L«¢o S¡NlZ Krishi Jagran-Bengali
Year 2
Issue 6
June 2017 Rs. 35/-
L«oL®cl j‰m¡®bÑ, Bjl¡ R¢s®u ®N¡V¡ ®c®n www.krishijagran.com
WB
+91 9891 405 403
®hh£ LZ °h‘¡¢eL fÜ¢a®a Asql Q¡o
04
Evph, ¢p®ej¡ l¡æ¡Ol, ®Mm¡ l¡S¢e¢a l¡¢ngm, p¡üÉ A®ˆl ®Mm¡ q¡l¡®e¡ ¢ce Me¡l hQe ¢h®no pwh¡c
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o®rœ
08
এ °h ফসল
। :
? আউশ
, ,
,
,
।
,
,
সব
। আউশ
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o®rœ
খড় – । বছর
09
, চট ও ও
পচন হয় । এই সব হয় । এই ৩– ২ – ২ ও
ও
,
।
,
·
ও ও
, একই
। এ
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
। এর
! । www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o®rœ
10
®f¡L¡ ¢Qe¤e S¡
S¡h®f¡L¡ B
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o®rœ
11
সফল
pw
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
12
L«¢o®rœ
X : f¢l®a¡o i–¡Q¡kÑ
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
Subscribe KRISHI JAGRAN & AGRICULTURE WORLD Magazine India's Largest circulated Agri Rural family magazine recognized by Limca Book of Records. The only magazine published in 12 languages, reaching 22 to states through 23 editions. The Magazine is having a combined readership of nearly one crore. Subscribe and enter to this exclusive group. Published in English, Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Telugu, Bengali, Assamese, Odia, Tamil & Malayalam.
Single Copy ‐ Rs.35/‐ Year
For Online subscription of Krishi Jagran and Agriculture World. http:// subscription. krishijagran.com/
Bank Account Details: Federal bank Limited,Hauzkhas Main Market, New Delhi-16 Account No. 19800200000836 IFSC- FDRL0001980 Paytm No.-9654193353
Rate (Rs.)
Three Years Five Years Ten Years Life (15 years)
420/840/1,260/2,100/4,200/6,300/-
Year
Rate (Rs.)
One Year Two Years Three Years Five Years Ten Years Life (15 years)
840/1,680/2,520/4,200/8,400/12,600/-
One Year
380/700/1,000/1,500/2,500/3,000/-
800/1,500/2,200/3,600/7,000/10,000/-
14
L«¢o fËhå
ফসল
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
15
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
16
ফলন ['০০০ টন]
p¡m ২০০০-০১
৩৫.৩
৮৮.৩
২০১০-১১
৮৮.৬
৩৫২.৩
২০১২-১৩
১০৫.৬
৪১৬.৮
২০১৩-১৪
১২৮.৭
৫২২.৪
১০.০৪ ৪.৪৩ ২.৪০ ১.৩৪ ৮১.৯৭ ৩৭৫.৬৭ ০.১৪ ১৭.৬৭ ২.৭৩ ১৯৭.৮৯ ৭.৩৭ Source : Value added products of maize [ Quality protein maize & baby corn] by Asha Kawatra & Salil Sehgal, 2007. Nat. Conf. on “Double maize production” organized by IFFICO Foundation, ICAR,DMR & IFFCL, New Delhi, May 8 & 9 , 2007
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
18
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
L«¢o fËhå
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
19
ফলন:
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
20
°h¶∙¡¢eL fÜ¢a®a Asql X¡m Q¡o f¡bÑ c¡p, X: ¢hj¡e ®c, pSu q¡S¡l£ Hhw X: jeªÈu cJ
¢n¢nð£N¡œ£u M¡cÉnpÉ…¢ml jdÉ Asql HL¢V AeÉaj E¢áS f¡Ë¢Ve pjܪ f¡ËQ£eaj Se¢fuË X¡pnpÉz1951 p¡m ¢hMÉ¡a ¢h‘¡e£ hÉ¡¢imi i¡lahoÑ Hl °h¢QœÉ mrÉ LlC ¢pÜ¡¿¹ Hp¢Rme i¡lahoÑC Asqll B¢c Evf¢šÙÛ¡eez k¢cJ Evf¢šÙÛ¡e ¢eu ¢h¢iæ ja¡ja BR,ab¡¢f 1980 p¡m ¢h‘¡e£ iÉ¡e X¡l jÉ¡pe àÉbÑq£e i¡h a¡l ¢pÜ¡¿ ¹hm¢Rme i¡lahoÑC Asqll f¡Ëb¢jL Evf¢šÙÛ¡e Hhw B¢éL¡ Efjq¡cn qm ¢àa£u Evf¢šÙÛ¡ezf¢ªbh£l f¡Ëu pjÙ ¹Eo∙ Hhw e¡a¡n£a¡o∙ A’mC Hl Q¡o qu b¡Lz f¡hÑaÉ ¢œfl¤¡l EfS¡a£ Awnl SeNel L¡R Asqll ö¢V phS£ ¢qp¡h ¢hno pj¡cªaz haÑj¡e Ae¤fS¡a£l m¡Lcl L¡RJ phS£ ¢qp¡h Asqll ö¢Vl fQËme h¢ªÜ f¡μRzX¡m ¢qp¡h i¡lahoÑl ph l¡SÉC ¢L¿ ¥¹Hl Lcl BRz zaäm¥ S¡a£u gpml f¢lfl§L f¡Ë¢Ve kje m¡C¢pe J ¢jb£J¢ee Bjl¡ Asql bL fu b¡¢Lz¢œfl¤¡l A¢dL¡wn m¡LSeC B¢joi¡S£ a¡C f¡Ëe£S f¡Ë¢Vel ¢eiÑln£ma¡ AeL hn£z¢L¿ ¥¹ j¡b¡¢fR¥ fË¡e£S fË¡¢Vel SeÉ k MlQ a¡ ¢L¿¹¥ E¢áS fË¡¢Vel a¥me¡u AeL hn£z pjÙ Û¢LR¥ ¢hhQe¡u cM¡ k¡μR k¢c Bjl¡ aä¥m S¡a£u M¡cÉnpÉl p‰ X¡mS¡a£u M¡cÉnpÉl ¢jme L¡e M¡cÉ °al£ L¢l a¡l °S¢hL jm§É AeL hn£z phS£ ¢qp¡h Asqll L¡Qy¡ ö¢Va AeÉ¡eÉ jVll a¥me¡u 10 …e hn£ gÉ¡V , 5 …e hn£ M¡cÉfË¡e ¢iV¡¢je - H J 3 …e hn£ M¡cÉfË¡e ¢iV¡¢je ¢p p‰ ¢h¢iæ d¡a ¥AeL hn£ b¡Lz
Asql X¡m n®oÉl f¢l¢Q¢a
A s ql N¡R¢V M¡s ¡ , B w¢n L M¡s ¡ J Rs¡e¡ üi ¡hl qu b¡L zN¡Rl L ¡ä ¢V L ¡ùm ,¢a e f¡a ¡kš ¤² (V¡ÊC g ¢m uV) H hw k±¢NL fËL «¢ a lzA s ql N¡Rl j§m ¢n L s j¡¢Vl A eL Ni £l fË hn L l b¡L , p¡d¡lea H L hoÑS £h£ N¡Rl E μQa ¡ 0.05 ¢jV¡l bL 2.50 ¢jV¡l fkÑÉ ¿¹ qu b¡L ¢L ¿ ¹ hý¥h oÑS £h£ A s ql N¡Rl E μQa ¡ 2.50 ¢jV¡l bL 4 .0 ¢jV¡l fkÑÉ ¿ ¹ qa f ¡l k¢cJ N¡R¢V H L hoÑS £h£ e¡ hý¥h oÑS £h£ a ¡ ¢eiÑl L l B jl¡ ¢L i ¡h H l hÉhq¡l L l¢R a ¡l E f lzQ¡o L l¡ A s ql A hn É h£l¦v n ËZ £l N¡R, üÒf ju¡c£ A s ql S ¡a hoÑS £¢h h£l¦v ¢qp¡h NZÉ L l¡ quz A s ql Q¡ol pju fËb j A hÙ Û¡ u N¡Rl h¡s A eL V¡ L j b¡L m J N¡Rl 4 bÑ -10j f hÑp ¢¾c bL n ¡M¡ NS ¡uz z A s ql N¡Rl L ¢Q n¡M¡l L ¡ä l Ef l ¢n l¡l eÉ¡u L ¡e¡L «¢ a cM¡u H hw pr l¡j Y¡L ¡ b¡L z A s qll fdË¡ e ¢nL s hn n š ² , L ¡ù¡m , S ¡a i c 30-90 p;¢j; f kÑ¿ ¹m ð¡ qu z f ¡nÑÄ ¢n L s 60-90 p:¢j: H m ¡L ¡ fkÑ¿ ¹R s ¡a f ¡lz ¢n L s l A hc¨Ñ N¡m¡L ¡l H hw q¡mL ¡ N¡m¡f £ lP H l qu , p¡d¡lea … μR A hÙ ¡Ûu f Ëd ¡e j§ m l E f l A hÙ ¡Ûe L lzf ¡a ¡ ¢a e g m L k¤š ², f r m z f œ cä l N¡s¡u pwk¢¤š ²Ù Ûm g ¡m ¡ cM¡uz f œ g m L l lP q¡mL ¡ bL N¡t phS ¤z f פf ¢heÉ¡p A ¢eua , f ¤×f cä R¡V zf ¤×f j¾S l£l E f l p¡d¡lea cC¤¢ V g m ¥ H L pwN g ¥V z cf¤ ¤l l ¢cL ka g m¥ g ¥V ¢hL ¡m a a V¡ g ¥V e¡zg ¥m S ¡a i c ¢h¢i æ lw H l qu b¡L ,kje q¡m L ¡ qm¤c ,N¡t qm ¤c ,L jm ¡,m ¡m B h¡l L Me¡ qm¤ cl Ef l m ¡m m ¡m R¡f zg¥m cMa A eL V¡ fËS ¡f ¢a l ja ,B L ¡l -2,4 -2,9 p,¢j, f¤w L n l - 10¢V (9+ 1) ö ¢V p¡dlea 4 - 10 p,¢j mð¡ qu b¡L ,f ¢Ëa ¢V ö ¢V ¢h¢i æ lw H l qu b¡L ,kje q¡m L ¡ phS ¤ ,N¡t phS ¤, h¡c¡j£ ,B h¡l L Me¡ ph¤S l E f l h¡c¡j£ R¡fzö ¢Vl no f¡Ë¿ ¹f ¡M£l W¡yV l ja h¡L y¡ cM¡u H hw b¡L ¡u b¡L ¡u A hÙ Û¡ e L lzjOm ¡ B hq¡J u¡ H hw hª¢ øl ¢ce g ¥m g ¥V m ö ¢V L j b¡L A bÑ¡ v g ¥ m l f l¡N pwk¡N hÉqa quz f Ë¢ a ¢V ö ¢Va 2 -8 ¢V h£S b¡L , h£S l lw S ¡a i c ¢h¢i æ qu,kje p¡c¡,q¡m L ¡ h¡c¡j£, N¡t h¡c¡j£,j¡Mel ja ,A bh¡ a ¡j¡V m¡m /L ¡m L Me¡ h£S l Ef l ¢h¢i æ lw H l R¡f b¡L a cM¡ k¡uz
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
21
S¢jS¢j°al£ ¯al£ : Asql Q¡ol SeÉ j¡¢V Ni£li¡h L¢oÑa qJu¡ fËu¡Se, L¿¹¥ j¡¢V hn£ T¥lT¥l Ll °al£l clL¡l eC L¡le j¡¢Vl jdÉ h¡u ¤Qm¡Qml hÉ¡O¡a qm N¡Rl j§m AhÙÛ¡eL¡l£ ¢jb¡S£¢h hÉ¡LV¢lu¡…¢m jš¤² h¡ul¤ Ai¡h h¡ul¤ e¡CV¡ÊSeL j¡¢Va BhÜ Lla f¡l e¡,gm f¡oL E¢ácl f¢¤ø J h¢ªÜ hÉ¡qa quza¡C Asql Q¡ol SeÉ j¡¢V BmN¡ l¡M¡ BhnÉLzHlfl jC ¢cu S¢jL pjam Ll Hhw Sm¢eL¡n£ J SmpQl p¢hd¡l SeÉ pjÙ ¹S¢jL pl¦ pl¦ Bm ¢cu pj¡e pj¡e Mä ¢hiš² Ll¡l fl SmpQ/Sm¢eL¡n£ e¡¢m…¢m °al£ Lla qhzah f¡q¡¢s Y¡m M¢¤f LlJ Q¡o Ll¡ quz j§m p¡l p¡l fËfË ®u¡N jm§ u¡N: :
L) f§hÑhaÑ£ gp-m A¢dL jœ‡œu °Shpœl hÉhq©a q-m Asql S¢ja hn£ °Shp¡ll fËu¡Se eC,AeÉb¡u L¡¢e fË¢a 1 -1:5 Ve °Shp¡l hÉhq¡l Ll¡ clL¡lz M) -no Q¡ol pju Efkš¤² f¢lj¡e l¡p¡u¢eL p¡l j¡¢Vl pwN i¡mi¡h j¢nu ¢ca qhz M¡¢lg jlöj Q¡ol SeÉ j¡¢Va L¡¢Z f¢Ëa e¡CV¡ÊSeO¢Va CE¢lu¡ p¡l - 12 -15 L¢S gpgl¡p O¢Va Hp Hp ¢f - 50 - 60L¢S Hhw fV¡nO¢Va Hj J ¢f -0 - 4 L¢S Hhw l¢h jlöj Q¡ol SeÉ CE¢lu¡, Hp Hp ¢f, Hhw Hj J ¢f p¡l kb¡œ²j 4 - 6L¢S,35-40L¢S Hhw 9 - 12 L¢S q¡l hÉhq¡l Ll¡ fËu¡Sez N) -k jœ¢V-a -Nœsœ / ¢nLs fQœ -lœ-Nl mrZ -cMœ kœu -pC jœ¢V-a L-uL hRl Asql Q¡o e¡ Ll¡C h¡’e£uz eq¡a Q¡o Lla qm j¡¢V n¡de Ll¡ E¢Qvz O) AÇmk jœ¢V-a Asql Qœo Ll-a jœ¢Vl AÇm-aØl fl£rœ Llœl fl fš -uœSe£u Qæe fš -uœ-Nl jœdÉ-j AÇmaÆ e¡n Ll¡ clL¡lzHC ¢hou EõM Ll¡ fËu¡Se,l¡SÉl j¡¢Vl AÇma Æf¡Ëu ¢f,HCQ - 4,5 - 5,6 fl£r¡u cM¡ NR pC rœ qƒl fË¢a 200L¢S Qe¥ fËu¡N Llm Evf¡ce f¡Ëu AeLV¡C h¢ªÜ f¡uzah S¢j 2/1 h¡l LoeÑ Ll¡l fl lpkš¤² j¡¢Va h£S hfel HL bL cs j¡p BN Eš² f¢lj¡e Qe¥ fËu¡N Ll i¡mi¡h j¡¢Va ¢j¢nu ¢ca qh AeÉb¡u ¢hfl£a gmJ qa f¡lz h£Sl q¡l: h£Sl q¡l p¡dlea BeL…¢m ¢houl Efl ¢eiÑl Ll,kje L¡e jlöj hfe Ll¡ qh, ¢R¢Vu hfe e¡¢L p¡¢la hfe, HLL gpm e¡¢L ¢jnË gpm/p¡b£ gpm, Hhw S¡al ¢h¢iæ °h¢nùl EflJ h£Sl q¡l ¢eiÑl Llza¡R¡s¡J p¡¢l bL p¡¢ll cl§alÆ SeÉ h£Sl q¡l ¢h¢iæ qa f¡lz
h£Sn¡de ®n¡de : h£S h¡e¡l HL pç¡q BNC h£Sn¡de Ll¡ E¢QvzKod j¡¢Mu h£S LuL¢ce lM cJu¡ qm h£S h£Sh¡¢qa l¡NS£h¡e ¤dwÆp quzf¢Ëa L¢S h£S n¡del SeÉ 3 N¡Ëj 75% jÉ¡eL¡Sh (X¡Cbe Hj - 45) h¡ L¡lhÉä¡¢Sj 50% WP hÉhq¡l Ll¡ E¢Qvz ¢jb¡S£h£ hÉ¡LV¢lu¡ AbÑ¡v l¡CS¡¢hu¡j Hl ¢jnËe n¡de Ll¡l SeÉ h£S h¡e¡l AhÉh¢qa BN fË¢a L¢S h£Sl SeÉ 35-40 NË¡j Eš² L¡mQ¡ll ¢jnËe ¢hno fÜ¢aa jn¡a qh
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
22
L«¢o fËhå
h£S h£Shfel hf®elpju pju :: ¢h¢iæ S¡aic M¡¢lg jlöj Asql Q¡ol Efk¤š² pju ¢ejÀl¦f - Sm¢c S¡al SeÉ hfel
Efkš¤² pju - 7-15 C S¥el jdÉ j¡T¡¢l S¡al SeÉ hfel Efk¤š² pju -16-30 n S¥el jdÉ e¡¢h S¡al SeÉ hfel Efk¤š² pju - 1-15 C Sm¥¡C Hl jdÉ l¢h jlöj Asql Q¡ol Efk¤š² pju - pÃVðl-Aƒ¡hl j¡p S¥j ¢jn Ëgpm ¢qp¡h Asql Q¡ol Efk¤š² pju - H¢fmË - j j¡p h£S hfel cl§a Æ: HLL gpm ¢qp¡h p¡¢la h£S hfe Ll¡ qm Sm¢c S¡al SeÉ hfel Efk¤š² c§laÆ - 30 p¢j 10 p¢j j¡T¡¢l S¡al SeÉ hfel Efk¤š² c§laÆ - 60 p¢j 20 p¢j e¡¢h S¡al SeÉ hfel Efk¤š² c§laÆ - 75-90 p¢j 20 p¢j l¢h jlöj Asql Q¡ol Efk¤š² c§laÆ 30 p¢j 10 - 15 p¢j S¥j ¢jnË gpm ¢qp¡h Asql Q¡ol Efk¤š² c§laÆ - 200 p¢j 100 p¢j p¡b£ gpm : p¡b£ gpm qp¡h Asql Q¡ol Efkš¤² cl§a Æ- p¡b£ gpml Efl ¢eiÑl Llz Asql X¡ml A¿¹lhaÑ£u h¡ p¡b£ gpm üÒf ju¡¢c X¡m J °am h£Sl f¡n¡f¡n£ Bcy¡, qmc¤ ¢ej ÀEμQa¡l jpm¡ S¡a£u gpm J Ll¡ ka f¡l, kje Asql + p¡u¡¢he (1:2) Asql + h¡c¡j (1:2) Asql + j‰¤ (1:1) Asql + Yln (1:1) Asql + qmc¤ (1:1)
š² S¡a ¢ehÑ¡Qe : f¡nÄÑ n¡M¡ j§mL¡äl p‰ ¢h¢iæ L¡e AhÙÛ¡e Ll, L¡el f¢lj¡fl Efl ¢eiÑl Ll S¡a Efk¤J
…¢m 3 i¡N ¢hiš² kje 1) M¡s¡ S¡a- n¡M¡…¢m jm§L¡äl p‰ 30-40 L¡e AhÙÛ¡e Ll 2) Bw¢nL M¡s¡ S¡a - n¡M¡…¢m jm§L¡äl p‰ 40-50 L¡e AhÙÛ¡e Ll 3) Rs¡e¡ üi¡hl S¡a -n¡M¡…¢m jm§L¡äl p‰ 60-70 L¡e AhÙÛ¡e Llz HC S¡a icl Efl ¢eiÑl Ll-N¡R l¡fel c§laÆ Hhw ¢jnË gpm Hl …l¦aÆz e¡¢h S¡al Asql N¡Rl N¡s¡l L¡äl hÉ¡p 5-10 p:¢j Asqll S£heL¡ml ju¡cl Efl ¢eiÑl Ll 3 lLjl S¡a h¡ fËL¡ll Asql cM¡ k¡u, kje Sm¢c S¡aju¡cL¡m 90 bL 130¢ce j¡T¡¢l S¡a -ju¡cL¡m 130 bL 160¢ce e¡h£ S¡a- ju¡cL¡m 160 bL 230¢ce
A¾¹lha£Ñ A¿¹ haÑ£ f¢lQk¡Ñ f¢lQkÑ¡: : h£S h¡e¡l 18-24 ¢cel jdÉ S¡a Ae¤k¡u£ fË¢a p¡¢la Abh¡ fË¢a hNÑ ¢jV¡l fËu¡Se£u pwMÉ¡l Q¡l¡ lM Oe Q¡l¡ …¢m ¢LR¢¥V f¡am¡ Ll¡ fËu¡Sezah pC rœ phm Q¡l¡ …¢m e¡ a¥m c§hÑm Q¡l¡…¢m a¥m ¡C h¡’e£uz HC pju p¡¢l …¢ml j¡Tl S¡uN¡u q¡mL¡ ¢e¢s ¢cu BN¡R¡ cje Ll¡ E¢QvzM¡¢lg jlöj BN¡R¡l h¡s h¢n b¡L hm 40-45 ¢cel jdÉ ¢àa£uh¡l BN¡R¡ cje fËu¡Sez¢àa£uh¡l BN¡R¡ cjel pju N¡Rl N¡s¡u j¡¢V a¥m ¢cm N¡Rl h¢ªÜ /h¡s i¡m quz ¢jn/Ëp ¡b£ gpm ¢qp¡h Asql Q¡o Llm, A¿¹lhaÑ£ f¢lQkÑ¡l ¢hno fËu¡Se qu e¡z BN¡R¡l f¡ËL E›¡e cjel SeÉ f¢ä¢jb¡m£e @ 0.75 ¢j¢m/¢mV¡l Sm …m, h£S hfel 2-3 ¢ce fl ØfË Llm BN¡R¡l fËL¡f hn Lj k¡uz25 Hhw 50 ¢ce A¿¹l ¢el¡Z£ p¡b fl E›¡e BN¡R¡l SeÉ 1 ¢j¢m/¢mV¡l Cj¡¢Sb¡¢fl Øf Ëi ¡m L¡kÑL l cM¡ k¡uzi¡m gmel mrÉ N¡R m¡N¡e¡l 35 J 55 ¢ce A¿l¹ ¢X.H.¢f. J h¡le kb¡œ²j 2.0 J 0.2 % q¡l Øf ËL l¡ ka f¡l, a¡R¡s¡J He.H.H @ 40 ¢f¢fHj Hhw pÉ¡¢mp¡C¢LLÓ AÉ¡¢pX @ 50 N¡Ëj 500 ¢mV¡l Sm ¢j¢nu 1 qƒl S¢ja Øf ËL l¡ ka f¡l Abh¡ X.H.¢f. 2%, Hj.J.¢f 1% J 40 ¢f¢fHj He.H.H HLp¡b ¢j¢nu N¡R g¥m Bp¡l BN ØfË Llm A¿¹a 20% gme hª¢Ü f¡Ju¡l pñhe¡ b¡Lz Lee¡ Ef¢lEš² rœ N¡Rl gm¥ Tl¡ AeLV¡C Lj¡e¡ k¡u Hhw gm¥ HL p¡b Bp¡l fhËe a¡ mrÉ Ll¡ k¡uz
SmpQ Sm ®pQ :
p¡d¡lea hª¢ø ¢eiÑl gpm ¢qp¡hC Hl Q¡o qu b¡Lz ab¡¢f HCV¡ hm¡ kaC f¡l pQl SeÉ Efk¤š ² pju N¡Rl g¥m B p¡ Hhw ö¢V dl¡l pju, Lee¡ HC pjuC qm Sml SeÉ N¡Rl pwLVju cn¡z g¥m Bp¡l fl Abh¡ ö¢Vl f¢lfe¤Ña ¡l pju SmpQ Llm N¡Rl h¢ªÜ qmJ gme Lj k¡Ju¡l pñhe¡ hn£ b¡Lz je l¡Ma qh Sm c¡s¡e¡ AhÙÛ¡ Asql N¡Rl EfS¥š ² eu B h¡l Q¡l¡ AhÙÛ¡u SmpQ L¡lm N¡Rl h¢ªÜ kaV¡ qu gme aaV¡ qu e¡z
®l¡N JJ L£Vfa‰ l¡N L£Vfa‰: : j¡l¦L¡ Asqll HL¢V …l¦aÆf §e Ñ L£Vz f¡a¡ J g¥ml HLp¡b fËj¡cpeÈme EfâhL¡l£ L£Vl Bœ²jZ C¢‰az HV¡ 50-60% gme L¢ju ¢ca f¡l k¢c HC L£Vl fË¡b¢jL fkÑ¡u ¢eu¿»e e¡ Ll¡ quz Aˆ¥ll fË¡lñ Hhw fËb j f¤×f ¡cNjel pju c¤¢V Cä¡„¡L¡hÑ Øf Ë@ 1 ¢j¢m/¢m¢Vl Sm …m HL pç¡q A¿¹l , ¢eu¿e» Ll¡ k¡uzj¡l¦L¡l Bœ²jZ …lal cM¡ ¢cm HL pç¡q A¿l¹h ¢aÑ LÓ¡l¡eVÊ¡¢e¢mf¡l @ 1.5 j¢m/¢mV¡l Abh¡ Hj¡j¢ƒe h¾S¡uV @ 2 N¡Ëj /¢m¢Vl Sm …m Øf ËL lm âa¨ f¢Ëa L¡l f¡h¡ k¡uz N¡l¡ fQy¡ HL¢V Rœ¡L à¡l¡ ¢OVa l¡N (¢gEk¡¢lBj A¢„×f ¡l¡j), k¡l S£h¡e §A pju j¡¢Va E¢ác dwÆp ¡hno hQ yb ¡Lz N¡l¡ fyQ ¡ Bœ²¡¿¹ N¡R a¥m SÆ¡¢mu gm¡ Hhw pç¡q HLV¡ hÉhd¡e L¡lhÉä¡¢Sj J jÉ¡eL¡Sh h¡ q„¡L¡e¡Sm 2 N¡Ëj /¢m¢Vl Sm …m Øf Ë ¢LRV¥¡ f¢Ëa L¡l f¡h¡ k¡uz
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå œ²¢jL pwMÉ
i¨¢j fËL¡l
1 Aed§ÑÆ L¡S hÉhq¡l ¢Vm¡ S¢j 2 Aed§ÑÆ L¡S hÉhq¡l pjam S¢j 3 L«¢o-q¢VÑ j¡T¡¢l S¢j (pjam) 4
h¡N¡e (eae¥ l¡h¡l h¡N¡e, aa¥ h¡N¡e h¡ Bj J mh ¤gmh¡¢NQ¡a p¡¢b gpm ¢qph
Efk¤š² Asql S¡a mð¡ pjuL¡m/jlýj fLË¡l S¡a (ph¢S fËL¡l) - BRG - ¢‡flœ ² ¹œe£u fš Lœl jdÉ f¡Ël¢ñL S¡a (h£S fLË¡l) UPAS-120 Al-201 VL-Arhar-1 A¢a¢lš² fË¡l¢ñL S¡a (h£S fËL¡l) AL-1849 PUSA-992 Selections mð¡ pjuL¡m/jlýj fLË¡l S¡a -jdÉ f¡Ël¢ñL S¡a (h£S fLË¡l) -A¢a¢lš² fË¡l¢ñL S¡a (h£S fËL¡l)
23 h£S hfe pju j¡QÑl h¡ H¢fmË no jdÉ Se¥ bL no Sm¥¡C no Sm¥¡C bL no BNø S¡al Efl ¢eiÑl Ll
gpm ®a¡m¡ a¡m¡ Hhw Hhw j¡s¡C j¡s¡C :: Asql b¡m¡l Efk¤š² pju qm kMe S¢jl 75-80 % ö¢V ö¢Lu h¡c¡j£ hZÑ d¡le
Ll Hhw n¡l£lhª¢šJ f¢lf‚a¡u Qm Bp ,L¡e L¡e ¢hnp†l ja g¥m g¡V¡l 42 ¢ce fl h£Sl Sm£u i¡Nl f¢lj¡e 20-24 % aMe Asql b¡m¡l Efkš¤² pjuz Asql a¡m¡l Efkš¤² pju c¡ Abh¡ qyp¡l p¡q¡kÉ N¡Rl N¡s¡ LV gpm Ol a¨ma qh Hhw N¡R¡ N¡R¡ Ll hyd Efl¢cL Ll j¡s¡C Hl S¡uN¡u i¡m Ll ö¢Lu ¢ea qh, ö¢Lu k¡Ju¡l fl HLV¡ m¡¢W Abh¡ j¡s¡C k¿l» p¡q¡kÉ h£S R¡¢su ¢ea qh z Bh¡l LMeJ kMe AfaËm¥ ¢eSü n¢ËjL b¡L aMe q¡aC öLe¡ ö¢V am¨¡ qu z gme gme :: pjÙ¹ lLj °S¢hL Hhw A°S¢hL Ap¢hd¡…¢m ¢eu¿»e l¡Ma f¡lm L¡¢e f¢Ëa gme f¡Ëu 250 L¢S bL 500 L¢S Ah¢d f¡Ju¡ pñhz mð¡ pjuL¡m/jlýj fËL¡l S¡a (ph¢S fËL¡l) gme Nl N¡R fË¢a 2.5-3 L¢S f¡Ju¡ k¡uz mð¡ pjuL¡m/jlýj fLË¡l S¡a (ph¢S fËL¡l) BRG ¢p¢lS iœm -cMœ -N-Rz jdÉ fš œl¢ñL (h£S fËL¡l)S¡al jdÉ ¢hnÔoe cM¡ k¡u A¿¹ax c¤¢V S¡al (AL-201 Hhw VL Arhar-1) -q“l fš ¢a gme kb¡œ²j 1881 L¢S J 1816 L¢S k¡ ¢œf¤l¡l Ns gmel bLJ 166.43 Hhw 157.22 na¡wn hn£z A¢a¢lš² fË¡l¢ñL S¡a (h£S fËL¡l) AL-1849 Hhw PUSA-992 i¡m gm f¡Ju¡ NRz
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
24
L«¢o J L«o®Ll ®ph¡u j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ f¢lk¡Se¡ (Soil Health Card)
®N±aj ®O¡o p¤¤ÙÛ j¡¢Vl ®k pjÙ¹ L¡kÑ pÇf¡ce L®l b¡®L E¢ác L®¥ml hª¢Ül j¡dÉ®j (Medium of plant growth) E¢ác L®¥ml M¡cÉ Ef¡c¡e pj§ql i¡ä¡l Smd¡le J pUμ¡me j¡¢Vl j®dÉ NÉ¡®pl i¡lp¡jÉ hS¡u l¡M¡ n¢š²l ¢eu¿»e - °Shfc¡®bÑl pUμu , l¦f¡¿¹lZ CaÉ¡¢c f¢lnË¥aLlZ J M¡cÉ Ef¡c¡e plhl¡®ql ¢eu¿»e j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ k¡Se¡ (Soil Health Card (SHC) Scheme) j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ f¢l®k¡Se¡ j¡ee£u fËd¡ej¿»£l nË£ e®l¾cÊ ®j¡c£S£ fËh¢aaÑ L«oL LmÉ¡e¡bÑ HL¢V ¢h®no l¡ø£u f¢lLÒfe¡ k¡ 2015 ®ghË¥u¡l£ ®b®L öl¦ q®u®Rz HC f¢lLÒfe¡ Ae¤k¡u£ plL¡l fËaÉL Q¡o£L ¢eMlQ¡u a¡l S¢jl j¡¢V fl£r¡l ¢i¢ša j¡¢Vl …e¡hm£, EhÑla¡l f¢lj¡f J npÉ Ae¤k¡u£ p¡®ll f¢lj¡f h¢eaÑ "j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ (SHC)" ®ch¡l f¢lLÒfe¡ ¢e®uR k¡ A®eL¡wn pgm q®u®Rz
j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ (Soil Health Card) j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ hm®a j¡¢Vl c£OÑL¡m£e L¡kÑpj§q pÇf¡ce L¢lh¡l p¡jÑbÉ®L ®h¡T¡u - k¡ S£hSNv®L ®hy®Q b¡L®a p¡q¡kÉ Ll®h, npÉ Evf¡c®el pq¡uL q®h, p¡j¢NËL f¢lhn ab¡ j¡¢V, h¡u¤ J S®ml ü¡i¡¢hL J pqS¡a °h¢nøÉj§mL …e J °h¢nøÉ®L hS¡u l¡M®h J E¢ác, fË¡e£L¨m®L ab¡ j¡eh ü¡ÙÛÉ®L hS¡u l¡M®a p¡q¡kÉ Ll®hz
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ (SHC) f¢l®k¡Se¡l ¢h¢nø °h¢nøÉpj§q ¢eMlQ¡u j¡¢V fl£r¡ (Free of cost) i¡la plL¡l HC f¢l®k¡Se¡l j¡dÉ®j 14 ®L¡¢V L«oL®L 2017 p¡®ml j®dÉ SHC ®fË¡N¡®jl BJa¡u Be¡l mrÉ ¢e®u®R HC f¢lLÒfe¡ f¤®l¡ ®cn S¥®s Qm®h L«oL®Ll¡ S¢jl ej¤e¡l i±N¢mL AhÙÛ¡e (Ar¡wn J â¡¢Oj¡wn) h¢eaÑ "j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ" 12¢V ¢h®no ®i±a, ®i±a - l¡p¡u¢eL J l¡p¡u¢eL ab¡ EhÑla¡l ¢e®cnÑL …e¡hm£l f¢lj¡f ¢e®cÑn Ll®h j¡¢Vl ej¤e¡l k 12¢V ¢e¢cø …e¡hm£ j¡¢V fl£r¡N¡l fl£¢ra q®u b¡®L ®p…¢m q®m¡ kb¡œ²j PH (j¡¢Vl l¡p¡u¢eL ¢h¢œ²u¡), EC, °S¢hL L¡hÑe, pqSmiÉ - e¡C®VÊ¡®Se, gpgl¡p, fV¡¢pu¡j, NåL, cÙ¹¡, jÉ¡‰¡¢eS, ®m¡q¡ j¡¢Vl ü¡ÙÛÉ L¡XÑ j¡¢Vl pwn¡d®el Ef¡u, j¡¢Va npÉ Ae¤k¡u£ hÉhq¡kÑÉ ¢e¢cø p¡l J p¡®ll f¢lj¡e ¢e¢cø b¡L®h www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
25
p¤¤ÙÛ dl¡ - ph¤S dl¡
A N IN ITIA TIV E FRO M :
JA LPA IG U R I V IV EK A N A N D A ED U CA TIO N SO CIETY REG IO N A L CO U N CIL FO R PG S CERTIFICA TIO N SYSTEM SO CIETY REG D . N O .: S/IL/9336 PG S REG D . N O .: PG SI/E(W B)‐1625
CO N TA CT U S A T: REG D . O FF.: 15A , H A RE STREET, 1 ST FLO O R, K O LK A TA – 700 001, W EST BEN G A L CELL N O S.: + 91 9831035713 / 9831587280 PH O N E: 033 – 4600 5295 EM A IL ID : prakritifarm s.organic@ gm ail.com W EBSITE: w w w .prakritifarm s.in
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com www.krishijagran.com| |hindi.krishijagran.com hindi.krishijagran.com
26
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
L«¢o fËhå
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
28
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
L«¢o fËhå
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L«¢o fËhå
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
29
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L« ¢ o hÉ¢š²aÆ
30
L«oL Hhw pqL¡l p®eÈme (IFFCO)
IF
Aïc£f cš Smf¡C…¢s
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
L« ¢ o hÉ¢š²aÆ
31
:
f§
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
HC l¡SÉ
32
f¢ÕQjh¡wm¡u Q¡o S¢jl M¡Se¡ j¤MÉj¿»£ j¤L¥h :
®p¡
p
a
N
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
HC l¡SÉ
33 Ešlh®‰ L«¢o-h¡¢eSÉ ¢nÒf p®Çjme BN¡j£ 18-19 ®j ¢n¢m…¢s®a L«¢o- h¡¢eSÉ ¢nÒf p®Çjme Bu¡Se L®l®R l¡SÉ z j§MÉj¿»£ jja¡ h®¾c¡f¡cÉ¡u ¢e®cÑn ¢nÒf, L«¢o, L«¢o ¢hfe®e, jvp, fË¡e£ pÇfc Eæue J M¡cÉ fËL«u¡LlZ cçl Bjm¡®cl EŸÉ¡N HC pÇjme B®u¡Se L®l®RzpÇjme Ešlh‰l Q¡l j¿»£ q¡S£l b¡L®mJ b¡L®Re e¡ ¢nÒf J AbÑ j¿»£ A¢ja ¢jœ z j§ma Ešlh‰ Evf¡¢ca mˆ¡, VjÉ¡V¡ Be¡lp, i¨–¡ pwlrZl hÉ¡hÙÛ¡ Eæa Ll¡l mrÉ HC pÇjme Bm¡Qe¡ q®h z
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
36
HC l¡SÉ
E
®c
f¡Ve¡u ea¥e ANÑ¡¢eL g¡¢jw ®p¾V¡l
®
L¾cÊ£u L«¢o j¿»£ l¡d¡®j¡qe ¢pwq-Hl ¢h®no E®cÉ¡N f¡Ve¡u ®L¾cÊ£u plL¡®ll Ad£®e ea¥e HL¢V °Sh L«¢o ®L¾cÊ fË¢aù£a qmz l¡øÊ£u °Sh L«¢o fËL®Òfl Ad£®e ehj B’¢mL fË¢aù¡e,
N
“L
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
HC ®cn
37
®S®e¢VLÉ¡¢m j¢Xg¡®uX p¢lo¡l pÇj¢a pÇj¢a HMe f¢l®hn j¿®»Ll R¡sf®œl SeÉ A®fr¡ Ll®R Hhw HLj¡œ p¢lo¡l ®r®œC HC GM h£S hÉhq¡l Ll¡ k¡®h z k¢cJ p¤¤fË£j ®L¡®VÑ HMe HC GM h£S ¢e®u öe¡¢e h¡L£ , f¢l®hn j¿»£ A¢em ®ci h®m®Re ¢a¢e HC Cp¤É®a p¤¤¢fËj ®L¡VÑl l¡u Hl A®fr¡ Ll®he z ¢h¢iæ fË¢ah¡c£ ®N¡ù£ kje "ü®cn£ S¡NlZ j’'" HC p¢j¢al ¢hl¡¢da¡ Ll®Re z
aeÈu LjÑL¡l LmL¡a¡
M¡cÉ npÉl hÉ¡fL Ewf¡ce hª¢Ü i
¡l®al M¡cÉ n®pÉl Evf¡ce hÉ¡fL i¡®h hª¢Ü ®f®u®R HC hR®l z Q¡m, X¡m, Nj, ®b®L öl¦ L®l Aæ¡eÉ ¢eaÉ hÉ¡hq¡l ®k¡NÉ n®pÉl Evf¡ce q¡l ®h®sR HC L«¢oh®oÑ z ®j±pj Ga¥®a f¢lj¡e ja hª¢øf¡a J plL¡®ll ¢h¢iæ E®cÉ¡N J ¢ea£ fËeuZ HC Evf¡ce q¡l hª¢Ül L¡lZ z ¢Xf¡VÑ®j¾V Ag H¢NËL¡mQ¡l , ®L¡-Af¡®lne AÉ¡ä g¡lj¡pÑ J®um®gu¡l Hl a¡¢mL¡ Ae¤u¡u£ 201617 Hl a«a£u Nee¡u ®cM¡ k¡®μR d¡e Evfæ q®u®R 109.15 ¢j¢mue Ve, Nj 97.89 ¢j¢mue Ve, aä¥m S¡¢au npÉ 88.39 ¢j¢mVe Ve , X¡mnpÉ 22.40 ¢j¢mue Ve z i¡l®al HC hR®l 273.38 ¢j¢mue Ve M¡cÉ npÉ Evfæ qu®R k¡ f§hÑhaÑ£ hR®ll ®b®L 3.15 na¡wn ®hn£ z
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
h¢q ¢hnÄ
38
®hË¢úV
আম A
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
39
Coromandel
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
40
N
HPM -Hl ®fË¡X¡ƒ m’
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
p¡r¡vL¡l
41
¢p¢Lj °S¢hL Q¡o m¡iSeL : ¢LlZ L¥j¡l Na 13C H¢fËm 2017 ¢p¢Lj fËcnl NɾVL nqll ".¢Q¿¹eihe" IFFCO aœ-cl hœ¢oÑL Ae¤ù¡e EcÚk¡fe Ll¢Rm¡z L«¢oS¡NlZl fr bL B¢j pC Ae¤ù¡el Awn ¢eu¢Rm¡jzpM¡eC cM¡ qm ¢p¢Lj l¡SÉl L«¢o cçll A¢a¢lš² ¢ecÑnL nË£ ¢LlZ L¥j¡l fËd¡el p¡b z Ešl fËcnl Q¡ef¤ll Q¾cÊnl BS¡c L«¢o ¢hnÄ¢hcÉmu bL ¢a¢e jª¢šL¡ ¢hR¡e soil science pÀ¡aLšl ¢XNË£ f¡ez 1981 a ¢p¢Lj plL¡l fËu¤¢š¢hc (Livelihood J Enviroment ¢hi¡N ) ¢hi¡N qu L¡R k¡N cez [flhaÑ L¡m ¢a¢e "sikkim Organic Mission" Hl cœ¢uaØfœe haÑjœ-e ¢a¢e ¢p¢Lj plLœ-ll L«¢o ¢hi¡N A¢a¢lš² ¢ecÑnL (Additional Director) ¢qp¡h c¡¢uaÆ f¡me LlRez a¡l p¡r¡vL¡l B¢j ¢euRm¡jz ¢a¢e Bj¡u pqk¡¢Na¡ LlRez Bj¡l fË¢a¢V fËnÀl ¢a¢e kb¡kb Ešl cez fËnÀ : ¢p¢Lj Organic ØVV ¢qp¡h haÑj¡e J i¢hov H L«¢ol SeÉ ¢L f¢lLÒfe¡ ¢euRe ? Ešl : Bjl¡ Input addlocent program Hl j¡dÉj Input Magement, miror managment, marketing Hä producer management Hl L¡S öl¦ Ll¢Rz Bj¡cl 77 q¡S¡l qƒl L«¢o S¢j HMe organic Q¡o qμRz Mission organic and value chain Hl BJa¡u 3/4 ¢V gpm L Bjl¡ export Ll¡l f¢lLÒfe¡ QmR p…¢m qm¡ c¡l¦¢Q¢e,qm¤c,Bc¡ CaÉ¡¢cz fËnÀ : PMFBY ¢eu Bfe¡cl l¡SÉ ¢L QmR? Ešl : fËd¡e j¿»£ gpm h£j¡ k¡Se¡ ¢eu Bjl¡ M¤h â¨a L¡S Ll¢Rz"I want to see all farmar sl are included" c¤¢V Sm¡a Bjl¡ KCC j¡dÉj 80% L«oLL Hl BJa¡u ¢eu Bpa fl¢Rz 2018 p¡ml jdÉ Bjl¡ 100% L¡S pÇf¨ZÑ Lla f¡lh¡ HC mr lM¢Rz fËnÀ : haÑj¡e Bj¡cl l¡SÉl ""L«oL pwN"" …m¡ ¢L L¡S LlR Hhw Bfe¡l ¢L f¢lLÒfe¡ ? Ešl : Bjl¡ farmers produce organic °au¡l£ Ll¢RzHhw Hcl SeÉ fËQ¡l J fË¢nrZ Hl hÉhÙÛ¡ Bjl¡ Ll¢R ? fËnÀ : ¢p¢Lj organic H convert qJu¡l fl Bfe¡l l¡SÉl j§m gpm …m¡l Evf¡ce ¢L L¡e¡ fËi¡h fsR ? Ešl : qÉy¡ z Bj¡cl i¨–¡, d¡e, Bc¡l Evf¡ce ¢LR¥V¡ fËi¡h fsmJ Bjl¡ haÑj¡e p…m¡ L¡¢Vu EWa fl¢Rz je qμR, ¢p¢Ljl HC Mission pgm qhz nË£ AjlSÉ¡¢a l¡u ¢X¢p L¥Q¢hq¡l, f¢ÕQjh‰
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
42
J N®hoZ¡
…
p
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
J N®hoZ¡
43
(Fritz Haber)
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
44
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
MAP
District Coordinator X: f¢la¡o i–¡Q¡kÑ L«¢o S¡NlZ (h¡wm¡)
Ph.9051915839 e-mail : paritosh@krishijagran.com
Aïc£f cš
Coochbehar
AjlSÉ¡¢a l¡u
A¢e¢¾ca¡ e¾c£
aeÈu LjÑL¡l
50
Evph J pwú«¢a
উৎসব L
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
¢p®ej¡
51
®
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
52
l¡æ¡Ol
:
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
l¡S¢e¢a
53
l¡øÊf¢a ®L q®he ?
25 n S¥m¡C 2017 a¡¢lM haÑj¡e é¡®¾pl l¡øÊf¢a f®c BBN¡j£ l¡øÊf¢a fËeh j¤MÉ¡‹Ñ£l l¡øÊf¢a fc ju¡c
al¦Z a¥LÑ£
no qμRz Hlfl i¡la¡l l¡øÊf¢a fc L hphe a¡ ¢eu S¡lSÒfe¡ ¢c¢õ J cn S¥sz l¡øÊf¢a fc ¢ehÑ¡Qel SeÉ hý …l¦aÆf§ZÑ e¡j EW BpR cnl ¢h¢iæ Awn bLz ¢hNa L«¢oj¿»£ J œ²a¡ p¤¤lr¡ j¿»£ nlc f¡Ju¡l Hl e¡j kje EW BpR ajeC Efl¡øÊf¢a q¡¢jc Bep¡l£l e¡jJ AeL …l¦aÆf§ZÑ i¡hRez cnl l¡S°e¢aL fËr¡fV c¤C …l¦aÆf§ZÑ hÉ¢š² j¤lm£ je¡ql k¡n£ J m¡mL«o∙ Bch¡e£J l¡øÊf¢a fcl AeÉaj c¡¢hc¡l z ah AeL ¢hQrZ l¡S°e¢aL hÉ¢š²C je LlRe HC l¡øÊf¢a ¢ehÑ¡Qel j¡dÉj ¢h S ¢f BN¡j£ ¢ce i¡lah¡p£L h¡aÑ¡ ¢ca Q¡CR J a¡cl ja-C Hrœ …l¦aÆ f¡h EšlfËcn ¢ehÑ¡Qe ¢hf¤m Su m¡il SeÉzjq¡e ef¢mu¡el fs HC fËbj 顾pl ejS¡ qÃV¥m¡ LJ AeL je LlRe HCl¡øÊf¢a fc ¢ehÑ¡¢Qa qme 39 hRll al¦Z fcl k¡NÉ c¡¢hc¡l L¡le ¢a¢e j¢qm¡ JHj¡e¤um j¡LÑe ¢k¢e a¡l fË¢aࢾc j¡¢le-mc¢ma pjfËc¡ul a¡C, a¡L l¡øÊf¢a fcfe L q¡l¡me ¢hf¤m i¡V J 66% i¡V ¢ehÑ¡Qe Ll¡l SeÉ Qø¡ Llh L¾cÊlfu 顾pl jpec Bp£e qme Na 8C jz n¡pLcmz aeÈu LjÑL¡l aeÈu LjÑL¡l www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
54
®Mm¡
i¡la Bh¡l f¡¢LÙ¹¡e®L q¡l¡®h ” ®p±li
BN¡j£ 4W¡ S¥e HSh¡ØVe BC ¢p ¢p B Q¡¢Çfu¡¾p VÊ¢g öl¦ qμR i¡la
f¡¢LÙ¹¡e jÉ¡Q ¢cu k¡ ¢eu HM¢e ¢œ²LV jqm Eš¡mz f§hÑae i¡la£u A¢de¡uL p±li N¡‰¥m£l i¢hoÉvh¡e£ " ¢hl¡V L¡qm£l i¡la Bh¡l f¡¢LÙ¹¡e L q¡l¡h, Jl¡ M¤h i¡m¡ gjÑ " HC fËp‰ EõMk¡NÉ , 50 Ji¡l J ¢V 20 a 11 h¡l cM¡ quR HC c¤C fË¢ahn£ cnl Hhw i¡la a¡l jdÉ 11 h¡l C ¢hSu£ quRz aeÈu LjÑL¡l
®l¡e¡®ô¡l HLn aj ¢œ² ¢ØVu¡e¡ l¡e¡®ô¡ a¡l HLnaj ®N¡m
¢V Ll®me Q¡¢Çfu¡¾p ¢mN ®L¡u¡VÑ¡l g¡Ce¡m h¡u¡eÑ ¢jE¢eM Hl ¢hl¦®Ü, k¡ ¢Le¡ Q¡¢Çfu¡¾p ¢m®Nl C¢aq¡p ®lLXÑz HC j¡CmØV¡e R¥y®u l¡e¡ô¡ a¡l l¡Ci¡m ®jp£ ®L ¢fR®e ®g®m ¢c®me J ®pC p®‰ ¢lu¡m j¡¢âc ®L Q¡¢Çfu¡¾p ¢mN p¢jg¡Ce¡m ¢e®u ®N®mez aeÈu LjÑL¡l
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
p¡üÉ
p
55
Nl®j aÆ®Ll kaÀ
L¡®m O¤j ®b®L E®W q¡mL¡ ¢VpÉ¥ ¢c®u j¤M q¡a i¡®m¡ L®l j¤®R a¡lfl W¡ä¡ Sm ¢c®u j¤M ®d¡yu¡ E¢Qa z ®l¡c ®hs¡e¡l 20 ¢j. B®N ®l¡c ®b®L aÆL®L hy¡Q¡e¡l SeÉ "Sun Protect" m¡N¡e¡ E¢Qa z a®h H¢V AhnÉC ®L¡e ¢hE¢V¢nu¡e Abh¡ X¡š²¡l Hl fl¡jnÑ ¢e®u hÉ¡hq¡l Ll®he z
®l¡c ®b®L O®l Bp¡l fl LMeC p®‰ p®‰ Sm hÉ¡hq¡l Ll®he e¡ z 10 ¢j. h®p a¡lfl q¡mL¡ L¡fs h¡ ¢VpÉ¥ ¢c®u i¡m¡ L®l j¤®R ¢e®u a¡lfl W¡ä¡ Sm ¢c®u j¤M ®dy¡u¡ E¢Qaz l¡a O¤j¡®a k¡Ju¡l B®N j¤M, q¡a, f¡ -H i¡®m¡ L®l (lotion) m¡N¡®e¡ E¢Qa z a¡q®m A¢a¢lš² Nlj aÆL ®gy®V k¡®h e¡ z
p‰£a¡ l¡u
অশÑ ( Piles )
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
56
A®ˆl Mm¡
Hh¡®ll në RL °a¢l Ll¡ q®u®R L®uL¢V lh£¾cÊ pwN£®al fP¢š² Ahmðe L®l z
në RL
f¡n¡ f¡¢n 1.B¢S .............. ®a¡j¡l Q¢mh , e¡b, pwp¡lL¡S . 1 2.B¢S .............. Ol ¢en£b l¡a , Bph k¢c n§eÉ q¡a. . 00
3............ ¢Qš ¢e¢a eªaÉ ®L ®k e¡Q . . 4.B¢j ®a¡j¡u ka ö¢eu ¢Rmj .......... , a¡l hc®m . . 5.®i®P ®j¡l ..........Q¡¢h ¢e®u k¡¢h ®L Bj¡l . . 6...........Bj¡l, ¢fËu Bj¡l flj de ®q z . .
5 00
00
6
3
12
4
00 00
8
7 00
00
00
10
11
00
13
00
00
15
00 00
14
00
00 00
9
7.Hl ¢iM¡¢l p¡S¡u L£ l‰ ............ L¢lm z . . 8.JN¡, ................ p¡b£, e¢j h¡lwh¡l z
2
9.S¡¢e e¡C N¡ ................ ®a¡j¡l h®m L¡l z . .
4.Hmj ................ cn z am¡u Nm iNÀ al£ . .
Efl ¢eQ -
5.h¡yQ¡e h¡y¢Q, ................ j¢l - hm¡ i¡C deÉ q¢l z . .
1................. B¢c ah n¢š² -. .
6.Bj¡l pLm c¤Ml ................ ®S®Æm ¢chp Nm . .
2.b¡®L ah b¡L a¥C f®s, ................L¡æ¡ L¡yc a¥C . . 7.Bj¡l ................ m¡¢N a¥¢j BpR L®h ®b®L . . 3.B¢j Se öe .............. Ll¢R f¡e . .
8.d¡u ke ................ pLm i¡mh¡®p¡ fËi¥ ®a¡j¡l f¡e . . 9.HC ®k L¡®m¡ j¡¢Vl ................ nÉ¡jm pMl dl¡ - . .
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
l¡¢ngm
j¡¢pL i¢hoÉgm hªoi
57
S¥e 2017 ¢jb¤e
LLÑV
¢pwq
Leɡ
a¥m¡
hª¢ÕQL
de¤
L¥ñ
j£e
jLl
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
58
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
Me¡l hQe
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
baby corn] by Asha Kawatra & Salil Sehgal, 2007. Nat.
60
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
q¡l¡®e¡ ¢ce
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
62
¢h®no pwh¡c
¢mjL¡ h¤L AgÚ ®lLXÑ L«¢o S¡NlZ
¢of¢œL¡ L«¢o S¡NlZ ¢mjL¡ h¤L AgÚ ®lLXÑ i¡l®al ph®Qu ®hn£ fËQ¡¢la L«¢o J NË¡j£e f¢œL¡ ¢qp¡®h S¡uN¡ L®l ¢h ¢emMÉ¡azL«p¡l¡®cn HC f¢œL¡l f¡WL pwMÉ¡ fË¡u 1 ®L¡¢Vl ja z 1985 p¡m ¢q¾c£ f¢œL¡ ¢qp¡®h L«¢o S¡Nl®Zl fËL¡ne¡ öl¦ q®u¢Rm z HMe pC f¢œL¡ 23¢V l¡SÉ 12¢V i¡o¡u 22¢V pÇf¡ce fËL¡¢na q®μR z L«¢o S¡NlZ f¢œL¡ ¢h¢iæ Sm¡l j®dÉ p¢WL J k¤¢š² p¡dÉ pjeÄu °al£ L®l c®nl fËaÉ¿¹ NË¡j f¡W®Ll L¡®R ®f±®R k¡®μR z ¢eSü Juh fÑ¡V¡m (www.krishijagran.com) c¤¢V i¡o¡u ¢eu¢ja i¡h Q¡m¤ B®Rz NË¡q®Ll pwMÉ¡ 10 mr Hhw f¡W®Ll pwMÉ¡ Bd®L¡¢Vl J ®hn£ z L«¢o S¡NlZ ®gph¤L ""L«¢o S¡NlZ ¢Lo¡Z LÓ¡h"" M¤hC Se¢fËu z ®pÉ¡p¡m ¢j¢Xu¡l j¡dÉj HC f¢œL¡ e¡e¡¢hd L¡kÑLm¡f ¢h¢iæ S®el L¡®R p¢WL pju f±®R k¡u z Hl ®b®LC L«oL®cl ea¥e fËk¤¢š²l p¡®b f¢lQu OV¡e¡ L«¢o S¡NlZ Aehla L¡S L®l Q®m®R z a¡R¡s¡ L«¢o fËk¤¢š² pÇf®LÑ flØfl ‘¡e Bc¡e fËc¡e ®r®œJ L«¢o S¡NlZ HL¢V n¢š²n¡m£ j¡dÉj z
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
64
¢h®no pwh¡c
L«¢o S¡NlZ LmL¡a¡
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com
66
¢h®no pwh¡c
A¢gp E®Ü¡de qm
L«¢o S¡NlZ, S¥e 2017
www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com