Odia magazine july 2017

Kéhò RûMeY

ISSN 2455-1074

KéhKu jòZKûeú, iûeû ù\gùe _j«ê

Krishi Jagran - Odia | Year 1 | Issue 07 | July 2017 | Rs. 35/-

www.krishijagran.com

+91 9891 405 403

KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

ù_Wÿò Uâû^è_äû^þU \ßûeû ]û^ ùeû_Ybm cûQùe ùjC[ôaû KaK Gaõ ù_âûùUûùRû@û R^òZ ùeûM Gaõ ^òdªY

@ûù_ûùfû KéhK ùMûfØ ejòQò GùZ \c, cgîY Rcòùe c¤ fûùM ^ec

iaðû]ôK Kûk C_ù~ûMú Uûdûe _µKþPeeê iêelû Rcòùe jk _ûAñ \c\ûe @Zýû]ê^òK KUòõ ùeû]K eae KµûCWþ

ùUûf-`âò `ûcð Uûdið

Kéhò RûMeY

06

Kéhò RûMeY bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

Krishi Jagran - Odia Year 1 Issue 07 July 2017 Rs. 35/-

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 68

iûlûZþKûe..............................30 iûlûZþKûe..............................37

cûQu ùeûM ..........................39 ]û^ ùeû_Ye _âYûkú ...............43 _^ò_eòaû C_ôû\^.....................48

fûA`þÁûAfþ ........................59 _âWKÖfõP...............................62

oin

eûgò`k.................................63 ùLk.....................................64 iòù^cû..................................66

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak , 45503170

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

iûlûZþKûe..............................18

To J

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú ùWûcò^òKþ Gcþ.Rú. aûi^ Kû~ðýKûeú iµû\K Wû. ùK.Uú. PŠò eaú¦â ùZaZòdû @RòZþ aú.@ûe aò_ò (Giþ.@ûA) P¦â ùcûj^ ùKøgk iµû\K Wû.aò.iú. aòiaûi cùj¦â _ûfþ (ùbUþ iûAõi) aò_Y^þ cêLý iõRd Kêcûe cjû_âa§K R^ iµKð `ejû Lû^þ ijûdK iµû\K eêaò ùR÷^ MYcû¤ccêLý @^òùKZ iòjÜû @ûùiûiòGUþ iµû\K (ùiûgf còòWÿò@û) gâúRû ^ûde aeò _ZâKûe (MYcû¤c) icúe ZòIßûeú aeò MYcû¤c Aceû^þ Lû^þ _ZâKûe aò_ò^þ cògâû \ú_gòLû iòõj aeò _âa§K ùK.ùR. ie^ýû _âa§K iûeû Lû^þ ùcNû Lû^þ aú_Y^ ijûdK @`iû^û cfòKþ Pêuú bêUò@û _ê^c aògßKcðû eòuò _êùŠe flàú _ûùŠþ ùjcû gcðû _âòduû cŠûaeú@û _âa§K _âiûe ^ògû« UûK eûjêf iòõj @±êi ic\ ijûdK _âa§K _âgû« gcðû `êeKû^þ Kêùegú ùcûjòZ @uê ~û\a _âúZò ùPøjû^ @ûdgû Lû^þ _®ê eûd _a^ Kêcûe ^ê_ìe \ûi RM\úg _ûùŠ ZeêY iòõNf @ûe.G^þ. ùPøùa Ké¾ aòjûeú ZeêY iòõj jec^þ_âúZþ iòõj Kw @ûA^ _eûcgð\ûZû ùRcè [cûiþ GPþ.@ûe. cjòcû gêKþkû ଆକାଉଣ୍ଟ୍ ù^jû eû^ú WòRûA^òõ ù~ûùMg Kêcûe @ceògþ ù^ûUòdûf ^iúcþ@õiûeú ^iúcþ @õiûeú Kû~ðûkd ijûdK ù\ùa¦â iòõj RM\úg Rû^û eaò¦â Rû^û cù^ûR iêRòZ

Kéhò icûPûe..........................10

iµû\K iõPûkK

9953756433, 9891889588

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iµû\Kúd KéhK @ûù¦ûk^ùe ieKûe jÉùl_ ù^aû @ûagýK

ù~Cñ _âKûe ù\gùe KéhK ieKûeu \ßûeû ^ò¡ðûeòZ iûcMâúe GcþGiþ_úKê ù^A ùfûK aòùeû] cûcfû @bòù~ûM KeòQ«ò, ^ò½òZ Gjû Pò«ûe aòhd @ùU û KéhKcû^ue Gjò @ûù¦ûk^ @ûMûcú \ò^ùe bûeZe @[ðaýaiÚûùe _âbûa _KûA_ûùe û KûjñòKò ^û Gjû ùK¦â I eûRý ieKûeu c¤ùe cûcfû ejòQò, GYê Cbd ieKûecû^uê Gjò cûcfû jÉùl_ Keò KéhKcû^u \ûaòKê cû^ò ù^aû CPòZþ û

ieKûe ùMûUòG _Uùe ù~CñVûùe Gjû Kjê[ôaû ^Re @ûiòQò Kò @ûùc 43 _âZògZ @Zòeòq cìfý KéhKcû^uê ù\A iûeòQê, @^ý_lùe KéhK ù^Zû Gjû KjêQ«ò Kò ieKûe KéhKcû^uê ù]ûKû ù\AQ«ò û cûcfû M¸úeZûKê Z\« Keòaû ^òcù« \êA _le K[û Kûjûeò ijòZ KòQò Lû_þLûC^ûjó û ~ûjûKò G[ôeê KòQò c¤ aêSû_Wÿê ^ûjó û G[ôeê c¤ KòQò iZýZû còkò_ûeê ^ûjó û _âgÜ Gjû CVêQò Kò ~\ò ieKûe KéhKcû^uê 43 _âZògZ @Zòeòq cìfý ù\AQ«ò ùZùa KéhKcûù^ @ûù¦ûk^ KûjóòKò KeêQ«ò ? @^ý_lùe _âgÜ Gjû c¤ @ûiêQò Kò ~\ò KéhKcû^uê Gcû^u cìk]^ eûgòeê @]ôK GcþGiþ_ú còkòQò ùZùa KûjóKò ùicûù^ ^òRe @ûù¦ûk^Kê CMâ eì_ ù\CQ«ò û ~\ò @ûùc KéhKcû^u K[ûKê aògßûi Keòaû, ùZùa ieKûe KéhKcû^uê Gùa _~ðý« KòQò ù\A ^ûjûñ«ò û ù~ùZùaùk Kò ‘c^þ Kò aûZþùe ^òRe ^òaðûP^ú _âPûe R^ibûùe _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\ò KéhKcû^u _ûAñ aWÿ

aWÿ K[û Kjò _âZògîZò ù\A[ôùf û ~ûjûKò _ìeY ùjaû ù\LôaûKê còkò_ûeê ^ûjó û aòùeû]ú \k Gjò K[ûe `ûA\û CVûA ^òRe eûR^úZòK eêUò ùiKòaûùe fûMò_WÿòQ«ò û ùiûiò@ûf còWò@û C_ùe Gjû c¤ Lae còkòQê Kò ù~Cñcûù^ _âKéZòùe KéhK ùicûù^ @ûù¦ûk^ Keê^ûjûñ«ò aeõ ù^ZûMòeò Keê[ôaû ùfûK KéhKcû^u jòùZ¾ò eì_ùe QòWÿû ùjûA Gbkò ^ûUK Keò aûü aûü ù^aû _ûAñ @ûù¦ûk^ QòWÿû Keò ^ì@ûñùe Nò@ Xÿûkòaû Kûc KeêQ«ò û K[û ùZYòKò ~ûjû c¤ ùjC^û, KûjóKò GjûKê iûcþ^û Keòaû ^òZýû« @ûagýK û KûjóKò ^û icd [ûCñ [ûCñ ~\ò ieKûe Gjû C_ùe ]ýû^ ^ ù\ùa ùZùa Z cûcfû aòMòWÿò ~ûA_ûùe? KéhKcûù^ ù\gùe KéhK @ûù¦ûk^ KeêQ«ò Gjò K[û Z @ûC ùMûUòG eûRýùe fêPòQ_ò ejò_ûeòa ^ûjó û ieKûeuê Gjò cûcfû C_ùe jé\dwc Keòò KòQò ^ò‰ðd ù^aû @ûagýK ejòQò û KûjòñKò ^û Gjò cûcfû ùKak c¤_âù\g aû cjûeûÁâ ^êùjñ, aeõ _ìeû ù\ge KéhKcû^ue @ûù¦ûk^ Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjóñ û ~\ò ieKûe Gjò cûcfûKê jûZKê ^ ù^ùa aû ùKøYiò icû]û^ ^ Keòùa, ùZùa ùi\ò^ @ûC ùagò icd ^ûjó ; ù~ùZùaùk Kò _âKéZùe ù\ge KéhKcûù^ GKRêUþ ùjûA ]ûeYùe aiòaûKê _QûA ~òùa ^ûjó û ùZùa ùak [ûCñ [ûCñ ieKûe iûa]û^ ùjûA~òaû @ûagýK û -Gcþ.iò.Wûcò^òKþ Email : dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

AùKûcûKè

`êfùWûRþ

RúaûYê iûe

ùR÷aòK iûe

Kcþ eûiûd^òK iûe, KcþLyð, C c `if, Caðe Rcò I iêiÚ Rúa^ Odisha-7381023064

Kê_^þ : Gjò Kê_^Kê @ûYòaû _ûAñ AùKûùcKè 4 Kòùfû aýûMþ aû `êfùWûRþe 2 KòùfûKê KòYòaû Keòaû `kùe 20 Uuû _~ðý« ^ò½òZ bûaùe QûWÿ _ûAùa û ùZùa @ûRò jó Gjò iûeKê KòYòaû _ûAñ @û_Yu ^òKUa ðú aòKâd ùK¦â ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kéhò icûPûe 10 KéhKu Azû KõPû \e Kòùfû _âZò GcþGiþ_ò 75 Uuû ùjC

õPû fuû ùlZ _ûAñ @]ôK _eòcûYe cìk eûgò Lyð K KeòaûKê _WêQò KéhKcû^uê Kò«ê Gjûe \ûcþ Kcò ~ûC[ôaûeê KéhKcûù^ fuû Pûhùe @]ôK fûbû^ßòZ ùjûA_ûeê ^ûjûñ«ò û ùZYê Gjûe (GcþGiþ_ò) \e Kòùfû _âZò 75 Uuûùe ^òŸðûeòZ Keòaû _ûAñ KéhKcûù^ \ûaò KeòQ«ò û Gjû ijòZ KéhKcûù^ PûjêñQ«ò Kò KõPû fuû ùlZ Keòaû _ûAñ eûRýùe ùKûfþW ùÁûùeRþ Gaõ @û]ûebìZ iêaò]ûMêWÿòKe aòKûg Keòaû I e¯û^ò C_ùe @]ôK MêeêZß \ò@û~ûC ö iìP^ûù~ûMý Kò @û§â_âù\g, ùZfwû^û, IWÿògû, cjûeûÁâ, _½òc awkû, K‰ðûUK, aòjûe, eûRiÚû^, Zûcòf^ûWÿê I KòQò @^ý eûRMêWÿòKe fuû ùlZ Keû~ûA[ûG û ù`ùWÿùeg^þ @`þ @fþ AŠò@û `ûcðûiú @ûùiûgòGg^þ ijòZ RWòZ ajê eûRýMêWÿòKùe ùK¦âúd Kéhò cªú eû]û ùcûj^ iòõj fuû ùlZ Keòaû _ûAñ KéhKcû^u jòZ \éÁòeê elû _ûAñ ^òZòMZ _eòa ð^ Keòaû I KõPû fuûe \ûcþ @ZòKcþùe ic[ð^ cìfý 75 Uuû _âZò Kòùfû Keòaû _ûAñ @ûgû aýq KeòQ«ò û @û_Yuê Kjòaû ùjZê bûeZe fuû ^ò~ðûZ I @MâYú ejòQò I aògße @ûagýKKê _âûd 25 _âZògZ @û_ì òð ejòQò, ù~ùZùaùk Kò Pú^e ù~ûM\û^ 24 _âZògZ ejòQò û cìfý @iÚòeZû, ^ò~ðûZ Kcò ùKäûWþ

ùÁûùeRþe Kcò Z[û ieKûe ù_âû›ûj^e @bûa KûeYeê fuû ùlZ Keê[ôaû KéhKcû^ue Pò«û aXÿò~ûAQò û MZahð fuûe cìfý 140 Uuû KòMâû._âZò ejò[ôfû û @û§â _âù\g I ùZùfwû^û ùlZâ ù~ûMý Rcòùe _âûd 20 _âZògZ bûM fuû ùlZ Keû~ûA[ûG û iìP^ûù~ûMý Kò MZahð KéhKcû^uê fuû Lêaþ C c fûbû^ßòZ Keò[ôfû, ù~Cñ[ô_ûAñ KéhKcûù^ Lêaþ C›ûjòZ ùjûA[ôùf I PkòZ ahð Gjûe ùlZùe 45 _âZògZKê aé¡ò Keò[ôùf û MZahð fuûe cìfý 140 Uuû _âZò KòùfûMâûc _~ðý« ejò[ôaû ùaùk PkòZahð Gjûe \e Lêaþ Kcò ~ûAQò û ~ûjûKò 3540 Uuû Kòùfûùe _jñPò ~ûAQò û ~ûjû`kùe KéhKcû^uê ùicû^ue cìk ]^ c¤ VòKþ bûaùe còkò_ûeê^ûjó û

PûCk e¯û^òùe bûeZ gúhðùe

ûAfûŠþKê _Qùe _KûA[ôaû ùjZê bûeZ \ê^ò@ûe PûCk [e¯û^ò Keòaû ùlZâùe ùKak _â[c ù\gùe _jñPò ~ûAQò ùKùak Zûjû ^êùjñ, Gùa ù_ûhY iêelû C_ùe ]ýû^ eLô G[ôùe G_eò Z ßMêWÿòKe icûùag Keû~ûAQò û ù~Cñ[ôùe Kêù_ûhYe iciýû c¤ icû]û^ ùjûA_ûeòa û aòMZ \ò^ùe \ê^ò@ûe aûiêcZú PûCkùe \e Kcò aûiêcZú PûCk e¯û^òùe bûeZe bûM 28.2 _âZògZ ejò[ôfû, ù~ùZùaùk Kò Gjûe gúhðiÚû^ùe [ûAfûŠe @õgò\ûe Kcò 23.7 _âZògZ ùjûA~ûA[ôfû û Gjò

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ùa÷hdòK e¯û^ò ùKøgk ùlZâùe ùgâ iÚû^ùe @ûùceòKû 10.4 _âZògZ, bòGZþ^ûc 7.4 _âZògZ I _ûKòÉû^e 4.9 _âZògZ bûM ù^AQò û 39.90 fl U^þ aûiêcZú PûCk e¯û^ò û Kéhò Gaõ _âiõÄéZ Lû\ý e¯û^òùe aòKûg _âû]ôKeY (G_òWÿû) @^êiûùe ù\ge ajê C c, Êû\ iaêVûeê _âiò¡ fûb KeòQò aûiêcZú I @Y aûiêcZò \êAUò PûCkKê e¯û^ò Keû~ûA[ûG û 2016-17 @aieùe 21.605 ùKûUò Uuûùe 39.90 fl U^þ aûiêcZú PûCk e¯û^ò Keû~ûA[ûG û ù~ùZùaùk Kò 2015-16ùe 22.718 ùKûUò Uuû 40.5 fl U^þ e¯û^ò Keû~ûA[ôfû û Gjò ahð 2016-17 @aieùe, 15,146 ùKûUò Uuû cìfýe @Y-aûiêcZú PûCke e¯û^ò Keû~ûAQò ù~ùZùaùk Kò 2015-16ùe 15,129 ùKûUò Uuû 63.66 fl U^þ Kcò aûiêcZú PûCke e¯û^ò ùjûA_ûeò[ôfû û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

11

^ûùbð Kéhò ùKøgk @û_YûAaû bûeZ _ûAñ @ûagýK : GiþGiþ @ûjêfIßûfò@û ¦âúd iõi\úd cûcfû I Kéhò Z[û KéhK KfýûY ùKeûRýcªú GiþGiþ @ûjêfòIßûfò@û ^ûùbðùe bûeZúd iõi\úd gòÁcŠke Zò^ò \ò^ ~ûZâû @aieùe Gjûe ù^ZéZß Keòaû ùjZê ieKûe aòbò^Ü aòbûMMêWÿòKe cªúcû^uê I @]ôKûeúcû^u ijòZ iûlûZþ KeòQ«ò û Gjò @aieùe ùi KjòQ«òKò bûeZ I ^ûùMðe @«eûÁâúd c›ý Cù\ýûM, Kéhò, C\ýû^ bò òK Z[û Kûað^òKþ ùlZ, icê\âú ijù~ûMú, Rkaûdê _eòa ð^, ^aúKeYúd gqò, @ûaRð^ _âa§^ aòhdùe _âûù\øMòK @û\û^-_â\û^ bkò ùlZâùe ijù~ûM @]ôK iê\éXÿ Keòaû CPòZþ û

K_û \e 15 _âZògZ aé¡ò _ûAaûe _âbûa

G[ôùe Kêjû~ûAQò Kò bûeZ I ^ûùbð iõ~êq eûÁâùe RùY @^ý RYKê ic[ð^ Keò[û«ò I \êA ù\g _ûAñ Gjò ùlZâùe @]ôK ijù~ûM Keòaûe @ûagýK ejòQò û c›ý Cù\ýûMKê MêeêZß ù\aûùe @ûjêfþIßûfò@û KjòQ«ò KòRúa_ûk^ _âYûkòMêWÿòKê _ê^½KeY bûeZ _ûAñ ^ì@û aòhd I Gjò Cy C_ôû\^ ùKøgk _ûAññ bûeZ, ^ûùbðùe ùKøgk_ì‰ð iìP^û I aòùghmZûKê @û\û^-_â\û^ Keòaûe @ûgû eLôQ«ò û

Pû’ C_ôû\^ùe Uò-ùaûWð Lêiþ

ù~CñVûùe Lû\ýû^Ü C_ôû\^e a¶e GC_ôjò ahðû\^ù\gùe ùjûAQò GjòVûùe Pû’ C_ôû\^e c¤ ^òRe

_ûe iaêVûeê aWÿ C_ôû\K ù\g @ùU bûeZ û 2017K18 ciòjûùe Gjûe \e 15 _âZògZ _~ðý« aXÿòaûùe

@^êcû^ Keû~ûAQò û Zò^òahð iaðû]ôK Gjò \e ejòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û KéhKcûù^ Gùa K_û C_ôû\^ I e¯û^ò aé¡ò Keòaû _ûAñ @^ý `if KeòaûKê c^ akûAQ«ò û bûeZe @]ôK K_û C_ôû\^ \e Lêaþ ùZR MZòùe KcòaûKê fûMòQò û ù~Cñ[ôùe Gjò ahð ùa÷gßòK \e Zò^ò ahð ùja CyÉe C_ùe _jñPò iûeòQò û Gjò ahð Gjûe \e _âûd 15 _âZògZ aé¡ò ùjaûe @^êcû^ ejòQò û ieKûe iõPûkòZ KUð^ GWþbûAReú ùaûWð @^êiûùe \ê^ò@ûe K_û C_ôû\^ùe aâûRòfþ, @ûùceòKû I @û`âòKû ù\gùe _âZòÆ¡ðû Keòaû _ûAñ bûeZùe 2016 -17ùe 3.51 ùKûUò MûY×ò (1 MûY×ò-170 KòùfûMâûcþ) K_û C_ôû\^e @^êcû^ ejòQò ~ûjûKò _ìaða ðú ahðùe 3.8 _âZògZeê @]ôK ejòa û @û_YKê Kjò ù\aûKê Pûjêñ Kò _ûKòÉû^, aûwfûù\g, Pú^ I bòGZþ^ûcû bûeZúd K_ûe _âcêL Leò\ûe \òMùe iûcòf ejòQò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

PêÄò I fûb C_ùe MêeêZß \ò@û~ûAQò û @ûmû jñ, Gjò aò úd ahð 2016-17ùe Pû’ C_ôû\^ 125.05 ùKûUò Kòùfû ejòQò ~ûjûKò ù\gùe Pû’ Cù\ýûMùe Gjû Gùa _~ðý« iaðû]ôK ùeKWð ejòQò û Uò-ùaûWð Gjò iìP^û ù\AQò û Gjû _ìað ahð Pû’e C_ôû\^ 123.31 ùKûUò Kòùfû [ôfû û C e bûeZùe Pû’ C_ôû\^ 3.43 _âZògZ [ôfû, 3.455 ùKûUò KòùfûMâûcþ aXÿò 104.31 ùKûUò Kòùfû ejò[ôfû û C e bûeZùe _½òc awkûùe iaêVûeê @]ôK Pû’ C_ôû\^ ùjûA[ûG û ^òKUùe \lòY bûeZùe Pû’e C_ôû\^ Zûcêf^ûWêùe ùjûA[ûG Kò«ê ù~CñVûùe Kò Pû’ C_ôû\^ MZ ahð Zêk^ûùe 1.782 ùKûUò KòùfûMâûcþ Kcþ ejòa û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

12

3 ùKûUò U^þ Mjc ieKûe Leò\þ Kùf

kòZ `if ahð RêfûA 2016eê 2017 _~ðý« PMjc _ûAñ ieKûeú Leò\ùe Zò^ò ùKûUò U^þ ùjûAiûeòQò û Gjò @u MZahð @a]ô Zêk^û cêKûaòfûùe 70 flþ U^þeê @]ôK ejòQò û PkòZ `if ahðùe Mjce ùeKWð bûwò ù\AQò û PkòZ ahðùe Mjc ùeKWðKê bûwò C_ôû\^ ùjûAQò û Gjû iaðû]ôK 9.7 ùKûUò U^þ Cy ÉeKê QêAñaûKê fûMòQò û GjûKê ]ýû^ùe eLô[ôaû ùjZê bûeZúd Lû\ý ^òMc Mjc Leò\ _ûAñ ^òRe fl 3.30 ùKûUò U^þ ^ò¡ðûeòZ Keû~ûAQò û Gjû MZ ahðe 2.29 ùKûUò U^þ cêKûaòfû @^êiûùe GK ùKûUò U^þeê @]ôK ejòQò û

eaò`ifùe ieKûe aXÿûA _ûe«ò GcþGiþ_ú @ûùKâûgKê ù\Lô ùK¦â ieKûe LêaþgúNâ KéhKcû^u Leò` `ifMêWÿòK a\kê[ôaû ic[ð^ cìfýKê GWûA ù\A_ûe«ò û iìZâ@^êiûùe 14Uò `ife GcþGiþ_ú aXÿûAaûKê ù^A ieKûeú bûaùe c¬êeò còkò iûeòQò û ù~Cñ[ô_ûAñ ieKûe ùKùa c¤ Gjû Keò_ûeòùa û iìZâ @^êiûùe c¤_âù\gùe ùjaûKê [ôaû ùiûdûaò^þ GcþGiþ_ú _âûd 6.5 _âZògZ aXÿò 2900 Uuû Keòaû _ûAñ _âÉêZò Keû~ûA[ôaû ùaùk ieKûeú bûùa K_û _ûAñ GcþGiþ_úùe 160 Uuû _âZò KêAõUûf aXÿò _ûeòa ùaûfò ^ò‰ðd ^ò@û~ûAQò û G[e _êYò Wûfòe GcþGiþ_úùe 400 Uuû KêAõUûf _âZò bûeòaXÿò~òaûe i¸ûa^û ejòQò û GjûKê ]ýû^ ù\A GcþGiþ_ú 80 Uuû aXÿò 1560-1590 Uuû Keòaû _ûAñ ^ò‰ðd ùjûAQò û ù\LôaûKê Gjû aûKò ejòQò Kò ieûKe _âKéZùe Leò` `if _ûAñ GcþGiþ_úKê aXÿûAùe M¸úe ejòùa aû _êYò [ùe KéhKcû^uê ùKak cò[ýû @ûgû ù\CQ«ò û

bûeZùe `kòa @ùÁâfò@û `k `k aRûeùe iKâòd bìcòKû ^òbûAa û Kµû^ú bûeZúd @ûARú AõUeù^g^ûf ù\gú I aòù\gú `kKê C_ôû\òZ Keòaû _ûAññ GK @ùÁâfò@û Kµû^ú ijòZ jûZ còkûAQò û Gùa Cy MêYa û~êq @ùÁâfò@û Kµû^ú ijòZ jûZ cògûAQò û Gùa Cy MêYa û~êq @ùÁâfò@û `k GùaûKûùWû, aäë ùaeòRþ, WâûMþ^, `îUþi, bûeZùe c¤ C_ôû\òZ Keû~òa û iìZâ @^êiûùe _âû¯ iìP^û @^êiûùe @ûARò AõUe^ýûg^ûfþ Gùa @^ý ù\gùe G[ô_ûAñ C_~êq ejòa û @ùÁâfò@û G[ô_ûAñ jñ beò ù\AQò, ~ûjû C_ùe LêaþgúNâ Kû~ðý Keû~òa û iìP^û ù~ûMý Kò @ûARò AõUe^ýûg^ûf Kµû^ú bûeZùe `k C_ôû\K Kµû^ú ~ûjûKò @ù^K _âKûee `k C_ôû\^ Keòaûe Kûc KeêQò û aò úd ahð 2017ùe Gjò Kµû^ú U^ðIbe 500 ùKûUò Uuû Keòa û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

Gjò Kµû^ú 65 ùKûUò Uuûe ^òùag ù\gùe 60,000 U^þ lcZû~êq ùKûfØ ùÁûùeRþ ùLûfòaûKê ejòQò û Gjò ùKûfþW ùÁûùeRþ cûZâ 120 \ò^ùe Zò@ûeò ùjûA~òa û ~\ò G_eò ùja ùZùa Z Gjû ù\ge GKcûZâ G_eò ùKäûWþ ùÁûùeRþ ùja ~ûjûKò iaêVûeê Kcþ \ò^ùe _âÉêZ ùjaûe ùeKWð ^òR ^ûcùe Keòa www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

13

G`þiò@ûA giý bŠûeY _ûAñ ajê iÚû^ ejòQò ù\gùe PkòZ ahð ùeKWð iõLýK Lû\ýû^Ü C_ôû\^ ùjaûe @^êcû^ Keû~ûC[ôaû c¤ùe Lû\ý ^òMc (G`iò@ûA) KjòQò Kò giý eLôaû _ûAñ iÚû^e ùKøYiò @bûa ^ûjóñ I Gjûe bŠûeY lcZû 773 fl U^þ _~ðý« _jñPò iûeòQò û G`þiò@ûAe GK aeòÂ @]ôKûeú Gjò Z[ý ù\aû ijòZ Gjû KjòQ«ò Kò giý Leò\ Keòaû _ûAñ ]^ Lû\ý cªûkd G_âòfeê @ûe¸ ùjûA eaò aò_Y^ ahð 2017-18 @aieùe 330 fl U^þ Mjc Leò\ Keòaûe flý eLû~ûAQò û ù~ùZùaùk Kò MZ ahð 2015-16 ahðùe 229.16ùe 229.61 fl U^þ

Leò\ Keû~ûA[ôfû û Gjò bŠûeY iêaò]ûMêWÿòKùe G`þiò@ûA ^òRKê ùMû\ûc I @^ý bŠûeY iêaò]ûMêWÿòK ijòZ eûRýMêWÿòK ieKûeú GùR^èòKê bŠûeMéj iûcòf ejòQò û G`þiò@ûA @^êiûùe KòQò bŠûe Méj bWû iìZâùe c¤ ^ò@û~ûA_ûeòa û ~ûjûe lcZû 198.50 fl U^ ùja û

Pò«ûùe _WÿòQ«ò @û´ Pûhú KéhKu ijòZ Keû~ûA[ôôaû e-_âù\g eûRýùe @\ò^ ùcøiêcú ahðû ùjaû _âZògîZò _ìeY KeûMfû : @còZþ gûj C KûeYeê @û´ Pûhú Gùa cêŠùe jûZ ù\AaiòQ«ò û ùZYê

ALL

Gjò EZê _ìaðeê jó @û´ \e KcûAaûùe fûMòQò û G ù^A KéhK aRûeùe ^ì@û _âcûY^ cû^u ù~ûMêñ Pò«ûùe _WÿòQ«ò û _½òc Giò@û aRûeùe ^ì@û cû^u @^êiûùe @û´ e¯û^òKûeú Gùa _âùZýK ùlZâ ijòZ _âcûY _Zâ iµû\òZ KeòQ«ò û Gjò _âcûY _Zâùe `if _âÉêZ Keû~òaû @aieùe KúU^ûgKKê aýajûe KeòQ«ò I Gjûe `if @a]ô aòhdùe aòùgh Z[ýcû^ ejòQò û KéhKcûù^ KjòQ«ò Kò eûRýùe @ûRò c¤ @û´ iõelY Keòaû ^òcù« ~[ûPòZ _âùdûMgûkû ^ûjó û ~ûjû`kùe Gjû @]ôK Pò«ûe aòhd ùjûAQò û iõ~êq eûÁâ (dêGA) bûeZúd @û´e _âcêL @ûc\û^ú iÚkú @ùU û bûeZúd @û´ e¯û^ò ùlZâùe dêGAe _âûd 60 _âZògZe ù~ûM\û^ ejòQò û Gjû _ùe aâòùU^þ, iûC\ú @ûea, KZe, KêGZ I aûõfûù\gKê c¤ aWÿ Éeùe bûeZúd @û´ e¯û^ú ùjûA[ûG û C e_âù\ge \gjeú aýZúZ GVûùe fwWÿû, ùPûiû, @ûcâ_ûfò I cfäòKû bkò @^ý _âRûZòe @û´Kê c¤ RûYò[û«ò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@ûC GK ^ìý^Zc ic[ð^ cìfý GcGiþ_úKê ù^A ùKéh\gùe K aòùeû] cûcfû @_òf Keû~ûA[ôfû û GjûKê ù^A

aòùR_òe eûÁâúd @¤l @còZ gûj GcþGiþ_úKê ù^A aW adû^ ù\AQ«ò û ùi Zûue GK adû^ùe KjòQ«ò Kò ùcû\ò ieKûe KéhKcû^uê C_ôû\^e cìkeûgòe 43 _âZògZeê @]ôK cìfý ù\ùa û ùi Kjò[ôùf Kò ùcû\ò ieKûe KéhKcû^u iÚòZòKê iê\éXÿ KeòQ«ò û ieKûe Zûu gûi^e Zò^ò ahðe Kû~ðýKûk bòZùe ^òRe icÉ _âZògîeZòKê _ìeY KeòQ«ò û gâú gûj Kjò[ôùf Kò ieKûe 25 `ife ^òcÜ ic[ð^ cìfý ]û~ðý KeòQ«ò û ù~Cñ[ôùe Kò Mjc I PûCk _âcêL ejòQò û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò ùKøYiò c¤ ieKûe KéhKcû^uê Gùa _~ðý« 43 _âZògZeê @]ôK cìfý ù\A^ûjûñ«ò û Kò«ê ùcû\ò ieKûe G_eò Keò ù\LûAQ«ò û ieKûe Êûcò^û[^þu `cêðfû \éÁòeê KéhKcû^uê Gcû^u cìfý ù\AQ«ò û iìP^û, @ùU Kò Êûcò^û[^u `cêðfû \éÁòeê Gjû Kêjû~ûAQò Kò KéhKcû^u Gjò `òif ijòZ Gjûu Rcòe EY c¤ RWÿòZ Keò cìfý \ò@û\òa CPòZþ û ieKûeu Gjò `cêðfû \éÁòeê KéhKcû^uê ^òcÜZc ic[ð^e cìfý ù\CQ«òö www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe 14 ùiøcêcúKê ù\Lô KéhK, Pûh _ûAñ @õUû bòWòùf ù\ge KòQò @õPkùe Gùa ùcøiêcú ahðû ahðòKûKê fûMòQò û ahðû Gjò _jòfò _eiùe cûUò cû’ iõZé¯ò ùjûAQò û Rcòùe _ûYò beò ~ûA[ôaû ùjZê Pûhú bûA c^ùe ji CKêUò CVòQò û Gjò ahðûùe Pûh Keòaû _ûAñ KéhK Gùa Vûeê @õUû bòXÿò Kéhò Kûcùe fûMò_WÿòQ«ò û G[e KéhKKê ]û^, ùiûdûaò^þ, Wûfò, K_û, aûReû, Rê@ûe, cêM`fò I cKÑû _ûAñ 107 còfòd^þ ùjKÖe ùlZ Keòaûe @ûgû ejòQò û ~ûjû`kùe Gjò ahð aWÿ ]eYe giý `if Keòaûe @ûgû Keû~ûAQò û Kµû^ú I aòùgæhKcûù^ cû^«ò Kò K_ûKê ùeûKòaû _ûAñ ùiûdûaò^þ I WûfòKê _ûeò Keò~òa KûjóKò ^û K_û \e

cRaêZ ejòQò û ^òKUùe ieKûe NùeûA C_ôû\^Kê aé¡ò Keòaû _ûAñ e¯û^ú C_ùe ù\g ^òbðe KeòaûKê Kcþ Keû~ûA[ûG I ùZfe aúR _ûAñ ^ì^Zc ic[ð^ cìfý ùNûhYû Keû~ûA_ûùe û ù\gùe @]ôKûõg bûM ùcøcêiú ahðû _ìaðeê KéhKcû^uê @]ôK ]û^ ùeû_Y Keòaûe @ûe¸ KeòiûeòQ«ò û MZ ahð 38-89 còfòd^þ ùjKÖe PûCk fMû~ûA[ôfû û

c›ý C_ôû\^ùe @ûiòa gêb \ò^

Wûfò \e Kcòaû ù^A aýaiûdú PKòZ

ù^ GcòZò icd [ôfû Kò Wûfò\e @ûKûg Qê@ûñ \òùjûA~ûA[ô fû û ù~Cñ[ô_ûAñ Pûeò@ûùWÿ jûjûKûe cPò

›ý C_ôû\^ ùlZâ _ûAñ gêb \ò^ @ûiòa û bûeZùe c2019-20 _~ðý« @«üù\gðúd I icê\âú c›ý _ûk^ C_ôû\^ùe 16 còfòd^þ ùcUòâKþ U^þ (GcþGcþUú) flý _âû¯ Keû~ûA_ûùe û c›ý _ûk^ ùlZâùe aòKûg I _âa§^ _ûAñ 3,000 ùKûUò Uuûe _eòaýdKê \êA MêY Keòaûe \ûaò Keû~ûAQò û c›ý aòbûMKê ahð-ahð ]eò @ûV _âZògZ aòKûg Ée jûiòf Keòaûe flý c¤ ^ò¡ðûeòZ Keû~ûAQò û _âiõÄeY ùlZâùe _âYûkúMZ _eòa ð^ @ûYòaû _ûAñ ieKûe _âdûi Rûeò eLôaû _ûAñ c›ý _ûk^ ùlZâùe 2020 _~ðý« 1-5 fl ùKûUò Uuûùe _jñPò ~òaûe i¸ûa^û ejòQò I _âûd NùeûA ùLûfû aRûeùe 61 fl ùKûUò Uuûeê @]ôK ùjaûe _ìaðû^êcû^ ejòQò û ùa÷hdòK c›ý C_ôû\^ 2015-2020 @aieùe _âûd 1.5 _âZògZ aXÿòaûe i¸ûa^û ejòQò _âûd cògòKeò 183 ùcUòâKþ U^þ (còfòd^þ U^þ ) _~ðý« _jñPò ~òa û ù~ùZùaùk Kò Gjûe cìfý a¡òðZ WûC^þÁòcþ C_ôû\MêWÿòK ijòZ Gjò ùlZâùe aýaiûd 2025 _~ðý« 200 @ea Wfûe _ûeò Keòaûe i¸ûa^û ejòQò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

~ûA[ôfû Kò«ê @ûRò _eòiÚòZò Gjû IfUò ~ûAQò û @ûRò cŠòùe Wûfò \e \ò^Kê \ò^ Kcòaûùe fûMòQò û ieKûe Wûfò _ûAñ \e, 5,050 _âZò KêAõUûf GcþGiþ_ú ^ò¡ðûeòZ Keò[ôùf û MZahð Wûfòe Pò«ûKê ù\Lôaû ùjZê KéhKcû^u _ûAñ Wûfòe C_ôû\^ C_ùe Lêaþ ùRûe \ò@û~ûA[ôfû û ~ûjûe _eòYûc Êeì_ Gjò ahð ù\gùe Wûfòe a¶e C_ôû\^ ùjûAQò ~ûjûe KûeYeê Wûfòe \e KcòaûKê fûMòQò û ieKûeu ijòZ bûeZúd eòRbð aýûue c[û C_ùe Pò«ûe @ûbûh ù\LôaûKê còkòQò û bûeZúd eòRbð aýûu ieKûeu Kcê[ôaû \e C_ùe fMûcþ fMûAaûKê ^òùŸðg ù\AQ«ò û _eiÚòZò G_eò NUòQò Kò ieKûe 20 fl U^ Wûfò a¶e ÁKþùe eLôaûe fl eLôQ«ò ~ûjû`kùe 16 fl U^ Wûfò GcþGiþ_ú ùeUþ C_ùe iò]û ikL KéhK Leò\ Keòaûe flý iê^òùdûR^ ejòQò û ieKûe-@ûeaò@ûA cògò Wûfòe Kcê[ôaû \eùe iê]ûe @Yû~ûA_ûeòa ùaûfò KjòQ«ò û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kéhò icûPûe

cé òKû ÊûiÚý KûWð a\kûAa ùlZe ew

eKûe \éXÿZûe ijòZ KjòQ«ò Kò cì òðKû ÊûiÚý KûWð ù~ûR^û Pûfê ùjaû `kùe PkòZ ahð ùZ÷k aúR `ife C_ôû\^ùe 66% aé¡ò ùja, ù~ùZùaùk Kò aò_eúZ \òMùe ]û^e C_ôû\^ùe 25% Kcò ~ûAQò û G[ô_ûAñ Kéhò cªûkd cì òKû KûWðe \ûdòZß ùaûfò cû^ò ^ò@û~òaû \éÁòeê `ife @ûagýKZû I ùlZ _ûAñ @ûagýK ù_ûhK Z ßMêWÿòK I eûiûd^òK iûe C_ùe MêeêZß\ò@û~ûA[ûG û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

15

Kéhò cªûkd cû^òQò Kò cé òKû ÊûiÚý KûWð ù~ûR^ûe KûeY ^ûAùUâûùR^þ iûe I lZe Kcò @ûiò[ûG ù~ùZùaùk Kò `iþ`eiþ ù_ûUûiþ I iìlà ù_ûhK Z ßMêWÿòKe C_ù~ûM aXÿò~ûA[ûG û cªûkd Gjû c¤ \éXÿZûe ijòZ KeòQò Kò cé òKû ÊûiÚý KûWð ù~ûR^û KéhK cìk]^ eûgò Kcòaû Z[û C_ôû\^ùe aXÿò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û ]û^ ùlZe cìk]^ùe 16-25% Kcò [ûG I Wûfò ùZ÷kaúR ùlZùe 10-15% Kcò ejòQò û ]û^ C_ôû\^ùe 10-25% aé¡ò ùjûAQò, ùcûUû giý C_ôû\^ùe 0-15% Wûfòùe 10-30% I ùZ÷kaúR C_ôû\^ùe 35-66%Kê aé¡ò NUòQò û iìP^ûù~ûMý Kò eûRý ieKûeu \ßûeû Gùa _~ðý« _âûd 14 ùKûUò cé òKû ÊûiÚý KûWð _âÉêZ ùjûAiûeòQò û Gjò KûWð KéhKcû^uê ùicû^ue cûUòe ù_ûhK Z ße iÚòZò aòhdùe iìP^û _â\û^ Keò[ûG, G[ôijòZ cûUòKê iêiÚ I Gjûe _âR^^ lcZûùe iê]ûe Keò GjûKê ù_ûhK Z ßMêWÿòKe CPòZ ùLûeûK _â\û^ Keò[ûG û

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

eûPûci òhéK

16

RòGiþUú ù_ûUûi iûe \ûcþ aXÿò_ûùe ùiaû Ke (RG ò iUþú)e Cy \e iaiþWòúùe cûfþKûUZGaõ þ ú I ùag÷Kòß Ée C_ùe \e a¡ é ò ùjûA[aôû

ù\LôaûKê còkòQò, ù~Cñ[ôùe ù_ûUûgòdcþ ùKäûeûAWþ (cýêùeUþ @`þ ù_ûUûg- GcIþ_)òe LP ê eêû \e aXaòÿûe i¸ûa^û ejQòò û MzZò icdùe GcIþ_ú aKòòâ 11,000 Uuû _Zâò U^ \e C_ùe ejQòò û Rf ê ûA 2016ùe ùag÷Kòß aRûeKê ù\Lô Gjû Kcþ ùjûA 5000 Uuû _Zâò U^þ Keò \@òû~ûAQò û _ûâ¯iP ì ^û @^iêûùe ieKûe CaeðK _ûAñ RG ò iUþú \e 12 _ZâgòZ ^‰òd ð Keû~ûAQò û ~ûjûKò

PûfKòeò Gjûe ]^eûgò aXaòÿ ùaûfò GcIþ_úe \e G[ùôe aheðê aXaòÿûe i¸ûa^û ejQòò û MzZò a òúd ahð _ûAñ ieKûe Gjò c\ C_ùe iaiþWòú KûUaòû I ùag÷Kòß aRûeùe \e aXaòÿû ùjZê Kµû^ú GcIþ_úe @]K ô \eKê iõùgû]^ Keû~ûAQò û ^KòUùe \e C_ùe MeêZêß \@òû~aòZ Gjûe CaeðK cªûkd aPòûe Keaò û

ieKûe PZêeZûe ijòZ aõPûAùa 6-7 jRûe ùKûUò iaþiòWú

dêeò@û aýajûe Keò_ûeòùa û ~ûjûe IR^ 90 Kòùfû ùja û G[ôùe C_ùbûMe _ûUð^ GK cj ß_ì‰ð _eòa ð^ @ûiòa I cjwû dêeò@û e¯û^òùe Lêaþ Kcò ~òa û ieKûe 2017-18ùe dêeò@û @ûc\û^ú _ûAñ 14,000 ùKûUò Uuû @fMû eLôùa û

ûe LyðKê KûUòaû ^òcù« ieKûe GK ^ì@û eûÉû dêeò@ùLûRò aûjûe KeòQ«ò û ù~Cñ \éÁòe aûhðòK 6-7 Rjûe ùKûUò Uuû iaþiòWú aõPò _ûeòa û @ûMûcú \ò^ùe Q’ cûiùe icÉ dêeò@û aýûMþ 50 a\kùe 45Kòùfûùe C_f² KeòaûKê ieKûeu ù~ûR^û ejòQò , eiûd^òK iûe cªûkd cû^«ò ù~, Gjûe _eòYûc Êeì_ KéhK 2 aýûMþ

dêeò@û K^þÁâKþg^þ _äûõUþi ùja _êYò [ùe @ûe¸ ieKûe PkòZ ahð CaðeK iaþiòWú _ûAñ 79 jRûe ùKûUò Uuûe aùRU ù\AQ«ò û iìZâ@^êiûùe Kêjû~ûAQò Kò Kéhò cªûkd \ßûeû Keû~ûC[ôaû aòùgähY Gjûe GK iùuZ ù\AQò Kò dêeò@ûe C_ù~ûM _âZò GKe _òQû 4-6 _âZògZ Kcþ ùja û @]ôKûeúcûù^ KjòQ«ò Kò dêeò@û Lyð _âûd ùKùa c¤ Kcþ ùjûA_ûeòa ^ûjó ùZùa 100 _âZògZ ^òcÜ ùKûUòõe KûeY ùjûA_ûeòa û bûeZùe 2016-17eê 24.2 còfòd^þ U^þ dêeò@û C_ôû\^ Keû~ûA[ôfû û Kò«ê NùeûA \ûaòKê _ìeY Keòaû _ûAñ Gjû 8 còfòd^þ U^þ @ûc\û^ú KeòaûKê _Wÿò[ûG û ieKûe 2022 _~ðý« C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ dêeò@û ^òcðûY iõ~ªKê _ê^RðúaòZ Keòaû _ûAñ Kûc @ûe¸ Keòù\AQ«ò, KûjóKò ^û iûe e¯û^ò Keòaûùe ùKøYiò @ûagýKZû _Wÿòa ^ûjó û

@ûRò jó iõMâj Ke«ê aògße iaðû]ôK _Xÿû~ûC[ôaû _ZâòKû Kéhò RûMeY Kéhò RûMeY IWÿò@û _ZâòKû c¤ _Xÿòaûe iêù~ûM fûb Ke«ê ùlZ-aûWÿò, C\ýû^, c›ý_ûk^, _gê_ûk^, KêKÑëUû_ûk^, ù_ûfþUâò, ÁW `ûcðòõ, QZê C_ôû\^, `êf C_ôû\^ Kâû_òõ, iòõP^ ù~ûR^û I @^ý ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK iùcZ Kµû^ú icûPûeùe RWòZ Laeùe RWòZ ejòaû _ûAñ _Xÿ«ê Kéhò RûMeY û

@ûMûcú _âZò cûie _ZâòKû iõMâj Keòaû , aòmû_^ I Kéhò icûPûeKê _âKûgòZ Keòaû _ûAñ \dûKeò @ûc ijòZ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

18

G^þGiþ GùMâû KéhKu @ûagýKZûKê ]ýû^ ù\A[ûG ^þGiþ GùMâû Kµû^úe @ûe¸ 1995 ciòjûùe GùjûA[ô fû û Kµû^ú cêLý eì_ùe còkòZ bûaùe jûùaðÁe ^òcðûY I GjûKê aòKâò Keò[ûG û Kµû^ú Gjû ijòZ ÊPûkòZ K´ûA^þ I UâûKÖe PûkòZ K´ûA^þ c¤ Zò@ûeò Keò[ûG û Kµû^úe cêLý fl MêYa û ~êq Kéhò ~ªûõg KéhKcû^uê C_f² KeûAaû û Kµû^úe GcþWò _ecò¦e iòõj Kéhò RûMeYKê KjòQ«ò Kò @ûùc ^òRe ~ªûõgùe ^ìZ^ ùKøgk aýajûe Keò[ûC û G[ôùe @]ôKeê @]ôK KéhKcû^ue `ûA\û ùjûA[ûG û ùi Kjò[ôùf Kò Kµû^úe icÉ _âKûee iûcMâú @«eûÁâúd cû^u C_ùe ]ýû^ eLô Zò@ûeò Keû~ûAQò û @ûùc @ûce MâûjKcû^uê C c KßûfòUò~êq iûcMâú C_f² KeûA[ûC û G[ôijòZ @ûùc MâûjKcû^uê beiû ù\A[ûC Kò Gcûù^ iVòKþ

dê^òbiðûf iûùµû Kµû^ú ùjfû ibòðiþ ù_âûbûAWe @`þ \ò Ade

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

420 840 1260 2100 4200 6300

40 140 260 600 1700 3300

icdùe KéhKcû^uê iûcMâú C_f² KeûAùa û @ûce eòiyð @ûŠ ùWbf_ùcõU Uòcþ _âZò icdùe ùPÁû Keò[ûG Kò KéhKcû^uê C c KßûfòUò~êq _âWKÖ C_f² KeûA~ûA_ûeòa Kò_eò ? ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò @ûce Uòcþ GK @Zò bf Uòcþ , Lêaþ eòiyð I ùUKþ^òKûfþ ùaiþ Keòaû _ùe ùKøYiò iûcMâúKê Zò@ûeò Keò[ûG û KéhKcûù^ @ûce Kµû^ú ijòZ RWòZ ùjûA Mað I iù«ûh @^êba Keò[û«ò û Aùgýûeû^è Kµû^úe dê^ò\ßbòZiðúdûf aûhòiûùµûðK AŠòùRù^eûf @û Aùgýûùe^è icòUþ KùÁûcþe ibðòiþ ù_âûbûAWe @`þ \ Adee @ûIßûWð _ûAaûKê \ûaò\ûe ùjûAQ«ò û Gjò Kû~ðýKâce @ûùdûR^ cê´ûAe ùjûùUf fkòZùe Keû~ûA[ôfû û Kµû^úe GcþWú I iòAI eûRúa Kêcûe _êeÄûe ù^AQ«ò û Kµû^ú ^òRe gqò I iò¡û«MêWÿòK \éÁòeê ^òRe MâûjKcû^uê C c ùiaû ù~ûMûAaû cêjñû KeûAQò, ù~Cñ KûeYeê Kµû^úKê Gjûe `k Êeì_ Cq i¹û^ùe i¹û^òZ Keû~ûAQò û

380 700 1000 1500 2500 3000

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

20

Kµû^ú icûPûe

_äûõUþ aûùdûUòKþi fõP KeòQò Kâû«òKûeú Kéhò C_ôû\ aúR I ùRa÷Kò Khéò C_ûô\K _ûäõUþ aûùdûUKòiþ iì là(RûdùUKè aûùdûUKòþ _ûâAùbUþ fcòùòUWeþ iõiûÚ^)

PûeUòò Kûâ«Kòûeú ùRa÷Kò C_ûô\ AõKf òâ þ `Uêþ @_,þ GKùè_ûäee _iäþ I aú_ú-100 fõP KeQòò û Gjò C_ûô\ _ûâKZéKò e_ìùe alé ÊûiýÚùe i]êûe @ûYaòû ijZò cûUKòê c¤ _^êRaòðZò Ke[òûG û Gjò C_ûô\MWêKòÿê fõP Keaòû _ùe ^½ ò Zò C_ûô\MWêKòÿe cjR\êþ ù_ûUùðKûfùòdûùe Gjûe a¡ é ò ùja I Gjò C_ûô\ @]Kôeê @]Kô ùlZ I `k-_^_òeaòû C_ûô\KMWêKòÿ _~ýð« _jPñ[òûG û Gjû \ûßeû Caeð ùlZe _d â ûiKê aXûÿA[ûG û _ûäõUaþûùdûUKòeè Gjò @ùM^ðKòþ `cMòðþ _ûAñ AùKûiUð \ûßeû _câûYZò @ùU û AùK^ â f þ GK \û^\ûe ùRa÷Kò C_ûô\^ @ùU ~ûjûKò `ifKê aòKgòZ Keòaû I C_ôû\^Kê aXaòÿûùe ijù~ûM Ke[òûG û AK^òâf þ e cûù^ Gjò C_ûô\Kê aXûÿAaû û Gjû giý aÁêe @ùU iú-aúWþi GKèùUþâKÖ, ùcfòþ Giò W þ , jûAùWâ û fûARþ W ù_âûUú^þ (Gcòù^û GiòWþ), jêýcòKþ GiòWþ, iGf cûAùKâûaòdf ùMâû[ _ùâcûUeùe Z@òûeò ùjûAQò û ajê KhéKcû^u ùlZùe Gjò C_ûô\e _eúlY Keû~ûAQò I Gjûe _ùâdûMùe `ifùe a¡ é ò Z[û C_ûô\e MYêa ûùe i]êûe ùjûA[ûG û Gjò icÉ `ifMWêKòÿùe `k_\â ejQòò û GjûKê 3 Kùòfû/ GKe \eùe aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjû aléKê ù_ûhK Z ß ù\aû ijZò Gjûe aKòûg ùlZùâe C c `k @ûi[òûG, C_ûô\ aXaòÿûe lcZû ejQòò û `U î @þ_þ ù^ù^ûùUùKÜûfRú @û]ûeòZ `cð ê ù fg^þ ejò Q ò ~ûjûKò `kMWêKòÿê iiêÚ I MYêa û~q ê Keòaûùe @jcþ bìcòKû ^òbûA[ûG û G[ôùe Reêeú ù_ûhK Z ß bkò Kýûfid ò c,þ cýûùMÜgòdc, RòõKþ ùaûeòKþ GiWò,þ if ò Kò^þ I cûAùKûâad ò f ùMûâ[þ _ùâcûUe (Gc_þRòú_ú) MQZò ejQòò û `Uî@þ`þ _ùâdûM aéle @ûùfûK iõùgæhY I Pd@_Pd Kd òâ ûùe _eaò ^ð _ef ò lZò ùjûA[ûG û G[ô ù e `ifMê W ÿ ò K e

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

MYêa û I C_ûô\ @]Kô ùjûA[ûG û C_~q ê _ecòûYe _ûAñ 2 Mûâcþ _Zâf ò Uòe jiòûaùe icÉ `if ùÆâ Keû~ûA[ûG û GKùè_ûäeþ _iäþ GK d^êKò `cùòðfg^þ ejòQò ~ûjûKò Zò^ò cûAùKûâeûdRk KõùiûUd ðò ûùe _e_ò‰ìð ejQòò ù~C[ñùôe ùMûâ[þ _â ù cûUe I ù^Pê e ûfþ cò ù ^eûfþ c¤ ejò Q ò û cûAùKûeûdRk `¬ò (GcG þ `)þ ~ûjûKò alée RWÿ ijZò cgòò GK ijRúaú i§ò iéÁò Keò[ûG, ~ûjû`kùe Gjûe RWMÿWêKÿ @Zeòq ò a¡ é ò ùjûA[ûG I Gjû cûUò e ù_ûhY I _ûYò ù^aûùe ijûdZû Ke[òûG û Gjò icÉ `ifMWêKòÿùe CyÉe icd 4 Kò ù fû/ GKe \eùe aýajûe Keû~ûA[ûG û aú_ú-100 cûUKòê ^aRúa^ ù\aû _ûAñ i_êe aûùdû _ûfúce ejò Q ò , ~ûjûKò ^ê ý ùUâ i ^þ ùWfòbeú I cûAùKâûaòdf @ûKb òÖ UòK ò ê aXûÿA[ûG û Gjò cûUùòe ù_ûhK Z Kßê ]eò cRbZê Ke[òûG û ~ûjû\ûßeû cûUùòe ù_ûhK Z eß KcKòê \ì e Keò a ûùe ijù~ûM còkò[ûG û GjûKê fMûZe bûaùe aýajûe Keòaûùe _ûYò Kcùþe c¤ C_ûô\^ @]Kô ckò[òûG û Gjû ^ùêjñ aú_ú 100 @ûagýK ù_ûhK Z MßWêKòÿê c^òUòùþe a§ Keò eL[ôûG ~ûjûKò aléKê ]úùe ]úùe @ûagýKZû^iêûùe Gjò ù_ûhK Z ßMêWÿòKKê C_f² Keaòûe ijù~ûM Ke[òûG û GjûKê aýajûe Keò icÉ `ifMWêKòÿùe 5 fUòe _Zâò GKe\eùe W_òâþ I WPòâõò I ùWPâõò _Yâûkúùe Keû~ûA[ûG û Gjò C_ôû\MêWÿòK aòhdùe Kµû^úe G_äòùKg^þ ùWbùf_ùþcõUþ cýûù^Re Wû. ùgLe aUòiþ KjQò«ò Kò Gjò icÉ C_ûô\ KhéKcû^u @ûdKê aXûÿAaûùe ijù~ûMú _câûYZò ùja û ùKak Gjû ^ùêj,ñ C_ûô\MWêKòÿê aýajûe Keaòûùe ùRa÷Kò Khéùòe c¤ a¡ é ò ckòaò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

22

Kµû^ú icûPûe

^cð\û aûùdûùKcþ \ßûeû aûhðòK ibûe @ûùdûR^ KéhKcû^u _ûAñ ùR÷aòK iûe Zò@ûeò Keê[ôaû Kéhò Kµû^ú ^cð\û aûùdûùKcþ _âZò ahð _eò G[e c¤ aûhòðK ibûe @ûùdûR^ @jc\ûaû\ùe Keû~ûAQò û Gjò aûhðòK còUòõùe ^cð\û aûùdûùKcþ fòcòùUWe 300eê @]ôK Wòfið bûM ù^ùa û Kû~ðýKâce cêLý CùŸgý WòfiðKê ù_âû›ûjòZ Keò[ôfû û ù~Cñ \éÁòeê Kµû^ú _leê iûeûahð C c _â\gð^ Keê[ôaû Wòfiðcû^uê i¹û^òZ c¤ Keû~òa û Gjò @aieùe

Kµû^ú _âa§ ^òùŸðgK \òù^g bûA _ùUf I eùcg bûA _ùUf icúe ùUâWòõ Kù_ðûùeg^, ù\a cûùKð U ò õ , MûdZâ ú ùUâ W ò õ Kµû^ú, ^aRúa^ `UòðfûARe I Lêeû^û GõUe_âûAùRiþKê i¹û^òZ Keû~ûAQò û Gjò @aieùe aNûiò@û, cªú Kéhò Gaõ @aðû^ jûCiòõ MêRêeûU Kµû^ú _leê ^òZò^ bûA gêKæû, Rd«ú bûA _ùUf, jòcûõgê bûA Zâòù\aú I ùcjêf bûA _â]û^ iûcòf ùjûA[ôùf û Kµû^úe _âa§K ^òùŸðgK \òù^gbûA _ùUf icÉ Wòfið ^òR ^òR c¤ùe @ûùfûP^û Keò[ôùf û Kµû^úe cûùKðUòõKê aXÿûAaû C_ùe c¤ @ûùfûP^û Keû~ûAQò û

icd aõPûG Gfþ @ûŠ Uò ùcûUe ÁûUðe @Zò RYûgêYû Kµû^ú û Gjò Kµû^ú Gfþajê@ûŠùlZâUò ù\ge ùe Kû~ðý Keò[ûG, Kò«ê Gjò Kµû^úe GMââúfPe WòbòR^ KéhKcû^uê G_eò ùKøgk ijòZ ù~ûWò PûfòQò ù~Cñ[ôùe KéhKcûù^ ^òRe icdKê aõPûA _ûeòùa û ù~ùZùaùk Kò @ûùc K[û KjêQê, Gùa Gfþ @ûŠ Uò ùcûUe ÁûUðee û Kµû^úe _âZò^ò]ô @^ê_c gcðû KjòQ«ò Kò Gfþ @ûŠþ Uò

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

cêLý eì_ùe Gc.ùK. 1 ÁûUðe, Gcþ.G`þ. 1. Áûiðe, Gcþ.dê-Rú iaciòðaf _µ KõùUâûfe C_ôû\^ Keò[û«ò û Gjò ÁûUðe I KõùUâûf iòõMf ù`Rþ c¤ C_f² ejòQò û GjûaýZúZ ùcûaûAf \ßûeû PûkòZ ùcûUe ÁûUðe Kµû^ú ^òKUùe C_f² ejòQò û @^ê_c KjòQ«ò Kò Kµû^úe C_ôû\ KéhKcû^u _ûAñ Lêaþ C c ejòQò û Gjò C_ôû\MêWÿòK cû¤cùe KéhK ^òRe _µe lZò ùjaûeê elû Keò_ûeòùa û Gjû\ßûeû KéhK ijRùe ^òRe ùcûUeKê ÁûUð Keò_ûeòùa û GjûKê aýajûe Keò KéhK ijRùe ^òRe icd I @[ð akûA eLô_ûeòùa û Gjû GK aògßi^úd C_ôû\ @ùU û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

23

Kcþ Lyðùe @]ôK fûb \òG `Uðòi MZ \ò^ùe ifþ`e còfèe aòRòù^þi _ûUð^e cdòUþ aò@ûùdûR^ Keû~ûA[ôfû û Gjò Kû~ðýKâcùe aòùgh @Zò[ô eûùKg eûjêf, cûùKðUòõ cýûù^Re, cê´ûAùe \ú_ _â R ß k ^ Keò Kû~ð ý Kâ c Kê @ûe¸ Keò [ ô ù f û Kû~ð ý Kâ c e iõPûk^ c¤_â ù \g Gaõ QZò g MWÿ e ùRù^eûf cýûù^Re aâRùcûj^ gcðû KeòQ«ò û Gjò @aieùe gâú eûjêf Kµû^úe @û]ê^òK ùKøgk aòhdùe KjòQ«ò Kò @ûRò ifþ`e ^òRe aýaiûd 80Uò ù\gùe KeòPûfòQò û Lûiþ bûaùe @û]ê^òK ùKøgkùe Zò@ûeò ùjûA[ôaû WaäëWòRú I Giþþiú ùKøgkKê @û_YûA KéhK bûA Kcþ Lyðùe @]ôK fûb @Rð^ Keò_ûeòùa û @ûc Kµû^úe C_ôû\MêWÿòKê _âùdûM Keò KéhK @]ôK fûb KcûA _ûeòùa û Gjò @aieùe ùi Kéhò ùlZâùe RúGiþUú \ßûeû ùjC[ôaû aòhdùe c¤ Pyðû @ûùfûP^û Keò[ôùf û Kû~ðýKâcKê @ûMKê aXÿûAaû ùjZê aâRùcûj^ gcðû

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

KjòQ«ò Kò ifþ`e còfè bûeZe ajêeûÁâúd Kµû^ú @ùU, ~ûjû ù\ge @^ý eûRýMêWÿòK aýZúZ c¤_âù\g I QZò g MWÿ e C_ô û \ `Uò ð i aò h dùe Kê j û~ûAQò KéhKcû^u `UòðiKê aýajûe Keò Kcþ @[ðeûgòeê @]ôK fûb _ûA[û«ò û GjûKê _âùdûM Keò 3-6 Kòùfû _âZò GKe \eùe Keû~ûA[ûG, ~ûjûKò icÉ `ifMêWÿòKùe @ûLê, ]û^, Wûfò, ùZf Z[û _^ò_eòaû _ûAñ @Zò fûb\ûdK ùjûA[ûG û Gjò @aieùe aò ù gh ijù~ûM Keê [ ô a û aòùKâZûcû^uê ùcWf I ʉð cê\âûcû^ _â\û^ Keò i¹û^òZ Keû~ûAQò û @ûMûcú ahð 2017-18 _ûAñ @ûKhðK Uêe I ùMûfØ Kòic c¤ fõPþ Keû~òa ù~Cñ[ôùe aòùKâZûcû^u Lûiþ _i¦ Keû~ûAQò û `UòðiþKê c¤ aòùgh ijù~ûM Keû~òaû fûMò aòKûg ùÁûe Kfw_êe I ùMûfØ Kòicùe KéhK iõiûe Kêeê\Kê i¹û^òZ Keû~ûAQò û Kû~ðýKâce ùghùe @^òf _ûVK ]^ýaû\ RYûA[ôùf û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

24

Kµû^ú icûPûe

‘MIßûe Kéhò’ @û_þ KéhKu ù\CQò C^ÜZ Kéhò iìP^û ûRò _ìeû ù\gùe WòRòUûfKeY ~êMe @ûe¸ @ùjûA~ûAQò û Gùa _âùZýK Kû~ðý ùcûaûAf I Aeù^Uþ cû¤cùe PêUþKò aRûA ù\ùf ùjûA~ûCQò û ùKjò c¤ ùKøYiò iìP^û _ûAaû _ûAñ cêjì ðK c¤ùe ijRùe _ûA~ûCQ«ò û Gjò K[ûKê ]ýû^ùe eLôaû ùjZê fêiòWþ ùKûfûAiþW fòcòùUWþ Kµû^ú _leê ‘MIßûe Kéhò’ ^ûcK @û_ ^òcðûY Keû~ûAQò û Kµû^úe GRòGcþ (GMâòKfPe eòiPð) @còZ Kêcûe _êùeûjòZ Kéhò RûMeYKê KjòQ«ò Kò MIßûe KéhKcû^uê ^òR ^òR c¤ùe RWÿòZ Keòaû I Gcû^uê Kéhò i´§òZ

C_ù~ûMú iìP^û C_f² Keòaû _ûAñ @ûùc MIßûe Kéhò ^ûcùe GK ^ìZ^ ùcûaûAfþ @û_äòùKg^ @û_þ @ûe¸ KeòQê û KéhK Gjò @û_þ cû¤cùe KòQò c¤ iìP^û MâjY Keò_ûeòùa û ù~_eò _ûYò_ûMe @^êcû^, MIßûe aRûe iÚòZò I ^ìZ^ iìP^û, cêLý MIßûe C_ôû\K ùlZâMêWÿòK

i´§òZ iìP^û, ahðûe iÚòZò I @^ýû^ý aòhdùe RûYòaû _ûAñ MIßûe i´§òZ cêLý icûPûe, cêLý MIßûe cŠòMêWÿòK _âZò\ò^ I ^aú^Zc Kéhò aòhdùe _eûcgð, Kéhò aòùghmcû^u icû]û^ Z[û MIßûee C^ÜZ ùlZ i´§úd iìP^û Gjò @û_þ cû¤cùe KéhK _ûA_ûeòùa û ^òRe MIßûe `if i´§òZ _âgÜ _Pûeò _ûeòùa I ^òRe eûdKê c¤ icÉu i¹êLùe eLô_ûeòùa û KéhK GjûKê @û_þ cû¤cùe ijRùe WûC^þùfûWþ Keò _ûeòùa I MIß û e ijò Z icÉ iì P ^û aò h dùe iRjùe RûYò_ûeòùa û @û_Yu K[ûKê Kjòaû ùjZê fêiòWþ ùfûKûAWþi fòcòùUWþ Kµû^ú MZ 58 ahð ùja MIßûe _âiõÄeY aýaiûd @ûe¸ KeòQò û

KéhKu _â[c _i¦ aâjà_êeú ~ªûõg

Ké hò ~ªe ^òcðûY I aòZeYùe eûRiÚû^e ùcKû^òKûfþ IßûKèð fòcòùUWþ Kµû^úe ^ûc @MâYú eì_ùe ^ò@û~ûAQò û eûRiÚû^e Gjò Kµû^ú ^òRe Kéhò ~ªûõg \ßûeû KéhKcû^u c¤ùe ùfûK_âòd ùjûA _ûeòQò û eûRiÚû^ ùcKû^òKûfþ IßûKèð fòcòùUWþ Kµû^úe @^ý ^ûc aâjà_êeú û Gjò Kµû^ú KfþUòùbUe, ùeûUûùbUe, WòKè _äKþ, ùfbfe, eòMe, Æâòõ ùfûùWWþ Uúfe AZýû\ò @û]ê^òK Kéhò ~ªMêWÿòKê ^òcðûY I

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

aòZeY Keò[û«ò û Kµû^úe aXÿê[ôaû ùfûK_âòdZû Gjò K[ûe _eòPd @ùU Kò Kµû^ú Kéhò ~ªMêWÿòK ^òcðûY Keò GK @nìZ_ì‰ð Kû~ðý Keò_ûeòQò û Rd_êe MÉ @aieùe Kéhò RûMeY Uòcþ Rd_êe iÚòZ Gjò Kµû^ú bòRòUþ Keò[ôùf û Gjò @aieùe Kµû^ú cûùKðUòõ cýûù^Re _ec\ú_ Kêcûeu UòcþKê _ìeû Kû~ðýgûkûKê aêfò ù\Lô[ôùf û Kµû^úe @^ý KcðPûeú Kéhò ~ªe ^òcðûY Kû~ðýùe Zfäú^ [ôùf û @ûùfûP^û @aieùe _ec\ú_ Kêcûe KjòQ«ò Kò G_eòZ ùKøYiò Kµû^ú Kéhò ~ª^òcðûY Keòù\a Kò«ê @ûce C_ôû\ gÉû I \úNðRúaú @ùU I Gjûe elYûùalY I ùcõùU^û^è Lyð c¤ Lêaþ Kcþ ùjûA[ûG û ^òRe Gjò ajêMêYa û KûeYeê @ûce C_ôû\Kê KéhKcû^ue _â[c _i¦ û @ûce C_ôû\MêWÿòKe bûeZ aýZúZ aòù\gùe c¤ Lêaþ Pûjò\û ejòQò û ù\g I aòù\ge KéhKcûù^ @ûce C_ôû\ C_ùe i«êÁò fûb KeòQ«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

25

R^þ Wòde 5310ùe ejòQò KòQò Lûiþ K[û RYûgêYû UâûKÖe ^òcðûZû Kµû^ú R^þ Wòdee @C_ôûZò\ bûeZúd KéhKcû^u c¤ùe Lêaþ ùfûK_âd ò Zû @Rð^ KeQòò û R^þ Wd ò ee 5000 ieòRòþ UâûKÖe KéhKcû^uê Lêaþ _i¦ @ûiQòò û ^K ò Uùe ùKûUûVûùe @ûùdûRZò ùjûA[ôaû Mâûcùe R^þ Wd ò e 5310 UâûKÖeKê KéhKcû^u i¹êLùe _â\gðZò Keò Gjûe icÉ `P ò ið ahòdùe Kj[òôùf ö Kµû^úe _âZ^ ò ]òô KjQò«ò Kò Gjò UâûKÖeùe Wê@ûfþ KäPþ, 12 Md ò e (9 @ûMKê I 3 _QKê) 2000 KMòâû _~ðý« jûAùWâûfK ò þ lcZû ejQòò û Gjû aýZúZ G[ôùe _ûIßûe Ád ò eõò ijZò \êA PK@òû ~û^ WK ò è ùaâKþ iêa]òû ejQòò û Gjò

cjò¦âû UýûKèið Kfû KéhKu ]ýû^ @ûKhðY

UâûKÖe @«üeûÁâúd Éee @û]ûe C_ùe Z@òûeò Keû~ûAQò û R^þ Wd ò e KéhKcû^uê ùKak C_ôû\ C_f² KeûCQò Zûjû ^êùjñ, aeõ GjûKê GK C c iêa]òû I ibðòiþ cêjûñ c¤ Keû~ûCQò û R^þ W@òe _âZ^ ò ]òô KjQò«ò Kò Gjò Kµû^ú KéhKcû^uê ùMûUG ò QûZ Zùk icÉ iêa]òû C_f² KeûAa ù~_eò Kò ùifþ, ibòðiþ, `ûA^û^èe iêaò]û C_faþ] ùja û R^þW@òe UâûKÖe K[û jó @fMû @ùU û

\úNð\ò^ _~ðý« Kûc Kùe còeûR _ûA°

ûùe a\kòaûùe fûMòQò ù~CñGjò_eò_âKéKhûeòùe jòicdiûaùe@^êiùKøgkMê WÿòKùe c¤

c

jò¦âû GK G_eò Kµû^ú ~ûjûKò ù\ge KéhKcû^uê Kéhò i´§ò Z icÉ icû]û^ C_f² Keû~ûCQò û KéhKcû^u _~ðý« _jñPòaû _ûAñ cjò¦âûVûeê ù^A GK giq cû¤cùe icd-icd C_ùe @ûùdûRòZ ùjaûKê[ôaû Kéhò ùckû c¤ ejòQò û Gjò Kâcùe, eûRiÚû^ùe @ûùdûRòZ GK Mâûcùe cjò¦âû ^òRe UâûKÖið KéhKcû^u ilc _âÉêZ KeòQò û KéhKcû^uê c¤ Gjò Lûiþ eêPò ù\LôaûKê còkòQò û GVûùe UâûKÖiðùe cjò¦âû @Rêð^ I cjò¦âû ~êaû KéhKcû^uê Lêaþ @ûKhðòZ KeòQò û Kµû^úe _âZò^ò]ô KjòQ«ò Kò @ûùc KéhKcû^uê C cMêYa û~êq C_ôû\ ùicû^u Rcò I @^êeì_ C_f² KeûA[ûC û cjò¦âû @Rêð^ Kµû^ú Lêaþ _ìaðeê fõP KeòiûeòQò û Gjû GK ijù~ûMú UâûKÖe @ùU û Gjò UâûKÖe KéhKcû^uê c¤ GK @fMû _eòPd _â\û^ Keòa û iìP^ûù~ûMý Kò ^òKUùe cjò¦âû ùQûU UâûKÖe ùlZâùe c¤ _û\ eLôaûKê ~ûCQò ~ûjûKê PkûA Kµû^ú KòQò eûRýKê ùQûU UâûKÖe c¤ ^òKUùe fõP Keû~ûA[ôfû û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

_eòa ð^ @ûiòQò û Kéhò iòõP^ ùKøgk c¤ a\kû~ûAQò û ùlZùe iòõP^ _ûAñ aê¦û iòõP^ ùKøgkKê aýajûe Keû~ûCQò û aê¦û iòõP^ I @^ý C_ûdKê iòõP^ Keòaû _ûAñ ùlZùe _ûA_þ @ûagýKZû _Wÿò[ûG û Gjò _ûA_þMêWÿòKe @MâYú ^òcðûZû Kµû^ú còeûRþ Mî_þ û Kµû^úe @]ôKûeú eaò¦â C_û¤ûd KjòQ«ò Kò còeûR _ûA° @ûŠ `òUòõ _âûAùbU fòcòùUWþ Mêâ_þ Kµû^ú ejòQò û Gjò Kµû^úe @ûe¸ ahð 2004ùe ùjûA[ôfû û gâú C_û¤ûd KjòQ«ò Kò @ûc ^òKUùe _ûA°e GK aW ùe¬ C_f² ejòQò û Gjû cêLý eì_ùe ÆòõKfe, Kéhò _ûA°, _úaúiú, _ûA°, iòf eòõMþ `òUþ _ûA_þ I GPþWò_òA _ûA_þ cêLý ejòQò û ^òRe C_ôû\MêWÿòKùe @ûce MêYa û ijòZ ùKøYiò c¤ icþùSûZû Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û gâú C_û¤ûdu @^êiûùe còeûRe C_ôû\ G_eò ejòQò ù~Cñ[ô_ûAñ KéhK [ùe Leò\ Keò \úNð icd _~ðý« GjûKê aýajûe Keò_ûeòùa û còeûR Kéhò _ûA° C_ùe Kéhò aòbûM Gaõ jUòðKfPþe aòbûM \ßûeû iaþiòWú _ûAñ cû^ýZû _âû¯ ejòQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

26

Kµû^ú icûPûe

Uûù` ùR `ûcð ibòðiþ @û_þ fõP Kfû AKßò_þùcõUþ ~ûjû Kò bûeZe U@^ýûù`iaêVUâûeêûKÖeaWÿ@ûŠUâûKÖ`ûcð e ^òcðûZû Kµû^ú @ùU û Gjò Kµû^úe ùMäûaûfþ eûRiÚû^ GMâòùUKþ còUþ ùKûUû ùR `ûcð ibðòiþ @û_þ fõP KeòQò û Gjò ibòði @û_þe ijù~ûMùe KéhK UâûKÖe I @^ý @û]ê^òK Kéhò ~ª ù^A _ûeòa û ùR `ûcð ibðòðiþ G_þ MêMf ù_ä ùÁûe C_ùe C_f² ejòQò û Gjò @û_þ UâûKÖe I C_KeYKê cûfòKcû^u \ßûeû iò]û Leò\ûe ùiaû _â\ûZû I icû]û^e @ûagýK~êq KéhKcû^uê KÁc ùjûWÿòõ ùiõUe (iòGPiú) ijòZ RWÿòZ ejò[ôaû MêYa û C_ùe ]ýû^ ùK¦âòZ ùjaû \éÁòeê ^òùl_ I _ûe\gðòZû Keû~òaû _âKâòdûKê iaêVûeê iêaò]ûR^K Keû~ûA_ûeòa û

ù~Cñ `ûcð ibòðiþ @û_þ, bûeZúd Kéhòùe fûb @^êeì_, WòRòUûf AŠò@ûe GK C c C\ûjeY ejòQò û ùUù` \ßûeû Gjò ùiaû MâûcúY C\ýcKê ^ì@û ùeûRMûe @aie Zò@ûeò Keòaû I bûeZúd KéhKcû^u WòRòUûf igqòKeYKê aXÿûAa ù~_eòKò Kûcùe ijù~ûM Keòa û ùR`ûcð ibðòùiRþ KéhKcû^u _ûAñ GK ùUûfþ `âò ^´e 18004- 200-100 c¤ C_f² Keû~òa ~ûjûC_ùe ùKøYiò c¤ icdùe @û_Y Kfþ Keò_ûeòùa û Kjòù\aûKê Pûjêñ Kò ^ùb´eùe 2016 c¤ùe ùUù`e SûfûIßûe Ròfû baû^úcŠòùe ù~Cñ `ûcðe C\þNûU^ Keû~ûA[ôfû û ù~Cñ `ûcð ibòðùiRþùe @û_þe ijûdZûùe KéhK aòùgh C_KeY Kéhò-aòÉûe ùiaû ijòZ @û]ê^òK Kéhò _¡ZòMêWÿòKe ùKøgk iµKðùe iìP^û, Kéhò ùa÷mû^òKcû^u \ßûeû @^êKìkòZ I aòùgh eì_ùe WòRûA^þ Keû~ûA[ôaû _âgòlY Kû~ðýKâcMêWÿòK aýZúZ, `ife KòicMêWÿòK, `if iõelY, ùR÷aòK I \úNðKûkò^ ùlZ C_ôû\ C_ùe iìP^ûcû^ ù^A_ûeòùa û

dêeò@û C_ôû\e K[û ^ò@ûeû

e Kcþ RkÉee KûeY ùjZê iòõP^ Keòaû GK _ûYòPýûùfû GcòZòùe ajê Kµû^ú iòõP^ C_eKYe aòKgòZ KeòQ«ò, ù~_eò Kcþ _ûYòùe c¤ iòõP^ Keò_ûeòùa û dêùegò@û AeòùMg^þ iòÁcþ _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kµû^ú c¤ Gjò ùlZâùe cj ß_ì‰ð _\ùl_ MâjY KeòQò û Gjò Kµû^ú Cy MêYaZ û iòõP^ C_KeYMêWÿòKe aòKgòZ Keò KéhKcû^uê ^ìZ^ cûMð _â\û^ KeêQò û Kµû^úe WûAùeKÖe _âùcû\ KjòQ«ò Kò @ûùc @ù^K _âKûe iòõP^ C_KeYMêWÿòK ^òcðûY KeòQê ~ûjû Kò Cy MêYa û ~êq @ùU I Gjû KéhKcû^uê ajêZ _i¦ ejòQò û @ûce C_ôû\MêWÿòKe elYûùalYùe Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@]ôK Lyð Keòaûe @ûagýKZû _ùWÿ ^ûjó û @ûùc MZ \êA ahð ùja ^òRe ùKøYiò C_ôû\ aòhdùe KòQò @¤ @bòù~ûM @ûiòaûKê ù\A ^ûjêñ û @ûce Kµû^ú icÉ C_ôû\ aýZúZ @^ý Kµû^úe C_ôû\MêWÿòKê KWû UKÑe ù\AQò û Gjò aòùghZû KûeYeê @ûce C_ôû\^ _ìeû ù\gùe Pûjò\û ejòQò û @ûce C_ôû\ùe KéhK _ì‰ð eì_ùe i«êÁ @Q«ò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

28

Kµû^ú icûPûe

ÊòWòg aâûŠþ jêÄa^ðû bûeZùe fõP Kfû @ûCUùWûe _ûIßûe _âWKÖi

gß `ùeÁòâ I ùfWùÄ_òõ C_ôû\MêWÿòKùe aògß jê KèWòaf^ðeû aò@ùU û Gjò Kµû^ú bûeZùe ^òRe @ûCUþùWûe _ûIßûe C_ôû\ GK aWÿ ùe¬ fõP KeòQò û Rwf, _ûKð I MûùW^ð _ûAñ ^aûPûe icÉ icû]û^ bûeZùe Gjò Kµû^ú C_f² KeûCQò û jêÄa^ðû GK ÊòWògþ aâûŠ @ùU û Gjò Kµû^ú 100eê @]ôK ù\gùe Kû~ðý KeêQò û Kµû^úe AZòjûi 325 ahðe _êeêYû û Gjò icdùe Kµû^ú bûeZùe ^òRe MêYa û~êq C_ôû\e GK aWÿ ùeC_f² KeêQò û ~ûjûKò bûeZúd _eòùage @^êeì_ û jêÄa^ðûe CùŸg cWð^ A¬ò^òdeòõKê aXÿòaûKê ù\Lô C_ôû\^e aé¡ò KeòaûKê ùja û Gjò Kµû^ú bûeZ _ûAñ cRbêZ ù^UþIßûKð ejòQò û a ðcû^ Kµû^úe 60eê @]ôK Wòfe ejòQ«ò û ahð 2017 _~ðý« Kµû^úùe 100eê @]ôK Wòfe iõLýû aXÿòe Keòaûe flý ejòQò û Gjò @aieùe Kµû^ú _âa§ ^òùŸðgK eûùRg eûNa^ fõPòõ @aieùe KjQ«ò Kò Gjûe cûùKðUòõ GK C c aRûe @ùU û @ûce aògßûi ejòQò Kò bûeZùe Gjò aýaiûd ajêZ ùZR bûaùe aé¡ò Keòa KûjóKò ^û Gjûe aWÿ cûùKðU ejòQò û @ûùc Gjû C_ùe ^òRe jýûŠ_òKþW C_ôû\MêWÿòK ijòZ bûeZùe C_iÚòZò iûcòf KeûAQê û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

Gjò AŠÁâòùe K´ûA^þ cûùKðUò bûfêý 3000 ùKûUò Uuû ejòQò û @ûMûcú 3eê 5 ahð c¤ùe Kµû^ú 10 _âZògZ aé¡ò Gjò AŠÁâúùe ù\Lô[ûG û G[ôùe cêLý cûùKðUòõ C_ôû\ jýûŠþùjfØ @ûCUþùWûe _ûIßûe Uêfþ ejòQò û ‘Gjò K[û Kµû^úe ùMäûaûfþ bûAiþ ù_âiòùWõUþ _ùIßf jûRcû^ KjòQ«ò û MZ _ûõP ahð c¤ùe ùMäûaûfþ `ùeÁþ I MûWð^ cûùKðUþ Uêfþe bûeZúd cûùKðUùe _âZòahð 3 _âZògZe aé¡ò iûcòf ùjûAQò û jêÄa^ð Mî_þe `ùeÁ I MûùWð^þ Uêfèe aòRþù^iþ GiAùK 185 aòfòd^þ (1352ùKûUò) ejòQò û 1689ùe jêÄa^ðû Cy MêYa û~êq _âWKÖ Gjò AŠÁâòKê ù\AQò û Gjò C_ôû\^MêWÿòKe ùKøgkùe cêLý eì_ùe @ûõUò bûAùaâg^þ I ùP^þ ùgû’ùe @ùUûùcUòKþ ùP^ ùaâKþ @û\ò ejòQò û Gjûe aýZúZ Gjò Kµû^úùe aògße _â[c aûYòRòýK ùeûùaûUòKþ cêbe c¤ ^òR MâûjKcû^uê ù\AQò û Kµû^ú ijù~ûM _ûAñ 2014ùe iaêVûeê @]ôK \ò^ Pûfò[ûG Kµû^úe fòÁþ ‘ùMäûaûfþ 100’ùe eLû~ûAQò û GjûijòZ GjûKê ‘G`þUòGiþA 4 MêW’ùe c¤ iûcòf Keû~ûAQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

Kµû^ú icûPûe

29

ùKûiûcòfþ ùMûfØùe ejòQò iê^ûe QòUû iêcòfþ iêcòf ùcKû^òKûf Kµû^ú GMâú A^þ_êUþeê GK CZêeò[ôaû

Kµû^ú @ùU û Kµû^ú _leê KéhKcû^u _ûAñ GK @ûùfûP^ûPKâ @ûùdûR^ Keû~û[ôfû û Kµû^úe \dû _ù^û Geòdû cýûù^Re, _¬ûa bkò icìj Kµû^ú ijòZ RWÿòZ ejòQ«ò I GMâú A^þ_êUþ aýaiûdùe 40 ahðeê @]ôK Zûjûu @^êba ejòQò û iêcòf @û]ê^òK ^òcðûY `cêðùfg^e ùKøgke @ûgû eLôQò, ù~_eò Kò WaäëýWòRú, Giþiú, G`þGiþ, iòGiþ Gjò ^ì@û ^òcðûY ùKøgk ùKcòKûfe @ûieKê aXÿûA ù\A[ûG û ùKcòKûfþe cûZâû Kcþ Keòaû, \úNð icd _~ðý« iêelû _â\û^ Keò[ûG, aél I iòõP^ ùlZâùe aýqòu _ûAñ @]ôK iêelòZ ejòQò û Lûiþbûaùe iúGiþ ùKøgkùe ùKcòKûfKê 2-4 cûAùKâû^þ iûARþKê ùQûU Keòù\A[ûG, @fMû @fMû @ûKûeùe Kýû_þiêfþùe ejòQò, ~ûjûKò bò^Ü bò^Ü icd C_ùe eòfòRþ ùjûA[ûG, ù~_eò \úNð icd _~ðý« `ifKê iêelû còkò[ûG û ù~Cñ KûeYeê KéhK ùÆâe iõLýû Kcþ Keòù\A[ûG û WaäëWòRú, Giþiú, G`þGiþ, iúGiþ bkò @û]ê^òK ^òcðûY ùKøgkùe Zò@ûeò ùjûA[ôaû C_ôû\MêWÿòKe IR^ùe iêcòf ùKcòKûfþ KéhKcû^u c¤ùe GMâú A^þ_êUþKê aògßi^úd ùiâûZ eì_ùe iÚû_òZ ùjûAQò û Kµû^úe ùWbfùcõUþ cýûù^Re Gfþ.@ûe. bdû^û cûMð\gð^ KeòQ«ò I iê]úe ùZûce ùRù^eûfþ cýûù^Re ^[ð ùRû^þùe icÉ C_iÚòZ aýqòuê ÊûMZ KeòQ«ò û

Gjò KéhK @ûùfûP^ûPKâùe KéhKcû^u ùlZùe ùjC[ôaû iciýûMêWÿòK aòhdùe Pyðû Keû~ûCQò Kò dêeò@û, WòGþ_ú Lû\e ùLûeûKKê CyÉeúd aû\ùe c¤, `ife C_ôû\^ùe C^ÜZò ùjûA_ûeê ^ûjó û aélC_ùe iað\û ùeûM I KúUe @ûKâcY fûMò ejò[ûG û C_ôû\^e MêYa û fMûZûe Kc ùjûA ejòQò û ùi Kjò[ôùf Kò i«êkòZ Lû\e C_ù~ûM ^ ùjaûe KûeYeê aélMêWÿòK icÉ _âKûe ù_ûhKZ ß còkò ^[ûG, ~ûjû `kùe aél iêiÚ ù\Lû~ûA ^[ûG û aél KúU Gaõ ùeûM ijòZ fùXÿA Keòaûe gqò ^Á Keò ù\A[ûG û dêeò@û @Zòeòq C_ù~ûMùe Rcòe _òGPþ cû^ 7.5eê @]ôK ùjûA~ûA[ûG û ~ûjû`kùe

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@KþfûA^þ iGf cûù^ lûeúd cûUò Kêjû~ûA[ûG û ùi Kjò[ôùf Kò Rcòe _òGPþ cû^ 8eê @]ôK ùjûA~ûA[ôaû `kùe MQKê Rcòùe ù_ûhKZ ß MâjY Keòaûe lcZû Kcþ ùjûA~ûA[ûG û `ife MêYa û _ûAñ ^ûAùUâûùR^þ ifþ`ee @^ê_ûZ CPòZþ ùjaû Reêeú @ùU û `ifùe `if @^ê_ûZ 1:ùe 1:12 ùjûA[ûG û ùi ùKûiûcòfþ ùMûfØ aòhdùe Kjò[ôùf Kò Gjû 90 _âZògZ WaäëWúRú ifþ`e Lû\ @ùU û ùMûfØ cûù^ iê^û, iê^ûe ^ûc Z @û_Y icÉu cÉòÃùe \ûcú aÉêe PcK, ^òùag I iêelûe Ldûf @ûiò[ûG û ù~_eò iê^ûùe Gjò icÉ MêY C_f² ejòQò, VòKþ ùijò_eò ùKûiûcòfþ ùMûfØùe c¤ Gjò icÉ MêY cû^ ejòQò û ùKûiûcòfþ ùMûfØ aélùe ùjC[ôaû fûbKûeú ùjûA[ûG- Gjûe RWÿ aòKûgùe RW ^ûWêùfg^ ejòQò aé¡ò-^ûAùUâûùR^þ iÚòeòKeY aXÿûA[ûG û Uòfið I gûLûMêWÿòKe iõLýûùe aé¡ò, ùKäûùeû`òfþ KõùUõUùe aé¡ò- _âKûg iõùgähYùe iê]ûe @û\ò Gjûe fûbùe @ûiò[ûG û ùKûiûcòfþ ùMûfØe C_ù~ûM 3eê 6 Kòùfû _âZò GKe `if @^êiûùe Keû~ûA[ûG û GjûKê I\û cûUòùe Lû\þ ijòZ cògûA ùlZùe _âiûeòZ Keû~ûA[ûG û ùKûiûcòfþ ùMûfØKê Wòâ_þ aû `ûAaeû iòõP^ _âYûkú \ßûeû c¤ \ò@û~ûA _ûeòa û

Given below are the email IDs for the Odiya language to send Articles, News, Press Releases and feedbacks.

Language

Email :

Odiya

odiya@krishijagran.com

Editor

editor@krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe 30 Mâûc-Mâûc, ije-ijeùe GUfi iûAùKf jû ù\gùe VòKþ Êû]ú^Zûe icd[ôfû ! ù~ùZùaùk GKò ù\gùe Pûeò@ûùWÿ aòKûge @ûagýK ejò[ôfû û Gjò icdùe Kyû eûÉûUòG c¤ ^[ôfû û ùfûùK Mâûc Kò´û ijeKê ~ûZûdûZ Keòaû _ûAñ _û\ùe PûfòPûfò ~ûC[ôùf, ^Zêaû gMWÿ MûWÿò I ùNûWÿû MûWÿò cû¤cùe ^òRe M«aýiÚkùe _jñPê [ôùf û ùNûWÿûMûWÿò c¤ aWÿ Nee ^ò K Uùe ejò [ ô f û Kò « ê ù\ge Êû]ú^Zû _ùe ù\gaûiúcû^u Mc^ûMc^ Pò«ûKê ÊMðZü Rdù\a K_êe aêSò[ôùf û 1951 ciòjûùe ùi GUfiþ iûAùKf ^òcðûY Keò aRûeKê @ûYò[ôùf û ^òRe _â[c _âdûiùe iûeû ù\gKê GUfiþ 12,000 iûAùKf _â\û^ Keò[ôùf û 1965ùe GUfiþ iûeû ù\ge iaêVûeê aWÿ iûAùKfþ ^òcðûZû Kµû^ú ùjûA[ôfû û 1965ùe GUfiþ ù\ge iaêVûeê aWÿ iûAùKf ^òcðûZû Kµû^ú ùjûA[ôfû û GUfiþ iûAùKfe Gjò _âMZò aòùgh eì_ùe Kéhò RûMeY Kµû^úe iò^òde bûAiþ ù_âiòùW< eûjêfu K[û Kjò[ôùf û Gjò Kµû^úe KûjûYú Zûu cêjñeê @ûi«ê gêYòaû ... ù~_eò cêñ @û_Yu KjòQò Kò GUfiþe @ûe¸ @ûRKê \úNð 67 ahð ùjûA iûeòfûYò û ù~ùZùaùk Kò ù\gùe Mc^ûMc^e ùKøYiò ~û^aûj^ @]ôKZe bûaùe ù\LôaûKê còkò ^[ôfû û Gjûe @ûe¸ @ûce ùMâU MâûŠ`û\eu ajêZ aWÿ ù~ûM\û^ ejòQò û @ûùc @ûe¸ùe GUfiþ ùMûfþWfûA^þ ù\g cêjñû ùjûAQê û ùiùZùaùk 50eê 80 \e [ôfû û Gjò iûAùKfe Pûjò\û \ò^-_âZò\ò^ aXÿòaûùe fûMòQò û ù~_eò icd a\kò PûfòQò, Kò«ê @ûagýK a\kò ~ûAQò û GUfiþ c¤ @ûce MâûjKcû^u @ûagýKZû jòiûaùe Gjûu C_ôû\ cêjûñ KeûAaû _ûAñ _âZòa¡Zû ùjûAQò û ]úùe ]úùe ùcûUeiûAùKfe _âPk^ c¤ Gjò @aieùe aXÿò~ûAQò û ùMûfØfûA^þe KòQò icd _ùe aäûKþ iûAùKfþe @aieùe @ûiòQò ùZùa @ûùc Gjûe Pûjò\ûKê _ìeY Keò @ûc MâûjKcû^uê aäûKþ iûAùKf C_f² KeûAaû û ùcûUeiûAùKf @aieùe aXÿ ò ~ ûAQò iûAùKfe Pûjò \ ûùe @Ì Kcò @ûiò Q ò ù~ùZùaùk Kò Mâûcùe iûAùKfe GK aWÿ aRûe ejòQò û iµì‰ð @ûiòQò _ìeû _eòað^ : ù~CñVûùe Kò iûAùKfe GK aWÿ cûùKðU ejòQò û GjûKê ]úùe ]úùe ijeMêWÿòKùe @ûe¸ Keû~ûAQò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ijeMêWÿòKùe Jù\ýûMòKKeY KûeYeê aXÿò[ôaû ùjZê _â\ìhY ù~ûMêñ ijeMêWÿòKùe ejê[ôaû ÊûiÚý C_ùe _ì‰ð Leû_ _âbûa _WÿòaûKê fûMòQò I ùfûK ^òRe ÊûiÚý _âZò RûMéK ùjaûKê fûMòQ«ò û GcòZòùe GUfie Gjò iû]ûeY iûAùKfùe GK ùÆûUði I `òUþù^iþ iûAùKfe eì_ùe ^ò@û~ûAQò û ijeùe ùÆûUði iûAùKfKê aXÿê[ôaû Pûjò\ûKê ù\Lô GUfi iûAùKfþ ^òRe MâûjKcû^uê ùÆûUið aûAKþ C_f² KeòaûKê @ûe¸ KeòQò û @ûRò cêñ Kjò_ûeòaò ù\gùe fMûZe Gjûe @ûagýKZû aXÿòaûùe fûMòQò û Lûiþ bûaùe adÄcû^ue c¤ ùÆûUið iûAùKf ùjûA~ûAQò û @ûRò GUfi _âZò cûiùe _âûd, 2,00,000 iûAKùf C_ôû\^ KeêQò û cêñ @û_Yuê KjòaûKê PûjêñQò Kò MZ 10ahð ùja iûAùKf AŠÁâúe @aiÚû KòQò VòKþ ejò ^ûjó Z[û_ò c¤ @ûùc MZ KòQò \gK ùja @ûc Kµû^ú C^ÜZò KeòQò û GUfiþ _âûd icÉ eûRýùe ^òRe gûLû _âiûeòZ KeòQò û Kµû^ú ^òRe 60eê @]ôK @ûCUþùfU iûeûù\gùe iÚû_òZ KeòQò ö aòPûe cêñ cû^êQò Kò ù~Cñ _eò bûaùe iûAùKf AŠÁâòùe _eòað^ @ûiòQò G[ôùe cû^aRúa^ùe Lêaþ _eòað^ eì_ùe ù\Lû~ûAQò û Gùa iûAùKfe Pûjò\û Lêaþ aXÿò~ûAQò û GcòZòùe cûùKðUùe 6,000eê ù^A 1 fl Uuû cìfý www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

31 iûAùKf PkûAaûùe aýajûe Keò aò ù \gùe iûAùKf Zò@ûeò Keòaû I GjûKê PkûAaûùe aýajûe Keû~ûA_ûeòa û ^ì@û ùKøgk_ì‰ð ùjZê ù\gVûeê ù^A @ûMûcú \ò^e ^ò¿ò ^ò@û~ûAQò û Gjû @^êeì_ùe @ûce iûAùKf Zò @ ûeò Keò a ûùe ^ì @ û ùKøgk ù\gKê ù^A ^ò¿ò Keû~ûAQò û Gjò @^êeì_ùe @ûùc iûAùKfKê WòRûA^þ KeêQê û baò h ýZùe iûAùKfKûað^ iûAùKf:

_~ðý« iûAùKf MzòZ ejòQò û iûAùKf aXÿê[ôaû _eòùag _â\ìhYKê c¤ ùeûKòaûùe ùagþ `k_â\ ùjûA_ûeòQò û iûAùKfòõKê MêeêZß ù\aû _ûAñ ieKûeu @ûagýK ejòQò _~ðýU^ iÚkKê @]ôK ùeõUf iûAùKf iÚkùe MXÿòaû û ùKak Gjû ^êùjñ, ijeMêWÿòKùe c¤ iÚû^ iÚû^ùe ùeõUf iûAùKf iÚk Zò@ûeò Keòaû CPòZþ û Gjû\ßûeû ajêiòÁc c¤ cRbêZ ùjûA~òa û G[ôijòZ ù\gKê GK ^ì@û \òM còkòa û

@ûe¸Kê ù^A Gùa _~ð ý « iûAùKfKê ù^A ù~ZòKò ùKøgkKê aýajûe Keû~òaû icdùe G[ôùe ^ì@û _eòað^ @ûiò[ûG û iûAùKfe jRûe jRûe cùWf i¹êLKê @ûiòQò û ùÆûUið iûAùKf aû _êYò @Gf iûAùKf @ûRòe @ûagýK ejò ^ûjó aeõ ~êa_òXÿòu _â[c _i¦ c¤ ùjûA ejòQò û ~\ò ù\Lû~òa ùZùa Kûað^ iûAùKfe baòhýZ ù\ge @ûagýK ejòQòö Gùa @ûùc Kjò _ûeòaê Kò Kûað^ iûAùKfe baòhýZ @ùU û @ûMûcú icdùe bûeZùe Gjò baòhýZ @ûagýK ejòQò û

iûAùKf AŠÁòâ C_ùe \éÁò_ûZ:

MâûcúY aRûe:

bûeZùe iûAùKf AŠÁâòe AZòjûi Lêaþ _êeêYû ùjûA MfûYò û _âûd 6 \gKeê _êeêYû bûeZùe iûAùKf Cù\ýûMe AZòjûiùe aWÿ _eòað^ ù\LôaûKê còkòQò û iûAùKfe C_ôòKê ù^A GjûKê Zò@ûeò Keòaû _ûAñ WòRûA^þ~êq MêYaû, @û]ê^òK ùKøgk_ì‰ð iûAùKfþùe Lêaþ _eòað^ ùjûAQò û 80 I 90 \gKùe aäûKþ iûAùKfþe Pûjò\û 90 _âZògZ _~ðý« ejò[ôfû Kò«ê Gjû_ùe ù~_eò Pò«ûùe _eòað^ @ûiòfû ùij_eò Gjûe Pûjò\ûùe c¤ _eòað^ @ûiòfû û _êYò @ûùc Gjûe @ûagýKê aêSò Pú^, Rû_û^ I AõfŠ bkò ù\gMêWÿòKùe Keò[ôfê û GVûùe iûAùKfe ^ì@û _eòað^ I MêYaûKê aêSò_ûeòfê û GVûùe ùbŠið còkòùf û Gjû_ùe `ýûKÖòâ bòRòUþ Keò aòù\gúcû^u iûAùKfþeê ^ì@û ùKøgk I MêYaûKê aêSò_ûeòaê û Gjû_ùe `ýûKÖòâ bòRòUþ Keò aòù\gúcû^u iûAùKfþ Zò@ûeò Keòaû I

Kêjû~ûAQò Kò @if bûeZ ùKak Mâûcùe aiò[ûG û iûAùKfe iaêVûeê @]ôK aýajûe @ûùc Mâûcùe jó ù\LôaûKê còkò[ûG, Gjûe ]ýû^ ejòQò û @ûRò GUfiþ GKcûZâ G_eò Kµû^ú ~ûjûKò Mâûcùe _âûd 60 I 70 _âZògZ _~ðý« @ûce cûùKðUe Lò@ûf eLôaû CPòZþ ù~ZòKò @^ýKµû^úMêWÿòKe ejòQò ù~_eò Kò 40 _âZògZ _~ðý« MâûcúY cûùKðU C_ùe ^òRe ]ýû^ ùK¦âòZ Keû~ûAQò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ùKøYiò ù`âWþfú ibòðiþ @ûagýK ejòQò : ù~ùZùaùk cêñ Pú^þ, Rû_û^þ I AõfûŠ bkò ù\g K[û Kjò[ûC ùiùZùaùk RYû_Wÿò[ûG Kò GVûùe ùKøYiò _âKûe _~ðýU^ iÚkMêWÿòK C_ùe ù`âŠfú ùiaû \éÁòeê iûAùKfe ùeõUf ibòðiþ Lêaþ aXÿò~ûAQò û bûeZùe c¤ Gjò_eò ùiaûMêWÿòKe @ûagýKZû ejòQò û ^òKUùe KòQò iÚû^ www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

32

iûlûZþKûe

C_ùe Gjû fûMê ejòQò Kò ùZùa GVûùe Gjò ùiaû VòKþ bûaùe iìPûeê eì_ùe ejò^ûjó û @ûùc Gjò _âKûeùe ùKøYiò c¤ ù`âŠfú ùiaûe @ûe¸ Keòaûe @ûagýKZû ejòQò û G[ô_ûAñ _~ðû¯ A^þ`âûÁKþPe @ûagýKZû ejòQò û C_ôû\ MêYaû : MêYaûe cûcfûùe GUþfie ^ûc Lêaþ ejòQò û @ûùc @^ý ù\gMêWÿòKe @ûWþbû^è ùKøgkKê @û_YûA ^òRe ù\gKê aòKgòZ KeòQê û @ûùc ^òRe MâûjKcû^uê ù~Cñ C_ôû\ ù\CQê ^òKUùe Zûjûe KòQò iÚû^ C_ùe _ì‰ð fûMê ùja Zûjû Z Gjò ùiaû Xwùe iìPûeê eì_ùe ejò ^ûjó û @ûùc Gjûe ùKøYiò ù`âŠfú ùiaû @ûe¸ Keòaû @ûagýKZû ^ûjó û G[ô_ûAñ _~ðû¯ A^þ`âûÁâPe @ûagýK ejòQò û C_ôû\ MêYaû: MêYaû cûcfûùe GUfiþe ^ûc jó Lêaþ ejòQò û @ûùc @^ý ù\gMêWÿòKe @ûWþbû^è ùKøgk @û_YûA ^òRe ù\gùe aòKgòZ KeòQê û @ûùc ^òRe MâûjKcû^uê C_ôû\^

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ù\CQê û Gjûe iÚûdòZß \úNð\ò^ I @]ôK MêYaû ~êq C_ôû\^ @ùU û @ûce _ì‰ð ]ýû^ _âWKÖe MêYaû ^òLûeòaû _ûAñ ùK¦âòZ ejòQò û Kµû^ú _âgõiûùe MâûjKcû^u aWÿ jûZ ejòQò: @ûRò GUfiþ Cy Éeùe ejòQò, ù~Cñ[ôùe ùKak ^òRe MâûjKcû^u aògßûi _eòað^ ùjûA_ûeòa û @ûce MâûjKcû^uê @ûUþfið C_ùe aòùgh Keû~ûA_ûeòa I ajêZ aMðúd @ùU û Gjû_ùe @ûce Wòfið I WòÁâòaêýUið Kµû^úKê aXÿûAaûe @jõ bìcòKû ejòQò û

Acþeû^þ Lû^þ aeòÂ iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û \òfäú ùcûaûAfþ :9582957538 A-ùcf : Imran@krishijagaran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

33

@û]ê^òK ~ûªòK Kéhò aýaiÚûùe Kéhò aòKûg i¸a : jêêKêcù\a ^ûeûdY ~û\a

\kê[ôaû _eòùag I ijee @û]ê^òKeY KéhKcû^uê ùaiûjûeû Keò ù\AQò û @ûRò _âùZK iÚû^ùe Pyðû @ûùfûP^ûKê aù\Lû~ûCQò , Kò«ê Kéhò I KéhKcû^u K[û QêUò @ûiòQò û Mâûcùe Meòa R^Zû I KéhKcû^uê aW aWÿ K[û ù\A[ôaû ù^ZûMY c¤ iõi\ùe _jñPòaû _ùe KéhKcû^u K[ûKê bêfò ~ûAQ«ò, Kò«ê Gjò icÉ c¤ùe G_eò KéhK ù^Zû c¤ @Q«ò, ù~Cñcûù^ Kò ùKak Meòa I KéhKcû^ue jòZ C_ùe Kûc Keò[û«ò û @ûmû jñ ! GVûùe jêêKêcù\a ^ûeûdY ~û\au K[û Kêjû~ûAQò Kò G_eò ù^Zû jóó Meòa I KéhKcû^u ÊeKê cû^ò[û«ò û ùi ù~ùZùaùk iõi\ùe Kjòaû @ûe¸ Keò ù\A[û«ò, ùZùa aòùeû]úcû^u ùaûfò a¦ ùjûA~ûG û ùi ù~ùZùaùk KéhK, Meòacû^u iciýûMêWÿòK C_ùe ùLûfûùLûfò Pyðû Ke«ò ùiùZùaùk aWÿ aWÿ aqûcû^u cêjñ C_ùe Zûfû _Wÿò~ûA[ûG û GVûùe iìP^û ejòQò Kò jêKêcù\a ^ûeûdY ~û\a bûeZe 16Zc ùfûKibû i\iý, bûeZúd R^Zû _ûUòðe i\iý, Kéhò cûcfûMêWÿòKùe iõi\úd icòZòe @¤l Z[û KéhKcû^u _l]e ù^Zû @U«ò û aòjûee a]êa^úeê ùfûKibû i\iý @Q«ò û Kéhò RûMeY Uòcþe KéhKcû^u iciýûMêWÿòKê ù^A Zûu ijòZ @ûùfûP^û Keû~ûAQò û Gjò iõLýûùe jêKêcù\au iûlûZþ @ûùfûP^ûe @õgaòùgh GVûùe C_iÚû_^û Keû~ûAQò.... bûeZúd R^Zû _ûUòð KéhKcû^u @ûd \êAMêY Keòaû C_ôû\KZûKê aXÿûAaûKê ùja, ù_âûùiiòõ dê^òUþ, ùKûfØ _ûAñ K’Y KeòQ«ò ? ùÁûùeRþ, cŠeY Méj Zò@ûeò ùjûA[ûG û G[ôijòZ GjûKê ù~ùZùaùk c¤ ùKøYiò ù~ûR^û Zò@ûeò ùjûAQò _ýûKòõ, Uâûõiù_ûUòðõ I cûùKðUòõ aýaiÚû c¤ KeòaûKê ùja û ùZùa Gjû Zò^ò Ée ùjûA[ûG û _â[c @ÌKûkòK, @^ýUò GùZ iaê aýaiÚû I GùZ iêaò]ûMêWÿòKe Pûeòeê Q@ cûi Z}ûkòK I ZéZúd \úNðKûkòK û bûeZ ieKûeu ~ûjû c¤ cêjûñ Keòaû i¸a ^êùjñ û ~\ò \úNðûa]ôe ù~ûR^û ejòQò û ù~ûR^û ejòQò Gjò iaê \úNðKûkòK @ùU û icùÉ GjûKê Gjò \òMùe cêñ ieKûeu _\ùl_ CVûCQò û ù~Cñ[ô _ûAñ @ù_lû Keò[û«ò Kò ùKøYiò c¤ ù~ûR^û ejòQò Z}ûkòK aê^òdû\ú XûõPû _âÉêZ Keû~ûA[ûG û @ûùc Gjò \òMùe bûaùe û _êYò Gjû Z KéhKcû^u @ûdKê \êAMêY Keòaûe eûRý ieKûeuê ijù~ûM c¤ Keòaû @ûagýK ejòQò ù~ûR^û @ùU Gjû ùKøYiò Z}ûkòK ùjûA_ûeò[ûG ? KûjóòKò ^û aò^û eûRýe ijù~ûMùe ieKûe ùKøYiò c¤ KéhKcû^u @ûd \êA MêY Keòaû _ûAñ ejòQò ùZùa _â[c ù~ûR^ûKê i`kZû _jñPûA_ûeòùa ^ûjó û Cbd ieKûeu Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

36

eûKþZûlûi

aêSûcYû, bûMò\ûeú, ic_ðY, ^òÂûùe jó ùKøYiò ù~ûR^ûe _eòYûc aûjûeò [ûG û ieKûe KéhKcû^uê ùKak ]û^ I Mjce fMûAaû _ûAñ ùRûe ù\A ^ûjûñ«ò @ûjêeò c¤ KéhKcû^u @ûdKê \êAMêY Keòaû _ûAñ ieKûe cûQ_ûk^, _gê_ûk^, KêKêWÿû_ûk^ AZýû\ò C_ùe c¤ ùRûe ù\CQ«ò ~ûjû\ßûeû KéhKcû^u @ûd aXÿòaûùe ijù~ûM còkòa û @]ôK C_ôû\^, Kcþ \ûcþ I Z[û_ò KéhK Pò«òZ !! ieKûe Gjò \òMùe ùKCñ _\ùl_ CVûCQ«ò ?

Gjò _âgÜ eûRý ieKûecû^uê _Peû ~òaû CPòZþ KûjóKò ^û Gjû eûRý ieKûecû^u \ûdòZß ejòQò û ~\ò ùKøYiò eûRýe KéhK ^òRe Wûfò, _ò@ûR, @ûkê AZýû\òKê iWK C_ùe _KûCQ«ò Z ùZùa GVûKûe ieKûeu \ûdòZß ùjCQò Kò GVûKûe KéhKcû^u `ifMêWÿòKê Le\ò Ke«ê I G[ô_ûAñ ùMû\ûcMêWÿòKe aýaiÚû Ke«ê û ~\ò ùKCñVò G_eòiÚòZò ejòQò ùZùa GVûKûe eûRý ieKûeuê _Pûeòaû CPòZþ Kò _âKéZùe Gjû K’Y ? K’Y ùi bŠûeY _ûAñ ùMû\ûcMêWÿòK I ùKûfþWùÁûùeRe aýaiÚû Keò_ûeòùa ^ûjó ? Gjò icÉ aýaiÚû Keò eûRý ieKûecû^u Kûc ejòQò û ^òKUùe ùK¦â ieKûe Gjû C_ùe c¤ Kûc KeêQ«ò û 50 _âZògZ Kéhò ù~ûMý bìcò Gùa c¤ @iòõPòZ ejòQò û Gjò \òMùe ieKûe ùKCñ _âKûe _âdûieZ @Q«ò ? ieKûe G[ô_ûAñ ajê aWÿ _\ùl_ CVûAQ«ò ù~Cñ[ô_ûAñ ieKûe _â]û^cªúu iòõP^ ù~ûR^û c¤ PkûAQ«ò û Gjò ù~ûR^ûKê \éÁòùe eLô _âZò ùlZâùe _ûYò, icÉu jûZKê Kûc ù\aûe flý eLû~ûAQò û eûRý ieKecû^uê c¤ Gjò ù~ûR^ûKê @ckùe @ûYòaû _ûAñ \òM ^òùŸðg \ò@û ~ûAQò û Gjò \éÁòeê ÆâòõKfe I Wâò_þ AeòùMg^Kê aXÿûA \ò@û~ûAQò û Kò«ê Wâû_þ ùcûe Kâû_þ ù~ûR^û c¤ Gjò @«MðZùe @ûiò[ûG û ieKûe icÉ ù~ûR^ûMêWÿòKe GjûKê @^ý ijòZ RWÿòZ eLôQ«ò û MZ ieKûeuê 40 _âZògZ ùlZKê _ûYò ù\aûùe 60 ahð fûMò ~ûAQò I @Zòaû\ò Pò«û K[û Pò«û Keò[û«ò Kò ùcû\ò Rú [ùe cûZâ Kjòù\ùa Z 60 _âZògZ ùlZKê Zêe« _ûYò còkò ~òa û Lêaþ gúNâ iµì‰ð ùlZKê _ûYò còkòaûKê fûMòa, aûiþ @ûùc @Zòaû\ú \éÁòKê a\kûAaûe @ûagýK ejòQò û KéhKcû^u `ifKê CPòZþ \ûcþ ù\aû _ûAñ ieKûeu K’Y eY^úZò ejòQò ?

KéhKcû^uê Gcû^u `ife CPòZþ \ûc ^ còkòaû GK iciýû @ùU ~ûjûKò @ûRò c¤ C_ô^Ü ùjûA ^ûjó û Gjû Êû]ú^Zûe _â[c iciýû @ùU û Gjû C_ùe Kûaê Keòaû _ûAñ @Ì icd fûMòa û KéhKcû^uê iaêVûeê aWÿ iciýû Kéhò ù~ûR^û Kc ùjaû I bŠûeY lcZû ^ ùjaû c¤ ejòQò û KéhK ùlZùe @^Ü C_~ûA[û«ò û ~ûjûKò iò]û cŠòùe @Zò Kcþ \ûcùe ùicû^ue giý aòKâò Keò[û«ò û Gjû aòWÿ´^û ejòQò Kò iòRò^þ `if ùjaûe C_faþ]Zû c¤ @]ôK ejòQò û ù~Cñ KûeYeê KéhKcû^uê iVòKþ \ûc Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

còkò_ûeê ^ûjó û KéhKcû^uê @ûagýK ejòQò Kò Gcûù^ @^Üe bŠûeY Ke«ê I ù~ùZùaùk Gcû^u \eùe aXÿ eú ùja ùiùZùaùk GjûKê cŠò I aRûeùe aòKâò Keòùa û a ðcû^ eûRý ieKûe Gjò \òMùe ]ýû^ ù\CQ«ò I KéhKcû^u `ifMêWÿòKê GcþGiþ_ú ùeU C_ùe Leò\ KeêQ«ò û @ûMûcú \êAahð c¤ùe ieKûe KéhKcû^u _ûAñ K’Y KeòaûKê ~ûCQ«ò ? ieKûe @ûMûcú \êA ahð c¤ùe Kéhòe icÉ ù~ûR^ûMêWÿòK C_ùe \êâZMZò _\ùl_ ù^CQ«ò û ù~ûR^ûe ùNûhYû Keòaû GK @fMû K[û @ùU Gjò ù~ûR^ûKê ]eûZk C_ùe _jñPûAaû @fMû K[û û @ûc ieKûe ùKøYiò c¤ ù~ûR^ûKê iéÁò Keò GjûKê Kûc Keò[û«ò û ieKûe G[ô_ûAñ Cy Ée C_ùe Kûc KeêQ«ò û ùKak Gjû ^êùjñ, KéhKcû^uê ù~ûR^ûe fûb ù\aû _ûAñ _âZòlòZ c¤ Keû~ûAQò û @û]ê^òK, ùa÷mû^òK, ~ûªòK Kéhò aýaiÚû \éÁòeê Kéhòe aòKûg Keû~ûA[ûG, G[ô_ûAñ ieKûe Gjò aò]ôKê CyÉe C_eKê aXÿûAaûùe fûMòQ«ò û ieKûeu ù~ZòKò c¤ ù~ûR^û ejòQò GjûKê icÉ KéhKcû^u ^òKUùe _jñPûAaû KéhKcû^u RûMéKZûKê _âiûeòZ Keû~ûCQò, KûjóKò ^û ajêZ KéhKcû^uê Gjû RYû ^ûjó Kò Gjò ù~ûR^ûMêWÿòKe fûb Kò_eò ^ò@û~ûA_ûeòa û icÉ aMðMêWÿòKe fûb _â\û^ Keòaû _ûAñ ù~ûR^ûKê aäKþ, Zjiòf Ée _~ðý« _jñPû ~òaû CPòZ û Kéhò RûMeY _ZòâKû cû¤cùe @û_Y KéhKcû^uê K’Y KjòaûKê PûjêñQ«ò ? cêñ KéhKcû^uê Gjû KjòaûKê PûjêñQò Kò iað _â[ùc Gjò ù\ge KéhKcû^u KûdûKÌ aòÉûeòZ ùja û icÉ KéhK GK aMð jê@«ê, RûZò_â[ûKê bwû ~ûC, eêUò ijòZ ùaUú _ûAñ c¤ RûZò_â[û bûwò \ò@û~ûC û icÉ KéhK GK jê@«ê û KéhKcû^u _ûAñ Gjû KjòaûKê Pûjêñ Kò KéhK RûMeêK jê@«ê I ieKûeu ù~ZòKò c¤ ù~ûR^û ejòQò GjûKê RûYòaûKê ù^aû _ûAñ Êdõ ieKûeú Kû~ðýûkd _~ðý« ~û@û«ê ~\ò ùKjò Kcò ùfûK Z Z}ûk i´]ôZ @]ôKûeúKê iìPòZ KeêQ«ò, KéhKcû^uê iûcìjòK eì_ùe iûcìjòK iõNhð Keòaû CPòZþ û KéhK ùckò fMûZûe Kc ùjaûùe fûMòQò, G[ô_ûAñ KéhKcû^uê iûcìjòK eì_ùe GKRêUþ ùjûA ùckòKê aXÿûAaûKê ùja I KéhK Kûc KeòaûKê _Wÿòa û Gcûù^ ù~ùZùak _~ðý« RûMéKZû ^ ùjùa Gcû^uê elû Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û G[ô_ûAñ KéhKcû^u c¤ \ûdòZß ejòQò Kò Gcûù^ ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK aòhdùe RûY«ê I Gjûe fûb CVû«ê û ^òRe bf _ûAñ KéhKcû^uê _û\ CVûA @ûMKê aXÿòaûKê ùja û aò_ò^þ cògâ, iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcû : 9891724449 www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe

37

aògßûi ù~CñVò @ûe¸ ùiAVó : @^òfþ Vòweû

A `ùþKûe Gjò ^Zì^ ^ûc gYêaòû `kùe i]òû KhéKcû^u ùPùjeû c^ I cÉÃòKê @ûi[òûG Kò A`ùþKû bûeZe iaVêûeê aWÿ

KhéK ùiaû _\âûZû Kµû^ú @ùU û A`ùþKû ajê \gK ùja KhéKcû^u ijù~ûMú e_ìùe ^Ròe ùiaû ù~ûMûA @ûiQêò û ùMûUG ò _Uùe @ûùc KjaòûKê Mùf Gjû KhéKcû^u Kµû^ú ùjûA ejQòò û A`ùþKûe KhéKcû^u ijZò ^Ròe ùiaûKê ù\Laôûùe eiûd^ iûe, KhéK ùiõUe @û\ò ejQòò ~ûjû`kùe KhéKcû^u @ûagýKZûKê aS ê ò KhéKcû^u c¤ùe A`ùþKû Khéò eiûd^Kê aX[òÿaôû Pûj\òûKê ù\Lô A`ùþKû-Gciþúe _eKòÌ^ûKê _KâZé e_ì ù\AQ«ò û @ûRò Gjò Kµû^úe KhéKcû^uê aWÿ Éeùe C_ùe eiûd^ C_ûô\^ cjêûñ Keû~ûAQò û Kµû^úe MZaò]òMôWêKòÿ ahòdùe Kµû^úe iAòI @^f ò Vw ò eûu ijZò iûlûZþ @ûùfûP^û Keû~ûAQò û ùi 29 ahð ùja A`ùþKû ijZò cgòò KhéKcû^uê ^Ròe ùiaû _\âû^ Keò @ûiQò«ò û ùi KhéKcû^u @ûagýKZûKê bf bûaùe aS ê Qò«ò û A`ùþKû-Gciþú @ûe¸eê Kµû^úKê @ûMKê aXaòÿûùe ijù~ûM ckòQòò û GVûùe ù~ûMûù~ûM ej[òaôû KQòò cLêý @õg: A`ùþKû -Gciþúe @ûe¸ @ûagýK K’Y ejQòò ? ckò[òûG, ù~CKñûeYeê KhéKcû^u CaeðK @û_òð A`ùþKû A`ùþKû ù\ge iaVêûeê aWÿ @_ùeUb ò þ ùiûiûAUú M_îþ \ûßeû Keû~ûA_ûeaòû VKòþ ùjûA[ûG û Gjò _Kâûe @ûcKê ejQòò ~ûjû\ûßeû Cy Ée C_ùe KhéK RWZò ejQò«ò û A`ùþKûe cû¤cùe Khéò eiûd^ c¤ ckòQòò û GjûKê ù\Laôû ùiùZùak _~ýð« A`ùþKû ùiûiûAUú \ûßeû KhéKcû^u ùjZê @ûùc GK _ûU^ðe ùLûRQêê ~ûjûKò cZòiþaêgòò C_ùe CaeðK aû eiûd^ iûe bkò deê@òû, G^_þúùK I aúRe @ûKûe _eìû ùjûAejQòò û aûiþ KhéKcû^ue Gjò @ûagýKKê C_f² Keû~ûA[ûG K«òê Kµû^ú _[âc [e KhéKcû^uê Khéò aêSòaòPûeò @ûùc A`þùKûe -GcþiúKê @ûe¸ @MÁ C_~q ê eiûd^ cjêûñ Keaòû û ^KòUùe _[âùc KhéKcû^uê 2015ùe KeQòê û Gjû Rû_û^eþ @Zò -RYûgYêû Khéò eiûd^ aûjûe Keaòû I eiûd^ Le\ò Ke[òû«ò û KhéKcû^u ijZò Kµû^ú cZòiþaêgòú I A`ùþKûe GK cj_߉ìð ùb^Pþe ~ûjûKò cgòò ejò _ZâKòd âò û ijZò RWZòÿ @ûce @]Kôûõg Gjû ù\LaôûKê A`ùþKûe 51 _ZâgòZ I cZòiþaêgòúe 49 _ZâgòZ bûM\òûeú

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

38

iûlûZþKûe

ejQòò û cZòiþaêgòú Khéò eiûd^ùe ùah÷gKòß fWòe ejQòò û Kµû^ú c¤ Kûc @ûe¸ KeQòò ?

KQòò P«òû ejQòò ùZYê KQòò @ûagýK ejQòò û @ûùc c¤ @ûe¸ùe ajê iciýû bZòùe ejQòê ù~_eò Kò ùiûiûAUú ^KòUùe fûAùi^è ^[ûG û ùiûiûAUú ùc´e ^KòUùe CaeðMWêKòÿe _‰ìð mû^ ejQòò GjûKê Khéò eiûd^Kòcû^u ahòdùe iaKêQòò gLòaôûKê _Waòÿ û G[_ôûAñ @ûùc ùU^õòâ ù_ûâMûâcþ I IûßKgð_ @ûùdûRZò KeQòê û Gjû ^ùêj,ñ @ûùc Cc Ucòþ MV^ KeQòê G[_ôûAñ cZòiþaêgòúùe c¤ Ucòþ MV^ Keò @ûùc Gjûe cûùKUðõò @ûe¸ KeQòê û Gjò icdùe @ûc ijZò 400 Kcúð ejQòê û @û_Yu ^K ò Uùe ùKCñ ùKCñ C_ûô\ ejQò? ò ~\ò C_ûô\e Kcò K[û Kjaòû ùZùa @ûe¸ùe 18Uò C_ûô\^ ijZò @ûce @ûe¸ Keû~ûA[ûG û ùKøYiò c¤ C_ûô\ ùR^` ò e ej[òf ô û û G[iôjZò cLêZü e_ìùe KúU^ûgK, `µ\êú^ûgK I ùeûMù_ûK^ûgK C_ûô\ iûcf ò ejQòò û Gjò icdùe @ûc ^KòUùe 30eê @]Kô C_ûô\^ ejQòò û Gjû aýZúZ LaêgþúNâ Gjò C_ûô\ cûùKUðùe ùja û @ûce C_ûô\MWêKòÿe @Uûeú, Zù^ûgú, ùMu,ò jaKòú, dùêRû, ùcûùZû\ûPú, g^òùR^, ùiûKiêú, KûdZûKê ùgûK,ê ù^ûdûKê I K^òKú cLêý e_ìùe ejQòò û Gjû aýZúZ @ûùc _ûäõUþ ùMûâ[ _ùâcûUe C_ùe Kû~ýð KeQêê û ùKak Gjû ^ùêj,ñ iaòWêþ _WâKÖ c¤ KhéKcû^u _~ýð« _jPñûAaûùe ejQòò û @ûùc jýêciûAWþ _WâKÖ C_ùe c¤ Kû~ýð Ke[òûC û C_ûô\MW ê K òÿ e MY ê aû K’Y cû_\Š ejQòò ? ~\ò MYêaûe cû_\Š K[û Kjaòû ùZùa KõPû cûfþ `ýûùKeâÖò @ûMûcú \^òùe _[âc fýûaþ ùUÁþ ùjûA[ûG û Gjû_ùe Gjû C_ùe @^iê§û^ Ucòþ Kûc Ke[òû«ò û _eìû eiòyð I Uûâdf _eêû ùjaû _ùe Gjò C_ûô\ cûùKUðKê @ûi[òûG û A`ùþKû GciþúKê ùiùZùaùk C_ûô\ MYêaûùe _e_ò‰ìð ejQòò û Gjò C_ûô\ cû¤cùe KhéK 10eê 15 _ZâgòZ _~ýð« `if C_ûô\^ aXòÿ ~aò û A`ùKû- Gciþúe C_ûô\ KhéKcû^uêê beiû ejQòò @ûùc Gjò K[ûKê agòûßi c¤ eLQôê Kò ‘agòûßi ù~CVñ,ò @ûe¸ ùiAVò û’ Gùa @û_Yu C_iZ òÚ ò ùKC-ñùKCV ñ ûùe ejQòò ? @ûùc @ûVUò eûRýMWêKòÿùe Kûc @ûe¸ Ke[òf ô ê K«òê Gùa @ûùc 16eê @]Kô eûRýMWêKòÿùe Kû~ýð KeQêê û Gjò eûRýMWêKòÿ ùjfû Ce _ùâ\g, c¤_ùâ\g, QZgòMW,ÿ ajòûe, jed ò ûYû, _¬ûa @û\ò eûRý iûcf ò ejQòò û @Ì jó icd Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

c¤ùe @ûùc _eìû bûeZahùðe _jPñò ~ûAQê û Kh é Kcû^u Cae ð KMW ê K òÿ I eiûd^K ò Kê iVK ò þ bûaùe C_ù~ûM Keò [ûC, Gjûe KûeY K’Y ejQòò ?

Gjûe GK cLêý KûeY KhéKcû^u GK aWÉe C_ùe Z[ý RûYaòûKê _W[òÿûG û KûjKóò ^û ùKCVñò Gùa c¤ RûYaòûe @bûa ejaò ^ûjó û KhéKcû^uê _‰ìð bûaùe C_ûô\Kê aýajûe KeaòûKê ùja ùZùa c¤ Gjû cLêý KûeY ùjûA ejaò û ^KòUùe @ûRò _Xòòÿ @Ì @ûMKê aX~òÿûAQò û cûù^ Gjò _Xòòÿ AõUeù^UKþê aýajûe Ke«,ê @û°Kê aýajûe Keò Khéò @û]^êKò RûYaòûKê jûif ò Keò ù^AQò û A`ùþKû c¤ Gjò ahòd C_ùe Laêþ Kûc KeQòò û G[_ôûAñ KhéKcû^u _ûAñ Kû~ýðgûkûMWêKòÿ, MûâcúY Ée C_ùe Kû~ýðKcâ, AõUeù^Uþ cû¤cùe KhéKcû^uê RûYaòûKê ù\A[ûC û Gjò iaê cû¤cùe @ûùc KhéKcû^uê c¤ RûMeKêZû _iâûeZò Ke[òûC û Kh é Kcû^u _Z â ò @û_Yue K’Y flý ejQòò ?

KhéKcû^u ~ûjû @ûce C_e 50 aheðê agòûßi ejQòò Gjû _‰ìð e_ìùe KûGc eLaôû @ûce cLêý flý ejQòò û G[_ôûAñ @ûùc G_eò C_ûô\ I ùiaû C_f² Ke[òûC KhéKcû^u _ûAñ jZòKûeú @ùU û KhéKcû^ue @ûc C_ùe Laêþ agòûßi ejQòò @ûc _ûAñ iaVêûeê aWÿ _ê ò ejQòò û Kh é Kcû^u jZ ò @û_Yue K’Y ù~ûR^û ejQòò ?

KhéKcû^u jZò _ûAñ @ûùc KhéK ieêlû ù~ûR^ûKê Pûfê eLaôû û Gjò ù~ûR^û \Áéeòê ~\ò ùKøYiò KhéK 10 jRûe _~ýð« Khéò eiûd^ KYòQê«ò ùZùa Gjûuê aúcû _fiòò còkò~ûA[ûG, ~ûjû\ßûeû 1 fl _~ðý« eûgò Kbe ùjûA~ûA[ûG û ~\ò \NêUðYûagZü ùKøYiò KhéKu cZéýê ùjûA~ûG ùZùa Gjò KhéK aúcû eûgò Gcû^u _eaòûeKê ckò[òûG û ~\ò ùKøYiò KhéKcû^u @w KûUò ^Á ùjûA~ûG ùZùa Gjûuê 40 _ZâgòZ _~ýð« aúcû eûgò G[ùôe Kbe ùjûA~ûA[ûG û Gjò ù~ûR^û A`ùKû- Gciþú A`ùKû ùUûKIò ijZò cgòò @ûe¸ KeQòê û Gjûe _d òâ d ò cþ A`ùþKû ù\A[ûG û Gjò ù~ûR^ûe fûb _~ýð« A`ùþKû- Gciþú C_ûô\ Le\ò Ke[òû«ò û Acþeû^þ Lû^þ aeòÂ iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û \òfäú ùcûaûAfþ :9582957538 A-ùcf : Imran@krishijagaran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

cûQu ùeûM

39

cûQùe ùjC[ôaû KaK Gaõ ù_âûùUûùRû@û R^òZ ùeûM Gaõ ^òdªY

@^ý RúaR«êcû^u bkò cûQcûù^ c¤ ajê ùeûMùe

Gaõ _eòcûY C_ùe ^òbðe Keò[ûG û Pû_e @«òc _eòYûc

_âbûaòZ ùjûA[û«ò û Kò«ê @^ýcû^u Zêk^ûùe Gcû^uê

céZêý @ùU Kò«ê Kcþ NûZK Pû_ùe cûQKê aXÿûAaûe Kcþ

ùeûMe _âùKû_ ajê Kcþ ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còkò[ûG û

ùjûA~ûA[ûG, @ûjûe eê_û«eY Kcþ ùjûA[ûG, cûQe

cûQcû^u ÊûiÚýe iÚòZòe iò]û i´§ ù_ûLeúe _âa§^ùe

ÊûiÚý ^òe«e Leû_ ùjûA[ûG, ù~Cñ KûeYeê GMêWÿòK

ejòQò û C c eì_ùe _âa§^ \ßûeû cûQcû^uê aûZûaeYe

ùeûM MâÉ ùjûA~ûA[û«ò ö

\ê¿âbûaeê elû Keû~ûA_ûeòa û c›ý _ûk^ _eòZª ÊaûbZü @iÚòe Gaõ @_âûKéZòK Rkúd aûZûaeY ejòQò û aûZûaeYùe eûiûd^òK Z[û

_ûk^ Keû~ûC[ôaû

cûQMêWÿòK _ûAñ Pò«û C_ô^Ü

ùjC[ôaû _âcêL ùbøZòK eûiûd^òK ùR÷aòK Z[û _âKâòdûcôK aûZûaeYúd KûeY-

ùbøZòK MêYcû^ fMûZe _eòa ð^ ùjaû ejòQò ù~Cñ[ôùe

1. c›ý iõLýû N^Zß c¤ GK aòùgh Pò«ûe KûeY

Kò cûQ iûcû^ý KâòdûMêWÿòK C_ùe aò_eúZ _âbûa _Wÿò[ûG I

ùjûA[ûG û iõLýû N^Zß @]ôK ùjûA[ôaû ùjZê NêeòZ

cûQcû^u ùeûMe Pò«ûe KûeYe Ée c¤ ùiZòòKò @]ôK

@KþiòùR^þ Kcò, C_û\Pd @_gòÁûõg @]ôKZû Z[û

ùjûA[ûG û eqùe MäûAùKûR^þ, MäëùKûR, ùfKÖòKþ @cæ

iûcûRòK @û\û^-_â\û^ bkò ù`ùeûùcû^þ i´§òZ C}h

AZýû\òeê @]ôKZû c¤ Pò«ûe KûeY ejòQò û

ùjûA[ôaûe Pò«û ùjûA[ûG ^ ùKøYiò iòcòZ iÚû^ ejò[ûG û

Pû_ C_ô^Ü Keê[ôaû KûeYeê cûQ c¤ùe ajê

2. Zû_cû^ c¤ c›ý _ûk^ ùlZâùe GK _âcêL Pò«û

iõeP^ûcôK, ùR÷a eûiûd^òK Gaõ ùR÷a Kâòdû i´§òZ

KûeY @ùU û Zû_cû^ Gjò icdùe Pû_ KûeK ùjûA[ûG

_eòa ð^ Keò[ûG û cûQ C_ùe Pò«ûe iÚòZòKê icdû«eûk

ù~ùZùaùk Gjò cûQe ij^ lcZûùe Lêaþ \úNð icd

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

40

Kµû^ú icûPûe

_ûAñ @]ôK ùjûA~ûA[ûG G[ôùe Lú_â bûaùe _eòa ð^

ejòZ Rke Pû_ùe ejò[ûG ) û ZéY^ûiú, _eRúaú^ûgú

ùjûA[ûG aòùgh eì_ùe Gjò aXÿê[ôaû Zû_cû^ (~ûjû Kò

Z[û @^ý eiûd^ c¤ cûQe Pû_Kê aé¡ò Keò[ûG û

1 NõUûeê Kcþ icdùe 3eê 50 _~ðý«) ejòùf G_eò ùjûA[ûG û 3. ^òcÜ ùNûkòZ @KèòùR^þ ùjaû KûeYeê c¤ GK

Gjò _âKûe C_~êq KûeYMêWÿòKê _âa§òZ Keò cûQKê Pû_cêq eLû~ûA _ûeòa û ùeûM _âiûeòZ ùjaû `kùe cûQcû^u Êbûaùe @«e @ûiò~ûA[ûG û

_âcêL Pû_e KûeY ejòQò û Gjû ijòZ Kûa^ðWûA@KèûAWþe

GcòZò ajê bò^Ü bò^Ü _âKûe ùacûeòe @fMû @fMû

@]ôKZû, ^ìý^ _ú.GPþ. eqùe fýûKÖòKþ @cæKê aXÿûA [ûG I

flY ùjûAejòQò, Kò«ê iû]ûeY flY Gjò _âKûee @ùU -

_ò.GPþ. Kcþ ùjûA~ûA[ûG û Cy ^ûAUâûAUþ AZýû\òe

1. cûQ aûe´ûe KìkKê @ûiòaû, KùVûe _[e C_ùe

iciýûMêWÿòKê c¤ C_ô^Ü Keò[ûG û ~\ò @^ý KûeYMêWÿòKKê

geúeKê eMWÿòaû, @ûLòùe iêR^, geúeùe @i«êk^ Z[û

QûWÿò \ò@û~ûG ùZùa ^òcÜ NêkòZ @KèòùR^þ 70% iõZé¯Zû

Kcþ aé¡ò AZýû\ò c¤ ùeûMMâÉ cûQe flY ùjûA[ûG û

Ée C_ùe bâìY Z[û ùQûU `âûAùe Z[û 60% iõZé¯Zû C_ùe aWÿ cûQMêWÿòKùe Pò«û C_ô^Ü Keòù\A[ûG û 4. @cæZû ~ûjû Kò 6eê 9 _ò.GPþ c¤ùe @^êKìkZc ejò[ûG, 5.5 Z[û 9.5eê @]ôK ùjaû C_ùe Pû_e KûeY ùjûA[ûG Z[û 4.0eê Kcþ I 11.0eê @]ôK _ò.GPþ. _ûk^ Keû~ûC[ôaû cûQMêWÿòK _ûAñ NûZK ùjûA[ûG û

2. ùeûMMâÉ cûQ icìj @fMû Kìkùe ù\Lûù\A[û«ò û Gjûue iûcû^ý aýajûe, ùbûR^, MâjYZû Gaõ _jñeòaûe Êbûaùe gò[ôkZû @ûiò~ûA[ûG û 3. ùeûMú cûQe Êbûa ijòZ Gjûe aûjý Gaõ @û«eòK iõeP^û I @«eKê @ûiò ~ûA[ûG, ù~_eò a\ew ùjûA~ûA[û«ò, Gjûue ùWYûùe Qò\â ijòZ ]kû

5. C_û_Pd @agòÁ c¤ Pû_e _âcêL KûeYMêWÿòK

_Wÿò~ûA[ûG, geúeùe _ûYò beò~ûA[ûG, ù_U c¤

c¤eê ùMûUòG @ùU û @^ý bûaùe @ûùcû^ò@û Z[û

`êfò~ûG, Mûfúiòùe ù`ûWÿ ewjú^ ùjûA[ûG, Z[û

^ûAUâûAUþ iaêVûeê lZòKûeK ùjûA[ûG û ^ûAUâûAUþKê

iXÿò~ûG, ùgähàeê @]ôK iâûa, geúe C_ùe iêR^ Gaõ a§

@]ôKZû KûeYeê ]ìie eq ùeûM C_ô^Ü ùjûA~ûA[ûG û

ùjaû _eò ù\Lû~ûA[ûG û iìlà Rúaúcû^u @ûKâcY

6. ^òcÜ ùKûUòe ù_ûhK MêYa û Z[û \ò@û~ûA[ôaû @ûjûeKê Kcþ cûZâûùe _ùeûl aû _âZýl eì_ùe cûQcû^u @^ý Pò«û _âZò _âaúY ùjûA Pû_ C_ô^Ü Keò_ûeò[ûG û

AZýû\ò û GYê Gjò K[û aòfþKêfþ ÆÁ ùjûA~ûA[ûG Kò cûQùe ùeûM _âiûeYe cêLý KûeY cûQcû^uVûùe C_ô^Ü Pû_

7. ]ß^ò Zew c¤ cûQcû^ue bìâYúd aòKûgKê Kcþ

MâÉ ùjaûe KcþùRûe @ùU û ù~ùZùaùk cûQ _âZòKìk

Keò ù\A[ûG û G[ôùe cûQe aé¡ò Z[û _âR^^ c¤

_eòiÚòZòMêWÿòKe Pû_e KûeY KcùRûe ùjûA~ûA[ûG

^KeûcôK eì_ùe _âbûaòZ ùjûA[ûG û

ùiùZùaùk iìlà Rúaú aû _eRúaú Gjû C_ùe @ûKâcY

8. KòQò _âKâòdûcôK Kû~ðý ù~_eò cûQcû^uê

Keò GjûKê ùeûMú Keò ù\A[û«ò û G[ô_ûAñ Rkúd

jÉû«eYKê ]eò iÚû^û«eY Z[û C_Pûee KûeY c¤

aûZûaeY, G[ôùe ejò[ôaû ùeûMR^K Z[û cûQcû^u

cûQcû^uVûùe Pû_ C_ô^Ü Keò[ûG û C\ûjeY Êeì_

c¤ùe CPòZþ i«êk^ ejòaû Lêaþ Reêeú @ùU û

ù~ùZùaùk cûQ aûjûeKê aûjûeò @ûiò[ûG, ùiùZùaùk

cûQMêWÿòKùe ùeûM I Gjûe C_Pûe Keòaû icd C_ùe

MêeêZß \ûaòMêWÿòKe _âbûaùe Pò«ûR^K ùjûA[ûG û

]ýû^ eLôaû CPòZþ _\ùl_ @ùU -

(iõPe^ûcôK Gaõ geúe KâòdûcôK \éÁòùe cûQe MêeêZß

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

1. ùeûMú cûQ c¤ùe ùeûMe iVòKþ bûaùe PòjÜU www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûlûZþKûe Keò C_~êq Jh]ô _âùdûM Keòaû @ûagýK ejòò[ûG û 2. cûQMêWÿòK iõKâcòZ Keê[ôaû ùeûMûYêMêWÿòK aòhdùe C_~êq Z[ý i´§ùe RûYòaû @ûagýK û KûjóKò ^û Jh]e _âùdûM iVòKþ cûZâûùe ùjaû @ûagýK û 3. C_Pûe _âKâòdûùe cûQe _âZògZ ÊûiÚý fûb,

41

4. ajê [e aW I \ûcú cûQMêWÿòKê Aù¬Kþg^ \ßûeû Jh]Kê _âùdûM Keû~ûA[ûG û Gjò _âYûkúùe Jh]e _âbûa LêaþgúNâ Kûc Keò[ûG û 5. ajê _âKûe Jh]MêWÿòK cûQe @ûjûe eì_ùe \ò@û~ûA[ûG aû Jh], Kýû_þiêfþKê _ûYò c¤ùe cûQcû^u

cûQe \ûc Z[û Gjû C_ùe Keû~ûC[ôaû Lyðe _ìaðû^êcû^

cêjñ bòZùe _jñPûA \ò@û~ûA[ûG û

Keòù^aû CPòZþ û

KaK R^òZ ùeûM :

4. Jh] _âùdûM Keòaû _ìaðeê Gjûe NûZK iû§âZû

KaK cûQe Rúa^e @aiÚû ù~_eò -@Šû, fûbðû,

Z[û aòhûqZû C_ùe RYòeLôaû CPòZþ û icû^ýZc eì_ùe

@wêfòKû Z[û aWÿ cûQMêWÿòKê iõKâcòZ Keò[ûG û iû]ûeYZü

^òcÜ aò]ôMêWÿòK \ßûeû cûQe ùeûMMêWÿòKê C_Pûe Keû~òaû

Gjû cêLý ùeûM R^K bkò RúaûYê \ßûeû Keû~ûA[ôaû Nû’

CPòZþ û

C_ùe @ûKâcY Keò[ôaû \ßòZúd ùeûMKûeK ùjûA[ûG û

1. KòQò eiûd^òK _âùdûM ù_ûLeúe Rkùe _âùag

KaþK R^òZ ùeûMùe ùiù_âûfòMÜòGiòiþ (ùiù_âûfòMÜòdû

cûMðùe _KûAaû CPòZþ û Gjò _âYûkú _âùdûM Keòaû `kùe

\ßûeû), ùa÷KÜòùdûcûAùKûiòiþ (ùa÷KÜòùdûcûAiòiþ \ßûeû)

cûQKê ]eòaû _ûAñ ajê @ûagýKZû _Wÿò^[ûG û

Z[û GKþfòIiòiþ (GKäòdû \ßûeû)

@û\ò _âcêL ejòQò û

2. ùaùk ùaùk eiûd^òK _âùdûM `kùe

ùiù_âûfòMÜòGiòiZþ K_ð cûQ _ûAñ iaêVûeê @]ôK NûZK

ù_ûLeúKê iê¡ Keò\ò@û~ûA[ûG û G[ô_ûAñ eiûd^e iû§âZû

ùjûA[ûG û Gjû ZßPû C_ùe ]kû Rûfò\ûe Keòù\A[ûG

C_ùe Lêaþ Kcþ eLôaû CPòZþ û Gjû`kùe Jh]e @]ôK

Z[û ùghùe Gjû @«Kê c¤ Pûfò ~ ûA[ûG û

cûZâû _âùdûM Keòaû `kùe Gjò _âYûkú cûQcû^u _ûAñ

ùa÷âKòùdûcûAùKûiòiþ MûfòiòKê iXÿûA ù\C[ôaû ùacûeú

cjwû _Wÿò[ûG û

~ûjûKò MûfòiòKê KYû Keò _âbûaòZ Keò[ûG Z[û Gjûe

3. ùeûMMâÉ cûQMêWÿòKê ùQûU Rûf aû Uaùe ù^A Jh]e iû¦â Z û ùNûkùe Kò Q ò icd _ûAñ aê W ÿ û A eLû~ûA[ûG û Gjò C_Pûeùe KòQò icd _ûAñ cûQ Pû_ùe @ûiò ~ûA[û«ò Kò«ê Zúaâ ùeûM _ûAñ Gjû jó C_ê~êq _âYûkú @ùU û

ewjú^ ùjûA~ûA[ûG Z[û Mûfòiò KYû _ùe Gjû iXÿò Mkò _ùWÿ û KaK R^òZ ùeûM C_Pûe _ûAñ : 1. 100-200 còMâû/ fò `ûùcðfò^þùe `âûAþ ùKû 15 cò^òUþ Z[û 15-30 còfò /100 fú `ûùcðfò^þùe aW @aiÚû bkò `âûA, `âòMÜeòfòõùe _âiûeòZ ùjûA[ûG û còùKèûùiûcû iõeòùa÷âfòiþ Gjò ùeûMe KûeY @ùU ~ûjûKò GK ùÆûùeûùRû@û ù_âûùUûùRû@û @ùU û Gjò ùeûMKê ùfõùUûùÆûùeûWò G iò i þ c¤ Kê j û~ûA[ûG û Gjò ù_âûùUûùRûKûe ùÆûeKê aûjûe Keò ù\A[ûG, ùZùa Gjò ùeûM _âiûeòZ ùjûA[ûG û Gjû ùÆûee @«üùe ùjûA[ôaû eqùe _jñPò ~ûA[ûG Z[û cêfûdc C_iÚòZò aòùgheì_ùe @ûWòUeòbûMùe ~ûA Rcû ùjûA~ûA[ûG û Z[û cûQKê i«êk^e _âbûaòZ Keò[ûG û ùaùk ùaùk ùÆûe ÆûA^f

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

42

iûlûZþKûe

bûMùe c¤ Rcû ùjûA~ûA[ûG û ù~ùZùaùk cûQ aWÿ

i´§òZ iciýûMêWÿòKeê cêqò ejòaû CPòZ û GYê cûQe ÊûiÚý

ùjûA~ûG Z[û Gjû C_iÚòZò KùVûe ùjûA~ûA[ûG, ùZùa

i´§òZ iciýûMêWÿòKeê cêqò _ûAaû _ûAñ Gjûe C_ûd

Gjò ùeûM KûeYeê Gjû aâbûaòZ ùjûA_ûeò ^[ûG û Gjò

^òcÜeì_ùe ejòQò, ~ûjûKê ]ýû^ ù\aûLêaþ @ûagýK @ùU-

ùeûMùe MâiòZ Rúùe Z[û @wêkòKû _eò \òMùe aêfòaûKê

1. C c Z[û Êz Rke aýaiÚû Keò c›ý _ûk^

fûMò[ûG û G[ôijòZ cûQ KìkKê @ûiò fûLô~ûA[û«ò û _êYò

Keòaûe _âùdûM Keòaû `kùe Rk _eRúaú ejòZ gê¡

CVòaûKê Z[û NìeòaêfòaûKê ak _ûA ^[ûG, Gjûu

ùjaû CPòZþ û ]ýû^ eLôaû CPòZþ Kò aûjûe ùiâûZeê ùeûM

fûõRùe c¤ Kkû \ûM _Wÿò~ûA[ûG, ùceê\Š jûWÿ auû

R^K RúaMêWÿòK _ûYò\ßûeû @û_Yu _êÃeòYúùe _jñPòaû

ùjûA~ûA[ûG AZýû\ò MêY cû^ ù\LôaûKê còkò[ûG û Gjò ùeûe KûeYeê ajêZ aW iõLýûùe cûQMêWÿòK ùMûUòG iÚû^ùe GKûVò ùjûA~ûA[û«ò û C_Pûe : ù_âûùUûùRû@û R^òZ ùeûMe C_Pûe _ûAñ ^òcÜ _âYûkúMêWÿòK C_ù~ûM Keòaû CPòZ þû 1. 02. còMâû/fò ùcfûKûAUþ Mâú^þe ùNûk _âÉêZ Keò ùeûMMâÉ cûQKê 24-48 NõUû _~ðý« Gjò eLôaû CPòZþ û 2. 200-250 còMâû/ fò. `ûùcðûfò^þùe ùeûM MâÉ cûQMêWÿòKê @] NõUû _~ðý« eLôaûùe Gjû ùeûMeê cêqò còkò[ûG û 3. 5 _âZògZ fêYe ùNûkùe c¤ cûQMêWÿòK 1015

cò^òUþ _~ðý« eLôaû `kùe Gjò ùeûMeê cêqò

còkò[ûG û 4. 20 còMâû/ fò _ûAeòWòfþ cKêýeòKþ GiòùUUþ (_òGcþG)Kê ùRfþùe 1NõUû _~ðý« cûQcû^uê eLôaû `kùe Gjò ùeûMeê cêqò còkò[ûG û cûQe ÊûiÚý _âa§^ : cûQe ÊûiÚý _âa§^ fûb_â\ c›ý _ûk^e GK cj ß_ì‰ð cêjì ð @ùU û cûQKê Kcþ @ûjûe, lcZû Kcþ aé¡ò, Kcþ C_R, ùeûM ùjaû KûeYeê @]ôKZû Z\þC_eû« céZêý

KûeYeê c¤ ùeûM ùjaûe i¸ûa^û ejò[ûG û ùZYê Gjò ùiâûZKê Zêe« a¦ Keòù\aû CPòZþ û 2. C c c›ý aúRKê Pd^ Keò Leû_ I @û^êaõgòK bkò C_ôû\^ Kcþ Keò[ûG û G[ô_ûAñ aûZûaeY @^êiûùe CPòZþ _âRûZòKê Pd^ Keòaû Z[û C c iÚòZò~êq Gaõ ùeûM ejòZ cûQ \ßûeû C_ôû\òZ c›ý aúRKê _âùdûM Keòaû CPòZþ û 3. cûQ _ûk^ _ûAñ _â~êq ù_ûLeúKê aòiõKâcY Keòaû @ûagýK ejòQò û G[ô_ûAñ 50-60 _òiòGcþ aäòPòõ _ûCWÿe _âùdûM Keòaû CPòZþ û G[ôùe icÉ _âKûe @aûõQò^úd Rúa-R«ê ceò ~ûA[û«ò û Gjò Kû~ðý c›ý Rúa^ iõPdùe 4-5 \ò^ _ìaðeê Keò ù^aû CPòZþ û ^iðeú I eòdeòõ ù_ûLeúùe fûbðû/Rúeû iõPd _ûAñ 4-5 \ò^ _ìaðeê 0.25 _ò_òGcþ \eùe aäòPòõ _ûCWe _âùdûM Keòaû `kùe cûQe Rúa^ @a]ô aé¡ò ùjûA[ûG û 4. ù_ûLeúùe _â~êq ùjûA[ôaû iõiû]^MêWÿòK ù~_eò, Rûf, jû_û Z[û @^ý aÉêMêWÿòKê icd -icd C_ùe aòiõKâcY Keòaû Reêeú ùjûA[ûG û G[ô_ûAñ ù_ûUûg aû `ûùcðûfò^þ \ßûeû GK ù_ûLeúùe @^ý ù_ûLeúKê _â~êq ùjûA[ôaû iõiû]^Kê aòiõKâcY Keòaû @Zò @ûagýK ùjûA[ûG û

Z[û Kcþ fûb còkê[ôaû cûQ Leû_ ÊûiÚý _âa§^e _eòYûc @ùU û KûjóKò ^û geúe Kâòdû i´§úZ Pû_ùe cûQe ÊûiÚý iciýû cìkbìZ KûeY ejòQò, GYê aýajûeòK ÊûiÚý _âa§^ cûQe Pû_Kê aé¡ò Keò[ûG û C c _âa§^ùe icÉ ÊûiÚý

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

1._a^ Kêcûe bûcðû 2. Wû. Giþ ùK. gcðû 3. aò.ùK. gcðû Rk Kéhò aòbûM, c›ý aòmû^ cjûaò\ýûkd cjûeYû _âZû_ Kéhò Gaõ _âûù\ýûMòK aògßaò\ýûkd, C\d_êe www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

54

]û^ ùeû_Ye _âYûkú

43

ù_Wÿò Uâû^è_äû^þU \ßûeû ]û^ ùeû_Ybm ]û^ ùeû_Y _ûAñ ùlZKê jk Keò icZêf ùKeòcgòa^ûeþùe@ûagýK ejò[ûG û ù~_eò Kò UûAPê^þ ]û^Kê

50-100 cò.cú (2eê 4 AõP)eê @]ôK Mbúe _~ðý« jk eKeòaû CPòZþ û

iìPûeê eì_ùe ùeû_Y Keû~ûA[ûG û Gjò _âYûkúùe aéle RW ijRùe cûUòKê ]eò ù^A[ûG û Z[û Gjûe aé¡ò c¤ C c eì_ùe ùjûA[ûG û

ùlZùe jk Keòaûe ^òdcòZ C_ûd :

jk ù\aûe _âYûkú : ùlZùe ù_Wfòõ (jk) Keòaû _ûAñ ^c^úd @aiÚûùe cûUòe cUûkKê jk Keò C c eì_ùe bûwòaûKê _Wÿò[ûG û ùZYê RcòKê icZêf Keòaû _ûAñ bf eì_ùe \êA Zò^ò [e jk Keò cûUòe cUûk @õgKê bûwò ù\aû CPòZ û G[ôijòZ ùlZe Pûeò _ùU jòW _âÉêZ Keòù\aû CPòZþ û Gjû_ùe ùlZ bòZùe _ûYò GjûKê _âûd 50 cò.cò (2 AõP) _ûYòe Éeùe 24 NõUû _~ðý« aêWûA eLôaû CPòZþ Gaõ [ùe ùZeQû bûaùe bf eì_ùe jk Keòaû ù^aû CPòZþ, ~ûjû\ßûeû cûUò I _ûYò bf eì_ùe cògò ~ûA[ûG û Gjû ]ýû^ eLô cûUòKê C_e Zk Keòaû ^òcù«

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

1. cûUò jûfþKû ^c^úd ùjaû _ùe jk Keòaû 75-100 cò.cú (2.5eê 4 AõP) Mbúe _~ðý« Keòaû û 2. ùlZ icZk Keòaû Z[û ùlZe Pûeò _ùU ùcXÿ a^ûA ù\aû û 3. ùlZùe 24-36 NõUû _~ðý« _ûYò beò ejòa, ~ûjû`kùe cûUò _ì‰ð eì_ùe iõZé¯ ùjûA~òa û 4. ùlZe jk Keòaû @aieùe 75-100 cò.cò. _ûYò beò ejòa û 5. ùlZâùe cA _ûAñ C^ÜZ ù_Wûf @ûagýKZû^êiûùe GK aû \êA [e jk PkûAaû Gaõ ùeûM KúUù_ûK @û\òKê aûjûe Keò\ò@«ê û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

44

]û^ ùeû_Ye _âYûkú

6. cA ù\aû _ùe cûUòKê iÚòe Keòaû _ûAñ 24-36 NõUû aû @ûagýKZû^êiûùe QûWÿò \ò@«ê ù~Cñ[ôùe C_e iZZü jûfþKû ejòa cûUò û 7. cûUòe C_e Éeùe [ôaû ùjZê iûee _âùdûM Ke«ê û 8. ]û^ ùeû_Y icdùe ùlZùe 50 cò.cò. (2 AõP) _ûYò ejòaû CPòZþ û C c bûaùe ùlZùe jk ^ ùjûA[ôùf, ùeû_Y ~ªùe ùeû_Y Keòaû C_ùe ^òcÜfòLôZ KVò^Zû @ûiò[ûG1. cûUò, ~ªe `òwe/ `äûUþùe Pû_ò \ò@«ê û 2. Kû\ê@ ~êq cûUòùe aé¡ò ùjZê ùMûUòG _UKê ùjaû \ßûeû ùKûY C_ùe ùeû_òZ MQe cûUò \aò ~ûA[ûG û 3. @]ôK Mbúe _~ðý« cûUòKê C_e Zk Keò jk ùcgò^þ iûjû~ýùe PK cûUò bòZùe ejò[ôaû ùjZê ùcgò^þ @ûMKê aXÿò _ûeò ^[ûG û 4. @]ôK Mbúe _~ðý« jk Keòaû _ùe ùeû_òZ aélùe cûUò ùaùk ùaùk Wêaò ejò[ûG û 5. ùcgò^þ `òweùe ùeûMù_ûK, PòKÑY cûUò,

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

KuWÿû @û\ò `iò ~ûA[û«ò û 6. cA \ò@û~ûA[ôaû ùlZ icZk ^ ùjaû _ûYò icû^ MbúeZûùe C_ùe ejò ^[ûG û ~ûjû\ßûeû ùeû_Y Keòaû icdùe _ûYò ajò~ûA ùeû_òZ Pûeû C_êWÿò _Wÿò[ûG û ùcgò^ùe ]û^ ùeû_Y _ûAñ ^iðeúe ù_äUþ _âÉêZ _âYûkú]û^ ~ûªòK eì_ùe ùeû_Y Keòaû _ûAñ PUûA^êcû ^iðeúe @ûagýK ejòQò û ]û^ ùeû_Y ~ª \ßûeû C c ùeû_Y cêLý eì_ùe PUûA^êcû aél C_ùe ^òbðe Keò[ûG, GYê C c eì_ùe ù_äU ^iðeú C_ùe ^òbðe Keò[ûG û G[ôij bf bûaùe MQKê _âÉêZ Keòaû @ûagýK û KûjóKò ^û ijRùe ùeû_òZ ~ª ùUâùe eLô ùjûA~ûA[ûG û ù~ùZùaùk aélùe 20-22 \ò^ùe 3-4 _Zâ @ûiò~ûA[ûG, ùiùZùaùk ]û^ ùeû_Y ~ªùe ùeû_òZ Keû~ûA[ûG û ]û^ ùeû_Y Keòaû ~ªùe ùeû_Y _ûAñ aél \úNð, \û^ûe ùcûUûA, aéle adi AZýû\òKê ]ýû^ eLôaû @ûagýK ùjûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

]û^ ùeû_Ye _âYûkú

45 ùeû_Y icdùe ùcgò^þe ùUâ iûARþùe KUû ~ûA_ûeòa û aúR _âÉêZò-

^iðeú ùUâ Kò_eò Zò@ûeò Keòaû cûUò _âÉêZ _âYûkúùUâùe ]û^ ^iðeú _ûAñ cûUòKê cògâY Keòaû @Zò @ûagýK ùjûA[ûG, ~ûjû`kùe aélKê CPòZþ cûZâûùe ù_ûhK Z ß _âû¯ ùjûA_ûeòa Z[û aél RWÿeê GK @^ý iÚû^Kê KXÿû~ûA[ûG û cûUò cògâY Keòaû _ûAñ cògâY @^ê_ûZùe cûUòe ùKûYKê @ûKûe Keòaû ijòZ a\kû c¤ ~ûA[ûG û bìcòe C_Pûeú \éÁòeê cûUòKê GKûVò Keòaû ijòZ _êYò GjûKê gêLûA SêeþSêeû Keòaû _ùe 4-5 cò.cò.

Qò\â @ûKûeùe GjûKê QYûùe QûYò \ò@û~ûA[ûG û GK ùjKÖe ùeû_Y Keòaû _ûAñ iû]ûeYZü GK U^ cûUòe cògâY @ûagýK _Wÿò[ûG û ^iðeú ùaWÿ ^iðeú ùaWþ icZk bìcò Zò@ûeò Keòaû CPòZþ Z[ûG[ôijòZ Kò@ûeòùe ^ûkò Pûeò_Uùe ùLûkò ù\aû CPòZþ û ~ûjû`kùe iòõP^ Keòaû ijR ùjûA[ûG û ^iðeú ùaWþKê _ì‰ð eì_ùe icZk I iêiÚ eLôaû @ûagýK ùjûA[ûG û ùaWþe PCWÿû 1.2 còUe eLô_ûeòaû, ~ûjû\ßûeû \êAUò ù`âcþ ijRùe aòQû ~ûA_ûeòa û GK ùjKÖe ùeû_Y Keòaû _ûAñ ^iðeú ùaWþe ùlZâ`k 100 aMð còUe _~ðû¯ ùjûA[ûG û G[ôùe _âûd 400 Kò@ûeò @ûdZûKûe ù`âc ( 50X21 ùicò KûVùe @[aû fêjûe ù_äUþ) C_~êq ùjûA[ûG û ù`âcþ C_f² ^ ùjaû C_ùe icZk bìcòùe _fò[ô^þ aòQûA Keò 1 AõP ùcûUû cûUòùe ^iðeú fMû~ûA[ûG û ~ûjû\ßûeû

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

^iðeúùe Pûeû _âÉêZ Keòaû _ûAñ 15-20 Kòùfû _âZò ùjKÖe aúRe @ûagýKZû ejòQò û Cy MêYa û~êq aúRKê Pd^ Keû~ûA[ûG û aúRKê GK _âZògZ fêY ùNûk (GKeê \êA PûcP _âZò fòUe _ûYò)ùe _Kû«ê û ~ûjû\ßûeû Leû_þ aúR _ûYò C_ùe _jñeòaûKê fûMò[ûG I _êYò GjûKê QûYò ijRùe aûjûe Keò\ò@û~ûA[ûG û C c aúRKê _ûYòùe \êA-Zò^ò [e i`û Keò ù^aû CPòZþ û ùMûUòG \ò^ùe _ûYòeê aûjûe Keò ù\Xÿeê \êA \ò^ _ûAñ ùSûU @Lû/ K_Wÿû C_ùe eLô aû§ò \ò@û~ûA[ûG û Gjò _eò aû§ò Keò aúRKê eLôaû `kùe ù\Xÿeê \êA \ò^ _ùe aúR @uêeòZ ùjûA~ûA[ûG û aúR aêYòaû _âYûkú_âûd 200 MR ùcûUûe _fò[ô^þ iòUþùe 3-4 iÚ û ^ùe ùQ\ Keò GjûKê ùaWþ C_ùe aò Q ûA \ò@û~ûA[ûG û _fò[ô^þ aòQûAaû _ùe 15 cò.cú. cûUòKê cògâY aòQûAaû Gaõ ùÄâ_e ijûdZûùe ù_ä^þ Zò@ûeò Keû~ûA[ûG û Gjûe C_ùe @uêeòZ aúR 200-250 Mâûcþ _âZò ^iðeúùe ùaW cû_ùe icû^þ eì_ùe cûUò _âiûeòZ Keòaû CPòZþ û c¬ò aêYòaû _ùe aúRùe cûUò cògâY Keò _âûd 5 còcú _Zkû Keò cûUò PXÿûAù\aû CPòZþ û Gjû _ùe GjûKê PUûAKê @Lû \ßûeû ùNûXÿûA Xÿûuò ù\aû CPòZþ û iòP^ Rk _âa§^PUûA _âÉêZ aél _âÉêZ Keòaû _ûAñ _ûYòKê ]ýû^ eLôaû ajêZ @ûagýK ejòQò û G[ô_ûAñ aêYòaû icdùe Zêe« jRûe _ûYò ù\aû CPòZþ û ~ûjû\ßûeû @uêeòZ aúR gêLô ~ûA[ûG û Zò^òeê Pûeò \ò^ _~ðý« Gjò _âKûe @ûagýKZû^êiûùe _ûYò ù\aû CPòZþ û Gjò _âKûe Zò^òPûeò \ò^ _~ðý« _ûYò ù\aû _ùe aúR C c _âKûeùe www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

46

]û^ ùeû_Ye _âYûkú

Rcò ~ûA[ûG û Gjò icdùe ùaWeê @Lû jUûA \ò@û~ûA[ûG û ù~ùZùaùk aéle CyZû aXÿò ~ûA[ûG ùZùa Kcþ _âYûkúùe iòõP^ Keû~ûA[ûG û ùeû_Y- _Uûkúùe Pûeû CVòaû _âûd 20eê 22 \ò^ _Uûkòùe aél ùeû_Y Keû~ûA[ûG û Gjò icdùe aélùe 3-4 _Zâ aélùe @ûiò~ûA[ûG û Z[û CyZû _âûd 15 ùicò ùjûA~ûA[ûG û

ù`âcþùe Pûeû _âÉêZ Keòaû _ùe PUûAeê MQKê @ûagýK iûARþùe \êA jûZùe CVûA ]û^ ùeû_Y ~ªe ùUâùe iò]û eL«ê @[aû ~\ò aò^û ù`âcþùe MQ _âÉêZ Keû~ûAQò ùZùa \êAUò ùUâ’e PCWû ù~ZòKò PCWÿû PUûA @^êiûùe MQKê ]ûe~êq Qêeòùe KûUò ùUâùe eLô \ò@«ê û ]û^ ùeû_Y ~ª _âPk^e elYûùalY@ûce ù\gùe ]û^ ùeû_Y cê L ýZü jûZùe Keû~ûA[ûG û jûZùe ]û^ ùeû_Y Keòaûùe gâce Lêaþ @]ôK @ûagýKZû ùjûA[ûG û ~ûjû\ßûeû cRêeò c¤ Zêk^ûcôK eì_ùe @]ôK ùjûA~ûA[ûG û gâcòK, cêLýZü cjòkûcûù^ Kû\ê@~êq ùlZùe Leû I ahðûKê LûZòe ^ Keò @õUû^A ùeû_Y Kû~ðý ^òR jûZùe Keò[û«ò û G[ôijòZ Gjûe \lZû KcòKê ù\Lôaû ùjZê Gjû @^êba Keû~ûAQò Kò Kcþ Lyðùe C c I ùZR~êq Kû~ðý Keòaû

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

_ûAñ ùjùf Uâû^è_äûõUeùe ùeû_Y @]ôK C_~êq ùjûA[ûG û ^òùR @ûeûcùe ùcgò^þ C_ùe aiò ejò Lêaþ @ûeûcùe ]û^ _ýûùWfòõ ~ªùe A¬ò^ fMû~ûA[ûG I Gjû 4eê 8]ûeùe cûUòKê ùLûkò ]û^ ùeû_Y Keò[ûG û Gjûe ]ûeeê ]ûee \ìeZû 238 cò.cò. ejò[ûG, Z[û MQeê MQe \ìeZû 100eê 120 cò.cú.e c¤ùe

ejò[ûG û Gjû \ßûeû ùMûUòG \ò^ùe GK ùjKÖe ùlZùe ùeû_Y Keû~ûA[ûG û GjûKê PkûAaû _ûAñ RùY @_ùeUe Z[û gâcòKe @ûagýKZû ùjûA[ûG û aéle C_~êq N^Zß _âû¯ Keòaû _ûAñ ù_Wò Uâû^è_äûUe ùeû_Y ùjZê ùcgò^ C_ù~ûMú iò¡ ùjûAQò û Gjò ùcgò^e C_ù~ûM Keòaûùe _âZò ùjKÖe Kû~ðý NõUûùe 75- 80 _âZògZ icd akò[ûG û ùeû_Ye Zêk^ûùe 50 _âZògZ cìk]^ elû ùjûA[ûG û ~ûªòK ]û^ ùeû_Yùe aélKê GK ^ò½òZ iÚû^ C_ùe C c _¡Zò, ~ûjû\ßûeû aél aXÿòaûùe bf ùjûA[ûG Z[û C_ôû\ c¤ CPòZþ cûZâûùe _âû¯ ùjûA[ûG û ^iðeú PûeûKê ùUâùe eLôaû _âYûkú1. MQKê ùUâùe eLôaûe _ìaðeê MQ \aò~òaûe bd \ìeùjûA ~ûA[ûG I Z[û akKû aélKê _Uûkòùe _ê^ü www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

]û^ ùeû_Ye _âYûkú ^òbðdùe fMûA \ò@û~ûA[ûG û 2. Pûeû ùUâùe Pûeû ù~ùZùaùk @]û ejò~ûG ùZùa ùUâKê _ê^ü beò \ò@û~òaû CPòZþ ~ûjû\ßûeû Pûeûeê Pûeûe \ìeZû GK icû^þ ùjûA ~ûA[ûG û 3. ^iðeú aélKê VòKþ bûaùe bwûZêUû ^Keò @Zò ~^ôe ijòZ eLôaû CPòZþ û 4. ^iðeú PûeûKê ùUâùe @Zò iûa]û^ ijKûeùe eLôaû CPòZþ û 5. ~\ò Pûeû ùUâùe @]ôK icd _~ðý« ejòa ùZùa Gjò ùUâeê aûjûe Keò ù^aû CPòZþ I ùUâùe fûMò ejò[ôaû cûUòKê i`û Keò ù\aû CPòZþ KûjóKò ^û PûeûKê _ê^ü ùUâùe ijRùe eLû~ûA_ûeòa û ]û^ ùeû_Y ~ªe ~^ô_âZò\ò^ ùeû_Y _ee elYûùalY ùeû_Y _ùe ùcgò^e aòbò^Ü @õgKê bf bûaùe ù]ûA ù\aû CPòZþ I cêLý eì_ùe Pûeû ùUâKê C c eì_ùe

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

47

ù]ûA GjûKê QûA iÚû^ùe gêLûA eLòaû CPòZþ û ]û^ ùeû_Y ~ªKê iêelòZ iÚû^ C_ùe eLôaû CPòZþ1. ùcgò^þKê _ûYòùe ù]ûA gêLûA ù\aû CPòZþ û 2. ùcgò^e icÉ @õgeê cûUòKê ùZfùe i`û Keòaû CPòZþ û 3. KäP jýûùŠfKê i\ûiað\û PûkòZ @aiÚûùe eLôaû CPòZþ û 4. ùcgò^Kê @fMû bûMùe ijûdK QWÿùe `òUþ Keò i«êkòZ eLôaû CPòZþ û 5. ùcgò^þKê _äûÁòKþ Kbeùe Xûuò _a^~êq Méjùe eLôaû CPòZþ û ùfûùKg Kêcûe UòùŠ, mûù^¦â Kêcûe, \òù^g Kêcûe ceû_ú, @eaò¦ Kêcûe iûA 1,2 _òGPþWú (@ûA.iò.G.@û.-Giþ.@ûe.G`þ) aò]û^ P¦â Kéhò aògßaò\ýûkd, ùcûj^_êe (ùIßÁþ ùawf) 3,4 A¦òeû Mû§ò Kéhò aògßaò\ýûkd, eûd_êe,

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

48

_^ò_eòaû C_ôû\^

_^ò_eòaû C_ôû\^ : GK fûbKûeú aýaiûd ^ò_eòaû ùlZ Keò KéhK ^òRe @ûd aé¡ò Keò ^òRe _@û[ð òK iÚòZòùe iê]ûe Keò_ûeòùa û @ûRòe icdùe

 aúR ^iðeúùe aêYòaûe KûeY cêLý ùlZ

_^ò_eòaûe ùlZ Lû\û^ `ifMêWÿòK Zêk^ûùe @]ôK fûbKûeú ùjûA~ûA[ûG ! _^ò_eòaû ùlZ Keòaû _ûAñ, iað_â[c aúR ^iðeúùe _Kû«ê aél _âÉêZ Ke«ê û ^iðeú \ßûeû fMû~ûC[ôaû _^ò_eòaû c¤ùe UcûUe, aûAMY, gòcfû fuû, _ò@ûR I ùKûaòaMðúd _^ò_eòaû _âcêL ejòQò û aél _âÉêZ Keò ùeû_Y Keòaû @]ôK fûb_â\ ùjûA[ûG, ù~CñVûùe @ûC GK aúRe ù\LûeLû bf ùjûA[ûG, Gjò aéle elYûùalY Lêaþ ijR ùjûA[ûG, Gjûe \e aúRe i\ê_ù~ûMùe ùjûA~ûA[ûG û _^ò_eòaû _âÉêZ Keòaû _ûAñ aélgûkûùe iÚû^ Pd^Vûeê ù^A aél _âÉêZ ùjaû _~ðý« _âùZýK @aie C_ùe aòùgh]ýû^ ù\aûe @ûagýKZû _Wÿò[ûG û

 ^iðeú I _ûfòjûCi / _ûfòU^fùe fMûA `if

aélgûkû aél fMûAaûe fûb ùKûck

Z[û iìlà MQMêWÿòK ^iðeú ùeû_Y KeòaûKê ijRùe ù\LûeLû Keû~ûA[ûG û

 _^ò_eòaûe aúR ajêZ ùQûU ùjûA[ûG û GjûKê

aêYòaû aWÿ ùlZâ`keê ù^A KeòaûKê i¸a ùjûA ^[ûG û Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

_âÉêZòùe icd còkò~ûA[ûG û ^ò@û ~ûA_ûeòa Z[û _âZòKìk aûZûaeYeê elû Keû~ûA_ûeòa û  ^iðeú _âÉêZùe aél ùeû_Y cêLý ùlZ Keòaû

C_ùe aél GK icû^ MZòùe aé¡ò Keò[û«ò I @fMû icû^ eì_ùe KûUòaûe ù~ûMý Zò@ûeò Keò[û«ò û 

ùlZùe iò]û aêYòaûe Zêk^ûùe aél _âÉêZ Keòaû C_ùe @ù_lûKéZ Kcþ Rò^òh @ûagýKZû ejòQò, ù~Cñ[ôùe C_ôû\^ùe cìk]^eûgò c¤ Kcò ùjûA[ûG û

 bìcò, aúR Gaõ icde icêPòZ C_ù~ûM

Keû~ûA_ûeòa û aélgûkû _ûAñ iÚû^e ^ò‰ðd iÚû^ ^ò‰ðd _ûAñ ^òcÜ K[û C_ùe ]ýû^ eLôaû CPòZþ :  bìcòe Pd^ @ù_lûKéZ CyiÚû^ C_ùe Keòaû

CPòZþ, ~ûjû\ßûeû _ûYò ijRùe aûjûeò ~ûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

_^ò_eòaû C_ôû\^  aélgûkû _ûAñ cûUò aûfò ù\ûcûUò Z[û _ò.GPþ, cû^

6.5-7.0 ejòaû CPòZþ û  aélgûkû _ûAñ iòõP^ iû]^ ^òKUZe ùjaû

CPòZþû  aélgûkû ^òKUùe Qûdû~êq aél ^ ùjaû CPòZþ

ù~Cñ[ôùe aéle aé¡ò Gaõ aòKûg VòKþ _âKûe ùjûA_ûeò ^[ûG û  Ne ^òKUùe Gjû ùjaû CPòZþ û ~ûjû\ßûeû Gjûe

ù\LûeLû VòKþ bûaùe Keû~ûA_ûeòa û ^iðeúùe aél bf aXÿò[ûG I aúRKê R^àûAaû _ûAñ cûUòKê _ûfòiþ, ^c^úd, SêeSêeû I C c ùjaû CPòZþ û ^iðeú _ûAñ _âûd 90-100 ùi.cò. PCWÿû, 10-15 ùi.cò. CyZû @ûagýKû^êiûùe f´û~êq Kò@ûeò Zò@ûeò Ke«ê û G[ôùe KuWÿû, Nûi, _êeêYû MQe @aùgh AZýû\ò aûjûe Keòù\aû CPòZþ û bìcò _âÉêZ Keòaû icdùe 3-4 Kò.Mâû \eùe ùMûae iXÿû Lû\ aû 500 Mâûc Rò@ûKê Lû\ Z[û 100 Mâûc G^þ._ú.ùK.e cògâY _âZòaMð còUe jòiûaùe Kýû@ûeòùe còkòaû CPòZþ û icû^þ I C c @uêeY _ûAñ iûcû^ýZü \êA bûM cûUò ijòZ GK bûM cjò^þ aûfò Z[û GK bûM ùMûae iXÿû Lû\ cògûA bìcò _âÉêZ Keòaû CPòZþ û _âùZýK Kò@ûeò c¤ùe 30 ùi.cò. PCWÿû Z[û 15-20 ùi.cò. Mbúeùe ^ûkú c¤ Zò@ûeò Keò _ûeòùa û ~Ÿßûeû iòõP^ Gaõ Rk ^òÃûi^ Keû~ûA[ûG û

ùiWþ ùU^þùe _^ò_eòaû ^iðeú : Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

49

 aélgûkû bìcòe C_Pûe :  bìcòe C_Pûe jû^òKûeK KúUûYê I ùeûMKakeê

MQKê cêq eLôaû @ûagýK ùjûA[ûG û G[ô_ûAñ ^òcÜ C_ûdeê ù^A ùKøYiò iÚû^úd _eòiÚòZòMêWÿòK @^êiûùe GjûKê @û_YûA_ûeòa  Zò@ûeò ùjûA[ôaû Kò@ûeò Mâúhà, EZêùe 45 \ò^

_~ðý« iû]ûeY _ûe\gðú _fò[ô^þ iòUþùe GjûKê ùNûWÿûA eLôaûKê _Wÿò[ûG, ~ûjû\ßûeû bìcò R^òZ ùeûMKê Lêaþ elû Keû~ûA_ûeòa, Gjò _âYûkúùe ^òcÜ _aðZúd (1400-1500cò.) I NûUò~êq ùlZâ _ûAñ @Zý]ôK fûb\ûdK ùjûA[ûG _e«ê c¤ jòcûkd ùlZâ (1500 còUeùe C_e ) ù~CñVûùe EZê @ù_lûKééZ [Šû ùjûA~ûA[ûG û Mec icdùe Zû_cû^ 30-32 Wò M â ú ùiõUòùMâWþeê @]ôK ùjûA_ûeò ^[ûG, ù~CñVûùe Kò aò]ô GùZ VòKþ ^êùjñ û  eûiûd^òK _âYûkúùe bìcòe C_Pûe Keòaû _ûAñ

Kýû_þùU^þ ^ûcK `µê\^ûgK iaêVûeê C c ùjûA[ûG, GjûKê 2.5 Mâûcþ/ fòUe _ûYòùe ùNûk _âÉêZ Keò bìcòùgû]^ Keû~ûA[ûG û _âZò aMðcòUe ùlZâ`kùe 5-6 fòUe _ûYòùe 12.5 Mâûcþ Jh] ùNûkKeò Rcòùe aúR aêYòaû CPòZþ û  `ûcðfò^þ \ßûeû c¤ bìcò ùiû]^ Keû~ûA[ûG û

G[ô_ûAñ aúR aêYòaûùe 15-20 \ò^ _ìað 1.52.0 _âZògZ `ûcðfú^ ùNûk _ûAñ 5 fòUe cûZâû/ aMðcòUe \eùe Gjò _âKûe Wûfòe cûUò _ìeû bûaùe 15-20 ùi.cò. Mbúeùe iéÁò ùjûA~òa û Gjû_ùe Kò@ûeòKê _fò[ô^þùe ùNûWÿûA \ò@«ê û ~ûjû\ßûeû Mýûiþ aûjûeKê aûjûe Keòaûe C_Pûe GK \ò^ _ùe _fò[ô^Kê jUûA \ò@«ê Z[û MýûiþKê Kò@ûeòùe aûjûe Keòaû _ûAñ 1520 \ò^ ùLûfû QûWòù\aû _ùe aúR aêY«ê û Gjò _âKûe\ßûe C_PûeòZ cûUòùe icÉ RúaûYê ^Á ùjûA~ûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

50

_^ò_eòaû C_ôû\^

ZûfòKû1: _âcêL _^ò_eòaû aúR \e Gaõ @ûagýK aélgûkû ùlZâ`k aúRe cûZâû (Mâûcþ) Kâ. _^ò_eòaû ^ûc iûcû^ý Kò i c

iõKe Kòic

`êfùKûaò (c¤ Gaõ _òQòfû)

400-500 500-600 800-1000 1000-1250 6 0 0 500-600

150-200 200-300 200-300 400-500 300-400 -

ùlZâ`ke @ûagýK aMð c ò U e 50-60 50-60 50-60 60-80 60-80 60-80

MY×ò ùKûaò a§ûùKûaò a§ûùKûaò

800-1000 400-500

300

80-100 60-80

i.

1 2 3 4 5 6 7 8

UcûUe aûAMY fuû gòcþfû fuû `êfùKûaò (fMû~ûG)

aúR ùiû]^aélgûkûùe ùjC[ôaû ùacûeúMêWÿòKê aõPûA eLôaû _ûAñ aúRKê C_PûeòZ Keòaû @Zò @ûagýK ejò[ûG, G[ô _ ûAñ @]ô K Ze _^ò _ eò a û, aúRKê 50 Wò M â ú ùiõUòùMâWþ Mce _ûYòùe 30 cò^òUþ _ûAñ WêaûA eL«ê aû `µê\^ûgK Jh] bkò Kýû_þùU^þ aû [ûAc^ e 2.5 Mâûc aû aûaòÁò^þKê 1.0 Mâûcþ cûZâû _âZò KòMâû. aúR \ìeùe _âùdûM Ke«ê û c¬ò aêYòaû-

UcûUe

aêYòaû _ùe @uêeY Keòaûe @a]ô 6-7 \ò^

aûAMY

5-6 \ò^

fuû

7-8 \ò^

ùKûaò aMðúd

3-4 \ò^

_eòaû

_ò@ûR 7-10 \ò^ ù_ûUk aòQûAaûaúR aêYòaûe Zêe« _ùe _ê@ûk aû iêLôfû Nûi, ùSûU aÉû Xûuòù\aû CPòZþ ù~_eò Kò 50-60 _âZògZ c¬òùe

c¬ò aêYòaû icû^þ \ìeZû c¤ùe Keòaû iùaðû c

]kû~êq ù_ûK ù\Lûù\ùf GjûKê ù_ûUk Kò@ûeò

ùjûA[ûG, Kò@ûeò ]ûWÿòùe Keòaû `kùe iùaðû c

iûa]û^ú_ìaðK i§ýû icdùe jUûA ù\aû CPòZþ û aòbò^Ü

ùjûA[ûG û KûeY iêiÚ Gaõ cRbêZ ùjûA[ûG aél û

_^ò_eòaûKê aúRe @uêeY ùjaû icdùe @fMû @fMû

icZk _âÉêZ Kò@ûeòùe 5-10 ùicò \ìeùe 0.5-

Keòù\aû CPòZþ :-

1.0 ùicò Mbúe ^ûkú Zò@ûeò Keò c¬ò aêYòaûùe Gjò

aélgûkû elYû ùalY-

_âKûeùe Ke«ê Kò 2-4 MûZ Keò _âZò ùicòe \ìeZûùe

aúRKê RcûU Keòaû _ìaðeê (`Ißûeû)ùe ^c^òd Kcò Keòaû

c¤ c¬ò aêY«ê û c¬ò aêYò iûeòaû _ùe cûUò, ùMûae/

CPòZþ _ùe jûfþKû iòõP^ Keòaû CPòZþ û aúR Rcòaû _ùe

KùµûÁþ iXÿû ùjûA[ôaû aûfòe 1:1:1e cògâY Zò@ûeò

ù_ûUk jUûA ù\aû CPòZþ û ~\ò @]ôK Leû jêG ùZùa

Ke«ê Z[û Kýû_þùU^þ 5-6 Mâûcþ _âZò Kò.Mâû. \eùe

^iðeúùe Kò@ûeòKê Cyû Zò@ûeò Keò _fò[ô^þùe QûA @]ôK

ùiû]ôZ Keòaû `kùe aúRKê aXÿûA ù\A[û«ò û

ù\aû CPòZþ û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

_^ò_eòaû C_ôû\^ KúU Gaõ ùeûM ^òdªY aé l iXÿ û ùacûeú _ò [ ô d cþ , eûAùRûùKÖ û ^ò d û aû `êýùReòdcþùe _âiûeòZ ùjûA[ûG, G[ôeê elû Keòaû _ûAñ Kýû_þùU^þ Jh]Kê 2.5 Mâûcþ _âZò fòUe _ûYò jòiûaùe iòõP^ Keû~ûA[ûG û ^iðeú _Zâ LûAaûe `kùe KúUûYê iXÿòaûKê fûMò[ûG û G[ô_ûAñ ùKäûùeû_ûAeò`ûiþ/ Kêý^ûf`ûiþ 2 cò.fò/ fòUe _ûYò jòiûaùe ùNûk _âÉêZ Keû~ûA[ûG û ~\ò _Zâe ei iìP^û~êq KúUe _âùKû_ ùjûA[ûG ùZùa ùcUûiòÁûKè 1 còfò /fòUe _ûYòe ùNûk _âÉêZ Keò iòõP^ Keòaû CPòZþ û aél _âZýûùeû_Yaél ù~ùZùaùk 4-6 i¯ûj _êeêYû aû 10-15 ùicò f´û Z[û 3-4 _Zâ M ê W ÿ ò K e ~ê q ùjûA~ûA[ûG ùiùZùaùk Gjûe ùeû_Y Keû~ûA[ûG û aél ùeû_Yùe _ìað UâûAùKûWâcû (10Mâûcþ/ fòUe _ûYò) aû KûùaðûŠûRòcþ (1 Mâûcþ /fòUe _ûYò)e ùNûkùe 30 cò^òUþ _~ðý« aéle RWKê WêaûA C_PûeòZ Keòaû CPòZþ û aél ùeû_Y iaêùaùk i§ýû icdùe Keòaû CPòZþ û ~ûjû`kùe MQû iûeû eûZò C c bûaùe iÚû_òZ ùjûA_ûeòa û aû\f I Qûdò ejòaû ùaùk ùeû_Y ùKøYiò c¤ icdùe Keû~ûA_ûeòa û ùeû_Ye Zêe« _ùe jûfþKû iòõP^ @agý Keòaû CPòZþ û

51

ùeû_Ye 7-10 \ò^ _ùe ~\ò ùKøYiò aél iêLô~ûG ùZùa Gjò iÚû^ C_ùe ^ìZ^ aél ùeû_Y Keòaû CPòZþ û iûa]û^Zû- ^iðeúùe aúR @uêeòZ ùjaû _ùe _ûfKê jUûA ù\aû CPòZþ Gaõ icd icdùe iòõP^ Keòaû cûUòe ^c^úd @agý aRû@ eLôaû CPòZþ û -^iðeúKê jûfþKû MêWÿûA 15-20 \ò^ùe eLô ùeûMù_ûK ^òdªY Keòaû CPòZþ û -aél _âÉêZò ùjaû _ùe Zêe« _âZòùeû_Y Keòa @^ý[û ùWeòùe ùeû_Y Keòaû`kùe C_ôR C_ùe aò_eúZ _âbûa _Wÿò[ûG û

-Wûü @bòùhK _âZû_ iòõj Wû. diþ.aò. iòõj Gaõ gâú @RòZ Kêcûe Kéhò aòmû^ ùK¦â, _ì‰ðò@û (RkûfMXÿ)- 854327 (aòjûe)

1. _âgÜ- bûeZùe jeòZþ Kâû«òe @ûe¸ KòG Keò[ôùf ?

1- GcþGiþÊûcò^û[^þ 2- iò eweûR^þ 3- ùK.aú. Kûc[ 4- eûùKg ùcûj^ 2. _âgÜ- jßûAUþ Kâû«ò ùKCñ Pûh _ûAñ @Zò RYûgêYû ?

1- cûQ C_ôû\^ 2- Lû\ý C_ôû\^ 3- lúe C_ôû\^ 4- ùZ÷k C_ôû\^ 3. bûeZúd jeòZþ Kâû«ò ùKCñVûeê @ûe¸ ùjûAQò ?

1-_õZe^Me 2- aûwûfêe 3- Kû^_êe 4- aûeYûiú 4. ùKCñ Kµû^úe ùeûUûùIßUe AUûfòd^þ ùKøgk Kcþ ejòQò?

1-aâjà_êeú 2- GùKèûUði 3- Kéhò KòõMþ 4- ^êý Êû^þ

ù^ûUòiþ - _ûVK a§ê @û_Yu C e 15 \òds^vabòanZjùeE-mail: E-mail:ruby@krishijagran.com ruby@krishijagaran.comKê _VûA _ûeòùa 15 fnu û whatsapp aû SMS Keò_ûeòùa û iVòKþ C e ù_âeY Keòaû _ûAñ _â[c Zò^òRY KéhK a§êuê Kâcgü 3,2, Gaõ 1 jRûe Uuû _~ðý« jûAaòâWþ aòj^ _êeÄûe eì_ùe I ùiû^ûcú iòWþi _leê \ò@û~òa, G[ôijòZ Gjûe @ûMûcú iõLýûùe aòRdú _âû[ðúu ^ûc KéhòRûMeY _ZâòKûùe _âKûgòZ ùja û KéhK bûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, VòKYû Gaõ 9999142633 9999142633

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

52

iûeê Pûh

iûeê Pûh Keòaû _ûAñ ùa÷mû^òK ùKøgk eê @[aû ùZûeû C¾-Cù_û¾ I gúùZû¾ ùlZâe `if iû @ùU û iûeêe ùlZ cêLý eì_ùe bûeZe \lòY Gaõ C eú _ìað ùlZâùe ùjûA[ûG û iûeêe K¦û (c¦û)Kê ZeKûeú , Zfû, Pò° Gaõ iòSûA Lû\ý _\û[ð eì_ùe aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjûe K¦Kê _\û[ð eì_ùe aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjûe K¦ gKðeû, ù_âûùU^ò, bòUûcò^þ G’ I bòUûcò^þ iò’ Cy ùiâûZùe Z[û G[ôùe Kýûfþiòdcþ, ùføj Gaõ `iþ`eiþ Z ß c]ý còkò[ûG û @^êKìk _eòiÚòZòiûeê ùlZùe MâúhàKûkú^ `if eì_ùe Pûh Keû~ûA[ûG û C¾ð I @û\â Rkaûdêùe 21-27õ iò Zû_cû^ùe _âûd 1000 cò.cò. ahðû ijòZ Gjû C c ùlZ eì_ùe ùjûA[ûG û D¾ I @û\â Rkaûdêùe 2127õiò Zû_cû^ùe _âûd 1000 cò.cú. ahðû ijòZ Gjûe C c ùlZ ùjûA[ûG û ahðûe @bûa _ûAñ GjûKê i`kZû_ìaðK C_ôû\^ _ûAñ @^ê_ìeK iòõP^ @ûagýKZû ùjûA[ûG û iûeê ùlZ Gcò Z ò ù e icÉ cûUò M ê W ÿ ò K ùe ùjûA_ûeò[ûG, Kò«ê @]ôK Rúaûõg~êq I ù\ûcûUòùe Gjûe ùlZ @]ôK bf bûaùe ùjûA[ûG û iûeêe C^ÜZ Kòicgâú egàú- Gjò Kòice K¦ aW @ûKûee Z[û ùafYûKûe ùjûA[ûG û Gjûe _ûKk ùjaûe @a]ô 7-8 cûi Z[û C_ôû\^ 150-200 KêAõUûf _âZò ùjKÖeùe Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ùjûA[ûG û G[ôùe 15 _âZògZ ù_âûUò^þ ejò[ûG û gâú _fäaú - Gjûe K¦ @ù_lûKéZ aW @ûKûe Z[û G[ôùe Kûùcðf ùQûU Gaõ @]ôK iõLýûùe ùjûA[ûG û Gjû 6-7 cûi bòZùe _eò_Kß ùjûA~ûA[ûG û G[ôùe 1617 _âZògZ gKðeû Gaõ 2-3 _âZògZ ù_âûUú^þ Z[û 150-180 KêAõUûf _âZò ùjKÖe C_ôû\^ _âû¯ ùjûA[ûG û iZcêLú- Gjûe K¦ c¤c @ûKûe ùjûA[ûG Z[û Gjû LêaþgúNâ _eò_Kß ùjûA~ûA[ûG û Gjûe C_ôû\^ 150eê 200 KêAõUûf _âZò ùjKÖe _âû¯ ùjûA~ûA[ûG û ùeû_YKûk Z[û ùeû_Y iûcMâúahðûe ijûdZûùe iûeê aêYòaûe icd Rê^þ-RêfûAeê @]ôKZc RûZò û iòõPòZ `if eì_ùe c¤ G[ôùe iûeû ahð fMû~ûA[ûG û iûeê aêYòaû _ûAñ cìk K¦ (Kûcð) Gaõ ijûdK K¦ (Kûùcðfè)e C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ iêiÚ Gaõ iûeê `êf `êUò[ôaû K¦Kê Pd^ Keòaû CPòZþ û Kûcðfèe _âùdûM @]ôK C_ù~ûM ùjûA[ûG û C cùeû_Y iûcMâúe KûeY 20-25 Mâûcþ ejòQò û bìcò _âÉêZòcûUò eúZò Gaõ _âa§^ @^êiûùe cûUò _âÉêZ Keû~ûA[ûG û ù\ûcûUòùe MXÿû~ûC[ôaû eúZòùe C c ùjûA[ûG Kò«ê Rkúd cûUòùe Gjò MQ C c eì_ùe aXÿò[ûG û iòõPòZ iÚòZòùe GjûKê jêWÿû aû KêŠ _âYûkúùe C_~êq ùjûA[ûG û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûeê Pûh ùeû_Y eúZòùeû_Y _ûAñ _õqò jêWû jêWÿû c¤ùe \ìeZû 45eê 60 ùicò Z[û MQeê MQ c¤ùe \ìeZû 30eê 45 ùicò ejòaû CPòZþ û 25-7.5 ùicò.e MûZ Keòaûe KûcðfKê ùeû_Y Keû~ûA[ûG û 60eê 45 ùicò.e @«eûkùe ùeû_Y Keòaû _ûAñ GK ùjKÖe _ûAñ _âûd 37000 Rúa K¦û (800 Kò.Mâû). @ûagýKZû ejò[ûG û MûZ (Mýû_þ) beòaûiû]ûeY bûaùe _âûd 5eê 10 _âZògZ @uêeY ùjûA ^[ûG û Gjò iÚòZòùe ~òaû _ûAñ GK ùjKÖe _òQû iû]ûeY iÚ û ^ùe _â û d 2000eê 3000 K¦Kê ùeû_Y Keû~ûA[ûG, KûjóKò ^û MûZ b òð Keòaû _ûAñ ^iðeúe @uêeY Keû~ûA[ûG K¦e C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û lZ Gaõ iûeùeû_Y _ìaðeê 12eê 15 U^ _âZò ùjKÖe ùlZâ jòiûaùe ùMûae iXÿû ùjûA[ôaû Lû\ bìcò _âÉêZò @aieùe cé òKû C_ù~ûM CPòZþ û iûeê _ûAñ 80 Kò.Mâû ^ûAùUâûùR^þ , 50 Kò.Mâû. `iþ`ei I 100 KòMâû, ù_ûUûi iûe _ì‰ð cûZâûùe aêYûaûùe icd ù\aû CPòZþ Z[û ùgh ^ûAùUâûùR^þe cûZâû \ßòZúd [e GK cûi @«eûkùe ù\aû CPòZþ û iòõP^ iûeêùe GK i¯ûje @«eûk C_ùe iòõP^ @ûagýKZû ejòQò û Kò«ê ahðû \ò^ùe @ûagýKZû^êiûùe iòõP^ Keû~ûA[ûG û ùlZùe C_~êq ^òÃûi^ c¤ @ûagýK ejòQò, @^ý[û K¦ Leû_ ùjûA~ûA[ûG û ùeûM ù_ûK ^òdªY Gaõ cûUò CVûYiûe C_ù~ûM Keòaû ijòZ Nûi`êf aûjûe Keòaû I cûUò ùLûkû Kûc c¤ _ìeY Keû~ûA[ûG û _â[c [e 40eê 50 \ò^ _ùe cûUò PXÿû~ûA[ûG û C c C_ôû\^ _ûAñ icû^ýZü \ßòZúd [e cûUò PXÿû~òaû CPòZþ û _âcêL ùeûM Gaõ GjûKê ùeûKòaû _Zâ SûCñkû ùeûM- Gjû iûeêe _âcêL ùeûM @ùU ~ûjû\ßûeû ùKùa ùKùa iµì‰ð `ifKê c¤ ^Á ùjûA~ûA[ûG û _ZâMêWÿòK C_ùe aûAMYú ]ìie céZ ]kû Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

53

_ZâMêWÿòKe KWÿeê @ûe¸ ùjûA bòZe @ûWÿKê I @û\â EZêùe aXÿò~ûA[ûG û Gjò ùeûM Zúaâ _âùKû_ùe iµì‰ð aél SûCñkò ~ûA[ûG Z[û K¦ C_ùe Gjû _âiûeòZ ùjaûKê fûMò[ûG û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ _âZòùeû]ú _âRûZòMêWÿòKê fMûAaû Z[û iêiÚ aúRe Pd^ Keû~ûA[ûG û WûAù[^þ Gcþ - 45e 0.2 _âZògZ @[aû ùaûùWðKè cògâYe 1 _âZògZ ùNûk _âÉêZ Keò iòõP^ Keû~ûA[ûG û

_ò[ôdc iXÿòaû : Gjû GK cì òKû R^òZ ùeûM @ùU Z[û Gjûe _âùKû_ RW Gaõ K¦MêWÿòK C_ùe ùjûA[ûG û Gjò ùeûMùe _ZâMêWÿòK iêLôaûKê fûMò[ûG Z[û G iµKðùe @ûiòaû `kùe K¦ cêfûdcþ ùjûA iXÿòaûKê fûMò[ûG û Gjò ùeûMKê ùeûKòaû _ûAñ ùeûM ejòZ aúRKê Pd^ Keû~òaû Z[û `if PKâKê @û_YûAaû CPòZþ û cì òðKû Gaõ aúR C_Pûe KaK^ûgú eiûd^ (bkò eòùWûcòfþ 0.2 _âZògZ, WûAù[^þ Gcþ-45-02. _âZògZ) Keòaû CPòZþ û ùcûRK: Gjû aòhûYêR^òZ ùeûM @ùU ù~Cñ[ôùe _ZâMêWÿòK _Wÿò~ûA[ûG Gaõ gêLôaûKê fûMò[ûG û Gjò ùeûMeê elû _ûAaû _ûAñ ùeûM ijòZ aúRe _âùdûM Keû~òaû CPòZþ Z[û MâiòZ aélMêWÿòK ùlZâùe aûjûeò ^Á Keò ù\A[û«ò û KúU ^òdªYcûjêñ : Gjò KúU MQMêWÿòKe _ZâMêWÿòKê Gaõ Z^ûe eiKê ùgûhòKeò lZò _jñPûA[ûG ~ûjûe _ZâMêWÿòK jk\ú _Wÿò SWÿò _Wÿò[ûG û Gjò KúU ùcûRK ùeûMe _âiûeYùe c¤ ijûdK ùjûA[ûG û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ WûAùcù[ûGUþ e 0.05 _â Z ò g Z @[aû ùcfû[òdû^Kê 0.1 _âZògZ iòõP^ Keòaû CPòZþ û fûfþ cûAUþ : Gjò KúU _ZâMêWÿòKe ZkÉe C_ùe gòKæ^êcû RûfKê Xûuò ù\A[ûG Z[û Gjûe eiKê ùgûhò LûAù\A[ûG û Gjûe ei ùgûhòaû `kùe _ZâMêWÿòK C_eú bûM jk\ú ewe PòjÜ aûjûeò @ûiò[ûG I _Zâ www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

iûeê Pûh

54

]úùe ]úùe fûf ùjûA gêLô~ûA[ûG û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ WûAùKû`ûfe 0.05 _âZògZe ùNûk aû Kßò^ûf`ûiþe 0.1 _âZògZ ùNûk Zò@ûeò Keò iòõP^ Keû~ûA[ûG û [âò° -Gjò KúU _ZâMêWÿòKe ei ùgûhò ^Á _jñPûA[ûG, ~ûjûe _âùKû_ùe _Zâ C_ùe @ûjêeò ùcûWò ùjûA gêLò ~ûA[ûG û GjûKê ùeûKòaû _ûAñ WûAùcù[ûGUþ 0.05 _âZògZe ùNûk Zò@ûeò Keò iòõP^ Keòaû CPòZþ û K¦e ùeû_Y Keòaû _ìaðeê 0.05 _âZògZ WûAùcùZûGUe ùNûkùe 10 cò^òUþ aêWÿûA ù\aû CPòZþ û `if ùLûkòaû`if ùLûkòaû _ûAñ _âRûZò, EZê, Rkaûdê Gaõ C_ù~ûM C_ùe ^òbðe Keò[ûG û _eòaûe C_ù~ûM _ûAñ @«òc ùLûù\A Keòaû _ìaðeê \êA-Zò^ò [e ùLûkòù\aû CPòZþ û aúR _ûAñ 5-7 cûi _ùe ùLûkû~ûA[ûG û ùLûkòaû _ùe K¦Kê QûAùe GK \ò^ _ûAñ _âiûeòZ Keò iêLûA ù\aû CPòZþ I _ýûKòõ Keòaû

_ìaðeê K¦MêWÿòKùe fûMò ejò[ôaû cûUòKê jUûA ù\aû CPòZ þû C_ôû\^iûeê C_ôû\^ iûcû^ý bûaùe 150eê 250 KêAõUûfþ _âZò ùjKÖe ùjûA[ûG û bŠûeYaúR _ûAñ K¦Kê ùÁûeùe eLôaû _ìaðeê Kýû_þùU^þ 500 _ú_úGcþ ùNûkùe C_PûeòZ Keòaû CPòZþ KûjóKò ^û iXÿòaû ùeûMeê elû _ûA_ûeòa û @ld Pòù ûWÿû, cêùKg Kêcûe cúYû C\ýû^òK aòbûM, eûRiÚû^ Kéhò cjûaò\ýûkd, Gcþ_údêGUò, C\d_êe (eûRiÚû^), cjûeYû _âZû_ Kéhò Gaõ _âûù\ýûMòK aògßaò\ýûkd, C\d_êe ^úeR iòõj _^ý aòbûM, ùMûaò¦ afäb _^Ú Kéhò Gaõ _âûù\ýûMòKú aògßaò\ýûkd, _«^Me, C eûLŠ Cùcg Kêcûe ]ûKW _û\_ ùeûM aòbûM, eûRiÚû^ Kéhò cjûaò\ýûkd, Gcþ_údêGUú, C\d_êe (eûRiÚû^)

Kéhò RûMeY

úd @ûKhðYûe C_j

KéhK KûWð

@ûK C_jhðYúd ûe

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê eòjûZò

fuoMk vkiys dkMZ Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

VVIF

Zêe« @ûiê@Q KRISHI JAGRAN

CHAMKOUR SINGH KJ/01/2017

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

i\iýZû ^ò@«ê Kéhò RûMeY I GMâòKfPþe IßfØð _ZâòKûe bûeZe iaðû]ôK _âiûeòZ Kéhò @û]ûeòZ _ûeÆeòK _ZâòKû, ù\ge iaêVûeê ùfûK_âòd I _âZòÂòZ _ZâòKû fòcþKû aêKþ @`þ ùeKWðiùe iûcòf bûeZe GKcûZâ _ZâòKû ejòQò ~ûjûKò 12Uò bûhûùe _âKûgòZ ùjCQò, 23 iõÄeY cû¤cùe 22 eûRýùe _jñPêQò û _ZâòKûKê _âûd _ûVK iõLýû GK ùKûUòeê @]ôK û @ûRò _ZâòKûe i\iý ùjûA Kéhò RûMeY _eòaûee bûM ù^a û AõeûRú, jò¦ú, _¬ûaú, MêReûUú, ceûVú, K^ÜWÿ, ùZfêMê, awûkú, @ûiûcú, IWÿògû, Zûcòf I cûfûfûdûcþ bûhûMêWÿòK GKûijòZ _âKûgòZ û

Kéhò RûMeY -i\iýZû bûfþK _âZò LŠ cìfý- 35 Uuû i\iýZû 1ahð 2ahð 3 ahð 5ahð 10ahð @ûRúa^ i\iýZû

cìfý (Uuû) 420/840/1,260/2,100/4,200/6,300/-

@ûKhðK QêUþ cìfý (Uuû) 380/700/1,000/1,599/2,500/3,000/-

GMâòKfþPe IßfØð- i\iýZû gêKþk GK _âZò cìfý i\iýZû 1ahð 2ahð 3 ahð 5ahð 10ahð @ûRúa^ i\iýZû

GKûijòZ _âKûgòZ û Kéhò RûMeY -i\iýZû gêKæ _âZò LŠe cìfý- 35 Uuû http://subscription. krishijagran.com

LûZû aòhdùe RûYòaû _ûAñ -ù`Weûf aýûuþ A-48,jûR Lûiþ cýû^þ cûùKðU, ^ì@û\òfäú- 110016 @ûAG`þGiþiú-FDRL0001980 Gcþ@ûAiò@ûe : - 11004932 Pûfê LûZû Kâcûõu- 198000200000839 ù_UòGcþ ^õ.- 9654193353

i\iýZû 1ahð 2ahð 3 ahð 5ahð 10ahð @ûRúa^ i\iýZû

cìfý (Uuû) 840/1,680/2,520/4,200/8,400/12,600/-

@ûKhðK QêUþ cìfý (Uuû) 800/1,500/2,200/3,600/7,700/1,000/-

_âZò LŠ cìfý- 50 Uuû cìfý (Uuû) @ûKhðK QêUþ cìfý (Uuû) 600500/1200/980/1800/1300/3,000/2000/6,000/3600/9,000/5000/-

cêLýûkd : 60/9, ZéZúd cjfû, dêiê` ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ ^òKU, ^ì@û\òfäú -110016, ù`û^þ-011-26511845, Aùcf- editor@krishijagran.com

Uuû ùPKþùe _VûAaû _ûAñ WòWò/c^ò @Wÿðe Kéhò RûMeY ^ûc C_ùe Zùk \ò@û~ûA[ôaû VòKYûùe _VûA \ò@«êùKek Kû~ðýûkd-G 5, Af^Kcþ MûWð^è, ùIßfæûcwkcþ ù_ûÁþ @`òiþ, Zòeê@«_êecþ- 695010, ù`û^þ-0471-4059009 Aùcf-malayalam@krishijagaran.com K‰ðûUK Kû~ðýûkd- _â[c Zk 33/3. aòGcþ. ùc^è, ùMWØfûjfäú, i¬d ^Me ùc^þùeûW, @ûeGcaú ùiùKŠ ùÁRþ, aûwûfêe-560094,Aùcf: kannada@krishijagaran.com Zûcêf^ûWÿê Kû~ðýûkd-126/329\ßòZúd cjfû, @KðU ùeûW, ùKûWcaKÑcþ ùP^ÜûA-600024, ù`û^-48552070,Aùcf- tamil@krishijagarana.com _½òc awkû Kû~ðýûkd- 265, ù^ZûRú Kùfû^ú, KfòKZû-700090, Aùcf- bengali@krishijagarana.com @ûiûcþ Kû~ðýûkd- 65,Rù_ûeúùMûM, aòKec_êe, WòÆêe- WòÆêe-781005, Aùcf- assmese@krishijagarana.com aòjûe Kû~ðýûkd- G`-29, _ê¿û¬kò Kfù´ûKè, _â[c Zûfû, Gi.ùK _êeú ùPKù_ûÁ i¹êL, ùaûeòõ ùeûW, _ûU^û-800001, Aùcf- hindi@krishijagarana.com

56

@û´e _âcêL KúUùeûM

IWÿògû cûUòùe ùMøY Gaõ @Yêiûee iÚòZò Gaõ ZZþ_~ðýûZþ cé òKû _eòPûk^û Keò[ûG, cMQfZûYòh ùijòa ôa_ûeò_ûAñLû\ýù~_eò@ûagýKLû\ýKeò@ûagýK [û«òö Gjò Lû\ý iì~ðýKòeY ijûdZûùe (@ûùfûK iõelY) _âKâúdûùe _Zâùe _âÉêZ ùjûA[ûGö MQe Lû\ý _âÉêZò _ûAñ 17Uò @Zò @ûagýK C_û\û^ \eKûe jêGö ~\òI 70eê @]ôK C_û\û^ MQùe [ûGö Gjò 17Uò C_û\û^Kê @ûagýKZû @^êiûùe cêLý C_û\û^ (~alûeRû^, `iþ`eiþ, _Uûiþ) ùMøY aû Secondary element (Kýûfiòdc, cýûMù^iòdcþ, M§K), iìlà aû @Yê C_û\û^ (ùaûe^þ, \Éû, ùføj, cûwû^òRþ, Z´û, cfòaþ ùW^cþ AZýû\ò aòbq Keû~ûAQòö Gjò C_û\û^ MêWÿòKê MQ iû]ûeYZü _ûYò, aûdêcŠk Gaõ cé òKûeê MâjY Keò[ûGö cûZâ C_ùeûq 12Uò C_û\û^Kê MQ cûUòeê MâjY Keò[ûGö ù~ùjZê GMêWÿòK LYòR aû ]ûZa _\û[ðö ùZYê cûUòùe GMêWÿòKe C_iÚòZò aû @aiÚòZò Gjûe MâjYKê _âbûaòZ Keò[ûG ZZþ @^êiûùe `if @ck còkò[ûGö Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

ù~_eò cé òKûùe @bûa _eòflòZ ùjùf Zûjû aélùe @bûa ùjûA[ûG @[aû cé òKûùe @]ôK _eòcûYùe [ôùf aélùe Gjûe lZòKûeK _âbûa ùjûA[ûGö ahðû^êKâcòK `if @ck Keò cé òKûeê Gjò C_û\û^ ]úùe ]úùe jâûi _ûG ~ûjûKò cûUòKê \ò^Kê \ò^ EMþY Keò\òGö iVòKþ ‘if @ck Keòaû _ûAñ cé òKû _eúlû KeûA Gjûe _âKéZ C_iÚòZò aû @aiÚòZò RûYò, Gjûe iVòKþ _eòPûk^û KeûMùf cé òKû ÊûiÚý bf ejòaû ijòZ @]ôK @ck còkò[ûGö @Yê aû iìlà C_û\û^MêWÿòKe @bûa Gaõ lZòKûeK _eòcûYe ZûeZcý Lêaþ Kcþ ùjûA[ôaûeê Gjûe iVòK _eòPûk^ûe @ûagýKZû @Qòö a ðcû^e Pûjò\û @^ê~ûdú ùbøùMûkòK iÚòZò _eòcû_K ~ª GPS iûjû~ýùe cé òKû iõMâj Keû~ûA cé òKû _eúlûMûeùe Gjûe iVòKþ _eòcûY aûjûe Keû~ûA, @lûõg Gaõ \âûNòcû @^êiûùe cé òKû _eòcûYKê ù^A soil fertility map Zò@ûeò Keû~ûG, ~ûjûKê www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

@û´e _âcêL KúUùeûM @^êieY Keò eûRýe ùKCñ Ròfäû aû aäKùe ùKCñ C_û\û^e @bûa @Qò Gaõ ùKCñ `if Pûh Keòaûe @Qò mû^ @Rð^ Keò_ûeòaû ijòZ C_~êq _eòPûk^û Keû~ûA _ûeòaö @ûc IWÿògû Kéhò Gaõ ùa÷hdòK aògßaò\ýûkde @Yê Gaõ ùMøY C_û\û^ _âKÌ \ßûeû Gjò_eò IWÿògûe _âZòUò Ròfäûeê GPS ijûdZûùe cé òKû iõMâj Keò Gjûe processing Gaõ _eúlû Keò cìfý ^ò¡ðûeY Keò cé òKû ÊûiÚý _ZâòKû Gaõ GPS Map cû^ _âÉêZ

57

Keû~ûCQòö G~ûaZþ 30Uò Ròfäû c¤eê 18 Uò Ròfäû (K§cûk, i´f_êe, ^dûMWÿ, @^êMêk, ùLû¡ðû, _êeú, aC\þ, ùiû^_êe, KkûjûŠú, ùK¦âû_Wû, b\âK, ~ûR_êe, ^aew_êe ,^ì@û_Wû ,ù\aMW ,aûùfge ,cdìeb¬,ùXuû^ûk) cûUò iõMâj Keû~ûA _eúlû Keò cìfý aûjûe Keû~ûûAQòö _âZò C_û\û^e @bûa cûZûâ aûjûe Keû~ûA ^òcÜfòLôZ iûeYúùe _â\Z Keû~ûAQòö

IWÿògû cûUòùe ùMøY Gaõ @Yêiûee jûeûjûeò @bûa _eòcûY (%) C_û\û^(ùMøY I @Yê C_û\û^) @bûa _eòcûY còfò/ùK.Rò.

@bûa_eòiúcû(%)

cûUòe@bûa _âZògZ (%)

M§K (S)

10

1-82.5

39.2

ùaûe^þ (B)

0.5

8-79.7

52.2

\Éû (Zn)

0.6

3-64.9

29.2

ùføj (Fe)

4.5

Trace-0.27%

0.7%

cûwû^òRþ (Mn)

3.6

Trace

Trace

Z´û (Cu)

0.2

Tr-7%

Trace

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

58

MûeùUúK Lêcâ_ e´û@

C_ùeûq iûeYúeê RYû~ûCQò IWÿògû cûUòe ùaûe^þe @]ôK @bûa ejòQòö ùaûe^þ _ùe ifþ`e \ßòZúd @]ôK @bûa [ôaû C_û\û^ IWÿògû cûUòùe ù\Lû~ûCQòö ùaûe^þe @bûa K§cûk (79.7%), ù\IMWÿ (90%), Rd_êe(75%), i´f_êe (62%), ùLû¡ðû (52%) Ròfäûe cûUòùe @]ôK ejòQòö Gjûe @bûa `k, _^ò_eòaû, WûfòRûZúd Pûh C_ùe _âbûa _KûAaûùe i¸ûa^û [ôaûeê cé òKû _eòPûk^û Keû~òaû @ûagýKö G[ô_ûAñ ùaûeûKè @Yêiûe 10KòùfûMâûc ùjKÖe _âZò _âùdûM Keû~ûA Kò´û _Zâiò ^ \êA[e@0.5% ùaûeûKè _âùdûM Keò _eòPûk^û Keû~ûA_ûeòaö ùaûe^þ _ùe IWÿògû cûUòùe M§K C_û\û^e @bûa ù\Lû~ûCQò û Gjû c]ý @ûjêeò aXÿòaûe i¸ûa^û @Qò ù~ùjZê Gjûe _âùdûM Keû~ûA ^[ûGö cûUòe Kcþ _eòcûYe ùR÷aòK @wûe, aûfò@û @cæ cûUò AZýû\òö Gjûe @bûa \ßûeû Wûfò, ùZ÷kaúR Pûh C_ùe _âbûa _KûA @ck Kcþ ùjûA[ûGö ùZYê Gjò Ròfäûe M§K [ôaû iûe ~[û Rò_icþ, `iþ`eiþ Rò_icþ iûe 250 KòMâû/ùjKÖe _âZò _âùdûM Keò Gjûe _eòPûk^û Keû~ûA_ûeòaö ö \Éû (Zn) @bûa @^êùMûk (65%), ^aew_êe (64%), ùLû¡ðû (54%), b\âK (52%) Ròfäûe cûUòùe Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@]ôK ejòQòö \Éûe @bûaùe @ù^K MêWÿòG G^þRûAcþ _âKâòdû C_ùe _âbûa _ùWÿ ~ûjû\ßûeû `if @ck _âbûaòZ jêGö ùZYê \Éûe @bûa [ôaû Ròfäû MêWÿòKùe \Éûiûe _âùdûM C_ùe MêeêZß \ò@û~òaû K[ûö G[ô_ûAñ Ròuþ ifù`Uþ @ 2.5-5.0 KòùfûMâûc/ùjKÖe _âZò _âùdûM Keû~ûA giýRûZúd `if _ûAñ Gjûe _eòPûk^û Keû~ûA_ûeòaö cûZâ \Éû @Yêiûee cûZâû _âZòahð ^ _KûA [ùe _KûA 2-3 ahð @«eûkùe _âùdûM KeûMùf iê`k còkò[ûGö cûZâ ùføj, cûwû^òRþ, Z´û _eò @Yê C_û\û^ @ûc IWÿògû cûUòùe _~ðýû¯ _eòcûYùe ejòQò Gaõ Gjûe @bûa _âûd ^ûjóö ùZYê Gjò @Yêiûe MQe @ûagýKZûKê cûUòeê _ìeY Keò_ûeòaö cé òKû _eúlû Keò @[aû ÊûiÚý _ZâòKû aýajûe Keò cûUòKê iêiÚ eLôaû ijòZ @]ôK MêY~êq ù_øÁòK `if @ck Keò Pûhúe cêjñùe ji `êUûA ùjaö a¦òZû ùR^û ijûdK @¤û_K cé òKû aòmû^ Gaõ Kéhò eiûd^ aòbûM IdêGUò, bêaù^gße-751003 www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

fûA`þÁûAfþ

59

Mecùe PcKûAa ù`äûe _âòõUþe ~û\ê M ec @ûiòùf @ûùc icùÉ ùcûUû K_Wÿûeê \ìeKê `òwò ù\A[ûC û ùcûUû I MûWÿ eweê \ìùeA @ûùc jûfþKû I G_eò ewKê _âcêLZû ù\aûKê fûMò[ûC, ~ûjûKò @ûcKê Mec icdùe c¤ [Šû eLôa û @ûRòKûfò cjòkûcûù^ @ûeûc\ûdK K_Wÿû ijòZ `ýûg^ ùUâŠþKê c¤ @^êieY KeêQ«ò û @ûi«ê RûYòaû Kò ùKøYiò _âKûeùe @û_Y KòQò ijR I G_eò ùUâŠþ ~ûjû PûfêQò, GjûKê @û_YûA ùUâŠþe fêKþ _ûAûùa I _ûUòð, KùfR I ÁûAfþ @ûAK^þ ùjûA_ûeòùa û 1.Mec \ò^ùe ù_ûhûKKê Pd^ Keòaû KÁKe ùjûA~ûA[ûG û ù~_eò Kò RcðRúaò^ú cjòkûcûù^ iû]ûeYZü @ûeûc\ûdK ù_ûhûK I @û_Yu _ùKUKê iêjûjòfû bkò ù_ûhûK _eò]û^ Keò[û«ò û ~\ò @û_Y G_eò Pò«û KeêQ«ò Kò @ûRò jó GjûKê KòYò GK ù`äûe _âòõUþ ù_ûhûKe eì_ \ò@«ê û ù`äûe _âòõUþ Kê ðû @û_Yuê @`òiþùe @fMû fêKþ ù\A[ûG û ùPÁû Ke«ê Kò Kê ðò KUð^e ù`aòâKþ c¤ @û_Yu fêKþKê ùagþ cû^òa û 2. G[e ù`äûe _âòõUþe aU^þ aòde c¤ Lêaþ ùUâŠò ejòQò û ~\ò @û_Yu c^ ù`äûe Kê òð Kýûeò KeòaûKê Pûjêñ ^ûjûñ«ò @û_Y aUð^ aòde UâûG Ke«ê û ù`äûe _âòõUþe ÄUð, Rò^è I fw ÄUð _eò]û^ Ke«ê @û_Yu _ûUòðKê ùagþ @ûKhðòZ Keòa û Gjò ÄUð @û_Yu fûAUþ, Mfòðg I Pûcòðõ fêKþ beòù\a û 3. ù~ùZùaùk ùKùa ùQûU-ùcûU `ug^ @ûùUõŠþ Keòaû Z \ò^ùe @û_Y ù`äûe _òâõUþe gûXÿò @ûagý UâûA Ke«ê û ~ûjûKò @û_Ycû^uê iaêVûeê @fMû I GfòùMõUþ fêKþ ù\a û @û_Y ù_ä^þ gûXÿò ijòZ ù`äûe aäûCRþ c¤ UâûA Keò_ûeòùa û Gjò gûXÿò RùRðUþ, iäòKþ Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@û\ò ù`aâòKþ c¤ ùjûA_ûeòa û 4. ~\ò @û_Yu ùjaò IXÿYò _ò§òaûKê @ûgû ejòQò ùZùa Z ‘ice ARþ eûAUþ UûAcþ Uê ùKeò Ke«ê Gjò IXÿYú, KUð^, RùRðUþ I ÄòKþ iêUþ ijòZ ù`äûe _âòõUþe IXÿYú ùjûA_ûeòa û Gjû @û_Yuê iòõ_fþ @ûŠþ _eù`KÖ fêKþ ù\a û Gjò MûXÿ ewe IWÿYú ijòZ @û_Y ùKøYiò _âKûe RêGfeú c¤ _eò]û^ Keò_ûeòùa û Gjò ùMUþ@`þ @`òiþ I _ûUòð Cbd iÚû^Kê @û_Yuê bòWùe @fMû _âKûee fêKþ ù\a û Kcþ icd c¤ùe ùcKþ@_þ c¤ ùcKþ@_þ _ûAñ fûMòa, ~ûjûKò @û_Yuê ù`gù^aêfþ fêKþ ù\a û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

Dominic

Chandra Mohan

+9891334429

cmohan@krishijagran.com

Dr. Mahendra Pal

+91‐9426 085 328

bcbiswas@krishijagran.com mahendra@krishijagran.com

paritosh@krishijagran.com

Balaswamy Sreeja S. Nair

+91‐9182 674 010 +91‐7356 603 963

balaswamy@krishijagran.com sreeja@krishijagran.com

Karthika

+91‐7356 603 963

karthika@krishijagran.com

AAYESHA KHAN 9891886680 aayesha@krishijagran.com ANKU YADAV 9999743660 anku@krishijagran.com

9999147833

sandip@krishijagran.com

Neha Rani

+91‐9891 724 466

neha@krishijagran.com

Amrish Nou yal Nasim Ansari

+91‐9891 899 197

amrish@krishijagran.com waseem@krishijagran.com

prashant@krishijagran.com

Tarun Thakur :

+91‐9891 614 614

SURESH KUMAR KONANKI 8121388388 kskumar@krishijagran.com

pawan@krishijagran.com nupur@krishijagran.com tarun@krishijagran.com

, Jobs@krishijagran.com HEAD OFFICE 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016 | M: 9313301029, E: info@krishijagran.com | Web: www.krishijagran.com

Manoj Kumar

8588 998 437

manoj@krishijagran.com

Sujit

9891 755 566

sujit@krishijagran.com

265, Netaji colony, kolkata (Near Baranagar thana, BT Road, opposite to Netaji colony high school and Beenapani Club) Kolkata-700090 Email : bengali@krishijagran.com Web: www.krishijagran.com

hindi@krishijagran.com

CHENNAI 126/329, 2nd Floor, Arcot Road, Kodambakkam Chennai, Tamil Nadu - 600024 Mobile. 9841502660

62

_âWKÖfõP

aòGcþWaäë Kfû Kûeþ fõPþ GcþWaäë Zû’e 3-iòeòR ù_ùUâûfþ Kûe fõPþ KeòQò û aòbûeZúd aRûeùe 44.90 fl \ûce GKè ùgû’eêcþ \òfäú ijòZ Gjû aòGcþWaäëe iaêVûeê \ûcú ùgâYú Kûe ùja û Gjò ù_ùUâûfþ KûeKê \êA ùMâWþi, 330 @ûA ùÆûUð fûA^þ I 330 @ûAGcþ ùÆûUð fõP KeòQò û ^ì@û KûeKê fõP Keòaû ijòZ MzòZ aò G cþ W aä ë [â ú iò e ò R KûeMê W ÿ ò K ùe 6Uò ùbeûAUþ i bûeZKê _ì a ð e ê @ûiò i ûeò Q ò ù~CñMêWÿòK c¤ùe 320Wò ù_âÁòRþ, 330 @ûA, ùÆûUð fûA^þ, 320 Wò fMþRêeú fûA^þ, 320Wò ùÆûUð iûcòf ejòQò û aòGcþWaäë 330 @ûA ùÆûUð fûA^þ jßûAUþ, aäûKþ I aäë Kfe fõP KeòQò ùZùa 330 @ûA Gcþ ùÆûUð ùKak aäûKþ I jßûAUþ Kfeùe CZêeò ~ûAQò û \êAUò Kûeþ c¤ùe 3 -iòeòRe icÉ `òPið \ò@û~ûAQò ù~Cñ[ôùe `ùeûWÿ aûAKòõ GKè_òeòd^èKê C c eì_ùe Keòaû _ûAñ @Rû_û^ú Kµû^ú ùjûŠûe GK C c aûAKþ ù^A @ûiòQò û @û`âòKû UòIß^þ ùjûŠû iò@ûeG`þ Gfþ 1000 ^ûce Gjò aûAKþe \ûcþ \òfäú GKè ùgû’eêcþùe 12.90 fl Uuû ejòQò û

eòdeGde ùb<ið ijòZ @ùUûùcûUòKþ Wê@ûfþ ùRû^þ KäûAùcõUþ KõùUâûfþ, ùKâûcþ GùÄõUþ ùiõUâûfþ Kõùiûf Geò @ û, cfþ U ú`uþ g ^þ Áò d eò õ jê A fþ , 8.7 AõP UPÄâò^þ Aù¶ûù^UþùcõUþ iòÁcþ bkò `òPið iûcòf ejòQò û ^ì@û `òPe \éÁòeê Gjò Kûeùe eòde `ûKòðõ ùKùceû c¤ \ò@û~ûAQò û

bûeZKê @ûiòfû ùjûŠû @û`âòKû UòIß^þ aûAKþ

Gjò aûAKþ iað_â[ùc MZ ahð @ùUû GKèù_ûùe _â\gðòZ Keû~ûA[ôfû ù~CñVûùe Kò Gjûe @ûWùb^þPeKê ajê ùiøKò^þ ùfûKue Lêaþ ]ýû^ @ûKhðY Keò_ûeò[ôfû û ùjûŠû _leê ùiùZùaùk Kêjû~ûA[ôfû Kò WòiòUú Mòde ~êq bûeZe Gjû _â[c aûAK ùja û aûAKþe A¬ò^þ Lûiþbûaùe @`þùeûWÿ aûAKòõ _ûAñ Zò@ûeò Ke~ûAQò û iò@ûeG`þ Gfþ 1000ùe 998 iòiòe Gjû _â[c _ûeûffþ UòIß^þ ùcûUe AõRò^þ @ùU ~ûjûKò, 7500 @ûe_òGcþ C_ùe 95.3 _òGiþ @]ôKZc _ûIßûe ùR^ùeUþ Keò[ûG I G[ôijòZ 6000 @ûe_òGcþ C_ùe 98 G^þGcþKê UâK ùR^ùeUþ Keòaûùe ilc ejòQò û Gjûe iòUþ c¤ @ûWþRùÁafþ @ùU û Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

eûgò`k

cûiòK

RêfûA 2017

baòhý eûgò`k ùch gûeúeòK -cû^iòK bûaùe ÊûiÚý VòKþ ejòa û _ûeòaûeòK i\iýMêWÿòKu ijòZ iê¦e ùbûR^ Keòaû ijòZ @û^¦_ìaðK icd aòZûAaû _ûAñ iêù~ûM _ûAùa û

63

aéh

cò[ê^

Gjò cûi Æé òð I _âi^ÜZû_ì‰ð ejòa û ÊûiÚý bf ejòaû ùjZê iêL I @û^¦e @^êbìZò còkòa û iûw-i´§ò aû còZâu _leê C_jûe còkòa û

Gjò icd iõ~cgúk I aòPûe_ì‰ð aýajûe KeòaûKê ùja û G_eò Keòaû `kùe @û_Y ajêaò]ô @^òÁ aû lZòeê elû _ûAùa û @û_Yu aûYú- aýajûeùe bêfþaêSûcYû iéÁò ùja û

K^ýû

KKðU

iòõj

@ûKiàòK ]^_âû¯ò I ajê aò]ô fûbùe beòejò[ôaû Gjò cûi @«Z ùecûõPK I @û^¦_â\ ùjûA ejòa û @ûdùe aé¡ò ùja û aýaiûdeê fûb Lêaþ còkòa û ùeûcû^è Keòaû _ûAñ icd _ûAùa û

@û_Yu Kû~ðýMêWÿòKùe Lêaþ i`kZû _ûAùa û @`òiþ I Nùe Kû~ðýùe C e\ûdòZß aé¡ò _ûAa û Rúa^ùe @]ôK M¸úeZûKê @^êba Keòùa û ^ì@û i´§ iÚû_òZ Keòaûe Kû~ðý i´§ùe cj ß_ì‰ð ^ò‰ðd ù^ùa û

geúeùe [Kû, @ûkiý I Pò«ûKê @^êba Keòùa û i«û^cû^u ijòZ cZùb\ aû c^cûkò^ý ùjûA_ûùe û Gcû^u ÊûiÚý Pò«û @û_Yuê ùNeò ejòa û @`òiþùe Cy _\û]ôKûeúcû^u ijòZ @û_Yu- aû\-aòaû\ fûMò_ûùe û

Zêkû

aòQû

]^

PûKòeò -]¦û I aýaiûdKê ùlZâùe @û_Yue fûb ùja û Gjû ijòZ còZâ, iµKðúd I MêeêR^cû^ue c¤ fûb _âû¯ò ùjaûe iùuZ û iûcûRòK icûùeûj, _~ðýU^ bkò _âiwùe ~òaû

PûKòeò -]¦û I aýaiûdKê ùlZâùe @û_Yue fûb ùja û Gjû ijò Z cò Z â , iµKð ú d I MêeêR^cû^ue c¤ fûb _âû¯ò ùjaûe iùuZ û iûcûRòK icûùeûj, _~ðýU^ bkò _âiwùe ~òa û

@û[ðòK I aýû_ûeòK @ûùdûR^ Keòaû _ûAñ Gjò cûi gêb @ùU û Kû~ðý iekZû_ìaðK i`k ùja û _ùeû_Kûe bûa^û akaZú ejòa ö @ûùcû\_âùcû\ Gjò cûiUò aòZòa û _eòYd i´§ùe aû§ò ejòùa û

cKe

Kê¸

cú^

Gjò cûiùe cògâòZ `k_âû¯ò cò k ò a û ùa÷ \ ò K Kû~ð ý I aýaiûdùe ^ì@û aòPûe]ûeû @ûiòa û ùfL^ I iûjòZý i´§òZ _âaé òùe @û_Yu iéR^ûcôKZû aé¡ò _ûAa Z[û_ò c¤ @iêiÚZû @^êba Keòùa û

^Keûcô K aò P ûe]ûeûMê W ÿ ò K _âZò c^ ù\A jZûgû R^à ù^a û Gjò icdùe cû^iòK C\þùaM I ùKâû] bûa^û @^êba Keòùa û Lyð aXÿòa û aûYú C_ùe iõ~c ^ ejòaû KûeYeê _eòaûeùe c^ùcûU I SMWÿû ùjaûe i¸ûa^û ejòQò û

@û_Yu _ûAñ Gjò cûi iêLgû«òùe aòZòa û aýaiûd _ûAñ bûùMýû\d i¸a ejòQò û _Zò-_^ôúu c¤ùe \ûµZý Rúa^ùe ^òKUZû @^êba ùja û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

ùLk

64

ùgh [e _ûAñ ùaûfÖ ù\øWò bûKê_ì‰ð aò\ûd ù^ùf

Wò Ißòfòdið ùKûjfòuê _âõgiû Kùf C[þ @û`âòKû Kýû_þùU^þ Gaú Wò Ißòfòdið bûeZúd Kýû_þùU^þ aòeûU iûùKûjfuê GK C c I jé\daû^ c^êhý ùaûfò Kjò _âgõiû KeòQ«ò û ùi iû´û\òKcû^ue GK @ûùfûP^û @aieùe Kjò[ôùf Kò ùcûe ùKûjfúu aòhdùe eûd Lêaþ @fMû ejòQò û ùi iek aýqòZße ]^ú I aògßÉeúd ùLkûkò @U«ò û @ûùc edûf Pýûùf¬ið aûwûùfûe _ûAñ ùLkêQê û ùc÷\û^e _ùe Gjûuê @]ôK i¹û^ KeêQê û ùi RùY C c I aWÿ jé\daû^þ cYòh @U«ò û ùi ajê _âZòÆ¡ðû ejòQò I iaêùaùk U_þ C_ùe ejòaûKê ùi _i¦ Keò[û«ò û Wò Ißòfòdcè KjòQ«ò Kò ù~ùZùaùk ùKûjfú flýùe ejò~û«ò Z Zûuê ùeûKòaû LêaþKÁ ùjûA~ûA[ûG û ùi RùY Gbkò _âZòbûe @]ôKûeú @U«ò ~òG Kò cýûPe @ûe¸eê ~\ò @ûCUþ Keû ^ ~ûG ùZùa ùaûfeu ]ßRû CWÿûA ù\A cýûPKê jûZeê QWÿûA ù^A~û@û«ò û

c^ùPÁe dê^ûAùUWþ \ê^ò@ûe iaêVûeê ]^ú Käa

^ò

Re ù\øWÿ _âZòbûKê _ûAñ @Zò RYûgêYû fûb Keò[ôaû aògße iaêVûeê \îZZc ]ûaK Cùi^þ ùaûfÖ ^òR ù\gùe ^ûcKê ùMøeaû^ßòZ ù\AQ«ò û Gjò \îZZc ]ûaK ùgh [e _ûAñ 100còUe ù\øWùe bûM ù^aû ijòZ Gjò ùLkKê iaê\ò^ _ûAñ QûWÿò ù\øWKê ^òR Rúa^eê aò\ûd ù\aû ^òcù« ^ò¿ ò ù^AQ«ò û ^òR ù\g _ûAñ ùgh [e ù\øW _âZòù~ûMòZûùe bûM ù^AQ«ò ùaûfÖ Lêaþ bûaêK ùjûA_Wò[ôùf û _âZòù~ûMòZûe ùghùe ùi Zûue _âgõiKcû^uê @bòaû\^ _ìaðK ^òRÊ Êûle ù\A[ôùf û G[ôijòZ Gjû Zûue @«òc ù\øW _âZòù~ûMòZû ùaûfò RYûAaû ijòZ Gjò @aieùe ajê iõLýK `ýû^ècûù^ c¤ Zûu ^òKUùe eêŠ ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còkò[ôfû û iìP^û ù~ûMý Kò ùaûfÖ fŠ^e IßfØð Pûµòd^ègò_þ _ùe @MÁùe i^Üýûi ù^ùa û ùi 30,000 \gðKcû^u i¹êLùe Gjò UâûKþ C_ùe 100còUe ù\øW _âZòù~ûMòZûùe 2002ùe aòRd jûif Keò @«eûÁâúd Kýûeòde @ûe¸ Keò[ôùf û ùaûfÖ Kjò[ôùf Kò ùi 2020 ùUûKòI @fòµòKþKê \gðK eì_ùe ù\Lôaû ^òcù« _âÉêZ @Q«ò û ~ûjûKò Zûu _ûAñ Gjû Lêaþ ùiøbûMýe cêjì ð ùja û Gjò ÷ù\øWe ùgh ùjaû _ùe ùaûfÖ Kjò[ôùf Kò Gjû ùcû _ûAñ Lêaþ bûaêK_ì‰ð cêjì ð @ùU û KûjóKò ^û cêñ @ûC ùKùa 100còUe ù\øWùe GùZ ^bði ùjûA ^[ôfò KûjóKò ^û Gjû ùcû _ûAñ ùgh ùLk @ùU û @^ý_lùe Kjòù\aûKê Pûjêñ Kò ùaûfÖ @ûV [e @fòµòKþ ʉð _\K aòùRZû @U«ò û

@ A

õMþfòg Käa c^ùPÁe dê^ûAùUWþ \ê^ò@ûe ùcûÁ býûfêGaêfþ `êUþafþ Käa ùjûA~ûAQò û @ûùceòKû cýûMûRò^þ ù`ûaþið aògße iaêVûeê ]^ýûXÿð_ì‰ð Käa iìPòùe ejòQò Gjò Käa û G[ôùe c^ùPÁe dê^ûAùUWþ _ûõP ahð _ùe _â[c [e U_þ aû ùgâ iÚû^ùe ejòQò û ùÆ^òg Käa aûiðòùfû^û @^ý_lùe ù~ùZùaùk Kò MZ Pûeò ahðùe ^´e 1ùe ejòQò eòdf ùcWòâWþ ZéZúd ^´e C_ùe _jñPò ~ûAQò û c^ùPÁe dê^ûAùUWþ ^òRe aâûŠþ @_òf I @ûùMâiòbþ _âùcûg^þ KûeYeê ^´e Ißû^þ Käa Zò@ûeò KeòQò û Gjò \ê^ò@ûùe iaêVûeê @]ôK _â`òUþ aû fûb KcûC[ôaû Uòcþ c¤ Gjû @ùU û GjûKê PkòZ iòRò^þùe 288 còfòd^þ Wfûe (1853 ùKûUò Uuû) _â`òUþ còkòQò û Gjû GK eòdf ùcWâòWþ Zêk^ûùe 107 còfòd^þ Wfûe (688 ùKûUò Uuû)eê @]ôK ejòQò û dê^ûAùUWþe iû]ûeY\ûc 3.69 @ea Wfûe @[ðûZþ 23.

775 ùKûUò Uuû ejòQò ù~ùZùaùk Kò @^ý iÚû^ùe @[ðûZþ 23,452 ùKûUò Uuû I eòdf Käae \ûc 358 @eaþ Wfûe @[ðûZþ 23.066 Uuû ejòQò û

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@û[fúUþ @ûùdûMe i\iý ùjùf _úaú iò§ê

fòµòKþ eRZ _\K aòùRZû _úaú iò§ê aòWaäýêG`þ G[fòUþ @ûùdûMe i\iý ùjûAQ«ò û ùLkûkòcû^ue _âZò^ò]ô iõiÚû^e 4Uò iÚû^ _ûAñ cZ\û^ ùjûAQò ~ûjû\ßûeû iò§êKê 129 ùbûUþ còkòQò û iò§ê KjòQ«ò Kò i\iý ùjûA ùi Lê a þ Lê i ò ùjûAQ«ò û Gjò ùLkûkòcû^uê ]^ýaû\ ù~Cñcû^ Kò Zûuê ùbûUþ ù\A RòZûAQ«ò û Gjû aWÿ \ûdòZß_ì‰ð Kû~ðý @ùU I cêñ GjûKê Zê f ûAaû _ûAñ icÉuê VòKþ ^ýûd _ìaðK ZêfûAaò ùaûfò @ûgû eLôQò û iò§êu aýZúZ ÄûUfýûŠe KùÁûð Mòfùcûe I fò]ô@û^ò@ûe GKIßòùf Giþuê c¤ Pd^ Keû~ûAQò û ~ûjûuê Kò Kâcgü 103 I 25û ùbûUþ còkòQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS

Kéhò RûMeYe cêLý ùlZâúd ijù~ûMú gâú ^òùfgþ ùPøjû^ aêejû^_êe, c¤ _âù\g ùcû: 9981381386

ùcûj e jêùi^ _½òc awkû ùcû: 9564803809

gâú ùMøea iùÄ^û _òfòbòZ, C e _âù\g ùcû: 9919270792

gâú ù\aû\þdêZò iòKò\e Kcf_êe NfûA, Zâò_êeû ùcû: 9862457438

gâú iò¡û[ð PùUû_û¤ûd jûIßWÿû, _½òc cwkû ùcû: 9647408309

gâú ùKga ùiûf^, jòcûPk _âù\g ùcû: 9816093778

gâú \òù^g ]cZòdû fê]ôdû^û, _¬ûa ùcû: 4117714390

gâú ~ga« ]ûKWÿ Aù¦ûe, c¤_âù\g ùcû: 7415538151

gâú iZúg P¦âû MMÜûIßûe `eêLûaû\, C e_âù\g ùcû: 9415191297

gâú ùbeê fûfþ Kêjàûe (_âRû_Zò) ùKûUû, eûRiÚû^ ùcû: 9413105314

gâú ùeûjòZ Kêcûe @ûMeû, C e_âù\g ùcû: 9557733996

gâú Kê«f PûUûRðú a¡ðcû^ Gaõ ùMûfiú, _½òc awkû ùcû: 95317719437

gâú eê_û ^ûeûdY Pµû, QZògMWÿ ùcû: 9009430628

gâú \ú_K Rò¦f iòeiû, jeòdûYû ùcû: 9416077339

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA

Kéhò RûMeY ijòZ iõù~ûM _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com

66

iòù^cû

ùcû\òcd ùja iòù^cû Ne

ùcû\úe ^ûeûùe @ûRò @ûc ù\g bûeZùe jMêeþ¬jeþeòZ ùjCQò , Kò«ê IWÿò@û iòù^cû Nùe Gjò aòhdùe jûd jûd ùcû\ò cd ùja û @ûmû jñ ! IWÿò@ûe @ûMûcú `òfà ^ûc jûd- jûd ùcû\ò ùja û Gjò `òfàùe ^òRe Kû~ðý\lZû ù\LûAùa ^ûdK û RûMéZò cêbòRþe aýû^eùe _âÉêZ ùjûC[ôaû Gjò `òfà eûR^úZò C_ùe @û]ûeòZ ùja ~ûjûKò eûR^úZòe CVûYò-MWûYòKê _âZò cêjì ðùe \gðKcû^u c^Kê ùcûjòaû _ûAñ _âÉêZ ejòQò û iû[ðK I iê^òZû Gjò `òfàùe cêLý bìcòKûùe @aZú‰ð

ùjùa û RMZ e¬^ ùcûjLêaþ `òfàe ^òùŸðg^û ù\CQ«ò û `òfàe KûjûYúKê iZý e¬^ aûfþ ùfLôQ«ò û @MÜòeûRKòùgûe Gjò `òfàe iwúZ eP^û KeòQ«ò û `òfàe ^òcðûZû RMZ e¬^ ùcûjLêaþ KjòQ«ò Kò Gjû _â]û^cªú ùcû\òu Rúa^ú C_ùe @û]ûeòZ ùKøYiò WKêýùcõUûeú `òfà ^êùjñ, aeõ Gjû ùKak eûR^úZòe iõNhð C_ùe GK KûjûYúKê ù^A _~ðýahòZ û ùZùa ùcû\ò ic[ðKcû^u _ûAñ Gjò `òfà ùKùZ \ìe C›ûjòZ ejòQò Zûjû RûYòaûe Gjû GK ejiý Gjò `òfà eòfòRþ ùjaû _ùe jñò RYû_Wÿòa û

_e\ûùe ù\Lôùa ùeûcòI RêfòGUþ _âlûkde _e\û K[û ù~ùZùaùk Kêjû~ûG ùZùa @ûce ùZ ùeûcû^è Keòaûe K[û _âûd c^Kê @ûiò~ûA[ûG û ùZùa Gjò

ùeûcû^è Keê[ôaû ^ûdK- ^ûdòKûu QaòKê @ù_lû ejò[ûG \gðKue û GcòZòùe ùeûcû^èe ZWþKû fûMûAaû _ûAñ IWÿò@û `òfà RMZe iê_e ù~ûWÿò @eò¦cþ I ahðû _âòd\gð^ú ùeûcòI RêfòdUþ bìcòKûùe ^Re @ûiòùa û Gjò `òfàe ^ûc c¤ ùeûcòI RêfòdUþ ejòQò û Gcþ@ûe cêbòRþe aýû^e Zùk Zò@ûeò ùjC[ôaû `òfàKê iê]ûKe ai^Ú ^òùŸðg^û ù\AQ«ò û `òfà ^òcðûYe \ûdòZß eùcg aûeòK i¸ûkòQ«ò û ù_âc @û^¦ ^òRe c]êe ]ß^òùe Gjò `òfàe iwúZKê i¸ûkòQ«ò û þ\úNð \ò^ _ùe @eò¦cþ eûd I ahðû _âòd\gð^ú ù~ûWò ^Re @ûiòùa û Gjò _âiò¡ ù~ûWÿò aòMZ \ò^ùe ‘_gðêeûc’ `òfàùe ^Re

Kéhò RûMeY, RêfûA 2017

@ûiò[ôùf û `òfàe ^òcðûZûu @ûgû @^êeì_ Lêaþ aýaiûd ù\A[ôfû û ùZYê G[e c¤ Gjò ù~ûWÿòuê _êYò [ùe GKûVò _e\ûùe \gðK ùeûcòI I RêfòGUuê ù\LôaûKê _ûAùa û ùZùa Gjò ù~ûWÿòuê ù\LôaûKê \gðK Lêaþ C›ûjòZ [ôaûe @^êcû^ Keû~ûCQò û www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com