Krishi Jagran Odia magazine May 2017

Kéhò RûMeY ISSN 2455-1074

KéhKu jòZKûeú, iûeû ù\gùe _j«ê www.krishijagran.com

ahð 1 @u 11 ùc’ 2017 cìfý: 35 +91 9891 405 403

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K I fûb\ûdK `if _âa§^ _ûAñ Kéhò i´§úd ùKøgk

UýûKÖee _âKéZ iû[ú 130 ù\gùe ^òRe _eòPd iéÁò KeòQò, Gùa bûeZe Uûde @ûYòòa, ù\ge ùMøea

Kéhò icûPûe

04

Kéhò RûMeY bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

Kû~ðýKûeú iµû\K ùUKþ^òKûfþ iµû\K aò_Y^ cêLý aòRþù^i cêLý Giþ.G._ò. cjû_âa§K R^ iµKð ijûdK iµû\K ùiûgò@ûfþ còWÿò@û cêLý aeòÂ _âa§K _âa§K aò_Y^ ijûdK

_âa§^ _âiûe ijûdK _âa§^

@ûKûCõUþi Kû^ê^ú ifûjKûe WòRûA^òõM Kû~ðûkd ijûdK

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú Acû^êaf Gcþ. Rú. aûi^ Wûü ùK.Uú. PŠú eaò¦â ùZaòdû @Rò[ aú. @ûe Wû. aú.iú aòiaûi iõRd Kêcûe ùR. iûaê `ejû Lû^þ eaò ùR÷^ Aceû^þ Lû^þ ùK.ùR.ie^ýû iûeû gcðû cêKê¦ ^ûde @`iû^û cfòK PòõKú bêUò@û _ê^c aògßKcðû eòõKú _êŠòe ùiû^ò@û cjûR^ flàú _ûùŠ ùjcû gcðû _âòduû cŠûaeò@û ^ògû« UûK eûjêf iòõj @aþ\êi ic\ _âgû« gcðû _êeKû^þ Kêùegú ùcûjòZ @uê ~û\a _âúZò ùPøjû^ @ûdgû Lû^þ _®ê eûd _a^ Kêcûe ^ùe¦â ùgûeZûùU gòaKû« C_û¤ûd @ûeþ.G^þ. ùP÷ûùa Ké¾ aòjûeú @Rd Kêcûe jec^_âúZþ iòõj Kw \òù^g \cû[ò@û Riaò¦â iòõj Xÿòùfû C\òZþ cò f ùK.aú. A¦âû GP.@icê\ú^ ù~ûùMg Kêcûe aòKâc iòõj ù\ùa¦â iòõj RM\úg Rû^û eaú¦â Rû^û eûRúa

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 68

A`þùKû KéhK..............................13 iûlûZþKûe..................................28 iûlûZþKûe..................................30 iûlûZþKûe..................................32 iûlûZþKûe..................................36

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K I fûb\ûdK `if _âa§^ _ûAñ Kéhò i´§úd ùKøgk......................................38 `if @aùghKê RkûAaû `kùe \ìh_âbûa Gaõ ^òeûKeY...............40 @û´e _âcêL KúUùeûM I ^òdªY.......................................50

ÊûiÚý..........................................60 eûgò`k......................................61 ùLk..........................................62 iòù^cû.......................................64

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak , 45503170

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Kéhò icûPûe................................08

oin

iµû\K ^òùŸðgK

To J

Kirshi Jagran - Odia Year 1 Issue 11 May 2017 Rs. 35/-

9953756433, 9891889588

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@ûù_ûùfû KéhK ùMûfØ ejòQò GùZ \c, cgîY Rcòùe c¤ fûùM ^ec

iaðû]ôK Kûk C_ù~ûMú Uûdûe _µKþPeeê iêelû Rcòùe jk _ûAñ \c\ûe @Zýû]ê^òK KUòõ ùeû]K eae KµûCWþ

ùUûf-`âò `ûcð Uûdið

iµû\Kúd

ù\g _ûAñ @ûagýK ejòQò ùR÷aòK ùlZ ù\g Gaõ aògßùe CaðeK, KúU^ûgK Gaõ _âù\g, cûUòe ÊûiÚý C_ùe ùjC[ôaû \ê¿eòYûc C_ùe @ûRò

PKâ, `if _¡Zò, @«ea ðú `if, ù_ûhKZ ße @û_ì òð Gaõ `if iêelû Rk _âa§^ cêLý ejòQò û

KéhK Gaõ C_ùbûqûcûù^ bf bûaùe _eòPòZ @Q«ò û _âùZýK Ée C_ùe ùR÷aòK C_ôû\e Pûjò\û ^òe«e aXÿò PûfòQò û ù\g ijòZ aòù\gùe ù~CñVûùe Kò eûiûd^òK ùlZe @ûMc^ ejòQò, Gjû Kâû«òKûeú bûaùe bûeZùe aòÉûeòZ ùjûAPûfòQò, Gjûe c¤ Pûjò\û ejòQò Kò eiûd^ ejòZ Lû\ýû^Ü R^iû]ûeYuê _âû¯ ùjC û ù~ùZùaùk Kò Kéhò C_ôû\^ùe @ûMê@û I G[ôijòZ ùR÷aòK C_ôû\^ùeñ bûeZVûeê @^ý ùKøYiò ù\g ùjûA_ûeòa ^ûjòð û _eµeûMZ eì_ùe 60 \gK _ìaðeê @ûce ùlZ Gaõ _gê]^e @ZêU i´§ ejòQò û G \êAUò ùMûUòG @^ý ùMûUòG C_ùe _ì‰ð ^òbðegúk @U«ò û ùR÷aòK ùlZe _âcêL @w Kéhò Kû~ðý û c^MXÿû ùjC Kò´û aòhdbò òK ùjC @ûMKê aXÿòaû _ìaðeê Gjû C_ùe RûYòaû @ûagýK ejòQò Kò ùR÷aòK ùlZ K’Y @ùU ? ùR÷aòK ùlZe _âùZýK _eòbûhûùe @a]ûeYû Gjû ejòQò Kò KéhKcû^u \ßûeû aò^û ùKøYiò aûjûe @û\û^ C_ù~ûMú (eûiûd^òK CaðeK, KúU^ûgK Gaõ ùeûMù_ûK^ûgK) _ûAñ Kéhò Keò iZZü C_ôû\^ _âû¯ Keû~ûA[ûG û

ùR÷aòK Kéhò i´§ùe RûYòaû _ûAñ aògßùe 4200 Rò@ûcû^u _âRûZòMêWÿòK còkò[û«ò û G[ôùe ajê _âRûZú iµì‰ð ]eòZâú C_ùe icû^ eì_ùe ù\Lû~ûA[û«ò û Rcòùe ]eûZk, aòbò^Ü iÚû^MêWÿòK C_ùe ejò[û«ò, ùbûR^ _\û[ð Gaõ aûjûe Keû~ûC[ôaû iõùgû]ôZ cke @û]ûe C_ùe GjûKê Zò^ò _âcêL ùgâYúMêWÿòKùe aõUû ~ûAQò û G[ôùe A_òùRAKþ _âRûZò @]ôKZe Rcò C_ùe, @ûaRð^û bòZeê còkò[ûG û Gjò _âRûZòe Rò@û ùKak @ûaRð^ûKê iXÿûAaû _ûAñ ù~ûMý @U«ò û KéZòâc IßûcòðKfþPe _ûAñ \êA _âRûZò jó C_~êq ùjûA[û«ò û Gjûe _âûd 6 C_ _âRûZò bûeZahðùe còkò[û«ò û G[ôùe Giò^ò@û `UòWÿû _âcêL ejòQò û _êYò aògßùe Gjûe iaêVûeê @]ôK C_ù~ûM Ißûcòðõ KùµûÁ Zò@ûeò Keû~ûA[ûG û a ðcû^ G_eò ajê iÚòZò aû _eòiÚòZò ^ûjó Kò 18 ahðeê @]ôK _eògâcùe _âù\gùe aòKgòZ Gaõ iÚû_òZ _¡ZòKê QûWÿòKeò Rûeò aùRUe @û¤ûcòôK ùlZKê @û_YûA ^ò@û~ûA[ûG û G[ôùe KéhKcû^u c¤ùe _âù\g gûi^e ^úZòMZò _âZò iù¦g aXÿòa I bâc iÚòZò ^òcðòZ ùja û cêñ cû^êQò Kò ~\ò Gjò _\ùl_ _âù\gùe CVû~ûAQò ùZùa Z eiûd^ aòh ejòZ ùlZKê @ûMKê aXÿûAaûùe _âù\g _Qùe _Wÿò~òa I ùR÷aòK ùlZ @ûMKê aXÿò aògß aRûeùe fûb CVûA _ûeòa û - Giþ.iò. ùWûcò^òKþ

cêLý K[û ùjCQò Kò eiûd^ cêq Lû\ýû^Ü C_ôû\^e ù~_eò ùR÷aòK ùlZe cû¤c ejòQò, ~ûjûKò iûeû aògßùe _âû¯ Keû~ûA[ûG û Gjû GK _âYûkú @ùU ~ûjûKò ajê Z ß bkò cûUòùe fûb_â\ RúaûYêMêWÿòKe iõLýû aXÿûAaû, `if

Email : dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

08

KéhKuê iùcKòZ ùlZ Keòaû CPòZþ: eû]û ùcûj^ iòõj

Ké hKcû^u _ûAñ ieKûe ^òZò _ôâKûee ^ì@û _âdûi KeêQ«ò ù~CñKûeYeê ùK¦âúd Kéhò cªú eû]û ùcûj^ iòõj KjòQ«ò Kò ùlZ Kûcùe Lêiò beòù\aû \òMùe iaêVûeê aWÿ Kûc ùjCQò Kò Kcþ\ò^e `if C_ôû\^ ùjC[ôaû `ifKê aXÿûAaû `kùe ùlZùe Kc Lyðùe @]ôK C_ôû\^ ij @]ôK fûb ùjûA[ûG û Kéhò cªú aò\ýû[ðú KfýûY ^ýûi, ùbû_ûk I bûeZúd Kéhò @^êi§û^ _eòh\, _ìiû, ^ì@û\òfäú \ßûeû @ûùdûRòZ GK ùicò^ûeKê iù´û§òZ Keòaû ùjZê Gjò K[û KjòQ«ò û ùi ùgâûZûcû^uê iù´û§òZ Keò KjòQ«ò Kò @ûùc eûiûd^òK iûeKê iVòKþ bûaùe aýajûe Keòaû aòhdùe KéhKcû^uê RûMéKZû Keò[ûC, KûjñòKò ^û bìcòùe CaðeZû aRû@ eLôaû _ûAñ @ûagýKZû ejòQò, `kùe bìcòe CaðeZû aRûd eLôaû ijòZ C_ôû\^ c¤ KéhK aé¡ò Keò_ûeòùa û

ùi KjòQ«ò Kò 11 ùKûUò KéhKu Rúa^ aúcû KûWð aò_eúZ Keòaûe flý eLû~ûA[ôfû û Gùa _~ðý« ùKak 6 ùKûUò Rúa^ aúcû KûWð Rûeò ùjûA_ûeòQò û ùi ieKûeuê

2015ùe _âùZýK ùlZ _~ðý« _ûYò _jñPûAaûKê I _âZò aê¦ûùe @]ôK Rk aýajûeùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ _â]û^cªú Kéhò iòõP^ ù~ûR^û _âûe¸ Keò[ôùf û ùi KjòQ«ò Kò @ûùc iùcKòZ ùlZ _âYûkúKê MêeêZß ù\CQê, KûjóKò ^û C\ýû^bò òK Pûh, _gê_ûk^, Kéhò aû^òKú I @^ý cògâòZ ùlZ _âYûkú Reò@ûùe KéhKcû^u @ûd aé¡ò Keò_ûeòaû û

aòPûe Keû~ûCQò û Kéhò iPòa ùgûb^û ùK. _…^ûdK Gjò iìP^û ù\AQ«ò ieKûe 8 Wòùi´e 2016Kê Mjc C_ùe @ûc\û^ú gêKþk 10 _âZògZeê jâûi NUò gì^ý Keò\ò@û~ûA[ôfû Kò«ê NùeûA Éeùe Méj C_f²Zû aXÿòa I LêPêeû aRûeùe Gjûe \ûcùe @õKêg fMûAaû _ûAñ ieKûe Gjò _\ùl_ CVûAaûKê ~ûAQ«ò û

Mjc C_ùe @ûc\û^ú gêKþk fMûAùa ieKûe a¶e C_ôû\^ ùjûA[ôaû ùjZê G @^êjò cahðû^KêMjce ]ýû^ùe eLô ieKûe KéhKcû^u @õgKê iêelû ùjZê Mjc C_ùe @ûc\û^ú gêKþk fMûAaû _ûAñ

Mjc cìfý aòhdùe _Pûeòaû `kùe Kéhò iPòa KjòQ«ò Kò Gjò icdùe \ûc ^ìý^Zc ic[ð^ cìfý (GcþGiþ_ú)e C_ùe Pûfòa û ieKûeú ùlZâùe bûeZúd Lû\ý ^òMc (G`þiò@ûA) KéhKcû^u _ûAñ GcþGiþ_ú iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ ajêk bûaùe Mjc Leò\ Keû~òa û’ Lû\ý cªYûkd c¤ ^ì@û `if @ûc\û^ú C_ùe c^ù~ûM eLôùa û

@ûRò jó iõMâj Ke«ê aògße iaðû]ôK _Xÿû~ûC[ôaû _ZâòKû Kéhò RûMeY Kéhò RûMeY IWÿò@û _ZâòKû c¤ _Xÿòaûe iêù~ûM fûb Ke«ê ùlZ-aûWÿò, C\ýû^, c›ý_ûk^, _gê_ûk^, KêKÑëUû_ûk^, ù_ûfþUâò, ÁW `ûcðòõ, QZê C_ôû\^, `êf C_ôû\^ Kâû_òõ, iòõP^ ù~ûR^û I @^ý ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK iùcZ Kµû^ú icûPûeùe RWòZ Laeùe RWòZ ejòaû _ûAñ _Xÿ«ê Kéhò RûMeY û

@ûMûcú _âZò cûie _ZâòKû iõMâj Keòaû , aòmû_^ I Kéhò icûPûeKê _âKûgòZ Keòaû _ûAñ \dûKeò @ûc ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

09 \lòY ùKûeò@û _j*ôa bûeZúd @û´e còVûiþ `òfò_ûA^è, ZûAIßû^, bòGZþ^ûcû, _ûKòÉû^, @ùÁâfò@û, ù_eê I @ûùceòKûeê 4-8 ùKûUò Wfûe cìfýe @û´ @ûc\û^ú Keò[ôfû û bûeZùe C_ôû\òZ ùjC[ôaû @û´ @ûùceòKû I dêùeû_ ù\gùe ùfûK_âòdZû ùja KûeYeê \lòY ùKûeò@û aRûeùe bûeZúd _âùage _âZòÆ¡ðû Lêaþ aXÿò ~òaûe i¸ûa^û ejòQò û

G

A ahð bûeZúd @û´e còVûi \lòY ùKûeò@û _~ðý« _âiûeòZ ùja û PkòZahð bûeZúd @û´e e¯û^ò ajêk bûaùe ùjaûe i¸ûa^û ejòQò û _ò@ûeG ~ûõPe \lòY ùKûeò@û \ßûeû Gjò `ke @ûc\û^ú @^êcZò còkòaû ù^A Gjò @ûgû RûMâZ KeòQò û \lòY ùKûeò@û 2016ùe Lûiþbûaùe [ûAfýûŠ,

bûeZ _ûAñ ^ì@û aRûe ùLûfòaû G[ô_ûAñ cj ß_ì‰ð ejòQò, KûjóKò ^û MZ ahð bûeZ @û´ e¯û^òùe _âûd 15 _âZògZ Kcþ ejò[ôfû û G_òWû \ßûeû Rûeò iõLýû^ @^êiûùe ahð 2015-16 ùe bûeZe @û´ e¯û^ò 36,329 U^þ ejòa ù~ùZùaùk Kò G[ôùe MZahð Gjû 42,998.31 U^þ ejò[ôfû û

IßûgòõU^þe ùiI bûeZùe Gùa IßûgòõU^þe ùiI LûAaûKê còkòa û @ûmû ùijñI,KéIßhûgòKcû^uê õU^e ùiI G[e ajêk cûZâûùe bûeZKê e¯û^ò Keû~òa û iìP^ûù~ûMý Kò IßûgòõU^þ bûeZKê ^òRe ùiI e¯û^ò Keò[ûG û Kò«ê MZ ahð bûeZe Pûjò\û Kcò ùjaû KûeYeê e¯û^ò ùjûA_ûeò ^[ôfû û bûeZùe PkòZ ahð ùiIe Pûjò\û Rae\É ejò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û ù~Cñ KûeYeê IßûgòõU^þe ùiIKê bûeZ e¯û^ò Keòa û IßûgòõU^þùe 1500 ùiI C_ôû\K ejòQ«ò û ~ûjûKò _âZòahð 200 còfòd^þ KûUêð^ ùiI C_ôû\òZ Keò[ûG û iìP^ûù~ûMý Kò, IßûgòõU^þe ùiI Cy MêYa û ijòZ Lêaþ Êû\òÁ ùaûfò cû^ò[û«ò û

@ûkê C_ôû\ùe a¶e aé¡ò, Z[û_ò KéhK Pò«ûùe

_ûAñ ùicû^u @aiÚû PkòahðZ @ûjêeò @ûkêc¤Kéh@]ôKcû^u K Leû_ ejòaûe @ûguû Keû~ûAQò û @ûkê Pûhúuê ^òRe aýdVûeê Gjûe cìfý Lêaþ Kc còkêQò û a¶e C_ôû\ KûeY ù~ûMêñ @ûMûcú cûiùe c¤ \e iê]êeòaûe @ûgû Lêaþ Kcþ ejòQò KûjóKò ^û ùKûfþWÿ ùÁûe _ìeû beò ejòQò I ajêk cûZâûùe @ûkê Gùa ùKûfØ ùÁûeeê aûjûùe _Wÿò ejòQòû

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

@Pû^K Pò«ûe aXÿò~ûA[ôaû ùjZê ùÁûe aûjûùe ejò[ôaû @ûkêe @û_ì òð aXÿòaûùe fûMòQò, ~ûjû`kùe Gjûe \e \ò^Kê \ò^ KcòaûKê fûMòQò û @ûMâû ùKûfþW ùÁûe iõNe @¤l iê\gð^ iòõNf KjòQ«ò Kò @ûkê ùKûfþW ùÁûeùe _ìeû beò ejòQò û KéhKcû^u ^òKUùe Gùa c¤ ajêZ @ûkê _WÿòejòQò û @ûkê-_ò@ûR Kûeaûe iõN _leê @ûRû\_êee @¤l ZâòùfûP¦ -gcðû KjòQ«ò Kò icÉ C_ôû\K eûRýe ùKûfþW ùÁûe beòaû _ùe KéhKcû^u ^òKUùe ajêZ @ûkê aõPò ejò[ôfû û aòMZ KòQò \ò^ùe @Pû^K _ûM Mec ùjaû `kùe ùlZ I Nùe eLôaû _ûAñ @ûkêe Leû_ ùjaKê ù^A bdùe cŠòùe Kcþ \eùe aòKâò KeòaûKê KéhK aû¤ ùjCQò û ùKûfþWÿ ùÁûe aûjûùe @ûkê M\û ùjûAeLôaûKê KéhK aû]ý ùjûAQò û ùKûfØ Áûe aûjûùe GùZ @ûkê eLû~ûAQò Kò GK eê ù\Xÿ cûi Lyð Keòaû _ûAñ Gjò @ûkê Kûc Pkò~òa û GcòZòùe @ûMûcú cûiùe @ûkêe \eùe Lêaþ iê]ûe @ûiòaûe @ûgû Keû~ûA_ûeê ^ûjó û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

10

Kéhò icûPûe

KéhKu _ûAñ iê\ò^ @ûiòa

\ò^ùe KéhKcû^u @ûMûcú _ûAñ ajê ÊûMZ ù^A

K_û C_ôû\ aé¡ò

_leê K_û e¯û^ò C_ùe _âZòa§K fMû~ûA bû[ôeZaû ùjZê @ûùceòKûùe ajêk _eòcûYùe K_û C_ôû\ Keê[ôaû RYû_WÿòQò û Gjò _\ùl_Kê Pú^ùe @ûjêeò eêL Keòaû ù^A @ûùceòKû aRûe \e C_ùe Gjûe _âbûa _Wò _ûùe û ùZYê Gjûe iò]û _âbûa K_ûe \e C_ùe _Wòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û \ê^ò@ûe @^^ý iaêVûeê aWÿ K_û e¯û^ò ùK¦â @ùU bûeZ û NùeûA @ûagýKZûKê _ì‰ð eì_ùe Keòaûe CùŸgý [ôaû ùjZê K_û e¯û^ò C_ùe Z}ûk _âbûa ù^A @ûù\g ^ ùjaû _~ðý« _âZòa§K fûMò ejòa û ^êý~ûKðe @ûAiòA GKèùP¬ùe K_ûe \e aé¡ò ùjaûe _eòflòZ ùjûAQò, Kò«ê @ûagýKZû aXÿò[ôaûe i¸ûa^û ùjZê GcþiúGKèùe G_âòfeê ùWfòbeò Keû~òa û ùZYê K_ûe @û^êcû^òK \e 4 _âZògZ Kcòa ùaûfò RYû_WÿòQò û

iê\ò^ @ûiêQò û C e_âù\ge KéhKcû^u _ûAñ @ûMûcú \ò^ iêLcd ùjaûe @ûgû iõPûe KeòQò û KéhKe EYKê QûWÿ Keû~òa I Gcû^uê ‘0’ gì^þ _âZògZùe Kéhò EY C_f² Keû~òaûe ù~ûR^û ejòQò û Gjû KéhK ùcûyðû iõNe @¤l I bûR_û iûõi\ aòùe¦â iòõj KjòQ«ò û aòùe¦â iòõj C e_âù\g bù\ûjú ùRfe a ðcû^ iûõi\ @U«ò û Kéhò RûMeY ijòZ @ûùfûP^û Keòaû ù^A ùi Kjò[ôùf Kò ^ùe¦â ùcû\ò ieKûe KéhKcû^u _ûAñ Lêaþ Pò«òZ @Q«ò KûjóKò ^û ùi ùicû^u _ûAñ ajê ù~ûR^û PkûAQ«ò û LêaþgúNâ @ûLê Pûhúu aùKdû KéhKcû^uêê _â\û^ Keû~òa û

ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò KéhKcû^u ùMûae LZ C_ùe 1500 Uuû iaþiòWú \ò@û~òa û aòùe¦â iòõj KéhKcû^u @û[ôðòK ùlZâùe iê]ûe ù^A ùRûe \ò@û~òa Kéhò C_ôû\ùe KéhK ^òRe c^ cêZûaòK aòKâò Keò_ûeòùa ùZùa Gjû @û[ðòK ùlZâùe iê]ûe C_ùe ùRûe \ò@û~ûAQò ù~ùZùaùk Kò Kéhò C_ôû\ KéhKKê ^òRe c^ cêZûaK aòKâò Keò_ûeòa I ùi @û[ðòK, eûRù^÷ZòK _ûeòaûeòK, iûõÄéZòK I iûcûRòK eì_ùe ^òRKê cRbêZ Keò_ûeòa û

iêcò«e AŠò@û _leê KéhK ùckû @ûùdûR^ AŠò@û @ûùMð^òKèe eûRiÚû^ Uòcþùe ùR÷aòK iê còùlZ«e C_ùe MêeêZß ù\aû Gaõ KéhKcû^uê ùR÷aòK C_ôû\e CPòZþ cìfý C_ùe Leò\ Keòaû ùjZê eûRiÚû^ _âù\g Ròfäû _âZû_MW Mâûce ùeûjò^òùLWÿûVûùe ùR÷aòK KéhK ùckûe @ûùdûR^ Keû~ûAQò û Gjò @aieùe Kµû^úe C_û¤l eûRúa cò f c¤ C_iÚòZ ejò[ôùf û ùckû @aieùe Kµû^úe KcðPûeúcûù^ GK ^éZý^ûUòKû Gaõ MúZ _âÉêZ Keò[ôùf ~ûjûe CùŸgý eûiûd^òK ùlZâùe lZò Gaõ ùR÷aòK ùlZeê `ûA\û CVûAaûKê KjòQ«ò û ùckûùe Kµû^úe aeò _âa§K (ùgû] Gaõ aòKûg) iõRd gâúaûÉa ùR÷aòK ùlZeê fûbKê \êA cûi C c KùµûÁ Zò@ûeò Keòaûe iêMcZû C_f² a^ÆZòùe KúU^ûgK Zò@ûeò Keòaû, Zek ùR÷aòK Lû\ Zò@ûeò Keòaû, iìlà ùR÷aùe ùR÷aòK ùlZKê MêeêZß @û\òùe aòÉéZ Z[ý KéhKcû^uê ù\AQ«ò û KéhKcû^uê iÚû^úd a^ÆZò \ßûeû _âÉêZ jaðf GKèùUâKÖ (~ûjûKò C c KúU^ûgK) aò_eúZ Keû~ûAQò û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

G[ôijòZ ùR÷aòK ùlZ ùK¦â \ßûeû aòKgòZ ùaÁþ WòKùµûRe aòZeY Keû~ûAQò û ~ûjûe ijûdZûùe Kcþ icdùe C c Lû\ _âÉêZ Keòaûe C_ù~ûM Keû~òaûe Z[ý \ò@û~ûAQò û KòQò KéhK eûiûd^òK Lyð^ûgKKê _âùdûM Keò Gjûe \ê¿eòYûc Gaõ `if Leû_ ùjaû K[û KjòQ«ò û Kµû^úe aeò _âa§K (ùiû] Gaõ aòKûg) iõRd gâúaûÉa KéhKcû^u _âgÜe C e ù\AQ«ò û G[ôijòZ ùR÷aòK KêARþ _âZòù~ûMòZûùe aòRdúcû^uê _êeÄéZ c¤ Keû~ûA[ôfû û iêêcò«e AŠò@ûe _eòù~ûR^û ic^ßdK (eûRiÚû^) Kckû Mê¯û Kjò[ôùf Kò Gjò_eò @ûùdûR^ @^ý R^_\MêWÿòKùe gúNâ Keû~òa ù~Cñ[ôùe KéhK bûAcû^uê ùR÷aòK ùlZeê be_êe fûb còkò_ûeòa û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

11

_½òc awkûùe 800 ^ì@û ]û^ aêYû ~òa

ieKûe KéhòKê ù^A Lêaþ iRûM ejò[ôaû _½òù\Lôc awkû aûKê còkòQò û ùZYê ieKûe eûRýùe 800 Kòic ^ì@û PûCk C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ijù~ûM Keòùa û @ûmû jñ! eûRý ieKûe ccZû aû^ûRðú eûRýùe 800 Kòice PûCk C_ôû\^ Keòùa û Gjò Kòic c¤ùe K^KPìe, P¦âPìe, eû]ûZòfK, ùKekû iê¦eú I aû\gûj ùbûM AZýû\ò ejòQò û ~ûjû\ßûeû Gjò Kòice aòKgòZ Keû~ûAQò û aò]û^P¦â Kéhò aògßaò\ýûkd Gjò ^ì@û PûCke KòicKê aòKgòZ Keòaûùe cj ß_ì‰ð bìcòKû ^òbûAa û Kêjû~ûAQò Kò _½òc awkûe _âcêL PûCk C_ôû\K eûRý @ùU ù~Cñ \éÁòeê Gjò i¸ûa^ûe ùLûRû~ûCQò û

bûeZ _êYò [ùe Keòa Lû\ý ùZ÷k e¯û^ò

eZ ieKûe _âcêL Lû\ý ùZ÷k e¯û^ò KeòaûKê c¬êe bûù\AQò û ù\gùe aû\ûc, eûgò I ùiûdûaò^þ ùZfe e¯û^ò _âûd 9ahð ùja a¦ [ôfû û ieKûeu cêZûaK Gjò ahð ù\gùe ùZ÷k C_ôû\^ùe aé¡ò ùjaûe ejòQò û `kùe NùeûA KéhKcû^uê ieKûeu Gjò ^ò‰ðdeê fûb còkòa û Gjò ^ò‰ðd NùeûA aRûeùe c¤ ùZ÷k I Lû\ý ùZ÷k \e C_ùe ijù~ûM Keòa û Gùa _~ðý« ù\ge _âZò ahð _âûd 2.4 ùKûUò U^þ Lû\ý ùZ÷k @ûagýK ùjûA[ûG, Kò«ê G[ôùe _âûd 60 _âZògZ @ûagýK @ûc\û^úe cû¤c _ì‰ðbûaùe ejòòQò û aòMZahð ^ùb´eeê @ùKÖûae c¤ùe ù\gùe _âûd 1.45 ùKûUò U^þ Lû\ý ùZ÷kKê @ûc\û^ú Keû~ûA[ûG û ù\LôaûKê còkòQò Kò @ûRò _~ðý« _âcêL Lû\ý ùZ÷k ùKak 5 KòùfûMâûcþe _ýûK jó e¯û^ò Keû~ûA[ûG û aòMZ ajê ahð ùja ù\gùe ùZ÷k C_ôû\^ Kcþ ejò[ôfû û Gjòbkò Pûfê[ôaû ùjZê iÚòZò a\kûAaûKê ùja û Gjò \éÁòeê ieKûe 17 cûyð 2008 ciòjûùe ùZ÷k e¯û^òKê aýû^þ Keòù\A[ôùf û aýû^þ ùjaû _ìaðeê _ìaðeê ù\gùe _âZò ahð 10,000 U^ Pò^ûaû\ûc e¯û^ò Keû~ûC[ôfû û

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

420 840 1260 2100 4200 6300

40 140 260 600 1700 3300

380 700 1000 1500 2500 3000

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

12

Xwùe aò K gZ ùjaû ù^A ù~ûR^û ejòQò û ù~Cñ[ôùe aòùgh eì_ùe `ifKê aû\ ù\aûe @aiõPûe^û I iûeû ù\gùe Kéhòe ^òR ^òùagKê aXÿûAaûKê ùja û Gjò ù~ûR^ûKê ^ìZ^ bûaùe fûMê Keòaû _ûAñ @ûgû ejòQò Kò Kéhò ùlZâùe aòKûgKê ùZR eì_ùe ùUâKþ Keòaû I Gjû 4 _âZògZeê @ûMKê aûhòðK aé¡ò _[ _ûAñ ^ìZ^ Ée C_ùe RúAñaûKê ùja û Kéhò cªYûkd LêaþgúNâ Gjò ù~ûR^û iõùgû]ôZ iõÄeYe cªòcŠkKê c¬êeò _ûAñ ~òa û

e¯ûe aXÿûAa Kéhò MZòaò]ô

hò Kû~ðý Keê[ôaû KéhKcû^u _ûAñ bf Lae ejòQò û KéieKûe KéhòKê ùagþ MêeêZß ù\a _ûAñ 10 ahð _êeêYû eûÁâúd Kéhò aòKûg ù~ûR^ùe iê]ûe Keò _êYò [ùe GjûKê fûMê KeòaûKê ~ûCQ«ò û Gjò ù~ûR^û iõùl_ùe e¯ûe ^ûcùe _eòPòZ ùja û ù~ûR^û \éÁòeê @ûMûcú \êAahð c¤ùe Kéhò @û]ûebêZ

iì P ^ûù~ûMý Kò eûÁâ ú d aòKûg _eòh\ (G^þWòiú)e GK _âÉûa @^êiûùe GK icMâ aòKûg iê^ò½òZ Keò Kéhò ùlZâùe 4 _âZògZ aûhòðK aòKûg jûiòf Keòaû _ûAñ 2007-08 @aieùe @ûeùKaòIßûA @ûe¸ Keû~ûA[ôfû û ùK¦â 11 Zc ù~ûR^û @a]ô (2007-12) @aieùe 25,000 ùKûUò Uuû 12Zc ù~ûR^û @a]ô (2012-17) @aieùe, 63,246 ùKûUò Uuû @ûaõUòZ Keû~ûAQò û

Kéhò RûMeY

_eòaûe ijòZ iõù~ûM ùjaûe iêL\ cêjì ð bûeZe KéhK ^òR K[û C_ùe @û]ûeòZ ‘Kéhò RûMeY’ cûiòK _ZòâKûe 25 ahð _ì ðò @aieùe _ûVKcû^u _ûAñ @ûYòQò Cc @aie û KòQò C c _âgÜe C e ù\A Kéhò RûMeY ijòZ iûcòf ùjûA~û@û«ê û @ûi«ê Gjò @aie aòhdùe RûYòaû ö

Meòa _òfûu gòlû ^òcù« KòG bûMú\ûe ùjûAQò ?

AùŠû`òfþ

GPþ_òGcþ

aòùfûaêWþ Kâû_þiûAõùiRþ

G[ôc¤eê ùKCñUò ^êùjñ

Given below are the email Ids for Odia language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

K’Y _Xÿòaû- Kéhò RûMeY GK MâûcúY _ûeòaûeòK _ZâòKû @ùU ~ûjû Kò @û_Yuê Kéhò icûPûe, Kµû^ú icûPûe, ^ì@û C^ÜZ aòj^e _eòPd ù\A[ûG, KúU^ûgK, `ifMêWòK iûcdòK Z[ý C\ýû^òK, cjê cûQò _ûk^, _gê_ûk^, aýûaiûdòK Z[ý, iûlû}ûe, _âMZògúk KéhKcû^u I igq cjòkûcû^ue C_f²ú, ÊûiÚý, ^ì@û C_ôû\, `òfà mû^, eûR^úZò, Lû\ý-iµ\ @û\ò ijòZ ^ìZ^ PûKòeò i´§úd Z[ý c¤ G[ôeê còkò[ûG û Kò_eò RWòZ ùjùa - Gjò _ZòâKûùe _âZò cûiùe Kéhò i´§úd aòhd C_ùe @û]ûeòZ 1 _âgÜ _âKûgòZ Keû~òa û Cq _âgÜe Raûa Gjò @uùe Keû~òa ~ûjûKê ù\LôKeò @û_Y @ûcKê cýûùiRþ _VûA_ûeòùa û _â[c 100 RYu iVòKþ C e ù\A[ôaû _ûVKcû^uê GK ahðe i\iýZû, @fMû 100-200 _ûVKcû^uê 6 cûieê 3 cûie i\iýZû ^òügêKæ \ò@û~òa ö G[ôijòZ 10,000_ûVKcû^uê GK cûi _~ðý« _ZâòKûKê aò^û cìfýùe \ò@û~òa û Gùa ù`û^þ CVû«ê Gaõ ùMûUòG ijR _âgÜe C e \ò@«ê Gaõ Kéhò RûMeYe i\iýZû jê@«ê û

Language : \êiþ ic\ 9891889588, _âgû« gcðû 9891263263 Kéhò RûMeY ijòZ RWÿòZ jê@«ê I i\iýZû ù^aû _ûAñ ù~ûMûù~ûMEmail Ke«ê- @aþ Odia

odia@krishijagran.com

Editor

editor@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

13

Rú_ú ù_ùUâûfòdcè _â[c Keò WòùRf A¬ò^ @Gfþ fõP Kfû còùUWþ bûeZùe GK iìPúa¡ Rú_úKµû^úù_ùUâ@ùUûfòdû Gjòcè fòKµû^ú bûeZùe ^òRe fêaâòùKUþi Kûeaûe Cy Ée C_ùe KeêQò û Rú_ú ù_ùUâûfòdcè MfÞ ù_ùUâûùKcþ icìj @û^êiwúK Kµû^ú ejòQò, ~ûjûe cêLýKû~ðýûkd iõ~êq @ûeaùe ejòQò û Rú_ú ù_ùUâûfòdcè @ûAGiþI 9000, @ûAGiþI 14001 I IGPþGiþGi 18001 \ßûeû _âcûYòZ ùjûAQò û Gjò Kµû^ú @ûA_òIGfþ aâûŠþ ^ûc ijòZ Pûeò cêLý ùlZâMêWÿòKe Kû~ðý KeêQò û ù~Cñ[ôùe AŠÁâú@ûf I @ùUûùcûUòbþ fêaâòùKUþi, ù_âûùiiþ @Gfþ, Mâúiþ Z[û @^ý C_ôû\ aRû@ ejòQò û ^òKUùe jó Rú_ú ù_ùUâûfòdcè fòcòùUWþ @Zò RYûgêYû ùÆ^òg Kµû^ú ùe_ùiûf ijòZ GK GMâòùcõUùe iûA^þ KeòQò û ùe_ùiûfe cêLýûkd ùcWòâWþùe ejòQò û Gjò Kµû^ú aògßùe ^òRe icÉ gqò @û]ûeòZ C_ôû\^ Keòaû ùgâÂZû jûif KeòQò û iìP^ûù~ûMý ù~, MZahð bûeZùe Rú_ú ù_ùUâûfòcþi \ßûeû G_âòf cûiùe KâòùKUe iêùeg eûA^û I @Zò RYûgêYû @bòù^Zû ùiû^ê iêŸþu C_iÚòZòùe ùe_ùiûfþ fêaâòùKUþiKê fõP Keû~ûA[ôfû û\êA Kµû^úKê c¤ Gjò KûeYeê Rú_ú ù_ùUâûfòdcþ \ßûeû cêLý eì_ùe bûeZùe @ùUûùcûaûAfþ AŠÁòâe aW aRûeKê ù\Lôaû ùjZê ùe_ùiûfþ WòRf AõRò^þ @GfKê bûeZùe fõP Keû~ûA[ôfû û Gjò GMâòùcõUþ \éÁòeê Rú_ú ù_ùUâûfòdcþi fòcòùUWþ

‘VûKe’e C_ôû\ KéhKu _i¦

ûd^òK K[û ù~ùZùaùk Kêjû~ûA[ûG eiùiùZùaùk VûKe ùKcòKûfþi fòcòùUWþ Kµû^úe K[û @agý @ûiò[ûG û Gjò Kµû^ú aòbò^Ü Kéhò C_ôû\^Kê ^òcðûY Keò[ûG û \òfäú iÚòZ Gjò Kµû^úe C_ôû\^ icìj

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

ùe_þùiûfþ AùbõUþ G_âòf 2016 aûc I WûjûY c^^ ùMûdf (Rú_ú Mî_þ WûdùeKÖe), iêùeg eûA^û (KâòùKUe), Kûùfðûi _ûiKf (AõUe^ýûi^ûf cýûù^Re fêaâòùKUþi, ùe_ùiûf GiþG, ùÆ^þ) I ù_âeòZ ùMûdf (Rú_ú Mâê_þ WûGùeKÖe) û ùe_ùiûfû fêaâòùKUþiKê bûeZùe ^òcðòZ I cûùKðU Keòùa û Gjò fPòõ @aieùe ùe_ùiûfûe ùMäûafû WûAùeKÖe IefûùŠû Kûùaðû ùKûõùU Kjò[ôùf Kò @ûùc bûeZùe Uê jêAfe ùiMþùcõUùe GK Lûiþ iÚû^ùe Zò@ûeò KeòaûKê PûjêñQê û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò @ûùc bûeZùe jêGZ Gjû fõP Keòaû _âûe¸eê ^ [ôfê, Kò«ê @ûMûcú ahðùe @ûùc 5 _âZògZeê bûMò\ûeú Keòaûe @ûgû eLôQê û ùijò_eò @^ý bûaùe Rú_ò_úGfþe iòAI jeò _âKûg Gcþ KjòQ«ò Kò @ûùc ù_ùUâûfòdcþ AŠÁâòùe ùa÷hdòK Ée C_ùe _eòPZ ùjûA[ôaû Kµû^ú ijòZ UûA-@`þ KeòaûKê ^ò‰ðd ù^AQê û @ûce cêLý flý bûeZùe Lú_â bûaùe aXÿê[ôaû cûùKðUKê ù^A @ûiòaû û MZ 6 cûi c¤ùe ^òRe WòÁâòaêýg^ ù^UIßKðKê \êAMêY Keò ù\AQò û Kµû^ú ^òKUùe ùe_þùiûfþ 15-W40, CH 4 I 15-W 40 CF-4 ùgâYúùe fêaâòùKUþ ù_gþ KeòaûKê _âÉêZ ejòQò û bûeZùe Lêaþ _i¦ Keû~ûAQò û Kµû^úe _âWKÖ ùWbf_ùcõUþ cýûù^Re aòùe¦â iòõju @^êiûùe ‘ @ûce Kµû^ú ajê _âKûee C_ôû\^ Zò@ûeò Keò[ûG, ù~Cñ [ôùe cêLý eì_ùe KúU^ûgK, `µê\^ûgK, ùeûMù_ûK I aéle aòKûg _ûAñ _äûõUþ ùMâû[þ ùeMêùfUe KéhKcû^ue ~ûjûKò Lûiþ _i¦ @ûiòQò û @ûùc @^ý Kµû^úMêWÿòK cêKûaòfûùe ^òRe C_ôû\^MêWÿòKê gÉû I bf bûaùe Zò@ûeò Keò[ûC, KéhKcûù^ Lêaþ C›ûje ijòZ Gjûe C_ôû\Kê Leò\ Keò[û«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

14

Kµû^ú icûPûe

@^òdªòZ jûZúKê ijRùe Kûaê Keò^ò@«ò Wû. PõPf

_âûPú^ Kûkeê ejò @ûiòQò û \êMþ] _ gê_â\Iû^c^êKeêh[ýeôaûiµKð _gê aýZúZ KòQò G_eò c¤ _gê @Q«ò, ~ûjûuê c^êhýcûù^ @Zò @û\eùe _ûk^ Keò[û«ò û ù~_eò ak\, KêKêe, ùNûWÿû, jûZú AZýû\ò û jûZúKê iÚkùe ejê[ôaû iaêVûeê aògûkKûd _gê ùaûfò cû^ò ^ò@û~ûAQò û jûZúKê ù^A MâûcûPõkùe GK @û¯ aûKý ejòQò Kò jûZú cùf fùl, jûZú RúAñ ejòùf c¤ fùl û Gjò jûZú Kò«ê ùaùk ùaùk ^òdªY jeûA aùi, _eòiÚòZò G_eò Kùe Kò ùi ùfûKu Rúa^ ù^aûKê c¤ _QûA ~ûG ^ûjó û aò_\ùe _Wÿòùf _âZò aýqò bMaû^uê iàeY Keò[û«ò û GVò Kò«ê RùY aýqò @ûRò jó bMaû^þ ùjûA~ûAQ«ò û ù~Kò ^òdªY aûjûeKê Pûfò~ûA[ôaû jûZúKê @Zò ijRùe ^òR KûaêKê ù^A, ZûjûKê Zûue agZû ÊúKûe KeûAaûùe ùi cûjòe @U«ò û Gjò aýqò RYK ùjùf Wû. PõPf \ û û ~ûjûuê ùfûKcûù^ bMaû^u \eRû ù\AQ«ò û aò_\ùe _Wÿò[ôaû ùfûKuê C¡ûe Keò[û«ò gâú \ û û Gjûu aòhdùe WòGiþGc Kµû^úe @ûKûCõU cýûù^Re cû^i còZâû Kéhò RûMeYKê ù\AQ«ò û GcòZò ù\LôaûKê Mùf jûZú Lêaþ aWÿ Kûcùe @ûiò[ûG, Kò«ê ù~ùZùaùk ùKøYiò KûeYagZü jûZúe cû^iòK i«êk^ aòMòWÿò ~ûA[ûG, ùiùZùaùk ùfûKu c¤ùe bûùkYò _Wÿò~ûA[ûG û _êYò Gjò aògûkKûd jûZúKê ^òdªòZ

a

ù`ûMið ù~CñVò, @ûùc ùiAVò

k \ßûeû @ûùc iû]^ûKê @ûd Keò[ûC, Kò«ê ù~ùZùaùk aRûeùe iû]^ûe cjRê\ ^[ûG ùZùa Z G_eò iÚòZòùe @û_Y K’Y Keòùa ? K’Y _ê¬ò Kûcùe @ûiòa ? Gjò KûeY @ùU Kò _ê¬ò ijòZ iû]^û ejòaû c¤ _ec @ûagýK ùjûA[ûG û

ù`ûMið AŠò@û _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kµû^ú Kéhò I C\ýû^bò ò K C_KeY Lûiþ Keò ùÆâ d i C_f² KeûAaûùe _âcêL Kµû^ú @ùU û Gjò Kµû^úe iÚû_^û ahð 1999ùe ùjûA[ôfû û Gjò Kµû^ú aògße @Zò RYûgêYû Kµû^ú @ùU, Gjûe C_ôû\Kê bûeZúd aRûeùe aòKâò Keò[ûG û Kµû^úe aòRþù^i @ûùiûiòGUþ ^ùeg LûŠùe KjòQ«ò Kò @ûùc 500 aòZeKcû^u \ßûeû bûeZe icÉ eûRýMêWÿòKê KéhKcû^u ^òKUùe _jñPòaûe ù~ûR^û KeòQêû @ûce ùiaû \ßûeû Kéhò I _gê _ûk^ Keê[ôaû Pûhúcûù^

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Keòaû Lêaþ KVò^ ùjûA~ûA[ûG û Kò«ê Wû. PõPk Gbkò _ûMk jûZúuê Kûaê Keòaûùe Lêaþ cûjòe @U«ò û _ûMk jûZúKê Kûaê Keòaû _ûAñ Zûu ^òKUùe G_eò C_ûd ejòQò ~ûjûKê @û_YûA ùi ù~bkò bdue _ûMk jûZúKê c¤ @Zò ijRùe Kûaê Keò ù^A[û«ò û Wû. \ û KjòQ«ò Kò jûZú Pûfò Pûfò ~òaû ùaùk ùaùk Zû’e iû[úcû^u Vûeê \ìùeA ~ûA @^ý iÚû^ùe _j*ô ~ûA[ûG û iû[úcû^u \êüLùe I iÚû^úd ùfûK @iûcû^ý aýajûee lêaþl ùjûA, cû^iòK i«êk^ jeûA ù\A[û«ò û ~ûjûKò GKû ùjûA~òaûeê Zû’e _ûMkûcú aûjûeò [ûG û ^ùPZþ ùKâû]û^ßòZ ùjûA~ûA[û«ò I Gjò icdùe jûZú ^òdªY aûjûeKê Pûfò~ûA ùfûKcû^u lZò Keò aiò[ûG û ùfûKuê jûZúu Kakeê elû Keòaû _ûAñ Gùa gâú \ û jûZ aXÿûAQ«ò û gâú \ û awkûe GK @Zò RYûgêYû cjû^þ aýqò @U«ò û ù~Kò @^òdªòZ jûZúuê ]eòaûùe Lêaþ iò¡jÉ fûb KeòQ«ò û WòGiþGc Kµû^úe @ûKûC< cýûù^Re cû^i còZâûu ij Zûue iûlûZþ @ûùfûP^û ùjûA[ôfû û

ajêZ fûb _ûA_ûeòùa û @ûce Kµû^úe flý aògße iaêVûeê aWÿ ùiaû _â\ûZû ùaûfûAaû û @ûùc ajêZ gúNâ Gjò flýKê _ìeY Keòaê, KûjóKò ^û @ûce C c C_ôû\ KéhKcû^u c¤ùe ÊZªZû aRû@ eLôa I Gjò KûeYeê KéhK bûAcûù^ c¤ KjòQ«ò Kò ù`ûMið ù~CñVò @ûùc ùiAñVò û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

15

ù`äûùUKþ Keòa C c iòõP^

õP^ ajêZ @ûagýKZû ejò[ûG, Ké hòù~CñKû~ð[ô_ý ûAñ_ûAñ iò_ûA° I @^ý C_KeYMêWÿòKe @ûagýK _Wÿò[ûG û KéhK iòõP^ _ûAñ C c MêYa û~êq _ûA_þi ùLûRò[û«ò û C c _ûA° ^òcðûYùe ù`äûùUKþ Kµû^úe ^ûc @agý ^ò@û~ûA_ûeòa û Gjò Kµû^ú Zò^ò \gKeê KéhKcû^u _ûAñ Cy MêYa ûe _ûA° ^òcðûY Keò Gjûe ùiaû _â\û^ Keò@ûiêQò û Kµû^ú Wâò_þ AeòùMg^þ, Æâòufþ AeòùMg^, iaþiðòbf AeòMòùg^, iòõP^ _¡Zò I C_~êq ùjûA[ôaû _ûA°e aýZúZ _òaòiò _ûA°, GPþWò_òA _ûA° ^òcðûY Keò[ûG û Kµû^úe WûAùeKÖe iò. ùMû_ûk KjòQ«ò Kò @ûce Kµû^úe C_ôû\ KéhKcû^u aùRU ùjûA[ôaû ijòZ iòõP^ _ûAñ C_~êq ejòQò û @ûùc ^òKUùe @ùUûùcUòKþ Wòâ_þ AeòMòùg^þ KòUþ fõP KeòaûKê ~ûCQê, ~ûjûKò aûMaû^ú iòõP^ _ûAñ Lêaþ C_ù~ûMú ejòQò û @ûce C_ôû\ @^ý Kµû^úMêWÿòKe

C_ôû\MêWÿòKeê @]ôK C_ù~ûMú @ùU û @ûce C_ôû\ @^ý Kµû^úMêWÿòK C_ôû\Vûeê @]ôK C^ÜZ ]eYe KûeY KéhKcûù^ GjûKê Lêaþ _i¦ KeòQ«ò û MâûjKcû^uê i«êÁò Keòaû @ûc Kµû^úe ù]d @ùU û

Meòa _òfûu gòlûe bûMò\ûeú ùjfû GPþ_òGcþ

_òGcþ Kéhò ùlZâùe @MâYú Kµû^ú @ùU û Gjò Kµû^ú GPþù\gùe gòlû ÉeKê aXÿûAaû _ûAñ @ûMKê @õUû bòWÿòQò û GPþ_òGcþ 10Uò eûRýe 11 ieKûeú ÄêfKê Pd^òZ Keû~ûA[ôaû Meòa I ^òcÜaMðe _òfûcû^u _ûV_Xÿû iûcMâúKê aòZeY KeòQò û Gjò Kû~ðýKâc @aieùe aòjûee _ûUYû Ròfäûe cûQðò Mâûc ieKûeú Äêf MêReûUùe gâú ùcûUûIßûWû _âû[còK gûkû, _¬ûaùe ieKûeú _âû[còK aò\ýûkd, jeòdûYûùe iòWòGiþ AõUe^ýûi^ûf Äêf, eûRiÚû^e ieKûeú Cy ùiùKŠûeú aò\ýûkd, _½òc awkûùe 30 ù^ûiêLú _âû[còK aò\ýûkd, aòjûeùe c¤ aò\ýûkd, c¤_âù\gùe ieKûeú cû¤còK aò\ýûkd, K‰ðûUK ieKûeú CyZe _âû[còK aò\ýûkd, ùZfwû^ûùe Ròfäû _âgZ jûA Äêf I C e_âù\ge _âû[còK aò\ýûkd,

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

ajeûAP I _âû[còK aò\ýûkd KVIßûeú ^õ-2 cêLý ùK¦âùe iûcòf [ôùf û C_ùeûq icÉ Äêfùe _âûd Gjò _ûVý iûcMâúùe 5000eê @]ôK _òfûuê _òZeòZ Keû~òa ö Gjò @aieùe GPþ_úGcþ I _âKûg Kêcûe iòõj, iò^òde, Geò@û cýûù^Re,aòjûe, cêùKg Kêcûe iòõj, iù«ûh Kêcûe, Rú ec^Üû ùZfwû^û, Gcþ_ú iòõj I eûc iòõj C eù_â\g, aú_ú iòõj MêReûU, aò^d cògâû ùcûMû, @^òf, ùeûjòfû jeòdûYû, @ùgûK Kêcûe MMð eûRiÚû^, @iàû^þ ùcûfäû, _½òc awkû, GùK ùMûWþùi, @RòZþ @MâIßûf I Giþ. RwcûùgUþUú cjRê\ ejò[ôùf û Kµû^ú _leê @ûiò [ ô a û @]ô K ûeúcûù^ _ò f ûuê i´¡ò ð Z Keò [ ô ù f Gjû`kùe ^òcÜ aMð ùgâYúe icûRùe GK _eòa ð^ @ûiò[ôaû _eòflòZ ùjûAQò I _òfûcû^uê ijù~ûM còkòQò ù~Cñcûù^ gòlûeê aõPòZ ejò ~ûAQ«ò û Gjò _âKûeùe GPþ_òGcþ GK C c _\ùl_ CVûAQò û ùKak GZòKò ^êùjñ, _òfûcû^u CRßk baòhýZ c¤ C_iÚòZ i\iýcûù^ Kûc^û Keò[ôùf û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 16 iòõP^Kê ijR Kùe KðûùcU Kêùj, iêelûe K[û gâú GKßòeû Zò@ûeò Keê[ôaû iòõP^Kµû^úMêùlZâWÿòKùec¤ùe_â~êqgâú C_KeY GKßòeû Kµû^úe ^ûc _âcêL iÚû^ùe @ûiò[ûG û Gjò Kµû^ú ^òRe iÚû_^ûKûkeê jóñ iòõP^ C_KeY ùlZâùe C}éÁ Kûc Keò@ûiòQò û Gjò Kµû^ú Wâò_þ AeòùMg^, cûAùKâû AeòùMg^þ I @^ý iòõP^ _¡ZòMêWÿòKe C_KeYMêWÿòK I _ûA_þ ^òcðûY I aòZeY Keò[ûG û Kµû^úe ùWbùf`ùcõU I cûùKðUòõ cýûù^Re iPò^ KêcûIßZ KjòQ«ò Kò @ûùc iòõP^Kê icÉ cû^u \éÁòeê ^Re eLô @ûce Gjò C_ôû\ aRûe _âùag Keòaû _ûAñ Zò@ûeò KeòQê û gÉû I \úNðKûkú^ ùjûA[ôaû KûeYeê @ûce C_ôû\Kê KéhKcûù^ Lêaþ _i¦ Keò[û«ò û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò `ifKê CPòZþ iòõP^ ù\aûùe KéhKcû^u _ûAñ C_ù~ûMú ùjûA[ûG û KéhKcû^u C_ù~ûM I Pûjò\ûKê ]ýû^ùe eLô @ûc Kµû^ú iòõP^ C_KeY Zò@ûeò KeêQò û

iàûUð KéhKu iû[ú GMâú ùaûùfû ù~ùZùaùk ùMûUòG iÚû^ùe aiò icÉ Ké hKcûù^ iêaò]û ~\ò C_f² Keò_ûeòùa ùZùa Z Gjò Lêiòe K[û K’Y Kjòaû ? ùZùa Z KéhKcû^uê P¦â còkòMfû ùaûfò RûY û KéhKcû^u _ûAñ ùMûUòG jó _äûUþ`cð C_ùe icÉ _âKûee iêaò]û cêjûñ Keòaû _ûAñ GMâò ùaûùfû Kµû^ú @_ìað iêù~ûM ù^A @ûiòQò û Kµû^ú KfùiõUe ùcùiRþ I @û_þ \ßûeû KéhKcû^u ùiaû Keòaûùe fûMò_WÿòQò û Kµû^úe iòII i¬d QûaWÿû KjòQ«ò Kò @ûce Kf ùiõUe, @û_þ I GiþGcþGiþ \ßûeû KéhKcû^ue _âZò iciýûe icû]û^ Keò ù\A[ûG û KéhKcû^uê ùKCñ `if fMûAùf, ùKCñ ù_ÁòiûAUþ, `wúiûAWþe _âùdûM KeòaûKê ejòQò I ùKùZ KeòaûKê ùja AZýû\ò aòhdùe RûYòaû _ûAñ iµì‰ð aòaeYú aû Z[ý Nùe aiò còkò~ûA[ûG û Gjû ijòZ jó _ûMe iìP^û I _âZò Ròfäûe KéhK cŠòe bûa c¤ @ûc KéhKcû^uê ù\A[ûG û KéhK Gjò @û_þe cû¤cùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

û KòQò aWÿ K[û ^êùjñ, Kò«ê GjûVûeê aWÿ K[û PûhùjfûKeòa`ifKê iêelû ù\aû û ùlZe iêelû K[û ù~ùZùaùk CVò[ûG @ûc c^ùe KõUòùf Zûee Qaò ^ò½d eì_ùe @ûuò ùjûA~ûA[ûG û KûeY Gjû jòñ iZý @ùU Kò KõUòùf Zûe iaêVûeê iVòKþ I cRbêZ @ùU û Gjòiaê \éÁòeê KðûùcU Ißûde Kµû^ú c¤ ùlZKê iêelòZ Keòaû _ûAñ ajê _âKûee Ißûdûið ^òcðûY I aòZeY Keò[ûG û Kµû^úe aòRòù^þi _ûUð^e _ìaðùg UòcaWò@û KjòQ«ò Kò @ûRòKûfò ùlZe iêelû _ûAñ ù~ùKjò c¤ Gjò ZûeKê _i¦ Keò[û«ò, Gjû ùKøYiò Pûùf¬ Vûeê Kcþ ^êùjñ û Gjò Pûùf¬Kê i¹êLú^ Keòaû _ûAñ @ûc Kµû^ú Gjò Ißûdûið Zò@ûeò KeòQò, ~ûjûe _âùdûMùe ùKøYiò c¤ `if I @ûaûiKê iêelòZ Keò_ûeòa û ùKak GZòKò jó ^êùjñ, G[e GjûKê Leò\ Keòaû C_ùe ieKûeu \ßûeû iaþiòWú c¤ _â\û^ Keû~ûCQò û giý aòKâò Keò_ûeòùa I Kéhò Kû~ðý ùjZê C_KeY c¤ Leò\ Keò_ûeòùa û ù~Cñ KéhK ^ì@û ùcgò^ Leò\ Keòaû _ûAñ ilc ^êjñ«ò ùZùa G_eò KéhK Kéhò C_KeYKê bWû iì Z â ù e ù^A Kû~ðýùe C_ù~ûM Keò_ûeòùa û ùi @ûjê e ò Kjò Q «ò @ûce @û_þ \ßûeû KéhK ùKøYiò c¤ _âWKÖKê @ûùc iò]ûikL ùicû^u Ne _~ðý« _jñPûA ù\A[ûC û Gjû aýZúZ Gjò Kµû^ú eûRýe Mâûc-Mâûcùe aWÿ Éeùe ^òRe `âûõPûARþ ùLûfòQò, ~ûjûKò KéhKcû^uê iò]û bûaùe ^òRe ùiaû ù~ûMûA ù\aûùe ijù~ûM Keòa û Gjò Kµû^ú \ßûeû KéhK LêaþgúNâ Nùe aiò Kéhòe aWÿ C_KeYMêWÿòK c¤ Leò\ Keò_ûeòùa û GMâò ùaûùfû Kµû^ú _¬ûa, jeòdûYû I eûRiÚû^ùe Kûc KeêQò û LêaþgúNâ Gjò Kµû^ú cjûeûÁâùe c¤ Kûc @ûe¸ KeòaûKê ~ûCQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

17

KéhKu _â[c _i¦ @ûce C_ôû\ : cêùKg _ùUf

ê[ôaû \ò^Kê \ò^ \e aé¡ò ù\Lô KéhK Gùa gÉû I \úNð\ò^ ejò aXÿKûcùe ijù~ûM Keê[ôaû Kéhò C_KeY _ûAaûKê ùLûRò aêfêQò û ~\ò gÉû, \úNðKûkò^ C_KeY Kc Lyðùe còkò~ûG, ùZùa Z RûY KéhKe c^ aû‚û _ìeY ùjûAMfû û

@ùe¬ `ûcð AKòþ_ùcõU Kµû^ú c¤ KéhKcû^u _ûAñ G_eò C_KeY Zò@ûeò KeòQò û ~ûjû Kò KéhK cû^u _ûAñ ae\û^Vûeê KòQò Kcþ ^êùjñ û Gjò C_KeYMêWÿòK \ßûeû KéhK Kcþ aùRUþùe ijRùe ^òRe Kéhò Kû~ðý iµû\òZ Keò_ûeòa û Kµû^úe WûAùeKÖe cêùKg _ùUf KjòQ«ò Kò @ûùc eò_ûde eòWe, aûAŠe, KUe AZýû\ò @û]ê^òK ùKøgkùe ùfiþ C_KeMêWÿòK ^òcðûY Keò[ûC û @ûùc ^òRe C_ôû\MêWÿòKê ù^A 9Uò eûRýùe Kûc KeêQê û @ûùc ù~Cñ KéhKcû^ue c¤ùe @ûce C_ôû\MêWÿòK Pûjò\û @]ôK ejòQò û Gjûe elYûùalY @]ôK Lyð KeòaûKê _Wÿòa ^ûjó û G[ô_ûAñ KéhK @ûce Kµû^úe C_ôû\ jûZjûZò Leò\ KeòaûKê _i¦ Keò[û«ò û

[ùe cûZâ aýajûeùe _Aiû CVòMfû RûY: `ûfþK^ _µè

ùaûeùIßfþ _µþ, ùiõUâòKêýMf Áûið _ýûù^f I ùiûfe _µe ^òcðûZû @ùU û GjûKê RûYòaû \éÁòeê Kµû^ú _âZò^ò]ô KjòQ«ò Kò `ûfþK^e cêLý MâûjK KéhK @U«ò I icÉ C_ôû\ KéhKcû^u @ûagýKKê ]ýû^ùe eLô Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò Kµû^ú @ûAGiþI iûUó`ûAWþ @U«ò û Gjûe C_ôû\MêWÿòK Lûiþ MêYa û KûeYeê Kµû^úKê ajê [e eûÁâúd _êeÄûeùe i¹û^òZ Keû~ûAQò û MêYa û I \úNðKûkú^ C_ù~ûMú K[û ù~ùZùaùk CVò[ûG ùZùa `ûfþK^e ^ûc ùKCñ ùlZâùe c¤ _Qùe ejò ^[ûG û Gjûe KûeY ùjCQò Kò `ûfþK^þ ùKùa c¤ ^òRe C_ôû\MêWÿòKe MêYa ûùe ùLkòaûKê _i¦ Keò ^[ûG û Gjò Kµû^ú iaciòðaf I_^ùIß^þ _µþ,

Gjò icdùe `ûfKþ^ bûeZ aýZúZ 40eê @]Kô ù\gMWêKòÿùe ^Ròe C_ûô\MWêKòÿê _jPñûA[ûG û G[eôê @¦ûR fMû~ûA _ûùe Kò ùKøYiò _Kâûeùe Gjò Kµû^úe C_ûô\MWêKòÿ \ûaò \^ò-_Zâ\ò^ò aXaòÿûùe fûMQòò û `ûfKþ^e ùiûfe I iaciòðaf _µ bûeZúd aRûeùe C c Pûjò\û ejòQò û

_äëMû _µþi @û_Yu aògßûie iû[ú _âûAùbUþ fòcòùUWþ bûeZe _äë Mû@MâY_µèú _µþ@ûWð^òcùcûUið ðûZû Kµû^ú @ùU û Kµû^úe @]ôKûeú eûùKg @MÜòùjûZâú KjòQ«ò Kò _äëMû cêLýZü bûaùe ùaûeùIßfþ iacòðafþ _µþ, I_^þùIßfþ iaþciòðaf _µþ I ùcûù^ûaäûKþ _µþe cêLý ^òcðûe @ùU û _äëM _µþ KéhKcû^u _ûAñ iùaðû c _µþ @ùU û ùaûeùIßfþ iaþciòðaf _µþùe 175còfòcòUeeê 200 còfòcòUe _~ðý« C_f² ejòQò û Lûiþ K[û Gjû @ùU Kò _äëMû \ßûeû @^êi§û^ C_ùe aòùgh ¤û^ \ò@û~ûAQò Kò ~ûjûe a\kùe C_ôû\e MêYa ûùe ùKøYiò c¤ Kcò _eòflòòZ ùjûA ^[ûG û _äëMûe _µþ KéhKcû^uê c¤ Kû`ò

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

ùfûK_âòd ejòQò û Gjò Kµû^ú _ìeû bûeZahðùe Kû~ðý KeêQòû Kµû^úe cêLý CùŸgý ^òRe MâûjKcû^u aògßûi C_ùe _ì‰ð eì_ùe beiû Keòaû û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

18

Kµû^ú icûPûe

ù\ge cû^ KéhKe Mað : gqòcû^

hK ^òR _ûAñ G_eò Kéhò C_ôû\MêWÿòKê Pûjó[û«ò Kò ~ûjû KéZûjûuê \úNð icd _~ðý« iû[þ ù\A_ûeòa I @]ôK \ò^

_~ðý« Kû~ðýùe @ûiò _ûeòa û GcòZò Z ajêZ Kµû^úe KéhKcû^uê Zûjûu C_ôû\ C_f² Keû~ûAQò û Kò«ê ù~Cñ Kµû^úe C_ôû\ C_ùe KéhK ^òùR ùcûje fMûA ù\ùa Zûjû ùicû^u _ûAñ iaêVûeê fb ùjûA~òa û ^òKUùe GK Kéhò _â\gð^úùe bûM ù^A[ôaû Kéhò Kµû^ú gqòcû^ ^òRe Kéhò C_ôû\MêWÿòKê ~ûjû ùeûUûùIßUe iòWþ Wòfe I _ûIßûe jòùeû _ûAñ KéhKcû^u i¹êLùe _â\gðòZ Keû~ûAQò[ôfû û Lûiþ K[û Gjû ùjfû Kò Gjò C_ôû\MêWÿòK aòhdùe RûYòaû _ûAñ KéhKcû^uê _ û fMûAaûKê _Wòa û ^òùR KéhKcûù^ gqòcû^ C_ôû\Kê _ì‰ð

eì_ùe aògßûi ù~ûMý cYòQ«ò û Gjûe KûeY Gjû @ùU Kò Gjò Kµû^úe MêYa û C_ùe _ì‰ð ]ýû^ \ò@û~ûAQò I C_ôû\ Zò@ûeò Keòaû _Qùe c¤ C c ùiaû ù~ûMûA ù\A[ûG û Kµû^ú aògßÉeúd Kéhò ~ª Zò@ûeò Keò[ûG û ~ûjûKò KéhKcû^uê c¤ \ò^-_âZò\ò^ ùfûK_âòd ùjûA~ûA[ûG û

GcþWò aûùdûKûfè C_ôû\,aélKê aXÿûAaûùe ijûdZû ùjûA[ûG Keû~ûAQò û Gjò Kµû^úe \êA cêLý Kéhò ùckû GMâú KûKÜùfa,þ GPþGdê I GMâú fòWegò_þ icòU 2017, `eò\ûaû\ùe C c _â\gð^ _ûAñ i¹û^òZ Keû~ûAQò û

hò ùlZâùe ^òRe cêLý bìcòKû _â\gð^ Keò[ôaû Ké Kµû^úe Gcþ.Wò. aûùdûKäûiþKê Kéhò ùckûùe i¹û^òZ

Gjò Kµû^ú cêLý eì_ùe Kéhò CaðeK, fòKßòWþ aûùdûù_ÁòiûAWþ, _äûõUþ ùMâû[ _âùcûUe I GùMâû ùKcòKûfè Kµû^úe C_ôû\MêWÿòKê Rae\É ùeiþ_^è còkòQò û Gjò Kµû^úe cêLý C_ôû\ A¦â]^êhe KéhKcû^u iûjûeûùe Gjò UòcþKê c¤ Lêaþ ijûdZû còkòQò û

_êYò KéhKu c¤ùe ùfûK_âòdZû @Rð^ Kfû ù_âûc

^

cð\û aûùdûùKcþ ù\ge @Zò RYûgêYû ùR÷aòK C_ôû\ ^òðcðûZû Kµû^ú @ùU û Gjò Kµû^ú iûeû ù\gùe Cy Éeùe Kû~ðý KeêQò û ^òKUùe _¬ûae Kéhò ùckûùe ^cð\û aûùdûùKc Uòcþ _âZòbûMòZû Keû~ûAQò û Gjò Kéhò ùckûe ^cð\û Uòcþe KéhKcû^u ùfûK_âòdZû ^òRe C_ôû\ ^cð\û ù_âûc I ùKâûaò^þ cýûùMÜiòdcþ ifù`UþKê KéhKcû^u i¹êLùe _â\gðòZ Keû~ûAQò û

ù_âûcKê aýajûe Keê[ôaû WòG_ú iÚû^ C_ùe Keû~ûA[ûG û Gjû GK ùR÷aòK C_ôû\ @ùU G[ô_ûAñ KéhKcûù^ @]ôKZe ù_âûcKê aýajûe Keò[û«ò û Kµû^ú

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

aýaiûdú ùWbf_þùcõUþ cýûù^Re jòcûõgê eûIßf KjòQ«ò Kò ù_âûcùe i`k C_ôû\^ aXÿò[ûG I _ì‰ð iêelòZ ejòQò û ù_âûc WòG_òfþe cêKûaòfû @]ôK _âbûagûkú @ùU û ajê KéhK ù_âûc aòhdùe ^cð\û Uòcþeê Z[ý iõMâj Keò[û«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

19

ùlZ cû¤cùe WòRòUûf ùjCQ«ò KéhK

bûeZùe _ì‰ð eì_ùe WòRòUûfû ùjaûKê ùPÁû K eKûe Rûeò KeòQ«ò û G[ô_ûAñ ajê _âKûee ù~ûR^û ieKûeu \ßûeû _âPkòZ ùjCQò, ~ûjûe cû¤cùe KéhKcûù^ WòRòUûf AŠò@û @ûWKê UûYò ùjûA~òaûKê ieKûe _âdûi KeêQ«ò û ieKûe cû^«ò Kò bûeZKê WòRòUûfþ ùjaûKê ùja û Gjò còg^Kê @ûMKê aXÿûA aû _ûAñ KéhKcû^u _ûAñ KeY iò¡ê Uòcþ @ûKâcK bûaùe KéhKcû^u _ûAñ Kûc KeêQò û Gjò Uòcþ \ßûeû ^òRe ùlZ ^ûcùe fõP Keû~ûA[ôôaû KéhK @û_þ Reò@ûùe KéhKcû^uê Kéhò _gê_ûk^ I @^ý iìP^û cû^ aòÉûeòZ eì_ùe C_f² Keû~ûCQò û Gjûe _Qùe cêLý KûeY KéhKcû^u WòRòUûfúKeY Keòaû û Gjò UòcþKê KéhKcû^uVûeê c¤ Rae\É _âZòKòâdû còkòa û @û_þe Gjû jó ù~ûR^û ejòQò Kò Kéhò i´§òZ mûZaý Z[ý jûif Keòaû _ûAñ KéhK ^òRe Kéhò C_ôû\ ù~Cñ UâûKÖe

Wê_ûõUþ I G`þGcþiò c¤ùe cêLý aýaiûd @ûe¸

aògße @Zò RYûgêYû Kéhò Kµû^ú @ùU û Gjò Wê _ûõU Kµû^ú aògße ajê \òMùe KéhKcû^uê ^òRe ùiaû _â\û^ Keò@ûiòQò û Wê_ûõUþe Kéhò ùlZâùe I C c _\ùl_ CVûAaûKê ~ûCQò û aògße @Zò RYûgêYû Kµû^ú G`þGcþiú K^þ`ùe^èe GK Kû~ðýKâc Keû~ûAQò û Gjò Kû~ðýKâc \éÁòeê Wê_ûõUþ G`þGcþiú Kù_ðûùeg^þKê ÊûiÚý Gaõ ^êýUòâg^ aýaiûdKê @]ôMâjòZ KeòQò û Gjû\éÁòeê Wê_ûõUþ cêLý eì_ùe \êA ùiMþùcõUþ `êWþ AMâòWòGõUþi I `ûcðûiêýUòKfþ aòRþù^iþ aXÿûAaûKê ùja û Wê_û G`þGcþiú ijòZ cògò Gjò aýaiûd I @]ôK aXÿûAaûKê ùja KûjóKò ^û `ûcêðiêýUòKûfþ ùZR bûaùe aXÿò[ôaû ùlZâ ejòQò û G[ô_ûAñ Gjò Kµû^ú @^êi§û^ C_ùe c¤ Lyð Keû~òa û Gjò \éÁòeê G`þGcþiú Kù_ðûùeg^þ I Wê_ûõUþe Kâû_þ ù_âûùUKþg^ aýaiûdKê @]ôMâjòZ Keû~ûAQò, ~ûjûe @«MðZ G`þGcþiò K^þ`ùe^è Wê_ûõUþ ùiùefþ aâûŠþ fò`þ jaðòiûAWþ I PêAOþM

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

`if, WûGeú, C_ôû\ aòj^ Z[û @^ý Kéhò C_ôû\^ aòKâò I Leò\ Keò_ûeòùa û Gjò @û_þKê ijRùe MêMþf ù_äû ùÁûeKê ~ûA WûC^þùfûWÿ Keû~ûA_ûeòa û Gjû_ùe KéhK Gjûe aýajûe Keò_ûeòùa û a ðcû^ _~ðý« Gjò @û_þ cûZâ \êAUò bûhû jú¦ò I _¬ûaúùe C_f² ùjûAQò û AõùiKÖòiûAWþ ~êq C_ôû\ eûd^û_ûe (Rynaypyr®), iýûR_ûe (Cyazypyr®) I AùŠûKäûKûað C_ùe Kû~ðý Keòa û Gjû aýZúZ G`þGcþiú `if iêelû~êq Wê_ûõUþKê @^êi§û^, aúùRû_Pûe, ^òùcUúiûAWþi I ùWeò ùjaûeê @^êi§û^ Gaõ aòKûg Kû~ðýKâcKê c¤ @]ôMâiòZ Keû~ûAQò ~ûjûKò Wê_ûõUþ Reò eLôa û Wê_ûõUþ `ifMêWÿòKùe ùacûeúKê ^òcªYùe GK cRbêZ Kµû^ú ù~ùZùaùk Kò WûC GùMâûiûAùRiþ Kéhò ùlZâùe AùiKÖòiûAWþ I ^òRe GK cRbêZ _eò Zò@ûeò KeòaûKê ùja û G[ôùe Gùa G`þGcþiú Kù_ðûùeg^ ijòZ RWòZ ejò Kû~ðý KeòaûKê ùja û Gjò Zò^òUò Kµû^ú G[ôijòZ cògò K´ûA^þ GMâòKfþPe WòbòR^Kê aé¡ò Keòa û Gùa G[ôijòZ cògòKeò @^êi§û^ I C c KéhòKê _âZòùlZâùe cRbêZ Keòùa û Given below are the email IDs for Odia language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

Language Odia Editor

Email : odia@krishijagran.com editor@krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 20 cjò¦âû Uòâùwûe GKahð _ì‰ð jò¦âû bûeZe _âcêL Kµû^úMêWÿòK c¤ùe GK c @^ýZc Kµû^ú û ~ûjûKò aòMZ 14ahð ùja bûeZúd KéhKcû^uê bWÿû iìZâùe UýûKÖe I Kéhò C_KeY C_f² Keòaû iêaò]ûKê ù\Lô Uòâùwû Kµû^ú @ûe¸ Keò[ôùf û Uòâùwû cjò¦âû Mî_þe GK ÁûUð-@_þ Kµû^ú @ùU ù~Cñ[ôùe ^òKUùe ^òR ijòZ iÚû_^ûe GK ahð _ì‰ð KeòQò û fPòõe GK ùeûfþ ejòQò Kò Kµû^ú _âûd 12,000 Ké h Kcû^uê _i¦ ùjûA~ûAQò , 20,000 NõUû _~ðý« ùlZùe Kûc Keò[ûC û cûyð 2016ùe Kµû^úe iÚû_^û Keû~òaû _ùe 45 _eòPûk^û ùK¦â ijòZ K‰ðûUK, cjûeûÁâ, MêReûU I c¤_âù\ge ^òRe _û\ _âiûeòZ KeòQò û Kµû^ú ^òRe ^aú^ ùKøgk cû¤cùe Kéhò ùcgò ^ úKeY _ûAñ ù`û^ Kf cû¤cùe KéhKcû^uê ijRùe Gjò C_f² KeûAQò _â[c [e _ûAñ û ùijò_eò Gjò ÁûUð -@_þ Kµû^úe ù¤d Gùa UâûKÖeKê Kfþ Keò _eò_ì‰ð Keò[ûG û Kµû^úe iòAI @eaò¦ Kêcûe KjòQ«ò Kò MZ GK ahð ùja KéhKu Rúa^ùe cêLýþ bìcòKû ^òbûA @ûiêQ«ò û Gjò ùiaûe cû¤cùe ùKak C_ôû\K aXÿòaûùe ijù~ûM còkò _ûeòQò Zûjû ^êùjñ, aeõ KéhKcû^u ]^eûgòùe Kcþ ùjûA[ûG û ùKak Gjû ^êùjñ, Uâòùwûe cû¤cùe KéhKcû^uê ^ì@û I @Zýû]ê^òK Kéhò C_KeY aýajûe Keòaû GK ^ì@û còkòQò I @Zýû]ê^òK Kéhò C_KeYKê aýajûe Keòaûe iêù~ûM c¤ còkò~ûAQò û ù~Cñ[ôùe KéhK igq ùjûA_ûeòùa û Gjò KûeY @ùU Kò Uòâùwû KéhKcû^u _â[c _i¦ ùjûA[ôaû ù~ûMêñ @ûùc ùagþ C›ûjòZ ùjûA~ûAQê û ùi KjòQ«ò Kò KéhKcû^uê @ûùc ùcgò^úKeY ijòZ RWòZ Keò[ôaû ùjZê GjûKê aýajûee @û]ûe C_ùe

KéhKcû^uê bWÿûùe ù\aûe aòKÌ aýaiÚû Keû~ûAQò û G[ôùe KéhKcû^uê @]ôK ]^eûgò Lyð Keòaûeê cêqò còkòa û @ûMKê aXÿò [ôaû ùjZê @ûùc ^òRe MâûjKcû^u Rúa^ùe ^ì@û @ûdûc ù\aû ijòZ Gjûu @ûagýKZû I C_f²Zû c¤ùe ùiZêe Kûc Keòaê, ù~Cñ[ôùe KéhKcûù^ Lûiþ bûaùe ijRùe UâûKÖe I Kéhò C_KeYe aWÿ gévkû GK ùMûUòG iÚû^ùe _ûA_ûeòùa û Gjû jó @ûce flý ejòQò û Gjò ù¤dKê ]ýû^ùe eLô[ôaû ùjZê Kêjû~ûAQò Kò Gjò ibðòiþ ijRùe GK ùUûf `âò ^´e C_ùe KéhKcû^uê KjòQò Kò Gjò ibðòiþ ijRùe GK ùUûf `âò ^´e C_ùe KéhKcû^u _ûAñ C_f² ejòQò û KéhKcû^ue @ûagýK @^êeì_ Gjûe ^òKUa ðú ùlZâùe MzòZ @ûce Uâòùwû ùiaû cû¤cùe @ûùc GjûKê @ûL_ûLùe MzòZ UâûKÖe I @^ý Kéhò C_KeY C_f² Keòaû_ûeòaû û bûeZùe KéhK Gùa GùZ igq ùjûA~ûAQ«ò Kò UâûKÖe @Wðe Keò _ûeòùa ù~ùZùaùk Kò _êeêYû icdùe @iwVòZ aRûeùe UâûKÖe @Wðe Keòaûùe Gjûuê ajê iciýû cû^ iûcþ^û KeòaûKê _Wÿê[ôfû û MâûcúY aýûaiûdòK _ûAñ Uâòùwû GK @_ìað aýaiûd cŠkKê ù^A @ûiòQò, ~ûjûKò `âû^þPûARþ @û]ûeòZ ùja û Gjò ùiaû cû¤cùe @ûùc ^òRe @ûL_ûL ùlZâùe c¤ `if aêYò [ûC Kò Gjûe aêYòaûKê ù^A `if eê@û ùaChY, KûUòaû, iòõP^ @û\ò _ûAñ @]ôKZc 5Uò UâûKÖe I Kéhò C_KeYMêWÿòK ^òùag Keòaûùe ùKjò c¤ aýqò aû KéhK ^òRe jaþ ùiõUe ùLûfòKeò KéhKcû^uê iûjû~ý Keò_ûeòùa I Uâòùwû ijòZ ^òRe aýaiûd @ûe¸ Keò_ûeòùa û ùKak Gjû ^êùjñ, Gjò ùiaû @«MðZ iÚû^úd UâûKÖe ^òcðûZû I aýaiûdú c¤ RWÿòZ ùjûA_ûeòùa I ^òRe Kû~ðýKûeòZûKê aXûA_ûeòùa û MZ GK ahð ùja KéhKcû^u ijòZ cògò iKeûcôK _âZòKâòdûMêWÿòKê ù\Lôaû ùjZê Uâòùwûe Uòcþ @ûMûcú ahð I @]ôK KéhKcû^uê còkê[ôaû _âZòù~ûMòZû _ûAñ Lêaþ C›ûjòZ @Q«ò û Uòâùwû @ûMûcú ahð _ûAñ 2 fl KéhK ^òR ijòZ RWòZ Keòaû _ûAñ _âÉêZò GùaVûeê PkûAQò û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe aûde I @ûAiòG@ûee _ûAfUþ \ßûeû KéhKcû^uê K_û ùlZ \éÁòeê ùKøgk I ù_âûùRKÖeê KéhKuê còkêQò `ûA\û ùacûeòeê elû Keòaûe

22

ùe @Zò RYûgêYû aûde AŠò@ûe Kâ_þ iûA^è KéhòaòbùlZâûM @ûAiò G@ûe ijòZ cògò KéhKcû^u jòZ _ûAñ GK _ûdfU ù_âûùRKÖ @ûe¸ Keû~ûAQò, ù~Cñ \éÁòeê ]kû cûQòùe ùjC[ôaû `ifMêWÿòKe lZòeê elû _ûAaû _ûAñ KéhKKê ^ì@û ùKøgk _âgòlY \ò@û~ûCQò û 2015 _¬ûa I jeò@ûYûùe ]kû cûQò \ßûeû K_û `if C_ùe ùjûA[ôaû @ûKâcYùe lZò ijò[ôaû KéhKuê ùicû^ue lZòKê ù\Lô aûde Gjò ù_âûùRKÖKê @ûe¸ Keò[ôfû û AõUòùMâùUWþ ù_ûÁþ cýûù^RùcõUþ \éÁòeê K_û `ifKê ]kû cûQò Kje Kakeê elû Keòaû _ûAñ Kâ û _fûA`þ AŠò @ û I @ûAiò @ ûe \ß û eû @ûùdûR^ Keû~ûA[ôaû GK Kû~ðýKâcùe Gjò ù_âûùRKÖ @ûe¸ Keû~ûAQò û Gjò _ûAfU ù_âûùRKÖ aûde \ßûeû ùK¦âúd K_û @^êi§û^ iõiÚû^ ijòZ cògò Keò @ûe¸ Keû~ûAQò û G[ôùe cêLý eì_ùe jeòdûYû I _¬ûae _ûõP-_ûõPUò MâûcKê Pd^ Keû~ûAQò ù~Cñ[ôùe bUòõŠûe aû]ê ùcjZû, ùKûUgcûe, ù~û]_êe ,ùaRf_êe, ùMûeL_êe, R¦òfLêA I fùjeòdû MâûcKê Pd^òZ Keû~ûAQò û Gjò MâûcKê ~ûA Uòcþ

cjûeûÁâe KéhK ]ûeYûùe aiòùa

e KéhK Gjò icdùe ajêZ eûMùe ejòQ«ò, cjûeûÁâ ù~Cñcûù^ Kò ^òRe \ûaòKê ù^A @ûMûcú \ò^ùe ]ûeYûùe aiòùa ùaûfò ùPZûa^ú ù\Q«ò û Gjò KéhKcûù^ Rê^þ 1eê ]ûeYûùe aiòùa û KéhKcûù^ KjòQ«ò Kò ieKûe @ûce K[ûKê @Yù\Lû KeêQ«ò G[ô_ûAñ @ûùc ieKûeu ù~ûR^û _ûAñ ]ûeYû _â\gð^ Keòaê I ~\ò @ûc ijòZ ^ýûd ^ jêG ùZùa Gjòahð ùKøYiò c¤ `if fMûAaê ^ûjó û Kêjû~ûCQò Kò _ò@ûR I @^ý _eòaûMêWÿòKe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

C_ûd @û\ò aòhdùe Kêjû~ûAQò û Gjò ù_âûùRKÖùe G_eò 100 Ké h K iûcòf ùjûAQ«ò, ~ûjûKò K_û ùlZùe Kûc Keò [ û«ò û Ké h Kcû^uê AõUò ù Mâ ù UWþ ù_ûÁþ cýûù^RùcõUe aòhdùe Kêjû~ûAQò û iò@ûAiò@ûee cûMð\gðK Gjò ù_âûùRKÖKê _ìeû KeòQ«ò Kò ù~Cñ[ôùe KéhKcû^uê Lêaþ fûb còkòa û ù~Cñ KéhKcûù^ Gjò ù_âûùRKÖùe bûM ù^AQ«ò Gjûuê Lêaþ `ûA\û còkòa û K_û ùlZâ Keòaû C_ùe Gjò ahð Cq KéhKuê _âûd 1000 Kòùfû _âZò GKeùe K_û _âû¯ ùjûA_ûeòa, ù~Cñcù^ Gjò ù_âûùRKÖùe bûM ù^AQ«ò û Gjò @ûAiòG@ûe I Kéhò cªûkd \ßûeû c¤ Gjò ù_âûùRKÖ MâjY Keû~ûAQò û KéhKcû^uê còkê[ôaû `ûA\ûKê ù\Lô Gjò AõUòùMâùUWþ ù_âûùRKÖ _õRûa I jeòdûYûe _ûõPUò Mâûcùe 2018 _~ðý« Rûeò ejòa û \e Kcòaû KûeYeê KéhKcû^uê NûUû ijòaûKê _WÿêQò û KéhKcû^u @ûùeû_ Gjû @ùU Kò ieKûe KéhKcû^u _ûAñ KòQò Keê ^ûjû«ò û ^ûgòK Ròfäûe @wêe C_ôû\K ù~ûùMg eûCZ KjòQ«ò Kò @ûùc I @ûce _úXÿò ^òRe C_ôû\e iVòKþ \e _ûAaû _ûAñ iWK C_ùe ]ûeYû _â\gð^ KeêQê Kò«ê Gùa _~ðý« @ûcKê ùKøYiò ^ýûd còkò ^ûjó û eûCZ KjòQ«ò Kò @ûcKê @wêee \e iVòKþ eì_ùe còkê ^ûjó û Gjû ijòZ @ûùc 2 GKeeê 70,000 Uuûe ]^eûgòùe aûAMY ùlZ Keò[ôfê û Kò«ê aûAMYe \eeê 2.5 Uuû _âZò Kòùfûùe Kcþ ejòa ù~Cñ[ô_ûAñ KéhKKê Lêaþ NûUû ijý KeòaûKê _Wÿòa û ~\ò G_eò Pûùf ùZùa @ûce Kéhò ùlZ Keòaû a¦ Keòù\aê û @ûjêeò c¤ KéhKcûù^ cûMY aò\êýZþ I EY QûWÿ Keòaû _ûAñ ieKûeu ^òKUùe \ûaò KeòQ«ò û aò\êýZþ iµì‰ð cûMYû Keòaû I Êûcú^û[^þ KcòUò eòù_ûUð fûMê Keòaû _ûAñ KéhKcûù^ ieKûeu ^òKUùe \ûaò KeòQ«ò û G[ôijòZ \êMþ]e cìfý fòUe _âZò 50Uuû aéé¡ò KeòaûKê KjòQ«ò û KéhKu ÊÌ iòõP^ C_ùe iaþiòWú ù\aûKê c¤ \ûaò KeòQ«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

23

ajê eûRýùe iµ^Ü ùjfû A`þùKû ʉð Rd«ú icûùeûj ùKû ^òRe 50ahð _ì òð C_fùl ù\ge icÉ A `þeûRýe _â û «Mê W ÿ ò K ùe ʉð Rd«ú icûùeûje @ûùdûR^ KeòQò û Gjò @aieùe A`þùKû _½òc awkûe \ûRfòðõ I C e _âù\g aùefúe gj gj KéhKcû^u C_iÚòZòùe ʉð Rd«ú aûhðòùKû›a icûùeûje @ûùdûR^ Keû~ûAQò û Kû~ðýKâcùe cêLý @Zò[ô A`ùKûe _âa§ ^òùŸðgK Wû. C\d gõKe @aiÚú C_iÚòZ ejò[ôùf û Wû. @aiÚú KéhKcû^uê iù´û]ôZ Keò Kjò[ôùf Kò A`þùKû KéhKcû^u ùiaû _ûAñ iað\û C_ôe @ùU û A`þùKû KéhKcû^uê Kéhò ùKøgk ijòZ ùeûRMûe cêjûñ c¤ KeêQò û ùi KjòQ«ò Kò @ûùc Lû\ýeê ù^A c¬ò _~ðý« KéhKcû^u C_f² KeòQê û ùKak GZòKò ^êùjñ, @ûùc Kéhò aúcû \ßûeû _âûKéZòK @û_\ûùe i`k lZòKê beò_ûeòaê c¤ û A`ùKûKê KéhKcû^u ùiaû Keòaû _ûAñ iÚû_òZ Keû~ûAQò û

Gjò @aieùe aùefúùe Cq Kû~ðýKâc @aieùe ùaùeûRMûe MâûcúY ~êaKcû^uê ]ýû^ùe eLô[ôaû ùjZê ~êaK G_þ c¤ fõP Keû~ûAQò, KûjóKò ^û @]ôKeê @]ôK ~êaKcû^u @]ôK Kµû^ú ijòZ RWòZ ùjûA ejòùa, ~ûjûKò aòbò^Ü _\ _ûAñ ~êaKcûù^ ùeûRMûe ùLûRò [û«ò û Gjò @û_þe Lûiþ K[û Gjû @ùU Kò KéhKcûù^ Kc _XÿòùfLô aû ^òele ~êaK c¤ PûKòeò ùLûRò _ûeòùa û ùijò_eò Rk_ûAMêWÿò Ròfäû ic^ßd @]ôKûeú @ce \ú_ \ û KéhKcû^u c¤ùe A`þùKû KéhKu KâòdûKkû_MêWÿòK C_ùe KéhKcû^uê @aMZ KeûAQ«ò û

MêYa û~êq C_ôû\ cêjûñ Keòaû _ûAñ ^ûgòK iÚòZ @û\ò^û[ AeòùMg^ iòÁc _âûAùbUþ fòcòùUW _âZòa¡Zû ù\LûAQ«ò û

\ò^^û[ AeòùMg^þ C_ôû\, iòõP^ùe iaêùaùk iû[úùe [ûG aòhdùe KéhK _ûYòe cj ß bf @ûeìRò_Kùeûfò KéaêhSò ùlZâ ò_ûeòQò û KéhKcû^u _ûAñ iVòKþ C_ôû\ ijòZ ùKøgkKê @af´^ Keòaûe @ûagýKZû ejòQò û Gjò ^aú^ ùKøgkMêWÿòK ijòZ KéhKcû^uê Cy Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Kµû^ú MZ 2 ahðeê Wâò_þ I ÆâòõKfe _âYûkúùe ajêZ C c bìcòKû ^òbûAQò û Kµû^úe cêLý CùŸgý KéhKcû^u _âZòÆ¡ðû ijòZ MêYa û~êq iûcMâú _â\û^ Keòaû, Gjûuê ^òRe @ûd aXÿûAaûùe ijù~ûM Keò[ûG Kµû^ú û @û\ò^û[ iòõP^ _âYûkúùe ^òùŸðgK aòRd ZZúdû ùgh C_ù~ûMK ðûcû^uê _ìeY Keòaûe ic[ð^ I ùKøgke @ûgßûi^ ù\AQ«ò û Kc _ûYò I CyÉe C_eKê iòõP^ C_ôû\MêWÿòKê C_ù~ûM Keòaû ùjZê @û\ò^û[ cjûeûÁâ, K‰ðûUK, Zûcòf^ûWÿê I @û§â_âù\ge aýû_ûe _âiûeòZ Keòaû ijòZ iòõP^ _âYûkúùe beiû~êþq ^ûc Keòaû ijòZ bûeZe icÉ bûMKê aòÉûe fûb Keò_ûeòQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe 24 Gcþ@ûeþG`þe _\ùl_ aXÿêQò

G

cþ@ûeþG`þ Uûdûe cýû^êù`KþPeòõùe ù\ge @MâYú Kµû^ú @ùU û ~ûjû C_ùe KéhK beiû Keò[û«ò û Gjò KûeYeê Gcþ@ûeþG`þ @ûRò KéhKcû^u c¤ùe Lûiþ ùfûK_âòdZû jûif KeòQò û Gcþ@ûeG`þ ùKak bûeZe iWÿK C_ùe ù\øWê [ôaû \êA I PûeòPKò@û ~û^e Uûdið Zò@ûeò Keò[ûG Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ GdûeKâû`Ö Uûdið Zò@ûeò Keòaûùe c¤ Gcþ@ûeþG`þ iaêVûeê aògßi^úd aâûŠ ö Kµû^úe Lûiþ @¦ûR Gjû _ìaðeê fMû~ûA_ûeòa Kò Kµû^ú fMûZe MâûjKcû^uê i«êÁò Keòaû _ûAñ ^òRe C_ôû\MêWÿòKe MêYa ûùe _âZò [e iê]ûe @ûYòQò û UâûKÖeùe _â~êq ùjûA[ôaû MZ Uûdiðùe gqò iê_e I gqò fûA`þ _äiþ aâûŠþKê Uûdið, UâûKÖeùe @ûMKê aýajûe Keû~ûC[ôaû gqò iê_e, gqò fûA`þ, gqò 3 @ûe@ûAaò, UâûKÖe ùUâfe Uûdið, _ûIße Uòfe Uûdið I ùafMûWÿòùe aýajûe Keû~ûC[ôaû Gcþ@ûeG`þe Uûdið iaêVûeê aògßi^úd aâûŠû Gjûe Pûjòò\û bûeZúd KéhKcû^u c¤ùe fMûZe aXÿòPûfòQò û

Kéhò RûMeY ^òKUùe ^òRe _ûVKcû^u c¤ùe GK iùbð Keò[ôfû, ù~Cñ[ôùe Kò Gjû _Peû~ûA[ôfû Kò MâûcúY bûeZ ùlZâùe iaêVûeê @]ôK ùKCñ Kµû^úe Uûdið aýajûe Keû~ûCQò û Gjò _âgÜùe Z @]ôKûõg ùfûK C e ù\A[ôùf Kò Gcþ@ûeG`þ ù\LôaûKê còkêQò û MâûcúY bûeZe ùfûKcûù^ Kj«ò Kò Gcþ@ûeG`þ iaêVûeê @MâYú, @]ôK ùfûK_âòd, aògßûi^úd I KéhKcû^u \ßûeû _i¦ Keû~ûA[ûG û Kµû^ú \ßûeû ^òcðòZ Uûdiðe MêYa û KûeYeê @ûRò Gjû iað_â[ùc _i¦ Keû~ûAQò û Gcþ@ûeG`þe bûeZúd MZòaò]ô ù\ge @MâYú Uûde ^òcðûZû Kµû^ú Gcþ@ûeG`þ bkò bûeZúd aRûeùe Lú_â bûaùe MâûjKcû^u c^ùe ^òRe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

GK Lûiþ iÚû^ aRû@ eLôQò, ùijò_eò Kµû^úe @«üeûÁâúd aRûeùe c¤ ^òRe iÚòZò iê\éXÿ Keò_ûeòQò û MZahð Gcþ@ûeG`þe ajê aWÿ Kéhò _â\gð^ú ùckû eûRiÚû^ Rd_êeùe Mâûc- ùMäûaûfþ eûRiÚû^ GMâòùUKþ còUþ- ^ûgòK, cjûeûÁâùe KéhòùlZâ, NeaûWÿò, K‰ðûUKùe Kéhò ùckû, ùKûG´ûUêe, Zûcòfû^ûWêùe GùMâû AõùUKè, jòiûe, jeòdûYûe Kéhò \gð^, fê]ôdû^û, _¬ûaùe _úGdê KéhK ùckû I ajê aWÿ _â\gð^úùe @õgMâjY KeòQ«ò û Gjò _â\gð^úùe Kµû^ú \ßûeû \ò@û~ûA[ôaû @ûKhðK Áfþ I gqþò fûA`þ iòeòRe Uûde Pyðûe aòhd ùjûAQò û KéhK Gjò gqò fûA`þ iòeòRe Uûdið Leò\ Keòaûùe Lûiþ eêPò eLôQ«ò û Áfþ C_ùe bòWÿ Kµû^úe _âZò^ò]ôcû^u gqò fûA`þ iòeòR Uûdið _âZò KéhKcû^u RòmûiûKê gû« Keòaûùe Gjû C_ùe aòbò^Ü mûZaý Z[ý c¤ ù\AQ«ò û Gcþ@ûeþG`þe gqò fûA`þ I gqò fûA`þ _äi Uûdið aòhdùe KéhKcû^ue Lêaþ eêPò ù\LôaûKê còkòQò û Kµû^úe

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

25

_âZò^ò]ôcû^uê KéhKcû^u ijòZ Kéhò _â~êq Uûdiðe iêaò]û aòhdùe Kjò[ôùf I Gjò Uûdið Lûiþ Keò Kéhò Kû~ðýùe _â~êq ~ªMêWÿòK _ûAñ Lûiþ C_ûdùe @Zýû]ê^òK ùKøgk ijòZ Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò Uûdið Lûiþ K[û Gjû Kò Gjûu MûWòMêWÿòK G_eò Zò@ûeò Keû~ûAQò I Gjû ùKøYiò c¤ _âKûeùe cûUòe Kû~ðý Keòaûùe ilc ùjûA[ûG û Gjûe WòRûA^þ KûeYeê Uûdiðùe fûMò~ûC[ôaû Kû\ê@ I cûUò c¤ @ûù_ @ûù_ i`û ùjûA~ûA[ûG û GK N<ûeê @]ôK jk Keòaûe lcZû I \úNðKûkòK ùjaû ijòZ _ì‰ð eì_ùe @û]ê^òK ùKøgk I MêYa ûùe be_êe ejò[ûG û Gjò KûeYeê Gjò UûdiðKê KéhKcû^u \ßûeû Lêaþ _i¦ Keû~ûAQò û iìP^ûù~ûMý Kò Gcþ@ûeG`þ ù\ge @MâYú Uûdûe ^òcðûZû Kµû^ú @ùU ~ûjûKò KéhKcû^uê @û]ê^òK Uûdið C_f² KeûA[ûG û

Gcþ@ûeþG`þe C_ùe \éÁò_ûZ

G

cþ@ûeþG`þe @ûe¸Kê ù^A Lêaþ iê¦e KûjûYú ejòQòû Gjûe @ûe¸ 40 \gK, 1946 ciòjûùe cûWâûiþVûùe GK @iÚûdú eae `ýûKÖâòeê Zò@ûeò Keû~ûA[ôfû û Gjûe _âZòÂû ùKGcþ ùc^^þ ùc_äòùfäu \ßûeû cûZâ14,000 Uuûùe @ûe¸ Keû~ûA[ôfû û Kµû^ú Gùa ùKûUò ùKûUò Uuû ùeûRMûe KeêQò û ùKak Gjû ^êùjñ Kµû^ú \ßûeû ^òcðòZ Keû~ûA[ôaû Cy MêYa û~êq Uûdið ùKak bûeZùe ^êùjñ, aeõ aòù\gùe c¤ Lêaþ _i¦ Keû~ûAQò û Gcþ@ûeG`þ Uûdiðe aýajûe @ûRòe \ê^ò@û ijòZ ùLk^û, ùcûUið_ûUið I KâòùKUþ ùUâ^òõùe c¤ C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û Kµû^ú 1952 ciòjûùe Gjûe Êeì_ a\kûA eae ^òcðûYKê jûZKê ù^AQò û Gjò _âKûe Gcþ@ûeþG`þ Uûde Cù\ýûMKê C eòQò I icd ijòZ Zûk ù\A @ûMKê f¶ cûeòaûùe @ûRò Gjò Kµû^úe Uûde ^òcðûZû ùlZâùe @MâYú ùjûA_ûeòQò û Gjò 60g\Ke Kµû^ú ^òRe MêYa û~êq UûdiðKê dê.Giþ.

I ùaeêZKê e¯û^ò Keòaû @ûe¸ KeòQò I ]úùe ]úùe Kµû^ú aòù\g aRûeùe ^òRe iÚòZòKê iê\éXÿ Keò @ûRò _âûd 65 aòòbò^Ü ù\gùe ^òRe Uûdið e¯û^ò KeêQò û 800 GKe iÚû^ùe _âiûeòZ 9Uò iõiÚû^ ijòZ 4500eê @]ôK Wòfe ù^UþIßKð I 190 Kû~ðýûkd _eòPûkòZ Kµû^ú ^òRe GK @fMû _eòPd iéÁò KeòQò û

Kµû^úe ùRWò _ûIße @ûIßûWð MZ 11ahð ùja Gjò Kµû^ú _ûA @ûiêQò û ùKak Gjû ^êùjñ, Gjûe ^òRe aògßi^údZû aRû@ eLôaû _ûAñ UòG^þGiþ I ùK_iòfþ @ûIßûWð c¤ @û_YûA _ûeòQò û ù~Cñ _âKûe Gcþ@ûeG`þe MêYa û~êq KâòùKU I ùZR MZò~êq _âZòa¡Zû ù\LûA[ûG, VòKþ Gjò _eò MêYa û~êq Uûdið I Lú_âMZòùe MûWÿò eìù_ ^òRKê _eòPòZ KeûAQò û ^òRe Gjò Kû~ðý jó ù_iþ `ûCùŠg^ cû¤cùe ù~Cñ \éÁòeê ajê Lú_â bûaùe MZò~êq ijòZ ^òRKê ù~ûWÿòaûùe GjûKê ùUâ^òõ ù^aûe iê @aie \ò@û~ûCQò û ùKak Gjû ^êùjñ, ùcûUe ùÆûUið _ûAñ c¤ Kµû^ú KûUòâõ, ùefòõ I @^ý ajê ùÆûUði ijòZ RWÿòZ ejòQò û Gjûe ùefòõ Uòcþ \êA G`þ@ûAG Giò@û ù_iò`òKþ eòùf Pûµòd^gò_þ RòZòQò I @«eûÁâúd Éeùe c¤ Gjò Uòcþ ajê _êeÄûe I i¹û^ RòZò iûeòQò û Gcþ@ûeG`þe i`kZû G_eò Kò iòcòZ ^êùjñ aeõ Kµû^úe 2016ahðùe aûhòðK U^ðIbe 15 jRûe ùKûUò Uuû ejò[ôfû û

Gcþ@ûeþG`þKê G[ô_ûAñ PòjÜU Keò^ò@û~ûAQò, KûjòñKò ^û Kµû^úe Uûdiðe MêYa û I ^òRe MâûjKcû^uê i«êÁ Keòaû _ûAñ fMûZe _âdûi Rûeò eLòQò û G[ô_ûAñ

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

26

Kéhò icûPûe

Kéhòùe _eòa ð^ @ûce flý: RicòZþ iòõj

ê^ò@ûùe _âZò ùlZâùe @ûR_eòò ea ð^\ ù\Lûù\AQò û Kéhòe ~\ò K[û _ùWÿ ùZùa Gjò ùlZâùe c¤ @û]ê^òKZû I ^aú^ ùKøgk PkûAaû ùjZê ajê _eòa ð^ @ûiòQò û ùcgò^ûeúKeY aò^û @ûRòe icdùe Kéhò Kû~ðý @i¸a ùjûA_WÿòQò û ùcgò^ûeúKeY aò^û @ûRòe icdùe KòQò i¸a ^êùjñ û Gjò K[û `òKþKúe GMâòKfþPe aòõMþe iõ~êq ^òùŸðgK RicúZþ iòõj `òKþKúu \ßûeû 5c @ûAMû GMâúùMKþ AŠò@û 2017 C_fùl ù\gùe aò b ò ^ Ü eûRýeê @ûùdûRòZ AŠÁòâ còUþe \òfäú iõÄeY @aieùe Kêjû~ûAQò û ùi Gjû KjòQ«ò Kò a ðcû^ @aie @û]ê^òKZû I ùcgò^úKeY C_ùe MêeêZß ejòQò û ùi @ûjêeò KjòQ«ò Kò ù\ge _âûd RòWò_úùe Kéhòe 13.9 _âZògZ bûMò\ûeú ejòQò û ùi KjòQ«ò Kò 2030 ciòjû ùakKê Kéhò ùlZâùe Lêaþ _eòa ð^ ù\LôaûKê còkòa I bûeZe bûMò\ûeúùe Kéhòe cêLý iêaò]û ejòQò ù~Cñ[ôùe WûGeú, _gê_ûk^, ùZ÷kaúR, \êMþ], aýaiûd, KêKêWÿû _ûk^, Wûfò @û\ò iaðùgâ ùja û a ðcû^ Gjû AŠÁâòùe 6.5 aòfòd^þ dêGiþ Wûfe ejòQò û Gjò @aieùe cêLý @Zò[ô eì_ùe C_iÚòZò bûeZ ieKûeu Kéhò iPòa @gß^ú Kêcûe KjòQ«ò Kò Zûcòf^ûWê, K‰ðûUK, c¤_âù\g, IWÿògû bkò eûRýMêWÿòKùe Kéhòe iÚòZò Lêaþ j\þ _~ðý« C c iÚòZòùe ejòQò û @ûùc bûeZe 2.5 ùKûUò jûAùUKþ ja ùLûfòaûKê ^ò‰ðd ù^AQê û ~ûjûe cû¤cùe KéhKKê ùlZ Keòaû _ûAñ aòbò^Ü @Zýû]ê^òK ùcgò^ C_f² ùja û Gjû C_ùe 50 _âZògZ _~ðý« iaþiòWú ù\aû C_ùe ieKûe Gùa aòPûe KeòQ«ò û Gjò @ûAiòG@ûee ^òùŸðgK ZâòùfûP^ cjû_ûZâ, GMâòùcKþ _eòKÌ^û eLôaûùe _âùag bûcðû, `êWedêcûù^ûcûe AùbõUþi @`òiþe ^òùŸðgK cûùKðû @Paðú, Gfòiû ùMeêiú,

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

R^þ Wòdeu Kù_ðûùeUþ @ûù`dið, WûAùeKÖe cêKêf aûùYýdu ijòZ aòbò^Ü \òMùe eûR\êZ I GMâòKfPe AŠÁâòe RòMþRùRûcûù^ c¤ Gjò Kû~ðýKâcùe @õgMâjY Keò[ôùf û Gjò gévk \éÁòeê _êùY, fê]ô@û^û, ^ì@û\òfäú I ùawûfêeùe AŠÁâú còUþe @ûùdûR^ Keû~ûAQò ù~Cñ[ôùe AŠÁâòe \òMþ{ ijòZ `òKÑúe eòiyð @ûùiûiòGUþ ùUâWþ ù`dûe ùiùKâ ù Ueò G Uþ @c^\ú_ iò õ j, gò g ê @aùeûf, @_ìað bU^ûMe, jòõcûgê eûIf @û\òò aXÿòPXÿòKeò bûM ù^ùa û mûZaý ejòQò Kò Wòùi´e 1214Kê `òKÑò \ßûeû @ûAcû GMâòùcUþKê `âû^è ù`We dê ^ ûùKûcû \ß û eû _â û ùdûRò Z I bûeZ ieKûeu iû^ò]ýùe @ûùdûRòZ Keû~ûAQò û Gjò @ûùdûR^e cêLý CùŸgý KéhòKê cêLý ]ûeû ijòZ RWòZ _ûAñ ùcgò^úKeYKê aXÿûA ù\aû û Gjò _âdûiùe `òKÑòe ù~ûM\û^ cj ß_ì‰ð ejòQò ù~Cñ[ôùe baòhýZùe Ké h Kcû^u _~ð ý « ùKøgk I @^ý @û]ê ^ ò K C_ôû\MêWÿòKê _jñPûAaû _ûAñ cêLý bìcòKû ^òbûAùa û @ûAcû GMâòùcKþ ù\gùe ^êùjñ, aeõ aòù\gùe c¤ Kµû^úMêWÿòK bûMò\ûe ù^A[ûG I ^òRe @Zýû]ê^òK ùKøgk ùfiþ C_KeYMêWÿòKe C_ôû\MêWÿòKê _â\gð^ Keò[ûG ~ûjûKò KéhKcû^ue @ûd \êAMêY Keòaûùe ijù~ûM _âcûYòZ ùjûA_ûeòa û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe 28 Kéhò jó bûeZe @û[ðòK icé¡òe cû¤c : aòùe¦â iòõj

j«ò Kò ù~ùZùaùk c^êhý ùlZ ijòZ RWòZ K ùjûA[ûG ùiùZùaùk Zûe iµì‰ð ^òRe- ^òRe ùaûfò @^êba Keò[ûG û CyZc gòLeKê QêAñaû iù ß ù~ùZùaùk ùKøYiò cYòh ùlZ ijòZ cògò GKûKûe ùjûA Kûc Keò[ûG, ùi[ô_ûAñ Z ùi jó ùfûKu jé\dKê RòYò_ûeò [ûG û jêGZ ùiùZùaùk ùi Gjò Lêiò ibòñu c¤ùe aûò icÉu c^Kê RòYò ùfûK_âòdZû jûif Keò[ûG û ù^Zûcû^u _ûAñ aòùe¦â iòõj cÉ Lêaþ _eòPòZ û aòùe¦â iòõj ù~ZòKò ùckû_ò I jé\daû^þ cYòh ùiZòKò c¤ bf ù^Zû eìù_ c¤ _eòPòZ û iciýû ù\Lôaû @ûC iciýûKê gêYòaû gâú iòõju @býûi @ùU û icÉu iciýûKê icû]û^ Keê[ôaû ùfûK_âòd ù^Zû aòùe¦â ijòõu aqaý Lêaþ iê¦e ùi Kjòaû @ûe¸ Keòaû cûùZâ ùfûK Zûu aqaýKê @Zò @ûMâje ijòZ @aûKþ ùjûA gêYò[û«ò û jêGZ Gjò aòùghZû KûeY ù~ûMêñ Zûuê ‘cÉ’ C_û]ôùe iù´û§òZ Keû~ûA[ûG û

aòùe¦â cÉ C e _âù\g bù\ûjú Ròfäûùe a ðcû^ bûR_û iûõi\ I KéhK ùcûyðû iõNe eûÁâúd @¤l @U«ò, ~òGKò R^Zûu c¤ùe Lêaþ ùfûK _âòdZû @Rð^ KeòQ«ò û aòùe¦â iòõj KéhK ù^Zû ^êjñ«ò aeõ KéhKcû^u _lNe c¤ @U«ò û ùi Kj«ò Kò ~\ò KéhK ùcûyðû iõNe eûÁâúd @¤l ^ ùjùa ùZùa c¤ KéhKcû^u iciýûKê iò]û iõi\ùe CVûA[û«ò û KûeY ùcûe KéhK _eòaûe ijòZ iõù~ûM ejòQò û G[ô_ûAñ cìk\ê@û cRbêZ @ûagýKZû ejòQò I Gcû^u icÉ iciýûKê _âûdZü RûYòQò û @û_Yu ^Reùe KéhKe iciýû K’Y ejòQò ? ùcû ^Reùe KéhKe iciýû ùicû^ue @û[òðK, iûcûRòK, eûRù^÷ZòK, iûõÄéZòK I _ûeòaûeòK CZþ[û^ ùjûA_ûeòa ^ûjó, ù~ùZùaùk _~ðý« KéhK Gjò iaê cêjì ð C_ùe icé¡ ^ ùja ùiùZùak _~ðý« Zû’e iciýû ejòa û Kéhò Kû~ðý _ûAñ Lyð Keê[ôaû ]^eûgòKê Kc Keò C_ôû\^Kê aXÿûAaû `kùe jó KéhKe @û[ðòK iÚòZòùe iê]ûe @ûiòa û Kéhò C_ôû\^e @û]ûe C_ùe Gjò ù\ge icé¡ò ^òcðûY ùjûA[ûG û Gjò ù\ge KéhKe @û[ðòðK, iûcûRòK I eûRù^÷ZòK eì_ùe _Q Keò QòWÿû ùjûAQò û cñê KéhKcû^u iciýûMêWÿòKê bûeZ ieKûeu i¹êLùe eLôQòû ieKûe iùPZ^ ùjûAQ«ò I Gjûu C_ùe ]ýû^

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

eLô ùi Kûc KeêQ«ò û ieKûe 2022 _~ðý« KéhKcû^u @ûdKê \êA MêY KeòaûKê Pò«û KeòQ«ò û Gjû Kò_eò i¸a ùjûA_ûeòa ?

KéhK GK G_eò _âûYú @ùU, ~ûjûu Rúa^e iµì‰ðZûKê _ìeY Keòaû _ûAñ ùi C_ôû\^ Keò[ûG û giý, lúe, \jò,Nò@, `k- _^ò_eòaû @û\ò KéhK C_ôû\òZ Keò[ûG, Kò«ê Pò«û Gjò K[û C_ùe ùjCQò Kò KéhK ^òR C_ôû\e \e ^òùR Zd Keò_ûùe^ò, ù~ùZùaùk Kò KûeLû^ùe C_ôû\K ^òRe C_ôû\MêWÿòe \ûc ^ò‰ðd Keò[û«òû KéhK ùKøYiò c¤ `ife C_ôû\^ Ke«ê ^û KûjóKò Kò«ê cìk C_ôû\e \e Zû’e Leò\ûe Keò[û«ò, ù~_eò K_ûe \e K_Wÿû còfþ cûfòK I @ûLê I Pò^òe \e Pò^ò còfþ cûfòK \ßûeû ]û~ðý Keû~ûA[ûG û KéhK ijòZ Kò´û Gjû aòW´^û ùjûA ejò @ûiòQò Kò ùi ^òRe C_ôû\e \e ^òùR ]û~ðý Keò_ûùe ^ûjó û KéhKcû^u @ûdKê aXÿûAaû _ûAñ bûeZ ieKûe G_eò ù~ûR^û KeòQ«ò ù~Cñ[ôùe KéhK ^òRe cìk]^Kê Kcþ Keò C_ôû\^Kê aXÿûA_ûeòa û KéhK ^ò´ ùKûùUWêeò@ûe _âùdûM Keòa ù~Cñ[ôùe Kò GjûKê @Zòeòq KúU^ûgK Jh]e _âùdûM KeòaûKê _Wÿòa ^ûjó û ieKûe ùiûfe _ýûù^f \ßûeû iòõP^e eûÉûKê ijR Keòùa ù~Cñ[ôùe Kò WòùRf, ù_ùUâûf I aòRêkòe Lyð Kcþ Keò KéhK cìk]^Kê Kcþ Keò_ûeòùa û ùlZ ijò KéhK @ûjêeò c]ý _gê_ûk^ Keò ^òRe @ûd aé¡ò Keò_ûeòùa û ieKûe c¤ KéhKcû^u @ûdKê \êA MêY Keòaû _ûAñ aòbò^Ü ù~ûR^ûcû^ Pûfê eLôQ«ò www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe ~ûjûe fûbKê ù^A KéhK ^òRe @ûd aé¡ò Keò_ûeòùa û cjòkûcû^uê Kéhò Kû~ðýùe Lêaþ ijù~ûM ejò[ûG Kò«ê Gjûu ^ûc ùKùa gúhð iÚû^Kê @ûiò_ûeê ^ûjó û @û_Yu cZùe Gjû K’Y VòKþ @ùU ?

Kéhò Kû~ðýùe cjòkûcû^u i\ûiað\û ijù~ûM ejòQò I a ðcû^ c¤ Kéhò ùlZâ cjòkûcû^uê bûMú\ûeú @jcþ bìcòKû ejòQò û @mû jñ ! @ûùc Gjû Kjò_ûeòaû Kò cjòkûcûù^ UâûKÖe PkûA _ûe«ò ^ûjó aû bûeò Kûc Keò_ûe«ò ^ûjó Kò«ê Kéhòe @^ý Kûc cjòkûcûù^ Keò[û«ò û ajê iÚû^ùe cjòkûcûù^ ùlZaûWò Kûc KeêQ«ò û ùlZ @ûce _eòaûee @û]ûe @ùU I _eòaûeaû\ @ûc ù\gùe jó còkò[ûG û aòù\gùe _eòaûeaû\ K’Y Gjû ùKjò RûYò ^[û«ò û iõ~êq _eòaûee SfK Gùa c¤ @ûc ù\gùe ù\LôaûKêê còkò[ûG _eò a ûee bûMò \ ûe ùjûA[ô a û ùjZê cjò k ûcû^u ijù~ûMùe _eòaûe iéÁòVûeê ù^A ùlZ Keòaû I _gê_û^ Keòaû _~ðý« ùjûA[ûG û @ûce ùPÁû ùjCQò cjòkûcû^uê _â]û^cªú cê\âû ù~ûR^ûùe ù~ûWÿòKeò ùeûRMûe C_ô^Ü Keòaû, ù~Cñ[ôùe Gcûù^ Nee Kûc aýZúZ @^ý ùlZâùe Kû~ðýKeò @Zòeòq @[ð ùeûRMûe Keò _eòaûeKê @û[ðòK \éÁòeê iê\éXÿ Keòaû û @ûLê Pûhúcû^u Gjûu `ife iVòKþ \e còkò _ûeê ^ûjó û ieKûe Gjûu _ûAñ Kò _\ùl_ ù^CQ«ò ?

Kéhò ùlZâùe gûi^ @aieùe ajê aòWÿa´û ejòQò ù~_eò KéhKuê @[ðe @ûagýKZû ejò[ûG ùijò_eò @[ð cªûkdKê ~òaûKê _Wÿò[ûG û GVûùe Gjûu C_ôû\e aýaiûde @ûagýKZû _Wÿò[ûG ~\ò, ùZùa Gjûuê aûYòRý cªYûkdKê ~òaûKê _Wÿò[ûG û C_ôû\Kê aòKâò KeòaûKê ejò[ûG, Z Zûjûuê Lû\ý Gaõ @û_ì òð cªûkdKê ~òaûKê _Wÿò[ûG û iòõP^e @ûagýKZû ejò[ôùf ùZùa Rk iõiû]^ cªûkdKê ~òaûKê _Wÿò[ûG û \ò^þ \dûf ùRýûZò ù~ûR^û \éÁòeê iòõP^ _ûAñ aòRêkòe @ûagýKZû ejò[ûG Z gqò cªûkdKê ~òaûKê ejò[ûG û @û_\ Kûkú^ ijûdZû i´§òZ aòhd ùjûA[ôùf Méj cªûkdKê ~òaûKê _Wÿò[ûG û Kéhò aòhd GùZ aýû_K ejòQò Kò G[ô_ûAñ ajê cªûkdùe PKÑe fMûAaûKê _Wÿò[ûG û GùZ iaê Keòaû _ùe c¤ KéhKcû^u jòZ \éÁòeê Gjò iaêKê ieKûe KéhKcû^u jòZ aòhdZùe ^òe«e Pò«û Keò[û«ò û LêaþgúNâ Gjò iciýûKê

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

29

c¤ icû]û^ Keû~òa I @ûLêPûhúu iciýû c¤ icû]û^ ùjûA~òa û Gjûu \ßûeû KéhKcû^u \ßûeû C_ôû\òZ @ûLêKê CPòZþ \e \ò@û ~ûA[ûG û D e _âù\gùe ^ì@û ieKûeuVûeê KéhKuê K’Y còkòaûe ù~ûR^û ejòQò ?

C e_âù\ge ^ì@û ieKûeuVûeê KéhKcûù^ ajê _âKûee fûb _ûAaûKê ejòQò ù~_eò ùicûue KeRKê QûWÿ Keò\ò@û~òa û Kéhò EY gì^ý _âZògZ C_ùe _â\û^ Keû~òa û _gê_ûk^ aýZúZ `kC_ôû\^ I _^ò_eòaû C_ôû\^Kê aé¡ò Keû~òa ùaûfò ieKûe GK aWÿ Kûc KeêQ«ò û ù~Cñ[ô_ûAñ aùRU ^ò¡ðûeY c¤ Keû~ûCQò û ùK¦â ieKûe icÉ Kéhò ù~ûR^ûKê eûRý ieKûeu iûjû~ýùe Kòâdûa« Keò_ûeòùaû cêñ cû^êQò Kò ~\ò ùK¦â ieKûeu \ßûeû fûMê ùjûA[ôaû icÉ ù~ûR^ûMêWÿòK C_ùe iVòKþ C_ûdùe Kûc Keû~òa ùZùa Kéhò icé¡òe aWÿ @ûKûe QòWÿû ùjûA~òa û KéhK ù^Zû ùjûA[ôaû ùjZê @û_Y KéhKcû^u _ûAñ Kò iù¦g ù\aûKê PûjêñQ«ò ? cêñ KéhK _eòaûe ijòZ RWòZ ùjûAQò G[ô_ûAñ KéhKcû^u ~ªYûKê Mbúe bûaùe RûYòaûKê ùja û cñê Kjò _ûeòaò Kò ù\ge icé¡òe eûÉûùe ùlZ I Lû\^eê ùjûAKeò @ûiò[ûG û Gjò K[û Kê ù^A KéhKKê bâc ^ ejòaûKê _Wÿòa û iVòKþ cû^ýZû Gjò K[û C_ùe \ò^ \dûf C_û¤ûd, cjûcôû Mû§ú I eûc cù^ûje ùfûjò@ûu bkò ù^Zûcûù^ C_ù\g ù\AQ«ò û @ûRò c¤ ajêZ ùfûK Gjò K[ûKê cù^ eLôôQ«ò û _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\ú ~ûjû ù~ûR^ûMêWÿòK Kéhò aòKûg _ûAñ PkûAeLôQ«ò Gjò ù~ûR^ûùe LêaþgúNâ Kéhòùe Kâû«òKûeú _eòa ð^ ù\LôaûKê còkòQò û Gjò K[ûKê ]ýû^ùe eLôaû ùjZê 2022 _~ðý« KéhKcû^u icé¡ Keòaû _ûAñ ù~ûR^û ejòQò û bûeZúd R^Zû _ûUòðe KéhK ùcûyðû iõNe eûÁâúd @¤l ùjaû ùjZê KéhKcû^u @û[ðòK, eûRù^÷ZòK, iûcûRòK, _ûeòaûeòK I iûõÄéZòK aòKûg _ûAñ iù\÷a _âdûieZ ejòaê û LêaþgúNâ KéhKcû^ue icÉ iciýûMêWÿòKe icû]û^ ùjûA~òa û aò_ò^þ cògâ, iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAf: 9891724449 vipin@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

30

iaêùaùk ^ì@û I \cû\ûe gìfò^þ ùeûUûùIßUe : aeêY Wûae

WÿòKê aýajûe Keòaûùe @ûRòe icdùe @býûi ùjûAMfûYò û KûjóKò ^û ù~ùZùaùk KéhK KéhòaòùMeZ^ì\ò@^û ùeKéhò C_KeYMê ùcgò^þ aò^û Kéhò Kû~ðý Keê[ôfû ùiùZùak icdùe c¤ @]ôK Lyð KeòaûKê _Wÿê[ôfû I Kcþ fûb c¤ còkê[ôfû û ù~ZòKò ù~ZòKò icd @ZòaûjòZ Keòaûùe fûMòQò ùZùa Z cû^ae Kû~ðý Keòaûe Xw c¤ a\kòaûùe fûMòQò @ûC @ûùc ^ì@û ~ªûõge aýajûe Keòaû @ûe¸ Keò ù\AQê û LûiþKeò Kéhò ùlZâùe bûeZe GK aòW´^û ù\LôaûKê còkòQò Kò ùcgò^ûeúKeY û Gjû\ßûeû KéhKKê ajêZ @]ôK C_f² còkòa û _â[cZ KéhKe cìk]^ lcZû ajêZ Kcþ ùja I icdKê aõPûAaû _ûAñ @]ôK C_ôû\^ ijòZ KéhKKê C c @ûd c¤ còkòa û Gjò Kéhò ùcgò^þùe GK ajêZ @jõ bìcòKû ejòQò, ùeûUûùIßUe û bûeZùe Lêaþ Lú_â MZòùe KéhK Gjò ùcgò^Kê aýajûe fMûZe Keò PûfòQò û Kò«ê KéhKKê Gjò ùKøgkMêWÿòK I MêYa û ~êq C_ôû\ _i¦ @ûiê^ûjó û GcòZòùe Z MêYa û~êq ùeûUûùIßUe ^òcðûY Keòaû _ûAñ Kµû^ú ajêZ ejòQò Kò«ê G[ôùe c¤ @]ôK I aXÿòKeò MêYa û~êq ùeûUûùIßUe ^òcðûY KeêQò fê]ôdû^ûe aâûAUþ AŠò@û Kû_ð fòcòùUW û Gjò Kµû^úe gìkò^ aâûŠþ KéhKcû^u c¤ùe ajêZ Lú_â bûaùe ùfûK_âòd ùjûA PûfòQò û Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK aeêY Wûaeu ijòZ iûlûZþ @ûùfûP^ûKê @ûùc GVûùe Gjûe KòQò cêLýûõgKê _âKûg KeêQ aâûAU AŠò@û Kû_ð Kò Kò _eòiÚòZò ù\A MZò Keò @ûiòQò ? KeòQê Kò«ê Gjû _ùe @ûcKê fûMêQò Kò KéhKcû^u KòQò ^ì@û Gjû Lêaþ KÁKe _âgÜ ? ~\ò aâûAUþ AŠò@û Kû_ðe K[û MêYa û~êq C_ôû\ @ûagýK ejòQò, ~ûjûKê PkûA @ûùc Kjòaû Z ùZùa Gjûe @ûe¸ cûZâ 4ahð _ììaðeê aRûeKê gìkò^ aâûŠ ^ûcùe aýû^e ù^A[ûC, MêYa û ~êq @ûiòQò û @ûùc jýûŠ Uêfþ cû^êý`ýûKþPeòõ ijòZ Gjò @ûe¸ ùeûUûùIßUeKê ^òcðûY Keòaû @ûe¸ Keò ù\AQê û @ûùc

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

31

ejòQò û G[ô_ûAñ @ûùc GK AUûfòd^þ Kµû^ú ijòZ cògò Kû~ðý KeêQê û ajêZ gúNâ bûeZúd aRûeùe @ûce MêYa û~êq cfþPe ù_g Keòaê û KûjóKò ^û iaêùaùk ù\Lû~ûAQò Kò bûeZúd KéhK `if KûUòaû _ùe akKû ejò[ôaû @aùghKê RkûA ù\A[ûG û bûeZùe ùKCñ eûRýùe @û_Y Kûc KeêQ«òò ? ù~_eò cêñ @û_Yuê _â[ùc c¤ Kjò[ôfò Kò @ûùc Gjò ùeûUûùIßUee GKèù_ûUð _âÉêZ KeêQê û Kò«ê @ûùc @^êcû^ KeêQê Kò Gjò MêYa û_ì‰ð C_ôû\Kê _â[ùc ^òRe ù\gaûiúcû^uê \ò@û~òaû CPòZþ û GjûKê ]ýû^ùe eLôaû ùjZê @ûùc _êeû bûeZahðùe ^òRe ù^UþùIßKð _âiûeòZ KeòQê û ^òKUùe @ûùc C e _âù\g cjûeûÁâ, _¬ûa, jeòdûYû I jòcûPõk _âù\gùe Kû~ðý KeòQê û KéhKu @û[ðòK iÚòZòKê ù^A @û_Yu K’Y cû^ýZû ejòQò ? ùeûUûùIßUe aýZúZ @ûjêeò c¤ @^ý C_ôû\ Zò@ûeò KeòaûKê PûjêñQê û @ûùc Kéhò ùlZâKê @ûiòaû _ûAñ KéhKu @ûagýKKê ]ýû^ùe eLô Gjûu ù_âeYû ù^aûKê _Wÿòa û Zû’ùjùf @ûùc CVòaûKê ilc ùjaê KéhK icÉu @ûagýKZûKê _ìeY Keòùa I MêYa û~êq C_ôû\ C_f² Keò_ûeòùa û @û_Yu Kµû^ú \ßûeû ^òcðòZ ùeûUûùIßUe K’Y aòùghZû ejòQò? ~\ò MêYa ûe K[û Kjòaû Z @ûce ùeûUûùIßUe iaê _ûUið aògßÉeúd I Cy MêYa û~êq @ùU û gìkò^ ùeûUûùIß U eùe AUûfò d ^þ ùaä W þ K ê aýajûe Keû~ûA_ûeòa û G[ôùe fMûZe _â\ìhY aXÿò[ûG û G[ô_ûAñ @ûùc Gjò C_ôû\e _âÉêZ KeòQê û Gjò MêYa ûùe icÉ cû^u C_ùe ejò [ ô a û ù\Lô a ûKê cò k ò Q ò û gì k ò ^ ùeûUûùIßUeKê @ûiûc @[eòUú \ßûeû _eúlY Keò _âcûYòZ Keû~ûAQò û Gjûc¤ @^ýC_ûdùe KéhKcû^u Gjò _eúlû Keû~ûAQò I Gjûu behû C_ùe @ûcKê Kûc KeòaûKê _WÿêQò û ùijò_eò @ûc ^òKUùe Zò^òUò cêLý cŠk ejòQò ù~Cñ[ôùe ùjaò WêýUò, còWòdcþ jûùŠWþ I fûAUþ ùIßUþ ùeûUûùIßUe ejòQò û Gjû 9 `êUþùe 3 `êUþ _~ðý« C_f² ejòQò û @û_Y K’Y cûùKðUòõùe KòQò ^ì@û C_ôû\ _âÉêZ KeêQ«ò Kò ? jñ, ajêZ gúNâ @ûùc @ûjêeò c¤ Kéhò C_ôû\ bûeZúd aRûeKê ù^A @ûiòaê û Kò«ê ùeûUûùIßUe _ùe @ûce ¤û^

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

~\ò KéhKcû^u @û[ðòK iÚòZòe K[û Kjòaû ùZùa ùKCñVûùe Gùa c¤ bûeZe KéhKcû^u jûfZ VòKþ ùja ^ûjó û Gjûe _Qùe cêLý KûeY ejòQò Kò iVòKþ eì_ùe RûYòaûKê ùja û ù~Cñ KûeYeê KéhK iVòKþ Kéhò cªYûkd C_ù~ûM ^ Keò_ûeòa G[ôùe Gjûu @ûd Kcò ~òa û ùcûe KéhKcû^u @^êùeû] ejòQò Kò Gjò _âKûe Kéhò ù~ûR^û KéhKcû^u i¹òkòZ Keû~ûA_ûeòa û Gjò KéhKcû^u Reò@ûùe @^ý KéhKcû^uê c¤ gòlòZ Keû~òa û Gjû aýZúZ KéhKcû^uê Kéhò i´§òZ @]ôKeê @]ôK mûZaý Z[ý C_f² Keû~ûA_ûeòa û Gjû C_ùe @ûùc Kûc c¤ @ûe¸ Keòù\AQê û @û_Yu @ûMûcú Wâòcþ ù_âûùRKÖ K’Y ejòQò ? ù~CñVûùe Kò Wâòcþ ù_âûùRKÖ C_ùe _âgÜ CVêQò, Z @ûùc GK G_eò ù~ûR^û Zò@ûeò KeòaûKê ùPÁû KeêQê û ù~Cñ[ôùe Kò C^ÜZògúk KéhKcûù^ i¹òkòZ ùjûA_ûeòùa û Gjò KéhKcû^u Reò@ûùe @^ý KéhKcû^uê c¤ gòlòZ Keû~ûA_ûeòa û Gjûe aýZúZ KéhKcû^uê Kéhò i´§úd @]ôKeê @]ôK RûYòaû _ûAñ iìP^û \ò@û~ûA_ûeòa û Gjû C_ùe @ûùc c¤ Kûc @ûe¸ Keò ù\AQê û Aceû^þ Lû^þ aeòÂ _ZâKûe, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAf-9582957538 A-ùcf : imran@kishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

32

iûlûZþKûe

KéhK @ûc _eòaûe i\iý @U«ò : @õgêf LWÿIßûfò@û Vûeê ù^A iû]ûeY aýqòu KjòaûKê Mùf KéhKcûù^ ùjCQ«ò G ù\ge @^Ü\ûZû û KéhKu iõLýû bûGeZùeù\gùeieKûeu ù\LôaûKê Mùf GK @eaeê @]ôK @U«ò û ù~Cñcûù^ Kò @^ýe ù_U beòaû _ûAñ @jõ bìcòKû ^òbûA [û«ò û RùY KéhK jó @ûc icÉu K[û Pò«û Keò[ûG, Kò«ê ùKøYiò aýqò ùKùa c¤ RùY KéhK aòhdùe Pò«û Ke«ò ^ûjó û GcòZòùe Z ieKûe I ^òR ùlZâùe ajê aMðe KéhKcû^u _ûAñ Kû~ðý KeêQ«ò û Kò«ê Gjû c¤ ù\LôaûKê còkòQò Kò KéhKe @ûagýKKê aêSòKeò ùicû^u _ûAñ _ì‰ð eì_ùe KòG @]ôK ic_òðZ ùjûA[û«ò, KûjóKò ^û KéhK _âKéZ iû[ú ùi jó ùjûA[û«ò iòG, ~òG Gjûu MbúeZûKê aêSò _ì‰ð eì_ùe Gcû^uê ijù~ûMe jûZ aXÿûA[û«ò û ^òùR ^òRKê _ì‰ð eì_ùe KéhKcû^uê ic_ðòZ Keòaû _ûAñ @ûe.Giþ. LWIßûfò@û _âûd 23 ahð _ìaðeê AùŠû`cð @ûe¸ Keò KéhKcû^u ijòZ cògò Gjò _âKûe ^ìZ^ ù~ûR^û C_ùe _jñPòQ«ò û VòKþ ùijò_eò Gcû^uê C c _[ùe PkûAaû _ûAñ Zûu _êZâ I Kµû^úe iòII @õgêf LWIßûfò@û Kµû^ú ijòZ KéhKcû^uê c¤ @ûMKê aXÿòaû ^òcù« ùPÁû PkûAQ«ò û @õgêf LWIßûfò@û ^òRKê cûfòK Kcþ I KéhK @]ôK cû^ò [û«ò, ~ûjûu Kû~ðýùg÷kú iµì‰ð bò^Ü û ùi ù~ZòKò iKâòd KéhKcû^u c¤ùe ùiZòKò iKòâd ejò[û«ò Kµû^ú _ûAñ c¤ û @õgêfu Gjò iKâòdZûe KûeYeê AùŠû`ûcð Kµû^ú _âZò\ò^ KòQò ^ìZ^ eì_ùe Cy ÉeKê QêAñaûùe fûMò ejòQò û Kµû^úe MZòaò]ôMêWÿòK aòhdùe @ûùc AùŠû`ûcðe C_ôû\^ dê^òUþKê bâcY Keò Gjûe MZòaò]ôKê RûYò_ûeêQò û Gjò i¦bðùe @õgêf LWIßûfò@ûu ij Lûiþ aû ðûkû_ Keò KòQò cêLý @õgKê @ûùc Gjò iûlûZþKûe ɸùe _âKûg KeêQê û AùŠû`ûcð Kò_eò @ÉòZßùe MXÿòCVòQò? bûeZ KéhKcû^u ù\g @ùU, GVûùe fMûZûe KéhKu @ûagýKZû aXÿò PûfòQò û GcòZòùe @ûùc MZ 23 ahðùe Kµû^úe eì_ùe ^êùjñ, @ûjêeò c¤ KéhK _eòaûe eì_ùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

i¹êLKê @ûiòQê û @ûùc cêLý eì_ùe UâûKÖe, ùKâ^þ I ùfûWee cêLý ^òcðûZû @Uê û @ûùc Gjò Kû~ðý aW ]eY C_ùe KeòaûKê ~ûCQê û @ûce cêLý ùK¦â aò¦ê ù\ge KéhKcûù^ jó @U«ò û ~ûjûu _ûAñ @ûùc 20eê 90 GPþ_ú _~ðý« UâûKÖe ^òcðûY www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

33

Keò[ûC û Gjò icdùe Kµû^úe U^ðIbe 500 ùKûUòeê @]ôK ejòQò û @û_Yu ^Reùe cûùKðUþ KµòùUg^þ K’Y ejòQò ? bûeZúd UýûKÖe aRûeùe _âZò ahð _âûd 6 fleê @]ôK UâûKÖiðe ^òcðûY ùjûA[ûG, ù~Cñ[ôùe 10eê @]ôK UâûKÖe Kµû^úMêWÿòK \ßûeû C_ôû\ ^òcðûY Keû~ûA[ûG, G[ô_ûAñ ù~CñVûùe Kò KµòùUg^þe _âgÜ CVêQò, Zûjû ^ò½d ejòa û GcòZòùe c¤ ùlZùe ùcgò^ûeú C_ôû\^ Lú_â bûaùe aXÿòaûùe fûMòQò û KéhKcûù^ c¤ @]ôK C_ôû\^ PûjêñQ«ò û G[ô_ûAñ Gcû^uê MêYa û~êq C_ôû\ @ûagýK ejòQò, Gjûu beiû C_ùe MêeêZß ù\A @ûùc G[e aRûeKê @ûYòQê AùŠû`ûcð KéhKcû^uê Gjò C_ôû\^ ù\AQê, ~ûjûKò ùicû^ue @ûagýK ejò[ôfû û Gjò KûeY @ùU Kò @ûùc _âZòÆ¡ðûKê iûcû^ý ^Reùe ù\Lô[ûC û C_ôû\^ MêYa û ùgâYú I @^êi§û^Kê ùKCñ eì_ùe ù\Lô[û«ò ? @ûc ^òKUùe 20 GPþ_ú.eê ù^A 90 GPþ_ú.e UâûKÖe C_f² ejòQò û GjûaýZúZ @ûùc @^ý Kéhò C_KeY bkò ùeûUûùaIßUe @û\ò c¤ Zò@ûeò Keò[ûC û @ûce _âZòahð _âûd 9000eê @]ôK UâûKèe C_ôû\^ Keò[ûC, ~ûjûKò iòõMf iò_Öùe Keû~ûA[ûG, Kò«ê @ûùc 3 iò_Öùe Kû~ðý KeòaûKê lcZû eLôQê, ~ûjûKò @^êi§û^ K[û CVòQò @ûc ^òKUùe aògßÉeúd Kéhò @^êi§û^ ùK¦â ejòQò, ù~Cñ[ôùe Kò 60eê @]ôK @bòm aýqò Kûc KeêQ«ò û ~\ò MêYa û K[û Kjê ùZùa @ûce GKcûZâ G_eò Kµû^ú ejòQò, ~ûjûKò Cy MêYa û ~êq _ûUði UâûKÖiðe iû[þ ù\A[ûC û

\ò@û~ûCQò û ~\ò ùKøYiò KéhK UâûKÖe Leò\ KeòaûKê Pûjêñ[û«ò ùZùa @ûùc Gjûuê KeR iêaò]ûùe c¤ ù~ûMûA ù\A_ûeòaê û G[ô_ûAñ @ûùc G^þaúG`þiú I @^ý ^òR aýûu ijòZ UûA-@_þ KeòQê û @ûùc KéhKcû^uê ajêZ i¹û^ ù\A[ûC I Pûjêñ Kò icÉ aMðe KéhKuê @ûùc ijù~ûM KeòaûKê ilc ùjûA_ûeê û KéhK ^òRe _êeêYû UâûKÖeKê aòKâò Keò ^ì@û UâûKÖe KòYò _ûeòùa û G[ôùe @ûùc Gcû^uê _ì‰ð ijù~ûM Keòaê û KéhKu @û[ðòK iÚòZòKê Kò_eò \éÁòùe ù\LêQ«ò ?

KéhKcûù^ ù\ge @^Ü\ûZû @U«ò, G[ô_ûAñ _â[c KéhKu @û[ðòK iÚòZòKê cRbêZ KeòaûKê ùja, Zû’ùjùf ù\ge @û[ðòK iÚòZò cRbêZ ùja û KéhKcû^uê ùcûe @^êùeû] Kò Gcûù^ KéhòKê @û]ê^òK C_KeYMêWÿòK I mû^ùKøgkMêWÿòKê aýajûe Keò @]ôKeê @]ôK C_ôû\^ Ke«ê, Zû’ùjùf ~ûA ùicûù^ bf fûb Keò_ûeòùa û KéhKKê C c eì_ùe MXÿòCVò[ôaû `ûcðe ùcgò^ûeúKê C_ù~ûM Ke«ê û G[ôùe Gjûu C_ôû\^ I @ûd Cbd aXÿòa I Gjû ijòZ @]ôK cRbêZ ùja û

Kµû^ú ùWûùcÁòKþ cûùKðU I GKèù_ûUðe iÚòZò Kò_eò ejòQò? ù~CñVûùe Kò GKèù_ûUðe _âgÜ ejòQò ùZùa aògße 50eê @]ôK ù\gùe @ûùc ^òRe C_ôû\^ i_äûA Keò[ûC û Kµû^ú GKèù_ûUðe @]ôK bûMò\ûeú ùWûùcÁòKþ cûùKðU ejòQò, Kò«ê Gjò icdùe @ûce ]ýû^ GKèù_ûUð C_ùe @]ôK ejòQò Zû’ùjùf @ûùc ùWûùcÁòKþ I GKèù_ûUðie aeûae ùgâYúùe eLô_ûeòaê û @«üeûÁâúd aRûeùe icùÉ eûRýMêWÿòKùe @ûùc Kû~ðý Keò[ûC û bûeZùe _âûd icÉ eûRý GKèù_ûUðe aeûae ùgâYú ejòQò û @«üeûÁâúd aRûeùe @ûce @jõ bìcòKû ejòQò û bûeZe _âûd icÉ eûRýMêWÿòKùe @ûùc Kû~ðý KeêQê û bûeZahðùe 350eê @]ôK @ûce Wòfe WòÁâòaêýUe ejòQ«ò û @ûMûcú KòQò ahð _~ðý« @ûce flý GjûKê Zò^ò MêY KeòaûKê ejòQò û KéhKcû^uê @]ôK iêaò]û ù\aû ^òcù« @û_Y Kò Kò ù~ûR^û KeòQ«ò ?

KéhKcû^uê @]ôK iêaò]û cû^ ù~ûMûAù\aû _ûAñ @ûùc LêaþgúNâ KéhK ùiõUe @ûe¸ KeòaûKê ~ûCQê, ~ûjûe Reò@ûùe KéhKcû^uê Kéhòe icÉ iêaò]û ù~_eò iûe, aòj^, Kéhò aòhdùe mûZaý Z[ý @û\ò ù~ûMûA ù\A[ûC û Gjû aýZúZ @ûce KéhKcû^u _ûAñ GK @û_þ c¤ Zò@ûeò KeòQê, ~ûjûe cû¤cùe KéhKcû^uê WòRòUûfþ còWÿò@û cû¤cùe Z[ý ù~ûMûA

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Acþeû^þ Lû^þ aeòÂ iû´û\òK Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAfþ : 9582957538 A-ùcfþ : imran@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe 36 iVòKþ icdùe, iVòKþ iÚû^ùe, iVòKþ C_ôû\ ù~ûMûAaû @ûce flý : _eúlòZ Kêcûe

aò

ùfûCWþ Kâ_þiûA^è _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kéhò eiûd^ ^òcðûY @MâYú Kµû^úMêWÿòK c¤ùe ùMûUòG û Gjò Kµû^ú cêLýZü KúU^ûgK, `µê\^ûgK, ùeûMù_ûK I ùR÷a -KúU^ûgKMêWÿòKê aWÿ gévkû c¤ùe C_f² Keò[ûG û 50eê @]ôK ù\gMêWÿòKùe Kû~ðýeZ Gjò Kµû^úe CùŸgý ^òRe MâûjKcû^uê _õRúKeY ijòZ MêYa û ~êq C_ôû\ C_f² KeûAaû I ù~Cñ[ôùe Kò Kµû^ú @«eûÁâúd cû^u C_eKê ù~_eò QêAñaûùe ùKøYiò aû]û ^ C_êùR û ^òRe _âZò\ߦßòcû^u ijòZ UKÖe ù\A Gjò Kµû^ú @ûMKê aXÿò PûfòQò û Gjò Kµû^úe Lûiþ K[û GjûKò Kµû^ú _âZòÂû Kûkeê ^òRe ùfûK_âòdZû \ò^Kê \ò^ CyÉeùe aXÿòPûfòQò û

aòùfûCWþ ^òRe C_ôû\MêWÿòK \ßûeû ^òe«e Kéhò I KéhKcû^u ùiaû Keò@ûiòQò û GùMâûùKcòKûf AŠÁâú _ûAñ icû]û^ ù\aû ijòZ Kµû^ú GK ùa÷hdòK `if Kµû^ú eì_ùe @ûRò \Šûdcû^ ùjaûKê PûjêñQò û @ûùc KéhKcû^u Rúa^ùg÷kúKê iÚòe Keòaû I _~ðûaeYKê Gjò Kµû^ú aòhdùe Kéhò RûMeYe Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK aõPûA eLôaû _ûAñ GùMâû `ùeÁâú Kû~ðýKâc \éÁòeê Gjò Kûc _eúlòZ Kêêcûe u ijòZ aû ðûkû_ û ùi KjòQ«ò Kò aòùfûCW CyÉùe KeêQêö cû¤cùe @ûùc ^òRe _âùZýK MâûjKuê Lûiþ bûaùe ]ýû^ K’Y @û_Y ùR÷a -KúU^ûgK I `µê\ú^ûgKKê c¤ MêeêZß eLô[ûC û KûjóKò ^û @ûùc cû^òQê Kò i`kZû ùiùZùaùk ù\CQ«ò ? còkò[ûG ù~ùZùaùk Kò iVòKþ icdùe, iVòKþ iÚû^ I iVòKþ @mû jñ ! @ûùc ùR÷a-KúU^ûgK I ùR÷a `µê\ú^ûgKKê C_ôû\ MâûjKcûù^ _ûA_ûeòùa û _âÉêZ iûlûZþKûe ɸe KòQò Mê e ê Z ß ù\CQê û _âcêL @õgK’Y @û_Y KéhKcû^uê c¤ _âgòlY ù\CQ«ò ? @û_Yu Kµû^úe _âcêL C_ôû\ K’Y ejòQò ? @ûùc aWÿ CyÉeùe KúU^ûgK ^òcðûY Gaõ aòZeY Keò[ûC û ^òRe C_ôû\MêWÿòKê @ûùc ajê ùgâYúùe aòbq Keò[ûC, ù~_eò KúU^ûgK, `µê\^ûgK, ùeûMù_ûK ^òdªY @û\ò ejòQòû Gjû ijòZ @ûùc `ifMêWÿòK _ûAñ c¤ KòQò @ûagýK C_ôû\MêWÿòKê Zò@ûeò c¤ Keò [ûC û Kµû^úe aûhðòK U^ðIbe ùKùZ ejòQò ? aò úd ahð 2015-16ùe @ûce Kµû^úe U^ðIbe 74223 ùKûUò Uuû ejò[ôfû û @ûùc @ûgû KeòQê Kò aò úd ahð 2016-17ùe @ûc Kµû^ú U^ðIbe 1000 ùKûUò Uuû ùja û _~ðûaeYKê ù^A ajê ùfûK iRûM @U«ò û @û_Y Kµû^úe C_ôû\ _~ðûaeY _ûAñ ùKùZ @^êKìk ejòQò ? iað _â[ùc @ûùc @û_Yuê Kjò ù\CQê Kò @ûce Kµû^ú @ûAGiþI 9001, 14001 I IGPþGiþGGiþ 18001 \ßûeû _âcûYòZ ejòQò û @ûùc icÉu ÊûiÚý I _eòùag _~ðûaeYKê ]ýû^ùe eLô[ôaû ùjZê Cy MêYa û~êq C_ôû\ Zò@ûeò Keò[ûC û icÉ cû^uKê ]ýû^ùe eLô @ûùc @ûMKê aXÿò[ûC û @ûùc _eòùag I _~ðûaYe ùKøYiò lZò _jñPûAaû bkò C_ôû\ Zò@ûeò Keê ^ûjêñ û iaêVûeê aWÿ K[û Gjû @ùU Kò @ûùc KéhKcû^u ùlZùe cé òKû ÊûiÚýe c¤ ~ûõP Keò[ûC û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

@mû jñ ! @ûùc KéhKcû^uê _âgòlY ù\A[ûC û Gcû^u _ûAñ @ûùc @ù^K _âKûee Kû~ðýKâce ù~ûR^û Keò[ûC û G[ôijòZ Gcû^uê KúU^ûgK iòõP^ Keòaûe C_ûd I iûaû]û^ú C_ùe c¤ mûZaý iìP^û iVòKþ bûaùe ù\A[ûC û ùKak GZòKò ^êùjñ, @ûùc KéhKcû^u ùlZ Keòaûe KòQò C_ûd aû Uò° c¤ gòlû ù\aûKê _âdûi Keò[ûCû _½òc awkûe cêLý `if PûCk, @ûkê I ùSûU @ùU û Gjò `if _ûAñ @û_Yu ^òKUùe Kò _âKûe Lûiþ C_ôû\ ejòQò ? @mû jñ ! @ûc ^òKUùe Gjò `ifMêWÿòK iêelû _ûAñ ajê _âKûee C_ôû\ ejòQò û Gjò `if ijòZ ùeûMù_ûK ^òdªY Keòaû I `ifKê ùeûM Kakeê elû Keòaû _ûAñ @ûc ^òKUùe @ù^K _âKûe C_ôû\ ejòQò, ~ûjûKê _âùdûM Keò KéhK C c C_ôû\^ _ûA_ûeòùa û `ifKê aXÿòaû _ûAñ @ûc ^òKUùe Lûiþ _âKûee C_ôû\ ejòQò, ~ûjûKê aýajûe Keò @ûùc ùKak `if C_ôû\^ùe aé¡ò Keò_ûeòaû Zûjû ^êùjñ, aeõ KéhKbûA _âZò GKeùe @]ôK C_ôû\^ Keò_ûeòùa û

aò_ò^þ cògâ, iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAf: 9891724449 vipin@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

38

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K I fûb\ûdK `if _âa§^ _ûAñ Kéhò i´§úd ùKøgk eZùe \îZ R^iõLýû aé¡òKê @ûLô @ûMùe eLô Gjûu ù\÷^¦ò^ Lû\û^Üe @ûagýKZû @^ê~ûdú Kcþ Rcòùe @]ôK bû`if C_ôû\^ KeòaûKê KéhK _ûAñ Pûùf¬e ijòZ ]ýû^ ù\aûKê ùjûA_WÿòQò û Gbkò ùlZâùe KéhK Zû’e ùlZùe @]ôK `if @ck Keòaû ^òcù« eiûd^òK iûee _âùdûM KeòaûKê aû¤ ùjCQò û Gjò \îZ R^iõLýû ùjZê Lû\ýe @ùjZêK Pûjò\ûKê _ìeY Keòaû _ûAñ ùKak KéhòRcò C_ùe ù~, KéhK ^òbðe KeêQò Zûjû ^êùjñ, G_eò _âbûaòZ Rcòùe c¤ `if Kò_eò @]ôK @ck Keû~ûA_ûeòa GjûKê c¤ KéhK Gùa ]ýû^ eLôQò û Rk _äûaòZ Rcòùe c¤ GjûKê aò_eúZ C_ôû\^lc Keòaû ^òcù« KéhK fûMò_WÿòQò û Gjòiaê @*k c¤ùe ahðj\^, ùjwùiiûaeú, ʉð ijòZ aòbò^Ü Kòice ]û^ Pûh Keòaû _ûAñ KéhK @õUû bòWÿòQò û Gùa Gbkò _eòiÚòZòKê c¤ bîùl_ ^Keò Gjò @û\â Rcòùe c]ý @^êKìk ù~ûR^û KûeY ùjûA~ûAQò û Gjòbkò @û\â bìcòùe KéhK aòbò^Ü Kòice ]û^e MbúeZû RûYò Pûh KeòaûKê @ûMâj _âKûg KeòQò û cûUòùe @]ôK Kûað^òK I ]û^ MQe _âûe¸òK iÚû_^û _ûYò beû Rcòùe c¤ Gjò Kòice ]û^ Pûh Keû~ûA_ûeòa û G[ôijòZ a^ýû _äûaòZ \éÁòeê c¤ aò^û lZò~êq `if _eµeûKê KéhK @û_YûA _ûeòQò û ù~_eò Kò KûRê aû\ûc Gaõ còVûiþ~êq Lû\ýû^Ü C c eì_ùe Pûh Keû~ûA_ûeêQò û Gjû aýZòùeK Rk~êq ùlZâùe ]û^ Pûh _ûAñ aòKÌ ùKùiûeò^þ I bìcòe cû¤cùe aûùdû-ùWâù^R ùKCñVò @]ôK ùKCñVò Leû_þ Pûh Rcòe Leû_ Kò@ûeòùe Kò_eò @]ôK Pûh Keû~ûA _ûeòa G iµKðùe Kéhò aòùghmuVûeê _eûcgð MâjY KeòaûKê _Wÿò[ûG û ~ûjû`kùe KéhKe iciýû c¤ KòQò cûZâûùe Kcþ ùjûA[ûG I aòbò^Ü _âKûe `if Keòaûe ijù~ûM còkò[ûG û ùKak ñ ]û^ `if _âYûkú ^êùjñ @ûjêeò c¤ @ù^K eKce Pûh RkRcòùe ùjûA_ûeòa û KòùaûWð : @Zòeòq Rk, Kéhò-ùKøgk, `if _âa§^, Rk _âùag, ùR÷a-Rk ^òÃûi^

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

39

bûeZùe jûeûjûeò eì_ùe ù\LôaûKê Mùf _âûd 119 ùi.cò. ahðû ùjûA[ûG û ù~Cñ[ôùe 80 eê 90% `if _âû¯ ùjûA[ûG û \lòY _½òc ùcøiêcú (Rê^þeê ùiù_Ö´e) @aieùe _ìaðC e ùcøiêcú @aiee 10-20% ùgh (@ùKÖûaeeê Wòùi´e) Rkaûdê _eòa ð^e KûeY, ahðû _ûUð^ ^ûUKúd eì_ùe ak\ò ~ûA[ûG û ùcøiêcúe _âMZò I @_âZýûgòZ ùcøiêcú ahðû @ûe¸eê jó Gjû ^Á ùjûA~ûA[ûG û aòùgh eì_ùe ahðû C_ùe ^òbðe ù~ûMý @*ke KéhKcû^u _ûAñ i¸ûaòZ Lêaþ bd ejò[ûG û ahðû aò^û GVûùe ùlZaûWÿò @i¸a ùjûA_Wÿò[ûG û Kò«ê ^òü½k @*kùe ahðû Rk iÚòe ejò[ûG û KòQò ùlZâùe CVûRk ùiP^ _âKâòdûùe Rcòùe `if Pûh Keû~ûA[ûG û @ûC ùKùZK @õPkùe aê¦û Rk iòõP^e _âKâòdû C_ù~ûM iêaò]û Keû~ûA[ûG û @^ý ùKùZK @õPkùe Rkûgd, a§, ^\ú I _êÃeòYú @û\òe iêaò]ûe ejò[ûG ù~Cñ@õPkùe Kò `ifùe Rke @ûù\ø Pò«û ^ [ûG Gaõ ~\ò Kcþ Rk @ûagýK ejò[ôaû @õkPùe c¤ a^ýûe bd ejò[ûG û GVûùe _âûKéZò aò_ôûZ R^òZ EZê_eòa ð^MZ SWÿahðû, iê^ûcú, PKâaû i´§òZ SWÿ ùZû`û^, iê_e iûùKäû^þ icdùe aXÿò RcòKê _âbûaòZ Keò[ûG û ^\úKìka ðú @õkPùe @]ôK @û\â bìcòe iÚòZò ù\LôaûKê còkò[ûG û Gjò ^\úKìka ðú @õPkùe cûUò i\ûiað\û @û\â ejò[ûG û Mwû ^\úe _âbûa KûeYeê C e_âù\g iaêVûeê 7.34 còUe Cye iìPú ejòQò û Gjò @û\â bìcò KéhKe Pò«ûe aòhd iaêùaùk ùjûA[ûG û Gbkò bìcò ceêWÿò MâÉ Rcò i\ég icû^ ùjûA[ûG û `if @ck icde @a]ôVûeê @]ôK icd GVûùe _ûYò beò ejò[ûG Rcòùe û Gjò iaê @*kùe i`k `if _âa§^ _ûAñ icû^þ ]ýû^ ù\aû CPòZþ û Gjò_âKûe Pò«û ejò[ôaû iÚòZòKê c¤ iê]ûeò ùja û Gbkò @û\â RcòMêWÿòKùe c¤ `if @ck Keòaûe Ê_ÜKê KéhK _ìeû Keò_ûeòùa û G[ô_ûAñ iað_â[ùc C_Kìk Kéhò ùKøgkKê @û_YûA Gjò @*kùe @^êKìk `if C_ôû\^ Keû~ûA_ûeòa û Gbkò @õPkùe \êAUò C_ûdùe iû]ûeYZü `if @ûc\û^ú Keû~ûA_ûeòa û _â[cUò ùjfû i¸ûaòZ C_ôû\, \ßòZúdùe aòùgh ùlZe C_ûd _¡Zòe cû¤c I @Zòeòqeê @û\â bìcòeê elû _ûAaû _ûAñ ijù~ûMe @ûagýKZû ùjûA[ûG û

PòZâ.1: iû¯ûjòK ahðûe jûAùWâûMâû`þ I Geicû Rk Ée (Kûe @ûUþ @fþ, 2007) @^êKìk Kéhò- ùKøgk ijòZ ]û^ Pûh

PòZâ.2: Mbúe Rk a ðcû^ _eò\égý _eòiÚòZòe (Kûe @ûUþ @fþ-2007)

]û^ (@û~ðý ùiøUòbû Gfþ) \lòY - Giú@û ùfûKue ]û^Vûeê 90%eê @]ôK eêUò I fjêYú C_ùe ^òbðe Keò[û«ò û _eòiÚòZòùe iaêVûeê @]ôK Gjò ]eûùe aòbò^Ü `if Keò KéhK iû]ûeYZü bûaùe C c `if @ûc\û^ú Keòaû _ûAñ i\ûiað\û _âZýûgû eLô[û«ò û _ûYò_ûM MZ iciýûeê ajêk ahðû aû icê\â Rke iciýû ù\Lûù\A[ûG û @MÁ cûie _â[c i¯ûj I @ùKÖûaee ùgh _~ðý« Gjû Rûeò ejò[ûG û 30 GjûVûeê @ûjêeò @]ôK 2 \ò^ _êeêYû ùjûAMùf @Zòeòq _ûYòe cêKûaòfû Keòaû _ûAñ aòj^ aêYòaûe iÚòZòùe ùWeò ùjaû KûeYeê aél ùeû_Y Keû~ûA_ûeò ^[ûG û _eòiÚòZòKê ù\Lô IWÿògû I @û§â _âù\ge KòQò bûMùe \êA [e _âZýûùeû_Y Keû~ûA[ûG û c¤c / @]ð Mjúe RkR^òZ ùlZâ iÚû^úd I _ûeµeòK KéhKcûù^ Gjò @õPk _ûAñ @ûagýK Kòic bkò ]û^ aòj^ C_ù~ûM Keò[û«ò û KWûfòùMøeû, PûKûLú, aejNkú, Kk_Zâú, _^ò\û^, aê¡ûMêaû C c Kòice _eòPd ù\A[ûG û (ùiâûZe aûhðòK eòù_ûUð, ùKaòùK, RM\úg_êe2009) Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

40

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

eûÁâúd ]û^ aòj^ @^êi§û^ iõiÚû^ùe a¡ð]û^ I ùjwùiaûeú bkò KfòaIßûe (G^þ@ûe@ûe@ûA), KUK iûcû^ý I aòfê¯ ùeû_Y \éÁòeê iÚû^úd KéhKcû^u Zêk^ûùe C c _â\g^ð Keû~ûCQò û aéle _ûYò Éeùe aé¡ò (aéle CyZû _~ðý«

PòZâ-1 ùlZâ _eò\gð^ KeêQ«ò ùKaòùK aòùghm PòZâ-2 \êA KéhK ahðûa§ Kòie ]û^ Kò@ûeòKê ù\Lô Lêiòùe @ûcôjeû ùjûA_WÿòQ«ò û _jñPûAaû ijòZ MQ ajêZ bf bûaùe aXÿò[ûG û Gjûe CyZû _âûd 2.0 còUeeê @]ôK ùjûA[ûG) I _eò_Kß ùjaû C_ùe @Zòeòq _ûYò aê¦ûùe c¤ @]ôK _ûYò ~ûA ^Á jêG ^ûjó û G[ôijòZ _ûYòe MZò _âLe aû ùcûUû @ûKûeùe ^ @ûiò (PòZâ 1 I PòZâ 2) ùlZùe ejò[ôaû ùjZê iòõP^ iVòKþ bûaùe ùjûA[ûG û C e_âù\g, aòjûe, _¬ûa, eûRiÚû^, @ûiûcùe a^ýû MâÉ _âbûaòZ ùlZMêWÿòK _ûYòùe beò ejò[ûG û aXÿò icdùe Leò` EZê @aieùe GKeê \êA i¯ûj _ûAñ _ìeû bûaùe `if ùlZâ aêWÿò ejò[ûG û @]ôKZe cûcfûùe Kéhòe @i`kZûKê _ìeY Keòaûùe @MâYú ùjûA[ûG û G_eòiÚòZòùe RkcMÜZû ù\LôaûKê còkò[ûG û Gjò_eòiÚòZòùe iae^ aòj^e Kòic ù~_eò ʉð C_-1 , iekû C_-1, \êMðû C_-1 @û\ò (PòZâ-3)e cû¤cùe @^êaõgòK A¬ò^òdeòõ Uâû^è`ecòõ iaþGcþeR^þiòõ UfùeõUþ eûAiþ Rò^þ (G`þ@ûe13-G)Kê iÚû^û«eòZ Keòaûe ùfûK_âòd ]û^ aòj^ @ùU Ròù^ûUûA_þ û PûCke Mj^Zû _âYûkú (Giþ@ûe@ûA) eì_ùe ùfûK_òâdZû @^êiûùe RYû~ûAQò Kò Rk _äûaòZ @*kùe c¤ Gjò Kòice ]û^Kê ùlZùe Pûh Keòùja û KûeY Rcòùe _äûaòZ a^ýû iÚòZò Kcòaû _ùe c¤ Gjò ]û^MQe ùKøYiò lZò ^ ùjûA aeõ Gjò Kòic ]û^ C c C_ôû\^ _äûaòZ Rcòeê ùjûA[ûG û iaêVûeê C c _âa§^ @býûi (aòGcþ_ú) Zêk^ûùe ZûRû UòfùeûKê ùZR bûaùe CZþ[û^ \ßûeû cjû^\úùe _äûaòZ a^ýûùe Giþ@ûe@ûA \éÁòeê 20 Rê^þ _~ðý« _äûaòZ Rcòùe ]û^ aòj^ aêYòaû \éÁòeê Rk beò ejò[ôùf ùjñ Gjò ]û^ Kòicùe ùKøYiò lZò _jñPò _ûeò ^[ûG û a^ÆZò PeY _ùe, ù~ùZùaùk aòGcþ_ú \éÁòeê ]û^aêYû~ûA[ûG (5 I 20 RêfûA) M¸úe eì_ùe aélKê _âbûaòZ Keò[ûG I KòQò cûcfûùe _ìeû `if @ck ùjûA[ûG û (ù_äUþ 4,5 I 6) û _ûYòùe ùPÁþ^Uþ (Uâû`û aòÆòù^ûiû)

PòZâ 3: aòùghm \k @ûA@ûe@ûe@ûA, G^þ@ûe@ûe@ûA I ùKbòùK @*ke ùlZâ _eò\gð^ùe ʉð Kòic Kò@ûeòKê aêfò ù\LêQ«ò û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

PòZâ 4: ^òZýû^¦ eûCeûd (ie_*) Giþ@ûe@ûA aXÿò _ìaðeê ùlZâ _eòÃeY KeêQ«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

PòZâ 5: iòaòe _ùe aXÿòe Zêk^ûcôK \égý û Giþ@ûe@ûA (Gjûe aûc) \éÁòeê _âZýl C_ô^Ü ùjûAQò I aòGcþ_ú (Gjûe @]ôKûe) 30 Rê^þ _~ðý« fMûAQ«ò û

41

PòZâ 6 : gâú eûCZ ]û^ ùlZùe Pûh Keû~ûA[ôôaû RcòKê ùlZâ _eò\gð^ Keò ù\LêQ«ò 14 @MÁ aòGcþiú \éÁòeê _êeû bûaùe lZòMâÉ Rk_äûaòZ ùlZ û

ùÆgòõMjeû, iòõNjûe _^ò_ûf ùfûK_âòd Kòic eì_ùe icùÉ RûYòQ«ò û Gjò Kòic fMûAaû `kùe GjûKê Cù_lòZ `if eì_ùe iÚû^úd ùfûKcû^u c¤ùe ùagþ @û\éZò fûb KeòQò û iÚkûKéZòK @aiû\MêWÿòK ù~CñVûùe _ûYò Kcþeê Kcþ ejò[ûG cûi cûi _~ðý« iÚòe ejò[ûG, Rû^ê@ûeú bûeZe iÚkùe Kcþ bìcòùe 8.0 còUe ùjKÖeùe 5.8 còUe ùjKÖe _ìað bûeZùe ejòQò û ^òRe aýû_KZû CyÉe ùlZ _ûAñ Rae\É @aie _â\û^ Keò[ûG û Pûh _ûAñ C_ù~ûMú eì_ùe Gjò ]û^e aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjò ]û^Kê aýajûe Keê[ôaû Pûhú GjûKê KõPû I Mec ùjûA[ôaû CùŸgý GK cj ß_ì‰ð eì_ùe PûCk Pì^û eì_ùe c¤ aýajûe Keû~ûA[û«ò û Gjò C_f²ùe KéhK ùKG^_ò fûf, aûfûùgûe fûfþ.GP_ú fûfþ, aûfûùiûe iaêR, GPþ_ò iaêR, \ßûeû aýû_K eì_ùe MâjY Keû~ûA[ûG û _½òc awkû I IWÿògûe KéhK Gjò KòicKê @û_YûA [û«ò û

PòZâ 7: _ûYò ijòZ ùPÁþ^Uþ -cûQ GKúKeY ùK¦âúd ùLûfû iÚû^

PòZâ 8: _ûYò ijòZ ùPÁ^Uþ- cûQ Pûh

ùc I Rê^þ cûiùe G`þIßûAGcþ ijòZ ù_ûLeúùe Keû~ûA[ôaû 8-10 Uò jû-1 I G^þ: _ò 2 I 5 I 2 `êUþ @ 40:40: 60 Kòùfû ejòQò-1 Mâú^þ Rúù^ûUûA_þ iûcû^ý ejòQò û fûfþ _âKûe cêKûaòfû @]ôK C_ôû\ ùjûA[ûG û @ùKÖûae @aieùe \êA i¯ûj _êeêYû `kKê cýû^ê@ûfþ eì_ùe ^Á Keò\ò@û~ûA[ûG û 10-15 ùjKÖe- 1eê C_ôû\ ijòZ ùeû_Ye 4-6 cûi _ùe Wòùi´e Z[û GjûaýZúZ, gZ _âZògZ 10 U^ ùjKÖe C_ôû\^ùe 30 Kòùfû- 1 ùjKÖeùe aRûe cìfý, KéhKu _ûAñ 1,21, 000 Uuû @ûe¸eê fûb còkò_ûeò[ûG û @^ý_lùe _ûYòe C_ôû\KZû 3,3 còUe- 3 ùjûA_ûeòa Gjû\ßûeû Kéhò ùlZâùe c¤ Pûh C_ù~ûMú ùjûA`ûeòa û ›ý_ûk^ ijòZ GKúKéZ @aiÚûKê ù\Lô PûhKeû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ ]ýû^ ù\aûCPòZþ û _eòùag _ûAñ Z _eò]ô C_ùe aû _êÃeòYúe ùK¦âùe ùLûfû ~ûA[ôaû iÚû^Kê aRûd eLôaû û c›ý Pûh _ûAñ aû @^ûKèòdû (PòZâ 7 I 8)ùe ù\LôaûKê

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

42

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

_ûA_ûe«ò û GjûKê `if ijòZ cògûAaû `kùe @]ôK fûb còkò[ûG û Gjû aXÿò _ûYòùe aXÿò[ûG I ùZYê aXÿò icdùe MQ Wêaò ~òaûe `kùe c¤ ùKøYiò `if ^Á ùjaûe bd ejò ^[ûG û

PòZâ 10: @aû]ùe _ûYò Rcòùe aXÿòPûfòQò MQ i«i«ò@û Rcò (ùKûùfgùiiò@û GKèòùfUû) iÚû^úd eì_ùe _ûYòùiûeû, _ûYò iòwWÿû, KûùPûfûUò I fûUò @û\ò _ûYò RûZúd `if û Gjû Rk @õPkùe \îZ MZòùe aXÿò[ûG û Gjò iaêPûh _âûdZü @ûic, ùIßÁþùawf I KòQò @õg _ìùaðû e IWÿògûùe KòQò bûMùe Mê¯ ùlZâùe ùjûA[ûG û Gjû ]ûaK (PòZâ-9 I 10)e Kòic @û]ûe C_ùe _ìeû aéle _ZâMêWÿòK bkò bûM ù^A[ûG û Gjò ùlZâùe ù_Wòfû^è, ]ûaK aû ùÁûf^ ùia^ Keû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ cjû^þ @aie c¤ ejòQò û ùiâûZ : (ù_äUþ -9) I ùPø]êeú @ûUþ @fþ, 2006 (PòZâþ-10) û _uê@û I i«i«ò@û iÚû^ùe aXÿê[ôaû `if c¤ùe iòaò GK C c `if aòiòGiþUú 15 @aieùe ^iðeúùe 60 ùiõUòcòUe fMû~ûA[ûG û GKè75 ùiõUòcòUe @«e G`þ@ûAGcþ @ 8.0 Uò jû-1 I G^þ: _ò 2 I 5 aû 2 I @ 50:60:60 Kòùfû jû-1e C_ôû\^ \éÁòeê 6 ùjKÖe -1û aRûe cìfý 40 Uuûeê _âZò Kòùfû _âûd 4 fle gê¡ fûb ùjûA_ûeòa û ù`ûKè U^þ / cLû^û (Geòdf ù`ùeûKè) `ûKè ^U, aòjûeùe cûLû^û Pûh C_ùe MêeêZß \ò@û~ûA[ûG û C e_âù\g I _¬ûa, @ûiûc I cYò_êeùe [ûMRòõ Gjû _ìeû Giò@ûe GK aûecûiú aél @ùU ~ûjûKò iû]ûeY bûaùe aXÿò[ûG û _êÃeòYú, Gùa c¤ Rk ^òÃûi^ I @û\â bìcò @ùU û _Zâ aýZúZ aýûiùe GK còUeeê @]ôK aòjûe ejòQò Gjûe _â[ûMZ I @^êÂû^e C_ù~ûM KûeY bûeZùe eûRý Gjò `ifùe \éÁòeê 96,000 ùjKÖe ùlZâ bûM ù^A[ûG û ‘QZê’ Pûh c¤ Keû~ûA[ûG û (PòZâ 11. G eê 11 .A) û

PòZâ 11. G’ cLû^û _Zâe aòÉûeòZ aé¡ò

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

PòZâ 11. A’ cLû^û fZûùe `êf ]eòQò www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

th

54

44

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

PòZâ 11. Wò. cLû^û `k Lû\ý C_ù~ûMý cûLû^û c¬ò bòeZê aûjûeê [ôaû c¬ò Rû^ê@ûeú ùgh ùakKê ^iðeú \ò^ \êA \ò^ _ûAñ bòRûAaû _ùe Gjûe c¬òKê fMû~ûA [ûG û G_âòfeê aêYû~ûA[ûG û G_âòf aû ùc’ cûiùe 100 ùiõUòcòUe GKè 120 ùiõUòcòUeeê CaðeK ùLûeûK ijòZ (G^þ:_ò.2 aû 5eê Keû~ûA[ûGû 30:40: 40: KòMâû aû-1 G[ôùe2-3 cûi _ùe `êf @ûiò[ûG û `ke @ûiòfû _ùe `if @ck Keû~ûA[ûG û @ 23 ^´e _âZò MQ _âZò `if ^´e _~ðý« fMû~ûA[ûG û 5-6 cûi @a]ô _ûAñ Rûeò Gjò Pûh Keû~ûA[ûG û Gjû GK C_ôû\K `if _âcûYòZ ùjûA[ûG û MQ _âZò `if ^´e _~ðý« fMû~ûA[ûG û 5-6 cûi @a]ô _ûAñ `if Rûeò ejò[ûG û _âûd jûeûjûeò 25-30 `if _âZò iõ~ª `k aRûe c¤ùe ejòQò @ 1eê 3Uuû @û]ûe C_ùe ^òRe ùcøiêcú R^òZ Pûjò\û C_ùe 1fl Uuû _~ðý« fûb Keò_ûeòùa G[ôijòZ @\ßòZúd Jh]úd _âbûae KûeYeê Zúaâ c]êùcj, aúR a¦ùcøic @aieùe c¤ aWÿ \ûaò ejòQò û eêXÿòaû\ú ùUþùKû @û[ðòK Gjò `if @^êcû^ ijòZ _âûd jûeûjûeò 5,000 aél jòñ 1 I 20 `k aél -1 akKû ejò[ûG û 1.5 `k 1eê 90 jRûe ùjKÖe -1eê gê¡ fûb \gðû~ûA[ûG û PòZâ 11. iò . cLû^û `k

ùjûMfû/ùiûù_û (UûA`k jûZú þ/ ùWûcòùwiòiþ ) C e-_ìað IWÿògûùe ùiû_û eì_ùe @ZòRYûgêYû ùjûA[ôaû i¹êLùe \ßûe ù\gùe _âûKéZòK `if/ Nûie aél ejòQò û Gjû _½òc awkûe i«i«ò@û I _uê@û @õPkùe @]ôKûõg bûM ù\LôaûKê còkò[ûG û ajê _âKûee _âRûZò Gjûe ejò[ûG, Gjû Uò-@ûKe `kò[ûG û ùWûcòùwûiòiþ Gjûe KûeY cj ß_ì‰ð ejòQò û EZê R^òZ cRêeò@ûu @iÚûdú ùiWþ _ûAñ cýûUþi I QûZ C_ùe Gjûe C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û @û[ðòK Kcþ ejò[ôaû ùfûK ùKû ùeûM, _äújû aé¡ò I ùeûMúu PòKò›û _ûAñ c¤ Gjûe C_ù~ûM ajêk bûaùe Keû~ûA[ûG û Gjû _âûdZü AUûbûUò @ûL_ûLùe aXÿò[ûG û GjûKê Liþ Liþ c¤ Kêjû~ûA[ûG û (PòZâ 12eê 14) ùiâûZ @^êiûùe Kêjû~ûAQò Kò http://www.mpbd.info/ _äûõUþ / UûA_þ - Gfò`ýû<ò^û (PòZâ 12) I ùPø]êeú @ûUþ @fþ ,

(PòZâ 12)_âûKéZòK C_ûdùe Liþ Liþ Pûh

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

45

_~ðû¯ @aie C_ô^Ü Keò_ûeò[ûG û i¸ûaòZ C_ôû\MêWÿòK Kéhò ù~ûMý bìcò _âcûYòZ iaêVûeê C_~êq `if _âKûeKê iêM§òZ Pd^ Keòaû I Gjò iõùgû]ôZ bì-bûMe Kòic Gjû C_ùe ùiùZùaùk Gùa _~ðý« ùlZùe _ì‰ð _âKâòdû Kâû«ò @ûYòù\A[ûG û

(PòZâ 13) ùiû_û ù_äUþ aòKâò _ûAñ ùUâWþ ùiõUe 006 (PòZâ 13 I 14) ùc’ I Rê^þ _~ðý« fMûZe bûaùe fMû~ûA[ûG û Gjû \êA cûieê 5-6 cûi _~ðý« KUû~ûA[ûG û `if Keòaû _ìaðeê ^´e @ûe¸ùe C c \e @ûYòaû ^òcù« `if _ûKk ùjaû _ûAñ Keû~ûA[ûG û KUòaû icd @aie _âûd Wòùi´e ùjûA~ûA[ûG û G`þ@ûAGcþe @ûùa\^ 15 U^þùe 1 ijòZ ùjûA[ûG û

adi iÚk ùR÷a R^òZ aél _âRûZòMêWÿòK _âbûaú @ÉòZß _ûAñ @ûagýK iek cûUòe Kûc Zkò @õPkùe @^ý ijòZ CVû~ûA[ûG I ]iûñ aòÉûe aò]ôùe aWÿ CyÉeùe bìcò _eòa ð^ Keû~ûA[ûG û aòbò^Ü Ée C_ùe @Zòeòq Rk _eòiÚòZòKê _ì‰ð Keòaûe @aie C_ô^Ü Keò[ûG û ùR÷a Rk ^òÃûi^:

aòùgh iõÄéZò _â[û

`if aéle C_ôû\KZû _ûAñ _ûYò C_f² Lêaþ @ûagýK ejò[ûG û Kò«ê Kéhò ùlZâùe @Zòeòq _ûYò iÚòZò Mâú^þ jûCiþ Mýûie _âcêL Pd^ ejòQò, RkMâÉ ùlZâùe I _uê@û bìcò C›Rð^ aûecûiú aél _âRûZò bkò Kûiêeú@û^è, aaêf, Giþ_òGiþ û ^úkMòeò Giþ_òGiþ @û\ò û iû]ûeY bûaùe i«i«ò@û iÚû^ I ùR÷a-Rk ^òÃûi^ _ûAñ iê_ûeòiþ Keû~ûA[ûG û KéhòùlZâùe (PòZâ 15eê 16) aél I _âRûZòMêWÿòK P^d Keû~òaû CPòZþ û G[ô_ûAñ Gjûe ùPe _âYûkú ijRùe \êA _UKê I bìcòKê MÉ Keòaû[ûG I _ûYò aûjûeò [ûG aû G[ô ù e _â i ûeò Z ùjûA[ûG û Uâû^þ_òùeûùiû^ûf Zª cû¤cùe Gjûe aûZûaeY _âiûeòZ ùjûA[ûG û ZUúd ùlZâùe icê\â _ûYòe _âùagKê @ûMKê aXÿò[ûG û cûUòùe faYZû _ûAñ G_eò ùR÷a-^òaûiúKê @Zòeòq aòùgh flY @ûagýKZû ejò[ûG I RúaúZ ejòaû _ûAñ _eòiÚòZò aXÿZe ù~ûMêñ aél _âRû_Zò bkò Zêce cŠkú, ù_âûRòû@ûfþ Rfòù`äûeû aùa÷dû `ûù^ðiò@û 35 WòGiþ Gcþ 1 faYZû Ée C_ùe cjû^þ bìcòKû ^òbûA[ûG û aaêfþ ù^ûùfûUòKû, G-1 ùUûUòfòiþ I ^úkMòeò ùKafWêùfiòiþ 25 WòGiþ Gcþ -1 _ûAñ iù«ûhR^K aé¡òùe MZòKeòaû GK ùQûU Rcò _ûAñ _âRûZòMêWÿòK ^òaò\ aél ùeû_Y _ûAñ ùUûõW \éÁòeê _eòa ð^ ejòQò û céZêý \eeê aõPòaû _ûAñ CPòZþ û

ùlZ I Rcò _eòa ð^ C_ùe:

bûWÿò I cûUò g~ýû aòÉûe Kéhò _âYûkú :

bìcòe \éÁòeê _eòa ð^ùe A¬ò^òdeòõ C_ûdùe ù^aûKê [ôaû _âûa]^ C_ùe MêeêZß \ò@«ê û Gjû _âûd C^êaðe aûecûiú RkRw bìcòKê _eòa ðòZ Keòaû _ûAñ

IßûUe ùUùKÜûùfûRò \ßûeû aòKgòZ ùa÷KÌòK I ]c^K aòÉûe _âYûkú _ìað bûeZ _ûAñ ùK¦â, bêaù^gße ejòQò û G[ôùe @Zòeòq

G^þ : _ò 2aû 5 aû 2 I @ 30:40: 40 Kòùfû ùjKÖe _òQû - 1 ijòZ @û[ðòK C_ôû\^e 30.0 Uò ùjûA[ûG-1 C_ôû\^ Keû~ûA[ûG û GK ùjKÖe Rcòùe _âûd 72,300 fûb ùjûA[ûG û còVû ]ßR/ aûQ (GùKûei ùKfûciþ ): còVû ]ßRKê jò¦úùe aûQ eì_ùe RûYò[û«ò û Gjûe KûeY a^ ^òaûgùe aû _ûjûWÿò@û @õPkùe ùjûA[ûG û Gjû aXÿòaû `kùe Jh]úd cìfý G[ôùe @]ôK _eòcûYùe còkò[ûG û ‘]cKú \êA _âRûZò’ eì_ùe iûcòf ùjûA[ûG û @ûAdêiòG^þ fûfþ iìPú aòMZ `if fMûAaû ùjZê iaêVûeê C_ùe aû gêUþ aeûc\ Keû~ûA[ûG I GK eòq ù~ûR^û ejòQò Rê^þe @^ý bûM @aieùe _âûd icÉ _âKûe cûUòùe 30ùicò MêY 30 ùicò R^iõLýûùe 1,00,000eê 1,10, 000 aél _âZò ùjKÖe C_ôû\^ ùjûA[ûG û ~ûjûKò Gjò `ifeê _âûd 5fleê @]ôK _âZò ùjKÖeùe KéhKKê iò]û fûb còkò[ûG û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

46

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

PòZâ 15: ùKiêeò^ûiþ PòZâùe ae`e iò]û iòWòõ

PòZâ 16: UecòKþ A^þUeKâ_þi ùKiêeò^ûiþ

_ûYòe @û\âZû~êq Rcò fûb\ûdK _âcûYòZ ùjûA[ûG û ^\úKìk Kcþ I c¤c bìcò iÚòZòùe _âbûaú eì_ùe ^òcðòZ ùjûA[ûG û Cy cìfý~êq fûb\ûdK _ûAñ @ûaûi _^ò_eòaû _ûAñ C_ù~ûM ùaWþ I ]û^ -KµòÄfPe cûUò g~ýû ùaWþ iciýûMâÉ ùlZe cûUòKê 5.0ùe PûCWÿûùe ùLûkò \ò@û~ûA[ûG 30 ùicò Mbúe C_ùe aýûKþ _äòKþ Áòâ_þi GjòVûùe GjûKê aXÿûAaû _ûAñ ijR Áòâ_þi C_ùe _âiûeòZ ùjûA~ûA[ûG û @]ôKZe bûaùe _^ò_eòaû _ûAñ C c eì_ùe gêLôaû ijòZ icZk Rcò \éÁòeê _eòa ð^ û iûeû ahð Gjò iòõP^ _ûAñ @û\âbìcò g~ýûùe _ûYòKê C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û Gjò `ife @ûagýKZû ejò[ûG û G[ôijòZ ]ìcòk g~ýû i`kZû_ìaðK Kbe Keû~ûA_ûeò[ûG û ^c^òd Z[û @û\â i`kZû_ìaðK Kbe Keû~ûA_ûeò[ûG û ^c^údZûe C_f²ôKê @û]ûe Keò ]ýû^ ù\aû _ùe Zûe bkò _ûYò _âùdûM Keòaû aû iûcû^ý _ûYò ù\aû `if _ûAñ Cq Rcò C_ù~ûMú ùjûA[ûG û iûeûõg : Gjò ù\gùe \ò^Kê \ò^ aXÿê[ôaû R^iõLýûKê \éÁòùe eLô Gcû^u _ûAñ Lû\ý^Üe ~[û i¸a @ûagýKZû ejòQò û GjûKê _ìeY Keòaû ^òcù« ùijòbkò @]ôK cûZâûùe `ife @ûagýKZû ejòQò û ùZYê Gcû^u _ûAñ Lû\ýû^Ü C_ôû\^ _ûAñ Rcòe @bûa ùjC[ôaû ùjZê @ûRòKûfò RkMâÉ Rcò I @û\âbìcòKê c¤ Kéhò C_ù~ûM Keû~ûCQò û G[ôijòZ ^\úKìk RcòKê c¤ Caðe Keû~ûA

PòZâ 17 : Leû\ò^ùe ^\úKk Rcòùe `êf ùKûaò I ]û^ Pûh ùiûZâ : cògâ @ûUð @fþ : 2007

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

PòZâ 18 : aûAMY I ]û^ Pûh www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@Zòeòq _ûYò \éÁòeê C_ôû\K

47

GVûeê @]ôK _eòcûYe Kò_eò `if Gaõ ùKCñ ]eYe `if Pûh Keòaû `kùe KéhK @]ôK _eòcûYe `if C_ôû\^ Keò_ûeòa ùi[ô_ûAñ Kéhò aòùghmcû^u _eûcgð ^òjûZò @ûagýKZû ejòQò û _eòiÚòZòKê ù\Lô cì ðòKû aél _ûYò \ßûeû iaêùaùk _âûdZü _âbûaòZ ùjûA[ûG û Kò«ê ~\ò icdKê \éÁòùe eLô Gbkò @õPkùe Pûh Kû~ðý Keû~ûG ùZùa KéhK c¤ bf C_ôû\^ Keòaû ijòZ fûb c¤ C_ùbûM Keò_ûeòa û Gjò iaê @û\â aû Rk_âaûjòZ @õPkùe ùfûcWò, jûMkû, ù_eû Nûi AZýû\ò Pûh Keû~ûA_ûeòa û G[ôijòZ ʉð iaþ -1, iekû iaþ -1 _âZòlû, aegû]^, ùjMþiiûaeú @û\ò aòj^Kê Pûh Keò Lú_â bûaùe @û[ðòK eì_ùe aýajûeòK eì_ùe ù\LôaûKê còkòQò û ^\úZUa ðú ùlZâûõPke c¤c bìcòùe c¤ Kòic _eòa ð^ Keò Pûh Keû~ûA_ûeòa û G_eò @õPkùe _^ò_eòaû ~[û- `êf ùKûaò, @ûkê,aûAMY @û\ò `if Keò KéhK ùagþ bf C_ôû\^ Keò_ûeòùa û G[ôijòZ Jh]úd RWòaêUú, cifû, `k Pûh c¤ ùR÷aòK KéhKcûù^ ùKøgk_ìaKð @û_YûA_ûeòùa û ùKøgkKê @û_YûAaû : RkR^òZ ùlZâùe ùKak bìcò I _ûYòe C_ôû\KZûKê aXÿû ~ûA[ûG Zûjû ^êùjñ, aeõ Gjû c¤ Lêaþ j\þ _~ðý« ejòQò û Mâú^þ jûCi Mýûiþe C›Rð^Kê Kcþ Keòaûe ù\Lû~ûA[ûG û ù~Cñ[ôùe ùa÷hdòK _~ðûaeY elû Keû~ûA[ûG û i¸ûaòZ baòhýZe Rkaûdê _eòa ð^ Gjò_eò @û]ê^òK ùa÷mû^òK jÉùl_e cû¤cùe RWòZ ùjûA[ûG û `kùe C_ôû\K `if @^ê_ôû\K ùjûA[ûG û i¸ûaòZ `ifKê @û_YûA ùa÷mû^òK jÉùl_ cû¤cùe ajêk bûaùe `if @ûc\û^ò Keò_ûeòùa û i¸ûaòZ `ifKê KéhK C_ôû\^ Keò ùR÷aòK Kéhò ]^ú ùjûA_ûeòùa û ÊúKéZò_Zâ : @^ê^ÜZò ùlZKê iaêVûeê C^ÜZ i`fcêLú Keò fûbKeú ùlZ aû bìcò eì_ùe _ê^R^à ù\A [ôaû KéhK W. ùMû_ûk P¦â ù\, _âù`ie GGiþA_òGfG^þ, gâú^ò½òZ, aògßbûeZú, _½òc awkû bûeZe RùY ùgâ Mêeê eì_ùe ^û ùKak @^êi§û^ KeòQ«ò Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ IWÿògû ]û^ Kòice _eòiÚòZòKê c¤ _eúlû KeòQ«ò û aWÿ CyÉeùe icê\ûd @MYòZ ~ûjû @Zý« IWÿògû aêKþùfUþ ijòZ aRûeKê @ûiò~ûAQò û Gjûe jKþ\ûe ‘RkKé¾ @Pûfû Kéhò _eòPûeY’ I @ûC RùY ijùfLK eì_ùe Gjò _ûŠêfò_òKê _âKûgòZ ùjûAQò û

_âgÜ- ^òcÜeê aýû_ûeòK `if KòG ejòQò ?

K_ûi

aReû

Rßûe

]û^

_âgÜ- iaðû]ôK _ûYò C_ùbûM Keê[ôaû `if KòG ejòQò ?

ùiûeòi

Pû’

PûCk

K`ò

_âgÜ- ^òfc ùKCñ _âRûZòe ^ûc @ùU ?

@wêe, @céZbŠû, @û´ ùiI ù^ûUòiþ - _ûVK a§ê @û_Yu C e 15 ds \ò^vabòanZjùeE-mail: E-mail:ruby@krishijagran.com ruby@krishijagaran.comKê _VûA _ûeòùa û 15 fnu 9999142633 9999142633 whatsapp aû SMS Keò_ûeòùa û iVòKþ C e ù_âeY Keòaû _ûAñ _â[c Zò^òRY KéhK a§êuê Kâcgü 3,2, Gaõ 1 jRûe Uuû _~ðý« jûAaòâWþ aòj^ _êeÄûe eì_ùe I ùiû^ûcú iòWþi _leê \ò@û~òa, G[ôijòZ Gjûe @ûMûcú iõLýûùe aòRdú _âû[ðúu ^ûc KéhòRûMeY _ZâòKûùe _âKûgòZ ùja û KéhK bûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, VòKYû Gaõ ùcûaûAfþ

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

48

`if @aùgh

`if @aùghKê RkûAaû `kùe \ìh_âbûa Gaõ ^òeûKeY `

if KUòaû _ùe Gjûe ajê bûM @aùgh eì_ùe @^ê_ù~ûMú ejò ~ûA[ûG ~ûjûKò ^aúKeY gqòe ùÈûZ @ùU û bûeZùe Gjò_eò `ife @aùghMêWÿòKe cûZâû _âûd 62 ùKûUò U^þ ejòQò û Gjûe @]û bûM Ne Gaõ Sêµêeò Ne I QûZ ^òcðûY, _gê @ûjûe, A§^ Gaõ _ýûKòõ _ûAñ C_ù~ûMùe @ûiò[ûG û Gaõ Gjûe @]û bûM ùlZùe RkûA \ò@û~ûA[ûG û ù~Cñ[ôùe @^êcû^òK Ée C_ùe `if @aùgh bkò gêLôfû KûV, _Zâ, Nûi RkûAaûe aûZûaeYùe 40_âZògZ Kûað^ WûA@KèiûAWþ (co2), 32 _âZògZ Kûað^ cù^û@KiûAWþ (co), 20 _âZògZ KYòKû~êq _\û[ð (Particulate Matters) PM 2.5 Z[û 50 _âZògZ jûAùWâûKûað^ C›Rð^ ùjûA[ûG û ùlZùe `ife @aùgh RkûA ^Á Keòaûe _âKâòdûùe aûZûaeYúd aXÿò[ûG û `ife @aùghMêWÿòK Rcòùe iò]û bûaùe icûùag Keòaûe _âKâòdû iek ùjûA[ûG û Kò«ê G[ôùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

KòQò KVò^Zû c¤ ejòQò ù~_eò \êA `if c¤ùe @«e Kûc ùjûA[ûG Gaõ G[ôùe @Zòeòq gâc iòõP^ Gaõ giý KâòdûMêWÿòK ijòZ i¹òkòZ ùjûAQò û ~ûjû `kùe @õg]^ aXÿò~ûA[ûG û @¤d^MêWÿòK cû¤cùe Gjò mû^ ùjûA[ûG Kò `if @aùghMêWÿòK ùlZùe icûaòÁ Keòaû `kùe cì òðKû ÊûiÚýùe iê]ûe ùjûA[ûG Kò«ê G[ôijòZ iìlà aòRûYêMêWÿòK \ßûeû aòNU^ùe aòhûq ùR÷a eiûd^ _âÉêZ ùjûA[ûG ~ûjû`kùe `if C_ôû\ùe aé¡ò NUò[ûG û @^ý GK @¤d^ @^êiûùe ]û^e bìhò cûUòùe cògòùf còù[^þMýûiþe C›Rð^ ùjûA[ûG, ~ûjûKò bìcŠkúd C¾ZûKê aXÿûA ù\A[ûG û Gjò KVò^ZûKê iek _âKâòdû \ßûeû \ìe Keò `ife @aùgûhKê RkûAaû `kùe \ê ¿ eò Y ûcMê W ÿ ò K ê Kcþ Keò \ ò @ û~ûA[ûG û Gjò `ife @aùghMêWÿòKùe _âûd 0.5 _âZògZ ^ûAùUâûùR^þ 0.2 _âZògZ `iþ`eiþ Gaõ 1.5 _âZògZ ù_ûUûi còkò[ûG û Gjû _âûd aûhòðK www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

`if @aùgh

49 LêaþlZòKûeK ÊûiÚý i´§òZ iciýûMêWÿòK C_ô^Ü ùjûA[ûG û `ife @aùghKê RkûAaû `kùe C_ô^Ü Wûd@Kèò^þ _â\ìhYùe ajê _âKûe ÊûiÚý i´§òZ lZò ùjûA[ûG _êêeêhcû^ue gêKâûYêe Kcò ùjûA~ûA[ûGû  [ûAeûAW jùcð û ^ Éee _eò a ð ^

ùjûA[ûG û  MbðûaiÚû @aieùe _òfûcû^u cÉòÃ Ée

C_ùe \êh_âbûa _Wÿò[ûG û  Gjò _â\ìhYùe _êeêhcû^u

ùUùÁûùÁeû^þ jùcð û ^e Ée Kcþ Keò[ûG û  cjòkûcû^u _âR^^ i´§ò

iciýû

aXÿò~ûA[ûG û  ùeûM _âZòùeû]K lcZû Kcþ Keò[ûG û  @Zò iìlà KYòKúd _\û[ð PW-2.5 ~ûjû Kò

cûZâûùe bûeZe G^þ._ò.ùK. C_ùbûMe 30 _âZògZ ejòQò, `ife @aùghKê ^aúKeY iêiÚ aûZûaeY ùjZê Gaõ @û[ðòK \éÁòeê @Zò @ûagýK ejòQò û

`ife @aùgh RûùkYò ^òcðûY Keò[ûG û ~ûjû`kùe Kýû^þie, gßûi i´§òZ ùacûeò, @ûiÚcû @û\òe bd iéÁò Keò[ûG û

Gjû _â\ìhY ÊûiÚýe \éÁòeê Pò«ûR^K ejòQò

aòKÌ Gaõ ^òdªY :

 Gjû aûdê _ â \ ì h Y aûZûaeYKê ^ò y Ée \é Á ò C_ùe GKZâ ò Z

 ieKûeu \ß û eû `if @aùgh ^

ùjûA~ûA[ûG, Gjûe iò]û _âbûa R^iõLýû C_ùe _Wÿò[ûG û  Gjò _âKûe _â\ìhY \ìeMûcú @õPkùe Gaõ aòÉêZ ùlZâùe _a^ \ßûeû

_âiûeòZ ùjûA[ûG ù~_eò ^òdªòZ Keòaû i¸a ^êùjñ û

 @aùghe GKZâòZ Keò A§^ c¤ Zò@ûeò

Keû~ûA _ûeòa û

 _â\ìhY Mâú^þ jûCiþ Mýûi C_ôû\^ Keò ùa÷gßòK _ûM _eòa ð^e KûeY

ùjûA~ûA[ûG û  _â\ìhY eûRcûMðMêWÿòK Gaõ CWÿûRûjûRe \éÁòùlZâMêWÿòKKê _âbûaòZ

Keò[ûG û  `if @aùgh RkûAaûe aûZûaeYùe lZòKûeK WûA@KèòùR^þ

eiûd^ _iò ~ûA[ûG ~ûjûKò GK ùK÷ieKûeú _â\ìhK @ùU û WûA@KèòùR^ : `if @aùghMêWÿòKùe KúU ^ûgKe @aùgh jú^e KûeY GjûKê RkûAaûùe aòh _âKâòdû WûA@KèòùR^þ _a^ c¤ùe cògò~ûA[ûG û `if KûUòaû @aieùe ù~Cñ @aùghKê RkûAaûùe _a^ùe WûA@KèòùR^þe cûZâû 33-270 MêYaXÿò~ûA[ûG û WûA@KèòùR^þi aûZûaeYùe \úNðKûk _~ðý« ejò[ûG ~ûjûKò, _gêcû^uê Gaõ c^êhýe ZßPû C_ùe Rcû ùjûA~ûA[ûG û ~ûjû`kùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

RkûAaû ùjZê ^òdc fûMê Ke«ê KûjóKò ^û _â\ìhY Kcþ ùjûA ~òa û

 Gjò @aùghKê iìlà RòaûYêMêWÿòKê iXÿûAaû

GK iek C_ûd ejòQò û ù~Cñ[ôùe C_RûC [ôaû KùµûÁ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û ÊûiÚý Gaõ cûUòe CaðeKZû aXÿò~ûA[ûG û KùµûÁòõM \ßûeû `if @aùghMêWÿòK aòNU^ \ßûeû aòbò^Ü iìlà RúaûYê ùR÷aòK `µê\ bkò- UâûdùKûWðcû, `äëùeûUiþ, _fò ù _ûei, `ò ù ^ûùeKúU @û\ò K ê _âùdûMùe ^ò@û~ûA_ûùe û c\^fûfþ ùcNaûf eûRiÚû^ Kéhò cjûaò\ýûkd, cjûeûYû _âZû_ Kéhò Gaõ _âûù\ýûMòK aògßaò\ýûkd C\d_êe(eûRiÚû^)

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

50

@û´e _âcêL KúUùeûM

@û´e _âcêL KúUùeûM I ^òdªY ´ iòRò^ @ûiò ~ûAQò û _âù\ge ajê @õPkùe @û´ @ûMQùe @û´ ajê _eòcûYùe PkòZ ahð `kò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û a ðcû^ icdùe Rkaûdêùe ^c^òdZû ùjûA[ôaû KûeYeê `ifùe ùeûM fûMòaûe bd@]ôK ejòQò û eûRiÚû^ùe 5610 ùjKÖeeê @]ôK @ûKûe 79900 U^ @û´e ùlZ ejòQò û bûeZ aògße iaêVûeê @]ôK @û´ e¯û^ò ù\g @ùU û Kò«ê MZ KòQò ahðùja @«eûÁâúd aRûeùe e¯û^òe ]KÑû fûMòQò, KûeY K’Y Kò bûeZúd @û´ùe KúU^ûgKu @aùgûhY ajê @]ôK cûZâûùe ù\LôaûKê còkêQò û KúU^ûgK ajê @]ôK _âùdûM Keò Gcû^u ijòZ fùXÿA Keòaûe C c C_ûd Gjû ejòQò Kò iVòKþ icdùe jó KúUKê PòjÜò KúU^ûgK aû @^ý _âYûkú cû¤cùe Gjò KúUcû^uê \c^ Keòaû CPòZþ û KúUcû^u iciýû M¸úe ùjaû I _êYò KúU^ûgKê búhY iòõP^eê ^òaé ejòaû CPòZþ û 1. UûKê@û _[êeò ùeûM (ùÁû^þ aòaòfþ )- Gjò KúU ]ê^þ ~êq ùZ«êfò c¬ò _eò ùjûA[ûG û ~ûjûKò @û´e UûKê@û bòZùe KYû Keò _iò~ûA[ûG Gjò KúU I Gjû bòZùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

ùÁû^þ aúaòf

^òRe ùbûR^ Zò@ûeò Keò[ûG û KòQò \ò^ _ùe Gjûe ùPe _~ðý« _jñPò~ûA[ûG I G[ôùe lZò _jñPûA[ûG û Gjûe KûeY ùjCQò Kò KòQò ù\gùe Gjò KúU MâiòZ aMòPûùe @û´e e¯û^ò _ì‰ð bûaùe _âZòa§òZ Keò ù\A[ûG û ùeûMù_ûK ^òdªY : Gjò KúUKê ^òdªY Keòaû KòQò cûZâûùe KVò^ ùjûA[ûG û G[ô_ûAñ ù~Cñ c¤ aélùe `if ZkÉeKê Lùi[ûG, Gjò aéle gêLôfû _Zâ I gûLûMêWÿòKê ^Á Keò ù\aû CPòZþ û Gjû\ßûeû KòQò KúUcû^uê ^òdªY Keû~ûA_ûeò[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@û´e _âcêL KúUùeûM ùUõUþ KûUe_òfe

51

KúU û Gjû RWKê LûA ù\A[ûG Gjû_ùe `k bòZùe iêhXÿ Zò@ûeò Keò C_e @ûWKê aXÿò~ûA[ûG û Gjû c¬ò C_ùe KúU @Šû ù\A G[ôùe òcKùe QêUþKûeû _ûAñ \êA cûi _ùe aélKê Z^ûe ùcûù^ûùKâûùUû`iþ (1 còfò _âZò fòUe) cûUò C_ùe iòõP^ Ke«ê û  10Mâûcþ _âZò fòUe aQê@û RcûA Keò ^òRKê iêelòZ

eLô[«ò û ^òdªY : Gjò C_ûdMêWÿòK ^òRe aélKê elû Ke«ê  `k C_ùe Rcû ùjûA ejò[ôaû ù_ûKKê jUûA

ù\aû CPòZþ û  `k C_ùe 1.5 _âZògZ ùcfû[ôdû^þ iòõP^

Ke«êû 2. Rûf KúU (ùUõUþ KûUe_òfûe) : _âûe¸òK @aiÚûùe Gjò KúU _ZâMêWÿòK C_e bûMùe ùZR bûaùe LûA ~ûA[ûGû Gjû_ùe _ZâMêWÿòKêe Rûf aû ùUõU Zò@ûeò Keò Gjû bòZùe fêPò ejò ~ûA[û«ò I _ZâMêWÿòKê LûAaûe Rûeò eLô[û«ò û

 \òùaeòdû ùaiò@û^e ùNûk Zò@ûeò Keò iòõP^

Ke«ê û

^òdªY : _â[c C_ûd Z Gjû ùjCQò Kò GRûWòùeKþUò^ 3000 _òò_òGcþ ZûKZKê 2 còfò fòUe _ûYòùe ùNûk Keò iòõP^ Keòaû CPòZþ û @^ý i¸a C_ûd Gjû ùjûA[ûG Kò Rê f ûA cûiùe Kê A ù^û`ûiþ 0.05 `ò i \ú aû ùcû^ûùKâûùUû`ûiþ 0.05 _âZògZe 2-3 [e iòõP^ Ke«ê û 3. \úcK : \úcK ]kû, PcK ~êq cûUò bòZùe ejê[ôaû Gjò

\òcK

`ê\Kû

4. `µê\ aû bê^Mû KúU : Gjò KúU iû]ûeYZ `ifKê iaêVûeê @]ôK lZò _jñPûA[ûG û Gjò KúUùe fûbðû Gaõ adÄ KúUe ùKûck _ZâMêWÿòK Gaõ _ê¿Kâùcûe ei ùgûhò lZò _jñPûA[ûG û Gjûe ùMûUòG c¦ûùe 100-200 _~ðý« @Šû ù\A ^ì@û _ZâMêWÿòK Gaõ cêfûdc _ZâMêWÿòKùe ù\A[û«ò, I Gjûe Rúa^ PKâ 12-22 \ò^ c¤ùe _ìeû ùjûA ~ûA[ûG û Gjûe _âùdûMKê Rû^ê@ûeú-ù`aî@ûeúeê @ûe¸ Keòaû CPòZþ û ^òdªY : Gjò KúU Kakeê elû _ûAaû _ûAñ aòùaeò@û ùaiò@û^û `µê\Kê 0.5 _âZògZ ùNûkKê iòõP^ Keòaû û ^òc ùZf 3000 _ò_òGcþ _âZò 2 còfò _âZò fòUe _ûYòùe cògûA, ùNûkKê iòõP^ Keòaû c¤ C c ùjûA[ûG û Gj aýZúZ Kûùaðûeòfþ 0.2 _âZògZ aû KêAù^û`äûiþ 0.063 _âZògZe ùNûk Keò iòõP^ Keòaû `kùe c¤ elû còkò[ûG û 5. `k cûQò (`îUþ `äûA) : `k cûQò @û´e `kKê ajê cûZâûùe lZò _jñPûA[ôaû KúU @ùU û Gjò KúU iê‹ò ùeûM @û´ bòZùe _gò Gjûe UûKê@ûKê LûA ù\A[ûG û `kùe `k

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

52

@û´e _âcêL KúUùeûM _ZâMêWÿòKe gûLûMêWÿòK I `êf bkò cêfûdcþ bûM C_ùe @]ôK @ûKâcY Keò[û«ò û _âbûaòZ bûMùe Mbúe ]ìie ewe ]kû ù\Lû~ûA[ûG û _âZògZ 0.2 Ròù^÷a iòõP^ Ke«êû ù~Cñ ùlZâùe Gjò ùeûM i¸ûa^û @]ôK ejòQò Gjûe iêelû eì_ùe _â[ùc ùNûk iòõP^ Ke«ê û

Leû_ ùjûA~ûA[ûG û ^òdªY : ù~û^M§e _â_õPKê aýajûe Keû~ûA[ûG û G[ôùe cò[ûAfþ ~ê^ò^ûf 0.08 _âZògZ Gaõ ùcfû[òdû^ 0.08 _âZògZ ùjûA Waûùe beò MQ C_ùe fUKûA ù\aû `kùe ^e cûQòcûù^ @ûKhðòZ ùjûA ùcfû[ôdû^ \ßûeû ^Á ùjûA~ûA[û«ò û GK ùjKÖe aMòPûùe _âûd 10 Waû fUKûAaû iVòKþ ùjûA[ûG û 6. Mûfþ còRþ : Gjò fûbðû aCkùe, _Zâ, `êf I ùQûU ùQûU `k bòZùe ejò lZò _jñPûA[ûG û Gjûe _âbûaùe `êf Gaõ `k ùjûA ^[ûG û `k C_ùe _âbûa ùjaû `kùe `k ZkKê Liò _Wÿò[ûG û Gjûe fûbðû ]kû ewe ùjûA[ûG û ~ûjûKò _ì‰ð aòKgòZ ùjaû _ùe bìcòùe _ê¿ aû ùLûiûKê a\kûA ù\A[ûG û ^òdªY : Gjûe ^òdªY _ûAñ Mâúhà \ò^ùe MbúeZû _~ðý« cûUò ùLûkò ù\aû CPòZþ û eûiûd^òK Jh] 0.05 _âZògZ `û`ècòWû^þe iòõP^ Keòaû CPòZþ û

3. aäûK Uò_þ (ùKûGfòd ùeûM) : Gjò ùeûMùe AUû bûUò ^òKUùe ùlZâMêWÿòK G[ôeê aûjûeò Mýûiþ ifþ`e WûA @KþiûAWþe KûeY ùjûA[ûG û Gjò ùacûeúùe iaêVûeê _â[c `ke @MâbûM Kkû _Wÿò~ûA[ûG û Gjû_ùe Gjûe C_e bûM jk\ú _Wÿò~ûA[ûG û Gjû_ùe Mbúe ]ìie I ùghe Kûkû ùjûA~ûG `k û Gjò ùeûM \gjeú Kòicùe @]ôK ùjûA[ûGû Gjò ùeûMùe `ifKê elû Keòaû _ûAñ iùaðû c C_ûd

@û´ C_ùe fûMê[ôaû ùeûM I G[ôeê elû _ûAaûe C_ûd 1. ]kû Pì‰ð ùeûM (_ûCWeú còfþWPê) : ùaûe @ûiòaûe @aiÚûùe ~\ò EZê R^òZ _eòa ð^~êq ùjûA~ûA[ûG, ùZùa ahðû ù~ûMêñ ùjûA[ôaû Gjò ùacûeú _âûdZü MQùe cûWÿò ~ûA[ûG û Gjò ùacûeúe _âbûaùe ùeûMMâÉ bûM ]kû ù\Lûù\A[ûG û @«Éeùe cõReò@û I `êf gêLô Zùk _Wÿò~ûA[ûG û Gjò ùeûMe flY ù\Lû ù\aû lYò @û´ MQ C_ùe 5 _âZògZ M§KKê ùNûk Keò iòõP^ Ke«ê û Gjûe @Zòeòq 500 fòUe _ûYòùe 250 Mâûc ùK÷eûù[^ ùNûk Keò iòõP^ Keòaûùe c¤ ùacûeú C_ùe ^òdªY còkò~ûA[ûG û ~ûjû`kùe ùlZâMêWÿòKùe aCk @ûiòaû icdùe @iûcû^ý ejò[ûG û I Gjò _âZò _eòiÚòZòùe iêelûcôK C_ûde @û]ûe C_ùe 0.2 _âZògZ ~êq M§K~êq ùNûke iòõP^ Keòaû Gaõ @ûagýKZû^êiûùe GjûKê ù\ûjûeû ~ûA_ûùe û 2. KkûaêYû (Gù[âùKèûiþ) : Gjò ùacûeú @]ôK ^c^òd~êq ùlZâùe @]ôK còkò[û«ò û Gjûe @ûKâcY aélMêWÿòKùe

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

ùjCQò Kò AUû bûUòe Pòc^ú @û´Kê _ìeû iòRò^þ @aieùe _âûd 50 `êUþ Cyùe eLû~òaû û Gjò ùeûMe flY ù\Lû ù\A[ûG Kò iòõP^ KeòaûKê _Wÿò[ûG û `kMêWÿòKeê aXÿòKeò aòbò^Ü @aiÚûMêWÿòK @aieùe @û´Kê aél C_ùe 0.6 _âZògZ ùaûùeKèKê \êA [e iòõP^ Keòaû `kùe `êf ijòaû _ìaðeê `êf @ûiòaû _ùe Ae`û^þ ùcûj¹\þ `òRûeû, MùYg, gòaû^¦ _êeêh^, eûjêf ]ûKWÿ Gaõ jõieûR ]ûKW KúU aòmû^ aòbûM, eûRiÚû^ Kéhò cjûaò\ýûkd (Gcþ._ò.dêGUú, C\d_êe) E-mail – mohammadirphan@gmail.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

54

C\ýû^ bò òK Kéhòùe

C\ýû^ bò òK Kéhòùe cjòkûu RúaòKû ^ùeg aûaê, ùR.iò. Rúaû I _âòduû iûjê @ûAiòG@ûe-ùiõUe A^þÁòPêýUþ `eþ Ißòùc^þ A^þ GMâòKfPe bêaù^gße-751,003

G

jû C c eì_ùe ÊúKûe Keû~ûAQò Kò cjòkûcû^u ijù~ûM akùe C\ýû^ bò òK Kéhò I @^ýû^ý i´§úd Kéhò Kû~ðýùe ùagþ C^ÜZò _eòflòZ ùjûAQò û bûeZúd Kéhòùe C^ÜZò _âZò @]ôK cûZâûùe cjòkûcû^ue Azû ejòQò û C\ýû^bò òK Kéhò MâûcúY ùfûKu @ûdùe iê]ûe @ûYòaû ijòZ Gcû^u RúaòKû ^òaðûj^ùe iêelû iê^ò½òZ Keòaû ^òcù« gâc ùgâd eì_K @[ð aýaiÚûùe GK _âcêL bìcòKû MâjY KeòQò û cjòkûcûù^ `ifMêWÿòK C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ùlZâùe _eògâc Keò[û«ò û Gjò eì_ùe Gcûù^ MâûcúY ùlZâe R^iõLýû aé¡ò _ûAñ ùeûRMûe @aieKê ajêk bûaùe aûjûe Keò_ûeòQ«ò û ùlZùe `k I _^ò_eòaû bòUûcò^þ, LYòR, ù_ûUòð^þ, KûùaðûjûAùWâUþ @û\òùe cû^a ù_ûhYùe @ûagýKZû icé¡òe ùiâûZKê @ûYòQò û

G[ô_ûAñ Gjò eì_ùe iêelûcôK Lû\ý _\û[ð eì_ùe Gjû ù_âeòZ Keû~ûAQò I ùfûKcû^u ù_ûhY iêelû \éÁòeê Gjû cj ß MâjY KeòQò û C\ýû^bò òK `if C_ôû\^ 2013-14( G^þGPþaò, 2014) @aieùe 24.19 Méj cªYûkd ùlZâùe 27735 fl U^þ [ôfû û C_ôû\^e NWÿò EZêR^òZ `if C_f²Zû Gùa 40eê 85 Mâûc I 96eê 175 MâûcKê ù^A Gùa _^ò_eòaû I `k _âZò aýqòu Lyð aXÿòaûùe fûMòQò û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Gjò `if _âZò ahð Zêk^û @^ê~ûdú aé¡ò _ûAQò û G[ôijòZ QZê Pûh, `êf Pûh, _âiõÄeY, cìfý i´¡ð^, MêYa û ùeû_Y iûcMâúe C_ôû\^ I _^ò_eòaû aòj^ C_ôû\^e cû¤c C_ùe ùeûRMûe @aie ù~ûMêñ G[ôeê c¤ cjòkû Pûhúcûù^ ùagþ bf \ò’ _Aiû bf ùeûRMûe Keò_ûeêQ«ò û cjòkûcûù^ igqòKeY eì_ùe cj ß_ì‰ð bìcòKû ^òbûAQ«ò û Gcû^uê C\ýû^ bò òK Kéhò ùlZâùe GK @^òaû~ðý @w eì_ùe ù\LôaûKê còkòQò û `ife aòaò]KeY _ûAñ KéhKcûù^ aòKÌe GK aòÉéZ gévkûe C_ûd Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjó û Gjû c¤ Kéhò Cù\ýûMMêWÿòKe _~ðû¯ ùeûRMûe @aie C_ô^Ü Keòaû ijòZ ajê iõLýûùe @û[ðòK iÚòZòKê aRûd eLôaû _ûAñ _~ðýû¯ @aie _â\û^ Keò[ûG û C\ýû^bò òK Kéhò ùlZâ aòhdùe 8% i`k NùeûA C_ôû\^e 24.5% aòhdùe ù~ûM\û^ ejò[ûG û iûcû^ý I aòùgh eì_ùe C\ýû^ bò òK Kéhò ùlZâùe cjòkûcû^u ù~ûM\û^ @]ôK ejòQò û _^ò_eòaûùe cjòkûcû^uê C_ôû\^ bûMò\ûeú 90 _âZògZeê @]ôK ejòQò û cògâY _âÉêZ Keòaû, _fòaýûMþ beòaû, _fò aýûMþùe aél ùeû_Y, c¬ò aêYòaû, iòõP^, _ûYò ù\aû, ùeû_Y, `if KûUòaû, ùMâWòõ, aòj^ _âiõÄeY I aò_Y^ bkò aòbò^Ü _âKûe MZòaò]ô cû^ @ûRòKûfò cjòkûcû^u \ßûeû Keû~ûCQò û aòbò^Ü MZòaò]ôùe iûcòf www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

C\ýû^ bò òK Kéhòùe ùjûA[ôaû ajê iõLýûe cjòkûu iù ß, Gùa c¤ cjòkûcû^uê @aùjkû _â\gð^ Keû~ûC[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û ùZYê @ûRò cjòkûcûù^ @ûC NeùKûYùe aiò ^ ejò _\ûKê aûjûeòaû @ûagýK ejòQò û C\ýû^ bò òK ùlZâùe ^iðeú, _^ò_eòaû ùlZ, Cy cìfý ~êq `if, `êf ùlZ I `if KûUòaûe _âa§^ ~ûjûKò cjòkûcû^uê ^òRe RúaòKûùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ Lêaþ C c @aie _â\û^ Keò[ûG û G[ôijòZ iêelûcôK ùlZ \éÁòeê cjòkûcû^u _ûAñ Gjû C_~êq I cj ß_ì‰ð aòKÌ _â\û^ Keò[ûG û C\ýû^ bò òK ùlZâùe @ûd I ùeûRMûe, e¯û^ò I Jù\ýûMòK cìfýûd^, ù_ûhY, ÊûiÚý I cjòkûcû^u _ûAñ icMâ @ûRòaòKûe iêelûe GK ùiâûZþ @ùU û 1. Kéhò @ûd I ùeûRMûe ùiâûZ : C\ýû^ bò òK `if iûcû^ý eì_ùe giý Zêk^ûùe GK Cy \e C_ùe aòKâò Keû~ûA[ûG û ùaùk ùaùk `k I _^ò_eòaûKê c¤ _òKþ iòRò^þùe gÉû \eùe aòKâò Keû~ûA[ûG û Kò«ê Gjûe @]ôK C_ôû\^ I C_ôû\KZû KûeYeê, cìk ]^Kê ù\Lô Keò @]ôK fûb c¤ ùjûA[ûG û @`þ iòRò^þùe c¤ C\ýû^ bò òK `if C_ôû\^ giý `if Zêk^ûùe Keòaû _ûAñ _âZò GKe ùlZâùe C c `if eòUð^ _â\û^ Keê[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û ùeû_Y iûcMâú I C\ýû^ bò òK `if aúR C_ôû\^e MêY Pûhúcû^uê @]ôK `if C_ôû\^ ù\A[ûG û

55

2. e¯û^ò I Jù\ýûMòK cìfý : C\ýû^ bò òK aòù\gú cê\âû @ûd _ûAñ @_ûe lcûZcû^ ejòQò û Gjò _eòiÚòZòùe ajê C\ýû^ bò òK `if ejòQò, ~ûjû Kò C c e¯û^ò lcZû ejò[ôaûe _eòPd ù\A[ûG û bûeZ ieKûeu e¯û^ò C_ùe _eòaj^ iaþiòWú ijòZ ù_âû›ûj^ _â\û^ Keû~ûCQò û C\ýû^ bò òK `if ^òRe aûYòRòýK, ù_ûhY I e¯û^òe lcZû KûeY cj ß _âû¯ Keò[ûG, cjòkûcû^u bìcòKû @]ôK G ùlZâùe cj ß_ì‰ð ejòaûe i¸aû^û ejòQò û 3. ù_ûhK @ûjûe, ÊûiÚý I Rúa^RòaòKûùe iê]ûe @ûYò[ûG C\ýû^ bò òK `if : Lûiþ eì_ùe ù\LôaûKê Mùf K¦Kê `if \ê^ò@ûùe cêLý ùbûR^ eì_ùe aýajûe Keû~ûA[ûG û `k I _^ò_eòaûKê c¤ bòUûcò^þ, LYòR, ù_âûUò^þ I KûùaðûjûAùWâUþ @û\ò ~ûjû KòQò iêelûcôK Lû\ý _\û[ð eì_ùe cû^a ù_ûhYùe @ûagýK ejòQò I ùfûKcû^u ù_ûhY iêelû _ûAñ MêeêZß_ì‰ð I icé¡ò ùiâûZ @ùU û `k I _^ò_eòaû ~ûjûKò ÊûiÚý _ûAñ @ûagýK ejòQò û iìlà ù_ûhK Z ß , bòUûcò^þ I LYòRKê C c ùiûZâùe MâjY Keû~ûAQò û C\ýû^bò òK `ifMêWÿòK _ûAñ ^ì@û C^ÜZ Kòice aòKûg ijòZ, aúR I ùeû_Y iûcMâú _ûAñ aûÉaòK \ûaò iûeû ù\gùe ajê MêYùe aé¡ò _ûAQò û G[ôùe Cy ùKøgk c¤ _âùdûM Keò ^iðeú Keû~ûCQò ~ûjû @ûMKê MâûcúY cjòkûcû^u _ûAñ ùeûRMûe @aie C_ô^Üùe aòKûg _ûAñ @\ßòZúd C_f²Zû

Kéhò RûMeY

úd @ûKhðYûe C_j

KéhK KûWð

@ûK C_jhðYúd ûe

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê fuoMk vkiys dkMZ Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

Very Very Important Farmer Card yodjp ;sr Zê vkgs e«

eòjûZò

@ûiê@Q

NAME : ADD : : ID ISSUE :

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 22 Years. 12 Languages.

22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

56

C\ýû^ bò òK Kéhòùe

_â\û^ Keòa û ùUKþù^ûùfûRò iêelû ù~ûMê RúaòKû cRaêZþ ùja : 1. MYêa û ùeû_Y iûcâMúe C_ôû\^ : C\ýû^ bò òK `ifMêWÿòKùe @]ôKûõg `if ^iðeú I aêYû ~ûA[ôaû Rcòùe ùeû_Y ùjaû I _ùe _âZýûùeû_òZ Keû~ûA[ûG û Gjû bf eì_ùe cû^ýZû _âû¯ ejòQò Kò ^iðeú aél Pûeûùe iXÿû I MQ céZêýe bd Kcþ ejò[ûG û _~ðû¯ iõ~ª R^iõLýû KûeYeê Gjò iaêKê jeûA ù\A[û«ò û Gjò _âKûe ^iðeú `ifMêWÿòK ÊûiÚý _ûAñ fûb\ûdK I _~ðû¯ C_ôû\^ _ûAñ ajêZ Kûc Keò[ûG û a ðcû^ Cy \ûaò _ûAñ MêYa û ùeû_Y iûcMâúùe KéhK eêPòe KûeY aXÿòaùe fûMòQò û EY ~êq C\ýû^ bò òK \ûaò c¤ ijeùe ùlZâùe aXÿòaûùe fûMòQò û @ûù\gùe Gjò \ûaòKê _ìeY Keòaû _ûAñ, GVûùe ^iðeú C_ôû\^ ~ûjûKò cjòkûcû^u @ûd aXÿòaû _ûAñ ù~ùZùaùk c¤ C\ýû^bò òK ùlZâe MêYa û I C_ôû\KZû aXÿòaû Kûc Keòaû _ûAñ _~ðû¯ _eòcûYùe ù_âû›ûj^ ejòQò û 1 ùÄûdûe còUe _âZò iû]ûeY bûaùe `ûcð Ißòùc^þ aRûe Zêk^ûùe C c Keò[û«ò û @^ý_lùe cjwû I MêYa ûe _eòYûc Êeì_ aRûeKê Leò\ Keû~ûA[ôaû C_ôû\KZû Kcþ ùjaû cêLý KûeY ùjûA[ûG, KéhK C c MêYa û aél Leò\ Keò ^[û«ò û ic[ðK ùUâùe giý @uêeY ùKøgke MêYa û C_ôû\^ _ûAñ ÊûiÚý_â\ aél C_ôû\^ Keòaû _ûAñ iaêVûe C c aòKÌ ejòQò û Gjû ù_ûùUðaf Lêaþ ijRùe bûaùe @û_YûA ~ûA[ûG I cjòkûcûù^ jó G[ô_ûAñ C_~êq @U«ò û @uêeòZ ùUâ (ù_âû Uòâ) ajêk cû¤cùe (ùKûùKû c{û)e beò ~ûCQò û GK Lêaþ ùQûU @ai\ ejòQò ( 0.5 ùicò) aêYòaû _ûAñ ù_âû ùUâùee ùKûhòKû ùK¦âùe cû¤cùe jó Keû~ûA[ûG û 200eê 300 _âZògZ ^c^dú ijòZ ùKûùKû c{û _âùdûM Keû~ûA[ûG I G[ô_ûAñ ùKøYiò Z}ûk iòõP^ @uêeY ù~ZòKò @ûagýK ejò[ûG û Gjû_ùe , ùUâ EZêR^òZ iÚòZò C_ùe ^òbðe Keò[ûG I _âZò\ò^ jûfþKû bûaùe Rk iòõP^ Keû~ûA[ûG û 0.3 _âZògZe iòõP^ (3 Rú/ fòUe) _ûYò ùNûk^gúk CaðeK (Z ß aòhdùe RûYòaû _ùe MQ fMû ~ûA[ûG) \ßòZúd @aiÚûùe ( 12eê 20 \ò^ c¬òaêYòaû _ùe) MQe aé¡ò aòKûgKê aXÿûAaû _ûAñ Keû~ûA[ûG û 2. _^ò_eòaû ùlZ : _^ò_eòaûKê @ûùc ùbûR^ eì_ùe aýajûe Keò[ûC, Gjû ù_ûhY, @û[ðòK iêelû I @]ôK cj ß_ì‰ð K[û Gjû Kò C_f² KeûA[ûG, Kéhò _eòaûeu RúaòKûùe iêlûe @ûYòaûùe @MâYú _âZò Kéhò iõiÚû^ ùlZâùe @]ôK C_ôû\^Kê @ûLô @ûMùe eLô @ûRòKûfò C\ýû^ bò òK Kéhò C_ùe aòùgh bûùa MêeêZß \ò@û~ûCQò û bûeZúd Kéhò ùlZâùe c¤ GK _âcêL bìcòKû fòbûAQò C\ýû^ bò òK Kéhò û Êû]ú^Zû _ìaðeê jûeûjûeò 20 fl U^þ GK _âcêL bìcòKû ù^C[ôfû C\ýû^ bò òK Kéhò û _^ò_eòaû

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

C_ôû\^ 162, 89 ùKûUò U^þ Keòaû _ûAñ Gùa @ûRòe R^iõLýû aé¡òKê @ûLô @ûMùe eLô @ûc ieKûe C\ýû^ bò òK Kéhò C_ùe MêeêZß ù\AQ«ò û _^ò_eòaû ùlZ \éÁòeê 201314ùe 9.39 còUe ùjKÖeùe 2002-03ùe 6.092 còfòd^þ U^þeê 225 còfòd^þ U^þ _^ò_eòaû Pûh Keû~ûAQò û 3. _^ò_eòaû I `êfe iõelòZ ùlZ : bûeZ-Pú^e aûWÿò aMòPûùe _^ò_eòaû `if iaêVûeê aWÿ C_ôû\K @ùU û ù\gùe ^òRe _^ò_eòaû C_ôû\^ iù ß @ûagýKZû ~\ò i«êkòZ @ûjûe @ùU ùZùa aýqò _ûAñ _â\û^ Keû~ûA[ûG Gjûe Zêk^ûùe Lêaþ Kcþ ejòQò û a ðcû^ C_ôû\^ 162.89 fl U^þ ejòQò G[ô_ûAñ _^ò_eòaûe iõelòZ ùlZKê @Mâû]ôKûe ù\aûe i¸ûaòZ \éÁòùKûYùe flý _âû¯ò ejòQò û ~ûjûKò 2020 ùakKê 225 còfòd^þ U^þ Keòaû _ûAñ flý eLû~ûAQò û Gjû aýZúZ, Mec \éÁòeê c^- C¾KUòa§úZ iÚòZò, _^ò_eòaû ùlZ Mec \ò^ùe I c^þiê^þ ùcøiêcú _âaûjòZ EZê @ùU û ù\gùe _^ò_eòaûe lcZûKê ù\Lô, iõelòZ ùlZ I G[ôeê @ûde ùiâûZ ù~ûWòaû _ûAñ `ûcð Ißòùc^u c¤ùe _ù\û^ÜZò Keû~ûCQò û C\ýû^ bò òK Kû~ðý _âYûkúùe Meòa KéhKcû^u _ûAñ c¤ Gjû C_f² ejòQò û ùZùa iõelòZ ùlZùe Gcû^u ùlZ _âYûkúe GK @bò^Ü bûM ùjûA ejò~ûAQò û (gêKæû GUþ @f, 2013) û iõelòZ ùlZ eì_ùe \ò@û~ûA[ôfû û 250, 300/ _âZòahð Gcþ 2 û Gjû iaêVûeê C c aòKÌ @ùU I Gjûe \ûaòe i¦bðùe I @]ôK KêgkZûùe bìcò I @^ý iõiû]^Kê C_ù~ûM I bìcò ~êq C_ù~ûMú Kû~ðý _âYûkú _ûAñ Kcþ \éÁòùKûY @]ôK MêeêZß \ò@û~ûAQò û UcûUe, gòcþfû fuû, I iõelòZ _eòiÚòZòùe ùaâûKfòe @a]ô eì_ùe ùLûfû ùlZâùe @aiÚûKê ù\Lô 45 \ò^ bòZùe Gjò _^ò_eòaû ùlZùe Pûh Keû~ûC[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û @ûKûe, PcK, ew, Êû\ I Gjò _^ò_eòaûe ^òR Rúa^e i¦bðùe `ke MêYa ûe elû Keòaûe i ð \éÁòeê C c ùlZ @ùU ~ûjûKò _eòiÚòZò @^ê~ûdú `ifùe @ûc\û^ò còkò[ûG û iõeP^û aXÿòQò @^ý Cy \ûaò _^ò_eòaûe Pûh, @[ðûZþ \ûcò _eòaû Pûh Keòaûe C_ù~ûM Keû~ûCQò û GMêWÿòK c¤ùe iZûaeú, ùfKþ, www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

C\ýû^ bò òK Kéhòùe

UcûUe, KûKêWÿò ~ûjûKò iûeû ahðe _^ò_eòaûùe Gùa iûcòf Keû~ûAQò Kýû_þiòKcþ û 4. _^ò_eòaû C_ôû\^ aòj^ : _^ò_eòaûe c¬ò C_ôû\^ GK cj ß_ì‰ð MZòaò]ô eì_ @ùU, Gjû cjòkûcû^u @ûd I ùeûRMûee @aie @ûYòaû ijòZ (Babu et.al., 2011) _â\û^ Keò[ûG ö _^ò_eòaû aúR C_ôû\^ùe bûeZ _^ò_eòaû ùlZ _ûAñ iòcòZ KûeK @ùU û _^ò_eòaû aògòÁ Zû_cû^ I `êf I `ke iÚû_^û _ûAñ Rkaûdê _eòiÚòZòe @ûagýKZû ejòQò û Mâú^þ jûCiþùe ^òcÜ I c¤c ]eYe ]^eûgò _^ò_eòaûe aúR C_ôû\^ _ûAñ C_~êq @ùU û Gjò _eò @Zý]ôK fûbKeú c¬ò UcûUe, gòcþfû fuû ( Kýû_þiòKcþ), KûKêWÿò, aúRe C_ôû\^ c¤ iõelòZ _~ðûaeY \éÁòeê Keû~ûA[ûG û aòbò^Ü Kòice gê¡ZûKê ù\LôKeò aòùgh eì_ùe _ûe _eûMY _^ò_eòaû , _ò@ûR, ùKûaò I a§û ùKûaòùe c^ù~ûM _ìaðK Mâú^þjûCiþùe GjûKê iõelY Keòaûe ajêkcûZâûùe ù\LôaûKê còkêQò û CPòZ iõelY I `k _ò@ûR, KûKêWÿò I Kfeûùe iÚû_òZ Keû~ûA[ûG, cjêcûQò iõelY c¤ `êf _ûAñ Uòcþ _leê iõMâj Keû~ûC[ôaû ù\LôaûKê còkò[ûG û cjòkûcû^u _ûAñ cjû^þ @aie eì_ùe Mâûc Ée C_ùe ùLûfû _eûM `ifMêWÿòK aúR @[ðûZþ UcûUe, aûAMY I fuû, ùbŠò, Kfeû, KLûeê @û\ò C_ôû\^ Keû~ûA_ûeòa û 5. aòù\gú `êf Pûh (ù`äûeòKfþPe) : bûeZùe `êf iû]ûeYZü ù\aûù\aúu _ìRû Kû~ðý _ûAñ Z[û aòbò^Ü aòaûj, aâZ, @^êÂû^ùe i{ûiRòùe aýajûe Keû~ûA[ûGö Kò«ê Gjò _âKûe C c eì_ùe `êf Pûh aòù\gùe Keû~ûCQò û Gjû`kùe aòù\gúeê `êf @ûYò @ûùc GVûùe aòKâò Keòaû `kùe aòù\gúcûù^ @ûc ù\geê @[ð ù^A ~ûCQ«ò û G_eò iÚùk @ûRòKûfò @ûc ù\gùe aòù\gú _âYûkúKê @û_YûA `êf Pûh KeûMfûYò û ~ûjûKò aòù\gúcû^u _eò @ûc ù\ge

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

57

KéhKcûù^ `êf Pûh Keò ùagþ bf ùeûRMûe Keò_ûeêQ«ò û G[ôijòZ @^ûa\ò _Wÿòejò[ôaû ùlZMêWÿòKùe Gùa `êf Pûh Keò GjûKê Kû~ðýlc Keû~ûCQò û @ûc ù\gùe `êf Pûh ùjaû ù~ûMêñ @ûcKê @ûC aòù\g C_ùe `êf @ûc\û^ú KeòaûKê _Wÿê^ûjó û Êù\gú `êfKê Leò\ Keò ZUKû `êfùe Gùa @ûc ù\ge _ìRû _ûaðY I aòaûj I aòbò^ÜKûc Kû~ðý, @^êÂû^ I `êf ùZûWÿû _ûAñ aýajûe Keû~ûCQò û G[ôijòZ `êf cûkùe `êfe C_ù~ûM Keû~ûCQò û ùZYê @ûRòKûfò aRûeùe `êfþ cûùKðUKê GK ÊZª cû^ýZû còkòQò û cjòkûcûù^ ùMŠê `êf Pûh Keò ^òRe @ûdKê Lêaþ aòKgòZ Keò _ûeòQ«ò û ùKak cjòkûcûù^ ùMŠê `êf Pûh KeêQ«ò Zûjû ^êùjñ, G[ôùe ùMûfû_, eR^úM§û, ùiaZú, Wûfò@û @û\ò `êf ejòQò û Gjû cjòkûcû^u _ûAñ C c I fûb\ûdK C\ýc ejòQò û Êdõ ijûdK icìj cjòkûcûù^ ^òRe ùlZùe iûcûRòK - @û[ðòK iÚòZòùe iê]ûe _ûAñ `êf aýaiûdòK ùlZ _ûAñ Gùa @jõ bìcòKû MâjY Keòaû ijòZ ^òRe @û[ðòK _eòiÚòZòKê Êzk Keò_ûeòQ«ò û 6. Cy N^Zß ùeû_Y _âYûkúKê @û_YûA _òRêkò Pûh I cŠ_ _âa§^ : cjòkûcû^uê Nûie _ì‰ð ùlZùe orcharding ùKøgk @û_YûAaû ijR bûaùe _Qê@ûaMð @õPkùe _òRêkò Pûh Keò_ûeòùa û ùMûUòG _Uùe _òRêkò Pûh @ûd I ùeûRMûe aé¡òe @^ý GK _^Úû Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjòó û GjûKê Pûh Keòaû `kùe cjòkûcû^u aòKûg ùlZâùe cjZþ bìcòKû ejòQò û Gjû C_ôû\^e iaêVûeê MêeêZß_ì‰ð K[û û KûeY ùaùk ùaùk @Zý]ôK `k @ûccû^ú ùjûC[ôaû @ûjêeò c¤ @ûC ùKùa Gjûe `kùe Kcþ ^Re @ûiò[ûG û ~\ò MQùe KúU @ûKâcY Keò[ûG ùZùa _òRêkò `kùe ù_ûK fûMòaû @ûe¸ Keò[ûG I MQùe `k c¤ Kcþ @ûiò[ûG û ~\ò MQKê KúU @ûKâcY KeòQò ùZùa Zêe« KúU _âa§^e aýaiÚû Keòaû @ûagýK ^ùPZ `k MQùe Kcþ @ûiòaû ù~ûMêñ @û_Yu @ûdùe NûUû ùjaûe i¸ûa^û ejòQò û iû]ûeYZü _òRêkò MQ aêYòaû _ûAñ c¬òKê 6.0X6.0 còUe eòq (277 MQ/ ùjKÖe) _âZòKâòdû C_ùe fMû~ûA[ôaû C c _âYûkú ùjûA[ûG, Gjû _âZò iõiÚû^ ùlZâùe Cy C_ôû\KZû _âû¯ Keaû _ûAñ Cy N^Zß ùeû_Y _ûAñ CRßk i¸ûa^û ù^A Kû~ðý Keòaû CPòZþ û Gjò _âYûkúùe MQKê ùMûUòG Lûfò _Wÿò@ûùe 2còUe X 1 còUe (5000 MQ/ ùjKÖe) C_ùe fMû~òaû CPòZþ û c¬ò QUûA MQe @ûKûe _âa§^ I Cy N^Zß ùeû_Y \éÁòeê _òRêkò MQùe `kòaûe lcZûùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ GK cj ß_ì‰ð C_ûd @ùU û Gjò_eò 50U^ / ùjKÖe `k C_ôû\^ùe 15 U^þ./ ùjKÖe iûcû^ý Lûfò (6.0X 6.0 còUe @«e) Zêk^ûùe MQ fMûAaû @ûagýK _Wÿò[ûG û Gjò ùKøgk iûeû ù\ge KéhKcûù^ I cjòkû KéhK cû^u c¤ùe ùfûK_âòdZû @Rð^ KeòQò _òRêkò Pûh www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

58

C\ýû^ bò òK Kéhòùe

Keòaûe ijR ùjûA[ôaû ijòZ Cy _âa§^þ C_ûdùe _òRêkò Pûh ùagþ ùeûRMûelc ùjaû ijòZ ùicû^ue @û[ðòK ÊzkZû Keò_ûeòùa û 7. Jh] I iêM§òZ aél ùlZâ : Jh]úd I iêM§òZ aél bûeZúd R^iõLýû \éÁòeê iûcûRòK, iûõÄéZòK I ÊûiÚýe elYûùalY ùlZâùe GK cj ß_ì‰ð iÚû^ MâjY KeòQò û Gjò MâûcúY Rúa^RúaòKû _ûAñ Gjû cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ @ùU û G[ôùe Jh]úd aéle ùlZ cû¤cùe `ûcð Ißòùc^þ @û[ðòK C û^ùe aòÉûe Keòaûe @_ûe i¸ûa^û cjRêZþ ejòQò û Gcû^u ùlZùe ijR eì_ùe Lêaþ C_ôû\^ ùjC[ôfû û ~\ò Gjûe C c ù\LûgêYû Keû~ûG ùZùa iúcòZ bìcòùe c¤ aòKûge ÉeKê QêAñ _ûeòa û cjòkûcû^u aòbò^Ü Jh]úd I iêM§òZ aélKê aòKûgòZ Keòaû _ûAñ @[ðûZþ i_ðM§û, gZûaeú, Áùaeò, Zêkiú, NéZKêcûeú, ùf´ê, Nûi, _ûfcûùeûiþ, UKiûf, aâûjàú, aògfýKeYú, bîweûR, @gßM§û @û\ò Jh]úd aél MêWÿòKùe 50eê 70% cìfý ~\ò aXÿûA _ûeòùa ùZùa Gjûe cìfý aû C_ôû\^ Lêaþ ùZR bûaùe aé¡ò _ûAaû ijòZ @û_Yue @ûde c¤ aé¡ò _ûAa G[ôùe iù¦j ^ûjó û Jh]úd aéleê _Zâe Pì‰ðKê c¤ @û_Y aòKâò Keò @[ð ùeûRMûe Keò_ûeòùa û 8. aòbò^Ü `ifùe `k, `êf I _^ò_eòaû aòj^ C_ôû\^e @ûagýKZû : ù_ûÁ jûùaðÁþ cýûù^RùcõUþ, _âiõÄeY aû bŠeY I _^ò_eòaû Gaõ _eòaû C_ôû\^e C_ù~ûM iû]ûeY bûaùe Gjò Kûc cjòkûcûù^ Lêaþ ~^ôe ijòZ Keò[û«ò û C\ýû^ bò òK `if ùlZKê icé¡ò Keòaû cj ß_ì‰ð bìcòKû ^òbûA[ûG I Gjû iò]û ùfûKu ÊûiÚý ijòZ c¤ RWÿòZ ùjûAejòQò û Gjò `if ùKak NùeûA ùlZâ _ûAñ aýajûe Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û Kò«ê Gjû c¤ ùja Kò ~ûjû MâûcúY cjòkûcû^uê ùeûRMûe @aie _â\û^ Keò[ûG û @ûPûe Zò@ûeòùe c¤ _^ò_eòaû C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û _û^úd _\û[ð, Rýûcþ, ùRfò, Kßûiþ @û\òùe aòbò^Ü _âKûee C_ôû\^ aýajûe Keû~ûA[ûG û bûeZ aòbò^Ü C\ýû^ bò òK `ifMêWÿòKe C_ôû\^ùe @MâYú @ùU û Kò«ê KûUòaû _ùe ajê _eòcûYe NûUû ùjûA[ûG û Kêkùgâ I _ûk, (2013)ùe `k I _^ò_eòaû aòhdùe 22% 40 Uuûeê @]ôK eûgòe iìP^û ù\A[ûG û 3000 ùKûUò Uuû ù\ge _âZò ahð Meòa ùfûKcû^u `if aê ^ ò @ û\úe Xÿ û õPûe KûeYeê ^Á Keò\ò@û~ûCQò û _âZò aýqò jûeûjûeò eì_ùe 120 aû 280 Mâûcþ /\ò^ùe `k I _^ò_eòaûe @ûagýKZû ù\Lô Keò @^êcû^ Keû~ûAQò Kò `k aòhdùe 9 còfòd^þ U^þ I ù\g _ûAñ _âZòahð _^ò_eòaûe 41 fl U^þ Kcò~ûA[ûG û GVûùe Gjò lZòKê ~ûõP Kùf @ûjêeò c¤ ajê R^iõLýû Gjûe \ûaò Keòùa û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

bûeZùe `k I _eòaû _âiõÄeY Cù\ýûM Gùa c¤ ^òRe _âûe¸òK @aiÚûùe I ^òRe Kìk C_ôû\^Kê ùKak jûeûjûeò 1 2% eì_ùe aâûRòfþ I @ûùceòKû 70%. `òfò_ûA^è 78%, \lòY @û`âòKûùe 80%, 83% Zêk^ûùe Keû~ûC[ôaû ùaùk cûùfiò@û I [ûAfûŠùe 30% ejòQò û Gjò _âKûe, GK cjû^þ Kûc Lû\ý _âiõÄeY ùlZâ ejòQò, ~ûjû aòhdùe c¤ ùeûRMûe iéR^ Keòaû `kùe C c fûb eòU^ð còkò[ûG ~ûjûKò @ûd aé¡òùe ijù~ûM Keò[ûG û ùghK[û : Gjû C c _âKûe Z[ý @ùU Kò cjòkûcûù^ CZýû^ bò òK ùlZâùe MZòaò]ôe _âcêL bìcòKû ^òbûA[û«ò I ÊúKûe Keò[û«ò @[ðûZþ C\ýû^ bò òK `if C_ôû\^ I `if KûUòaû _ùe Gjûe iõelY I aRûeKê Gjûe aòKâò Keòaûe \ûdòZß fMûZûe aòòbò^Ü Kû~ðý jó _âcêL KûeY @ùU û C\ýû^ bò òK Kéhòe GK @^òaû~ðý @w eì_ùe ù\LôaûKê còkòQò û `if aòaò]KeY _ûAñ KéhKcû^u aòKÌe GK aòÉéZ gévkûe _eò_^Úò Kjò[ôùf @Zêýqò ùja ^ûjòó û Gjû c¤ Kéhò Cù\ýûM _ûAñ _~ðýû¯ ùeûRMûe ù\aûùe ijù~ûM Keò[ûG I ajêk cûZâùe ijù~ûM Keò[ûG û C\ýû^ bò òK ùlZâ ùeûRMûe iéR^ ù_ûhY iêelû I cjòkûcû^u _ûAñ @ûd aé¡òùe Lêaþ C c @aie @ùU, ùZYê `ûcð Ißòùc^þ (`ûcð cjòkû Pûhú)cûù^ GjûKê @û_YûA ^òRe RúaòKû eì_ùe MâjY Keò _eòaûeKê @û[ðòK iciýûKê iê\éXÿ Keò_ûeòùa û ùZYê _âùZýK MâûcúY cjòkûcûù^ Ne ùKûYùe aiò ^ ejò aeõ ^òR Nee @ûdaé¡ò Keòaû _ûAñ Gjò C\ýû^ bò òK Kéhò Kû~ðý _ûAñ @õUû bòWÿò Gjò Kû~ðýùe ù~ûM ù\aû CPòZ û 1. 2014ùe bûeZúd WûUûùaiþ ùa^ûcú , 2014 eûÁâúd C\ýû^ bò òK ùaûWÿð û Kéhò cªYûkd, bûeZ ieKûe û bûeZ, MêeMûñI û 2. aûaê, ^ùeg, Giþ. gâúaûÉa I Gcþ _êÁò 2011 UcûUe c¬ò C_ôû\^ : cjòkûcû^u _ûAñ GK C\ýc Keò ù\LûA[ôùf û iaêRòcû 19:36-38 ûû 3. KêkùgâÂ, \òù^gþ I QZâ_ûk _âZò aýqòu `k I bûeZùe _^ò_eòaû C_f²Zû C_ùe ù_ûÁþ `ife lZòe _âbûa C_ùe 2013 \ò@û~ûA[ôfû û aýaiûd I ùa÷gßòK aýû_ûe AõUe^ûg^ûf R^ðf û (4): 653-657 û 4. gêKÑû. G.ùK. ^ùeg aûaê I Kê¦^ Kòùgûe û 2013 cjòkûcû^u _ûAñ ùlZ _âûù\ýûMòKú iõelòZ û @ûAiòG@ûe icûPûe û ^ùeg aûaê _âò^þiò_ûfþ , iûA<òÁþ, jUòðKfPe @ûAiò@ûe- ùiõUeûfþ A^þÁòPêýUþ `eþ Ißòùc^þ A^þ GMâòKfþPe, bêaù^gße-751003 Email : nareshhort@yahoo.co.in

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

ÊûiÚý

59

gúZ EZêùe MY×ò ~ªYûeê cêqò _ûAñ

gú

Z EZêùe _âak cûZâùe @ûY×ê I MY×ò ~ªYû @^êbìZ ùjûA[ûG û Gjò iciýû @]ôKûõg ùfûKuVûùe ù\Lû ù\A[ûG ö G[ô_ûAñ ùfûùK Lêaþ Pò«ûùe ejò[û«ò û G[ôijòZ ~òG @[ðeûAUòiþe gòKûe ùjûA[û«ò , Gcû^uVûùe gúZ \ò^ùe KòQò G_eò @^êba Keò[û«ò û @iÚò i§ò ~ªYû Lêaþ @]ôK cûZâûùe @^êba Keò[û«ò û ~ûjûe ~ªYûKê ùfûùK ijý Keò_ûeò«ò ^ûjó û GcòZò ~\ò @^êba KeêQ«ò ùZùa Pò«û Ke«ê ^ûjó, Gjò @iÚò ~ªYûeê Zâûjò _ûAaû _ûA @û_Y KòQò iû]ûeY C_ûdKê NùeûA bûaùe C_ù~ûM Keòaû `kùe Gjò ùeûMeê cêqò _ûA_ûeòùa û _ûYò: [Šû \ò^ùe MY×ò ~ªYûùe ~\ò @û_Yuê KÁ ù\CQò ùZùa GjûKê LûZòe Ke«ê ^ûjó, G[ô_ûAñ @û_Y Zêêe« @]ôK _ûYò _ò@«ê û _ûYò ùia^ Keòaû `kùe @û_Yuê @]ôK gqò còkò[ûG I G[ôùe @û_Yu geúee @iÚòe RGõUþ c¤ iêiÚ ejò[ûG ö ùRûZû : @û_Y gúZ EZêùe iVòKþ ùRûZû aû P_f aýajûe Keòaû CPòZþ û ~ûjûKò @û_Yu _û\Kê [Šû _a^ iµKðùe @ûiòaûKê ù\a ^ûjó û GcòZò EZêùe @û_Y jûA jòfþ @]ôK icd _~ðý«

_eò]û^ Keòaû CPòZþ ^êùjñ û Gjû @û_Yu ùMûAVòe jûWKê ~ªYû ù\A[ûG û i«êkòZ Lû\ý : Gjò EZêùe @û_Yu Lû\ý C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\aû CPòZþ û Lû\ýùe @û_Yuê i«êkòZ ùbûR^ LûAaû @ûagýK ejòQò û Zû’ùjùf ù_âûUò^ I bòUûcò^þe geúeKê Kcò ùjaûKê \òG ^ûjó û Kckû, a§ûùKûaò, _ûkw I UcûùUûKê be_ìe cûZâûùe ùia^ Keòaû CPòZþ û Lû\ýùe Kýûfþiòdcþ _âZò ]ýû^ \ò@«ê : @û_Y ^òRe @iÚò _ûAñ G[ô_âZò c¤ ]ýû^ ù\aû CPòZþ ~ûjûKò @û_Yu geúeùe KýûfþgòdcþKê Kcò ùjaûKê ù\a ^ûjó û Kýûfþiòdcþ geúeùe Kcò ùjaû KûeYeê @iÚò I Gjûe RGõUþ iêelû eLôaû _ûAñ @ûagýK û G[ô_ûAñ fjêYò, lúe, _ûkw bkò Gjò Lû\ý _\û[ðKê LûAaû CPòZþ ù~Cñ[ôùe bòUûcò^þ _âPêe cûZâûùe ejò[ûG û

iû

@û_Y Cyeq Pû_ ùeûMú ^êjñ«ò Z? Giaê Lû@û«ê, ùeûMcêq jê@«ê

]ûeY bûaùe ~\ò @û_Yue Cyeq Pû_ aû aäWþ ù_âie iciýû ejòQò ùZùa _âZò\ò^ ùMûUòG cêVûG _òÉû aû\ûc LûAaû `kùe aäW ù_âie @ûC aXÿòa ^ûjó, KûjóKò ^û G[ôùe @]ôK cûZâûùe `ûAae, @ûõUò@KèòùWõUþ còkò[ûG, ~ûjû Kò aäW ù_âieKê Kcþ Keò[ûG û Gjû aýZúZ Lû\ýù_dùe KòQò @^ý Lû\ý _\û[ðKê aýajûe Ke«ê I @û_Yue aäWÿ ù_âieKê ^òd«Y Keò_ûeòùa û

eiêY : G[ôùe GK aòùgh _âKûee ù_âûUò^þ ejò[ûG û ~ûjûKò @ûce eq aûjòKûKê KõùUâûf Keò[ûG û G[ôùe MQòZ GWò ù ^ûiò ^ eq ]c^ò K ê _â i ûeò Z ùjûA~ûA[ûG I aäW ù_âie KõùUâûf Keò[ûG û KõPû eiêY @]ôK fûb_â\ ùjûA[ûG û Zò^ò cûi _~ðý« iKûkê Lûfò ù_Uùe eiêY \êA ùLûfû LûAaû `kùe aä W ù_â i e _ì ‰ ð eì _ ùe ^ò d ªò Z ùjûA~ûA[ûG û

ùeûMú _ûAñ @céZ Zêfý ùjûA[ûG û G[ôùe cýûùMÜgòdcþ I ù_ûUûgòdcþ be_ìe cûZâûùe ejò[ûG û G[ôùe còù^eûfþ aäW ù_âieKê Kcþ Keòaûùe iûjû~ý Keò[ûG û ù~ùZùaùk Kò geúeùe @ûce Gjûe Kcò ùjaû ù~ûMêñ aäW ù_âie aXÿûA ù\A[ûG û GjûKê ùia^ Keò eq ]c^òMêWÿòKeê Zâûjò _û@û«ê I geúeùe @Zòeòq _ûYò I fêYKê jUûA ù_ûUûgòdcþ aäW ù_âieKê Kûaê Ke«ê û K\kú, @céZbŠû, ZebêR, LebêR I @ûkêeê ù_ûUûiòdcþ còkò[ûG û @ûkê, UcûUe, Kckû, _ûkw, ùiûdûaò^þ, aû\ûc, MRû giý, Wûfò I `ke ZûRû eiùe c¤ ù_ûUûgòdcþ còkò[ûG û

Kýûfþgòdcþùe be_ìe lúe, \jò, _ûkw, _Zâ~êq _^ò_eòaû, Kûaêfò PYû, ùc[ô, Rê@ûe, aûReû bkò Rò^òh LûAaû `kùe @]ôK ùiûWòdcþe _âbûa Kcþ ùjûA~ûA[ûG û Cy eqPû_e KûeY cýûùMÜgòdcþe KcòKê c¤ _ìeY Keò[ûG û cýûùMÜgòdcþe _âûKéZòK jßûAUþ Mâûiþ Rêiþ : jßûAUþ Mâûiþ Rêiþ ùiâûZùe ùcIßû, MRû giý, ùPûKe ~êq Lû\ý, _Zâ~êq _^ò_eòaû iûcòf Ke«ê û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

ÊûiÚý

60

cL^ú aòiò ùafû bûZ

iûcMâú : 3/4 K_ jeWÿ Wûfò, 3/4 K_ PûCk, 10 ù`âõPaò^è, 1 MûRe, 1 gòcfû fuû, 1 @ûkê, @]û ùUaêfþ PûcP jk\ú _ûCWe, 4 UòÆê^þ ùZ«êkò ei, @]û PûcP i´e cifû, 4 PûcP aUe, @Ì ùbgîw_Zâ, 1 ùaUaêf PûcP ^Wÿò@û MêŠû _âYûkú : icÉ _eòaûKê ùQûU ùQûU LŠùe KûUò iòSûA \ò@«ê û Wûfò- PûCkKê ù]ûA eû§ò\ò@«ê û ùMûUòG KùWÿAùe jk\ú _ûCWe aUeKê ZekûA G[ôùe ùbâgêw _Zâ _Kû«ê, jk\ú _ûCWÿe _KûA _eòaûKê ^ec ùjaû _~ðý« bûR«ê û Wûfò-PûCk I akKû ejò[ôaû icÉ iûcMâú cògûA 5 còò^òU _~ðý« bûRò\ò@«ê û GjûKê Mec-Mec _ehò \ò@«ê û

ùKûùKû^U _â^è iûcMâú : 500 Mâûcþ _â^è (KòõM), 4 ùUaêfÆê^þ ùZf, ù\Xÿ K_þ ^Wÿò@û lúe, 1 KUû _ò@ûR, 1 ùQûU LŠ @\û KUû ùjûA[ôaû, 1 UcûUe (KUû), 1 UúÆê^þ jk\ú _ûCWe, 1 UòÆê^þ fûfþ fuû _ûCWÿe, 1 Uò-Æê^þ Rúeû, 1 UòÆê^þ Mec cifû _ûCWe, 4Uò KõPû fuû (KUû), 1 Uò Æê^þ Pò^ò, fêY Êû\ @^êiûùe û _âYûkú : _âû^èùe jk\ú _ûCWe I fêY _KûA 20 cò^ò @fMû eLô \ò@«ê û _ò@ûR, UcûUe, KõPûfuû I @\ûKê còKèeùe ù_iò \ò@«ê û _ýû^ùe ùZf Mec Keò _âû^èKê @Ì @ûõPùe bûRò \ò@«ê û Gùa akKû ùZfùe Rúeû, _ò@ûRe ù_Áþ, fuû _ûCWe, jk\ú _ûCWe I eMc cifû _KûA GjûKê bûRò \ò@«ê û _ùe ^Wò@û lúe I Pò^ò cògûA 10 cò^òU _~ðý« eû§«ê û Gùa _â^è _KûA ]úcû @ûõP C_ùe KòQò icd eû§«ê û _ùe GjûKê @ûõPeê IjäûA Mec Mec _ehò \ò@«ê û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

eûgò`k

ùc’

cûiòK

2017

baòhýZ `k c^e GKûMâZû Kcþ ejòaû KûeYeê \êüLú ejòùa , Gjû gâúMùghRú KjòQ«ò û gûeúeòK eì_ùe Pò«û @^êba Keòùa û ]^ ^òùag Keòaûe i¸ûa^û ejòQò û

61

ùa÷aûjòK Kû~ðýKê Keòaû _ûAñ Gjò cûiUò gêb ejòa û ^ìZ^ a§ê iéÁò ùjùa, ù~CñKûeYeê \úNðKûk a§êZß iÚûdú ejòa û Êbûa C\ûiú^ ejòa û

aýaiûdú-aMð _ûAñ Gjò cûiUò gêb û aýaiûd aé¡ò ijòZ ]^ c¤ _âû¯ ùja û còZâcû^u fûb ùja, ÊûiÚý _âZò ]ýû^ eL«ê û

Gjò cûi @û_Yu _ûAñ c¤c `k\ûdú ejò a û aýajûeùe iõ~c @ûagýK ejòQò û @ù^÷ZòK Kû~ðýeê \ìùeA eêj«ê û @ûKiàòK ]^fûb ùja û

Gjò cûi @û_Yu _ûAñ c¤c `k\ûdú ùja û @ûPûe-aòPûe C_ùe iõ~c aRûd eLôaû _ûAñ iaêùaùk MùYgRú KjòQ«ò û gûeúeòK I cû^iòK gâc @]ôK Keòùa û

Kkû ùlZâùe _â\gð^ @û_Y ~g-Kú ðò I cû^-i¹û^ _âû¯ _ûAùa û aýaiûdeê ]^ còkòaûe i¸ûa^û ejòQò û ÊûiÚý aòMòWÿò ~ûA_ûùe û

Gjò cûi @û_Yu _ûAñ gêb `k\ûdú ejòa û ùKøYiò c¤ Kû~ðýùe \éXÿ cù^ûak I @ûcôaògßûi ù~ûMêñ Gjû _ì‰ð ùja û c^Kê gû«ò còkòa û

_ûV_Xÿê[ôaû QûZâ Q ûZâ ú u _ûAñ icd @^êKìk @ùU û ùide aRûeeê fûb còkòa û c^ak \éXÿ I @ûcôaògßûi beì_e ejòa û ÊûiÚý c¤ C c ejòa û

@û_Yu iûa]û^ú aRû@ eLôaûKê ùja û ÊûiÚý Leû_ ùjûA_ûùe û G[ôùe @û_Yue c¤ ÊûiÚý aòMòWÿò ~ûA_ûùe û ]^ I i¹û^jû^ò ùjûA_ûùe û

Rúa^iû[úu aýajûe @]ôK c]êe _ì‰ð ejòa û còZâcûù^ ijòZ _~ðýU^ùe ~òaûe iêù~ûM _ûA_ûe«ò û cû^-i¹û^ aé¡ò ùja û

^ò R e Lyð RMò e Lô KeòaûKê ùja û G[ôijòZ ùKâ û ] C_ùe iõ~c eLô a ûKê ùja, ~ûjû`kùe ùKøYiò iû[úu ijòZ aû\aòaû\ ù~_eò CMâ eì_ ^ ù^a Gbkò KeòaûKê ùPÁû Ke«ê û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

@û_Yu Nùe Gjò cûiùe ]ûcðòK Kû~ðý ùja ùaûfò MùYgRú Kj«ò ûû _eòaûeùe @û^¦cd aûZûaeY ejòa û Kû~ðýùe i`kZû còkòa û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

62

ùLk

aòeûUuê _\àgâú i¹û^

_âYa cêLûRðú bûeZúd KâòùKUþ Kýû_þùU^þ aòeûU ùKûjfú, eòùdû @fòµòKþ _\K aòùRZû \ú_û cfäòK I jKò eûUòÁâc_þeZò Kýû_þ ùU^þ _ú@ûe gâúùRguê _\àgâú _êeÄûe _â\û^ KeòQ«ò û eûÁâ_Zò gâú cêLûRðú eûÁâ_Zò ba^ùe HZòjûiòK \eaûeùe ^òKUùe @ûùdûRòZ ùjûA[ôaû @kueY icûùeûjùe ù\g iaðùgâ aýûUþi cýû^u c¤ùe RùY Kêjû~ûC[ôaû aòeûU ùKûjfò, eòùdû _ûeû @fòµòKþùe ù\ge ^ûcKê CRßk Keò[ôaû _ûeû @ûù[fUè \ú_û cfòK I jKò Kýû_ùU^þ I ùMûfKò_e _ú@ûe gâúùRguê _\àgâú i¹û^ùe i¹û^òZ KeòQ«ò û Gjû ù\g _ûAñ ùMøeae K[û û aòeûU ùKûjfò _\àgâú i¹û^òZ ùjûA[ôaû ùjZê ^òRKê ùMøeaû^ßòZ cù^ KeòQ«ò û ~ûjûKê ùKùa ùi _ûAùa ùaûfò aògßûi c¤ Keò_ûeò ^[ôùf û Gjò _êeÄûe Zûu Rúa^e iaêVûeê cj ß ùaûfò ùi KjòQ«ò û

ùciòue 4Uò cýûPKê aýû^þ Kfû `ò`û

^ûe Áûe `êUþafe fòùdûù^fþ @ûùRõUò ùciú IßfØð K_þ Kßûòfò`ûdiðe @ûMûcú 4Uò cýûP ùLkò_ûeòùa ^ûjó û `êUafe @«eûÁâúd iõiÚû `ò`û Zûu C_ùe _âZòa§K fMûA ù\AQò û

ùciúu C_ùe @ûùeû_ fMû~ûAQò Kò ùi IßfØð K_þ 2018 Kßûfò`dûeùe Pòfò aòùeû]ùe ùLkû~ûA[ôaû cýûPe ijûdK ùe`eúu aòùeû]ùe @b\â bûhû _âùdûM Keò[ôùf û ùZYê `ò`û ùciúu aòùeû]ùe Gjò @bòù~ûMKê ~ûõP KeòQò û @^ý_lùe `ò`û @ûùRðõUò^ûe Gjò Áûe ùLkûkò Zûue @ûMcú 4Uò cýûP _ûAñ _âZòa§K fMûaûKê KjòQ«ò û `ò`û ùciòu C_ùe Gjò aýû^þ ijòZ- 10,000 Êòiþ `âû^èe @[ð\Š c¤ fMûAQò û

Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

64

iòù^cû

Ißû^þ ùW fbþ GõUeùU^þùcõUþ aýû^eùe ^òcðòZ Ißû^þ ùW fbþùe ^aûMZû @bòù^Zû @gßò^þ I @bòù^Zâú iêgâú ^Re @ûiòùa û _âòdûõgê `òfà ^òùŸðgK iê]ûõgê ùgLe I ^òcðûZû gû«ß^ê Kêcûe \ûg @Q«ò û Kò«ê a ðcû^ _~ðý« Gjò `òfàe eòfòRþ ùWUþ iÚòe ùjûA_ûeò ^ûjó û Ißû^þ ùW fbþ’ KûjûYú iµì‰ð ùeûcû<òKþ_ì‰ð ùja ùaûfò ^òùŸðgK KjòQ«ò û iìZâ @^êiûùe ‘Ißû^þ ùW fbþ’ \ò^K _ûAñ bf _ûAaûe UûAUf i`û i`û Rûjòe KeêQò Kò ùMûUòG \ò^e bf_ûAaûKê ù^A Zò@ûeò ùjûAQò Gjò `òfàe _…K[û û Gjû ^ò½d \gðKu c^Kê QêAñ_ûeòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û

aûfò Ne U

Kòwþ aWið G<eùU^ùcõU aýû^e Zùk Zò@ûeò ùjC[ôaû ‘aûfòNe’e ^òùŸðgK aòRd Kêcûe ùR^û û iê^úf Kêcûe, jeòje cjû_ûZâ, Kê^û Zâò_ûVú, _â\êýcÜ ùfuû I cù^ûR cògâûu ijòZ @^ýû^ý _âcêL bìcòKûùe ajê cêLý KkûKûe ^Re @ûiòùa û

`òfàùe iwúZ ù\AQ«ò ùg÷ùk¦â _ûZâ û ù~ùZùaùk Kò MúZ MûAQ«ò _êYý ùgæûK Lê<ò@û û Gjò `òfà ùKùa eòfòR ùja Gjûe RYû_Wÿò ^ûjó û Kò«ê aûfòNe \gðKcû^uê Lêaþ _i¦ @ûiòa ùaûfò ^òùŸðgK \éXÿZûe ijòZ KjòQ«ò û Kéhò RûMeY, ùc’ 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS

Kéhò RûMeYe cêLý ùlZâúd ijù~ûMú gâú ^òùfgþ ùPøjû^ aêejû^_êe, c¤ _âù\g ùcû: 9981381386

ùcûj e jêùi^ _½òc awkû ùcû: 9564803809

gâú ùMøea iùÄ^û _òfòbòZ, C e _âù\g ùcû: 9919270792

gâú ù\aû\þdêZò iòKò\e Kcf_êe NfûA, Zâò_êeû ùcû: 9862457438

gâú iò¡û[ð PùUû_û¤ûd jûIßWÿû, _½òc cwkû ùcû: 9647408309

gâú ùKga ùiûf^, jòcûPk _âù\g ùcû: 9816093778

gâú \òù^g ]cZòdû fê]ôdû^û, _¬ûa ùcû: 4117714390

gâú ~ga« ]ûKWÿ Aù¦ûe, c¤_âù\g ùcû: 7415538151

gâú iZúg P¦âû MMÜûIßûe `eêLûaû\, C e_âù\g ùcû: 9415191297

gâú ùbeê fûfþ Kêjàûe (_âRû_Zò) ùKûUû, eûRiÚû^ ùcû: 9413105314

gâú ùeûjòZ Kêcûe @ûMeû, C e_âù\g ùcû: 9557733996

gâú Kê«f PûUûRðú a¡ðcû^ Gaõ ùMûfiú, _½òc awkû ùcû: 95317719437

gâú eê_û ^ûeûdY Pµû, QZògMWÿ ùcû: 9009430628

gâú \ú_K Rò¦f iòeiû, jeòdûYû ùcû: 9416077339

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA

Kéhò RûMeY ijòZ iõù~ûM _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com