Over po en, urnen en (wedstrijd)bekers Voor je ligt een stuk klei. Je kent klei al zo lang je naar school gaat. Je hebt er poppetjes van gemaakt of misschien zelfs wel een dinosaurus. Heel gewoon dus, zou je zeggen. Dat is ook zo; klei ligt le erlijk voor het oprapen. Klei vind je in Nederland aan de kust en langs de rivieren. Al heel lang geleden ontdekten mensen de geweldige eigenschappen van klei. Ze hadden dan ook niet zoveel keus; ze moesten het doen met wat ze in de natuur vonden en wat ze daarvan zelf konden maken.
Van klei maakten ze vooral po en: om in te koken, om spullen in te bewaren en om hun doden in te begraven. Die doden moesten ze wel eerst verbranden. Als je dat doet, van een pot een 'doodskist' maken, gaat de pot 'urn' heten. Er zijn in 2010 door archeologen entallen urnen gevonden in Oosterhout, op het grafveld in de Contreie.
Zo'n grafurn werd in een kuil begraven. Dat ging ongeveer zo: De bewoners van de Contreie kozen een mooie en bijzondere plek uit om de urn te begraven. Hier trokken zij een grote cirkel omheen. In het midden van die cirkel groeven ze een gat, waarin ze de urn met de resten van de dode neerze e. Vervolgens groeven ze met houten schoppen de cirkel verder uit tot het een greppel van een halve meter breed werd. Het zand uit de greppel gooiden ze in het midden van de cirkel over de urn heen. Zo ontstond een laag heuveltje met een greppel eromheen; die greppel scheidde de wereld van de levenden van die van de dode. Of ze de heuvel nog van een merkteken voorzagen, of ze gezongen, gehuild of gebeden hebben, of ze er een dodenmaal hebben aangericht, en of ze hier vaak terugkwamen om de dode te herdenken: daarover kunnen we alleen maar fantaseren. In 2010 en 2012 hebben archeologen in Oosterhout opgegraven in de Contreie, waar een nieuwe woonwijk gebouwd wordt. De archeologen vonden daar een grafveld uit het begin van de IJzer jd, dat is ongeveer 800 voor Christus. Zij vonden kringen die donker afstaken tegen het gele zand. In het midden van de cirkels vonden zij de urnen met de menselijke resten erin.
Dit is een grafurn die door de archeologen gevonden is:
Je gaat nu zelf proberen een pot te maken. 1) Pak het stuk klei eens beet en bekijk het goed. Wat is klei eigenlijk?
2) Pak een wat groter stuk en knijp er ink in. Je voelt dat het meegee . Wrijf een heel klein beetje tussen je vingers. Wat zie je? Allemaal hele kleine stukjes steen! Je voelt ook dat klei een beetje nat is. Door dat vocht kun je die steentjes kneden in elke vorm die je wilt. 3) Kneed de klei nog even door. Je merkt dat de klei soepeler en soepeler wordt. 4) Neem nu een bolletje ter groo e van een mandarijntje, rol dat tot een bal en duw er met je duim een gat in. Hou het kommetje dat je zo gemaakt hebt in je linkerhand (of in je rechter als je linkshandig bent) en draai het rond terwijl je met je duim het holletje verdiept. Dit wordt de onderkant van je pot. 5) Draai nu een rolletje van ongeveer 20 cm lengte. Zorg dat het overal even dik is en leg het op de rand van de onderkant van je pot. Druk het rolletje voorzich g vast. 6) Nu kun je de pot verder opbouwen met rolletjes. Houd hem bij het vastdrukken van een nieuw rolletje steeds goed vast met je andere hand, zodat je hem voldoende steunt.