2. „Suwerenna demokracja‖ a polityka zagraniczna Rosji

2. „Suwerenna demokracja” a polityka zagraniczna Rosji

„Suwerenna demokracja‖ to sygnał wysyłany przez wpływowe kręgi urzędnicze i intelektualne obozu władzy do społeczeństwa, ale i do partnerów zagranicznych. Wobec tych pierwszych demonstruje siłę i zdecydowanie elit i kierownictwa politycznego, wobec drugich wskazuje, że rządzący podzielają wprawdzie europejskie wartości podstawowe, takie jak troska o demokrację, państwo prawa, konstytucjonalizm, system wielopartyjny, pluralizm światopoglądowy, ale tryb i tempo ich wprowadzania oraz umocnienia wymaga czasu. Jego warunkiem zaś jest sprawne i silne państwo. Trudno precyzyjnie ustalić, na ile koncepcja wpływa na konkretne działania sterników rosyjskiej polityki zagranicznej. Władze rosyjskie unikają stosowania tego terminu. Władimir Putin w 2006 roku powiedział, że „suwerenna demokracja‖ jest co najwyżej przedmiotem możliwej dyskusji. Dmitrij Miedwiediew, obecny prezydent Rosji, a w 2006 roku wicepremier, w serdecznej polemice z Władysławem Surkowem, sugerował, że rozsądniej posługiwać się definicjami i określeniami ogólnie przyjętymi. Ówczesny wicepremier zaznaczał jednakże, że demokracja może być efektywna tylko w warunkach pełnowartościowej suwerenności państwa

31

. Bez wątpienia jednak „suwerenna demokracja‖, jako kolejny wytwór „oświeconych biurokratów‖, ma wspierać bieżące działania państwa na arenie międzynarodowej. Jak pokazuje Nikołaj Gvosdev, wizja stosunków międzynarodowych, rysowana przez Surkowa, znalazła potwierdzenie we wspólnej deklaracji szefów dyplomacji Brazylii, Rosji, Indii i Chin podczas spotkania w Jekaterynburgu w maju 2008 roku. Czytamy w niej: „Budowa bardziej demokratycznego systemu międzynarodowego, ufundowanego na rządach prawa i wielostronnej dyplomacji, jest imperatywem naszych

31 Д. Медведев, О демократии. Фрагмент стеннограммы встречи, [в кн:] PRO суверенную демократию…, с. 501-502.

czasów‖32

. Lektura oficjalnych dokumentów, w których zarysowano kierunki rosyjskiej polityki zagranicznej, przekonuje, że „suwerenna demokracja‖ to idea witalna, silnie oddziałująca na rosyjskich decydentów albo przynajmniej uzasadniająca ich działania. Zasady, na których Rosja opiera swoją politykę zagraniczną, są dobrze znane. Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew przedstawił swoją koncepcję polityki zagranicznej 15 lipca 2008 roku33, by po konflikcie z Gruzją i uznaniu przez Rosję niepodległości Osetii Południowej i Abchazji, sformułować ją w postaci 5 wyrazistych punktów: 1. Rosja uznaje prymat zasad prawa międzynarodowego, które reguluje stosunki między cywilizowanym narodami; 2. Rosja opowiada się za światem wielobiegunowym, odrzucając unilateralizm w każdej postaci. „Rosja nie może przyjąć takiego porządku światowego, w którym wszystkie decyzje są podejmowane przez jeden kraj, nawet tak poważny jak USA‖; 3. Rosja nie chce konfrontacji z żadnym krajem. „Rosja nie zamierza się izolować. Będziemy rozwijać, na ile to możliwe, przyjazne stosunki z Europą, USA i innymi państwami‖; 4. Bezwzględnym priorytetem polityki zewnętrznej dla Rosji jest ochrona życia i godności rosyjskich obywateli, „gdzie by się oni nie znajdowali‖. „Będziemy także chronić interesy naszych przedsiębiorców za granicą‖ – dodaje

Miedwiediew; 5. Rosja, „jak wszystkie kraje świata‖, posiada „regiony, w których ma uprzywilejowane interesy‖

34 .

32 N. Gvosdev, Russia`s Future, p. 358. 33 Концепция внешней политики Российской Федерации, http://archive.kremlin.ru/text/docs/ 2008/07/204108.shtml, dostęp: 21.11.2009. 34 Т. Шкель, Пять принципов президента Медведева, «Российская газета», 01.09.2008, No. 4740; por. A. Kuchins, R. Weitz, Russia‘s Place in an Unsettled Order: Calculations in the

Z przytoczonych wyjątków z programowego przemówienia prezydenta Rosji, jak i z analizy wypowiedzi sterników rosyjskiej polityki zagranicznej, a także działań Rosji na arenie międzynarodowej, wynika, że: 1. Rosja zmierza do przebudowania architektury polityki międzynarodowej. Nowy ład światowy winien lepiej odzwierciedlać stosunek sił i potencjałów poszczególnych państw. Propozycje Rosji idą jednak w istocie dalej. Chodzi nie tylko o zapewnienie sobie w nowym układzie pozycji mocarstwa regionalnego, ale także o uczestnictwo, przy szacunku dla formalnej zasady równych praw, w elitarnym klubie dużych państw, zdolnych wspólnie i z korzyścią dla całego świata rozwiązywać problemy globalne. Tym samym celem Rosji jest stworzenie globalnego „koncertu mocarstw‖, czyli państw suwerennych w sensie realnym, a nie formalnoprawnym tylko. 2. Rosja domaga się odejścia od ideologicznego uprawiania polityki zagranicznej. Innymi słowy, kwestia systemu rządów w Chinach, Indiach czy Rosji to sprawa drugorzędna, gdyż pluralizm rozlicznych sposobów życia, uwarunkowanych specyfiką kulturową, jest faktem. Minister spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergiej Ławrow wysunął w związku z tym ideę „demokratycznej wielobiegunowości‖, która na poziomie międzynarodowym oznacza budowanie ładu światowego poprzez interakcje pomiędzy państwami, organizacjami międzynarodowymi i innymi ciałami ponadnarodowymi, ale i niezgodę na uprzywilejowanie któregokolwiek z państw. 3. Polityka zagraniczna Rosji, zasadniczo skierowana na wzmocnienie więzi z Zachodem, nie zaniedbuje jednakże kierunku azjatyckiego. Rosja, z uwagi na swój imperialny, wielonarodowościowy charakter oraz doświadczenie

Kremlin, [in:] Powers and principles : international leadership in a shrinking world, red. M. Schiffer, D. Shorr, Plymouth-Lanham 2009, pp. 165-167.