Krishi Jagran Orida Magazine September 2016

Kéhò RûMeY ISSN 2455-1074

KéhKu jòZKûeú, iûeû ù\gùe _j«ê

ahð 1 @u 3 ùiù_Ö´e 2016 cìfý: 35Uuû

www.krishijagran.com

WòRòUûfþ AŠò@ûe cò[ýû _âZògâêZò ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y : `ûcð cjòkûPûhú ùR÷aòK _¡Zòùe `if C_ôû\^ jó bûeZeê ùbûKe RßkûKê ^òaûeY Keòa

+91 9891 405 403

www.krishijagran.com

Hkk"kk mfM+;k

Kéhò RûMeY

bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

o’kZ 1 vad 3 flrEcj 2016 :i;s 35

iµû\K iõPûkK Kû~ðýKûeú iµû\K

aò_Y^þ cêLý cjûaýaiÚû_K ijûdK iµû\K ùiûgò@ûfþ còWò@û cêLý aeòÂ _ZâKûe _ZâKûe

aýaiÚû_K

aò_Y^ ijûdK

aòZeK _âcêL ijûdK aýaiÚû_K ijûdK _âa§K

ùfLû_ûk WòRûA^òõ

Kû~ðýûkd ijûdK

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú Acû^êafþ Gcþ.Rú. aûi^ Wû. ùK.Uú. PûõWú eaú¦â ùZaZòdû ifcþ eiêf Lû^þ iõRd Kêcûe `ejû Lû^þ eêaò ùR÷^ @^òùKZ iòjÜû Aceû^þ Lû^þ \ú_gòLû icúe ZòIßûeú ùRýûZò gcðû ùiû^f jûŠû ùK.ùR ie^ý iûeû Lû^þ ùiøeb Kêcûe ùcNû gcðû @`iû^û cfòK PêõKú bêUò@û _ê^cþ aògßKcðû eòKú _êŠúe ùiû^ò@û cjûR^ ùg`ûkú cjûR^ flàú _ûùŠ ùePf ùSûaòde ùjcû gcðû _âòZú ùPøjßû^ ùR÷ù^Uþ R^i^þ eR^ú Kêcûeú Keògàû ùfjeú cú^û _ûùŠ _òâdû Zâò_ûVú @ûdgû Lû^þ aòKûg ZýûMú a^òZû eò^þKú aògßKcðû ^ògû« UûKþ eûjêf iòõj @aþ\êiþ ic\ _âgû« gcðû @u ~û\a ùcûjòZ __ê eûd `êeKû^þ Kêùegú iûjùRaþ @jc\þ _a^ @ûRþùM ^ùe¦â ùgeZûùU @ûe.G^þ. ùPøùa Ké¾û aòjûeú gòaKû« C_û¤ûd Riaò¦â iòõj Xòùfû @Rd Kêcûe ùK.aò. A¦òeû @kKû Mê¯û ù~ûùMg Kêcûe KòeY ùMûeùf ù\ùa¦â iòõj

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 70 , 45503170

iµû\Kúd............8

@`fûUðûKèò^ : GK Rje...........54

_âz\ _âiw.......10

]û^ ùlZùe KúU _âa§^.......58

Kéhò icûPûe.......12

_âWKÖ fõP.........60

A`þùKû KéhK................24

ùU⊠@ûŠ ÁûAfòiþ.............62

_gê_ûk^ GK fûbR^K aýaiûd: GPþ. ejcû^ iûlûZþKûe..........36

iòù^cû..............64

aò\ýû[ðúcû^uê ^ò_êY Keò MXÿòùZûkòa 4T : Wûü eûùVûe iûlûZþKûe..........37

_âWKÖ fõP.........60

ùR÷aòK _¡Zòùe `if ...............39

ùLk.................66

_ûkQZê Pûhùe ù\Lû~ûC[ôaû iciýû I Zû’e icû]û^..............44

eûR^úZò..............67

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y : `ûcð cjòkûPûhú...........48

eûgò`k.............68

Subscribe

Krishi Jagran Magazine Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak

9953756433, 9891889588

06

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

To Join Krishi Jagran Kisan Club

9891405403 Kerala Office Ramachandra Towers, Behind GHSS,Pattom, Thiruvananthapuram - 4

Mjúe

\ûcþ Kcþ, iêaò]û @ù^K

@Zýû]ê^òK ùUùKÜûùfûRò Cy c KßûfòUò~êq WòRf Kcþ Lyð

iêaò]ûùe elYùalY \úNð\ò^ _~ðý« Pûfò_ûùe

Mjúe jûùað Á e UâûKÖe PûkòZ K´ûA^þ jûùaðÁe 4 PK Z[û 2 PK aògòÁ PkûAaû _ûAñ C_f² û

Mjúe ùÆâ Rò _µ 580

Mjúe ùf¬e ùfaf~êq

iµû\Kúd

iµû\Kúd

bê

www.krishijagran.com

ieKûeú ùIßaþiûAUþùe ùcKþA^þ AŠò@ûe _eòjûi

f I @aùjkû ùMûUòG _ùe ùMûUòG jêGZ, ùZùa K[û aêSû_ùWÿ, ùjùf GVûùe Z ùijò @aiÚû I @aýaiÚû, ~ûjûKê ù\Lô ùaû]jêG bêf I @aùjkû ù\Lô Gjò \êAUòe aû\gûj c¤ f{ûùe cêW fêPûAaû _ûAñ iÚû^ ùLûòaûKê aû]ý ùjûA[ûG û GK[û G[ô_ûAñ Kjêû~ûCQò ù~, KûjKòñò ^û _gâûi^e ùKùZK ^Ÿ ò Áòð @]Kôûeúu \ûdZòjßú^Zû I KcPðûeú Cbdu _câûY ^ùòR _gâûi^ ù\CQò û Zûjû c¤ ieKûeú ùIaßiþûAUùþe û

IWÿògûe ùKùZK Kéhò ùIßaþiûAUþ _âZò^\ @_ùWUþ jêG ^ûjó û @ù^K Kéhò aòmû^ ùK¦âe c¤ ^òRÊ ùIßaþiûAUþ ^ûjó Z ùKùZue ahð ahð ]eò @_ùWUþ ùjûA^ûjó û @ù^K [e ieKûeú ùIßaþiûAUùe @aýaiÚû _ûAñ @]ôKûeúuê Gjûe Rûaaþ, cMûAQ«ò û ùjùf _âgûi^òK @]ôKûeúue Gjû ùKøYiò LûZòe ^ûjó, ~ûjûe C_ùe ùfûKue fl fl Uuû ùIßaþiûAUþùe aýd ùjAQò û @ZòKcùe [ùe ùijò ùIßaþiûAUþe iÚòZò C_ùe ¤û^ \ò@û~ûA_ûeòa Kò´û Gjò K[ûKê G_eò cù^ Keû~ûA_ûeòa ù~, ù~Cñ ùa÷hdòK I @û]ê^òKZû ijòZ bûeZe _â]û^cªú Kû§Kê Kû§ cògûA @ûùMAaûKê PûjêñQ«ò, ùijò ùa÷hdòK I @û]ê^òKZû \ßûeû IWÿògûe _âgûi^òK

@]ôKûeú ùKøYiò iµKð eLôaûKê Azû _âKûg Keê ^ûjû«ò ö ^ùPZ G_âKûe @aiÚû G_eò ùjûA ^[û«û ~ûjû ùfûKùfûP^Kê @ûiêQò û ùIßaþiûAUþe G_eò @aiÚû ù~ûMêñ QûZâQûZâú I KéhKcû^ue ùKøYi iìP^û C_f² ùjûA_ûeê ^ûjóû ieKûeuê GK aWÿ _âgÜ ù~, ahð ahð ]eò ùIßaþiûAUþKê @_ùWUþ Keò ^[ôaû @]ôKûeú Kò_eò aòKûg Keê ^ûjû«ò I ieKûe Kò_eò ùicû^u _ûAñ fl fl Uuû Lyð KeêQ«ò ö ù~ùZùaùk ùK¦âe ùcû\ò ieKûe bûeZKê @ûùMA ù^aûK Z[û @^ý aòKgòZ ù\g ij icKl ùjaûKê bûeZùe ùa÷hdòK mû^ùKøgkùe aòKûg KeòaûKê @ûjßû^ ù\aû ijòZ G i´§úd Kû~ðý c¤ KeêQ«ò û ùjùf @ûc ieKûeú @]ôKûeúu @aùjkû ù~ûMêñ Zûjû i¸a ùjaû Ê_Üùe _eòYZ ùjfûYò û ù\g @ûùceòKûùe ù\gaûiúue aòKûg ùjaû ùKak _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\ò GKû GjûKê _âZò`kòZ KeòaûKê _âdûi Kùf KòQò ùja ^ûjó û G[ôijòZ @ûccû^ue Kû~ðý Keòaûe ùg÷kúùe iê]ûe @ûYòaûKê _Wÿòa ö ùZùa ~ûA ùcKþ A^þ AŠò@û i`k ùjûA_ûeòa û G[ôijòZ ù\gaûiúuê Gjûe iê`k ckò_ûeòa û - Giþ.iò. ùWûcò^òKþ Email : dominic@krishijagran.com

12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

08

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

_âz\ _âiw

www.krishijagran.com

WòRòUûfþ AŠò@ûe cò[ýû _âZògâêZò

ù

ùfûKuê còkò _ûeò ^ûjó iVòKþ aòbûMúd iìP^û ùIßaþiûAUþ ùe _êeêYû @]ôKûeúcû^u ^ûc I ^´e @uòZ

MûUòG _Uùe @ûce _â]û^cªú AŠò@ûe WòRòUûfþ a^ûAaû _ûAñ WòRòUûfþ AŠò@ûe ^ûeû ù\A PûfòQ«ò û Kò«ê ieKûe Zûue ù~ûR^ûMêWÿòK _ì‰ð ^ Keò WòRòUûfþ AŠò@ûe cRû ^òùR CWûCQ«ò ö ieKûeú aòbûMe @]ôKZe bûaùe ùIßaiûAUþ @_ùWUþ ^ ùjaû KûeYeê @ûagýK _Wÿòùf ùKøYiò c¤ aòbûMúd iìP^ûbò òK Z[ý iVòKþ bûaùe ùfûKcû^ub còkò_ûeê ^ûjó û ~ûjûe KûeYeê ùIßaþiûAUþe iìP^ûbò òK Z[ý ù^aûùe \éXÿZû \ûaòùe ùa^ûcú _âcûYòZ ùjûAQò û ieKûeu @]ôKûõg ùIßaþiûAUþ C_ùe _êeêYû Z[ýcû^ C_f² ùjCQò, ~ûjûKê ieûKeu _leê fMû~ûA[ôaû KUKYû MêWÿòK c¤ @_þùWUþ Keû~ûA _ûeê ^ûjó û

_âcûYòZ ùjûAQò û GcòZòùe _âgÜ CVêQò Kò ùKCñ ieKûeu \ßûeû ùIßaþiûAU @_ùWÿUþ Keê[ôaû KcðPûeúdcûù^ aò^û Kcð Keò cêqùe \ecû ù^CQ«ò I ieKûe cìK ùjûA iaê aiò ù\LêQ«òû ~ûjû iìP^û ùfûK iµKðu ^òKUùe _j*ûA CPòZþ aû ieKûeu @aùjkû KûeYeê Gjò Kûcþ V_þ ùjûA ejòQò û

ù~ùZùaùk Kò G aòhdùe Wû. Uò.G^þ. RMù\a IWÿògû Kéhò aògßò\ýûkde gòlûû aòÉûe aòbûMe @¤lu ij K[û ùjaûKê ùPÁû Keû~òaûeê ùi KòQò c¤ Kjò_ûeòùa ^ûjó ùaûfò i`û i`û c^û Keòaû ijòZ Gùa cêñ aûjûùe @Qò ùaûfò i`ûA ù\A[ôùf ûù\gùe ieKûeúu \ßûeû _eòPûkòZ aòbò^Ü ùIßaþiûAUþ \úNð \ò^ ùja @_þùWUþ ùjûA ^ûjó û ~ûjûe KûeYeê ùIßaþiûAUþ C_ùe _êeêYû @]ôKûeúcû^u ^ûc I ^´e @uòZ ùjûA ejòQò û Gùa ùfûKcûù^ @ù_lû Keò ejòQ«ò GMêWÿòKe a ðcû^ Kû~ðýeZ [ôaû ^ûc `kK ùKùa @ûiò Gjò iûAUþe @_þùWUþ Keû~òa û

(Wûü. G^þGiþ eûùVûe C_ cjû^òùŸðgK Kéhò, gòlû, @ûAiòG@ûe )

_âù`ie iêùe¦â ^û[ _gê_ûkK (Kêf_Zò, IWÿògû Kéhò I _âûù\ýûMòK aògßaò\ýûk) ^ûjó @ûce aò g ß aò \ ýûkde ùIßaþiûAUþ j¯ûjùe @_ùWUþ ùjûA[ûG Kò«ê cêñ Kéhò aòmû^ ùK¦âùe K[û ùjaû `kùe Gjò _âgÜùe ùi Kjò[ôùf Kò LêaþgúNâ Kû~ðý Keû~òa û

ù\gùe _âûd 71 Kéhò aògßaò\ýûkd I 645 Kéhò aòmû^ ùK¦â ejòQò Kò«ê G[ôùe Z KòQò ùIßaþiûAUþe jûfZþ iVòKþ bûaùe Keû~òaû aýZúZ aûKò _Wÿòejò[ôaû Kû~ðýMêWÿòKe @aiÚûùe Kò_eò iêû]ûe @ûiòa û ajê Kéhò aòmû^ ùK¦âùe iûAUþMêWÿòK @ûRò _~ðý« ^ ùjûA_ûeò ùijò_eò _Wÿò ejòQò û ~ûjûKò Zò@ûeò ùjûAQò Kò«ê @_ùWUþ ùjûA_ûeò ^ûjó û Kéhò aògßaò\ýûkde iûAUþMêWÿòK ajê cûiùja @_þùWUþ ùjûA^ûjó kû Gjò_eò ajê @^ý ieKûeú cjûKcðúcû^u iûAUþ @_ùWUþ ùjûA_ûeò ^ûjó ö Gjû @_ùWUþ ùjaû @ûagýK ejÿòQò, Kò«ê ùIßaþiûAUþùe @]ôKûeúu ^ûc I ^´e ù^aû GK ùZXÿû Lûe 10

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

jñ, Gjû aògßaò\ýûkd _leê KòQòcûZâûùe @aùjkû Z ^ò½d û Kò«ê G aòhdùe cêñ _ì‰ð _âùPÁû Keòaò Kò Gjò icÉ iciýû LêaþgúNâ ùgh ùjûA~ûC û cêñ iaê aògßaò\ýûkdKê ù^A fòLôZ eì_ùe _Zâ _VûA[ôfò icÉ ùIßaþ iûAUþ ^òdcòZ eì_ùe @_þùWUþ Keòaû _ûAñ û

Gjû_ùe ù~ùZùaùk cêñ ieKûeú ùIßaþiûAUþùe Kéhò aòmû^ ùK¦âe ùUfúù`û^þ WûAùeKÖeú aûjûe Keò ù`û^þ Kfò ùiùZùaùk RYû_Wÿòfû Kò Kéhò aòmû^ ùK¦âe @aiÚû Lêaþ Leû_þ @aiÚûùe ejòQò ö ^òKUùe Gjò ùIßaþiûAUþ C_ùe \ò@û~ûA[ôaû ^´eùe cêñ Gjò ùfûKcû^u iõLýû @^êi§û^ Keò RûYòaûKê _ûAfò Kò ù~Cñcûù^ GVûeê PûKòeòeê @aie ù^A iûeòùfYò aû ù~Cñcû^ue GVûeê a\kò @^ýZâ ùjûA~ûAQò ùicû^ue ^ûc GVûKûe ^´e þù_äUþùe ejòQò û ùZYê G ù^A ùcûe iaêVûeê aW _âgÜ Gjû Kò ù~ùZùaùk Gjò _\ C_ùe a ðcû^ ùKjò ^ûjûñ«ò ùZùa Gcû^u ^ûc ^´eùe KûjóKò Gùa _~ðý« fòLòZ ejòQò ùaûfò _âgÜ Keò[ôfò ? ùcûe _âgÜ @ûjêeò [ôfû Kò ùXûKû^ûf Kéhò aòmû^ ùK¦âùe 3 ahð _ìaðeê _â[c ù_âûMûc ùKûWòðù^Ue _\aúeê GVûeê @aie ù^A iûeòùfYò ùZùa KûjóKò Zûue ^ûc G _~ðý« ejòQò ? Wûü eûù]gýûc _ûYòMâûjú G _âgÜùe Kjò[ôùf Kò " cêñ ajê[e Gjò K[ûe iìP^û GVûKûe a ðcû^ @aiÚòZ ù_âûMâûc ùKûWòðù^Ueuê ù\AQò Kò«ê Gjû iù ß ùi ùKøYiò G aòhdùe _\ùl_ ù^A ^ûjû«ò û ' ieKûeuê Raûaþ Gjû ù\aûKê ùja Kò K'Y _ûAñ ù\ge WòRòUûfþKê ù]ûKÑû \ò@û~ûCQò ?

_âÉêZò- icúe ZòIßûeú 9891660044

ùLk icûPûe

c

bûeZúd Kéhò @^êi§û^ _eòh\ @«MðZ ùK¦âúd KéhòeZ cjòkû iõiÚû^, bêaù^gße Vûùe \êA\ò^ò@û Kcðgûkû

jòkûcû^ue Kéhòùe gâc fûNa ^òcù« Gaõ Kéhò ~ª_ûZòKê @wúKûe Keòaû C_ùe GK \êA \ò^ò@û eûÁâ Éeúd Kcðgûkû Zû 15 – 16 ùiù_Ö´e, 2016 eòLùe IßûUeùiWÿ còg^, IWÿògû eûRý ieKûeu ijù~ûMùe bûeZúd Kéhò @^êi§û^ _eòh\ @«MðZ ùK¦âúd KéhòeZ cjòkû iõiÚû^, bêaù^gße Vûùe @^êÂòZ ùjûA~ûA@Qòö G[ôùe bûeZe aòbò^Ü _âû«eê @ûiò[ôaû 50eê C¡ßð KéhòeZ aòùghm, ùa÷mû^òK I eûRý ieKûeu Kcð P ûeúMY ù~ûM ù\A[ô ù fö Ké h ò e Z cjòkûcû^ue gâc fûNa ^òcù« Kéhò ~ª_ûZòe _âùdûM Keòaû Gjò Kcðgûkûe cêLý CùŸgý [ôfûö G[ôùe IdêGUò,

bêaù^gßee Kêk_Zò _âù`ie iêùe¦â^û[ _gê_ûkK cêLý @[ôZò eìù_ Gaõ gâúcZú iêRûZû @ûe KûZòðùKd^, Kcòg^e I

12

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

WÿûAùeKÖe, IWÿògû IßûUeùiWÿ còg^ i¹û^úd @Zò[ôeìù_ ù~ûMù\A[ôùfö Kéhò ùlZâùe cjòkûcû^ue ù~ûM\û^, ùicû^ue gâcR^òZ iciýû I icûRùe ùicû^u _âZò CŸòÁ Kû~ðýbûe C_ùe Cbd @Zò[ô @ûùfûK_ûZ Keò[ôùfö @ûCc¤ KéhòRúaú cjòkûcû^u _âZò ejò[ôaû cû^iòKZûKê _eòaZð^ Keò icûRe cêLý ùiâûZùe iûcòf Keòaû _ûAñ C\þùaû]^ ù\A[ôùfö G[ôùe ùK¦âúd KéhòeZ cjòkû iõiÚû^, bêaù^gßee ^òùŸðgK Wÿ. (gâúcZú) RZò¦e KòÉIßûWÿò@û, ÊûMZ bûhY ù\A[ôaûùaùk @^êÂû^e aeò ùa÷mû^òK Wÿ. (gâúcZú) ùRýûZò ^ûdK ]^ýaû\ @_ðY Keò[ôùfö Kéhò cjòkûcû^u gâc fûNa I Kéhò ~ª_ûZòKê @wúKûe Keòaû C_ùe \êA \ò^ò@û eûÁâ Éeúd Kcðgûkû (Zû 15 – 16 ùiù_Ö´e 2016 eòL)

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

ieKûe Keòùa Pûeû aòKûg ùlZ KWÿùe MQ fMûAaû _ûAñ ùK¦â ù\fû icòZò MVòZ 935 ùKûUò

ùK

¦â ieKûe ùlZ KWÿùe MQ fMûAaû _ûAñ 935 ùKûUò Uuûe eûgò ÊúKéZ KeòQ«ò û eûÁâúd iZZü Kéhò còg^ Êeì_ C\ýû^Kéhò _ûAñ C_còg^ fûMò Gjò eûgò \ò@û~ûAQò û CùfäL^úd @ùU Kò _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\ò KéhKcû^uê ùlZ jêWÿûùe MQ fMûAaû _ûAñ @ûjßû^ KeòQ«òö Gjò Kâcùe ùK¦âúd Kéhò cªûkd \ßûeû a^òKeY ^úZòKê @û_YûAaûKê iê_ûeògþ Keòaû ùjZê Gjò eûgò ÊúKéZ KeòQ«ò û

ùK

¦â ieKûe ^òKUùe ù\gùe _gêcû^u Pûeûe aòKûgKê \éÁòùe eLô jk Keòaû _ûAñ GK eûÁâúd iõPûk^ icòZò MVòZ KeòaûKê ^ò¿ ò ù^AQ«ò û G i´§ùe _gêiµ\ iPòa ù\ùa¦â ùPø]êeúu \ßûeû Keû~ûA[ôaû GK icúlû ùa÷VK ù\LôaûKê còkòQò û ùa÷VKùe ùKøYiò bòZeò ù_ûhK _gêPûeû aXÿûAaû aòhd C_ùe _âcêL @ûùfûP^û Keû~ûA[ôfû û

ieKûeu _âdûi Wûfò \e gÉû Keòaû

Wû

fò \e @ùjZêK bûùa aé¡òeê jêGZ @û_Ycûù^ @Ì KòQò \ò^ bòZùe Zâûjò _ûAùa û ùK¦â ieKûeu ùPÁûùe a ðcû^ Wûfò RûZúd `ifKê @]ôK cûZâûùe aêYû~ûCQò û Gjûe `k @ûcKê Lêaþ gúNâ còkòa û KéhKcûù^ LêaþgúNâ Gjò `if C_ôû\^ Keòùa û @^ý_lùe MZ 15\ò^ ùja còWÿò@ûùe Wûfòe Pûjò\û _âûd 20 _âZògZ Kcòaûùe fûMòQò û Gjò ahð Leò` Wûfòe aêYòaûùe _âûd 40 _âZògZ aé¡ò_ûAQò û G[ôijòZ ùK¦â ieKûeu ùPÁûùe Wûfòe \e ajê _eòcûYùe Kcò @ûYòaûùe i`k ùja û ùK¦â ieKûe LêPêeû aRûeùe Wûfòe Cy \e C_ùe Pò«û Keò KjòQ«ò Gjû ^ò¿ ò ù^AQ«ò Kò Wûfòe @]ôKbûM LêPêeû cìfý ^ò‰ðd ^ò@û~òa û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

13

Kéhò icûPûe

ùiù_Ö´e _~ðý« K_û \e aé¡òe @ûgû

www.krishijagran.com

GK fl U^þ Wûfò @ûd ùjaûe flý eLôQ«ò ieKûe

eò

iyð `cð AŠò@û ùeUòõeê còkò[ôaû Z[ý @^ê~ûdú KUð^ _âûAiþ (K_û \e) ^ì@û `if @ûiòaû _ìaðeê Kcòaûe ùKøYiò @ûgû ù\Lû ~ûC ^ûjó û ùc’ cûieê Gùa _~ðý« K_ûe \eùe 35 _âZògZ _~ðý« aXÿò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û ù~ùZùaùk Gjûe \e Kù<âûf Keòaû _ûAñ KUð^ Kù_ðûùeg^þ @`þ AŠò@û cûùKðUùe ÁKþ Kcþ ùjaûe _âdûi Keû~ûCQò û AŠò@û ùeUòõ @^êiûùe ùiù_Ö´ee ùgh ùakKê KUð^ _âûAiþ ^òRe CyZc Ée 120eê 127 Uuû/ KòùfûMâûcþ C_ùe ejò[ôaû @ûgû Keû~ûCQò û MZ ahð KUð^e C_ôû\^ Kcþ ùjaû KûeYeê ù\gùe Gjûe \ûcþ aé¡ò ùjaûùe fûMòQò ö GcòZòùe ù~ùZùaùk @ùKÖûae cûiùe ^ì@û `if C_ôû\^ Keû~òa ùiùZùaùk Gjûe \e KòQò Kcòaûe @ûgû ejòQò û

bûeZe @ûd aé¡ò Keòa Cy MêYa û ~êq GPþG`þ h‹

Pò

Zûùf Rò^èi GaòGiþ AŠò@û jfþÁò^þ h‹e 13 Cy MêYa û~êq fûAù^ûKê @ûdZ Keû~ûAQò Kò Gjû GK AZòjûi iéÁò Keòa û Gjò h‹ bûeZùe ùKka ^êùjñ, iõ~êq eûÁâ @ûùceòKûùe c¤ C_f² ùja û G[ôùe lúe, \jò, ù_âûUú^þ @û\ò C_ôû\ Cy MêYa û @^êaõgòK MêY ejòQò û Gjò icdùe bûeZúd WûGeúùe @ûagýK ejòQò \úNð C_ôû\^ adi _ûAñ Gjò h‹ Pd^ ùjaû Lêaþ ]ýû^_ìaðK Keû~ûAQò û Gjûe bûeZe @ûd Vûeê @ûùceòKû c¤ùe @û^êaõgòK iµKð eLôaûe GK iêaýaiÚû Keû~òa û Rú^þi GaòGiþ \ßûeû h‹e aú~ðý GKZâòZ Keòaû _ûAñ cjûeûÁâe iûwfú Ròfûe aâjàûùe _âùdûMgûkû ejòQò û Wûü @eaò¦ ùMøZc, cýûù^Ròõ WûAùeKÖe, GaòGiþ AŠò@û KjòQ«ò ù~, Gùa bûeZúd WûGeú cýû^þ GVûùe Rcû ùjûA[ôaû aú~ðýùe Cy Éeúd MûBu Kòic _âÉêZ Keòaû _ûAñ aýajûe Keòùa û ùi Gjû c¤ KjòQ«ò ù~, ^òKUùe bûeZ iaêVûeê @]ôK C_ôû\^ Keê[ôaû ù\g ùja û Kò«ê GVûùe _gêcûù^ C_ôû\^ @ûùceòKû I _½òcú ù\gMêWÿòKùe _gêcû^u 14

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

I

eKûe Wûfòe a¶e ÁKþùe aé¡ò _ûAñ 20,000 U^þ PYû I 80,000 U^þ ciêeKê @ûd Keòaû _ûAñ ^ò‰ðd ù^AQ«ò û ùa÷VKùe @ûagýK aÉêMêWÿòK aòùghKeò Wûfòe C_f²Zû I Gje \eKê icúlû Keû~ûAQò û Wûfò Leò\ Keòaû I GjûKê aòZeY Keòaû C_ùe Gùa @ûùfûP^û Rûeò ejòQò û ùa÷VKùe Kêjû~ûAQò Kò Wûfò \e Kcòaû @ûe¸ ùjûAMfûYò Gaõ G[e jeWÿ Wûfò aêYòaûe ùlZ Lêaþ aé¡ò Keû~ûAQòö ùZYê jeWÿ Wûfò \e Kcòaûe i¸ûa^û ejòQò û ieKûeú GùR^èú I NùeûA Ée C_ùe 1,39,000 U^þ jeWÿ Wûfò Leò\ Keû~ûAQò Z[û 56,000 U^þ Wûfòe @ûd ùja ùaûfò KòYû~ûAQò û a¶e ÁKþùe 1,95,000U^ jeWÿ Wûfò C_f² ùja û aòbûM _leê eûRýe ^òR @ûagýKZû @^êiûùe a¶e ÁKþ jeWÿ I aòeò Wûfò CVûAaûKê aWÿ ]eYe EY ù^aûKê _âZò eûRý ieKûe @^êùeû] KeòQ«ò û Zêk^ûùe Lêaþ Kcþ ejòQò û ^òKUùe bûeZùe WûGeú @û^êaõgòK Gaâòùdû Uâû^è`e I iòùfKèg^ aâòWòõe ùKøgk C_f² ùj

KûeY Gjûe aú~ðýe ùKøgkùe MûB- cjóhu _âRûZò iê]ûeùe @]ôK i`kZû còkòa û

“@û_Y Gjû Kjò _ûeòùa ^ûjó Kò @û_Yu ^òKUùe icd ^ûjó ùaûfò, KûjóKò ^û @û_Yuê c¤ \ò^ bòZùe GZòcò icd (24 N<û) còkò[ûG û ù~ZòKò icd cjû^þ Gaõ i`kZû _ûAaûKê ùfûKuê còkò[ûG û ”

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

K`ò C_ôû\^ùe 8% Kcòa ~òaûe i¸ûa^û

M

Z ahð Kcþ ahðû I PkòZ ahð @ûe¸eê Cycû^e Zû_cû^ KûeYeê PkòZahð K`ò C_ôû\^ùe _âûd 8% Kcò ~òaûe ùjûA @^êcû^ Keû~ûCQò û Gjû ieKûeú Kcið @ûŠ AŠÁâò cò^òÁe ^òcðkû iúZûeûc^þ KjòQ«ò û ieKûeu @^êiûùe C_ôû\^ Kcþ ùjaû `kùe bûeZùe ùjaûKê [ôaû K`ò C_ôû\^ C_ùe c¤ Leû_ _âbûa _KûAa û aûÉaùe ù~Cñ icdùe K`ò `if C_ùe `êf @ûiòaû K[û Gjò @aieùe _âZòKìk _ûYò_ûMe _âbûa Gjûe C_ùe cjwû ùjûA_WÿòQò û Gjò KûeY ù~ûMêñ jRûe jRûe KéhK _âbûaòZ ùjûAQ«ò I C_ôû\^ùe c¤ _âbûaòZ ùjûA[ôaû _eòflòZ ùjûAQò û iúZûeûcþ^ KjòQ«ò ù~, _âbûaòZ KéhKcû^uê K`ò ùaûWð fMûZe iûjû~ý Keò@ûiêQò û C_ôû\^ Kcþ ùajûe iò]û _âbûa K`ò C_ôû\^ C_ùe _Wÿòa û ù\gùe C_ô^Ü ùjC[ôôaû 90 _âZògZ K`ò C_ôû\^ ùjaûe @ûgû ejò[ôfû ö iúZûec^þu @^êiûùe K`ò GKèù_ûUð @ûùiûiòGi^þ _leê ieKûeu \ûaò ejò [ ô f û Kò Mâ ú ^þ K`ò aò^èKê RúGiþUúùe aýajûe Keû~òa ~ûjûKò ieKûe aòPûe KeêQ«ò û

aXÿò[ôaû @kûAPe \ûcþ

ùK

ek I Zûcòf^ûWÿê eûRýùe Kcþ C_ôû\^ I aýaiûdòK ùK¦â ù e @ùkAPe ÁKþ ùgh ùjûA~ò a û KûeYeê @ùkAP \e aXÿ ò a ûKê ù\LaûKê còkòQò û MZ ahð Zêk^ûùe Gjò ahð @ùkAPe NùeûA C_ôû\^ùe 35-40 _âZògZ _~ðý« Kcò[ôaûe _eòflòZ ùjûA[ôaû @û^êc^ Keû~ûAQò û cûfþe C_ôû\^ Gaõ C_f²Zûùe Kcò ùjaûe @ûguûùe aýaiûdú-Wòfið ^òRe ÁKþKê Kbeòõ Keòaûe _ââdûi @ûe¸ Keò ù\AQ«ò û GjûKê MêeêZß ù\A ùi ù~CñVûùe c¤ @ùkAP còfþ ejòQò ùiVûùe ùi GjûKê Leò \ Keò ù^CQ«ò ö Gjûe `k Êeì _ ùaû\ú^ûdK^Üëeùe ùQûU @kûAPe @bûa aXÿòaû ù\LôaûKê ckòQò û Gjû Kòùfû _âZò 900 Uuû \eùe _j*ôQò û _ûaðY EZê _âûd @ûe¸ ùjûA iûeòfûYò I Gùa @kûAPe \ûaò Lêaþ Lú_â MZòùe aXÿò~òaûe ejòQò û C_f² @ûKk^ @^êiûùe ^úfûcú ùK¦âMêWÿòKùe _âûd 34,733 U^þ @kûAPe @ûagýK Gaõ 33,559 U^þ aòKâò ùjûAQò û Gjûe jûeûjûeò cìfý 648 Uuû Kòùfû _âZò eLû~ûAQò û

ùlZ iûcMâú, Gùa còkòaû ijR

aòj^

jûAùUKþ ùlZ

ùeû_Y iûcMâú

Kéhò C_KeY

iûe

`if iêelû

iòõP^

~ª_ûZò

@]ôK iìP^û _ûAñ jßUþi @_þ Ke«ê

Kéhò icûPûe

Wûfò C_ôû\^ùe 4 _âZògZ lZò

www.krishijagran.com

KéhKu _ûAñ Kéhò C_ôû\^e cûùKðUòõ gòlYúd : ]^KWÿ

ùK

Ké

@ùkAP cìfýùe 0.69 _âZògZ jâûi

iê

ùZK eûRýùe ceêWÿò _Wÿò[ôaûeê Kéhò ahð 201516ùe Wûfò C_ôû\^ùe 4 _âZògZ jâûi ùjûA 1.647 ùKûUò U^þùe ejò~ûAQò û ù~ùZùaùk Mjce a¶e `if ùjZê ù\ge ùcûU Lû\ý C_ôû\^ cûcêfò bûaùe aXÿòKeò 25.222 ùKûUò U^þùe _j*ôQò û ahð 2015-16 _ûAñ Lû\ý C_ôû\^e PZê[ð @Mâúc Rûeò Keû~ûAQò û 2014-15 Kéhò ahðùe bûeZe Lû\ý C_ôû\^ 25. 202 ùKûUò U^ ejò[ôfû û MZahð Zêk^ûùe Kéhòahð 2015-16 ùe ù~CñVò ùcûU Lû\ýgiý I Wûfòe C_ôû\^ jâûi _ûA[ôfû ùijòVûùe PûCke C_ôû\^ùe aé¡ò ùjûA[ôaû ùeKWð Keû~ûAQò û

16

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

hKcû^u `if C_ôû\^ C_ùe ^òRe Lû\ý iûcMâúKê aòKâd Keòaû _ûAñ gòlòaûKê _Wÿòa Gjò K[û Kéhò Gaõ KéhòKfýûY cªú Icþ _âKûg ]^KWÿ MYcû¤c _âZò^ò]ôuê iù´û]ôZ Keò KjòQ«ò û G[ôijòZ ùi KjòQ«ò ù~, eûRýùe _â É ûaò Z ùi<e @`þ GKè ò ù f^è ù e @ûùceò K úd ù_ûÁ jûùaðÁòõùe cùWf _âÉêZ KeòaûKê _Wÿòa ù~Cñ[ô _ûAñ KéhK ^òRe `ifKê fûbKûeú cìfýùe aòKâd Keò_ûeòùa û Kéhò cªú iû´û\òK cû^uê ^òR aòù\g ~ûZâûe iìP^û ù\A KjòQ«ò ù~, @ûùceòKû bkò @MâYú ù\gùe Kéhò ùlZâKê aRûe ijòZ iò]ûikL iµéq Keû~ûAQò û ]^KWÿ KjòQ«ò ù~, aWÿ aWÿ Kµû^úMêWÿòK ^òRe @ûagýKZû @^êiûùe KéhKu Vûeê `if C_ôû\^ Keû~ûCQ«ò I aRûe \e C_ùe Kâd Keò ^òR Az cêZûaK cìfýùe aòKâò KeêQ«ò û eûRý ieKûe c¤ ùi<e @`þ GKèòùf^èòùe @ûùceòKû bkò ù_ûÁþ jûùbðÁòõùe cùWf _âÉêZ Keòùa I KéhKuê Gjûe Zûfòc _â\û^ Keòùaö

iÚ \ûaò c¤ùe aýû_ûeòcûù^ ^òRe ùiø\û @ûKûeùe Kcþ Keû~ûAQò ~ûjû\ßûeû @ùkAPe aRûe \eùe 0.69 _âZògZ jâûi NUòaû ijòZ, 1.160 Uuû_âZò KòMâû ejò ~ûAQò û Gjû aýZúZ C_ôû\^ ùlZâùe @]ôK @ûaK KûeY _~ðû¯ ùÁûK ùjaû `kùe \ûc jâûi NUòQò û GciòGKèùe ùiù_Ö´eùe ùWfòbeò ùjaûKê [ôaû @kûAPe \e 8.10 Uuû @[aû 0.69 _âZògZe jâûi ijòZ, 1.60 Uuû _âZò KòMâû ejò~ûAQò ~ûjû`kùe 134 fûUþ _ûAñ Kûeaûe ùjûAQò û Gjò _âKûe @ùKÖûaeùe ùWfòbeò ùjaûKê [ôaû @ùkAPe \e 3.40 Uuû @[aû 0.28 _âZògZ jâûi ijòZ 1,220 Uuû _âZò KòMâû ejò~ûA[ôfû, ~ûjû\ßûeû 140 fûUþ _ûAñ Kûeaûe ùjûAQò û aRûe aòùgähKcû^ucûù^ KjòQ«ò Kò KcþùRûe \ûaò KûeYeê jûRòe aRûeùe KcùRûee eêLZû KûeY ù~ûMêñ aýaiûdúcûù^ iC\û \e Kcþ KeòaûKê aû]ý ùjCQ«òö `kùe Gjûe \eùe jâûi NUê[ôaû _eòlfòZ ùjCQò û

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

c›ýRúaúuê ieKûeu ù~ûR^ûùe còkòa ù_âû›ûj^

^ú

fú Kâû«ò \éÁòeê c›ýRúaúcû^uê C^ÜZò ù^A ùicû^ue C_ùe MêeêZß ieKûe ù\AQ«ò û Gcû^u _ûAñ KòQò ^ì@û _\ùl_ MâjY Keòùa ö ieKûe ^òRe ajêflý eLô[ôaû MZòaò]ôMêWÿòK ijòZ @«üeûÁâúd I iûcê\âòK @*kùe C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ _âdûieZ @Q«ò û ieKûe ù~ûR^ûcû^ cêLý CùŸgý icMâ cûQ C_ôû\^ùe aé¡ò mû^ùKøgk C_ùe ]ýû^ ù\aû, Lû\ý I ù_ûhY iêelû iê^ò½òZ Keòaû, ùeûRMûe I e¯û^ò Reò@ûùe @]ôK @aie C_ô^Ü Keòaû, c›ýRúaú I c›ý_ûk^ Keò[ôaû KéhKcû^uê igqò KeòaûKê PûjóQ«ò û c›ý_ûk^Kê _âcêLZû _â\û^ Keòaû ijòZ Gjûe aòKûg ù~ûR^ûKê fûMê Keòaû ~ûA[ôfû û Gùa Gjò ù~ûR^ûùe iõùgû]ôZ Keû~ûQò û Gjò iõùgû]ôZ ù~ûR^ûùe iõiÚû^ _leê c›ýRúaúcû^u Nee fûMZ eûgú aXÿò 1,20,000 ù_ä^þ

Geò@û, 1,30, 000 Gjû ^[ð AÁþ _ûAñ I _ûjûWÿ AfûKû _ûAñ 75, 000 ijûdZû eûgú I Gjû aýZúZ _âùZýK c›ýRúaúcû^uê \ò@û~ûA[ôaû ijûdZû eûgúKê 1800eê aXÿò 3000 Uuû Ke \ò@û~ûAQò û Gjû aýZúZ ieKûe A-cŠò ù~ûR^û _â Y ûkú \é Á ò e ê G_â ò f 2016 _~ð ý « 8Uò eûRýMêWÿòKùe 28eê @]ôK cŠòMêWÿòKê A-_âYûkú ijòZ ù~ûWòQ«ò û 2018 _~ðý« iûeû ù\gùe 585cŠòMêWÿòK A_âYûkú ijòZ ù~ûWÿò ùjûA~òa ù~Cñ[ôùe KéhKcû^ue _âZýl bûaùe fûb jó fûb ùja û

~\ò VòKþ icdùe ahðû ^ jêG ùZùa cjaêaþ^Me, ùcWK Z[û @^ý RòfäûMêWÿòKùe cKÑûe `if ^Á ùjûA~òa û eûRýùe G[e 5.63 fl ùjKÖe ùlZâùe cKÑûe ùlZ ùjûAQò 4.91 fl ùjKÖe iûcû^ý bûaùe ùlZâ`keê Lêaþ @]ôK ejòQò ö GcòZòùe Gùa _~ðý« Gjò \lòYú eûRýùe icÉ Leò` `ifMêWÿòK Kêk aúR ùlZâ 34 fl ùjKÖe _~ðý« _j*ô ~ûAQò û iûcû^ý _âZògZ ùlZâ`kùe 43.43 fl ùjKÖe Kcþ ejòQò û Kéhò aòbûMe _âcêL iPòa KjòQ«ò ù~, gêà _ûYò_ûM ùjZê cKÑûe `if aòùgh eì_ùe _âbûaòZ ùjûAQò û ~\ò Gjû c¤ùe C c ahðû ^jêG ùZùa `ifùe ceêWÿò _âbûaòZ ùja û _ûYò_ûM aòbûM KjòQò Kò ùZfwû^ûùe \úNð icd _~ðý« gêà Gaõ Mec _ûYò_ûM ejò[ôaû ùjZê Kéhò C_ôû\^ _âbûaòZ ùjûA _ûùe ùZùa ù\fwû^û G[e iûcû^ý Éee ijòZ Zêk^ûùe 9 _âZògZ Kcþ fwû^ûùe ahðû ^ ùjaû KûeYeê `if _ûAñ aò_\ ahðû ùjûAQò û @ûiòQòWÿû ùjûA~ûAQò û Kéhò aòùghmcû^u @^êiûùe

cKÑû `if _ûAñ aò_\

ùZ

Meòauê còkòa gÉûùe Wûfò

c

jûeûÁâùe Meòa ùeLû Zùk ejò[ôaû ùfûKcû^u _ûAñ Lêiòe Lae ejòQò û KûjóKò ^û ieKûe ^ò¿ ò ù^AQ«ò ù~, cjûeûÁâùe Meòa ùeLûùe Zùk ejê[ôaû ùfûKcû^u _ûAñ jeWÿ Wûfò KòùfûK _âZò Gùa 120Uuûeê Kcþùe còkê^ûjòñ û GcòZòùe ù\LôaûKê Mùf cjûeûÁâùe Gùa jûeûjûeò 70 fl aò_òGfþ KûWð]ûeú @Q«ò, ~ûjûKò @^êi§û^eê RYû~ûAQò û Gjò ù~ûR^ûùe Gjò aò_òGfþ KûWð ]ûeúcûù^ fûb _ûAùa û RYû_WÿòQò Kò jeWÿ Wûfò Gùa aò_òGfþ]ûeúcû^uê C_ôû\^ Kcþ

18

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

KûeYeê c¤ \e Gùa @ûKgQê@ûñ ùjûAQò û MZ \êA ahð ùja cjûeûÁâùe 51 fl ùjKÖeùe jeW Wûfò aêYû ~ûAQò û

Kéhò icûPûe

Kéhò ~ªMêWÿòK C_ùe KéhKcû^uê QûWÿ

Ké

hKcû^u ijûdZû _â\û^ Keòaû _ûAñ Kéhò C_ôû\Kê aXÿûAa _ûAñ C e_âù\g ieKûe Kéhò ~ª_ûZò I c¬ò C_ùe @^ê\û^ ù\AQ«ò û KéhK ùeRòùÁâi^ KeûAaû ijòZ @^ê\û^e fûb CVûA _ûeòùa û Kéhò aòbûM ]û^e ùeû_Yùe @]ôK LyðKê ù\Lô Keò aú^ûi ù_Wò Wâc iòWe ù\aûKê _WÿòQò KéhKcûù^ _eûcgð ù\AQ«ò I aûReû jûAaâòWþ Kòice aúRMêWÿòK C_ùe Uuû _âZò Kòùfû @^ê\û^ \ò@û~òa û KéhKcû^u c¬òùe ùKøYiò c¤ ù\ûKû^ùe Leò\ Keò_ûeòùa ~ûjûe aòfþ KéhKcû^uê Kéhò C_^òùŸðgKu Kû~ðýûkdùe Rcû KeòaûKê ùja û @^ê\û^e eûgò KéhKcû^u ùlZùe KòQò icd _ùe _j*ô~òa û ieKûe KéhKcû^u _ûAñ Ròuþ ifþù`Uþe aúR ùMû\ûcMêWÿòK C_ùe _VûAaûe aýaiÚû KeòQ«ò û ù~CñVûùe KéhKcûù^ Gjûe Leò\ Keò _ûeòùa û GjûC_ùe c¤ Gcûù^ QûWÿ _ûAùa û Kéhò ~ª ù_Wò Uâû^þi_äû<þùe 2 fle @^ê\û^, ùfRe ùfaeùe 63 jRûee Mjc I ]û^ KUû ùcgò^ùe 1fl 25 jRûe Gjò _âKûe @^ý Kéhò ~ª @^ê\û^ _ûAùa

www.krishijagran.com

Pò^ò \e aé¡ò, Z[û_ò 2656 ùKûUò aûKò_WÿòQò

Pò

^ò \e aé¡ò ieKûeu Pò«ûKê aXÿûA ù\AQò, Kò«ê Gjûe `ûA\û Pò^ò còfþ cûfòKcûù^ CVûCQ«ò û ùKak GZòòKò ^êùjñ, @]ôK fûb ùeûRMûe Keòaû iù ß còfþcû^u _ûLùe KéhKcû^ue aùKd _ûCYû c¤ ùicû^uê còkò _ûeò ^ûjòñ û `kùe GcòZò _eòiÚòZò ùjûAQò Kò C e _âù\gùe KéhKcûù^ 2656 ùKûUò Uuû Gùa _~ðý« aùKdû ejòQò ö Gjò iÚòZò ùiùZùaùk ùjfû ù~ùZùaùk C e _âù\g ieKûe còfþecû^ue ù_ùcUþ KeòaûKê ^òùŸðg ù\A[ôùf û C e _âù\g Pò^òe GKè `ýûKÖâò \e 3600 Uuû _âZò KêA<ûfùe _j*ô ~ûAQò û ù~ùZùaùk Kò @MÁùe 2015 ahð @aieùe Gjû 2300 Uuû [ôfû û Gjûe KûeYeê iû]ûeY ùfûKu c¤ ùaûS f\ò ùjûA_Wÿòfû û iaêVûeê cêLý K[û Gjû ùjfûKò _âûd @]û aùKdû Pûeò-_û*Uò còfþ I Mâî_þ C_ùe ejòQò I Gcû^u ^òKUùe _âûd @]û aùKdû eûgò _½òcú C e_âù\ge _û*-Q@Uò Ròfäûe KéhKcû^u ejòQò ö C e _âù\g ieKûe @ûLê @ûdêq Kû~ðýûkdKê ZûRû iõLýû^ cêZûaK @MÁ _~ðý« Pò^ò còf C_ùe _âûd 2856 ùKûUò Uuûe aùKdû ejòQò û ~ûjû Pûfê iòRò^þ (2015-16) _âûd jûeûjûeò 15 _âZògZ ùbûMòaûKê _Wÿòa û iaêVûeê cêLý K[ûGjû Kò ù~, jûeûjûeò @]û aùKdû _½òcú C e _âù\g iÚòZ Pò^ò còfþ C_ùe aûKò ejòQò û Gjû ijòZ 5Uò Pò^ò còfþ C_ùe Gjûe _ìaðeê iúRò^þ (2014-15) c¤ 58 ùKûUò Uuûe aòKòâ ùjûAQò û

gûMê@û^ MQeê ùKûUòG ùeûRMûe

Ké

hKcû^u ùeûRMûee cû¤c ùjûAQò Gùa gûMê@û^þ MQ û gûMê@û^ KûVe KßûfòUúKê ù\Lô Keò Gjûe WòcûŠ \ò^Kê \ò^ Lêaþ Lú_â MZòùe aXÿòaûùe fûMòQò û gûMê@û^e KûV _ûAñ ùKøYiò cêŠ Lyð KeòaûKê _ùW ^ûjó û ^û _ûYò ù\aûe Pò«û ejò[ûG û G[ô_ûAñ gûMê@û^Kê aýajûe Keò `‰ðòPe Zò@ûeòùe aýajûe Keû~ûCQò û GK GKe Rcòùe 500 MQ fMû~ûA_ûeòa û cûù^ ùMûUòG MQ \ûcþ 12x 2500= 30,000 Uuû û Gjò jòiûaùe GK GKe Rcòùe 500 MQ fûMò_ûeòa, Kò«ê Gjûe \ûc jûeûjûeò 500 x 30,000= 1.5 ùKûUò Uuû ùja, ù~Cñ[ôùe KéhKKê Lêaþ fûb còkòa û 20

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

“ cSò eûÉûeê ù`eò @ûiòùf ùKøYiò fûb còùk ^ûjó, KûjóKò ^û _QKê ù`eòaûKê @û_Yuê ùiZòKò jó \ìe ~òaûKê _Wÿòa ö ù~ZòKò \ìe @û_Yuê @ûùMAaûe flý _[ùe _j*ôaûKê fûMòa û ùZYê _QKê ù`eòaûVûeê aeõ @ûMKê Pûfò flý _[ùe _j*ôaûKê ùPÁû Ke«ê” û

Kéhò icûPûe

_ò{û-_ûÉû \ûcþ iuUùe

www.krishijagran.com

\ûRòòðfòõ Pû’ cjwû ùjfû

ù\

gùe Mcje Rae\É C_ôû\Kê @cêcû^ Keòaû _ùe Gùa aRûeùe _ò{û I _ûÉû Gaõ aòÄêU -ùaâW bkò Lû\ý _\û[ðe \e aXÿòaûùe fûMòQò û KûjòñKò ^û @Uû còfþMêWÿòK _ûAñ Mjc Gùa còkòaû \êfðb ùjûA _WÿòQò û Gùa Mjc \e aXÿò~ûAQò û aûÉaùe @Uû còfþùe Uâû^èù_ûùUðg^ Lyð @]ôK _Wÿò~ûCQò û G[ô_ûAñ @ûMûcú \ò^ùe Mjceê Zò@ûeò ùjC[ôaû @Uû, iêRò I cA\û c¤ cjwû ùjûA_ûùe û `êWþ K^þ`ùe^è @`þ AŠò@ûe Gcþ_ò Mjc i_äûdið _¬ûaùe ejêQ«ò û Zûjû ^êùjñ, G`þiò @ûAe ùMû\ûcùe MjcMêWÿòK cûf _eòaj^e Lyð @Uû còfþKKê ù\aûKê_WÿòQê ~ûjûKò Gùa G`þiò@ûA CVûC [ôfû û Kò«ê PkòZ ahð aRûeùe Mjce \ee aXÿò~ûAQò, Kò«ê Gùa _~ðý« còfþ cûfòKcûù^ Gjûe ùaûS MâûjKu C_ùe f\ò ù\aûKê Pûjêñ ^ûjûñ«ò û Kò«ê \lòY bûeZùe @Uû còfþ cûfòK ^òRe _ì‰ð lcZûùe Kcþ C_ôû\^ KeòQ«ò I G[ô_ûAñ Gjûe _âbûa ùKak Kcþ Mjc C_ôû\^e _âbûaeê Mcj \e Gùa aXÿòaûùe fûMòQò û

M

Z ahð Zêk^ûùe \ûRðòfòõ Pû’e \ûcþ aXÿòaûùe fûMòQò û Gjûe KûeY C c MêYa û iµ^Ü Pû’ ùjZê û G[ô_ûAñ \ûRòðfòõ Uò’e \ûcþ lú_â ùaMùe aXÿòaû[ôaû ù\LôaûKê còkòQò ö _âû¯ iìP^û @^êiûùe Pû’e \ûc _âûd 20 _âZògZ _~ðý« aXÿòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û Gjò Pû’Kê C_ùbûqû ùKak ù\gaûiú Keê ^ûjû«ò aeõ aòù\gKê c¤ Gjò Pû’ e¯û^ú Keû~ûA[ûG û \ûRòðfòõ @ûùiûiòGg^þeê còòkò[ôaû Z[ý @^êiûùe ahðe _â[c 6 cûiùe Pû’ C_ôû\^ùe 33 _âZògZ Kcò[ôaû _eòflòZ ùjûA[ôfû û Kò«ê @MÁ cûiùe Pû’ C_ôû\^ùe Kcò[ôaû _eòflòZ ùjûAQò û Pû’e \e aXÿòaûe KûeY ùjCQò MZ ahð Zêk^ûùe PkòZahð @ûjêeò bf ùja û KûeY MZahð Cù\ýûMùe C_ôû\^ Kcò[ôaû KûeYeê lZò ijòaûKê _Wÿò[ôfû û \ûRðfòõùe _âZòahð 58eê 90 fl Kòùfû Pû’ C_ôû\^ ùjûA[ûG û G[ôijòZ Gjûe aûiÜû c¤ Lêaþ iêc]êe I Êû\òÁ KûeY ùjZê GjûKê @]ôKZc bûMùe e¯û^ú Keû~ûA[ûG û Kò«ê Gjò ahð iaêVûeê cjwû I ùgâ Pû’ eìù_ \ûRòðfòõ Pû’ cû^ò ^ò@û~ûAQò û gêLôfû _ZòMêWÿòK Kcþ C_ôû\^e gòKûe ùjûA[ôaû ùjZê Gbkò Pû’ \e aXÿò[ôaû ù\Lû~ûAQò û

^òc ùf_òZ dêeòdû _âbûa C_ùe @¤d^

I

eKûeu \ßûeû fûMê Keû~ûA[ôaû ^úc ùKûùUW dêeò@ûe `ifùe _âùdûMKê ù^A ieKûe Gjûe _âbûa RûYòaû ^òcù« Gjû C_ùe @¤d^ Keû~òaûe ù~ûR^û Keû~ûCQò û ^úc ùf_òZ dêeòdûe _âbûaùe @¤d^e \ûdòZß AÁòPêýUþ @`þ ùiûiò@ûfþ @ûŠþ AùKû^còKþ ùP¬, aûwûfêeKê \ò@û~ûAQò û Gjò @¤d^ cêLýZü eì_ùe Q’Uò eûRýùe K‰ðûUK, c¤ _âù\g, aòjûe, @ûiûcþ I _¬ûaùe Keû~òa û Gjò @¤d^ @ùKÖûae 2016ùe _âÉêZ Keû~òa û

“ \ìeeê @ûce @ûMKê iaê eûÉû a¦ ù\Lû ~ûA[ûG, KûjóKò ^û i`kZûe eûÉû @ûc _ûAñ ùiùZùaùk ùLûfò[ûG, ù~ùZùaùk @ûùc Gjûe @Zò ^òKUùe _j*ô ~ûA[ûC û” 22

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

_Z¬kò Keòa `êWþ ù_âûùiiòõùe A^þùbÁþ

aû

aû eûcù\au _Z¬kò @ûdêùað\ c¤_âù\gùe 500 ùKûUò Uuûe C^þùbÁþ Keòa û c¤_âù\g ieKûe _Z¬kò @ûdêùað\Kê _ú[c_êe AŠÁòâdûf Geò@ûùe 400 GKe Rcò @ûfUþ Keû~ûAQò û Gjò Rcò ieKûe 25 fl Uuû GKe _âZò jòiûaùe Kµû^úKê ù\AQ«ò û Kµû^ú eûRýKê GK ùKûUò Uuû @ûWþbû^è c¤ ù\A ù\AQò û c¤_âù\ge AŠÁâò Wò_ûUþùc<þ cêZûaK cjûeûÁâ _Z¬kòe `êWþ ù_âûùiiòõ ù_âûùRKÖ _ûAñ 400 GKe Rcò ^ûM_êeeùe ù\aûKê _âÉêZ ùjûA[ôfû Kò«ê c¤_âù\g _Z¬kòKê eûRýùe ^òùag Keòaû @ûcªòZ KeòQò û Kµû^ú @ûMûcú Zò^ò ahð c¤ùe C_ôû\^ @ûe¸ Keòa û `êWþ ù_âûùiûiòõ dê^òUþ cû¤cùe 700 ùfûKuê ùeûRMûe còkòa û

Wûfòe \e C_ùe @uêg fMûAùa ieKûe

I

eKûe NùeûA aRûeùe Wûfòe a¡òðZ \e C_ùe @uêg fMûAaû _ûAñ GK fl U^ aêU Gaõ ciêe Wûfò @ûc\û^ú Keòaûe ^ò¿ ò ù^AQ«ò û KûjóKò ^û Gjû `kùe Wûfò \e C_ùe @uêg fMûAaû _ûAñ ieKûe aòMZ \ò^ùe Wûfòe a¶e ÁKþKê aXÿûA 20fl U^þ Keòù\AQ«ò û @ûe¸ùe Gjûe iúcû 1.5 fl U^þ [ôfû ~ûjû _ùe aXÿòKeò 8 fl U^þ Keò\ò@û~ûA[ôfû û jeWÿ _ùe Gùa aêU Wûfòe \e c¤ aXÿòaû _ìaðeê ieKûe iZKð ùjûA~ûAQ«ò û aêU I ciêe Wûfòe C_ôû\^ aXÿûA Gjûe \eKê Kûaêùe eLôaûKê ieKûe _ìaðeê _âÉêZ ùjûAiûeòQ«ò û

_âgÜ @ûce C e @û_Yue, @ûYòù\a ùXe C_jûe

Kéhò RûMeY

ùiûcû^ú iòWþi _âùgÜû eú iûcû^ý mû^ I Kéhò RûMeY C_ùe @û]ûeòZ _âgÜ _âgÜ:1. ]û^e KùUûeû ùKCñ eûRýKê Kêjû~ûA[ûG ? c¤_âù\g awkû QZògMWÿ eûRiÚû^ _âgÜ:2. Zek iê^û KûjûKê Kêjû~ûA[ûG ? ù_ùUâûfòd WòùRf Kòùeûiò^þ ÿ ùiûeòh ùZf _âgÜ:3. ]kû Kû«ò ùKCñ i´§úd @ùU ? \êMþ] C_ôû\^ @Šû C_ôû\^ cûQ C_ôû\^ÿ G[ôeê ùKjòaò ^êùjñ iìP^û-_ûVK ^òRe C e 15 @ùKÖûae _~ðý« E-mail: manish@krishijagran.com C_ùe _VûA ùja, 9891335460 whatsapp aû GiþGcþGiþ Ke«ê, iVòKþ C e _VûC[ôaû _â[c Zò^òRY a§êcû^uê Kâcgü 3,2 Gaõ 1 jRûe _~ðý« jûAaâòWþ c¬ò _êeÄûe eì_ùe ùiûcû^ú iòWþi _leê còkòa ö G[ôijòZ @ûMûcú @u Gjûu ^ûcùe _âKûgòZ Keû~òa ö KéhKbûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, C e Gaõ ùcûaûAf ^´e @agý ù_âeY Ke«ê û C e _VûA[ôaû Kéhò aò\ýû[ðú cjòkû KéhKcûù^ c¤ iûcòf ùjûA_ûeòùa û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

23

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

KéhKcû^u aòKûg @ûceú _âû[còKZû: iZúg ZòIßûeú

Ké

hKcû^u aòKûge K[û icùÉ Kjò[û«ò, Kò«ê ùicû^ue _âKéZ aòKûg Keòaû K[û _âùZýKu ^òKUùe i¸a ùjûA_ûeò ^[ûG û Lûiþbûaùe ù\LôaûKê Mùf `ife ùeûMù_ûK \ûCeê a*ûAaûKê ùjùf @]ôK C_ôû\^ Keòaû I C c `if @ûc\û^úe ùeûRMûe Keòaûùe eiûd^, CaðeK, KúU^ûgK, aúR @û\ò cj ß_ì‰ð bìcòKû ^òbûA[ûG ö GcòZòùe aRûeùe ùKøYiò Kµû^úMêWÿòK ^òZò\ò^ ^ì@û C_ôû\MêWÿòK ù^A Keò KéhKcû^uê @ûKhðòZ Keò[ûG Kò«ê ceêM®û icìje ùKûùeûcŠk A<e^ýûi^ûf fòcòùUWþe C_ôû\MêWÿòK K[û @fMû @ùUö Gjûe iRúa C\ûjeY @ûùc ^òKUùe MeêM®û icìj \ßûeû _õPKêkû, PŠòMWÿùe _âûAWþ Wòfþið còk^ icûùeûjùe ù\LôaûKê còkò[ûG ù~CñVûùe icùÉ ^òR ^òRe @^êba _âcûYòZ Keò[û«ò û

Kµû^úMêWÿòK ùKûùeûcŠk c¤ gûcòf ejòQò û gâú ZòIßûeú cû^«ò ù~, Gjò C_f²ùe Kµû^ú ijòZ KcðPûeúcû^u ajêk bûaùe Gjò @aieùe ùKûùeûcŠk A<e^ûi^ûf ù~ûM\û^ ejòQò û ùi KjòQ«ò ù~, Gjò ahð Kµû^ú ùifþi jýûŠ gâú _âbê Êûcú KjòQ«ò Kò ^[ð ùRû^ C_ùe 100 Kµû^úe ùKûUò ùKûùeûcŠk `iþù`Uþ Uuûeê @]ôK aýaiûd Keòa ö ùi _âZò cêjì ðùe @_þùWUþ ejòùa KcðPûeú `UòUûARe Kµû^úMêWÿòKe @ûjêeò KjòQ«ò Kò Kµû^ú aâûŠ Kµû^ú WòRòUûf AŠò@ûe `cêðfû C_ùe aòfþKêf iò]û C e @MâYú @ùU ~ûjûe ‘ùMâûùcûe iêelû’ \éÁòeê ^Uð I be 12,000 Gjò C_ôû\ bkò ejòQò KûjóKò^û Kµû^úe KcðPûeú _âZòcêjì ðùe Kµû^ú ijòZ ù\gùKûUò Uuûeê @]ôK ù_eò`ò^è, ù_eò e^ôû, \ê^ò@û ijòZ c¤ RWòZ ejòQ«ò G[ô_ûAñ _âûAWþ Wúfið I WòÁòâaêýUiðu @ùU ö ùi KjòQ«ò ù`ùUK ù`Šf, ù~, ùKûùeûcŠk RUûdê , ^úcûRf I UýûaKê aòZeY Keû~ûAQò û G[ôijòZ GjûKê _âûAWþ G_þe _ìeû `if iêelû ùlZâùe jýûKèûÁ_þ Lêaþ Z[ýKûeú c¤ \ò@û~ûAQò û G[ôijòZ icÉ _âùZýK ùlZâùe _ûYò_ûM _*c iÚû^ùe ejòQò û ùfûK_âòd @ùU û Gjò _âZòaMðe KéhKcû^u ahð Kµû^ú _¬ûa I I `ife iìP^û c¤ @aMZ Keû~ûAQò û ^ò½òZbûaùe Gjò G_þ aòKûg ejòQò @ûùc Gjò jeòdûYûùe ]û^ `if Kµû^úe aòKûgùe @jcþ bìcòKû ^òbûAa û K[û C_ùe ]ýû^ eLôKeò C_ùe aò_òGPþe jcþfûKê C_ôû\MêWÿòKe ^òcðûY Keò[ûCñ û aõPûAaû _ûAñ ^ì @ û C_ô û \ KéhKcû^u aòKûg @ûce _âû[còKZû ‘_òeû^û’ f* KeòQò û ùi Gjû c¤ ejòQò û ùi Kjò[ôùf Kò Kµû^úe KéhKcû^u KjòQ«ò Kò Kµû^úe Wòfe-Wòiþù_ä Kù<Á @ûe¸ jòZ _ûAñ @ûùc GK _âûAWþ G_þ c¤ Zò@ûeò KeòQê û ~ûjûe @ûùc KeòQ«ò I ^òRe WûAcŠ Wòfið _ûAñ jõKõ Uâò_þ c¤ @ûùdûR^ Wòfið I WòÁòâaêýUþið `kùe iò]û iµKð c¤ ejòa ù~Cñ[ôùe KeòQò û GVûùe Kµû^úe GK @^ý cêjì ð Keòaû ijòZ Áûið Gjûe _ûYò_ûM , cŠò, cìfý KúUûMêWÿòKe iìP^û I ^aú^ Kû~ðýKâce c¤ gêbûe¸ Keû~ûAQò, ~ûjû Kò KéhKcû^u C_ôû\^MêWÿòK C_ùe RûYòaûe Z[ý ejòQò û `ifùe ùÆâ Keòaû icdùe iûa]û^Zû eLôaûe i¦bð gòlû Mâ jY Keû~ûA[ûG û gâú ZòIßûeú Gjû c¤ KjòQ«ò ù~, Kµû^ú Kµû^úe ùRù^eûfþ cýûù^Re, iú_òi, ^[ð, ùRû^þ gâú Lê a þgúNâ ^ì@û C_ôû\ ù_âûùÆf I fûõiòdû @ùKÖûae cûiùe f* iZúg ZòIßûeú KjòQ«ò ù~, a ðcû^ ù\gùe _û*Uò aWÿ Keòaûe ejòQò û Gjò \êAUò jó ^ì@û `òµò^ûgK iûe @ùU ~ûjûKò C_ôû\^ aXÿûAaûùe KéhKcû^u _ûAñ iûjûdZû _âcûYò ùjûA[ûG û @ûùc ùMâûùcûe iêelû _âûAWþ Käa c¤ Zò@ûeò Keò[ûG ö ù~Cñ[ôùe Kò Pûeò KýûùUùMûeò ejòQò- iòfb Käa, ùMûfØ Käa, WûGcŠ Käa I _äûUò^cþ Käa ejòQò û Gjò Kâcùe Kµû^ú _âûAWþ Käae i\iýcû^u _ûAñ ajê c^ùfûbûfû C_jûe c¤ ùNûhYû KeòQò û Gjò @aieùe Kµû^ú \ßûeû ù_eú`ûiðKê ^ì@û eì_ùe _eòa òðZ Keò eòf* Keû~ûAQò û Gjò @aieùe _êYò Kµû^úe ùifè cýûù^Re LêùL¦â iòõj, cûùKðUòõ cýûù^Re G^.ùK. gcðû, ùifè cýûù^Re \ú_K acðû, _âaú^ Kêcûe I ^[ð ~òaû _ûAñ U_þ Wòfe C_iÚòZò ejò[ôùf û 24

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

ùiû^ûfòKû @ûYòQò bûeZe _â[c 120 GPþ._ú. UâûKÖe

@

«üeûÁâúd Ée C_ùe `ûcð ùcgò^ûeú ùlZâùe ^òRe @fMû _eòPd iéÁò Keòaû _ûAñ Kµû^ú ùiû^ûfòKû A<e^ýûg^ûf Uâ û KÖ e fò c ò ù UWþ aò g ß I bûeZe Ké h ò ùlZâMêWÿòKùe cRaêZ Keòaû _ûAñ _âcêL ù~ûM\û^ \ò@û~ûAQò û Kµû^ú @«üeûÁâúd I bûeZúd aRûeùe ^òRe \êA cêLý aâûŠ ^ûc ùiû^ûfòKû I ùiûfòiþ ijòZ Kûc KeòQò û @û_Yuê Kjòù\aûKê PûjêñQê Kò Kµû^úe @ûe¸ 1969 ciòjûùe ùjûA[ôfû, ùiùaVûeê Gùa _~ðý« ùiû^ûfòKû A<e^ýûg^ûf UâûKÖe fòcòùUW ùKak bûeZùe jó ^êùjñ, aeõ aògßùe 80eê @]ôK ù\gùe Kéhò ~ª aRûeùe Lêaþ aWÿÉe C_ùe ^òRe C_ôû\^MêWÿòK i_äûA Keòù\AQò û

^òKUùe Kµû^ú @ûC GK _û\ @ûMKê aXÿòaû ijòZ ^òRe ^ì@û 120GPþ_ò. UûKÖe f* KeòQò û Gjû _â[c [e ùjûAQò ùKøYiò bûeZúd Kµû^ú _â[c [e 120 GP_úe UâûKÖe f* KeòQò û Gjò UâûKÖe ùiûfòiþ 120e ^ûcùe aRûe _âùag KeòQò û Gjò UâûKÖe f* Keòaû @aieùe Kµû^úe cýûù^Re WûAùeKÖe \ú_K cò f iû´û\òKcû^uê iù´û§òZ Keòaû ijòZ Gjò cRbìZ UâûKÖe C_f²Zû aòhdùe iìP^û _â\û^ Keò

Kjò[ôùf Kò bûeZùe Gjò UýûKÖee cûùKðU Kcþ, G[ô_ûAñ Gjò UâûKÖeKê @«üeûÁâúd aRûeùe f* Keû~ûAQò û \ú_K còZfu @^êiûùe Gjò UâûKÖe iò@ûeWò@ûA (Kc^þ ùek WûAùeKÖ Aù¬Ki^þ) Vûeê Kcþ @ùU û 120 GPþ._ú.e Gjò UâûKÖe Kéhò 2424 Mòde aKè I 6 iòfòŠeVûeê Kcþ û Gjû aýZúZ UýûKÖeùe jûA ùKûUð ejò[ôaû ùjZê Gjû C c C_ùe Kû~ðý Keò[ûG û Gjò UâûKÖee 4500 KòùfûMâûc _~ðý« IR^Kê CVûA _ûeòae lcZû ejòQò û Gjò Kâcùe ùMøea iKþùi^û, ù_âiòùW<, @«üeûÁâúd aòRòù^iþ _leê RYû_WÿòQò ù~, Cq UâûKÖe cêLý eì_ùe dêùeû_úd, @û`âòKû I fûUò^þ, @ûùceòKû aRûe _ûAñ WòRûA^ Keû~ûAQò ö iìP^ûù~ûMý ù~, ùiû^ûfòKû @«üeûÁâú aRûeùe ^òRe iÚû^ iéÁò KeòiûeòQò û gâú iKþùi^û KjòQ«ò ù~, Kµû^úe ]ýû^ @«üeûÁâúd cûùKðU ijòZ bûeZúd aRûe C_ùe c¤ ejòQò û Gjû_ìaðeê Kµû^ú 90 GPþ_ú I 110 GPþ_úe UâûKÖe f* Keò iûeòQò û Kµû^úe cýûù^Ròõ WûAùeKÖe \ú_K cò f Gjò ùcøKû C_ùe Kéhò RûMeY C_ùe KjòQ«ò Gjò ahð Kµû^úe ùMâû[ ùeUþ 24 _âZògZ ejòQò û ^ì@û UâûKÖe ùiûfòiþ 120 UâûKÖee \ûcþ @«üeûÁâúd aRûeùe 30,000eê 35,000 Wfûe cýû^êù`KPþe Kµû^ú @ùU ~ûjû ^òRe 9000eê @]ôK Wòfe ù^UIßKð ijòZ aògße 6,00,000ùe @]ôK i«êÁ MâûjKcû^uê aògßûi ùjûAiûeòQò û f*òõe Gjò ùcøKû C_ùe Kµû^úe GMþRúKêýUòb WûAùeKÖe ec^ còZf I WûAùeKÖe eûjêf cò f c¤ C_iÚòZ ejòùa û \ú_K cò f KjòQ«ò ù~, Kµû^úe flý Gùa Pú^ I @ûùceòKû aRûeùe _û\ eLôaû û

@cìf f* Kfû Waûa¦ eicfûA

\ê

MÛ C_ôû\^ ùlZâùe ù\ge iaêVûeê aWÿ Kµû^ú @cìf Zû’e Waûa¦ còVûA C_ôû\^MêWÿòK aéjZûKûeùe @ûe¸ KeòQò û aòbò^Ü C›a iùcZ @^ý Kûcùe c¤ iûeûù\ge C c còVûAKê ùia^ Keòaû aXÿò ~ûAQò û GcòZò iÚòZòùe iÚû^úd ù\ûK^MêWÿòKùe _âÉêZ ùjC[ôaû eicfûA MêYa û iVòKþ bûaùe Kjò jêG ^ûjó û @fMû @fMû iÚû^ùe jòiûaùe G[ôùe Lêaþ @«e ejò[ûG û Gjò KûeYeê Kµû^úe ùfûKcû^u ÊûiÚý Gaõ Êû\Kê \éÁòùe eLô C_ôû\e f* Keû~ûAQò û Kµû^ú _leê \ò@û~ûA[ôaû iìP^û @^êiûùe Gjò Waûa¦ eicfûAKê ~\ò gì^ýùe 18 WòMâú ZkKê Zû_cû^ C_ùe eLò \ò@û~ûG ùZùa Gjû GK ahð _~ðý« c¤ ùKøYiò Leû_ ùja^ûjó û Gjû @] KòùfûMâûc Waûùe C_f² ùja ù~Cñ[ôùe 6Uò eicfûA _òiþ ejò[ôa û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

25

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

aòùKUú Uêjßòfe Uûdûe ùiMþùcUþ aRûe _âùag Kfû ùfûK_âòd afòCWþ @bòù^Zû Z[û Kµû^úe aâûŠþ @û´ûiûWÿe i^Üú ù\Ifþ icûùeûjùe ù~ûMù\aû ijòZ Cq UûdûeKê igqò bûaùe f* KeòQ«ò

bû

eZe @MâYú @`þ-jûAùIß Uûdûe ^òcðûZû Kµû^ú aûkKé¾ AŠÁòâdûf fòcòùUWþ (_âiò¡-^ûc aúùKUú)Kê 10 @MÁ 2016ùe GK ù_âiþ K^þ`ùe^è icûùeûjùe ù\ge Uê-jêýfe Uûdûe aûRe _âùag Keò[ôaû ùNûhYû Keû~ûAQò û Kéhò, ^òcðûY I Jù\ýûMòK aûj^MêWÿòK ijòZ-@û[ð cêbòõ, a¦eKûc I ùLûù\A, GUòaú Gaõ MûùWð^òõ G_äòùKg^è ùlZâùe ^òRe @MâYú iÚû^ MâjY Keòaû aýZúZ aòùKUú Uûdûe Gùa bûeZùe Lêaþ \îZ MZòùe aRûùe aXÿòaûùe fûMòQò û Uêjêýfe Uûdûe Gjû aRûeùe Zû’e ^ì@û _eòPd iéÁò Keòaû _ûAñ _ì‰ð bûaùe _âÉêZ ùjûAQò û Kµû^úe GK a‰ðûXÿý _ì‰ð icûùeûj C›ae @ûùdûR^ùe Gjò ^ì@û ùgâYúe Uûdûe aRûe _âùag Keò[ôaû ùNûhYû Keû~ûAQò, Z[û Gjò ùiMþùc<þ _ûAñ Zò@ûeò ùjûA[ôaû ^òRe \êAUò @^ý C_ôû\Kê c¤ _â\gðòZ Keû~ûAQò û Gjò @aieùe afòCWþe aògòÁ @bòù^Zû Z[û aòùKUúe aâûŠþ @û´iûWe i^Üò ù\If Gjò \êA ù`äMþgò_þ _ûUð^ UûA_þKê aúùK _ûAfU I aòùK e¯ûe aRûe _âùag KeûAQ«ò û

840 fl Uuûe _âZòahð @û^êcû^òK aRûe _âùag Keòaû ijòZ 360 fl ahðKê eòù_äiùc<þ cûùKðUòõ iûARþ ijòZ bûeZùe Uê-jßòfe aRûe aòùKUú Uûdûið @ûiòaûe ajê _ìaðeê Gjò Kµû^ú @ûMKê @ûùMAQò Gaõ @ûjêeò @ûùMAa ùaûfò Kµû^ú _leê @ûgû Keû~ûAQò û bûeZùe Mâûc I \ìe\ìeû« @*kKê _j*ôaûe C c KßûfòUò~êq Gjò \êA PKòò@û Uûdûe _âiò¡ò fûb Keòa û Kµû^úe MâûcúY _eòaj^Kê Lêaþ C c bûaùe _eòPûk^û Keòaûe flý ^ò¡ðûeòZ Keû~ûAQò û Gjò ùgâYúùe aúùKUú _âùag Keòaû ijòZ aúùKUú Wòfiðu _ûAñ ahð iûeû Kûeaûeùe @]ôK iêù~ûM còkò_ûeòaùe ijù~ûM Keòa Cq Uûdûe û aRûeùe aòùKUúe aòiòaòfòUúùe c¤ fûb ùja û aòùK _ûAfU I aòùK e¯ûe, Kµû^úe _ûUð^e Gjûe aòùghZû C_ùe icýK ]ûeYû ù\aû ijòZ Kjò[ôùf ù~, Mcý@Mcý _[ ù\A Gjû Pûfòaû ijòZ iêelòZ bûaùe Lú_â MZò ajê @û^¦Kûeú @ùU @ûce aòùKUú û aòùK _ûAfU `â<þ Uûde ~ûjû ejòQò Zûjû Lêaþ Áòdeòõ _ûAñ WûAùeKþg^ûfþ Mâê_þi I iWK C_ùe @Zò ijRùe MZò Keòaû ijòZ @ûKâcK WòRûA^þ I WâûAbeu fêKþKê iê¦eZû ù\A[ûG ùaûfò Kjò[ôùf û jûA _e`cðûi KµûCŠùe ^òcðòZ aòùK e¯ûe iWK C_ùe Rúa^Kê iêelû ù\aûùe ijù~ûM Keò[ûG û Kµû^úe Gjò _\ùl_ aòhdùe aúùKUò Uûdûið iõ~êq _âa§K ^òùŸðgK eûRúa ù_û¡ûe KjòQ«ò ù~, Gjò \êA PKò@û Uûdûe AŠÁâúùe 8.5 _âZògZ _âPkòZ \eVûeê D¡ðùe ejòQò û aRûeùe \cû\ûe i¸ûa^û ijòZ MâûcòY bûeZùe _j*ôaûùe 26

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

ùlZ @û\ò _ûAñ Keû~ûA[ôaû @ûce ù~ûR^û ^òRe ù_äMgò_þ UûdûeKê Gjò @ûKûeùe _âùag Keû~ûAQò û ~ûjûKò Gjû 70 _âZògZ aRûûùe ^òRe iÚòZòùe iê]ûe @ûYò_ûeòa û @ûce ù~ûR^û ejòQò Kò @^ý @ûKûeùe c¤ Uûdûe _âÉêZ Keò_ûeòaû _ûAñ, Zû’jûùf @ûùc @ûce MâûjKcû^uê iµì‰ð ùiaû ù~ûMûA _ûeòaê I @ûMûcú ahð c¤ùe bûeZúd Kéhò _eòaj^ aRûeùe jûejûeò 10 _âZògZ ùfûK Gjò Uûdûee bûMò\ûeú MâjY Keò_ûeòùa û aûkKé¾ AŠÁâú fòòcòùUWþ (aúùKUú)e cêLý Kû~ðýûkd cê´ûA Vûùe û @`þ-jûAùIß Uûdûe ùiMþùcUþùe Gjû aòMZ 29ahð ùja i`kZû _ììaðK _eòPûkòZ ùjCQò û Gjûe _âaúYZû, C_ôû\MêWÿòK, KßûfòUú~êq I C}éÁ ùiaû ù~ûMûAaûùe MâûjKcû^u c¤ùe Cy iÚû^Kê aRûd eLôaûùe i`kZû fûb KeòQò û Gùa Gjò \êA PKò@û Uûdûe ùiMþùc<þ aRûe _âùag KeòQò ~ûjûKò MâûjKcû^uê Lêiò ùjaûe @]ôK iêù~ûM còkò~ûAQò û aúùKUú Uûdûið aòhdùe : cê´ûAe cêLý Kû~ðýûkd ~êq aûkKé¾ AŠÁâú fòcòùUWþ (aúùKUú) @`þ-jûAùIß Uûdûe aRûeùe @MâYú eì_ùe ^òcðûY Keû~ûAQò û 1987ùe ^òRe iÚû_^û Keòaû _ùe aòùKUú aòùghm ùiMþùc<þe i`kZû_ìaðK ]ýû^ ùK¦âòZ KeòQò û ~ûjûKò Kéhò, ^òcðûY I Jù\ýûMòK ijòZ jó @û[ðcêbòõ, a¦eKûc I L^^, GUòaú I MûùWð^òõ @û_äòùKgi^þ `kÊeì_ aòùKUúùe Êdõ @`þjûAùIß Uûdûe AŠÁâòRþùe GK ùa÷gßòK Kµû^ú bûaùe iÚû_òZ Keû~ûAQò û @ûRò Kµû^úe aòKâò 3500 ùKûUò Uuûùe _j*ôQò I Gjû ijòZ _ûL aRûeùe _âûd 6 _âZògZ bûM ù^AQò û a ðcû^ Gjû dêùeû_ I C e @ûùceòKûùe @ûce PûeòUò ijù~ûMú Kµû^ú, ejòQò ~ûjûKò @ûcûe cêLý Kû~ðýûkdKê aòKâò I cûùKðUòõ Keòaûùe ijù~ûM _â\û^ KeêQò û Gjò PûeòUò Kµû^úaòùKUú dêùeû_ Gi@ûeGfþ (ùiùeùMÜû, AUûfú) aúùKUò Uûdûið dêGGiþG Au (GùKâû^þ), aòùKUú Uûdið Auþ (ùaâUaêWþ, ùUù^iò Gaõ Ijòùdû) aòùKUú Uûdûið Kû^ûWÿû Auþ (ùUûùeù<û) û eûÁâúd aòZeKcûù^ ^òRe ù^UþIßKð Reò@ûùe @ûùc \ê^ò@ûe 130 ù\gùe ^òRe C_ôû\ aòKâò Keò_ûeêQê û bûeZùe @ûce _û*Uò @Zýû]ê^òK C_ôû\^ iõiÚû^ ejòQò, ~ûjû Kò @ûCewûaû\, bòIßûWÿò, ùPû_ûõKú, Wû´òaf I bêRþùe ejòQò û Z[û GVûùe 7000eê @]ôK ùfûK Kûc KeêQ«ò û

Kµû^ú icûPûe

^êý jýûùfŠ ùQûU ùcgò^e aWÿ Kûc

_

eòa ðòZ _eòùagùe _âùZýK Kûc @ûRòKûfò còYh a\kùe ùcgò^þ \ßûeû Keû~ûCQò û @ûRòe ~êMùe Kcþ icd c¤ùe @]ôK Kûc Keòaû _ûAñ ùjûW fMû~ûA[ôaû ù\LôaûKê còkêQò û ùcgò^Kê ^òcðûY Keê[ôaû Kµû^úMêWÿòK c¤ Gjò ù\øWÿùe RùY @^ý RYKê UKÑe ù\A @ûMKê ~òaûKê ^òRe _âùPÁû Rûeò eLôQ«ò û Gbkò ù\øW bòZùe @ûRò @ûùc c¤ ejòQê û Kµû^ú _leê @Zýû]ê^òK ùKøgk~êq ùfiþ ùcgò^þ ^òcðûY Keû~ûCQò, ~ûjûKò C_ùbûqcû^ue Lêaþ @ù_lû ejò[ôfû û ùcgò^þe @Zýû]ê^òK \òMùe _\ùl_ @ûMKê aXÿûAQò

Mâú^þ jûCiþ KeêQò `if iêelû

ùMû

aò¦ Mâú^þ jûCiþ _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kµû^úe @ûe¸ 2007 ciòjûùe ùjûA[ôfû û Kµû^úe CùŸgý ùjCQò Kò KéhKcû^uê iêelòZ eLôaû û Kµû^úe _âZò^ò]ô @Rd ùNûe_ûùŠ Kéhò RûMeYKê KjòQ«ò ù~, @ûùc ajê aWÿ Éeùe Mâú^þ jûCiþ I ù^Uþ jûCiþ ^òcðûY Keò i_äûA KeêQê û Kµû^ú MêReûU, jeòdûYû, c¤_âù\g, K‰ðûUK I aòjûee ajê ù_âûùRKÖ C_ùe Kûc KeòQò û ùi @ûjêeò KjòQ«ò ù~, @ûc Kµû^úùe @^êbaú KcðPûeú @Q«ò, KéhKcû^u iciýûKê bfbûaùe aêSò [û«ò I Gjû_ùe Gcû^u @^êeì_ iciýûKê @^êba Keò MêYa û~êq C_ôû\ ^òcðûY Keò @ûùc MâûjKcû^u aòbò^Ü @ûagýKZûKê _ìeY Keòaû _ûAñ ilc ùjûA_ûeêQê û Mâú^þ jûCiþ ahðûùe @]ôK _a^ I iì~ðý KòeYeê c¤ i`k iêelû ù\A[ûG û Mâú^þ jûCiþ EZêR^òZ Zû_cû^Kê iVòKþ bûaùe aRû@ eLô C_ô û \^e iê e lû aé ¡ ò Keò [ ûG û @]ô K RûYò a û _ûAñ 9552595290ijòZ ù~ûMû ù~ûM Ke«ê û 28

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

www.krishijagran.com

iòG^þGPþ AŠÁòâ@ûfþ jêŠûA ùjaú AŠÁâúRþ fòcòùUWþ ijòZ GK ^ìZ^ @^êa§ KeòQò Kò ~ûjûKò Gjò \êAUò Kµû^ú còkòcògò GK ùQûU L^^ ~ªKê Zò@ûeò Keòùa û Gjò @^êa§ 10 ahð _ûAñ Keû~ûAQò, ~ûjûKê _âùZýK Zò^ò ahð c¤ùe eò^êý Keû~òa û jêŠûA ^òRe C_ôû\ gévkûKê aXÿûAaû _ûAñ iòG^þGPþ AŠÁâúRþùe ^òùag Keòa û Gjò \êA Kµû^úe @^êa§ùe C_ôû\e aòKûg I ^òcðûY ùlZâùe fûb ùja û Gjò Kµû^ú Lêaþ gúNâ 14Uò cùWfþ ù_gþ Keòùa û ~ûjûKò 1 U^þeê ù^A Keò 6 U^þ c¤ùe ~ûjûe ùe¬ ejòa û Gjò iìP^û iòG^þGPþ AŠÁòâRþe Pò`þ GKþRòKêýUòbþ @`òie eòPþ Uûaò^þ KjòQ«ò ö ùi KjòQ«ò ù~ Gjò @^êa§ _ùe ^ò½òZ bûaùe @ûùc ^òRe C_ôû\MêWÿòKe _âiûe Keòaûùe ijûdZû còkòa û ùKak Gjû ù~, ùLûkòaû _ûAñ C_ù~ûM ~ª bûùa C_ùbûqûuê ijR ùja Zûjû ^êùjñ, Gjò @^êa§ Kµû^ú _ûAñ ùagþ fûb _âcûYòZ ùja û

ùeUòfþe \ìeKeòa `ifùe cìhûe iciýû

I

§ýû @ûùMð^òKþ ùKcòKûfè _âûAùbUþ fòcòùUWþ eiûd^ Zò@ûeò Keòaû _ûAñ ajê RYûgêYû Kµû^ú @ùU û i§ýû @ûùMð^òKþ ùKcòKûfþ fòcòùUWþ Kéhò ùlZâùe 32ahð ùja Kû~ðý KeêQò û Kµû^úe ^òùŸðgK iàòZþ _ùUfþ Kéhò RûMeYKê iûlûZþ @ûùfûP^ûùe KjòQ«ò cêLý eì_ùe KúU^ûgK ùiø^þù`øiþ, ùeUòf I GKè-ù`ûiþ bkò cêLý C_ôû\ Zò@ûeò Keò[ûG û ùeUòfe C_ù~ûM cêLý eì_ùe ùLZùe `ifMêWÿòKê lZò _j*ûC[ôaû cìhûuVûeê iéÁò ùjûA[ûGö Gjû `ifKê ùPeeê KûUò ù\A[ûG, ~ûjûKò KéhKcû^ue Lêaþ lZò Keò[ûG û iàòZu @^êiûùe GjûKê ù\Lôaû ijòZ i§ýû @ûMð^òKþ ùKcòKûfþ _â û AùbUþ fò c ò ù UWþ Gjò Mê Y a û~ê q KúU^ûgKMê W ÿ ò K KéhKcû^u _~ðý« _j*ûAaûe ^ò‰ðd ù^A [ûG I ùiùZùaùk Kµû^ú KéhKcû^u ùiaû Keò[ûG û Kµû^úe cêLý CùŸgý KéhKcû^uê C c C_ôû\ Reò@ûùe @]ôK C^ÜZ cû^e `if C_ôû\^ ù\aû û

Kµû^ú icûPûe

iò*^Kê ^ì@û eì_ ù\a `òcú AeúùMg^þ

www.krishijagran.com

ùlZe iaêRZû _ûAñ ùjùeaû C_ôû\

ù\ iû

eû aògßùe ^òRe GK ÊZª _eòPd iéÁò Keò[ôaû aê¦û iò*^ C_KeY _âÉêZ Keòaû[ôaû Kµû^ú `òcú AeòùMg^þ ^òRe aâûŠ ^ûc eòaêfòiþ ijòZ aògße _âûd 100eê @]ôK ù\gùe Kû~ðý KeêQò û Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK iZúg NU_ûùŠ KjòQ«ò ù~, Kµû^ú cêLý eì_ùe Kéhò ùlZââùe C_~êq aé¦û iò*^ùe _â~êq C_KeY bkò Wÿâò_þ Æòufe, Wâò_þ fûA^è, Wâò_þ ùUÆ, Wâò°ið, jûAùWâûfòKþ aûfþai I ùf`ÖùfUþ ijòZ iòõP^ùe _â~êq @^ý C_ôû\ùe c¤ Zò@ûeò ùjûA[ûG û gZúg NU_ûùŠ KjòQ«ò ù~, KéhKcûù^ c¤ Gjò Kµû^úùe Zûue aògßûi iéÁò KeòiûeòQ«ò û eòaêfòiþ 9eê @]ôK ù\gMêWòKùe ^òRe 11 C_ôû\^ dê^òUþ ijòZ jûeûjûeò 1100eê @]ôK Wòfe ù^UþIßKð ijòZ Kû~ðý KeêQ«ò û bûeZùe ù~_eò bûaùe _ûYòe Kcò \ò^_âZò\ò^ iciýû aXÿòPûfòQò û G[ôeê ÆÁ @^êcû^ Keû~ûAQò Kò @ûcKê iò*^ _âYûkúùe ^ì@û ùKøgkMêWÿòKê @û_YûAaûe @ûagýK ejòQò û eòaêfòiþ Gjò Kâcùe @ûMKê aXÿòaû ijòZ bûeZúd KéhKcû^uê aê¦û iò*^ ijòZ RWÿòZ KeòaûKê _âdûi KeòQò û Kµû^úe CùŸgý iûeû ù\gùe aê¦û iò*^e aé¡ò aXÿê[ôaû ù\Lô Keò bûeZúd KéhKcûù^ ^ìZ^ _âYûkúe iò*^ ùKøgkKê aýajûe Keòaûùe ilc ùjùa I Gjò iò*^Kê @û_YûA Kéhò ùlZâùe @ûMKê aXÿò_ûeòùa, ~ûjû\ßûeûû bûeZúd KéhKcûù^ @]ôKeê @]ôK C_ôû\^ fûb Keòùa û

gùe Kéhò ùlZâ @ûRòKûfò Lêaþ Lú_â bûaùe aé¡ò Keòaûùe û RùY KéhK iaêùaùk C c C_ôû\^ Pûjó[ûG, Kò«ê G[ô_ûAñ @ûagýK ejòQò `if, iVòKþ ù_ûhK Z ß còkòaû \ßûeû jó ù_ûhK Z ß _êYò @ûiò[ûG û Pûjóùf Lû\ý eì_ùe @[aû _ûYò eì_ùe û Gjò @ûagýKZûKê _ìeY Keòaû _ûAñ Reêeú ùjûA[ô a û ùjeaû 1994 ciò j ûùe Ké h ò ùlZâ ù e KéhKcû^ue C c Kéhò eiûd^ eì_ùe C_f² ùjûA[ôfû û ùjùeaû Kéhò ùlZâùe @Zò RYûgêYû Kµû^ú @ùU û Kµû^úe GKþRòKêýUòbþ WûAùeKÖe @ûe.ùK. ùi…ú Kéhò RûMeYe ùjeaûe cêLý C_ôû\^MêWÿòK aòhdùe KjòQ«ò û ùi KjòQ«ò ù~, Kµû^úe cêLý eì_ùe KúU^ûgK, `òµò^ûgK, ùeûMù_ûK ^ûgK I aélKê aé¡ò Keòaû _ûAñ Kéhò eiûd^ C_ôû\ Zò@ûeò Keò[ûG û G[ôùe PK ù\, ùMäûeú, ùcùUâû, Rò<û, bòùR<þ, cûÄ, iòfòùKû^þ, ùMäûfØÁûe, KûùMðû, Rdc, cªû, ù\ûWK, ùMâûùMâi, _äi, aúeû I ùWfù`ûiþ cêLý C_ôû\ @ùU ö @ûe.ùK. ùi…ú KjòQ«ò ù~, Kµû^ú _leê C_ôû\ bûeZúd Kéhò aRûeVûeê ù^A Keò @ûMûcú _âÉêZò _ûAñ fûMò _WÿòQò û G[ô_ûAñ ùjeaû ^ì@û C_ôû\^ dê^òUþ iÚû_^ KeòaûKê ~ûCQò û @ûe.ùK. ùi…úu @^êiûùe Kµû^úe cêLý CùŸgý bûeZúd KéhKcû^uê G_eò MêYa û~êq C_ôû\ Caf² KeûAa, ~ûjûKò `k_â\ûKûeK aû iêelòZ ùja û

MQe elûKaP _ìaðû ùKcþùUKþ

M

Qe aòKûg _ûAñ aòùgh Jh] ^òcðûY _ìaðK ùKcþùUKþ ^ûc cjûeûÁâùe @MâYú ejòQò û Kµû^ú aéle aòKûg _ûAñ fòKêýAWþ Jh] ^òcðûY KeòQò û Kµû^úe cûùKðUòõ cýûù^Re KeûAf KjòQ«ò ù~, @ûRòKûfò \ìhòZ aûZûaeY KûeYeê ùlZùe cûUò bòZe \ìhòZ ùjûA~ûA[ûG û GcòZòùe aò^û Jh]ùe ùKøYiò c¤ aélKê CPòZþ aòKûg i¸a ùjûA_ûùe

^ûjó û KéhKcû^u Gjò iciýûKê ]ýû^ùe eLô @ûceò Kµû^ú G_eò Zek Jh]MêWÿòK ^òcðûY KeòQò, ~ûjûKê _âùdûM Keòaû `kùe KéhK C c `if C_ôû\^ _ûA_ûeòùa û G[ôijòZ @ûc\û^úùe @]ôKZe bûaùe fûbû^ßòZ ùja @ûce Kµû^ú û Gjûe _âùdûMùe KéhKcûù^ Lêaþ iù«ûh _âKûg Keòùa û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

29

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

R^þ Wòde KéhKu c^ RòYòùf

AùŠû @ûùceòKû^þ aòj^e MêYa û C_ùe ]ýû^ \òG

Zò RYûgêYû UâûKÖe ^òcðûZû Kµû^ú R^ Wòde ^òKUùe GK Kéhò _â\gð^úùe bûM ù^AQ«ò û Kµû^úe eûÁâúd I ùlZâúd Kcðú Gjò _â\gð^úùe iûcòf ùjûA[ôùf û iûeû aògßùe ^òRe _eòPd iéÁò Keòaû _ùe Gùa bûeZúd KéhKcû^u jé\dùe GK Lûiþ _eòPd iéÁò KeòQò û Kµû^ú MêReûUùe ùjC[ôaû baý Kéhò _â\gð^úùe ^òRe UâûKÖee WòRûA^Kê KéhKcû^u i¹êLùe ù_g KeòQò û KéhKcû^u c¤ùe R^þ Wòdeu 36 GPþ._ú.Kê @û_YûA ^ì@û UûKÖe 5036 Wòð @ûKhðYe ùK¦â aò¦ê _ûfUòQò û Kµû^úe Gjò cùWf aòhdùe KéhKcûù^ Lêaþ Z[ý _â\û^ ù\AQ«ò û GjûKê i¬d b… KjòQ«ò ù~, Gjò UâûKÖe jûA ùKûUð bûfêý ijòZ bûeZúd aRûeKê IjäûAQò û G[ôùe 2100 eûCŠ _âZòcò^òUþ, 3 iòfòŠe, 12 Mòde, 8 `ûAeWð I 4 eòbið I jûAùWâûfòKþ _ûIßûe ijòZ Gjò UûKÖe GK aòùgh _eòPd iéÁò KeòQò û i¬d b… KjòQ«ò ù~, Gjû GK ajê_ù~ûMú UâûKÖe @ùU I R^þ Wòde GKcûZâ GcòZò UýûKÖe Kµû^ú ~ûjûKò ^òRe MâûjKcû^uê GK G_eò QûZe Zùk icÉ _âKûe iêaò]ûe iêù~ûM ù\A_ûeòQ«ò û i¬d b… KjòQ«ò ù~, Kéhò _â\gð^úùe KéhKcûù^ Lêaþ bf `òWþaýûKþ _â\û^ KeòQ«ò û KéhKcû^u c^Kê R^þ Wòde RòYò _ûeò[ôaû ùjZê ùicû^ue Gjò UâûKÖe _âZò Lûiþ eêPò ejòQò û

ùŠû @ûùceòKû^þ jûAaâ ò W þ iúWþ Kµû^ú PkòZ ahð ^òRe 51Zc ahðùe _âùag KeòQò û Kµû^úe ùjWþ KßûfòUú Wûü RM\òg Kéhò RûMeYKê KjêQ«ò ù~, Zûu Kµû^ú aò j ^ @uêeY lcZû C_ùe aòùgh ùRûe ù\A[ûG I @ûce aòj^ EZê @^êeì_ ùjûA[ûG ûk ~ûjûKò C_ôû\^ùe aé¡ò Keòaû ijòZ Kµû^úe iúWþ ùUÁòõ fýûaþ @«üeûÁâúd cû^u C_ùe MêeêZß eLô[ûG û Kµû^úe Gjò aúRe MêYa û _eúlû Keòaû @«üeûÁâúd _êeÄûe c¤ _ûA iûeòQò û Wûü RM\úg KjòQ«ò Kò Gjû KéhKcû^u jòZ _ûAñ aúRe MêeêZßKê Rûjòe Keòaû ijòZ Gjû Rú^þ cýû_òõ C_ùe aòùgh ]ýû^ eLô[ûG û aò_Y^ aòbûMe C_û]ýl Giþ ùRcè Ißòfòdcþ c¤ Kéhò RûMeY ijòZ @ûùfûP^û Keò KjòQ«ò Kò Kµû^ú _âûd 15Uò ù\gùe ^òRe _âWKÖ e¯û^ò KeêQò û Kµû^ú KßûfòUú C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\A[ûG ~ûjûKò KéhKcû^u C_ôû\Kê aXÿûA[ûG û ùi Kjò[ôùf Kò Zûu Kµû^ú _âZò\ߦò Kµû^ú @ùU ~ûjûKò ùcûùiù<û, GWþbû<û, cjòùKû I _ûA^òdee icKl @ùU û Kµû^úe ùPÁû ejòQò Kò Gjû KéhKcû^u ^òKUùe bf aòj^ _j*ûAa û ùi @ûjêeò KjòQ«ò ù~, AùŠû @ûùceòKû^þ ù\gùe Kµû^ú MêYa ûùe aògßûi eLô[ûG û ùZùa Gjò Kµû^ú C_ùbûqûu jé\d RòZò _ûeòQò û

@

A

`ifKê ùeûM Kakeê @ûc C_ôû\ a*ûA [ûG : _âùcû\ iòõj

@û

Ròe \ìhòZ aûZûaeYùe RúaVûeê @ûe¸ Keò MQaél _~ðý« icùÉ ùeûMúaýû]ôùe _úWòZ ùjCQ«ò û GcòZòùe Gjò ùeûM Kakeê a*ôaû _ûAñ ajê Kµû^ú @ûRòKûfò Jh] aòbò^Ü _âKûe _âÉêZ KeòQ«ê û Kò«ê Ké¾û ùa÷fú GùMâûùUKþ Kµû^ú c¤ `ifMêWÿòKê iêelòZ eLôaû _ûAñ eiûd^òK Jh]e ^òcðûY KeêQò û Kµû^úe ùRù^eûfþ cýûù^Re _âùcû\ iòõj KjòQ«ò ù~, @ûce C_ôû\ I _ûCWe, \êAUò eì_ùe MzòZ ejòQò û ~ûjûe _âùdûMùe KéhK ^òRe `ifMêWÿòKê KúUe \ûCeê iêelòZ Keò_ûeòùa G[ôijòZ KéhKcûù^ ajê Lêiò @^êba 30

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

Keòùa I ^ì@û KéhKcû^uê c¤ GjûKê aýajûe Keòaû _ûAñ _eûcgð ù\aûùe ilc ùjùa û

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

‘iòG^þGPþ AŠÁòâdûf’ e AŠÁâú fòWe eìù_ Pd^

Wû

Iß ùRû^è iìPKûu iûeû aògß I dêùeû_ùe fMûZe 6ahð ùja Lêaþ RYûgêYû `ûcð, ~ûjûKò còùg^ûeú Kµû^ú iòG^þGPþ AŠòâ@ûfþûKê AŠÁâò fúWÿe eìù_ Pd^ Keû~ûAQò û G[ôijòZ 90/100 ijòZ ùÄûee \ê^ò@ûùe iaêVûeê ùgâ Kµû^ú eì_ùe _eòPòZ ùjûA~ûAQò û

AŠÁâòdûf WûIß ùRû^è iìPKûu \ßûeû 2016 ciòjûùe Keû~ûA[ôaû @ûKk^e _eòYûc @aieùe iòG^þGPþe AŠÁòâ fúWÿe eìù_ _êÁò Keû~ûAQò û Gjò @ûKk^ @aieùe 78Uò Kµû^ú AŠÁâòdûf WûIß ùRû^è iìPKûu aògß ùcgò^ûeú Gaõ AùfùKÖâûKûfþ Kµû^ú AŠÁâú ùgâYúùe I AŠÁâò@ûfþ WûIß ùRû^è iìPKûu dêùeû_ùe 24Uò Kµû^úMêWÿòKê i¹òkòZ Keû~ûA[ôfû û ù~Cñ[ôùe 11 Kµû^úùe ùcgò^ûeú Gaõ AùfKþUâòKûfþ AŠÁâú dêùeû_ Éeùe 7Uò Kµû^úKê Pd^ Keû~ûAQò û ù~Cñ \éÁòeê iúG^þGPþ AŠÁòâdûfþ iùaðûy ùÄûe 90/100 [ôaû ijòZ gúhðùe ejòQò û Gjò @ûKk^ aûZûaeYúd, iûcûRòK I @û[ðòK @ûcûdMêWÿòKe @û]ûe C_ùe Keû~ûAQò û Gjò iõLýûe cìfýûu^ ùeûùaùKû GiþGGcþ \ßûeû Keû~ûAQò û

Gjò C_f²ôKê jûiòf eKòaû _ùe Kµû^úe Pú`þ GKþRòKêýUòbþ @`òie eòPûW ‘ùUûaòRþ’ KjòQ«ò ù~, fMûZûe Q@ ahð _~ðý« Cù\ýûMe ù^Zu C_f² jûiòf Keòaû GK aWÿ C_f²ú @ùU û @ûùc iùaðûy cû^u _eòYûc jûiòf KeòiûeòQê û G[ôijòZ @ûùc cû^uKê aRû@ eLôaû _ûAñ ilc ùjûAQòö G[ôùe Kjê~ûAQò C_f²ô _Qùe @ûce 64000 KcðPûeúcû^u _eògâc I Gcû^u ic_ðY ejòQò, cêñ Gcû^uê ]^ýaû\ ù\aûKê Pûjóaò û

iòG^þGPþe @^ý iìPKûu AùŠKè MSCI, ESG Index, ECPI, FTSE ECPI Italia, NYSE Euronext, Stock Global, Euro Stock sustainabality, Stoxx Global Climate Gaõ STOXX Low carbon Footprint ùe c¤

iûcòf Keû~ûAQò û

eûgò jûdùIßRþe ^ìZ^ Kû~ðýKûeòYú MVòZ

eû

gò aòj^e aòbqòKeY ù^A jûdùIßRþ _âûAùbUþ fòcòùUWþe ^ì@û Kû~ðýKûeòYú MVòZ Keòaû _ûAñ ùaûWð @`þ ùc´iðe Pd^ Keû~ûAQò û Gjò ùaûWð jûAùIßRþe cûMð\gð^ Keòaû ijòZ- Kµû^úe ùa÷hòKÉe I bûeZùe aòÉûe Keòaû _ûAñ Raûa ù\AQò û eûgò jûdùIßRþe ^aú^ Kû~ðýKûeòYú ùPdûecýû^ _\ _ûAñ Wûü Gcþ eûcûiûcú,GKþRòKêýUòbþ ùPdûecýû^þ Giþ. ùi^Úòf^û[^þ, cýûù^Ròõ WûAùeKÖe Wûü @eaò¦ K_êe I WûAùeKÖe eûùR¦â eûcûiûcúuê Pd^ Keû~ûAQò ö ùaûWð Wûü @eaò¦ K_êe I @^ý GcþUú ùcûbiðe

ù^ZéZßùe jûdùIßRþe _âMZòKê Lêaþ _âcêLZû ù\AQ«ò û ùaûWð jûdùIßR Uòcþùe aògßûi \ò@û~ûAQò Kò Gjû _âcûYòZ Keòaû ijòZ _âMZò \òMùe @Mâie ejòa I ajê CyZûKê QêAña û Gjò @aieùe ùPdûecýû^þ Wûü eûcûiûcú I GKþRêýKòUòbþ ùPdûecýû^þ Giþ. ùi^Úòf^û[^ KjòQ«ò Kò Kµû^úe aòÉûe Keòaû _ûAñ @ûc _ûLùe ajê ù~ûR^ûcû^ ejòQò û G[ôùe KcðPûeúcûù^ @ûMKê aXÿòùa I ajê CyKê QêAñaûe @aie _âû¯ Keòùa û ùaûWð MVòZ Keòaûe _âKéZ CùŸgý KcðPûeúcû^u Kýûeòde I aò úd aòKûg ijòZ GjûKê ^ì@û @aie _â\û^ Keòaû û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

31

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

@wêe `if iêelû _ûAñ aûde fê^û GKè_òeòG^è

I

cùÉ RûY«ò Kò @wêe C c fûb\ûdK `if @ùU û Kò«ê Gjûe ùacûeú I `ife iêelûKê ^Reùe eLô Gjûe C_ôû\^Kê @ûjêeò _i¦úd KeòaûKê ejòQòû MQMêWÿòKùe ùjûA[ôaû ùeûM Kakeê C_ôû\^ C_ùe c¤ Lêaþ Leû_ _âbûa _Wÿò[ûG û ~ûjû`kùe @wêe aýaiûdú Keê[ôaû C_ôû\^K ðû I e¯û^òKûeúcû^u C_ùe Gjûe iò]û _âbûa _Wò[ûG û Gjò iaê Pò«ûeê cêqò _ûAñ Kéhò ùlZâùe @Zò RYûgêYû Kµû^ú aûde AŠò@û Kâû_þ iûA^è @wêe `ife iêelû _ûAñ ^ì@û Kâû«òKûeú `òµò^ûgK C_ôû\ fê^û GKè_òeòG^èKê ù^A @ûiòQò û fê^û GKè_òeòG^è ^û ùKak @wêe C_ôû\^Kûeúcû^uê fûbû^òZß Keòaû Zûjû ^êùjñ, aeõ @wêe bf C_ôû\^ ùjaûe KûeY ùjaû ijòZ Gjûe aòKâd ù~ûMýZû aXÿûAaûùe iûjû~ý Keòa û Gjò C_ôû\ @wêe fMûC[ôaû KéhKcû^u _ûAñ _ûCWee `òµò ^ûgK _ì‰ð bûaùe iêelû _â\û^ Keò[ûG û Gjû aýZúZ @wêee @^ý ùacûeòMêWÿòK ù~_eò @aq iõKâcY I aêYòaû icdùe ùjC[ôaû ùacûeúMêWÿòKê _ì‰ð iêelû _â\û^ Keò[ûG û ~ûjû`kùe @wêe GK @_ìað I MêYKûeú C_ôû\^ùe _eòYZ Keò[ûG û fê^û GKè_òeòG^èKê aýajûe Keò @wêe C_ôû\^Kûeú ù\ge \lòY @û`âòKû, AUûfú, dêGiþG I Pòfòùe i`kZû_ìaðK fûb _ûAQ«ò ö _eòYûc c¤ bf còkòaû _ùe GjûKê bûeZùe f* Keû~ûAQò û fê^û 1 fòUe, 250 còfòe _ýûKòõùe C_f² ùjûA[ûG û aýajûe Keòaû @aieùe fê^û GKèeòG^èùe `if ùacûeú _âa§^ùe I `if MêYa û aXÿûAaû _ûAñ Lêaþ bf _eòYûc còkò[ûG û bûeZe eûÁâúd @wêe @^êi§û^ iõiÚû^ùe c¤ Gjûe _eúlY Keò KéhKcûù^ GjûKê aýajûe Keòaûe _eûcgð ù\AQ«ò û fê^û GKè_òeòG^èe f*òõ @aieùe _úUe cìfe, ùjWþ iûC\þ Giò@û, aûde, Kâû`þ iûA^è KjòQ«ò ù~, Gjò C_ôû\ bûeZúd KéhKcû^u _ûAñ Lêaþ @ûagýK û

Gjû @wêe aélùe _âùdûM Keòaû `kùe `òµòKê _ì‰ð bûaùe ùeûKòaûùe ijûdZû _â\û^ Keò[ûG û @wêe \úNð icd _~ðý« ZûRû ejò[ûG I iêiÚ ejòaû `kùe Gjûe `ûA\û e¯û^ò K ðûuê còkò[ûG ö cìfe @ûjêeò KjòQ«ò ù~, fê^û GKè_òeòG^èKê _âùdûM Keòaû `kùe KéhK C c C_ôû\^ _ûA _ûeòùa û GjûKê aýajûe `ûA\û @wêe C_ôû\^Kûeúuê \úNð icd _~ðý« `kKê iûAZò eLôaûe i`kZû còkò_ûeòa û

WòRòUûfþ AŠò@û ijòZ Kéhò RûMeY iµKð aêXÿòQò

Ké

hò RûMeYùe icÉ _ûVKcû^uê \êA \gKeê c¤ @]ôK icd ùja iaêùaùk @ûce _ZòâKû cû¤cùe ùjaûKê [ôaû Kéhò ijòZ RWÿòZ ejòaûe cj ß_ì‰ð Z[ýcû^ _j*ô _ûAaû _ûAñ _âdûi KeòQò û a\kê[ôaû bûeZe Êeì_ ‘WòRòUûf AŠò@û’Kê \éÁòùe eLô @ûùc c¤ icd ijòZ Kéhò RûMeYe WòRòUûf Zò@ûeò Keòaû \òMùe ^òRe _û\ aXÿûAaû @ûe¸ KeòQê û G[ô_ûAñ Kéhò RûMeY jò¦ú I AõeûRúùe c¤ icûPûe ù_ûUðf ijòZ ù`iþaêKþ Gaõ @^ý ùiûiò@ûfþ còWÿò@û cû¤cùe ^òRe _ûVKcû^u _ûAñ 32

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

^ì@û ^ì@û Z[ýcû^ _j*ûAaûKê _âdûi Keòa I @ûMûcú icdùe @ûùc GjûKê bòWòI eì_ùe c¤ _j*ûAaû _ûAñ _âdûi Keòaê û GYê @ûce Gjò _âdûiùe @û_Yue c¤ ijù~ûM ejòaû CPòZþ ~ûjû`kùe @ûùc @û_Yu _~ðý« Kéhò ijòZ RWòZ ejò ^ì@û ^ì@û iìP^û cû^ C_f² Keò_ûeòaê... ö G[ô_ûAñ @ûùc @ûc _ûVKcû^u _ûAñ jßûUþi@`þ ^´e-91-989405403Kê C_f² KeêQê û @û_Y ^òR ùlZâùe Kéhò i´§úd iìP^û @ûce ijòZ RWòZ ùjûA_ûeòùa, ~ûjû`kùe @ûce _ZâòKû ijòZ @û_Y ^òRe icûPûe ù_ûUðfùe _âKûgòZ Keòùa û

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

aòùKUú KéhKuê Kéhò i´§úd iìP^û ù\fû

G

[ôeê @^êcû^ Keû~ûCQò Kò KéhK bûAcû^u _â\gðð^ú IßûKðg_ @û\òKê WKûA Kéhò i´§úd aòbò^Ü _âKûee Z[ý aòhdùe mû^ _â\û^ Keòaû ^òcù« aòbò^Ü Kµû^ú _leê Gjò iìP^û _â\û^ Keû~ûCQò û ùZùa Kéhò i´§úd iìP^û aòhdùe RûYòaû KòQò Z Leû_þ K[û ^êùjñ û G_eò GK Uûdûe Kµû^ú ù\gùe Lêaþ RYûgêYû , ~ûjûKò aûkKé¾ Uûde bkò @ûùc aòùKUúe ^ûcêKê c¤ RûYòQê û ^òKUùe GK Kéhò _â\gð^úùe aòùKUú bûM ù^A[ôfû û Gjò baý Kéhò _â\gð^úùe aòùKUúe Áfùe Uûdûið aòhdùe aòùgh iìP^û cû^ \ò@û~ûA[ôfû û Gjû Kéhcû^u RcòaûWÿò C_ùe @û]ûeòZ [ôfû û Kéhò RûMeY Gjò @aieùe Kµû^e GRòGcþ @c^\ú_ iòõj cùj¦âu ijòZ K[û ùjûA[ôfê û ùi Kjò[ôùf Kò aòùKUú Uûdûið Lú_âMZòùe Pûfòaû ijòZ KéhKcû^u jé\dùe iÚû^ iéÁò KeòaûKê ~ûCQò û Gjûe GKcûZâ KûeY KéhKcû^uê C c ùiaû ù~ûMûAaûVûeê @ûe¸ Keò Uûdûið bf ibòðiþ ù\A_ûeêQò û aòùKUúe Áfùe cêLý eì_ùe

UâûKÖe Uûdûe KéhKcû^u _ûAñ cêLý @ûKhðYe ùK¦â ùjûA ejòQòö aòùKUúe Geò@û cýûù^Re Rf\ú_ VKÑe Kjò[ôùf Kò aòùKUú Uûdûe KéhKcû^uê C c ùiaû ù\aû _ûAñ _âZòa¡ @ùU û ùKak Gjò KûeY @ùU Kò KéhK aúùKUú Uûdûiðe C_ôû\ _ì‰ð eì_ùe aògßûi Keòaû ijòZ Leò\ Keò[ûGö Áf C_ùe aòbò^Ü Z[ý ù\aûKê ~ûA KòQò KéhKcûù^ Kéhò RûMeY ijòZ aòùKUú Uûdûe aòhdùe ^òRe _âZòKâòdû aýq Keò[ôùf Kò Uûdûe cRbêZ I \úNð\ò^ \îZ MZòùe Pûfòaû ijòZ \úNð\ò^ _~ðý« Kûc Keò[ûG û Kµû^úe GRúGcþ @c^\ú_ iòõj Kjò[ôùf Kò iaêùaùk MâûjK @ûc C_ùe i«êÁ ejò[û«ò û @ûce flý c¤ ^òRe MâûjKcû^uê i«êÁ I Lêiò ù\Lôaû û

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

iò*^ Kû~ðý Gùa ijRùe ùja : iò. ùMû_ûf

`

if C_ôû\^ùe iò*^Kê Lêaþ cj ß \ò@û~ûA [ûG û ~\ò `ifMêWÿòKùe iVòKþ icdùe _ûYò ^ \ò@û~ûG, ùZùa `if iêLò ~ûA[ûG û @ûce ù\gùe _âZò ahð _âûd ceêWÿò ù\Lû~ûCQò, G[ôùe ajê ùjKÖe `if _âbûaòZ ùjûA[ûG û ceêWòKê cêKûaòfû Keòaû _ûAñ @ûc Kµû^ú @ûZýû]ê^òK iòõP^ C_KeYcû^ Zò@ûeò KeòQò @ûYòQò û Gjû KéhKcû^uê ijûdZû _â\û^ Keòaû _ûAñ ùicû^u _ûLùe _j*ôQò, Gùa iò*^ Kû~ðýùe Lêaþ ijR ùja û ù`äûùUKþ Kµû^úe ^ûc c¤ iòõP^ ùlZâùe @ûMùe ejòQò û ù`äûùUKþ Kµû^úe ^ûc _ûA_þ ^òcðûYùe _âcêL eì_ùe ù\LôaûKê còkò[ûG û Gjò Kµû^ú MZ 31ahð ùja iòõP^ _ûA_þ ^òcðûY Keò @ûiêQò û ù`äûùUKþ _òaòiú, GPþWò_òA _ûA_þVûeê @ûe¸ Keò Wâò_þ _ûA_þ _~ðý« ^òcðûY Keò[ûG ö Kµû^úe WûAùeKÖe iò. ùMû_ûk Kj«ò ù~, _ûA_þe aò]ô \ßûeû Kû~ðý Lêaþ ijR ùjûA~ûA[ûG û ù`äûùUKþ _ûA_þ @^ý _ûA_þVûeê Lêaþ @fMû Lêiò _â\û^ Keò[ûG, KûjóKò ^û @ûce C_ôû\ KéhKcû^uê iêjûAfû bkò \eùe còkò[ûG I Gjû @]ôK icd _~ðý« Leû_ jêG ^ûjó û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ù`äûùUKþ C_ôû\ùe @ù^K KéhK fûbû^ßòZ ùjûA[û«ò I G[ô_ûAñ Gjûe ^òe«e \ûaò aXò PûfòQò û

AùŠûMfÞ Kâû_ iûAù^èiþ Áûe GKèù_ûUð jûCiþ

a

ûYòRý Gaõ Cù\ýûM cªYûkd \ßûeû ^òKUùe AùŠûMfÞþ Kâû_þ iûAù^èiþKê Áûe GKèù_ûUð jûDiþ ùÁUiþ cû^ýZû _â\û^ Keû~ûAQò û Kµû^úe Gjò i¹û^ aòù\gú aýû_ûe WûAùeKÖe ùRù^eûfþu \ßûeû \ò@û~ûAQò û G[ôijòZ Kµû^úe aûYòRý Gaõ Cù\ýûM cªYûkd(WòRòG`þUú) \ßûeû Áûe GKèù_ûUð jûCiþe cû^ýZû \ò@û~ûAQò û Gjò i¹û^ùe Kµû^ú ùMøeaû^ßòZ @^êba KeòQò û AùŠûMfÞ Kâû_þ iûAù^èiþ (Rdgâú eiûd^ Cù\ýûM fòcòùUWþ) Kéhò eiûd^, `if, ù_ûhY, ùKøgk I `ðcêýùfg^þe ^òcðûZû I ^òùŸðgK Kµû^ú û Kµû^úe C_ôû\ ùKak Nùeûdú aûRûeùe Pûjò\û ejòQò Zûjû ^êùjñ, aeõ Giò@û @û`âòKû, fûUò^þ @ûùceòKû I còWòfþ AÁþe ù\gMêWÿòKùe ù~ZòKò Kìk ùlZâ`k 90,000 ùi.cò.eê @]ôK ejòQòö RùY ùUKèòiò@û^þ iòù^Úiòiþ _äû<þ I 3 `ðcêýùfg^þ _äû<þ bûeZùe ejòQò û _âùZýK iõiÚû^ C_ùe MêYa ûe cû_\ŠKê ]ýû^ \ò@û~ûA[ûG û Gjò KûeY ùjCQò Kò C_ôû\MêWÿòK MêYa û _ûAñ Kµû^ú @ûAGiþI 9001 I _~ðýûaeY iêelû _ûAñ @ûAGiþI 14001 cû^uùe @]ô_âcûYòZ ùjûAQò û

bìcò AeòùMg^þ Kfû ^ì@û Cnûa^

Kê

jû ~ûG Kò aò^û _ûYòùe iaêþ@ûùW ceêWÿò ù\Lû ~ûG û @ûmû jñ, GK K[û Z iµì‰ð iZ û ~\ò _ûYò ^ ejòa ùZùa Rúa^e K_æ^û Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û _ûYòe @bûaùe RúaR«êVûeê ù^A Keò MQfZû _~ðý« ceYûi^Ü @aiÚûKê @ûiò ~ûA[û«ò û _ûYòe ù~ZòKò @ûagýKZû ejòQò @ûce geúe _ûAñ ùiZòKò _ûYòe @ûagýK ejòQò `if _ûAñ c¤ û ~\ò iVòKþ icdùe `ifùe iòõP^ Keû ^ ~ûG ùZùa iaê KòQò gêLô ceêWÿòùe _eòYZ ùjûA~òa û _êYò iûeû ahðe ùPÁû iù ß c¤ `if iaêRZû ^Á ùjûA~ûA[ûG û gêLôfû `if @ûc _ûAñ @bògû_ icû^ @ùU ö ceêWÿòKê cêKûaòfû Keòaû _ûAñ bìcò AeòùMg^þ Kµû^ú ^ì@û -^ì@û C_KeYe aòKgòZ Keòaûùe 34

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

fûMòQò û Gjò Kµû^ú iòõP^ _ûAñ Lêaþ C_~êq icÉ _âKûee C_KeY Gjû ^òcðûY Keò[ûG û Kµû^úe cûùKðUòõ ùjWþ ^òKê_ùUf KjòQ«ò ù~, @ûce Kµû^ú iûeû bûeZùe Kûc KeêQòö @ûce C_ôû\ iòõP^ _ûAñ Lêaþ C_ù~ûMú @ùU, @ûce C_ôû\ùe KéhKcû^ue Laþ Pûjò\û ejòQò û

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

G`þGciú f* Kfû G`ò^òUú ù`ûið

aò

gß _âiò¡ KúU^ûgK Kµû^ú G`þGcþiú dêGiþG ^òRe iaðùgâ C_ôû\ gévk c¤ùe ùeûMù_ûK KúUû^ûgK ùMûUòG, GjûKê ‘G`ò^òUú ù`ûið’ ijòZ iûcòf Keû~ûAQò û ùjûùUf ^êe cjfùe @ûùdûRòZ GK baý icûjûe Kû~ðýKâcùe Giòdû ù_÷iò`òKþ ù_âiòùW< ùa[Ißò^þ ùUûWu \ßûeû G`ò^òUú ù`ûið f* Keû~ûAQò û Gjò KúU ^ûgK Mjce aúR_ZâKê LûA ^Á Keê[ôaû ùeûMù_ûKKê icìk bûaùe ^ûg Keòù\A[ûG I \ßòZúd [e _ûAñ ùKøYiò MQùe ù_ûKKê fûMòaûKê \òG ^ûjó û

Kµû^úe aeòÂ C_û¤l Rú.Giþ. ùiVþ C ebûeZeê @ûiò[ôaû icÉ aòZeKcû^uê ÊûMZ gêùbzû RYûA[ôùf û G`þGcþiòe bûeZúd cýûù^Ròõ WûAùeKÖe _âùcû\ KûeùfKe Gjò @aeieùe aòZeKcû^uê iù´û§òZ Keòaû ijòZ ùicûù^ baòhýZùe ^òRe C_ôû\ gévkûùe

@ûce @^ý @Zýû]ê^òK C_ôû\ ù~ûWÿòaûKê _ââdûi Keòaê, ~ûjûKò `ife C_ôû\^ aé¡ò Keò_ûeòa I ù\gùe iêLgû«ò ù`eò@ûiòa ùaûfò Kjò[ôùf û Kµû^úe cêLý ùlZâúd _âa§K @Rd _ûIßûe icÉ aòZeKcû^uê ]^ýaû\ _â\û^ Keòaû ijòZ G`ò^òUú ù`ûiðKê @]ôKeê @]ôK KéhKcû^u ^òKUùe _j*ûAaû _ûAñ ^òùŸðg c¤ ù\AQ«ò û G`ò^òUú ù`ûiðKê aýajûe Keò `if MêWÿòKe C_ôû\^ aé¡ò ùjûA[ûG ù~_eò KéhKcûù^ @]ôK cûZâûùe fûb CVûA_ûeòùa ùaûfò cZ eLô[ôùf û

25ahð _ì òð @aieùe ùjaûKê [ôaû 25ahðùe 25 fl i\iý ù~ûR^û

Kéhò RûMeY _eòaûe ijòZ iõù~ûM ùjaûe iêL\ cêjì ð bûeZe KéhK ^òR K[û C_ùe @û]ûeòZ ‘Kéhò RûMeY’ cûiòK _ZòâKûe 25 ahð _ì ðò @aieùe _ûVKcû^u _ûAñ @ûYòQò Cc @aie û KòQò C c _âgÜe C e ù\A Kéhò RûMeY ijòZ iûcòf ùjûA~û@û«ê û @ûi«ê Gjò @aie aòhdùe RûYòaû ö

_âgÜ: iûeû ù\gùe @ûAiòG@ûee ùKùZUò A^þÁòPêýUþ ejòQò ?

104

85

109ÿ

K’Y _Xÿòaû- Kéhò RûMeY GK MâûcúY _ûeòaûeòK _ZâòKû @ùU ~ûjû Kò @û_Yuê Kéhò icûPûe, Kµû^ú icûPûe, ^ì@û C^ÜZ aòj^e _eòPd ù\A[ûG, KúU^ûgK, `ifMêWòK iûcdòK Z[ý C\ýû^òK, cjê cûQò _ûk^, _gê_ûk^, aýûaiûdòK Z[ý, iûlû}ûe, _âMZògúk KéhKcû^u I igq cjòkûcû^ue C_f²ú, ÊûiÚý, ^ì@û C_ôû\, `òfà mû^, eûR^úZò, Lû\ý-iµ\ @û\ò ijòZ ^ìZ^ PûKòeò i´§úd Z[ý c¤ G[ôeê còkò[ûG û Kò_eò RWòZ ùjùa - Gjò _ZòâKûùe _âZò cûiùe Kéhò i´§úd aòhd C_ùe @û]ûeòZ 1 _âgÜ _âKûgòZ Keû~òa û Cq _âgÜe Raûa Gjò @uùe Keû~òa ~ûjûKê ù\LôKeò @û_Y @ûcKê cýûùiRþ _VûA_ûeòùa û _â[c 100 RYu iVòKþ C e ù\A[ôaû _ûVKcû^uê GK ahðe i\iýZû, @fMû 100-200 _ûVKcû^uê 6 cûieê 3 cûie i\iýZû ^òügêKæ \ò@û~òa ö G[ôijòZ 10,000_ûVKcû^uê GK cûi _~ðý« _ZâòKûKê aò^û cìfýùe \ò@û~òa û Gùa ù`û^þ CVû«ê Gaõ ùMûUòG ijR _âgÜe C e \ò@«ê Gaõ Kéhò RûMeYe i\iýZû jê@«ê û

Kéhò RûMeY ijòZ RWÿòZ jê@«ê I i\iýZû ù^aû _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê- @aþ\êiþ ic\ 9891889588, _âgû« gcðû 9891263263 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

35

iûlûZþKûe

www.krishijagran.com

_gê_ûk^ GK fûbR^K aýaiûd: GPþ. ejcû^

@û

AiòG@ûee iÚû_^û 1929 ciòjûùe ùjûA[ôfû û iûeû ù\gùe @ûAiòG@ûee 109 A^þÁòPêýUþ ejòQòû _gê_ûk^ @«MðZ \êA WòcþWÿ dê^òbiòðUú, 8 eòiyð A^þÁòPêýUþ, ùMûUòG aêýùeû, ùMûUòG WûAeú ùKÖâUþ, ùMûUòG ù_âûùRKÖ WûAùeKÖe I 6Uò ^ýûig^ûf eòiPð A^þÁòPêýUþ ejòQò û Gjò Z[ý Wò<ú WûGeúKÖe ùRù^eûf, _gê_ûk^ Wû. GPþ. ejcû^u Kéhò RûMeY Uòcþe aòùgh iûlûZþKûe @aieùe ùjûAQòû ùi Kjò[ôùf Kò ahð 2021 _~ðý« KéhKcû^u @ûd \êAMêY Keòaû _ûAñ _gê_ûk^ ùlZâùe c¤ cj ß_ì‰ð ejòQò, ~ûjû\ßûeû ^ì@û-^ì@û ùiû] Gaõ ùKøgkMêWÿòK C_ùe Kû~ðý KeòaûKê i¸a ùjûA_ûeêQò û

Wûü GPþ. ejcû^þu _gê_ûk^ ùlZâùe RYûgêYû ^ûc û ùi KéhKcû^u @ûdKê \êAMêY Keòaû _ûAñ GK _\ùl_ CVûA [û«òû ùi Kjò[ôùf, eûÁâúd WûGeú @^êi§û^ iõiÚû^ I bûeZúd _gê PòKò›û @^êi§û^ iõiÚû^ùe _gê_ûk^ ùlZâùe Cy gòlû _âû¯ KeòQ«ò û Gjò iõiÚû^ I bûeZúd _gê PòKò›û @^êi§û^ iõiÚû^ùe _gê_ûk^ ùlZâùe Cy gòlû fûb Keò ùja û Gjò iõiÚû^ _gêcû^uê aòbò^Ü iciýû I ù_ûhY icû]û^, ùacûeúeê a*ûAaû Gaõ ^ì@û ^ì@û _âRûZòùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ Kû~ðýKûeú KeêQò û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf ù~, _gêcû^uê Rúa^ ù^aû bkò ùacûeú Kakeê elû Keòaû _ûAñ _gê_ûk^ iõiÚû^ _leê ajê _âKûe ùbKþiò^þ aòKgòZ Keû~ûAQò û _gê_ûk^ aòbûMùe `ûUê@û I cêjñeê fûk aûjûeòaû @û\ò ùeûM _ûAñ c¤ ùbKþiò^þ Zò@ûeò Keû~ûCQò û ùeûM iaðû]ôK eì_ùe _gêcû^u Vûùe ù\LôaûKê còkò[ûG û ~ûjû\ßûeû _gê_ûkKcû^uê Lêaþ Pò«û KeòaûKê _Wÿò[ûG û Gjò KûeY @ùU Kò @ûce aòbûM Gjò ùacûeòMêWÿòK _ûAñ Lêaþ iZKð ejòQò I @ûC KéhKcû^uê iVòKþ icdùe iûjû~ý Keò_ûeòa û Gjò \òMùe ieûKe c¤ iùPZ^ ùjùa I icd-icd C_ùe aòbò^Ü RûMeêKZû Kû~ðýKâc @ûùdûR^ Keû~òaû ijòZ _gêcû^u UúKûKeY C_ùe c¤ ]ýû^ \ò@û~ûCQò û Gjò KûeY ùjCQò Kò _gêcû^uê ahðùe \êA[e Rúa^ NûZK ùacûeú Kakeê elû Keòaû _ûAñ UúKûKeY Keû~ûA[ûG ö Aù¬Kþi^þeê a*ôaû _ûAñ Gjò_eò bûeZ ieKûe _âZòùh]K 4eê 8 cûi c¤ùe _gêcû^u gògêu _ûAñ aòbò^Ü _âKûe býûKþiò^þ C_f² Keû~ûCQò û Wû. ejcû^þ KjòQ«ò ù~, _gêcû^uê ùKøYiò _âKûeùe ùacûeú ^ ùjaû _ûAñ ieKûe _ì‰ð bûaùe _âZògêâZòa¡ ùjûAQ«ò, \êA cûi _ìaðeê ieKûe _ì‰ð _eûcgð ù\AQ«ò I Gcû^ue C^ÜZò _ûAñ @^ý \òMùe MêeêZß ^òùl_ Keòaû _ûAñ ^òùŸðg Rûeò KeòQ«ò û ùKak GZòKò ^êùjñ, _gê_ûkK Gjò \òM ^òùŸðge @û]ûe C_ùe ùacûeú _gêcû^ue ù\LûeLû c¤ Keò[û«ò û ùIßaþiûAUþ I ù_ûUðf C_ùe C_f² ejòQò û 36

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

@ûce flý ejòQò Kò ùQkò Gaõ ùc‹ûcû^u iõLýû aXÿòaûùe fûMòQò û Gjû aýZúZ flýKê _âû¯ Keòaû _ûAñ _âRûZòùe iê]ûe \òMùe Kû~ðý Pkû ~ûCQò û @ûRò Gjûe @ûagýKZû ^ûjó Kò ùlZe Pûhúcûù^ c¤ Gjò aýaiûdKê @û_YûA _ûeòùa û ^ùPZþ ùlZ ijòZ ùQkò c¤ _ûk^ Keò_ûeòùa Gaõ ùc‹û _ûk^ GK fûb\ûdK aýaiûd, ~ûjûKò Pûhúcû^u _ûAñ ae\û^ _âcûYòZ ùjûAQò û @]ôKûõg ùfûK Gjû cû^«ò ù~, Pûhúcûù^ jó ùQkò I ùc‹û jó _ûk^ Keò[û«ò û ~ûjûu _ûLùe ùlZ Kû~ðý Keòaû _ûAñ Rcò ^[ôa ùicûù^ c¤ Gjò Kû~ðýKê @û_YûA _ûeòùa û ùZùa icÉ _gê_ûkKcû^uê KjòaûKê Gjû PûjêñQò Kò a ðcû^ Éeùe ~\ò ù\Lû~ûG ùZùa iaêVûeê fûb\ûdK aýaiûd I Kcþ cìk ]^ Lyðùe @]ôK fûbû^ßòZ aýaiûd ùjCQò _gê_ûk^ aýaiûdû KêKêWÿû _ûk^Kê @ûRò aýûaiûdòK Ée C_ùe ^ò@û~ûAQò û Gjò \òMùe ùK¦âúd _lú @^êi§û^ iõiÚû^ KéhKcû^uê icd-icd C_ùe _âgòlY _â\û^ Keò[ûG û IUe @ûagýKZûKê ù\Lô @fMû bûaùe IU iõiÚû^ ùLûfû ~ûAQò Z[û _âûd _âùZýK _gê Gaõ _lúcû^u _ûAñ @ûAiòG@ûee @fMû iõiÚû^ ùLûfû ~ûAQò Z[û _âûd _âùZýK _gê Gaõ _lúcû^u _ûAñ @ûAiòG@ûee @fMû iõiÚû^ ejòQò ù~CñVûùe _j*ô KéhK bûA fûb Keò_ûeòùa I @û]ê^òK ùKøgkùe mû^ @ûjeY Keò_ûeòùa û _gê_ûk^ ^òdcòZ C_ûdùe Ke«ê ~\ò @ûc ijòZ RWÿòZ ùjùa, Gjûe fûb ^ò½d aXÿûA _ûeòùa û ieKûe I _gê_ûk^ aòbûM _gê_ûkKcû^uê iûjû~ý _ûAñ icd-icdùe ùKøYiò Kòic I ù~ûR^ûcû^Kê @û_YûA _ûeòùa û \ú_gòlû iòõj i´û\\ûZûKéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcû-9891443388 A-ùcf : -deepshikha@krishijagran.com

iûlûZþKûe aò\ýû[ðúcû^uê ^ò_êY Keò MXÿòùZûkòa 4T : Wûü eûùVûe

www.krishijagran.com

G

jò K[ûùe ùKøYiò iù¦j ^ûjóKò @û]ê^òK ~êMùe _âùZýK iõiÚû^ ùiø] Kû~ðýùe fMûZûe Kû~ðý Keò P ûfò Q ò û 31 Rê f ûA 2015 gò l û ùlZâ ù e C_cjû^òùŸðgK Wûü ^ùe¦â iòõj eûùVûe @ûAiòG@ûee Ké h ò C_cjû^ò ù Ÿð g K Wûü ^ùe¦â iò õ j eûùVûe @ûAiòG@ûee Kéhò aòmû^ ùK¦âe Kû~ðýbûe i¸ûkòQ«ò û Wû.

G^þ.Giþ. eûùVûe C\d_êe dê^òbiòðUúeê GcþùUKþ I eûRiÚû^ GMâòKfPe dê^òbiòðUú, aòKûù^eeê _òGPþWò KeòQ«ò ö ùi Kéhò aòmû^ ùK¦â gòlû ùlZâùe c¤ iûcòf ùjûAQ«ò, ~ûjû`kùe aò\ýû[ðúcû^uê ajêZ KòQò gòlû còkò_ûeêQò û ùi aòbò^Ü iÚû^ùe iÚû_òZ Kéhò aògßaò\ýûkd I cjûaò\ýûkdùe ùPÁû Keò[û«ò û @ûi«ê RûYòaû Wû. G^þ Giþ eûùVûeu aýqòZß C_ùe @û]ê^òK ùKøgk I ~ªKê _âùdûM Keò GjûVûeê C c ùjaûKê Kò Q ò ~ûjûKò @^ýcû^u _ûAñ _â b ûagûkú ùjûA_ûeò a @ûAiòG@ûe @«MðZ ùKùZûUò Kéhò aògßaò\ýûkd Gaõ ùiø] iõiÚû^ iÚû_òZ ùjûAQò ? @ûc _ûLùe 73 GMâ ò K fPe dê^òbiòðUú ejòQò, 4 Wòcþ dê^òbiòðUú ù~Cñ[ôùe @ûAG@ûe@ûA, @ûAaò@ûe@ûA G^þWò@ûe@ûA, iò@ûAG`Uú ejòQò I 5Uò dê^òbiòðUú ejòQò ~ûjûKò @ùUûù^ûciþ @ùU û Gjò_eò 4Uò ùi<âûf dê^òbiòðUú ejòQò ~ûjûe cû¤cùe @ûùc Kéhò i´§úd gòlû aò\ýû[ðúcû^uê ù\CQê û dê^òbiòðUúe icé¡ò ùjZê @û_Yu iõiÚû^ aòbò^Ü iÚû^ùe aò\ýû[ðúu iõLýû _âûd ùKùZ ùja ? @Še Mâ û Rê G Uþ c û^u c¤ùe 42,000 aò\ýû[ðú ù~Cñcû^u 11 aòGiþiò Wòiò_äò^þ ejòQò, ù~_eò aòGiþiú GMâ ò K fPe, aò G iiò jUò ð K fPe, aòGiþiú `ùeÁò, aòGiþiú ùjûc iûA^è, aò . ùUKþ GMâ ò K fPe A¬ò ^ ò e deò õ , aò.ùUKþ `êWþ ùUùKÜûfRú, aú.ùUKþ aûùdû ùUùKÜûfRò @û\ò ejòQò û Gjò_eò MâûRêGg^þùe ùbùU^ûeú, ùieòKfPe ùKûùið i þ ejQò , ù~Cñ [ ô ù e _â û d

43,000 aò\ýû[ðú jó ejòQ«òò GcþGiþiò ù_â û Mâ û cþ ù e 110 Wò i ò _ ä ò ^ þ ejò Q ò , ù~Cñ[ôùe _âûd 13,000 aòò\ýû[ðú ejòQ«ò û Gjû_ùe _òGPþWúùe c¤ 90 Giò aâû*e @Q«ò û dê^òbiòðUúùe aò\ýû[ðúu _ûAñ _ûV_Xÿû ijòZ @Zòeòq MZòaò]ôe K’Y -K’Y iêaò]û ejòQò?

GVûùe aò \ ýû[ð ú cû^u _ûAñ G^þGiþGiþ, G^þiòiò, G^þGiþI ù~_eò ùKûùiðiþ c¤ iõPûkòZ Keû~ûA[ûG û @ûAiòG@ûee iûjû~ýùe aò\ýû[ðúcû^u _ûAñ ùÆûUþið ùKcòKûfþi c¤ iÚû_òZ Keû~ûAQò û ù~Cñ [ ô _ ûAñ _â ù ZýK dê^òbiòðUúe 4-5 ùKûUò Uuû \ò@û~ûAQò û 71 dê^òbiòðUú _ûAñ ùiûUþið còUþ I KfPe ù_âûMâûce _âZòahð @ûùdûR^ Keû~ûA[ûG ù~Cñ[ôùe icÉ QûZâQûZâúcûù^ bûM ù^A[û«ò û aò\ýû[ðúcû^u _ið^ûfòUú ùWbf_ùc<, Kµêý^òùKg^ Äòfþi @û\òKê C c Keò MXÿòùZûkòaû _ûAñ c¤ dê^òbiòðUúùe fûwêGRþ fýûae c¤ Zò@ûeò Keû~ûAQò û

GMâòKfPe `òfØùe dê^òbiòðUú _leê Gùa _~ðý« ùKCñ ùKCñ ùiø] Kû~ðý Keû~ûA iûeòQò I G[ôùe Gùa _~ðý« K’Y K’Y C_f²ú còkòQò ? ùiû]ùe Z @ûûAiòG@ûe _â[c @ù^ßhK ejòQò û @ûce ù~CñVûùe 8 WòbòR^ùe ejòQò GK gòlû ùMûUòG _âKûe gòlû I aûKò Q’@ @^ý aòbûM ejòQò ö icÉ ùiø]Kû~ðý Keû~ûAQò ù~Cñ[ôùe Kò Kâû`þ iûA^è, jUðòKfPe iûA^è, @û^òcf iûA^è, `ògeúRþ iûA^è I G^þ@ûeþGcþ @û\ò ùlZâ ù e cê L ý eì _ ùe ùiø] Keû~ûCQò û MZ ahð _âûd 7 ùKûUò U^þ lúe C_ôû\^, `ògeòRþùe _âûd 1 ùKûUò U^e C_ôû\^ Keû~ûAQò û Gjò ù_ûfþUâò ùlZâùe c¤ @ûùc @Šû C_ôû\^ 39 MêY aXÿò~ûAQò û a ðcû^ icdùe bûeZùe GMâòKfPe gòlûe _eò\égý K’Y ejòQò?

GMâòKfPe gòlû @ûjêeò c¤ @]ôK bf ùjaû _ûAñ @ûùc _*c Wò^ Kµêý^òUò WKûAQê, ù~Cñ[ôùe iûeû bûeZùe icÉ dê^òbiòðUúe Wò^ùe Pyðû ùjûAQò I _âZò

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

37

iûlûZþKûe

www.krishijagran.com

5ahð c¤ùe @ûc iòfûaiþùe _eòa ð^ Keû~ûCQò, ù~Cñ[ôùe aò\ýû[ðúcû^uê KòQò ^ì@û Keò gòLôaûKê còkò[ûG û G[e ù~Cñ iòfûaiþ Zò@ûeò ùjûAQò G[ôùe cêLýZü eì_ùe PûeòUò aòhd C_ùe ]ýû^ \ò@û~ûAQò û _â[c ‘UâûWòg^þ’ Gjûe cûù^ Gjû ù~, _â[cahðùe aò\ýû[ðúcû^uê GMâòKfPe C_ùe aòùgh mû^_â\û^ Keû~òa û \ßòZúdùe ‘ùUùKÜûùfûRò’ ~ûjû a ð c û^ _eò ù _â l úùe eûÁâ ú d I @«üeûÁâ ú d Ée C_ùe aýajûe Keû~òa ö _âûù\ýûMòK bûaùe iVòKþ C_ù~ûM aòhdùe gòlû \ò@û~òa û ZéZúdùe ‘Uýûùf<’ ejòQò ~ûjûKò @ûce Gjò _âùPÁû ejòQò Kò aò\ýû[ðúcû^uê @ûùc @«üeûÁâúd Ée C_ùe ^ò_êY Keò MXÿòùZûkòaê û 4[ðùe ‘ùUâŠòõ’ ejòQò ~ûjû\ßûeû aò\ýû[ðúcû^ue Gjû\ßûeû Gjû RYû_Wÿ ò Q ò K ò aò \ ýû[ð ú cû^uê Gjû Kêjû~ûAQò ~ûjû Kò GMâòKfPeKê Kò_eò Cù\ýûMòK ùlZâùe ù~ûMý Keû~òa I ùKøYiò _âKûùe @û_Yu mû^Kê @ûMKê ù^A ùja û C\ýcòZ MêYe aòKûgòZ Keò ùeûRMûe _âû¯ Keòaû û @ûce cêLý CùŸgý Gjû ejòQò û

@ûjêeò _âÉêZ KeòQê I _âZò GMâòKfPe dê ^ ò b iò ð U úùe aò \ ýû[ð ú cû^u _ûAñ QûZâûaûie @ûagýK ejòQò û G[ôijòZ @ûùc G[ô_ûAñ iàûUð Käûi eêcþe iÚû_^û KeòQê ~ûjû\ßûeû Gcû^uê @û]ê^òK mû^ c¤ \ò@û~ûA_ûeòa û G[ô_ûAñ _âùZýK Kä û iþ e ê c þ ù e ù_â û ùRKÖ e fMû~ûAQò , ~ûjû\ßûeû fûA`þ bòWÿòI I @^ý mûZaý Z[ýMêWÿòK c¤ aò\ýû[ðúcû^uê \ò@û~ûCQò û Gjû aýZúZ ùKcòKûfþ, `UòðfûARe @û\ò C_ù~ûM KéhKcû^u \ßûeû Keû~ûCQò ~ûjû Kò GcòZòùe @ûce KéhKcû^uê RûMéKZû Keò[ûG Kò Gcûù^ ùR÷aòK ùlZKê @û_YûA _ûeòùa, ù~Cñ[ôeê Kò @ûgû^êeì_K `k @^êiûùe Kc ^ ùjC I R^iû]ûeY Êz I gê¡ ùbûR^ _âû¯ Keò_ûeòùa û @ûce CùŸgý Gjû ejòQò Kò ù~_eò C_ûdùe ùfûKue @ûA@ûAUúùe _ûV_XÿòaûKê PûjêñQ«ò ùijò C_ûdùe QûZâ-QûZâúcû^u GMâòKfPe ùlZâùe c¤ @ûMâj aXÿòa û

@û_Yu ù^ZéZßùe iõiÚû^ùe K’Y K’Y _eòa ð^ @ûiòa ?

@ûùceòKûe _ùe bûeZ Jù\ýûMòK ùlZâùe \ßòZúd iÚû^ùe ejòQò Kò«ê _êYò c¤ @^ý ù\gMêWÿòK c¤ùe _âûù\ýûMòK K’Y ^òRe ejòa Kò ?

K’Y @ûce gòlûe Ée ùiZòKò Cyùe ^ûjòñ ?

Kéhò-gòlûùe QûZâcû^u iõLýûùe 50 _â Z ò g Z _~ð ý « aXÿ ò ~ ûAQò ù~Cñ[ô_ûAñ @ûùc @ûAiòG@ûe ijòZ K[û

@ûRòKûfò icdeùe bûeZ _âûù\ýûMòKùe GùZ ilc ùjûA~ûAQò Kò @ûce aòKûg I @Mâie Gaõ \ê^ò@ûùe

1 2 3 5 10 15

38

12 24 36 60 120 180

420 840 1260 2100 4200 6300

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

40 140 260 600 1700 3300

380 700 1000 1500 2500 3000

aòKgòòZ ù\gMêWÿòK iìPúùe ^òRe ÊZª iÚû^ iéÁò KeòaûKê _âùPÁû KeêQò û jûAùUKþ Kfþ U ò ù bg^þ ù~Cñ [ ô _ ûAñ ùKøgk KûeòMe cjRê\ ejòQ«ò, Kò«ê _âûù\ýûMòK cû¤cùe ù~ZòKò Kûc ùjûA iûeòQò GVûeê ùicûù^ @ûjêeò @ûMKê ~òaû _ûAñ @ûùc _âdûieZ ùjaê û a ðcû^ gòlûe Ée Lêaþ C c ejòQò, ~ûjûe KûeY ejòQò Kò bûeZùe _âûd 10 fl QûZâ aòù\gùe ~ûAKeò _ûV_XÿêQ«ò, KûjóKò ^û ùMûUòG C c Éee gòlû _ûAñ Zòò^òUò Rò^òh ^òjûZò @ûagýK- ùgâ gòlû, i´§, @û]ûeòK iõeP^û I _âZòbûaû^ QûZâ û QûZâ c û^u _ûAñ ùKøYiò iù¦g ù\aûKê PûjêñQê?

QûZâcû^uê Gjû KjòaûKê Pûjêñaê Kò Gcû^uê iê]ûeòaûKê ùja û QûZâ Gjò ùlZâùe @ûMbe ùjûA @ûMKê aXÿòùa Gaõ ùicûù^ ^ò½d ùicû^ue flý _[ùe iVòKþ icdùe _j*ô ~òùa û Gùa ùicû^u _ûAñ ajê @aie c¤ ejòQò û ~\ò Gcûù^ @ûMKê aXÿòaûKê ùPÁû Keòùa ùZùa @ûce ù\g ijòZ QûZâcûù^ c¤ C^ÜZò Keòùa û _âÉêZòùRýûZò gcðû Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäúùcûaûAfþ-9953746033 A-ùcf: jyoti@krishijagaran.com

ùR÷aòK _¡Zòùe `if

www.krishijagran.com

ùR÷aòK _¡Zòùe `if C_ôû\^ jó bûeZeê ùbûKe RßkûKê ^òaûeY Keòa

c

Yòh i\ûiað\û Cnò\ I MQ C_ùe _âZýl bûaùe ^òbðe Keò[ûG û KûjóKò ^û MQfZû jó c^êhýKê _âZýl I _ùeûl bûaùe lê\û ^òaûeY ^òcù« Lû\ý ù~ûMûA[ûG ö cYòhKê icÉ _âKûe @ûagýKúd bòUûcò^þ~êq Lû\ý jó Gjò aélfZûeê jó còkò[ûG û G[ô_ûAñ @ûùc @ûce Lû\ý _\û[ðùe ù_ûhK Z ßMêWÿòKe MêYa ûKê @aùfûK^ Keò iê^ò½òZ Lû\ý _\û[ðKê _ìeY Keòaû _ûAñ G[ôeê LYòR I bòUûcò^þ ijòZ @ûagýK ù_ûhK Z ß _ìeY Keòaû ^ò½Z bûaùe û ù_ûhK Z ßKê MêeêZß ù\A `if _âRûZò @^êiûùe Pûh Keòaûe _âYûkú @ûe¸ Keû~ûA[ûG û aòbò^Ü _û<þ aòâWòõ C_ûdùe `ifùe iê]ûe @ûYòaûKê _âdûi Kâc \ò^Kê \ò^ aXÿòaû ijòZ a ðcû^e R^iõLýû aé¡ò ùjZê @ûagýK @^ê~ûdú Lû\ý iêelûKê ^ò½òZ bûaùe _ìeY Keòaû ^òcù« ^ìZ^ _¡Zòùe jûAaòâWþ~êq Pûh_âYûkúcû^ aûjûe Keû~ûCQò û Kò«ê @ZúZùe _ûeµeòK _âYûkúùe Pûh Keû~ûC[ôfû û Kò«ê @ûRòKûfò _äû<þ aâòWòõ _âdûiMêWÿòK cêLý ù`ûKiþ bûaùe Kéhò iõiÚû^ ùlZâùe C_ôû\^ aé¡ò _ûAñ aýajûe Keû~ûCQò I Gjû\ßûeû C_ôû\e MêYa ûùe iê]ûe @ûYòaûe cj ß còkòQò û jeòZþ Kâû«ò ijòZ, giý RûZúd `ife @ûùc aòKûg Keòaû \òMùe @û^êaõgòK aòaò]Zûe Kcþ ùjZê _eòYûc Êeì_ C_ôû\ùe Kcþ _eòflòZ ùjûA[ûG û bûZeùe ùKak ]û^ jó _â]û^ giý û

`ife ùKøYiò @ûagýK ù_ûhK Z ße Kcò C_f² _ûAñ ù^ZéZß I @ûce ùbûR^ Z ßKê RûYòaû _ûAñ ^òaðûj Keû~ûCQò ö Gjûe _eòYûc Êeì_ \ê^ò@ûe Kêù_ûhY aýû_K ùjC[ôaû ù\LòaûKê còkêQò û aògß ÊûiÚý iõiÚû^ iõMV^ (WaäýêGPþI) Lû\ý @bûa R^òZ Kêù_ûhYe gòKûeùe bûeZ ^´e 1 iÚû^ùe ejò[ôaûe KûeY iûRòQò û (_âZòahð 30fleê @]ôK ùfûK céZêý) cêLýùe _Wò[ôaû KûeY ùjûAQò bûeZ û G[ôijòZ c\, ZcûLê, GWþi bkò ùKøYiò c¤ @^ý KûeY Zêk^ûùe bûeZúdVûùe \égýcû^ ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còkò[ûG û bûeZúd _eò\égý : bûeZ Lû\ý iêelû jûiòf Keò_ûeòQò û Gjû giý, eûÁâúd Kéhò @^êi§û^ _âYûkú (G^þG@ûeGiþ)e aòbò^Ü iõiÚû^ùe iaðû]ôK C_ôû\^ Keê[ôaû Kòic _ûAñ ùgâÂZße cêKêU aj^ KeòaûKê ilc ùjûAQò û ^òKUùe @ûùc L\ý iêelû jûif KeòQêö Kò«ê @ûùc ù_ûhY iêelû jûif Keò_ûeò ^ûjêñ û Gjûe _eòYûc Êeì_ @ûc ù\gùe Gùa Kêù_ûhYùe ÊûiÚýe _âZòKìk _âbûaùe _úWÿúZ ùjûAQò û iû]ûeY bûaùe (KjòaûKê Mùf GjûKê ùbûK ùaûfò Kêjû~ûA[ûG ) bûeZ Gùa Kêù_ûhYe gòKûe ùjûA[ôaû ùfûK iõLýûùe iûjûeû C_\ú_, @û`âòKû ù\g

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

39

ùR÷aòK _¡Zòùe `if ijòZ iõ~êq R^iõLýûeê @]ôK ùaûfò RYû_WÿòQò û cYòh Kêù_ûhYe gòKûe ùjaû iû]eYZü Zò^òUò _âcêL Lû\ý Z ß @bûaeê ù\Lû ù\A[ûG û GMêWÿòK (@ûAe^þ, LYòR I bòUûcò^þ) @bûa ù~ûMêñ ùjûA[ûG û bûeZúd R^iõLýûKê \éÁòùe eLô aòùgh bûùa ajêk Lû\ý C_ôû\e @ûagýKZû ejòQò û G[ôijòZ Meòaú I R^iõLýû aé¡ò, gûKûjûeú, ù_âûUò^þe Kcò Gaõ Gjûe @bûa I gqòe Kcò ù~ûMêñ jòñ Kêù_ûhY (_òAGcþ) ùjaûe GK Cy _âZògZ ijòZ aòbò^Ü iûcûRòK-@û[ðòK @bûa KûeY ùjZê ù\gùe Gùa Kêù_ûhY GK aW iciýû ùjûA QòWÿû ùjûAQò û Lû\ý @bûaùe Kcþ IR^e gògê R^à ùjaû (_òAGcþ) \ßûeû _úWúZ ùjZê jó ù\g iaðiû«ß ùjaûe @^ý GK _âcêL KûeY iûRòQò û ~ûjûe _eòYûc Êeì_ @^ý ù\g Zêk^ûùe bûeZùe @]ôK Kêù_ûhYe gòKûe ùjC[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û _eòYûc Êeì_ @ûce Gjò Zòù^ûUò Rò^òh C_ùe _eòa ð^ ùjaû CPòZþ û ùfûKuê ù_ûhY iêelû iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ Lû\ý iêelû _âû¯ Keòaû C_ùe ù`ûKiþ (flý) eLô Gjûe _eòa ð^ Keòaû jó _â[c KûeY (@ûRò ù_ûhY iêelû MzòZ _û*ahðe ù~ûR^ûùe iÚû^ _ûA~ûAQò )û ùR÷aòK_¡Zò _âùdûM GK eY^úZòe eì_ : iaêVûeê C c C_ûd ùjCQò icÉu Rúa^Kê aRû@ eLôaû _ûAñ @ûagýK ù_ûhK Z ß _âû¯ Keòaû ^òcù« aòbò^Ü `k I _^ò_eòaû ijòZ aòbò^Ü _âKûee Lû\ý LûAaû ^òjûZò @ûagýK û Kò«ê Meòa ùfûKcûù^ GjûVûeê Lêaþ \ìeùe ejò[û«ò û bûeZ GK G_eò ù\g iûRòQò, ù~CñVò ùbûK aXÿòaû ùjZê céZêý eòù_ûUð aXÿòaûùe fûMòQò û ~ûjûKò ae\ûÉ Keòùja ^ûjó û Gjûe cêLý KûeY ùjCQò _~ðýû¯ _eòcûYùe Lû\ý ^ LûAaû ùjZê ùbûK ijòZ iõNhð Keòaûùe G_eò ùjCQò û ùKøYiò eY^úZò aòùgh eì_ùe iaêVûeê KcþùRûe icìj @[ðûZþ Kêù_ûhYR^òZ iciýûe icû]û^ Keòaû _ûAñ _âÉûaòZ @ûjûe C_f² Keòaû ù^A MbðaZú cjòkûcû^u, Gjò Kû~ðýKâcKê aû‚òZ CùŸgýùe _~ðû¯ ]^e Kcò I GK C c iõMV^ûcôK @û^êaõgòK Xû*û, ~ûjû bûeZ bkò aòKûggúk ù\gùe Lêaþ iû]ûeY _eò\égý ùjûA[ûG, ~ûjûe KûeY jûiòf Keòaû Lêaþ KÁKe û R^iõLýûe @ûKûe I @gòlû eì_ùe c¤ aû]ûMêWÿòKe aòbò^Ü ieKûeú GùR^èò \ßûeû @ûe¸ Gjò_eò Kû~ðýKâcùe flýKê jûiòf Keòaû _ûAñ Kûc Keû~ûA[ûG û GK Cù_lûKéZ ^ì@û \éÁòùKûY ù~ûMêñ `if Kòicùe @]ôK ù_øÁòK ùjûA[ûG û ~ûjû\ßûeû C_ôû\^MêWÿòK I C_ùbûqûcû^uê icû^ eì_ùe @^ê_ûk^ Keòaû \ûdòZßKê jUûAaûKê _Wÿòa û Gjò eY^úZòKê `ifùe ùR÷aòK _¡Zò _âùdûM (biofortification) ùaûfòKê Kêjû~ûA[ûG û GjûiaêVûeê cj ßûKûõlú \éÁòùKûY @ùU, KûjóKò ^û Gjò ùiâûZ C_ùe iciýûe icû]û^ Keòaû _ûAñ _âdûi Keû~ûCQò û ù_ûhY ]^úK `if KòicMêWÿòKe _âR^^ _ûAñ _âdûi Keòaû _ìaðeê

40

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

www.krishijagran.com ejòQò, ~ûjû @«üeûÁâúd Kéhò @^êi§û^ C_ùe C_ù~ûMú icìj (iòRò@ûAG@ûe) e GK _â[c ùa÷gßK Kêù_ûhY ijòZ fùXÿA Keòaû _ûAñ _eûcgð @^êiûùe ù\gùe @^êi§û^ cìkK Gbkò iõiÚû^MêWÿòK c¤eê ùKùZKKê Gùa @ûe¸ Keò \ò@û~ûAQò û (HarvestPlus)

bûeZùe ùR÷aòK Kéhò C_ôû\^ (biofortification) _ûAñ `if I ù_ûhK Z ßMêWÿòKe flý : bòUûcò^þ, ù_âûUò^þ I iìlà ù_ûhK Z ß (@ûAe^þ I LYòRþ) flý _âcêL Lû\ý `if _âRûZòMêWÿòKe icé¡ò ùjaû a\kùe Kcòaûùe fûMòQò û (HarvestPlus) bûeZe ùføj I LYòR ‘aûùdû`Uòð`òùKi^þ’ (ZûfòKû 1) _ûAñ PûCk, Mjc I aûReûe _eòPd ejòQò ö @ûAe^þ I LYòR iûcMâú iKûecôK @ùU, Gjò `ifMêWÿòKùe iji´§òZ GK ù_ûhK Z ßKê aé¡ò Keòaû ijòZ @^ý ù_ûhK Z ße iûcMâúùe iê]ûe @ûYò [ûG û KûjóKò^û Gjò `ifMêWÿòKe ajê cj ß_ì‰ð KûeYMêWÿòK ^òcÜùe aûLýû Keòaû _ûAñ Pd^ Keû~ûAQò û PûCk I Mjc eì_ùe Kâcgü bûeZùe iaêVûeê C_ùe ejòQò I @^ý_lùe iaêVûeê @]ôK Leò` `if C_ùe MêeêZß \ò@û~ûA[ûG û ùR÷aòK _¡Zò biofortified PûCk I Mjc cû¤cùe C_f² Keòòaû jó bûeZùe ùføj I Ròuþe Kcò _ìeY Keòaûùe ijûdK ùjûA_ûeòa û `kùe Gjû bûeZe fl fl ùfûKu _ûAñ ù_ûhYùe iê]ûe @ûYò_ûeòa û _òfûcû^u bòUûcò^þ @bûaKê c¤ Gjû _ìeY Keòa û _eòiÚòZòKê @^ê]ýû^ Kùf RYû_ùWÿ ù~, a ðcû^ ùlZâ @^êiûùe PûCk Zêk^ûùe Mjc Kcþ Pûh Keû~ûCQò û Gjûe _âcêL KûeY ùjCQò Kò ahðû @bûaeê ùlZ gêLôfû _WÿêQò û ùZYê aRûe eY^úZò @^êiûùe Leò`þ `if Kcò _ìeY Keòaû _ûAñ iõNhð Keû~ûCQò û bûeZ bkò GK aògûk R^iõLýû ajêk ù\g _ûAñ @ûjûe eì_K gqòe @ûagýK ejòQò I Gjû jó ù_ûhY iêelûe GK _âcêL ùiâûZ @ùUö _âûd 35fl aýaiûdú aRûe PûCk I Mjce Zêk^ûùe Lêaþ Kcþ fûbûõg _ûA[û«ò û Gjû _½òc bûeZùe cêLý bûùa Pûh Keû~ûA[ûG û ù~Cñ[ô_ûAñ ùføje Kcò ùjZê GVûùe Kêù_ûhY @]ôK cûZâùe ù\LôaûKê còkò[ûG û @ûAe^e Kcþ ùjZê eqjú^Zûùe _òfûcûù^ (_âûd 70% _âbûaòZ ùjûA[û«ò) ö GVûKûe cjòkûcûù^ cêLý Lû\ý eì_ùe PûCk I MjcKê jó C_ù~ûM Keê[ôaûeê Gcûù^ Mbð]ûeYû icdùe bòUûcò^ @bûaeê aýû_K bûaùe eqjú^Zû ùeûMe gòKûe ùjûA[û«ò û eûRiÚû^, cjûeûÁâ, MêReûU I C e _âù\g bkò eûRýùe c¤ Gjò iciýû ù\LôaûKê còkò[ûG û GcòZò Kò Gjò `ifMêWÿòKe ù_ûhK Z ße @bûa ùjZê Lêaþ Kcþ ùfûK bûeZùe iêiÚ Rúa^ @ZòaûjòZ Keò[û«ò ö @ù^Kûõgùe ùfûK GVûùe ùbûK ùacûeúe gòKûe ùjC[ôôaû ùjZê @Kûkùe céZêý cêLe ~ûZâú iûRò[û«ò û

ùR÷aòK _¡Zòùe `if

www.krishijagran.com

ùUaêfþ 1: flý giý I ù_ûhK Z ß HarvestPlus bûeZùe biofortification ^òcù« _eòPd iéÁò Keò[ûG giý

@Mâòc

ù_ûhK

bûeZùe Leò` Pûh

-

iûcMâú còfòMâûcþ/ Mâûcþ @û]ûe Ée @û]ûe Ée

flý

(Mâûc, aýqò , \ò^) PûCk

400

@û^êcû^òK ùR÷aòK _¡Zò ù~ûM\û^

LYòR

16

24

40% _âcêL LYòR giý _âZò\ò^ @ûagýK

Mjc

350

LYòR

25

33

40% _âcêL LYòR giý _âZò\ò^ @ûagýK

aûReû

300

@ûAe^þ

47

77

þ

@ûAe^þ I LYòR aýZúZ bòUûcò^þ G’ I ù_âûUò^þe @bûaKê _ìeY Keòaû _ûAñ iûeû \ê^ò@ûùe Lû\ý C_ùe @]ôK ]ýû^ ù\aûKê _Wòa, G[ôù^A bûeZ c¤ Gjò ù_ûhK Z ß C_ùe iûcòfþ ùja û GK Kéhò @^êi§û^ Kâcùe @õgMâjY Keò c*iÚ (iò@ûeþ_ú) ‘ù_ûhY _ûAñ Pd^òZ `ifùe ùR÷aòK _¡Zòe `if _âYûkú (fortifications) C_ùe bûeZ Kéhò @^êi§û^ _eòh\ (@ûAiòG@ûeþ) \ßûeû c¬êe Keû~ûAQò, ^ì@û\òfäú icé¡ò LYòR, @ûAe^þ , bòUûcò^þ G’ I aò’ KûUûùMûeò ijòZ `ifùe Ròù^ûUûA_e aòKûg Keòaûe flý ejòQò ~ûjûKò (bòUûcò^þ G) _ûeµeòK I cûKðe ijûdZû _â\û^ Keòaûùe _âR^^ I Rù^UòKþ A¬ò^òdeòõ cû¤cùe (Wò@ûe@ûe, jûA\âûaû\) ejòQò û bòUûcò^þ G’ @bûa ù~ûMêñ ù\gùe Meòacû^u @ûjûee ùiâûZ @]ôKeê @]ôK bûaùe ùfûK PûCkKê cêLý Lû\ý eì_ùe MâjY KeòQ«ò û Gjû `kùe bòUûcò^þ G’e @bûa c¤ùe GK aýû_K iciýû eìù_ ù\Lûù\AQò û `kùe _âZòelû I _âR^^ _âYûkúùe Lû\ýbûa ùjZê R^àòZ gògêe @ûAe^þ I LYòR @bûaùe R^àû§ I cûZé céZêý jûe _âbûaòZ Ée aé¡ò ùjaûùe fûMòQò û (\ûi GUþ @f-2016) ö Gjò \éÁòeê ù_âûUò^þ ùifêfûeþ Ée C_ùe ùKøYiò ùR÷a eûiûd^òK _âKâòdûùe G¬ûAcþ, jùcðû^þ, cûõiù_gú I Gjû c¤ GK cj ß_ì‰ð bìcòKû MâjY Keò., ùfûKu ijòZ ùLkê[ôaû ù\LôaûKê còòkòQò û Gjûe _âcêLKûeY c¤eê macro nutrients c¤ ùMûUòG û \êbðûMýagZü giý ù_âûUò^þ iûcMâúùe ÊûbûaòK Kcþ ejòQò û ùKùa ùKùa MêYa ûe (@ûagýK Gcòù^û GiòWþe Kcò) ejò[ôaû ù\LôaûKê còkò[ûG û aò’ KûUûùMûeò I ù_âûUò^þ ijòZ @ûce giýe icé¡ò Keòaû ^òcù« _âdûi ^ò½òZ eì_ùe Rûeò ejòQò ~ûjûKò bûeZúd Lû\ýùe ù_ûhK Z ße MêYa ûùe iê]ûe @ûYòaûùe _âcêL ù^ZéZß MâjY Keòa û

30% _âcêL @ûAe^ giý _âZò\ò^ @ûagýK

ùR÷aòKiûee aòòbò^Ü _âKûe : CyÉeùe ejòQò aûReû : aûReû GK ùR÷aòK iûe (aûùdû`Uðò`ûGWþ) _â ù dûMR^ò Z Kò i c @ùU, ~ûjûKò _ìaðeê @«üeûÁâúd `if @^êi§û^e D¡ð gêà C¾_Uò a §úd _ûAñ iõiÚ û ^ (@ûAiò@ûe@ûAGiþGUò), jûA\âûaû\ \ßûeû 2012ùe Rûeò Keû~ûA[ôfû û Gjû Cy ùføj iûe _â\û^Kûeú Kòic @ùU û @ûAiòUò_ò 8203-`ò’ (aýû_ûe ^ûcùe ]^eûgòe Qaò -1) iaêVûeê ùfûK_âòd @ùU û _½ò c bûeZe ùLûfû _â M Yû aRûe Kò i c bûùa (@ûAiòUò_ò8203) (PòZâ-2) GK @^ýZc iõÄeY @ùU ö Gjû 50-65 _ú_úGcþ (còfòd^þ _âZò bûM) ùføj, Mjc I PûCk _eò _â]û^ giý `ifVûeê @ûjêeò c¤ C c C_ôû\ ù\C[ôaû Kòic Zêk^ûùe iaðû]ôK C_ôû\ @cklc û Gjû _âûd ahðKê \êA [e c¤ Pûh ùjûA_ûeòa û Gjò ùR÷aòK iûe R^òZ `if aRûeùe Gjò Kòic KéhKcû^u Gùa a§ê eì_ùe Cbû ùjûAQò û ~ûjû`kùe Gbkò KòicKê KéhK @û_YûAaû ijòZ KéhòùlZâe aòKûgòZ ùjûA_ûeòa û Cy cû^e PûCk : cûfòMýû aòùgh PûCk 13 GK Cycû^e PûCk Kòic @ùU û ~ûjûKò Gjû giýùe ùføj (21 _ò_òGcþ)e ijòZ \éXÿ bûaùe aé¡ò Keò[ûG û Gjûe aýajûe @«RðûZúd eûAiþ eòiyð A^þÁòPêýUþ (@ûA@ûe@ûe@ûA) \ßûeû ù~_eò bûaùe 2003ùe Gjûe @bòaé¡ò Rûeò ùjûAQò û a ðcû^ GjûKê GK \éXÿ Kòic eì_ùe ù\LôaûKê còkòQò û aò@ûe@ûe@ûA ]^ 62

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

41

ùR÷aòK _¡Zòùe `if ^ûcòZ aòKgòZ I aûõfûù\ge PûCk @^êi§û^ iõiÚû^ (aò@ûe@ûe@ûA) jûùaðÁþ_fèùe ic[ð^ ijòZ ùa÷mû^òKcû^u \ßûeû 2013ùe aûõfûù\gùe Rûeò Keû~ûAQò û aò@ûe@ûe@ûA ]û^ 62 Ròuþe 20eê 22 _ò_òGcþ iûcòfþ ejòQò û bûeZ, QZògMWÿùe LYòR PûCk -1 _â[c ùføj~êq ]^úK PûCk Kòic Gjò Kòic A¦òeû Mû§ò Kéhò aògßaò\ýûkd (@ûARòGdê), eûd_êe iõ~ª _âR^^ \ßûeû aòKgòZ Keû~ûAQò 2015ùe eûRý Kòic Rûeò Keû~ûAQò ^òR ùlZâùe ùlZ _ûAñ Gjò Kòic aúRe Leò\ Keû~ûA[ûG û QZògMWÿ, ù~CñVûùe Kêù_ûhYùe MâiòZ _òfûu iõLýû \îZ bûaùe aé¡ò ùjaûùe fûMòQò, @û\òaûiú ajêk eûRýùe, Gjò Ròuþ icé¡ò PûCk _êÁòjú^Kê cêKûaòfû Keòaû ^òcù« Lêaþ cj ß_ì‰ð bìcòKû MâjY Keò ~[ûgúNâ _êÁòa¡ð^ Keòaû ijòZ _òfûu _êÁòjú^ZûKê \ìe Keò ùicû^u ÊûiÚý aé¡òùe ijûdK ùja û _â[ùc \Éû \éXÿ Kòic eûÁâúd Ée C_ùe @]ôiìPòZ ùjaû _ûAñ Wò@ûe@ûe ]û^ 45 eûAiþ eòiyð bûeZúd iõiÚû^, eûùR¦â^Me, jûA\âûaû\e ùa÷mû^òKcû^u \ßûeû _ûeµeòK iõ~ª _âR^^ aòaò] \ßûeû aòKgòZ ùjûAQò û Wò@ûe@ûe ]û^ 45 Zûcò f ^ûWÿ ê , @û§â _ â ù \g, ùZùfwû^û I K‰ð û UKùe eûRýMêWÿòKùe ùlZ _ûAñ C_~êq @ùU û aòaò]Zû _fògþ PûCkùe 22.6 _ò_òGcþe GK CùŸgý ùjCQò \Éû iûcMâú û @]ôKeê @]ôK 5U^/ ùjKÖe C_ôû\ ijòZ, aòaò]Zû ùKak ^êùjñ, iìlà ù_ûhK Kêù_ûhY ijòZ fùXÿA Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG û Kò«ê Gjû c¤ KéhKcû^u ùlZùe C_ôû\^Kê aé¡ò Keò[ûG û Cy aò’ KýûùeûUò^þ PûCk : Biosynthetic cûMð aû aò’ KýûùeUò^þ C_ôû\^ _ûAñ @MâYú,

bòUûcò^ G’ _ûAñ @Mâ\ìZ PûCke \û^ûe @]ìeû @ùU, G[ô_ûAñ GVûùe PûCkùe aò-KýûùeûUò^þ _ûAñ ùKøYiò _âûKéZòK @û^êaõgòK bò^ÜZû @ûagýK _Wÿò ^ [ûG û ùZùa _ûeµeòK _äûõU aâòWòõe a ðcû^e ùKøgk Gjò iciýûe icû]û^ Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û ùa÷mû^òK iõ~ª a ðcû^ jk\ú I RúaûYê Erwina uredovora Crt1ùe cù^ûPòKò›Kcûù^ Rò^þ @ûe¸ KeòQ«ò û Gjò bkò bûaùe aò’ KýûùeûUò^þ cûMð _ìeY Keû~ûAQò û Gjûe C_ôû\ùe Uâû^èùRUòKþ giýùe 31 cûAùKâûMâûcþ /Rò’ I aò’ _~ðý« KýûùeûUò^þ C_ôû\^ PûCk eì_ùe @ûùc ‘ùMûfþùW^þ eûAiþ’ (Qaò 2 ) (ù_^þ GUþ @fþ-2005)ùe iû]ûeY bûaùe Gjû C_ùe Kêjû~ûA[ôfû û PûCk aòZeY iõiû]^ Meòa KéhKu \ûdòZßùe GK \gKeê @]ôK icd aòZò~ûA[ôaû _ùe Gùa Gjû cêq ùjaûKê _âÉêZ Keû~ûAQò, _êYò c¤ Gjû Gùa c¤ iVòKþ bûaùe C_f² ùjûA^ûjó û (@fþùaUþ GUþ @fþ-2013) GK ahð (UûAcþi _ZòâKû-2000) bòUûcò^þG’e Kcòùe GK fl gògêu Rúa^ a*ûAaûe lcZû ùjaû 42

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

www.krishijagran.com iù ß, ùMûfùW^þ PûCk Gùa c¤ KòQò iõMV^MêWÿòK \ßûeû KòQò Éeùe fear-mongering aòùeû]ú aû RòGcþI aòùeû]ùe _â\gð^ Keòaû _ûAñ Gùa Gjû MzZ c¤ Keû~ûA^ûjó û Cycû^e ù_âûUò^þ~êq PûCk: ù_âûUú^þ iûcMâú I ù_âûUò^þe MêYa û~êq _ûeµeòK _äû<þ aâòWòõùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ _âdûi Keòaû Lêaþ Rcð_äûRþc iõiû]^ ~êq aòùghZû _ûAñ Kcþ @û^êaõgòK _eòa ð^e KûeYùe iúcòZ ejòQò û Gjû aýZúZ, C_ôû\ I ù_âûUò^þ iûcMâúùe ^KeûcôK PûCk ijòZ `ifùe ajê ijiõaé¡ò ùjûA[ûG, G[ô_ûAñ Kcþ C_ôû\ùe ù_âûUò^þ iûcMâú _eòYûc ejòQò, ~ûjûKò KéhKcû^u _ûAñ ÊúKéZò_âû¯ ^ ùjaûùe fûMòQò ö ù_âûUò^þ iûcMâú (6.8%) PûCkùe ajêZ Kcþ @^ý C_ôû\e Zêk^û ejòQò û Kò«ê _êYò c¤ Gjò Kcþ ù_âûUò^þ iûcMâú ijòZ, @]ôK PûCk C_ùe ùKùZK aòKûggúk ù\gMêWÿòKe ùfûK ^òbðe Keê[ôaû ajêk bûaùe ù~ûM\û^ ejòQò (_âûd 29.1%) ù_âûUò^e ^òR @ûjûe iûcMâúùe Kcþ aé¡ò iûcMâú I aòùgh eì_ùe bûeZùe Giò@û ù\gMêWÿòKùe ù_âûUò^þe Kcò ùjZê Kêù_ûhYKê \ìe Keòaû _ûAñ GK Kâû«òKûeò _eòYûc ùja û eûÁâúd PûCk @^êi§û^ iõiÚû^ (G^þ@ûe@ûe@ûA), KUK GK PûCk Kòic iò@ûe ]û^- 310, 10%eê @]ôK ù_âûUú^þ ejò[ûG, KûjóKò ^û ^ûcòZ aòKûgòZ ùjûAQò Gjûe ^ûc û \ê^ò@ûùe ^òR _eò _â[c, aòbò^Ü _âKûe 2016ùe ùK¦âúd Kòic \ßûeû Cù^àûP^ icòZò (iòbò@ûeþiò) bûeZùe Rûeò Keû~ûAQò û Cy ù_âûUú^þ iûcMâú _ûAñ ejò[ûG, @ûiûc PûCk iõMâj (G@ûeiò)û _eòMâjY Kcþ giý C_ôû\ @ùU û Kò«ê Gjò G@ûeiò _eòMâjY G^þ@ûe@ûe@ûA, ^ìZ^ eìù_ Rûeò ùjûA[ôaû GK Cy C_ôû\ ùfûK_âòd KòicKê _Qùe _KûA Gùa QòWÿû ùjûAQò I Gjûe KûeY aòbò^Ü _âKûee ù_âûUò^þ iûcMâúùe giý C_ôû\Kê aò^û

ùKøYiò aêSûcYûùe Gjûe aòaò]Zû _ì‰ð ù_âûUò^ iûcMâú aXÿò~ûAQò, `kùe giý C_ôû\ aò^û aêSûcYûùe aé¡ò ùjaûùe fûMòQò û aòbò^Ü _âKûee Kòic @ûjêeò GK ùjKÖe Kéhò ùlZùe 5U^þ C_ôû\ aé¡ò Keòaûe @ûgû ejòQò û Gjò ^ì@û Cycû^e C_ôû\ Kòic ù_âûUò^þ~êq û Gjû Gùa Zâò_êeû, _½òc awkû, SûeLŠ IWÿògû, aòjûe I _ìaðC e _âù\ge ùlZâ _ûAñ C~_êq ejòQò û bûeZùe _ìað ùlZâùe Kòicùe _éÁòZ ß MâjY KeòQò û Gjò ù_âûUú^þ~êq PûCk Kêù_ûhYKê ùeûKòaû ùlZâùe ajêk bûaùe ijù~ûM Keòa û

ùR÷aòK _¡Zòùe `if

www.krishijagran.com

^òÃhð: KéhK icê\ûd c¤ùe aûùdû`Uòð`ûGWþ aûReû _ûAñ aýû_K _âiûe eòùi_þg^þ Gjò K[ûe iùuZ ù\A KjòQ«ò ù~, aûùdû`Uò ð ` ûGWþ ùR÷ a ò K iûe _âùdûM~êq Kòic ^òKU baòhýZùe bûeZ Kéhò bìcò C_ùe ajêk bûaùe Pûh ùjaûKê ~ûCQò û baòhýZùe bûeZúd Kéhò bìcòùe Gjûe Pûh ajêk bûaùe Keû~òa G[ôùe ùKøYiò iù¦j ^ûjó û Gjû \ê^ò@ûe GK G_eò ù\g eìù_ ù\Lû~ûAQò, ù~CñVûùe Kò _âZò Zò^ò RY gògêu c¤ùe RùY Kêù_ûhY gòKûe gògê @ûcKê còkòùa û GVûKûe cêLý Lû\ý giý ]û^ ùjûA[ôaû \éÁòeê cêLý Lû\ý `ifKê ùR÷aòK _¡Zòùe Pûh Keò @]ôK @ûjûe~êq ù_ûhK Z ß _â\û^ Keòaû I ùfûKuê ù_ûhYùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ Gjû GK i¸ûaòZ C_KeY @ùU, ~ûjû\ßûeû icMâ ù\g ù_ûhY iêelûùe @«òc flý _âû¯ Keòa û @ûùc Gjò ùMûfþùW^þ PûCk aòùeû]ùe Lêaþ gúNâ C_ôû\^ C_ùe MêeêZß ù\aû ijòZ ù\geê Meòa ùfûKu aý¬^ ^òcù« Gjò jûAaâòWþ~êq PûCk ùicû^uê ù~ûMûA ù\aê û `kùe ~[ûgúNâ @ûc ù\geê Kêù_ûhYKê \ìe Keòaû jó @ûce cêLý _âdûi û `kùe iûeû \ê^ò@ûùe @ûc ù\ge KcðK ðûcû^u aòùeû]ùe CVò[ôaû Kêù_ûhYR^òZ ^ò¦ûKê ù\geê \ìe Keò ùja û Gjû @ûgû Keû~ûCQò Kò ^òKU baòhýZùe ùfûKu \éXÿ Lû\ýû^Ü ù_ûhY iêelû _âû¯ Keòaû _ûAñ ijRiû]ý ùjûA~òa I Gjò jûAaâòWþ ]û^e Pûh ajêk cûZâûùe Keû~ûA GjûKê C_ù~ûM Keû~òaû `kùe ù\gKê Kê_ùhûY R^òZ ÊûiÚý jû^òeê ùeûKò~ûA_ûeòa û

ùWgþ, Giþ.ùK. iûjì, ùK. ùK. Pù…û_û¤ûd, fûfþKé¾, ùajeû, Gfþ, _â]û^, Giþ.ùK. ùcûfû, fûfþKé¾, G. I cjû_ûZâ, Giþ.Wò (2016) û Cy aúUû KýûùeûUò^ Giò@ûùe PûCk: ùKøgk I aò^òù~ûM û Lû\ý `ifMêWÿòKê ùR÷aòK iûe _âùdûM ùe (_éÂû-359374) û Æâòwe bûeZ û Wò@ûe@ûe, jûA\âûaû\ http://www.drricar.org/jûA\âûaû\,

ù_^þ RòG iò_þU^ , iò.G. PûeRðe, Giþ, ùjûùfiþ, IGcþ, ùKù^Wò, Gcþ,ùR, aù^ðû^þ, Rú ... I ùWâKþ @ûe (2005) û GK iûcMâúùe aé¡ò ùjûA ic[ðK bòUûcò^þ cû¤cùe ùMûfØ eûAiþe ù_ûhY cìfýùe iê]ûe û _âKéZò ùR÷a _âûù\ýûMòK, 23(4) 482487 û Sautter,

iò, ù_ûùfUò,Giþ. Sûwþ _ò.@ûe. RîRòcþ Waþéêý

i¦bð :

(2006) û

@ûfaUðiþ, aò. Beachy, @ûeþ. Baulcombe, Wÿò ùaäûùafþ, Rò. \ û, Giþ, ù`ù\ûe`þ, G^þ ... I Zúaâ _ò. (2013) RòGcþI _ûAñ QòWÿû ùjùa û aòmû^, 341, (6152), 13201320 û

@ûagýK ù_ûhK Z ße ùR÷aòK _âùdûM I PûCkùe Z ßKê RûYòaû I ù_ûhY ùiûiûdYú, 65, (02), 153-153159e Kûùibû. ù_âûùiWòõe aûA`Uðò`òùKg^ û

W. GcþWÿò.Rcòf SûùfMe 1, W. Uò._ò. cêj¹\þ @ûSûeêŸò^þ2 I W. KêZaêŸò^þ @fäò cfä2, 1 @ûiòÁû< _âù`ie, dêGPþGiþ aûMûfùKûUð, 2 iûA^þÁòUþ, Kâ_þ Aµþ_îbþùc<þ _âù`ie, ^ûg^ûf eûAiþ eòiyð A^þÁòPêýUþ, KUK, IWÿògû-753006, bûeZ

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

43

_ûkQZê Pûhùe

www.krishijagran.com

_ûkQZê Pûhùe ù\Lû~ûC[ôaû iciýû I Zû’e icû]û^

@û

RòKûfò iúcòZ iÚû^ ùjZeê @]ôK C_ôû\^ Keò ùfûKuê Lû\ý ^òeû_ û ù~ûMûAaû _ûAñ Kéhò ùa÷mû^òK iõ_âiûeY aòbûM I iùaðû_eò Pûhúcûù^ c¤ _âdûi Rûeò eLôQ«ò û ajê ùa÷mû^òKcû^u _âùPÁû `kùe QZê Pûh @ûc eûRýùe aýaiûdòK ùjûA_ûeòQò û Pûhúcûù^ ùKak Kéhòbò òK Kû~ðý C_ùe ^òbðe ^Keò Kéhò @^êiûwòK Kû~ðýKê _âû]û^ý ù\ùfYò, ~ûjû\ßûeû ijRùe, @Ì icd I ÊÌ aýdKeò @]ôK ùeûRMûelc ùjûA_ûeêQ«ò û _ûkQZê Pûhùe RûZúd Éeùe IWÿògûe iÚû^ _â[c MâjY KeòQò û aòMZ 5ahð bòZùe QZê Pûhúcû^ue iõLýû aXÿòaûùe fûMòQò ö Gjò @^êiûùe C_ôû\^ c¤ aXÿòPûfòQò û Kò«ê QZê iõelY I _KâòâdûKeY aýaiÚûe @bûa c¤ ejòQò û @^ýû^ý _^ò_eòaû bkò QZêùe c¤ aòbò^Ü _âKûee ùeûM I _âZò ¦ß¦ßò `òµò fûMò[û«ò û G_eòiÚùk QZêeþ C_ôû\^ ùKùZKûõgùe aû iµì‰ð bûaùe ^Á ùjûA~ûA[ûG û ùaùk ùaùk QZê Pûhe _eòÄûe _eòz^ÜZûe @bûa, Ne, KùµûÁ, ^Wÿû AZýû\ò VòKþ bûaùe aòùgû]^e @bûa, c¬òùe @^ýû^ý `òµòe _âùag ù~ûMêñ QZêùe KaK, 44

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

bìZûYê, RúaûYê R^òZ ùeûM Z[û aòbò^Ü ù_ûK c¤ fûMò[û«ò û ùiiaêe _eòPûk^û ^òdªY _ûAñ aòbò^Ü _âKûe _\ùl_ MâjY Keòaû ^òZýû« @ûagýK û QZêe ù\Lû~ûA[ôaû ùKùZK cêLý iciýû: ùMûae QZê : ùMûae QZê GK @\eKûeú QZê û Gjûe ^ûWÿ 5.7 ùicò f´û, ù_ûfû, cêŠùe ]ìie aû Kkû ewe @Zò _Zkû QZû [ûG ö Gjû _ûk I ]ôweú QZê ùaWÿùe ù\Lû~ûA[ûG û `kùe ùaWÿ _âZò QZê C_ôû\^ Kcò~ûG û iû]ûeYZü _êeêYû I ahðû _ûYòùe @]û _Pû ^Wÿû Kò´û @]ôK Mec ùjùf ùMûae QZê ù\Lû~ûG û ^òdªY :  1. bf bûaùe gêLô[ôaû Leò`þ ]û^e ^Wÿû aýajûe Ke«ê 2. QZê ùaWÿùe @]ôK _ûYò aýajûe Ke«ê ^ûjñò û  3. ùMûf QZê ù\Lûù\ùf jûZùe KûWÿò `òwò \ò@«ê û iaêR `ò¶ò : ùaWÿ _Wÿòaûe 7-8 \ò^ _ùe ùaWþUò iaêR `òµòùe _ì‰ð

_ûkQZê Pûhùe ùjaû `kùe QZê`òµò cûWÿò_ûùe ^ûjó û @]ôK C û_ I @û\âðZû ejòùf Gjò `òµò aòùgh aé¡ò _ûG û Gjû iõKâcòZ QZêc¬ò I bf bûaùe aû¿úKeY ùjûA ^[ôaû ^Wÿû \ßûeû ùjûA[ûG û ^òdªY :  1. QZê _ûAñ aýajéZ ^WûKê Mec _ûYòùe aû aû¿úKeY Keò aòùgû]^ Ke«ê û  2. 100fòUe _ûYòùe 100 còfò `ecûfò^ I 8 Mâûcþ aûbòÁò^þ cògûA, 10-20 KòMâû ^Wû aêWÿûA \ò@«ê û `ecûfò^þ _ûYòùe ^Wÿû aêWûAaû icdùe KêŠe C_eòbûM ùNûWÿûA eL«ê û  3. ^Wÿû aòWûeê _ûYò ^òMûWòaû icdùe 1fòUe _ûYòùe 40 cò.fò. `ecûfò^þ I 30 Mâûcþ _Uûiòdcþ _ûecûwû^òRþ Qò*ô ^Wÿû M\ûKê _fò[ô^ Reòùe 5/6 N<û ùNûWûA ^Wÿû iµì‰ð aòùgû]ôZ ùjûA~òa û  4. iõKâcòZ aòj^ I QZê ùaWKê QZê NeVûeê \ìeùe ù_ûZò \ò@«ê û KXÿÿ_Pû : QZê ùaWùe KXÿMêWÿòK `êUòaû @ûMeê _Wÿò~ûG û Gjûe ^òdªY _ûAñ cêLýZü ^Wÿû aòùgû]^ I eiûd^ aòhe iVòKþ _âùdûM Keòaû @ûagýK û QZê Nùe ù\Lû~ûA[ôaû KúU_Zw, ùMŠû I ùZfêMêYò AZýû\ò \c^ Keòaû _ûAñ QZê NeKê _eòÃûe _eòz^Ü eLôaû ^òZû« @ûagýK û QZêNee ic^ßòZ KeòPûk^û:  QZê Nùe _eòÃûe _eòz^ÜZû elû Keòaû _ûAñ aäòPòõ _ûCWe _Kû«ê Gjû cûQòcû^uê aòKhðòZ Keòa û  iµì‰ð `êUò ~ûA[ôaû QZêKê gúNâ ùZûkò aûjûe Keò \ò@«ê û

www.krishijagran.com  QZê ùaWKê Zùk ^_KûA 6 ùicò Cyùe bûWÿò _âÉêZ Keò

_Kû«ê û  1500 _ò._ò.GcþA ^ò´RûZ KúU^gK 1fòUe _ûYòùe 3 còfò jòiûaùe cògûA ^Wÿû C_ùe iò*^ Ke«ê û  iµì‰ð `êUò ~ûA[ôaû QZêKê gúNâ ùZûkò aûjûe Keò \ò@«ê û  ùaW C_eê _fò[ô^þ KûXÿò ù\fû_ùe 1fòUe _ûYòùe 1còfò cûfûLô@^þ cògûA aûjûùe iò*^ Ke«ê û cûZâ iò]ûikL QZê C_ùe iò*^ Ke«ê ^ûjó û  QZê Nee SeKû, ÄûAfûAUþ I KaûU \ßûeùe Rûfò fMûA aûjûeê ù_ûKcû^ue _âùagKê ùeûK«ê û  2-3 cûiùe [ùe `cð û fò ^ þ ijò Z _Uûiò d cþ _ecûwûù^UþKê cògûA Méjùe GK _ûZâùe eLô ù\ùf G[ôeê MêeêZe Mýûiþ aûjûeò MéjUòKê aòùgû]^ Kùe û  QZê Nùe gêLôfû ^òc _Zâ ]ì@ûñ \ò@«ê û  QZê Ne c¤ùe jk\ò@û I ^úk @Vûkò@û ~«û aiû«ê û  QZê aòj^ C_ôû\òZ ùK¦âKê (5fòUe _ûYòùe 150 cò.cò.) `cðûfò^þ _KûA iò*^ Keò aòùgû]^ Ke«ê û  QZêeê aûjûeê[ôaû aRðýaÉê ùiVûeê \ìeùe eLôùa Kò´û LZ/ Rò@û LZ _âÉêZ Keò_ûeòùa û QZê @ck _ea ðú iciýûe icû]û^: @^ýû^ý _^ò_eòaû _eò QZê @]ôK icd iùZR @aiÚûùe ejò_ûùe ^ûjó û ùZYê GjûKê @ûùc ~\ò C_~êq icdùe @ck ^ Keòaû Zûjûe cû^, ew I Êû\ Kcò~òaû ij ^Á c¤ ùjûA~ûA[ûG û QZê @ûcKê C_~êq _eò_Kß @aiÚûùe ùZûkòaû ij ùKùZK \òM _âZò ]ýû^ ù\aûKê ùjûA[ûG : ùiMêWÿòK ùjfû :  QZêKê iVòKþ bûaùe ùZûkòaû @[ðûZþ ùaWÿ aû aýûMeê GcòòZò

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

45

_ûkQZê Pûhùe

www.krishijagran.com

ùZûkòùa ù~_eò QZêe KòQò @õg Zû’e _éÁbìcò (^Wÿû)ùe ^eêùj û aýûMþ /ùaWùe KòQò @õg ejòùf Zûjû @^ý QZêKê ^Á Keò\òG û  QZê ùZûkò iûeòfû _ùe _eòÃûe _eòz^Ü Keòaû @[ðûZþ aûfò, ^Wÿû, KêUû, cûUò AZýû\òKê KûWÿò i`û Keòaû û  QZêKê @ûYò `êUû, KWÿ, \ûMfMû, ùeûMòYû, QZêKê @fMû @fMû Keòù\ùa I ^Á QZêKê `òwòù\ùa û Zû’_ùe QZêKê @ûYò ùQûU aWÿ jòiûaùe ùMâWòõ Keòùa, ~ûjûKò 10-15õ ùi<ò ùMâWùe ùMûUòG ~ûMûeê @ûC ùMûUòG ~ûMûKê iÚû^û«eòZ Keû~ûA_ûeòa û @^ýû^ý iciýû I Zû’e icû]û^ : 75õ ùifþiòdiþeê Kcþ C û_ ùjùf KaK Rûf iê¯ ùjûA~ûG Gaõ 40õ ùifþiòdiþeê @]ôK ùjùf KaK Rûf ceò~ûG Gaõ QZêe C_ôû\^ Kcò~ûG û Gjò iciýû \ìe Keòaû _ûAñ aòòbò^Ü _\ùl_ MâjY KeòaûKê jêG ~[û:  QZê Ne Zùk aûfò g~ýû _âÉêZ Keò _ûYò iò*^ Ke«ê û  QZêNe PUûY ùjùf _ûYò Xÿûkò i`û Keò \ò@«ê û  QZêNeKê ^Wÿû Kò´û ^Wÿò@û aûjêwû Q_e Keò [Šû Ke«ê û  QZêNe Pûeò_Ueê @Lû, ùaYû ùPe Kò´û cgòYûe _e\ûKê

Kéhò RûMeY

I\û eLô C û_ Kcû«ê û  \ò^ 9Uûeê 3Uû _~ðý« PZê ùaWeê Reò ùLûfòù\A _ûYò iò*^ Ke«ê û ^Wÿûùe 65 gZKWÿûeê @]ôK Rkúd @õg ejòùf ^Wÿû _Pò~ûG Gaõ KaK Rûf iVòKþ bûaùe aXÿò_ûùe ^ûjó û @]ôK KaK Rûf cûWÿòùf aò gûMê\û^û KXÿò jêG ^ûjó û _Pò~ûG, GYê @ck Kcò~ûG û ~\ò 65 gZKWÿûeê Kcþ Rk eêùj ùZùa ^Wÿûùe `ò¶ò cûWÿò_ûùe ^ûjó ö ùZYê c¤ @ck Kcþ jêG û @_e_lùe ahðû \òù^ icùd icùd Zû_cûZâû 25õ ùifþiòdiþeê Kcò~ûA[ûG Gaõ [Šû _ûA KaK Rûfùe aé¡ò ùjûA_ûùe ^ûjòó û ùi[ô_ûAñ ùaWKê Mec eLôaû _ûAñ ùaWe _fò[ô^þKê bf bûaùe ùNûWÿûA eLû~ûG Kò´û Méj bòZùe aò\êýZ afþa I eêcþ jòUe fMûA iÚû^Uòe C û_ aXÿû~ûG û QZê `òµò c¬òùe Aù^ûKêùfg^ ùjaûe 1cûi c¤ùe QZê aòj^ aýajûe Keòaû CPòZþ û Zû’Vûeê @]ôK \ò^ ùjùf QZê c¬òe C_ôû\^ lcZû Kcò Kcò @ûùi û @^ýû^ý iciýû I Zû’e icû]û^ _ûAñ iÚû^úd Kéhò aòmû^ ùK¦â ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û iêcòZû @ûPû~ðý, W. aò^úZû gZ_[ú I A_þiúZû còg -(Kéhò aòmû^ ùK¦â, @^êùMûk)

KéhK KûWð

úd @ûKhjðYûe C_

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê eòjûZò _i¦ Ke«ê ^òR KûWð

Very Very Important Farmer Card

Zêe« @ûiê@Q NAME ADD ID ISSUE

: : : :

Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

46

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

bû

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y : `ûcð cjòkûPûhú

eZùe C\ýû^ bò òK I aMòPûPûh `ifMêWÿòKe icé¡ ùR÷a aòaò]Zû _âYûkúùe Keû~ûA[ûG û ù\gùe aòbò^Ü Kéhò Rkaûdê _eòiÚòZòKê \éÁòùe eLô Gjò ùlZ KeòaûKê ic[ð^ còkò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û MQe _âRûZòKeY Keû~ûAQò û ù~Cñ[ôùe @û´, K\kú, Wûkò´, ^ûg_Zò, @wêe I ùKûkò @û\ò LUû~êq K<û RûZúd `k I C_ C¾K<û~êq `k, _ûeµeòK `k `ife ùlZ i¸ûaòZ 2Uò C_ûdùe Pûh Keû~ûA[ûG û ùMûUòG ùjfû iò*ôZ Kéhò I @^ýUò @iò*ôZ Kéhò û bûeZ Pûhú iòõPòZ C c ùlZ Keòaûe Pò«û Keò[ôùf ùjñ, ahðû @bûa _eòiÚòZòKê RUòk Keòù\CQò û bûeZ ùjCQò GK Kéhò _â]û^ ù\g û GVûùe _âûd ùfûKue cêLý RúaòKû Pûh û Kò«ê Kcþ Rcò ejò[ôaûeê Pûhúcûù^ ahðû @bûa I ùeûMù_ûK \ûCeê Pûhùe lZò ùjùf ùicû^u Rúa^ ]ûeY ù^A Pò«ûùe _Wÿò~ûA[û«ò û Kò«ê Gjò Kcþ Rcòeê Kòbkò @]ôK ùeûRMûe Keòùja ùi ù^A Gùa ^òR Rcòùe aûecûiò `if Keòaû I C\ýû^ bò òK `if I aòbò^Ü _âRûZúe Pûh Keòaû ù^A cû^KúKeY I _âcûY^ Gaõ @]ôK MêYa û ùeû_Y iûcMâú aýajûe Keòaû I Kcþ

48

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

icdùe c¤ C_ôû\òZ `if C_ùe iûeû eûRýùe Gbkò _âYûkú `if ùlZ Keê[ôaû aòÉûe bûaùe aXÿòaûùe fûMòQò û Gjû aýZúZ Cy MêYa û Pûeû ùeû_Ye \ûaò Zúaâ ùjaû ijòZ _^ò_eòaû ùlZ c¤ aé¡ò _ûAaûùe fûMòQò û G[ôijòZ `k I ^iðeú (Pûeû ùeû_Y) _ûAñ c¤ ùagþ MêeêZß \ò@û~ûCQò û G[ô_ûAñ ^iðeú `if Êeì_ C\ýû^bò òK Kéhòe @ûagýK ejòQò ö ùMûUòG Pûeû ùeû_Y (^iðeú) _ûAñ GK _âcêL iûAUþ c¤ @ûRòKûfò Kûc KeêQò, @^êKìk _eòiÚòZòMêWÿòKùe aòKgòZ C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ù~ùZùak _~ðý« Gjûe @«òc ùeû_Y Keû~ûA ^[ûG ùiùZùak _~ðý« ^iðeúùe _âÉêZ Pûfò[ûG û iõ~ª ^iðeú ùKøYiò aMòPû I C\ýû^bò òK aòKûg Kû~ðýKâcùe cj ß_ì‰ð i`kZûe KûeY ùjûAQò û _^ò_eòaû aúReê Pûeû @uêeY I @^ýû^ý C_ôû\^ I KéhKcû^u _ûAñ GK @û_ì òð c¤ iûeû eûRýùe _âcêL _^ò_eòaû aXÿòaû ijòZ GK fûb\ûdK aMòPûPûh C\ýc eì_ùe QòWû ùjûAQò û G[ôijòZ @^ý bûaùe ù\LôaûKê Mùf Gjò Qûdû ù^Uþ jûCiþ @ûagýKZûe MâûcúY ùlZâùe _ìað Cù_lòZ ùjûAQò û i~ª ^iðeúùe i\ûiað\û

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y _~ðû¯ ùeûRMûe I @ûde _úXÿòKê aé¡ò Keòaû _ûAñ Gjûe aýajûe Keû~ûA[ûG û `kùe iûcûRòK _ê¬ò aé¡ò ^òcù« lcZû I ic^ßd ù^ZéZß ùKøgkKê aé¡ò Keòaûùe ijûdK ùjûAQò û MâûcúY bûeZùe cjòkcûù^ _âZògZ KéhòKê RòaúKû Keò Rúa^ ^òaðûj KeêQ«ò û _âûd 84 _âZògZ(fûfþ I Lêeû^û, 2011) e eìù_ Cyùe ejòQò û `ûcð cjòkûcû^u icé¡ò ùlZâ Kéhò ùlZâùe cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ejòQò Kò«ê Gùa c¤ cjòkûu KûcKê iaêùaùk ‘fòwMZ @§aògßûi’ I ùicû^u bìcòKûKê @Yù\Lû Keû~ûCQò û Gcûù^ Lêaþ _eògâcú @U«ò û G[ôijòZ aûjûeKê ~òaûKê @ûMbe ùjC[ôùf ùjñ, ùicû^ue Gjò KûcKê @YKêgk ùaûfò cYò[û«ò û _êeêhu Zêk^ûùe cjòkûcû^u cRêeòùe c¤ ùb\bûa _eòflòZ ùjCQò û AŠò@û (@R^ò, 2008)ùe Kéhò gâc akùe cjòkûcû^ue bûMò\ûeúùe ùicû^uê @Yù\Lû Keû~ûCQò û MâûcúY cjòkûcû^u iõiû]^ (ùKâWòUþ, aòÉûe, A^þ_êUþ I aúR ùeû_Y ùiaûùe @ûMê@û @U«ò) iûcûRòK -@û[ðòK C^ÜZò ùlZâùe cjòkcû^u @ûagýK ù~ûM\û^ ejòQò û Kò«ê ùb\bûa ^úZò jó iû]ûeY bûùa bûeZùe (G`þGI, 2009)ùe _êeêh Nee _âcêL ^ò½d [ôfû û MâûcúY cjòkûcûù^ Gjò_eò _âPkòZ _eò\égýKê _Qùe _KûA Gùa igqúKeY ùjaûùe fûMòQ«ò û cjòkûcûù^ c¤ _êeêhu _û\ ijòZ _û\ còkûA PûfòaûKê @ûe¸ KùfYò û MâûcúY Kéhò ùlZâùe C^ÜZò iû]ôZ ùjûAQò û cjòkûcûù^ @ûC Ne ùKûYùe aiò ^ ejòò C\ýû^bò òK Kéhò I ^iðeú Kéhò _âZò c^akûAQ«ò û ù~Cñ[ô_ûAñ ùicûù^ ^òR _eòaûe I iûcûRòK@û[òðK iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaûùe _âcêL bìcòKû ^òbûA _ûeòùa û @ù^K cjòkûuê Kò«ê Gjòiaêeê a*ôZ Keû~ûCQò û Gjò cjòkcû^uê c¤ C_~êq Êû]ú^Zû còkòùf ùicû^ue ùfûK_âòdZû aXÿòaû ijòZ ^òR _eòaûe _ûAñ fûb_â\ iéÁò ùja û ùicûù^ GjûKê RúaòKû eìù_ MâjY Keò iê^ò½òZ @û_ùYA _ûeòùa û ‘ic^ßd^ @û]ûeòZ ^iðeú iÚû_^û’ ùlZ Kû~ðýùe ù~ûM\û^ Keò cjòkcûù^ C\ýc Keòùa KûjóKò ^û cjòkûcû^u _ûAñ Gjû Lêaþ @^êKìk I fûbKûeú @ùU û ^iðeúe aòbò^Ü ùgâYú aòbûM : iõ~ª _âKûe @û]ûe C_ùe aé¡ò ùjûA[ûG, ^iðeú ^òcÜ _âKûeùe aMðúKéZ Keû~ûA[ûG û 1. _^ò_eòaû ^iðeú: ^iðeúe Gjò _âKûeùe, _^ò_eòaû `if ùeû_Y iûcMâúe C_ôû\^ Keû~ûA[ûG û Solanaceae aû Cucurbitaceae ùe i´§òZ `ifMêWÿòK _^ò_eòaû aélùe ùaWÿ ajêk bûaùe G_âKûe ^iðeú C_ôû\^ Keû~ûCQò û 2. `êUè _äû<þ ^iðeú : `ifMêWÿòK aélùe ^iðeú, `k

www.krishijagran.com `ifMêWÿòK cêLý eì_ùe a^ÆZò _eò _âPûeòZ Keû~ûA[ûG û @céZbŠûû, fúPê, @ñkû I ùaf C_~êq _a^ _ZâMêWÿòK _eò `ifMêWÿòKe C_ôû\^ Keû~ûA[ûG, UûYê@û KûVe Kfcú, ^ûi_Zò @û\ò Pûeû _âÉêZ Keû~ûA[ûG, ù~ùZùaùk Kò iû]ûeY bûùa Mâû`Öùe aûYòRòýK ùeû_Y _ûAñ C_ôû\òZ Keû~ûA[ûG û 3. NeiRßûAaû _ûAñ ^iðeú _äû< : aòbò^Ü _âKûe iûRi{û `êfe ùlZ `ifMêWÿòK a^ÆZò _eò _âPûeòZ Keû~ûA[ûG, ùMäûWÿòùdûfiþ, _òuþ, ùMûfûa, fòfò, @û\ò ajê iRûAaû _ûAñ aél, ù~Cñ aúR I @ûÁeòiþ, cûeòùMûfØ, ifþbûiþ @û\òe _eò @uêeY Pûeû \ßûeû _âPûeòZ Keû~ûA[ûG û 4. Jh]úd I iêM§ò iõ~ª ^iðeú : Rúa^ ùg÷kúùe _eòa ð^ ijòZ, Jh]úd I iêM§òZ aél _ûAñ @ûRòKûfò ùagþ \ûaò aXÿòaûe fûMòQò û GVûùe c¤ Zò@ûeò Keò eLôaû _ûAñ GjûKê \êA MêY Keòaû `kùe Gjò aéle _âRûZòMêWÿòKe icé¡ ù~Cñ ù_ûf iõelYe PòZâ ùMûUòG @ûagýK _Wÿò[ûG û 5.a^ i~ª ^iðeú : Gjû aýZúZ, iêiÚ aûZûaeYKê aRû@ eLôaû, a^ I aélMêWÿòKê c¤ \«cìk ùeRò^, cjê, KûV I A§^ ajê @ûagýK I cj ß_ì‰ð NUYû ùiâûZeê còkò[ûG û 6. jûAùUKþ ^iðeú : C\ýû^bò òK \îZ _âMZò ijòZ ajê `if C_ôû\^e cêjì ð @ûiò[ôùf ùjñ, Pûh ùlZâùe _eòa ð^ KòQò NUò ^ûjó û C\ûjeY Êeì_, a¡òðZ iêiõÄeY K\kú, Áùaeú I aòbò^Ü ]eYe `êf I Nei{òZ `êfMêWÿòK _ûAñ @ûRòKûfò aRûeùe ùagþ Pûjò\û aXÿò~ûAQò û Gjò _âKûe ùeû_Y iûcMâú ùKak Cy ùKøgk ~êq ^iðeú Mâú^þ jûCiþ, _fäú jûCiþ I aéle ù~CñVûùe ùeû_Y ùjûA[ûG aû Qûdû Rûf _eò aòùgh iõeP^û ]cðú ùjûA[ûG û G[ôijòZ ùeû_Y iûcMâú Lêaþ ajêk bûaùe C_ôû\^ _ûAñ _âùPÁû Keû~ûCQò û @ûùc C_ôû\^ c¤ ùijòbkò @]ôK cûZâûùe _ûA[ûC û Gjû aýZúZ @ñkû, @û]ê^òK Mâú^jûCiþ Zû_cû^, ùb<òùfg^, @ûùfûK _ûYò I ùbûR^e ÊPûkòZ ^òdªY @^êiûùe KòQò c¤ @ûCUþùWûe ùaWþ _ûAñ aéle cýû^ê@ûf jÉû«eY aò^û @ûagýKZûùe ‘gq a¦’ Keû~òaûe @^êcZò \ò@û~ûAQò û ^iðeú iõiÚû^MêWÿòKe bò ò bìcò iê\éXÿúKeY ùjaû _ûAñ GKZû ^òZýû« @ûagýK ejòQò : 1.iÚû^ : aûYòRòýK ^iðeú C_ôû\^ ùlZâMêWÿòKùe ~ûjû `if _ûAñ C_~êq Kéhò Rkaûdêe @aiÚûKê ù\Lô ùeû_Y Keòaû CPòZþ û ùlZâKê bf bûaùe iWK/ùek ù^UþIßûKð ijòZ ù~ûWÿò ù\aû CPòZþ KûjóKò^û _eòaûee iêaò]û C c eì_ùe ùjûA_ûeòa û a^ýû, SW, Cy ùaMùe _a^ ajòaû, @Zý]ôK Leû I [Šû bkò _âûKéZòK @û_\Kûkú^ _eòiÚòZò _âaYeê ùlZâKê

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

49

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

Qûdû ù^Uþ jûCiþùe Mâû`þUe aýaiÚû û ~[û i¸a elûKeòaû _ûAñ û 2.cûUò : cûUòKê bf bûaùe gêLûAù\aû CPòZ û c¤c ]eYe C_ôû\^ _ûAñ aýajéZ cûUò _ûAñ jûfþKû aûYòRòýK ^iðeú iõiÚû^ iÚû_^û KeòaûKê _i¦ Keòaû û Kcþ Rk [ôaû ùlZ, faYúd I lûeúd cûUò _âaY ùlZeê \ìùeA eLôaû CPòZþ û 3. iò*^ ùÈûZ : C c MêYa û iê^ò½òZ iòõP^ iõiû]^MêWÿòKe C_f²Zû GK aûYòRòýK ^iðeú C_ôû\^ iõiÚû^e iÚû_^û Keòaû _ûAñ GK cj ß_ì‰ð _aðûù_lû ejòQò û 4. gâce C_f²Zû : ^iðeú C_ôû\^ @Zý]ôK gâc Mj^ ejòQò ù~CñVûùe \êAUò Kêgk I @¡ðKêgk gâcòKcû^u _ûAñ ajê cûZâûùe C_ù~ûMú Z[ýcû^ RYû_Wÿò[ûG û G[ô_ûAñ _eògâc Keòaû icde C_f²ZûKê @ûLô @ûMùe eLô `if _ûAñ C_~êþq iÚû^ Pd^ Keòaû ^òZýû« Reêeú û Mâû`òwþ, ùfdeòõ, ^ì@û Pûeû ùeû_Y @û\ò C_ùe ^iðeú iõPkû^ _ùe @Zý]ôK KêgkZûe MòZòaò]ô, Gjò_eò ajê @_ùeg^þ I ùKaòùK Gaõ C\ýû^ bò òK aòbûM Gaõ ùKøgk_ì‰ð ^iðeúe Kêgk gâc I _eòlY I lcZû ^òcðûYe C_f²Zû ejòaûùe ûYòRòýK ^iðeúe iõiÚû^e i`kZû _ûAñ cj ß_ì‰ð ùjûA[ûG û 5. aò\êýZþ gqò : ^òdcòZ eì_ùe aò\êýZþ gqòe C_ù~ûM iê^ò½òZ Keòaû CPòZþ û KûjòñKò ^ûñ Gjò ^iðeú @_ùeUòõe iòõP^ _âYûkúe aýaiÚû _ûAñ @ûagýK ùjûA[ûG û

www.krishijagran.com

MâûcúY ~êaKcû^u bûMò\ûeúùe ^iðeúe C^ÜZò û ùaWÿþ I Qûdû ù^Uþ ùlZâMêWÿòK, _^ò_eòaû ^iðeú, ^iðeúùe _ûYòe bŠûeKeY _ûAñ Rke cjRê\þ GK C c _ûA_þ fûA^þ aòZeY _âYûkú eLôaû CPòZþ û G[ô_ûAñ GK iêXÿw aû cûAùKâû ùÆâufeKê iìlà bûaùe a¦ Keòaû ijòZ c¤c]eYe _ûYò _ûA_ùe QûWÿòaû CPòZþ û  _âPûe iõeP^û : _âPûe iõeP^û, C c eì_ùe ùPee

aòKûg, KXÿ/ bâÁûPûe iõN iê^ò½òZ aûecûiú C\ýû^bò òK `ifùe iõ~ª ù`WûY Gaõ MêY^ iõLýû aýajûe Keòaû `kùe Cy i`kZû ckò [ ûG û ^ò c Ü ù e _â P ûe iõeP^ûMêWÿòK @ûagýK ejòQò û 1. ]ìie Pýû´e : Gjû KVò^þ ùPe _âRûZòMêWÿòK _ûAñ ^ec KûVe Kfcòe _âiûe _ûAñ @ûagýK ùjûA[ûG û 2. _ûfò jûCiþ : GK _âRûZúe Ne, Zû_cû^ @]ôK I Kcþ ùjaû `kùe Zêe« aélKê aòKûg Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG, @uêeòZ MQe aòKûg _ûAñ Gjûe @ûagýK `if _ûAñ Lêaþ @ûagýK ejòQò û Gjû C c I iêiÚ ^iðeú MQMêWÿòK ùjaû ijòZ Gjûe MêYa û ijòZ Cy i`kZû Éeùe C_ôû\^ ùjaûe ijù~ûM Keò[ûG û 3. ùiWþ ù^Uþ :

 iòõP^e bò òbìcò _âKeY : iòõP^e _âYûkú _ûAñ GK

ùiWþ ù^Uþ ajêÉeú/@uêeò Mâû`ùUWþ Pûeû _äû< @ùU, Gjû _ûAñ @ûagýK microclimat _â\û^ Keò[ûG I Gjû`kùe iò]û Leû, @]ôK ahðû I @]ôK Mec Zew/ gêLôfû _a^ Kakeê aélKê iêelû ù~ûMûA ù\A[ûG û

GKúKéZ ^iðeú aòbò^Ü _âKûee C_ôû\^ Kcþ ùjC[ôaû ùjZê Gjû iòõP^ C_ùe cêLýZü ^òbðe Keò[ûG I iòõP^ _¡ZòKê iÚû_òZ Keòaû CPòZþ û Gjû cû’ iõ~ª _ûAñ Wòâ_þ iòõP^ _âYûkú, ùMûfû_e Waû aû ùPe ùidûe ^iðeú

4. cûZé aél dê^òUþ (c\e _äû<þ dê^òUþ ): _âKéZ bûaùe C_ôû\^ Keòaû _ûAñ Gjò _âKûe aélùeû_Y Keû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ C c MêYcû^e Pûeû ùeû_Y iûcMâúe GK aûYòRòýK ^iðeú iõiÚû^e cììk CùŸgý ejòQò û GjûKê iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ,

bò òbìcòe @ûagýK :

50

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

acclimatizationand

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

www.krishijagran.com iõûÄéZòK iõPûk^ Keòaû c¤ @ûagýK ejòQò ö  _Uûkò C_ù~ûM Keòaû _ûAñ _Uòõ dûWð : ù_ûUòõ cògâY I

aélKê Kfcò KeòaûKê _Wÿò[ûG / aõgR iûcMâú ‘Kòic _ûAñ iZý’ _âcûYòZ ùjûA[ûG GjûKê cû’ aél ùÈûZe @ûagýK ejòò[ûG û ic^ßd MâûcúY cjòkûcû^u \ßûeû Keû~ûA[ôaû ^ìZ^]eYe ^iðeú û KûjóKò ^û icd C_ùe Gjûe C_f²Zû I aõgR iûcMâúe ^òdcòZ @û_ì òð @ûagýK ejòQò, GK aòùgh cû’ aél _ûAñ aMòPû aYòRòýK ^iðeú iõiÚû^ ejòQò, ù~CñVûùe Kò aòbò^Ü _âKûee aûecûiú C\ýû^ bò òK `ife \ûaò Gjûe KòicMêWÿòKe aé¡ò _ûAñ @fMû bûaùe bìcòR KòicKê ajêk bûaùe bûM ù^aû _ûAñ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û  ^iðeú Gaõ eêUþ ùÁûKþ c¬ò Pû\e : ^iðeú ùaWþ aòùgh

eì_ùe `ifMêWÿòKùe eêUþ ùÁûKþ aél fMûAaû _ûAñ @ûagýK ejòQò, ù~CñVûùe Kò ^ìZ^Pûeû ùeû_Y/ Mâû`þUòõ \ßûeû _âPûe iûcòf ùjûAejò[ûG, eêUþ ùÁûKþ iûcMâú, ~ûjûKò ^iðeú ùaWþùe 1.25 còUe CCWÿûùe GK C c _âKûe aûjûùe ejò[ôaû Rcòùe aû _fò aýûMùe GK ùaWþ Keòùja ~ûjûKê iò]û bûaùe ùMûUòG iÚû^eê @^ý iÚû^Kê CVûA ùja Gaõ ùKøYiò c¤ iêaò]ûR^K iÚû^ùe f´û bûaùe Gjò PûeûKê ùeû_Y Keû~ûA_ûeòa û ùaWþ c¤ùe 60 ùicò. ùlZùe aêYòaû Kû~ðýKeòaû _ûAñ C_ù~ûM û

ù_ûUòõ _âÉêZòKê MêeêZß ù\A Gjûe _âÉêZ Keòaû jó cj ß_ì‰ð MZòaò]ô, ~ûjûe _~ðû¯ iÚû^ (@û\ò cûUò _Zâ cûUò, Lû\, aûi^) @û\ò C_ùe ^òbðe Keòaû @ûagýK ejòQò û iaêVûeê bf eì_ùe aòKûg _ûAñ ^iðeúùe Pûeûe iÚû_^û Mâû`þUòõ @_ùeg^þ _ùe _ùe jó GK C c _äUòõ cògâYe @ûagýK ejòQò û  C_KeY @ûagýK iûcMâú : ^iðeú iõPûk^ ^ìZ^ Pûeû

ùeû_Y/ _ûAñ @ûagýK iûcMâúKêWÿòK c¤ùe Qêeú Mâû`þUòõ I ùÆâdòe C_KeY ijòZ aélùeû_Y PK ^iðeú ùlZe bò òeò Z[ý// Ne bòZùe PûeûKê ùeû_Y Keòaû _ûAñ aòùgh C_KeY iûcMâúe @ûagýKZû ùjûA[ûG û  Pûfò @ûi«ò û `kùe Gcûù^ Pûeû MQMêWÿòK LûAaû ijòZ

Gjû C_ùe PXÿò GjûKê ^Á Keòù\A[û«ò û PûeûMQMêWòKê aûjûe _gêcû^u Kakeê elû Keòaû _ûAñ Gjûe Pûeò_ùU aûWÿ fMûAaû ^òZýû« @ûagýK û ùlZâe @ûagýKZû : ùMûUòG ^iðeú iõiÚû^ iÚû_^ Keòaû ^òcù« 30,000 Mâû`þU/ ùeû_Y iûcMâúe _ûAñ _âûd 1GKe (0.80 ùjKÖe) Rcò iê^ò½òZ @ûagýK ejò[ûG û G[ôijòZ Cq Rcòùe iòõP^e iêaò]û ijòZ ùlZ C_ù~ûMú ùjaûe @ûagýKZû c¤ ejòQò û C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ^òcÜùe \ò@û ~ûA[ôaû @ûagýK aòaeYú C_ùe \ò@û~ûA[ôaû aòhd i´§úd iìP^û iùuZ ^ò½d _Xÿ«ê û

ùlZâe @ûagýKZû (jûeûjûeòò) K

(icê\ûd iÚû^e (ùÄßûe ùi.cò)

iÚû_^û I cû’ i~ª aMòPûe C_~êq elYûùalY aéle iõLýû :1500

\ìeZû : 2cò.x 2cò.

L

6000

eêUþ ùÁûKþ ^iðeú ùaWþ @ûagýK iõLýû :50

@ûKûe: 10cò.x 1.225 cò.

700

(_âûd) M

N

_äû<þ aé¡òe iõeP^û 1. _ûfú jûCiþ (GKû [eùK 10,000 Mâû`òUþ _äû<þ )

200

2. còÁþ Pû´e (@ûagýK Geò@û)

20

3. ùiWþ ù^Uþe jûWðòõ I Kò_òõ _ûAñ 10,000 _äû<þ ^òZýû« @ûagýK 6ahð _ûA

500

aýajûe _ûAñ ùlZâe A^þ`ûÁâKþPe 1. ùÁûe eêcþ ù_ûUòõ @û\ò

50

2. @^ýû^ý @ûagýK (cògâ cûUò I _äUòõ @û\ò)

80

icê\ûd @ûaýK Geòdû

7550

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

51

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y ( ùiûeið: ^ûaûWð) @û[ðù^÷ZòK iõiû]^ ( `ûA^ûiò@ûfþ eòùiûið): C\ýû^ bò òK ic^ßòZ aòKûg (Gcþ@ûAWòGPþ)_ûAñ còg^ ^òcù« C\ýû^ bò òK ùlZe icMâ aòKûg _ûAñ GK ùK¦â _âûùdûRòZ ù~ûR^û ejòQò û jÉùl_ ‘C_ôû\^ I ùeû_Y iûcMâ ú ee aò Z eY’ GVûùe Keû~ûA[ûG û ùfûKu @ûagýKZûKê \éÁòùe eLô ^ìZ^ mû^ùKøgk _âùdûM Keò Cy cû^e ùKøgkKê @û_YûA ^iðeú I ^iðeú ùQûU ùQûU iûcMâú ijòòZ ^òRe ùlZâ iÚû_^û _ûAñ Gjû ijûdZû _â\û^ Keò[ûG û GVûùe c¤ ^iðeúe @û^êaõgòK iêaò]û ejòQò û ~ûjûKò Cy MêYcû^e I cû^\Š _ìeY _ûAñ GVûùe C c ]eYe Pûeû _âa§^ ùjûA[ûG û Gjû aýZúZ, GVûùe c¤ Pûeû iõelòZ eLôaûe iêaò]û ejòQò û G[ôijòZ KéhKKê @û[ðòK ijûdZû c¤ ^iðeú ijûdZûùe còkò[ûG û G[ôijòZ C\ýû^bò òK KéhòKê @û_YûA aélùeû_Y ^iðeúe aòKûg _ûAñ ^ûaûWð EY ijûdZû Keû~ûA[ûG û ùKâWòUþ ic[ð^ ùjZê iûeû ù\ge aòKûg _ûAñ Gjû ^iðeúùe C_f² ùjCQò û cûZé aél I ^iðeú, iòõP^ iêaò]ûe iÚû_^, Gjò_eò Mâú^þ jûCiþ, _âùdûMgûkû, bŠûeúKeY, ùPøKò\ûe ijûdZû, Zkò ùeû_Y iêaò]û, ùcgò^ûeú C_KeYe bkò icÉ _âKûe Kéhò ~õªûg Leò\ Keòaû eì_ùe GVûùe cjRê\þ ejòQò û ^ìZ^ ]eYe ^iðeú ^òcðûY Keû~ûA[ôaû ùjZê ^iðeúe _eòPûk^û ^òcù« GVûùe aòbò^Ü _âKûe Pûhú C_KeY c¤ PûhúKê ijRùe ù~ûMûA \ò@û~ûCQò û _âùZýK Kéhò _eòù~ûR^û, GcòZòKò Kéhò i´§úd mû^ùKøgk ùUâ^òõ eì_ùe i¸a @û[ðòK eì_ùe aýajû~ðý I aògßi^úd aýûueê c¤ Gjûe cû¤cùe Kéhò i¸§úd EY I ^ûaûWðe _ê^aðò ijûdZû _ûAñ ù~ûMý _âû[ðúuê ^ò½òZ EY ijûdZû _â\û^ Keû~òaûe iêaò]û ejòQò û ^òÃhð : cjòkûcû^uê Kéhò I MâûcúY @[ðÉeùe @û[ðòK aýaiÚûùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ ajê iõLýK cjòkû Gjò ^iðeú Kû~ðýùe ù~ûM\û^ KeêQ«ò û cjòkûcûù^ ^iðeúKê @ûRòKûfò ^òRe RúaòKû eì_ùe MâjY Keò iûeòùfYò, ~ûjûKò G[ôù~ûMê ùicû^ue eY^úZò i\ég @û[ðòK iciýûùe iê]ûe @ûYò_ûeòQ«ò û ^iðeúùe cjòkûcû^u cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ùjaû iù ß c¤ Gjò Kûc Z[û_ò @]êeû ejò~ûC[ôaû ù\LôaûKê còkòQò , GjûKê _ì‰ð eì_ùe MXÿòùZûkòaû _ûAñ cjòkcû^uê @ûjêeò igq ùjaûKê _Wÿòa I @ûjêeò @]ôKeê @]ôK iõLýûùe cjòkû Gjò ùlZ Kûcùe ^òRKê iûcòf Keòaû `kùe ^òR Nee \eò\âKê \ìe Keòaû ijòZ iûeû ù\ge PûhúKê C c Pûeû I c¬ò _â\û^ Keò Pûhúcû^u ùceê \ŠKê iê\éXÿ Keòaû ijòZ ù\gKê ùbûK \ûCeê elû Keòaû I

52

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

www.krishijagran.com aòKûggúk ù\g MXÿòaûùe ijù~ûM Keòaû jòñ Gcû^u cìk flý ejòaû CPòZþ û G[ôijòZ ^ìZ^ ùKøgk i´§úd gòlû MâjY Keò Pûeû MQMêWÿòK C c cû^ iéÁò Keòaû ^òZýû« @ûagýK û Gjû aýZúZ C\ýû^ bò òK Kéhò _ûAñ cjòkûcûù^ ù_âû›jòZ ùjaû @ûagýK, ~ûjû`kùe ù\gùe ^ìZ^ mû^ùKøgk @û_YûA Pûhú Keòaû `kùe ù\geê @û[ðòK iuU eì_K GWþi Kakeê elû Keòaûùe ijûdûZû I ijù~ûMùe cjòkûcûù^ jó ù_âeYûe C› iûRòaû ijòZ ù\g _ûAñ ù_âeYû C› ùjùa û i¦bð: 1. @¬kò, OlubunmiIdowuYetunde @¬kò (2008 ) Kéhò, Meòaú, ù_ûhY I Lû\ý iêelûe ^ûARòeò@ùe fòw _âa§^ û ^ûAùReò@ûùe eY^úZò ijûdZû Kû~ðýKâc iõlò¯ iõLýû^ 5 û ^ûAùReò@û @«üeûÁâúd Lû\ý ^úZò @iêi§û^ iõiÚû^ û 2. ^ûaûWð . 2016e Kéhò I MâûcúY aòKûg _ûAñ ^ýûi^ûfþ aýûu û https://www.nabard.org/pdf/Model_scheme_on_setting_up_of_ high_tech_Nursery_under_ Plantation_and_Horticulture.

3. G`þGI (2009) Kéhò I MâûcúY aòKûgùe fòwMZ _âùb\e icû^Zû û G`þGIe ^ìZ^ iûceòK, ùKøgk, ùeûc, AUûfúùe fòwMZ cêLý ]ûeû _ûAñ GK \ßeòZ MûAWþ û 4. fûfþ ùeûg^þ I Lê^eû @ùgûK (2011) fòwMZ _âùb\ C_ùe Kéhò ùlZâùe Pec A<e^ýûi^ûf R^ðf (1): 29-39 û

@uòZû iûjê ùa÷mû^òK (`k aòmû^) @ûAiòG@ûe-ùK¦âúd aMòPû Kéhòùe cjòkûcû^u _ûAñ iõiÚû^, bêaù^gße, 751003, IWÿògû A-ùcfþ - sahuankita29@gmail.com W. \ú_û iûc« ùa÷mû^òK (`k aòmû^) @ûAiòG@ûe-(@ûA@ûAGPþ@ûe) ùK¦âúd aMòPû Kéhòùe cjòkûcû^u _ûAñ iõiÚû^ bêaù^gße, 751019, IWÿògû A-ùcfþ - horti.deepa@gmail.com

@uò«û iûjê I \ú_û iûc« @ûAiòG@ûe-ùi<âûf A^þÁòPêýUþ I Ißòùc^þ A^þ GMâòKfPe, bêaù^gße, IWÿògû Email- Sahuankita29@gmail.com, horti, deepa@gmail.com

@`fûUðûKèò^

www.krishijagran.com

@`fûUðûKèò^ : GK Rje cê

M`fú eûRiÚû^e GK _âcêL ùZ÷k RûZúd `if @ùUeûRiÚû^ùe cêM`fú (aû\ûc) ùZfe _âcêL e¯û^ú_ì‰ð eûRý @ùU û MêReûU _ùe eûRiÚû^ \ßòZúd cêM`fú C_ôû\K eûRý û cêM`fúe @`fûUûKèò^þ ^ûcK aòhûYê~êq ù~øMòK icìj c^êhý Gaõ _gêcû^u ÊûiÚýùe Lêaþ lZò _j*ûA[ûG û Gjò aòhûq ù~øMòK C_ôû\^ Giþ_Ròðki `ùkaiþ I Giþ`Ròðfiþ ù_eûiòUòKcþ ^ûcK `òµò @û\òe KûeY ùjûA[ûG ö Gjò `òµû\ò `if C_ôû\^ùe iò]û _âbûa _KûA ^[ûG û Kò«ê Kéhò C_ôû\e ic^ßòZ Keòaû C_ùe c^êhý Gaõ _gêcû^u \ßûeû Lû\ý C_ùe ÊûiÚýe lZò _j*ûA[ûG û @`þfûUòðKèò^þ c^êhý I _gêcû^u geúee Lû\ý _\û[ðMêWÿòK (ù~_eò Lfò, \û^û, iõelòZ Pûeû) ijòZ _âaòÁ ùjûA~ûA[ûG I Gjû ~KéZùe Kýû^ie _âcêL KûeY ùjûA[ûG û Gjû geúee ùeûM -_âZòùeû]K lcZûùe Kcþ Keò[ûG ö G[ôijòZ ùjù_UûAUòiþ-aò’ I iò’e bûAeiþKê ijRúa^ _â\û^ Keò[ûG û _òfûcû^uVûùe Gjû iað\û Leû_ _âbûa ijòZ @ûAiòiò ^ûcK ~KéZ ùacûeú C_ô^Ü Keò[ûG û _gê I KêKêWÿûcû^uVûùe @`fûUòKèò^þe _âbûaùe @`fûUòðKèòùdûiòiþ ^ûcK ùeûM ùjûA~ûA[ûG û @]ôK cûZâùe @`fûUûðKò^èKê LûAaûe 72 N<û c¤ùe céZêý NUò[ûG û Kcþ cûZâûùe @`fûUðûKèò^e iõKâcòZ @ûjûe LûAaû `kùe _gêcû^uê ùbûK Kcþ ùjûA[ûG, IR^ Kcò~ûA[ûG, @Šû C_ôû\^ùe Kcò ù\Lû~ûA[ûG, lúeùe c¤ iõKâcY ùjûA~ûA[û«ò û Gjò _\û[ð 54

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

aòhûq ùjZê GjûKê aûe´ûe LûAaû `kùe KòQò cûZâûùe ÊûiÚýùe lZò ùjaû ù\LôaûKê còkò[ûG û Gjûe _âbûaeê \ìùeA ejòaûKê ùjùf, _gêcû^u PûeûKê _ì‰ðbûaùe @`fûUðûKèò^þeê cêq eLû~òaû CPòZþ û @`fûUòðKèò^e C_ôû\^ `if iõMâjY, `if KûUòaû I bŠûeòKeY @aieùe ajê _âKûee @iûa]û^Zû KûeY _âcêLZû ejòQò û Gjò _âKûeùe iõKâcY C_ôû\ ùjaû _ùe Lû\ý _\û[ð I Gjûe C_ôû\e \û^û, ùZf I Lkò @û\ò aòhûq ùjûA~ûA[ûG I _gêcû^u ÊûiÚýùe ajêk bûaùe lZò Keò[ûG û G[ôeê Zâûjò _ûAaûe C_ûd : 1. Mecùe ùc’-Rê^þ cûi Mbúe bûaùe RcòKê jk Keòaû I ùlZKê Lûfò QûWÿòaû CPòZþ ^êùjñ û 2. _ì‰ð bûaùe iXÿû ~ûA[ôaû ùMûae I LZKê bìcòùe _KûAaû CPòZþ û 3. aêYòaû icdùe iêiÚ I aò^û KUû~ûA[ôaû aúRe

@`fûUðûKèò^

www.krishijagran.com

_âùdûM Keòaû CPòZþ û 4. aêYòaû icdùe c¬ò C_Pûe (UâûAùKûWcðû jRòðùd^c 6 Mâûc / KòMâû. c¬ò) I bìcòK C_Pûe (6 Kòùfû ejòaû) CPòZþ aû aúRe C_PûeKê aúUûùaKè _ûIßûe 2 Mâûcþ/ KòMâû c¬ò \eùe Keòaû CPòZþ Z[û bìcòùe 400-500 Kòùfû Kòic _âZò ùjKÖe `ifùe `êf @ûiòaû _ùe _KûAaû CPòZþ û 5. cêM`fò I ùeûMùeû]ú Kòicþe c¬ò aêYòaû Kû~ðýùe ù^aû CPòZþ û iûeYú: 1 @`fûUðûKèò^þe ÊûiÚýùe _âbûaòZ Keê[ôaû cûZâû @]ôKZc cûZâû

c^êhý/ _gê ÊûiÚý C_ùe _âbûa

20 _òaòiò

ùKøYiò _âbûa ^ûjó

20eê 100 _òaòiò

_òfûcû^uê ]úcò bûaùe aògKòZ ùjûA[ûG

_~ðý« 200eê 400 _òaòiú

adÄcû^uê ]úcô MZòùe aòKûg/ _âZòùeû]K/

_~ðý«

_âòùeû]K lcZûe Kcò

400 _òaòiò I @]ôK

~KéZùe lZò _j*ûA [ûG I Kýû^ie KûeY ùjûA[ûG

ù~_eò : HNG-56,HNG-69,HNG-123,NRCG2003-2 O NRGC-10771 6. cêM`fò _ì‰ð _ûKk ùjûA~òaû _ùe KûUòaû `if KûUòaû CPòZ û 7. bŠûeòKeY icdùe cêM`fú (aû\ûc) \û^ûùe ^c^úd 8 _âZògZeê @]ôK ejòaû CPòZ ^êùjñ û 8. bŠûeòKeY Méj _a^cêq I ^c^úd ejòZ ùjaû CPòZ û 9. bŠûeòKeY _ûAñ cêLýZ : ùSûUe aÉûùe _âùdûM Keòaû CPòZþ û 10. @`fûUûKèò^þ _eòPd~êq \û^ûe ewùe MbúeZû, ]ìie, Kkû Êû\, KWû Kieû, ùjûA[ûG û

56

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

11. @]ôK cûZâûùe LûAaû `kùe Ròb KêŠûA ùjûA[ûG, aû«ò ùjûA[ûG, cêŠ NìeûA[ûG, ùbûK Kcò~òaû AZýû\ò flY ù\Lû~ûA[ûG û 12. bêfþ aû @RYûZùe LûA ù\aû_ùe PòKò›Ku _eûcgð ù^aû CPòZþ û iûeûaògßùe \dûf, RûU^þ, iLfûfþ RûUþ, @Rêð^ fûfþ ~û\a Gaõ RòùZ¦â ^ûMu \ßûeû Keû~ûA[ôaû iÜûZùKû e ùiø] QûZâ Gaõ gòlû aûPÆZò ùiø] _âKeY QûZâ _û\a ùeûM Gaõ KúU aòmû^ aòbûM gâú K‰ð ^ùe¦â Kéhò aògßaò\ýûkd, ùRûaù^e, eûRiÚû^303329 ùcûaûAf ^õ. 9785376499 A-ùcf-pooniavish@gmail.com

KúU _âa§^

]û

]û^ ùlZùe KúU _âa§^

^ `ife C c ùlZ _ûAñ iûcû^ý _âùdûMKê @û_YûA C_ôû\^ aé¡ò Keò_ûeòùa û G[ô_ûAñ ùKøgk @û_YûAaû aýZúZ iVòKþ icdùe KúU^ûgK _âùdûM Keò `ifKê iêelû ù\aûe cj ß_ì‰ð aòhd @ùU û ]û^ `ifùe aòòbò^Ü lZòKûeK KúU Z[û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ ^òcÜùe a‰ð^û Keû~ûAQò û RW iêŠò (eêUþ aúaf) :CWÿò_ûeê ^[ôaû Gaõ Lêaþ ùQûU, ùMûf I PòKÑY Gjò KúUKê iêŠò ù_ûK ùaûfò Kêjû~ûA[ûG ö Gjò ù_ûK Kakeê `ifKê iêelû ù\aû CPòZþ û Gjò ù_ûKe gêŠ ]kû I bûZ _eò @ûKûe ùjûA[ûG, ~ûjûKò ]û^ ùeû_Y Keòaûe 15-20 \ò^ _ùe aéle cìkKê LûAaû @ûe¸ Keòù\A[ûG û Gjò ù_ûK ùiù_Ö´ee c¤ bûMùe `ifùe ù\Lû ~ûA[ûG û ~ûjûe KûeYeê MQ aXÿòaùe Kcþ ùRûe ùjûA~ûG û Z[û C_ôû\^ \û^û c¤ ùQûU ùjûA~ûA[ûG û G[ôijòZ \ò^Kê \ò^ _Zâ j\kò@û _Wÿò~ûA[ûG û Gjò KûeY ù~ûMê ñ 30-35_â Z ò g Z _~ð ý « C_ô û \ùe Kcò~ûA[ûG û ^òdªY: 1. `if ùeû_Y Keòaû _ìaðeê bf bûaùe ùlZ _âÉêZ Ke«ê û 2.ùlZ jêWûeê @^ûa^û Nûi I_ûWÿò \ò@«ê û 3. ùc’ -Rê^þùe ùlZùe MbúeZû _~ðý« jk Keò cûUòKê G_Uùi_U Keò \ò@«ê û KûjóKò ^û cûUò Zùk fêPò ejò[ôaû 58

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

ù_ûKMêWÿòK C_eKê aûjûeò @ûiòùa, ~ûjûKò iì~ðýue KòeY I _lúcû^u @ûjûe ùjûA ^Á ùjûA~òa û 4. Lû\ýe iê_ûeòg cûZâûe _âùdûM Ke«ê û 5. ùeû_Y Keòaûe 15 \ò^ _~ðý« 2-1 iêŠò/MQùe ùjaû icdùe 10 Kò.Mâû. Kûùaðeòfþ-4 Rú aû ùiaòWûf 4 Rú _âZò GKeùe _Kû«ê û ~\ò KúU ^ûgK ^ còkêQò ùZùa 10 Kò.Mâû. KûùaðûKêeû^þ (KdêùeûWû^þ) 3 Rú 4KòMâû. ù`ûùeUú 10 Rò _âZò GKeùe _Kû«ê û KúU ^ûgK Jh] GKiûe _KûAaû _ûAñ G[ôùe dêeò@û Lû\ý cògû«ê û ^òdªY: 1. Gjò ù_ûKe ù_øXÿMêWÿòK eûZò icdùe ùKøYiò _âKûe ùÈûZ C_ùe GKZâ Keò ceò ~ûA[û«ò û 2. ùKøYiò ùMûUG ò af ò e _Zâò MQùe Gjû ù\Lû ù\aû _ùe 10 K.òMûâ GKZâ Keò c[òûAfþ ù_eû[@ôû^þ 2 _ZâgòZ @^iêûùe _ùâdûM Keaòû \ûßeû Gjò ù_ûKKê cûeò \@òû~ûA_ûeaò û 400 còfò KßòA^ `ûiþ 20 G G`þ aû 200 còfò ùcûù^ûùKâûùUû`ûiþ 36 GiþGfþKê 200 fòUe _ûYòùe cògûA _âZò GKe `if C_ùe iò*^ Ke«ê û ]ìie Gaõ ]kû _úVò ~êq ùZfû : Gjò KúU gògê Gaõ ù_øXÿcû^u _ûAñ MQ Zk bûMe eiKê ùgûhò ù^A[û«ò, ù~CñKûeYeê MQ jk\ò@û ùjûA gêLô ~ûA[ûGö

KúU _âa§^

www.krishijagran.com

MQKê @ûKâcY Keò ùQûU ùQûU LŠùe @ûe¸ ùjûA[ûG, ~ûjûKò ]úùe ]úùe Gjûe _âùKû_ aXÿò ~ûA[ûG, Z[û ùghùe iûeû ùlZ iêLò ~ûA[ûG ö GjûKê ‘jû_e a‰ð’ ^ûcùe RûYò[û«ò û Gjò KúU 10eê 100 _âZògZ _~ðý« lZò Keò[ûG û ^òdªY: 1. ^ûAùUâûùR^þ~êq Lû\ýMêWÿòKùe _âùdûM iê_ûeògùe @]ôK cûZâû Z[û CPòZþ icd MWÿò Mùf GjûKê _âùdûM Ke«ê ^ûjó û 2. ùlZùe @ûagýKZûeê @]ôK _ûYò eL«ê ^ûjó û 3. ùlZùe 10gògê aû ù_øXÿ _âZò MQ ùjaû `kùe eiûd^òK _âùdûûM Keò KúUKê ùeûKòòaû _ûAñ 10 KòMâû, Kûùaðeòfþ 5 _âZògZe NêŠû aû cò[ûAfþ ù_eû[ôdû^ 2 _âZògZe NêWû _âZò GKeùe aû 250 còfò WûAùKäûeaûiþ 76 AiòKê

1.5 fòUe _ûYòùe cògûA Gjò ùNûkùe 20 KòMâû aûfò cògû«ê ö Gjûe cògâYùe GK GKe `ifùe QòWÿû ùjûA[ôaû _ûYòùe ùQûU aû 400 Mâûc Kûùaðeòfþ 50 ]ì._. aû 250 còfò iò*^ Ke«ê û WûAùKäûeaûiþe _âùdûMùe iûa]û^ú @af´^ Ke«ê û M§ aõM cfwû :Gjò KúU _âùKû_ iûcû^ýZü ùKøYiò ùKøYiò ahð ùjûA[ûG û Gjûe _âùKû_ùe aòùgh eì_ùe ùiù_Ö´e cûiùe @]ôK ejò[ûG û Gjò KúUùe gògê I ù_âûXÿ cûUò I @ûaRð^ûeê iéÁ ùjûA[ûG û Cq ù_ûK MQe K@ñk \û^ûe eiKê ùgûhò LûA ù\A[ûG û ù~Cñ KûeYeê \û^û ùjûA_ûùe ^ûjó û ^òdªY: 1. ùlZe @ûL-_ûLùe CVò[ôaû NûiKê C_ûWò ^Á Keò\ò@«ê ù~_eò KúU Gjò Nûi geY ù^A _ûeòùa ^ûjó û 2. _âKûg ùiâûZ C_ùe gògê I ù_øXÿ GKZâòZ Keò GjûKê ^Á Keò \ò@«ê û 3. eûiûd^òK ùeûKòaû _ûAñ cò[ûAf ù_eû[òdû^þ 2 _âZògZe NêWÿû 10 KòMâû _âZò GKe \eùe eL«ê û

\û^û ùz\K :\û^û ùQ\K jk\ú, ]kû Z[û ùMûkûaú ùjûA_ûeòa û ]û^e aûicZú KòicMêWÿòK @^ý KòicMêWÿòK @ù_lû giý \û^ûKê ùz\^ Keò Gjûe _âùKû_ @]ôKeê @]ôK ùjûA[ûG û Gjò KúU _ûYò ejò[ôaû ùlZùe MQe @aiÚûKê ù^A Keò `ifKê _âùag Keò `ifùe lZò _j*ûA[ûG û aòWûe aéle K@ñk giýùe bòZeKê _âùag Keò[û«ò û `kie giý _\û[ðKê LûA[û«ò ù~Cñ KûeYeê `if aûjûeò [ôaû `k gêLò ~ûG I \û^û ]eò_ûùe ^ûjó û _âbûaòZ MQMêWÿòK ùlZùe iò]û QòWÿû ùjûA[ôùf ùjñ giý ]kû _Wÿò @MWÿò ùjûA~ûA[ûG û ^òdªY: 1. `if KûUòaû _ùe ]û^ bòZeKê _âùag Keò PûCkKê RkûA ^Á Keòù\A[ûG û 2. Gjò KúU ù_øXÿKê _âKûg ùiâûZ C_ùe GKZâ Keò ^Á Keò \ò@û~ûA_ûùe û 3. ùlZùe 5 _âZògZ iõLýûeê @]ôK ùMûWÿò aû aûfò gêLûAaû _eò ù\Lûù\A[ûG, Gjû ùMûUòG @Šû icìj _âZò aMð còUe ùjaû _ùe 500 còfò cò[ûAf ù_eû[ôdû^û 50 Aiò aû ùcûù^ûùKâûùUû`ûiþ 36 GiþGfþ aû 1 fòUe ùKäûe_ûAeò`ûiþ 20 I.iú. 7.5e MâûcKê KûUòKeò jûAùWâûùKäûeûAWþ 4 Rú aû `òù_âû^òfþ 0.3 Rú 10 KòMâû iêLôfû aûfòùe cògûA MQ C_ùe 30, 50 I 70 \ò^ _ùe _âZò GKe `ifùe C_ù~ûM Ke«ê û Gjò KúU^ûgK Jh] ]û^e \û^û ^Á Keò[ôaû ùeûMKê cêKûaòfû Keòaûùe ijûdZû _â\û^ Keòa û

-\òfäú_ Kêcûe, igúZ Kêcûe, ù\ùa¦â RûLWÿ, -Kéhò aòmû^ ùK¦â, iòeiû-127 021, bûeZ Kéhò aòmû^ ùK¦â, aòbû^ú bûeZ

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

59

_âWKÖ fõP

www.krishijagran.com

eòfûG^è RòI @`e @ûYòQò 3 cûi _~ðý« `âò

eò

fò@û^èû RòI 4Rò iòcþKê @û_Y ùifþe @`eùe Kµû^ú \ßûeû 90 _âZògZ _~ðý« `âò WûUû, `âò Kfòõ I `âò GiþGcþGiþe iêaò]û \ò@û~ûAQò û Gjò iòcþ KûWðùe Zò^ò cûi _ûAñ @^fòcòùUWþ 4Rò WûUû còkòa û ^òKUùe 4Rò iòcþ _ûAñ Kµû^úe KòQò i ð eLôQò û Gjò iòcþ Gjò ùfûKcû^uê \ò@û~òa, ~ûjûu ^òKUùe 4Rò Kù^KÖòbòUò ùcûaûAfþ ejòQò û Gjò icþ aò^û Kê_^ ùKûWKê @û_Y ùifþ cû¤cùe ùcûaûAfþ dêRiðùe \ò@û~òa û eòfû^èe 4Rò iòcþ _ûAñ `ùUû ijòZ _eòPd _Zâ c¤ Reêeú ejòQò û Gùa _~ðý« iòcþ ùKak _i¦úd iàûUðù`û^þ ijòZ còkò[ôfû û Gjû _ìaðeê eòfû^è RòI e 4Rò iòcþ eòfûG^èe KcðPûeúcûù^ A^þbûAUþ C_ùe còkò[ûG û ~ûjûKò KcðPûeúcû^u ^òKUùe 10 A^þbûAUþ ùjûA[ûG G[ôijòZ ^òRe iû[úc I _eòR^cû^u ijòZ ùgdûe Keò_ûeòùa Kò«ê Gùa aRûeùe _âùag KeûAQê ~ûjû Kò iû]ûeY ùcûaûAfþùe c¤ Gjû aýajûe _ûAñ C_f² ùjûA_ûeòa û

ùMùRUþ ùcûùUûùeûfû ùceûd^ aýûùUeò iàûUð ù`û^þ f*

@û

ùceòKû Kµû^ú ùcûùUûùeûfû Lêaþ gúNâ bûeZùe ^ì@û aùRUþ~êq iàûUðù`û^ f* KeòaûKê~ûCQò û Gjò ùcûùUûùeûfû A3 _ûIßûe jõKõùe f* KeòiûeòQò û bûeZe Kµû^úùe @`òiò@ûfþ UêAUe @ûKûC< C_ùe ùcûùUûùeûfû A3 _ûIßûe iàûUðù`û^þe `ùUû ùidûe KeòQò ~ûjûKò \úNð \ò^ _~ðý« Gjû Pûfò _ûeê[ôaû Gjò aýûùUeò ù\LôaûKê còkòQò û bûeZùe Gjò jýûŠùiUþe \ûcþ Gùa ùLûfû ~ûA^ûjó û Kò«ê @ûgû ejòQò Kò Gjûe \e 10,000 Uuû eLû ~òa û ùcûùUû A3 _ûIßûe 5 A* GPWò 720_ú @ûA_òGiþ Wòiþù_ä I Gf^AWú `äûKè ijòZ 8 ùcMû_òKèfþ eòde Kýûùceû ejòQò û 5 ùcMû_òKþif `â<þ Kýûùceû ejòQò û 64 aòUþ 1GHz còWÿò@ûùUKþ MT6735P ù_âûùiie ejòQò û 2 Rúaú eýûcþ ijòZ 16 Rúaú _~ðý« aXÿû ~ûA_ûeòa û Gjûe aýûùUeò 3500mAh ejòQò ~ûjûKò Lêaþ \úNð\ò^ _~ðý« Pûfòaûe lcZûe ejòQò û

60

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

ÊûiÚý

www.krishijagran.com

G EZêùe ZßPûe ~^ô ^ò@«ê

G

EZêùe ahðû _ùe _ùe @Ì @Ì [Šû c¤ @ûe¸ ùjûA[ûG û ùKùa ahðû ZùKùa _êYò Mec û G EZêUò GK bò^Ü @^êbìZò I bòRû bòRû @^êbìZòKê ù^A @ûiò[ûG û @ûi«ê RûYòaû Kò_eò Gjò EZê _âbûaeê ^òR ZßPûe ~^ô _ûAñ K’Y iaê ejòQò RûYòaû: 1. jûfKû Mê^êMêù^ _ûYòùe iÜû^ Ke«ê û `wf A^ù¶Kþi^þ Kakeê \ìùeA eêj«ê, KâòcþKê aýajûe Ke«ê û 2. `kMêWÿòK be_ìe aýajûe Ke«ê û Gjû ùPùjeû C_ùe PcK @ûYò [ûG û 3. ùKøYiò _âKûe ùZfKê ùPùjeûùe aýajûe Ke«ê ^ûjó û 4. iaêùaùk ùUû^e _âùdûM Ke«ê û Gjû ùKak ùPùjeûKê i`û eLôa ^ûjó aeõ ZßPûKê ^c^úd eLôa û 5. _ûYò _ò@«ê, ZßPû ijòZ -geúeKê c¤ Lêaþ `ûA\û _j*ûAa û ~\ò @û_Y PcK\ûe PßZû PûjêñQ«ò ùZùa \ò^ùe 8eê 10 Mäâûiþ _ûYò _ò@«ê û

ùWwê Rßeeê gúNâ C_gc ùjaûe NùeûA C_ûd

ùW

wê Rße ]úùe ]úùe GK cjûcûeú eì_ ù^A Pûeò@ûWKê cûWÿò MfûYò ö Gjû _âûd @]ôK ijeû*kùe c¤ ùWwê ùeûM aòÉûe eì_ùe cûWò ~òaûe _eòflòZ ùjCQò û ~\ò ùWwê Rßee flY @ûe¸eê RYû _Wÿò~ûG ùZùa Gjò ùacûeúeê a*ôaû Lêaþ ijR ùjûA~ûA[ûG û ùWwê GK bûAeiþR^òZ ùacûeú û Gjò bûAeiþe iõKâcY GWòiþ _âRûZòe cgû KûcêWòùf ùjûA[ûG û Lûiþ bûaùe KjòaûKê Mùf ùWwêKê _âiûeòZ Keê[ôaû GWòiþ cgû @ûaRð^û _ûYò aýZúZ i`û _ûYòùe c¤ Zû’e aõgaòÉûe Keò[û«ò, G[ô_ûAñ ahðû EZêùe ajê \ò^ ]eò _ûYòKê ùMûUòG iÚû^ùe Rcû eLôaû, Kêfe, Uûdûe @û\òùe GKZâòZ ùjûA _ûYò ejòaû Z[û RcûU aû§ê[ôaû _ûYòùe @]ôK cgû @Šû ù\A ùicû^ue aõg aòÉûe Keò[û«ò û Kò_eò ùWwê \ûCeê cêqò _ûAaû : Rße ùKøYiò c¤ _âKûe ùjC ^û KûjóKò ~\ò geúe C_ùe PXÿò~ûA[ûG ùZùa geúe bûwò~ûG û ùWwê ùaùk-ùaùk Rúa^Kê ù^aû bkò _âKâòdû iéÁò Keò[ûG û Gjû Lêaþ Reêeú @ùU Kò ~\ò ùWwêþ @ûKâû« ùjûA[û«ò, ùZùa C c WûAUþ ù^A _ûeòùa û KûjóKò ^û iVòKþ _âKûeùe WûAUþùe @û_Yu geúeùe LêaþgúNâ iêiÚ ùjûA~ûA[ûG û ùZùa @ûi«ê @û_Yu geúeKê VòKþ Keòaû û @ûi«ê RûYòaû ùWwê Rßeùe ùeûMúuê ùKCñ ùKCñ _âKûe Lû\ý LûAaûKê _Wÿòa û Kckû : Gjò ùacûeúùe @û_Y Kckû Rêiþ ùia^ Keòaû CPòZþ û KûeY Kckû eiùe Lêaþ G^Rðú I ajê bòUûcò^þ beò ejò[ûG û Gjû 62

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

_ûP^ KâòdûKê cRaêZ Keò[ûG I geúeùe @û<òaWÿòe aòKûg Keò[ûG, ~ûjû`kùe RßeKê gúNâ VòKþ Keòù\A[ûG û @céZbŠû : RßeKê \ìe Keòaû _ûAñ @céZbŠû ùia^ Ke«ê iaêVûeê C c ùjûA[ûG û ùeûMúKê \ò^ùe \êA [e 2-3 PûcP @céZbŠû _Zâe ei ùia^ Keòaû CPòZþ û ^Wÿò@û _ûYò : ù~ùZùaùk @û_Y ùWwê Rßeùe _úWòZ ùjûA ~ªYû @^êba KeêQ«ò Gjò @aieùe ^Wò@û _ûYò _ò@«ê û G[ôùe AùfùKÖâûfûAUþi, còù^eûfþ I @^ý @ûagýK ù_ûhK Z ß ejò[ûG, ~ûjû Kò geúeKê cRbêZ Keò[ûG ö `ke ei : ùWwê Rßeùe bòUûcò^þ -iò’ Áùaeú, _òRêkò, Kckû I @céZbŠû @û\ò `k ei ùia^ Keò_ûeòùa û Gjû aýûùKÖeò@û I bûAeiþKê c¤ cûeò NCWûA ù\A[ûG û ùQkò lúe : ùQkò lúe ùWwêe Lêaþ C c Jh] @ùU û ùWwêùe Gjûe fMûZe ùia^ Keòaû CPòZþ û Gjû RßeKê KcûA ù\A[ûG û ù_âûUò^þ~êq @ûjûe ùWwê RßeKê ùeûMúKê lúe aû @Šû ùia^ Keòaû CPòZþ KûjóKò ^û G[ôùe ajêZ @]ôK ù_âûUò^þ ejò[ûG û @û_Y Pûjóùf PòKÑY I cûUò c¤ ùia^ Keò_ûeòùa û

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS Krishi Jagran, World's Largest Circulated Multilingual Agri Rural Family Magazine with 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals – 10 Million combined readership ( Krishi Jagran Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Telugu, Bengali, Assamese, Tamil, Odia, Malayalam & Agriculture World

Staff Required for all State Capitals Marketing Team  

Trainee Executives (120) Marketing Executives (60)



Marketing Managers (21)



General Manager (4)

The person should be graduate, smart, well mannered with excellent communication skills in respective vernacular languages and English. For 2nd and 3rd positions experience in the same field is must.

Trainee need not be graduate but must have keen interest for a career in marketing. resume to : response@krishijagran.com

Editorial Staff  

Journalist (21) Reporters (42)

 

Translator (12) Editorial Staff (12)

To strengthen our editorial team we are looking for fresh talents. The candidate should be graduate from a renowned university and should have flare to write. Knowledge of different Languages will be an added advantage.

Freelance Journalist: We welcome journalists who want to contribute to our publication as well as portal. The remuneration will be attractive. resume to : editor@krishijagran.com

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA resume to : circulation@krishijagran.com

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com

iòù^cû

www.krishijagran.com

@ûC GK aûùdû_òKþ Keòùa aò\ýû aûfû^þ

aò

\ýû aûfû^þ ùijò iaê KkûKûecû^u c¤eê RùY @U«ò , ù~Cñ c û^u bì c ò K û aûÉaò K i`k KkûKûe eì_ùe MXÿòùZûkòQ«ò û LêaþgúNâ @ûC GK aûùdû_òKþùe ^ReKê @ûiò _ûe«ò aò\ýû û Gjò `òfà ^ûc ‘ùaMcþ Rû^þ’ û Gjò `òfà Reò@ûùe awûkú `òfà ^òcðûZû gâúRòZþ cêLûRðú jò¦ú iòù^cû @ûWÿKê _û\ aXÿûCQ«ò û `òfàUò 1947ùe bûeZ aòbûR^ C_ùe @û]ûeòZ ö ‘ùaMcþ Rû^þ’ ùe _¬ûaþe GK ùKûVòùe aò\ýû cýûWc bìcòKûùe ^ReKê @ûiòùa û awûkúùe ^òcðòZ Gjò `òfàùe ùaMcþ Rû^þ bìcòKûùe EZê_‰ðû ùi^þ Mê¯û ^òbûA [ôùf û Kò«ê Gjûe jò¦ú `òfàùe aò\ýû aûfû^þ ùaMcþ Rû^þ bìcòKûùe @aZú‰ð ùjùa û

Gùa ajêZ KòQò jûiòf KeòaûKê @Qò : RýûKþfò^þ

gâú

fuû iê¦eú RýûKþfò^þ `‰ðûŠòRþ Gjò K[ûùe ijcZ ^ûjû«ò Kò ùi afòCWÿþùe ^òRe GK ÊZª iÚû^ iéÁò KeòiûeòùfYò û ùi KjòQ«ò ù~, ùi jò¦ú `òfà RMZùe i`kZû _ûAaû _ûAñ Gùa aò Zûu _ûAñ f´û eûÉû iéÁò KeòaûKê ejòQò û ‘@fû\ú^’eê afòCWùe _û\ eLô[ôaû RýûKþkò^þ ‘KòKþ’, ‘eûd’ ‘jûCiþ`êfþ’ I ‘Xòiêcþ’ bkò `òfàe Áûecû^u ijòZ Kûc KeòiûeòùfYò û ^òKUùe Zûue eòfòRþ ùjaûKê ~ûCQò ‘ I `äûAwþ ùRUþ’ ù~Cñ[ôùe RýûKþfò^þ ^ReKê @ûiòùa û ùi KjòQ«ò ù~, ‘cùZ Gùa c¤ fûMêQò Kò ùcûe Gùa c¤ ajêZ KòQò jûiòf KeòaûKê aûKò ejòQòö “cêñ [ùe ùcûe flýKê jûiòf Keò ù^aû _ùe ùfûKuê iûjû~ý Keòaò” û G[ô_ûAñ cùZ Gjò aò¦ê _~ðý« _j*ôaûe @ûagýK ejòQò, ù~ùZùaùk cêñ @^êba Keòaò Kò Gùa ùcû _ûLùe @^ýKê ù\aû _ûAñ _~ðýû¯ mû^ beò ejòQò ùiùZùaùk @^ýuê ^ò½d iûjû~ý Keòaûe jûZ aXÿûAaò û

i¬d @ûYêQ«ò 12ahðe _êeêYû ÊòKêGfþ @ûA fbþ dê

@û

A fbþ dê -2 IWÿògûKê 2004ùe @ûiò[ôaû iê_ejòUþ `òfàe ÊòKêGfþ @ûiêQò ö @ûA fb þdê ùe @^êba I ^câZûu ù~ûWú \gðKuê Lêaþ i`kZû _â\û^ Keò[ôfû û 12 ahð _ùe i¬d ^ûdK ^ì@û ùPùjeû ijòZ Gjò `òfàe ÊúKêGfþKê _êYò [ùe eòfòR KeòaûKê ~ûCQ«ò û Gjò `òfàùe i´òZþ @ûPû~ðý I SòfþKú b…ûPû~ðý cêLý bìcòKûùe ^ReKê @ûiòùa û `òfàe KûjûYú e¬òZ _…^ûdK ùfLôQ«ò I Gjûe ^òùŸðg^û agêù\a ùeWØú Keò[ôaû ùaùk cêeêeûRê Ke c¤ G[ôùe @Q«ò û Gjò `òfàKê IWÿò@û I K^ÜWÿ Cbùd bûhûùe bûhû«e Keû~ûA eòfòRþ Keû~òa û 64

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

ùLk

www.krishijagran.com

ùLkeê \ìùeA iêUòõ _ûAñ aýÉ @Q«ò iû^ò@û

A

Šò@û^þ ùU^òiþ Áûe iû^ò@û còRðû I afòCW @bòù^Zâú _eòYúZò ùPû_âû LêþaþgúNâ GK Uòbò ùgû’ùe ^ReKê @ûiòùa û G[ôù^A iû^ò@û I _eòYúZò Cbùd cògò ^òKUùe Gjò ùgû’e _â[c G_òùgûWÿùe ù\Lûù\ùa, G ù^A @ûRòKûfò iû^ò@ûu ùLk _âZò ^Re ejê ^ûjó û iêUòõ ù^A iaêùaùk aýÉ ejêQ«ò ö ùKùak ùiZòKò ^êùjñ Gjò ^ì@û G_òùgûWÿe KòQò `ùUûKê c¤ Cbd iû^ò@û I _eòYúZò ùiûiò@ûfþ @ûKûC<ùe ùidûe KeòQ«ò û ù~Cñ `ùUûùe iû^ò@û Lêaþ Lêiò [ôaû ù\LôaûKê còkòQò û @^ý_lùe iû^ò@û còRðûuê ^òKUùe Uòbò ùgû ‘dûùeû Kò aûeûZþ’ ùiUþ C_ùe ù\LôaûKê còkòa û ùgû’e _â[c G_òùgûWÿùe _eòYúZò ùPû_âûu ijòZ ùi ^ReKê @ûiòùa û Uòbò Pýûù^fe iêUòõ _ûAñ iû^ò@û aýÉ ejê[ôaû ùjZê, ùi ùLk _âZò \ìùeA Mfû bkò cù^ ùjCQò ö

ù\ùa¦â RòZòùf _ûeû@fòµòKþe \ßòZúd ʉð

eò

I _ûeû@fµòKùe ù\ùa¦â ùfbe ù[âû’ùe bûeZ _ûAñ ʉð _\K RòZò AZòjûi ePòQ«ò û ùi Gjû _ìaðeê c¤ 2004 Gù[^è _ûeû@fòµòKùe aògß ùeKWð jûif Keòaû ijòZ ʉð _\K RòZò iûeòQ«ò û ù\ùa¦â bûeZe G_eò _â[c ùLkûkò @U«ò ù~Kò _ûeû @fòµòKþùe \êA [e aýqòMZ bûùa bûeZ _ûAñ _âûd \êA [e _\K RòZòQ«ò û G[ôijòZ ijòZ eòI _ûeû @fòµòKùe bûeZ _ûAñ 4Uò _\K ùjûA~ûAQò û ù~Cñ[ôùe 2Uò ʉð, ùMûUòG ù_ø_ý I ùMûUòG Kûõiý ejòQò û ù\ù\¦â ^òRe ùeKWðKê bûwò G[e c¤ _\K RòZòù^AQ«ò û ù\ùa¦â 63.97 còUe \ìe Rûbþ^òfþ [âû’ùe c¤ ^ì@û aògß ùeKWð KeòQ«ò û Gù[^è _ûeû @fòµòKþùe ùi 62.15 còUe Rûbþfò^þ ù[âû _KûA [ôùf û ~ûjû GK aògß ùeKWð [ôfû û

66

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

_ûKþe ùjûiþ CWûC[ôaû ùaûfe i^Üýûi ù^ùf

_ì

að bûeZúd KâòùKUe flàú_Zò aûfûRú ^òRe `ûÁþð Käûiþ KòâùKUþeê i^Üýûi ù^C [ôaûe ùNûhYû KeòQ«òö ^òKUùe Gjò AŠò@û^ _âòcòde fòMþùe ùLkòaû ijòZ Zûcòf^ûWÿê Uòcþùe ùaûfe bìcòKû ZêfûC[ôùf û Gjò ùLkùe ùi ^òRe bìcòKûKê Lêaþ C c eìù_ ZêfûA [ôùf û 34 ahðúd aûfûRúuê 2004 _ûKòiÚû^ aòùeû]ùe Zûue Rae\É ùLk _â\gð^ @ûRòaò @bìfû ùjûAejòQò û ù~ Kò `ûÁþ Käûiþ KâòùKUþeê i^Üýûi ù^aûe ùNûhYû Keòaû ijòZ ùi KjòQ«ò cùZ @ûMKê aXÿòaûKê @Qò, ùcû _eòaûe @Q«ò, ùi[ô_ûAñ cùZ ùicû^u _ûAñ icd ù\aûe @aie còkòa û cêñ `ûÁþ Käûiþ KâòùKUþKê 16 ahð icd ù\fòYò, Kò«ê @ûA_òGfþ I UòG^_òGfþùe ùLkòaû _ûAñ Rûeò eLôaò û

eûR^úZò

www.krishijagran.com

Kéhò ùlZâùe _ê¬ò ^òùagKê ù_âû›ûjòZ Keû~òa : cêLýcªú

cê

Lýcªú ^aú^ _…^ûdK Kéhò ùlZâùe _ê¬ò ^òùagKê ù_âû›ûjòZ Keòaûe @ûgßûi^û ù\AQ«ò û IWÿògûùe Kéhò aòKûg _ûAñ iûc[ð Gaõ @aie aò h d C_ùe cê L ýcªú iû´û\òKcû^u ijòZ @ûùfûP^û KeòQ«ò ö Gjò @aieùe ùi 124 ijûdK Kéhò @]ôKûeúcû^uê ^ò~êqò _Zâ _â\û^ Keò[ôùf û ^aú^ _…^ûdK Kjò[ôùf Kò eûRýùe Kéhò ùlZâùe aòKûg ùjaû `kùe _âù\g _âMZò _[ùe @ûMKê aXÿòa û _âù\g ieKûe Kéhòe aòKûg Keòaû ijòZ GjûKê @Mâû]ôKûe ù\CQ«ò Z[û iò*^e iêaò]û _ûAñ aùRUe ajê _âa§^ Keû~ûAQò û eûRýùe Kéhò ùlZâùe @ù^K i¸ûa^ûcû^ Keû~ûA[ôaû ùi Kjò[ôùf, G[ôijòZ cêLýcªú Kjò[ôùf ù~, G[ô_ûAñ ieKûeú ijûdZû C_f² Keû~òaûe beiû \ò@û~ûAQò û Gjò @aieùe Kéhò cªú _â\ú_ cjûe[ú i¹û^òZ @Zò[ô eì_ùe ù~ûM ù\A[ôùf û cjûe[ú Kjò[ôùf Kò eûRý ieKûeu \ßûeû Zò@ûeò Keû~ûA[ôaû ^úZò 2013ùe _eòYûc i¹êLKê @ûiêQò ö Gjò ^ì@û Kéhò ^úZòKê \éÁòùe eLô 63 aòbò^Ü Kéhò _âKÌMêWÿòKKê ieKûe aòùghZû _â\û^ KeòQ«ò û @ûMKê c¤ Kéhò ùlZâùe @ûiòaûKê [ôaû C\ýcMêWÿòKKê eûRý ieKûeu Ze`eê icÉ iêaò]û ù~ûMûA \ò@û~òa û

_ûKþKê ùNeòùa bûeZ-@û`Mû^þiÚû^ jeòZþ eûIßZþu _ûAñ aòzò^Ü ùja KõùMâi : @Rd b…

bû

bû

eZ I @û`Mû^òiÚû^ ijòZ \lòY Giò@ûKê @û«uaû\eê cêqò Keòaû _ûAñ iõKÌ ù^aû ijòZ GK _âZýû_ðY i§ò KeòQ«ò û Gjû Keòaûe cìk CùŸgý ùjCQò @^ý @_eû]úuê \c^ Keòaû \éÁòeê cKŸcû ùicû^u aòùeû]ùe PkûAaûe aò]ôa¡ _âdûi û Cbùd Cbduê ijù~ûM Keòaûù^A Zò^òUò aêSûcYû C_ùe Êlûe KeòQ«ò û bûeZ I @û`Mû^òiÚû^ ^òRe eY^úZò iµKðKê @ûZuaû\ aòùeû]ùe iõNhð Keòaû ù^A ùK¦â I @û`Mû^òiÚû^e aòKûg _âKòâdûKê ù~ûe\ûe Keòaûe ^ò‰ðd ^ò@û~ûAQò I bûeZ G[ô_ûAñ GK @ûea Uuû ijûdZû Keòaûe ùNûhYû KeòQò ö bûeZ ~ûZâûùe @ûiò @û`Mû^òiÚû^e eûÁâ_Zò Wû. ùcûj¹\ @ge` M^ú I _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\úu c¤ùe ùjûA[ôaû \ßò_ûlúd ùa÷VKùe \êA ù^Zûcûù^ bûeZ@û`Mû^òiÚû^e eY^úZòK i´§ \éXÿòbìZ Keòaû _ûAñ _âZòa¡Zû ù\ûjeûA KjòQ«ò ù~, aògß _ûAñ iaêVûeê aò_\ ùjûA [ôaû @ûZuaû\Kê GKZâòZ cêKûaòfû Keòaû û ùcû\ò Gjò @aieùe KjòQ«ò Kò bûeZ GK cRbêZ, iõMVòZ ùfûKZûªòK, iµâbêZû iµ^Ü I icé¡ @û`Mû^òiÚû^ ù\LôaûKê PûjêñQê I G[ô_ûAñ ^òR @ûWê _âZò i¸a ijûdZû Rûeò eLôaê û

R_ûe _âù\g @¤l @Rd b… I _ìaðZ^ cêLýcªú aòRd ajêMêYû KjòQ«ò ù~, C eûLŠ ieKûeu ij @ûùfûP^û Keòaû ijòZ KjòQ«ò Kò jeòg eûIßZ @ûiòaû ùjZê KõùMâiùe aòzò^ÜZû ù\Lûù\AQò û @Rd b… KjòQ«ò ù~, bûR_ûe ùfûKuê ù~ûWÿòaûe Kûc KeêQò, Kò«ê cêLýcªú jeòg eûIßZ ^òùR jó bûwò _WÿòùfYò û jeKþþ iòõj eûIßZþ KjòQ«ò Kò C eûLŠe KõùMâi ùgh ùjûA iûeòQò, Gùa ùKak jeúg KõùMâi c¤ùe ejòQò«ò û bûR_û ù^Zû aòRd ajêMêYû @ûjêeò Kjò[ôùf, Kò ùK¦â ieKûeeu Uuû eûRý ieKûe Lyð Keò_ûeê ^ûjûñ«ò û ieKûe _ì‰ð bûaùe bâÁûPûeùe aêWÿò ejòQ«ò ö G[ôijòZ ùi Kjò[ôùf Kò _âù\ge R^Zû jeúg eûIßZu ieKûeùe Lêaþ @i«êÁ @Q«ò û KõùMâie ù^ZéZß C\ûiú^ ejòQò û ajêMêYû KõùMâi ieKûeu @ifcêLûKê aûjûe Keò _âù\ge R^Zûu ^òKUùe eLôaûKê ~ûCQ«ò û KõùMâi ù^Zû _ûUòðKê QûWÿò bûR_û ijòZ ù~ûWò ùjûAQ«òö Gjò K[ûe iùuZ ùjCQò Kò bûR_û 2017ùe ieKûe MXÿòaûKê ~ûCQò û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016

67

eûgò`k

www.krishijagran.com

cûiòK

@ùKÖûae

baòhýZ `k ùch

2016

aéh

Gjò cûiùe ajê _âKûe Kû~ðý @û_Yu ^òKUKê @ûiòa û ùKøYiò ùiøLú^ KûcKû~ðýùe cù^û^òùag Keòaûe iêù~ûM còkòa û ]^ fûb c¤ ùjaûe iùuZ ejòQò û _Aiûe ù~ûMûWÿ Keòaûùe ùKjò ijù~ûM Keòùa û PûKòeò ùLûRòaû `kùe @û_Yuê ijRùe Kûc còkò~òa û

Gjò cûiùe @û_Yu Pò«ûKê Kc Keòa û ùfûKcû^u ]ýû^ @û_Yu @ûWKê ejòaû `kùe @û_Yue `ûA\û ùja û ]^ fûbe ù~ûM ejòQò û @û_Yue Rúa^ iû[úe Kýûeòdeùe @Pû^K KòQò _eòa ð^ @ûiò_ûùe û

KKðU

iòõj

Gjò cûiùe @û_Yu gqò I iûjiùe beò ejòa û ^ì@û Azû iéÁò ùja ~ûjûKò @û_Yu C›ûjKê `ûA\û ù\a ö ^ì@û iµKð @ûe¸ ùjûA_ûùe û ^ì@û @aie c¤ còkò _ûeòa û a§ê I bûAuVûeê ijù~ûM còkòa û

Gjò cûi iò]û ejò[ôaû Kûc C c ejòa ö ùKøYiò c¤ Kûc aò^cðZû ijòZ ÊúKûe Ke«ê û PûKòeò I ^òRe iÚòZò C_ùe aòPûe Ke«ê û @û_Y ùKøYiò _âKûeùe ^ì@û ^òùag c¤ Keòaûe iêù~ûM _ûAùa û

Zêkû Zêkû eûgòe ùfûKcûù^ Gjò cûiùe ù~Cñ Kû~ðý Pò«û Keòùa Zûjû @Pòùe _ìeY Ke_òûeùòa û @û_Yu _ûAñ Gjò cûi bf ejaòö i]òûikL bûaùe @û_Y P«òû Ke[êaôû Kû~ýð _eìY ùjûA~aò ö P«òû Ke«ê ^ûjó gû«ò I ù]~÷ýðe ijZò @ù_lû Ke«ê û

aòQû Gjò cûiùe _ì‰ð bûaùe ùKøYiò Kûce _eò Y ûc @û_Yu @^êiûùe jó còkò ~òa û @û_Yuê ùKøYiò bf Lae còkò _ûeòa û EYeê cêqò _ûAaûe i`kZû fûb Keòùa û ùeûKò ùjûA_Wÿò[ôaû @[ð còkò ~òa I fûbaû^þ c¤ ùjùa û

Kê¸

cKe ùKøYiò @Zò Reêeú Kûcùe ~ûZâû c¤ KeòaûKê _Wÿò_ûùe û ~ûZâûe _eòcûY @û_Y jó _ìeY Keòùa û icd bf ejòa û Kò«ê Ne-_eòaûe, ]^ @û\ò i´§úd ùKùZK Pò«û c¤ùe cûiUò ùgh ùja û

Gjò cûiùe ùKøYiò ^ì@û ù~ûR^û i¹êLKê @ûiòa û ~ûjû @û_Y _Wÿòejò[ôaû Kûc Zêk^ûùe @]ôK `ûA\û ù\a û ùKøYiò iûcûRòK i´§ aû ùKøYiò G_eò ^ì@û K<ûKÖ cò k ò a ~ûjû @û_Yu Kýûeò d eKê @ûùMAaûùe Lê a þ @ûMKê ù^aûùe ijù~ûM _âcûYòZ ùjaö

cò[ê^ Gjò cûiùe @û_Yu ÊûiÚý bf ejòa ö \ò^_âZò\ò^ KûcKû~ðýùe Lêiòùe \ò^ KUòa û @`òiþùe ùKøYiò aýqòu @ûKhðY bûaKê @û_Y @^êab Keò_ûeòùa û ù_âcú I Rúa^ iû[úu ijòZ Rúa^ Lêiòùe aòZòa û

K^ýû G cûiùe ùKøYiò ^ì@û Kûc @ûe¸ KeòaûKê Pûjêñ[ôùf Zûjû Keò_ûeòùa û @`òiþ aû aýaiûdùe KòQò ^û KòQò ^ì@û Kûc Kû~ðý ùlZâKê _âbûaòZ Keòa û _Wÿòejò[ôaû Kû~ðý _ìeY ùjûA_ûùe û

]^ê Lêiò ejòaûKê _âdûi Keòùa û @û_Y ^ò R e @ûL_ûùe ùfûKu Lae Lêaþ ijRùe RûYò_ûeòùa ö Gjû `kùe @û_Y aW lZòeê c¤ a*ô ~òùa û ùKøYiò @Zò N^òÂ aýqò Aiûeûùe @û_Yuê iaê Kò Q ò Kjòù\ùa û

cú^ @`òi aû @û_Yu WûjûY _Uùe KòQò ùfûK @û_Yuê ijù~ûM Keòùa û Gjò cûi @û_Yuê @^ýcû^uVûeê @ô]K ^òR C_ùe beiû ù\a ö Rê^òdecûù^ @û_Yuê ijù~ûM Keòùa û baòhýZe i`kZû _ûAñ Gjû _â[c _\ùl_ CVûAaûe icd û

ùeûPK Z[ý

68

jûZú 5 Kòcò \ìeeê _ûYò ejò[ôaû iÚû^Kê RûYò_ûùe û

c^êhýe \û« PUûY _eò KùVûe ùjûA[ûG û

aûRe @ûNûZ ùMûUòG a§êK MêkòVûeê @ûjêeò \êAMêY gqògûkú ùjûA[ûG û

iû_ ^ò R e ^ûKùe ^ò ü gß û i ù^A[ûG I Ròbùe gêxò [ûG û

Kéhò RûMeY ùiù_Ö´e 2016