Ιστορίες και χημείες του νερού ii

ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΓΑΖΙΟΤ Ψάξθ Α’ και Bϋ Ουκείου

Υρόγραμμα Υεριβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ

«Ι΢ΣΟΡΙΕ΢ ΚΑΙ ΧΗΜΕΙΕ΢ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ» Σόμοσ ΙΙ ΓΑΗΛ 2015-2016

[1]

Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΑΚΘΨΕΧ: 1

ΒΑΜΒΟΤΚΑ

ΓΔΩΡΓΗΑ

2

ΒΑΡ΢ΑΜΑ΢

ΜΑΝΟ΢

3

ΒΟΤΡΛΗΩΣΖ

ΥΡΤ΢ΟΤΛΑ

5

ΓΔΡΓΗΑΝΑΚΖ

ΜΑΡΗΑ ΑΝΣΩΝΗΑ

6

ΓΑ΢ΚΑΛΑΚΖ

ΜΑΡΗΑ

7

ΕΑΡΓΗΑΝΑΚΖ

ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΗΝΑ

8

ΕΑΡΓΚΛΖ΢

ΓΔΩΡΓΗΟ΢

9

ΕΔΡΒΟΤ

ΚΤΡΗΑΚΖ

10

ΚΑΕΗΝΑΚΖ

ΜΑΡΗΑ

11

ΚΑΛΟΓΔΡΑΚΖ΢

ΓΗΑΝΝΖ΢

12

ΚΑΛΟΚΤΡΖ

ΑΝΘΖ

13

ΚΛΑΓΟΤ

ΓΑΝΑΖ

14

ΚΟΚΟΒΑΚΖ

ΒΑ΢Ω

15

ΚΟΚΟΒΑΚΖ΢

ΓΗΩΡΓΟ΢

16

ΚΟΛΩΝΗΑΣΖ΢

ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ΢

17

ΛΑΜΑΗ

ΔΛΗ΢

18

ΜΑΜΑΣΕΑΚΖ

ΜΑΡΗΑ

19

ΜΑΜΑΣΕΑΚΖ

ΜΑΡΗΑ ΔΜ.

20

ΜΑΤΡΑΚΖ

ΕΩΖ

21

ΜΑΤΡΗΚΑΚΖ΢

ΓΗΩΡΓΟ΢

22

ΜΠΑΚΗΡΛΖ΢

ΗΩΑΝΝΖ΢

23

ΜΠΛΔΜΔΝΟΤ

ΑΝΝΑ

24

ΝΤΚΣΑΡΖ΢

ΓΖΜΖΣΡΖ΢

25

ΡΔΠΑΝΑ΢

ΓΖΜΖΣΡΖ΢

26

ΡΟΓΓΑΚΖ

ΔΗΡΖΝΖ

27

΢ΑΜΗΩΣΑΚΖ

ΔΜΜΑΝΟΤΔΛΑ

28

΢ΑΜΟΛΖ

ΜΑΡΗΑ

29

΢ΚΟΤΡΣΑΪ

ΣΕΟΤΛΗΑ

30

΢Τ΢ΚΑΚΖ΢

ΜΑΝΟ΢

31

Σ΢ΗΚΑΛΑ΢

ΑΓΓΔΛΟ΢

ΤΠΕΤΘΤΝΕ΢ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΕ΢ : ΞΣΦΑΞΑΞΘ ΕΟΕΡΘ ΧΘΠΛΞΣΧ ΡΨΛΡΨΑΞΘ ΧΦΛΧΨΛΡΑ ΦΛΟΣΟΣΓΣΧ

[2]

ΕΠΙ΢ΚΕΨΗ ΢ΣΟ ΜΟΤ΢ΕΙΟ ΝΕΡΟΤ ΢ΣΗ ΛΕΜΕ΢Ο ΚΤΠΡΟΤ ΢ΣΙ΢ 4/3/16

[3]

ΜΕΡΟ΢ ΠΡΩΣΟ

ΜΤΘΟΙ 1. ΜΤΘΟ΢ ΓΙΑ ΣΗ ΛΙΜΝΗ ΚΟΤΡΝΑ Θ λίμνθ Ξουρνά είναι θ μοναδικι φυςικι λίμνθ γλυκοφ νεροφ τθσ Ξριτθσ. Αναφζρεται ςτθν αρχαιότθτα από τον Χτζφανο τον Βυηάντιο με τθν ονομαςία Ξοριςια και φζρεται ςτθν περιοχι να υπιρχε αρχαίοσ ναόσ που αποδιδόταν ςτθν Ξοριςια Ακθνά και φαίνεται να ιταν αφιερωμζνοσ ςτον Μππο ι και ςτθν Ξόρθ. Ψα ονόματα αυτά ζδωςαν το παλαιότερο τοπωνφμιο Λπποκορϊνα που αργότερα παραφράςτθκε ωσ Αποκορϊνασ.Θ αλλαγι τθσ ονομαςίασ τθσ λίμνθσ Ξορθςία τοποκετείται κατά τθν περίοδο τθσ Αραβοκρατίασ ςτθν Ξριτθ, αλλά θ προζλευςθ του ονόματοσ άλλοτε αποδίδεται ςε αραβικι λζξθ που ςθμαίνει «λίμνθ» ι «λουτιρασ» και άλλοτε ωσ παράφραςθ τθσ ελλθνικισ λζξθσ «κρουνό».Τπωσ και να ζχει, θ λίμνθ του Ξουρνά είναι ο απόλυτοσ φυςιολατρικόσ προοριςμόσ .

Ζνασ μφκοσ αναφζρει ότι ςτθ κζςθ τθσ λίμνθσ βριςκόταν ζνα χωριό, όπου ηοφςε μια όμορφθ κοπζλα με τον πατζρα τθσ που είχε μαγευτεί από τθν ομορφιά τθσ. Ψότε, θ κοπζλα ευχικθκε να βουλιάξει θ περιοχι και να γίνει λίμνθ, λζγοντασ τα εξισ λόγια: «Βοφλα και Βουλιλίμνα και εγϊ ςτοιχειό ςτθ λίμνα». Ζτςι, ςφμφωνα με τθ λαϊκι παράδοςθ, πραγματοποιικθκε θ ευχι τθσ, κακϊσ ςείςτθκε το ζδαφοσ και βοφλιαξε και ζτςι δθμιουργικθκε θ λίμνθ. Πια μζρα, ενϊ πιγαιναν ςτο χωράφι τουσ, κάκιςαν να ξεκουραςτοφν. Θ κόρθ άρχιςε να χτενίηει τα μαλλιά τθσ και ο πατζρασ τθσ τθν καμάρωνε. Σι κάτοικοι τθσ περιοχισ λζνε ότι πολλοί ζχουν δει αρκετζσ φορζσ τθν νεράιδα να χτενίηει τα μαλλιά τθσ μζςα ςτο φεγγαρόφωσ, κακιςμζνθ ςε ζνα βράχο ςτθ μζςθ τθσ λίμνθσ. Οζνε ότι θ νεράιδα προςτατεφει τα ηϊα τθσ λίμνθσ. Επίςθσ ζνασ μφκοσ για τθν νεράιδα αναφζρει ότι ο κεόσ κφμωςε για τθν κολαςμζνθ ςυμπεριφορά των κατοίκων τθσ περιοχισ και προκάλεςε κατακλυςμό για να τουσ τιμωριςει. Σι κάτοικοι όλοι πνίγθκαν, εκτόσ τθν κόρθ του παπά, θ οποία είναι και θ νεράϊδα που βλζπουν αρκετοί να χτενίηει τα μαλλιά τθσ. Επιμζλεια: Ανκι Καλοκφρθ, Δανάθ Κλάδου

[4]

2. ΜΤΘΟ΢ ΓΙΑ ΣΗ ΜΟΝΗ ΒΡΟΝΣΗ΢ΙΟΤ Θ μονι Βροντθςίου είναι ζνα από τα πλζον φθμιςμζνα και ςθμαντικά μοναςτιρια τθσ Ξριτθσ που υπιρξε αξιόλογο κζντρο γραμμάτων και τεχνϊν κατά τθν περίοδο τθσ Ξρθτικισ Αναγζννθςθσ. Θ μονι αυτι βρίςκεται ςτθ νότια πλαγιά του Ψθλορείτθ, λίγο βορειοδυτικά από το χωριό Ηαρόσ. Αν και δεν υπάρχουν ακριβι ςτοιχεία για τθ χρονολογία ι τουσ ιδρυτζσ τθσ, πικανότατα ιδρφκθκε κατά τθν Β' Βυηαντινι περίοδο. Ζξω από το μοναςτιρι, κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια βλζπουμε ζνα από τα πιο αξιόλογα γλυπτά ζργα τθσ Ξρθτικισ υπαίκρου που βρίςκεται εκεί για να κυμίηει τθν περίοδο ακμισ του μοναςτθριοφ. Υρόκειται για μία ανάγλυφθ κρινθ, όπου το νερό τρζχει από τα ςτόματα τεςςάρων λεόντων, ενϊ θ ανάγλυφθ παράςταςθ ςυμπλθρϊνεται με τθν απεικόνιςθ των πρωτόπλαςτων Αδάμ και Εφασ. Από τα παλιά χρόνια μζχρι και ςιμερα οι κάτοικοι τθσ περιοχισ διατθροφν ηωντανό το μφκο του νεροφ τθσ Πονισ. Οζνε ότι το νερό που βγαίνει από τα ςτόματα των λιονταριϊν είναι ο λόγοσ του κεοφ κακϊσ και τα τζςςαρα λιοντάρια ιςοδυναμοφν με τουσ τζςςερισ ευαγγελιςτζσ. Ακόμθ και ςιμερα πολλοί είναι εκείνοι που επιςκζπτονται το μοναςτιρι για να πιουν από το νερό που βγαίνει από τα ςτόματα των λιονταριϊν ζτςι ϊςτε να είναι ευλογθμζνοι και κοντά ςτο κεό. Υαρ’ όλα όςα λζγονται εμείσ ςιμερα δεν είμαςτε ςε κζςθ να γνωρίηουμε αν ο μφκοσ είναι αλθκισ θ απλά αν πρόκειται για ακόμα ζναν απλό μφκο.[1] Επιμζλεια: Μπλεμζνου Άννα

[5]

3.«Δρακόλιμνεσ»

Υρόκειται για λίμνεσ που βρίςκονται ςτθ βόρεια Υίνδο, ςτα όρθ Ψφμφθ (Γκαμιλα), Φλζγκα και Χμόλικα. Για τθ δθμιουργία των λιμνϊν αυτϊν ζχουν διατυπωκεί διάφορεσ κεωρίεσ. Υαλαιότερα πίςτευαν ότι πρόκειται για κρατιρεσ θφαιςτείων. Χιμερα δεχόμαςτε ότι οι λίμνεσ δθμιουργικθκαν τθν εποχι των παγετϊνων και το νερό τουσ οφείλεται ςτθν φπαρξθ υπόγειων πθγϊν ι ςτο λιϊςιμο του χιονιοφ που ςε απόςκιεσ χαράδρεσ διατθρείται ωσ τον Λοφλιο. Χφμφωνα με ζνα μφκο, ςτισ Δρακόλιμνεστου Χμόλικακαι τθσ Ψφμφθσ ηοφςαν δφο Δράκοι. Σι Δράκοι είχαν ζχκρα μεταξφ τουσ και κάκε φορά που αγρίευαν πετοφςαν ο ζνασ ςτον άλλο πζτρεσ. Σ μφκοσ εξθγεί, ςφμφωνα με τουσ ντόπιουσ, το γιατί οι όχκεσ τθσ Δρακολίμνθσ του Χμόλικα ζχουν άςπρο χρϊμα με διάςπαρτεσ μαφρεσ πζτρεσ και οι όχκεσ τθσ λίμνθσ τθσ Ψφμφθσ ζχουν μαφρο χρϊμα με διάςπαρτεσ άςπρεσ πζτρεσ. Χφμφωνα με άλλο κρφλο, ζνα βράδυ βγικε από τα νερά τθσ Δρακολίμνθσ τοφ Χμόλικα ζνα μεγάλο άγριο κριάρι, που πρϊτθ φορά το ζβλεπαν οι γφρω βοςκοί. Ψο κριάρι βζλαξε, καλϊντασ τα πρόβατα που ζβοςκαν ςτο βουνό γφρω από τθ λίμνθ, και τότε όλα ζτρεξαν ξοπίςω του. Ψότε κι’ εκείνο πιδθςε μζςα ςτθ Δρακολίμνθ και τα νερά κατάπιαν τα κοπάδια των τςοπάνθδων, που απζμειναν μονάχοι να κλαίνε τθν ξαφνικι ςυμφορά τουσ. Ψο μεγάλο εκείνο κριάρι ιταν ο Δράκοσ τθσ λίμνθσ τοφ Χμόλικα, ποφ είχε επικυμιςει αρνίςιο κρζασ. Από τότε, οι Χαρακατςάνοι αποφεφγουν να βοςκοφν τα κοπάδια τουσ κοντά ςτισ Δρακόλιμνεσ. Ο κρφλοσ του Αλι Παςά. Χφμφωνα με το κρφλο, οι Δράκοι δεν επιτρζπουν να αναμειχκεί ςτισ λίμνεσ τουσ κανζνασ άλλοσ και βομβαρδίηουν με άγριο χαλάηι εκείνον ποφ κα επιχειρίςει να το κάνει. Σι κάτοικοι ςτα Ηαγόρια διθγοφνται, ότι ο Αλι Υαςάσ. τον Λοφλιο τοφ 1814, κζλθςε να ανεβάςει πάνω ςτθ Δρακολίμνθ τθσ Γκαμιλασ δφο βάρκεσ, δφο μονόξυλα, από τθ λίμνθ των Λωαννίνων. Ξατόρκωςε να φζρει τισ βάρκεσ του ωσ τθν κορυφι των Ηαγοριϊν, αγγαρεφοντασ άντρεσ και γυναίκεσ τθσ περιοχισ. Θ μια βάρκα όμωσ καταςτράφθκε και διαλφκθκε επί τόπου και από τότε ι κορυφι εκείνθ ονομάηεται Πονόξυλο. Ψθν άλλθ τθν ανζβαςαν ωσ το χωριό Φοδόβολθ. ΢αφνικά ξζςπαςε απροςδόκθτα τρομερι καταιγίδα με βροχι, κεραυνοφσ και χοντρό χαλάηι, που αναποδογφριςε τισ τζντεσ [6]

τοφ Υαςά και κατζςτρεψε τθ βάρκα. Ψόςο πολφ τρομοκρατικθκε ο Αλι Υαςάσ από τθ φοβερι εκείνθ χαλαηοκφελλα, ϊςτε καβάλθςε αμζςωσ το άλογό του και μζςα από ςτενά μονοπάτια κατρακφλθςε ωσ το Χκαμνζλι. Πόλισ εγκατζλειψε το βουνό αμζςωσ θ καταιγίδα ςταμάτθςε και ο ουρανόσ κακάριςε. Εκείνοσ όμωσ δεν τόλμθςε να ξαναγυρίςει. Οίγο διάςτθμα αργότερα, κάποιοσ Φάλαρθσ προςπάκθςε κι’ αυτόσ ν’ ανεβάςει βάρκα ςτθ μια Δρακολίμνθ. Αλλά και αυτόσ δζχκθκε επίκεςθ ςφοδρότατθσ χαλαηοκφελλασ. Από τότε κανείσ ποτζ, δεν επιχείρθςε να ανεβάςει βάρκα ςτισ Δρακολίμνεσ, οι οποίεσ παραμζνουν απομονωμζνεσ και ανεξερεφνθτεσ. [2]

4. «Ο Μζγασ Αλζξανδροσ και ο μφκοσ του ακάνατου νεροφ»

Ψον καιρό που ο Αλζξανδροσ με τον ςτρατό του κακόταν και ξεκουραηόταν ςτθν Λνδία, θ αδελφι του, θ Ξφνα, ςκζφτθκε να βάλει μπροςτά ζνα ςχζδιο που είχε ςτο μυαλό από πολφ καιρό. Ιταν θ ευκαιρία μεγάλθ και δεν ικελε να τθν χάςει, γιατί μπορεί να μθν ξαναπαρουςιαηόταν. Υιγε λοιπόν ςε ζναν γζρο ςοφό Ανατολίτθ και του ηιτθςε να τθσ πει ποφ μπορεί να βρει το ακάνατο νερό και πϊσ να το χρθςιμοποιιςει για να κάνει τον λατρεμζνο τθσ αδελφό ακάνατο. Είχε βάλει τάμα τθσ ηωισ τθσ κάτι τζτοιο και δεν μποροφςε να εγκαταλείψει ποτζ τθσ αυτι τθν ιδζα! Φϊτθςε λοιπόν τον ςοφό μάντθ και περίμενε με αγωνία τθν απάντθςι του. Εκείνοσ, αφοφ ςτοχαηόταν για ϊρεσ πολλζσ, τελικά άνοιξε τα μάτια του και απάντθςε ςτθν Ξφνα: «Ψο ακάνατο νερό βρίςκεται ςτο μεγάλο ςπιλαιο τθσ φωτιάσ. Είναι όμωσ πολφ επικίνδυνο και ςχεδόν αδφνατο να καταφζρει κάποιοσ να μπει εκεί μζςα και να βγάλει το νερό. Θ ςπθλιά καλφπτεται από φοβερι φωτιά και κανζνασ ποτζ δεν μπόρεςε να τθν περάςει ηωντανόσ»!... Θ Ξφνα, χωρίσ κανζναν διςταγμό, είπε ςτον γερο-ςοφό ότι για χάρθ του Αλεξάνδρου και προκειμζνου εκείνοσ να αποκτοφςε τθν ακαναςία ιταν ζτοιμθ να κατζβει ακόμα και ςτον άςπλαχνο Άδθ! Δεν φοβόταν να πεκάνει για τον Αλζξανδρο και κα διακινδφνευε με μεγάλθ τθσ χαρά τθ ηωι τθσ για εκείνον! Ϊςτερα ο ςοφόσ τθσ είπε ότι το ακάνατο νερό κα ζπρεπε κάποιοσ να το πιει ακριβϊσ τθν ςτιγμι που κα ιταν ζτοιμοσ να πεκάνει και όταν πια είχε χακεί κάκε ελπίδα. Αν τφχαινε να το πιει πιο πριν, τότε όχι μόνο δεν κα χρθςίμευε να τον βοθκιςει, αλλά κα του ςτοίχιηε και τθ ηωι! Θ Ξφνα ευχαρίςτθςε τον Αςιάτθ μάντθ και ζςπευςε χωρίσ να χάςει λεπτό για το μεγάλο ςπιλαιο τθσ φωτιάσ, να πάει και να πάρει το πολυπόκθτο ακάνατο νερό. Πετά από αρκετζσ και κουραςτικζσ μζρεσ, θ Ξφνα ζφταςε επιτζλουσ μπροςτά ςτο τρομακτικό ςπιλαιο. Υράγματι ιταν εντελϊσ αδφνατο για κάποιον κνθτό να καταφζρει να περάςει τισ γιγαντιαίεσ φλόγεσ που ςκζπαηαν τθν είςοδο του ςπθλαίου και κατάκαιγαν τα πάντα. Θ Ξφνα όμωσ δεν απογοθτεφτθκε κακόλου: γεμάτθ αγάπθ για τον Αλζξανδρο και ζχοντάσ τον ςυνζχεια ςτο νου τθσ, πζραςε τόςο γριγορα ανάμεςα απ’ τισ φωτιζσ, που αυτζσ οφτε που τθν άγγιξαν! Πζςα το ςπιλαιο ιταν τεράςτιο και βακφ. Υαρόλα αυτά θ θρωικι Ξφνα βρικε τελικά το ακάνατο νερό που ανάβλυηε από ζναν τοίχο και τριςευτυχιςμζνθ γζμιςε μια ολόκλθρθ φιάλθ. Ϊςτερα δεν ζχαςε οφτε ςτιγμι: πζραςε πάλι ςαν τον άνεμο τθν φλεγόμενθ είςοδο τθσ ςπθλιάσ και πιγε πίςω ςτον αδελφό τθσ και το ςτράτευμά του, που ετοιμαηόταν πια να εγκαταλείψει τθν Λνδία. Θ Ξφνα κράτθςε μυςτικό απ’ όλουσ το μεγάλο τθσ κατόρκωμα. Ιταν όμωσ πολφ ευχαριςτθμζνθ που μια μζρα, όποτε κι αν αυτι ερχόταν, κα ζδινε ςτον Αλζξανδρο να πιει απ’ το καυματουργό. Τταν κάποτε ο Αλζξανδροσ αρρϊςτθςε βαριά από πυρετό και ζπεςε κατάκοποσ ςτο κρεβάτι, ιταν πλζον [7]

προ του κανάτου. Τλοι όςοι τον γνϊριηαν από παλιά, δεν πίςτευαν ςτα μάτια τουσ πϊσ αυτόσ ο νζοσ ακόμα άντρασ, ο παντοδφναμοσ κάποτε και ανίκθτοσ Αλζξανδροσ, ο βαςιλιάσ του κόςμου, είχε μείνει ζτςι αδφναμοσ, ςαν να ιταν κάποιοσ γζροντασ... Ψον ζριξαν κάτω οι κακουχίεσ του πολζμου και θ υπερπροςπάκεια τθσ κατάκτθςθσ του κόςμου...Θ Ξφνα ιταν ςυνεχϊσ ςτο πλευρό του αδελφοφ τθσ και φρόντιηε γι’ αυτόν, να απαλφνει τον πόνο του και να τον γεμίηει αδιάκοπα με ελπίδα. Τμωσ οι γιατροί ζβλεπαν τον Αλζξανδρο να χειροτερεφει μζρα με τθν θμζρα και να πλθςιάηει όλο και πιο πολφ προσ τον κάνατο... Είπαν λοιπόν κάποια μζρα ςτθν Ξφνα ότι δεν υπιρχαν πια ελπίδεσ για να ςωκεί ο αδελφόσ τθσ και ότι ςφντομα κα περνοφςε τθν Αχερουςία λίμνθ, για να μπει ςτον κόςμο των νεκρϊν... Θ Ξφνα όμωσ δεν απογοθτευόταν: είχε καλά κρυμμζνο το μυςτικό τθσ, που δεν ιταν άλλο απ’ το ακάνατο νερό. Ψο είχε πάντοτε καλά φυλαγμζνο και όταν πια είδε ότι θ υγεία του αδελφοφ τθσ δεν κα γινόταν ποτζ καλά, ζβαλε μπροςτά το ςχζδιό τθσ. Τταν λοιπόν ο Αλζξανδροσ ζφταςε πια ςτο κατϊφλι του κανάτου και ηιτθςε απ’ τθν Ξφνα να του βάλει λίγο κραςί να πιει, τότε εκείνθ ζριξε μζςα ςτο ποτιρι του λίγο από το φίλτρο τθσ ακαναςίασ. Σ Αλζξανδροσ όμωσ, αν και μιςοπεκαμζνοσ, κατάλαβε ότι θ Ξφνα κάτι του ζριξε μεσ ςτο κραςί του και αμζςωσ κατάλαβε ότι ιταν το ακάνατο νερό. Αυτόσ όμωσ δεν ικελε να πιει ποτζ του κραςί ανάμεικτο με νερό, ζςτω κι αν αυτό ιταν το νερό τθσ αιϊνιασ ηωισ! Αποφάςιςε λοιπόν να ξεγελάςει τθν αδελφι του, ςτζλνοντάσ τθν ζξω να φωνάξει τουσ ςτρατιϊτεσ για να πιοφν δικεν όλοι μαηί. Θ Ξφνα τον υπάκουςε αμζςωσ και τότε αυτόσ άρπαξε τθν ευκαιρία: άλλαξε το ποτιρι του μ’ εκείνο τθσ αδελφισ του, λζγοντασ μζςα του πωσ αν ιταν αυτό πράγματι το ακάνατο νερό, τότε ασ ζμενε ακάνατθ θ Ξφνα για να τον κυμάται παντοτινά! Τταν θ κοπζλα γφριςε ςτθ ςκθνι, ανυποψίαςτθ πιρε το ποτιρι με το φίλτρο τθσ ακαναςίασ και το ιπιε μονοροφφι ςτθν υγειά του Αλεξάνδρου. Τταν κατάλαβε τι είχε ςτθν πραγματικότθτα ςυμβεί ιταν πια πολφ αργά... Σ Αλζξανδροσ, αφοφ ιπιε το τελευταίο του κραςί, ζπεςε κάτω ετοιμοκάνατοσ. Θ τελευταία ϊρα είχε πια ζρκει... Ζμεινε ζτςι θ Ξφνα ακάνατθ... Ξαι ο κρφλοσ τθν κζλει ζπειτα να ζχει μεταμορφωκεί ςε γοργόνα και να τριγυρνάει ςτισ κάλαςςεσ του κόςμου, ρωτϊντασ τουσ καπετάνιουσ των πλοίων: «Ηει ο βαςιλιάσ Αλζξανδροσ»; Ξαι αν εκείνοσ απαντιςει: «Ραι», τότε του δίνει τισ ευλογίεσ τθσ για το καλό ταξίδι. Αν όμωσ τθσ απαντιςει: «Τχι», τότε πνιγμζνθ απ’ τθ ςτενοχϊρια ταράηεται και προκαλεί απίςτευτεσ τρικυμίεσ ςτα πελάγθ... [3]

[8]

5. «Λίμνθ Πλαςτιρα

Θ Οίμνθ Υλαςτιρα είναι λίμνθ που βρίςκεται ςτο οροπζδιο τθσ Ρεβρόπολθσ ςτο Ρομό Ξαρδίτςασ. Είναι τεχνθτι λίμνθ και το επίςθμό τθσ όνομα είναι λίμνθ Ψαυρωποφ. Χχθματιςμόσ τθσ λίμνθσ Χχθματίςτθκε το 1959 με τθν ολοκλιρωςθ του φράγματοσ ςτο νότιο άκρο τθσ επί τθσ αρχισ του ποταμοφ Ψαυρωποφ ι Πζγδοβα, θ δε ιδζα για τθν καταςκευι τθσ αποδόκθκε ςτον ςτρατιωτικό και πολιτικό Ρικόλαο Υλαςτιρα, όταν το 1935 που επιςκζφκθκε τθν γενζτειρά του, και είχαν ςθμειωκεί καταςτροφικζσ πλθμμφρεσ ςτθ περιοχι και τθν Πακεδονία από ςυνεχείσ βροχοπτϊςεισ, βλζποντασ τον χϊρο φζρεται να είπε πωσ "εδώ μια μζρα κα γίνει λίμνθ", απ' όπου και το πιο γνωςτό τθσ όνομα. Θ χρθματοδότθςι τθσ ζγινε από χριματα που χρωςτοφςε θ Λταλία ςτθν Ελλάδα (πολεμικζσ επανορκϊςεισ) και τθν καταςκευι ανζλαβε γαλλικι εταιρεία. Χιμερα τθ διαχείριςθ του φράγματοσ ζχει αναλάβει θ ΔΕΘ. Υριν τθν καταςκευι τθσ λίμνθσ, υπιρχε ςτο οροπζδιο το λεγόμενο αεροδρόμιο Ρεράιδασ, που δθμιουργικθκε κατά τθν κατοχι από τουσ Άγγλουσ, όπου και προςγειϊκθκε ςτθν κατεχόμενθ Ελλάδα το πρϊτο ςυμμαχικό αεροπλάνο (Αφγουςτοσ 1943). Σημερινή εικόνα της λίμνης: Περιζχει 400 εκατ. κυβικά μζτρα νεροφ, ζχει μζγιςτο μικοσ 12 km, μζγιςτο πλάτοσ 4 km, θ ςυνολικι τθσ επιφάνεια είναι 24 km2, ενϊ το μζγιςτο βάκοσ τθσ είναι γφρω ςτα 60 m και το ανϊτατο υψόμετρο τθσ είναι 750 m. Ψο νερό τθσ χρθςιμοποιείται για άρδευςθ και θλεκτροπαραγωγι, κακϊσ εκεί κοντά, ςτο χωριό Πθτρόπολθ, βρίςκεται και υδροθλεκτρικό εργοςτάςιο ιςχφοσ 129,9 MWatt, το οποίο τζκθκε ςε λειτουργία ςτισ 10 Σκτωβρίου του 1962. Ψα τελευταία χρόνια θ λίμνθ ζχει αξιοποιθκεί και τουριςτικά, με αρκετζσ δραςτθριότθτεσ πάνω και γφρω από τθ λίμνθ.[4]

Επιμζλεια: Καηινάκθ Μαρία

[9]

6. ΢ΦΕΝΣΟΝΗ Ψο ςπιλαιο βρίςκεται ςε ζνα ορεινό χωριό του Πυλοποτάμου, τα Ηωνιανά. Ψθν ονομαςία του φαίνεται να ζχει πάρει από ζναν χαΝνθ (αντάρτθ) ονόματι Χφεντόνθσ, ο οποίοσ κρυβόταν ςτο ςπιλαιο για αρκετό καιρό. Για το ςπιλαιο αυτό λοιπόν λζγονται πολλοί μφκοι.

1) Τταν μια μζρα ο Χφεντόνθσ ζψθνε κρζασ ζξω από το ςπιλαιο, πζραςε ζνα μικρό παιδί το οποίο του ηιτθςε ζνα κομμάτι. Εκείνοσ του ζδωςε, αλλά κατόπιν ςκζφτθκε ότι ίςωσ το παιδί πθγαίνοντασ ςτο χωριό πει ότι κάποιοσ μζνει ςτο ςπιλαιο, ζτςι τον πιάςουν. Αυτόσ λοιπόν από τον φόβο του, του ζδωςε μια κλωτςιά με το ςτιβάνι και το ςκότωςε. Υριν από μια ςχεδόν δεκαετία βρζκθκε ςε ζνα κάλαμο του ςπθλαίου ζνασ ςκελετόσ μικροφ αγοριοφ και ανζφερε ότι ίςωσ να είναι εκείνου.

2) Ζνασ ακόμα μφκοσ για τον Χφεντόνθ αναφζρει ότι ζνασ νζοσ κλζφτθσ, ζψθνε ςυκϊτι και γαρδοφμια από αρνί που είχε κλζψει από το χωριό. Εκείνθ τθν ςτιγμι εμφανίςτθκε ζνα μικρό παιδάκι, μόνο που ιταν πολφ ςκοτεινά πλζον και δεν μποροφςε να το παρατθριςει. Ξάκιςε το παιδί κοντά του και του λζει «Ππάρμπα κϊτι» δθλαδι μπάρμπα δϊςε μου λίγο ςυκϊτι. Σ κλζφτθσ τον κοίταξε και από το λίγο φωσ που ζβγαηε θ φωτιά, διζκρινε ςτο μζτωπο του παιδιοφ ζνα ςθμάδι, μια ουλι. Χωρίσ να δϊςει και τόςθ ςθμαςία, του δίνει ζνα κομμάτι. Πετά του λζει πάλι το παιδί «Ππάρμπα δοφμι» δθλαδι δϊςε μου λίγο γαρδοφμι. Αδειάηοντασ τθν ςοφβλα του δίνει ζνα κομμάτι γαρδοφμι που είχε απομείνει. Χτθν λάμψθ που ζβγαλε θ φωτιά, πετϊντασ τθν ςοφβλα μζςα, ο κλζφτθσ κοίταξε καλφτερα τθν ουλι του παιδιοφ και κατάλαβε ότι το παιδί είχε τρία μάτια ( αυτό ςτθρίηεται ςτο γεγονόσ ότι οι χωριανοί πίςτευαν ότι ζξω από το ςπιλαιο, βακιά μζςα ςτθν γθ, ζμεναν οι τριαμάτιδεσ). «Υωσ ςε λζνε;» του είπε. «Χφεντόνθ,εςζνα;» «ο απατόσ μου», πιάνει τότε τθν ηεςτι ςοφβλα, τθν καρφϊνει ςτο μάτι του παιδιοφ και αρχίηει να τρζχει ωσ το χωριό. Πζχρι να κατζβουν οι άλλοι Ψριαμάτιδεσ να δουν τι ςυμβαίνει αφοφ είχαν ακοφςει τισ φωνζσ, ο κλζφτθσ είχε φτάςει από το ςπιλαιο ςτον Χταυρό ( μια εκκλθςία ςτθν αρχι του χωριοφ). Τλοι ρωτοφςαν τον νεαρό τριαμάτι ποιοσ τον τφφλωςε και εκείνοσ απαντοφςε «ο απατόσ μου με τφφλωςε!», αφοφ ζτςι του είχε ςυςτθκεί ο κλζφτθσ. Τμωσ, πλζον ξθμζρωνε και οι Ψριαμάτιδεσ δεν μποροφςαν να μείνουν ςτθν επιφάνεια τθσ γθσ. «Ιντα να ςου κάμωμε βρε κακομοίρθ που λάλθςε ο κόκορασ;» είπαν και γφριςαν πάλι ςτα βάκθ τθσ γθσ.

[10]

Θ ΡΕΦΑΛΔΑ Οζγεται ότι ςτο ςπιλαιο αυτό ζμενε επίςθσ και μια όμορφθ νεράιδα και κάκε πρωί ζφευγε από το ςπιλαιο και πιγαινε ςε μια πθγι, τθν Χκαφιδιά τθσ Αξό, θ οποία βγάηει λίγο αλλά πόςιμο κακαρό νερό.

1) Χε αυτιν τθσ τθν διαδρομι τθν είχε δει ζνα μικρό αγόρι, τθν ερωτεφτθκε και εκείνθ το παρζςυρε μζςα ςτο ςπιλαιο. Ζτςι είναι ο δεφτεροσ μφκοσ που δικαιολογεί το ςκελετό που βρζκθκε μζςα ςτο ςπιλαιο.

2) Χτθν ίδια λοιπόν διαδρομι, λζγεται ότι τθν είχε δει ζνασ βοςκόσ, ο οποίοσ τθν παρακολουκοφςε ϊςπου ζφταςαν ςτθν πθγι. Πόλισ θ νεράιδα βγικε από τα νερά τθσ πθγισ, ο ερωτευμζνοσ βοςκόσ τθν πλθςίαςε, και εκείνθ του είπε ότι αν δεν τθν πείραηε, κα του ζδινε ζνα καλάμι που κα βγάηει μετάξι και κα είναι τόςο ϊςτε να μποροφν να ηιςουν και τα παιδιά του. Εκείνοσ, όμωσ, δεν μποροφςε να ελζγξει τον πόκο του για τθν όμορφθ νεράιδα και ζτςι τθν φίλθςε. Θ νεράιδα άρχιςε να κλαίει από τον κυμό τθσ και του ζδωςε τθν κατάρα να τρζμουν τα χζρια του και μαηί τα χζρια τον απογόνων του αιϊνια.[5]

Επιμζλεια: Κοκοβάκθ Βάςω ,Μαυράκθ Ζωι, Ζαργιανάκθ Κωνςταντίνα ,Γεργιανάκθ Μαρία Αντωνία

[11]

7. Βουλιςμζνο Αλώνι ςτθν Σφλιςο Πε κατεφκυνςθ προσ Δαμάςτα, 5 χλμ. μετά τθ διαςταφρωςθ για Ψφλιςο, δίπλα ςτο δρόμο και δεξιά φαίνεται το Βουλιςμζνο Αλϊνι. Ψο Βουλιςμζνο Αλϊνι είναι ζνα εντυπωςιακό φυςικό μνθμείο: ζνασ τεράςτιοσ, βυκιςμζνοσ κρατιρασ, ςτο βραχϊδεσ τοπίο. Χφμφωνα με τθν επίςθμθ εκδοχι, πρόκειται περί δολίνθσ, που προζκυψε μετά από τθν κατάρρευςθ υπογείου ςπθλαίου. Είναι ελλειψοειδισ με μεγάλο άξονα 95 μ., με μικρό 90 μ. και βάκοσ 15-38 μζτρα. Χτα πανεπιςτθμιακά ςυγγράμματα αναφζρεται ωσ κλαςικόσ τφποσ δολίνθσ, το πετρωμα του είναι μεςοηωικόσ αςβεςτόλικοσ και είναι από τισ πλζον κεαματικζσ τθσ Ελλάδασ. Σ χϊροσ γφρω από το Βουλιςμζνο Αλϊνι ζχει διαμορφωκεί για τουσ επιςκζπτεσ. Θ πρόςβαςθ ςτο κζντρο του Αλωνιοφ γίνεται πανεφκολα. Από εκεί μπορεί κανείσ να "τςεκάρει" τθν εξαιρετικι ακουςτικι του χϊρου. Σ κρφλοσ λζει ότι εκεί βριςκόταν ζνα αλϊνι κι αυτόσ που το είχε δοφλευε ακόμθ και ςτθ γιορτι του Υροφιτθ Θλία, αντί να αφιερϊςει τθ μζρα ςτθ χάρθ του. Αυτό ζγινε κάμποςεσ φορζσ, μζχρι που ο Υροφιτθσ τον τιμϊρθςε, βουλιάηοντάσ του το αλϊνι.... Πε κατεφκυνςθ προσ Δαμάςτα, 5 χλμ. μετά τθ διαςταφρωςθ για Ψφλιςο, δίπλα ςτο δρόμο και δεξιά φαίνεται το Βουλιςμζνο Αλϊνι. Ψο Βουλιςμζνο Αλϊνι είναι ζνα εντυπωςιακό φυςικό μνθμείο: ζνασ τεράςτιοσ, βυκιςμζνοσ κρατιρασ, ςτο βραχϊδεσ τοπίο. Χφμφωνα με τθν επίςθμθ εκδοχι, πρόκειται περί δολίνθσ, που προζκυψε μετά από τθν κατάρρευςθ υπογείου ςπθλαίου. Είναι ελλειψοειδισ με μεγάλο άξονα 95 μ., με μικρό 90 μ. και βάκοσ 15-38 μζτρα. Χτα πανεπιςτθμιακά ςυγγράμματα αναφζρεται ωσ κλαςικόσ τφποσ δολίνθσ, το πετρωμα του είναι μεςοηωικόσ αςβεςτόλικοσ και είναι από τισ πλζον κεαματικζσ τθσ Ελλάδασ. Σ χϊροσ γφρω από το Βουλιςμζνο Αλϊνι ζχει διαμορφωκεί για τουσ επιςκζπτεσ. Θ πρόςβαςθ ςτο κζντρο του Αλωνιοφ γίνεται πανεφκολα. Από εκεί μπορεί κανείσ να "τςεκάρει" τθν εξαιρετικι ακουςτικι του χϊρου. Σ κρφλοσ λζει ότι εκεί βριςκόταν ζνα αλϊνι κι αυτόσ που το είχε δοφλευε ακόμθ και ςτθ γιορτι του Υροφιτθ Θλία, αντί να αφιερϊςει τθ μζρα ςτθ χάρθ του. Αυτό ζγινε κάμποςεσ φορζσ, μζχρι που ο Υροφιτθσ τον τιμϊρθςε, βουλιάηοντάσ του το αλϊνι....[ 6] Επιμζλεια: Μαματηάκθ Μαρία Εμ.

[12]

ΜΕΡΟ΢ ΔΕΤΣΕΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟΙ ΡΤΠΟΙ Ειςαγωγι Τπωσ γνωρίηουμε από τθν κακθμερινότθτά μασ, υπάρχουν διάφορεσ ουςίεσ, που επθρεάηουν αρνθτικά το περιβάλλον και τουσ οργανιςμοφσ που ηουν ςε αυτό, με αποτζλεςμα τθν μείωςθ του χρόνου ηωισ τουσ. Αυτζσ οι ουςίεσ ονομάηονται περιβαλλοντικοί ρφποι, από τουσ οποίουσ κα μελετιςουμε το χλϊριο, το οικιακό λάδι, το λίπαςμα και τα απορρυπαντικά. Υριν από αυτό, όμωσ, κα πρζπει να εξθγιςουμε και να αναλφςουμε το πϊσ επιδροφν αυτοί οι ρφποι ςτουσ μικροοργανιςμοφσ, δθλαδι το μθχανιςμό δράςθσ τουσ. Χε πρϊτθ φάςθ, αυτζσ, κακϊσ και άλλεσ χθμικζσ ουςίεσ επιτίκενται ςτθν πλαςματικι μεμβράνθ των μικροοργανιςμϊν. Χτθ ςυνζχεια, προκαλοφνται διάφορεσ μεταβολζσ ςε αυτιν, όπωσ αλλαγι του θλεκτρικοφ δυναμικοφ, με κφρια ςυνζπεια να γίνεται πιο ευάλωτθ και να είναι πιο εφκολο να διαπεραςτεί από τισ ουςίεσ αυτζσ. Πε αυτόν τον τρόπο οι ρφποι, ειςχωροφν μζςα ςτο κφτταρο, προςβάλλοντασ το κυτταρόπλαςμα. Χτο ςθμείο αυτό αντιδροφν με διάφορα ζνηυμα, όπωσ οι ςουλφυδριλικζσ ομάδεσ , κακϊσ και με τα νουκλεϊνικά οξζα, προκαλϊντασ τθ διάςπαςθ των πρωτεϊνϊν τουσ. Ψζλοσ, ζνα ακόμα τμιμα του κυττάρου που επθρεάηεται, είναι τα ριβοςϊματα, διακόπτοντασ τθ ςφνκεςθ των πρωτεϊνϊν. Τλα τα παραπάνω ζχουν ωσ επακόλουκο τθν διακοπι όλων των λειτουργιϊν και διεργαςιϊν του κυττάρου και επομζνωσ τθν καταςτροφι του. Θ ανακάλυψθ του χλωρίου ζγινε το 1774 από τον Χουθδό χθμικό Carl Scheele. Ψο ςτοιχείο αυτό, αν και εντοπίηεται ςπάνια ςτθ φφςθ, παρά μόνο με τεχνθτοφσ τρόπουσ, είναι ςιμερα από τα πιο χρθςιμοποιθμζνα χθμικά ςτοιχεία ςτον τομζα τθσ υγείασ κακϊσ και ςε πολλοφσ άλλουσ τομείσ. Αυτό ςυμβαίνει εξαιτίασ τθσ οξειδωτικισ του ιδιότθτασ, αλλά και τθσ ικανότθτάσ του να ςκοτϊνει τουσ διάφορουσ μικροοργανιςμοφσ που βρίςκονται ςτο νερό. Ζτςι το χλϊριο, το οποίο ςυνικωσ παίρνουμε με τθ μορφι διοξειδίου του χλωρίου, χλωραμινϊν και κυρίωσ ωσ υποχλωριϊδεσ και υδροχλωρικό οξφ, χρθςιμοποιείται ωσ μζςο αποςτείρωςθσ και απολφμανςθσ ςε διάφορεσ περιοχζσ με νερό. Αρχικά, πολφ γνωςτι είναι θ διαδικαςία τθσ χλωρίωςθσ ςτισ πιςίνεσ, αφοφ αυτζσ είναι εςτίεσ πολλϊν μικροβίων. Χε αυτζσ λοιπόν, το χλϊριο βρίςκεται με τθ μορφι φυςικοφ αερίου, χλωριοφχων ενϊςεων όπωσ τρίχλωρο ι δίχλωρο-ς-τριαηινετριόνθ κακϊσ και ωσ υποχλωριϊδεσ νάτριο και λίκιο, απελευκερϊνοντασ ζτςι μόρια χλωρίου, με ςκοπό τθν εξόντωςθ αυτϊν των μικροοργανιςμϊν. Ζνα άλλο παράδειγμα χριςθσ του χλωρίου, αρκετά κοντινό ςτθν κακθμερινι μασ ηωι, είναι θ παρουςία του ςτο δίκτυο φδρευςθσ και άρδευςθσ, προκειμζνου να καταπολεμθκοφν τα μικρόβια που υπάρχουν ςτο νερό, αλλά και ςτουσ ςωλινεσ των δικτφων αυτϊν, με κφριο αποτζλεςμα τθν αντιμετϊπιςθ αςκενειϊν, όπωσ ο τφφοσ, θ χολζρα, θ γαςτρεντερίτιδα κ.α.. Πζχρι, τϊρα, όπωσ φαίνεται, ζχουμε αναφζρει, μόνο τισ περιπτϊςεισ φπαρξθσ του χλωρίου ςε τομείσ τθσ κακθμερινότθτασ, επιβεβαιϊνοντασ τθ ςθμαςία του για εμάσ. Αυτό, όμωσ, δεν καταρρίπτει και τθν άποψθ ότι το χλϊριο είναι ζνασ παράγοντασ προβλθμάτων και γι’ αυτό μάλιςτα κατατάςςουμε τθν χλωρίνθ ςτουσ περιβαλλοντικοφσ ρφπουσ. Επιπρόςκετα, αξίηει να αναφζρουμε τθν άποψθ του διάςθμου αυςτριακοφ κακθγθτι οικολογικισ χθμείασ και γεωχθμείασ Δρ Oto Huntsinger:« Σ Κεόσ δθμιοφργθςε 91 ςτοιχεία, ο άνκρωποσ 15 και ο Διάβολοσ μόνο ζνα, το Χλϊριο». Υροφανϊσ αυτι θ άποψθ είναι κάπωσ υπερβολικι, κακϊσ ο επιςτιμονασ αυτόσ μιλοφςε για χθμικοφσ πολζμουσ και όχι για απλι χριςθ. Υαρ’ όλα αυτά, δεν είναι δφςκολο να καταλάβουμε ότι το ςτοιχείο αυτό, λόγω τθσ ιςχυρισ οξειδωτικισ ικανότθτασ που ζχει, αποτελεί πολλζσ φορζσ αρνθτικό [13]

παράγοντα για τθν υγεία μασ, μζςα από τθ μόλυνςθ του νεροφ. Ζχει παρατθρθκεί, λοιπόν, ότι το χλϊριο, ςε ποςότθτεσ μεγαλφτερεσ του 1 λίτρου ανά 1000 κυβικά μζτρα μπορεί να προκαλζςει διάβρωςθ του δικτφου κακϊσ επίςθσ και προβλιματα υγειάσ ςτον άνκρωπο, όχι μόνο με τθν πόςθ, αλλά και με τθν επαφι του με το νερό. Αυτό ςυμβαίνει, αρχικά, επειδι το χλϊριο, χάρθ ςτθν ικανότθτα του να διαςπά άλλεσ ουςίεσ, είναι ικανό να αντιδρά με οργανικζσ ενϊςεισ (αποςφνκεςθ νεκρϊν οργανιςμϊν, απορροζσ οργανικϊν λυμάτων, χϊμα, λίπθ και ζλαια κλπ) που υπάρχουν ςτο νερό δθμιουργϊντασ ζτςι νζεσ τοξικζσ ουςίεσ, τα οργανοχλωροπαράγωγα. Αυτζσ οι ουςίεσ αποτελοφν μία από τισ πολλζσ υποκατθγορίεσ των τριαλογονομεκανίων(THM’s), ενϊςεισ γνωςτζσ και ωσ υποπροϊόντα απολφμανςθσ, που χαρακτθρίηονται ωσ καρκινογόνεσ και μεταλλαξιογόνεσ ουςίεσ. Ψο πιο ςυχνά εμφανιηόμενο και διαδεδομζνο οργανοχλωροπαράγωγο, είναι το χλωροφόρμιο, το οποίο προκφπτει από τθν αντίδραςθ του χλωρίου με το μεκάνιο, τθν κφρια δθλαδι οργανικι φλθ. Είναι μία ιδιαίτερα καρκινογόνα ουςία, που επιβεβαιϊνει τθν φπαρξθ και δθμιουργία τοξικισ φλθσ ςτο νερό, μζςα από τθν χλωρίωςθ. Υρζπει, ακόμθ να τονιςτεί, πωσ ζνασ επιπλζον παράγοντασ που επθρεάηει τθν ποςότθτα τοξικϊν ουςιϊν ςτο νερό, είναι θ εποχι και θ κερμοκραςία που επικρατεί ςε αυτιν, κακϊσ όςο μεγαλφτερθ εκείνθ είναι, τόςο αυξάνονται και τα ποςά χλωρίου ςτο νερό. Αυτό αιτιολογείται από τθν αφξθςθ τθσ οργανικισ φλθσ όταν οι κερμοκραςίεσ είναι πιο ευνοϊκζσ για τθν ανάπτυξθ των οργανιςμϊν, από όπου αυτι προζρχεται. Ψζλοσ, ςθμαντικό είναι να ςθμειωκεί, πωσ το χλϊριο δεν είναι επιβλαβζσ για εμάσ, μόνο όταν ενϊνεται με τθν οργανικι ουςία του νεροφ, κακϊσ ζχει αποδειχκεί από μελζτεσ, ότι μπορεί και από μόνο του να προκαλζςει επικίνδυνεσ για τον άνκρωπο πακιςεισ. Περικζσ από αυτζσ είναι ο καρκίνοσ του αίματοσ, του ςτομάχου, του ςυκωτιοφ, του πρωκτοφ και του εντζρου, καρδιακζσ πακιςεισ όπωσ θ αρτθριοςκλιρυνςθ, θ αναιμία, θ υψθλι πίεςθ του αίματοσ και αλλεργικζσ αντιδράςεισ. Υαρ’ όλα αυτά, το ανκρϊπινο γζνοσ ςτισ μζρεσ μασ, φαίνεται να ανθςυχεί περιςςότερο για τισ αςκζνειεσ που ςχετίηονται με τα μικρόβια του νεροφ, παρά για, τισ εξίςου ςθμαντικζσ πακιςεισ από το χλϊριο, πικανότατα εξαιτίασ τθσ διαφοράσ ςτθν ςυχνότθτα εμφάνιςισ τουσ. Επιμζλεια: Μαυρικάκθσ Γιώργοσ

[14]

: Ξάκε μζρα, ςε όλο τον κόςμο καταναλϊνονται τόνοι απορρυπαντικϊν ςτα νοικοκυριά χωρίσ να αναλογιηόμαςτε τισ ςυνζπειεσ αυτοφ του είδουσ κατάχρθςθσ. Ζχουμε ποτζ όμωσ αναλογιςτεί πόςο βλαβερά είναι για το φυςικό περιβάλλον γενικότερα; Γενικά, ςτα απορρυπαντικά, εντάςςονται τα βοθκθτικά προϊόντα πλυςίματοσ, ενιςχυτικά ι λευκαντικά και τα μαλακτικά. Ψα απορρυπαντικά μπορεί να είναι ςε υγρι μορφι, ςε ςκόνθ, ςε πολτό, ράβδουσ, ταμπλζτεσ, τεμάχια κ.λπ. Χρθςιμοποιοφνται, για τον κακαριςμό ροφχων, υφαςμάτων, πιάτων και ςκλθρϊν επιφανειϊν. Επειδι για τθ δθμιουργία των απορρυπαντικϊν χρθςιμοποιοφνται πολλζσ χθμικζσ ουςίεσ απ’ τισ οποίεσ οι περιςςότερεσ βλάπτουν τον άνκρωπο και το περιβάλλον, υπάρχει θ ανάγκθ ορκισ χριςθσ των απορρυπαντικϊν με μζτρο και προςοχι. Πζχρι πριν 50-60 χρόνια τα ςαποφνια και γενικά τα απορρυπαντικά ιταν δυνατόν να διαςπαςτοφν ςε απλζσ ενϊςεισ από τθ φφςθ οι οποίεσ δεν ιταν επιβλαβείσ για αυτιν. Χτθ ςυνζχεια όμωσ προςτζκθκαν ςε αυτά περιςςότερεσ χθμικζσ ουςίεσ οι οποίεσ τα κατζςτθςαν αβιοδιάλυτα και καρκινογόνα. Επίςθσ, τα κοινά χθμικά που περιζχονται ςε κακαριςτικά, καλλυντικά και φάρμακα ενδζχεται να προκαλοφν καρκίνο, προβλιματα γονιμότθτασ, διαβιτθ και παχυςαρκία. Ανάμεςα ςτα οικιακά απορρυπαντικά, τα πιο τοξικά είναι τα κακαριςτικά φοφρνου, αποχετεφςεων και λεκάνθσ τουαλζτασ. H καυςτικι ςόδα είναι επικίνδυνθ για το περιβάλλον και για τον χριςτθ. Αρχικά, τα απορρυπαντικά χωρίηονται ςε οριςμζνεσ κατθγορίεσ ανάλογα με τθ χριςθ τουσ και τον τρόπο παραςκευισ τουσ: •Λευκαντικά: Ψα λευκαντικά προορίηονται κυρίωσ για οικιακι χριςθ και ςυγκεκριμζνα για τθ λεφκανςθ των ροφχων.

•Που περιζχουν ζνηυμα: Ψα ςυγκεκριμζνα απορρυπαντικά είναι τα πιο φιλικά προσ το περιβάλλον, προκαλοφν όμωσ ςε κάποιουσ ανκρϊπουσ αλλεργίεσ και άλλου είδουσ δερματικζσ πακιςεισ. Ακόμα, δε κακαρίηουν οριςμζνουσ λεκζδεσ. Ψα ζνηυμα που περιζχουν είναι ςυνικωσ οι πρωτεάςεσ, οι λιπάςεσ και οι αμυλάςεσ.

•Αποςκλθρυντικά: Υεριζχονται κυρίωσ ςτο λεγόμενο ‘’ςκλθρό νερό’’ το οποίο δεν είναι αποτελεςματικό διότι αφινει υπολλείματα και δε δθμιουργεί αφρό.

•Σαςενεργά: Είναι κυρίωσ τα ςαποφνια με τθ ςφγχρονι τουσ μορφι, ςτα οποία ζχουν προςτεκεί πρόςκετεσ χθμικζσ ταςενεργζσ ουςίεσ οι οποίεσ αποτελοφνται από ζνα υδρόφιλο και ζνα υδρόφοβο μζροσ. Σι κφριεσ ιδιότθτεσ των απορρυπαντικϊν είναι: •Μείωςθ τθσ επιφανειακισ τάςθσ •Γαλακτωματοποίθςθ •΢χθματιςμόσ μικυλλίων Ψελικά, όμωσ, ποιεσ είναι οι παρενζργειεσ που δθμιουργοφν ςτο περιβάλλον τα απορρυπαντικά; Ενδεικτικά αναφζρονται οι ςθμαντικότερεσ: •Ευτροφιςμόσ: Πε τον όρο ‘’ευτροφιςμόσ’’ εννοοφμε τθν υπζρμετρθ αφξθςθ των κρεπτικϊν ουςιϊν ςτο νερό, κυρίωσ από τα απορρυπαντικά, τα οποία προκαλοφν τθ δθμιουργία ενόσ είδουσ επικάλυψθσ ςτθν επιφάνεια του νεροφ. Ψο φαινόμενο αυτό παρατθρείται κυρίωσ ςε λίμνεσ και αβακείσ κόλπουσ. Ψο αποτζλεςμα από αυτι τθ δθμιουργία τθσ επικάλυψθσ είναι ότι πλζον δεν ζχουν τθ δυνατότθτα οι φωτοςυνκετικοί οργανιςμοί να φωτοςυνκζςουν και ζτςι ελαττϊνονται ςυςτθματικά τα ποςοςτά οξυγόνου ςτο νερό. Ψο αποτζλεςμα από το παραπάνω είναι θ κανάτωςθ των οργανιςμϊν που ηουν ςτο νερό και χρειάηονται οξυγόνο, θ πτϊςθ τθσ ποιότθτασ του νεροφ, θ δθμιουργία ανιςορροπίασ ςτθ χλωρίδα και ςτθ πανίδα και θ μείωςθ τθσ αιςκθτικισ αξίασ του φυςικοφ περιβάλλοντοσ.

•Βιοςυςςώρευςθ: Θ βιοαποικοδόμθςθ ουςιαςτικά είναι θ διάςπαςθ των χθμικϊν ουςιϊν με φυςικό τρόπο. Ψα απορρυπαντικά, ςτθν πρϊιμθ μορφι τουσ, επειδι είναι [15]

οργανικζσ ενϊςεισ μποροφςαν να διαςπαςτοφν με ι χωρίσ οξυγόνο ςε απλοφςτερεσ ουςίεσ οι οποίεσ δεν ζβλαπταν το περιβάλλον. Πε το πζραςμα τον χρόνων, όμωσ, τα απορρυπαντικά ζγιναν δραςτικότερα διότι προςτζκθκαν επιπλζον χθμικζσ ουςίεσ ςτθν παραγωγι τουσ, με αποτζλεςμα να γίνουν αβιοδιάλυτα, δθλαδι να μθν μποροφν να διαλυκοφν ςτο περιβάλλον. Ψελικά, μζνουν και ςυςςωρεφονται ςτο περιβάλλον για μεγάλα χρονικά διαςτιματα προκαλϊντασ ζτςι ανιςορροπία ςτο οικοςφςτθμα και μολφνοντάσ το. Ψο αποτζλεςμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι τα απορρυπαντικά είναι ιδιαίτερα επιβλαβι για το φυςικό περιβάλλον και κατά ςυνζπεια για τον άνκρωπο. Ζτςι λοιπόν, ςωςτό κα ιταν να χρθςιμοποιοφνται τα απορρυπαντικά με μζτρο, και να προτιμάμε απορρυπαντικά τα οποία διακζτουν αποικοδομθτζσ ϊςτε να περιοριςτεί όςο γίνεται το φαινόμενο τθσ βιοςυςςϊρευςθσ. Επιμζλεια: Συςκάκθσ Μάνοσ

: Χτισ μζρεσ μασ το μαγειρικό λάδι κεωρείται ζνα από τα πιο ςθμαντικά και πολυχρθςιμοποιθμζνα προϊόντα που είναι απαραίτθτο ςε κάκε ςπιτικό. Αποτελοφμενο κυρίωσ (99%) από λιπίδια ςε μορφι τριγλυκεριδίων, υδρογονάνκρακεσ (ςκουλζνιοςτερόλθ, τοκοφερόλθ κ.α.) το μαγειρικό λάδι χωρίηεται ςε τρεισ βαςικζσ κατθγορίεσ. Αυτζσ είναι το παρκζνο ελαιόλαδο, το εξευγενιςμζνο ελαιόλαδο και το ελαιόλαδο που προκφπτει από τθν πρόςμιξθ των ςυςτατικϊν των δυο προθγοφμενων. Υαρά το γεγονόσ ότι το μαγειρικό λάδι είναι κυρίαρχο βιοποριςτικό αγακό, δυςτυχϊσ ζχει μεγάλο αντίκτυπο ςτο υδάτινο περιβάλλον κατά τθν αλλθλεπίδραςθ των υδρόβιων οργανιςμϊν με τα απόβλθτα που παράγονται λόγω τθσ επεξεργαςίασ του λαδιοφ ςτθν τελικι του μορφι. Ειδικότερα, τριάντα εκατομμφρια κυβικά από υγρά απόβλθτα ελαιοτριβείων παράγονται κάκε χρόνο ςτθν Πεςόγειο τα οποία ζχουν αποτζλεςμα τον ευτροφιςμό του νεροφ. Χυμπεραςματικά, μειϊνεται ο πλθκυςμόσ των ζμβιων οργανιςμϊν ενϊ παράλλθλα αυξάνονται τα φφκια τα οποία με τθν ςειρά τουσ, όταν αποςυνκζτουν απελευκερϊνουν οργανικι φλθ και εξαντλοφν τα αποκζματα οξυγόνου. Αυτό, ςε ςυνδυαςμό με το γεγονόσ ότι τα απόβλθτα από τθν επεξεργαςία του λαδιοφ είναι δφςκολο να διαςπαςτοφν κακιςτοφν το ελαιόλαδο πθγι προβλθμάτων. Επιπλζον, ςε περίπτωςθ που οι τοξικζσ ουςίεσ των αποβλιτων αυτϊν ζρκουν ςε επαφι με το ζδαφοσ ςυςςωρεφονται ςτο χϊμα, το οποίο ζπειτα τισ μεταφζρει ςτισ γφρω περιοχζσ μζςω όξινθσ βροχισ και ςυνεπϊσ καταςτρζφουν το ζδαφοσ και υποβακμίηουν τθν ποιότθτα του. Εκτόσ όμωσ από αυτά τα προβλιματα τα χθμικά παρεμβαίνουν ςτον ανκρϊπου, μολφνοντασ το πόςιμο νερό. Δυςτυχϊσ για εμάσ το πρόβλθμα αυτό οξφνεται με τθν παρουςία χλωρίνθσ που όταν αντιδράει με τθν φαινόλθ δθμιουργεί ςοβαρά προβλιματα υγείασ ςτον άνκρωπο. Θ ςυγκεκριμζνθ ποςότθτα νεροφ που καταςτρζφεται από τισ χθμικζσ ουςίεσ είναι 14 φορζσ ο όγκοσ τουσ δθλαδι αναλογία 14:1 λίτρα, ασ ποφμε. Εν τοφτοισ, το κφριο πρόβλθμα δεν είναι το ίδιο το λάδι, αλλά οι τρόποι απόρριψθσ των αποβλιτων που δθμιουργοφνται από τθν επεξεργαςία του που δεν ενδζχεται να αλλάξουν επειδι θ χϊρεσ που αςχολοφνται με αυτοφσ ζχουν οικονομικι και τεχνολογικι ζλλειψθ παρά τθν επικινδυνότθτα τθσ κατάςταςθσ. Επιμζλεια: Τςικαλάσ Άγγελοσ

[16]

Δ. ΣΟ ΛΙΠΑ΢ΜΑ ΢ΣΟ ΝΕΡΟ: Ψο λίπαςμα είναι ζνα υλικό, που χρθςιμοποιείται από ανκρϊπουσ ςε κακθμερινι βάςθ, κυρίωσ ςτον τομζα τθσ γεωργίασ. Υιο ςυγκεκριμζνα, είναι μία ςφνκετθ ουςία, που θ χριςθ τθσ ξεκίνθςε κατά τθν Αγροτικι Βρετανικι Επανάςταςθ, κορυφϊκθκε κατά τθν Βιομθχανικι επανάςταςθ, και ςκοπό είχε τθν αναβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ του χϊματοσ και τθσ καλλιζργειασ των φυτϊν. Χρθςιμοποιείται κυρίωσ για τθν προςφορά ςτα φυτά χριςιμων ςυςτατικϊν και πιο ςυγκεκριμζνα χθμικϊν ςτοιχείων. Από αυτά τα κυρίαρχα είναι το Άηωτο, ο Φϊςφοροσ, το Ξάλιο, το Κείο, το Παγνιςιο και το Αςβζςτιο, ενϊ δευτερεφοντα είναι ο Χίδθροσ, το Παγγάνιο, το Βόριο, το Χλϊριο, ο Ψευδάργυροσ, το Πολυβδαίνιο και ο Χαλκόσ. Διακρίνουμε το λίπαςμα ςε δφο μεγάλεσ κατθγορίεσ, ςτα οργανικά και ςτα ανόργανα, ενϊ όςον αφορά ςτθ ςφνκεςθ τα χωρίηουμε ςε φυςικά και ςυνκετικά. Φυςικά λιπάςματα: Ωπάρχουν τα οργανικά αυτισ τθσ κατθγορίασ, τα οποία προζρχονται από τθν κοπριά διαφόρων ηϊων, ι, δια μζςου τθσ κομποςτοποίθςθσ, από ςθπόμενα φφλλα. Τςο για τα ανόργανα, προζρχονται κυρίωσ από ορυκτά. ΢υνκετικά λιπάςματα: Ξακϊσ πολλζσ φορζσ το ζδαφοσ παρουςιάηει ζλλειψθ ςτα ςτοιχεία Άηωτο, Φϊςφοροσ και Ξάλιο, δθμιουργικθκαν τεχνθτά λιπάςματα που διακρίκθκαν ωσ αηωτοφχα, φωςφορικά και καλιοφχα αντίςτοιχα, με ςτόχο τθν μεταφορά των ςτοιχείων αυτϊν ςτο χϊμα και κατ’ επζκταςθ ςτα φυτά. Τπωσ αναφζρκθκε πιο πάνω, θ εμφάνιςθ των λιπαςμάτων επζφερε αξιοςθμείωτεσ αλλαγζσ ςτον τρόπο ηωισ των ανκρϊπων μζςα από τθν αφξθςθ τθσ γεωργικισ παραγωγισ, αλλά επίςθσ μζςα από τθ χριςθ του για τθν παραγωγι βιοκαυςίμων και βιοενζργειασ. Υαρ’ όλα αυτά, θ ςυγκζντρωςθ των λιπαςμάτων ςτο νερό ζχει πολλζσ φορζσ αρνθτικζσ επιπτϊςεισ. Αρχικά, πολφ γνωςτό είναι το φαινόμενο του ευτροφιςμοφ, εξαιτίασ τθσ ευδιαλυτότθτασ των λιπαςμάτων. Χφμφωνα με αυτό το φαινόμενο, τα λιπάςματα απορροφοφνται από το νερό, δυςκολεφοντασ κατ’ αυτόν τον τρόπο τθν διζλευςθ του οξυγόνου ςτο νερό. Ζτςι, αυτό το πρόβλθμα, ςε ςυνδυαςμό με μικροοργανιςμοφσ που καταναλϊνουν οξυγόνο, οι υπόλοιποι οργανιςμοί που ηουν ςτο νερό δεν ζχουν αρκετό οξυγόνο ςτθ διάκεςι τουσ και άρα, εξαφανίηονται. Εκτόσ όμωσ από τον ευτροφιςμό, τα λιπάςματα μποροφν να προκαλζςουν τθν υποβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ του νεροφ. Αυτό ςυμβαίνει ςυνικωσ επειδι πολλά από τα ςυςτατικά τουσ δεν μποροφν, όταν βρίςκονται ςε υψθλι ςυγκζντρωςθ, να ςυγκρατθκοφν από το χϊμα, περνϊντασ ςτον υδροφόρο ορίηοντα και άρα ςτο πόςιμο νερό. Από αυτό το ςθμείο και μετά, το νερό δεν πλιττει μόνο τουσ υδρόβιουσ οργανιςμοφσ, αλλά και τον ίδιο τον άνκρωπο. Χε αυτιν τθν κατάςταςθ το νερό ζχει μεγάλθ περιεκτικότθτα ςε νιτρικά οξζα και προκαλοφν διάφορεσ πακιςεισ ςτον άνκρωπο, κακϊσ μζςα ςτο ςϊμα του μετατρζπονται ςε νιτρϊδθ τα οποία με τθ ςειρά τουσ ςτισ νιτροηαμίνεσ, ιδιαίτερα καρκινογόνεσ ουςίεσ. Θ πιο ςυχνι πάκθςθ εμφανίηεται ςε μικρά παιδιά ονομάηεται "ςφνδρομο των κυανϊν βρεφϊν" (syndrome of blue babies) και είναι μια μορφι κυάνωςθσ που δθμιουργείται εξαιτίασ τθσ αιμοςφαιρίνθσ ςε μεκαιμοςφαιρίνθ. [7] Επιμζλεια :Μαυρικάκθσ Γιώργοσ.

[17]

Ε. ΦΩ΢ΦΟΡΙΚΟ ΑΛΑ΢, ΕΤΣΡΟΦΙ΢ΜΟ΢: Ψο φωςφορικό άλασ είναι απαραίτθτο για τθν φπαρξθ ηωισ. Για παράδειγμα ςτο καλαςςινό νερό βρίςκεται ςτα επίπεδα των 0.03 ml/l χιλιοςτόγραμμα ανά λίτρο. Θ μεγάλθ ςυγκζντρωςθ του φωςφορικοφ άλασ ςτο ενυδρείο κα μποροφςε να ενιςχφςει τθν υπερλίπανςθ του νεροφ ενϊ δεν είναι τοξικό χθμικό. Ζνα φαινόμενο το οποίο προκαλείται από τθν μεγάλθ ςυγκζντρωςθ του φωςφορικοφ άλασ είναι ο ευτροφιςμόσ ςτον οποίο ζχουμε αφξθςθ τθσ φυτικισ βιομάηασ (φυτοπλαγκτόν, υδρόβια, υδροχαρίσ βλάςτθςθ) μιασ κλειςτισ υδάτινθσ μάηασ. Χυνικωσ αυτό το φαινόμενο οφείλεται είτε ςε φυςικοφσ παράγοντεσ όπωσ (υδροδυναμικά, γεωμορφολογικά ι κλιματολογικά) χαρακτθριςτικά τθσ λίμνθσ , είτε ςε ανκρωπογενείσ επιδράςεισ όπωσ (αςτικά λιμματα, κτθνοτροφικά ι βιομθχανικά απόβλθτα κ.α.). Επιπλζον ο ευτροφιςμόσ ζχει αρνθτικζσ επιδράςεισ κακϊσ επιφζρει αφξθςθ τθσ ςυγκζντρωςθσ του διαλυμζνου οξυγόνου ςτο νερό και παράλλθλα προκαλεί μείωςθ του διαλυμζνου οξυγόνου ςτα βακφτερα υδάτινα ςτρϊματα με αποτζλεςμα τον κάνατο πολλϊν ψαριϊν και τθν διαταραχι του οικοςυςτιματοσ. Επίςθσ κάποια ςτοιχεία που μασ υποδθλϊνουν τθν ανάπτυξθ του ευτροφιςμοφ ςε μια λίμνθ είναι θ μείωςθ του βάκουσ και τθσ διαφάνειασ τθσ λίμνθσ , θ μεταβολι του PH ςτο νερό, θ αφξθςθ τθσ βλάςτθςθσ, κακϊσ και το ζλλειμμα του οξυγόνου ςτον πυκμζνα. Ακόμα θ ςυγκζντρωςθ του φωςφορικοφ άλατοσ ςε ζνα ενυδρείο γλυκοφ νεροφ κα πρζπει να παραμζνει κάτω από τα επίπεδα των 0.05 χιλιοςτόγραμμων ανά λίτρο και ςε ζνα ενυδρείο καλαςςινοφ νεροφ 0.03ml/l.Επιπλζον για τθν αποβολι του φωςφορικοφ άλατοσ από το νερό κα πρζπει να χρθςιμοποιιςουμε χθμικό φιλτράριςμα με αντιφωςφορικό κακϊσ ο βιολογικόσ τρόποσ φιλτραρίςματοσ δεν κα βοθκιςει ιδιαίτερα. Ψζλοσ κα μποροφςαμε να κατατάξουμε το φωςφορικό άλασ και το νιτρικό άλασ ςτθν ίδια κατθγορία κακϊσ και τα δφο είναι παράγωγα των τροφϊν.

Παματηάκθ Παρία του Εμμανουιλ Β6

[18]

ΑΝΑΛΤ΢ΕΙ΢ ΝΕΡΟΤ Υραγματοποιικθκε χθμικι ανάλυςθ του νεροφ ςυγκεκριμζνα του δικτφου φδρευςθσ τθσ περιοχισ κακϊσ και του νεροφ του Αλμυροφ ποταμοφ. Ζγινε μζτρθςθ των φωςφορικϊν ιόντων , των νιτρικϊν ιόντων, των νιτρϊδων ιόντων και των ιόντων αμμωνίου .

[19]

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Α. ΕΡΓΑ΢ΙΑ ΠΟΤ ΠΑΡΟΤ΢ΙΑ΢ΣΗΚΕ ΚΑΙ ΒΡΑΒΕΤΣΙΚΕ Ω΢ Η ΠΙΟ ΠΡΩΣΟΣΤΠΗ ΢ΣΟΝ ΣΟΜΕΑ ΣΗ΢ ΧΗΜΕΙΑ΢ ΢ΣΟ 5ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΣΙΚΟ ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΕΠΙ΢ΣΗΜΗ΢ ΚΑΙ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ΢ ACSTAC .

ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΟΗ ΡΤΠΟΗ ΚΑΗ ΤΓΡΟΒΗΑ ΕΩΖ Σύπνο Δξγαζίαο (εκπεηξηθή κειέηε) Μαπξηθάθεο Γεώξγηνο1,΢πζθάθεο Δκκαλνπήι2, Σζηθαιάο Άγγεινο3 1,2,3

ΓΔΛ Γαδίνπ g.mavrikakis99@gmail.com,syskomanos@yahoo.gr,aggelostsik@gmail.com

Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα: Κνξαθάθε Διέλε Καζεγήηξηα Φεκείαο, ΓΔΛ Γαδίνπ korakaki_elen@hotmail.com

Πεξίιεςε Οη νπζίεο, πνπ πνιιέο θνξέο δηαθεύγνπλ ζην πδάηηλν νηθνζύζηεκα από αλζξωπνγελείο δξάζεηο όπωο απνξξππαληηθά, ιάδηα, ρεκηθά θ.α., κεηαβάιινπλ ηνπο πιεζπζκνύο ηωλ νξγαληζκώλ πνπ δνπλ ζην λεξό θαη απεηινύλ ηελ ύπαξμή ηνπο. Η έξεπλα απηή είρε ωο ζηόρν ηνλ πξνζδηνξηζκό ηωλ ξύπωλ πνπ απνηεινύλ παξάγνληεο κόιπλζεο ηνπ λεξνύ θαη απεηινύλ ηελ πδξόβηα δωή. Σε έλα πξώην ζηάδην πξαγκαηνπνηήζεθε θαιιηέξγεηα πξωηόδωωλ καζηηγνθόξωλ θαη βιεθαξηδνθόξωλ ζην ζρνιηθό εξγαζηήξην . Σηε ζπλέρεηα κειεηήζεθε ε επίδξαζε ξππνγόλωλ νπζηώλ ζε πξώηηζηνπο νξγαληζκνύο. Οη νπζίεο πνπ ειέγρζεθαλ ωο πηζαλνί ξππαληέο ήηαλ ιίπαζκα, ριώξην, νηθηαθό απνξξππαληηθό θαη ιάδη . Τα πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα επηβεβαίωζαλ ηελ επηθηλδπλόηεηα ηωλ παξαπάλω νπζηώλ θαζώο απνδείρζεθε όηη δηαηάξαμαλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ πιεζπζκνύ ηωλ πξωηόδωωλ θαη θαη’ επέθηαζε ζα έρνπλ αληίθηππν θαη ζηνπο ππόινηπνπο πδξόβηνπο νξγαληζκνύο.

ΛΔΞΔΗ΢-ΚΛΔΗΓΗΑ: πδξόβηνη νξγαληζκνί, πεξηβαιινληηθνί ξύπνη, κόιπλζε λεξνύ, θαιιηέξγεηα πξωηόδωωλ .

ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ Τν λεξό είλαη ν κεγαιύηεξνο ηόπνο δηακνλήο θαη δηαβίσζεο πνιιώλ δώλησλ νξγαληζκώλ ηνπ πιαλήηε καο. Σην λεξό ηεο ζάιαζζαο, ησλ ιηκλώλ, αθόκε θαη ζ‟ απηό πνπ πίλνπκε ή πιελόκαζηε, ππάξρεη πιεζώξα πδξόβησλ κηθξννξγαληζκώλ, πνπ δνπλ θαη αλαπηύζζνληαη κέζα ζε απηό. Μηα αξθεηά κεγάιε νκάδα ηέηνησλ νξγαληζκώλ είλαη ηα πξσηόδσα πνπ είλαη κνλνθύηηαξνη επθαξπσηηθνί νξγαληζκνί. Ο νηθνινγηθόο ξόινο ηνπο είλαη ζεκαληηθόο, θαζώο κεηαθέξνπλ ηελ παξαγσγή ηξνθήο από ηα βαθηήξηα θαη ηα θύθε ζηα επόκελα επίπεδα ηεο ηξνθηθήο αιπζίδαο. Ζ νηθνινγηθή ηζνξξνπία ησλ κηθξννξγαληζκώλ απηώλ επεξεάδεηαη από αλζξσπνγελείο δξάζεηο. Σηόρνο ηεο παξνύζαο έξεπλαο είλαη ε πεηξακαηηθή κειέηε ηεο επηθηλδπλόηεηαο νπζηώλ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο ξππαληέο ησλ πδάησλ (Βνύζηηλνο θ.α., 2013). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο αλαπηύμακε θαη κειεηήζακε ζην ζρνιηθό εξγαζηήξην πξσηόδσα ηα νπνία θαη ρξεζηκνπνηήζακε σο δείθηε ύπαξμεο δσήο ζην λεξό. Αθνινύζσο, ειέγμακε κέζσ πεηξακάησλ ηέζζεξα πιηθά από ηελ θαζεκεξηλόηεηά καο: ην ριώξην, ην νηθηαθό ιάδη, ηα ιηπάζκαηα θαη ηα απνξξππαληηθά. Παξαηεξήζακε ηελ επίδξαζε ησλ παξαπάλσ νπζηώλ ζηνπο κηθξννξγαληζκνύο πνπ είρακε θαιιηεξγήζεη θαη θαηαγξάςακε ηηο αιιαγέο ζηνλ πιεζπζκό ηνπο κε κεηξήζεηο θιίκαθαο. Γηα θάζε πηζαλό ξππαληή κειεηήζακε ηελ επίδξαζή ηνπ ζε ζρέζε κε ηελ πνζόηεηα πνπ έρεη δηαθύγεη ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ θαη κε ηνλ ρξόλν δξάζεο. Τα απνηειέζκαηα επηβεβαίσζαλ ηνλ επηβιαβή ξόιν ηνπ ρισξίνπ, ησλ απνξξππαληηθώλ θαη ησλ ιηπαζκάησλ.

ΘΔΩΡΖΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤ΢Ζ Πεξηβαιινληηθνί ξύπνη νλνκάδνληαη νη νπζίεο νη νπνίεο έρνπλ βιαπηηθέο ζπλέπεηεο ζην πεξηβάιινλ θαη ηνπο νξγαληζκνύο πνπ δνπλ ζε απηό, κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ ρξόλνπ δσήο ηνπο.

[20]

Ο κεραληζκόο δξάζεο ησλ ξππαληώλ είλαη ζύλζεηνο. Σε πξώηε θάζε επηηίζεληαη ζηελ πιαζκαηηθή κεκβξάλε ησλ κηθξννξγαληζκώλ. Σηε ζπλέρεηα, πξνθαινύληαη δηάθνξεο κεηαβνιέο ζηε κεκβξάλε (π.ρ. αιιαγή ηνπ ειεθηξηθνύ δπλακηθνύ) κε θύξηα ζπλέπεηα ηελ αύμεζε ηεο δηαπεξαηόηεηάο ηεο από νπζίεο. Με απηόλ ηνλ ηξόπν νη ξύπνη εηζρσξνύλ κέζα ζην θύηηαξν, πξνζβάιινληαο ην θπηηαξόπιαζκα. Μέζα ζην θύηηαξν αληηδξνύλ κε δηάθνξα έλδπκα, όπσο νη ζνπιθπδξηιηθέο νκάδεο, θαζώο θαη κε ηα λνπθιετληθά νμέα, πξνθαιώληαο ηε δηάζπαζε ησλ πξσηετλώλ ηνπο. Δπηπιένλ, επεξεάδνληαη ηα ξηβνζώκαηα, δηαθόπηνληαο ηε ζύλζεζε ησλ πξσηετλώλ. Όια ηα παξαπάλσ έρνπλ σο επαθόινπζν ηε δηαθνπή όισλ ησλ ιεηηνπξγηώλ θαη δηεξγαζηώλ ηνπ θπηηάξνπ θαη επνκέλσο ηελ θαηαζηξνθή ηνπ (Παλ/κην Ησαλλίλσλ, Αλνηθηά Αθαδεκατθά Μαζήκαηα Φεκείαο,2016). Σν ριώξην: Τν ζηνηρείν απηό, αλ θαη εληνπίδεηαη ζπάληα ζηε θύζε, είλαη έλα από ηα πιένλ ρξεζηκνπνηεκέλα ρεκηθά ζηνηρεία ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, θαζώο θαη ζε πνιινύο άιινπο ηνκείο. Απηό ζπκβαίλεη εμαηηίαο ηεο νμεηδσηηθήο ηνπ ηδηόηεηαο, δειαδή ηεο ηθαλόηεηάο ηνπ λα ζθνηώλεη ηνπο δηάθνξνπο κηθξννξγαληζκνύο πνπ βξίζθνληαη ζην λεξό. Οπόηε ην ριώξην, ην νπνίν ζπλήζσο παίξλνπκε κε ηε κνξθή δηνμεηδίνπ ηνπ ρισξίνπ, ρισξακηλώλ θαη θπξίσο σο ππνρισξηώδεο θαη πδξνρισξηθό νμύ, ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν απνζηείξσζεο θαη απνιύκαλζεο ηνπ λεξνύ (Ebbing, D.D 2002). Ο δηάζεκνο απζηξηαθόο θαζεγεηήο νηθνινγηθήο ρεκείαο θαη γεσρεκείαο Γξ Oto Huntsinger είπε θάπνηε:« Ο Θεόο δεκηνύξγεζε 91 ζηνηρεία, ν άλζξσπνο 15 θαη ν Γηάβνινο κόλν έλα, ην Φιώξην». Παξόιν πνπ ε άπνςε απηή θαίλεηαη θάπσο ππεξβνιηθή, θαζώο ν επηζηήκνλαο απηόο κηινύζε γηα ρεκηθνύο πνιέκνπο, δελ κπνξεί θαλείο λα ακθηζβεηήζεη ην γεγνλόο όηη ην ριώξην είλαη έλαο παξάγνληαο πξνβιεκάησλ γηα ηνλ άλζξσπν. Από ηε ζηηγκή πνπ ην ριώξην είλαη επηβιαβέο γηα ηελ πγεία ησλ νξγαληζκώλ, δηθαηνινγεκέλα θαηαηάζζεηαη ζηνπο πεξηβαιινληηθνύο ξύπνπο. Έρεη απνδεηρζεί όηη ην ριώξην ζε πνζόηεηεο κεγαιύηεξεο ηνπ 1 ιίηξνπ αλά 1000 θπβηθά κέηξα κπνξεί λα πξνθαιέζεη δηάβξσζε ηνπ δηθηύνπ, όπσο επίζεο θαη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζηνλ άλζξσπν, όρη κόλν κε ηελ πόζε, αιιά θαη κε ηελ επαθή ηνπ κε ην λεξό (Μαλνπζάθε Γ.,1999, Γθνύβαο Φ.,2003). Απηό ζπκβαίλεη, επεηδή ην ριώξην, ράξε ζηελ ηθαλόηεηα ηνπ λα δηαζπά άιιεο νπζίεο, αληηδξά κε νξγαληθέο ελώζεηο (απνζύλζεζε λεθξώλ νξγαληζκώλ, απνξξνέο νξγαληθώλ ιπκάησλ, ρώκα, ιίπε θαη έιαηα θιπ) πνπ ππάξρνπλ ζην λεξό δεκηνπξγώληαο έηζη λέεο ηνμηθέο νπζίεο, ηα νξγαλνρισξνπαξάγσγα. Απηέο νη ελώζεηο απνηεινύλ κία από ηηο πνιιέο ππνθαηεγνξίεο ησλ ηξηαινγνλνκεζαλίσλ(THM‟s), γλσζηέο θαη σο ππνπξντόληα απνιύκαλζεο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο θαξθηλνγόλεο θαη κεηαιιαμηνγόλεο νπζίεο. Τν πην ζπρλά εκθαληδόκελν θαη δηαδεδνκέλν νξγαλνρισξνπαξάγσγν είλαη ην ρισξνθόξκην ην νπνίν πξνθύπηεη από ηελ αληίδξαζε ηνπ ρισξίνπ κε ην κεζάλην, ηελ θύξηα δειαδή νξγαληθή ύιε. Δίλαη κία ηδηαίηεξα θαξθηλνγόλα νπζία, πνπ επηβεβαηώλεη ηελ ύπαξμε θαη δεκηνπξγία ηνμηθήο ύιεο ζην λεξό, κέζα από ηε ρισξίσζε. Τέινο, ζεκαληηθό είλαη λα ηνληζηεί, πσο ην ριώξην είηε κόλν ηνπ, είηε κέζα από ηελ έλσζή ηνπ κε ηελ νξγαληθή νπζία ηνπ λεξνύ, πξνθαιεί επηθίλδπλεο παζήζεηο ζηνλ άλζξσπν. Παξ‟ όια απηά, ην αλζξώπηλν γέλνο ζηηο κέξεο καο, θαίλεηαη λα αλεζπρεί πεξηζζόηεξν γηα ηηο αζζέλεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα κηθξόβηα ηνπ λεξνύ, παξά γηα ηηο εμίζνπ ζεκαληηθέο παζήζεηο από ην ριώξην, πηζαλόηαηα εμαηηίαο ηεο δηαθνξάο ζηε ζπρλόηεηα εκθάληζήο ηνπο (Φεκηθά θαη Μηθξνβηνινγηθά Δξγαζηήξηα Γνύλαξε, 2016). Σα απνξξππαληηθά: Κάζε κέξα, ζε όιν ηνλ θόζκν θαηαλαιώλνληαη ηόλνη απνξξππαληηθώλ ζηα λνηθνθπξηά. Μέρξη πξηλ 50-60 ρξόληα ηα απνξξππαληηθά ήηαλ δπλαηόλ λα δηαζπαζηνύλ ζε απιέο ελώζεηο από ηε θύζε νη νπνίεο δελ ήηαλ επηβιαβείο γη‟ απηήλ. Σηε ζπλέρεηα, όκσο, πξνζηέζεθαλ ζε απηά πεξηζζόηεξεο ρεκηθέο νπζίεο νη νπνίεο ηα θαηέζηεζαλ αβηνδηάιπηα θαη θαξθηλνγόλα. Δπίζεο, ηα θνηλά ρεκηθά πνπ πεξηέρνληαη ζε θαζαξηζηηθά ελδέρεηαη λα πξνθαινύλ θαξθίλν, πξνβιήκαηα γνληκόηεηαο, δηαβήηε θαη παρπζαξθία (Γηαλλαθόπνπινο, Hermann Fischer,1992). Μηα από ηηο ζεκαληηθόηεξεο αξλεηηθέο επηπηώζεηο πνπ δεκηνπξγνύλ ηα απνξξππαληηθά ζην πεξηβάιινλ είλαη ν επηξνθηζκόο. Με ηνλ όξν „‟επηξνθηζκόο‟‟ ελλννύκε ηελ ππέξκεηξε αύμεζε ησλ ζξεπηηθώλ νπζηώλ ζην λεξό, πνπ πξνθαιεί ηε δεκηνπξγία ελόο είδνπο επηθάιπςεο ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνύ. Τν απνηέιεζκα απηήο ηεο επηθάιπςεο είλαη όηη νη θσηνζπλζεηηθνί νξγαληζκνί δελ έρνπλ πιένλ ηε δπλαηόηεηα λα θσηνζπλζέζνπλ θαη έηζη ειαηηώλνληαη ζπζηεκαηηθά ηα πνζνζηά νμπγόλνπ ζην λεξό. Καη‟ επέθηαζε νη πδξόβηνη νξγαληζκνί, πνπ ρξεηάδνληαη νμπγόλν, πεζαίλνπλ, ε πνηόηεηα ηνπ λεξνύ ππνβαζκίδεηαη, δεκηνπξγείηαη αληζνξξνπία ζηε ρισξίδα θαη ζηελ παλίδα θαη ηέινο κεηώλεηαη ε αηζζεηηθή αμία ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο (Αδακαληηάδνπ θ.α.,2005). Μηα άιιε αξλεηηθή επίπησζε ησλ απνξξππαληηθώλ ζην πεξηβάιινλ είλαη ε βηνζπζζώξεπζε. Τα απνξξππαληηθά ζηηο κέξεο καο είλαη πνιύ δξαζηηθά ιόγσ ηεο πξνζζήθεο επηπιένλ νπζηώλ, κε απνηέιεζκα λα έρνπλ θαηαζηεί αβηνδηάιπηα, δειαδή λα κελ κπνξνύλ λα δηαιπζνύλ ζην πεξηβάιινλ. Τειηθά, κέλνπλ θαη ζπζζσξεύνληαη ζ‟ απηό γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα, πξνθαιώληαο έηζη κόιπλζε θαη αληζνξξνπία ζην νηθνζύζηεκα. Με βάζε ηα παξαπάλσ θαηαιαβαίλνπκε όηη ηα απνξξππαληηθά είλαη ηδηαίηεξα επηβιαβή γηα ην θπζηθό πεξηβάιινλ θαη θαηά ζπλέπεηα γηα ηνλ άλζξσπν.

[21]

Σν νηθηαθό-καγεηξηθό ιάδη: Σηηο κέξεο καο ην καγεηξηθό ιάδη ζεσξείηαη έλα από ηα πην ζεκαληηθά θαη πνιπρξεζηκνπνηεκέλα πξντόληα πνπ είλαη απαξαίηεην ζε θάζε ζπίηη. Απνηεινύκελν, θπξίσο, από ιηπίδηα (99%) ζε κνξθή ηξηγιπθεξηδίσλ θαη πδξνγνλάλζξαθεο. Παξά ην γεγνλόο όηη ην καγεηξηθό ιάδη είλαη θπξίαξρν βηνπνξηζηηθό αγαζό, έρεη κεγάιν αληίθηππν ζην πδάηηλν νηθνζύζηεκα ιόγσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ πδξόβησλ νξγαληζκώλ κε ηα απόβιεηα πνπ παξάγνληαη από ηελ επεμεξγαζία ηνπ. Δηδηθόηεξα, ηξηάληα εθαηνκκύξηα θπβηθά από πγξά απόβιεηα ειαηνηξηβείσλ παξάγνληαη θάζε ρξόλν ζηε Μεζόγεην ηα νπνία έρνπλ σο απνηέιεζκα ηνλ επηξνθηζκό ηνπ λεξνύ (Spandre, R., &Dellomonaco, 1996). Σν ιίπαζκα: Τν ιίπαζκα είλαη έλα πιηθό, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη από αλζξώπνπο ζε θαζεκεξηλή βάζε, θπξίσο ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο. Φξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πξνζθνξά ζηα θπηά ρξήζηκσλ ζπζηαηηθώλ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ρεκηθώλ ζηνηρείσλ. Ζ εκθάληζε ησλ ιηπαζκάησλ επέθεξε αμηνζεκείσηεο αιιαγέο ζηνλ ηξόπν δσήο ησλ αλζξώπσλ κέζα από ηελ αύμεζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, αιιά θαη κέζα από ηε ρξήζε ηνπ γηα ηελ παξαγσγή βηνθαπζίκσλ θαη βηνελέξγεηαο. Παξ‟ όια απηά, ε ζπγθέληξσζε ησλ ιηπαζκάησλ ζην λεξό έρεη πνιιέο θνξέο αξλεηηθέο επηπηώζεηο. Αξρηθά, πνιύ γλσζηό είλαη ην θαηλόκελν ηνπ επηξνθηζκνύ, εμαηηίαο ηεο επδηαιπηόηεηαο ησλ ιηπαζκάησλ (Venkataramanaug B.,2008). Δθηόο, όκσο, από ηνλ επηξνθηζκό, ηα ιηπάζκαηα κπνξνύλ λα πξνθαιέζνπλ ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ λεξνύ. Απηό ζπκβαίλεη, ζπλήζσο, επεηδή πνιιά από ηα ζπζηαηηθά ηνπο δελ κπνξνύλ, όηαλ βξίζθνληαη ζε πςειή ζπγθέληξσζε, λα ζπγθξαηεζνύλ από ην ρώκα, πεξλώληαο ζηνλ πδξνθόξν νξίδνληα θαη άξα ζην πόζηκν λεξό. Από απηό ην ζεκείν θαη κεηά, ην λεξό δελ πιήηηεη κόλν ηνπο πδξόβηνπο νξγαληζκνύο, αιιά θαη ηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν. (Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, Τκήκα Βηνινγίαο, Δξγαζηήξην Εσνινγίαο, 2000) .

ΠΔΗΡΑΜΑΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑ΢ΗΑ Τα πξσηόδσα ζηα πεηξάκαηα, πνπ πξαγκαηνπνηήζακε, απνηέιεζαλ δείθηε ύπαξμεο δσήο ζην λεξό, γη‟ απηό ζε πξώην ζηάδην έγηλε θαιιηέξγεηά ηνπο. Από ηηο κήηξεο, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ αλάπηπμε απηώλ ησλ νξγαληζκώλ ε πξώηε ήηαλ κε απηνληζκέλν λεξό ζην νπνίν είραλ πξνζηεζεί ρόξηα από ηνλ θήπν ηνπ ζρνιείνπ «Δηθόλα 1» θαη ε δεύηεξε κε λεξό από αλζνδνρείν. Δηθόλα 1: Μήηξεο αλάπηπμεο πξσηόδσσλ κε απηνληζκέλν λεξό θαη ρόξηα

Μέζα ζε ρξνληθό δηάζηεκα ηεζζάξσλ εκεξώλ κπνξέζακε λα παξαηεξήζνπκε ηνπο νξγαληζκνύο απηνύο ζην κηθξνζθόπην ηνπ ζρνιηθνύ εξγαζηεξίνπ κε ηνλ αληηθεηκεληθό θαθό ηεο κηθξόηεξεο κεγέζπλζεο (4Φ). Έγηλε ζρεκαηηθή απεηθόληζε “Δηθόλα 2” ώζηε λα επηηεπρζεί ε θαιύηεξε παξαηήξεζε θαη θαηαλόεζε ηνπ δηαρσξηζκνύ ησλ πξσηόδσσλ ζε ππννκάδεο αλάινγα κε ηνλ ηξόπν θίλεζεο ηνπο. Δηθόλα 2: Σρεκαηηθή απεηθόληζε πξσηόδσσλ

[22]

Παξαηεξήζακε δείγκαηα λεξνύ θαη από ηηο δύν κήηξεο ζην κηθξνζθόπην θαη δηαπηζηώζακε όηη ζην λεξό από ην αλζνδνρείν είρακε ιίγα πξσηόδσα θαη απηά ήηαλ θπξίσο καζηηγνθόξα, ελώ ζην απηνληζκέλν λεξό ζην νπνίν είρακε πξνζζέζεη ρόξηα βξήθακε πιήζνο πξσηόδσσλ αλάκεζα ζηα νπνία ππεξηεξνύζαλ ηα βιεθαξηδνθόξα. Δπίδξαζε ρισξίνπ ζε πξσηόδσα: Γηα λα κειεηήζνπκε ηελ επίδξαζε ηνπ ρισξίνπ ζηα πξσηόδσα πξαγκαηνπνηήζακε ζεηξά πεηξακάησλ θαη επαλαιήςεσλ κε ζθνπό ηελ επηβεβαίσζε ησλ πεηξακαηηθώλ απνηειεζκάησλ. Αξρηθά, ηνπνζεηήζακε ίζεο πνζόηεηεο λεξνύ βξύζεο θαη απηνληζκέλνπ λεξνύ ζε δέθα δνρεία (πνζόηεηα δείγκαηνο 150ml). Σηα δνρεία απηά πξνζζέζακε ίζεο πνζόηεηεο μεξώλ θύιισλ «Δηθόλα 2». Δηθόλα 2: Νεξό βξύζεο κε ρόξηα

Μεηά από ηέζζεξεηο κέξεο πήξακε δείγκαηα θαη από ηα δύν δνρεία θαη ηα παξαηεξήζακε ζην κηθξνζθόπην. Κάλακε κειέηε θιίκαθαο θαη δηαπηζηώζακε όηη ζηα δνρεία κε απηνληζκέλν λεξό ππήξραλ πάξα πνιιά πξσηόδσα κηθξνύ κεγέζνπο. Όκνηα επαλαιάβακε ηηο κεηξήζεηο ζηα δνρεία κε λεξό βξύζεο ζηα νπνία, όκσο, δελ βξήθακε θαζόινπ πξσηόδσα. Δπαλαιάβακε ηηο παξαπάλσ κεηξήζεηο κεηά από ρξνληθό δηάζηεκα πέληε επηπιένλ εκεξώλ θαη δηαπηζηώζακε όηη ζην δηάιπκα ηνπ απηνληζκέλνπ λεξνύ είρακε πάξα πνιιά πξσηόδσα κεγαιύηεξνπ κεγέζνπο από απηά πνπ είρακε παξαηεξήζεη ηηο πξνεγνύκελεο κέξεο. Απελαληίαο, ζην λεξό βξύζεο είρακε κηθξή παξνπζία πξσηόδσσλ. Μεηά από δηάζηεκα αθόκα έμη εκεξώλ επαλαιάβακε ηηο κεηξήζεηο καο θαη είδακε κείσζε ηνπ πιεζπζκνύ θαη ζηα δύν δνρεία ζπγθξηηηθά κε ηελ πξνεγνύκελε κέηξεζε, ελώ κεηά από επηά αθόκα εκέξεο παξαηεξήζακε όηη ζην δνρείν κε ην ριώξην δελ ππήξραλ δσληαλνί νξγαληζκνί θαη ζην δνρείν κε ην απηνληζκέλν λεξό είρακε κεγάιε κείσζε ηνπο. Αθνινύζσο, πξαγκαηνπνηήζακε ζηαηηζηηθή κειέηε ησλ κεηξήζεώλ καο αξρηθά γηα ηα δείγκαηα από ην δνρείν κε απηνληζκέλν λεξό θαη ρόξηα «Πίλαθαο 1» θαη αθνινύζσο γηα ηα δείγκαηα κε λεξό κε ριώξην θαη ρόξηα «Πίλαθαο 2». Πίλαθαο 1: Σηαηηζηηθή κειέηε γηα ηελ ύπαξμε δσληαλώλ πξσηόδσσλ ζε δνρείν κε απηνληζκέλν λεξό κε ρόξηα ΓΗΑΛΤΜΑ 1, 150ml απηνληζκέλν λεξό θαη μεξά ρόξηα

θαζόινπ

ιίγα

πάξα πνιιά

√

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο

√

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ελληά κέξεο Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από δεθαπέληε κέξεο Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από είθνζη δύν κέξεο

πνιιά

√ √

[23]

Πίλαθαο 2: Σηαηηζηηθή κειέηε γηα ηελ ύπαξμε δσληαλώλ πξσηόδσσλ ζε λεξό βξύζεο κε ρόξηα ΓΗΑΛΤΜΑ 2, 150ml λεξό βξύζεο θαη μεξά ρόξηα

θαζόινπ

ιίγα

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ελληά κέξεο Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από δεθαπέληε κέξεο

√

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από είθνζη δύν κέξεο

√

πνιιά

πάξα πνιιά

√ √

Τα πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα επηβεβαίσζαλ όηη ε ύπαξμε ηνπ ρισξίνπ δελ επλνεί ηελ παξνπζία πξσηόδσσλ. Γηαπηζηώζακε όηη ε αλάπηπμε ησλ νξγαληζκώλ ζην λεξό κε ριώξην είλαη πνιύ πην αξγή ζε ζρέζε κε ην λεξό ρσξίο ριώξην· θάηη πνπ επηβεβαηώλεη ηνλ ιόγν ρισξίσζεο ηνπ πόζηκνπ λεξνύ. Δπίζεο, ε κείσζε ηνπ πιεζπζκνύ ηνπο θαη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο κεηά ην πέξαζκα πνιιώλ εκεξώλ είλαη ινγηθή, αθνύ ηα πξσηόδσα σο κέιε ηεο κηθξνπαλίδαο θαη ηεο κεηνπαλίδαο έρνπλ σο ηξνθή ηα κνλνθύηηαξα ή λεκαηνεηδή θύθε, ηα βαθηήξηα θαη ηνπο κηθξνκύθεηεο. Ζ ηξνθή απηή κε ην πέξαζκα αξθεηώλ εκεξώλ κεηώζεθε, νπόηε ρσξίο ηξνθή ηα πξσηόδσα δελ κπόξεζαλ λα επηβηώζνπλ. Δπίδξαζε καγεηξηθνύ ιαδηνύ ζε πξσηόδσα: Γηα ηε κειέηε ηεο επίδξαζεο καγεηξηθνύ ιαδηνύ ζε πξσηόδσα επηιέμακε λα πξνζζέζνπκε δηαθνξεηηθέο πνζόηεηεο ιαδηνύ ζε 40ml απηνληζκέλν λεξό κε ρόξηα ζην νπνίν είρακε παξαηεξήζεη κεγάιν αξηζκό πξσηόδσσλ. Τα απνηειέζκαηα ησλ παξαηεξήζεώλ καο θαίλνληαη ζηνλ “Πίλαθα 3”. Πίλαθαο 3: Σηαηηζηηθή κειέηε γηα ηελ επίδξαζε καγεηξηθώλ ειαίσλ ζε πξσηόδσα ΓΗΑΛΤΜΑ 3, 40ml απηνληζκέλν λεξό κε δσληαλά πξσηόδσα

θαζόινπ

ιίγα

πνιιά

πάξα πνιιά

√

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο κε 1ml ιάδη Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο κε 2ml ιάδη Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 3ml ιάδη Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 5ml ιάδη

√

√

√

Τα απνηέιεζκα ησλ κεηξήζεώλ καο απέδεημαλ όηη ε πνζόηεηα ησλ πξσηόδσσλ δελ κεηώλεηαη κε ηελ πξνζζήθε κηθξήο, αιιά ππνινγίζηκεο πνζόηεηαο καγεηξηθνύ ειαηνιάδνπ. Μάιηζηα παξαηεξήζακε όηη ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο ηα πξσηόδσα ήηαλ εγθισβηζκέλα κέζα ζε ζηαγόλεο ιαδηνύ, αιιά είραλ ζπλερή θαη έληνλε θίλεζε. Δπίζεο, πξνζζέζακε ηηο παξαπάλσ πνζόηεηεο ιαδηνύ ζε 40ml λεξό από αλζνδνρείν. Τα απνηειέζκαηα ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ ήηαλ επαξθή, γηα λα βγάινπκε ζπκπέξαζκα. Δπίδξαζε ιηπάζκαηνο ζε πξσηόδσα: Γηα ηε κειέηε ηεο επίδξαζεο ιηπάζκαηνο ζε πξσηόδσα επηιέμακε λα πξνζζέζνπκε δηαθνξεηηθέο πνζόηεηεο ιηπάζκαηνο ζε 40ml απηνληζκέλν λεξό κε ρόξηα ζην νπνίν είρακε παξαηεξήζεη κεγάιν αξηζκό πξσηόδσσλ. Τα απνηειέζκαηα ησλ παξαηεξήζεώλ καο θαίλνληαη ζηνλ “Πίλαθα 4”. Πίλαθαο 4: Σηαηηζηηθή κειέηε γηα ηελ επίδξαζε ιηπάζκαηνο ζε πξσηόδσα Γηάιπκα 4, 40ml απηνληζκέλν λεξό κε δσληαλά πξσηόδσα

θαζόινπ

Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο

√

ιίγα

πνιιά

[24]

πάξα πνιιά

κε 1ml ιίπαζκα Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο κε 2ml ιίπαζκα Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 1ml ιίπαζκα Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 2ml ιίπαζκα

√ √

√

Σε θάζε πεξίπησζε ην απνηέιεζκα ήηαλ αξλεηηθό γηα ηελ ύπαξμε δσληαλώλ νξγαληζκώλ. Σπκπεξαίλνπκε όηη ην ιίπαζκα δξα αξλεηηθά ζηα κέιε ηεο κηθξνπαλίδαο θαη ηεο κεηνπαλίδαο. Δπίζεο, πξνζζέζακε ηηο παξαπάλσ πνζόηεηεο ιηπάζκαηνο ζε 40ml λεξό από αλζνδνρείν. Τα απνηειέζκαηα θαη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ ήηαλ επαξθή, γηα λα βγάινπκε ζπκπέξαζκα. Δπίδξαζε απνξξππαληηθνύ ζε πξσηόδσα: Όκνηα έγηλε ε κειέηε ηεο επίδξαζεο απνξξππαληηθνύ ζε πξσηόδσα. Πξνζζέζακε δηαθνξεηηθέο πνζόηεηεο απνξξππαληηθνύ ζε 40ml απηνληζκέλν λεξό κε ρόξηα ζην νπνίν είρακε παξαηεξήζεη κεγάιν αξηζκό πξσηόδσσλ. Τα απνηειέζκαηα ησλ παξαηεξήζεώλ καο θαίλνληαη ζηνλ “Πίλαθα 5”. Πίλαθαο 5: Σηαηηζηηθή κειέηε γηα ηελ επίδξαζε απνξξππαληηθώλ ζε πξσηόδσα ΓΗΑΛΤΜΑ 5, 40ml απηνληζκέλν λεξό κε δσληαλά πξσηόδσα Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο κε 1ml απνξξππαληηθό Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από ηέζζεξεηο κέξεο κε 2ml απνξξππαληηθό Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 1ml απνξξππαληηθό Μέζνο όξνο κεηξήζεσλ κεηά από νθηώ κέξεο κε 2ml απνξξππαληηθό

θαζόινπ

ιίγα

πνιιά

πάξα πνιιά

√

√ √

√

Σε θάζε πεξίπησζε ην απνηέιεζκα ήηαλ αξλεηηθό ζηελ ύπαξμε δσληαλώλ νξγαληζκώλ. Σπκπεξαίλνπκε όηη ηα απνξξππαληηθά δξνπλ αξλεηηθά σο πξνο ηελ ύπαξμε πξσηόδσσλ. Δπίζεο, πξνζζέζακε ηηο παξαπάλσ πνζόηεηεο απνξξππαληηθνύ ζε 40ml λεξό από αλζνδνρείν. Τα απνηειέζκαηα θαη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε δελ ήηαλ επαξθή, γηα λα βγάινπκε ζπκπέξαζκα.

΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ Σηόρνο ηεο παξνύζαο έξεπλαο είλαη ε πεηξακαηηθή κειέηε ηεο επηθηλδπλόηεηαο νπζηώλ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο ξππαληέο ησλ πδάησλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο θαιιηεξγήζακε θαη κειεηήζακε ζην ζρνιηθό εξγαζηήξην πξσηόδσα ηα νπνία θαη ρξεζηκνπνηήζακε σο δείθηε γηα ηελ ύπαξμε δσήο ζην λεξό. Αθνινύζσο, ειέγμακε κέζσ πεηξακάησλ ηέζζεξα πιηθά από ηελ θαζεκεξηλόηεηά καο: ην ριώξην, ην νηθηαθό ιάδη, ηα ιηπάζκαηα θαη ηα απνξξππαληηθά. Παξαηεξήζακε ηελ επίδξαζε ησλ παξαπάλσ νπζηώλ ζηνπο κηθξννξγαληζκνύο πνπ είρακε θαιιηεξγήζεη θαη θαηαγξάςακε ηηο αιιαγέο ζηνλ πιεζπζκό ηνπο κε κεηξήζεηο θιίκαθαο. Γηα θάζε πηζαλό ξππαληή κειεηήζακε ηελ επίδξαζή ηνπ ζε ζρέζε κε ηελ πνζόηεηα πνπ έρεη δηαθύγεη ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ θαη κε ην ρξόλν δξάζεο.

Tα πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα απέδεημαλ όηη ην ριώξην, ην ιίπαζκα θαη ηα απνξξππαληηθά κείσζαλ ηνλ αξηζκό ησλ πξσηόδσσλ. Όζνλ αθνξά ζην ριώξην θαη ηα απνξξππαληηθά, κπνξνύκε λα πνύκε πσο ήηαλ αλακελόκελν ην απνηέιεζκα, αθνύ ηα ζπζηαηηθά ηνπο δελ επλννύζαλ ηελ αλάπηπμε ησλ κηθξννξγαληζκώλ. Τν παξάμελν, όκσο, ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ησλ ιηπαζκάησλ, ηα νπνία εμαθάληζαλ όινπο ηνπο κηθξννξγαληζκνύο, ελώ πεξηκέλακε ην αληίζεην. Δπίζεο, θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ καγεηξηθώλ ειαίσλ ηα απνηειέζκαηα δελ ήηαλ ηα αλακελόκελα, θαζώο δελ απνδείρηεθε ε παξνπζία ηνπο λα επεξεάδεη ηνλ πιεζπζκό ησλ πξσηόδσσλ. Τν θύξην ζπκπέξαζκα είλαη πσο απηνί νη ξύπνη, είηε άκεζα, είηε κε ην ζρεκαηηζκό άιισλ ελώζεσλ, κπνξνύλ λα βιάςνπλ ηνπο κηθξννξγαληζκνύο θαη θαη‟ επέθηαζε ηνλ άλζξσπν, γη‟ απηό θαη είλαη έλα ζέκα πνπ ρξήδεη ηεο πξνζνρήο καο.

[25]

ΔΤΥΑΡΗ΢ΣΗΔ΢ Θα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηελ θαζεγήηξηα Βηνινγίαο ππεύζπλε ηνπ 1 νπ ΔΚΦΔ Ζξαθιείνπ Κξήηεο Dr Διεπζεξία Φαλνπξάθε γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηα θαη θαζνδήγεζε ηόζν ζηελ παξνρή ηνπ απαξαίηεηνπ εξγαζηεξηαθνύ εμνπιηζκνύ όζν θαη γηα ηηο ππνδείμεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλάο καο. Δπίζεο, επραξηζηνύκε ηελ θαζεγήηξηα Xεκείαο θ. Δ. Κνξαθάθε γηα ηελ ηειηθή δηακόξθσζε ηνπ θεηκέλνπ θαη ηελ θαζνδήγεζή ηεο θαζ‟ όιε ηε δηάξθεηα εθπόλεζεο ηεο εξγαζίαο καο Θα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε θαη ηελ θ. Μ. Κπξηαθάθε γηα ηελ Φηινινγηθή επηκέιεηα ηνπ θεηκέλνπ. Τέινο ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηελ εηαηξεία «Πιαζηηθά Κξήηεο» γηα ηελ ρνξεγία ηνπο.

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Βνύζηηλνο Γ., Καθιάλεο Γ., Κνζκάο Κ., Σνύηζαο Κ.,(2013). Γηαρείξηζε Φπζηθώλ Πόξσλ Β ηάμεο γεληθνύ Λπθείνπ 119-125. Αδακαληηάδνπ ΣΜ.,Γεσξγαθάηνπ Μ., Παπηηδάθεο Φ., Λαθθα Λ. (2005), Ληνδάθεο Σ., Γάθεο Γ.

(2003), Φεκεία Β Λπθείνπ γεληθήο παηδείαο – Δξγαζηεξηαθόο νδεγόο, (θεθ. 2. ζει 53-55) ΑΘΖΝΑ, ΥΠΔΠΘ. Θενδσξόπνπινο Γ., Θενδσξόπνπινο Π., Κάιιεο Α. (1999), Φεκεία Β Λπθείνπ γεληθήο παηδείαο – Βηβιίν καζεηή, (θεθ. 5. ζει 126-128) ΑΘΖΝΑ, ΥΠΔΠΘ. Γηαλλαθόπνπινο Νηθόιανο, Ννηαξάο Γ., Φισξεληίλ Ν., Φαηδεγεσξγίνπ Οι. (2005). Βηνινγία γεληθήο παηδείαο Γ ηάμεο γεληθνύ Λπθείνπ 11-12.

Spandre, R.,&Dellomonaco, G. (1996). Polyphenols pollution by olive millwaste waters, TUSCANY, ITALY.Journal of Environmental Hydrology, 4, 1-13.

Ebbing, D.D., Gammon, S.D., Γεληθή Φεκεία 6ε έθδνζε, κεηάθξαζε Ν. Κινύξα, Δθδόζεηο Π. Τξαπιόο, Αζήλα 2002. Μαλνπζάθε Γ.(1999), "Χεκηθόο θαη Βηνινγηθόο πόιεκνο", εθδόζεηο Παηάθε Γθνύβαο Φ. (2003),"Βηνινγηθόο θαη Χεκηθόο Πόιεκνο", Δθδόζεηο Κάθηνο University of Georgia, College of Agricultural and Environmental Studies: Plant Analysis Handbook Venkataramanaug B. (2008) New York Times: Rapid Growth Found in Oxygen-Starved Ocean "Dead Zones", 14/08/2008 Γηθηπαθνί ηόπνη: http://www.rofilters.com/%CE%B1%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%B1/chlorio.html Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%BB%CF%8E%CF%81%CE%B9%CE%BF2Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ, Αλνηθηά Αθαδεκατθά Μαζήκαηα Φεκείαο, Γεληθή κηθξνβηνινγία. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1151, Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 Φεκηθά θαη Μηθξνβηνινγηθά εξγαζηήξηα Γνύλαξε. http://www.waterlabs.gr/yliko/chlorine_byproducts.pdf .Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο:2016 Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, Τκήκα Βηνινγίαο, Δξγαζηήξην Εσνινγίαο(2000). http://www.bio.auth.gr/river/river/theory/unit4/chapter5.htm#5.7.Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 http://www.auro.gr/index.php?act=viewProd&productId=13. Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 http://www.foodbites.eu/j15/el/food-market/eco-bites/842-2012-03-27-19-19-18 Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AF%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1 Ζκεξνκελία πξνζπέιαζεο :2016

[26]

Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΜΑ΢ ΕΚΔΡΟΜΗ Χτισ 21/4/2016 θ περιβαλλοντικι ομάδα πραγματοποίθςε επίςκεψθ ςτο ΞΥΕ Λεράπετρασ. Σι παρακάτω φωτογραφίεσ είναι από τισ δράςεισ που ζγιναν ςτα πλαίςια τθσ επίςκεψθσ αυτισ.

[27]

Γ. Φφλλο εργαςίασ 1 Ψα πρωτόηωα είναι μονοκφτταροι ευκαρυωτικοί οργανιςμοί . Σι οργανιςμοί του βαςιλείου αυτοφ διακζτουν δομζσ ι μθχανιςμοφσ που βοθκοφν ςτθν κίνθςθ τουσ. Θ αμοιβάδα δθμιουργεί κυτταροπλαςματικζσ προεκβολζσ , τα ψευδοπόδια.

1. Ψοποκετιςτε ςτο κζντρο τθσ αντικειμενοφόρου πλάκασ μια ςταγόνα νερό από τον πυκμζνα του δοχείου.

2. Ψοποκετιςτε τθν καλυπτρίδα με προςοχι, για να μθ δθμιουργθκοφν φυςαλίδεσ.

3. Υαρατθριςτε το ςκεφαςμα ςτο μικροςκόπιο με μικρι μεγζκυνςθ.

4. Πε τθ βοικεια ποιων δομϊν κινοφνται οι μικροοργανιςμοί που παρατθριςατε;

A. Ρα ςχεδιάςετε το πιο χαρακτθριςτικό μονοκφτταρο οργανιςμό που παρατθριςατε.

Πεγεκυντικι ικανότθτα προςοφκάλμιου: Πεγεκυντικι ικανότθτα αντικειμενικοφ: Ψελικι μεγζκυνςθ παραςκευάςματοσ:

B. Πε τθ βοικεια ποιϊν δομϊν ι μθχανιςμϊν κινοφνται οι οργανιςμοί που παρατθριςατε;

Γ. Ρα ςυςχετίςετε τουσ μικροοργανιςμοφσ που βλζπετε ςτισ διαφάνειεσ με αυτοφσ που παρατθριςατε ςτο μικροςκόπιο.

[28]

Δ. Φφλλο εργαςίασ 2 Υαρατιρθςθ φπαρξθσ ηωισ (πρωτόηωα )που ζχουν αναπτυχκεί ςε δοχείο με απιονιςμζνο νερό ςτο οποίο ζχουν τοποκετθκεί χόρτα .

1. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το αρχικό διάλυμα. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τα τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

2. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 1. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

3. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 2. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

4. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 3. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα . Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

5. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 4. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

6. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 5. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία.

7. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 6. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψον πίνακα τον ςυμπλθρϊνετε με τισ ενδείξεισ: κακόλου, λίγα, πολλά, πάρα πολλά. Υίνακασ Αρχικό διάλυμα

Διάλυμα1

Διάλυμα2

Διάλυμα3

Διάλυμα4

θ

1 μζτρθςθ θ 2 μζτρθςθ θ 3 μζτρθςθ θ 4 μζτρθςθ

Ηωγραφίςτε τθν μορφι των πρωτόηωων που είδατε ςε κάκε πείραμα: Αρχικό διάλυμα

Διάλυμα1

Διάλυμα2

Διάλυμα3

Διάλυμα4

Διάλυμα5

Διάλυμα6

[29]

Διάλυμα5

Διάλυμα6

Ε. Φφλλο εργαςίασ 3 Υαρατιρθςθ φπαρξθσ ηωισ (πρωτόηωα )που ζχουν αναπτυχκεί ςε δοχείο ανκοδοχείου.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το αρχικό διάλυμα. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τα τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 1. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 2. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 3. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα . Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 4. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 5. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 6. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψοποκετιςτε ςτθν αντικειμενοφόρο πλάκα δείγμα από το διάλυμα 6. Ξαλφψτε με τθν καλυπτρίδα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Πετριςτε και καταγράψτε τθν φπαρξθ ηωισ. Χυμπλθρϊςτε τον πίνακα. Επαναλάβετε άλλεσ τρεισ φορζσ τθν διαδικαςία. Ψον πίνακα τον ςυμπλθρϊνετε με τισ ενδείξεισ: κακόλου, λίγα, πολλά, πάρα πολλά. Υίνακασ Αρχικό Διάλυμα1 Διάλυμα2 Διάλυμα3 Διάλυμα4 Διάλυμα5 διάλυμα θ 1 μζτρθςθ θ 2 μζτρθςθ θ 3 μζτρθςθ θ 4 μζτρθςθ

Ηωγραφίςτε τθν μορφι των πρωτόηωων που είδατε ςε κάκε πείραμα: Αρχικό διάλυμα

Διάλυμα1

Διάλυμα2

Διάλυμα3

Διάλυμα4

Διάλυμα5

Διάλυμα6

Διάλυμα7

[30]

Διάλυμα6

Διάλυμα7

Θ εργαςία αυτι χωρίηεται ςε δφο μζρθ: Ψο πρϊτο μζροσ (ςελίδεσ 4-12) ζχει να κάνει με τισ «Λςτορίεσ του Ρεροφ» και το δεφτερο (ςελίδεσ 13-26) με τθν «Χθμεία του Ρεροφ» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1:

Ε΢ΩΦΩΟΟΣ, ΦΩΨΣΓΦΑΦΛΑ ΑΥΣ ΦΣΔΕΟΕ

Σελίδα 2:

Θ ΥΕΦΛΒΑΟΟΣΡΨΛΞΘ ΣΠΑΔΑ

Σελίδα 3:

ΕΥΛΧΞΕΨΘ ΧΨΣ ΠΣΩΧΕΛΣ ΡΕΦΣΩ ΧΨΘ ΟΕΠΕΧΣ ΞΩΥΦΣΩ ΧΨΛΧ 3/4/16

ο

1 ΜΕΡΟ΢ «Ι΢ΣΟΡΙΕ΢ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ» Σελίδα 4:

1. ΟΛΠΡΘ ΞΣΩΦΡΑ

Σελίδα 5:

2. ΠΣΡΘ ΒΦΣΡΨΘΧΛΣΩ

Σελίδα 6

:

Σελίδεσ 7-8: Σελίδα 9:

3. ΔΦΑΞΣΟΛΠΡΕΧ 4. Σ ΠΕΓΑ ΑΟΕ΢ΑΡΔΦΣΧ ΞΑΛ Σ ΠΩΚΣΧ ΨΣΩ ΑΚΑΡΑΨΣΩ ΡΕΦΣΩ 5. ΟΛΠΡΘ ΥΟΑΧΨΘΦΑ

Σελίδεσ 10-11:

6. ΧΦΕΡΨΣΡΘ

Σελίδα 12:

7. ΒΣΩΟΛΧΠΕΡΣ ΑΟΩΡΛ ,ΨΩΟΛΧΣΧ

Ο

2 ΜΕΡΟ΢ «ΧΗΜΕΙΕ΢ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ» Σελίδεσ 13-18:

ΥΕΦΛΒΑΟΟΣΡΨΛΞΣΛ ΦΩΥΣΛ

Σελίδα 13:

Ειςαγωγι

Σελίδεσ 13-14:

Α. ΨΣ ΧΟΩΦΛΣ ΧΨΣ ΡΕΦΣ

Σελίδα 15:

Β. ΨΑ ΑΥΣΦΦΩΥΑΡΨΛΞΑ ΧΨΣ ΡΕΦΣ

Σελίδα 16:

Γ. ΨΣ ΣΛΞΛΑΞΣ ΠΑΓΕΛΦΛΞΣ ΟΑΔΛ ΧΨΣ ΡΕΦΣ

Σελίδα 17:

Δ. ΨΣ ΟΛΥΑΧΠΑ ΧΨΣ ΡΕΦΣ

Σελίδα 18:

Ε. ΦΩΧΦΣΦΛΞΣ ΑΟΑΧ- ΕΩΨΦΣΦΛΧΠΣΧ

Σελίδα 19:

ΧΘΠΛΞΘ ΑΡΑΟΩΧΘ ΡΕΦΣΩ ΔΛΞΨΩΣΩ ΩΔΦΕΩΧΘΧ ΞΑΛ ΡΕΦΣΪ ΑΟΠΩΦΣΩ ΥΣΨΑΠΣΩ

Σελίδεσ 20-31:

ΥΑΦΑΦΨΘΠΑ

Σελίδεσ 20-26:

Α. ΕΦΓΑΧΛΑ ΥΣΩ ΥΑΦΣΩΧΛΑΧΨΘΞΕ ΞΑΛ ΒΦΑΒΕΩΨΛΞΕ ΩΧ Θ ΥΛΣ ΥΦΩΨΣΨΩΥΘ ΧΨΣΡ ο

ΨΣΠΕΑ ΨΘΧ ΧΘΠΕΛΑΧ ΧΨΣ 5 ΥΑΡΕΟΟΘΡΛΣ ΠΑΚΘΨΛΞΣ ΧΩΡΕΔΦΛΣ ΕΥΛΧΨΘΠΘΧ ΞΑΛ ΨΕΧΡΣΟΣΓΛΑΧ ACSTAC .

[31]

Σελίδα 27:

Β. Θ ΥΕΦΛΒΑΟΟΣΡΨΛΞΘ ΠΑΧ ΕΞΔΦΣΠΘ

Σελίδα 28:

Γ. ΦΩΟΟΣ ΕΦΓΑΧΛΑΧ 1

Σελίδα 29:

Δ. ΦΩΟΟΣ ΕΦΓΑΧΛΑΧ 2

Σελίδα 30:

Ε. ΦΩΟΟΣ ΕΦΓΑΧΛΑΧ 3

Σελίδεσ 31-32: Σελίδεσ 33:

ο

ο

ο

ΥΕΦΛΕΧΣΠΕΡΑ Διευκφνςεισ ςτο διαδίκτυο με τισ δράςεισ των μακθτϊν, Υθγζσ

[32]

Βίντεο με τισ δράςεισ των μακθτϊν ζχει αναρτθκεί ςτθν διεφκυνςθ: https://www.youtube.com/watch?v=VcXHSMgMhe4

Ψο πρϊτο τεφχοσ του περιοδικοφ με κζμα «Πφκοι του Ρεροφ» ζχει αναρτθκεί ςτθν διεφκυνςθ: http://issuu.com/korakaki/docs/tales_of_water_final.docx/1

Υθγζσ : [1] http://cemantron-anastasia.blogspot.gr/ και πλθροφορίεσ από τον θγοφμενο Χριςτόφορο τθσ Πονισ

[2] http://kpe-kastor.kas.sch.gr/limnology/schools/1gym_triandria/LIMNH/alles.htm [3] http://helleniclegion.blogspot.gr/2012/03/blog-post_6015.html

[4] https://el.wikipedia.org/wiki [5] Υεριγραφζσ κ.Δθμιτρθ Υαραςφρθ Χυνταξιοφχου εκπαιδευτικοφ από τα Ηωνιανά [6] www.520greeks.com/sights/voylismeno-aloni-stin-tyliso/ [7] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AF%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1 https://www.elke.teicrete.gr/LinkClick.aspx?fileticket=cL8V61J_rfc%3D&tabid=670 http://www.bio.auth.gr/river/river/theory/unit4/chapter5.htm#5.7

Η τελικι επεξεργαςία ζγινε από τθν Ελ. Κορακάκθ

[33]