Krishi Jagran Marathi June 2017

ISSN 2455-1090

www.krishijagran.com 'ksrd&;kaP;k fgrkps] ns'kHkjkr vfLrRo vkeps

o"kZ 20 vad 11 uoEcj 2015 #i;s 35 Marathi

Year 4 Issue 6 June 2017 Rs. 35/-

www.krishijagran.com

jaxhr <kscGh fejphps foØeh mRiknu o foØeh uQk dMqfuackpk vdZ dhM&jksx fu;a=.kkdfjrk 'ksrd&;kalkBh ojnku

+91 9891 405 403

70210 00054

04 AZwH«$_{UH$m

H¥$fr OmJaU ,e lh M‚efud 'kk;uh MkWefud ,e- th- oklu MkW- ds-Vh- paMh johaæ rsofr;k vftFk oh-vkj pUæ eksgu MkW- ch-lh- fclokl MkW- egsUæ iky

dk;Zdkjh laiknd

ohih ¼,l-vkbZ½ rduhdh laiknd foi.ku çeq[k

lat; dqekj

egkO;oLFkkid tulaidZ lgk¸;d laiknd lks'ky ehfM;k eq[kh ofj"B i=dkj ¼lks'ky ehfM;k½ ofj"B i=dkj i=dkj

Qjgk [kku :ch tSu vfudsr flUgk lehj frokjh bejku [kku fofiu feJ nhif'k[kk

ofj"B O;oLFkkid foi.ku O;oLFkkid foi.ku

ds-ts- ljU;k lkjk [kku es?kk 'kekZ

foi.ku lgk¸;d

vQlkuk efyd pqadh HkwfV;k iwue fo'odekZ fjadh iqUMhj y{eh ikaMs gsek 'kekZ izhfr pkSgku fiz;adk eaMkofj;k

O;oLFkkid izlkj

lgk¸;d O;oLFkkid izlkj

dk;ns'khj lYykxkj

fu'kkar Vkad jkgqy flag vCnql len ç'kkar 'kekZ Qqjdku dqjS'kh eksfgr vadw ;kno fizfr pkSgku vk;'kk [kku iIiw jk; iou dqekj uqiqj nkl txnh'k ik.Ms r:.k fla?ky vkj-,u- pkScs tsEl FkkWel

d` "kh ckrE;k------------------------------08 daiuh ckrE;k----------------------------12

eqyk[kr----------------------------------30 eqyk[kr----------------------------------36

dMqfuackpk vdZ dhM&jksx-------38 jaxhr <kscGh fejphps ------------40 nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku----46 e`nk vkjksX;---------------------------52 izkWMDV ykWUp------------------------------60 lsgr---------------------------------------62

jktdkj.k---------------------------------64 oin

laiknd lapkyd

To J

^maVmMo AJ«oga H$m¡Qw>§{~H$ _m{gH$

Krishi Jagran - Marathi | Year 4 | Issue 6 | June 2017 | Rs. 35/-

AZwH«$_{UH$m

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak lhfu;j fMtkbuj

;ksxs'k dqekj ekrcj flag

dk;kZy; lgk¸;d

nsosaæ flag txnh'k tkuk johaæ tkuk eukst lqthr

dqy ist 68 , 45503170

d` "kh tkxj.k twu 2017

9953756433, 9891889588

laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e- lh- Mksfefud

,e-,-lh- Ñ"kh tkxj.k 60@9 frljk etyk] ;wlqQ ljk; ekdZsV] xzhu ikdZ eSVªks LVs'ku toG] uoh fnYyh&110016 }kjk ,p-Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301] ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½ lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA ;k if=dsr çdkf'kr ys[k vkf.k fopkj

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

laikndh; jkT;kae/khy ljdkj vkf.k R;kaph ekUlwufo"k;h r;kjh

rhrwu thMhihpk eksBk fgLlk 'ks fuekZ .k gksr vlrks- vusd jkT;kaph 'ks r h eks B îk çek.kkoj ekUlw u oj voyacwu vkgs- ekxP;k o"khZ lk/kkj.k 90 VDds ekUlwuph mifLFkrh uksanoyh xsyh gksrh- rjhgh vusd jkT;kae/;s 'ksrd&;kaoj nq"dkGkps lkoV jkfgysT;keq G s 'ks r d&;ka u k eks B îk leL;spk lkeuk djkok ykxyk gksrkokLrfod dksjMîk nq"dkGkP;k Nk;sr brj jkT;s ns[khy gksrh- 'ksrhps Hkfo"; ekUlwuoj folacwu vlrs- R;keqGs 'ksrdjh ekUlwu iwohZp 'ksrdjhoxZ gokekukpk vankt ?ksr vlrks dh] ;ankpk ikÅl dk; ?ksÅu ;sbZy\ ek= Hkkjrh; gokekukP;k vanktkçek.ks ;ank ikolkph mifLFkrh 100 VDds jkghy;ko"khZpk ikÅl 'ksrd&;kalkBh pkaxyk vlsy- vkrk ikÅl dk; ?ksÅu ;s.kkj gs rks vkY;kojp letsy-

ikolkps vkxeu gks.;kvk/kh jkT; ljdkjus dk; r;kjh dsyh vkgs] gs letwu ?ks.ks vko';d vkgs- tj ikÅl deh >kyk rj dksjMk nq"dkG ;sbZyT;kpk QVdk 'ksrd&;kauk iMY;k[ksjht jkg.kkj ukgh- nqljk ç'u Eg.kts usgehçek.ks dksjMk nq"dkG] cQZ iM.ks vkf.k iwj ;s.;klkj[;k leL;k 'ksrd&;kauk gSjk.k djrhy dk\ tj vfrfjä ikÅl >kyk rjh rs 'ksrd&;klkBh rkink;d Bjrs vkf.k jkT; ljdkjP;k pqdhpk gdukd =kl 'ksrd&;kaP;k uf'kch ;srks- ekxP;k o"khZ vus d jkT;ka P ;k ljdkjps nq y Z { k 'ksrd&;kaP;k vkRegR;sl tckcnkj Bjys- R;keqGs çR;sd jkT; ljdkjus lq#okrhiklwu ekUlwuP;k ifjfLFkrhpk lkeuk dj.;kph r;kjh dsyh ikfgts& ,e-lh- Mksfefud Email: dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

QVhZl pkaxyh xq.koÙkk vf/kd çek.kkr mRiknu tkLr mRiUu feGok

çek.k% ३&६ fdyks/,dj

lko/kku

vktp QVhZl [kr vk.kk

Ñ"kh ckrE;k

08

dksVh dqVqackuk 1 yk[kkaps dtZ

xzk

eh.k Hkkxkr jkg.kk&;kalkBh ,d pkaxyh ckreh vkgs- vyhdMs 1 yk[k #i;kaps dtZ ns.;kph ;kstuk dsaæ ljdkjus r;kj dsyh vkgs- R;klkBh lkekftd] vkfFkZ d vkf.k tkrhfugk; los Z { k.k vkdMsokjhpk vk/kkj ?ks.;kr ;sbZy- T;k varxZr dsaæ ljdkj lk/kkj.k 8&5 dksVh dqVqackph fuoM djsy- o"kZ 2019 i;aZr 1 yk[k #i;kaP;k dtkZps okVi dj.;kr ;sbZy-

;k ;kstusps y{; xzkeh.k Hkkxkae/;s xjhc dqVqackuk çns'kkrhy lkodkj vkf.k ek;Øks Qk;ukUl daiU;kaoj voyacwu dke djkos ykxsy- ftFks c¡dkadMwu dtkZiksVh lk/kkj.k 11 VDds O;kt vkdkjys tkrs- frFks çknsf'kd lkodkj vkf.k ek;Øks Qk;ukUl daiU;k ;kp njkus cjsp O;kt olwy djrkr- xzkeh.k Hkkxkae/khy xjhc dqVqac ;k O;ktkP;k vks÷;k[kkyh ncysys vlrkrdæas ljdkjP;k xkzeh.k fodkl e= a ky;kus —"kh vkf.k i'kiqkyu e= a ky;klkcsr djkj dy s k- ;k djkjkrx a rZ xjhc dVqcaqkuk 'krs e'kkxr] ikYsVhª QkeZ vkf.k cdjh ikyu v'kk dkekrax a rZ mRiUu feGo.;klkBh l{ke dj.;kr ;bsy Z - ;k dVqcaqkuk LoLr njkea/;s dtZ miyC/k d:u fnY;kus mRiUukyk cGdVh feGy s - R;kf'kok; ljdkj u'Wkuy Mv s jh cksMkZP;k enrhus ;k {ks=kr [kklxh daiU;kaP;k Hkkxhnkjhcjkcsj dke djr vkg-s

E;kuekjgwu rqjhps vk;kr 'kqYd 10 f'kok; ;vkyhank lkrR;kus gksrs vkgs25 VDds dj.;kph f'kQkjl gsvk;kr p dkj.k vkgs dh]

rw

jMkGhP;k fderhe/;s vkysyh ?klj.k Fkkaco.;klkBh vUu ea=ky;kus vk;krhoj vk;kr 'kqYd 10 VDD;kauh ok<owu 25 VDds dj.;kph f'kQkjl dsyh vkgsvUu ea=h jkefoykl ikloku Eg.kkys dh] rwjMkG fderhr vkysyh ?klj.k Fkkaco.;klkBh vk;kr 'kqYdkr ok< dj.;kr ;kohdsaæ ljdkjP;k orhus rqjhoj vk;kr 'kqYd 10 VDds ykoY;kuarj ;k Hkkokr lq/kkj.kk dj.;kr vkyh gksrh- ek= E;kuekjgwu vk;kr 'kwU; 'kqYdoj >kY;kus vk;kr 'kqYdkoj ifj.kke >kyk ukgh- mRiknd jkT;kae/khy cktkjisBkae/;s iqUgk njkr ?klj.k fnlwu

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

d` "kh tkxj.k twu 2017

420 840 1260 2100 4200 6300

40 140 260 600 1700 3300

egkjk"Vª vkf.k e/; çns'ke/khy cktkjkae/;s rqjhps Hkko deh gks Å u 4200 rs 3900 #i;s çfr fDoaVy jkfgyk- rj dsaæ ljdkjus pkyw [kfjiklkBh rqjhpk fdeku geh Hkko ¼,e,lih½ 5050 çfr fDoaVy fuf'pr dsyk vkgsljdkjh ,tUlhus rqjhP;k ,e,lih oj [kjsnhyk canh dsyh- rlsp vkrki;aZr ,e,lih oj 8&75 yk[k Vu rqjhph [kjsnh dsyh- ,e,lihoj lokZf/kd rqjhph [kjsnh egkjk"Vªkrwu 3&10 yk[k Vuus >kyh-

380 700 1000 1500 2500 3000

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

10

Ñ"kh ckrE;k

uohu ra=Kkukus 'ksrd&;kaps mRiUu nqIiV & jk/kkeksgu flag

/kk

uqdk vWxzhVsd çk;OgsV fyfeVsM] gh —"kh {ks=krhy çfl) v'kh daiuh vkgs] th —"kh jlk;ukaph eksBîk çek.kkr fufeZrh djrs- gh daiuh ns'kHkjkr 'ksrd&;kauk vkiY;k mRiknukP;k ek/;ekrwu pkaxys mRiUu feGo.;klkBh enr djr vkgs- Hkkjr ljdkjusgh 'ksrd&;kaps mRiUu nqIiV dj.;kps y{; ?ksrys vkgsR;kykp tksM Eg.kwu /kkuqdkus ;k eksghesyk iq<s usr 'ksrd&;kauk lkFk fnyh vkgsuqdrsp /kkuqdkus 'ksrd&;kaps mRiUu nqIiV dj.;klkBh fcgkje/khy paikj.ke/;s 'ksrdjh Qksjeps vk;kstu dsys gksrs- ;k Qksjee/;s çeq[k ikgq.ks Eg.kwu dsaæh; —"khea=h jk/kkeksgu flag mifLFkr gksrs- dsaæh; eaR;kaZuh 'ksrd&;kauk lacksf/kr dsys- rs Eg.kkys] 'ksrd&;kaps mRiUu 2022 i;aZr nqIiV dj.;klkBh dsaæ

ljdkj vFkd ç;Ru djr vkgs- rs Eg.kkys dh] vFkkZrp 'ksrdjh uohu ra=Kkukpk okij d:u Lor%ps mRiUu ok<ow 'kdrksnqljhdMs daiuhps lewg v/;{k vkj-th- vxzoky 'ksrd;kaaZuk lacksf/kr djrkuk Eg.kkys] /kkuqdk ljdkjP;k ;k eksghesr ljdkjcjkscj osxkus pkyr vkgs- ;klkBh vkEgh yodjp paikj.ke/;s ,d —"kh dkGth dsaækph LFkkiuk dj.kkj vkgksr- ;kcjkscjp /kkuqdk vWpxzhVsd 'ksrhP;k uohu ra=Kkukoj ¼Mhdsds,uVh½ Hkj nsr vkgs;kvarxZr 'ksrd;kaZduk ,dkfRed ihd O;oLFkkiuk}kjs pkaxys mRiUu ?ks.;kr enr gksbZy- ;kcjkscjp R;kauh [kirokjuk'kd vFkkZr r.kuk'kd lsEçkpkgh mYys[k dsyk- R;kauh lkafxrys dh] 'ksrdjh lsEçkP;k ek/;ekrwu pkaxyh 'ksrh d:u ihdkauk lqjf{kr Bsow 'kdrks- ;k QksjeP;k ek/;ekrwu lkafxrys dh] 'ksrdjh dkiwl] MkGh] Ål ;k O;frfjä vU; O;olk; tls e/kek'khikyu] i'kqikyu] Msvjh m|ksx vkfnP;k ek/;ekrwu vkiys mRiUu ok<ow 'kdrks- /kkuqdkP;k Vheus ;k çlaxh 'ksrd;kaZyP;k vk/kqfud —"kh ra=KkukP;k okijkoj Hkj fnyk-

chVh dkilkyk rhu g¶R;kar eatwjh

ns

'kkr eksBîk çek.kkr dkilkph 'ksrh gksrs- R;kr chVh dkilkph ykxoM c&;kp va'kh dj.;kr ;srsvktoj 'ksrd&;kauk eksulsaVks}kjs dkiwl miyC/k d:u fnyk tk;pk- ek= vkrk ljdkj LFkkfud Lrjkoj fodflr chVh dkilkP;k rhu çdkjP;k okf.kfT;d foØhyk yodjp eatwjh nsÅ 'kdrs- gs çdkj isVaV laiysY;k c‚yxkMZ ra=Kkukpk okij d:u fodflr dj.;kr vkyh vkgsr- vf/kdk&;kauh ekfgrh fnyh dh] ljdkjph —"kh la'kks/ku 'kk[kk Hkkjrh; —"kh la'kks/ku ifj"kn ¼vk;lh,vkj½ us ih,;q&1] vkj,l 2013 vkf.k ,Q&1861 fc;k.;kaph okf.kfT;d foØh lq: dj.;kph

d` "kh tkxj.k twu 2017

f'kQkjl dsyh vkgsLFkkfud Lrjkoj fodflr chVh dkilkps oSf'k"Vî Eg.kts ;k fc;k.kkapk okij iqUgk djrk ;sbZy- R;keqGs R;kaps Hkko chVh dkilkP;k orZeku çdkjkagwu cjsp deh Bso.;kr vkys vkgsr- l/;k cktkjkr chVh dkilkP;k miyC/k çdkjkaps ijokus eksulsaVksdMwu ns.;kr ;srkrlokZr vk/kh eksulsaVksus c‚yxkMZ ou ra=Kkukpk ijokuk tkjh dsyk gksrk- T;kus 2006 e/;s vkiyh osG e;kZnk iw.kZ dsyh vkgs- vkrk gh daiuh c‚yxkMZ 2 pk ijokuk tkjh djrs vkgswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

12

daiuh ckrE;k

O;olk;krwu ijekFkkZdMs

Ik

ratyh ns'kkrp ukgh rj ijns'kkrgh ,d vls uko >kys vkgs ts eksBîk eksBîk ijns'kh daiU;ka'kh eksBh Li/kkZ djr vkgs- uqdR;kp fnYyhe/;s >kysY;k okf"kZd i=dkj ifj"knsr ;ksx xq: ckck jkenso ;kauh lacksf/kr dsys- R;kauh vkiY;k iratyh cWzaMP;k ekxhy o"kkZP;k O;olk;kph ekfgrh fnyh- ckck jkenso ;kauh lkafxrys dh] VuZvksoj 10561 djksM #i;s jkfgyk vkf.k Qk;nk 100 VDds njkus ok<r vkgs- R;kauh lkafxrys dh] iratyhoj vusd yksdkauh ç'u mHks dsys vkf.k vusd yksdkauh ;kaP;k mRiknukoj vQokgh iljoY;k vkgsrckck jkenso ;kauh lkafxrya dh] dkgh yksdkaP;k eukr pqdhph /kkj.kk vkgs dh] iratyhP;k loZp mRiknukae/;s xksew=kpk okij dsyk tkr vkgs- R;kauh ;kps [kaMu djrkuk lkafxrys dh] yksdkapk fo'okl vkeph rkdn vkgs vkf.k vkEgh xksew= yiowu vkEgh rks fodr ukgh- rs vlans[khy Eg.kkys dh] ;s.kk&;k ,d rs nksu o"kkaZr vkiY;k ns'kkr iratyh lokZr eksBh Lons'kh czWUM cusy- ;ko"khZ iratyh fuoklh lSfud Ldwy m?kMys tkbZy- gs fuoklh Ldwy 1000 eqykaph {kerk vl.kkjs vlsy- vkf.k 'kghn tokukaP;k eqykalkBh ;sFks eksQr f'k{k.k fnys tkbZy- Ldwyph tkxk ,ulhvkjP;k vklikl vlsyR;kauh lkafxrys dh] ns'kkr yscfyaxpk dk;nk vkgs T;kvarxZr rqEgh ç‚MDVe/;s ts dkgh ?kkrys vkgs rs fygkos ykxrs- iratyhus dks.kR;kgh mRiknukr dk; ?kkrys vkgs rs oj fpVdoysY;k yscyoj fyfgysys vlrsvkEgh dsoG ikp vkS"k/kkae/;s xksew= okijrks- T;ke/;s fi.;kr ;s.kkjs dsoG ,d ç‚MDV vkgs] xksew= vdZ T;koj xksew= fyfgysys vkgs- brj pkj vU; mRiknus T;ke/;s xksew= okijys tkr ukgh rs [kkYys tkr ukghr;kO;frfjä iratyhps toGtoG ,d gtkj ç‚MDV vkgsr T;ke/;s xksew= ulrs- vkEgh dkghgh yior ukghyk[kks 'ksrdk&;kauk iratyhpk gkr ckck jkenso 'ksrhfo"k;h cksyrkuk Eg.kkys] vkt iratyhcjkscj ts 'ksrdjh tksMys xssys vkgsr R;kauk eksBk Qk;nk feGr vkgs- T;k ukfid tehuhph fdaer 20 fdaok 25 gtkjkais{kk tkLr ukgh R;k tfeuhoj ,yksosjk fidowu 10 yk[k #i;kagwu vf/kd tkLr Qk;nk 'ksrdjh ?ksr vkgsr- vkÙkki;aZr iratyhcjkscj gtkjksaP;k la[;sus 'ksrdjh tksMys vkgsr ijarq vkeps /;s; vkgs dh] yk[kks 'ksrdjh iratyhcjkscj tksMys tkosr- rs Eg.kkys] 'ksrd&;kalkBh lokZr eksBk O;kolkf;d 'ksrhpk L=ksr iratyh vkgsiratyh vk;qosZfnd vkdMîkapk ,d vkjk[kMk ekxhy vkfFkZd o"kZ 2016&17 e/;s iratyhus ,dw.k 10 gtkj 500 djksM #i;kapk O;olk; dsyk vkgs- ;ke/;s 940 djksM #i;kaP;k VwFkisLV foØhpk lekos'k vkgs-

d` "kh tkxj.k twu 2017

rlsp] yksdfç; gsvj v‚;y ds'kdkarhrwu ,dw.k 825 djks M #i;s mRiUu feGkys vkgs - ;kcjks c jp ckFklksie/kwu 512 djksM #i;s] ljlks rsykrwu 522 djksM #i;s] e/kkrwu 322 djksM #i;s vkf.k ns'kh rwikrwu ,dw.k mRiUu 1467 djksM #i;s O;olk; >kyk vkgsHkfo";krhy ;kstuka ckck jkenso ;kauh daiuhP;k Hkfo";krhy ;kstukapk mYys[k dsyk dh] R;kauh iq<hy nksu o"kkaZr daiuhyk ns'kkrhy lokZr eksBh ,Q,elhth daiuh cuo.;kps /;s; Bsoys vkgs- R;klkBh rs osxkus foLrkj djr vkgsr;kcjks c jp R;ka u h gs g h lka f xrys dh] ira t yh vka/kzçns'kP;k fot; uxje/;s uohu IyWUV lq: djsy;kcjkscjp rs Ldwy O;olk;ke/;sgh mrj.;kph ;kstuk vk[kr vkgsr- ifgyh 'kkGk fnYyh&,ulhvkje/;s m?kMyh tkbZy- rs Eg.kkys dh] iratyh Hkkjrh;kaaph daiuh vkgs- iratyhpk mís'; Hkkjrh;kaph lsok dj.ks gk vkgs] Qk;nk feGo.ks gk ukghR;kauh lkafxrys dh] iratyhpk vkEgh ,d #i;kgh ?ksÅ bfPNr ukgh rj vkeps /;s; vkgs vFkZdkj.kkdMwu ijekFkkZdMs vf/kd okVpky dj.ksckck jkenso ;kauh tkghj dsys dh] iratyh 1&2 o"kkaZr lokZr eksBh Lons'kh cz¡M vlsy- VuZvksoj c?kwu ijns'kh daiU;k dikyHkkrh d: ykxrhy- ckck jkensous ;k njE;ku 4 eksBs vtsaMs tkghj dsys1- ;k osGh iratyhph 30&40 gtkj djksMph mRiknu {kerk vkgs] th ;s.kk&;k o"kkaZr 60 gtkj djksM gksbZy2- uks,Mke/;s ;wfuV ykoys tkbZy- ;k ;wfuVe/;s 20&25 gtkj djksM #i;s ç‚MD'kuph {kerk vlsyvkEgh dks.kkdMwugh —ise/;s vFkkZr nku Eg.kwu tehu ?ksrysyh ukgh3- vkEgh lqdek 'kghnkaP;k dqVqckalkBh 2&2 yk[k #i;s ns.;kps tkghj dsys vkgs4- jkenso ckck ;kauh lkafxrys dh] iratyhpk mÙkjkf/kdkjh dks.kh O;kikjh ulsy- dks.kh laU;klhp iratyhpk mÙkjkf/kdkjh vlsywww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

vkiyh v‚MZj ns.;klkBh —i;k fel d‚y |k

1-800-3000-2434 vkiY;k ?kjki;aZr forj.k lqfo/kk

'ksrd&;kalkBh ifgyh

v‚uykbZu lqfo/kk

çfr"Bhr daiU;kaps xq.koÙkk;qä fc;k.ks] dhVduk'kd] iks"kd rRo vkf.k —"kh ;a= miyC/k vkgs-

çknsf'kd Hkk"kkae/;s ihd laca/kh ekfgrh eksQr miyC/k

vkrk xq.koÙkk rqeP;k gkrkr vkiY;k ifgY;k v‚MZjoj [kkl lwV

Customer Care: 8050797979

bZesy % info@bighaat.com

14

daiuh ckrE;k

viksyksus ok<oyk 'ksrd&;kapk eku

,

d —f"kç/kku ns'k Eg.kwu txkr Hkkjrkph vksG[k vkgs- 'ksrd&;kyk ;k ns'kkph 'kku eku.;kr ;srsns'kkph ghp 'kku ok<o.ks vkf.k R;kaph dkGth ?ks.ks gs vkiys drZO; vkgs- lqçfl) viksyks Vk;lZ ;k daiuhus dkghls vlsp dsys- viksyks Vk;lZus 'ksrd&;kapk lUeku ok<or vyhdMsp 'ksrd&;kalkBh ,dk eq[; dk;ZØekps vk;kstu dsyseukscy ok<oys % tls eh lq#okrhykp EgVys dh] viksyks Vk;lZ 'ksrd&;kalkBh dkgh uk dkgh djr vlrs- T;keqGs 'ksrd&;kauk çksRlkgu feGsy vkf.k euks/kS;Z ok<rs- ;kp ik'kZ~oHkwehoj iq.;krhy HkO; —"kh esGkok ^fdlku* ph lq#okr >kyh- 'ksrd&;kaP;k eku&lUekukpk gk flyflyk gfj;k.kkP;k ikuhire/;s ;sÅu Fkkacykiq.;kP;k fdlku esGkO;kr 'ksrd&;kalkBh ydh Mª‚ dk<.;kr vkyk- dks.kkykgh gs ekfgr uOgrs dh] ;k ydh Mª‚e/;s dks.kkps u'khc ped.kkj vkgs\ ;kuarj daiuhps vf/kdkjh çes'k vk;Z] xzqi gsM ekdsZVhax] viksyks Vk;lZus fotsR;kaP;k ukokaph ?kks"k.kk dsyh- R;ke/;s rhu eq[; VªWDVj] jksVkos;j vkf.k VªWDVj Vk;lZ 'ksrd&;kauk c{khl Eg.kwu ns.;kr vkys- dkgh dkGkuarj viksyks Vk;lZP;k Vheus fotsR;k 'ksrd&;kaP;k ?kjh iksgkspwu R;kauk vk'p;kZpk /kDdk fnyk- viksyks VheP;k ,dk lnL;kus fot;h 'ksrd&;kP;k ?kjh tkÅu VªWDVj ftadY;kph lwpuk fnyh- rlsp R;kauk viksyksdMwu c{khl Eg.kwu VªWDVj ns.;kr vkyk- ;ke/;s ,d 'ksrdjh gfj;k.kkP;k ikfuir rj nqljk 'ksrdjh e/; çns'kP;k lkxj ftYákrhy gksrkR;kuarj viksyks Vk;lZus gh 'k`a[kyk iq<s usr 'ksrd&;kauk lUekfur dj.;klkBh fotsR;k 'ksrd&;kauk jkT;kr HkO; dk;ZØekps vk;kstu d:u R;kapk VªWDVj ns Å u lUeku ds y k- ;k dk;Z Ø ekr fot;h

'ksrd&;klkscr brj 'ksrd&;kapk ns[khy lUeku dj.;kr vkyk- gfj;k.kkP;k ikfuire/;s /kkU; cktkjkr vk;ksftr dk;ZØekr fot;h 'ksrdjh tksfxanj flag ;kauk HksV Eg.kwu t‚u fM;j 5310 VªWDVj lqiwnZ dj.;kr vkyk;k dk;ZØekr lk/kkj.ki.ks 500 is{kk vf/kd 'ksrd&;kauh lgHkkx ?ksryk- pkjgh cktwauk 'ksrdjh vkf.k VªWDVjp VªWDVj fnlr gksrs- bFks 'ksrd&;kapk tulkxj yksVyk gksrk- ;k dk;ZØeknjE;ku viksyks Vk;lZdMwu jkts'k nfg;k] xzqi gsM lsYl] viksyks Vk;lZ] vk'kh"k] Qjhn vgen] Mhth,e ekdsZVhax] ohjsaæ flag dkfn;ku ekth ea=h gfj;k.kk vkf.k ikfuirps mi egkikSj mifLFkr gksrsR;kf'kok; viksyksP;k iw.kZ Vheus 'ksrd&;kauk çksRlkgu fnys- R;kpçdkjs e/; çns'kkr viksyksus 'ksrd&;kapk lUeku dsyk- viksyksps vf/kdkjh Eg.krkr dh] v'kki)rhus R;kauk 'ksrd&;kaph lsok dj.;kph la/kh feGrs vkgs- ;kçlaxh fot;h 'ksrdjh tksfxanj flag Qkjp vkuanh fnlys- R;kaP;klkscr xko vkf.k R;kaP;k dqVqackrhy lnL; ns[khy [kw"k fnlys;kçdkjs tj dk;ZØekaps vk;kstu 'ksrd&;kaP;k fgrkdfjrk gksr jkfgys rj dsoG 'ksrd&;kaps euks/kS;Z ok<.kkj ukgh; rj R;kauk vkfFkZd lká ns[khy feGsybrj 'ksrd&;kauk 'ksrh dj.;klkBh cG feGsy- v'kk çdkjP;k ç'kaluh; dk;ZØekaps vk;kstu uDdhp >kys ikfgts- viksyks Vk;lZus 'ksrd&;kaP;k fgrkP;k –"Vhus dkSrqdkLin ikÅy mpyys vkgsviksyks Vk;lZ gh ,d v'kh daiuh vkgs] th vkiY;k xzkgdkauk iw.kZ lqfo/kk vkf.k lek/kku nsrsvkEgh vuqHkokeqGs vkeP;k xzkgdkauk vls mRiknu nsÅ 'kdyks- T;kpk R;kauk nh?kZdkGklkBh Qk;nk gksbZyvktpk 'ksrdjh letwrnkj vkgs] vuqHkoh vkgsR;keqGs rks nh?kZdkyhu enrhP;k Bj.kk&;k mRiknukauk jk[kwu Bsorks- viksyks Vk;lZ vlsp fVdkÅ Vk;lZ 'ksrd&;kalkBh miyC/k d:u nsrs vkgsçes'k vk;Z] xzqi gsM] ekdsZVhax] viksyks Vk;lZ

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

rqeP;k ihd vkf.k tfeuhlkBh lqjf{kr xqaro.kwd mRiknukr ok< xq.koÙkk ok<o.ks tehu lq/kkjd kkj

lYQj [kr

çe

k.k

%३ & ,d ६ fd j yks

@

16

Hkk

daiuh ckrE;k

,pih,e bafM;k Ø‚fiax xkbZM

jrkP;k xz k eh.k yks d la [ ;s p k lk/kkj.ki.ks nksu&r`rh;ka'k Hkkx 'ksrhus O;kiyk vkgs- ek= —"kh {ks=kr ,d eksBs ladV vkgs- T;keqGs ihd mRiknukr derjrk ;srs- 2011 yksdla[;suqlkj 2001 iklwu 'ksrd&;kaph la[;k lqekjs 1 n'ky{kus deh >kys- vkEgh yksdla[;sP;k vkdMîkaps fo'ys"k.k dsys vkgs- ts vkiY;kyk n'kZors dh] 2035 i;aZr 'ksrdjh vkiyh 'ksra lksMwu tkrhy- ;kekxph dkj.ks – buiqV [kpkZr derjrk] viqjs geh Hkko] nksu laLFkkxr dtZ vkf.k O;kid tks[kehph derjrk o —"kh {ks=kr xqaro.kwdHkkjr gk ,d vlk ns'k vkgs] T;kus vkiyh 'ksrh cjkp dkG lkaHkkGyh vkgs- gh ,d xgu uksd&;kaiSdh ,d vkgs- vkiys vusd 'ksrdjh 'ksrkrhy viq&;k KkukeqGs ok<R;k leL;kaeqGs vf/kd mRiknu ?ksÅ 'kdr ukgh- [kk| fidkaph xq.koÙkk ,pih,e bafM;kyk dhVduk'kdkaP;k mÙke xq.koÙkseqGs feGrs- ts dsoG 'ksrd&;kauk fidkaP;k jksxkiklwu eqä djr ukgh rj vki.k vk/kqfud ra=klg ekrhph xq.koÙkk ok<o.;kr l{ke vkgsÞyksd dhVduk'kd vkf.k jklk;fud [krkaiklwu [kw"k gksrs vls uOgs! ek= ikjaifjd #ikus egÙokpk laidZ gjoyk vkf.k uohu fi<hP;k 'ksrd&;kae/;s çpfyr 'ksrhps n'kdkaiklwu dks.krsgh Kku uOgrs-ß vkEgkyk 'ksrh r.kkoeqä] ifjfLFkrhd :ikus /ouh vkf.k fVdkÅ çfØ;sr fodflr dj.;kph vko';drk vkgs; T;keqGs çfr"Bhr jkstxkj feGsy- lokaZlkBh [kk| lqj{kk vkf.k [kk| çHkqrk fuekZ.k djrs;kP;k'kh fuxMhr laLFkkae/;s lkscr ,pih,e bafM;k 'ksrh ra=KkukP;k ek/;ekrwu —"khyk çksRlkgu ns.;klkBh ;k fn'ksus dke djr vkgs'ksrd&;kalkBh ,d dk;eLo#ih mik;  mi;qä ra=Kkukpk çpkj d:u 'ksrhe/;s tks[khe deh djsy-



 

 

fc;k.;kaph fofo/krk lajf{kr dj.;klkBh fc;k.ks c¡d r;kj dj.ks vkf.k gs lqfuf'pr dj.;klkBh 'ksrd&;kauk pkaxyh fc;k.ks feGoyh—"kh –ifjfLFkrh i)r vkf.k ihd rhozrk deh buiqV çfØ;syk çksRlkfgr djkosifjfLFkrhd fofo/krsyk lqfuf'pr dj.;klkBh dqj.k tehu] ou] ty fudkl lajf{kr dj.ks] T;ke/;s deh ifjfLFkrhd çHkkokpk vH;kl djrk ;sbZy—"kh vkf.k mRiknu lkfgR;kph fufeZrh ts.ksd:u —"khoknh mRiUukr ok< gksbZy—"kh ifjfLFkrh i)rh yksdfç; cuo.;klkBh NksVs 'ksrdjh vkf.k —"kh etqjkalkBh 'ksrh eksBîk çek.kkoj miyC/k vkgs- ,pih,e bafM;k ns'kkrhy 'ksrd&;kauk enr dj.;klkBh mPp xq.koÙksph dhVduk'kdps mRiknu djrs vkgsvkEgh ;k uO;k ;qxkr lokZr pkaxY;k 'ksrhcíy vkiY;k 'ksrdjh cka/kokauk lká dj.;klkBh o f'kdo.;klkBh c&;kp lh,lvkj dk;kaZe/;s Hkkx ?ksr vkgs-

mlkP;k mÙke 'ksrhlkBh ck;ksdsu

Hkk

jrkph çfl) —"kh daiuh ck;ksLVWM —"kh {ks=kr eksBs dke djrs vkgs- gh daiuh 'ksrd&;kauk ihd lqj{kk vkf.k o`)hlkBh ,dk eksBîk jsate/;s vkiyh xq.koÙkk;qä mRiknus miyC/k d:u nsr vkgs- ck;ksLVWMps ck;ksdsu xzWU;qvYl mlkP;k 'ksrhlkBh cuoysys ,d mÙke mRiknu vkgs- T;keqGs mlkps mRiknu ok<r ukgh rj ekrhpk dlns[khy lq/kkjrksck;ksLVWMps ç‚MDV eWustj fuys'k lkaxrkr dh] ck;ksdsueqGs 'ksrd&;kauk pkaxys ifj.kke ikgk;yk feGr vkgsr- T;keqGs mRiknukr ok< gksrs vkf.k ekrhpk dl pkaxyk gksrks- ;kP;k okijkus fidkae/;s jksxkapk çknqHkkZo deh gksrks- fuys'k lkaxrkr] ;k mRiknukph ekx.kh lkrR;kus ok<rs vkgs- R;keqGs 'ksrd&;kauk ;kps pkaxys ifj.kke ikgk;yk feGr vkgsr- ;kpk okij 16 fdxzW çfr ,dj njkus dsyk tkrks-

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

18

daiuh ckrE;k

feDysal ck;ks & ,d uohu vk'kk

'ks

rdjh Hkkjrkph dekbZ vkgs- bFkyh turk —"kh {ks=koj voyacwu vkgs- ;k v'kk ns'kkr tursps iksV Hkj.;klkBh —"kh mRiknu ok<o.;kph xjt vlrsR;keqGs 'ksrd&;kauk pkaxys Kku vkf.k mÙke mRiknukaph ekfgrh vl.ks Qkj xjtsps vkgs- okLrfod ns'kkr ck;ks mRiknukapk okij çpaM ok<yk vkgs- v'kk ifjfLFkrhr larks"k uk;j vkf.k ts- paæ'ks[kj ;kauh 'ksrd&;kaP;k ;k xjtk tk.kwu feDysal ck;ksph lq#okr dsyhfeDysal ck;ksph lq#okr 2016 e/;s >kyhlq#okrhyk feDysal ck;ksps ,d y{; Bsoys vkgs'ksrd&;kauk vls —"kh mRiknu miyC/k d:u ns.;kr ;sbZy] T;keqGs R;kauk pkaxys mRiknu feGw 'kdsy- gh daiuh iw.kZi.ks ck;ks mRiknu ladYiusoj dke djrsfeDysal ck;ks eq[;Ros d:u ck;ksQVhZyk;tj] ck;ks& isLVhlkbZM] IykaVxzksFk çeksVj vkf.k R;kf'kok; ihd lqj{ksps iw.kZ fujkdj.k 'ksrd&;kalkBh miyC/k d:u nsr

vkgs - ck;ks & is L VhlkbZ M e/;s da i uhdMs eq [ ;Ros fedlhfy;e] fedMekZ] fedeksukl vkf.k ck;ks QVhZyk;tj bR;knh eq[; daiU;k vkgsr- R;kf'kok; fedQsV] fedVkl] fedftad bR;knh eq[; mRiknus vkgsr- feDysal ck;ksP;k ;kp mRiknukapk Qk;nk 'ksrdjh mBor vkgsr- feDysal ck;ks ns'kHkj vkiys dk;Z dj.;klkBh r;kj vkgs-

efgaæk VªWDVjP;k foØhr ok<

VªWDVj daiuh efgaæk v¡M efgaækus ekxhy lq çfl) o"kkZP;k rqyusr ;k vkfFkZd o"kkZr VªWDVj foØhr ok< >kyh vkgs- ekxhy vkfFkZd o"kkZr ;k efgU;kr efgaækus

20704 VªWDVj ;qfuVph foØh dsyh- ek= ;ko"khZ efgaækus 25081 VªWDVlZph foØh dsyh- tj ,DLiksVZ O;olk; ikfgyk rj ekxhy o"khZ efgaækus 21386 ;qfuVph foØh dsyh gksrh- ;ank 26001 ;qfuV~l fodys xsys vkgsrdaiuhP;k ;k o`)hoj jkts'k tstqjhdj] v/;{k] efgaæk v¡M efgaæk] QkeZ bfDoiesaV fMfOgtuus lkafxrys dh] ekxhy o"kkZP;k rqyusr gh 21 iV ok< vkgs- vkEgkyk vk'kk vkgs dh] dkgh efgU;kae/;s vkEgh vk.k[kh VªWDVlZph foØh d:- rs Eg.kkys dh] ÞvkEgkyk vk'kk vkgs dh] ;ke/;s vk.k[kh lq/kkj.kk gksbZy-ß

'ksrd&;kapk lkFkhnkj vkgs oh,lVh 'käh

—

"kh ;a= fuekZrk oh,lVh daiuh çfl) vkgs- ohVh,l i‚oj fVyj 'ksrd&;kae/;s vfr'k; yksdfç; vkgs;k daiuhpk oh,lVh 'käh 30 Mhvk; 'ksrd&;kauk vf/kd ilar iMyk vkgs- 4 LVªksd flaxy flysaMj vkf.k mÙke V‚dZlkscr gk i‚oj fVyj vf/kd dk;Z{kerk jk[kwu vkgs- ;kps ,dw.k otu 125 fdxzW vkgs13 ,pihP;k ;k i‚oj fVyjus e'kkxr] Lçs] flapu vkf.k lhfMax v'kh dkea vxnh lgt djrk ;srkr- gs ,d vfr'k; mÙke mRiknu vkgs- i‚oj fVyjpk mi;ksx 'ksrkae/;s osxkr ok<rks vkgs- dkj.k 'ksrdjh cka/kokaps gs eku.ks vkgs dh] tj ihd mRiknu pkaxys ikfgts vlsy rj vk/kqfud —"kh ;a=kapk vaxhdkj djkok ykxsy-

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

20

daiuh ckrE;k

fnoksuk djsy lQjpankps j{k.k

l

Qjpan] vjksX;klkBh lokZr tkLr mi;qä vls QG ekuys tkrs- T;klkBh vlagh EgVya tkra dh] fnolHkjkr ,d lQjpan [kk vkf.k M‚DVjkauk nwj Bsokgh iaäh v'khph cuoyh xsyh ukgh rj [kjhgh vkgsdkj.k lQjpanke/;s rs loZ xq.k vkgsr ts rqeps vjksX; larqfyr BsorsvktP;k orZeku dkGkr [krs vkf.k jlk;ukaP;k vf/kd okijkeqGs çR;sd ihdkyk gkuh iksgkspr vkgs] T;kpk cqjnaM okijdrZ~;kayk lkslkok ykxr vkgsv'kke/;s lQjpankaP;k ckxkaph lqj{kk vkf.k lQjpankyk cqj'khiklwu okpo.;klkBh Lo‚y d‚iksZjs'ku fyfeVsMus uqdrsp lQjpankP;k mRiknukps fnyckx EgVys tk.kkjs fgekpy çns ' kkrhy dq Y yw ftYákr lq j {kkRed cqj'khuk'kd fnoksuk y‚Up dsys vkgs- gs ç‚MDV lQjpankP;k ckxkauk y{kkr ?ksÅu cuoys xsys vkgs- ;k ç‚MDVeqGs lQjpankP;k jksxkaP;k fu;a=.kke/;s enr feG.;kcjkscjp pkaxys mRiknugh feGsy- vFkkZrp] Lo‚y d‚iksZjs'ku fyfeVsM daiuh ihdLokLFkklkBh mRiknu cuorsy‚fUpxP;k dkGkr daiuhus vf/kdkjh] jhtuy Mk;jsDVj ;wih,y bafM;k lehj VaMu vkf.k >ksuy eWustj lrsaæ flag ;kauh 'ksrd&;kauk lacksf/kr djrkuk lkafxrys] [kkld:u fgekpy çns'kyk y{kkr ?ksÅu

daiuhus lQjpankph xq.koÙkk ok<o.;klkBh vkf.k jksxkaP;k fu;a=.kklkBh fnoksuk ukokps cqj'khuk'kd cuoys vkgs- ;k mRiknukph [kkfl;r v'kh vkgs dh] gs lgtrus QG fid.ks] lQjpankpk pkaxyk vkdkj vkf.k R;kapk lq[kZ yky jax ;kyk 'kkcwr Bso.;kr egÙokph Hkwfedk ctors- gsp ukgh rj osGsP;k vk/kh QG iM.;kiklwugh gs mRiknu jks[krs- ;k fufeÙkkus eksBîk la[;sus lQjpan mRiknd 'ksrdjh mifLFkr gksrsdaiuhps fc>usl gsM fot; dqekj Hkê Eg.kkys dh] daiuh Hkfo";kr osxosxG~;k i)rhps daiksLV vkf.k vWkxzksdsfedy cuo.;kpk fopkj djr vkgs- rlsp] nqljhdMs QfVZyk;tj fc>usl gsM ;ksxs'k paæk ;kauh lQjpankP;k ihdkP;k iks"k.k egÙkscjkscjp vkiY;k ,d vU; mRiknu oqDlky ;kckcrhr foLrkjiwoZd lkafxrysrs Eg.kkys dh] ekxP;kp o"khZ daiuhus dqYywP;k lQjpan mRiknd 'ksrd&;kae/;sp vkEgh oqDlky y‚Up dsys gksrsdaiuh oqDlky eWØksfeDl] oqDlky dWfY'k;e vkf.k oqDlky iksVWf'k;elkj[ks ç‚MDV 'ksrd&;kalkBh ?ksÅu vkyh vkgs- ;k osGsl daiuhdMwu ç‚MDV eWustj QathlkbM Lor% çdk'k ikrh] jhtuy eWustj fgekpy çns'k vkf.k gfj;k.kk th-Vh-csYV f'ko dqekj 'kekZ] >ksuy ekdsZfVax eWustj lquhy dqekj] VsjhVjh eWustj dqYyw v'kksd 'kekZ [kkld:u mifLFkr gksrs-

'ksrd&;kapk osG okpo.kkj dksfudy QVhZyk;tj cz‚MdkLVj

ehVji;aZrP;k varjkoj [krkaph Qokj.kh dj.;klkBh l{ke vkgs- tj ,[kk|k 'ksrd&;kdMs vf/kd —"kh {ks= vlsy rj R;kP;klkBh gk vfr'k; pkaxyk i;kZ; vkgs- ;k ;a=kP;k lkákus leku çek.kkr [krkaph Qokj.kh lgt rdjh 'ksrke/;s gkrkus [krkaph Qokj.kh djrkr- gksÅ 'kdrs- lqçfl) daiuh dksfudy QVhZyk;tj ijarq t'kh osG cnyrs] R;kçek.ks 'ksrd&;kus cz‚MdkLVj 'ksrd&;kalkBh miyC/k d:u nsr vkgsLor:e/;s ifjorZu ?kMoys ikfgts- 'ksrd&;kauh vk/kqfud ra=KkukP;k ;a=kapk okij dsyk ikfgts'ksrke/;s [kr Vkd.;kpk lokZr pkaxyk i;kZ; Eg.kts dksfudy QVhZyk;tj cz‚MdkLVj- ;kpk okij VªWDVjP;k lkákus dj.;kr ;srks- ;k mRiknukph lokZr [kkl xks"V Eg.kts ;kP;k okijkus deh osGsr pkaxY;kçdkjs dke iw.kZ gksrsgs [kr cz‚MdkLVj vxnh lgti.ks 14 rs 15

'ks

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

daiuh ckrE;k

21

bQdkspk lqo.kZt;arh egksRlo

b

Qdks vkiY;k 50 o"kaZ iw.kZ gks.;kP;k miy{;e/;s ns'kkP;k dkukdksi&;kr lqo.kZt;arh lekjaHkkps vk;kstu djr vkgs- ;kp J`a[kysr bQdksus gfj;k.kkrhy djukye/;sgh lqo.kZ t;arh lekjaHkkps vk;kstu dsys gksrsdk;ZØekl çeq[k ikgq.ks Eg.kwu bQdksps ,eMh M‚- mn; 'kadj voLFkh mifLFkr gksrsbQdks p s egkçca / kd] foi.ku ;ks x s a æ dq e kj 'ks r d&;ka u k la c ks f /kr djrkuk Eg.kkys ] bQdks 'ksrd&;kauk dsoG daiksLVp iqjor ukgh rj R;kauk bQdks Vksfd;ks tujy baU'kqjUlP;k ek/;ekrwu ,d yk[kki;aZr vi?kkrh foekns[khy nsr vkgs- gh ifgyh osG vkgs tsOgk bQdksus ,d yk[kkpk vi?kkrh foek fnyk vkgs- daiuhdMs vusd çdkjps foes miyC/k vkgsr- 'ksrd&;kauk ?kjclY;k ç‚MDV feGkosr ;klkBh daiuhus gkse fMfyojhphgh lqfo/kk miyC/k d:u fnyh vkgs- ;k [kkl çlaxh bQdksps ,eMh M‚- mn; 'kadj voLFkh ;kauh ckbZdyk fgjok >saMk nk[kowu 'ksrd&;kalkBh ;k lqfo/ksph lq#okr dsyh- rs Eg.kkys] l/;krjh gh lqfo/kk djukye/khy 'ksrd&;kalkBh miyC/k vkgs - da i uh yodjp ns ' kkrhy vU; 'ksrd&;kaukgh gh lqfo/kk nsbZy- R;kauh gsgh lkafxrya dh] yksdka'kh tksM.;klkBh fMftVy gs loksZR—"V ek/;e vkgsvkEgh lgdkjh fMftVy IyWVQ‚eZ cuoyk vkgs tks 11 Hkk"kkae/;s miyC/k vkgs- ;k vWuie/;s 'ksrh] eaMh] fc;k.ks vkf.k uos ra=Kku ;kaP;kckckrhr osxosxGh ekfgrh miyC/k vkgs- ;k lqfo/kslkBh vkEgh dks.kR;kgh çdkjps 'kqYd ykor ukgh- 'ksrdjh ca/kw ;kr fOgfMvks r;kj d:u Vkdw 'kdrks- ;k ek/;ekrwu rqEgh O;kikjgh d: 'kdrkvk/kkj uacj fyad d:u rqEgh jksdMfojfgr O;olk;gh d: 'kdrk- R;kauh lkafxrys dh] VsDu‚y‚th vkiY;kyk iq<s usrs- ;kpk okij vki.k 'ksrhe/;sgh djk;yk gokekxhy o"khZ vkEgh 13 yk[k dMqfyackph >kMs ykoyh gksrhvkEgh vls ra=Kku fodflr dj.;kpk ç;Ru djr vkgksr T;k varxZr 5 o"kkaZr fuacksGh feGk;yk lqjokr gksbZy- rs Eg.kkys] efgykauk iq<s vk.kys ikfgts vkf.k lgdkfjrsps lnL;gh cuok;yk gosrj bQdks Vksfd;ksps furhu oekZ ;kauh 'ksrd&;kauk lacksf/kr dsys- rs Eg.kkys] ;kps fufeZrh 2000 e/;s >kyh gksrh- ladV vkf.k foek ;kstusP;k {ks=kr daiuhpk gk ifgyk foek gksrk- efgykauk y{kkr ?ksÅu R;kaukgh foek

d` "kh tkxj.k twu 2017

miyC/k d:u ns.;kr vkyk- bQdks cktkjP;k e;ad ifjgkj ;kauh ;k ;kstuscíy lkafxrys- ;k ek/;ekrwu 'ksrd&;kauk vkjksX; lsok tls] 'kqxj] chih ;kaph eksQr rikl.kh vkf.k vfr'k; deh [kpkZr bZlhthph lqfo/kk miyC/k d:u fnyh tkrs- ;kp Øekokjhr bQdks fdlkups ,-ds-pkoyk Eg.kkys] ;k vWioj loZ ekfgrh miyC/k vkg-s 'krsd&;kl a kBh fnolHkjkr 3 rs 4 Ogkbl Z el s t s l s ~ ikBoys tkrkr- tj 'krsd&;kPa;k 'krskr dk.skR;kgh çdkjkpk jkxs vkyk vly s rj rs QkVsks dk<uw ;k viWoj Vkdrkr vkf.k —"kh rTKkcajkcsj ;kckcrhr ppkZ djrkr-

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

22

daiuh ckrE;k

th,l,Qlhps ^ljnkj* jhy‚Up LVsV QfVZyk;>j vW;UM dsfedYl fyfeVsM xq tjkr ;k [kr vkf.k daiksLV cuo.kkjh çfl) —"kh daiuhus

vkiys tqus ç‚MDV ^ljnkj* uO;k :ikr 'ksrd&;kaleksj lknj dsys vkgs- ljnkjps jhy‚fUpax iatkc vkf.k gfj;k.kkrhy vusd 'kgjkae/;s dj.;kr vkys- ljnkj Mh,ih] ljnkj ,,lih vkf.k ljnkj veksfu;e l¶ysVP;k djukye/;s jhy‚fUpaxP;k osGh —"kh tkxj.k Vhe uO;k /kkU; eaMhe/;s mifLFkr gksrh- y{kkr ?;k] th,l,Qlh gh ns'kkrhy 17 jkT;kae/;s dke djr vkgsth,l,Qlhus ljnkj Mh,ihyk dkG~ ; k ja x kr 'ksrd&;kaleksj çLrqr dsys vkgs- vxksnj daiuh osxosxG~;k L=ksrkP;k ek/;ekrwu ljnkj Mh,ih cuor gksrh] T;keqGs rs osxosxG~;k jaxkr miyC/k gksrs- R;keqGs 'ksrd&;kae/;s laHkze fuekZ.k gksr gksrk- daiuhus uqdrsp uO;k raKKkukP;k ek/;ekrwu Mhih,yk yksdkadMwu ekU;rk feGkysY;k jaxkr cuok;yk lq#okr dsyh vkgs- gs Qä 'ksrd&;kaP;k ok<R;k ekx.khyk y{kkr ?ksÅu dsys xsys vkgs- ;ke/;s rhu Js.kh vkgsr- NksVs] e/;e vkf.k eksBs nk.ks- ;k osGh daiuhps eWusftax Mk;jsDVj ,-,e-frokjh vkf.k OgkbZl çsflMsaV ekdsZfVax ,l-ih- ;kno ;kauh 'ksrd&;kauk lacksf/kr dsysdaiuhps eWusftax Mk;jsDVj ,-,e-frokjh ;kauh —"kh tkxj.kyk lkafxrys dh] vkEgh vfr'k; osxkus 'ksrd&;kae/;s vkeps ç‚MDV lkrR;kus miyC/k d:u nsr vkgksr- 'ksrdjh 'ksrkr tsOgk ;qfj;kpk okij djrks rsOgk jksia ok<w ykxrkr- v'kk osGh 'ksrdjh fopkj djrks dh] ;wfj;k 'ksrhlkBh pkaxyh vkgs- ijarq ;wfj;k tkLr çek.kkr ?kkrY;kl mRiknu deh gksrs vkf.k ekrhP;k çtuu {kersoj gkuhdkjd ifj.kke gksrks- rs Eg.kkys] tsOgk vkiys iarç/kku xqtjkrps eq[;ea=h gksrs rsOgk R;kauh ,d Ldhe y‚Up dsyh gksrh- T;kvarxZr çR;sd 'ksrd&;k P;k 'ksrhps e`nk LokLF; dkMZ vlk;yk gos;kcjkscjp 'ksrd&;kaukgh gk lYykgh |k;yk gok dh] tfeuhuqlkj dks.krs ihd ;ksX; vkf.k R;ke/;s fdrh çek.kkr uk;Vªkstu] Q‚LQjl] iksVW'k] lYQj vkf.k vU; lw{e rÙoa Vkdk;yk gosr T;keqGs tfeuhph xq.koÙkk

d` "kh tkxj.k twu 2017

dk;e jk[k.;kcjkscj mRiUugh ok<sy- 'ksrd&;kauk cjkscj ?ksÅu tk.ks gsp daiuhps rÙo lq#okrhiklwu vkgs1000 dks&v‚ijsVhOg lkslk;VhTe/;s 'ksrdjh vkt daiuhps 'ksvjgksYMj vkgsr- Mªhi bfjxs'kupk çlkj dj.;klkBh daiuhus 10 o"kkaZiwohZ xqtjkr ljdkjyk cjkscj ?ksÅu iq<ph ikoya Vkdyh] T;kvarxZr daiuhus toGtoG vkB yk[k gsDVje/;s 12 yk[k 'ksrd&;kaP;k tfeuhyk Mªhi bfjxs'kuP;k ek/;ekrwu cnyys- daiuh ik.;kr foj?kG.kkjs [krsgh cuor vkgs] T;kapk okij Mªhi bfjxs'ku ra=Kku okij.kkjs 'ksrdjh djr vkgsr- tfeuhph fLFkrh ifgY;kis{kk [kwi pkaxyh gksr vkgs- vkf.k gGwgGw mRiknugh ok<r vkgs- Mªhi bfjxs'kue/;s daiksLVgh fyfDoM ehfM;e}kjk fMl‚Yo d:u |kos ykxrsdaiuhrQsZ ekdsZfVaxps lhfu;e OgkbZl çsflMsaV ,lih- ;kno ;kauh —"kh tkxj.kyk lkafxrys dh] vkeP;kdMs daiksLVps nksu IyWUV vkgsr- ekxP;ko"khZ tkusokjhiklwu ,fçyi;aZr tso<îk çek.kkr Q‚LQksfjd vWiflM ;k;yk goa gksra rso<îk çek.kkr vkya ukgh- R;keqGs vkeP;k daiuhus 2&3 ns'kkarwu vk;kr lq: dsyh- loZ ns'kkarwu osxosxG~;k jaxkps vW"kflM vkys- ;keqGs daiksLV osxosxG~;k jaxkr cktkjkr vkyh vkf.k 'ksrd&;kae/;s laHkze fuekZ.k >kyk dh] gs rsp ljnkj daiksLV vkgs dh ukgh\ ;kuarj vkEgh d‚QhP;k jaxkpk Mh,ih cuoyk tks 'ksrd&;kauk vkoMyk- ifgY;kank ;ke/;s vWiUVh dsfdax ,taV Vkd.;kr ;sr uOgrs- T;keqGs iWdsVe/;s <sdwG cur gksrs- vWaUVh dsfdax ,taV Vkd.;kcjkscjp vkrk vkEgh ;kP;k iWfdaxe/;sgh cny dsyk vkgs- uO;k iWfdaxe/;s ifgY;kank i‚fyfFku vkf.k ijr R;kyk xuh cWxe/;s Vkdys vkgs- T;keqGs daiksLVe/;s <sdwG cu.;kph rØkj ;s.kkj ukgh- ;k ç‚MDVyk vkEgh ijr ,dnk y‚Up djr vkgksr- vkrk 'ksrdjh ihdkaiklwu vf/kd Qk;nk ?ksÅ 'kdsyth,l,Qlhph xqtjkre/;s 200 is{kk vf/kd dsaæa vkgsr- ;k dsaækaoj 'ksrd&;kauk ,evkjihoj daiksLV fnys tkrs- T;keqGs çk;OgsV fMyj Mh,ihph miyC/krk deh vl.;kP;k dkGkrgh dkGk cktkj d: 'kdr ukghr- ;k dsaækaoj ekrhps ijh{k.k d:u ;ksX; çek.kkr daiksLV Vkd.;kps ekxZn'kZugh dsys tkrs- lokaZr egÙokph xks"V gh vkgs dh] tj ,[kknk vkÅVysV /kkjd 'ksrd&;kauk fuf'pr osGsr ç‚MDV iksgksp.;kr fnjaxkbZ djr vlsy rj R;kyk naM Hkjkok ykxrks- ;keqGs 'ksrd&;kauk [kwip pkaxY;k lqfo/kk feGr vkgsr- gh daiuh iw.kZr% 'ksrd&;kauk lefiZr vkgswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

daiuh ckrE;k

23

bdkseWDl ok<oh [krkaph mi;ksfxrk

ok

<R;k yksdla[;sps iksV Hkj.;klkBh T;kçek.ks eksBîk çek.kkr mRiUu ?ks.;kph vko';drk vkgs] R;kpçek.ks rs vUu lqjf{kr vlkos ghns[khy [kwi eksBh xjt vkgs- ihdkaP;k tknk mRiUuklkBh lk/kkj.kr% 'ksrdjh tkLrhr tkLr jklk;fud [krkapk okij djr vkgsr- T;keqGs ifgY;kank dkgh o"kaZ mRiUu rj ok<r xsys i.k ekxhy dkgh o"kkaZiklwu tkLr jklk;fud [krkaP;k okijkeqGs —"kh mRiUukr ok< gks.ka Fkkacya vkgs- ,o<ap uOgs rj vkiya vUu tkLr jlk;u;qä gksr vlY;kdkj.kkus vkiY;k vkjksX;kyk gkuh iksgkspr vkgs;kcjkscj tkLr jklk;fud [krkaP;k okijkeqGs vkiY;k tfeuhoj foifjr ifj.kke gksr vkgs- v'kk ifjfLFkrhr 'ksrd&;kauh jklk;fud [krkapk okij deh djk;yk gok vkf.k lsafæ; [krkapk okij djk;yk gokbFks ,dk xks"VhdMs y{k ns.;kph xjt vkgs dh] th jklk;fud [krs okijyh tkrkr R;krhy fdrh çek.kkr ihda R;kapk mi;ksx d: 'kdrkr\ tj vki.k jklk;fud [krkapk mi;ksx ¼ihdkadMwu 'kks"kys tk.kkjs çek.k½ ok<ow rj] ç;ksx ek=syk deh d: 'kdrks- vkf.k gs dke lsafæ; [krs [kwi pkaxY;k i)rhus djrkrlokaZr tkLr ;wfj;kpk okij uk;Vªkstu rÙo çnku dj.;klkBh dsyk tkrks] T;kph ,d r`fr;ka'k ek=k jksikauk feGrs vkf.k ckdh rhu prqFkkaZ'k ek=k ok;k tkrstj 'ksrdjh ca/kw ;wfj;k [krkauk 25&30 VDds çek.kkr deh d:u lsafæ; [krs ,tkseWDl fdaok jkbtkseWDlpk

okij djrhy rj rs cWDVsfj;k ok;qeaMye/;s vl.kkjs uk;Vªkstu ihdkauk nsÅu ;wfj;kP;k okijkyk deh djrhy- R;kpcjkscj vkiyh tehugh fujksxh jkghy;kpçdkjs Q‚LQjlP;k iqjoBîklkBh vkEgh Mh,ih fdaok ,l,lihpk okij djrks- vki.k loZp t.k tk.krks dh] Q‚LQjl [krs tfeuhe/;s vftckr pyu'khy vlr ukghr- T;keqGs R;kapk Qä 15&20 VDds Hkkxp ihdkaP;k dkeh ;srks vkf.k mjysyk toGtoG 80 VDds Hkkx tfeuhr vlkp iMwu jkgrks- R;keqGs tfeuhP;k çtuu 'kähyk vFkkZr lqfidrsyk gkuh iksgksprs- v'kk ifjfLFkrhr 'ksrd&;kauh bdkseWDl ukokps lsafæ; [krkapk okij d:u Mh,ih fdaok ,l,lihP;k okijkr 40 VDD;kai;aZr ?kV djk;yk goh- bdkseWDl gs vls lsafæ; [kr vkgs ts] ihdkaP;k ewGkiklwu ykac vlysY;k iks"kd rÙokauk jksiVîkaP;k ewGki;aZr vk.krs fdaok miyC/k ulysyh rÙoa miyC/k d:u nsrs-

Ñ"kh ;a=kcjkscj dks.krhgh rMtksM ukgh & joh csjh

Qh

YMfdax gs vkt 'ksrh;a=ke/;s eksBs uko vkgs] ts ns'kkrp ukgh rj txkkP;k toGtoG 97 gwu vf/kd ns'kkr ekxhy 39 o"kkaZiklwu vk/kqfud ra=Kkukpk okij d:u vkiys —"kh;a= cuor vkys vkgsvkt daiuhtoG rhu vk/kqfud

d` "kh tkxj.k twu 2017

IyWUV vkgsr ts toGtoG 162000 oxZ ehVj tfeuhoj cuys vkgsrdaiuhps eWusaftax Mk;jsDVj joh csjh ;kauh lkafxrys dh] vkeP;kdMs dq'ky dkexkj vkgs ts ;k xks"Vhoj fo'ks"k y{k nsrkr dh] mRiknukP;k çR;sd lw{e iSywaps ijh{k.k gksbZy] ts.ksd:u xq.koÙkscjkscj dks.kR;kgh çdkjph rMtksM gks.kkj ukghdaiuhps loZ IyWUV vk/kqfud ef'kujhus lqlTt vkgsr- ;ke/;s eq[;r% jkscksV ;wfuV] ,vj cWysalj] fx;j fMfotu vkf.k isaV 'k‚i bR;knhrwu 'ksrd&;kauk mPp xq.koÙksps —"kh ;a= feGrkr'ksrd&;kauk R;kaP;k d"Vkpk iw.kZ Qk;nk feGkok ;kp mís'kkus QhYMfdaxus 'ksrd&;kaP;k vko';drsuqlkj R;kauk —"kh;a= miyC/k d:u fnys vkgsr- daiuhus ekxhy 39 o"kkaZr 12 yk[kgwu vf/kd 'ksrd&;kauk Qk;nk feGowu fnyk vkgs- daiuh isj.khiklwu yksfMaxi;aZr loZ çdkjps —"kh;a= cuorswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

24

daiuh ckrE;k

,pih,eus vk.kys 5 ç‚MDV

,

pih,e dsfedy vWUM QfVZyk;>j fyfeVsMus dydÙkke/;s vkiys 5 uos vWxzksdsfedy ç‚MDV vfiZr] rEek] fçfMDV] Vk;Qksu vkf.k jkscksdksi ukokaps ç‚MDVl~ y‚Up dsys vkgsr- daiuhps psvjeu v'kksd vxzoky ;kauh ç‚MDVP;k ckcrhr lkafxrys dh] loZ ç‚MDVl~ uohu ra=Kku y{kkr ?ksÅu cuo.;kr vkys vkgsr] T;keqGs 'ksrdjh vf/kd mRiknu ?ksÅ 'kdsy- eyk gs lkaxrkuk [kwi vkuan gksr vkgs dh] 'ksrdjh ;k ç‚MDVl~ okij d:u vkiyk O;olk; ok<ow 'kdrkrJh- vxzoky lkaxrkr dh] vfiZr gk ;k lokaZrhy egÙokpk ç‚MDV vkgs] tks Iyk¡V xzksFk jsX;qysVj vkgs- gs jksiVîkaph ok< vkf.k jksxçfrdkjd ç.kkyhyk etcwrh çnku djrs- gs eq[;r% Hkkr vkf.k xgw ;kcjkscjp brj vU; /kkU;kalkBhgh cuo.;kr vkysys vkgs- i.k 'ksrdjh brj fidkalkBhgh ;kpk okij d: 'kdrkr- daiuhus gs ç‚MDV vusd çdkjps QhYM Vªk;y vkf.k [kwi fjlpZ d:u cuoys vkgsdaiuhph ,fD>fdVhOg Mk;jsDVj riL;k xks;y ;kauh —"kh tkxj.kcjkscj ppkZ djrkuk lkafxrys dh] gs ç‚MDVl~ 'ksrd-;kaph xjt y{kkr ?ksÅu cktkjkr vk.kys xsys vkgsr- ;k ç‚MDVyk cuorkuk uohu

ra=Kkukpk okij dj.;kr vkyk vkgs- loZp ç‚MDV daiuhlkBh ekSY;oku vkgsr- R;k Eg.kkY;k dh] vktpk 'ksrdjh tkLrhr tkLr mRiknufufeZrh d: bfPNrks] ts.ksd:u R;kyk tkLr bUde feGsy- gs ç‚MDVl~ vkeP;k brj vU; ç‚MDVLP;k rqyusr 100 VDds iq<s vkf.k çHkkoh vkgsr;k dk;ZØekr toGtoG 80 fc>usl vlksfl,VL] MhylZ vkf.k 'ksvj gksYMlZ ;kauh mRlkgkus Hkkx ?ksryklokaZuhph daiuhP;k çxrhph Lrwrh dsyh- dk;ZØekr nql-;k fno'kh daiuhps psvjeu Jh- vxzoky ;kauh 1970 iklwu lq: >kysyk daiuhpk çokl ;kckcr lkafxrysdk;ZØekr daiuhps v/;{k olqnsoUk ;kauhgh daiuhckcr ekfgrh fnyh-

iz'u vkeps mÙkj rqeps] feGowu nsbZy Hkjiwj cf{kls lksek.kh lhM~l ç'uksÙkjh

lkekU; Kku o Ñ"kh tkxj.koj vk/kkjhr iz'u 1 ds'kjkps ,dek= mRiknd jkT; dks.krs \ tEew&dk'ehj rkfeGukMw fgekpy çns'k 2 Hkkjrkr lokZf/kd js'khe mRiknu dqBs gksrs \ dukZVd egkjk"Vª vklke 3 Hkkjrkrhy dks.kR;k jkT;kr lokZf/kd uSlfxZd jcj vk<Grks \ vksfMlk dsjG iatkc lwpuk : okpd vkiyh mÙkjs 15 fnolkaP;k vkr E-mail : ruby@krishijagran.com oj ikBow 'kdrkr9999142633 whatsapp fdaok SMS d: 'kdrkr- ;ksX; mÙkj ikBo.kk&;k ifgY;k rhu 'ksrdjh cka/kokuk Øe'k: 3, 2 vkf.k 1 gtkji;aZrph gk;czhM fc;k.kh c{khl #ikr lksek.kh lhM~lP;k orhus ns.;kr ;srhy- lkscr iq<P;k vadkr R;kaps uko çdkf'kr gksbZy- 'ksrdjh cka/kokuh vkiY;k mÙkjkleosr uko] iÙkk vkf.k eksckbZy Øekad vo'; ikBok- mÙkj ikBo.kk&;kae/;s 'ksrhfo"k;d vH;kl dj.kkjs fo|kFkhZ o efgyk 'ksrdjh lgHkkxh gksÅ 'kdrkr-

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

25

daiuh ckrE;k

gk VªWDVj mÙke dke dj.kkj

e

fgaæk v¡M efgaækus —"kh ØkarhP;k fn'ksus ,d ikÅy iq<s Vkdr vkiys ,d uohu —"kh mRiknu y‚ap dsys vkgs- efgaækP;k QkeZ bfDoiesaV ¼—"kh ;a=½ foHkkxkus vkiY;k VªWDVj fljhtyk iq<s usr R;kr vk.k[kh ,d uohu uko tksMys vkgsekxhy o"khZ efgaækus vkiyk VªWDVj efgaæk ;qoks 'ksrd&;kalkBh cktkjkr nk[ky dsyk gksrk- rks cjkp yksdfç; Bjyk- rj ;ko"khZ efgaækus NksVîk VªWDVj lsxesaVe/;s ikÅy Bsor 24 ,p-ih-pk efgaæk thoks y‚ap dsykckxk;rh vkf.k jks&Ø‚i QkfeaZx dj.kk&;k 'ksrd&;kauk Qk;nk feGok ;k mís'kkus gk NksVk VªWDVj lknj dj.;kr vkyk vkyk vkgs- thoksP;k lkFkhus ckxk;rh dke dj.kk&;kaps dke lgt gksbZy- thoksph fufeZrh fo'ks"k çdkjs ,dk [kkl fM>kbZue/;s dj.;kr vkyh- 24 ,pihpk gk 4 Oghy MªkbZOg VªWDVj oSf'k"Vîiw.kZ vkgs- ;ke/;s v‚VkseVhd MsIFk vkf.k Mªk¶V daVªksy fQpj vkgs- mÙke V‚dZ vkf.k ba/ku cprhlkscr thoks 'ksrd&;kalkBh ykHknk;d Bjrks vkgs- gk yky vkf.k djMîk jaxkP;k esVy 'khVe/;s miyC/k vkgs- gk VªWDVj xqtjkr vkf.k egkjk"Vªkrhy 'ksrd&;kalkBh ,fçyiklwu

miyC/k gksbZy- yodjp gk VªWDVj ns'kkr vk.kyk tkbZy;kph fdaer 3&10 rs 4&05 yk[k vkgs;kçlx a h diauhps O;oLFkkidh; lp a kyd iou xk;sd a k Eg.kkys dh] efgæakpk gk ç;Ru 'krshyk vk/kfqud vkf.k 3&0 Qkfex Za P;k lkákus i<qhy VII;koj ?kÅ s u tkby Z - efgæak vM ¡ efgæakP;k QkeZ bfDoieVas fMfOgtups v/;{k jkt'sk tt s jqhdj Eg.kkys dh] vkEgkyk gk VDWªVj nk[ky djrkuk Qkjp vkuna gkrsks vkg-s ;keG q s 'krsdjh vkfFkd Z :ikus etcrw cuy s - rs Eg.kkys dh] thoks LVkbfZy'k vkf.k vkjkenk;d VDWªVj vkg-s thokes/;s 750 fdxWz otu mpy.;kph {kerk vkg-s gk 25 fdykeshVj çfr rkl ox s kus dke djrk-s ;ke/;s mPp J.skhph ihVhvks i‚oj vkg-s gk VDWªVj yodjp brj jkT;kea/;gsh miyC/k gkbsy Z -

vWxzhcksyks % 'ksrd&;kalkBh ,dk uohu Økarhph lq#okr

vWxzhcksyksP;k laidkZr ;k vkf.k feGok fofo/k 'ksrh mRiknus vkf.k votkj i;kZ; vkf.k ekfgrh ,dkp N=k[kkyh vkeph oSf'k"Vîs

cpr [kkrs vkf.k R;kP;k okijkoj vf/kd O;kt o lwV feG.;kph la/kh

d‚y lsaVjP;k ek/;ekrwu 'ksrd&;kalkscr FksV laokn

fc;k.ks mRiknu dk;ZØek'kh tksMys tkÅu 'ksrhrwu vf/kdkf/kd Qk;nk feGok-

d‚y lsaVjoj uksan.khdj.k d:u 'ksrd&;kaps Lor%ps [kkrs

i‚yhgkÅl vkf.k xzhugkÅl l'kähdj.kk}kjs 'ksrhps fodkl dk;Z

Ýsapk;th vkf.k gkse fMfyOgjh lqfo/ksekQZr 'ksrd&;kai;aZr iksgksp.ks

fdlku ekVZdMwu loZ mRiknus vkf.k votkjkaps fofo/k i;kZ; ,dkp Nrk[kkyh

—"kh cktkjk}kjs eksBîk çek.kkr —"kh mRiknukapk i;kZ; —"kh dsaæk}kjs —"kh ra=Kkukps ekxZn'kZu

lkBo.kh}kjs ihd lqj{kk vkf.k Hkfo";kr R;kauk tkLr fdaerhr fod.;kph lqfo/kk

—"kh mRiknukaph ?kjclY;k

eksQr

gkse fMfyOgjhVksy Ýh uacj 18001200800 oj d‚y d:u feGok O;fäxr 'ksrhlaca/kh f'kQkjlh fdlku ekVZdMwu —"kh midj.k] [kk|] fc;k.ks bR;knh cktkjkgwu pkaxY;k fderhr miyC/k mPp xq.koÙksph mRiknus

deh Hkkokr —"kh ;a=kph [kjsnh vkf.k HkkMîkoj miyC/k b&eaMhP;k ek/;ekrwu vkiys ihd fodwu eksBh fdaer feGo.;kph lqfo/kk

miyC/k lqfo/kk

esgurh vkf.k çxrh'khy vxzslj 'ksrdjh cka/kokauk Lor:pk O;olk; vkf.k vksG[k fuekZ.k dj.;klkBh vWxzkscksyksP;k laidkZr ;srk ;sbZy- vWxzkscksykslkscr laidZ lk/kwu 'ksrdjh cka/ko d:u 'kdrkr vktwcktwP;k xkokaps dY;k.k

Ýsapk;thph ekfgrh vkf.k vtZ dj.;klkBh laidZ djk egkjk"VªklkBh laidZ djk mes'k Hkkslys % 09763700228 jktLFkkudfjrk lat; >kcM+k % 07757808322

brj ekfgrhdfjrk info@agribolo.com oj laidZ djkxqxy Iys LVksvjo:u

vWxzkscksyks vWi

eksQr MkÅuyksM d:u Rofjr Qk;nk feGok

d` "kh tkxj.k twu 2017

vWxzkscksyks 'ksrdjh] LekVZ 'ksrdjh

oj vktp d‚y d:u vktp uksan.kh djk

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

26

daiuh ckrE;k

flapu ikbZie/;s ohds iWdosy vkgs loksZÙke

fi

dka e /;s fla p ukyk euq " ;kP;k vk;q " ;krhy 'oklkbrdsp egÙo vkgs- c&;kpnk vki.k ikgrks dh 'ksrkr flapu djrsosGh [kwi ik.kh ok;k tkrs- dkj.k flapu djrsosGh okijkr vl.kkjs ikbZi gs pkaxY;k çrhps ulrkr fdaok rs yodj QkVrkr- flapukr ik.;kpk gks.kkjk viO;; VkG.;klkBh ohds iWdosy çk;OgsV fyfeVsM 'ksrd&;kalkBh xq.koÙkkiw.kZ —"kh flapu mRiknus miyC/k d:u nsr vkgsr- R;kf'kok; gh daiuh Mªhi bfjxs'kue/;s ;qä ikbZi] oehZcsM~l] oehZ yWfeusM QWfczdlkscr Vsjsx xkMZfuaxyk çksRlkgu nsr vkgs-

daiuhP;k mRiknukph [kkl xks"V Eg.kts gs nh?kZdkGki;aZr pky.kkjs] fVdkÅ vkgsr- ohds iWdosyP;k loZ ikbZIlph ekx.kh lkrR;kus 'ksrd&;kae/;s ok<rs vkgs- R;kps dkj.k Eg.kts fuOoG mRiknukph xq.koÙkk gsp vkgs- ohds oehZcsMyk 'ksrd&;kae/;s çpaM ekx.kh vkgsdkj.k 'ksrdjh ;kpk okij fo'ks"k d:u oehZdaiksLV r;kj dj.;klkBh djrkr-

isfIldks iqUgk lq: dj.kkj fdUuw ;kstuk

lq

çfl) ,Q,elhth isfIldks bafM;kus ngk o"kkaZiklwu iatkce/;s can vlysyh flVªl ;kstuk iqUgk lq: dj.;kpk fu.kZ; ?ksryk vkgs- gh ;kstuk ekxP;k vdkyh ny& Hkktik ljdkjP;k dk;ZdkGkr can dj.;kr vkyh gksrh- ;k ;kstusfo"k;h isfIldks ¼Hkkjr½ ps v/;{k vkf.k lhbZvks f'ko f'kodqekj vkf.k mik/;{k ¼Xykscy

çksD;ksjesaV½ oh- Mh- 'kekZ ;kaP;k usr`Rokr ,dk çfrfu/kh eaMGkus eq[;ea=h dWIVu vefjanj flag ;kaph HksV ?ksryheq[;ea«;kalkscr cSBdhnjE;ku çfrfu/kh eaMGkus jkT;kr ckxk;rh ;kstuk nql&;kank lq: dj.;kfo"k;h jl nk[koyk- isfIldks ,dk Hkkxhnkjh varxZr iBk.kdksV ;sFks T;wl d‚UluVªsV vkf.k FkaM is; mRiknu la;a= LFkkiu dj.;kr jl nk[koyk- daiuh ;koj ५०० dksVh #i;kaph xqaro.kwd dj.kkj vkgs- isfIldks eksBîk çek.kkoj fdUuw laxzg djrs- iatkckr eksBîk çek.kkoj fdUuwph 'ksrh dj.;kr ;srs-

'ksrd&;kaph ifgyh ilarh ,lih Lçs;lZ

fi

dkaoj —"kh jlk;ukaph Qokj.kh dj.;klkBh Lçs;j e'khuph vko';drk rj Hkklrs- ek= tj gs e'khu xq.koÙkkghu vlsy rj 'ksrd&;kauk uqdlku lgu djkos ykxrs- ghp xks"V y{kkr Bsowu ,lih daiuhus 'ksrd&;kauk Lçs;j e'khuph laiw.kZ jsat miyC/k d:u ns.;kpk foMk mpyyk vkgs- ;k daiuhph loZ Lçs mRiknus xq.koÙkkiw.kZ vkf.k fVdkÅ vkgsr,lih lk/kkj.k Lçs;j rs VªWDVj Lçs;j] Q‚fxax e'khu] i‚oj Lçs;j vkf.k feLV Cyksvj f'kok; brj vusd çdkjph mRiknus miyC/k d:u fnyh tkr vkgsr- ,lih

d` "kh tkxj.k twu 2017

ns'kkrhy lk/kkj.ki.ks loZp 'ksrdjh cka/kokai;aZr vkiyh mRiknus iksgkspor vkgs- brdsp uOgs rj daiuh vkiyh mRiknus fu;kZr ns[khy djrs- ,lih baVjuW'kuy osxkus 'ksrd&;kae/;s vkiyh vksG[k fuekZ.k djrs vkgswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

daiuh ckrE;k

27

dksjkseaMyrQsZ okf"kZd Mhyj d‚UQjUl lokaZr eksBh —"kh lk/kukaph daiuh Hkk dksjrkrhy jkseaMy baVjuW'ky fyfeesMrQsZ u‚FkZ fc>usl

pWuYl ikVZulZlkBh iatkce/khy ve`rlj ;sFks okf"kZd Mhyj d‚UQjUl 2017 ps vk;kstu dj.;kr vkys gksrsdksjkseaMy —"kh jlk;us cuo.kkjh vxzx.; daiuh vlwu] eksBk O;kolkf;d lewg eq:xIik lewgkpkgh Hkkx vkgseq[;r% gh daiuh ihd lqj{kslkBh jlk;us] [krs] ,l,uMh vkf.k fjVsy LVksj fc>uslP;k {ks=kr dk;Zjr vkgsdksjkseaMy gh Hkkjrkrhy 5 vxzx.; —"kh jlk;u cuo.kkZ;k daiU;kaiSdh ,d vkgs] ftP;ktoG Lor%P;k 18 gwu vf/kd VsfDudy eWU;qQWDpfjax Js.kh miyC/k vkgsrve`rlje/;s vk;ksftr dj.;kr vkysyh d‚UQjUl nksu lewgkae/;s ?ksryh xsyh- T;ke/;s ,dk xVkr jktLFkku vkf.k gfj;k.kkrhy Mhyj mifLFkr gksrs rj nqlZ;k xVkr ;wih] iatkc vkf.k tEew dkf'ej rlsp fgekpy çns'ke/khy Mhyj mifLFkr gksrs- ;ke/;s toGtoG 300 gwu vf/kd Mhyj vkf.k 50 daiU;kaP;k lnL;kauh Hkkx ?ksryk- daiuhP;k ofj"B vf/kdk-;kae/;s uW'kuy Q‚eZ~;wys'ku gsM ds- çHkqLokeh vkf.k ,llh,e gsM gfj'kadj eq[;r% mifLFkr gksrs-

Jh- çHkw ;kauh Hkkjrh; —"khP;k fLFkrhoj çdk'k Vkdyk- rs Eg.kkys] dksjkseaMy mR—"V ifj.kkekaoj y{k nsrs vkf.k vkfFkZd o"kZ 2017&18 lkBh vkeps eq[; mís'k] çkbM Mhyj Dyc vkf.k daiuhyk fMftVyk;>s'ku'kh tksM.ks gs vkgsr- daiuhph ;kstuk vkgs dh] daiuh vkiY;k çkbM MhyjlkBh R;kaP;k nqdkukaps c¡zMhax djsy;k osGh daiuhps u‚FkZ vkf.k bZLVps tujy eWustj lrh'k frokjh ;kauh u‚FkZe/;s O;kikj fodklkP;k ckcrhr lkafxrys vkf.k R;kaP;k usr`Rok[kkyh u‚FkZVhe}kjs feGoysys ;'k lokaZcjkscj 'ksvj dsys- R;kaP;k usr`Rok[kkyh gSDlkLV‚i] QsaMky vkf.k fijkuk ;kalkj[ks ç‚MDV cktkjkr vk.kys xsys] T;kaps ifj.kke [kwi eksBîk çek.kkr ldkjkRed vkgsr- ;k çlaxh nksu uohu mRiknus ykfUl;k vkf.k çksLiSy y‚Up dj.;kr vkys- gs ç‚MDV dksjkseaMyP;k la'kks/ku vkf.k fodkl foHkkxkph isVaV mRiknus vkgsr- daiuhyk vk'kk vkgs vkgs dh] gs nksUgh ç‚MDV Hkkjrh; 'ksrdZ;kalkBh enr'khy Bjrhy

d` "kh tkxj.k twu 2017

vkf.k R;kaP;k okijkus ihdkps mRiknu ok<sy- Jh- frokjh ;kauh lkafxrys dh] fijkuklkj[ksp gs ç‚MDVgh ,d cz¡M cuwu oj ;srhy- R;kauh tEew IykUV Vheyk /kU;okn fnysdkj.k VhedMwu Rofjr çfrfØ;k vkf.k ekSfyd leFkZu feGkY;k dkj.kkus daiuhr u‚FkZ >ksu gk lokZr vf/kd fodflr >ksue/;s vkyk vkgs- R;kauh lkafxrys dh] fijkuk ts ç‚MDV ekxhy o"khZ y‚Up dj.;kr vkys gksrs HkkrkP;k chih,p Js.khe/;s cz¡UM yhMj cuwu oj vkyk vkgs] T;kyk dksjkseaMyus iatkc vkf.k gfj;k.kke/;s 100 esfVªd Vuis{kk vf/kd fodys vkgs- rqEgkyk lkafxrys tkos dh] R;kaP;k usr`Rok[kkyh njo"khZ daiuhph mÙkjksÙkj çxrh gksr vkgs- vkf.k gsp dkj.k vkgs dh] u‚FkZ Vhe [kwip ÅtkZoku vkgs vkf.k vkfFkZd o"kZ 2017&18 lkBh Vheus 100 djksMgwu vf/kd O;olk; dj.;kpk ladYi dsyk vkgsdaiuh osxosxG~;k cktkj fodkllaca/kh bOgsaVP;k ek/;ekrwu 'ksrdjh vkf.k pWuy ikVZujlZ ;kauk Qk;nk feGowu ns.;klkBh dfVc) vkgs- R;kauh lkafxrys dh] dksjkseaMy u‚FkZ ,d [kwi eksBh pkaxyh Vhe vkgs- T;ke/;s gfj'k 'ksBh] lqf[kanj flag] nhid] ,u-ds- 'kekZ] lqjs'k 'kekZ] dfiy osn] çoh.k vkf.k dk|ku ;kapk lekos'k vkgsdksjkseaMy Hkfo";krgh loZJs"B ç‚MDV vkf.k lsok ns.;klkBh dfVc) vkgs-

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

28

daiuh ckrE;k

fyEdk cqd v‚Q jsd‚MZ~l e/;s Ñ"kh tkxj.kP;k ukokph uksan

Eg.kts ;'kkph xq#fdYyh vk iysvlw y{;'kdrsxkB.ks - vkiY;k tckcnkjhph lrr tk.kho vl.ks] dk;e vkiY;k çxrhP;k fn'ksus vxzslj jkg.;kr lká djrs- tsOgk ;k fujarj çxrhyk dks.kh vksG[k feGowu nsrs rsOgk pkaxys okVrs- vkt vkepk gkp vkuan rqeP;klkscr okVwu ?;k;pk vkgs- dkj.k vkuan okVwu ?ksrY;kusp rks f}xq.khr gksr vlrksfyEdk cqDl v‚Q jsd‚MZ~lus rqeP;k vkoMR;k —"kh tkxj.k fu;rdkfydkyk jsd‚MZ~l vkiY;k ekfydsr egÙokps LFkku fnys vkgs—"kh tkxj.k vls ,des o —"kh fo"k;d fu;rdkfyd vkgs] ts 12 Hkk"kkae/kwu ,dkp osGh çdkf'kr gksr vlrs- rs loZ okpdkaph ftKklk r`Ir dj.;kps dke djrs- —"kh tkxj.k dks.kR;k uk dks.kR;k #ikr —"kh vkf.k R;kfo"k;hph loZ ekfgrh ,df=r d:u dksVh yksdkai;aZr iksgksprsfyEdk cqDl v‚Q jsd‚MZ~lus vyhdMsp —"kh tkxj.kyk ,d uohu eku fnyk- vktoj dks.kR;kgh —"kh if=dsyk gk lUeku feGkysyk ukgh- 132 dksVh yksdla[;k vlysY;k ns'kkr vUunkrk gk 'ksrdjh vkgs-

d` "kh tkxj.k twu 2017

tks vfojr esgur d:u yksdkaps iksV Hkjr vlrks—"kh tkxj.k 'ksrd&;kaph leL;k vkf.k R;kaps funku R;kaP;kp Hkk"ksr iksgkspo.;kps dke mÙkefjR;k djr vkyh vkgs- 5 lIVsacj 1996 iklwu lq: >kysY;k ;k çoklkus vusd p<&mrkj ikfgys- 22 o"kkaZiklwu —"kh rlsp 'ksrh laca/kh çoklkph lq#okr >kyh- fganh Hkk"ksrwu lq#okr d:u vkt 12 Hkk"kkae/;s iw.kZ Hkkjrkrhy 'ksrdjh oxkZpk enruhl Eg.kwu —"kh tkxj.k dke djr vkgs- fyEdk cqDl v‚Q jsd‚MZ~lus ;kph uksan ?ksÅu vkEgkyk lUekfur gks.;kph la/kh fnyh- vkt —"kh tkxj.kps uko fyEdk cqDl v‚Q jsd‚MZ~le/;s uksanys xsys- T;keqGs vkepk ns'k vkf.k 'ksrdjh leqnk;klkBh dj.;kr ;s.kkjk ç;Ru ç'kalyk xsyk vkf.k R;klkscrp tckcnkjh ok<yh;kçla x h vkiyk vkua n okpd vkf.k tkfgjkrnkjkalkscr okVwu ?ksrkuk laLFkkid vkf.k eq[; laiknd Jh- ,e lh- M‚efud ;kaps Eg.k.ks vkgs dh] ÞokLrfod gk 'ksrd&;kapk lUeku vkgs- T;kauh ekxhy 22 o"kkaZiklwu vkiyh vkLFkk —"kh tkxj.kyk nk[koyheh loZ —"kh oSKkfud vkf.k —"kh rTKkaps vkHkkj ekurks dh] R;kauh uouohu la'kks/ku d:u 'ksrd&;kauk uohu ekfgrh miyC/k d:u fnyh-ß ;kçlx a h gfj;k.kk fdlku vk;kx s kps lnL; M‚- ';ke HkkLdj gs çe[qk ikg.qks Eg.kuw mifLFkr gkrs-s T;kuah fyEdk cDql v‚Q jd s ‚Ml ~Z P;k çek.ki=kps vukoj.k dy s -s ;k çlx a h —"kh tkxj.kps lLaFkkid vkf.k e[q; liaknd ,elh- M‚efud] lp a kyd 'kk;uh M‚efud o egkO;oLFkkid foi.ku ,e- th- oklu] ekth laiknd th- ,l- lSuh] dk;Zdkjh laiknd vkj- ds- rsofr;k] mik/;{k ¼,lvk;-½ paæeksgu] rkaf=d laiknd M‚- ch- lh- fcLokl] tuliadZ Qjgk [kku] foi.ku çe[qk lt a ; deqkj] çlkj çe[qk fu'kkra Vkd] lgk¸;d liaknd #ch tuS] lk'sky ehfM;k gM s vfudrs flUgk vkf.k lia.wkZ —"kh tkxj.k dVqcaqkus vkuna lktjk dy s kwww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

daiuh ckrE;k

29

IykaVck;ksVhDlps ukf'kde/;s okf"kZd laesyu çxrhP;k fn'ksus

Iyka

Vck;ksVhDl ¼ck;ks&vWxzh fMfotu v‚Q tk;VsDl ck;ksVsd çk;OgsV fyfeVsM½ ,d osxkus mn;kl ;s.kkjh thok.kw vk/kkjhr daiuh vkgs- ftps nqljs okf"kZd laesyu egkjk"VªkP;k ukf'kd 'kgjktoGhy ^lksek okbZu foyst fjl‚VZ* e/;s vk;ksftr dj.;kr vkys gksrsIykaVck;ksVhDlus ;'kLohfjR;k vkiys nqljs o"kZ 2016&17 iw.kZ dsys- ;k nql&;k okf"kZd laesyukr IykaVck;ksVhDl O;oLFkkiuklkscr osxosxG~;k jkT;kae/;s dk;Zjr lsYl LVkQ vkf.k MsOgyiesaV LVkQuh mRlkgkr Hkkx ?ksryklaesyukr IykaVck;ksVhDlps lhbZvks /kuat; bMkds ;kauh lokaZuk lacksf/kr djrkuk EgVys dh] gs o"kZ Eg.kts vHkwriwoZ çokl gksrk- R;kr uohu vuqHko rj feGkysp lkscr uohu vkOgkukaph vksG[k d:u fnyh- uohu vk;kekae/;s ijh{kk ?ksryh- ;k çoklkr vkEgh Lor:yk r;kj dsys- leL;kapk lkeuk dsyk- vkEgh daiuhyk uohu maphoj ?ksÅu tk.;klkBh lTt vkgksr- IykaVck;ksVhDlyk ,d v'kh daiuh cuok;ph vkgs] th tkxfrd Lrjkoj ekrhps vkjksX; lq/kkj.;klkBh] jksi vkf.k mRiknu o`)h o ihd lqj{kslkBh fo'oklkrys vkf.k loZJs"B mRiknu cuo.;klkBh vksG[kys tkbZy- ekxhy 2o"kkaZiklwu ;'kkP;k f'k[kjkoj p<r] lokaZuh ;k o"kkZr uO;k tks'kkr daiuhyk ;s.kk&;k o"kkZr Fkhe ^VwoMZ~l çksxzsl o ,feax Q‚j eksvj* çxrhP;k fn'ksus mHkk vkgs- vkeps mfí"Vî eksBs dke djr ,d uohu maph xkB.;kps vkgsdk;Z Ø ekr ;koj Hkj ns . ;kr vkyk dh]

IykaVck;ksVhDlps mRiknu bdkslVZ % ,uihvksih}kjs çekf.kr vkgs- ts vkn'kZ #ikr fVdkÅ 'ksrhlkBh mi;qä vkgs- ts vkiys l/;kP;k ek;Øksc vk/kkjhr mRiknu iksVZQksfy;ks lkscr chih % 100],DlIyksjj % Iyl rlsp ÝwVvilkj[kh vfHkuo mRiknukalkscr 'ksrd&;kauk eksBk Qk;nk feGsytk;VsDlus ijns'kh O;kikj ,f'k;k] e/;iwoZ vkf.k dkgh vkfÝdu ns'kkae/;s vkiyh ikoys foLrkjyh vkgsr- xzqips Mk;jsDVj jkts'k nks"kh ;kauh daiuh IykaVck;ksVhDl VheP;k vfojr ç;Rukaps dkSrqd >kys vkf.k xzqi tk;VsDl ck;ksVsd çk;OgsV fyfeVsMP;k brj daiU;k tls dh] diMs] QkekZ] [kk| vkf.k okbZu] çh o çksck;ksVhDl vkf.k brj thok.kwaP;k fMfotupk ns'k o ijns'kkr o"kZ 2016&2017 e/;s dk; oSf'k"Vî gksrs] ;kph foLrkjkus ekfgrh fnyh- lkscr xzqius cMks|kr vkiyh fufeZrh lqfo/kk vkf.k IykaVe/;s tkxfrd mUur uouohu ra=Kkukps lek;kstu dsys- lkscrp fufeZrh {kerk ok<oyh- ;kçlaxh vWfIyds'ku MsoyiesaV Vheps M‚'ks[kj fc"V vkf.k iadt ukFks ns[khy mifLFkr gksrs- ;k Øekr daiuhus nql&;k o"khZ 2016&17 lkBh 3 fofo/k oxkaZe/;s fotsR;kaph ?kks"k.kk dsyhdk;ZØekps ;'kLoh vk;kstu daiuhP;k ukf'kd VhedMwu vkf.k dk;ZØe lapkyu Jh fnyhi Nrokuh ¼çknsf'kd O;oLFkkid e/;çns'k½ vkf.k M‚- 'ks[kj fc"V ;kaP;k }kjs dsys gksrs-

dsaæ ljdkjph ;qihe/khy 'ksrd&;kauk HksV

m

Ùkj çns'kkr lÙkk gkrkr ;srkp Hkkti ljdkjus dtZekQhpk fu.kZ; ?ksryk- R;kuarj 'ksrd&;kae/;s vkuankph ykV ijlyh gksrh- vkrk dsaæ ljdkjus ;qihe/khy 'ksrd&;kauk vk.k[kh ,d HksV ns.;kpk fu.kZ; ?ksryk vkgs;k fu.kZ;kraxZr dsaæ ljdkj mÙkj çns'kkr 20 uohu —"kh foKku dsaæ dj.kkj vkgs-

d` "kh tkxj.k twu 2017

dsaæ ljdkjP;k ;k fu.kZ;keqGs 'ksrd&;kauk cjkp Qk;nk feG.kkj vkgs- ;k —"kh foKku dsaækalkBh osxosxG~;k fBdk.kkagwu fuoM dj.;kr vkyh gksrh- ;ke/;s eq[;Ros JkoLrh] vejksgk] gkiqM] 'kkeyh] laHky] vesBh] dklxate/;s uohu dsohds m?kM.;kr ;srhy- rj vykgckn] f[kjh] gjnksbZ] vktexM] tkSuiqj] cnk;qa] lqyrkuiwj] cgjkbZp] eqjknkckn] xksaMk] xkthiwj] jk;cjsyh vkf.k eqt¶Qjuxje/;s uohu dsohds [kqys gks.kkj vkgsr- gs çdj.k ;k vxksnjP;k ljdkj njckjh cjkp dkG çyafcr gksrs- Hkkti ljdkjP;k gkrkr lÙksph lw= ;srkp R;kauh egÙokps ikÅy mpyys vkgswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

30

eqyk[kr

xzkeh.k dqDdqVikyukP;k ek/;ekrwu efgyk l'kähdj.k ds

xQkeZ~l daiuhyk dqDdqVikyu {ks=kr dks.kR;kgh vksG[khph vko';drk ukgh- 1967 e/;s daiuhph lq#okr fouksn diwj ;kaP;kdMwu dj.;kr vkyh- ijns'kkr eWdsfudy baftfu;fjaxps f'k{k.k ?ksrY;kuarj R;kauh dqDdqVikyu {ks=kr ;s.;kpk egÙoiw.kZ fu.kZ; ?ksryk- Jh- diwj Eg.kkys dh] iksYVªh {ks=kr ;s.;kekxs dsoG iSls defo.;kpk gsrw uOgrk- rj xzkeh.k {ks=kyk [kkld:u efgykalkBh HkDde cuok;ps gksrs- dsxQkeZ~lph lq#okr xfjch nwj dj.ks] efgykauk l'kä dj.ks vkf.k xjhckrhy xjhc ?kVdkps iks"k.k dj.ks v'kh rhu /;s; y{kkr ?ksÅu dj.;kr vkyh60 P;k n'kdkr lektkP;k yksdkae/;s vlkp fopkj vlk;pk dh] dqDdqVikyu O;olk; gk dsoG vkfFkZd :ikus le`) yksdp d: 'kdrkr- ek= vktP;k dkGkr xzkeh.k Hkkjrkr jkg.kk&;k ekxkl oxkZlkBh dsxQkeZ~lus gk fopkj cnyyk- NksVîk Lrjkoj dqDdqVikyu d:u xzkeLFkkauk ;k O;olk;k'kh tksM.;kpk fu/kkZj dsyk- ;kp fn'ksus daiuhus dksacMîkaP;k dqj‚;yj tkrhpk fodkl dsyk- dqj‚;yj çtkrh xfjckalkBh vk'kspk fdj.k Bjyh- daiuhpk çokl dlk gksrk R;kcíy laLFkkid vkf.k v/;{k fouksn diwj ;kaP;kdMwu tk.kwu ?ksÅ;k % rqEgh ;k O;olk;kph lq#okr v'kh dsyh\ Jh diwj ;kauh baftfu;fjaxpk vH;kl dsykLohMue/;s R;kauk uksdjh dj.;kph la/kh feGkyh- T;k daiuhr rs dke djr gksrs] R;k daiuhus R;kauk iqUgk Hkkjrkr ;s.;kph la/kh fnyh- Hkkjrkr vkY;kuarj R;kauh 15 o"ksZ uksdjh dsyh- vkiyk O;olk; lq: djkok] v'kh dYiuk R;kaP;k eukr vkyh- 1963 e/;s R;kauh O;olk;kyk lq#okr dsyh- R;kosGh ns'kkr iksYVªh m|ksxkyk lq#okr >kyh gksrh- R;kauh iksYVªh QkeZ fodflr dj.;kpk fu.kZ; ?ksryk- O;olk;kph lq#okr 5000&7000 dksacMîkauh dsyhl/;k daiuhph fLFkrh dk; vkgs\ l/;k vkiyh daiuh ns'k&ijns'kkrhy vfHkuo daiuh cuyh vkgs- th xkokrhy dksacMîk ikG.kk&;kyk mi;qä çtkrh nsrs- ftps uko dqj‚;yj vkgs- ;k

d` "kh tkxj.k twu 2017

dqj‚;yj çtkrhph [kkfl;r Hkkjrkuqlkj jax % jaxhcsjaxh xzkeh.k ?kjkae/;s vaMîkaps mRiknu % 150 gwu vf/kd vaMh vaMh ns.;kps o; % 23&24 vkBoMîkanjE;ku otu 24 vkBoMîkae/;s % dksacMk % 3&3&5 fdxzk dksacMh % 2&2&3 fdxzk vkgkj % ?kjkr mjysys vUu fdaok feGsy rs jkg.;kph O;oLFkk % vYifodflr vkJ; www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

eqyk[kr

31

dkekeqGs yk[kks xjhc xzkeh.k] dedqor efgykapk dq j ‚;yj nks u &rhu iVhus tM vlrs - xkokr vkRelUeku ok<yk vkf.k R;kaph çfrek lq/kkjrs vkgs- mjY;k&lqjY;k HkkT;kaP;k rqdMîkoj] vo'ks"kkaoj vkrk gs dke ,df=ri.ks lq: vkgs- ijns'kkr vkiyh dqj‚;yj vkiys iksV Hkjrs- R;keqGs T;k xzkeh.k efgyk daiuh ;qxkaMk] usikG vkf.k nf{k.k vkfÝdsr pkaxyk 5&10 dksacMîk Bsorkr fdaok 50&100 ns[khy Bsor O;olk; djr vkgs- rs Eg.kkys dh] vkEgh HkkMîkP;k vlY;kl R;kaP;k mRiUukr eksBk Qjd iMrksQkeZus lq#okr dsyh gksrh- ek= vkt xqMxko ;sFks vkepk xzkeh.k Hkkjrkr dqj‚;yj çtkrhus çR;sd cslQkeZ vkgs- daiuhpk isjsaV fjlpZ QkeZ caxGw: ;sFks ?kjkrhy efgykauk d'kkçdkjs çksRlkfgr dsys\ vkgsJh diwj Eg.kkys dh] vkEgh vls osaMlZ 'kks/kys ts O;olk;kP;k lq#okrhyk dks.kR;k leL;kapk xkoksxkoh lk;dyoj Vksiyh ?ksÅu vkiyk eky fodrkr- eksVjlk;dyoj vkiyh rhu&pkj dqj‚;yj lkeuk djkok ykxyk\ fiYya fodrkr- ;k yksdkauk ek/;ekrwu jkstxkj feGkykiSls ulk;ps] vkiyh vksG[k fuekZ.k dj.ks] iksYVªh vkEgh jkstxkj la/kh miyC/k d:u fnyh- ;kp yksdkaP;k lektkpk fo'okl ftad.ks vkf.k vkEgh dksacMîkaP;k fiYykapk fodkl djr gksrks] R;kaP;koj iksYVªh QkeZ~lpk ek/;ekrwu dqj‚;yj xkokrhy çR;sd ?kjkr iksgksp.;kr fo'okl fuekZ.k gks.ks- dkj.k vkEgh T;k fiYykapk fodkl ;'kLoh >kyh- [kkld:u xzkeh.k efgykauk dqj‚;yj O;olk; d:u pkaxys mRiUu djr gksrks] R;kauk ijns'kkrwu ;s . kk&;k fiYyka l ks c r Li/kkZ ØkW;yjus vk;q";p cnywu feGork ;srsrqEgh th vaMh cktkjkr djk;ph gks r h- eh rq E gkyk vka / kz & çns ' kph jfgoklh ehuk lq#okrhykp lkafxrys dh] iUukl fgP;klkscr —"kh tkxj.kus laokn lk/kyk- fodrk] rh dqj‚;yj tkrhph o"kka Z i w o hZ va M îka l kBh vkeph R;kauh lkafxrys dh] dqj‚;yjus R;kaps vkgsr dk\ iw.kZi.ks fHkLr gh ijns'kkoj gksrh- vk;q";p cnywu Vkdys- R;k Eg.kkY;k dh] ukgh] dqj‚;yj tkr gh vaMh R;kosGh dks.kkykgh ;k O;olk;kr dqj‚;yj ukgh] rj vk;q"; uOgs! R;kaP;k vkf.k ekalkdfjrk fodflr dsyh ;k;ps uOgrs- vkeP;k daiuhus ;kp 'kCnkauh vankt ykork ;sbZy dh] tkrs- ek= vkEgh th vaMh fodrks] iksYVªh QkeZph lq#okr dsyh- 1986 dqj‚;yjus R;kaP;k vk;q";kr fdrh rh xksYMu tkrhph vlrkri;aZr vkEgh Hkkjrkr dksacMîkaps egÙokph Hkwfedk ctkoyh vkgs- R;k R;kauh lkafxrys dh] dsXlP;k czhfMax djr uOgrks- ;keqGs lkaxrkr dh] dqj‚;yjeqGs ?kjkps mRiUu ukokus vaMh fodyh tkrkr] leL;k fuekZ.k gksr vls- tj iUukl VDD;kauh ok<ysT;kauk vkEgh xksYMu Eg.krks- gh gk;czhM LV‚dph ijLij czhfMax ,d mÙke tkr vkgs- ;k vaMîkapk R;keqGs ehuk vkRefuHkZj cuY;k- ;k dsyh rj xq.koÙkk vkf.k vaMs çtkrhP;k ns[kHkkyhlkBh ns[khy Qkj deh iqjoBk vkEgh ns'kkrhy vusd ns.;kph {kerk deh ;k;ph[kpZ ;srks- dks.khgh lgt R;kaph ns[kHkky Hkkxkae/;s djr vkgksrdqj‚;yj çtkrh fodflr d:u vkRefuHkZj cuw 'kdrs- ehukdMs xzkeh.k efgykalkBh dj.;kr dks.krk cny ;sbZy\ l/;k iUukl dqj‚;yj vkgsr- T;keqGs R;k dqj‚;yj çtkrh d'kkçdkjs dqj‚;yj çtkrhph fo'ks"kr% vfr'k; vkuanh vkgsr- R;k glr Eg.kkY;k Qk;|kpk O;ogkj djrs\ v k g s d h ] ; k ç t k r h P ; k dh] vkrk eh vkRefuHkZj vkgs- R;kaP;k gh çtkrh ?kjh dkedkt dks a c Mh&dks a c Mîk dks . kR;kgh vusd eSf=.kh dqj‚;yjeqGs vkRefuHkZj d j . k k & ; k e f g y k a l k B h dks.kR;kgh ifjfLFkrhr] vxnh cuY;k vkgsrmithfodsps lk/ku Bjyh vkgsdeh [kpkZ r jkgrkr- ;ka p h Jh diwj ;kauh lkafxrys dh] mRiknu {kerk brj çtkrhaP;k dsxQkeZ~lph iksgksp 19 rqyusr pkaxyh vlrs- gh çtkrh 150 vaMh nsrs- ;kps jkT;kae/;s ,d yk[kkagwu vf/kd yksdkai;aZr vkgs- ;k otu nksu fdyksi;aZr vlrs- dqj‚;yj çtkrh xkokrhy tkrhph [kkl ckc Eg.kts dqj‚;yjyk iksl.;klkBh okrkoj.kkr lgt jkgw 'kdrs- ;k çtkrhyk dks.kR;kgh osxGk [kpZ djkok ykxr ukgh- ?kjkr mjY;k&lqjY;k çdkjP;k fo'ks"k ns[kHkkyhph xjt ulrs- lkekU; inkFkkaZoj frph xqtjk.k 'kD; vkgs- R;keqGs rh yksdkae/;s dksacMîkaP;k rqyusr ;kps mRiknu pkj iVhus vf/kd vkd"kZ.kkps dsaæfcanw cuyh- dqj‚;yj dksydkrk] vlrs- ;kaph çfrjks/kd {kerk brjkaP;k rqyusr vf/kd xqokgkVh] flyhxqMh] dVd] jkaph] okjk.klh] xksj[kiwj] pkaxyh vlrsfoykliwj vkf.k xqMxkoiklwu iw.kZ Hkkjrkrhy fofo/k uDdhp vkS|ksfxd iksYVªhus cjsp ;'k laikfnr dsys çkarkae/;s iqjoY;k tkrkrvkgs- ek= th fiYys iksYVªh baMLVªhr okijyh tkrkr vkf.k xkokr rx /kj.ks R;kaP;klkBh eq'dhy vlrs- xko vkf.k NksVîk QkeZ~ldfjrk rs v;ksX; Bjrs- dqj‚;yjus nhif'k[kk flag Hkkjrkr dqDdqVikyukph gh deh nwj dsyh vkgs- dkj.k i=dkj] —"kh tkxj.k] dqj‚;yjph fiYya jaxhcsjaxh vlrkr vkf.k ns'kh uoh fnYyh] 9891443388 dksacMhis{kk pkj&ikp iV vf/kd vaMh nsrs- otukrgh bZ&esy % deepshikha@krishijagran.com

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

YAMAHA STORY

YAMAHA STORY

36

eqyk[kr

pkaxys fc;k.ks oki:u feGok Hkj?kksl mRiknu - y{eh ,e- ,u"kh ra=Kkukr lrr cny gksr vkgsr- 'ksrdjh vk/kqfud ra=Kkukpk okij djr vkgs- pkaxY;k ra=kpk okij —d:ugh dkgh osGk ihd pkaxys ;sr ukgh- ek= çR;sd 'ksrd&;kP;k eukr R;kP;k 'ksrtfeuhr Hkj?kksl ihd ;kos v'kh bPNk vlrs- pkaxys ch& fc;k.ks miyC/k u gks.ks gs 'ksrd&;kauk 'ksrhrwu pkaxys ihd u feG.;kps egRokps dkj.k vkgs- fc;k.ks pkaxys ulY;kusp fidkaoj ifj.kke gksrks- fc;k.;kaP;k ;k leL;sps fujkdj.k ukscy lhM~l djrs'ksrd&;kauk gk;czhM fc;k.ks miyC/k dj.;kP;k gsrwusp ukscy lhM~l ;k daiuhph LFkkiuk dj.;kr vkyh vkgsvkiY;k opukaph iwrZrk djr ;k daiuhus 'ksrd&;kapk fo'okl laiknu dsyk vkgs- daiuhyk feGkysys ;'k vkf.k 'ksrd&;kapk Hkjkslk ;k fo"k;koj daiuhps O;oLFkkidh; lapkyd y{eh ,e- ,u- ;kauh —"kh tkxj.kps ofj"B i=dkj bejku [kku ;kaP;k'kh laokn lk/kyk- R;k laoknkpk gk lkjka'kfidkaps gk;czhM fc;k.ks vkEgh 'ksrdj~;kauk nsr vkgksrukscy lq: dj.;kekxs dk; gsrw gksrk\

ukscyph LFkkiuk 2004 e/;s dj.;kr vkyhdaiuh LFkkiu dj.;kekxpk gsrw Eg.kky rj eukr lrr ,d fopkj ;k;pk dh] 'ksrdjh fnolHkj 'ksrke/;sbrdh esgur djrks rjhgh R;kyk pkaxys mRiknu dk feGr ukgh- 'ksrd&;kauk osGsyk pkaxys ch&fc;k.ks feGr ukgh gs R;kekxps dkj.k letysrsOgkiklwu eukr fopkj vkyk dh vls dkghrjh d:;kr T;keqGs 'ksrd&;kaukpkaxys fc;k.ks osGsoj feGw 'kdsy- ifj.kkeh R;kaps mRiknu ok<w 'kdsy- ex ukscy lhM~l bafM;k çk;OgsV fyfeVsMph LFkkiuk dj.;kr vkyhrqEgh 'ksrd&;kauk dks.kdks.krh fc;k.ks miyC/k djr vkgkr\ vkEgh 'ksrd&;kauk çkeq[;kus gk;czhM fc;k.ks miyC/k djr vkgksr- VkseWVks] fejph] ¶y‚oj] Vjcwt] dkdMh] HksaMh] dkjys] dksch] eqGk ;kf'kok; vU; vusd

d` "kh tkxj.k twu 2017

la'kks/ku dsaæ vkf.k eWU;wQWDpfjax ;qfuV Hkfo"k;h dk; lkaxky\ vkeps eq[; la'kks/ku dsaæ caxGw:e/;s vlwu frFks vk/kqfud i)rhus la'kks/ku dsys tkrs- ;kf'kok; lkr jkT;kae/;s vkeps eWU;wQWDpfjax ;qfuV vkgs- vkeps eq[;ky; fnYyh] ,ulhvkje/;s vlwu {ks=h; dk;kZy; caxGw:e/;s vkgs- rlsp caxGw: ] fnYyh v'kk nksUgh fBdk.kh vkeps iWdsftax ;qfuV vkf.k çksMD'ku QkeZ vkgs- ák nksUgh fBdk.kh la'kks/ku dsaælq)k vkgs- vkEgh laiw.kZ ns'kHkjkr dke djr vkgksrmRiknukaph xq.koÙkk d'kh fVdowu Bsork\ ek÷;k ers xq.koÙkk Eg.kts Qä fc;k.ks fod.ks ukgh- 'ksrdjh rj vusd fBdk.kkagwu fc;k.ks [kjsnh djrks vkf.k rs isjrks- 'ksrd&;kus fc;k.ks [kjsnh djrkuk rs ikj[kwu ?ksrys ikfgts- R;kps Vªk;y c?kkosT;k daiuhps fc;k.ks [kjsnh dsysys vkgs R;kaP;k Vheyk www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

eqyk[kr HksVwu lYyk ?ksÅu exp fc;k.ks [kjsnh djkos- vls dsY;kus R;kauk pkaxys mRiknu feGork ;sbZyT;kP;krwu 'ksrd&;kyk pkaxys mRiknu feGsy rsp pkaxY;k ntkZps fc;k.ks vlrs- ukscy 'ksrd&;kauk pkaxY;k ntkZps fc;k.ks iqjors- ;k dkj.kkeqGsp vkEgh 'ksrd&;kaP;k eukr vkeps LFkku fuekZ.k d: 'kdyks vkgksr'ksrd&;kauk tkx#d dj.;klkBh ukscy lhM~l dk; ç;Ru djr vkgs\ ukscy lhM~lph Vhe ftYgk Lrjkoj dke djr vkgs- ;kps iw.kZ e‚fuVfjax vkeps {ks=h; O;oLFkkid djrkr- ;kf'kok; osGksosGh ukscyph Vhe 'ksrd&;kauk tkx:d djr vlrs- ;klkBh ukscyphVhe xkokxkokr tkÅu 'ksrd&;kaukgh HksVr vlrs- R;kaP;kdMwu QhMcWdgh ?ksr vlrs- tj 'ksrd&;kauh dkgh lqpfoys rj vkEgh R;kP;koj dke lq# djrks- 'ksrd&;kaP;k lsoslkBh vkEgh dfVc) vkgksr-

37

ns'k esa iksVk'k dk lcls cM+k vkiwfrZdrkZ vkbZih,y & flag

daiuhP;k ;'kkcíy rqEgh dk; lkaxky\

dq.kh ,dk ek.klkus dke dsY;kus ;'k feGr ukghtsOgk vki.k ,[kk|k dqVqackçek.ks dke djrks rsOgkp vkiY;kyk ;'k feGrs] vls eyk okVrs- ukscy lhM~l rhu ek.klkauh ,d= ;sowu lq# dsys gksrs- i.k vkt 251 yksd ;k ifjokjkps lnL; vkgsr- ;kp dqVqackeqGs vkEgkyk ;'k feGkys vkgslajf{kr 'ksrhP;k ok<R;k ekx.khP;k ckcrhr vki.k dk; r;kjh dsyh vkgs\ l/;kpk 'ksrdjh gk lqf'kf{kr vkgs- rks vf/kd ltx gksr vkgs- 'ksrd&;kauk —"kh {ks=krhy uO;k ra=Kkukph laiw.kZ ekfgrh vkgs- ;kp dkj.kkeqGs lajf{kr 'ksrhdMs vks<k ok<rkuk fnlr vkgs- —"kh {ks=krhy vusd daiU;k R;klkBh r;kjh djr vkgsr- vkEghgh R;klkBh ;kstuk r;kj djr vkgksr-

bejku [kku T;s"B i=dkj —"kh tkxj.k] uoh fnYyh eksckbZy& 9582957538 bZesy : imran@krishijagran.com

AADINATH

TM

I R R I G A T I O N S Y S T E M P V T. LT D .

fBcd flapukcíy cksyky tsOgk] vkfnukFkph mRiknus lkscr vlrhy rsOgk loZ flapu mRiknus eksBîk çek.kkr miyC/k

çR;sd Fksacklkscr fidkaps Hkjiwj mRiknu ik.;kP;k okijkr 60 VDds cpr mPp xq.koÙkk vkf.k loksZÙke dk;Z{kerk

ra=Kkukoj vk/kkfjr] fVdkÅ vkf.k etcwr mRiknus foØsrk % bu&ykbZu o v‚u&ykbZu ¼vk;,lvk; o u‚u vk;,lvk;½ fBcd flapu O;oLFkk] c‚y o‚Yo] LØhu fQYVj] Qokj.kh ;a=s rlsp fBcd flapuklkBh mi;qä loZ mRiknus

laidZ

djk % ?

Mhyj kkÅd foØsr o LV‚f dLV k]

vkfnukFk bfjxs'ku flLVe çk- fyehVsM

[kw'kcw Iyk>k] vfHk;ark uxj] dekBokMs] ukf'kd % 01 ¼egkjk"Vª½ Hkkjr

bZ&es&

nwj/ouh% 0253&6620959 Hkze.k/ouh % +91&9130019854] 7588551195

sales@adinathirriga on.com, adinathirriga onsystem@gmail.com, ladsrLFkG& www.adinathirriga on.com

d` "kh tkxj.k twu 2017

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

38

dMqfuackpk vdZ dhM&jksx

dMqfuackpk vdZ dhM&jksx fu;a=.kkdfjrk 'ksrd&;kalkBh ojnku d

Mqfuackl çkphu xzaFkkae/;s dYio`{k Eg.kwu lacks/kys vkgs- dkj.k ;k >kMkaP;k loZp ?kVdkapk mi;ksx dqBs uk dqBs dsyk tkrks- ikus] Qqys] QGs vkf.k [kksM ;k lokaZpk mi;ksx gksr vlY;kdkj.kkus ;k o`{kkyk dYio`{k vls EgVys tkrs- jklk;fud dhMuk'kdkaP;k vfr okijkeqGs gks.kk&;k nq"ifj.kkekaeqGs dhM o jksx fu;a=.kkdfjrk ,d tSfod dhM o jksxuk'kd Eg.kwu l/;k dMqfuackl vuU; lk/kkj.k egRo çkIr >kys vkgsouLirh oxhZdj.kkr dMqfuackr gs >kM eksfy;klh dqGkr eksMrs vkf.k ;kaps ouLirh; 'kkL=h; uko v>kfMjkDVk bafMdk vls vkgs- vkiY;k Hkkjr ns'kkr ;k o`{kkal lkaL—frd egRo vlwu o"kkZP;k vkjaHkhl eq[; l.k xq<hikMO;kiklwu ;kP;k okijkl lq:okr gksrsdMqfuackP;k ikuk&Qqykapk okij vki.k xq<hikMO;kyk djrks- rlsp] R;k fno'kh vki.k ;k ikukapk çlkn Eg.kwu lsou djrks- dMwfuac gs lokaZP;k ifjp;kpa >kM vlwu gs >kM loZ= vk<Gwu ;srs- txkr dMqfuackP;k toGikl

d` "kh tkxj.k twu 2017

400 gwu vf/kd tkrh vk<Grkr vkf.k ;kiSdh vkiY;k ns'kkr 103 tkrh fun'kZukl vkysY;k vkgsrdMqfuackpk lokaZr mi;qä Hkkx Eg.kts ikus vkf.k fc;k dkj.k ;kapk okij dhM o jksx uk'kd Eg.kwu gksr vkgs- dMqfuackP;k ikukaiklwu vdZ dk<wu R;kpk okij ;k dkeh ;srks- rlsp] fc;kaiklwu rsy fufeZrh] fuacksGh isaM vkf.k fc;kaiklwu R;kpk HkjMk d:u R;kpk vdZ dk<wu gk vdZ dhM o jksxuk'kd Eg.kwu fofo/k çdkjP;k fidkaojhy dhM o jksxfu;a=.kkdfjrk djrk ;srksR;kpçek.ks lw=—eh fu;a=.kkdfjrk fuacksGh isaMpk okij gksrks- l|fLFkrhr 'ksrdjh cka/kokauk fu;kZr{ke mRiknu ?ks.;kdfjrk ihd laj{k.k djrkuk jklk;fud dhM jksx uk'kdkapk okij deh dj.ks ØeçkIr Bjrs- dkj.k R;kapk vo'ks"k mRiknukae/;s vlw u;s ;koj vusd fucaZ/k tkxfrd cktkjisBsr ?kkywu fnysys vkgsr- R;keqGs tSfod ?kVdkapk i;kZ;kus okij dj.ks xjtsps >kysys vkgs vkf.k R;k –"Vhdks u krw u dMq f ua c kpk vdZ dhM&jks x

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

dMqfuackpk vdZ dhM&jksx

39

fuexkMZ] fuachMhu] fuehu] fuexksYM] toku] ekxksZlkbZM~l bR;knh æo#i fdaok ikoMj Lo#ikr miyC/k vkgsrfofo/k fidkaojhy dhM fu;a=.kkdfjrk ;kapk okij loZlk/kkj.ki.ks 3 rs 5 feyh çfr yhVj ik.;kr felGwu vusd çdkjP;k jl 'kks"k.kk&;k fdMh rlsp] ikus [kk.kk&;k fdaok QGs iks[kj.kk&;k vG~;kaP;k fu;a=.kkdfjrk çHkkoh vlY;kps vk<GrstoGikl çR;sd 'ksrdjh cka/kokP;k 'ksrkr vktqcktwyk dMqfuackph >kMs vlrkr- rj] ;k >kMk[kkyhy fuacksG~;k es&twu efgU;kar gksÅu [kkyh iMysY;k vlrkr- v'kk fuacksGh vFkok fc;k xksGk d:u pkaxY;k

fu;a=.kkdfjrk fuf'prp mi;qä vkgslokaZr tkLr dhVduk'kd xq.k/keZ gk dMq f ua c kP;k fc;ka e /;s vlw u R;kr v>kfMjsDVhu ;k ukokus gk fØ;k'khy ?kVd vkgs- laiw.kZ >kMkP;k rqyusr gk fØ;k'khy ?kVd fc;kae/;s Eg.ktsp fuacksG~;kae/;s tkLr vkgs- ;kp fØ;k'khy ?kVdka i klw u r;kj ds y s y h vus d fuacksGh;qä dhVduk'kds cktkjkr 50 çdkjgwu vf/kd miyC/k vkgsr- R;kr 300, 1500, 5000, 10000 vkf.k 50000 ihih,e ;k çek.kkr rh vkgsrcktkjkr miyC/k vlysyh fuacksGh;qä dhVduk'kds bdks f ue] fua c hflMhu] fua f cdk] fueW>‚y] j{kd] fuejht] vpwd] fuekdZ]

d` "kh tkxj.k twu 2017

okGowu R;kapk lkBk d:u Bsoyk rj] o"kZHkj R;kapk dhVduk'kd Eg.kwu okij djrk ;s.ks 'kD; vkgs- f'kok; gs dhVduk'kd vkfFkZd–"Vîklq)k Qkjp ijoM.kkjs vkgs- ;k fc;kaiklwu fdaok fuacksG~;kaiklwu vdZ dk<wu R;kpk okij 2 rs 5 VDds ;k çek.kkr ?ksÅu 10&15 fnolkaP;k varjkus fidkaoj QokjY;kl toGtoG 300 çdkjP;k fdMh o lw=—eh rlsp] cqj'khtU; jksxkaps çHkkohi.ks fu;a=.k gksrs- rlsp] dhVduk'kdkaps nq"ifj.kke VkGwu fdaok deh d:u deh [kpkZr fid laj{k.k gksÅu fu;kZr{ke mRiknu ?ksrk ;s.ks 'kD; gksbZyfuacksGh vdZ 5 VDds r;kj dj.;kph i)r  5 fdyks pkaxY;k okGysY;k fuacksG~;k fdaok fc;k R;kojhy lky dk<wu LoPN djkO;kr ;k fc;kapk HkjMk vFkok ckfjd HkqdVh d:u ?;koh Qokj.khP;k vknY;k fno'kh ,dk ckVyhr 10 yhVj ik.;kr gk HkjMk ¼HkqdVh½ f>jfejh dkiMkr fdaok dyrkukr cka/kwu iqjpqaMh d:u ik.;kr cqMowu Bsokoh fdaok HkjMk ik.;kr fHktr ?kkykok nql&;k fno'kh Qokj.khP;k osGh HkjMk fdao HkqdVh cka/kysyh iqjpqaMh dk<wu ?;kyh fdaok ik.;kr HkjMk fHktr ?kkrysyk vlY;kl gs æko.k oL=xkG d:u ?;kos xkGwu ?ksrysY;k fuacksGh vdkZr 90 yhVj ik.kh Vkdwu r;kj >kysys 100 yhVj æko.k gs 5 VDds rhozrsps vlsy ;k æko.kkr 200 xzWe lkc.kkpk pqjk fdaok fujek ikoMj Vkdwu feJ.k pkaxys <oGwu ?;kos vkf.k uarj dhM fu;a=.kkdfjrk Qokj.khlkBh okijkosdq- Lokrh xqjos] ih- ,u- xq# vkf.k M‚- vadq'k pksjeqys —"kh dhVd'kkL= foHkkx] egkRek Qqys —"kh fo|kihB] jkgqjh www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

40

jaxhr <kscGh fejphps

jaxhr <kscGh fejphps foØeh mRiknu o foØeh uQk T;k

çek.ks brj {ks=ke/;s uohu ra=Kku ;sr vkgsr] R;kpçek.ks 'ksrh {ks=krgh [kwi cny gksr vkgsruohu çxr ra=Kku 'ksrd&;kalkBh miyC/k gksr vkgsfnolsafnol yksdla[;k ok<r vlwu tfeuhps {ks= ek= deh&deh gksr pkyys vkgs- rlsp] gokekukrgh okjaokj cny gksr vkgsr- d/kh vrh tkLr rkieku] d/kh vfro`"Vh] d/kh vfr FkaMh R;keqGs mRiknukoj eksBk foifjr ifj.kke gksrkyk fnlrks- ;keqGsp vkrk 'ksrdjh fu;af=r 'ksrhdMs oGw ykxys vkgsr- deh tkxsr vf/kd mRiknu lgt ?ksrk ;srs gs 'ksrd&;kauk y{kkr ;sÅ ykxys vkgs- fu;af=r 'ksrh ¼i‚yh gkÅl½ e/;s fidkaph

d` "kh tkxj.k twu 2017

xSj eksleh ykxoM d:u T;kosGh Hkkthikyk cktkjkr miyC/k vlrks] R;kosGh i‚yhgkÅle/;s xSj eksleh Hkkthikyk ykxoM d:u vf/kd uQk feGork ;srksR;keqGs 'ksrdjh vkrk fu;af=r 'ksrhdMs oGw ykxys vkgsr;kojhy loZ ckchapk vH;kl d:u vuar fufrupaæ ifjgkj] xko tkaHkksjs] rkyqdk /kj.kxko] ft- tGxko Lor% fMIyksek esdWfudy baftfuvj vlwu uksdjhpk fopkj u djrk] 'ksrhr çxrh dj.;kps Bjoys- fBcd flapu i)rhoj dkiwl fidkps ,djh 20-00 fDoaVy mRiknu feGoys- dkilkP;k fidke/;sgh çxr www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

jaxhr <kscGh fejphps

ra=Kkukpk voyac dsyk- ;ank rwj fidkphgh fBcd flapukoj ykxoM dsyh vlwu QfVZxs'ku ra=kpk okij djhr vkgsr- vuar ifjgkj ;kaP;kdMs Lor%ph 12 gsDVj tehu rhu fBdk.kh vkgs- R;krhy 7 gsDVj ckxk;rh vlwu 5 gsDVj dksjMokgw vkgs- ák fBdk.kh ik.kh miyC/k ukgh- ckxk;rh 7 gsDVj {ks= loZp fBcd flapuk[kkyh vkgsáke/;sp ekxhy o"kkZiklwu i‚yhgkÅle/;s jaxhr <kscGh fejphps

d` "kh tkxj.k twu 2017

41

mRiknu ?ksr vkgsrvuar ifjgkj gk r:.k baftuhvj vlY;keqGs ,dne ;k O;olk;ke/;s f'kj.;kvk/kh R;kauh c-;kp fBdk.kh tkÅu çR;{k i‚yhgkÅle/khy fofo/k fidkaph dkusZ'kUl] xqykc] tjcsjk] LVª‚csjh] dkdMh] fgjoh <kscGh fejph] jaxhr <kscGh fejph ;k loZ fidkapk dkGthiwoZd vH;kl dsyk- 'ksrd-;kalg ppkZ dsyh- dsoG ykxoMhckcr vH;kl u djrk] R;kus foØh dqBs] d'kh djkoh] ekdsZV dqBs miyC/k vkgsr] fnYyh] eqacbZ] iq.ks] vkSjaxkckn] bankSj ekdsZVpk vH;kl dsyk- R;kuarjp R;kauh jaxhr <kscGh fejphP;k ykxoMhckcr fu.kZ; ?ksryk- 'ksrhe/;s uohu vlwulq)k uohu dj.;kps /kkMl dsys- çR;sd osGh ák ckcr [kk=h d:u ?ksryh- i‚yhgkÅlph laiw.kZ mHkkj.kh uarj R;ke/;s 3 QwV #anhps xknhokQs d:u ?ksrys- xknhok¶;ke/;s eq#e pkaxys dqtysys 'ks.k[kr] flaxy lqij Q‚LQsV iksVW'k] fuacksGh isaM] jWyh xksYM] Vªk;dksMekZps feJ.k Hk:u ?ksrys- R;kuarj tSu bfjxs'kudMwu fBcd flapu vkf.k QfVZxs'ku ;a=.kk clowu ?ksryhik.;kpk L=ksr foghj vlwu foghjhoj ik.;kr dpjk] ikykikpksGk iMw u;s rlsp] ik.;kr 'ksokG r;kj gksÅ u;s ;kdfjrk 90 VDds 'ksMusV Vkdwu >kdwu ?ksryh vkgs- R;kuarj xknhokQk iw.kZ okQk voLFksr vk.kwu ?ksrykxknhok¶;koj cqj'khuk'kdkph Qokj.kh d:u ?ksryh- 3 QwV #anhP;k xknhok¶;kaoj 16 feeh- P;k nksu buykbZu uG~;k iljowu ?ksrY;k- nksu Mªhije/khy varj 30 lseh vlwu Mªhijpk çokg 2-4 yhVj rkl vkgs- jaxhr <kscGh fejphph jksis dqekj ck;ksVsd] iq.ks ;kaP;kdMwu vk.kyh- opkVk gh fioG~;k jaxkph rj bUlihjs'ku gh yky jaxkph <kscGh fejphph tkr vkgsjksis vk.kY;kuarj 3&4 fnolkauh rh 60 X 45 lseh- varjkoj xknhok¶;koj jksikaph O;ofLFkr ykxoM d:u ?ksryh- jksikaph ykxoM 4 tqyS 2015 jksth dsyh- ykxoMhuarj 21 fnolkauh 'ksaMk [kqMwu ?ksryk- R;kuarj 7 fnolkauh uk;y‚upk nksjk vk/kkjklkBh uhV jksikauk cka/kwu ?ksryk- jksikaph pkaxyh ok< gks.;klkBh 19:19:19 ák foækO; [krkaph Qokj.kh d:u ?ksryhykxoMhuarj 3&4 fnolkauh QVhZyk;>j VWade/kwu QfVZxs'ku lq: dsysQfVZxs'ku 'ksoVi;aZr lq: Bsoys- QfVZxs'kulkBh <kscGh fejphP;k voLFksuqlkj 19:19:19, 12:62:0, 0:52:34, 13:0:45, 0:0:50 vkf.k dWfY'kve uk;VªsVpk mi;ksx dksyk rlsp] foækO; [krs o lq{e vUuæO;kaph Qokj.kh dsyh- Qwy xG gksÅ u;s] Eg.kwu IyWuksfQDl lathodkph Qokj.kh dsyhtehu okQlk voLFksr jkfgy] ,o<sp fBcdus ik.kh fnys- ik.kh [kr O;oLFkkiu vkf.k fidlaj{k.k ákaP;kdMs dkGthiwoZd y{k fnys] R;kdfjrk Jh- tMs lkgsckaP;k laidkZr lkrR;kus jkfgyks<kscGh fejphe/;s fid laj{k.kkps O;oLFkkiu vR;ar egRokps vlrs- R;r ;ksX; ik.kh O;oLFkkiugh frrdsp egRokps vkgs- ik.kh T;knk fnys rj fidkaph www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

42

jaxhr <kscGh fejphps

ok< [kqaVrs] cqj'khps jksx ok<rkr] ej jksx ok<rks] vUuæO;s f>jiwu tkrkr] R;keqGs vUuæO;kaP;k mf.kok vk<Grkr Eg.kwu fBcd flapuk}kjs tfeuh okQlk voLFksr jkfgy ,o<sp 5 rs 15 feuhVs fBcdus ik.kh fnys- fidkl ik.;kpk rk.k iMw fnyk ukgh- jaxhr <kscGh fejphlkBh çR;sd vkBoMîkr ,d osGk dhVduk'kd o cqj'khuk'kd ;kaph Qokj.kh dsyh- Qokj.kh djrkuk dhVduk'kd o cqj'khuk'kd ákapk iqUgk iqUgk okij gks.kkj ukgh ;kph dkGth ?ksryh- dkgh osGk R;kaps eqGktoG Mªsaphax dsys- Vªk;dksMekZps Mªsphax dsysQokj.khlkscr dkgh osGk lathods lw{e vUuæO;s] foækO; [krkapkgh mi;ksx dsyk- jaxhr <kscGh fejphph rksM.kh lIVsacj v[ksj rlsp] v‚DVkscjP;k ifgY;k vkBoMîkr lq: >kyh- uÅ efgU;kai;aZr jaxhr <kscGh fejphph dk<.kh lq: gksrh- ekpZ v[ksjyk fidkaph dk<.kh laiyhvuarus 2600 jksis fioG~;k jaxkph cpkVk tkrhph <kscGh ykxoM dsyh gksrh- R;kiklwu 10-200 Vu mRiknu

d` "kh tkxj.k twu 2017

feGkys- rlsp] 2600 jksis yky jaxkph <kscGh fejphps bUlihjs'ku tkrhph ykxoM dsyh gksrh- R;kiklwu 10-500 Vu mRiknu feGkys- ,dw.k 20 xqaBs {ks=ke/;s 20-700 Vu mRiknu jaxhr <kscGh fejphps feGkys- Eg.kts ,djh 41-400 es- Vu mRiknu feGkysvuarP;k jaxhr <kscGh fejph fidkl eh Lor% çR;sd efgU;kl HksV fnyhvuarus jaxhr <kscGh fejph vk>kniwj eaMh fnYyh] eqacbZ ;sFks foØh dsyh- R;kl ljkljh 55 #i;s fdyks nj feGkyk- R;kiklwu 11 yk[k 38 gtkj 500 #i;s <kscG mRiUu feGkys- <kscGh fejphlkBh lk/kkj.ki.ks i‚yhgkÅl] fBcd flapu] tujsVj] i‚yhgkÅlyk dsysys dEikÅaM ;kaps vk;q"; 10 o"kkaZis{kk vf/kd vkgs- R;keqGs R;kpk ?klkjk fopkjkr ?ks.ks xjtsps vkgsrlsp] i‚yhgkÅle/;s okij dsysY;k uk;y‚u /kkxs] nks-;k] vaxy funku 2 rs 3 o"ks Z mi;ks x kr ;s . kkj vkgs r i‚yhgkÅllkBh 15 yk[k #i;s [kpZ vkyk vlwu 50 VDds —"kh foHkkxkdMwu vuqnku çkIr >kys- tujsVjlkBh 75 gtkj #i;s [kpZ vkyk- <kscGh fejphph ;k o"khZgh ykxoM dsysyh vkgs- ;ko"khZ 25 Vu is{kk vf/kd mRiknu ?ks.;kps y{kkad Bsoys vkgsi‚yhgkÅle/khy 'ksrhe/;s deh tkxsr] deh osGsr vf/kd vkfFkZd uQk >kyk- 'ksrd-;kauk deh tkxsr vf/kd mRiknu vkf.k vf/kd vkfFkZd uQk feGok;pk vlsy] rj fu;af=r okrkoj.kkrhy 'ksrh gkp R;koj mÙke i;kZ; vkgs- eksdG~;k 'ksrhe/;s gokekukrhy cny] deh&vf/kd rkieku] vodkGh ikÅl ;klkj[;k leL;k vlrkr- R;k i‚yhgkÅle/;s ?ksrysY;k fidkauk R;kapk =kl gksr ukgh o vkfFkZd uqdlku gksr ukgh- ;k ra = Kkukpk okij djrkuk fidka f o"k;h] R;ka P ;k foØhi)rhckcr laiw.kZ ekfgrh vl.ks xjtsps vkgsch- Mh- tMs ofj"B —"kh fo|k 'kkL=K tSu bfjxs'ku flLVhe fy-

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

44

efgyk l'kfDrdj.k

मिहला सश करण आिण दश े ाचा समावेिशत िवकास

गृहीत धर यामुळेच िह शैली जगाम ये सवमा य समजली जाते. ा तीन घटकांचे तदनंतर परत िनदशांकांत पांतर क न ितघांचे भूिमतीय म याकांम ये पांतर क न अंितम िनदशांक काढ यात येतो. ाच कारे सव दश े ांची िनदशांकांची सूची बनव यात येते. गणना के या नंतर येत दश े ाला िन लीखीत पाच गटात सामील कर यात येते.

ह

लीच संयु रा प रषदन े े जगातील दश े ांचा मानवी िवकासांचे िनतशांक िस के ला. सन 2016 क रता भारताचे थान ा सुचीमाधेय 131 ा मांकावर असून गत वषा या तुलनेत ा म ये दश े ाची एका मांकाने घसरण झाली आह.े गे या वष आपण ा सूचीम ये 130 ा थानकावर आपण होतो. संयु रा प रषदे ारे िस झालेली सूची िह िविवध दश े ांना िवकासासाठी पोषक अ या िवकास धोरण बनव यास मदतगार ठरणारी ठरते. ा लेखा ारे आपण Human Development Index अथात मानवी वकासाचा िनदशांक बाबत अिधक जाणून घे याचा य क . दश े ा या मानवी वकासाचा िनदशांकाची परीसंक पना पा क तानातील अथाशा महबूब उल हक़ यांनी मांडली. मानवी वकासाचा िनदशांक ा साठी मह वाचा मनाला जातो क ा म ये इतर िवकासाचे सूचकांक सु ा गृहीत धरले जातात. मानवी वकासाचा िनदशांकाम ये रा ाचे दर डोई उ प , िश णा या सुिवधा आिण आपेि त आयुमयादा ा तीन घटकांचा समवेश होतो. ाचाच अथ असा क या दश े ाचे दरडोई उ प अिधक, जेथे िश णा या मूबलक सुिवधा आिण आरो या या उ म सुिवधा तो दश े िनदशांका या सूचीम ये अ वल थान पटकावेल.

ा

इतर िवकासाचे पैलू(दरडोई उ प ,िश णा या सुिवधा आिण दश े ातील नाग रकांचे चांगले आरो य)

d` "kh tkxj.k twu 2017

1)

िवकिसत

2)

म यम िवकिसत

3)

िवकसीनशील

4)

अिवकसंशील

5)

मािहती उपल ध नाही

सन 2016 साठी आपण 0.624 गुणांसह म यम िवकिसत गटाम ये कर यात आली आह.े सन 1990 म ये आपला गुनांक हा 0 .428 होता आिण आज पयत आपण ा यात 45% सुधारणा के ली आह.े सन 2010 या तुलनेत आपण 4 मांकांनी वरचढके ली आह.े आप या शेजारील रा ीलंका आिण मालदीव हे दश े आप यापे ा पुढे ा यादीत आहत े . BRICS दश े ां या गटात आपण सवात शेवटचे थान आजमावतो. वता नातार या 69 वषानंतर दख े ील आपण जशी पािहजे तशी गती क शकलो नाहीत हा या आकडे वारी व न िनकस लावू शकतो. सवात मह वाचामु ा हणजे क ाच सं थे ारा िस कर यात आलेला ी – पु ष समानते या िनदशांका म ये 159 या यादीत आपण 125 ा थानकावर आहोत. 1 2 . 5 % मिहला ा संसदत े ितिनिध व करतात. मिहला कामगार शे ात भागीदारी व करतात. मिहलाना पु यां या तुलनेत िश णात अ याच समान संधी िमळतात. मिहलांचे दरडोई उ प हे पु षां या तुलनेत अधच आह.े ा िनदशांकात आपण अिवकिसत आहोत असे नमूद कर यात आले आह.े 8 %

िव ाितल सवात मो ा लोकशाही या दश े ात ा िवसंगत बाबी आप या या िवचार कर यास वृ करतात क आपला सवािगक िवकास होत आहे क नाही. पुन आपणास आप या आ थक आिण सामािजक www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

45

efgyk l'kfDrdj.k धोरणांना एका न ा दृ ीने बघ यास आपण वृ होतो. ा व न असे दसून येते क आपण सवाना मिहलां या सव तरावर िवकास कर यासाठी मो ा मानावर् काम करावे लागतील. जरी शासनाकडू न मिहला सश कारणासाठी य के ले गेलेत ते काही फारशे सफल झालेले दसत नाहीत. ा मागची कारण अपेि त कवा अनपेि त असू शकतात. शासना ित र आपण सवाना मिहला सश कारणात मोलाची भूिमका बजवावी लागेल. मिहलांचे जर खरच समावेिशत िवकास करायचा असेल तर िश ण िह एकमेव अशी संक पना आहे जी के वळ महीलांना न हे तर समाजातील इतर वगाना दख े ील बळ बनवून यांचे सवािगक िवकास क शके ल. ासाठी महीलांना िश णा या समान संधी उप भध ह ा. शाशक य अथवा गैर-शाशक य थारावत मो ा माणात काय हे धोरणा या व पात राबव यात या ा हा या मागचा हत े ू आह.े आपण गवाने हणतो क एक मुलगी िशकली तर ती दोन परीवारां ये िवकास

d` "kh tkxj.k twu 2017

करते आता िह ा या बदली आह,े जर एक मुगली िशकली तर ती संपूण समाजाचा िवकास क शकते हे या व न िस होते. दश े ाचे जर रा ीय आिण अंतर ीय थरारावत नाव जर रोषण करायचे असेल तर मिहला सश करण हा एकमेव िवक प आह.े कृ षी शे ात मिहलांचे अितशय मह वाचे थान आह.े दश े ाची अ यापेशा जा त लोकसं या िह कृ षीवर िनभर असून ा म ये मिहलांचे ब मोल भागीदारी आह.े कृ षी शे ात जर आपण मिहलांचे थान जर अिधक बळ बनवू शकलो तर सवािगक िवकास होऊ शकतो ासाठी आपण सवाना शासक य धोरणासह ब मोलाची भूिमका पार पडायची आह.े फ गरज आहे ती समान संधी उपल ध क न दे याची. अमोल नाकवे लेखक सामािजक िवकाश शे ात गे या दहा व यापासून कायरत असून,

ा लेखात

के लेले िवचार हे वि गत आहत े .

Email ID:nakveamol1@gmail.com

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

46

nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku

nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku HkksiGk gs osy rlsp dkdMhoxhZ; vfr'k; nq /khegRokps fid vkgs.k~ nq/kh HkksiG~;kpk mi;ksx çkeq[;kus Hkkth, dks¶rk, ijkBk cufo.;klkBh djrkr.k~ rlsp [khj gyok, isBk, cQhZ ;kalkj[;k feBkbZ r;kj dj.;klkBh djrkr.k~ dkdMhoxhZ; fidkr nq/khHkksiG~;kph miyC/krk tkLr vlrsnq/kh HkksiG~;kps vkS"k/kh xq.k/keZ nq/kh HkksiG~;kP;k ikukapk vdZ lk[kjslkscr dkohG jksxkP;k byktklkBh djrkr.k~ rlsp HkksiG~;kP;k fc;kaiklwu dk<.;kr ;s.kkj~;k rsykpk okij Mksdsnq[khP;k byktklkBh dsyk tkrks.k~ rlsp QGkP;k xjke/;s jspd xq.k/keZ vlqu R;kpk okij c)dks"Brk, [kksdyk, jkrvka/kGsi.kk ;k lkj[;k O;k/khP;k byktke/;s rlsp fof'k"V fo"kkaP;k fo#) fo"k?u eg.kwu ns[khy dsyk tkrks.k~ rlsp okjaokj oeu, vksdkjh vkf.k vth.kZrsP;k rØkjh tk.ko.kkj~;k jksxkae/;s lq)k nq/kh HkksiGk xq.kdkjh fl/n gksrksnq/kh HkksiG~;krhy vUu?kVdkaps çek.k nq/khHkksiG~;ke/;s çfr ƒåå xzke [kk.;k;ksX; Hkkxke/;s ‹ˆ-…% ik.kh] „-‹% dcksZnds] å-„% çfFkus, å-

d` "kh tkxj.k twu 2017

ƒ% fLuX/k inkFkZ] å-ˆ: rarqe; inkFkZ] å-å„% dWyf'kve] å-‡% [kfuts] å-åƒ% Q‚LQjl, å-åƒ% yksg] ƒå IU thoulRos ^v* vkf.k "c"k~ rlsp ƒ„% m"ekad ;k vUu?kVdkapk lekos'k vlrksgokeku vkf.k tehu brj dkdMhoxhZ; Hkkthikyk fidkaçek.ks gydh rs e/;e vkf.k ik.;kpk mÙke fupjk gks.kkjh lqihd tehu ykxoMhlkBh ;ksX; vlrs.k~ gyD;k tfeuhr fidkph ykxoM djk;ph vlY;kl v'kk tfeuhr Hkjiwj lsafæ; [krs ?kkyqu tfeuhph lqihdrk ok<okoh.k~ rlsp ekxhy gaxkekr R;kp tfeuhoj HkksiG~;kph ykxoM dsyh vlY;kl v'kk tfeuhph ykxoM d# u;s.k~ tfeuhrwu çlkj gks.kkj~;k cqj'khtU; jksxkapk çknqHkkZo jks[k.;klkBh fidkapk QsjikyV dj.ks Qk;ns'khj Bjrs;k fidkl m".k vkf.k neV gokeku ekuors.k~ fidkP;k ;ksX; ok<hlkBh jk=hps ljkljh rkieku ƒŠ rs „„ va'k lsa.k~ rlsp fnolkps ljkljh rkieku …å rs …‡ va'k lsa.k~ rkieku ekuors.k~ rlsp fnolkps rkieku †å va'k lsa is{kk vf/kd xsY;kl ikus dkgh çek.kkr djpkGrkr.k~ rlsp rkieku ƒå va'k lsa.k~ is{kk deh www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

47

nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku vlY;kl fc;k.;kP;k mxo.k {kersoj foijhr ifj.kke gksrks.k~ vuqdqy v'kk rkieku d{ksr osyhaojhy eknh Qqykaps vkf.k QG/kkj.ksps çek.k larqfyr jkgrs.k~ ;k O;frfjä vfr mPp rkiekukr uj Qqykaphp la[;k osyhoj vf/kd fnlqu ;srs.k~ ;keqGs gokekukph vuqdqyrk ikgrk fid ykxoMhpk dkyko/kh fu/kkZfjr dj.ks egRokps Bjrs.k~ ykxoMhpk gaxke nq/kh HkksiG~;kl m".k vkf.k neV gokeku ekuor vlY;kus ;k fidkph ykxoM [kjhi vkf.k mUgkGh gaxkekr dsyh tkrs.k~ [kjhi gaxkekrhy ykxoM es – twu efgU;ke/;s rlsp mUgkGh gaxkekr QsC#okjh& ekpZ efgU;knjE;ku ykxoM dsyh tkrs.k~ lq/kkjhr tkrh ƒ- lezkV & nq/kh HkksiG~;kph gh tkr egkRek Qqys —f"k fo|kihB ;kauh fuoM i)rhus fodflr dsyh vkgs.k~ gh tkr ekaMokoj, rkVhoj fdaok tfeuhoj ?ks.;kl mi;qä vkgs.k~ ;k tkrhph tfeuhoj ykxoM dsY;klgh QGkapk vkdkj xksy jkgrks.k~ QGkph ljkljh ykach …å rs †‡ lseh vlqu QGs vkdkjkus naMxksykdkj vlrkr.k~ ;k tkrhph fVdo.k {kerk pkaxyh vlqu fu;kZrhlkBh, c‚Dl isdsftaxlkBh gh tkr mi;qä vkgs„- vdkZ cgkj & gh Hkkjrh; m|kfo|k la'kks/ku laLFkk, c¡xyksj ;k laLFksus fodlhr dsysyh tkr vlqu ;k tkrhph QGs pednkj fgjO;k jaxkph vlrkr.k~ QGkapk vkdkj yackdkj, ljG vlqu QGkaps ljkljh otu ƒ fdyks vlrs.k~ QGs ykxoMhiklqu ƒ‡å fnolkr dk<.khl r;kj gksrkr…- iqlk lej çksyhfQd y‚ax & gh tkr Hkkjrh; —f"k la'kks/ku laLFkk, uoh fnYyh ;kauh fodflr dsyh vlqu ;k tkrhiklwu ljkljh gsDVjh †‡ Vu mRiUu feGrs.k~ ;k tkrhph QGs fQDdV fgjO;k jaxkph vlqu QGkaph ykach ˆå rs ‰‡ lseh brdh vlrs.k~ QGkapk ljkljh ?ksj „å rs „‡ lseh brdk vlrks.k~ ,dk osyhyk ƒå rs ƒ‡ QGs ;srkr.k~ gh [kjhi o mUgkGh gaxkeklkBh mi;qä tkr vkgs†- iqlk uohu & gh tkrlq)k Hkkjrh; —f"k la'kks/ku laLFkk, uoh fnYyh ;kauh fodflr dsyh vlqu [kjhi vkf.k mUgkGh nksUgh gaxkekr ykxoMlkBh ;ksX; vkgs.k~ QGs ljG, eqyk;e, fgjO;k jaxkph, „å rs „‡ lseh ykac vlrkr.k~ QGkaps ljkljh otu Šåå rs ‹åå xzke vlrs.k~ ;k tkrhiklwu ljkljh gsDVjh †‡ rs ‡å Vu mRiUu feGrs;k O;frfjä iqlk lans'k, iqlk gk;czhM- …] iqlk es?knwr] iatkc y‚ax] iatkc xzhu] dksbECrwj -ƒ ;k tkrhaph ykxoM dsyh tkrstfeuhph iwoZ e'kkxr ykxoMhiwohZ tfeuhph [kksy ukaxjVh djkoh-

d` "kh tkxj.k twu 2017

R;kuarj o[kj.khP;k fdeku … ikG~;k n;kO;kr- ;keqGs tehu HkqlHkq'khr o lery gks.;kl enr gksrs-~ ;klkscrp gsDVjh …å Vu pkaxys dqtysys 'ks.k[kr ekrhr felGkos.k~ tfeuhr lq=—eh fdaok ika<j~;k eqaX;kapk çknqHkkZo tk.kor vlY;kl dkcksZ¶;qj‚u çrh gsDVjh „‡ fdyks ;k çek.kkr tfeuhrwu ek=k |koh- tehu r;kj >kY;kuarj cSykaP;k fdaok VªdVjP;k lgk;kus †å rs ‡å lseh #anhps nkaM r;kj d:u ?;kosr.k~ nksu nkaMke/khy varj „ rs „.‡ eh Bsokos.k~ nkaMkps varj ik.;kpk L=ksr vkf.k tfeuhpk mrkj ;ko:u fuf'pr djkohfc;k.;kps çek.k vkf.k fuoM nq/kh HkksiG~;kP;k ykxoMhlkBh çrh gsDVjh … rs † fdyks fc;k.ks iqjsls vkgs.k~ fc;k.;kph ykxoM dj.;kiqohZ fc;k.ks „† rs †Š rkl vksY;k dkiMkr xqaMkGwu BsoY;kl fc;k.;kph mxo.k{kerk lq/kkjrs.k~ rlsp cqj'khtU; jks x ka p k çknq H kkZ o jks [ k.;klkBh ckfoLVhu ;k cqj'khuk'kdkph „ rs … xzke çrh fdyks ;k çek.kkr çfØ;k djkohlk/kkj.kr djMîk fdaok ika<j~;k djMîk jaxkaP;k fc;k.;kph mxo.k {kerk pkaxyh vlrs.k~ fc;k.;kaph ikj[k dj.;klkBh, fc;k.ks ik.;kr VkdY;kuarj rGk'kh cl.kkjs fc;k.ks pkaxys letkos.k~ rlsp ik.;kP;k i`"BHkkxkoj rjax.kkjs gyds, e`r fc;k.ks dk<wu Vkdkos-

vkiY;k fidkauk tukojkaiklwu okpok

foeks{k

>Vdk e'khu

lokZr osxGs ra=Kku dkykoMps cpqHkkbZ Bsfl;k ¼oSKkfud½ ;kaps la'kks/ku

Hkkjrkrhy lsYQ çksVsD'ku flLVheph ,dek= >Vdk e'khu th vkiyh ns[kjs[k Lor:p Bsors rkjsyk ouLirhpk Li'kZ >kY;kl cWVjh fMLpktZ gksr ukgh---! rkj rqVY;kus fdaok 'k‚VZ lfdZV >kY;kl cWVjh fMLpktZ gksr ukgh---! ikolkG~;krgh pky.kkjh ,dek= e'khu---!

foeks{kph 10 ,djki;aZr ,d NksVh e'khuHkh miyC/k

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

48

nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku

ykxoMhps varj vkf.k i)rh nq/khHkksiG~;kph ykxoM #an ljh – ojack i)rhus dsyh tkrs.k~ ykxoM vksGhr „ rs „-‡ ehVj varj o nksu osyhr ƒ rs ƒ-‡ ehVj varj Bsoqu çR;sd fBdk.kh … rs † fc;k Vksdqu djrkr.k~ fc;kaph Vksdu >kY;kuarj ch yxsp ekrhus >kdqu gkrkus nkcqu ?;kos.k~ uarj lj~;kr ik.kh lksMqu lj~;k fHktoqu ?;kO;kr.k~ lj~;kae/;s ik.;kph ikrGh VksdysY;k fc;kaP;k [kkyh vlkoh, ;kph n{krk ?;koh[krs vkf.k ik.kh O;oLFkkiu fidkP;k ykxoMhiqohZ tfeuhr gsDVjh …å Vu 'ks.k[kr |kos.k~ HkksiGk fidkl gsDVjh ƒåå fdyks u=, ‡å fdyks LQqjn vkf.k ‡å fdyks ikyk'k |kos.k~ LQqjn o ikyk'k ;kaph laiq.kZ ek=k vkf.k u=kph v/khZ ek=k ykxoMhosGh |koh.k~ rlsp mjysyh u=kph v/khZ ek=k ykxoMhuarj †‡ fnolkauh |koh.k~ ykxoMhlkscr [krs nsr vlrkuk [krkph ek=k fc;k.;kaiklqu Š rs ƒå lsaeh varjkoj |koh- HkksiG;kP;k ok<hlkBh çkeq[;kus u= vkf.k ikyk'k ;kapk okij larqfyri.ks dj.ks vko';d vlrs.k~ fidkl u=kph derjrk tk.koY;kl osykaoj, ikukaoj fioGsi.kkfnlqu ;srks vkf.k ok<hpk osx eankorks.k~ ;kmyV u=kpk iqjoBk çek.kkis{kk vf/kd dsY;kl osykaP;k thooLrqekukr vko';drsis{kk vf/kdph ok< gksÅu QGkaph la[;k deh gksrs.k~ rlsp u=kP;k vf/kd çek.kkeqGs uj Qqykaph la[;k ok<rsrlsp ikyk'k vUuæO;kP;k derjrseqGs osykaph maph [kqaVrs vkf.k ikukpk vkdkj e;kZfnr jkgrks.k~ R;keqGs Qqys xGwu iMrkr vkf.k QG/kkj.kk gksr ukgh.k~ rlsp cksj‚u ;k lq{eæO;kP;k derjrseqGs QGs ygku jkgqu V.kd >kY;kl ƒå fyVj ik.;kr ‡å xzke cksjkDl vkf.k ƒå xzke ;qfj;k felGwu „å fnolkaP;k varjkus … osGk Qokj.kh djkohykxoM dsY;kuarj mxo.k gksbZi;aZr „ rs … fnolkaP;k varjkus nksu ik.;kP;k ikG~;k |kO;kr.k~ mUgkG~;ke/;s ‡ rs ˆ fnolkauarj ik.kh |kos.k~ osyhauk Qqys vkY;kiklqu rs QG/kkj.kk gksrkuk fu;fer ik.kh |kos.k~ osyhoj QGkaph ok< pkaxyh gks.;klkBh Hkjiwj ik.kh ykxrsjksikaph fojG.kh vkf.k vkarje'kkxr osyhaph mxo.k >kY;kuarj ,dk fBdk.kh nksu læq< vkf.k tksenkj jksis Bsoqu ckdhph vfrfjä mxo.k >kysyh jksis dk<qu Vkdkohr.k~ 'ksr r.kfojfgr Bso.;klkBh nksu rs rhu [kqji.;k djkO;kr.k~ rlsp nkaMkP;k e/kkr r.kkaph tkLr ok< gksÅ u;s, ;klkBh ik.;kP;k lqjokrhP;k ikG~;k nsrkuk ik.kh nkaMko:u HkjxPp okgw u;s ;kph dkGth ?;kohoG.k vkf.k vk/kkj ns.ks HkksiGk gs osyoxhZ; fid vlY;kus osyhauk vk/kkj

d` "kh tkxj.k twu 2017

ns.ks vko';d vkgs.k~ HkksiGk ;k fidkl mUgkG~;kr mUgkG~;kr ekaMokph vko';drk vlrsp vls ukgh.k~ mUgkG~;ke/;s osyhaph ok< ljh vkf.k ik.;kP;k nkaMke/;s miyC/k vlysY;k tkxse/;s ns[khy pkaxyh gksrs.k~ ijarq ikolkG~;ke/;s QGs lMw u;sr vkf.k osyh vkf.k ikukae/;s gok [ksGrh jkgqu ;ksX; çek.kkr lw;Zçdk'k feGkok, ;klkBh ekaMokph vko';drk vlrs.k~ ;keqGs mRiknukr ok< gksÅu QGkaph çr vkf.k xq.koÙkk pkaxyh jkgrslathodkapk okij HkksiGk fidkr ,dkp osyhoj uj vkf.k eknh Qqys osxosxGh ;srkr.k~ QG/kkj.kk ;ksX; çek.kkr Ogkoh, ;klkBh eknh Qqykaph la[;k vf/kd vkf.k uj Qqykaps çek.k larqfyr jk[k.ks vR;ar xjtsps vlrs.k~ Qqykaph gh la[;k fu;af=r dj.;klkBh lathodkapk okij dsyk tkrks.k~ eknhQqykaph la[;k vf/kd jkgqu QG/kkj.ksr ok< Ogkoh ;klkBh bFkjsy ;ƒåå rs ƒ‡å ih.ih.,e), ,u.,.,.k~ ;ƒåå ih.ih.,e), ,e.,p.k~ ;‡å rs ƒåå ih.ih.,e.) ;k lathodkaph Qokj.kh fid nksu ikukaoj vkf.k pkj ikukaoj vlrkuk v'kh nksunk djkoh.k~ ;k lkscrp cksj‚u ;k vUuæO;kph … rs † ih.ih.,e.k~ ;k çek.kkr Qokj.kh djkoh¼lathodkapk okij f'kQkjl dsysY;k çek.kkr, fidkP;k lq p foys Y ;k voLFks r vkf.k rKka P ;k ekxZn'kZukrp djkok-½ dk<.kh vkf.k mRiknu ykxoMhuarj lk/kkj.kr ‡å rs ‰‡ fnolkauh QGs rksM.khl ;s.;kl lq#okr gksrs.k~ HkksiGk fidkph dksoGh QGs tquh ,dk vkBoMîkP;k vkrp rksMkoh.k~ QGkaojrh ckjhd dslkG yo vlrs, gh dslkG yo xG.;kiqohZp … fnolkr rksM.kh djkoh.k~ dksoG~;k QGkauk cktkjkr vf/kd fdaer feGrs.k~ dk<.khl r;kj >kysyh QGs nsBkiklqu /kkjnkj pkdqus dkiqu rksM.kh djrkr- rlsp [kjkc, jksxV, osMhokdMh QGs osyho:u dk<qu VkdkohrHkksiGk ;k fidkiklwu gsDVjh ƒ„ rs ƒ‡ Vu mRiknu feGrs.k~ osyh ekaMokoj ok<foY;kl gsp mRiknu gsDVjh „‡ Vui;aZr feGq 'kdrsegRokP;k fdMh vkf.k R;kaps fu;a=.k ƒ- yky Hkqaxs % yky Hkqaxs gh dhM fid ok<hP;k lqjokrhP;k voLFksr vlrkuk ikus dqjrMwu [kkrs.k~ fc;kaph mxo.k >kY;kcjkscj ;k fdMhpk çknqHkkZo fnlqu iMrks.k~ gh dhM lk/kkj.kr loZp dkdMhoxhZ; fidkaoj fnlqu iMrs.k~ ;k fdMhP;k fu;a=.kklkBh ƒå fyVj ik.;kr „å feyh eysFkhv‚u ;k çek.kkr felGqu Qokjkos.k~ rlsp dkckZjhy ph Qokj.kh d:ugh dhM fu;a=.k djrk ;srs„- QGek'kh % QGek'kh gh egRokph dhM vlqu dkdMhoxhZ; fidkaps Qkj eksBs uqdlku djrs.k~ QGek'kh www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

nq/kh HkksiGk ykxoM ra=Kku gh QGkaP;k lkyh[kkyh vaMs ?kkyrs.k~ ;k vaMîkrwu vG~;k ckgsj iMrkr.k~ ;k vG~;k QGkrhy xj [kkrkr vkf.k R;kuarj QGs lMrkr.k~ fdMhP;k fu;a=.kklkBh ƒå fyVj ik.;kr „å feyh eysFkhv‚u ;k çek.kkr felGqu Qokjkos.k~ fid …å rs †å fnolkaps >kY;kuarj Qqys ;s.;kiqohZ ƒ rs „ Qokj.;k dsY;k vlrk ;k fdMhps fu;a=.k djrk ;srs.k~ QGek';kaP;k fu;a=.kklkBh j{kd lkiG~;kapkgh mi;ksx djrk ;srks.k~ ;k lkiG~;kr feFkkby ;qtsuksy ;Qsjkeksu) okijys tkrsegRokps jksx vkf.k R;kaps fu;a=.k brj dkdMhoxhZ; fidkaçek.ksp HkksiGk fidkojgh Hkqjh, djik, dsoMk ;k cqj'khtU; jksxkpk vkf.k eks>kbZd ;k fo"kk.kqtU; jksxkpk çknqHkkZo gksrksƒ- Hkqjh % Hkqjh gk jksx cqj'khtU; vlqu ;k jksxkph ykx.k >kY;kl ikukaoj vkf.k QGkaoj ika<js Mkx iMrkr.k~ ;keqGs fidkph ok< [kqaVrs, QGs ok<r ukghr vkf.k mRiknukr ?kV ;srs.k~ ;k jksxkP;k fu;a=.kklkBh D;kykD>hu fdaok djsFksu ;fMuksdWi) fdaok ckfoLVhu ;k cqj'khuk'kdkaph ƒå fyVj ik.;kr ƒå xzke ;k çek.kr felGwu Qokj.kh djkoh.k~ dkdMhoxhZ; fidkaoj Hkqjh jksxkP;k fu;a=.kklkBh xa/kdkph /kwjG.kh d: u;s„- djik % djik jksxkpk çknqHkkZo >kY;kl

d` "kh tkxj.k twu 2017

49

ikukaoj ykylj djMîk jaxkps Mkx iMrkr vkf.k R;keqGs ikus lqdrkr.k~ mUgkG~;kr ikÅl iMY;kuarj gosrhy vkærk ok<Y;koj ;k jksxkpk çknqHkkZo eksBîk çek.kkr vk<Gwu ;srks.k~ ;k jksxkP;k fu;a=.kklkBh ckfoLVhu ;k cqj'khuk'kdkph ykxoMhiqohZ chtçfØ;k djkoh ;k jksxkpk çlkj tfeuhrwu gksr vlY;kus çknqHkkZo Qkjp eksBîk çek.kkr >kY;kl iq<hy … o"ksZ dkdMhoxhZ; fids v'kk tfeuhr ?ksÅ u;sr…- dsoMk % dsoMk ;k cqj'khtU; jksxkpk çknqHkkZo vkærk;qä neV gokekukr eksBîk çek.kkr fnlqu ;srks-~ ;k jksxkph y{k.ks çkeq[;kus ikus vkf.k R;kuarj [kksMkaoj fnlqu ;srkr.k~ ;k jksxkeqGs ikukaP;k [kkyhy Hkkxkoj fioGlj Mkx iMrkr.k~ ;keqGs ikus xGwu iMrkr.k~ dsoMk jksxkP;k fu;a=.kklkBh Mk;Fksu-,e-†‡ ;k cqj'khuk'kdkph ƒå fyVj ik.;kr „‡ xzke ;k çek.kkr felGwu Qokj.kh djkohlafni fo.k~ cksUæs ¼vkpk;Z Lukrd½] M‚- çdk'k ukxjs ¼foHkkxçeq[k rFkk çk/;kid½] M‚- vHk; ok?k] M‚- fot; dkGs ;lg;ksxh çk/;kid] m|kufo|k foHkkx] M‚- iatkcjko ns'keq[k —f"k fo|kihB] vdksyk

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

50

HksaMhps ykxoM

HksaMhps ykxoM ra=Kku thikyk fidke/;s HksaMh gs yksdfç; ihd vlwu HkkHkkjrkrhy cgqrsd loZ jkT;karwu HksaMhph ykxoM dsyh tkrs vkf.k ;k Hkkthyk o"kZHkj ekx.kh vlrs- vf/kd mRiknuklkBh [kjhi o mUgkGh gaxkekr ykxoM djkoh- HksaMh vR;ar ldl vkf.k ikpd Hkkth vkgs- fgjO;k dksoG~;k HksaMhph lqdh Hkkth djrkr- rlsp vkeVh o lkacje/;sgh HksaMhpk mi;ksx djrkrHksaMhe/;s v]c o d thoulRos rlsp eWXusf'kve] Q‚LQjl] pquk vkf.k yksg bR;knh [kfuts eqcyd çek.kkr vlrkr- HksaMhP;k >kMkpk dkxn dj.;klkBh mi;ksx djrkrjkuHksaMhP;k eqGkapk jl xqG djrkuk mlkpk jl LoPN dj.;klkBh okijrkr- HksaMh gokcan MC;krwu ¼feBkP;k æko.kkr½ çfØ;k d:u Qkj dkG lkBfork ;srs- rlsp R;kaP;k xksy pdR;k dkiwu mUgkr lqdwu Bsorkr] R;kaph Hkkth djrk ;srsiwoZe'kkxr HksaMhP;k ykxoMhlkBh e/;e rs Hkkjh dlnkj ijarq ik.;kpk mÙke fupjk gks.kkjh tehu fuoMkoh- tfeuhpk lkew 6rs 7 P;k njE;ku vl.ks vko';d vkgs- tehu 20 lsa-eh-mHkh o vkMoh ukax:u ?;koh o pkaxys dqtysys 'ks.k[kr gsDVjh 20 rs 25 Vu Vkdkos vkf.k uarj o[kjkph ikGh |kohgokeku vkf.k tehu HksaMh fidkl m".k gokeku tkLr ekuors- 20 va'k rs 40 va'k lsfYlvl rkieku ;k fidkl pkaxys ekuors- 15 va'k lsfYlvl is{kk deh rkiekukr fc;kaph mxo.k gksr ukgh vkf.k 42 va'k lsfYlvlis{kk tkLr rkiekukr Qqykaph xG gksrs- vfr'k; neV Hkqjh jksxkpk miæo gksrks- HksaMhph ykxoM gyD;k rs Hkkjh dkG~;k tfeuhrgh djrk ;srsykxoM gaxke HksaMh ykxoM mUgkGh gaxkeke/;s tkusokjh&QsC#okjh vkf.k [kjhi twu&tqyS e/;s djrkr- fu;kZrhlkBh lrr iqjoBk dj.;kdjhrk ihd VI;k VI;kr 15&20 fnolkaP;k varjkus isjkos- HksaMhph ykxoM ljh ojaC;koj fdaok likV ok¶;koj djrkr- ykxoM 30X20 lsa-eh- varjkoj çR;sd fBdk.kh 2 rs 3 fc;k Vksdwu djkoh- isj.kh iwohZ fc;k.kkl 2&5 xze Fkk;je çrh fc;k.kkl pksGkos- fc;kaph mxo.k yodj gks.;klkBh 100 ihih-,e- thczsfyd vWflMP;k æko.kkr 1 rkl fHktowu ykokosHksaMhlkBh 12 rs 15 fdyks fc;k.ks çrh gsDVj ykxrslq/kkfjr tkrh vdksyk cgkj] vdkZ vufedk] iqlk eq[keyh] ijHk.kh

d` "kh tkxj.k twu 2017

Økarh] iqlk ,&4] Qqys mRd"kkZ] iqlk lkouh] Qqys dhrhZ] vdZ vHk; b- egRokP;k tkrh vkgsr[kr O;oLFkkiu tehu r;kj djrkuk gsDVjh 25 rs 30 Vu 'ks.k[kr tfeuhr felGkos- rlsp gsDVjh 100 fdyks u=] 50 fdyks LQqjn vkf.k 50 fdyks ikyk'k |kos- ykxoMhP;k osGh v/ksZ u= laiw.kZ LQqjn vkf.k ikyk'k |kos- jkfgysys v/ksZ u= ykxoMhuarj 25 rs 30 fnolkauh |kosik.kh fu;kstu mUgkGh gaxkekr 5 rs 6 fnolkauh ¼ikolkG~;kr vko';drsuqlkj½ ik.kh |kos- tfeuhçek.ks dkyko/kh deh tkLr djkokvkarj e'kkxr xjtsuqlkj fuan.kh d:u r.kkapk cankscLr djkokfidkyk ekrhph Hkj |koh- ¼ikolkG~;kr ik.kh lkBw u;s Eg.kwu pj dk<wu |kosr½- ykxoMhiwohZ 4 rs 5 fnol vxksnj cklfyu 2 rs 2&5 fyVj 500 fyVj ik.;kr felGwu QokjY;kl r.kkapk cjkp cankscLr gksrks o etqjkapk [kpZ deh gksrks- r.kuk'kdkph Qokj.kh djrkuk tfeuhr iqjslk vksykok vl.ks vko';d vkgslathodkpk okij 1½ ftczsfyd vWflM 10 ih-ih-,e- QokjY;kl ,d lkj[;k fgjO;kxkj o yqlyq'khr HksaM;k ykxrkr2½ HksaMh rksM.khP;k 1 fnol vxksnj ,u-,-,- 20 ih-ih,e- QokjY;kl nwjP;k cktkjisBsr ikBforkuk HksaM;k yqlyq'khr jkgrkrdk<.kh ch ykoY;kiklwu 40 rs 49 fnolkr HksaMhyk Qqys ;sÅ ykxrkr] Qqys vkY;kuarj pkSF;k rs lgkO;k fnolki;aZr HksaMhph ykach] tkMh vkf.k otu ok<rs R;k osGhp R;kph dk<.kh djkoh- rsaOgkp HksaMh dksoGh o yqlyq'khr vlrs- rlsp cktkjkP;k –"Vhus mÙke vlrs- ,d fnolkvkM HksaMhph rksM.kh djkoh] rksM.kh ldkGh dsY;kl HksaMhpk rktsi.kk vkf.k jax tkLr dkG fVdwu jkgrks rksM.khuarj HksaMh lkoyhr BsokohmRiknu HksaMhps gsDVjh mRiknu 12 rs 25 Vu feGrs-

uezrk cqjls vkf.k Hkkjrh rhtkjs] M‚-ia-ns-—-fo] www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

xzksVsdph ek;Øksfc;y ¼lw{etho½ mRiknukaph Js.kh ck;ks QfVZyk;>j jk;>ksfc;e vW>sVkscWDVj] ,>ksfLçfjfy;e] Q‚LQsV lksY;qcyk;f>ax cWDVsfj;k] ,.Mksek;dksjkbZtk ¼ose½] iksVWf'k;e eksC;qyk;f>ax cWDVsfj;k] f>ad lksY;qcyk;f>ax cWDVsfj;k] vWlhVkscWDVj] dsfj;j vk/kkfjr dksulksjVh;k] rjy vk/kkfjr dksulksjVh;k

ck;ks isLVhlkbZM~l ¼tSfod dhVduk'kds½ Vªk;dksMekZ fojMh] Vªk;dksMekZ gkjftfu;e] ihlqMkseksul ¶ywjksufll] fcOgsfj;k cslh;kuk] cslhyl] lcLVhfyl isflyksek;fll fyykflul] oVhZflfy;e ysdkuh] oVhZflfy;e Dysek;MksLiksfj;e] cslhyl Fkqfjtsuslhl] ,uihOgh bR;kfn-

ouLirhfo"k;d dhVduk'kd vW>kMhjsDVhu

IykUV xzksFk çkseksVj th&,&3] Vªk;d‚uVsu‚y] IykUV xzksFk jsX;qysVj]

mRiknukaps Qk;ns jlk;ufojfgr foLrkfjr la'kks/ku vkf.k ukfoU;iw.kZ miØekuarj lw{etho ?kVdfufeZrh] ekrhps vkjksX; vkf.k mRikndrsr lq/kkj.kk] i;kZoj.k;h; larqyu vkf.k fLFkjrk jk[k.;kl enr-

xzksVsd gh ,d i;kZoj.k Lusgh daiuh vlwu uSlfxZd [krs vkf.k dhVduk'kd fufeZrhr vLly la'kks/ku vkf.k fodklkyk çk/kkU; nsrks- R;kpçek.ks vUukpk ntkZ vkf.k vk;q";eku mÙke Ogkos ;k –"Vhus ekrhpk dl lq/kkjrks-

e`nk vkjksX;

52

e`nk vkjksX; o 'kk'or 'ksrhlkBhekrh ijh{k.k ek

rh ijh{k.k Eg.kts tfeuhph dehr deh osGkr dsysyh jklk;fud o HkkSfrd rikl.kh- ;kr lk/kkji.ks tfeuhpk lkew ih,p- foækO; {kkjkaps çek.k] lsafæ; dcZ] miyC/k u=] LQqjn vkf.kikyk'k rlsplw{evUuæO;kae/;syksg] tLr,rkacs,eaxy vkf.kcksj‚u;k xq.k/kekZlkBh ekrhps ijh{k.k dsys tkrs] R;kuqlkj ojhy vUuæO;kaps tfeuhrhy çek.k ;k ckcr ekfgrh feGrs o R;kuqlkj fidkaP;k vko';drsuqlkj vUuæO;kapk iqjoBk lerksy çek.kkr djrk ;srks- ekrh ijh{k.kkuqlkj ;ksX; çek.kkrlsafæ; o jklk;fud [krkpk okij dsY;kl mRiknukr ok< gksrsp i.k vUuæO;kaoj gks.kk;kZ~ [kpkZr cpr gksÅu vf/kd Qk;nk feGrks- R;kpçek.ks tfeuhph lqihdrk dk;e fVdfo.;kl o frph mRiknu {kerk ok<fo.;kl enr gksrs- tfeuhpk lkew o {kkjrk ;k xq.k/kekZP;k ewY;ekiuko:u {kkj;qä fdaok [kkj tehfuckcr rkRiqjrh dYiuk ;sÅu R;kuqlkj lq/kkj.kk dj.;klkBh enr gksrs Eg.kwu ekrh ijh{k.k d:u ?ks.ks 'ksrd;kakZP;k –"Vhus egRokph ckc gks;fidkauk fofo/kçdkjP;k ƒ‰ vUuæO;kaph deh çek.kkr xjt vlrs.k~ fids gh vUuæO;s, gok, ik.kh o tfeuhrwu

d` "kh tkxj.k twu 2017

'kks"kw.k ?ksrkr.k~ tfeuhr lrr fids ?ksryh tkr vlY;keqGs rlsp vf/kd mRiknu ns.kk;kZ~ tkrhaph ykxoM o l/ku 'ksrh i)rheqGs tfeuhrhy vUuæO;kaps çek.k >ikVîkus deh gksrsR;kpçek.ks u=] LQqjn o ikyk'k gh vUuæO;s fids tkLr çek.kkr 'kks"kwu ?ksrkr.k~ Eg.kwu R;kpk iqjoBk lsafæ; fdaok jklk;fud [krk}kjs dj.;kr ;srks- fidkyk T;k çek.kkr vUuæO;kaph xjt vkgs R;kuqlkj iqjoBk dj.ks gh vf/kd mRiknu feG.;kP;k –"Vhus vR;ar egÙokph ckc vkgs.k~ R;klkBh ekrh ijh{k.k d:u tfeuhpk lkew, foækO; {kkj, rlsp lsafæ; dcZ, miyC/k LQqjn o ikyk'k ;k vUuæO;kaps çek.k tk.kwu ?ksÅu R;kuqlkj fidkauk ;k vUuæO;kapk iqjoBk lsafæ; o jklk;fud [krk}kjs dsY;kl mRiknukr ok< gksrsp ih,u vkfFkZd Qk;nk lq)k gksrks- ekrh ijh{k.kkuqlkj [krkP;k ek=k fnY;kl loZlk/kkj.ki.ks ƒ‡ rs †å VDds Qk;nk 'ksrd;kaZ;uk feG.;kl enr gksrsekrhpk uequk ?ks.;kckcrph n{krk ekrhpk uequk ?ksrkuk [kkyhy ckch dkVsdksji.ks ikG.ks vko';d vkgswww.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

08

e`nk vkjksX;

ƒtfeuhyk [krs fnY;kuarj vMhp rs rhu efgU;kP;k vkr ekrhpk uequk ?ksÅ u;s„- 'ksrkr ihd vlY;kl nksu vksGhrhy tkxsrwu ekrhpk uequk ?;kok…- fujfujkG~;k çdkjps fdaok fujfujkG~;k 'ksrkrhy ekrhps uequs ,d= felGw u;sr†- 'ksrkrhy >kMk[kkyhy, foghjhtoGhy,tukojs cl.;kP;k tkxk, ik.kh lkpr vlysys Hkkx ,R;knh fBdk.kkgwu uequk ?ksÅ u;s‡- ekrhps uequs ç;ksx 'kkGsr ikBfo.;klkBh jklk;fud [krkaP;k fjdkE;k fi'kO;kapk okij d: u;sˆ- ekrhpk uequk lk/kkj.ki.ks fidkph dki.kh >kY;koj ijarq tfeuhP;k iwoZ e'kkxrhiwohZ ?;kokekrhpk uequk dlk ?;kok ekrh ijh{k.kkps egÙo, R;kph lR;rk o R;kiklwu feG.kkjs Qk;ns ekrhpk uequk pqdhP;k i)rhus ?ksrY;kl ekrh ijh{k.kkP;k bZrj iSywaps egRo deh Bjrs o R;kuqlkj visf{kr

2017 d` "kh tkxj.k twesu2017

53

Qk;nk feGw 'kdr ukgh Eg.kwu ekrhpk uequk ;ksX; i)rhus ?ks.ks fgrkog Bjrs- lk/kkj.ki.ks ekrhps uequs [kkyhy mís'kkalkBh ?ksrys tkrkrƒ- tfeuhrhy vUuæO;kaps çek.k riklwu R;kçek.ks [krkapk iqjoBk dj.ks„- QGckx ykxoMhlkBh ekrh ijh{k.k dj.ks…- [kkjoV fdaok pksi.k tfeuh lq/kkj.;klkBh ekrhph rikl.kh dj.ksƒ- tfeuhrhy vUuæO;kaps çek.k riklwu R;kçek.ks [krkapk iqjoBk dj.ks ekrhpk uequk?ks.;klkBh loZlk/kkj.ki.ks fids tfeuhP;k dks.kR;k Hkkxkrwu vUuæO; 'kks"k.k djrkr ;ko:u ekrhpk uequk ?ksryk tkrksƒ Tokjh, HkqbZewx] xgw] Hkkr bZ-& ƒ‡ rs „å ls-eh [kksy„ dkiwl] dsG] Ål & …å ls-eh [kksy… QG>kMkP;k cqa/;kiklwu …å rs †‡ ls-eh ykac lksMwu ckgsjP;k ifj?kke/kwu & …å ls-eh- [kksyekrhpk uequk ?ks.;kph i)rhekrhpk uequk çkfrafu/kd vl.ks egRokps vkgs- Eg.kwu tfeuhP;k xq.k/kekZuqlkj dsysY;k foHkkxkuqlkj fujfujkG~;k ƒå&ƒ„ fBdk.kh [kìs d:u uequs ?;kosr- uequk ?;ko;kP;k tkxsojhy dMhdpjk cktwyk d:u R;kfBdk.kh fVdkl] QkoMîkP;k lkgk¸;kus ƒ‡&„å ls-eh- [kksyhi;aZr Ogh vkdkjkps [kìs d:u [kM~Mîkrwu cktwph ojiklwu rGki;aZr „&… ls-ehtkMhph ekrh [kqjihus ?;koh.k~ ueq.;klkBh fuoMysY;k {ks=krhy çR;sd [kM~Mîkrwu ojhy çek.ks ekrh dk<koh o rh LoPN ?kesY;kr fdaok cknyhr tek djkoh- R;kuarj ,d= dsysyh ekrhps pkj Hkkx d:u leksjkleksjhy nksu Hkkx dk<wu Vkdkosr o mjysys nksu Hkkx ,d= d:u v/kkZ rs ,d fdyks ekrh f'kYyd jkghy rksi;aZr ;k i)rhpk voyac djkok- v'kk çdkjs çR;sd foHkkxkrwu v/kkZ rs ,d fdyks ekrhpk çkfrafuf/kd uequk vyx&vyx ?;kok- ekrh vksyh vlY;kl rh lkoyhr okGokoho uarj LoPN dkiMh fi'kohr Hk:u [kyhy efgrhlg ç;ksx'kkGsyk uequk ikBokok-

www.krishijagran.com www.krishijagran.com||hindi.krishijagran.com hindi.krishijagran.com

e`nk vkjksX;

08 54

„ QGckx ykxoMhlkBh ekrh ijh{k.k dj.ks Qyckx gs cgqo"khZ; ihd vlY;kus tfeuhps ijh{k.k d:up QG>kMkph ykxoM djkoh.k~ tfeuhph ;ksX; fuoM dsGh ukgh rj dkykarjkus QG >kMkauk cgju ;s.k] >kMkaph ok< [kqaVus] >kMs vdkyh okG.ks v'kk vusd leL;k fujEu gksrkr- Eg.kwu QyckxlkBh ekrh ijh{k.k dj.ks t:jh vkgsQG>kMkaph eqGs tfeuhr [kksyoj tkr vlY;keqGs tfeuhr nhM ehVj fdaok vxksnjp eq:e ykxY;kl] eq:eki;aZr [kksy [kìk d:u ekrhpk uequs ?;kos- ;kdfjrk tfeuhP;k xq.k/kekZuqlkj fdaok çdkjkuqlkj iwohZ lkafxrY;kçek.ks foHkkx d:u çR;sd foHkkxkr ,d ;k çek.ks nhM ehVj fdaok eq:e ykxsi;aZr [kksy [kìk djkok[kM~MîkP;k mH;k Nsnkps ƒ‡] …å] ˆå ‹å] ƒ„å vkf.k ƒ‡å

ls-eh- vls Hkkx ikMkosr- R;kuarj cknyh fdaok ?kesyk ƒ† ls-eh[kqustoG /k:u tfeuhP;k i`"V Hkkxkiklwu ƒ‡ ls-eh[kksyi;aZr lkj[;k tkMhph v/kkZ fdyks ekrh fu?ksy ,o<h ekrh dqnGhus [kksnwu ?kesY;kr tek djkoh- gk å -ƒ‡ ls-eh[kksyhpk uequk dkiMh fi'kohr Hkjkok- ;k çek.ks jkfgysY;k çR;sd Fkjkrwu lkj[;k tkMhph ekrh v/kkZ fdyks dk<wu osxosxG~;k fi'kO;kr Hkjkoh- tj pqa[kkMhpk fdaok dBh.k ekrhpk Fkj vk<GY;kl R;kP;k [kksyhph o tkMhph uksan d:u ;k Fkzpk uequk osxGk ?;kok- fi'kohr 'ksrd;kaZ ps ukoiÙkk- 'ksr loZ~gs uacj] ueq.;kph [kksyh oxSjs ekfgrhph fpB~Bh Vkdkoh… [kkjoV fdaok pksi.k tfeuh lq/kkj.;klkBh ekrhph rikl.kh dj.ks tfeuhP;k çdkjkuqlkj 'ksrhps iwohZ lkafxrY;kçek.ks foHkkx ikMwu ,dk foHkkxkrhy ,d ;k çek.ks ,d ehVj ykac] ,d ehVj #an o ,d ehVj [kksy ;k vkdkjkps [kìs djkosr [kM~MîkP;k mH;k Nsnkps å&ƒ‡ ] ƒ‡&…å] …å&ˆå vkf.k ˆå‹å ls-eh- vls Hkkx ikMkosr- ;k Hkkxkrwu lkj[;k tkMhpk Fkj dqnGhus [kksnwu ?kesY;kr tek djkok- çR;sd Fkjkrwu nhM fdyks ekrh dk<wu osxosxG~;k fi'kO;kr Hkjkoh] fi'kohr fpB~Bh Vkdkoh- ekrhpk fdaok pqu[kMhpk Fkj vk<Gwu vkY;kl R;kP;k [yksyhpk o tkMhph uksan d:u R;kpk uequk osxGk ?;kokM‚.k~ vHk; vks- f'kjkGsƒ] Jh.k~ jks'ku ç- xksjs„] ofj"B la'kks/ku osÙkk„] vkarjjk"Vªh; ihd iks"k.k laLFkk çdYi] e`-fo-—-j- foHkkx]M‚-ia-ns-—-fo-] vdksyk ¼egkjk"Vª½ M‚- Hkkjr ç-ehukƒ]oSKkfudƒ] Hkkjrh; e`nk foKku laLFkkƒ] HkksikG ¼e/; çns'k½

25 o"kkZiwrhZps vkSfpR; lk/kwu - 25 o"kZ 25 yk[k lnL; ;kstuk

Ñ"kh tkxj.k

dqVqacklkscr ,d= ;s.;kph lqo.kZla/kh Hkkjrkrhy 'ksrd&;kapk cqyan vkokt Þ—"kh tkxj.kß ;k ekfldkus 25 o"kZiwrhZ fufeÙk okpdkalkBh lqo.kZla/kh miyC/k d:u fnyh vkgs- dkgh lksI;k ç'ukaph mÙkjs |k vkf.k —"kh tkxj.k dqVqacklkscr tksMys tk- vkrk tk.kwu ?;k R;kcíy -

ç-efgadks daiuhus —"khdks midj.kka çn'kZ u dsyds s\yk vkgs\ nzk.uskR;k;ko"khZ Nks—"kh Vîk esVªGWDkO;kr Vj lsvkiY;k xesaVe/;s .krk VªpWDs Vj y‚Up ¼va½ fQYMfdaxefganzk ;qo¼c½ Hkw e h vW x z k s ¼d½ /kjrh vW x z k s e s ' ku ¼M½ fØLVy ks efganzk thoks efganzk 265 ikWoj Iyl dk; okpky - —"kh tkxj.k gs ,d xzkeh.k dkSVqafcd fu;rdkfyd vkgs- T;kr rqEgkyk —"kh ckrE;k] vk/kqfud fc;k.kkaph ekfgrh] fofo/k dhVduk'kd] fidkaph ,df=r ekfgrh] ckxdke] e/kek'khikyu] O;kolkf;d ekfgrh] eqyk[krh] çxrh'khy 'ksrdjh vkf.k l'kä efgykauk la/kh] vkjksX;] uohu mRiknua] flusek Kku] jktdkj.k] ikd—rh bR;knhaph uohu ekfgrh lekfo"V vkgsrlaidkZr dls ;ky - fu;rdkfydkr nj efgU;kyk ;kp fo"k;kaoj vk/kkfjr 1 ç'u çdkf'kr dj.;kr ;sbZy- R;k ç'ukps mÙkj R;kp vadkr vlsy- rs 'kks/kwu rqEgh vkEgkyk ikBow 'kdrk- vxksnj 100 ç'ukaph ;ksX; mÙkjs ns.kk&;k okpdkauk ,d o"kkaZps lnL;Ro] iq<P;k 100&200 okpdkauk 6 efgus rs 3 efgU;kaps lnL;Ro eksQr fnys tkbZy- lkscr 10000 okpdkauk efgukHkj fu;rdkfyd eksQr fnys tkbZy- rj ex] mpyk Qksu vkf.k |k lksI;k ç'ukps ;ksX; mÙkj vkf.k Ogk —"kh tkxj.k dqVqackps lnL;-

d`"kh tkxj.k ;k vkf.k lnL; cu.;klkBh laidZ djk & vCnql len 9891889588 iz'kakr 'kekZ 9891263263

2017 d` "kh tkxj.k twesu2017

www.krishijagran.com www.krishijagran.com||hindi.krishijagran.com hindi.krishijagran.com

56

'ksGh ikyu

¶Éä³ýÒ {ÉɱÉxÉ ¶ÉäiÉÒ ±ÉÉ<ÇEò BEò =kÉ¨É VÉÉäb÷ vÉÆnùÉ ¶Éä

³ýÒ {ÉɱÉxÉ ½þÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ Eò¨ÉÒ JÉSÉÉÇSÉÉ ´É ¤É½Öþ=qäù¶ÉÒªÉ +ɽäþ.

OÉɨÉÒhÉ EÖò]ÖÆõ¤ÉÉSÉÉ BEò +ʴɦÉÉVªÉ PÉ]õEò iɺÉäSÉ ¶ÉäiɨÉVÉÖ®úÉÆSÉÉ BEò +ÉÌlÉEò +ÉvÉÉ®ú +b÷Ò+b÷SÉhÉÒ±ÉÉ ®úÉäJÉ ®úCEò¨É =¦ÉÒ Eò®úhÉÉ®äú BEò ½þ¨ÉJÉÉºÉ ºÉÉvÉxÉ. JÉäb÷ªÉÉiÉÒ±É ±ÉÉäEòÉÆxÉÉ JÉäb÷ªÉÉiÉSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ Ê¨É³ýÉ´ÉÉ iɺÉäSÉ +¶ÉÉ EÖò]Öõ¤ÉÉÆxÉÉ +ÉÌlÉEò ºlÉèªÉÇ ±ÉɦÉÉ´Éä ªÉɺÉÉ`öÒ ¶ÉɺÉxÉ OɨÉÒhÉ =tÉäMÉvÉÆnäù ´ÉÉføÊ´ÉhªÉɺÉÉ`öÒ |ɪÉixɶÉÒ±É +ɽäþ. VÉMÉÉiÉ ¶Éä³ýªÉÉÆSªÉÉ ºÉÆJªÉäSªÉÉ ¤ÉɤÉiÉÒiÉ ¦ÉÉ®úiÉÉSÉÉ nÖùºÉ®úÉ xÉƤɮú ±ÉÉMÉiÉÉä. ¦ÉÉ®úiÉÉiÉÒ±É ¶Éä³ýªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ 165 nù¶É±ÉIÉ B´ÉføÒ +ɽäþ. (Livestock Census 2012) ¦ÉÉ®úiÉÉSªÉÉ BEÖòhÉ nÖvÉ =i{ÉÉnùxÉɨÉvªÉä ¶Éä³ýªÉÉÆ{ÉɺÉÚxÉ Ê¨É³ýhÉɪÉÉ nÚùvÉÉSªÉÉ ´ÉÉ]õÉ ºÉÉvÉÉ®úhÉ{ÉhÉä 3 ]õCEäò B´ÉføÉ +ɽäþ. ÷ ¶Éä³ýÒ{ÉɱÉxÉÉSÉÒ ´Éèʶɹ]õªÉä : ¶Éä³ýÒ EòÉähÉiªÉɽþÒ ½þ´ÉɨÉÉxÉÉiÉ VÉMÉÖ ¶ÉEòiÉä. ʴɶÉä¹ÉiÉ: =¹hÉ ´É EòÉä®úb÷ªÉÉ ½þ´ÉɨÉÉxÉÉiÉ ¶Éä³ýÒSÉÒ ´ÉÉfø SÉÉÆMɱÉÒ ½þÉäiÉä. ¶Éä³ýÒSªÉÉ +ɽþÉ®úÉiÉ ¨ÉÖJªÉi´ÉäEò¯ûxÉ ZÉÉb÷ÉÆSÉÉ {ÉɱÉÉ +ºÉiÉÉä. iªÉÉiÉ ¤ÉɦÉÚ³ý, ËSÉSÉ, Ë{É{ɳý, ¶Éä´É®úÒ, ¤ÉÉä®ú, +ÆVÉxÉ ªÉÉÆSÉÉ ºÉ¨ÉÉ´Éä¶É ½þÉäiÉÉä. ¶Éä³ýÒSÉÉ MɦÉÇEòɳý <iÉ®ú nÖù¦ÉiªÉÉ {ÉɳýÒ´É VÉxÉÉ´É®úÉÆSªÉÉ MɦÉÇEòɳýÉ{ÉäIÉÉ Eò¨ÉÒ ¨½þhÉäVÉ 145- 150 Ênù´ÉºÉ <iÉCªÉÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒSÉÉ +ºÉiÉÉä.¶Éä³ýÒ nùÒb÷ ´É¹ÉÉÇiÉÖxÉ nùÉäxÉ ´Éä³ýÉ Ê´ÉiÉä, iɺÉäSÉ ºÉÉvÉÉ®úhÉiÉ: |ÉiªÉäEò ´ÉäiÉÉiÉ VÉÖ³ýªÉÉ Eò®úb÷ÉÆxÉÉ VÉx¨É näùiÉä. BEò ¶Éä³ýÒ ´É¹ÉÉDZÉÉ 200 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ±Éåb÷ÒJÉiÉ näùiÉä.

VÉ®ú ¶Éä³ýÒ{ÉɱÉxÉ ¶ÉɺjÉÒªÉ {ÉvnùiÉ ´ÉÉ{É®ú±ÉÒ iÉ®ú ¶Éä³ýÒ {ÉɱÉEòɱÉÉ ¡òɪÉnùÉ VÉɺiÉSÉ Ê¨É³ýiÉÉä. iªÉÉiÉ nÖùvÉ, ¨ÉÉƺÉ,(ºÉ´ÉÇ +´ÉªÉ´É) EòÉiÉb÷Ò, ˶ÉMÉä,

d` "kh tkxj.k twu 2017

xÉJJÉÉ{ÉɺÉÚxÉ ºÉÖ¶ÉÉäʦÉiÉ ´ÉºiÉÖ, EäòºÉ (PÉÉåMÉb÷ªÉÉ,¥É¶É,{ÉɪÉ{ÉÖºÉhÉÒ), ®úCiÉÉ{ÉɺÉÚxÉ +Éè¹ÉvÉä/JÉiÉ,+ÉiÉb÷ªÉÉÆ{ÉɺÉÚxÉ +Éì{É®äú¶ÉxÉSªÉÉ Ê´É®úPɳýhÉÉ®úÉ ]õÉEòÉ, Eìòα¶ÉªÉ¨É {ÉÉ´É®ú, JÉiÉ ´ÉMÉè®äú.

BJÉÉnùÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ +ºÉÉä ËEò´ÉÉ VÉÉäb÷ =i{ÉzÉÉSÉÒ ¤ÉÉ¤É +ºÉÉ ¶Éä³ýÒ{ÉɱÉxÉ JÉɱÉÒ±É MÉÉä¹]õÓSÉÉ Ê´ÉSÉÉ®ú ½þÉähÉä Gò¨É|ÉÉ{iÉ +ɽäþ.

1.¶Éä³ýªÉÉSÉä |ÉVÉxÉxÉ 2. Eò®Æúb÷ÉSÉä VÉÉä{ÉɺÉxÉÉ 3.¶Éä³ýªÉÉÆSÉÒ ÊxÉMÉÉ 4. ¶Éä³ýªÉÉÆSÉä JÉÉt 5.¶Éä³ýªÉÉSÉÒ VÉÉiÉ.

1.¶Éä³ýªÉÉSÉä |ÉVÉxÉxÉ: ¶Éä³ýªÉÉ ºÉÉvÉÉ®úhÉiÉ: VÉÖxÉ, VÉÖ±Éè, +ÉC]õÉä¤É®ú-xÉÉä´½åþ¤É®ú ´É ¡äò¥ÉÖ´ÉÉ®úÒ ¨ÉÉSÉÇ ªÉÉ ªÉÉ EòɳýÉiÉ ¨ÉÉVÉÉ´É®ú ªÉäiÉÉiÉ. ºÉÉvÉÉ®úhÉ: 8-9 ¨ÉʽþxªÉÉiÉ |ÉlÉ¨É ¨ÉÉVÉÉ´É®ú ªÉäiÉÉiÉ, {É®ÆúiÉÖ ´ÉªÉÉSªÉÉ 12 ¨ÉʽþxªÉÉ{ɪÉÈiÉ iªÉÉÆxÉÉ ¦É®ú´ÉÖxÉ PÉä´ÉÖ xɪÉä. ¶Éä³ýªÉÉÆSÉÉ MÉɦÉhÉ Eòɳý 145-150 Ênù´ÉºÉÉÆSÉÉ +ºÉiÉÉä. |ÉVÉxÉxÉɺÉÉ`öÒ ¤ÉÉäEòb÷ÉSÉä ´ÉªÉ 16-18 ¨ÉʽþxªÉÉÆSÉä +ºÉÉ´Éä ´É 20-25 ¶Éä³ýªÉÉƺÉÉ`öÒ BEò ¤ÉÉäEòb÷ `äö´ÉÉ´ÉÉ. MÉɦÉhÉ EòɳýÉiÉ MɦÉÉÇSÉÒ ´ÉÉfø ´É ÊiÉSÉä º´ÉiÉ:SÉä {ÉÉä¹ÉhÉ ½þÉähªÉɺÉÉ`öÒ ¶Éä³ýÒºÉ +ÊvÉEò ºÉEòºÉ SÉÉ®úÉ ´É JÉÉt näùhÉä +ɴɶªÉEò +ɽäþ.

2.Eò®úb÷ÉÆSÉÒ VÉÉä{ÉɺÉhÉÉ : xÉ´ÉÒxÉ VÉx¨É±É䱪ÉÉ Ê{ɱÉÉÆxÉÉ (Eò®úb÷ÉÆxÉÉ) iªÉÉÆSªÉÉ +É<ÇSÉä nÖùvÉ (SÉÒEò VÉx¨É±ªÉÉÆxÉiÉ®ú 1-2 iÉɺÉÉÆSªÉÉ +ÉiÉ {ÉÉVÉ´ÉÉ´Éä) ªÉÉ EòSSªÉÉ nÚùvÉÉiÉ |ÉÊlÉxÉä, +ÉÊhÉ IÉÉ®ú ªÉÉÆSÉä |ɨÉÉhÉ VÉɺiÉ +ºÉiÉä. ®úÉäMÉ|ÉÊiÉEòÉ®úEò ¶ÉCiÉÒnäùJÉÒ±É www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

'ksGh ikyu

+ºÉiÉä. Eò®úb÷ÉÆxÉÉ +b÷ÒSÉ ¨ÉʽþxªÉÉ{ɪÉÈiÉ nÖùvÉ. {ÉÉVÉÒ´ÉhÉä +ɴɶªÉEò +ɽäþ. iªÉÉ +ÉvÉÒ Eò®úbä÷ VÉx¨É±ªÉÉxÉÆiÉ®ú xÉɳý EòÉ{ÉhÉä, xÉJªÉÉ EòÉä®úhÉä +ɴɶªÉEò +ɽäþ. Eò®úbä÷ nùÒb÷ ¨ÉʽþxªÉÉSÉä ZÉɱªÉÉ´É®ú iªÉÉºÉ lÉÉäb÷É Eò´É³ýÉ SÉÉ®úÉ näùhªÉÉºÉ ºÉÖ¯û´ÉÉiÉ Eò®úÉ´ÉÒ. nÖùvÉÉ´É®ú Eò®úbä÷ VÉÉä{ÉɺÉhªÉÉSÉÉ EòɳýÉ ½þÉ 45 Ênù´ÉºÉÉSÉÉ +ºÉÉ´ÉÉ, Eò®úb÷Ò 15 Ênù´ÉºÉÉSÉÒ ZÉɱªÉÉ{ÉɺÉÚxÉ, ʽþ®ú´ÉÉ SÉÉ®úÉ ºÉiÉiÉ iªÉÉÆSªÉÉ +ɽþÉ®úɨÉvªÉä +ºÉÉ´ÉÉ. iɺÉäSÉ 30 iÉä 50 OÉÉ¨É JÉÖ®úÉEò ºÉÖ¯û Eò®úÉ´ÉÉ.

Eò®úbä÷ iÉÒxÉ ¨ÉʽþxªÉÉÆSÉÒ ½þÉäiÉÉiÉ iªÉÉÆSÉä nÖùvÉ Eò¨ÉÒ Eò®úÉ´Éä ´É iªÉÉÆxÉÉ ¨ÉÉä`öªÉÉ ¶Éä³ýªÉÉÆSªÉÉ |ɨÉÉhÉÉiÉ +ɽþÉ®ú tÉ´ÉÉ.

Eò®úb÷ÉÆSªÉÉ ´ÉÉføiªÉÉ ´ÉªÉɤɮúÉä¤É®ú nèùxÉÆÊnùxÉ +ɽþÉ®úÉiÉÒ±É JÉÖ®úÉEòɨÉvªÉä |ɨÉÉhÉ 50 ]õCEäò{ɪÉÈiÉ ´ÉÉfø´ÉÉ´Éä. Eò®úb÷ÉÆSªÉÉ ´ÉÉføÒSÉÉ ´ÉäMÉ {Éʽþ±ªÉÉ nùÉäxÉ ¨ÉʽþxªÉÉÆiÉ ¶Éä³ýÒSªÉÉ nÚùvÉ =i{ÉÉnùxÉÉSªÉÉ ºÉ¨É |ɨÉÉhÉÉiÉ +ºÉiÉÉä. iªÉÉxÉÆiÉ®úSªÉÉ EòɳýÉiÉ Eò®úb÷ÉÆSÉä nÖùvÉ ½þ³Öý½þ³Öý ¤ÉÆnù Eò¯ûxÉ JÉÖ®úÉEò ´É ´Éè®úhÉÒ´É®ú VÉÉä{ÉɺÉhÉÉ Eò®úÉ´ÉÒ. {ÉÉè¹]õÒEò +ɽþÉ®ú +ÉÊhÉ ´ªÉ´ÉºlÉÉxÉÉ´É®ú ´ÉªÉÉSªÉÉ iÉÒxÉ ¨ÉʽþxªÉÉ{ɪÉÈiÉ ´ÉVÉxÉ 15 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É +{ÉäÊIÉiÉ +ɽäþ. Eò®úb÷ÉÆSÉÉ JÉÖ®úÉEò PÉ®úSªÉÉPÉ®úÒ JÉɱÉÒ±É|ɨÉÉhÉä iɪÉÉ®ú Eò®úiÉÉ ªÉäiÉÉä. ¨ÉCªÉÉSÉÉ ¦É®úb÷É -40 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É MÉ´½þÉSÉÉ EòÉåb÷É -40 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ¦ÉÖ<ǨÉÚMÉ {Éåb÷SÉÉ SÉÖ®úÉ -30 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É iÉÉÆnù³ýÉSÉÉ EòÉÆäb÷É -10 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ¨É³ýÒ -7 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É JÉÊxÉVÉ Ê¨É¸ÉhÉ -2 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ¨ÉÒ`ö -2 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É Eò®úb÷ÉÆSÉä ±ÉºÉÒEò®úhÉ : 1.VÉx¨É±ªÉÉxÉÆiÉ®ú 21 Ênù´ÉºÉÉÆxÉÒ Eò®úb÷ÉÆxÉÉ +zÉʴɹÉÉ®úÉSÉÒ ±ÉºÉ ]õÉäSÉÉ´ÉÒ.

2.iªÉÉxÉÆiÉ®ú {ÉÖx½þÉ 15 Ênù´ÉºÉÉÆxÉÒ +zÉʴɹÉÉ®ú ±ÉºÉÒSÉÒ nÖùºÉ®úÒ ¨ÉÉjÉÉ tÉ´ÉÒ.

3.¶Éä³ýªÉÉÆSÉÒ ÊxÉMÉÉ : {ÉÉ`öÒ ´ÉªÉÉSªÉÉ 9 iÉä 10 ¨ÉʽþxªÉÉÆiÉ ¨ÉÉVÉÉ´É®ú ªÉäiÉÉiÉ. {ÉhÉ BEò ´É¹ÉÉÇSªÉÉ {ÉÉ®úb÷Ò±ÉÉSÉ ¡ò³ý´ÉÉ´Éä. VÉähÉäEò¯ûxÉ VÉÉä¨ÉnùÉ®ú Eò®úbä÷ {ÉènùÉ ½þÉäiÉÒ±É ´É iÉÒ VÉɺiÉ nÖùvÉ näùiÉÒ±É. ºÉ´ÉǺÉÉvÉÉ®úhÉ ¶Éä³ýªÉÉ {ÉɴɺÉɳýªÉÉiÉ VÉÖ±Éè- +ÉìMɹ]õ ʽþ´ÉɳýªÉÉiÉ +ÉC]õÉä¤É®ú-xÉÉä´½åþ¤É®ú +ÉÊhÉ =x½þɳýªÉÉiÉ ¨ÉÉSÉÇ B|ÉұɨÉvªÉä ¡ò³ýiÉÉiÉ. ¶Éä³ýªÉÉ 18-20 Ênù´ÉºÉÉÆxÉÒ ¨ÉÉVÉÉ´É®ú ªÉäiÉÉiÉ. MɦÉÇEòɳý 5 ¨ÉʽþxªÉÉSÉÉ +ºÉiÉÉä. ¶Éä³ýÒ

d` "kh tkxj.k twu 2017

57

15 iÉä 16 ¨ÉʽþxªÉÉiÉ nùÉäxÉnùÉ Ê´ÉiÉä.

MÉɦÉhÉ ¶Éä³ýªÉÉ ¶Éä´É]õSªÉÉ ¨ÉʽþxªÉÉiÉ ´ÉäMɳýªÉÉ `äö´ÉÚxÉ ®úÉäVÉ 250-300 OÉÉ¨É |ÉÊlÉxÉäªÉÖCiÉ JÉÖ®úÉEò, ʽþ®ú´ªÉÉ SÉɪÉɺÉÉä¤ÉiÉ tÉ´ÉÉ. ¶Éä³ýªÉÉÆSÉä MÉÉä`äö +Éä±ÉºÉ®ú nù¨É]õ +ºÉÚ xɪÉäiÉ, iÉä EòÉä®úbä÷, ½þ´Éäʶɮú ´É ºÉÉä{Éä +ºÉÉ´ÉäiÉ. |ÉiªÉäEò ¶Éä³ýÒºÉ MÉÉä`öªÉÉiÉ 10 SÉÉè ´É ¨ÉÉäEò³ýÒ 20 SÉÉè ¡Öò]õ VÉÉMÉÉ +ºÉÉ´ÉÒ 30 x 20 ¡Ú ò ]õ É SªÉÉ MÉÉä ` ö ª ÉÉiÉ 60 ¶Éä ³ ý ª ÉÉ SÉÉÆMɱªÉÉ `äö´ÉiÉÉ ªÉäiÉÉiÉ. MÉÉä`öªÉÉSªÉÉ nùÉäx½þÒ ¤ÉÉVÉÖºÉ ÊiÉiÉEòÒSÉ VÉÉMÉÉ `äö´ÉÚxÉ EÖÆò{ÉhÉ PÉɱÉÉ´Éä. MÉÉä`öªÉÉiÉ ´É ¶Éä³ýªÉÉÆSªÉÉ +Æ M ÉÉ´É®ú ¨Éì ± ÉÊlÉ+Éì x É ¡ò´ÉÉ®ú h ÉÒ Eò®úÉ´ÉÒ. iɺÉäSÉ nù®ú 3 ¨ÉʽþxªÉÉÆxÉÒ VÉiÉÉSÉä +Éè¹ÉvÉ tÉ´Éä.

4. ¤ÉÆÊnùºiÉ ¶Éä³ýÒ {ÉɱÉxÉ : SÉ®úÉ>ð IÉäjÉ ´É {Éb÷ÒiÉ IÉäjÉ +ÉVÉ Eò¨ÉÒ ZÉɱªÉɨÉÖ³äý ¶Éä³ýªÉÉ ¨ÉÉäEò³ýªÉÉ SÉ®úɴɪÉÉºÉ ºÉÉäb÷hÉä Eò`öÒhÉ ZÉɱÉä±Éä +ɽäþ. iɺÉäSÉ ´ÉxɺÉÆ´ÉvÉÇxÉ ´É ´ÉhɺÉÆ®úIÉhÉ ªÉÉºÉ ¨É½þi´É Ênù±Éä VÉÉiÉ +ºÉ±ªÉɨÉÖ³äý ¨ÉÉäEò³ýªÉÉ ºÉÉäb÷±É䱪ÉÉ ¶Éä³ýªÉÉ ´ÉxÉÉSÉÉ xÉÉ¶É Eò®úiÉÉiÉ. iªÉÉÆSªÉÉ{ÉɺÉÚxÉ ºÉÆ®úIÉhÉ ¨½þhÉÖxÉ ¤ÉÆÊnùºiÉ ¶Éä³ýÒ{ÉÒ±ÉxÉ ½þÒ +ÉVÉSÉÒ MÉ®úVÉ `ö®ú±Éä±ÉÒ +ɽäþ.

1.ÊxÉ´ÉÉ®úÉ iɪÉÉ®ú Eò®úiÉÉÆxÉÉ ={ɱɤvÉ VÉÉMÉäiÉ iÉÉä ¤ÉÉÆvÉhÉä ¨É½þi´ÉÉSÉä +ɽäþ.

2.lÉÆb÷Ò/=xÉ/{ÉÉ>ðºÉ ½þªÉÉÆ{ÉɺÉÚxÉ ºÉÆ®úIÉhÉ Eò®úhÉÉ®úÉ {ÉhÉ ¦É®ú{ÉÚ®ú =VÉäb÷ ®úÉʽþ±É +ºÉÉ +ºÉÉ´ÉÉ.

3.¨ÉÉVÉÉ´É®úÒiÉ ¶Éä³ýªÉÉ º´ÉiÉ: ¤ÉÉäEòb÷ÉEòbä÷ VÉÉiÉÒ±É {ÉhÉ ¶Éäb÷¨ÉvªÉä iªÉÉÆSªÉÉ ¨ÉÉäEò³ýªÉÉ ªÉÉbÇ÷¨ÉvÉÖxÉ ½þªÉÉSÉÒ iÉVÉ´ÉÒVÉ Eò®úhÉä +ɴɶªÉEò +ɽäþ.

4.¤ÉÉäEòb÷ÉÆSÉÉ MÉÉä`öÉ (VÉÉMÉÉ) ¶Éä³ýªÉÉ{ÉɺÉÚxÉ º´ÉiÉÆjÉ +ºÉÉ´ÉÒ VÉähÉäEò¯ûxÉ nÖùvÉɱÉÉ/¨ÉÉƺÉɱÉÉ ¤ÉÉäEòb÷ÉSÉÉ ´ÉÉºÉ ªÉähÉÉ®ú xÉɽþÒ.5.¶Éä³ýÒ±ÉÉ VÉʨÉxÉÒ{ÉɺÉÚxÉ =ÆSÉÉ´É®ú ¤ÉºÉɴɪÉÉºÉ +É´Éb÷iÉä iªÉɨÉÖ³ä ¶Éäb÷¨ÉvªÉä Eò¨ÉÒiÉ Eò¨ÉÒ 9. <Æ´É =ÆSÉÒSÉ, nùÉäxÉ iÉä +b÷ÒVÉ ¡Öò]õ ¯ÆûnùÒSÉä ´É {ÉÉSÉ iÉä ºÉ½þÉ ¡Öò]õ ±ÉÉƤÉÒSÉä {É]õªÉÉ {É]õªÉÉÆxÉÒ iɪÉÉ®ú Eäò±Éä±Éä (nùÉäxÉ {É]õªÉÉƨÉvªÉä +vÉÉÇ <ÆSÉ ¡Öò]õ +ºÉ±Éä±Éä ) {ÉÉ]õ +ºÉɪɱÉÉSÉ {ÉÉʽþVÉä.

6.MÉÉä`öªÉÉSªÉÉ +ÉiÉÒ±É VÉÉMÉÉ |ÉiªÉäEò ¶Éä³ýÒºÉ 9 SÉÉè ¡Öò]õ ËEò´ÉÉ 1 SÉÉè.欃 ±ÉÉMÉiÉä iÉ®ú MÉÉä`öªÉÉSªÉÉ ¤ÉɽäþÊ®ú±É ¦ÉÉMÉÉiÉ 18 SÉÉè.¡Öò]õ ËEò´ÉÉ 2 SÉÉè ʨÉ]õ®ú VÉÉMÉÉ ±ÉÉMÉiÉä.

7.¨ÉÉäEò³ýªÉÉ VÉÉMÉäSªÉÉ Eòbä÷±ÉÉ Ê¤ÉxÉ EòÉ]äõ®úÒ iÉÉ®äúSÉä EÖÆò{ÉhÉ {ÉÉʽþVÉä.

8.EÖÆò{ÉhÉɱÉÉ SÉɪÉÉSÉÒ ZÉÖb÷{Éä/®úÉä{Éä ±ÉÉ´ÉhÉä ¨É½þii´ÉÉSÉä ¨½þhÉVÉä iªÉÉÆxÉÉ iÉÉäbÚ÷xÉ SÉÉ®úÉ JÉÉiÉÉ +ɱÉÉ {ÉÉʽþVÉä +lÉÉÇiÉ ½þªÉÉ{ÉɺÉÚxÉ 100 iÉä 200 OÉÉ¨É SÉÉ®úÉSÉ iªÉÉÆxÉÉ Ê¨É³äý±É {ÉhÉ ÊxɺÉMÉÉÇSÉä ºÉÉÊxÉvªÉ ½þÒ Ê¨É³äý±É.

9.MÉÉä`öªÉɨÉvªÉä VɨÉÒxÉ ½þÒ ¨ÉÖ®ú¨ÉÉSÉÒ/®ú¡ò EòÉ䤪ÉÉSÉÒ/JÉÆMÉ®ú Ê´É]õÉÆSÉÒSÉ +ºÉÉ´ÉÒ.

10.¶Éäb÷SÉÒ =ÆSÉÒ 9 iÉä 10 ¡Öò]õÉ{ÉäIÉÉ VÉɺiÉ xÉEòÉä ¨½þhÉVÉä JÉSÉÇ Eò¨ÉÒ, ´ÉɪÉÉ{ÉɺÉÚxÉ xÉ =JÉb÷hÉÉ®úÒ +ºÉÉÊ´É.

11.¶Éäb÷±ÉÉ VÉʨÉxÉÒ{ÉɺÉÚxÉ 4 ¡Öò]õÉ{ɪÉÈiÉSÉ Ë¦ÉiÉ +ºÉÉ´ÉÒ ´É ¤ÉÉ®úÒEò VÉɳýÒ +ºÉÉ´ÉÒ.

12.¤ÉÉäEòb÷ÉEòÊ®úiÉÉ ¶Éäb÷SÉÒ VÉÉMÉÉ 20 iÉä 24 SÉÉè ¡Öò]õ ´É ¨ÉÉäEò³ýÒ VÉÉMÉÉ 40 SÉÉè. ¡Öò]õ +ºÉÉ´ÉÒ. www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

'ksGh ikyu

58 +.

Gò.

Eò®úb÷ÉSÉä ´ÉªÉ

1.

1-4 Ênù´ÉºÉ

Eò®úb÷ÉSÉä ´ÉVÉxÉ

¶ÉÖ¹Eò SÉÉ®úÉ

OÉì¨É |ÉÊlÉxÉ ªÉÖCiÉ SÉÉ®úÉ -

ʽþ®ú´ÉÉ SÉÉ®úÉ

´Éɳý±Éä±ÉÉ SÉÉ®úÉ OÉì¨É

200 ʨɱÉÒ 2.

5-7 Ênù´ÉºÉ 2.5 ÊEò.OÉÉ.

200 ʨɱÉÒ 3. 2 ®úÉ +É`ö´Éb÷É 3 ÊEò.OÉÉ.

50 ʨɱÉÒ 50 OÉÉ.

4. 4 lÉ +É`ö´Éb÷É 3 ÊEò.OÉÉ.

300 150 OÉÉ. ʨɱÉÒ 5. 5 ´ÉÉ +É`ö´Éb÷É 5 ÊEò.OÉÉ.

300 100 50 200 50 OÉÉ. ʨɱÉÒ 6. 7 ´ÉÉ +É`ö´Éb÷É 7 ÊEò.OÉÉ.

350 150 150 300 100 OÉÉ. ʨɱÉÒ 7. 9 ´ÉÉ +É`ö´Éb÷É 9 ÊEò.OÉÉ.

250 200 250 350 100 OÉÉ. ʨɱÉÒ 8.

11 ´ÉÉ 12 ÊEò.OÉÉ.

200 200 350 400 100 OÉÉ. +É`ö´Éb÷É Ê¨É±ÉÒ 9.

13 ´ÉÉ 15 ÊEò.OÉÉ.

300 300 300 400 100 OÉÉ. +É`ö´Éb÷É Ê¨É±ÉÒ +É´Éb÷ÒxÉä JÉÉiÉÉiÉ.

13.JÉÉhªÉÉEòÊ®úiÉÉ MÉ´½þÉhÉÒ VÉʨÉhÉÒ{ÉɺÉÚxÉ nùÒb÷ iÉä nùÉäxÉ ¡Öò]õ =ÆSÉ +ºÉÉ´ªÉÉiÉ.  ºÉÉvÉÉ®úhÉ{ÉhÉä ¶Éä³ýªÉÉÆxÉÉ iªÉÉÆSªÉÉ ´ÉVÉxÉÉSªÉÉ SÉÉ®ú ]õCEäò B´Éfäø ¶ÉÖ¹Eò JÉÉt ±ÉÉMÉiÉä. ªÉÉ ¶ÉÖ¹Eò JÉÉt{ÉèEòÒ 2/3 ¦ÉÉMÉ Ê½þ®ú´ÉÉ 14.BEòÉ ´Éä³ýÒ BEòÉSÉ ¶Éä³ýÒ±ÉÉ JÉÉhªÉÉEòÊ®úiÉÉ iÉÉåb÷ PÉɱÉiÉÉ ªÉä<Ç±É SÉÉ®úÉ ´É JÉÖ®úÉEòiÉ®ú 1/3 ¦ÉÉMÉ ´Éɳý±Éä±ÉÉ SÉɪÉÉÆSªÉÉ º´É¯û{ÉÉiÉ +¶ÉÒ VÉɳýÒ MÉ´ÉÉhÉÒ´É®ú +ºÉÉ´ÉÒ. tÉ´ÉÉ.=nùÉ.

15.{ÉÉhÉÒ Ê{ÉhªÉÉEòÊ®úiÉÉ ºÉÉäªÉ +ºÉÉ´ÉÒ. {ÉÉhÉÒ Ê{ÉiÉÉxÉÉ ÊSÉJÉ±É BEòÉ 40 ÊEò±ÉÉäOÉÉ¨É ´ÉVÉxÉÉSªÉÉ ¶Éä³ýÒ±ÉÉ ºÉÉvÉÉ®úhÉ{ÉhÉä 4-5 ½þÉäiÉÉäSÉ iªÉÉEòÊ®úiÉÉ iªÉÉSÉÒ ºÉÉäªÉ Eò{ªÉÉSªÉÉ BEòÉ ¤ÉÉVÉÖ±ÉÉ +ºÉÉ´ÉÒ.

16.MÉÉä`öªÉÉSÉÒ ±ÉÉƤÉÒ {ÉÖ´ÉÇ-{ɶSÉÒ¨É +ºÉÚxÉ ¨ÉvªÉ ¦ÉÉMÉÒ MÉÉ`öªÉÉäSÉ Uô{{É®ú ÊEò±ÉÉäOÉÉ¨É B´ÉføÉ SÉÉ®úÉ , 350-400 OÉÉ¨É JÉÖ®úÉEò ´É +vÉÉÇ iÉä BEò ÊEò±ÉÉäOÉÉ¨É {ɪÉÈiÉ ´Éɳý±Éä±ÉÉ SÉÉ®úÉ tÉ´ÉÉ ±ÉÉMÉiÉÉä. =ÆSÉ `äö´ÉÉ´Éä ´É nùÉäx½þÒ ¤ÉÉVÉÖºÉ =iÉ®úiÉä +ºÉÉ´Éä. ¶Éä ³ýªÉÉÆxÉÉ JÉÖ®úÉEò PÉ®úSªÉÉ PÉ®úÒ JÉɱÉÒ±É|ɨÉÉhÉä Eò®úiÉÉ ªÉä>ð ¶ÉEòiÉÉä. ¶Éä³ýªÉÉÆSÉä JÉÉt : ¨ÉCªÉÉSÉÉ ¦É®úb÷É - 30 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É  ¶Éä³ýªÉÉÆxÉÉ EÖò`ö±ªÉɽþÒ |ÉEòÉ®úSÉÉ ZÉÉb÷{ÉɱÉÉ SÉɱÉiÉÉä. iªÉÉÆxÉÉ MÉ´½þÉSÉÉ EòÉåb÷É - 10 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ±É½þÉxÉ ZÉÉb÷ÉÆZÉÖb÷{ÉÉÆSÉÒ {ÉÉxÉä JÉɴɪÉÉºÉ ¡òÉ®ú +É´Éb÷iÉÉiÉ ZÉÉb÷ÉSÉÒ EòÉä´É³ýÒ {ÉÉxÉä, EòÉä´É³ýªÉÉ ¡òÉÆnÂùªÉÉ ´É ¶ÉåMÉÉ iªÉÉ iÉÉÆnÖù³ý {ÉÉìÊ±É¶É - 10 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É

d` "kh tkxj.k twu 2017

2 ÊEò.OÉÉ.

nÖùvÉ/SÉÒEò

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

'ksGh ikyu iÉÉÆnù³ýÉSÉÉ EòÉÆäb÷É 20 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ¨É³ýÒ 8 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É SÉÖxÉÉ 1.5 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ¨ÉÒ`ö 0.5 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É MÉɦÉhÉ ¶Éä³ýªÉÉÆSÉÉ +ɽþÉ®ú : MÉɦÉhÉ ¶Éä³ýªÉÉÆxÉÉ ¶Éä´É`öSÉÉ nùÉäxÉ ¨ÉʽþxªÉɺÉÉ`öÒ ®úÉäVÉSªÉÉ ¶É®úÒ®ú {ÉÉä¹ÉhÉ +ɽþÉ®úÉ´ªÉiÉÒÊ®úCiÉ 200-250 OÉÉ¨É JÉÖ®úÉEò VÉɺiÉ tÉ´ÉÉ.iªÉɨÉÖ³äý MɦÉÉǶɪÉÉiÉÒ±É Eò®úb÷ÉSÉÒ ´ÉÉfø ´ªÉ´ÉºlÉÒiÉ ½þÉähªÉÉºÉ ¨ÉnùiÉ ½þÉäiÉä. {ÉènùɶÉÒSªÉÉ ¤ÉÉäEòb÷ɺÉÉ`öÒ +ɽþÉ®ú : ¤ÉÉäEòb÷ɱÉÉ nù®ú®úÉäVÉ ¶É®úÒ®ú{ÉÉä¹ÉhÉɺÉÉ`öÒ +ºÉhÉÉ®úÉ +ɽþÉ®ú {ÉÖ®äúºÉÉ+ºÉiÉÉä. {ÉènùÉºÉ BEò ʴɶÉÒ¹]õ EòɳýÉiÉ Eò¯ûxÉ PÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉºÉ {ÉènùɶÉÒSªÉÉ EòɳýÉiÉ 250 OÉÉ¨É VÉɺiÉ JÉÖ®úÉEò tÉ´ÉÉ.

SÉɪÉÉSÉä ÊxɪÉÉäVÉxÉ :  MÉÉä`öªÉÉÆSªÉ +ÉVÉÖ¤ÉÉVÉÖºÉ, ¶ÉäiÉÉSªÉÉ ¤ÉÉÆvÉÉ´É®ú ºÉÖ¤ÉɦÉÖ³ý +ÆVÉxÉ, ¶Éä´É®úÒ, +É{É]õÉ, ½þÉnùMÉÉ, EòbÖ÷Ë±É¤É ªÉÉ |ÉEòÉ®úSªÉÉ ZÉb÷ÉÆSÉÒ ±ÉÉMÉ´Éb÷ Eò®úÉ´ÉÒ.  SÉÉ®úÉ Ê{ÉEòÉƨÉvªÉä JÉ®úÒ{ÉÉiÉ Eòb÷´É³ý, MÉVÉ®úÉVÉ, nù¶É®úlÉ MÉ´ÉiÉ ªÉÉÆSÉÒ iÉ®ú ®ú¤ÉÒ¨ÉvªÉä ±ÉºÉÖhÉ PÉɺÉ, ¤É®úºÉÒ¨É ¨ÉEòÉ ´É V´ÉÉ®úÒ ªÉÉÆSÉÒ {ÉÉhªÉÉSªÉÉ ={ɱɤvÉiÉäxÉÖºÉÉ®ú ±ÉÉMÉ´Éb÷ Eò®úÉ´ÉÒ. ´Éɳý±É䱪ÉÉ SÉɪÉÉEò®úÒiÉÉ Eòb÷¤ÉÉ, MÉ´½þÉSÉÉ ¦ÉÖ º ºÉÉ, iÉÉÆ n Ö ù ³ ý EòÉå b ÷ É , ¦ÉÚ<ǨÉÖMÉÉSÉä EÖò]õÉ®ú, ºÉÉäªÉÉʤÉxÉSÉÉ ¦ÉÖºÉÉ ªÉÉÆSÉÉ ´ÉÉ{É®ú Eò®úiÉÉ ªÉäiÉÉä. ¶Éä³ýªÉÉÆSÉÒ ÊxÉ´Éb÷ : ¨É½þÉ®úɹ]õÅÉiÉ nùÉäxÉ ¶Éä³ýªÉÉÆSªÉÉ VÉÉiÉÒ |ÉʺÉvnù +ɽä þ i É. iªÉÉiÉÒ±É ¨É®ú É `ö´ÉÉb÷ªÉÉiÉÒ±É =º¨ÉÉxɤÉÉnùÒ VÉÉiÉÒSªÉÉ ¶Éä³ýªÉÉÆSÉÒ ÊxÉ´Éb÷ ªÉÉäMªÉ `ö®äú±É. ½þÒ ¶Éä³ýÒ nÖùvÉ /¨ÉÉÆºÉ nùÉäx½þÒºÉÉ`öÒ ´ªÉ´ÉκlÉiÉ +ɽäþ. nÖùvÉ ½äþ +lÉÉÇiÉ ÊiÉSªÉÉ UôÉä]õªÉÉ Eò®úb÷ÉÆSªÉÉ ´ÉÉføÒºÉÉ`öÒ +ɽäþ ´É iªÉɨÉÖ³äý {ÉÖfä ¨ÉÉƺÉEòÊ®úiÉÉ BEò nùÉäxÉ Ê{É`öªÉÉ iɪÉÉ®ú ZÉɱªÉÉ EòÒ ¨ÉMÉ ®úÉVɺlÉÉxÉ ¨ÉvÉÒ±É ÊºÉ®úÉä½þÒ ½þªÉÉ VÉÉiÉÒSÉÒ VÉxÉÉ´É®äú +ÉhÉÖxÉ =º¨ÉÉxɤÉÉnùÒ + ʺɮúÉä½þÒ +ºÉÉ ºÉÆEò®ú Eò®úÉ´ÉÉ iªÉɺÉÉ`öÒ iªÉÉ ¦ÉÉMÉÉiÉÖxÉ 10 ¶Éä³ýªÉÉ ´É BEò ¤ÉÉäEòb÷ +ÉhÉÉ´É. iªÉÉxÉÆiÉ®ú {É®úiÉ BEò iÉä nùÒb÷ ´É¹ÉÉÈxÉÒ {É®únäù¶ÉÒ VÉÉiÉÒSÉÉ +ÉÊ£òEòxÉ ¤ÉÉä+®úSÉɽþÒ ={ɪÉÉäMÉ Eäò±ªÉÉºÉ ¡òÉ®ú SÉÉÆMɱÉä.

d` "kh tkxj.k twu 2017

59

¤ÉÉä+®ú VÉÉiÉÒSªÉÉ xÉ®úÉ{ÉɺÉÚxÉ ¡òɪÉnäù : 1.½þªÉÉ xÉ®úɨÉÖ³äý Eò®úb÷Ò ´ÉVÉxÉnùÉ®ú ½þÉäiÉÉiÉ.

2.iÉÉä 2,3 Ê{ÉføªÉÉ nùÉJÉ´ÉiÉäºÉ nù®ú ´ÉäiÉÉiÉ 2 ËEò´ÉÉ 3 Eò®úb÷Ò Ê¨É³ýiÉÉiÉ.

3.¤ÉÉä+®ú VÉÉiÉÒSÉÒ Eò®úb÷ä VÉx¨ÉiÉÉSÉ ºlÉÉÊxÉEò ´ÉÉhÉÉ{ÉäIÉÉ 12 iÉä 15 ]õCEäò VÉÉnùÉ ´ÉVÉxÉÉSÉÒ VÉx¨ÉiÉÉiÉ, iªÉɨÉÖ³äý Eò®úbä÷ VÉx¨ÉiÉ: ¨É®úhªÉÉSÉä |ɨÉÉhÉ BEònù¨É Eò¨ÉÒ.

4.+MÉnùÒ {ÉÉ`ö½þÒ 5 iÉä 6 ¨ÉʽþxªÉÉÆSÉÒ ZÉɱÉä´É®ú Ê´ÉEòiÉÉ ªÉäiÉä. ºlÉÉÊxÉEò ´ÉÉhÉ ´É <iÉ®ú ´ÉÉhÉ ªÉÉiÉ 6 ¨ÉʽþxªÉÉSÉÒ Eò®úbä÷ 20 iÉä 24 ÊEò±ÉÉäOÉì¨É ´ÉVÉxÉÉSÉÒ +ºÉiÉÉiÉ. ¨ÉÉjÉ ¤ÉÉä+®ú ´É =º¨ÉÉxɤÉÉnùÒ ºÉÆEò®ú Eò®úbä÷ ªÉÉSÉ EòɳýÉiÉ =kÉ¨É ´ªÉ´ÉºlÉÉ{ÉxÉÉxÉä 32 iÉä 38 ÊEò±ÉÉäOÉÉ¨É ´ÉVÉxÉÉSÉÒ ½þÉäiÉÉiÉ.

|ÉÉ.b÷Éì. PÉÖ±Éä ¤ÉÒ.Eäò., MÉ´½þÉhÉä B¨É.BºÉ. ´É b÷Éì. näùºÉ±Éä +É®ú.VÉä. {ɶÉÖºÉÆ´ÉvÉÇxÉ ´É nÖùMvɶÉɺjÉ Ê´É¦ÉÉMÉ Eäò.BºÉ.Eäò. +ìOÉÒEò±SÉ®ú EòÉì±ÉäVÉ, ¨½þºÉÉä¤ÉÉ ¡òÉ]õÉ,¤ÉÒb. ¨ÉÉä.Gò¨ÉÉÆEò:9011607777

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

60

izkWMDV ykWUp

QksMZ bafM;kus y‚Up dsyh Qhxks vkjS ,Lik;j dkj fQxks vkf.k ,Lik;j dkjph LiksVZ~l ,fM'ku dk LikVsl ~ Z ,fM'ku

vkW

Vks esdj daiuh QksMZ bafM;kus gWpcWd dkj fQxks vkf.k d‚EiWDV lsnku vLik;jph LiksVZ~l ,fM'ku y‚Up dsyhfnYyhe/;s 'kks:e oj fQxks LiksVZ~l fMtsyph fdaer 7&21 yk[k #i;s rj isVªksy osjh,UV 6&31 yk[k #i;kyk vlsy- uohu osjh,UV lq#okrhiklwu mÙke oSf'k"Vîkalkscr lknj dj.;kr vkys vkgsvLik;j LiksVZ~lps 1&5 fyVj fMtsy Vk;Vsfu;e osjh,UV 7&6 yk[kkauk vkf.k 1&2 isVªksy Vk;Vsfu;e osjh,UV 6&5 yk[kkaps vkgs- QksMZ bafM;kps ,fD>D;wVhOg Mk;jsDVj ¼ekdsZVhax] lsYl vkf.k lfoZl½ vuqjkx esgjks=k Eg.kkys dh] gs xzkgdkaP;k vuqlkj vkf.k fderhoj [kjs mrj.kkjs çksMDV lknj dj.;kph daiuhph ckaf/kydh ti.;kP;k fn'ksus ,d ikÅy vkgs- R;kauh lkafxrys dh] daiuhyk ;k lsxesaVe/;s vkf.k iw.kZ cktkjkr vkiyh fLFkrh etcwr dj.;klkBh enr feGsy-

v‚Iikspk ,Q % Lek

3 Iyl vkgs [kkl

VZQksu fuekZrk daiuh vksIiksus vyhdMsp ,Q & 3 Iyl g¡MlsV Hkkjrkr nk[ky dsyk vkgs- T;kph foØh ns'kHkjkr lq: vkgs- gk v‚uykbZu vkf.k v‚QykbZu LVksvje/kwu [kjsnh djrk ;sbZy- ;k Qksups oSf'k"Vî Eg.kts ;kr Mîwvy lsYQh dWesjk vkgs;ke/;s vipktZ ,Q 2-0 lkscr 16 esxkfiDlsy 1@3-1 bap lsUlj vkf.k 8 esxkfiDly lsUlj vlysyk ÝaV dWesjk ns.;kr vkyk- ;k Qksue/;s 105 fMxzh fQYM v‚Q O;w xzqi lsYQh ?ksrk ;srs- ;qtjyk ikfgts R;k çek.ks ysUl fuoMrk ;sbZy- R;kf'kok; ;ke/;s C;qVhQk; 4-0 vWi] lsYQh iWuksjek] LØhu ¶yW'k vkf.k ike 'kVj v'kh oSf'k"Vîs ns.;kr vkyh vkgsr-

6-0 ek'kZesyks vk/kkjhr dyj vks,l 3-0 oj dke djrsR;kr gkse cV.k fQaxj fçaV lsUlj baVhxzsVsM vkgs- daiuhus nkok dsyk dh] R;kr 0-2 lsdankr Qksu vuy‚d djrk ;srks- Qksuyk i‚oj ns.;klkBh R;kr 4000 ,e,,p cWVjh ns.;kr vkyh vkgs- T;keqGs Qä ikp fefuVkar Qksu pktZ dsY;kl nksu rklkaph cWVjh cWdvi nsrks-

;ke/;s 64 thchps baVjuy LVks j s t ns . ;kr vkys vkgs ek;Øks,lMh dkMZ 256 thchi;aZr ok<ork ;sbZy- lkscr gk v¡Mª‚bZM ,e-,-lh- —f”k tkxj.k] twu 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

62

lsgr

nákus pedok Ropk m

UgkG~;kP;k dkGkr ngh gs RopslkBh ojnku vkgs- rs dsoG RopslkBh mi;qä ukgh; rj LoLr ns[khy iMrs- ngh ?kjkr lgt miyC/k gksrs- ngh psg&;koj ykoY;kus R;kps [kwi pkaxys Qk;ns feGrkr- ,drj Ropk FkaM jkgrs- gs nákps osxGsi.k vkgs- lkSan;Z çlk/kukauh psg&;kyk dkgh dkGki;aZr jaxr ;srs- ek= nh?kZdkG o; yio.;klkBh vkf.k psg&;kyk rtsyk ns.;kdfjrk nghp mÙke i;kZ; vkgs1- ngh Ropsoj Qsf'k;y ekLdps dke djrks- RopsP;k vkrhy ?kk.k yiors2- rqEgh nákr e/k] gGnh fdaok dks.krsgh QG felGwu psg&;koj ykoY;kl ped ;srs3- ekusojhy dkGiVi.kk gVo.;klkBh vkacV nákus ekfy'k djk] R;keqGs dkGiVi.kk nwj gksbZy4- ok<rs o; yifo.;klkBh vkf.k psg&;koj rtsyk vk.k.;klkBh fu;feri.ks nákpk ysi psg&;koj ykokok5- rtsynkj Ropsph leL;k vlY;kl fdaok psg&;kojhy lqjdqR;k nwj dj.;klkBh ngh lokZr mi;qä vkgs6- ngh dsoG psg&;klkBh ojnku ukgh] rj dslkauk vkBoMîkrwu nksunk ykoY;kus xsysyh ped iqUgk ;sÅ 'kdsy7- iqVdqG~;kaph leL;k nwj >kY;kus psg&;koj vkacV nákpk ysi ykokok vkf.k lqdY;koj /kqowu ?;kos- dkgh fnol fu;fer gs ykokos- R;kpk Qk;nk iqVdqG~;k nwj gks.;kl enr gksbZy-

VWfuax pqVdhlj'kh nwj djk dkG mUgkr jkg.ks gs VWfuaxps eq[; dkj.k vkgsvf/kd R;kuarj ns[khy rqEgh luLØhu ykor ulky rj leL;k ok<rs- VWu Ldhu ikfgY;koj fnlk;yk okbZV fnlrs- vkEgh rqEgkyk lkaxw bfPNrks] dkgh lksI;k fVIl vkRelkr d:u vkiY;k gkrkps VWfuax nwj djrk ;sbZy1- dkdMh VWfuax gVo.;klkBh mi;qä vkgs- dkdMh fdlwu R;kr nksu peps nw/k vkf.k fyacw fiGk- VWfuax vlysY;k Hkkxkoj ykok- dkgh fnolkae/;s Ropk mtGsy2- V‚esVks vfr'k; çHkko'kkyh vkgs- ;kpk okij dj.ks vfr'k; lksis vkgs- gk VWfuax dsysY;k Hkkxkr pksGk- ,dk vkBoMîkr rqEgkyk Ropsr Qjd fnlwu ;sbZy3- ngh vkf.k gGnhyk i;kZ; ukgh- ;kpk okij d:u Ropso:u VWfuax rj fu?kwu tkbZy] lkscr Ropsyk rtsyk ;sbZy—"kh tkxj.k] twu 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Ñ"kh tkxj.k vkf.k vWxzhdYpj oyZ~M ekfldkps oxZ.khnkj Ogk Hkkjrkrwu eksBîk çek.kkoj çdkf'kr gks.kkjs —"kh fo"k;kyk okfgysys fu;rdkfydkph ns'kkrhy lokZr yksdfç; vkf.k çfr"Bhr fu;rdkfyd fyEdk cqd v‚Q jsd‚MZe/;s uksan Hkkjrkps ,deso fu;rdkfyd ts 12 Hkk"kkae/;s çdkf'kr gksrs] 23 vko`R;kaP;k ek/;ekrwu 22 jkT;kae/;s iksgksprsvkt ;k fu;dkfydkP;k okpdkaph la[;k ,d dksVhgwu vf/kd >kyh vkgsvktp ;k fu;rdkfydkps oxZ.khnkj gksÅu —"kh tkxj.k dqVqackpk Hkkx cukbaxzth] fganh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] dUuM] rsyqxw] caxkyh] vklkeh] mfM;k] rkfeG vkf.k eY;kGe Hkk"kkae/;s ,df=r çdkf'kr-

—"kh tkxj.k % oxZ.kh ,d çr % 35 #i;s lnL;Ro

fdaer ¼:i,½

vkd"kZd loyr fdaer ¼#i;s½

1 o"kZ 2 o"kZ 3 o"kZ 5 o"kZ 10 o"kZ vkthou lnL;Ro ¼15 o"kZ½

420@& 840@& 1]260@& 2]100@& 4]200@& 6]300@&

380@& 700@& 1]000@& 1]500@& 2]500@& 3]000@&

vWxzhdYpj oYMZ % lnL;Ro 'kqYd ,dk çrhph fdaer

lnL;Ro

fdaer

vkd"kZd loyr fdaer ¼#i;s½

1 o"kZ 2 o"kZ 3 o"kZ 5 o"kZ 10 o"kZ vkthou lnL;Ro ¼15 o"kZ½

840@& 1]680@& 2]520@& 4]200@& 8]400@& 12]600@&

380@& 1]500@& 2]200@& 3]600@& 7]700@& 1]0000@&

—i;k /kukns'k @ MhMh @ euh v‚MZj —"kh tkxj.kP;k ukokoj [kkyh ns.;kr vkysY;k dks.kR;kgh ,dk iÙ;koj ikBok % eq[;ky; % 60@9] frljk etyk] ;qlwQ ljk; ekdsZV] xzhu ikdZ esVªks LVs'ku toG] uoh fnYyh&110016 Qksu % 011&26511845

bZesy & editor@krishijagran.com dsjyk dk;kZy; & , 5] byude xkMZUl] osYyk;ecye] lkLFkeaxye iksLV vkWfQl] fr:ouariqje & 695010] Qksu & 0471&4059009] bZesy & malayalam@krishijagran.com dukZVd dk;kZy; & izFke ry] 33@3] ch,e esUlu] xsM~MykgYyh] lat; uxj esu jksM] vkj,eoh lsdsaM LVst] cSaxyq: & 560094] bZesy & kannada@krishijagran.com rfeyukMq dk;kZy; & 126@329] nwljk ry] vdZV jksM] dksMecDde] psUubZ & 600024] Qksu & 044&48552070] bZesy & tamil@krishijagran.com if'pe caxky dk;kZy; & 265] usrkth dkWyksuh] dksydkrk & 700090] bZesy & bengali@krishijagran.com vle dk;kZy; & 65] tiksjhxksx] fcdjeiqj] fMLiqj& 781005] bZesy & assamese@krishijagran.com fcgkj dk;kZy; & ,Q&29] iq"ikatfy dkWEIysDl] izFke ry] ,l-ds- iqjh pSdiksLV ds lkeus] cksfjax jksM] iVuk& 800001] bZesy & hindi@krishijagran.com

Ñf"k tkxj.k o ,xzhdYpj oYMZ if=dkvksa dh vkWuykbu lnL;rk ds fy, foftV djsa& h p://subscrip on.krishijagran.com/ [kkrs dh tkudkjh & QsMjy cSad bZ 48] gkWt [kkl esu ekdsZV] ubZ fnYyh & 110016 vkbZ,Q,llh & FDRL0001980 ,evkbZlhvkj % 110049032 pkyw [kkrk Øekad & 19800200000836 isVh,e ua & 9654193353

64

jktdkj.k

e

Hkkti vkenkjkoj Hkz"Vkpkjkps vkjksi

gkjk"Vªkps Hkkti vkenkj M‚- fot; dqekj xkfor Hkz"Vkpkjh vlY;kpk [kqyklk dsY;kuarj ljdkjph 'kkarrk jkT;kr uO;k fooknkyk rksaM QksM.kkjh Bjyh vkgs- fot; dqekj xkfor ifgys ,ulhih –d‚axzslps ea=h gksrs- R;kauh i{k cnywu Hkktiph fuoM.kwd y<oyh- fuo`Ùk gk;dksVZ tLVhl ,eth xk;dokM ;kaP;k v/;{krs[kkyh useysY;k rikl lferhyk fot; dqekj xkfor gs vkfnoklh dY;k.k foHkkxkP;k Hkz"Vkpkjkr nks"kh vk<Gys vkgsrtsOgk rs vkfnoklh dY;k.k foHkkxk'kh fuxMhr cksMkZps çeq[k gksrs] rsOgk VsaMjf'kok; dksVh #i;kaP;k dkekps okVi >kY;kpk vkjksi fl) >kyk vkgs- R;kaP;k fo#) rikl lferhpk vgoky tkusokjh 2017 e/;s egkjk"Vª ljdkjyk lksifo.;kr vkyh gksrh- T;koj vkrki;aZr dkjokbZ >kysyh ukgh-

eksnh bEiWDV % Jhyadsus phupk ik.kcqMh çLrko ukdkjyk

ia

rç/kku eksnh ;kaP;k Jhyadk nkS&;kpk çHkko frFkY;k ljdkjoj Li"V ikgk;yk feGkyk- JhyadsP;k laj{k.k ea=ky;kus fpuh ik.kcqMh dksyacksP;k canjkr Bso.;klkBh phudMwu vkysY;k çLrkokyk /kqdkowu ykoys vkgs- Jhyadsus v‚DVkscj 2014 e/;s ,[kk|k fpuh ik.kcqMhyk dksyacks canjkr Bso.;kph ijokuxh fnyh gksrh- T;kpk Hkkjrkus ç[kj fojks/k dsyk-

d` "kh tkxj.k es 2017

fpuh ik.kcqMh Bso.;klkBh isbZfpaxph ;kfpdk QsVkG.;kr vkyh- fpuh ik.kcqMh dksyacksyk Bso.;klkBh Jhyadk d/khp lger uOgrh- Hkkjr vkf.k JhyadsnjE;ku 1987 e/;s >kysY;k ,dk djkjknjE;ku R;kaP;k {ks=kpk okij dj.;kph ekU;rk v'kk dks.kR;kgh ns'kkyk ns.;kr vkyh ukgh- T;keqGs nksu ns'kkaph ,drk] v[kaMrk vkf.k lqj{ksyk /kksdk fuekZ.k gksbZy-

www.krishijagran.com | hindi.krishijagran.com

Publised on 25th & Posted on 27th & 28th at NDPSO of Every Month RNI. NO.: DELMAR/2014/54725 Postal Reg. No. DL-SW-01/4180/17-19