Krishi Jagran Punjabi June 2017

Page 1

n?Zw-J/-;h-

fe;kBK dh fjsekoh, d/P Go ’u gj[zu ;kvh

www.krishijagran.com

ISSN 2455-1112

Mac Krishi Jagran - Punjabi Year 19

Issue 06

June 2017

Rs. 35/-

+91 9891 405 403

×ðîÆÁ» Çò¼Ú î¼ÛÆÁ» çÆ Ã³íÅñ b`krIAW dIAW bImwrIAW Aqy rokQwm


70210 00054


ng'b'

feqPe r'bv

J/Bk dw ;\s IwhB br/ Bow

;G s'A tZX NkfJo T[wo g?Auo s'A ;[oZfynk tkjh ’u dwdko geV nfs^nkX[fBe eN^o'Xe opV ezgkT{Av

N'b^coh ckow NkfJoI


sseok

04 n?Zw.J/.;h. feqPh ikroD

sseok

Gkos dh gqw[~y gfotkoe wkf;e g~fsqek ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k & iatkch o"kZ 19 vad 6 twu 2017 #i;s 35/;zgkde

n?wH;hH v'wfBe

fBd/Pe

PkfJBh v'wfBe n?wHihH tk;B

ekoiekoh ;zgkde

vkH e/HNhH uzvh oftzdo s/tfsnk nfiE thHnkoH

thgh (n?;HnkJhH)

uzdo w'jB

y/sh ;wkuko......................................08 eμgBh ;wkuko.................................14

vkH phH;hH fp;tk;

seBheh ;zgkde

wfjzdogkb f;zx (t?N ;kfJz;)

iBob w?B/io iB;zgoe

cojk ykB

;jkfJe ;zgkde

o{ph i?B

;'Pb whvhnk w[yh

nfBe/s f;Bjk

;hBhno g~soeko

fJwokB ykB

g~soeko

;who fstkoh ftfgB fwPok dhg fP\k

;hBhno w?B/io

e/Hi/H ;oB:k

w?B/io

;kok ykB w/xk Powk

wkoehfNzr ;jkfJe

nc;kBk wfbe uz[eh G{Nhnk g{Bw ftPteowk fozeh g[zvho bePwh gKv/ j/wk Powk fgqnzek wzvktohnk

gq;ko gqpzXe

fBPKs Nk~e okj[b f;zx npd[; ;wd

;jkfJe gqpzXe

gqPKs Powk c[oekB e[o?Ph w'fjs nze{ :kdt gqhsh u"jkB nkfJPk ykB g~g{ okJ/ gtB e[wko gtB nkir/ Bo/Ado P/oskN/ fPteKs T[gkfXnkJ/ nkoHn?BH u"p/ ni/ e[wko fdB/P dwkEhnk

fJzNoftT{..................................36 fJzNoftT{..................................40 fuzr/ fdB ed'A nkT[Dr/ .....................42 s&l ikswn .......................................46 cwrw sur`iKAw ...................................48 ×ðîÆÁ» Çò¼Ú î¼ÛÆÁ» çÆ Ã³íÅñ ............54 b`krIAW dIAW bImwrIAW Aqy rokQwm ..56 gq'veN bKu..............................60 Gft~y......................................62

y/b irs...................................63 okiBhsh...................................64

ਫਿਲਮ......................................65 oin

;zi/ e[wko i/H ;kp{

To J

wkoehfNzr w[yh fpiB; j?v n?;HJ/HghH

fJzNoftT{..................................30

Krishi Jagran Kisan Club

ekƒBh ;bkjeko

i/wI Ekw;

fvIkJhfBzr

:'r/P e[wko wkspo f;zx

d|soh ;jkfJe

d/t/Ado f;zx irdhP ikBk oftzdo ikBk

Subscribe

wB'i e[wko

KRISHI JAGRAN

9891405403

MAGAZINE laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301] ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½ *lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak

dqy ist 68 Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170 Email : info@krishijagran.com | Web : www.krishijagran.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

9953756433, 9891889588 www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


Mob.: 9727760130, 8195800220

“IwhB pbtkB sK fe;kB XBtkB”

jo c;b bJh nfs T[g:'rh

fe;kBK dh ;/tk ’u jw/Pk fsnko ykd dk ftPkb Gzvko T[gbpX

fe;kBK bJh jo soQK dh


06

;zgkdeh

b'V j? dbjB T[sgkdB tXkT[D dh

Gk

os ’u e[g'PD dh ;wZf;nk pj[s tZvk wZ[dk j?. Pkekjkoh npkdh fInkdk j'D ekoB fJj ;wZf;nk ekch rzGho j' iKdh j?. Pkekjkoh b'eK bJh dkbK gq'NhB dk tXhnk ;o's j?. dkbK fwZNh dh T[gikT{ Pesh ƒ th tXkT[AdhnK jB. joh eqKsh s'A gfjbK gzikp, jfonkDk ns/ T[~so gqd/P ftu dkb dh ekch |;b j[zdh ;h go joh eqKsh wro'A eDe ns/ M'B/ dk oepk tX frnk go dkb dk xN frnk fJ; bJh dkb dh g?dktko xN rJh. Gkos ’u e[b dkb dk oepk 25 fwbhnB j?eN/no j?. fi; ftu \oh| ’u 10 fwbhnB j?eN/no ns/ oph ’u 15 fwbhnB j?eN/no. dkb dk T[sgkdB 19 fwbhnB NB j?. \oh| ’u 6 ns/ oph ’u 13 fwbhnB NB g?dktko j[zdh j?. dkb dh T[sgkdesk 691 feb'rqkw$j?eN/no j?. \oh| ’u T[sgkdesk 578 feb'rqkw gqsh j?eN/no ns/ oph ’u 790 feb'rqkw gqsh j?eN/no j?. dkb dh g?dktko tXkT[D bJh T[sgkdesk ƒ tXkT[Dk gJ/rk. T[sgkdB tXkT[D bJh g'Pe^sZs dh fInkdk b'V j[zdh j?. dkb jtk s'A BkJhNq'iB b? ;edh j? go ck;c'o; dh b'V fInkdk j[zdh j?. gqsh j?eN/no ’u 20 BkJhNq'iB ns/ 50 feb' ck;c'o;, 20 feb' g'NkP gkT[Dh g?Adh j?. dbjB ’u eJh soQK d/ o'r brD dk vo ofjzdk j?. fJ; ekoB T[fus sohe/ Bkb fJ; dh o'eEkw eoB dh Io{os j?. dkb bJh w";w nB[e{b j'Dk th Io{oh j? fInkdk po;ks Bkb fJ; dh |;b \okp j' ;edh j?. eJh tko t/yD ’u nkT[Adk j? fe d/P dh dkb dh b'V ƒ g{ok eoB bJh ;oeko pkjo'A th dkb nk:ks eodh j?. xZN g?dktko d/ ekoB th dkb dhnK ehwsK ekch tX iKdhnK jB. Gkos ’u S'b/ ns/ nojo dhnK |;bK ƒ fwbk e/ 50 gqshPs dk T[sgkdB j[zdk j?. fi; ftu'A ;G s'A fInkdk g?dktko 40 gqshPs S'b/ jh g{ok eo d/Ad/ jB. dkb dk T[sgkdB tXkT[D bJh ;oeko eJh edw u[Ze ojh j?. GftZy ftu dkb dh g?dktko tXD Bkb ;kƒ ftd/PK s'A dkb nk:ks eoB dh b'V BjhA oj/rh. & n?ZwH;hH v'wfBe

Email: dominic@krishijagran.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



08

y/sh ;wkuko

eo'VK gfotkoK ƒ 1 b~y o[gJ/ dk eoI

rq

kwhDK bJh okjs Goh \po j?. phs/ fdBhA 1 bZy o[gJ/ dk eoI d/D bJh e/Ado ;oeko B/ ;wkie, nkofEe s/ ikshrs ;ot/yD d/ nzefVnK dk ;jkok fbnk j? fi; d/ sfjs e/Ado ;oeko ni/j/ brGr 8H5 eo'V gfotkoK dh fBPkBd/jh eo/rh ns/ ;kb 2019 se fJe bZy o[gJ/ dk eoIk tzv/rh. fJ; :'iBk dk Nhuk rqkwhD fJbkfenK ftu rohp gfotkoK dh y/soh ;kj{eko ns/ wkJheo' ckJhB?A; ezgBhnK T[~s/ fBoGosk xZN eodk j?. fXnkB:'r j? fe fiZE/ p?AeK tb'A eoI/ bJh brGr

wzvhnK bJh ;oeko ;ir

;

oeko y/sh d/ y/so ’u tZvk fockow eoB ik ojh j? fi; d/ sfjs ;oeko J/HghHn?wH;hH :kBh w"i{dk wzvhnK d/ J/ekfXeko ƒ \sw eoB dh fsnkoh ftu j?. e/Ado ;oeko dk wkvb wzvh ekƒB n? r ohebuo gq ' f vT{ ; n? A v bkJht ;Nke wkoehfNzr n?eN :kBh J/HghHn?bHn?wH^2017 d/ sfjs gqkJht/N wzvhnK y'bQD dh :'iBk j?. fJ; pko/ ftu okiK Bkb rZbpks uZb ojh j?. fcbjkb d/P ’u 15 phi/gh Pkf;s okiK ftu fJ; ƒ bkr{ ehsk ik ;edk j?. feT[Afe y/sh pkIko T[~s/ okiK dk nfXeko j?, fbjkIk oki fJ; ƒ

11 ch;dh dk ftnki t;{fbnk iKdk j? T[E/ y/soh ;kj{eko ns/ wkJheo' ckJhB?A; ezgBhnK fJ; do s'A fes/ fInkdk ftnki t;{bd/ jB ns/ rqkwhD fJbkfenK ’u rohp gfotko fJ; ftnki d/ p'M j/mK dZp/ ofjzd/ jB. :kd oj/ fe e/Ado ;oeko d/ rqkwhD ftek; wzsokb/ B/ y/sh ns/ n?Bhwb j;p/Avoh wzsokb/ d/ Bkb ;wM"sk ehsk j?. fJ; ;wM"s/ d/ sfjs rohp gfotkoK ƒ y/s tkjh, g'bNoh ckow ns/ pZeoh gkbB torhnK rshftXhnK d/ IohJ/ nkwdB eoB bJh ;woZE pDkfJnk ikJ/rk. fJBQK gfotkoK ƒ ;;s/ o/N ’s/ fdsk frnk eoIk fJBQK ezwK d/ IohJ/ nkwdB ƒ g[\sk eoB ftu ;jkfJe j't/rk. fJ; s'A fJbktk ;oeko B?PBb v/noh p'ov dh wdd d/ Bkb^Bkb fJ; y/so ftu fBih ezgBhnK dh GkJhtkbh T[~s/ th ezw eo ojh j?. ngBkT[D bJh nkIkd j'Dr/. j[D se T[ ~ so gq d / P , oki;EkB ns/ jfonkDk ;w/s brGr 15 okiK B/ fJ; ftu fdbu;gh fdykJh j?. ;oeko dk dkntk j? fe Bt/A ekƒB d bkr{ j'D Bkb y/sh pIko ftu J/HghHn?wH;hH dk J/ekfXeko ysw j't/rk ns/ fJ; Bkb fe;kBK ƒ nkgD/ T[sgkd t/uD bJh fInkdk ftebg fwbDr/. wzfBnk ik fojk j? fe ;oeko dk fJj ew 2022 se fe;kBK dh nkwdB ƒ d[rDk eoB ftu wddrko ;kps j' ;edk j?.

;p;eqkJhp eo' d[BhnK dh ;G s'A t~X gVQh ikD tkbh g~fsqek

feqPh ikroD

feqPh ikroD d/ gzikph nze ’u gVQ' y/sh^pkVh, pkrtkBh, wZSh gkbB, gP{ gkbB, w[orh gkbB, ;NZv ckofwzr, wPo{w T[sgkdB, c[Zb T[sgkdB, fJzNo eqkfgzr, f;zikJh :'iBk s/ j'o ;oekoh :'iBktK ;w/s ezgBh ;wkuko, nkfd Bkb i[VhnK \poK gqsh ngv/N ofjD bJh gVQd/ oj' feqPh ikroD.

nrbh ekgh ;p;eqkJhp eokT[D, fJPfsjko ns/ y/sh ;wkukoK ƒ gqekPs eokT[D bJh feqgk ;zgoe eo'

Ruby: +91 99991 42633

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

Aayesha: +91 98918 86680

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



10

y/sh ;wkuko

uhBh GzvkoB dh ;hwk ƒ j'o tXkfJnk

;

oeko B/ y[ZbQ/ pIko ’u uhBh dh T[gbpXsk tXkT[D ns/ ehws tkX/ T[~s/ o'e brkT[D d/ we;d Bkb fJ; dh GzvkoB ;hwk 6 wjhB/ :kBh nes{po wjhB/ se bJh tXk fdZsh j?. fcbjkb uhBh d/P d/ y[dok pIkoK ftu 42^44 o[gJ/ feb' fte ojh j?. xo/b{ pIko ’u uhBh T[gbpXsk dh ewh d/ ekoB ehwsK T[~s/ dpkn pD/ ofjD dh Pzek j?. ;{soK d/ nB[;ko gqXkB wzsoh Bfozdo w'dh dh gqXkBrh ’u wzsoh wzvb dh nkofEe wkwfbnK dh ew/Nh (;hH;hHJhHJ/H) B/ uhBh bJh Gzvko ;hwk 6 wjhB/ tXkT[D d/ c{v n?Av f;tb ;gbkJh wzsokb/ d/ gq;skt ƒ wBI{oh d/ fdZsh. fJ; edw Bkb nkw b'eK bJh tkip ehwsK T[~s/ uhBh dh T[gbpXsk ftu ;[Xko dh T[whd j?. Bkb/ fJ; Bkb iwQKy'oh ns/ w[Bk|ky'oh dh fposh T[~s/ brkw brD dh th ;zGktBk j?. fcbjkb gZSwh pzrkb s'A fJbktk d/P d/ j'o fjZf;nK ’u uhBh tgkohnK bJh Gzvko ;hwk

500 NB ns/ eko'pko ;hwk 30 fdB j?. gZSwh pzrkb ’u Gzvko ;hwk 1,000 NB j?. d/P dk uhBh T[sgkdB 2016^17 ftu 2 eo'V NB j? i' ;kbkBk wzr 2H4 s'A 2H5 eo'V NB s'A xZN j?. xo/b{ ;gbkJh tXkT[D bJh ;oeko B/ i{B se 5,00,000 NB eZuh uhBh d/ N?e; coh nk:ks dh fJikIs fdZsh j?.

phNh^egkj dhnK fszB fe;wK ƒ wBI{oh

d/

P d/ fJe tZv/ fjZ;/ ftu egkj dh y/sh j[zdh j?. fJ; ftu tZv/ g?wkB/ ’s/ phNh egkj dh fpikJh ehsh iKdh j?. jkbhA se fe;kBK ƒ phNh egkj w'B;?AN' okjhA T[gbpX eokJh ik ojh j? go j[D ;oeko xo/b{ gZXo ’s/ ftef;s phNh egkj ƒ fe;kBK se pj[s S/sh gj[zuk ;edh j?. ;oeko xo/b{ gZXo ’s/ ftef;s phNh egkj dhnK fszB fe;wK dh tgkoe fteoh ƒ S/sh wBI{oh d/ ;edh j?. s[jkƒ d;d/ ubhJ/ fe fJj fe;wK g/N/AN ysw j' u[eh pkbrkov seBhe dk fJ;s/wkb eoe/ ftef;s ehshnK rJhnK jB. nfXekohnK B/ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

dZf;nk fe ;oeko dh feqPh nB[;zXkB Pkyk Gkosh feqPh nB[;zXkB gfoPd (nkJhH;hHJ/HnkoH) B/ ghJ/:{^1, nkon?; 2013 ns/ n?c^1861 phiK dh tgkoe fteoh P[o{ eoB dk ;[Mkn fdZsk j?. xo/b{ gZXo ’s/ ftef;s phNh egkj dhnK fJBQK BthnK fe;wK dh ftP/Psk fJj j? fe fJBQK phiK dk jo ;kb d[pkok T[g:'r ehsk ik ;edk j?. fJ; ekoB T[BQK dhnK ehwsK phNh egkj dhnK w"i{dk fe;wK s'A ekch xZN oyhnK rJhnK jB. fJ; ;w/A pIko ftu phNh egkj dhnK T[gbpX fInkdkso fe;wK d/ bkfJ;?A; w'B;?AN' d/Adh j?. ;G s'A gfjbK w'B;?AN' B/ pkbrkov tB seBhe dk bkfJ;?A; ikoh ehsk ;h i' 2006 ftu nkgDh fwnkd g{oh eo u[Zek j?. j[D fJj ezgBh pkbrkov^2 dk bkfJ;?A; ikoh eodh j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


ਲਾਭ


12

y/sh ;wkuko

BthA seBhe Bkb fe;kBK dh nkwdB d[~rDh ^ f;zx

Xk

B[ek n?rohN?e gqkJht/N fbwfNv y/sh d/ y/so dh wzBh^gqwzBh ezgBh j?, i' y/sh o;kfJDK dk tZv/ g?wkB/ ’s/ fBowkD eodh j?. fJj ezgBh d/P Go ftu fe;kBK ƒ nkgD/ T[sgkdK d/ IohJ/ uzrh g?dktko b?D ’u wdd eo ojh j?. fit/A fe Gkos ;oeko th fe;kBK dh nkwdB ƒ d[ZrDk eoB dk Nhuk b? e/ uZb ojh j?, T[;/ bVh ’u XkB[ek B/ w[fjzw ƒ nZr/ tXkT[Ad/ j'J/ fe;kBK dk ;kE fdZsk. phs/ fdBhA XkB[ek B/ fe;kBK dh nkwdB ƒ dZ[rDk eoB bJh fpjko d/ uzgkoB ’u fe;kB r'PNh dk nk:'iB ehsk. fJ; r'PNh ’u ps"o w[Zy wfjwkB e/Adoh wzsoh okXk w'jB f;zx B/ fPoes ehsh. fJ; w"e/ e/Adoh wzsoh B/ fe;kBK ƒ ;zp'fXs eod/ j'J/ fejk fe fe;kBK dh nkwdB ƒ 2022 se d[ZrDk eoB bJh e/Ado ;oeko nDEZe :sB eo ojh j?. T[BQK B/ fejk bkIwh j? fe fe;kB y/sh dhnK

BthnK seBheK dk fJ;s/wkb eoe/ nkgDh nkwdB tXk ;ed/ jB. T[E/ d{;o/ gk;/ ezgBh d/ ro[Zg gqXkB nkoHihH nrotkb B/ fe;kBK ƒ ;zp'Xs eod/ j'J/ fejk fe XkB[ek th ;oeko dh fJ; w[fjzw ’u edw Bkb edw fwbk e/ ub ojh j?. fJ; d/ bJh n;hA pj[s S/sh uzgkoB ’u fJe y/sh gq;ko e/Ado dh ;EkgBk eoKr/. fJ; s'A fJbktk T[BQK B/ dZf;nk fe XkB[ek n?rohN?e y/sh dh BthA seBhe (vhe/e/n?BNh) ’s/ th I'o d/ ojh j?. fJ; d/ nzsors fe;kBK ƒ ;w/fes c;b gqpzXB Bkb uzrh c;b b?D ftu wdd fwb/rh. fJ; s'A fJbktk T[BQK B/ BdhB BkPe ;/wgqk dk th fIeo ehsk. T[BQK B/ df;nk fe fe;kB ;/wgqk dk fJ;s/wkb eoe/ w'E/ dk BkP eoe/ nkgDh c;b ƒ ;[oZfyns oy ;ed/ jB. fJ; r'PNh d/ wkfXnw Bkb df;nk frnk fe fe;kB egkj, dkb, rzB/ s'A fJbktk th j'o ezw fit/A wX{wZyh gkbB, gP{ gkbB, v/noh T[d:'r nkfd d/ IohJ/ nkgDh nkwdB tXk ;ed/ jB. XkB[ek dh Nhw B/ fJ; w"e/ fe;kBK ƒ nkX[fBe y/sh seBheK d/ fJ;s/wkb ’s/ I'o fdZsk.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


13

y/sh ;wkuko

nojo nk:ks N?e; tXkT[D dh f;|koP

n

ojo dhnK ehwsK ftu nkJh froktN ƒ o'eD bJh c{v n?Av f;tb ;gbkJh wzsokb/ B/ fJ; d/ nk:ks T[~s/ nk:ks N?e; ƒ 10 ch;dh s'A tXk e/ 25 ch;dh eoB dh f;|koP ehsh j?. c{v n?Av f;tb ;gbkJh wzsoh okw ftbk; gk;tkB B/ fejk j? fe nojo dhnK ehwsK ftu nkJh froktN ƒ o'eD bJh nk:ks N?e; ftu tkXk ehsk ikJ/. e/Ado ;oeko tb'A nojo 10 ch;dh brkT[D d/ pknd s'A fJ; dhnK ehwsK ftu ;[Xko sK nkfJnk ;h go w:Kwko s'A nk:ks Iho' N?e; ’s/ j'D ekoB nk:ks N?e; dk n;o BjhA fojk ns/ T[sgkde okiK dhnK wzvhnK ftu c/o fJ; dhnK ehwsK ’u froktN nkJh j?. w:Kwko s'A fJ; ;w/A nojo dk nk:ks brksko j' fojk j?. fJjh ekoB j? fe wjkokPNo ns/ wZX gqd/P dhnK wzvhnK ftu nojo dhnK ehwsK xN e/ 4,200 s'A 3,900 o[gJ/ gqsh e[fNzNb ofj rJhnK, idfe e/Ado ;oeko B/ ukb{ \oh| bJh nojo dk fBT{Bsw ;woEB w[Zb (n?wn?;gh) 5,050 o[gJ/ gqsh e[fJzNb s?n ehsk j?.

T[~s/ nk:ks N?e;

500 g"d/ fBzp{ d/ brkU 2 ;kb pknd

15 bZy o[gJ/!

jho'

nkor?fBe

50 feHrqkH tIB$g"dk! nB[wkBs wzvh Gkn 60 feHrqkH!

gqsh ;kb se ewkU. P[o{nks ’u pdbkt y~Nk go T[; dk Bshik fw~mk j[zdk j?

phi ofjs^rowh d/ w";w

pIko ’u ;G s'A wfjzrhnK ehwsK

phi ofjs ^ c?eNoh ;gbkJh

’u fInkdk cb d/D tkbk

’s/ fteD tkbh nr/sh fe;w

’u fJ;s/wkb j'D tkbh fe;w

g"d nk:{^1 ;kb O

cb dk tIB ^

g"d nk:{ ^ 6 wjhB/ g"d nk:{ ^ 1 ;kbO g"d nk:{ ^ 1H5 ;kb O g"d nk:{ ^ 6 wjhB/ g"d nk:{ ^ 1 ;kb O

cb dk tIB ^

fsnko cb dk tIB ^

B'N L^

nkgD/ fgzv ftu fe;kB ;w{j pDk e/ (5 fe;kB iK 5 J/eV) fBzp{ dh y/sh eoe/ ezgBh Bkb i[V' s/ pkfJp?e n?rohw?AN eoe/ 50 gqshPs g"Xk o'gD dk youk P[o{ ftu ns/ pfunk j'fJnk g?;k 2 ;kb pknd cb ezgBh ƒ t/u e/ u[esk eo'. PosK bkr{.

jho' nkor?fBe ;kv/ s/i;th gqXkB wzsoh ;qh Bfozdo w'dh ih d/ ;kb 2022 se

;oekoh J/iz;hnK B/ nojo dh n?wn?;gh T[~s/ yohd pzd eo fdZsh j? ns/ jkb/ se n?wn?;gh T[~s/ 8H75 bZy NB nojo dh \ohd ehsh j?. n?wn?;gh T[~s/ ;G s'A fInkdk nojo dh \ohd wjkokPNo s'A 3H10 bZy NB s'A j'Jh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

fe;kB dh nkwdB d[~rDh eoB d/ ;zebg dk ;woEB eodk j?

g"dk o'gD bJh ;zgoe eo'

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


14

eμgBh ;wkuko

ng'b' B/ tXkfJnk fe;kBK dk wkD

Gk

os dh gSkD d[BhnK ftu fJe y/sh gqXkB d/P d/ o{g ftu j?. fe;kB ƒ fJ; d/P dh PkB fejk iKdk j?. d/P dh fJ; PkB dk wkD tXkT[Dk ns/ T[BQK dk f\nkb oyDk ;kvk |oI j?. nfijk jh e[M ehsk wPj{o NkfJo ezgBh ng'b' NkfJoI B/. ng'b' NkfJoI B/ fe;kBK d/ ;BwkB ƒ tXkT[Ad/ j'J/ phs/ fdBhA fe;kBK bJh fJe w[Zy gq'rokw nk:'fis ehsk. fJzi tXkfJnk wB'pb fit/A fe gfjbK th fIeo ehsk ik u[ek j? fe ng'b' NkfJoI fe;kBK bJh e[M Bk e[M eodh ofjzdh j? fi; Bkb fe;kBK dh j"A;bk n|IkJh ns/ wB'pb d't/A tXd/ j?. fJ;/ bVh ’u g[D/ d/ ftPkb y/sh w/b/ ‘fe;kB’ s'A P[o{ j'fJnk fe;kBK d/ wkB^;BwkB dk fJj d"o jfonkD/ d/ gkDhgs ’u nk e/ o[fenk. g[D/ fe;kB w/b/ ’u fe;kBK bJh bZeh vokn eZY/ rJ/. fe;/ ƒ BjhA gsk ;h fe fJBQK bZeh voknK ’u fe; dh fe;ws uweD tkbh j?. fJ; s'A pknd ezgBh d/ nfXekoh gqw/P nkohnk, ro[Zg j?v wkoehfNzr, ng'b' NkfJoI B/ i/s{nK d/ BktK dk n?bkB ehsk. fJ; ftu'A fszB w[Zy No?eNo, o'Nkt/No s/ No?eNo d/ NkfJo fe;kBK ƒ fJBkw ti'A fdZs/ rJ/. e[M ;w/A pknd ng'b' NkfJoI dh Nhw B/ i/s{ fe;kBK d/ xo gj[zu e/ T[BQK ƒ j?okB eo fdZsk. ng'b' Nhw d/ fJe w?Apo B/ i/s{ fe;kB gfotkoK ƒ T[BQK d/ No?eNo fiZsD dh ;{uBk fdZsh fe T[BQK ƒ ng'b' tb'A fJBkw ti'A fJe No?eNo fwfbnk j?. fJj ;[DB wro'A d'jK fe;kBK gfotkoK dh y[Ph dk fmekDk Bk fojk. T[BQK B/ ng'b' NkfJoI dh Nhw ƒ rb/ brk fbnk. fJ; ftu'A fJe fe;kB jfonkD/ d/ gkDhgs ns/ d{;ok wZX gqd/P d/ ;kro fIbQ/ dk ;h. T[; s'A pknd ng'b' NkfJoI B/ fJ; bVh ƒ nr/ tXkT[Ad/ j'J/ fe;kBK ƒ ;BwkfBs eoB bJh i/s{ fe;kBK d/ okiK ’u fJe ftPkb gq'rokw dk nk:'iB eoe/ T[BQK ƒ No?eNo d/ e/ T[BQK wkD tXkfJnk. fJ; gq'rokw ’u i/s{ fe;kB d/ Bkb d{;o/ fe;kBK ƒ th

;BwkfBs ehsk frnk. jfonkDk d/ gkDhgs dh nBki wzvh ’u nk:'fis gq'rokw ftu i/s{ fe;kB i'frzdo f;zx ƒ s'jc/ ti'A ikB vhno 5310 No?eNo T[BQK d/ ;g[od ehsk. fJ; gq'rokw ’u brGr 500 s'A fInkdk fe;kBK B/ fjZ;k fbnk. uko/ gk;/ fe;kB ns/ No?eNo jh No?eNo fd; oj/ ;B. fJZE/ fe;kBK dk g{ok jVQ fijk nkfJnk j'fJnk ;h. fJ; g'qrokw d/ d"okB ng'b' NkfJoI tb'A oki/P djhnk, ro[Zg j?v ;/bI, ng'b' NkfJoI, nkPhP, cohd nfjwd, vhihn?w wkoehfNzr, nkPhP, ng'b' NkfJoI, tfozdo f;zx ekdhnkB, ;kpek wzsoh jfonkDk s/ gkDhgs d/ fvgNh w/no w"i{d ;B. fJ; s'A fJbktk ng'b' dh g{oh Nhw B/ fe;kBK dh j"A;bk n|IkJh ehsh. mhe fJ;/ soQK wZX gqd/P ’u th ftPkb gq'rokw dk nk:'iB ehsk frnk ;h. fJ; sohe/ Bkb ng'b' B/ fe;kBK dk wkD tXkfJnk. ng'b/ d/ nfXekoh efjzd/ jB fe T[BQK ƒ pj[s y[Ph j? fe fJ; soQK T[BQK ƒ fe;kBK dh ;/tk eoB dk w"ek fwb fojk j?. fJ; w"e/ i/s{ fe;kB i'frzdo f;zx pj[s jh y[P fd;/. T[BQK d/ Bkb fgzv tkb/ ns/ T[BQK d/ gfotko tkb/ th ekch y[P ;B. fJ; soQK d/ gq'rokwK dk nk:'iB i/eo fe;kBK d/ fjs bJh j[zdk oj/ sK fJ; Bkb Bk f;oc fe;kBK dk j"A;bk tXdk j? pbfe fJ; Bkb T[BQK ƒ nkofEe wdd th fwbdh j?. fJjh BjhA fJ; Bkb d{;o/ fe;kBK dh th y/sh gqsh brB tXdh j?. fJ; soQK d/ gq;z;k:'r gq'rokwK dk nk:'iBk j'Dk bkIwh j?. ng'b' NkfJoI B/ fe;kBK d/ fjs ’u fJj pj[s jh gq;z;k:'r edw u[fenk j?.

ng'b' NkfJoI fJe nfijh ezgBh j? i' nkgD/ rkjeK ƒ g{oh ;j{bsK ns/ ;zs[PNh gqdkB eodh j?. n;hA nkgD/ nB[Gt dh tiQk Bkb nkgD/ rkjeK ƒ n?;k T[sgkd d/ oj/ jK fi; Bkb T[BQK ƒ bzw/ ;w/A se bkG fwbdk j?. nZi dk fe;kB ;wMdko ns/ nB[Gth j? fJ; bJh T[j T[;/ T[sgkd dh u'D eodk j? fi; Bkb T[; ƒ bzw/ ;w/A se bkG fwb ;e/. ng'b' NkfJoI n?;/ jh fNekT{ NkfJo fe;kBK ƒ T[gbpX eok ojh j?. gqw/P nkohnk, ro[Zg j?v, wkoehfNzr, ng'b' NkfJoI n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

15

n?ughn?w fJzvhnk eqk~g ckofwzr rkJhv

Gk

os dh rqkwhD nkpkdh dk brGr d'^fsjkJh fjZ;k y/sh Bkb i[fVnk j'fJnk j? go y/sh d/ fJ; y/so ftu fJe pj[s tZvk ;zeN j?, fi; Bkb |;b T[sgkdB ftu ewh j?. 2011 dh iBrDBk d/ nB[;ko 2001 s'A fe;kBK dh frDsh brgr 9 fwbhnB xZN j' rJh j?. n;hA iBrDBk d/ nzefVnK dk ftPb/PD ehsk j? i' do;kT[Adk j? fe 2035 se fe;kB jo o'I nkgD/ y/sK ƒ SZv oj/ jB. fJ; tkX/ d/ fgS/ eJh ekoB jB—fJBg[N bkrsK ftu tkXk, ;woEB bkrs dh xkN, d'jK ;z;Ekrs eoI ns/ ftnkge i'yw eto/i dh ewh ns/ y/sh y/so ftu fBt/P. Gkos fJe ni/jk d/P j? i' y/sh ƒ bzw/ ;w/A s'A ;zi'n fojk j? ns/ fJj fJ; tes dh ;G s'A rfjB B"eohnK ftu'A fJe j? go ;kv/ eJh fe;kBK d/ y/sK dh y/sh ftu frnkB dh ewh ekoB tXdhnK ;wZf;nktK Bkb tXhnk T[sgkdB BjhA eo ;e/. |;bK dh r[DtZsk n?ughn?w fJzvhnk d/ ehNBkPeK dh tXhnk r[DtZsk dh tiQk Bkb j? i' Bk f;oc fe;kB dhnK |;bK ƒ fpwkoh w[es eo d/Adk j? pbfe n;hA nkgDh nkX[fBe |;bK dh y/sh seBheK d/ Bkb th fwZNh dh r[DtZsk ftu tkXk eoB ’u ;woZE jB. “n?;k BjhA ;h fe b'e ehNBkPeK ns/ o;kfJDe ykdK s'A y[P ;B, go gozgokrs s"o Bkb yk; s"o s/ ;zgoe r[nk fdZsk ns/ BthA ghVQh d/ fe;kBK ’u gquZbs y/sh dk djkfenK s'A e'Jh frnkB BjhA ;h.” ;kƒ y/sh ƒ sDkn w[es, gq;fEsh nB[;ko fNekT{ gqfefonk ’u ftef;s eoB dh b'V j? i' wkD^;BwkB tkbh o'ih o'Nh gqdkB eo/ ns/ ;kfonK bJh ykX ;[oZfynk ns/ ykX gqG[sk th g?dk eo/. fJ; dhnK ;pzXs ;z;EktK d/ Bkb^Bkb n?ughn?w fJzvhnk y/sh seBhe d/ wkfXnw Bkb y/sh ƒ pVktk d/D bJh fJ; fdPk ftu ezw eo ojh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

fe;kBK bJh fJe ;EkJh jb pDkT[Dk ! T[g:[es seBhe dk gquko eoe/ y/sh ftu I'yw ƒ xZN eoBk. ! phi dh fttXsk ƒ ;[oZfyns eoB bJh phi p?Ae pDkT[D/ ns/ fJj fBPfus eoB bJh fe fe;kB uzr/ phi ƒ gqkgs eoB. ! y/sh^gq;fEsh gZXshnK ns/ |;b shposk dh xZN fJBg[N gqfefonk ƒ gq's;kfjs eoB. ! gq;fEsh ;pzXh ftfGzBsk ƒ fBPfus eoB bJh uokJh :'r IwhB, tD, ib fBek;h ƒ ekwB; d/ o{g ftu ;[oZfyns eoBk fi; ftu xZN gq;fEsh ;pzXh gqGkt dk nfGnk; ehsk ik ;edk j?. ! y/sh ns/ T[sgkde ;wZrohnK dk fBowkD sKfe y/shtkdh y/sh s'A nkwdB ftu tkXk eo ;eD. y/sh^gq;fEsh gZXshnK ƒ b'efgqn pDkT[D bJh S'N/ fe;kBK ns/ y/sh wId{oK bJh y/sh tZv/ s"o s/ gqubs j?. n?ughn?w fJzvhnk d/P Go ftu fe;kBK dh wdd eoB bJh T[~u r[DtZsk tkb/ ehNBkPeK dk T[sgkdB eo fojk j?. n;hA fJ; Bt/A :[Zr ftu ;G s'A uzrh y/sh d/ pko/ ’u nkgD/ fe;kB d';sK dh wdd eoB ns/ fe;kBK bJh eJh ;hn?;nko rshftXhnK ftu th fjZ;k b? oj/ jK.

Given Below Are The Email Ids For The Punjabi Language To Send Articles, News, Press Releases And Feedbacks. punjabi@krishijagran.com editor@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


16

eμgBh ;wkuko

noE s'A gowkoE t~b gszibh

g

szibh d/P ’u jh BjhA pbfe ftd/PK ftu th fJe n?;k BK pD u[fenk j? i' tZvhnK^tZvhnK ftd/Ph ezgBhnK ƒ NZeo d/ ojh j?. phs/ fdBhA fdZbh ftu nk:'fis ehsh rJh ;kbkBk gq?; ekBcoz; ƒ :'r r[o{ pkpk okwd/t B/ ;zp'fXs ehsk. T[BQK B/ nkgD/ gszibh pqKv d/ fgSb/ ;kb oj/ eko'pko dh ikDekoh fdZsh. pkpk okwd/t B/ dZf;nk fe gszibh dk NoB Uto 10,851 eo'V o[gJ/ fojk j? ns/ NoB Uto 100 ch;dh dh do Bkb tX fojk j?. T[BQK B/ fejk fe gszibh ’s/ eJh b'eK B/ ;tkb u[e/ jB ns/ eJh b'eK B/ fJ; d/ T[sgkdK d/ pko/ ’u rbs Gow th c?bkJ/ jB. pkpk okwd/t B/ fejk fe e[M b'eK ’u rbs XkoBk j? fe gszibh d/ ;ko/ T[sgkdK ftu rT{ w{so fJ;s/wkb j[zdk j?. T[BQK B/ fJ; dk yzvB eod/ j'J/ fejk fe b'eK dk Go';k ;kvh skes j? ns/ n;hA rT{ w{so fSgk e/ BjhA t/ud/. T[BQK B/ fJj th fejk, “nkT[D tkb/ fJe d' ;kbK ftu ;kv/ d/P ’u gszibh ;G s'A tZvk ;td/Ph pqKv pD ikJ/rk. fJ; ;kb gszibh o?Ihv?APb ;?fBe ;e{b y'b/rk. fJj o?Ihv?APb ;e{b 1000 pZfunK dh ;woZEk tkb/ j'Dr/ ns/ Pjhd ;?fBeK d/ pZfunK bJh w[cs f;Zfynk w[jZJhnk eoktKr/. ;e{bK dh b'e/PB n?B;hnko d/ nk;^ gk; j't/rh.” T[BQK B/ fejk fe d/P ’u b/pfbzr dk ekƒB j? fi; d/ sfjs nkgD/ gq'v?eN ftu i' th gkfJnk iKdk j? T[j fbyDk j[zdk j?. gszibh d/ fe;/ th gq'veN ftu eh gkfJnk iKdk j? T[j T[go fuge/ b/tb T[~s/ fbfynk j[zdk j?. ;kvhnK f;oc gzi dtkJhnK ftu rT{ w{so fwbdk j?. T[; ftu'A ghD tkbk fJe' g'qveN rT{ w{so noe j? fi; T[~s/ rT{ w{so fbfynk j'fJnk j? pkeh uko j'o uhIK i' ykD tkbhnK BjhA jB. fJ; s'A fJbktk gszibh d/ brGr fJe jIko gq'veN jB fiBQK ftu rT{ w{so BjhA j?. n;hA e[M S[gkT[Ad/ BjhA jK.” T[d/P L b~yK fe;kBK d/ j~E gszibh d/ Bkb pkpk okwd/t y/sh dh rZb eod/ j'J/ p'b/ fe nZi gszibh d/ Bkb i' fe;kB i[V/ jB T[j uzrk w[Bkck b? oj/ jB. fi; pzio IwhB dh ehws 20 iK 25 jIko gqsh febQ/ s'A fInkdk BjhA j? nZi T[; IwhB T[~s/ fe;kB n?b't/ok T[rk e/ 10 bZy o[gJ/ s'A th fInkdk dk w[Bkck b? oj/ jB. jkb/ se gszibh d/ Bkb jIkoK dh frDsh ftu fe;kB i[V/ jB go ;kvk T[d/P bZyK fe;kBK ƒ gszibh Bkb i'VBk j?. T[BQK B/ fejk fe;kBK bJh eko'pkoh y/sh dk ;G s'A tZvk ;o's gszibh j?. gszibh nk:[ot/d d/ nzefVnK T[Zs/ fJe BIo fgSb/ ftZsh toQ/ 2016^17 ’u gszibh B/ e[b 10 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

jIko 500 eo'V o[gJ/ dk eko'pko ehsk j?. fJ; ftu 940 eo'V o[gJ/ d/ N[ZEg/;N dh fteoh Pkwb j?. T[E/, b'efgqn j/no nkfJb e/P eKsh s'A e[b 825 eo'V o[gJ/ dh nkwdB j'Jh j?. fJ; s'A fJbktk pkE ;"g s'A 572 eo'V o[gJ/, ;oQ'A s/b s'A 522 eo'V o[gJ/, Pfjd s'A 322 eo'V o[gJ/ ns/ d/;h fxT[ s'A e[b nkwdB 1467 eo'V o[gJ/ dh j'Jh j?. nrbhnK :'iBktK pkpk okwd/t B/ ezgBh dhnK nrbhnK :'iBktK dk fIeo ehsk j? fe T[BQK B/ nrb/ 2 ;kbK ftu ezgBh ƒ d/P dh ;G s'A tZvh n?cn?w;hih ezgBh pDkT[D dk Nhuk ofynk j?. fJ; d/ bJh T[j s/Ih Bkb ft;Eko eo oj/ jB. Bkb jh T[BQK B/ fejk fe gszibh nKXo gqd/P d/ fti/ Bro ’u BtK gbKN brkJ/rh. fJ; s'A fJbktk T[j ;e{b eko'pko ftu th T[soB dh :'iBk pDk oj/ jB. gfjbk ;e{b fdZbh^ n?B;hnko ftu y'fbQnk ikJ/rk. pkpk okwd/t B/ fejk fe gszibh Gkos tk;hnK dh ezgBh j?. gszibh dk T[d/P Gkos tk;hnK dh ;/tk eoBk j?, Bk fe w[Bkck ewkT[Dk. T[BQK B/ df;nk fe gszibh dk n;hA fJe o[fgnk th BjhA b?Dk ukj[zd/ pbfe ;kvk T[d/P sK noE s'A gowkoE tZb tXDk j?. pkpk okwd/t B/ n?bkB ehsk fe gszibh 1^2 ;kbK ftu ;G s'A tZvk ;td/Ph pqKv j't/rk ns/ fJ; dk NoB Uto d/y e/ ftd/Ph ezgBhnK egkbGkosh eoB brDrhnK. pkpk okwd/t B/ fJ; d"okB 4 tZv/ n?bkB ehs/^ 1H fJ; ;w/A gszibh dh 30^40 jIko eo''V ;kbkBk dh T[sgkdB ;woZEk j? i' fe nkT[D tkb/ ;kbK ’u 60 jIko eo'V j't/rh. 2H B'fJvk ’u :{fBN br/rh. fJ; :{fBN ftu 20^25 jIko eo'V o[gJ/ gq'vePB ;woZEk j't/rh. n;hA fe;/ s'A dkB ftu e'Jh IwhB BjhA bJh j?. 3H n;hA ;[ewk d/ PjhdK d/ gfotko bJh 2^2 bZy o[gJ/ d/D dk n?bkB ehsk j?. 4H okwd/t pkpk B/ fejk fe gszibh dk T[sokfXekoh e'Jh tgkoh BjhA j't/rk. e'Jh ;zfBnk;h jh gszibh dk T[sokfXekoh j't/rk. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

17

d/ T[sgkd fe;kBK d/ Go';/ ’s/ yo/

gz

ikp fty/ nzfwqs;o d/ j'Nb foi/Ask ;?ANob ’u phHJ/Hn?;Hn?cH ezgBh d[nkok M'B/ d/ T[sgkdK ƒ T[gbpX eoe/ pzgo n?ANoh dh P[o{nks j'D tkbh j?. dZyDh Gkos d/ fe;kBK ftueko nkgD/ T[sgkdK dh gj[zu ns/ Go';k ekfJw eoB wro'A j[D T[~so Gkos d/ M'B/ dh y/sh eoB tkb/ fe;kBK ƒ y[Pjkb pDkT[D bJh nkgD/ T[sgkdK ‘nv/e;’, ‘;/bNhwk’, ‘pk;krqkB’ ƒ bKu ehsk frnk j?. phHJ/Hn?;Hn?cH d/ ;ko/ T[sgkd d/ gq:'r Bkb nZi g{o/ d[Bhnk d/ fe;kBK ƒ gfjbK dh s[bBk ’u nZi fInkdk T[sgkdB fwb fojk j?. s[jkƒ d; d/JhJ/ fe phHJ/Hn?;Hn?cH d[Bhnk dh gfjbh n?;h pj[okPNoh ezgBh j?, i' y/sh d/ y/so ’u eJh djkfenK s'A fe;kBK bJh ezw eo ojh j?. nZi d[BhnK d/ eJh d/PK ’u phHJ/Hn?;Hn?cH d/ T[sgkdK d/ gq:'r Bkb fe;kBK ƒ pj[s bkG fwfbnk j?. phHJ/Hn?;Hn?cH d/ T[sgkdK ƒ rfjB nB[;zXkB wro'A jh fe;kBK bJh T[gbpX ehsk iKdk j?.

fweb/A; pkfJU ^ fJe BthA T[whd

fe

;kB Gkos dh gz{ih jB. Gkos fJe ni/jk d/P j? fiZE'A dh iBsk y/sh T[~s/ fBoGo j?. nfij/ ’u d/P dh iBsk dk fYZv GoB bJh b'V j? y/sh dh g?dktko tXkT[D dh go fe;kBK ƒ ukjhdk j? ;jh frnkB ns/ c;b ftu tkX/ bJh uzr/ T[sgkdK dh. jkbKfe d/P ftu pkfJU T[sgkdK dk gqubB fInkdk tX fojk j?. nfij/ ’u ;zs'P BkfJo ns/ i/H uzdoP/yo B/ fe;kBK dh fJ; b'V ƒ ;wM e/ fweb/A; pkfJI dh P[o{nks ehsh. fweb/A; pkfJU dh P[o{nks ;kb 2016 ftu ehsh rJh. fJ; dh P[o{nks d/ ;w/A fweb/A; pkfJU dk fJe' Nhuk ofynk frnk fe fe;kBK ƒ n?;/ y/sh T[sgkd w[jZJhnk eokJ/ ikD fi; Bkb T[j uzrk c;b n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

phHJ/Hn?;Hn?cH d/ fJ; gq'rokw ’u gzikp d/ eJh fIfbQnK s'A fe;kB ns/ phi fteo/fsnK B/ T[sgkdK d/ pko/ ’u ikDekoh gqkgs ehsh. fJ; gq'rokw d/ w[Zy wfjwkB phHJ/Hn?;Hn?cH d/ nfXekoh r[;skt', ;hBhno whs gqXkB J/Phnk g;/fce, f;zrkg[o, frohXo okB[tk ihHn?wH ;/bI wkoehfNzr ihHn?;He/H tkbhnk ihn?w o?r[boh, fdZbh, tfozd/ e[wko fpIB; :{fBN bhv BkoE J/Phnk ns/ w[Zy o{g Bkb g{o/ gq'rokw dh gqXkBrh eo oj/ ;zdhg ;?Bh ohIBb w?B/io gzikp B/ gq'rokw ’u jkIo ;ko/ fe;kB thoK ƒ Bt/A T[sgkdK d/ pko/ g{oh ikDekoh T[gbpX eokJh ns/ T[sgkdK d/ gfoDkw ns/ r[DtZsk d/ pko/ ’u ;ko/ fe;kBK ns/ fteo/fsnK ƒ thvhU d/ wkfXnw Bkb ikDekoh T[gbpX eokJh. fJ; w"e/ eJh fe;kBK B/ T[sgkdK d/ pko/ ’u ikDekoh jk;b ehsh. phHJ/Hn?;Hn?cH d/ wkfXnw Bkb bKu ehs/ rJ/ T[sgkdK dh ftP/PsktK j/m fbyhnK jB L nv/e;o ^ phHJ/Hn?;Hn?cH dk fJj T[sgkd M'B/ d/ g"fdnK ƒ nzdo'A wip{s ns/ jo soQK Bkb PhE pbkJhN torhnK ;kohnK fpwkohnK dh o'eEkw eoB ftu ;woZE j?. ;/bNhwk L phHJ/Hn?;Hn?cH dk fJj T[sgkd g"fdnK dh ;[oZfynk d/ Bkb Bkb g"fdnK ’u T[sgkdB ;woZEk ƒ fJe;wkB ekfJw oydk j? ns/ ;ko/ g"fdnK ’u fJe' ;w/A M'B/ dh pZbhnK ’u dkDk pDB ftu wdd eodk j?. M'B/ ’u brD tkb/ pbk;N torhnK eJh fpwkohnK dh o'eEkw eoB ftu ;cb j?. pk;krkqB ^ phHJH/n; ? Hnc ? H dk fJj Ts [ gkd MB ' / d/ ;ko/ uV " / gfZsnK tkb/ BdhBK dh oe ' Ekw eoB ftu ;cb j. ? T[sgkdB b? ;eD. fJj ezgBh g{oh soQK Bkb pkfJU T[sgkd ekB;?gN T[~s/ ezw eo ojh j?. fweb/A; pkfJU w[Zy o{g Bkb pkfJU coNhbkJhIo, pkfJU g?;Nh;kJhvI, gbKN rq'E gqw'No ns/ fJ; s'A fJbktk |;b ;[oZfynk dk g{ok jZb fe;kBK ƒ T[gbpX eok ojh j?. pkfJU g?;Nh;kJhvI ’u ezgBh e'b w[Zy s"o s/ fwe;hbhnw, fwevowk, fwew'Bk; ns/ pkfJU coNhbkJhIo ’u fwei'N', fwe;gkJhob ns/ fwe'fpnw nkfd w[Zy ;pzXs ezgBhnK jB. fJ; s'A fJbktk fwec/N, fweNk;, fwefize nkfd w[Zy T[sgkd jB. fweb/A; pkfJU d/ fJjBK T[sgkdK s'A fe;kB bkG b? oj/ jB. fJ; ;w/A fweb/A; pkfJU d/P Go ftu nkgDk ezw eoB dh fsnkoh ftu j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


18

eμgBh ;wkuko

fJce' dk r'bvB i[pbh ;wko'j

fJ

ce' nkgD/ 50 ;kb g{o/ j'D dh y[Ph ftu d/P d/ e'B/^e'B/ ’u r'bvB i[pbh ;wko'j dk nk:'iB eo ojh j?. fJ;/ bVh nXhB fJce' B/ jfonkDk d/ eoBkb ftu th r'bvB i[pbh ;wko'j dk nk:'iB ehsk. gq'rokw ’u ps"o w[Zy wfjwkB fJce' d/ u/now?B ns/ gqpzX fBd/Pe vkH T[d/ Pzeo nt;Eh w"i{d ;B. fJce' d/ wjKfBd/Pe, wkoehfNzr :'r/Ado e[wko B/ fe;kBK ƒ ;zp'fXs eod/ j'J/ fejk fe fJce' f;oc fe;kBK ƒ ykd jh BjhA T[gbpX eotkT[Adk pbfe T[BQK ƒ fJce' N'ehU iBob fJzP'oz; d/ wkfXnw Bkb fJe bZy dk d[oxNBk phwk th d/Adk j?. fJj gfjbk w"ek j? fe id'A fJce' d/ fe;kBK bJh fJe bZy dk d[oxNBk phwk fdZsk j?. ezgBh e'b eJh soQK d/ phwk T[gbpX jB. fe;kBK ƒ xo p?fmnK T[sgkd fwb ;eD fJ; d/ bJh ezgBh B/ j'w fvbhtoh dh ;j{bs th fe;kBK ƒ T[gbpX eotkJh j?. fJ; yk; w"e/ ’s/ fJce' d/ u/now?B ns/ gqpzX fBd/Pe vkH T[d/ Pzeo nt;Eh B/ pkJhe ƒ joh Mzvh fdyk e/ fe;kBK bJh fJ; ;j{bs dh P[o{nks ehsh. T[BQK B/ fejk fe fcbjkb fJj ;j{bs f;oc eoBkb d/ fe;kBK bJh T[gbpX j?. ezgBh S/sh jh d/P d/ j'o fe;kBK ƒ th fJj ;j{bs d/t/rh. T[BQK B/ fJj th dZf;nk fe b'eK Bkb i[VB bJh nZi fvIhNb ;G s'A uzrk wkfXnw j?. n;hA ;fjekoh fvIhNb gb/Nckow pDkfJnk j? i' 11 GkPktK ftu T[gbpX j?. fJ; n?g ’u y/sh, wzvh, phiK ns/ BthnK seBheK pko/ ftfGzB ikDekohnK jB. fJ; seBhe bJh n;hA fe;/ soQK dk ukoi BjhA b?Ad/. fe;kB tho thvhU

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

pDk e/ fJ; ftu gk ;ed/ jB. fJ; d/ wkfXnw Bkb s[;hA tgko eo ;ed/ j'. nkXko Bzpo fbze eoe/ s[;hA Bedh ofjs ftt;Ek eo ;ed/ j'. T[BQK B/ fejk fe N?eB'bkih ;kƒ nZr/ tXkT[Adh j?. fJ; dk fJ;s/wkb ;kƒ y/sh ftu th eoBk ukjhdk j?. fgSb/ ;kb n;hA 13 bZy fBzw d/ g"d/ brkJ/ ;B. n;hA n?;h seBhe fbnkT[D dh e'fPP eo oj/ jK fi; d/ sfjs 5 ;kb ftu fBzw'bhnK fwbDhnK P[o{ j' ikDrhnK. T[BQK B/ fejk n"osK ƒ nr/ tXDk ukjhdk j? ns/ ;fjekfosk dk w?Apo pDBk ukjhdk j?. T[E/ fJce' N'ehU d/ fBfsB towk B/ fe;kBK ƒ ;zp'fXs eod/ j'J/ fejk fe fJ; dk rmB ;kb 2000 ftu j'fJnk ;h. ;zeN ns/ phwk :'iBk d/ y/so ftu ezgBh dk fJj gfjbk phwk ;h. n"osK ƒ fXnkB ’u oyd/ j'J/ T[BQK ƒ th phwk T[gbpX eokfJnk frnk j?. fJce' pIko d/ w:ze gfojko B/ fJ; dhnK :'iBktK d/ pko/ dZf;nk. fJ; d/ wkfXnw Bkb fe;kBK ƒ f;js ;/tktK fit/A P{ro s/ phgh dh w[cs iKu s/ pj[s xZN o/N T[s/ Jh;hih dhnK ;j{bsK T[gbpX eotkJhnK iKdhnK jB. fJ; bVh ’u fJce' fe;kB ;zuko fbwfNv d/ n; ? HeH/ uktbk B/ fejk fe fJ; ng ? ’s/ ;kohnK ikDekohnK Tg [ bpX j. ? fe;kBK bJh fJe fdB ’u fsB z sA' uko tkfJ; w; ? i / Gi / / iKd/ jB. ie / o fe;kBK d/ ys / ftu fe;/ soKQ dh phwkoh br iKdh j? sK Tj [ cN ' ' fyu Z e/ fJ; ng ? ’s/ gk ;ed/ jB ns/ ys / h wkfjoK Bkb fJ; pko/ ’u uouk eo ;ed/ jK. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

19

ihn?;n?c;h dk ‘;odko’ oh^bKu

o

;kfJD ns/ ykd pDkT[D tkbh wzBh gqwzBh y/sh ezgBh r[ioks ;N/N coNhbkJhIo; n?Av e?wheb fbwfNv B/ nkgD/ g[okD/ T[sgkd ;odko ƒ Bt/A o{g ftu fe;kBK ;kjwD/ g/P ehsk. ;odko dh oh^bKfuzr gzikp s/ jfonkDk d/ eJh PfjoK ftu ehsh rJh. ;odko vhJ/gh, ;odko J/n?;gh ns/ ;odko nw'Bhnk ;bc/N dh eoBkb ftu oh^bKfuzr d/ tes feqPh ikroD Nhw BthA nBki wzvh ’u w"i{d ;h. :kd oj/ ihn?;n?c;h d/P d/ 17 okiK ftu ezw eo ojh j?. ihn?;n?c;h B/ ;odko vhJ/gh ƒ e"|h ozr ’u fe;kBK d/ ;Bw[y g/P ehsk j?. gfjbK ezgBh tZy^tZy ;o'sK Bkb ;odko vhJ/gh pDk ojh ;h fi; ekoB fJj tZy tZy ozrK ftu T[gbpX ;h ns/ fJ; Bkb fe;kB Gow ’u ofjzdk ;h. ezgBh B/ phs/ fdBhA BthA seBheK d/ wkfXnw Bkb vhJ/gh ƒ b'eK tb'A wkBsk gqkgs ozr ftu pDkT[Dk P[o{ ehsk j?. fJj f;oc fe;kBK dh tXdh wzr ƒ t/y e/ ehsk frnk j?. fJ; ftu fszB Pq/DhnK jB S'Nk, wZXw s/ tZvk dkDk. fJ; w"e/ ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo J/Hn?wH fstkoh ns/ whs gqXkB wkoehfNzr n?;HghH :kdt B/ fe;kBK ƒ ;zp'fXs ehsk. ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo J/Hn?wH fstkoh B/ feqPh ikroD ƒ dZf;nk fe n;hA pj[s s/Ih Bkb fe;kBK ftueko nkgD/ T[sgkd brksko T[gbpX eok oj/ jK. fe;kB id'A y/s ftu :{ohJ/ dk fJ;s/wkb eodk j? sK g"d/ tXD brd/ jB. nfij/ ’u fe;kB ;'udk j? fe :{ohnk y/sK bJh uzrk j? go :{ohJ/ dh fInkdk wksok gkT[D Bkb T[sgkdB xZN j[zdk j? ns/ fwZNh d/ T[gikT{g[D/ ’s/ wkVk n;o g?Adk j?. T[BQK B/ fejk id'A ;kv/ wkB:'r gqXkB wzsoh r[ioks d/ w[Zy wzsoh ;B, Ud'A T[BQK B/ fJe ;ehw bKu ehsh ;h, fi; d/ sfjs jo fe;kB d/ y/s dk fwZNh f;js ekov j'Dk ukjhdk j?. T[;/ d/ Bkb fe;kBK ƒ ;bkj th d/Dh ukjhdh j? fe T[BQK dh IwhB d/ fj;kp Bkb fejVh c;b ;jh j? ns/ T[; ftu fezBh wksok ’u BkJhNq'iB, ck;c'o;, g'NkP, ;bco s/ j'o ;{yw ss gkJ/ ikD fi; Bkb IwhB dh r[DtZsk ekfJw ofjD d/ Bkb

T[sgkdB tX/. ezgBh dk ftPtk; P[o{ s'A jh fe;kBK ƒ Bkb b? e/ uZbD ’u fojk j?. fJjh ekoB j? fe 10,000 fe;kB nZi ezgBh d/ P/no j'bvo jB. 1000 e'nkgo/fNt ;[;kfJNhnK ’u fe;kBK d/ P/no jB. vfoZg fJohr/PB ƒ pVktk d/D bJh th ezgBh B/ 10 ;kb gfjbK r[ioks ;oeko Bkb fwb e/ nZr/ edw tXkJ/, fi; d/ sfjs ezgBh B/ brGr nZm bZy j?eN/no ’u 12 bZy fe;kBK dh IwhB ƒ vfoZg fJohr/PB d/ wkfXnw Bkb pdfbnk. ezgBh gkDh ’u x[bDPhb ykd th pDk ojh j? fiBQK dk fJ;s/wkb vfoZg fJohr/PB seBhe ngBkT[D tkb/ fe;kB eo oj/ jB. IwhB dh jkbs gfjbK s'A ekch uzrh j'Jh j? ns/ j"bh^j"bh T[sgkdB th tX fojk j?. vfoZg fJohr/PB ’u ykd th fbeftv whvhnw d[nkok fv;kbt eoe/ d/Dh g?Adh j?. ezgBh tb'A n?;HghH :kdt, ;hBhno whs gqXkB, wkoehfNzr B/ feqPh ikroD ƒ df;nk fe ;kv/ e'b ykd d/ 2 gbKN jB. fgSb/ ;kb iBtoh s'A ngq?b wjhB/ d/ ftueko fizBh wksok ’u ck;c'foe n?f;v nkT[Dk ukjhdk ;h UBK BjhA nkfJnk. fi; ekoB ;kvh ezgBh B/ 2^3 d/PK d/ Bkb nk:ks P[o{ ehsk. ;ko/ d/PK s'A nbZr^nbZr ozr dk ck;c'foe n?f;v nkfJnk. fJ; Bkb ykd eJh ozrK ftu pIko ’u gj[zuh ns/ fe;kBK ’u Gow g?dk j'fJnk fe fJj Ujh ;odko ykd j? iK BjhA. fJ; s'A pknd n;hA e"|h ozr dk vhJ/gh pDkfJnk i' fe;kBK B/ jZE'A^jZEhA yohfdnk. gfjbK fJ; ftu n?ANh e/fezr J/izN BjhA gkfJnk iKdk ;h fi; ekoB g?eN ftu Y/b/ pD iKd/ ;B. n?ANh e/fezr J/izN gkT[D d/ Bkb^Bkb j[D n;hA fJ; dh g?fezr ftu th pdbkt ehsk j?. BthA g?fezr ’u gfjbK g'bhfEB fco T[; ƒ rBh p?r ftu ofynk iKdk j? fi; ekoB j[D ykd d/ Y/b/ pDB dh fPekfJs BjhA j't/rh. n;hA fJ; gq'veN ƒ d[pkok g/P eo oj/ jB. j[D fe;kB c;b s'A j'o fInkdk w[Bkck b? ;ed/ jB. ihn?;n?c;h d/ r[ioks ’u brGr d' ;" s'A fInkdk y[d d/ e/Ado jB. fJBQK e/AdoK ’s/ fe;kBK ƒ n?wnkogh ’s/ ykd fdZsh iKdh j? fi; ekoB gqkJht/N vhbo vhJ/gh dh T[gbpXsk ’u ewh nkT[D s/ ekbk pkIkoh BjhA eo ;ed/. fJBQK e/AdoK ’s/ fwZNh iKu eoe/ T[fus wksok ’u ykd gkT[D dh f;ckoP th ehsh iKdh j?. ;G s'A yk; rZb fJj j? fe i/eo e'Jh th nkT{Nb?N wkbe fe;kBK ƒ fBPfus ;w/A ’u T[sgkd gj[zukT[D ftu bkgotkjh eodk j? sK T[; d/ bJh T[; ƒ i[owkBK d/Dk g?Adk j?. fJ; Bkb pj[s jh uzrhnK ;j{bsK fe;kBK ƒ fwb ojhnK jB. fJj ezgBh g{oh soQK Bkb fe;kBK ƒ ;wofgs jB.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


20

eμgBh ;wkuko

fe;kBK dh gfjbh g;zd j? n?;gh

|

;bK T[~s/ o;kfJDK dk fSVekU eoB bJh ;gq/no wPhB dh b'V sK g?Adh jh j? go fJj r[DtZsk tkbh Bk j't/ sK fe;kB thoK Bz{ ed/ th B[e;kB ;fjDk g? ;edk j?. fJ;/ rZb ƒ fXnkB ’u oyd/ j'J/ n?;gh ezgBh B/ fe;kBK ƒ ;gq/no wPhB dh g{oh o/Ai T[gbpX eokT[D dk phVk u[fenk j?. fJ; ezgBh d/ ;ko/ ;go/n T[sgkd r[DtZsk Bkb Gog{o ns/ fNekT{ jB. n?;gh ;kXkoB ;g/q/no s'A b? e/ No?eNo ;g/qno, ckZfrzr wPhB, gkto ;gq/no ns/ fw;N pb'no s'A fJbktk th j'o eJh soQK d/ T[sgkd

T[gbpX eok ojh j?. n?;gh d/P d/ brGr ;ko/ okiK ftu nkgD/ T[sgkd fe;kBK se gj[zuk ojh j?. fJjh BjhA ezgBh nkgD/ T[sgkd fBo:ks th eodh j?. n?;gh fJzNoB?PBb B/ pj[s s/Ih Bkb fe;kBK ftueko nkgDh g?Am pDkJh j?.

rzB/ dh uzrh y/sh bJh pkfJUe/B

Gk

os dh wzBh^gqwzBh y/sh ezgBh pkfJU;N?v y/sh d/ y/so ftu ekch ezw eo ojh j?. fJj ezgBh fe;kBK ƒ c;b ;[oZfynk ns/ tkX/ bJh fJe tZvh o/Ai ’u nkgD/ r[DtZsk Gog{o T[sgkd T[gbpX eok ojh j?. pkfJU;N?v dk pkfJUe/B rq?B:{b; rzB/ dh y/sh bJh pDkfJnk frnk fJe p/jsohB T[sgkd j? i' Bk f;oc rzB/ dh g?dktko ƒ tXkT[Adk j? pbfe fwZNh dh T[gikT{ Pesh ƒ th ekfJw oydk j?.

pkfJU;N?v d/ gq'veN w?B/io fBb/P dZ;d/ jB fe pkfJUe/B Bkb fe;kBK ƒ uzr/ Bshi/ fwb oj/ jB. fJ; Bkb T[sgkd dh g?dktko ftu fJIk|k j[zdk j? ns/ fwZNh dh T[gikT{ Pesh tXdh j?. fJ; d/ fJ;s/wkb Bkb |;bK ’u phwkoh dk gqe'g pj[s xZN j' iKdk j?. fBb/P d;d/ jB fe fJ; T[sgkd dh wzr brksko tXdh ik ojh j?. fJ; dk ekoB fJj j? fe fe;kBK ƒ fJ; Bkb uzr/ Bshi/ fwb oj/ jB. fJ; dk fJ;s/wkb 16 ferqkH gqsh J/eV dh do Bkb ehsk iKdk j?.

fe;kBK dk ;kEh j? thn?;Nh Pesh

sh :zso fBowksk thn?;Nh ezgBh ƒ brGr y/ ;ko/ fe;kB ikDd/ jB. thn?;Nh d/ gkto

fNZbo fe;kBK ’u ek|h b'efgqn jB. fJ; ezgBh dk thn?;Nh Pesh 130 vhnkJh fe;kBK ƒ ek|h ok; nkT[Adk j?. 4 ;Nq'e f;zrb f;bzvo ns/ p/jsohB NZkoe d/ Bkb fJj gktb fNZbo fInkdk ekoi ;woZEk oydk j?. fJ; dk e[b tIB 125 ferqk j?. 13 n?ugh d/ fJ; gkZto fNZbo okjhA n;kBh Bkb i[skJh, ;gq/n, f;zikJh ns/ ;hfvzr tor/ ezw ehs/ ik ;ed/ jB. fJj fJe pj[s jh tXhnk n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

T[sgkd j?. gkto fNZbo dk T[g:'r y/sK ftu s/Ih Bkb tXdk ik fojk j? feT[Afe fe;kB thoK dk wzBDk j? fe i/eo uzrk |;b T[sgkdB ukjhdk j? sK nkX[fBe y/sh :zsoK ƒ ngBkT[Dk j't/rk. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



22

w

eμgBh ;wkuko

tXhnk ezw eo/rk fJj No?eNo

fjzdok n?Av wfjzdok B/ y/sh eqKsh tZb fJe edw j'o tXkT[Ad/ j'J/ nkgD/ fJe j'o Bt/A y/sh T[sgkd ƒ bKu ehsk j?. fJ; d/ ubd/ wfjzdok dh ckow fJfeT{gw?AN (y/sh :zso) fvthIB B/ nkgD/ No?eNo dh ;hohI B{z nr Z / tXkTA[d/ jJ ' / T; [ ftu fJe jo ' BtK BK iV ' fds Z k j. ? fgSb/ ;kb wfjd z ok B/ nkgD/ Noe ? No wfjd z ok :t { ' ƒ fe;kBK bJh bKu ehsk ;h fi; ƒ ek|h g;d z ehsk frnk. T~[E/ fJ; ;kb wfjd z ok B/ SN ' / Noe ? No d/ ;r / wA?N ’u edw oyd/ jJ ' / 24 nu ? HghH d/ wfjd z ok iht' ƒ bKu ehsk j. ? fJ; S'N/ No?eNo ƒ bKu eoB fgZS/ dk ekoB pkrtkBh ns/ o'^eqkZg ckofwzr eoB tkb/ fe;kBK ƒ fInkdk bkG gj[zukT[Dk j?. iht' d/ IohJ/ pkrtkBh eoB tkfbnK bJh ezw eoBk n;kB j' iKdk j?. iht' ƒ tXhnk sohe/ Bkb fJe yk; fvIkfJB ’u fsnko ehsk frnk j?. 24 n?ugh dk fJj 4 tjhb vokJht No?eNo nkgD/ nkg ftu yk; j?. fJj nkN'w?fNe v/gE ns/ vokcN ezNo'b chuo Bkb g{oh soQK b?; j?. p/jsohB Nkoe ns/ JhAXB dh pus Bkb iht' fe;kBK bJh bkGekoh ;kfps j't/rk. fJj d' ozrK bkb ns/ ;b/Nh ’u w?Nb PhN Bkb T[gbpX j?. fJj No?eNo r[ioks ns/

wjkokPNo d/ fe;kBK bJh ngq?b s'A T[gbpX j?. pj[s S/sh fJ; No?eNo ƒ d/P Go ftu fbnKdk ikJ/rk. fJ; dh ehws 3H90 bZy s'A P[o{ j' e/ 4H05 bZy j?. fJ; w"e/ ’s/ ezgBh d/ gqpzX fBd/Pe gtB r'fJBek B/ fejk fe wfjzdok d/ fJj :sB y/sh ƒ nkX[fBe ns/ 3H0 ckofwzr d/ IohJ/ nrb/ b/tb ’s/ b? ikDr/. T[E/ oki/P i/i[oheo, gq?Ihv?AN, ckow fJfeT{gw?AN fvthIB wfjzdok n?Av wfjzdok B/ fejk fe n;hA fJ; No?eNo ƒ bKu eoe/ pj[s y[P jK. fJj fe;kBK ƒ nkofEe s"o s/ wip{s pDkJ/rk. T[BQK B/ fejk iht' ;NkJhfbP ns/ ezcoN No?eNo j?. iht' ’u 750 feb'rqkw se tIB uZ[eD dh ;woZEk j?. fJj 25 feb'whNo gqsh xzN/ dh o|sko Bkb ezw eodk j? ns/ brksko ;go/n bJh fJ; ftu T[~u Pq/Dh dh ghNhU gkto j?. fJj No?eNo j'o okiK bJh th S/sh jh T[gbpX j't/rk.

;wK pukJ/rk e'Bheb coNhbkJhIo pqkvek;No

fe

;kB y/sK ’u o;kfJDK dk fSVekU jZE Bkb eodk j? go fit/A^fit/A ;wK pdbdk ik fojk j? Ut/A^Ut/A fe;kB ƒ th pdb ikDk ukjhdk j?. fe;kBK ƒ nkX[fBe seBhe tkb/ :zsoK dk fJ;s/wkb eoBk Io{oh j?. y/s ’u o;kfJDK d/ fSVekU bJh ;G s'A tXhnk ftebg j? PeshwkB dk e'Bheb coNhbkJhIo pqkvek;No. fJ; dk fJ;s/wkb No?eNo okjhA ehsk iKdk j?. fJ; T[sgkd dh ;G s'A \k; rZb fJj j? fe fJ; d/ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

fJ;s/wkb Bkb xZN ;w/A ftu uzr/ sohe/ Bkb ezw fBpV iKdk j?. fJj o;kfJD pqkvek;No n;kBh Bkb 14 s'A 15 whNo se dh d{oh ’s/ o;kfJDK dk fSVekU eoB ftu ;woZE j?. i/eo fe;/ fe;kB e'b fInkdk IwhB j? sK T[; d/ bJh fJj pj[s jh tXhnk ftebg j?. fJ; :zso Bkb fJe' fijh wksok ftu o;kfJD dk fSVekU n;kBh Bkb ehsk ik ;edk j?. wzBh^gqwzBh y/sh ezgBh PeshwkB uzrh r[DtZsk tkb/ e'Bheb coNhbkJhIo pqkvek;No fe;kBK ƒ T[gbpX eok ojh j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

23

fJe'w?e; tXkJ/ ykdK dh T[g:'rsk

t

Xdh nkpkdh dk fYZv GoB bJh fi; soQK fInkdk g?dktko b?D dh b'V j? UBh jh b'V j? fe T[j G'iB ;kfonK bJh ;[oZfyns th j't/. c;bK s'A fInkdk g?dktko bJh nkws"o s/ fe;kB fInkdk s'A fInkdk o;kfJDe ykdK dk gq:'r eo oj/ jB fi; d/ ekoB gfjbK sK e[M ;kbK se g?dktko tXdh ojh go fgSb/ e[M ;kbK s'A fInkdk o;kfJDe ykdK d/ fJ;s/wkb ekoB y/sh T[sgkdB ftu tkXk BjhA j' fojk, pbfe ;kvk G'iB fInkdk o;kfJDe :[es j'D ekoB ;kvh f;js bJh jkBhekoe j' fojk j?. Bkb jh fInkdk o;kfJDe ykdK d/ gq:'r Bkb ;kvh IwhB T[~s/ th p[ok n;o g?D bfrnk j?. nfij/ ’u fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe nkgDhnK c;bK ’u o;kfJDe ykdK dk gq:'r e[M xZN eoe/ Bkb jh i?fte ykdK dk gq:'r eoB. fJZE/ fJe rZb yk; fXnkB d/D tkbh fJj j? fe i' o;kfJDe ykd fizBh wksok ’u gq:'r j[zdh j? T[BQK dk ;kvhnK c;bK fezBk T[g:'r eodhnK jB. i/eo n;hA o;kfJDe ykdK dk T[g:'r (c;b d[nkok rqfjD ehsh rJh wksok) tXk d/JhJ/ sK, gq:'r wksok ƒ xZN eo ;ed/ jK ns/ fJj ezw i?fte ykd pky{ph eo ;edh j?. ;G s'A fInkdk :{ohJ/ dk gq:'r BkJhN'qiB sZs gqdkB eoB bJh ehsk iKdk j? fi; dh fJe fsjkJh wksok jh g"fdnK ƒ fwb gKdh j? pkeh fszB u"EkJh wksok ftnoE ubh iKdh j?. i/eo fe;kB tho :{ohnk ykd ƒ 25^30 gqshPs se xZN eoe/ i?fte

ykd n?i'w?e; iK okJhi'w?e; dk gq:'r eoB sK fJj p?eNhohnk tk:{wzvb ’u w"i{d BkJhN'qiB ƒ c;bK ƒ d[nk eoe/ fJe sK :{ohJ/ d/ gq:'r ƒ xZN eo ;ed/ jK, d{;ok fJ; Bkb ;kvh IwhB th szdo[;s oj/rh. fJ;/ soQK ck;c'o; dh g{osh bJh n;hA vhJ/gh iK n?;n?;gh dk gq:'r eod/ jK. n;hA ;ko/ ikDd/ jK fe ck;c'o; ykd IwhB ’u fpbe[b th ubkJ/wkB BjhA j[zdh fi; d/ ekoB fJ; dk f;oc 15^20 gqshPs fjZ;k jh c;bK d/ ezw nkT[Adk j? idfe brGr 80 gqshPs IwhB ’u Ut/A jh fgnk ofj e/ IwhB dh T[gikT{ Pesh ƒ B[e;kB gjz[ukT[Adk j?. nfij/ ftu fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe fJe'w?e; Bkwe i?fte ykd dk gq:'r eoe/ vhJ/gh iK n?;n?;gh dh wksok ƒ 40 gqshPs se xNk ;ed/ jK. fJe'w?e; fJe n?;h i?fte ykd j? i' c;bK dhnK iVQK s'A d{o d/ g'Pe sZsK ƒ g"fdnK dhnK iVQK se fbnkT[D dk ns/ gqkgs Bk j'D tkb/ sZsK ƒ T[gbpX eokT[Adk j?.

e/Ado ;oeko dk :{gh d/ fe;kBK ƒ s'j|k

T[~

so gqd/P ftu ;Zsk ’u nkT[Ad/ jh phi/gh ;oeko B/ eoIk wk|h tork nfjw c?;bk fbnk ;h. fJ; s'A pknd fe;kBK ftu y[Ph dh fJe bfjo d"V gJh ;h go j[D e/Ado ;oeko B/ :{HghH d/ fe;kBK ƒ fJe j'o tZvk s'j|k d/D dk |?;bk ehsk j?. fJ; |?;b/ d/ sfjs e/Ado ;oeko T[~so gqd/P ftu 20 Bt/A y/sh ftfrnkB e/Ado y'b/Qrh. e/Ado ;oeko d/ fJ; edw Bkb ;oeko ƒ pj[s bkG fwb/rk. fJBQK y/sh ftfrnkB e/AdoK bJh tZy^tZy EktK dh u'D ehsh rJh j?. fJ; ftu w[Zy s"o s/ Pqkt;sh, nwo'jk, jkg[V, Pkwbh, ;zGb, nw/mh, ek;rzi ftu Bt/A e/HthHe/H y'bQ/ ikDr/. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

idfe fJbkjkpkd, yhoh, jod'Jh, nkIwrVQ, i" B g[ o , pdk:{ z , ;[ b skBg[ o , pfjokfJu, w[okdkpkd, r"Avk, rkIhg[o, okfJ po/bh ns/ w[ZI|o Bro ftu d{;o/ Bt/A e/HthHe/H y[ZbQDr/. :kd oj/ fJj wkwbk fgSbh ;oeko ftu ekch ;w/A s'A bNfenk j'fJnk ;h fi; T[~s/ phi/gh ;oeko B/ nfjw edw u[Zed/ j'J/ nkgDh ;Zsk dk fJe j'o b'jk wzBtkfJnk. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


24

eμgBh ;wkuko

e'o'wzvb dh ;kbkBk vhbo ekBcoz;

Gk

os dh ;G s'A tZvh y/sh T[sgkdK dh ezgBh e'o'wzvb fJzNoB?PBb fbwfNv d[nkok BkoE fpIB; u?Bb gkoNBoI bJh ;kbkBk vhbo ekBcoz; 2017 dk nk:'iB nzfwqs;o, gzikp ftu ehsk frnk. fIeo:'r j? fe e'o'wzvb y/sh o;kfJD pDkT[D tkbh gqw[Zy ezgBh s/ tZv/ eko'pkoh ro[Zg w[o{rZgk ;w{j dk fjZ;k j?. yk;s"o s/ fJj ezgBh c;b ;[[oZfynk bJh o;kfJD, :{ohnk, n?;n?Bvh ns/ foN/b ;N'o fpIB; d/ y/so ftu ezw eo ojh j?. e'o'wzvb Gkos dhnK 5 gqw[Zy y/sh o;kfJD pDkT[D tkbhnK ezgBhnK ftu'A fJe j? fi; e'b y[d dhnK 18 s'A fInkdk seBheh fBowkD Pq/DhnK T[gbpX jB. nzfwqs;o ’u nk:'fis j'Jh vhbo ekBcoz; d' ro[ZgK ’u ehsh rJh fi; ftu'A fJe ro[Zg ’u oki;EkB s/ jfonkDk d/ vhbo w"i{d ;B s/ d{;o/ ro[Zg ftu :{gh, gzikp, izw{ ePwho s/ fjwkub gqd/P d/ vhbo Pkwb ;B. fJ; ftu'A brGr 300 s'A fInkdk vhboK s/ 50 ezgBh w?ApoK B/ fjZ;k fbnk. ezgBh d/ T[~u nfXekoh—B?PBb ckow[b/PB w[yh e/H gqG{ ;tkwh ns/ n?;;hn?w w[yh johPzeo w[Zy s"o s/ jkIo ;B.

;qh gqG{ B/ Gkosh y/sh gfot/P ’s/ o"PBh gkT[Ad/ j'J/ fejk fe e'o'wzvb uzr/ BshfinK T[~s/ fXnkB d/Adk j? ns/ ftZsh toQ/ 2017^18 bJh ;kvk w[Zy e/Ado gqkJhv vhbo ebZp s/ ezgBh ƒ fvIhNbkJhi/PB Bkb i'VBk j?. ezgBh dh :'iBk j? fe T[j nkgD/ gqkJhv vhbo bJh T[BQK dhnK d[ekBK dh pqKfvzr eo/rh.

T[sgkd jB. ezgBh B/ nk; gqrNkJh j? fe fJj d't/A T[sgkd Gkosh fe;kBK bJh wddrko ;kps j'Dr/ ns/ fJBQK d/ fJ;s/wkb Bkb fBPfus jh T[BQK ƒ c;b dh fInkdk g?dktko fwb/rh. fstkoh B/ df;nk fe fgokBk dh soQK jh fJj th fJe pqKv pD e/ T[GoBr/. T[BQK B/ izw{ ePwho gbKN Nhw dk XzBtkd ehsk feT[Afe Nhw dh s/I gqshfeqnk s/ w[ZbtkB ;woEB ekoB jh ezgBh ’u BkoE i'B ;G s'A fInkdk fte;s i'B dh P/qDh ftu nk frnk j?. T[BQK B/ df;nk fe fgokBk i' fe fgSb/ ;kb jh bKu ehsk frnk j?, M'B/ dh phghn?u Pq/Dh ’u pqKv bhvo pD e/ T[Gfonk j? fi; ƒ e'o'wzvb B/ gzikp s/ jfonkDk ftu 100 whNfoe NB s'A fInkdk t/funk j?. s[jkƒ dZ;d/ ubhJ/ fe T[BQK dh nrtkJh j/m ;kb^do^;kb ezgBh nZr/ tX ojh j? ns/ fJjh ekoB j? fe BkoE Nhw pj[s jh T{oiktkB j? s/ ftZsh toQ/ 2017^18 bJh Nhw B/ 100 eo'V s'A fInkdk dk fpIB; eoB dk ;zebg fbnk j?. ezgBh pIko ftek; ;pzXh tZy^tZy rshftXhnK d/ wkfXnw Bkb fe;kBK s/ u?Bb gkoNBoK ƒ bkG d/D bJh tuBpZX j?. T[BQK B/ dZf;nk fe e'o'wzvb BkoE fJe pj[s jh tXhnk Nhw j? fi; ftu johw ;/mh, ;[fyzdo f;zx, dhge, n?BHe/H Powk, ;[o/P Powk, efgb t/d, gqthB s/ ekfd:kB Pkwb jB. e'o'wzvb GftZy ftu th ;G s'A tXhnk T[sgkd s/ ;/tktK d/D bJh tuBpZX j?.

fJ; w"e/ ezgBh d/ BkoE s/ Jh;N d/ iBob w?B/io ;shP fstkoh B/ BkoE ’u tgko ftek; d/ pko/ ’u dZf;nk ns/ T[BQK dh nrtkJh j/m p/jsohB bhvofPg j/m BkoE Nhw tb'A jk;b ehshnK gqkgshnK ƒ ;kfonK Bkb ;KMk ehsk. T[BQK dh bhvofPg ’u j?e;k ;Nkg, cAvkb s/ fgokBk tor/ T[sgkdK ƒ pIko ’u T[skfonk frnk fiBQK d/ Bshi/ ekch ;ekokswe oj/. fJ; w"e/ d' Bt/A T[sgkd bkBf;nk s/ g'q;g?b th bKu ehs/ rJ/. fJj T[sgkd e'o'wzvb d/ nB[;zXkB s/ ftek; ftGkr d/ g/N/AN n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

25

n?ughn?w fbnkfJnk 5 Bt/A gq'veN

n?

ughn? w e? w heb n? A v coNhbkJhIo fbwfNv B/ e'beZsk ’u nkgD/ 5 Bt/A n?rq' e?wheb gq'veN—nofgs, sZwk, fgqfveN, NkJhc'B ns/ o'p'e'g Bkwe gq'veN bKu ehs/ jB. ezgBh d/ u/now?B nP'e nrotkb B/ gq'veN d/ pko/ ’u dZf;nk fe “;ko/ g'qveN; BthA seBhe ƒ fXnkB ftu oy e/ pDkJ/ rJ/ jB, fi; ekoB fe;kB j[D fInkdk T[sgkdB b? ;eDr/. w?ƒ fJj dZ;d/ j'J/ pj[s y[Ph j' ojh j? fe fe;kB fJBQK g'qveNK dk fJ;s/wkb eoe/ nkgD/eko'pko ƒ tXk ;ed/ jB.” nrotkb efjz d / jB fe nofgs fJ; ftu'A ;G s'A Io{oh gq'veN jB i' fe gbKN ro'E o?r[b/No j?. fJj g"d/ dh tXD ns/ T[BQK dh gqsh^ oZfynk gqDkbh ƒ wip{sh gqdkB eodk j?. fJj w[Zy o{g Bkb u"b s/ eDe d/ Bkb^Bkb j'o nBkiK bJh pDkfJnk frnk j? go fe;kB tho fJ; dk j'o c;bK ftu th fJ;s/wkb eo ;ed/ jB. ezgBh B/ fJ; gq'veN bJh eJh soQK d/ chbv NqkfJb ns/ pj[s fo;ou eoe/ pDkfJnk j?. ezgBh dh n?rIhfeT{fNt vkfJo?eNo sgf;nk r'fJb B/ feqPh ikroD Bkb rZbpks eoe/ dZf;nk fe fJj gq'veN fe;kBK dh wzr ƒ t/yd/ j'J/ pIko ’u

fbnKd/ rJ/ jB. fJBQK gq'veNK ƒ pDkT[Ad/ ;w/A BthA seBhe dk fJ;s/wkb ehsk frnk j?. ;ko/ gq'veN; ezgBh bJh pj[s w[ZbtkB jB. T[j efjzdh j? fe nZi dk fe;kB fInkdk s'A fInkdk nkgDk T[sgkdB tXkT[Dk ukj[zdk j? sKfe T[; ƒ fInkdk nkwdB th gqkgs j't/. fJj gq'veN; ;kv/ j'o gq'veNK s'A 100 gqshPs nr/ ns/ n;odko jB. fJ; gq ' r okw ’u brGr 80 fpIB; n?;';hJ/N;, vhbo ns/ P/no j'bvoK B/ tZX uVQ e/ fjZ;k fbnk. ;kfonK B/ ezgBh d/ :sBK dh gq;z;k ehsh. gq'rokw ’u nrb/ fdB ezgBh d/ u/now?B ;qh nrotkb B/ 1970 s'A ezgBh dh :ksok d/ pko/ ’u dZf;nk. gq'rokw ’u ezgBh d/ gqXkB t;{d/tB; B/ th ezgBh d/ pko/ ’u ikDekoh fdZsh.

y/sh :zsoK Bkb BjhA eod/ ;wM"sk ^ oth p/oh

ch

bvfezr nZiebQ y/sh :zsoK ’u tZvk BK j? i' d/P ftu jh BjhA d[Bhnk d/ brGr 97 s'A th fInkdk d/PK ftu fgS/ 39 ;kbK s'A nkX[fBe seBheK dk fJ;s/wkb eoe/ nkgD/ y/sh :zso pDk ojh j?. nZieZbQ ezgBh e'b fszB nkX[fBe gbKN jB i' brGr 1,62,000 tor n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

whNo IwhB ’s/ pD/ jB. ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo oth p/oh B/ dZf;nk fe ;kv/ fJZE/ e[Pb ekohro jB i' fJ; rZb dk yk; fXnkB oyd/ jB fe T[sgkdesk d/ jo ;{yw gfjb{ dh iKu j't/ sKfe r[DtZsk Bkb fe;/ soQK dk ;wM"sk Bk j't/. ezgBh d/ ;ko/ gbKN nkX[fBe wPhBK Bkb b?; jB. fJBQK ftu w[Zy o{g Bkb o'p'N :{fBN, J/no p?bz;o, rhno fvthIB ns/ g/AN Pkg nkfd Bkb fe;kBK ƒ T[~u r[DtZsk tkb/ y/sh :zso fwbd/ jB. fe;kBK ƒ T[BQK dh fwjBs dk g{ok bkG fwb/ fJ;/ T[d/P Bkb chbvfezr B/ fe;kBK dhnK b'VK w[skpe T[BQK ƒ y/sh :zso T[gbpX eokJ/ jB. ezgBh B/ fgSb/ 39 ;kbK s'A 12 bZy s'A fInkdk fe;kBK ƒ bkG gjz[ukfJnk j?. ezgBh fpikJh s'A b? e/ b'fvzr se jo soQK d/ y/sh :zso pDkT[Adh j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


26

eμgBh ;wkuko

fbwek p[e nk| foekovI ’u feqPh ikroD dk BK doi

nk

gD/ Nhu/ ƒ gqkgs eo b?Dk ;cbsk dh e[zih j' ;edh j?, fJe fIzw/tkoh dk nfj;k; jh j? i' fBozso gqrsh tZb tXd/ ofjD ’u ;jkfJe j[zdk j?. fJ;/ fBozso gqrsh d/ edwK ƒ id'A e'Jh gfjukD d/Adk j? sK y[Ph j[zdh j?. nZi T[jh y[Ph n;hA s[jkv/ Bkb tzvDk ukj[zd/ jK. efjzd/ B/ fe y[PhnK tzvD Bkb jh tXdhnK jB.

s[jkƒ fJj ikD e/ y[Ph j't/rh fe fbwek p[e nk| foekovI B/ s[jkvh nkgDh gZfsqek feqPh ikroD ƒ foekovK dh bVh ftu nB{mk w[ekw fdZsk j?. feqPh ikroD fJeb"sh nfijh feqPh w?rIhB j? i' 12 GkPktK ftu fJeZmh gqekfPs j' e/ d/P d/ ;ko/ gkmeK dh ifrnk;k ƒ PKs eodh j?. feqPh ikroD fe;/ Bk fe;/ o{g ftu y/sh ns/ fJ; Bkb ;pzXs ;ko/ ftfPnK dh ikDekoh ƒ fJeZso eoe/ eo'VK b'eK se gj[zukT[Adh j?. fbwek p[e nkc foekovI B/ phs/ fdBhA feqPh ikroD ƒ T[j w[ekw fdZsk j? i' jkbhA se fe;/ j'o y/sh w?rIhB ƒ jk;b BjhA j'fJnk. 132 eo'V dh nkpkdh tkb/ d/P ’u nzBdksk fe;kB jh jB i' brksko fwjBs eoe/ ;kfonK dk fYZv GoB dk :sB eod/ jB.

feqPh ikroD T[BQK fe;kBK dhnK ;wZf;nktK s/ T[BQK d/ jZb ƒ T[BQK dh GkPk ftu gj[zukT[D dk ezw pky{ph eodh nk ojh j?. 5 ;szpo 1996 s'A P[o{ j'J/ fJ; ;|o B/ eJh T[sko^uVQkn d/y/ jB. 22 ;kbK s'A y/sh s/ fe;kB ;pzXh ;co dh P[o{nks ehsh rJh. fjzdh s'A P[o{ j'fJnk fJj ;|o j[D 12 GkPktK Bkb g{o/ Gkos d/ fe;kBK dk jwdod pD e/ nfij/ w[ekw ’s/ gj[zu frnk j? fi; ƒ fbwek p[e nkc foekovI B/ nkgDh g[;se ’u EK d/ e/ wkDwZsk wfj;{; eoB dk fJe w"ek fdZsk j?. feqPh ikroD dk BK nZi fbwek p[e nkc foekovI ’u doi j? fi; d/ ekoB ;kv/ d/P s/ fe;kB GkJhuko/ bJh ehs/ ikD tkb/ :sB j'o th gq;z;k:'r ns/ fIzw/tkoh Gog{o j' rJ/ jB. fJ; w"e/ nkgDh y[Ph ƒ ;ko/ gkmeK ns/ fJPfsjko d/D tkfbnK Bkb ;KMh eod/ j'J/ ;z;Ekge ns/ w[Zy ;zgkde ;qh n?wH;hH v'wfBe ih dk efjDk j? fe “fJj n;b ’u fe;kBK dk ;BwkB j? fiBQK B/ fgSb/ 22 ;kbK s'A nkgDh nk;Ek feqPh ikroD ’u fdykJh j?. w?A T[BQK ;ko/ y/sh ftfrnkBeK s/ y/sh wkfjoK d/ gqsh nGko gqrNkT[Adk j? fiBQK B/ BthnK^BthnK y'iK eoe/ fe;kBK ƒ BthnK ikDekohnK T[ g bpX eokJhnK.” fJ; w"e/ jfonkDk fe;kB p'ov d/ w?Apo vkH fPnkw Gk;eo ps"o w[Zy wfjwkB w"i{d oj/ fiBQK B/ fbwek p[e nkc foekovI d/ gqwkD^gZso dh x[zv u[ekJh ehsh. fJ; w"e/ feqPh ikroD d/ ;z;Ekge ns/ w[Zy ;zgkde n?wH;hH v'wfBe, fBd/Pe PkfJBh v'wfBe s/ n?wHihH tk;B, ;kpek ;zgkde ihHn?;H ;?Bh, ekoiekoh ;zgkde nkoHe/H s/tshnk, whs gqXkB (n?;HnkJhH) uzdo w'jB, seBheh ;zgkde vkH phH;hH fp;tk;, wjK gqpzXe wkoehfNzr s/ iB ;zgoe cojk ykB, wkoehfNzr w[yh ;zi/ e[wko, gq;ko gqw[Zy fBPKs Nke, ;jkfJe ;zgkde o{ph i?B, ;'Pb whvhnk j?v nfBe/s f;Bjk s/ ;wZ[u/ feqPh ikroD gfotko B/ y[PhnK wBkJhnK.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


nkgDk nkovo d/D bJh feqgk fw;v ekb eo'

1-800-3000-2434 s[jkv/ xo se gj[zukD dh ;j{bs

fe;kBK bJh gfjbh

nkBbkJhB

gqf;ZX ezgBhnK d/

;j{bs

r[DtZsk Gog{o phi, ehNBkPe, g'Pe sZs ns/ y/sh wPhBK T[gbpX jB

y/soh GkPktK ’u |;b ;pzXh ikDekohnK w[|s T[gbpX

j[D r[DtZsk s[jkv/ jZE ’u s[jkv/ gfjb/ nkovo ’s/ ftP/P S'N

Customer Care: 8050797979

Jhw/b L info@bighaat.com


28

eμgBh ;wkuko

g?g;he' fco P[o{ eo/rh fezB{ gfo:'iBk phHvhH Powk dh nrtkJh j/m fJe gqshfBXh wzvb B/ w[Zy wzsoh e?gNB nwfozdo f;zx Bkb w[bkeks ehsh.

wz

Bh^gqwzBh n?cHn?wH;hHihH g?g;he' fJzvhnk B/ d; ;kb s'A gzikp ftu pzd gJh nkgDh f;Nq; gfo:'iBk d[pkok P[o{ eoB dk |?;bk ehsk j?. fJj gfo:'iBk fgSbh nekbh db^Gkigk ;oeko d/ ;w/A o'e fdZsh rJh ;h. fJ; :'iBk d/ pkps g?g;he' (fJzvhnk ohIB) d/ u/now?B s/ ;hHJhHUH fPt e[wko ns/ whs gqXkB (rb'pb fgqfeUow?AN)

w[Zy wzsoh Bkb p?me d/ d"okB gqshfBXh wzvb B/ oki ftu pkrtkBh gfo:'iBk d[pkok P[o{ eoB ’u fdbu;gh fdykJh. g?g;he' fJe ;KM/dko d/ sfjs gmkBe'N ftu i{; ez;Nq/AN ns/ e'bv vfoze T[sgkdB gbKN ;Ekgs eoB bJh th o[uh fdyk ojh j?. ezgBh fJ; T[s/ 500 eo'V o[gJ/ dk fBt/P eo/rh. :kd oj/ g?g;he' tZvh gZXo ’s/ fe;kBK s'A fezB{ dk ;zrqfjD eodh j?. gzikp ftu tZv/ g?wkB/ ’s/ fezB{ dh y/sh j[zdh j?.

f;zikJh gkJhg ’u the/ g?et?b j? ;G s'A tXhnk

c

;bK ’u f;zikJh dk UBk jh wjZst j? fizBk fe fJB;kB dh fIzdrh ftu ;kjK dk. ne;o n;hA t/yd/ jK fe y/s ftu |;bK dh f;zikJh Bkb ekch gkDh popkd j' iKdk j?. fJ; dk w[Zy ekoB iK sK fJj j[zdk j? fe f;zikJh ’u fJ;s/wkb ehs/ ikD tkb/ gkJhg uzrh r[DtZsk d/ BjhA j[zd/ iK T[j S/sh cN iKd/ jB. nfij/ ’u gkDh dh popkdh fInkdk j[zdh J?. f;zikJh ’u Pkwb j'D tkb/ gkDh dh popkdh ƒ o'eD bJh the/ g?et/b gqkJht/N fbwfNv fe;kBK ƒ r[DtZsk tkb/ y/sh f;zikJh T[sgkd w[jZJhnk eok ojh j?. fJ; s'A fJbktk fJj ezgBh vfoZg fJohr/PB ’u gq:'r j'D tkb/ gkJhg, towhp/v;, towh b?whB/fNv c?pfoe; d/ Bkb N?o/r rkovfBzr ƒ th pVktk d/ ojh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

ezgBh d/ T[sgkdK dh \k; rZb fJj j? fe fJj bzw/ ;w/A se uZbD tkb/ ns/ fNekT{ jB. the/ g?et/b d/ ;ko/ gkJhgK dh fvwKv brksko fe;kBK ftueko tXdh ik ojh j?. fJ; dk ekoB j? f;oc ns/ f;oc T[sgkdK dh r[DtZsk. the/ towhp/v dh fe;kBK ftu pj[s fInkdk wzr j? feT[Afe fe;kB fJ; dk T[g:'r \k; s"o s/ towh ezg';N pDkT[D ftu eod/ jB. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

29 ;jh fdPk d/D bJh n~r/ nkJh “nkgDh y/sh”

d/

P dh nkofEe ;fEsh fpIB; s'A fInkdk fgzvK ’u j'D tkbh y/sh T[~s/ fBoGo eodh j?. i/eo fe;kB y/sh eoBk fpbe[b pzd eo d/D sK d/P dh iBsk GZ[yh woB br/. nZiebQ ;kv/ d/P d/ jkbks fJj' fij/ jB fe fe;kB y/sh SZv e/ PfjoK tZb gbkfJB eo oj/ jB. fJ; dk w[Zy ekoB j? fe;kBK e'b ;jh ikDekoh ns/ nkX[fBe ;j{bsK dk Bk j'Dk. fJjh ekoB j? fe;kB uzrk T[sgkdB BjhA b? gkT[Ad/ s/ T[BQK dh nkofEe ;fEsh th mhe BjhA j?, go e[M b'e n?;/ th jB i' PfjoK ’u uZbD tkb/ ezw XzfdnK ’s/ fXnkB Bk d/ e/ y/sh eko'pko ns/ fe;kBK dh wdd bJh ssgo jB. nfij/ jh ejkDh j? soBgqhs f;zx dh. soBgqhs f;zx gzikp gqKs d/ fe;kB gfotko Bkb ;pzX oyD tkb/ fJe B"itkB eko'pkoh jB. gzikp T[BQK gqKsK ftu'A fJe j? fi; ftu ;G s'A fInkdk y/sh j[zdh j?. soBgqhs f;zx fgSb/ 9 ;kbK s'A gzikp d/ w'jkbh ftu fJe nkJhNh ezgBh ubk oj/ jK. T[BQK d/ nzdo fe;kBK bJh e[M eoB dk iIpk j?. fJjh ekoB j? fe T[BQK B/ s/Ih Bkb tXd/ j'J/ nkJhNh d/ d"o ftu fe;/ wbNhB?PBb ezgBh ƒ i[nkfJB BjhA ehsk pbfe fe;kBK dhnK b'VK ƒ ;wfMnk. fJ; d/ bJh T[BQK B/ nkgDh fJe Nhw pDkJh. Nhw pDkT[D wro'A T[BQK B/ fe;kBK dofwnkB ik e/ T[BQK dhnK b'VK ƒ ;wfMnk. T[BQK B/ ;wfMnk fe id'A Gkos d/ rqkwhD fJbkfenK ’u fJzNoB?N s/Ih Bkb gqrsh eo fojk j? sK fe;kBK ƒ y/sh dh ikDekoh d/D bJh feT[A Bk fJzNoB?N dk fJ;s/wkb ehsk ikJ/. fJ; d/ bJh T[BQK B/ nkgDh Nhw Bkb fJe fBoDk fbnk. fco T[BQK B/ e[M y/sh wkfjoK ƒ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

nkgD/ Bkb i'V e/ “nkgDh y/sh” BK Bkb fJe y/sh n?g dh P[o{nks ehsh. fJ; fJzNoB?N n?gbhe/PB d/ IohJ/ nZi bZyK fe;kB bkG b? oj/ jB. ;G s'A tZvh rZb fJj j? fe soBgqhs B/ fpBK fe;/ bkG d/ fe;kBK ƒ wkor doPB ns/ T[BQK ƒ y/sh ;pzXh ikDekoh d/D bJh “nkgDh y/sh” n?g dh P[o{nks ehsh. “nkgDh y/sh” Bkb pj[s jh xZN ;w/A ftu fszB okiK d/ fe;kB i[V u[e/ jB. fJj Nhw fgzvK ns/ y/sh gqdoPBhnK ’u ik e/ fe;kBK ƒ “nkgDh y/sh” n?g d/ ftP/ ’u ikDekoh d/Adh j?. fe;kBK ƒ dZf;nk iKdk j? fe T[j fet/A fJ; Bkb w";w, wzvh, y/sh ;pzXh ;kohnK ikDekohnK d/ Bkb Bkb T[BQK ƒ y/sh ftu Pkwb g[okD/ y/sh :zsoK ƒ t/uD d/ sohe/ th dZ;/ iKd/ jB. fe;kB fet/A fJ; n?g ƒ n;kBh Bkb r{rb gb/n ;N'o s'A vkT{Bb'v eoe/ nkgDk ofi;Nq/PB eoe/ ikDekoh jk;b eo ;ed/ jB. T[j d;d/ jB fe fJj n?g fcbjkb fszB GkPktK fjzdh, gzikph ns/ nzrq/Ih ftu T[gbpX j?. soBgqhs efjzd/ jB fe nkJh Nh y/so Bkb i[V/ j'D ns/ fJe fe;kB gfotko Bkb ;pzX oZyD ekoB nZi w?ƒ bZr fojk j? fe fe;kBK ƒ fvIhNb co?Avbh pDkT[Dk ukjhdk j?. fJ; s'A pknd T[BQK B/ nkgD/ :sB P[o{ eo fdZs/. j[D nkgDh fJ; w[fjzw d/ IohJ/ fezB/ jh fe;kBK dh wdd eo oj/ jB. e[M fe;kBK Bkb rZbpks eoe/ gsk bfrnk fe fe;kBK ƒ fJ; n?g d/ IohJ/ pj[s ;koh wjZstg{oB ikDekoh fwbdh j?. fJj n?g T[BQK bJh fe;/ y/sh wkfjo s'A xZN BjhA i' T[BQK ƒ fJe efbZe ’s/ ;kohnK ikDekohnK T[gbpX eotkT[Adk j?. fJ; w[fjzw dh P[o{nks eoB tkb/ soBgqhs d;d/ jB fe T[j fJ; ezw ƒ ikoh oyDr/ ns/ g{oh soQK Bkb fe;kBK dh wdd eoBr/. T[BQK dk fJj ezw g{oh soQK fe;kBK ƒ ;wofgs j?. fJ; d/ bJh T[j d/P d/ jo/e oki ftu “nkgDh y/sh” dh P[o{nks eoBr/. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


30

fJzNoftT{

uzr/ phi jh j[zd/ B/ uzr/ T[sgkdB b?D dk Iohnk L bZSwh n?wHn?BH

y/

sh seBheK ’u brksko spdhbh j[zdh ik ojh j?. fe;kB brksko nkX[fBe seBheK ƒ ngDkT[Ad/ ik oj/ jB. uzrhnK seBheK d/ fJ;s/wkb d/ pkti{d th ed/^ed/ y/s ftu uzrh |;b BjhA j[zdh idfe fJe fe;kB d/ wB ’u p; fJjh fJZSk j[zdh j? fe T[; d/ y/s ftu uzrh g?dktko j't/. uzrh c;b Bk j'D d/ fgZS/ fJe w[Zy ekoB fJj th j? fe fe;kBK ƒ uzr/ phi BjhA fwbd/. fJ;/ ekoB y/s ftu g?dktko xZN j[zdh j? go fJ; ;wZf;nk dk g{ok jZb fe;kBK ƒ B'pb ;hvI T[gbpX eok ojh j?. fJ; ezgBh dh P[o{nks jh fJ; T[d/P Bkb j'Jh ;h fe fe;kBK ƒ uzrh r[DtZsk tkb/ jkJhfpqv phi T[gbpX eokT[D/ jB. nZi ezgBh nkgD/ fJ;/ tknd/ T[~s/ \ok T[sod/ j'J/ fe;kBK dk Go';k fiZs u[eh j?. ezgBh dh fJ; ;cbsk ns/ fe;kBK d/ ftPtk; d/ ftP/ ’u ezgBh d/ gqpzX fBd/Pe bZSwh n?wHn?BH Bkb feqPh ikroD dh Nhw Bkb yk; rZbpks d/ wZ[y nzP L^ B'pb dh P[o{nks d/ fg~S/ eh gq/oBk ;h < B'pb dh P[o{nks ;kb 2004 ftu ehsh rJh. fiZE'A se fJ; dh P[o{nks d/ fgZS/ gq/oBk dk ;tkb j? sK wB ftu fJe ;tkb nkT[Adk ;h fe fe;kB ;kok fdB y/s ftu J/Bh fwjBs eodk j? go c/o th uzrh g?dktko BjhA fwbdh. fJ; dk ekoB fes/ Bk fes/ ;wM nkfJnk fe fe;kB ƒ ;w/A f;o uzr/ phi BjhA gqkgs j[zd/. p; Ud'A s'A wB ftu ftuko nkfJnk fe e[M nfijk eoKr/ fi; Bkb fe;kBK ƒ uzr/ phi ;w/A f;o fwb ;eD ns/ T[j nkgDk T[sgkdB tXk ;eD. Ud'A s'A B'pb ;hvI fJzvhnk gqkJht/N fbwfNv dh P[o{nks j'Jh. fejV/^fejV/ phi s[;hA fe;kBK ƒ T[gbpX eok oj/ j' < n;hA fe;kBK ƒ wZ[y s"o s/ jkJhfpqv phi n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

T[gbpX eok oj/ jK. fJBQK ftu brGr ;kohnK ;pIhnK fit/A NwkNo, fwou, c[Zb r'Gh, sop{I, yhok, fGzvh, eo/bk, pzd r'Gh, w{bh s'A fJbktk j'o th pj[s ;kohnK ;pIhnK d/ jkJhfpqv phi n;hA fe;kBK ƒ d/ oj/ jK. nB[;zXkB e/Ado ns/ w?fBT{c?eufozr :{fBN d/ pko/ d;' < ;kvk w[Zy nB[;zXkB e/Ado p?Arb{o[ ftu j? fiZE/ nkX[fBe sohfenK Bkb y'i ehsh iKdh j?. fJ; s'A fJbktk ;Zs okiK ftu ;kvhnK T[sgkdB :{fBNK jB. ;kvk w[Zy dcso fdZbh, n?B;hnko ftu s/ y/soh dcso p?Arb{o[ ftu j?. fJ; s'A fJbktk p?Arb{o[ ns/ fdZbh d'jK EktK ’s/ ;kvh g?fezr :{fBN s/ gq'vePB ckow jB. d'jK EktK ’s/ ;kv/ fo;ou ;N/PB th jB. n;hA g{o/ Gkos ftu ezw eo oj/ jK. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{ T[ s gkdK dh r[ D t~ s k ƒ fe; soQ K ekfJw oyd/ j' < w/ok wzBDk j? fe r[DtZsk d/ wkfJB/ f;o| phi t/uDk BjhA j[zdk. fe;kB sK eJh EktK s'A phi yohddk j? ns/ phi b?Adk j? go fe;kB ƒ ukjhdk j? fe id'A th T[j e'Jh phi yohd/ sK T[; ƒ g{oh poheh Bkb goy bt/. T[; d/ NqkfJb ƒ d/y/. fi; ezgBh d/ phi yohd/ jB T[; ezgBh dh Nhw Bkb ik e/ fwb/, ;bkj bt/ sd/ e'Jh phi yohd/. n?;/ phiK Bkb T[; ƒ uzrk T[sgkdB fwbdk j?. fe;kB bJh r[DtZsk tkbk phi T[jh j[zdk j? fi; s'A T[; ƒ uzrk T[sgkdB fwb/. B'pb fe;kBK ƒ r[DtZsk tkb/ T[sgkd w[jZJhnk eok ojh j?. fJ; ekoB n;hA fe;kBK ftueko nkgDh g?Am pDkT[D ftu ekw:kp oj/ jK. fe;kBK ƒ ikro{e eoB bJh B'pb ;hvI eh :sB eo ojh j? < B'pb ;hvI dh Nhw fIbQk gZXo ’s/ ezw eo ojh j?. fJ; dh g{oh w"BhNfozr ;kv/ N?foNoh w?B/io eod/ jB. fJ; s'A fJbktk ;w/A^;w/A s/ B'pb dh Nhw fe;kBK ƒ ikro{e eodh ofjzdh j?. fJ; d/ bJh Nhw fgzvK ’u ik e/ fe;kBK Bkb th fwbdh j? c/o T[BQK s'A chvp?e b?Adh j?. i/eo fe;kBK dk e'Jh ;[Mkn nkT[Adk j? sK T[; T[~s/ n;hA ezw

31

ns'k esa iksVk'k dk lcls cM+k vkiwfrZdrkZ w/ok wzBDk j? fe fe;/ fJe fJB;kB Bkb g fJe ;cbsk gqvkbZ kgs BjhAij[h,y zdh pbfe&id'fla A n;hA eod/ jK. fe;kBK dh ;/tk bJh n;hA tuBpZX jK.

ezgBh dh ;|bsk d/ ftP/ ’u s[;hA eh efjDk ukj'r/ <

gfotko d/ o{g ftu ezw eod/ jK Ud'A ;cbsk fwbdh j?, Ujh n;bh ;|bsk j[zdh j?. B'pb ;hvI gqkJht/N fbwfNv f;oc fszB b'eK B/ P[o{ ehsh ;h ns/ nZi fJ; gfotko ftu 251 w?Apo jB. fJ;/ gfotko dh pd"bs nZi ;kƒ ;|bsk fwbh j?. rqhB jkT{; d/ ftu y/sh dh t~Xdh wzr ƒ b? e/ s[jkvh eh fsnkoh j? < nZi dk fe;kB gfVQnk^fbfynk j? ns/ ;wMdko j[zdk ik fojk j?. fe;kB y/s dhnK BthnK seBheK ƒ uzrh soQK ikDdk j? fJ; bJh ;[oZfyns y/sh dk gqubB s/Ih Bkb tXdk ik fojk j?. y/sh d/ y/so ’u ekch ezgBhnK fJ; T[~s/ ezw eo ojhnK jB. n;hA th fJ; d/ bJh gbkB eo oj/ jK ns/ Bkb jh tZy tZy fe;wK T[s/ ezw uZb fojk j?. fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko, feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com

n?rqhp'b' ^ fe;kBK bJh fJe BthA eqKsh dh P[o{nks n?rqhp'b' Bkb i[V' ns/ gkU t~y^t~y y/sh T[sgkdK s/ ;zdK d/ ftebg s/ ikDekoh fJe' S~s j/mK gqkgs ;j{bsK

;kvhnK ftP/PsktK ! ekb ;?ANo d/ wkfXnw okjhA fe;kB Bkb f;~Xh r~bpks ! ekb ;?ANo ’s/ ofi;Nq/PB eo e/ fe;kBK dk nkgDk yksk ! cq?AukJhI s/ j'w fvbhtoh ;[ftXk okjhA fe;kBK se gj[zu ! fInkdk wksok ’u y/sh T[sgkdK dk ftebg feqPh pIko okjhA ! x~N ehwsK ’u y/sh :zsoK dh yohd ns/ feokJ/ ’s/ th T[gbpX ! Jh^wzvh okjhA nkgDh |;b t/u e/ fInkdk ehws gqkgs eoB dh ;j{bs ! ;N'o/I okjhA |;b ;[o~fyns oyD s/ Gft~y ftu T[BQK ƒ ;jh ehws ’s/ t/uD dh ;j{bs ! pus yksk s/ T[; d/ T[g:'r ’s/

fInkdk ftnkI ns/ S'N d/ w"e/ ! phi T[sgkdB gq'rokw Bkb i[V e/ y/sh ftu fInkdk s'A fInkdk bkG ewkU ! g"bh jkT{; ns/ rqhB jkT{; PesheoB okjhA y/sK d/ ftek; ezw ! fe;kB wkoN okjhA ;ko/ T[sgkd ns/ ;zdK d/ ftfGzB ftebg fJe' S~s j/m ! y/sh seBheK dk wkor doPB y/sh e/Ado okjhA

! y/sh T[sgkdK dh xo p?fmnK coh j'w fvbhtoh. ! N'b coh Bzpo 18001200800 ’s/ ekb eoe/ gqkgs eo' coh ftneshrs y/sh ;pzXh ;[Mkn. ! fe;kB wkoN okjhA y/sh wPhBK, ykd, phi nkfd pIko s'A T[fus ehws ’s/ T[gbpX. ! T[Zu r[Dt~sk tkb/ T[sgkd

fwjBsh, gqrshPhb fe;kB tho y[d dk eko'pko eoB ns/ gSkD pDkT[D bJh n?rqhp'b/ Bkb i[VB. n?rqhp'b' Bkb i[V e/ fe;kB tho eo ;ed/ jB nkgDk ns/ nkgD/ nk;^gk; d/ fgzvK dk efbnkD cq?AukJhI Bkb i[Vh ikDekoh ns/ ofi;Nq/PB bJh ;zgoe eo' franchise@agribolo.com ’s/. ;zgoe eo' wjKokPNo bJh ftwb g[zitkBh L 09571653597 oki;EkB bJh ;[jdhg f;zx L 09116137007

tX/o/ ikDekoh bJh infor@agribolo.com ’s/ ;zgoe eo'. r{rb gb/n ;N'o s'A

n?rqhp'b' n?g

coh vkT{Bb'v eoe/ s[ozs bkG gqkgs eo'

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

n?rqhp'b' fe;kB, ;wkoN fe;kB `

’s/ ekb eoe/ n~i jh ofi;Nq/PB eokU

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


bcbiswas@krishijagran.com

paritosh@krishijagran.com

AAYESHA KHAN 9891886680 aayesha@krishijagran.com ANKU YADAV 9999743660 anku@krishijagran.com

sandip@krishijagran.com 9999147833

Matbar Singh

matbar@krishijagran.com

prashant@krishijagran.com

pawan@krishijagran.com nupur@krishijagran.com

, Jobs@krishijagran.com HEAD OFFICE 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016 | M: 9313301029, E: info@krishijagran.com | Web: www.krishijagran.com


d/P Go ’u gj[zu ;kvh

Manoj Kumar

8588 998 437

manoj@krishijagran.com

hindi@krishijagran.com


110 CC BLUE CORE ENGINE

STYLISH METER CONSOLE

#

Mileage under standard test conditions *T & C Apply.

YAMAHA CENTRESPREAD

www.yamaha-motor-india.com/saluto |

Follow us on www.facebook.com/yamahamotorindia

2 years / 30,000 km warranty+ 3 years / 40,000 km extended warranty++


f;o| ;tkoh BjhA PkB Bkb ;tkoh eo' fi

jVh ezgBh ;zB 1887 ’u ;zrhs dk ;ki'^;kwkB pDkT[D s'A P[o{ j'Jh nZi Ujh ezgBh d[BhnK Go ftu nkgD/ d[gjhnk rZvhnK d/ pqKv Bkb wPj{o j?. fJj ezgBh e'Jh j'o BjhA pbfe :kwkjk j?. ezgBh d/ ;z;Ekge s'oke[;[ :kwkjk d/ BK ’s/ P[o{ j'Jh :kwkjk B/ ;kb 1955 ’u d[gjhnk rZvhnK pDkT[D d/ y/so ftu edw oZfynk. ikgkB dhnK uko tZvhnK d[gjhnk rZvh ezgBhnk ’u 25 ch;dh fjZ;/dkoh oZyD tkbh :kwkjk Gkosh ;VeK ’s/ nkgDhnK d[gjhnk rZvhnK d/ Bkb ;kb 1985 ’u T[soh ns/ fszB djkfenK s'A fJj pkJhe gq/whnK d/ fdbK ’s/ oki eodh ojh j?. uko rZbK fijVhnK s[;hA :kwkjk d/ pko/ ’u BjhA ikDd/

6 djkfenK s'A ftPt gZXo ’s/ b'eK dk fdb fiZs ojh j?. 6 wjKdhgK ns/ 45 s'A fInkdk d/PK ’u T[gbpX jfonkDk, T[~so gqd/P ns/ skfwbBkv{ ’u fszB nfs^nkX[fBe gbKN d/PGo ’u gj[zu d/ Bkb 3000 s'A fInkdk rkje ;/tk e/Ado

pkJheK pIko ’u T[skohnK jB. nkgDh nwho ftok;s o/f;zr w'No ;kJheb d/ Bkb :kwkjk B/ N{^;No'e w'No ;kJheb dh d[BhnK ’u pj[s BK ewkfJnk ns/ S/sh jh :kwkjk o/f;zr w'No ;kJheb Pq/Dh ’u gqf;ZX w'No ;kJheb fBowksk pD rJh. ;[go pkJhe j't/ iK w'N'eq';, rZvh fBowksktK ’u :kwkjk Bk f;oc ;G d/ Go';k dk ;kEh pD e/ T[Goh pbfe nZi th :kwkjk d[gjhnk rZvhnk pDkT[D tkbh ;G s'A ;q/Pm ezgBhnK ’u'A fJe wzBh iKdh j?. ;cbsk dh fJ; d"V ftu :kwkjk B/ o/f;zr pkJhe; ’u ftPt gZXo s/ nkgDh gSkD pDkJh fi; d/ ekoB d[Bhnk Go ftu nZi :kwkjk ƒ gqw[Zy d[gjhnk rZvh fBowksk ezgBh d/ o{g ’u ikfDnk iKdk j?. Gkt/A ftPt gZZXo ’s/ :kwkjk ƒ ;g'oNh pqKv d/ o{g ’u ikfDnk iKdk j? go ezgBh B/ Gkosh wkj"b d/ nB[;ko tZy^tZy T[wo d/ pkJhe gq/whnK bJh d[gjhnk rZvhnK pDkJhnK jB. Gkos ’u :kwkjk dh 100 ;h;h dh ezfgT{No pkJhe s'A b? e/ fbNo ebk; ;[go pkJhe se T[gbpX jB. T[~E/ T[sPkjh B"itkB tor bJh :kwkjk B/ c/io n?c i?v^n?c, tkJhi?vn?c^nko 15 s/ tkJhi?vn/c^nko 3

BthA bKu ehsh rJh 249 ;h;h fwv ebk; ;NqhN ckJhNo w'No ;kJheb n?ci?v^25 ’u jkJh Nkoe, tXhnk JhAXB ;woZEk ns/ Ipod;s fB:zsqD dh ;woZEk j?. :kwkjk dh ;[go pkJhe ƒ ;hph:{ d/ o{g ’u nk:ks ehsk iKdk j? idfe tkJhi?vn?c nko 1,tkJhi?vn?c nko1 ^n?w, th w?e; s/ n?wNh^09 Pq/DhnK ftu T[gbpX j?. T[E/ :kwkjk B/ n?;i?v^nkonko, ;?fb:{N' s/ ;?fb:{N' nkon?e; torhnK pkJheK th pDkJhnK. fJj T[BQK b'eK bJh jB i' piN ns/ wkJhb/i dk yk; f\nkb oyd/ j'J/ b'eK ftueko nkgDh Skg SZvDk ukj[zd/ jB. T[E/ :kwkjk B/ ;e{No Pq/Dh ’u th Ipod;s ftebg T[gbpX eokJ/ jB. :kwkjk B/ fJ; Pq/Dh ’u g{o/ gfotko bJh f;rB; n?bck, c?PB ;e{No c?;hB', B"itkB w[zv/^e[VhnK bJh f;rB; o/ i?v s/ f;oc B"itkBK bJh f;rB; o/ i?vnko bKu ehsk j?. fJjh tiQk j? fe i' th :kwkjk pkJhe s[jkvk fdb fiZs/ T[jh s[jkv/ bJh PkB dh ;tkoh j? fJ; bJh id'A th s[;hA :kwkjk pkJhe ubkU sK s[;hA PkB dh ;tkoh ubkT[Dk Bk fe f;oc pkJhe ubkT[Dk.

YAMAHA CENTRESPREAD

fe

fdt:k dh ;'u ƒ :kwkjk dk ;b{N HHH ``

;/ B/ ;Zu jh fejk j? fe i/ e[M eoB dh mkD bJh ikJ/ sK fJe fdB ;cbsk ew u[zwdh j?. fi; soQK Bkb :kwkjk B/tkg;h eod/ j'J/ fJe tko fco ;?fb:{N' d/ wkfXnw Bkb nkgD/ rkjeK d/ fdbK ’u c/o EK pDkJh j? mhe T[;/ soQK T[sokyzv dh wPo{w b/vh fdt:k B/ th fe;kBK d/ fdbK ’u yk; EK pDkJh j?. T[BQK d/ nDEZe :sBK ƒ Bk f;o| T[sokyzv oki B/ gSkfDnk pbfe :kwkjk B/ th T[BQK ƒ fJ; gq;z;k:'r ezw bJh ;b{N ehsk HHH`` nkU ikDhJ/ fe nfijk eh \k; fdZsk j? T[sokyzv dh fdt:k okts B/ HHH fdt:k B/ ;wkfie ezwK ’u phJ/ s/ n?wJ/ eoB wro'A eJh n?BihU Bkb ezw ehsk. T[; s'A pknd ;wki d/ ewI'o tor d/ ftek; bJh wPo{w dh y/sh okjhA nkihftek gq'rokw dh P[o{nks ehsh. T[BQK B/ df;nk wkoehN ;ot/ d/ d"okB w?A t/fynk fe fiZE/ nkb{, fgnkI s/ NwkNo torhnK |;bK 5 s'A 10 o[gJ/ feb' se ftedhnK jB T[E/ wPo{w 200 o[gJ/ feb' s'A fInkdk th ftedh j?. fJj ;[D e/ w?A ;'funk J/B/ |oe Bkb sK fe;kBK dh fIzdrh pdb ;edh j?. wPo{w d/ pko/ ’u fijVh d{ih rZb w?ƒ uzrh bZrh T[j fJj ;h fe fJ; dh y/sh fJBv'o ehsh ik ;edh j?, fi; d/ ekoB c;b ƒ jB/oh, jVQ s/ s{ckB s'A e'Jh ysok BjhA ofjzdk. wPo{w dh y/sh ƒ tXhnk Yzr Bkb p/jso eoB bJh T[BQK B/ eJh EK No/fBzr bJh. No/fBzr s'A pknd T[BQK B/ wPo{w dh y/sh P[o{ eo fdZsh ns/ T[BQK ƒ ;cbsk th gqkgs j'Jh. T[sokyzv d/ gjkVh fJbkfenK s'A gbkfJB o'eD bJh T[BQK B/ gjkVh fJbkfenK ’u wPo{w T[rkT[Dk P[o{ ehsk ns/ T[BQK dh fJj e'fPP ;|o th ojh. wPo{w dh y/sh Bkb T[BQK ƒ ekch bkG fwfbnk ns/ T[BQK Bkb eJh b'e i[V rJ/. nZi fdt:k fsnko brGr 50 :{fBNK brksko ezw eo ojhnK jB. j[D T[BQK dk w[Zy T[d/P 50 :{fBN s'A 500 :{fBNK dk j?, fi; Bkb fInkdk s'A fInkdk b'e No/fBzr j' ;eD. fdt:k ƒ T[BQK d/ fJ; ezw bJh T[sokyzv d/ ssekbh w[Zy wzsoh johP okts, ;kpek pkrtkBh wzsoh joke f;zx okts tb'A ;BwkfBs th ehsk frnk. T[j T[sokyzv dh jh BjhA pbfe g{o/ d/P dhnK n"osK bJh fe;/ fw;kb s'A xZN BjhA jB. ;oeko B/ fdt:k okts ƒ eJh g[o;ekoK Bkb fBtkfInk j?. ;kb 2016 ’u T[BQK ƒ Bkoh Pesh g[o;eko, nkJh;hnko B/ 2016 ’u T[BQK ƒ gqrshPhb fe;kB dk g[o;eko fdZsk ns/ r'ftzd tZbG gzs y/sh :{Bhtof;Nh B/ T[BQK ƒ :[tk fdt; s/ :[tk ;BwkB Bkb th fBtkfInk. wPo{w T[d:'r ƒ pVktk d/D bJh ‘fd wPo{w b/vh’ d/ BK Bkb gqf;ZX fdt:k T[sokyzv oki ;oeko dh pqKv nzp?;/vo th jB. nfij/ Bkoh ƒ Gbk e"D ;bkw eoBk BjhA ukj/rk. ;Zu ftu, fJ; Bkoh Pesh ƒ :kwkjk dk ;b{N.


36

fJzNoftT{

rqkwhD w[orh gkbB d/ wkfXnw Bkb Bkoh PesheoB

e/

rckow; ezgBh w[orh gkbB d/ y/so ftu fe;/ gSkD dh w[Eki BjhA j?. ;zB 1967 ftu ezgBh dh P[o{nks ftB'd eg{o d[nkok ehsh rJh. ftd/P ftu we?Bheb fJzihBhnfozr dh gVQkJh eoB wro'A w[orh gkbB d/ y/so ’u nkT[Dk nkgD/ nkg ftu fJe tZvk c?;bk ;h. ;qh eg{o B/ dZf;nk fe g'bNoh d/ y/so ’u nkT[D dk we;d f;oc g?;k ewkT[Dk jh BjhA ;h pbfe rqkwhD fJbkfenK ƒ wip{sh gqdkB eoBk ;h, yk;eo n"osK bJh. e/rckow; dh P[o{nks rohph d{o eoBk, n"osK ƒ wip{s pDkT[Dk ns/ rohp s'A rohp spe/ ƒ g'PD d/D tor/ fszB fwPBK ƒ fXnkB ftu oy e/ ehsh rJh ;h. 60 d/ djke/ ftu ;wki d/ b'eK dh fJjh ;'u ofjzdh ;h fe w[orh gkbB tork eko'pko f;oc nkofEe o{g Bkb wIp{s b'e jh eo ;ed/ jB go nZi d/ ;w/A ftu rqkwhD Gkos ftu ofjD tkb/ fgSV/ tor bJh e/rckow; B/ fJj ;'u pdbh j? ns/ S'N/ gZXo ’s/ w[orh gkbB eoe/ rqkwhDK ƒ fJ; eko'pko Bkb i'VB dk phVk u[fenk j?. fJ; d/ sfjs ezgBh B/ w[orh dh eqkfJbo B;b ƒ fte;s ehsk. eqkfJbo gqiksh rohpK bJh fe;/ nk; dh feoB s'A xZN BjhA ;h. nkU ikDd/ jK ezgBh d/ ;co d/ pko/ ’u ezgBh d/ ;z;Ekge ns/ u/now?B ftB'd eg{o s'A.

s[;hA fJ; fpiB; dh P[o{nks fet/A ehsh <

eqkfJbo gqiksh dhnK ftP/PsktK Gkos d/ nB[;ko

eg{o B/ fJzihBhnfozr dh gVQkJh ehsh ns/ ;thvB ftu T[BQK ƒ B"eoh dk w"ek fwfbnk. fi; ezgBh ftu ezw eo oj/ ;B T[; B/ jh ;qh eg{o ƒ Gkos ’u tkg; nkT[D dk ;[Bfjok w"ek fdZsk. Gkos nkT[D s'A pknd T[BQK B/ 15 ;kb se B"eoh ehsh. T[BQK d/ wB ftu fynkb nkfJnk fe feT[A Bk e[M nkgDk eko'pko ehsk ikJ/ ns/ T[BQK B/ 1963 s'A nkgDk fpiB; eoB pko/ ;'funk. T[BQK B/ df;nk fe T[; ;w/A d/P ftu g'bNoh dh P[o{nks j' jh ojh ;h sK T[BQK B/ th nkgDk g'bNoh ckow ftef;s eoB pko/ ;'funk.

ozr — ozr^fpozrh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

rqkwhD xoK ’u nzfvnK dk T[sgkdB — 150 s'A fInkdk nzv/ nzv/ d/D dh T[wo — 23^24 jcfsnK d/ ftueko tIB 24 jcfsnK ’u — Bo L 3^3H5 feb'rqkw wkdk L 2^2H3 feb'rqkw G'iB — xo dk pfunk j'fJnk ykDk, xo ftubh ofjzdh yz{jd iK i' th fwb ikJ/. ofjD bJh EK — xZN ftef;s ;EkB www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{ fpiB; dh P[o{nks 5000^7000 w[orhnK s'A ehsh. toswkB ’u ezgBh dh ;fEsh eh j? <

37

;woEk ftu ewh nkT[Adh ;h. eqkfJbo gqiksh fte;s eoB Bkb eh pdbkt nkfJnk <

fJ; tes ;kvh ezgBh d/P ns/ ftd/P ftu eqkfJbo gqiksh dh yk;hns fJj j? fe fJ; nB'yh ezgBh pD rJh j?, i' d/jksh xoK bJh ns/ gqiksh d/ w[or/^w[orhnK fe;/ th wkj"b ftu s/ S'N/ w[orh gkbeK bJh fJe T[g:[es B;b d/Adh pj[s xZN you ’u ofj b?Ad/ jB. fJBQK dh T[gi j? fi; dk BK eqkfJbo j?. fJ; ezw Bkb bZyK ;woZEk j'o gqikshnK d/ w[ekpb/ ekch uzrh j?. rohp rqkwhD, ewI'o spe/ dhnK n"osK dk fJj gqiksh 150 nzv/ se d/Adh j? ns/ fJ;dk nksw^;BwkB tX fojk j? ns/ T[BQK dh Sth d' feb' tiB j[zdk j?. eqkfJbo gqiksh fgzv d/ ;[Xo ojh j?. j[D fJj ezw ;oeko d/ Bkb fwb e/ wkj"b ftu th n;kBh Bkb ofj ;edh j?. fJ; ƒ th j' fojk j? ns/ ftd/PK ’u fe;/ soQK dh yk; d/yGkb dh th ;kvh ezgBh eJh d/PK b' V BjhA j[ z d h. nkw eqkfJbo B/ pdbh fIzdrh fit/A :[rKvk, B/gkb ns/ w[orhnK d/ w[ekpb/ fJ; dk gZ S wh pz r kb dh ofjD tkbh whBk B/ ;kT{E ncohek ftu uzrk uko r[Dk fInkdk T[sgkdB fpIB; eo ojh j?. T[BQK B/ feqPh ikroD Bkb rZbpks ehsh. T[BQK B/ j[zdk j? ns/ fJBQK gqsho'Xe df;nk fe eqkfJbo B/ T[; dh fIzdrh pdb df;nk fe feokJ/ d/ ckow Pesh j'oK d/ w[ekpb/ ekch fdZsh. T[BQK B/ df;nk eqkfJbo BjhA sK s'A n;hA fpiB; dh P[o{nks ihtB BjhA. T[BQK dh fJ;/ rZb s'A nzdkIk uzrh j?. ehsh ;h go nZi r[VrkT[A brkfJnk ik ;edk j? fe eqkfJbo B/ T[BQK dh p/Pe T[d:'fre g'bNoh ftu ;kvk p/;ckow j?. fIzdrh ftu fezBh nfjw G{fwek fBGkJh j?. B/ pj[s soZeh ehsh j? go ezgBh dk g/o/AN fo;ou T[j efjzdh j? fe eqkfJbo dh tiQk Bkb xo T [j pZu/ i' g'bNoh dh nkwdB ftu gzikj gqshPs dk tkXk ckow p?Arb[o{ ftu j?. fJzv;Noh ftu fJ;s/wkb j' f Jnk j? . fJ; Bkb fJe sK T[ j nksw^fBoGo pDh Bkb/ fJ; dk oy^oykt J/B/ xZN you ftu j[zdk j? fe e'Jh th n;kBh Bkb fJ; gqiksh dk gkbB^g';D eo nksw^fBoGo pD ;edk j?.

j[zd/ jB, T[j d/jksh jkbks ftu th BjhA ih ;ed/ ns/ d/jks s/ S'N/ ckowK d/ bJh n:'r jB. eqkfJbo B/ g?f;nK dh szrh, Gkos ftu w[orh gkbB dh whBk e'b fcbjkb gzikj eqkfJbo jB nkgDh gSkD pDkT[ D k, fiBQK ƒ oy e/ T[j pj[s y[P jB. T[BQK B/ fJ; ewh ƒ d{o ehsk j? g'bNoh ;wki dk ftPtk; jZ;d/ j'J/ fejk fe j[D T[j th nksw^fBoGo feT[Afe eqkfJbo d/ pZu/ fiZsDk ns/ i' w[orh d/ pZu/ jB ns/ T[BQK dhnK eJh ;j/bhnK th ozrhB j[zd/ jB ns/ d/;h n;hA ftef;s eo oj/ ;h eqkfJbo d/ ekoB nksw^fBoGo pDhnK w[orh s'A uko^gzi r[Dk tX jB. nzv/ d/Ad/ jB. tIB ftu th T[BQK T[~s/ g'bNoh ckow; dk eq kfJbo gqiksh d'^fszB ftPtk; pDkT[Dk feT[Afe i' r[ D k fInkdk j[ z d h j? . pZu/ n;hA ftef;s eo oj/ ;h T[BQK ƒ ftd/P s'A eq k fJbo fgz v ’u pu/ ^y[u/ ;pIhnK d/ N[efVnK, nkJ/ w[orh d/ pZfunK Bkb ezghN eoBk j[zdk ;h. fit/A w?A s[jkƒ gfjbK df;nk fe nZi s'A gzikj ofjzd yz{jd ƒ yk e/ nkgDk g/N Go b?Adh j?. fJ; Bkb i' rqkwhD n"osK 5^10 w[orhnK oydhnK ;kb gfjbK n;hA nzfvnK bJh g{oh soQK ftd/PK d/ jB iK 50^100 th oydk ukj[D sK T[BQK dh Go';/ ;h. fJj T[j ;wK ;h id'A e'Jh th fJ; nkwdB ftu pj[s tZvk coe g?Adk j?. fpiB; ftu BjhA nkT[Dk ukj[zdk ;h. ;kvh ezgBh B/ g'bNoh ckow dh P[o{nks ehsh. ;zB 1986 rqkwhD Gkos ’u eqkfJbo gqiksh B/ jo xo dh se n;hA th Gkos ftu w[orhnK dh pohfvzr n"os ƒ fet/A gq's;kfjs ehsk < BjhA eod/ ;K. fJ; ekoB fJj ;wZf;nk nkT[Adh ;qh eg{o B/ fejk ^ n;hA n?;/ t?AvoK dh y'i ;h fe i/eo jkJhfpqv ;Nke ƒ nkg; ftu ehsh i' ;kJheb T[~s/ N'eoh oy e/ fgzv^fgzv ik pohfvzr eokT[Ad/ ;h sK r[DtZsk ns/ nzv/ d/D dh fpiB; dh P[o{nks ’u fezBK w[PebK dk ;kjwDk eoBk fgnk <

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{

38

e/ nkgDk wkb t/ud/ ;B iK w'No ;kJheb T[~s/ nkgD/ fszB^uko eqkfJbo d/ pZfunK ƒ t/ud/ ;B. T[BQK b'eK ƒ th fJ; wkfXnw Bkb o'Irko fwfbnk ns/ n;hA o'Irko d/ w"e/ w[jZJhnk ehs/ ns/ fJBQK b'eK d/ wkfXnw Bkb eqkfJbo ƒ fgzvK d/ jo/e xo se gj[zukT[D ftu ;cb oj/ jB. yk; s"o s/ rqkwhD n"osK eqkfJbo dk eko'pko eoe/ uzrh nkwdB gqkgs eo ojhnK jB. s[;hA pIko ftu fijV/ nzv/ t/ud/ j' eh T[j eqkfJbo gqiksh d/ jh jB < BjhA, eqkfJbo gqiksh ƒ nzfvnK ns/ wk; d'jK bJh ftef;s ehsk iKdk j? go n;hA i' nzv/ t/ud/ jK T[j r'bvB gqiksh d/ jB. T[BQK B/ df;nk fe e?r; d/ BK Bkb nzv/ t/ud/ jK i' nbZr gqiksh d/ jB ns/ fJBQK ƒ n;hA r'bvB efjzd/ jK. fJj fJe tXhnk gqiksh j? ns/ fJBQK nzfvnK dh ;gbkJh n;hA d/P d/ eJh fjZf;nK ftu eo oj/ jK.

rqkwhD n"osK bJh eqkfJbo gqiksh fet/A w[Bk|/ dk ;"dk pDh < fJj gqiksh xo ftu ezw eoB tkbhnK n"osK bJh o'Ih^o'Nh ewkT[Dk dk ;jkok pDh. ;qh eg{o B/ df;nk fe e/rckow; dh gj[zu 19 okiK ftu fJe bZy s'A fInkdk b'eK se j?. fJ; gqiksh dh yk; rZb fJj j? fe eqkfJbo fpBK fe;/ you d/ xo ftu pfunk j'fJnk G'iB ns/ fe;/ th soQK dk ykDk yk e/ n;kBh Bkb ofj b?Adh j?. fJBQK ekoBK eoe/ fJj b'eK dh fyZu dk e/Ado pDh. eqkfJbo e'beksk, r[jkNh, f;bhr[Vh, eNe, oKuh, tkokD;h, r'oyg[o, fpbk;g[o ns/ r[VrkT[A s'A g{o/ d/P d/ tZy^tZy okiK ftu ;gbkJh j[zdh j?. dhgfPyk f;zx gZsoeko, feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891443388 Jh^w/b L deepshikha@krishijagran.com

feqFh ikroD

/I

t fyZuo k b fd T[gj

fe;kB ekov

fdb T[gj fyZut/I ko

feqFh ikroD @fe;kB ekov# s'I gkU fJe bZy dk d[oxNBk phwk ns/ Gkoh S{N Bkb eJh j'o fJBkw u[D' nkgDk ekov Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

Very Very Important Farmer Card yodjp ;sr ibdh vkgs

S{N

nk fojk j?

NAME : ADD : : ID ISSUE :

fJe bZy dk d[oxNBk phwk feqFh T[sgkdK s/ S{N feqFh T[geoDK s/ S{N feqFh ftGkr ftu gqrshFhb fe;kBK d/ BK ns/ s;tho 22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


India s No.1 Biologicals Company


40

fJzNoftT{

toswkB ;wK i?fte y/sh dk ^ u"jkB

ftu y/sh tZb b? iKd/ jB fi; Bkb fe;kBK ƒ xZN you ’u uzrh c;b dhnK ehwsK fwbD. c;bK ƒ tkfJo; s/ ftbN s'A pukT[D bJh ez g Bh e' b tkfJo;^r' s/ ftbN^r' tor/ nk:[ot?fde T[sgkd jB. ezgBh Bhb rK, izrbh ;{oK s'A c;b ƒ pukT[D bJh bSwD o/yk, oc{uZeo, S{wzso tor/ T[sgkdK Bkb g{o/ Gkos d/ fe;kBK ƒ okjs T[gbpX eotkT[Adh j?. 3H ezgBh fcbjkb fejV/^fejV/ okiK ’u ezw eo ojh j? < ezgBh dk vhbo B?Ntoe nZi brGr Gkos d/ ;ko/ okiK ftu j?.

jh

o' nkor?fBe ezgBh dh P[o{nks fJ; T[d/P Bkb ehsh rJh ;h fe d/P d/ jo/e Bkrfoe ƒ i?fte ykX gdkoE fwb ;eD. ezgBh d/ n?wvh vkH okiht f;zx u"jkB Bkb feqPh ikroD B/ rZbpks ehsh. T[BQK B/ dZf;nk nZieZbQ e?wheb :[es ykfDnK d/ ekoB eJh rzGho ;wZf;nktK ;kjwD/ nk ojhnK jB. j[D Io{oh j' frnk j? fe fe;kB i?fte y/sh tZb tXD. fJ; y/sh s'A fe;kBK ƒ sK w[Bk|k j't/rk jh Bkb jh b'eK ƒ o;kfJD^w[es nzB th gqkgs j't/rk. 1H jho' nkor?fBe dh P[o{nks d/ fgZS/ eh T[d/P j? < jho' nkor?fBe ezgBh dh P[o{nks ;kb 2013 ’u j'Jh fi; dk w[Zy T[d/P Gkos d/ fe;kBK dk o[\ o;kfJDe ykdK, ehNBkPeK s/ jkBhekoe BdhBBkPeK d/ fJ;s/wkb s'A jNk e/ i?fte y/sh tZb eoBk ;h. jkbKfe fJj ezw n"yk ;h go n;hA fJ; ezw dh gfjb ehsh ns/ nZi n;hA fJ; ezw ftu ;cb th j'J/ jK. 2H ezgBh e'b fe; soQK d/ T[sgkd jB < ezgBh e'b fe;kBK bJh eJh soQK d/ T[sgkd jB. gbKN BkJhNq'iB, gbKN g'NkP, gbKN ckoc'o;, gbKN ;/Bk, gbKN NqkJhtho ikfJw, gbKN ohukoi, ;'fJb ohukoi, eqkZg^fezr s/ jok x'Vk tor/ T[sgkdK dh pIko ftu ekch wzr j?. fJ; s'A fJbktk ezgBh fe;kBK bJh nB/e soQK dh ihtkDz{ ykd pDkT[Adh j? i' IwhB d/ T[gikT{g[D/ ƒ tXkT[Adh j?. Bkb jh e?wheb ykd dh fwZNh ’u pDh gos ƒ th s'V e/ T[; ƒ nkT[D ;w/A ’u Iho' you/ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

4H ezgBh nkor?fBe y/so ’u fe; soQK dk ezw eoe/ fe;kBK ƒ bkG d/ ojh j? < ;kb 2016 ’u ezgBh B/ fe;kBK dh Nhw pDk e/ y/sh eokT[D dk ezw P[o{ ehsk. P[o{nks ftu ezgBh B/ fBzp{ s/ nwo{d dh ;xB ftXh Bkb pkr brtkJ/. fJjh BjhA j[D ezgBh fe;kBK ƒ ;xB pkrtkBh Bkb j'D tkb/ bkGK pko/ ikDz{ eok ojh j?. ezgBh GftZy ’u fJBQK pkrK s'A j'D tkbh c;b ƒ Gkos jh BjhA ftPt dh nkor?fBe wzvh ftu t/u e/ T[BQK ƒ p/jso ehws d[nkJ/rh. ezgBh B/ fJ; d/ bJh ;kohnK fsnkohnK g{ohnK eo oyhnK jB s/ ezgBh B/ y[d th fBzp{ d/ o; Bkb b?whBkfJv, feq;Nb pDk e/ ns/ nwo{d s'A T[; dk gbg pDkT[D dh c?eNoh th brkT[Dh P[o{ eo fdZsh j?. ezgBh fJ; d/ bJh r[ioks, T[so gqd/P, jfonkDk, gzikp okiK ftu fe;kBK ƒ Nhw Bkb i'V e/ T[BQK ƒ p/jso ehws T[gbpX eokJ/rh. e/Ado s/ ftfGzB okiK dhnK ;oekoK th fJ; ftu gq's;kjB d/ o{g ’u wdd eo ojhnK jB. 5H s[;hA fejVhnK c;bK fBo:ks eod/ j' ns/ feZE'A^feZE'A eod/ j' < toswkB ;w/A ’u n;hA fBzp{ ns/ nwo{d dh c;b T[~s/ jh c'e; eo oj/ jK feT[Afe nkT[D tkb/ ;w/A ’u 50 ;kbK se th fJBQK d'jK c;bK dh fvwKv ’u e'Jh ewh BjhA nkT[D tkbh. fJj d't/A jh c;bK pkrtkBh tkbhnK c;bK jB ns/ fJBQK d'jK c;bK ƒ fsnko j'D se fe;kB fJ; ƒ ;fj^c;b d/ s"o s/ eDe, dkbK, bZ;D, yhok tor dhnK c;bK ns/ n"PXh tkb/ g"fdnK ƒ th d' ;kbK se brk e/ fJBQK www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{

41

s'A th w[Bkck ewk ;ed/ jB. 6H ezgBh dhnK nrbhnK :'iBktK eh jB < fJ; Bkb rkjeK ƒ eh bkG fwb/rk < ezgBh S/sh jh jfonkD/ ftu fJe rT{Pkbk fi; ftu 5000 rT{nK jB, d/ Bkb fwb e/ ;hn?Bih s/ fpibh fBowkD fJekJh brkT[D ik ojh j?, fi; ftu rT{, ntkok p?bK d/ r'j/ Bkb Bk f;oc nkor?fBe ykd pbfe ;hn?Bih s/ fpibh th g?dk j't/rh. fJ; Bkb rT{ tzP d/ gP{nK d/ eZND T[~s/ o'e br/rh. nkor?fBe ykd Bkb fe;kB uzrh Ifjo^w[es c;b b? ;eDr/, fi; ƒ ezgBh pkfJp?e eoe/ d/;h s/ ftd/Ph nkor?fBe pIko ’u t/u e/ T[BQK ƒ uzrh ehws fdbtkJ/rh. ezgBh d/ n?wvh vkH u"jkB B/ fejk ;kvk T[d/P w'o^eqkZg s/ eqkZg j? Gkt jo tko T[~u r[DtZsk Gog{o nkor?fBe g?dktko ƒ xo^xo gj[zukT[Dk j? sKfe jo/e Gkosh ƒ Ifjo^w[es G'iB T[gbpX j't/. 7H nwo{d ns/ fBzp{ dh c;b fe; soQK fe;kBK bJh bkG dk ;"dk j? < fBzp{ dh rZb eohJ/ sK fJj xZN'^xZN n";s o/N 30 o[gJ/ feb' ftedk j?. i/eo nr/sh t?okfJNh j't/ sK gqsh feb' n";s ehws 50 s'A 60 o[gJ/ feb' se fwb iKdh j?. i/eo fJe g"dk sh;o/ ;kb ’u 50 feb' cb d/D sK 60 o[gJ/ wzvh Gkn (n";sB) d/ nB[;ko 3000 o[gJ/$g"dk fwbdk j? i' fe fe;kB bJh pj[s w[Bkc/ dk ;"dk j?. jho' nkor?fBe fBzp{ dh nr/sh t?okfJNh d/ 500 g"d/ fJe J/eV ’u brtkT[Adh j?, fi; dh d{oh 9 c[ZN % 9 c[ZN, g"d/ s'A g"dk ns/ bkJhB s'A bkJhB j[zdh j?. uzrh d/yo/y Bkb g"dk sh;o/ ;kb ’u 50 feb' se fBzp{ fJe ;kb ftu d/ d/Adk j?. fJ; Bkb fe;kBK ƒ gqsh J/eV brGr 10 s'A 15 bZy se nkwdB j' ;edh j? s/ fJj tko^tko c;b phiD^eZND d/ MziN s'A th pudk j?. 8H rzB/ dh c;b pko/ th dZ;' < T[~so gqd/P d/ eJh fIfbQnK fit/A pkrgs, Pkwbh, w/om, w[IZcoBro ns/ fpiB"o fIfbQnK ’u fInkdkso rzBk phfink iKdk j?. g{o/ y/so dk n?ro'^fJeBkfwe; fJ;/ c;b T[~s/ fBoGo eodh j?. ezgBh ’u tZy^tZy P{ro fwbK d[nkok nB[w'fds phiK s/ ezw ehsk frnk j? ns/ fe;kBK ƒ T[;/ fJe J/eV ’u BthA seBhe okjhA fInkdk Nqhb fozr, rzB/ dh w'NkJh, fInkdk o; s/ finkdk tIB ns/ 20 s'A 30 gqshPs se bzpkJh tXD dh seBhe f;ykJh iKdh j?.fJ; Bkb fe;kBK ƒ 26 c[ZN bzpkJh se dk rzBk gqkgs j'fJnk j?. Nqhb fozr Bkb ;kvk j[D se n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

dk foekov 0238 ’u 87 rzB/ gqsh J/eV$pzu, fi; dh bzpkJh seohpB 15 c[ZN d/ nk;^gk; ojh s/ gqsh J/eV 750 e[fJzNb se foetoh ojh. 9H c;b ;[ o Zfynk bJh ez g Bh e' b fejV/^fejV/ gq'veN jB ns/ GftZy ftu fe; soQK d/ gq'veN fbnkT[D dh T[whd j? < c;b dh ehfVnK s'A ;[oZfynk bJh ezgBh B/ nkX[fBe seBhe d/ fJ;s/wkb Bkb gbKN ;/Bk Bkwe dtkJh pDkJh j? fi; dk ezw Bk f;oc c;b bJh jkBhekoe ehfVnK ƒ BPN eoBk j? pbfe T[; d/ fgT{wk, bkotk ƒ th ysw eoB dk j?. fJj dtkJh j"bh^j"bh ezw eodh j? go fszB ;kb se brksko fJ; d/ gq:'r Bkb bzw/ ;w/A se gqGktPkbh ofjzdh j? ns/ nkor?fBe c;b d[nkT[D ftu wddrko ;kps j[zdh j?. 10H s[;hA feqPh ikroD Bkb j'o eh ;KMk eoBk ukj'r/ < vkH u"jkB B/ feqPh ikroD ƒ dZf;nk fe ezgBh S'N/ G{whjhD fe;kBK bJh S'Nh^S'Nh irQk ’s/ 40 cZ[N % 20 c[ZN ’u w'sh gkbB dh No/fBzr S/sh jh P[o{ eoB ik ojh j?. fe;kB fJ; d/ wkb ’u 20,000 o[gJ/ you eoe/ ;kb Go ftu 2 s'A 3 bZy o[gJ/ ewk ;ed/ jB. dhgfPyk f;zx gZsoeko, feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891443388 Jh^w/b L deepshikha@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


42

uzr/ fdB

fe;kB g[eko/, ;kv/ uzr/ fdB ed'A nkT[Dr/ <

feq

Ph okPNoh Bw{ B k ;ot/ y D ;z r mB (n?BHn?;Hn?;HUH) d/ 59t/A d"o ’u fJj rZb ;kjwD/ nkJ/ fe y/sh w[Bk|/ dk ;"dk BjhA ofj rJh. nfij/ ’u i/eo fe;kBK e'b y/sh SZvD dk ftebg j't/ sK brGr 40 ch;dh s'A fInkdk fe;kB y/sh SZv d/Dr/. fJj w;bk ;[o\hnK ftu SkfJnk fi; ƒ Bhsh fBowksk BIo nzdkI BjhA eo ;e/, fco th e'Jh ekoro jb BjhA sbkfPnk frnk. e[M ;w/A gfjbK gqf;ZX y/sh Pk;soh n?wHn?;H ;tkwhBkEB dh nrtkJh ’u pD/ okPNoh fe;kB nk:'r B/ 2000 d/ djke/ d/ d"okB bVhpZX fog'oN ikoh ehsh fiBQK ftu fJj fIeo ehsk frnk fe fJe fe;kB dh n";s nkwdB ;oekoh d|so ’u ezw eoB tkb/ ugVk;h s'A th xZN j?. pkti{d fJ; Bkb BfiZmD bJh e'Jh g[\sk :'iBk BjhA pDkJh rJh. d/P ftu fe;kBK d/ ihtB ns/ y/sh dh so;:'r jkbs dk fdqP fuzskiBe ns/ u[D"sh Gfonk j?. tZy^tZy torK dh s[bBk ’u tk;sfte y/sh ;pf;vh dk pj[s xZN j'Dk fe;kBK dh d[odPk dk ;G s'A gqw[Zy ekoB j?. vhIB T[~s/ fdZsh ik ojh e[M ;pf;vh 92H061 eo'V o[fgnk j?. fJ; ftu Gkoh ewoPhnb n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

rZvhnK bJh 26,000 eo'V, gqkJht/N ekoK s/ :{BhfbNh tjhebK bJh 12,100 eo'V o[gJ/ ns/ eowPhnb ekoK bJh 8,200 eo'V o[gJ/ fdZsk ik oj/ jB. 15,000 eo'V dh ;pf;vh j'o y/soK ƒ fdZsh iKdh j? fiBQK ftu iBo/No th Pkwb j?. jkbKfe vhIb ;pf;vh y/sh d/ y/so d/ BK ’s/ Io{o d;h iKdh j? go fInkdkso wkwfbnK ftu ;oeko ;pf;vh ƒ fe;kBK se gj[zukD ftu fgZS/ ofj iKdh j?. ;z;d dh ;EkJh ew/Nh dk fJj fBPeoP th fuzskiBe j? fe d/P d/ 90 gqshPs fe;kBK ƒ y/sh ;pf;vh dk bkG BjhA gj[zudk. ew/Nh efjzdh j? fe fe;kBK d/ fjZs ftu ;pf;vh ƒ soe ;zrs pDkfJnk ikDk bkIwh j?. m'; :sB dh b'V L y/sh d/ y/so dk piN tXkfJnk frnk j? go fe;kBK dh nkwdB bJh e'Jh m'; :sB BjhA j'J/. ftZs wzsoh ;kb 2022 se fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoB dh rZb efj oj/ jB go fJ; fdPk ftu e'Jh m'; edw BjhA u[e/ rJ/. f;o| f;zikJh ftt;Ek ƒ wIp{s eoB Bkb fe;kB dh nkwdB BjhA tX ;e/rh pbfe T[; d/ tZb yk; fXnkB d/D dh b'V j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


uzr/ fdB

43

nZi d/P d/ 17 okiK ftu fe;kBK dh ;bkBk nkwdB f;o| 20,000 o[gJ/ j?. i/eo g{o/ d/P dh rZb eohJ/ sK fe;kBK dh nkwdB gqsh wjhBk 3000 o[gJ/ j?, i' pj[s fuzskiBe j?. pkti{d fJ; d/ fe;kBK dh nkwdB tXkT[D bJh e'Jh m'; edw BjhA u[Ze/ ik oj/. y/sh d/ y/so ’s/ ;oeko dk fXnkB Io{o frnk j? go fe;kBK T[~s/ dpkn jkbhA th pfDnk j'fJnk j?. d/P d/ rohp fe;kB d' ;kbK s'A brksko w";w dh wko MZb oj/ jK. T[BQK dh ;fEsh ;ztkoB bJh ;oeko ƒ fe;kBK bJh yk;/ p/bnkT{N g?e/I d/Dk ukjhdk ;h. id'A 2008 s/ 2009 ftu nkofEe wzdh nkJh ;h Ud'A ;oeko B/ T[d:'r irs ƒ 3 bZy eo'V o[gJ/ dk p/bnkT{N g?e/I fdZsk ;h. fe;kBK dh ;fEsh ;[XkoB bJh ;oeko ƒ T[;/ soQK dk e'Jh edw u[ZeDk ukjhdk ;h. ;oeko B/ 5 ;kbK ’u nkwdB d[ZrDh eoB dh rZb ehsh j?. wfjzrkJh do tXD d/ ekoB nkwdB tX ikJ/rh. ;oeko ƒ d[pkok nkgDh Bhsh T[~s/ ftuko eoBk ukjhdk j?. y/sh y/so fGnkBe ;zeN ftu'A r[Io fojk j?. ;kb 2015 s/ 2016 ftu fe;kBK tb'A nksw^ jZfsnk d/ wkwfbnK ’u pj[s tkXk d/fynk frnk. w?ƒ T[whd ;h fe ;oeko d[yh fe;kB GkJhuko/ ƒ pukT[D bJh nkofEe g?e/I dk n?bkB eo/rh. nk\oeko T[d:'r irs ƒ th nukBe ;zeN dh ;fEsh ftu okjs g?e/I fwbdk j? ns/ fgSb/ d; ;kbK ’u 42 bZy eo'V o[gJ/ dh N?e; S'N fwbh j?. w?A ;'u fojk ;h fe fe;kBK ƒ T[BQK d/ nkofEe ;zeN xZN eoB bJh okjs d/D dk fJj tes j? go ni/jk e[M th BjhA j'fJnk. fJe tko c/o 60 eo'V fe;kBK ƒ p/;jkok SZv fdZsk frnk. T[~sw y/sh w~Xw pkD, nXw ukeoh Ghy dkB L fe;/ ;w/A y/sh gqXkB d/P nytkT[D tkb/ Gkos ftu nZi ebQ y/sh ;G s'A n"yk ezw j' frnk j?. fJ; dk ;G s'A tZvk ekoB fJj j? fe d/P ftu ftek; d/ BK ’s/ yVQk ehsk frnk w{bG{s YKuk y/sh ns/ fe;kB fto'Xh j?. 1991 ’u ngDkJh rJh n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

T[dkoheoD dh Bhsh th nkgD/ T[d/P s/ n;{b ’u fe;kB fto'Xh j? fJ;bJh nZiebQ y/sh n^;wkB ns/ wip{oh dk BK pD e/ ofj rJh j?. fe;kB nksw fBoGo BjhA oj/. pj[^okPNoh ezgBhnK ftPt tgko ;zrmB ns/ ftPt pIko dk r[bkw pDk fdZshnK rJhnK jB. fJjh ekoB j? fe fe;kB nksw^jZfsnk eo oj/ jB. okPNoh eqkJhw foekov fpT{o' efjzdk j? fe ;kb 1997 s/ 2016 d/ ftueko fJj nzeVk 3 bZy se j' frnk j?. d/P ftu jo ;kb n";sB 16,000 fe;kB w[Zy s"o s/ fJ; bJh nksw^jZfsnk eod/ jB fe |;b \okp j' ikD ekoB T[j nkgDk eoIk BjhA T[sko ;e/. fJ; soQK d/P ƒ G'iB d/D tkb/ fe;kBK dh nZi jkbs fJj j? fe T[j iK sK nksw^jZfsnk eoB bJh wip{o jB BjhA sK y/sh^fe;kBh SZvD bJh fsnko jB go ;oeko ƒ jo soQK dh go/PkBh Ud'A j[zdh j? id'A fe;kBK ƒ T[BQK dh g?dktko dh tkfip ehws d/D dh rZb j[zdh j?. e[M wjhB/ gfjbK ;[gohw e'oN d/ ;Bw[y dkfJo jb|Bkw/ ’u n?vhPBb ;kbhf;No iBob wfBzdo f;zx B/ dZf;nk fe ;tkwhBkEB ew/Nh dh fog'oN d/ w[skpe fe;kBK ƒ T[BQK dh g?dktko ’s/ gzikj ch;dh w[Bk|k d/D ftu ;oeko n;woE j?. u'D tkndk L fJj fJe u'D tkndk ;h i' Bfozdo w'dh B/ b'e ;Gk u'DK ftu ehsk ;h fe ;tkwhBkEB ew/Nh dh fog'oN d/ w[skpe fe;kBK ƒ gzikj ch;dh w[Bk|k d/tKr/ go ;Zsk ftu nkT[AdnK jh w'dh ;oeko B/ www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


44

uzr/ fdB

M'B/ ns/ eDe d/ tX/ j'J/ fBT{Bsw ;woEB w[Zb d/ o{g ftu bkGekoh ehws d/D s'A wBQK eo fdZsk. fJj' fij/ ;w/A id'A eowukohnK dk wfjzrkJh GZsk fJe ;kb ’u 13 ch;dh tXkfJnk frnk sK eDe ns/ M'B/ d/ ;woEB w[Zb ’u gzikj o[gJ/ gqsh e[fJzNb dh do Bkb nKfPe tkXk ehsk frnk :kfB 3H6 ch;dh tkXk j'fJnk i' wfjzrkJh d/ tkX{ p'M tzvkT[D bJh th r?o^w[Bk;p j?. Iok fJ; Ipod;s G/dGkt ƒ th t/y'—;Zst/A t/sB nk:'r d/ sfjs fJe uwVk;h d/ fBT{Bsw t/sB ;Zs s'A nmkoQK jIko :kBh 260 ch;dh dk tkXk j'fJnk. ;kv/ d/P ftu fJe n";s fe;kB dh nkwdB Bkb fJ; dh s[bBk eo', s[;hA fJj ikD e/ j?okB j' ikUr/ fe ;kb 1970 s'A 2016 d/ d"okB fgSb/ 46 ;kbK ’u fJe ;oekoh eowukoh dh w{b sBykj ns/ wfjzrkJh GZs/ ftu n";sB 120 s'A 150 r[Dk dk tkXk j'fJnk j? idfe fJ; ;w/A ;hwK d"okB eDe d/ fBT{Bsw ;woEB w[Zb ftu f;o| 19 r[Dk dk tkXk j'fJnk j?. fJj Gkoh n^;wkBsk ikD^p[M e/ j?. fJ; ƒ t/yd/ j'J/ BthA ghVQh s'A fJj T[whd eoBk ftnoE j? fe T[j y/sh d/ g/P/ ƒ ngDkJ/rh. nkwdB n^;wkBsk ;gZPN j?. j[D idfe fJe eowukoh dk fBT{Bsw sBykj tXk e/ 18 jIko o[gJ/ ehsh ik ojh j? fJe n";s fe;kB gfotko ƒ nkwdB n?Bn?;n?;U dh 2014 dh fog'oN d/ nB[;ko f;o| 6 jIko o[gJ /j? fi; ftu f;o| 3,078 o[gJ/ y/sh s'A nkT[Ad/ jB. i/eo fe;kBK ƒ ;wki d/ j'o torK tKr T[fus fBT{Bsw ;woEB w[Zb fdZsk iKdk sK i' eDe 1970 ftu 76 o[gJ/ gqsh e[fJzNb ;h T[; dh ehws j[D 7600 o[gJ/ gqsh e[fJzNb j'Dh ukjhdh ;h, \ohd w[Zb jh T[j ftt;Ekj? fi; d/ wkfXnw Bkb fe;kB nkwdB ewkT[D ftu ;woZE jB. fJ; s'A fJbktk nkwdB ns/ j'o e'Jh ;o's gk; BjhA j? fi; T[s/ T[j Go';k eo ;edk j?. fJ; dh s[bBk ;oekoh eowukohnK Bkb eo', fiBQK ƒ jo S/ wjhB/ wro'A wfjzrkJh GZsk fwbdk j?, i' s/Ih Bkb w{b sBykj ftu fwbk fdZsk iKdk j?. t/sB nk:'r d/ nB[;ko eowukohnK d/ tZy^tZy soQK d/ GZfsnK ftu tkXk jz[dk j?. i/eo fe;kBK ƒ xZN'^xZN uko wkf;e GZs/—fBtk; bJh GZsk, :ksok GZsk, pZfunK bJh f;Zfynk GZsk ns/ fufes;k GZsk fdZsk ikJ/ sK fBPfus o{g Bkb bZyK fe;kB nksw^jZfsnk BjhA eoBr/. eJh fe;kBK B/ dZf;nk j? fe f;o| fJbki dk n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

\ou jh fe;kB gfotkoK d/ wkf;e piN dk 40 ch;dh j[zdk j? ns/ Bkb/ nkgD/ pZfunK ƒ T[~u f;Zfynk BjhA d/ gKd/ fJ; ftu \ou/ pj[s jB. fe;kB GkJhukok L d/P Go d/ fe;kB GkJhuko/ dh d[odPk ƒ fpnkB eodk fJe j'o ;ot/yD ;kjwD/ nkfJnk j? fi; ƒ ;?ANo |ko ;NZvh nk| vt?bfgzr ;';kfJNhI B/ ehsk j?. fJj ;ot/yD Gkos fe;kB ;wki Bkwe fe;kBK dh fJe r?o^okiBhse ;z;Ek B/ eotkfJnk j?. d;zpo 2003 s'A iBtoh 2014 d/ ftueko d/P d/ 18 okiK ftu brGr 5,350 fe;kBK ftu j'J/ ;ot/yD ’u fJj rZb ;kjwD/ nkJh, fi; ftu 61 ch;dh fe;kBK B/ fejk fe i/eo T[BQK ƒ PfjoK ftu uzrh B"eoh fwb/ sK T[j y/shpkVh SZv d/Dr/. y/sh Bkb j'D tkbh nkwdB T[BQK dhnK b'VK g{oh BjhA eodh ns/ ;ot/yD ’u Pkwb fJe fsjkJh fe;kBK B/ fejk fe nkgDhnK b'VK g{ohnK eoB bJh T[BQK y/sh s'A fJbktk th ewkJh eoBh g?Adh j?. fJ; s'A fJbktk brGr 67 ch;dh n"osK B/ fejk fe y/sh Bkb j'D tkbh nkwdB xo dk \ouk ubkT[D bJh ekch BjhA j[zdh. fJ; ftu j?okBh dh rZb BjhA fe seohpB 47 ch;dh b'eK B/ fejk fe T[BQK d/ fj;kp Bkb fe;kBK dh ;fEsh e[b fwbk e/ \okp j?. fJ; ;ot/yD ftu fe;kBK dh y/sh SZvD dh wBPk dk fIeo sK j? go T[j y/sh s'A g{oh soQK fgZSk BjhA S[vkT[Dk ukj[zd/. iBrDBk d/ gqkgs nzefVnK d/ nB[;ko fe;kBK dh frDsh ftu ewh nkJh j?. ;kb 1991 ftu d/P ’u fiZE/ 11 eo'V fe;kB ;B T[E/ 2001 ftu T[BQK dh frDsh xZN 10H3 eo'V ofj rJh idfe 2011 ftu fJj nzeVk j'o ;z[rV e/ 9H58 eo'V j' frnk. fJ; dk ;jh j? fe o'IkBk 2,000 s'A fInkdk fe;kBK dk y/sh s'A w'j Gzr j' fojk j?. y/sh bJh fJj nzeVk fGnkBe j?. fJ; ;ot/yD ftu j'o th n?;hnK rZbK ;kjwD/ nkJhnK jB i' fe;kBK dh y;sk jkbs fpnkB eodhnK jB. fJj pj[s dZ[y tkbh rZb fe 10 fe;kB gfotkoK ftu'A gqsh fJe gfotko ƒ ne;o GZ[y/ fYZv jh ofjDk g?Adk j?. f;o| 44 ch;dh gfotkoK ƒ jh fszB'A NkJhw ykDk fwbdk j?. idfe 39 ch;dh gfotko nkws"o s/ d[gfjo ns/ oks dk G'iB yKd/ jB go T[BQK ƒ ;t/o dk BkPsk BjhA fwbdk.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


uzr/ fdB brGr 36 ch;dh fe;kB iK sK M"AgVhnK ftu ofjzd/ jB iK eZu/ wekBK ftu ns/ 44 ch;dh fe;kB eZu/^gZe/ wekBK ftu ofjzd/ jB. f;o| 18 ch;dh fe;kBK e'b jh gZe/ wekB jB. y/sh y/so joh eqKsh s'A pknd L 1980 d/ djke/ ’u uow ;hwk ’s/ ojh joh eqKsh wrob/ ;kbK ftu n;cb feT[A j' rJh ns/ ftfGzB y/sh fiD;K d/ T[sgkdB ftu wjZstg{oB fJIk|k j'D d/ pkti{d T[BQK dh ehws ’u pj[s fInkdk tkXk feT[A j'fJnk < n?;k feT[A j'fJnk fe 1990 s'A pknd fgSb/ d' djkfenK ftu y/sh y/so ’u j'D tkbk fBt/P d/P d/ ;eb xo/b{ T[sgkd dk f;o| 2H7 ch;dh fojk idfe r?o^y/sh y/soK ftu fJ; dh do 36H6 ch;dh ojh. n?;k feT[A j'fJnk fe y/sh y/so ftu j'D tkb/ ;oekoh fBt/P dk brGr 80 ch;dh fjZ;k tZvh ns/ dofwnkBh f;zikJh gfo:'iBktK ’u ub/ ikD d/ pkti{d th fJj gfo:'iBktK ;woZEk s'A xZN fJ;s/wkb ehshnK rJhnK ns/ r?o^fe|kfJsh fJ;s/wkb d/ ekoB T[BQK s'A b'VhAdk bkG BjhA fwb ;fenk. n?;k feT[A j'fJnk fe y/sh ns/ T[; Bkb i[V/ j'o y/soK ftu ;kbkBk ftek; do i' nZmthA gzi^;kbk :'iBk d/ d"okB 4H8 ch;dh ;h 9thA^10thA gzi^;kbk :'iBk d/ d"okB n";sB 2H5

45

ch;dh ofj rJh. ;fEsh fJj j? fe ;kvk fe;kB tho nkgDh g{oh gz{ih ns/ fwjBs dk fBt/P eoe/ y/sK ƒ bfjbjk sK d/Adk j? go id'A T[; ƒ nkgD/ y/sh T[sgkdK dh ;jh ehws BjhA fwbdh sK T[j fBokP j' iKdk j? ns/ nksw^jZfsnk se gj[zu iKdk j?. okPNoh fBnKdoP ;ot/yD ;zrmB dk efjDk j? fe 40 ch;dh fe;kB y/sh ƒ pj[s i'fyw Gfonk ns/ d[ydkJh g/Pk wzBd/ j'J/ fJ; ƒ SZvDk ukj[zd/ jB. ;jh ehws Bk fwbD ekoB fe;kB dh o[uh y/sh ezwK ftu fet/A tX/rh < fe;kB tho y/sh r[DtZsk tXkT[D bJh T[Xko b? e/ gz{ih ed'A se ns/ feT[A brkT[Adk oj/rk< id'A y/sh T[sgkdK s'A fe;kBK ƒ ;jh ehws BjhA fwb/rh sK T[; e'b y[Pjkbh fet/A nkJ/rh < e/Ado ;oeko, oki ;oeko ns/ ;kohnK okiBhse gkoNhnK ƒ fe;kB thoK d/ fjZs ftu n?;/ c?;b/ b?D/ j'Dr/ sKfe T[BQK ƒ tk;sfte bkG fwb/ Gkt/A fe;/ th gkoNh dh ;oeko j't/ feT[Afe okiBhse gkoNhnK jh ;oeko ubkT[AdhnK jB. gqkEfwesk d/Dk ns/ y[d dk nB[Pk;B j?. oftzdo BkE u"p/ gqrshPhb s/ ;BwkfBs fe;kB fe;kB ;/tk e/Ado vke pzrb/ d/ ;kjwD/, pK;vhj, fIbQk pbhnk (T[HgqH) w'HL 09453577732 R

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


46

Ky

s&l ikswn

jYivk KyqI nUM qrjIh dyNdy hn brwV

qIbwVI dy DMdy iv`c pUrI qrW nwl kwmXwb hox leI loV hY idRV inScy Aqy hOsly dI[ jo ienswn Awpxy Awp nUM pUrI qrW nwl KqI iv`c smripq kr lYNdw hY auh hI ie`k s&l ikswn khwauNdw hY[ Aijhw hI ie`k ikswn hY ipMf mihmw srjw, izlw biTMfw dw vsnIk s. hrmyl isMG brwV dw spu`qr s. jgqwr isMG brwV[

dw pUry izly iv`c nW hY[ KyqI Awmdn vDwaux leI iehnW ny hOlI hOlI AwlU dy nwl nwl sbzIAW dI kwsq krnI SurU kIqI ijs iv`c vI iehnw ny cMgI qr`kI kIqI[ ies qoN ielwvw iehnw ny KrbUjy dI kwSq kr cMgI Awmdn pRwpq kIqI[ AwpxI zmIn dy kuJ ih`sy iv`c iehnw ny hrI imrc dI kwSq kr cMgw muunw&w kmwieAw[

sMXukq pirvwr iv`c rih rhy 55 swlw s. jgqwr isMG brwV dy kol kul 82 eykV zmIn hY ijs iv`coN 42 eykV AwpxI Aqy 40 eykV zmIn Tyky qy leI hoeI hY[ iehnw nUM lgBg 30 swlW dw KyqI iv`c qzrbw hY[ ieh ie`k pVHy ilKy ikswn hn Aqy iehnw ny AMgryzI iv`c MA kIqI hoeI hY[ keI sMsQwvW v`loN KyqI nwl sMbMDq v`K v`K iviSAW au~qy isKlweI lY cuky s. jgqwr isMG brwV Awpxy &wrm qy hI keI qrW dy Kyq skUl Aqy kYNp AwXoijq kr cuky hn[ kxk Jony dy &slI c`kr iv`coN inklx leI iehnw ny SurUAwqI smyN iv`c AwlU dI kwSq nUM qrjIh id`qI Aqy A`j AwlU dI kwSq iv`c iehnw

ieh izAwdwqr jYivk KyqI krn nUM hI qrjIh idMdy hn[ iehnw ny AwpxI kul zmIn dy kuJ ih`sy

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


s&l ikswn au~qy iknUM dw bwg vI lgwieAw hoieAw hY Aqy aus qoN vI cMgI Awmdn pRwpq krdy hn[ iehnw ny AwpxI zmIn au~qy ie`k pOlIhwaUs vI bxwieAw hoieAw hY ijs iv`c sbzIAW dI kwSq kr ieh pihly nwloN vDyry JwV hwsl kr vDyry Awmdn pYdw kr rhy hn[ ijQoN q`k isMcweI dI gl hY qW s. jgqwr isMG brwV ny Awpxy KyqW iv`c hI sUrjI aUrjw nwl c`lx vwly 4 pMp lgvwey hoey hn ijs dI vrqoN nwl ieh AwpxI swrI KyqIbwVI leI isMcweI dw vDIAw pRbMD krn iv`c pUrI qrW kwmXwb hn[ Awpxy iknUM dy bwg iv`c coKI is`cweI leI q`upkw isMcweI qknIk Aqy sbzIAW dI kwSq leI &uAwrw isMcweI qknIk dI vrqoN kIqI hoeI hY ijs nwl pwxI dI vrqoN pUry sMXm nwl huMdI hY Aqy bUitAW dw vwDw ivkws vI vDIAw huMdw hY[ isMcweI leI pwxI dI iksy qrW dI koeI smisAw nw Awvy ies leI nihrI pwxI nUM stor krn leI iehnw ny pwxI sMBwl tYNk vI bxwey hoey hn jo iehnw leI pwxI dI qMgI dOrwn bhuq hI shweI huMdy hn[ s. jgqwr isMG brwV dy kol KyqI leI AwDuink mSinrI hY ijvyN tRYktr, zmIn nUM ie`kswr krn leI kMipaUtr krwhw, itaUbvY~l, AwlU dI ibjweI Aqy putweI dI mSIn, spryA pMp, hYro, rotwvytr, plWtr, ibjweI Aqy KwdW leI ifR`l mSInW Awid[

47

mMfIAW iv`c vycdy hn Aqy vDIAw munw&w lYNdy hn[ ieh pMjwb Aqy pMjwb qoN bwhr jw ky hor rwjW iv`c KyqI dI siQqI nUM jw ky dyKdy hn Aqy au~QoN dIAW qknIkW nUM Awpxy KyqW iv`c vI lwgU krdy hn[ iehnw nUM KyqI dy Kyqr iv`c pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI luiDAwxw, KyqIbwVI ivBwg, bwZbwnI ivBwg, Aqy hor keI srkwrI Aqy injI AdwirAW v`loN ipMf p`DrI, izlw p`DrI Aqy rwj p`DrI snmwn vI hwsl ho cuky hn[ ieh KyqI swihq pVH ky vI AwpxI jwxkwrI iv`c vwDw krdy rihMdy hn[ v`K v`K QweIN AwXoijq kIqy jWdy ikswn myly vI dyKdy hn Aqy AwpxI KyqI jwxkwrI iv`c inrMqr vwDw krdy rihMdy hn[ ieh keI AdwirAW dy srgrm mYNbr hn Aqy hor dUjy ikswnW dIAW smisAwvW dw h`l krn iv`c au~c AiDkwrIAW nUM imldy rihMdy hn[ KyqI nUM hor vDIAw bxwaux leI ieh im`tI pwxI dI pr^, p`qw rMg cwrt, tYNSomItr Aqy F`kvIN KyqI ijhIAW ivl`Kx KyqI qknIkW dI vrqoN krdy hn Aqy keI qrW dy KyqI qzrby krdy rihMdy hn ijs nwl dUjy ikswnW nUM vI auqSwh imldw hY[ Biv`K iv`c vI s. jgqwr isMG brwV AwpxI KyqI nUM hor pRPulq krn leI inrMqr koiSSW krdy rihxgy Aqy dUjy ikswnW leI ie`k mwrg drSk bx ky AwpxI s&lqw nUM hmySW hmySW leI brkrwr r`Kxgy[

KyqI dy nwl nwl s. jgqwr isMG brwV ny GrylU vrqoN leI kuJ pSU vI r`Ky hoey hn[ hux q`k keI au ~ GIAW S^sIAqW ijvy N pM j wb Ky q IbwVI XUnIvristI luiDAwxw dy swieMsdwn Aqy mihkmw KyqIbwVI, bwgbwnI dy ivdvwn Awid iehnw dy &wrm qy Aw cuky hn Aqy iehnw dI KyqI pRqIBw nUM jwx cuky hn[ ij`QoN q`k AwpxIAW KyqI ijxsW dy mMfIkrn dI gl hY qW s. jgqwr isMG brwV AwpxI swrI KyqI aupj dw mMfIkrn Awp hI krdy hn[ ijxs dI imAwrI pYdwvwr krdy hn Aqy vDIAw drjwbMdI kr v`D munw&w lYNdy hn[ AwlU dI &sl nUM ieh Azwdpur mMfI nvIN id`lI lY jw ky idnyS dmwQIAw (jlMDr) vycdy hn[ hor KyqI ijxsW nUM ieh AwpxI nyVlIAW 94177-14390 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


48

cwrw sur`iKAw

swauxI dy cwry dIAW PslW nUM duSmxW qoN bcwE qy JwV nUM vDwE

pM

jwb iv`c fyArI ie`k mu`K shwiek DMdw hY Aqy k`ul KyqIbwVI Awmdn iv`c lgBg ie`k cOQweI ih`sw Xogdwn pwauNdw hY[ ies leI duDwrU pSUAW qoN v`D du`D pRwpq krn leI auhnW nUM cwry dI lMby smyN q`k pRwpqI hoxI bhuq zrUrI hY[

jWdw hY[ ies leI hry cwry dI Gwt dI pUrqI krn leI inrDwirq rkby iv`c au~qm qy suDrIAW iksmW bIj ky auhnW dI suc`jI kwSq nwl auqpwdn iv`c vwDw kIqw jwxw cwhIdw hY Aqy nwl dI nwl PslW nUM ndInW, kIVy mkOVy qy ibmwrIAW qoN bcwauxw vI bhuq zrUrI hY[

hry cwirAW nwl duDwrU pSUAW qoN ssqw qy vDyry du`D pYdw kIqw jw skdw hY[ie`k duDwrU pSU nUM G`to G`t rozwnw 40-50 iklo sMquilq hrw cwrw cwhIdw hY pr AMkiVAW muqwibk ies vyly pMjwb iv`c pRqI pSU 30.1 ik`lo/idn hrw cwrw auplbD hY[ pMjwb iv~c ies smyN cwry hyT rkbw 8.90 l`K hYktyAr hY ijs qoN 6.79 kroV tn pRqI swl hrw cwrw pYdw huMdw hY pr Asl iv`c 9.11 kroV tn pRqI swl cwhIdw hY qW ik pSUAW dI hry cwry dI G`to G`t zrUrq nUM pUrw kIqw jw sky[hry cwry qoN vMf (dwxy) dy mukwbly ssqw du~D pYdw kIqw jw skdw hY[ iesleI hry cwry dI pYdwvwr vDwaux dw ie`ko ie`k qrIkw pRqI hYktyAr vDyry hry cwry dw JwV lYxw hI rih

cwry dIAW &slW iv`coN Awm qOr qy ndInW nUM mwrn v`l G`t iDAwn id`qw jWdw hY ikauNik ikswn socdy hn ik ndIn kw&I h`d q`k pSUAW leI cwry dw kMm kr skdy hn[ pr qzribAW dy AwDwr qy ieh vyiKAw igAw hY ik cwry dIAW &slW iv`c au~gy ndIn nw isr& cwry dw JwV hI GtwauNdy hn blik aus dI imAwr vI ^rwb krdy hn[ ijs krky ndInW nwl swauxI dy cwirAW dw JwV kw&I G`t jWdw hY[ swauxI dy ndIn ijvyN ik ie`tis`t jW cup`qI iv`c nweItRyt Aqy brU iv`c hweIfRoswienweIf dI mwqrw v`D huMdI hY[ jykr grmIAW dy mhIinAW iv`c ieh ndIn pSUAW nUM iKlwey jwx qW ieh jihrIly swbq huMdy hn Aqy pSUAW nUM nukswn ho skdw hY[

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


cwrw sur`iKAw iesy qrHW kIiVAW kwrn vI cwry dI &sl dw JwV G`tdw hYY[ Psl nUM iehnW duSmxW qoN bcwaux leI keI qrHW dy rswiex vrqy jWdy hn[ ieh rswiex cwry duAwrw pSUAW dy AMdr jw ky pSUAW au~qy burw pRBwv pw skdy hn ijvyN ik du`D dw Gtxw, k`tVUAW vCVUAW dw ivkws nw hoxw, du`D iv`c rswiexW dI rihMd KUMhd Awauxw Awid[ ies leI ie`k qW iehnW rswiex dI vrqoN shI imkdwr, shI FMg Aqy shI smyN qy krnI cwhIdI hY qy dUjw cwrw aufIk smyN qoN pihlW nhIN k`txw cwhIdw[iCVkwA krn qoN lY ky im`Qy gey smyN q`k cwrw nw k`tx dy smyN nUM 'aufIkx dw smW' ikhw jWdw hY[ cwry dIAW PslW nUM bwkI PslW ijnHW aupr kItnwSk rswiexW dI ijAwdw vrqoN huMdI hY auhnW qoN dUr bIjo qW ik spryA dw Asr cwry dIAW PslW qy nw pvy[ ijMnHW KyqW iv`c kxk dI Psl iv`c gu`lI fMfy ndIn nUM mwrn leI lIfr/AYs.AYP. 10 ndIn nwSk dvweI dI vrqoN kIqI geI hovy, auhnW KyqW iv`c crHI jW m`kI nw bIjo[ cwry vwlIAW PslW qoN v`D JwV pRwpq krn leI ndInW Aqy kIiVAW qoN bcwaux vwsqy sMKyp jwxkwrI ies lyK iv`c fyArI mwlkW nwl sWJI kIqI jw rhI hY : m`kI ndInW dI rokQwm swauxI dI ru`q iv`c izAwdwqr ie`tis`t/ cup`qI, mDwxw, m`kVw, qWdlw, culweI, ic`bVvyl, hulhul, brU, moQw/ fIlw, K`bl Gwh Awid ndIn huMdy hn[ swauxI dy cwry dIAW &slW qoN izAwdw Aqy cMgI iksm dw JwV lYx leI ienHW iv`coN ndIn kwbU krny bhuq zrUrI hn[

49

cwry dIAW &slW iv`c ndIn kwbU krn dw sOKw FMg dvweIAW iCVkx vwlw hI hY ikauNik cwirAW iv`c gofI krnI AsMBv hI hY[ kwrn ieh hY ik ieh &slW izAwdwqr C`ty nwl jW bhuq nyVy kqwrW iv`c bIjIAW jWdIAW hn[ m`kI dy cwry iv`c ndInW dI rokQwm leI AYtrwzIn (AYtrwtw& 50 fblXU pI) 800 gRwm pRqI eykV drimAwnIAW qoN BwrIAW zmInW iv`c Aqy 500 gRwm pRqI eykV hlkIAW zmInW iv`c iCVko[ ieh dvweI ibjweI qoN do idnW dy AMdr AMdr 200 iltr pwxI pRqI eykV iv`c Gol ky vrqI jw skdI hY[ jykr ibjweI smyN ndIn nwSk dvweI nw vrqI jw skI hovy qW AYtrwzIn (AYtrwtw& 50 fblXU pI) dw iCVkwA, 500800 gRwm pRqI eykV dy ihswb (zmIn dI iksm Anuswr) ibjweI qoN mgroN 10 idnW q`k kr idau[ m`kI dy cwry iv`c AYtrwzIn (AYtrwtw& 50 fblXU pI) 15 sqMbr q`k hI iCVkI jw skdI hY[ jy ienHW nUM bwAd iv`c iCVikAw jwvy qW ieh rswiex Awaux vwlIAW kxk, srHoN qy brsIm dIAW &slW nUM nukswndwiek is`D ho skdy hn[ jykr m`kI dy cwry iv`c rvWh rlw ky bIijAw hovy qW ienHW ndIn nwSk dvweIAW dI vrqoN nhIN krnI cwhIdI[ m`kI qy rvWh dy imSrq cwry iv`c stONp 30 qwkq (pYNfImYQwiln) ie`k iltr, 200 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV dy ihswb ibjweI qoN do idn dy AMdr iCVko[ kIVy-mkOVy m`kI dw gVUMAW

ieh kIVw qxy nUM iv`coN Kw

jo IwhB dk oy' f\nkb fJewkso fteo/sk L y/shpkVh u fJ;s/wkb bJh jo ozr ns/ tZy^tZy ;kJhI d/ fig;w gkT{vo d/ dkD/ i?fte ykd fit/A fe nkor?fBe ykd, ck;c/N, foZu nkor?fBe ykd (go'w), pkfJU g'NkP, pkfJU fIze, pkfJU n?Bghe/ nkfd 242, IInd Floor, Unnati Tower, Central Spine, Opp. Shekhawati Hospital, Vidyadhar Nagar, Jaipur-302023 (Rajasthan) INDIA, Tel.: +91 9983795988 E-mail: balwanminerals@gmail.com | web:www.balwanminerals.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


50

cwrw sur`iKAw

jWdw hY ijs krky pOdy dw vwDw ruk jWdw hY[ ies kIVy dw hmlw mwrc qoN AkqUbr q`k dyKx nUM imldw hY[ ies kIVy 'qy kwbU pwaux leI Psl bIjx qoN 2-3 hPqy bwAd jW iPr jdoN swnUM iesdw hmlw nzr Awvy qW hmly vwly bUty pu`t ky nSt kr idE[ m`kI dI cwry vwlI Psl qy auh dvweIAW nhIN vrqIAW jw skdIAW jo pkwvIN m`kI leI iSPwrS kIqIAW jwdIAW hn[ m`kI dI Psl nUM Agyqy gVUMeyN qoN bcwaux leI 40 im.il. korwzn 18.5 AYs sI (klorAYNtrwinlIprol) jW 100-150 gRwm syivn 50% GulxSIl (kwrbirl) pRqI eykV dy ihswb nwl spryA kro[ spryA krn qoN 21 idn ipCoN hI Psl cwry leI vrqo[

byF`by Aqy JurV-murV ijhy ho jWdy hn[ p`iqAW qy morIAW ho jwdIAW hn Aqy bUty su`k jWdy hn[ ies smyN bIjI Psl au~pr kIVymwr dvweIAW iCVkx dI bhuq loV hY[ AgyqI bIjI (ApRYl/ meI) izAwdw lOA dyx vwlI crHI qy iesdw hmlw vDyry huMdw hY pr ijhVI &sl jUn dy SurU qoN julweI dy dUjy hPqy q`k bIjI geI hovy auQy ies kIVy dw hmlw G`t huMdw hYY[ m`KI qoN AwpxI Psl nUM bcwaux leI do iCVkwA krny cwhIdy hn[ pihlw iCVkwA Psl dy cwr p`qy inklx qy Aqy dUjw iCVkwA aus qoN ie`k hPqy dI iv`Q qy, 250 imlIiltr mYlwQIAwn 50 eI sI jW 100 gRwm syivn 50 fblXU pI nUM 50 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV dy ihswb nwl krnw cwhIdw hY[

qyly, jUM Aqy kmwd dw GoVw Awid- ieh rs cUsx vwly kIVy hn, ijs krky ieh bUty ivclw rs cUs lYNdy hn qy nqIjy vjoN bUty pIly pY ky su`k jWdy hn[ ienHW rs cUsx vwly kIiVAW dI ro k Qwm leI 250-400 imlIiltr mYlwQIAwn 50 eI sI pRqI eykV iCVko[ mYlwQIAwn dy iCVkwA qoN 14 idn q`k Psl cwry leI nw vrqo[

jUM- iesdy hmly nwl p`qy lwl ho jWdy hn Aqy ies dI rokQwm 250 qoN 450 imlIiltr mYlwQIAwn 50 eI sI 100 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV dy ihswb nwl iCVk ky kIqI jw skdI hY[

vwlW vwlI suMfI- ieh suMfI p`iqAW nUM KWdI hY Aqy ies suMfI dI rokQwm AsIN 15 iklo mYlwQIAwn 5 pRqISq pRqI eykV dy ihswb DUVw DUV ky kr skdy hW[ mYlwQIAwn dy iCVkwA qoN 14 idn q`k Psl cwry leI nw vrqo[ juAwr (crHI) ndInW dI rokQwm- crHI iv`c izAwdwqr ie`tis`t/ cup`qI ndIn huMdw hY[ ndInW dI rokQwm leI 400 gRwm AYtrwzIn (AYtrwtw& 50 fblXU pI), 200 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV dy ihswb nwl ibjweI qoN do idnW AMdr iCVko[jykr guAwrw Aqy crHI rlw ky bIjy hox qW stONp 30 qwkq (pYNfImYQwiln) ie`k iltr pRqI eykV dy ihswb ibjweI qoN do idnW dy AMdr iCVko[ kIVy-mkOVy SwK dI m`KI- ies kIVy dw hmlw swrw swl dyKx nUM imldw hY pr iPr vI iesdw bhuqw nukswn mwrc qoN ApRYl Aqy Agsq qoN sqMbr iv`c huMdw hY[ ieh m`KI bhuq CotI aumr (3-4 idn) dy bUitAW 'qy hmlw krdI hY ijs nwl bUty n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

kmwd dw GoVw qy slytI BUMfI- jykr juAwr dI Psl qy kmwd dw GoVw, slytI BUMfI, p`iqAW dw it`fw jW Gwh dy it`fy dw hmlw dyKx nUM imly qW 250-500 imlIiltr mYlwQIAwn 50 eI sI 100 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV iCVkwA kr idE[ swvDwnIAW iCVkwA krdy smyN hyT ilKIAW swvDwnIAW vrqxIAW cwhIdIAW hn: 1) mYlwQIAwn dw DUVw, tRweIklorPon, sYvIQIAwn jW monokrotoPos dvweIAW iblkul nhIN vrqxIAW cwhIdIAW ikauNik iehnW nwl Psl sV jWdI hY[ 2) iCVkwA krn dy do hPqy q`k cwrw fMgrW nUM nhIN KuAwauxw cwhIdw ikauNik rswiexW dI rihMd KUMhd do h&qy q`k iblku`l G`t rih jWdI hY jo fMgrW leI hwnIkwrk nhIN huMdI[ bwjrw ndInW dI rokQwm-AYtrwzIn (AYtrwtw& 50 fblXU pI) jW ismwzIn (tY&wzIn 50 fblXU pI) 200 gRwm, 200 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI e y k V d y ihswb nwl ibjweI qoN do idn dy AMdr AMdr iCVko[ ies ndIn nwSk dvweI nwl mOsmI www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


51

cwrw sur`iKAw ndIn ie`tis`t/ cup`qI dI cMgI qrHW rokQwm ho jWdI hY[ kIVy-mkOVy jVH dw kIVw- ies kIVy dw hmlw d`Kxp`CmI izilHAW iv`c kwPI dyKx nUM imldw hY[ ieh kIVw bUty dI jVH iv`coN rs cUsdw, ijs krky bUty su`k jWdy hn[ ies kIVy dy hmly nUM rokx leI KVHI Psl iv`c 2 iltr mYlwQIAwn 50 eI sI 100 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV dy ihswb nwl mu`FW v`l krky iCVkxw cwhIdw hY Aqy iCVkwA qoN bwAd pwxI lw dyxw cwhIdw hY[

iv`c mOsmI ndIn ie`tis`t/ cup`qI huMdw hY[ iesdI rokQwm leI 750 imlIiltr stONp 30 qwkq (pYNfImYQwiln) nUM 200 iltr pwxI pRqI eykV iv`c Gol ky ibjweI qoN bwAd 24 GMitAW dy AMdr-AMdr Pl`f jYt jW PlYt PYn nozl vwly spryA pMp nwl iCVkwA kro[ kIVy-mkOVy vwlW vwlI suMfI (B`bU ku`qw)- ieh sqMbrAkqUbr iv`c hmlw krdI hY[ ies nUM mwrn leI CotIAW suMfIAW jdoN JuMf dy rUp iv`c hox, iek`iTAW krky nSt kr dyxIAW cwhIdIAW hn[

rvWh Gwh dy it~fy- ies dI rokQwm leI ndInW dI rokQwm-rvWh iv`c ie`tis`t/ cup`qI qy mYlwQIAwn 5 PIsdI DUVw 10 iklo pRqI eykV dy gq:'rPkbk s'A IwhBh seBhe, fe;kBK d/ xoK se HHH ihswb nwl DUVo[

g{;k L bx{ gq:'rPkbk

slytI BUMfI, GoVw Awid kIVy- jykr Psl aupr iehnW kIiVAW dw hmlw jwpy qW 250 qo N 400 imlIiltr mYlwQIAwn 50 eI sI pRqIy ie`k eykV qy spryA kro[

fwZNh iKu s/ ykd dh wksok dh f;ckoP bJh g{;k bx{ gq:'rPkbk

Gkos ;oeko d[nkok gqwkDs

o'Irko gqkgs eoB dk ;[Bfjok w"ek

feZN dhnK ftP/PsktK ;;sh doK ’s/ T[gbpX n;kBh Bkb b? ikD :'r 3 xzN/ dk p?Noh p?enZg fgqzNo fJzNoc/; NkJhg nkon?; 232 fInkdk ukofizr s/ ukofizr ysw j'D dk ;ze/s d/D bJh fJzvhe/No ;{\w fB:zsqD nXkos seBhe 999 ;?AgbK dk vkNk ;/t eoB bJh w?w'oh ezfgT{No eB?eNhftNh u"Vk n?bH;hHvhH fv;gb/n sozr ;[oZfynk n?;Hn?wHn?;H dh ;j{bs (ftebge) ;'bo T{oik Bkb ukofizr (ftebge) 100 s'A fInkdk c;bK bJh ykd dh wksok dh f;ckoP

doglw nypIAr bwjrw ndInW dI rokQwm-dogly nypIAr bwjry iv`c mOsmI ndInW dI rokQwm leI iesdIAW klmW lgwaux qoN 21 Aqy 42 idnW bwAd do gofIAW kro[

Bshik ikBD ’u n;odkfJe sZs

igMnI Gwh ndInW dI rokQwm-igMnI Gwh iv`c ndInW dI rokQwm leI 500 gRwm AYtrwtw& 50 fblXU pI pRqI eykV nUM 200 iltr pwxI ivc Gol ky ibjweI qoN CyqI hI bwAd iCVkwA kr idau qW ik puMgr rhy bIjW nUM ndIn mwr nw dyx[ guAwrw

n?;Nhn?cnko feZN

Bkb jh fJj feZN c;bK d/ nkXko ’s/ ykd dh wksok

Makes Soil Health Card

fwZNh ekov pDtkU

Also available in Marathi

i?fte ekopB fpibh ukbesk g'NkPhnw ghn?u ck;c'o; i;sk p'okB b'j sKpk BkJhN'qiB (rDBk d[nkok) ;c?dh dh b'V fig;w dh b'V ;b|o w?ArBhi

Sulphur and Manganese are under Testing

Licensee, Manufactured & Marketed By :

Technology Licensed From :

Plasti Surge Industries Pvt. Ltd.

ICAR-Indian Agricultural Research Institute Pusa Campus, New Delhi-110012 (India)

ndInW dI rokQwm-guAwry n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

GO FOR SOIL TESTING

A-70, MIDC Industrial Area, Amravati - 444 607 (M.S.) Ph.: +91-721-2521295 / 6, Mob. : 9168908880 / 9975629108 Email : info@soiltestingindia.com Visit us at : www.soiltestingindia.com, www.psidispo.com

SAVE FERTILIZER

SAVE MONEY

SAVE EARTH

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


52

cwrw sur`iKAw mYlwQIAwn 50 qwkq vwlI 80 iltr pwxI iv`c Gol ky pRqI eykV do-iqMn vwrI iCVk ky kIqI jw skdI hY[ dvweI iCVkx qoN do hPqy q`k Psl k`t ky pSUAW nUM nhIN KuAwauxI cwhIdI[ vwlW vwlI suMfI (B`bU ku`qw)- ieh suMfI rvWh aupr Agsq qoN nvMbr q`k hmlw krdI hY[ ies suMfI qoN Psl nUM bcwaux leI ibjweI smyN Kyq duAwly iqlW dI ie`k lweIn lgw idau ikauNik ies suMfI dy pqMgy iqlW nUM rvWh qoN v`D psMd krdy hn[ so AMifAW ivcoN inklIAW suMfIAW jo iqlW aupr JuMf iv`c imldIAW hn iek`TIAW krky nSt kr idau[

kwbU pwaux leI ibjweI qoN 24 GMitAW dy AMdrAMdr 750 imlIiltr pRqI eykV stONp 30 qwkq (pYNfImYQwiln) nUM 200 iltr pwxI iv`c Gol ky Pl`f jYt jW PlYt PYn nozl vwly spryA pMp nwl iCVkwA kro[ kIVy-mkOVy qylw qy kwlw cypw- ieh rs cUsx vwly kIVy hn[ ienHW dI rokQwm leI 200 imlIiltr

so aumId hY ik ikswn vIr swauxI dy cwry dIAW PslW au~qy is&wrS kIqy rswiexW dI shI vrqoN krky pRqI eykV rkby iv`coN vDyry JwV lYxgy Aqy pSUAW nUM loV muqwbk cwrw pw skxgy[Aijhw krn nwl pSUAW Aqy mnu`KI ishq vI brkrwr rhygI[

mnpRIq kOr sYxI Aqy mndIp kOr sYxI pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI, irznl stySn, gurdwspur

;tkb ;kv/ itkp s[jkv/, fdbtk ;ed/ jB Y/o'A fJBkw

;'wkBh ;hvI gqPB'soh

nkw frnkB s/ feqPh ikroD ’s/ nXkos gqPB 1H e/;o dk fJewkso T[sgkde oki fejVk j? < izw{^ePwho sfwbBkv{ fjwkub gqd/P 2H Gkos ’u ;G s'A fInkdk o/Pw T[sgkdB feZE/ j[zdk j? < eoBkNe wjKokPNo n;w 3H Gkos d/ fe; oki ftu'A ;G s'A fInkdk e[dosh opV gqkgs j[zdh j? < T[Vh;k e/ob gzikp fBo/dP— gkme nkgD/ T[so 15 fdBK d/ nzdo Email:ruby@krishijagran.com ’s/ G/i ;ed/ jB, 9999142633 whatsapp iK SMS eo ;ed/ jB. ;jh T[so G/iD tkb/ gfjb/ fszB fe;kB thoK ƒ eqwtko 3, 2, ns/ 1 jIko se d/ jkJhfpqv phi fJBkw d/ o{g ftu ;'wkBh ;hvI tb'A fdZs/ ikDr/, Bkb jh nrb/ nze ftu T[BQK dk BK Skfgnk ikJ/rk. fe;kB tho T[so d/ Bkb nkgDk BK, gsk ns/ w'pkfJb Bzpo Io{o G/iD. T[so G/iD tkfbnK ftu y/sh ftfdnkoEh s/ fJ;sqh fe;kB th Pkwb j' ;ed/ jB. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


;p;eqkfJp eo' feqPh ikroD s/ n?rohebuo tobv gZfsqek ;p;eqkfJp eo' feqPh ikroD s/ n?rohebuo tobv gZfsqek Gkos dh ;G s'A fInkdk gq;kfos y/sh nXkos gfotkoe gZfsqek, d/P dh ;G s'A b'efgqn s/ gqf;ZX gZfsqek fbwek p[e nkc fockovI ’u doi Gkos dh fJewkso gZfsqek i' 12 GkPktK ’u gqekfPs, 23 ;z;eoDK d/ wkfXnw Bkb 22 okiK ftu gj[zudh j?. gZfsqek d/ gkmeK dh frDsh fJe eo'V s'A tZX. nZi jh gZfsqek d/ w?Apo pD e/ feqPh ikroD gfotko dk fjZ;k pD'. nzrq/Ih, fjzdh, gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, sfwb s/ wfbnkbw GkPktK ’u fJe' ;w/A gqekfPs.

feqPh ikroD ^ w?ApofPg ch; fJe gqsh w[Zb ^ 35 o[gJ/ w?ApofPg 1 ;kb 2 ;kb 3 ;kb 5 ;kb 10 ;kb bkJh| w?ApofPg (15 ;kb)

w[Zb (o[gJ/) 420@& 840@& 1]260@& 2]100@& 4]200@& 6]300@&

nkeqPe S'N w[Zb (o[gJ/) 380@& 700@& 1]000@& 1]500@& 2]500@& 3]000@&

n?rohebuo tobv ^ w?ApofPg ch; fJe gqsh w[Zb

w?ApofPg 1 ;kb 2 ;kb 3 ;kb 5 ;kb 10 ;kb bkJh| w?ApofPg (15 ;kb)

w[Zb (o[gJ/) 840@& 1]680@& 2]520@& 4]200@& 8]400@& 12]600@&

nkeqPe S'N w[Zb (o[gJ/) 380@& 1]500@& 2]200@& 3]600@& 7]700@& 1]0000@&

eqgk u?~e$vhvh$wBh nkovo feqPh ikroD d/ BK ’s/ j/m fdZs/ fe;/ th fJe n?vo?; ’s/ G/i' L w[Zy d|so L 60$9, shih wzIb, :{;[| ;okfJ wkofeN, rqhB gkoe w?No' ;N/PB d/ B/V/, BthA fdZbh^110016, |'B L 011^26511845 feqPh ikroD s/ n?rohebuo tobv gZfsqektK dh nkBbkJhB w?ApofPg bJh ftfIN eo'^ Jhw/b L editor@krishijagran.com http://subscription.krishijagran.com/ yks/ dh ikDekoh ^ c/vob p?Ae Jh^48, j"I \k; w/B wkoehN, BthA fdZbh^110016 nkJhn?cn?;;h L FDRL0001980 n?wnkJh;hnko L 110049032 ukb{ yksk Bzpo L 19800200000836 g/Nhn?w Bzpo ^ 9654193353

e/ob d|so L J/ 5, fJbBew rkovBI, t/~bk:wpbw, ;koEwzrbw g';N nkfc;, fso{tBzsg[ow ^ 695010, |'B L 0471^4059009H Jhw/b L malayalam@krishijagran.com eoBkNe d|so L gfjbh wzIb, 33$3, phn?w w/B;B, r/~vbkfjZbh, ;zi/ Bro w/B o'v, nkon?wth ;?ezv ;N/i, p?Arb[o{^560094H Jhw/b L kannada@krishijagran.com sfwbBkv{ d|so L 126$329, d{ih wzIb, noeN o'v, e'vwpZew, u/BZJh^600024, |'B L 044^48552070, Jhw/b L tamil@krishijagran.com gZSwh pzrkb d|so L 265, B/skih ekb'Bh, e'beksk^700090, Jhw/b L bengali@krishijagran.com n;w d|so L 65, ig'ohr'r, fpeowg[o, fv;g[o^781005, Jhw/b L assamese@krishijagran.com fpjko d|so L n?c^29, g[PgKibh ezgb?e;, gfjbh wzIb, n?;He/H g[oh u?eg';N d/ ;kjwD/, p'fozr o'v, gNBk^800001, Jhw/b L hindi@krishijagran.com


54

wZSh gkbB

×ðîÆÁ» Çò¼Ú î¼ÛÆÁ» çÆ Ã³íÅñ ×

ðîÆÁ» ç¶ î½Ãî Çò¼Ú î¼ÛÆ êÅñä 寺 Ú³×Æ

ÔËÍ Û¼êó» Çò¼Ú ÁÅÕÃÆÜé çÆ îÅåðŠؼàäÆ éÔƺ

ÕîÅÂÆ ñËä ñÂÆ À°é·» çÆ Ã¹Ú¼ÜÆ Ã»í óíÅñ

ÚÅÔÆçÆ Ü¯ ÇÕ ×ðîÆÁ» ç¶ î½Ãî Çò¼Ú ÁÅî å½ð å¶

çÆ ñ¯ó ìäÆ ðÇÔ³çÆ ÔËÍ ÇÂÔ ÇòÚÅð ×°ðÈ Á³×ç ç¶ò

Ãò¶ð¶ ç¶ ò¶ñ¶ ؼà Ô°³çÆ ÔËÍ

òËàéðÆ Áå¶ ÁËéÆîñ ÃÅdzÃ÷ ïÈéÆòðÇÃàÆ ç¶

ÁÅÕÃÆÜé çÅ ê¼èð çð¹¼Ãå ð¼Öä ñÂÆ åñÅì» Çò¼Ú Ü» å» Â¶ðƶàð (êÅäÆ ÇÔñÅÀ°ä òÅñÆ îôÆé) ÚñÅÀ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË Ü» êôÈÁ» Ü» îé°¼Ö» ù Çò¼Ú ÜÅ Õ¶ êÅäÆ ÇÔñÅÀ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ î¼ÛÆ ç¶ åñÅì çÅ êÅäÆ Ö¶å» ù ñÅ ç¶äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË Ü¯ÇÕ ëÃñ» ñÂÆ ìóÅ ëÅÇÂç¶ òÅñÅ ðÇÔ³çÅ ÔËÍ ÇÂà çÆ æ» Û¼êó» Çò¼Ú

ÇøôðÆ÷ ÕÅñÜ ç¶ âÅ. îÆðÅ Á»Ãñ é¶ êz×àŶÍÀ°é·» ÇÕÔÅ ÇÕ î¼ÛÆ ç¶ åñÅì» Çò¼Ú êÅäÆ çÅ ê¼èð F ë¹¼à ç¶ ÕðÆì ÜðÈð ð¼ÖäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÂà éÅñ êÅäÆ çÅ åÅêîÅé æ¼ñ¶ òÅñ¶ ÇԼö Çò¼Ú áÆÕ ðÇÔ³çÅ ÔËÍ Û¼êó» ç¶ ÁÅñ¶ ç¹ÁÅñ¶ ð¹¼Ö ñ×ÅÀ°ä¶ òÆ ÇÂÕ ÕÅð×ð åðÆÕÅ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


55

wZSh gkbB éò» êÅäÆ êÅÀ°ºç¶ ðÇÔäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÇÂÔ òÆ ÇÖÁÅñ ð¼Öä çÆ ñ¯ó ÔË ÇÕ êÅäÆ Çò¼Ú å¶÷ÅìÆêé Ü» ÖÅð¶êé çÆ îÅåðŠóå°Çñå ðÔ¶Í ÇÂà ê¼èð ù Ü»Úç¶ ðÇÔäÅ

ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÇÂà î½Ãî Çò¼Ú ÕÂÆ åð·» çÆÁ» ØÅÔ, ìÈàÆÁ» êÅäÆ Çò¼Ú À°µ× ÁÅÀ°ºç¶ Ôé Ü» êÅäÆ ç¶ Çò¼Ú ÕÅÂÆ Ü³î Ü»çÆ ÔËÍ ÁÇÜÔÆ ÕÅÂÆ ù ñ×ÅåÅð ÃÅë Õðç¶ ðÇÔäÅ ìÔ°å ÜðÈðÆ ÔËÍÇÂé·» ÚÆÜ» ÕðÕ¶ êÅäÆ Çò¼Ú Áî¯éÆÁÅ Áå¶ ÕÅðìé âÅÂÆÁÅÕÃÆâ ò¼è Ü»çÆÁ» Ôé ܯ ÇÕ î¼ÛÆÁ» çÆ ÇÃÔå ñÂÆ é°ÕÃÅéç¶Ô Ô°³çÆÁ» ÔéÍÇÂÔ òÆ ÇÖÁÅñ ð¼Öä çÆ ñ¯ó ÔË ÇÕ î¼ÛÆÁ» ù À°é·Æ Ö¹ðÅÕ ÔÆ Çç¼åÆ ÜŶ ÇܳéÆ À°Ô ÖÅ ÃÕçÆÁ» Ô¯äÍ òÅèÈ Ö¹ðÅÕ Û¼êó ç¶ åñ Çò¼Ú ìËá Ü»çÆ ÔË ÇÜà éÅñ êÅäÆ Çò¼Ú ÷ÇÔðÆñÅ îÅçÅ ò¼èçÅ ÔËÍ âÅ. îÆðÅ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇìîÅðÆÁ» 寺 ìÚÅÁ òÅÃå¶ Ã³íñ Õ¶ Úñä Áå¶ êzÔ¶÷ ð¼Öä çÆ éÆåÆ ÔÆ Ãí 寺 Ú³×Æ ÔËÍ êÅäÆ ù ÃÅë ð¼Öä ñÂÆ ÚÈéÅ, ñÅñ çòÅÂÆ Ü» ÃÆëËÕà çÆ òð寺 îÅÇÔð» çÆ ðŶ î¹åÅÇìÕ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ ÔËÍ Ü¶Õð Õ¯ÂÆ ÇÃÔå Ãì³èÆ Ãî¼ÇÃÁÅ ÁÅÀ°ºçÆ ÔË å» îÅÇÔð âÅÕàð ù ÇÂñÅÜ Ãì³èÆ Ã³êðÕ ÕðéÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ lok sMprk d&qr pswr is`iKAw inrdySwlw gurU AMgd dyv vYtnrI Aqy AYnIml swieMsz XUnIvristI, luiDAwxw

25 ;kb g{o/ j'D s/- 25 ;kb 25 bZy w?Ipo :'iBk

feqFh ikroD gfotko Bkb i[VD dk ;[fBjok w”ek Gkos d/ fe;kBK dh nkgDh nktk} @feqFh ikroD# wkf;e gZfsqek nkgD/ 25 ;kb g{o/ j'D s/ gkmeK bJh fbnkJh j? ;[Bfjok w”ek. e[M nk;kB ;tkbK d/ itkp fdU ns/ i[V ikU feqFh ikroD gfotko Bkb. nkU ikDd/ jK fJ; w”e/ d/ pko/-

wfjzdok B/ fJ; ;kb S'N/ No?eNo d/ ;?rw?AN ’u fejVk No?eNo bKu ehsk j? < wfjzdok :[t'

wfjzdok iht'

wfjzdok 265 gkZto gbZ;

eh gV'L feqFh ikroD fJe rqkwhB gfotkfoe gZfsqek j? fi; ftu s[jk~ feqFh ;wkuko, ezgBh ;wkuko, Bt/I T[BZs phi dh ikDekoh, fGzB fGzB ehNBkFe, c;bK dh ;w/I ;w/I s/ ikDekoh, pkrpkBh, wZX{ wZyh gkbB, gF{ gkbB, feZs/ pko/ ikDekohnK, fJzNoftT{, gqrshFhb fe;kBK ns/ wfjbktK dhnK T[gbpXhnK, ;/js, Bt/I T[sgkd, fcbwh frnkB, okiBhsh, ykDk-yikBk nkfd ikDekohnK fJ; ftu Fkfwb jB. fet/I i[VhJ/- gZfsqek ftu jo wjhB/ fJjBK ftfFnK s/ nkXkfos fJe ;tkb gqekfFs ehsk ikJ/rk. T[; ;tkb dk itkp T[;/ nze ftu j't/rk fi;~ bZGe/ s[;hI ;k~ w?;/i G/iDk j't/rk. gfjb/ 100 ;jh itkp d/D tkb/ gkmeK ~ fJe ;kb dh w?IpofFg, nrb/ 100-200 gkmeK ~ 6 wjhB/ iK 3 wjhB/ dh w?IpofFg coh fdZsh ikJ/rh. Bkb jh 10,000 gkmeK ~ fJe wjhB/ dh gZfsqek w[cs fdZsh ikJ/rh. u[e' c'B, fdU fJe nk;kB ;tkb dk itkp ns/ pD ikU feqFh ikroD gfotko d/ w?Ipo. feqFh ikroD Bkb i[VD ns/ w?Ipo pBD bJh ;zgoe eo'- npd[; ;wd 9891889588, gqFKs Fowk 9891263263

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


56

b`krI pwln

b`krIAW dIAW bImwrIAW Aqy rokQwm

b`

ky ida[ srHoN dw qyl dyx nwl jwnvr dI hwlq iv`c suDwr ho skdw hY

nOn:- ienPYkSIAs ifzIiss:- (nmUnIAw, APwrw Aqy iraUmInl AYsIfoiss)

fYPISIAYNsI ifzIiss:- DwqW dI kmI nwl hox vwlIAW bImwrIAW (kwpr Aqy kobwlt dI kmI, kYlSIAm-PwsPors, ivtwimn-ey Aqy ivtwimnfI dI kmI)[ kwpr kobwlt dI kmI nwl b`krIAW G`t vDdIAW hn, KUn dI kmI Aqy mok lg jWdI hY[ kYlSIAm Aqy PwsPors dI kmI nwl b`krIAW nUM irkyts dI bImwrI ho jWdI hY[

iraUmInl AYsIfoiss:—ieh ibmwrI b`krIAW nUM hrw cwrw, kxk, cwvl, guAwr Awid dyx nwl huMdI hY[ G`t drjy dw buKwr, APwrw, pls ryt dw vD jwxw, mUMh iv`coN J`g Awxw bycYnI Aqy mOq[ ielwj leI 28 gRwm soFw 284 im.lI. pwxI iv`c pw

ivtwimn-ey dI kmI nwl jwnvrW nUM AMDrwqw, KurW iv`c nuks, Bwr dw G`txw Aqy ienPritltI vrgIAW AlwmqW dw swmHxw krnw pYNdw hY[ auprokq AlwmqW qoN bcwA leI jwnvrW nUM DwqW dw cUrw, ivtwimn splImYNt Aqy hrw cwrw idau[

krIAW nUM shwiek DMdy dy qOr qy pwilAw jWdw h[ Y bk ` rIAW nMU Gt ` Kr u wk dI lV o Aqy hr o jrr U qW vI kwPI Gt ` hd Mu IAW hn[ bk ` rI nMU keI nwvW nwl jwixAw jWdw hY ijvNy ik grIb dI gW, cldw-iPrdw Pirj Awid[ so ienWH qNo vDr y y mn u wPw lx Y leI swnMU ienWH dIAW bImwrIAW dI jwxkwrI hx o w Aiq zrr U I h[ Y bk ` rIAW dIAW bImwrIAW ijvNy ik

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


57

b`krI pwln

mYtwboilk ifzIiss:- kItoiss ( Pregnency Toxaemia)- ieh iek Gwqk bImwrI hY Aqy ies dIAW nISwnIAW- v`g nwloN v`Krw hoxw, kbj, dMdW dw krIcxw, lVKVwauxw, swh iv`coN kItoink bdbU dw Awauxw (Alcholic smell), nIm-byhoSI Aqy mOq ho jWdI hY[ b`krIAW nUM 50% gulUkoz KUn dI nwVI iv`c dyx nwl Aqy SIrw jW kMsYNtryt rwSn dy ky bcwieAw jw skdw hY[

jwnvrW dI n`k ivcoN iek sMGxw irswv inkldw hY[ ieh irswt G`t jW v`D skdw hY ijs kwrx b`krIAW dIAW nwsW bMd ho jWdIAW hn ijs kwrx jwnvrW nUM swh dI muSikl AwauNdI hY Aqy iC`kW vI AwaudIAW hn Aqy A`KW bhuq lwl ho jWdIAW hn Aqy igf AwauNdI hY Aqy A`KW bMd ho jWdIAW hn[

CUq dIAW bImwrIAW:- mUMh-Kor, blYk lYg, got pOks, pI.pI.Awr. Awid p`RmuK bImwrIAW hn[ pI.pI.Awr. b`krIAW dw ivSwxU rog hY[ ieh rog ByfW nwloN b`krIAW nUM vDyry huMdw hY[ b`krIAW nUM qyj buKwr, jIB qy Cwly, A`KW dI lwlI, nmUnIAw Aqy AKIr iv`c mok lg jWdI hY[ buKwr dy nwl nwl n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

b`krIAW iv`c pI.pI.Awr. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


58

b`krI pwln

jIB su`j jWdI hY[ AKIr iv`c jwnvrW nUM KWsI ho jWdI hY Aqy g`Bx b`krIAW qUA jWdIAW hn[ bImwrI dI jWc leI lYbortrI vwsqy sYNpl:klOitf bl`f jW sIrm, nyzl svYp, eynl AYNf lYkrIml ifscwrj[ ieh sYNpl kulYkSn dy bwrW GMitAW dy AMdr-AMdr brP qy r`K ky Awr.fI. fI.AYl. jlMDr Byjo[ got pOks :- bk ` rIAW nMU hlkw bK u wr, nk ` , kn M Aqy hvwny qy lwl rg M dy Cwly ho jWdy hn[ bwAd ivc ` pwk Br jWdI hY Aqy sk u ky KrINf bx jWdw h[ Y

hd Mu y hn[ ies ibmwrI nwl bk ` rIAW ss u q ho jWdIAW hn, BK `u mr jWdI h,Y pt y ivc ` drd, iek ` swief qy lt y xw, mk o , jwnvr dI grdn ipC ` y nMU mV u jwNdI h[ Y ijnWH jwnvrW nMU vk Y sIn nhIN lg ` I hd Mu I mq O ho jWdI h[ Y Awpxy eyrIey dy vYtnrI APsr dI shwieqw nwl ieh vYksIn bI.pI. sYkSn luiDAwxw qoN ilAw ky b`krIAW nUM 2.5 ml pRqI b`krI cmVI dy Q`ly (S/C) lgwE[ 21 idnW dy v`KPy qy bUstr tIkw krvwau[ b`krIAW dy prjIvI rog:- KUnI prjIvI rog ijvyN ik AYnwplwzmoiss, QlyrIeyiss Aqy bybIEiss pRmu`K rog hn[ ienHW rogW qoN bcwA leI

hvwny qy lwl rMg dy Cwly bYktIrIAl ifzIiss:- brUsIloiss, AYNtYrotwksImIAw Aqy Put rwt[ brUsIloiss:— ies ibmwrI iv`c b`krIAW pYrgnYsI dy AKIr iv`c qUA jWdIAW hn[ b`krIAW iv`c goifAW dI soj, pqwlUAW dI soj Aqy b`kry ienPrtwiel ho jWdy hn[

goifAW dI soj

b`krIAW nUM ic`cV rihq r`iKAw jwvy[ AMdrUnI prjIvI Aqy bwhrI prjIvIAW krky jwnvrW iv`c KUn dI kmI ho jWdI hY[

Ad M rn U I prjIvI ijvNy ik ihmNOkwiss jo ik bk ` rIAW ivc ` iek Gwqk gl o ikrmW dw rg o h[ Y ieh ikrm bk ` rI dy Ab Y m o z y m ivc ` rihd M y hn Aqy

nr jwnvrW iv`cpqwlUAW dI soj

AY N tY r o t wksImIAW—ies nM U b` k rIAW d (overeating disease) vI ikhw jWdw hY[ ieh ibmwrI klostrIfIAm prPirMjn jIvwxuUAW krky huuMdI hY[ ieh jIvwxuU b`krIAW dI Bojn pRxwlI iv`c kudrqI qOr qy mOjUd huMdy hn[ jwnvrW dI Kurwk iv`c Acwnk bdlwA ijvyN ik (Grain feeding igh protein diet, Milk feeding) krky jIvwxuUAW dw vwDw ho jWdw hY Aqy (bacterial poisons release) n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

b`krIAW iv`c KUun dI kmI www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


59

b`krI pwln

ielwj :- mIbYNfwjol : 25 AYm.jI. pRqI iklo srIrk Bwr[ Awpxy eyrIey dy vYtnrI APsr dI shwieqw nwl ieh ielwj krvwa[ kwksIfIAoiss:—ieh rog Awm krky CotI aumr dy jwnvrW dw rog hY[ieh rog srdIAW Aqy brswqW iv`c ijAwdw huMdw hY[

Pwmcw cwrt (To check anemia in goats ) iehnW krky bk ` rIAW ivc ` Kn uU dI kmI, mk o , srIrk Bwr dw Gt ` xw, BK u` dw mr jwxw Awid inSwnIAW dK y x nUM imldIAW hn[ jk y r smNy isr ielwj nw kIqw jwvy qW bk ` rIAW dI mq O vI ho jWdI h[ Y ikrmW dI jWc leI bk ` rIAW dIAW mg y xW Awr.fI.fI.Al Y . jlD M r Bj y o[ jWc-au`pr id`qy l`CxW qoN ielwvw mygxW dI KurdbIn nwl jWc krvw ky ies ibmwrI dI pihcwx ho skdI hY ikauNik gohy iv`c prjIvI dy AWfy imldy hn[

bcwA:- bkrIAW dIAW SYfW dI ifsienPYkSn.2 hr iek jwnvr nUM dvweI dyxw ikauNik ibmwr jwnvr dvweI qoN vWJy rih jWdy hn[ AYmprolIAm jW slPw AYNtIbwieaitk mUMh rWhI jW PIf iv`c pw ky ida[ Awpxy eyrIey dy vYtnrI APsr dI shwieqw nwl ieh ielwj krvwau[ ijgr dy kIVy:— b`krIAW iv`c ies rog nUM Pyisauloiss ikhw jwNdw hY Aqy ieh rog Pyisaulw hIpYitkw nW dy prjIvI krky huMdw hY[ Bu`K G`t l`gxI, Qkwvt, jbwVy dI soj, Awid ies ibmwrI dIAW inSwnIAW hn[ au~pr id`qy l`CxW qoN ielwvw mygnW dI KurdbIn nwl jWc krvw ky ies ibmwrI dI pihcwx ho skdI hY ikauNik gohy iv`c prjIvI dy AWfy imldy hn[ ielwj:- klojNYtl 10 AYm.jI. pRqI iklo srIrk Bwr / mUMh rwhIN[ Awpxy eyrIey dy vYtnrI APsr dI shwieqw nwl gohy dy sYNpl tYst krvwaux auprMq ieh ielwj krvwE[

AYbomyzm iv`c ihmONkwiss gol ikrm

bwtl jwA kNfISn fw. ivnY mohn vDwvn juAwieMt fwierYktr Awr.fI.fI.AYl. (jlMDr)

gohy iv`c prjIvIAW dy AWfy n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

fw. privMdr kOr shwiek pYrwstoloijst Awr.fI.fI.AYl (jlMDr) www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


60

gq'veN bKu

Qhxks vkjS ,Lik;j dkj dk LikVsl ~ Z ,fM'ku

c'ov fJzvhnk chr' ns/ n?;gkfJo dk ;g'oN; n?vhPB

nk

N' w/eo eg z Bh co ' v fJv z hnk B/ ju ? pe ? eko chr' ns/ eg z e ? N f;vkB n; ? gkfJo dk ;go ' N; nv ? hPB bKu ehsk j. ? fdb Z h ’u Pn ' ow { ’s/ chr' ;go ' N; vhIb dh ehws 7H21 by Z og [ J/ ns/ gN ? ob ' to ? hJA/N dh ehws 6H31 by Z og [ J/ j. ? BtA/ to ? hJA/N; ƒ gfjbK sA' pj / so yp { hnK Bkb gP / ehsk frnk j. ? n?;gkfJo ;g'oN; dk 1H5 bhNo vhIb NkJhN?Bhnw t?ohJ/AN 7H6 bZy o[gJ/ ns/ 1H2 g?No'b NkJhN?Bhnw t?ohJ/AN 6H5 bZy o[gJ/ dk j?. c'ov fJzvhnk d/ n?rIhfeT{fNt vkfJo?eNo (wkoehfNzr, ;/bI s/ ;oft;) nB[okr wfjo'sok B/ fejk fe fJj rkjeK dh fJZSk d/ w[skpe ns/ ehws T[~s/ yo/ T[soD tkb/ gq'veN ƒ g/P eoB dh ezgBh dh gqshpZXsk d/ sfjs T[mkfJnk frnk fJe j'o edw j?. T[BQK B/ fejk fe fJ; Bkb ezgBh ƒ fJ; ;?rw?AN ’u ns/ g{o/ pkIko ftu nkgDh ;fEsh p/jso eoB ftu wdd fwb/rh.

;

Ug' dk n?|^3 gb~; j? \k;

wkoN |'B fBowksk ezgBh Ug' B/ phs/ fdBhA n?|^3 gbZ; j?Av;?N pIko ftu bKu ehsk j?, fi; dh fteoh th d/PGo ftu P[o{ j' rJh j?. fJ; ƒ nkBbkJhB ns/ nk|bkJhB ;N'o s'A \ohfdnk ik ;edk j?. fJ; |'B dh \k;hns fJ; dk v[nb ;?b|h e?wok ;?Nng j?. fJ; ftu ngouo n?|%2H0 d/ Bkb 16 w/rkfge;b 1$3H1 fJzu ;?A;o ns/ 8 w/rkfge;b ;?A;o dk cozN e?wok fdZsk frnk j?. fJ; |'B Bkb 105 fvroh chbv^ nkc^ftT{ ro[Zg ;?b|h bJh ik ;edh j?. :{Io nkgD/ w[skpe b?A; ƒ u[D ;ed/ jB. fJ; s'A fJbktk fJ; ftu fpT{NhckJh 4H0 n?g, ;?b|h g?B'owk, ;eohB cb?P ns/ gkw PNo tor/ |huoI fdZs/ rJ/ jB.

Un?; 3H0 ’s/ ezw eodk j?. fJ; d/ j'w pNB ftu jh fczro fgqzN ;?ANo fJzNhrq/fNv j?. ezgBh B/ dkntk ehsk j? fe fJ; Bkb 0H2 ;?ezv ’u |'B ƒ nBbkZe ehsk ik ;edk j?. |'B ƒ gkto d/D bJh fJ; ftu 4000 n?wJ/n?u dh p?Noh fdZsh rJh j? fi; ekoB ezgBh dk efjDk j? fe fJj |'B f;o| gzi fwzN dh ukofizr ’u d' xzN/ dk p?Noh p?enZg d/ ;edk j?.

fJ; ftu 64 ihph dh fJzNoBb ;N'o/I fdZsh rJh j? fi; ƒ wkJhe'qn?;vh ekov d/ IohJ/ 256 ihph se tXkfJnk ik ;edk j?. Bkb jh fJj n?AvokfJv 6H0 wkoPw?b' nXkos ebo n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


;wZf;nk ^ tkfJo; (wkEk tzXh) e ;/Ad qh : y /s

nk: [

/fd ot

eqkcN dk

h

goc?eN

tkfJo;^w[es szdo[;s c;bK T[rkT[D dh Pesh ;w/fes o'r s/ ehN fB:zsqD bJh T[g:'rh

gfoPfeqs

ngfoPfeqs

;kb 2002 s'A fe;kBK d/ Bkb ‘goc?eN’

goc?eN d/ fB:fws fSVekU Bkb fgnkI T[~s/ nzrwkoh iK M[b;k ns/ p?ArDh XZpk o'r ’s/ g{ok fB:zsqD j[zdk j?. Bkb jh T[sgkdB ftu th tkXk j[zdk j?.

goc?eN d/ ;go/n s'A pknd w'i/e o'r Bkb ghVs gZfsnK dh s[bBk ’u Bt/A szdo[;s gZs/ d/y/ ik ;ed/ jB.

gZsh w'Ve tkJho; s'A ghVs g"fdnK ’u Bt/A gZs/ d/y/ ik ;ed/ jB. o'r ghVs gZfsnK ns/ Bt/A gZfsnK ’u |oe g"fdnK g{oB o'r w[es j'Dk do;kT[Adk j?.

ghbk w'i/e s/ fozr ;gkZN o'r s'A ghVs gghs/ d/ g"fdnK ƒ id'A 1 bhNo gkDh ftu 2 fwHbhH goc?eN fwbk e/ 15 fdBK d/ |oe Bkb 3 tko fJbki ehsk iKdk j? sK d{;o/ g"fdnK ftu o'r dk c?bDk o[e iKdk j?. fuZso ’u o'r ghVs MkV ’s/ Bt/A gZs/ fdykJh d/Ad/ jB.

goc?eN

NwkNo dh szdo[;s, o'r ofjs c;b.

200 fwHbhH o[H 769$^ gqwkD L 1 bhNo gkDh ’u 2 fwHbhH gkto gzg bJh 1 bhNo gkDh ’u 1 fwHbhH j?Avgzg bJh d[pkok 5^7 fdBK pknd gq:'r eoBk j?

wkoehfNzr

T[skgde L

;ot/ BzH 710 B/V/ ;hHvpfbT{H;h e?Ev^173213 fIbQk^;'bB (fjwkub gqd/P) Jh^w/b L kraftfoundation121@gmail.com www.perfektindia.com

h

nk: [

ckT{Av/PB

rb'pb rqhB

/fde ;/Adqh: ot

y /s

eqkcN

g[okDh g{oB o'r^rq;s gZshnK dh s[bBk ’u BthnK szdo[;s gZshnK fd; ojhnK jB. goc?eN cb dh uwe ftu th Ipod;s tkXk eodk j?, fi; Bkb fe;kB Bz{ g?dktko dh uzrh ehws fwbdh j?.

n?roh

B'tk

123^J/, 4 eqk; 27tK^w/B ;?eNo^1, n?uHn?;HnkoH b/nkT{N, p?Arb[o{^560102 (eoBkNe)

E-mail: globalgreenperfekt@gmail.com, www.perfektindia.com

nkgDk BK, T[g^BK, ;EkB n?;n?wn?; eo' L

Helpline : 09448274211, 09342237829


62

Gft~y

i[bkJh

wkf;e

Gft~y w/P

s[jkv/ bJh fJj wjhBk goT[geko ns/ ;dGktBktK ’u phs/ r k nfijk rD/P ih efjzd/ jB. ;/tk^g[zB dk ezw th j' ;edk j?.

eoe s[jkv/ bJh fJj wjhB/ gqc[Zbsk Bkb Gfonk oj/rk. s[;hA BtK ezw th P[o{ eo ;ed/ j'. d';sK ns/ gq/whnK Bkb w[bkeks dk nBzd gqkgs j' ;edk j?.

s[bk s[jkv/ bJh fJj wjhBk gqshe{b ofjD ekoB ;ktXkBh tosD dh b'V j?. s[jkvh f;js ftrV ;edh j?.

weo s[jkv/ bJh fJj wjhBk wZXw cbdkfJe oj/rk. fdwkrh ezw eoB bJh fJj wjhBk P[G j?.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

foPG s[jkƒ tkd^fttkd ’u uzrh ;cbsk fwb/rh. s[jkvh ntkI fe;/ ƒ w'fjs eo/rh ns/ T[j s[jkv/ bJh bkGdkfJe j't/rk.

2017 fwE[B

GktBk ns/ ;z t / d BPhbsk ftu tfj e/ n"os iksh Bkb ;pzX Bk pDkT[D dh rD/Pih s[jkƒ ;bkj d/Ad/ jB.

ezfBnk

f;zx s[jkv/ bJh i{B wjhBk fwPfos cbdkfJe oj/rk. gfotkoe w?ApoK Bkb s[;hA uzrk ;wK fpsk ;e'r/.

s[ ; hA rZ b pksK okjhA wX[o ;pzX pDk ;e'r/ i' fe GftZy ftu s[jkv/ bJh bkGekoh f;ZX j'Dr/. ftukoe s"o s/ y[Pjkbh tX/rh.

XB[

ftqPue s[jkv/ bJh fJj wjhBk cbdkfJe oj/rk. fwZsoK Bkb w[bkeks j't/rh s/ T[BQK Bkb x[zwD^fcoB .

e[zG

s[jkv/ bJh fJj wjhBk P[G j?. s[;hA nkofEe wkwfbnK ;pzXh uzrh :'iBk pDk ;e'r/.

whB

s[jkvk wB fInkdk ftukoK ekoB wkBf;e EekB wfj;{; eo/rk.

s[jkv/ nzdo S[g/ b/ye iK ebkeko ƒ nkgDh ebk fdykT[D dk w"ek fwb/rk.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


y/b irs

63

ph;h;hnkJh ’s/ 450 eo'V dk w[nktIk

gk

fe;skB feq e N p' o v (gh;hph) B/ ph;h;hnkJh Bkb 2014 s'A 2023 d/ ftueko S/ d'^gZyh ;hohI y/vD bJh fJe ;wM"s/ dk ;BwkB

Bk eoB bJh seohpB 450 eo'V o[gJ/ d/ w[nktI/ dh wzr ehsh j?. gh;hph B/ phs/ fdBhA Gkosh feqeN p'ov ƒ B'fN; G/fink ;h. B'fN; ftu gkfe;skB feqeN p'ov B/ fPekfJs ehsh j? fe T[; Bz{ 6 eo'V 95 bZy 76 jIko 405 vkbo dk B[e;kB j'fJnk j? feT[Afe Gkosh Nhw B/ Btzpo 2014 ns/ d;zpo 2015 dh ;hohI BjhA y/vh fi; s'A pknd ph;h;hnkJh ƒ B'fN; fdZsk frnk j?.

r'bv w?vfb;N ;[;h o'Io B/ fbnk ;zfBnk; dh wfjbk g?ok^Ubzfge s?oke ;[;h o'Io fpq N/B/B nkgD/ S/ ;kb d/ nzso^okPNoh e?ohno ƒ

nbftdk efj fdZsk j?. o'Io B/ ohU g?ok^ Ubzfge^2016 ’u 50 whNo pNocbkJh w[ekpb/ ’u r'bv w?vb fiZfsnk ;h. Bkb jh 50 whNo ns/ 400 whNo pNo cbkJh w[ekpb/ ’u uKdh dk srwk th nkgD/ BK ehsk ;h. bzdB g?ok^Ubzfge^2012 ’u T[BQK B/ gfjbh tko y/vK d/ wjK e[zG ’u edw ofynk ;h ns/ fszB uKdh d/ srw/ nkgD/ BK ehs/ ;B. pofbB ’u 2011 ftu j'Jh :{oghnB u?AghnBfPg ’u T[BQK B/ nzso^okPNoh gZXo s/ edw ofynk ;h. phph;h B/ o'Io d/ jtkb/ Bkb fbfynk j?, “w?A NkZg ’s/ ofjzd/ j'J/ y/vK s'A ;zfBnk; b?Dk ukj[zdh ;h. pofbB ’u 2011 ftu j'Jh :{oghnB u?AghnBfPg ftu T[BQK B/ 50 whNo pNocbkJh w[ekpb/ ’u r'bv w?vb fiZfsnk ;h, Ud'A s'A T[j fJ; w[ekpb/ ’u i/s{

ojh j?. T[BQK B/ brksko fszB tko :{[oghnB u?AghnBfPg ’u 100 whNo ns/ 400 whNo ’u r'bv w?vb fiZs/ jB. T[BQK B/ fejk, “fJj u[D"shnK, f;ZyD ns/ y[Ph wBkT[D dk ;co ;h. w?A tZv/ N{oBkw?AN ’u d/P dh nrtkJh eoB ƒ b? e/ nkgD/ nkg ƒ ;BwkfBs wfj;{; eodh jK.” o'Io B/ e[b 30 nzso^okPNoh w?vbK Bkb ;zfBnk; fbnk.

Bvkb B/ 10thA tko fi~fsnk pko;hb'Bk UgB

; f\skp th 10thA tko fiZfsnk ;h.

g/B B/ ;Nko N?fB; fyvkoh okc/b Bvkb B/ pko;hb'Bk d/ ckJhBb w[ekpb/ ’u nk;Nqhnk d/ v'fwfBe EhJ/w ƒ jok e/ f\skp nkgD/ BK eo fbnk. T[BQK B/ fJ; w?u ftu v'fwfBe ƒ f;oc 51 fwzNK ftu f;ZX/ ;?NK ’u 6—4, 6—3 s'A jokfJnk ;h. fJ; d/ Bkb jh Bvkb B/ 10thA tko fJj f\skp nkgD/ BK eo fbnk. sh;oh tohnsk gqkgs Bvkb B/ fgSb/ jh jcs/ w'AN/ ekob' wk;NoI dk

fEJ/w B/ ;?whckJhBb w?u ’u T[~x/ ftPt tohnsk gqkgs N?fB; fyvkoh n?Avh wo/ ƒ jok e/ T[bNc/o eod/ j'J/ fJ; N{oBkw?AN ’u ckJhBb ftu EK pDkJh ;h go T[BQK ƒ Bvkb d/ jZE'A jko dk ;kjwDk eoBk fgnk. y[d Bvkb B/ th wzfBnk fe gfjbk ;?N ekch iZd'^ifjd tkbk ;h. w?u ftu e[M th j' ;edk ;h. jkbKfe w?A T[~u gZXoh N?fB; y/vh ns/ fJ; d/ ubd/ fEJ/w B/ e[M rbshnK ehshnK. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


64

okiBhsh

;[ygkb yfjok BjhA pdb oj/ gkoNh

nk

w nkdwh gkoNh d/ B/sk ;[ygkb yfjok B/ fejk fe T[j phi/gh ’u BjhA ik oj/ s/ Bk jh gkoNh dk e'Jh w?Apo fe;/ d{;oh gkoNh ’u ik fojk j?. yfjok B/ fejk ;w/A^;w/A s/ ftXkB ;Gk dh whfNzr j[zdh ofjzdh j? fiZE/ ;G fJe^d{i/ d/ ;zgoe ’u nkT[Ad/ jB. T[BQK B/ gkoNh T[s/ ;tkb eod/ j'J/ fejk fe S'N/g[o ƒ eZfYnk frnk T[j mhe BjhA ;h ns/ r[ogqhs x[Zrh dk th gkoNh s'A ikDk mhe BjhA j?. yfjok B/ fejk T[BQK dk gfotko gzikp dh GbkJh bJh jh ezw eodk fojk j? ns/ nZr/ th eodk oj/rk.

gzikp dh ƒj B/ ftd/P ’u bfjokfJnk Mzvk

gq

f;ZX ;wki ;/ftek s/ ibzXo dh ƒj ouBk f;zx fpqfNP e'bzphnk (ph;h) d/ ftXkB ;Gk jbek ;oh rqhB fNzpo s'A ftXkfJe u[Dh rJh j?. T[BQK ƒ B?PBb v?w'eq?fNe gkoNh d/ T[whdtko n?bkfBnk frnk ;h. T[BQK B/ T[E'A d/ w"i{dk ftXkfJe ;[J/ j?wb ƒ jokfJnk j?. gqf;~X o/vhU pqkvek;No ns/ wPj{o g~soeko r[ogqhs f;zx dh gsBh gqf;~X gzikph b/ye vkH ox[pho f;zx dh Xh jB. ouBk f;zx d/ ;j[ok n?wHn?;H ;fjrb B/ fejk fe T[BQK dh ƒj dh fi~s T[BQK bJh ;BwkB dh r~b j?. ouBk tb'A ;wki ;/tk d/ y/so ftu ehsh rJh ;\s fwjBs ns/ tuBp~Xsk d/ ekoB jh T[BQK ƒ n?;h fi~s fwbh j?. T[BQK dh ;~; phph ;[fozdo e"o ;fjrb B/ fejk fe ouBk f;zx dh fJ; gqkgsh bJh T[j gowkswk dh P[eor[Iko jB. fJBQK s'A fJbktk n?BHvhHghH d/ oki u"jkB, oth ekjb'A, j?oh p?A;, fizwh f;w;, i; i"jb B/ fi~s jk;b ehsh. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


65

ਿਫਲਮ

doPeK ƒ eo/Ih eoB nk ojh j? e/qIh N~po

eq/

Ih NZpo i{B ftu fobhI j'D tkbh gzikph f|bw j?. ni/ uzv'e d[nkok fBod/fPs fJ; f|bw ftu johP towk, fgqnzek wfjsk, :'roki f;zx, if;tzdo GZbk ns/ phHn?BH Powk w[Zy G{fwek ’u j'Dr/. fJj f|bw fJe o'wKfNe vokwk :'Bo w{th j? i' 9 i{B ƒ f;BwkxoK ftu fobhI j't/rh. d/yDk fJj j? fe eh f|bw fInkdk s'A fInkdk doPeK ƒ f;BwkxoK se fbnkT[D ftu ;cb j[zdh j? iK BjhA fJj sK 9 i{B ƒ th gsk ub/rk.

30

fd rq/N ;odko

i{B ƒ fobhI j'D ik ojh fBod/Pe oDihs pkb dh “fd rq/N ;odko” fJe n?ePB, eqkJhw, vokwk nXkos f|bw j?. fJ; f|bw ftu fdbgqhs fYZbB, :'roki f;zx, nkPhP d[Zrb, fBowb foPh s/ o'PBh ;j'sk w[Zy G{fwek ftu BIo nkT[Dr/. f|bw dh ejkDh \[d oDihs pkb B/ fbyh j?.

fdbihs pD/ ;[go f;zx

d

bihs d[;KM s/ ;'Bw pkitk dh f|bw ;[go f;zx fJe o[wKfNe ekw/vh w{th j?. f|bw f;BwkxoK ftu 16 i{B ƒ fobhI j't/rh. f|bw dk fBod/PB nB[okr f;zx B/ ehsk j?. fJ; f|bw dh gNeEk nfdqP PeshnK ’s/ nXkos j?. fe; soQK Bkb fJe ftnesh dh fIzdrh ftu pdbkt nk iKdk j? ns/ T[; ƒ nfdqP PeshnK gqkgs j' iKdhnK jB fiBQK dh wdd Bkb T[j d{i/ b'eK dh ;jkfJsk eoB brdk j?. fJ;/ ;G e[M d/ d"okB T[; ƒ ;jh wknfBnK ftu fIzdrh, fgnko, fjzws, ;wM"sk nkfd dk wsbp ;wM nkT[Adk j? ns/ Xosh T[~s/ nkgdh G{fwek s/ ti{d ƒ ikD iKdk j?. fJjh fJ; f|bw dk w[Zy T[d/P th j?. d/yDk fJj j? fe fJj f|bw doPeK ƒ fezBk g;zd nkT[Adh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i{B 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com




Published on 24th & Posted on 26-27 at NDPSO of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.