Krishi Jagran Odia magazine march 2017

Kéhò RûMeY ISSN 2455-1074

KéhKu jòZKûeú, iûeû ù\gùe _j«ê www.krishijagran.com

ahð 1 @u 9 cûy 2017 cìfý: 35 +91 9891 405 403

04

Kéhò RûMeY bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

Year 1 Issue 9 March 2017 Rs. 35/-

Kû~ðýKûeú iµû\K ùUKþ^òKûfþ iµû\K aò_Y^ cêLý aòRþù^i cêLý Giþ.G._ò. cjû_âa§K R^ iµKð ijûdK iµû\K ùiûgò@ûfþ còWÿò@û cêLý aeòÂ _âa§K _âa§K aò_Y^ ijûdK

_âa§^ _âiûe ijûdK _âa§^

@ûKûCõUþi Kû^ê^ú ifûjKûe WòRûA^òõM Kû~ðûkd ijûdK

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú Acû^êaf Gcþ. Rú. aûi^ Wûü ùK.Uú. PŠú eaò¦â ùZaòdû @Rò[ aú. @ûe Wû. aú.iú aòiaûi iõRd Kêcûe ùR. iûaê `ejû Lû^þ eaò ùR÷^ Aceû^þ Lû^þ ùK.ùR.ie^ýû iûeû gcðû cêKê¦ ^ûde @`iû^û cfòK PòõKú bêUò@û _ê^c aògßKcðû eòõKú _êŠòe ùiû^ò@û cjûR^ flàú _ûùŠ ùjcû gcðû _âòduû cŠûaeò@û ^ògû« UûK eûjêf iòõj @aþ\êi ic\ _âgû« gcðû _êeKû^þ Kêùegú ùcûjòZ @uê ~û\a _âúZò ùPøjû^ @ûdgû Lû^þ _®ê eûd _a^ Kêcûe ^ùe¦â ùgûeZûùU gòaKû« C_û¤ûd @ûeþ.G^þ. ùP÷ûùa Ké¾ aòjûeú @Rd Kêcûe jec^_âúZþ iòõj Kw \òù^g \cû[ò@û Riaò¦â iòõj Xÿòùfû C\òZþ cò f ùK.aú. A¦âû GP.@icê\ú^ ù~ûùMg Kêcûe aòKâc iòõj ù\ùa¦â iòõj RM\úg Rû^û eaú¦â Rû^û eûRúa

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 56

Kéhò icûPûe............................................................08

UcûUe `ifùe aél iõelYê ..........................14 fuû `ifùe ùeûM ^òªdY ............................20 ùKûaò RûZúd _eòaûeùe ùeûMê .........................24 fuû `ifùe ùeûM ^òªdY ê ...................................30 _ûkQZê Pûhùe ù\Lû~ûC[ôaû iciýû I Zû’e icû]û^ ...........................................32 ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y : `ûcð cjòkûPûhú ......................................................35 _ûkQZê Pûhùe ù\Lû~ûC[ôaû iciýû I Zû’e icû]û^ ...........................................32 ]û^ ùlZùe KúU _âa§^ ........................................40 ]û^ `ifùe KúU _âa§^þ ........................................42

ÊûiÚý........................................................................47

Lû\ý eêPò................................................................51

eûgò`k..................................................................52

oin

iµû\K ^òùŸðgK

To J

Odia

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak , 45503170

Kéhò RûMeY, cûy 2017

9953756433, 9891889588

SOUTH ZONE KERALA OFFICE A/5-2A, Elankam Gardens Vellayambalam P.O, Thirvananthapuram-10 email: malayalamkrishi@gmail.com Phone:0471 4059009 web: www.krishijagran.com

EAST ZONE ASSAM OFFICE 65, Japorigog Bikrampr, Dispur-781005, Guwahati Mob: 9891 956 956 Email: upasana@krishijagran.com

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

iµû\Kúd

~

`if aé¡ò I Rcòe CaðeZû

\ò @û_Y ZúlàY \éÁòùe ù\Lôùa Z _âKéZòùe jó @û_Y iaê K ò Q ò ù\Lô _ ûeò ù a û ùKCñ V ò cìhk]ûeûe ahðû ahðêQò Z _êYò ùKCñVò cûUò gêLôfû _Wÿò `ûUò @ûñ KeòQò û Gjòiaê bòZùe `if aé¡ò G[ôijòZ Gjûe elYûùalYe iciýû ejòaû Z Gjû iû]ûeY K[û û @ûRò ù\gùe Lû\ýgiý Kcòe KûeY ~\ò aòùgæhY Keû~ûG, ùZùa G[ôeê RYû_Wÿòa Kò `ifùe aòbò^Ü KúU^ûgK I @^ý KûeYMêWÿòK ùjCQò ahðûe Kcò û cûUòe CaðeZû @bûaeê @ûce Rcòùe _ûYò c¤ @aùgûhòZ Keò ù^A[ûG û ù~Cñ KûeYeê Kcþ iòõP^e @ûagýKZû ejò[ôùf ùjñ, KéhK bûAcû^uê @]ôK _ûYò ù\aûKê _Wÿò[ûG, G[ô_ûAñ icd @^êiûùe RcòKê Caðe Keòaû ^òjûZò @ûagýK û Leò` `ifMêWÿòKe bûeZúd Kéhò I ù\ge @[ð aýaiÚûKê iê\éXÿ Keòaûùe cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ejòQò û Leò` `ifMêWÿòKe C_ôû\^ 1458 Kò.Mâû/ùjKÖe @ùU, ~ûjûKò ù\gùe eaò `ifMêWÿòKe C_ôû\^Kê Lêaþ _Qùe _KûA ù\A[ûG û Leò` `ifMêWÿòK c¤ùe aòùgh bûùa ]û^, cKÑû, aûReû, cêM`kú, Zòk, jeW, ùiûdûaò^þ AZýû\ò ejòQò û Gjò `ifùe ]û^ ùjCQò cêLý `if ~ûjûKò, icMâ ù\gùe Pûh Keû~ûA[ûG I iûeû aògßùe Gjûe bìcòKû @MâYú aû cêLý @ùU û Gjò EZêùe iòõP^ Kcò Z[û ùaùk ùaùk _ûYòe @]ôKZû ùjZê `if C_ùe Leû_ _âbûa _Wÿò[ûG û GjûaýZúZ @]ôK gêÃZû Z[û Zû_cû^ ùjZê _ûYò_ûMùe @]ôK gêÃZû Z[û Zû_cû^ fMûZe aXÿòaû -Kcòaû fûMò `ifùe ùeûMRúaûYê ù\Lûù\A[ûG û G[ô_ûAñ ajêZ

aWÿ \ûdòZß aj^ KeòaûKê _Wÿò[ûG PûhúKê û Caðe `ifeê _âû¯ ùjC[ôaû 47 _âZògZ ^ûAùUâûR^þ, 42 _âZògZ `iþ`eiþ, 50 _âZògZ ù_ûUûg, 39 _âZògZ Kýûfþiòdcþ I 24 _âZògZ cýûùMÜiòdcþ _~ðý« C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û G[ôijòZ Rcòe CaðeZû Kcþ ù~ûMêñ Rcòùe lZòKûeK ùeûM I KúUûYê c¤ @ûgâd ù^aû ùjZê `ifùe c¤ lZò _jñPò[ûG û GjûaýZúZ KòQò aòhûYê ~êq KúU^ûgK eûiûd^òK iûe _âùdûM Z[û MûRe Nûi, \ê\êeû, @eL Z[û KõUû~êq aél @û\ò ùKak `ûcð C_ôû\e MêYa ûKê ^Á Keò[ûG Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ _gêcû^u ÊûiÚý _âZò lZò _jñPûA[ûG û `ifMêWÿòKùe ùKøYiò c¤ @aiÚûùe Rcòe CaðeZûKê ^òdªY Keòaû icû^ eì_ùe @û[ðòK \éÁòùe fûbKeò ùjûA ^[ûG û KéhKcûù^ Rcòe CaðeZûKê ^òR `ifùe aòbò^Ü _âYûkúùe ù~_eò, KhðY, ~ûªòK, eiûd^òK Z[û aûùdûfRòKûfþ _âYûkú @û\òùe _âùdûM Keòaûùe ^òdªY Keò_ûeòùa G[ô_ûAñ eûiûd^òK _âùdûM \ßûeû Rcòe CaðeZû Lêaþ gúNâ _âbûgûkú Xwùe ^òdªòZ Keû~ûA_ûeòa û Gjò _âYûkú jó @û[ðòK \éÁòùe fûb_â\ ùja û ùiø] @^êi§û^ \ßûeû _âcûYòZ ùjûAQò Kò KòQò ^òcÜfòLôZ igý _âKâòdû c¤ Rcòe CaðeZûKê aé¡ò Keòaû ijòZ KéhK bûAu _ûAñ fûb\ûdK ùNûhòZ Keû~ûAQò, ù~_eò, cé òðKû ùiøeúKeY, Rúùeû UòùfR ùKøgk I eiûd^òK Lû\ ^òdªY Keò[ûG û

- Giþ.iò. ùWûcò^òKþ Email : dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

08

Kéhò icûPûe

@ùkAP C_ôû\ aé¡ò ùjZê \e KcòQò

_â

[ceê @ùkAPe ajêk bûaùe MzòZ ejò[ôaû ùjZê a ðcû^ aRûeùe Gjûe \e Kcò [ôaû ù\LôaûKê còkòQò û @ùkAP Leò\ \eùe 1.46 _âZògZ Kcò[ôaû _eòflòZ ùjûAQò û a ðcû^ Gjûe \e _âZò Kòùfû MâûcKê 796 Uuû ejòQò û RêfûAùe aRûeKê @ûiò[ôaû \e 6.70 aû 0.80 _âZògZ Kcòaû ijòZ Kòùfû _âZò 833.20 Uuû ejòQò û aRûe aòùgähKcû^u @^êiûùe C_ôû\ ùlZâùe @]ôK ùjaû ù~ûMêñ _~ðû¯ ÁK aRûeùe ejòQò û ù~Cñ KûeYeê @ùkAP \e

Kcòaû ù\Lûù\AQò û Gjû Z icd jó Kjòa Kò @ùkAPe \ûc aXÿòa Kò icû^þ ejòa û

ùiûdûaò^þ \e aXÿòfû

aé¡ò _ûAQò ö G[ôijòZ Gjûe \e Gùa Uuû KêAUûõf _âZò 3,906 ùjûA~ûAQò G^þiòWòAGKèùe ùiûdûaò^þKê RêfûAùe ùWfòbeú ùjaûKê [ôaû @û^êcû^òK \e 31 Uuû @[aû 0.80 _âZògZKê aé¡ò ùjaû ij 3.906 Uuû KêAUûõf _âZò ùjûA~ûAQò, ù~Cñ[ôùe 57,580 fûõUþ Kûeaûe ùjûAQò û

hKcû^u _ûAñ \úNð \ò^ _ùe Lêiòe Lae gêYòaûKê còkòQòö MzòZ Ké Éeùe Kûeaûe \ßûeû ^òRe iûcMâúe @ûKûe aXÿûAaûùe ijûdK iûRò[ôaû ùiûdûaò^þe \e Gùa aXÿòQò û ùiûdûaò^þ \e Gùa 31 UuûKê

c

KÑûe aXÿê[ôaû Pûjò\û I C_ôû\^Kê ù\Lô Keò \òfäúVûùe iaðbûeZúd cKÑû iùµk^ 2016ùe ùK¦â Kéhò cªú eû]û ùcûj^ iòõj KjòQ«ò ù~, 2025 _~ðý« bûeZ ^òRe cKÑû C_ôû\^Kê \êAMêYùe _j*ûAa û Gjûe cûù^ 5 ùKûUò U^þ jêGZ C_ôû\^ Keòiûeò[ôaö MZ ahð ceêWÿò _eòiÚòZò C_êRò[ôùf ùjñ, cKÑû C_ôû\^ùe ùKøYiò Kcò ùjûA^ûjó ö bûeZùe cKÑû C_ôû\^e jûejûeò 64 _âZògZ bûM KêKêWÿû Lû\ý _ûAñ C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û G[ôijòZ ùfûKu _ûAñ 19 _âZògZ ÁPð I cû\K ù_d Zò@ûeò ^òcù« c¤ GjûKê C_ù~ûM Keû~ûA[ûG ö ijeùe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Gjû Rê^þ cûiùe ùWfòùbeú ùjaûe ù~ûR^û Keû~ûAQò, Gjûe \e 25 Uuû @[aû 0.65 _âZògZ aé¡ò ùjaû ijòZ ùiûdûaò^þ \e Gùa KêAUûõf _âZò 3,858 Uuû ùjûA~ûAQò ö G[ôijòòZ PkòZahð 58,150 Kòùfû Kûeaûe ùjûAQò û

cKÑûe Pûjò\û aé¡ò ù~ûMêñ 2025 _~ðý« ùja C_ôû\ cKÑûKê ùaaò K‰ð eì_ùe aû ÊòUþ K‰ð eì_ùe aýajûe Keû~ûA[ûG ö ù\gùe cKÑûe Pûjò\ûKê ù\Lô 2025 _~ðý« cKÑûe C_ôû\Kê aé¡ò KeòaûKê \ûaò Keû~ûAQò û cKÑû C_ôû\^ 20fl U^þ KeòaûKê @^êcZò còkòQò û 2025 _~ðý« bûeZùe NùeûA bûaùe 5 ùKûUò U^þe @ûagýK ejòQò û cKÑû C_ôû\Kê aé¡ò _ûAñ Gjò @aie @ûiòQò û Gjû _âûd ahð Zcûcþ Pûh Keû~ûA_ûeòa û Lû\ý C_ôû\ùe c¤ cKÑûKê aXÿûAaû CPòZþ ùaûfò cªú KjòQ«ò û www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

09

Kéhò icûPûe

@ùkAP aòKâò _ûAñ @ûe¸ ùja ùK¦â ùLûfòa Kéhò Kûeaûe _âa§^ iõiÚû^ A-^òfûcú ùK¦â hò Kûeaûee iÚòZòKê @ûjêeò cRaêZ Keòaû _ûAñ ieKûe

Ké

c

ifû ùaûWð GK aòùgh Kû~ðýKâcùe @jõ bìcòKû MâjY KeòaûKê ~ûAQ«ò û @ùkAP C_ôû\Kê C c eìù_ aòKâò ùjaû _ûAñ ùaûWò^dK^êe G[ô_ûAñ @ûC GK ^ì@û C_ûd @af´^ KeòaûKê ~ûCQ«ò ö ùi A-^úfûcú ùK¦â iÚû_òZ Keòaûe ù~ûR^û KeòQ«ò û Gjò ùK¦â2 GKe ùlZâùe icÉ @û]ê^òK iêêaò]ûMêWÿòK ijòZ iÚû_òZ Keû~òa û

cifû ùaûWð @^êiûùe Gjû\ßûeû @ùkAP C_ôû\Kê C c eì_ùe cìfý còkòa û 2015-16ùe _âûd 22,000 U^þ @ùkAP C_ôû\^ ùjûAQò ~ûjûKò jûeûjûeò \ûcþ 450 ùKûUò Uuû û G _~ðý« _âûd 5,500 U^þ @ùkAP GKè_ðU ùjûA iûeòQò û ùaûWð ùPdûecýû^ G. Rd[ôfK Gjò A-^òfûcú ùiõUe gêb C\þNûU^ KeòQ«ò û iìP^ûù~ûMý Kò _â[ùc A^òfûcú ùK¦âe @ûe¸ ùjûAiûeò[ôfû 2011ùe _ê…ûùWÿ ÆûAiþ _ûKð ùKek Vûùe ö Gùa Gjû \ßòZúd A-^òfûcú ùK¦â eì_ùe _âZòÂû Keû~òa û

cûUò ZkêdhiõMâdetks j ùjC[ô byk;ph j aû ùZ÷x k \e 1.42 dherks _âZògZ aXÿ eka ls ok;nk a òfû

esa fxjkoV

aòò

ù\gùe cûUòZk ùZf @]ôK cûùZâùe aýajûe Keê[ôaû ùjZê Gjûe Pûjò\û Gùaþ ùagþ aXÿò~ûAQò û `kùe Gùa Gjò ùZ÷k \e \ò^Kê \ò^ Lêaþ aé¡ò _ûAaûùe fûMòQò, ~ûjû`kùe Gjò cûUò Zkê iõMâj Keû~ûC[ôaû ùZf \e Gùa 1.42 _âZògZ aXÿò~ûAQòö G[ôijòZ 3,367 Uuû _âZò aýûùef ùjûA~ûAQò û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

@jcþ bìcòKû MâjYKeêQ«ò ö Gjû ùLûfòaû `kùe ieKûe Kéhò Kûeaûe _âa§^ iõiÚû^ iÚû_^û Keòaûe aòPûe KeêQ«ò û ùK¦â Kéhò cªú Gjò iìP^û ùiûiò@ûfþ còWò@û cû¤cùe RYûAQ«ò û Kéhò cªú Gjû c¤ KjòQ«ò ù~, _â]û^cªúu `if aúcû ù~ûR^ûKê KéhKcû^u ^òKUùe _j*ûAaû ieKûeu _lùe i¸aZü _âiûd Keû~ûCQò û ùi ù~ûR^û C_ùe Gjò iìP^û ù\AQ«ò Kò @bûa c¤ùe Pûfê[ôaû dêRið C_ùe Kjò[ôùf Kò Gjò ù~ûR^ûKê RûYò a û _ûAñ Gjûe ùIßaþiûAUþ www.agriinsurance.gov.in e ijûdZû ^ò@û~ûA _ûeòa û ùi Gjû c¤ KjòQ«ò ù~, jûA\âûaû\ùe Keû~ûA[ôaû aògûk iõiÚû @^ê~ûdú aû GjûKê @ûLô@ûMùe eLô ^ì@ûû Kéhò Kûeaûe _âa§^ iõiÚû^ iÚû_òZ Keòaûe aòPûe Keû~ûCQò û

GcþiòGKèùe cûUò Zkê iõMâj Keû~ûC[ôôaû ùZ÷k RêfûA cûiùe ùWfòùbeú ùjaûKê [ôaû @û^êcû^òK cìfý 47 Uuû @[aû 1.42 _âZògZ aé¡ò _ûAaû ijòZ 3,367 _âZò aýûùef ùjûAQò û Gjò _âKûe KõPû ùZf Rê^þùe ùWfòùbeò ùjaûKê @^êa§ bûaùe 46 Uuû I 1.40 _âZògZ lú_â eì_ùe 3.325 Uuû _âZò aýûùefùe ùjûAQò û ~ûjû`kùe 7,082 fûõUþ _ûAñ Kûeaûe ùjûAQò û aRûe aòùgæhKcûù^ cû^òQ«ò ù~, cûUòZk ùZ÷ke \ûcþ Lêaþ lú_â bûaùe aé¡ò _ûAQò, G`iò@ûA aRûeùe cjRêZþ [ôôaû ù\Lû~ûAQò û AZòc¤ùe ^êýdKðõUûAf GKèùR¬ùe KõPû ùZf ùIßÁ ùUKèûiþ AõUecòWòGUþe Rê^þe ùWfòbeú ùjC[ôôaû @ûcû^òK \e 55 ùiþ @[aû 1.14 _âZògZ aé¡ò ùjaû ijòZ 48.71 Wfûe _âZò aýûùef ùjûA~ûAQò, ù~ùZùaùk Kò ùaõUþ `îWþ RêfûA @^êa§ \e 41 ùiõUþ @[aû 0.84 _âZògZ aé¡ò ùjaû ijòZ 49.22 Wfûe _âZò aûùef ùjûAQò û iû]ûeY ù\Lû~ûC[ôôaû ùfûK \ê^ò@ûe iaêVûeê C c ùfûK ùjûA[û«ò û Gjò KûeY ù~ûMêñ bMaû^ G_eò ajê ùfûKuê iéÁò KeòQ«ò û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

10

Kéhò icûPûe

aû\ûcþ aû\ûcþ ùZ÷kùZ÷e¯û^ò k e¯û^ò Kcò ~ûAQò Kcò ~ûAQò

P

kòZ ahð ù\gùe aû\ûc ùZ÷k e¯û^ò _âûd 92 _âZògZ Kcò ~ûAQò û ~ûjûe cêLý KûeY ùjûAQò Pú^ùe Gjûe Pûjò\û Kcòaû û iìZâ @^êêiûùe AŠò@û @Gfþ iòWþi @ûŠþ _âWêýiþ GKè_Uð _âùcûg^ KûC^þiòfþ _leê còkò[ôaû Z[ý @^êiûùe aû\ûc ùZ÷ke e¯û^ò PkòZ ahð ù\gùe Lêaþ Kcò~ûAQò ö ùijò_eò @ûAIA_òiò @^ê~ûdú aò úd ahð 2015-16 ù\gùe ùKak 1928 U^þ aû\ûc ùZ÷k e¯û^ò ùjûA_ûeòQò, ù~ùZùaùk Kò Gjûe e¯û^ò 2014-15ùe jRûe U^þ ejò[ôfû ö iìP^ûù~ûMý ù~, ù\ge ùQûU _ýûùKUþ @ùU a^ÆZò ùZ÷k ö ~ûjûKò @^ý eûRýeê e¯û^ò Keòaûe @^êcZò ejòQò û Gjò ùZ÷k e¯û^ò Kcò~òaû `kùe C_ùbûquê @ûagýK @^ê~ûdú aû\ûc ùZ÷k ù~ûMûY ùjûA_ûeê^ûjó ö G[ôù^A LûCUú cjfùe @iù«ûh aýq ùjCQò û

bûeZ 13,000 U^þ Wûfò iõMâj KeòQò

iû

aðR^òK Kµû^úMêWÿòK cû¤cùe ùK¦â ieKûe 13 jRûe U^þ Wûfò iõMâj KeòQ«ò ö G[ôùe 11,000 U^þ jeWÿ I 2,000 U^ aòeò Wûfò ejòQò û ùK¦â ieKûe 6 jRûe U^þ I @ûjêeò Wûfò C_ôû\^ Keòaûe ù~ûR^û ejòQò û GZòKò ^êùjñ, iûaðR^òK Kµû^úMêWÿòK Gùa _~ðý« jûeûjûeò bûùa 38, 500 U^þ jeWÿ Wûfò iõMâj Keòaûe ùiø\û Keò iûeòQ«ò, G[ôijòZ ieKûeú GùR^èò c¤ NùeûA Ée C_ùe 51 jRûe U^þ Leò_þ I 60 jRûe U^þ eaò jeWÿ Leò\ Keòùa ö eûRýùe CPòZþ \e C_ùe Wûfò aòKâò Keòaû _ûAñ a¶e ÁKþ I @ûaõU^ ùjaû _ûAñ ùK¦â ieKûe fMûZe @ûMâj KeêQ«ò ~ûjû`kùe Wûfò 120 Uuûeê @]ôK Kòùfû _âZò aòKâò Keû~òa ^ûjó ùaûfò ieKûe PkòZ ahð ù~ûR^û _ìaðeê KeòiûeòQ«ò û

Kcþ \eùe _^ò_eòaû aòKâò KeòaûKê aû]ý ùjCQò KéhK

ùKäû

Wþ ùÁûee @bûa ùjZê KéhK aû]ý ùjûA Kcþ \eùe _^ò_eòaû aòKâò KeêQò, ~ûjû`kùe Gjûe iò]ûikL _âbûa KéhKe @û[ðòK _eòiÚòZò C_ùe _WÿêQò û Gjò \gû iûeû ù\ge KéhKcûù^ ùbûM ùKak ùbûM Keê ^ûjû«ò Zûjû ^êùjñ ö Gbkò @bûa^úd _eòiÚòZò jòcûPk _âù\ge P´û Ròfäûùe c¤ ajêk bûaùe ù\LôaûKê còkòQò ö GVûùe @\ò^ _^ò_eòaû C_ôû\^ ùlZâùe eûRýKê @MâYú Keòaû ù^A _ìaðeê ajê ahð ùja aòbò^Ü ù~ûR^ûKê _âû]û^ý \ò@û~ûA @ûiêQò û

_^ò_eòaû Pûh _ûAñ ùKûUò ùKûUò Uuû Pûhú P´ûùe Lyð KeêQò û Pûh ùlZâùe Gùa iû[ðK _eòYûc ù\LôaûKê còkòQò û Gjò Ròfäûe ifìYò I Pêeûj C_cŠke K[û ~\ò CVû ~òa, ùZùa GVûùe Gùa c¤ @\ò^ _^ò_eòaû C_ôû\^ùe jRûe jRûe KéhK RWòZ ejò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û GVûKûe KéhK ùiI ijòZ @^ýû^ý _^ò_eòaû C_ôû\^ Keò[û«ò, ~ûjû Ròfäûe @û[ðòK

Kéhò RûMeY, cûy 2017

_eòiÚòZòKê iê\éXÿ Keòaûe cêLý ùiâûZKê @ûYòaûe cêLý C› eì_ùe ^ReKê @ûiò[ûG ö Kò«ê \êüL I _eòZû_ùe aòhd Kò ùKûfØ ùÁûe iêaò]ûe @bûaùe KéhK ^òRe C_ôû\^Kê ^Á ùjûA~òaû bdùe Kcþ \ûcùe aòKâò KeòaûKê aû]ý ùjCQò ö

ù~Cñ bd @û_Yu i¹ê L Kê @ûiò _jñ P ò Q ò , GjûKê Zêe« @ûKâcY Keò GjûKê ^Á Keòù\aû CPòZþ û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

11

Kéhò icûPûe

ùcû\ò ieKûeu KéhK C^ÜZò Kû~ðýKâc

ùK

GKúKéZ C_ôû\^eê aûjûeòa fûbe eûÉû

¦â Lû\ý _âiõÄeY Cù\ýûM cªú jeiòceZ

ùK¦â Kéhò cªúu \ßûeû eòIßû Kéhò aòbûMe icúlû

ùKøe aû\f Gaõ Lû\ý _âiõÄeY Cù\ýûM eûRý cªú iû]ßúh ^òe¬^ ùRýûZòu ijòZ ieKûeu \ßûeû ^ò@û~ûA[ôaû _\ùl_ C_ùe MYcû¤c ij @ûùfûP^û KeòQ«ò û ùi KjòQ«ò ù~, ùcû\ò ieKûe KéhKcû^u @ûcôjZýû ùeûKòaû \òMùe @ù^K _\ùl_ MâjY KeòQ«ò û

Pû

ùi KjòQ«ò ù~, ieKûe 37 ùcMû`êWþ _ûKð Keòaûe @^êcZò ù\AQ«ò ~ûjû c¤eê 8Uòe Kû~ðýû @ûe¸ ùjûAQò û 134 gúZk bŠûe _eòù~ûR^ûeê 81 _ì‰ð ùjûAiûeòQò û Gjò ù~ûR^û Reò@ûùe @ûùc ùKäûW ùÁûee lcZû 1.2 fl ùcUòâKþ U^þ, 53.05ùcUâòKþ U^þ _âZò NõUû KêýaòKþ `âòRþ (@ûAKêéýG`þ), 19 fl ùcUâòKþ U^þ lúee _âiõÄeY I 240 eò`e aýû^þùe aé¡ò ùjûAQò û _â]û^cªú ùKøgk aòKûg ù~ûR^û Êeì_ ùiù_Ö´e 2015eê Gùa _~ðý« 24.084 ùfûKuê Lû\ý _âiõÄeY ùiKÖe _âgòlY \ò@û~ûAQò û Lû\ý _âiõÄeY cªYûkd Gjò icÉ Kû~ðýKâc KéhKcû^ue @ûdKê \ßòMêYòZ Keòa Z[û lZòKê Kcþ Keòaûùe Lêaþ ijûdZû ù~ûMûAa û

ùK¦â Kéhò cªú gâú iòõj KjòQ«ò ù~, KéhKcû^ue _âiw ÊûiÚý ÊûiÚý KûWð Zò@ûeò Keò cì òðKû @^ê~ûdú Kéhò C_ôû\ Keòaû \ßûeû ùlZe fûb ùjaûùe ijù~ûM còkò[ûG ö ùi Gjû c¤ KjòQ«ò ù~, KéhKcû^u _eµeûMZ Pûhe aýaiûdò KeY \ßûeû KéhòKê ù_âû›ûjòZ Keòaû @ûagýKZû ejòQò û KéhòùlZâe cûUò @^êiûùe `if Pd^ Keû~òaû \eKûe û Gjò iaê C_ûd \ßûeû KéhKe @ûdùe aé¡ò NUò[ûG ö ùi GKúKéZ C_ôû\^ _ûAñ KéhKuê Kéhò aòmû^ ùK¦âe bâcY Z[û Kéhò ùa÷mû^òKcûù^ icd icdùe KéhKcû^uê _eûcgð ù\aûKê ^òùŸðg ù\A ÊûiÚý KûWð _âÉêZ Keòaûe K[û c¤ KjòQ«ò û

hKê fûbùe _eòYZ Keòaû _ûAñ GKúKéZ C_ôû\^ jó Lêaþ ijûdZû ù~ûMûA[ûG ö Gjò K[û ùK¦â Kéhò cªú eû]ûùcûj^ iòõj c¤_âù\g iÚòZ eòIßû Ròfäûe Kéhò aòbûMe icúlû Keò _âKûg KeòQ«ò û

_ò@ûR ~ªYûKê \ìe Keòùa ieKûe

c

¤_âù\g KéhKu C_ùe Gùa \êüLe _ûjûWÿ f\ò ùjûA_WÿòQò Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjó ö KûeY GVûùe _ò@ûR \e Lêaþ Kcò~ûAQò ö KûeY PkòZ ahð c¤_âù\gùe @ûagýKZûVûeê @]ôK _ò@ûR Pûh Keû~ûAQò ö `kùe Pûhú GjûKê aòKâò Keòaû ù^A Pò«ûùe _Wÿò~ûAQò ö @Zý]ôK _ò@ûR Pûh ùjûA[ôaûeê Pûhú GjûKê cûZâ 75 _Aiûeê GK Uuû c¤ùe aòKâò KeòaûKê aû]ý ùjCQò û GùZ Kcþ \eùe aòKâò Keòaû `kùe Pûhú fûb Keòaû Z \ìee K[û cìk ]^ CVûAaû KûVòKe _ûV ùjûA~ûAQò û ~ûjû Pûhúe cêŠ aý[ûe KûeY iûRòQò û

G_eò _eò i Ú ò Z ò ù e cê L ýcªú gò a eûR iò õ j ùPøjû^ KéhKcû^uê @ûgßi^û ù\AQ«ò ö ùi KéhKcû^u c^ùe _êYò [ùe Lêiò ù`eûAaû @ûYòaû _ûAñ ùicû^uê KjòQ«ò ù~, Zûue ùMûUòG _ò@ûR c¤ ^Á ùja ^ûjñò û Gj _ò@ûRKê ieKûeú \e Kòùfû _âZò 6Uuûùe PûhúuVûeê Leò\ Keòùa û gâú ùPøjû^ KjòQ«ò ù~, KéhKu _âZò iõKU_ì‰ð @aiÚûùe ieKûe Zûuê iaêùaùk

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ijù~ûMe jûZ aXÿûAQ«ò û G[e c¤ iûjû~ý Keòùa û ieKûe icÉ Pûhúu C_ôû\òZ _ò@ûRKê Leò\ Keò ùK¦âKê @ûYòùa ö ùKøYiò ùMûUòG _ò@ûR Pûhúue ^Á ùja ^ûjó û icÉ _ò@ûRKê KòYò ù^ùa ö G[ôù^A Pûhúcûù^ Pò«û Keòaû @ûù\ø CPòZ ^êùjñ ö PkòZ ahð @]ôK _ò@ûR C_ôû\^ ùjûA[ôaû ùjZê _ò@ûRe \e Kcò~òaûe _eòiÚòZò C_êRòQò û c¤_âù\ge Gjò _eòiÚòZò @ûiòaûKê ieKûe ù\ùa ^ûjó ùaûfò KéhKcû^uê _âZògîZò ù\AQ«ò û _ò@ûRKê ieKûeú bûùa Leò\ Keòaû _ûAñ 64Uò cŠò ^òcðûY Keû~ûAQò û cûKðù`WþKê Gjò _ò@ûR Leò\ Keòaû _ûAñ \ûdòZß \ò@û~ûAQò û

_âi^ÜZûe _ìaðeê ùKøYiò aÉê ^òcðûY ùjûA ^ûjó , Gjû ùKak Kûceê jó @ûiò[ûG û www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

12

Kéhò icûPûe

\e aé¡ò ù~ûMêñ K_û e¯û^ò KcêQò

K

_û @bûaú C_ôû\^ ù~ûMêñ Gjûe iò]û ikL _âbûa e¯û^ò C_ùe _WÿêQò ö aûÉaùe NùeûA aRûeùe K_ûe @bûa \ò^Kê \ò^ aXÿòaûùe fûMòQò ö K_ûe @bûa ejò[ôaû ùjZê Gjûe e¯û^ò a¦ ùjaûe cêLý KûeY ùjûA~ûAQòö K_û e¯û^ò ùjC[ôaû cêLý ù\gMêWÿòK ùjfû aûõfûù\g, _ûKòÉû^ Gaõ bòGZþ^ûcû bkò @ù^K ù\g ejòQòö Gjò ù\gMêWÿòKùe K_û Pûh ajêk bûaùe Keû~ûC[ôfû ö Kò«êþ Cq ù\gMêWÿòK @ûRòKûfò K_û Pûh iµì‰ð a¦ Keòù\ùfYò Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjó ö bûeZùe K_û Pûhe e¯û^ò Kcò~òaû `kùe Gjûe fûb iò]ûikL aâûRòfþ, @ùÁâfò@û I @ûùceòKûKê còkêQò ö `kùe Cq ù\gMêWÿòKe ùa÷hdòK bûaMZ iµKð CyÉeùe _j*ôQò û K_û e¯û^ò Kcòaûeê Gjûe \e c¤ aXÿò~ûAQò ö `kùe MûùcðUþ aýaiûdúuê Lêaþ lZò ijòaûKê _WÿêQò ö iìP^û @^êiûùe MZ Zò^òPûeò i¯ûj ùja bûeZ ùKøYiò K_û e¯û^ò aýaiûd Keò^ûjó ö @ûùc ù\gùe C_ôû\^ Keû~ûC[ôôaû K_û aâûRòfþ Gaõ @ùÁâfò@û Zêk^ûùe Lêaþ cjwû ö aûõfûù\g Gaõ _ûKòÉû^ùe bûeZúd KUð^e fýûùŠWþ KûÁþ Kâcgü 76 Gaõ 75 ùi<iþ _âZò _ûCŠ _ûLû_ûLô @ùU ö aûõfûù\g I _ûKòÉû^ K_ûKê Kcþ \eùe aòKâò Keê[ôaû ùjZê bûeZúd KUð^ aýaiûdùe Lêaþ lZò NUê[ôaû _eòflòZ ùjûAQò û

Wûfò \e aXÿòaûùe fûMòQò

Kéhò RûMeY, cûy 2017

^òcðûY ùja Wûfò bŠûe

^ò

KU @ZúZùe ù\gùe Wûfòe C_ôû\^ Lêaþ Kcò ~ûA[ôaûeê R^iû]ûeYuê ^ûjó ^[ôaû @iêaò]û ùbûM KeòaûKê _Wÿò[ôfûö C_ôû\^ Kcþ `kùe Wûfò \e @ûKg Qê@ûñ ùjûA~ûA[ôfû ö Gjò \éÁòeê ùK¦â ieKûe @ûMKê @ûiê[ôaû C›a iòRò^þKê @ûLô @ûMùe eLô Wûfò \e aXÿòaûKê ùeûKòaû ù^A Wûfòe bŠûe ^òcðûY KeòaûKê iÚòe KeòQ«ò ö G[ôù^A ùK¦â ieKûe ^ò¿ ò ù^AQ«ò Kò 1.5 fl U^þ Wûfò bŠûeùe MzòZ eLôùa ö G[ô_ûAñ _âûd 38.500 U^þ WûfòKê iõMâj Keòaûe ù~ûR^û Keû~ûAQò ö

ieKûe Wûfò iõMâj Keòaûe ù~ûR^û _ìaðeê KeòiûeòQ«ò û RYû_WÿòQò Kò _âûd 13,000 U^þ Wûfò bûeZeê iõMâj ùjûAiûeòQò û G[ôijòZ @ûC 6,000 Wûfò c¤ bûeZe a¦eMûñeê @ûiòaûe i¸ûa^û ejòQò û Gjò Wûfò iõMâj \ûdòZß NùeûA GùRõUþcû^uê \ò@û~ûAQò, ù~Cñcûù^ Kò KéhKcû^u ijòZ iò]ûikL eìù_ ù~ûMûù~ûM eLôQ«ò ö G[ôijòZ MZ Leò_þ EZêùe 51,000U^þ I eaò iòRò^þùe 60,000 U^þ WûfòKê Leò\ Keû~ûA[ôfû û GjûKê @ûLô@ûMùe eLô Cq Pûhúcû^uVûeê PkòZahð Rê^þRê f ûA 201516ùe Wûfò C_ôû\^ 170.6 fl U^þ ejòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û

ùK

¦â ieKûeu jÉùl_ _ùe c¤ Nùe _â Z ò \ ò ^ Lû\ý _\û[ð ù e C_ù~ûM Keû~ûC[ôôaû Wûfò \e \ò^Kê \ò^ aé¡ò ùjaû QWÿû Kcòaûe ^ûñ M§ còkê ^ûjó ö Gjò K[ûe iZýZû ùc’ cûie Wûfò \e aé¡òeê ù\LôaûKê còkòQò û aûÉaùe Gjò _ûõP i¯ûj c¤ùe Wûfòe \ûcþ 16 _âZògZ aXÿò~ûA[ôaûe _eòflòZ ùjûAQò ö ùijò_eò jeWÿ I aêU Wûfò \e Kâcgü 15.4 _âZògZ I 14.3 _âZògZ aXÿòaû [ôaû ù\LôaûKê còkòQò, ~ûjûKò a ðcû^ Wûfò \e MZ _ûõP i¯ûj c¤ùe _âûd 150 I 80 Uuû Kòùfû _âZò _j*ô [ôaû ù\LôaûKê còkòQò û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

12

Kéhò icûPûe

Wûfò \e ^ì@û ùeKWð iéÁò Keòa

I

eKûeu \ßûeû aûe´ûe ùPÁû Keòaû _ùe c¤ Wûfò \eþ C_ùe ^òdªY Keû~ûA_ûeê ^ûjó aeõ \ûcþ \ò^Kê \ò^ aé¡ò ùjaûùe fûMòQòö Lûiþ bûaùe @jej Wûfòe \ûcþ aXÿê[ôaû ^ReKê @ûiòQò û G[e ^ì@û ùeKWð iéÁò Keòa Wûfò \eû û a ðcû^ Gjûe \ûcþ 180 Uuû _âZòKòùfû ejòQò Kò«ê ù\g-aòù\gùe aRûee ù~Cñ iÚòZò ejòQò Gjûe @^êiûùe LêaþgúNâ Gjûe \ûcþ 250 Uuû Kòùfû _âZò _jñQò ~òa û ùKak GZòKò ^êùjñ, ~\ò icd _ìaðeê RcûKûeúu C_ùe \éÁò \ò@û ^~ûG ùZùa Wûfò aRûeKê @ûiòaû aòk´ ùjaû ijòZ Gjûe \e 300Uuû ÉeKê c¤ QêAñ ~òa û ù\gùe jeW Wûfòe Pûjò\û 1.80 ùKûUò U^þ I Gjûe C_ôû\ _âûd 1.02 ùKûUò U^þ @ùU, ~ûjûKò @ûagýKZûVûeê Lêaþ Kcþ @ùU û @]ôK \ûaò I C_ôû\^ Kcþ ùjaû KûeYeê Gjûe \e aXÿòaû ÊûbûaòK ejòQò û

ahð iûeû @wêe Pûh Keò_ûeòùa KéhK

_â

Zò KéhK @]ôK `if C_ôû\^ ijòZ @]ôK fûb KeòaûKê Pûjó[û«òû Kò«ê iciýû ejòQò Kò ahðùe [ùe cûZâ C_ôû\^ còkê[ôaû ùjZê c^cêZûaKþ fûb KéhKbûAcûù^ _ûA_ûeê ^ûjû«ò û ~ûjûKò Gùa Gjò Pò«û @ûC ejòa ^ûjó û iûeû ahð `ifKê C_ôû\^ Keòaû ijòZ Gjûe fûbûõg _ûAaûKê ilc ùjùa ö Lûiþ bûaùe @wêe ùlZ Keê[ôaû Pûhúcû^u _ûAñ Gjû Lêaþ bf Lae @ùU û ù~Cñ KéhKcûù^ ahðKê [ùe @wêee C_ôû\^ Keê[ôùf ùicûù^ Gùa _ìeû ahð Gjûe C_ôû\^ fûb Keò_ûeòùa ö AReûAfþ ùam÷û^Kòcûù^ @weêe GK G_eò Kiòc aûjûe KeQê«,ò ~ûjûKò iûeû ahð _~ýð« `k `kaòûùe ilc ùja ö Gjû c¬ò ejZò û Gjò Kiòce ^ûc @fòð ÊUòþ ~ûjûKò i`kZû_aìKð aKògZò KeaòûKê _ùâPÁû PûfQòò û GjûC_ùe ajê \^ò ]eò ùlZúâd _É â Zêò ùPÁû Rûeò ejQòò û Gjò _RâûZeò @weêe Lûiþ ùjCQò Kò Gjûe 12 cûi `kaòûe ilc ejQòò û ~\ò Gjò Kiòc bûeZùe i`k ùja ùZùa LaêgþúNâ ù\gùe @weê ùlZ Keaòû `kùe KhéKcû^u @ûd Laêþ a¡ é ò NUaòûû K«òê @weêe Gjò Kiòc ùKùZ \^ò c¤ùe ù\gKê @ûiaò Zûjû Kjaòû c¤ Laêþ KÁKe û

@ûkêe iað^òcÜ \e ^ò‰ðd

I

eKûeu @ûkêe ^ìý^Zc cìfý 360 Wfûe _âZò U^ ^ò‰ðd Keû~ûAQò û @ûkêe NùeûA C_f²Zû aXÿòaû Z[û Gjûe \ûcþ C_ùe @uêg fMûAaû _ûAñ Gùa _\ùl_ ^ò@û~ûAQò û aòbò^Ü eûRýMêWÿòKùe @ûkêe KòQò bûM aXÿòKeò 15.25 Uuû _âZò KòùfûMâûc ejòa û GK ahð _ìaðeê Gjûe \ûc 7 Uuû Kòùfû [ôfû û eûÁâúd eûR]û^úùe LêPêeû aRûeùe @ûkê MZahð 30eê 35 Uuûùe Kòùfû _âZò aòâKò ùjûAQò û còkò[ôaû Z[ý @^êiûùe aòù\g aýû_ûe cjû^òùŸðgûkd GK @]ôiìP^ûùe KjòQ«ò Kò @ûkêe \e 360 Wfûe _âZò U^þ ^êý^Zc \e cìfý (GcþA_ò) C_ùe Keû~òaûKê PkòZahð ^ò‰ðd ^ò@û~ûAQò û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS

Kéhò RûMeYe cêLý ùlZâúd ijù~ûMú gâú ^òùfgþ ùPøjû^ aêejû^_êe, c¤ _âù\g ùcû: 9981381386

ùcûj e jêùi^ _½òc awkû ùcû: 9564803809

gâú ùMøea iùÄ^û _òfòbòZ, C e _âù\g ùcû: 9919270792

gâú ù\aû\þdêZò iòKò\e Kcf_êe NfûA, Zâò_êeû ùcû: 9862457438

gâú iò¡û[ð PùUû_û¤ûd jûIßWÿû, _½òc cwkû ùcû: 9647408309

gâú ùKga ùiûf^, jòcûPk _âù\g ùcû: 9816093778

gâú \òù^g ]cZòdû fê]ôdû^û, _¬ûa ùcû: 4117714390

gâú ~ga« ]ûKWÿ Aù¦ûe, c¤_âù\g ùcû: 7415538151

gâú iZúg P¦âû MMÜûIßûe `eêLûaû\, C e_âù\g ùcû: 9415191297

gâú ùbeê fûfþ Kêjàûe (_âRû_Zò) ùKûUû, eûRiÚû^ ùcû: 9413105314

gâú ùeûjòZ Kêcûe @ûMeû, C e_âù\g ùcû: 9557733996

gâú Kê«f PûUûRðú a¡ðcû^ Gaõ ùMûfiú, _½òc awkû ùcû: 95317719437

gâú eê_û ^ûeûdY Pµû, QZògMWÿ ùcû: 9009430628

gâú \ú_K Rò¦f iòeiû, jeòdûYû ùcû: 9416077339

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA

Kéhò RûMeY ijòZ iõù~ûM _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com

14

@û

iêM§òZ aéle iõelY

Jh]úd Gaõ iêM§òZ aéle iõelY: còkòcògò elûKeòaû @cìfý ]eûKê

]ê^òK aògßùe Jh]úd Gaõ iêM§òZ aéle cj ß aXÿò~ûCQòö Gjò aélMêWÿòK @Zý]ôK ù\ûj^ KûeYeê Gjûe iõelY Keòaû @ûRò iaêVûeê aWÿÿ Pd^ ùjûA_Wÿ ò Q ò û iõelYe @ûagýKZû gúZù¾û ùlZâùe iaêVûeê @]ôK @ùU Z[û Gjûe _âRûZòMêWÿòKe @ÉòZß aò_\ bòZùe ejòQò û

bûeZùe ^ê ù jñ ùKak _ì e û aògßùe c¤ Jh]úd Gaõ iêM§òZ aél Gùa iõKUMâÉ aél ZûfòKûùe iaêVûeê C¡ßðùe ejòQò û @û_Yu jòZKê ]ýû^ eLôaû ijòZ @^ý ù\g ijòZ Gjò aélMêWÿòKe aò^òcd Kû~ðýKâc Z[û `ifùe iê]ûe @ûiòaû `kùe @û]ê^òK _â Y ûkú\ß û eû CyMê Y a û~ê q ^ì @ û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

_â R ûZò M ê W ÿ ò K e aò K ûg Keò a û _ûAñ Kû~ð ý Kâ c Gjò \Mò ù e cj ß _ ì ‰ ð _\ùl_ CVûAQò û Gjò ù\gùe @ûMûcú _\ùl_ \òMùe KéhKcûù^ RûMeêKþZû C_ô^Ü Keò ùicû^uê Gjò aéle ùlZ _ûAñ ù_â û ›ûjò Z Keò a û Gaõ G[ô ù ~ûMê fûbKûeú ù~ûR^ûcû^ iéÁò Keòaû CPòZþ û Gùa Gjò icd @ûiò C_^ò Z ùjûA~ûAQò û Gjò ùlZâùe aýaiûdúcû^u C_ôû\MêWÿòKê, Cù\ýûM_Zòcû^uê, ùa_ûeòcû^uê Z[û Gjò ajê cìfý _âûKéZòK iµ\MêWÿòKe Pûjò\û @ûjêeò aXÿûA \ò@û~òaû CPòZþ û baòhýZùe Gjò aél fMûZe Jh]úd Gaõ iêM§òZ C_ôû\ _âû¯Keòaû _ûAñ ùiùZùaùk i¸a ùjûA_ûeò a

ù~ùZùaùk Kò iõelY C_ùe CPòZþ ]ýû^ \ò@û~òa, Z[û iõelY Kû~ðýKâcKê C_ô û \^ Kû~ð ý Kâ c @bò ^ Ü bûMý ùjûA~òaû ùijò_eò Jh]úd a^ÆZòMêWÿòKê _âùdûM Keòaû `kùe cû^a RûZòe C_ô ò ijòZ @ûe¸ ùjûAiûeòQò û Kò«ê HZòjûiòK _âcûYMêWÿòK \éÁòeê bûeZùe Jh]úd Z[û iêM§òZ aélMêWÿòKùe _âùdûM Keòaû AZòjûi _âûd 7000 ahð _êeêYû @ùUö cêñ RWú-aêUú Gaõ G[ôeê Zò@ûeò C_ôû\MêWÿòK _âùdûM Keòaû `kùe _â[c fòLôZ _âcûY EMþùa\ (5000 LâúÁ _ì.)ùe 67 @ûdêùað\ Z[û @[aðùa\ùe (4500.

2500Lâú._)ùe Kâcgü 81 I 290 PeK iõjò Z û (700 A._ì . )ùe

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

15

1100 Z[û gêgîZ iõjòZû (200 A. _ì.)ùe 1270 aéle Jh]úd MêY Gaõ _âùdûMe a‰ð^û Keû~ûAQò û Gjò Jh]úd aé l Mê W ÿ ò K e _â ù dûMùe @ûdêùað\ùe Gùa _~ðý« Rûeò ejòQò û Gjû @Zòeòq _êeûY, C_^òùh\MêWÿòK, cjûbûeZ Gaõ eûcûdY bkò Mâ^Ú MêWÿòKùe _âùdûM @ù^Kûù^K _âcûY còkòQò ö G[ôùe ajê aéle MêYùe GùZ _âbûagûkú ejòQò Kò ùfûK Gjò aéle _ìRû Keò[û«ò Zêkiú Z[û @gß Gjûe igq C\ûjeY û Kûkû«eùe jRûe ahð _~ðý« RWú-aêUúKê _âùdûM Keò Gjò mû^e GK _úXÿòeê @^ý _úXÿòKê jÉû«eòZ ùjûA~ûCQò , Kò « ê cû^a cÉò à e iúcûMêWÿòK KûeYeê Gjò @aieùe @ù^K @Zò cj ß_ì‰ð Jh]úd Gaõ G[ôeê _âùdûMe mû^ aòfê¯ ùjûA~ûCQò û AZòjûiùe @ù^K G_eò Rúa^\ûdú Jh]úde aòaeY ù\LôaûKê còkò[ûG û ~ûjû Kò @ûRò aòfê¯ ùjûAiûeòQò ^Zêaû Gjû aòhdùe c^êhý KòQò c¤ RûYò ^ûjó û Jh]úd mû^Kê jÉû«eY Keò Mêeêgòhý aû _òZû-_êZâ _eµeûe Mbúe bûa Kcòe @^êba PeK I iêgîZuê @ûRòVûeê 2200-2700 ahð _ì a ð e ê jó ùjûAiûeò[ôfû, jêGZ Gjò Pò«û Keò ùicûù^ ùfûK KfýûY _ûAñ @û]ê^òK PòKò›û gûÈe ^òdc ùfLô[ôùf ö ùicûù^ _âûd 1200 Jh]úd aél C_ùe _eúlû Keò[ôùf û Z[û Gjûe aòògòÁ _âùdûMMêWÿòKe ^òdc aòhdùe _âYûkúa¡ C_ûdùe C_f² Keò[ôùf û PeK icÉ aéle ùacûeúe @û]ûe C_ùe 50 Z[û iêgîZ 38

Kéhò RûMeY, cûy 2017

iêM§òZ aéle iõelY aùMðû eì_ùe aûõUòù\A[ôùf û 16 Gaõ 17 gZû±ú ùakKê Gjò aél C_ùe aò ù \gú Z[û bûZeúd ùa÷mû^òKcû^u \ßûeû @^êi§û^ Gaõ Gjûe cj ß_ì‰ð _âKûg^ Keû~ûA[ôfû, ù~Cñ[ôùe 187ùe dê.iú. Z ß \ßûeû ùcWòKûfþ @`þ jò¦êRþ Z[û 1889-91 ciòjû c¤ùe ùWùcûK I Zûue ijù~ûMúcû^u \ß û eû `ûecûùKû Mâû`òdû AŠòKû cêLý @U«ò û Gjû @Zòeòq 18eê 20 Zc gZû±údùe ùQûU-aWÿ gj gj _êÉK Jh]úd Gaõ iêM§òZ aél Z[û Gjûe _âùdûM C_ùe Q_û ieò[ôfû ö @]ôKûõg @û]ê^òK _êÉK Z[û iûjò Z ýùe 18Zc gZû±úe Kò Q ò jûZMYZò _êÉKùe Gjû jòñ eP^û Keû~ûA[ôfû û Z[û_ò KòQò @^ê i §û^K ð û cûù^ Gjò aé l Kê eûiûd^òK Z[û KâòdûKûeK Z ß C_ùe c¤ @^êi§û^ Rûeò Keò[ôùf û Gjò aél C_ùe gj gj ahð _ê e ê Y û _â ù dûMMê W ÿ ò K Kê @û]ê ^ ò K ùa÷mû^òKcûù^ ciéY _[eùe Nhòaû bkò Gùa RûMò CVòQ«ò û ù\Lû~ûC Gjò ùa÷ m û^ò K cû^u C›ûj ù~_eò RûMâZ ùjCQò Kò ^ûjó û Gjûe `kÊeì_ _âûd 3000 aélMêWÿòK C_ùe ùicûù^ Jh]úd Gaõ iêM§òZ MêY RûYòaû _ûAñ ù^AQ«ò û @ûRò ù\gùe @ù^K ùa÷ m û^ò K Gaõ Jù\ýûMòK iõiÚû^ùe Gjò aél C_ùe @^êi§û^ Rûeò eLôQ«ò û Jh]úd Gaõ iêM§òZ aélMêWÿòKe _âùdûMKê G[ô_ûAñ Gaõ iê M §ò Z aé l e _â ù dûM aýajûe Keòaûe ÆÁ Gjû

Kò _ìaðKûkùe ùacûeòMêWÿòKe C_Pûe _ûAñ GK cûZâ iû]^ ejò[ôfû aél jó ejò[ôfû I ùicûù^ _âûKéZòK eì_ùe _âùdûM Keò[ôùf û ùa÷mû^òK mû^ aXÿûAaû _ûAñ Gùa Zûue Kâòdûgúk Z ßMêWÿòKe _eòPdKê aûjûe Keò _âùdûM ùlZâùe C_ù~ûM Keòùaö G_eò Kò Gcû^u Kâ ò d ûgúk Z ßMêWÿòKùe iõùgæhòZ eì_ùe Zò@ûeò Keû~ûA _âùdûM Keû~òa û aélMêWÿòKùe @Zòeòq Rúa-R«êcûù^ Z[û @Kûað^òKþ _\û[ðMêWÿòKê _âùdûM KeòaûKê @ûYòaûùe gúNâ I Lú_â bûaùe _â b ûagûkú Gùfû_ýû[úe R^à ùjûAQò I @ûRò Gjûe _eòPd ejòQò û Gùfû_ýû[ôK Jh]MêWÿòK ù~CñVûùe ùMûUòG _âKûe Zúaâ _âbûa _KûA[ûG, Kò«ê @^ý_lùe Gjûe @]ôK lZòKûeK _âbûa c¤ geúe C_ùe _Wÿò[ûG û Kò«ê \ò^ [ôfû Gùfû_ýû[ôK Jh]Kê ùKak ]^ú Z[û gòlòZ ùfûKcûù^ _âû[còKZû ù\C[ôùf ö KûeY Jh]e \e cjwû ejò[ôfû û GjûKê iû]ûeY aýqò c ûù^ Leò \ Keò_ûeê ^[ôùf û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

16

iêM§òZ aéle iõelY aél, @\û, a^ jeò\âû, a^ý @kûAP, _û^, @ùgûK, @û´Wÿû, @´ûjk\ú, iZûae, Rkaâ j ú, ]kû, cdûe, Bgße, cìk, _ò_êfäKû, _êejû, QZa^, ^úc, Kfò j ûeú ùMûfceò P , Li, _ê^^ðaû @û\ò û _ìaðNûU ùlZâ

Gùfû_ýû[ôK Jh]e AZe _âbûa C_ùe @^êi§û^ ùjaû _ùe Gjû

Gjò ùlZâùe ajê _âKûe aél ù\LôaûKê còkò[ûG û G[ôc¤ùe KòQò Gjò _âKûe ejòQò- @MÜòc^Ú, @_ûcûMð Mòùfûd, @gßM§û, ùKøP, KP^ûe, ùKZKú, Mê þ ¬ û, Mê M þ f , aûjûWÿ û ùMûLeê , akû, eûA KKùeû\ûG Rkaâjàú, iZûaeú, bûw, jeòZKú, ùaf, MêWjf, ^úc, _ú_k, ù_û\ú^û, cùKûd, @ûK, aaêf, iê\gð^, Zòk @û\òû _ìað jòcûkd Z[û C e-_ìað ù\gùe C e _ì a ð e iûZUò eûRýe _âcêL Jh]úd Gaõ iêM§ò a^ÆZòMê^òKe ^ûc Gjò _âKûe ejòQò û K_êe, PòeûdZû, Lûf, \ûeê jeò\âû, RUûcûõiûú, ùea¦Pò ^ ò , i_ð M §û, a^KûKêWÿò, _Zúg, @Rêð^, jeòWÿû, aûjûWû, @i^, K_ìe KûKêWú, aûCñg, ùKøP cùKûd, ùKâ û U^, _û_Wú, Kaûa, Pò^ò, KêfRÜ^ KêWÿ,jk\ú, ccúeû, ùf´ê iêM§aûfû @û\ò û _½òcú NûU Z[û cûfûaûe ùlZâ ù\gùe C e _ì a ð e iûZUò eûRýe Gjò ùlZâe cêLý aél Gjò _âKûee - RMð^ iûùwû^, @i^, @Rðê^, jeòWÿû, aûjûWÿû, @eûkê @ù^K aûCñg _âRûZúdû aél, _ò_þ_ú, K_ìe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Gjò ùlZâùe cêLý aél Gjò _âKûe ejòQò,- KkûùcN, _ê^^ðaû, Rkaâjàú, @eŠ, Mò ù fûd, Mê P à ú , ʉð l úeú, i\ûaòjûe, eiêY, ^úc, ùZf, cLû^, _ûUkùKûjWû, iò^ùKû^û, aûkû\eòWÿ, _âgÜ_‰ðú, _ò_þkú, Zêkiú, ùUûe, a¦û, ùQûU ùWûWû, Kê U , aâ j à K ck, KÉêeú_Zâ, ùfûNeû, RõMfú _ò@ûR, a¦û, ùZR_Zâ @û\ò û còkòcògò elû Keòaû @cìfý ]eûKê bûeZ GK Kéhò _â]û^ ù\g @ùU, Z[û Gjûe GK cj ß_ì‰ð bûM Rwfùe ^òcòðZ ùjûAQò û ù~CñVûùe Kò @ù^K _âKûe Jh]úd aél Gaõ iêM§úd aél ù\LôaûKê còkòQò û Gjò aél cû^aZû _ûAñ @cìfý e^ô i\ég û bûeZùe ajê ùlZâ ejòQò, aòùgh eì_ùe jòcûkd a^ÆZòe @ÉòZß @ù^K ùR÷a Z[û @ùR÷a KûeKû @ùU KûeYeê aò_\ùe _WÿòejòQò û aòMZ KòQò \gKeê a ðcû^ C_f² bìcò Z[û _âûKéZòK iõiû]^MêWÿòK C_ùe cû^a ù~ZòK Pû_ ejêQò @]ôK aXÿò~ûAQò û `kùe ùlZâMêWÿòKe Jh]úd Gaõ iêM§òZ a^ÆZòe Kcòaûùe fûMòQò û bûeZùe ùeW WûUû aêKþùe _âKûgòZ 427 _âRûZòMêWÿòKùe 214ùKak jòcûPk ùlZâ ejòQò û _eòiÚòZòe _eòa ð^ Z[û Jh]úd CùŸgýMê W ÿ ò K _ûAñ Gjò aélMêWÿòK fMûZûe ù\ûj^ùe KòQò Rwfú Jh]úd _âRûZòMêWÿòKe @ÉòZßùe

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

17 GùZ aò_\ùe _Wÿò~ûAQò Kò iõelY Z[û MêY^ Keòaû _ûAñ ZZþKûk _\ùl_ ù^aûKê _Wÿòa û Gjò aélMêWÿòKùe iêelòZ eLôaû _ûAñ \êAUò C_ûd ejòQò û ùMûUòG GjûKê GùZ _âûKéZòK iÚû^ C_ùe `k-`êfùe \ò@û~ûA[ûG I @^ý_lùe GjûKê GVûùe aúR aû @^ý _âR^K bûMMêWÿòK eì_ùe jUûAaû ^òcù« ùKøYiò G_eò iÚû^ C_ùe iõelòZ Keû~òa Z Gjûe _ê^eê_ôû\^ lcZû c¤ Zò@ûeò ùja baòhýZùe @ûagýKZû^êiûùe GjûKê _ê^üùeû_òZ Keû~òa û aéle ^òRe @aiÚûùe ^òR R^à iÚû^ C_ùe jòñ iõelòZ Keòaûe Ê-iÚû^ (Gjò iúUê) Z[û @^ý ùKøYiò KéZòâc iÚû^ C_ùe iõelòZ KeòaûKê Gjò iÚû^ (GKè iúUê) iõelY Kêjû~ûA[ûG û Ê-iÚû^ iõelY icÉ _âKûee aélMêWÿòK _âûKéZòK _âû¯ò iÚû^Kê ¤û^ùe eLôaû ùjZê GjûKê Gjò_eò `k-`êfùe beòaû Z[û bûaò C\þba Gaõ @^ý @ù^K _âPk^Kê @û]ûe Keò bûeZe 12i¸ûaý Rúa cŠkMêWÿòK (aûùdûÆòde)ùe @«òc eì_ùe aõUû ~ûAQò û Gjû Gjò _âKûee - (1) ciêe _Vûe-aò^ûW ^úkMòeò (K‰ðûUKK, ùKek, Zûcòf^ûWÿê, (2) c^Ü e e LûWÿ ú (Zûcò f ^ûWê ) (3) iòµfò_ûf Z[û ùZR_êee _ûjûWú a^ùlZâ (IWÿògû) (4) @ûŠûcû^þe ZéZúd \ú_ Z[û Reaû @û\òaûiú iêelòZ iÚk (5) iê¦e a^ (_½òc awkû) (6) KûjÜû eû¾âúd _ûKð(`êf NûUú Z[û ùK\ûe ^û[ (C e _âù\g) (8) ^¦û ù\aú iêelòZ ùlZâ (C e _âù\g), (9) KûM ùPŠ ùRûõMû eûÁâúd _ûKð (iòKèòcþ ) (10) fûfú

Kéhò RûMeY, cûy 2017

iêM§òZ aéle iõelY ùPû_Wò (@eêYûPõk _âù\g) (11) ^ûcWû`û (@eêYûPõk _âù\g) (12) Zìeû eòR (ùcNûkd û G [ ô ù e ^úkMòòeò, ^ûcWû`û Z[û Zì e eò R Rúa cŠùkû aéle _eòPdKê iùaðlYe Kû~ðý ùjûAiûeòQò Z[û Gjò ùlZâùe aòbò^Ü _âRûZòMêWÿòK _ûAñ iêelòZ ùNûhòZ Keû~ûAQò û Gjû @Zòeòq ùK\ûe^û[ _ò Š eú, c^Ü û e, ^¦û ù\aú Z[û @ûŠûcû^ ùlZâ ù e iùað l Y Keò \ÉûaòR _âÉêZ Keû~òaûe Kû~ðý _âÉêZ PûfòQò û @^ý ùlZâùe iùaðlY ùjaûe Gùa c¤ aûKò ejòQòö Gjò aélMêWÿòKùe Ê- iÚû^MêWÿòKùe @^ý C_ùeMêWÿòKùe KéhKcû^uê I ieKûeú Z[û ùMøe- ieKûeú iõMV^MêWÿòKê _âùlZâMêWÿòKùe aXÿòaû _ûAñ jaðf aMúPû Z[û _âùlZâ ~ûjûe aýûuþ ejòQò û `kùe ùKøYiò KéhK c¤ Gjò iõiÚû ^òR Kakùe eLô[ôaû @ù^K Jh]úd Gaõ iêM§òZ Jh]MêWÿòe aòaò]Zû Zò@ûeò KeòQ«ò û @û[ðòK eì_ùe C_ù~ûMú aélMêWÿòK Z[û @ù^K a^ý i´§úd còòkò[ôaû @û^êaõgòK aòhcZûKê iõelòZ eLôaû _ûAñ Gjû GK C c aò]ô @ùU û Gjò ùlZâMêWÿòK Z[û _âùlZâMêWÿòKùe Gjò aéle _âûKéZòK aòKûg _âKâòdû c¤ iµ^Ü ùjûA_ûeòa Z[û Gjò _â K â ò d ûùe `kÊeì _ @ûagýKZû icdùe @û^ê a õgò K aòhcZû GKZâ Keòaûùe c¤ iêaò]û ùja û Gjò _âKûe _âû¯ aògòÁ aélMêWÿòK

`ifùe iê ] ûe i´§úd bûaò Kû~ðýKâcùe _â~êq Keû~ûA_ûeòa û aûjûe-iÚû^ùe iõelY ù~ùZùaùk aéle GjûKê aúR @[aû ùKøYiò @^ý _âR^K @ada eì_ùe GjûKê fMûAaûKê ùja û _âûKéZòK iÚû^eê jUûA Keò ùKøYiò @^ý KéZâòc CPòZþ aûZûaeYùe aò^û @uêeY lcZû _ûAaû iõelòZ Keû~ûA[ûG, GjûKê Gjò iÚû^- (GKèiúUê) iõelY Kê j û~ûA[ûG û eûÁâ ú d _û\_ @û^êaõgòK iõiû]^ aêýùeû, _ìiû Kýûµi, ^ì@û \òfäúùe ahð 1997ùe G_eò jòñ GK _û\_ Rú^ aýûue iÚû_^û Keû~ûAQò Kò ù~Cñ [ ô ù e aò b ò ^ Ü _âRûZòMêWÿòKê _âûd 10 fl aúRe ^cê^û GKû ijòZ iõelòZ eLôaûe lcZû ejòQò û eûÁâúd _û\_e @û^êaõgòKMêWÿòKe iõiû]^ aêýùeû, _ì i û, Kýûµiþ , ^ì @ û \ò f ä ú eê ahð 1997ùe G_eò GK _û\_ Rú^ aýûu iÚû_^û Keû~ûAQò, ~ûjû\ßûeû aòbò^Ü _âRûZòMêWÿòKe _âûd jûeûjûeò 10 fl aúR ^cê^û GKû ijò iõelòZ eLôaûe lcZû ejòQò û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

18 GVûùe @^êi§û^K ðûcû^u Gaõ _âR^^ \ßûeû ù\gùe ùKûY @^êùKûYùe Jh]úd Gaõ iêM§òZ aélMêWÿòKe Rúa I _âR^^ @wKê iõMâj Keò Gjûe bûaò _âùdûM _ûAñ iêelòZ eLû~ûA_ûeòa û G[ôùe G_eò aél C_ùe aòùgh ]ýû^ \ò@û~ûA[ûG Kò ~ûjûe iõLýû Kcþ Z[û ~ûjûe fê¯ ùjaûùe @]ôK i¸ûa^û ejòQò û @^ý aélMêWÿòK _eò Jh]úd Gaõ iêM§òZ aélMêWÿòK c¤ KòQò Gjò _âKûee aél ejòQò û ~ûjûe _ê^eê_ôû\^ aúRMêWÿòK @ûù\ø ^[ûG û Gjûe _ê^eê_ôû\^ ùKak ùPe Reò@ûùe Keû~ûA[ûG û GMê W ÿ ò K ùjfû iKùeû Zù^ûe iKùeûõ, Zù^ûe @^ý @adaMêWÿòK \ßûeû ö ~ûjûKê iõelY Gjò Rúa aýûuMêWÿòKùe i¸a ejò ^[ûG û Gjò _âKûee _ê^eê_ôû\^ iûcMâúKê iõelòZ Keòaû _ûAñ _û\_ CZK i´¡ð^ Z[û Kâòdû_âúReùag^þ _âYûkúe _âùdûM Keû~ûA[ûG û _û\_ CZK iað]^ _âYûkúùe aél aûdaúd bûMMêWÿòKe _Zâ, \û^û @û\òe aélMêWÿòKe _ê^eê_ôû\^ iûcMâúe Zek ^ûAùUâûùR^ (Gjûe _âûKéZòK Zû_cû)-169) Wò M â ú ùifþ i ò d iþ ùjûA[ûG) WêùaûKûe aû Gjûe aû¿ùe eLû~ûA[ûG û Gjò aò]ôMêWÿòKe _âùdûM ù\gùe ùKøYiò iõiÚû^ Keû~ûA[ûG ù~Cñ[ôùe eûÁâúd _û\_ @û^êaõgòK iõiû]^ aêýùeûe ^ûc _âcêL ejòQò û iõelYe @^ý C_ûd

iêM§òZ aéle iõelY  @fMû-@fMû _âKûee bìcòZ[û

@fMû CyZû ~êq ùlZâMêWÿòKùe aWÿ Éeùe ùlZ aêYû~ûA[ûG û  icÉ eûRýMêWÿòK \ßûeû Rwfú

_âRûZòMêWÿòKùe GVûùe ùlZMêWÿòK fMûAaûKê ùjûA[ûG, GVûùe KéhKcûù^ iÚû^úd aò\ýû Z[û Jh]údgûûkûMêWÿòKùe Gjûe ùlZ Keòaû _ûAñ ù_âû›ûjòZ Keòaû CPòZþ Z[û G[ô_ûAñ Gjò @û[ðòK ijûdZû _â\û^ Keû~ûA[ûG û  Uòbò. Gaõ @^ý iõPûe cû¤c \ßûeû

Gjò iµ\ûe ù\ûj^ùe C_ô^Ü aò _ \Kê Z[ý _â \ û^ Keò a û iõelY @ûagýKZûMê W ÿ ò K _â Z ò ùPZ^û RûMéZ KeòaûKê PûjêñQ«ò û  ùaKûe KÁbìcò, ùek,

iWÿ K Mê W ÿ ò K , ^\ú, ^ûk Z[û ù_ûLeú @û\ò Kì k ùe @^ý aélMêWÿòK ijòZ Gjò aélMêWÿòKê ùeû_Y Keòaû c¤ CPòZþ I Gjû C_ùe Z[û a^R bìcòùe Gjò aélKê C_ô^Ü Keòaûe i¸ûa^û ùLûRû ~ûCQò û  aé l Mê W ÿ ò K @Zýû]ê ^ ò K ù\ûj^

C_ùe \éXÿZûKê ùeûKû fMû~òa CPòZþ û GcòZò ùjaû CPòZþ Kò aél LêaþgúNâ _ê^ü eì_ùe iõLýûùe @ûiò _ûeòùa G[ô_ûAñ @ûa]ôK ù\ûj^e cûZâû c¤ Kêk cûZâûùe 50-60 _âZògZeê @]ôK @ûagýK ^[ûG û

 Jh]úd Gaõ iê M §ò Z aé l e

 i¸ûaòZ iõKU MâÉ aélMêWÿòK

iõelY Gaõ MêY^ _ûAñ ù~Cñ aýûue _âRûZòMêWÿòKe iõelY ijòZ ^òcÜ C_ûd c¤ Keòaû CPòZþ û

ùlZâMêWÿòKùe PòjÜU Keòaû _ûAñ Gjò ùlZâùe iN^ iõLýû~êq KòQò ùlZâùe ù\ûj^ _ì‰ð bûaùe KòQò ùlZâùùûe GjûKê aêêYò GjûKê a¦

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Keò ù \aû CPò Z þ Gjò ùlZâ K ê Jh]úd Gaõ iêM§òZ C\ýû^ ùNûhò Z Keò ù\aû CPò Z þ û ù~ùZùak _~ðý« GVûùe aéle iõLýû _ê^ü I _~ðû¯ cûZâûùe ^ aXÿò~ûA[ûG û Gjò C\ýû^MêWÿòKùe Gjò ùlZâe iõKU MâÉ aélKê ù\ûj^ _ì‰ð eì_ùe a¦ Keòù\aû CPòZþ û  ùR÷ a _â û ù\ýûMò K Gaõ ù~Cñ

iÚû^«eY bkò @û]ê^òK ùa÷mû^òK aò]ôMêWÿòK \ßûeû aélMêWÿòK Cy C_ôû\^ lc Z[û C c MêYa û ~êq _âRûZòMêWÿòK _âÉêZ Keû~ûA[ûG û  aé l Mê W ÿ ò K GK aû \ê A aò g ò Á

bûMùe C_ù~ûM Keû~òaû _ûAñ iµì‰ð aélKê I_ûWÿòaû CPòZþ ^êùjñ û Gjò iaðaò\òZ @ùU Kò _âKéZò ^òRKê ^òùR iµì‰ð @ùU û GYê ù~ùZùaùk cû^a Rúa^e C_ô ò ùjûA [ôfû Gjûe ijòZ @ûL-_ûL Gjûe Rúa^ ~û_^e i´§òZ icÉ aÉêZMêWÿòK _âKéZòe C_f² Ke Keû~òaû Jh]údMêWÿòKe aòhdùe c\þd G_eò aògßûi ejòQò Kò ù~Cñ V ûùe c^ê h ý ejò [ ûG Gjò ùacûeòMêWÿòKe C_Pûe eì_ùe Jh] c¤ Gjûe @ûL-_ûLùe jó ejò[ûG û GYê Gjò i¦bðùe iÚû^údaélMêWÿòKe _eòPd Gaõ Gjûe _âùdûMe cj ß i¹êLKê @ûiò[ûGû G[ô_ûAñ Jh]úd aélMêWÿòKe C_f²Zû Gaõ C_ù~ûM C_ùe _âKûg^ MâûcúY eì_ùe RûMâZ Keòaû `kùe ÊûiÚýe aòKûg Gaõ GK cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ @ùU û Gjò ùlZâùe Gùa c¤ ajêZ Kcþ Kû~ðý ùjûA~ûAQò û jòcûPk _âù\g, C eûLŠ, IWÿògû @û\ò KòQò eûRýMêWòKê Jh]úd Gaõ iêM§òZ aélMêWÿòK C_ùe _âKûg^ C_f² ejòQò û aûKò eûRýMêWÿòKê c¤ Gjò Kû~ðý gúNâ gúNâ Keòaû CPòZþ û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

iêM§òZ aéle iõelY

19 _â K ûg^e Kû~ð ý ùe iaê V ûeê cj ß_ì‰ð ^ò‰ðd bûhû Pd^ Kêjû~ûAQòû Gjò aélMêWÿòK aûÉaòK fûb ùiùZùaùk ùjûA[ûG ù~ùZùaùk Kò _âKûg^ GVùe ùlZâúd bûhûùe iPòZþâ eì_ùe ùjûA[û«ò ö @ûRò @ù^K ùa÷mû^òK Gaõ ùa÷\ý G_eò @U«ò ~òGKò ahð ahð ùja aél Gaõ GjûKê _âû¯ Jh]MêWÿòK C_ùe Kû~ðý Keò[û«ò I Gjû c¤ ùKøYiò _eòPd KeòaûKê @lc û Gjûe @Zòeòq Gùa c¤ Gjò aélMêWÿòKê iÚû^úd ùa÷\ý iÚû^úd aò\ýû Z[û jûKòcu ^òKUùe fêPò ejòQò, ~ûjûKò aûjûe Keòaû Lêaþ KÁiû]ý, Kò«ê Gjûe @ûagýK c¤ ejòQò û Gjò i´§e ieKûeuê _ê^ü ù`eû@ûYòaûe jó ]ýû^ ù\aû CPòZþ ~ûjûKò @ûc _ûAñ fûb_â\ ù~ûR^û Rûjòe Keòaû CPòZþ û ù\gùe Gjò @cìfý ]eûjeKê elû Keòaû _ûAñ ùKak ieKûeu \ûdòZß ejòa Zûjû bûaòaû c¤ VòKþ ùja ^ûjñò û @ûùc icùÉ ù\gaûiúcûù^ c¤ GjûKê elû Keò a û _ûAñ @«Zü @ûce bûaò _úXúcû^u _ûAñ Kû~ðýùe fûM_Wÿòa û

Wûü. @ûe.ùK. iòõj Kéhò aòmû^ ùK¦â, jûfú Kâû^è, ùK^eú, jòfþ ùeûW, jRûeúaûM-8253301 A-ùcf: rksingh, icar@gmail.com ùcûaûAf ^õ.: 9939690109

@ûRò jó iõMâj Ke«ê aògße iaðû]ôK _Xÿû~ûC[ôaû _ZâòKû Kéhò RûMeY Kéhò RûMeY IWÿò@û _ZâòKû c¤ _Xÿòaûe iêù~ûM fûb Ke«ê ùlZ-aûWÿò, C\ýû^, c›ý_ûk^, _gê_ûk^, KêKÑëUû_ûk^, ù_ûfþUâò, ÁW `ûcðòõ, QZê C_ôû\^, `êf C_ôû\^ Kâû_òõ, iòõP^ ù~ûR^û I @^ý ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK iùcZ Kµû^ú icûPûeùe RWòZ Laeùe RWòZ ejòaû _ûAñ _Xÿ«ê Kéhò RûMeY û

@ûMûcú _âZò cûie _ZâòKû iõMâj Keòaû , aòmû_^ I Kéhò icûPûeKê _âKûgòZ Keòaû _ûAñ \dûKeò @ûc ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

aél iõelY

20

U

UcûUe `ifùe aél iõelY

cûUe GK ù_øÁòK Gaõ @û[ðòK \éÁòùe cj ß_ì‰ð `if û ^iðeúùe aúR aêYòaû Vûeê ù^A `if _ûPòaûe @aiÚû _~ðý« UcûUeùe ajê _âKûee ùeûMu _âùKû_ ù\LôaûKê còkò[ûG û ~\ò iVòKþ icdùe Gcû^uê ^òdªYe C_ûd Keû ^~ûG ùZùa ajê [e iµì‰ð `if ^Á ùjaû ij `if jeûAaû lZò ijòaûKê _WÿòQò û ~ûjû`kùe KéhK ajêZ aWÿ @û[ðòK lZò ijý Keòaiò[ûG ö Gjûe Kakeê cêqò _ûAaû _ûAñ KéhK aél iõelYe C_ûdKê CPò Z þ icdùe @û_YûAaû ijòZ UcûUe `ifùe ùjC[ô a û @ûdùe ajê Mê Y aé ¡ ò ùjûA_ûeòùa û UcûUe ^iðeúùe Pûeû iêelû aúR_Pûe

aúRMêWÿòKê _âÉêZ Keòaû _ûAñ _â[ùc 2 Mâ û c ùK_Ö ^ þ aû [ûdec aû

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Kûað^WûARòcþ _âZò KòùfûMâûc aúRe jòiûaùe C_ûPûe Ke«ê û bìcò C_Pûe 

iaêVûeê _â[ùc ^iðeú iÚkKê bf bûaùe iòõP^ Keò \ò@«ê Mbúe _~ðý« RcòKê jk Keò RcòKê ùZR Leû LûAaû _ûAñ ùLûfû QûWÿò ù\aû CPòZþ, Zû’ùjùf bìcòùe C_iÚòZ KúU, `µê\ Gaõ iìZâKécò (^òùcùUûW) ^Á ùjûA_ûeòa û

 ^iðeúe _âcêL eì_ùe fûMò[ôaû

@û¦âMf^ (WµòõM @`þ )ùe aMòPû ùjZê bìcòùe _âûd iúUþ ùaWþ _âÉêZ Ke«ê, ù~Cñ[ôùe Rk ^òÃûi^e CPòZþ aýaiÚû ùjûA_ûeòa û  iìZâKécò (^òcòùUûW)MâÉ ùlZâMêWÿòKê

iìZâKécò _âZòùeû]ú KòicMêWÿòKê fMû«ê

Gaõ 8-10 Mâûcþ Kûùaðû`êeû^þ 3Rú/ aMð còUe \eùe ^iðeú cûUòùe cògûA ù\aû CPòZþ û @uêeY _½ûZþ ^iðeúùe iòõP^ Ke«ê  ^iðeúùe aúR bkò jó @uêeY ejòQò

ùK_Öû^ 0.2% (2 Mâûc Jh]/ fòUe _ûYò)Kê ùNûkò Kò@ûeòùe C_Pûe Ke«ê û  @uêeYe 15 \ò^ _ùe

WûAcòù[ûAUþ 30 A.iò. 1 còfò / fò/ Gaõ ùcùKÜûùRaþ 2Mâûcþ/ fò.

Jh]MêWÿòKê cògûA ^iðeúùe iòõP^ Ke«ê û ùlZùe Pûeû ùeû_Y ù~ùZùaùk ^iðeúùe Pûeû 4-5 i¯ûje ùjûA~òa Gjò icdùe GjûKê _âÉêZ ùlZùe ùeû_Y Ke«ê û ùeû_Y

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

aél iõelY

21

ùeûR ^òdªY aòhûYê ùeûM fú`þ Kfð- Gjò ùeûM UcûUee `ife GK iû]ûeY ùeûM @ùU ~ûjû Kò aòhûYê \ßûeû _âiûeòZ ùjûA[ûG û Gjò ùeûMe KûeY aéle _ZâMêWÿòK bòZeKê ~ûA[û«ò Z[û _êeû bûaùe aél C_ùe @ûKâ« Keòaû ijòZ MQ ]ìie _Wÿò~ûG û

Keòaû _ìaðeê RWMêWÿòKê Kûað^WûARòcþ 1 cò.fò./ fòUeKê ùNûk Keò C_ûeòZ Ke«ê û

`kùQ\K (`îUþ ùaûee)

aélùeû_Ye C_eû« `if iêelû

ùc÷fû[ôdû^ 50 Aiú 1 còfò / fòUeKê 15 \ò^ @«eùe iòõP^ Ke«ê û

KúU ^òdªY

KUê@û KúU (KU Ißûcð)

UcûUe `ifùe fûMò[ôaû _âcêL KúU Gaõ GjûKê ^òdªY Gjò _âKûe ejòQò- eiKê ùgûhò LûA~ûC[ôaû KúU ù~_eò ]kû cûQò _ZâMêWÿòKê ZkÉeùe ejò[ûG û Gjò KúU _ZâMêWÿòKeê Gaõ MQe ùKûck @õgMêWÿòKeê ei ùgûhò MQKê KcùRûe Keòù\A[ûG, ~ûjû`kùe _ZâMêWÿòKe cêjña¦ ùjûA~ûA[ûG Gaõ `ifKê aXÿòaûKê \òG ^ûjó û

cûUò@û ewe Gjò ù_ûK eûZòùe aûjûeò aé l@ûWÿ K ê Rcò @ûWKê @ûiò `ifùe aiò[û«ò I \ò^ùe cûUò bòZùe fêPò ~û@û«ò û ^òdªY: Kûaðûeòfþ 5% CÁ 25 Kòùfû/ ùjKÖe jòiûaùe Pì^û Ke«ê Rcòùe _Kû«ê û

ùcûRK - Gjû UcûUee iaêVûeê bdue ùeûM û Gjû c¤ GK aòhûYê ùeûM @ùU û G[ôùe _ZâMêWÿòK ùcûUû ùjûA~ûG I Gjûe @ûKûe aòMòWÿò ~ûA[ûG Z[û MQMêWÿòK aXÿòaû a¦ ùjûA~ûA[ûG û ^òdªY: aòhûYê R^òZ ùeûM _âiûe KúUMêWÿòK \ßûeû ùjûA[ûG û GYê Gjò ùeûMe ^òdªY ùjZê C_e a‰òðZ KúU^ûgKKê 15 \ò^ @«eûk _ùe iòõP^ Keòaû CPòZþ û ùKûfeùeûU/RWMf^þ Gjò ùeûMe _âùKû_eê aél Rcòe iZZü C_ùe @õg \û^û bûM Kkû _WÿògêLô ~ûA[ûG Z[û Zk @õg cìk _PòaûKê fûMò[ûG û

^òdªY WûAcòù[GUþ 0.2 cò.fò./fòUe aû ùcûù^ûùKû`ûið 36 Giþ G fþ aû ùcfû[ôdû^ 50 A.iú. 1còfò/fòUe aû Giòù`Uþ 75 Giþ._ú. 0.5 Mâûcþ/ fòUe _ûYòe \eùe iòõP^ Ke«ê I Zò^ò i¯ûj _ùe _ê^ü ù\ûjeûAaû ijòZ GK KúU^ûgKKê \êA [e _âùdûM Ke«ê û fò`þ cûA^e Gjò KúUe _â ù Kû_ùe aé l e _ZâMêWÿòK C_eò bûM C_ùe @ûiò ùZeQû iêew^êcû ]ûe Keòaû ù\Lû~ûA[ûG û ^òdªY C_ùeûq _âYûkú ^òcÜùe a‰ð^û Keû~ûAQò û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

aél iõelY

22

^iðeúùe _ò[ôdc @ù`^òWùeUcþ ~[ûeûAùRûùKÖ û ^ò d û ùiûù^^ûA ^ûcK `µê\úe KûeY ùjûA[ûG û ùacûeúMêWÿòK KûeYeê fMûAaû _ûAñ aúR iXÿò ~ûA[ûG ^aRûZ aél MâiòZ ùjûA_ùWÿ û MâiòZ aélMêWÿòK Z^û @û]ûe C_ùe @]ôK ^ec ùjûA MQ bòZeKê ~ûA[ûG û Z[û @«eê aél ceò~ûA[ûG û bìcòùe @_~ðû¯ Rk ^òKûie iÚòZòùe ùacûeò @]ôK iKâòâd ùjûA[ûG û ^òdªY

^òdªY aúRMêWÿòKKê aêYòaû _ìaðeê 2 Mâûcþ ùcùKûùRaþ aû Kûað ^ WûRò c þ _â Z ò KòùfûMâûcþ aúRùe C_PûeòZ Ke«ê Gjû aýZúZ ùeûM _âùKû_ ùjaû `kùe 2 Mâûcþ ùKûùRaþ/fòUe _ûYòKê ùNûk _âÉêZ Keò Z^û _ûLùe Gaõ bìcò C_ùe iòõP^ Ke«ê û @ûagýKZû _Wÿòaû _ùe 15 \ò^ _ùe @ûC [ùe iòõP^ Ke«ê û

MY×ò_Wÿò~ûA[ûG, ~ûjû`kùe RWÿMêWÿòK `êfò ~ûA[ûG û ù~Cñ KûeYeê Gcûù^ bìcòùe ù_ûhK Z ß I ^ec jêG ^ûjó û ~ûjûe `k Êeì_ `if j\kú _Wÿò~òaû ijòZ MQ cûeòù\A[ûG û ^òdªY

2 Mâûc ùcùKÜûùRa _âZò fòUe _ûYòùe cògûA ùeûMe flY ù\Lûù\aû _ùe Zêe« Gjûe iòõP^ Ke«ê û

iìZâKécò ùlZâMêWÿòKùe UcûUe `if ijòZ jRûùe (ùceúùMûfØ) e @«eûgiý Z[û Kûað ^ ò K þ Lûù\ûe C_ù~ûM Ke«ê û G[ôijòZ iìZâKécò _âZòùeû]ú KòòicMêWÿòK bkò Giþ. 120, Giþ 12, jòiûe fkòZ, K‰ðûUK jûAaâòW, Giþ.Gfþ. 152 Gaõ ù^ùcûùUKè AZýû\ò fMûAaû CPòZþ û Gjû aýZúZ `if ùeû_Yùe _ì a ð e ê ùlZùe Kûùaðû`êýeû^þ 3 Rò ùMâ^êýfè 20-25 Kò.Mâû./ ejòQò Gjûe jòiûaùe @^êiûùe _âùdûM Keòaû CPòZ û

QûQdû (_ûCWeú còfþWêý)

fuûùe aél -iõelYe C_ûd

_ZâMêWÿòK C_ùe ]kû Pì‰ðò ]kû ù\Lû ù\ùf û ùeûM MâiòZ _ZâMêWÿòK Gaõ `kMêWÿòKùe aXÿòaû a¦ ùjûA~ûA[ûG I ùeûM MâiòZ _ZâMêWÿòK jk\ú _Wÿò~ûA[ûG û

fuû `ifùe [âò° Gaõ G`òòWþ `if ei ùgûhò jû^ò _jñPûA[ûG û Gjò `ifMêWÿòKùe ùWµòõ @`þ, ^ò`þ Kið, `k _Pòaû Gaõ WûA ùaKþ _âùKû_ @]ôK ùjûA[ûG û

SûCñkû aû aäûAUþ Gjò ùeûMùe _ZâMêWÿòK C_ùe ]ìie ewe ùMûf I @^òdcòZ @ûKûe ]kû _Wÿ ò ~ ûA[ûG û ù~Cñ KûeYeê _ZâMêWÿòKe @«eê jó SûCñkò _Wÿò[ûG û ^òdªY

RWÿ MY×ò iìZâKécò Gjû GK bìcò R^òZ iciýû @ùU û Gjû`kùe `ifùe aélMêWÿòKe cûUò

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ùeûMù_ûK Gaõ ^òdªY ùWµòõ @`þ : Gjò ùacûeú fuû

ùacûeúe cêLý Z[û MQKê iµì‰ð cûeò ù\A[ûG û GYê ^iðeúe bìcòùe giý @aùgùhûKê RkûA ^Á Keò ù\aû CPòZþ û aúR aêYòaûe 10-15 \ò^ _ùe ùNûk _âÉêZ Keò ^iðeú bìcòùe iòõP^ Keò \ò@«ê û `k iXÿòaû (`îUþ ùeUþ) Gjò ùacûeú ùKûùfùUûUâûAKcþ KÆò K ûA ^ûcK `µê \ úe KûeYeê ùjûA[ûG û ùeûMe flY _ûPò f û ùjûA[ôaû `êf C_ùe ÆÁ ù\Lû~ûA[ûGö _âûe¸òK @aiÚûùe `k C_ùe ùMûf-ùMûf Kûkú ]ûe ]kû ù\Lû~ûA[ûG û ]úùe ]úùe Gjò ]kû aXÿòa ~ûA[ûG û Z[û `k C_ùe `òµê\ú Mêze eì_ ù\Lû~òaûKê fûMò[ûG û ùeûM MâiòZ `k _Wÿò~ûA[ûG û Gjû iXÿò ~ûA[ûG, ~ûjû`kùe C_ôû\^ Kcò~ûA[ûG û C_ôû\e MêYa û c¤ _âbûaòZ ùjûA[ûG ö ^òdªY Gjò ùacûeú c¤ aúR R^òZ @ùU û GYê aêYòaû _ûAñ iêiÚ `kMêWÿòKe aúRKê Kûað^WûARòcþ ^ûcK `òµê\ú ^ûgKùe C_PûeòZ Keò aêYòaû CPòZþ û cûZâ `òµê\ò^ûgK bkò K_ðe @ûKèò ùKäûeûAWþ (0.25-05%) ùNûe `êf @ûiòaû _ùe 15-15 \ò^ @«eûkùe iòõP^ Keòaû CPòZþ û ùa^ûcòkþ (0.10%) ùNûkùe

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

aél iõelY

23 iòõP^ Keòaû c¤ ùacûeúKê ùeûKû~ûAa_ûeòa û

]úùe gêLô~ûA[ûG û Gjò `òµê\ú \úNð \ò^ _~ðý« bìcòùe RúaòZ ejò~û@û«ò û

_Zâa§û (fú` ÆûU)

^òdªY

Gjò ùacûeú iùKðûùÆûaû ùKÆòKú ^ûcK `òµê\úùe ùjûA[ûG Z[û Gjò ùeûMùe MâiòZ aélMêWÿòKùe _ZâMêWÿòK C_ùe ùMûfûKûe aû @^ò d cò Z @ûKûeùe júecûjò^ ]kû ùjûA~ûA[ûG û `kùe @Zý]ôK MâiòZ _ZâMêWÿòK `k _ûPòaû _ìaðeê jó SWÿò _Wÿò[ûG û `kùe `if C_ôû\^ùe Lêaþ Kcò~ûA[ûG û

Gjò ùacûeú _âiûeòZ ùjC[ôaû `òµê\ò ùjûA[ûG, KûjóKò ^û \úNð icd _~ðý« Gjò ù_ûK ùlZe cûUò bòZùe RúaòZ ejò[ûG û G[ô_ûAñ ùacûeúKê ùeûKòaûKê ùjùf cûUòe C_Pûe Keòaû Gaõ ùeûM_âZòùeû]ú KòicMêWÿòKê _âùdûM Keòaû i¸a ùjûA[ûG û 0.1% ùaûWÿû cògâY aû K_ðe @ûKèò ùKäûeûAWþe ùNûk cûUòKê C_Pûe Keòaû `kùe ùacûeòKê ùeûKû~ûA_ûeòaö

^òdªY aúRMêWÿòKKê Kûað^WûARcòþ `òµê\ò ^ûgKùe C_PûeòZ Ke«ê û Gjò ùacûeú 0.1% Kûað^WûARòcþ, 0.1% ùaù^ûcòfþ, 0. 2% ùcùKûùRaþùe 15 \ò^ @«eûkùe iòõP^ Ke«ê 4-5 [e Keò a û `kùk ùeûM ^ò d ªY ùjûA~ûA[ûG û fuûùe Mäû^ò ùeûM Gjò ùacûeú `êýùReòdcþ G^ê@cþ ^ûcK `òµê\úe _âùKû_eê aél SûCñkò _Wÿòaûe @ûguû ù\Lû~ûA[ûG û Z[û G[ôijòZ _ZâMêWÿòK C_eê Z[û ]ûeùe bòZeKê ùcûWÿò ùjaû @ûe¸ ùjûA~ûG û I _Zâ jk\ú _Wÿò~ûA[ûG û Z[û ]úùe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

_âcêL KúU Gaõ ùeûKòaûe C_ûd [âò° (ùKèûùUû[âò° ùWûeùifòiþ ) Gjò KúUùe ^ò´ Z[û adùÄ \ê A Uò e _Zâ M ê W ÿ ò K `ê f I ùKûck gûLûMêWÿòKeê ei ùgûhò LûAù\A[ûG û Gjûe KûeYeê _Zâ gê L ô ùcûWÿ ò ùjûA~ûA[ûG û [âò°e @ûKâcYùe 2040% _~ðý« C_ôû\^ùe `if Kcò

ùjûA[ûG û cû\û [â ò ° _Zâ M ê W ÿ ò K e iúeMêWÿòK C_ùe 40-80 _~ðý« @Šû ù\A[û«ò Z[û 10-20 \ò^ùe ^òRe Rúa^ PKâ _ìeû Keò ù^A[û«ò û ùeûM ^òdªY Gjò ùeûMKê ùeûKò a û _ûAñ @ûKèòWòùcùUû^ cò[ûAfþ 300-400 GcþGfþ/ GKe aû AcòWûùKäûeò_âòWþ 4050 GcþGfþ / GKee _òQû ùNûk Zò@ûeò Kòe iòõP^ Keòaû CPòZþ û cûAUþi cûAUþi aélMêWÿòKê Zk bûMe eiKê ùgûhò lZò _jñPûA[ûG û Gjò KûeYeê aél KcùRûe ùjûA~ûA[ûG I aXÿòaûùe ùeûKò~ûA[ûG û ^òdªY cûAUþiKê ùeûKòaû _ûAñ A[òùdû^ 50 A.iú.e 800 cò.fò. aû WûAùKûù`ûfþ 1.85 A.iúe GK fòUe Jh] 600 fòUe _ûYòe ùNûk Zò@ûeò iòõP^ Keòaû CPòZþ û

c\^fûfþ ùcNIßûf. Wû. _âgû« Rû´êfKe Gaõ Wû. eùcg aûaê _û\_ ùeûM aý]ôK aòmû^, eûRiÚû^, Kéhò cjûaò\ýûkd, Gaõ Kéhò @^êi§û^ ùK¦â, ùaûeaU `ûcð aûõiaûWû cjûeYû _âZû_ Kéhò Gaõ _âûù\ýûMòK aògßaò\ýûkd, C\d_êe (eûRiÚû^)

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

24

ùKû

ùeûM ^òdªY

ùKûaò RûZúd _eòaûeùe ùeûM

aò aMðúd _^ò_eòaû cj ß_ì‰ð ejòQò Leú` `ifMêWÿòKùe, ~ûjûKò iaêR Z[û aúR \êAUòKê Rcòùe fMû~ûA[ûG û Gjû iûeû aògßùe cêLý Lû\ý `ifùe MYû~ûA[ûG û Gjò aMðe _â c ê L _^ò _ eò a ûùe `ê f ùKûaò , a§ûùKûaò, ùaâûKfú, aîùifþi, ÆûâCUþ, K\kú, MõVòùKûaò, Kýû_þiòcþ I ùiûeòh @û\ò ù e aâ ò i ò K û _â R ûZúd i¹ò k ò Z ùjûA[ûG û Gjû @Zòeòq cìkû, _ûkw, IßûUe Kîiþ @û\ò c¤ Gjò aMðe _eòaû @ùU û Gjò _eòaûe Kýûùfûeòe cûZâû Kc Z[û `ûAae, Kýûfiòdcþ, @ûAe^þ bò U ûcò ^ þ I iò ’ aýZúZ fûb\ûdK G^þRûAcþ _âPêe cûZâûùe MzòZ ùjûA[ûG û Gjò _^ò_eòaû _ìeû ù\gùe Pûh Keû~ûA[ûG I KéhK Gjûe C_ôû\^eê bf ùeûRMûe Keò[û«ò û K«ê Gjò _eòaûùe ajê _âKe ùeûM i¸ûaòZ Keò [ûG û ~ûjûKò Gjò C_ôû\^ ijòZ- Gjûe MêYa ûKê c¤ Leû_ _jñPûA[ûG û GYê Gjò _eòaûMêWÿòKùe ùacûeúMêWÿòK iVòKþ _eòPde Lêaþ @ûagýK ejòQò û GjûKê

Kéhò RûMeY, cûy 2017

iVòK bûaùe PòjÜ _ûAùf ùeûM ù_ûKKê ^òdªY Keû~ûA_ûeòa û

ùKûaò aMðúd _eòaûe _âcêL ùeûM Gjò _âKûeKûŠ bwû ùeûM Gjò ùeûM MQe GK _âcêL ùeûM @ùU û ù~ ùKjò _eòaû MQ fMûCQ«ò Gjò iaê aòhdùe _â[ùc iVòKþ bûaùe RûYò ù^aû CPòZþ û Gjò ùeûMe _âùKû_ bf eì_ùe _âa§òZ ^ ùjûA[ôaû MQùe @]ôK cûZâùe ù\LôaûKê còkò[ûG û flY Gjò ùeûMe flY MQ C_ùe \êA _âKûeùe ù\Lû~ûA[ûG û ùMûUòGùe MQ Rcòeê aûjûeKê aûjûeòaû _ìaðeê ùeûM MâiòZ ùjûA~ûA[ûG `kùe aúR _Zâ @uêeòZ ùjûA ceò ~ûA[ûG û Gjû `kùe Pûeûgûkûùe MQe iõLýûùe Kcò @ûiò[ûG û @^ý eì_ùe ùeûMe iõKâcYeê MQe C_e bûM Z[û MQ iXÿòaûKê fûMò[ûG I MQ bìcò C_ùe Xkò _Wÿò

ejò ceò ~ûA[ûG û

ùeûMûYê _ò[òdc, `ûAùUû`ù[ûeû, `êùRûeòdcþee _âRûZú Gaõ eûAùRûùKÖû^òdû ùiûùf^ûA aýajûe Ke«ê û ^òdªY 1. Pûeû ùaWe iÚû^Kê _âZòahð a\kûA ù\aû CPòZ û 2. _ûe\gðú _fò[ô^ (25 cûAùKâû^þ)e Pû\e aòQûA 45 \ò^ _~ðý« bìcòKê ùiøe gqòùe C_PûeòZ Keòaû CPòZþ û 3. Kò@ûeòùe aúR aêYòaû ùaùk 15-20 \ò^ _ìaðeê `ûcðòfò^þ (1 bûM `ûcf ò ^ò + 7 bûM _ûY)òùe ùiû]Zô Keaòû Z[û _f[ò^ô Pû\eùe Xûÿuò eLaôû CPò Z þ û aúR ùiùZùaùk aû¶ò a ù~ùZùaùk cûUùòe Gjû \aò aûKê @ûe¸ Keaò I ]@ìûñ CVaòû a¦ ùjûA~ûG û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

25

ùeûM ^òdªY ùeûMûYê

4. aúRe C_Pûe ùK_þþUû^ (1 Mâûcþ _âZò 10fòUe _ûYò) I Kûùaðû^þŠRòcþ (5 Mâûcþ _âZò 10 fòUe _ûYò) Kê ùNûk Keò c¬òùe iòõP^ Keòaû CPòZþ û ùeûMe flY ù\Lô ^ò‰ðd Pò«û Keòaû CPòZþ û

ÄùfùeûUú^údû Äùfùeûgò d cþ [Šû Z[û ^c^úd~êq aûZûaeY Gjò ùeûM _ûAñ @^êKìk @ùUö Gjò `µê\ cûUò Z[û MQe @aùgûh C_ùe RúaòZ ejò[ûG û

6. iòõP^ jûfþKû I aûe´ûe Ke«ê û

^òd«Y

KûŠ iXÿû ùeûM

1. `êf ùKûaò- ]û^ I `if PKâKê @û_Yû«ê û

Gjû aòùRû_ôû\^ _ûAñ fMû~ûA[ôaû ùKûaòe _âcêL ùeûM û ~\ò Gjò ùeûM [ùe ùlZùe ùjûA~ûG ùZùa ùlZeê iêiÚ `if ùjaû Lêaþ KÁKe ùjûA~ûA[ûG û Gjò ùeûMeê `êf ùKûaòe aúR C_ôû\^ùe 80-90 _âZògZ _~ðý« Kcò còkò[ûG û flY Gjò ùeûM MQ C_ùe cûUò PXÿûAaû ijòZ Wòùi´e cûiùe @ûe¸ ùjûA~ûA[ûG û _âbûaòZ aél C_ùe iaêRZû ^Á ùjûA~ûA[ûG I jk\ú _ûCWe bkò ùjûA~ûA[ûG û MQe KûŠ C_ùe MêeêZe _âaûa _KûA[ûG û Gaõ MQe bòZeKê _âùag Keò bòZeKê `µû Keò\òG Gaõ MQ bòZeê iXÿòaûKê @ûe¸ Keò[ûG û ùghùe MQ Kkû _Wÿò~ûA[ûG û G[ôijòZ MQùe `êf ]eòaûKê @ûiê[ôùf c¤ Gjû iXÿòaûKê fûMò[ûG û `êf ùKûaòùe c¤ Gjòbkò @aiÚû ù\LôaûKê còkò[ûG I MQ ]kû _Wÿò Pû¦ò _eò ù\Lû~ûA[ûG û ùghùe MQeê aûjûeê [ôaû KXÿ gêLô ceò~ûA[ûG I `êf aûjûeò ^[ûG û

2. ùeûMMâÉ _ZâMêWÿòK Z[û `êfKê aûjûe Keòaû _ûAñ ^Á Keò ù\A[ûG û 3. `if C_ùe `êf Zò@ûeò ùjaûe aúR ùjaû _~ðý« 10-15 \ò^ @«eûk C_ùe KûùaðûŠRòcþ (50Mâûcþ _âZò 100fòUe _ûYò) I ùcùKÜûùRaþ (250 Mâûcþ _âZò 100fòUe _ûYò)Kê QûYò iòõP^ Ke«ê û 4. ùKûaòe Kkû iXÿû ùeûM Gjò ùeûM Gjò _^ò_eòaûe GK aò^ûgKûeú ùeûM @ùU I aò g ß ù e gò ù Zû¾ I icgúùZû¾ ùlZâMêWÿòKùe ùjûA[ûG û Gjò ùeûM a§û ùKûaòùe c¤ 50 _âZògZ I `êfùKûaòùe 50-60 _âZògZ _~ðý« `if C_ôû\^ùe lZò _jñPûA[ûG û flY ùeûM MâÉ MQ Z _ZâMêWÿòKe ]ûe C_ùe AõeûRúùe @le @ûKûe jk\ò \ûM _Wÿò ~ûA[ûG ~ûjû icd ijòZ aXÿò Keò _ZâMêWÿòK @]ôKZe bûMKê ùNeò ù^A[ûG û

_âbûaòZ _ZâMêWÿòKe iúeûMêWÿòK ]ìie aû Kkû ewe ùjûA~ûA[ûG I ùKûaòe `êf cSòeê iXÿòaûKê fûMò[ûG û Zû_cû^ aXÿòaûeê _âbûaòZ MQ iµì‰ð iêLô ~ûA[ûG û ~\ò `if aúR _ûAñ fMû~ûA[ôa ùZùa ùeûMûYêe iõKâcY aúR _~ðý« c¤ Pûfò ~ûA[ûG û ~ûjû @ûi«ûahð `if aúR fMûAaû icdùe ùeûM _âiûeòZ ùjaûe Kûc @ûe¸ Keò ù\A[ûG û ùeûMûYê ùR÷ù^Úûùcû^ûRþ ùKùµûÁâòiþ _âRûZò ùKùµÁâòiþ ^òdªY 1. ùeûM MâÉ ùlZâMêWÿòKùe Kcþ \êA ahðe `if PKâKê @û_Yû«ê û 2. iêiÚ aúR _âùdûM Ke«ê û 3. aúRe 30 cò^òU _~ðý« [Šû _ûYòùe eL«ê I _ùe 30 cò^òUþ _ûAñ Mec _ûYò (52 WòMâú ùiõUòùMâW Zû_cû^)ùe eL«ê û ùKak GZòKò ^êùjñ icd _ûAñ ùÁâù_ÖûiûAKäò^þ (1 Mâûcþ _âZò 10fòUe _ûYò)e cògâYùe eL«ê û Gjò C_Pûe ùKak _âùdûMgûkûùe ^òügêË C_Pûe Keû~ûA[ûGö 4. `êf ùjaû _ùe ùÁâù_ÖûiûAKäò^þ (1Mâûcþ _âZò 10fòUe _ûYò)e iòõP^ Ke«ê I 15 \ò^ @«eûk _ùe \êA [e ù\ûjeû«ê û 4. WûC^ú còfþWê aû cé\êùeûcòf ùeûM- Gjò ùeûM [Šû I ^c^úd~êq ùlZâùe @]ôK C_ô^Ü ùjûA[û«ò û Gjò ùeûM CPòZþ aûZûaeYùe a§û ùKûaòe aúR `ifùe 50-60 _âZògZ _~ðý« iõKâ c Y Keò [ ûG û ~ûjû`kùe C_ôû\^ùe 16-20 _âZògZ _~ðý« `ifùe lZò Keò[ûG û flY _ZâMêWÿòKe ZkbûM iZZü C_ùe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

26

ùeûM ^òdªY

Z[û \û^û C_ùe ùQûU ùQûU ÆUòK ewe \ûM ù\Lû ù\A[ûG û Gjò \ûM C_ùe `òµê\e ]kû ew cé\êùeûcòf aé¡ò ^Re

Kéhò RûMeY

úd @ûKhðYûe C_j

KéhK KûWð

@ûK C_jhðYúd ûe

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê fuoMk vkiys dkMZ Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

Very Very Important Farmer Card yodjp ;sr Zê vkgs e«

eòjûZò

@ûiê@Q

NAME : ADD : : ID ISSUE :

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

MAP

30

ùeûM ^òdªY

fuû `ifùe ùeûM ^òªdY

aòò

gße fuû C_ôû\K ù\g eì_ùe bûeZe ^ûc iaêVûeê D¡ßð ejò@ûiòQò û fuûe aògòÁ MêY ùjûCQò Kò GjûKê cifû eì_ùe aýajûe Keû~ûA[ûG û iaêR Gaõ fûfþ \êAUò @aiÚûùe fuûKê ùbûR^e Êû\òÁ Keò[ûG, ~ûjûKò Lû\ýe Êû\ùe cj ß_ì‰ð bìcòKû ^òbûA [ûG ö fuû ùKÆòdû^þ aõge GK _û\_ @ùU û fuûùe bòUûcò^þ G’ Gaõ iò’e C c KßûfòUò ejòQò û fuû `ifùe ajê _âKûee ùeûM _âùKû_ ù\Lû~ûA[ûG û ù~Cñ[ô _ûAñ ajê icdùe C_ôû\^ùe lZò NUò[ûG û G[ô_ûAñ `ifùe ùeûM ^ò\û^ @ûagýK ejòQò û fuû `ifùe _âcêL ùeûMMêWÿòK ^òcÜùe \ò@û~ûAQò -

@û\âZû I KûŠiXÿû ùeûMe _âùKû_ùe ùQûU @aiÚûùe ùjûA[ûG û ù~ùZùaùk Kò ^iðeú MQ _âÉêZ ùjûA[ûG Gjò icdùe fuû MQùe ùeûM ù\Lû~ûA[ûG û cûUò C_ùe ejò[ôaû ùjZê Gjûe c¬ò @õg Kkû _Wÿò~ûA[ûG û Z[û MQùe MâiòZ bûM iXÿòaûKê fMò[ûG û MQ bûõMò _Wÿò ceò~ûG I MQ gêLô~ûA[ûG û ùeûMe _âiûeùe cûUò aòùhû]^ ^ ùjûA[ôaû ù~ûMêñ ùjûA[ûG û ^òdªY aúR aêYòaû _ìaðeê [ûAecþ aû ùK_Öû^þ 3 Mâûcþ _âZò Kòùfû aúRùe \eùe C_PûeòZ Ke«ê û ^iðeúe bìcòe iZZü bûaùe 4eê 6 AõP CVò ejò[ôaû iÚû^ùe Zò@ûeò Ke«ê I ~ûjû\ßûeû Rk

Kéhò RûMeY, cûy 2017

^òÃûi^ VòKþ eì_ùe ùjûA_ûeòa û ^iðeúùe aêYòaû _ìaðeê [ûAecþ aû ùK_Öû^ 4-5 Mâûcþ _âZò aMð còUe còkòaû CPòZþ ù~Cñ[ôùe ùeûMKê @]ôK _âùKû_ ejò[ûG û còZâ `µê\ UâûAùKûWcûð aòeòWú aêYòaû _ìað bìcòùe ù\aû ijòZ eûiûd^òK iûeKê aeûae ùeûM _âa§^ Keû~òaû CPòZþ û ~\ò UâûAùKûWcûð _âùdûM Keû~ûA[ûG ùZùa eiûd^òK `µê\ò^ûgK _âùdûM ^ Keòaû CPòZþ û `k iXÿû ùeûM ùeûMe @ûe¸òK flY _ZâMêWÿòK C_ùe ùQûU-ùQûU Kkû \ûM eì_ùe ù\Lû~ûA[ûG û ùeûM MâiòZ _ZâMêWÿòK WûAù^ Mfû«ò û ùeûMe CMâ @aiÚûùe gûLûMêWÿòK C_ùe I Zùk \ûM _Wÿò~ûA[ûG Gaõ gêLôaûKê fûMò[ûG û GjûKê WûAùaKþ c¤ Kêjû~ûA[ûG û ùeûM MâiòZ `kMêWÿòK C_ùe Kkû \ûM _Wÿò @^òdcòZ @ûKûeùe ùjûA~ûA[ûG ö iVòKþ bûaùe fuû aXÿò _ûùe ^ûjó û `k iXÿò ~ûA[ûG û ~ûjû`kùe fuûe MêYa û Gaõ aRûe cìf C_ùe aò_eúZ _âbûa _Wÿò[ûG û ^òdªY iêiÚ ùlZùe aúR _âû¯ Ke«ê û aêYòaû _ìaðeê aúR_Pûe ùK_Öû^ aû AûAecþ 3 Mâûcþ aû KûùaðûŠûARòcþ 2 Mâûcþ _âZò Kòùfûùe aúRC_PûeòZ Keò^ò@«ê û ùlZùe cûUòe ùeûM ^òdªYKê ^Á Ke«ê- i`û-iêZeû eL«ê û `if C_ùe www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

31

ùeûM ^òdªY ^òdªY bìcòùe ùeûMe @aùgùhûùe elû Keòaû _ûAñ PKâ @û_Yû«ê Z[û ùeûMú @aùgûhKê RkûA Keò ^Á Keò \ò@«ê û ^iðeúùe Z[û ùlZùe ùeûMe flY ù\Lû ù\ùf c¤ ùÁù_ÖûiûAKäò^þ 200 _ò_úGcþ Gaõ Kû_ðe @ûKèòùKäûeûAWþ 0.3 _âZògZ ùNûk iòõP^ Ke«ê û @ûagýKZû @^êiûùe 15 \ò^ _ùe _ê^ü ù\ûjeû«ê û _õ^ iú-1, iùaûe @we, Rú-218, Rú-2, Rú-5 Gaõ ùKiòGiþ-1 fuû KòicMêWÿòK Gjò ùeûMùe cû¤cùe ùeû]ú ùjûA[û«ò û _Zâ KêõP^ Gjò ùeûM aòòhûYê R^òZ @ùU û _Zâ KêõP^ ùeûM ù~Cñ[ôùe bûAeiþe icìj (fuû fò`þ Kfð bûAei) ù~ûMêñ ùjûA[ûG û Z[û ]kû cûQò Gaõ [âò_þi _âiûeòZ ùjûA~ûA[ûG û Gjò aòhûYêR^òZ ùeûMùe MQ aXÿò_ûùe ^ûjó _ZâMêWÿòK cKPò ùjûA ùcûWÿò ùjûA~ûA[ûG I @^òdcòZ @ûKûe ùjûA~ûA[ûG û ^ì@û _ZâMêWÿòK ùcûUû ùjûA~ûA[ûG ö ùeûM MâiòZ MQ C_ùe `k ajêZ Kcþ @ûiò[ûG Gjû ùQûU I @^òcdòZ @ûKûe ù^A[ûG û ^òdªY

ùeûMe flY ^Re @ûiòaû lYò ùÄûe KûùaðŠòRòcþ 50 Waäëý _ú. 0.05 _âZògZ ùNûke iòõP^ Ke«ê û @ûagýKZû^êiûùe 20 \ò^ @«eûk C_ùe ù\ûjeûA \ò@«ê û WûBùaðK ùeûM ùeû]ú Kòic ~ûjûKê @eKû ùfûjòZ, Rd«, `êùf iú-5 Gaõ GKè-235Kê _âùdûMùe còkò[ûG û Pì‰ð `µê\ aû QûQò@û ùeûMe flY _â[ùc _ZâMêWÿòK C_ùe Gaõ `ke C_ùe ùQûU ùQûU ]kû \ûM eì_ùe ù\Lû ù\A[ûG û Gjò \ûM aXÿòaû ijòZ Pì‰ð ùjûA~ûA[ûG û Gjò ]kû Pì‰ð ùUKäc _ûCWe icû^ ùjûA~ûA[ûG û KòQò icd _ùe ùeûMú _ZâMêWÿòK jk\ú _Wò gêLô ~ûA[ûG I MQ iXÿò ~ûA[ûG û ^òdªY ùeûMe flY ù\Lû ù\aû cûùZâ ùKeûù[^ 0.1 _âZògZ aû M§K0.2 _âZògZ ùNûk iòõP^ Ke«ê û @ûagýKZû^êiûùe 15 \ò^ _ùe GjûKê ù\ßjeû«ê û RúaûYê _Zâ \ûM ùeûM Gjò ùeûM aúR Gaõ cûUò R^òZ @ùU û Gjò ùeûMùe _ZâMêWÿòK C_ùe ùQûU ùQûU ]ìie Kkû \ûM ù\Lûù\A[ûG û ùeûMMâiòZ _ZâMêWÿòK jk\ú _Wòaû ijòZ _ZâSWÿòaûKê fûMò[ûG û ùeûMe flY iaêR KõPû `kMêWÿòK C_ùe c¤ ù\Lûù\A[ûG û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ùeûM MâiòZ MQMêWÿòKê @ûe¸eê ^Á Keò \ò@«ê û MQ ùeû_Y icdùe iêiÚ MQ Kûcùe ^ò@«ê û Gjò ùeûMe _âiûeY KúU \ßûeû ùjûA[ûG û GYê GjûKê _âiûeòZ Keòaû _ûAñ Wûdcòù[ûGUþ 30 B.iú. còfûAfþ WòùcûùUû^þ 25 B.iú. 1 cò.fò. _âZò fòUe _ûYòùe ùNûk iòõP^ Ke«ê û @ûagýKZû @^êiûùe 20 \ò^ _ùe GjûKê ù\ûjeû«ê ö `êf @ûiòaû _ùe C_ùeûq KúU^ûgúe iÚû^ ùcfû[ôdû^ 50 B.iú. 1cò.fòUe _ûYò ùNûk iòõP^ Ke«ê û ùeûM aûjK KúUe ùR÷aòK ^òdªY ùjZê fuû, aûReû, Zòk, Mjc I bkò ^û^þ ùjûÁþ ùa÷eòde Kâû_þ fMû«ê û _Zâ KêõP^ Gjò ùeûMùe _ZâMêWÿòK C_ùe Mbúe I jûfþKû jk\ò@û _Wÿò~ûA[ûG û ]kû ùjûA~ûA[ûG û _ZâMêWÿòK @^òdcòZ @ûKûee ]ûe ùjûA ùcûWÿò ùjûA~ûA[ûG I MQ ceêWò@û ù\Lû~ûG û ^òdªY Gjò ùeûM \ßûeû c¤ _âiûeòZ ùjûA[ûG G[ô_ûAñ C_ùeûq _Zâ KêõP^ ùjaû ijòZ _Zâ ùeûKòaû _ûAñ Kêj«ê Gaõ KúU^ûgúe _âùdûM Ke«ê û KúU^ûgú C_Pûe ijòZ cûQò `if bûAeiþ Kâû_þe eì_ùe fMûAaûùe ùeûM _âa§^ bf ejò[ûG û _¬ûa fûfþ (Giþ-118-2), awûk Mâú^þ-1, ù_ùe^òdfþ Gaõ ùMûjûUú aäûKþ Kòùià ùcûùRKþ ùeûM ùeû]ú @ùU û

Wû. ZLZ iòõj eûR_êùeûjòZþ 34, AceZòdû ùaeû, _ûaUû iú ùeûW, ù~û]_êe, eûRiÚû^-342010 www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

32

_ûkQZê Pûhùe

_ûkQZê Pûhùe ù\Lû~ûC[ôaû iciýû I Zû’e icû]û^

@û

RòKûfò iúcòZ iÚû^ ùjZeê @]ôK C_ôû\^ Keò ùfûKuê Lû\ý ^òeû_ û ù~ûMûAaû _ûAñ Kéhò ùa÷mû^òK iõ_âiûeY aòbûM I iùaðû_eò Pûhúcûù^ c¤ _âdûi Rûeò eLôQ«ò û ajê ùa÷mû^òKcû^u _âùPÁû `kùe QZê Pûh @ûc eûRýùe aýaiûdòK ùjûA_ûeòQò û Pûhúcûù^ ùKak Kéhòbò òK Kû~ðý C_ùe ^òbðe ^Keò Kéhò @^êiûwòK Kû~ðýKê _âû]û^ý ù\ùfYò, ~ûjû\ßûeû ijRùe, @Ì icd I ÊÌ aýdKeò @]ôK ùeûRMûelc ùjûA_ûeêQ«ò û _ûkQZê Pûhùe RûZúd Éeùe IWÿògûe iÚû^ _â[c MâjY KeòQò û aòMZ 5ahð bòZùe QZê Pûhúcû^ue iõLýû aXÿòaûùe fûMòQò ö Gjò @^êiûùe C_ôû\^ c¤ aXÿòPûfòQò û Kò«ê QZê iõelY I _KâòâdûKeY aýaiÚûe @bûa c¤ ejòQò û @^ýû^ý _^ò_eòaû bkò QZêùe c¤ aòbò^Ü _âKûee ùeûM I _âZò ¦ß¦ßò `òµò fûMò[û«ò û G_eòiÚùk QZêeþ C_ôû\^ ùKùZKûõgùe aû iµì‰ð bûaùe ^Á ùjûA~ûA[ûG û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ùaùk ùaùk QZê Pûhe _eòÄûe _eòz^ÜZûe @bûa, Ne, KùµûÁ, ^Wÿû AZýû\ò VòKþ bûaùe aòùgû]^e @bûa, c¬òùe @^ýû^ý `òµòe _âùag ù~ûMêñ QZêùe KaK, bìZûYê, RúaûYê R^òZ ùeûM Z[û aòbò^Ü ù_ûK c¤ fûMò[û«ò û ùiiaêe _eòPûk^û ^òdªY _ûAñ aòbò^Ü _âKûe _\ùl_ MâjY Keòaû ^òZýû« @ûagýK û QZêe ù\Lû~ûA[ôaû ùKùZK cêLý iciýû: ùMûae QZê : ùMûae QZê GK @\eKûeú QZê û Gjûe ^ûWÿ 5.7 ùicò f´û, ù_ûfû, cêŠùe ]ìie aû Kkû ewe @Zò _Zkû QZû [ûG ö Gjû _ûk I ]ôweú QZê ùaWÿùe ù\Lû~ûA[ûG û `kùe ùaWÿ _âZò QZê C_ôû\^ Kcò~ûG û iû]ûeYZü _êeêYû I ahðû _ûYòùe @]û _Pû ^Wÿû Kò´û @]ôK Mec ùjùf ùMûae QZê ù\Lû~ûG û ^òdªY : www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

33

_ûkQZê Pûhùe

 1. bf bûaùe gêLô[ôaû Leò`þ ]û^e ^Wÿû aýajûe

Ke«ê 2. QZê ùaWÿùe @]ôK _ûYò aýajûe Ke«ê ^ûjñòû  3. ùMûf QZê ù\Lûù\ùf jûZùe KûWÿò `òwò \ò@«ê û iaêR `ò¶ò : ùaWÿ _Wÿòaûe 7-8 \ò^ _ùe ùaWþUò iaêR `òµòùe _ì‰ð ùjaû `kùe QZê`òµò cûWÿò_ûùe ^ûjó û @]ôK C û_ I @û\âðZû ejòùf Gjò `òµò aòùgh aé¡ò _ûG û Gjû iõKâcòZ QZêc¬ò I bf bûaùe aû¿úKeY ùjûA ^[ôaû ^Wÿû \ßûeû ùjûA[ûG û ^òdªY :  1. QZê _ûAñ aýajéZ ^WûKê Mec _ûYòùe aû aû¿úKeY Keò aòùgû]^ Ke«ê û  2. 100fòUe _ûYòùe 100 còfò `ecûfò^ I 8 Mâûcþ aûbòÁò^þ cògûA, 10-20 KòMâû ^Wû aêWÿûA \ò@«ê û `ecûfò^þ _ûYòùe ^Wÿû aêWûAaû icdùe KêŠe C_eòbûM ùNûWÿûA eL«ê û  3. ^Wÿû aòWûeê _ûYò ^òMûWòaû icdùe 1fòUe _ûYòùe 40 cò.fò. `ecûfò^þ I 30 Mâûcþ _Uûiòdcþ _ûecûwû^òRþ Qò*ô ^Wÿû M\ûKê _fò[ô^ Reòùe 5/6 N<û ùNûWûA ^Wÿû iµì‰ð aòùgû]ôZ ùjûA~òa û  4. iõKâcòZ aòj^ I QZê ùaWKê QZê NeVûeê \ìeùe ù_ûZò \ò@«ê û KXÿÿ_Pû : QZê ùaWùe KXÿMêWÿòK `êUòaû @ûMeê _Wÿò~ûG û Gjûe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

^òdªY _ûAñ cêLýZü ^Wÿû aòùgû]^ I eiûd^ aòhe iVòKþ _âùdûM Keòaû @ûagýK û QZê Nùe ù\Lû~ûA[ôaû KúU_Zw, ùMŠû I ùZfêMêYò AZýû\ò \c^ Keòaû _ûAñ QZê NeKê _eòÃûe _eòz^Ü eLôaû ^òZû« @ûagýK û QZêNee ic^ßòZ KeòPûk^û:  QZê Nùe _eòÃûe _eòz^ÜZû elû Keòaû _ûAñ aäòPòõ _ûCWe _Kû«ê Gjû cûQòcû^uê aòKhðòZ Keòa û  iµì‰ð `êUò ~ûA[ôaû QZêKê gúNâ ùZûkò aûjûe Keò \ò@«ê û  QZê ùaWKê Zùk ^_KûA 6 ùicò Cyùe bûWÿò _âÉêZ Keò _Kû«ê û  1500 _ò._ò.GcþA ^ò´RûZ KúU^gK 1fòUe _ûYòùe 3 còfò jòiûaùe cògûA ^Wÿû C_ùe iò*^ Ke«ê û  iµì‰ð `êUò ~ûA[ôaû QZêKê gúNâ ùZûkò aûjûe Keò \ò@«ê û  ùaW C_eê _fò[ô^þ KûXÿò ù\fû_ùe 1fòUe _ûYòùe 1còfò cûfûLô@^þ cògûA aûjûùe iò*^ Ke«ê û cûZâ iò]ûikL QZê C_ùe iò*^ Ke«ê ^ûjó û  QZê Nee SeKû, ÄûAfûAUþ I KaûU \ßûeùe Rûfò fMûA aûjûeê ù_ûKcû^ue _âùagKê ùeûK«ê û  2-3 cûiùe [ùe `cðûfò^þ ijòZ _Uûiòdcþ

_ecûwûù^UþKê cògûA Méjùe GK _ûZâùe eLô ù\ùf G[ôeê MêeêZe Mýûiþ aûjûeò MéjUòKê aòùgû]^ Kùe û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

_ûkQZê Pûhùe

34  QZê Nùe gêLôfû ^òc _Zâ ]ì@ûñ \ò@«ê û

 QZê Ne c¤ùe jk\ò@û I ^úk @Vûkò@û ~«û aiû«ê û  QZê aòj^ C_ôû\òZ ùK¦âKê (5fòUe _ûYòùe 150

cò.cò.) `cðûfò^þ _KûA iò*^ Keò aòùgû]^ Ke«ê û  QZêeê aûjûeê[ôaû aRðýaÉê ùiVûeê \ìeùe eLôùa Kò´û

LZ/ Rò@û LZ _âÉêZ Keò_ûeòùa û

ùiMêWÿòK ùjfû :  QZêKê iVòKþ bûaùe ùZûkòaû @[ðûZþ ùaWÿ aû aýûMeê

GcòòZò ùZûkòùa ù~_eò QZêe KòQò @õg Zû’e _éÁbìcò (^Wÿû)ùe ^eêùj û aýûMþ /ùaWùe KòQò @õg ejòùf Zûjû @^ý QZêKê ^Á Keò\òG û  QZê ùZûkò iûeòfû _ùe _eòÃûe _eòz^Ü Keòaû @[ðûZþ

aûfò, ^Wÿû, KêUû, cûUò AZýû\òKê KûWÿò i`û Keòaû û  QZêKê @ûYò `êUû, KWÿ, \ûMfMû, ùeûMòYû, QZêKê @fMû

@fMû Keòù\ùa I ^Á QZêKê `òwòù\ùa û Zû’_ùe QZêKê @ûYò ùQûU aWÿ jòiûaùe ùMâWòõ Keòùa, ~ûjûKò 10-15õ ùi<ò ùMâWùe ùMûUòG ~ûMûeê @ûC ùMûUòG ~ûMûKê iÚû^û«eòZ Keû~ûA_ûeòa û @^ýû^ý iciýû I Zû’e icû]û^ : 75õ ùifþiòdiþeê Kcþ C û_ ùjùf KaK Rûf iê¯ ùjûA~ûG Gaõ 40õ ùifþiòdiþeê @]ôK ùjùf KaK Rûf

Kéhò RûMeY, cûy 2017

420 840 1260 2100 4200 6300

 QZêNe PUûY ùjùf _ûYò Xÿûkò i`û Keò \ò@«ê û  QZêNeKê ^Wÿû Kò´û ^Wÿò@û aûjêwû Q_e Keò [Šû  QZêNe Pûeò_Ueê @Lû, ùaYû ùPe Kò´û cgòYûe

@^ýû^ý _^ò_eòaû _eò QZê @]ôK icd iùZR @aiÚûùe ejò_ûùe ^ûjó û ùZYê GjûKê @ûùc ~\ò C_~êq icdùe @ck ^ Keòaû Zûjûe cû^, ew I Êû\ Kcò~òaû ij ^Á c¤ ùjûA~ûA[ûG û QZê @ûcKê C_~êq _eò_Kß @aiÚûùe ùZûkòaû ij ùKùZK \òM _âZò ]ýû^ ù\aûKê ùjûA[ûG :

12 24 36 60 120 180

 QZê Ne Zùk aûfò g~ýû _âÉêZ Keò _ûYò iò*^ Ke«ê û

Ke«êû

QZê @ck _ea ðú iciýûe icû]û^:

1 2 3 5 10 15

ceò~ûG Gaõ QZêe C_ôû\^ Kcò~ûG û Gjò iciýû \ìe Keòaû _ûAñ aòòbò^Ü _\ùl_ MâjY KeòaûKê jêG ~[û:

40 140 260 600 1700 3300

_e\ûKê I\û eLô C û_ Kcû«ê û  \ò^ 9Uûeê 3Uû _~ðý« PZê ùaWeê Reò ùLûfòù\A

_ûYò iò*^ Ke«ê û ^Wÿûùe 65 gZKWÿûeê @]ôK Rkúd @õg ejòùf ^Wÿû _Pò~ûG Gaõ KaK Rûf iVòKþ bûaùe aXÿò_ûùe ^ûjó û @]ôK KaK Rûf cûWÿòùf aò gûMê\û^û KXÿò jêG ^ûjó û _Pò~ûG, GYê @ck Kcò~ûG û ~\ò 65 gZKWÿûeê Kcþ Rk eêùj ùZùa ^Wÿûùe `ò¶ò cûWÿò_ûùe ^ûjó ö ùZYê c¤ @ck Kcþ jêG û @_e_lùe ahðû \òù^ icùd icùd Zû_cûZâû 25õ ùifþiòdiþeê Kcò~ûA[ûG Gaõ [Šû _ûA KaK Rûfùe aé¡ò ùjûA_ûùe ^ûjòó û ùi[ô_ûAñ ùaWKê Mec eLôaû _ûAñ ùaWe _fò[ô^þKê bf bûaùe ùNûWÿûA eLû~ûG Kò´û Méj bòZùe aò\êýZ afþa I eêcþ jòUe fMûA iÚû^Uòe C û_ aXÿû~ûG û QZê `òµò c¬òùe Aù^ûKêùfg^ ùjaûe 1cûi c¤ùe QZê aòj^ aýajûe Keòaû CPòZþ û Zû’Vûeê @]ôK \ò^ ùjùf QZê c¬òe C_ôû\^ lcZû Kcò Kcò @ûùi û @^ýû^ý iciýû I Zû’e icû]û^ _ûAñ iÚû^úd Kéhò aòmû^ ùK¦â ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û iêcòZû @ûPû~ðý, W. aò^úZû gZ_[ú I A_þiúZû còg -(Kéhò aòmû^ ùK¦â, @^êùMûk)

380 700 1000 1500 2500 3000

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

35

bû

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y : `ûcð cjòkûPûhú

eZùe C\ýû^ bò òK I aMòPûPûh `ifMêWÿòKe icé¡ ùR÷a aòaò]Zû _âYûkúùe Keû~ûA[ûG û ù\gùe aòbò^Ü Kéhò Rkaûdê _eòiÚòZòKê \éÁòùe eLô Gjò ùlZ KeòaûKê ic[ð^ còkò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û MQe _âRûZòKeY Keû~ûAQò û ù~Cñ[ôùe @û´, K\kú, Wûkò´, ^ûg_Zò, @wêe I ùKûkò @û\ò LUû~êq K<û RûZúd `k I C_ C¾K<û~êq `k, _ûeµeòK `k `ife ùlZ i¸ûaòZ 2Uò C_ûdùe Pûh Keû~ûA[ûG û ùMûUòG ùjfû iò*ôZ Kéhò I @^ýUò @iò*ôZ Kéhò û bûeZ Pûhú iòõPòZ C c ùlZ Keòaûe Pò«û Keò[ôùf ùjñ, ahðû @bûa _eòiÚòZòKê RUòk Keòù\CQò û bûeZ ùjCQò GK Kéhò _â]û^ ù\g û GVûùe _âûd ùfûKue cêLý RúaòKû Pûh û Kò«ê Kcþ Rcò ejò[ôaûeê Pûhúcûù^ ahðû @bûa I ùeûMù_ûK \ûCeê Pûhùe lZò ùjùf ùicû^u Rúa^ ]ûeY ù^A Pò«ûùe _Wÿò~ûA[û«ò û Kò«ê Gjò Kcþ Rcòeê Kòbkò @]ôK ùeûRMûe Keòùja ùi ù^A Gùa ^òR Rcòùe aûecûiò `if Keòaû I C\ýû^ bò òK `if I aòbò^Ü _âRûZúe Pûh Keòaû ù^A cû^KúKeY I _âcûY^ Gaõ @]ôK MêYa û ùeû_Y iûcMâú aýajûe Keòaû I Kcþ

Kéhò RûMeY, cûy 2017

icdùe c¤ C_ôû\òZ `if C_ùe iûeû eûRýùe Gbkò _âYûkú `if ùlZ Keê[ôaû aòÉûe bûaùe aXÿòaûùe fûMòQò û Gjû aýZúZ Cy MêYa û Pûeû ùeû_Ye \ûaò Zúaâ ùjaû ijòZ _^ò_eòaû ùlZ c¤ aé¡ò _ûAaûùe fûMòQò û G[ôijòZ `k I ^iðeú (Pûeû ùeû_Y) _ûAñ c¤ ùagþ MêeêZß \ò@û~ûCQò û G[ô_ûAñ ^iðeú `if Êeì_ C\ýû^bò òK Kéhòe @ûagýK ejòQò ö ùMûUòG Pûeû ùeû_Y (^iðeú) _ûAñ GK _âcêL iûAUþ c¤ @ûRòKûfò Kûc KeêQò, @^êKìk _eòiÚòZòMêWÿòKùe aòKgòZ C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ù~ùZùak _~ðý« Gjûe @«òc ùeû_Y Keû~ûA ^[ûG ùiùZùak _~ðý« ^iðeúùe _âÉêZ Pûfò[ûG û iõ~ª ^iðeú ùKøYiò aMòPû I C\ýû^bò òK aòKûg Kû~ðýKâcùe cj ß_ì‰ð i`kZûe KûeY ùjûAQò û _^ò_eòaû aúReê Pûeû @uêeY I @^ýû^ý C_ôû\^ I KéhKcû^u _ûAñ GK @û_ì òð c¤ iûeû eûRýùe _âcêL _^ò_eòaû aXÿòaû ijòZ GK fûb\ûdK aMòPûPûh C\ýc eì_ùe QòWû ùjûAQò û G[ôijòZ @^ý bûaùe ù\LôaûKê Mùf Gjò Qûdû ù^Uþ jûCiþ @ûagýKZûe MâûcúY ùlZâùe _ìað Cù_lòZ ùjûAQò û i~ª ^iðeúùe i\ûiað\û www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

36

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

_~ðû¯ ùeûRMûe I @ûde _úXÿòKê aé¡ò Keòaû _ûAñ Gjûe aýajûe Keû~ûA[ûG û `kùe iûcûRòK _ê¬ò aé¡ò ^òcù« lcZû I ic^ßd ù^ZéZß ùKøgkKê aé¡ò Keòaûùe ijûdK ùjûAQò û MâûcúY bûeZùe cjòkcûù^ _âZògZ KéhòKê RòaúKû Keò Rúa^ ^òaðûj KeêQ«ò û _âûd 84 _âZògZ(fûfþ I Lêeû^û, 2011) e eìù_ Cyùe ejòQò û `ûcð cjòkûcû^u icé¡ò ùlZâ Kéhò ùlZâùe cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ejòQò Kò«ê Gùa c¤ cjòkûu KûcKê iaêùaùk ‘fòwMZ @§aògßûi’ I ùicû^u bìcòKûKê @Yù\Lû Keû~ûCQò û Gcûù^ Lêaþ _eògâcú @U«ò û G[ôijòZ aûjûeKê ~òaûKê @ûMbe ùjC[ôùf ùjñ, ùicû^ue Gjò KûcKê @YKêgk ùaûfò cYò[û«ò û _êeêhu Zêk^ûùe cjòkûcû^u cRêeòùe c¤ ùb\bûa _eòflòZ ùjCQò û AŠò@û (@R^ò, 2008)ùe Kéhò gâc akùe cjòkûcû^ue bûMò\ûeúùe ùicû^uê @Yù\Lû Keû~ûCQò û MâûcúY cjòkûcû^u iõiû]^ (ùKâWòUþ, aòÉûe, A^þ_êUþ I aúR ùeû_Y ùiaûùe @ûMê@û @U«ò) iûcûRòK -@û[ðòK C^ÜZò ùlZâùe cjòkcû^u @ûagýK ù~ûM\û^ ejòQò û Kò«ê ùb\bûa ^úZò jó iû]ûeY bûùa bûeZùe (G`þGI, 2009)ùe _êeêh Nee _âcêL ^ò½d [ôfû û MâûcúY cjòkûcûù^ Gjò_eò _âPkòZ _eò\égýKê _Qùe _KûA Gùa igqúKeY ùjaûùe fûMòQ«ò û cjòkûcûù^ c¤ _êeêhu _û\ ijòZ _û\ còkûA PûfòaûKê @ûe¸ KùfYò û MâûcúY Kéhò ùlZâùe C^ÜZò iû]ôZ ùjûAQò û cjòkûcûù^ @ûC Ne ùKûYùe aiò ^ ejòò C\ýû^bò òK Kéhò I ^iðeú Kéhò _âZò c^akûAQ«ò û ù~Cñ[ô_ûAñ ùicûù^ ^òR _eòaûe I iûcûRòK@û[òðK iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaûùe _âcêL bìcòKû ^òbûA _ûeòùa û @ù^K cjòkûuê Kò«ê Gjòiaêeê a*ôZ Keû~ûCQò û Gjò cjòkcû^uê c¤ C_~êq Êû]ú^Zû còkòùf ùicû^ue ùfûK_âòdZû aXÿòaû ijòZ ^òR _eòaûe _ûAñ fûb_â\ iéÁò ùja û ùicûù^ GjûKê RúaòKû eìù_ MâjY Keò iê^ò½òZ @û_ùYA _ûeòùa û ‘ic^ßd^ @û]ûeòZ ^iðeú iÚû_^û’ ùlZ Kû~ðýùe ù~ûM\û^ Keò cjòkcûù^ C\ýc Keòùa KûjóKò ^û cjòkûcû^u _ûAñ Gjû Lêaþ @^êKìk I fûbKûeú @ùU û ^iðeúe aòbò^Ü ùgâYú aòbûM : iõ~ª _âKûe @û]ûe C_ùe aé¡ò ùjûA[ûG, ^iðeú ^òcÜ _âKûeùe aMðúKéZ Keû~ûA[ûG û 1. _^ò_eòaû ^iðeú: ^iðeúe Gjò _âKûeùe, _^ò_eòaû `if ùeû_Y iûcMâúe C_ôû\^ Keû~ûA[ûG û Solanaceae aû Cucurbitaceae ùe i´§òZ `ifMêWÿòK _^ò_eòaû aélùe ùaWÿ ajêk bûaùe G_âKûe ^iðeú C_ôû\^ Keû~ûCQò û 2. `êUè _äû<þ ^iðeú : `ifMêWÿòK aélùe ^iðeú, `k

Kéhò RûMeY, cûy 2017

`ifMêWÿòK cêLý eì_ùe a^ÆZò _eò _âPûeòZ Keû~ûA[ûG û @céZbŠûû, fúPê, @ñkû I ùaf C_~êq _a^ _ZâMêWÿòK _eò `ifMêWÿòKe C_ôû\^ Keû~ûA[ûG, UûYê@û KûVe Kfcú, ^ûi_Zò @û\ò Pûeû _âÉêZ Keû~ûA[ûG, ù~ùZùaùk Kò iû]ûeY bûùa Mâû`Öùe aûYòRòýK ùeû_Y _ûAñ C_ôû\òZ Keû~ûA[ûG û 3. NeiRßûAaû _ûAñ ^iðeú _äû< : aòbò^Ü _âKûe iûRi{û `êfe ùlZ `ifMêWÿòK a^ÆZò _eò _âPûeòZ Keû~ûA[ûG, ùMäûWÿòùdûfiþ, _òuþ, ùMûfûa, fòfò, @û\ò ajê iRûAaû _ûAñ aél, ù~Cñ aúR I @ûÁeòiþ, cûeòùMûfØ, ifþbûiþ @û\òe _eò @uêeY Pûeû \ßûeû _âPûeòZ Keû~ûA[ûG û 4. Jh]úd I iêM§ò iõ~ª ^iðeú : Rúa^ ùg÷kúùe _eòa ð^ ijòZ, Jh]úd I iêM§òZ aél _ûAñ @ûRòKûfò ùagþ \ûaò aXÿòaûe fûMòQò û GVûùe c¤ Zò@ûeò Keò eLôaû _ûAñ GjûKê \êA MêY Keòaû `kùe Gjò aéle _âRûZòMêWÿòKe icé¡ ù~Cñ ù_ûf iõelYe PòZâ ùMûUòG @ûagýK _Wÿò[ûG û 5.a^ i~ª ^iðeú : Gjû aýZúZ, iêiÚ aûZûaeYKê aRû@ eLôaû, a^ I aélMêWÿòKê c¤ \«cìk ùeRò^, cjê, KûV I A§^ ajê @ûagýK I cj ß_ì‰ð NUYû ùiâûZeê còkò[ûG û 6. jûAùUKþ ^iðeú : C\ýû^bò òK \îZ _âMZò ijòZ ajê `if C_ôû\^e cêjì ð @ûiò[ôùf ùjñ, Pûh ùlZâùe _eòa ð^ KòQò NUò ^ûjó û C\ûjeY Êeì_, a¡òðZ iêiõÄeY K\kú, Áùaeú I aòbò^Ü ]eYe `êf I Nei{òZ `êfMêWÿòK _ûAñ @ûRòKûfò aRûeùe ùagþ Pûjò\û aXÿò~ûAQò û Gjò _âKûe ùeû_Y iûcMâú ùKak Cy ùKøgk ~êq ^iðeú Mâú^þ jûCiþ, _fäú jûCiþ I aéle ù~CñVûùe ùeû_Y ùjûA[ûG aû Qûdû Rûf _eò aòùgh iõeP^û ]cðú ùjûA[ûG û G[ôijòZ ùeû_Y iûcMâú Lêaþ ajêk bûaùe C_ôû\^ _ûAñ _âùPÁû Keû~ûCQò û @ûùc C_ôû\^ c¤ ùijòbkò @]ôK cûZâûùe _ûA[ûC û Gjû aýZúZ @ñkû, @û]ê^òK Mâú^jûCiþ Zû_cû^, ùb<òùfg^, @ûùfûK _ûYò I ùbûR^e ÊPûkòZ ^òdªY @^êiûùe KòQò c¤ @ûCUþùWûe ùaWþ _ûAñ aéle cýû^ê@ûf jÉû«eY aò^û

Given below are the email IDs for Odia language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

Language Odia Editor

Email : odia@krishijagran.com editor@krishijagran.com

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

37

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

@ûagýKZûùe ‘gq a¦’ Keû~òaûe @^êcZò \ò@û~ûAQò û ^iðeú iõiÚû^MêWÿòKe bò ò bìcò iê\éXÿúKeY ùjaû _ûAñ GKZû ^òZýû« @ûagýK ejòQò : 1.iÚû^ : aûYòRòýK ^iðeú C_ôû\^ ùlZâMêWÿòKùe ~ûjû `if _ûAñ C_~êq Kéhò Rkaûdêe @aiÚûKê ù\Lô ùeû_Y Keòaû CPòZþ û ùlZâKê bf bûaùe iWK/ùek ù^UþIßûKð ijòZ ù~ûWÿò ù\aû CPòZþ KûjóKò^û _eòaûee iêaò]û C c eì_ùe ùjûA_ûeòa û a^ýû, SW, Cy ùaMùe _a^ ajòaû, @Zý]ôK Leû I [Šû bkò _âûKéZòK @û_\Kûkú^ _eòiÚòZò _âaYeê ùlZâKê ~[û i¸a elûKeòaû _ûAñ û 2.cûUò : cûUòKê bf bûaùe gêLûAù\aû CPòZ û c¤c ]eYe C_ôû\^ _ûAñ aýajéZ cûUò _ûAñ jûfþKû aûYòRòýK ^iðeú iõiÚû^ iÚû_^û KeòaûKê _i¦ Keòaû û Kcþ Rk [ôaû ùlZ, faYúd I lûeúd cûUò _âaY ùlZeê \ìùeA eLôaû CPòZþ û 3. iò*^ ùÈûZ : C c MêYa û iê^ò½òZ iòõP^ iõiû]^MêWÿòKe C_f²Zû GK aûYòRòýK ^iðeú C_ôû\^ iõiÚû^e iÚû_^û Keòaû _ûAñ GK cj ß_ì‰ð _aðûù_lû ejòQò û 4. gâce C_f²Zû : ^iðeú C_ôû\^ @Zý]ôK gâc Mj^ ejòQò ù~CñVûùe \êAUò Kêgk I @¡ðKêgk gâcòKcû^u _ûAñ ajê cûZâûùe C_ù~ûMú Z[ýcû^ RYû_Wÿò[ûG û G[ô_ûAñ _eògâc Keòaû icde C_f²ZûKê @ûLô @ûMùe eLô `if _ûAñ C_~êþq iÚû^ Pd^ Keòaû ^òZýû« Reêeú û Mâû`òwþ, ùfdeòõ, ^ì@û Pûeû ùeû_Y @û\ò C_ùe ^iðeú iõPkû^ _ùe @Zý]ôK KêgkZûe MòZòaò]ô, Gjò_eò ajê @_ùeg^þ I ùKaòùK Gaõ C\ýû^ bò òK aòbûM Gaõ ùKøgk_ì‰ð ^iðeúe Kêgk gâc I _eòlY I lcZû ^òcðûYe C_f²Zû ejòaûùe ûYòRòýK ^iðeúe iõiÚû^e i`kZû _ûAñ cj ß_ì‰ð ùjûA[ûG û 5. aò\êýZþ gqò : ^òdcòZ eì_ùe aò\êýZþ gqòe C_ù~ûM iê^ò½òZ Keòaû CPòZþ û KûjòñKò ^ûñ Gjò ^iðeú @_ùeUòõe iòõP^ _âYûkúe aýaiÚû _ûAñ @ûagýK ùjûA[ûG û bò òbìcòe @ûagýK :  iòõP^e bò òbìcò _âKeY : iòõP^e _âYûkú _ûAñ GK

GKúKéZ ^iðeú aòbò^Ü _âKûee C_ôû\^ Kcþ ùjC[ôaû ùjZê Gjû iòõP^ C_ùe cêLýZü ^òbðe Keò[ûG I iòõP^ _¡ZòKê iÚû_òZ Keòaû CPòZþ û Gjû cû’ iõ~ª _ûAñ Wòâ_þ iòõP^ _âYûkú, ùMûfû_e Waû aû ùPe ùidûe ^iðeú ùaWÿþ I Qûdû ù^Uþ ùlZâMêWÿòK, _^ò_eòaû ^iðeú, ^iðeúùe _ûYòe bŠûeKeY _ûAñ Rke cjRê\þ GK C c _ûA_þ fûA^þ aòZeY _âYûkú eLôaû CPòZþ û G[ô_ûAñ GK iêXÿw aû cûAùKâû ùÆâufeKê iìlà bûaùe a¦ Keòaû ijòZ

Kéhò RûMeY, cûy 2017

MâûcúY ~êaKcû^u bûMò\ûeúùe ^iðeúe C^ÜZò û c¤c]eYe _ûYò _ûA_ùe QûWÿòaû CPòZþ û  _âPûe iõeP^û : _âPûe iõeP^û, C c eì_ùe ùPee

aòKûg, KXÿ/ bâÁûPûe iõN iê^ò½òZ aûecûiú C\ýû^bò òK `ifùe iõ~ª ù`WûY Gaõ MêY^ iõLýû aýajûe Keòaû `kùe Cy i`kZû ckò [ ûG û ^ò c Ü ù e _â P ûe iõeP^ûMêWÿòK @ûagýK ejòQò û 1. ]ìie Pýû´e : Gjû KVò^þ ùPe _âRûZòMêWÿòK _ûAñ ^ec KûVe Kfcòe _âiûe _ûAñ @ûagýK ùjûA[ûG û 2. _ûfò jûCiþ : GK _âRûZúe Ne, Zû_cû^ @]ôK I Kcþ ùjaû `kùe Zêe« aélKê aòKûg Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG, @uêeòZ MQe aòKûg _ûAñ Gjûe @ûagýK `if _ûAñ Lêaþ @ûagýK ejòQò û Gjû C c I iêiÚ ^iðeú MQMêWÿòK ùjaû ijòZ Gjûe MêYa û ijòZ Cy i`kZû Éeùe C_ôû\^ ùjaûe ijù~ûM Keò[ûG û 3. ùiWþ ù^Uþ : ùiWþ ù^Uþ ajêÉeú/@uêeò Mâû`ùUWþ Pûeû _äû< @ùU, Gjû _ûAñ @ûagýK microclimate _â\û^ Keò[ûG I Gjû`kùe iò]û Leû, @]ôK ahðû I @]ôK Mec Zew/ gêLôfû _a^ Kakeê aélKê iêelû ù~ûMûA ù\A[ûG û acclimatization and

4. cûZé aél dê^òUþ (c\e _äû<þ dê^òUþ ): _âKéZ bûaùe C_ôû\^ Keòaû _ûAñ Gjò _âKûe aélùeû_Y Keû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ C c MêYcû^e Pûeû ùeû_Y iûcMâúe GK aûYòRòýK ^iðeú iõiÚû^e cììk CùŸgý ejòQò û GjûKê iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ, aélKê Kfcò KeòaûKê _Wÿò[ûG / aõgR iûcMâú ‘Kòic _ûAñ iZý’ _âcûYòZ ùjûA[ûG GjûKê cû’ aél ùÈûZe @ûagýK ejòò[ûG û KûjóKò ^û icd C_ùe Gjûe C_f²Zû I aõgR iûcMâúe ^òdcòZ @û_ì òð @ûagýK ejòQò, GK aòùgh cû’ aél _ûAñ aMòPû

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

ù_ûhY iêelû _ûAñ Wûfò

38

aûi^) @û\ò C_ùe ^òbðe Keòaû @ûagýK ejòQò û iaêVûeê bf eì_ùe aòKûg _ûAñ ^iðeúùe Pûeûe iÚû_^û Mâû`þUòõ @_ùeg^þ _ùe _ùe jó GK C c _äUòõ cògâYe @ûagýK ejòQò û  C_KeY @ûagýK iûcMâú : ^iðeú iõPûk^ ^ìZ^ Pûeû

ùeû_Y/ _ûAñ @ûagýK iûcMâúKêWÿòK c¤ùe Qêeú Mâû`þUòõ I ùÆâdòe C_KeY ijòZ aélùeû_Y PK ^iðeú ùlZe bò òeò Z[ý// Ne bòZùe PûeûKê ùeû_Y Keòaû _ûAñ aòùgh C_KeY iûcMâúe @ûagýKZû ùjûA[ûG û Pûfò @ûi«ò û `kùe Gcûù^ Pûeû MQMêWÿòK LûAaû ijòZ Gjû C_ùe PXÿò GjûKê ^Á Keòù\A[û«ò û PûeûMQMêWòKê aûjûe _gêcû^u Kakeê elû Keòaû _ûAñ Gjûe Pûeò_ùU aûWÿ fMûAaû ^òZýû« @ûagýK û

aYòRòýK ^iðeú iõiÚû^ ejòQò, ù~CñVûùe Kò aòbò^Ü _âKûee aûecûiú C\ýû^ bò òK `ife \ûaò Gjûe KòicMêWÿòKe aé¡ò ic^ßd MâûcúY cjòkûcû^u \ßûeû Keû~ûA[ôaû ^ìZ^]eYe ^iðeú û _ûAñ @fMû bûaùe bìcòR KòicKê ajêk bûaùe bûM ù^aû _ûAñ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û  ^iðeú Gaõ eêUþ ùÁûKþ c¬ò Pû\e : ^iðeú ùaWþ aòùgh

eì_ùe `ifMêWÿòKùe eêUþ ùÁûKþ aél fMûAaû _ûAñ @ûagýK ejòQò, ù~CñVûùe Kò ^ìZ^Pûeû ùeû_Y/ Mâû`þUòõ \ßûeû _âPûe iûcòf ùjûAejò[ûG, eêUþ ùÁûKþ iûcMâú, ~ûjûKò ^iðeú ùaWþùe 1.25 còUe CCWÿûùe GK C c _âKûe aûjûùe ejò[ôaû Rcòùe aû _fò aýûMùe GK ùaWþ Keòùja ~ûjûKê iò]û bûaùe ùMûUòG iÚû^eê @^ý iÚû^Kê CVûA ùja Gaõ ùKøYiò c¤ iêaò]ûR^K iÚû^ùe f´û bûaùe Gjò PûeûKê ùeû_Y Keû~ûA_ûeòa û ùaWþ c¤ùe 60 ùicò. ùlZùe aêYòaû Kû~ðýKeòaû _ûAñ C_ù~ûM û iõûÄéZòK iõPûk^ Keòaû c¤ @ûagýK ejòQò ö

ùlZâe @ûagýKZû : ùMûUòG ^iðeú iõiÚû^ iÚû_^ Keòaû ^òcù« 30,000 Mâû`þU/ ùeû_Y iûcMâúe _ûAñ _âûd 1GKe (0.80 ùjKÖe) Rcò iê^ò½òZ @ûagýK ejò[ûG û G[ôijòZ Cq Rcòùe iòõP^e iêaò]û ijòZ ùlZ C_ù~ûMú ùjaûe @ûagýKZû c¤ ejòQò û C_ôû\^ Keòaû _ûAñ ^òcÜùe \ò@û ~ûA[ôaû @ûagýK aòaeYú C_ùe \ò@û~ûA[ôaû aòhd i´§úd iìP^û iùuZ ^ò½d _Xÿ«ê û ( ùiûeið: ^ûaûWð) @û[ðù^÷ZòK iõiû]^ ( `ûA^ûiò@ûfþ eòùiûið): C\ýû^ bò òK ic^ßòZ aòKûg (Gcþ@ûAWòGPþ)_ûAñ còg^ ^òcù« C\ýû^ bò òK ùlZe icMâ aòKûg _ûAñ GK ùK¦â _âûùdûRòZ ù~ûR^û ejòQò û jÉùl_ ‘C_ôû\^ I ùeû_Y

 _Uûkò C_ù~ûM Keòaû _ûAñ _Uòõ dûWð : ù_ûUòõ cògâY I

ù_ûUòõ _âÉêZòKê MêeêZß ù\A Gjûe _âÉêZ Keòaû jó cj ß_ì‰ð MZòaò]ô, ~ûjûe _~ðû¯ iÚû^ (@û\ò cûUò _Zâ cûUò, Lû\, ùlZâe @ûagýKZû (jûeûjûeòò) K

(icê\ûd iÚû^e (ùÄßûe ùi.cò)

iÚû_^û I cû’ i~ª aMòPûe C_~êq elYûùalY aéle iõLýû :1500

\ìeZû : 2cò.x 2cò.

L

6000

eêUþ ùÁûKþ ^iðeú ùaWþ @ûagýK iõLýû :50

@ûKûe: 10cò.x 1.225 cò.

700

(_âûd) M

N

_äû<þ aé¡òe iõeP^û 1. _ûfú jûCiþ (GKû [eùK 10,000 Mâû`òUþ _äû<þ )

200

2. còÁþ Pû´e (@ûagýK Geò@û)

20

3. ùiWþ ù^Uþe jûWðòõ I Kò_òõ _ûAñ 10,000 _äû<þ ^òZýû« @ûagýK 6ahð _ûA

500

aýajûe _ûAñ ùlZâe A^þ`ûÁâKþPe 1. ùÁûe eêcþ ù_ûUòõ @û\ò

50

2. @^ýû^ý @ûagýK (cògâ cûUò I _äUòõ @û\ò)

80

icê\ûd @ûaýK Geòdû

7550

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

39

ic^ßòZ @û]ûeòZ Pûeû ùeû_Y

iûcMâ ú ee aò Z eY’ GVûùe Keû~ûA[ûG û ùfûKu @ûagýKZûKê \éÁòùe eLô ^ìZ^ mû^ùKøgk _âùdûM Keò Cy cû^e ùKøgkKê @û_YûA ^iðeú I ^iðeú ùQûU ùQûU iûcMâú ijòòZ ^òRe ùlZâ iÚû_^û _ûAñ Gjû ijûdZû _â\û^ Keò[ûG û GVûùe c¤ ^iðeúe @û^êaõgòK iêaò]û ejòQò û ~ûjûKò Cy MêYcû^e I cû^\Š _ìeY _ûAñ GVûùe C c ]eYe Pûeû _âa§^ ùjûA[ûG û Gjû aýZúZ, GVûùe c¤ Pûeû iõelòZ eLôaûe iêaò]û ejòQò û G[ôijòZ KéhKKê @û[ðòK ijûdZû c¤ ^iðeú ijûdZûùe còkò[ûG û G[ôijòZ C\ýû^bò òK KéhòKê @û_YûA aélùeû_Y ^iðeúe aòKûg _ûAñ ^ûaûWð EY ijûdZû Keû~ûA[ûG û ùKâWòUþ ic[ð^ ùjZê iûeû ù\ge aòKûg _ûAñ Gjû ^iðeúùe C_f² ùjCQò û cûZé aél I ^iðeú, iòõP^ iêaò]ûe iÚû_^, Gjò_eò Mâú^þ jûCiþ, _âùdûMgûkû, bŠûeúKeY, ùPøKò\ûe ijûdZû, Zkò ùeû_Y iêaò]û, ùcgò^ûeú C_KeYe bkò icÉ _âKûe Kéhò ~õªûg Leò\ Keòaû eì_ùe GVûùe cjRê\þ ejòQò û ^ìZ^ ]eYe ^iðeú ^òcðûY Keû~ûA[ôaû ùjZê ^iðeúe _eòPûk^û ^òcù« GVûùe aòbò^Ü _âKûe Pûhú C_KeY c¤ PûhúKê ijRùe ù~ûMûA \ò@û~ûCQò û _âùZýK Kéhò _eòù~ûR^û, GcòZòKò Kéhò i´§úd mû^ùKøgk ùUâ^òõ eì_ùe i¸a @û[ðòK eì_ùe aýajû~ðý I aògßi^úd aýûueê c¤ Gjûe cû¤cùe Kéhò i¸§úd EY I ^ûaûWðe _ê^aðò ijûdZû _ûAñ ù~ûMý _âû[ðúuê ^ò½òZ EY ijûdZû _â\û^ Keû~òaûe iêaò]û ejòQò û ^òÃhð : cjòkûcû^uê Kéhò I MâûcúY @[ðÉeùe @û[ðòK aýaiÚûùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ ajê iõLýK cjòkû Gjò ^iðeú Kû~ðýùe ù~ûM\û^ KeêQ«ò û cjòkûcûù^ ^iðeúKê @ûRòKûfò ^òRe RúaòKû eì_ùe MâjY Keò iûeòùfYò, ~ûjûKò G[ôù~ûMê ùicû^ue eY^úZò i\ég @û[ðòK iciýûùe iê]ûe @ûYò_ûeòQ«ò û ^iðeúùe cjòkûcû^u cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ùjaû iù ß c¤ Gjò Kûc Z[û_ò @]êeû ejò~ûC[ôaû ù\LôaûKê còkòQò , GjûKê _ì‰ð eì_ùe MXÿòùZûkòaû _ûAñ cjòkcû^uê @ûjêeò igq ùjaûKê _Wÿòa I @ûjêeò @]ôKeê @]ôK iõLýûùe cjòkû Gjò ùlZ Kûcùe ^òRKê iûcòf Keòaû `kùe ^òR Nee \eò\âKê \ìe Keòaû ijòZ iûeû ù\ge PûhúKê C c Pûeû I c¬ò _â\û^ Keò Pûhúcû^u ùceê \ŠKê iê\éXÿ Keòaû ijòZ ù\gKê ùbûK \ûCeê elû Keòaû I aòKûggúk ù\g MXÿòaûùe ijù~ûM Keòaû jòñ Gcû^u cìk flý ejòaû CPòZþ û G[ôijòZ ^ìZ^ ùKøgk i´§úd gòlû MâjY Keò Pûeû MQMêWÿòK C c cû^ iéÁò Keòaû ^òZýû« @ûagýK û Gjû aýZúZ C\ýû^ bò òK Kéhò _ûAñ cjòkûcûù^ ù_âû›jòZ ùjaû @ûagýK, ~ûjû`kùe ù\gùe ^ìZ^ mû^ùKøgk @û_YûA Pûhú Keòaû `kùe ù\geê @û[ðòK iuU eì_K GWþi Kakeê elû Keòaûùe ijûdûZû I ijù~ûMùe cjòkûcûù^ jó ù_âeYûe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

Qûdû ù^Uþ jûCiþùe Mâû`þUe aýaiÚû C› iûRòaû ijòZ ù\g _ûAñ ù_âeYû C› ùjùa û i¦bð: 1. @¬kò, OlubunmiIdowuYetunde @¬kò (2008 ) Kéhò, Meòaú, ù_ûhY I Lû\ý iêelûe ^ûARòeò@ùe fòw _âa§^ û ^ûAùReò@ûùe eY^úZò ijûdZû Kû~ðýKâc iõlò¯ iõLýû^ 5 û ^ûAùReò@û @«üeûÁâúd Lû\ý ^úZò @iêi§û^ iõiÚû^ û 2. ^ûaûWð . 2016e Kéhò I MâûcúY aòKûg _ûAñ ^ýûi^ûfþ aýûu û https://www.nabard.org/pdf/Model_scheme_on_setting_up_of_ high_tech_Nursery_under_ Plantation_and_Horticulture.

3. G`þGI (2009) Kéhò I MâûcúY aòKûgùe fòwMZ _âùb\e icû^Zû û G`þGIe ^ìZ^ iûceòK, ùKøgk, ùeûc, AUûfúùe fòwMZ cêLý ]ûeû _ûAñ GK \ßeòZ MûAWþ û 4. fûfþ ùeûg^þ I Lê^eû @ùgûK (2011) fòwMZ _âùb\ C_ùe Kéhò ùlZâùe Pec A<e^ýûi^ûf R^ðf (1): 29-39 û @uòZû iûjê ùa÷mû^òK (`k aòmû^) @ûAiòG@ûe-ùK¦âúd aMòPû Kéhòùe cjòkûcû^u _ûAñ iõiÚû^, bêaù^gße, 751003, IWÿògû A-ùcfþ - sahuankita29@gmail.com W. \ú_û iûc« ùa÷mû^òK (`k aòmû^) @ûAiòG@ûe-(@ûA@ûAGPþ@ûe) ùK¦âúd aMòPû Kéhòùe cjòkûcû^u _ûAñ iõiÚû^ bêaù^gße, 751019, IWÿògû A-ùcfþ - horti.deepa@gmail.com

@uò«û iûjê I \ú_û iûc« @ûAiòG@ûe-ùi<âûf A^þÁòPêýUþ I Ißòùc^þ A^þ GMâòKfPe, bêaù^gße, IWÿògû Email- Sahuankita29@gmail.com, horti, deepa@gmail.com

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

KúU _âa§^

40

]û

]û^ ùlZùe KúU _âa§^

^ `ife C c ùlZ _ûAñ iûcû^ý _âùdûMKê @û_YûA C_ôû\^ aé¡ò Keò_ûeòùa û G[ô_ûAñ ùKøgk @û_YûAaû aýZúZ iVòKþ icdùe KúU^ûgK _âùdûM Keò `ifKê iêelû ù\aûe cj ß_ì‰ð aòhd @ùU û ]û^ `ifùe aòòbò^Ü lZòKûeK KúU Z[û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ ^òcÜùe a‰ð^û Keû~ûAQò û RW iêŠò (eêUþ aúaf) :CWÿò_ûeê ^[ôaû Gaõ Lêaþ ùQûU, ùMûf I PòKÑY Gjò KúUKê iêŠò ù_ûK ùaûfò Kêjû~ûA[ûG ö Gjò ù_ûK Kakeê `ifKê iêelû ù\aû CPòZþ û Gjò ù_ûKe gêŠ ]kû I bûZ _eò @ûKûe ùjûA[ûG, ~ûjûKò ]û^ ùeû_Y Keòaûe 15-20 \ò^ _ùe aéle cìkKê LûAaû @ûe¸ Keòù\A[ûG û Gjò ù_ûK ùiù_Ö´ee c¤ bûMùe `ifùe ù\Lû ~ûA[ûG û ~ûjûe KûeYeê MQ aXÿòaùe Kcþ ùRûe ùjûA~ûG û Z[û C_ôû\^ \û^û c¤ ùQûU ùjûA~ûA[ûG û G[ôijòZ \ò^Kê \ò^ _Zâ j\kò@û _Wÿò~ûA[ûG û Gjò KûeY ù~ûMê ñ 30-35_â Z ò g Z _~ð ý « C_ô û \ùe Kcò~ûA[ûG û ^òdªY: 1. `if ùeû_Y Keòaû _ìaðeê bf bûaùe ùlZ _âÉêZ Ke«ê û 2.ùlZ jêWûeê @^ûa^û Nûi I_ûWÿò \ò@«ê û 3. ùc’ -Rê^þùe ùlZùe MbúeZû _~ðý« jk Keò cûUòKê G_Uùi_U Keò \ò@«ê û KûjóKò ^û cûUò Zùk fêPò ejò[ôaû

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ù_ûKMêWÿòK C_eKê aûjûeò @ûiòùa, ~ûjûKò iì~ðýue KòeY I _lúcû^u @ûjûe ùjûA ^Á ùjûA~òa û 4. Lû\ýe iê_ûeòg cûZâûe _âùdûM Ke«ê û 5. ùeû_Y Keòaûe 15 \ò^ _~ðý« 2-1 iêŠò/MQùe ùjaû icdùe 10 Kò.Mâû. Kûùaðeòfþ-4 Rú aû ùiaòWûf 4 Rú _âZò GKeùe _Kû«ê û ~\ò KúU ^ûgK ^ còkêQò ùZùa 10 Kò.Mâû. KûùaðûKêeû^þ (KdêùeûWû^þ) 3 Rú 4KòMâû. ù`ûùeUú 10 Rò _âZò GKeùe _Kû«ê û KúU ^ûgK Jh] GKiûe _KûAaû _ûAñ G[ôùe dêeò@û Lû\ý cògû«ê û ^òdªY: 1. Gjò ù_ûKe ù_øXÿMêWÿòK eûZò icdùe ùKøYiò _âKûe ùÈûZ C_ùe GKZâ Keò ceò ~ûA[û«ò û 2. ùKøYiò ùMûUG ò af ò e _Zâò MQùe Gjû ù\Lû ù\aû _ùe 10 K.òMûâ GKZâ Keò c[òûAfþ ù_eû[@ôû^þ 2 _ZâgòZ @^iêûùe _ùâdûM Keaòû \ûßeû Gjò ù_ûKKê cûeò \@òû~ûA_ûeaò û 400 còfò KßòA^ `ûiþ 20 G G`þ aû 200 còfò ùcûù^ûùKâûùUû`ûiþ 36 GiþGfþKê 200 fòUe _ûYòùe cògûA _âZò GKe `if C_ùe iò*^ Ke«ê û ]ìie Gaõ ]kû _úVò ~êq ùZfû : Gjò KúU gògê Gaõ ù_øXÿcû^u _ûAñ MQ Zk bûMe eiKê ùgûhò ù^A[û«ò, ù~CñKûeYeê MQ jk\ò@û ùjûA gêLô ~ûA[ûGö www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

41

KúU _âa§^

MQKê @ûKâcY Keò ùQûU ùQûU LŠùe @ûe¸ ùjûA[ûG, ~ûjûKò ]úùe ]úùe Gjûe _âùKû_ aXÿò ~ûA[ûG, Z[û ùghùe iûeû ùlZ iêLò ~ûA[ûG ö GjûKê ‘jû_e a‰ð’ ^ûcùe RûYò[û«ò û Gjò KúU 10eê 100 _âZògZ _~ðý« lZò Keò[ûG û ^òdªY : 1. ^ûAùUâûùR^þ~êq Lû\ýMêWÿòKùe _âùdûM iê_ûeògùe @]ôK cûZâû Z[û CPòZþ icd MWÿò Mùf GjûKê _âùdûM Ke«ê ^ûjóû 2. ùlZùe @ûagýKZûeê @]ôK _ûYò eL«ê ^ûjó û 3. ùlZùe 10gògê aû ù_øXÿ _âZò MQ ùjaû `kùe eiûd^òK _âùdûûM Keò KúUKê ùeûKòòaû _ûAñ 10 KòMâû, Kûùaðeòfþ 5 _âZògZe NêŠû aû cò[ûAfþ ù_eû[ôdû^ 2 _âZògZe NêWû _âZò GKeùe aû 250 còfò WûAùKäûeaûiþ 76 AiòKê

1.5 fòUe _ûYòùe cògûA Gjò ùNûkùe 20 KòMâû aûfò cògû«ê ö Gjûe cògâYùe GK GKe `ifùe QòWÿû ùjûA[ôaû _ûYòùe ùQûU aû 400 Mâûc Kûùaðeòfþ 50 ]ì._. aû 250 còfò iò*^ Ke«ê û WûAùKäûeaûiþe _âùdûMùe iûa]û^ú @af´^ Ke«ê û M§ aõM cfwû : Gjò KúU _âùKû_ iûcû^ýZü ùKøYiò ùKøYiò ahð ùjûA[ûG û Gjûe _âùKû_ùe aòùgh eì_ùe ùiù_Ö´e cûiùe @]ôK ejò[ûG û Gjò KúUùe gògê I ù_âûXÿ cûUò I @ûaRð^ûeê iéÁ ùjûA[ûG û Cq ù_ûK MQe K@ñk \û^ûe eiKê ùgûhò LûA ù\A[ûG û ù~Cñ KûeYeê \û^û ùjûA_ûùe ^ûjó û ^òdªY : 1. ùlZe @ûL-_ûLùe CVò[ôaû NûiKê C_ûWò ^Á Keò\ò@«ê ù~_eò KúU Gjò Nûi geY ù^A _ûeòùa ^ûjó û 2. _âKûg ùiâûZ C_ùe gògê I ù_øXÿ GKZâòZ Keò GjûKê ^Á Keò \ò@«ê û 3. eûiûd^òK ùeûKòaû _ûAñ cò[ûAf ù_eû[òdû^þ 2 _âZògZe NêWÿû 10 KòMâû _âZò GKe \eùe eL«ê û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

\û^û ùz\K : \û^û ùQ\K jk\ú, ]kû Z[û ùMûkûaú ùjûA_ûeòa û ]û^e aûicZú KòicMêWÿòK @^ý KòicMêWÿòK @ù_lû giý \û^ûKê ùz\^ Keò Gjûe _âùKû_ @]ôKeê @]ôK ùjûA[ûG û Gjò KúU _ûYò ejò[ôaû ùlZùe MQe @aiÚûKê ù^A Keò `ifKê _âùag Keò `ifùe lZò _j*ûA[ûG û aòWûe aéle K@ñk giýùe bòZeKê _âùag Keò[û«ò û `kie giý _\û[ðKê LûA[û«ò ù~Cñ KûeYeê `if aûjûeò [ôaû `k gêLò ~ûG I \û^û ]eò_ûùe ^ûjó û _âbûaòZ MQMêWÿòK ùlZùe iò]û QòWÿû ùjûA[ôùf ùjñ giý ]kû _Wÿò @MWÿò ùjûA~ûA[ûG û ^òdªY : 1. `if KûUòaû _ùe ]û^ bòZeKê _âùag Keò PûCkKê RkûA ^Á Keòù\A[ûG û 2. Gjò KúU ù_øXÿKê _âKûg ùiâûZ C_ùe GKZâ Keò ^Á Keò \ò@û~ûA_ûùe û 3. ùlZùe 5 _âZògZ iõLýûeê @]ôK ùMûWÿò aû aûfò gêLûAaû _eò ù\Lûù\A[ûG, Gjû ùMûUòG @Šû icìj _âZò aMð còUe ùjaû _ùe 500 còfò cò[ûAf ù_eû[ôdû^û 50 Aiò aû ùcûù^ûùKâûùUû`ûiþ 36 GiþGfþ aû 1 fòUe ùKäûe_ûAeò`ûiþ 20 I.iú. 7.5e MâûcKê KûUòKeò jûAùWâûùKäûeûAWþ 4 Rú aû `òù_âû^òfþ 0.3 Rú 10 KòMâû iêLôfû aûfòùe cògûA MQ C_ùe 30, 50 I 70 \ò^ _ùe _âZò GKe `ifùe C_ù~ûM Ke«ê û Gjò KúU^ûgK Jh] ]û^e \û^û ^Á Keò[ôaû ùeûMKê cêKûaòfû Keòaûùe ijûdZû _â\û^ Keòa û

-\òfäú_ Kêcûe, igúZ Kêcûe, ù\ùa¦â RûLWÿ, -Kéhò aòmû^ ùK¦â, iòeiû-127 021, bûeZ Kéhò aòmû^ ùK¦â, aòbû^ú bûeZ www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

42

bû

KúU _âa§^

]û^ `ifùe KúU _âa§^

eZe \lò Y -_ì a ð iÚ ò Z _â Z ò g Z _~ð ý « jû^ò ùjûA[ûG, ù~Cñ[ô_ûAñ 35 _âZògZ Rcòe lZ QZògMWÿ eûRýe _âûKéZòK iciýû `kùe ùjûA[ûG, 26 ùiø¦~ðý, ù^÷iMðòK iµ\ @ùU Gaõ _âZògZ ùeûM \ßûeû, 20 _âZògZ KúU iûõÄéZòK _eµeûe N^Zß _ì‰ð beò \ßûeû, 7 _âZògZ bŠûeY \ßûeû Gaõ ejòQò û Gjû ]û^ GVûKûe giýe 15 _âZògZ @^ý KûeY i¹òkòZ ùKûVeò ^ûcùe aòLýûZ fûb KeòQò û ù~ûMêñ ùjûA[ûGö Gjò eûRýùe iaðû]ôK ùlZâùe ]û^ Pûh Keû~ûA[ûG û Cq aòhdMêWÿòKe ÆÁZû ejòQò Kò cì òðKûe CaðeZû Kcþ ùjaû ù~ûMêñ GVûùe ùbøùMûkòK @^êKìkZû iaê V ûeê @]ô K lZò ùeûM Gaõ KûeYeê Leò` Gaõ eaò EZêùe KúUcû^u \ß û eû ùjûA[ûG û iò õ Pò Z Gaõ @iò P ò õ Z iÚ ò Z ò ù e KúUcû^uê Gaõ ùacûeúe _âùKû_ i`kZû_ìaðK ]û^ ùlZ ejòQò Kò«ê CPòZþ `if _âa§^e @bûa ùjZê ]û^e C_ôû\KûZ eûÁâúd C_ôû\KZû Vûeê Kcþ @ùU û ]û^ `ifùe C_ôû\KZû _âZýl eì_ùe iòõP^, Rcòe CaðeZû, KúU-aýû]ô Gaõ ùeûM _âa§^ C_ùe ^òbðe Keò[ûG û `ifùe KúU, ùeûM Gaõ Rcòe CaðeZûùe Kcþ ùjZê _âZòahð 30

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ù~ûMñê cjûcûeúe eì_ c¤ ù^A~ûA[ûG `if û Gjûe _â ù Kû_ùe `ifùe gZ_â Z ò g Z _~ðý« ^Á ùjûA~ûA[ûG û Leò` ùcøiê c ùe aûZûaeYe @Kê K ì k _eòiÚòZòùe KúUMêWÿòK I ùeûMù_ûK @ûKâcY aXÿò~ûA[ûG û ~ûjû\ßûeû C_ôû\^ùe Lêaþ Kcò ùjûA~ûA[ûG, ~ûjûKò CPò Z þ icdùe _â a §^ Keû~òaû @Zò @ûagýK ùjûA~ûA[ûG û ]û^e _âcêL KúU Gaõ ^òdªY

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

43

KúU _âa§^ _úXÿò RúaòZ ejò[û«ò û

1. Z^û ùQ\K (yellow Stem Borer)- Gjò KúU Afäú `ife icÉ @aiÚûKê lZò _jñPûA[ûG û Afäú MQe KõPû~ê q @aiÚ û ùe cê L ý `k ( ùK¦âúd _Zâ-PKâ) C_ùe @ûKâcY Keò[ûG ~ûjû`kùe Z^û ùLûfò _ûùe ^ûjó I ]ìie _Wÿòaû ijòZ Gjû Kâùc a\kò gêLô (Dead herart) ~ûA[ûG û MQ aXÿòaû _ùe c¤ Gjò Afäú~êq KúU MQe ^òy bûMKê KûUòKeò gêLôfû aûfò@û (White ears) Keòù\A[ûG û ~ûjû\ßûeû MQ ^Á ùjûA[ûG, Gjò @aiÚ û ùe MQKê UûYò a û `kùe ijRùe Gjû aûjûeKê aûjûeò @ûiò[ûG ö adÄ cû¦û KúUMêWÿòKe ùWYû jk\ò@û ùjaû ijòZ c¤ bûMùe Mbúe Kkû PòjÜ ejò[ûG, ù~ùZùaùk Kò ^e KúU ùQûU ]ìie ewe ùjûA[û«ò ~ûjû 31-40 \ò^ c¤ùe ^ò R e Rúa^ PKâ _ì ‰ ð ùjûA~ûA[ûG Gaõ ahðùe 4-5

ùKä û ùeùUâ ^ ò _ úù_â û f 18. 5 Giþ.iúKê 150 cò.fò aû eûiûd^òK ^òdªY `äëùaŠûcûAWþ 480 Gi.iúKê 250 1. @Šû icìj _âZòaMð còUe aû cò.fú.ùe `ò_ùeû^òfþ 5% Giþ.iú.Kê 10- _âZògZ gêLôfû _Zâ aû 1 1000 cò.fú. _âZò ùjùKÖe _âZò _âRû_Zòò aMð còUe KúU _âùKû_ ùjaû 500 fòUe _ûYòùe cògûA iòõP^ C_ùe \ûù^\ûe Jh] `ò_ùeû^òfþ

0.3 Rò 20 Kòùfû _âZòùjKÖe aû Ke«ê û ùKäûùeùUâ^òfúù_âûfþ 4 Rú 10 Kòùfû 2. ]ìie cûùjûñ (Brown plant _âZò ùjùKÖûe \eùe Lû\ aû aûfòùe hopper )cògûA Keò ]û^e ^iðeú KõPû/ ]ìie cûùjû c¤ _âcêL KúU Mù¸ûU @aiÚûùe iòõP^ Ke«ê aû eì_ùe QZògMWÿùe aýû_K Ée C_ùe ù\Lû ~ûA[û«ò û aò_eúZ _eòiÚòZòMêWÿòKùe Gjò KúUùe 2040 _â Z ò g Z _~ð ý « `if lZò ùjûA[ôaû @ûKk^ Keû~ûAQò û Gjò KúUe _âùKû_ KõPû @aiÚû aûfò aûjûe _~ðý« KúU gògê Z[û adÄþ MQMêWÿòKe Zk Éee eiKê ùgûhò lZò _jñPûA[ûG û KúUe _âùKû_ ZúaâZû ùjaû `kùe `if ùMûfûAùe @ûc\û^ú Kcþ ùjûA[ûG û eûiûd^òK ^òdªY 10-20 ]ìie cûùjûñ _âZò MQ Mêzû KúU _âùKû_ ùjaû C_ùe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

44

KúU _âa§^

AcòWûùKäû_âúW 17.8 Giþ.Gfþ.Kê 250 cò . fú. _â Z ò ùjKÖ e aû aê ý ù_â û ù`Rò ^ þ 25% Giþ . iú.Kê 1000 cò . fò . _â Z ò ùjKÖ e aû WûAù^ùUû`êýeû^þ 20% Giþ._ú. _âZò ùjKÖee \eùe 400-500 fòUe _ûYòùe cògâY Ke«ê, ù^ûRf ZkKê Keòaû ijòZ iò]û KúU (iµKð aòh) C_ùe i§ýû icdùe iòõP^ Ke«ê û 3 _Zâ ùcûWÿû/ PòZeú (Leaf Folder )- G[ôùe Afäòdû _Zâe \êA KWÿKê Cbd_UKê ùcûWò ù\A[ûG _ZâMêWÿòKùe iaêRZû jeY Keò LûA~ûA[û«ò û cêWÿò I SûCñkû _Zâ iaê ù\Lû~ûA[ûG û adÄ KúU ^ûewú ]ìie ùjûA[ûG I Gcû^ue ùWYûùe ajê Z Qò \ â Gaõ fûA^ PKâ i aê

\ò^ c¤ùe ùjûA[ûG I Gjûe Zúaâ _âùKû_ \gû `ifKê ùbûM KeòaûKê _Wÿò[ûG û MQùe Gjû [ùe ùjaû `kùe ùi MQKê cûeòù\A[ûG û ~ûjû`kùe 10 _âZògZ `if C_ôû\^ K c ò ~ûA[ûG ö eûiûd^òK ^òdªY

2. _ìYðZü lZò MâÉ _Zâ ijòZ Afäú _Zâ MQùe MêQû KúU _âùKû_ ùjaû `kùe ùKä û ùeùUâ _ úù_â û f 18.5 Giþ.iú.Kê ù\Lô a ûKê cò k ò [ ûG I ùWYû 150 cò.fú. aû `òeùeû^òf 5% ]ûeMêWÿòKùe Mbúe ]ûe ùjûA[ûG û Giþiú.Kê 800 cò.fò `äëùaùŠûcûAWþ KúUe _ìeû Rúa^ -PKâ 27-32 480 Gi.iúKê 250 còò.fò _âZò

ùjKÖe \eùe iòõP^ Ke«ê û 4. aõKú (Case Worm )Gjò KúU ]û^ KõPû @aiÚûùe ùjûA[ûG Gjû MQe Zk bûMùe ùlZùe @^ý iÚû^ùe ùlZùe _ûYò aê j ûAKeò GKûVò Keò ù \A[ûG, GVûùe Gjò KúUe _âùKû_ @]ôK ùjûA[ûG û Gjò KúUùe Afä ú _ZâMêWÿòKê C_ùe KûUò Keò GjûKê ùLûk bkò Keò ù\A[ûG I Gjû bòZùe ejò[ôaû _ZâMêWÿòKe iaêR _\û[ð LûA ù\A[ûG `kùe _ZâMêWÿòK C_ùe KúU ùjaû ijòZ Gjû ]kû I ]ìie _Wÿò~ûA[ûG ö KúU _âùKû_ ZúaâZû ùjaû _ùe ùlZùe ùQûU-ùQûU ]û^ùe _ûA_^êcû / ^û@û _eò iõeP^û ^ReKê @ûiò[ûG, ~ûjû `kùe MQùe Afäò ùjûA~ûA[ûG û eûiûd^òK ^òdªY : 1-2 ùLûk _âZò MQ KúUe _âùKû_ ùjaû _ùe `ò_ùeû^òfþ 5%Giþ .iò. aû Kßò^ûf`ûiþ 25 A.iú.Kê 800-1000 cò.fú. _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Keòaû CPòZ û 5. MwA (Gall maidge )Gjò KúU _âcêL eì_ùe ]û^ KõPû @aiÚûùe `ifùe jû^ò _jñPûA[ûG û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

45

KúU _âa§^ 6. KUþ Ißûcð (Cut worm )-

Gjò KúUe Afäú (ùcøMU) aél _âùeûj aò¦ê (aòKiúZ ùjûA[ôaû aò¦ê ) ~ûjûKê LûAKeò ^Á Keò ù\A[ûG, ~ûjû`kùe MQùe aé ¡ ò a¦ ùjûA~ûA[ûG I MûZ ^ò c ò ð Z ùjûA~ûA[ûG ö ]úùe ]úùe Gjûe f´ûùe aXÿòaûKê @ûe¸ Keò[ûG ö KûeY ùMûUòG f´û, `µû, jfþKû jk\ò@û, Pû¦ò icû^ ]û^ aél c¤ bûMùe fMò[ûG, ~ûjû`kùe Gjû iòfbe iêUþ Kêjû~ûA[ûG û _Zâ iÚû^Kê ù_ûfû _ûA_þ bkò Zò@ûeò Keòù\A[ûG, ~ûjû`kùe aûfò @ûiò _ûùe ^ûjó û ù~CñKûeYeê 8-50 _â Z ò g Z _~ð ý « `ifùe jû^ò ùjûA[ûG û Gjò KúUùe KòâdûgúkZû

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ùi÷^úK KúU aû ù`øR KúUe c¤ GjûKê Kêjû~ûA[ûG û Gjò KúUùe Afäú ùeû_Y Keû~ûA[ôaû `ifùe _ZâMêWÿòK c¤ bûMe gúeûKê QûWÿò Keò ùjûA[ôaû _ZâMêWÿòKê _êeû bûaùe LûA ^Á Keòù\A[ûGö ]û^ `if _ûPòaû icdùe Afäú ]û^ùe aûfòdûMêWÿòK KûUòKe ùlZùe ù\A[û«ò û Zúaâ _âùKû_ ùjaûe \gûùe _ìeû `if ^Á ùjûA~ûA[ûG û eûZâòPe KúU ùjûA[ôaû KûeYeê \ò^ùe ù\Lû \ò@«ò ^ûjó, Gaõ iì~ðý @É ùjaû _ùe Gjò ù_ûKMêWÿòK iKâòd ùjûA~ûA[û«ò û G[ô_ûAñ iKûkê ùlZ C_ùe cûZâ KúUe ùjûA ]û^ùe aûfò _eò ù\Lû ù\A[ûG û ~\ò ùlZùe ]û^ MQMêWÿòKùe Uòfei c¤ bûMKê ùLûfò Keò ù\Lû~ûG ùZùa 10-12 Afäú _~ðý« ]û^e ùMûUòG jó Mêzûùe ù\LôaûKê còkò[û«ò û ]û^ `ifùe Gjò KúUe _âùKû_ ùiù_Ö´eeê @ûe¸ ùjûA @ùKÖûae _â[c \ßòZúd i¯ûj _~ðý« `ifKê Pec iúcûùe _jñPûA ù\A[û«ò û adÄ KúU c¤c @ûKûee ZûMþWÿû, ùiäUú, ]ìie ewe @ûM ùWYû C_ùe Kkû PUKû I _Q ùWYû ]kû I ]ìie ù\Lû~ûA[ûG û Gjò KúU 3040 \ò^ c¤ùe ^òRe Rúa^ PKâ _ìeY Keòù\A[û«ò û

Rkaûdê C_ùe ^òbðe Keò[ûG I @]ôKZe bûaùe @MÁeê ^ùb´e cûi _~ðý« @]ôKZe bûaùe Gjò ù_ûK Kâ ò d ûgúk ejò [ û«ò û Gjò adÄcûQòe f´û ùMûWÿ, ^ûewú eûiûd^òK ^òdªY ù_U~êq cûQò bkò geúe ùjûA[ûG û 1 Afäú _âZò MQ KúUe _âùKû_ eûiûd^òK ^òdªY ùjaû C_ùe ùKäûe_ûeú`ûKè 20 1. ù_ûwû _âZò aMð còUeùe Gjò A . i ú . K ê 2 5 0 0 c ò f ò a û KúUe @ûKâcY Keò[ôaû ù\LôaûKê WûAùKäûùeûaûiþ 80% A.iú. 600 còkò[ûG û \û^û\ûe Jh] `ò_ùeû^òf cò f ò aû ùf´ûWûiûAùjûfû[â ú ^þ K ê 0.3 Rú’ Kê 25 Kòùfû _âZò ùjKÖe aû 800-1000 còfò _âZò ùjKÖe Kû_U jûAùWâûùKäûeûAWþ 4 Rú Kê \eùe i§ýû icdùe iòõP^ Ke«ê û 18-25 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe 7. M§ú KúU (Gandhi Bug )aûfòùe GK icû^ cògûA Keò iòõP^ _Zkû, Kjeû I f´û ùMûWÿ~êq Ke«ê û www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

46

KúU _âa§^ \ìeZû 15-20 ùicò eL«êö _âùZýK 3 còUe _ùe 30 ùi.cò.e iÚû^Kê Lûfò QûWÿò \ò@«ê ~ûjûe C_ù~ûM ^òeúlY _[ _ûAñ ijûdZû ùjûA[ûG û 4. Z^û ùQ\^Kê ^òdªY Keòaû _ûAñ ^iðeúùe aòj^e _ZâMêWÿòK C_ùe \ò@û~ûA[ôaû @Šû icìjKê GKûVò Keò ^Á Keò \ò@«ê û

M§ú KúU ùlZùe Rê^þ cûiùe ù\Lû~û@û«ò Gaõ ùcøiêcú ahðû @ûe¸ ùjaû ùakKê jó @ûL_ûL Nûiùe @Šû ù\aû @ûe¸ Keòù\A[û«ò I ]û^ MQùe aXÿòaû lYò Gjò KúU gògê I ù_âûXÿ @aiÚû \êA @aiÚûùe _Zâe ùKûck @õge aûjûeê[ôaû _ZâKê LûAaû ijòZ ]û^ MQùe igý ]eòaûe \ê]ô@û @aiÚûùe ]û^e aûfò I eiKê ùgûhò ù\aû KûeYeê ]û^ aûfò \û^ `µû ùjûA jûfþKû ùjûA~ûA[ûG ûû ]û^e `ifùe \ê]@aiÚû (ùiù_Ö´e-@ùKÖûae) ùe iaðû]ôK 2 0 - 2 5 _ â Z ò g Z l Z ò _jñPû[ûG û Gjò KúUe @ûKâcY ùjaû `kùe ùlZeê @aûõQòZ M§ aûjûeò[ûG, ù~Cñ KûeY GjûKê M§ KúU ùaûfò ^ûc \ò@û~ûAQò û eûiûd^òdK ^òdªY 15-20 aMð aû KúU _âZò aMð còUe KúU _âùKû_ ùjaû `kùe GaûùcðKÖò^þ 500 còfò aû Kûùaðûeòf Pì‰ð 30 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Ke«ê û ]û^ùe GKúKéZ KúU _âa§^ 1. ùc’ cûiùe ùlZùe Mbúe bûaùe jk Keò ù\aû `kùe @]ôKûõg KúU aû Zû_cû^e IR^eê Gjò KúU~êq Rúa/_lúcû^ue Lû\ý _ûfUò icû¯ ùjûA~û@û«ò û 2. C c C_ôû\^ lcZû I KúU ^òùeû]/ ij^gúk Kòic-ù~_eò @ûA @ûe-36, cjûcûdû, \ù«gaeú ,iêelû (MõMA ^òùeû]ú), iiýgâú, aòKûg (Z^û ùQ\^ ij^gúk), ZâòMêYû, aò]ô (ùcûùjû ^òùeû]ú)e Pd^ `iùfû_ôû\^ _ûAñ Ke«ê û 3. ù~ùZ i¸a ùja 15Rê^þ _~ðý« aêYòaû I 15 RêfûA _~ðý« ùeû_Y Keòaû Kû~ðý _ì‰ð Ke«ê û MQ c¤ùe

Kéhò RûMeY, cûy 2017

5. ùeû_Y Keòaû _ìaðeê ]û^ùe I[eû I RWKê ùKäûe_ûeò`ûiþ 20A.iú. Jh]Kê 1 còfò _âZò fòUe _ûYò Z[û 2 Kòùfû dêeò@û cògâY Keò 3-4 NõUû bòRûA ùeû_Y Ke«ê I ^iðeú ùlZùe Kûùaðû`êýeû^þ 33 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe PûeûKê aûjûe Keò 4 \ò^ _ùe GjûKê aýajûe Ke«ê û 6. ^ûAùUâûR^ùe KúUMêWÿòKe @ûKâcY aXÿò~ûA[ûG ö GYê i«êkòZ cûZâûùe eûiûd^òK CaðeZûe C_ù~ûM Ke«ê û 7. ùlZ bòZùe I ùcûWÿ iÚû^ùe CVò[ôaû MQùe CaðeZû lZ ^òdcòZ eì_ùe C¹êk^ Keòaû @ûagýK û 8. `if ùlZâ ù e @ûùfûK _jñ P ûAaû _ûAñ fMûZe KúUe cû^u C_iÚòZò I iõLýû \éÁòeê ^Re eLòaû ijòZ adÄ KúUKê cûeò ^Á Keòù\aû CPòZþ û 9. _âKûg _âPõ^ùe \ê]ô@û ew aäaþ fMû«ê I i§ýû 7-10 aûRòaû _ùe GjûKê fMûA \ò@«ê û 10. Z^û ùQ\^ ùjZê 20 `òùeûùcû^ ùUâ_þ _âZò ùjKÖe \eùe fMû«ê û 11. jû^òKûeK KúUcû^u _ûAñ _âûKéZòK gZîcûù^ (còZâ KúUMêWÿòK)e iõelY Gaõ i´§ð^ @ûagýK ùjûA[ûG û 12. Gjò ùjZê `ifùe gZ_âZògZ ^òeúlY Keòaû ijòZ Gjò còZâ KúU Gaõ jû^òKûeK KúUMêWÿòKe iõLýûùe @^ê_ûZ 2.1 ùjûA~ûA[ûG ~ûjûKê Jh]e @ûagýKZû ^[ûG Kò«ê iÚòZò aò_eúZ ùjaû @[ðûZþ 1: 2 ùjûA[ôùf ùZùa KúU^ûgKMêWÿòKê C_ù~ûM Keòaû CPòZ û 13. jû^òKûeK KúUMêWÿòKê _âûKéZòK gZîe C_iÚòZò iéÁò Keò[û«ò Gjò ùjZê @û[ðòK lZò \éÁòeê Gjû C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\aû CPòZþ û

iaòZû Wjeò@û Kéhò aòmû^ ùK¦â eûdMWÿ (Q.M.)

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

ÊûiÚý

47

G EZêùe ZßPûe ~^ô ^ò@«ê

G

EZêùe ahðû _ùe _ùe @Ì @Ì [Šû c¤ @ûe¸ ùjûA[ûG û ùKùa ahðû ZùKùa _êYò Mec û G EZêUò GK bò^Ü @^êbìZò I bòRû bòRû @^êbìZòKê ù^A @ûiò[ûG û @ûi«ê RûYòaû Kò_eò Gjò EZê _âbûaeê ^òR ZßPûe ~^ô _ûAñ K’Y iaê ejòQò RûYòaû: 1. jûfKû Mê^êMêù^ _ûYòùe iÜû^ Ke«ê û `wf A^ù¶Kþi^þ Kakeê \ìùeA eêj«ê, KâòcþKê aýajûe Ke«ê û 2. `kMêWÿòK be_ìe aýajûe Ke«ê û Gjû ùPùjeû C_ùe PcK @ûYò [ûG û 3. ùKøYiò _âKûe ùZfKê ùPùjeûùe aýajûe Ke«ê ^ûjó û 4. iaêùaùk ùUû^e _âùdûM Ke«ê û Gjû ùKak ùPùjeûKê i`û eLôa ^ûjó aeõ ZßPûKê ^c^úd eLôa û 5. _ûYò _ò@«ê, ZßPû ijòZ -geúeKê c¤ Lêaþ `ûA\û _j*ûAa û ~\ò @û_Y PcK\ûe PßZû PûjêñQ«ò ùZùa \ò^ùe 8eê 10 Mäâûiþ _ûYò _ò@«ê û

ùWwê Rßeeê gúNâ C_gc ùjaûe NùeûA C_ûd

ùW

wê Rße ]úùe ]úùe GK cjûcûeú eì_ ù^A Pûeò@ûWKê cûWÿò MfûYò ö Gjû _âûd @]ôK ijeû*kùe c¤ ùWwê ùeûM aòÉûe eì_ùe cûWò ~òaûe _eòflòZ ùjCQò û ~\ò ùWwê Rßee flY @ûe¸eê RYû _Wÿò~ûG ùZùa Gjò ùacûeúeê a*ôaû Lêaþ ijR ùjûA~ûA[ûG û ùWwê GK bûAeiþR^òZ ùacûeú û Gjò bûAeiþe iõKâcY GWòiþ _âRûZòe cgû KûcêWòùf ùjûA[ûG û Lûiþ bûaùe KjòaûKê Mùf ùWwêKê _âiûeòZ Keê[ôaû GWòiþ cgû @ûaRð^û _ûYò aýZúZ i`û _ûYòùe c¤ Zû’e aõgaòÉûe Keò[û«ò, G[ô_ûAñ ahðû EZêùe ajê \ò^ ]eò _ûYòKê ùMûUòG iÚû^ùe Rcû eLôaû, Kêfe, Uûdûe @û\òùe GKZâòZ ùjûA _ûYò ejòaû Z[û RcûU aû§ê[ôaû _ûYòùe @]ôK cgû @Šû ù\A ùicû^ue aõg aòÉûe Keò[û«ò û Kò_eò ùWwê \ûCeê cêqò _ûAaû : Rße ùKøYiò c¤ _âKûe ùjC ^û KûjóKò ~\ò geúe C_ùe PXÿò~ûA[ûG ùZùa geúe bûwò~ûG û ùWwê ùaùk-ùaùk Rúa^Kê ù^aû bkò _âKâòdû iéÁò Keò[ûG û Gjû Lêaþ Reêeú @ùU Kò ~\ò ùWwêþ @ûKâû« ùjûA[û«ò, ùZùa C c WûAUþ ù^A _ûeòùa û KûjóKò ^û iVòKþ _âKûeùe WûAUþùe @û_Yu geúeùe LêaþgúNâ iêiÚ ùjûA~ûA[ûG û ùZùa @ûi«ê @û_Yu geúeKê VòKþ Keòaû û @ûi«ê RûYòaû ùWwê Rßeùe ùeûMúuê ùKCñ ùKCñ _âKûe Lû\ý LûAaûKê _Wÿòa û Kckû : Gjò ùacûeúùe @û_Y Kckû Rêiþ ùia^ Keòaû CPòZþ û KûeY Kckû eiùe Lêaþ G^Rðú I ajê bòUûcò^þ beò ejò[ûG û Gjû

Kéhò RûMeY, cûy 2017

_ûP^ KâòdûKê cRaêZ Keò[ûG I geúeùe @û<òaWÿòe aòKûg Keò[ûG, ~ûjû`kùe RßeKê gúNâ VòKþ Keòù\A[ûG û @céZbŠû : RßeKê \ìe Keòaû _ûAñ @céZbŠû ùia^ Ke«ê iaêVûeê C c ùjûA[ûG û ùeûMúKê \ò^ùe \êA [e 2-3 PûcP @céZbŠû _Zâe ei ùia^ Keòaû CPòZþ û ^Wÿò@û _ûYò : ù~ùZùaùk @û_Y ùWwê Rßeùe _úWòZ ùjûA ~ªYû @^êba KeêQ«ò Gjò @aieùe ^Wò@û _ûYò _ò@«ê û G[ôùe AùfùKÖâûfûAUþi, còù^eûfþ I @^ý @ûagýK ù_ûhK Z ß ejò[ûG, ~ûjû Kò geúeKê cRbêZ Keò[ûG ö `ke ei : ùWwê Rßeùe bòUûcò^þ -iò’ Áùaeú, _òRêkò, Kckû I @céZbŠû @û\ò `k ei ùia^ Keò_ûeòùa û Gjû aýûùKÖeò@û I bûAeiþKê c¤ cûeò NCWûA ù\A[ûG û ùQkò lúe : ùQkò lúe ùWwêe Lêaþ C c Jh] @ùU û ùWwêùe Gjûe fMûZe ùia^ Keòaû CPòZþ û Gjû RßeKê KcûA ù\A[ûG û ù_âûUò^þ~êq @ûjûe ùWwê RßeKê ùeûMúKê lúe aû @Šû ùia^ Keòaû CPòZþ KûjóKò ^û G[ôùe ajêZ @]ôK ù_âûUò^þ ejò[ûG û @û_Y Pûjóùf PòKÑY I cûUò c¤ ùia^ Keò_ûeòùa û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

48

@û_Y Cyeq Pû_ ùeûMú ^êjñ«ò Z? Giaê Lû@û«ê, ùeûMcêq jê@«ê

iû

]ûeY bûaùe ~\ò @û_Yue Cyeq Pû_ aû aäWþ ù_âie iciýû ejòQò ùZùa _âZò\ò^ ùMûUòG cêVûG _òÉû aû\ûc LûAaû `kùe aäW ù_âie @ûC aXÿòa ^ûjó, KûjóKò ^û G[ôùe @]ôK cûZâûùe `ûAae, @ûõUò@KèòùWõUþ còkò[ûG, ~ûjû Kò aäW ù_âieKê Kcþ Keò[ûG û Gjû aýZúZ Lû\ýù_dùe KòQò @^ý Lû\ý _\û[ðKê aýajûe Ke«ê I @û_Yue aäWÿ ù_âieKê ^òd«Y Keò_ûeòùa û

eiêY : G[ôùe GK aòùgh _âKûee ù_âûUò^þ ejò[ûG û ~ûjûKò @ûce eq aûjòKûKê KõùUâûf Keò[ûG û G[ôùe MQòZ GWò ù ^ûiò ^ eq ]c^ò K ê _â i ûeò Z ùjûA~ûA[ûG I aäW ù_âie KõùUâûf Keò[ûG û KõPû eiêY @]ôK fûb_â\ ùjûA[ûG û Zò^ò cûi _~ðý« iKûkê Lûfò ù_Uùe eiêY \êA ùLûfû LûAaû `kùe aä W ù_â i e _ì ‰ ð eì _ ùe ^ò d ªò Z ùjûA~ûA[ûG û

ùeûMú _ûAñ @céZ Zêfý ùjûA[ûG û G[ôùe cýûùMÜgòdcþ I ù_ûUûgòdcþ be_ìe cûZâûùe ejò[ûG û G[ôùe còù^eûfþ aäW ù_âieKê Kcþ Keòaûùe iûjû~ý Keò[ûG û ù~ùZùaùk Kò geúeùe @ûce Gjûe Kcò ùjaû ù~ûMêñ aäW ù_âie aXÿûA ù\A[ûG û GjûKê ùia^ Keò eq ]c^òMêWÿòKeê Zâûjò _û@û«ê I geúeùe @Zòeòq _ûYò I fêYKê jUûA ù_ûUûgòdcþ aäW ù_âieKê Kûaê Ke«ê û K\kú, @céZbŠû, ZebêR, LebêR I @ûkêeê ù_ûUûiòdcþ còkò[ûG û @ûkê, UcûUe, Kckû, _ûkw, ùiûdûaò^þ, aû\ûc, MRû giý, Wûfò I `ke ZûRû eiùe c¤ ù_ûUûgòdcþ còkò[ûG û

Kýûfþgòdcþùe be_ìe lúe, \jò, _ûkw, _Zâ~êq _^ò_eòaû, Kûaêfò PYû, ùc[ô, Rê@ûe, aûReû bkò Rò^òh LûAaû `kùe @]ôK ùiûWòdcþe _âbûa Kcþ ùjûA~ûA[ûG û jßûAUþ Mâûiþ Rêiþ : jßûAUþ Mâûiþ Rêiþ Cy eqPû_e KûeY cýûùMÜgòdcþe KcòKê c¤ _ìeY Keò[ûG û cýûùMÜgòdcþe _âûKéZòK ùiâûZùe ùcIßû, MRû giý, ùPûKe ~êq Lû\ý, _Zâ~êq _^ò_eòaû iûcòf Ke«ê û

gúZ EZêùe MY×ò ~ªYûeê cêqò _ûAñ

gú

Z EZêùe _âak cûZâùe @ûY×ê I MY×ò ~ªYû @^êbìZ ùjûA[ûG û Gjò iciýû @]ôKûõg ùfûKuVûùe ù\Lû ù\A[ûG ö G[ô_ûAñ ùfûùK Lêaþ Pò«ûùe ejò[û«ò û G[ôijòZ ~òG @[ðeûAUòiþe gòKûe ùjûA[û«ò , Gcû^uVûùe gúZ \ò^ùe KòQò G_eò @^êba Keò[û«ò û @iÚò i§ò ~ªYû Lêaþ @]ôK cûZâûùe @^êba Keò[û«ò û ~ûjûe ~ªYûKê ùfûùK ijý Keò_ûeò«ò ^ûjó û GcòZò ~\ò @^êba KeêQ«ò ùZùa Pò«û Ke«ê ^ûjó, Gjò @iÚò ~ªYûeê Zâûjò _ûAaû _ûA @û_Y KòQò iû]ûeY C_ûdKê NùeûA bûaùe C_ù~ûM Keòaû `kùe Gjò ùeûMeê cêqò _ûA_ûeòùa û _ûYò: [Šû \ò^ùe MY×ò ~ªYûùe ~\ò @û_Yuê KÁ ù\CQò ùZùa GjûKê LûZòe Ke«ê ^ûjó, G[ô_ûAñ @û_Y Zêêe« @]ôK _ûYò _ò@«ê û _ûYò ùia^ Keòaû `kùe @û_Yuê @]ôK gqò còkò[ûG I G[ôùe @û_Yu geúee @iÚòe RGõUþ c¤ iêiÚ ejò[ûG ö ùRûZû : @û_Y gúZ EZêùe iVòKþ ùRûZû aû P_f aýajûe Keòaû CPòZþ û ~ûjûKò @û_Yu _û\Kê [Šû _a^ iµKðùe @ûiòaûKê ù\a ^ûjó û GcòZò EZêùe @û_Y jûA jòfþ @]ôK icd _~ðý«

_eò]û^ Keòaû CPòZþ ^êùjñ û Gjû @û_Yu ùMûAVòe jûWKê ~ªYû ù\A[ûG û i«êkòZ Lû\ý : Gjò EZêùe @û_Yu Lû\ý C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\aû CPòZþ û Lû\ýùe @û_Yuê i«êkòZ ùbûR^ LûAaû @ûagýK ejòQò û Zû’ùjùf ù_âûUò^ I bòUûcò^þe geúeKê Kcò ùjaûKê \òG ^ûjó û Kckû, a§ûùKûaò, _ûkw I UcûùUûKê be_ìe cûZâûùe ùia^ Keòaû CPòZþ û Lû\ýùe Kýûfþiòdcþ _âZò ]ýû^ \ò@«ê : @û_Y ^òRe @iÚò _ûAñ G[ô_âZò c¤ ]ýû^ ù\aû CPòZþ ~ûjûKò @û_Yu geúeùe KýûfþgòdcþKê Kcò ùjaûKê ù\a ^ûjó û Kýûfþiòdcþ geúeùe Kcò ùjaû KûeYeê @iÚò I Gjûe RGõUþ iêelû eLôaû _ûAñ @ûagýK û G[ô_ûAñ fjêYò, lúe, _ûkw bkò Gjò Lû\ý _\û[ðKê LûAaû CPòZþ ù~Cñ[ôùe bòUûcò^þ _âPêe cûZâûùe ejò[ûG û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

Kéhò RûMeY `ùUûMâû`ò _âZòù~ûMòZû

~\ò @û_Y `ùUûMâû`ò Keòaûùe EPò eLôQ«ò ùZùa @û_Yu _ûAñ GK @_ìað iêù~ûM ùjûA_ûùe Gjû û Kéhò ùlZâùe iaðû]ôK _ûVýKâc Keò[ôaû I Kéhò aòhdùe @]ôK RûYò[ôaû Kéhò _ZâòKû ‘G iÜû_þ @`þ AŠò@û^þ GMâòKfPe’ ^ûcK gúhðK `ùUûMâû`ú _âZòù~ûMòZû @ûe¸ KeòaûKê ~ûCQò û ù~Cñ[ôùe @û_Y icÉ _ûVK bûM ù^A_ûeòùa I jRûe jRûe Uuûe _êeÄûe RòZò _ûeòùa û G[ô_ûAñ @û_Ycûù^ ùlZ-aûWÿò, _gê_ûk^, c›ý_ûk^ I Kéhò i´§òZ `ùUûKê ^òRe ùcûaûAfþ ù`û^þ Kýûùceûùe Cù ûk^ Keò @ûc ^òKUKê photo@krishijagran.copm aû editor@krishijagran.com _VûA _ûeòùa û ù_âeY Keò[ôaû iaðùgâ 3 `ùUûKê @ûce @^êbaú iµû\K _ýûù^f \ßûeû Pd^òZ Keû~òa û _â[c _êeÄûe aòùRZûuê 25,000 Uuû I _âcûY _Zâ, \ßòZúd _êeÄûe aòùRZûuê 20,000 Uuû I _âcûY _Zâ I ZéZúd aòùRZûuê 10,000 Uuû I _âcûY _Zâ \ò@û~òa û G[ôijòZ 10 RY @^ý ù_âeY Keò[ôaû `ùUâûMâû`ò _ûAñ ù_âû›ûjòZ Êeì_ _â\û^ Keû~òa û _âùZýK _âZòù~ûMú _âûd @Zò Kcþùe 3Uò `ùUû ù_âeY Keò_ûeòùa û ]ýû^ eL«ê ù`ûUMêWÿòK ewò^ ùjaû CPòZþ I Gjûe iûARþ 12 M 18 AõPeê aWÿ ùjûA ^[ôa û _âùZýK `ùUûe jûWð K_ò @ûagýK aû @û_Y GjûKê @ûc ^òKUKê iòWòùe c¤ ù_âeY Keò_ûeòùa, ~ûjûe iûARþ 3 Gcþ_úeê @]ôK ùjûA ^[ôa û @û_Y ^òRe Cù ûkòZ `ùUûMâû`þKê 30 G_òâfþ 2017ùe _â[c ^òcÜ VòKYûùe ù_âeY Keò_ûeòùa û cù^ eL«ê `ùUû _ì‰ðZü aûÉaòK ùjaû CPòZþ û ùKøYiò c¤ @^ýVûeê @ûYò[ôaû `ùUû Kò´û ùPûeò Keò[ôaû `ùUûMâû`þKê @cû^ý ùNûhòZ Keò\ò@û~òa û ùZùa ùWeò KûjóKò Gùa CVû«ê @û_Yu Kýûùceû I Cù ûkòZ Keòaûùe fûMò_Wÿ«ê ùlZ i´§úd `ùUû, ù~Cñ `ùUûUò @û_Yuê Lêaþ Lûiþ fûMêQò, Gjò `ùUûKê @ûc Kéhò RûMeYKê ù_âeY Ke«ê û `ùUû _ûVûAa _ûAñ VòKYû-

Kéhò RûMeY 60/9, Zò^ò cjfû, dêiê` ieûd cûùKðU, ^úde Mâú^ _ûKð ùcùUâû ùÁi^, ^ì@û\òfäú-16 ù~ûMûù~ûM-011-26511845, 26517923

fûA`þ ÁûAfþ

50

gúZùe c¤ \ògòùa ÁûAfògþ gúZ \ò^ @ûiòùf ZßPûKê ù^A _âûd ~êa_òXÿúu c¤ùe Pò«û _Wÿò~ûG û KûeY gúZ \òù^ aòbò^Ü _âKûe Äò^þ ùeûM ù\Lû ù\A[ûG û G[ôijòZ [Šû I iŸòð \ò^ ùjûA[ôaû ùjZê iû\ûiò]û _Zkû ù_ûhûK ù\jKê @ûù\ø iêjûA ^[ûG û GcòZò icdùe @ûùc ^òRe ù_ûhûK C_ùe KòQò _eòa ð^ @ûYòaû ijòZ ÁûAfògþ _ûAñ ùPÁû Keòaû û ^òcÜ ùfLûùe @ûùc @û_Yuê KòQò Lûiþ Uò° @ûY_ûAaûKê _eûcgð ù\CQê ~ûjûKê @û_Yûaû `kùe @û_Yuê ÁûAfògþ fêKþ ù\aû ijòZ [ŠûKê c¤ _ì‰ð bûaùe C_ùbûM Keò_ûeòùa û

KûWðòM^þ Lûiþ Kâû_þ U_þ Kâû_þ U_þ jûAùIßÁþ _ýûõUþi ijòZ UâûA Ke«ê û Gjû ijòZ GõKf ùf^Ú aêUþ c¤ _ò§«ê û G[ôùe @û_Y ÁûAfògþ fêKþ còkòa I [Šûeê _ì‰ð eì_ùe iêelòZ ejòùa û

ù`ùWûeû jýûUþ [Šû \ò^ùe gúZê@û _a^ @û_Yu ù\jùe Kµ^ iéÁò Keò[ûG û ùZùa _jòfò gúZ Z @ûe¸ ùjûAQò @]ôK [Šû _Wÿò^ûjó Kò @û_Y ^òRe Mec ùUû_ò aûjûe Keò _eò]û^ Keò_ûeòùa û ùZYê jûfþKû gúZ Kakeê ^òRKê elû Keòaû _ûAñ aRûeùe Gùa C_f² ùjCQò ù`ùWûeû Kýû° (jýûUþ) GjûKê UâûG Ke«ê û Gjû @û_Yuê bòWÿ c¤ùe @û_Y Pò«û Keê[ôùa Kò bfû iŸòðùe KUþið KòG _ò§êQ«ò @fMû _eòPd ù\aû ijòZ GK û Kò«ê _Zkû ùfwòiþ ijòZ fwþi ùcKèò ÄUþið @û_Yuê KòQò ÁûAfògþ fêKþ ù\a û jU fêKþ ù\a û Gjû C_ùe ùÊUe @û_Yuê ù`gù^af fêKþ ù\a û

fûwû ùcKèò ÄUð

ùKûRò ùÊUið

ù~ùZùaùk EZê _eòa ð^ jVûZþ ùjûA[ûG _â[c _â[c jûfþKû gúZ ùjûA[ûG û ùZùa Gjò jûfêKû gúZ _âùKû_eê ^òRKê elû Keòaû I ^òRKê GK ÁûAfògþ fêKþ ù\aû _ûAñ jûfêKû Mec ùÊUið ijòZ ùfwòiþ _eò]û^ Ke«ê û ùaûeòõ Kfe iÚû^ùe @û_Y ù__ò còõUþ aû _êYò Gjûe fûAUþ Kfið ijò Z _eò ] û^ Keò_ûeòùa û ~ûjû @û_Yu fêKþKê Lûiþ cû^òa û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

ù_û*ê ~\ò @û_Yuê fûMêQòKò @û_Yu ùWâiþ ÁûAfògþ fûMê ^ûjó ùZùa @û_Y Gjû C_ùe ù_ûõPê UâûA Keò_ûeòùa û fûAUþ Kfe U_þ C_ùe ù_ûõPê Lêaþ bf ù\Lû~ûA[ûG û

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

51

Lû\ý eêPò

_¬ûaú @Šû cifû 3 ùfûKu _ûAñ -2eê 4 icd -30 cò^òUþùe 1 NõUû iûcMâú: 6 @Šû, 1Uò _ò@ûR, 3 PûcP ùZf, 1 ùZR_Zâ, 1 PûcP Ròeû, 1 PûcP UcûUe ù_Áþ, 2 PûcP fûfþ fuû _ûCWe, @]û PûcP jk\ú _ûCWe, 1 PûcP ]^ò @ û _ûCWe, fê Y Êû\ @^êiûùe, 1 PûcP ù_iû Kiìeú ùc[ô, @]û PûcP @ûcPìe _ûCWe, 1 PûcP KòP^ KòõM ciûfû, 3 K_þ _ûYò û ù_Áþ _ûAñ iûcMâú : 2Uò _ò@ûR, 4Uò iaêR fuû, 1 AõP @\û LŠ, 8Uò eiêY ùLûfû, 2 faw, @]û AõP WûfòPò^ú, 1 PûcP _û^c]êeò, 3 Uò còWòdcþ iûARþ UcûùUûe, iRûAaû _ûAñ ]^ò@û _Zâ û _âYûkú: @ŠûKê Mec Keò Gjûe ùPû_û QWÿûA \ò@«ê G[ôùe KòQò @õg KûUò \ò@«ê, ~ûjû`kùe ùMâaú ijR ùjûA_gò _ûeòa û aûKò 2Uò aWÿ LŠMêWÿòKùe ùMâaúKê _âÉêZ Keò KûUò \ò@«ê û Gùa ù_Áþ Zò@ûeò iûcMâúMêWÿòKê Rûeùe UcûùUûKê cògû«ê û UcûUe @fMû _êýeò _âÉêZ Ke«ê û c¤c @ûõPùe GK KùWÿAùe ùZf Mec Ke«ê I G[ôùe ùZR_Zâ I Ròeû _Kû«ê û Gjû_ùe G[ôùe

PòK^ Wâcþ ÁòKè

KUû _ò@ûR _KûA 2 cò^òUþ _~ðý« bRû _ò@ûR~êq ù_Áþ _KûA 5 cò^òUþ _~ðý« c¤c @ûõP C_ùe ùiùZùak _~ðý« _Kû«ê ù~ùZùaùk Kò ùMâaú ùZfKê QûYòaûKê \ò@«ê û Gùa G[ôùe fûfþ fuû, ]^ò@û _ûCWe I jk\ú _ûCWe _KûA bf bûaùe cògûA \ò@«êö _êYò UcûùUû _êýeò I fêY cògû«ê û 5-7 còUò^þ _KûA G[ôùe 3 K_þ _ûYò _Kû«ê û ù~ùZùaùk Kò ùMâaú MûXÿ ùjûA~òa ùiùZùaùk GjûKê Mec @Šû _KûA c¤c @ûõP C_ùe 10 cò^òU _~ðý« _Kû«ê û Gjû_ùe @ûcPìe _ûCWe I Kiìeú ùc[ú _KûA 2 cò^òU _~ðý« _Kû«ê û Gùa G[ôùe KòùP^ KòõMþ cifû _Kû«ê û 2 cò^òUþ _Kû«ê I Mýûiþ a¦ Keò Mec Mec _ehò \ò@«ê û

iûcMâú: PòùK^þ 6 WâcÁòKþ, @\û 1 ùUaf Æê^þ, cA\û 2 ùUaf Æê^þ, _KûA aû @Uû 2 ùUaf Æê^þ, @ŠûKê `Uû«ê 2Uò, Kkû fûfþ fuû 1/4 Uò Æê^þ, PòcêUûG bûKêe, fêY Êû\û^êiûùe, ùiûdû iiþ 1 ùUaêf Æê^þ, ùZf QûYòaû _ûAñ û aò]ô - GK ùaûZfùe ùiûdû iiþ, @\û, eiêY ù_Áþ I bûKêe còkû«ê û G[ôùe PòùK^þ aòõMþiKê cògûA @]û NõUû _ûAñ eL«ê û cKA @Uû, cA\û, fêY, fuûKê cògû«ê GK Æê^þ ùaUe Zò@ûeò Ke«ê û _êYò G[ôùe @ŠûKê ù`õU«ê û KWûAùe ùZf Mec Ke«ê û G[ôùe aòMþiKê Gjò ùaUeùe _KûA ùaUeKê aòMè C_ùe bf bûaùe ùKûU Ke«ê I aòõMþi C_ùe Gjû bf ùKûU Keò[ûG I WâcþÁòKèKê ùMûfþWÿ^ aâûC^þ ùjaû _~ðý« Wò_þ `âûA Ke«ê û PòùK^þ WâcÁòKþiKê Mec Keò _ò@ûR I ùf´êe i_äûA Mû^òðg Keò _eh«ê û

Kéhò RûMeY, cûy 2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

52

cûiòK

baòhýZ `k

Kéhò RûMeY, cûy 2017

eûgò`k

G_âòf

2017

www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com