Punjabi magazine july 2017

Page 1

n?Zw-J/-;h-

fe;kBK dh fjsekoh, d/P Go ’u gj[zu ;kvh

ISSN 2455-1112

Mac Krishi Jagran - Punjabi Year 19

www.krishijagran.com

Issue 07

July 2017

Rs. 35/-

+91 9891 405 403 KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

phHNhH egkj ’u ehN s/ o'r gqpzXB pkio/ dh T[~Bs T[sgkdB seBhe


AGTEC Industries

d/P dh PkB, fe;kB dh gfjukD

European Technology

Gkos ;oeko vhIb ’u pus tb'A wkBsk gqkgs

p/jso r[Dt~sk

vhbofPg bJh ;zgoe eo'. Phone: 7290090850, 9999490999

tkozNh d/ Bkb

xZN oy^oykt



sseok

04 n?Zw.J/.;h. feqPh ikroD

sseok

Gkos dh gqw[~y gfotkoe wkf;e g~fsqek ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k & iatkch o"kZ 19 vad 7 tqykbZ 2017 #i;s 35/-

fJwokB ykB

g~soeko

;who fstkoh ftfgB fwPok dhg fP\k e/Hi/H ;oB:k ;kok ykB w/xk Powk

n?;';hJ/N ;zgkde thgh (n?;HnkJhH) seBheh ;zgkde wkoehfNzr w[yh iBob w?B/io iB;zgoe ;jkfJe ;zgkde

;hBhno w?B/io w?B/io wkoehfNzr ;jkfJe

gq;ko gqpzXe ;jkfJe gqpzXe

n?uHnkoH nekT{AN?AN ekƒBh ;bkjeko fvIkJhfBzr d|soh ;jkfJe

nc;kBk wfbe uz[eh G{Nhnk g{Bw ftPteowk fozeh g[zvho bePwh gKv/ j/wk Powk fgqnzek wzvktohnk fBPKs Nk~e okj[b f;zx npd[; ;wd gqPKs Powk c[oekB e[o?Ph w'fjs nze{ :kdt gqhsh u"jkB B[g{o dk; nkfJPk ykB g~g{ okJ/ gtB e[wko so[D f;zx gtB nkir/ Bo/Ado P/oskN/ fPteKs T[gkfXnkJ/ nkoHn?BH u"p/ ni/ e[wko fdB/P dwkEhnk wfjwk P[ebk B/jk okBh i/wI Ekw; :'r/P e[wko d/t/Ado f;zx irdhP ikBk oftzdo ikBk wB'i e[wko ;[ihs gkb

y/sh ;wkuko......................................08 eµgBh ;wkuko.................................16

fJzNoftT{..................................36 fJzNoftT{..................................38 fJzNoftT{..................................42 fJzNoftT{..................................44 pkiok T[sgkd ...........................50 ehN ns/ o'r gqpzXB .....................56 gq'veN bKu ...................................59

gq'veN bKu..............................62

y/b irs...................................63 okiBhsh...................................64

oin

;hBhno g~soeko

ekoiekoh ;zgkde

To J

;'Pb whvhnk w[yh

n?wH;hH v'wfBe PkfJBh v'wfBe n?wHihH tk;B vkH e/HNhH uzvh oftzdo s/tfsnk nfiE thHnkoH Pqhik uzdo w'jB vkH phH;hH fp;tk; wfjzdo gkb (t?N ;kfJz;) ;zi/ e[wko cojk ykB o{ph i?B ekofsek nfBe/s f;Bjk

;zgkde fBd/Pe

Krishi Jagran Kisan Club 9891405403 Subscribe

KRISHI JAGRAN MAGAZINE

laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301] ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½ *lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA

Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu,Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak

dqy ist 68 Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170 Email : info@krishijagran.com | Web : www.krishijagran.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

9953756433, 9891889588 www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


Mob.: 9727760130, 8195800220

“IwhB pbtkB sK fe;kB XBtkB”

jo c;b bJh nfs T[g:'rh

fe;kBK dh ;/tk ’u jw/Pk fsnko ykd dk ftPkb Gzvko T[gbpX

fe;kBK bJh jo soQK dh


;zgkdeh

06

c;bK dk ;jh w[~b fwbDk bkIwh ``

g? d k

tko dk fe;kB ƒ ;jh w[Zb fwbD br/ sK fJ; Bkb fe;kBK dh jo ;wZf;nk jZb j' ;edh j?. c/o Gkt/A eoIk w[nkch dh rZb j't/ iK T[; dh nkwdB ƒ d[ZrDk eoB dh. ;oeko B/ y/sh bkrs dk 43 gqshPs n?wn?;gh

“fe

;kBK dh

nkwdB

d[ZrDh j't/rh” id'A fe;kB d/ ezB ftu fJj Ppd g?Ad/ jB sK T[; ƒ pVk ;e{B fwbdk j? go fJj ;G f;oc fe;kB d/ ezBK se jh ;hws jB. n;hA jo y/so ftu soZeh sK pj[s eo bJh j? go fe;kB dh ;fEsh fiT[A dh fsT[A j?. eh fe;/

B/ fJ; T[~s/ fXnkB

fdsk fe fe;kB ;VeK T[~s/ feT[A T[so fojk j?. jo ;kb d/P d/ fe;kBK ƒ b? e/ e[M Bk e[M T[gdo j[zdk j?. fJ; ;kb th d/P d/ eJh okiK ftu nfijhnK xNBktK tkgohnK fe fe;kB ;VeK ’s/ nk rJ/. jo tko fe;kBK Bkb Bt/A^Bt/A tknd/ ehs/ iKd/ jB go T[BQK ƒ g{ok BjhA ehsk iKdk. fe;kB dh ;G s'A tZvh ;wZf;nk eoIk w[nkch BjhA pbfe T[; tb'A y/sh ’u phih c;b dk ;jh wZ[b Bk fwbDk j?. i/eo fe;kB Bz{ T[; dh c;b dk tkip w[Zb fwb/rk sK T[; dh nkofEe ;fEsh ftu y[d^p^y[d jh ;[Xko j't/rk. ;oeko ;G s'A fInkdk c;b T[sgkdB tXkT[D dh rZb eodh j? go id'A c;b dh g?dktko tXdh j? sK T[; s'A pknd fe;kB Bz{ ;jh ehwsK BjhA fwbdhnK. pzgo g?dktko j'D s/ T[; c;b ƒ d{;o/ d/PK gk;'A sK fJwg'oN eo fbnk iKdk j? go fe;kB ƒ T[;dk T[fus w[Zb BjhA

sK tXk fdZsk go fJ; ftu IwhB d/ feokJ/ ƒ Pkwb BjhA ehsk frnk, fit/A fe ;tkwhBkEB efwPB B/ fog'oN fdZsh ;h. c;bK dhnK ehwsK ƒ b? e/ brksko ;tkwhBkEB ewhPB dh wzr T[mdh ofjzdh j?. ;tkwhBkEB ewhPB d/ bkr{ j'D Bkb fe;kBK ƒ bkG fwb/rk go fJj fgSb/ 10 ;kbK s'A nZX^ftukb/ bNeh j'Jh j?. fcbjkb i/eo fe;kBK d/ P'PD ƒ o'eDk j? sK T[BQK dh nkwdB d[ZrDh eoBh j't/rh go y/s ftu g?dk j'D tkbhnK c;bK dh ehwsK T[jh jB. fco Gkt/A rzB/ dh ehws dh rZb j't/ iK c/o dkb, egkj ;fjs j'o c;bK ns/ d[ZX dhnK ehwsK. j[D fe;kB ƒ c;bK dk ;jh wZ[b fwb ;eDk T[BQK dk nfXeko pD u[fenk j?. jK, J/Bk io{o j? fe fe;kB ƒ T[; dh c;b dk ;jh w[Zb fwbdk BjhA, go rkje d/ o{g ftu T[jh fe;kB T[; T[sgkd ƒ 10 r[Dh ehws ’s/ yohddk j?. fJ; pko/ ;kvhnK ;oekoK ƒ E'VQk ;'uD dh b'V j?. ;oeko ƒ ukjhdk j? fiE/ fInkdk g?dktko j[zdh j? sK T[E/ ;oekoK ƒ ;feqn j' e/ yohd dk T[fus gqpzX eoBk ukjhdk j?. fJ;/ d/ Bkb cb ns/ ;pihnK dh fInkdk g?dktko tkb/ fJbkfenK ’u gq';?f;zr :{fBNK ns/ e'bv ;N'o ;Ekgs eoB/ ukjhd/ jB fi; Bkb fe;kB pIko ’u ;jh w[Zb j'D s/ nkgDhnK c;bK ƒ t/u ;eDr/, skjhA fe;kBK d/ fjZs ’u e[M rZb pD/rh.

fwbdk. ;oeko i/eo e[M n?;k jhbk eo/ fe

& n?ZwH;hH v'wfBe

Email: dominic@krishijagran.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


\[Pjkbh dh Xkok

50 ;kbK s'A t~X y/sK ’u \[Pjkbh dk gqshe

bkJh|bkJhB HHH B'N i;N gkJhgbkJhB Uoh^gbk;N, gkJhg ;wkXkB ’u w'Yh ezgBh, y/sh bJh g{oh soQK Bkb ;wogs yk; T[sgkdK dh o/Ai oydh j?. ;kv/ ;ko/ T[sgkd ;\s r[Dt~sk fB:zsqD gqDkbh Bkb iKu/ j'J/, x~N oy^oykt ns/ fe|kfJsh j?, ;kvk ftPtk; j? fe y/sh d/P dk nXko j? ns/ fJ; ftu uzr/ T[sgkdK dh b'V j?.

p'ot?Zb n?uvhghJh ek~bw gkJhg ;fgqzebo; n?;vpfbT{nko j?Avgzg

N'b coh Bzpo %


y/sh ;wkuko 08 fe;kB ukj[zd/ jB joh fwou dk n?wn?;gh 75 o[H$feb' oh fwou dh y/sh dh bkrs ftu Gkoh tkXk ns/ jfJ; dhnK ehwsK ’u froktN s'A go/PkB fe;kBK B/

;oeko s'A joh fwou dk fBT{Bsw ;woEB w[Zb (n?wn?;gh) 75 o[gJ/$feb' fBoXkos eoB dh wzr ehsh j?. fJ; d/ Bkb jh fe;kB ukjz[d/ jB fe joh fwou dh y/sh eoB tkb/ okiK ftu e'bv ;N'o/I ns/ w{bG{s ;[ftXktK dk ftek; eoB s/ fBo:ks ƒ gq's;kjB fdZsk ikJ/. fIeo:'r j? fe nKXo gqd/P, s/bzrkBk, UVh;k, wjKokPNo, gZSwh pzrkb, eoBkNe, fpjko, oki;EkB, skfwbBkv{ s/ e[M j'o okiK ftu fwou dh y/sh ehsh iKdh j?. c?vo/PB nk| nkb fJzvhnk ckowoI n?;';hJ/PB Bkb i[V/ eJh okiK B/ e/Adoh feqPh wzsoh okXk w'jB f;zx ƒ fwou dh y/sh eoB tkb/ fe;kBK d/ fjZsK dh okyh bJh Bhshrs pdbkU eoB s/ joh fwou dk fBT{Bsw ;woEB w[Zb 75 o[gJ/ gqsh feb' eoB dh f;|koP ehsh j?. s[jkƒ dZ; d/JhJ/ fe Gkos fwou fBo:ks ’u w'Yh j? ns/ ftPt dhnK b'VK dk brGr 25 gqshPs dh g{osh eodk j? idfe uhB dk :'rdkB

u"b fBo:ks ’u Gkos f;\o ’s/

E

kJhb?Av ƒ fgZS/ SZvd/ j'J/ Gkos d[BhnK ’u u"b fBo:ks d/ y/so ftu Bk f;oc gfjb/ ;EkB ’s/ gj[zu frnk j? pbfe j[D g'PD ;[oZfynk ƒ fXnkB ftu oy e/ T[; ftu nfij/ sZsK dk fwPoD ehsk ik fojk j? fi; Bkb e[g'PD dh ;wZf;nk dk th jZb j't/. phs/ toQ/ g{oh d[BhnK ’u pk;wsh ns/ r?o^pk;wsh u"b d/ fBo:ks ftu Gkos dk fjZ;k 28H2 gqshPs jh ofj frnk. T[E/ ftPt gZXoh fBo:ks ’u seBhe d/ y/so ftu ed/ f;\o T[~s/ oj/ EkJhb?Av dk fjZ;k xN e/ 23H7 gqshPs jh ofj frnk. T[E/ ftPt gZXoh fBo:ks ftu seBheh y/so ’u ntZb ofjD tkb/ nwohek dk 10H4 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

24 gqshPs j?. ehwsK ftu n;fEosk, fBo:ks ’u ewh, e'bv ;N'o/I dh xkN ns/ ;oeko s'A g'qs;kjB dh ewh d/ ekoB fwou dh y/sh eoB tkb/ fe;kB sDkn ftu jB. fgSb/ ;kb fwou dk w[~b 140 o[H$feHrqkH nKXo gqd/P ns/ s/bzrkBk ’u y/sh :'r IwhB d/ brGr 20 gqshPs fjZ;/ ’u fwou dh y/sh ehsh iKdh j? ns/ e[b fwou T[sgkdB ftu fJBQK dk :'rdkB 55 gqshPs j?. :kd oj/ fe fgSb/ ;kb fe;kBK ƒ fwou dh ekch uzrh ehws gqkgs j'Jh ;h fi; s'A T[s;kfjs fe;kBK B/ fJ; ;kb fJ; dh y/sh d/ y/so ’u 45 gqshPs dk tkXk ehsk. fgSb/ ;kb fwou dk w[Zb 140 o[gJ/ gqsh feb'rqkw se ubk frnk ;h i' fJ; tko fro e/ 35^40 o[gJ/ feb' se gj[zu frnk j?. gqshPs, thnsBkw dk 7H4 gqshPs ns/ gkfe;skB dk 4H9 gqshPs fjZ;k j?. 39H90 b~y NB pk;wsh u"b fBo:ks feqPh s/ gq;z;eoD c{v fBo:ks ftek; p'ov (J/ghvk) d/ nB[;ko d/P s'A p/jsohB y[Pp{, ;tkd ns/ bzpkJh bJh wPj{o pk;wsh ns/ r?o^pk;wsh d'jK u"bK dk fBo:ks ehsk iKdk j?. ;kb 2016^17 d/ d"okB 21,605 eo'V o[gJ/ d/ 39H90 bZy NB pk;wsh u"b dk fBo:ks ehsk frnk idfe 2015^16 ’u 22,718 eo'V o[gJ/ d/ 40H5 bZy NB dk fBo:ks ehsk frnk ;h. T[E/ ;kb 2016^17 d/ d"okB 15,146 eo'V o[gJ/ ehws d/ r?o^pk;wsh u"bK dk fBo:ks ehsk frnk ;h id fe ;kb 2015^16 ’u 15,129 eo'V o[gJ/ d/ 63H69 bZy NB r?o^pk;wsh u"bK dk fBo:ks j'fJnk ;h.

Given Below Are The Email Ids For The Punjabi Language To Send Articles, News, Press Releases And Feedbacks. punjabi@krishijagran.com editor@krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



y/sh ;wkuko 10 ihn?;Nh Bkb g'NkP ykd j' ;edh j? wfjzrh kb ns/ ;/tkeo (ihn?;Nh) dh T[~uh do w;pf;vh ’u eNs " h ns/ ftPt gX Z o ’s/ ehwsK ftu tkX/ d/ ubd/ gN ' kPhnw ebo ' kJhv (fwTo { N / nkc gN ' kP—nw ? Ugh) dh yd [ ok ehws tXD dh ;G z ktBk j. ? wi " d { k ;wA/ ’u nw ? Ugh dh fteoh 11,000 og [ J/ gs q h NB dh do Bkb jd z[ h j. ? ib [ kJh 2016 ’u ftPt pIko ƒ ty / d/ jJ ' / fJ; ƒ xNk e/ 5000 og [ J/ gs q h NB eo fds Z k frnk ;h. gkqgs ikDekoh nB; [ ko ;oeko B/ ykdK bJh ihn; ? Nh dh do 12 gs q hPs sn ? ehsh j? fi; d/ ubd/ fJ; dh bkrs ftu tkXk jD ' ekoB

;oeko pukJ/rh 6^7 jIko eo'V dh ;pf;vh

nw ? Ugh dh ehws ’u fJ; ;kb tkX/ dh ;G z ktBk j. ? wi " d { k fts Z to/Q bJh ;oeko B/ fJ; t;s{ ’u ;pf;vh eNs " h eoB ns/ ftPt pIko ’u ehws tXD Bkb eg z BhnK nw ? Ugh dh yd [ ok ehwsK ’u ;X ' bJh wipo { j' ;edhnK jB. jkbKfe ehws fe; do Bkb tXkJh ikJ/ fJ; T~[s/ ykd ws z okbk ftuko eor / k. fe;kB 2 pr ? :o { hJ/ dk fJ;sw / kb eoBr,/ fiBKQ dk eb [ tIB 90 feb' jt ' r / k. fJ; Bkb Tg [ Gr ' d/ gN ? oB ’u fJe wjs Z tgo { B pdbkt nkJr / k ns/ wfjr z k :o { hnk nk:ks ftu sI / h Bkb froktN nkJr / h. ;oeko B/ 2017^18 ’u :o { hnk nk:ks bJh 14,000 eoV ' og [ J/ ty Z o/ oy/ jB. :o { hnk e; z Ne q PB gbKN; jD ' r/ dp [ kok Po [ {

dh ygs ’u eNs " h d/ ekoB ;oeko B/ fJe :{ ohJ/ BtK okj bfZGnk j? fi; d/ nXhB ;bkBk 6^7

jIko eoV ' og [ J/ dh ;pfpvh dh pus ehsh ik ;edh j. ? nkTD [ tkb/ 6 wjhfBnK ftu ;ko/ :o { hnk pr ? 50 dh pikJ/ 45 feb' ’u Tg [ bpX eokTD [ dh ;oeko dh :i ' Bk j. ? ykd ws z okb/ dk wB z Dk j? fe fJ; d/ Bshi/ tiA'

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

;oeko B/ ukb{ fts Z to/Q ’u :o { hnk ;pf;vh bJh 70 jIko eoV ' og [ J/ dk piN fds Z k j. ? ;s { oK B/ dfZ;nk fe feP q h ws z okb/ tbA' ehs/ rJ/ ftPbP / D ’u fJj ;e z s / fds Z k frnk j? fe :o { hJ/ dk Tg [ :r ' gs q h Je / V 4^6 gs q hPs se xN Z j' frnk j. ? nfXekohnK B/ fejk fe :o { hnk ygs ’u eb [ ewh fwN Z h gP ' e ss Z K dh 100 gs q hPs fBw z ef'Nr z d/ ekoB j' ;edh j. ? Gkos B/ ;kb 2016^17 ’u 24H2 fwbhnB NB :o { hJ/ dk Ts [ gkdB ehsk ;h go xob / { wr z ƒ go { k eoB bJh T; [ ƒ 8 fwbhnB NB nk:ks eoBk fgnk ;h. ;oeko B/ 2022 se Ts [ gkdB tXkTD [ bJh pd z :o { hnk fBowkD gbKNK ƒ wV [ ukb{ eoB bJh ew z Po [ { eo fds Z k j? sKfe :o { hnk nk:ks eoB dh eJ ' h bV ' Bk gt. /

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


ਲਾਭ

90# vpfbT{vhih ;b|o ykd wk

so

kL3 ^ J/e 6 fe V b'$


y/sh ;wkuko 12 Bkot/ dh y/sh seBhe Gkos bJh Io{oh L n?;Hn?;H nkjb{tkbhnk ns/ feP q h s/ fe;kB efbnkD eA/okidoh ws;;z z ohdh n;wkwb/ ? Hn; ? H nkjbt { kbhnk B/ Bkot/ ’u Gkosh ;; z dh fPPN wv z b dh fsB z oI ' k :ksok do " kB T; [ dh nrtkJh eod/ jJ ' / Bkot/ ;oeko d/ ftfGB z ftGkrK d/ ws z ohnK ns/ n|;oK Bkb wb [ keks ehsh. fJ; do " kB TB [ KQ B/ fejk fe Gkos ns/ Bkot/ ƒ ns z o okPNoh wS Z h Td [ :r ' , ys / h, pkrtkBh ns/ ekopfBe ys / h, ;wd z[ oh ;fj:r ' , ibtk:{ gfotosB, BtheoBh To { ik, euok gp q X z B d/ pko/ ’u seBhe d/ nkdkB^gd q kB tor/ ys / oK ftu ;fj:r ' fInkdk wips { eoBk ukjhdk j. ? TB [ KQ B/ fejk fe Gkos ns/ Bkot/ ;: z e [ s okPNo ’u

ukj T[sgkdB s'A Nh^p'ov y[P

z Ts [ gkdB dh pg z o fJ ;gd?;kbktkodPjJ/ ' ’uh j?fiETEZ [ / / ykX^nB ukj Ts [ gkdB B/ th nkgDh u; [ eh jo ' bkitkp eo fds Z h j. ? ih jK, fJ; fts Z to/Q 2016^17 ’u ukj Ts [ gkdB 125H05 eoV ' feb' j? i' dP / d/ ukj Td [ :r ' ftu jD [ se dk ;G sA' fInkdk foekov j. ? Nh^po ' v B/ fJj ikDekoh fds Z h j. ? fJ; sA' fgSb/ ;kb ’u ukj dk Ts [ gkdB 123H31 eoV ' feb' ;h. T~[so Gkos ’u ukj dk Ts [ gkdB 3H43 gs q hPs iK 3H455 eoV ' febr ' kqw tX e/ 104H31 eoV ' feb' fojk. T~[so Gkos ’u gS Z wh pr z kb ftu ;G sA' fInkdk ukj dk Ts [ gkdB jd z[ k j. ? jkbKfe dy Z Dh Gkos ’u ukj dk Ts [ gkdB 7H66 gs q hPs iK 1,720 eoV ' feb' xNk e/ 20H738 eoV ' febr ' kqw fojk. dy Z Dh Gkos ’u ;G sA' fInkdk ukj dk Ts [ gkdB skfwbBkv{ ftu jd z[ k j? go fJE Z / ukj dk Ts [ gkdB fgSb/ ;kb dh sb [ Bk ’u 1H782 eoV ' febr ' kqw xfNnk j. ? n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

fJe di { / dk ;woEB eod/ oj/ jB ns/ dj ' K dP / K ƒ fJ; ys / o ftu fInkdk ;fj:r ' eoB dh bV ' j. ? wS Z h Td [ :r ' ƒ gs 'q ;kjB dD / d/ pko/ ’u nkjbt { kbhnk B/ fejk fe ib^iht gkbB gD q kbhnK dk ftek; Gkos bJh BtK ftPk j? ns/ fJ; Tu [ Ts [ gkdB seBhe bJh Gkos, Bkot/ s'A seBheh ikDekoh ns/ w[jkos d/ nkdkB^gd q kB dh Tw [ hd eodk j. ?

gohy nUM shI vrqoN ivc ilAwE gohy dI gYs bxwE gYs qoN ibjlI jgwE nwly rotI tu`k pkwE[ gYs nwl bwlx bcwE KyqW ivc ieMjx clwE ibjlI dw Krcw GtwE dyS nUM sMkt qoN bcwE[ bwieau gYs plWt lgvwE q`qW nUM nSt hoxoN bcwE rUVI dw kMm hux GtwE ipMfW nUM swP suQrw bxwE[ sl`rI nUM iPr KyqW ivc pwE ndInW qoN Cutkwrw pwE rswiexk KwdW dI vrqoN GtwE ies qrHW KyqI Krcy GtwE[ rUVI lwaux dI rvwieq htwE mW nUM pwQIAW p`Qxo htwE swry hI cMgI Awdq pwE vwXU-mMfl nUM swP bxwE[ DUMAW rihq cu`lHw lgvwE nwly solr-ku`kr mMgvwE nvyN jMqr GrIN ApxwE Dn, SkqI qy smW bcwE [ rwjIv kumwr gupqw sInIAr suAwiel kYimst, BUmI ivigAwn ivBwg pMjwb AYgrIklcrl XUnIvristI mobw: 81462-00940

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


y/sh ;wkuko

fw~Nh f;js ekov B/ pdb/ y/sh d/ ozr

13

iKdk j?. y/sh wzsokb/ dh wzBhJ/ sK fwZNh f;js ekov :'iBk d/ ekoB BkJhNq'iB :{ohJ/ dh ygs ftu ewh nkJh j? idfe ck;c'o; g'NkP ns/ ;{yw g'Pe sZsK dk T[g:'r tX frnk j?. wzsokb/ B/ fJj th dkntk ehsk j? fe fwZNh f;js ekov :'iBk Bkb y/sh bkr ftu ewh ns/ T[sgkdB ftu tkXk j'fJnk j?. M'B/ dh y/sh dh bkrs ’u 16^25# dh ewh ns/ dkbK s/ fsbjB dh y/sh ’u 10^15# dh ewh j'Jh j?. M'B/ d/ T[sgkdB ’u 10^25# tkXk j'fJnk j?, w'N/ nBki d/ T[sgkdB ’u 0^15#, dkbK ’u 10^30# ns/ fsbjB d/ T[sgkdB ftu 35^66#

; :'iBk d/ ubd/ fJ; ;kb s/b phi dh g?dktko

oeko B/ dkntk ehsk j? fe fwZNh f;js ekov

’u 66# dk tkXk j'fJnk j? idfe fJ; d/ ftgohs M'B/ d/ T[sgkdB ftu 25# froktN nkJh j?. fJ; d/ bJh y/sh wzsokbk fwZNh f;js ekov :'iBk ƒ fIzw/tko wzB fojk j? fi; d/ nXhB c;b dhnK b'VK ns/ y/sK bJh Io{oh g'Pe sZsK ns/ ykdK T[~s/ fdZsk

dk tkXk j'fJnk j?. :kd oj/ fe oki ;oekoK tb'A j[D se brGr 12 eo'V fwZNh f;js ekov pDkJ/ rJ/jB. fJj ekov fe;kBK ƒ T[BQK dh fwZNh d/ g'Pe sZsK dh ;fEsh d/ pko/ ’u ikDekoh gqdkB eodk j?, Bkb jh fwZNh dh f;js ns/ fJ; dh gqiBB ;woZEk ftu ;[Xko eoe/ T[BQK d/ g'Pe sZsK ƒ T[fus \[oke th gqdkB eodk j?.

Bt/A IwkB/ dk ;{\w i?t nXkos nB{mk iVQ T[s/ie fJeN' ns/ fJzv' wkJhe'okJhik dhnK 18 gqikshnK dh skes Bkb Gog{o

w'N'I fbnkJ/ iVQK ’u nfij/ ikB c;b pD/ d[~rDh pbtkB

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


y/sh ;wkuko 14 nBki bJh pj[s irQkL n?c;hnkJh ’u fJ; ;kb foekov ykX^nzB T[sgkdB j'D d/Pd/ nB[ wkBK ftueko c{v ekog'o/PB nkc fJzvhnk (n?c;hnkJh) B/ fejk j? fe nBki oyD bJh irQk dh e'Jh xkN BjhA j? ns/ T[; dh e[b GzvkoB ;woZEk 773 bZy NB se gj[zu u[Zeh j?. n?c;hnkJh d/ fJe T[~u nfXekoh B/ fJj ikDekoh fdzfdnK fejk fe nBki yohd bJh g?;/ dh th e'Jh ewh BjhA j? ns/ b'VhAdk \IkBk T[gbpX j?. ykX wzsokb/ B/ ngq?b s'A P[o{ oph eko'pko ;kb 2017^18 d/ d"okB 330 bZy NB eDe yohd dk Nhuk ofynk j? idfe fgSb/ ;kb

2015^16 ’u 229H61 bZy NB yohd ehsh rJh ;h. fJjBK GzvkoB ;j{bsK ’u n?c;hnkJh d/ nkgD/ r'dkwK ns/ j'o GzvkoB ;j{bsK d/ Bkb okiK dhnK ;oekoh J/iz;hnK d/ e'bv ;N'o th Pkwb jB. n?c;hnkJh d/ nB[;ko e[M e'bv ;N'o feokJ/ ’s/ th bJ/ rJ/ jB fiBQK dh e[b ;woZEk 198H50 bZy NB j?.

nzp fBo:kse fe;kB go/PkB

fe;kBK Bkb ehsk frnk tkndk j'fJnk g{ok L nfws Pkj

froktN dk ;kjwDk eo oj/ jB. fJ; ftueko fe;kB ykVh pIkoK d/ Bt/A gqwkD wkBeK s'A go/PkB jB. gZSw J/PhnkJh wzvhnK ’u Bt/A wkBeK d/ nB[;ko nzp fBo:kseK ƒ j[D jo/e y/g d/ Bkb gqwkD gZso ;"AgD dh b'V j't/rh. fJ; gqwkD gZso ’u c;b fsnko ehs/ ikD d/ d"okB ehNBkPeK d/ fJ;s/wkb ns/ c;b dh ntXh nkfd d/ pko/ ’u ikDekohnK j'DrhnK. fe;kBK B/ dZf;nk fe oki ftu fJ; soQK dh e'Jh gq:'rPkbk th BjhA j?. fi; ekoB j'o fInkdk go/PkBh j' ojh j?. ;z:[es nop nwhoks (:{HJ/HJhH) Gkosh nzpK dk gqw[Zy nk:kse j?. Gkosh nzp fBo:ks ’u :{J/Jh dk brGr 60 ch;dh dk :'rdkB j?. fJ; s'A pknd fpqN/B, ;kT{dh nop, eso, e[t?s ns/ pzrbk d/P ƒ th tZvh wksok ’u Gkosh nzpK dk fBo:ks ehsk iKdk j?. T[~so gqd/P oki d[;fjoh s'A fJbktk T[~so gqd/P bzrVk, u";k, nkwqgkbh ns/ wfbZek torhnK j'o gqikshnK bJh th ikfDnk iKdk j?.

E/ fBT{Bsw ;woEB w[Zb d/ P(n?ftuwn?;fJegh) ƒgk;/b? e/fiZfe;kB fto'X doi eok oj/

ALL

’u p/^w";wh toyk ns/ rVQ/ g?D T[ soekoBgqdnz/Ppokid/ fe;kB fJ; ;hIB ftu gfjbK s'A jh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

jB T[E/ phi/gh d/ okPNoh gqXkB nfws Pkj B/ n?wn?;gh ƒ b? e/ tZvk fpnkB fdZsk j?. T[BQK B/ nkgD/ fJe fpnkB ’u fejk fe w'dh ;oeko B/ fe;kBK ƒ T[sgkdB bkrs s'A 43 gqshPs fInkdk dk w[Zb u[ekfJnk j?. T[BQK B/ fejk fe w'dh ;oeko ’u fe;kBK dh ;fEsh wip{s j'Jh j?. w'dh ;oeko B/ nkgD/ fszB ;kbK d/ ekoi^ekb ftu nkgD/ ;ko/ tknd/ g{o/ ehs/ jB. Pkj B/ fejk fe ;oeko B/ 25 c;bK dk fBT{Bsw ;woEB w[Zb s?n ehsk j? fi; ftu eDe s/ u"b gqw[Zy jB. T[BQK B/ fejk fe fe;/ th ;oeko B/ fe;kBK ƒ j[D se 43 gqshPs s'A fInkdk dk w[Zb BjhA u[ekfJnk, go w'dh ;oeko B/ nfijk eo ftykfJnk j?. ;oeko B/ ;tkwhBkEB d/ ckow{b/ d/ nXhB jh fe;kBK ƒ T[BQK dk w[Zb u[ekfJnk j?. :kd oj/ fe ;tkwhBkEB ckow{b/ d/ nXhB fJj fejk frnk j? fe fe;kBK ƒ T[BQK dhnK c;bK d/ Bkb T[BQK dh IwhB dk ftnkI th i'V e/ w[Zb u[ekfJnk ikDk ukjhdk j?. ;oeko fJ;/ ckow{b/ d/ nXhB jh fe;kBK ƒ fBT{Bsw ;woEB w[Zb d/ ojh j?.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


gqf;~X j? T[bkbk ;G s'A n;odko BthBsw seBhe eo/ gqGkth tko

gzikp ;Nh of :{Bht koP h s / y k f;| o k n [ d

;G s'A bzwk n;o jok s/bk, ;c?d w~yh ns/ wkj{ fszBK dk gqGkth fB:zsqD S/sh n;o (30 fwzN), bzwk n;o (12^15 fdB) fw~so ehfVnK ns/ gfonktoD bJh ;[o~fyns

jo s/bk

;|?d w~yh

wkj{


eμgBh ;wkuko 16 seBhe ƒ ngDkn e/ fe;kB tho xZN bkrs ftu x~N bkrs ’u fInkdk fInkdk bkG gqkgs eo oj/ jB. ;kvh ezgBh d/ dk gq:'r eoe/ fe;kB fInkdk w[Bkck ewk bkG d/Adk j? cofN; T[oj/sgkdK jB. fJ; d"okB T[BQK B/ y/sh y/so ’u ihn?;Nh

ph

s/ fdBhA ;bco fwbI B/ fpIB; gkoNBo whN dk nk:'iB ehsk. gq'rokw ’u w[Zy wfjwkB oke/P okj[b, wkoehfNzr w?B/io, w[zpJh B/ dhg o"PB eoe/ gq'rokw dh P[o{nks ehsh. gq'rokw dk ;zukbB wZX gqd/P s/ SZsh;rVQ d/ ohIBb w?B/io fpqiw'jB Powk B/ ehsk. fJ; w"e/ ;qh okj[b B/ ezgBh dhnK nkX[fBe seBheK d/ pko/ ’u df;nk fe nZi ;bco fwbI nkgDk tgko 80 d/PK ’u eo ojh j?. yk;s"o s/ nkX[fBe seBhe Bkb pD/ vpfbT{vhih s/ n?;;h

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

Bkb j'D tkb/ n;oK d/ pko/ th uouk ehsh. gq'rokw ƒ nZr/ tXkT[Ad/ j'J/ fpqiw'jB Powk B/ fejk fe ;bco fwbI Gkos dh pj[okPNoh ezgBh j? i' d/P d/ j'oBK okiK s'A fJbktk wZX gqd/P s/ SZsh;rVQ ftu nkgDk tgko s/Ih Bkb tXk ojh j?. T[BQK B/ ezgBh d/ T[sgkd cofN; d/ pko/ ’u df;nk fe fe;kB cofN; dk fJ;s/wkb eoe/ xZN bkrs ’u fInkdk w[Bkck b? oj/ jB. fJ; dk gq:'r 3^6 feb' gqsh J/eV dh do Bkb ehsk iKdk j? i' ;kohnK c;bK fit/A rzBk, M'Bk, dbjB, fsbjB ns/ ;pIhnK bJh pj[s bkGekoh j?. fJ; w"e/ ftP/P ;fj:'r eoB tkb/ vhboK ƒ w?vb ns/ ;'B/ dhnK w'joK d/ e/ ;BwkfBs ehsk frnk. nrb/ ;kb 2017^18 bJh nkeqPe N{o ns/ r'bv ;ehw th bKu ehsh rJh fi; ƒ vhboK B/ ekch g;zd ehsk. cofN; ’u ftP/P ;fj:'r bJh ftek; ;N'o ebzrg[o ns/ r'bv ;ehw ’u fe;kB ;z;ko e[o{d ƒ ;BwkfBs ehsk frnk. g''qrokw d/ nzs ’u nfBb gkme B/ XzBtkd ehsk.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


j/rikB/PB j?rik;Nk~g

:{ohnk

e'o'wzvb d/ d' nBw'b osB eDe ’u fbnkT[D BthA T[wzr

:{ohnk

e'o'wzvb fJzNoB?PBb fbwfNv


18

eμgBh ;wkuko

n;hA o~yd/ jK fe;kBK dhnK b'VK dk fXnkB

; n?ro' ezgBh dh P[o{nks 1995 ftu j'Jh n?Bn? ;h. ezgBh w[Zy o{g Bkb ezpkfJB jkot?;No pDkT[Adh s/ T[; ƒ t/udh j?. ezgBh fJ; d/ Bkb nkN'w?fNe ezpkfJB ns/ No?eNo Bkb uZbD tkbh ezpkfJB th pDkT[Adh j?. ezgBh dk w[Zy Nhuk r[DtZsk tkb/ y/sh :zso fe;kBK ƒ w[jZJhnk eokT[Dk j?. ezgBh d/ n?wvh gofwzdo f;zx B/ feqPh ikroD ƒ dZf;nk fe n;hA nkgD/ :zsoK ’u BthA seBhe dk fJ;s/wkb eod/ jK. fJ; Bkb fInkdk s'A fInkdk fe;kBK ƒ bkG j't/rk. T[BQK B/ df;nk fe ezgBh d/ ;ko/ gq'veN nzso okPNoh wkBeK ƒ fXnkB ftu oZy e/ pDkJ/ rJ/ jB. n;hA nkgD/ rkjeK ƒ gq'veN dh uzrh o/Ai T[gbpX eokT[Ad/ jK. Bkb jh nkgD/ rkjeK

jb d/ Bkb s'jck th

y/sh y/so ’u s/Ih Bkb tXdh fJe n? ro'ni/j;Nko h ezgBh j? fi; B/ pj[s jh xZN ;w/A ftu

nkgDh fJe tZyoh gSkD pDkJh j?. n?ro' ;Nko d/ gqshfBXh fuBw: P[ebk B/ dZf;nk fe fJj ezgBh fe;kBK ƒ y/sh dh nkX[fBesk Bkb i'V ojh j?. fuBw: B/ df;nk fe n?ro' ;Nko w[Zy o{g Bkb

ƒ Go';k d/Ad/ jK fe n;hA ;w/A f;o fe;kBK ƒ ;wkB w[jZJhnk eoktKr/. ;kvh fo;ou n?Av vt?bgw?AN Nhw jo ;w/A fJj e'fPP eodh j? fe fe;kBK ƒ uzrh e[nkbNh d/ gq'veN w[jZJhnk eokJ/ ikD. T[BQK B/ fejk ;kvh Nhw fJe tXhnk Nhw j? i' ekch fo;ou ns/ N?eBheb p/; wro'A fe;/ gq'veN ƒ pDkT[Adh j?. fe;kB ;kvh ezgBh Bkb i[Vd/ jB wkD ns/ ;zs[PNh dk nB[Gt eoBr/. fe;kBK ƒ fJe fvIhNb gb/Nckow T[gbpX eok ojh j?. n?ro' ;Nko d/ IohJ/ fe;kB pj[s jh ;kXkoB sohe/ Bkb e;Nwo e/no Bzpo ’s/ fw;v ekb eoe/ n?ro' ;Nko n?g vkT{Bb'v eoe/ n?g dk fJ;s/wkb eo ;ed/ jB. fuBw: B/ df;nk fe fe;kB fJ; n?g d/ IohJ/ y/sh Bkb ;pzXs ;kohnK ;wZf;nktK fit/A c;b ;[oZfynk, c;b gqpzX d/ ftP/ ’u g{oh ikDekoh gqkgs eo ;ed/ jB. n?ro' ;Nko n?g d/ IohJ/ fe;kB n;kBh Bkb e'Jh th n?ro' fJBg[N, c;bK d/ phi yohd s/ t/u ;ed/ jB. n?ro' ;Nko d/ IohJ/ i' fe;kB y/sh T[sgkd yohd oj/ jB T[BQK ƒ ;kvh ezgBh tb'A eJh s'j|/ fdZs/ ik oj/ jB. phs/ fdBhA n?ro' ;Nko tb'A i'Xg[o d/ fe;kB wfjgkb fpPB'Jh ƒ s'j|/ ti'A ;gb?Avo w'No;kJheb fdZsh rJh. fJj w'No;kJhcb T[BQK B/ bZeh vokn d/ sfjs fiZsh. T[BQK B/ fJj th df;nk fe fJ; soQK T[j fe;kBK ƒ j'o th s'j|/ d/ oj/ jB.

;'wg' pDh ;oft; gq'tkJhvo nk| fd Jhno

;'wg' iBob fJBP'oz; ezgBh ƒ d{;o/ :{ Bhto;b ;kb fJzvhnk fJBP'oz; ;fwN ’u e;Nwo

;oft; g'qtkJhvo nkc fd Jhno dk n?tkov fwfbnk j?. fJj nk:'iB w[zpJh d/ j'Nb bfbs ’u ofynk frnk ;h. ezgBh d/ n?wvh ns/ ;hJhU okiht e[wko B/ fJj g[o;eko gqkgs ehsk. ezgBh B/ nkgDh skes ns/ f;XKsK d/ pbp{s/ ’s/ nkgD/ rkjeK ƒ uzrhnK ;/tktK w[jZJhnk eokJhnK jB fi; d/ bJh ezgBh ƒ fJ; f\skp Bkb fBtkfink frnk j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


febk~r

T[r ~ D s'A gfjbK jh BdhBK ’s/ fB:zsqD.

febk~r dhnK w[~y ftP/PsktK L BdhBK dh ftnkge o'eEkw—xkj, w'Ek ns/ u"V/ gZs/ tkb/ BdhB. M'B/ dh ftfGzB soQK dh y/sh ’u gq:'r, Bo;oh ns/ o'fgs M'Bk. gq:'r d/ ftebg—fSVekU ns/ fwZNh iK ykd d/ Bkb fpy/fonk ik ;edk j?. nkT[D tkbhnK ;kohnK c;bK bJh ;[oZfyns. Bo;oh ns/ wZ[y y/s ’u M'B/ dh c;b dh f;js ns/ tkX/ bJh ;[oZfyns. M'B/ dk fJe ;G s'A feckfJsh BdhBBkPe.

'DtK M'B/ dk u e BdhBBkP se 'A 0 s'A 3 s h kJ g ' o fpikJh$ /eV $J w k q r 0 8 ' gq:'r eo

p/jso M'Bk, y[Pjkb fe;kB `

M' B / dk BtK BdhBBkPe i' d/t/ “fJ;s/wkb dh nIkdh” I/ek~o dhnK gqw[~y ftP/PsktK L nB'yh fJ;s/wkb ntXh ns/ fJ;s/wkb dh nIkdh. P[o{nksh tkX/ dh BkI[e nt;Ek ’u c;b s/ BdhB d/ ftueko w[ekpb/ ƒ xNkJ/. fJ;s/wkb ’u n;kBh—fJ;s/wkb dh nt;Ek d/ nB[;ko fyzvkfJnk (pq'vek;fNzr) iK fSVekU (;go/n) ehsk ik ;edk j?. BdhB dh ftnkge o'eEkw. bzw/ ;w/A se BdhB dh o'eEkw. M'B/ dh c;b bJh g{oh soQK ;[oZfyns. n?bih bkJhc ;kfJzf;I, dZyDh e'ohnk d/ ;fj:'r Bkb ftef;s.

nzsgqtkjh BdhBBkPe fpikJh$o'gkJh d/ 0 s'A 12 fdBK d/ nzdo wksok L 100 rqkw$J/eV

fJzv'fcb

ofiH nkfc;L ebgso{ ;e[J/no, u"Eh wzIb, e'AvhftNk o'v nkc nzX/oh^e[obk o'v, nzX/oh (g{oph) w[zpJh^400051 c'B L O91^22^6663 7373 Jhw/b L fJzv;NqhI fbwfNv B?PBb gkfJIB fJzcow/PB ;?ANo ^011^2685 9391 $ 2659 3677


20

eμgBh ;wkuko

e';kfwb r'bv’u ;'B/ torhnK y{phnK ;[

fwb e?wheb ezgBh n?roh fJzBg[N dh fJe T[Godh j'Jh ezgBh j?. ezgBh B/ fe;kBK bJh fJe uouk dk nk:'iB ehsk. ezgBh Bkb dfJnk gzB' J/ohnk w?B/io, gzikp d/ fi; ;w{j Bkb ezgBh i[Vh j'Jh j?, T[BQK ƒ n?roh fJzBg[N eko'pko ’u 40 ;kbK s'A fInkdk dk nB[Gt j?. ;[fwb nkX[fBe fBowkD ckow[b/PB seBhe ’u w[jkos oydh j? fit/A fe vpfbT{vhih, n?;;h, n?cn?;, ;hn?; fJj BthA fBowkD seBhe e?wheb d/ n;o ƒ tXkT[Adk j?, e?wheb dh wksok xZN eodk j?, bzw/ ;w/A se ;[oZfynk gqdkB eodk j? ns/ g"fdnK ’s/ fSVekU eoB tkb/ ftnesh bJh fInkdk ;[oZfyns j?. yk;eo ;hn?; seBhe ’u e?wheb ƒ 2^4 wkJheqkB ;kJhI ’u S'Nk eoe/, tZy^tZy soQK d/ e?g;{b ftu ofynk iKdk j? i' tZy^tZy ;w/A ’u fobhI j[zdh j?, fi; ƒ bzw/ ;w/A se c;b ƒ g/;N s'A ofynk fwbdh j?, fi; ekoB fe;kB ;go/n dh frDsh xZN eo ;edk j?. vpfbT{vhih, n?;;h, n?cn?;, ;hn?; tor/ nkX[fBe fBowkD seBhe Bkb pD/ T[sgkdK dh tiQk Bkb ;[fwb e?wheb fe;kBK ftueko n?roh fJzBg[N d/ ftPtk;:'r ;o's d/ o{g ftu ;Ekgs j' ojh j?. ezgBh d/ vt?bgw?AN w?B/io n?bHnkoH G:kBk B/ wkor doPB ehsk ns/ ;[Xho s'wo i'Bb w?B/io BkoE i'B B/ jkIo b'eK dk ;tkrs ehsk. fJ; fe;kB uouk ’u fe;kBK ƒ y/sh ftu j' ojhnK ;wZf;nktK d/ pko/ ’u uouk ehsh fit/A fe :{ohnk, vhJ/gh ykd dh y[oke ’u tkX/ wro'A th, c;b dh T[gi ftu tkXk BjhA j' fojk, g"fdnK T[~s/ ne;o o'r ns/ ehfVnK dk jwbk j' iKdk j?, T[sgkdB dh r[DtZsk brksko xZN j' ojh j?. T[BQK B/ dZf;nk fe n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

;zs[fbs ykd dk T[g:'r Bk j'D ekoB g"fdnK ƒ jo soQK d/ g'Pe sZs BjhA fwbd/, fi; ekoB g"d/ szdo[;s BjhA fd;d/ ns/ g"d/ ehfVnK s/ o'rK Bkb bVB dh Pesh r[nk d/Ad/ jB. :{ohJ/ d/ fInkdk T[g:'r Bkb IwhB dk ghn?u wkB 7H5 s'A fInkdk j' frnk j? fi; ekoB nbebkJhB ;[nkfJb :kBh ykoh fwZNh fejk iKdk j?. T[BQK B/ dZf;nk fe IwhB dk ghn?u wkB 8 s'A fInkdk j' ikD s/ g"fdnK ƒ IwhB s'A g'Pe sZs rqfjD eoB dh ;wZoEk xZN j' iKdh j?. c;b dh r[DtZsk bJh BkJhNq'iB Bkb ;bco dk nB[gks T[fus j'Dk Io{oh j?. c;b Bkb c;b nB[gks 1L6 s'A 1L12 j[zdk j?. T[BQK B/ e';kfwb r'bv d/ pko/ ’u dZf;nk fe fJj 90 gqshPs vpfbT{vhih ;bco ykd j?. r'bv :kBh ;'Bk, ;'B/ dk BK ;[Dd/ jh ;kfonK d/ fdwkr ftu ehwsh uhI, uwe, fBt/P s/ ;[oZfynk dk fynkb nkT[Adk j?. T[BQK B/ fejk fe fi; soQK ;'B/ ftu fJj ;kohnK y{phnK w"i{d j[zdhnK jB mhe T[;/ soQK e';kfwb r'bv ftu th fJj ;kohnK y{phnK jB. e';kfwb r'bv d/ g"fdnK ’u j'D tkb/ bkG jB—fJj iVQ ftek; ƒ T[s/fis eodk j?, dkb, wz[rcbh ns/ ;'fJnkphB ’u iVQ Bkv[b/PB ftu tkXk—BkJhN'qiB ;fEoheoD tXkT[Dk. fNboI ns/ PkyktK dh frDsh ftu tkXk, eb'o'fcb ezN?AN ’u tkXk—gqekP ;zP/bPD ’u ;[Xko nkfd fJ; d/ bkGK ftu nkT[Ad/ jB. e';kfwb r'bv dk T[g:'r 3 s'A 6 feb' gqsh J/eV c;b nB[;ko eoBk j?. fJ; ƒ frZbh fwZNh iK ykd Bkb fwbk e/ y/s ftu fyzvk fdU. e';kfwb r'bv ƒ vfoZg iK c[jkok f;zikJh gqDkbh d[nkok th fdZsk ik ;edk j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



22

eμgBh ;wkuko

‘rtko feqPh’ d/Adk j? T[ZBs y/sh dh ikDekoh

nZ

I g{o/ d/P ’u fvIfNbheoB :[Zr dh P[o{nks j' u[Zeh j?. j[D jo ezw w'pkfJb s/ fJzNoB?N d/ IohJ/ u[NehnK ftu j' iKdk j?. e'Jh th ikDekoh gbK ftu n;kBh Bkb gqkgs j' iKdh j?. fJ;/ rZb ƒ fXnkB ftu oyd/ j'J/ b{f;v e'bkfJv; fbwfNv ezgBh B/ ‘rtko feqPh’ Bkwe n?g pDkfJnk j?. ezgBh B/ J/ihn?w (n?rqh fo;ou) nfws e[wko g[o'fjs B/ feqPh ikroD ƒ dZf;nk, ‘rtko’ fe;kBK ƒ nkg; ftu i'VB s/ T[BQK ƒ y/sh ;pzXh T[g:'r ikDekoh T[gbpX eokT[D bJh n;hA ‘rtko feqPh’ BK d/ fJe BtK w'pkfJb n?gbhe/PB n?g dh P[o{nks ehsh j?. fe;kB fJ; n?g d/ wkfXnw Bkb eJh ikDekohnK b? ;ed/ jB. fit/A w";w dk nB[wkB, rtko pIko dh ;fEsh s/ BthA ;{uBk, w[Zy rtkok T[sgkde fJbkfenK Bkb ;pzXs toyk ;fEsh s/ j'o

ikDekohnK, rtko/ ;pzXh wZ[y ypoK, wZ[y rtkok wzvhnK d/ o'IkBk d/ Gkn s/ nkwdB, BthB y/sh ;bkj, y/sh wkfjoK d/ jb ns/ rtko/ dh T[~Bs pko/ ;zg{oB ikDekoh, fJ; n?g d/ wkfXnw Bkb fe;kB nkgDh rtko/ dh c;b Bkb ;pzXs gqPB g[ZS ;ed/ jB s/ nkgDh okfJ ;kfonK ;kjwD/ oy ;ed/ jB. fe;kB fJ; n?g ƒ n;kBh Bkb vkT{Bb'v eo ;ed/ jB ns/ rtko/ Bkb i[VhnK ;kohnK ikDekohnK b? ;ed/ jB. s[jkƒ dZ; d/JhJ/ fe b{f;v e'bkfJv; fbwfNv ezgBh fgSb/ 58 ;kbK s'A rtkok gq';?f;zr eko'pko ftu jB.

fe;kBK dh gfjbh g;zd pqjwg[oh :zso ;fgqzr b'fvv fNbo nkfd nkX[fBe y/sh :zsoK dk fBowkD s/ ;/b eodh j?.

y/

sh :zsoK B/ fBowkD s/ ftsoD ’u oki;EkB w?eBheb toe; fbwfNv ezgBh dk BK yk; s"o s/ fbnk iKdk j?. oki;EkB dh fJj ezgBh nkgD/ y/sh :zsoK okjhA fe;kBK ftueko b'efgqn pDh j'Jh j?. oki;EkB we?Bheb toe; fbwfNv ezgBh dk d{;ok BK pqjwg[oh j?. fJj ezgBh ebNht/No, o'Nkt/No, fv;e gbe, b/tbo, ohro, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

ezgBh dh tXdh b'efgqnsk fJ; rZb dk ;p{s j? fe ezgBh y/sh :zsoK d/ fBowkD ’u nB{mk ezw eo ojh j?. i?g[o d"o/ ’s/ rJh feqPh ikroD Nhw B/ i?g[o ;fEs fJ; ezgBh ’u ftfIN ehsh. fJ; d"okB ezgBh d/ wkoehfNzr w?B/io gowdhg e[wko B/ Nhw ƒ nkgD/ g{oh toePkg dk d"ok eokfJnk. ezgBh d/ nB/eK eowuukoh y/sh :zso d/ fBowkD ekoi ftu w;o{c ;B. rZbpks d"okB gowdhg e[wko B/ df;nk fe T[Ai sK eJh ezgBhnK y/sh :zso pDkT[AdhnK jB go ;kv/ T[sgkd ;;s/ s/ fNekT{ j[zd/ jB ns/ T[BQK d/ oy^oykn s/ w?BNhB?A; dk youk th pj[s xZN j[zdk j?. nkgDhnK fJBQK y{phnK ekoB ;kv/ T[sgkd fe;kBK dh gfjbh g;zd pD/ j'J/ jB. ;kv/ T[sgkdK dh wzr Gkos s'A fJbktk ftd/PK ftu th pj[s ehsh iKdh j?. d/P ftd/P d/ fe;kB ;kv/ T[sgkd s'A ;zs[PN jB. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


nksw fBoGo fe;kB dh nkB, tXd/ Gkos dh gfjukD

b[ph fJz;v;Nqhi n?bHn?bHghH efbnkD fwb d/ B/V/, Bo'vk o'v, nfjwdkpkd^380025 c'B L 079 30610 128, 129, 197 Jh^w/b L


24

eμgBh ;wkuko

i"B vhno 5310 ’u j? e[M yk; wzBh No?eNo fBowksk ezgBh i"B vhno wz Bh^gq d/ T[sgkd Gkosh fe;kBK ftueko ekch b'efgqn

jB. i"B vhno dh 5000 ;hohI d/ No?eNo fe;kBK ƒ ekch g;zd nkT[Ad/ jB. phs/ fdBhA e'Nk ’u nk:'fis j'J/ rqkw ’u i"B vhno B/ 5310 No?eNo ƒ fe;kBK ;Bw[y g/P eoe/ fJ; d/ ;ko/ chuoK pko/ dZf;nk. ezgBh d/ gqshfBXh B/ df;nk fe fJ; No?eNo ’u fvT{b ebZu, 12 r/no (9 nZr/ s/ 3 fgZS/), 2000 feHrqkH se jkJhvq'fbe ;woZEk j?. fJ; s'A fJbktk fJ; ftu gkto ;Nhnfozr d/ Bkb d'jK gjhnK ’u fv;e po/e dh ;j{bs j?. fJ; No?eNo nzso

okPNoh wkBeK d/ nXko ’s/ pDkfJnk frnk j?. i"B vhno No?eNo fe;kBK ƒ Bk f;oc T[sgkd T[gbpX eokT[Adk j? pbfe T[BQK ƒ fJe uzrh ;j{bs ns/ ;oft; th w[jZJhnk eokT[Adk j?. i"B vhno d/ gqshfBXh d;d/ jB fe fJj ezgBh fe;kBK ƒ fJe SZs j/m ;kohnK ;j{bsK w[jZJhnk eokT[Adh j? fit/A ;/b, ;oft;, ckJhB?A; dh ;j{bs T[gbpX j?. i"B vhno d/ No?eNo dh rZb jh tZyoh j?.

wfjzdok No?eNoI B/ bzw/ ;w/A se u~bD fy~funk fe;kBK dk fXnkB fwoki gkJhgI

w

fjzdok fJe nfijh ezgBh j? i' d/P d/ fe;kBK ƒ y/sh Bkb ;zpzXs ;ko/ jb T[gbpX eok ojh j?. fe;kBK se gj[zuD bJh wfjzdok bJh fJe wip{s wkfXnw ;w/A^;w/A s/ nk:'fis j'D tkb/ y/sh w/b/ th jB. fJ;/ f;bf;b/ ’u e'Nk, oki;EkB ftu nk:'fis rqkw ’u wfjzdok B/ nkgD/ No?eNo fe;kBK d/ ;Bw[y gq;s[s ehs/. fe;kBK B/ th fJBQK ’u ekch o[uh fdykJh. fJE/ No?eNoK ’u wfjzdok noi[B ns/ wfjzdok :{t' B/ fe;kBK ƒ ekch nkeqfPs ehsk. ezgBh d/ gqshfBXh d;d/ jB fe n;hA fe;kBK ƒ uzrh r[DtZsk tkb/ T[sgkd T[BQK dh IwhB ns/ b'V d/ nB[;ko w[jZJhnk eokT[Ad/ jK. wfjzdok noi[B ƒ ezgBh ekch gfjbK bKu eo u[Zeh j?. fJj fJe dwdko No?eNo j?. fJ; No?eNo B/ fe;kBK ftueko fJe tZyoh gSkD pDkJh j?. :kd oj/ phs/ fdBhA wfjzdok B/ S'N/ No?eNo d/ y/so ftu th edw ofynk j?, fi; d/ ubd/ ezgBh B/ e[M okiK ftu S'Nk No?eNo phs/ fdBhA bKu th ehsk ;h. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

K y/sh ftu ;w/A d/ nB[;ko pdbkt j[zdk fij?;T[soQ;/ fj;kp Bkb seBheK ftu th pdbkt nkJ/

jB. y/sh f;zikJh dh seBhe th pdbdh ik ojh j?. y/sK ’u f;zikJh bJh pz{d f;zikJh dh seBhe dk fJ;s/wkb ehsk ikD bZrk j?. pz{d f;zikJh ns/ j'o sohfenK Bkb f;zikJh eoB bJh y/sK ’u gkJhg ns/ j'o sohfenK Bkb f;zikJh eoB bJh y/sK ftu gkJhg dh b'V g?Adh j?. fJBQK gkJhgK dh gqwZy fBowksk ezgBh j? fwoki ro[Zg. ezgBh d/ nfXekoh oftzdo T[gkfXnkJ/ B/ dZf;nk fe fwoki gkJhgI n?Av fcfNzrI gqkJht/N fbwfNv fwoki ro[Zg dh ezgBh j?. fJ; ezgBh dh P[o{nks ;kb 2004 ftu j'Jh ;h. ;qh T[gkfXnkJ/ d;d/ jB fe ;kv/ e'b gkJhgK dh fJe tZvh o/Ai T[gbpX j?. fJ; ftu gqw[Zy s"o s/ ;fgqzebo, y/sh gkJhg;, ghth;h gkJhg;, ;hb fozr fcN gkJhg ns/ n?uvhghJh gkJhg w[Zy jB. nkgD/ T[sgkdK ’u n;hA r[DtZsk Bkb e'Jh th ;wM"sk BjhA eod/. ;qh T[gkfXnkJ/ d/ nB[;ko fwoki d/ T[sgkd nfij/ jB fiBQK ƒ fe;kB fJe tko yohde/ bzw /;w/A se fJ;s/wkb eodk j?. fwoki y/sh gkJhgK T[~s/ y/sh ftGkr ns/ jkoNhebuo ftGkr tb'A ;pf;vh bJh wkBsk gqkgs j?.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


eμgBh ;wkuko

25

;thfvP pqKv j[;etoBk B/ Gkos ’u bKu ehs/ nkT{Nv'o gkto gq'vNe;

j[

;etoBk ftPt cko?;Noh ns/ b?Av;e/fgzr T[sgkdK ’u ;z;ko gqf;ZX bhvo j?. fJ; ezgBh B/ Gkos ftu nkgD/ nkT{Nv'o gkto T[sgkdK dh fJe tZvh o/Ai bKu ehsh j?. izrb, gkoe ns/ rkovB bJh d/ ;ko/ jZb Gkos ftu fJj ezgBh T[gbpX eok ojh j?. j[;etoBk fJe ;thfvP pqKv j?. fJj ezgBh 100 s'A fInkdk d/PK ’u ezw eo ojh j?. ezgBh dk fJfsjk; 325 ;kb g[okDk j?. fJ; ;w/A ezgBh Gkos ’u nkgD/ r[DtZsk Gog{o T[sgkdK dh fJe tZvh o/Ai T[gbpX eok ojh j?, i' Gkosh wkj"b d/ nB[o{g j?. j[;etoBk dk T[d/P wkvoB fJzihBhnfozr ƒ gq's;kjB d/ e/ T[sgkdB ftu tkXk eoBk j?. fJ; ezgBh dk Gkos ftu fJe wip{s B?Ntoe j?. toswkB ’u ezBh d/ 60 s'A fInkdk vhbo jB. ;kb 2017 se ezgBh B/ 100 s'A fInkdk vhbo pDkT[D dk Nhuk fwZfEnk j?. fJ; bKfuzr w"e/ ezgBh d/ gqpzX fBd/Pe oki/P okxtB B/ fejk fe fJ;dk wkofeN ftu fJe uzrk pIko j?. ;kƒ ftPtk; j? fe Gkos ’u fJj eko'pko pj[s s/Ih Bkb tkXk eo/rk feT[Afe fJ; dh fJe tZvh wkofeN fJE/ j?. ;kv/ T[sgkd w[Zy o{g Bkb Gkos torh wkofeN bJh jh jB. n;hA fJE/ nkgD/

j?Avfgev T[sgkdK Bkb Gkos ftu jkIoh doi eokJh j?. “fJ; fJzv;Noh dh ezpkfJB wkofezN t?fbT{ 3000 eo'V o[gJ/ j?. nrb/ 3 s'A 5 ;kbK ftu ezgBh 10 gqshPs dk tkXk fJ; fJzv;Noh ’u d/ydh j?. fJ; ftu w[Zy wkoehfNzr T[sgkd j?Avj?bv nkT{Nv'o gkto N{b j?.” fJj rZb ezgBh d/ rb'pb whs gqXkB gt/b jkiwkB B/ ejh. fgSb/ gzi ;kbK ’u rb'pb cko?;N ns/ rkovB wkofeN N{b dh Gkosh wkofeN ftu jo ;kb 3 gqshPs dk tkXk eoi ehsk frnk j?. j[;etoBk ro[Zg dk cko?;N ns/ rkovB N{bi dk fpIB; n?;Jhe/ 185 fpbhnB (o[gJ/ 1352 eo'V) dk j?. ;kb 1689 s'A j[;etoBk T[~u r[DtZsk tkb/ gq'veN fJ; fJzv;Noh ƒ d/ ojh j?. fJBQK T[sgkdK dh seBhe ’u w[Zy s"o s/ n?Avh pkJhpq/PB ns/ u?B^;kZ ’u nkN'w?fNe u?B pq/e nkfd jB. fJ; s'A fJbktk fJ; ezgBh B/ ftPt dk gfjbk tkfDie o'p'fNe w{to th nkgD/ rkjeK ƒ fdZsk. ezgBh ;fj:'r bJh ;kb 2014 ’u ;G s'A fInkdk fNekT{ ezgBh dh fb;N ‘rb'pb 100’ ftu ofynk frnk. fJ;/ d/ Bkb fJ; ƒ ‘n?cNhn?;Jh 4 r[v’ ftu th Pkwb ehsk frnk.

j[D w~eh dh Eo?fPzr j'Jh j'o th n;kB rohebuo wPhBoh ro[Zg y/sh d/ y/so ndhwowzn?Bh^gq wzBh ezgBh j?. fJj ezgBh 1969 s'A

fe;kBK dh ;/tk eo ojh j?. nwo n?rohebuo wPhBoh ro[Zg e'b w[Zy y/sh T[sgkdK ’u eDe Eo?Po, wbNheqkg Eo?Po, XkB Eo?Po, ohgo, o'Nkt/No, ukok eNo, f;b/i eNo, wZeh Eo?Po, gkto thvo, gkto fNZbo, Eo?Po ns/ ;Nqkn ohgo jB. fJj ezgBh fe;kBK ƒ r[DtZsk tkb/ T[sgkad w[jZJhnk eokT[D d/ Bkb^Bkb 20 s'A fInkdk d/PK ’u nkgD/ T[sgkd n?e;g'oN eo ojh j?. fJ; ezgBh d/ d/P Go ftu 120 s'A fInkdk vhbo jB. ezgBh B/ pj[s jh T[sw T[sgkd fe;kBK bJh wkofeN ’u T[skfonk j?. Gkos ftu tZv/ g?wkB/ s/ wZeh dh g?dktko jz[dh j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

d/P d/ eJh okiK ftu fe;kBK tb'A wZeh dh g?dktko ehsh iKdh j?. fe;kB wZeh dh fpikJh n;kBh Bkb eo b?Adk j? go fJ; dh Eo?fPzr eoBk w[Peb ezw j?. nwo n?rohebuo ro[Zg B/ gzikp y/sh :{Bhtof;Nh d/ Bkb fwb e/ wZeh Eo?Po T[~s/ rfjB y'i ehsh. fJ; y'i wro'A ezgBh B/ wZeh Eo?Po dk BtK wkvb bKu ehsk. fJ; Eo?Po dh w[Zy rZb fJj j? fe fJ; ftu g{oh SZbh fpBk fSZb/ gk fdzd/ jB. fJj wPhB gZsk, dkD/ ns/ r[Zbh tZy^tZy eo d/Adh j?. fJ; wPhB Bkb 40 s'A 50 e[fJzNb wZeh d/ dkD/ gqsh xzNk eZY ;ed/ jK. fInkdk wZeh eZYD ekoB fJ; ftu tXhnk e[nkfbNh d/ n?bht/No dh ;j{bs fdZsh rJh j? i' wZeh d/ dkfDnK Bz{ f;ZXk Nokbh ftu gk d/Adk j?. fJ; wPhB dh T[~u ;woZEk ns/ pus b/po j'D ekoB fJj fJe ;kb ftu fe;kB ƒ Gkoh pus eok d/Adh j?. Bkb jh fe;kB fJ; d/ IohJ/ d{;o/ fe;kBK bJh ezw eoe/ th uzrh ewkJh eo ;ed/ jB. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


26

eμgBh ;wkuko

ਵੈਲਐਕਸਟ੍ਾ Bkb

eo' M'B/ dh c;b ƒ ;[oZfyns2

ft

b' t [ Z v eq k Z g ;kfJz f ;I fbwfNv B/ phs/ fdBhA uzvhrVQ d/ j'Nb dk bfbs ’u nk:'fis fpiB; gkoNBo whN d/ ਦੌਰਾਨ nkgDk gfjbk g/N/AN gq'veN ਵੈਲਐਕਸਟਾ bKu ehsk j?. fJ; bKu d/ w"e/ ezgBh d/ vkfJo?eNo fjs/P pkroh ns/ fpIB; j?v phHn?BH gkme yk; s"o s/ jkIo ;B. fJ; w"e/ ’s/ wkoehfNzr j?v ftt/e o;s'rh B/ ਵੈਲਐਕਸਟਾ d/ pko/ seBheh ikDekoh fdZsh ns/ fejk fe ਵੈਲਐਕਸਟਾ fJe fwPfos o;kfJD j? i' fJe ;'fbT{pb ez;BNq/N ckow[b/PB j?. fJj fJe yk; soQK dk pj[gyh ਉ ਲੀBkPe s/ n?ANhpkfJUfNe j?. fJj M'B/ dh c;b ƒ PhE pbkfJN, pbk;N s/ j'o ihtkDz{ ;pzXh o'rK s'A d'jo/ gqGkt okjhA pukT[Adk j?. fJ; ƒ 400 fwbhH$J/eV dh wksok ’u fJ;s/wkb eoBk ukjhdk j?. j'o c;bK ’u T[~bhBkPe s/ ihtkD{ s'A g?dk j'J/ o'rK s/ th ਵੈਲਐਕਸਟਾ d/ uzr/ Bshi/ t/y/ rJ/ jB. fJ;/ f;bf;b/ ’u ezgBh d/ vkfJo?eNo fjs/P pkroh B/ ezgBh d/ j[D se d/ ;co T[~s/ o"PBh gkT[Ad/ j'J/ df;nk fe ezgBh dh P[o{nks ;kb 1992 ’u jKreKr s'A j'Jh ;h. ;kb 2006 ’u ezgBh B/ Gkos ftu fpIB; N{ fpIB; vhfbzr P[o{ ehsh. ;kb 2012 ’u ezgBh B/ Gkos ftu pqKv fpIB; P[o{ ehsk. fJBQK 10 ;kbK d/ ;co ’u ftb'tZ[v B/ 1000 eo'V dk tgko ehsk. ftb't[Zv fJe pj[s s/Ih Bkb T[Godh j'Jh y/sh o;kfJD ezgBh j?. T[BQK B/ df;nk fe fcbjkb ezgBh e'b e[b 60 T[sgkd jB fiBQK ftu'A 14 BdhBBkPe, 24 ehNBkPe, 16 T[~bhBkPe s/ 6 ghihnko s/ j'o jB.

’u nkJhHn?;HUH 9001, ;kb 2004 ’u nkJhHn?;HUH 14001, ;kb 2007 ’u UHn?uHn?;HJ/Hn?;H 18001 d[nkok gqwkfDs ehsk frnk s/ ;kb 2015 ’u n?BHJ/HphHn?bH gqwkD gZso fwfbnk. ;kb 2016 ’u Gkos dh T[~xhnK 100 n?;Hn?;HJhH ezgBhnK ftu'A i/s{ th ojh j?. ftb't[Zv fwZNh iKu, g"X o'gD s/ j'o ;hHn?;HnkoH rshftXhnK d/ sfjs rqkwhD ftek; s/ ;tZSsk d/ y/so ’u fjZ;k b? ojh j?. fJ; w"e/ ftb't[Zv B/ nzsookPNoh p[bko/ ftt/e fpzdok Bz{ fv;NqhfpT{NoK ƒ gq's;kfjs eoB bJh p[bkfJnk ;h. T[BQK B/ fv;NqhfpT{NoK ƒ T[BQK d/ fpIB; ƒ tXkT[D s/ ezghNhNoK ƒ ;ys NZeo d/D bJh ;[Mkn fdZs/. ftb'tZ[v ਵੱ ਲ fv;NqhfpT{NoK ƒ tZy^tZy T[sgkdK dh fteoh ’u T[BQK d/ :'rdkB ਦੇਣ bJh ;BwkfBs ehsk frnk. fJ; w"e/ y/soh gqpzXe e/HghH f;X{ B/ ;kfonK ƒ uzrk fpIB; eoB bJh tXkJh fdZsh s/ nzs ’u nkGko gqrN ehsk.

pkroh B/ dZf;nk fe ftb't[Zv ezgBh ƒ ;kb 2008 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fiZsDk j? ;kvh nkdsH

17 n?tkov ns/ fJj f;bf;bk ikoh j?`

c?ANk;fNe' wkJhb/I ehws P[o{

bZy s'A

n?vtK;v ;g'oN w'v fJzN?bhi?AN ;?A;^vokJht w?B{nb fNg^fP|N nkgPB

N?;N vokJht bJh nZi jh

eo'

fvT{b cqzN J/nop?r;

ns/

d/ Bkb

s/

tX/o/ ikDekoh bJh fw;v ekb eo', feqPh ikroD j?bgbkJhB

d[nkok,

fJBc'N'Bw?AN ;gheoK Bkb


28

ft

eμgBh ;wkuko

fBT{ jkb?Av B/ fbnKdk ;G s'A PeshPkbh No?eNo Pt d/ T[[~x/ y/shpkVh T[geoD pqKv, fBT{jkZb?Av

j'J/rh. fJj fIwBh T[sgkdK d/ T[sgkdB d/ th ;woZE

n?rohebuo B/ jkb jh u Gkos ftZu nkgD/

pDk e/, fi;dh tos'A fpibh d/ T[sgkdB ns/ jhN

gfjb/ 230^n?ugh Nq?eNo dh, n?NBh bkok ;'b:{PB

foetoh, pk|pkBh iK y/sh bJh j' ;edh j?, Pfjo

gqkH fbH Bz{ fvbhtoh ehsh. fBT{jkZb?Av dh ftP/P pb{

ftZu euo/ d/ fBozso gqpzX Bz{ T[sPkjs eo/rk.

gkto o/Ai s'A, fJBkw gqkgs Nh7070, rq/No w[zpJh

fBozsosk fBT{jkZb?Av dhnK edoK ehwsK dk X[ok

ftZu gq'i?eN dk fjZ;k j'J/rk fi;dk T[d/P m'; euo/ d/

j? ns/ fJj gfjbedwh, y/sh e[Pbsk ns/ fBozsosk

gqpzX ftZu ;[Xko eoe/ Pfjo dhnK B[e;kBd/j r?;K dh

Bz{ tXkT[D bJh 10 ;kb gfjbK P[o{ ehsh rJh pqKv dh

fBek;h Bz{ xZN eoBk j?. Nh7070 fJZe e'Ag';N ftzv'

ebhB n?Boih bhvo dh oDBhsh dh g{oe j?. w[V

NoBo Bz{ nkZgo/N eo/rk, i' fe pkfJUvhrq/v/pb euo/

BftnkT[D:'r JhIXBK dh tos'A, xZN fBek;h, JhAXB

Bz{ r?; ftZu pdbD tkbh tZvh wPhB j?.

dh ygs xZN eoB tkbhnK N?eB'bkZihnK, ns/ ikoh

fBT{jk~b?Av Nh7070 pb{ gkto dk m'; euo/ d/ gqpzX

ofjD :'r y/shpkVh Bz{ T[sPkjs eoB tkbh fJ;

pko/ gq'i?eN ft~u :'rdkB

oDBhsh Bkb nkbwh s"o s/ pkfJUwk; gq'i?eNK ftZu

n?NBh bkok euo/ d/ gqpzX pko/ fJZe ezgBh j?, i'

fBT{jkZb?Av dh Pw[bhns j'Jh j?.

fe 25 ;kb d/ ;w/I bJh o'IkBk 4,000 NB euo/ dh

230^n?ugh ns/ u[frod/ ;zpzXh fInkdkso

gq';?f;zr ns/ fBgNko/ bJh gq'i?eN s/ ezw eo ojh j?.

nkX[fBe ;wkXkBK bJh T[Zu e[Fbsk

n?NBh bkok B/ m'; euo/ Bkb BfiZmD ns/ fJ;d/

Nh7070 Nq?eNo fJZe n?cghNh fJzv;Nqhnb

;wKso fpibh g?dk eoB dk ftfrnkBe ns/

n?BJhn?c fJziD d[nkok gktov j? ns/ fJ; ftZu fB:{

fe|kfJsh sohek ftef;s ehsk j?.

jkZb?Av dh n?tkov gqkgs nkZN' ewKv NqK;fwPB dh

fJj m'; euok gqpzXB gq'i?eN euok ;[ZND d/ ;EkBK ftZu m'; euo/ Bzz{ f;ZfXnK ;[ZND Bz{ xZN eo/rk ns/ fJ;d/ pdb/ ftZu B[e;kBd/j r?;K dh fBek;h xZN n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

ftP/Psk j?, d't/A T[~u e[Pbsk ns/ T[sgkdesk bJh fvIkJhB ehs/ rJ/ jB. tZvh ezg';N ftzv' NoBo Bz{ nkgo/N eoB tkb/ www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


29

eμgBh ;wkuko

wkgdzv nkZgo/No d[nkok Nu;eqhB fJzN/fbftT{ nkJh fv;gb/ s/ wkZBhNo ehs/ ik ;ed/ jB. Nq?eNo ftZu bzw/ ezwekih ;w/A bJh nkZgo/No d/ Pq/Dh ftZu fpjsohB nkokw bJh y[Zbk, J/noevhPBv e/fpB j?. fBT{jkZb?Av Bz{ fJ; u[frodk gZyh gfjbedwh dk fjZ;k pDB s/ wkD j? ns/ fJj Gkos ftZu nfij/ j'o gq'i?eNK bJh nkgDh T[sgkd o/Ai s'A j'o seBheh ;wkXkB w[jJhnk eoB dh T[whd eodk j?. Nq?eNo d/ ezw Bz{ T[~u ghNhU gkto

dh

b'V

j[zdh

j?.

Nh7070 dk fJziD gkto w?B/iw?AN chuo fJ;Bz{ g{ok eoB ftZu nfjw G{fwek fBGkJ/rk.

Jhghn?w

vqkJhtbkJhB s/ oZy/ tIB Bz{

500 g"d/ fBzp{ d/ brkU 2 ;kb pknd

15 bZy o[gJ/!

jho'

nkor?fBe

50 feHrqkH tIB$g"dk! nB[wkBs wzvh Gkn 60 feHrqkH!

gqsh ;kb se ewkU. P[o{nks ’u pdbkt y~Nk go T[; dk Bshik fw~mk j[zdk j?

wkgdk j? \k; s"o s/ ghNhU ezw d"okB, ns/ :{Io dh wzr Bz{ g{ok eoB bJh id'A b'V j'J/ fJziD dh gkto tXkT[Adk j?.

phi ofjs^rowh d/ w";w

pIko ’u ;G s'A wfjzrhnK ehwsK

phi ofjs ^ c?eNoh ;gbkJh

fJj N?eB'bkZih Nh7070 dh

’u fInkdk cb d/D tkbk

’s/ fteD tkbh nr/sh fe;w

’u fJ;s/wkb j'D tkbh fe;w

nkT[Ng[N Bz{ 27 n?ugh se, 250 n?ugh s'A tZX se tXkT[D dh nkfrnk fdzdh j?. Nh7070 d/ nkZN' ewKv

g"d nk:{^1 ;kb O

cb dk tIB ^

g"d nk:{ ^ 6 wjhB/ g"d nk:{ ^ 1 ;kbO g"d nk:{ ^ 1H5 ;kb O g"d nk:{ ^ 6 wjhB/ g"d nk:{ ^ 1 ;kb O

cb dk tIB ^

fsnko cb dk tIB ^

B'N L^

tofezr ;ghv tksB d/ nwb

nkgD/ fgzv ftu fe;kB ;w{j pDk e/ (5 fe;kB iK 5 J/eV) fBzp{ dh y/sh eoe/ ezgBh Bkb i[V' s/ pkfJp?e n?rohw?AN eoe/ 50 gqshPs g"Xk o'gD dk youk P[o{ ftu ns/ pfunk j'fJnk g?;k 2 ;kb pknd cb ezgBh ƒ t/u e/ u[esk eo'. PosK bkr{.

dhnK }o{osK bJh Y[ethA j?.

jho' nkor?fBe ;kv/ s/i;th gqXkB wzsoh ;qh Bfozdo w'dh ih d/ ;kb 2022 se

Nq K ;fwPB

dh

n;hfws

NqK;fwFB dk ftP/P ghNhU w'v (nkZN', eo{I ns/ n?B[nb w'v

fe;kB dh nkwdB d[~rDh

th jB) :ehBh pDkT[Idk j?

eoB d/ ;zebg dk ;woEB eodk j?

fe fJziD ns/ NqK;fwPB fpjsohB e[Fbsk bJh jw/PK

g"dk o'gD bJh ;zgoe eo'

fJeZm/ fJe;[osk Bkb ezw eod/ jB. Nq?eNo d/ ;ko/ tofezr n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


30

eμgBh ;wkuko

fszB Bt/A T[sgkdK Bkb phJ/n?;n?c M'B/ d/ pIko ’u T[soh

T[A

I sK eJh y/sh o;kfJD pDkT[D tkbhnK

j?. nZi d[BhnK d/ eJh d/PK ’u phHJ/Hn?;Hn?cH d/

ezgBhnK fBZs Bt/A T[sgkd pDkT[AdhnK jB go

T[sgkdK d/ gq:'r Bkb fe;kBK ƒ pj[s bkG fwfbnk

phHJ/Hn?;Hn?cH fJe nfijh ezgBh j? i' fe;kBK se

j?. phHJ/Hn?;Hn?cH d/ T[sgkdK ƒ rfjB nB[;zXkB

nkgD/ T[sgkdK dh n;kB gj[zu d/ Bkb T[BQK dk

wro'A jh fe;kBK bJh T[gbpX ehsk iKdk j?.

Go';k ekfJw oZyD ’u :ehB oydh j?. nzfwqs;o,

phHJ/Hn?;Hn?cH d/ fJ; gq'rokw ’u gzikp d/ eJh

gzikp d/ j'Nb foi/Ask ;?ANob ’u phs/ fdBhA phJ/n?;n?c ezgBh B/ M'B/ ;pzXh T[sgkd bKu ehs/. ezgBh B/ dZyDh Gkos d/ fe;kBK ftueko nkgD/ T[sgkdK dh gj[zu ns/ Go';k ekfJw oyD pknd j[D T[~so Gkos ’u M'B/ dh y/sh eoB tkb/ fe;kBK ƒ y[Pjkb pDkT[D bJh nkgD/ T[sgkd ‘nv/e;’, ‘;/bNhwk’, ‘pk;krqkB’ Bz{ bKu ehsk. phHJ/Hn?;Hn?cH d/ ;ko/ T[sgkd d/ gq:'r Bkb nZi g{o/ d[Bhnk d/ fe;kBK ƒ gfjbK dh s[bBk ’u nZi fInkdk T[sgkdB fwb fojk j?. s[jkƒ d; d/JhJ/ fe phHJ/Hn?;Hn?cH d[Bhnk dh gfjbh n?;h pj[okPNoh ezgBh j?, i' 150 tfoQnK s'A ezw eo ojh n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

fIfbQnK s'A fe;kB, o;kfJD s/ phi fteo/fsnK B/ T[sgkdK d/ pko/ ’u ikDekoh gqkgs ehsh. fJ; gq'rokw d/ w[Zy wfjwkB f;zrkg[o s'A nkJ/ phHJ/Hn?;Hn?cH d/ ;hBhno whs gqXkB (J/Phnk g;/fce) r[;skt', frohXo okB[tk (ihHn?wH ;/bI wkoehfNzr) ihHn?;He/H tkbhnk (ihHn?wH o?r[boh, fdZbh), tho/Ado e[wko (fpIB; :{fBN bhv BkoE fJzvhnk) w[Zy o{g Bkb g{o/ gq'rokw dh gqXkBrh eo oj/ ;B. ;zdhg ;?Bh ohIBb w?B/io, gzikp B/ gq ' r okw ’u jkIo ;ko/ fe;kB thoK s/ fv;NqhfpT{NoK ƒ Bt/A T[sgkdK d/ gfoDkw s/ r[DtZsk pko/ thvhU d/ wkfXnw Bkb ikDekoh fdZsh. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


31

eμgBh ;wkuko

phHJ/Hn?;Hn?cH d/ wkfXnw Bkb bKu ehs/ rJ/ T[sgkdK dh ftP/PsktK

nv/e;o : phHJ/Hn?;Hn?cH dk fJj T[sgkd M'B/ d/ g"fdnK ƒ nzdo'A wip{s ns/ jo soQK Bkb PhE pbkJhN torhnK ;kohnK fpwkohnK dh o'eEkw eoB ftu ;woZE j?.

;/bNhwk L phHJ/Hn?;Hn?cH dk fJj T[sgkd g"fdnK dh ;[oZfynk d/ Bkb Bkb g"fdnK ’u T[sgkdB ;woZEk ƒ fJe;wkB ekfJw oydk j? ns/ ;ko/ g"fdnK ’u fJe' ;w/A M'B/ dh pZbhnK ’u dkDk pDB ftu wdd eodk j?. M'B/ ’u brD tkb/ pbk;N torhnK eJh fpwkohnK dh o'eEkw eoB ftu ;cb j?.

pk;krqkB : phHJ/Hn?;Hn?cH dk fJj T[sgkd M'B/ d/ ;ko/ u"V/ gZfsnK tkb/ BdhBK dh o'eEkw eoB ftu ;cb j?.

tksktoD d/ ;zdoG bJh ukBh n?ro' nkgDhnK wPhBK ’u T[j ;kohnK y{phnK b? e/ nkfJnk j? i' n;b ’u s[;hA ukj[zd/ j'

y[Pjkbh d/ ozr ^ ukBh d/ ;zr

gzikp s/ jfonkDk tb'A

;pf;vh T[gbpX

480 Rotavator

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


32

eμgBh ;wkuko

N?c/ dk ‘i/ ckow ;oft; n?g’ j'fJnk bKu

N?

c/ No?eNo s/ ckow fJe[gw?AN, i' Gkos dh

ƒ Bt/A o'Irko d/ w"fenK ƒ pDkT[D s/ Gkosh

d{;oh ;G s'A tZvh No?eNo fBowksk ezgBh j?.

fe;kBK d/ fvIhNb PesheoB ƒ gq's;kjB d/D

fJ; ezgBh B/ rb'pb oki;EkB n?rqhN?e whN e'Nk

tor/ ezwK ftu wdd eo/rk. i/ ckow ;oftf;I B/

’u i/ ckow ;oft; n?g ƒ bKu ehsk. fJ;

fe;kBK

;oft; n?g dh wdd Bkb fe;kB No?eNo s/ j'o

1800^4^200^100 th T[gbpX eokfJnk j? fi;

nkX[fBe y/sh :zso b? ;eDr/. i/ ckow ;oft;

T[~s/ fe;/ th ;w/A ekb ehsh ik ;edh j?.

bJh

fJe

N'b

coh

Bzpo

n?g r{rb gb/n ;N'o ’s/ T[gbpX j?. fJj n?g

dZ;d/ ubhJ/ fe Btzpo 2016 ’u N?c/ B/

No?eNo ns/ T[geoD d/ wkbeK tb'A f;ZX/ yohdko,

Mkbktko fIbQ/ d/ GtkBhwzdh ’u i/ ckow dk

;/tk d/D tkb/ ns/ ;wkXkB dh b'V tkb/ fe;kBK ƒ

T[dxkNB ehsk ;h. i/ ckow ;oftf;I n?g dh

e;Nw j'fozr ;?ANo (;hn?u;h) Bkb i[V/rk fi;

wdd Bkb fe;kB ftP/P T[geoD, feqPh^ft;Eko

Bkb r[DtZsk ’s/ fXnkB e/Adfos eod/ j'J/ fBogzy

;/tktK ;fjs nkX[fBe y/sh gqdkbhnK, seBheh

ns/ gkodoPh feokJ/ dh gqfefonk ƒ ;[ftXkiBe

ikDekohnK, y/sh ftfrnkBeK tb'A nB[e{fbs ns/

pDkfJnk ik ;e/.

ftP/P o{g Bkb fvIkfJB ehs/ No/fNzr gq'rokwK s'A

i/ ckow ;oft; n?g, Gkosh y/sh d/ bkG

fJbktk, c;b dhnK fe;wK, c;b ;[oZfynk,

nB[;ko, fvIhNb fJzvhnk dk fJe PkBdko

i?fte ns/ fNekT{ y/sh T[gi dh ikDekoh b? ;ed/

T[dkjoD j?. N?c/ tb'A fJj ;/tk rqkwhD eko'pkohnK

jK.

:{o/Phnk d/ T[sgkd dh r~b fBokbh g

kDh d/ xNd/ b/tb d/ ekoB f;zikJh eoBk fJe u[D"sh pDdk ik fojk j?. nfij/ ’u eJh

ezgBhnK f;zikJh d/ nfij/ T[geoD ftef;s eo ojhnK jB fiBQK Bkb xZN gkDh ftu th f;zikJh j' ;edh j?. :{o/Phnk fJohr/PB f;;Nw gqkJht/N fbwfNv ezgBh th fJ;/ bVh ’u wjZstg{oB ezw eo

oj/ jB. ;kv/ T[sgkdK d/ oy^oykt ftu fInkdk

ojh j?. fJj ezgBh T[~u r[DtZsk d/ f;zikJh T[geoDK

you eoB dh b'V BjhA g?Adh. n;hA fgSb/ d' ;kbK s'A

ƒ ftef;s eoe/ fe;kBK ƒ BtK pb gqekB eo ojh

nkgD/ fe;/ T[sgkd dh e'Jh fPekfJs BjhA t/yh.

j?.

;kvh ezgBh d/ ;ko/ T[sgkd j'o ezgBh d/ T[sgkdK ƒ ezgBh d/ vkfJo?eNo gqw'd B/ dZf;nk fe n;hA

;ys NZeo d/ oj/ jB. fJBQK ftP/PsktK d/ ekoB ;kv/

nB/e soQK d/ f;zikJh T[geoDK dk fBowkD eod/ jK,

T[sgkdK dh g{o/ d/P ftu y{p wzr j?. ;kv/ T[sgkdk s'A

i' T[~u r[DtZsk tkb/ jB ns/ fe;kBK ƒ pj[s g;zd nk

fe;kB g{oh soQK Bkb ;zs[PN jB.

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


ezgBh ;wkuko

33

gbKNpkfJUfNe; B/ bKu ehs/ eqKshekoh y/sh T[sgkd

;{

yw iht ns/ i?fte y/sh T[skgde gbKN pkfJUfNe; (ikfJN/e; pkfJUN?e gqkJht/N fbwfNv dh fJekJh) B/ uko eqKshekoh i?fte T[sgkd fJzfqeb, c{N ng, n?e;gb'oo gbZ; ns/ phgh^100 bKu ehs/ jB. fJj T[sgkd gqfeosh s"o s/ g"fdnK dh f;js ftu ;[Xko d/ Bkb^Bkb fwZNh ƒ th g[Bo ihfts eoBr/. fJBQK T[sgkdK d/ bKu wro'A fBPfus T[sgkdK d/ w"i{d g'oNc'fbU ’u j'o tkXk j't/rk ns/ fJj T[sgkd fInkdk s'A fInkdk y/sK ns/ cb^;pIh T[sgkdeK se gj[zuDr/. fJ; Bkb fNekT{ y/sh d/ :sBK ƒ tkXk fwb/rk. gbKNpkfJUfNe; d/ fJj T[sgkd nkor?fBe ckofwzr bJh Jhe';oN d[nkok gqwkDs jB. fJzBfeqb fJe dkD/dko i?fte T[sgkd j? i' c;b ƒ ftef;s j'D s/ T[sgkdB ƒ tXkT[D ’u wddrko jB. fJzBfeqb dk wsbp jh j? T[gi ƒ tXkT[Dk. fJj eqkZg p{;No j? i' ;h^thv; n?e;Nq/eN, w/fbe n?f;v, jkJhvq'bkfJIv gq'NhB (n? f wB' n? f ;v), fjT{ w e n?f;v, ;kfJb wkJheq'fpnb rq'E gqw'No Bkb pfDnk j?. eJh fe;kBK d/ y/sK ’u fJ; T[sgkd dk gohyD ehsk ik u[ek j? ns/ fJ; d/ gq:'r Bkb c;b ftu tkXk ns/ T[sgkd dh r[DtZsk ’u ;[Xko j'fJnk j?. fJj ;kohnK c;bK ’u ekoro j?. fJ; ƒ 3 feb'$J/eV dh do Bkb fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?. fJ; ftu g"fdnK ƒ g"Pe sZs d/D d/ Bkb^Bkb T[BQK dk ftek;, uzr/ cb nkT[Dk, T[gi tXkT[Dk torh ;woEk j?. co{Nng B?B'N?eB'bkih nXkos ckow[b/PB j? i' cbK ƒ szdo[;s ns/ r[DtZsk Gog{o pDkT[ D ’u nfjw G{ f wek fBGkT[Adk j?. fJ: ftu Io{oh g'Pe sZe fit/A e?bPhnw, w? r BhPhnw, fiz e , p' f oe n?f;v, f;bhekB ns/ wkJheq'fpnb r'qE gqw'No (n?wghihgh) w"i{d jB. co{Nng d/ gq:'r Bkb g"d/ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

dh gqekP ;zPb/PD s/ w?Nkp'fbIw feqnk ftu fJikck j[zdk j?. fJ; Bkb cbK dh r[DtZsk s/ T[gi fInkdk j[zdh j?. ;jh BshfinK bJh 2 rqkw gqsh bhNo d/ fj;kp Bkb ;kohnK c;bK ’s/ ;go/n ehsk ik ;edk j?. n?e;gb'oo gbZ; fJe :{Bhe ckow[b/PB j? i' fe fszB wkJheq'okJhib ez;'Nqhnk Bkb Gog{o j? fi; ftu rq'E gqw'No ns/ B?u[ob fwBobI th jB. wkJheq'okfJib czih (n?wn?c) i' fe g"fdnK dhnK iVQK d/ Bkb fwb e/ fJe ;fjihth ;zXh pDkT[Adk j?, fi; Bkb T[;dhnK iVQK dk fInkdk tkXk j[zdk j? ns/ fJj fwZNh s'A g'PD ns/ gkDh b?D ftu wdd eodk j?. fJj ;kohnK c;bK ’u tkX/ d/ ;w/A 4 feb'$J/eV dh do Bkb fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?. phgh^100 fwZNh ƒ BtK ihtB d/D tkbk ;[go pkfJU g' b hwo j[ z d k j? i' fe fBT{ N q h PB fvbhtoh ns/ wkJheq'fpnb n?eNhftNh ƒ tXkT[Adk j?. fJj fwZNh ’u g'Pe sZsK dh geV ƒ wip{s pDkT[Adk j? fi; Bkb fwZNh ’u g'Pe sZsK dh ewh ƒ d{o eoB ftu wdd fwbdh j?. fJ; d/ brksko fJ;s/wkb Bkb xZN gkDh ftu th g?dktko bJh ik ;edh j?. fJjh BjhA phgh^100 Io{oh g'Pe sZsK ƒ fwZNh ’u pzBQ e/ oZydk j? i' g"fdnK ƒ j"bh^j"bh b'V nB[;ko fJBQK g'Pe sZsK ƒ T[gbpX eokT[D ftu wdd eodk j?. fJ; dk fJ;s/wkb ;kohnK c;bK ’u 5 bhNo gqsh J/eV dh do Bkb vfoZg s/ vq/Afuzr ftXh Bkb ehsk ik ;edk j?. fJBQK T[sgkdK d/ pko/ ’u ezgBh d/ n?gbhe/PB vt?bgw?AN w?B/io vkH P/yo fpPN B/ dZf;nk fe fJj ;ko/ T[sgkd fe;kBK dh nkwdB ƒ tXkT[D ftu wddrko ;kps j'Dr/. fJjh BjhA fJBQK T[sgkdK d/ fJ;s/wkb Bkb i?fte y/sh ƒ th gq's;kjB fwb/rk. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com




36

fJzNoftT{

fgzv^fgzv, Pfjo^ Pfjo L n?Nb; ;kJheb

T[

j d/P dh ;jh nkIkdh dk ;wK ;h id'A d/P ftu uko/ gk;/ ftek; dh b'V ;h. T[; ;w/A eZu/ o;s/ ;B. fgzvK s'A Pfjo tZb ikD bJh b'e g?db, p?brZvh s/ x'Vk^pZxhnK okjhA nkgDh wzfIb s?n eod/ ;B. x'Vk^pZxhnK th tZv/ xokfDnK e'b j[zdhnK ;B go d/P dh nIkdh s'A pknd d/Ptk;hnK dh nktkikJh dh go/PkBh ƒ ;tortk;h i?d/t eg{o B/ ;wfMnk. ;kb 1951 ftu T[BQK B/ n?Nb; ;kJheb dh BhAj oZyh. nkgD/ gfjb/ :sB ’u d/PGo ƒ n?Nb; B/ 12,000 ;kJhebK gqdkB ehshnK. ;kb 1965 ftu n?Nb; d/P dh ;G s'A tZvh ;kJheb fBowksk ezgBh pDh. Ud'A s'A b? e/ j[D se ezgBh B/ fgZS/ w[V e/ BjhA t/fynk. n?Nb; ;kJheb dh fJ;/ gqrsh d/ ftP/ ’u feqPh ikroD B/ ezgBh d/ ;hBhno whs gqXkB okj[b eg{o Bkb rZbpks ehsh. fJ; ezgBh dh ejkDh T[BQK dh I[pkBh L fit/A fe w?A s[jkƒ dZf;nk j? fe n?Nb; dh P[o{nks nZi s'A 67 ;kb gfjbK j'Jh ;h. id'A d/P ƒ nktkikJh bJh fe;/ tkjB dh pj[s fInkdk b'V ;h. fJ; dh P[o{nks ’u ;kv/ gVdkd/ dk pj[s tZvk :'rdkB fojk. n;hA P[o{nks ftu n?Nb; r'bvbkJhB d/P ƒ w[jZJhnk eokJh. T[j 50 s'A 80 dk d"o ;h. fJ; ;kJheb dh wzr fdB^gqshfdB tXdh rJh go fit/A^fit/A ;wK pdbdk frnk sK b'eK dhnK b'VK th pdbdhnK rJhnK. n?Nb; th nkgD/ rkjeK dhnK b'VK d/ fj;kp Bkb T[BQK ƒ T[sgkd w[jZJhnk eokT[D bJh gqshpZX j' rJh. j"bh^j"bh w'No;kJheb dk gqubB th fJ; d"okB tfXnk. r'bvbkJhB d/ e[M ;w/A pknd pb?e ;kJheb dk d"o nkfJnk sK n;hA T[;dh th wzr g{oh ehsh ns/ nkgD/ rkjeK ƒ pb?v ;kJheb T[gbpX eotkJh. w'No;kJheb dk d"o tXD wro'A ;kJheb dh ezw ftu E'VQh ewh nkJh idfe fgzvK ftu ;kJheb dk fJe tZvk pIko j?. fJedw nkfJnk t~vk pdbkt fiZE/ ;kJheb dh fJe tZvh wkofeN j[zdh ;h T[;/ B/ j[D j"bh^j"bh PfjoK tZb o[y ehsk. PfjoK ftu T[d:'freoB d/ ekoB tXd/ j'J/ gqd{PD Bkb PfjoK ftu ofjD tkfbnK dh f;js T[~s/ p[ok n;o g?D brk ns/ b'e nkgDh f;js d/ gqsh ikro{e j'D br/. nfij/ ’u n?Nb; dh fJ; ;kXkoB ;kJheb B/ fJe ;g'oN; s/ fcNB?; ;kJheb dk o{g b? fbnk. PfjoK n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

ftu ;g'oN; ;kJheb dh tXdh wzr ƒ t/yd/ j'J/ n?Nb; ;kJheb B/ nkgD/ rkjeK ƒ ;g'oN; pkJhe T[gbpX eokT[Dk P[o{ ehsk. nZi w?A fJj efj ;edk jK fe d/P ’u brksko fJ; dk eo/I tXdk ik fojk j?. yk;eo B"itkBK s'A pI[orK se ;kfonK dh g;zd ;g'oN; ;kJheb pD u[eh j?. nZi n?Nb; jo wjhB/ brGr 2,00,000 ;kJhebK pDkT[Adh j?. w?A s[jkƒ dZ;Dk ukjKrk fe fgSb/ 10 ;kbK ’u ;kJheb fJzv;Noh dh jkbs e[M mhe BjhA ojh go c/o th n;hA fgSb/ e[M djkfenK ’u soZeh ehsh j?. nZi fJj ezgBh Gkos dh gqw[Zy ;kJheb fBowksk ezgBh pD u[eh j?. n?Nb; brGr d/P d/ ;ko/ okiK ftu nkgDhnK poKuK c?bkJ/ j'J/ j?. ezgBh B/ nkgD/ 60 s'A fInkdk nkT{Nb/N d/PGo ’u ;Ekgs ehs/ j'J/ jB. ftuko w/ok wzBDk j? fe fi; soQK ;kJheb fJzv;Noh ’u pdbkt nkJ/ jB fJ; ƒ wBZ[yk ihtB ’u tZv/ gfotosB d/ o{g ’u t/fynk ik ;edk j?. j[D ;kJheb dk eo/I tXdk ik fojk j?. nfij/ ’u wkofeN ftu 6,000 s'A b? e/ 1 bZy o[gJ/ w[Zb se dhnK ;kJhebK w"i{d jB. ;kJheb d/ tXd/ gqubB Bkb tksktoD ƒ bkG fwb/rk. ;kJhefbzr ƒ gq's;kjB d/D bJh ;oeko ƒ ukjhdk j? fe N{fo;N EktK ’s/ fInkdk o/ANb ;kJheb ;EkB pDkJ/ ikD. fJjh BjhA PfjoK ftu th EK^EK o/ANb ;kJheb ;EkB pDkJ/ ikD/ ukjhd/ jB. fJ; Bkb Jhe'^f;;Nw th wip{s j't/rk. Bkb jh d/P ƒ fJe BthA fdPk fwb/rh. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{

;kJheb fJzv;Noh L fJe BIo ’u Gkos ’u ;kJheb fJzv;Noh dk fJfsjk; pj[s g[okDk j?. brGr 6 djke/ g[okD/ Gkos ’u ;kJheb T[d:'r d/ fJfsjk; ftu tZv/ pdbkt d/yD ƒ fwb/. ;kJheb dh T[sgsh s'A b? e/ fJ; ƒ pDkT[D s/ fJ;d/ fvIkfJB, r[DtZsk, nkX[fBe seBhe ’u ekch pdbkt nkJ/. 80 ns/ 90 d/ djke/ ftu pb?e ;kJheb dh wzr 90 gqshPs se ;h go T[; s'A pknd fit/A^fit/A b'eK dh ;'u ftu pdbkt nkJ/ T[[t/A jh wzr ftu th pdbkt nkT[D bZrk. c/o n;hA fJ; b'V ƒ ;wM e/ uhB, ikgkB ns/ fJzrb?Av tor/ d/PK dk d"ok ehsk. T[E/ ;kJheb dhnK BthnK seBheK ns/ r[DtZsk ƒ ;wfMnk. T[E'A d/ t?AvoI Bkb fwb/. fJ; s'A pknd c?eNoh ftfIN eoe/ ftd/PK ’u ;kJheb pDkT[D s/ fJ; ƒ ubkT[D ftu fJ;s/wkb ehsh ikD tkbhnK BthnK seBheK ƒ d/P ’u fbnkT[D dk c?;bk ehsk. T[;/ d/ nB[;ko n;hA ;kJheb ƒ fvIkfJB ehsk. Gft~y dh ;kJheb L ekopB ;kJheb P[o{nks s'A b? e/ j[D se ;kJhebK ’u gsk BjhA fezBhnK seBheK dk fJ;s/wkb ehsk frnk ns/ ;w/A d/ Bkb fJ; ftu fBZs Bt/A pdbkt nkT[Ad/ oj/. ;kJhebK d/ jIkoK wkvb ;kjwD/ nkJ/ jB. ;g'oN; ;kJheb iK c/o nb'fJ: ;kJheb nZi dh b'V jh BjhA pbfe B"itkB ghVQh dh gfjbh g;zd th pD u[Zeh j?. i/eo d/fynk ikJ/ sK ekopB ;kJheb GftZy ’u d/P dh b'V j?. j[D n;hA efj ;ed/ jK fe ekopB ;kJheb Gkos dk GftZy j?. nkT[D tkb/ ;w/A ’u Gkos ftu fJj GftZy dh b'V j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

37

rqkwhD pIko efjzd/ jB fe n;bh Gkos f;oc fgzvK ftu t;dk j?. ;kJheb dk ;G s' A fInkdk fJ;s/ w kb n;hA fgzvK ftu jh t/fynk j? fJ;bJh n;hA fJ; dk fXnkB ofynk. nZ i n?Nb; fJewkso n?;h ezgBh j? i' fgzvK ftu brGr 60 s'A 70 gqshPs se nkgDh wkofeN dk fynkb oydh j? idfe d{;ohnK ezgBhnK f;oc 40 gqshPs se jh rqkwhD wkofeN ’s/ nkgDk fXnkB e/Adfos eodhnK jB. Jhe' co?Avbh ;oft; Io{oh j? id'A w?A uhB, ikgkB ns/ fJzrb?Av tor/ w[beK dk d"ok ehsk Ud'A gsk bfrnk fe T[E/ fe; soQK N{fo;N EktK ’s/ Jhe' co?Avbh ;/tk d/ sfjs ;kJhebK dh o/ANb ;oft; ƒ ekch gq's;kjB fdZsk frnk j?. Gkos ftu th fJ; soQK dhnK ;/tktK dh b'V j?. jkbKfe e[M ;EkBK ’s/ fJj bkr{ j? go T[E/ fJj ;/tk ;jh Yzr Bkb BjhA ub ojh. ;kƒ fJ; soQK dh Jhe' co?Avbh ;/tk P[o{ eoB dh b'V j?. fJ; d/ bJh b'VhAd/ fJzcok;Nqeuo dh b'V j?. T[sgkd r[Dt~sk r[DtZsk d/ wkwb/ ftu n?Nb; dk BK jh ekch j?. n;hA d{;o/ d/PK dh n?vtK; seBhe ngDkn e/ nkgD/ d/P ’u ftef;s ehsk. n;hA nkgD/ rkjeK ƒ i' T[sgkd d/Ad/ jK T[j fNekT{ ns/ fInkdk r[DtZsk tkb/ T[sgkd jB. ;kvk g{ok fXnkB gq'veN dh r[DtZsk ƒ fBykoB T[~s/ jh e/Adfos ofjzdk j?. ezgBh dh so~eh ’u rkjeK dk t~vk j~E nZi n?Nb; fi; w[ekw ’s/ j? T[j f;oc nkgD/ rkjeK d/ ftPtk; ;dek j?. ;kv/ rkjeK B/ n?Nb; T[~s/ ftPtk; ehsk fJj ;kv/ bJh pj[s wkD dh rZb j?. T[; s'A pknd ;kv/ vhboK s/ fv;NqhfpT{NoK B/ ezgBh ƒ nZr/ tXD ’u nfjw G{fwek fBGkJh j?.

fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


38

fJzNoftT{

nkX[fBe wPhBheoB y/sh ftt;Ek Bkb y/sh ftek; ;zGtL j[ewd/t BkokfJD :kdt p

dbd/ wkj"b ns/ PfjoK d/ nkX[fBeheoB B/ fe;kBK ƒ p/;jkok eo fdZsk j?. nZieZbQ jo EK ;ko/ wZ[fdnK ’s/ uouk ehsh iKdh j? go fe;kB ns/ fe;kBh dh rZb S[ZN iKdh j?. fgzv dh rohp iBsk s/ fe;kBK Bkb tZv/^tZv/ tknd/ eoB tkb/ B/sk th ;z;d ’u gj[zuD wro'A fe;kBK ƒ G[Zb iKd/ jB go fJBQK ;kfonK ftueko e'Jh ni/jk IwhBh B/sk th j? i' f;oc rohpK ns/ fe;kBK d/ fjZs dh rZb eodk j?. ih jK, J/E/ rZb j' ojh j? j[ewd/t BkokfJD :kdt dh, i' fJe nfij/ B/sk jB i' rohpK ns/ fe;kBK dh nktkI wzB/ iKd/ jB. T[j id'A ;z;d ftu p'bDk P[o{ eod/ jB sK fto'XhnK dh p'bsh pzd j' iKdh j?. T[j id'A fe;kBK, rohpK dhnK ;wZf;nktK pko/ yZbQ e/ uouk eod/ jB sK tZv/^tZv/ p[bkfonK d/ wz{jK ’s/ izdo/ tZi iKd/ jB. :kd oj/ fe j[ewd/t BkokfJD :kdt Gkos dh 16thA b'e;Gk d/ w?Apo, Gkosh iBsk gkoNh d/ w?Apo, y/sh wkwfbnK dh ;z;dh ew/Nh d/ gqXkB ns/ fe;kB gZyh B/sk jB. T[j fpjko d/ wX[pBh s'A b'e;Gk w?Apo jB. feqPh ikroD Nhw B/ fe;kBK dhnK ;wZf;nktK ƒ b? e/ T[BQK Bkb uouk ehsk. g/P jB T[BQK Bkb j'Jh rZbpks d/ e[M w[Zy nzP L Gkosh iBsk gkoNh fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoB bJh eh eo ojh j? < id'A th e'Jh :'iBk pDdh j? sK T[; d/ fszB b/tb j[zd/ jB. gfjbk nbg ekbh, d{;ok ssekbh ns/ sh;ok dhoxekbh. Gkos ;oeko dh i' th :'iBk j? T[j dhoxekbh j?. ;G dh fJjh T[g/fynk ofjzdh j? fe e'Jh th :'iBk j't/ T[j ssekbh j't/. fco fJj sK fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoB dh :'iBk j? fJj fet/A ssekbh j' ;edh j?< fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoBh n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

j? sK gfjbK g?dktko ƒ tXkT[Dk j't/rk, gq';?f;zr :{fBN, e'bv ;N'o, r[dkw pDkT[D/ j'Dr/. Bkb jh T[BQK dh g?fezr, NqK;g'ofNzr ns/ wkoehfNzr dk fJzsIkw th eoBk j't/rk. J/B/ fJzsIkw s/ J/BhnK ;j{bsK uko iK S/ wjhfBnK ftu w[jZJhnk eokT[Dk ;zGt BjhA j?. fJj dhoxekbh :'iBk j?. fJ; fdPk ftu ;oeko d/ edw T[m oj/ jB fi; d/ bJh p[fBnkdh YKuk fsnko ehsk ik fojk j?. ;kƒ fJ; fdPk ’u oki ;oekoK d/ ;fj:'r dh th b'V j? feT[Afe www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{ fpBK oki d/ ;fj:'r Bkb ;oeko fe;/ th :'iBk ƒ nwbh ikwk BjhA gfjBk ;edh. d'jK ;oekoK dh ;KM/dkoh, GkJhtkbh, ;wogD, fBPmk Bkb jh fe;/ :'iBk d/ Bshi/ fBebd/ jB. ;oeko fe;kBK ƒ f;oc M'Bk ns/ eDe T[rkT[D bJh I'o BjhA d/ ojh pbfe fe;kBK dh nkwdB ƒ d[ZrD eoB bJh ;oeko wZSh gkbB, gP{ gkbB, w[orh gkbB nkfd T[~s/ th I'o d/ ojh j? fi; Bkb fe;kBK dh nkwdB tXkT[D ftu wdd fwb/rh. fInkdk T[sgkdB, xN ehws ns/ fe;kB fco th go/PkB `` ;oeko fJ; fdPk ’u eh edw u[e ojh j?< fJj ;tkb oki ;oekoK s'A g[ZfSnk ikDk ukjhdk j? feT[Afe fJj oki ;oekoK dh fizw/tkoh j?. i/eo fe;/ oki dk fe;kB nkgDh dkb, fgnkI, nkb{ nkfd ƒ ;Ve ’s/ ;[ZN fojk j? sK T[E'A dh oki ;oeko dh fJj fIzw/tkoh pDdh j? fe T[j fe;kBK dhnK c;bK ƒ yohd/ s/ T[; d/ bJh r[dkwK dk fJzsIkw eo/. i/eo fes/ nfijh ;fEsh j? sK T[E'A dh oki ;oeko s'A g[ZSDk ukjhdk j? fe nkyo T[j feT[A fe;kBK dhnK c;bK BjhA yohd ojh < feT[A T[BQK B/ GzvkoB bJh r[dkwK s/ e'bv ;N'oK dk fJzsIkw BjhA ehsk < fJj ;G fJzsIkw eoBk oki ;oekoK dk ezw j?. jkbKfe e/Ado ;oeko fJ; T[~s/ th ezw eo ojh j?. 50 gqshPs y/sh :'r IwhB j[D th nD^f;zis j?. fJ; fdPk ’u ;oeko fe;/ soQK :sBPhb j?< ;oeko fJ;d/ bJh eJh tZv/ edw u[Ze ojh j? fi;d/ sfjs ;oeko B/ gqXkBwzsoh f;zikJh :'iBk th ubkJh j?. fJ; :'iBk d/ sfjs jo y/s ƒ gkDh, jo jZE ƒ ezw d/D dk Nhuk fwZfEnk frnk j?. oki ;oekoK ƒ th fJ; :'iBk ƒ nwb ftu fbnkT[D bJh fdPk^fBod/P fdZs/ jB. fJ; d/ sfjs ;fgqzebo s/ vfoZg fJohr/PB ƒ pVktk fdZsk ik fojk j?. go ‘vqkg w'o eqkg’ :'iBk th fJ;/ d/ nzsors nkT[Adh j?. ;oeko dhnK ;G :'iBktK fJe^d{i/ Bkb i[VhnK j'JhnK jB. fgSbh ;oeko ƒ 40 gqshPs y/sK ƒ gkDh d/D ’u 60 ;kb bZr/ jB ns/ nfstkdh ;'u tkb/ ;'ud/ jB fe w'dh ih c{e wko d/D sK 60 gqshPs y/sK ƒ s[ozs gkDh fwb ikJ/. S/sh jh ;ko/ y/sK ƒ gkDh fwbD br/rk, p; ;kƒ nfstkdh fdqPNh ƒ pdbD dh b'V j?. fe;kBK ƒ c;b dh ;jh ehws d[nkT[D bJh ;oeko dh eh oDBhsh j? < fe;kBK ƒ T[BQK dhnK c;bK dh ;jh ehws Bk fwbDk fJe ;wZf;nk j/ i' nZi g?dk BjhA j'Jh. fJj nIkdh s'A gfjbK dh ;wZf;nk j?. fJ; T[~s/ ekp{ gkT[D bJh E'VQk ;wK br/rk. fe;kBK dh ;G s'A tZvh ;wZf;nk y/sh i's dk xZN j'Dk s/ GzvkoB ;woZEk Bk j'Dk th j?. fe;kB y/s ’u nzB T[rkT[Adk j? fi; ƒ f;ZXk wzvh ftu ehwsK s/ t/udk j?. ftvzpBk fJj j? fe n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

39

;hIB tkbh c;b j'D Bkb T[gbpXsk th fInkdk j[zdh j? fi; ekoB fe;kBK ƒ ;jh ehws BjhA fwbdh. fe;kBK ƒ ukjhdk j? fe T[j nzB dk GzvkoB eoB ns/ id'A T[;dhnK ehwsK ftu tkXk j't/ Ud'A T[BQK ƒ wzvhnK s/ pIko ftu t/uD. jkbKfe oki ;oeko fJ; gk;/ fXnkB d/ ojhnK jB ns/ fe;kBK dhnK c;bK ƒ n?wn?;gh o/N ’s/ yohd ojhnK jB. nrb/ d' ;kbK ’u ;oeko fe;kBK bJh eh eoB ik ojh j? < ;oeko nkT[D tkb/ d' ;kbK ftu y/sh dhnK ;kohnK :'iBktK ’u s/Ih fbnkJ/rh. :'iBk dk n?bkB eoBk fJe tZyoh rZb j? go T[; :'iBk ƒ IwhB se gj[zukDk tZyoh rZb j?. ;koh ;oekoh fe;/ th :'iBk ƒ IwhB s/ fbnk e/ ezw eodh j?. ;oeko fJ; d/ bJh tZvh gZXo ’s/ ezw eo ojh j?. fJjh BjhA fe;kBK dhnK :'iBktK dk bkG d[nkT[D bJh No/Av th ehsk ik fojk j?. nkX[fBe, ftfrnkBe, wPhBh y/sh ftt;Ek d/ sfjs jh y/sh dk ftek; ehsk ik ;edk j? fJ;bJh ;oeko fJBQK ftXktK ’u tkXk eo ojh j?. ;oeko dh fizBhnK th :'iBktK jB T[BQK ƒ ;ko/ fe;kBK se gj[zukfJnk ikJ/rk. fe;kBK ’u ikro{esk th c?bkJh ik ojh j? feT[Afe pj[s ;ko/ fe;kBK ƒ fJj gsk BjhA j[zdk fe fJBQK :'iBktK dk bkG fet/A fbnk ik ;edk j?. ;ko/ torK ƒ bkG d/D bJh :'iBktK ƒ pbke, sfj;hb gZXo se gj[zukfJnk ikJ/rk. feqPh ikroD w?rIhB d/ wkfXnw Bkb s[;hA fe;kBK ƒ eh efjDk ukj'r/ < w?A fe;kBK ƒ efjDk ukjz[dk jK fe ;G s'A gfjbK fJ; d/P d/ fe;kBK dk ekfJnkebg j't/rk. ;ko/ fe;kB fJe tor pDB, iksh gqEk s'VB, o'Nh d/ Bkb^Bkb p/Nh bJh th iksh gqEk ƒ s'VB. ;ko/ fe;kB fJe j' ikD. fe;kBK ƒ w?A fJj th efjDk ukjKrk fe fe;kB ikro{e j'D ns/ ;oeko dh fizBhnK th :'iBktK jB T[; dh ikDekoh b?D bJh y[d ;oekoh dcsoK se ikD i/eo e'Jh ewh br/ sK s[ozs ;pzXs nc;o ƒ ;{fus eoB. fe;kBK ƒ ;KM/ s"o s/ ;zxoP eoBk ukjhdk j?. y/sh i's brksko xZN j[zdh ik ojh j? fJ; bJh fe;kBK ƒ ;KM/ o{g Bkb tZvh i's pDk e/ y/sh eoBh ukjhdh j?. T[j id'A se ikro{e BjhA j'Dr/ T[BQK dk Gbk BjhA j't/rk fJ;bJh fe;kBK dh th fIzw/tkoh j? fe T[j ;oekoh :'iBktK dh ikDekoh fJeZmh eoB ns/ T[; dk bkG b?D. nkgDh p/jsoh bJh fe;kBK ƒ edw nZr/ tXkT[Dk jh j't/rk.

ftfgB fwPo gZsoeko, feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891724449 Jh^w/b L vipin@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


40

ezgBh ;wkuko

Bowdk pkfJe/w tb'A ;kbkBk whfNzr dk nk:'iB

bJh i?fte ykd pDkT[D tkbh y/sh feez;kBK gBh Bowdk pkfJUe/w B/ jo ;kb tKr fJ;

tko th ;bkBk whfNzr dk nk:'iB nfjwdkpkd ’u ehsk. fJ; ;bkBk whfNzr ’u Bowdk pkfJUe/w fbwfNv d/ 300 s'A fInkdk vhboK B/ fjZ;k fbnk. gq'rokw dk wZ[y T[d/P vhboK ƒ T[s;kfjs eoBk ;h fi; d/ sfjs ezgBh tb'A ;kb Go uzrk gqdoPB eoB tkb/ vhboK ƒ ;BwkfBs th ehsk frnk. fJ; w"e/ ezgBh d/ gqpzXe fBd/Pe fdB/P GkJh

gN/b ns/ ow/P GkJh gN/b B/ ;who No/fvzr ekog'o/PB, d/t wkoehfNzr, rkfJsoh No/fvzr ez g Bh, BtihtB coNhbkJhIo ns/ y[ o kBk fJzNogqkJhfiI ƒ ;BwkfBs ehsk. fJ; w"e/ thHthH tXk;hnk, wzsoh feqPh ns/ nopB jkT{f;zr r[ioks, ezgBh tb'A fBfsB GkJh P[ebk, i:zsh GkJh gN/b, fjwKP{ GkJh fsqt/dh ns/ w/j[b GkJh gqXkB Pkwb j'J/. ezgBh d/ gqpzX fBd/Pe fdB/P GkJh gN/b B/ ;ko/ vhboK ƒ ;zp'fXs eoe/ T[BQK ƒ gq's;kfjs ehsk. fJ; gq'rokw ’u ;ko/ vhboK B/ nkg; ftu uouk ehsh. ezgBh d/ T[sgkdK dh wkoehfNzr ƒ gq's;kjB d/D pko/ th uouk ehsh rJh.

;w/A dh pus eodk n?b n?Av Nh w'No ;NkoNo

n?

b n?Av Nh d/P dh wzBh^gqwzBh ezgBh j?. fJj ezgBh eJh y/soK ftu ezw eo ojh j? go fJ; ezgBh dk n?rohebuo fvthIB fe;kBK ƒ n?;h seBhe Bkb i'V fojk j? fi; Bkb fe;kB nkgDk ;wK ns/ pus d't/A eo ;ed/ jB. ih jK, n;hA rZb eo oj/ jK n?b n?Av Nh w'No ;NkoNo dh. ezgBh d/ gqshfBXh nB[gw Powk d;d/ jB fe

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

n?b n?Av Nh w[Zy o{g Bkb n?wHe/H 1 ;NkoNo, n?wHn?cH 1 ;NkoNo, n?wH:{H^ih ;pwo;hpb gzg ezNo'bo dk T[sgkdB eodh j?. fJj ;NkoNo ns/ ezNo'bo f;zrb c/I ’u th T[gbpX jB. fJ; s'A fJbktk w'pkfJb okjhA ubD tkbk w'No ;NkoNo ezgBh e'b T[gbpX j?. nB[gw B/ dZf;nk fe ezgBh d/ T[sgkd fe;kBK bJh pj[s nfjw jB. fJBQK T[sgkdK d/ wkfXnw Bkb fe;kB nkgD/ gzg dk B[e;kB j'D s'A puk ;ed/ jB. fJ; Bkb fe;kB n;kBh Bkb nkgDh w'No ƒ ;NkoN eo ;ed/ jB. fJ; d/ fJ;s/wkb Bkb fe;kB nkgDk ;wK ns/ g?;/ d'jK dh pus eo ;ed/ jB. fJj fJe Go';/wzd T[sgkd j?. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJe'w?e;

c[bv'I

(i?fte ykd)

(nkor?fBe ykd)

youk th Bk j't/ fInkdk, g?dktko th Bk j't/ x~N o;kfJD ykd br/ x~N, szdo[;s oj/ IwhB ns/ n;hA BATHINDA-9646122620, LUDHIANA-9646121820

e{gBL fJ; e{gB ƒ fbnkT[D ’s/ fJe'w?e; d/ 4 feb' p?r iK c[bv'I d/ 2 feb' dh yohd ’s/ 20 o[gJ/ dh fBPfus S'N fwb/rh. sK n~Ijh nkgD/ BIdheh i/ :{ fteo/sk Bkb ;zgoe eo'.


42

fJzNoftT{

fe;kBK dh gfjbh g;zd j? n?rqhp'b'

nZ

iebQ d/ nkX[fBe d"o ’u fe;kB y/sh eoB bJh Bt/A sohe/ sbkPD bZr/ jB, fi; d/ ubd/ y/sh th nkX[fBe j[zdh ik ojh j?. nZi dk fe;kB w'pkfJb n?g d/ wkfXnw Bkb y/sh dh jo ftXk ƒ ngDkn e/ y/sh eo fojk j?. fJ; rZb ƒ fXnkB ’u oyd/ j'J/ eJh y/sh d/ n?g w"i{d jB, i' y/sh dh ikDekoh d/Ad/ jB go fJBQK n?gK ftueko n?rqhp'b' n?g dk ekch p'bpkbk j?. fe;kB fJ; n?g ƒ ekch g;zd eo oj/ jB. fe;kBK dh gfjbh g;zd pDh n?rqhp'b' ezgBh f;oc n?g d/ wkfXnw Bkb jh BjhA pbfe n?;n?wn?; ;/tk, ekb ;?ANo s/ fe;kB ;/tk e/AdoK d/ wkfXnw Bkb fe;kBK dh jo ;wZf;nk dk Bk f;oc jZb eY fojk j? pbfe T[BQK ƒ fBZs Bt/A ;[Mkn th gqdkB eo fojk j?. n?rqhp'b' d[nkok fe;kB fJe' gb/Nckow s/ jo soQK dhnK ;j{bsK dk bkG b? oj/ jB. fJ; n?g d/ IohJ/ fe;kBK ƒ j'o ;j{bsK w[jZJhnk eokT[D 6^7 bZy fe;kBK se nkgDh gj[zu pDk btKr/. d/ pko/ ’u feqPh ikroD Nhw B/ n?rqhp'b' ezgBh d/ n?rqhp'b' d/ y/sh wkfjoK dh Nhw fe; soQK Bkb ezw ekoiekoh fBod/Pe pkbkih pkbkowB Bkb rZbpks eodh j? < ehsh. g/P j? T[BQK Bkb rZbpks d/ wZ[y nzP L y/sh s/ w";w dh ikDekoh d/D bJh ;kv/ e'b y/sh, n?rqhp'b/ dh P[o{nks ed'A s/ fe; T[d/P Bkb j'Jh < w";w, ehN ftfrnkBeK s'A fJbktk pIko wkfjoK dh fe;kBK ƒ T[fus gb/Nckow gqdkB eoB bJh g{oh Nhw j? i' fe;kBK ƒ T[fus ikDekoh d/Adh j?. y/sh n?rqhp'b' dh P[o{nks 13 ngq?b 2016 ƒ ft;kyh tkb/ dh ikDekoh s'A fJbktk n?rqhp'b' d/ wkfXnw Bkb ;kvh fdB gzikp, jfonkDk s/ oki;EkB ftu j'Jh ;h. g?E'b'fi;N dh Nhw c;bK ’u o'rK dh o'eEkw bJh fe;kBK ƒ n?Av^N{^n?Av ;/tk d/D bJh jh n?rqhp'b' dh ;[Mkn d/Ad/ jB. jo 15 fdBK s/ c;b dh ;fEsh P[o{nks ehsh rJh ;h fi; d/ sfjs n;hA y/shpkVh s/ pdbdh ofjzdh j? nfij/ ’u ;w/A^;w/A s/ ;kvh Nhw w";w ;pzXh ikDekoh s'A fJbktk j'o ikDekohnK th fe;kBK ƒ ;bkj s/ ;[Mkn d/Adh j?. w[jZJhnk eotkT[Ad/ jK. fJ; d/ bJh n;hA Bk f;oc y/sh Bkb i[V/ eJh n?g; jB, nfij/ ’u n?rqhp'b' n?g d/ wkfXnw Bkb fe;kBK ƒ ikro{e eod/ jK n?g fe; soQK j'oBK n?gK Bkb'A nbZr j? < pbfe ;kvh Nhw fe;kBK ƒ n?;n?wn?;, ekb ;?ANo s/ n;hA fJj BjhA efj ;ed/ fe n;hA j'o n?g s'A fe;kB ;/tk e/AdoK d/ wkfXnw Bkb th ;[u/s eod/ jB. fJj ;kohnK ikDekohnK n;hA fpbe[b w[cs fe; gqeko nbZr jK feT[Afe jo ezgBh dk nkgDk T[d/P j[zdk j?. fJ;/ soQK ;kohnK ezgBhnK n?g d/ d/Ad/ jK. wkfXnw Bkb fe;kBK bJh e[M Bk e[M eo ojhnK jB, n?rqhp'b/ d/ wkfXnw Bkb fe;kB Bk f;oc ykd, fJ; bJh fe;/ Bkb n;hA s[bBk BjhA eo ;ed/. jK, phi, ehNBkPe s/ c;bK bJh Io{oh g'Pe sZsK ƒ fJj rZb w?A efj ;edk jK fe n?rqhp'b' ’u fe;kBK bJh yohd ;edk j? fe nkgDhnK c;bK ƒ wzvh Gkn s/ t/u J/ N{ i?~v ;j{bs fdZsh iKdh j?. fe;kB fJ; n?g d/ th ;edk j?. fJ;/ rZb ƒ fXnkB ’u oyd/ j'J/ n;hA wkfXnw Bkb phi phiD s'A b? e/ nBki fteoh se dk ckowo fJzr/Iw?AN gb/Nckow P[o{ ehsk fi; dk T[d/P ezw eo ;edk j?. J/Bk jh BjhA n?rqhp'b' d/ wkfXnw y/sh ezwK ’u ;[Xko fbnkT[Dk, fe;kBK dhnK ;kohnK Bkb e'Jh th y/sh :zso feokJ/ ’s/ b? ;edk j?. fJ; S'NhnK^tZvhnK b'VK ƒ g{ok eoBk s/ fe;kBK ƒ T[BQK n?g okjhA fe;kBK dhnK ;wZf;nktK dk jZb s[ozs ehsk dh c;b yohdD^t/uD bJh pIko T[gbpX eokT[Dk iKdk j? fi; Bkb fe;kBK dk ftPtk; n?rqhp'b' d/ gqsh j?. n?rqhp'b' d/ fJj fszB EzwQ jB fi; T[~s/ n;hA ezw tX fojk j?. eod/ jK. fe;kBK ƒ ssekbh ;j{bs gqdkB eoB bJh n;hA sfj;hb gZXo se nkgD/ fe;kB ;/tk e/Ado, fe;kBK gk;'A nkws"o ’s/ fe; soQK dhnK cq?AukfJI s/ N'b coh Bzpo 1800 1200 800 d/ ;w~f;nktK ;pzXh gqPB fInkdk nkT[Ad/ jB< wkfXnw Bkb fe;kBK ƒ jo soQK dh ;j{bs w[jZJhnk fe;kB eJh soQK dhnK ;wZf;nktK Bkb i{M oj/ eokT[Ad/ jK. fJ; d/ ubd/ nZi ;kv/ Bkb 2 bZy s'A jB. jkbKfe nbZr^nbZr ibtk:{ j'D ekoB T[BQK dh fInkdk fe;kB i[V/ jB ns/ ;kb d/ nyho se n;hA n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{ c;b brkT[D dh ftXh th nbZr j[zdh j?. eJh ekbK o'rK d/ fBdkB bJh th nkT[AdhnK jB s/ eJh c;bK dh fpikJh s/ fwZNh dh iKu bJh th nkT[AdhnK jB fJ; bJh fe;/ th ;wZf;nk ƒ fJe' BIohJ/ Bkb BjhA t/fynk ik ;edk. ;ko/ fe;kBK dh ;wZf;nk tZyoh j[zdh j?, fi; dk jZb ;kv/ y/sh wkfjoK okjhA ehsh iKdk j?. jK, fJe rZb Io{o j? fe w";w ;pzXh g[ZSfrZS bJh fInkdk ekbK nkT[AdhnK jB. fe;kB w";w dh ikDekoh b?D wro'A phiK d/ pko/ ’u th ikDekoh fJeZmh eodk j? feT[Afe fe;kB w";w d/ nB[e{b jh phiK dh fpikJh eodk j?. c;b T[r ikD wro'A ykd, f;zikJh s/ ehNBkPeK dh ikDekoh bJh ekbK nkT[AdhnK ofjzdhnK jB. fJ;/ soQK c;b d/ eZN ikD wro'A wzvh fbikD se fe;kBK dhnK ekbK nkT[AdhnK ofjzdhnK jB fi; Bkb T[BQK ƒ wzvh d/ Gkn pko/ ikDekoh fwbdh j?. fJj ;ko/ jZb ;kv/ wkfjoK tb'A jh fe;kBK ƒ T[gbpX eokJ/ iKd/ jB. eh n?rqhp'b' ’u ;oekoh :'iBktK dh ikDekoh th fdZsh iKdh j? < ;oekoh :'iBktK dh ikDekoh fe;kBK sZe gj[zukT[D bJh n;hA ;oeko Bkb okpsk ekfJw eoB dk :sB eo oj/ jK fi; Bkb n;hA fe;kBK ƒ ;kohnK ;oekoh :'iBktK d/ Bkb^Bkb T[BQK ƒ :'iBktK dk bkG th d[nkT[D dk :sB eoKr/. ;kvh fJjh e'fPP j? fe

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

43

n;hA fJj ikDekohnK fe;kBK ƒ coh nkc ek;N (w[cs) d/ ;eKr/. Bkb jh n;hA fJj :sB eo oj/ jK fe ;oeko dh ;jkfJsk Bkb n;hA nkgD/ fe;kB ;/tk e/AdoK okjhA fe;kBK ƒ ;pf;vh s/ phwk ;zpzXh ikDekoh th d/ ;ehJ/. n;hA T[whd eod/ jK fe nkT[D tkb/ d' fszB wjhfBnK ftu n;hA ;kohnK ;oekoh :'iBktK dh ikDekoh fe;kBK ƒ n?rqhp'b' d/ wkfXnw Bkb d/ ;eKr/. n?rqhp'b' ftIB 2020 eh j't/rk < ftIB 2020 ’u n?rqhp'b' xZN'^xZN 9 okiK ftu j't/rk ns/ brGr 20 bZy fe;kB ;kv/ Bkb i[V/ j'Dr/. nZi n;hA fe;kBK ƒ y/shpkVh s/ w";w dh ikDekoh d/Ad/ jK go S/sh jh gP{ gkbB, wZSh gkbB, wX{wZyh gkbB nkfd dh ikDekoh th fe;kBK ƒ fdnKr/. fJ; d/ Bkb jh n;hA fe;kBK ƒ T[BQK d/ T[sgkdK dk t?fbT{ nvhPB th eoBk f;yktKr/, fi; Bkb T[j fInkdk s'A fInkdk bkG gqkgs eo ;eD/. e[b fwbk e/ n?rqhp'b' tZv/ gZXo ’s/ ezw eo/rh ns/ fInkdk s'A fInkdk fe;kBK se nkgDh gj[zu pDkJ/rh.

ftfgB fwPo gZsoeko, feqPh ikroD, BthA fdZbh w'HL 9891724449 Jh^w/b L vipin@krishijagran.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


44

fJzNoftT{

ftPtk; Ujh P[o{nks BthA L nfBb YhArok fJ

ce', fJj BK ;[DfdnK jh fe;kB dk fujok fdwkr ’u nkT[Adk j?. fJce' Gkos dh ;G s'A tZvh fe;kB ;/tk d/D tkbh ezgBh j?. fJce' eJh djkfenK s'A fe;kBK ƒ e'^nkgo/fNt d/ o{g ftu nkgDhnK ;/tktK d/ ojh j?. fJe sohe/ Bkb n;hA efj ;ed/ jK fe fJj fe;kBK dh nkgDh ezgBh j?. fJce' fe;kBK d/ Bkb eJh o{gK ’u ezw eo ojh j?, fi; ftu fJ; ezgBh dk fJe w[Zy t?Auo j? fJce'^n?w;h. fJce' fe;kBK ƒ T[Ai sK gfjbK s'A jh nkgDhnK ;/tktK d/ ojh j? fit/A fe :{ohnk, fe;kB ;?ANo nkfd go fJBQK B/ fe;kBK dhnK b'VK ƒ ;wfMnk ns/ fe;kBK ftueko fJce' d/ y/sh o;kfJDK dh tXdh wzr ƒ t/yd/ j'J/ fJce'^n?w;h dh gfoebgBk ƒ ;keko o{g fdZsk. nZi fJj ezgBh fe;kBK ƒ tZvh gZXo ’s/ y/sh o;kfJD T[sgkd w[jZJhnk eok ojh j?. ezgBh dhnK rshftXhnK d/ ftP/ ’u ezgBh d/ ;hJhU nfBb YhArok B/ rZbpks ehsh. T[j 29 ;kbK s'A fJce' d/ Bkb fwb e/ fe;kBK ƒ nkgDhnK ;/tktK d/ oj/ jB. T[j fe;kBK dhnK b'VK ƒ uzrh soQK ;wMd/ jB. fJce'^n?w;h dh P[o{nks Bkb ezgBh ƒ nZr/ tXD ftu j'o wdd fwbh j?. fJce'^n?w;h dh P[o{nks dh b'V feT[A gJh < fJce' d/P dk ;G s'A tZvk e'^nkgo/fNt ;';kfJNh ro[Zg j?, fi; Bkb tZvh gZXo s/ fe;kB i[V/ j'J/ jB. jkbhA se fJce' ;';kfJNh d[nkok fe;kBK ƒ :{ohnk, n?Bghe/ ns/ phi sK T[gbpX eokfJnk iKdk fojk j? go ezgBh B/ gfjbh tko fe;kBK ƒ y/sh ’u gq:'r j'D tkb/ o;kfJD w[jZJhnk eotkJ/ jB. jkbKfe gfjbK fe;kB pkjo'A fJj o;kfJD yohdd/ ;B. fe;kBK s'A fwb ojhnK gqshfeqnktK ’u ;kƒ fInkdkso fJjh t/yD ƒ fwfbnk fe fi; soQK Bkb fe;kBK dh :{ohJ/ dh g{osh fJce' tb'A ehsh ik ojh j? mhe T[;/ soQK ;kƒ fJce' d/ wkfXnw Bkb y/sh o;kfJD th fwbD. fJ;ƒ n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

t/yd/ j'J/ n;hA fJe gkoNBo dh y'i ehsh i' fe fws;[fpPh ’s/ nk e/ g{oh j'Jh. p; fe;kBK dh fJ;/ b'V ƒ ;wMd/ j'J/ n;hA fJce'^n?w;h dh P[o{nks nr;s 2015 ’u ehsh. fJj ikgkB dh wzBh^gqwzBh y/sh o;kfJD ezgBh fws;[fpPh ns/ fJce' dk fJe wjZstg{oB t/Auo j?, fi; ftu fJce' dh 51 gqshPs ns/ fws;[fpPh dh 49 gqshPs fjZ;/dkoh j?. fws;[fpPh y/sh o;kfJD ’u ftPt gZXoh bhvo j?. ezgBh d/ P[o{nksh d"o ’u fezBhnK ;w~f;nktK dk ;kjwDk eoBk fgnk < fe;/ th ezw dh P[o{nks ftu E'VQh fijh go/PkBh www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


;wZf;nk ^ tkfJo; (wkEk tzXh) e ;/Ad qh : y /s

nk: [

/fd ot

eqkcN dk

h

goc?eN

tkfJo;^w[es szdo[;s c;bK T[rkT[D dh Pesh ;w/fes o'r s/ ehN fB:zsqD bJh T[g:'rh

gfoPfeqs

ngfoPfeqs

;kb 2002 s'A fe;kBK d/ Bkb ‘goc?eN’

goc?eN d/ fB:fws fSVekU Bkb fgnkI T[~s/ nzrwkoh iK M[b;k ns/ p?ArDh XZpk o'r ’s/ g{ok fB:zsqD j[zdk j?. Bkb jh T[sgkdB ftu th tkXk j[zdk j?.

goc?eN d/ ;go/n s'A pknd w'i/e o'r Bkb ghVs gZfsnK dh s[bBk ’u Bt/A szdo[;s gZs/ d/y/ ik ;ed/ jB.

gZsh w'Ve tkJho; s'A ghVs g"fdnK ’u Bt/A gZs/ d/y/ ik ;ed/ jB. o'r ghVs gZfsnK ns/ Bt/A gZfsnK ’u |oe g"fdnK g{oB o'r w[es j'Dk do;kT[Adk j?.

ghbk w'i/e s/ fozr ;gkZN o'r s'A ghVs gghs/ d/ g"fdnK ƒ id'A 1 bhNo gkDh ftu 2 fwHbhH goc?eN fwbk e/ 15 fdBK d/ |oe Bkb 3 tko fJbki ehsk iKdk j? sK d{;o/ g"fdnK ftu o'r dk c?bDk o[e iKdk j?. fuZso ’u o'r ghVs MkV ’s/ Bt/A gZs/ fdykJh d/Ad/ jB.

goc?eN

NwkNo dh szdo[;s, o'r ofjs c;b.

200 fwHbhH o[H 769$^ gqwkD L 1 bhNo gkDh ’u 2 fwHbhH gkto gzg bJh 1 bhNo gkDh ’u 1 fwHbhH j?Avgzg bJh d[pkok 5^7 fdBK pknd gq:'r eoBk j?

wkoehfNzr

T[skgde L

;ot/ BzH 710 B/V/ ;hHvpfbT{H;h e?Ev^173213 fIbQk^;'bB (fjwkub gqd/P) Jh^w/b L kraftfoundation121@gmail.com www.perfektindia.com

h

nk: [

ckT{Av/PB

rb'pb rqhB

/fde ;/Adqh: ot

y /s

eqkcN

g[okDh g{oB o'r^rq;s gZshnK dh s[bBk ’u BthnK szdo[;s gZshnK fd; ojhnK jB. goc?eN cb dh uwe ftu th Ipod;s tkXk eodk j?, fi; Bkb fe;kB Bz{ g?dktko dh uzrh ehws fwbdh j?.

n?roh

B'tk

123^J/, 4 eqk; 27tK^w/B ;?eNo^1, n?uHn?;HnkoH b/nkT{N, p?Arb[o{^560102 (eoBkNe)

E-mail: globalgreenperfekt@gmail.com, www.perfektindia.com

nkgDk BK, T[g^BK, ;EkB n?;n?wn?; eo' L

Helpline : 09448274211, 09342237829


46

fJzNoftT{

sK Io{o j[zdh j?. ;kƒ th P[o{nks ftu eJh ;wZf;nktK nkJhnK fit/A ;';kfJNh e'b bkfJ;?A; BjhA ;B, ;';kfJNh w?ApoK e'b :{ohJ/ dk sK g{ok frnkB ;h go T[BQK ƒ y/sh o;kfJDK d/ ftP/ ’u ;G e[M f;ykT[Dk fgnk. fJ; d/ bJh n;hA No/fBzr gq'rokw s/ toePkgK nk:'fis ehshnK. fJjh BjhA n;hA uzrh Nhw pDkJh fJ; d/ bJh fws;[fpPh Bkb th Nhw dk rmB eoe/ n;hA fJ; dh wkofefNzr P[o{ ehsh. fJ; ;w/A ;kv/ e'b 400 eowukoh jB. s[jkv/ e'b fejV/^fejV/ T[sgkd jB < i/eo n;hA T[sgkd dh rZb eohJ/ sK P[o{ ftu 18 T[sgkdK Bkb n;hA P[o{nks ehsh ;h. ;ko/ T[sgkd i?B/foe ;B. fJ; ftu w[Zy o{g Bkb ehNBkPe, T[~bhBkPe ns/ BdhBBkPe T[sgkd Pkwb jB. fJ; ;w/A ;kv/ e'b 30 s'A fInkdk T[sgkd jB. fJBQK ftu'A e[M T[sgkd n;hA nkT[D tkb/ ;w/A ’u bKu eoB tkb/ jK. fJ; s'A fJbktk n;hA gbKN rq'E gqw'No T[~s/ th c'e; eo oj/ jK. pj[s S/sh fJj T[sgkd wkofeN ftu j'Dr/. ;kv/ T[sgkdK ’u nNkoh, sB'Ph, r/Aeh, jfpeh, :{i', s'w'dkuh, fPBi/B, ;'e[;h, ek:ske{, P'e{, B':ke{ ns/ feBeh w[Zy jB. fJ; s'A fJbktk n;hA gbKN rq'E gqw'No T[~s/ ezw eo oj/ jK. fJjh BjhA n;hA ;ht[v gq'veN th fe;kBK se gj[zuk oj/ jK. n;hA fjT{;kJhv gq'veN; T[~s/ th ezw eo oj/ jK. T[sgkdK dh r[Dt~sk d/ eh wkgdzv jB< i/eo r[DtZsk d/ wkgdzv dh rZb eohJ/ sK eZuk wkb c?eNoh ftu nkT[D s'A gfjbK b?p ftu N?;N j[zdk j?. T[; s'A pknd T[; ’s/ nB[;zXkB Nhw ezw eodh j?. g{oh fo;ou ns/ NqkfJb g{ok j'D wro'A jh fJj T[sgkd wkofeN ftu nkT[Ad/ jB. fJce' n?w;h d/ ;ko/ T[sgkd r[DtZsk Bkb Gog{o jB. fJBQK T[sgkdK d/ IohJ/ fe;kB 10 s'A 15 gqshPs se c;b T[sgkdB tXk ;ed/ jB. fJce'^n?w;h d/ T[sgkd fe;kBK dk Go';k jB ns/ n;hA fJ; rZb ’u :ehB th oyd/ jK fe ‘ftPtk; Ujh P[o{nks BthA’. jkbhA s[jkvh jkIoh feE/^feE/ j? < n;hA nZm okiK ftu ezw P[o{ ehsk ;h go j[D n;hA 16 s'A fInkdk okiK ftu ezw eo oj/ jK. fJBQK okiK ftu T[~so gqd/P, wjKokPNo, wZX gqd/P, SZsh;rVQ, fpjko, jfonkDk, gzikp nkfd oki Pkwb jB. E'VQ/ jh ;w/A ftu n;hA g{o/ Gkos ftu gj[zu iktKr/. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

s[jkvk wkoehfNzr B?Ntoe fej' fijk j?< n;hA nkgD/ ;ko/ T[sgkd fJce' dh ;';kfJNh okjhA fe;kBK se gj[zuk oj/ jK feT[Afe fJce' ;';kfJNh dk fJe tZvk B?Ntoe j?. pkeh n;hA fJce' fe;kB Jh^;N'o d/ wkfXnw Bkb th fe;kBK se nkgD/ T[sgkd w[jZJhnk eok oj/ jK. fJ; d/ IohJ/ fJce'^n?w;h d/ T[sgkd f;ZXk fe;kB d/ dotkI/ se gjz[ud/ jB. fe;kB :{ohnk ns/ o;kfJDK dk ;jh T[g:'r BjhA eo fojk, eh ekoD j? < fJ; dk fJe w[Zy ekoB fe;kBK d/ fJe tZv/ spe/ ’u ikDekoh dh xkN j?. fe;kBK ƒ g{o/ sohe/ Bkb T[sgkdK d/ fJ;s/wkb dh ;jh ikDekoh Bk j'Dk th w[Zy ekoBK ftu'A fJe j?. jkbKfe nZi dh ghVQh E'VQk nr/ tX ojh j? :kBh fJj ghVQh fJzNoB?N dk fJ;s/wkb eodh j?, n?g; dk fJ;s/wkb eoe/ y/sh dh nkX[fBe ikDekoh jk;b eo b?Adh j?. fJce' th fJ; ftP/ ’s/ ekch ezw eo ojh j?. fJ; d/ bJh n;hA fe;kBK bJh toePkgK, rqkwhD gZXo ’s/ gq'rokw, fJzNoB?N d/ wkfXnw Bkb fe;kBK ƒ ikDekoh d/Ad/ jK. fJBQK ;ko/ wkfXnwK Bkb n;hA fe;kBK d/ ftueko ikro{esk c?bk oj/ jK. fe;kBK d/ gqsh s[jkvk eh Nhuk j? < fe;kBK dk i' ;kv/ T[go 50 ;kbK dk ftPtk; j? T[; ƒ g{oh soQK ekfJw oyDk jh ;kvk w[Zy Nhuk j?. fJ; d/ bJh n;hA nfij/ T[sgkd ns/ ;/tktK T[gbpX eotk oj/ jK i' fe;kBK bJh fjsekoh j'D. fe;kBK dk ;kv/ T[go pj[s ftPtk; j?, fJjh ;kv/ bJh ;G s'A tZvh gz{ih j?. fe;kBK d/ fjs ftu s[jkvh j'o eh :'iBk j? < fe;kBK d/ fjs bJh n;hA fe;kB ;[oZfynk :'iBk ubkJh j'Jh j?. fJ; :'iBk d/ sfjs i/eo e'Jh fe;kB 10 jIko se d/ y/sh o;kfJD yohddk j? sK T[; ƒ fJe phwk gkfb;h fwb iKdh j?, fi; ftu 1 bZy se dh okPh eto j' iKdh j?. i/eo d[oxNBk ekoB fe;/ fe;kB dh w"s j' iKdh j? sK T[; fe;kB d/ gfotko ƒ phwk oew fwb iKdh j?. i/eo fe;/ fe;kB d/ d' nzr eZN iKd/ jB sK T[; dh 40 gqshPs se phwk okPh eto j' iKdh j?. fJj :'iBk fJce'^n?w;h B/ fJce' N'ehU d/ Bkb fwb e/ P[o{ ehsh j?. fJ; dk gqhwhnw fJce' d/Adk j?. fJ; :'iBk dk bkG fe;kBK ƒ sd/ fwbdk j? id'A fe;kB B/ 10,000 o[gJ/ se d/ fJce'^n?w;h T[sgkd yohd/ j'D.

fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



w?ApofPg bU feqPh ikroD s/ n?rqhebuo tobv g~fsqek dh Gkos dh ;G s'A tZX gq;kfos y/sh nXkos gfotkoe gZfsqek, d/P dh ;G s'A b'efgqn s/ T[~xh gZfsqek fbwek p[e nkc foekovI ftu doi Gkos dh fJewkso gZfsqek i' 12 GkPktK ’u gqekfPs, 23 ;z;eoDK d/ wkfXnw Bkb 22 okiK ftu gj[zudh j?. gZfsqek dh e[b gkme frDsh fJe eo'V s'A fInkdk` nZi jh gZfsqek d/ w?Apo pD e/ feqPh ikroD gfotko dk fjZ;k pD' ` nzrq/Ih, fjzdh, gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, skfwb s/ wfbnkbw GkPktK ’u Bkb Bkb gqekPs. feqPh ikroD ^ w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 35 o[gJ/ w?ApofPg 1 ;kb 2 ;kb 3 ;kb 5 ;kb 10 ;kb bkJh| w?ApofPg (15 ;kb)

w[~b (o[gJ/) 420@& 840@& 1]260@& 2]100@& 4]200@& 6]300@&

nkeqPe S'N w[~b (o[gJ/) 380@& 700@& 1]000@& 1]500@& 2]500@& 3]000@&

n?rohebuo tobv ^ w?ApofPg ch; fJe gqsh w[~b

w?ApofPg 1 ;kb 2 ;kb 3 ;kb 5 ;kb 10 ;kb bkJh| w?ApofPg (15 ;kb)

w[~b (o[gJ/) 840@& 1]680@& 2]520@& 4]200@& 8]400@& 12]600@&

nkeqPe S'N w[~b (o[gJ/) 800@& 1]500@& 2]200@& 3]600@& 7]700@& 1]0000@&

feqPh ikroD ^ fjzdh w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 50 o[gJ/

w?ApofPg

nkBbkJhB w?ApofPg bJh ftfIN eo'^ http://subscription.krishijagran.com/

1 ;kb 2 ;kb 3 ;kb 5 ;kb 10 ;kb bkJh| w?ApofPg (15 ;kb)

yks/ dh ikDekoh ^ c/vob p?Ae Jh^48, j"I \k; w/B wkoehN, BthA fdZbh^110016 nkJhn?cn?;;h L FDRL0001980 n?wnkJh;hnko L 110049032 ukb{ yksk Bzpo L 19800200000836 g/Nhn?w Bzpo ^ 9654193353

w[~b (o[gJ/) 600/1200/1800/3000/6000/9000/-

nkeqPe S'N w[~b (o[gJ/) 500/980/1300/2000/3600/5000/-

w[~y d|so L 60$9, shih wzIb, :{;[| ;okfJ wkofeN, rqhB gkoe w?No' ;N/PB d/ B/V/, BthA fdZbh^110016, |'B L 011^26511845 Jhw/b L editor@krishijagran.com

feqgk u?Ze$vhvh$wBh nkovo feqPh ikroD d/ BK ’s/ j/m fd~s/ fe;/ th fJe n?vo?; ’s/ G/i' L

e/ob d|so L J/ 5, fJbBew rkovBI, t/~bk:wpbw, ;koEwzrbw g';N nkfc;, fso{tBzsg[ow ^ 695010, |'B L 0471^4059009H Jhw/b L malayalam@krishijagran.com eoBkNe d|so L gfjbh wzIb, 33$3, phn?w w/B;B, r/~vbkfjZbh, ;zi/ Bro w/B o'v, nkon?wth ;?ezv ;N/i, p?Arb[o{^560094H Jhw/b L kannada@krishijagran.com sfwbBkv{ d|so L 126$329, d{ih wzIb, noeN o'v, e'vwpZew, u/BZJh^600024, |'B L 044^48552070, Jhw/b L tamil@krishijagran.com gZSwh pzrkb d|so L 265, B/skih ekb'Bh, e'beksk^700090, Jhw/b L bengali@krishijagran.com n;w d|so L 65, ig'ohr'r, fpeowg[o, fv;g[o^781005, Jhw/b L assamese@krishijagran.com fpjko d|so L n?c^29, g[PgKibh ezgb?e;, gfjbh wzIb, n?;He/H g[oh u?eg';N d/ ;kjwD/, p'fozr o'v, gNBk^800001,



50

pkiok T[sgkdB

pkio/ dh T[~Bs T[sgkdB seBhe pkiok fJe nfijh c;b j? fi; ƒ ftgohs gq;fEshnK ns/ ;hws toyk tkb/ fJbkfenK ns/ pj[s xZN :{ohJ/ dh wksok Bkb, fiZE/ j'o c;bK uzrk T[sgkdB BjhA d/AdhnK bJh f;ckoP ehsh iKdh j?.  pkio/ dh c;b i' rohpK dk w[Zy ;o's j?—T{oik, gq'NhB, ftNkfwB ns/ fwBob dk.  pkiok y[Pe s/ noX^y[Pe fJbkfenK ’u w[Zy s"o s/ T[rkfJnk iKdk j?, fJj fJBQK fJbkfenK bJh dkD/ ns/ uko/ dk w[Zy ;o's wzfBnk iKdk j?. ;'ek ;fjBPhb ns/ xZN ;w/A (wZ[y s"o s/ 2^3 wjhB/) dh c;b j? i' brGr jo soQK dh IwhB ftu T[rkJh ik ;edh j?. pkiok y/so ns/ T[sgkdB ’u fJe wjZstg{oB c;b j?. fiE/ 500^600 fwHwhH toyk gqsh ;kb j[zdh j? i' fe d/P d/ y[Pe gZSwh ns/ T[~soh fJbkfenK bJh ;jh ofjzdh j?.  GkostoP d/ 3 ;kb se d/ pZu/ i/eo 100 rqkw pkio/ d/ nkN/ dk ;/tB eod/ jB sK T[j nkgDh o'IkBk dh nkfJoB (b'j) dh Io{os dh g{osh eo ;ed/ jB.  pkio/ dk nkNk yk;eo Gkosh n"osK bJh y{B dh xkN ƒ g{ok eoB dk fJe ;"yk ;kXB j?. GkostoP ftu jh BjhA pbfe d[BhnK Go ’u n"osK 

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

ns/ pZfunK ’u b'j sZs (nkfJoB) ns/ fwBob (yfDi btD) dh ewh t/yh iKdh j?—vkH J/foe p'Jh d/ nB[;ko eDe s/ u"bK Bkb'A pkiok nkfJoB ns/ fize dk fJe uzrk ;o's j?.  pkio/ d/ dkfDnK ’u, itko Bkb'A uzrh r[DtZsk d/ g'Pe sZs fwbd/ jB. dkfDnK ’u 12H4 gqshPs Bwh, 11H6 gqshPs gq'NhB, 5 gqshPs t;k, 76 gqshPs ekop'jkJhvq/N; ns/ 2H7 gqshPs fwBob fwbd/ jB.  pkio/ d/ dkfDnK ƒ u"bK tKr gek e/ iK o'Nh pDk e/ gq:'r eo ;ed/ j' fJ; ƒ w[orhnK bJh G'iB, gP{nK bJh jo/ uko/ ns/ ;[Ze/ uko/ ti'A th gq:'r ehsk ik ;edk j?. ibtk:{  pkio/ dh c;b s/Ih Bkb tXD tkbh row ibtk:{ dh c;b j? i' fe 40^75 ;?whH ;bkBk toyk tkb/ fJbkfenK bJh T[g:[es j[zdh j?. fJ; ftu ;'ek ;fjD dh nB'yk Pesh j[zdh j?.  c;b tkX/ d/ ;w/A Bw tksktoD nB[e{b ofjzdk j? Bkb jh c[Zb nt;Ek ’u toyk dk j'Dk fJ; d/ bJh jkBhekoe j[zdk j? feT[Afe toyk Bkb gokr^eD x[b ikD ekoB pZbhnK ftu dkD/ xZN pDd/ jB. nkws"o s/ pkio/ ƒ T[; fJbke/ ’u T[rkfJnk iKdk j? www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


pkiok T[sgkdB fiE/ itko ƒ fInkdk skgwkB s/ xZN toyk d/ ekoB T[rkT[Dk ;zGt Bk j't/.  pkio/ d/ uzr/ tkX/ bJh 20^28 fvroh ;?ANhrq/v skgwkB ;jh ofjzdk j?.

51

IwhB pkio/ ƒ eJh fe;w dhnK IwhBK—ekbh fwZNh, d'wN s/ bkb fwZNhnK ftu ;cbsk ;fjs T[rkfJnk ik ;edk j? go gkDh GoB dh ;wZf;nk gqsh pj[s jh ;fjBPhb j?.

T[ZBs fe;wK$jkJhfpqv BzH

fe;w

e/HthHn?uH108 1 (n?wHn?uH 1737)

nfX;{uBk ;kb

e/Ado dk BK

nB[e{b fJbke/

2014

feqPBk ;hv

wHgqH, T[HgqH gzikp, fdZbh, jfonkDk, r[ioks, oki;EkB

d/o Bkb gZeD bJh, tZv/ g"d/, vkT{Bhfwbv:{, pbk;N ns/ ;wN gqsho'Xh

J/HnkJhH;hHghH n?wHnkJhHghH n?wHnkoH n?;H ikwBro

wHgqH, T[HgqH, gzikp, fdZbh, jfonkDk, r[ioks, ok;EkB

wZXw ntXh, wZXw T[ukJh, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh

gkfJUBhno Uto;hI e'H j?dokpkd

wHgqH, T[HgqH, oki;EkB, r[ioks, jfonkDk, gzikp s/ fdZbh

J/HnkJhH;hHghH n?wHnkJhHghH i'Xg[o

wHgqH, T[HgqH, gzikp, fdZbh, jfonkDk, r[ioks,

ekt/oh ;hv e'HfbH f;ezdokpkd

wHgqH, T[HgqH, fdZbh, oki;EkB, r[ioks, jfonkDk

gkfJUBho Uto;hI e'H, j?dokpkd

oki;EkB, r[ioks, wHgqH, T[HgqH, jfonkDk, gzikp

d/o Bkb gZeD tkbh, wZXw T[ukJh

J/HnkJhH;hHghHn?wH nkJhHghHNhH n?BHJ/H:{H e'fJzpN{o

wHgqH r[ioks, jfonkDk, oki;EkB, T[HgqH, fdZbh, gzikpd

d/o Bkb gZeD tkbh, wZXw T[ukJh, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh

J/HnkJhH;hghH wHgqH, r[ioks, jfonkDk, n?wHnkJhHghHn?;H oki;EkB, T[HgqH, fdZbh, e/HnkoHJ/H:{H i?g[o gzikp

wZXw ntXh, wZXw s'A tZvh T[ukJh, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh

ihHthHn?uH 2 905 (n?wHn?uH 2013 1055) 86 n?w 89

3 (n?wHn?uH

2013

1747)

n?wHghHn?wH

4 n?uH 17 (n?wH

2013

n?uH 1663)

5

6

7

ekt/oh ;[go t'; (n?wHn?uH 1553) 86 n?w 86 (n?wHn?uH 1684) 86 n?w 86 (n?wHn?u 1617)

2012

2012

2011

8 nkoHn?uHphH

2011

9 n?uHn?uHphH

2010

10 n?wHthHn?uH

1986

173 (n?wHn?uH 1446)

223 (n?wHn?uH 1468)

130

gqkH fbH, nkrok

ftP/P r[D

d/o Bkb gZeD tkbh, tZv/ g"d/, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh oki;EkBwZXw ntXh s/ T[ukJh, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh d/o Bkb gZeD tkbh, tZv/ g"d/

J/HnkJhH;hHghH wHgqH, r[ioks, jfonkDk, wZXw ntXh, vkT{Bhfwbv:{ n?wHnkJhHghH;hHn?;H oki;EkB, T[HgqH, gqsho'Xh, n?uHJ/H:{H, fj;ko fdZbh, gzikp ;'e/ ;fjBPhb wfje' ikbBk

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

g{oB Gkos

80^85 fdBK dk ;wK, wZXw T[ukJh

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


52

pkiok T[sgkdB gqikshnK (nBki s/ uko/ bJh)

1.

i/H;hHphH 4 2007 (n?wHghH 403)

J/HnkJhH;hHghHn?wH nkJhHghH;hHUHJ/H, rtkbhno

wHgqH

ntXh 75 fdB, wZXw T[ukJh

ghVs fJbke/— oki;EkB, r[ioks, jfonkDk

70^72 fdB, wZXw T[ukJh, ;'ek ;fjBPhb, fInkdk e"Vh, jkJhfpqv

2.

;hHi?vHghH 9802

2003

eioh, i'Xg[o;'ek

3.

itkjo pkiok^3

2002

itkjo bkb Bfjo{ y/sh :{Bhtof;Nh, ipbg[o

wHgqH

T[gi 18^20 e[fJzH$j?eH, ntXh 75^80 fdB, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh

4.

itkjo pkiok^4

2002

itkjo bkb Bfjo{ y/sh :{Bhtof;Nh, ipbg[o

wHgqH

T[gi 15^27 e[fJzH$j?eH, ntXh 75^80 fdB, vkT{Bhfwbv:{ gqsho'Xh

d/;h 5. (y/soh fe;w)

yk;s"o s/ jo/ uko/ bJh

y/sh dh fsnkoh^ pkio/ dk phi pohe j'D ekoB y/s ƒ uzrh soQK fsnko eoBk ukjhdk j?. fJe vz{xh tkjh wro'A 2^3 tko jb Bkb tkjh eoe/ y/s ƒ gZXok eoBk ukjhdk j?, fi; Bkb y/s ftu gkDh Bk o[e ;e/, Bkb jh gkDh d/ fBek; dk ;jh fJzsIkw ehsk ikDk ukjhdk j?. fpikJh s'A 15 fdB gfjbK 10^15 NB gqsh j?eN/no ;Vh j'Jh r'j/ dh ykd gk e/ jb Bkb T[; ƒ uzrh soQK fwZNh ftu fwbk fdzd/ jB. dhwe d/ gqe'g dh ;zGktBk j'D s/ 25 feHrqkH$j?eN/no eb'o'gk:ohck; 1H5 gqshPs u{oB y/s ftu fwbkU. fpikJh dk ;wK ns/ ftXh^ toyk nozG j[zd/ jh i[bkJh d/ d{i/ jcs/ se fJ; ƒ bkJhB ’u phi ƒ 2^3 ;?whH vz{xkJh se phiDk ukjhdk j?. bkJhB s'A bkJhB 45 ;?HwhH ns/ g"d/ s'A g"d/ dh d{oh 10^15 ;?HwhH ;jh j[zdh j?. c;b uZeq^ pkiok—i", pkiok—eDe pkiok—S'b/, pkiok—wNo pkiok—;o'QA nkfd. ;fj:'rh c;bK^ ;fj:'r c;bK fit/A pkio/ dhnK d' bkJhBK d/ ftueko d' bkJhBK wKj$wz{rh dhnK brkT[D Bkb wKj$wz{rh dh brGr 3 e[fJzNb$j?eN/no se tkX{ T[gi fwbdh j?. pkio/ dhnK d' bkJhBK ftueko 2 bkJhBK b'phJ/ dhnK brkT[D ekoB fJ; Bkb 45 fdBK d/ nzdo 80^90 e[fJzNb$j?eN/no se tkX{ jok ukok fwb iKdk j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

T[gi 12^15 e[fJzH$j?eH, ;[eh e"Vh, 125^150 e[fJzNb$j?eN/no

g"d/ o'gD^ pkio/ dh ;w/A f;o fpikJh Bk j'D bJh eJh ekoB T[sodkJh j' ;ed/ jB—fit/A wkB;{B dk d/o Bkb nkT[Dk, Gkoh s/ brksko toyk dk fpikJh d/ T[g:[es ;w/A ’s/ j'Dk iK rowh dh c;b dh d/o Bkb eNkJh nkfd. fJBQK jkbksK ftu pkio/ dh g"X o'gDk fInkdk T[sgkdB d/Adk j? pikJ/ f;ZXk phi phiD d/. g"X o'gD d/ j/m fby/ bkG j[zd/ jB^  g"X o'gD Bkb c;b S/sh gZe iKdh j? ns/ d/o Bkb xZN skgwkB dk n;o dkD/ pDB ’s/ BjhA g?Adk  .uzr/ tkX/ ekoB fInkdk eZb/ ns/ pZbhnK fBebdhnK jB.  g"fdnK dh f;ckoP ehsh frDsh oy ;ed/ jK.  o'g/ j'J/ g"d/ uzrk tkXk eod/ jB feT[Afe brGr fszB jcs/ g[okD/ g"d/ brksko toyk ;fEsh ƒ uzrh soQK Bkb ;fjB eo ;ed/ jB.  vkT{Bhfwbv:{ s'A gqGkts g"fdnK ƒ brkT[D ;w/A T[BQK ƒ eZfYnk ik ;edk j?. g"X o'gD bJh Bo;oh fsnko eoBk^ fJe j?eN/no IwhB bJh 2 feHrqkH pkio/ ƒ 500^600 tor whNo y/socb ’u phiDk ukjhdk j?. phi ƒ 1H2 whH%7H50 whH (u"VkJh%bzpkJh) fenkohnK ’u 10 ;?whH d{oh ns/ 1H5 ;?whH dh vz{xkJh s/ phiDk ukjhdk j?. g"fdnK d/ uzr/ tkX/ bJh Bo;oh ’u 25^30 feHrqkH e?bPhnw nw'Bhnw BkJhN/qN dk gq:'r eod/ jB. Bo;oh ’u'A g"fdnK ƒ fszB jcfsnK wro'A g[ZN e/ y/s ftu brk d/Dk ukjhdk j?. Bkb jh g"fdnK ƒ g[ZNd/ ;w/A Bo;oh dhnK fenkohnK frZbhnK j'DhnK ukjhdhnK jB fi; Bkb g"fdnK ƒ g[ZNd/ ;w/A www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


pkiok T[sgkdB T[BQK dhnK iVQK ƒ B[e;kB Bk gj[zu/. g"fdnK ƒ g[ZND wro'A tXD tkb/ fpzd{ s'A T[gob/ fjZ;/ ƒ s'V fdzd/ jB fi; Bkb xZN s'A xZN tkPg ft;oiB j' ;e/. Bkb jh o'gkJh T[; fdB eoBh ukjhdh j? fi; fdB toyk j' ojh j't/. i/eo toyk Bk j[zdh j't/ sK y/s ’u f;zikJh eo d/Dh ukjhdh j? fi; Bkb g"X n;kBh Bkb brkJh ik ;e/. fJe ;[oky ’u fJe g"d/ ƒ 50 ;?whH dh d{oh ns/ g"d/ s'A g"d/ dh d{oh 10 ;?whH oyd/ jB. o'gkJh dk ezw i[bkJh d/ sh;o/ jcs/ s'A b? e/ nr;s d/ d{i/ jcs/ se eo d/Dk ukjhdk j?. ykd^ fpikJh s'A gfjbK 40 feHrqkH BkJhN'qiB, 40 feHrqkH ck;c'o; ns/ 20 feHrqkH g'NkP gqsh j?eN/no d/Dk ukjhdk j?. phiD s'A brGr 30 fdBK wro'A pkeh 40 feHrqkH BkJhN'qiB gqsh j?eN/no d/Dh ukjhdh j?. ykdK dh nXko wksok ;dk phi d/ j/mK 4^5 ;?whH

jkJhfpqv pkio/ ’u ;KMk g'Pe s~s gqpzXB

53

d/;h pkiok (y/soh fe;w) w[~y o{g Bkb uko/ bJh, T[gi—12^15 e[fJzH$j?eH, NKv/ 250^300 e[fJzH$j?eH, ;[~e/ NKv/ 125^150 e[fJzH$j?eN/no

vz{xkJh s /phid/ jB. fwfbnk^i[fbnk BdhB fB:zsqD^ y/so ftu fiZE/ fInkdk g"d/ T[r/ j'D T[BQK ƒ toyk tkb/ fdB eZY e/ T[BQK EktK ’s/ brkU fi; EK s/ g"fdnK dh frDsh xZN j't/. fJj ezw phi izwD s'A brGr 15 fdBK ’u eo d/Dk ukjhdk j?. fpikJh s'A 20^25 fdBK s/ fJe tko fBokJh eo d/Dh ukjhdh j?. u"Vh gZsh d/ BdhBK d/ fB:zsqD bJh fpikJh s'A 25^30 fdBK s/ 2H4 vh 500 rqkw wksok 400^500 bhNo gkDh ’u x'b pDk e/ fSVekU eo'. szr ns/ u"Vh gZsh d/ BdhBK d/ fB:zsqD bJh fpikJh s'A s[ozs pknd J/NqkihB 1 feb'rqkw ;feqn sZs gqsh j?eN/no 400^500 bhNo gkDh ftu fwbk e/ fSVekU eoBk ukjhdk j?. f;zikJh^ pkiok fJe toyk nXkos c;b j? fJ;bJh fJ; ƒ gkDh f;zikJh dh xZN jh b'V j[zdh f;zikJh^ pkiok fJe toyk nXkos c;b j? fJ;bJh fJ; ƒ gkDh f;zikJh dh xZN jh b'V j[zdh j? id'A toyk Bk j't/ Ud'A c;b dh f;zikJh eoBh ukjhdh j?. ;kXkoB s"o s/ c;b ƒ f;zikJhnK dh fJ; d/ tXD ;w/A b'V j[zdh j?. i/eo pZbh fBebd/ ;w/A xZN Bwh j? sK fJ; ;w/A f;zikJh dh b'V g?Adk j? feT[Afe T[; w"e/ Bwh dh pj[s b'V j[zdh j?. pkio/ dh c;b fInkdk d/o se gkDh GoB Bz{ ;fjB BjhA eo ;edh fJ;bJh gkDh d/ fBek; dk ;jh gqpzX eoBk ukjhdk j?.

pkio/ ’u ;KM/ BdhB fB:zsqD bJh J/NqkihB 1 ferqkH ;feqn s~s$j?eH fpikJh s'A 3 fdBK d/ nzdo. 20^25 fdBK s/ fJe j~E Bkb fBokJh

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

fwfbnk^i[fbnk ehN s/ o'r gqpzXB^ ;w/A f;o fpikJh eoB s/ ehfVnK dh frDsh xZN j' iKdh j?, gqekP gqgzu dk gq:'r ehfVnK dh fBrokBh bJh eoBk, tkJhN rqp phNb ƒ :Kfsqe ftXh Bkb fJeZmk eoe/ BPN eoBk

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


54

pkiok T[sgkdB

ehV/ s/ fpwkohnK

fB:zsqD d/ T[gkn nozGe nt;Ek ’u ehN gqGkts g"fdnK ƒ g[ZN e/ BPN eo d/Dk ukjhdk j?.  NSKE (BhwPs) 5 gqshPs dk fSVekU xZN'^xZN 2 tko eoBk, fi; Bkb ehfVnK dh frDsh xZN j' ;e/. fBwkN'v fB:zsqD bJh fBzw dh yb 200 feHrqkH gqsh j?eN/no gq:'r eo'.  sDk S/de wZyh (Shootfly) dk fInkdk gqe'g j'D s/ fJ; d/ fB:zsqD bJh ekop'fcT{okB 3 ihH 8^10 feHrqkH gqsh j?eN/no iK w'B'eq'N'ck; 30 n?;Hn?bH dh 750 n?wHn?bH wksok 600 bhNo gkDh ’u fwbk e/ fSVekU eo'. 

sDk S/de, pfb;No, phNb, Jhnoj?v, e/No fgbo

fBo'Xe gqiksh—i/HthH^3, i/HthH 4 gqiksh ngDkU  phiK ƒ T[~bhBkPe dtkJh J/gqkB 35 n?;HvhH 6 rqkw gqsh feb'rqkw phi dk fJbki eoe/ fpikJh eo'.  gqGkts ƒ t/y e/ g[ZNDk  30 fdB c;b ntXh s/ 0H2 gqshPs w?Ae'i/p dk fSVekU vkT{Bhfwbv:{ fB:zsqD bJh iK Ehow 0H2 gqshPs dk fSVekU 3 tko 50 gqshPs c[Zb pDB ’s/ eo'. 

fwqd[o'fwb nkf;s (jfos pZbh iK vkT{Bhfwbv:{)

ezvtk o'r

i/HphHn?uH^2, i/HphHn?uH^2 ns/ nkJhH;hHn?wHphH^221 gqikshnK ’u o'r dk n;o xZN j[zdk j?. eNkJh s/ GzvkoB^ c;b g{oh soQK gZeD wro'A eNkJh eo'. c;b d/ Y/o Bz{ y/s ftu yVQk oy' ns/ rjkJh s'A pknd phi dh T[;kJh eo'. dkfDnK ƒ XZ[g/ uzrh soQK ;[ek e/ ;KG^;zGkb eo'.

pkio/ dk ezvtk o'r

pkio/ d/ f;~N/ dk jfos o'r (vkT{Bhfwbv:{)

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

T[gi^ ftfrnkBe sohe/ Bkb f;zikJh nt;Ek ’u y/sh eoB s/ gqikshnK s'A 30^35 e[fJzNb dkDk 100 e[fJzNb$j?eN/no ;[eh NKv/ fwbd/ jB.  jkJhfpqv gqikshnK brkT[D ns/ ftfrnkBe sohe/ Bkb gqpzXB Bkb 40^45 e[fJzNb se T[gi gqkgs j[zdh j?.  toyk nXkos y/sh ’u 12^15 e[fJzNb se dkD/ ns/ 70 e[fJzNb se ;[e/ NKv/ gqkgs j[zd/ jB.

vkH o[fgzdo e[wko vkH uzdB e[wko vkH :{H;hH Powk s/ Bhoi e[wko e[Ptkjk w[yh s/ ftfrnkBe feqPh ftfrnkB e/Ado, bkjo p[ZYkg[ok, bkjo (fGzv)^477445 (wHgqH) w'HL 9424601102 Jh^w/b L kvklahar@rediffmail.com

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com



56

ehN ns/ o'r gqpzXB

phHNhH egkj ’u ehN s/ o'r gqpzXB

gkj fJe wjZstg{oB Bedh c;b j?. phHNhH e egkj ’u ;[zvhnK (b?fgN'gN/oB ehfVnK) s'A c;b

ƒ pukT[D dh yk; ;woZEk j[zdh j?. go fco th phHNhH egkj ’u o; u{;D tkb/ ehfVnK s/ szpke{ dh ;[zvh s/ o'rK dk gqe'g pfDnk ofjzdk j?. ehN fB:zsqD

fJwvkeb' o fgv 17H8 n? ; Hn? b H 0H2 fwbh$bhNo gkDh iK

EkfJUfwE' e ;kw 2H5 vpfbT{ H ihH 0H5 fwbh$bhNo gkDh iK

n?f;Nkfwfgqv 20 n?;HghH 100 fwbh$j?eN/no iK

vkfJc/ f BT{ o kB 50 vpfbT{ H ghH 625 rqkw$j?eN/no iK

n?;hc/N 75 n?;HghH 650^700 rqkw$j?eN/no

i?f;v, ;c?d wZyh, fEqg;, wkJhN ns/ fwbhpr dk gqe'g fInkdk j[zdk j?. i?f;v s/ ;c?e wZyh d/ pZu/ s/ pkbr g"fdnK dhnK gZshnK dk o; u{;d/ jB. i?f;v d/ ekoB gZshnK T[~s/ bkb p?ArDh ozr d/ Skb/ fij/ pD iKd/ jB, nzs ftu gZshnK ;[Ze e/ fro iKdhnK jB. ;c?d wZyh d/ gqe'g Bkb gZshnK ;tkj torh s/ s/bhnk fdykJh d/AdhnK jB. i?f;v; dk nkofEe jkBh b/tb 2^3 ;z[vh$gZsh ns/ ;c?d wZyh s/ fEqg; dk nkofEe jkBh b/tb 6^8 pkbr$gZsh j?.

fJBQK ehfVnK d/ i?fte fB:zsqD bJh eqkJh;'gobk goihth d/ nKv/ 50,000 gqsh j?eN/no dh do Bkb T[g:'r eo'. i/eo b'V j't/ sK c[Zb nkT[D ’s/ fJ; ƒ d[jokU.

fJBQK ehfVnK d/ fB:zsqD bJh nkofEe jkBh b/tb d/ nkXko ’s/ j/m fbfynK ftu'A fe;/ fJe o;kfJD dk fSVekU eo' L^

szpke{ dh ;[zvh L phHNhH egkj (phih^1) dh ;zeo fe;wK szpke{ dh ;z[vh d/ fB:zsqD bJh gqGkth BjhA j[zdh. fJj ;[zvh ;op^GePh ehVk j?. ehV/ dh bkotk

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


ehN ns/ o'r gqpzXB

57

nt;Ek nr;s s'A nes{po se B[e;kB gj[zukT[Adh j?. S'Nh nt;Ek ’u bkotk ekb/ ;b/Nh G{o/ ozr dk fpBK tkbK dk j[zdk j?. tZvk j'D s/ r{jV/ jo/ ozr dk j' iKdk j? s/ ;oho T[~s/ ekb/ fse'B/ neko d/ XZp/ pD iKd/ jB. ehV/ dh fssbh gZshnK dh j/mbh ;sj T[~s/ ;w{j ftu nKv/ d/Adh j? s/ nKfvnK dk ;w{j tkbK Bkb YZfenk ofjzdk j?. y/s ftu ;g/v'gN/ok fdykJh d/D ’s/ fB:zsqD bJh n?BHghHthH (n?;Hn?bH) 250 n?bHJhH gqsh j?eN/no fSVekU eo'. fwbhpr L fJj ehVk 30^35 fdBK ftu nkgDk ihtB^ekb g{ok eodk j?. fJ; ehV/ dk y/s ftu fInkdk gqe'g j'D s/ jh gsk brdk j?. ehV/ dk pZuk s/ pkbr d't/A jh gZshnK, vzmbK, ebhnK, c[ZbK, NfjDhnK s/ NhAfvnK s'A o; u{;d/ jB. ed/^ed/ nozGe nt;Ek ftu ehfVnK s'A ghVs g"fdnK d/ T[gob/ fjZ;/ r[ZS/ d/ o{g ftu pdb iKd/ jB, gZshnK S'NhnK^S'NhnK j' iKdhnK jB. g"fdnK dk tXDk o[e iKdk j? s/ ;c?d gkT{vo fugfenk j'fJnk fd;dk j? i' ;c?d pZuk iK pkbr wkdk j[zdk j?. ehVk nkgD/ wb d/ Bkb fwZmk o; gZshnK T[~s/ SZvdk j? fi; Bkb gZshnK T[~s/ ekbh gos g?dk j' iKdh j?. fi; d/ ekoB gqekP ;zPb/PD feqnk gqGkts j[zdh j?. ehNBkPe o;kfJDK dk fSVekU g"fdnK d/ sfDnK s/ T[gob/ fjZf;nK T[~s/ uzrh soQK Bkb eo' ns/ d{;ok fSVekU S/sh jh d[jokU. y/s ftu fwbhpr fdykJh d/D s/ j/m fby/ o;kfJDK dk fSVekU eo' L^ 

NkJhi'ck; 40 JhH;hH 1 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh iK

gq'c/B'ck; 50 JhH;hH 1H5 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh iK

n?;hc/N 75 n?;HghH 2 rqkw$bhNo gkDh iK

EkfJUfvekop 75 vpfbT{HghH 2 rqkw gqsh bhNo gkDh.

(fSVekU d/ ;w/A fJe uwu tkfPzr gkT{vo th gkU.) o'r fB:zsqD T[yNk s/ iVQ rbB o'r L fJ; dh o'eEkw bJh gqsh feb' phi ƒ 3 rqkw ghH;hHn?BHphH (pq/;he'b) iK 2 rqkw ekop/Avkfiw 50 gqshPs vbfpT{HghH iK 3 rqkw EkfJow 75 gqshPs vpfbT{HghH Bkb fJbki eoe/ phi'. yVQh c;b ’u o'r dh o'eEkw bJh vkJhE/B n?wH^45H3 rqkw gqsh bhNo gkDh dh do Bkb vq/Afur eo'. fi; fJbke/ ftu iVQ rbB dk gqe'g fInkdk j't/ T[E/ 2H5 feb'rqkw NqkJhe'vowk gqsh j?eN/no dh do Bkb 100 feb'rqkw r'j/ dh ykd Bkb fwbk e/ y/s ftu gkU. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

pb?e nkow$ihtkD{z nzrwkoh L yVQh c;b ’u 10 bhNo gkDh ’u 1 rqkw ;Nq/gN';kJhefbB ns/ 25 rqkw ekZgo nke;heb'okJhv dk x'b pDk e/ fSVekU eo'. b'V nB[;ko d{;ok fSVekU 10 fdBK pknd d[jokU. nbNoB/ohnk gZsh XZpk o'rL yVQh c;b ’u o'r d/ bZSD fdykJh d/AfdnK jh 2 rqkw w?Ae'i/p gqsh bhNo gkDh dh do Bkb fSVekU eo'. d{;ok fSVekU fJe jcs/ pknd d[jokU. g?okftbN ik BtK ;{yk L egkj ftu fJj fJe w";w ;pzXh fpwkoh j?. fInkdk ns/ brksko toyk wro'A s/I X[Zg fBebD dh ;fEsh ftu phHNhH egkj dh yVQh c;b ftu e[M g"d/ ;[Ze iKd/ jB. fJ; dh o'eEkw bJh e'pkbN eb'okJhv (10 ghHghHn?wH) dk ghfVs g"fdnK T[~s/ fSVekU eo'. 10 ghHghHn?wH dk x'b pDkT[D bJh 2 rqkw e'pkbN eb'okJhv fJe bhNo gkDh ’u x'b e/ T[; ftu'A 75 fwHbhH x'b ƒ 15 bhNo gkDh dh N?Aeh ftu x'b e/ fSVekU eo'. eq/ih NkZgL 2H4 vhH J/NqkfiB iK j'o BdhBBkPe nkw s"o s/ y/sK ftu T[g:'r ’u fbnkJ/ iKd/ jB fi; d/ gqsh egkj dh c;b pj[ s ;z t / d BPhb j? . fJBQ K BdhBBkPeK dh nfs ;{yw wksok th egkj dh c;b T[~s/ wkVk n;o gk ;edh j/. fJj ne;o t/fynk frnk j? fe Bkb tkb/ y/s ftu gkJh ikD tkbh J/NqkfiB iK 2,3,vh, iK j'o BdhBBkPe jtk okjhA Bkb tkb/ y/s ftu phih rJh phHNhH egkj d/ g"fdnK T[~s/ fvZr iKdh j?, fi; s'A ghVs j'JhnK gZshnK ;z[rV e/ fJe gzi/ dk o{g XkoB eodh j?, fi; ftu gsbhnK T[ArbhnK torh nkfeqsh th fd;dh j?. gZshnK N/Yk^w/Yk o{g XkoB eo b?AdhnK jB. fJ; s'A fJbktk BdhBBkPe fSVeB bJh T[g:'r ftu fbnKd/ rJ/ T[geoD i/eo ;jh soQK ;kc Bk eoe/ T[; ƒ egkj dh c;b ’u T[g:'r ftu fbnkfJnk ikJ/ sK eq/ih NkZg Bkwe fpwkoh j' iKdh j?. fJ; d/ fB:zsqD bJh c;b ƒ f;zikJh eoe/ iVQK ftu :{ohnk gk fdU ns/ 1 gqshPs :{ohJ/ d/ x'b dk fSVekU eo'. www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


58

ehN ns/ o'r gqpzXB egkj ’u ;KMh ehN gqpzXB seBhe

ehN o'r dk BK

1.

s?bk

2^3 s?bk pkbr gqsh gZsh

tXD

2 s?bk$gZsh 50 fEqg;$gZsh

tXD

2.

s?bk, fEqg;

3.

4.

5.

6.

nkofEe jkBh b/tb

c;b c;b nt;Ek nt;Ek (fdBK ’u)

BzH

w"e/

w"e/

nwoheB ;[zvh, s?bk, ;c?d wZyh

10 bkotk$20 g"d/ 8^12 ;c?d wZyh pZu/ gqsh gZsh 10 bkotk$20 g"d/ 8^12 ;c?d wZyh pZu/ gqsh gZsh

ebhnK,

;c?d wZyh

10 bkotk$20 g"d/ 8^12 ;c?d wZyh pZu/ gqsh gZsh

ebhnK, c[Zb ns/ NhAvk

r[bkph ;z[vh

r[bkph ;[zvh, ;c?d wZyh

10 bkotk$20 g"d/ 8^12 ;c?d wZyh pZu/ gqsh gZsh

ebhnK, c[Zb

c[Zb ns/

0^30 30^60

60^90

90^120

NhAvk

120^150

gqpzXB seBhe ftebg s?bk fB:zsqD bJh 40,000$j?H goGePh eqkJh;'gk SZv'. s?bk ns/ fEqg; fB:zsqD bJh fwvkeb'fgqv 17H8 n?;Hn?bH 0H20 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh iK n?;hc/N 70 n?;HghH 2H0 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh ’u fwbk e/ ;go/n eo'. tkfJo; s'A pDh dtkJh n?BHghHthH 0H75 fwbh$bhNo gkDh iK fBzw nXkos dtkJh 5 fwbh$bhNo gkDh ’u fwbk e/ ;go/n eo'. goihth NqkJhe'rqkw 1H5 bZy$j?eN/no c;b ’u ehVk fdykJh d/D s/ SZv'. nkofEe B[e;kB b/tb fdykJh d/D s/ feT{Bkbck; 25 JhH;hH, 2H0 fwbh iK EkfJUfvekop 75 n?;gh 1H75 rqkw iK EkfJUfwE'rikw 25 vpfbT{HihH0H5 gqkw iK ;ghB';/v 45 n?;;h 0H33 fwbh dk gq:'r gqsh bhNo gkDh ftu fwbk e/ ;go/n eo'. nkofEe B[e;kB d/ b/tb T[s/ gj[zuD s/ ;jh f;zE/fNe gkJho/EqkfJv dh u'D eoe/ fSVekU eo'. Bt/A ehNBkPe ;ghB';/v 45 n?;H;hH 0H33 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh dk gq:'r eo'. ;c?d wZyh d/ gqpzXB

NhAvk

nkofEe B[e;kB d/ b/tb T[s/ gj[zuD s/ ;jh f;zE/fNe gkJho/EqkfJv dh u'D eoe/ fSVekU eo'. Bt/A ehNBkPe ;ghB';/v 45 n?;H;hH 0H33 fwbhbhNo gqsh bhNo gkDh dk gq:'r eo'. ;c?d wZyh d/ gqpzXB bJh fBzw nXkos dtkJh fwbk e/ ;go/n eo'.

150^180

bJh fBzw nXkos dtkJh iK NqkJhi'ck; 40 Jh;h 2H5 fwbhwhNo gqsh bhNo gkDh fwbk e/ ;go/n eo'.

w[e/P e[wko ikN s/ vkH phHn?;H okDk ehN ftfrnkB ftGkr, oki;EkB y/ s hpkVh :{Bhtof;Nh, MPUAT^T[d/g[o

Jhw/b : mukeshbanthali@yahoo.com Jhw/b : ranaacrip58@gmail.com

;tkb ;kv/ itkp s[jkv/, fdbtk ;ed/ jB Y/o'A fJBkw

;'wkBh ;hvI gqPB'soh

nkw frnkB s/ feqPh ikroD ’s/ nXkos gqPB gqPB 1H Gkos ’u joh eqKsh dh P[o{nks fe; B/ ehsh < n?wHn?;H ;tkwhBkEB ;hH ozrokiB e/HthH ekwE oke/P w'jB gqPB 2H tkJhN eqKsh fe; d/ bJh ikDh iKdh j? < wZSh T[sgkdB ykX T[sgkdB d[ZX T[sgkdB fsbjB T[sgkdB gqPB 3H Gkosh joh eqKsh feZE'A P[o{ j'Jh < gzsBro p?Arb[o{ ekBg[o tkokD;h fBo/dP— gkme nkgD/ T[so 15 fdBK d/ nzdo Email:ruby@krishijagran.com ’s/ G/i ;ed/ jB, 9999142633 whatsapp iK SMS eo ;ed/ jB. ;jh T[so G/iD tkb/ gfjb/ fszB fe;kB thoK ƒ eqwtko 3, 2, ns/ 1 jIko se d/ jkJhfpqv phi fJBkw d/ o{g ftu ;'wkBh ;hvI tb'A fdZs/ ikDr/, Bkb jh nrb/ nze ftu T[BQK dk BK Skfgnk ikJ/rk. fe;kB tho T[so d/ Bkb nkgDk BK, gsk ns/ w'pkfJb Bzpo Io{o G/iD. T[so G/iD tkfbnK ftu y/sh ftfdnkoEh s/ fJ;sqh fe;kB th Pkwb j' ;ed/ jB. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


gq'veN bKu

59

phn?wvpfbT{ dh eko bKu n?wvpfbT{ B/ nkgDh 3^;hohI g?No'b eko phbKu ehsh j?. Gkosh pIko ’u 44H90 bZy dh

tkJhN, pb?e s/ pfbT{ ebo ftu bKu j'Jh j? s/ T[E/

ehws n?e; P' o{w, fdZbh d/ Bkb fJj phn?wvpfbT{

330nkJh n?w ;g'oN f;oc pb?e s/ tkJhN ebo ’u

dh wfjzrh ekoK ftu'A fJe j't/rh. fJ; g?No'b eko ƒ

T[skoh rJh j?. d'jK ekoK ’u 3^;hohI d/ ;ko/ chuoI fdZs/ rJ/

d' rq/v;, 330 nkJh ;g'oN bkJhB ns/ 330 nkJhn?w

Pkwb jB. phn?wvpfbT{ 330nkJh ;g'oN bkJhB

jB fi; ftu ohno J/no t/AN; d/ Bkb nkN'w?fNe

;g'oN ’u bKu ehsk frnk j?. BthnK ekoK d/ bKu d/ Bkb w"i{dk phn?wvpfbT{

fvT{b i'B ebkJhw/N ezNo'b, eq'w n?e;/AN ;?ANob

3^;hohI dhnK ekoK d/ S/ t?ohJ/AN; Gkos nk u[Ze/

ez;'b J/ohnk, wbNh czePB ;N/nfozr tjhb, 8H7

jB, fiBQK ftu 320vh gq?;NhI, 330nkJh ;g'oN

fJzu NZu ;eohB fJzc'N/Bw/AN f;;Nw tor/ chuo

bkJhB, 320vh brIoh bkJhB, 320 vh ;g'oN

Pkwb jB. Bt/A chuoK d/ s"o s/ fJBQK ekoK ftu

bkJhB, 330nkJh n?w ;g'oN ns/ 320vh n?w ;g'oN

ohno gkofezr e?wok th fdZsk frnk j?.

Gkos ’u nkJh j'Avk ncohek Nft~B pkJhN r n?e;ghohnz; ƒ p/jso n kcpDkT[o'Dv bJhpkJhfez ikgkBh ezgBh j'Avk fJe p/jsohB pkJhe b? e/ nkJh j?. ncohek NftB j'Avk ;hnkon?c n?b1000 BK dh fJ; pkJhe dh ehws fdZbh n?e; P' o{g ’u 12H90 bZy o[gJ/ j't/rh. fJj pkJhe ;G s'A gfjbK fgSb/ ;kb nkN' n?e;g' ’u fd;h ;h, fiE/ fJ; B/ n?vt?Auo d/ P"ehB b'eK dk fXnkB fyZfunk ;h. j'Avk B/ Ud'A fejk ;h fe vh;hNh r/no tkbh Gkos dh fJj gfjbh pkJhe j't/rh. pkJhe dk fJziB yk;s"o ’s/ nkc o'v pkJhfezr bJh pDkfJnk frnk j?. ;hnkon?c n?b1000 ’u 998;h;h dk gfjbk g?obb NftB w'No fJziB j? i' 7500 nkoghn?w ’s/ 95H3 ghn?; dh fInkdk gkto i/Bo/N eodk j? ns/ Bkb jh 6000 nkoghn?w ’s/ 98 n?Bn?w dk Nkoe i/No/N eoB ftu ;woZE j?. fJ; dh ;hN th n?vi?;N/pb j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

Dominic

Chandra Mohan

+9891334429

cmohan@krishijagran.com

Dr. Mahendra Pal

+91‐9426 085 328

bcbiswas@krishijagran.com mahendra@krishijagran.com

paritosh@krishijagran.com

Balaswamy Sreeja S. Nair

+91‐9182 674 010 +91‐7356 603 963

balaswamy@krishijagran.com sreeja@krishijagran.com

Karthika

+91‐7356 603 963

karthika@krishijagran.com

AAYESHA KHAN 9891886680 aayesha@krishijagran.com ANKU YADAV 9999743660 anku@krishijagran.com

9999147833

sandip@krishijagran.com

Neha Rani

+91‐9891 724 466

neha@krishijagran.com

Amrish Nou yal Nasim Ansari

+91‐9891 899 197

amrish@krishijagran.com waseem@krishijagran.com

prashant@krishijagran.com

Tarun Thakur :

+91‐9891 614 614

SURESH KUMAR KONANKI 8121388388 kskumar@krishijagran.com

pawan@krishijagran.com nupur@krishijagran.com tarun@krishijagran.com

, Jobs@krishijagran.com HEAD OFFICE 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016 | M: 9313301029, E: info@krishijagran.com | Web: www.krishijagran.com


Manoj Kumar

8588 998 437

manoj@krishijagran.com

Sujit

9891 755 566

sujit@krishijagran.com

265, Netaji colony, kolkata (Near Baranagar thana, BT Road, opposite to Netaji colony high school and Beenapani Club) Kolkata-700090 Email : bengali@krishijagran.com Web: www.krishijagran.com

hindi@krishijagran.com

CHENNAI 126/329, 2nd Floor, Arcot Road, Kodambakkam Chennai, Tamil Nadu - 600024 Mobile. 9841502660


62

Gft~y

i[bkJh

wkf;e

Gft~y

s[jkƒ tkd^fttkd ’u uzrh ;cbsk fwb/rh. s[jkvh ntkI fe;/ ƒ w'fjs eo/rh ns/ T[j s[jkv/ bJh bkGdkfJe j't/rk.

s[jkv/ bJh i{B wjhBk fwPfos cbdkfJe oj/rk. gfotkoe w?ApoK Bkb s[;hA uzrk ;wK fpsk ;e'r/.

s[bk s[jkv/ bJh fJj wjhBk gqshe{b ofjD ekoB ;ktXkBh tosD dh b'V j?. s[jkvh f;js ftrV ;edh j?.

s[jkv/ bJh fJj wjhBk wZXw cbdkfJe oj/rk. fdwkrh ezw eoB bJh fJj wjhBk P[G j?.

s[ ; hA rZ b pksK okjhA wX[o ;pzX pDk ;e'r/ i' fe GftZy ftu s[jkv/ bJh bkGekoh f;ZX j'Dr/. ftukoe s"o s/ y[Pjkbh tX/rh.

XB[

ftqPue s[jkv/ bJh fJj wjhBk cbdkfJe oj/rk. fwZsoK Bkb w[bkeks j't/rh s/ T[BQK Bkb x[zwD^fcoB .

e[zG

weo

GktBk ns/ ;z t / d BPhbsk ftu tfj e/ n"os iksh Bkb ;pzX Bk pDkT[D dh rD/Pih s[jkƒ ;bkj d/Ad/ jB.

ezfBnk

f;zx

eoe s[jkv/ bJh fJj wjhB/ gqc[Zbsk Bkb Gfonk oj/rk. s[;hA BtK ezw th P[o{ eo ;ed/ j'. d';sK ns/ gq/whnK Bkb w[bkeks dk nBzd gqkgs j' ;edk j?.

fwE[B

foPG

w/P s[jkv/ bJh fJj wjhBk goT[geko ns/ ;dGktBktK ’u phs/ r k nfijk rD/P ih efjzd/ jB. ;/tk^g[zB dk ezw th j' ;edk j?.

2017

s[jkv/ bJh fJj wjhBk P[G j?. s[;hA nkofEe wkwfbnK ;pzXh uzrh :'iBk pDk ;e'r/.

whB

s[jkvk wB fInkdk ftukoK ekoB wkBf;e EekB wfj;{; eo/rk.

s[jkv/ nzdo S[g/ b/ye iK ebkeko ƒ nkgDh ebk fdykT[D dk w"ek fwb/rk.

jo IwhB dk oy' f\nkb fJewkso fteo/sk L y/shpkVh u fJ;s/wkb bJh jo ozr ns/ tZy^tZy ;kJhI d/ fig;w gkT{vo d/ dkD/ i?fte ykd fit/A fe nkor?fBe ykd, ck;c/N, foZu nkor?fBe ykd (go'w), pkfJU g'NkP, pkfJU fIze, pkfJU n?Bghe/ nkfd 242, IInd Floor, Unnati Tower, Central Spine, Opp. Shekhawati Hospital, Vidyadhar Nagar, Jaipur-302023 (Rajasthan) INDIA, Tel.: +91 9983795988 E-mail: balwanminerals@gmail.com | web:www.balwanminerals.com

n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


y/b irs vh ftbhnoI B/ ehsh e'jbh dh y{p gq;z;k

;

kT{E ncoheh egskB J/ph vh ftbhnoI B/ Gkosh egskB ftokN e'jbh ƒ fJe uzrk ns/ tZv/ fdbtkbk fJB;kB n?bkfBnk. T[BQK B/ gZsoekoK Bkb fJe uouk d"okB fejk fe w/oh e'jbh d/ pko/ ’u okJ/ pj[s tZy j?. T[j ;ob ftnefsst d/ XBh ns/ Go';/:'r fyvkoh jB. n;hA okfJb u?bzIo; p?Arb'o bJh fJeZm/ y/vd/ oj/ jK. w?dkB s'A pknd w?A T[BQK dk j'o fInkdk ;BwkB eodk j?. T[ j fJe uz r / ns/ tZ v / fdbtkb/ fJB;kB jB. T[j pj[s ezghfNNo jB ns/ jw/Pk Nkg T[~s/ ofjDk T[BQK ƒ g;zd j?. vh ftfbnoI B/ fejk fe id'A e'jbh b?n ftu j[zd/ jB sK T[BQK ƒ o'eDk w[Pfeb j[zdk j?. T[j n?;h gqfsGk d/ XBh jB fi;ƒ w?u d/ P[o{ ftu jh nkT{N BjhA ehsk sK T[j s[jkvh r/AdpkIh d/ T[vk ;ed/ jB ns/ s[jkv/ s'A w?A y'j ;ed/ jB.

w?Bu?;No :{BkJhfNv d[BhnK dk ;G s'A oJh; eb~p

fJz

rfbP ebZp w?Bu?;No :[BkJhfNv d[BhnK dk w';N t?fbT{J/pb c[ZNpkb ebZp pD frnk j?. nwoheh w?rIhB c'op; B/ d[BhnK d/ ;G s'A nwho c[Npkb ebZpK dh ;{uh ikoh ehsh. T[; ftu w?Bu?;No :[BkJhfNv gzu ;kb ’u gfjbh tko Nkg ’s/ fojk. ;g?fBP ebZp pko;hb'Bk d{;o/, idfe fgSb/ uko ;kb s'A Bzpo fJe ’s/ fojk ohnb w?fNqv sh;o/ Bzpo ’s/ gj[zu frnk j?. w?Bu?;No :[BkJhfNv nkgDh pqKv nghb ns/ nrq?f;t gqw'PB d/ ekoD Bzpo tzB ebZp fDnk. fJj d[BhnK dh ;G s'A fInkdk gq'fcN ewkT[D tkbh Nhw th j?. fJ; ƒ fJ; ;hIB ftu 288 fwbhnB vkbo (1853 eo'V o[gJ/) dk gq'fcN j'fJnk. fJj ohnb w?vfov dh s[bBk ’u 107 fwbhnB vkbo (688 eo'V o[gJ/) fInkdk j?. :[BkJhfNv dh e[b ehws 3H69 nop vkbo noEks 23H775 eo'V o[gJ/ j? idfe d{;o/ ;EkB ’s/ oj/ ;g/B d/ ebZp pko;hb'Bk dh ehws 2H64 nop vkbo noEks 23H452 eo'V o[gJ/ ns/ ohnb ebZp dh ehws 3H58 nop vkbo noEks 23H066 eo'V o[gJ/ j?. n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2017

63 nkyoh tko d"V/ p'bN, fwbh Gkt[e ftdkJh

d/ bJh ikD/ ikD tkb/ nd[kgD/BhnKd"d/VB;Gdhs'Aocsko s/I d"Vke T[;/B p'bN B/ nkgD/

jh d/P iw?ek dh ;oIwhB ’s/ nkyoh tko 100 whNo o/; ftu fjZ;k b?D d/ Bkb fJ; y/v ƒ ;dk bJh nbftdk efjD dk c?;bk fbnk. nkgD/ d/P ftu nkyoh o/; bJh d"Vd/ j'J/ p'bN p/jZd Gkt[e j' rJ/. o/; d/ nzs ’u T[BQK B/ nkgD/ gqPz;eK dk XzBtkd nkgD/ f;rB/uo g'I Bkb ehsk. T[BQK B/ nkyoh ftdkJh b?D bJh tZvh frDsh ’u gq;z;e iwQk j'J/ ;B. :kd oj/ fe p'bv bzdB tobv u?ghnBfPg s'A pknd nr;s ’u ;zfBnk; b? b?Dr/. T[BQK B/ 30,000 doPeK d/ ;kjwD/ T[;/ No?e T[~s/ 100 whNo dh o/; fiZsh fi; T[~s/ T[BQK B/ ;kb 2002 ftu nkgD/ nzsookPNoh e?ohno dh P[o{nks ehsh ;h. T[BQK B/ fejk fe T[j 2020 N'ehU Ubzfge fJe doPe d/ o{g ftu d/yD bJh fsnko jB i' T[BQK d/ bJh pj[s y[PB[wk gb j't/rk. fJ; d"V ƒ ysw eoB wro'A p'bN B/ fejk fe fJj w/o/ bJh pj[s Gkt[e gb j?. w?A ed/ 100 whNo o/; ’u gfjb/ J/Bk Bot; BjhA j'fJnk ;h. d;D:'r j? fe p'bv nZm tko d/ Ubzfge r'bv w?vb i/s{ jB.

n?EbhN nk:'r dh w?Apo pDh ghHthH f;zX{

w?vb i/s{ ghth f;zX{ phvpfbT{n?c Un?bzEfgebhNois nk:'r dh w?Apo pD rJh. fyvkohnK dh

gqshfBX fJekJh d/ uko ;EkBK bJh u'DK j'JhnK fi; ftu f;zX{ ƒ 129 t'N fwbh. f;zX{ B/ fejk w?A w?Apo pD e/ y[P jK. T[BQK fyvkohnK ƒ XzBtkd fiBQK B/ w?ƒ t'N fdZs/. fJj tZvh fIzw/tkoh j? ns/ w?A fJ; d/ Bkb g{ok fBnK eoKrh. f;zX{ s'A fJbktk ;ekNb?Av dh eo;Noh frbw'o ns/ fbE{nkBhnk dh n?eftb/ n?; th u[DhnK rJhnK fiBQK ƒ eqwtko 103 ns/ 25 t'N fwb/.

www.krishijagran.com I hindi.krishijagran.com


okiBhsh 64 ;h. 300 s'A fInkdk ;hNK T[s/ fiZsD s/ th b'eK Bkb Gkigk ’s/ toQ/ fp~N{, ehs/ tknd/ g{o/ BjhA j' oj/. fe ghHn?wH w'dh B/ u'DK s'A gfjbK w'dh ƒ d~f;nk n:'r fejkT[;hBQKfeB/ T[fejk BQK dk gfjbk ezw b'eK d/ yks/ ’u 15^15

/ j'J/ nkgD/ fJbke/ ’u gj[zu/ otBhs u'f;zDKxftufpZNfiZ{ B/sphi/ gh T[~s/ izwe/ fBPkBk brkfJnk. yk;s"o ’s/ w'dh ;oeko tb'A ubkJhnK ojhnK :'iBktK dh ;whfynk eod/ j'J/ T[BQK B/ w'dh ;oeko ƒ n:'r dZf;nk. T[BQK B/ fejk fe d/P dh iBsk B/ pj[s Go';k eoe/ 56 fJzuh ;hB/ tkb/ gqXkBwzsoh ƒ u[fDnk

bZy o[gJ/ gkT[Dk j't/rk go 3 ;kb j' rJ/ fe;/ th yks/ ftu fJe o[fgnk se BjhA nkfJnk. d' eo'V B"eohnK d/D dk tkndk ehsk ;h go fJj th Xfonk^XokfJnk ofj frnk. T[BQK B/ fejk fe ;tkwhBkEB ewhPB dh fog'oN bkr{ eoB dh rZb fe;kBK bJh ejh ;h go nZi d/P ’u fe;kBK dh p[oh jkbs j?. wZX gqd/P, fiE/ phi/gh dh ;oeko j? T[E/ fezB/ fe;kB wko/ rJ/ ns/ Gkigk 3 ;kb g{o/ j'D s/ y[Ph wBk ojh j?, i' fuzsk dh rZb j?. fgSbh ;oeko tb'A bkr{ :'iBktK dk BK pdbe/ oyD dk eh bkG j'fJnk j?. fJ; d"okB T[BQK B/ fejk fe j?Avb{w fJzv;Noh ’s/ ihn?;Nh BjhA brkT[Dk ukjhdk feT[Afe fJe uhi pDB ftu eJh b'eK dh fwjBs brdh j? ns/ T[BQK ƒ 5 s'A 10 o[gJ/ pud/ jB fJ;bJh ihn?;Nh s'A j?Avb{w fJzv;Noh ƒ pkjo oyDk ukjhdk j?.

feqFh ikroD

/I

t fyZuo k b fd T[gj

fe;kB ekov

fdb T[gj fyZut/I ko

feqFh ikroD @fe;kB ekov# s'I gkU fJe bZy dk d[oxNBk phwk ns/ Gkoh S{N Bkb eJh j'o fJBkw

S{N

u[D' nkgDk ekov Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

VVIF

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

KRISHI JAGRAN

CHAMKOUR SINGH KJ/01/2017

fJe bZy dk d[oxNBk phwk feqFh T[sgkdK s/ S{N feqFh T[geoDK s/ S{N feqFh ftGkr ftu gqrshFhb fe;kBK d/ BK ns/ s;tho 22 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 2 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

n? n?~w~wHJ/ HJ/HH;hH ;hH feq feqPPhh ikroD ikroD i[i{b BkJh 2017 2017

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com

www.krishijagran.com www.krishijagran.com II hindi.krishijagran.com hindi.krishijagran.com





Published on 24th & Posted on 26-27 at NDPSO of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.