Punjabi magazine November 2017

Page 1

n?Zw-J/-;h-

ISSN 2455-1112

fe;kBK dh fjsekoh, d/P Go ’u gj[zu ;kvh Mac Krishi Jagran - Punjabi Year 19 Issue 11 November 2017 Rs. 35/-

www.krishijagran.com

+91 9891 405 403

KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

eDe dh c;b s'A tX/o/ g?dktko bJh T[~Bs seBhe


COMMITTED TO BETTER ENERGY

www.total.co.in

www.facebook.com/TotalIndia

Energizing performance. Every day



04

sseok

n?Zw.J/.;h. feqPh ikroD

y/sh ;wkuko

Gkos dh gqw[~y gfotkoe wkf;e g~fsqek

Mac Krishi Jagran - Punjabi Year 19

Issue 11 November 2017 Rs. 35/-

n?wH;hH v'wfBe PkfJBh v'wfBe n?wHihH tk;B ekoiekoh ;zgkde vkH e/HNhH uzvh oftzdo s/tfsnk nfiE thHnkoH thgh (n?;HnkJhH) uzdo w'jB seBheh ;zgkde vkH phH;hH fp;tk; wfjzdo gkb (t?N ;kfJz;) wkoehfNzr w[yh ;zi/ e[wko iBob w?B/io iB;zgoe cojk ykB ;jkfJe ;zgkde o{ph i?B ekofsek ;'Pb whvhnk w[yh nfBe/s f;Bjk n?;';hJ/N ;zgkde (;'Pb whvhnk) Pqhik BkfJo w'fBek wzvb ;hBhno gZsoeko (;'Pb whvhnk) ;who fstkoh ;hBhno gZsoeko fJwokB ykB gZsoeko dhg fP\k f;zx ftG{sh BkokfJD ;hBhno w?B/io e/Hi/H ;oB:k ;kok ykB w/xk Powk wkoehfNzr ;jkfJe nc;kBk wfbe uz[eh G{Nhnk g{Bw ftPteowk fozeh g[zvho bePwh gKv/ j/wk Powk fgqnzek wzvktohnk nze{ :kdt gq;ko w[yh fBPKs Nk~e ਸੀਨੀਅਰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਮੈਨੇਜਰ npd[; ;wd okj[b f;zx ;jkfJe gqpzXe gqPKs Powk c[oekB e[o?Ph w'fjs so[D f;zx ;[ihs g~g{ okJ/ gtB e[wko irdhP gKv/ so[D f;zrb nkoHn?BH u"p/ fdB/P dwkEhnk n?uHnkoH wfjwk P[ebk nekT{AN?AN B/jk okBh sB[ik Mkn ekƒBh ;bkjeko i/wI Ekw; n?uHn?;H n;w[dhB fvIkJhfBzr nbek r[gsk :'r/P e[wko B;hw ns[b pkEw d|soh ;jkfJe d/t/Ado f;zx irdhP ikBk oftzdo ikBk wB'i e[wko

;zgkde fBd/Pe

14

eµgBh ;wkuko fJzNoftT{

40 48

laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301] ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½ *lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA

62

45

KyqIbwVI nUM lwhyvMd bxwaux leI AYgzoitk sbjIAW dI kwSq

eDe dh c;b s'A tX/o/ g?dktko bJh T[~Bs seBhe

33

;|b fe;kB pukU nkp gzikp dk

08

50

ykDk^yikBk okiBhsh

64

KRISHI JAGRAN KISAN CLUB 9891405403

KRISHI JAGRAN MAGAZINE Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

dqy ist 68 , 45503170

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD nes{po 2017

Nishant Taak 9953756433, 9891339440 www.krishijagran.com


Mob.: 9727760130, 8195800220

“IwhB pbtkB sK fe;kB XBtkB”

jo c;b bJh nfs T[g:'rh

fe;kBK dh ;/tk ’u jw/Pk fsnko ykd dk ftPkb Gzvko T[gbpX

fe;kBK bJh jo soQK dh


06

;zgkdeh

y/sh fo;ou dh fdPk s/ dPk

sh ftek; dk r[DrkB fe;/ th ;oekoh y/eowukoh iK Bs / k d/ wj {z A' ;D [ B ƒ fwb iKdk j. ?

n;hA dkntk sK eod/ jK fe n;hA ys / h ’u pjs [ ur z k eo oj/ jK, fdB^gs q hfdB ;kvk ys / h ys / o soe Z h eo fojk j. ? ie / o EV ' kQ fXnkB Bkb ys / h d/ gfjbn { Kƒ tf/ynk ikJ/ sK ;u Z kJh BIo nkTA[dh j. ? ;kv/ dP / dk ys / h ftek; fo;ou ss z q ’s/ fBoGo eodk j. ? ie / o ur z h ys / h fo;ou ;wA/ f;o ns/ ;jh Yr z Bkb go { h ehsh ikJ/ sK feTA[ n;hA ys / h ’u d; { o/ dP / K sA' nr Z / BjhA ik ;ed. / ne;o n;hA nkgDh s[bBk uhB Bkb eod/ jK fe n;hA T[; s'A tZX T[sgkdB b? ;ed/ jK go ed'A b? ;ed/ jK < fJj sd/ ;zGt j't/rk id'A ;kvk fo;ou szsq ;jh j't/rk. fcbjkb dP / ftu ys / h fo;ou dh jkbs y;sk j. ? ys / h d/ ys / o ’u fo;ou eoB tkb/ dP / d/ ;G sA' gw q y Z[ ys / h fo;ou eA/do nkJhH;hHJH/nkoH d/ ns z ors nkTD [ tkbhnK 102 fo;ou ;; z EktK sA' fJbktk 62 oki ys / h :B { htof;NhnK jB fiBKQ ’u ;wA/^;wA/ ys / h fo;ou jd z[ h j. ? fJBKQ fo;ouK T~[s/ jo ;kb brGr 41H2 fpbhnB dk youk jd z[ k j? fi; ’u brGr 33H4 fpbhnB ;oekoh ;; z EkBK T~[s/ you ehsk iKdk j? ns/ brGr 7H8 fpbhnB fBih ys / o dhnK eg z BhnK tbA' you ehsk iKdk j. ? gqkJht/N ezgBhnK dk fo;ou youk 1990 s'A j[D se gzi r[Dk tfXnk j?. i/eo ;oekoh fo;ou ;z;EktK ns/ fBih y/so tb'A ehs/ ikD tkb/ fo;ou you ’u s[bBk ehsh ikJ/ sK fJ; ftu pj[s e[M pdbkt dh b'V j?. fJ; ;w/A y/sh d/ y/so ’u fizBh

;cb fo;ou fBih y/so eo fojk j? ;oekoh szsq T[; s'A fes/ fgS/ j?. ;oekoh fo;ou ’u ehs/ ikD tkb/ you/ dk nZXk th fBih y/so ’u j'D tkbh fo;ou T[~s/ you ehsk ikJ/ sK d/P ’u fJ; dh ;fEsh fJe jZd se ;[Xkoh ik ;edh j?. fgSb/ ;kb ;oekoh fo;ou tb'A e[M yk; y'iK ehshnK rJhnK fiBQK ’u M'B/ dh PhE pbkJhN ’s/ ezw ub fojk j?. M'B/ ’u jhok BK dh fe;w JhIkd ehsh rJh j? fi; ftu fInkdk gq'NhB dh wksok j?. eDe ’u n?uHvhH 2967 JhIkd ehsh rJh j? fi; ftu fIze ns/ nkfJoB dh wksok fInkdk j?. fJ; s'A fJbktk nkb{ ’u e[coh bfbs ƒ JhIkd ehsk frnk j?. fJ; dh yk;hns fJj j? fJ; s'A 25H5 NB gqsh j?eN/no dh g?dktko j[zdh j?. T[~E/ gP{ gkbB ’u rT{ d/ eb'B ftef;s ehs/ jB i' d{;ohnK ns/ fBih y/so ’u ;pIhnK, u"b, ;oQ'A, pkiok, wZeh nkfd d/ Bt/A jkJhfpqv JhIkd ehs/ ik u[e/ jB fiBQK dh T[sgkdesk uzrh j'D ekoB tZv/ g?wkB/ ’s/ fe;kBK tb'A BthnK fe;wK ngDkJhnK ik ojhnK jB. ;oeko ƒ ukjhdk j? fe ibtk:{ pdbkt ƒ fXnkB ’u oyd/ j'J/ BthnK fe;wK bZGhnK ikD i' fe ;'ek, jVQ ns/ BdhBK d/ gqsh ;fjBPhb j'D. fJ; d/ Bkb fi; y'i dh b'V j? T[; ƒ ehsk ikJ/ feT[Afe fgSb/ fdBhA i/B/fNe gqftofss (i?B/Nhebh w'vhckJhv) ;oQ'A T[~s/ fo;ou ehsh rJh. fJ; fo;ou ’s/ ekch youk ehsk frnk go fo;ou g{oh j'D wro'A th ;oeko B/ fJ; ƒ bkr{ BjhA ehsk idfe d{;o/ d/PK s'A n;hA T[;/ ;oQ'A dk pfDnk ykX^s/b nk:ks eo oj/ jK. fJ; dk wsbp ;kc j? fe fJ; fo;ou T[~s/ ehs/ frnk g{ok youk p/eko frnk. fJE/ ;tkb fJj T[mdk j? fe eh ;oeko fJBQK fo;ouK d/ sohfenK ’u e[M ;[Xko d/ isB eo/rh sKfe ckbs{ dhnK fo;ouK T[~s/ j'D tkb/ you/ ƒ o'fenk ik ;e/ <

n?ZwH;hH v'wfBe Email: dominic@krishijagran.com

22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 3 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com, malayalam.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com



08

y/sh ;wkuko

nkJhn?wvh s/ ;ekJhw/N nkwQD/^;kwQD/ P Go ’u w";w dh ikDekoh w[jZJhnk eokT[D tkbh d/;oekoh J/iz;h nkJhn?wvh ns/ fJ; d/ ftgohs w";w ;pzXh

ikDekoh d/D tkbh fBih J/iz;h ;ekJhw/N t?do nkwQD/^;kwQD/ nk rJhnK jB. ;ekJhw/N t?do B/ nkJhn?wvh d[nkok ikoh nB[wkBK T[~s/ ;tkb T[mkJ/ jB.

fIeo:r ' j? fe nkJhnw ? vh B/ fJ; ;kb nkgD/ nBw [ kB ’u wkB;B { h toyk ;XkoB ofjD dh rb Z ejh ;h go toyk ;XkoB sA' xN Z ojh. ;ekJhwN / B/ fejk fe fte;s jd z[ / nb^BB ? ' d/ ekoB toyk xN Z jJ ' h j? go w; " w ftGkr B/ T; [ ƒ nkgD/ nBw [ kB ’u Pkwb BjhA ehsk. fJ; sA' gfjbK ;ekJhwN / toyk ;XkoB sA' xN Z ofjD dh gP [ Nh eo ue Z[ h ;h. w; " w ftGkr d/ fj;kp Bkb fJ; ;kb 95 ch;dh toyk doi ehsh rJh j? idfe ftGkr B/ 98 ch;dh toyk dk nBw [ kB brkfJnk ;h. w; " w ftGkr d/ ne z V/ fgSb/ uko ;kbK sA' brksko rbs ;kps j' oj/ jB.

fe;kBK ƒ gokbh gqpzXB bJh w[nktIk Sb/ ;kb fe;kBK B/ M'B/ dh eNkJh s'A fgpknd puh j'Jh ofjzd^yz{jd ƒ ;kV fdZsk ;h

fi; ekoB gqd{PD tXD dh ;wZf;nk ;kwQD/ nkJh ;h. nfij/ ’u Gkos ;oeko d/ y/sh wzsokb/ B/ fe;kBK ƒ gokbh gqpzXB bJh ikro{e eoB dk phVk u[fenk j?. fJ; ;wZf;nk ƒ t/yd/ j'J/ gzikp d/ w[Zywzsoh e?gNB nwfozdo f;zx B/ e/Adoh y/sh ns/ fe;kB efbnkD wzsoh okXk w'jB f;zx Bkb M'B/ dh gokbh d/ gqpzXB bJh fe;kBK ƒ w[nktIk d/D dh wzr ehsh j?.

fJ; Bkb puh j'Jh ofjzd^yz{jd ƒ ;kVB ekoB tksktoD ƒ j'D tkb/ B[e;kB s'A pfunk ik ;e/rk. w[Zywzsoh B/ w'dh Bkb th fJ; ftP/ ’s/ vz{xh fuzsk gqrNkJh j?. T[BQK B/ gokbh gqpzXB bJh 100 o[gJ/ gqsh J/eV w[nktIk d/D dh wzr ehsh j?. T[BQK B/ fejk fe p'B; f;oc T[BQK fe;kBK ƒ fdZsk ikJ/rk i' fpBK ;kV/ gokbh ns/ j'o pu/^y[u/ gdkoEK dk gqpzXB eod/ jB. gzikp ’u gokbh ;kVB dh fBrokBh fow'N ;?Af;zr ;?N/bkJhN nkfd Bkb ehsh ik ojh j?. e/Ado ;oeko i/eo fJ; d/ bJh fe;kBK ƒ gokbh gqpzXB ’s/ ;pf;vh d/Adh j? sK fJ; Bkb pj[s jZd se fe;kBK tb'A gokbh ns/ ofjzd^yz{jd ;kVBk xZN j' ikJ/rk.

;kb ekgh ehws 1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

420 840 1260 2100 4200 6300

e'ohno$ S'N d/D:'r (o[gfJnK ’u) okPh ;ghv g';N ukoi ;fjs 40 140 260 600 1700 3300

380 700 1000 1500 2500 3000

850 1650 2400 3900

, 09891339440

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com



10

J/

y/sh ;wkuko

e"|h T[sgkdB 3H5 b~y NB nB[wkfBs

Phnk d/ ;G s'A tZv/ e"|h T[sgkde s/ fBo:kse Gkos ’u oepk tXD ekoB eko'pkoh ;kb 2017^18 ’u e"|h T[sgkdB foekov 3H50 bZy NB j'D dk nB[wkB j?. e"|h p'ov B/ c;b dk gfjbk g{opbk nB[wkB ikoh ehsk ns/ fejk fe cbh brD s'A gfjbK ehs/ rJ/ nB[wkB d/ fj;kp Bkb fJ; eko'pkoh ;kb ’u 3H50 bZy NB e"|h dk T[sgkdB j't/rk. fJ; ftu no/fpek fe;w dk T[sgkdB 1H03 bZy NB ns/ o'p;Nk fe;w dk T[sgkdB 2H47 bZy NB ofjD dh T[whd j?. p'ov B/ fejk, “fJj fJe tko c/o foekov T[sgkdB j't/rk. fJj tgkoe ;kb 2016^17 d/ nzsw nzdkI/ s'A 38H400 NB :kBh 12H31 ch;dh fInkdk j?.” p'ov d/ nB[;ko T[sgkdB ’u tkX/ dk w[Zy ekoB eoBkNe, e/ob ns/ sfwbBkv{ ’u oepk eohp 13,500 j?eN/no tXkT[Dk j?. p'ov B/ fejk fe fJ; dk nozGe nzdkIk wJh ftu ehsk ikJ/rk ns/ i/eo c;b ƒ e'Jh B[e;kB Bk j'fJnk sK T[; ƒ ;'X/ j'J/ nzdkI/ ’u Pkwb ehsk ikJ/rk. dP / d/ ;G sA' tv Z / e| " h Ts [ gkde oki eoBkNe ftu fgSb/ ;kb 2H21 by Z NB e| " h dk Ts [ gkdB jf'Jnk ;h fi; d/ fJ; ;kb tXe/ 2H51 by Z NB ofjD dh Tw [ hd j. ?

fgSb/ ;kb dh sb [ Bk ftu oki ’u fJ; ;kb nof/pek fe;w dk Ts [ gkdB 70,510 NB sA' tX e/ 75,300 NB ns/ op ' ;Nk fe;w dk Ts [ gkdB 1,51,235 NB sA' tX e/ 1,76,460 NB ofjD dh Tw [ hd j. ? wy Z[ so " ’s/ op ' ;Nk fe;w dk Ts [ gkdB eoB tkb/ eo / b ’u Ts [ gkdB fgSb/ ;kb d/ 63,265 NB sA' 8H31 ch;dh xN e/ 68,520 NB ofjD dh ;G z ktBk j. ? fJ;/ soKQ sfwbBkv{ ’u Ts [ gkdB 16,335 NB sA' 17H29 ch;dh fInkdk j' e/ 19,160 NB ofjD dh Tw [ hd j. ? nKXo gd q P / , TV [ h;k ns/ go { p Ts [ o ys / o d/ ro ? ^gog z okrs fJbkfenK ’u e| " h Ts [ gkdB 10,655 NB s'A tX e/ 10,960 NB j' ikD dh T[whd j?.

WTO d/ j[ewK dk T[bzxDk eo fojk Gkos

n

wohek B/ fejk j? fe Gkos ftPt tgko ;zrmB (vpfbT{HNhHUH) d/ 2015 d/ g'bNoh gqfspzX nkd/P dk gkbB BjhA eo fojk j?. fJ; ’s/ Gkos d/ nwoheh okid{s e/B/E i;No B/ fejk j? fe fJj w[Zdk go/PkB eoB tkbk j?. T[BQK B/ fJ; d/ Bkb jh fejk fe i/eo fJ; dh g[PNh j[zdh j? sK T[BQK d/ bJh fJj tgko dk gqw[Zy w[Zdk j't/rk. Gkos 2015 ’u ftPt tgko ;zrmB ’u fJ;

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

w[Zd/ s/ jko frnk ;h. vpfbT{HNhHUH B/ T[; ;w/A fejk ;h fe Gkos nwohek s'A g'bNoh wk;, nKfvnK ns/ ;{o d/ nk:ks T[~s/ gkpzdh nzsookPNoh fB:wK d/ nB[;ko BjhA j?. Gkos ƒ fJ; c?;b/ ƒ bkr{ eoB bJh 12 s'A 18 wjhfBnK dk ;wK fdZsk frnk ;h fi; s'A pknd nwohek tb'A fJBQK T[sgkdK dk fBo:ks Gkos ƒ ehsk ik ;edk j?. i;No B/ ;hBN / dh ftdP / ;p z X z ewN / h d/ wA?poK ƒ Go; ' k dn [ kfJnk fe fdb Z h ’u TB [ KQ d/ bJh fJj gw q y Z[ tgkoe wd Z[ k jt ' r / k. TB [ KQ B/ fejk fe fJj goP / kB eoB tkbk wd Z[ k j. ? i;No B/ fejk, “2006 sA' fe;/ soKQ dh gb ' Noh dk nk:ks BjhA jf'Jnk j. ? ” TB [ KQ B/ fejk vpfbTH{NhHUH ’u ;kƒ fJ; wkwb/ ftu ;cbsk fwbh j? go Gkos B/ jkbhA se fJ; dk gkbB BjhA ehsk j. ?

hindi.krishijagran.com


ਲਾਭ

s[jkƒ ;kfonK ƒ dhtkbh dhnK P[GekwBktK`

https://www.facebook.com/sumilchemical For More Information please contact +91-22- 43452222. Or Mail us sales@sumilchem.com


12

y/sh ;wkuko

w;kfbnK dk fBo:ks 35 ch;dh tfXnk gkJhf;; p' o v d/ ikoh nz e fVnK d/ ;nB[ ;ko ftZsh ;kb 2017^18 dh gfjbh fswkjh

d/ d"okB Gkos ’u w;kfbnK dk fBo:ks 35 ch;dh tX frnk j?. yk;s"o s/ fwou, ihok ns/ jbdh dk tZvh wksok ’u fBo:ks j'D Bkb fJ; ghohnv d"okB fJj tX e/ 4589H14 eo'V o[gJ/ dk j' frnk j?. ftZsh ;kb 2016^17 dh gfjbh fswkjh ’u e[b fBo:ks 2,27,938 NB ;h ns/ fJ; d/ w[ekpb/ ngq?b^i{B 2017 ’u wksok dh fdqPNh Bkb fJj tX e/ 3,06,990 NB j' frnk. T[E/ ngq?b^i{B 2017 d/ d"okB 1,33,000 NB d/ Bkb ;G s'A fInkdk fBo:ks fwou dk fojk ns/ fJ; Bkb 1,198 eo'V o[gJ/ gqkgs j'J/. ;gkJhf;; p'ov d/ gqXkB vkH J/H i?fsbe B/ fejk fe Gkosh w;kfbnK ’u fwou dh ;G s'A fInkdk wzr ns/ t?Pfte pIkoK ’u T[~u r[DtZsk d/ w;kfbnK dh tXdh nzsookPNoh wzr ƒ fJ; B/ g{ok ehsk j?. fJjh BjhA p'ov d/ :sBK Bkb bZ;D d/

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

fBo:ks ftu th tkXk j'fJnk j?. nzefVnK dh wzBhJ/ sK wksok ns/ ehws d/ wkwb/ ftu bZ;D ’u ;G s'A fInkdk tkXk doi ehsk frnk j?. bZ;D dk fBo:ks tXD d/ Bkb^Bkb fJ; dh ehws ’u 107 ch;dh s/ wksok ’u 169 ch;dh se dk tkXk j'fJnk j?. tZvh ;"Ac dh wksok ’u 92 ch;dh ns/ ehws ’u 49 ch;dh dk fIeo:'r tkXk doi ehsk frnk idfe t?Pfte gZXo ’s/ fJE'A 13,250 NB tZvh ;"Ac dk fBo:ks ehsk frnk. ngq?b^i{B 2017 d/ d"okB ndoe ns/ g[ d hBk—T[ s gkdK dk th e[ Z b fBo:ks^tkX/ ’u nfjw :'rdkB fojk.

hindi.krishijagran.com


More Information : 9855524955


14

eµgBh ;wkuko

n?;ekoN No?eNo dh fteoh 34 ch;dh tXh y/sh wPhBoh fBowksk ezgBh n?;ekoN gqn?f;ZrXqh wPhBoh B/ nkgDh ;/b ftu ;szpo wjhB/ ’u

ekch tkXk ehsk j?. ;szpo wjhB/ ’u No?eNo fteoh 34 ch;dh tZX e/ 10,353 fJekJh ojh. fJe ;kb gfjbK fJ;/ wjhB/ ’u ezgBh B/ 7,725 No?eNoK dh fteoh ehsh ;h. ;szpo wjhB/ ftu xo/b{ pIko ’u ezgBh dh No?eNo fteoh 10,144 fJekJh ojh i' fe fJe ;kb gfjbK fJ;/ wjhB/ ’u 7,664 fJekJh ;h. fJ; ;kb T[; dh xo/b{ fteoh 32H4 ch;dh tXh j?. fJ; d"okB T[; dk fBo:ks eko'pko th fgSb/ ;kb d/ 61 fJekJh d/ w[ekpb/ tX d/ 206 fJekJh fojk. n?;ekoN dh fJj fteoh y/sh wPhBK s'A tZyoh j?. n?;ekoN ezgBh No?eNo s'A fJbktk j'o y/sh T[geoD o'Nkt/No, fNbo nkfd th pDk ojh j?.

u?AghnB fJzgbhw?AN; L fe;kBK dk Go';k

u?A

ghnB n?ro' dh P[o{nks 1970 ’u fe;kBK ƒ p/jsohB y/sh :zso$wPhBK T[gbpX eokT[D d/ T[d/P Bkb j'Jh ;h. ezgBh dk fso[gsh T[d:'r j?, go fJ; dk pqKv BK u?AghnB fJzgbhw?AN; j?. ezgBh ƒ fJ; d/ r[DtZsk tkb/ T[sgkdK bJh ;BwkfBs th ehsk ik u[fenk j?. fJj ezgBh nkgD/ rkjeK ƒ g{oh ;zs[PNh ns/ :ehB d/Adh j?. u?AghnB fJzgbhw?AN; v'w?;fNe wkofeN d/ Bkb nzsookPNoh wkofeN ’u th nkgDh geV pDk u[Zeh j?. fJ; ezgBh d/ w[Zy T[sgkd fv;e gb', n? n?~w ~wHJ/ HJ/HH;hH ;hH feq feqP Phh ikroD ikroD Btz nes{ pop2017 o 2017

n?wHphH gb'H b?Av b/tbo, j?o' ns/ ;fgqzr b'v/v ebNht/No jB. fJj T[sgkd g{oh r[DtZsk iKuD wro'A jh fe;kBK ƒ T[gbpX eokJ/ iKd/ jB. fJ; d/ Bkb fJj ezgBh fe;kBK ƒ uzr/ T[sgkdK d/ Bkb ;g/no gkoN; ns/ ;oft; th T[gbpX eokT[Adh j?. u?AghnB fJzgbhw?AN; e'b ;g/no gkoN; dh g{oh o/Ai T[gbpX j?. dofwnkB/ fe;kBK bJh fJj ezgBh p/sjo ftebg j? feT[Afe ezgBh d/ ;ko/ T[sgkd feckfJsh ehwsK ’s/ T[gbpX jB. hindi.krishijagran.com



16

;

eµgBh ;wkuko

wfeNk pkrtkBh dk BtK BIohnk

w/A d/ Bkb jo/e uhI pdb ojh j?. fit/A seBheK ’u pdbkn j' oj/ jB, T[t/A jh ezw eoB d/ sohfenK ’u pdbkn j' oj/ jB. nfij/ ’u Gkos ftu pkrtkBh dk gquZbB tXdk ik fojk j?. pkrtkBh d/ tXd/ gquZbB ekoB fe;kBK ’u fJe ikro[esk nkJh j?. j[D pkrtkBh eoB tkb/ fe;kB g[okD/ sohfenK dk fJ;s/wkb BjhA eod/ pbfe T[j nkX[fBe sohfenK ƒ ngDkT[Ad/ ik oj/ jB. gfjbK ukok eZND, prhfunK s'A c;b b?D ns/ T[BQK dh SNkJh eoB ftu ekch ;wK brdk ;h go seBhe B/ fJBQK ;kfonK ƒ pj[s xZN eo fdZsk. wfeNk fJe ni/jh ezgBh j? i' pkrtkBh eoB tkb/ fe;kBK ƒ pkrtkBh dh b'VhAdh o/Ai T[gbpX eok ojh j?. fJj ezgBh fe;kBK ƒ g{oh soQK Bkb ;wofgs j?. ;G s'A yk; rZb j? fe fJ; d/ T[sgkd fNekT{ ns/ Go';/wzd jB. fi; d/ ekoB fe;kBK ftueko fJBQK T[sgkdK dh fJe yk; EK pDh j'Jh j?. wfeNk w[Zy s"o s/ j/i fNqwo, u'B PkZ, gkto ;gq/no, noE n"ro ns/ poZP eNo tor/ T[sgkd pDk ojh j?. fJ; d/ Bkb ezgBh nkgD/ rkjeK ƒ p/jso ;j{bsK th d/ ojh j?.

KISANeSTORE

India's First Agro-estore www.kisanestore.com fe;kBK dk nkgDk nkBbkJhB ;N'o

Buy Online A to Z Agri Inputs at www.kisanestore.com

All India Free Home Delivery

1800-270-1-271

eCommerce Media Partner

You can by Seeds, Fertilizers, Pesticides, Certied Organic Inputs, Spray Pumps, Farm Tools, Farm Machinery, Water Pumps, GSM Mobile Starter, Solar Products, LED Rechargeable Torch, Veterinary Medicines, Krishi Jagran magazine & many other Agri-Inputs from KISANeSTORE.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com



18

eµgBh ;wkuko

n?ro' ftIB fJzgbhw?AN; ftPt g~Xoh r[Dt~sk

n

i'e/ ;w/A ’u fe;kB f;oc nkX[fBe T[sgkd jh BjhA t/ydk pbfe T[; dh r[DtZsk ƒ d/y e/ yohddk j?. i/eo fe;kB fe;/ y/sh :zso$wPhB ƒ yohdD ’u g?;k brk fojk j? sK T[; ƒ T[sgkd th uzrh r[DtZsk tkbk fwbDk Io{oh j?. fJzvhnk n?ro' ftIB ckow fJzgbhw?AN fJ;/ T[d/P Bkb ezw eo ojh j? fe fe;kBK ƒ T[j r[DtZsk Bkb Gog{o ns/ fNekT{ y/sh :zso$wPhB T[gbpX eok ;e/. fJj eg z Bh fe;kBK bJh ys / h ’u g: q r ' jD ' tkb/ ;ko/ :s z oK$wPhBK dk fBowkD eoe/ TB [ KQ se gju z[ k ojh j. ?

fJBKQ Ts [ gkdK dh oA/i ’u oN ' oh fNbo, fv;e gb,' fv;e jo ? ,' Nb /q o, wb ' v pb ' v gb,' ;p ;kJhbo, pe ? j' ;ws / 20 sA' fInkdk ys / h :s z oK$wPhBK dk fBowkD eodh j. ? dy / D tkbh rb Z fJj j? fe fJj ;G Ts [ gkd ftPt gX Z oh rD [ ts Z k wkDeK ’s/ pDkJ/ rJ/ jB. fJj eg z Bh Gkos ;fjs ftPt d/ eJh dP / K ƒ Gkosh Ts [ gkd wj [ J Z hnk eok ojh j. ?

nze[o ;hvI ;zg{oB phi ;wkXkB

y/

sh eod/ ;w/A ;G s'A gfjbK fe;kB ƒ c;b d/ phi dh jh :kd nkT[Adh j?. feT[Afe i/eo c;b dk phi fe;kB BjhA phi/rk sK T[sgkdB feE'A bt/rk. fe;kB sK f;ZXk phi dh d[ekB ’s/ iKdk j? ns/ ike/ efjzdk j? fe w?ƒ phi d/ fdU. c/o Gkt/A T[; ƒ T[j d[ekBdko e'Jh th phi feT[A Bk d/ d/t/. fe;kB ƒ uzr/ ns/ r[DtZsk tkb/ phi T[gbpX eokT[D tkbhnK ezgBhnK d/ ftP/ ’u ikDekoh j'Dk Io{oh j?. nze[o ;hvI n?;h ezgBh j? i' fe;kBK ƒ uzr/

ns/ r[DtZsk tkb/ phi gqdkB eoB d/ Bkb T[BQK ƒ ikro{e th eodh j?. nze[o ;hvI fe;kBK ƒ brGr ;kohnK c;bK d/ phi w[jZJhnk eok ojh j?. fJ; ftu fe;kBK ƒ egkj, t?ihN/pb eqkZg ns/ co{N eqkZg torhnK c;bK dh phi jB. ezgBh d/P d/ ;ko/ okiK ftu ezw eo ojh j?. uzrh r[DtZsk tkb/ T[sgkdK d/ Bkb fJj ezgBh fe;kBK d/ fjs bJh ezw eo ojh j?. fJ; ezgBh d/ gqshfBXh rqkwhD ns/ fIbQk gZXo ’s/ fe;kBK Bkb ik e/ fwbd/ jB, T[BQK dh b'V ƒ ;wMd/ jB. T[; s'A pknd chvp?e d/ nkXko ’s/ fe;kBK ƒ p/jso T[sgkd T[[gbpX eokT[Ad/ jB.

;'Bkfbek dh f;ezdo ;hohI bKu

Bkfbek B/ xZN vhIb s/ o|sko Bkb fInkdk ;'skes tkbh No?eNoK dh ;hohI bKu ehsh j?, fi; d/

No?eNo ck;No fgenZg tkb/ j'Dr/ ns/ T[BQK dh fbcfNzr gkto th fInkdk j't/rh. i/eo j'o ezgBhnK d/ No?eNoK dh s[bBk eohJ/ sK f;ezdo ;hohI dh fbcfNzr ;woZEk ;G s'A fInkdk j?. ezgBh tb'A fdZs/ rJ/ ;hHn?cHn?wH NhHNhHnkJhH nzefVnK d/ nB[;ko f;ezdo vhnkJh 750 dh fbcfNzr ;woZEk 2000 ferqk j?. fJ; s'A fJbktk f;ezdo ;hohI d/ No?eNoK d/ fJziB 3707 ;h;h idfe 55 jko; gkto Pq/Dh d/ jB. fJ; d/ Bkb^Bkb JhAXB N?Ae ;woZEk 65 bhNo j?.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com


nksw fBoGo fe;kB dh nkB, tXd/ Gkos dh gfjukD

b[ph fJz;v;Nqhi n?bHn?bHghH efbnkD fwb d/ B/V/, Bo'vk o'v, nfjwdkpkd^380025 c'B L 079 30610 128, 129, 197 Jh^w/b L


20

eµgBh ;wkuko

fInkdk d[~X T[sgkdB bJh efgbk gP{ \[oke

fe

;kB gP{ sK gkb oj/ jB go fInkdk fe;kB fJ; ’u B[e;kB T[mk oj/ jB. ekoB j? T[BQK d/ gP{nK ƒ ;jh g'PD dk Bk fwbDk. fit/A wkBt ;oho ƒ ;jh ;w/A s/ Gog{o g'PD Bk fwbD ekoB T[j ewI'o jz[dk ubk iKdk j?. mhe T[;/ soQK gP{nK dk ;oho th ewI'o j[zdk ubk iKdk j?, fi; ekoB T[BQK d/ d[ZX T[sgkdB dh ;woZEk xZN j' iKdh j?. fJ; dk ekoD fe;kBK ’u ikDekoh dh ewh j'Dk j?. fJ; d/ ekoB T[j nkgD/ gP{nK ƒ Io{oh g'Pe sZs BjhA d/ gKd/. T[E/ efgbk gP{ \[oke fJe nfijk BK j? fe fiBQK gP{ gkbeK B/ fJj nkgD/ gP{nK ƒ y[nkfJnk, d[pkok T[BQK ƒ c/o fJjh :kd nkfJnk. efgbk gP{ \[oke B/ T[~so Gkos d/ fe;kBK ftueko nkgDh fJe yk; gSkD pDkJh j?. tfoQnK s'A efgbk gP{ nkjko gP{nK dk d[ZX tZXD ns/ T[BQK ƒ ;ko/ g'Pe sZs gqdkB eoB ’u todkB ;kps j' fojk j?. gP{ gkbe efgbk gP{ \[oke Bkb ;zs[PN jB. fJj T[sgkd ;ko/ g'Pe sZsK Bkb Gog{o j?.

w

wfjzdok dk BtK Jh^nbck BzH 1

fjzdok fJe n?;h ezgBh j? i' Gkos ftu jh BjhA pbfe ftPt gZXo ’s/ d/P dk BK o"PB eo ojh j?. No?eNo, y/sh nkN'w'fNt s/ j'o y/soK ’u wfjzdok ezw eo ojh j?. GftZy dhnK Io{osK ƒ t/yd/ j'J/ ezgBh ;jh fdPk ’u edw tXk ojh j?. fJ;/ eqw ’u fJe j'o edw tXkT[Ad/ j'J/ wfjzdok B/ Jh^nbck d/ BK Bkb nkgDk Jh^nkN' bKu ehsk j?. fit/A fe ;ko/ ikDd/ jB fe Gkos ;fjs eJh d/PK B/ Jh^eko ns/ j'o rZvhnK d/ IohJ/ 2030 se g{oh soQK wkofeN ’u epIk eoB dh fsnkoh ftu jB. nfij/ ’u wfjzdok B/ fJe edw nr/ tXk fbnk. wfjzdok d[nkok bKu

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

ehs/ rJ/ Jh^nbck ƒ vokJhto ;fjs 5 ;hNo pDkfJnk frnk j?. fJj fJe tko c[b ukoi j' D wro' A 84 feb'whNo se dk ;co s?n eo ;edk j?. fJ; dh tX s'A tX ;ghv 24 feb'whNo gqsh xzN/ dh ocsko Bkb ezw eodh j?. fcbjkb fJ; Jh^nkN' ƒ fdZbh, byBT{ ns/ e'beksk ’u T[skfonk frnk j?, fJ; d/ Bkb fJ; ƒ j'oBK PfjoK ’u th T[skoB dh fsnkoh uZb ojh j?. fcbjkb fJ; dh n? e ;^P' o { w ehws 1,12,000 o[gJ/ j?. Pfjoh fJbkfenK d/ Bkb^Bkb fJj nkN' rqkwhD fJbkfenK ’u th bkGekoh f;X j't/rk.

hindi.krishijagran.com



22

eµgBh ;wkuko

gbKNpkfJUfNe; tb'A ;{yw ihtkD{ nXkos seBhe s/ T[sgkdK dh ikDekoh bJh ;zw/bB fNe; ezgBh c;b gT[bsK Ngkdp k fdhJ Unfijh ezgBh j? i' fe;kBK

ƒ uzrh y/sh T[sgkdB seBhe, y/sh T[sgkd gqdkB eoB d/ Bkb jh T[BQK ƒ gq:'r eoB dh ikDekoh th d/Adh j?. fJj ezgBh ;w/A^;w/A s/ fe;kBK ƒ nkgD/ T[sgkdK s'A ikDz{ eotkT[Adh j?. fJ;/ bVh j/m r[ioks s/ wZX gqd/P ’u ezgBh d/ vhboK dk ;zw/bB nk:'fis ehsk frnk fi; ftu nrbh oph c;bK ’u gbKNpkfJUfNe; ezgBh d/ T[sgkdK d/ gq:'r pko/ uouk ehsh rJh. fJ; ;zw/bB ’u r[ioks ;{p/ d/ ;ko/ vhboK dh jkIoh ’u ezgBh d/ T[sgkdK d/ gq:'r s/ T[BQK s'A j'D tkb/ ckfJfdnK T[go o"PBh gkJh rJh. ezgBh d/ N?eBheb j?~v vkH P/yo fpPN B/ df;nk fe fJ; ;zw/bB ’u vhboK ƒ T[sgkdK dh ftP/PsktK s/ fe;kBK

th y/sh T[sgkd vhboK dk ;zw/bB wZX gqd/P d/ skb ns/ osbkw fJbkfenK ’u ehsk frnk. fJ; ftu vhboK B/ ezgBh dh gq;z;k eod/ j'J/ fejk fe fJj seBhe ns/ fe;kBK ƒ IwhB s/ c;b dh ;[oZfynk dh rZb fInkdk uzr/ Yzr Bkb ;wMkT[Ad/ jB ns/ fJe vhbo B/ sK fJj th dZf;nk fe i' fe;kB fJe tko gbKNpkfJUfNe; d/ T[sgkd gq:'r eodk j? T[j nkgDh c;b ’u jw/Pk nkgDh ;t? fJZSk nB[;ko fJBQK d/ T[sgkdK dk gq:'r eoB brdk j?. fe;kBK ƒ p/jso ;[ftXk d/D bJh gbKNpkfJUfNe; ezgBh ;w/A^;w/A s/ fJ; soQK d/ ;zw/bBK dk nk:'iB eodh ofjzdh j?. dZ;D:'r j? fe fe;kBK ftueko gbKNpkfJUfNe; d/ T[sgkdK dh wzr pj[s tX ojh j?.

ƒ T[sgkdK s'A j'D tkb/ bkG pko/ dZf;nk fi; Bkb T[j nkgD/ fJbke/ d/ fe;kBK ƒ T[sgkd d/ pko/ ’u j'o uzr/ Yzr Bkb dZ; ;eD. ;zw/bB ’u r[ioks ftu oph ;hIB d/ d"okB phihnK ikD tkbhnK c;bK s/ T[BQK dhnK ;wZf;nktK pko/ th uouk ehsh rJh. feT[Afe fe;kB oph ;hIB dh c;b brkT[D dh fsnkoh eo oj/ jB fJ; bJh fe;kBK ƒ c;b s/ T[BQK Bkb ;pzXs T[sgkdK pko/ ikDekoh j'Dh bkIwh j' iKdh j?. fJ; rZb ƒ wZd/BIo oyd/ j'J/ wZX gqd/P ’u n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com



24

eµgBh ;wkuko

U;tkb d/ Bt/A T[ZbhBkPe bKu

‘gqrsh’ j't/rh ;zs[fbs \[oke

fJzvhnk gqkJht/N fbwfNv dk BtK ekTsofrb [ gkd ‘gr q sh’ dX Z[ dD / tkbhnK rTn { K s/ wM Z K

bJh n;odkfJe ;kps jt ' r / k. fJj Tf[us wksok ’u rT{ s/ wM Z bJh ckJhpo ;fjs ;s z f[bs \o [ ke jh jb j. ? fJj o[w/B ’u ;{yw ihtkD{nK dh frDsh tXkT[Adk j? fi; ekoB gkuB fefonk szdo[;s pDdh j?. fJj jo/ uko/ ns/ s{Vh Bkb y[nkT[D bJh T[g:[es j?. fJ; d/ gqsh bhNo d[ZX d/ bJh 0H5 ferqk dk T[g:'r eoB s/ uzr/ Bshi/ t/yD ƒ fwb/ jB.

e'oN/e dk fJe j'o Xwkek L vkJhuh n?cihn?;

e'

oN/e n?roh n?Av pkfJU ;'fbT{PBI gqkJht/N fbwfNv B/ fJe BtK T~[bhBkPe bKu ehsk j. ? fJj eo ' hnB seBhe Bkb fsnko T~[bhBkPe j. ? fJj gs q hpX z kswe ns/ Tg [ ukokswe dj ' K sohfenK Bkb ew z eodk j. ? eg z Bh d/ nB; [ ko fJ; dh yk; rb Z fJj j? fe fJj fwN Z h ns/ wBy Z[ dj ' K bJh ;o [ fZyns j. ? fJj MB ' / ’u Mb [ ;k, PhE pbkJhN, gfZsnK dk Xp Z k or ' dh oe ' Ekw bJh bkGekoh j. ? Bkb jh ;pIhnK ’u fitA/ nkb,{ NwkNo, pA?rD s/ yho/ ’u vkTB [ h fwbv:,{ gd rbB s/ gkTv { oh fwbv:{ or ' , nkbNoBo / hnk, ckJhNg ' :o ' k, ghEhnw okJhie ' NB ' hnk, fcTi { o / hnw nkfd dh oe ' Ekw eodk j. ? eg z Bh dh ;bkj nB; [ ko fJ; dh 1 sA' 2 fwbhbhNo dh wksok gkDh Bkb Tg [ :r ' eoBh ukjhdh j. ? T[E/ ezgBh dk fJe BtK gq'NeN ;hHn?BH 2 th fJ;/ seBhe Bkb pfDnk T[sgkd j?. fJj g"fdnK ’u c;bK dh frDsh tXkT[Adk j? s/ g"fdnK ’u cb s/ c[ZbK ƒ froB s'A pukT[Adk j?. Bkb jh g"d/ dh fInkdk c[Zb d/D dh ;woZEk ƒ tXkT[Adk j?. fJj fJe s[ozs gqGkth tkXk ekoe j? i' fe gq:'r d/ 4 s'A 6 xzfNnK d/ nzdo jh g"fdnK s/ gqGkth j' e/ 5 s'A 7 fdBK wro'A jh fJ; dk n;o fd;D brdk j?. fJ; dh yk; rZb j? fe fJj gfonktoD d/ nB[e{b j? fJ; dk e'Jh Ifjohbk gqGkt BjhA j?. fJ; d/ gq:'r Bkb T[sgkdB ’u 25 s'A 30 ch;dh dk tkXk j[zdk j?. fJ; s'A fJbktk fJj g"fdnK ’u w?Nkp'fbIw dh fefonk ƒ tXkT[Adk j? ns/ g"fdnK dh o'r gqsho'Xe ;woZEk ƒ tXkT[Adk j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

;tkb feq P h o;kfJD n? e ;g' o N gq k Jht/ N UfbwfNv B/ Bt/A T[~bhBkPeK ƒ pIko ’u T[skfonk j?, fiBQK ftu n?ike;h gbZ;, Nq;N s/ N'c{ Pkwb jB. n?ike;h gbZ; (N?p{e'Bki'b 18H30 ch;dh n?;H;hH) fi; Bkb ;pIhnK s/ wKj dh c;b ’u uzr/ Bshi/ t/yD ƒ fwb/ jB. fJ; d/ Bkb^Bkb Nq;N (ghHfeT{HfeT{H) gkJho'b'fetBkb fetBkZB fJe pkfJUczih;kJhv j? i' nZm soQK dh T[~bh ƒ o'edk j?. Nq;N th ;pIhnK ’u fJ;s/wkb bJh p/jso j?. i/eo fe;kB fJBQK T[sgkdK dk fJ;s/wkb eod/ jB sK T[BQK ƒ tXhnk c;b s/ uzrk T[sgkdB gqkgs j't/rk.

phH;hHn?;H dk BtK ohgo pkJhAvo phH;hHn?;H dk fJNkbhnB ;?bc gq'g/bv ohgo pkJhAvo eDe, i"A, iJh s/ j'o dkD/ tkbhnK c;bK dh eNkJh d/ Bkb^Bkb pzXkJh eoB ’u ;jkfJe j't/rk. fJj 0H4 j?eN/no gqsh xzN/ dh ekoi ;woZEk oydk j?. fJ; d/ vhIb fJziB dh ;woZEk 10 jko; gkto j?. Bkb jh fJj r/no Bkb uZbD tkbk j?. fJ; d/ eNopko dh u"VkJh 1H22 whNo (4 c[ZN) j?. fJ; wPhB dh bzpkJh 360 ;?AwhH s/ u"VkJh 185 ;?AwhH j?. fJj wPhB 400 feb'rqkw tIBh j?. fJ; d/ fJ;s/wkb Bkb fe;kB n;kBh Bkb 3^5 ;?ANhwhNo bzpkJh dh c;b ƒ eZN ;ed/ jB. hindi.krishijagran.com



26

eµgBh ;wkuko

fe;kBK dk Go';k wbNhgb?e; thoK ƒ b'V j? uzrh c;b ns/ ;kuzv/rfe;kB h nkwdB dh. fe;kB y/s ftu c;b

brkT[D wro'A ekch fwjBs eod/ jB go T[BQK ƒ g{oh soQK Bkb T[; dk cb BjhA fwbdk feT[Afe T[BQK ƒ g{ok c;b T[sgkdB jh BjhA fwbdk. fJ; dk fes/ Bk fes/ ekoD c;bK ƒ ;jh g'Pe sZsK dk Bk fwbDk j[zdk j? feT[Afe fe;kBK ftu ikDekoh dh xkN j[zdh j?. i/eo fe;kB ;jh ykdK ns/ dtkJhnK dk fJ;s/wkb eoB sK T[BQK ƒ uzrk T[sgkdB fwb ;edk j?. y/sh d/ y/so dh gqf;ZX ezgBh wbNhgb?e; fe;kBK ƒ r[DtZsk tkb/ y/sh T[sgkd w[jZJhnk eok ojh j?. fJj ezgBh tZv/ g?wkB/ ’s/ fe;kBK ƒ ykd, ro'E gqw'No, pkfJU T[sgkd, g?;Nh;kfJv, phi ns/ ;go/no w[jZJhnk eok ojh j?. fJj ezgBh

g{oh soQK Bkb fe;kBK ftueko nkgDh g?Am pDk u[eh j?. fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe T[j jw/Pk uzr/ T[sgkd fJ;s/wkb eoB sK jh T[BQK ƒ uzrk T[sgkdB fwb ;edk j?.

fe;kBK ƒ bkG gqkgs eokT[Adh i/ ftPtk; fJzNogqkJhi

;kBK d/ jkbksK ƒ t/yd/ j'J/ uj[z gkf;UA fefJjh ntkI u[eh ik ojh j? fe fe;kBK dh

nkwdB ƒ d[ZrDk ehsk ikJ/. fJ; d/ bJh ;oeko th brksko isB eo ojh j? go jkbhA se fe;kBK ƒ fJjh BjhA gsk fe T[BQK dh nkwdB d[ZrDh fet/A n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

j't/rh < fJ; ftu e'Jh PZe BjhA fe T[BQK dh nkwdB ’u fJik|k BjhA j' ;edk. i/eo fe;kB nkX[fBe y/sh seBheK dk fJ;s/wkb eoB sK nkgDh nkwdB ftu fJik|k Io{o eo ;ed/ jB. j[D fe;kBK dk o[\ ;[ofyns y/sh tZb fInkdk j' fojk j?. nfij/ ’u ;[oZfyns y/sh eoB tkb/ fe;kBK ƒ bkG tZb fbik ojh j? pkrtkB g' b hfcbwI fBowksk ezgBh i/H ftPtk;. fJj ezgBh fe;kBK ƒ r[DtZsk Gog{o rqhB jkT{; fcbwI, Eowb ;eohB, P?~v B?N, rqhB jkT{; ;wZroh T[gbpX eok ojh j?. fJjh BjhA fe;kBK ƒ ;[ofyns y/sh Bkb i'VB bJh T[BQK ƒ fJ; d/ ftP/ ’u ikro{e eoB dk phVk ezgBh B/ u[fenk j?. fe;kBK ƒ bkG gj[zukT[Dk jh fJ; ezgBh dk Nhuk j?. hindi.krishijagran.com


gzikp ns/ jfonkDk y/shpkVh :{Bhtof;Nh s'A wBI{oP[dk BdhB BkPe

BdhBK BdhB


28

eµgBh ;wkuko

e';h jVQ fpgsk gqpzXB bJh ezw eo/rh \tkIk n?ro' D tkbh e';h Bdh tb'A fpc?jkobkJhdk ;'ikDr nytkT[ tkbh spkjh s'A S[Nekok d[nkT[D bJh \tkIk ;N'o/I n?Av n?ro' gqkJht/N fbwfNv fpjko ’u ezw eo/rh. ezgBh B/ Bhdob?Av dh tkB fvie tkNo w?B/iw?AN ezgBh Bkb ;wM"sk ehsk j?. :kd oj/ fe Bhdob?Av dh fJj ezgBh jVQ gqpzXB bJh nfs^nkX[fBe sohfenK Bkb ezw eo ojh j?. d[ZX ns/ v/noh eko'pko s'A fJbktk \tkIk n?ro' ro[Zg fpjko ftek; bJh pj[^y/soK ’u gqt/P eoB dh :'iBk pDk ojh j?. \tkIk n?ro' ro[Zg d/ gqpzX fBd/Pe wB;{o nkbw B/ fejk fe wJh 2017 ’u \tkIk n?ro' v?bhr/N; ;Zdkw nkbw dh nrtkJh j/m n?vtoNkJhfIzr w?B/io e[wko ;[Bhb, ;Jhd ;?wv B/ iowBh, jkb?Av, p?bIhnw, coK;, u/e;b'tkehnk ns/ nk;Nq/bhnk dk pj[s ;cb d"ok ehsk. s[jkƒ dZ; d/JhJ/ fe e';h Bdh tb'A jVQ g?dk j'D d/ ekoB j/m fby/ jB L^ 

wkB;{B d/ d"okB Bdh tb'A pj[s fInkdk ib gqtkj fi; dh ;jh fBek;h Bk j'D ekoB jVQ dh ;wZf;nk g?dk j'Dk

ezfYnK dk fInkdk y[o ikDk

Bdh d/ g[okD/ o;fsnK T[~s/ o/s dk izwDk

vZu ezgBh tb'A d;/ ;[MktK Bkb j/m fbyhnK ;wZf;nktK ƒ jb ehsk ik ;edk j? L

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

Bdh d/ g[okD/ tjkn tkb/ okjK ƒ w[V i'VBk

f;zukJh bJh gkDh dk ;jh T[g:'r

Bdh d/ ezfYnK Bz{ wip{s pDkT[Dk

g[okD/ okjK dh fv;Nfbzr

T[grqfjnK dh wdd Bkb jVQ dh w[ZYbh u/sktBh

nfs^nkX[fBe u/sktBh gqpzXB okjhA ;w/A f;o gqGktsK ƒ w[V t;kT[Dk

vZu ezgBh jVQ fpgsk gqpzXB d/ e[M gqw[Zy B[efsnK ’s/ ezw eo ojh j? fi; ftu fpgsk o'eEkw, jVQ ;[oZfynk, jVQ okjs, fsnkoh ns/ fpgsk s'A pknd iB^ihtB dk T[GoBk Pkwb j?. fJBQK gqpzXB seBheK ’u fpgsk o'eEkw bJh :'iBk s/ ;[oZfynk bJh pzBQ pDkT[Dk, feBko/ gZe/ pDkT[Dk, fpgsk u/sktBh pukn okjs ezw ns/ gqGkts fJbkfenK d/ w[V t;/p/ dk ezw Pkwb j?. fJ; soQK T[~u gqpzXB seBheK okjhA \tkIk n?ro/ B/ e';h jVQ fpgsk Bkb BfiZmD bJh ezw eoB dk c?;bk ehsk j?. \tkIk n?ro' n?unko P[o{ eoB dh :'iBk th pDk fojk j?. fIeo:'r j? fe \tkIk f;tkB fIbQ/ s'A fJj ;ko/ ezw P[o{ eo/rh. wB;{o nkbw fJ; ftek; ƒ Gkos d/ gfjb/ okPNogsh vkH okfizdo gq;kd ƒ ;wofgs eoBk ukjz[d/ jB, i' f;tkB fIbQ/ Bkb ;pzXs jB. hindi.krishijagran.com



30

eµgBh ;wkuko

n?e; 35 w{bh fe;kBK dh gfjbh g;zd pDh th rZb ubdh j? sK i"Bg[o fIbQ/ w{dkbh BKdhIo{id'o A fbnk iKdk j? feT[Afe i"Bg[o fIbQ/ dh

w{bh j'oBK w{bhnK Bkb'A tZyoh j[zdh j? go fJ; fwE ƒ s'Vd/ j'J/ ;'wkBh eBe ;hvI gqkJht/N fbwfNv ezgBh dh w{bh n?e; 35 B/ BtK ehoshwkB ekfJw ehsk j?. fJ; w{bh ƒ fe;kB pj[s g;zd eo oj/ jB. i"Bg[o fIbQ/ d/ Bkb Bkb nk;^gk; d/ j'oBK fIfbQnK d/ tZv/ fe;kB n?e; 35 dh fpikJh eoe/ fInkdk bkG ewk oj/ jB s/ w{bh dh BthA tokfJNh s'A ikDz{ j' oj/ jB. ezgBh d/ y/soh fJzukoi Xofwzdo u"Xoh B/ df;nk fe T[Ai sK w{bh dhnK eJh tokfJNhnK pIko ’u T[gbpX jB go n?e; 35 d/ w[ekpb/ e'Jh th w{bh BIo BjhA nk ojh. fJjh ekoB j? fe fe;kB j'o ezgBhnK dh w{bh ƒ Bekod/ j'J/ ;'wkBh ;hvI ezgBh tb'A fte;s fJ; tokfJNh dh jh fpikJh eo oj/ jB. n?e; 35 w{bh dh b'efgqnsk s/ fJ; d/ uzr/ BshfinK ƒ t/yd/ j'J/ ezgBh B/ fJ; ;kb fJ; tokfJNh ƒ T[~so gqd/P, fpjko, oki;EkB, gzikp, jfonkDk, gZSwh pzrkb, wZX gqd/P, SZsh;rVQ, Mkoyzv ns/ T[Vh;k okiK ’u bKu ehsk frnk j?. n?e; 35 tokfJNh dh fJj yk;hns j? fe fJ; dh bzpkJh j'oBK ezgBhnK dh w{bh dh s[bBk ’u fInkdk j? s/ fJ; dk ozr th fInkdk ;kc j?. o'r^gqsho'Xe ;wZoEk fInkdk j'D ekoB fJ; ftu o'r s/ ehV/ brD dh ;zGktBk th xZN j?. fJ; d/ phiK dh nzeo[D

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

;woZEk th fInkdk j? fi; ekoB fe;kB fInkdk g?dktko b? oj/ jB. fJjh ekoB j? fe n?e; 35 fe;kBK ftueko fJe uouk dk ftPk pD rJh j?. fe;kB fJ; w{bh dk T[sgkdB w{bh eko'pko ’u fInkdk bkG gqkgs eoe/ nkgDk BK ewk oj/ jB.

hindi.krishijagran.com


eµgBh ;wkuko

31

nkb{ dk r[Dt~sk Gog{o T[sgkdB fJzv'fcb d/ T[sgkdK Bkb

nk

b{ Gkos dh ;G s'A wjZstg{oB c;b j?. Gkos ’u nkb{ dh n";s T[gi 150^155 e[fJzNb gqsh j?eN/no j?, i' g{oh ftPt n";s s'A ekch xZN j?. j'o c;bK tKr nkb{ dh uzrh g?dktko bJh T[~Bs fe;wK d/ o'r ofjs phiK dh T[gbpXsk pj[s Io{oh j?. fJ; s'A fJbktk ykdK dk T[g:'r, f;zukJh dk fJzsIkw s/ o'r fB:zsqD bJh dtkJh d/ gq:'r dk th T[gi T[~s/ rfjok n;o g?Adk j?. nkb{ d/ fe;kBK bJh fJzv'fcb fJzv;Nohi fbwfNv Gkos dhnK gqw[Zy ezgBh d/ o{g ’u ikDh iKdh j?, i' fe;kBK ƒ ;fgqzN, fJzv'fcb n?w 45, fJzv'fcb i?v 78, w/Ne' ns/ w'e;hw/N tor/ T[~bhBkPe T[sgkd nkb{ dhnK phwkohnK ƒ o'eD bJh fe;kBK ƒ T[gbpX eokT[Adh j?. fJe nk:'iB ’u ezgBh d/ iBob w?B/io wj/P yzpkN/ ns/ gq'veN w?B/io nziBh wkBtzP B/ nkb{ d/ pko/ ’u e[M wjZstg{oB rZbK dZ;hnK. nkb{ fJe Bedh c;b j,? fi; ’u fInkdk bkrs dh Ioo { s jd z[ h j,? fitA/ ys / h dh fsnkoh, phi, ykd, gkDh, wIdo { , c;b ;o [ fZynk ns/ eb ' v ;No ' dk you nkfd Pkwb jd z[ k j. ? fe;kB ;ko/ you/ pV/ Pe " Bkb eodk j? go idA' c;b ;o [ fZynk dh rb Z nkTA[dh j? sK fe;kB EV ' hQ bkgotkjh ekoB tv Z / Be [ ;kB dk ;kjwDk eodk j. ? nkb{ dh c;b ’u B[e;kB ne;o pb?e ;eoc (ekbh fuZsh), nr/sh M[b;k, gS/sh M[b;k ns/ c';k torhnK phwkohnK s'A ekch fInkdk B[e;kB j[zdk j?. fJBQK fpwkohnK ƒ o'eD bJh c;b ;[oZfynk gqpzXB dh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

:'iBk s'A pfunk ik ;edk j? feT[Afe 60^70 ch;dh T[~bh nkgDk ikb g"d/ d/ nzdo ftSk d/Ad/ j? sd T[; dk bZSD pkjo fd;dk j? ns/ T[; jkbs ftu fe;/ o;kfJD dk gq:'r eoB ’s/ g"dk T[; ƒ nkgD/ nzdo iIp BjhA eo gkT[Adk. fJ; d/ cb;o{g dtkJh nkgDk g{ok ezw BjhA eo gkT[Adh ns/ fe;kB ƒ d{jok B[e;kB j'D dh ;zGktBk ofjzdh j? fJ; bJh ;dk fJ; rZb dk fXnkB oyDk ukjhdk j? ‘pukn fJbki s'A fes/ p/jso j?’ Gkt ‘Prevention is better than cure’ fJ; bJh w";w dh ;fEsh ƒ t/yd/ j'J/ T[~bhBkPe dtkJhnK dk pukn bJh fSVekU eoB Bkb bkG j[zdk j?. nkb{ dh y/sh bJh T[~Bs fe;w d/ phi nkb{ dh y/sh ’u ;G s'A wjZstg{oB rZb fJj j? fe fJ; dk phi uzrh Pq/Dh ns/ ;jh nkeko dk j't/. uzr/ phi yk;eo o'r w[es phiK dk gq:'r eoe/ nkb{ dh g?dktko tXkJh ik ;edh j?. uzrh T[gi bJh ibtk:{ fJbke/ d/ nB[;ko f;oc f;ckoP ehshnK rJhnK ;jh fe;wK jh u[D'. nkb{ d/ phiK dk nkeko ns/ T[; dh T[gi s'A bkG dk nkg; ftu vz{xk ;zpzX j? fJ; bJh uzr/ bkG bJh 3 ;?AwhH s'A 3H5 ;?AwhH nkeko iK 30^40 rqkw tIB d/ nkb{nK dh jh phi d/ o{g ftu fpikJh eoBh ukjhdh j?. nkb{ fpikJh dk ;wK s/ phi dh wksok T[~so Gkos ’u fiE/ gkbk g?Dk nkw rZb j?. nkb{ ƒ tXD bJh xZN ;wK fwbdk j?. fJ;bJh T[~so Gkos ’u nkb{ dh fpikJh fJ; gqeko eo' fe nkb{ d;zpo d/ nzs se g{ok pD ikJ/. T[~so^gZSwh fjZf;nK ’u nkb{ dh fpikJh dk ;jh ;wK nes{po wjhB/ dk gfjbk gzdotkVk j?. g{oph Gkos ’u nkb{ nes{po d/ nZX s'A iBtoh d/ se fpikJh ehsh ik ;edh j?. bkJhBK s/ p{fNnK dh d{oh ’u nfijk ;zs[bB j'Dk ukjhdk j? fi; Bkb Bk T[gi xZN j't/ Bk nkb{ dk nkeko xZN j't/. ;jh wkg d/ phi bJh nkb{ dh c;b ’u bkJhB s'A bkJhB dh d{oh 50 ;?AwhH s/ p{N/ s'A p{N/ dh d{oh 20^25 ;?AwhH j'Dh ukjhdh j?. fJ; d/ bJh 25^30 e[fJzNb phi gqsh j?eN/no ekch j[zdk j?. nkb{ phi dh ;'X ekbh fuZsh ns/ iVQ rbB fpwkoh s'A puD bJh nkb{ fpikJh d/ ;w/A phi ;'X pj[s Io{oh j?. fJ; d/ bJh ;G s'A gfjbK nkb{ ƒ e'bv ;N'o ’u'A eZY e/ xZN'^xZN 4^7 fdBK se fe;/ SK tkbh EK ’u oy' sKfe nkb{ pkjob/ tksktoD d/ nB[e{b j' ikD. T[; wro'A 25^30 e[fJzNb nkb{ ƒ fe;/ fsogkb iK ;ys IwhB T[~s/ fJe;ko ftSk fdU s/ 1 feb' ;fgqzN ƒ 25^30 bhNo gkDh ’u x'b e/ fSVekU eo'. fXnkB oy' fe nkb{ dh ;sj T[~s/ g{oh soQK dtkJh br ikJ/. j[D nkb{ ƒ 3^4 xzzN/ ;[ZeD bJh SZv fdU, g{oh soQK ;[ZeD wro'A fpikJh eo'.

hindi.krishijagran.com


32

eµgBh ;wkuko

ykdK dk gq:'r fwZNh iKu d/ nkXko ’s/ tB;gsh tkX/, T[gi tkX/ bJh BkJhN'qiB ns/ g"fdnK ƒ Pesh d/D bJh g'NkP dh T[fus wksok gkT[Dh ukjhdh j?. nkb{ dh c;b ’u gqsh j?eN/no 120 ferqkH BkJhNq'iB, 80 ferqkH ck;c'o; ns/ 80 ferqkH g'NkP gkT[Dh ukjhdh j?. BkJhNq'iB dh nZXh wksok s/ ck;c'o; s/ g'NkP dh g{oh wksok ƒ fpikJh ;w/A ns/ BkJhNq'iB dh nZXh wksok ƒ gfjbh fwZNh uVQkT[D ;w/A gkT[Dk ukjhdk j?. nkb{ ’u f;zukJh nkb{ ’u jbeh go eJh f;zukJhnK dh b'V j[zdh j? go y/s ftu gkDh ed/ th Gfonk BjhA ofjDk ukjhdk. BkbhnK s/ tZNK dh T[ukJh d/ fszB u"EkJh s'A fInkdk gkDh BjhA GoBk ukjhdk. g"d/ T[rD ns/ nkb{ pDB s/ c[ZbD dh nt;Ek ’u f;zukJh Io{oh j[zdh j? fJ;bJh gfjbh f;zukJh g"X T[rD s'A pknd s/ j'o f;zukJhnK 10^12 fdBK d/ coe Bkb eod/ ofjDk ukjhdk j?. g{oph Gkos ftu nes{po d/ nZX s'A iBtoh se phih ikD tkbh nkb{ dh c;b ’u f;zukJh dh ;jh wksok 50 ;?AwhH (6^7 f;zukJhnK) j[zdhnK jB. nkb{ ’u BdhBK dh o'eEkw BdhB dh gqGktPkbh o'eEkw bJh fpikJh d/ 8^12 fdBK d/ nzdo 250 rqkw u/i gqsh j?eN/no d/ fj;kp Bkb fSVekU eo'. :kd oy' fe gkDh dh wksok ;jh j't/ ns/ eN iK cb?N c/B B'Ib tkb/ fSVekU wPhB Bkb jh fSVekU eo'.

nkb{ dh c;b dhnK gqw[~y fpwkohnK

pb?e ;eoc

gS/sh M[b;k

nkb{ ’u fpwkohnK dh o'eEkw nkb{ ’u fpwkohnK dh o'eEkw bJh T[~bhBkPeK d/ xZN'^xZN 5^6 fSVektK dh b'V j[zdh j? i' fe fJe gq'rokw pDk e/ jh eoBk ukjhdk j?. gfjbk fSVekU ^ 20^30 fdBK dh nt;Ek—fJzv'fcb I?v 78 iK fJzv'fcb n?w 45 ^ 1H25 feHrqkH$j?eN/no d{;ok fSVekU ^ 30^35 fdBK dh nt;Ek—fJzv'fcb n?w 45 ^ 1H25 feHrqkH$j?eN/no sh;ok fSVekU ^ 35^45 fdBK dh nt;Ek—w'e;hw/N ^ 1H50 feHrqkH$j?eN/no u"Ek fSVekU ^ 45^55 fdBK dh nt;Ek—fJzv'fcb n?w 45 iK w'e;hw/N ^ 1H25 feHrqkH$j?eN/no gzitK fSVekU ^ 55^65 fdBK dh nt;Ek—w/Ne' ^ 1H50 feHrqkH$j?eN/no S/tK fSVekU ^ 65 fdBK s'A pknd—w'e;hw/N ^ 1H5 feHrqkH$j?eN/no w";w dh ;fEsh yokp j'D s/ fSVekU d/ coe xNkJ/ ik ;ed/ jB ns/ fSVektK dh frDsh tXkJh ik ;edh j?, gq:'rK d/ nXko ’s/ fJj d/fynk frnk j? fe fJj c;b ;[oZfynk gqfefonk ngBkT[D s/ c;b fpwkohnK s'A ;[oZfyns ofjzdh j? ns/ T[sgkdB s/ r[DtZsk ’u 20^25 ch;dh se tkXk j[zdk j?. y/sh o;kfJDK s'A p/jso Bshi/ fet/A gqkgs j'D < so/b$toyk d/ ekoB dtkJhnK ƒ tfj ikD s'A pukT[D bJh fJzvNqkB J/Jh dk fJ;s/wkb pj[s wjZstg{oB j?. jo/e fSVekU ’u fJzvNqkB J/Jh dk fJ;s/wkb y/sh o;kfJDK dh feqnkPhbsk fugekt ns/ c?bkt ƒ tXkT[D ’u wdd eo/rk. fJzvNqkB J/Jh dk tZyok x'b pDkU fco T[; ƒ gfjbK s'A fsnko y/sh o;kfJDK d/ x'b ’u fwbkU. fBoXkos wksok ^ 60 rqkw$100 bhNo gkDh.

nr/sh M[b;k

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com


fJµNoftT{

33

nkwdB ƒ d[~rDk eoB dk p/jso Iohnk pkrtkBh L vkH w{osh

fJ

j sK ;ko/ ikDd/ jB fe cb s/ ;pIhnK ftNkfwB ns/ g'Pe sZsK dk fJe p/jsohB Iohnk j?. Gkosh w;kb/ ;kvh ;z;feqsh ’u fJe p/sjo Gkosh ykX^;wZroh dk okik wzfBnk iKdk j?, fJj T[~so s'A dZyD se c?fbnk j'fJnk j?. jo fsT[jko ns/ gq'rokw dh c[ZbK ns/ jkoK Bkb P'Gk tXdh j?. fJj Gkosh y/sh dk fJe fjZ;k j? fi; ƒ pkrtkBh fejk iKdk j?. Gkos ’u pkrtkBh dhnK T[gbpXhnK, go/PkBhnK ns/ fJBQK d/ nzefVnK ƒ ikDB bJh feqPh ikroD B/ Gkos ;oeko d/ pkrtkBh efwPBo vkH phHn?BHn?;H w{osh Bkb rZbpks ehsh fiBQK B/ fJ; d/ tX s'A tX ftfPnK d/ pko/ ’u dZf;nk, g/P jB e[M gqw[Zy nzP L^ d/P ’u pkrtkBh dh ;fEsh fej' fijh j? < pkrtkBh 6 fjZf;nK ’u tzvh j'Jh j?, fi; ftu ;pIhnK, cb tkbhnK c;bK, w;kb/, ;iktNh g"d/, pkrkBh c;bK ns/ wPo{w Pkwb jB. d{;ohnK c;bK d/ w[ekpb/ d/P ’u pkrtkBh uzrh ;fEsh ’u j?. i/eo

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

d{;ohnK ykX^c;bK Bkb pkrtkBh dh s[bBk ehsh ikJ/ sK T[; d/ w[ekpb/ fe;kBK ƒ uzrhnK ehwsK fwbdhnK jB. go T[sgkdB ns/ g';N jkot?;N ;pzXh e[M ;wZf;nktK jB. i/eo e'Jh fe;kB eDe t/udk j? s/ i/ T[j e'Jh pkrtkBh T[sgkd fit/A ;/p iK nzp t/udk j? sK T[; ƒ eDe d/ w[ekpb/ fInkdk ehws fwb iKdh j?. cbK fit/A e/bk nkfd ftu sK 30 r[Dk fInkdk se ehws fwb iKdh j?. c[ZbK ’u 30 s'A 35 r[Dk fInkdk ehws fe;kB ƒ fwb iKdh j?. fJ; bJh fJ; d/ IohJ/ fe;kB nk;kBh Bkb nkgDh nkwdBh d[ZrDh eo ;ed/ jB. Gkosh pkrtkBh dh T[sgkd r[Dt~sk pko/ d;' < nzsookPNoh pIko ƒ fJe SNkJh gq';?; s'A bzxDk g?Adk j?, id th e'Jh T[sgkd ƒ y/s s'A yohddk j?. nzsookPNoh pIko ’u T[sgkd dh r[DtZsk d/yh iKdh j? i/ A ro/v dk T[sgkd wkofeN ’u gj[zukfJnk iKdk j? sK T[; dh uzrh ehws fwbdh j?. C ro/v d/ hindi.krishijagran.com


;NkfJb j? sK ;bkw j?


fdbK u Go/ T[wzr id'A s[;hA eo' fIzw/tkoh Bkb ;tkoh HHH :k

wkjk, n;hA ;irsk Bkb ;[o~fyns ns/ nB[Gth ;tkoh dk ;woEB eod/ jK. :kwkjk gfotko ;[o~fynk gq'rokw (tkJhn?cn?;gh), fJe ;wkie gfjb d/ sfjs n;hA rqkwhD s/ Pfjoh y/soK ’u ;[o~fynkswe rshftXhnK d/ wkfXnw Bkb ;[o~fyns :ksok ƒ gq's;kfjs eod/ jK. fJ; gq'rokw d/ sfjs n;hA yk; s"o Bkb pDkJ/ rJ/ gq'rokwK ƒ eto eod/ jK, fi; ftu w[~y o{g Bkb n;hA B"itkBK s/ p~funK ƒ ;[o~fyns :ksok bJh fe; soQK dhnK ;ktXkBhnK tosDhnK ukjhdhnK jB s'A b? e/ ;[o~fyns :ksok dh nkds ƒ fte;s eod/ jK.

ikro{e p~u/, ;wki dk g[Bo^fBowkD ie / o s; [ hA pu ~ / ƒ f;ykTA[d/ j' sK s; [ hA ;wki dk gB [ o fBowkD eod/ j. ' fJjh ekoB j? fe ;kvk tkJhnc ? n; ? gh go;go gG q kth sohfenK Bkb pf~unK ƒ ;ekokswe og { Bkb gG q kts eodk j? ns/ TB [ KQ ƒ ;o [ f~yns :ksok dk okids { pDkTA[dk j. ? fJjh BjhA ;kvk gr 'q okw TB [ KQ ƒ Gfty ~ d/ ukbeK dh fIw z t / koh ghVhQ ’u nr/ tXD bJh ;woE ~ eodk j. ?  ;[o~fynk Ehw ’s/ fu~soekoh gqsh:'rsk  p~funK d/ Bkb wI/dko ;ztkd ;?PB  No?fce fB:wK pko/ ikro{esk c?bkT[Dk

w[|s ;tkoh gohyD

bkfJ;?A; ;g'oN

:kwkjk dk fJj gq'rokw ;[o~fyns tksktoD ’u gq'c?PBb No/Av :kwkjk ;[o~fynk gohfyneK tb'A gfjbh tko r~vh ubkT[D tkfbnK ƒ g{oh soQK w[cs d[gjhnk r~vhnK dh No/fBzr ;jkfJsk gqdkB eo fojk j?.  :ksok d/ d"okB ftfGzB vokJhftzr seBheK d/ ftP/ ’u fet/A ikDhJ/ <  ;jh g'I ’u r~vh ubkT[Dh, po/fezr g?NoB, p?bz;, ekofBzr nkfd pko/ No/fBzr  wkfjoK dh d/yo/y ’u nk:'fis

id'A n;hA s[jkƒ :kwkjk N{^thbo dh ;tkoh d/ pko/ ’u ;G e[M d;d/ jK sd n;hA s[jkv/ bJh fJe whb j'o n~r/ iKd/ jK sKfe s[;hA fJe fIzw/tko bkfJ;?A; gqkgs ukbe pD ;e'.

p'

tkJhn?cn?;gh d/ Bkb, s[jkvh gfjbh :ksok s'A b? e/ gfjbh bkfJ;?A; gqkgsh :ksok ’u n;hA ;[fBPfus eod/ jK fe jo/e edw ’s/ n;hA s[jkv/ Bkb jK ns/ s[jkv/ fdbK T[~s/ oki eod/ jK.

bePw~wk dh e'fPP ƒ ;bkwHHH``

fJBh bePwZwk s/bzrkBk d/ Mko;zrw fIbQ/ d/ fpdkZekB/ fgzv dh ofjD tkbh 45 ;kbk n"os j?. 15 ;kb gfjbK T[BQK B/ nkgD/ gsh ƒ ;dk bJh y' fdZsk ;h. T[BQK d/ 3 g[Zso ns/ Xh jB. bePwZwk d/ gsh dh w"s wro'A T[BQK e'b p; d' J/eV IwhB jh ;h, i' T[BQK ƒ T[jBK d/ ;j[fonK tb'A fwbh ;h. feT[Afe T[BQK e'b g?f;nK dh szrh ;h fJ; bJh T[BQK B/ fJ; IwhB fJt/A jh SZvDk fgnk feT[Afe Bk sK T[j fJ; IwhB T[~s/ fInkdk you eo ;edh ;h s/ Bk jh ezw eoB bJh T[BQK e'b e'Jh wId{o ;B. fe;kBK bJh ezw eoB tkbh ;z;Ek noB:k n?rqhebuo nbNoB/fNt; ns/ fbftzr fJe'b'ih ;z;Ek B/ fJeZfmnK fwb e/ gowkebuo ƒ fe;kBK ftueko gj[zukD bJh gfjb ehsh s/ fJ; gq'i?eN ƒ n?;/ S'N/ fe;kBK, i' nkofEe s"o ’s/ n;woE jB ns/ yk;s"o ’s/ n"os fe;kBK ftueko bKu ehsk. fJ; gq'i?eN ’u bePwZwk fJewkso n?;h n"os ;B, fiBQK dh fJ; gq'rokw bJh g{o/ fgzv ftu'A u'D j'Jh ;h. bePwZwk B/ dZf;nk fe T[BQK B/ nkgDh IwhB dk fJe S'Nh fijh goy ehsh. T[BQK B/ fejk fe ;kv/ e'b nkgD/ pZfunK ƒ ;jh g'PD d/D bJh th g?;/ BjhA ;B go w?A T[jBK bJh e[M uzrk eo ojh jK. y/sh d/ o{g ’u w?ƒ fJe ni/jh Pesh fwbh j? fi; Bkb w/o/ pZfunK ƒ GftZy ’u fInkdk g?;/ sK BjhA go uzrk G'iB ns/ fIzdrh fwb ;edh j?. noB:k B/ bePwZwk dh IwhB ns/ y/sh ;[Xko ftu ekch wdd ehsh. bePwZwk B/ tkNo jkot?;fNzr, c/Af;zr, tkjh, g"dk o'gD nkfd f;y fbnk j?. T[BQK B/ nkgD/ 2 J/eV y/s ’u nKtbk, fBzp{, nzp, eo'Adk, nziho, uhe{ ns/ eki{ torhnK c;bK dk gbKN/PB ehsk j?. jkbKfe T[BQK e'b b'VhAdh f;zukJh dk gkDh T[gbpX BjhA j? nfij/ ’u T[BQK B/ wFNek f;zukJh seBhe Bkb nkgDh c;b ƒ ftt;fEs eo ofynk j? sKfe c;b ƒ b'VhAdh wksok ’u gkDh fwb ;e/. fJ; ezw ƒ T[BQK dk g{ok gfotko pj[s jh rzGhosk Bkb eo fojk fojk j?. fJ; ftu f;oc bePwZwk jh BjhA pbfe T[BQK d/ gfotko d/ ;ko/ w?Apo y/s ’u ezw eoB bJh sB'^wB' i[N/ jB feT[Afe T[BQK ƒ fJ; ftu wIk nk fojk j?. fJjh BjhA fJ; ftu j'o b'e th T[BQK dh ;jkfJsk eo oj/ jB. ;bkw j? nfij/ iIp/ ƒ fi; B/ bePwZwk ƒ nkgD/ jh y/so ’u BkfJe pDk fdZsk j?.


36

fJµNoftT{

T[sgkd ƒ gq';?f;zr fJzv;Noh d/ ezw ’u fbnk iKdk j? idfe Gkos d/ T[sgkdB dk 2 s'A 5 ch;dh pkrtkBh T[sgkd gq';?f;zr d/ bJh fJ;s/wkb ehsk iKdk j?. Gkos ’u xZN ocskoh gq';?f;zr gqfefonk j'D ekoB pIko ehws T[; dh r[DtZsk ro/v ’s/ fBoGo eod/ jB. T[sgkd d/ ro/v fit/A A, B, C nkfd T[; d/ tIB, r[DtZsk ns/ nkeko T[~s/ fBoGo eodk j?. pkrtkBh r[Dt~sk s/ nzefVnK d/ nXko ’s/ fej' fijk gqdoPB eo fojk j?. y/sh d/ y/so d/ nXko ’s/ fJ; dh nzefVnK d/ nB[;ko s[bBk eo' < Gkos ’u 140 fwbhnB j?eN/no y/sh:'r IwhB T[~s/ 17 ch;dh oepk pkrtkBh c;bK dk j?. fi; Bkb y/sh dh e[b ihHvhHghH dk 30 ch;dh pkrtkBh c;bK Bkb j?. Gkos brGr 20 ch;dh A ro/v T[sgkdB eodk j? fJ; ƒ p/jso y/sh feqnktK d/ IohJ/ j'o th tXkfJnk ik ;edk j?. nzefVnK d/ nB[;ko brGr 299H85 fwbhnB NB T[sgkdB fJ; ;kb j'fJnk j?, idfe fgSb/ ;kb fJj 283H4 fwbhnB NB ;h, s[bBk eohJ/ sK T[sgkdB ’u 4H8 ch;dh ns/ oep/ ’u 2H6 dk tkXk j'fJnk j?. fJ; tko pkrtkBh T[sgkdB j?okBhiBe fojk j?, fgSb/ 5 ;kbK ftu fJj d{;ohnK y/sh c;bK fi; dk T[sgkdB 271 fwbhnB NB ofj frnk j?, s'A fes/ fInkdk j'fJnk j?. 25H5 fwbhnB j?eN/no ’u 299H85 fwbhnB NB T[sgkdB wkfJB/ oydk j?. n;hA nkgD/ T[sgkd dh r[Dt~sk ns/ T[sgkdB fet/A tXk ;ed/ jK < uzr/ T[sgkd bJh ;kƒ uzrh P[o{nks eoBh j't/rh. fJ; d/ bJh uzrh fe;w d/ g"d/ brkT[D/ j'Dr/ i' pj[s Io{oh j?. fJ; s'A fJbktk ;w/A f;o ykd d/Dk nkfd bkGekoh j?. f;zukJh d/P ’u tZvh ;wZf;nk j? fJ; d/ ekoB eJh soQK dhnK ;wZf;nktK dk ;kjwDk eoBk g? fojk j?. uzr/ ro/v tkbk T[sgkdB j'o th tXkfJnk ik ;edk j? go fJ; d/ bJh uzrh fe;w ns/ r[DtZsk d/ g"fdnK dk brkT[Dk Io{oh j?. nkws"o s/ ;kv/ GkoshnK ’u r[Nh ftXh d[nkok fsnko ehs/ rJ/ g"fdnK ƒ rbs b/tfbzr eoe/ fe;kBK ƒ d/ fdZsk iKdk j?. fJj fJe ;wZf;nk j?, fe;kB fJ; d/ ftP/ ’u ikDekoh oyD fJjh fJe p/jso sohek j?. fJ; d/ bJh feqPh ftfrnkB e/Ado th fe;kBK dh wdd eo oj/ jB. Gkosh ibtk:{ d/ fj;kp Bkb fejV/ cb s/ ;pIhnK fe;kBK ƒ bkG gj[zuKd/ jB < pkrtkBh d/ j'o ftGkrK ’u ;pIh d/ w[ekpb/ cb fInkdk uzrk gqdoPB eod/ jB. Gkos ’u T[rkJ/ ikD tkb/ nzp, e/bk, gghsk s/ nBko w[Zy cb jB i' y/sh ibtk:{ d/ fj;kp Bkb tZy^tZy fJbkfenK ’u T[rkJ/ iKd/ jB, go fJBQK ftu th nBko dk gqdoPB ;G s'A

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

uzrk j?. fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe T[j okPNoh pkrtkBh p'ov tb'A ofi;Nov Bo;oh s'A jh r[DtZsk tkb/ g"d/ ns/ j'o gbKfNzr wNhohnb b?D. ;Nko o/fNzr s/ rq/fvzr Bo;oh fJ; ftu fe;kBK dh wdd eodh j?. wkB;{B T[sgkd dh r[Dt~sk ƒ fezBk gqGkts eodk j? < fgSb/ e[M ;kbK s'A Gkos ’u wkB;{B ekch uzrh ojh j?. fJ; Bkb f;oc ;'ek rq;s fJbke/ gqGkts j'J/ jB. go fInkdkso pkrtkBh c;bK fJ; s'A gqGkts BjhA j[zdhnK. pkrtkBh c;bK ƒ fBPfus f;zukJh dh Io{os jo ;w/A pDh ofjzdh j?. fJ; d/ bJh s[gek f;zukJh ƒ ngBkT[Dk ukjhdk j?. ;kƒ f;zukJh bJh gkDh ƒ iwQK eoB ns/ tkNo jkot?;fNzr dh b'V j?. sKfe nfij/ fJbkfenK ’u f;zukJh ;jh sohe/ ehsh ik ;e/. fit/A eDe, dkb ns/ M'B/ nkfd dhnK c;bK ’u f;zukJh ehsh iKdh j?. Gkosh pkrtkBh T[sgkdK d/ fBo:ks dh ;fEsh fej' fijh j? < Gkosh pkrtkBh T[sgkdK dk fBo:ks uzr/ gZXo ’s/ j?. ;kb 2014^15 ’u 28H628 eo'V o[gJ/ dk n?e;g'oN ehsk frnk ;h. fi; ftu cb s/ ;pIhnK dk 7H7 eo'V o[gJ/ dk fBo:ks ehsk frnk ;h idfe c[ZbK dk 460 eo'V dk fBo:ks ehsk frnk ;h. fJ; ftu wZ[y s"o s/ eki{ ns/ w;kb/ fBo:ks ehs/ rJ/ ;B. Gkos ’u eki{ dh gq';?f;zr bJh pj[s ftebg jB go eZu/ wkb dh ewh d/ ekoB gq';?f;zr fJzv;Noh fJBQK ƒ fJwg'oN eoe/ fco gq';?; eoe/ bkG ewkT[Adh j?. ;oeko th eki{ d/ T[sgkdB ’u tkXk eoB d/ isB eo ojh j?. dZyDh okiK s/bzrkBk, eoBkNe, sfwbBkv{, r[ioks ns/ SZsh;rVQ tor/ okiK ƒ fJ; d/ bJh c'e; ehsk ik fojk j?. fJ; dh ehws 180 s'A 200 o[gJ/ gqsh feb' j?. fJe nfs^nkX[fBe seBhe tkbk d/P j[zd/ j'J/ th ;kƒ g';N jkot?;N dh ;w~f;nk Bkb i{MDk g? fojk j?, fJ; dk eh jb j? < d/P ftu e'bv ;N'o/I fJe tZvh ;wZf;nk j?, fJ; dh ;fEsh so;:'r j?. jo ;kb fJ; dh tiQk Bkb 20^30 ch;dh se T[sgkdK dk B[e;kB j[zdk j?. fJj ;ko/ fe;kBK ƒ jh MZbDk g?Adk j?. fJ; B[e;kB dh g{osh e'bv ;N'o/i d/ IohJ/ ehsh ik ;edh j?. cbK s/ ;pIhnK dh ;[oZfynk bJh d{;o/ sohfenK dk fJ;s/wkb ehsk iKdk j?. n;hA e[M ;wZf;nktK e'bv ;N'o/I, g?ev jkT{f;;, okJhgfBzr u?Apo ns/ e'bv u?B torhnK ;j{bsK ’u fgZS/ jK. fJBQK ;kohnK ;j{bsK d/ j[zd/ j'J/ ftfGzB pkrtkBh c;bK ƒ fInkdk s'A fInkdk 20 fdBK sA' 6 wjhB/ se ;o [ fZyns ofynk ik ;edk j. ? nkb,{ fgnkI, NwkNo dh rb Z eod/ jK, pkrtkBh pIko fJBKQ c;bK T~[s/ jh fBoGo eodk j. ?

hindi.krishijagran.com


fJµNoftT{ fJBKQ ƒ ;No ' I / ’u oy Z D ftu goP / kBhnK dk ;kjwDk eoBk gA?dk j. ? fJ; d/ bJh isB eoB/ Ioo { h jB. fgSb/ d' fsB z ;kbK ’u ;oeko B/ eM [ isB ehs/ jB. 1 sA' 2 whNfoe NB d/ eb ' v ;No ' I / pDkTD [ bJh 6 sA' 8 eoV ' og [ J/ d/ fBtP / dh bV ' gA?dh j. ? fe;kBK dh nkwdB ƒ d[~rDk eoB bJh pkrtkBh ftGkr eh ezw eo fojk j? < fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoB bJh ;G s'A gfjbK T[BQK d/ bJh ;jh sohe/ Bkb pIko ;Ekgs eoB dh b'V j?. T[BQK d/ eko'pko ƒ tXkT[D bJh T[BQK ƒ pIko Bkb i'fVnk ikJ/. NwkNo, fgnkI ns/ nkb{ pIko ’u T[Eb^g[Eb eoB tkbhnK c;bK jB. ;kv/ e'b ftfGzB c;bK dk T[sgkdB e?bzvo j'Dk Io{oh j? ns/ T[BQK dhnK nt;EktK dk ftPb/PD ehsk ikDk ukjhdk j?. e[M nbZr okiK ’u ftfGzB c;bK bJh T[sgkdB ;woZEk ns/ ibtk:{ nbZr j?. fJ; soQK d/ okiK ƒ nkgDh gqw[Zysk ’s/ fXnkB d/ e/ ;jh gqDkbh d/ IohJ/ d/P d/ uzr/ pIko Bkb i'fVnk ikDk ukjhdk j?. j[D pkrtkBh c;bK d/ pIko ƒ nfs^nkX[fBe seBheK Bkb b?; eoB dh b'V j?, fi; Bkb fe;kBK ƒ bkG fwb ;e/. fJ; s'A fJbktk fe;kBK dh nkwdB tXkT[D dk fJe j'o Iohnk j? fe fe;kB c;bK d/ Bkb wX{wZyh gkbB, wPo{w, w;kb/ T[sgkdB ns/ ;[rzXh ns/ n"PXh tkb/

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

37

g"fdnK dk T[sgkdB eoB. fJ; Bkb T[BQK dh nkwdB ftu fJik|k j't/rk. ;oeko fJ; d/ bJh fwPB cko fJzNhro/fNv vt?bgw?AN jkoNhebuo (n?wHnkJhH vhHn?uH) ;ehw d/ IohJ/ fe;kBK ƒ ;fj:'r eo ojh j?. fJ; :'iBk d/ sfjs fe;kBK ƒ Bo;oh ftek;, T[d:'fre feqnktK, f;zukJh ns/ ;pf;vh torhnK ;j{bsK T[gbpX jB. vkH phHn?BHn?;H w{osh efjzd/ jB fe i' ;wkoN fe;kB jB T[BQK ƒ ;pf;vh tZb Bk t/yd/ j'J/ nkgD/ T[sgkd dh r[DtZsk ns/ uzrh ehws tZb fXnkB d/Dk ukjhdk j?.

fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com w'fBek wzvb n?;';hJ/N ;zgkde feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9891755566 Jhw/b L monika@krishijagran.com

hindi.krishijagran.com


38

fJzNoftT{

i?fte T[sgkd dh gSkD L Bhw fJzvhnk

;z;feqsh ’u jIkoK ;kbK s'A wjZstg{oB BhG{wfGkosh wek fBGk ojh j?. fBzw gfonktoD d/

Bkb^Bkb ;kvh f;js bJh th uzrh j[zdh j?. fBzw Bkb pD/ gq'veNK dh wzr b'eK ftueko s/Ih Bkb tX ojh j?. y'i s'A gsk bfrnk j? fe fJ; ftu gfonktoD ;/tktK ns/ y/sh, gP{ d/yGkb, ;kotifBe f;js nkfd ’u eJh gq:'r jB. fBzw gq'veNK ;pzXh ezw eo ojh Bhw fJzvhnk gqkJht/N fbwfNv ezgBh i' fe nkoHi/H ro[Zg dh ezgBh j?. ezgBh dk ekog'o/N d|so wjKokPNo d/ n"ozrkpkd ftu j?. feqPh ikroD dh Nhw B/ ezgBh d/ tkJh; gq?Ihv?AN, fpIB; vt?bgw?AN fti/ nko/Bv Bkb rZbpks ehsh fiBQK B/ df;nk fe ezgBh ’u fBzw T[~s/ eJh y'iK ;w/A^;w/A s/ ubdh ofjzdhnK jB. ezgBh d/ ;ko/ i?fte T[sgkd nkJhHn?wHUH ezNo'b ;ftZNIob?Av tb'A gqwkDs jB. T[BQK B/ ezgBh d/ i?fte T[sgkd, fBzw dk y/sh ’u gq:'r, ezgBh d/ NoB Uto ns/ ;hHn?;HnkoH n?eNhftNh nkfd d/ pko/ ’u df;nk. ezgBh fe; soQK s/ T[sgkd pDk ojh j? < ;kvh ezgBh Bhw fJzvhnk gqkJht/N fbwfNv w?B/fizr vkfJo?eNo okxt/Ado i'Ph d/ fBod/PB j/m ftfGzB y/sh T[sgkdK fit/A phi, ykd, w[orh gkbB d/ Bkb^Bkb f;Zfynk d/ y/so ’u th ezw eo ojh j?. Bhw fJzvhnk dk ro[Zg NoB Uto 750 eo'V o[gJ/ j?. ezgBh d/ ftfGzB T[skgd j/m fby/ jB L  Bhwoki ckow[b/PBI (300 ghHghHn?wH s'A 50,000 ghHghHn?wH se J/ikvkfJo/efNB p/;v JhH;hH)  Bhw r'bv (e[dosh n?BHghHe/H Gog{o i?fte ykd)  Bhw nkfJb (Phs gqfeqnk okjhA gqkgs P[ZX fBzw dk s/b)  ;g [ o nu ? (sob s/ eD og { ’u fjTw { e gdkoEK tkbk)  ;[go ;gq?v (r?o^nkfJfBe f;bheB nXkos gq;ko tkje)  wbNhn?eN (n;odko s/ bkGekoh wkJheq'p;)  nkoHe/H tzvo (gkDh ’u x[bBPhb g"d jkow'BI)  c?o'w'B; ;kv/ ;ko/ fBzw T[sgkd e/Adoh fJz;?eNh;kJhv p'ov cohdkpkd d[nkok ofi;Nov jB Bkb jh i?fte o{g Bkb nkJhHnw ? HUH eN z ob ' ;ftN Z IobA?v tbA' gw q kDs n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

fti/ nko/Bv

tkJh; gq?Ihv?AN, fpIB; vt?bgw?AN Bhw fJzvhnk gqkH fbwH w'HL 9891860715 th jB. eg z Bh fgSb/ 10 ;kbK sA' gB ? fJv z hnk d/ nXko ’s/ 21 dP / K ’u Ts [ gkdK dk fBo:ks eo ojh j. ? fe;kBK ftueko fBzw T[sgkdK dh tXdh wzr d/ ekoB ezgBh g{osh fe; soQK eo ojh j? < fit/A fe s[;hA ikDd/ j' fe d/P ftu pkfJU^ g?;Nh;kJhv dh wzr, ezgkT{Av J/B[nb ro'E o/N (;hH J/HihHnkoH) d/ nXko ’s/ jo ;kb 18 ch;dh se tXdh ik ojh j? fi; Bkb e?wheb g?;Nh;kJhv d/ ftPt gZXo ’u T[g:'r ftu ewh nkT[Adh ik ojh j?. T[gG'rfsnK ftueko T[sgkdK d/ ;[oZfyns gq:'r bJh ikro{esk tXdh ik ojh j? fi; d/ ekoB Gkos ’u Bhw fJzvhnk d/ T[sgkdK dh ygs th tX rJh j?. fJ; d/ bJh ezgBh eZuk wkb ;w/A f;o gqkgs eodh j? idfe pIko ’u wzr d/ nB[;ko T[sgkdK dh g{osh eodh j?. s[ozs g{osh bJh ezgBh B/ d/P Go ’u nkgDhnK poKuK ;Ekgs ehshnK jB. fe;kB poKuK ’s'A f;o f;o T[sgkd gqkgs eoe/ y/s ftu T[; dk gq:'r eod/ jB. fitA/ fe s; [ hA ikDd/ j' fe dP / ’u fBw z d/ doy ~ sK dh ewh j. ? nij / / ftu s; [ hA fBw z fetA/ gkqgs eod/ j' < jkb ’u jh Bhw ckow[b/PBI dh wzr ekch jZd se tX ojh j?. fBzw ’u w"i{d J/ikvkJho/efNB fJe feqnkPhb :'fre j? i' fBzw d/ phi d/ fBu'V s'A gqkgs j[zdk j?. fJ; d/ okjhA fJe ;EkJh fBzw ckow[b/PB gqkgs jz[dk j?. fJBQhA fdBhA pIko ’u fBzw d/ r[DtZsk Gog{o phi T[fus ehwsK ’s/ T[gbpX jB. fJ; ƒ pIko ’u'A gqkgs eoe/ n;hA fBzw T[sgkdK ƒ ;w/A f;o fsnko eoe/ g{osh eod/ jK. hindi.krishijagran.com


39

fJzNoftT{ fBzw T[sgkdK d/ y/sh ’u eh T[g:'r jB < nZiebQ T[~u seBhe d/ ekoB y/sh ftu T[g:'rsk d/ nXko ’s/ fBzw d/ T[sgkd pDkJ/ ik oj/ jB. nkX[fBe seBhe d/ fJ;s/wkb ekoB fJj T[sgkd y/sh ftek; bJh nB[e{b jB. :{Hn?;H ’u fBzw T[sgkdK T[s/ ftnkge N?e;he'bkiheb nfXn?B ehsk frnk j? fi; s'A pknd JhHghHJ/H B/ th fBzw T[sgkdK ƒ pkrtkBh ’u T[g:'r bJh fJikIs d/ fdZsh j?. fJj fBzw T[sgkd EqkJhg;, pr;, tkJhN cbkJh, bhc wkJhBo; tor/ ehfVnK s'A S[Neko/ bJh ekch n;odko ;kps j'J/ jB. fJj T[sgkd e[dosh o{g Bkb ezw eod/ jB. fBzw ’u w"i{d J/ikvkJho/efNB tor/ :'freK dh wdd Bkb ehfVnK ƒ ysw ehsk ik ;edk j?. fJ; s'A fJbktk fBzw T[sgkd T[g:'r bJh ekch ;[oZfyns jB. fJjBK ƒ fpBK fe;/ yso/ s'A g{o/ c;b T[sgkdB d/ d"okB fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?. s[;hA fBzw T[sgkdK dh r[Dt~sk fet/A ekfJw oyd/ j' < ezgBh T[~u r[DtZsk d/ phi ns/ fBzw'bhnK dk fJ;s/wkb eodh j? i' fe T[sgkdK dh r[DtZsk ekfJw oyD ftu fJe nfjw G{fwek fBGkT[Ad/ jB. fJjh BjhA n;hA nkgD/ :kovK dh ;ckJh th T[~u gZXo ’s/ eokT[Ad/ jK fi; ekoB ;kƒ eZu/ wkb d/ ;[oZfyns oy^oykt ftu wdd fwbdh j?. fJ; s'A fJbktk ;kv/ tb'A T[~u r[DtZsk tkb/ phiK s/ eZu/ gdkoEK d/ wZd/BIo fBzw T[sgkdK dh r[DtZsk ekfJw ehsh iKdh j?. Bhw fJzvhnk d/ fe; poKv dh fe;kBK ftueko wzr fInkdk j? < ezgBh d/ j/m fby/ poKvK dh wzr fInkdk j?^  Bhwoki  Bhwr'bv  ;[go n?u  ;[go ;gq?v eg z Bh dh ;hHn; ? HnkoH ne ? NhftNh pko/ ’u eM [ d; ~ '< n;hA jo ;kb ro[Zg d/ eowukohnK okjhA y{BdkB e?Ag dk nk:'iB eod/ jB fi; Bkb n;hA b'Vtzd b'eK ƒ y{BdkB eod/ jK. fJ; s'A fJbktk n;hA fe;kB gZXoh f;Zfynk e?Ag th nk:'fis eod/ jK fi; d/ nzsors n;hA T[BQK ƒ ehNBkPeK d/ ;[oZfyns gq:'r d/ pko/ ’u No/Av eod/ jK. ezgBh dk toswkB ;w/A ’u fezBk NoB Uto j? < ;kvk e[b NoB Uto 12 eo'V o[gJ/ j? idfe ro[Zg dk 750 eo'V o[gJ/ j?. ezgBh fe; ƒ nkgDk gqfs:'rh ;wMdh j? < n;hA T[gG'rfsnK ƒ gqfs:'rhnK s'A fInkdk

nfjwhns d/Ad/ jK. ;kvk f;oc fJe' jh f;XKs j? ‘gqfs:'r dh T[g/fynk, T[gG'rsk dh ikD'.’ ezgBh gqfs:'rhnK ’s/ fXnkB e/Adfos Bk eoe/ f;oc T[gG'rfsnK ƒ T[~u r[DtZsk tkb/ T[sgkd gqdkB eoB bJh tuBpZX j?. ezgBh dhnK Gft~y ’u eh :'iBktK jB < n;hA nwohek ’u BhwFNqh nkor/fBe; Bkwe ezgBh dh P[o{nks ehsh j? i' fe Bhw fJzvhnk dh ;jkfJe ezgBh j?. fJ; s'A fJbktk n;hA eJh soQK d/ Bt/A T[sgkdK ƒ GftZy ftu pIko ’u T[gbpX eokT[D dh :'iBk pDk oj/ jK i' ftPtk; ns/ T[sgkdesk bJh f;ZX j'Dr/. s[;hA fe;kBK ƒ nkgD/ T[sgkdK d/ gq:'r bJh fe; soQK ikro{e eod/ j' < ezgBh fe;kBK ƒ o;kfJDe ehNBkPeK dh pikJ/ fBzw ehNBkPeK d/ fJ;s/wkb bJh d;dh j?. fJ; d/ bJh n;hA T[BQK ƒ ;[oZfyns gq:'r bJh ;[Mkn d/Ad/ jK. Bkb jh ikDekoh d/Ad/ jK fe fBzw tkb/ ehNBkPe gq:'r eoB Bkb c;b ’u o;kfJD ofjzd^yz{jd BjhA pudh. fJ; d/ Bshi/ ti'A tksktoD th P[ZX ofjzdk j? s/ y/s ftu ezw eoB tkb/ ekw/ th szdo[;s ofjzd/ jB. fiE/ rZb fSVekU dh nkT[Adh j? sK fe;kBK ƒ d;skfBnK s/ wk;e dk fJ;s/wkb eoB dh th ;bkj d/Ad/ jK. s[;hA fe;kBK ƒ feqPh ikroD d/ wkfXnw Bkb eh ;[B/jk d/Dk ukjz[d/ j' < n;hA fe;kBK ƒ i?fte ykd dk fJ;s/wkb eoB dh ;bkj d/Ad/ jK fi; Bkb fwZNh dh f;js ekfJw ofjzdh j?. Bkb jh fJzNhr/qfNv g/;N w?B/iw?AN s/ fJzNhrq/fNv fo;e w?B/iw?AN torhnK seBheK dk fJ;s/wkb eoe/ T[sgkdesk tXkT[Dh ukjhdh j?. n;hA fe;kBK ƒ fJj th nghb eod/ jK fe y/sh ;pzXh BthnK ikDekohnK bJh T[j feqPh ikroD Io{o gVQB.

dhgfPyk f;zx gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891443388 Jh^w/b L deepshikha@krishijagran.com ftG{sh BkokfJD gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891828266 Jhw/b L vibhuti@krishijagran.com

Keep India as Sustainable Agriculture Nation n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com


40

fJµNoftT{

gbkfBzr ’s/ fXnkB d/D fe;kB L vkH n?;He/H wbj'sok y/

sh fJe ni/jk y/so j? fi; d/ T[go fJ; g{o/ ;z;ko dk g'PD fBoGo eodk j?. i/eo fe;kB nBki T[rkT[Dk pzd eo d/D sK fJ; ;z;ko ’u wjKwkoh c?b ikJ/rh. fJj sK s[;hA ikDd/ jh j' fe ;z;ko d/ fInkdkso d/PK ’u tZv/ g?wkB/ ’s/ y/sh j[zdh j? fiBQK ftu'A Gkos th fJe j?. Gkos ftu jo soQK dhnK c;bK T[rkJhnK iKdhnK jB. ;kv/ d/P ’u M'Bk, eDe, wZeh s'A fJbktk j'o pkrtkBh c;bK dk T[sgkdB tZv/ g?wkB/ ’s/ j[zdk j?, fi; d/ IohJ/ d/P dh iBsk dk fYZv Godk j?. Bkb jh d{;o/ d/PK ƒ nk:ks th ehsk iKdk j?. fJj ;G nZi sd/ ;zGt j? id'A ;kv/ e'b nkX[fBe y/sh seBheK jB, sohe/ jB ns/ nkX[fBe y/sh wPhBK$:zso jB. y/sh dh fJBQK ;cbsktK fgZS/ ;kv/ y/sh ftfrnkBeK ns/ nfXekohnK dk pj[s tZvk :'rdkB j?. vkH n?;He/H wbj'sok fJe n?;h jh j;sh jB fiBQK B/ fe;kBK dh ;/tk ƒ jh Xow wzB e/ T[BQK bJh ezw eoBk mhe ;wfMnk. T[j Gkos ;oeko d/ y/sh wzsokb/ ’u ps"o y/sh efwPBo nkgDhnK ;/tktK d/ oj/ jB. T[j Gkos jh BjhA pbfe nzso okPNoh gZXo ’s/ th Gkosh y/sh dh nrtkJh eo oj/ jB. Gkos ’u y/sh dh w"i{dk ;fEsh ƒ ikBD ns/ fe;kB nkgDh nkwdB fet/A tXk ;ed/ jB, fJ; d/ bJh Gkos ;oeko y/sh efwPBo vkH n?;He/H wbj'sok Bkb feqPh ikroD B/ yk; rZbpks ehsh, fi; d/ e[M nzP g/P jBL^ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

vkH n?;He/H wbj'sok d;d/ jB fe Gkos ’u fi; s/Ih Bkb y/sh ftek; j' fojk j? ns/ T[sgkdB do tX ojh j? T[; s'A ;kƒ T[whd j? fe d/P ftu ykX^nzB dh g{osh ’u j'o fInkdk fJikck j't/rk. fJ; ;kb dk c;b toQK th ;kv/ bJh uzrk fojk j?. fJ; ;hIB ’u n;hA 1065 bZy j?eN/no y/so eto ehsk j?, i' fe fgSb/ ;kb 1070 bZy j?eN/no ;h. fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ 5 bZy j?eN/no oepk xZN fojk j? go J/Bh ewh ns/ tkXk j[zdk ofjzdk j? feT[Afe ;kvk fgSb/ gzi ;kbK dk n";s 1058 bZy j?eN/no oepk fojk j?. jkbhA se d/ nzeV/ n";s s'A fInkdk jh jB. fJ; tko rzBk ns/ egkj d/ oep/ ftu e[M tkXk j'fJnk j?. egkj ’u 20 bZy j?eN/no oep/ ’u fpikJh j'Jh j? idfe rzB/ dk oepk fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ 7 bZy j?eN/no fojk j?. T[E/ d{;o/ gk;/ fJ; tko M'B/ d/ oep/ ’u e[M ewh nkJh j?. fgSb/ ;kb fJ; dk nzeVk 385 bZy j?eN/no ;h idfe fJ; yoh| ;hIB ’u fJj 381 bZy j?eN/no fojk. dkbK dk oepk th 142 bZy j?eN/no fojk idfe fgSb/ ;kb fJj 148 bZy j?eN/no ;h. dbjB dk n";s 105 bZy j?eN/no j[zdk j?. nojo ’u E'VQh ewh nkJh j? idfe wKj dk oepk 7 bZy j?eN/no fojk j?. M'B/ dk oepk th E'VQk xZN fojk j? go fJ; ftu fuzsk tkbh e'Jh rZb BjhA feT[Afe M'B/ ’u ;kvk T[sgkdB jw/Pk ;ogbZ; jz[dk j?. dbjB ’u th jkbhA

hindi.krishijagran.com


fJµdoftT{ n;hA nksw fBoGosk tZb tX oj/ jK feT[Afe ;kƒ 24 bZy whNfoe NB dbjB dh b'V j[zdh j? idfe fgSb/ ;kb dk T[sgkdB brGr 23 bZy whNfoe NB dk j?. vkH wbj'sok d;d/ jB fe ;kv/ fe;kBK ƒ ;kohnK c;bK dh jkJhfpqv tokfJNh ngBkT[D dh b'V j?. fJ; d/ Bkb jh fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe T[j y/sh dhnK nkX[fBe seBheK ƒ ngBkT[D fi; Bkb T[BQK ƒ fInkdk ns/ uzrh c;b g?dktko fwb ;e/. ni/j/ fJbke/ fiZE/ gkDh dh xkN j? T[E/ fe;kBK ƒ ;{yw f;zukJh gqDkbh ns/ jkJhfpqv c;bK ƒ ngBkT[Dk ukjhdk j?. fJ; Bkb c;b T[sgkdB ftu tkXk j't/rk ns/ fe;kBK ƒ p/jso c;b fwb/rh. fe;kB c;b pdb^pdb e/ brkT[D sKfe fInkdk bkG gqkgs j't/. fcbjkb Gkos ’u 9H7 j?eN/no oepk eto ehsk ik u[fenk j? ns/ nrb/ 3^4 ;kbK ftu j'o 10 bZy j?eN/no oepk ;{yw f;zukJh gqDkbh Bkb eto eoB dk Nhuk j?. fJ; tko n;hA Nhu/ e[M tXkJ/ jB fi; Bkb g?dktko ftu j'o fInkdk tkXk j't/rk. ;kvh e'fPP j? fe fe;kB xZN IwhB ’u fInkdk g?dktko b? ;eD. vkH n?;He/H wbj'sok d;d/ jB fe fe;kBK ƒ uzrh c;b bJh gbkfBzr T[~s/ fXnkB d/Dk pj[s bkIwh j?. i/eo fe;kB gbkfBzr Bkb ezw eoBr/ sK T[BQK ƒ fInkdk bkG j't/rk. fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe i/eo yoh| ;hIB ;wkgsh tZb j? sK T[BQK ƒ gfjbK jh nrbh c;b bJh fsnkoh eoe/ oyDh ukjhdh j? fit/A fe fe; ;w/A fpikJh eoBh j? < fejVh ykd fezBh wksok ftu gkT[Dh j? < wkJheo' fBT{NqhJ/AN, nkor/fBe w/B:'o fJ;s/wkb eoB/, ;w/A nB[;ko gkDh dh wksok ’s/ fXnkB d/Dk nkfd rZbK dk fXnkB oyDk bkIwh j?. i/eo fe;kB fJ; soQK g{oh gqDkbh gfjbK s'A jh pDk e/

41

uZbDr/ sK fJ; Bkb fe;kBK ƒ bkG j't/rk ns/ T[BQK ƒ y/sh ;pzXh nkT[D tkbhnK ;wZf;nktK Bkb BfiZmD ftu th e'Jh fdZes BjhA j't/rh. fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe ;kfJb j?bE ekov d/ nkXko ’s/ fwZNh dh iKu eokT[D wro'A T[j ykd s/ o;kfJDe ykd fJ;s/wkb eoB. jkbhA ;kv/ ;kjwD/ i' ;G s'A tZvh u[D"sh j? T[j fsbjB tkbhnK c;bK dh j? feT[Afe ;kv/ e'b fsbjB dk T[sgkdB b'VhAdh wksok ’u BjhA j?. fJ; d/ bJh w[zrcbh, ;{oiw[yh torhnK c;bK T[~s/ fXnkB d/D dh b'V j? feT[Afe jkbhA n;hA tZvh wksok ’u ykX s/bK dk nk:ks eo oj/ jK. fJj pj[s tZvk nzso j?, fJ; ƒ g{oD bJh jkbhA ;wK bZr/rk fJ;bJh w?A fe;kB thoK ƒ ejKrk fe g{oh soQK Bkb nkgDh gbkfBzr T[~s/ fXnkB d/D ns/ nkX[fBe y/sh seBheK dk T[g:'r eoB. ;G s'A Io{oh j? fe T[j nkgD/ B/Vb/ feqPh ftfrnkB e/Ado Bkb ;zgoe ’u ofjD ns/ ftfrnkBeK gk;'A ;w/A^;w/A s/ ikDekoh b?Ad/ ofjD.

fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com w'fBek wzvb n?;';hJ/N ;zgkde feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9891755566 Jhw/b L monika@krishijagran.com

dwdko gkto n?r'qw?e;

;k

w/^fvT{I ckjo gqf;ZX No?eNo fBowksk ezgBh j?. d[BhnKGo ’u ;kw/ ro[Zg fe;kBK ƒ fJe BthA gSkD d/ fojk j?. Gkos ftu fJj ezgBh pj[s gfjbK nkgDh gSkD pDk u[eh j? ns/ fe;kBK ƒ No?eNo dh fJe g{oh o/AI w[jZJhnk eok ojh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

;kw/^fvT{I ckjo B/ Gkosh fe;kBK dh b'V ƒ ;wfMnk j?. fJ; d/ ubd/ Gkosh wkofeN ’u fJj ezgBh eJh No?eNo fbnk u[Zeh j?. fJ; ezgBh d/ No?eNo n?rq'w?e; dh 45 n?ugh s'A 60 n?ugh se dh o/AI ’u T[gbpX j?. fcbjkb ;kw/ fvT{I ckjo nkgD/ No?eNo d/P d/ w[Zy okiK ftu t/u ojh j?. n?rq'w?e; nkX[fBe gkto po/e Bkb b?; 12 ckotov ns/ 3 foto; r/no Bkb b?; j?. fJj 3 g[nkfJzN fbze/i/; j?. tX s'A tZX 30 feb'whNo gqsh xzNk dh d{oh fJj s?n eodk j?. n?rq'w?e; ;hohI d/ No?eNo nfs^nkX[fBe seBhe Bkb b?; jB. fJj No?eNo fe;kBK ftueko b'efgqn jB. ezgBh fe;kBK ƒ nkX[fBe y/sh seBheK d/ ftP/ ’u ikro{e eoB bJh IwhBh gZXo ’s/ ezw eo ojh j?. hindi.krishijagran.com


42

;|b fe;kB

e[dosh y/sh B{z ;wogs ;|b fe;kBL Bfozdo f;zx

y/

shpkVh d/ Xzd/ ftZu fJj Io{oh BjhA fe fe;/ fe;kB d/ e'b y/shpkVh :'r fezBh IwhB j?, Io{oh sK fJj j? fe T[j fe;kB xZN IwhB T[s/ nkgDh g{oh ;{M^p{M ns/ tXhnk seBheK dh tos'A Bkb tX/o/ nkwdB gqkgs fet/A eodk j? ns/ j'o d{i/ fe;kBK bJh fJZe fw;kb ekfJw eodk j?. nfijk jh fJZe B"itkB ns/ p[bzd j"A;b/ tkbk fe;kB j? fgzv nZi'tkb, fIbQk j[fPnkog[o dk t;Bhe Bfozdo f;zx. IwhB ukj/ fJ; e'b f;o| 10 J/eV j?, go fJ; IwhB ftZu'A fJj pj[s tXhnk nkwdB gqkgs eo fojk j?. fInkdkso fe;kBK e'b T[jBK dh g[Ps?Bh IwhB j[zdh j?, go Bfozdo f;zx B/ nkgD/ iB{zB ns/ fjzws ;dek IwhB yohdh ns/ p; nkgD/ nkg ƒ g{oh soQK Bkb y/shpkVh d/ ezwK ftZu w;o{| eo fbnk. y/sh s'A gfjbK Bfozdo f;zx B/ nkgDk xo ubkT[D bJh j'o th ezw eki ehs/ go fJ;dk n;b wB'oE f;o| s/ f;o| y/sh eoBk jh ;h. Bfozdo f;zx ezfgT{No d/ y/so ftZu T[~u f;Zfynk th jk;b eo u[ek j? ns/ nZi y/sh ƒ jh nkgDk n;b o[Irko wzBdk j?. Bfozdo f;zx eDe, M'B/ dh y/sh s'A jNthA y/sh eodk j?, fi; ftZu T[j w";whA ;pIhnK, rzBk, dkbK, jbdh ns/ ftP/P s"o ’s/ rb?v d/ c[ZbK dh ekPs eodk j?. xo/b{ gZXo ’s/ e[M cbdko p{N/ th brkJ/ j'J/ jB, fit/A

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

nzp, nwo{d, e/bk, ;zrsok, fBzp{, ikwD, pdkw nkfd. y/sh d/ Bkb^Bkb Bfozdo f;zx e[M ;jkfJe Xzd/ th eodk j? fiBQK Bkb T[;dh nkwdB ftZu pj[s fInkdk tkXk j' fojk j?. ;jkfJe XzfdnK ftZu w[Zy s"o ’s/ fJj gkg{bo d/ p{fNnK dh Bo;oh fsnko eoe/ j'o d{i/ fe;kBK ƒ th t/udk j? ns/ fJ; Bkb fJ; dh nkwdB ftZu tkXk j[zdk j?. fJ; s'A fJbktk w";whA ;pIhnK ns/ \k;eo e"Vh fwou dh gBhoh th fsnko eoe/ t/uDk fJ;dk fJZe bkGdkfJe ;jkfJe Xzdk j?. Bkb jh nkgD/ y/sK ftZu g?dk ehsh ewkd dh |;b s'A fJj tXhnk r[V ns/ PZeo pDk e/ th t/udk j? s/ fJ; Xzd/ s'A th fJ;ƒ uzr/ g?;/ fwb iKd/ jB. fJ; s'A fJbktk nkgDh g?dk ehsh jbdh dh gq';?f;zr ns/ g?fezr eoe/ t/uDk th fJ;dk fJZe tXhnk ;jkfJe Xzdk j?. GftZy ftZu Bfozdo f;zx e[M gP{ oZyD dh th :'iBk pDk fojk j? ns/ tZv/ gZXo s/ v/noh dk ezw eoB pko/ th nkgDk wB gZek eo u[ek j?. fiZE'A sZe y/sh wPhBoh dh rZb j?, Bfozdo f;zx nkgDh y/sh ftZu jo nkX[fBe y/sh wPhB dh tos'A eodk j? ns/ BthnK seBheK ftZu fJ; B/ fJZe J/eV IwhB T[s/ fJZe B?~N jkT{; th brkfJnk j'fJnk j?, fi; ftZu tX/o/ eoe/ fPwbk fwou, yhok, c[Zb r'Gh, NwkNo, e"Vh fwou nkfd dh ekPs ehsh j'Jh

hindi.krishijagran.com


43

;|b fe;kB j?. gkDh d/ brksko Xosh d/ j/mK fvrd/ gZXo gqsh pj[s fuzfss j'D eoe/ Bfozdo f;zx B/ nkgD/ y/sK ftZu s[gek ns/ c[jkok f;zukJh seBhe dh tos'A th ehsh j'Jh j?. nkgDhnK y/sh fiD;K d/ tXhnk wzvheoB bJh Bfozdo f;zx pj[s jh ;[u/s j?. fJ;B/ nkgDhnK y/sh fiD;K ƒ t/uD bJh fJZe d[ekB pDkJh j? fi; okjhA fJj f;ZX/ jh yohdkoK Bkb ;zgoe eo T[jBK ƒ nkgDh fiD; t/udk j?. ns/ fJ; Bkb wzvheoB ftZu i' ftu'bhJ/ w[Bkck b? iKd/ ;h ns/ fe;kBK Bkb b[ZN y;[ZN eod/ ;h, T[; s'A th okjs fwbh. fJ; s'A fJbktk fJj nkgDh fiD; ƒ j[fPnkog[o, jfonkDk, G'rg[o nkfd wzvhnK ftZu fbik e/ th t/udk j?. fJ; ƒ pkrtkBh ftGkr, j[fPnkog[o tb'A fJZe g?e^jkT{; th fwfbnk j'fJnk j?, fi; ftZu fJj nkgDh y/sh fiD;K dh gq';?f;zr ns/ g?fezr eoe/ tXhnk w[Bk|k jk;b eo b?Adk j?. fJ; B/ fJZe ;t?^;jkfJsk ;w{j dk rmB th ehsk j'fJnk j?, fi; ftZu e[b 10 w?Apo jB, fiBQK ftZu'A 4 wod ns/ 6 n"osK ezw eo ojhnK jB. fJj ;w{j w[Zy o{g ftZu nuko, uNBhnK, w[oZp/, r[V, PZeo ns/ y/sh fiD;K dh gq';?f;zr, g?fezr ns/ wzvheoB dk ezw eodk j? ns/ tXhnk nkwdB gqkgs eodk j?. Bfozdo f;zx th gfjbK j'o d{i/ fe;kBK tKr |;bK ftZu IfjoK ns/ ykdK dh tX/o/ tos'A eodk ;h go fdB'A fdB b'eK dh f;js ƒ yso/ ftZu d/yd/ j'J/

feqPh ikroD

fJ; B/ nkgD/ ihtB dk fJj Nhuk pDkfJnk fe fJj f;o| e[dosh y/sh jh eo/rk. fJ;d/ fJ; T[gokb/ eoe/ Gkt/A ni/ fJ; ƒ pj[s efmBkJhnK dk ;kjwDk eoBk g? fojk j?, go fJj T[jBK dk tXhnk jb eZY b?Adk j?. fJ; d/ |kow ’s/ pj[s ;ko/ fe;kB nk e/ fJ; dh e[dosh y/sh ƒ d/yd/ jB. Bfozdo f;zx fJZe B"itkB ns/ gfVQnk^fbfynk fe;kB j'D eoe/ nkgDh y/sh ƒ pj[s jh f;nkDg ns/ seBhe Bkb eodk j? ns/ j'o d{i/ jIkoK fe;kBK bJh fJZe fw;kb dk ezw eo fojk j?. n;hA Bfozdo f;zx bJh y/sh d/ y/so ftZu tXhnk GftZy dh ekwBk eod/ jK.

fdB/P dwkEhnk i;tzs Bro, ibzXo 94177^14390

feqPh ikroD ;'wkBh ;hvI gqPB'soh d/ i/s{ iBtoh wjhBk^ oDihs e[wko oziB (gNBk, fpjko) nB[okr f;zx (;'bB, fjwkub gqd/P) othPo f;zx (soB skoB, gzikp)

;tkb ;kv/ itkp s[jkv/, fdbtk ;ed/ jB Y/o'A fJBkw ;'wkBh ;hvI gqPB'soh

nkw frnkB s/ feqPh ikroD ’s/ nXkos gqPB gqPB 1H c;b T[sgkde d/PK ’u Gkos dk fejVk ;EkB j? <

sh;ok

gfjbk

d{;ok

u"Ek

gqPB 2H ;c?d os[nk fe; c;b ’u b~rD tkb/ gqw[~y T[ZbhBkPe o'rK ’u'A fJe j? < M'Bk eDe ;oQ'A pkiok gqPB 3H n?uvh 2967 fe; c;b dh BthA s/ T[Zu T[sgkdB d/D tkbh tokfJNh j? < eDe wZeh ;oQ'A M'Bk fBod/P — gkme nkgD/ T[so 15 fdBK d/ nzdo Email:ruby@krishijagran.com ’s/ G/i ;ed/ jB, 9999142633 whatsapp iK SMS eo ;ed/ jB. ;jh T[so G/iD tkb/ gfjb/ fszB fe;kB thoK ƒ eqwtko 3, 2, ns/ 1 jIko se d/ jkJhfpqv phi fJBkw d/ o{g ftu ;'wkBh ;hvI tb'A fdZs/ ikDr/, Bkb jh nrb/ nze ftu T[BQK dk BK Skfgnk ikJ/rk. fe;kB tho T[so d/ Bkb nkgDk BK, gsk ns/ w'pkfJb Bzpo Io{o G/iD. T[so G/iD tkfbnK ftu y/sh ftfdnkoEh s/ fJ;sqh fe;kB th Pkwb j' ;ed/ jB.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com


44

ib ;zrqfj

pukU nkp gzikp dk

fe

;/ ;kfJo B/ mhe jh fejk W fe Xosh j/m'A

fJj sZE do;kT[Ad/ jB fe io{os s/ T[gbZpXsk

w[Ze frnk i/ nzfwqs tork gkDh fJ; Xosh

dofwnkB fJj gkVk 1a20 fwbhnB j?eNo whNo W

s/ fizdrh tkbh j' ikT{ ysw ejkDh, nZi ;kv/

s/ fJ; gkV/ dk p'M Xosh j/mb/ gkDh , s/ brksko g?

gzikp ;{p/ d/ e[Zb 141 pbkeK ftZu' 112 pbkeK B{z

fojk W. 1992-97 sZe ;kbkBk Xosh j/mb/ gkDh

pb?e x'f;s ehsk iK u[Zfenk W. feT[Afe Xosh

dk gZXo 30 ;?ANhwhNo dh ocsko Bkb EZb/ ik fojk

j/mb/ gkDh dk gZXo fJBQK pbkeK ftZu fJ; jZd sZe

;h, i' fe j[D brksko tZXdk -tZXdk 75 ;?ANhwhNo

EZb/ ubk frnk W fe j[D j'o Xosh j/mb/ gkDh dh

;kb sZe g[Zi frnk W.

fBek;h ;kB{z ysoBke o/fr;skB fij/ GftZy tZb

fbikD bJh nZr ftZu s/b dk ezw eo ojh W.

bJh w[Zy o{g ftZu fizwhtko ;kv/ fe;kBK tZb'

ikDekoK dk wzBDk W fe fJ; rzGho ;fEsh

nZi jkbks pV/ jh Bki[e d"o ftZu'A dh bzx oj/

;kT[Dh o[Zs/ ek;s ehsh ikD tkbh M'B/ dh c;b W,

jB . fJ; rZb ftZu th g{oh ;ukJh W fe gzikp dhnK

60 d/ djke/ s'A pknd gqd/; ftZu fiZE/ f;zukJh

y/sh y/so ftZu wZbK B{z g{o/ ft;t gk;'A ;bkfjnk

nXhB oep/ ftZu 38# s'A 96# dk tkXk j'fJnk W,

frnk W. nZi ;kv/ gzikp d/ fe;kBK dk BK y/sh y/so

T[ZE/ M'B/ dh ek;s nXhB oep/ ftZu 11a64 r[Dk

ftZu i/eo fJZe fw;kb ti'A fbnk iKdk W sK fJ;

tkXk foekov ehsk frnk W. y/sh ;kfJz;dkBK dk

ftZu ;kv/ fwjBse; fe;kBK dh y{B-g;hB/ dh

wzBDk W fe M'Bk w[Zy o{g ftZu gzikp dh Xosh s/

fwjBs s/ e[dosh t;hfbnK dh e[opkBh jh W. 60

g?dk ehsh ik ;eD tkbh c;b BjhA W. fJe feZb'

d/ djke/ s'A b? e/ j[D sZe ;kv/ M'B/-eDe d/ c;bh

M'Bk g?dk eoB bJh 3000 bhNo gkDh dh b'V pko/

uZeo B/ d/; d/ nzB Gzvko GoB dk efo;wk sK ehsk

th ikDeko dZ;d/ jB ns/ fJj rZb th ;gZ;N W fe

W, go i' e[dosh t;hfbnK d/ jkbks jB T[j w"i{dk

gzikph u"bK Bkb'A eDe dh ygs tX/o/ eod/ jB. ;'

c;bh ;zxDsk d/ wZd/Bio gzikp d/ fe;kBK dh

e[Zb fwbk e/ fJ; rZb ftZu u'yh wip{sh Bio

gkDh dh e[Zb b'V 4a1412 fwbhnB j?eNo whNo W,

nkT[Adh W fe M'B/ dh c;b gzikp d/ gkDhnK B{z y'ok

id fe T[gbZpXsk 3a130 fwbhnB j?eNo whNo W.

brkT[D ftZu w'joh W. fJZE/ fJj rZb th ;gZ;N

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

hindi.krishijagran.com



46

ib ;zrqfj

ehsh ik ojh j? fe gzikp d/ fe;kBK tZb' ;kT[Dh o[Zs/

wfj;{; ehsh ik ojh W. nZi gzikp ftZu gkDh dh

fJ; M'B/ dh c;b B{z nr/sk wJh d/ wjhB/ jh phfink

pus ;zpzXh BthnK seBheK f;cko;K ehshnK ik

ikDk gkDh o{gh ;wZf;nk B{z j'o rzGho pDk fojk W,

ojhnK jB fiBQK ftZu b/io b/tfbzr seBhe,

M'B/ dh nr/sh btkJh ekoB fJ; c;b s/ 30# gkDh

;gfozebo ns/ vfog f;zukJh seBhe ehsh ik

nkw Bkb'A tX/o/ bZrdk W s/ ;wZf;nk B{z j'o ifNb

;edh W. b/io b/tfbzr seBhe okjhA y/sK B{z

pDk fojk W. eJh fe;kBK tZb'A Bk f;cko;;[dk

;wsb ehsk iKdk j? s/ fJ; soQK gkDh dh 30# sZe

fe;wK dh fpikJh eoe/ Gkt g{;k 44 dh ek;s eo

pus ehsh ik ;edh W. vfoZg f;zukJh seBhe

e/ th ;wZf;nk rz G ho j' ojh W. y/ s hpkVh

okjhA s[gek-s[gek gkDh Bkb c;bK B{z f;ziD Bkb

;kfJz;dkBK B/ fJ; rZb dh y'i th ehsh W fe M'B/ dh

brGr 50# sZe gkDh pukfJnk ik ;edk W . Gkt/A

1 wJh B{z btkJh ekoB Xosh j/mb/ gkDh s/ tX/o/ p'M

nfijh seBhe Bkb g?;k finkdk bZrdk W. go

g?D eoe/70 ;?ANhwhNo gkDh EZb/ iKdk W, 10 wJh B{z

i/eo fe;kB G{wh oZfynk ftGkr Bkb skbw/b g?dk

btkJh eoB eoe/ 60 ;?ANhwhNo, 20 wJh B{z btkJh

eo/ sK ;pf;vh th gqkgs ehsh ik ;edh W.

eoB s/ 50 ;?NhwhNo,10 i{B B{z btkJh eoB eoe/

;pihnK dh ek;s ns/ pkrK dh y/sh eoB tkb/

10 ;?NhwhNo Xosh j/mbk gkDh EZb/ ik ;edk s/

fe;kBK bJh s[gek f;zukJh seBhe ekch ckfJd/wzd

i/eo fJjh M'B/ dh c;b 20 i{B B{z phih ikt/ sK

;kps j' ;edh W, fJ;/ soQK c[nkok f;zukJh seBhe

gkDh dk gZXo tZX ;edk W.

th c;bK bJh gkDh dh pus dk fJe nfjw sohek

gzikp d/ ezYh fJbke/ ftZu gkDh d/ t;hfbnK

W. ;kv/ fe;kBK tZb'A finkdkso y/sK ftZu cbZv

dh ewh ezYh fJbke/ d/ t;BheK bJh w[;ebK g?dk

f;zukJh sohfenK B{z jh ngDkfJnk iKdk W, Gkt

eo ojh W. G{wh s/ gkDh oZfynk ftGkr tZb' fJe

y/sK ftZu gkDh B{z y[ZbQk SZvD Bkb n;hA fwjBs s'

u?Ze v?wK d/ okjh tkNo jkot?;fNzr seBhe

sK pu iKd/ jK go gkDh dh tk;gheoB ns/ j'o

okjhAgkDh B{z fJeZmk eoe/ fJ; Bhw gjkVh fJbke/

ekoBK eoe/ d[otos'A tXdh W i/eo fJj' jh gkDh

B{z f;ziD:'r pDkfJnk ik fojk W. fJ; soKQ d/ tkNo

y/sK ftZu S'N/ fenko/ pDk e/ iK nzvo-rokT{Av

jkot?;fNzr wkvbK sfjs gkDh d/ o'VQ B{z iK f;zw oj/

gkfJgK okjhA brkfJnk ikt/ sK 20 s' 25# sZe

gkDh dh fB;kBd/jh eoe/ gkDh B{z fJbke/ ftZu

gkDh pukfJnk ik ;edk W. fJ;/ soQK No?Au ftXh

;t?-;jkfJe ;w{jK okjhA fgzvK ftZu tos'A j/m

okjhA rzBk ns/ c;bK dh p?Av s/ fpikJh eoB Bkb

fbnKdk ik fojk W. Bhw gjkVh fJbkfenK ftZu

40# sZe gkDh pu ;edk W. fJ;/ soQK M'B/ ftZu

gkDh Bkb bZrD/ w?dkBh fJbkfenK bJh w[;eb

N/B;hT[whNo dh seBhe okjh n;hA M'B/ ftZu gkDh

g?dk eodk ikgdk W.

dh b'V dh iKu eoe/ i/eo bkJhJ/ sK 20# sZe

fJj gkDh fibQk j[f;nkog[o ns/ j'o bZrd/

gkDh pu ;edk W. M'B/ ftZu b'V nB[;ko gkDh

fifbQnK ftZu u'nK dh ;eb ftZu tfjzdk ;h s/ Bkb

Gkt gfjbk gkDh ihoB s'A pknd s/ so'VK gkND s'A

bZrd/ fgzvK bJh gkDh d/ t;hfbnk B{z Gog{o eoB

gfjbK gkDh brkfJnk ikt/ sK th gkDh dh pus

dk ekoB pDdk ;h go j[D fJBQK fgzvK ftZu th gkDh

ehsh ik ;edh W.

dh ewh dhnK ;wZf;nktK nkw Bio nk ojhnK jB.

gzikp d/ w?dkBh fJbkfenk ftZu gkDh dh pus d/

;wZf;nk B{z rzGho pDk ojh W. fgzvK dk tkX{ gkDh

T[gokb/ j[D izrh gZXo s/ ukb{ eoB dh io{os

i/eo SZgVK ftZu fJeZmk j[zdk W sK fiZE/ fJj gkDh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

fgzvK ftZu SZgVK dh xN ojh frDsh th

malayalam.krishijagran.com


ib ;zrqfj

47

iwhB ftZu foukofizr dk ezw eodk W , T[ZE/ fJ;

;edh W. eZgV/ X'D t/b/, p[o; iK ;/t pDkT[D t/b/

gkDh B{z fbcN seBhe okjhA th bkrb/ y/sK B{z

gkDh dh d[otos'A j[zdh nkw Bio nkT[Adh W. eko ik

f;fink ik ;edk W, fJ;/ soQK wZSh gkbD ckow th

w'No;kJheb B{z X'D t/b/ th n;h gkDh B{z nikJh

gkDh s/ sb B{z T[Zuk u[ZeD ftZu ;jkJh ;kps j'

rtkT[Ad/ jK. b'V W E'VQk ftuko eoB dh s/ T[BQK ;ko/

;ed/ jB. po;ksh gkDh B{z fJeZmk eoBk iK fco

T[dwK B{z nkgDh y/sh ik eko ftjko ftZu

xoK dhnK SZsK s/ fJeZm/ po;ksh gkDh B{z iwhB

ngDkT[D dh, fiBQK ;dek n;h fJ; gkDh-o{gh

j/mK G/iD d/ T[gokb/ iwhB o{gh gkDh d/ p?Ae tor/

yikB/ B{z puk ;ehJ/.

yks/ B{z T[funkT[D bJh ckfJd/wzd ;kps j' ;edk W. gkDh pukT[D bJh fJ; ;KMh w[fjzw B{z wkBtsk dh GbkJh bJh uzrh gZXo s/ ubkT[D dh b'V W. fJ; w[fjzw ftZu fJeZb/ g/Av{ tho iK fe;kB jh BjhA ;kwb jB ;fjoh Gok th g{oh soQK ;kwb j'D/ ukjhd/ jB ;fjoK ftZu gkDh dh d[otos'A sK nkw d/yh ik

(fw: nryS kumwr gulwtI) KyqIbwVI APsr, jlMDr 97811-26255

n?cJ/nkJh d/ Bt/A gqXkB ^ e/Hn?;H oki{

Bk

rko[iB roZ[g d/ Bt/A u/now?B e/Hn?;H oki{ ƒ coNhbkJhIo n?;';hJ/PB nkc fJzvhnk (n?cJ/nkJh) d/ Bt/A gqXkB d/ o{g ’u u[fDnk frnk j?. s[ j kƒ dZ ; d/ ubhJ/ fe e/Hn?;H oki{ fJ; s'A gfjbK th 2008^2010 d/ ftueko th n?cJ/nkJh d/ gqXkB ofj u[Ze/ jB. T[BQK B/ ;zB 1973 ftu :{Bhtof;Nh nkc w?;{o s'A we?Bheb fJzihBhnfozr ’u fvroh jk;b ehsh j?. T[BQK d/ fgsk ns/ T[BQK B/ fJeZfmnK fwb e/ Bkrko[iB ;Nhb fbwfNv dh BhAj oyh. fJ; gfo:'iBk B/ nKXo gqd/P oki ’u T[d:'r d/ ftek; bJh gq's;kjB fdZsk j?.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

T[E/ wB'i fwPok ƒ coNhbkJhIo n?;';hJ/P nkc fJzvhnk dk whs gqXkB u[fDnk j?. wB'i fwPok B?PBb coNhbkJhIo d/ u/now?B ns/ w?B/fizr vkfJo?eNo jB ns/ T[j Gkos d/ ek;N nekT{AN?AN; ;z;EkB d/ w?Apo jB. T[BQK B/ tZy^tZy gpfbe ;?eNo d/ ndkfonK ns/ ;fjekoh y/soK ’u 30 s'A fInkdk ;kbK dk eko'pkoh sIopk j?. T[BQK B/ feqPe Gkosh e'^nkgo/fNt fbwfNv (feqGe') ’u 23 ;kbK dk sIopk j?, fi; ’u T[BQK B/ tZy^tZy nj[fdnK ’s/ ezw ehsk.

www.krishijagran.com


48

nkor/fBe y/sh

KyqIbwVI nUM lwhyvMd bxwaux leI AYgzoitk sbjIAW dI kwSq

A`

j k`lH ij`Qy hr pwsy ikswnW dI G`t rhI Awmdn Gt rhI pYdwvwr Aqy v`D rhI Pæsl kwSq dI kImq au~qy swrw dyS icMqq hY[ au`Qy AYgjoitk sbzIAW dI kwSq krn vwly ikswn v`D munwPw kmw rhy hn[ ienHW AYgzoitk sbzIAW dI srdIAW dy iv`c kwSq krn leI sRI gurU qygæ bhwdr Kæwlsw kwlj, sRI AnMdpur swihb iv`c v`K-v`K irsrc trwiel lgwey gey[ ijs iv`c Awiesbrg lYts p`qydwr lYts, lwl bMdgoBI, brOklI, pMkcOeI, lwl Aqy pIlI iSmlw imrc pRmu`K sn[ ieh swrIAW sbzIAW jYivk KyqI rwhIN iqAwr kIqIAW geIAW sn[ ies pRXog dy iv`c ivBwg ny keI ikswnW nUM vI joiVAw Aqy ienHW PæslW dy iv`c v`D munwPy nUM drj kIqw[ ij`Qy mtr, bMdgoBI, Pu`lgoBI pMj rupey iklo holsyl iv`c ivk rhIAW hn[ au~Qy ieh PæslW 30-40 rupey pRqI iklo mwrkIt iv`c holsyl qy ivkIAW sn[ ienHW PæslW nUM iqAwr krn leI swrw ku`J Awm PæslW vWgU hI iqAwr kIqw igAw sI[ kihx dw Bwv ik lwgq ku`J izAwdw v`D nhIN sI[ isrPæ bIjW dw ryt hI QoVHw ijhw izAwdw sI[ luiDAwxw, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

jlMDr, cMfIgVH, id`lI Awid SihrW iv`c ij`Qy nw isrPæ pMj qwrw hotl ienHW PæslW nUM KrIdx dI ie`Cw jqwauNdy hn, au~Qy AwpxI ishq leI jwgrUk lok vI ienHW nUM KrId rhy hn[ keI dySW iv`c ienHW PæslW dI pOSitkqw qy keI qrHW dI irsrc kIqI geI, ijnHW iv`c pwieAw igAw ik ieh PæslW izAwdw pOSitk hn, ijvyN AmrIkw dy iv`c irsrc dOrwn ieh dyiKAw igAw ik brOklI dy iv`c gW dy mIt nwloN vI izAwdw pRotIn huMdy hn[ ieh PæslW sqMbr dy AKIr jW AkqUbr dI SurUAwq iv`c bIjW duAwrw pnIrI iqAwr krky gRIn hwaUs ivc lgweIAW jWdIAW geIAW[ kwlj v`loN kIqy qjribAW dy iv`c ienHW PæslW dI kwSq gRIn hwaUs qoN bwhr vI kIqI geI pr ieh PæslW gRIn hwaUs iv`c izAwdw vDIAw sn Aqy bwhr pYdw kIqIAW geIAW PæslW dy mukwbly ijAwdw JwV vwlIAW sn[ ienHW PæslW nUM au~cy bYf bxw ky lgwieAw igAw Aqy dyKx dy iv`c ieh AwieAw hY ik ieh PæslW au~cy bYfW 'qy ijAwdw vDIAw iqAwr hoeIAW Aqy ienHW dI pwxI dI zrUrq vI bhuq G`t sI[ ikswnW nMU Pæsl pYdw krn qoN hindi.krishijagran.com


49

nkor/fBe y/sh

svwidSt bxwaux leI iehnW sbjIAW nUM vriqAw jw irhw hY[ auprokq sbjIAW iv`coN Awiesbrg lYts Aqy p`qydwr lYts nUM brgr iv`c Aqy slwd dy qOr 'qy vriqAw jWdw hY[ brOklI nUM slwd, sbzI bxwax leI Aqy prWTy bxwaux leI vI vriqAw jWdw hY[ lwl qy pIlI iSmlw imrc slwd, pIjw Aqy brgr iv`c vrqI jWdI hY[

bwAd ij`Qy mMfIkrn iv`c muSiklW AwaudIAW hn, auQy ieh PslW bVI AswnI nwl v`fy SihrW iv`c au~cy BwA qy KrId leIAW jWdIAW hn[ Kwx-pIx dIAW v`fIAW dukwnW ijvyN sbvyA, fOmInOj, mYkfOnwlfs Awid ivdySI kMpnIAW vI iehnW sbzIAW nMU auhnW v`loN bxwey jWdy pIjw, brgr Aqy keI hor pkvwnW iv`c vrqdy hn[

pk M ce O I slwd Aqy nf U ls bxwax u leI vrqI jWdI h[ Y ies qrWH iehnW PslW nUM Alg ` -Alg ` qrIky nwl vrq ky Alg ` -Alg ` ivAj M n bxwey jwdy hn[ ikswn Brw iehnW dI vrqNo nUM iDAwn ivc ` rK ` ky iehnW sbzIAW nUM isD ` y qr O 'qy vI dk u wndwrW nUM vc y skdy hn[ ijs nwl qwzI sbzI dk u wndwr nUM imlg y I Aqy ikswnW nMU rt y hQ ` ivc ` isD ` w Aqy vD ` imlg y w[ ies qrWH iehnW PslW dI kwSq nwl ikswnI nUM lwhv y d M bxwieAw jw skdw h[ Y

ikswn Brw iehnW PslW dw mMfIkrx iehnW kMpnIAW nwl iml ky vI kr skdy hn[ ijQy ivdySI pkvwnW dw ruJwn pUry Bwrq iv`c v`D irhw hY[ au~Qy Al`g-Al`g qrIky nwl iehnW pkvwnW nUM

fw. juJwr isMG mu`KI AYgrIklcr ivBwg sRI gurU qygæ bhwdr Kwlsw kwlj sRI AnMdpur swihb mo. nM: 75893-04769

25 ;kb g{o/ j'D dh y[Ph ’u—25 ;kb 25 bZy w?Apo :'iBk gfotko Bkb i[VB dk ;[Bfjok w"ek

feqPh ikroD Gkos d/ fe;kBK dh nkgDh nktkI “feqPh ikroD” wkf;e gZfsqek nkgD/ 25 ;kb g{o/ j'D ’s/ gkmeK bJh fbnkJh j? ;[Bfjoh w"ek. e[M nk;kB ;tkbK d/ itkp fdU ns/ i[V ikU feqPh ikroD gfotko Bkb. nkU ikDd/ jK fJ; w"e/ d/ pko/ ’u—

gqPB L jkb ’u jh Gkos fty/ w?Ae'I/p dk gbKN brkT[D tkbh ezgBh fejVh j? < feq;Nb n?uHghHn?wH fJz;?eNh;kJhv fJzvhnk Gkos o;kfJD fbwfNv eh gVQhJ/—y/sh ikroD fJe g/Av{ gfotkoe gZfsqek j?, fi; ftu s[jkƒ y/sh ;wkuko, ezgBh ;wkuko, Bt/A T[~Bs phi dh ikDekoh, tZy^tZy ehNBkPeK, c;bK dh ;w/A f;o ikDekoh, pkrtkBh, wX{wZyh gkbB, gP{ gkbB, eko'pkoh ikDekohnK, fJzNoftT{, gqrshPhb fe;kBK s/ fdqVQ fJZSk Pesh tkbhnK n"osK dhnK gqkgshnK, f;js, Bt/A T[sgkdK, fcbwh frnkB, okiBhsh, ykDk^yikBk nkfd BthnK ikDekohnK fJ; ftu Pkwb jB. fet/A bZGhJ/—gZfsqek ’u jo wjhB/ fJBQK ftfPnK ’s/ nXkos 1 ;tkb gqekfPs ehsh ikJ/rk. T[; ;tkb dk itkp T[;/ nze ftu j't/rk fi; ƒ bZG e/ s[;hA ;kƒ w?;/i G/iDk j?. gfjb/ 100 ;jh itkp d/D tkb/ gkmeK ƒ fJe ;kb dh w?ApofPg, nrb/ 100^200 gkmeK ƒ 6 wjhB/ s/ 3 wjhB/ dh w?ApofPg w[cs fdZsh ikJ/rh. Bkb jh 10,000 gkmeK ƒ fJe wjhB/ dh gZfsqek w[cs fdZsh ikJ/rh. u[Ze' c'B, fdU fJe n;kB ;tkb dk itkp ns/ pD ikU feqPh ikroD gfotko d/ w?Apo.

feqPh ikroD Bkb i[VB ns/ w?Apo pDB bJh ;zgoe eo'—okj[b f;zx 9891339440, gqPKs Powk 9891263263

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

malayalam.krishijagran.com


50

eDe T[sgkdB

eDe dh c;b s'A tX/o/ g?dktko bJh T[ZBs seBhe

e

De ftPt ’u gfjbh ns/ Gkos ’u M'B/ s'A pknd d{;oh ykX^nzB c;b j?. ;kb 2015^16 d/ nzefVnK nB[;ko ;kv/ d/P ’u brGr 30H23 fwbhnB j?eN/no oepk ns/ 30H93 e[fJzNb dh T[sgkdesk d/ Bkb d/P dk e[b eDe T[sgkdB 93H50 fwbhnB NB j' frnk j?. T[so gqd/P ’u eDe dk e[b oepk 9H65 fwbhnB j?eN/no fi; ftu 27H86 e[fJzNb gqsh j?eN/no T[gi d/ Bkb e[b T[sgkdB 26H87 fwbhnB NB j?. T[~so gqd/P dh T[sgkdesk ƒ t/yd/ jK sK gzikp dh T[sgkdesk 45H96 gqsh j?eN/no ns/ jfonkDk dh 44H07 e[fJzNb gqsh j?eN/no j? idfe T[~so gqd/P dh T[sgkdesk f;oc 27H86 gqsh j?eN/no dh j? Gkt i/eo n;hA ;w/A f;o ;thekohnK j'JhnK T[~BsPhb fe;wK dh fpikJh eoe/ ftfrnkBe Yzr Bkb y/sh eoB sK ;kv/ gqd/P ’u eDe T[sgkdB tXkT[D dhnK pj[s ;zGktBktK jB. fInkdk g?dktko gqkgs eoB bJh w[Zy fpzd{nK ƒ Io{o fXnkB ftu oy'. 1H fJbke/ bJh f;ckoP ehshnK fe;wK dh jh u'D eo'. 2H gqwkfDe phi dk jh gq:'r eo' ns/ phi f;oc Go';/:'r ns/ wkBsk gqkgs J/iz;h s'A jh yohd'. 3H phi ƒ eteBkPh okjhA ;'XD wro'A jh gq:'r eo'. 4H ;w/A ftP/P bJh f;ckoP ehsh fe;w dh fpikJh eo'.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

5H

BdhBK dk ;w/A f;o BdhBBkPeK iK j'o ftXhnK okjhA fB:zsqD eo'. 6H ;jh ;w/A s/ f;zukJh eo' ns/ fXnkB oy' f fInkdk gkDh Bk Go/. 7H fwZNh dh iKu d/ nkXko ’s/ ykdK dh T[fus wksok gq:'r eo'. 8H i/eo e'Jh o'r fdykJh d/t/ sK T[; ftu ;w/A f;o wkfjoK s'A ;bkj b? e/ dtkJhnK dk fSVekU eo'. 1H y/s dh fsnkoh^ g{oph T[~so gqd/P ’u eDe dh fpikJh fInkdkso M'B/ s'A pknd jh ehsh iKdh j? fJ;bJh d/o j'D dh ;zGktBk ofjzdh j?. fJ; bJh yoh| ’u fpikJh ;w/A M'B/ dh n?;h fe;w bJh ikJ/ i' ;w/A f;o eNh ikJ/ s/ eDe dh ;w/A f;o fpikJh j' ;e/. M'B/ d/ y/s ftu gvfbzr d/ ekoB IwhB ;\s j' iKdh j?. fJ; bJh Gkoh IwhB ’u fwZNh T[bZdD tkb/ jb Bkb tkjh s'A pknd fv;e j?o' Bkb d' tko tkjh eoe/ ;[jkrk c/o'. c;b y/s dh jbeh f;zukJh wro'A jh phi' ns/ fXnkB oy' y/s ftu vb/ Bk pDB. 2H T[ZBsPhb fe;wK^ 1H ;w/A f;o fpikJh bJh (15 Btzpo s'A 30 Btzpo) e/^88, e/^9107, e/^9006, n?BHvpfbT{^1012, n?uHvhH^2733, n?uHvhH^2967, n?uHghH^1761, :{HghH^2338, ghHphHvpfbT{^343,

malayalam.krishijagran.com


eDe T[sgkdB ghHphHvpfbT{ ^ 502, ghHphHvpfbT{ ^ 550, vhHphHvpfbT{^17, e/^307, ;hHphHvpfbT{^38, :{HghH^2003, e/^402 (wkjh), n?BHvpfbT{^5054 2H d/o Bkb fpikJh bJh (25 d;zpo se) n?BHvpfbT{^2036, vhHphHvpfbT{^14, wkbthnk^234, n?uHghH^1633, n?uHghH^1744, n?BHvpfbT{^1014, e/H^8020, ghHphHvpfbT{^373, e/H^9162, n?uHvhH^2285 3H pj[s d/o Bkb fpikJh (10 iBtoh se) jbBk (e/H^7903), T[Bs jbBk (e/H^9223), r'bvB jbBk (e/H^424). 4H T[;ohbh IwhB bJh n?BHvpfbT{^1076, e/HnkoHn?bH1^4, oki^3077, b'e^1, e/HnkoHn?bH^210, e/HnkoHn?bH^213 5H nD^f;zus dPk bJh ;hH^306, n?uHvhH^2888, e/H^8027, e/H^9644 (nNb), e/H^9495 (r'wsh), n?uHvhH^3171 s/ e/H^1317 3H phi do nkws"o s/ ;w/A f;o bkJhBK ’u fpikJh bJh 100 feHrqkH phi fJe j?eN/no bJh ekch j[zdk j? go w'N/ dkfDnK tkbh fe;w dk 125 feHrqkH phi gqsh j?eN/no phiDk ukjhdk j?. d/o Bkb bkJhBK ’u fpikJh bJh 125 feHrqkH go d/o Bkb fSZNk fpikJh bJh 150 feHrqkH

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

51

gqsh j?eN/no dh phi dh wksok dk gq:'r ehsk ikDk ukjhdk j?. fvpbo Bkb fpikJh eoB s/ 25^30 feHrqkH phi gqsh j?eN/no ekch j[zdk j?. 4H fpikJh dk ;wK eDe dh fpikJh Btzpo d/ d{;o/ gzdotkV/ s'A 25 d;zpo se ehsh ik ;edh j? go fe;wK dhu'D fpikJh d/ ;w/A nB[;ko eoBh ukjhdh j?. 5H fpikJh dh ftXh fpikJh f;nkVK ’u jh eoBh ukjhdh j?. ;w/A f;o fpikJh bJh f;nkVK dh d{oh 20^22H5 ;?AHwhH oy' ns/ phi 4^5 ;?AHwhH vz{x/ phi'. i/eo fpikJh fgS/sh eo oj/ j' sK f;nkV s'A f;nkV dh d{oh xNk e/ 15^18 ;?AHwhH eo d/Dh ukjhdh j?. 6H ykd s/ o;kfJDe ykd gqpzXB ykdK dk gq:'r fwZNh iKu eoe/ gq:'r eoBh ukjhdh j?. uzrh T[gi bJh M'Bk, itko, pkiok nkfd c;bK wro'A 150L60L40 feHrqkH ns/ ;XkoB ;fEsh ’u 120L60L40 feHrqkH gqsh j?eN/no BkJhN'qiB, ck;c'o; s/ g'NkP dk gq:'r eoBk ukjhdk j?. dbjBh c;bK s'A pknd BkJhN'qiB dh wksok 20 s'A 25 ch;dh xZN eo d/Ad/ jB Gkt 80^100 feHrqkH BkJhNq'iB dk gq:'r eod/ jB. i/eo c;b dh fpikJh fgS/sh eo oj/ j' sK BkJhNq'iB 80^100 feHrqkH gqsh j?eN/no gq:'r eo' go b{Dh ns/ ykoh fwZNh ’u 150 feHrqkH BkJhNq'iB gqsh j?eN/no gq:'r eoBh ukjhdh j?.

malayalam.krishijagran.com


52

eDe T[sgkdB

rqkw ;feqn sZs iK eb'vhBkckc 64 rqkw gqsh j?eN/no gq:'r dk ;wK ns/ ftXh^ BkJhNi q' B dh 1$3 ns/ ck;co ' ; s/ gN ' kP dh go { h 200^250 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ gqsh j?eN/no wksok fpikJh ;wA/ f;nkVK ’u gkTA[d/ jB pkeh BkJhNi 'q B fSVekU eo'. dh wksok gfjbh f;u z kJh (20 sA' 25 fdB) sA' pknd dD / h (3) d'jK soQK d/ BdhBK bJh ukjhdh j? ns/ bD { h IwhB ’u 1$3 fj; Z k BkJhNi 'q B ns/ 2^3 vhH ns/ nkJh;'gq'N':{okB ƒ fwbk e/ fSVekU eo' ck;co ' ; ns/ gN ' kP dh go { h wksok fpikJh ;wA/ s/ pkeh iK ;bc';bfcT{okB (75 ch;dh) dk 25 rqkw ;feqn sZs BkJhNi 'q B ’u 1$2 fj; Z k gfjbh f;u z kJh sA' pknd ns/ pkeh dk 200^250 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ gqsh j?eN/no 1$3 fj; Z k cb Z[ nkTD [ dh nt;Ek sA' mhe gfjbK dD / h fSVekU eo' iK ;bc';bfcT{okB O w/N;bfcT{okB (N'Nb) 30O2 rqkw iK eb/fvBkc'g O w/N;bfcT{okB ukjhdh j. ? (t/;Nk) 64O4 rqkw ;feqn sZs gqsh j?eN/no dh do 7H f;zukJh fInkdk T[gi gqkgs eoB bJh 6 f;zukJhnK dh Bkb 300^400 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ fSVekU eo'. f;ckoP ehsh rJh j?. 4H o'r fB:zsqD (1) siw{b nt;Ek ^fpikJh s'A 20^25 fdBK ’s/ (1) r/o[Jh iK os[nk o'r—fiB/p (75 ch;dh) x[bDPhb (2) eZb/ fBebd/ ;w/A ^ fpikJh s'A 40^45 fdBK ’s/ u{oB 2H5 feHrqkH dk 1000 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ (3) rzY pDd/ ;w/A ^ fpikJh s'A 60^65 fdBK ’s/ fSVekU eo'. (4) c[Zb nt;Ek ^ fpikJh s'A 80^85 fdBK ’s/ Z hnK dk Mb [ ;k or ' —vkJhEB / nw ? H^45, 0H25 (5) d[ZX g?D dh nt;Ek ^ fpikJh s'A 100^105 (2) gs ch;dh dk 200 bhNo gkDh ’u xb ' pDk e/ fSVekU eo. ' fdBK ’s/ (3) nBktqs ezvtk—thNkt?e; 2H5 rqkw gqsh feHrqkH (6) dkDk gZeD ;w/A ^ fpikJh s'A 115^120 fdBK ’s/ ! i/eo fJe' f;zukJh dk gqpzX j? sK T[; ƒ siw{b phi dh do Bkb fJbki eo'. (4) eoBkb pzN—w?Ae'I/p 2 feHrqkH$j?eN/no 1000 nt;Ek 20^25 fdBK ’s/ jh eoBk ukjhdk j?. ! i/eo d' f;zukJhnK dk gqpzX j? sK gfjbh siw{b ns/ bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ fSVekU eo'. (5) eDe dk Jhno ekfeb (;/Aj[z o'r)—fJzrthBk d{;oh c[Zb nkT[D s/ eoBh ukjhdh j?. ! i/eo fszB f;zukJhnK dk gqpzX j? sK gfjbh siw{b, fNqN;kJh Bkwe ;{sofeqwh d[nkok j[zdk j?. phi ƒ 2 d{;oh rzY pDd/ ;w/A ns/ sh;oh d[ZX g?D dh nt;Ek ’s/ ch;dh b{D d/ x'b ’u v'p' sKfe ;{sofeqsh ghVs rzYK jbehnK j'D ekoB x'b d/ T[go s?oB brdhnK jB. eoB ukjhdh j?. :kd oj/ gfjbh f;zukJh 5 ;?AHwhH s'A fInkdk nfijhnK rzYK ƒ eZY e/ BPN eo fdU. fJ; s'A pknd rfjoh BjhA eoBh ukjhdh. T[~;o IwhB ftu gfjbh phi ƒ 2^3 tko ;kc gkDh ’u x'b e/ ;[ek b?D wro'A jh f;zukJh fpikJh s'A 28^30 fdBK pknd T[; s'A wro'A fpikJh eo'. 9H ehN fB:zsqD^ xZN coe Bkb ns/ T[Ebh f;zukJh eoBh ukjhdh j?. (1) dhwe—3^4 nw ? Hnb ? H gs q h feHqrkqH phi dh do Bkb 8H BdhB fB:zsqD ' g ' kJhohck; dn [ kok phi dk fJbki iK 2^3 bhNo eDe d/ ys / ’u gw q y Z[ so " s/ rj / ; z{ k, iJh, pEn [ k, ebo ebo ' hgkJhohck; f;u z kJh d/ gkDh Bkb g: q r ' eo. ' feP q B Bhb, uNoh^wNoh nkfd BdhB fwbd/ jB. fJBKQ q h BdhBK ƒ fpikJh sA' 30^35 fdBK pknd eY Z e/ BPN eo (2) nkowh tkow—ekopokJhb 2H5 feHrkqH gs ? Nn / o dk 800 bhNo gkDh ’u xb ' pDk e/ fSVekU eo. ' dD / k ukjhdk j? iK jm / fby/ BdhBBkPe o;kfJDK okjhA th je 10H eNkJh— fB:s z D q eo ;ed/ j. ' c;b$pZbhnK d/ gZe ikD wro'A fJ; ƒ y/s ftu'A eZN b?Dk (1) u"Vh gZsh d/ BdhBK bJh 2^3 vhH ;'vhnw ;kbN (80 gqshPs vpfbT{HghH) dh ukjhdk j? ns/ uzrh soQK ;[ek e/ gkto Eo?Po Bkb dkD/ 625 rqkw wksok ƒ 600^800 bhNo gkDh ’u x'b pDk eZYD/ ukjhd/ jB. e/ fpikJh s'A 30^35 fdBK d/ nzdo cb?Nc?B B'Ib Bkb 11H T[gi— fSVekU eo' iK w/N;bfcT{okB fwEkfJb 4H0 rqkw brGr fJe j?eN/no y/s ’u'A 55^60 e[fJzNb T[gi wksok iK ;be';bfcT{okB O w/N;bfcT{okB (N'Nb) gqkgs j' iKdh j?. (30O2) 32 rqkw wksok dk 250^300 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ gqsh j?eN/no dh do Bkb fSVekU eo'. (2) ;eoh gZsh d/ BdhBK bJh nkJh;'gq'N:[okB (75 gqshPs) dh 1H00 feHrqkH wksok vkH oki/P e[wko, vkH ftP[~XkBzd, dk 600^800 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ 30^35 fdBK vkH nkoHe/H d'jo/ s/ vkH n?;He/H towk pknd fSVekU iK ;bc';bfcT{okB (75 ch;dh) dk 25 BHd/H y/sh s/ seBheh :{Bhof;Nh, e[wkorzi, c?Ikpkd (T[HgqH)

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

malayalam.krishijagran.com


bkGekoh y/sh

53

x~N IwhBK s'A tX/o/ y/sh w[Bk|k fet/A bJhJ/` ikp fJe y/sh gqXkB oki j'D eoe/ fJE'A d/ gzfInkdkso b'e y/sh T[~s/ jh fBoGo eod/ jB. iB;zfynk ns/ gfotkoK dh frDsh tX/o/ j'D eoe/ y/sh:'r IwhBK dh pj[s xkN j'D bZr gJh j?. nfijh jkbs ftu fJe fe;kB B{z xZN IwhB T[~s/ tZX nkwdB g?dk eoB d/ T[gokb/ eoB/ g?Dr/ sK i' T[; dh nkofEe jkbs ftu fe;/ soQK dh e'Jh ewh Bk nkt/. fJ;bJh e[M nfij/ y/sh XzfdnK B{z ngBkT[D dh b'V j? i' xZN IwhB T[~s/ th pj[s tXhnk Yzr Bkb ehsk ik ;e/ ns/ T[; s'A uzrh nkwdB th fwbdh oj/. gzikp dk fe;kB P[o{ s'A jh eDe M'B/ d/ |;bh uZeo ftu T[bfMnk j'fJnk j?. IwhB d/ xND eoe/ j[D fJe fe;kB bJh fJ; d'^|;bh uZeo ftu nkgDk r[Ikok n"yk j' frnk j?. fJ;bJh j[D b'V j? xZN IwhB T[~s/ tZX w[Bk|k d/D tkbhnK |;bK dh ekPs eoe/ tXhnk nkwdB gqkgs eoB dh. fJ; ftu e[M |;bK dh ekPs ehsh ik ;edh j? fit/A dkbK, ;pIhnK, ;{oiw[yh, c[Zb, |b, dtkJhnK tkbhnK |;bK, w;kb/ tkbhnK |;bK, wZeh ftu p/ph e'oB, jbdh, bZ;D, fgnkI nkfd. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

fJjBK |;bK ftu Gkt/A fe;kB B{z tZX fXnkB d/D dh b'V j[zdh j? go uzrk MkV g?dk eoe/ T[j uzrh nkwdB th gqkgs eo b?Adk j?. fJ;bJh fJj Io{oh j? fe T[j y/shpkVh d/ wkfjoK d/ okps/ ftu oj/ ns/ phih ikD tkbh |;b d/ phiK dh fwnkoh u'D eo/ ns/ tXhnk |;b bt/. nkgD/ y/sh yofunK B{z xNkT[D bJh f;zukJh d/ ;jh Yzr ngBkT[D dh th pj[s nfjwhns j?. s[gek f;zukJh ns/ |[jkok f;zukJh B{z soihj fdZsh ikDh ukjhdh j?. |;bK B{z B?~N jkT{; Gkt ikbhdko xoK ftu phi e/ nkgDh y/sh fiD; d/ fwnko ns/ r[DtZsk B{z tXkfJnk ik ;edk j?. y[zpK dh ekPs th fJe tXhnk Xzdk wzfBnk iKdk j? ns/ e[M fe;kB y[zpK dh ekPs eoe/ pj[s bkG ewk oj/ jB. e[M phphnK th y/sh ;jkfJe Xzd/ ngDkn e/ nkgDh ns/ nkgD/ gfotko dh nkofEe ns/ ;wkfie jkbs B{z tXhnk pDk ;edhnK jB. eZgfVnK dh f;bkJh, eYkJh, ozrkJh, S'N/ pZfunK d/ fyv"D/ pDkT[Dk, eZgV/ dh g/AfNzr nkfd f;y e/ th nkgD/ g?oK T[~s/ yVQk j'fJnk ik ;edk j?. fJ; s'A fJbktk nuko, uZNBhnK, w[oZp/, Pops nkfd pDk www.krishijagran.com


54

bkGekoh y/sh

e/ s/ t/u e/ th pVh uzrh ewkJh ehsh ik ;edh j?. e[M fe;kB rzv'fJnK dh ykd fsnko eoe/ t/ud/ jB ns/ fJ; ykd dk uzrk wzvheoB fwbD Bkb uzr/ g?;/ fwb iKd/ jB. fJ; s'A fJbktk e[M fe;kB nkNk, dbhnk, jbdh, w;kb/ nkfd ƒ gh; e/ ns/ g?fezr eo e/ th t/u ;ed/ jB. fJ; s'A fJbktk e[M y/sh ;jkfJe Xzd/ ngBkT[Dk th nZi d/ ;w/A dh w[Zy wzr j?. xZN ojhnK IwhBK dh tZvh ;wZf;nk B{z d/yd/ j'J/ e[M y/sh ;jkfJe XzfdnK dh u'D eo b?Dh ukjhdh j? ns/ fJjBK XzfdnK B{z ngDkn e/ y/sh d/ Bkb Bkb tkX{ nkwdB gqkgs ehsh ik ;edh j?. y/shpkVh d/ Bkb Bkb e[M w[Zy ;jkfJe Xzd/ jB fit/A L wZMK^rktK gkbDk, wZSh gkbD, Pfjd dhnK wZyhnK gkbDk, w[orh gkbD, ;{o gkbD, peoh gkbD nkfd. fJjBK XzfdnK B{z E'Vh e[ IwhB T[~s/ pV/ tXhnk Yzr Bkb ehsk ik ;edk j? ns/ gzikp d/ pj[s/ fe;kBK d[nkok ;|bsk Bkb ehsk th ik fojk j?. fJj Xd z / pjs [ jh fXnkB Bkb eoB tkb/ Xd z / jB fJ; bJh fJj pB / sh ehsh iKdh j? fe fe;/ th ;jkfJe Xd z / Bz{ eoB sA' gfjbK T; [ pko/ f;ybkJh bD ? k pjs [ Ioo { h jd z[ k j. ? f;ybkJh bD ? bJh ys / hpkVh wfjewk gi z kp, gi z kp ys / hpkVh :B { htof;Nh, bf[XnkDk ns/ gi z kp tN ? Boh :B { htof;Nh, bf[XnkDk Bkb ;g z oe ehsk ik ;edk j. ? fJ; sA' fJbktk gi z kp d/ seohpB jo fIbQ/ ftu feP q h ftfrnkB eA/do pDkJ/ rJ/ jB fiBKQ ftu ik e/ th ys / h ;jkfJe XfzdnK d/ pko/ ’u go { h ikDekoh ns/ f;ybkJh bJh ik ;edh j. ? fJ; sA' fJbktk eM [ }o ? ^;oekoh ndkfonK ns/ eg z BhnK ftu th fJjBK XfzdnK pko/ f;ybkJh gkqgs ehsh ik ;edh j. ? fJjBK ;jkfJe XzfdnK bJh uzrk wzvheoB j'Dk pj[s wjZstg{oB j[zdk j?. tX/o/ eoe/ PfjoK ftu uzrk wzvheoB j' iKdk j? ns/ t;s{nK d/ fwnko d/ w[skpe Gkn th uzrk fwb iKdk j?. wzvheoB dh P[o{ ftu sK e[M ;wZf;nk nk ;edh j? go ;w/A d/ ubd/ ns/ tX/o/ b'eK sZe T[sgkd gj[zuD dh jkbs ftu wzvheoB xo p?m/ th j'D bZrdk j?. fJ;bJh b'V j[zdh j? fe nkgD/ T[sgkd B{z fet/A tZX s'A tZX b'eK sZe gj[zukfJnk ikt/. tX/o/ b'eK d/ fJeZm tkbhnK EktK ’s/ ik e/ nkgD/ T[sgkdK dhnK gqdoPBhnK brkJhnK ik ;edhnK jB ns/ xo^ xo ik e/ nkgD/ T[sgkd d/ pko/ b'eK B{z df;nk ik ;edk j? go fJj ;G e[M fdB jh eoB dh b'V g?Adh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

j?, ;wK phsD wro'A ns/ ezw dk nfGnk; j'D Bkb fJj ;G eoB dh b'V xZNdh iKdh j?. ;oeko B{z th fJj ukjhdk j? fe T[j nfij/ y/sh ;jkfJe XzfdnK s'A g?dk ehs/ rJ/ T[sgkdK d/ wzvheoB bJh e[M :'r BhshnK ftef;s eo/ ns/ \k; wzvhnK dk fBowkD eo/ fiBQK ftu ik e/ nfij/ y/sh ;jkfJe Xzd/ eoB tkb/ fteo/sk ns/ \ohdko fJeZm/ j' ;eD ns/ t;s{nK dh tXhnk t/u^yohd j' ;e/. nZi d/ ;w/A ftZu fiE/ ;kvh y/sh :'r IwhA brGZr w[Zedh ik ojh j? T[E/ jh brksko tZX ojh wfjzrkJh B/ jo Pfjoh ns/ g/Av{ dk bZe GzB e/ oZy fdZsk j?. j[D fJjh j' ;edk j? fe xZN IwhB T[s/ fpikJh bJh T[jBK |;bK dh u'D ehsh ikt/ i' tX/o/ MkV d/D. ;oeko jo p/o[Irko B{z gZehnK B"eohnK d/D d/ n;woE j? fJ; bJh fJj Io{oh j? fe e'Jh Bk e'Jh y/sh ;jkfJe Xzdk ngDkfJnk ikt/ ns/ nkgDh nkwdB ftZu tkXk eo nkgD/ xo dk jh BjhA ;r'A g{o/ gzikp dk ns/ nkgD/ d/P dk ftek; j' ;e/.

fdB/P dwkEhnk i;tzs Bro, ibzXo 94177^14390 hindi.krishijagran.com


w?ApofPg bU feqPh ikroD s/ n?rqhebuo tobv g~fsqek dh Gkos dh ;G s'A tZX gq;kfos y/sh nXkos gfotkoe gZfsqek, d/P dh ;G s'A b'efgqn s/ T[~xh gZfsqek fbwek p[e nkc foekovI ftu doi Gkos dh fJewkso gZfsqek i' 12 GkPktK ’u gqekfPs, 23 ;z;eoDK d/ wkfXnw Bkb 22 okiK ftu gj[zudh j?. gZfsqek dh e[b gkme frDsh fJe eo'V s'A fInkdk` nZi jh gZfsqek d/ w?Apo pD e/ feqPh ikroD gfotko dk fjZ;k pD' ` nzrq/Ih, fjzdh, gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, skfwb s/ wfbnkbw GkPktK ’u Bkb Bkb gqekPs. n?rohebuo tobv ^ w?ApofPg ch; fJe gqsh w[~b ^ 100 o[gJ/

;kb

ekgh

ehws

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

1200 2400 3600 6000 12000 18000

S'N d/D:'r (o[gfJnK ’u) okPh

200 500 1100 2000 4500 8000

1000 1900 2500 4000 7500 10000

e'ohno$ ;ghv g';N ;w/s 1450 2850 3900 6400

feqPh ikroD ^ fjzdh w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 50 o[gJ/

;kb

ekgh

ehws

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

600 1200 1800 3000 6000 9000

S'N d/D:'r (o[gfJnK ’u) okPh

100 220 500 1000 2400 4000

500 980 1300 6600 2000 5000

e'ohno$ ;ghv g';N ;w/s 950 1900 2700 4400

feqPh ikroD ^ w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 35 o[gJ/

Jh^48, j"I \k; w/B wkoehN, BthA fdZbh^110016

gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, skfwb s/ wfbnkbw

nkJhn?cn?;;h L FDRL0001980

;kb

ekgh

ehws

1 2 3 5 10 15

12 24 36 60 120 180

420 840 1260 2100 4200 6300

S'N d/D:'r (o[gfJnK ’u) okPh

40 140 260 600 1700 3300

380 700 1000 1500 2500 3000

yks/ dh ikDekoh ^ c/vob p?Ae

e'ohno$ ;ghv g';N ;w/s 850 1650 2400 3900

krishijagran

n?wnkJh;hnko L 110049032 ukb{ yksk Bzpo L 19800200000836 g/Nhn?w Bzpo ^ 9654193353

nkBbkJhB w?ApofPg bJh ftfIN eo'^ h p://subscrip on.krishijagran.com/

w[~y d|so L 60$9, shih wzIb, :{;[| ;okfJ wkofeN, rqhB gkoe w?No' ;N/PB d/ B/V/, BthA fdZbh^110016, |'B L 011^26511845 Jhw/b L circulation@krishijagran.com

@krishijagran

9891405403

feqgk u?Ze$vhvh$wBh nkovo feqPh ikroD d/ BK ’s/ j/m fd~s/ fe;/ th fJe n?vo?; ’s/ G/i' L e/ob d|so L J/ 5, fJbBew rkovBI, t/~bk:wpbw, ;koEwzrbw g';N nkfc;, fso{tBzsg[ow ^ 695010, |'B L 0471^4059009H w'HL 7356914141 Jhw/b L malayalam@krishijagran.com

gZSwh pzrkb d|so L 265, B/skih ekb'Bh, e'beksk^700090, w'HL 9674853530 Jhw/b L bengali@krishijagran.com

eoBkNe d|so L gfjbh wzIb, 33$3, phn?w w/B;B, r/~vbkfjZbh, ;zi/ Bro w/B o'v, nkon?wth ;?ezv ;N/I, p?Arb[o{^560094H w'HL 7356603960 Jhw/b L kannada@krishijagran.com

s/bzrkBk d|so L wekB BzH 301, sh;oh wzIb, nkoHe/H ngkoNw?AN, poeksg[ok, j?dokpkd^500027 Jhw/b L telangana@krishijagran.com

sfwbBkv{ d|so L 126$329, d{ih wzIb, noeN o'v, e'vwpZew, u/BZJh^600024, |'B L 044^48552070, w'HL 9244317193 Jhw/b L tamil@krishijagran.com

fpjko d|so L n?c^29, g[PgKibh ezgb?e;, gfjbh wzIb, n?;He/H g[oh u?eg';N d/ ;kjwD/, p'fozr o'v, gNBk^800001, w'HL 9891667686 Jhw/b L hindi@krishijagran.com


56

wPhBK dk o~y^oykt

T[ZBs y/sh wPhBK$:zsoK dh u'D ns/ oy^oykt

d/

P dh tXdh npkdh dh nzB^;w~f;nk Bz{ jb eoB bJh ;xB y/sh pj[s bkIwh j?. fJ; ftXh Bkb fJe' y/s ftu fJe ;kb ’u eJh c;bK bJhnK iKdhnK jB. fJ; d/ bJh T[~Bs phi, o;kfJDe ykd ns/ gkDh d/ T[fus fJzsIkw d/ Bkb^Bkb y/sh ekoi fit/A IwhB dh fsnkoh, phiK dh fpikJh, f;zukJh eNkJh nkfd ;w/A f;o Bk j'D ekoB c;b g?dktko ftu ekch ewh j' iKdh j?.” y/sh :zsoK dh ;jh u'D L^ y/sh :zsoK dh u'D eod/ ;w/A j/m fby/ B[efsnK ’s/ yk; fXnkB d/Dk ukjhdk j? L^  wPhB y/sh d/ ezw ƒ eoB ftu g{oB o{g Bkb ;woZE j't/.  wPhB ’u bZrD tkbh T{oik iK Pesh dk Gog{o T[g:'r ezw eoB bJh j'Dk ukjhdk j? fi; Bkb T[; dh ekoi e[Pbsk fInkdk s'A fInkdk fwb ;e/.  wPhB ubkT[D bJh xZN s'A xZN nkdwhnK dh b'V j't/.  wPhB dh pBktN wip{s j't/ sKfe T[; ƒ eJh ;kb se gq:'r ftu fbnKdk ik ;e/.  wPhBK dh w[ozws dk youk xZN s'A xZN j't/ ns/ T[; ƒ b'eb fw;soh s'A eokfJnk ik ;e/. T[; dk oy^oykt th pj[s n;kB j't/.  wPhB ’u ;[oZfynk d/ b'VhAd/ gqpzX j'D, fi; Bkb d[oxNBk dh xZN s'A xZN ;zGktBk oj/.  wPhB dh r[DtZsk th pj[s wjZstg{oB j[zdh j?. fJ; d/ bJh wPhB gqf;ZX fBowksk iK T[; d/ gqshfBXh s'A yohdh ikDh ukjhdh j? ns/ T[; T[~s/ nkJhHn?;HnkJhH dk wknoek bfrnk j't/ i' r[DtZsk dh rozNh j[zdh j?. y/sh wPhBK dk oy^oykt L^  y/sh wPhBK ƒ gq:'r ’u fbnkT[D s'A gfjbK dk oy^oykt L 1H wPhB d/ jo fjZ;/ dh iKu mhe Yzr Bkb eoBh 

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

ukjhdh j?. i/eo e'Jh BN^p'bN iK g[oik N[ZfNnk j'fJnk j? iK nkgDh mhe EK T[~s/ BjhA j?, sK T[; ƒ pdb' iK w[ozws eotkU. 2H wPhB d/ i' fjZ;/ ubd/^ubd/ fx; iKd/ jB, T[BQK ƒ Xko brtk b?Dh ukjhdh j?. 3H wPhB d/ ;jh ocsko Bkb ezw eoB bJh wPhBK ’u b'VhAdh nvi?;Nw?AN eotk b?Dh ukjhdh j?. 4H wPhB d/ mhe soQK ezw eoB bJh e[M :zsoK ƒ gq:'r eoB s'A gfjbK iKu eoBh j[zdh j? ns/ b'V nB[;ko c/o^pdb eoB/ g?Ad/ jB. fit/A ;hv vfoZb ftu phi dh ;jh wksok ƒ v/rD bJh gfjbK ;?N eoBk g?Adk j?. fJ;/ soQK dtkJh fSVeB tkbhnK wPhBK ƒ th ;?N eoBk g?Adk j?. 5H No?eNo Bkb uZbD tkbh wPhB dk gq:'r eoB bJh No?eNo d/ po/e nkfd ƒ mhe soQK d/y b?Dk ukjhdk j?. T[; d/ ghHNhHUH, g[bh ns/ j'o b'VhAd/ g[ofInK dk skbw/b mhe j'Dk ukjhdk j?. y/sh wPhBK dk T[g:'r d/ ;w/A oy^oykt L^ 1H wPhB d/ Bkb ezw eoB tkb/ ftnesh ƒ ;ZN brD s'A pukT[D bJh b'VhAd/ ;[oZfynk T[gkn eo b?D/ ukjhd/ jB. wPhB d/ ;ko/ x[zwD tkb/ fjZf;nK ƒ sko dh ikbh nkfd Bkb YZe b?Dk ukjhdk j?. i/eo wPhB ’u fJj fjZ;/ br/ jB sK T[BQK ƒ jNkT[Dk BjhA ukjhdk. BjhA sK

malayalam.krishijagran.com



58

2H

3H

4H

5H

6H

1H

2H

3H

4H

wPhBK dk o~y^oykt

nBikD/ ’u ubkT[D tkb/ ;oho dk e'Jh fjZ;k wPhB dh ug/N ’u nkT[D ekoB d[oxNBk j' ;edh j?. Eo?Po T[~s/ fInkdk d[oxNBktK fJ;/ soQK dhnK j[zdhnK jB. wPhB ƒ fBoXkos ocsko T[~s/ jh ubkT[Dk ukjhdk j?. i/eo xN ocsko ’s/ ubktKr/ sK ezw xZN j't/rk. i/eo fInkdk ocsko Bkb ubktKr/ sK wPhB d/ N[ZND^GZiD dh ;zGktBk ofjzdh j?. wPhB d/ x[zwD tkb/ g[ofInK ƒ fx;D s'A pukT[D bJh ;w/A^;w/A s/ d;/ rJ/ s/b iK roh; brkT[Ad/ ofjDk ukjhdk j?. fJ; Bkb T[BQK dofwnkB orV xZN j' iKdh j?. vokJhto nkgDh ;hN T[~s/ ;jh Yzr Bkb p?m e/ ezw eo/. T[; ƒ nkgDh ;hN T[~s/ yVQk j'Dk iK ubdh j'Jh wPhB dh ;hN s'A BjhA T[soBk ukjhdk. i/eo wPhB ubd/ ;w/A, T[; d/ fe;/ fjZ;/ dh iKu eoBh j't/ sK gfjbK wPhB ƒ pzd eo fdU, fco wPhB ƒ jZE brkU. i/eo wPhB Pkw ;w/A fJ;s/wkb eo oj/ j't' sK wPhB e'b o"PBh dk ;jh gqpzX j'Dk ukjhdk j?. ;jh o"PBh dh xkN ekoB d[oxNBk j'D dk nzd/Pk ofjzdk j?. y/sh wPhBK d/ T[g:'r s'A pknd ns/ ;N'o ’u oyd/ ;w/A oy^oykt L^ wPhB dk gq:'r eoB s'A pknd o'I mhe soQK ;kc eo b?Dk ukjhdk j? sKfe X{V^fwZNh nkfd fBeb ikD. yk;s"o ’s/ w'No Eo?Po, ;hv vfoZb nkfd bJh fJj Io{oh j?. ;hv vfoZb nkfd d/ T[g:'r s'A pknd N?Aeh s/ nzdo{Bh fjZf;nK ƒ th uzrh soQK ;kc eoBk ukjhdk j?. nfijk eoB Bkb wPhB dh ezwekih fIzdrh tX iKdh j?. wPhB ƒ uzrh soQK ;kc eoe/ P?~v d/ nzdo ;[Zeh EK ’s/ oZy'. wPhB d/ fiBQK fjZf;nK ƒ B[e;kB gj[zuD dh ;zGktBk j't/ T[BQK ƒ eZY e/ tZyok ;[oZfyns EK ’s/ oZy'. y/sh wPhBK d/ BN^p'bN, tkPoK nkfd ƒ o'IkBk u?e eoBk Io{oh j?. i/eo e'Jh BN^p'bN fYZbk fd;/ sK T[BQK ƒ e; d/Dk ukjhdk j?. wPhB ’u s/b, gkDh pdbD dk T[fus gqpzX j'Dk ukjhdk j?. No?eNo, gkto fNbo, ezpkJhB

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

5H 6H

7H

8H

nkfd ’u fJj pj[s Io{oh j?. r/no pe;k, fJziB ns/ J/no ebhBo ’u s/b dh wksok t/yd/ ofjDk ukjhdk j?. i/eo xZN j't/ iK pdbDk j't/ sK tXhnk fe;w d/ s/b Bkb g{osh eoBh ukjhdh j?. wPhB d/ o?vhJ/No ’u gkDh dk ;jh gqpzX oyDk ukjhdk j?. fJ; Bkb wPhB d/ ezw ’u o[ektN BjhA nkJ/rh. opV d/ gjhnK ftu jtk mhe oyDh ukjhdh j?. wPhB ns/ :zsoK d/ x[zwD tkb/ fjZf;nK ftu ;w/A f;o s/b iK roh; brkT[Dh ukjhdh j?. po;ks d/ w";w ftu B[e;kB s'A pukT[D bJh wPhB d/ Xks{ tkb/ fjZf;nK ƒ izr o'Xe g/AN eo fdU. fiBQK wPhBK ’u opV d/ gjhJ/ j'D, T[BQK ƒ IwhB s'A fJ; soQK T[~uk oy' fe gjhB/ IwhB s'A T[go ofjD. wPhB d/ j/mK bZeVh iK gZEo brk e/ ;fEo eo fdU. fi; Bkb T[; d/ fvZrD dh ;zGktBk Bk oj/ ns/ pZfunK s/ ikBtoK Bkb d[oxNBk Bk tkgo ;e/.

fJziH nfws e[wko f;Bjk, ftP/Pr (feqPh) feqPh ftfrnkB e/Ado, Xwsoh fJzdok rKXh feqPh ftPtftfdnkbk, okJ/g[o (SZsh;rVQ)

To send Articles News, Press Releases and feedbacks in Punjabi Punjabi

punjabi@krishijagran.com

Editor

editor@krishijagran.com

www.krishijagran.com



60

Gft~y

Btzpo

wkf;e

2017

Gft~y w/P

fwE[B

foPG

fJ; wjhB/ s[jkƒ ;ktXkBh tosD dh b'V j?. ;zGt j't/ sK ;oeko fto'Xh ezwK s'A d{o ofjDk. d[oxNBk gqsh th ;ktXkB ofjDk. ;zskB d/ Bkb th wsG/d j'D dh ;zGktBk j?.

eoe

s[jkƒ wBg;zd fwZsoK s/ foPs/dkoK Bkb x[zwD^fcoB dk nBzd gqkgs j't/rk. ;'jD/ eZgV/, rfjD/ ns/ G'iB dk w"ek th s[jkƒ gq k gs j' t / r k. you fInkdk j't/rk.

s[ j kv/ gfotko dk wkj" b nBzdwJh oj/rk. ;ohoe c[osh ns/ wkBf;e y[Ph dk nfj;k; j't/rk. s[jkv/ nX{o/ ezw g{o/ j'D ekoB nBzd ftu tkXk j't/rk.

ezfBnk

f;zx

GftZy bJh nkofEe :'iBk pDkT[ D bJh ;wK uz r k j? . fJekrosk ;fjs ezw eoB Bkb ezw ftu ;cbsk Io{o fwb/rh. B"eoh g/Pk b'eK ƒ B"eoh gqsh fuzsk oj/rh.

s[;hA ;ohoe ns/ wkBf;e s"o ’s/ fpwko oj'r/. wK dh f;js gqsh fuzsk oj/rh. nkofEe s"o s/ B[e;kB j' ;edk j?. c/o th wjhB/ d/ nZZX s'A pknd s[;hA nkofEe :'iBktK ’s/ ftuko eo ;ed/ j'.

r{VQ ojZ; ns/ nfXnkswesk d/ gqsh s[jkvh fyZu fInkdk oj/rh. s[jkƒ nkofEe s"o s/ bkG j'D dh ;zGktBk j?. BtK ezw nozG eoB bJh ;wK P[G j?.

s[bk

ftqPue

XB[

s[jkvh f;js wjhB/ d/ P[o{ ’u E'VQh ftrV ;edh j?. wkBf;e o{g Bkb frbkBh dh GktBk oj/rh. gfotkoe w?ApoK Bkb wfonkdk g{ote ftjko eoBk BjhA sK rZb ftrV ;edh j?.

s[jkvh ;ohoe ns/ wkBf;e f;js mhe oj/rh. gfotko dk wkj"b y[Ph Gfonk oj/rk fJ; bJh i/eo r[Z;k tX/ sK th r[Z;k Bk eo'.

p'bukb gqsh ;ziw oy' ns/ r[Z;k Bk eo'. gfotkoe w?ApoK Bkb ;zpzXK ftu e[M eVtkjN g?dk j' ;edh j?. ;ohoe ns/ wkBf;e s"o ’s/ s[;hA y[d ƒ fpwko wfj;{; eo'r/.

weo

e[zG

;wkie o{g Bkb gqf;ZXh gqkgs j'D ekoB tgkoe, nkofEe s/ ;wkie o{g Bkb bkGdkfJe wjhBk j?. wjhB/ d/ nZX s'A pknd E'VQh fInkdk ;ktXkBh tos'.

feqPh ikroD

whB

s[jkvk wkB^;BwkB tX/rk ns/ XB bkG j't/rk. jo/e ezw n;kBh Bkb g{ok j't/rk. eko'pko ftu bkG th j't/rk. nkwdB ftu tkXk j'D dh ;zGktBk j?.

eko'pkoh s/ tgkoh tor bJh ;wK nB[ e { b BjhA j? . T[ ~ u nfXekoh ns/ gqshd_zdhnK Bkb ftnoE fuzsk iK fttkd Bk eo'.

;p;eqkJhp eo' d[BhnK dh ;G s'A fInkdk gVQh ikD tkbh g~fsqek feqPh ikroD d/ gzikph nze ’u gVQ' y/sh^pkVh, pkrtkBh, w~Sh gkbB, gP{ gkbB, w[orh gkbB, g'bNoh, ;N~v ckofwzr, wPo{w T[sgkdB, c[~b T[sgkdB, fJzNo eqk~fgzr, f;zukJh :'iBk s/ j'o ;oekoh :'iBktK ;fjs ezgBh ;wkuko nkfd Bkb i[VhnK \poK bJh ngv/N ofjD bJh gVQd/ oj' feqPh ikroD

nrbk nze ;p;eqkJhp eokT[D, fJPfsjko s/ y/sh ;wkuko gqekPs eokT[D bJh feqgk ;zgoe eo' Rahul :9891339440

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

Ruby : + 91 99991 42633

Afsana : + 91 98918 99322

hindi.krishijagran.com



62

ykDk^yikBk

feq;gh gke/N;

;w~roh L etfozr bJh— 2 eZg w?dk 4 uwu s/b (w"D bJh) Bwe ;[nkd nB[;ko gkDh b'V nB[;ko ;N~fczr bJh L 1$4 eZg BwehB pz{d (w'Nh^w'Nh gh;h j'Jh) 1$4 eZg nkb{ G[ihnk (w'Nh^w'Nh gh;h j'Jh) 10 eki{ (pohe eZN/ j'J/) sbD bJh s/b

w;kbk eki{

ftXh L etfozr dh ;wZroh ƒ fwbk e/ r[zBQ bU. ;NZfcr dh ;wZroh ƒ fwbk bU. g/Vk b? e/ g{Vh tKr t/b'. ftueko ;NZfczr oy e/ feBkfonK ƒ g?eN tKr c'bv eo'. eVkjh ftu s/b row eoe/ ;[Bfjok j'D se sb bU. N'w?N' e?unZg Bkb ;ot eo'. ;wZroh L 500 rqkw w?dk, 1 eZg u"bK dk nkNk, 2 uwu fxT[, 1 uwu ukN w;kbk gkT{vo, 1 uwu bkb fwou gkT{vo, Bwe ;tkd nB[;ko, sbD bJh s/b, w"D bJh s/b ftXh L w?d/ d/ nkN/ ’u Bwe ns/ s/b dk w"D gk e/ eVe nkNk r[zBQ bU. u"bK d/ nkN/ ftu fxT[ dk w"D gk e/ r[zBQ e/ w'Nh o'Nh t/b bU. w?d/ d/ nkN/ dh u"bK d/ nkN/ s'A w'Nh o'Nh t/b e/ T[; d/ T[go u"bK dh o'Nh oy fdU. fco T[; d/ T[go w?d/ dh o'Nh oy e/ E'VQk dpk e/ t/b bU. fJ; ƒ fp;e[N eNo Bkb eZN e/ eki{ dk nkeko fdU. row s/b ftu gfjbK fJ; ƒ s/I nZr T[~s/ fco jbeh nZr T[~s/ r[bkph j'D se sb bU. fJ; d/ T[go ukN w;kbk, bkb fwou gkT{vo s/ Bwe X{V e/ ;ot eo'.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

malayalam.krishijagran.com



64

okiBhsh

gSsKdk j? gzikp, e?gNB dh pDk e/ ;oeko L wkB

o b'e ;Gk ;hN dhnK T[g^u'DK d/ r[gqodk;g[ uko d"okB nkw nkdwh gkoNh d/ gqd/P gqXkB

Grtzs wkB B/ eKro; ;oeko T[~s/ eod/ j'J/ fejk fe gzikp dh iBsk e?gNB nwfozdo f;zx dh ;oeko pDk e/ gSsk ojh j?. fJjh BjhA eKro; ;oeko B/ u'DK d/ d"okB i' tknd/ ehs/ ;B T[jBK tknfdnK ƒ th ;oeko g{ok eoB ’u Bkekw ojh j?. wkB B/ eKro; ;oeko d/ nkw ezweki ’s/ th tko ehsk. T[BQK B/ fejk fe u'DK s'A gfjbK tZv/^tZv/ tknd/ eoe/ e?gNB B/ ;oeko pDkJh ;h go T[BQK ftu'A fJe th tkndk g{ok BjhA ehsk. b'e j[D eKro; s'A fBokP j' u[e/ jB.

f;~y wkwfbnK s'A nkgD/ j~E fg~S/ oy/ eKro; L ;[ypho db d/ gqXkB s/ ;kpek Pq'T[wDhg^w[nekbh Zywzsoh ;[ypho f;zx pkdb B/ w[Zywzsoh e?gNB nwfozdo f;zx tb'A Pq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ gqXkB feogkb f;zx pvz{ro d/ pko/ ’u ehsh rJh fNZgDh ’s/ eKro; ƒ ;ys fjdkfJs fdZsh j? fe eKro; f;Zy wkwfbnK s'A nkgD/ jZE fgZS/ oy/. ;[ypho B/ fejk fe gzikp ’u ;ko/ n;bhns ikDd/ jB.

fe;kBK tb'A \[de[Ph, fJe rzGho ;w~f;nk L jof;wos pkdb doh c{v gq';?f;zr wzsoh jof;wos e"o e/Apkdb B/ fe;kBK tb'A \[de[Ph dhnK

xNBktK T[~s/ fuzsk gqrNkT[AfdnK fejk fe fJj fJe tZvh ;wZf;nk j? fi; Bkb BfiZmD bJh e/Ado ;oeko tb'A brksko BthnK :'iBktK fbnKdhnK ik ojhnK jB sKfe fe;kBK ƒ bkG fwb ;e/. T[BQK B/ fejk fe d/P ’u bZyK NB ykd yokp j' iKdh j? fi; ƒ pukT[D bJh ;oeko Bt/A gq'i?eNK ’s/ ezw eo ojh j?. T[BQK B/ fejk fe ;kb 2020 se c{v g'q;?f;zr ;?eNo dk 3 r[Dk ft;skoehsk ikJ/rk. fJ; d/ sfjs tobv c{v fJzvhnk 2017 ’u fe;kBK ƒ Gkosh y/sh dh wip{sh dk gqdoPB eoB bJh fJe wzu gqdkB eoBk ;kvk T[d/P j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2017

www.krishijagran.com





Published on 24th & Posted on 26-27 at NDPSO of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.