Krishi Jagran Odia June 2017

Kéhò RûMeY ISSN 2455-1074

KéhKu jòZKûeú, iûeû ù\gùe _j«ê www.krishijagran.com

Krishi Jagran - Odia Year 1 Issue 06 June 2017 Rs. 35/-

+91 9891 405 403

còZâ iìlà ùR÷aòK KúU _âa§^e C_ù~ûM _^ò_eòaû C_ôû\^ùe cjòkûu bìcòKû

UýûKÖee _âKéZ iû[ú 130 ù\gùe ^òRe _eòPd iéÁò KeòQò, Gùa bûeZe Uûde @ûYòòa, ù\ge ùMøea

Kéhò RûMeY

04

Kéhò RûMeY bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

Kû~ðýKûeú iµû\K aò_ò (Giþ.@ûA) ùKøgk iµû\K aò_Y^þ cêLý cjû_âa§K R^ iµKð ijûdK iµû\K MYcû¤ccêLý aeòÂ _ZâKûe (MYcû¤c) aeòÂ MYcû¤c _ZâKûe aeòÂ _âa§K _âa§K aú_Y^ ijûdK

_âa§K _âiûe ijûdK _âa§K

@ûA^ _eûcgð\ûZû WòRûA^òõ Kû~ðûkd ijûdK

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú ùWûcò^òKþ Gcþ.Rú. aûi^ Wû. ùK.Uú. PŠò eaú¦â ùZaZòdû @RòZþ aú.@ûe P¦â ùcûj^ Wû.aò.iú. aòiaûi cùj¦â _ûfþ (ùbUþ iûAõi) iõRd Kêcûe `ejû Lû^þ eêaò ùR÷^ @^òùKZ iòjÜû icúe ZòIßûeú Aceû^þ Lû^þ aò_ò^þ cògâû \ú_gòLû iòõj ùK.ùR. ie^ýû iûeû Lû^þ ùcNû Lû^þ @`iû^û cfòKþ Pêuú bêUò@û _ê^c aògßKcðû eòuò _êùŠe flàú _ûùŠþ ùjcû gcðû _âòduû cŠûaeú@û ^ògû« UûK eûjêf iòõj @±êi ic\ _âgû« gcðû `êeKû^þ Kêùegú ùcûjòZ @uê ~û\a _âúZò ùPøjû^ @ûdgû Lû^þ _®ê eûd _a^ Kêcûe ^ê_ìe \ûi RM\úg _ûùŠ ZeêY iòõNf @ûe.G^þ. ùPøùa Ké¾ aòjûeú jec^þ_âúZþ iòõj Kw ùRcþi [ûciþ ù~ûùMg Kêcûe cûZae iòõj ù\ùa¦â iòõj RM\úg Rû^û eaò¦â Rû^û cù^ûR iêRòZ

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 68

A`þùKû KéhK...............................13

iûlûZþKûe....................................28 iûlûZþKûe....................................30

_^ò_eòaû ....................................38 KúU _âa§^ .................................42 ]û^ ùlZ ....................................46 iõelòZ ùlZ ..............................50 bf \ò^ ......................................54

_âWKÖe fõPl.................................60 ÊûiÚý.............................................61 eûgò`k.........................................62 ùLk.............................................63 eûR^úZò........................................64 iòù^cû..........................................65

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak , 45503170

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Kéhò icûPûe................................08

oin

iµû\K iõPûkK

To J

Krishi Jagran - Odia Year 1 Issue 12 June 2017 Rs. 35/-

9953756433, 9891889588

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@ûù_ûùfû KéhK ùMûfØ ejòQò GùZ \c, cgîY Rcòùe c¤ fûùM ^ec

iaðû]ôK Kûk C_ù~ûMú Uûdûe _µKþPeeê iêelû Rcòùe jk _ûAñ \c\ûe @Zýû]ê^òK KUòõ ùeû]K eae KµûCWþ

ùUûf-`âò `ûcð Uûdið

iµû\Kúd

Wûfò C_ôû\^e aé¡ò @ûagýKZû ejòQò Kêù_ûhYe iciýû Lêaþ aWÿ iciýû ùjûA bû eZùe @ûRò QòWÿû ùjûAQò û gûKûjûeú R^iõLýû @]ôK ùjaûe KûeYeê Gjò iciýû Lêaþ M¸úe ùjûA~ûAQò û gûKûjûeú ùfûKcû^u _ûAñ Wûfò ù_âûUò^þe C c ùiâûZ @ùU û Wûfò cûUòe CaðeK gqò aXÿûA[ûG û jeòZþ Kâû«ò `if eìù_ _â[c _¬ûa, jeòdûYû I C e_âù\gùe Wûfò ajêk bûaùe `if ùjûA[ûG û Kò«ê jeòZ Kâû« _ùe Mjc I ]û^e C_ôû\^ aXÿò ~òaû _ùe Gùa Wûfòe C_ôû\^ Kcò~òaûe ù\Lû~ûAQò û Gjò KûeYeê Wûfò C_ôû\^ùe NûUû ùjCQò û bûeZùe _âûd Wûfò Pûh 25 còfòd^þ ùjKÖe Rcòùe ùjCQò û ~ûjûKò `eòL `if eìù_ 10 còfòd^ ùjKÖeùe Wûfò C_ôû\^ Keû~ûA[ûG I eaòùe 15 còfòd^þ ùjKÖe ejòQò û a ðcû^ @ûc ù\gùe Wûfò C_ôû\^ 19 còfòd^þ U^þ ejòQò ù~Cñ[ôùe Leò` iòRò^þùe 6 còfòd^þ U^þ I eaò EZêùe 13 còfòd^ U^ Wûfòe C_ôû\^ ùjûA[ûG û Wûfòe C_ôû\^ 691 KòùfûMâûcþ/ ùjKÖe ejòQò û Leò` EZêùe Wûfòe C_ôû\^ 578 KòùfûMâûcþ _âZò ùjKÖe I eaò iòRò^þùe 790 KòùfûMâûcþ _âZò ùjKÖeùe C_ôû\^ ùjûA[ûG û

Z ßMêWÿòKêe c¤ @]ôK @ûagýKZû ejòQò û Wûfò aûdêcŠkeê ^ûAùUâûùR^þ MâjY Keò[ûG û Kò«ê WûfòKê `iþ`eiþe @ûagýK @]ôK ejò[ûG û _âZò ùjKÖùe 20 Kòùfû ù_ûUûg _KûAaûKê _Wÿò[ûG û Wûfòùe ajê _âKûee ùeûMKê icùdûPòZ C_ûdùe ùeûKû~òaûe @ûagýK ejòQò û Wûfò C_ôû\^ _ûAñ EZê R^òZ @^êKìk _ûM ejòaû @ûagýK ùjûA[ûG û @]ôK ahðûùe Gjûe `if Leû_ ùjûA~ûA[ûG û ajê icdùe ù\LôaûKê _WÿòQò Kò ù\gùe Wûfòe @ûagýKKê _ìeY Keòaû _ûAñ ieKûe aûjûeê Wûfò @ûc\û^ú Keò[û«ò û Kcþ C_ôû\^e KûeYeê Wûfòe \e Lêaþ aXÿò~ûA[ûG û bûeZùe PYû I jeWÿ `ifMêWÿòKê cògûA 50_âZògZe C_ôû\^ ùjûA[ûG ù~Cñ[ôùe Kò iaêVûeê @]ôK C_ôû\^ 40 _âZògZ PYû jó _ìeY Keòù\A[ûG û Wûfòe C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ ieKûe ajê _\ùl_ ù^AQ«ò û baòhýZùe Wûfòe C_ôû\^ aé¡ò ùjaû @^êcû^ Keû~ûCQò û ~\ò @ûc ù\gùe ajêk _eòcûYùe Wûfò C_ôû\^ ùja û ùZùa @ûcKê @ûC aòù\geê Wûfò @ûc\û^ú Keû~òaûKê @ûagýKZû _Wÿòa ^ûjó û

Wûfòe C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ Gjûe C_ôû\KZûKê aXÿûAaû @ûagýK ejòQò û C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ ù_ûhK

-Gcþ.iò.Wûcò^òKþ Email : dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe 08 ieKûe Pò^ò bŠûeYe iúcûKê 6 cûi @]ôK aXÿûA ù\AQ«ò ùLûfû aRûeùe Pò^òe C_f²Zû aXÿûA ieKûeu ù\aû Z[û Gjûe \e aé¡ò C_ùe @uêg fMûAaû ù~ûR^ûùe Gjûe bŠûeYe iúcûKê @ûC 6 cûi _ûAñ cûù^ @ùKÖûae cûi _~ðý« aXÿûA ù\AQ«ò û a ðcû^ Pò^ò ù\ge LêPêeû aRûeùe 42-44 Uuû Kòùfûùe aòKâò ùjCQò û NùeûA aRûeùe Pò^òe C_f²ZûKê Kcò Keòaûe KûeYeê Gjûe \eùe Pû_ _âùdûM KeòaûKê aRûd eLôaûe @ûguû ejòQò û iìZâ @^êiûùe _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\òu @¤lZûùe cªúcŠke @û[ðòK cûcfûùe icòZò (iòiòAG)e Pò^ò _ûAñ bŠûe iúcû 6 cûi _~ðý« aXÿûA Lû\ý cªûkdKê _âÉûa cõRêeú ù\AQ«ò û Gjò _\ùl_ùe iû]ûeY ùfûKcû^u _ûAñ C_~êq Ée C_ùe Pò^òe C_f²Zûùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ @ûgû Keû~ûCQò û G[ôijòZ Gjû RcûùLûe I cê^û`ûùLûe _âaé ò C_ùe fMûc fMûAaû c¤ i¸ûa^û

ejòQò û ù~ùZ\ìe i¸a _½òc awkû aýZúZ ù\ge @^ý bûMùe c¤ Pò^ò aýaiûd _ûAñ bŠûe iúcû 500 U^þ I Kûeaûe iúcû 30 \ò^ ejòQò û _½òc aõMkûe bŠûe iúcû, 1,000 U^þ ejòQò û ù\gùe Pò^ò C_ôû\^ 2016-2017ùe \êA ùKûUò U^þ ejòaûe @^êcû^ ejòQò ù~ùZùaùk Kò Gjûe aûhðòK \ûaò 2.4 ùKûUò U^þeê Kcþ ejòQò û NùeûA @û_ì òðKê aXÿûAaû _ûAñ ieKûe Rê^þ _~ðý« 5,00,000 U^þ Kyû Pò^òKê gêKþk cêq @ûc\û^ú _ûAñ @^êcZò ù\AQ«ò û

jeWÿ @ûc\û^ú gêkþK 10 _eòaù ð 25 _âZògZ Keòaû _ûAñ iê_ûeòg eWÿe \ûce KcòKê ùeûKòaû _ûAñ Lû\ý cªûkd j Gjûe @ûc\û^ú C_ùe @ûc\û^ú gêKþk 10_âZògZeê aXÿûA 25 _âZògZ Keòaû ^òcù« iê_ûeòg KeòQ«ò û Lû\ý cªú eûcaòkûg _ûgIßû^þ KjòQ«ò Kò jeWÿ \eùe @ûiò[ôaû KcòKê ùeûKòaû _ûAñ @ûc\û^ú gêËKê aXÿû~òa û ùK¦â ieKûeu \ßûeû jeWÿ @ûc\û^ú gêË 10_âZògZ fMûAaû _ùe Gjûe bûa C_ùe iê]ûe Z @ûiò[ôfû Kò«ê cýû^þcûeeê @ûc\û^ú gì^ý gêKþk C_ùe ùjaû KûeYeê @ûc\û^ú gêË C_ùe ùKøYiò _âbûa _Wò _ûeòfû ^ûjòó I C_ôû\K eûRý cŠòMêWÿòKùe Gjûe bûa KcòaûKê fûMòfû û cýû^þcûee Gjò icdùe jeWe @ûc\û^ú fMûZe aXÿò PûfòQò û Gjò KûeY ejòQò cjûeûÁâ I c¤_âù\ge cŠòùe û jeWÿe @bûa Kcþ ùjûA 4,200eê

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

3,900 Uuû _âZò KêAõUûf ejò[ôaû ùaùk ùK¦â ieKûe PkòZ Leò` EZê _ûAñ jeWÿe Kcþ ic[ð^ cìfý (GcþGiþ_ú) 5,050 Uuû _âZò KßòAõUûf KeòaûKê ^ò‰ðd ù^AQ«ò û ieKûeú GùR^èò jeWÿe GcþGiþ_ú C_ùe Leò\ Keòaû a¦ Keò ù\AQ«ò Z[û Gùa _~ðý« GcþGiþ_ú C_ùe 8.75 fl U^ jeWÿ Leò\ Keû~ûAQò û GcþGiþ_ú C_ùe iaêVûeê @]ôK jeWÿ Le\ cjûeûÁâeê 3.10 fl U^ Keû~ûAQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

ùKûUòG _eòaûeKê 1fl Uuû EY còkòa

Lêiòe Lae ejòQò û ^òKUùe 1 fl Mâû cúYUuûeùlZâEY_ûAñKéhKcû^uê \ò@û~òa ùaûfò ùK¦â ieKûe iûcûRòK, @û[ðòK I eûRù^÷ZòK RûZòMZ iùaðlYe @ûKk^ ù~ûMêñ _eòaûe ùlZâúd iûjêKûe I cûAùKâû`ûA^è Kµû^ú

09

KeêQ«ò û Kò«ê Gcû^u C_ùe ^òbðe Kcþ Keòaû CPòZþ û iìP^û ù~ûMý Kò ù~CñVûùe aýûuþeê @û_Ycûù^ EY _âûd 11 _âZògZ iê] @iêf ùjûA[ûG Gcûù^ MâûcúY ùlZâùe Z[û iûjêKûe aû cûAùKâû `ûA^è Kµû^ú Gjûe \e ajê @]ôK @û\d Keò[û«ò û I MâûcúY @õPkùe Meòa _eòaûe Gjò EYe ùaûS bûeùe ^dû« ùjûA_Wÿò[û«ò û iìP^û ù~ûMý Kò ùK¦â ieKûe MâûcúY aòKûg cªûkd Kéhò I _gê jiùaŠeú cªûkd ijòZ ù~ûMûù~ûM Keòaû CPòZþ û Gjò KûeY \éÁòeê Meòa _eòaûeMêWÿòKê ùlZùe jk, ù_ûfþUâò `ûcð I ùQkò _ûk^ bkò MZòaò]ôe Reò@ûùe @ûc\û^ú _ûAñ ilc Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò _eòaûeMêWÿòK \éÁòeê gÉû \e C_ùe \ò@û~ûC[ôaû EY Gjò Kûc Reò@ûe @ûc\û^úKê cêq Keòaûùe ijûdK ùja û Gjû aýZúZ ieKûe ^ýûg^ûf WûGeú ùaûWð ijûdZû ijòZ Gjò ùlZâùe ^òRe Kµû^úe bûMò\ûe C_ùe c¤ Kûc KeêQ«ò û

cŠòõ _ûAñ ieKûe iRûM eKûe Kéhò ùlZâùe aWÿ eò`ûcð KeòaûKê ~ûCQ«ò û ù~Cñ KûeYeê ieKûe G._ò.Gcþ.iú. cûù^ cjRê\ cŠòKê @Mâû]ôKûeKê ùgh Keòaûe _âÉêZòùe @Q«ò û ùK¦â ieKûeu cŠk cŠò ^òdc GMâòKfþPe @ûŠ fûAbþ ÁKþ cûùKðUòõ @ûKÖ cûù^ G._ò.Gfþ.Gcþ-2017 \éÁòeê _âûAùbU cŠòMêWÿòKê ùLûfòaûe ù~ûR^û ejòQò û G[e eûRýMêWÿòK ijòZ @ûùfûP^û Keû~ûCQò û a ðcû^ ù\ge 15Uò aòùR_ò gûiòZ eûRýùe GjûKê fûMê Keû~ûA _ûùe û KûjóKò ^û Kéhò aRûe C_ùe eûRýe @]ôKûe ejòQò, Gjò \éÁòeê eûRýMêWÿòK GjûKê @û_YûA ù^aû _ûAñ @ûMbe ùjûA_WÿòQ«ò û Gùa _~ðý« C e_âù\g, eûRiÚû^, jeòdûYû iùcZ _âûd 15Uò eûRýùe GjûKê

MâjY Keòaû _ûAñ Azû_âKûg KeòQ«ò û Gjû\ßûeû KéhKcû^uê ^òRe C_ôû\ aòKòâ Keòaû ^òcù« @]ôK aòKÌ còkòa û aògßûi Keû~ûCQò Kò ieûKe Gjò _\ùl_ CVûA2022 ùakKê KéhKcû^u @ûdKê \êA MêY Keòaûùe Gjû ~[û i¸a ijù~ûM _âcûYòZ ùjûA_ûùe û

@ûRò jó iõMâj Ke«ê aògße iaðû]ôK _Xÿû~ûC[ôaû _ZâòKû Kéhò RûMeY Kéhò RûMeY IWÿò@û _ZâòKû c¤ _Xÿòaûe iêù~ûM fûb Ke«ê ùlZ-aûWÿò, C\ýû^, c›ý_ûk^, _gê_ûk^, KêKÑëUû_ûk^, ù_ûfþUâò, ÁW `ûcðòõ, QZê C_ôû\^, `êf C_ôû\^ Kâû_òõ, iòõP^ ù~ûR^û I @^ý ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK iùcZ Kµû^ú icûPûeùe RWòZ Laeùe RWòZ ejòaû _ûAñ _Xÿ«ê Kéhò RûMeY û

@ûMûcú _âZò cûie _ZâòKû iõMâj Keòaû , aòmû_^ I Kéhò icûPûeKê _âKûgòZ Keòaû _ûAñ \dûKeò @ûc ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

10

Kéhò icûPûe

_êYò ùLûfòa a¦ ùjûA _Wò[ôaû Pû’ aMòPû C_ôû\Ku _ûAñ Lêiòe Lae ejòQò, Pû’Kûjó Kò ^û ieKûeu _âùPÁûùe ù\ge _âûd 12Uò a¦ ùjûA _Wò[ôaû Pû’ aMòPûKê _ê^ü ùLûfû~òa û aûYòRý Gaõ aýaiûd cªú ^òcðkû iúZûec^þ ^òRe fòLôZ \ÉûaòRe @û]ûe C_ùe Gjò K[ûKê ÆÁ KeòQ«ò û ùi KjòQ«ò Kò ù\gùe a¦ ùjûA _Wò ejò[ôaû GK WRð^ Pû’ aMòPûKê Pû’ ùaûWð _ê^ü GjûKê ùLûfòaû _ûAñ c¬êeò còkòQò û _êYò fl fl Pû’ aýaiûdúcû^uê Pû’ ùaûWðe c¬êeòùe _êYò ùLûfû ~òa I ùK¦â ieKûeu ù\LûeLûùe Gjò Pû’ aMòPûMêWÿòKe _âZò_û\òZ Keû~òa û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

a ðcû^e ieKûe eûRý I eûRý ieKûeu ijòZ cògò Gjò Kûc Keòùa I Pû’ C_ôû\^Kê fûb ù\aûùe ù~ûR^û ejòQò û iìP^ûù~ûMý Kò Gjò icdùe bûeZùe _âûd 12Uò Pû’ aMòPû _ì‰ð eì_ùe a¦ ùjûA_Wÿò[ôfû û Gjò aMòPûMêWÿòKe _ê^üeê¡ûe _ûAñ ieKûe Pò«û KeòQ«ò û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

11

aòUò-K_ûe Zò^òUò KòicKê c¬êeò còkòfû ge Ga aWÿ bûMùe K_û ùlZ Keû~ûA[ûG û ù\CyÉeùe aúUú K_û aêYòaûe RûZò ejòQò û Gùa _~ðý« KéhKcû^uê aòUò K_û ùcû^ùiûùUû \ßûeû C_f² Keû~ûC[ôfû û Kò«ê Gùa ieKûe NùeûA Éeùe aòKgòZ aúUú K_ûKê KéhKcû^u ^òKUùe LêaþgúNâ _jñPûA_ûe«ò û ieKûe Nùeûdú Éeùe aòKgòZ aúUú K_ûe Zò^òUò KòicKê aûYòRòýK aòKâòKê LêaþgúNâ c¬òe ù\A _ûe«ò û @û_Yuê RYûA ù\aû ^òcù« ieKûe Kéhò @^êi§û^ gûLû bûeZúd Kéhò @^êi§û^ _eòh\ (@ûAiòG@ûeþ)e _òGdê1, @ûeGiþ2013 I G`þ- 1861 aúRe aûYòRòýK aòKâò @ûe¸ KeòaûKê iìP^û ù\AQ«ò û NùeûA Éeùe aòKgòZ aúUú K_ûe Gjû ^ì@û Kòic @ùU Kò Gjûe aòùghZû ejòQò

Kò Gjò K_ûe aúRKê _êYò [ùe C_ù~ûM Keû~ûA _ûeòa û Gjò KûeYeê Gjûe \ûcþ aúUú K_ûe a ð c û^ KòicMêWÿòKùe Lêaþ Kcþ eLû~ûAQò û Gjò icdùe aRûeùe aúUú K_û C_f² @]ôKZe KòicMêWÿòKê fûAùi^è Rûeò KeòQ«ò û iað_â[ùc ùcû^ùiõùUûùe aûfMûWðþ a^ ùKøgke fûAùi^è Rûeò Keû~ûAQò, ~ûjûKò 2006ùe Gjû ^òRe icd-iúcû _ìeY Keò iûeò[ôfû û Gùa Gjò Kµû^ú aûfþMûWð 2e fûAùi^è Rûeò KeòQò û

ùK¦â ieKûeu dê_úe KéhKuê Ke QûWÿ C_jûe Keû~òa : ùRUfú Kéh eKuê _âù\g aòùR_òe gûi^ jûZKê @ûiòaû _ùe

C

ieKûe RòGiþUú fûMê KeòQ«ò û GjûKê fûMê ^òKUeùe Keòaû _ùe Kéhò aýaiûd C_ùe UýûKè fMûAaûe _âgÜ CVò[ûG Kò«ê ieKûe Gùa G_eò ùKøYiò bûa^û eLô ^ûjûñ«ò û @[ðcªú @eêY ùRUfúuê GK iûlûZþKûe Gjû ÆÁ Keò Kjòù\AQ«ò Kò KéhKcû^u C_ùe ùKøYiò UýûKè aû Ke fûMê Keû~òa ^ûjó û

ieKûe GVûKûe KéhKcû^u KeRKê cêq Keòù\aû bkò @jõ ^ò¿ ò ù^AQ«ò û Gjû_ùe KéhKcû^u c^ùe Lêiòe GK fjeò ùLkò~ûA[ôfû û Kò«ê Gùa _êYò ùK¦â ieKûe dê_úe KéhKcû^uê @ûC GK aWÿ C_jûe ù\aû ^òcù« ^ò¿ ò ù^AQ«ò û Gjò ^ò¿ ò \éÁòeê ùK¦â ieKûe C e_âù\gùe 20Uò ^ì@û Kéhò aòmû^ ùK¦â ùLûfòùa û ùK¦â ieKûeu Gjò _\ùl_ùe KéhKcû^uê Lêaþ fûb còkòa û Gjò Kéhò aòmû^ ùK¦â _ûAñ @fMû @fMû iÚû^ Pd^ Keû~ûAQò û G[ôùe cêLý eì_ùe gâúaÉú, @cùeûjû, j_êWÿ, gûcòfú, i¸f, CùcVò, KûiM¬ùe ^ì@û ùKaòùK ùLûfû ~òa ù~ùZùaùk Kò @ûfäûjaû\, Lúeò, jeù\ûA, @ûRcMWÿ, ùRû^_êe, aû\dêõ, iêfþZû^_êe, ajeûA_þ, cêeû\ûaû\, ùMûŠû, MûRò_êe, eûdaùefú I cêRû`þ_e^Meùe @^ý GK ^ì@û ùKaòùK ùLûf~òaû _ûAñ ciê]û PûfòQò û iìP^û ù~ûMý Kò Gjò cûcfûùe MZ ieKûe _ìað ieKûe icdùe @Yù\Lû ùjûA _Wÿò[ôfû ù~_eò aòùR_ò ieKûe G[ôùe @jõ _\ùl_ CVûAaû ijòZ ^òRe iõiÚûe @ûC GK fêjûKê Zdûe KeòQ«ò û

@[ðcªú KjòQ«ò Kò ù~ùZùaùk Kéhò ùlZâKê ijù~ûM @ûagýK ejòQò ùZùa GcòZòùe ùKøYiò Ke KéhKcû^u C_ùe fMû~ûA_ûeòa ^ûjóñ ? Gjò _âKûe UýûKè fMûAaû _ûAñ K[û ùjAQò Kò KéhòKê RòGiþUúeê c¤ aûjûùe eLû~ûAQò û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

12 iûlûZþKûe ^ì@û ùKøgkKê @û_YûA KéhKu @ûd \êAMêY ùja : eû]ûùcûj^ iòõj ^ê K û GùMâ û ùUKþ _â û AùbUþ fò c ò ù UWþ Ké h ò ]ûùlZâ @Zò RYûgêYû Kµû^ú @ùU ~ûjûKò, Kéhò eiûd^Kê Cy Éeùe ^òcðûY KeòQò û Gjò Kµû^ú iûeû ù\gùe KéhKcû^uê ^òRe C_ôû\^MêWÿòK Reò@ûùe C c C_ôû\^ ùraû ùjZê ijù~ûM Keòa û ù~_eò bûeZ ieKûe c¤ KéhKcû^ue @ûdKê \êAMêY Keòaûe flýKê ù^A PûfòQ«ò û Gjò @aieùe ]û^êKû cêjúcKê @ûMKê aXÿûAaû ùjZê KéhKcû^u ij jûZ aXÿûAQò û ^òKUùe cêñ @û]ê^òK KéhKcû^u @ûdKê cêñ \êA MêY Keò aòjûee PµûeYùe KéhK ùMûÂúe @ûùdûR^ KeòQò û Gjò ùMûÂúùe aògòÁ cêLý @Zò[ô ùK¦âúd Kéhò cªú eû]ûùcûj^ iòõj ù~ûMù\A[ôùf û Gjû C_ùe ùK¦âúd cªú KéhKcû^uê i´¡òðZ Keòaû ùjZê Kjò[ôùf Kò KéhKcû^u @ûdKê 2022 _~ðý« \êA MêY Keòaû _ûAñ ùK¦â ieKûe @[K _âdûi Keò[ôùf û ùi Kjò[ôùf Kò fûRòcúu KéhK Kéhò Kû~ðýùe ^ì@û ùKøgk @û_YûAaû

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

420 840 1260 2100 4200 6300

40 140 260 600 1700 3300

`kùe ^òRe @ûd aXÿûA _ûeòùa û ùijò_eò @^ý Kµû^ú icìj @¤l @ûe. Rú. @MâIßûf Kéhò iù´û¡òZ Keòaû ùjZê Kjò[ôùf Kò ]û^êKû ieKûeu Gjò ùlZâùe _û\ ijòZ _û\ cògûA PûfòQ«òû G[ô_ûAñ @ûùc Lêaþ gúNâ PµûeYýùe GK Kéhò C_ù~ûMú ùK¦â iÚû_^û Keòaê û Gjû aýZúZ ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ]û^êKû GMâúùUKþ ùlZe ^ì@û ùKøgk (WòùKùKG^þUú) C_ùe c¤ ùRûe ù\AQò û Gjû aýZúZ KéhKcû^uê iùcKòZ `if _âa§^ùe C c `if ù^aûKê ijù~ûM còkòa û Gjû aýZúZ ùi `ifùe ùeûMù_ûK ùiµâûe c¤ ^ûc CVûA[ôùf û ùi Kjò[ôùf Kò KéhKcûù^ iûùµâû Reò@ûùe C c ùlZ Keò ^òRe `ifKê iêelòZ eLô_ûeòùa û Gjò ùMûÂú cû¤cùe ùicûù^ Kjò[ôùf Kò KéhK K_û, Wûfò, @ûLê aýZúZ c¤ @^ý Kû~ðý bkò cjêcûQò _ûk^, _gê_ûk^, WûGeú Cù\ýûM @û\ò Reò@ûùe ^òRe @ûd aXÿûA _ûeòùa û ]û^êKû Uòcþ Gjò @aieùe KéhKcû^u @û]ê^òK Kéhò ùKøgkMêWÿòKê aýajûe Keòaû C_ùe ùRûe ù\A[ôùfû

380 700 1000 1500 2500 3000

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

13

còùKäiþ aûùdû-GK ^ì@û @ûgû ù^A @ûiòQò _ìRý @U«ò û bûeZ GK G_eò Ké hKù\gbûeZe , ù~CñVòKûe R^Zû Kéhò C_ùe gZ _âZògZ ^òbðe Keò[û«ò û GcòZòùe ù\gKê R^Zûu ù_U beòaû _ûAñ Lû\ýe @ûagýK ejòQò û ùZYê Kéhòe C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ Kò«ê KéhKcû^uê @ûagýK ejòQò iVòKþ mû^ I `ifùe C^ÜZò _ûAñ C c C_ôû\e @ûagýK û ^òKUùe ù\ge aûùdû C_ôû\^MêWÿòK _âPk^ @]ôK aXÿòaûùe fûMòQò û G ù^A iù«ûh ^ûde I P¦âùgLe KéhKcû^uê Gjò @ûagýKKê aêSòKeò còùKäõiþ aûùdû @ûe¸ KeòQ«ò û còùKäõiþ aûùdû @ûe¸ ahð 2016 ùe Keû~ûAQò û Gjûe @ûe¸ icd còùKäõi aûùdûe GK flý eLôQò Kò KéhKcûù^ G_eò Kéhò C_ôû\ cêjûñ ùjaûKê CPòZþ ù~Cñ[ôeê Kò ùicûù^ C c `if C_ôû\^ _ûA_ûeòùa û Gjò Kµû^ú _ì‰ð eì_ùe aûùdû C_ôû\ K^þùi_Ö C_ùe Kûc KeêQò û còùKäiþ aûùdû cêLý eì_ùe aûùdû`UòðfûARe, aûùdû-

ù_ÁòiûAWÿþ, _äûõUþùMâû[ _âùcûUe I Gjû aýZúZ `if iêelûe _ì‰ð icû]û^Kê C_f² Keò_ûeòa û aûùdûù_ÁòiûAWþ Kµû^ú ^òKUùe cêLý eì_ùe còKþiòfòdcþ, còKþWcðû, còKùcû^ûiþ I aûùdû `UòðfûARe còKùRûùUû, còKþÆûAef I còùKûaòdcþ @û\ò cêLý i´§ Kµû^ú ejòQò û Gjû aýZúZ còKþù`Uþ, còKþRòõKþ @û\ò cêLý C_ôû\ ejòQò û Gjò icd còùKäõiþ aûùdû ù\giûeûùe ^òRe Kû~ðý KeòaûKê _âÉêZ ejòQò û

cjò¦âûe UâûKÖe aòKâòùe aé¡ò

Yû UâûKÖe Kµû^ú cjò¦âû @ûŠ cjò¦âû ù\geMZahð@ZòZêRYûgê k^ûùe PkòZ aò úd ahðùe UýûKÖe aòKâò aé¡ò KeòQò û MZ aò úd ahð Gjò cûiùe cjò¦âû 20,704 UâûKÖe dê^òUþ aòKâò Keò[ôfû Kò«ê Gjò ahð cjò¦âû 25,081 UýûKÖe aòKâò KeòQò û ~\ò eòù_ûUð c¤ ù\Lû ~ûG ùZùa MZ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

ahð cjò¦âû 21,386 dê^òU aòKâò Keò[ôfû I Gjò ahð 26, 001 dê^òUþi aòKâò ùjûAQò û Kµû^ú Gjò aùXÿû eú C_ùe eûùRg RêùReòKþ, ù_âiòùWõU, cjò¦âû @ûŠ cjò¦âû, `ûcð AKßò_þùcõU WòbòR^ ùgâd ù\A KjòQò Kò MZ ahðe cêKûaòfû Gjû 21 _âZògZ aé¡ò ejò[ôfû û @ûce @ûgû ejòQò Kò @ûMûcú KòQò cûi c¤ùe @ûùc @ûC @]ôK UâûKÖe aòKâò Keòaê û ùi Kjò[ôùf Kò ‘@ûce @ûjêeò @ûgû ejòQò I Gjû c¤ @ûMûcú\ò^ùe @ûjêeò @]ôK aòKâò ùja û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

14

Kµû^ú icûPûe

^êý GRþ AŠòdû^þ Kòhû^þ-GPþ_òGcþ AŠò@û Kâ_þ `ûcðòõ MûAWþ CVûAaûe _âKâòdûùe aòKgòZ Keòaûe @ûagýKZû ejòQò û ~ûjûKò _âZòÂòZ @ûRúaòKû _â\û^ Keòaû I icÉu _ûAñ Lû\ý iêelû Z[û Lû\ý iµâbêZû c¤ C_ô^Ü Keòùa û MâûcúY R^iõLýû _âûd \êA- ZéZúdûõg bûM Kéhò bû eZe _ûAñ C_ù~ûM ùjCQò û Kò«ê Kéhòe Gjò ùlZùe GK ajêZ aWÿ iõKU ù\Lû ù\AQò, ù~Cñ[ôùe `if C_ôû\^ Kcò ejòQò û 2011 R^MY^û @^êiûùe 2001e Kµû^úe iõLýû _âûd 9 còfòd^þ Kcþ ùjûA~ûAQò û @ûce R^MY^û @ûKk^e aòùgæhY KeòQê ~ûjû Kò \gðûCQò Kò 2035 _~ðý« KéhK _âZò \ò^ ^òRe ùlZKê QûWÿòaûùe fûMòQò û Gjò _âaé ò _Qe KûeY ejòQò- A^þ_êU fMûZe KcòQò, @_~ðû¯ ic[ð^ ]^eûgò, Cbd iõiÚû^MZ EY I aýû_K lZò beYû Kcò I Kéhò ùlZâùe ^òùag ejòQò û bûeZ GK G_eò ù\g ~ûjû ùlZKê \úNð\ò^ _~ðý« iõù~ûR^û Keû~ûA[ûG I Gjû Gjò icdùe iaêVûeê Mj^ PûKòeòVûeê GK ùjûA~ûAQò Kò«ê @ûce ajê KéhKcûù^ ùlZ i´§ùe @_~ðû¯ mû^ ^ _ûA[ôaû KûeYeê iciýû aXÿò~ûCQò I CyZc C_ôû\^ _ûA_ûeê ^ûjûñ«ò û Lû\ý `ifMêWÿòKe MêYa û GPþ_úGcþ AŠò@ûe KúU^ûKgMêWÿòKùe C c MêYa û KûeYeê ùKak KéhK `ifKê ùacûeú cêq Keò ù\CQò Zûjû ^êùjñ, aeõ @ûùc ^òRe @û]ê^òK `ifMêWÿòKe ùlZe ùKøgk RûYòaû ijòZ cûUòe MêYa ûKê c¤ aé¡ò Keòaûùe ilc ùjûA_ûeòQê û “G_eò ^[ôfû ùfûK KúU^ûgK I eûiûd^òK CaðeKMêWÿòK aòhdùe gòLê [ôùf, Kò«ê _ûeµeòK @aieùe aòùgh eì_ùe iµKð jRûA ù\AQ«ò I ^ì@û _úXÿò KéhKcûù^ _âPkòZ ùlZùe \gK ùja ùKøYiò mû^ _ûA _ûeò ^ûjûñ«ò û @ûùc KéhòKê Pò«ûcêq _eòiÚòZò eì_ùe ]ýû^ I CyKê

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Gjûe i´§ iõiÚû^ ijòZ GPþ_úGcþ AŠò@û Kéhò ùKøgk cû¤cùe KéhòKê @Mâû]ôKûe ù\aû _ûAñ Gjò \òMùe Kûc KeêQò û KéhK cû^u _ûAñ GK iÚûdú ùlZ icû]û^ _âÉêZKeòaû :  C_~êq mû^ùKøgke _âPûe Keòaû ùlZ Keòaû

ùKøYiò RLcKê Kcþ Keòaû ijòZ icû^þ û  aúRe aòaò]ZûKê iõelòZ Keòaû _ûAñ aúR aýûu

Zò@ûeò I GjûKê iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ KéhK C c aúRKê _âû¯ Keòaû CPòZ û  Kéhò- _eòiÚòZò _¡ZòMêWÿòK I `if ZúaâZûKê Kcþ

A^þ_êUþ _âKâòdûKê ù_âû›ûjòZ Keòaû û  _eòiÚòZò MZ aòaò]ZûKê iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ Peû

~ûA[ôaû bìcò, a^, Rk ^òÃûi^Kê Kc^è Keòaû eì_ùe iõelòZ Keòaû ~ûjû\ßûeû Kcþ _eòiÚòZòK _âbûae @býûi Keû~ûA[ûG û  Kéhò I C_ôû\K iûcMâúMêWÿòK ^òcðûY Zûjû ùjùf

Kéhòaû\ú Kéhòe @ûdùe aé¡ò Keò_ûeòaû û Kéhò-_eòiÚòZòK _¡ZòMêWÿòKe ùfûK_âòd Keòaû _ûAñ ùQûU KéhKcûù^ I Kéhò cR\êeò _ûAñ ùlZ ajêk bûaùe _âPkòZ ùjûAQò û GPþ_òGcþ AŠò@û ù\g iûeû KéhKcû^uê iûjû~ý Keòaû _ûAñ Cy MêYa û ~êq KúU^ûgKe C_ôû\^ Keò_ûeòQò û @ûcKê Gjò ^ì@û ~êM iaêVûeê C c ùlZ aòhdùe ^òRe KéhKcû^u iû[úKê ijù~ûM Keòaû I gòLûAaû _ûAñ ajê iòGiþ@ûe MZòaò]ôMêWÿòK ijòZ c]ý bûM ù^aûKê gòlû ù\CQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

15

@[ðeê _eûcû[ð @ûWKê cêjûñCQò _Z¬kò

_

Z¬kò ùKak ù\g ^êùjñ, aòù\gùe c¤ Gjû GK G_eò ^ûc iéÁò KeòQò ~ûjûKò aWÿaWÿ aòù\gú Kµû^ú ijòZ UKÑe ù\aûKê _QûA ~ûA^ûjó û ^òKUùe \òfäúVûùe @ûùdûR^ Keû~ûA[ôaû aûhðòK ù_âi K^þ`ùe^èùe ù~ûM Mêeê aûaû eûcù\auê iù´û]ôZ Keû~ûAQò û ùi ^òRe _Z¬kò aâûŠþKê MZahðe Kûeaûe U^ðIbe 10,561 ùKûUò Uuû ejò[ôfû I G[ôeê _âûd 100 _âZògZ \e PkòZ ahðaXÿò~ûAQò û ùi Kjò[ôùf Kò _Z¬kò C_ùe ùKøYiò ùfûK ù~_eò _âgÜ ^ CVûC I ùKøYiò ùfûK Gjûe C_ôû\ aòhdùe bêfþ bâû«ò c¤ _âPûe ^ Ke«ê û

aûaû eûcù\a KjòQ«ò Kò KòQò ùfûKu bêfþ ]ûeY ejòQò Kò _Z¬kò e icÉ C_ô û \Mê W ÿ ò K ùe ùMûcì Z â K ê aýajûe Keû~ûA[ûG ùaûfò ùKjò Gbkò cò[ýû Lae _âNU Keò[ôùf û ùi GjûKê LŠ^ Keò Kjò[ôùf Kò ùfûKcû^u beiû @ûce gqò I @ûùc ùMûcìZâ fêPûA aòKâò Keê ^ûjêñ û ‘ @ûMûcú aùhð \êA ahð c¤ùe @ûce ù\g _Z¬kò iaêVûeê aWÿ aòù\gú aâûŠþ ùjûA~òaû’ Gjò ahð _Z¬kò @ûaûiòK ùi÷^òK Äêf ùLûfòa û Gjò @ûaûiòK Äêfùe 1000 _òfûuê cûMYûùe gòlû _â\û^ Keû~òa Äêfe ùfûùKg^ G^þiò@ûe ^òKUùe ejòa û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ù\gùe ùfafòõe ^òdc ù~Cñ \éÁòeê Kµû^úKê ^òRe C_ôû\ùe ~ûjû c¤ _KûAùf GjûKê ùfLôaûKê _Wÿò[ûG û _Z¬kòe ùKøYiò GcòZò C_ôû\ùe K’Y _Kû~ûCQò GMêWÿòK RûYòaû _ûAñ C_ôû\e ùfaf C_ùe ùfLû ùjûA[ûG û @ûce cûZâ _ûõPUò Jh]ùe ùMûcìZâ cògû~ûA[ûG û G[ôùe _ûYò~êq GK C_ôû\ ejòQò ù~Cñ[ôùe ùMûcìZâ @Kð ejòQò ~ûjû C_ùe ùMûcìZâ ùfLû c¤ ùjûAQò û aûKò @^ý PûeòUò Rò^òh ~ûjûKê Lû\ý ^êùjñ, G[ôùe _âùdûM Keû~ûA[ûG û Gjû aýZúZ _Z¬kòùe _âûd GK jRûe _âWKÖ ejòQò ù~Cñ[ôùe ùMûcìZâKê @ûù\ø aýajûe Keû~ûA ^[ûG û @ûùc KòQò c¤ fêPûA eLê ^ûjêñû flý : fùl KéhKu jûZ _Z¬kò ijòZ aûaû eûcù\a Kéhòe K[û Kjòaû ùjZê Kjò[ôùf Kò @ûRò _Z¬kò ijòZ KéhKcûù^ RWòZ ùjûAQ«ò û Gcûù^ C c fûb _ûA_ûeêQ«ò û ù~_eò Kò ùKøYiò @^ê^ÜZ Rcòùe c¤ _âûd 20eê 25 jRûe @]ôK Rcò ^[ûG û @ûRò Gjò Rcò C_ùe KéhKcûù^ NéZ-Kêcûeú bkò Jh]úd aélKê fMûA _âûd 10 fl Uuûeê @]ôK fûb _ûA_ûeêQ«ò û Gùa _~ðý« _Z¬kò ijòZ jRûe jRûe iõLýûe KéhK RWòZ ùjûAQ«ò, Kò«ê @ûce flý ejòQò Kò fùl KéhKu _ûAñ aýaiûdòK ùlZ Keò iaêVûeê aWÿ ùiâûZ _Z¬kòe jó ùja û

ùfûK_òâd ùjdûe @Gfþùe ùKgKû«òeê _âûd 825 ùKûUò Uuû @ûd KeòQ«ò û Gjû aýZúZ aû[þ ùiû_þeê 572 ùKûUò Uuû, ùiûeòh ùZfeê 522 ùKûUò, cjêeê 322 ùKûUò Uuû I ùg\ú Nò@eê _âûd @ûd 1467 ùKûUò Uuû ùeûRMûe ùjûAQò û @ûMûcú ù~ûR^û : aûaû eûcù\au Kµû^ú @ûMKê ù~ûR^û eLôQò Kò Gcûù^ @ûMûcú \êA ahð c¤ùe Kµû^úKê ù\ge iaêVûeê aWÿ G`þGcþiòRò Kµû^ú Keò MXÿòùZûkòaûe flý eLôQò û G[ô_ûAñ Gcûù^ Lêaþ Lú_â bûaùe Gjûe aòÉûe KeòaûKê fûMò_WÿòQ«ò û G[ôijòZ ùi KjòQ«ò Kò _Z¬kò @û§â _âù\ge aòRd^Meùe ^ì@û _äûõUþ ùLûfòa û Gjû aýZúZ Äêf KûeaûeKê c¤ IjäûAaûe ù~ûR^û aRû@ eLôQ«òö _â[c Äêf \òfäú- G^iò@ûeùe ùLûfû ~òa û aûaû eûcù\a KjòQ«ò Kò _Z¬kò bûeZaûiúcû^ue Kµû^ú @ùU û Gjûe CùŸgý bûeZaûiúu ùiaû KeòKê ùKak, ejòQò Kò«ê ^òRe fûb _ûAñ ^êùjñ û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò _Z¬kòeê @ûùc ùMûUòG c¤ Uuû ù^aûKê Pûjêñ ^ûjêñ aeõ @ûce ù¤d Z @[ðeê _eûcû[ð @ûWÿKê @Mâie ùjaûKê ejòQò û aûaû eûcù\a aògßûi KeûA[ôùf Kò _Z¬kò 1-2 ahð ùja iaêVûeê aWÿ Êù\gú aâûŠþ ùja I Gjûe U^ðIbeKê ù\Lô aòù\gú Kµû^úMêWÿòK K_ûkbûZò KeòaûKê fûMòùa û aûaû eûcù\a Gjò @aieùe 4Uò aWÿ Kû~ðý Keò[ôùf û 1. Gjò icdùe _Z¬kò 30-40 jRûe ùKûUò aûhðòK C_ôû\^ lcZû eLôQò ~ûjûKò @ûMûcú ahðùe 60 jRûe ùKûUò ùja û 2. ù^ûGWûe dê^òUþ iÚû_^û û Gjò dê^òUþùe 20-25 jRûe ùKûUò Uuû C_ôû\^ lcZû ejòa û @ûùc Kûjûeò \dûùe ùKøYiò Rcò MâjY Keò ^[ûC û

_Z¬kò @ûdêùað\e @ûKk^ C_ùe GK ^Re :

3. @ûùc iêKcûe ijò\þ _eòaûe _ûAñ 2-2 fl Uuû ù\aû ijûdZû _â\û^ Keòaûe _\ùl_ ù^AQê û

MZ aò úd ahð 2016-17ùe _Z¬kò jûeûjûeò 10 jRûeeê 500 ùKûUò Uuûe Kûeaûe Keò[ôfû û G[ôeê 940 ùKûUò Uuûe Uê[þù_Áþ aòKâò Keòaûùe iûcòfþ Keò[ôùf û ùijò_eò

4. eûcù\a aûaû Kjò[ôùf Kò _Z¬kòe C eû]ôKûeú ùKøYiò aýaiûdú ùjùa ^ûjó û aeõ ùKjò RùY i^Üýûiú jó _Z¬kòe C eû]ôKûeú ùjùa û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

16

Kµû^ú icûPûe

\òùaû^û Keòa ùiIe iêelû iaêVûeê C_~êq `k ùaûfò cû^ò [û«ò û ùiIù~CñÊûiÚ[ýô__ûAñûAñ GjûKê ù^A GK Cqò c¤ ejòQò Kò \ò^Kê GK ùiI Lû@û«ê I WûqeKê \ìeKê bMû«ê û Gjò Cq G_eò iû]ûeY bûaùe Kêjû~ûA ^ûjó, aeõ Gjû _âKéZ iZ K[û û KûjóKò ^û ùiIùe icÉ MêY MzòZ ùjûA ejò[ûG, ~ûjûKò @û_Yu ÊûiÚýKê VòKþ eLôaûùe ijûdK ùjûA[ûG û @ûRòe a ðcû^ icdùe CaðeK I eiûd^òK @]ôK _âùdûM _âZò `ifKê lZò _j*ûA [ûG û ~ûjûe Leû_þ _âbûa C_ùbûqûuê ùbûMòaûKê _Wÿò[ûG û GcòZòùe ùiIKê C\ýû^ bò òK iêelû I ùiaûKê `µê\ KúUeê elû Keòaû _ûAñ Kù_ðûùeg^þ fòcòùUWþ ^òKUùe ùiI C_ôû\^e ùK¦â @]ôKûeú \òfaûM Kjò[û«ò jòcûPk _âù\gùe _âûd Ròfäûe iêelûcôK `µê\ú^ûgK \òùaû^û fõP Keû~ûAQò û Gjò C_ôû\ ùiI ùlZMêWÿòKê ]ýû^ùe eLô Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò C_ôû\ùe ùiI ùeûM_âa§^ùe ijûdK ùjaû ijòZ C c C_ôû\^ _â\û^ Keò[ûG û iìP^ûù~ûMý Kò Êûfþ K^þù`ûùeg^þ fòcòùUWþ Kµû^ú `if ÊûiÚý _ûAñ C_ôû\ Zò@ûeò Keò[ûG û

Kµû^úe aòRòù^è ùjWþ aòRd Kêcûe b… Kjò[ôùf Kò Kµû^ú baòhýZùe aòbò^Ü _âKûe Lû\ I GùMâûùKcòKûf Zò@ûeò Keòaûe Pò«û KeòQò û ùijò_eò @^ý_lùe `UòðfûARe aòRòù^þi ùjWþ ù~ûùMg P¦âû ùiI `ife ù_ûhYKê MêeêZß ù\aû ijòZ ^òRe GK @^ý C_ôû\ ‘aêKèûfþ’ aòhdùe c¤ aòÉûe_ìaðK KjòQò û @û_Yuê Kjò ù\aûKê Pûjêñ Kò MZ ahð jó Kµû^ú Kêfäëe ùiI C_ôû\^ c¤ùe aêKþiûfþ fõP Keò[ôfû û Kµû^ú aKèûf ùcùKâûcòKè, aêKþiûf Kýûfþiòdcþ I aêKèûf ù_ûUûgòdc bkò _âWKÖ KéhKcû^u _ûAñ @ûYò[ôfû û Gjò @aieùe Kµû^úe @^ý _âWKÖ cýûù^Re `RòiûAWþ Êdcþ _âKûg _ûYò, eòùRû^ûf cýûù^Re jòcûPk _âù\g I jeòdûYû Rò.Uú. ùafþU gòa Kêcûe gcðû, ùMû^ûf cûùKðUòõ iê^òf Kêcûe, ùUeúUeú cýûù^Re

fõPò @aieùe Kµû^úe @]ôKûeúcûù^ eòùRû^ûf WûAùeKÖe dê_úGfþ AŠò@û icúe UŠ^ I ùRû^f cýûù^Re iùZ¦â iòõj KéhKcû^u i´¡òðZ Keòaû ùjZê Kjò[ôùf LûiþKeò jòcûPk _âù\gKê ]ýû^ùe eLôaû ùjZê Kµû^ú ùiIe MêYa û aXÿûAaû I ùeûMMêWÿòKê ùeûKòaû _ûAñ \òùaû^û ^ûcK `µê\^ûgKKê Zò@ûeò KeòQò û Gjò C_ôû\e Lûiþ Gjû ejòQò Kò Gjû ijRùe `kKê _ûPòaû, ùiIKê C c @ûKûe I GjûKê cêLýZü fûfþ ew Keòaûùe @jõ bìcòKû ù^A[ûG û ùKak Gjû ^êùjñ, icd _ìaðeê `k SWÿòaû _ûAñ c¤ Gjû ùeûKò[ûG û Gjò @aieùe ajê iõLýûùe ùiI C_ôû\K KéhK iûcòf ejò[ôùf û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

A`þùKûe

17

A`þùKûe ʉð Rd«ú icûùeûj

ùKû ^òRe 50 ahð _ìeY ùjaû C_fùl ù\ge A `þùKûY @^êùKûYùe Zû’e ʉð Rd«ú icûùeûje @ûùdûR^ KeòQò û Gjò @aieùe A`þùKû jeòdûYûe Ke^ûfþ Ròfäûùe c¤ ʉð Rd«ú icûùeûj @ûùdûR^ KeòQòû Kû~ðýKâcùe i¹û^úd cêLý @Zò[ô A`þùKûe _âa§ ^òùŸðgK Wû. C\d gue @aiÚú iûcòf ùjûA[ôùf û A`þùKûe cjû_âa§K, aò_Y^ ù~ûùM¦â Kêcûe KéhKcû^uê i´¡òðZ Keò Kjò[ôùf Kò A`þùKû ùKak KéhKcû^uê iûe ù~ûMûA ^[ûG @ûjêeò c¤ A`þùKû ùUûKòI ùRù^eûfþ A^þùiûùe^è cû¤cùe GK fle \êNðUY aúcû c¤ ù\A[ûG û Gjû _â[c cCKû ejòQò A`þùKûe KéhKcû^u _ûAñ û Kµû^ú ^òKUùe ajê _âKûee aúcû C_f² ejòQò û KéhKcûù^ Nùe aiò ejò C_ôû\ _ûA_ûeòùa, G[ô_ûAñ ùjûc ùWfòbeúe iêaò]û c¤ KéhKcû^uê C_f² ejòQò û Gjò Lûiþ @aieùe A`þùKû _âa§ ^òùŸðgK Wû. C\d gue @aiÚò aûAKþKê iaêR _ZûKû ù\LûA KéhKcû^u _ûAñ Gjò iêaò]ûKê @ûe¸ Keò[ôùf û ùi Kjò[ôùf Kò a ðcû^ Gjò iêaò]û ùKak Ke^ûfe KéhKcû^u _ûAñ C_f² \ò@û~ûAQò û Kµû^ú Lêaþ gúNâ ù\gùe @^ý KéhKcû^uê c¤ Gjò iêaò]û ù~ûMûA ù\a û ùi Gjû c¤ Kjò[ôùf Kò ùfûKu ijòZ RWÿòZ ùjaû _ûAñ @ûRò WòRòUûf iaêVûeê C c cû¤c @ùU û @ûùc ijKûeú WòòRòUûfþ _äûUþ`cð Zò@ûeò KeòQê ~ûjûKò 11Uò bûhûùe C_f² ejòQò û Gjò @û_þùe ùlZ, cŠò, aúR I ^ì@û C_f²cû^ ejòQò û Gjò @û_þ ùlZùe cŠò, aúR I ^ì@û ùKøgk aòhdùe RûYòaû _ûAñ Z[ý iõMâj Keû~ûA[ôfû û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Gjò ùKøgk _ûAñ @ûùc ùKøYiò _âKûee \ûcþ ù^A ^[ûC û KéhK bûA bòWÿòI Zò@ûeò Keò G[ôùe _KûA _ûeòùa û Gjûe cû¤cùe @û_Ycûù^ aýaiûd Keò_ûeòùa û @û]ûe ^´e fòõKþ Keò @û_Yu ^Me fûb aýaiÚû Keò_ûeòùa û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ùUùKÜûùfûRú @ûcKê @ûMKê aXÿûA[ûG û GjûKê aýajûe Keòaû `kùe @ûùc ùlZùe c¤ Kûc Keò _ûeòùa û þaòMZ ahð 13 fl ^òcÜ MQ fMûA[ôfê û @ûùc Gjò _âùPÁû ù`eûA @ûYòaûKê ùPÁû KeêQê û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò cjòkcû^uê @ûMKê aXÿòaû CPòZþ I Gcûù^ ijKûeúZûe i\iý ùjaû CPòZþ û ùijò_eò A`þùKû ùUûKòIùe ^òcòðZ acðûe KéhKcû^u i´¡òðZ Keòaû ùjZê Kêjû~ûAQò Kò Gjûe MV^ ahð 2000ùe ùjûA[ôfû û iuUùe aúcû ù~ûR^û ùlZâùe Kµû^úe Gjû _â[c aúcû [ôfû û cjòkûcû^uê ]ýû^ eLô[ôaû ùjZê Gcû^uê c¤ aúcû C_f² Keû~ûAQò û A`ùKþû aRûeùe c~õK _eòjûe Gjò ù~ûR^ûMêWÿòKê aòhdùe Kêjû~ûAQò û Gjû cû¤cùe KéhKcû^u ÊûiÚý ùiaû bkò iêMe I aò_òKê cêq _ûõP I ajêZ \e C_ùe AiòRúe iêaò]û C_f² KeûA[ôùf û Gjò Kâcùe A`þùKû KéhKcû^uê G.ùK. PûIfþ Kjò[ôùf ùMûUòG \ò^ùe Zò^òeê Pûeò Ißû^þi ùcùiR _VûA _ûeòùa û ~\ò KéhKcû^uê Gjò ùlZùe ùKøYiò _âKûe ùacûeú fûMò~ûG ùZùa Gjûe `ùUû CVûA @û_þ C_ùe WûC^þùfûWÿ Keò_ûeòùa I Kéhò aòùghmcû^uVûeê Gjò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 18 RòGiþG`þiúe ‘ieŸûe’e eòfòõP

L

Z Gaõ iûe _âÉêZ Keê[ôaû @Zò RYûgêYû Kéhò Kµû^ú MêReûU ùÁUþ `UòðfûARið @ûŠ ùKcòKûfè fòcòùUW ^òRe _êeêYû C_ôû\ ‘ie\ûe’Kê ^ì@û eì_ ù\A KéhKcû^u i¹êLKê @ûYòQò û ie\ûee eòfPòõ _¬ûa I jeòdûYûe ajê ijeKê ~ûAQòû ie\ûe WòG_ú, ie\ûe GGiþ_ò I ie\ûe @ùcû^òdcþ ifþù`Ue Ke^ûfþùe eòfPòõ icdùe Kéhò RûMeY Uòcþ ^ì@û giý cŠòùe MzòZ ejò[ôfû û iìP^ûù~ûMý Kò RòGiþG`þiú ù\ge 17Uò eûRýùe Kûc KeêQò û RúGiþG`þiú ie\ûe WòG_úKê Kkû ewùe KéhKcû^u ilc _âÉêZ KeòQò û _â[ùc Kµû^ú @fMû@fMû ùÈûZùe ie\ûe WòG_ú _âÉêZ Keò[ôfû ù~Cñ KûeYeê Gjûe aòbò^Ü ewe C_f² ùjC [ôfû I G[ôùe KéhK bâcùe ejê[ôùf û Kµû^ú ^òKUùe ^ì@û ùKøgk cû¤cùe WòGiþ_úKê ùfûKcû^u \ßûeû cû^ýZû ewùe Zò@ûeò @ûe¸ KeòQò û Gjû ùKak KéhKcû^u aXÿê[ôaû \ûaòe ù\LûeLû Keòa û G[ôùe Zò^òUò ùgâYúùe ùQûU, c¤c I aWÿ \û^û ejòQò û Gjò @aieùe Kµû^úe cýûù^Ròõ WûAùeKÖe G.Gcþ. ZòIßûeú I bûAiþ ù_âiòùW< cûùKðUòõ Giþ_ú ~û\a KéhKcû^uê i´¡òðZ Keò[ôùf û

Kµû^úe cýûù^Re WûAùeKÖe G.Gcþ. ZòIßûeú Kéhò RûMeYKê KjòQ«ò Kò @ûùc Lêaþ Lú_â MZòùe KéhKcû^u c¤ùe ^òRe C_ôû\ fMûZe C_f² Keò a ûKê ~ûCQê û Ké h K ù~ùZùaùk ùlZùe dêeò@ûKê aýajûe Keò[û«ò ùiùZùaùk MQ aXòaûKê fûMò[ûG û GcòòZòùe KéhK Pò«û Keò[ûG Kò dêeò@û ùlZ _ûAñ bf ejòQò û Kò«ê dêeò@ûe @]ôK cûZâû _âùdûM Keòaû `kùe C_ôû\^ Kcþ ùjûA[ûG I cûUòe CaðeZû C_ùe lZò ùjaûe _âbûa _Wÿò[ûG û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ù~ùZùaùk @ûce cû^^úd _â]û^cªú MêReûUe cêLýcªú [ôùf, ùiùZùaùk Kµû^ú ùMûUòG Äòcþ fõP Keò[ôaû \éÁòeê KéhKcû^uê ùlZ cûUòe CaðeZûKê ù^A ÊûiÚý KûWð ù\aûKê CPòZþ cYò[ôùf û Gjû ijòZ KéhKcû^uê _eûcgð c¤ ù\aû CPòZþ Kò Rcòe CaðeZû \éÁòeê ùKCñ `if iVòKþ ùja I Gjò `ifùe KéhK ùKùZ cûZâûùe UûAùUâûùR^þ, `ùÇûeiþ, ù_ûUûg, ifþ`e I @^ý iìlà Z ßKê _âùdûM Keòaûùe Rcòe MêYa û aRûd ejòaû ijòZ C_ôû\^ aXÿòaû Kµû^úe aògßûi @ûe¸ ùjûAQò Kò KéhKcû^uê iû[úùe ù^A fûPòaûKê @ûcKê _Wÿò[ûG û Gjò KûeY \éÁòeê 10,000 KéhK @ûRò Kµû^úe ùgdûe ùjûfWÿe @Q«ò û 1000uê @_ùeUòbþ ùiûiûAUòRþùe Kûcùe ùgdûe còkòQò û Wòâ_þ AeòùMg^Kê aXÿûAaû _ûAñ c¤ Kµû^ú 10 ahð _ìaðeê MêReûU ieKûeu ijòZ cògò @ûMKê _û\ aXÿûAQò ù~Cñ \éÁòeê @ûRò Kµû^úe _âûd @ûV fl ùjKÖeùe 12 fl KéhKcû^u RcòKê Wâò_þ AeòùMg^þ cû¤cùe a\kûA _ûeòQò û Kµû^ú _ûYòùe ùNûkû

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

~ûA[ôaû eiûd^òK iûe c¤ _âÉêZ KeêQê û ~ûjûKê aýajûe Keòaû `kùe Wâò_þ AeòùMg^þ ùKøgk @û_YûC[ôaû KéhK KeêQ«ò û Rcòe @aiÚû _ìaðeê Lêaþ bf ejò[ôfû ]úùe ]úùe C_ôû\^ c¤ aXÿò ~ûCQò û Wâò_þ AeòùMg^þe Lû\ c¤ fòKßòWÿ còWòdcþ \ßûeû Wòiûfþaþ Keò ù\aûKê _Wÿò[ûG û Kµû^ú _leê Giþ . _ú. ~û\a, iú^òde bûAiþ ù_â i ò ù WõUþ , cûùKð U ò õ Ké h ò RûMeYKê Kjò Q «ò Kò @ûc ^òKUùe eiûd^òK iûee _äûõUþ 2Uò @Qò û MZ ahð Rû^ê@ûeúeê G_âòf cûi c¤ùe ù~ZòKò cûZâûùe `iþù`ûeòKþ GiòWþ @ûYòaû CPòZ [ôfû ùiZòKò @ûiò _ûeò ^[ôfû û ù~Cñ KûeYeê @ûce Kµû^úùe 23 ù\g ijòZ @ûc\û^ú @ûe¸ Kfû û iaê ù\gùe @fMû @fMû ewe `ùÇûeòKþ GiòWþ @ûiòfû û G[ôùe iûe ajê ewe Zò@ûeò ùjûA aRûeùe _jñPò _ûeòfû I KéhKcû^u bâc C_ô^Ü ùjûA[ôfû Kò Gjû ie\ûe @ùU Kò ^êùjñ û Gjû _ùe @ûùc ajê ewe WòG_ú Zò@ûeò Kfê ~ûjûKò KéhKcû^u ijòZ jûZKê jûZ cògûA ù\fê û _â[ùc G[ôùe @ûõUò ùKKòõ _âùdûM Keû~ûC ^[ôfû û ù~Cñ KûeYeê _ýûùKUþ Xÿòfû ùjûA ~ûC[ôfû û @ûõUò ùKKòõ GùRõUþ _KûAaû ijòZ Gùa @ûùc Gjûe _ýûKòõùe c¤ _eòa ð^ Keò ù\AQê û ^ì@û _ýûKòõùe _ìaðeê _fò[ô^þ _êYò Gjû C_ùe M^ò aýûMþ eLû ~ûAQò û ~ûjû`kùe Gùa iûe Xÿòfû ùjaûe @bòù~ûM KéhKcûù^ @ûC @ûYò _ûeòùa ^ûjó û @ûùc Gjò _âWKÖKê \ßòZúd [e _ûAñ aRûe _âùag KeûAQê û Gùa KéhK `ifeê fûb CVûA_ûeòùa û RúGiþG`þiúKê MêReûUùe _âûd \êAeê @]ôK ^òRÊ ùK¦â C_ùe KéhKcû^uê Gcþ@ûe_ú C_ùe iûe ù~ûMûA \ò@û~ûA[ûG û ù~Cñ KûeYeê _âûAùbUþ Wòfe WòG_úe C_f²Zû Kcò @ûYòaû C_ùe Kkû aRûeú Keò_ûeòùa ^ûjó û Gjò ùK¦â C_ùe cûUò _eúlY Keòaû CPòZþ cûZâûùe iûe _KûAaû @^ê¤û^ c¤ Keû~ûA_ûeòa û iaêVûeê Lûiþ K[û Gjû ejòQò Kò ~\ò ùKøYiò c¤ @ûCUþùfUþ ]ûeK KéhKcû^uê ^ò½òZ icdùe C_ôû\ _jñPòaûùe aòk´ Ke«ò ùZùa ùicû^uê Reòcû^û _Wÿòa û Gjû\ßûeû ajêZ bf iêaò]ûùe KéhKcû^uê iûcMâú còkò_ûeòa û Gjò Kµû^ú _ì‰ð eì_ùe KéhKcû^u jòZ _ûAñ ic_ðòZ ö www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

19

AùKûcûKè aXÿûG Lû\ýe C_ù~ûMòZû

a

¡ðòZ R^iõLýûe ù_U beòaû _ûAñ ù~Cñ _eò @]ôK giý C_ôû\^ Keòaû @ûagýK ejòQò, ùiZòKò @ûagýK ejòQò Kò Gjò Lû\ý icÉu _ûAñ iêelòZ c¤ ùjaû @ûagýKû `ifKê @]ôK eûiûd^òK iûee _âùdûM Keòaû _ûAñ iû]ûeY bûaùe KéhK @]ôK Rcòùe eiûd^òK iûeKê _âùdûM Keò[û«ò ù~Cñ KûeYeê _â[ùc Z KòQò ahð _~ðý« ùlZùe C_ôû\^ aXÿò[ûG Kò«ê aòMZ KòQò ahð ùja eûiûd^òK CaðeK aýajûe Keòaûùe c¤ Kéhò C_ôû\^ aXÿò _ûeê ^ûjó û aeõ @ûce Lû\ý eiûd^òK~êq ùjûA~òaû KûeYeê @ûce ÊûiÚý _ûAñ jû^òKûeY _âcûYòZ ùjûAQò û G[ôijòZ @]ôK eûiûd^òK Lû\ýKê _âùdûM Keòaû `kùe @ûce Rcò C_ùe c¤ Leû_ _âbûa _WÿòaûKê fûMòQò û GcòZòùe KéhKcû^u _ûAñ Lû\ýe _âùdûM ùjaû `kùe @ûce bìcò C_ùe c¤ Leû_ _âbûa _WÿòaûKê fûMòQò û ùZYê KéhKcû^uê @ûagýK ejòQò ^òRe `ifùe eiûd^òK iûee _âùdûM KòQò Kcþ _eòcûYùe Keòaû CPòZþ I ùR÷aòK Lû\ýKê _âùdûM Keû~òaû @ûagýK û ù~CñVûùe ùMûUòG Lûiþ K[û C_ùe ]ýû^ \ò@û~ûA Gjû Kêjû~ûAQò Kò eûiûd^òK iûe ù~ZòKò cûZâûùe _âùdûM @ûagýK ejòQò, ùiZòKò cûZâû `ifùe C_ù~ûM Keòaû CPòZ û ~\ò @ûce eiûd^òK iûee C_ù~ûM (`if \ßûeû MâjY Keû~ûA[ôaû cûZâû) aXÿûA ù\aê ùZùa _âùdûM cûZâûKê Kcþ Keò_ûeòaû I Gjûe Kûc ùR÷aòK iûe Keò_ûeòa û iaêVûeê @]ôK dêeò@ûe _âùdûM ^ûAùUâûùR^ Z ß _â\û^ Keòaû _ûAñ Keû~ûA[ûG, ~ûjûKò GK _âZògZ cûZâû aélKê còkò

_ûeòa I aûKò Zò^ò PZê[ð cûZâû aý[ðùe Pûfò~ûA[ûG û ~\ò KéhK bûA dêeò@û iûeKê 25-30 _âZògZ _~ðý« Kcþ Keò ùR÷aòK Lû\ GùRûùcKè aû eûAùRûùcKèKê _âùdûM Keòaû `kùe, aýûùKÖeò@û aûdêcŠkùe MzòZ ^ûAùUâûùR^þ `ifKê ù\A ùMûUòG _lùe Z dêeò@û _âùdûM Kcþ Keò_ûeòa, @^ý_lùe @ûce Rcò c¤ iêiÚ ejòa û Gjò \éÁòeê `iþ`eiþe C_ù~ûM _ûAñ @ûùc WòG_ú aû GiþGiþ_úKê _âùdûM Keò[ûC û @ûùc icùÉ RûYòQê Kò `iþ`eiþ iûe bìcòùe @ûù\ø c¤ _âùdûM Keòaû @ûagýK ^êùjñ, KûeY Gjû ùKak 15-20 _âZògZ bûM `if Kûcùe @ûiò[ûG ù~ùZùaùk Kò _âûd 80 _âZògZ bìcòùe Gjò_eò _Wÿòejò bìcòe Caðe gqòùe lZò _jñPûA[ûG û GcòZòùe KéhKcû^u _ûAñ @ûagýK ejòQò Kò AùKûùcKè ^ûcK ùR÷aòK Lû\Kê _âùdûM Keòaû WòG_ú aû GiþGiþ_úe cûZâûKê 40 _âZògZ _~ðý« Kcþ Keò_ûeòaû û AùKûùcKè GK G_eò ùR÷aòK iûe @ùU ~ûjûKò `ife cìkeê \ìeùe _âùdûM Keò ù_ûhK Z ßKê aélMêWÿòK RW _~ðý« @ûYòaû Z[û @^ê_f² Z ßMêWÿòKê C_f² Keòaû û

Kéhò ~ªûõgùe icùSûZû Keû~òaû CPòZþ ^êùjñ : eaò ùaeú Rcòùe Zò@ûeò ùjûAQò ö Kµû^úe cýûù^Re WûAùeKÖe eaò ùaeú KjòQ«ò Kò @ûce GVûùe Kêgk KûeòMe ejòQ«ò, ù~Cñcû^u K[ûKê aòùgh Ldûf eùL Kò C_ôû\KZûe _âZò iìlà cêjì ðKê ~ûõP Keû~ûA_ûeòa Zû’ùjùf MêYa û _ûAñ ùKøYiò _âKûee icþùSûZû Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û Kµû^úe icÉ _äûõUþ @û]ê^òK ùcgò^þùe iêi{òZ ejòQò û G[ôùe cêLý eì_ùe ùeûaUð dê^òUþ, Gde aûfû^èòõ, Mò fØ ò õ Mþ @ûRò Ké h ò ~ªûõge Lê a þ ^ûc de, WòbòR^ I ù_õUþg_þ @û\òùe KéhKcû^uê Cy MêYa û Kéhò ~ªûõg còkò[ûGû @Rð^ KeòQò û ~ûjûKò ù\gùe ùKak KéhKcû^uê ùicû^u _eògâce _ìeû fûb còkò_ûeòQò, Gjò CùŸgýùe ^êùjñ, aògße _âûd 97eê c¤ @]ôK ù\gùe `òfØKòõMþ KéhKcû^u @ûagýKZû cêZûaK GjûKê Kéhò ~ªûõgùe C_f² aòMZ 39 ahð ùja @û]ê^òK ùKøgk~êqKê Keû~ûA_ûeòa û Kµû^ú MZ 39 ahðeê 12 fleê @]ôK KéhKcû^ue `ûA\û aýajûe Keò ^òRe Kéhò ~ª Zò@ûeò Keò @ûiêQòû _jñPûAùa û Gjò Kµû^ú aêYòaûVûeê ù^A Keò ùfûWòõ Keòaû _~ðý« icÉ _âKûe _äûõUþ ejòQò, ~ûjû _âûd 1, 62,000 aMð còUe Kéhò ~ªûõg Zò@ûeò KeêQò û

`ò

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 20 KéhKu _â[c _i¦ Giþ_ò ùÆdið ò eiûd^òK iûe iòõP^ Keòaû _ûAñ ` ifùÆdeC_ùeùcgò^Kéh@ûagýK ùjûA[ûG û Kò«ê Gjû MêYa û ~êq ^ ùjùf KéhK bûAcû^uê ùKùa c¤ lZò ijòaûKê _Wÿò[ûG û Gjò K[û C_ùe MêeêZß ù\A Giþ_ú Kµû^ú KéhKcû^u ^òKUùe ùÆdûe ùcgò^Kê _ì‰ð ùe¬ùe C_f² Keòaû ^òcù« \ûdòZß ù^AQò û Gjò Kµû^úe icÉ ùÆâ C_ôû\ MêYa ûùe _eò_ì‰ð I ùgâÂZû fûb KeòQò û Giþ_ú iû]ûeY ùÆdûeVûeê ù^A UâûKÖe ùÆde, `ûMòõ ùcgò^, _ûIßûe ùÆde I còÁ ùaäû@e aýZúZ c¤ @^ý ajê _âKûe C_ôû\ C_f² Keò[ûG û Giþ_ú ù\ge _âûd icÉ eûRýùe ^òRe C_ôû\ KéhKcû^u _~ðý« _jñPûAaûùe ùgâÂZû fûb KeòQò û ùKak Gjû ^êùjñ,

Kµû^ú C_ôû\ e¯û^ò c¤ Keò[ûG û Giþ_ú AõUe^ýûi^ûfþ Lêaþ Lú_âMZòùe KéhKcû^u ^òKUùe ^òRe iÚòZò aRûd eLô_ûeòQò û

C c @ûLê ùlZ _ûAñ aûùdûùK^þ @Zò RYûgêYû Kµû^ú eì_ùe aûùdûùÁWþ Kéhò ùlZâùe Lêaþ Kû~ðý KeòPûfòQòû bû GjòeZeKµû^ú KéhKcû^u `ifKê iêelû ù\A[ûG, Z[û C_ôû\ aé¡ò _ûAñ GK aW ùe¬e C_ôû\^ Keòaû ijòZ MêYa û ~êq C_ôû\ C_f² KeûAaûùe ilc ùjûA[ûG û aûùdûùÁWþe aûùdûùK^ ùM^êýfè @ûLê ùlZ _ûAñ Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjû GK C c C_ôû\ @ùU, ~ûjûKò ùKak @ûLê ùlZe C_ôû\^ aé¡ò Keò[ûG Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ cûUòe CaðeZûKêê aRûd eLôaûùe ijûdK ùjûA[ûG û aûùdûùÁWþ _âWKÖ cýûù^Re ^òùfg KjòQ«ò Kò aûùdûùK^þ KéhKcû^uê C c ùeRûfÖ ù\aûùe ijù~ûM Keò[ûG û GjûKê aýajûe Keòaû `kùe `ifùe ùacûeúe _âùKû_ ajêZ Kcþ ùjûA~ûA[ûG û ^òùfg KjòQ«ò Kò Gjò C_ôû\e Pûjò\û fMûZe aXÿòaûùe fûMòQò û Gjûe KûeY Gjû @ùU Kò KéhKcû^uê Cq C_ôû\ C c _eòYûc ù\aûùe ilc fûb KeòQò û Gjò C_ôû\Kê aýajûe _âZò GKe _òQû 16 KòMâû jûeùe Keû~ûA[ûG û

KéhKu iû[ú iûRòQò aòGiþUú gqò

~ªûõg ^òcðûZû aòGiþUú Kµû^ú _âûd icÉ Ké hòKéhKcû^u ^òKUùe GK ÊZª _eòPd iéÁò KeòQò û aòGiþUú _ûIßûe Uòfe KéhKcû^u c¤ùe Lêaþ ùfûK_âòdZû jûif KeòQò û Gjò Kµû^ú aòGiþUú gqò 130 Wò@ûA KéhKcû^ue c^ bòZe K[û _âûd RûYòQò û 4 ùÁâûKþ iòõMf iòfòŠe I C c UâûKþ ijòZ Gjò _ûIßûe Uòfee @]ôK Kû~ðýlcZû ejòQò û Gjûe IR^ _âûd 125 ùKRò û 13 GPþ_úe Gjò _ûIßûe UòfeKê ijRùe jk Keòaû icdùe ùÆâ, iòõP^ I iòWòõ bkò Kû~ðýùe C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û Gjû GK Lêaþ C c C_ôû\ @ùU û _ûIßûe Uòfee C_ù~ûM ùlZùe Lú_â bûaùe aXÿò PûfòQò û KûjóKò

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

^û KéhK bûAcûù^ cû^«ò ù~, ~\ò C c `if C_ôû\^ KeòaûKê ùja ùZùa @û]ê^òK Kéhò ~ªûõgKê @û_YûAaûKê _Wÿòa û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 22 Lú_â bûaùe Kûc Keòa, cjò¦âû Rúùaû UâûKÖe

Kâû«ò @ûC GK _û\ @ûMKê _û\ c jòaXÿ¦âû û@ûŠAQò,cjò^òR¦eâûe@ûCKéhò ùMûUò G ^ì@û Kéhò C_ôû\Kê fõP KeòQò û GjûKê PkûAaû `kùe cjò¦âûe `ûcð AKßò_þùcõUþ (Kéhò ~ª) WòbòR^þ ^òRe UâûKÖe iòeòRþKê @ûMKê aXÿûAaû _ûAñ G[ôùe @ûC GK ^ì@û ^ûc ù~ûWÿò \ò@û~ûAQòò û MZahð cjò¦âû ^òRe UâûKÖe cjò¦âû ~êaûKê KéhKcû^u c¤ùe fõP Keò[ôfû û ~ûjûKê KéhKcûù^ Lêaþ _i¦ Keò[ôùf û Gjò Kµû^ú _êYò PkòZahð GK ùQûU UâûKÖe ùiMþùcUþ Zò@ûeò Keòaû _ûAñ _û\ CVûAQò, 24GPþ_úe cj¦âû RúùaûKê fõP Keû~ûAQò û Gjò ùQûU UâûKÖe fõP Keòaû _Qùe KûeY ejòQò Kò C\ýû^ bò òK I ùeû-Kâû_þ `ûcðòðõ Keê[ôaû KéhKcû^uê @]ôK fûb còkò_ûeòa û Rúùaû cû¤cùe C\ýû^ bò òK Pûh Keê[ôaû KéhKcû^u _ûAñ Lêaþ ijR ùja û RúùaûKê C c C_ûd ij GK Lûiþ WòRûA^þùe Zò@ûeò Keû~ûAQò û 24.

GPþ_úe Gjò 4 PKû aògòÁ UâûKÖe ^òRKê ^òùR Lûiþ _âcûYòZ ùjûA_ûeòQò û Gjû @ùUûùcUòKþ ùj_þ[ I Wþâû`Ö KõùUâûf `òPeùe _ì‰ð eì_ùe ùfiþ ejòQò û C c UâK I A§^ aõPûAaû ijòZ Rúùaû KéhKcû^u _ûAñ bûfKûeú _âcûYòZ ùja û Gjò UâûKÖe \êAUò ewe C_f² ùjûAQò fûfþ I iòùfUúùe ùcUûf iòUþ ijòZ C_f² ùjûAQò û Gjò

UâûKÖe MêReûU I cjûeûÁâe KéhKcû^u _ûAñ G_âòfùe C_f² ùjûAQò û LêaþgúNâ Gjò UâûKÖeKê iûeû ù\gKê @Yû ~òaûe ciê]û Rûeò ejòQò ö Gjûe \ûcþ 3.90 fl Uuûeê @ûe¸ ùjûA 4.05 fl Uuûùe ejòQò û Gjò iêa‰ð iêù~ûM @aieùe Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK _Iß^ ùMûd^Kû KjòQ«ò Kò cjò¦âûe Gjò _âdûi ùlZKê @û]ê^òK I 3.0 `ûcðòõ Reò@ûùe GK CyÉeKê ù^A~òa û @^ý_lùe eûùRg ùRRêeòKþe, ù_âiòùWõUþ, `ûcð AKßò_þùcõU WòbòR^þe cjò¦âû @ûŠ cjò¦âû Kµû^ú _leê KjòQ«ò Kò @ûùc Gjò UâûKÖeKê fõP Keò Lêaþ Lêiò @Qê û Gjû KéhKcû^uê @û[ðòK eì_ùe cRbêZ Keòa û ùi @ûjêeò KjòQ«ò Kò Rúùaû Lêaþ ÁûAfògþ I Kcþ`ðU UâûKÖe @ùU û Rúùaûe 750 KòùfûMâûcþ _~ðý« IR^ ùaûjòaûe lcZû ejòQò û Gjû 25 KòùfûcòUe _âZò NõUûùe Pûfòaûe Kû~ðýlc ejòQò I fMûZe ùÆâ _ûAñ Cy ùgâYúe _òUòI _ûIßûe ejòQò û Gjò UâûKÖe @^ý eûRý _ûAñ c¤ LêaþgúNâ C_f² ùja û

KéhKu icd aõPûAa ùKû^òKfþ `UòðfûARe aâûWKûÁe UâûKÖe \ßûeû Keû~ûA[ûG ö Gjò C_ôû\e iaêVûeê Lûiþ K[û ùjCQò GjûKê aýajûe Keòaû _ûAñ Kcþ icdùe C c C_ûdùe Kûc ijRùe ùjûA~ûA[ûG û

Ké

hK ùlZùe CaðeK iòõP^ jûZùe Keò[û«ò, Kò«ê ù~ZòKò ù~ZòKò icd a\kêQò Gjû ijòZ \ò^Kê \ò^ KéhKcûù^ c¤ icd ijòZ Zûk ù\A a\kò ~òaû CPòZþ û KéhKcûù^ @û]ê^òK ùKøgk~êq ~ªûõgKê aýajûe Keòaû @ûagýK ejòQò û `kùe ùlZùe CaðeK iòõP^ Keòaû _ûAñ iaêVûeê C c aòKÌ I gqòcû^e ùKû^òKûfþ `UòðfûARe aâûŠKûÁe @ûRò QòWÿû ùjûAQò û Gjûe aýajûe

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Gjò eiûd^òK aâûŠKûÁe iRjùe 14eê 15 còUe _~ðý« \ìeeê CaðeKKê iòõP^ Keòaûùe ilc ùjûA[ûG û ~\ò ùKøYiò KéhKu ^òKUùe @]ôK Kéhò ùlZ ejòQò ùZùa Gcû^u _ûAñ Gjû Lêaþ bf _âcûYòZ ùjûA[ûG û Gjò ~ªûõg Reò@ûùe icû^þ cûZâûùe CaðeK iòõP^ ijRùe Keû~ûA_ûeò[ûG û @Zò RYûgêYû Kéhò Kµû^ú gqòcû^þ C c MêYa û ~êq ùKû^òKûfþ `UòðfûARe aâûWKûÁe KéhKcû^uê C_f² Keò[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

23

iòõP^ _ûA_þùe aòùK ù_KùIßf iùaðû c @ùU if iòõP^e @_ìað cj ß ejòQò ù~ZòKò Kò aýqòe ` Rúa^ùe gßûi_âgûiùe ejòQò û iaêùaùk @ûùc ù\LêQê Kò `ife iòõP^ Keòaû ijòZ ajêZ _ûYò aaðû\ ùjûA~ûA[ûG û Gjûe cêLý KûeY ùjCQò Kò iòõP^ùe aýajûe Keû~ûC[ôaû _ûA_þ C c MêYa ûe ùjûA ^[ûGû ~ûjû`kùe Gjû gúNâ `ûUò ~ûA[ûG û GcòZòùe _ûYò @]ôK _eòcûYùe ^Á ùjûA[ûG û iòõP^ùe _â~êq ùjûA[ôaû _ûYòe aaðû\Kê ùeûKòaû _ûAñ aòùK ù_KþùIßfþ _âûAùbUþ fòcòùUWþ KéhKcû^u MêYa û~êq Kéhò iòõP^ C_ôû\ cêjûñ Keò_ûeòQò û Gjû aýZúZ Gjò Kµû^ú Wâò_þ AeòùMg^þùe _â~êq _ûA_þe IßcðòùaWþi, Ißcòðõ fòcòùUWþ ù`aâòKiþ ijòZ ùUùeM MûWð^òõKê c¤ aXÿûA ù\A[ûG û

Kµû^úe C_ôû\MêWÿòK Lûiþ K[û ùjCQò Kò Gjû \úNð

icd _~ðý« Pûfò[ûG I @]ôK \ò^ _~ðý« ejò[ûG û aòùK ù_KþùIßfe icÉ _ûA°e WòcûŠ fMûZûe KéhKcû^u c¤ùe aXÿòaûùe fûMòQò û Gjûe KûeY ùjCQò Kò ùKak C_ôû\MêWÿòKe MêYa û ejò[ôaû ù~ûMêñû aòùK IßcðòõùaWþ KéhKcû^uê ajêZ @]ôK Pûjò\û ejòQò KûjóKò ^û KéhKcûù^ Gjûe C_ù~ûM Lûiþbûaùe IßcòðõKùµûÁ Zò@ûeò Keòaûùe aýajûe Keò[û«ò û

ù_°òùKû _êYò @ûe¸ Keòa ^ì@û _eòù~ûR^û gcðûu ù^ZéZßùe GK _âZò^ò]ôcŠk cêLýcªú ùK_þU^þe @ceò¦e iòõju ijòZ iûlûZþ @ûùfûP^û KeòQ«ò û

RYûgêYû G`þGcþiòRò ù_°òùKû AŠò@û \g ahð ùja @ Zò_¬ûaùe a¦ ùjûA ~ûA[ôfû û Gjûe ^òRÊ iòUâi _eòù~ûR^û _êYò [ùe @ûe¸ Keòaû ^òcù« ^ò¿ ò ^ò@û~ûAQò û Gjò _eòù~ûR^û aòMZ @Kûkú \k-bûR_û ieKûeu icdùe ùeûKò \ò@û~ûA[ôfû û Gjò ù~ûR^û iù ß ù__þiòùKû (AŠò@û eòR^)e ùPdûecýû^þ I iòAI gòa gòaKêcûe I C_û¤l (ùMäûaûfþ ù_âûùKýûeùcõUþ) aò.Wò.

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

cêLýcªúu ijòZ ùa÷VK @aieùe _âZò^ò]ôcŠk eûRýùe C\ýû^bò òK _eòù~ûR^ûKê _êYò [ùe @ûe¸ Keòaûe @ûMâj ù\LûAùf û ù__þiòùKûe @ûagýKZû \éÁòeê _Vû^ùKûUùe Rêiþ KõÁâõUþ I gúZk ù_d C_ôû\^ iõ~õª iÚû_òZ KeòaûKê c¤ Azû _âKûg KeòQ«ò Gjò _âZò^ò]ô cŠk û Kµû^ú Gjû C_ùe 500 ùKûUò Uuûe ^òùag Keòa û iìP^ûù~ûMý Kò ù__þiòùKû CyÉe C_ùe KéhKcû^uê Kò^Üë(GK _âKûe Kckû ùf´ê)e iõMâlY KeûA[ûG û _¬ûaùe aWÿ Cy Ée C_ùe Kò^Üë ùlZ Keû~ûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 24 ùKûùeûcŠe aûhðòK Wòfe K^þ`ùe^è 2017 @ûùdûR^ iaêVûeê aWÿ Kéhò _â~êq Kµû^ú ùKûùeûcŠk bû eZùe AõUe^ýûi^ûf fòcòùUW \ßûeû ^[ð aòRòù^þi Pýûù^f _ûU^ðið _ûAñ aûhòðK Wòfe K^þ`ùe^è 2017 @ûùdûR^ @céZie, _¬ûaùe Keû~ûAQò û iìP^ûù~ûMý Kò ùKûùeûcŠk Kéhò eiûd^ Zò@ûeò Keê[ôaû @MâYú Kµû^ú I aWÿ aýaiûdòK icìj ceêM®û icìj G[ôùe @õg MâjY KeòQ«ò û Lûiþbûaùe Gjò Kµû^ú `if iêelû _ûAñ eiûd^, CaðeK, GiþG^þWò I eòùUf ùÁûe aýaiûd ùlZâùe Kû~ðýeZ ejòQò û ùKûùeûcŠk bûeZe 5Uò @MâYú Kéhò eiûd^ Zò@ûeò Keò[ôaû Kµû^ú c¤eê ùMûUòG @ùU û ~ûjûKò ^òKUùe Êdõ 18eê @]ôK ùKøgk ^òcðûY Keò Gjûe ùgâde C_f² KeòaûKê ilc ùjûA_ûeòQò û

@céZieùe @ûùdûR^ ùjûA[ôaû Wòfe K^þ`ùe^è \êA icìjùe ùjûA~ûAQò, ù~Cñ[ôùe GK icìj dê_ò, _¬ûa, Rû¹ê Kûgàúe I jòcûPk _âù\ge Wòfe iûcòf ejò[ôùf û G[ôùe _âûd 300eê @]ôK Wòfið I 50 Kµû^ú i\iýcûù^ bûM ù^AQ«ò û Kµû^úe aeò @]ôKûeúcû^uê ^ýûg^ûf `ûcêðùfi^ ùjWþ _âbêÊûcú I GiþiúGcþ ùjWþ jeògue cêLý eì_ùe C_iÚòZ ejò[ôùf û gâú _âbê bûeZúd Kéhò _eò\égý _eò_âKûg ùjZê KjòQ«ò Kò ùKûùeûcŠk Lêaþ C c _eòYûc C_ùe ]ýû^ ù\aû ùjZê aò úd ahð 2017-18 _ûAñ @ûce cêLý aò§ê _âûAWþ Wòfe Käa I Kµû^úe WòRòUûfûAùRg^ ijòZ RWòZ ejòQò û Kµû^úe ù~ûR^û ejòQò Kò ^òRe _âûAWþ Wòfe _ûAñ Gjûu ù\ûKû^Kê aâûWÿòõ Keû~òa û

\ßûeû jûiòf Keû~ûAQò C_f²òKê icÉu ijòZ @aMZò KeûA[ôùf û Gjûu fòWegò_þùe ùjKèûÁû_þ, ù`Wûf I _òeû^û bkò C_ôû\MêWÿòK aRûeKê CZêeò @ûiòQò û ~ûjûe _eòYûc Lêaþ iKeûcôK ejòQò û Gjò @aieùe \êAUò ^ì@û C_ôû\ fû^èòdû I ù_âûùÆfþ c¤ f* Keû~ûAQò û Gjò C_ôû\ ùKûùeûcŠke @^êi§û^ I aòKûg aòbûMe ù_ù<Uþ C_ôû\ @ùU û Kµû^ú beiû ù\AQò Kò Gjò \êA C_ôû\ bûeZúd KéhKcû^u _ûAñ `k_â\ _âcûYòZ ùja I GjûKê aýajûe Keò ^ò½òZ eì_ùe @]ôK C_ôû\^ còòkòa û gâú ZòIßûeú @ûjêeò KjòQ«ò Kò _òeû^û _eò Gjû c¤ GK aâûŠ ùjûA aûjûeòa û ùi Rû¹ê _äûõUþ UòcþKê ]^ýaû\ ù\A KjòQ«ò Kò Uòcþ \ßûeû ZßeòZ _âZòKâòdû I cìfýaû^ ic[ð^ KûeYeê Kµû^úe ^[ð ùRû^ iaêVûeê @]ôK aòKgòZ ùRû^ ùgâYúKê @ûiò~ûAQò û ~ûjûKê ù^A ùi Kjò[ôùf Kò _òeû^û MZahð fõP KeòQò û ]û^e aò_òGPþ _¬ûa I jeòdûYûùe 100 ùcUâòKþ U^þeê @]ôK aòKâò ùja û @û_Yuê Kjò ù\aûKê Pûjêñ Kò Gjûu ù^ZéZßùe ahð ahð ]eò Kµû^ú @ûMKê aXÿò PûfòQò I Gjò KûeYeê ^[ð Uòcþ ajêZ gqògûkú @ùU I aò úd ahð 2017-18 _ûAñ Uòcþ 100 ùKûUòeê @]ôK aýaiûd Keòaûe iõKÌ ù^AQò û Kµû^ú aòbò^Ü aRûee aòKûg i´§úd MZòaò]ôMêWÿòK cû¤cùe KéhKcû^uê I Pýûù^f _ûU^ðiðcû^uê fûb ù\aû _ûAñ _âZògîZòa¡ ejòQò û ùi Kjò[ôùf Kò ùKûùeûcŠk ^[ðe GK cûZâ C\ýcþ Uòcþ ejòQò, ù~Cñcû^u c¤ùe jeòg ùiVú, iêLò¦e iòõj, \ú_K G^þ. ùK. gcðû, iêùeg gcðû, K_òf ù\a, _âaúY I Kû\ýdû^ iûcòf @Q«ò û ùKûùeûcŠk baòhýZùe c¤ iaðùgâ C_ôû\ I ùiaû ù\aû _ûAñ _âZòa¡ û

Gjò @aieùe Kµû^úe ^[ð I AÁþ ùRù^eûf cýûù^Re iZúg ZòIßûeú ^[ðùe aýaiûd aòKûg aòhdùe KjòQ«ò Kò Gjûu ù^ZéZßùe I C c Wòfegò_þùe ^[ð Uòcþ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

25

GPþ_òGcþ @ûYòQò 5^ì@û _âWKÖ

G

Pþ _ ò G cþ ùKcò K ûfþ @ûŠ `Uò ð f ûARe fò c ò ù UWþ ùKûfKZû ^òRe 5Uò ^ì@û GùMâûùKcòKûfþ _âWKÖ @_ðòZ KeòQò, _âòWòKÖ, Uûdù`û^þ I ùeûùaûùKû_þ ^ûcK _âWKÖ f* KeòQòû Kµû^úe ùPdûecýû^þ @ùgûK @MâIßûfþ _âWKÖ aòhdùe KjòQ«ò Kò icÉ _âWKÖi ^ì@û ùKøgkKê ]ýû^ùe eLô Zò@ûeò Keû~ûAQò, ù~Cñ[ôùe Kò KéhKcûù^ Gùa @]ôK C_ôû\^ _ûA_ûeòùa û cùZ Gjò K[û ajêZ Lêiò ù\CQò Kò KéhK Gjò _âWKÖKê aýajûe Keò ^òRe aýaiûdKê aXÿûA _ûeòùa û

gâú @MâIßûf KjòQ«ò Kò @_ðòZ G[ôùe iaêVûeê Reêeú _âWKÖ ejòQò ~ûjûKò _äûõUþ ùMâû[þ ùeMêùfUe ejòQò û Gjû aél aXÿòaûùe ijûdK ùja I Gjûe _âZòelû _âYûkú Mjc ijòZ @^ý giý _ûAñ c¤ Zò@ûeò ùjûAQò Kò«ê KéhK bûA Gjûe @^ý `ifMêWÿòKê aýajûe Keò_ûeòùa û Kµû^ú Gjò _â W KÖ _ûAñ ajê _â K ûe `òfþW UâûGfþ I ajê eòiyð Keò KjòQ«ò û

Kµû^úe GMþRòKêýUòbþ WûAùeKÖe Z_iýû ùMûdf Kéhò RûMeY ijòZ aû ðûkû_ KeòQ«ò Kò Gjò _âWKÖiþ KéhKcû^u Pûjò\ûKê ù\Lôaû ijòZ aRûeKê @Yû~ûAQò û Cq _âWKÖiKê Zò@ûeò Keòaû icdùe Gjò ^ì@û ùKøgk aýajûe Keû~ûAQò û icÉ _âWKÖi Kµû^ú _ûAñ cìfýaû^ @ùU û ùi KjòQ«ò Kò @ûRòe KéhK @]ôK @ûc\û^ú c¤ _û¯ KeòaûKê Pûjûñ«ò û Gjò _âWKÖ @ûce @^ý _âWKèVûeê 100 _âZògZ @ûMùe ejò[ôaû ijòZ `k_â\ ùjûA_ûeòQò û Gjò Kû~ðýKâcùe _âûd 80 aýaiûdú @ûùiûiòGUè Wòfið I ùgdûe ùjûfWèð aXÿò-PXÿò bûM ù^AQ«ò û Gjò icÉ Kµû^ú Kû~ðý _âdûi ù~ûMê ùKak i¸a ùjûA_ûeòQò û Kû~ðýKâc @aieùe Kµû^úe ùPdûecýû^þ gâú @MâIßûfû 1970eê Kµû^úe ~ûZâû aòhdùe Kjò[ôùf û Kû~ðýKâcùe Kµû^úe @¤l aiêù\a^è c¤ Kµû^ú aòhdùe aòùgh mûZaý Z[ý C_iÚû_^û Keò[ôùf û

ùKiee GK cûZâ C_ôû\K eûRý KòG ?

Kûgàúe

Zûcòf^ûWê

jòcûPk _âù\g

bûeZùe iaêVûeê @]ôK ùegc C_ôû\^ ùKCñVûùe ejòQò ?

K‰ðûUK

cjûeûÁâ

@ûiûc

bûeZe ùKøYiò eûRýùe iaðû]ôK _âûKéZòK eaWÿ còkò[ûG ?

IWÿògû ùKek _¬ûa ù^ûUòiþ - _ûVK a§ê @û_Yu C e 15 ds \ò^vabòanZjùeE-mail: E-mail:ruby@krishijagran.com ruby@krishijagaran.comKê _VûA _ûeòùa û 15 fnu 9999142633 9999142633 whatsapp aû SMS Keò_ûeòùa û iVòKþ C e ù_âeY Keòaû _ûAñ _â[c Zò^òRY KéhK a§êuê Kâcgü 3,2, Gaõ 1 jRûe Uuû _~ðý« jûAaòâWþ aòj^ _êeÄûe eì_ùe I ùiû^ûcú iòWþi _leê \ò@û~òa, G[ôijòZ Gjûe @ûMûcú iõLýûùe aòRdú _âû[ðúu ^ûc KéhòRûMeY _ZâòKûùe _âKûgòZ ùja û KéhK bûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, VòKYû Gaõ ùcûaûAfþ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

26 fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWèùe Kéhò RûMeYe ^ûc

Kµû^ú icûPûe

^ò

R flýKê _â û ¯ Keò a û _ûAñ i`kZûe PûaòKûVò jûif Keòaû bkò, GK \ûdòZß @^êba Keû~ûAQò, ~ûjûKò ^òe«e _âMZò @ûWÿKê @Mâie ùjaûKê ijûdK ùjûAQò û Gjò ^òe«e _âMZòe _\ùl_Kê ù~ùZùaùk ùKjò _eò P d \ò @ «. ùZùa Lê i ò ^ò j ûZò `êUòCVòa û @ûRò Gjò Lêiò @ûùc @û_Yuê aûõUòaûKê PûjêñQê û

@û_Y Gjû RûYò Lêiò ùjùa Kò fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWðùe @û_Yu _ZâòKû Kéhò RûMeYe gévk @^^ý _\ùl_ ù^AQò û Kéhò RûMY GK G_eò Kéhò _ZâòKû Kò 12Uò bûhûùe GKû ijòZ _âKûgòZ ùjûA ù\ge icÉ _ûVKcû^u RòmiûKê _ì‰ð KeòQò û Kéhò RûMeY ùKøYiò ^û ùKøYiò eì_ùe Kéhò I G[ôi´§òZ icÉ aòhdùe mûZaýKê icûjòZ Keò ùKûUò ùKûUò ùfûKu ^òKUùe _jñPò _ûeòQò û fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWð Gùa Kéhò RûMeYKê Gjò Ée ù\AQò, ~ûjû Gùa _~ðý« ùKøYiò @^ý Kéhò _ZâòKû jûiòf Keò _ûeò ^ûjó û 132 ùKûUò R^iõLýû ~êq ù\gùe @^Ü\ûZû KéhK @U«ò, ~òG ^òe«e _eògâc Keò icÉu ù_U beòaûKê _âdûi Keò[û«ò û

Kéhò RûMeY Gjò KéhKcû^u iciýû I Gjûu ^ò\û^MêWÿòKê Gjûuê bûhûùe _jñPûAaûe Kûc Lêaþ KeòQ«ò û 5 ùiù_Ö´e 1996ùe ùjûAQò Gjò ~ûZâû ajê CVûYò MWÿûYò ù\A @ûùc MZò KeòQê û 22ahðe Kéhò Z[û KéhK ijòZ iµKð @ûce @ûe¸ ùjûA~ûAQò û jò¦úeê @ûe¸ ùjûA Gjò ~ûZâû Gùa 12Uò bûhû ijòZ _ìeû bûeZùe KéhK ijù~ûMú ùjûA G_eò _\ùl_ C_ùe _j*ô ~ûAQ«ò û ~ûjû`kùe fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWð ^û ùKak _êÉKùe iÚû^ ù^AQò @ûjêeò c¤ ùMøeaû^ßòZ @^êba Keòaû Gjû GK @aie còkòQò û Kéhò RûMeYe ^ûc iûcòf @ûRò fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWðùe iûcòfþ ùjûAQò ù~CñKûeYeê @ûc ù\gùe Gjû KéhK icê\ûd _ûAñ GK cjZþ _âdûi I @aie aû \ûdòZßùe be_ìe ùjûAQò û Gjò @aieùe ^ò R e Lê i ò K ê Rûjò e Keò icÉ _ûVK_ûVòKû, aòmû_^\ûZûcû^uê ]^ýaû\ RYûAaû ijòZ iõiÚû_K Gaõ cêLý iµû\K gâú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ Rú KjòQ«ò Kò ‘Gjû aûÉaòK eì_ùe KéhKcû^u _ûAñ i¹û^ @ùU û ~òGKò MZ 22 ahðeê ^òRe @ûiÚû Kéhò RûMeYùe ù\LûAQ«ò û cêñ Gjò icÉ Kéhò ùa÷mû^òK I Kéhò aòùghmcû^u _âZò KéZmZûmû_^ KeêQò, KûeY Gcûù^ ^ì@û ^ì@û @^êi§û^ Keò KéhKcû^uê ^ì@û Z[ý C_f² KeûAQ«ò û Gjò @aieùe jeòdûYû KéhK @ûùdûM i\iý Wû. gýûc bûÄe aògòÁ cêLý @Zò[ô eìù_ C_iÚòZ ejò fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWðe _âcûY-_ZâKê Cù^àûP^ Keò[ôùf û Gjò @aeiùe Kéhò RûMeYe iõiÚû_K I cêLý iµû\K Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ, ^òùŸgðK gûA^ú ùWûcò^òK I GcþRò. aûi^, cjû_âa§K aò_Y^ I R^iµKð `eûjû Lû^þ, _ìaðZ^ iµû\K (Giþ.@ûA.) P¦â ùcûj^, ùKøgk iµû\K Wû. aú.iú. aògßûi, aò_Y^ cêLú iõRd Kêcûe, iµû\K Wû. aò.iú. aògßûi, aò_Y^ cêLý i¬d Kêcûe, _âiûe _âcêL ^ògû« UûK, ijûdK iµû\K eêaò ùR÷^, MYcû¤c còWò@û ùjWþ @^òùKZ iòjÜû I icÉ Kéhò RûMeY _eòaûe Lêiò c^ûA[ôùf û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

27

@ûù_ûùfû aXÿûAQò KéhKu cû^

b

ûeZ Gùa iûeû aògßùe ÊZª _eòPd aj^ KeòQò, Kéhò _â\û^ ù\g eì_ùe û KéhKcû^uê Gjò ù\ge Mað Kêjû~ûA[ûG û ù\ge Mað I cû^ Gjòcûù^ jó aXÿûA [û«ò , ùZYê Gcû^u \ûdòZß ù^aû @ûce K að @ùU û G_eò KéhKcû^uê C^ÜZò Keê[ôaû RYûgêYû Uûde Kµû^ú @ûù_ûf Uûdið û @ûù_ûùfû Uûdið _leê KéhKcû^u i¹û^Kê aXÿûAaû ùjZê ^òKUùe KéhKcû^u _ûAñ GK cêLý Kû~ðýKâc @ûùdûRòZ Keû~ûAQò û Gbkò aXÿòfû cù^ûak :

ù~_eò _â[ceê Kêjû~ûAQò Kò @ûù_ûùfû Uûdið KéhKcû^u _ûAñ iaêùaùk KòQò Keò[ûG, ~ûjû `kùe KéhKcû^u C›ûjKê I cù^ûakK aXÿûA[ûG û Gjò iõLýûùe _êùYVûùe GK baý Kéhò ùckû ‘KéhK’ @ûe¸ ùjûA[ôfû û KéhKcû^u cû^-i¹û^e Gjò @aieùe jeòdûYûe _û^ò_[Kê Gcûù^ @ûiò[ôùf û _êùY KéhK ùckûùe KéhKcû^u _ûAñ fKò Wâ Keû~ûA[ôfû û KûjûeòKê c¤ RYû ^[ôfû Kò Wâ Kûjûe bûMýKê PcKûAa û Gjû_ùe Kµû^ú @]ôKûeú _âùcg @û~ðý, Mî_þ ùjWþ cûùKðUòõ, @ûù_ûùfû, Uûdiðe aòùRZûcû^u ^ûc ùNûhYû Keò[ôùf û G[ôùe Zò^ò cêLý UýûKÖe, ùeûUûùIßUe I UâûKÖe Uûdið KéhKcû^u bûMýKê Zò@ûeò Keò[ôùf û KòQò \ò^ _ìaðeê @ûù_ûùfû Uûdiðe Uúcþ aòùRZû KéhKcû^u Nùe _j*ô Gjûuê @ûP´òZ Keòù\A[ôùf û @ûù_ûùfû Uúcþe RùY i\iý aòRd Kòh^ _eòaûeKê Gjûu UâûKÖe ù~Cñcû^u ^ûce iìP^û ù\A[ôùfGcû^uê @ûù_ûùfû _leê _êeÄûe Êeì_ GK UâûKÖe ùckû Keû~ûA[ôfû û Gjò iìP^û _ùe \êA RY KéhK _eòaûeuê Lêiòe VòKYû ejò ^[ôfû û ùicûù^ @ûù_ûf Uûdið UòcþKê Lêiòùe @ûfòw^ Keò[ôùf û Gcû^u c¤ùe RùY KéhK jeòdûYûe _û^ò_[ I @^ý RùY c¤_âù\ge iûMe Ròfäûe [ôùf û Gjû_ùe @ûù_ûùfû Uûdið Gjò @aieKê @ûMKê aXÿûAa ùjZê KéhKcû^uê i¹û^òZ Keòaû _ûAñ aòùRZû KéhKcû^uê Gcû^u eûRýùe GK baý Kû~ðýKâce @ûùdûR^ Keû~ûA Gjûu UâûKÖe ù\aûe cû^ aXÿûA[ôùf û Gjò Kû~ðýKâcùe aòRdú KéhKu ijòZ @^ý KéhKcû^uê c¤ i¹û^òZ Keû~ûA[ôfû û

jeòdûYûe _û^ò_Z I giý cŠòùe @ûùdûRòZ Kû~ðýKâcùe aòRdú KéhKcûù^ ùRûMò¦e iòõjuê C_jûe Êeì_ Rû^þ Wòde 5310 UâûKÖe Gjûu iê_êZâ _â\û^ Keò[ôùf û Gjò Kû~ðýKâcùe _âûd 500eê @]ôK KéhKcûù^ bûM ù^A[ôùf û Pûeò _Uùe KéhK I UâûKÖe jóñ UâûKÖe ù\LòaûKê còkò[ôfû û ù~CñVûùe KéhKcû^uê _ìeû R^ùiøfb ù\LôaûKê còkò[ôfû û Gjò Kû~ðýKâc @aieùe @ûù_ûùfû Uûdið I eûùRg \jò@û, Mâê_þ ùjWþ ùifè, @ûù_ûùfû Uûdið, @ûgòh `eò\þ @jc\, WòRòGcþ cûùKðUòõ, @ûgòh, @ûù_ûùfû Uûdûið aòùe¦â iòõj Kû\òd^û _ìaðZ^ cªú jeòdûYû I _û^ò_[þe ùWÿ_êUò ùcde cjRê\ ejò[ôùf û Gjû aýZúZ @ûù_ûùfûe _ìeû Uòcþ KéhKcû^u C›ûj I CŸú_^ûKê aXÿûA[ôùf û VòKþ Gjò _eò c¤_âù\ge baý Kû~ðýKâc @ûùdûR^ Keû~ûA[ôfû û Gjò C_ûdùe @ûù_ûùfû KéhKcû^u cû^i¹û^ aXÿò[ôfû û @ûù_ûùfûe @]ôKûeúMY Kj«ò Kò Gjûuê ajêZ Lêiò fûMêQò, Kò Gjò_eò bûaùe Zûjûuê KéhKcû^u ùiaû Keòaûe iêù~ûM còkò_ûeòQò û Gjò ùcøKû C_ùe aòRd KéhK ùRûMò¦e iòõj Lêaþ Lêiò ejò[ôaû ù\LôaûKê còkò[ôfû û Zûu ijòZ Mâûce @^ý _eòaûe i\iýcûù^ c¤ Lêaþ Lêiò [ôùf û Gjò_eò Kû~ðýKâce @ûùdûR^ ~\ò KéhKcû^u jòZ _ûAñ Keû~ûG ùZùa G[ôùe ùKak KéhKcû^u C›ûj aXÿòa ^ûjó aeõ G[ôijòZ Gcû^uê @û[ðòK ijù~ûM c¤ còkò_ûeòa û G[ôijòZ @^ý KéhKcû^uê c¤ ùlZ_âZò c^ù~ûM aû C›ûj aXÿòa û Gjò_eò C c Kû~ðýKâce @ûùdûR^ ùjaû @ûagýK ejòQò û @ûù_ûùfû Uûdiðe KéhKcû^u jòZ \éÁòeê Gjû ajêZ aWÿ_\ùl_ MâjY Keû~ûAQò û

jò_eò KéhKcû^u ùiaû Keòaû `kùe @ûù_ûùfû Uûdûið Uòcþ GK @aie @^êba Keò[ûG û KéhKcûù^ Gjò ù\ge @^Ü\ûZû @U«ò û G[ô_ûAñ Gjûu ùiaû @ûce `Kð @ùU û KéhKcûù^ UâûKÖe C_jûe Êeì_ \ò@û~ûAQò Kò _ùe @ûcKê fûMêQò Kò G[ôùe KéhKcû^u ùjûiûfû aXÿòa û G[ôùe KéhKcû^uê GK gqò còkòa û G[ô_ûAñ @ûùc @ûMKê c¤ Gjò Kû~ðýKâc KéhKcû^u _ûAñ Rûeò ejòa û

eûùRg \jòdû, Mî_þ ùjWþ, @ûù_ûùfû, Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

28

iûlûZþKûe

C c aòj^ ù\a bf C_ôû\^ : flàú Gcþ.G^þ.

WÿòK \ò^Kê \ò^ aé¡ò ùjaû ijòZ G[ôùe ^ì@û _âYûkú ù\LôaûKê còkòQò û KéhKcûù^ fMûZe @û]ê^òK Ké hò_âYùKøgkMê ûkúKê @û_YûA ù^aûKê ~ûCQ«ò û C c ùKøgkMêWÿòKê aýajûe Keòaû iù ß c¤ ùaùk ùaùk Gjûu ùlZùe bf C_ôû\^ `kò ^[ûG û C c `if ^ ùjaû _Qùe GK cêLý KûeY Gjû c¤ ejòQò Kò KéhKKê bf aòj^ còkò_ûeê ^ûjó û Gjò KûeYeê ùlZùe C_ôû\^ c¤ Kcþ ùjûA[ûG û Kò«ê Gjò iciýûKê _ìeY Keòaûe ^òcù« KéhKcû^uê jó ù^ûaf iúWþi C_f² Keò_ûeêQò û Gjò Kµû^úe @ûe¸ jòñ Gjò CùŸgý ejò[ôfû Kò KéhKcû^uê C c MêYa û ~êq jûAaâòWþ aúR C_f² KeòaûKê ejòQò û @ûRò Kµû^ú Gjò K[û C_ùe CZêeò @ûiòQò Kò KéhKcû^u aògßûiKê RòYòaûKê ùja û Kµû^ú Gjò i`kZû I KéhKcû^u aògßûi aòhdùe Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK flàú Gcþ.G^þ. Kéhò RûMeYe aeòÂ _ZâKûe Aceû^þ Lû^þu ijòZ GK ÊZª iûlûZþKûee cêLýûõg ...û ù^ûafe @ûe¸ _Qùe K’Y ù_âeYû ejòQò ?

còkò_ûùe ^ûjó û aûiþ ùiùaVûeê c^ùe aòPûe @ûiòQò Kò

ù^ûafe @ûe¸ 2004 ciòjûùe Keû~ûA[ôfû û

KòQò G_eò Keòaê ù~Cñ[ôùe KéhKcûù^ C c aúR icd

ù~CñVûùe Kò Gjûe @ûe¸ _Qùe ù_âeYûe _âgÜ ejòQò

C_ùe _ûAùa I Gcû^u C_ôû\^ aXÿò_ûeòa û ùiùaVûeê

ùZùa c^ùe GK _âgÜ @ûiò[ûG Kò KéhK iûeû\ò^ _eògâc

ù^ûaf iúWþi AŠò@û _âûAùbUþ fòcòùUWþ @ûe¸ KeòQò û

ùlZùe Keò[ûG, Kò«ê Z[û_ò c¤ bf C_ôû\^ ZûKê

ùKCñ ùKCñ aúR @û_Y KéhKcû^uê C_f² KeûCQ«ò ?

còkò_ûùe ^ûjó û Gjò KûeYeê ùKCñVò ^û ùKCñVò aêSòaûKê

@ûùc KéhKcû^uê cêLý eì_ùe jûAaâòWþ aúR C_f²

ùjûA[ûG Kò KéhKcû^uê iVòKþ icdùe C c aúR

KeûCQê û G[ôùe _âûd icÉ `if ejòQò ù~_eò UcûUe,

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe fuû, `êfùKûaò, ZebêR, KûKêWÿò, ùbŠò, Kfeû, cìkû aýZúZ @ûjêeò @ù^K `ifùe jûAaâòWþ aúR @ûùc KéhKcû^uê ù~ûMûA ù\A_ûeòQê û @^êi§û^ ùK¦â I cû^êý`ýûKþPeòõ dê^òU aòhdùe KòQò Kêj«ê ? @ûce cêLý @^êi§û^ ùK¦â aûwûfêeùe ejòQò Kò«ê

29

ns'k esa iksVk'k dk lcls cM+k vkiwfrZdrkZ KéhKcû^u ajê _âKûe iciýû @ûiò[ûG, ùZùa Gjû & ùiaû fla_ûAñg @ûùc C_ùe @ûùcvkbZ Kû~ðý Keòi [ûCh,y û KéhKcû^u `òWþaýûKþ ù^A[û«ò û ~\ò KéhKcûù^ ùKøYiò _eòiÚòZòùe ^

@ûi«ò ùZùa Z Gjû C_ùe @ûùc Kû~ðý Keò[ûC û

_âZòa¡ @Qê û Kµû^úe i`kZû aòhdùe @û_Y K’Y KjòaûKê Pûjóùa?

@û]ê^òK C_ûdùe ùiû] Keû~ûA[ûG û Gjû aýZúZ iûZUò eûRýùe @ûce C_ôû\^ dê^òU ejòQò û @ûce cêLýûkd \òfäú, G^þiú@ûeùe Gjò ùlZâúd Kû~ðýûkd aûwûfêe ejò[ôfû û Gjû aýZúZ aûwûfêe I \òfäú \êAUò iÚû^ C_ùe @ûce _ýûùKRòõ dê^òU I _âWKþg^ `ûcð ejòQò û \êAUò iÚû^ C_ùe @ûce eòiyð ùÁi^ c¤ ejòQò û @ûùc _êeû bûeZahðùe Gjò Kû~ðý KeêQê û C_ôû\e MêYa û ùKøYiò _âKûeùe C_ù~ûM Keòaû CPòZþ? cêñ cû^êQò Kò MêYa ûKê cû^ýZû ù\A ùKak aúR aòKâò

cêñ cû^òQò Kò ùKøYiò RùY KéhKe i`kZû jûif ùjûA ^[ûG @ûjêeò c¤ ù~ùZùaùk @ûùc ùMûUòG _eòaûe eì_ùe Kû~ðýKeêQê ùiùa Vûeê ù~Cñ i`kZû còkêQò Gjû jó @ûce @if i`kZû ùjûA[ûG û ù^ûaf iúWþi _âûAùbUþ fòcòùUWþ ùKak Zò^ò RY aýqò @ûe¸ Keò[ôùf Kò«ê @ûRò Gjûe _eòaûe iõLýûùe 251 i\ýi ejòQ«ò û Gjò _eòaûe ùjZê @ûcKê i`kZû còkòa û iõelòZ ùlZùe aXÿê[ôaû Pûjò\ûKê ù^A @û_Y K’Y _âÉêZ KeòQ«ò?

Keòaû ^êùjñ KéhKcûù^ ajê iÚû^eê aòj^ Leò\ Keò[û«ò I

@ûRò KéhK ùfLô-_Xÿò gòlZ ùjùfYò I iaê KòQò aêSò

Gcûù^ ù\A[û«ò Kò«ê KéhKcû^uê @ûagýK ejòQò

_ûeêQ«ò û KéhK Kéhòe ^ì@û ùKøgkKê bf bûaùe RûYòQ«ò û

ù~ùZùaùk c¤ Gcûù^ ùKøYiò c¤ aòj^ Leò\ KeêQ«ò

G[ô_ûAñ iõelòZ ùlZe _âPk^ Lú_âMZòùe aXÿòaûùe

ùZùa Gjûe _ì‰ð Mj^ZûKê _eLô ^ò@«ê û GjûKê UâûGf

fûMòQò û Kéhò ùlZâùe ajê Kµû^ú Gjû C_ùe Kûc KeêQò û

Keò ù\Lôaû CPòZþ û c^Kê Zifò fûMòùf ùZùa ~ûA aòj^

@ûùc c¤ G[ô_ûAñ _äû^þ KeêQê û

Leò\ Ke«ê û G_eò aúR Gjûe C c C_ôû\^ còkò[ûG û KéhK _ûAñ MêYa û~êq aúRùjûA[ûG ~ûjûe Kò C c C_ôû\^ còkò[ûG û ù^ûaf KéhKcû^u MêYa û~êq C_ôû\ cêjûñ Keû~ûAQò û Gjò KûeYeê @ûùc KéhKcû^u c¤ùe ^òRe ù_÷V iê\éXÿ Keòaûùe i`kZû _ûA_ûeêQò û KéhKu RûMéKZû Keòaû _ûAñ ù^ûaf aòj^ K’Y _âdûi KeòQò ? ù^ûaf iúWþi Uúcþ Ròfäû Ée C_ùe Kûc KeêQò û

Acþeû^þ Lû^þ aeòÂ iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û \òfäú ùcûaûAfþ :9582957538 A-ùcf : Imran@krishijagaran.com Given below are the email IDs for Odia language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

Gjûe _êeû c^òUeòõ @ûce ùUeòUeú cýûù^Re Keò[û«ò û

Language

Gjû aýZúZ icd icdùe _ìeû ù^ûaf Uòcþ MâûcKê ~ûA

Odia

KéhKcû^u ijòZ c¤ iûlûZþ Keò[û«ò û Gjûu ijòZ

Editor

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Email : odia@krishijagran.com editor@krishijagran.com

30

iûlûZþKûe

MâûcúY KêKêWÿû _ûk^ cû¤cùe cjòkûu igqòKeY ð Kµû^ú KêKêWÿû _ûk^ ùlZâùe ùKøYiò ùgâÂÉeKê PXÿòaû _ûAñ KòQò c¤ aûKò QûWÿò ^ûjó û 1967 ciòjûùe ùKM`ûcè Kµû^úe @ûe¸ aòù^û\ K_êeu \ßûeû Keû~ûA[ôfû û aòù\gùe ùcKû^òKûf A¬ò^òdeòõ _ûV _Xÿòaû _ùe KêKêWÿû _ûk^ ùlZâKê @ûiòaû ^òcù« ùi ^òùR ^ò¿ ò ù^A[ôùf û gâú K_êe KjòQ«ò Kò ù_ûfþUâò ùlZâKê @ûiòaûe cêLý KûeY ùjCQò @[ð ùeûRMûe Keòaû Zûjû ^êùjñ, aeõ MâûcúY ùlZâKê cRbêZ _â\û^ Keòaû Zûue cêLý CùŸgý ejò[ôfû û Lûiþ Keò Gjò Azû Zûue cjòkûcû^u C^ÜZò _ûAñ ejò[ôfû û ùKMþ`ûcèð @ûe¸ Keò Meòaú \ìe Keòaû, cjòkûcû^uê igq Keòaû I Meòa ùeûRMûelc I ù_ûhY ù\aû bkò Zò^òUò còg^Kê ]ýû^ùe eLô gâú K_êe Gjò _\ùl_ ù^A[ôùf û 60 \gKùe icûRe ùfûKu c^ùe Gjò bûa^û ejò[ôfû Kò KêKêWÿû _ûk^ bkò aýaiûd ùKak @û[ðòK eì_ùe i´k icé¡ògûkú ùfûK jòñ Keò_ûeòùa, Kò«ê @ûRòe icdùe MâûcúY bûeZùe ejê[ôaû _Qêð@û aMðu _ûAñ ùKM`ûcèð Gjò Pò«ûKê a\kûA ù\AQò I ùQûU Ée C_ùe KêKêWÿû _ûk^ Keò MâûcúY ùlZâKê Gjò aýaiûd ijòZ RWòZ Keòaûe _\ùl_ ^ò@û~ûAQò û Gjû Pûfòaû _ùe Kµû^ú KêKêWÿû _ûk^ ùlZâùe Kâûdfe _âRûZKê aòKgòZ Keò[ôfû û Kâûdfe _âRûZú Meòa ùfûKcû^u _ûAñ ùKøYiò @ûgûe KòeYVûeê Kcþ ^[ôfû û @ûi«ê RûYòaû Kò Kµû^úe MZòaò]ô aòhdùe iõiÚû_K Gaõ ùPdûecýû^þ aòù^û\ K_êeu ijòZ iûlûZþ@ûùfûP^ûe KòQò @õgaòùgh û Kâûdfe _âRûZúe aòùghZû bûeZ @^êiûùe ejòQò @û_Y Gjò aýaiûde @ûe¸ Kò_eò Keò[ôùf ? ew- ew-aòewú cêñ A¬ò^òdeòõ _ûVýKâc ùgh Keòaû _ùe cùZ MâûcúY NùeûA ùlZâ @Šû C_ôû\^ -150eê @]ôK @Šû iêAùW^þùe PûKòeò Keòaûe iêù~ûM còkòfû û cêñ ù~Cñ Kµû^úùe Kû~ðý Keê[ôfò Gjû ùcûùZ bûeZ ù`eò@ûiòaû @Šû ù\aû adi -23-24 i¯ûj c¤ùe _ûAñ gêb @aie ù\A[ôfû û bûeZ @ûiòaû _ùe cêñ 15 ahð IR^ 24 i¯ûjeê ùck- 3-35 KòùfûMâûcþ _~ðý« PûKòeò Kfò û _êYò ùcûe c^ùe Gjò bûa^û @ûiòfû Kò @Šòeû KêKêWÿû -2-2.3 KòùfûMâûcþ KûjóKò cêñ ùcûe KòQò ^òRÊ aýaiûd ^ Keòaò û ùZYê cêñ ùbûR^ -Nee akKû ejò[ôaû Lû\ý, Nùe I @aùgh 1963 ciòjûùe ^òRe aýaiûd KeòaûKê Pò«û Kfò û Gjò icdùe ù\ge ù_ûfþUâò @ûe¸ ùjûA[ôfû û ùiùZùaùk ~ûjû c¤ còkò Mfû û cêñ c¤ ^òRe ù_ûfþUâò `ûcð aòKgòZ KeòaûKê iÚòe Keò ù^fò û ejòòaû _ûAñ iÚû^ -@ÌaòKgòZ @ûgâd

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe aýaiûd @ûe¸ Keò 5000-7000 KêKêWÿû _ûk^ Kfò û a ðcû^ Kµû^úe iÚòZò K’Y ejòQò ?

31

aòù\gú Kµû^úe Pò@ûñ C_ùe ^òbðe Keòaûe icd @ûRò @ûC ^ûjó û bûeZKê KêêKêWÿû _ûk^ ùlZâùe @ûcô^òbðegúk Keòaû _ûAñ ùKM`ûcþið iað_â[c 1972ùe gê¡ aõgKâcùe @û^êaõgòK _âR^^ _â[c [e bûeZùe @ûe¸ Keû_ûeòfû û

Gjò icdùe @ûce Kµû^ú ù\g I aòù\gùe GK ùgâ Kµû^ú ùjû~ûA[ôfû, ~ûjûKò KêKêWÿû _ûk^ _eò GK ùQûU aýaiûdKê cêñ C_~êq cYò[ôfò û Gjûue ^ì@û _âRûZú Zò@ûeò Keò_ûeòQò ~ûjûe ^ûc Kâûdfe eLôQò û Gjò Kûcùe Kâûdfe _âRûZú aòKgòZ Keòaûùe K’Y _eòa ð^ @ûiòQò ? fl fl Meòa MâûcúY, KcùRûe I ^òüijûd cjòkcû^u Kâûdfe _âRûZúe Gjû aòùghZû ejòQò Kò Gjò @ûcôi¹û^ aXÿûAaû ijòZ ùicûù^ KêKêWÿû _ûk^ Keò ^òRe _âRûZòùe ù_Y×ò I M¬û KêKêWÿû ùKøYiò c¤ _eòùagùe I _eòiÚòZò iê]ûeò _ûeòQ«ò û @ûRòKûfò Gjò Kûc ieKûeu ijòZ ajêZ Kcþ Lyðùe ejò~ûA_ûe«ò û Gjûu C_ôû\^ lcZû cògò c¤ Keû~ûCQò I aòù\gMêWÿòKùe c¤ @ûce Kµû^ú @^ý _âRûZòMêWÿòK Zêk^ûùe Lêaþ bf û Gjò _âRûZò 150 ajê ù\gùe ù~_eò ~ê M ûŠû, @Šû _~ðý« ù\A[û«ò I _â[c ù^_ûk, ùK^ýû I aêêeêŠòùe C c PKâe @«üùe M¬ûe IR^ _âûd aýaiûd Keê Q ò û ùi @ûjê e ò _½òc awkûùe ejê[ôaû cú^ûuVûeê 2.5 Kòùfû ùjûA[ûG û Kâûdfe Kjò[ôùf Kò bWÿû iìZâùe cêñ `ûcð Kéhò RûMeY K[û ùjûAQò û ùi KjòQ«ò Kò _âRûZú Mâûc _eòùaghe c¤ aýaiûd @ûe¸ Keò MêeþMûIñùe Kâûdfe Zûu Rúa^Kê ak\kûA ù\AQò û ùi ijRùe ejò_ûe«òö Gjûuê ùKøYiò Keê[ôfê Kò«ê Kµû^úe @]ôKZe @ûjêeò Kjò[ôùf Kò Kâûdfe ^ûjòñ Z Rúa^ _âKûe Lûiþ elYûùalYe _eùiõUþ `ûcð aûwûfêe ^òKUùe ^ûjóû ùi G K[û c¤ @¦ûR fMûA Kjò[ôùf Kò @ûagýKZû _ùWÿ ^ûjó û iû]ûeY Kâûdfe Kò_eò Zûu Rúa^ùe _âcêL bìcòKû ejòQòû ^òbûAQò û Kâûdfe KûeYeê ùi Nùe aiò KêKêWÿûu Zêk^ûùe Gjû PûeòMêY aýaiûd @ûe¸eê @û_Y ùKCñ @ûc\û^ú 50 _â Z ò g Z aXÿ û A_ûeò Q «ò ö C_ôû\^ @]ôK ù\A[û«ò I Gcû^u Gjû\ß û eû _â [ cZü ùi @ûcô ^ ò b ð e gúk _â Z ò ù eû]K lcZû @^ýcû^u iciýûe i¹êLú^ ùjûA[ôùf? ùjûA_ûeòQ«ò, G[ôijòZ Gjûe ù\Lû eLû Zêk^ûùe Lêaþ bf ejòQò û @[ð M Z @iê a ò ] û, ^ò R e Keòaû _ûAñ GùZ Kcþ Lyð KeòaûKê _Wÿò[ûG Kò Jù\ýûMòK ù_ûfþUâúùe ajê _eòPd iéÁò, ù_ûfþUâú icûRe ùKjò c¤ ijRùe Gjò _âRûZòKê _ûk^_âKûe C_ûd ejòQò û Gcû^u _òfû aògßûi RòZûAaû I KêKêWÿû Pò@ûñ ù_ûhY Keòò @ûcô^òbðegúk ùjûA_ûeòùa û cú^ûu ^òKUùe a ðcû^ 50 Kâûdfe ~ûjûKò ù_ûfþUâò AŠÁâòùe aýajûe ~ûjûKò ùcû Kµû^ú aò K gò Z ejò Q ò ~ûjûKê eLô ùi Lêaþ Lêiò @Q«ò û ùi jiò Keòaûùe KòQò @iêaò]û @agý jiò KjòQ«ò Kò Kâûdfe _ûAñ ùi @ûcô^òbðe ùjûA[û«ò û Gcû^uê ùeûM ùjùf ù\Lû ù\A[ô f û û Gjû _ùe ùjûAQ«ò I Zûue ajê aû§aú c¤ Kâûdfe Gcûù^ RúaZ eêj«ò ^ûjó û ùeûM ù_ûfþ U â ò `ûcè ð e aò g ß û i iÚ û _ò Z KûeYeê @ûcô^òbðegúk ùjûA_ûeòQ«ò û ùjaû I ùQûU `ûcþiðùe _ûAñ Keòaûùe ejò[ôfû û KûjóKò ^û GjûKê @ù~ûMý @U«ò û Kâûdfe bûeZe aòù\geê @ûiò[ôaû KêKêWÿû ijòZ KµòùUiþ^ KeòaûKê KêKêWÿû _ûk^ùe Gjò KcòKê \ìe Keò _ûeòQò û KûjóKò ^û ùjûA[ôfû û ~ûjûKò cêñ @û_Yuê _â[ceê KjòQò Kò @ûRKê Kâûdfe _òfû ewú^ ùjûA[ôaû iù ß I ù\gú KêKêWÿûùe 50ahð _ìaðeê @ûùc KêKêWÿû Pò@ûñ _ûAñ _ì‰ð eì_ùe aòù\g C_ùe ^òbðe Keê[ôfê û Kò«ê ùiùZùaùk G_eò icd Pûeò-_ûõP MêY aXÿòKeò @Šû ù\A[û«ò û IR^ùe c]ý [ôfû ùKjò c¤ Gjò aýaiûdKê KeòaûKê _i¦ Keê ^[ôùf û Kâûdfe _âRûZú \êA-Zò^ò MêY @]ôK ùjûA[û«ò û Kâûdfe @ûc Kµû^úe ù_ûfþUâú `ûcð @ûe¸ 1967ùe ùjûAQò û Mâûce _òfû gêLôfû _eòaûe @aùghKê LûA ^òRe ù_U beê 1971 ciòjû _~ðý« @ûùc c¤ bûeZùe KêKêWÿû aâòWòõ [ôùf û Gjû\ßûeû MâûcúY cjòkûcûù^ ù~CñVò 5-10 KêKêWÿû Keê ^[ôfê û Gjò KûeYeê iciýû @ûiò[ôfû ~\ò jûAaòâòWþ eLô_ûeê[ôùf Gùa ùicûù^ 50-100 c¤ _ûkòaûKê ÁKþKê ^òR c¤ùe aâòWòõ KeûA [û«ê ùZùa MêYa û Gaõ ilc ùjûA_ûeòQ«ò û `kùe @ûRòe KêKêWû @ûc\û^úùe @Šû C_ôû\^e lcZûùe Kcò @ûiê[ôfûû Gjò KûeYeê ajê _eòcûYùe `eK ù\LôaûKê còkòQò û

KâûGfe a\kûA Rúa^

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

32

MâûcúY bûeZùe Kâûdfe _âRûZò _âZò Nee cjòkûcû^uê Kò_eò ù_âû›ûjòZ Keû~ûA_ûeòa ?

@ùU I Gjò @Šûe @û_ì òð @ûùc ù\ge ajêk bûMùe Keò_ûeòQê û

gâú K_êe KjòQ«ò- @ûùc GjûKê aòKâò Keòaû _ûAñ ùbŠið ùLûRêQê Kò Mâûc -Mâûcùe iûAùKf C_ùe ùUûùKA ù^A ^ò R e cûfþ aò K â ò Keò [ ûC aû ùcûUeiûAùKf C_ùe 150eê 200 KòùfûcòUe \ìe _~ðý« Kâûdfe Pò@ûñ KêKêWÿû ù^A aòKâò Keò[ûC û Mâûce ùfûKcû^uê c¤ Gjò cû¤cùe bf ùeûRMûe KeòaûKê iêù~ûM còkò_ûeòQò I Gjò ùfûKcû^u cû¤cùe KâûGfeKê Mâûcùe _âZò Ne _~ðý« _jñPûAaûùe i`kZû còkò _ûeòQò û Lûiþ bûaùe MâûcúY cjòkûcûù^ Kâûdfe aýaiûd Keò C c @ûc\û^ú Keò _ûeêQ«òö

MâûcúY cjòkûcû^u _ûAñ Kâûdfe _âRûZò Kò_eò fûb @ûYò _ûeòQò ?

@û_Y aRûeùe ù~Cñ @Šû aòKâò KeêQ«ò Zûjû K’Y Kâûdfe _âRûZò @ùU ? ^ûñ, Kâûdfe _âRûZòe @Šû I cûõi Cbd _ûAñ aòKgòZ Keû~ûA[ûG û ùi Kjò[ôùf Kò ùKMþ`ûcèð ^ûcùe ù~Cñ aâûùŠWþe @Šû aòKâò ùjCQò Gjû @fMû _âRûZòe ejòQò I GjûKê @ûùc ùMûfþùW^þ Kjò[ûC û Gjû GK aXÿò@û _âRûZò

Gjò _âRûZò Nùe c¤ cjòkûcûù^ C_ù~ûM Keò RúaúKû ^òaðûj Keò_ûeòùa ö gâú K_êe Kjò[ôùf Kò ùKMþ`ûcðiùe @ûRò aXÿò Keò19Uò eûRýùe GK fleê @]ôK ùfûK Kûc KeêQ«ò û Gjò _âRûZòe Lûiþ K[û Gjû ùjCQò Kò Kâûdfe aò^û ùKøYiò Lyðùe Nùe akKû ejò[ôaû Lû\ý I ùKøYiò c¤ _âKûe Lû\ý LûA Keò ijRùe ^òRe ù\÷^òK @ûagýKZûKê _ìeY Keò_ûeòùa û Gjò KûeYeê Gjû ùfûKcû^ue @ûKhðYe ùK¦â aò¦ê _ûfUòQò û Kâûdfe ùKûfKûZû, Mê@ûjûUú, iòfòMêWÿò, KUK, eûõPò, aûeYiú, ùMûeL_êe, jRûeòaûM I MêeêMûIñe _ìeû ù\gùe @fMû @fMû _âû«Kê i_äûA Keû~ûA[ûG û \ú_gòLû iòõj iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú- 9891443388 A-ùcf :

deepshikha@krishijagran.com

Kéhò RûMeY

_eòaûe ijòZ iõù~ûM ùjaûe iêL\ cêjì ð bûeZe KéhK ^òR K[û C_ùe @û]ûeòZ ‘Kéhò RûMeY’ cûiòK _ZòâKûe 25 ahð _ì ðò @aieùe _ûVKcû^u _ûAñ @ûYòQò Cc @aie û KòQò C c _âgÜe C e ù\A Kéhò RûMeY ijòZ iûcòf ùjûA~û@û«ê û @ûi«ê Gjò @aie aòhdùe RûYòaû ö

cjò¦âû Gjò ahð ùQûU UâûKÖe ùiMþùcõUe ùKCñ UâûKÖe fõP KeòQò ? cjò¦âû ~êa

cjò¦âû ~òùaû

cjò¦âû 265 _ûIßûe _äiþ

Given below are the email Ids for Odia language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

K’Y _Xÿòaû- Kéhò RûMeY GK MâûcúY _ûeòaûeòK _ZâòKû @ùU ~ûjû Kò @û_Yuê Kéhò icûPûe, Kµû^ú icûPûe, ^ì@û C^ÜZ aòj^e _eòPd ù\A[ûG, KúU^ûgK, `ifMêWòK iûcdòK Z[ý C\ýû^òK, cjê cûQò _ûk^, _gê_ûk^, aýûaiûdòK Z[ý, iûlû}ûe, _âMZògúk KéhKcû^u I igq cjòkûcû^ue C_f²ú, ÊûiÚý, ^ì@û C_ôû\, `òfà mû^, eûR^úZò, Lû\ý-iµ\ @û\ò ijòZ ^ìZ^ PûKòeò i´§úd Z[ý c¤ G[ôeê còkò[ûG û Kò_eò RWòZ ùjùa - Gjò _ZòâKûùe _âZò cûiùe Kéhò i´§úd aòhd C_ùe @û]ûeòZ 1 _âgÜ _âKûgòZ Keû~òa û Cq _âgÜe Raûa Gjò @uùe Keû~òa ~ûjûKê ù\LôKeò @û_Y @ûcKê cýûùiRþ _VûA_ûeòùa û _â[c 100 RYu iVòKþ C e ù\A[ôaû _ûVKcû^uê GK ahðe i\iýZû, @fMû 100-200 _ûVKcû^uê 6 cûieê 3 cûie i\iýZû ^òügêKæ \ò@û~òa ö G[ôijòZ 10,000_ûVKcû^uê GK cûi _~ðý« _ZâòKûKê aò^û cìfýùe \ò@û~òa û Gùa ù`û^þ CVû«ê Gaõ ùMûUòG ijR _âgÜe C e \ò@«ê Gaõ Kéhò RûMeYe i\iýZû jê@«ê û

Language : \êiþ ic\ 9891889588, _âgû« gcðû 9891263263 Kéhò RûMeY ijòZ RWÿòZ jê@«ê I i\iýZû ù^aû _ûAñ ù~ûMûù~ûMEmail Ke«ê- @aþ Odia

odia@krishijagran.com

Editor

editor@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

38

_^ò_eòaû

_^ò_eòaû C_ôû\^ùe cjòkûu bìcòKû

Kéhòùe GK cj ß_ì‰ð iÚû^ ejòQò û _ ^òGjû_eòaajêûekbûeZúd bûaùe @^ý `ifMêWÿòK ijòZ cêKûaòfû Keòaûùe _âZò iõiÚû^e ùlZâùe @]ôK C_ôû\^ ù\A[ûG I Kcþ icdùe GjûKê C_ôû\^ Keû~ûA[ûG û G[ôeê @ûcKê ù_øÁòK Z ß, Lû\ý ùegû, KûùaðûjûAùWâUþi, ù_âûUú^þ, LYòR faY Z[û bòUûcò^þ còkò[ûG û _^ò_eòaû ùbûR^Kê ijR Keòaû, gÉû, Êû\òÁ ù_øÁòK Z[û i«êkòZ Keò[ûG û ~òG ù~ZòKò c¤ @]ôK \ûcò ùbûR^ LûAùa ~\ò Gcûù^ ùiZòKò ù_øÁòK I i«êkòZ ^ ùjùa ùZùa Kêù_ûhYùe _âbûaòZ ùjûA_ûeòùa û _âùZýK c^êhýKê ^òRe ùbûR^ i«êkòZ I ù_øÁòK Keòaû _ûAñ _âZò\ò^ _âûd 300 Mâûc _^ò_eòaû ùia^ KeûAaû CPòZþ û Gjò 300 Mâûcþ, cûZâûùe 100 Mâûcþ _Zâ~êq _^ò_eòaû, 100 Mâûc ùPe ~êq _^ò_eòaû Z[û 100 Mâûcþ @^ý _âKûee _^ò_eòaû ejòaû CPòZþ û Kò«ê @ûce aXÿê[ôaû R^iõLýûe ajêZ aWÿ bûM aòùghKeò @ûce cjòkû I _òfûcû^u ùbûR^ Gùa c¤ i«êkòZ I ù_øÁòK ùjûA _ûeò ^[ôaû ù\LôaûKê còùk Gaõ Gjò KûeYeê _òfûcûù^ Kêù_ûhYe gòKûe ùjCQ«ò û cjòkûcû^u ÊûiÚý

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

ejòaû _ûAñ ù_ûhûjûee Lûiþ @ûagýK ejòQò û @ûRò @ûùc aògßùe _^ò_eòaû C_ôû\^ùe @^ý iÚû^ C_ùe ejòQê û GK ahðùe @ûce _^ò_eòaû C_ôû\^ _âûd 162 cò. U^þ ejòQò, Gù^û^òciþ 2014 û @ûKk^ @^êiûùe Gùa _âùZýK bûeZúde ùbûR^ùe _âûd 230 Mâûcþ _^ò_eòaû _âZò\ò^ @]ôK bûM ejò ^[ûG, Gù^û^òciþ 2013 û _^ò_eòaûùe _âûd R^iõLýûe @ûagýKZûKê _ìeY Keò[ûG Z[û @ûc\û^ú aXÿòaû `kùe Meòaú \ìe Keòaûùe Lêaþ ijûdK ùjûA[ôfû û cjòkûcûù^ @]ôK _^ò_eòaû C_ôû\^ Kò_eò Keò_ûeòùa Gjûe a‰ð^û ^òcÜùe iìP^û _â\û^ Keû~ûAQò û aél Zò@ûeò Keòaûe ùKøgk : aélgûkûùe Kò@ûeòMêWÿòKùe DVò[ôaû 12-15 ùicò.

Kcþ PCWÿû, 1 cò. _~ðý« eLôaû Z[û _âùZýK \êAUò Kò@ûeò c¤ùe ùMûUòG Mjúe ^ûkú 60 ùicò. eLû~ûA[ûG û aélgûkû Kò@ûeòe cûUòKê eiûd^òK Jh]ùe C_PûeòZ Keòaû, aúR aêYòaû Z[û _ùe ù\LûeLû @û\ò Keòaûe Z[ý ù\aû `kùe cjòkûcû^u _ûAñ ùa÷mû^òKcû^uVûeê ù^A Êdõ iêiÚ aél _âÉêZ Keò_ûeòùa û @ûRòKûfò ù_âûùU www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

40

_^ò_eòaû ^òcù« bf bûaùe cûUò bòZeKê ù~_eò @ûùfûK iõùgæhY Keû~ûA_ûeòa û G[ô_ûAñ iòõP^ _ùe aQûeê@û Keòaû Lêaþ @ûagýK ejòQò û KòQò _^ò_eòaû @ûkê, _ò@ûR, eiêY, aòUþ, cìkû, MûRe AZýû\ò C_ùe cûUò PXÿò~òaû CPòZþ û ~ûjû`kùe aXÿê[ôaû K¦ cûUò bòZeKê MQ ~ûA bf aXÿò_ûeòa û

_âYûkúùe _^ò_eòaû aél _âÉêZò Keû~ûCQò û _äûÁòKþe ùUâùe ùQûU ùQûU ùaWÿ ejò[ûG, G[ôùe ùKûù_[ú ùRûKò RúaûYê ejòZ Keò beò\ò@û~ûA[ûG, Gjû_ùe aúRKê Xkû ~ûA[ûGû aúR aêYòaûe 24-30 \ò^ _ùe _eòaû MQ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û LZ I iûe _âùdûM :

ùeûMù_ûK ^òdªY ùKøYiò c¤ `if _ûAñ GK iciýû ejòQò û ùeûMù_ûK ^òdªY `kùe Rcòe CaðeK Gaõ ^c^úd ùjûA[ûG I G[ôeê aXÿòKeò @ûùfûK _âKûg I _a^ _ûAñ aélMêWÿòK ijòZ ùjûWþ Keû~ûA[ûG û ùeûMù_ûK @ûe¸eê ùeûKòaû CPòZþ û G[ô_ûAñ 3-4 [e RcòKê aQûaQò ijòZ cûUò LêiûA ù\aû CPòZþ û 15-20 \ò^ @«eûk C_ùe Gjû Keòaû CPòZþ û @ûagýK _Wòaûùe ùeûMù_ûK ^òdªK c¤ _âùdûM Keòaû CPòZþ û @\ò^ò@û _^ò_eòaû `if :

_eòaû @]ôK C_ôû\^ _ûAñ LZ I iûeKê CPòZþ cûZâûùe iVòKþ icdùe _âùdûM Keòaû @ûagýK ejòQò û _eòaûe Kòic I @ûagýK @^êiûùe CaðeKMêWÿòK iVòKþ cûZâûùe Lû\ý Gaõ CaðeKe _âùdûM Keòaû `kùe iaþRú C_ôû\^ 20-30 _âZògZ aXÿò~ûA[ûG û ùMûaee Lû\Kê 20 U^þ _âZò ùjKÖe \eùe aêYòaû `kùe jûeûjûeò 15-20 \ò^ _ìaðeê ùlZùe ù\aû CPòZþ û ^êýùUâg^þKê @]û cûZâûùe Z[û `iþ`eiKê ù_ûUûiþe _ìeû cûZâûùe aêYòaû icd ù\A[û«ò û ùgh ^êýùUâûùR^þe cûZâû LWÿò `ifùe 2-3 [e jûeûjûeò GK ùjaûe @«eûk C_ùe _âùdûM Keò[û«ò û

C_ôû\^ aXÿûAaûKê ùja I Gjò \òMùe _^ò_eòaûe cj ß

Rcò aQûaQò I ùeûMù_ûK ^òdªY :

ajêk bûaùe aXÿòaûKê fûMòQò û KûjóKò ^û iõiÚû^ ùlZâùe

@ûc ù\gùe `ife aQûaQò Gaõ ùeûMù_ûK ^òdªYe Kû~ðý cjòkûcû^u \ßûeû jó @]ôK Keû~ûA[ûG û Rcò aQûeê@û Keòaûùe aélMêWÿòK aXÿòaûùe cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ejòQò û iòõP^ _ùe cûUòùe jûfþKû bûaùe _Zâ ùNûWûA \ò@û~ûA[ûG, ~ûjûKò @ûùfûK I _a^ _ûAaû

_^ò_eòaû `ifMêWÿòK C_ôû\^ @]ôK ùjaû ijòZ Kcþ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Meòaú \ìe Keòaû _ûAñ _âùZýK aýqòuê ùicû^ue

icd c¤ùe _âÉêZ ùjûA~ûA[ûG û GjûKê ~\ò fMûAaû ùZùa @\ò^ _^ò_eòaû C_ôû\^ aXÿòa Gaõ _âZòahð _^ò_eòaû LûAaûKê còkòa Z[û aRûeùe GjûKê aòKâò Keò www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

42

KúU _âa§^

còZâ iìlà ùR÷aòK KúU _âa§^e C_ù~ûM K eûiûd^òK KúU^ûgK _âùdûMùe \ê¿eòYûc @ Zý]ô Gùa i¹êLKê @ûiòaûKê fûMòQò û KéhKcû^u Gjû @^êba ùjaûKê fûMòQò Kò eûiûd^òK KúU^ûgK Gùa Gjò iìZâùe KúUûYê C_ùe Kê_âbûa _KûAQò û ~ûjû C_ùe eiûd^ _âùdûM Keò _ìaðeê Zâûjò _ûA ~ûC[ôùf û G[ô_ûAñ Gùa KéhK `if iêelûe @^ý aòKÌKê ùLûRòaûùe fûMò_WÿòQò û GYê Gjò K[û Gùa aêSû_WÿòQò Kò _âKéZòe ù~ZòKò ^òKUZe ejò ùlZ Kûc Keû~òa Gjò iciýû ùiZòKò Kcò ~òa û iìlà ùR÷aòK KúU _âa§^ GK _âûKéZòK _eòiÚòZòe NUYû PKâ @ùU, ù~Cñ[ôùe ^ûgú ùR÷aòK _âa§^ùe

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

i`kZû_ìaðK _âùdûMùe @Yû~ûA[ûG I Gjû GK i«ê k ò Z , iÚ û dú C_ù~ûM KúU _â a §^e iû]^û ùjûA_ûeò[ûG û Gjû ùR÷aòK _âa§^Kê ^ìZ^ eì_ ù\AQò û ù~Cñ[ôùe ^ûgúRúaMêWÿòKe ùeûMûYêe C_ù~ûM GjûKê ^òdªY _ûAñ Keû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ C_ù~ûMùe ^ò@û~ûA[ôaû iìlà RúaMêWÿòKKê ùR÷aòK KúU^ûgK Kjò[û«ò, ~ûjûKò aÉêZü Kc iõLýûùe _âKéZòùe C_f² ejò[ûG û RúaûYê Gaõ `µê\ @û\ò ù~Cñ gZî KúUMêWÿòK ùeûM C_ô^Ü Keò GjûKê ^Á Keò ù\A[ûG, Gjò aòhûYê, RúaûYê Gaõ `µê\ @û\ò _âùdûM Keò `ifùe fMûAaû `kùe gZî KúUMêWÿòKKê ùeûKû ~ûA_ûeòa, Gbkò KòQò ùR÷aòK www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

KúU _âa§^

43

_jñPûCñ[ôaû gZêâ KúUMêWÿòK ù~_eò PYû iêŠò, ZaûKêe iêŠò, ùicòfê_e, fûfþ aûf\ûeiêŠò, ùi÷^òK KúU, Gaõ WûdcŠ ùaKþ ùcû[ @û\ò aòùeû]e _âbûaú ùjûA[ûG, Gjûe _âbûaùe iêŠòe cêLûõgMêWÿòKùe ùfûPû ùjûA~ûA[ûG û ~ûjû`kùe iêŠò LûAaû QûWÿò ù\A[ûG I 4-5 \ò^ bòZùe ceò ~ûA[ûG û Gjò iêŠòe _â[c Gaõ \ßòZúd @aiÚû C_ùe @]ôK _âbûagûkú ùjûA[ûG û C_f²Zû : Gjû aRûeùe aûùdû ùf_, aûùdû, @°, Wòùdû ù_fþ, aûùdû aòUþ, jûfþU, @ùKâûùa, aò-401, aÉòùcûiþ, aùKÖi @û\ò ^ûcùe C_f² ejòQò û iûa]û^Zû :  ù~ùZùaùk iêŠò @ŠûMêWÿòK aûjûeò [ûG ùiùZùaùk

ùaiòfiþ [êeò^þùRù^iòiþe iòõP^ Keòaû CPòZþ û  ùR÷aòK KúU^ûgKMêWÿòKê ùMûkùe ÁòKe Gaõ ùÆâWe

cògûA _âùdûM Keòaûùe C c _eòYûc còkò[ûG û  ùR÷aòK KúU^ûgKKê 35 WòMâú _ûYòùe ùNûk _âÉêZ

Ke«ê _êYò @ûagýK cûZâûùe _ûCWe cògûA ùNûk Zò@ûeò Ke«ê Z[û GjûKê iòõP^ Keò i§ýû icdùe Keòaû CPòZþ û bûAeiþ (viruse) KúU^ûgKMêWÿòKe aòaeY Zùk \ò@û~ûAQòRúa^ûYê (aýûùKÖeò@û)

1. ^êýKäò@e _ûfò ùjùWâûiúiþ bûAeiþ (G^þ_òaú) Gjû GK _âûKéZòK eì_ùe MQòZ ejò[ôaû bûAeiþ

còZâ RúaûYê _âKéZòùe ÊZª eì_ùe c¤ còkò[ûG, Kò«ê

@û]ûeòZ iìlà ùR÷aòK @ùU, ~ûjû ùKak ^êýKäòKþ GiòWþ Gaõ

Gjû C_ù~ûMKê iek Keòaû _ûAñ GjûKê _âùdûMgûkûùe

ù_âûUú^þeê Zò@ûeò ùjûA[ûG û G^þ_òaú bûAeiþe @ûKûe

KéZâòc eì_ùe _âÉêZ Keò aRûeùe _jñPû ~ûA[ûG û

ajêùKûYúd ùjûA[ûG û aòhûYêe cêLý flY ejòQò Kò Gjû

~ûjû\ßûeû Gjûe C_ù~ûMùe `ifKê lZò _jñPûAC[ôaû

_eòù_ûhúe bòZeùe iKâòd ùjûA~ûA[ûG I @^ý[û ^òÃâòd

KúUMêWÿòK \ûCeê elû Keû~ûA_ûeò[ûG û

_Wÿò~ûA[ûG û Gjò KúU _âRûZò aòùgh eì_ùe `k_â\

1. ùaiòfiþ [êeò^ùRù^iòiþ

ùjûA[ûG û PYûùe fûMò[ôaû iêŠò _ûAñ G^þ_úaú

Gjû GK aòKÌú RúaûYê @ùU, Gjûe ù_âûUú^ ^òcðòZ KâòÁfe KúU^ûgK MêY còkò[ûG, ~ûjûKò KúUe @ûcûgdùe NûZK Rje ùjûA Gjò aòbò^Ü `ifMêWÿòKùe lZò

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

(GPþ.G)e@ûagýK ejòQò û Gaõ Z´ûKê iêŠò _ûAñ G^þ.._ú.aú. (Giþ.Gf.)e _âùdûM Keû~ûA[ûG û Gjò bûAeiþMêWÿòKe _âbûaùe _ZâKê LûAaûùe iêŠòwww.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

KúU _âa§^

44

4-7 \ò^e @«eûkùe ceò~ûA[ûG û iað _â[c iõKâcòZ

bŠûe KúUMêWÿòK @ûLê `ifùe fûMò[ûG, `kùe MQùe

iêŠò iêiÚ ùjûA~ûA[ûG, Lû\ýKê QûWò ù\A[ûG iêŠò _â[ùc

aûjûeê[ôaû `kùe ùQ\, AõUeù^ûW ùaûee Gaõ

]kû eweùe _eòa ðòZ ùjûA[ûG I _ùe Kkû ewùe

ùKûaòe iêŠò @û\òKê aòùeû] i`kZû_ìaðK Keû~ûA[ûG û

a\kò ~ûA[ûG Z[û _Zâ C_ùe fUþKú ~ûA[ûG û

Gjò aòhûYê iõKâcòZ ùbûR^ cû¤cùe KúU cêL eì_ùe

C_f²Zû

_âùag Keò[ûG, I c]ý C\e ~òaûKê ùPÁû Keò[ûG I

Gjû aRûeùe ùjfòiûAWþ, aûùdû -bûAeiþ -GPþ,

iõKâcòZ Keòaû ùjZê Gjû ùKûhòKûMêWÿòKùe aé¡ò Keò[ûG

ùjfòIùifþ, aûùdû- bûAeiþ-Giþ ùÆûùWû, iûAWþ,

Z[û ùghùe KúUe @^ý @wMêWÿòKKê _âbûaòZ Keò[ûG,

ù_âûùWKèe ^ûcùe ijòZ Cf² ejòQò û Gjò ùR÷aòK C_ôû\Kê

Gjûe Rúa^ PKâKê _âbûaòZ Keò[ûG û KúUe céZêý C_ùe

250 Gfþ.A. _âZò ùjKÖee cûZâûùe @ûagýK _ûYò ijòZ

aòhûYê aûZûaeY _âiûeY Keò @^ý KúUMêWÿòKê iõKâcòZ

cògûA `ifùe _âûd i§ýû icdùe iòõP^ Ke«ê ,

Keò[ûG û

ù~ùZùaùk Kò

_âùdûM

lZò _jñPûC[ôaû KúUMêWÿòK @Šûùe

iêŠò@ûKê aûjûe Keòaûe icd i§ýû icd C_ù~ûM `kùe _eòYûc C c ùjûA[ûG û 250 Gfþ.Aùe

@ûLê Z[û ùKûaò `ifùe KúU _âa§^ 1 KòùfûMâûc _ûCWe ^ò@«ê 100 fòUe _ûYòùe ùNûkKeò aél C_ùe iòõP^ Ke«ê GjûKê ùeûKòaûùe ijûdZû còkò[ûG û

@bò_âûd Gjû ejòQò Kò 250 iõKâcòZ iêŠòMêWÿòK geúeùe

`¶ê\ú

ùjûA[ûG û Gjò ùNûkùe 2 Kòùfû MêWÿ c¤ cògûA ù\aû

C_f² bûAeiþùe G^þ_òaú _âÉêZ Keò[ûG û 2. ùMâ^êùfûiòiþ bûAeiþ (Rúaú) Gjò iìlàùR÷aòK bûAeiþe _âùdûM gêLôfû ùcIßûe

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

KúU _âa§^ùe `µê\úe _âcêL iÚû^ ejòQò û @ûRòKûfò còZâ `µê\ú aRûeùe ijRùe C_f² ejòQò û ~ûjûKò KéhKcûù^ Leò\ Keò ijRùe ^òRe `ifMêWÿòùe

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

KúU _âa§^

45

_âùdûM Keò_ûeòùa û

C_ùe _eRúaú ejòKeò GjûKê ^Á Keòù\A[û«ò û KòQò

1.aêýùaeò@û iòdû^û

iìZâKâcú RúaûYêMêWÿòK ijòZ Rúa^ aýZúZ Keò[û«ò û ~ûjûKò

Gjò _âKéZò MzòZ ejò[ôaû ]kû ewe `µê\ú @ùU, ~ûjûKò aòbò^Ü `if Gaõ _^ò_eòaûKê ùf_òùWù_Öeû aMðe iêŠò@û, ùRùi\éPù^ iêŠò, aûf\ûe iêŠò, ei ùgûhòaû KúU, aìfò G`òWþ, `ê\ùKû, ]kû cûQò Gaõ ÆûAWe cûAUþ @û\ò KúUùe _âa§^ _ûAñ _â~êq ùjûA[ûG û Gjûdê_û @aiÚûKê iõKâcòZ Keò[ûG û

iûcìjòK eì_ùe KúU ^òdªYùe C_ù~ûMú ùjûA[ûG û

KúUe iµKðùe @ûiòùf Gjò `µê\úe ùÆûe ZßPû cû¤cùe geúeùe _âùag Keò ^òRe iõLýûùe aé¡ò Keò[ûG, ~ûjûe _âbûaùe KúU KòQò \ò^ _ùe fKIßû MâÉ ùjûA~ûA[ûG ùghùe Gjû ceò~ûA[ûG û céZ KúU ]kû ewe ccòùe a\kò ~ûA[ûG û

iìZâKécú Wò.Wú. 136Kê ]û^, @ûLê Z[û `k~êq éaélûùe aòbò^Ü lZò _jñPûC[ôôaû KúUMêWòKê ^òdªY Keòaû ùjZê i`kZû_ìaðK _âùdûM Keû~ûA_ûeò[ûG û 4.aeUúiòfòdcþ ùfK^ûA Gjû GK `µê\ @ùU, ~ûjûKò @ù^K _âKûe gZêâ KúUMêWÿòKùe ùeûM C_ô^Ü Keò GjûKê ^Á Keòù\A[ûG û Gjò iìZâKécú C_ùe c¤ icû^þ eì_ùe Kû~ðý Keò[ûG û Gjò KúU cûjê, ]kû, cûQò, \jò@û KúU, ùÄf KúU, [âú°, fûfþ aêXÿò@ûYú, _ZâMêWÿòKe fûMò GjûKê _âbûaòZ Z eì_ùe

Gjû aRûeùe aûùdû eò^þ, fûù´û iòfþ \c^ Keò[ûG @^ùcûfþ aûiþe ^ûceê Gjû còkò[ûG û

^òdªY Keò[û«ò û Gjû ùiûdûaò^þùe iòÁþ iìZâKécú c¤

2. ùcUûeòRòdcþ G^úùiû_fú

^òdªòZ ù\LôaûKê còkò[ûG û

Gjû ajêZ C_ù~ûMú ùR÷aòK `µê\ú @ùU, ~ûjûKò \úcK, Mâûiùjû_e, _äûõUþ ùjû_e, aêfû G`òWþ, aM Gaõ aúUf @û\òùe _âûd 300 KúU _âRûZòMêWÿòKe aòùeû]ùe C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û Gjò `µê\úùe ùÆûe _~ðýû¯ ^c^úd KúU geúe C_ùe @uêeòZ ùjûA~ûA[ûG û ~ûjûKò ZßPûe cû¤cùe geúeùe _âùag Keòaû aé¡ò Keò[ûG û Gjò `µê\ú _eù_ûhú KúUùe geúeKê LûA ~ûA[ûG Z[û ù~ùZùaùk KúU ceò~ûG ùZùa Gjû _â[ùc KúUe geúeKê RW C_ùe ]kû ewe `µê\ ùjûA~ûA[ûG ~ûjû Kò _ùe Mbúe ewùe a\kò ~ûA[ûG û còZâ `µê\Kê _âùdûM Keòaûe _âYûkú còZâ `µê\òùe 750 Mâûc cûZâûe ÁòKe GùRõUþ iKûkê @[aû i§ýû icdùe iòõP^ Keòaûe @ûgû @^êKìk _âbûa ù\LûA [ûG û 3. còZâ iìZâKécú (Entomo-pathogenic Nematode E-P-N) KúUjûeú iìZâKâcòd

(E-P-N)

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

e KòQò _âRûZòe KúU

Gjò `µê\e aúRûYê iòõP^ Keòaû_ùe KúUe geúe C_ùe fêPò ejò[ûG I G^þRûAcþ C_ô^Ü Keò[û«ò ~ûjûKò ZßPûùe fMûZe KúU geúeùe _âùag Keò ~ûA[ûG I GVûùe KaK Rûf _âiûeòZ Keò[ûG û ]úùe ]úùe Gjò KúUùe geúeùe Z ß K ê ùgûhò Keò GjûKê cé Z Keòù\A[ûG û @«ùZûMZßû Gjò `µê\ KúU geúe aûjûùe c¤ aòKûg Keò ~ûA[ûG I GK aòh]e _\û[ð c¤ C_ô^Ü Keò[ûG ~ûjûKò KúUMêWÿòKê 5eê 10 \ò^ c¤ùe ^Á Keòù\A[û«ò û _âùdûM _âYûkú 250 eê 500 Mâûcþ Gjò `µê\ _ûCWeKê 200eê 500 fòUe _ûYòùe ùNûk Keò _âZò GKe \eùe _Zâe Zk Ée C_ùe Gjò _âKûe iòõP^ Keò _ûYò _Kû«ê ~ûjûKò ZkÉeùe ejòa û GjûKê iòõP^ i§ýû icdùe Kò´û iKûkê Keòaû CPòZþ û _â`êfä Kêcûe Kéhò cjûaò\ýûkd A.Mâû.Ké.aò. eûd_eê (QZògMWÿ) www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

46

]û^ ùlZ

ùa÷mû^òK _âYûkúùe a^ýûMâÉ @õPkùe ]û^ ùlZ êL cj ß_ì‰ð `if ejòQò û Gjò bûeZKêk ahðKéhùò e@]ôLeòKûõg`ebì_â-cbûMùe aêYû~ûA[ûG û Gjûe C_ôû\KZûKê aXÿûAaû _ûAñ Lêaþ i¸ûa^û ejòQò û _e«ê Gjû ùiùZùaùk i¸a ùjûA_ûeòa, ù~ùZùaùk iN^ _âYûkúùe VòKþ bûaùe @û_Yû ~ûA_ûeòa :(K) ùlZâúd EZêùe a^ýû _eòiÚòZòùe, Rkbeò[ôaû Z[û aêYòaûe @^êKìk @^êiûùe ]û^e aòbò^Ü _âRûZò Pd^ Ke«êû (L) _âcûYòZ aúR aêY«ê û (M) ùlZùe iaêR iûe Gaõ ùR÷aòK iûee _âùdûM Ke«ê (N) a^ýûùe _ûYò Rcò ejò[ôaû icdùe Pûh Ke«ê û (O) `if iêelû C_ùe ]ýû^ \ò@«ê û ùlZ _âÉêZò : ùlZKê aòbò^Ü ùeûMù_ûKùe aòjò^ Keòaû _ûAñ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

MäûAù`ûùiUþ 1 eê 1.5 Kò.Mâû/ejòQò, Gjûe \e iòõP^ Keòaû CPòZþ û Gjûe 25 \ò^ _ùe cûUò _fUûC[ôaû jkùe Mâúhà \ò^ùe Mbúe jk Keò ù\aû CPòZþ û ZZþ_½ûZþ 2eê 3 [e jk Keò ùlZ _âÉêZ Keòù^aû CPòZþû ùlZKê icZk eLôaû _ûAñ _âùZýK [e jk @fMû-@fMû \òMùe Ke«ê ù~_eò ahðû _ûYò aû ^\ú _ûYò @ûiòaû C_ùe Gjûe aûZûaeY icû^ C_ûdùe _ìeû ùlZùe ùjûA_ûeòa û ~\ò iaêR Lû\ _âùdûM ùjZê @iêaò]û/ @û\âZû ejò[ûG ùZùa @«òc jk Keòaû icdùe `iþ`eiþ _âùdûM c¤ Keò ù^A_ûeòùa û _âRûZò Pd^ :- a^ýû MâÉ I Rk beò ejò[ôaû ùlZâùe GVûKûe iÚòZò @^êiûùe aòbò^Ü _âRûZòMêWÿòKKê Pd^ Keòaû CPòZþ û 1. aXÿò @aùeû] :- ^ùe¦â ù\a Kéhò Gaõ _âûù\øMòK aògß aò\ýûkd KêcûeM¬ ù`÷Rûaû\ (C._â.) \ßûeû ahð www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

]û^ ùlZ

47

còkòQò û Rúae cûZâû 80-120 Kò.Mâû. _âZò ùjKÖe I _ûPòaûe @a]ô 145eê 150 \ò^ ejòQò û Gjûe \û^û ùQûU I ùcûUû ùjûA[ûG Gjò _âRûZòe C_ôû\^ 35eê 45 KêAõUûf/ ùjKÖe _òQû ejòQò û G[ôùe RúaûYê Sêfiû ùeûM Kcþ fûMò[ûG, Gjûe C_ôû\^ 30eê 40 KêAõUûf ùjKÖ_âZò ùjûA[ûG û 3. RkcMÜ :- Gjò _âRûZò ^.ù\.Ké.aò.aò. KêcûeMõR ù`÷Rûaû\ ahð 1978ùe C_ôû\^ ùjZê Rûeò Keû~ûAQò, ~ûjûKò aXÿò MâÉ Gaõ RkcMÜ ~êq ùlZâMêWÿòK _ûAñ C_~êq @ùU û Gjûe _ûPòaû @a]ô 150eê 200 \ò^ I aúRe cûZâû 80eê 120 KòMâû./ ùjKÖe _âZò ejòa û Gjûe \û^û ùQûU I ùcûUû ùjûA[ûG û Gjò _âRûZò @]ôK C_ôû\^ lcZû 35eê 40d KêAõUûfþ /ùjKÖe _âZò û G[ôùe RúaûYêKê Sêfiû ùeûM Kcþ ùjûA[ûG û 4. Rk Rjeú :- Gjò _âRûZò ^.ù\.Ké.aò. aò.

Kêcûeew ù`÷Rûaû\eê aûjûeòQò û Gjò Rk ]û^ Rk beû Gaõ aXÿò MâÉ ùlZâùe ajêZ bf C_ôû\^ ù\A[ûG û Gjû _ûPòaûe @a]ô 140eê 150 \ò^ fûMò[ûG û \û^û f´û I PûCk ]kû ùjûA[ûG , Gjò _âRûZò 40eê 50 KêAUûõf ùjKÖe C_R ù\A[ûG û

1996ùe aòKgòZ ùjûA ~ûA[ôfû û aúRe cûZâû 80eê 120 Kò.Mâû. ùjKÖe, iò]û aêYòaû _ûAñ fMû«ê û _ûPòaûe @a]ô 145 eê 155 \ò^ ejò[ûG û aXÿòùe 7-10 \ò^ aêWÿò ejòaû C_eû«ùe c¤ MQ RúaòZ ejò~ûA[ûG û Gjò _âRûZò ù^Kþ aäûÁþ, aâûC^þ ÆÁþ ùeûMùe @]ôKûõg eì_ùe @aùeû]ú @U«ò I _äûa^ _âZò ij^gúk @ùU û Gjûe C_ôû\^ 35eê 40 KêAõUûf ùjKÖe _âZò ejò[ûG û

5. Rk _âòdû :- Gjò _âRûZò ^.ù\.Ké.aò.aò. KêcûeMõR ù`÷Rûaû\ ahð 1995ùe aûjûeò [ôfû I aXÿò Gaõ Rk beò ejò[ôaû ùlZ _ûAñ C_~êq @ùU û Gjûe aúR 80eê 120 Kò.Mâû. ùjKÖe iò]ô aêYòaûùe fûMò[ûG û _ûPòaûe @a]ô 150eê 160 \ò^ ejòQò û Gjûe \û^û f´û iêXÿk ]kû Z[û C_ôû\^ 35eê 40 KêAõUûf ùjKÖe _òQû ùjûA[ûG û G[ôùe Sêfiû ùeûMe @ûguû eì_ùe @aùeû]ú ùjûA[ûG û 6. aò\ýû (G^þWòRú @ûe. 201):- Gjò _âRûZò ^. ù\.Ké. aò.aò. KêcûeMõR ù`øRûaû\ (C._â.) \ßûeû Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò _âRûZò c¤c Mjúe _ûYò _ûAñ iõ«êZ Keû~ûAQò û aúRe cûZâû 80eê 120 Kò.Mâû/ ùjKÖe Z[û _ûPòaûe @a]ô 145eê 155 \ò^ c¤ùe ejò[ûG û Gjûe C_ôû\^ 35eê 40 KêAõUûf ùjKÖe _âZò ùjûA[ûG û Gjûe \û^û c¤c aWÿ Gaõ PûCk fûfþ ùjûA[ûG û Gjûe

2. c]êKe :- Gjò _âRûZò ^.ù\.Ké.aò.aò. KêcûeMù`÷Rûaû\ (C._â.) \ßûeû aûjûe Keû~ûAQò û iûcdòK aXÿò MâÉ I @¡ðRk beû ~êq ùlZâ _ûAñ C c C_ûd ù\LôaûKê Mbúe _ûYò ~êq ùlZâ c¤c Mjúe _ûYò ~êq ùlZ aXÿò MâÉ ùlZâ _ûAñ _ûAñ _âRûZò _âRûZò _ûAñ _âRûZò 5. Rk_âòd 1. aXÿò @aùeû]ú 3. RkcMÜ 6. aò\ýû G^þ.Wò.Rú. @ûe 2. c]êKe 4. Rk ^ò]ô 201 7. PêKò@û -59

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Kcþ Mjúe _ûYò ~qê ùlZ _ûAñ _RâûZò 8. ʉð cjieêú 9. Kûâiþ -116 GcUþò dê 7029

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

48 38

@Zòeòq _ûYò Áòeê C_ôû\K ]û^ \éùlZ MQKê aõPûA ùja û Gjò_eò dêeò@û @ûùcû^òdcþ Kûùaðûù^Uþ eì_ùe a\kû~ûA _ûeò[ûG I Gjû \ßûeû KúUKê ^Á ùjûA~ûA[ûG û aúRe cûZâû : aXÿò MâÉ Gaõ Rk beò ejò[ôaû ùlZùe ù\Lû ù\aû cûùZâ ]û^e _âRûZòMêWÿòK Pd^ Keòaû CPòZþ û 100eê 120 Kò.Mâû aúR aXÿò MâÉ I Mjúe _ûYò ~êq AfûKûùe fMû~ûA[ûG û aêYòaû 20 ùicò \ìeùe fûA^þùe Keòaû CPòZþ ~ûjû`kùe eê@û aQû ùaùk ~ûªòK _âYûkú C_ù~ûM Keòaû `kùe ijR ùjûA[ûG û

_âRûZ aâûC^þ ÆUð I ùÁcþ ùaûee _âZò c¤c @aùeû]ú ùjûA[ûG û Gjûe aâûC^þ eûAiþùe RòõKþ 303 _ò._ò.Gcþ.

Gaõ @ûAe^þe cûZâû 192 _ò_òGcþ ùjûA[ûG û 7.Pò K ò d û-59:- Gjò _â R ûZò ^.ù\.Ké . aò . aò .

KêcûeMõR ù`÷Rûaû\ (C._â.) \ßûeû aûjûeò [ûG û Gjûe aúR 80eê 120 KòMâû. ùjKÖe _âZò ejò[ûG û _ûPòaûe @a]ô 145eê 150 \ò^ fûMò[ûG û Gjûe \û^û ùQûU ùcûUû I PûCk ]kû ùjûA[ûG û Gjò _âRûZò c¤c Rk beòaû ùlZâMêWÿòK _ûAñ C_~êq ejò[ûG û Gjûe C_ôû\^ 40eê 50 KêAñUûf ùjKÖe _âZò ejòQò û 8. ʉð cjiêeú (GcþUú dê 7029):- Gjò _âRûZò 1985ùe aûjûeò [ûG û Gjûe aúRe cûZâû 80eê 120 KòMâû. ùjKÖe _âZò ejò[ûG û Gjò _âRûZò aêYòaûe Kòic @ùU, G[ô_ûAñ GjûKê Kcþ aXÿò Gaõ Kcþ Rkbeòaû ~êq ùlZâùe Keû~ûA[ûG ù~CñVûùe _ûYò 30eê 40 ùicò _~ðý« _ûYò fûMò ejò[ûG û Cq _âRûZò G[ô_ûAñ C_~êq @ùU û Gjûe _ûPòaûe @a]ô 165 \ò^ Gaõ C_ôû\^ 56eê 70 KêAõUûfþ ùjKÖe _âZò ùjûA[ûG û \û^û ùQûU I PûCk ]kû ùjûA[ûG û 9. Kâûiþ -116:- aXÿò MâÉ ùlZâ _ûAñ ajêZ C_~êq _âRûZò ejòQò Gjûe _ûPòaû @a]ô 140eê 150 _ûAñ ajêZ C_~êq _âRûZò @ùU, Gjûe _ûPòaû @a]ô 140eê 150 \ò^ ejòQò û aúRe cûZâû 80eê 120 KòMâû ùjKÖe _âZò ejòòQò û C_ôû\ 30eê 35 KêAñUûfþ ejòQò û Gjûe \û^û cûùUû jk\ú~êq ùjûA PûCk ]kû ùjûA[ûG û iûe Gaõ lZ : aXÿò MâÉ ùlZâMêWÿòKùe iµì‰ð CaðeK aêYòaû icdùe KêŠùe aúRe Zùk _âùdûM Keòaû CPòZþ û ~\ò iaêR Lû\e _âùdûM i¸a ^ ùjûA[ûG ùZùa 10eê 12 U^þ ùjKÖe ùMûae lZ _âùdûM Keò ù^aû CPòZþ û a^ýûMâÉ ùlZùe 60 Kò.Mâû. ^ûAùUâûùR^þ 30 Kò.Mâû `iþ`eiþ 30 Kò.Mâû ù_ûUûiþ ùjKÖe _âZò \eùe _âùdûM Keòaû CPòZþ û ~\ò ùlZùe aXÿò _ûYò GKûVò ùjûA~ûCQò I _ûYò ^òÃûi^ ^ ùjaû _~ðý« dêeò@û 24 NõUû ùjZê eLô

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

KêŠe aúRùe 3eê 4 ùi.cò. MbúeZû Keòaû CPòZþ aêYòaû icd I _âYûkú : Rk MâÉ~êq ùlZKê iò]û aêYòaû ùc’ I aXÿò MâÉ ùlZâùe c¤ Rê^þeê 10 RêfûA _~ðý« iò]û bûaùe aêYò ù\aû CPòZþ û ùlZe ^cd^òZûKê @ù_lû Keòaû CPòZ ^êùjñ û ù~ùZùaùk _â[c ahðû ùjûA Mfû aúR ÊZü Rcò ~òa I aòk´ ùjûA aêYòaû icdùe MQ aXÿò _ûYòùe _âbûaòZ ùjûA~ûA[ûG û ùeûMù_ûK ^òdªY : ùeûMù_ûK ^Á Keòaû _ûAñ Lêeþ_ú aû ù_Wú_òWe _âùdûM Keû~ûA[ûG û ùeûMù_ûK eiûd^òK \ßûeû ^Á Keû~ûA[ûG û ]û^ùe Nûi RûZò Gaõ PCWÿû _Zâ~êq ùeûMù_ûK ^òdªY _ûAñ aêýUûùKäûe 5 _â Z ò g Z ùMâ ^ ê ý fþ 30-40 Kò M â û . ùjKÖ e @[aû ùa^Ú â ò ù dûKûað 10 _â Z ò g Z ùMâ ^ ê ý fþ 15 Kò M â û ùa^ÚòùdûKûa (50 A.iú), 3 fòUe ù_Šò ùc÷[ûfò^þ (30 A.iú) 3.3 fòUe aû G^òùfû`û^è (30Aiò) 1.7 fòUe _âZò ùjKÖe _âùdûM Keòaû CPòZþ û aêýUûùKäûee _âùdûM ù~ùZùaùk aXÿò _ûYòùe NUòaû I 3eê 4 ùi.cò. _ûYò ejò~ûA[ûG, Gjò icdùe _âùdûM Keòaû iùaðû c ejò[ûG û ùKak PCWÿû _Zâ~êq Le_\ûe ^òdªY ùjZê 2-4 Wò. ùiûWòdcþ iäûfþUe 625 Mâû. _âZò ùjKÖe \eùe _âùdûM Keû~ûA[ûG û Gjò icÉ Jh]e _âùdûM ùeû_Y 20 \ò^ _ùe iò]û aêYòaû _ûAñ 40 \ò^ _ùe Keòaû CPòZþ û eiûd^òK \ßûeû ùeûMù_ûKKê ùeûKòaû _ûAñ ùlZùe 4eê 5 ùicò _ûYò beòaû `kùe ùiùZùaùk Keòaû CPòZþ û `if iêelû: ]û^ I KúU Gaõ Gjûe ^òdªY : 1) _Zâ ùcûWÿû KúU : Gjò KúU iêŠò jû^òKûeK ùjûA[ûG û Gjû iêŠò@û jk\ò ewe geúe Z[û Mbúe beû ewe ùjûA[ûG 2eê 2.5 ùi.cò. f´û ùjûA[ûG û Gjû _Zâe \êA KWÿKê ùcûWÿò ^fúcû^ eP^û Keò [ûG Z[û Gjû bòZùe ejò icÉ iaêR _\û[ðKê ùLûkò LûA~ûA[ûG `kÊeì_ ]kû ewe _ûe\gðK ]ûe ùjûA~ûG _Zâùe û GK iêŠò ^òRe 25 eê 30\ò^ _~ðý« Rúa^ Kûkùe ajêZ www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

K\ûô_C êe]û^ òÁé\ùlZ òYû_ qòeòZ@

93 _ZâKê lZò _jñPûA ù\A[ûG û

49

_ZâKê QòŠûA ^Á Keò \ò@«ê û

^òdªYe C_ûd :-

6. KUû Rcòùe iUûKe«ê û

1. `òeûc^þ ù_Uþ 25 còUe \ìeZûùe MQ fMû«ê û 2. i«êkòZ Lû\Kê _âùdûM Ke«ê û 3. 10-12 _âùKû_òZ _Zâ _âZò ù\Lû~ûC[ôaû Kêý^ûf`iþ 25(A.iú) 1.25 fòUe _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Ke«ê û (2) aúR aû]K :- Gjò KúU iêŠò jû^òKûeK ùjûA[ûG, Gjû geúeùe jûfþKû jk\ú ew I iòe ^ûewú j\kú cògû ew ùjûA[ûG û cû¦û _Zwûe _vû ejò[ûG û cû¦û \ßûeû @Šû _ZâMêWÿòK @fMû bûMùe C_eú \éÁòeê \ò@û~ûA[ûG û Gjûe @ûKâcYùe `kÊeì_ `ifùe aû^ÆZòK @aiÚûùe céZ ùbûM Z[û _ùe _âùKû_ ùjaû _ùe ]kû~êq _Zâ ùjûA~ûA[ûG û ^òdªYe C_ûd:1. Mâúhà icdùe jk Keòaû CPòZþ û 2. KúUùe Kcþ jû^ò ~êq _âRûZòKê P^d Ke«êú û 3. _âÉêZ Lû\e cûZâûKê _âùdûM Ke«ê û 4. 6eê 7 aûRòùf iKûkê _ZwKê ]eò cûeò \ò@«ê û 5. @Šû ù~Cñ _Zâe C_e bûM C_ùe ù\LêQ«ò Gjò

7. aêYòaûe 60 \ò^ _ùe 2.5 KûA (20,000 @Šû) 50,000 UâûAùKûWcû _âZò i¯ûj / ùjKÖe _âZò iòõP^ Ke«ê û 8. aò.Uú 0.5eê 1.00 Kò.Mâû \eùe @ûagýK _ûYòùe ùNûkò iòõP^ Ke«ê û 3 _ZâM§ KúU : Gjò KúU gògê Z[û ù_âøXÿ \û^û~êq \êMÛûaiÚûùe \û^ûe eiKê ùgûhò LûA ù\A[û«ò û ~ûjû`kùe `k Êeì_ \û^û ùjûA_ûùe ^ûjó û gògê Z[û ù_âøXÿ ~êq ewe ùjûA[ûG û ^òdªYe C_ûd : `êf @ûiòaû _ùe _âûd 2-3 KúU _âZò \ò^ ù\Lû~ûA[û«ò Kò«ê ùc÷fû[òdû^ 5 _âZògZ, ùKûù^ÚûGUþ 2 _âZògZ, ù`^þùafùeUþ 0.4 _âRûZò fòùŠ^þ 1.3 _âZògZ ùNûk 20eê 25 Kò.Mâû ùjKÖe _âZò _âû¯ Keòaû Z[û i§ýûKûkùe _a^ Kcþ C_ùe Keòaû CPòZþ û Wû. eûùRg Kêcûe iòõj, Wû. @û^¦ gûjú, Wû. ^òùZ¦â _âKûg, Wû. eùcg iòõj ~û\a, Gaõ Wû. ùZùR¦â Kêcûe `if @^êi§û^ ùK¦â (^ùe¦â ù\a Kéhò Gaõ _âûù\øMòK aògßaò\ýûkd ) NûNeû NûU- ajeûAP C._ûâ. ùcûaûAfþ- 945045142

Kéhò RûMeY

úd @ûKhðYûe C_j

KéhK KûWð

@ûK C_jhðYúd ûe

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê fuoMk vkiys dkMZ Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

Very Very Important Farmer Card yodjp ;sr Zê vkgs e«

eòjûZò

@ûiê@Q

NAME : ADD : : ID ISSUE :

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 22 Years. 12 Languages.

22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iõelòZ ùlZ

50

UcûUe iõelòZ ùlZ

cûUe iõelò Z ùlZ @fMû-@fMû _â K ûee UùjûA_ûùe û Kò«ê C c `if ùjZê Rk ^ò¿ûi^ I

ù\ûcûUò fûbKûeú ùjûA[ûG û G[ô_ûAñ 6-7 _òGPþ cû^ C c iò¡ ùjûA[ûG û UcûUe `if ^òcù« ùjûA[ôaû Kò@ûeò _âÉêZ Keòaû icdùe cûUòKê bf bûaùe cògûA be_êe Ke«ê I G[ôùe @ûagýKZû^êiûùe iûe c¤ còkò[ûG û CVû ejò[ôaû Kò@ûeò ùjûA[ôaû KûeYeê MQe `k cûUòùe fûMò ^[ûG Z[û ùeûMùKû_ c¤ Kcþ ùjûA[ûG û aúR\e : GK ùjKÖe ùlZâùe `if Pûh Keòaû _ûAñ ^iðeú _âÉêZ Keòaû ùjZê _âûd 350eê 400 Mâûcþ aúR _~ðû¯ ejò[ûG û iõKe Kòic _ûAñ aúRe cûZâû 150200 Mâûcþ _âZò ùjKÖe _~ðû¯ ejò[ûG û Kòic : _ìiû i\ûajûe, _ìiû eêaú, @Kðû aòKûg,

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

ùiû^ûfú, _êiû gúZk, _ìiû ùeûjòYú, _ìiû -120, _ìiû @fðò WIßû`ð, _ìiû, jûAaâòW-1, _ìiû jûAaâòWþ-4 @aiûe, @Kðû ùcNûfú, @Kðû iêebò ) û

^iðeú _âÉêZ Keòaû : RêfûA cûiùe MQ _âÉêZ ùjûA[ûG û GK GKe ùlZùe UcûUe aél ùeû_Y _ûAñ RêfûA cûiùe 2 Wòiþcòfþ _eúùlZâùe UcûUe aúRMêWÿòK ^iðeú _Kû«ê û G[ô_ûAñ GK bûM Kò@ûeò Zò@ûeò Keò ùMûae Lû\ _Kû«ê û Z[û \êA AõP Cyûe cûUò _âÉêZ Keò ù\gú aû iue aúR aêY«ê û _ê^ü aél _âÉêZ ùjaû _ùe ùlZùe GjûKê ùeû_Y Keò \ò@«ê û aêYòaûe icd : UcûUe `ifKê @ûùc \êA [e fMûA [ûC û Leò` I RêfûA @MÁ Z[û eaò EZêùe @ùKÖûae ^ùb´e ùgh _~ðý« aêYòaû I ùeû_Y www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

02

iõelòZ ùlZ

Keû~ûA[ûG û iûee cûZâû : ùeû_Ye GK cûi _ìaðeê ùMûae aû KùµûÁKê bf iXÿò~òaû _ùe Gjò iûeKê 20-25 U^þ./ ùjKÖe \eùe bf bûaùe cògûA \ò@«ê û `iþ`eiþ I ù_ûUûie Kâc 60 I 50 KòùfûMâûcþ cûZâûùe ùeû_Y Keòaû _ìaðeê bìcòe _âùdûM Ke«ê Z[û ZûKê ^ûAùUâûR^Kê @]û cûZâû `ifùe `êf I _ûYò _âùdûM Ke«ê û iòõP^ : UcûUeKê ^c^úde @ûagýKZû ejò[ûG û G[ôùe @]ôK aû Kcþ Cbdu _ûAñ jû^òKûeK ùjûA[ûG û GYê EZê@^êiûùe Mecùe 6-7 \ò^ @«eûkùe Z[û [Šûùe 10-15 \ò^ @«eûkùe ù\aû CPòZþ û

51

Keòù\aû CPòZþ û aòùgh UcûUee f´û aXÿûAaû _ûAñ KòicKê iûjûeû ù\aû @ûagýKZû ejòQò, ~ûjû\ßûeû Kò `k iXÿòaûe iciýû ejò ^[ûG û iûjûeû ù\aû _ûAñ ùeû_Ye 30eê 45 \ò^ _ùe aûCñg aû \Šûùe aòbò^Ü CyZû C_ùe ùz\ Keò ZûKê aû§ò _êYò aéle gúZkúKeY ijûdZûùe Zûe aû§ò \ò@«ê û Gjò _eò @û_Y C c I MêYa û~êq `if _âû¯ Keò_ûeòùa û ùZûkòaû : @MÁùe ùeû_Y Keû~ûA[ôaû MQ @ùKÖûaeùe `k @ûiò~ûA[ûG û `if 75eê 100

aQûaQò I cûUò CVûùe MQKê iûjûeû ù\aû : `if ijòZ iaêùaùk ùeûMù_ûK ù\Lû ù\A[û«ò ~ûjûKò @ûagýK ù_ûhK Z ß _ê‰ðZü MQ_~ðý« _jñPò_ûùe ^ûjó û GYê icd-icdùe `ifùe cûUò CVû I Nûi aQûaQò

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

52

iõelòZ ùlZ

\ò^ùe ùZûkòaû _ûAñ _âÉêZ ùjûA~òaû CPòZþ û ù~ùZùaùk `ke ew jûfþ K û I fûfþ ùjaû @ûe¸ ùjûA~ûA[ûG Gjò icdùe `kKê ùZûkò ^ò@«ê û ^òKU aRûeKê _VûA ùjZê _eò_KßZû `ke aù¦ûaÉ Ke«ê û UcûUe C_ôû\^ ùKøgkùgWþ ù^Uþe @«MðZ : Mec \ò^ùe iõKe UcûUe ùiWù^Uþ ijRùe fMû~ûA_ûeòa û G[ô_ûAñ 35 _âZògZ ~êq ùiWþù^Uþ C_ù~ûM Keû~ûA_ûeòa û ùgWþù^Uþe @«MðZ Kò@ûeòùe Kò@ûeò \ìe 80 ùicò Gaõ aéleê aél \ìeZû 40x 60 ùicò eLû~ûA[ûG û _âûe¸òK Éeùe N Gaõ K _âùZýK 50 Z[û P e 250 KòMâû cûZâû _âZò ùjKÖe \ò@û~ûA[ûG Gaõ `UòðùMg^ icdùe N Gaõ K _âùZýKe 200 KòMâû cûZâû iò]û ù\A_ûeòùa û _ûfò jûCiþ @«MðZ UcûUe C_ôû\^ ùKøgk : ahðûEZêùe _ûfòjûCiþ @«MðZ AŠòUcòðù^Uþ _âKûee iue UcûUe I iùKZ ejòQò û G[ô_ûAñ cûUòe ù\gú Lû\, KùµûÁ KeûA c{û Z[û aûfòe 2:1:1 cògâY C_ù~ûM Keò[û«ò û @ûe¸ùe G^þ_òùK _âùZýKuê 50 KòMâû _âZò ùjKÖe \eùe C_ù~ûM Keò[û«ò Gaõ Gjû_ùe `UòðùMg^ùe G^þ_òùK _âùZýKKê 250 KòMâû _âZò ùjKÖe \eùe C_ù~ûM Keò[û«ò û _ûfòjûCiþùe 50 cûAùKâû^þe _fò[ô^ò cäPe C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û ùeûM I ^òdªY : Pûeû iXÿû : _âûd Gjûe `wiþ \ßûeû ùjûA[ûG Z[û aélgûkûùe ùjûA[ûG û ^òdªY : aúRKê 3Mâûcþ [ûAeiþ aû 3 Mâûcþ ùK_Ö^ _âZò Kòùfû aúR \eùe C_PûeòZ Keò aêY«ê û ^iðeúùe aêYòaû _ìaðeê [ûAecþe ùK®û^ 4e 5 Mâûcþ _âZò aMðcòUe \eùe bìcòùe còkò[ûG û ^iðeú, @ûL_ûLùe bìcòùe 4eê6 AõP CVò Keò ejò[ûG û _òQòfû @wcûeú : Gjò ùeûM aéle _Zâ C_ùe ùKøYiò c¤ @aiÚûùe ùjûA[ûG û ]ìie I Kkû aûAMYú

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

]kû _ZâMêWÿòK Gaõ \û^û C_ùe ù\Lûù\A[ûG û ù~CñKûeYeê @«ùe _ZâMêWÿòK _ì‰ð eì_ùe SûCñkò ~ûA[ûGû ^òdªY : ùcøùKÜûþùRaþ 2 Mâûcþ aû K_ðe @KèòùKäûeûAWþ 3 Mâûcþ aû ùeùWûcòfþ Gcþ ùRWþ 3 Mâûcþ _âZò fòUe _ûYòùe ùNûkKê iòõP^ Ke«ê û _Zâ ]ìie ùeûM : aýûùKÖeò@û ]ìei ùeûMR^K ]kûe icÉ bûM C_ùe ]ìie _Wò~òaû ùjZê C_ôû\^ c¤ ]ìie ùjûA~ûA[ûG û ù~_eò _Zâ, \û^û, `êf I `k û _âûe¸òK _Zâ C_ùe flY GK jk\ú ewe _ââbûaòcŠkKê ùNeò ù^A[ûG û ~ûjûKò ùQûU, ùMûf ^òdcòZ, Mbúeû Nû’ bkò ùjûA~ûG û Nû’ _Zâe \êA KWÿ I @MâbûM C_ùe 35û cò.cò. aýûie @ûKûeùe aé¡ò Keò[ûG û _âbûaòZû _ZâMêWÿòK D_ùe GK SûCñkò ]ìie ù\LôaûKê còkò[ûG û G[ôijòZ @ù^K \ûM ùjûA~ûA[ûG û Z[û _ZâMêWÿòK jk\úeê a\kò ~ûA[ûG I ùghùe _âZ ùcûWÿò ùjûA Gjûe Zùk fûLô ~ûA[ûG I aél ceò~ûA[ûG û ^òdªY : ^iðeú ùaWþ _âÉêZ _ìaðeê cûUò ]ì_ùe _âÉêZ Ke«ê û aúRKê iêýùWûùcû^ûi ùKäûeùi^è (10Mâûcþ/ KòMâû) ùe C_PûeòZ Ke«ê û KúU _âùKû_ I ^òdªY : 1. _Zâ iêXw KúU (fòKþ cûA^e ) : Gjò KúU _ZâMêWÿòKùe eìù_fò ewe iêew Zò@ûeò Keò Gjûe bòZ _ZâKê LûA~ûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iõelòZ ùlZ ^òdªY :

53

AcòWûùKäû_òWþ 1 cò.fò./3 fòUeùe WêaûA eL«ê û

 MâiòZ _ZâMêWÿòKê aûjûe Keòaû _ûAñ ^Á Keò \ò@«êû  WûAùcù[ûGUþ 2 còfò/ fòUe aû cò[ûAfþ ùWcúùUû^þ

30 A.iú. 2 còfò/ fòUe _ûYò iòõP^ Ke«ê û 2. UcûUe `k ùQ\K (UcûùUû `îUþ ùaûee) : Gjò KúU UcûUeùe iaðû]ôK jû^ò _jñPûC[ôaû KúU ùjûA[ûG Z[û cû¦û KúU _ZâMêWÿòK Zk ijòZ C_ùe @Šû ù\A[ûG û Afäú UcûUe `kMêWÿòKùe ùQ\ Keò `kùe KYû Keò[ûG û ^òdªY :  UcûUe _âZò 16 _ZâMêWÿòK C_ùe Uâû_þ `if eì_ùe

GK _õqò ùM¦û fMû«ê û  @ûagýK _Wÿòùf ^ec aúRùe @Kð ( 5 _âZògZ) aû

G^þ._ú. GPþ.aú. 250 còfò/ùjKÖe, GcûùcKÖò^þ ùa÷^þùRûGUþ 5 GiþRú 1 Mâûcþ / 2 fòUe Æòù^ûùiWþ 45 Giþiú. 1 còfòû/ 4 fòUe aû ùWfþUûùc[âò^þ 2.5 A.iú. 1 cò.fò./ _ûYò aýajûe Ke«ê û ^òdªY :  ùeû_Y Keòaû _ìaðeê aél ijòZ ùPeKê @] NõUû _ûAñ

 ^iðeúKê 40 ùciþe ^ûAùfû^þ ù^Uþùe Xûuò Keò

eL«ê û  ^òc aúR @Kð (4 _âZògZ) aû WûAùcù[ûGUþ 30 Aiò

2 còfò/ fòUe aû cò[ûAf ùWcòùUû^þ 30 A.iò. 2 cò.fò./ fòUe _ûYò iòõP^ Ke«ê û UcûUe C^ÜZ ùlZe cêLý CùŸgý:  C^ÜZ ùlZe cêLý CùŸgý ^òe«e C_ôû\ Keòaû _ûAñ

GK @^êKìk iÚòZò iéÁò aRû@ eL«ê û iõelòZ iõeP^û GK @]ôK aû Kcþ ùjaû _ûAñ _ûfòjûCiþ ù^UjûCiþ, ùfû-U^f, iêew @û\ò KéhKcû^u _ûAñ C_ù~ûM ejòQò û  C^ÜZ ùlZ _ûAñ iÚû^ iêfb ùjaû CPòZþ û ù~CñVûùe

_~ðû¯ ]ì_ @ûiò[ûG û Z[û _ûYò GKZâòZ ^ ùjaû ùjZê û  ùeûMKê Kcþ Keòaû _ûAñ ^ì@û iÚû^e Pd^ Keòaû

CPòZþû cûUò Rk ^òÃûi^, aûfò ijòZ Kûað^òKþ _\û[ð (2.0 _âZògZeê @]ôK ùjaû CPòZþ û G^þ.@ûe. ewûùe, eûùRgû @ûùað Raûje fûfþ ù^ùje, Kéhò aògßaò\ýûkd, Raf_êe

ùKiee GK cûZâ C_ôû\K eûRý KòG ?

Kûgàúe

Zûcòf^ûWê

jòcûPk _âù\g

bûeZùe iaêVûeê @]ôK ùegc C_ôû\^ ùKCñVûùe ejòQò ?

K‰ðûUK

cjûeûÁâ

@ûiûc

bûeZe ùKøYiò eûRýùe iaðû]ôK _âûKéZòK eaWÿ còkò[ûG ?

IWÿògû ùKek _¬ûa ù^ûUòiþ - _ûVK a§ê @û_Yu C e 15 ds \ò^vabòanZjùeE-mail: E-mail:ruby@krishijagran.com ruby@krishijagaran.comKê _VûA _ûeòùa û 15 fnu 9999142633 9999142633 whatsapp aû SMS Keò_ûeòùa û iVòKþ C e ù_âeY Keòaû _ûAñ _â[c Zò^òRY KéhK a§êuê Kâcgü 3,2, Gaõ 1 jRûe Uuû _~ðý« jûAaòâWþ aòj^ _êeÄûe eì_ùe I ùiû^ûcú iòWþi _leê \ò@û~òa, G[ôijòZ Gjûe @ûMûcú iõLýûùe aòRdú _âû[ðúu ^ûc KéhòRûMeY _ZâòKûùe _âKûgòZ ùja û KéhK bûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, VòKYû Gaõ ùcûaûAfþ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

54

bf \ò^

KéhK @ûgû, @ûce bf \ò^ ùKùa @ûiòa ?

Ké

hò eûÁâúd ^cê^û iùaðlY iõMV^ (G^þGiþGiþI)e 59Zc \òai @aieùe Gjò K[û i¹êLKê @ûiòQò Kò ùlZ Kû~ðýùe fûbùLûe aýqòuê ejòaûKê \ò@û~òa ^ûjó û GcòZòùe ~\ò KéhKcû^u ùlZâùe Keû~ûG, ùZùa @]ôKûõg KéhKuê ùlZ QûWÿòaûe aòKÌZ _âûd 40 _âZògZeê @]ôK @ûguû ejòQò û Gjò ciûf ceêWÿòe Qûdû bkò ^úZò ^ò¡ðûeY KeòaûKê ^Re@¦ûR Keû~ûA _ûeòa ^ûjó, _êYò c¤ ajê `k jkùlZâùe ù\Lû~ûCQòû Kûkû«e bûùa _âLýûZ Kéhòaò\þ GcþGiþ Êûcò^û[^þu @¤lZûùe ^òcðòZ eûÁâúd KéhK @ûùdûM 2000 \gK c¤ùe gévkûa¡ bûùa Gjû Rûeò KeòQ«ò û Gjò CùfäLùe Kêjû~ûAQò Kò ùKøYiò RùY KéhK iZ _âZògZ @ûd ieKûeú \¯eùe Kûc Keê[ôaû ùPøKò\ûe Vûeê c¤ Kcþ @ùU û Gjû iù ß Gjûu ijòZ fùXÿA Keòaû _ûAñ ùKøYiò iêaù¦ûaÉ Keû~ûA ^ûjñò û

ù\gùe KéhKcû^u Rúa^ I Kéhò \d^úd \gûe _eò\égý Pò«ûR^K I Pýûùf¬~êq ùjûAQò û aòbò^Ü aMðKê Zêk^û Keòaûùe aûÉaòK Kéhò iaþiòWúe ajêZþ Kcþ ùjûA~ûAQò û ù\gùe KéhKcû^u Rúa^ I Kéhò \d^úd \òMKê _eò\égý ùjaû jó Pò«ûR^K I Pýûùf¬_ì‰ @ùU û KéhKcû^u \ê\ðgûe Gjû iaêVûeê _âcêL KûeY ùjûAQò û WòRf C_ùe \ò@û~ûC[ôaû jûeûjûeò iaþiòWú 92. 061 ùKûUò Uuû ejòQò û G[ôùe bûeú Kcgòðdûf aûj^Kê ^ò@«ê 26,000 ùKûUòG _âûAùbUþ Kûe Gaõ dêUòfòUú jßòKäi _ûAñ

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

12, 100 ùKûUò Uuû Z[û Kcgòð@ûfþ Kûe _ûAñ 8,200 ùKûUòG Uuû ù\CQ«ò û 15,000 ùKûUòG iaþiúWú @^ý ùlZâKê ~ûA[ûG, ù~Cñ[ôùe ùRù^ùeUe c¤ iûcòf ejòQò û ~\ý_ò WòùRf iaþiúWú Kéhò ùlZâe ^ûc C_ùe Reêeú Kêjû~ûA[ûG _e«ê @]ôKcûcfûùe ieKûe iaþiúWú _~ðý« _jñPòaû _ûAñ _Qùe _Wÿò~ûAQ«ò û iõi\e iÚûdú icòZò Gjûe ^òÃhð c¤ Pò«ûR^K ejòQò Kò ù\gùe 90 _âZògZ KéhKcû^uê Kéhò iaþiòWúe fûb _jñPûAaûKê ùja û icòZò KjòQò Kò KéhKcû^u jòZ \éÁòeê iaþiúWúKê ZKð iõMZ Keû~òaû @ûagýK ejòQò û ùVûiþ _âdûi @ûagýK : Kéhò ùlZâe aùRUþ aXÿûA \ò@û~ûAQò Kò«ê KéhKcû^u @ûd aXÿûAaû _ûAñ KòQò ùVûiþ _âdûi Keû~ûA ^ûjó û @[ðcªú 2022 iê¡û KéhKcû^u @ûd \êA MêY Keòaû _ûAñ Kjò[ôùf Kò«ê Gjò \òMùe ùKøYiò ùVûiþ _\ùl_ CVû~ûA ^ûjó û aê¦û iòõP^ aýaiÚûKê c¤ iê\éXÿ Keòaû _ûAñ KéhKu @ûd aXÿò _ûeòa ^ûjó û aeõ Gjûu @ûd C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\aûe @ûagýK ejòQò û @ûRò ù\ge 17 eûRýMêWÿòKùe KéhKcû^u aûhðòK @ûd _âûd 20,000 Uuû ejòQò û ~\ò ù\ge K[û Kjòaê ùZùa KéhKcû^u @ûd _âZòcûiùe 3000 Uuû ejòòQò, ~ûjûKò ajêPò«ûR^K @ùU û Gjû iù ß Gjû KéhKcû^u @ûd aXÿûAaû www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

th

54

56

bf \ò^

_ûAñ ùKøYiò ùVûiþ _\ùl_ CVû~ûC ^ûjó û Kéhò ùlZâ C_ùe ieKûeu ]ýû^ @ûagýK ejòQò,ù~ùjZê KéhKcû^u C_ùe Gjò Pû_ f\ò ùjûA~ûCQò û ù\ge Meòa -KéhK \êA ahð ùja fMûZûe EZêMZ ùcøic R^òZ lZò ijò @ûiêQ«ò û Gjò iÚòZò i¸ûkòaû _ûAñ ieKûeu KéhKcû^uê aòùgh ùaf@ûCUþ _ýûùKR ù\aû CPòZþ [ôfû û ù~ùZùaùk 2008 I 2009ùe @û[ðòK cŠò ejò[ôfû ùiùZùaùk ieKûe Cù\ýûM RMZKê 3 fl ùKûUò Uuûe ùaf@ûCUþ _ýûùKR \ò@û~ûA[ôfû û KéhKcû^u iÚòZòùe iê]ûe@ûYòaû _ûAñ ieKûeu Gbkò KòQò _\ùl_ CVûAaû CPòZþ [ôfû û ieKûe 5ahð ùja Gjûu @ûd \êAMêY Keò \ò@û~òaû K[û KjòQ«ò û \eaé¡ò ùjaû KûeYeê @ûd aWò ~ûCQò û ieKûeuê \ßòZúd [e _ûAñ ^úZò C_ùe aòPûe KeòaûKê _WÿêQò û Kéhò ùlZâùe bdû^K iuU ù\LôaûKê còkêQò û ahð 2015eê 2016 c¤ùe KéhKcû^u \ßûeû @ûcôjZýû cûcfûùe @_âZýûgòZ aé¡ò ù\LôaûKê còkêQò û ùcûe @ûgû ejò[ôfû Kò ieKûe Pò«òZ KéhK icê\ûduê elû Keòaû _ûAñ @û[ðòK _ýûùKRþ ùNûhYû Keòùa û ùghùe Cù\ýûM RMZKê c¤ @Pû^K iuU _eòiÚòZòeê Zâûjò còkòa I MZ 10ahð c¤ùe 42 fl ùKûUò Uuûe Ke QûWÿ còkòa û cêñ bûaê[ôfò Kò KéhKcû^u Gbkò @û[ðòK iuU Kcþ Keòù\aû _ûAñ cêqò còòkòa ! Kò«ê K’Y ùja, Gjò icdùe, G_eò KòQò c¤ ùjfû ^ûjó, _êYò [ùe 60 ùKûUò KéhKcû^uê jùZû›ûj bûaùe QûWÿò \ò@ûMfû û C c ùlZ, c¤c aûY, @]c PûKeò, bòlû \û^ : ùKùa giýgûckûùe beû bûeZKê GK Kéhò _â]û^ ù\g Kêjû~ûC[ôfû û Gjò ù\g bûeZ @ûRò ùlZ Kûcùe iaêVûeê ùjûA_WÿòQò û Gjûe iaêVûeê aWÿ KûeY ejòQò Kò ù\ge aòKûge ^ûc C_ùe QòWÿû Keû~ûA[ôaû @û]ûebìZ iõeP^û ùlZ I KéhK aòùeû]ú ^úZò û 1991ùe @û_YûA[ôaû C\ûeúKeYe ^úZò c¤ ^òR CùŸgý I @if KéhKcû^u aòùeû]ú ejòQò G[ô_ûAñ @ûRò ùlZ KûcKê @i¹û^ I cRaêeúe ^ûc ùjûA~ûAQòû KéhK Êûaf´ú ùjûA ejò ^ûjóö ajêeûÁâúd Kµû^úMêWÿòK aògß aýû_ûe iõMV^ I aògß aRûeùe ùMûfûc ùjûA ejòQò û Gjò KûeY ùjZê @ûcôjZýû KeêQ«ò KéhKcûù^ û eûÁâúd KâûAcþ ùeKWð aêýùeû Kùj Kò Gjò ahð 1997 I 2016 ciòjûùe c]ý Gjò @u 3 fl _~ðý« ~ûAQò û ù\gùe _âZò ahð _âûd 16,000 KéhK cêLýeì_ùe G[ô_ûAñ @ûcôjZýû KeòQ«ò `kùe Leû_ ùjûA~òaû KûeYeê ^òRe KeRKê iêSò _ûeê ^ûjûñ«ò û Gjò_eò ù\gKê Lû\ý ù\C[ôaû KéhKcû^u @aiÚû @ûRò búhY Leû_ _eiÚòZòùe ejòQò, ~ûjû`kùe Gjò KéhKcûù^ @ûcôjZýû Keòaû bk GK _\ùl_Kê @û_YûA ù^CQ«ò û Z[û_ò c¤ ùlZ-KéhKcûù^ QûWÿòaûKê _âÉêZ ^êjñ«ò Kò«ê, ieKûeuê _âZò _âùZýKUò Pò«û ùiùZùaùk KeòaûKê ùjûA[ûG ù~ùZùaùk,

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

KéhKe C_ôû\Kê iVòKþ \e \ò@û~òaû K[û CVò[ûG û KòQò cûi _ìaðeê iê_âòcþùKûUð i¹êLùe \ûd^ jfÞ^ûcû @Zòeòq iûfòfòUe ùRù^eûfþ c^ò¦e iòõj KjòQ«ò Kò Êûcú^û[^þ KcòUò eòù_ûUð cêZûaK KéhKcû^uê ^òRe C_ôû\ C_ùe 50 _âZògZ QûWÿ ù\aûKê ieKûe @ic[ð @U«ò û ^òaðûP^ icde _âZògâêZò : Gjû GK ^òaðûP^ _e K[û [ôfû ù~CñVò ^ùe¦â ùcû\ò ùfûKibû ^òaðûP^ Keò[ôùf Kò Êûcú^û[^þ KcòUò eòù_ûUð cêZûaK KéhKcû^uê 50_âZgòZ EY cêq còkòa Kò«ê gûi^Kê @ûiòaû _ùe ùcû\ò ieKûeu ]û^ I MjcKê aXÿò[ôaû ^ìý^Zc ic[ð^ cìfý eì_ùe fûbKûeú \e ù\aKê c^û Keòù\AQ«ò û GcòZò icdùe ù~ùZùaùk KcðPûeúcû^uê cjwû b û GK ahðùe 13 _âZògZ aXÿûA \ò@û~ûAQò, Mjc I ]û^e ic[ð^ cìfýùe 50 _âZògZ aXÿûA \ò@û~ûAQò Mjc I ]û^e ic[ð^ cìfý 50 Uuû _âZò KêAõUûf \eùe @ûguû aé¡ò Keû~ûAQò, cûù^ 3.6 _âZògZ aé¡ò ùjûAQò ~ûjû Kò cjwûe @Zòeòq ùaûSKê beY Keòaû_ûAñ c¤ @_~ðû¯ ejòQò û Gjò Rae\É ùb\bûaKê \éÁòùe eLô-i¯c ùaZ^ @ûùdûM \éÁòeê GK -ùPøKò\ûee ^ìý^Zc ùaZ^ 7eê 18 jRûe cûù^ 260 _âZògZ aé¡ò ùjûAQò û @ûc ù\gùe _âûd @]ôKûõg KéhK @ûc\û^úeê Gjûu Zêk^û Ke«ê @û_Y Gjû RûYòùf Lêiòùjùa Kò 1970ùe cìk ùaZ^ I cjwû b ûùe _âûd 120eê 150 MêY aé¡ò ùjûA~ûAQò, ù~ùZùaùk Kò Gjò @a]ôe @aieùe Mjce @ZòKcþ ic[ð^ cìfýùe cûZâ 19 MêY aé¡ò ùjûAQòû Gjû Lêaþ @ûKûgQê@ûñ \e ùaûfò cû^òaûKê ùja û GjûKê ù\Lôaû ùjZê ^ì@û _òXÿú Gjò @ûgû Keòaû aý[ð @ùU Kò Gjò ùlZKê KéhK @û_YûAaû CPòZþ û @ûd @icû^Zû ÆÁ ejòQò û Gùa ù~ùZùaùk Kò RùY KcðPûeúe ^ì^ýZc ùaZ^ aXÿò 18jRûe Uuû Keû~ûAQò û ~ûjûKò GK @õg KéhK _eòaûeKê @ûc\û^ú G^þGiþGiþIe 2014 eòù_ûUð @^êiûùe cûZâ 6 jRûe Uuû ejòQò, ù~Cñ[ôùe cûZâ 3,078 Uuû ùlZùe @ûiò[ûG û ù~ùZùaùk Kò RùY KcðPûeúu ^ìý^Zc ùaZ^ aXÿò 18 jRûe Uuû Keû~ûA[ûG, ~ûjûKò GK _âZògZ KéhK _eòaûeu @ûc\û^ú G^þGiþGiþIe 2014 eòù_ûUð @^êiûùe www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

58

bf \ò^

cûZâ 6 jRûe Uuû ejòQò û ù~Cñ[ôùe cûZâ 3,078 Uuû ùlZeê @ûiò[ûG û ~\ò KéhKcû^uê icûR @^ý aMð _eò CPòZþ ^ìý^Zc ic[ð^ cìfý \ò@û~ûG ùZùa Mjc 1970ùe 79 Uuû _âZò KêAõUûfùe Gjûe \e Gùa 7600 Uuû _âZò KêAõUûfùjaû CPòZþ û Leò\ cìfýe Gjò aýaiÚû ejòQò, ~ûjûe cû¤cùe KéhK @ûd @Rð^ Keòaûùe ilc ùjûA[ûG û Gjû aýZúZ @ûd I ajê ùiâûZ_ûiþ ùjûA ^[ûG û ~ûjû C_ùe Gjû beiû Keò[ûG û Gjûe Zêk^û ieKûeú KcðPûeúcû^u Reò@ûùe Keû«ê û ~ûjûKò _âZò Q@ cûiùe cjwû b û còkò[ûG, G[ôijZò @]ôK cìfý ùaZ^ còkò~ûA[ûG û ùaZ^ @ûùdûM @^êiûùe KcðPûeúcû^u aòbò^Ü b û ejòQò û ~\ò KéhKcû^uê jûejûeò Pûeòcûi b û, @ûaûiúd b û, ~ûZâû b û, _òfûcû^u _ûAñ gòlû b û I PòKò›û b û \ò@û~ûG ùZùa ^ò½òZeì_ùe fl fl KéhKcûù^ @ûcôjZýû Keòùa ^ûjó û Gjò KéhKcûù^ KjòQ«ò Kò ùKak PòKò›û Lyð jó KéhK _eòaûeKê cûiòK aùRU 40_âZògZ ejòQò I G[ôijòZ ^òRe _òfûcû^uê Cy gòlû c¤ còkò_ûeê ^ûjó û KéhK icê\ûd : iûeû ù\gùe icê\ûd \ê\ðgûe ùbûM Keê[ôaû GK @^ý iùbðlY i¹êLKê @ûiòQò û ù~Cñ[ôùe ùiõUe `e ÁWò @`þ ùWbf_òõ ùiûiûAUò Keû~ûAQò û Gjò iùaðlY bûeZ KéhK icûR ^ûcK KéhKcû^ue GK @Y-eûRù^÷ZòK iõiÚû KeòQò û Wòùi´e 2013 Rû^ê@ûeú 2014 c¤ùe ù\ge 18 jRûeeê _âûd 5,350 KéhKu c¤ùe ùjûA[ôaû iùaðlYùe Gjû Kêjû~ûAQò ù~Cñ[ôùe 61 _âZògZ KéhKu K[û i¹êLKê @ûiòQò û ù~Cñ[ôùe ù\LôaûKê còkòQò Kò ~\ò ijeMêWÿòKùe bf PûKòeò còkêQò ùZùa ùlZ aûWÿò QûWÿò ù\aò û ùlZ Kû~ðýùe ^òùdûRòZ ejò[ôaû @ûc\û^ú Gjûu @ûagýK _ìeY Keò_ûeò ^[ûG I iùbðlYùe iûcòf ùjûA[ôaû GK ZéZúdûõg KéhKcûù^ KjòQ«ò Kò ^òRe @ûagýK _ìeY Keòaû _ûAñ Zûuê ùlZ bòZùe jó Kcûf ù\LûAaûKê _Wòa û Gjû aýZúZ _âûd 67 _âZògZ cjòkûcûù^ KjòQ«ò Kò ùlZeê ùjûA[ôaû @ûc\û^úeê Ne Lyð PkûA[û«ò G[ô_ûAñ Gjû Lêaþ ijù~ûM ùjûA[ûG û Gjû ùKøYiò @û½~ðýe K[û ^êùjñ, Kò _âûd 47 _âZògZ C e\ûZûcûù^ KjòQ«ò Kò Gjûu jòiûaùe KéhKcû^u iÚòZò _âûd cògûA Leû_ ejòQò û Gjò iùbðlYùe KéhKcû^u ùlZ QûWÿòaûe ^ò‰ðd CùfäL Z ejòQò Kò«ê G[ôùe KéhòKê _ì‰ð eì_ùe _Peû~ûA[ôaû CùfäL ejòQò û Kò«ê @^ý_lùe GjûKê \éÁòùe eLô Kéhò ijòZ _ì‰ð eì_ùe _Qùe _Wòaû CPòZþ ^êùjñ û R^MY^û C_f² @^êiûùe KéhKcû^u iõLýû ]úùe ]úùe Kcò @ûiòQò û ahð 1991ùe ù\gùe _âûd 11 ùKûUò KéhK [ôùfû Gjò ù\gùe 2001 Gcû^u iõLýû Kcò 10.3 ùKûUò ejò ~ûAQò ù~ùZùaùk Kò 2011 Gjò iõLýû Kcò Keò 9.58 ùKûUò ùjûA~ûAQò û Gjûe @[ð G_eò Kò _âZò\ò^ 2000eê @]ôK KéhKue ùlZ ijòZ ijù~ûM ejòQò û Kéhò _ûAñ Gjò iõLýû _âûd bdû^K ejòQò û Gjò iùaðlY I

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

G_eò K[û i¹êLKê @ûiòQò û ~ûjûKò KéhKcû^u K[û Kêjû~ûAQò û Gjû Lêaþ \êüLe K[û Kò 10 KéhK _eòaûeùe _âZò RùY _eòaûeKê iaêùaùk ùbûK ù_Uùe ejòaûKê _Wÿò[ûG û ùKak 44 _âZògZ _eòaûe Zò^ò Ikò Lû\ý LûAaûKê còùk ^ûjó û ù~ùZùaùk Kò 39 _âZògZ _eòaûe iûcû^ý bûaùe \êA _âje eûZòe ùbûR^ Keò _ûe«ò ^ûjó, Z[û Gcû^uê iKûk RkLô@û c¤ còkò ^[ûG û _âûd 36 _âZògZ KéhKcûù^ Z SêµêWÿòùe ejò[û«ò I Kyû Nùe ejêQ«ò û 44 _âZògZ KéhK Kyû-_KÑû Nùe ejò[û«ò û ùKak 18 _âZògZ KéhKu ^òKUùe _KÑû Ne ejòQò û Kéhò ùlZâ I jeòKâû« _ùe : 1980 \gKùe Pec jeòZ Kâû«ò _ùe, Gjò ahð `if ùjûA ^[ôfû û GcòZò KûjóKò ùjfû aòbò^Ü Kéhò iûcMâú C_ôû\^e cj ß_ì‰ð cZ eLôaû iù ß Gjûe \eùe @Zý]ôK aXÿò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò ? G_eò KûjóKò ùjûAQò 1990 _ùe MZ \êA \gK c¤ùe Kéhò ùlZâùe ùjaûKê [ôfû ^òùag ù\ge i`k NùeûA C_ôû\e cjR 2.7 _âZògZ ejòQò û G_eò KûjóKò ùjûAQò Kò Kéhò ùlZâùe ùjaûKê [ôaû ieKûeú ^òùage _âûd 80 _âZògZ bûM \úNð I aê¦û iòõP^ _eòù~ûR^ûùe Pûfò[ûG _ùe c¤ Gjò _eòù~ûR^û lcZûùe Kcþ aýajûe ùjûA[ûG I @Y iûõiÚû^MêWÿòKe aýajûe KûeYeê Gjû @ù_lòZ fûb còkò ^[ûGû Gjû Kò_eò ùja Kéhò I G[ôijòZ RWòZ @^ý ùlZâMêWÿòK aûhðòK aòKûg \eùe @Ác _õPahðúd ù~ûR^ûe @aieùe 4.8 _âZògZ ejò[ôfû 9c I 10c _õPaûhòðK ù~ûR^ûe @aieùe _âûd 2.5 _âZògZ ejòQò û iÚòZò Gjû ejòQò Kò @ûce KéhKa§ê ^òRe iµì‰ð _ê¬ò I gâc ^òùag Keò ùlZKê iaêRòcû beò ù\A[û«ò û ù~ùZùaùk Gjûue ^òRe Kéhò C_ôû\MêWÿòKê CPòZþ \e còkò_ûeò ^[ûG, Gcûù^ ^òeûg ùjûA~ûA[û«ò I @ûcôjZýû KeòaûKê _jñPò ~ûA[û«ò û eûÁâúd @û\gð iùaðlY iõMV^ KjòQò Kò 40 _âZògZ KéhK ùlZ Kûc Lêaþ KÁKe I \êüL\ûdK ù_hû ùaûfò cû^ò ù^A GjûKê QûWÿòaûKê Pûjó[û«ò û iVòKþ \e ^ ckòaû `kùe KéhKe eêPò Kéhò Kû~ðýùe Kò_eò aXÿòa ? KéhK a§ê Kéhò MêYa û Kò_eò aXÿûAùa, EY Keê[ôaû _ê¬ò ùKùa _~ðý« I Kò_eò fMûAùa ? ùK¦â ieKûe, eûRý ieKûe Gaõ icÉ eûRù^÷ZòK _ûUòðMêWÿòK a§ê bûaùe G_eò ^ò‰ðd ù^AQ«ò KûjóKò ^û aûÉaòK `ûA\û còkòaû CPòZþ KéhKcû^uê û ùKøYiò c¤ _ûUòðùe ieKûe eêj«ê KûjóKò ^û eûRù^÷ZòK _ûUòMêWÿòKùe ieKûe PkûA[û«ò û Gcûù^ KéhKcû^uê _â[ùc _âû[còKZû ù\aû ^ò@ûjûZò @ûaûgýK ejòQò û eaò¦â ^û[ ùPøùa _âMZògúk Gaõ i¹û^òZ KéhK KéhK ùiaû ùK¦â WûK awk i¹êL, aûñiþWòj Ròfäû-afò@û(C._â.) ùcû-09453577732 www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iõMâj Ke«ê Kéhò RûMeY I GMâòKfPe IßfØð _ZâòKû bûeZe iaðû]ôK _âiûeòZ Kéhò @û]ûeòZ _ûeòaûeòK _ZâòKû, ‘ù\bû’e iaêVûeê ùfûK_âòd I _âZòÂòZ _ZâòKû fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWðùe iûcòf bûeZe GKcûZâ _ZòâKû ~ûjûKò 12Uò bûhûùe _âKûgòZ, 23 iõÄeY cû¤cùe 22Uò eûRýùe _j*ôQò û _ZâòKûe _ûVK iõLýû GK ùKûUòeê @]ôK û @ûRò _ZòâKûe i\iý ùjûA Kéhò RûMeY _eòaûee bûMù^aû CPòZþû AõeûRú, jò¦ú, _¬ûaú, MêReûUú, ceûVú, K^ÜWÿ, ùZfêMê, awûkú, @ûicú, IWÿògû, Zûcòf I cûfûdûfcþ bûhûMêWÿòKùe GKijòZ Gjò _ZâòKû _âKûgòZ ùjûA[ûG û

Kéhò RûMeY -i\iýZû bûfþK _âZò LŠ cìfý- 35 Uuû i\iýZû 1ahð 2ahð 3 ahð 5ahð 10ahð @ûRúa^ i\iýZû

cìfý (Uuû) 420/840/1,260/2,100/4,200/6,300/-

@ûKhðK QêUþ cìfý (Uuû) 380/700/1,000/1,599/2,500/3,000/-

GMâòKfþPe IßfØð- i\iýZû gêKþk GK _âZò cìfý

Kéhò RûMeY I GMâòKfPe Ifßð _ZâòKû @^þ-fûA^þ i\iýZû _ûAñ aùRU Ke«êhttp://subscription.krishijagran.com

i\iýZû 1ahð 2ahð 3 ahð 5ahð 10ahð @ûRúa^ i\iýZû

cìfý (Uuû) 840/1,680/2,520/4,200/8,400/12,600/-

@ûKhðK QêUþ cìfý (Uuû) 800/1,500/2,200/3,600/7,700/1,000/-

cêLýûkd : 60/9, ZéZúd cjfû, dêiê` ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ ^òKU ^ì@û\òfäú -110016 ù`û^þ-011-26511845 Aùcf- editor@krishijagran.com

LûZû aòhdùe RûYòaû _ûAñ -ù`Weûf aýûuþ A-48,jûR Lûiþ cýû^þ cûùKðU, ^ì@û\òfäú- 110016 @ûAG`þGiþiú-FDRL0001980 Gcþ@ûAiò@ûe : - 11004932 Pûfê LûZû Kâcûõu- 198000200000839 ù_UòGcþ ^õ.- 9654193353

Uuû ùPKþùe _VûAaû _ûAñ WòWò/c^ò @Wÿðe Kéhò RûMeY ^ûc C_ùe Zùk \ò@û~ûA[ôaû VòKYûùe _VûA \ò@«êùKek Kû~ðýûkd-G 5, Af^Kcþ MûWð^è, ùIßfæûcwkcþ ù_ûÁþ @`òiþ, Zòeê@«_êecþ- 695010, ù`û^þ-0471-4059009 Aùcf-malayalam@krishijagaran.com K‰ðûUK Kû~ðýûkd- _â[c Zk 33/3. aòGcþ. ùc^è, ùMWØfûjfäú, i¬d ^Me ùc^þùeûW, @ûeGcaú ùiùKŠ ùÁRþ, aûwûfêe-560094,Aùcf: kannada@krishijagaran.com Zûcêf^ûWÿê Kû~ðýûkd-126/329\ßòZúd cjfû, @KðU ùeûW, ùKûWcaKÑcþ ùP^ÜûA-600024, ù`û^-48552070,Aùcf- tamil@krishijagarana.com _½òc awkû Kû~ðýûkd- 265, ù^ZûRú Kùfû^ú, KfòKZû-700090, Aùcf- bengali@krishijagarana.com @ûiûcþ Kû~ðýûkd- 65,Rù_ûeúùMûM, aòKec_êe, WòÆêe- WòÆêe-781005, Aùcf- assmese@krishijagarana.com aòjûe Kû~ðýûkd- G`-29, _ê¿û¬kò Kfù´ûKè, _â[c Zûfû, Gi.ùK _êeú ùPKù_ûÁ i¹êL, ùaûeòõ ùeûW, _ûU^û-800001, Aùcf- hindi@krishijagarana.com

60

_âWKÖe fõP

l£ `ò ;gj ù`ûWð 5t] AŠò@HhFt2kH û fõP Kfû ùMû I Qhxks vkjS ,Lik;j dkj GÆûde Kûeþe ùÆûUði GWòg^þ dk LikVsl ~ Z ,fM'ku

Kµû^ú ù`ûWð AŠò@û ùjPþùaK Kûe `òùMû I KûùµâKÖ iòWû^ GÆûde ùÆûUið GWòg^ fõP KeòQò û \òfäúe @ ùUûùgû’Zòeê@cûeòþ C_ùe `òùMû ùÆûUði WòRfe \e 7.21 fl Uuû I ù_ùUâûf ùaeòGõUû \e 6.31 fl Uuû ejòQò û ^ì@û ùaeòGõUþi _ìað @ù_lû Lêaþ C c KßûfòUòKê iû[ôùe @ûYò G[e aRûe _âùag Keû~ûAQò û GÆûde ùÆûUþiðe 1.5 fòUe WòRf UûAùU^òdc ùbeòõUþ 7.6 fl Uuû I 1.2 ù_ùUâûf UûAùU^òdcþ ùbeòGõUþ 6.5 fl Uuû ejòQò û ù`ûWð AŠò@ûe GKþRòKêýUòbþ WûAùeKÖ (cûùKðUòõ, ùifþi I ibòðiþ) @^êeûM ùcjùeûZâûùe KjòQ«ò Kò Gjû MâûjKcû^ue Azû cêZûaK ùjaû ijòZ Gjûe \e c¤ icÉuê iêjûAfû bkò ùjûAQò û _âWKÖKê ù_gþ Keòaûùe Kµû^úe _âZòa¡Zû \éÁòeê Gjû GK ^ìZ^ _\ùl_ CVûAQò û ùcjùeûZâû KjòQ«ò Kò Gjû\ßûeû Kµû^úe ùiMþùcõUþKê _ìeû aRûeùe ^òRe iÚòZòKê aRûd eLôaûùe ijù~ûM còkòa û

Iù®û G`þ -3 _äiþùe ejòQò Lûiþ Uðù`û^þ ^òcðûZû Kµû^ú Iù®û ^òKUùe G`þ -3 _äi iàûjýûŠùiUþ bûeZùe fõP KeòQò, ~ûjûe aòKâò c¤ iûeû ù\gùe @ûe¸ Keû~ûAQò û GjûKê @_þ fûA^þ I @^þ fûA^þ ùÁûeùe Leò\ Keû~ûA_ûeòa û Gjò ù`û^þe Lûiþ Gjû ejòQò Kò Wê@ûfþi ùifþ`ò Kýûùceû ùiUþ@_þ ejòQò û G[ôùe @_Pðe G`þ/ 2.0 ijòZ 16 ùcMû_òKèf1/3.1 AõP ejòQò û Gjò ù`û^þùe aêý Mî_þ ùifþ`ò ^ò@û~ûA_ûeòa û dê R e ^ò R @^ê i ûùe ùf^è K ê Pd^ Keò_ûeòùaû Gjû aýZúZ G[ôùe aêýUò`ûA 4.0 G_þ, ùifþ`ú ù_ù^ûecû, Äò^þ `äûiþ I _ûc gUe bkò `òPið \ò@û~ûAQò û

Kµû^ú \éXÿZûe ijòZ KjòQò Kò G[ôùe 0.2 ùiùKŠùe ù`û^þKê @^þfûA^þ Keû~ûA _ûeòa û ù`û^þKê _ûIßûe ù\aû _ûAñ G[ôùe 4000GcþGGPþe aýûùUeò \ò@û~ûAQò û ù~Cñ KûeYeê Kµû^ú KjòQò Kò Gjò ù`û^þKê _âûd _ûõP cò^òUþ PûRòðõ Keòaû `kùe Gjû _âûd \êA NõUû _~ðý« aýûKþ@_þ ù\A_ûeòaûe lcZû ejòQò û

G[ôùe 64 Rúaúe AõUe^ûf ùÁûùeRþ \ò @ û~ûAQò , ~ûjûKê cûAùKâ û Giþ W ò KûWð Reò@ûùe 256 Rúaú _~ðý« aXÿû ~ûA_ûeòaû G[ôijòZ Gjû G^þWâûGWþ 6.0 cûgðùcùfû @û]ûeòZ Kfe IGiþ 3.0 C_ùe Kûc Keò[ûG û Gjûe ùjûcþ aU^þùe ejòQò û `òwe _âòõUþ ùi^þie AõUòùMâùUWþ û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

ÊûiÚý

61

\jòùe PcKû«ê ZßPû

Äò^þ _ûAñ ae\û^ i\ég ùjûA[ûG û Gjû \ ^ûjò Mecùe ùKak ù~, ZßPûKê ùiø¦~ðý _â\û^ Keò[ûG, ùKak Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ ÊûiÚý _ûAñ fûb\ûdK û \jò Nùe ijRùe còkò~ûA[ûG û Gjûe \ûcþ c¤ Lêaþ gÉû û GjûKê ZßPûùe fMûAaû `kùe ajê _âKûe `ûA\û Z GcòZòùe còkò[ûG û Kò«ê Gjû c¤ ZßPûKê [Šû eLô[ûG û KiþùcUòKþ ùiø¦~ðý _âiû]^ ~ûjûKò KòQò icd _ûAñ ùPùjeûKê ew ù\A[ûG û Kò«ê \úNð icd _~ðý« ZßPûKê iê¦e ù\aû ijòZ aXÿê[ôaû adiKê fêPûAaû I ùPùjeû C_ùe PcK @ûYòaû _ûAñ ^òdcòZ eì_ùe \jòe ùf_ _âùdûM Ke«ê û 1. \jò ZßPû C_ùe ù`gò@ûfþ cûKè bkò Kûc Keò[ûG I ZßPûeê cAkûKê aûjûe Keòù\A[ûG û 2. @û_Y \jò I G[ôùe cjê, jk\ú aû ùKøYiò c¤ `k cògûA GjûKê ZßPûùe fMûAaû `kùe ùPùjeûùe PcK aXÿûA ù\A[ûG û 3. Mkûùe fêPò ejò[ôaû Kkû\ûM jUûAaû _ûAñ LUû \jò cûfòg Ke«ê, Gjû\ßûeû Kkû\ûM iµì‰ð \ìe ùjûA~ûA[ûG û 4.aXÿê[ôaû adiKê fêPûAaû I ùPùjeûùe PKc @ûYòaû _ûAñ ^òdcòZ eì_ùe \jò ùf_ Keòaû `kùe ùPùjeû C_ùe aide Qû_ fêPò ~ûA[ûG û 5. ckò^ ZßPûe iciýû ùjC _êYò \ûM-jUûAaûe

ùU^òõ \ìe Keòaûe C_ûd

K[û ùjC, \jò Gjò icÉ Kûc _ûAñ fûb_â\ û 6. \jò ùKak ùPùjeû _ûAñ ae\û^ ^êùjñ, aeõ GjûKê i¯ûj \êA i¯ûj ùKgùe fMûAaû `kùe ùKgùe PcK @ûYò[ûG û 7. cêjñe iciýûKê \ìe Keòaû _ûAñ ùPùjeû C_ùe LUû \jòe ùf_ fMûAaû I iêLô ~òaû _ùe GjûKê ù]ûA \ò@«ê û KòQò\ò^ _~ðý« fMûZe G_eò Ke«ê, ^ò½d cêjñe aâY \ìe Keòaûùe fûb còkòa û

, Leûùe @]ôK icd _~ðý« ùU ^òejòõeacêû ûLGjûý KûeY_ùeùjCQò c¤ ~\ò @û_Y i^þÄò^þ fMûC ^ûjûñ«ò ùZùa Gjò iciýû aXÿò~ûA[ûG û ùU^þ Äò^þ ù\LôaûKê Lêaþ bdû^K fûMò[ûG û Kò«ê @û_Yuê Gjû Kjò ù\aûKê Pûjûñ Kò KòQò ijR Uò°Kê @û_YûAaû `kùe @û_Y ^òR jûZùe Gjò ùU^òõ iciýûKê \ìe Keò_ûeòùa û 1. KûKêWÿò ùU^òõ \ìe Keòaû _ûAñ Lêaþ `k_â\ ùjûA[ûG û GjûKê @û_Y aûUò \êA PûPcþ lúe I ùf´ê cògûA ùU^òõ ZßPûùe fMûAaû `kùe KòQò \ò^ bòZùe ZßPûe PcK _ìað _eò ù`eò @ûiò[ûG û 2. UcûUe c¤ Lêaþ _âbûaòZ ùjûA[ûG ùU^òõ \ìe Keòaû _ûAñ û GjûKê aýajûe Keòaû Lêaþ ijR û @û_Y GjûKê ùU^òõ~êq iÚû^ùe fMûA _ûeòùa û ùMûUòG i¯ûj c¤ùe ZßPûùe @_ìað PcK ù\LôaûKê _ûAùa û 3. \jò I jk\ú c¤ ùU^òõ _ûAñ ùKøYiò Kcþ `k_â\ ^êùjñ û GjûKê aýajûe Keòaû `kùe ùU^òõ Z \ìe ùjûA~ûA[ûG iZ! Gjû ijòZ ZßPûKê @ùjZêK ùiø¦~ðý còkò[ûG û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

eûgò`k

62

cûiòK

RêfûA 2017

baòhý eûgò`k ùch

aéh

cò[ê^

@û_Yu _ûAñ Gjò cûiUò _ùeû_Kûe I i\þ b ûa^ûùe aòZòa ùaûfò ùRýûZòaðò\þ MùYg Rú KjòQ«ò û ùiaû-_êYýe Kû~ðý c¤ Keò_ûe«ò û cû^iòK eì_ùe Kû~ðýbûe @]ôK ejòa û

@û_Yuê aû\-aòaû\ùe C c i`kZû còkòa û @û_Yu aûYúùe ùKøYiò ùKøYiò aýqòu c^Kê ùcûjò _ûeòùa I ùi @û_Yu _ûAñ fûb\ûdú ùjùa û ÊûiÚý _âZò @aùjkû ^ Keòaû @û_Yu _ûAñ bf ùja û

KKðU

iòõj

@û_Yu _ûAñ Gjò cûi _â`êfäZûùe beò ù\a û ^ì@û Kû~ðý @ûe¸ c¤ Keòaûùe i`kZû fûb Keò_ûe«ò û a§êI ùiÜjR^ aýqòu ijòZ ùbU ùjaûûùe @û^¦ @^êba Keò_ûe«ò û icûRùe cû^-i¹û^ còkòa û

@û_Yu _ûAñ Rê^þ cûi cògâ `k\ûdú ejòa û _eòaûeR^u ijòZ @û_Y bfùe ejòùa I icd c¤ bfùe KUòa û Gcû^u ijù~ûM c¤ còkòaûeòa û

@û_Yu aûKþ PûZê~ðýùe còVû i´§ aû§ò _ûeòùa ~ûjûKò baòhýùe @û_Yu _ûAñ `k_â\ iò¡ ùja û ùa÷PûeòKeì_ùe icé¡ò aXÿòa û ùeûcû^è _ûAñ icd bf ejòQò û

Zêkû

aòQû

]^

@û_Yu Gjò cûi _âZòKìk ejòaûe iûa]û^ú ejòaû @ûagýK û @û_Yu ÊûiÚý aòMòXÿò ~ûA_ûùe û cû^iòKeì_ùe c¤ @û_Y @iêiÚZû @^êba Keòùa û

@û_Yu _ûAñ Gjò cûiUò `k_â\ ejòa û còZâu ijòZ ùbU ùja I Gjûu ijòZ bâcY Keòaû iêù~ûM còkòa I G[ôeê @û^¦-_âùcû\ Keòaû ùjZê Lyðû« c¤ ùjaûKê _Wòa û ùZYê G ùlZâùe iûa]û^ú @af´^ Keòaû @û_Yu _ûAñ bf ùja û

@û_Yu _ûAñ Gjò cûi gêb ejòQò û @û_Y @û[ðòK cûcfûùe CPòZþ ù~ûR^û aRûd eLôùa û @^ý ùfûKcûù^ ijûdZûe jûZ aXÿûAùa û ÊûiÚý C c ejòa û

cKe

Kê¸

cú^

@û_Yu _ûAñ Gjò cûi c¤c `k_â\ ejòa û ùaø¡òK Kû~ðý Keòaû _ûAñ Gjò cûi gêb ùja û ùeû cû^è _ûAñ icd @^êKìk ejòQò û ÊûiÚý _âZò iûa]û^ eêj«ê û

@û_Yu c^ @Zý]ôK aò P ûeùe cû^iò K [KÑ û _Y @^êba Keòùa û c^ùe ùKâû]e bûa^û ejòa, ~ûjûKê \ìe KeòaûKê _ââdûi Keòaûùe @^òÁeê aõPò _ûeòùa û G[ô_âZò iùPZ^ eêj«ê û

@û_Yu bòZùe fêPò ejò[ôaû ùfLK aû KkûKûee ^òR KkûKê ù\LûAaûe @aie còkòa û aýaiûdùe @õgMâjY _ûAñ gêb icd ejòQò û gZîcû^u Vûeê @Ì iûa]û^ùe eêj«ê û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

bûa^û I iù´\^gúkZûùe ajò cjòkûu ijòZ iµKð ^ eLôaû bf ùaûfò ùRýûZòaòð\þ MùYg _eûcgð ù\AQ«ò û _ûYò Z[û _âaûjú _â\û[ðMêWÿòKùe NûZ ejòQò G[ô_ûAñ G[ôeê c¤ \ìùeA eêj«ê û

K^ýû

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

ùLk

63 aòiòiò@ûA C_ùe 450 ùKûUò @[ð \ûaò

Éû^ KâòùKUþ ùaûWð (_òiòaò) aòiòiò@ûAùe 2014eê _û Kò2013 c¤ùe Q@ \ßò_lúd iòeòR ùLkòaû _ûAñ

aòaû\e i¹êLú^ ^ ùjaû _ûAñ _âûd 450 ùKûUò Uuûe @[ð \ûaò KeòQò û _òaòiò ^òKUùe bûeZúd KâòùKU ùaûWðKê ù^ûUòiþ _VûA[ôfû û ù^ûUòiþùe _ûKòÉû^ KâòùKU ùaûWð @bòù~ûM KeòQò û GjûKê 6 ùKûUò 95fl 76 jRûe 405 Wfûee lZò ùjûAQò KûjóKò ^û bûeZúd Uòcþe ^´e 2014 I Wòùi´e 2015 iòeòR ùLkò ^ûjûñ«ò ù~Cñ KûeY ù~ûMêñ _ùe aòiòiò@ûAKê ù^ûUòiþ _VûA \ò@û~ûAQò û

ùMûfØ ùcWfòÁþ iêiú ùeûRe i^Üýûi ù^ùf

aâò

ùU^þe cjòkû _ûeû@fòµòKþ ùZ÷eûK iêiú ùeûRe ^òRe Q@ ahðe @«üeûÁâúd KýûeòdeKê @faò\û Kjò ù\AQ«ò û ùeûRe eòùdû @fòµòKþ-2016ùe 50 còUe aUe`äûA Æ¡ðûùe ʉð _\K RòZò [ôùf û G[ôijòZ 50còUe I 400 còUe aUe`äûA Æ¡ðûe Kûõiý _\K ^òRe ^ûc Keò[ôùf û fŠ^ _ûeû@fòµòKþ-2012ùe ùi _â[c [e _ûAñ ùLk cjûKê¸ùe _û\ eLô[ôùf I Zò^ò Kûõiý _\K jûif Keò_ûeò[ôùf û afòð^þùe 2011ùe ùjûA[ôaû Pûµòd^gò_ùe ùi @«üeûÁâúd Ée C_ùe _\û_ðY Keò[ôùf û

aòaòiòùe ùeûReu i¹êLùe ùfLû~ûAQò, ‘ cêñ gúhð iÚû^ùe ejòaû ùjZê ùfLôQòKò i^Üýûi ù^aûKê PûjêñQò û afòð^ùe 2011ùe ùjûA[ôaû dêùeû_úd Pýûµòd^þgò_ùe ùi 50 còUe aUe`äûA Æ¡ðûùe ʉð _\K RòZò [ôùf ùiùZùaùk ùi

Gjò Æ¡ðûùe @_eûRòZ ejò[ôùf û ùi fMûZe Zò^ò [e dêùeû_úd Pûµòd^gò_þùe 100 còUe I 400 còUeùe ʉð _\K RòYò[ôùf û ùi Kjò[ôùf Kò ‘Gjò flý gòLôaû I Lêiò _ûk^ Keòaûe @aie [ôfû û cêñ aWÿ Uê‰ðûùc<ùe ù\ge _âZò^ò]ôZß Keòaû _ûAñ ^òRKê ^òùR i¹û^òZ @^êba KeêQò û ùeûRe _âûd 30 @«üeûÁâúd _\KMêWÿòK ijòZ i^Üýûi ù^AQ«ò û

ù^ûWÿûf 10c [e _ûAñ RòZòùf aûiðòùfû^û I_^

ùÆ

^e Áûe ùU^òiþ ùLkûkò eûù`f ù^ûWûf aûiòðùfû^ûe `ûA^ûfKê cêKûaòfû Keòaûùe @ùÁâfò@ûe ùWûcò^òKþ [òGcþuê jeûA aòRd aòRd jûif KeòQ«ò û ùi Gjò cýûPþùe ùWûcò^òKþe cjR 51 cò^òU _ûAñ iò]û ùiõùUûùe 6-4, 6-3e KWÿû Raûaþ ù\AQ«ò û Gjû ijòZ ù^ûWûf 10c [e _ûAñ cêKêU ^òR ^ûcùe Keò ù^AQ«ò û

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

ZéZúd [e _ûAñ aúeZß _âû¯ ù^ûWûfuê MZ i¯ûjùe ùcûõùU Kûùfðû cûÁiðe cêKêU c¤ 10c [e jûif KeòQ«ò û [ôGcþ ùicò`ûA^ûf cýûPùe gúhð aògß aeúZß _âû¯ ùU^òi ùLkûkò @ûŠ cùeKê jeûA @fUù`eò Keòaû _ûAñ Gjò Uê‰ðûùcõUþ `ûA^ûf iÚû^ MâjY Keò[ôfû û ~\ò ù^ûWûfu jûZKê jûe i¹êLú^ ùjaûKê _Wÿò[û«û û ^òùR ù^ûWûf c¤ GjûKê cû^ò Keò _â[c ùiUþùe Lêaþ Rae\É aòRd còkò[û«û û ùZùa Gjò cýûPùe KòQò c¤ ùjûA_ûeò[û«û û Kò«ê cêñ Cy Ée C_ùe ùU^òiþ ùLkòfò I Gjû Pûfê[ôaû ùaùk [òGcþue KòQò bêf ejò[ôfû û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

eûR^úZò 64 ùcû\òu Aù`KÖeê gâúfuû Pú^e _Šêaú _âÉûaKê _âZýûLýû^

u gâúfuû MÉ @aieùe _âbûa GVûùe ùcû\òieKûeu C_ùe i`û i`û ù\LôaûKê còkòQò û gâúfuûe elû cªûkd Pú^e GK _^WêaþaúKê ùKûfù´ûe a¦eMûjùe eLôaûKê ù^A Pú^e @_úfKê LûeòR Keò \ò@û~ûAQò û gâúfuû @ùKÖûae 2014ùe ùgh [e _ûAñ

ùKøYiò Pú^e _^WêaúKê ùKûf´ûd a¦eMûj C_ùe eLôaûKê @^êcZò ù\A[ôfû û Kò « ê bûeZ GjûKê KWÿ û aòùeû] Keò[ôfû û Pú^e _^WêaúdKê eLô[ôaû ù_APòõe @_òfKê LûeòR Keò \ò@û~ûAQò û gâúfuû Pú^e _^Wêaúe ùKøYiò c¤ icd ùKûfù´ûùe eLôaûKê @_òf KeòaûKê ijcZò _â\û^ Keò ^[ôfû û iìP^ûù~ûMý Kò bûeZ I gâúfuû c¤ùe 1987e aêSûcYûùe GcòZò ùKøYiò c¤ ù\gKê ^òR ùlZâùe aýajûe KeòaûKê @^êcZò ù\A ^[ôfû, ~ûjûKò Pûfòaû `kùe \êA ù\ge GKZû @ûKk^ I iêelûKê aò_\ _âcûYòZ ùja û

@ûMûcú \ò^ùe Gcû^êGfþ ùcùKâû^u i¹êLùe aWÿ Pýûùf¬ ejòQò ie eûÁâ_Zò ^òaðûP^ùe Gcû^êGfþ `âû ^þùcùKâ û ^þ H Zò j ûiò K aò R d jûif KeòQ«òû `âû^èe eûR^úZòùe RùY @RYûZ aýqò bûùa 39 ahðúd cûùKâû^þ ù\ge iaêVûeê ~êa eûÁâ_Zò eìù_ Pd^òZ ùjûAQ«ò û Gcû^êGfþ cûùKâû^ i¹êLùe ajê aWÿ Pýûùf¬ QòWÿû ùjûAQò û `âû^èùe @ûMûcú geYû[ðúcû^u iõLýû Kcþ ejòQò û Gjû iù ß ùcùKâû^þ i¹êLùe Gjò iciýûKê icû]û^ Keòaû _ûAñ PýûùfùjûA_WÿòQò û 2016 ciòjûùe `âû^èùe ùKak 58 jRûe geYû[ðú @ûiò[ôùf û Gjò @û[ðòK iê]ûe PkûAaûùe

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

`âû^èe ieKûeú Lyð Kcþ KeòaûKê _Wÿò[ôfû û Gjû Gùa cûùKâû^u _ûAñ GK aWÿ Pýûùf¬ _âcûYòZ ùja û iûcûRòK iêelû I ieKûeú PûKòeò C_ùe Gjò Lyðe ZfIßûe fUKò ejòQò û `âû^èe ajê ieKûeu i¹êLùe ~êaKcû^u ùeûRMûe @aie cêjûñ KeòaûKê ùja û ù\gùe www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iòù^cû

65

‘ùZû aò^û..’^ ù\Lô ejò_ûeòùa ^ûjó \gðK

`òfà ùZû aò^û \gðKcû^u c^Kê I Wòùcûjògûeaû@ûMûcú _ûAñ _âÉêZ ejòQò û ^òKUùe `òfàe ^òcðûZû

ùKZ^, _ê¿û _Šû, ùeûjòZ, Rd iûcû« _âcêL KkûKûe ^ReKê @ûiòùa û

iêgû« Kêcûe iûjê eòfòRòõ ZûeòL _âNU KeòaûKê c^û Keò ù\AQ«ò û Gjò `òfà iûAñ Ké_û ùcûg^ `òKþPe _âûAùbUþ fòcòùUWe aýû^e Zùk ^òcðûY ùjCQò û Gjò `òfàe ^òùŸðg^ûe aýûKþùWûe iòcûõPk ^ûdK i¸ûkòQ«ò û Gjûe MúZMêWÿòKê iwúZKûe aò^ûdK ùMûWû ^òRe c]êe iwúZ ijòZ iRûAQ«ò û `òfàùe \ú_K, ^ìZ^, còjòe \ûi, cú^

iúcûPõk ^ûdK Gjò `òfàKê ù^A Lêaþ C›ûjòZ @Q«ò û ùi KjòQ«ò Kò Gjò `òfàKê _âÉêZ Keòaû _ûAñ `òfà dê^òUþ Lêaþ _eògâc KeòQò û GjûKê ù\Lôaû aò^û \gðK ejò_ûeòùa ^ûjòñ û ^òKUùe @ûiê[ôaû Gjò `òfà icd Kjòù\a Kò iúcûõPk ^ûdK ùKùZ \ìe iVòKþ @U«ò, KûjóKò ^û \gðK Gjò `òfàKê _i¦ Kùf ~ûA GjûKê i`kZû còkòa û

aûfòNe KûjûYú ùeûcûõPòZ ùja Kòõ ùaûWð GõUeùU^þùcõUþ aýû^e bìcòKûùe ^ReKê @ûiòùa I ^òR @bò^de Qû_ QûWÿòùa û ^òùŸðgK Gjû Uû Zùk @ûMûcú \ò^e `òfà aûfòNe cû^òQ«ò Kò Gjò `òfà \gðKcû^uê Lêaþ GUõeù^UþùcõUþ ù\a û _â\gðòZ ùjaû _ûAñ _âÉêZ ejòQò û ^òKUùe `òfàe ^òùŸðgK aòRd Kêcûe ùR^û eòfòRòõ ZûeòLKê KjòaûKê c^û Keò ù\AQ«ò, Kò«ê GZòKò KjòQ«ò Kò Gjò cûie ùgh i¯ûj ùakKê Gjû _e\ûKê @ûiòaûKê ejòQò û _êYý ùgæûK LêõUò@ûu MúZKê iwúZKûe ùg÷ùk¦â _ûZâ ^òRe c]êe iwúZùe iRûAQ«ò û Gjò `òfàùe iê^úf Kêcûe, jeòje cjû_ûZâû, Kê^û Zâò_ûVú, _â\êcÜ ùfuû I cù^ûR cògâû cêLý

Kéhò RûMeY, Rê^þ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS

Kéhò RûMeYe cêLý ùlZâúd ijù~ûMú gâú ^òùfgþ ùPøjû^ aêejû^_êe, c¤ _âù\g ùcû: 9981381386

ùcûj e jêùi^ _½òc awkû ùcû: 9564803809

gâú ùMøea iùÄ^û _òfòbòZ, C e _âù\g ùcû: 9919270792

gâú ù\aû\þdêZò iòKò\e Kcf_êe NfûA, Zâò_êeû ùcû: 9862457438

gâú iò¡û[ð PùUû_û¤ûd jûIßWÿû, _½òc cwkû ùcû: 9647408309

gâú ùKga ùiûf^, jòcûPk _âù\g ùcû: 9816093778

gâú \òù^g ]cZòdû fê]ôdû^û, _¬ûa ùcû: 4117714390

gâú ~ga« ]ûKWÿ Aù¦ûe, c¤_âù\g ùcû: 7415538151

gâú iZúg P¦âû MMÜûIßûe `eêLûaû\, C e_âù\g ùcû: 9415191297

gâú ùbeê fûfþ Kêjàûe (_âRû_Zò) ùKûUû, eûRiÚû^ ùcû: 9413105314

gâú ùeûjòZ Kêcûe @ûMeû, C e_âù\g ùcû: 9557733996

gâú Kê«f PûUûRðú a¡ðcû^ Gaõ ùMûfiú, _½òc awkû ùcû: 95317719437

gâú eê_û ^ûeûdY Pµû, QZògMWÿ ùcû: 9009430628

gâú \ú_K Rò¦f iòeiû, jeòdûYû ùcû: 9416077339

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA

Kéhò RûMeY ijòZ iõù~ûM _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com