konteiner5

πολιτική / πολιτισμός / τέχνες Μάρτιος 2010

5

αντί_editorial

Πολιτικό Ον Ανόητο _Δημήτρης Δαλδάκης

Η ευτυχία του Έλληνα δεν εξαρτάται από την παράσταση της κυβέρνησης στις Βρυξέλλες. Όπως η ευτυχία του Πειραιά δεν εξαρτάται από την έκβαση στο Καραϊσκάκη. Η πολιτική δεν είναι ο κοινωνικός πανοργανωτής που δημιουργήσαμε, ρυθμιστής κορμιών και τύχης. Είναι ένα παιχνίδι, σαν όλα τ’ άλλα. Γήπεδο τα συμφέροντα και παίκτες οι ιδιοκτήτες τους. –Ας είναι το θέαμα καλό, να χειροκροτήσω. Τα δικαιώματα της ζωής μου όμως, δεν επιθυμώ να τα τζογάρω. Φτιάξαμε κηδεμόνες επαγγελματίες παίκτες. Εμείς. Υπνωτισμένο κοπάδι ή καλοί πελάτες; Απαγορεύεται να ζούμε μέσα από τη ματαιότητα ενός παιχνιδιού, απαγορεύεται να στηρίζουμε το παρόν και το μέλλον μας στην επαγγελματική κεφάλα του βουλευτή που ψηφίσαμε και στείλαμε MVP στην Αμαλίας, απαγορεύεται να ζητάμε τα ρέστα για τη μιζέρια και την αποτυχία μας από την κάθε πρωταθλήτρια των εκλογών κυβέρνηση. Όποιος σωστός και ξύπνιος παρακολούθησε πολιτική, ή έφτυσε τα κόμματα ή τον έφτυσαν τα κόμματα. Όποιος συνεπής και κύριος ασχολήθηκε με την πολιτική, αηδίασε και πήγε παραδίπλα στον μικρόκοσμο του επαγγέλματός του και της γνώσης του, πετώντας τη ντομάτα που δεν τρώγεται, παραπέμποντας το νόμο που αδικεί, εγκαταλείποντας τη βαβούρα που αποβλακώνει. Αυτός που στηρίζεται γερά στα πόδια του και στις δυνάμεις του, αυτός που δεν εξαρτάται από κανέναν, αυτός που ρυθμίζει μόνος του μεγαλειωδώς τις δυστυχίες και τις καύλες του, αυτός θα ζει πάντα το πολιτικό κόστος και την αδικία, ακλόνητος και αδιάφορος, όπως ο όμορφος και ο μοιραίος που τυχαίνει να βρίσκεται στο βαγόνι του συρμού όπου σφάζονται ο γαύρος με το βάζελο. Οι ελεύθεροι έχουν πάντα στο σώμα τους πιτσιλιές από αίμα. [Τους υπόλοιπους, που επιλέγουν να βρίσκονται στο γήπεδο την Κυριακή και στις οθόνες τα βράδια στα παράθυρα, ας τους αφήσουμε να ασχολούνται με το σπορ που τους αρέσει αλλά ας τους βγάλουμε τα ράσα. Η μοναρχία της πολιτικής πρέπει να πέσει.] [Και μη μας ενοχλείτε άλλο.]

CONTEINER

25-02-10

08:49

™ÂÏ›‰·1

Δ∂ÀÃ√™ 3, º£π¡√¶øƒ√ 2009

ÔÈ Á›ÙÔÓ˜ Î·È ÂÌ›˜ ∂§§∏¡π∫√™ ∫∞π Δ√Àƒ∫π∫√™ ∂£¡π∫π™ª√™ Δ√ ∞¡∞Δ√§π∫√ ∑∏Δ∏ª∞ ¢π¢∞™∫√¡Δ∞™ ∞ƒÃ∞π√ ¢ƒ∞ª∞ ¶∂ƒ∞¡ Δ√À ∂§§∏¡π∫√À ∫∞π Δ√Àƒ∫π∫√À ¢π∞Ãøƒπ™ª√À ¶ƒøπ¡√ ™Δ√ ª∞Δ∑∂™Δπ∫ «VERS ISPAHAN» πá∏§∞Δø¡Δ∞™ Δ∏¡ Δ™∂Ãπ∫∏ §√°√Δ∂áπ∞ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ¶¤ÙÚÔ˜ ª¿ÚηÚ˘

∫ˆËÏ¿Ù˜ ¶∂ƒπO¢π∫O ™À∑∏Δ∏™∏™ ∫∞𠶃Oμ§∏ª∞Δπ™ªOY

∂Δ∏™π∞ ™À¡¢ƒ√ª∏

35 ¢ÚÒ ∂∫¢√™∂π™ °∞μƒπ∏§π¢∏™ ÙËÏ. 210 3636 514

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 3

NA

V

I T A IG

ON Έκθεση Φωτογραφίας

Ava Twirling, NYC, 2007

Nan Goldin

Αίθουσα τέχνης Ρεβέκκα Καμχή 19 Μαρτίου -29 Μαϊου 2010 Εγκαίνια Παρασκευή 19 Μαρτίου στις 19:00 Λεωνίδου 9, Μεταξουργείο Η Nan Goldin, μία από τις ηγετικές μορφές στο χώρο της φωτογραφίας σήμερα, και ιδιαιτέρως γνωστή στο ευρύ κοινό, στην τρίτη ατομική της έκθεση στην αίθουσα Καμχή παρουσιάζει νέα δουλειά της, επιλογή από διάφορα θέματα που πραγματεύεται καθώς και μία προβολή 300 διαφανειών με θέμα τα παιδιά. H Nan Goldin θα παραβρεθεί στα εγκαίνια και θα δώσει διάλεξη στo θέατρο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι) τη Δευτέρα 22 Μαρτίου στις 19:30

Ηχητική Εγκατάσταση

Coti K. - “Suono”

Γκαλερί Cheap Art 25 Φεβρουαρίου - 29 Μαρτίου 2010 Θεμιστοκλέους & Α.Μεταξά 25, Εξάρχεια Το 'Suono' είναι μια ηχητική εγκατάσταση που εξερευνά την ηχητική κυκλικότητα, δηλαδή το φαινόμενο της ανάδρασης (feedback) που δημιουργείται όταν η έξοδος ενός ηχητικού συστήματος επανατροφοδοτείται στην είσοδό του (π.χ. ένα μικρόφωνο μπροστά σε ένα ηχείο). Το έργο σχετίζεται νοηματικά με τον ουροβόρο όφι, ο οποίος στην αρχαιότητα συμβόλιζε την ανανέωση, την ολότητα, και την κυκλικότητα του χρόνου αλλά και της ύλης.

4 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Συναυλία

Φεστιβάλ

felizol & the boy

MIR Festival

Οι Felizol & The Boy (Γιάννης Βεσλεμές και Αλεξάνδρος Βούλγαρης) ανακατεύουν και συνδυάζουν ανατρεπτικά, ρυθμούς από όλο το φάσμα της σύγχρονης ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής με ζωντανά φωνητικά γεμάτα σαρκαστικό χιούμορ. Μόλις ολοκλήρωσαν το νέο τους σινγκλ «O.H.I.O / She is my party she is my port », που κυκλοφορεί από την ntrop. Την συναυλία τους θα ακολουθήσει house, minimal & techno πάρτι με djs τους Bonso, Slydex, Artemis, Hi!Evi κ.α.

Η αποστολή 2010 στον δορυφόρο MIRfestival εκτοξεύεται στις 10 Σεπτεμβρίου 2010. Το πλήρωμα θα αποτελείται από καλλιτέχνες που επιθυμούν να ανοιχτούν σε νέους ορίζοντες και προτείνουν μοναδικά και περιπετειώδη project στο σημείο συνάντησης της περφόρμανς με τα νέα μέσα και την εικόνα. Δεν έχει σημασία η ετικέτα, πάμε εκεί όπου κανείς δεν προσπαθεί να πείσει ότι κάνει «αυτό» ή «το άλλο», γιατί το πιο σημαντικό είναι πως δημιουργεί. Η υποβολή προτάσεων ξεκίνησε και διαρκεί μέχρι τις 26 Μαρτίου. Όσοι ενδιαφέρονται, θα βρουν ό,τι χρειάζονται στην ιστοσελίδα www.mirfestival.gr

μουσική σκηνή ΜΥΓΑ 20 Μαρτίου | ώρα έναρξης: 22:30 | Είσοδος 10 ευρώ Αισώπου και Μίκωνος 13, Ψυρρή

Ξεκίνησε η υποβολή προτάσεων.

Φωτογραφία Εξωφύλλου πολιτική / πολιτισμός / τέχνες Μάρτιος 2010

5

info@konteiner. gr Τ: 211 402 92 77 ΕΚΔΟΤΗΣ: Στέφανος Νόλλας ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Ευγενία Μπόζου e.bozou@konteiner.gr ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Διβάνης g.divanis@konteiner.gr ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Ηλίας Μαρμαράς Σεραφείμ Κεντεποζίδης CREATIVE DIRECTION: Γιώργος Κωνσταντινίδης g.konstantinidis@konteiner.gr ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρούκ, Γιώργος Βαλαής, Λευτέρης Βασιλόπουλος, Βένια Βέργου, Αλέξανδρος Βούλγαρης, Άκης Γαβριηλίδης, Κατερίνα Γρέγου, Δημήτρης Δαλδάκης, ΔΔ aka Dr.Limit, Άντζελα Δημητρακάκη, Λένα Διβάνη, Δάφνη Δραγώνα, Γιάννης Θωμάς, Νέλλη Καμπούρη, Χρύσα Κανελλάκη - Ράιμερ, Λένα Κιτσοπούλου, Γιώργος Κοκκινάκος, Γιώργος Κοροπούλης, Πάνος Χ. Κούτρας, Θάνος Κουτσιανάς, Γιώργος Λαμπράκος, Γιάννης Μακριδάκης, Νάνσυ Μαυρουδή, Δημήτρης Νόλλας, Μαρία-Λουίζα Παπαδοπούλου, Κλειώ Παπαπαντολέων, Γιώργος Πολυκράτης, Σαμπιχά Σουλεϊμάν, Μελίνα Σπαθάρη, Μαργαρίτα Τσώμου, Γιάννης Υφαντής, Άννα-Μαρία Φίλιππα, Γιώργος Φούφας, Αντωνάκης Χριστοδούλου, errands, Michael March, Tijana Prodanovic. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Juliette van Dorst j.vandorst@konteiner.gr

Κολάζ με φωτογραφίες από το θρυλικό περιοδικό The Face (Μάιος 1980- Μάιος 2004). «Η βίβλος της μόδας», όπως το αποκαλούσαν τη δεκαετία του ’80, την περίοδο της ακμής του. Η πτωτική πορεία του περιοδικού ξεκίνησε το 1992, όταν αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημίωση 300.000 λιρών Αγγλίας στον Αυστραλό ποπ σταρ Jason Donovan, που τους έκανε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση. Το περιοδικό ισχυρίστηκε σε άρθρο του ότι ο Donovan ήταν gay δίνοντας πιπεράτες λεπτομέρειες, όπως ότι χρησιμοποιούσε λεμόνι για να ξανοίξει τις ξανθές του ανταύγειες. Γι’ αυτό και η καμπάνια οικονομικής σωτηρίας του Face βαφτίστηκε «lemon aid». Δυστυχώς, αν και το ποσό συγκεντρώθηκε και το περιοδικό σώθηκε προσωρινά, είχε ήδη συντελεστεί η αρχή του τέλους.

Περιεχόμενα ΣΤΗΛΕΣ 03

Αντι-editorial

04

Navigation

06

Άτακτες Σκέψεις

07

Μινεράλια

07

Διάβαση πεζών

08

Δικηγόροι με γυαλιά

09 Σχεδόν 10

Λαβύρινθος της Λογικής

12

Πάντα Εδώ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Ηρώ Μακρή, Λευτέρης Βασιλόπουλος

13

Το ένα και το άλλο

14

Παρέμβαση

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Πολυκράτης

15

Δωμάτιο Φιλοξενίας

ΑΤΕΛΙΕ: Ελένη Σγόντζου

ΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ: Γιάννης Μπάστας ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ADVERTISING EXECUTIVE: Πόπη Κουδούνη T: 210 92 96 377 ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Κώστας Καλόγερος T: 210 92 96 114 ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α. Ε. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: Διάδραση Α. Μ. Κ. Ε. Ευριπίδου 57-59-61 105 54, Αθήνα

Μια προσφορά από την

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 16 - 31 Gender - Το κοινωνικό φύλο

ΒΛΕΜΜΑ 32

Κουβέντες του Συναφιού

34

Κριτική Κινηματογράφου

36

Αποστολή Βερολίνο

38

Αρχιτεκτονική

39

Θεωρία της Γαίας

40

Εικαστικά

43

Κινηματογράφος

43

Θέατρο

44

Λογοτεχνία

46

Κριτική Βιβλίου

Διανέμεται με την Ελευθεροτυπία κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 5

ά τ α κ τ ε ς σ κ έψε ι ς

στη

www.twitter.com/konteinergr

pre

_Η συντακτική ομάδα του κοντέινερ στο twitter

Up in the air Είναι η πιο ευφυής ερμηνεία του Τζορτζ Κλούνεϊ, στον πιο ταιριαστό ρόλο της καριέρας του. Είναι μια ερμηνεία -λεπτοβελονιά από τη Βέρα Φαρμίγκα και μια ερμηνεία απόλυτου timing από την Άννα Κέντρικ. Είναι και οι τρεις υποψήφιοι στα Όσκαρ για το Ραντεβού στον αέρα του Τζέισον Ράιτμαν, συν τρεις ακόμη υποψηφιότητες (σκηνοθεσίας, καλύτερης ταινίας, διασκευασμένου σεναρίου) –οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα φύγει από το Kodak Theatre στις 7 Μαρτίου μάλλον μόνο με το τελευταίο. Είναι η πιο επίκαιρη, εύστοχη, καλοσκηνοθετημένη και διασκεδαστική ταινία της χρονιάς. Με ασύλληπτο μοντάζ (τεράστια παράλειψη στις υποψηφιότητες των Όσκαρ), έξοχους τίτλους αρχής, και τέλειο συγχρονισμό με αυτό που ζει, για πρώτη φορά τόσο συντονισμένα, ο δυτικός κόσμος σήμερα: άδεια ταμεία και άδειες ανθρώπινες σχέσεις. Λάθος ο ελληνικός τίτλος του πρωτότυπου Up in the air, και ΤΕΛΕΙΩΣ λάθος το ελληνικό τρέιλερ της ταινίας. Όχι, η ταινία δεν είναι ρομαντική κομεντί... Β.Β.

«Εδώ όλα είναι αποτέλεσμα νωθρότητας, και τα κακά και τα καλά. Όλα απορρέουν από την αριστοκρατική, χαριτωμένη, μορφωμένη, πεισματάρικη νωθρότητα! Δεν ξέρουμε να ζούμε από το μόχτο μας. Και, πώς μας προέκυψε το ότι ορισμένοι ασχολούνται τώρα με κάποια «αναδειχθείσα» κοινή γνώμη, έτσι ξαφνικά; Είναι δυνατόν να μην καταλαβαίνουν ότι για να διαμορφώσεις άποψη χρειάζεται πριν απ’ όλα να μοχθήσεις, προσωπικά, με ατομική πρωτοβουλία, με ατομική δράση! Χάρισμα τίποτε και ποτέ δεν δίνεται. Αν μοχθήσουμε, θα έχουμε και άποψη. Και καθώς δεν πρόκειται ποτέ να μοχθήσουμε, άποψη για εμάς θα έχουν μόνο αυτοί που δούλευαν αντί για μας μέχρι τώρα, δηλαδή η Ευρώπη ως συνήθως, οι Γερμανοί ως συνήθως, αυτοί που είναι δάσκαλοί μας, δηλαδή, διακόσια χρόνια τώρα.» (Φ. Ντοστογιέφσκι, Δαιμονισμένοι) Γ.Δ.

Previously on «4»: ... εκείνος της δίνει ακόμα ένα παθιασμένο φιλί ενώ με σταθερή φωνή δηλώνει «Ο,τι και αν είσαι σε θέλω». Εκείνη αρχίζει να παραδίνεται και με τα μάτια της βουρκωμένα αρχίζει να κινείται προς την αυτοσχέδια bubble wrap κουρτίνα. Εκείνος πλησιάζει νωχελικά καθώς εκείνη αρχίζει να βγάζει τα ρούχα της, εκείνος τραβάει αργά την κουρτίνα, εκείνη ξεσπάει σε λυγμούς. Τελικά, ο Άλκης στραγγάλισε την (τρανσέξουαλ) Χριστίνα αντί να φύγει μαζί της στο εξωτερικό. Έτσι, ο Χριστόφορος (Παπακαλιάτης) απέφυγε «έξυπνα» τα πρόστιμα τη Δευτέρα που μας πέρασε. Εγώ απλώς, εκείνη τη στιγμή ευχήθηκα να έβλεπα τον Λάκη τον Γλυκούλη. Α. Χ.

6 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

κυκ

ν πό

ss σ

λοφ

λη!

ε επ

Ανα

Το κ

ορε

Δια

ήστ

έινε

ί ελ

νέμ

ιλεγ

ζητ

οντ

εύθ

ετα

μέν

!

ερο

ι ως

ασ

ε το

ρ

ημε

free

ία.

Graveyard songs _Γιώργος Βαλαής

Δεν αποδέχομαι το κακό. Ο άνθρωπος είναι τέλειος. Η ψυχή αδιάφθορη. Η πρόοδος υπάρχει... Μέχρι τώρα, έχουν περιγράψει τη δυστυχία για να εμπνεύσουν τον τρόμο και τον οίκτο. Εγώ θα περιγράψω την ευτυχία για να εμπνεύσω το αντίθετό τους. Όσο οι φίλοι μου είναι ζωντανοί, δεν θα μιλάω για θάνατο. Ο Κόμης του Λωτρεαμόν μιλά για την πραγματική ζωή. Εδώ η βαρκούλα χάνεται, φρεγάτες αρμενίζουν. Η.Μ.

Shine Requiem For Mother Emmanuelle Song Rare Desire The Things You Said Vaihtovirta Try Me Triple Sun Lacetra Safety Zone La Petite fille de la Mer Patterrn 3 Herzlos Polaroid/Roman/Photo Earth a Kill Ya Revolution Coma [je t' aime] Window Shop for Love Kiss of Fire

Blue Foundation Durutti Column Pierre Bachelet & Herve Roy The Vyllies 69 Depeche Mode Pan Sonic James Brown Coil In Trance 95 Cabaret Voltaire Vangelis Moritz Von Oswald Trio Stratis Ruth King Midas Sound Spacemen 3 Ilios Wipers Tav Falco jukeboxbaby

Άνθρωποι φοβισμένοι, ανίκανοι να συνάψουν σχέσεις, συνάπτουν σχέσεις εικονικές μέσω κοινωνικών δικτύων. Ποιος τους τρόμαξε; V.B.

Οι όμορφες γυναίκες γερνούν. Αυτή η κατάφωρη αδικία είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για την ανυπαρξία του Θεού. Ο Ηλίας Πετρόπουλος Και βαδίζαμε δε στη Θεσσαλονίκη όλοι εμείς, πηγαίναμε με κάτι φτερά πολύ ανοιχτά ε; Δεν πειράζαμε όμως και κανέναν εμείς. Το μόνο που πειράζαμε ήταν οι γυναίκες. Ο Μάρκος Βαμβακάρης πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη

Μικρά μοντέλα κοινωνίας, άνθρωποι μικροί δικαστές. Όσοι είναι στην άγνοια βλέπουν φαντάσματα και τρομοκρατία, ενώ οι μυημένοι βλέπουν απλά ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα λειτουργεί. Όλα δουλεύουν ΡΟΛΟΪ. Τί μπορεί να σημαίνουν είκοσι κράνη που κατευθύνονται με μανία, μεταμεσονύκτιες ώρες Καθαράς Δευτέρας στο κέντρο της πόλης, πάνω σε ένα ανθρώπινο κορμί; Σίγουρα αυτό που κάνεις σήμερα γράφει το αύριο και σίγουρα οι σκοτεινότερες ώρες της νύχτας είναι λίγο πριν το ξημέρωμα. Να αφήσουμε να φυσήξει ο Άνεμος, να τα σηκώσει όλα... ... και να αφήσει μόνο εμάς. Γ.Π.

μινεραλ ια

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΤΑ ΝΟΥΜΕΡΑ ΤΗΣ _Δημήτρης Νόλλας

Οποιοδήποτε αίτημα, παράλογο ή διεστραμμένο, όταν το ψάξει κανείς βρίσκει πως εφάπτεται της πραγματικότητας. Υπάρχει γιατί εξυπηρετεί κάποιαν ανάγκη ή καταφέρνει να υπάρχει εν ονόματι μιας ανάγκης. Από την εποχή της κατασκευής των Πυραμίδων μέχρι τη σημερινή εποχή των δημοσίων έργων, οι δημόσιοι υπάλληλοι πάντα παραπονιούνταν πως είναι λίγοι και γι’ αυτό χρειάζεται διαρκώς να προσλαμβάνονται και νέοι, καθώς οι ίδιοι δουλεύουν περισσότερο απ’ όλους τους άλλους εργαζόμενους, χωρίς να προλαβαίνουν ποτέ να κάνουν τη δουλειά τους. Αυτό, βεβαίως, είναι ένα τερατώδες ψέμα καθώς όλοι γνωρίζουν πως το ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΕ είναι η μεγαλύτερη εταιρεία στη χώρα με έναν θηριώδη αριθμό υπαλλήλων. Από την άλλη μεριά αυτό το παράπονο της γραφειοκρατίας αποδεικνύει πως η μοναδική της προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, η μόνη και αποκλειστική δουλειά της, είναι να αναπαράγει τον εαυτό της. Να δίνει δουλειά στον εαυτό της και να αναπαράγεται. Αν εξαιρέσει κανείς όσους σπούδασαν και κατόπιν διορίστηκαν, κυρίως δε τους υπαλλήλους στην εκπαίδευση και την υγεία, ποιος δεν έχει καταθλιβεί με αυτές τις σκιώδεις υπάρξεις πίσω απ’ τα αναρίθμητα γραφεία των δημόσιων υπηρεσιών, όταν τους παρατηρεί να περιμένουν περίλυποι να τελειώσει το μαρτύριό τους για να επιστρέψουν σπίτια τους. Μα είναι ζωή αυτή; Ακόμη κι οι κωπηλάτες στις πειρατικές γαλέρες είχαν καλύτερη μοίρα, ενόσω πίστευαν πως κάποιος θα τους λυτρώσει πληρώνοντας κάποια στιγμή τα λύτρα της απελευθέρωσής τους, ενώ τού-

τοι ’δω στο τέλος αυτής της καταδίκης τους δεν έχουν παρά να περιμένουν μια σύνταξη. Κι όμως έχουν υπάρξει νέοι όλοι ετούτοι. Δεν μπορεί στο ξεκίνημα της ζωής τους να μην οραματίστηκαν να προσφέρουν. Κι αντί να δημιουργήσουν μια δική τους δουλειά, αντί να καλλιεργήσουν και ν’ αγαπήσουν το χωράφι τους (Παιδί το περιβόλι μου, που θα κληρονομήσεις /όπως το δεις κι όπως το βρεις να μην το παρατήσεις) κατέληξαν στο δημόσιο. Διότι περί καταλήξεως πρόκειται. Ας μη βιαστούμε όμως να τους κοροϊδέψουμε, ούτε να ζητάμε τη μείωση του αριθμού τους. Διότι κάτι πολύ σοβαρό, και βαθύτατα ανθρώπινο, πρέπει να συμβαίνει. Μπορεί όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας, επί των οποίων έχουμε επιπέσει αδιακρίτως τώρα τελευταία, λόγω της οικονομικής κρίσης, μπορεί να είναι ανίκανοι για οποιαδήποτε δημιουργική εργασία. Συμβαίνει και είναι φυσικό. Ας τους θεωρήσουμε ανάπηρους, είναι παιδιά μας όλοι αυτοί, κι ας αντιμετωπίσουμε το δημόσιο ως έναν κουμπαρά, στον οποίο προσφέρουμε όλοι μας το κατιτίς μας, ώστε να σιτίζονται οι ανίκανοι προς εργασία. Ας δούμε το δημόσιο σαν ένα χώρο, όπου παρκάρουμε τους αρρώστους της οικογενείας μας, ακριβώς όπως τα νηπιαγωγεία, όπου ξεφορτωνόμαστε τα παιδιά μας όταν είναι μικρά. Γι’ αυτό και οικονομία μόνο με αριθμούς δεν γίνεται, όταν μάλιστα στην πρέσα των περικοπών θα μπούνε άνθρωποι και όχι «νούμερα».

Ας δούμε το δημόσιο σαν ένα χώρο, όπου παρκάρουμε τους αρρώστους της οικογενείας μας, ακριβώς όπως τα νηπιαγωγεία, όπου ξεφορτωνόμαστε τα παιδιά μας όταν είναι μικρά.

ΔΙΑΒΑΣΗ ΠΕΖΩΝ

Ζητήματα οπτικής _Γιώργος Κοροπούλης

Ο τρόπος με τον οποίο δημοσίως σκεπτόμαστε μοιάζει διπλά παγιδευμένος: εμφανίζεται ως υπερ-παραγωγή ψευδο-διλημμάτων και οργανώνεται γύρω από έναν μύθο περί ταχύτητος.

Kάθε εξέλιξη είναι καλή, άρα την ευχόμαστε γρήγορη.

Tο προσπέρασμα είναι υποχρεωτικό, η λεωφόρος μονόδρομος κι επιπλέον ταχείας κυκλοφορίας. Μισοφτιάχνουμε παρόμοιους δρόμους λοιπόν, πνιγμένοι στη σκόνη και στη μίζα – κι ολοένα διστάζουμε ν’ αντιτείνουμε ότι σε τέτοιους δρόμους οδηγούν τυφλοί, ότι οι εντυπώσεις του Γκαίτε απ’ την Iταλία προϋπέθεταν ιππήλατη άμαξα, ότι ο Mπένγιαμιν ανέθετε τη ριζική κριτική του πολιτισμού σ’ έναν αργόσχολο και ρεμβαστικό περιπατητή. Γιατί κι αν το αντιτείναμε, απλώς θα αναστρεφόταν το ρεύμα κυκλοφορίας: Θα παλινδρομούσαμε ταχύτατα προς ένα ανύπαρκτο παρελθόν, μιαν πλαστή εντοπιότητα – που επινοήθηκαν για τις ανάγκες τής οπισθοχώρησης και διατυπώνονται στη διάλεκτο των εξορκισμών και της φοβίας. Στον στεντόρειο, συμπαγή κυνισμό της «προόδου», των Αγορών δηλαδή, θ’ αντιτασσόταν ένα κράμα ποιητικού

κιτς, προγονοπληξίας, λαϊκίστικης επαναστατικότητας και φυλλαδίων παραθρησκευτικής οργάνωσης... Θα ενεργοπείτο δηλαδή η δεύτερη παγίδα, μια και παγίως η ψευδής συνείδηση επιβάλλεται παράγοντας τεχνητά διλήμματα, πλαστές κι επομένως κραυγαλέες αντιφάσεις...

H αντίθεση των εκάστοτε δύο, εναντιωματικών υποτίθεται, αγορεύσεων παίρνει, σε ακραίες περιπτώσεις, μορφή εμφύλιας σύρραξης – οπότε αποτυπώνεται στις αντικριστές σελίδες «σαλονιού» εφημερίδας ή στα «παράθυρα» ένθεν και ένθεν του τηλεπαρουσιαστή. Kατ’ ουσίαν όμως, προϋποθέτει συναίνεση – την από κοινού θέαση ενός τοπίου που ολοένα επιταχύνεται σαν τον δίσκο του Nεύτωνος: όλα ανεξαιρέτως καταλήγουν λευκά κι εκτυφλωτικά κι απαράλλακτα. Σ’ αυτόν τον διπλής κατευθύνσεως δρόμο, όπου η κυκλοφορία είναι αδιάκοπη κι η επιτάχυνση επιβεβλημένη, κοιταζόμαστε σαν από αντικρινά πεζοδρόμια, φυλακισμένοι πίσω απ’ τα καγκελάκια. Φαίνεται να λείπει μια διάβαση πεζών – όπου, κινούμενοι τέμνοντας τις εγκεκριμένες, αντιπαράλληλες τροχιές, θα διεκδικούσαμε το δικαί-

ωμα να παρεκκλίνουμε, να ξαναθυμόμαστε, να επιβραδύνουμε. Nα ζήσουμε για λίγο αργόσυρτα, lento, ξανακοιτάζοντας τα προφανή, όσα δεν συζητάμε γιατί η μαζική επανάληψή τους προϋποθέτει πως τα έχουμε ήδη παραδεχτεί, αλλά κι όσα δεν διακρίνονται πια γιατί τα προϋποθέτουμε απόντα, όσα σημειώνουν ένα ρήγμα, μια βύθιση σ’ ό,τι ονομάζαμε άλλοτε «ευ ζην». Αλλά και τούτη η διάβαση πεζών είναι ολοένα πιο δύσκολο να διανοίγεται λοξά, χωρίς δηλαδή να μετατρέπεται αυτόματα σε γέφυρα κι εσχάτη παγίδα. Γιατί, στην ιδεολογική Nτίσνεϋλαντ όπου βρισκόμαστε, κάθε τι εκτοπίζεται ήδη ταχύτατα απ’ το άχρηστο, χωρίς ίχνος αλήθειας ομοίωμά του. O δίσκος πρέπει λοιπόν να επιβραδυνθεί – όχι όμως για να ξαναδούμε το δήθεν διαχωρισμένο τοπίο των τηλεοπτικών αναμετρήσεων αλλά για να φανούν οι αληθινές, υπαρκτές συγκρούσεις, που αναπαριστώνται μετατοπισμένες στην οθόνη, γελοιογραφούνται και συγκαλύπτονται.

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 7

Δ ικ η γ ό ρ οι με γυαλ ιά

ΣΠΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ _Άννα-Μαρία Φίλιππα, δικηγόρος

Αυτόφωρη διαδικασία, η αίθουσα είναι γεμάτη αλλοδαπούς, τσιγγάνους και όργανα της τάξης που συνοδεύουν τους επ’ αυτοφώρω συλληφθέντες. Οι δικηγόροι πηγαινοέρχονται στα έδρανά τους τα οποία βρίσκονται εξ αριστερών και εκ δεξιών της έδρας. Μέσα στον γενικό χαμό του ακροατηρίου, το οποίο ακροατήριο σημειωτέον συνίσταται από τους κατηγορούμενους, ξεχωρίζουν κάποιες ξανθομαλλούσες, ενδιαφερουσών αναλογιών, με μαλλί κομμωτηρίου, ρούχα μαύρα στενά, δωδεκάποντα τακούνια και μάτι πονηρό και λάγνο με ένα αμυδρό ίχνος σοβαρότητας. Ενόσω τσιγγάνοι και αλλοδαποί παρελαύνουν ενώπιον της έδρας και οι υποθέσεις όλες είναι μετρίας τουλάχιστον σοβαρότητας ξεχωρίζουν τρεις δικηγόροι που εμφανώς νομίζουν ότι είναι ιδιαιτέρως καλοντυμένοι με ύφος «η υπόθεση μου είναι ιδιαιτέρως σημαντική, μη σου πω ότι κρέμεται το μέλλον της Ελλάδος μας από αυτή και εμένα που με βλέπεις, ξέρεις ποιος είμαι εγώ? Τη δίκη της Νυρεμβέργης τη θυμάσαι? Ε ναι λοιπόν εγώ εκπροσωπούσα κάποιους από τους κατηγορούμενους!». Εν τω μεταξύ η υπογράφουσα το παρόν χαλαρώνει υπομονετικά περιμένοντας τη δική της υπόθεση σε έδρανο εκ δεξιών της έδρας και εν μέσω των εν λόγω δικηγόρων ενώ το απέναντι έδρανο είναι φουλ από συναδέλφους της. Κατά την εκφώνηση της επόμενης υπόθεσης ο πρόεδρος ανακοινώνει τα ονόματα των κατηγορούμενων, είναι όλα γένους θηλυκού και προδίδουν προέλευση από το ανατολικό μπλοκ. Μία, μία, ξανθομαλλούσα, ενδιαφερουσών αναλογιών, με μαλλί κομμωτηρίου, ρούχα μαύρα στενά, δωδεκάποντα τακούνια και μάτι πονηρό και λάγνο με ένα αμυδρό ίχνος σοβαρότητας πλησιάζει την έδρα με ύφος χειροκροτήστε με. Συγχρόνως, οι δικηγόροι που ξεχώρι-

ζαν εξαρχής αρχίζουν να κινούνται αδιάκοπα και κυρίως άσκοπα γύρω από τον εαυτό τους αλλά και ενίοτε γύρω από τους γύρω τους. Ρωτάω έναν από αυτούς περί τίνος πρόκειται για να πάρω την απάντησή μου ορθά κοφτά «μαστροπεία κυρία συνάδελφε». Ο εκ δεξιών μου ζητάει να κάνω λίγο αριστερά, ο εξ αριστερών μου μου ζητάει να κάνω λίγο δεξιά, προσπαθώ αλλά είναι πρακτικά αδύνατον. Οπότε τη λύση μού δίνει ο όρθιος σοβαρός συνάδελφος που μου λέει να μετακινηθώ εντελώς, δηλαδή να φύγω διότι η υπόθεσή τους είναι ποοοολύ σοβαρή και συνεργάζονται και εγώ τους ενοχλώ. Φεύγω μεν, δεν πάω πολύ μακριά δε. Διότι με το λίγο μυαλό που διαθέτω σκέφτηκα ότι εδώ θα γελάσει ο κάθε πικραμένος. Μάρτυρας κύριος με σκουλαρίκι αστραφτερό, αδύνατος εάν έχανε 25 κιλά, ενδεδυμένος με μαύρη φθαρμένη φόρμα γυμναστηρίου και ύφος «ντρέπομαι αλλά μου αρέσει». Ο κύριος αυτός ήταν υπάλληλος των μυστικών υπηρεσιών μας σε αποστολή. Η αποστολή του είχε την εξής δυσκολία: έπρεπε να παραστήσει τον πελάτη ενός Σπα και να ζητήσει, αλλά και να δεχθεί τις υπηρεσίες μασάζ που το συγκεκριμένο Σπα διαφήμιζε. Κατέθεσε ότι η κοπέλα στην υποδοχή τού έδειξε όλες τις κοπέλες που έκαναν μασάζ για να διαλέξει, ότι διάλεξε, ότι την ώρα του μασάζ η μασέζ τον άγγιξε, με εμφανή πρόθεση, στο ευαίσθητο σημείο του ανδρισμού του, οοοοόχι κατά λάθος! Ότι τον ενημέρωσε πως αν ήθελε κάτι πιο πικάντικο θα έπρεπε να πληρώσει κάτι παραπάνω και τέλος ότι όχι! Δεν βρήκαν οι μυστικές υπηρεσίες προφυλακτικά στο χώρο! Ήρθε και η σειρά των κατηγορούμενων οι οποίες είπαν εντελώς συμπτωματικά ακριβώς τα ίδια. Σε καμιάς το λεξιλόγιο δεν συμπεριλαμβάνεται η λέξη πικάντικο η οποία λέξη τούς είναι πα-

ντελώς άγνωστη ως προς το νόημά της. Πρόκειται για Σπα που καμία δεν δουλεύει πια εκεί, που καμία δεν είχε ΙΚΑ διότι συνελήφθησαν Δευτέρα και όλες είχαν πάει δοκιμαστικά το σαββατοκύριακο πριν την άτυχη αυτή Δευτέρα. Καμία δεν κάνει τίποτα άλλο από απλό μασάζ, είναι σοβαρές κυρίες, όλες διαζευγμένες, κάποιες έχουν σχέση τώρα και παιδί, όχι δεν κουράζονται να κάνουν μασάζ δύο και τρεις ώρες συνεχόμενα γιατί μπορούν να κάνουν ένα διάλειμμα ενδιαμέσως στο relax room! Όλες ανεξαιρέτως έκαναν χρήση του δικαιώματος σιωπής και ζήτησαν τον δικηγόρο τους. Ο πρόεδρος παρατήρησε ότι αν ήταν αθώες θα εξανίσταντο υπό το βάρος των σοβαρών και βαριών αυτών κατηγοριών και δεν θα σιωπούσαν αλλά εκείνες απάντησαν ότι ο τρόμος τους τις οδήγησε να ζητήσουν τον δικηγόρο τους και να σιωπήσουν. Τώρα πως και τρόμαξαν τόσο οι γυναίκες που ξεκαρδιζόντουσαν στα γέλια ενώπιον της έδρας ενώ ήταν κατηγορούμενες είναι άξιο απορίας βέβαια. Όπως άξιο απορίας είναι πως και δεν υπήρξαν άλλοι μάρτυρες υπερασπίσεως ή μη από τους πελάτες τού εν λόγω Σπα πλην του «αδύνατου» κυρίου των μυστικών υπηρεσιών. Το δικαστήριο πάντως απεφάνθη ότι οι εν λόγω κυρίες ήταν μασέζ και μόνο και ότι οι ενδείξεις παροχής άλλων υπηρεσιών που παρατέθηκαν δεν συνιστούσαν απόδειξη της ενοχής τους. Στην Ελλάδα έχουμε πολύ δρόμο ακόμα ώσπου να μπορέσουν οι δικαστές να αποδεσμευθούν από την απόλυτη τυπικότητα του νόμου και να απονείμουν, όπου αυτό απαιτείται, δικαιοσύνη βάσει της απόλυτης ανθρώπινης λογικής με τη βοήθεια του νόμου.

Το μεγάλο της φυλακής σχολείο _Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρος

Ο ποινικός μας κώδικας στο κεφάλαιο με τον γενικό τίτλο «εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής» προβλέπει ιδιαίτερα αυξημένες ποινές για τους ενήλικες, οι οποίοι με προτάσεις, χειρονομίες ή ενέργειες, διά ζώσης ή μέσω διαδικτύου, ασελγούν σε βάρος ανηλίκων. Κατά τη νομολογία, ασελγής πράξη είναι αυτή «η οποία αντικειμενικά μεν προσβάλλει το κοινό αίσθημα της αιδούς και την περί των ηθών κοινή αντίληψη, υποκειμενικά δε κατευθύνεται στην ικανοποίηση ή διέγερση της γενετήσιας ορμής και επιθυμίας του δράστη… Με την έννοια αυτή έχει κριθεί ότι αποτελεί ασελγή πράξη όχι μόνον η συνουσία και η παρά φύση ασέλγεια, αλλά η ψαύση και οι θωπείες των γεννητικών οργάνων ή άλλων απόκρυφων μερών του σώματος, ο εναγκαλισμός και η καταφίληση στο πρόσωπο και το σώμα του παιδιού, εφόσον κατατείνουν στη διέγερση ή ικανοποίηση της γενετήσιας επιθυμίας του δράστη, αφού και αυτές προσβάλλουν την αγνότητα της παιδικής ηλικίας1…». Στα αδικήματα δε αυτά, η ποινή τελεί σε άμεση συνάρτηση με την ανηλικότητα, η οποία διακρίνεται σε διάφορα στάδια: συμπλήρωση του δωδέκατου έτους άλλα όχι του δέκατου τέταρτου, συμπλήρωση του δέκατου τέταρτου αλλά όχι του δέκατου πέμπτου. Όπως εύλογα εικάζει κανείς, όσο πιο μικρό σε ηλικία είναι το θύμα, τόσο πιο βαρύ είναι το πλαίσιο της προβλεπόμενης ποινής. Ο ποινικός λοιπόν νομοθέτης στο ζήτημα της γενετήσιας ελευθερίας των ανηλίκων, σταθμίζει μια σειρά από κριτήρια στην κοινωνική και υποκειμενική τους διάσταση, όπως τη σεξουαλικότητα και το σώμα. Η προσβολή των αγαθών αυτών σε συνδυασμό με την ανηλικότητα επαυξάνει το αξιόποινο γιατί η προσβολή προβάλλεται στο μέλλον, στην επίδραση δηλαδή που μια τέτοια πράξη θα έχει στη ζωή και την ψυχική ισορροπία του ενήλικου πλέον προσώπου.

8 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Ενώ λοιπόν ο νομοθέτης τιμωρεί αυστηρά όποιον προσβάλλει την «αγνότητα της παιδικής ηλικίας» -με την έννοια της παιδικής ηλικίας διευρυμένη μέχρι το 15ο έτος- και μάλιστα χωρίς η συναίνεση του ανηλίκου ή η παρ’ αυτού πρωτοβουλία ή και πρόκληση να έχει σημασία2, (αφού είναι «παιδί» άρα δεν μπορεί να έχει πρωτοβουλία, πολλώ δε μάλλον σεξουαλική επιθυμία), την ίδια στιγμή θεωρεί ποινικώς υπεύθυνους τους ανήλικους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο τρίτο έτος της ηλικίας τους, δηλαδή ικανούς -αν κριθεί αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός τους για την πρόληψη τέλεσης άλλων αξιόποινων πράξεων- να καταδικαστούν σε περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Και επειδή στην Ελλάδα πάντα κρίνεται αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός, τα δε εναλλακτικά του εγκλεισμού, αναμορφωτικά μέτρα είναι απλώς ανύπαρκτα, στην πράξη το «παιδί» καταλήγει στη φυλακή. Έτσι λοιπόν, το «παιδί» στο χώρο του Δικαίου (και προς αποφυγή παρεξηγήσεων εννοώ τους έφηβους και όχι τα πεντάχρονα) είναι δισυπόστατο: είναι –οφείλει να είναι- «αγνό» στο πεδίο της σεξουαλικής του ελευθερίας και ως εκ τούτου, ακόμα και όταν συναινεί στην «καταφίληση του προσώπου» του μας είναι αδιάφορο. Είναι το απόλυτο θύμα. Όταν το ίδιο «παιδί» περάσει στο χώρο της παραβατικότητας, αυτομάτως ενηλικιώνεται και είναι ο απόλυτος θύτης. Τα άλλοτε τόσο σημαντικά κοινωνικά και υποκειμενικά κριτήρια, χάνουν κάθε σημασία και κυρίαρχο ρόλο έχει το έγκλημα, η τιμωρία του και η απόσυρση του δράστη από το κοινωνικό πεδίο. Στην πράξη, τα δικαστήρια ανηλίκων δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αυτά των ενηλίκων. Το ίδιο ισχύει και για τις ποινές. Και για τα καταστήματα κράτησης νέων. Στα οποία η εκπαίδευση είναι προαιρετική, παρά το όσα το Σύνταγμα ορίζει για την υποχρεωτικότητα της φοίτησης. Δεν πειράζει όμως, η φυλακή είναι σχολείο για μικρούς και μεγάλους, ε;...

1

Ενδεικτικά Άρειος Πάγος 784/2007 δημοσιευμένη στη ΝΟΜΟΣ

2

Ίδια ως άνω απόφαση.-

Σ ΧΕ Δ ΌΝ

Άει παράτα μας… (ή αλλιώς οι Ευρωπαίοι και η Ελλάδα) _Γιάννης Μακριδάκης, akridaki@gmail.com

Είστε λοιπόν Αθηναίος. Ζείτε ολοχρονίς μέσα στο άγχος, στο μποτιλιάρισμα, στις πορείες, στις απεργίες, στα επεισόδια. Φεύγετε το πρωί για το γραφείο, λόγω του ότι είστε πλέον στέλεχος, τι άλλο θα μπορούσατε άλλωστε, και επιστρέφετε το βράδυ κατάκοπος στην οικογενειακή στέγη. Έχετε το σύνολο της ψυχαγωγίας έξω από την πόρτα σας αλλά δεν προλαβαίνετε. Τη βγάζετε με γεύματα εργασίας και το βράδυ με καμιά πίτσα ή μακαρόνια ή κάνα ψητό κοτόπουλο που παραγγέλνετε απ’ έξω αφού κι εσείς κι η σύζυγός σας δουλεύετε και ποιος να μαγειρέψει. Τα παιδιά από μικρά έχουν χοληστερίνη και σας βλέπουνε μόνο στον ύπνο τους. Στον ξύπνιο βλέπουνε την αλλοδαπή συνήθως νταντά, η οποία παρόλο που ήρθε συστημένη από εκατό μεριές, σας είναι μόνιμος βραχνάς με όσα βλέπετε στην τηλεόραση να γίνονται στον κόσμο. Είστε λοιπόν ένας από τα τόσα εκατομμύρια πανομοιότυπους και ξαφνικά έρχεται το καλοκαίρι. Μαζεύετε παιδιά σκυλιά συμπράγκαλα και πάτε στο νησί. Σας περιμένει εκεί όπως κάθε χρόνο ο κυρ Γιώργης για να σας νοικιάσει το στούντιο που έχτισε κάποτε μες στο κτήμα του κι έχει ολόγυρα διάφορα καρποφόρα δέντρα μα και μποστάνια με καρπούζια, κήπους με ζαρζαβατικά καθώς και διάφορα ζωάκια λιμπερτά να τρεχοβολάνε μες στη χωμάτινη αυλή και στο χωράφι. Όμορφα όλα αυτά και γραφικά. Για κάτι τέτοια, συν τη θάλασσα που είναι μια δρασκελιά δρόμος, πληρώνετε όσα σας ζητήσει ο κυρ Γιώργης κάθε χρόνο, χρόνια τώρα. Μα όσο μεγαλώνετε κάτι σας ζορίζει. Είναι το κομπόδεμά σας που βάρυνε κι είναι εις θέση να αποκτήσει το δικό του εξοχικό, να ’ναι και όπως ακριβώς το θέλετε, τα βάζετε κάτω και βλέπετε πως με τόσα λεφτά που δίνετε κάθε χρόνο στον κυρ Γιώργη θα κάνατε πολύ γρήγορα απόσβεση και θα σας έμενε και το εξοχικό. Μιλάτε λοιπόν στον κυρ Γιώργη, τον βρίσκετε λιγάκι στριμωγμένο με κάτι γιατρούς με κάτι από δω με κάτι από κει και τσουπ, σας πουλάει το στούντιο. Σε κάποια άλλη περίπτωση, αγοράζετε ένα κοντινό μ’ εκείνο και βάζετε τον κυρ Γιώργη επιστάτη, η συνέχεια της ιστορίας όμως είναι ίδια και στις δυο περιπτώσεις.

10 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Αρχίζετε λοιπόν τις παρεμβάσεις. Εκσυγχρονισμός κτήματος. Όλο το χειμώνα στέλνετε στον κυρ Γιώργη λεφτά από την Αθήνα για να επιληφθεί των εργασιών που ονειρεύεστε για το κτήμα σας. Για να νιώθετε άνετα στις διακοπές σας χρειάζονται αλλαγές στα έπιπλα και στην οικοσκευή, για να είναι τα τέκνα σας ασφαλή σε ένα περιβάλλον πολιτισμένο και αποστειρωμένο πρέπει να γίνουνε εργασίες στο κτήμα, να εμβολιαστούν και να μαντρωθούν τα ζώα, να ευ-θανατωθούν τα επικίνδυνα, να περιφραχτούν τα δέντρα, να αλλάξουν οι ποικιλίες για να μην καταπιεί κάνα μανταρινοκούκουτσο η πιτσιρίκα σας και πνιγεί και διάφορα άλλα τέτοια. Για να είναι και το τζιπ σας αστραφτερό πρέπει να τσιμεντοστρωθούνε οι χωμάτινες αυλές και οι διάδρομοι ανάμεσα στα παρτέρια, και να πεισθεί με κάθε τρόπο ο τοπικός δήμαρχος να ασφαλτοστρώσει όλους τους χωμάτινους δρόμους που οδηγούν στις κοντινές παραλίες. Όλες αυτές τις εργασίες τις κάνετε μέσω του κυρ Γιώργη που ζει μόνιμα εκεί, διότι όπως πολύ καλά καταλαβαίνετε, εσείς δεν προλαβαίνετε. Πρέπει να βγάζετε χρήματα από την εταιρεία για τις αυξημένες σας πλέον ανάγκες. Είδατε και πάθατε να τον πείσετε στην αρχή για την αναγκαιότητα του εκσυγχρονισμού και κατόπιν για να τον κάνετε να αφήσει τις παραδοσιακές του ασχολίες και να ασχοληθεί με τις εργασίες που του επιβάλατε ως αναγκαίες. Είχατε και μια υποψία βέβαια, εξ αρχής, πως είναι λιγάκι πονηρός ο χωρικός αλλά από τη μια επειδή σκεφτήκατε πως εσείς δεν πιάνεστε κορόιδο εύκολα, από την άλλη πάλι επειδή λογαριάσατε πως όσα και να σας φάει, πάλι προς το συμφέρον σας θα είναι η επένδυση, μπήκατε στο χορό ενθουσιωδώς, τον βάλατε κι εκείνον να χορέψει. Κι όταν λοιπόν περάσανε κάποια χρονάκια, τα παιδιά μεγαλώσανε κι εσείς κοντέψατε στη σύνταξη, πέθανε κι ο κυρ Γιώργης κι απόμεινε στο πόδι του ο γιος του ο τεμπέλης, κάνατε έναν απολογισμό και είδατε πως δεν είσαστε ευχαριστημένοι από την κατάσταση. Γίνανε βέβαια κάποιες δουλειές μα κι αυτές τσαπατσούλικα, οι χωρικοί, πατήρ και υιός αποδειχτήκανε πολύ πιο πονηροί, χτίσανε κι άλλα στούντιο σαν το δικό σας λίγο πιο πέρα, πήρανε και αυτοκίνητο της ίδιας κλάσης με το δικό σας, σπουδάσανε και τα παιδιά τους γιατρούς και στελέχη σαν εσάς

και παρατήσανε την αγροτιά, κι όλα αυτά με τα λεφτά που στέλνατε για να κάνουνε τις δουλειές που γίνανε βέβαια μισές και μισοκοπημένες. Το κτήμα λοιπόν παραμελήθηκε, χορταριάσανε τα δέντρα, ψοφήσανε οι όρνιθες, ζώσανε φίδια την τσιμεντένια πλέον αυλή, διότι δεν προλαβαίνανε οι άνθρωποι να τα φροντίζουν όλα, λάδωσε και το αντεράκι τους, είδανε τη ζωή αλλιώς, όπως τους τη δείξατε εσείς, στην υγειά του κορόιδου λέγανε όλους τους χειμώνες και τις άνοιξες μοστράρανε λιγουλάκι το κτήμα να φαίνεται απάνω πάνω η δουλειά για να τη δείτε σαν πάτε ως ελεγκτής πλέον. Κι αφού είδατε λοιπόν κι αποείδατε πως χρησιμοποιήσατε όλους τους τρόπους για να γίνουνε οι δουλειές σας όπως πρέπει αλλά δεν τα βγάλατε πέρα μαζί τους, αφού βάλατε και την άλλη κυβέρνηση, τη γυναίκα σας να τους μιλήσει με διπλωματία, ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε να τους φοβερίσει μπας και πάρει πίσω τίποτα από τα πεταμένα λεφτά, μπας και τους βάλει να δουλέψουνε ξανά στο κτήμα κι ανεβάσουνε την παραγωγή για να βγει κανένα στραβό έξοδο τουλάχιστον από κει αλλά μάταια, συλλάβατε τη μεγάλη ιδέα. Το κτήμα είναι φτωχό και χρεωμένο, τους είπατε και πως πρέπει να πληρώσουνε κι αυτοί κάτι, δεν γίνεται μόνο να παίρνουνε τόσα χρόνια και να μη δίνουνε τίποτα. Και πως κινδυνεύει και η δική σας τσέπη με όλα τούτα τους είπατε, πως κινδυνεύει ακόμα και η εταιρεία, πως θα κλείσει η στρόφιγγα, αλλά και πως δεν θα τους αφήσετε έτσι, πως έχετε όλη την καλή διάθεση να τους βοηθήσετε ξανά αρκεί να κάνουνε μια προσπάθεια να μαζέψουνε τα ασυμμάζευτα, να βάλουνε τους εαυτούς τους στο ζυγό και να μην σπαταλάνε τόσα, κάνουνε λοιπόν εκείνοι πως καταλαβαίνουνε την κρισιμότητα της κατάστασης, κουνάνε το κεφάλι τους με θλίψη, λένε πως θα προσπαθήσουνε μα σαν έρθει πάλι το φθινόπωρο και πάρετε το δρόμο για το κλεινόν άστυ, παίρνουνε κι αυτοί των οματιών τους και πάνε ένα ταξιδάκι να ξεχαστούν, τρώνε και πίνουνε στην υγειά σας και λένε πλέον φωναχτά αυτό που όλο το καλοκαίρι σάς λέγανε από μέσα τους. Το εξοχικό κύριε έχει έξοδα, θες εξοχικό να έρχεσαι εδώ να νιώθεις σαν στο σπίτι σου και να κατουράς δίχως τύψεις τη θάλασσα, θα το πληρώσεις. Άει παράτα μας…

λαβύρινθος της λογι κής

Όταν η φύση σκέπτεται… _Γιώργος Κοκκινάκος

Μη με διαβάζετε όταν έχετε δίκιο Ν. Καρούζος

Κάπου σε ορεινό χωριό, στα υψίπεδα της Αρκαδίας. Στη γη των «προσέληνων» του Ομήρου, στον «ευδαίμονα» τόπο. Μια παρέα επισκεπτών, ξενιτεμένων και «ιθαγενών» έχει πιάσει την κουβέντα. Παρά το ανομοιογενές της συντροφιάς, οι μορφωμένοι, οι «παραμορφωμένοι», οι στοιχισμένοι της εκπαίδευσης και «εκλεπτυσμένοι» του πολιτισμού, βρίσκουν τρόπο να συνεννοηθούν με τους «ακατέργαστους» που κέντησαν τη γλώσσα ψιλοβελονιά μέσα στο χρόνο. Το αλκοόλ βοηθάει. Και η συγκίνηση και οι θύμησες και η αναπόληση. Αλλά και το σκηνικό. Ένα φυσικό μαγικό θέαμα. Μανιτάρια από το δάσος στο τηγάνι, τυρί, ελιές, ζυμωτό ψωμί και τσίπουρο έχει μπροστά μας το αρχοντικό τραπέζι. Τα βουνά λιώνουν πέρα στον ορίζοντα και τα έλατα μοιάζουν να φλέγονται στη δύση. Το τσίπουρο διώχνει τις έγνοιες στη συντροφιά. Οινοβαρείς και πνευματώδεις, φίλοι από τα παιδικά χρόνια, αναπολούμε, αναστοχαζόμεθα, απολογούμεθα, αισιοδοξούμε αλλά και μελαγχολούμε. Τέτοια ώρα το δείλι, εξαφανίζονται τα φυγόκεντρα και έρχονται τα κεντρομόλα…

Πέφτει το σούρουπο, έρχεται το ιώδες, σε λίγο σκοτεινιάζει. Και το πολύ φως έχει τη σκοτείνια του. Δε βαριέσαι. Πλησιάζει η νύχτα……. Και το όνειρο. Οι θύμησες δυναμώνουν, τα κρύφια αποκαλύπτονται σε ροζ και μωβ ανταύγειες. Ο ήλιος βασιλεύει, γιατί ο βασιλιάς ήλιος βασιλεύει ακόμα και στη δύση του, ακόμα και στην πτώση του. Αυτή η βαθμιαία πτώση με την απίστευτη χρωματική κλίμακα. Αυτός ο μυστηριακός και μυστηριώδης τρόπος που η νύχτα διαδέχεται τη μέρα. Από τον κάτω δρόμο με το ζώο πλησιάζει ο αγωγιάτης, επιστρέφοντας κατάκοπος, ιδρωμένος. Τον χαιρετούμε. Κοντοστέκεται και μας χαιρετά. Αλαφροΐσκιωτο τον λένε στο χωριό, ονειροπαρμένο, σαλό, ιδιόρρυθμο, διαταραγμένο, τρελό. «Χτύπα το ζώο. Ώσπου να φτάσεις θα νυχτώσει», του λέει ένας από την παρέα που τον γνωρίζει.

Γιατί το ηλιοβασίλεμα σε κάνει κεντρομόλο.

Είναι σαν να του δίδει το σήμα και αρχίζει: «Ποτέ δεν χτυπούμε το ζώο το δείλι. Τα ζώα σκέπτονται αυτή την ώρα, γι’ αυτό άλλωστε επιβραδύνουν το βήμα τους. Δείτε, όλη η φύση σιωπά. Για να ακούσει. Τα πουλιά σταματούν τον κελαϊδισμό τους, ο άνεμος κοπάζει. Όλη η φύση σκέπτεται αυτή την ώρα.»

Τα μάτια κοιτάνε και έξω και μέσα. Κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί. Τα μάτια του Άλλου σε ακτινοσκοπούν.

Σαλός, αλλά ίσως ήξερε να διαβάζει τη φύση, τα σημάδια της, τα σήματά της, τους ήχους της, πολύ καλύτερα από εμάς τους «λογικούς».

Γιατί παίρνεις επαφή με το τέλος, με το φθαρτό.

Ε, βέβαια. Αυτές είναι οι κεντροφερείς πορείες. Και μια υπόμνηση μιας φιλικότητας προς όλα τα ζωντανά πλάσματα της φύσης. Προς μια συμβίωση, συνομιλία και συνύπαρξη. Για να μην είναι μάταιος ο κόσμος, για να είναι η ζωή μας απίστευτα πιο όμορφη. Για να μεταγγίζεται το ήθος απ’ τα ζώα και στον άνθρωπο που το έχει απολέσει. Για να μας αποκαλύπτονται τα θραύσματα της ύπαρξης ως λεπτομέρειες. Για να βρίσκουμε νόημα μέσα στο τοπίο της υπαρξιακής κατερήμωσης, της κενότητας, της απληστίας. Για να ζούμε ενίοτε την αληθινή ζωή που μέσα στην «τακτοποιημένη μας καθημερινότητα» είναι απούσα.

Γιατί συνειδητοποιείς το ολίγιστο της ζωής. Γιατί γίνεται διαύγαση των έσω στιβάδων, και αναδύονται τα μύχια, τα βύθια, τα σκοτεινά, τα ερεβώδη. Γιατί συνειδητοποιείς την προσωρινότητα των πάντων, τη ματαιοδοξία, τη ματαιοσχολία, το άσκοπο της ταχύτητας, της κατανάλωσης, της λαιμαργίας.

Κανείς μας δεν του απάντησε. Μόνο κοιταχτήκαμε μεταξύ μας. Γιατί το ηλιοβασίλεμα πάει με τη βραδύτητα, το βάθος, το στοχασμό.

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 11

πά ν τ α ε δώ

ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΑΥΤΙΑ ΓΑΪΔΑΡΟΥ _Γιάννης Υφαντής, www.yfantis.gr

Πόσοι αντιλαμβάνονται ότι η πιο αρχέγονη σχέση των κυττάρων μας, είναι αυτή τους η σχέση με τους ήχους; Πόσοι αντιλαμβάνονται ότι αυτό που μας κάνει να θέλουμε να χορέψουμε, δεν είναι μια δική μας απόφαση, αλλά τα ίδια μας τα κύτταρα, τα ίδια μας τα μέλη, που σαν κλωνάρια δέντρου δεν μπορούν ν’ αντισταθούν σ’ αυτό τον αρχέγονο άνεμο; Κι ενώ στο άκουσμα της αληθινής μουσικής και του αληθινού λόγου, τα κύτταρά μας, με μαθηματική ακρίβεια, συντονίζονται προς αρμονικές ανακατατάξεις, που μας γεμίζουν συγκίνηση, ενθουσιασμό κι ευφροσύνη, αντίθετα, αυτός ο εμετός της δήθεν μουσικής, της δήθεν φωνής, του δήθεν στίχου, αποσυντονίζει τα κύτταρά μας, παραλύει τα μέλη μας, μας αρρωσταίνει με κάτι πιο διαλυτικό κι από αυτή τη ναυτία βαρύτατης μορφής. (Το ίδιο ακριβώς υφίστανται τα ζώα, ακόμη και τα φυτά. Όλα τα όντα που δεν έχουν χάσει την πρωταρχική τους φύση). Έχει ξεχαστεί το νόημα του μύθου που μας μιλά για τον Απόλλωνα, τον Μαρσύα και τον Μίδα. Γι’ αυτό και μοιάζει να είναι ο σκληρότερος μύθος της Ελληνικής Μυθολογίας. Μοιάζει, επειδή οι άνθρωποι θέλουν ν’ αγνοούν ότι «η υπερβολή φέρνει υπερβολή». Μοιάζει, επειδή, όσοι έχουν αυτιά γαϊδάρου, αδυνατούν να υποψιαστούν το μαρτύριο που προκαλεί η κακοτεχνία. Κι ο μύθος αυτό ακριβώς θέλει να μας αποκαλύψει: πόσο φονικό πράγμα είναι η κακοτεχνία για κείνον που έχει ευαίσθητα προσληπτικά όργανα, για κείνον που η καλλιτεχνία είναι ανάσα ζωής, λύτρωση κι ευφροσύνη. Ο Μαρσύας λοιπόν, εγδάρη ζωντανός (γυμνώθηκε βιαίως από την ματαιόδοξη αυταπάτη του -δεν θα μιλήσω για ύβρη-), επειδή επέμενε να αντιπαραβάλλει την βλαπτική κακοτεχνία του με την ιαματική τέχνη του Απόλ-

12 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

λωνα. (Ας μην ξεχνούμε ότι ο Απόλλων, εκτός από μουσικός και ποιητής, είναι όχι τυχαία, ο πατέρας του Ασκληπιού, του θεού της ιατρικής!). Κι όσο για τον Μίδα, που πήγε με το μέρος του Μαρσύα, αυτός απόχτησε αυτιά γαϊδάρου. Γιατί εντέλει, φτάνουμε κάποτε να γινόμαστε εξωτερικά το τοτέμ που έχουμε μέσα μας. Και βέβαια πριν απ’ όλα η σιωπή. Ολόκληρη αιωνιότητα και ποτέ δεν με κούρασε η σιωπή, ποτέ δεν μ’ ενόχλησε. Αντιθέτως, υπήρξε η υπέρτατη ακουστική ευφροσύνη μου. Και ύστερα οι φυσικοί ήχοι. Ο ήχος του ανέμου, των νερών, ο ήχος όλων των όντων. Οι φωνές των πουλιών. Οι φωνές όλων των ζώων. Και των ανθρώπων. Κυρίως εκείνων των ανθρώπων που τους δόθηκε η χάρη να χρησιμοποιούν τη φωνή τους, στο πρωταρχικό, λειτουργικό, ιαματικό της επίπεδο. (Χρόνης Αηδονίδης, Σουμποτίνοβα, Ναργκίς, Μαρία Κάρτα, Φεϊρούζ, Στυλιανός Μπέλος, Πανούτσος, νεράιδες των νησιών και της ενδοχώρας, της Σμύρνης και της Πόλης, παλιότερες και σύγχρονες. Ντέμης Ρούσος, Ενρίκο Μασίας, δωρικός Μπιθικώτσης, αρχαγγελικός Ξυλούρης, Ψαραντώνης ο δίος…). Με μουσικά όργανα (έξοχα γλυπτά, σαν τους ήχους τους). Η γκάιντα (του Διόνυσου), η σιτάρ (του Ραβί Σανγκάρ), η φλογέρα, ο αυλός, το νέι, το φλάουτο, η λύρα (του Ορφέα, του Κρητικού, του Κύπριου, του Πόντιου), το τύμπανο (της Γης), το ντέφι (της Σελήνης), τα κύμβαλα (της Κυβέλης), η ράβδος (του ραβδωδού), η άρπα, το κανονάκι, η τσαμπούνα (του Θεόκριτου), το κλαρίνο (του Σαλέα), η κιθάρα (του Κάρλος Σαντάνα), το βιολί (του Γιεχούντι Μενουχίν).

Συζήτηση Σανγκάρ και Μενουχίν, με σιτάρ και βιολί, έχετε ακούσει; Όχι; Μα είναι δυνατόν; Και βεβαίως, οι έξοχες μουσικές της Θράκης, της Κρήτης, της Κύπρου, των νησιών, της Ηπείρου. Μουσικές των Βαλκάνιων και των Σλάβων, όλης της Μεσογείου, των Γότθων, της Κίνας, της Περσίας, των Σύρων, των Φοινίκων, των Αφρικανών…Κι αυτές οι μουσικές της Ινδίας, εκφράζοντας απόλυτα την ίδια στιγμή και μέσα στον ίδιο σκοπό, την ύψιστη γλυκύτητα και τη βαθύτερη πίκρα, όλη τη χαρά κι όλο τον πόνο που μπόρεσε ν’ αντέξει η ανθρώπινη ύπαρξη, από την άναρχη αρχή του κόσμου μέχρι σήμερα. Μουσικές του Μπετόβεν, του Μπαχ, του Καρλ Ορφ, του Στραβίνσκι, του Μπραντουάρντι. Του Θεοδωράκη, του Βαγγέλη Παπαθανασίου, του Ζαβαρακατρανέμια και των άλλων έξοχων τραγουδοποιών μας… Μουσικές των εθνών, των ηπείρων. Και μουσικές με ρίζες πλανητικές, προπλανητικές, ηλιακές, γαλαξιακές… Σαν κάποιες από αυτές του Σαντάνα (Abraxas), των Τάντζεριν Ντριμ (Poland), των Χου (Teenage wasteland), των Πινκ Φλόυντ (Set the Controls for the Heart of the Sun), των Ντορς (The End). Και τέλος ο θόρυβος των μηχανών. Θόρυβος, ναι. Μα όταν είναι παροδικός, όταν δεν υπερβαίνει σε ντεσιμπέλ την αντοχή των τυμπάνων μας, είναι ανεχτός. Χίλιες φορές πιο ανεχτός από τον οχετό της φονικής ανθρώπινης κακοτεχνίας.

το έ να και το άλλο

ΘΕΕ ΜΟΥ _Λένα Κιτσοπούλου

Αγαπητέ Θεέ, δεν σου έχω γράψει ποτέ μέχρι σήμερα, ούτε έχω ποτέ μου προσευχηθεί σε σένα, επειδή δεν σε πιστεύω και γενικά επειδή η οικογένειά μου δεν είχε και πολλά πάρε δώσε με τη θρησκεία, οπότε έτσι έμαθα κι εγώ. Τι να κάνουμε τώρα; Είμαστε αυτοί που μας γέννησαν. Τι να κάνουμε; Σήμερα σου γράφω αυτό το γράμμα, από απόγνωση, διότι γράφω κάθε μήνα σε ένα ένθετο που ονομάζεται ΚΟΝΤΕΙΝΕΡ μιας εφημερίδας που λέγεται ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ και αυτή τη φορά δεν έχω καμία έμπνευση και κανένα θέμα που να με ενδιαφέρει να αναπτύξω, οπότε σκέφτηκα ότι ένα γράμμα προς εσένα, ίσως με βγάλει από αυτή τη δύσκολη θέση και ίσως δώσει μία ιδιαιτερότητα στο άρθρο μου και μία κάποια έμπνευση στο άδειο μου μυαλό. Κατ’ αρχάς θέλω να σε ρωτήσω, γιατί απ’ όλα αυτά τα σπερματοζωάρια του πατέρα μου, διάλεξες να στείλεις μέσα στο ωάριο της μάνας μου, αυτό το ένα που δημιούργησε εμένα. Δεν θέλω να είμαι αγενής, αλλά γενικά εδώ στη γη σε θεωρούν καλό και έξυπνο, κρίνοντας όχι τόσο από το ανθρώπινο είδος, αλλά από την υπόλοιπη φύση, που πραγματικά είναι πολύ ωραία. Τι σε ανάγκασε λοιπόν να κάνεις αυτή τη μαλακία; Πώς σου ήρθε; Το σκέφτηκες πολύ; Σου ξέφυγε; Μήπως σε αναγκάσανε για κάποιο λόγο που δεν θέλεις να μου φανερώσεις; Ήσουνα νηφάλιος εκείνη την ώρα; Ήσουνα αφηρημένος; Υπήρχε κάποιο σκεπτικό πίσω από αυτήν τη βλακώδη σου πράξη, ή απλώς έτυχε; Έχεις μετανιώσει ή όχι; Όταν με βλέπεις να κλαίω, χαίρεσαι; Με βλέπεις ή έχεις πάψει να ασχολείσαι μαζί μου; Ξέρεις την όψη μου; Ξέρεις τι δουλειά κάνω; Ξέρεις πώς περνάω; Ξέρεις σε τι χώρα ζω; Είμαι ένα τρύπιο κατασκεύασμα που έφτιαξες και δεν ξανασχολήθηκες ποτέ μαζί του για να μη θυμάσαι τη μαλακία σου, ή με παρακολουθείς κάθε μέρα και μουτζώνεις τον εαυτό σου; Σου αρέσουν αυ-

τά που γράφω; Θα στείλεις καμιά έμπνευση; Τι θα γίνει με την πάρτη σου; Σε όνειρο ή σε ελπίδα έχεις τίποτα να δώσεις, ή ξεπούλησες;Ο πατέρας μου είναι καλά εκεί πάνω; Έχεις επαφές μαζί του ή είστε σε διαφορετικές παρέες; Ο Χάρης γιατί πέθανε τόσο νωρίς; Η ψυχή μου γιατί δεν αράζει πουθενά κι όλο την παραδέρνεις από δω κι από κει; Θα ζήσω καμιά ευτυχία ή θα με πας γαμιώντας; Τι θα γίνει; Όλο θέατρα και κουλτούρα και δημιουργία και αθηνόραμα θα μ' έχεις; Τίποτα πιο πρωτότυπο θα μου προσφέρεις, ή θα με στέλνεις από πρεμιέρα σε πρεμιέρα; Και μέχρι πότε; Με τον καρκίνο θα το τραβήξεις κι άλλο, ή σκέφτεσαι να το τελειώνεις κάποια στιγμή; Με την ψυχανάλυση, την οικολογία, τα τάι τσι, φενγκ σούι, φέισμπουκ, βιολογικό προϊόν, πράσινη οδήγηση, πράσινη συνείδηση, πράσινα άλογα και γενικά με τη μόδα, σκέφτεσαι να ασχολείσαι για πολλά χρόνια ακόμα; Δεν ξέρω αν το ’χεις συνειδητοποιήσει, αλλά ψιλοξεπέρασα το μισό της ζωής μου και μπορώ να σου πω ότι από τα τριάντα μου και μετά, πέρα από κάτι επαγγελματικές επιτυχίες που με περίσσια δεξιοτεχνία σκάρωσες για μένα, και οι οποίες έθρεψαν το ψώνιο μου και κάλυψαν με ξανθά μαλλιά τον μικρό Κουασιμόδο μέσα μου, στους υπόλοιπους τομείς σε χαρακτηρίζει μάλλον μια μονοτονία και μια έλλειψη φαντασίας. Δεν ξέρω αν έχεις δει μία ταινία που λέγεται «η μέρα της μαρμότας». Τέλος πάντων, αν δεν την έχεις δει, πάρ’ την και δες την. Θα σου κάνει καλό.

Θα ζήσω καμιά ευτυχία ή θα με πας γαμιώντας; Τι θα γίνει; Όλο θέατρα και κουλτούρα και δημιουργία και αθηνόραμα θα μ’ έχεις;

Ανησυχώ για σένα, Θεέ μου, ανησυχώ γιατί σε αισθάνομαι κουρασμένο. Με όλη την ταπεινότητα και την ευγένεια που με διακρίνει, Θεέ, παραιτήσου. Παραιτήσου όσο είναι καιρός. Μην καταντήσεις κι εσύ σαν κάτι τραγουδιστές και ηθοποιούς που λένε «εγώ θα πεθάνω πάνω στο σανίδι» και δεν μπορούν να πάρουν τα πόδια τους. Φύγε όρθιος, φύγε ακμαίος, φύγε αξιοπρεπής.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 13

π α ρ έ μ β α ση

Φράουλες και αίμα

_Γιώργος Φούφας – μέλος της Ελευθεριακής Κίνησης Βιοκαλλιεργητών

Αναδημοσίευση αποσπάσματος του κειμένου που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Βαβυλωνία»

Η καλλιέργεια της φράουλας, ως θερμοκηπιακή καλλιέργεια διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά, που την καθιστούν στη σημερινή της εξέλιξη ως μια απ’ τις καλλιέργειες με τις χειρότερες εργασιακές συνθήκες. Η φύτευση σε χαμηλά τολ (χαμηλού τύπου θερμοκήπια ), εξαναγκάζει τον εργαζόμενο να είναι σκυφτός συνεχώς, αφήνοντας μόνιμες μυοσκελετικές βλάβες. Η παραμονή στις θερμοκηπιακές συνθήκες καλλιέργειας με υψηλή υγρασία και θερμοκρασία σε συνδυασμό με τα κοκτέιλ των αγροχημικών που απαιτούνται και είναι στο σύνολό τους ιδιαίτερα τοξικά (καρκινογόνα και μεταλλαξιογόνα), δημιουργούν βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα των εργατών και με μακρόχρονη παραμονή σ’ αυτή την εργασία καρκίνο σε ζωτικά όργανα (εγκέφαλο, λεμφαδένες, συκώτι), χωρίς να αναφερθούμε στις αλλεργίες (δερματικές και αναπνευστικές), τα εκζέματα και τις σοβαρές δερματοπάθειες. Η καλλιέργεια και η συλλογή της φράουλας, ανήκει στις εποχιακές αγροτικές εργασίες, που προϋποθέτουν επομένως μια ετήσια μετανάστευση που διαρκεί όσο χρονικό διάστημα διαρκεί κι η καλλιέργεια. Αυτό σημαίνει, ότι λειτουργεί ο μηχανισμός του σύγχρονου trafficking,που τροφοδοτεί με ανθρώπινη σάρκα την κρεατομηχανή της φραουλοκαλλιέργειας. Ένας μηχανισμός που συναποτελείται από τους Έλληνες και ξένους δουλεμπόρους, τους ντόπιους οικονομικούς παράγοντες και πολιτικούς άρχοντες της περιοχής, τους αγροτοαφέντες και τα τσιράκια τους (μόνιμους εργάτες γης με ιδιαίτερα προνόμια, επιφορτισμένους με επιστασία), τους εμπόρους και τα κυκλώματα διακίνησης της φράουλας (λαχαναγορίτες, φορτηγατζήδες, εταιρείες διακίνησης και διανομής) και τέλος ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό (αστυνομία, δικαιοσύνη, νομαρχία), που προστατεύει στο έγκλημα όλους τους υπόλοιπους. Ένας μηχανισμός σύγχρονης δουλοκτησίας που δεν θα λειτουργούσε χρόνια τώρα, αν δεν διέθετε δύο ισχυρά στηρίγματα. Αφενός τη σιωπηλή αποδοχή, αλλά και ενεργή συμμετοχή της ντόπιας κοινωνίας που επέβαλλε και επιβάλλει τον σικελικό νόμο της Ομερτά, αντιδρώντας ακόμα και βίαια σε όσους προσπάθησαν να ξύσουν το κοινωνικό αυτό απόστημα, αναφερόμενοι στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των εργατών γης σε παραπήγματα κι εγκαταλελειμμένους στάβλους ή λεωφορεία, χωρίς τις υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής και σωστής διατροφής, καθώς και στην απίστευτη οικονομική εκμετάλλευση με τα πενιχρά μεροκάματα, δίχως φυσικά ασφάλιση. Αφετέρου στην επιβε-

14 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

βλημένη καταναλωτική συνήθεια των ανθρώπων στις πόλεις, που περιλαμβάνει τη φράουλα, σ’ ένα καθημερινό διαιτολόγιο που διαρκεί για τη νωπή έως δύο μήνες και για την μεταποιημένη (σε γλυκά, μαρμελάδες, ποτά κ.λ.π) για όλο το χρόνο. Μια διατροφική ανοησία, που το marketing της μαζικής κατανάλωσης κατόρθωσε να την επιβάλει στο στερέωμα της Gourmet διατροφής ως ερωτικό αξεσουάρ και σύμβολο της επανάστασης. Αν αναλογισθούμε ότι παρόμοιες συνθήκες εργασίας κι απάνθρωπης εκμετάλλευσης, υφίστανται σχεδόν στο σύνολο των εντατικής μορφής θερμοκηπιακών καλλιεργειών για την παραγωγή εκτός εποχής (κυρίως) κηπευτικών, ανθοκομικών, μπανάνας στη νότια Κρήτη, αλλά και στις μεγάλης έκτασης υπαίθριες μονοκαλλιέργειες (καρπούζι, πεπόνι, πατάτα κ.λπ.), αντιλαμβανόμαστε ότι οι εργάτες γης (σήμερα κυρίως μετανάστες), βιώνουν έναν σύγχρονο εργασιακό μεσαίωνα, που παρόμοιό του δεν συναντάς στις υπόλοιπες εργαζόμενες τάξεις. Σημειώνοντας ότι στους εργάτες γης, συμπεριλαμβάνονται και οι εργαζόμενοι στη διαλογή και πρωτογενή μεταποίηση αγροτικών προϊόντων (σπαράγγια, βιομηχανική τομάτα, μανιτάρια κ.λπ.), που «απολαμβάνουν» και αυτοί το δικό τους μεσαίωνα. Το να φωτίσουμε τα σκοτεινά μονοπάτια της κυριαρχίας, του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής τροφής, που καταδυναστεύει την καθημερινότητα των εκατομμυρίων εργατών γης ή αγροτών με μικρό κλήρο σ’ όλο τον κόσμο και που καταστρέφει συστηματικά τις αγροτικές κοινωνίες, βιολογικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά, μετατρέποντάς τες σε απέραντα εργοστάσια, θα ήταν μονοσήμαντη προσπάθεια, αν δεν φωτίζαμε και τη δικιά μας συμβολή στην καθημερινή κατανάλωση των προϊόντων της άγριας αυτής εκμετάλλευσης ανθρώπου και φύσης. Από την εποχή που σχεδιάστηκε η μετατροπή της υπαίθρου σταδιακά και σταθερά, σε μια απέραντη βιομηχανία παραγωγής τροφής και ενέργειας, καθώς και σε χωματερή των αστικών αποβλήτων, για τη συντήρηση των υδροκέφαλων μητροπόλεων της Γης, απ’ όλες τις εξουσίες του κόσμου (καπιταλιστικές και κρατικοσοσιαλιστικές), αναπτύχθηκαν και οι σύγχρονες μορφές κυριαρχίας. Κυριαρχία που βασίζεται στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση, επο-

μένως και από την αυτοπαραγωγή της τροφής του και της αυτορρύθμισης των καθημερινών του αναγκών, αλλά και στη διάρρηξη των κοινωνικών εκείνων σχέσεων που αποτελούσαν το συστατικό στοιχείο του κοινοτισμού των πρώιμων αγροτικών κοινωνιών (συλλογική εργασία, αλληλοβοήθεια, κοινοτική διαχείριση των μέσων παραγωγής, διανομής των αγαθών και ικανοποίησης των αναγκών). Η αστικοποίηση και η εκβιομηχάνιση της υπαίθρου και των πόλεων είναι ο κυρίαρχος μηχανισμός επιβολής της εξουσίας πάνω στους ανθρώπους, ελέγχοντας την καθημερινότητα των πολιτών και οδηγώντας τις επιθυμίες τους. Όσες φωτιές κι αν κάψουν τα σύμβολα της κυριαρχίας, όσο κι αν κάποιοι εμπνέονται με τη «δημιουργική» καταστροφική πρακτική των μέσων της παγκόσμιας εξουσίας, η ουσία των πραγμάτων θα παραμένει ίδια, με την αλλοτρίωση της καθημερινότητάς μας και την απάνθρωπη εκμετάλλευση της ύπαρξής μας ν’ αγκαλιάζει όλο και σφιχτότερα κάθε πτυχή της ζωής μας. Εμείς καθημερινά συντηρούμε το τέρας της εξουσίας και η απελευθερωτική μας δύναμη, βρίσκεται σε πράξεις απείρως πιο απλές απ’ τους κλισαρισμένους ακτιβισμούς. Η περιφρόνηση των ρόλων καταναλωτή-παραγωγού, (που προάγουν το παγκόσμιο κεφάλαιο αλλά και ο στείρος μαρξιστικός οικονομισμός, καθώς και τα οικοσοσιαλιστικά μοντέλα επιδιόρθωσης των θεσμών και μηχανισμών της αγοράς, τα «ανταλλακτικά» της Πράσινης Πολιτικής), και η βαθιά αποστροφή στην καθοδήγηση της επιθυμίας ή της ανάγκης μας, θα οδηγήσουν στην τελική ρήξη με τον κόσμο της ανελευθερίας. Ο αγώνας για Γη και Ελευθερία όταν συνοδευτεί και με τις μεγάλες ανατροπές στην Υγεία, την Εκπαίδευση, τον πολιτισμό, και εμψυχωθεί με τις ιδέες του κοινοτικού Αναρχισμού, θ’ αποκτήσει την απελευθερωτική δύναμη για τις μεγάλες επαναστάσεις του μέλλοντος. Επιστρέψτε τις φράουλες, τις ποτισμένες με αίμα, δεν ανήκουν στον κόσμο της επιθυμίας μας.

Δωμάτιο Φιλοξενίας

Να μην ξεχάσω να...

_Λένα Διβάνη, συγγραφέας - Aν. καθηγήτρια της Nομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

1. Να μην ξεχάσω να κοιτάζω τους ανθρώπους. Στα μάτια. Στα σώματα. Το ανθρώπινο σώμα μιλάει ακατάπαυστα για τα πάθη μας, έλεγε ο Χειμωνάς – να στήσω αυτί, να απλώσω μάτι. Να δω από πού, από τι προσπαθεί ο καθένας να διαφύγει. Με τι παλεύει. Για μας θέλω να μιλήσω, τους θλιβερά προβλέψιμους και ακατανόητα απρόβλεπτους, στα όρια του παραλογισμού. Αλλά πρώτα πρέπει να δω προσεκτικά.

2. Να θυμηθώ αυτό που έλεγε ο Άμος Οζ σε μια ταβέρνα: δεν χρειάζεται να ταξιδέψεις πολύ και να γνωρίσεις πολλούς, για να καταλάβεις την ανθρώπινη ψυχή. Αρκεί να είσαι μια μύγα στην κρεβατοκάμαρα ενός ζευγαριού… ! Να μην ξεχάσω να γίνω μύγα. Στην κρεβατοκάμαρά μου έστω. Και στις δικές σας.

3. Να είμαι συνειδητή, να μην αφαιρούμαι. Να ξυπνάω το πρωί και να υπενθυμίζω στον εαυτό μου πως σήμερα αυτό που θα ζήσω είναι η πραγματική μου ζωή κι όχι μια πρόβα τζενεράλε. Αυτή η μέρα, αν την αφήσεις ηλίθια, θα πεθάνει ανεπιστρεπτί. Θα ταφεί άδοξα στον παράδεισο των χαμένων ημερών και των καλών προθέσεων. Αυτό να του λέω.

4. Να μην ξεχάσω να παραγγείλω την αυριανή μου μέρα. Αν υπάρχει κάτι για το οποίο αξίζει να σηκωθώ απ’ το κρεβάτι είναι η σκηνοθεσία της μέρας που αρχίζει. Ανοίγεις τα μάτια, τεντώνεσαι κι αρχίζεις να ονειρεύεσαι τη μέρα που θέλεις να ζήσεις. Να μην αφήσω την τύχη να μου ρίχνει τα σκουπίδια της. Να ζήσω μέρες χειροποίητες. Και νύχτες.

5. Να θυμηθώ να μη φοβάμαι το φόβο. Έζησα αρκετά χρόνια μέχρι τώρα και το είδα. Ο φόβος θα με βρει όπου και να ’μαι. Μην κρύβεσαι, ρε πουλάκι μου, τζάμπα κόπο κάνεις.

6. Να θυμάμαι να μην απελπίζομαι, να μη με παίρνει από κάτω. Ζούμε ένα τέλος εποχής, εντάξει αλλά κάπου θα βγάλει αυτό. Τόσοι πολλοί απελπισμένοι δεν μπορεί, θα ψοφήσει η άγρια ιδιωτεία, θα γεννήσουν μια ενέργεια που θα γεννήσει με τη σειρά της κάτι άλλο… Πιο βιώσιμο, πιο ανθρωποκεντρικό.

7. Να μην ξεχάσω να επιζήσω μέχρι να έρθουν αυτές οι άλλες μέρες. Όπως μπορώ. Με τους φίλους μου. Όχι αυτούς τους facebook. Τους πραγματικούς.

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 15

αφιέρωμα_gender-Το κοινωνικό φύλο

Τι ψάχνει ένα αφιέρωμα για το κοινωνικό φύλο και το gender; Σε μια εποχή που τα όρια μεταξύ των φύλων μοιάζουν να θολώνουν, αλλά ταυτόχρονα τα ζητήματα γύρω από το φύλο ανακύπτουν το ένα πίσω από το άλλο με αφορμή τις αλλαγές στην οικονομία, την εργασία, τη μετανάστευση, τον τρόπο που οι άνθρωποι σήμερα σχετίζονται, επιθυμούν, κατανοούν το φύλο τους και τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, το κοινωνικό φύλο έχει αμφισημία και ρευστότητα. Την ίδια στιγμή, έρχεται η queer theory και φέρνει στο προσκήνιο τις συνθήκες της πολιτικής αναπαράστασης, τις προθέσεις και τα αποτελέσματά της, και τελικά την αντίστασή της στη γλώσσα αυτής της αναπαράστασης που διαπερνά τα σύγχρονα δίκτυα εξουσίας. Αντί λοιπόν, να ρωτάμε το προφανές και μπανάλ «είναι (και πόσο;) επίκαιρος o φεμινισμός και οι θεωρίες γύρω από το κοινωνικό φύλο σήμερα» αντιστρέφουμε το ερώτημα. Και βλέπουμε, πως η δική μας κατάσταση, οι ζωές μας, οι σχέσεις μας, η εργασία, η επαφή μας με την τέχνη, οι επιλογές μας κάθε στιγμή, τα εργαλεία που έχουμε για να κατανοούμε τον κόσμο, διαγράφονται μέσα από το πρίσμα του φεμινισμού και της θεωρίας του κοινωνικού φύλου. Και αυτό όχι γιατί πιστεύουμε ότι όσα έκαναν, είπαν, έγραψαν, υποστήριξαν οι φεμινίστριες μέσα στα χρόνια ήταν και είναι όλα «σωστά», αλλά γιατί πάνω από όλα, ο φεμινισμός και οι αγώνες για διεύρυνση των δικαιωμάτων των σεξουαλικών μειονοτήτων, εμπεριέχουν και ανατροφοδοτούν διαρκείς αξίες και μας υπενθυμίζουν πάντοτε, την πιο βαθιά από αυτές, αυτή του να είσαι πάνω από όλα άνθρωπος.

Συνεργάστηκαν: _Στέφανος Ροζάνης _ Tijana Prodanovic _ΔΔ aka Dr.Limit _Ηλίας Μαρμαράς _Άκης Γαβριηλίδης _Νέλλη Καμπούρη _Μαργαρίτα Τσώμου _Μελίνα Σπαθάρη _Άντζελα Δημητρακάκη _Σαμπιχά Σουλεϊμάν _Νάνσυ Μαυρουδή _Πάνος Χ. Κούτρας _Ευγενία Μπόζου _Andrea Gilbert _Χρύσα Κανελλάκη-Ράιμερ _Γιώργος Λαμπράκος Εικονογράφηση αφιερώματος: _Voltnoi Brege

16 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

ΠΕΡΙΦΡΟΝΩΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΜΑ

_Η Tijana Prodanovic συνομιλεί με τον Στέφανο Ροζάνη, καθηγητή φιλοσοφίας και ψυχοθεραπευτή

Με αφορμή το αφιέρωμα στο κοινωνικό φύλο, μιλήσαμε με τον Στέφανο Ροζάνη, καθηγητή της φιλοσοφίας, συγγραφέα και ψυχοθεραπευτή, για το ανθρώπινο σώμα και τη δυνατότητα (ή μη) της επιβίωσής του στη σύγχρονη κοινωνία.

Υπάρχει βαθύτερη σοφία στο σώμα σου, παρά στους βαθύτερους συλλογισμούς σου. (Nietzsche: «Τάδε έφη Ζαρατούστρα».)

Ο αφανισμός του σώματος στη σύγχρονη κοινωνία.

Ο Nietzsche κάνει μια ανατροπή μιας τραγικής διχοτομίας, η οποία αφορά το ανθρώπινο σώμα και είναι αποτέλεσμα του Διαφωτισμού. Το σώμα μου δεν είναι τίποτε άλλο, κατά τη διαφωτιστική του προοπτική, από το είδωλο το οποίο εγώ ο ίδιος βλέπω μέσα σε έναν καθρέφτη. Λησμονώ το σώμα μου και μιλάω για αυτήν την αντανάκλαση. Λέει ο Merleau-Ponty: είμαι ντε τόσο σχιζοφρενής, ώστε πιστεύω ότι αυτό που εγώ ως αντανάκλαση λέω ότι είναι το σώμα μου, πρέπει όλοι οι άλλοι να βλέπουν το ίδιο πράγμα που βλέπω εγώ. Αυτή είναι η κατάρα του Διαφωτισμού, όπου το σώμα το έχει ανάγει σε ένα εξαντικειμενισμένο πράγμα. Αυτή είναι η έκπτωση του σώματος. Αυτό είναι ένα σώμα καθημαγμένο ή στην πραγματικότητα μη υπάρχον.

Τα πάντα μπορούν να πουν ψέματα, εκτός του σώματος. Το συναίσθημα παραπλανάται ή περιπλανιέται δεξιά και αριστερά ανάλογα με τις συνθήκες ή τις παγίδες που του στήνονται μέσα στον κόσμο. Όσο για την ψυχή – έχει καταντήσει μια αϋλότητα, την όποια θα πρέπει να την αναζητήσουμε στους παραδείσους ή στις κολάσεις. Τι έχει συμβεί εδώ; Το σώμα έχει αφανιστεί. Έχει μείνει ορφανό. Κακοποιεί και περιφρονεί τον εαυτό του. Γίνεται έρμαιο μιας καταναλωτικής κοινωνίας. Γιατί το σώμα στην καταναλωτική κοινωνία είναι μια προσομοίωση σώματος. Ακόμα και η ερωτική διάθεση του σώματος γίνεται ένα παιχνίδι μέσα στην κοινωνία ομοιωμάτων. Όπου τελικά η συνένωση δύο σωμάτων δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια υπολογιστική σκέψη. Και κάθε τι που πέφτει μέσα στην υπολογιστική σκέψη αφανίζεται, διαλύεται, γίνεται έρμαιο αυτής της σκέψης.

Δεν έχω σώμα, είμαι το σώμα μου.

Ο έρωτας στην κοινωνία του ελέγχου.

Το σώμα, να χρησιμοποιήσω πάλι την έκφραση του Merleau-Ponty, είναι αυτό που αγγίζει και αγγίζεται, είναι αυτό που βλέπει και βλέπεται. Αυτό το σώμα δεν έχει καμία σχέση με την αντανάκλαση του σώματός μου στον καθρέφτη. Είναι το ίχνος που αφήνει μέσα στον κόσμο υπό την έννοια ότι δεν βρίσκομαι μπροστά στο σώμα μου, ούτε απέναντι στο σώμα μου – είμαι το σώμα μου! Η διαφορά είναι τεράστια. Προσπαθούμε να βγάλουμε το σώμα, όπως έλεγε ο Emmanuel Levinas, από την ιδιοκτησία. Το σώμα δεν είναι η ιδιοκτησία μου. Δεν είναι κάτι το οποίο κατέχω εγώ. Είμαι! Κατά συνέπεια, όλη η περιφρόνηση, η κατασπατάληση, η απάθεια, η μη ενεργητικότητα του σώματος βρίσκεται μέσα σε αυτήν την πλαστή εικόνα του καθρέφτη. Ο καθρέφτης έχει αφανίσει το σώμα.

Ο έρως είναι καθαρή σωματικότητα. Όμως, οι κοινωνίες του ελέγχου μέσα στις οποίες ζούμε, τον φοβούνται. Μια επανάσταση, καμία κοινωνία ελέγχου δεν την φοβάται. Για ποιο λόγο; Γιατί και αν ακόμα πετύχει, θα ξαναγίνει θέσμιση, θα ξαναγίνει το ίδιο και χειρότερο από αυτό που ανέτρεψε. Ένα σώμα στην πλατεία Τιενανμέν μπροστά στα τανκς – αυτός είναι ο σωματικός έρως. Αυτό είναι το ίχνος. Εκεί πώς το αφανίζεις; Πώς μπορείς να εξουδετερώσεις δύο ερωτευμένα παιδιά; Αυτό που όλες αυτές οι κοινωνίες φοβούνται είναι η σωματική εξέγερση. Αυτό όχι μόνο το τρέμουν, αλλά όπως θα έλεγε ο Φουκώ, γι’ αυτό πρέπει να δημιουργήσουν φυλακές και άσυλα. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η τραγικότητα του ανθρωπίνου υποκειμένου μέσα στις νεωτερικές κοινωνίες. Οι προνεωτερικές κοινωνίες δεν είχαν τέτοια αντίληψη του σώματος.

Το λογικό σας είναι ένα μεγάλο κομμάτι του σώματός σας.

(Nietzsche) Το σώμα είναι η ίδια η ύπαρξη. Ο άνθρωπος λειτουργεί και είναι εν κόσμω, μόνο και μόνο ως σωματικότητα. Αυτό τώρα που λέμε εμείς ψυχικότητα, συναισθηματικότητα, πνευματικότητα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά οργανικά μέρη του σώματος. Δεν πρόκειται για άυλες ουσίες, οι οποίες ίπτανται σε κανέναν υπερουράνιο τόπο, τις οποίες ψάχνουμε να τις βρούμε για να «ουσιωθούμε», όπως έλεγε η παλιά μεταφυσική. Όχι, είναι το ίδιο το σώμα, το οποίο λειτουργεί ως πνευματοποίηση και ως λειτουργικότητα του κόσμου, ως κάτι το οποίο τελικά συγκροτεί τον κόσμο. Λέει ο Nietzsche: αυτό που εμείς προσπαθήσαμε να αποσπάσουμε από το σώμα, δηλαδή τις κύριες συνιστώσες του σώματος, που είναι η ψυχικότητα, η πνευματικότητα, η συναισθηματικότητα, είναι ουσιαστικά η καταδίκη του σώματος… της ψυχής, του πνεύματος, ακόμα και της λειτουργικότητας του ανθρώπινου υποκειμένου μέσα στον κόσμο. Έτσι σήμερα έχουμε ένα σώμα - πράγμα.

Η επιβίωση του σώματος. Εσύ βλέπεις να επιβιώνει; Εγώ δεν το βλέπω. Ουσιαστικά δεν κάνουν τίποτα άλλο οι κοινωνίες από το να διαχωρίζουν το σώμα από τον εαυτό του. Τελικά, καθίσταται ανενεργό, εξαντικειμενισμένο, πράγμα μεταξύ άλλων πραγμάτων, χάνει τη σημασία του. Τι σημαίνει να σε κάνω να μπορείς να επιβιώσεις; Σημαίνει θα σε περιορίσω έτσι ώστε να δεχθείς αυτές τις αρχές του περιβάλλοντος στο οποίο ζεις. Ο φόβος της ελευθερίας. Η ελευθερία του σώματος είναι ανεξέλεγκτη. Το σώμα δεν μπορεί να ελεγχτεί από καμία πηγή. Αντίθετα, τις ιδέες σου τις ελέγχω και σε κάνω να εσωτερικεύεις τις απαγορεύσεις, μετά να τις προβάλλεις ως δική σου ελευθερία. Μέσω αυτού του μηχανισμού της εσωτερικεύσεως σε κάνω τελικά να νιώθεις τη σκλαβιά σου ως ελευθερία σου. Με το σώμα δεν μπορείς να κάνεις αυτό το πράγμα. Η ελευθερία του σώματος είναι ad infinitum. Στο άπειρο. Εδώ λες, στη σκέψη σου,

μη σκέφτεσαι αυτό το πράγμα – είναι ουτοπία. Το σώμα λέει το αντίθετο: αυτό που είναι ουτοπία είναι αυτό που με καθοδηγεί. Έχουμε καταφέρει να έχουμε το σύνδρομο της καρδερίνας, η όποια όταν της ανοίγουμε το πορτάκι του κλουβιού να πάει στο φυσικό της περιβάλλον, βγαίνει, κάνει δύο, τρία πετάγματα και αμέσως γυρίζει πίσω. Γιατί το κλουβί της είναι η ελευθερία της. Αυτό έχουμε καταφέρει εξοντώνοντας, διασχίζοντας και ταπεινώνοντας το σώμα. Το σώμα και η παρακμή. Εσύ η ίδια κρύβεις μέσα σου τον τρόμο του σώματός σου. Εσύ η ίδια έχεις εσωτερικοποιήσει τον τρόμο που τα περιβάλλοντα σου ενθηκεύσανε και τελικά, κάθε φορά που το σώμα σου θα προβληθεί στην εμπειρία του κόσμου, εσύ τρομάζεις και κάνεις πίσω. Τελικά όλη η νεωτερικότητα ξέσπασε πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Γιατί το φοβήθηκε. Οι φυλακές και τα άσυλα δημιουργήθηκαν την ίδια εποχή. Και τώρα βάλε και τις άλλες θεσμοθετήσεις, την παιδεία, το πανεπιστήμιο… όλοι αυτοί είναι χωροφύλακες του σώματος. Ακόμα και η ψυχανάλυση σήμερα είναι ένας υπέροχος χωροφύλακας, ο οποίος βέβαια είναι και πολύ προσοδοφόρος. Το σώμα δεν έχει νόημα, έχει σημασία; Άλλο το νόημα και άλλο η σημασία. Το σώμα είναι η κατεξοχήν σημασία του κόσμου. Η γραφή του ανθρώπου είναι σωματική. Αυτό το ξέρουν όλοι οι συγγραφείς που τους πονάει το σώμα όταν γράφουν. Το ήξερε και ο Καβάφης όταν έλεγε «θυμήσου, σώμα μου». Η σημασία έχει χαθεί. Και όταν χαθεί η σημασία, χάνεται και το σώμα. Μη χαθεί το νόημα, το μυαλό! Δόξα τω Θεώ, το μυαλό πάει μια χαρά. Έχουμε και τους κομπιούτερ, οι οποίοι πολλαπλασιάζουν συνέχεια τα νοήματα. Σε κλάσματα δευτερολέπτου μπορεί να παράγονται εκατομμύρια νοημάτων και όπου τα νοήματα πολλαπλασιάζονται, υποχωρούν οι σημασίες. Σημαίνει υποχωρεί το σώμα. Η υπολογιστική σκέψη; «Τελικά η σκέψη έχει γίνει μια διαβολική μηχανή που αναπαράγει τον εαυτό της.» (Max Horkheimer) Μέσα σε αυτήν την ξηρασία, μέσα σε αυτήν την υποταγή που εμείς τα ονομάζουμε όλα αυτά σκέψη, πώς να παραμείνει το σώμα; Όλοι λένε έχουν σώμα και προσπαθούν να το καλλωπίσουν στα Body Lines, να το ντύσουμε με Gucci και Yves Saint Laurent, αλλά αυτό δεν είναι σώμα. Το σώμα και το φύλο. Όταν λέμε σώμα δεν εννοούμε γυναικείο ή αντρικό σώμα. Δες πως αυτό το ίχνος καταργεί το άρρεν και το θήλυ. Πρόκειται γι' αυτήν την εκπληκτική σημασία της ενότητας που είναι το σώμα. Κατά τα άλλα, το σώμα υποβιβάζεται. Το αγόρι θα είναι παίδαρος και το κορίτσι θα είναι γκόμενα. Δεν είναι αθώες αυτές οι εκφράσεις. Η γλώσσα ενσταλάζει όλο αυτό το δηλητήριο. Δεν υπάρχουν αθώες λέξεις. Και όσο η γλώσσα μας φτωχαίνει και εμείς σπουδάζουμε επικοινωνία, τόσο το σώμα μας θα αφανίζεται. Και μένει μια απελπισία.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 17

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

Οι τάξεις της Επιθυμίας _ΔΔ aka Dr.Limit, dr.limit@gmail.com

Η επιθυμία παράγει το κοινωνικό φύλο αλλά ορίζει επίσης τον περιορισμό και τον έλεγχό του.

Ας υποθέσουμε ότι ο Φρόιντ είχε δίκιο όταν είπε ότι η λίμπιντο είναι μια «ποσοτικά μεταβλητή δύναμη», η οποία χρησιμεύει ως «μέτρο» των στοιχείων και αλλαγών της σεξουαλικής διέγερσης και η οποία χαρακτηρίζεται από πλαστικότητα ή κινητικότητα σε σχέση με τα αντικείμενά της που άλλοτε διατηρεί και άλλοτε εγκαταλείπει. Ας υποθέσουμε ακόμα ότι η επιθυμία προέρχεται από την ανάγκη να καλύψεις μια έλλειψη ή απώλεια, σαν να εύχεσαι να κατέχεις και να ελέγχεις κάτι που έχασες ή που δεν είχες ποτέ. Κι ας πούμε ότι η ικανοποίηση της σεξουαλικής διέγερσης ξεκινά σε λανθάνουσα κατάσταση από τη στιγμή που καλύπτονται οι βασικές ανάγκες του βρέφους, όπως είναι η στοργή και η τροφή. Τότε θα είναι παράλογο να πω ότι η λίμπιντο είναι η ένταση της επιθυμίας, είναι αυτή που διαμορφώνει το ποσοστό «απόκλισης» της επιθυμίας, αυτό που την διαφοροποιεί από τις άλλες, δημιουργώντας τάσεις των οποίων ο στόχος δεν ισχύει για όλες τις περιπτώσεις, αφού οι συντελεστές της λίμπιντο τις περισσότερες φορές διαφεύγουν; Πόσοι αναγνωρίζουν την επιθυμία τους; Όχι γιατί τους είναι άγνωστη αλλά επειδή η επιθυμία φυλάει το μυστικό της ώς το τέλος για να επιβιώσει. Βέβαια, η επιστήμη που θέλει όλα τα μυστικά δικά της αποφάσισε να αξιολογήσει και να κατατάξει την επιθυμία στο βαθμό που η παράβαση να αποκτήσει όνομα και ο αποκλίνων παραβάτης να γίνει είδος ανθρώπου τον 20ό αιώνα. Και η θρησκεία με τη σειρά της να ικανοποιηθεί πέρα για πέρα. Η πολιτισμική εξουσία και η καταστολή, η τιμωρία και η καταπίεση ορίζουν τις κατηγορίες που παράγουν, κατά τέτοιο τρόπο που η κάθε μια να λειτουργεί ως μέτρο σύγκρισης για τις άλλες. Δεν μπορείς να καταστρέψεις αυτό από το οποίο εξαρτάσαι, κι αυτό ισχύει για όλες τις κατηγορίες, και ανατροπή δεν σημαίνει καταστροφή. Η καταπίεση, λοιπόν, παράγει τα παιδιά της αλλά η ίδια παράγεται μόνο από την επιθυμία, δηλαδή, την έλλειψη. Οι επιστήμες και οι κοινωνικές δομές κατασκευάζουν τους τρόπους σύμφωνα με τους οποίους οι άνθρωποι βιώνουν τον εαυτό τους αλλά οι ίδιοι αντί να αναζητούν αυτούς τους τρόπους παγιώνουν ό,τι προσπαθούν να ξεπεράσουν. Δεν ξεριζώνεται εύκολα η προϋπόθεση ενός αποτελέσματος. Οι ιδιότητες των φύλων, ο τρόπος που χρησιμοποιούν το σώμα τους, είναι περισσότερο πολιτικές κατηγορίες που επιβάλλονται από τον εκάστοτε πολιτισμό παρά φυσικές κατηγορίες. Είναι επινοήσεις που στηρίζονται στο αντικείμενο της επιθυμίας με βάση το γένος. Τουλάχιστον, οι «παραβάτες» του περασμένου αιώνα πολεμούσαν τους όρους της πολιτισμικής μηχανής χωρίς να απαιτούν εξομοίωση με τον αντίπαλο, χωρίς να επικεντρώνονται αποκλειστικά στις ίσες πολιτικές αξίες αλλά στην ελεύθερη έκφραση μιας ταυτότητας που ανασχηματίζει την επιθυμία.

18 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Η ιστορία του Οιδίποδα που διαφοροποίησε το ένα φύλο από το άλλο εξασφάλισε την ετεροφυλοφιλία ως ανιστορική και δεδομένη καθώς και την περαιτέρω αναπαραγωγική ηθική ενώ απέκλεισε την ενδογαμία. Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα με βαρύκεντρο τον εννοιολογικό φαλλό οργανώνει τις πυραμιδικές, ανταγωνιστικές κοινωνίες του καπιταλισμού και της παραγωγικής αξίας. Η συγκρότηση του δημόσιου ανθρώπου και ο κοινωνικός του ρόλος θα εξαρτηθεί από αυτό. Αντιθέτως, η υπέρβαση του φαλλού αφορά στη συγκρότηση του ιδιωτικού ανθρώπου, του οποίου η λιμπιντική ενέργεια θα είναι κοινωνικά αποκλεισμένη αν δεν μετουσιωθεί σε κοινωνική οργάνωση. Τίποτα δεν απειλείται περισσότερο από τον δεσπότη ανεξάρτητα από το όνομα και τη μορφή του. Στόχος του είναι η ομοιογενής επιθυμία που παράγει σταθερές ταυτότητες και ιδεολογική ασφάλεια, ταυτότητες ενταγμένες και ελεγχόμενες, μακριά από κάθε πολυφωνική επιθυμία. Φυσικά, η υποκρισία των ανθρώπινων σχέσεων δεν περιορίζεται μόνο στις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις αλλά και στις ομοφυλοφιλικές, αφού η ανταγωνιστικότητα επενδύει στην ομοφυλόφιλη αγάπη, στο συσχετισμό, στη σύγκριση και στην ιεραρχία. Πολύ περισσότερο η ομοφυλοφιλική ταυτότητα είναι πεδίο δύναμης για όσους την καλλιεργούν. Θεωρείται υποτιμητικό να μη γίνεται αντιληπτός ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το διακριτό σημείο, δηλαδή, η δύναμη της ταυτότητας μέσω επιλογής. Πιο εύκολα η επιθυμία ασκείται και ανταλλάσσεται με τους όρους της ομάδας. Οι ετεροφυλοφιλικές σχέσεις ακολουθούν τις ιερές διακρίσεις ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο δημόσιο, ενισχύοντας το Νόμο σε αντίθεση με τις ομοφυλοφιλικές που χαρακτηρίζονται από την αδιαφοροποίητη επιθυμία για το οικείο, το οποίο πηγάζει από το ιδιωτικό. Ακούγεται υπερβολικό να πω ότι οι βασικές ομάδες ταυτοτήτων είναι: η ετεροφυλοφιλία που μετουσιώνει το μίσος για τον αρσενικό/ θηλυκό αντίπαλο σε αγάπη, η ομοφυλοφιλία που λατρεύει το ιδιωτικά οικείο, η αμφιφυλοφιλία που βιώνει την πλαστικότητα του σώματος, τον υποτυπώδη ανατομικό ερμαφροδιτισμό του θηλυκού και του αρσενικού, τις διαφορές του αντίθετου και όμοιου, την αβέβαιη ταυτότητα και, τέλος, η διαφυλικότητα που αναρωτιέται όσο αναρωτιέται και η επιστήμη που την ερευνά; Αν πάλι αναρωτηθούμε ποια από όλες τις στάσεις είναι δημοκρατική θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν δημοκρατικές επιθυμίες για να υπάρξουν δημοκρατικές στάσεις παρά μόνο η εφαρμογή της λιμπιντικής δύναμης που παραμένει ξένη σε σχέση με τη δυναμική του συστήματος στο οποίο παρεμβαίνει.

Οι ιδιότητες των φύλων, ο τρόπος που χρησιμοποιούν το σώμα τους, είναι περισσότερο πολιτικές κατηγορίες που επιβάλλονται από τον εκάστοτε πολιτισμό παρά φυσικές κατηγορίες. Είναι επινοήσεις που στηρίζονται στο αντικείμενο της επιθυμίας με βάση το γένος.

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Becoming Dragon

_Ηλίας Μαρμαράς, http://www.foldedin.blogspot.com/

Η κατασκευή και η οικονομία του ρευστού φύλου στους εικονικούς κόσμους και στις αγορές τους.

«Γίνομαι κάτι άλλο. Αυτή τη στιγμή, βρίσκομαι σε μετάβαση. Εσκεμμένα βαδίζω προς το άγνωστο. Βρίσκομαι μεταξύ διαφορετικών πραγματικοτήτων. Μπορώ μόνο να φανταστώ τι θέλω να γίνω, και μετά να διαλέξω αυτό το νέο πράγμα που μου είναι ακατανόητο, ασύλληπτο. Δεν μπορώ να γνωρίζω την πραγματικότητα αυτού που έχω διαλέξει να γίνω, που επιθυμώ να γίνω. Η απόφασή μου να μεταμορφωθώ δεν μπορεί ποτέ να είναι απόλυτα σωστή, γιατί βασίζεται σε μια αυταπάτη, μια φαντασία, είναι μια λάθος σύλληψη που περιέχει πολύ λίγα δεδομένα, και όχι τις πλούσιες λεπτομέρειες της ενσώματης ζωής». «Καθώς η μεταμόρφωση αρχίζει, άγνωστα συμβάντα αρχίζουν να πραγματώνονται, όπως το να βλέπω τα βυζιά μου στον καθρέφτη για πρώτη φορά από κοντά, αφού έχω ξυρίσει το στήθος μου, να αισθάνομαι την κίνηση του οργασμού μου να αλλάζει σε κάτι άλλο, διαφορετικό, ή να περπατώ στο δρόμο σαν κορίτσι, απαρατήρητη χωρίς την ανάγκη ιδιαίτερης προσοχής». Τα παραπάνω είναι περιγραφές από το πρότζεκτ Becoming Dragon*, που σύμφωνα με την/τον δημιουργό του, τη διαφυλική (transgender) περφόρμερ Micha C rdenas, αποσκοπεί να ερευνήσει την αναγκαιότητα του ενός έτους τεστ, που οφείλουν να περνούν τα διαφυλικά άτομα στην πραγματική ζωή, ζώντας σαν άτομα του φύλου που επιθυμούν να γίνουν, προκειμένου να πάρουν την έγκριση χειρουργικής αλλαγής φύλου. Η C rdenas αναρωτιέται αν αυτή η περίοδος θα μπορούσε να αντικατασταθεί με ένα χρόνο αντίστοιχης εμπειρίας στον εικονικό κόσμο της Second Life. Κατά τη διάρκεια της περφόρμανς η C rdenas, έζησε για 365 ώρες αποκλειστικά μέσα στον εικονικό κόσμο, έχοντας φορέσει έναν ειδικό εξοπλισμό, έτσι ώστε να βλέπει και να ακούει μόνο ό,τι συνέβαινε στη Second Life, καθώς και ένα σύστημα συλλογής των δεδομένων κίνησης (motion capture) για να μπορεί να κινείται μέσα στον κόσμο. Λέει πως η επιλογή του άβαταρ ενός δράκου, συνδέεται με την ιστορία των δράκων σαν μαγικών πλασμάτων, ικανών να αλλάζουν μορφή και να μεταφέρονται (teleport) στο χώρο, κάτι που ταιριάζει απόλυτα στη Second Life. Αναρωτιέται επίσης, ποιες είναι οι πιθανότητες που διανοίγονται με τη χρήση τεχνικών μικτής πραγματικότητας (mixed reality), να κατασκευαστούν νέα είδη φύλων έξω από τους περιορισμούς του ανδρικού/γυναικείου φάσματος. Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της εξέλιξης του πρότζεκτ η Micha C rdenas άρχισε στην πραγματική ζωή, την αναγκαία λήψη ορμονών για την αλλαγή φύλου. Συνεχίζοντας την περιγραφή της εμπειρίας της η C rdenas λέει επίσης πως: «Μια performance μικτής πραγματικότητας που χρησιμοποιεί έναν online τρισδιάστατο κόσμο, απλώς τονίζει τη φαντασιακή διάσταση των καθημερινών μας αλληλεπιδράσεων στον φυσικό κόσμο, με το να αναφέρεται στον φυσικό, αναταράσσοντας τις μνήμες μας και τις αντιλήψεις μας για τον ενσώματο.

Η μείξη του πραγματικού και του φαντασιακού καταλήγει να είναι πιο πραγματική κατάσταση ακριβώς επειδή μπορεί να πραγματώσει τη μείξη. Ενώ κάποιος μπορεί να σχεδιάσει, να ζωγραφίσει τη φαντασίωση κάποιου ή να την περιγράψει με λέξεις, οι τρισδιάστατοι εικονικοί κόσμοι μάς μεταφέρουν ένα βήμα πιο κοντά στο να δούμε να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια μας, τα φαντασιακά φιλμ που παίζονται πίσω από τα μάτια μας. Παρ’ όλ’ αυτά, έχουμε ακόμα πολλά βήματα να διανύσουμε για να βρεθούμε πιο κοντά στα όνειρα μας. Στα όνειρά μου μυρίζω, αισθάνομαι το σώμα μου σε δράση, έχω αισθήσεις που προέρχονται από τα σπλάχνα μου, όμως το λογισμικό της Second Life είναι πολύ μακριά ακόμα από το να προσομοιώσει τέτοιες πτυχές της πραγματικότητας». Σε έναν εικονικό κόσμο, η online ταυτότητα είναι δυνητικά πολύ πιο ευέλικτη από την πραγματική ταυτότητα, επιτρέποντας εύκολες αλλαγές της φυλής, της τάξης, του κοινωνικού φύλου, της ηλικίας, του κοινωνικο/οικονομικού στάτους, ακόμα και του βιολογικού είδους. Ο εικονικός κόσμος προσφέρει πιο ελεύθερο αυτοπροσδιορισμό, που συμπεριλαμβάνει πολλαπλές ταυτότητες ή και κοινή ταυτότητα. Μέσα σε αυτούς τους κόσμους υπάρχει έλλειψη κανόνων συμπεριφοράς ή έτοιμων συνταγών συγκρότησης. Φυσικά, όλο αυτό δεν είναι απλά ένα παιχνίδι μόνο. Οι αλλαγές που συντελούνται εκεί στους τομείς της εργασίας και της οικονομίας, ίσως είναι ένα σημαντικό κομμάτι για την κατανόηση όλων αυτών των εγχειρημάτων και των διάφορων πρότζεκτ. Στο δοκίμιό του: «The Price of Bodies: A Hedonic Pricing Model of Avatar Attributes in a Synthetic World» ο Edward Castronova**, παρατηρεί ήδη από το 2004 μια ευημερούσα οικονομία χαρακτήρων (avatars) σε ιστότοπους όπως το ebay και το playerauctions.com, εξίσου για θηλυκούς και αρσενικούς χαρακτήρες. Μάλιστα διακρίνει διαφορές ανάμεσα σε εικονικούς κόσμους όπως το World of Warcraft όπου η αξία βασίζεται σε ανδρικά χαρακτηριστικά, με τη μορφή πολεμικών ικανοτήτων και εξοπλισμών (πανοπλίες και όπλα) ενώ αντίθετα στη Second life η αξία των άβαταρς έχει περισσότερο θηλυκή διάσταση, καθώς μετριέται με βάση τα ρούχα και τα διάφορα αξεσουάρ, κοσμήματα κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, το κοινωνικό φύλο στην εικονική του διάσταση έχει μια οικονομική αξία, «την τιμή του σώματος». Απ’ ό,τι φαίνεται στον κόσμο των μπίζνες η εικονική αλλαγή φύλου δεν αποτελεί θέμα. Έτσι, δεν ακούγονται παράξενες οι δηλώσεις του Peter Finn, υψηλόβαθμου στελέχους της IBM, που λέει: «Έχουμε πολλούς άνδρες που ντύνονται σαν γυναίκες μέσα στους εικονικούς κόσμους όταν έχουν επαγγελματικά ραντεβού με πελάτες. Είμαστε περήφανοι γι’ αυτούς», τονίζει.

Χρειάζεται αρκετή έρευνα για να γίνει γνωστό πώς συμβαίνει αυτό και ποιες είναι οι επιπτώσεις τόσο στην οικονομία των εικονικών κόσμων όσο και στην επίδραση που έχουν στην πραγματική οικονομία. Εξίσου χρειάζεται έρευνα και ανάλυση των κοινωνικών επιπτώσεων που έχει η εμφάνιση του συστήματος του ρευστού κοινωνικού φύλου. Ενώ η οικονομία του ματεριαλισμού που γνωρίζουμε τόσο καλά στον πραγματικό κόσμο, καταρρέει έχοντας μετατραπεί σε μια γενικευμένη οικονομία καζίνου (Casino-capitalism), οι εικονικοί κόσμοι βοηθούν στην ανάδυση μιας νέας οικονομίας, της οικονομίας των ονείρων και μιας νέας μορφής κοινωνικής πραγματικότητας όπου οι διακρίσεις ανάμεσα στα κοινωνικά φύλα, διαλύονται με απροσδόκητους τρόπους, ακατανόητους ακόμα και γι’ αυτούς που βιώνουν τις εμπειρίες. Την ίδια στιγμή, και ενώ εξαφανίζονται δεκάδες –αν όχι εκατοντάδες είδη ζωής– στον πλανήτη, οι άνθρωποι επινοούν και κατασκευάζουν άβαταρς που παραπέμπουν σε διαφορετικά βιολογικά είδη –φανταστικά ή όχι– για παράδειγμα τα furries***, ταυτίζονται μ’ αυτά, συμπεριφέρονται σαν αυτά, συμβάλλοντας στο πανηγύρι της δημιουργίας της νέας σκηνής του theatro mundi. Όμως παρότι οι online χαρακτήρες δεν δεσμεύονται από κανόνες, τείνουν να αυτορρυθμίζουν την εμφάνισή τους και πολύ συχνά να καθρεφτίζουν απλώς την ανθρώπινη συμπεριφορά που έχουν στον πραγματικό κόσμο. Ενώ είναι ένας τόπος που μπορείς να ξεφορτωθείς την «πρώτη ζωή» σου, τελικά ο κόσμος αυτός καταλήγει να μοιάζει ακριβώς με ένα προάστιο (πιο συγκεκριμένα με τη suburban Αμερική). Είναι καταπληκτικό να παρατηρεί κανείς πως όταν έχουμε όλη την ελευθερία να είμαστε ό,τι θέλουμε, επιμένουμε να μένουμε σε σώματα που έχουμε μάθει και να ξοδεύουμε το χρόνο μας σε κοινότοπες δραστηριότητες σαν το shopping. Στους εικονικούς κόσμους γινόμαστε υπερβολικά επιφανειακοί όπως για παράδειγμα να αναπαράγουμε τη στερεοτυπική γυναικεία ανατομία (μεγάλα στήθη, στητά οπίσθια). Αυτό είναι τελικά και το εντυπωσιακό με αυτούς τους κόσμους. Ενώ σαν τεχνολογία, δηλαδή σαν εργαλειακή εφευρετικότητα παρέχουν τη δυνατότητα απελευθέρωσης ή έστω μιας κριτικής στάσης απέναντι στη δεδομένη και αδιαμφισβήτητη κυριαρχία των main stream media, τελικά με την ίδια την κατασκευή, τη συμμετοχή και τη χρήση από μας τους ίδιους αυτών των εργαλείων, καταλήγουν να μας παγιδεύουν ακόμα περισσότερο. Αναρωτιέμαι αν η κοινωνία του θεάματος και ο πολιτισμός της τεχνικής είναι τελικά έννοιες εναλλάξιμες. Μπορεί όμως, απλώς, επειδή είμαστε on the road, να περιορίζουν οι στροφές του την ορατότητά μας.

*

Οικονομικά μιλώντας, η ρευστότητα που ορίζει το κοινωνικό φύλο στους εικονικούς κόσμους αδιαμφισβήτητα αλλάζει την οικονομική αξία του άβαταρ, αλλάζοντας επίσης την οικονομία της κατασκευής ρούχων και άλλων αντικειμένων.

Becoming Dragon: http://arsvirtuafoundation.org/ research/2009/08/06/_i-am-transreal_-a-reflection-onof-becomingdragon-part-2/

** E. Castronova: http://papers.ssrn.com/sol3/papers. cfm?abstract_id=546921 *** Furries: http://en.wikipedia.org/wiki/Furry_fandom

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 19

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

Η έμφυλη διάσταση και η γλωσσική στροφή του πολιτικού _Άκης Γαβριηλίδης, ερευνητής, συγγραφέας

Το 1977, o ιστορικός Νίκος Σβορώνος, τότε εμβληματική φιγούρα της ανανεωτικής αριστερής διανόησης και σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των αριστερο-δεξιο-…whatever οπαδών της θεωρίας περί του «ελληνισμού ως αντίσταση», έδωσε επετειακή διάλεξη στην ελληνική κοινότητα του Παρισιού με τον απλό και εύγλωττο τίτλο «H 28η Οκτωβρίου 1940». Η διάλεξη έκλεινε με την εξής φράση: «Η 28η Οκτωβρίου 1940 σημειώνει την είσοδο του ελληνισμού στην ανδρική του υπεύθυνη ηλικία». Αν είναι έτσι, τι συνέβη άραγε με τις Ελληνίδες την ημέρα εκείνη; Μπήκαν και αυτές στην ανδρική τους ηλικία;

Το σίγουρο πάντως είναι ότι το ζήτημα της χάραξης της ορθής πολιτικής τίθεται στο εσωτερικό της γλώσσας. Είναι άστοχο –τόσο θεωρητικά όσο και πολιτικά– να φανταζόμαστε ότι υπάρχει ένα πεδίο «έξω» και «πριν» από τη γλώσσα όπου εμφανίζεται η «καθαρή» καταπίεση/ εκμετάλλευση. Άρα, αυτή η συστατική αβεβαιότητα και απροσδιοριστία καταλαμβάνει και αυτούς που μέμφονται τους άλλους για υπερβολική ενασχόληση με την «πολιτική ορθότητα» –υπονοώντας προφανώς ότι οι ίδιοι έχουν κάποια άμεση και αναμφίλεκτη πρόσβαση σε κάποια πολιτική ορθότητα τόσο αυτονόητη και δεδομένη, που δεν χρειάζεται καν να αποκληθεί έτσι. Ποιοι είναι αυτοί;

Ο Σβορώνος, αν τον ρωτούσαμε, πιθανότατα θα έλεγε ότι δεν πρέπει να κολλάμε στις λέξεις, και ότι χρησιμοποίησε το αρσενικό γραμματικό γένος (gender) ως συνεκδοχή, για λόγους ευκολίας, υπονοώντας τα αντίστοιχα και για το θηλυκό. Όσοι, και ιδίως, φυσικά, όσες επιχειρούν να συγκροτήσουν μία χειραφετητική-μετασχηματιστική πολιτική που να αφορά (μεταξύ άλλων και) την έμφυλη διάσταση, βρίσκονται συχνά αντιμέτωπες με την αντίρρηση ότι «διυλίζουν τον κώνωπα» και ότι επικεντρώνονται σε έναν γλωσσικό καθωσπρεπισμό, αντί να καταπολεμούν την «πραγματική» (ή την «υλική») καταπίεση. Ο κίνδυνος αυτός είναι αναμφίβολα υπαρκτός: το πολιτικό εξ ορισμού είναι ο χώρος του αστάθμητου, και κανείς δεν έχει εκ των προτέρων καμιά εγγύηση ότι η ιεράρχηση που κάνει ανάμεσα στο ουσιώδες και το επουσιώδες είναι η ενδεδειγμένη. Αν μη τι άλλο διότι αυτό δεν το μαθαίνουμε παρά μόνο μετά, αφού διατυπωθεί ο εκάστοτε λόγος –και διαπιστωθεί ποια αποτελέσματα επιφέρει η δημόσια επιτέλεσή του. Επειδή τώρα αυτό το «μετά» είναι άπειρο, δεν έχει ημερομηνία λήξης, αλλά τα αποτελέσματα αυτά ενδέχεται να εμφανιστούν απρόσμενα, σε τόπους και χρόνους που δεν φανταζόμασταν, η αντίστοιχη κρίση τελεί υπό διαρκή αναστολή ή, πάντως, επανεξέταση. Έτσι διατυπωμένο, το πρόβλημα μοιάζει ανεπίλυτο, αλλά αυτό δεν είναι λόγος να παραιτηθούμε από τη θέση και την προσπάθεια απάντησής του. Όπως έλεγε ο Φουκώ, τα αναπάντητα ερωτήματα είναι αυτά στα οποία πρέπει να επιμείνει κανείς περισσότερο.

20 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Ως ένα από τα πολλά δυνατά παραδείγματα παίρνω την παρακάτω αγόρευση του Κ. Αλυσανδράκη, βουλευτή του ΚΚΕ: «Έχει γίνει μόδα τα τελευταία χρόνια να μιλάμε για τον γάμο των ομοφύλων ζευγαριών και να το προβάλλουμε ως δικαίωμα. Βεβαίως, εδώ επιτρέψτε μου να εντοπίσω σε αυτούς που το προβάλλουν ένα κενό: Γιατί να μιλάμε μόνο για ζευγάρια και όχι για τρίο, κουαρτέτο, κουιντέτο, σεξτέτο, οκτέτο κ.λπ.;» (…) Υπάρχουν και άλλες μόδες. Υπάρχει η μόδα να μιλάμε για τα δικαιώματα των ζώων, για τα δικαιώματα μειονοτήτων, τα οποία όμως τα θυμόμαστε όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τις μειονότητες για να δικαιολογήσουμε στρατιωτικές επεμβάσεις, π.χ., στα Βαλκάνια. Πιστεύω ότι αυτές οι μόδες δεν είναι καθόλου τυχαίες. Έχουν ως στόχο να παραμερίσουν πραγματικά δικαιώματα, όπως π.χ., το δικαίωμα της εργασίας, που καταπατιέται βάρβαρα, το δικαίωμα στην παιδεία, στην υγεία, στην πρόνοια, το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, ακόμα και το δικαίωμα της διαμαρτυρίας. Έχω επιχειρήσει και άλλοτε να αναλύσω κάποιες πλευρές αυτού του ομοφοβικού αποσπάσματος. Αυτό που θα άξιζε τον κόπο να παρατηρήσουμε εδώ είναι πόσο αυτός ο λόγος, την ίδια στιγμή που απορρίπτει την έμφυλη πολιτική ως αδικαιολόγητη επιμονή σε δευτερεύοντα ή και φαντασιακά δικαιώματα κατ’ αντιδιαστολή προς άλλα, υποτιθέμενα ως «πραγματικά», έχει ο ίδιος ως κύριο αντικείμενό του τη γλώσσα, το Συμβολικό –εφόσον αρθρώνεται

ολόκληρος γύρω από μία απειλή κατάρρευσης του νοήματος. Τη στιγμή που εντοπίζει «ένα κενό» και ειρωνεύεται αφ’ υψηλού όσους «προβάλλουν ως δικαίωμα» το γάμο ομοφύλων, ο κ. Αλυσανδράκης προσπαθεί να ξορκίσει ο ίδιος ένα κενό, καθόλου αστείο και ασήμαντο αυτή τη φορά, που νιώθει να διαγράφεται ως απειλή για το δικό του νοητικό σύμπαν εάν γίνει αποδεκτή αυτή η διεκδίκηση. Διότι τα φερόμενα ως «ουσιώδη» στοιχεία του πολιτικού –οι επεμβάσεις στα Βαλκάνια, το δικαίωμα στην εργασία, στην υγεία, στην πρόνοια, στην ελεύθερη έκφραση (ιδίως αυτό!)– δεν αποτελούν φυσικά ένα σύνολο «σκληρών» γεγονότων που είναι ανεξάρτητα από τη συμβολοποίησή τους στο πλαίσιο ενός λόγου, αλλά, για να καταστούν αντικείμενα της πολιτικής, πρέπει αναγκαία να κατασκευαστούν ως τέτοια μέσα στη γλώσσα. Αυτή είναι ίσως η σημαντικότερη συμβολή που κόμισαν οι σπουδές φύλου: μας θύμισαν, με έναν νέο και πρωτότυπο τρόπο, ότι συχνά η επίκληση «λόγων ευκολίας» είναι το καλύτερο όχημα για να περάσουν ασυνείδητα μέσα απ’ το λόγο μας οι σχέσεις εξουσίας· με άλλα λόγια ότι, όποτε κάποιος επαφίεται στο «αυτονόητο» και παραλείπει κάτι ως ευκόλως εννοούμενο, είναι πιθανό οι αποδέκτες του λόγου του να μη θεωρήσουν τα ίδια πράγματα ως αυτονόητα και να νοηματοδοτήσουν τελείως διαφορετικά όσα λέει. Κάθε πολιτική ιεράρχηση είναι μια γλωσσική επιλογή ανάμεσα σε πολλές δυνατές, και ότι, αν συνταχθούμε με κάποια, καλό είναι να αναλάβουμε την ευθύνη της επιλογής αυτής και να μην την εμφανίζουμε ως «φυσική» και αναπόδραστη. Αυτός όμως είναι μάλλον και ο κυριότερος λόγος για τη βαθιά αντιπάθεια ή έστω αμηχανία που προκαλούν: οι άνθρωποι αναπόφευκτα θέλουν κάποιες βεβαιότητες, πρέπει να λάβουν κάποια πράγματα ως δεδομένα πριν καν αρχίσουν να μιλούν. Η υπονόμευση της έμφυλης κριτικής ξανανοίγει κάποια ζητήματα που θα θέλαμε να τα θεωρούμε κλεισμένα, ξαναβάζει στο παιχνίδι την αμφιβολία, και η αμφιβολία μπορεί να γίνει ανυπόφορη και παραλυτική. Ωστόσο, αυτός ο αποπροσανατολισμός και η αστάθεια του νοήματος είναι καταστατικά στοιχεία του πολιτικού, και της ανθρώπινης συνύπαρξης και επικοινωνίας γενικά· δεν υπάρχει τρόπος να απαλλαγούμε διά παντός από αυτά. Μπορούμε απλώς να προσπαθήσουμε να τα διαχειριστούμε. Και η διαχείριση αυτή διεξάγεται μέσα στη γλώσσα. Όπως εξάλλου και η άρνησή της.

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Για την απεργία των μεταναστριών στην Πλατεία Θεάτρου _Νέλλη Καμπούρη, Εργαστήρι σπουδών φύλου, Πάντειο πανεπιστήμιο, www.gemic.eu

Στην Πλατεία Θεάτρου στήνεται κάθε βράδυ ένα παιχνίδι. Το παιχνίδι έχει τους κανόνες του. Ομάδες μεταναστριών από την Αφρική στέκονται στις γωνίες. Όταν περνάνε περαστικοί, μηχανάκια ή αυτοκίνητα τρέχουν από πίσω τους προκαλώντας με λόγια και προσφορές. Όταν εκείνοι σταματούν, τους μιλούν τρυφερά στα Αγγλικά, γελάνε και τους χαϊδεύουν. Έτσι αρχίζει η διαπραγμάτευση για μια σύντομη σεξουαλική επαφή χωρίς υψηλό χρηματικό αντίτιμο. Άλλες φορές πάλι, οι κοπέλες αναγκάζονται να παίξουν το ρόλο του κυνηγημένου. Τρέχουν για να αποφύγουν κάποιους οδηγούς που προσπαθούν να τις χτυπήσουν ή τα περιπολικά της αστυνομίας που περιοδικά σταματούν για να κάνουν έλεγχο και να τις συλλάβουν ως παράνομες μετανάστριες. Το παιχνίδι αυτό επαναλαμβάνεται κάθε βράδυ, σαν τελετουργικό, ώς το πρωί που η αγορά αρχίζει να γεμίζει με εμπορεύματα. Πριν από έξι μήνες, όμως, οι μετανάστριες από την Αφρική αρνήθηκαν να συμμετέχουν στο παιχνίδι. Κατέβηκαν όπως κάθε μέρα στο δρόμο αλλά δεν κυνηγούσαν τους πελάτες τους, μόνο στέκονταν παθητικά και περίμεναν. Αν κάποιος τις πλησίαζε δέχονταν να του προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες με αμοιβή. Αλλά οι ίδιες δεν προκαλούσαν ούτε διεκδικούσαν τους πελάτες. Η οργανωμένη αυτή αντίδραση προκλήθηκε ύστερα από τον άγριο ξυλοδαρμό και τραυματισμό μιας κοπέλας από τη μαντάμ της επειδή δεν κατάφερνε να της φέρει αρκετά χρήματα. Η απεργία κράτησε μερικές ημέρες κι ύστερα, μετά από διαπραγματεύσεις, τερματίστηκε. Παρόλο που δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι συνέβη και τι κατάφεραν να κερδίσουν, η μορφή αυτή διαμαρτυρίας μοιάζει παράδοξη κι ανοίγει ερωτήματα γύρω από τη σχέση φύλου, μετανάστευσης και σεξουαλικής εργασίας. Οι μετανάστριες της Πλατείας Θεάτρου ελάχιστα θυμίζουν τα πρότυπα του φύλου και της μετανάστευσης που κυριαρχούν στον επίσημο λόγο στην Ελλάδα. Στην Πλατεία δεν συναντά κανείς συνήθως τα θύματα που πρωταγωνιστούν στις καμπάνιες ευαισθητοποίησης ενάντια στο trafficking, ούτε, όμως, και τους αλλοδαπούς διακινητές που τις εξαναγκάζουν με τη βία στην πορνεία εξ αποστάσεως. Η Πλατεία, αντίθετα. γεμίζει κάθε βράδυ από κοπέλες από διάφορες χώρες της Αφρικής που εργάζονται για να συντηρούν συγγενείς, παιδιά εκτός γάμου και φίλους στη χώρα καταγωγής αλλά και τις προσωπικές τους φιλοδοξίες για «μια καλύτερη ζωή». Αρκεί μια μετανάστρια να δουλέψει σκληρά για να ξεπληρώσει μετά από μερικά χρόνια το χρέος της στη μαντάμ και να αρχίζει να βγάζει δικά της λεφτά. Από την Πλατεία, όμως, απουσιάζουν κι οι κρατικοί εκείνοι μηχανισμοί που θα μπορούσαν να προστατεύσουν τις μετανάστριες από την έμφυλη βία, όπως για παράδειγμα από τις επιθέσεις αγνώστων που συστηματικά προσπαθούν να τις χτυπήσουν με τα αυτοκίνητά τους. Τα συχνά περάσματα των αστυνομικών οχημάτων στην περιοχή δεν έχουν σκοπό να τις προστατεύσουν αλλά, κατά παράδοξο τρόπο, να τις κάνουν να τρέχουν υπενθυμίζοντας διαρκώς ότι απαραίτητη συνθήκη για τις μορφές βίας και εκμετάλλευσης που υφίστανται είναι η απαγόρευση των μεταναστευτικών ροών. Η απαγόρευση αυτή παράγει ένα διαπολιτισμικό τόπο στο κέντρο της Αθήνας όπου πολλαπλές φαντασιώσεις διασταυρώνονται εφήμερα. Πρόκειται για οριενταλιστικές φαντασιώσεις λευκών ανδρών που επιθυμούν να βλέπουν τα σώματα μαύρων γυναικών να ξεχειλίζουν από

σεξουαλικότητα. Πρόκειται, όμως, και για μεταναστευτικές φαντασιώσεις γυναικών από την Αφρική που επιθυμούν την επιτυχία στη Δύση, να βγάλουν χρήματα, να ταξιδέψουν, να γίνουν διάσημες, να απεμπλακούν από τις έμφυλες σχέσεις στη χώρα καταγωγής αλλά και από τα δίκτυα που τις ελέγχουν στην Ελλάδα. Παρόλο που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, ο χώρος αυτός φορτισμένος από τις διαπολιτισμικές αυτές φαντασιώσεις παραμένει αποκομμένος από την καθημερινή ζωή της πόλης καθώς εκεί προσωρινά μετατοπίζονται τα δεδομένα των σχέσεων του φύλου, της φυλής, της κοινωνικής τάξης και της σεξουαλικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο αυτό και μόνο, γίνεται κατανοητό γιατί οι μετανάστριες από την Αφρική επέλεξαν να διαμαρτυρηθούν στην έμφυλη βία με μια τόσο παράδοξη απεργία. Δεν επέλεξαν την άρνηση της σεξουαλικής εργασίας αυτής καθεαυτής, αλλά την άρνηση της συμμετοχής τους στην οικονομία των οριενταλιστικών φαντασιώσεων. Οι επαναλαμβανόμενες επιτελέσεις του ίδιου τελετουργικού δεν είναι απλά μια «βιτρίνα» που αποκρύπτει τη βία και τον εξαναγκασμό που αναμφισβήτητα ενυπάρχει στη σεξουαλική εργασία, αλλά μια μετατόπιση στο πεδίο του λόγου των έμφυλων και φυλετικών σχέσεων εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η ίδια η σεξουαλική πράξη διαρκεί συνήθως πολύ λιγότερο από τη διαπραγμάτευση. Πολλές φορές το συμβάν είναι μόνο η διαπραγμάτευση που δεν οδηγεί καν στη σεξουαλική εκπλήρωση της φαντασίωσης. Στο πλαίσιο αυτό, οι μετανάστριες της Πλατείας Θεάτρου οικειοποιούνται εφήμερα το οριενταλιστικό πρότυπο της μαύρης γυναίκας με την αχαλίνωτη σεξουαλικότητα και παίζουν το ρόλο του κυνηγού. Η οικειοποίηση, όμως, αυτή δεν είναι απαραίτητα μια παθητική πρακτική αλλά και μια αμφισβήτηση της θυματοποίησης που επιβάλλεται στη φυλή και στο φύλο τους στην Ελλάδα. Κι αυτό γιατί αποκτούν τη δυνατότητα (ακόμα και σε συνθήκες ελέγχου, εξαναγκασμού και βίας) να περιπαίζουν το πρότυπο του λευκού άνδρα μετατρέποντάς τον συμβολικά σε αντικείμενο της δικής τους επιθυμίας, σε θήραμα που οι ίδιες εκμεταλλεύονται. Παρόλο που αναμφισβήτητα οι μετανάστριες αυτές δεν είναι «ελεύθερες» (καθώς είναι δέσμιες τόσο δομικών παραγόντων όσο και συγκεκριμένων δικτύων εκμετάλλευσης) εντούτοις μέσα από τις επιτελέσεις αυτές μπορούν να διεκδικούν αυτονομία.

Η απαγόρευση αυτή παράγει ένα διαπολιτισμικό τόπο στο κέντρο της Αθήνας όπου πολλαπλές φαντασιώσεις διασταυρώνονται εφήμερα. Πρόκειται για οριενταλιστικές φαντασιώσεις λευκών ανδρών που επιθυμούν να βλέπουν τα σώματα μαύρων γυναικών να ξεχειλίζουν από σεξουαλικότητα.

Παραφράζοντας τον Πάολο Βίρνο θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γραμματική της σεξουαλικής εργασίας (όπως και κάθε άλλης εργασίας στη μεταφορντική εποχή) μοιάζει πλέον όλο και περισσότερο με αυτή των παιχνιδιών. Οι μετανάστριες που εργάζονται στο χώρο αυτό καλούνται να γίνουν δεξιοτέχνες ενός παιχνιδιού του οποίου το αποτέλεσμα δεν έχει αξία. Η απεργία τους από την εργασία, επομένως, δεν σήμαινε την άρνησή τους να προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες σε όποιον τους το ζητούσε. Αρνήθηκαν όμως να κάνουν οτιδήποτε άλλο έξω από αυτό. Η σημασία της απεργίας τους εντέλει έγκειται στο γεγονός ότι το μόνο που αρνήθηκαν να επιτελέσουν ήταν να συνεχίσουν να σκηνοθετούν και να συμμετέχουν στην επιτέλεση μιας διαπολιτισμικής σεξουαλικής συνάντησης με τους πελάτες τους. Χωρίς παιχνίδι, χωρίς την υιοθέτηση ρόλων κυνηγού και θηράματος, χωρίς να παίζουν ενεργά στη σκηνή, η απλή παρουσία τους στο χώρο της Πλατείας Θεάτρου δεν σήμαινε για τις ίδιες (τους διακινητές και τους πελάτες) δουλειά αλλά απεργία.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 21

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

Παρατηρώντας την ποπ: περί ψεύτικων οπισθίων και κατασκευασμένων φύλων… _Μαργαρίτα Τσώμου, περφόρμερ, επιμελήτρια, εκδότρια του περιοδικού Missy Magazine

Η καημένη η Lady Gaga τόλμησε να εμφανιστεί μαζί με την Beyonce στο videoclip του Video Phone και έχασε. Μπροστά στα κάλλη τής συναδέλφου της, η γνωστή ως «διάδοχος»της Madonna, μοιάζει σαν άχαρη, χλομή σανίδα. Η σύγκριση δεν ισχύει, λένε η οπαδοί της ξανθιάς σταρ, γιατί η κορμάρα της Byoncι είναι αποτέλεσμα ψεύτικων εφέ: Η θεά της R&B συνηθίζει να φοράει booty-pads, δηλαδή τεχνητές επενδύσεις στον πισινό της για να μοιάζουν οι καμπύλες πιο αφράτες και να λεπταίνει η μέση. Το σώμα της δεν είναι παρά μία τέλεια κατασκευή, μία σκηνοθεσία με βάση τα πρότυπα της μαύρης ομορφιάς (black beauty). To body-design της Byoncι, ωστόσο, είναι απλώς ένα σαφές παράδειγμα της καθημερινής διαδικασίας της γυναικείας αμφίεσης. Είτε πρόκειται για βαμμένες βλεφαρίδες, είτε για ανταύγιες, extensions, ψεύτικα νύχια ή σουτιέν push-up, τα γυναικεία χαρακτηριστικά δεν «είναι», αλλά φοριούνται. Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν τις πλέον προφανείς ενδείξεις της κοινωνικής κατασκευής των έμφυλων ρόλων, (όπως έχει διατυπωθεί στις επιστήμες των gender studies). Τα φύλα δεν υφίστανται ως φύση αλλά επιτελούνται καθημερινά, από το αξεσουάρ μέχρι τις πιο απλές κινήσεις και συμπεριφορές μας. Η ποπ, ως κόσμος του φαντασιακού, απλώς αποκαλύπτει θεαματικά το παιχνίδι με τη σημειολογία των φύλων – ο ψεύτικος πισινός της Byoncι είναι μόνο ένα κομμάτι αυτού του παζλ μυθοπλασίας. Διαβάζοντας τα αστέρια Εκτός από τις θηλυκές αναπαραστάσεις των γυναικείων σταρ a la Madonna, η ποπ είναι πλούσια σε επαναπροσδιορισμούς των έμφυλων σημείων. Η Peaches π.χ. αρνείται να παίξει το ρόλο του γυναικείου αντικειμένου του βογιερισμού, αλλά παρουσιάζει μία φιγούρα γεμάτη τεστοστερόνη, προβάλλοντας περήφανη της τρίχες της σε μασχάλες, πόδια και άλλα σημεία του σώματος, όπου δεν επιτρέπεται να έχει μία γυναίκα… Με το άλλοθι του «sex, drugs and rock&roll», οι ποπ-σταρ ανοίγουν ένα πεδίο, όπου οι θεωρούμενες παρεκκλίνουσες συμπεριφορές γίνονται επιτρεπτές. Η επιτυχία της μελαγχολικής τρανς-περσόνας των «Anthony and the Johnsons» ή η αποθέωση της ανοιχτής λεσβίας και υπέρβαρης τραγουδίστριας Beth Ditto (The Gossip) στο χώρο της μόδας, δείχνουν ότι η

22 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

υποταγή στην ετεροσεξουαλική νόρμα δεν είναι πλέον αναγκαία για την αναγνώριση στη show-biz. Στην ποπ φαίνεται επίσης ότι ούτε ο ανδρικός ρόλος δεν μένει ανέγγιχτος από τις κοινωνικές εξελίξεις. Τα καινούργια αστέρια της αμερικάνικης Hip Hop, έχουν αφήσει πίσω τους τα κλισέ του κακού gangster, ήρωα του ghetto. Με την είσοδο στη μετα-μαύρη (post black) εποχή του Ομπάμα, όπου ο νέγρος άνδρας δεν ταυτίζεται πλέον με τον απολίτιστο βιαστή/ σεξιστή, καλλιτέχνες όπως ο Kaney West ή ο Kid Cudi, υιοθετούν το ίματζ του καλού παιδιού, που πλασάρεται με χαριτωμένα καρτούνς και χαρούμενα χρώματα. Δημιουργώντας: DIY ποπ-φεμινισμός Πολλά κινήματα της ποπ έχουν πρωτοπορήσει σχετικά με καινοτόμες αναπαραστάσεις έμφυλων ρόλων, είτε μιλάμε για τις Drag Queens του Warhol, τους γκέι του Χάρλεμ, που εφεύραν τον υβριδικό χορό του vogueing, ή για τα riot grrrls, που ενέπνευσαν μία νέα στάση φεμινισμού. Εδώ η ποπ προηγήθηκε της πολιτικής. Τα riot grrrls εμφανίστηκαν ως τα κακά κορίτσια της πανκ, στα τέλη του ’80, υιοθετώντας ένα ανατρεπτικό sex appeal. Με τις αντιφατικές γυναικείες τους μορφές εξέφρασαν την ανάγκη για έναν φεμινισμό, που δεν θεωρεί τη γυναίκα θύμα ή βιολογικό πεπρωμένο. Συγκροτήματα όπως οι Bikini Kill ή οι Bratmobile ήταν η αφετηρία του λεγόμενου ποπ-φεμινισμού: ένα πολιτιστικό κίνημα με έντονη DIY (Do It Yourself) διάθεση, από το οποίο ξεπήδησαν μουσική, τέχνη, μόδα και αμέτρητα φεμινιστικά fanzine. Μαζί τους αναπτύχτηκε μία φεμινιστική γραφή για την ποπ, που έχει πλέον καθιερωθεί σε ανάλογα γυναικεία περιοδικά ανά τον κόσμο: το αμερικάνικο Bust Magazine, το αυστραλέζικο Yen, το αυστριακό Fieber ή το γερμανικό Missy Magazine. Συνδυάζοντας το glamour τού mainstream με μία σκληρή κριτική των γυναικείων κλισέ, το press του ποπφεμινισμού αφιερώνεται στην ανάλυση των έμφυλων αναπαραστάσεων της πολιτιστικής βιομηχανίας. Για να έχουμε συνείδηση πώς κατασκευάζονται οι ρόλοι γύρω μας και να παίρνουμε ιδέες πώς να τους υπονομεύουμε…

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Φεμινισμός στα χρόνια του Botox _Μελίνα Σπαθάρη

To δικαίωμά σου στην ελευθερία είναι το δικαίωμά μου να τρυπιέμαι ελεύθερα για λίγη νευροτοξίνη botulinum ακόμα.

Στην αίθουσα αναμονής ενός ιδιωτικού κέντρου αισθητικής στο Ψυχικό μια ντουζίνα από γυναίκες ηλικίας 20 ώς 50 περιμένουν σιωπηλά τη σειρά τους. Η στοίβα με τα περιοδικά μένει ανέπαφη. Ο καφές κρυώνει στο coffee table. Μια τηλεόραση plasma παίζει επαναληπτικά ένα dvd με τις τελευταίες εξελίξεις από το μέτωπο του wellness, αλλά εκείνες σηκώνουν το κεφάλι μόνο για να δουν αφηρημένα κάποια καινούργια άφιξη στην πόρτα. Ένας αέρας νηφάλιας αποφασιστικότητας πλανάται στην ατμόσφαιρα. Η κλινική στην οποία βρίσκονται είναι η Μέκκα της αισθητικής χειρουργικής στην Ελλάδα. Πρόσφατα συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τις τοπ κλινικές του είδους της στον κόσμο και η ιστοσελίδα της διατίθεται εκτός από τα ελληνικά και τα αγγλικά, και στα ρωσικά. Το 90% της πελατείας είναι γυναίκες και υπολογίζεται ότι ο αριθμός τους στην Ελλάδα διπλασιάζεται κάθε χρόνο παρά την ύφεση. Μέχρι πριν μια δεκαετία οι αισθητικές επεμβάσεις ήταν το προνόμιο μιας εκκεντρικής ελίτ, ένα συχνά επικίνδυνο και ηθικά αμφιλεγόμενο «χόμπι» της προνομιούχας τάξης που όταν έφευγε έξω για δουλειές, γύριζε με ελαφρώς πειραγμένα χαρακτηριστικά. Αλλά μετά ήρθε το μπότοξ και οι σελέμπριτις που ξαφνικά αποφάσιζαν να «βγουν από το ντουλάπι» και να δηλώσουν δημόσια τη χρήση υαλουρονικού. Ήρθε η έκρηξη των φτηνών πιστωτικών καρτών και τα καταναλωτικά δάνεια, ήρθε η ριάλιτι tv και το extreme makeover και η απόσταση από το «αθώο» μπότοξ μέχρι τη λιπογλυπτική, την αιδοιοπλαστική και τη μειωτική μαστού καλύφθηκε μέχρι να πεις «Φουστάνος». Από ταμπού οι πλαστικές έγιναν must have αξεσουάρ της σεζόν, σύμβολο στάτους, εργαλεία κοινωνικής αναρρίχησης για το μαλακό υπογάστριο της οικονομικής πυραμίδας. Σήμερα τα lunch break treatments είναι κοινό μυστικό μεταξύ των alpha θηλυκών στο down town Αμαρουσίου και στα εταιρικά μίτινγκ τα μάγουλα λάμπουν από το πίλινγκ με λέιζερ. Στην Ιταλία περισσότερο από το 40 % έφηβων κοριτσιών απάντησε σε έρευνα ότι θα το σκεφτόταν θετικά να «διορθώσει» κάτι στο σώμα του, και το αντρικό περιοδικό Zoo μοίρασε δώρο στους αναγνώστες αυξητικές στήθους για τις φίλες τους. Ήταν ζήτημα μερικών μηνών να γεμίσει ο μέινστριμ γυναικείος Τύπος διαφημίσεις των μεγάλων κέντρων πλαστικής και ο φεμινιστικός λόγος να ξεσκονίσει το παλιό οπλοστάσιο ρητορικής για να αναχαιτίσει τον «εχθρό». Αλλά κάτι εδώ δεν φάνηκε να λειτουργεί όπως ξέραμε. Η γενική συναίνεση κατά των επεμβάσεων αισθητικής ως επιβολής ενός φαλλοκρατικού γυναικείου προτύπου άρχισε να διαλύεται, και ακόμη και ριζοσπάστριες φεμινίστριες έξω άρχισαν να μιλούν γι’ αυτές με όρους «ενδυνάμωσης» και «απελευθέρωσης». Όταν τον περασμένο Νοέμβρη ο Μπαράκ Ομπάμα κατέθεσε πρόταση στη Γερουσία για επιβολή φόρου 5% σε όσες

επεμβάσεις ομορφιάς δεν είναι «πρώτης ανάγκης» – ρύθμιση γνωστή κι ως Botax, από τη σύνθεση των λέξεων botox και tax– οι αντιδράσεις δεν ήρθαν από εκεί που τις περίμενες, δηλαδή από τα beauty junkies της λεωφόρου Melrose, για τα οποία μια επέμβαση τη σεζόν σαφέστατα είναι είδος πρώτης ανάγκης, αλλά από την Τerry O’ Neill, την πρόεδρο της Εθνικής Οργάνωσης Γυναικών, δηλαδή του πλέον ριζοσπαστικού θεσμού για τις γυναίκες στην Αμερική. «Θα την πληρώσουν οι πενηντάρες που ήδη τα βλέπουν σκούρα μέσα σε μια κοινωνία που τις απαξιώνει λόγω ηλικίας», παραπονέθηκε στους Times. Η οργάνωση της οποίας ηγείται ήταν εκείνη που πριν 42 χρόνια γέμισε ένα σκουπιδοντενεκέ με σουτιέν, ψεύτικες βλεφαρίδες και τιάρες και τον άφησε έξω από το χώρο όπου διεξάγονταν τα καλλιστεία για την ανάδειξη της Μις Αμερική. Σήμερα όμως, η ίδια, ανήκει στο ολοένα διευρυνόμενο κομμάτι του κινήματος που πιστεύει πως οι αισθητικές επεμβάσεις είναι μέρος του σύγχρονου φεμινισμού, «η θλιβερή συνέπεια μιας σειράς από εξίσου θλιβερές αλήθειες»: Η οικονομία είναι χάλια, οι γυναίκες γερνούν και είναι γνωστό τι παθαίνουν τα άλογα όταν γεράσουν.... Η ίδια γνωρίζει πολλές γυναίκες ο μισθός των οποίων έγινε φύλλο και φτερό μόλις πέρασαν τα κρίσιμα 50, πράγμα αδιανόητο να πάθουν οι άρρενες συνομίληκοί τους, στους οποίους μάλιστα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Οπότε, αν καταφέρουν να αποκαταστήσουν τη ζημιά που ο χρόνος άφησε στο πρόσωπο, το στήθος και τους γλουτούς τους, αποκτούν πρώτης τάξεως διαπιστευτήρια για μια επιτυχημένη συνταξιοδότηση. «Υπάρχουν γυναίκες που χρειάστηκε να κλέψουν μέχρι και 15 χρόνια για να βρουν δουλειά», μου αποκάλυψε μια υπάλληλος «δικής» μας εταιρείας υψηλού προφίλ, «και δεν μιλάμε για δουλειά σε κάποιο γκέτο γυναικείας εργασίας αλλά σε κανονικές εταιρείες» με διαβεβαίωσε. Η ίδια είναι πενηντατρία, έχει κάνει ρινοπλαστική, λιπαναρρόφηση και μειωτική στήθους και όντως δείχνει κατά μια δεκαετία νεότερη. «Η εξωτερική εμφάνιση είναι ο νέος φεμινισμός, η αισθητική επέμβαση είναι κι αυτή ένας ακτιβισμός», έγραψε η Alex Kuczynski στο Beauty Junkies, το βιβλίο που δημιούργησε σάλο πριν έξι χρόνια. Και μπορεί να ακούγεται παράδοξο, λέει ωστόσο κάποια πράγματα για τον τρόπο με τον οποίο οι νέες γυναίκες αντιλαμβάνονται τα δικαιώματα τους σήμερα, σε μια εποχή που η παραδοσιακή πολιτική δράση έχει πιάσει πάτο. Και τα δημοφιλή role models της ποπ κουλτούρας δεν βοηθούν: Aπό την 27χρονη Amy Winehouse που πρόσφατα έκανε αυξητική στήθους μέχρι την 24χρονη Heidi Montag που όταν κινδύνεψε να πεθάνει έχοντας κάνει 14 εγχειρήσεις, δήλωσε στο People πως «άξιζε τον κόπο», το κεντρικό δίδαγμα είναι πως φεμινίστρια είσαι όταν έχεις τον έλεγχο του

εαυτού σου. Δηλαδή των κοιλιακών σου. Αλλά αν η O ‘Neill κρατά μια κάπως μετριοπαθή στάση απέναντι στο όλο θέμα, δεν συμβαίνει το ίδιο με κάποιες άλλες, εκπροσώπους μάλιστα της σκληροπυρηνικής φράξιας του κινήματος. Είναι παράδοξο να ακούς την Κelly Finley στο τμήμα Φύλων και Γυναικείων Σπουδών του UNC Charlotte να δηλώνει «αν θέλω να πετσοκόψω το σώμα μου, να το γδύσω, να το στολίσω, να το κουνήσω ή να το χαρίσω είναι το φεμινιστικό μου δικαίωμα και θα έπρεπε ως φεμινίστριες όλες μας να ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να κάνουν ελεύθερα ό,τι θέλουν στους γλουτούς τους». Τόσο ο δικός της λόγος, όσο και του μέσου πλαστικού όταν υπερασπίζεται το métier του, θυμίζουν προεκλογική ομιλία υπέρ της ελεύθερης πρόσβασης του λαού στο προνόμιο της ομορφιάς. Η πλαστική πλέον «πουλιέται» σαν δημοκρατικό δικαίωμα που δεν έχεις απλώς την επιλογή αλλά και το χρέος να ασκήσεις. Φαίνεται πως αυτό ήταν το δώρο του όψιμου καπιταλισμού στις γυναίκες: μεταχειρίστηκε τη γλώσσα της ενδυνάμωσής τους για να τους πουλήσει σαμπουάν και spa «γιατί το αξίζουν». Αλλά κάπου εδώ αρχίζει να μπάζει νερά η ιστορία. Πέρα από τις άγνωστες επιπτώσεις που μπορεί να έχει στη φυσική και ψυχική υγεία των νέων κοριτσιών αυτός ο νόμιμος αυτοακρωτηριασμός τους, η κανονιστική εξουσία της αισθητικής χειρουργικής σε συνδυασμό με το Photoshop της ψηφιακής εικόνας τελικά στένεψαν μόνο τα πρότυπά μας για το όμορφο σώμα, άρα και τις επιλογές μας, στιγματίζοντας ως παθολογικό οτιδήποτε δεν εμπίπτει στον «κανόνα». Και μπορεί κι έτσι καμιά να μην είχε πρόβλημα, αν τουλάχιστον η κυρία Finley είχε κάποια ιδέα να προτείνει για το τι συμβαίνει όταν εκχωρείς και κάποια άλλα σου δικαιώματα για να αφιερωθείς στον αγώνα για την ελεύθερη πρόσβασή σου στην νευροτοξίνη botulinum. Για παράδειγμα, η πρόεδρος της Οργάνωσης Γυναικών της Αμερικής δεν βρέθηκε, όπως λέγαμε πριν, στην αμήχανη θέση να πρέπει να υπερασπιστεί μόνο τις αισθητικές επεμβάσεις εκείνη την εβδομάδα που παιζόταν το θέμα με τον φόρο Botax. Αλλά και να πρέπει να πιέσει τους γερουσιαστές να διατηρήσουν σε ισχύ την περίφημη τροπολογία Hyde που, ως γνωστόν, για πάνω από 30 χρόνια ήταν ο νόμος-κόκκινο πανί που απαγόρευε να χορηγούνται χρήματα στις φτωχές γυναίκες για να κάνουν έκτρωση. Ίσως τελικά και ο φεμινισμός να διέρχεται μια φάση μέσης ηλικίας, με την έννοια ότι κανείς σ’ αυτή την ηλικία γίνεται πιο κυνικός και βάζει νερό στο κρασί του, πασχίζει να πιαστεί απ’ ό,τι έχει. Όταν πρέπει να αντιμετωπίσεις άλλα, καινούργια σχέδια νόμου, όπως αυτό του Stupak που απαγορεύει μέχρι και στην ιδιωτική σου ασφάλεια να σε συντρέξει όταν θες να κάνεις έκτρωση, τότε και η τροπολογία Hyde και όλα τ’ άλλα σού φαίνονται αθώα.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 23

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

«Τα καταφέραμε;»

_Άντζελα Δημητρακάκη, συγγραφέας και θεωρητικός της σύγχρονης τέχνης, Παν/μιο του Εδιμβούργου

Εργασία, παγκοσμιοποίηση και γυναικεία αλληλεγγύη.

Η ανάκαμψη της φεμινιστικής θεωρίας και τα συνεπακόλουθα εγχειρήματα κοινωνικής αλληλεγγύης συνιστούν μια από τις «θετικές» επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης ως οικουμενικού ορίζοντα μιας νέας και ως επί το πλείστον καταπιεστικής κοινωνικής εμπειρίας. Οι συγκριτικές μεθοδολογίες της σύγχρονης φεμινιστικής έρευνας έχουν καταδείξει ότι το περίφημο «gender gap» υφίσταται σε διαφορετικό βαθμό σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες. Η παγκοσμιοποίηση εγείρει λοιπόν εκ νέου το θέμα μιας κοινής, γυναικείας πολιτικής συνείδησης. Μια τέτοια παρατήρηση δεν μπορεί παρά να είναι και ειρωνική, καθώς σε κάθε εγχείρημα αλληλεγγύης αντιστοιχούν πάμπολλες περιπτώσεις κοινωνικού ανταγωνισμού μεταξύ των γυναικών: οι «γυναίκες» συνεχίζουν να είναι ένα ασταθές και κατακερματισμένο συλλογικό υποκείμενο, το οποίο στερείται κοινής πολιτικής συνείδησης και αυτό δεν οφείλεται σε ισοδύναμες «πολιτισμικές διαφορές». Χαρακτηριστική για τα ελληνικά δεδομένα (που δεν νοούνται πλέον ως αμιγώς ελληνικά) υπήρξε η περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα, μιας μετανάστριαςσυνδικαλίστριας η οποία τιμωρήθηκε παραδειγματικά από τη σκιώδη τάξη των μάτσο «αφεντικών»: προσπαθώντας να οργανώσει έναν αντίλογο και κοινή δράση απέναντι στις ακραίες συνθήκες εκμετάλλευσης που δομούν το επισφαλές επάγγελμα της μετανάστριας-καθαρίστριας, το 2008 η Κούνεβα βρέθηκε σοβαρά τραυματισμένη στο νοσοκομείο έχοντας δεχτεί επίθεση με οξύ. Στην εκδοτική προσπάθεια άρθρωσης ενός πολιτικού λόγου γύρω από την περίπτωση Κούνεβα (βλ. τον συλλογικό τόμο Επισφαλής εργασία, «γυναικεία εργασία»: Παρέμβαση με αφορμή την Κωνσταντίνα Κούνεβα, Νεφέλη 2009), αντιστοιχούν ωστόσο αναρίθμητες κοινωνικές πρακτικές οι οποίες διαχωρίζουν σαφώς τις γυναίκες μιας ιθαγενούς αστικής τάξης από τις «ξένες» που καθαρίζουν τα σπίτια των πρώτων και μεγαλώνουν τα παιδιά τους (όταν απουσιάζει η εθελόντρια γιαγιά). Η κατάσταση αυτή δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Αντίθετα, δομεί τις κοινωνικο-οικονομικές ιεραρχίες που προσλαμβάνουμε ως παγκοσμιοποίηση. Το παλαιότερο κοινωνικό αίτημα για πρόσβαση των γυναικών στην αγορά εργασίας πραγματοποιήθηκε χωρίς να διαταράξει την ταξική διαίρεση του έμφυλου εργατικού δυναμικού. Σε πλανητικό επίπεδο, το θέμα μπορεί να περιγραφεί ως εξής: ένα μέρος του παγκόσμιου γυναικείου πληθυσμού έχει επωμισθεί τα παραδοσιακά γυναικεία καθήκοντα, επιτελώντας την υποβαθμισμένη «γυναικεία εργασία», έτσι ώστε ένα άλλο 24 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0

μέρος του γυναικείου πληθυσμού να μπορέσει να ενταχθεί στην «ανώτερη», «κανονική» αγορά εργασίας, επεκτείνοντας παράλληλα το καταναλωτικό κοινό. Η παγκοσμιοποίηση, με τις μεταναστευτικές ορδές που έχει δημιουργήσει, έχει καταδείξει ότι η κοινωνική τάξη ενέχει μια γεωγραφική διάσταση. Οι Αμερικανίδες της «ανώτερης» αγοράς εργασίας στηρίζονται από Μεξικάνες μετανάστριες και οι Ελληνίδες από μια ευρύτερη γεωγραφική γκάμα (από Φιλιππινέζες έως ανατολικοευρωπαίες). Η ταξική-γεωγραφική διαίρεση του γυναικείου εργατικού δυναμικού δεν είναι το μόνο πρόβλημα που δημιουργεί και καθιστά ορατό η παγκοσμιοποίηση. Σε διάφορες σελίδες του Διαδυκτίου όπου διακινούνται «mail order brides», νύφες από εξωτικές γεωγραφίες που διατίθενται σε δυτικούς γαμπρούς, οι «άλλες» αυτές γυναίκες αυτο-διαφημίζονται ως καλύτεροι σύζυγοι από τις δυτικές ομόφυλές τους ακριβώς γιατί είναι πρόθυμες να παρέχουν υπηρεσίες και «φροντίδα» που αρνούνται να προσφέρουν οι «χειραφετημένες» γυναίκες της Δύσης. Το πραγματικό αντικείμενο του πόθου των επίδοξων εισαγόμενων νοικοκυρών δεν είναι φυσικά ο δυτικός γαμπρός αλλά η δυτική οικονομία. Η παραδοσιακή θηλυκότητά τους, την οποία εντάσσουν στην αγορά ως «κεφάλαιο», το οποίο, αν επενδύσουν σωστά, θα αποφέρει κέρδος, αποτελεί παράλληλα διαβατήριο εισόδου σε μία οικονομικά πιο εύρωστη γεωγραφία, η οποία ταυτίζεται φαντασιακά με μία ανώτερη κοινωνική τάξη. Στις πιο τραγικές εκφάνσεις της παγκοσμιοποίησης κατατάσσεται βεβαίως το περίφημο trafficking και η άνθιση του διεθνούς εμπορίου γυναικείας σάρκας (όχι πια αναγκαστικά λευκής αλλά κάθε απόχρωσης). Σε πρόσφατη έρευνα του BBC ο βρετανικός ανδρικός πληθυσμός παραδέχτηκε (ανώνυμα, φυσικά) ότι επισκέπτεται πόρνες τακτικά, ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι πόρνες είναι εισαγόμενες μιλώντας ελάχιστα έως καθόλου αγγλικά – με πιο σοκαριστική όσο και αποκαλυπτική την παραδοχή ότι ως πελάτες είναι συχνά ενήμεροι των συνθηκών εξαναγκασμού εντός των οποίων απολαμβάνουν τις υπηρεσίες των γυναικών αυτών, χωρίς ωστόσο η παραδοχή αυτή να λειτουργεί αποτρεπτικά. Σαφώς όπου υπάρχει ζήτηση υπάρχει και προσφορά – ή μήπως όπου υπάρχει προσφορά, υπάρχει και ζήτηση; Μπορούμε να προσθέσουμε στα δεδομένα αυτά την ύπαρξη βιομηχανιών που κυριολεκτικά (και όχι μεταφορικά) καταναλώνουν το γυναικείο σώμα. Η Ελβετή θεωρητικός και βίντεο-δοκιμιογράφος Ούρσουλα Μπίεμαν έχει ερευνήσει τη συνοριακή γραμμή ΗΠΑ-Μεξικού όπου οι πολυεθνικές που μας παρέχουν τον

ηλεκτρονικο-οπτικό πολιτισμό (του οποίου κάνουν χρήση και οι χειραφετημένες, εργαζόμενες γυναίκες της Δύσης) προσλαμβάνουν συστηματικά νεαρές εργάτριες των οποίων η όραση καταστρέφεται εξίσου συστηματικά στο εργασιακό περιβάλλον τους. Οι βιομηχανίες αυτές ανανεώνουν τακτικά το «καταναλώσιμο» προσωπικό τους, αντλώντας από τις γυναικείες στρατιές που συντηρούν ολόκληρες οικογένειες (ντόπιες ή «εκτοπισμένες») στις παρακείμενες παραγκούπολεις, συμπληρώνοντας συχνά το πενιχρό τους εισόδημα εκδιδόμενες. Από τη μία λοιπόν πλευρά η παγκοσμιοποίηση, με τα συντριπτικά της δεδομένα, επιτρέπει στη σύγχρονη φεμινιστική θεωρία να ξεπεράσει το σκόπελο του «μετα-φεμινισμού» της δεκαετίας του ’90 (την πεποίθηση ότι η «ισότητα» των φύλων έχει επιτευχθεί και άρα μία φεμινιστική πολιτική στερείται σήμερα λόγο ύπαρξης). Από την άλλη, η διαίρεση και ιεράρχηση του παγκόσμιου, γυναικείου εργατικού δυναμικού απομακρύνει ολοένα και περισσότερο το όραμα μιας κοινής πολιτικής συνείδησης, και άρα δράσης, των γυναικών. Αν και επικεντρωνόμενο κυρίως στις ΗΠΑ, το πρόσφατο τεύχος-αφιέρωμα του Economist (30 Δεκεμβρίου 2009) στο γυναικείο εργατικό δυναμικό εντοπίζει με διαύγεια το πρόβλημα: φέροντας τον τίτλο «We did it!», «τα καταφέραμε», η μελέτη του Economist αποκαλύπτει ότι για πρώτη φορά οι γυναίκες αποτελούν πάνω από το 50% του εργατικού δυναμικού, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, και διερευνά πώς διαφορετικοί χώροι (εθνικοί ή εργασιακοί) αντιμετωπίζουν (ή όχι) αυτό που προβλέπτεται να αναδειχθεί σε μείζον θέμα του 21ου αιώνα: την «ανάθεση» της οικιακής εργασίας και την ανατροφή των παιδιών, γνωστή και ως αναπαραγωγή του εργατικού δυναμικού. Έμμεσα έτσι η συγκεκριμένη μελέτη υπενθυμίζει ότι οι πατριαρχικές δομές, εκφραζόμενες σε υλικό και ιδεολογικό επίπεδο, ουδόλως έχουν υποχωρήσει. Αντί να δρομολογηθεί συστηματικά η συνεισφορά των ανδρών στην οικιακή εργασία ή να στηριχθεί κρατικά η μονογονεϊκή οικογένεια, η γεωπολιτική πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης έχει επιφέρει μια βαθύτερη διαίρεση μεταξύ των εργαζόμενων γυναικών. Η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, ακόμη και στις «προηγμένες» σκανδιναβικές χώρες, οξύνει τον ταξικό ανταγωνισμό των γυναικών εργαζομένων, έτσι ώστε μια έκφραση της παγκοσμιοποίησης να συνοψίζεται πια στην «εκμετάλλευση γυναίκας από γυναίκα». Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα και αρκετά μελαγχολική επέκταση της ξεχασμένης «εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπου» ως ακρογωνιαίου λίθου της κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης.

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Γεννήθηκα στην Ξάνθη...

_Σαμπιχά Σουλεϊμάν, Δροσερό Ξάνθης, www.drosero.com, sullogoselpida@gmail.com

Η προσωπική διαδρομή μιας Ρομά ακτιβίστριας

Γεννήθηκα στην Ξάνθη, οικισμός Δροσερό. Οι γονείς μου εργάτες στα χωράφια, αγράμματοι και μας είχαν μαζί τους ξέροντας ότι κινδυνεύουν τα παιδιά από διάφορα φίδια και άλλα, αλλά έπρεπε να δουλεύουν και οι δυο τους. Εμείς παίζαμε όχι με κούκλες, αλλά με τα χώματα και ένα κομμάτι ψωμί που πολλές φορές μας έβαζαν και ζάχαρη για να μας αρέσει. Τα άτακτα παιδιά καμιά φορά έριχναν τα νερά από τα παγούρια μας και τότε δεν είχαμε και νερό, δύσκολη ζωή, για τους άλλους πιο εύκολη. Για εμάς υπήρχε και η συνήθεια οι γυναίκες να ακούνε τους άνδρες τους, έτσι έπρεπε, λέγανε. Στα επτά μου και η αδερφή μου στα δέκα της, μας έφερε η μαμά μου στο δημόσιο σχολείο, χαρά μεγάλη. Μας γύρισαν πίσω, δεν μας δέχτηκαν, λόγω κουλτούρας, ότι θα έχουν με τους υπόλοιπους γονείς προβλήματα. Μάταια, εφόσον η μαμά αγράμματη, δεν ήξερε να διεκδικήσει κάτι για εμάς, έφυγε χωρίς δεύτερη σκέψη, πήγε στο πρώτο μειονοτικό σχολείο. Μας δέχτηκαν αλλά πληρώσαμε 24 χιλιάδες δραχμές για το κάθε παιδί το χρόνο, έτσι μας είπαν. Ξεκίνησα λοιπόν, πετάγαμε από χαρά, έλα μου όμως που είχαμε πρόβλημα με τη γλώσσα. Δεν ξέραμε να μιλάμε τουρκικά ούτε ελληνικά, μόνο ρομανέ. Οι συμμαθητές μας δεν μας άφηναν ούτε στο κυλικείο να πάρουμε κουλούρι, μόνο μας έβλεπαν σαν εξωγήινους. Κάθε μέρα τα ίδια και η φτώχεια πολύ μεγάλη. Ο πατέρας μου στα καράβια, η μητέρα μου μπαχτσιβάνισσα* ένα χιλιόμετρο κάθε μέρα με τα πόδια. Στο Κασκανέ μάς σταματάγανε τα παιδιά και μας πέταγαν τις τσάντες σε κάτι αγκάθια 5 μέτρα και μας δέρνανε λόγω κουλτούρας, έτσι έλεγαν. Σταματήσαμε, λόγω προβλημάτων, φύγαμε στην Αθήνα, πού να ήξερα τι με περιμένει, εφόσον το αποφάσισαν οι γονείς. Ένας χρόνος πέρασε, πήγαινα στην Αθήνα σχολείο στην Ακαδημία Πλάτωνος. Ήταν πολύ δύσκολο για μένα από τα ξημερώματα και γυρνάγαμε για να πάμε ώρα 8 στο σχολείο. Τα κατάφερνα όμως. Η μόνη τότε που πούλαγα λουλούδια ήμουν εγώ, τα δύο μου αδέρφια ήταν μικρά και η αδερφή μου μεγάλη, δεν την έβγαζαν. Είχα πρόβλημα γιατί δεν μπορούσα να περάσω τους δρόμους, επαρχία και πρωτεύουσα μεγάλη διαφορά. Πολλές φορές θα με πάταγαν τα αυτοκίνητα. Κανείς δεν δούλευε, μόνο εγώ. Αποφάσισε ο πατέρας μου, να πηγαίνω μαζί του ταξίδια, κάπου πιο εύκολα να είναι για μένα. Πέρναγε με καράβι από μία μικρή πόλη που του έμεινε στη μνήμη του, τη Χαλκίδα. Άλλος ένας χρόνος πέρασε ταξιδεύοντας εγώ και ο πατέρας μου στη Χαλκίδα. Με κόψανε από το σχολείο, πλέον για μένα το σχολείο ήταν μόνο ένα όνειρο. Μεροκάματο δεν έβγαινε, γιατί οι περισσότεροι Ρομά ερχόντουσαν Χαλκίδα. Όπου άκουγαν έναν γινόντουσαν 50 οικογένειες. Τότε σκέφτηκε να πάμε εκεί που υπηρέτησε, στην Πάτρα. Μετακομίσαμε όλη η οικογένεια, τουλάχιστον είχα τη μάνα μου και τα αδέρφια μου πιο κοντά. Μετά από δύο χρόνια συνέχεια τους είχα μακριά μου με τα ταξίδια που έφευγα, μεγάλωσαν λίγο τα αδέρφια μου και ξεκίνησαν και αυτά στο μεροκάματο. Η μεγαλύτερη αδερφή μου έβγαζε τον αδερφό μου και η μαμά μου την πιο μικρή και εγώ με τον πατέρα μου. Κάθε μέρα που πέρναγε, νοσταλγούσα τον οικισμό μου και το σχολείο μου. Έθαβα τις χαρές και τις λύπες μέσα

μου, δουλειά, σπίτι, κάθε μέρα το ίδιο. Πέρασαν χρόνια, πάντρεψαν την αδερφή μου και επειδή ήμασταν σαν δίδυμες, χωρίς αυτήν ήμουν πιο μόνη από ποτέ. Φυλακή χωρίς κάγκελα, δεν είχα φίλες ούτε παιχνίδια, μόνο δουλειά, αλλά σαν και εμένα πολλά άλλα παιδιά στην ίδια μοίρα. Πάντα είχα ένα γιατί μέσα μου και ένιωθα ότι κάτι δεν είναι φυσιολογικό. Αφού άλλοι γονείς με τα παιδιά τους βγαίνουν και είναι μαζί τους, τους φροντίζουν. Κορόιδευα τον εαυτό μου καμιά φορά λέγοντας ότι πολλά ζητάω. Στην ουσία τίποτα δεν ζήτησα από κανέναν, μόνο έδινα και αυτό που έπαιρνα ήταν δυστυχία, απειλές, αϋπνία, κούραση, φόβο, κρύο και εκφραζόμουν μόνο από μέσα μου. Έγινα 14 χρονών και με πάντρεψαν χωρίς να με ρωτήσουν. Έτσι πρέπει λένε, τότε στα χωράφια σκληρή δουλειά, σε ένα σπίτι 5 οικογένειες μαζί. Η νύφη πρέπει να δουλεύει και να φροντίζει όλους, να μαγειρεύει, να πλένει, δούλα σωστή. Έτσι πρέπει λένε. Μετά από 7 χρόνια χώρισα. Δεν πρέπει μία όμορφη γυναίκα να μένει ζωντοχήρα, έτσι πρέπει λένε. Δεν έκανα παιδιά και πρέπει να δεχτώ να ζήσω δύο γυναίκες σε ένα σπίτι, λένε. Όχι, όχι, όχι, λέω τώρα εγώ. Μετά λίγο καιρό από το θάνατο του πατέρα μου, σκέφτηκα να μπουν σε μία τάξη τα μικρά μου αδέρφια και η μάνα μου και μετά θα αποφασίσω εγώ και μόνο εγώ για τον εαυτό μου. Γνώρισα τον δεύτερο άντρα μου, που μου έδωσε το πιο ωραίο δώρο, ένα γιο και τώρα είχα τη δικιά μου οικογένεια. Δούλευα πάλι στα λουλούδια και θυμόμουν την παιδική μου ηλικία. Έγινα 28 χρονών και έβλεπα τα ίδια και τα ίδια. Μία μέρα πήρα την απόφαση να κάνω κάτι για τον οικισμό μου, για τα παιδιά. Το 2003, έκανα τις παρέες μου, συγγενείς, φίλοι, ξεκίνησα να ενώσω τα σκεπτικά τους. Τα κατάφερα κάνοντας ένα καταστατικό που θα είναι Η ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ. Για τα παιδιά, μόρφωση, υγεία και πολλά άλλα, κάναμε το πρώτο βήμα, ενωμένες, το δεύτερο. Τι μας λείπει; Να είμαστε δραστήριες, δυνατές, να ζητάμε πράγματα, που οι γονείς μας δεν τα κατάφεραν, εμείς όμως να τα καταφέρουμε. Να είναι καλά όλες οι γυναίκες, που αυτές είναι ηρωίδες, πολεμάνε με τα λίγα που έχουν και σκέφτονται με την οικογένειά τους και ξέχασαν ότι και αυτές έχουν δικαίωμα στη ζωή. Πιστεύουμε ότι μία μέρα θα αλλάξουν τα πράγματα. Στα παιδιά μας θα δώσουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Βάζουμε ένα όχι στην εκμετάλλευση. Εφόσον σε λίγα χρόνια είχαμε αποτελέσματα με το σύλλογο μας, θα έρθουν και καλύτερα. Αυτοί που προσπαθούν να τα διαλύσουν δεν τους συμφέρει γι’ αυτό και αγνοούν το σύλλογό μας. Να ξέρουν όμως ότι εμείς ζούμε εδώ και θα τα αλλάξουμε με λίγους φίλους και συνεργάτες που έχουμε και το πιστεύουμε. Το κάθε παιδί που ήταν στη δική μας μοίρα, τώρα εμείς θα του δώσουμε αυτό που αξίζει ως παιδί, έφηβος, είτε γυναίκα είτε άνδρας.

*

Ο Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Ρομά Γυναικών Δροσερού Ξάνθης «Η Ελπίδα» είναι μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2006 ύστερα απο πρωτοβουλία 20 γυναικών από τον οικισμό Δροσερού, μιας κοινότητας Ρομά, που βρίσκεται 1 χιλιόμετρο νοτιοανατολικά από το κέντρο της πόλης της Ξάνθης. «Η Ελπίδα» επικεντρώνεται στους τομείς όπως, εκπαίδευση παιδιών και ενηλίκων, βελτίωση υποδομών στον οικισμό, δημιουργική απασχόληση παιδιών, συμβουλευτική γονέων, αγωγή υγείας, κ.λπ. Πάνω από 1500 παιδιά συμμετείχαν στις δραστηριότητες του συλλόγου, με αποτέλεσμα ο αριθμός των παιδιών που σήμερα φοιτούν στο δημοτικό και στο γυμνάσιο-λύκειο του Δροσερού να ανέρχεται από 150 που αρχικά φοιτούσαν στο σχολείο, στα 800, ενώ είναι 1.000 εγγεγραμμένα. Το 2009 οι δραστηριότητες του Συλλόγου, εξαιτίας κυρίως των οικονομικών προβλημάτων, μειώνονται και από τις αρχές του Δεκεμβρίου, σταματούν τα τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, το νηπιαγωγείο καθώς και το σύνολο των δομών στήριξης παιδιών και ενηλίκων και οι δραστηριότητες ελαχιστοποιούνται. Αυτή τη στιγμή, η πρόεδρος του συλλόγου, Σαμπιχά Σουλεϊμάν, και τα μέλη αγωνίζονται να ανταποκριθούν στην απαίτηση, η οποία εκφράζεται από το σύνολο των κατοίκων του Δροσερού για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων του συλλόγου, εστιάζοντας την προσπάθειά τους στην εξεύρεση των απαραίτητων πόρων.

εργάτρια στα χωράφια

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 25

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

Στο Κρεβάτι του Προκρούστη: Θεσμοποιώντας την Ετερότητα

_Νάνσυ Μαυρουδή, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Παν/μιου Αιγαίου, κατεύθυνση «Γυναίκες και Φύλα»

Οι πολιτικές θέσπισης του κοινωνικού φύλου διευρύνουν τα κοινωνικά πλαίσια, βοηθούν στην εξάλειψη των διακρίσεων, συμβάλλουν στη δημιουργία μιας κοινωνίας συμβίωσης και αμοιβαιότητας ή απλά θέτουν νέους κανόνες και πλαίσια;

Όταν το 1983 ολοκληρώθηκε μία από τις πιο εντατικοποιημένες μεταρρυθμίσεις των ασύμμετρων νόμων του Οικογενειακού Δικαίου, εκ των οποίων κάποιοι ίσχυαν στην Ελλάδα πριν ακόμα την εποχή της Γερμανικής Κατοχής, και όριζαν τους άρρενες συζύγους ως βασικούς κριτές των ικανοτήτων των συζύγων τους να διαχειριστούν τις οικογενειακές υποθέσεις και τα υπόλοιπα άτομα ως αποθήκες της πατριαρχίας, αυτό νοήθηκε ως πτυχή του οράματος της χειραφέτησης. Μετά από 30 σχεδόν χρόνια ύπνου στο θεσμικό ανατομικό μαξιλάρι, το «αυχενικό» παραμένει. Οι αξιώσεις για δικαιώματα, για τη θεσμική τους κατοχύρωση και το ρόλο τους στη δημιουργία της «ουτοπίας», του πλαισίου εκείνου στο οποίο θα λήξει η οδύσσεια της περίφημης ετερότητας, είναι απομυθοποιήσιμες. Η κατοχύρωση δικαιωμάτων και οι θεσμικές αλλαγές προκειμένου διάφορες περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες να αφομοιωθούν και να ενταχθούν στην κανονικότητα, ώστε να μη συνιστούν μια αγχωτική «ύλη εκτός τόπου», ταυτόχρονα αποτελεί την έννομη καλίμπρα της «κανονικοποίησης». Αν, για παράδειγμα, στα πλαίσια επιδιόρθωσης των «φυσικών» ανισοτήτων, οι γυναίκες εμφανίζονται να έχουν ανάγκη θεσμικής προστασίας, ως εξ ορισμού «εργαζόμενες μητέρες», και οι λεσβίες και οι gay γίνονται ανεκτές/οί μόνο ως εν δυνάμει μονογαμικοί πολίτες, που χρειάζονται τον πολιτικό γάμο για να αναγνωριστούν ως υποκείμενα, τότε η ταμπέλα της διαφορετικότητας ανατρέπεται, όχι, για να απεμπολιστεί αλλά για να αντικατασταθεί από τη σφραγίδα του κανονι(στι)κού. Ο δρόμος προς τη διεύρυνση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων, της ίδιας της έννοιας του πολίτη, που περνά από τα στενά του φιλελευθερισμού δεν αποτελεί αισιόδοξη προοπτική. Το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο εμπεριέχονται αυτά που ο Michel Foucault έχει ήδη εντοπίσει ως σχέσεις εξουσίας και υποταγής σε πρότυπα που εξ ορισμού απορρίπτουν ό,τι δεν προσιδιάζει εκούσια ή ακούσια στο προσδοκώμενο της δυτικής σκέψης, ορίζουν εκ προοιμίου το υποκείμενο των δικαιωμάτων, αφενός ποια/ ποιος αξιώνει ποιότητες και, αφετέρου, ποια/ ποιος αποτελεί το καταστατικό εκτός της δημοκρατίας της ισότητας και της ισονομίας. Αν η υποκειμενοποίηση τίθεται με όρους αφομοίωσης και εμπέδωσης των κυρίαρχων πρακτικών και ταυτοτήτων τότε μάλλον οι αντιστίξεις, οι ανι-

26 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

σότητες και οι διακρίσεις θα συνοδεύουν κάθε «παραχωρημένο» δικαίωμα και κάθε θεσμική «ανεκτικότητα». Αν όλα τα άτομα δεν αποτελούν υποκείμενα και δεν νομιμοποιούνται ως τέτοια, καθώς η ύπαρξη κάποιων εξ αυτών δε προβλέπεται ή υποβαθμίζεται εντός των κρατικών θεσμών και νόμων, έχει άραγε νόημα η τακτική συμπλήρωση της θεσμικής λίστας με διορθωτικές αλλαγές των ορίων του καταστατικού προκειμένου να επιτευχθούν η εξάλειψη των διακρίσεων, η συμβίωση και η αμοιβαιότητα εντός των κοινωνιών; Ή μήπως έχει νόημα να διαπραγματευτούμε το τι ορίζεται ως υποκείμενο και να φωτίσουμε και άλλες πτυχές της πρόσληψής του; Ενδεχομένως, το να νοήσουμε το υποκείμενο όχι ως προβλέψιμο ενδεχόμενο σε ένα φάσμα πεπερασμένων ιδιοτήτων, αλλά ως ρευστό και υπό διαρκή μεταμόρφωση, μπορεί να ενισχύσει την αντίληψη περί πλασματικότητας της ανάγκης να περιοριστεί νοηματικά, να θεσμοποιηθεί και να κανονικοποιηθεί προκειμένου να υπάρξει. Τα υποκείμενα αποδεικνύουν καθημερινά πως η περιδιάβαση των κανονιστικών ορίων για το σώμα, το φύλο, τη σεξουαλικότητα, τη συγγένεια δημιουργεί εναλλακτικά μοντέλα του ζην και του σχετίζεσθαι, συνιστώντας ανατροπές, αμφισημίες, και αυτό που η θεωρητικός του queer theory, Judith Butler, ονομάζει συμβάντα, στιγμές ρωγμών και ανασήμανσης στα στεγανά των κανονιστικών λόγων. Ερωτηματικά και διαρκής διαπραγμάτευση με τη θρησκευτική αφοσίωση στη μυθοπλασία ενός αρραγούς (έμφυλου) εαυτού, μπορούν να ανοίγουν εναλλακτικές οπτικές στη θέαση ενός υποκειμένου που μπορεί να νοηθεί έξω και μακριά από αυτή, συνιστώντας έναν άλλο τρόπο πολιτικοποίησης, πέραν της εμμονής στη θεσμική αλλαγή. Ίσως εντέλει μένει να διερωτηθούμε αναστοχαστικά ως προς την ίδια τη στοχοθεσία: πρόκειται για απόπειρα διεύρυνσης της δημοκρατίας στο πλαίσιο του φιλελευθερισμού ή η αλλαγή θα αφορά τη γενικότερη εκ βάθρων αμφισβήτηση της κατεστημένης δυτικής αντίληψης; Αν το πρώτο μπορεί να επιτευχθεί με αναφορά στη διεύρυνση της έννοιας του πολίτη, με νομικά «ράβε-ξήλωνε», το δεύτερο ίσως αναδειχθεί πιο περίπλοκο, μια πάντα επίκαιρη πρόκληση.

Αν η υποκειμενοποίηση τίθεται με όρους αφομοίωσης και εμπέδωσης των κυρίαρχων πρακτικών και ταυτοτήτων τότε μάλλον οι αντιστίξεις, οι ανισότητες και οι διακρίσεις θα συνοδεύουν κάθε «παραχωρημένο» δικαίωμα και κάθε θεσμική «ανεκτικότητα».

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Πόσο Πάει

_Πάνος Χ. Κούτρας, σκηνοθέτης

Διάβασα ξανά μετά από πολλά χρόνια το βιβλίο της Μπέτυς Βακαλίδου «Πόσο πάει..» με τη νέα προσθήκη «η απαγωγή του Κώστα Ταχτσή» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης. Μία συναρπαστική μαρτυρία για τις αρχές της τρανσέξουαλ κοινότητας στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’60 και του ’70. Μία μοναδική μαρτυρία για την ελληνική μοντέρνα κοινωνία. Πόσο, όμως, έχουμε αφήσει πίσω μας αυτή την εποχή; Ακόμα και σήμερα στην αναφορά της λέξης τρανσέξουαλ έρχονται στο μυαλό το περιθώριο, o κόσμος της νύχτας, εκκεντρικά άτομα με υπερβολικό μακιγιάζ, περούκες, ιλιγγιώδη ψηλά τακούνια, ειρωνικός τόνο φωνής και φυσικά η λεωφόρος Συγγρού, η πορνεία. Ακόμα και αν κάνουμε google τη λέξη τρανσέξουαλ στο Ίντερνετ θα έχουμε έναν ποταμό από διευθύνσεις πόρνο sites, κωμικά ενσταντανέ στο youtube και αν θελήσουμε να είμαστε πιο επίμονοι/ες μπορεί να βρούμε μερικά άρθρα και μελέτες που στις δύο φορές από τις τρεις θα είναι αρνητικά, συγκαταβατικά, θα είναι απλά τρανσοφοβικά. Οι τρανσέξουαλ αντιμετωπίζονται ακόμα σαν μία κρυμμένη φυλή, παράνομη, με έντονο

σεξουαλικό χαρακτήρα, μπορεί γοητευτική και συναρπαστική αλλά συγχρόνως επικίνδυνη και βαθιά δυσάρεστη. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβουμε πως όλα αυτά συνθέτουν μία μειονότητα/κοινότητα που ζει απομονωμένη, παρεξηγημένη, φυλακισμένη μέσα στις προκαταλήψεις, στους φόβους και στα στερεότυπα μιας ετεροκανονικής κοινωνίας. Στην αρχή λοιπόν της τρίτης χιλιετίας τα τρανσεξουαλικά άτομα (διαφυλικά) βρίσκονται ακόμα μακριά από το να έχουν ίσα δικαιώματα και μεταχείριση με τους υπόλοιπους πολίτες. Μόλις πριν μερικές ημέρες, στις 10 Φεβρουαρίου του 2010, η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα στην οποία σύμφωνα με διάταγμα του Υπουργείου Υγείας έπαψε ο τρανσεξουαλισμός να θεωρείται σαν ψυχική ασθένεια! Και στον υπόλοιπο κόσμο; Στην Ελλάδα, για να επιβιώσουν εδώ και πολλά χρόνια οι τρανσέξουαλ έπρεπε να διαλέξουν έναν δύσκολο δρόμο, πραγματικές μαχήτριες απέναντι σε μία πολύ σκληρή και απάνθρωπη κοινωνία, όπως πολλές φορές και απέναντι σε μία δική τους αυτοκαταστρο-

φική στάση ζωής πάντα κατευθυνόμενη μέσα από την ηθική των άλλων. Οι τρανσέξουαλ βιώνουν ακόμα και σήμερα, καθημερινά τη διάκριση, την απαξίωση, την άνιση μεταχείριση. Βέβαια υπάρχουν πολλές που προσπαθούν να αποκτήσουν «ορατότητα» και να παρουσιάσουν την πραγματικότητά τους, η οποία βρίσκεται πολύ μακριά από τα κλισέ και τα στερεότυπα που τις περιβάλλουν. Άτομα που ελπίζουν να ζήσουν περήφανα και ελεύθερα όπως αυτές / αυτοί θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται. Μοιραζόμενοι με τους γύρω τους την πλούσια διαδρομή τους, τη γνώση τους μέσα σε μία κοινωνία που θα είναι πιο σύνθετη, πιο πλούσια σε γνώση, πιο ελεύθερη. Η Μπέτυ Βακαλίδου στον πρόλογο της επανέκδοσης του «Πόσο πάει…» λέει: «Ας ελπίσουμε σε μία ζωή από κάθε άποψη ανθρώπινη, ας ελπίσουμε στην τρυφερότητα, την ποιότητα, την εσωτερική γαλήνη, ας ελπίσουμε, ας ελπίσουμε, ας ελπίσουμε, έστω και ...στην ελπίδα».

Οι τρανσέξουαλ αντιμετωπίζονται ακόμα σαν μία κρυμμένη φυλή, παράνομη, με έντονο σεξουαλικό χαρακτήρα, μπορεί γοητευτική και συναρπαστική αλλά συγχρόνως επικίνδυνη και βαθιά δυσάρεστη.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 27

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

(ΔΙΑ)Δηλωσε το! _Ευγενία Μπόζου

_Μια συνέντευξη με την Andrea Gilbert του Athens Pride

Στις 5 Ιουνίου θα λάβει χώρα η κεντρική εκδήλωση του φεστιβάλ Athens Pride, που κορυφώνεται με την πιο πολύχρωμη και πολύβουη παρέλαση που συμβαίνει στην πόλη τα τελευταία 6 χρόνια. Ένα φεστιβάλ που γίνεται σε πολλές χώρες του κόσμου και σκοπό έχει να αφυπνίσει τις κοινωνίες στα θέματα των δικαιωμάτων των gay και των λεσβιών, αλλά και να δώσει την ευκαιρία σε άτομα, ομάδες, «σεξουαλικές μειονότητες» να βγουν από το καβούκι τους. Συζητήσαμε με την Andrea Gilbert, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του φεστιβάλ. (www.athenspride.eu)

Δύο χρόνια πριν βρέθηκα στην Ολλανδία να παρακολουθώ ένα σεμινάριο – εργαστήριο σωματικής ψυχοθεραπείας και διαλογισμού, από αυτά τα new age, νεο-χίπικα κόλπα, που μπαίνουν κάτω από την ομπρέλα «εναλλακτικά» και πολλοί πιστεύουν, άλλοι λοιδωρούν, άλλοι ακολουθούν τυφλά, άλλοι αναζητούν στις Ινδίες, άλλοι δοκιμάζουν για μιαδυο φορές στη ζωή τους και τα εγκαταλείπουν και που περίπου όλοι συμφωνούν ότι αν μη τι άλλο έχουν πλάκα. Εκείνες τις μέρες βέβαια δεν το έβλεπα καθόλου το αστείο του πράγματος ούτε εκείνη την πλευρά που ήθελε μέσα σε όλη τη δουλειά που κάναμε όλοι μαζί και ο καθένας για τον εαυτό του να διασκεδάζουμε κιόλας. Όταν λοιπόν μετά από μια εβδομάδα διαλογισμών, ψυχοθεραπείας, εσωτερικού ψαξίματος και φαγώματος και ακόμα περισσότερο μετά από πολλά δάκρυα να στεγνώνουν σε βουνά από χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα, μας ανακοινώθηκε από τους υπεύθυνους του προγράμματος ότι θα ακολουθήσει το «gay and lesbian» διήμερο, σκέφτηκα από μέσα μου «αρκετά, ώς εδώ! Κλάψαμε για τους γονείς μας που ζητούσαν πάντοτε πολλά από μας, κλάψαμε για τα αδιέξοδα των σχέσεων, θυμώσαμε με όσους μας εγκατέλειψαν, μοιραστήκαμε εξομολογήσεις και πράγματα που δεν είχαμε ξεστομίσει ποτέ, καταρρεύσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου… τώρα τι, πρέπει να παίξω έναν ρόλο, κάτι που δεν είμαι; «Ίσως ήρθε η στιγμή να βγείτε από την ντουλάπα που κρυβόσασταν… Στο τέλος του διημέρου κάποιοι ίσως δηλώσουν επιτέλους δυνατά και περήφανα ότι ναι, είναι gay ή λεσβίες, κάποιοι ίσως το δουν απλώς ως μια εμπειρία της στιγμής, αλλά όλοι θα εξερευνήσετε το φύλο σας και θα αγαπήσετε περισσότερο τον εαυτό σας. Και φυσικά ετοιμαστείτε για ένα φοβερό gay and lesbian πάρτι στο τέλος του διημέρου!!!», μας προέτρεπε ο υπεύθυνος/ψυχοθεραπευτής του προγράμματος. Αυτή η… ξώφαλτση gay and lesbian εμπειρία μου, έσβησε μέσα σε πολύχρωμα φτερά και πούπουλα ως μια ευχάριστη ανάμνηση… Από τότε έχει περάσει καιρός, πάντοτε όμως με βασάνιζε μια απορία… Ποια η σημασία τού να δηλώνεις «δυνατά και περήφανα» τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό; Δεν αρκεί να το ζεις για τον εαυτό σου; Έτσι, όταν βρέθηκα να συνομιλώ με την Andrea Gilbert, διοργανώτρια του Athens Pride, ήταν και το πρώτο πράγμα που την ρώτησα. Τι σημαίνει δηλαδή να βγαίνεις στο δρόμο μόνο και μόνο για να δηλώσεις αυτό που είσαι. «Στους ανθρώπους που το σκέφτονται αν θα δηλώσουν ή όχι το ότι είναι gay ή λεσβίες λέω πάντα: Come out! Αν δεν δηλώνεσαι, αν κρύβεσαι κανένας δεν θα σου δώσει τίποτα. Όταν μένεις στο ημίφως, ζεις στο πουθενά. Πώς μπορεί μια τέτοια ζωή να είναι ευτυχισμένη; Ξέρω πολύ κόσμο που δεν κατεβαίνει στην παρέλαση του Athens Pride γιατί φοβάται, ακούς πραγματα όπως «τι θα γίνει αν με δει η θεία μου από το τρόλεϊ ή αν τύχει και περνάει κάποιος γνωστός από δίπλα…» Δεν γίνεται να ζεις έτσι όμως. Στην Ελλάδα πολύς κόσμος ισχυρίζεται ότι δεν γνωρίζει κανέναν gay ή λεσβία και ότι το θέμα δεν τους αφορά. Στην πραγματικότητα όμως απλά οι περισσότεροι κρύβονται και ο κόσμος μένει να πιστεύει ότι αν είναι κάποιος gay θα πρέπει να μοιάζει με τα στερεότυπα που βλέπουμε στην τηλεόραση. Όμως δεν είναι έτσι η πραγματικότητα. Και μια και το ανέφερα, αυτό για την τηλεόραση, θεωρώ άκρως προσβλητική τη διαφήμιση εταιρείας τηλεφωνίας με την καρικατούρα του gay κομμωτή…»

-Τι αλλάζει για την πραγματικότητά σου όταν διαδηλώνεις στο Athens Pride δηλαδή;

28 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

«Ουσιαστικά λες: είμαι περήφανος/περήφανη γι’ αυτό που είμαι και αυτό σου δίνει δύναμη, μια δύναμη απερίγραπτη. Να σου πω και το ελάχιστο ακόμα: έστω και μια φορά το χρόνο βγαίνεις έξω όπως θέλεις, με χρώματα, μαγιό, φτερά, ακόμα κι αυτό είναι κάτι. Θυμάμαι το 2005 όταν είδα σταματημένη την κίνηση στο δρόμο για εμάς. Για ΕΜΑΣ! Ένιωσα ότι επιτέλους γινόμαστε ορατοί, ότι η κοινωνία μάς προσέχει. Και είναι κάτι ακόμα, που η δική μας κοινότητα δεν έχει καταλάβει και πάει και πέρα από το ιδεαλιστικό /ρομαντικό κομμάτι… Αν κατέβαιναν όλοι οι gay και οι λεσβίες στο δρόμο, θα γινόταν φανερό ότι είμαστε μια πολύ μεγάλη κοινότητα και είμαστε ψηφοφόροι, είμαστε καταναλωτές, έχουμε δύναμη και δεν γίνεται να μας αγνοούν. Ένα παράδειγμα: υπάρχουν μαγαζιά και μπαρ που έχουν προσβάλει gay ζευγάρια επειδή φιλήθηκαν… Κανονικά θα έπρεπε, οργανωμένα, ως κοινότητα, να μην ξαναδώσουμε χρήματα σε μέρη όπου μας προσβάλλουν.»

-Δεν κατεβαίνουν μόνο οι gay στο Athens Pride όμως… Και φαντάζομαι δεν καλείτε μόνο την gay/lesbian κοινότητα… Με ποιο τρόπο το θέμα των δικαιωμάτων των gay αφορά ολόκληρη την κοινωνία; «Από το 2005 που ξεκινήσαμε την παρέλαση με 500 άτομα –που κι αυτό ακόμα για εμάς ήταν μεγάλη και ευχάριστη έκπληξη γιατί δεν ξέραμε τι να περιμένουμε, λέγαμε μπορεί και να μαζευτούμε 15 άτομα– σήμερα η παρέλαση έχει 10πλασιαστεί! Έρχονται άνθρωποι όλων των ηλικιών, straight ζευγάρια, οικογένειες ή single γονείς με τα παιδιά τους. Επιπλέον, νομίζω ότι είναι το καλύτερο δωρεάν πάρτι της πόλης και αυτό από μόνο του είναι κάτι, φέρνει κόσμο!!! Έτσι κι αλλιώς όμως, νομίζω ότι στο θέμα των δικαιωμάτων, τα πάντα αφορούν τους πάντες. Τα δικαιώματα δεν είναι κατάλογος εστιατορίου να επιλέγεις. Όταν μάχεσαι για τα δικαιώματα των μεταναστών, ή για θρησκευτικά δικαιώματα δεν μπορείς να μη μάχεσαι για τα δικαιώματα των σεξουαλικών «μειονοτήτων». Και εδώ ερχόμαστε στον αντιρατσιστικό νόμο που πρέπει να διευρυνθεί, γιατί δεν προστατεύει τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να με αποκαλέσει «βρομοεβραία» και να μείνει ατιμώρητος, αλλά μπορεί μια χαρά να με αποκαλέσει «βρομολεσβία» ή «σεξουαλικά διεστραμμένη». Η Αndrea Gilbert είναι αυτό που λένε «περιφερειακή διευθύντρια» για τη Βαλκανική και μέλος του ΔΣ του InterPride, δηλαδή του διεθνούς οργάνου που βοηθάει τη συνεργασία μεταξύ όλων των Pride, ανά τον κόσμο. Την ρώτησα λοιπόν πώς βλέπει τα πράγματα στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες και ιδιαίτερα τις γειτονικές. «Κάθε Pride, από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Αθήνα, είναι μια μικρή επανάσταση. Σε μερικές χώρες είναι πιο εύκολα τα πράγματα, σε άλλες όχι και τόσο. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που θέλει να βγάζει εικόνα προοδευτικής κοινωνίας ακόμα και αν είναι πολύ συντηρητική στην πραγματικότητα. Οπότε, σε σχέση με τη Ρωσία ή τη Σερβία για παράδειγμα, νιώθουμε ότι η κοινωνία είναι με το μέρος μας. Υπάρχει βέβαια πάντοτε ένα ακροδεξιό κομμάτι, το οποίο θέλω να πιστεύω ότι είναι μικρό και που πάντως έχει πολύ λίγο απασχολήσει την παρέλασή μας και δεν έχει ενοχλήσει ξανά από το 2008. Συχνά ακούω ανθρώπους να λένε ότι η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για να μας ακούσει ή να μας δεχτεί και άλλα τέτοια. Όμως τελικά, ποια είναι «η κοινωνία»; Εμείς δεν είμαστε; Άρα εμείς την διαμορφώνουμε. Καμία επανάσταση δεν ξεκινάει από την ...αριστοκρατία. Αν δεν βγούμε εμείς να φωνάξουμε ποιος θα ασχοληθεί με τα δικαιώματά μας;»

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Νεπάλ δεν είναι μόνο το Έβερεστ _Χρύσα Κανελλάκη-Ράιμερ

Όταν οι αγώνες για ισότητα, ελευθερία, δικαιώματα περνούν μέσα από το δικαίωμα στο «τρίτο φύλο».

Υπάρχει και τρίτο φύλο; Στο Νεπάλ, μια απ’ τις πιο φτωχές, απόμακρες και απομονωμένες χώρες του κόσμου, η απάντηση φαίνεται να είναι θετική. Είναι το μόνο κράτος σήμερα που αναγνωρίζει τρία φύλα –ένας Νεπαλέζος πολίτης μπορεί να οριστεί, στην «αστυνομική ταυτότητά» του, ως άντρας, γυναίκα, ή τρίτο φύλο. Μπορεί να ακούγεται σαν απομεινάρι μιας προηγούμενης εποχής, όπου η ταυτότητα φύλου είναι κοινωνικά κατασκευασμένη (socially constructed and assigned) μέσα στα πλαίσια ακραίας καταπίεσης και εκμετάλλευσης, και λειτουργούν σαν βάση για διακρίσεις. Και όμως, δεν είναι έτσι. Ή τουλάχιστον όχι ακριβώς έτσι. Το Νεπάλ, ευρύτερα γνωστό ως η χώρα του Έβερεστ, του μασάκρ τον βασιλικών οικογενειών και της δημοκρατικά εκλεγμένης μαοϊκής κυβέρνησης, έχει προσελκύσει τη διεθνή προσοχή εξαιτίας των εξελίξεων στην πολιτική ταυτότητας φύλου. Η πρώτη ταυτότητα σε «τρίτο φύλο» εκδόθηκε το Σεπτέμβρη του 2008, στην 19χρονη Μπισνού Αντικάρι, η οποία γεννήθηκε κορίτσι, αλλά, όπως εξηγεί η ίδια, από μικρή ένιωθε «διαφορετική». «Ένιωθα πως ήθελα τη δική μου ταυτότητα, και έτσι προσπάθησα να βγάλω τα χαρτιά μου με την καινούργια νομική διάταξη», δήλωσε . «Με το να μας αρνούνται δικαίωμα στην ταυτότητα, μας αρνούνται και όλα τα βασικά δικαιώματα. Πρέπει να μας σέβονται, και τα δικαιώματά μας να αναγνωριστούν».

Η καινούργια νομική διάταξη, στην οποία αναφέρεται η Αντικάρι, ανακοινώθηκε το Δεκέμβρη του 2007, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο του Νεπάλ διέταξε την κυβέρνηση να καταργήσει όλες της διακρίσεις και μεροληψίες εις βάρους των LGBTI (Lesbian, gay, bisexual, transvestite and inter-sexual individuals). Η δικαστική απόφαση αυτή δηλώνει πως όλοι οι Νεπαλέζοι πολίτες, ασχέτως σεξουαλικής ή φυλετικής ταυτότητας ή προσανατολισμού, έχουν δικαίωμα στην ισότιμη πρόσβαση στις κρατικές υπηρεσίες – και όσοι πολίτες νιώθουν πως ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, έχουν το δικαίωμα να αναγνωριστούν ως «τρίτο φύλο». Αυτό βέβαια θέτει το ερώτημα – ποιοι είναι αυτοί που θέλουν την ιδιότητα του τρίτου φύλου, και γιατί; Μέχρι στιγμής, ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν αναγνωριστεί επισήμως, και οι περισσότερες είναι ομοφυλόφιλες γυναίκες – οι οποίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη δυσκολία σε μια βαθιά παραδοσιακή, συντηρητική και θρησκευτική κοινωνία όπως αυτή του Νεπάλ. Μέχρι πρόσφατα, μια ανύπαντρη Νεπαλέζα δεν είχε το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το να μπορεί σήμερα μια λεσβία να έχει επίσημο έγγραφο, που της δίνει δικαιώματα όπως των υπόλοιπων πολιτών, είναι τελικά ένα μεγάλο βήμα μπροστά, όσο και αν για τους ακτιβιστές του Δυτικού κόσμου, η ιδέα του τρίτου φύλου θεωρείται ξεπερασμένη, λανθασμένη και οπισθοδρομική. Στο Νεπάλ, gay, λεσβίες, trans-gender, και trans-sexual έχουν δημιουργήσει μια ιδιότυπη συμμαχία. Μια Νεπαλέζα λεσβία νιώθει ότι έχει πιο πολλά κοινά με κάποιον που

έχει κάνει εγχείρηση αλλαγής φύλου (ή επαναπροσδιορισμού φύλου, όπως λέγεται πλέον στη Δύση) απ’ ότι έχει με μια ετεροφυλόφιλη νοικοκυρά. Το Νεπάλ σήμερα, είναι μια κοινωνία που υφίσταται ραγδαίες αλλαγές – αλλά ταυτόχρονα παραμένει βαθιά παραδοσιακή. Η LGBTI κοινότητα έχει αγκαλιάσει και τις δυο αυτές δυναμικές –της αλλαγής και της παράδοσης– και μάχεται για πρόοδο χρησιμοποιώντας την ιστορική νεπαλέζικη παράδοση στο gender-bending – δηλαδή στο σατιρικό παιχνίδι που θολώνει τα σαφή όρια μεταξύ του ενός φύλου και του άλλου. Το φεστιβάλ «Gai Jatra», το οποίο χρονολογείται από την αρχαιότητα, και που πήρε τη σημερινή του μορφή πριν 350 χρόνια, είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα, αλλά σίγουρα όχι το μόνο. Παραδοσιακά, είναι η μια μέρα του χρόνου όπου επιτρέπονται η σάτιρα, η κοινωνική κριτική και οι σαρκαστικές μεταμφιέσεις, κυρίως σε σημαντικά πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Επιτρέπεται και στους άντρες να ντυθούν γυναίκες. Η LGBTI κοινότητα στο Νεπάλ λαμβάνει μέρος σ’ αυτό το φεστιβάλ εδώ και αρκετά χρόνια, προσθέτοντας χρώμα και χαρακτήρα στις παρελάσεις, σε μια απ’ τις πιο σημαντικές παραδοσιακές γιορτές της χώρας. Όπως σε όλον τον κόσμο, έτσι και στο Νεπάλ, βλέπουμε πως οι συγκεκριμένες, τοπικές κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες, διαμορφώνουν και το χαρακτήρα της μάχης για την ισότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη. Χωρίς αυτό να αναιρεί τον οικουμενικό χαρακτήρα αυτών των αξιών.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 29

Αφιέρ ω μ α _gendeR - Το κοινωνικό φύλο

Γιατί (ακόμα) προτιμώ τους άνδρες _Tijana Prodanovic

Every girl I ever kissed I was thinking of a pro-footballer.* Ναι, ομολογώ ότι υποκύπτω και εγώ κάποιες στιγμές, ύστερα από ερωτικές απογοητεύσεις, σε αυτές τις κλισέ γυναικείες σκέψεις να παρατήσω την ετεροφυλόφιλη ιδιότητά μου και να στραφώ προς μια από τις φίλες μου. Δεν καταφέρνω, όμως, ούτε να κρατήσω, ούτε και να υλοποιήσω την ιδέα αυτή ποτέ. Και όχι γιατί θέλω δίπλα μου έναν άνθρωπο με περισσότερη τρίχα από μένα ή «προικισμένο» στην περιοχή όπου οι γυναίκες δεν είναι, αλλά επειδή – την ώρα που ήδη χάνομαι στην υπερανάλυση του ενδεχομένου– καταλαβαίνω πόσο δεν μου εύχομαι να πρέπει να μάθω να χειρίζομαι άλλη μια σαν εμένα. Ή και χειρότερη. Πέρα από το γεγονός ότι η περίοδος περιόδου διαρκεί – στην προ, κατά την και στη μετά φάση της– σχεδόν τα δύο τρίτα του μήνα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που με στρέφουν προς το ανδρικό φύλο. Η ψυχανάλυση στη γυ-

ναίκα είναι διαρκείας και η κάθε ερώτηση πρέπει να έχει απάντηση. Ικανοποιητική, πάντα. Το drama queen στάτους εκτείνεται από την ισιωμένη αφέλεια που δεν συνεργάζεται καλά με την υγρασία της Αθήνας μέχρι τον κακό προϊστάμενο που έχωσε την γκόμενά του να κάνει τη δική μου δουλειά. Πάντα και σε κάθε περίσταση πρέπει να υπάρχει μια πρόχειρη αγκαλιά, άρα μια χρόνια σκολίωση δεν τη γλιτώνουμε. Και το «άσε με ήσυχο», το οποίο στον άνδρα σηματοδοτεί απλά το ξεκίνημα του δεύτερου ημιχρόνου, σε μια γυναίκα μεταφράζεται σε: κάτσε τώρα τρεις ώρες να με ακούς και μην τολμήσεις να κάνεις το λάθος να σχολιάσεις με «δεν ξέρω τι να σου πω». Τον εγωκεντρισμό τον προβάλουμε ως ειλικρίνεια, την γκρίνια ως ανησυχία και τη ζήλεια ως ενδιαφέρον. Και να καταργήσω τους άνδρες, πάλι θα έχω την πρώην της συντρόφου μου να λέει: «Αυτή η αλλοδαπή να πάει σπίτι της». Και πάντα θα βρεθεί κάποια ευέλικτη φίλη να πάει και με τον και με την σύντροφό μου, μόνο για να μου μάθει

(ως γνήσια γυναίκα σε άλλη γυναίκα) ότι δεν μπορώ να τα έχω όλα. Αυτά μένουν, όποια και αν είναι η προτίμησή μου. Και, το τελευταίο και το πιο «ουσιώδες» υπέρ του άρρενος: θέλω ο σύντροφός μου να μου μιλάει για μπάλα! Το δεύτερο πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή ενός άνδρα (χωρίς να είμαι σίγουρη ότι το πρώτο είμαι εγώ) είναι σίγουρα ένας από τους βασικότερους παράγοντες της γοητείας του. Ούτε όταν μου διηγείται το αγαπημένο του ποίημα του Καβάφη δεν με ελκύει τόσο, όσο όταν μου αναλύει τις πάσες, τα κόρνερ και τις μεταγραφές. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι ο τελευταίος μου σύντροφος, κάποια στιγμή, ανάμεσα σε μένα και τον καινούργιο παίχτη του Ολυμπιακού, διάλεξε… τον ποδοσφαιριστή.

*

Los Campesinos! «We’ve got your back»

«Δείξε μου το φύλο σου» _Γιώργος Λαμπράκος, συγγραφέας

Όπου δεν ακούγεται αηδόνι, ακούγεται κοκτέιλ Μολότοφ. Οδ. Ελύτης Σκάσε αηδόνι! Ν. Καρούζος

Το κοινωνικό φύλο είναι ένα και θηλυκό: ονομάζεται επιθυμία και είναι ασύστολη σαν την οικογενειακή και πολιτισμική συστολή που μας επιβάλλεται από τo μαιευτήριο ώς το κοιμητήριο. Αυτό δεν το λέω εγώ, το λέει η γλώσσα. Η οποία προσθέτει ότι δεν είμαστε ούτε ευφυείς ούτε ευτυχείς όταν πέφτουμε με τα μούτρα σε κάθε υποβολιμαία επιθυμία και μετά τρώμε τα μούτρα μας. Αν και μόνιμος, ο υποβολέας θα πρέπει να βγει σε πρόωρη σύνταξη ώστε να διαπρέψει επί σκηνής ο αυτοσχεδιαστής. Η καθαρή επιθυμία δεν διδάσκεται. Μαθαίνεται όμως. Ο πρίγκιπας προσκάλεσε την πριγκίπισσα στον πύργο του. Εκείνη δεν πρόσεξε την εμφάνισή της, γιατί τον θεωρούσε δεδομένο. Δεν πήρε τον κοντινότερο δρόμο, γιατί ήθελε να επισκεφτεί πρώτα τους γονείς της. Δεν έφτασε στην ώρα της, για να μη δείξει ότι ενδιαφέρεται. Μίλαγε συνέχεια, για να καλύψει την αμηχανία της. Γέλαγε συνέχεια, για να καλύψει τη δυστυχία της. Υποσχόταν συνέχεια, για να καλύψει την ανασφάλειά της. «Δεν με διασκεδάζεις», του είπε μια στιγμή, χωρίς αυτός να μπορεί να διακρίνει κάποιον γελωτοποιό τριγύρω. Ο πρίγκιπας της πρόσφερε έναν πύξο από τον οποίον φτιαχνόταν η αρχαία πυξίδα, ένα κουτί για τη φύλα-

30 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

ξη χρήσιμων και πολύτιμων αντικειμένων. Η πριγκίπισσα τον πήρε και τον πέταξε στη φωτιά. Δεν λάτρευε τυχαία τις τουλίπες. «Τα χρηστά ήθη είναι άχρηστα ήθη», ψέλλισε ο πρίγκιπας και φόρεσε το κρασί για πανοπλία. Δεν τον πλήγωσε τίποτα, ούτε καν η φυγή της. Το ίδιο βράδυ ο πρίγκιπας είδε ένα όνειρο: Ήταν πρωί και μόλις είχε ανοίξει το παντζούρι για να απολαύσει το αηδόνι. Όμως το αηδόνι έκραζε υστερικά, οπότε ο πρίγκιπας απόλαυσε το ξεσκισμένο φόρεμα της πριγκίπισσας στην άκρη της τάφρου, ενόσω το σώμα της γινόταν πρωινή βορά στο στόμα των κροκοδείλων. Το φαντασιακό θέαμα με την πριγκίπισσα να χύνει κροκοδείλια δάκρυα για να τους πείσει να μην την κατασπαράξουν καρφώθηκε στο μυαλό του πρίγκιπα, που το θεώρησε από άκρως πιθανό έως πληκτικά αληθινό. Από το βάθος του κήπου τον κοίταζε επίμονα το μαρμάρινο άγαλμα της Αφροδίτης: κάτωχρο, παγωμένο, ακρωτηριασμένο. Το επόμενο πρωί ο πρίγκιπας τάισε τους κροκόδειλους στην τάφρο, έρανε τις επάλξεις με παπαρούνες και άφησε την πύλη ανοιχτή για την αγαπημένη του. Άκουσε για πολλοστή

φορά την μπάτλερ να υποστηρίζει πως δεν υπάρχουν φύλα, ωστόσο την ξαπόστειλε στην κουζίνα και το έριξε στον δαρβινισμό για να σκοτώσει την ώρα, αφού δεν είχε μείνει τίποτε άλλο να σκοτώσει. Κάποια στιγμή είδε ένα περιστέρι να του αφήνει στο περβάζι ένα σημείωμα: έγραφε ότι η πριγκίπισσα παντρεύτηκε έναν χωρικό και ότι ζουν ευτυχισμένοι με τα πέντε παιδιά τους. «Πανέμορφο τέρας, πότε πρόλαβες;» αναρωτήθηκε ο πρίγκιπας και, αφότου μεταμορφώθηκε σε μολότοφ, έπεσε στην τάφρο. Του έρωτα. Συχνά η ψυχή παρενδύεται: δεν βαθαίνει, ωστόσο, κόβοντάς της ό,τι εξέχει, απεναντίας οφείλει κανείς στον εαυτό του να ντύνει το σώμα της με όσα η ίδια επιθυμεί, ώστε να χορεύει όσο αντέχει, μέχρι να τελειώσει το καρναβάλι που αποκαλούμε ζωή. Παίζουμε ρόλους με κουρέλια δανεικά, συνήθως φιλοβασιλικά και σπανίως αγύριστα, βαλμένα στραβά από διάφορους αυτόκλητους μπαλωματήδες που μας γυροφέρνουν εκ γενετής, ενόσω απεκδυόμαστε την ολόγυμνη αλήθεια ότι η τέχνη της υποκρισίας θα έπρεπε να ανήκει αποκλειστικά στην υποκριτική τέχνη. Δείξε μου το φύλο σου, να σου πω τι υποδύεσαι.

Το κοινωνικό φύλο - gendeR _Αφιέρωμα

Τέλος αφιερώματος

ΒΛΕΜΜΑ _ Κο υ βέντ ες του σ ινα φιο ύ

Ο Michael March συνομιλεί με τον Barney Rosset _Μετάφραση Κατερίνα Αγγελάκη-Ρούκ, Γιώργος Διβάνης

Ο Michael March* συναντά τον Barney Rosset** στη Νέα Υόρκη. Μιλούν βασικά για όσα τους συνδέουν: Την Πράγα, πριν και μετά την επανάσταση, τις εκδόσεις, τους αγαπημένους τους συγγραφείς και τα ριζοσπαστικά κινήματα στη λογοτεχνία και την κοινωνία σε Ευρώπη και Αμερική, τους κοινούς τους φίλους. Η συνομιλία τους μοιάζει να ξεπηδά κατευθείαν από μια εποχή, που αν και πέρασε ανεπιστρεπτί, μας γοητεύει ακόμα... Από τότε που, όπως αρέσκονται να λένε κάποιοι παλιοί αριστεροί, «ο μισός κόσμος ήτανε κόκκινος και ο υπόλοιπος μισός σίγουρα θα κοκκίνιζε...».

Michael March: Σας προσκάλεσαν στην Πράγα, στην Τσεχοσλοβακία, το 1948.

Barney Rosset: Με προσκάλεσαν στην Πράγα για να δείξω μία ταινία της οποίας έκανα την παραγωγή, με τίτλο Stained Victory, σχετικά με το ρατσισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έφτασα εκεί ταυτόχρονα με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Προσκλήθηκα επειδή ήταν μία πολύ αριστερή ταινία για την εποχή της –φυσικά είχε κατακριθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες εξαιτίας της θέσης της– η οποία παρεμπιπτόντως περιελάμβανε αρκετά μέτρα φιλμ από την Τσεχία. Ενώ είχαμε κερδίσει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας τίποτα δεν είχε αλλάξει στην πατρίδα – δικαιώματα γυναικών, ρατσισμός, κ.λπ Έφτασα στην Πράγα με τη μέλλουσα σύζυγό μου, τη ζωγράφο Joan Mitchell ακριβώς πριν τα Χριστούγεννα. Μείναμε στο ξενοδοχείο Koruna. Ήταν πολύ ωραίο, το καλύτερο ξενοδοχείο στην πόλη εκείνη την εποχή – αλλά δεν είχε και πολλές ανέσεις. Ευτυχώς είχα την προνοητικότητα να φέρω ένα μπουκάλι κονιάκ και Νεσκαφέ – για παρέα. Αλλά η πόλη ήταν τόσο μελαγχολική, τόσο θλιμμένη. Και μας είχαν παραχωρήσει μία γυναίκα οδηγό η οποία δεν μπορούσε να περπατήσει πολύ καλά, και έξω έκανε παγωνιά. Περιηγηθήκαμε την Πράγα μαζί της αλλά έπρεπε να περπατάμε πολύ αργά. Το πρώτο πράγμα που μου προκάλεσε δυσφορία σχετικά με το καθεστώς ήταν οι συνεχείς ερωτήσεις της - «Είναι ο τάδε και ο τάδε Εβραίοι;» –για πράγματα που δεν γνώριζα καν– όπως για τραγουδιστές, ή κάποιους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ.

MM: Ο Frank Sinatra; BR: Ο Frank Sinatra [γέλια], και άρχισα πραγματικά να εκνευρίζομαι. Όπως και να ‘χει, ήμασταν εκεί, και τα βράδια ήταν ανυπόφορα. Δεν μπορούσες να πας πουθενά. Όπου και να πήγαινες ένιωθες ότι οι θαμώνες ήταν τρομοκρατημένοι ότι τους παρακολουθούσαν. Τότε ξαφνικά σκεφτήκαμε – α όχι, γυρνάμε σπίτι τώρα, δεν θα περάσουμε τα Χριστούγεννα εδώ!

MM: Πόσο καιρό ήσασταν στην Πράγα; BR: Περίπου μία εβδομάδα – για τη δημοσιογραφία. Αρ-

32 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

γότερα έστειλα κάποιους ανθρώπους από τις εκδόσεις Grove στην Πράγα να αγοράσουν κινηματογραφικές ταινίες –ακριβώς πριν την κρίση του Αυγούστου του 1968– και ακόμα έχω αυτές τις θαυμάσιες ταινίες – συμπεριλαμβανομένης της ταινίας The Joke βασισμένης στο μυθιστόρημα του Milan Kundera. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου το FBI στη Νέα Υόρκη εισέβαλε στο διαμέρισμα μιας γυναίκας που δούλευε για μας για να κατασκοπεύσει αυτό που θεωρούσαν άνομο: το ταξίδι μας στην Πράγα. Αναγκάστηκα να απευθυνθώ σε οποιονδήποτε εκπροσωπούσε την Τσεχoσλοσβακία στην Ουάσινγκτον. Στο τέλος πήραμε πίσω τις ταινίες σε πείσμα του FBI αλλά και των Τσέχων – τις πήραμε πίσω. Μία από αυτές ήταν μια βωβή ταινία ενός μαθητή που αυτοθυσιάστηκε –στην Πράγα– στην κεντρική πλατεία.

MM: O Jan Palach; BR: Ναι – στην πραγματικότητα ήταν η κηδεία. Και θυμάμαι λάβαμε μηνύματα: επιστρέψτε αυτή την ταινία. Οπότε την προβάλαμε όπου ήταν δυνατό. Ξεκινήσαμε ακόμα και ένα διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου προβάλλοντας ταινίες από την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γαλλία, και τη Γερμανία.

MM: Εξέδωσες μια ομάδα συγγραφέων από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη – όπως ο Bertolt Brecht, ο Witold Gombrowicz και ο Milan Kundera.

BR: Και Skvorecky και Havel. Εκδώσαμε ένα από τα πρώτα θεατρικά έργα του Havel. Όταν έγινε πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, ο δικηγόρος μου στη Νέα Υόρκη, ο Martin Garbus, του πήγε ένα αντίτυπο του θεατρικού έργου Catastrophe τού Beckett, αφιερωμένο σε αυτόν και υπογεγραμμένο από τον Beckett κι εμένα. Και τότε – o Garbus βοήθησε στη συγγραφή του νέου συντάγματος της Τσεχοσλοβακίας. Φυσικά ο Havel υπέγραψε ένα αντίτυπο του Catastrophe και μου το έστειλε πίσω – επομένως υπήρχε πάντα μία σύνδεση με την Πράγα, καθώς και με τον Josef Skvorecky ο οποίος ξεκίνησε τις εκδόσεις 68 Publishers στο Τορόντο. Οι εκδόσεις Grove εξέδωσαν τα έργα πολλών Τσέχων συγγραφέων, όπως το Closely Watched Trains του Bohumil Hrabal.

τική σ ι ε λ αποκ ντευξη συνέ

ΜΜ: Φαίνεται ότι η Πράγα άλλαξε τη ζωή σου.

BR: Ακριβώς εκεί και τότε –επί τόπου– το 1948, πέταξα το ριζοσπαστικό κοστούμι του Σικάγου του 1930.

MM: Mε τις Εκδόσεις Grove και το Evergreen Review συνέχισες ως ένας επαναστατικός εκδότης.

BR: Ποτέ δεν βγήκα έξω από τη δομή του συστήματος. Όποτε έμπλεκα, εγκατέλειπα. Πάντα πίστευα στην Πρώτη Τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ – ότι μέσω αυτής θα κερδίζαμε όλες τις μάχες ενάντια στη λογοκρισία. Οι Εκδόσεις Grove πολέμησαν με σκοπό, μεθοδικά, από την αρχή. Αρχικά επέλεξα να εκδώσω τον Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι του D.H. Lawrence, ύστερα τον Τροπικό του Καρκίνου του Henry Miller, τέλος το Γυμνό Γεύμα του William Burroughs. Παλέψαμε και κερδίσαμε τις δίκες, οι οποίες εκ του αποτελέσματος τερμάτισαν τη λογοκρισία εδώ.

MM: Όταν ρώτησα τον John Calder –ο οποίος εξέδωσε τον Beckett στην Αγγλία– ποιον συγγραφέα θεωρούσε τον πλέον σημαντικό Αμερικανό συγγραφέα του αιώνα, περίμενα να ακούσω τον William Burroughs – όχι τον Henry Miller.

BR: Ο Henry Miller ήταν ο προάγγελος του Burroughs. ΜΜ: Θα ξαναδιατυπώσω την ερώτηση. Εννοώ σημαντικός από την άποψη ότι επηρέασε άλλους συγγραφείς; BR: Ο Henry Miller. Επηρέασε τρομερά τον Kerouac, και τον Allen Ginsberg, και ολόκληρο το γκρουπ. Κοιτώντας τις σημειώσεις μου σήμερα συνειδητοποίησα ότι οι Burroughs, Ginsberg και Kerouac σχημάτιζαν μία τριάδα. Ο Allen ήταν ο πατέρας, ο βοσκός που κρατούσε τους άλλους δύο μαζί. Δούλευαν μαζί – τέλειος συγχρονισμός. Σίγουρα προέρχονταν από τον Miller. Επίσης, τους άρεσε ο Beckett πολύ, αλλά ο Beckett δεν το καταλάβαινε. Όταν ο Beckett μίλαγε στον Burroughs για τα «κοψίματα» στο Naked Lunch, ο Beckett έλεγε: «Αυτό δεν είναι γράψιμο, αυτό είναι υδραυλικά». Είδα τον Henry Miller και τον Beckett μαζί. Είχαν γνωριστεί ελάχιστα όταν ήταν γύρω στα τριάντα. Και οι δύο είχαν τη φήμη πολύ παρανοϊκών, δύσκολων ανθρώπων. Και τους κάλεσα μαζί σε γεύμα – και κατά τη διάρκεια του γεύμα-

Κουβέ ντες του σ ιναφιού_ΒΛΕΜΜΑ

Gregory Corso, Allen Ginsberg, William Burroughs.

τος ο καθένας ξεχωριστά μου είπε: - «Ξέρεις, έχει γίνει πολύ καλύτερος». Δεν θα μπορούσε να είναι πιο ευχάριστα.

MM: Ποια είναι τα συναισθήματά σου για τον Kerouac; BR: Ήταν φανταστικός. Εκδώσαμε πολλά βιβλία του. Δεν νομίζω ότι αυτή η έκθεση του εαυτού του, ήταν η καταστροφή του. Το ίδιο θα συνέβαινε ό,τι και να έκανε. Ζούσε μία περίεργη ζωή – μένοντας με τη μητέρα του τον περισσότερο καιρό. Επομένως, όταν η Μαμά πέθανε βρέθηκε σε μεγάλο μπελά. Παντρεύτηκε μία άλλη γυναίκα ακριβώς σαν τη Μαμά. Τρομερό. Όταν έπινε –συνήθιζε να με καλεί– παραληρούσε οργισμένα για τους Εβραίους. Ήταν απίστευτα αντισημίτης – στο βαθμό που ισχυριζόταν ότι δεν θα εκδώσουν τα βιβλία του. Αλλά τον κατσάδιαζα – κανένας από τους δυο μας δεν το έπαιρνε στα σοβαρά– και απλά έλεγα: «Ναι, εντάξει Jack, μην έρθεις για δείπνο, δεν το χρειάζομαι αυτό». Αλλά ήταν θλιβερό.

MM: Τι έγινε με τον Jean Genet στην Αμερική;

πήρε τηλέφωνο και μου είπε: «Γνωρίζεις έναν τύπο που ονομάζεται John Genet; Μόλις τον έφερα από τον Καναδά». Του Genet τού είχαν αρνηθεί βίζα για να έρθει εδώ, γιατί εκείνη την εποχή απέτρεπαν τους ομοφυλόφιλους να εισέρχονται στην Αμερική [γέλια] – ένας από τους πιο παρανοϊκούς νόμους. Τρομερό αλλά και τρελό. Έτσι, ο Genet πήγε στον Καναδά, διέσχισε τα σύνορα και τελικά παρέστη στο Εθνικό Συνέδριο των Δημοκρατικών, στο Σικάγο, τον Αύγουστο του 1968. Το εξώφυλλο του Evergreen Review είχε τον Genet, τον Ginsberg και τον Burroughs να διαδηλώνουν μαζί – τρεις γκέι συγγραφείς να διαδηλώνουν στο Σικάγο.

MM: Οι εκδόσεις είναι μια τρελή δουλειά.

*

O Michael March είναι Αμερικανός ποιητής που ζει στην Πράγα, Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης και Λογοτεχνίας της Πράγας από το 1991. Έργα του στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Άγρα»

** Ο Barney Rosset (γεννημένος Barnet Lee Rosset, Jr., 28 Μαΐου 1922), πρώην κάτοχος του εκδοτικού οίκου Grove Press και εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Evergreen Review το οποίο, όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1957, έσπρωξε τα όρια της λογοκρισίας, εμπνέοντας χιλιάδες νέους Αμερικάνους να ενστερνιστούν την αντικουλτούρα της εποχής. Ηγήθηκε μιας επιτυχημένης δικαστικής διαμάχης για να εκδώσει τη μη-λογοκριμένη έκδοση τoυ μυθιστορήματος του D.H. Lawrence «Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» (Lady Chatterley’s Lover), και αργότερα υπήρξε ο Αμερικανός εκδότης του αμφιλεγόμενου μυθιστορήματος του Henry Miller «Ο τροπικός του Καρκίνου» (Tropic of Cancer). Το δικαίωμα δημοσίευσης και διανομής του έργου του Miller στις Η.Π.Α. επιβεβαιώθηκε από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο το 1964, με μία απόφαση ορόσημο για την ελευθερία του λόγου στη χώρα αυτή.

BR: Δεν είναι ένας τρόπος να βγάλεις λεφτά – σίγουρα όχι. Αλλά σίγουρα διαμορφώνει τους συμμετέχοντες. Πρέπει να είσαι βαθιά δεσμευμένος. Αλλά τα καταφέραμε, τα καταφέραμε, τα καταφέραμε, τα καταφέραμε και, τελικά, αναγνωριστήκαμε γι’ αυτό.

BR: Καλά, άλλη μία απίστευτη, πολιτική υπόθεση. Την πρώτη φορά που άκουσα ότι ο Genet έρχεται, κάποιος με κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 33

κρ ιτι κ ή_κινη ματογρά φοΣ

Η κατάρα του φύλου _Βένια Βέργου

Μονάκριβη, του Λι Ντάνιελς (2009, 110΄) H πιο πολυσυζητημένη κινηματογραφική διασκευή μυθιστορήματος της περσινής χρονιάς (βασισμένη στο best seller Push της Σάφαϊρ), ξεχωρίζει για τον τρόπο που εξετάζει την προβληματική του φύλου στη ζωή μιας ηρωίδας του Χάρλεμ. Είναι μαύρη, χοντρή και της αρέσουν τα μαθηματικά, παρότι δεν ξέρει ανάγνωση στα δεκάξι της. Η Κλαρίς Πρέσιους Τζόουνς μένει για δεύτερη φορά έγκυος και ζει στη σκιά της εξουσιαστικής, στα όρια βασανισμού, άνεργης μητέρας της, ώσπου η δασκάλα ενός εναλλακτικού σχολείου θα αλλάξει τη ζωή της. Έξι υποψηφιότητες στα Όσκαρ, μια Χρυσή Σφαίρα, πενήντα τρεις άλλες διακρίσεις. Ακόμη κι αν το χαϊδευτικό όνομα που της έδωσε η μάνα της είναι το Precious (Μονάκριβη), η 16χρονη ηρωίδα ζει σχεδόν σε καθεστώς ομηρίας και υποταγής. Η αυταρχική, ηγετική, σκληρόπετση, άνεργη μητέρα της την αποτρέπει από το σχολείο («νομίζεις πως θα γίνεις σπουδαία, ε;»), καλλιεργώντας ένα μόνιμο αίσθημα τρόμου κι ανασφάλειας στη ζωή μέσα στο σπίτι, όπου την μεταχειρίζεται ως υπηρέτρια. Κι όμως, η παχύσαρκη Precious, ονειρεύεται να γίνει μοντέλο ή ηθοποιός, να φωτογραφίζεται για περιοδικά μόδας και να χαρίζει φιλιά αγάπης στους θαυμαστές της όταν την εκλιπαρούν για αυτόγραφα. Το ιλουστρασιόν όνειρο μιας pop κουλτούρας είναι η μοναδική διέξοδος την ώρα της ενδοοικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης, ή την ώρα που η έξαλλη μητέρα της την «λούζει» με προσβολές, απειλές και αισχρούς χαρακτηρισμούς. Η κόρη ως δούλα, ως θύμα βιασμού, ως αναλφάβητη μαθήτρια σε εναλλακτικό σχολείο, ως μητέρα ενός μικρού κοριτσιού με σύνδρομο down εγκαταλελειμμένου σε ίδρυμα και έγκυος στο δεύτερο παιδί της, είναι η κόρη που τολμάει να φαντασιώνεται ένα διαφορετικό μέλλον. Ένα μέλλον που δεν της αξίζει σύμφωνα με την κυρίαρχη τάξη και ιδεολογία. Η Precious ζει σε μια κόλαση. Σπάνια όμως, την βλέπουμε να λυγίζει, γιατί έχει βρει τον δικό της, μυστικό τρόπο διαφυγής και επιβίωσης. Ο Λι Ντάνιελς (γνωστός από το Χορό των Τεράτων) φωτογραφίζει τον ζοφερό κόσμο μιας οικογένειας της χαμηλότερης κοινωνικής τάξης του Χάρλεμ, δίνοντάς μας ανακουφιστικές φλασιές (οι φαντασιώσεις της Precious σκάνε στην οθόνη κυριολεκτικά σαν φωτογραφικά φλας), που απαλύνουν το βαρύ κλίμα αγανάκτησης του θεατή. Καταγράφει τις αδυναμίες αλλά και τις συντονισμένες προσπάθειες του κράτους πρόνοιας να εντοπίσει τη ρίζα του προβλήματος και να βοηθήσει (έκπληξη η εμφάνιση της Μαράια Κάρεϊ ως κοινωνικής λειτουργού). Αναδεικνύει τον σωτήριο ρόλο της εναλλακτικής εκπαίδευσης, όπου κι εκεί όμως, η γυναίκα μιας άλλης τάξης ζει μέσα στις αντιφάσεις της. Όπως για παράδειγμα, η δυναμική κυρία Πέιν που ξέρει να «σώζει ζωές», αλλά η ίδια βιώνει μια καλά προστατευμένη ζωή λόγω σεξουαλικών προτιμήσεων (θαυμάσια η ερμηνεία της Πάολα Πάτον). Και κυρίως, καταλήγει σε ένα αποκαλυπτικό φινάλε μιας τετ-α-τετ συνάντησης μητέρας-κόρης. Εκεί, η μάσκα της μητέρας-τέρατος πέφτει οριστικά δίνοντας τη θέση της στη δημιουργία μιας νέας, λυτρωμένης, καλοπροαίρετης μητέρας, της Precious. Είναι γνωστό πως η Μο΄Νικ, η ηθοποιός που ερμηνεύει τη μητέρα (Χρυσή Σφαίρα β΄γυναικείου ρόλου και το μεγάλο φαβορί για το αντίστοιχο Όσκαρ), κλέβει την παράσταση από την Γκαμπουρέι «Γκάμπι» Σιντίμπε που υποδύεται την Precious. Ο σωματότυπος της δεύτερης, άλλωστε, και η έλλειψη εκφραστικότητας του προσώπου της, δεν την βοηθάει για μια λεπτών αποχρώσεων ερμηνεία. Η μεταμόρφωσή της όμως στις φαντασιώσεις της και το σπάραγμά της σε ένα ξέσπασμα μπροστά στην κα Πέιν προς το τέλος, τη μοναδική φορά που λυγίζει μπροστά στην «κακή τύχη» της, είναι αρκετά για να τονώσουν μια τόσο έντονη φυσική παρουσία στην οθόνη.

34 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

pwf - konteiner - 240x320 a.indd 1

22. 2. 2010 10:29:44

α ποσ τ ολ ή

60ο Φεστιβάλ Βερολίνου Εγκλεισμός παντού _Βένια Βέργου

Πολύ χιόνι, ο Βέρνερ Χέρτζογκ με βλέμμα σε διαρκή εγρήγορση πάνω-κάτω στην Πότσνταμερ Πλατς καθημερινά, συνωστισμός στις συνεντεύξεις τύπου του Σκορσέζε και του Πολάνσκι (ειδικά για τους καρδιοκατακτητές πρωταγωνιστές τους, Ντι Κάπριο και ΜακΓκρέγκορ, αντίστοιχα), και ωραία πάρτι (όπως αυτό στο industrial κλαμπ Tape με live από τους εξαιρετικούς The Chap, με αφορμή την αυστριακή ταινία The Robber). Λιγότεροι Αμερικανοί σταρ συγκριτικά με άλλες χρονιές, παρότι το γκλάμορ ήταν ζητούμενο ειδικά φέτος για την Μπερλινάλε που γιόρταζε τα 60α γενέθλιά της. Ένα διαγωνιστικό τμήμα σαφώς ανώτερο από πέρυσι, ένα Panorama που δεν σε ενέπνεε να δεις σχεδόν τίποτα (μήπως ο επί εικοσαετίας καλλιτεχνικός διευθυντής του, Βίλαντ Σπεκ, κουράστηκε;), κι ένα Forum με σταθερά καλές (και experimental) ταινίες. Όμως, το απόσταγμα φέτος από το Φεστιβάλ Βερολίνου (ετήσιου budget 25 εκατομμυρίων ευρώ) είναι η εξής, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, συγκυρία: Η συντριπτική πλειοψηφία των ταινιών του διαγωνιστικού τμήματος έχουν να κάνουν με εγκλεισμό και απομόνωση. Αυτό κι αν είναι σασπένς. Να περιμένεις να δεις ποια από αυτές τις ταινίες θα εκτιμήσει και θα βραβεύσει ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Χέρτζογκ, ο Γερμανός δημιουργός που παρατήρησε την ανθρώπινη κατάσταση σε ακραίες καταστάσεις (ίσως) όσο κανείς άλλος. Εγκλεισμός και απομόνωση -If I want to whistle, I whistle του Φλορίν Σερμπάν (Ρουμανία). Ένα από τα μεγάλα φαβορί του διαγωνιστικού τμήματος χάρη στην απλότητα, τον σωστό ρυθμό και την κλιμακούμενη ένταση με την οποία καταγράφει τις τελευταίες μέρες ενός νεαρού στο Αναμορφωτήριο ανηλίκων.

-How I ended this summer του Αλεξέι Ποπογκρέμπσκι (Ρωσία). Σίγουρα μια από τις αγαπημένες ταινίες του προέδρου Χέρτζογκ. Ένα μικρό αριστούργημα εκπληκτικής κινηματογράφησης της ατέρμονης πάλης μεταξύ τόπου και χρόνου, με αφορμή μια τραγική σύγκρουση ανάμεσα στους δύο μετεωρολόγους (έναν έμπειρο κι έναν εκπαιδευμόμενο) ενός σταθμού, μοναδικούς κατοίκους σε απομονωμένο νησί του Αρκτικού Ωκεανού. Ταινία αρχετυπικής κινηματογραφικής δύναμης.

-The Robber του Μπέντζαμιν Χάιζενμπεργκ (Αυστρία). Σπάνια μια ταινία που δεν απαντάει στο βασικότερο «γιατί», διατηρεί την έντασή της. Γιατί ένας βραβευμένος μαραθωνοδρόμος είναι εθισμένος ληστής τραπεζών; Αν και ανέκφραστος και στείρος ο πρωταγωνιστής Αντρέας Λαστ, κρύβει έναν γοητευτικά πολύπλοκο κόσμο μέσα στο βλέμμα του. Ιδανική σύμμαχός του η Φρανσίσκα Βάις.

36 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

-The Ghost Writer του Ρομάν Πολάνσκι (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία). Ένα σκάνδαλο, ο πρώην πρωθυπουργός της Αγγλίας, η γραμματέας του και ο διορισμένος βιογράφος του. Στα 77 του χρόνια, ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους σκηνοθέτες, μπορεί ακόμη να κάνει σινεμά διατηρώντας τον απόηχο των αριστουργημάτων της νιότης του. Συναρπαστική ατμόσφαιρα (συντελεί η απομονωμένη βίλα), εκρηκτικός συνδυασμός στο καστ.

-A Woman, a Gun and a Noodle Shop του Ζανγκ Γιμού (Κίνα). Τι ωραία ανατροπή. Μια ταινία εποχής στα χρόνια της αυτοκρατορικής (;) Κίνας, ερμηνείες στα όρια του slapstick, έξι, μόλις, χαρακτήρες με φανταχτερά κοστούμια εκτός εποχής, κι ένας τόπος άγριας (κατασκευασμένης) ομορφιάς στο πουθενά. Απολαυστικός ο στρατιώτης.

-Greenberg του Νόα Μπάουμπαχ (ΗΠΑ). Όλα πηγαίνουν στραβά όταν ο λάθος ηθοποιός ερμηνεύει τον πρώην έγκλειστο σε ψυχιατρική κλινική πρωταγωνιστή (Μπεν Στίλερ), σε ένα ελλιπές σενάριο με βαρετή σκηνοθεσία. Το μόνο που μένει είναι η παρατήρηση μιας τεράστιας μερίδας σύγχρονων Αμερικανών που συνθέτουν την «τάξη του τίποτα». Κάτι που έχουν καταγράψει όμως, πολύ πιο καίρια αρκετοί νεότεροι σκηνοθέτες (π.χ. Άντριου Μπουζάλσκι, Μαρκ & Τζέι Ντουπλάς κ.ά.)

-Submarino του Τόμας Βίντερμπεργκ (Δανία). Γεμάτο κλισέ και στερεότυπα. Η αλκοολική μητέρα, τα εγκαταλελειμμένα ανήλικα αγόρια της, ένα τραγικό συμβάν ενοχής, η καταδικασμένη ενήλικη ζωή των αγοριών. Ο ένας, πατέρας τζάνκι, ο άλλος «τελειωμένος» από μοναξιά, τύψεις, κι ερωτική απογοήτευση. Μαύρο, χωρίς καμία σοφία για τη ζωή.

-The Hunter του Ράφι Πιτς (Ιράν). Ένας πατέρας χάνει τη γυναίκα του και την επτάχρονη κόρη του σε συμπλοκές στην πόλη. Οι επερχόμενες κινήσεις απόγνωσης τον φέρνουν αιχμάλωτο στα χέρια δύο αστυνομικών, όλοι τους χαμένοι στο δάσος. Η ενδιαφέρουσα ανατροπή του τέλους δεν ισοφαρίζει την αίσθηση μιας ταινίας βγαλμένης από τη δεκαετία του ’80.

-Faith του Μπουρχάν Κουρμπανί (Γερμανία). Μια κοινότητα μουσουλμάνων διαφορετικών εθνοτήτων στη Γερμανία. Ζητήματα σεξουαλικότητας, εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας, σε ένα τελείως άνισο σενάριο, χωρίς καίριες παρατηρήσεις πάνω στο θέμα. Εντελώς σχηματικό, από τον πρωτοεμφανιζόμενο αφγανικής καταγωγής σκηνοθέτη.

-Shutter Island του Μάρτιν Σκορσέζε (ΗΠΑ) –εκτός συναγωνισμού. Ο Μάρτιν μπορεί να κάνει και πολύ μέτριες ταινίες. Το production value της ταινίας είναι υψηλό, οι ερμηνείες

όπως πάντα πολύ καλές, κι όμως, το ψυχολογικό θρίλερ της αποστολής του αστυνομικού Τέντι Ντάνιελς (Λεονάρντο Ντι Κάπριο) σε μια απομονωμένη ψυχιατρική κλινική την εποχή του ψυχρού πολέμου, είναι από τις πιο «ψεύτικες», «κατασκευασμένες» ταινίες του τεράστιου Σκορσέζε.

-La Belle Visite του Ζαν-Φρανσουά Καϊσί (Καναδάς)Forum. Ένα απομονωμένο μοτέλ έχει μετατραπεί σε οίκο ευγηρίας. Ντοκιμαντέρ παρατήρησης των ενοίκων, της καθημερινής κοινής και μοναχικής ρουτίνας τους, χωρίς καθόλου βιογραφικά στοιχεία, συνεντεύξεις ή σχολιαστικό voice over. Σκέτη παρατήρηση. Διαβάσαμε σχόλιο του Χάνεκε, «είχα στα σκαριά μια ταινία για οίκο ευγηρίας, αλλά είδα στο Βερολίνο ένα καναδέζικο ντοκιμαντέρ με ίδιο θέμα και εγκαταλείπω το project μου».

-Winter’s Bone της Ντέμπρα Γκράνικ (ΗΠΑ)-Forum. Οικογενειακό δράμα σε μια από τις απομονωμένες κοινότητες κάπου στα δάση του Όρους Όζαρκ που εκτείνεται στις κεντρικές πολιτείες των ΗΠΑ (Μιζούρι, Αρκάνσας, Κάνσας, Οκλαχόμα). Οι κώδικες ισχύος και σιωπής σε μια ανδροκρατούμενη κλειστή κοινωνία όπου οι γυναίκες καλούνται να κάνουν πάντα τη «βρομοδουλειά». Η άλλη πλευρά της Αμερικής στο μεγάλο φετινό βραβείο του Sundance.

-Double Tide της Σάρον Λόκχαρτ (ΗΠΑ)-Forum. Απόλυτα συνεπής στη διερεύνηση της σχέσης εικόναςχρόνου-ανθρώπινης εργασίας που διατρέχει όλη την φιλμογραφία της (No, Lunch Break, Exit), η εικαστικόςκινηματογραφίστρια Λόκχαρτ μας δίνει το ίδιο κάδρο στην εξέλιξή του σε 99 λεπτά: την πορεία μιας συλλέκτριας στρειδιών σε έναν κόλπο κάπου στο Μέιν, όπου έχει παλίρροια δυο φορές την ημέρα. Όταν μια ταινία γίνεται πίνακας ζωγραφικής. Για πολύ υπομονετικούς θεατές.

-Orly της Άνγκελα Σανελέκ (Γαλλία-Γερμανία)-Forum. Τυχαίες συναντήσεις ταξιδιωτών στις αίθουσες αναμονής και στις καφετέριες του αεροδρομίου Ορλί στο Παρίσι. Κι ενώ η ιδέα προσφέρεται για μια ευρηματική διερεύνηση του transit, του «μεσοδιαστήματος» όπου ζουν οι ταξιδιώτες σε επίπεδο τόπου αλλά και διάθεσης ενόσω ταξιδεύουν, η ταινία πάσχει δυστυχώς από ανερμάτιστες συναντήσεις με μπανάλ διαλόγους, χωρίς να γεννούν κανένα ενδιαφέρον για τους χαρακτήρες.

-Actresses του E, J-Yong (Νότια Κορέα)-Panorama. Τι εξαιρετική ιδέα. Έξι διάσημες γυναίκες ηθοποιοί διαφορετικών γενιών, καλούνται για πρώτη φορά στην ιστορία της Νότιας Κορέας σε κοινή φωτογράφιση για τη Vogue. Έξυπνο, φρέσκο, αστείο, pop, με ταυτόχρονα τοπική, αλλά και διεθνή απήχηση.

ΒΛΕΜΜΑ _αρχιτ ε κτονικ ή

Αυτοσχέδια πόλη 5

_errands, errands07.blogspot.com, errands07@gmail.com

Η οδός Κτησίου έχει μήκος 50 μέτρα και πλάτος από 1,5 ως 6 μέτρα. Έχει επιφάνεια χωμάτινη με ένα μικρό τμήμα επίστρωσης μπετόν. Στην αρχή της έχει 3 μπετονένια σκαλιά στη συμβολή με την Αμύντα και κράσπεδα πεζοδρομίου στη συμβολή με την Πτολεμαίων. Στο αριστερό όριο, ξεκινώντας από την Αμύντα, έχει φράχτη από μεταλλικό πλέγμα που την διαχωρίζει από χέρσο οικόπεδο. Στο δεξί όριο αντιστοίχως έχει μάντρα από τσιμεντόλιθους σε σχέδιο με κενά που περικλείει μια αυλή με γλάστρες και νεοκλασικό διατηρητέο κτήριο. Το άνοιγμα της μάντρας είναι φραγμένο από ψυγείο-βίτρινα καταστήματος. Τα πλαϊνά όρια της οδού καλύπτονται από τσουκνίδες και μολόχες. Υπάρχει ένας φοίνικας, οκτώ δέντρα τύπου βρομοκαρυδιάς που καλύπτονται με κισσό, μια μουσμουλιά και μια ελιά. Η οδός Κτησίου βρίσκεται στην πλατεία προσκόπων στο Παγκράτι. Αναζητήσαμε το ιστορικό υπόβαθρο που παράγει μια εικόνα αντιθετική στο άμεσο αστικό τοπίο που την περικλείει.

-ήταν παλιά μια ταβέρνα εκεί, πριν, όμως, ήταν σπιτάκια. Εκεί που είναι τώρα τα γκρεμισμένα, μετά έγινε η ταβέρνα.

-πού ήταν αυτά; Εκεί που είναι τώρα το χέρσο οικόπεδο; -ναι εκεί. Μένανε κόσμος. Εγώ ήρθα εδώ το ’60 και ήταν όλο μικρά σπιτάκια.

-σαν αυτό; -όχι σαν αυτό, αυτό είναι διατηρητέο, ήταν το καλύτερο, το πιο μεγάλο, όχι, ήταν μικρά, πολλά μικρά.

-και μέχρι πότε ήταν η ταβέρνα; -η ταβέρνα, το «βατραχονήσι», ήταν μέχρι πριν... 8-10 χρόνια. Μετά τα γκρέμισαν. Έβγαζε και τραπεζάκια απέναντι απ’ το δρομάκι, εκεί μεσ’ στην αυλή που έχει τις γλάστρες.

-μετά τα γκρεμίσανε όλα για να χτίσουνε αλλά δεν μπορέσανε.. ..ήτανε όλα ενός αυτά, και τα πίσω και το σπίτι εδώ μπροστά και κάτι πολυκατοικίες, και τ’ άφησε στο χωριό του..

-πού; ποιο; -χμ.. κάπου στην Τρίπολη. «Φτιάχτηκε» το χωριό!

-πώς είπατε; -τα άφησε στο χωριό του και να μην μπορούν να πουληθούν... Έχει επιτροπή και τα εκμεταλλεύεται το χωριό. Είναι και αυτά και η πολυκατοικία που είναι η γκαλερί εδώ πιο κάτω. Όλ’ αυτά. Ο δρόμος συνεχίζει και απ’ αυτή τη μεριά. Είναι Κτησίου κι εδώ, 1, 2, 3. Στο 3 είναι η πολυκατοικία. Ρωτήστε και κει.

-από πότε ονομάζεται Κτησίου ο δρόμος; -έτσι ήταν, έτσι το βρήκα εγώ. Η οδός Κτησίου συνδέεται με μια μη αστική και μακρινή πραγματικότητα και πέρα από την εικόνα της.

-ξέρετε σε ποιο χωριό είναι κληροδότημα αυτά τα γύρω από την οδό Κτησίου; -...δεν θυμάμαι, είναι ένα χωριό της Τεγέας στην Αρκαδία.

38 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Γεωργούλης ήταν αυτός νομίζω.

-και τα διαχειρίζεται το χωριό; -είναι ένα ίδρυμα και τα έσοδα συντηρούν ένα νοσοκομείο στο χωριό... αν θέλετε να σας γράψω την ιστορία του δρόμου, ελάτε ξανά, να τα σκεφτώ και να τα μαζέψω.

-υπήρχε ένα χρωματοπωλείο στο ισόγειο αυτού του κτηρίου...του διατηρητέου ναι, πριν βάλουνε τα πανιά και τις σκαλωσιές, αυτός ήξερε.

-ξέρετε πού έχει πάει τώρα το μαγαζί; -δεν ξέρω! Ζει; Βαγγέλη τον λέγανε..

Η οδός Κτησίου έχει ιστορία υπερασπίσεων που την γνωρίζουν οι επιτροπές κατοίκων της περιοχής.

Η οδός Κτησίου είναι μια διαφορά που συμπυκνώνει διαφορετικές μυθολογίες για τον καθένα. Όπως μας είπε και ένας περαστικός, περνάει από τη φύση της οδού Κτησίου, είναι κάπως συμβολικό το ότι περνάει, η φύση και η λάσπη, όπως η βακχική λειτουργία.

-είχε κάτι χαλάσματα πριν.

-η ταβέρνα; -ναι, ήταν ταβέρνα. Μετά τα γκρεμίσανε αλλά δεν καταφέρανε να χτίσουνε. Περάστε την άλλη βδομάδα να σας δώσω το ΦΕΚ για το τι θα γίνει εδώ, γιατί τώρα τρέχω...

-ποιος άλλος ξέρει εδώ;

Το παρατημένο ψυγείο που φυτρώνει είναι η εικόνα της φύσης που κατατρώει την αστική προϊστορία.

θεωρία της γ αίας _ΒΛΕΜΜΑ

εισαγωγή στη θεωρία της γαίας _Θάνος Κουτσιανάς

Στην αρχή γεννήθηκε το Χάος, κι έπειτα η πλατύστηθη Γαία παντοτινός και ασφαλής τόπος ….Μετά ο Έρως που είναι ο ωραιότερος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς…. Έτσι μας διηγείται την Αρχή του Κόσμου ο Ησίοδος στη Θεογονία του. Η Γη αποτελεί ένα θαύμα κοσμικών συμπτώσεων τόσο αυτή όσο και ο δορυφόρος της η Σελήνη σύμφωνα με τη θεωρία της γιγαντιαίας πρόσκρουσης. Αυτή η γαλάζια σφαίρα, όπως φάνηκε στα έκπληκτα μάτια του πρώτου αστροναύτη, υπάρχει 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια. Η πρώτη φορά που μπόρεσα να αντιληφθώ κάπως αυτό το μέγεθος ήταν μέσα από μια ξενάγηση ενός φίλου και καθηγητή μου, του Stephan Harding. Μας πήγε μια βόλτα στο βουνό που αντιπροσώπευε την πορεία του πλανήτη μέσα στο χρόνο από τον Προτεροζωικό αιώνα μέχρι σήμερα. Μετά από τρεις ώρες μιας θαυμάσιας πεζοπορίας ο Stephan

βγάζει ένα χάρακα και μας δείχνει δέκα εκατοστά. Χαμογελώντας μας λέει, αυτή είναι η διαδρομή του ανθρώπου μέχρι σήμερα. Η Γη κάποτε επίπεδη, απέκτησε τη σφαιρική της μορφή στο μυαλό των πρώτων Ελλήνων φιλοσόφων αλλά φυσικά δεν έπαψε ποτέ να γυρίζει σε πείσμα της όποιας Ιεράς Εξέτασης και ευτυχώς δεν έπαψε να εξελίσσεται στη γνώση και στη συνείδησή μας. Ο νέοι Γαλιλαίοι της εποχής μας που τόσο κατηγορήθηκαν από το σύγχρονο επιστημονικό κατεστημένο είναι ο James Lovelock και η Lynn Margulis με την Υπόθεση της Γαίας ή αλλιώς Θεωρία της Γαίας. Η Γαία αποτελεί μια περίπλοκη οντότητα που περιλαμβάνει την ατμόσφαιρα, τη βιόσφαιρα, τους ωκεανούς και το έδαφος. Συνολικά αποτελεί ένα σύστημα που επιζητεί ένα ιδανικό φυσικό και

χημικό περιβάλλον ικανό για την ανάπτυξη της ζωής στον πλανήτη. Η ανθρωπότητα είναι μέρος αυτής της πολυπλοκότητας που ονομάζεται Ζωή, όσο και να θεωρούμε πως είμαστε η πιο ολοκληρωμένη μορφή της. Μπορούμε άλλωστε να ζήσουμε χωρίς τη Γη και τις άπειρες πολυπλοκότητές της; Η Γη είναι το μοναδικό μας σπίτι. Οικολογία σημαίνει γνώση του οίκου, γνώση του σπιτιού όπως οικονομία σημαίνει τη διαχείρισή του. Σήμερα όλα ερμηνεύονται με οικονομικούς όρους. Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε κάτι εάν σταματήσουμε να το σεβόμαστε και να το καταλαβαίνουμε; Μήπως θα έπρεπε κάποια στιγμή να ξαναρχίσουμε με την αλφαβήτα της φύσης σε αυτό τον μοναδικό πλανήτη προτού συνεχίσουμε να φαντασιωνόμαστε με νέους μιγαδικούς αριθμούς της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας;

κοντέινερ Μάρτιος 2010 | 39

ΒΛΕΜΜΑ _ ει κασ τικ ά

Publikum Pasaric, από την έκθεση «Niet Normaal: Difference on Display»

40 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Ε ΙΚΑΣΤΙΚΑ _ΒΛΕΜΜΑ

ΟΧΙ Κανονικό: Εκθέτοντας τη διάφορα _Κατερίνα Γρέγου, Ιστορικός Τέχνης, Επιμελήτρια

Πρόσφατα βρέθηκα στο Άμστερνταμ για τα εγκαίνια μιας ασυνήθιστης έκθεσης. Ο τίτλος της ήταν Niet Normaal: Difference on Display [Όχι κανονικό: εκθέτοντας τη διαφορά] και διερευνούσε την έννοια της κανονικότητας στις σύγχρονες κοινωνίες: θέμα επίκαιρο σε μια εποχή που προωθεί πεισματικά την πολιτισμική ομοιογένεια, και που επιβάλλει κοινά για όλους, ομοιόμορφα πρότυπα καθημερινού βίου. Τι είναι όμως το κανονικό και ποιος το ορίζει; Ποιος αποφασίζει τι συνιστά τον κανόνα; Είναι κανονική η απληστία των λίγων που οδηγεί τράπεζες στην κατάρρευση; Είναι φυσιολογικό το να περιμένουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να ξελασπώσει την ελληνική οικονομία αφού πριν την έχουμε εξαπατήσει παρουσιάζοντας πλαστά οικονομικά στοιχεία επί σειρά ετών; Η έκθεση θέτει υπό αμφισβήτηση και τελικά απομυθοποιεί την έννοια της κανονικότητας, καθώς την εξετάζει στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που έμμονα προβάλλει την τελειότητα ως πρότυπο και αναθεματίζει την όποια αποτυχία. Οπωσδήποτε, επαφίεται στον καθένα μας να ορίσει τι θεωρεί ο ίδιος κανονικό. Συγχρόνως όμως επηρεαζόμαστε βαθιά από τα πρότυπα που προωθούνται από την αγορά και τα μίντια. Παρουσιάζεται λοιπόν ολοένα και πιο επιτακτικά η ανάγκη να σταθούμε κριτικά απέναντι σε ζητήματα όπως αυτά της τυποποίησης και της επιβεβλημένης ομοιογένειας, καθώς και της νέας σχέσης ανθρώπου-τεχνολογίας, πόσο μάλλον της εθνικής, θρησκευτικής, ή φυλετικής διαφοράς.

H έκθεση είναι ένα καυστικό σχόλιο που απογυμνώνει τελικά το μύθο της τελειότητας, το αδιάκοπο κυνήγι της επιτυχίας και την παραπλανητική υπόσχεση της ευτυχίας που τείνουν να πάρουν διαστάσεις ψυχοπαθολογίας στις σημερινές δυτικές κοινωνίες. Όλοι αγωνίζονται να εξασφαλίσουν την ιδανική καριέρα, να αποκτήσουν το ιδανικό σώμα, να ζήσουν στο ιδανικό σπίτι, να απολαύσουν τις ιδανικές διακοπές και να βρουν το ιδανικό ταίρι. Αναρωτιόμαστε άραγε ποτέ αν είμαστε οι ίδιοι ιδανικοί; Καλούμαστε να καταναλώσουμε ψευδαισθήσεις, γεγονός το οποίο είτε δεν συνειδητοποιούμε, είτε αρνούμαστε να παραδεχτούμε. Τη ζωή μας κατευθύνει η παρανοϊκή σχεδόν επιθυμία για την τελειότητα, είτε αυτή αφορά το «τέλειο» σιλικονάτο στήθος, είτε ένα εξεζητημένο κατοικίδιο. Η μελαγχολία, η κατάθλιψη, δεν έχουν καμία θέση στην ιδανική κοινωνία μας– μπορούμε εξάλλου να τις εξαφανίσουμε με τα κατάλληλα φάρμακα. Για να μην παρεξηγηθούμε, η αναζήτηση της ευτυχίας δεν είναι κάτι το αφύ-

σικο. Όλοι θέλουμε να είμαστε ευτυχείς. Το πρόβλημα είναι πως, ολοένα και περισσότερο, το τι συνιστά την ευτυχία δεν καθορίζεται από εμάς τους ίδιους, αλλά από άλλους– και πως οι κανόνες αυτοί αναπαράγονται, στο πρακτικό επίπεδο, σχεδόν δίχως να συναντούν καμία κριτική. Στο φόντο της κυρίαρχης αυτής τάσης για συμμόρφωση προς την κανονικότητα, η διαφορά ξεχωρίζει ακόμα πιο έντονα. Ο διαφορετικός, μάλιστα, φτάνει να θεωρείται προσωπικά υπεύθυνος για τη διαφορετικότητά του. Η εξίσωση του ατόμου με το ένα αυτό χαρακτηριστικό που το καθιστά διαφορετικό μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες∙ μπορεί να επιφέρει ένα είδος «τύφλωσης» απέναντι στον άλλο, αδυναμίας να αντιληφθούμε την παρουσία του σε πολλά επίπεδα. Τα πρόσφατα επεισόδια στα Χανιά και, γενικότερα, το πρόβλημα της μετανάστευσης στην Ελλάδα μαρτυρούν αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση των μειονοτήτων στην Ελλάδα, που στηρίζεται στον εντοπισμό μιας θεμελιώδους διαφοράς στο πρόσωπο του «άλλου» η οποία τον θέτει εκτός του κοινωνικού πυρήνα [παρότι περισσότεροι από 500.000 νόμιμοι μετανάστες συνεισφέρουν ενεργά στην οικονομία της χώρας] είναι κατεξοχήν ένα παράδειγμα της ανικανότητάς μας να διαχειριστούμε τη διαφορετικότητα, κύρια επακόλουθα της οποίας είναι η ξενοφοβία και ο ρατσισμός. Εξάλλου, το να αποδίδει κανείς στο άτομο ανελαστικούς ρόλους ανάλογα με το βαθμό στον οποίο αυτό αποκλίνει από τον κανόνα ενδέχεται να οδηγήσει στον αποκλεισμό του από τον κοινωνικό ιστό. Στο μεταξύ, όπως διδάσκει η Ιστορία, η προσπάθεια εξάλειψης της διαφοράς έχει τη δική της, σκοτεινή πλευρά. Η κανονικοποίηση του συνόλου της κοινωνίας μπορεί να αποδειχθεί διαδικασία βάναυση, αντιδημοκρατική, ακόμα και ξεκάθαρα εγκληματική. Εξίσου βάναυση είναι και η ωμή αδιαφορία για τα άτομα με ειδικές ανάγκες που δεν μπορούν να συμμετάσχουν στην «κανονική» ροή της καθημερινότητας. Αναλογιστείτε την πλήρη σχεδόν απουσία παροχών για την κίνηση των ατόμων με προβλήματα αναπηρίας στον δημόσιο χώρο στην Ελλάδα – λες και πρόκειται για συνωμοσία που έχει στόχο να κρατήσει αυτούς τους ανθρώπους μακριά από το βλέμμα της κοινωνίας. Ωστόσο, στο πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας ακόμα και κάτι σαν αυτό μοιάζει με ανέκδοτο, αφού δεν υπάρχουν καν πεζοδρόμια για τους «κανονικούς» πεζούς γιατί αυτά ανήκουν πλέον στα αυτοκίνητα – άλλη μια στρεβλή έκφανση της «κανονικής» καθημερινότητας.

Η έκθεση περιλαμβάνει πολλά έργα που καταπιάνονται με το θέμα της αναπηρίας, της γενετικής, της βιοτεχνολογίας, των μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς, προσφέρει τελικά το έναυσμα για έναν προβληματισμό που αφορά πολλά επίπεδα, κυρίως όμως επικεντρώνεται στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο. Η επιτυχία της έκθεσης οφείλεται στο ότι τα έργα δημιουργούν έναν υποβλητικό, φορτισμένο ψυχολογικό χώρο που μας φέρνει αντιμέτωπους με την ίδια την αντίληψή μας και την εξαρτώμενη από τις συνθήκες φύση της. Ξαφνικά διαπιστώνουμε ότι αυτό που πιστεύαμε πως είναι κανονικό, δεν ήταν, και αντιστρόφως. Δύο έργα μού έκαναν εντύπωση από αυτή την άποψη. Στο βίντεο «New York Groove» του Daniel Guzman βλέπουμε έναν άντρα να βγαίνει από το μετρό και να χορεύει αίφνης στη μέση του δρόμου, ενώ κάποιοι από τους περαστικούς αποφασίζουν να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Πρόκειται για ένα στιγμιότυπο από την καθημερινότητα της πόλης που καταγράφει μια «μη κανονική» συμπεριφορά∙ μια αναπάντεχη, παράδοξη χειρονομία, αθώα και συνάμα αφοπλιστική, που σπάει ωστόσο το ταμπού της κοινωνικής «κοσμιότητας». Στο βίντεο του Javier Téllez, από την άλλη, που έχει τίτλο «Caligari and the Sleepwalker», το οποίο αποτελεί μια εκ νέου ανάγνωση της φημισμένης βωβής ταινίας του Robert Wiene «The Cabinet of Dr. Caligari» (1920), τους πρωταγωνιστικούς ρόλους υποδύονται ασθενείς ψυχιατρικών ιδρυμάτων. Παραδόξως (ή ίσως όχι και τόσο), οι συγκεκριμένοι πρωταγωνιστές είναι τελικά πιο πειστικοί και φαντάζουν «κανονικότεροι» από τους πραγματικούς ηθοποιούς που ερμήνευσαν κάποτε τους ρόλους. Η έκθεση Niet Normaal: Difference on Display αποτίνει φόρο τιμής στο διαφορετικό και το ευάλωτο, στην ετερότητα, το ανορθόδοξο και το αντισυμβατικό και κηρύσσει την αντίσταση ενάντια στην όποια ισοπεδωτική κανονικοποίηση. Μας παρακινεί να κοιτάξουμε το «άλλο», το «ξένο», από διαφορετική σκοπιά∙ να απελευθερώσουμε τη σκέψη μας και να απαρνηθούμε τις ταμπέλες που μας εξισώνουν· να αναζητήσουμε την ευτυχία και την ολοκλήρωση έξω από τους χώρους όπου μας την πλασάρουν ως πακεταρισμένο προϊόν προς κατανάλωση. Η έκθεση μάς καλεί να αναζητήσουμε το αναγκαίο περιθώριο για την έκφραση της διαφορετικότητάς μας, αλλά, κυρίως, μας καλεί να αμφισβητήσουμε την ίδια την αντίληψή μας περί κανονικότητας και «φυσιολογικού» – κάτι που οφείλουμε να κάνουμε σε καθημερινή βάση, καθώς συνυπάρχουμε όλο και συχνότερα με ανθρώπους διαφορετικούς από εμάς.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 41

ΒΛΕΜΜΑ _ει καστικ ά

Global Rainbow: From one to Many, Yvette Mattern Photo: Jonathan Gröger/transmediale

Μελλοντολογίες…

_Δάφνη Δραγώνα, επιμελήτρια τέχνης & νέων μέσων, www.ludicpyjamas.net

Το μέλλον, η Google και το φεστιβάλ Ψηφιακής Τέχνης Transmediale στο Βερολίνο Futurity now! και η πρόσφατη Transmediale στο Βερολίνο ήταν γεμάτη σκέψεις και αναλύσεις για το μέλλον. Ίσως γιατί «είναι πάντα το μέλλον που δίνει σημασία στο παρόν» όπως είπε ο Richard Barbrook. Ίσως και γιατί είναι η στιγμή κατά τα λεγόμενα τουλάχιστον του διευθυντή του φεστιβάλ Stephen Kovats να δει κανείς και πάλι τι σημαίνει «μέλλον» καθώς η καθημερινότητα σήμερα σε συνάρτηση με την ολοένα αναπτυσσόμενη τεχνολογία κάνει την ιδέα του μέλλοντος να φαίνεται σχεδόν passé. Το προηγμένο παρόν, η άχρονη πραγματικότητα, η ανάγκη να προσαρμοστούμε εδώ και τώρα… Το Futurity Now! υπονοώντας μια αισιοδοξία και μια αγωνία ταυτόχρονα, φάνηκε να προτείνεται σαν «πνεύμα της εποχής» από το φεστιβάλ ψηφιακής τέχνης και κουλτούρας της Transmediale και τράβηξε την προσοχή μεγάλης μερίδας του κόσμου από τη Γερμανία και το εξωτερικό που γέμισε τις αίθουσες του Haus der Kulturen der Welt την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου.

H Transmediale έδειξε να πατάει στα πόδια της και να διαφεύγει της «μιζέριας» που κατατρέχει πολλές διοργανώσεις με αναγκαστικά χαμηλούς προϋπολογισμούς. Με ένα τρόπο μάλιστα, η αναφορά στο μέλλον έχει και κάτι αυτο-αναφορικό για το φεστιβάλ άλλα και για τον ευρύτερο χώρο του ψηφιακού πολιτισμού. Εδώ θα ’μαστε και αύριο… Θα ’μαστε όμως; Στο φετινό πρόγραμμα διακεκριμένοι αλλά και ανερχόμενοι καλλιτέχνες, θεωρητικοί, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές προσκλήθηκαν να διατυπώσουν τις σκέψεις τους για το μέλλον. Στα μεγάλα πάνελ, ονόματα όπως ο Bruce Sterling, ο Siegfried Zeilinksi, ο Conral 42 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

Worlfram, o Matteo Pasquineli και άλλοι μιλούσαν περί ιδεολογιών του διαδικτύου, περί χρόνου, ταχύτητας, νέων ρευστών δημοκρατιών, πολιτικής και ηθικής. Σε μικρότερα σαλόν καλλιτέχνες, επιμελητές και διοργανωτές μιλούσαν για τις δυνατότητες δημιουργίας, παραγωγής και βιωσιμότητας σήμερα και αύριο ενώ στη μακρά συζήτηση για το μέλλον, στο Futurity Long Conversation, ένα από τα highlights του φεστιβάλ σε ένα διάλογο 9 ωρών ζευγάρια ομιλητών εναλλάσσονταν εκφράζοντας τις απόψεις τους. Στο μέλλον άμεσα, λίγοι αναφέρονταν. Ποιος άλλωστε επιλέγει να στηρίξει μια ομιλία σε προβλέψεις και υποθέσεις; Το μέλλον όμως τελικά «προέκυπτε». Προέκυπτε η σαν αίσθηση, σαν ένταση από τις αντιδράσεις των συμμετεχόντων και του κόσμου σε όσα παρουσιάζονταν. Το καλοστημένο και πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα του φεστιβάλ είχε μια τάση ωραιοποίησης και αισθητικοποίησης των δεδομένων της σημερινής και πιθανώς αυριανής πραγματικότητας. Οι εγκαταστάσεις της έκθεσης Future Obscura που αναφέρονταν στις «συσκευές» αποτύπωσης της μνήμης και του χρόνου, τα καλοσχεδιασμένα πάνελ ομιλιών περί του ψηφιακού αύριο, οι εντυπωσιακές performances όπως αυτή του Ryoji Ikeda, δεν μπορούσαν να παραγκωνίσουν την έντονη αγωνία του επισφαλούς αύριο. Και τι κάνουμε τελικά όλοι εμείς που δουλεύουμε σαν «εργάτες του πολιτισμού», «cultural workers», στους οποίους αναφέρονταν ξανά και ξανά οι ομιλητές του φεστιβάλ; Ποιο είναι το zeitgeist το οποίο μας εμπνέει ή στο οποίο αναφερόμαστε; Στην Transmediale για το πνεύμα

της εποχής μίλησε και ένας εκπρόσωπος της Google. Αναφέρθηκε στο Google Zeitgeist και το συσχέτισε μάλιστα με τις εκφάνσεις του σημερινού πολιτισμού. Γιατί όχι; Δεν τα είπε και άσχημα όπως φάνηκε όχι μόνο από τη βράβευση από το φεστιβάλ του Buscando al Sr Goodbar της Michelle Teran ενός έργου που αξιοποιεί και μάλλον κολακεύει τις πλατφόρμες της Google, αλλά και από την παρουσία των FAT Lab με το Fuck Google που αναπόφευκτα ενίσχυε κι άλλο την παρουσία της εταιρείας. Και το πρόβλημα δεν έγκειται στο ότι η Google φέτος ήταν χορηγός της Transmediale ή στο ότι οι υπηρεσίες της διαμορφώνουν νέα πολιτισμικά δεδομένα. To ζήτημα είναι η ενσωμάτωση και ο έλεγχος ολοένα και περισσότερων εκφάνσεων του πολιτισμού από το «Google Zeitgeist». Τι θέση μπορούν να πάρουν απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα τα φεστιβάλ διατηρώντας την ταυτότητά τους; Βγαίνοντας κανείς από την Transmediale το βράδυ, με συγκεχυμένες σκέψεις για το μέλλον συναντούσε ένα τεράστιο ουράνιο τόξο από λέιζερ της Yvette Mattern, που ένωνε το HKW με τον πύργο της τηλεόρασης στην Alexanderplatz. Ωραία αίσθηση, σχεδόν εξισορροπητική. Ευτυχώς η Google χρησιμοποιεί τέσσερα χρώματα για το λογότυπό της κι όχι επτά…

www.transmediale.de

Κινηματογρά φος _ΒΛΕΜΜΑ

ΤΟ ΠΡΙΟΝΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ _Αλέξανδρος Βούλγαρης

Η τέχνη θα έλεγε κανείς ότι μοιάζει αρκετά με τη φιλοσοφία. Και οι δύο έχουν ως σκοπό τους την αναζήτηση της αλήθειας. Κάθε ενήλικος άνθρωπος θα έπρεπε στη μετά Ρασομόν εποχή να γνωρίζει ότι η αλήθεια είναι το σημείο που τέμνονται οι διαφορετικές απόψεις και ότι κάθε άποψη μπορεί να αποτελεί μια μικρή αλήθεια άλλα όχι μια γενικότερη και οικουμενική. Ο σκοπός των μεγάλων σκηνοθετών ήταν πάντα η αποκάλυψη της αλήθειας. Σαν γονείς που λένε στα παιδιά τους ότι δεν υπάρχει ο Αϊ-Βασίλης. Η αποκάλυψη της αλήθειας δίνει ζωή γι’ αυτό κι εγώ κάθε βράδυ ανάβω ένα καντήλι στον Τόμπι Χούπερ για τον «Σχιζοφρενή δολοφόνο με το πριόνι». Άλλοι δεν μπορούν να το βλέπουν. Άλλοι όμως δεν μπορούν να βλέπουν και τι γίνεται γύρω τους. Αηδιάζουν με τους μετανάστες στην Ομόνοια και δεν αηδιάζουν με τους εαυτούς τους που έχουν

τρία αυτοκίνητα και ρούχα φτιαγμένα από κομμένα, τώρα πια, χέρια παιδιών στην Ταϊλάνδη. Κυρία μου εσύ που διαβάζεις στο μετρό. Το ταγιέρ σου το έφτιαξε ένα παιδάκι που πεθαίνει από AIDS τώρα που μιλάμε. Η κυρία αηδιάζει και βγάζει το ταγιέρ της. Το πρόβλημα λύθηκε. Η οικογένεια του Σχιζοφρενή είναι η ιδανική οικογένεια. Ναι. Σκοτώνει κόσμο. Ναι. Με πολύ βίαιο τρόπο. Όμως αυτοί είναι οι πραγματικά ευαίσθητοι. Αυτοί που σε μια κοινωνία πολέμου επηρεάζονται. Νιώθουν τι συμβαίνει γύρω τους. Δεν είναι νεκροί. Δεν μένουν στα λεγόμενα των ειδήσεων ούτε ψάχνουν τη χίπικη αγάπη. Η οικογένεια του Σχιζοφρενή είναι η ψυχή του υγιούς ανθρώπου. Που βλέπει δίπλα του τον πόνο να έχει αποκτήσει σάρκα και οστά και δεν κλείνει τα μάτια. Δεν μετακομίζει στα προάστια. Δεν λύνει το πρόβλημά του με ένα καινούργιο αυτοκίνητο. «Το σεξ παιδί μου είναι καλό... αλλά το πριόνι... Το πριόνι είναι η οικογένεια». Να λοιπόν που κατάφερε ο άνθρωπος να ξεπεράσει και το σεξ. Τι να του πει και το σεξ με

όλα αυτά που βλέπει γύρω του πια. Η βία είναι το νέο σεξ. Η ανθρώπινη κοινωνία τείνει να απωθεί τα τρελά παιδιά της. Όπως ακριβώς μια οικογένεια ντρέπεται για το καταθλιπτικό παιδί της. Όπως ακριβώς ένα κράτος στοιβάζει τα πρεζάκια του στα στενά μέχρι να πεθάνουν. Έτσι και στην τέχνη τα κακά παιδιά, τα τρελά παιδιά. αγνοούνται ακόμα. Το σύστημα αναγνώρισης στις τέχνες θυμίζει το πώς αναγνωρίζονται οι επαναστάτες. Πολλά χρόνια μετά, ίσως και μετά το θάνατό τους. Ο Αλέκος Παναγούλης κάποτε φυλακίστηκε. Τώρα είναι στάση του μετρό. Του Σταύρου Τορνέ κάποτε του κλείναν την πόρτα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στα μούτρα. Τώρα είναι αίθουσα. Ε, λοιπόν θα έπρεπε όλοι οι επικίνδυνοι και αυθεντικοί να βάλουν στις διαθήκες τους το παρακάτω «Όταν πεθάνω δεν θέλω να γίνω οδός, σινεμά, σχολείο, στάση του μετρό. Θέλω να παραμείνω χεσμένος για να θυμίζω σε όλους πώς λειτουργεί τελικά αυτός ο τόπος.»

θέατρο _ΒΛΕΜΜΑ

«Ανάποδη κλωστή», ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΘΕΑΤΩΝ _Μαρία-Λουίζα Παπαδοπούλου

Στο θέατρο «Άσκηση» παρακολούθησα την «Aνάποδη κλωστή», σε σύλληψη- σκηνοθεσία της σκηνογράφου Μαρίας Χανιωτάκη, μια performance- installation για παιδιά, ένα παραμύθι αναζήτησης που στηρίζεται κυρίως σε εικόνες και ήχους. Φρέσκια ματιά σε νέους χώρους Πληθαίνουν οι εναλλακτικές προτάσεις στο θέατρο για το ανήλικο κοινό. Νεότεροι καλλιτέχνες και ανεξάρτητα σχήματα δοκιμάζουν αυτό το είδος θεάτρου, για λόγους οικονομικούς, αλλά και επειδή προσφέρει μεγάλα περιθώρια ελευθερίας και φαντασίας. Χώροι όπως ο Φούρνος, το Bios, το Επί Κολωνώ, το θέατρο του Νέου Κόσμου, το Χώρα, δίνουν βήμα, με παραστάσεις που απομακρύνονται από τη λογική του εμπορικού θεάτρου και της δαπανηρής υπερπαραγωγής που ήταν ώς τώρα συνυφασμένα με το παιδικό θέατρο. Έτσι σταδιακά διαμορφώνεται μια ανανεωτική αντίληψη και καταξιώνεται το θέατρο των ανήλικων θεατών, με τα περιθώρια αναζήτησης και πειραματισμού να παραμένουν ανοιχτά. «Ανάποδη Κλωστή»: ένα ταξίδι στο όνειρο. Αφορμή αυτού του άρθρου, λοιπόν, η παράσταση «Ανάποδη Κλωστή». Γεννήθηκε από το «τίποτα», μέσα από ένα μακρύ ταξίδι στο χρόνο, με συνεργάτες από διαφορετικούς χώρους: videoοartists, ηθοποιούς, μουσικούς, απλούς ανθρώπους και παιδιά .... H διαδικασία ήταν αρκετά ανοιχτή ώστε να μπορέσει ο καθένας τους να αφήσει τη σφραγίδα του στο έργο και να το μετασχηματίσει.

H ιστορία: Ένα παιδί μοναχό αναζητά τη γιαγιά του, μια ξακουστή μοδίστρα που ράβει φορεσιές που σε κάνουν αό-

ρατο. Λένε πως ζει σε κάστρο μέσα σε ένα διάφανο δάσος. Στο ταξίδι η κούραση και το κρύο αποκοιμίζουν το παιδί. Μια πυγολαμπίδα που πέφτει από ένα φύλλο, ένα φωτεινό «ανάποδο αστέρι», το οδηγεί στο διάφανο δάσος... Εκεί, συναντά τα ξωτικά και τα μαγικά παπούτσια που θα το οδηγήσουν στο πολυπόθητο κάστρο... «Τα πιο όμορφα πράγματα είναι εκείνα που δεν φαίνονται», θα μας πει. Η ιστορία εμπνέεται από τον κόσμο του γιαπωνέζικου θεάτρου Νο όπου όλα είναι ρευστά ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα. Η ομάδα CMD χρησιμοποιεί ισότιμα το λόγο –μαγνητοφωνημένο ή μη–, τις βιντεοπροβολές, τους κωμικούς σωματικούς αυτοσχεδιασμούς και τα πλαισιώνει με μια σκηνογραφία που διαρκώς μετασχηματίζεται, ρέει. Όλα τα στοιχεία δημιουργούν μια ντελικάτη, εύθραυστη, ονειρική ατμόσφαιρα η οποία κυλά αποπνέοντας μια γλυκιά αίσθηση. Η παράσταση δεν σου επιβάλλεται, σε προσκαλεί να εισέλθεις στον κόσμο της. Σημαντικό στοιχείο, η συμμετοχή περφόρμερ με κινητικές δυσκολίες στο ρόλο των ξωτικών. Οι σκηνές τους είναι δυνατές και φωτεινές. Aποτελούν από μόνες τους μια μικρή πολιτική πράξη, μια πρόταση για τη σχέση του θεάτρου ανηλίκων με την κοινωνική ευαισθησία. Καλλιτεχνική Επιτροπή Έγκρισης Θεαμάτων: Προστασία ή Λογοκρισία; Η αρμόδια επιτροπή έγκρισης θεαμάτων του Υπουργείου Παιδείας έδωσε άδεια να παρακολουθήσουν την παράσταση μόνο λύκεια. Και ένα μικρό παιδί όμως –κυρίως αυτό– θα μπορούσε να γευτεί αυτόν τον ονειρικό κόσμο που δημιούργησε η ομάδα CMD.

Ποια ήταν η αιτία λοιπόν; Μήπως η αντίληψη ότι μια παιδική παράσταση πρέπει να έχει σαφές παιδαγωγικό μήνυμα με όχημα το λόγο; Μήπως το κριτήριο της υψηλής αισθητικής να μην ενδιαφέρει; Πρέπει άραγε να υπάρχει στέρεη αφήγηση για να παρακολουθήσει μια παράσταση ένα παιδί του δημοτικού ή του γυμνασίου; Κι όμως, στην Ολλανδία στο νηπιακό θέατρο παρουσιάζουν στα παιδιά χαϊκού και μουσική χωρίς αφηγηματική πλοκή. Μήπως προβλημάτισε η συμμετοχή ανθρώπων με κινητικά προβλήματα; Ή μήπως κάποιοι εκπαιδευτικοί τρόμαξαν και αρνήθηκαν να φέρουν τα σχολεία, οπότε και η επιτροπή θεώρησε πιο ασφαλές να μη δώσει έγκριση; Άραγε υπάρχει καμία συνεργασία της επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας –που ασκεί μια μορφή προληπτικής λογοκρισίας σε μια προσπάθεια να προστατευτεί το παιδί– με το Υπουργείο Πολιτισμού; Τα ερωτήματα για τη λειτουργία της συγκεκριμένης επιτροπής είναι πολλά και τα παράπονα για τα κριτήριά της, και για την εμμονή της στο γράμμα παρωχημένων εγκυκλίων, ακόμα περισσότερα . Ένα πρώτο βήμα θα ήταν η αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της επιτροπής. Η δύναμή της είναι μεγάλη. Επιπλέον, κρατά στα χέρια της την οικονομική επιβίωση των καλλιτεχνικών σχημάτων. Σημειώνω εδώ ότι τα τελευταία χρόνια οι επιχορηγήσεις στο παιδικό θέατρο έχουν μειωθεί δραστικά! Πώς μπορούν να ενισχύονται τα μικρά σχήματα που δεν έχουν στα χέρια τους τον τύπο, τη διαφήμιση έτσι ώστε να συνεχίσουν την ενδιαφέρουσα δουλειά τους; Και τελικά: Διάλογος ή Λογοκρισία;

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0 | 43

ΒΛΕΜΜΑ _Λ ο γοτ εχν ία

ΕΝΤΟΡΜΙΕΣ Ή ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ; _Γιάννης Θωμάς

Μη σπαταλάτε την πολύτιμη τρέλα σας σε λάθη που έχουν ήδη γίνει. Ψάξτε για καινούργια λάθη, παιδιά, καινούργια λάθη! Κωνσταντίνος Ματσούκας (απ’ το ίντερνετ)

Εδώ και καιρό με κατακλύζει στεναχώρια, επειδή ορισμένα πρόσωπα, που τις πράξεις τους σε γενικές γραμμές εκτιμώ, εμμένουν σε αγκυλώσεις με ασύμφορα επακόλουθα σχετικά με την κατανόηση κειμένων, τα οποία παρεκβαίνουν εννοιολογικά και στρατηγικά από τον προοδευτικό οδοντωτό που αυτοί (τα πρόσωπα δηλαδή) κοινωνούν. Θα μπορούσα να αδιαφορήσω και να πορευθώ εν ειρήνη, όμως, και τούτο δεν είναι παράδοξο, η στεναχώρια αυτή λειτουργεί σαν προτροπή. Με ωθεί, με λίγα λόγια, να υποβάλω μια διαφορετική εκδοχή, μέσα μου έστω. Παρεμπιπτόντως, να διαβάσω κάποια κείμενα ανάποδα απ’ αυτούς, ή τουλάχιστον απαλλαγμένος απ’ τις εν προκειμένω αγκυλώσεις. Σ’ αυτό οφειλόταν, κατάλαβα εκ των υστέρων, το πολύ περίεργο κλίμα προσωπικής ευφορίας μέσα στο οποίο διάβασα το Περί σαγήνης του Μποντριγιάρ· το κείμενο αυτό συνιστά την ισχυρότερη φάρσα που θα μπορούσε να καταφέρει κανείς σ’ αυτό το είδος στοχαστών-σχολιαστών, αν έβρισκε έναν τρόπο να τους πείσει να το διαβάσουν ολόκληρο. Το Περί σαγήνης συγκαταλέγεται στην κατηγορία, τη μόνη που μπορώ να συλλάβω ως ποιητική, στην οποία, με κάποιες διευκρινιστικές προϋποθέσεις, που δεν είναι του παρόντος, θα μπορούσαν να ανήκουν, μεταξύ άλλων, και κείμενα των Ντεμπόρ και Λακάν (όποιος έχει αλλεργία1 προλαβαίνει να απομακρυνθεί). Αναφέρω μόνον αυτούς, γιατί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συμμετέχουν στη συζήτηση που ανοίγει εδώ ο Μποντριγιάρ. Ωραίο θα ήταν, λοιπόν, να διαβαστεί η σαγήνη ως ποιητικό κείμενο (και όποιος δεν έχει εξασκηθεί να χειρίζεται τη δυναμική των αντινομιών, στις οποίες αφήνεται ο Γάλλος, θα βρει την πρότασή μου αρκετά χρήσιμη) λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν στηρίζεται σε έννοιες που έχουμε συνηθίσει να αντιμετωπίζουμε σε άλλα έργα του είδους, που υποτίθεται ότι ανήκει (φιλοσοφικά-κοινωνιολογικά). Θα δούμε τότε ότι βρισκόμαστε σε ένα συνεργείο εκτροπής και επαναπροσδιορισμού, ακόμα και κάποιων ολόφρεσκων κατηγοριών, περιβεβλημένοι από πλήθος πρωτότυπων τεχνικών διείσδυσης στα σκούρα2 του κόσμου, που συνιστούν τα εγκαίνια μιας πρωτοφανούς σκοπιάς για το πού πάει το πράγμα. Συμβαίνει στο κείμενο αυτό ο Μποντριγιάρ να συντονίζεται ταυτόχρονα προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις. Η μία είναι ακόμα εν μέρει στα σκαριά. Αφορά τη μελαγχολία3 του, την οποία διασκεδάζει με την επίθεσή του προς όλα συλλήβδην τα μοντέλα σκέψης, που κυριαρχούν στην εποχή του. Μας δίνεται έτσι μια γεύση από τη φρενήρη εκτόξευση μέσ’ στην οποία θα καεί το μετέπειτα έργο του: ολοκληρωτική παρέκκλιση και αποκοπή από το μασίφ σώμα κριτικής και/του υπάρχοντος, οδεύοντας προς κάτι που προσεγγίζει την απόλαυση της τρέλας του. Το ότι είχε –ήδη από τότε– απελπιστεί από τη νωθρότητα και την ατολμία της αριστερίστικης κριτικής θεώρησης δεν έχουμε πλέον τα περιθώρια να το βρίσκουμε σνομπ. Η άλλη τάση είναι στα τελευταία της, αλλά θερμαίνει την ψυχρότητα της πρωτοτυπίας του, μέσω της

44 | κοντέινερ Μάρτιος 2010

οπισθοδρομικής εντύπωσης που δίνει, εμπνευσμένη από τις ανακαλύψεις του Μπατάιγ και του Μος. Πατίνα στο νυστέρι: ποιητική της σαγήνης ως αριστοκρατικής τάξης παιγνιδιού και τελετουργικού. Αν και είναι όντως δύσκολο κείμενο, όπως τα περισσότερα του Μποντριγιάρ, δίδονται, σ’ όποιον το πλησιάσει υπομονετικά, όλα τα απαραίτητα «κλειδιά» για να καταφέρει να εποπτεύσει το ξεδίπλωμα του επιχειρήματος, χωρίς το προαπαιτούμενο επένδυσης στις φιλοσοφίες. Τέτοια θα ’πρεπε να είναι η φιλοδοξία κάθε «δύσκολου» κειμένου, με ροπή στον αυτοσεβασμό και στην αξιοπρέπεια. Δεν έχω υπάρξει φανατικός αναγνώστης του Μποντριγιάρ. Μάλιστα κάποιες φορές με ταράζουν αυτά που λέει και επίσης αποφεύγω να ενστερνιστώ τα συμπεράσματά του και κυρίως αυτά της λεγόμενης ύστερης περιόδου του (το Περί σαγήνης λογίζεται, νομίζω, στο όριο μεταξύ των δύο, ίσως και λίγο πιο πρώιμο). Είναι ιδιοσυγκρασιακή η αντίστασή μου να αντέξω τόσο συγκεκριμένες όσο και δυσοίωνες προβλέψεις, πόσο μάλλον όταν αυτές παρουσιάζονται ως ήδη εφαρμοσμένες ή πραγματωμένες. Λέω, όμως, ότι αυτό που χαίρομαι είναι που μπορώ πλέον, με τη συνδρομή αυτών που τον απεχθάνονται, να τον διαβάζω με ενθουσιασμό. Να πανηγυρίζω την αποσταθεροποίηση που συντελείται μέσα στο καθιστικό των παγίων μου. Τέτοιον ενθουσιασμό δεν βρήκα ποτέ, ας πούμε, μελετώντας Μπένγιαμιν, όσο κι αν κόπιασαν γι’ αυτό κάποιοι φίλοι μου, και χωρίς να αμφισβητώ καθόλου την αξία του. Στο να γοητεύεται κανείς διαβάζοντας κάτι, το περιεχόμενο αυτού του κάτι έπεται της μορφής του, άσχετα με το ποιο από τα δύο τελικά αναζωογονεί τη ματιά του αιχμαλωτισμένου απέναντι στα πράγματα· που κι αυτό ακόμα είναι προς έλεγχο. Θέλω να πω (παρακάμπτοντας το άγχος για την ακόλουθη κοινοτοπία εφόσον προσωρινά θεωρείται αναγκαία) ότι το ύφος είναι καμιά φορά η αύρα που περιστρέφει την σφαίρα του εννοούμενου γύρω από τον άξονά της. Τον δε άξονα καταχρηστικά στηρίζουν, ενώ ταυτόχρονα έχουν εντός του εγκλωβιστεί, αυτοί στους οποίους αναφέρομαι. Ο Βιριλιό, πνεύμα συγγενικό, είπε μετά το θάνατο του φίλου του ότι «ήταν έξυπνος από την καρδιά του», δηλαδή θαρραλέος συμπληρώνω· πράγμα για το οποίο ουσιαστικά κατηγορείται.

1. Η απουσία του ονόματος του Ντεμπόρ από το κείμενο είναι, ας το πούμε έτσι για οικονομία, χαριτωμένη. Η παρουσία όμως του Λακάν συμβάλλει σε κάτι πολύ πιο διασκεδαστικό με την κυριολεκτική έννοια. Σημαντικότατο συστατικό στοιχείο της φάρσας που προανέφερα ενεδρεύει ακριβώς εδώ.

2. Με τη χρήση που κάνουν στη λέξη οι γλύπτες. Τα σκούρα είναι τα μέρη του όγκου που δεν μπαίνουν εύκολα τα εργαλεία, σκαρπέλα ή καλέμια.

3. Έχει όντως μια δόση βαθιάς μελαγχολίας, πράγμα κατανοητό όταν τραβάς έναν τόσο μοναχικό δρόμο, την οποία όμως μετουσιώνει τελικά σε παραδειγματική αισιοδοξία, ή μάλλον συγγνώμη, σε αισιοδοξία μέσω του παραδείγματος της λοξοδρόμησής του.

4BOOK CLASSIKH SEIRA 24X32:Layout 2

2/12/10

2:13 PM

Page 1

Εκλεκτικές συγγένειες Ο Τζόις έχει

«πατέρα» τον Σέξπιρ*

* Το Ulysses παραπέμπει εμφατικά στον Άμλετ.

«αδελφό» τον Σνίτσλερ* www.toposbooks.gr

* Αμφότεροι αναδεικνύουν τη συνειδησιακή ροή.

...και «μαθητή»

τον Ινφάντε*

* Συγγραφέα που υιοθέτησε τις τεχνικές του Ulysses.

κ ρ ι τ ικ ή_ ΒΙΒΛΊΟ

Χάρτινο βασίλειο _Λευτέρης Βασιλόπουλος

Γιώργος Λαμπράκος – Αναμνήσεις από το ρετιρέ (εκδόσεις Γαβριηλίδης) Το πρώτο βιβλίο του Γιώργου Λαμπράκου «Αναμνήσεις από το ρετιρέ» (εκδόσεις Γαβριηλίδης) αποτελεί, πέρα από ένα μικρό αριστούργημα, και το πολυαναμενόμενο, για κάποιους, «ηλεκτρονικό» μανιφέστο μιας ατροφικής, συναισθηματικά ανάπηρης, χωρίς γενικότητες ή γένη, γενιάς (όσων γεννήθηκαν στα τέλη του ’70). Διατηρώντας την εξεγερτική πρόζα σε πρώτο ενικό, σαν μία εκ βαθέων εξομολόγηση όσων μας πνίγουν από τη (δανεική) παιδική μας ηλικία, ο συγγραφέας, έχοντας συνείδηση εαυτού, μετά από την εισαγωγική σελίδα –όπου παρουσιάζει κάποιο «τέλος», ώστε να μας βάλει εξαρχής να κολυμπήσουμε στα βαθιά– καταπιάνεται με τον εγκλεισμό στην οικογένεια, στα σχολικά κάγκελα, στην προετοιμασία για την παραγωγική διαδικασία και στις μετέπειτα φυλακές – βρίσκοντας μία ελάχιστη αξιοπρεπή απόδραση στον κυβερνοχώρο. Όλη την ώρα αντιπαραβάλλονται στίχοι, τόσο ειλικρινείς που παύουν ως τέτοιοι, και αφορισμοί, χωρίς αντίδοτο. Μπαίνω στον πειρασμό να παραθέσω, εδώ, έστω και μία φράση (στη σελίδα είκοσι, πιστεύω, κρύβεται η «μπουκαπόρτα» προς τον άνθρωπο που μας χάρισε αυτό το έργο), αλλά προτιμότερο είναι να το διαβάσετε ως έχει: παραληρηματικό, όπως ταιριάζει στα πολύ προσωπικά, πολύ ιδιαίτερα, πολύ αντιπροσωπευτικά, εντέλει, κείμενα · καταγγελτικό, ως μία απολογία στο φαιδρό δικαστήριο, που έχουμε στήσει όλοι, απλά επιβιώνοντας, χωρίς, πλέον, την διάθεση κάποιου βαθύτερου βιώματος· ποιητικό, με την αμεσότητα της απάντησης προς την προηγούμενη (αλλά και όποια έψαξε κάτι ανάλογο) γενιά, καθώς έκανε αίτημά της, λίγο πριν αποσυρθεί, το άνοιγμα στον Άλλο. Ιδού και η εξαιρετική σημασία του βιβλίου: σε πρώτη ανάγνωση, νομίζεις ότι μιλάει κάποιος απόλυτα μοναχικός, σχεδόν αυτιστικός, εκνευριστικά νάρκισσος· ξεπερνώντας, όμως, τις «συμπληγάδες», καταλαβαίνεις ότι βρίσκεσαι στο κέντρο μιας σκληρής διαπραγμάτευσης. Πώς να απλώσεις το χέρι στον διπλανό, χωρίς να ξεπροβάλει ένα όπλο; Ο Λαμπράκος, με πηγαία μαεστρία, αποφεύγει τους μελοδραματικούς τόνους, την αριστερίστικη φανφάρα περί αναζήτησης «κοινών», κάθε απαίτηση να ανοίξει έναν προεξοφλημένο διάλογο με τον αναγνώστη, καθώς ό,τι έχει να πει το λέει – δεν το υπονοεί, ούτε το μαγειρεύει. Συνέπεια αυτής της (punk) αισθητικής, σαν grande finale, οι τελευταίες σελίδες, όπου ο Γ.Λ. μας δίνει όλα τα απαραίτητα για την κατανόηση του βιβλίου του «κλειδιά», βάζοντας σε μορφή στίχων τους τίτλους κορυφαίων έργων, του Σελίν, του Στίρνερ, του Μπάλαρντ και αρκετών άλλων. Αυτό το μικρό σε μέγεθος βιβλίο είναι πολύ μεγάλο, κορυφαίο μπορώ να πω και, πέρα από την ευχάριστη έκπληξη, που πάντα σου δημιουργεί μία τέτοια ανακάλυψη, με έκανε να σκεφτώ μήπως στέκομαι μπροστά στο πρώτο –συχνά καθοριστικό– έργο ενός λογοτέχνη που θα αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι της γραφής του. Το εύχομαι ολόψυχα.

Ουίλιαμ Μπάροουζ – Τζάνκι, Η οριστική έκδοση (εκδόσεις Τόπος) Αυτό το σχεδόν μυθικό βιβλίο του Μπάροουζ –σε καινούργια, πολύ καλή μετάφραση του Γιώργου Μπέτσου– είναι, εκτός από το πρώτο που εξέδωσε ο μεγάλος συγγραφέας και το πρώτο, ουσιαστικά, «που απερίφραστα αρνήθηκε να παρακάμψει την ηθική, την ιατρική, τη νομοθετική και την πολιτική υποκρισία, που περιβάλλουν το ζήτημα του εθισμού» (όπως αναφέρεται και στο δελτίο τύπου των εκδόσεων Τόπος). Ο υπότιτλος της παρούσας έκδοσης μας ενημερώνει για το σκοπό της εξαιρετικής αυτής δουλειάς: με αφορμή τα πενηντάχρονα του Τζάνκι, «στηρίζεται στα πρωτότυπα χειρόγραφα και σε όλη τη σύγχρονη βιβλιογραφία, αποκαθιστώντας το αρχικό κείμενο και τις επιλογές του συγγραφέα, που διάφοροι αμερικάνοι εκδότες, κατά καιρούς, είχαν αλλοιώσει. Εκ παραλλήλου, φέρνει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα σημαντικά ντοκουμέντα από τα αρχεία Κέρουακ και Γκίνσμπεργκ, που τεκμηριώνουν τις επιλογές του επιμελητή Όλιβερ Χάρις.» Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να μαθαίνεις την πολύπαθη διαδρομή του χειρόγραφου προς την έκδοσή του, αρχικά με τόσες περικοπές και την προσθήκη ενός κειμένου, που γράφτηκε βάσει των εμπειριών κάποιου αστυνομικού της Δίωξης Ναρκωτικών. Εδώ προστίθενται χιλιάδες λέξεις, που ο ίδιος ο Μπάροουζ είχε αρχικά χρησιμοποιήσει: Επτά παραρτήματα στο τέλος του βιβλίου (η εισαγωγή του πρωτότυπου χειρόγραφου, μία «αποτίμηση» και μία εισαγωγή του Γκίνσμπεργκ, γράμματα και σημειώματα μεταξύ Μπάροουζ και εκδοτών)– αλλά και η εισαγωγή του επιμελητή, δείχνοντάς μας πόσο σημαντική δουλειά έκανε: για παράδειγμα, μαθαίνουμε την απίθανη λεπτομέρεια ότι, όταν εκδόθηκε το βιβλίο, μπορούσες να το βρεις σε διάφορα μέρη, αλλά όχι στα stands των γειτονιών εκείνων της Νέας Υόρκης, όπου τριγύριζαν οι τοξικο-εξαρτημένοι! Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο γράφων θεωρεί τα ναρκωτικά ως το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα: και είναι γεγονός ότι ο Ουίλιαμ Μπάροουζ, πέρα απ’ το να μας παραδίδει ένα συγκλονιστικό, βιωματικό μυθιστόρημα, πλησιάζει, όσο λίγοι, την ουσία της εξάρτησης, της περιθωριοποίησης και του αγώνα του εθισμένου να ξεφύγει. Επίσης, αξίζει να αναφέρω πως ο συγγραφέας ασχολήθηκε πολύ με την καταπολέμηση αυτής της αρρώστιας και βρήκε τις κατάλληλες θεραπείες, αυτές που προφανώς τον βοήθησαν να είναι τόσο παραγωγικός και να ζήσει πολλά, πολλά χρόνια. Αυτές που η ελληνική πολιτεία, δυστυχώς, δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να δοκιμάσει.

46 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0

Τάσος Σαγρής – Για την Ανθρώπινη Αγάπη στις Δυτικές Μητροπόλεις (εκδόσεις ΚΕΝΟΤΗΤΑ) Οι αρετές του βιβλίου, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια ενός άλλου ποιητή, δεν βρίσκονται στην τεχνική ή στο περιεχόμενο, αλλά στην κατεπείγουσα ανάγκη να μοιραστούν αυτοί οι στίχοι, ειδικά στα νέα ζευγάρια, κάθε είδους. Ορίστε μία απελπισμένη, ερωτευμένη κραυγή, που συνεχίζει να ονειρεύεται και να ελπίζει: «…τα παγωμένα πιόνια στη σκακιέρα του εγωισμού μας / δεν θα τ’ αγαπήσει κανείς» Ο Τάσος Σαγρής είναι ποιητής και πολιτισμικός ακτιβιστής, από την καλλιτεχνική, πολιτική και φιλοσοφική κολεκτίβα Κενό Δίκτυο. (http://voidnetwork.blogspot.com)

Εταιρική Ευθύνη και Κοινωνική Αλληλεγγύη • Ένας στους τέσσερις κατοίκους του πλανήτη μας λιμοκτονεί • Ένας στους τρεις ανθρώπους δεν έχει πρόσβαση σε περίθαλψη και φαρμακευτική αγωγή • Κάθε χρόνο, δύο εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από φυματίωση • Κάθε 30 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει από ελονοσία Αυτές οι τραγικές διαπιστώσεις ευαισθητοποίησαν τη Novartis να καθιερώσει προγράμματα κοινωνικής προσφοράς που απευθύνονται σε εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε όλο τον κόσμο, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Novartis έχει συνυπογράψει την Οικουμενική Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UN Global Compact) και είναι η πρώτη εταιρεία στην Ευρώπη στην οποία απονεμήθηκε το Αριστείο Εταιρικής Φιλανθρωπίας (Excellence in Corporate Philanthropy Award). Με τα προγράμματα κοινωνικής προσφοράς που έχουμε καθιερώσει, διαθέσαμε το 2007 το ποσόν των 937 εκατομμυρίων δολαρίων για φαρμακευτική περίθαλψη 66 εκατομμυρίων ασθενών παγκοσμίως. Μόνο το 2007, 66 εκατομμύρια συσκευασίες του ανθελονοσιακού φαρμάκου της Novartis διανεμήθηκαν σε τιμή κόστους σε 40 χώρες του κόσμου που μαστίζονται από την ελονοσία. Εξ άλλου, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η Novartis προσφέρει δωρεάν φάρμακα σε 4 εκατομμύρια πάσχοντες από τη λέπρα. Για την αντιμετώπιση της φυματίωσης, προσφέρουμε δωρεάν σταθερό συνδυασμό αντιφυματικών φαρμάκων για τη θεραπεία 500.000 ασθενών. Το Ίδρυμα Novartis για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Novartis Foundation for Sustainable Development) με εντυπωσιακό έργο εδώ και 28 χρόνια, υπογραμμίζει τη δέσμευσή μας να εξασφαλίσουμε φαρμακευτική περίθαλψη, να συμβάλουμε ενεργά στην εξάλειψη της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων, ενισχύοντας προγράμματα εκπαίδευσης του πληθυσμού, οικιστικής ανάπτυξης, ψυχολογικής υποστήριξης ορφανών παιδιών και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης σε πολλές χώρες του κόσμου. Το Ινστιτούτο Τροπικών Νόσων της Novartis (Novartis Institute for Tropical Diseases), ένα υπερ-

σύγχρονο βιο-ιατρικό ερευνητικό κέντρο με έδρα τη Σιγκαπούρη, εστιάζεται στην εξελιγμένη έρευνα και ανακάλυψη φαρμάκων για τον δάγγειο πυρετό, την ελονοσία και τη φυματίωση, και τα οποία θα διατεθούν αφιλοκερδώς σε απόρους ασθενείς που τα έχουν σοβαρή ανάγκη. Είμαστε αισιόδοξοι ότι θα συνεχίσουμε αυτή την εξαιρετική προσπάθεια συμβάλλοντας με όλες μας τις δυνάμεις σε ένα καλύτερο αύριο των συνανθρώπων μας.

www.novartis.gr

247X318.indd 1

12/1/08 3:44:29 PM