Harga 9 ta' Settembru, 2012 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

IL-PROBLEMA TAL-GÓARGÓAR

Ilu ma jinbena ©ibjun 25 sena Il-Óadd 9 ta’ Settembru, 2012 Óar©a Nru 1,000

Prezz ›0.80

Ara Pa©na 9

IL-FINANZJAMENT TAL-PARTITI

KLIEM GONZI JISFUMA FIX-XEJN Wara ˙afna kliem u weg˙di minn Lawrence Gonzi li l-kwistjoni tal-finanzjament tal-partiti kellha tittie˙ed b’çerta serjetà, issa nsiru nafu illi fil-konkret il-Gvern Nazzjonalista mhu se jag˙mel xejn dwar dan. Il-kwistjoni tal-finanzjament tal-partiti re©g˙et assumiet çerta rilevanza din il-©img˙a, hekk kif idDeputat Nazzjonalista Franco Debono sfida lil Lawrence Gonzi biex jiΩvela kif ©ie ffinanzjat il-bini l-©did tad-Dar Çentrali tal-Partit Nazzjonalista. Quddiem din l-isfida, Lawrence Gonzi baqa’ kompletament fommu sieket. Mistoqsi minn din il-gazzetta jg˙id x’se jag˙mel filkonkret il-Gvern ta’ minoranza ta’ GonziPN dwar ilfinanzjament ta’ partiti, kulma kellu xi jg˙id dwar dan is-su©©ett Lawrence Gonzi, kien li “il-Parlament g˙andu quddiemu mozzjoni privata dwar il-finanzjament tal-partiti”. Li ma qalx Lawrence Gonzi li din il-mozzjoni privata hija ta’ Franco Debono, li ilu Ωmien twil jis˙aq li l-Gvern g˙andu jfittex jiççaqlaq dwar din il-materja. F’Novembru li g˙adda, Lawrence Gonzi kien wieg˙ed li se jindirizza l-kwistjoni tal-finanzjament tal-partiti permezz tal-pubblikazzjoni ta’ white paper li kellha tkun ippubblikata “fi Ωmien qasir”. Imbag˙ad, f’April li g˙adda, Gordon Pisani, il-kelliem ta’ Lawrence Gonzi, kien qal illi l-proçess ta’ qabel il-pubblikazzjoni tal-white paper huwa pjuttost twil, tant li g˙ad iridu jsiru diversi laqg˙at, kemm f’Malta kif ukoll f’pajjiΩi o˙ra, li mbag˙ad g˙andhom iwasslu biex ti©i ppubblikata l- white paper. Issa g˙adda mhux biss iΩ-Ωmien qasir li kien semma Gordon Pisani, imma g˙addiet kwaΩi sena, u kull idea dwar il-pubblikazzjoni ta’ white paper dwar il-finanzjament tal-Partit, jidher li sfumat fixxejn, il-g˙aliex fl-a˙˙ar komunika li kellu ma’ din ilgazzetta, Lawrence Gonzi ma g˙amel l-ebda riferiment g˙all-pubblikazzjoni tal- white paper imma semma biss il-mozzjoni privata ta’ Franco Debono.

IR-RATA TAL-EARLy SCHOOL LEAVERS

MALTA AGÓAR MINN SQALLIJA U CALABRIA F’mument pjuttost rari, il-kantawtatur famuΩ Taljan Antonello Venditti jinΩa n-nuççali biex jaqra l-gazzetta KullÓadd, artiklu miktub dwaru minn Wenzu Mintoff. (Óajr g˙ar-ritratt lil Michelle Muscat tar-Ristorante La Vela u lil Antonella Vassallo ta’ Standout Events) PAÌNA 23

“Il-Madonna tal-Grazzja salvatni” PAÌNA 3

Meta ji©u mqabbla ç-çifri tal-istudenti li telqu mill-iskola kmieni, issib li pajjiΩna g˙andu l-og˙la rata mill-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea. Fil-fatt, huwa stmat li f’pajjiΩna r-rata tal-early school leavers tla˙˙aq is-37%. Dan ifisser li kwaΩi erbg˙a minn kull g˙axar studenti f’pajjiΩna ma jkomplux jistudjaw f’livelli aktar avvanzati u lanqas jid˙lu l-Università. Dan ir-rekord negattiv g˙al pajjiΩna ng˙ata importanza fil-˙ar©a tal-©urnal influwenti Taljan il-Corriere della Sera ta’ nhar it-Tnejn li g˙adda. PajjiΩi o˙ra Ewropej li wkoll g˙andhom rata g˙olja ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola huma l-Portugall bi 28.7%, Spanja bi 28.4% u l-Italja bi 18.8%. L-aktar pajjiΩi Ewropej li g˙andhom rata baxxa ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola huma s-Slovakkja b’4.7%, ir-Repubblika Çeka b’4.9% u sSlovenja b’5%. Sadanittant, il-medja tal-Unjoni Ewropea f’dan il-qasam hija 14.1%. Dan ifisser li r-rata tal-early school leavers li g˙andna f’pajjiΩna hija 23% aktar mill-medja Ewropea. Jekk wie˙ed i˙ares lejn l-Italja, li huwa pajjiΩ ©ar tag˙na, isib li r-re©juni kollha Taljani, inkluΩ dawk fi Sqallija, ilkoll g˙andhom rata iΩjed baxxa minn Malta ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola. G˙alkemm ˙afna drabi a˙na l-Maltin g˙andna opinjoni baxxa fil-konfront ta’ çertu re©juni fin-na˙a t’isfel tal-Italja, iç-çifri uffiçjali juru bl-aktar mod çar li f’dawn ir-re©juni hemm ferm aktar persuni li qed jo˙ro©u bi kwalifiki milli qed ikun hawn f’pajjiΩna. Fi Sqallija, ir-rata ta’ early school leavers tla˙˙aq is-26%, iΩda f’Calabria fin-na˙a t’isfel tal-Italja, r-rata hija ferm inqas g˙ax tammonta g˙al 16.2%. (ara r-rapport s˙i˙ ta’ Krista Caruana f’pa©na 8)

09.09.2012

A˙barijiet

“Hemm bΩonn li nΩidu iktar il-kultura tal-paçi” - L-Arçisqof Cremona Il-biera˙ saret iç-çelebrazzjoni tat-8 ta’ Settembru, fejn tfakkru Ωew© ©rajjiet li salvaw lil Malta minn Ωew© ˙akmiet, lewwel wa˙da fl-1565 minn idejn lImperu Ottoman; l-o˙ra fl-1942, mill˙akma tal-FaxxiΩmu u n-NaziΩmu. Fl-Omelija waqt il-quddiesa ikkonçelebrata fil-Kon-Katidral l-Arçisqof Pawlu Cremona qal illi minkejja li a˙na niççelbraw dawn iΩ-Ωew© avvenimenti importanti, meta t˙ares lejhom mill-kampijiet tal-gwerra u tal-ibliet ta’ dak iΩ-Ωmien, bilfors naslu biex ng˙idu: “X’˙ela ta’ nies, xi tbatija biex inkunu nistg˙u ntennu din il-kelma Victoria, Reb˙a”. “Kemm min reba˙, u kemm min tilef ˙alla warajh ˙afna miΩ-Ωg˙aΩag˙ tieg˙u, kif ukoll ˙afna çivili mejtin, minbarra l-˙erba li tkun irriΩultat millgwerra.” Monsinjur Cremona kompla jg˙id illi dan kollu j©eg˙elna nag˙mlu l-misto-

qsija: “G˙aliex dan it-telf kollu fil-bniedem, fl-umanità?” Xi j©ag˙lu jag˙mel din il-vjolenza kollha? Nistg˙u nag˙tu ˙afna ra©unijiet: ambizzjonijiet ta’ poter, difiΩa ta’ nazzjon, piki ta’ nazzjonijiet. Il-fatt hu li hemm xi ˙a©a fl-umanità, fil-bniedem, li ©©ag˙lu jid˙ol g˙all-vjolenza u g˙allgwerer”. L-Arçisqof Cremona tenna li fl-Antik Testment, g˙alkemm g˙andna ˙afna rakkonti ta’ ©lied, jibqa’ l-fatt li l-˙sieb a˙˙ari kien ta’ viΩjoni li g˙ad teg˙leb dak kollu li hu vjolenza. “Kien hemm viΩjoni a˙˙arija ta’ meta Alla jakkwista s-saltna tieg˙u, u ter©a’ tinbena kif ˙alaqha hu: hija l-profezija ta’ dinja o˙ra li g˙ad trid ti©i meta tg˙addi din id-dinja, iΩda hija wkoll tama, çertezza, li l-paçi fl-a˙˙ar se tibda, se tirba˙”. Monsinjur Cremona qal ukoll illi

hemm bΩonn li nΩidu iktar il-kultura tal-paçi. It-tfal tag˙na fuq il-mezzi ©odda ta’ komunikazzjoni jaraw viΩjonijiet ta’ paçi jew ta’ reb˙a ta’ min hu liktar b’sa˙˙tu? Sidna Ìesù Kristu, wara li reba˙ g˙aliex qam mill-mewt ma kienx ifakkar lid-dixxipli tieg˙u firreb˙a li ntreb˙et iΩda fil-paçi li nkisbet – “Is-Sliem g˙alikom”. “A˙na wkoll irridu nΩidu iktar il-kultura tal-paçi mhux il-kultura tal-arti talgwerra, vera jew virtwali. In-Nisrani ma jistax ma jag˙milx ilparti tieg˙u biex i©ib il-Paçi fuq din lart. Irid jg˙ixha fuq il-livelli kollha - filfamilja, fl-edukazzjoni tat-tfal, fuq ilpostijiet tax-xog˙ol”. “Kull bniedem irid ikollu l-˙olma talpaçi: qatt ma jista’ jinsieha. Irid jixtieqha, u ja˙dem g˙aliha f’kull çirkustanza li jkun”, temm jg˙id l-Arçisqof Cremona.

“Lil Brincat nafu b˙ala bniedem ta’ integrità; biex g˙amel dawn l-akkuΩi jinsab iddiΩgustat” – Prof. Anthony Zammit Ftit tal-jiem ilu rriΩenja lProfessur Stephen Brincat minn Kap tad-Dipartiment tal-Onkolo©ija tal-Mater Dei. Brincat spjega li kien irriΩenja g˙aliex il-pariri tieg˙u dwar kwistjonijiet importanti kienu qed ji©u njorati mill-gvern, u g˙alhekk il-poΩizzjoni tieg˙u kienet saret wa˙da tenibbli. IΩda iktar tard Brincat g˙amel allegazzjonijiet iktar serji. F’ittra li bag˙at lillistampa, Brincat qal li snin ilu Ωew© pazjenti G˙awdxin kienu mietu kawΩa ta’ tossiçità mill-kimoterapija li

kienu ng˙ataw. Iktar minn hekk Brincat qal li kien qed isir ind˙il politiku fuq pazjenti li jkunu qed jing˙ataw il-kura g˙allkançer. Minkejja li din ilgazzetta ppruvat tag˙mel kuntatt ma’ Brincat biex jispeçifika dettalji dwar dawn lallegazzjonijiet, Brincat jidher li kien indispost. Intant dwar din il-kwistjoni u l-allegazzjonijiet talProfessur Brincat, din ilgazzetta talbet il-kumment tal-Professur Anthony Zammit. Zamimit stqarr li fis-set-

tur tas-sa˙˙a dan il-gvern kien falla. Meta nefaq €400 miljun fuq l-isptar Mater Dei il-Gvern kien qal li issa mhux se jkollna iΩjed problemi, iΩda dan l-a˙˙ar bdew ife©©u problemi serji b˙al dawk talambulanzi fi stat ˙aΩin, konsulenti li ng˙ataw il-kariga ming˙ajr ma kellhom il-kwalifiki neçessarji, u issa qed jing˙ad li l-Gvern qed jinda˙al f’min g˙andu jie˙u ttrattament jew le; xi ˙a©a li tmur kontra l-etika tal-professjoni. “Fejn tid˙ol is-sa˙˙a m’hemmx kulur politiku u din xi ˙a©a li nemmen fiha bis-s˙i˙”, sostna Zammit. Huwa ssokkta jg˙id li listqarrijiet tal-Ministru tasSa˙˙a huma tal-mist˙ija, fejn fost o˙rajn dan qal li ma jafx li fil-Mater Dei hemm il-pazjenti fuq l- istretchers filkuriduri, u li dan jixhed li lMinistru lanqas biss qed jid˙ol fl-isptar li suppost huwa responsabbli minnu. “Jekk hemm tim tal-futbol li

qed jilg˙ab, il-mani©er tat-tim g˙andu jkun preΩenti g˙allog˙ba”, spjega Zammit. Il-Prof. Zammit stqarr li lil Prof. Stephen Brincat jafu b˙ala bniedem ta’ integrità, u g˙alhekk mhux se jag˙mel akkuΩi bl-addoçç. “Biex qed jag˙mel dawn lakkuΩi sinjal li jinsab iddiΩgustat b’dak li hu g˙addej, l-istess b˙al ma jinsab iddisgustat il-poplu”, temm jg˙id Anthony Zammit.

09.09.2012

A˙barijiet

“ÓELSITHIELI L-MADONNA TAL-GRAZZJA” Sitt ijiem qabel il-festa tal-Madonna tal-Grazzja f’ÓaΩ-Ûabbar, iΩ-Ωag˙Ωug˙ Ûabbari GIAN LUCA MERCIECA, kien qieg˙ed i˙abbat wiççu mal-mewt. Nhar it-Tnejn li g˙adda, Gian Luca kien wie˙ed mill-vittmi tal-maltempata qawwija li laqtet lill-GΩejjer Maltin. KRISTA CARUANA ltaqg˙et ma’ dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ u tkellmet mieg˙u dwar l-esperjenza terribbli li g˙adda minnha. Fil-jiem li g˙addew smajna ˙afna dwar il˙sara qawwija li g˙amlet il-maltempata li laqtet lill-GΩejjer Maltin bejn il-Óadd u tTnejn. Smajna b’karozzi li n©arrew malwied jew li tkissru, si©ar tqaççtu u nies li kellhom ˙sarat kbar fir-residenza privata tag˙hom min˙abba l-ilmijiet li da˙lulhom ©ewwa. IΩda fejn dak li g˙adda minnu ΩΩag˙Ωug˙ Ûabbari, Gian Luca Mercieca, nhar it-Tnejn li g˙adda, dan kollu huwa biss farka çkejkna. Gian Luca, li g˙adu kif temm l-istudji tieg˙u fl-MCAST, b˙alissa qieg˙ed ifittex impjieg. Kien proprju biex imur jag˙mel interview g˙al xog˙ol, li nhar it-Tnejn li g˙adda spiçça biex kwaΩi tilef ˙ajtu. “Kienu g˙all-˙abta tal-erbg˙a ta’ waranofsinhar. Qbadt tal-linja biex immur Birkirkara min˙abba li kelli interview g˙al xog˙ol. Qatt ma bsart minn xiex kont se ng˙addi,” beda jg˙idli ΩΩag˙Ωug˙. Qalli li niΩel quddiem iç-Çentru Laburista ta’ Birkirkara, iΩda ried jaqsam salfaççata. Ix-xita kienet di©à nieΩla mhux ˙aΩin. “Irnexxieli naqsam l-ewwel parti tat-triq, iΩda kelli nieqaf hemm g˙ax beda nieΩel il-wied u f’temp ta’ ftit minuti spiççajt blilma sa rkupptejja. Ma ssugrajtx naqsam il-parti l-o˙ra tat-triq g˙ax l-ilma beda nieΩel b’sa˙˙a qawwija u kont çert illi kieku ppruvajt naqsam kont se nitkaxkar mal-wied. Minflok iddeçidejt li nibqa’ fuq is-central strip, bit-tama li l-ilmijiet kienu se jbattu,” kompla jg˙id il-©uvni. Jg˙id li f’˙in minnhom lema˙ vann li kien ipparkjat fittriq u li n©arr mal-kurrent u spiçça tfarrak. “Hemmhekk ˙akimni l-paniku. Irrealizzajt li l-qawwa tal-ilma kienet kbira u li kont qieg˙ed fil-periklu. BΩajt ˙afna u dlonk bdejt nitlob lill-Madonna talGrazzja biex to˙ro©ni minn hemm qawwi u s˙i˙.” IΩda s-sitwazzjoni kompliet tmur mill-˙aΩin g˙all-ag˙ar g˙ax il-livell talilma kompla jog˙la u s-sa˙˙a tieg˙u bdiet tiΩdied. “Dak il-˙in bdejt ng˙ajjat g˙all-ajjut u xi nies li kienu ©o ˙anut faççata ppruvaw isalvawni billi bdew jitfg˙uli xi çraret biex naqbad mag˙hom, iΩda kien kollu g˙alxejn. F’˙in minnhom il-wied tant niΩel b’sa˙˙a li litteralment kaxkarni mieg˙u,” kompla jg˙id. Gian Luca qalli li ©ol-ilma twerwer u beda jibΩa’ li se ja˙bat rasu ma’ xi o©©ett

b˙al xi karozza jew xi ˙a©a o˙ra li kienet tkaxkret mal-wied. “Bdejt nipprova nilqa’ b’idejja u ng˙atti rasi. F’xi mumenti spiççajt litteralment ta˙t l-ilma u bdejt nibla’ ˙afna ilma. Ma kien hemm xejn ma’ xiex stajt inΩomm biex ma nibqax nitkaxkar,” qal Gian Luca viΩibbilment emozzjonat. Kien konvint li kien se jmut Aktar ma beda jg˙addi l-˙in, aktar bdiet tiΩdied il-qawwa tal-wied. “G˙al xi ˙in spiççajt litterlament ta˙t lilma. Quddiem g˙ajnejja bdejt in©ib ˙ajti kollha u anke wiçç ommi li tant tinkwieta g˙alija. Bdejt nitlob lill-Madonna talGrazzja g˙ax ˙assejt li t-tmiem tieg˙i kien fil-qrib ˙afna. IΩda fl-istess ˙in bdejt il-˙in kollu nistaqsi lili nnifsi jekk kontx se mmut hemm.” Il-©uvni qalli li f’mument minnhom ipprova jaqbad ma’ xi si©ar iΩda l-ilma tant kien b’sa˙˙tu li s-si©ar bdew jitqaççtu. Gian Luca jg˙id li l-wied ©arru triq twila sakemm imbag˙ad wasal fejn hemm id-Dipartiment tal-VAT. “Kif wasalt fejn id-Dipartiment tal-VAT, irnexxieli naqbad ma’ biçça zokk li kien imda˙˙al fil-˙adid li jifred xi appartamenti mit-triq. Ûammejt mieg˙u b’kemm kelli

sa˙˙a u fl-istess ˙in bdejt ng˙ajjat g˙allajjut. F’˙in minnhom minn faççata lma˙t mara fil-gallarija li bdiet tg˙idli biex inΩomm sod filwaqt li g˙ajtet lir-ra©el tag˙ha biex jinΩel jg˙ini. Minn hawn u minn hemm, irnexxieli naqbad mal-˙adid u tlajt aktar ’il fuq sakemm spiççajt ta˙t l-appartamenti u stkennejt hemmhekk,” kompla jg˙id Gian Luca. Miraklu tal-Madonna tal-Grazzja Il-©uvni kompla jg˙id li mbag˙ad ing˙ata l-ewwel g˙ajnuna mill-koppja Norman u Maxine li kienu lem˙uh jitkaxkar malwied u l-ewwel ˙a©a li g˙amel kien li talabhom biex jikkuntattjaw lill-familja tieg˙u min˙abba li kien tilef il-mobile u g˙alhekk beda jinkwieta li ma setg˙ux jil˙quh. “Malli salvajt, mill-ewwel g˙edt li dan kien miraklu tal-Madonna tal-Grazzja. Ûgur li l-fidi tieg˙i salvatni mill-mewt. F’dawk il-mumenti diffiçli, tlabtha ˙afna lill-Madonna u g˙alkemm bΩajt ˙afna, però xorta ˙allejt f’idejha.” Apparti milli salva mill-mewt, ˙a©a o˙ra impressjonanti kienet li ma ©arrab l-ebda ©rie˙i minkejja li kien tkaxkar kilometri

s˙a˙ mill-ilmijiet. “Bqajt skantat kif ma we©©ajtx u kelli biss ftit grif f’saqajja. Jekk dan mhux miraklu, ma nafx kif jista’ jkun miraklu,” qal Gian Luca. Esperjenza li biddlitlu ˙ajtu IΩ-Ωag˙Ωug˙ qalli li din l-esperjenza litterlament biddlitlu ˙ajtu ta’ ta˙t fuq. “Inbdilt totalment. Sirt napprezza dak kollu li qabel kont nie˙u for granted jew inkella dak kollu li ma kontx nag˙ti kas. Mill-içken ˙a©a sa l-ikbar ˙a©a. Sirt napprezza aktar in-natura u anke l-familja tieg˙i. Meta niftakar li nhar it-Tnejn kont se mmut, illum nirrealizza kemm xi kultant inkunu boloh meta na˙lu ˙ajjitna fuq iç-çuçati. Sirt ukoll aktar bniedem spiritwali u sirt devot aktar tal-Madonna talGrazzja,” issokta l-©uvni. IΩda din l-esperjenza x’aktarx se ddum ˙afna tidwi f’mo˙˙u, kif spjega huwa stess. “Kumbinazzjoni xi jumejn wara er©ajt g˙addejt mill-wied ta’ Birkirkara, iΩda jkolli nammetti li er©ajt ˙assejt il-biΩa’ ta’ nhar it-Tnejn li g˙adda. Na˙seb li minn wara dak li ©rali, se nipprova nevitaha kemm jista’ jkun dik it-triq, g˙all-bqija ta’ ˙ajti kollha,” qalli bi tbissima Gian Luca.

NOT MANY PE OPLE K NOW THIS… THIS… PEOPLE KNOW R OCS T RAVEL IS CHE APER T HAN ANY ON LINE B OOKING ENGINE, ENGINE, CHE APER THAN THAN ANY LOCAL LOCAL PROVIDER. PROVIDER. SERIOUSLY. SERIOUSLY SERIOUSL Y. ROCS TRAVEL CHEAPER THAN ONLINE BOOKING CHEAPER S TAR ART TING FROM FROM STARTING

SI CIL ILY Y SICILY €169 RO ME ROME L ONDON LONDON C YPRUS CYPRUS D UBAI DUBAI DISNEYLAND PARIS PARIS

THE ROCS ROCS TRAVEL TRA TR AVEL P AVEL ACK CKA AGES IINCLUDE: NCLUDE: PACKAGES ,iÌÕÀ y } ÌÃ] i>À Þ À } y } ÌÃ `i«>ÀÌÕÀi > ` >Ìi y } ÌÃ ,iÌÕÀ y } ÌÃ] i>À Þ À } y } ÌÃ `i«>ÀÌÕÀi > ` >Ìi y } ÌÃ >ÀÀ Û> ] ÓÉÎ } Ì >VV `>Ì ] `> Þ LÀ i> v>ÃÌ >ÀÀ Û> ] ÓÉÎ } Ì >VV `>Ì ] `> Þ LÀi> v>ÃÌ + all tax es & charges charges taxes Call us on 2015 1515 vel@rocsgrp.com or email tra travel@rocsgrp.com w ww.rocsholidays.com www.rocsholidays.com

7HUPV DQG FRQGLWLRQV DSSO\ 2ƪHUV DUH YDOLG VXEMHFW W RQGLWLRQV DSSO\ 2ƪHUV DUH YDOLG VXEMHFW WR DYDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLD YDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLD YDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLDO GDWHV 3ULFHV PLJKW YDU\ ZLWKRXW QRWLFH ) \ ZLWKRXW QRWLFH )RU D IXOO OLVW RI WKH 52&6 WUDYHO W HO WHUPV DQG FRQGLWLRQV SOHDVH YLVLW WKH ZHE OLQN KWWS Z RQGLWLRQV SOHDVH YLVLW WKH ZHE OLQN KWWS ZZZ URFVJUS FRP WUDYHO WHUPV DQG FRQGLWLRQV

09.09.2012

A˙barijiet

Il-Gvern offrut ambulanzi aktar moderni u bi prezz or˙os minn dawk li nkrew Ftit tal-©img˙at ilu din ilgazzetta rrappurtat dwar l-istat ˙aΩin ta’ çerti ambulanzi li qed jopera bihom l-Isptar Mater Dei. Anki l-ambulanzi li lGvern kien qed jikri ming˙and il-privat mhumiex ta’ kwalità g˙olja, tant hu hekk li kienu ©ew imne˙˙ija mis-servizz li kienu jag˙tu ©ewwa sptarijiet IngliΩi. Skont il-Ministeru tas-Sa˙˙a, il-kiri tal-ambulanzi sar wara sej˙a g˙all-offerti, madankollu din il-gazzetta tinsab infurmata li din is-sej˙a ma kinitx ©iet ippubblikata fil-Gazzetta talGvern. Mhux l-ambulanzi kollha huma ta’ kwalità g˙olja L-ambulanzi tal-isptarijiet talGvern qeg˙din jinkrew ming˙and il-kumpannija FES, li ftit taΩ-Ωmien ilu ng˙aqdet ma’ kumpannija o˙ra sabiex tifforma l-Frontline Ambulance Service (FAS) u tibda tag˙ti servizzi varji marbuta mal-kiri tal-ambulanzi. G˙alkemm il-kundizzjoni ta’ dawn l-ambulanzi hija a˙jar minn dik li jinsabu fiha çerti ambulanzi tal-Gvern, u˙ud minn dawn l-ambulanzi, apparti li huma kemxejn Ωg˙ar, m’g˙andhomx çertu façilitajiet b˙all-arja kundizzjonata u rampi g˙as-si©©u tarroti. Kull ambulanzi qed tinkera g˙al madwar €150 kuljum. Il-Ministeru tas-Sa˙˙a kien ammetta mal-istampa li kienu ntuΩaw ambulanzi li ma kinux konformi mal-istandards stipulati fis-sej˙a g˙all-offerti, iΩda li dan kien sar biss g˙al ftit jiem sakemm tran©at il-˙sara f’ambulanzi o˙ra. Madankollu, din il-gazzetta tinsab infurmata li din il-prattika mhux neçessarjament se

tkun temporanja, u li probabbilment qed tintuΩa fuq baΩi regolari. Din il-kumpannija g˙andha firxa wiesg˙a ta’ ambulanzi li l-g˙amla tag˙hom tvarja bejn dawk tal-1994 sa dawk tal2004, u g˙alhekk l-ambulanzi mikrija mill-isptarijiet tal-Gvern mhumiex kollha tal-istess kwalità. Din il-kumpannija hija mag˙mula minn tmien sidien differenti, b’diversi persuni li g˙andhom sehem minnha. Allegatament fost dawn ilpersuni li g˙andhom sehem mill-qlig˙ tal-kumpannija hemm xi ˙add li ˙are© mill˙abs is-sena li g˙addiet, wara li skonta sentenza marbuta ma’ qtil. Madankollu, dan lekspri©unier ma jidhirx g˙annom ta’ din il-kumpannija, u minfloku tidher persuna o˙ra li sa ftit xhur ilu kienet g˙adha ta˙dem b˙ala gwardjan fis-sezzjoni ta’ detenzjoni fl-Isptar Monte Carmeli, fejn lekspri©unier skonta parti missentenza tieg˙u. Kumpannija o˙ra toffri ambulanzi iktar moderni bi prezz or˙os Intant, din il-gazzetta tkellmet ma’ sidien ta’ kumpannija o˙ra li wkoll toffri servizz ta’ kiri ta’ ambulanzi lokalment. Dawn is-sidien ikkonfermaw li s-sej˙a g˙al din il-kirja kienet in˙ar©et baxx baxx, u li huma ma kinux tefg˙u l-offerta tag˙hom. Madankollu, huma jsostnu li persuni fi ˙dan il-Ministeru tas-Sa˙˙a jafu bisservizz tal-kiri li toffri lkumpannija tag˙hom. Dawn is-sidien jg˙idu li lambulanzi tag˙hom huma tal2004 u attrezzatti minn kollox, u li kienu lesti joffru kundizz-

jonijiet a˙jar g˙all-kiri ta’ dawn l-ambulanzi. Huma sa˙ansitra jsostnu li bi prezz ir˙as minn dak li qed i˙allas il-Gvern b˙alissa, ilkumpannija tag˙hom tkun tista’ timporta ambulanzi tal2010 li huma kwaΩi ©odda fjamanti u attrezzati bl-a˙˙ar teknolo©ija. Il-Ministeru tas-Sa˙˙a ja˙rab milli jwie©eb kif saret l-g˙aΩla Din il-gazzetta staqsiet lillMinisteru tas-Sa˙˙a jekk kinitx saret sej˙a g˙all-offerti, jekk kienx hemm min offra ambulanzi ©odda, kemm kienet ittalba g˙all-kirja ta’ dawn lambulanzi, u x’kienet ir-ra©uni ta’ din l-offerta. Fit-twe©iba tieg˙u l-Ministeru tas-Sa˙˙a kkonferma li kienet saret sej˙a g˙all-offerti,

madankollu ma speçifikax meta saret din is-sej˙a u fejn kienet ©iet ippubblikata. Il-Ministeru qal biss li fissej˙a kienu ntalbu ambulanzi skont standards u dettalji o˙ra, u li l-offerti kienu ©ew evalwati fuq dawn il-kriterji mitluba. Ambulanzi u xufiera tal-Gvern ma jing˙atawx xog˙ol Intant, persuni mid˙la tattmexxija tas-servizz tal-ambulanzi fil-Mater Dei qalu li ΩΩew© ambulanzi mikrija qeg˙din jintuΩaw lejl u nhar, u li Ωew© ambulanzi minn sebg˙a li g˙andu l-Gvern qeg˙din dejjem jit˙allew wieqfa. Min˙abba li l-ambulanzi privati qed jintbag˙tu attrezzati bix-xufiera, ix-xufiera talGvern qeg˙din jit˙allew jiçças-

saw meta ma jkunx hemm biΩΩejjed xog˙ol g˙al seba’ ambulanzi. Iktar minn hekk jirriΩulta li la˙˙ar xufiera li ©ew impjegati dda˙˙lu erba’ snin ilu. Matul la˙˙ar erba’ snin irtiraw tmien xufiera, iΩda dawn qatt ma ©ew sostitwiti. Min˙abba f’hekk ix-xufiera kienu qeg˙din ja˙dmu ˙afna sahra biex ila˙˙qu maddomanda, iΩda issa minflok jag˙mlu ˙in Ωejjed huma, qed jintuΩaw l-ambulanzi u xxufiera tal-privat. Kwistjoni o˙ra hija li s-sej˙a g˙all-offerti g˙all-kiri tal-ambulanzi n˙ar©et fuq ˙ames snin. G˙alhekk mhuwiex çar x’se ji©ri minn din il-kirja ladarba lGvern jixtri ambulanzi ©odda sal-a˙˙ar tas-sena, b˙alma wieg˙ed ftit tal-©img˙at ilu lMinistru Joe Cassar.

Restawrat il-monument ta’ Manwel Dimech Il-monument ta’ Manwel Dimech fi Pjazza Kastilja l-Belt kien ilu fil-bΩonn li ji©i restawrat u f’dawn l-a˙˙ar snin kien t˙alla fi stat ta’ telqa. Ftit tas-snin ilu kienu bdew il-manuvri biex titne˙˙a r- roundabout li hemm quddiem Kastilja u l-monument ta’ Manwel Dimech ji©i mwarrab f’post mhux daqshekk prominenti. Min˙abba l-istat ta’ telqa li kien jinsab fih dan il-monument, il-Partit Laburista permezz tadDeputat Mexxej g˙all-Affarijiet tal-Partit Toni Abela, ˙a l-inizjattiva li fin-nuqqas tal-Gvern li jag˙mel ix-xog˙lijiet ta’ restawr me˙tie©a, ikun il-PL li jie˙u ˙sieb li jsir ir-restawr. Kien biss wara li l-PL ˙a din l-inizjattiva li lawtoritajiet ikkonçernati ˙adu ˙sieb li jibda dan ix-xog˙ol ta’ restawr. Kumbinazzjoni x-xog˙ol ta’ restawr fuq dan il-monument kien lest fil-©img˙a li sar il-funeral tal-Perit Mintoff u b’hekk seta’ jitgawda millmi©emg˙a kbira proprju fl-a˙˙ar ‘mixja’ li g˙amel il-Perit Mintoff minn quddiem l-uffiççju tieg˙u fejn qatta’ tant sig˙at twal ta’ xog˙ol. Il-monument ta’ Manwel Dimech huwa xog˙ol l-iskultur Anton Agius u ©ie restawrat mill-iskultur Aaron Camilleri Cauchi. Il-PL esprima r-ringrazzjament tieg˙u lirrestawraturi g˙ax-xog˙ol tag˙hom. Ir-ritratti juru kif kien dan il-monument qabel (xellug) u wara r-restawr (lemin).

09.09.2012

A˙barijiet

Ritratt: ADRIAN NELSON

Jissokta t-t˙ammil illegali f’BirΩebbu©a

Matul dawn l-a˙˙ar Ωew©t isjuf, il-Kunsill Lokali ta’ BirΩebbu©a kien jinsab f’battalja kontinwa mal-awtoritajiet tal-ambjent u s-sa˙˙a li baqg˙u çassi quddiem l-illegalitajiet li qed iwettaq il-Port Óieles. G˙al Ωew©t isjuf konsekuttivi l-kumpannija li tmexxi l-Port Óieles baqg˙et g˙addejja bi t˙ammil ( dredging) qrib il-bajja fejn ikunu qeg˙din jg˙umu n-nies. Dan meta wa˙da mill-kundizzjonijiet imposti fil-permess tal-MEPA kienet dik li ma jsirx t˙ammil matul l-ista©un tal-g˙awm. F’dan is-servizz RITIANNE AGIUS tag˙ti ˙arsa dettaljata lejn dak li qed ise˙˙ fil-Bajja ta’ BirΩebbu©a u lejn in-nuqqas ta’ trasparenza mill-awtoritajiet tal-ambjent u s-sa˙˙a, kif ukoll mit-tmexxija tal-Port Óieles.

Is-sena li g˙addiet il-MEPA kienet di©à bdiet titfa’ r-responsabbiltà fuq idDipartiment tas-Sa˙˙a, u dan g˙aliex ilkundizzjoni fil-permess li ma jsirx t˙ammil fl-ista©un tal-g˙awm kienet ©iet imposta minn dan id-Dipartiment. Fil-fatt, meta din il-gazzetta g˙amlet numru ta’ domandi lid-Dipartiment tasSa˙˙a, dan id-Dipartiment kien wie©eb li l-kundizzjonijiet kienu ©ew emendati, u dan sabiex ix-xog˙ol jit˙alla jkompli matul is-sajf. F’Ìunju 2011 id-Dipartiment kien issokta jg˙id li x-xog˙ol ta’ t˙ammil b˙ala parti mill-estensjoni tal-Port Óieles kien se jit˙alla jkompli peress li l-pro©ett kien ta’ importanza nazzjonali. Id-Dipartiment speçifika li dawn ixxog˙lijiet ma kinux se jkunu ta’ detriment g˙as-sa˙˙a tal-g˙awwiema. Din l-istqarrija fjakka ma serr˙et mo˙˙ ˙add, u dan g˙aliex li kieku dt˙ammil ma kienx se jaffetwa lillg˙awwiema, ma kellhiex g˙alfejn ti©i imposta qabel il-kundizzjoni biex ma jsirx t˙ammil matul l-ista©un talg˙awm. Meta dan is-sajf il-Kunsill Lokali bag˙at ilment lill-MEPA dwar idt˙ammil, il-MEPA re©g˙et farfret irrespon-sabbiltajiet tag˙ha fuq idDipartiment tas-Sa˙˙a. F’korrispondenza li g˙andha kopja tag˙ha din il-gazzetta jidher li, f’Ìunju ta’ din is-sena, il-Kunsill Lokali lmenta kemm-il darba mal-awtoritajiet ambjentali dwar id-t˙ammil li baqa’ g˙addej wara l-bidu tas-sajf. Il-MEPA wie©bet li l-kundizzjoni kienet imposta mid-Dipartiment tas-

Sa˙˙a, u g˙alhekk kellu jkun idDipartiment tas-Sa˙˙a li jiΩgura li din qed ti©i osservata. IΩda l-Kunsill Lokali insista li l-Ordni tal-Infurzar kellha to˙ro© mill-MEPA, g˙ax kienet il-MEPA li ˙ar©et il-permess g˙all-estensjoni talPort Óieles. Madankollu, il-MEPA baqg˙et tinsisti li ma kinitx responsabbli. IΩda minn informazzjoni li g˙andha din il-gazzetta jirriΩulta li fil-fatt il-MEPA qed tag˙mel monitora©© kontinwu taxxog˙lijiet li qed isiru b’rabta ma’ dan ilpro©ett. Dan il-monitora©© qed isir mill-kumpannija privata En-Sure Ltd, li suppost qed tissorvelja x-xog˙lijiet u tirrapporta kollox lill-MEPA. Dan jixhed li fil-verità l-MEPA hija parzjalment, jekk mhux g˙al kollox, responsabbli biex tara li l-kundizzjonijiet imposti fil-permess ji©u osservati, u g˙alhekk mhuwiex ©ustifikat li tfarfar mir-responsabbiltà tag˙ha. Il-Port Óieles jg˙id li qieg˙ed jag˙mel biss t˙ammil ta’ manutenzjoni Meta l-MEPA baqg˙et tinsisti li ma kinitx responsabbli biex tara li l-kundizzjoni tad-t˙ammil ti©i osservata, ilKunsill Lokali kien kostrett idur fuq idDipartiment tas-Sa˙˙a biex jie˙u azzjoni wara li matul is-sajf tal-2011 u issa anki matul dak tal-2012 id-t˙ammil fil-Bajja s-Sabi˙a kien baqa’ g˙addej minkejja l-kundizzjoni imposta mill-istess Dipartiment. Minn korrispondenza bejn il-Kunsill Lokali u d-Dipartiment tas-Sa˙˙a jirriΩulta li, wara l-ilment tal-Kunsill, idDipartiment tas-Sa˙˙a g˙amel spezz-

joni fil-bajja, iΩda f’dak il-˙in ma setax jinnota xog˙ol ta’ t˙ammil, u g˙alhekk talab lill-Kunsill jispeçifika d-dati u lpost eΩatt fejn kien qed isir dan ixxog˙ol. Min-na˙a tieg˙u l-Kunsill forna l-informazzjoni mitluba u stenna twe©iba ming˙and id-Dipartiment. L-awtoritajiet tas-Sa˙˙a wie©bu lillKunsill Lokali proprju l-©img˙a li g˙addiet, fejn fit-twe©iba tag˙hom qalu li jinsabu infurmati li l-uniku t˙ammil li kien qed isir kien b’rabta ma’ manutenzjoni, u li kien neçessarju biex titne˙˙a l-akkumulazzjoni f’qieg˙ il-ba˙ar li min˙abba fiha l-vapuri ma jkunux jistg˙u jimmanuvraw sew. Id-Dipartiment Ωied jg˙id li g˙al aktar informazzjoni l-Kunsill kellu jitkellem mal-Project Manager tal-Port Óieles. X’investigazzjoni g˙amel id-Dipartiment tas-Sa˙˙a? It-twe©iba tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a tqajjem Ωew© dubji ewlenin. L-ewwel wie˙ed huwa marbut mal-hekk imsej˙a xog˙lijiet ta’ manutenzjoni. Matul dan is-sajf id-t˙ammil baqa’ g˙addej b’mod kontinwu g˙al ©ranet konsekuttivi matul ix-xhur tas-sajf. Ìie osservat b’mod speçjali matul illejl u fis-sig˙at bikrin ta’ filg˙odu. Huwa dibattibbli kemm t˙ammil daqstant intensiv u fit-tul huwa sempliçiment xog˙ol ta’ manutenzjoni. It-tieni dubju huwa relatat mal-investigazzjonijiet li suppost wettaq idDipartiment tas-Sa˙˙a. Dan idDipartiment ma speçifikax b’liema mod kien wettaq l-investigazzjonijiet tieg˙u, bl-ispjegazzjoni li ng˙atat tkun wisq

superfiçjali. Iktar minn hekk, il-fatt li l-Kunsill ©ie mitlub jag˙mel kuntatt mal-Project Manager tal-Port Óieles g˙al iktar informazzjoni, jag˙ti l-impressjoni li probabbilment ma saret l-ebda investigazzjoni, u li l-ispjegazzjoni dwar ix-xog˙ol ta’ manutenzjoni kienet ing˙atat mill-istess Project Manager, ming˙ajr ma ©iet ivverifikata mill-awtoritajiet tas-sa˙˙a. Ir-residenti ta’ BirΩebbu©a ma baqg˙alhomx fuq min iduru Din il-gazzetta tkellmet ma’ diversi persuni qrib it-tmexxija tal-Port Óieles. Dawn kienu jidhru li mhumiex komdi bid-domandi ta’ din il-gazzetta dwar jekk dan id-t˙ammil kienx qed isir biss g˙al ra©unijiet ta’ manutenzjoni. Dawn evitaw li jwie©bu jew inkella talbuna nindirizzaw dawn id-domandi lil persuni o˙ra. Intant, ir-residenti ta’ BirΩebbu©a m’g˙adx baqg˙alhom fuq min iduru, hekk kif ©ew abbandunati kemm mill-awtoritajiet ambjentali u anki minn dawk tas-sa˙˙a. Numru ta’ residenti li tkellmu ma’ din il-gazzetta esprimew l-g˙adab tag˙hom g˙all-fatt li l-awtoritajiet qed jag˙lqu g˙ajnejhom quddiem dawn l-illegalitajiet, filwaqt li o˙rajn qabblu din is-sitwazzjoni ma’ dik tat-trab iswed, fejn minkejja li dan kien evidenti, l-awtoritajiet baqg˙u jg˙idu li mhumiex qed jarawh. Dawn sa˙qu li g˙andha ssir investigazzjoni indipendenti sabiex ji©i determinat darba g˙al dejjem ir-ra©uni dwar dan id-t˙ammil, u l-impatt li dan qed ikollu fuq l-ambjent u s-sa˙˙a.

09.09.2012

A˙barijiet

Ìimg˙a bog˙od mill-ftu˙ tal-Kungress B˙al-lum ©img˙a l-Partit Laburista jag˙ti bidu g˙all-ewwel kungress tieg˙u. Mistennija jkunu disat ijiem impenjattivi, mimlijin attivitajiet u li se jil˙qu l-qofol tag˙hom b’mass meeting li se jsir is-Sibt 22 ta’ Settembru, u maratona ©bir ta’ fondi l-g˙ada l-Óadd 23 ta’ Settembru. Dwar il-Kungress KRISTA CARUANA tkellmet maΩ-Ωew© deputati mexxejja ANÌLU FARRUGIA u TONI ABELA.

“Il-Kungress se j˙alli timbru fuq il-politika lokali” – An©lu Farrugia F’kummenti ma’ din il-gazzetta, id-Deputat Mexxej g˙all-Affarijiet tal-Parlament, An©lu Farrugia, qal li llum il-PL huwa partit miftu˙ u jilqa’ fi ˙dan il-familja tieg˙u lil bosta Maltin u G˙awdxin li, jew kienu tbieg˙du, jew kellhom fehma politika differenti. Qal li l-PL sa˙ansitra qed jilqa’ fi ˙danu nies li kienu simpatizzanti tal-PN u li llum i˙ossuhom komdi bil-politika li qed joffri l-Partit Laburista. Sa˙aq li dan ifisser li l-familja Laburista kibret u g˙adha qed tikber u fi kliemu dan huwa suççess fih innifsu. Sa˙aq li l-Partit Laburista huwa partit tal-poplu u mhux tal-ftit ta’ xi klikka, u jemmen li dan il-

Kungress ser ikun qed jippermetti li l-membri kollha fi ˙dan dan il-partit tal-poplu jwasslu dak li g˙andu xi jg˙id il-poplu u mhux ikun ilpoplu li jrid jisma’ dak li jrid iwassallu l-politiku. An©lu Farrugia qal li l-laqg˙at li saru malmembri fiç-çentri Laburisti relatati mat-t˙ejjija tal-Kungress ˙allew ˙afna frott. “Dan il-Kungress li ser ikun l-ewwel wie˙ed f’pajjiΩna hu mistenni j˙alli timbru fuq il-politika lokali; timbru li jfisser impenn, timbru li jfisser li verament a˙na min-nies, g˙an-nies u tan-nies fejn dak li ser ji©i ssu©©erit mill-poplu ftit ©img˙at qabel l-elezzjoni, ser ji©i trasferit filprogramm elettorali tal-Partit Laburista, il-Partit tal-poplu,” temm jg˙id An©lu Farrugia.

“Min se jattendi g˙all-Kungress se jkun protagonist u mhux udjenza” – Toni Abela Min-na˙a tieg˙u, id-Deputat Mexxej g˙all-Affarijiet tal-Partit, Toni Abela, qal li l-politika f’pajjiΩna qed tinbidel b’mod mg˙a©©el u l-elettorat m’g˙adux dak li kien g˙ax mhux lest li joqg˙od kif tpo©©ih. Abela qal li l-elettorat irid ikun ikkonsultat kontinwament u jrid li jkollu rendikont ta’ dak li qed ji©ri fil-pajjiΩ, u g˙alhekk dik li jg˙id tieg˙u darba kull ˙ames snin bil-vot issa spiççat. “Meta Joseph Muscat sar mexxej, mill-ewwel wera x-xewqa li jkollna statut tal-Partit Laburista li jirrifletti s-sinjali taΩ-Ωminijiet. G˙alhekk ˙are© bl-idea tal-Kungress, li llum jinsab minqux f’Kapitlu 8 talIstatut. L-iskop tal-Kungress huwa dak li flimkien mal-Konferenza Ìenerali jele©©i mexxej ©did, jekk ikun il-kaΩ, jew li jkun g˙odda ©dida, li permezz tag˙ha l-Partit jikkonsulta ma’ firxa wiesg˙a ta’ nies qabel kull elezzjoni,” spjega Toni Abela. Ûied jg˙id li fi kliem l-Istatut tal-Partit, il-Kungress g˙andu jag˙ti linja gwida lill-Partit dwar x’g˙andha tkun il-politika tieg˙u jekk ikun fil-gvern. G˙alhekk il-Kungress ser jo˙loq okkaΩjoni biex dak li jkun jag˙ti l-opinjoni tieg˙u u jag˙mel dawk il-kummenti li j˙oss li l-Partit g˙andu jisma’.

B˙al-lum 257 sena, l-g˙ada tal-Vittorja tal-1755, ©gajta ta’ 22 qassis ippruvaw iqanqlu rewwixta kontra l-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ìwann, dak iΩ-Ωmien immexxi mill-Granmastru Francesco Ximenes. L-Ordni kien wasal fl-a˙˙ar Ωmien tieg˙u f’Malta u kien sar dekadenti u insensittiv g˙all-bΩonnijiet tal-poplu Malti. Ximenes g˙olla t-taxxi fuq il-qam˙, ipprojbixxa l-kaçça g˙all-fenek u miΩuri o˙rajn li kienu jixhdu li l-Granmastru u l-Kavallieri kienu aktar mo˙˙om fihom infushom milli fil-Maltin. Dun Gejtan Mannarinu u s˙abu g˙aΩlu d-9 ta’ Settembru g˙ar-rewwixta biex jipprovaw isibu lillkavallieri fuq sieq wa˙da wara lejl ta’ xalar jiççelebraw il-festa tal-Vittorja l-lejl ta’ qabel. Imma l-poplu Malti kien timidu u beΩg˙an u ma ˙ari©x jappo©©a r-rewwixta. Ìifen FrançiΩ filport kien ta l-ewwel g˙ajnuna lill-Ordni, u r-Rewwixta tal-Qassisin sfaxxat, b’konsegwenzi gravi g˙al Dun Gejtan u s˙abu. Tlieta mill-qassisin spiççaw qatg˙ulhom rashom u ©ew esposti fuq il-Kavallier ta’ San Ìakbu b˙ala twissija g˙al kull min seta’ jit˙ajjar jipprova jag˙mel b˙alhom. Disg˙a ©ew eΩiljati u Dun Gejtan spiçça maqful il-˙abs, sakemm in˙eles minn Napuljun, 54 sena wara! Dak li g˙amel Dun Mannarinu tant kien fl-interess tal-Maltin li, ftit wara r-rewwixta, il-Granmastru Francesco Ximenes ra li kien jaqbillu li jra˙˙as il-prezz tal-qam˙. Bix-xieraq li l-atti erojiçi li wettqu Dun Gejtan Mannarino u s˙abu fl-interess tal-poplu Malti ji©u rikonoxxuti u mfa˙˙ra kif xieraq, u mhux g˙ax Dun Gejtan kien ˙adha kontra l-Ordni u ©ie me˙lus minn Napuljun wara dawk is-snin kollha jbati fil-˙abs, ma jibqax ji©i mfakkar u l-memorja tieg˙u tintilef fil-garigori tal-istorja.

“G˙alhekk bil-Kungress ˙loqna kunçett politiku ©did li l-politika mhijiex monopolju tal-politiku. In-nies mhumiex hemm biex jisimg˙u biss, iΩda lpolitiku g˙andu l-obbligu li jismag˙hom ukoll. Fi ftit kliem, fil-Kungress dawk kollha li ser jattendu huma protagonisti u mhux sempliçi udjenza. A˙na nemmnu li daqs kemm jafu n-nies xi jridu ma jistax ikun jaf il-politiku. “Huma n-nies li jg˙ixu t-tajjeb u l-˙aΩin ta’ kuljum u g˙alhekk Ωgur li g˙andhom proposti ta’ kif tista’ titjieb il-kwalità tal-˙ajja li qed jg˙ixu,” sa˙aq Abela. Toni Abela qal li l-Kungress huwa mag˙mul minn membri u uffiçjali tal-kumitati, delegati talKonferenza Ìenerali, membri ordinarji tal-Partit, kunsillieri u kandidati, u g˙aldaqstant se jkollu firxa wiesg˙a t’ideat u esperjenzi. Temm jg˙id li l-politiku g˙andu ˙afna x’jisma’ u anke x’jitg˙allem ming˙andhom, u g˙alhekk ilKungress se jkun l-istrument fejn il-fehma ta’ dawn kollha tkun artikolata politikament fuq livell aktar g˙oli tal-politika nazzjonali, fost l-o˙rajn anke permezz tal-manifest elettorali.

09.09.2012

A˙barijiet

Early school leavers

Malta bl-og˙la rata fl-Ewropa kollha F’pajjiΩna erbg˙a minn kull g˙axar studenti jitilqu mill-iskola kmieni u ˙afna minnhom jo˙or©u bla ebda ˙iliet baΩiçi. KRISTA CARUANA tag˙ti ˙arsa lejn ir-realtà tal-early school leavers f’pajjiΩna, u staqsiet x’qieg˙ed jikkawΩa din il-problema u x’jista’ jsir biex din is-sitwazzjoni titran©a.

Il-fatti skont il-Eurostat Aktar kmieni din is-sena, çifri ppubblikati millEurostat tefg˙u dawl jekk is-sistema edukattiva ta’ pajjiΩna hijiex qed tiffunzjona kif suppost. Iç-çifri juru li pajjiΩna g˙andu problema kbira fejn jid˙lu l-istudenti li jabbandunaw l-istudju sa minn età Ωg˙ira. F’pajjiΩna l-età tal-edukazzjoni obbligatorja hija bejn il-5 snin u s-16-il sena. Dan ifisser li student li jkun g˙alaq is-16-il sena g˙andu fakultà li jitlaq mill-iskola. F’diversi pajjiΩi Ewropej, l-età tal-edukazzjoni obbligatorja hija sa 18-il sena u l-Eurostat tirreferi g˙all-early school leavers b˙ala dawk l-istudenti li g˙andhom bejn 18 u 24 sena u li waqfu fil-livell sekondarju tal-edukazzjoni u li ma ˙adu l-ebda tip ta’ ta˙ri© wara dan il-livell. Meta wie˙ed iqabbel iç-çifri tal-istudenti li telqu mill-iskola kmieni, isib li pajjiΩna g˙andu l-og˙la rata mill-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea. Fil-fatt, huwa stmat li f’pajjiΩna r-rata tal- early school leavers tla˙˙aq is-37%. Dan ifisser li kwaΩi erbg˙a minn kull g˙axar studenti f’pajjiΩna ma jkomplux jistudjaw f’livelli aktar avvanzati u lanqas jid˙lu l-Università. PajjiΩi o˙ra Ewropej li wkoll g˙andhom rata g˙olja ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola huma l-Portugall bi 28.7%, Spanja bi 28.4% u l-Italja bi 18.8%. L-aktar pajjiΩi Ewropej li g˙andhom rata baxxa ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola huma s-Slovakkja b’4.7%, ir-Repubblika Çeka b’4.9% u sSlovenja b’5%. Sadanittant, il-medja tal-Unjoni Ewropea f’dan ilqasam hija 14.1%. Dan ifisser li r-rata ta’ early school leavers li g˙andna f’pajjiΩna hija 23% aktar mill-medja Ewropea. Fl-istess waqt l-Unjoni Ewropea qed timmira li sal-2020, ji©ifieri sa tmien snin o˙ra, ir-rata medja ta’ studenti li jitilqu kmieni

mill-iskola tinΩel g˙al 10%. Jekk wie˙ed i˙ares lejn l-Italja, li huwa pajjiΩ ©ar tag˙na, isib li r-re©juni kollha Taljani, inkluΩ dawk fi Sqallija, ilkoll g˙andhom rata iΩjed baxxa minn Malta ta’ studenti li jitilqu kmieni mill-iskola. G˙alkemm ˙afna drabi a˙na l-Maltin g˙andna opinjoni baxxa fil-konfront ta’ çertu re©juni finna˙a t’isfel tal-Italja, iç-çifri uffiçjali juru bl-aktar mod çar li f’dawn ir-re©juni hemm ferm aktar persuni li qed jo˙ro©u bi kwalifiki milli qed ikun hawn f’pajjiΩna. Jekk nie˙du ftit eΩempji fl-Italja naraw li fi Sqallija r-rata ta’ early school leavers tla˙˙aq is26%, iΩda fil-Calabria fin-na˙a t’isfel tal-Italja, irrata hija ferm inqas g˙ax tammonta g˙al 16.2%. Apparti minn hekk jidher li fl-Italja, sena wara lo˙ra, qed ikomplu jonqsu l-istudenti li qed jitilqu kmieni mill-iskola. Fl-2004, ir-rata fl-Italja kienet tla˙˙aq it-23% filwaqt li fl-2010 din naqset g˙al 18.8%.

Studenti bla ˙iliet baΩiçi u x-xog˙ol prekarju Ladarba erbg˙a minn kull g˙axar studenti Maltin u G˙awdxin qed jabbandunaw l-istudju tag˙hom kmieni, dan ifisser li f’pajjiΩna g˙andna rata sinjifikanti ta’ persuni li qed jo˙ro©u mill-iskola ming˙ajr il-˙iliet baΩiçi, bi w˙ud minnhom li lanqas ikunu jafu jiktbu u jaqraw. Ûgur li din is-sitwazzjoni ftit li xejn tawgura tajjeb g˙all-futur ta’ dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ li ˙afna minnhom, ladarba ma jkollhomx il-kwalifiki neçessarji, qed jispiççaw f’xog˙lijiet prekarji, b’salarji miΩeri u b’kundizzjonijiet ˙Ωiena u limitati ˙afna. Din is-sitwazzjoni wkoll ftit li xejn tawgura tajjeb g˙all-iΩvilupp ekonomiku ta’ pajjiΩna hekk kif dan kollu jfisser li l-iΩvilupp ekonomiku ta’ pajjiΩna se jkun affettwat b’mod negattiv ˙afna mill-fatt li ammont sostanzjali ta’ ˙addiema Maltin u G˙awdxin mhumiex im˙arr©in u kkwalifikati biΩΩejjed.

Dwar din is-sitwazzjoni ˙adna l-kummenti tal-Kelliem Ewlieni Laburista dwar l-Edukazzjoni, EVARIST BARTOLO u tal-PROFS CHARLES L. MIFSUD F’kummenti ma’ din ilgazzetta l-Kelliem Ewlieni Laburista dwar l-Edukazzjoni, Evarist Bartolo, iddeskriva din is-sitwazzjoni b˙ala inkwetanti ˙afna. Bartolo qal li dawn huma kollha Ωg˙aΩag˙ mo˙lija u mormija. Ûied jg˙id li l-falliment edukattiv huwa tra©edja umana li ©©ib mag˙ha diversi konsegwenzi fosthom il-faqar, in-nuqqas ta’ Ωvilupp ekonomiku u soçjali u l-kriminalità. Qal ukoll li kull tifel u tifla li qed jaqg˙u lura fl-edukazzjoni qed ji©u mça˙˙da mid-drittijiet umani tag˙hom, filwaqt li l-ekonomija tag˙na qeg˙da titlef u jkollna soçjetà in©usta. Evarist Bartolo qal li je˙tie© li nbiddlu s-sistema edukattiva biex bil-mod li ng˙allmu u b’dak li ng˙allmu jirnexxilna nil˙qu lit-tfal li b˙alissa mhux qed jintla˙qu. “Hemm bΩonn ta’ edukazzjoni iΩjed interessanti u rilevanti li t-tfal i˙ossu li hi ta’ ©id g˙alihom. Hemm bΩonn ta’ ˙idma id f’id mal-familji g˙ax fejn il-familji jappo©©jaw lit-tfal, it-tfal jimxu ’l quddiem,” sa˙aq Bartolo. “Hemm bΩonn ta’ su©©etti vokazzjonali fl-iskola sekondarja biex it-tfal kollha jkollhom çans juΩaw it-tipi differenti t’intelli©enza li g˙andhom. BΩonn ukoll li nifhmu sew g˙ala s-subien lanqas li qed jirnexxu fl-Unjoni Ewropea kollha kemm hi u naraw kif ng˙inuhom jirnexxu,” kompla jg˙id Evarist Bartolo.

Il-Professur Charles Mifsud, lettur filFakultà tal-Edukazzjoni fl-Università ta’ Malta, jg˙id li hemm diversi fatturi li qed iwasslu g˙al rata g˙olja ta’ early school leavers. Jg˙id li numru ta’ Ωg˙aΩag˙ li jispiççaw l-iskola ming˙ajr il-˙iliet baΩiçi jsostnu li kellhom esperjenza negattiva tal-iskola kemm fil-primarja u anke fis-sekondarja, jew g˙ax ma jkunux jistg˙u jla˙˙qu ma’ s˙abhom jew g˙ax ma jsibux lg˙ajnuna me˙tie©a, fost problemi o˙ra. Ikompli jg˙id, iΩda, li ˙afna minn dawn l-istudenti juru x-xewqa li jkomplu jistudjaw. IΩda ferm inkwetanti li hemm studenti li qed jo˙ro©u mill-iskola ming˙ajr il-˙iliet baΩiçi g˙ax dawn se jsibuha diffiçli ˙afna sabiex isibu posthom fis-soçjetà. Dawn l-istudenti huma wkoll ta’ piΩ fuq il-©enituri tag˙hom li jridu jsostnuhom. Jg˙id ukoll li dan huwa inkwetanti wkoll meta wie˙ed jikkunsidra l-investiment kbir li qed isir fil-qasam edukattiv u li mhux dejjem qed i˙alli r-riΩultati mixtieqa. Profs Mifsud jitkellem ukoll dwar ir-rwol tal-familja u jis˙aq li dan hu importanti ˙afna meta tqis li l-istudenti jqattg˙u biss 14% mill-˙in tag˙hom fl-iskola u xi 50% mill-˙in mal-familja u fil-komunità. “L-infuwenza tal-©enituri hija qawwija ˙afna, speçjalment flewwel snin. G˙alhekk g˙andna

naraw kif no˙olqu s˙ubija ta’ vera bejn il-©enituri u l-iskola. Huwa çar ukoll li l-©enituri jistg˙u jkunu fattur importanti ˙afna jekk iΩ-Ωg˙aΩag˙ ikomplux jistudjaw jew le,” sostna Mifsud. Mistoqsi dwar x’azzjonijiet jistg˙u jittie˙du, Mifsud qal li g˙andu jkun hemm strate©ija ˙olistika u koordinata. “Fil-qasam edukattiv m’hemmx soluzzjonijiet ta’ mil-lum g˙al g˙ada. Jekk irridu li jkollna riΩultati a˙jar irridu nibdew billi nassiguraw li minn meta t-tfal ikunu Ωg˙ar ikollhom esperjenza poΩittiva tal-iskola. “Fis-sekondarja rridu nΩidu lopportunitajiet g˙al dawk l-istudenti li jsegwu su©©etti vokazzjonali biex b’hekk nolqtu iktar l-interessi ta’ firxa akbar ta’ studenti. Dan ming˙ajr ma tonqos l-importanza tal-˙iliet baΩiçi. Imbag˙ad hemm miΩuri li jistg˙u jittie˙du lejn l-a˙˙ar tas-snin tas-sekondarja.

Hawnhekk l-istrate©ija trid tkun qawwija b’koordinament bejn lg˙alliema, il-guidance teachers u lcounsellors fl-iskejjel. “Sa mill-Form 4, g˙ax il-Form 5 jista’ ikun tard wisq, g˙andhom jin˙olqu l-link schools fejn skejjel sekondarji ji©u marbuta ma’ numru ta’ istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni og˙la. B’hekk minn din l-età l-istudenti, u l-©enituri tag˙hom, jibdew iduqu u jesperjenzaw l-opportunitajiet li hemm ˙alli jkomplu jistudjaw,” kompla jg˙id Mifsud. Il-Profs Mifsud tkellem dwar il-possibbiltà li Ω-Ωg˙aΩag˙ wara t-18-il sena jkollhom çans jistudjaw u ja˙dmu fl-istess ˙in. “Nafu wkoll li numru ta’ Ωg˙aΩag˙, b’mod speçjali dawk li jkunu g˙alqu t-tmintax, ma jkomplux jistudjaw g˙ax min˙abba çirkustanzi differenti jkunu jridu jsibu xog˙ol. G˙alhekk l-offerta g˙al dawn iΩΩg˙aΩag˙ g˙andha tkun flessibli u li tippermettilhom li jkomplu jit˙arr©u u jistudjaw waqt li jkunu qed ja˙dmu. Iç-çokon ta’ pajjiΩna g˙andu jippermettilna li nkunu nistg˙u noffru lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ opportunitajiet g˙al tag˙lim jew ta˙ri©. Din mhijiex sfida façli imma titlob dedikazzjoni bi sforz ma˙sub u koordinat li jsegwi l-progress ta’ kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a,” temm jg˙id Profs Mifsud.

09.09.2012

A˙barijiet

Il-problema tal-gÓargÓar

F’25 sena ta’ gvernijiet Nazzjonalisti, ma sarx ©ibjun wie˙ed ©did. Flok ˙adu ˙sieb li jsiru l-pro©etti kontra l-g˙arg˙ar, Lawrence Gonzi u George Pullicino jippuΩaw quddiem il-kameras u jie˙du rikba pubbliçitarja quddiem id-devastazzjoni li ˙alla l-g˙arg˙ar tat-Tnejn li g˙adda.

Fejn tid˙ol strate©ija g˙all-kontroll tal-g˙arg˙ar u la˙jar uΩu tar-riΩorsi naturali, il-Gvern ta’ GonziPN wera bl-aktar mod çar kemm mhux serju, falla fil-miri tieg˙u u wera sens kbir ta’ irresponsabbiltà. Sostna dan il-Kelliem Ewlieni Laburista, il-Perit Charles Buhagiar. Huwa fakkar kif fid-diskors talBa©it 2008 il-Gvern Nazzjonalista kien iddikjara: “Wara li r-riskju ta’ g˙arg˙ar ©ie mnaqqas sewwa f’Óal Qormi u Burmarrad, imiss li nindirizzaw il-problema fin-na˙at ta’ Birkirkara, Óal Balzan, Óal Lija u lImsida darba g˙al dejjem. Óejjejna pjan ta’ pro©ett ambizzjuΩ ta’ €70 miljun kofinanzjat mill-Unjoni Ewropea. Is-sena d-die˙la nibdew l-ewwel fazi.” Dan ma sarx, anzi f’Jannar tal-2010, il-Gvern indika li biddel il-pjanijiet tieg˙u u li l-ammont disponibbli g˙al dan il-pro©ett kien ser ikun ta’ 55 miljun dollaru li jag˙mlu madwar 43 miljun ewro. Imma minn dan ma sar xejn xorta wa˙da, tant li

f’Novembru tal-2011, il-Ministru George Pullicino kien qal li l-applikazzjoni g˙all-fondi tal-Unjoni Ewropea ssir wara li jin˙ar©u l-permessi tal-MEPA. S’issa g˙adu ma sar xejn tant li l-pajjiΩ qed jissogra li jitlef il-fondi Ewropej g˙al dan il-pro©ett importanti. Il-Perit Buhagiar semma kif il-Ministru George Pullicino donnu jridna nifir˙ulu g˙ax matul ix-xhur li g˙addew wettaq xi xog˙ol ta’ tindif ta’ widien, xog˙ol li g˙andu bΩonn isir mhux kultant iΩda b’mod regolari u li g˙andu jkun parti mir-rutina ta’ xog˙ol li jwettaq il-Gvern kull sena. Il-widien iridu jitnaddfu wara kull sta©un tax-xita g˙ax ˙afna drabi x-xita tkun ©arret ˙afna materjal li jispiçça fil-widien u fil-©ibjuni. Hemm diversi widien li matul is-snin ©arrbu ˙sarat kbar billi l-˙itan tal-©nub tag˙hom ikkollossaw u spiccaw fil-wied. Xi widien tant huma ingumbrati b’materjal li lanqas biss iΩommu l-ilma. Dan meta

huwa mag˙ruf li l-widien tag˙na g˙andhom kapacità li jilqg˙u mal-120 elf metru kubu ta’ ilma li wara jmur fil-water table u l-acquefier taghna. Óafna minn dan lilma qieg˙ed jintilef u jispiçça fid-drena©© b’danni kbar g˙as-sistema u g˙at-toroq. Charles Buhagiar fakkar li snin ilu, ta˙t amministrazzjoni Laburista, kien gie varat il-pro©ett Risq ilWidien li l-iskop tieg˙u kien li l-widien jitnaddfu u jinbnew skontri jew ˙itan ta’ lqug˙ biex iΩommu lilma fil-wied. G˙al ˙afna Ωmien dan il-pro©ett ©ie abbandunat, u kien biss bejn l-1996-1998 li re©a’ beda xog˙ol regolari fuq il-widien. Il-gvernijiet Nazzjonalisti tant abbandunaw dan ilpro©ett tal-widien u ©ibjuni, li matul dawn l-a˙˙ar 25 sena lanqas biss inbena ©ibjun wie˙ed mill-Gvern. Hu biss f’dawn l-a˙˙ar xhur li l-Gvern donnu qam mir-raqda twila li kellu u re©a’ qieg˙ed jindirizza din il-problema.

Minkejja li ma sarx pont…

Intefqu ›135,000 fuq il-bypass tal-Imrie˙el Wara li s-sena li g˙addiet il-Ministru Austin Gatt ˙abbar li ma kienx se jsir pont pedonali fil-bypass tal-Imrie˙el, din is-sena f’din il- bypass twa˙˙al ilqug˙ tal-metall li jifred na˙a ta’ din il-bypass min-na˙a l-o˙ra, u jissegrega lir-residenti fiΩ-Ωona Tal-Blat mill-bqija ta’ Óal Qormi. Il-Ministru kien qal li l-pont ma kienx fattibbli min˙abba li minn din it-triq perikoluΩa ma kinux jaqsmu ammont kbir ta’ nies. IΩda minkejja li l-Ministru u l-esperti ta’ TM iddeçidew li l-pont ma kienx fattibbli, ma jidhirx li saret sej˙a g˙allofferti biex jinbena dan il-pont, u g˙alhekk, fil-verità, ma setg˙ux ikunu jafu eΩattament kemm se ji©i jiswa dan il-pont, u jekk setax kien hemm min joffri prezz vanta©©juΩ g˙all-bini tieg˙u. Huwa dibattibbli wkoll jekk ©ietx mitluba stima g˙al dan il-pro©ett, u dan g˙aliex il-Ministru Gatt dejjem Ωamm lura milli jg˙id kemm effettivament ji©i jiswa dan il-pont biex jinbena. Minflok ©ie deçiΩ li jsir ilqug˙ talmetall f’nofs ta’ triq, li suppost iwaqqaf lin-nies milli jaqsmu. Madankollu, f’partijiet ta’ din il- bypass, l-ilqug˙

mhuwiex komplut u jippermetti linnies jg˙addu xorta wa˙da. Din il-gazzetta talbet lil TM tg˙id b’liema proçess intg˙aΩlu l-kumpanniji li ˙admu fuq dan il-pro©ett, kif ukoll kemm dan ©ie jiswa b’kollox. TM wie©bet li l-kuntratt g˙all-istallazzjoni taç-çint tal-metall ©ie ffirmat fl10 t’Awwissu 2011 mal-kumpannija Steel Structures Ltd, g˙all-valur ta’ €58,226.78, u dan wara sej˙a pubblika. Ma’ dan ix-xoghol ing˙ata kuntratt li ©ie ffirmat fl-24 ta’ Mejju 2011 lillkumpannija Road Maintenance Services, u dan g˙all-kostruzzjoni ta’ pedestrian crossings u passa©©i f’Mill Street, g˙all-valur ta’ €76,800.00, ukoll wara sej˙a pubblika. G˙alhekk jirriΩulta li, minkejja li lpont ma sarx g˙aliex skont il-Ministru Gatt ma kienx fattibbli, il-pro©ett alternattiv f’din il- bypass xorta ©ie jiswa €135,026.78. Tajjeb li issa l-Ministru Gatt jg˙id jekk kienx ˙a stima g˙al dan il-pont, u jekk din l-istima kinitx tiΩboq is-somma ta’ €135,000 b’ammont esa©erat. Din l-istima g˙andha ti©i ppubblikata biex il-Ministru Gatt forsi jirnexxilu juri bil-fatti li l-pont ma kienx fattibbli.

Dan xorta ma ji©©ustifikax il-fatt li, waqt l-inawgurazzjoni tal-pont li ma jwassal imkien, u li ©ie jiswa lill-poplu €2.5 miljun, l-istess Gatt ma sta˙a xejn

jifta˙ar li l-Gvern kien jifla˙ jag˙mel pro©etti ta’ din ix-xorta g˙aliex huwa l-iktar pajjiΩ b’finanzi sodi fl-Unjoni Ewropea.

09.09.2012

Intervista

“GÓandi fiduÇja fil-viÛjoni ta’ joseph Muscat GÓal Malta” – Jason Micallef JASON MICALLEF huwa wiçç familjari ma’ ˙afna. Minbarra l-programmi televiΩivi li huwa mag˙ruf g˙alihom, Micallef serva wkoll fil-qasam politiku b˙ala kunsillier fil-Mosta u Segretarju Ìenerali tal-Partit Laburista. Ftit tas-snin ilu Micallef re©a’ beda ja˙dem fix-xandir meta ©iet appuntat b˙ala Chairman tal-istazzjon ONE; kariga li g˙adu jokkupa sal-lum. Ftit tal©img˙at ilu Micallef ©ie approvat ukoll b˙ala kandidat Laburista g˙all-elezzjoni ©enerali li jmiss. RITIANNE AGIUS tkellmet ma’ Jason Micallef dwar l-esperjenza twila tieg˙u fil-politika u x-xandir, kif ukoll lejn dak li ˙ajru jikkontesta l-elezzjoni ©enerali f’isem il-PL.

In-neputi tal-eks-Ministru Freddie Micallef

ebda esperjenza u jiddeciedu li jid˙lu fil-qasam tax-xandir, jew sa˙ansitra jpo©©u quddiem illenti tal-kamera u jsiru preΩentaturi u produtturi mil-lejl g˙annhar. “Dan il-fenomenu qed iwe©©ag˙ni ˙afna, kawΩa tannuqqas ta’ finanzi li l-istazzjonijiet kollha, inkluΩ dak nazzjonali, qed i˙abbtu wiççhom mag˙ha. Dan m’g˙andux ikun.” Micallef jinsisti li wasal sew iΩΩmien li flimkien, u bi qbil bejn il-partijiet kollha fil-qasam taxxandir f’pajjiΩna, jintla˙aq qbil fuq is-sostenibbiltà tal-istazzjonijiet li hawn b˙alissa u li g˙andhom jibqg˙u. “Biex nag˙mlu dan je˙tie© li mbag˙ad naqblu fuq mudell li finanzjarjament u kummerçjalment ikun jag˙mel sens g˙al kul˙add. Jista’ jsir dan? Iva jista.”

Jason Micallef huwa Mosti u ©ej minn familja tal-˙addiema. Jg˙id li sa minn çkunitu kien mid˙la tal-politika u l-Partit Laburista, u dan peress li familtu, b’mod speçjali l-©enituri tieg˙u, minn dejjem kienu mda˙˙la sew fil-politika. “Missieri ji©i ˙u l-eks-Ministru Laburista Freddie Micallef, li ˙alliena s-sena l-o˙ra. Matul ˙afna mis-snin sebg˙in u tmenin, meta Freddie kien membru ewlieni fil-Kabinett talPerit Mintoff, il-familja tieg˙i kienet ta˙dem g˙all-Partit u g˙al Freddie fuq id-distretti li kien jikkontesta. Kien Ωmien sabi˙ li ˙alla effett ewlieni fuq ˙ajti, u d-deçiΩjoni tieg˙i biex ta’ età Ωg˙ira nid˙ol b’ru˙i u ©ismi fil-politika u lPartit Laburista,” jirrakkonta Micallef.

Jemmen bis-s˙i˙ fil-PL u f’Joseph Muscat

Ix-xandir, il-politika, in-natura u l-futbol

Jason Micallef flimkien ma’ martu Josie u binhom Marc Anthony Im˙abba kbira o˙ra li minn dejjem kellu hija dik g˙all-oqsma tax-xandir u n-natura, l-aktar issi©ar u l-©onna. Flimkien mal-futbol dawn huma Ωew© passatempi li g˙andu passjoni kbira g˙alihom. Lil hinn mix-xog˙ol talpolitika, Micallef jistqarr li xxandir kien l-unika xog˙ol li ˙adem fih u li dejjem xtaq. G˙alhekk jibqa’ jg˙oΩΩ is-16-il sena li g˙amel ja˙dem f’Xandir Malta, li wara beda jissejja˙ PBS. “G˙alkemm fil-PBS g˙addejt minn Ωminijiet xejn façli, l-aktar min˙abba l-fatt li qatt ma ddejjaqt nidher li qed nimmilta filPartit Laburista, kienu x’kienu Ω-Ωminijiet, g˙andi s-sodisfazzjon ng˙id li g˙al bosta snin kien irnexxieli no˙loq u nipproduçi programmi li kienu saru popolari mal-familja kollha. Fost dawn kien hemm; Naturambjent, Djar u Ideat u Kif G˙adda Ω-Ûmien!” Mistoqsi g˙alfejn g˙aΩel lillPartit Laburista, Micallef jg˙id li, sa mit-twaqqif tieg˙u, il-PL dejjem kellu mexxejja u politika li

taw wens u ˙admu biex g˙ollew lil dawk kollha li jaqg˙u lura fis-soçjetà. Fil-Partit Laburista dejjem ra li l-©ustizzja soçjali kienet il-pilastru fit-twettieq ta’ miΩuri soçjali li introduçew gvernijiet Laburisti kull meta kienu filgvern, biex taw dinjità lillfamilji Maltin u G˙awdxin kollha, u mhux lil ta’ klassi wa˙da biss. “G˙alhekk sa minn dejjem ˙assejtni komdu u kburi li na˙dem u nag˙mel parti millPartit Laburista.” Titjib sostanzjali fil-medja kollha tal-Partit Mistoqsi liema huma dawk li huwa jikkunsidra b˙ala l-ikbar kisbiet tieg˙u fi ˙dan il-Partit u l-ONE, Micallef jg˙id li ©eneralment i˙alli lil ˙addie˙or iwie©eb din il-mistoqsija. “Qabel xejn irrid ng˙id kemm kien ta’ privile©© kbir g˙alija li fl-età ta’ 32 sena d-delegati talKonferenza ele©©ewni biex inservihom g˙al sitt snin kon-

sekuttivi. Dawn kienu sitt snin li minnhom tg˙allimt ˙afna, imma l-aktar ir-rispett lejn dawk li ja˙dmu lejl u nhar g˙all-Partit.” Fost il-kisbiet li fil-fehma tieg˙u kellu b˙ala Segretarju Ìenerali kien hemm it-titjib sostanzjali u ©enerali fil-medja kollha tal-Partit; il-Maltastar, ilKullÓadd, ONE, u Radju ONE, filwaqt li ©iet imwaqqfa wkoll ir-redtouchfone. F’dan il-perijodu ONE reba˙ darbtejn l-istazzjon tas-sena u, flimkien ma’ Radju ONE, sa˙˙a˙ postu b˙ala wie˙ed mill-aqwa stazzjonijiet fil-pajjiΩ. Kien hemm ukoll bidliet kbar fid-dehra tal-Partit g˙al wa˙da aktar moderna u li tappella, u fl-organizzazzjoni tal-attivitajiet tal-massa, u kif il-Partit l-a˙jar li jwassal il-messa©© tieg˙u. “Imbag˙ad tibqa’ çara f’mo˙˙i r-reb˙a li ˙add qatt ma basar fl-ewwel elezzjonijet talParlament Ewropew fl-2004. Dakinhar, kontra kull mistenni, il-Partit Laburista kien

irnexxielu jele©©i tlieta minn ˙ames Ewroparlamentari Laburisti, fosthom, u b’mod b’sa˙˙tu ˙afna, lill-Mexxej tag˙na Joseph Muscat.” Dwar il-kisbiet fil-kariga tieg˙u b˙ala Chairman EΩekuttiv ta’ ONE, Micallef jg˙id li ma jixtieqx jikkummenta peress li g˙adu qed jokkupa din il-kariga. Mistoqsi jekk hemmx xi mumenti partikolari li g˙adda minnhom u li Ωgur se jibqa’ jiftakar, Micallef jg˙id li minn dawn hemm bosta, iΩda tnejn partikolari jispikkaw. L-ewwel wa˙da hija meta kien l-ewwel wie˙ed li Alfred Sant g˙arraf li kienet ˙akmithu l-marda tal-kançer, ftit xhur biss qabel l-elezzjoni ©enerali, u li g˙all-ewwel jiem kellu jibqa’ fommu sieket biex ikomplu bil˙idma politika tag˙hom. It-tieni wa˙da hija r-riΩultat elettorali tal-elezzjoni ©enerali tal-2008. Dwar l-akbar nuqqasijiet fixxandir ©ewwa pajjiΩna, Micallef i˙oss li problema attwali hija dik ta’ xandara li ma jkollhom

“Ma nafx hux b’kumbinazzjoni jew bi tradizzjoni, imma taqta’ xi eççezzjonijiet, ˙afna mis-segretarji ©enerali taΩ-Ωew© partiti politiçi ewlenin, wara li jtemmu l-kariga, jikkontestaw l-elezzjoni ©enerali mal-partiti rispettivi tag˙hom,” jg˙id Micallef dwar il-fatt li qed jikkontesta l-elezzjoni ©enerali f’dan iΩ-Ωmien. Madankollu, huwa jissokta jg˙id li g˙alih mhux din hija rra©uni li g˙aliha ddeçieda li jikkontesta. “Ir-ra©uni hija g˙aliex nemmen bis-s˙i˙ fil-Partit Laburista u l-Mexxej tieg˙u Joseph Muscat. Li g˙ax ˙dimna sew flimkien naf sew x’i jsarraf u fejn irid jasal. G˙andi fiduçja fil-pro©ett u lviΩjoni ta’ Joseph g˙al Malta u l-Maltin, li tabil˙aqq inkunu laqwa fl-Ewropa. G˙ax nemmen li t-tmexxija ta’ Joseph u l-Partit Laburista jibqg˙u l-aqwa tarka g˙all˙arsien tal-interessi tal-Maltin u l-G˙awdxin kollha. Dan hu dak li nemmen bis-s˙i˙ jien ukoll, u li lest li nwettaq kemm-il darba l-elettorat jog˙©bu jag˙tini lfiduçja permezz tal-vot tieg˙u.”

09.09.2012

AnaliΩi

Rajt ma rajtx, smajt ma smajtx Fire engines

Il-Kummissarju g˙andu jinvestiga bis-serjetà Tabil˙aqq inkredibbli t-twe©iba tal-Ministeru u tadDipartiment tas-Sa˙˙a g˙al dak li ntqal mill-Professur Stephen Brincat, li xi pazjenti kienu mietu f’G˙awdex min˙abba tossiçità g˙olja fit-trattament tal-kimoterapija li ma ng˙atax skont kif jitolbu standards mediçi. Il-Ministeru tas-Sa˙˙a ried jag˙ti x’jifhem li dak li allega l-Professur Brincat mhuwiex daqstant gravi g˙ax se˙˙ aktar minn 15-il sena ilu. B˙al dak li qallu tag˙mel xi differenza jekk Ωew©t imwiet, b’riΩultat ta’ trattament mediku ˙aΩin, se˙˙ewx ilbiera˙ jew 15-il sena ilu u mhux xorta huma gravi. Imma g˙al dawk direttament involuti, tista’ tag˙mel id-differenza kollha li g˙addew ˙afna snin, jekk be˙siebhom jinvokaw ilpreskrizzjoni!? Imma fit-twe©iba tal-Ministeru tas-Sa˙˙a, ta’ min wie˙ed jinnota li ma ntqal assolutament xejn dwar dak li kien allegat mill-Professur Brincat li kien hemm ind˙il politiku li jiddetermina liema pazjenti g˙andhom jing˙ataw trattament u liema g˙andhom jintbag˙tu d-dar. Ter©a’ u tg˙id, il-Ministru Cassar ried li jivestiga dawn l-allegazzjonijiet internament qabel ma jirreferi l-kaΩ lill-Pulizija. Xi jrid jinvestiga Cassar? Lilu nnifsu!? L-ind˙il politiku ismu mieg˙u, isir mill-politiku, u l-politiku ewlieni filMinisteru tas-Sa˙˙a, mhu ˙add ˙lief il-Ministru Joe Cassar, bl-akkolti u l-figatelli kollha tieg˙u. Stramba kif f’dan il-kaΩ, Joe Cassar u s˙abu ma marrux ji©ru g˙and il-Kummissarju tal-Pulizija, kif soltu jag˙mlu n-Nazzjonalisti meta jkunu jridu jassolvu rwie˙hom. Il-Kummissarju tal-Pulizija g˙andu jfittex jinvestiga bis-serjetà wara akkuΩi daqstant serji minn professur tal-onkolo©ija ferm rispettabbli.

La ©ie d-diskors dwar ind˙il politiku g˙al dawk li huma servizzi mog˙tija minn dipartimenti tal-Gvern, ma nistax nifhem kif fil-mument li tliet kwarti ta’ Malta kienet qieg˙da teg˙req bid-dulluvju li g˙amel nhar it-Tnejn li g˙adda, mhux inqas minn erba’ fire engines kienu qeg˙din jippumpjaw l-ilma mill-kantina tad-Dar Çentrali tal-Partit Nazzjonalista f’Tal-Pietà flok daru mat-toroq mifqug˙in bl-ilmijiet biex jassistu flemer©enzi kbar li nqalg˙u. Óaqqhom faxx basal il-perit u l-kuntrattur (Ûaren Vassallo ming˙alija) tad-Dar Çentrali tal-PN, bini suppost state of the art, li spiçça bil-kantina mg˙arraqa bl-ilma. Sinjal taΩ-Ωminijiet wara kollox, g˙ax fejn jid˙ol ilPN, mhux il-basement tal-Istamperija qieg˙ed jeg˙req, imma anki l-bqija.

Óasbu fihom infushom Id-dehra ta’ erba’ fire engines quddiem id-Dar Çentrali tal-Partit Nazzjonalista jippumpjaw l-ilma millkantina, filwaqt li Malta kollha kienet qieg˙da teg˙req ta˙t l-ilmijiet u d-debris li ©ab mieg˙u l-maltemp, huwa sintomatiku wkoll tal-egoiΩmu li jispikka fi ˙dan GonziPN. B’daqstant nies fid-diffikultà li ˙olqot din l-

minn Invictus

emer©enza, wie˙ed kien jistenna li l-˙addiema talprotezzjoni çivili jag˙tu l-ewwel prijorità, l-ewwel u qabel kollox, il-problemi tan-nies komuni, imbag˙ad il-kantina mifqug˙a bl-ilma tal-Istamperija Nazzjonalista. Dan i©ibni g˙all-famuΩa kwistjoni taΩ-Ωieda tal-€500€600 fil-©img˙a li taw lilhom infushom il-Prim Ministru Gonzi u s˙abu l-ministri u s-segretarji parlamentari minn wara dahar il-poplu. Óasbu fihom infushom fi Ωmien meta l-poplu kien g˙addej minn diffikultajiet serji, l-istess b˙al fil-kaΩ tal-erba’ fire engines.

Tal-Kamra tal-A˙barijiet tal-PBS misjuba ˙atja darbtejn Il-Kamra tal-A˙barijiet tal-PBS immexxija kif inhi minn Natalino Fenech, din il-©img˙a re©g˙et instabet ˙atja darbtejn ta’ Ωbilanç. True to form, Natalino Fenech, ta’ sore loser li hu, flok qag˙ad mar-ruling tal-Awtorità tax-Xandir b˙ala l-awtorità mwaqqfa bil-Kostituzzjoni biex t˙ares limparzjalità u l-bilanç fix-xandir pubbliku, ˙are© jg˙id li be˙siebu jie˙u lill-Awtorità l-Qorti, g˙ax iddeçiΩjoni tag˙ha ma tag˙milx sens. Bix-xandir pubbliku kkapparat kif inhu minn Nazzjonalisti sfegatati b˙al Anton Attard, Natalino Fenech, Joe Pirotta, Lou Bondi u g˙add ta’ ©urnalisti eks-NET TV u Radio 101, din l-attitudni ta’ min lanqas meta jinstab ˙ati mill-Awtorità tax-Xandir mhu lest jammetti t-tort tieg˙u, ma tantx tawgura tajjeb g˙allkampanja elettorali li tinsab ferm fil-qrib. G˙alhekk l-Awtorità trid toqg˙od aktar b’seba’ g˙ajnejn biex ji©u kkontrollati l-abbuΩi li qeg˙din isiru fix-xandir pubbliku.

Óarsa lejn il-©img˙a li g˙addiet Ra©el jitlef ˙ajtu wara li jintlaqat minn sajjetta Peter Paul Delia ta’ 39 sena tilef ˙ajtu nhar it-Tnejn meta ntlaqat minn sajjetta waqt li kien ©o g˙alqa fillimiti ta’ Wied il-G˙ajn. L-inçident se˙˙ g˙all-˙abta tal-4.00pm, meta Delia kien jinsab g˙all-kaçça ma’ ˙abib tieg˙u ta’ 25 sena, li b’xorti tajba sofra biss minn ©rie˙i ˙fief. Il-vittma ttie˙ed fl-Isptar Saint James fejn ©ie ççertifikat mejjet. L-inkjesta tmexxiet millMa©istrat Audrey Demicoli.

Óabs fuq serq ta’ safe u çekkijiet Domenic Fava ta’ 40 sena kien ikkundannat g˙al sentejn ˙abs wara li ammetta li kien seraq safe li kien fih

PajjiΩna jintlaqat minn maltempata kbira Bejn il-jiem tal-Óadd u t-Tnejn pajjiΩna ntlaqat minn maltempata kbira li ˙alliet ˙erba fit-toroq, id-djar u nnegozji. G˙alkemm b’xorti tajba ˙add ma tilef ˙ajtu kawΩa tal-g˙arg˙ar, kienu diversi l-persuni li sofrew ©rie˙i gravi meta n©arru mill-ilma. Il-problema talg˙arg˙ar hija wa˙da li l-poplu qed ikollu jiffaççja kull sena peress li l-Gvern ittraskura g˙al kollox l-infrastruttura li ti©bor u tippreserva l-ilma. Il-Partit Laburista qal li f’25 sena l-Gvern lanqas bena ©ibjun wie˙ed, u li l-widien ma kinux qed jitnaddfu.

€4,500, flimkien ma’ kompjuter, minn ©o residenza f’ÓaΩ-Ûabbar. Fis-sentenza tag˙ha l-Qorti nnutat li Fava kien riçediv, filwaqt li ssu©©eriet li dan jattendi l-programm ta’ riabilitazzjoni mid-droga. Edward Spalding ta’ 29 sena, li allegatament kien ma’ Fava waqt is-serqa, qed jinΩamm arrestat peress li rtira lammissjoni tieg˙u. Intant, Angelo Tanti ta’ 51 sena kien ikkundannat g˙al tliet snin ˙abs wara li ammetta li seraq numru ta’ çekkijiet tal-BOV u uΩahom biex jixtri b’€2,000 g˙odda minn ˙ames ˙wienet differenti. Tanti huwa reçediv u meta wettaq is-serqa kien jinsab fuq sentenza sospiΩa u ˙elsien mill-arrest.

Jinstab ra©el mejjet f’çirkustanzi suspettuΩi Cedric Emile Fauvaux ta’ 37 sena mill-Belgju nstab mejjet il-Ìimg˙a filg˙odu ©o appartament fi Triq Ramon Perellos fil-Qawra. Is-sejba saret mill-pulizija, li ©ew infurmati minn sid il-post li kien hemm ri˙a tinten fl-appartament, u li Fauvaux ma kienx qed jirrispondi. Il-katavru tal-Bel©jan instab fil-kamra talbanju, fejn jidher li seta’ kien ilu mejjet jumejn s˙a˙. G˙alkemm il-kawΩa tal-mewt ma setg˙etx ti©i stabbilita minnufih, iç-çirkostanzi li Fauvaux instab fihom ©ew deskritti b˙ala suspettuΩi. L-inkjesta qed titmexxa mill-Ma©istrat Claire Stafrace Zammit. Inçidentalment din hija l-istess blokka ta’ appartamenti li fiha, fl-2009, mara tilfet ˙ajjitha meta waqg˙et f’xaft. Ir-ra©el tag˙ha kien ikkundannat g˙al 25 sena ˙abs meta nstab ˙ati li kka©una l-mewt tag˙ha.

09.09.2012

Kumment

L-anzjani tag˙na

Dr Emanuel Mallia Kandidat Laburista

Dan l-a˙˙ar, waqt Ωjara lillfamilji, iltqajt ma’ mara anzjana li g˙ad li l-˙ajja tatha fuq wiççha, g˙adha tferfer mhux ˙aΩin. Tg˙ix wa˙edha g˙ax hi armla u wliedha kollha ΩΩew©u u jg˙ixu fi djarhom. Bl-akbar ˙lewwa u ©entilezza dis-sinjura wrietni dak li qed jippreokkupaha. Dis-sinjura mhix g˙anja imma bil-˙idma tag˙ha u talmibki Ωew©ha, irnexxielhom jakkwistaw dar sabi˙a fejn rabbew il-famija u fejn g˙adha toqg˙od hi; u g˙ax tabil˙aqq nies bil-g˙aqal ©emmg˙u somma Ωg˙ira li qieg˙da l-bank. Il-ftit img˙axijiet li jid˙lulha lil dix-xwej˙a, iΩΩidhom malpensjoni, imma mhux dejjem jirnexxilha tla˙˙aq mal-g˙oli tal-˙ajja u g˙alhekk ji©i Ωmien meta jkollha bid-debbus ta’ qalbha tmur sal-bank ti©bed xi ˙a©a. Dan ikollha tag˙mlu ta’ spiss, iΩda jkollha tag˙mlu iktar u iktar meta tispiççalha l-mediçina u fil-poliklinika ssib li l-mediçina li tin˙tie© hi tkun out of stock. Ikiddha ˙afna l-˙sieb li millmod kif iberbaq il-finanzi talpajjiΩ dal-Gvern, tista’ dik issomma Ωg˙ira li g˙andha filbank tispiççalha. Fakkritni f’meta GonziPN kien jg˙id li bih fil-gvern

kul˙add jista’ joqg˙od bi kwietu f’daru; kul˙add jista’ jkun kalm u plaçidu g˙ax kien se jo˙loq ©enna fl-art! Imma l-©enna fl-art b’GonziPN qieg˙da dejjem titbieg˙ed g˙ax flok li jraΩΩan il-prezzijiet, il-Gvern qed i˙alli l-˙ajja tog˙la bla ebda kontroll u l-g˙oli fil-prezzijiet ta’ dak kollu li hu essenzjali g˙all-˙ajja ta’ kuljum flimkien mal-kontijiet tad-dawl, l-ilma u l-gass ma jistg˙ux i˙allu lil min jg˙ix bil-pensjoni, ilkalma u s-ser˙an tal-mo˙˙. Niltaqa’ ma’ koppji anzjani li g˙andhom Ωew© pensjoni-jiet g˙ax ikunu g˙addew perijodu sostanzjali minn ˙ajji-thom impjegati t-tnejn li huma. Hi tbatija g˙all-familja meta ΩΩew© ©enituri flim-kien mattrobbija ta’ wliedhom ikunu jridu jqumu kull filg˙odu biex it-tnejn jo˙or©u g˙ax-xog˙ol. Dawn ikunu jittamaw li meta jikbru u jirtiraw millimpjieg ikunu jistg˙u jistrie˙u u jg˙ixu mhux ˙aΩin biΩΩew© pensjonijiet li jkollhom. Imma anki g˙al dawn, minkejja li jkollhom Ωew© d˙ulijiet konsiderevoli, il˙ajja mhix daqstant façli u Ωgur li ma jistg˙ux joqog˙du f’darhom kalmi u plaçidi. G˙all-kuntrarju, iridu joqog˙du b’seba’ mitt g˙ajn g˙al kull çenteΩmu li jonfqu! U ma’ dan xi ng˙idu meta

dawn il-povri anzjani tmisshom ix-xorti ˙aΩina li ji©u misruqa? Ûg˙aΩag˙ bla impjieg g˙ax impjiegi mhumiex jin˙olqu; Ωg˙aΩag˙ imdejqin li jaqg˙u g˙al tant vizzji; imbag˙ad imsieken lanzjani li jisfaw vittmi tag˙hom. Dan hu ˙sieb ie˙or li jiΩdied mal-o˙rajn u li jkidd lill-anzjani tag˙na. Il-˙sieb li alla˙ares qatt g˙ad xi darba tmiss lilhom! In˙oss qalbi ting˙afas g˙alikom g˙eΩieΩ anzjani meta niftakar kemm jistg˙u jkiddukom ˙sibijiet b˙al dawn lilkom li ©arrabtu fuq li ©arrabtu meta ©ejtu wiçç imb wiçç ma’ ˙afna tbatija sakemm wasaltu fil©urnata tal-lum. Na˙seb fikom ukoll g˙eΩieΩ

qarrejja adulti li dejjem mo˙˙kom fl-anzjani tag˙kom u titkexkxu ta˙sbu minn xiex jistg˙u jg˙addu l-g˙eΩieΩ tag˙kom u tag˙na – l-anzjani. Il-Mexxej tal-Partit Laburista, Dr Joseph Muscat, jg˙idilna li bil-g˙aqal ta’ Gvern ©did, ji©ifieri bil-g˙aqal tieg˙u u tat-tim tieg˙u fittmun, intom l-anzjani tag˙na ssibu ˙ajja a˙jar. Issibu l-˙ajja li tixirqilkom, issa li bil-grazzja t’Alla wasaltu fl-età li waqt li tgawdu lil uliedkom u lil ulied uliedkom u forsi anki lil ulied ulied uliedkom, tkunu tistg˙u tgawdu wkoll snin rilassanti, snin sbie˙ li taqsmuhom mal-ma˙bubin tag˙kom fil-kalma u s-serenità li jixirqilkhom.

L-assenteiΩmu fl-iskejjel Maltin Kevin Mercieca

Bla dubju l-edukazzjoni hija imprezzabli g˙ax tifta˙ ilbieb tas-suççess g˙al kul˙add. Apparti minn hekk tg˙in biex jiΩdied l-investiment fil-pajjiΩ. F’pajjiΩna l-unika riΩors li ssib huwa r-riΩors uman, g˙aldaqstant l-edukazzjoni hija l-g˙odda ewlenija biex inkomplu nsa˙˙u dan irriΩors vitali. Is-suççess tal-edukazzjoni jitkejjel minn kemm l-istudenti u l-g˙alliema jkunu kuntenti li da˙lu g˙al din irresponsabbiltà – l-istudenti li jitg˙allmu u l-g˙alliema li jedukawhom. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ir-rizultati fl-eΩamijiet jirriflettu limpenn min-na˙a tal-istudenti matul is-snin li jkunu qattg˙u l-iskola. Statistika tal-Unjoni Ewropea ma˙ru©a ftit tax-xhur ilu tikkonferma li Malta g˙ad g˙andha l-og˙la rata ta’ studenti li jitilqu kmieni milliskola fl-Unjoni Ewropea. Fl-Unjoni Ewropea huma 14 fil-mija taΩ-Ωg˙aΩag˙ li ma jkomplux jistudjaw, waqt li f’pajjiΩna huma 37 fil-mija tal-istudenti li jieqfu fil-Form 5 bla ma jkunu kisbu l-˙iliet baΩiçi. Minn mistoqsija parlamentari li saret ftit tax-xhur ilu ˙are© li matul din is-sena kien hemm 468 student u studenta li minkejja li jattendu fil-livell sekondarju

m’g˙amlux l-O Levels. M’hemmx dubju li l-problema tal-assenteiΩmu fl-iskejjel tag˙na, g˙alkemm mhix allarmanti, xorta wa˙da je˙tie© li na˙dmu fuqha g˙ax qieg˙da to˙loq diversi diffikultajiet fil-qasam edukattiv. Mhux qed nirriferi g˙allassenteiΩmu okkaΩjonali b’riΩultat ta’ mard, jew g˙al assenteiΩmu ta’ darba kultant, imma g˙al tfal u Ωg˙aΩag˙ li jfallu regolarment mill-iskola. Matul is-sena skolastika 2010 u 2011, kien hemm 34 student minn skejjel sekondarji li qatt ma marru skola jew kienu assenti g˙all-biçça l-kbira tal-©ranet ta’ skola li fiha sena skolastika.

Ma’ dawn kien hemm ukoll sbatax-il student li telqu milliskola qabel l-età ta’ sittax-il sena u biex imorru ja˙dmu ma temmewx il-˙ames sena ta’ skola sekondarja. Dan ©ie Ωvelat minn mistoqsija parlamentari li saret matul din issena. Ir-ra©unijiet g˙alfejn student jew studenta jibdew ifallu ta’ sikwit jistg˙u jkunu bosta. Fost dawn jista’ jkun hemm problemi ta’ natura familjari u soçjali u allura jkun hemm il-bΩonn ta’ intervent minn guidance teachers jew psikologi. Jista’ jkun hemm anki problemi konnessi ma’ mard, ma’ drogi, aspetti ta’ kriminalità jew inkella xi tip ta’ biΩa’,

pereΩempju min˙abba xi bbuljar. Dawn il-fatturi kollha jirrikjedu interventi minn nies professjonali fil-qasam konçernat. Je˙tie© na˙dmu b’mod konsistenti u realistiku biex minnufih naraw g˙aliex qed ikun hemm diversi studenti li jfallu ming˙ajr ebda ra©uni valida. Jista’ jsir studju intensiv dwar dan is-su©©ett biex ikun jista’ jsir analiΩi dettaljat mal-istudenti stess, fejn listudenti jag˙tu ir-ra©unijiet tag˙hom g˙aliex fallew jew g˙aliex ifallu frekwentament. Jekk dan mhux ˙a jsir se nkomplu naraw Ωieda kull sena fl-assenteiΩmu ©ewwa liskejjel tag˙na.

09.09.2012

Editorjal

www.kullhadd.com Kull˙add, A28B, Industrial Estate, il-Marsa, MRS3000 Editur: 2568 2270 editur@kullhadd.com | Reklami: 2568 2278 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

Is-sweet & sour ta’ GonziPN Mintoff kienu diskutibbli, huwa u jwieΩen kollox fiΩ-Ωew© kefef talmiΩ i e n , Fenech Adami qal illi Mintoff g˙amel aktar ©id milli deni. Imma forsi ming˙ajr ma jaf, huwa u jg˙id dan kien qieg˙ed ji©bed ittapit minn ta˙t saqajn is-suççessur tieg ˙ u L a w r e n c e u l - g r u p p t a ’ strate©ija tieg˙u. Huwa evidenti, u dan jista’ jinqara minn mil ’il bog˙od, illi fil-kampanja elettorali li hawn min jg˙id li di©à n i n s a b u f i h a , l - i s t r a t e © i j a Nazzjonalista se tkun impernjata inparti fuq x’©ara fis-snin sebg˙in u s-sn i n t m e n i n t a ˙ t g v e r n i j i e t Laburisti. Dan il-g˙aliex fil -front bench Laburista tal-lum hemm xi esponenti li kienu bdew il-karriera politika tag˙hom f’dawk iΩ-Ωminijiet. Issa, jekk Eddie Fenech Adami nnif s u q a l i l l i f i Ω m i e n i l - P e r i t Mintoff ˙are© aktar poΩittiv milli negattiv, kif jistg˙u l-‘istrate©isti’ Nazzjonalisti jkomplu jpin©u dawk is-snin kollox dlam u kollox swiedija u jibqg˙u jippruvaw jiskuraw lil min kien di©à attiv politikament sa minn dak iΩ-Ωmien!? Il-mew©a emottiva qawwija li segwiet il-korteo funebri u l-funeral talPerit Mintoff ma kinitx sorpriΩa g˙al min in˙akem mill-kariΩma talPerit Mintoff meta kien fl-aqwa

tieg˙u. Imma Ωgur issorprendiet mhux ftit lil min, g˙al ra©unijiet ta’ età, dak iΩ-Ωmien ma g˙exux u kellu jkun ilfuneral tal-Perit Mintoff li rrevoka b’mod qawwi l-konkwisti soçjali u politiçi li rnexxielu jag˙mel tul issittax-il sena li g˙amel b˙ala prim ministru ta’ dan il-pajjiΩ. Ix-xeni ta’ mijiet ta’ nies jibku lil dan l-anzjan ta’ 96 sena, li bidd e m m m a k i e n x j i© i m i n n h o m , imma min˙abba l-˙sieb u l-g˙emil politiku tieg˙u rabtu qalbhom mieg˙u emottivament daqslikieku kien it-tieni missier jew nannu tag˙hom, ˙asdu mhux ftit lit-tmexxija ta’ GonziPN. Ix-xeni tan-nies jesprimu s-sog˙ba tag˙hom b’dan il-mod mill-aktar emottiv, qatt ma rajna b˙alhom ©ewwa pajjiΩna, u dan fil-konfront ta’ xi ˙add li l-propagandisti Nazzjonalisti g˙amlu minn kollox biex jiddemonizzaw u jpin©uh qisu xi mostru. Ironikament, g˙alkemm il-Perit Mintoff twieled fi Ωmien l-Ewwel Gwerra Dinjija u kien ilu nieqes mix-xena politika g˙al numru ta’ snin, l-iskizzi li ˙ar©u tal-karattru u tal-profil politiku tieg˙u, l-ispirtu kumbattiv, li emmen fuq li emmen f’pajjiΩu u l-poplu tieg˙u, li ˙adha kontra l-g˙anqbut u s-susa fis-soçjetà tag˙na, ribell b’aktar minn

kawΩa wa˙da ©usta, li ma kien i˙alli lil ˙add jibbuljah u li ma kien jibΩa’ minn xejn u minn ˙add, huwa t-tip ta’ persuna©© mill-istorja li jappella Ωgur g˙all-©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a tal-lum. Quddiem sitwazzjoni b˙al din, Gonzi u s˙abu tal-klikka, RCC u DCG fuq quddiem nett, iddeçidew li jag˙fsu l-buttuna, u ftit minuti wara l-funeral statali nfexxew f’dag˙dig˙a ta’ tkasbir, insulti viljakki u gideb fa˙xi biex iΩebil˙u l-memorja talPerit Mintoff u jippruvaw ixejnu lmew©a emottiva li ˙akmet lil ˙afna nies. Dag˙dig˙a insensata u kontroproduçenti g˙ax, jekk xejn, ˙afna nies kienu skandalizzati bil-fatt li tal-klikka GonziPN niΩlu f’dawn labbissi u rrikorrew g˙al dawn ilbassezzi. Tal-klikka GonziPN, anki lil Eddie Fenech Adami qag˙du jiskomodaw b˙all-biera˙ ©img˙a u tellg˙uh fi programm fuq Radju 101 biex joqg˙od i˙ammem fuq il-passat u, f’kontradizzjoni ma’ dak li kien qal ftit tal-jiem qabel, instema’ jenfasizza aktar in-negattiv milli l-poΩittiv tal-Perit Mintoff. Imma finalment dak illi verament jg˙odd hu x’qal Fenech Adami minn mo˙˙u u minn qalbu u ming˙ajr ˙add ma nda˙allu!

“

Matul din il-©img˙a assistejna g˙al biçça in©inerija politika fejn it-tmexxija ta’ GonziPN ˙asbet li tista’ tilg˙ab bl-emozzjonijiet tan-nies kif trid hi. Billi jiltaqg˙u erbg˙a minn nies madwar mejda, jikkonfoffaw b e j n i e t h o m , jag˙fsu l-buttuni, jag˙mlu ftit telefonati u jpin©u xxenarji li jridu u li jaqblilhom. I l - m e w t u l-funeral tal-Perit Duminku Mintoff, apparti li servew biex ting˙ata tislima mill-qalb lil dan l-istatista ewlieni li ddomina listorja kontemporanja ta’ pajjiΩna, offrew ukoll l-opportunità li jsiru lkontijiet mal-istorja dwar l-impatt li ˙alla l-eks-Prim Ministru Mintoff fuq pajjiΩna u s-soçjetà tag˙na. Ironikament, mill-kummenti u analiΩi kollha li saru dwar il-qçaçet u l-qig˙an ta’ ˙ajjet il-Perit Mintoff, l - a k t a r l i s p ikka kien kliem ta’ wie˙ed mill-akbar avversarji politiçi tal-Perit Mintoff, l-eks-Prim Ministru Eddie Fenech Adami. F l - e t à l i g ˙andu llum Fenech Adami, anki jekk mhux irtirat g˙al kollox, illum il-©urnata l-interessi parti©©jani jag˙mlu bih ferm u ferm inqas minn meta kien fil-qalba talmiskja politika, u f’mument b˙al dan Ωgur ma kienx qieg˙ed jitkellem g˙al g˙ajn in-nies u g˙all-gallarija. E d d i e F e nech Adami qal illi g˙alkemm il-metodi li uΩa l-Perit

In˙arsu b’ottimiΩmu lejn futur li jg˙aqqadna

Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Il-©img˙a d-die˙la l-Partit Laburista se jkun qed jag˙ti bidu g˙al avveniment speçjali – l-ewwel Kungress tal-Partit. Pro©ett li huwa mmirat biex jag˙ti spazju g˙al diskussjoni f’numru ta’ attivitajiet fejn ser ji©u ttrattati diversi temi. Pjattaforma li fuqha l-membri tal-Partit se jkunu qed jing˙ataw spazju biex isemmg˙u le˙inhom u jag˙tu lveduti tag˙hom dwar su©©etti li se jkunu qed ji©u diskussi biex b’hekk kull membru jkollu l-opportunità li jsemma’ l-fehma tieg˙u. Nhar it-Tnejn 17 ta’ Set-tembru se nkunu qed niddiskutu l-Futur tas-Servizz tas-Sa˙˙a, settur mill-aktar sensittiv u li jixraqlu kull attenzjoni g˙aliex il-pazjenti Maltin u G˙awdxin jixirqilhom servizz tas-sa˙˙a mill-aktar effiçjenti u g˙andhom jing˙ataw dinjità huma ta’ liema kulur huma. Huwa tal-mist˙ija li l-Gvern ta’ GonziPN g˙adu ma we©ibx g˙all-akkuΩa li saret mill-Onkolo©ista Profs

Stephen Brincat dwar l-ind˙il politiku fuq pazjenti li jkunu qed ji©u kkurati g˙all-kançer. Din hija akkuΩa mill-aktar serja u l-Gvern g˙andu lobbligu li jispjega lill-poplu Malti x’qieg˙ed ji©ri f’dan issettur. L-anzjani wkoll se jkunu protagonisti fl-ewwel Kungress tal-Partit g˙aliex nhar it-Tnejn 17 ta’ Settembru fis6.15pm se nkunu qed nag˙tu ˙arsa lejn il-livell t’g˙ajxien a˙jar g˙all-anzjani. Kull persuna, g˙andha kemm g˙andha età, g˙andu jkollha l-opportunità li tg˙ix ˙ajja dinjituΩa, fejn ikollha rrispett u l-appo©© kollu me˙tie©. Huwa f’dan l-ispirtu li lPartit Laburista jemmen li ssettur tal-anzjani g˙andu jing˙ata l-importanza s˙i˙a li tin˙tie©lu – fil-kura tas-sa˙˙a, is-servizzi soçjali, it-tag˙lim tal-adulti, il-volontarjat, lakkomodazzjoni, is-servizzi tal-IT u t-trasport. L-anzjani tag˙na jistennew titjib fisservizz nazzjonali tas-sa˙˙a u

li jidda˙˙lu servizzi ©odda g˙al persuni anzjani, biex kemm jista’ jkun jibqg˙u jg˙ixu fi djarhom. Huwa fatt li llum l-anzjani huma eskluΩi mis-soçjetà u g˙alhekk iqum il-bΩonn li jittie˙du miΩuri biex l-anzjani jkunu wkoll kontributuri fliΩvilupp tas-soçjetà tag˙na u tal-pajjiΩ. Il-Gvern je˙tie© li jag˙mel miΩuri sabiex il-pajjiΩ ikollu ekonomija b’sa˙˙itha, li ji©©enera x-xog˙ol, u li jiggarantixxi kwalità ta’ ˙ajja a˙jar anke g˙all-anzjani tag˙na. Ma tistax tonqos il-˙tie©a li n˙asset mill-membri tal-Partit biex matul il-Kungress nag˙tu wkoll ˙arsa lejn ilfutur tal-edukazzjoni, liema settur se ji©i ttrattat nhar lErbg˙a 19 ta’ Settembru fis7.00pm. Il-Partit Laburista sa millbidu tieg˙u ˙adem favur ledukazzjoni g˙al kul˙add g˙aliex jemmen li l-edukazzjoni hi kwistjoni ta’ ©ustizzja soçjali, dritt tal-bniedem,

g˙aliex kull wie˙ed u wa˙da minna g˙andu d-dritt li jimxi ’l quddiem. Il-futur tal-edukazzjoni f’pajjiΩna g˙andu jassigura li l-istudenti tag˙na jkollhom il˙iliet baΩiçi ˙alli jkunu jistg˙u jirnexxu fil-˙ajja tag˙hom. Temi o˙ra li se jkunu qed ji©u diskussi jittrattaw innegozju, G˙awdex, il-familja, il-libertajiet çivili, ix-xog˙ol, l-ekonomija u l-ener©ija g˙all-futur ta’ pajjiΩna. L-a˙˙ar diskussjoni proprju nhar il-Óamis 20 ta’ Settembru fit-8.15pm, se tkun qed tittratta l-futur taΩΩg˙aΩag˙. G˙aldaqstant in˙e©©e© lillmembri tal-Partit Laburista biex jing˙aqdu mag˙na mill©img˙a d-die˙la u jipparteçipaw f’din l-attività unika li qed tifta˙ il-bibien bera˙ g˙al opinjonijiet u fehmiet ta’ kull min jixtieq jara futur a˙jar g˙al dan il-pajjiΩ. Ejjew ilkoll in˙arsu b’ottimiΩmu lejn futur li jg˙aqqadna.

09.09.2012

Ittri

Jid˙ku bix-xerrejja Sur Editur, Hemm bΩonn li l-©ustizzja tie˙u passi kontra çerti a©enziji tal-bini li vilment qeg˙din jid˙ku bil-poplu. Dawn iç-çerti a©enziji qeg˙din jag˙mlu reklami ta’ çerti postijiet li jkunu g˙allbejg˙, imbag˙ad issib li firrealtà jkunu differenti mirritratt tar-riklam. Hekk sew. Mela jien ˙adt nofstanhar frank, g˙ax ming˙alija sejjer nara penthouse b’veduta sabi˙a ta’ wied mimli si©ar kif kienet tidher fir-ritratt, imbag˙ad sibt li l-veduta ta’ quddiem il- penthouse kienet blokka bini. Meta staqsejt lill-a©ent qalli li jaf li qieg˙ed jikser il-li©i, imma biex ibig˙ xi post bilfors irid juri wiçç b’ie˙or. Tajjeb ukoll, mela dan ma jiddejjaq xejn jid˙ak binnies f’wiççhom u kul˙add jag˙mel li jrid, basta jbig˙u xi post ’l hemm u ’l hawn.

Sur Editur, G˙amlu Ωmien kienu j©ibu hawn G˙ajnsielem kumpannija teatrali millMellie˙a biex jag˙mlu teatrin kollu doppju sens fil-kaΩin imsemmi g˙all-kbir Patrijarka. Jekk qatt m’g˙amilt xejn, kont strumentali li fil-ftit Ωmien li g˙amilt fil-kumitat kont urejt li ma naqbilx ma’ dan u l-kollegi qablu li t-teatrin doppju sens mhuwiex postu fis-sala ta’ kaΩin imsemmi g˙al qaddis fommu sieket, iΩda li ˙add ma kellu qatt xi jg˙id fih. Issa, milli jidher, it-teatrini tal-Mellie˙a qed jag˙mluhom fit-triq. PereΩempju fl-a˙˙ar serje ta’ attivitajiet Iljieli Melli˙in ©ie armat palk isfel, fi Triq Borg Olivier faççata tal-lukanda. Biex sar dan, minn ©img˙at qabel g˙alqu din it-triq g˙al dawk li jkunu ©ejjin minn G˙awdex u soltu kienu jg˙addu minnha fi triqithom. X’jimpurtahom li b’din id-devjazzjoni ta’ traffiku qed i©ibu tant tbatija u jnaqqsu l-kummerç lejn G˙awdex u anke lejn negozji fil-Mellie˙a stess. Qabel, meta l-arran©ament tat-traffiku kien g˙adu bis-sens fil-Mellie˙a, it-trakkijiet kienu jg˙addu mill-by-pass u l-vetturi Ωg˙ar jg˙addu millMellie˙a. Smajt bi stejjer ta’ min g˙andu ville©©jatura fil-Mellie˙a li biex jasal g˙aliha jrid idur dawra nobis. Smajt lil ˙afna jg˙idu li issa flok imorru g˙and dawk il-˙wienet, tal-petrol u tal-˙obΩ fil-Mellie˙a kif kienu jag˙mlu qabel, issa qed imorru San Pawl il-Ba˙ar biex jinqdew sewwa. Dawn huma kollha teatrini kbar, u kieku ma jsirux, kieku nkunu ˙afna u ˙afna a˙jar. TAL-MADAM, GÓAJNSIELEM, GÓAWDEX

ÌEJT INGANNAT, BIRKIRKARA

Il-qtug˙ fil-provvista tad-dawl fis-seklu wie˙ed u g˙oxrin

Il-bnadar mezzasta fil-mewt ta’ Dom Mintoff Sur Editur, Dan l-a˙˙ar assistejna g˙allmewt tal-Perit Dom Mintoff. Bejn il-Ìimg˙a u s-Sibt impressjonajt ru˙i bl-ammont ta’ bnadar mezzasta li ttajru fuq il-bjut ta’ kaΩini sportivi, muΩikali u politiçi (kemm dawk Laburisti u Nazzjonalisti), im˙aΩen talfesti, bini pubbliku u djar privati o˙ra. IΩda nnotajt li firRabat, proprju fuq l-im˙aΩen

Teatrin doppju sens tal-Mellie˙a

tal-festi ta’ San Pawl, ma ttellg˙at l-ebda mezzasta, u flattività ‘Log˙ob G˙al Kul˙add’ li kienet qieg˙da tittella’ f’dawk il-jiem, bl-ebda mod ma saret tislima lill-eks-Prim Ministru, meta l-Gvern stess ordna jumejn luttu nazzjonali. Innotajt ukoll, li fuq l-istess zuntier intramaw xi arbli g˙all-attività u, dawn bejn ilÌimg˙a u s-Sibt, fuqhom t˙allew jittajru bnadar sa fuq nett tal-arbli.

Sur Editur,

Dan iz-zuntier huwa l-istess zuntier tal-knisja ta’ San Pawl li ˙amsin sena ilu ndaqqew ilqniepen g˙all-sag˙tejn s˙a˙ biex itellfu meeting tal-istess Perit Mintoff. Ma na˙sibx li dan kien irrispett mist˙oqq lill-eks-Prim Ministru Dom Mintoff, li fla˙˙ar mill-a˙˙ar dejjem ˙adem g˙all-Maltin kollha.

Ninsabu issa resqin lejn xitwa o˙ra, u naturalment it-temperatura tibda nieΩla, ix-xita tibda nieΩla, b˙alma kellna aktar kmieni din il©img˙a, u kul˙add jibda jfittex il-kenn u l-irdoss. Wara li dan is-sajf kellna bosta qtug˙ fil-provvista tal-elettriku, nittama li matul ix-xitwa li ©ejja dan l-inkonvenjent ma jer©ax ji©ri. Tista’ tg˙id li kul˙add kellu qtug˙ tad-dawl, u çertu postijiet aktar minn o˙rajn. X’jg˙id issa l-Ministru Tonio Fenech, li bil-kes˙a bbies it-tarmak u qieg˙ed jag˙mel ˙sara lill-cables? Kemm ˙asibna çwieç lilna l-Maltin! Vera di©à g˙ajjarna b’dan it-titlu meta ried isib CEO tal-Air Malta, imma mbag˙ad iΩ-Ωejjed kollu Ωejjed. Nittama li jittie˙du l-prekawzjonijiet kollha me˙tie©a biex tassew in˙ossuna qeg˙din ng˙ixu fis-seklu wie˙ed u g˙oxrin.

RABTI, BL-EMAIL

C. BONGAILAS, RAÓAL ÌDID

MILL-FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

L-ewwel li©i li ser tidda˙˙al Tiffany Farrugia

l- in vitro fertilization, mag˙ruf aktar b˙ala IVF, huwa su©©ett li ˙oloq kontroversja kbira u, Ωgur mhux forsi, illum jinsab fuq fomm kul˙add. Dan it-trattament ji©i mwettaq biex ti©i meg˙juna l-infertilità tal-mara, jekk metodi o˙ra ma jistg˙ux ikunu possibbli. Il-proçess jibda hekk kif titne˙˙a bajda mill-utru tal-mara u jg˙aqqduha malisperma tar-ra©el u jiffertilizzawhom ©o medium ©ewwa l-laboratorji. Wara li jse˙˙ dan il-proçess, dawn ji©u injettati ©ol-utru biç-çans li l-mara tinqabad tqila. Il-Partit Laburista di©à ddikjara li huwa favur l-introduzzjoni tal-IVF. Kif kien mistenni, l-awtoritajiet reli©juΩi esprimew l-idea opposta tag˙hom g˙al dan it-trattament tal-IVF u dan urewh f’wa˙da mill-ittri pastorali tag˙hom. “It-tag˙lim tal-Knisja ji©©udika din il-qerda ppjanata u diretta tal-embrijuni b˙ala abortiva. G˙alhekk dawn il-prattiçi ma jistg˙ux

ikunu ©ustifikati bl-ebda mod u ta˙t lebda çirkostanza.” Il-Knisja, wa˙da mill-akbar istituzzjonijiet fid-dinja, hija kompletament kontra dan it-trattament. Dan g˙aliex il-Knisja qed tis˙aq li l-IVF qed tkisser id-drittijiet tat-tfal, u min˙abba dan il-proçess li, skont il-Knisja, mhuwiex proçess naturali, mhux qed iwettaq relazzjoni soda bejn il-©enituri u l-ulied. Dan il-metodu qed ifixkel il-maturità tal-persuna u qieg˙ed iça˙˙ad l-unità u l-integrità fil-familja. “Il-metodu IVF jitlob li jin˙olqu numru ta’ embrijuni. Ukoll jekk u˙ud minn dawn ma jinqatlux deliberatament, imma jmutu mewta ‘naturali’ ftit wara li jitnisslu, jibqa’ l-fatt li diversi embrijuni qeg˙din ikunu sagrifikati u strumentilizzati biex titwieled tarbija. Dan imur kontra d-dinjità tal-bniedem,” jg˙idu lIsqfijiet. Min-na˙a tieg˙u Lawrence Gonzi

ddeçieda li jkompli jinsulta lil dawn ilgenituri li jixtiequ jag˙mlu uΩu mill-IVF. Dan qal li l-metodu tal-IVF ilu jintuΩa 20 sena f’pajjiΩna. Il-Prim Ministru sa˙aq li fl-Isptar Mater Dei ser ikun hemm l-aqwa metodu modern g˙all-fertilizzazzjoni, iΩda l-li©i proposta se telimina l-iffriΩar tal-embrijuni u ser taççetta dan f’kaΩijiet estremi biss. Dan qed juri kemm Lawrence Gonzi huwa maqtug˙ mir-realtà ta’ madwaru, hekk kif f’pajjiΩna hawn familji li jixtiequ juΩaw l-IVF iΩda m’g˙andhomx il-mezzi, g˙aliex il-Gvern ta’ Gonzi qed jixxa˙˙a˙ mag˙hom. Gonzi sa˙aq ukoll li f’Malta ma jistax isir cloning u li min jinqabad jag˙mel dan, ser jintbag˙at il-˙abs minnufih. Lejn l-a˙˙ar ta’ Mejju, il-Mexxej talPartit Laburitsta, Joseph Muscat, wera fehmtu kif Gvern Laburista ser jimplimenta l-li©i tal-IVF jekk dan jing˙ata lfiduçja mill-poplu.

09.09.2012

Ittri

Il-mexxejja t’g˙ada Il-Kungress Nazzjonali tal-PL jiddiskuti l-isfidi u l-futur taΩ-Ωg˙aΩag˙ Sur Editur, IΩ-Ωg˙aΩag˙ huma l-mexxejja t’g˙ada. Imma donnu li waqt li s-soçjetà qed tistenna l-maturità minn dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙, ftit li xejn ta˙seb u tg˙arbel is-sitwazzjoni preΩenti li Ω-Ωg˙aΩag˙ qed isibu ma’ wiççhom. Illum il-©urnata nsibu Ωg˙aΩag˙ li jsibu diffikultà biex jippjanaw fissod il-futur tag˙hom. Dawn l-isfidi li qed jaffaçjaw il-mexxejja t’g˙ada ser ji©u diskussi nhar il-Óamis 20 ta’ Settembru, b˙ala parti millKungress Nazzjonali li qed jorganizza l-Partit Laburista. ‘Bejn il-kliem u l-fatti hemm ba˙ar jikkumbatti.’ U dan il-qawl jaqbel ferm g˙al dawk li huma impjiegi g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Fl-isfond tal-g˙ajta rikorrenti ta’ GonziPN ta’ g˙oxrin elf impjieg ©did, g˙adna nsibu Ωg˙aΩag˙ li jippruvaw kemm jippruvaw, g˙adhom qed ifittxu xog˙ol. Barra minn hekk, numru konsiderevoli ta’ Ωg˙aΩag˙ qed jispiççaw b’suççess diversi korsijiet mill-Università ta’ Malta u istituzzjonijiet akkademiçi o˙ra, iΩda mbag˙ad ifallu milli jsibu x-xog˙ol li jkunu ilhom li studjaw g˙alih. IΩ-Ωg˙aΩag˙ iridu futur fejn wara li jtemmu l-istudju tag˙hom, xi ˙a©a li tie˙u Ωmien twil, ikunu jridu jsibu ftu˙ fejn is-soçjetà tag˙mel l-aqwa uΩu mill-kapaçitajiet u l-esperjenza ta’ dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙. IΩda Ω-Ωg˙aΩag˙ mhumiex dawk biss li jkomplu jistudjaw. Min mhux qed ikompli bl-istudji tieg˙u g˙al diversi ra©unijiet, qed i˙oss li lopportunitajiet ta’ xog˙ol naqsu ˙afna dawn l-a˙˙ar snin. G˙al dan il©eneru ta’ Ωg˙aΩag˙, ix-xog˙ol hu limitat ferm u dan iwassal biex jirringrazzjaw lil min jisfruttahom talli joffrilhom xog˙ol b’kundizzjonijiet mhux ideali, u xi kultant anke xog˙ol prekarju. Sfida o˙ra li diversi Ωg˙aΩag˙ qed jiffaçjaw hija dik li minkejja li g˙andhom impjieg, mhux qed ikollhom qlig˙ rispettabbli mill-pagi li jirçievu wara tant ˙idma u impenn. B’konsegwenza ta’ dan, isibu ru˙hom f’sitwazzjoni mhux façli meta ji©u biex jixtru kenn g˙al rashom jew li jibnu familja. FiΩ-Ωmien, l-Awtorita tad-Djar kienet tibni u tqassam appartamenti lil dawk l-aktar fi bΩonn t’g˙ajnuna. Din donnha spiççat, fejn jekk int sinjur jew fqir, xorta trid tg˙addi mill-istess proçess u tkarkar g˙omrok s˙i˙ t˙allas id-dejn u l-img˙axijiet tal-banek. Wie˙ed ma jistax jinsa ˙afna Ωg˙aΩag˙ bi bΩonnijiet speçjali. Óafna jsostnu li s-soçjetà mhijiex tapprezza u tanalizza biΩΩejjed il-bΩonnijiet u l-isfidi li qed isibu ma wiççhom dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙. Wie˙ed jistaqsi, kemm hu kapaçi l-Gvern li tabil˙aqq jiskrutina l-problemi preΩenti u joffri soluzzjoni xierqa u sostenibbli g˙al tul ta’ Ωmien? Ìeneralment, iΩ-Ωg˙aΩag˙ huma meqjusa b˙ala dik il-©enerazzjoni li jkollha ˙afna entuΩjaΩmu li tbiddel g˙all-a˙jar lis-soçjetà. Il-Partit Laburista jag˙raf l-potenzjal ta’ dan l-entuΩjaΩmu u jirrikonoxxi li ΩΩg˙aΩag˙ huma mhux biss il-mexxejja t’g˙ada, iΩda tal-lum ukoll. Kien g˙alhekk li ©ie deçiΩ li s-sessjoni tal-Kungress Nazzjonali ta’ nhar il-Óamis 20 ta’ Settembru tiffoka fuq iΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-futur tag˙hom. Kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a huma m˙e©©a li jipparteçipaw f’din id-diskussjoni. C. ABELA, IL-ÓAMRUN

Festa ta’ veru fil-Óamrun Sur Editur, Il-festa ta’ San Gejtanu fil-Óamrun g˙al darba o˙ra re©g˙et kienet suççess kbir u dan malewwel wie˙ed irid jattribwieh g˙all-˙idma mill-aqwa tal-forzi tal-ordni u tal-g˙aqda li teΩisti bejn iΩ-Ωew© baned tal-Óamrun. In-nies ˙onqu t-toroq prinçipali matul ©img˙a s˙i˙a u g˙al darba o˙ra ppruvaw kemm din il-festa hi wa˙da popolari, fissens li hi festa verament talpoplu. Kif iddikjaraw il-presidenti taΩ-Ωew© g˙aqdiet muΩikali u lKappillan, il-Óamrun irnexxielu j˙assar dik l-istigma li kienet in˙olqot madwaru li filfesta ta’ San Gejtanu dejjem jinqala’ l-©lied. Kemm-il darba kien ji©ri li xi kwistjoni bejn xi familjari waqt il-jiem tal-festa kienet ti©i minfu˙a fil-medja b˙ala ©lied kbir. Illum il-fatti ©ew fl-a˙˙ar stabbiliti kif verament huma u lfesta llum g˙andha biss dehra

ta’ festa ta’ veru. Jing˙ad x’jing˙ad, fil-festi b˙al kull çelebrazzjoni ta’ massa jin˙tie© bilfors li jkun hemm tmexxija g˙aqlija imma soda min-na˙a tal-Pulizija. Inutli li l-Kurja to˙ro© direttivi u tg˙abbi bihom lill-kumitati tal-baned g˙ax dawn Ωgur li wa˙idhom ma jistg˙ux iΩommu l-ordni. Li jistg˙u jwissu u javΩaw lill-partitarji tag˙hom biex fil-festa j©ibu ru˙hom sew u jikkooperaw mal-pulizija, imma iktar minn hekk ma jistax isir u s-suççess tal-festa jiddependi fuq il-forzi tal-ordni. U fil-festa tal-Óamrun hekk ©ara. Il-pulizija mmexxijin millAssistent Kummissarju Raymond Zammit; isSupretendent Charles Magri; lIspetturi Daryl Borg, Robert Vella, Stephen Saliba u Kevin Farrugia; u l-Ma©©ur Mario Rotin, re©a’ rnexxielhom ma juΩawx barrikati g˙ax bil-˙idma li g˙amlu b˙ala t˙ejjija g˙allfesta u l-laqg˙at li saru, irriΩultaw fil-kooperazzjoni ta’

fis-se˙˙ hija dik tal-IVF… Il-Partit Laburista sa˙aq l-idea tieg˙u dwar l-IVF hekk kif ˙ares lejn dan ilmetodu b’mod realistiku u wara li sema’ s-su©©erimenti tal-poplu dwar dan issu©©ett. S a ˙ a q u k o l l l i l - Partit Laburista m’g˙andu xejn kontra l-Knisja g˙ax jifhem ir-rwol tag˙ha, iΩda a˙na qeg˙din ng˙ixu ©o soçjetà moderna u mhux mistenni li partit politiku ikun konfessjonali. Joseph Muscat irid jag˙ti çans lil dawk il-©enituri li ma jistg˙ux ikollhom tfal. Sfortunatament aktar ma jg˙addi ΩΩmien aktar qed issir impossibli biex dawn in-nies isiru ©enituri. G˙all-Partit Laburista l-ewwel g˙an talligi tal-IVF g˙andu jkun li ji©u meg˙juna l-familji li jixtiequ jkollhom it-tfal iΩda g˙ a l x i r a © u n i j e w o˙ra dawn ma jistg˙ux. G˙alhekk, l-ewwel li©i li Gvern ©did ida˙˙al fis-se˙˙, tkun il-li©i effettiva tal-IVF.

kull min kien involut. Il-partitarji u l-poplu in©enerali li attenda g˙aç-çelebrazzjonijiet bi ˙©aru, ˙adu pjaçir, taw gost, t˙alltu u xorbu ma xulxin kemm fit-triqat, kemm fil-bars u kemm fil-kaΩini nnifishom. Prova kbira talg˙aqda li teΩisti fil-Parroçça ta’ San Gejtanu. Element ie˙or li wie˙ed g˙andu jsemmi u li qed ikompli jkabbar il-festa huwa l-armar tat-triq prinçipali tal-Óamrun, Triq il-Kbira San ÌuΩepp u xieraq li wie˙ed jag˙ti prosit liΩ-Ωew© gruppi ta’ Ωg˙aΩag˙ li qed jie˙du ˙sieb jarmaw din ittriq u li kull sena qed iΩidu sew fl-attrezzamenti tal-armar. Hawn ta’ min wie˙ed jissu©©erixxi li forsi dawn iΩ-Ωew© gruppi jing˙aqdu fi grupp wie˙ed jg˙inu lil xulxin blesperjenza u l-ener©ija u b’hekk din it-triq tkun unita fittiΩjin. JOE C. CORDINA, IL-ÓAMRUN

09.09.2012

Ta’ Barra

L-attakki tal-11 ta’ Sette

Minn Krista Caruana Niftakar li fl-g˙odwa tat-Tlieta, 11 ta’ Settembru tal-2001, kont qieg˙da d-dar insegwi stazzjon televiΩiv Taljan. F’daqqa wa˙da

t-traΩmissjoni tal-programm li kont qed nara waqfet ˙esrem min˙abba flash news li kienet titratta tra©edja li kienet se˙˙et fl-Istati Uniti. Mill-ewwel bdew jixxandru filmati li juru stra©i fiΩ-Ωona tat-

Twin Towers fi New York. Wie˙ed mit-torrijiet kien qed jaqbad u l-atmosfera kienet wa˙da kaotika. Nies ji©ru, g˙ajjat u pulizija kullimkien. Mill-ewwel ©riet la˙bar li ajruplan tal-passi©©ieri baqa’ die˙el fit-torri. Ftit talminuti wara deher it-tieni ajruplan li baqa’ die˙el fit-torri lie˙or. B’kollox, dakinhar tal-11 ta’ Settembru 2001 kienu se˙˙ew erba’ attakki suwiçida li kienu mifruxa fi New York u f’Washington DC. Dsatax-il membru tal-grupp militanti Islamista Al Qaeda ˙atfu erba’ ajruplani tal-passi©©ieri. Tnejn mill-militanti ˙adu kontroll ta’ Ωew© ajruplani: it-titjira 11 tal-American Airlines u t-titjira 175 tal-United Airlines, u saqu l-ajruplani fiΩ-Ωew© torrijiet fi New York. F’temp ta’ sag˙tejn iΩ-Ωew© torrijiet ikkollassaw u ˙allew ˙erba kbira warajhom. Sadanittant, ajruplan ie˙or talAmerican Airlines baqa’ die˙el fil-Pentagon filwaqt li ajruplan ie˙or tal-United Airlines ittajjar fid-direzzjoni ta’ Capitol Hill, iΩda xi passi©©ieri li kienu abbord l-ajruplan, ˙adu l-kontroll tieg˙u u biddlulu r-rotta. Lajruplan i©©arraf ©o g˙alqa viçin Shanksville f’Pennsylvania. A©ir vjolenti mill-Al Qaeda

Krista Caruana quddiem is-sit fejn se˙˙et it-tra©edja

Passi©gieri u membri talekwipa©© li kienu abbord lajruplani ma˙tufa u li rnexxielhom içemplu lil qrabathom waqt it-titjira, spjegaw kif l-ajruplan li kienu abbord fuqu n˙ataf u li l-hijackers bdew jisparaw gass tad-dmug˙ u pepper spray fuq il-passi©©ieri.

Kien irrappurtat ukoll li kien hemm passi©©ieri li ©arrbu ©rie˙i gravi wara li qalg˙u daqqiet bi strumenti bil-ponta b˙al skieken u xfafar. Il-vittmi L-attakki tal-11 ta’ Settembru rriΩultaw fil-mewt ta’ kwaΩi 3,000 persuna li jinkludu 19-il hijacker u 2,977 persuna çivili. 246 minnhom kienu abbord lerba’ ajruplani ma˙tufa, 2,606 kienu fit-Twin Towers fi New York, filwaqt li 125 o˙ra kienu fil-Pentagon. Il-biçça l-kbira tal-persuni li kienu fit-torrijiet mietu min˙abba l-foga u n-nirien, u mal-200 ru˙ tilfu ˙ajjithom wara li qabΩu g˙al isfel. F’din ittra©edja kienu tilfu ˙ajjithom mal-411 ˙addiem tas-salvata©© li ppruvaw isalvaw lil dawk li kienu maqbuda fiΩ-Ωew© torrijiet. IΩda sal-2010, fuq il-post fejn se˙˙et din it-tra©edja kienu g˙adhom qed ji©u misjuba fdalijiet umani, li sfortunatament ma jistg˙ux ji©u identifikati. Ósarat ikkawΩati minn din it-tra©edja KawΩa ta’ dan l-inçident, apparti t-Twin Towers, i©©arrfu wkoll bosta binjiet o˙ra. Fosthom ilKnisja Ortodossa ta’ San Niklaw, il-lukanda Marriott u saret ˙sara kbira fil-bini tadDeutsche Bank u anke l-binjiet tal-World Financial Centre. Il-Pentagon ukoll ©arrab ˙sarat konsiderevoli tant li sezzjoni ta’ din il-binja ©©arrfet. L-Istati Uniti qatt ma tista’ ta˙fer dak li l-Al Qaeda wettqet f’dan il-pajjiΩ. Il-mottiv prinçi-

pali wara dawn l-attakki terroristiçi hija d-dikjarazzjoni li kien g˙amel Osama Bin Laden li kien qal li se ji©©ieled gwerra qaddisa kontra l-Istati Uniti. F’diversi dikjarazzjonijiet li lorganizzazzjoni terroristika Al Qaeda g˙amlet, kemm qabel kif ukoll wara l-attakki tal-11 ta’ Settembru, kienu ssemmew tliet ra©unijiet ewlenin g˙ala riedet tattakka lill-Istati Uniti. L-ewwel ra©uni kienet min˙abba l-preΩenza tat-truppi Amerikani fl-Arabja Sawdita. Ittieni ra©uni min˙abba l-appo©© tal-Istati Uniti lejn l-IΩrael u ttielet ra©uni min˙abba ssanzjonijiet li l-Gvern tal-Istati Uniti impona fuq l-Iraq. F’Novembru tal-2002, f’‘Letter to America’, Bin Laden tkellem dwar l-appo©© tal-Istati Uniti lejn l-IΩrael. F’din l-ittra miftu˙a, Bin Laden kien qal li l-˙olqien u l-kontinwazzjoni tal-IΩrael huma att kriminali kbir, li fi kliemu kien immexxi mill-Gvern Amerikan. Fl-2004, Bin Laden kien qal ukoll li l-idea li jeqred it-Twin Towers kienet ©iet f’mo˙˙u g˙all-ewwel darba fl-1982 waqt l-invaΩjoni tal-Libanu. Kif ©ew ippjanati dawn l-attakki Il-pjani prinçipali tal-attakki tal11 ta’ Settembru kien ˙are© bihom Khalid Sheikh Mohammed. Mohammed kien ippreΩenta l-pjani tieg˙u lil Bin Laden fl-1996. IΩda kien biss fil-bidu tal-1999 li Bin Laden kien approva dawn il-pjani u kien ˙e©©e© lil Mohammed biex ikompli jikkomplotta dawn l-attakki. Dan il-komplott kien anke sab

09.09.2012

Ta’ Barra

mbru kif g˙exthom jien l-appo©© tad-deputat ta’ Bin Laden, Mohammed Atef li kien offra l-assistenza tieg˙u fil-formulazzjoni tal-istrate©ija ta’ dawn l-attakki. Bin Laden ipprovda wkoll g˙ajnuna finanzjarja filwaqt li g˙aΩel lill-militanti li kien se jkollhom sehem fit-twettiq ta’ dawn l-attakki terroristiçi. Il-militanti mag˙Ωula g˙al dawn l-attakki kienu ntbag˙tu g˙al ta˙ri© speçjalizzat, fost lo˙rajn fis-sewqan tal-ajruplani. Memorji ˙ajjin B˙al daΩ-Ωmien sena kont qed nipprepara g˙al Ωjara fl-Istati Uniti. Kienet Ωjara mistennija ˙afna, l-ewwel nett min˙abba li kont se nΩur dan il-kontinent g˙all-ewwel darba, u apparti minn hekk g˙ax din iΩ-Ωjara kellha sservini biex nifta˙ orizzonti ©odda fil-karriera ©urnalistika tieg˙i. Fil-fatt, matul din iΩ-Ωjara ˙adt l-opportunità biex in˙ares lejn l-Amerika u l-poplu tag˙ha minn lenti ©urnalistika aktar milli minn lenti turistika. Matul din iz-Ωjara, it-tra©edja li laqtet lill-Amerika fil-11 ta’ Settembru 2001, issemmiet g˙al diversi drabi. Qatt ma bsart li wara dawk is-snin kollha, ilpoplu Ameriikan kien g˙adu affettwat minn dak li kien ©ara. Kont naf li din kienet wa˙da mill-akbar tra©edji li qatt laqtu lill-Amerika, iΩda qatt ma ˙sibt li l-effetti ta’ din it-tra©edja kienu g˙adhom jin˙assu daqstant friski. Fil-fatt, il-poplu Amerikan Ωamm il-memorji ta’ dan lavveniment ˙ajjin kemm jista’ jkun. Fost l-o˙rajn, fil-muΩew tala˙barijiet (News Museum) f’Washington DC, ©ie ddedikat sular s˙i˙ biex ifakkar il-memorja ta’ din it-tra©edja. Jispikkaw diversi fdalijiet li n©abru minn Ground Zero, fosthom affarijiet personali ta’ diversi vittmi. Fl-istess muΩew tispikka wkoll sezzjoni awdjo-viΩiva li tanima dan l-inçident permezz ta’ dokumentarji bbaΩati fuq filmati u intervisti ma’ persuni li kienu preΩenti meta se˙˙et din ittra©edja, fosthom intervisti ma’ diversi ©urnalisti li dakinhar talinçident kienu minn tal-ewwel li marru fuq il-post biex jirrappurtaw dak li kien g˙addej. Esebiti fil-muΩew hemm ukoll il-pa©ni ta’ quddiem tal-gazzetti kollha li ©ew ippubblikati flAmerika, l-g˙ada li se˙˙et din it-tra©edja u li lkoll taw rappurta©© estensiv permezz ta’ diversi ritratti impressjonanti ta’ dak li ©ara. Il-memorja ta’ dawn l-attakki nΩammet ˙ajja wkoll fil-bini talPentagon li parti minnu ©iet iddedikata g˙all-memorja ta’ dawk kollha li tilfu ˙ajjithom f’dawn l-attakki. Jispikkaw diversi ritratti ta’ persuni li tilfu ˙ajjithom kif ukoll il-messa©©i ta’ qsim ilqalb li hemm miktuba fil-kotba tal-kondoljanzi.

Fdalijiet mit-Twin Towers

‘

FUQ XELLUG: L-iskultura tal-ajkla li kienet parti mill-istruttura tal-Pentagon u li ©©arrfet fl-attakk tal-11 ta’ Settembru; FUQ: L-ewwel faççata ta’ diversi gazzetti Amerikani l-g˙ada tat-tra©edja

09.09.2012

Mill-Misra˙

Ix-xjenza fIl-Belt Valletta Festival ta’ xjenza, riÇerka u arti Ix-xjenza hi divertenti, interessanti ˙afna u r-rilevanza tag˙ha f’˙ajjitna qed tikber ta’ kuljum. Dan hu l-messa©© li ser tkun twassal l-ewwel edizzjoni ta’ Science in the City (Ix-Xjenza fil-Belt), li ser issir il-Ìimg˙a 28 ta’ Settembru, mis-6.00pm ’il quddiem. Science in the City hi parti minn çelebrazzjoni Ewropea msej˙a Researchers’ Night (Lejlet ir-Riçerkaturi). Il-pubbliku hu mistieden biex jipparteçipa f’g˙add ta’ attivitajiet divertenti u innovattivi ta’ arti, teatru u muΩika, kollha ispirati mix-xjenza. L-attivitajiet se jsiru l-Belt Valletta, u jibdew millKavallier ta’ San Ìakbu – Çentru ta’ Kreattività u jibqg˙u sejrin fi Triq Merkanti, quddiem il-Konkatidral ta’ San Ìwann, g˙al Triq ir-Repubblika, fi Pjazza San Ìor© u, aktar l-isfel, salKamra tal-Kummerç. Dan t˙abbar mill-Professur Alex Felice, il-Koordinatur tal-Festival Science in the City, waqt konferenza stampa li saret fil-kampus tal-Belt Valletta. Il-Prof. Muscat qal: “Science in the City hu l-ewwel festival ta’ xjenza u arti li qed isir f’Malta. G˙al dakinhar, qed nistiednu lit-tfal, liΩ-Ωg˙aΩag˙

u lill-familji kollha biex ji©u lBelt, u jiltaqg˙u ma’ xjentisti mill-Università ta’ Malta u artisti ispirati mix-xjenza. Flistess waqt ikunu jistg˙u jipparteçipaw f’attivitajiet relatati max-xjenza f’ambjent divertenti u rilassanti.” “Din is-serje ta’ attivitajiet se sservi ta’ opportunità g˙all-pubbliku Malti biex jiltaqa’ max-xjentisti u riçerkaturi, u jsir jaf x’qed isir fil-laboratorji tag˙hom. Ftit Maltin jafu x’tip ta’ riçerka interessanti u utli qed issir hawn Malta, u li din l-istess riçerka kapaçi ttejjeb il-kwalità tal˙ajja mhux biss tag˙na iΩda wkoll tal-©enerazzjonijiet futuri,” kompla jg˙id il-Prof. Felice. Wilfred Kenely, il-Kap EΩekuttiv ta’ Research Innovation Development Trust, qal: “Din l-attività ser tipprovdi wkoll pjattaforma biex nippromovu l-fond il-©did tal-Università, it-Trust tar-Riçerka, Innovazzjoni u Ωvilupp. Minn din is-sena, l-Università bdiet tfittex fondi ulterjuri biex tkun tista’ tespandi r-riçerka tag˙ha. Biex ir-riçerka tkompli, g˙andna bΩonn l-g˙ajnuna u l-appo©© ta’ kumpanniji, istituzzjonijiet u individwi. G˙al dan il-g˙an, Science in

the City ser tkun qed telenka l-valur u l-˙ti©ijiet tax-xjenza u r-riçerka.” Dr Edward Duca, Maniger g˙all-pro©ett Science in the City, u Dr Alexiei Dingli, isSindku tal-Kunsill Lokali talBelt, indirizzaw ukoll il-konferenza li g˙aliha attendew diversi rappreΩentanti millimsie˙ba involuti f’dan ilpro©ett.

Ruth frendo bi programm ©did g˙all-adoloxxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ int.com hu l-programm ©did dinamiku g˙al Ωg˙aΩag˙ ta’ bejn it-13 u l-18-il sena. Dan il-programm se jappo©©a u jimbotta ’l quddiem lill©enarazzjoni Ωag˙Ωug˙a, billi jissu©©erixxi kif çertu problemi u sitwazzjonijiet ta’ kuljum li j˙abbtu wiççhom mag˙hom iΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom ji©u indirizzati. Óadna xi kummenti ming˙and il-produttur Ruth Frendo: “Na˙seb li wasal iΩΩmien li jkollna programm g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ b’differenza. Qabel xejn, il-kunçett li titg˙allem t˙obb lilek innifsek u ta˙dem biex timbotta lilek innifsek hu kunçett ©did g˙al Malta, minkejja l-fatt li barra minn pajjiΩna dan is-su©©ett hu tant mag˙ruf. M’g˙andniex xi ng˙idu, iΩΩmien ta’ meta tkun teenager hu wie˙ed diffiçli g˙al kul˙add. Dan g˙ax hu l-perijodu fejn dak li jkun ikun qed jiΩviluppa filwaqt li jkun qed jitg˙allem isir jaf lilu nnifsu. Personalment niftakar li meta kont teenager kien ikolli ˙afna mistoqsijiet dwar il-˙ajja u dwari nnifsi. G˙adni sal-lum il-©urnata na˙dem biex nitg˙allem dwari nnifsi, a˙seb u ara g˙oxrin sena ilu! Is-sabi˙ ta’ int.com hu li flebda ˙in tal-programm m’a˙na ser nisimg˙u xi priet-

ki. IΩda minflok ser ikollna mistednin esperti u interessanti li se jitkellmu maΩ-Ωg˙aΩag˙ u ja˙dmu b˙ala gwidi. Il-preΩentattriçi hi tfajla simpatika u b’talent kbir – Mariah Mifsud Bonnici. M’g˙andi l-ebda dubju li Mariah se tag˙mel biçça xog˙ol tajba! Issa jonqos biss li ng˙aqqdu grupp ta’ Ωg˙aΩag˙ ta’ bejn l14 u t-18-il sena li jixtiequ jkunu parti mit-tim tag˙na billi jipparteçipaw fil-programm. In˙e©©i©kom biex tibag˙tu

email bid-dettalji tag˙kom, fosthom fejn nistg˙u nikkuntatjawkom, flimkien mar-ritratt tag˙kom lil: int.comprogramme@gmail.com It-tim kollu ta’ Pro.Motion Limited jinsab eçitat bil-programm int.com…” int.com se jkollu preΩentazzjoni ta’ Mariah Mifsud Bonnici bi produzzjoni ta’ Pro.Motion Limited. Jibda jixxandar minn Ottubru li ©ej, kull nhar ta’ Erbg˙a fil-5.15pm fuq ONE. Titilfux!

Il-festival Science in the City g˙andu l-appo©© tal-Programm EU FP7 u l-Malta Arts Fund. L-attività qed tkun ikkoordinata mill-Università ta’ Malta, bl-appo©© talKunsill Lokali tal-Belt Valletta, il-MEUSAC, il-Kunsill Malti g˙ax-Xjenza u t-Teknolo©ija, il-Kunsill Malti g˙all-Kultura u l-Arti, Where’s Everybody, ilMalta Chamber of Scientists, Notte Bianca, iCreatemotion, Lily Agius Gallery, il-Kavallier ta’ San Ìakbu – Çentru ta’ Kreattività, u Research, Innovation and Development Trust (RIDT) tal-Università. Ir-Researchers’ Night (Lejlet ir-Riçerkaturi) hi çelebrazzjoni mifruxa mal-Ewropa kollha li ta’ kull sena, fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Settembru, tressaq lill-pubbliku lejn ir-riçerkaturi. Dan l-avveniment qed isir wa˙da mill-iktar inizjattivi popolari tal-Unjoni Ewropea. Hu mmirat lejn il-pubbliku in©enerali, b’mod speçjali g˙all-familji, iΩ-Ωg˙aΩag˙, u anki dawk illi forsi ma tantx jaraw lilhom infushom b˙ala entuΩjasti tax-xjenza. Il-festival Science in the City jikkonsisti minn ’il fuq 20 attività f’14-il post differenti fil-Belt b˙ala çelebrazzjoni tax-xjenza b’mod divertenti u rilassanti. L-attività ewlenija ser tkun show televiΩiv minn Pjazza San Ìor©, ippreΩentat mill-artist popolari Pawlu Borg Bonaci, fejn se jintwerew u˙ud mir-riçerkaturi, esperimenti live , u divertiment g˙all-familja kollha. Fil-Kavallier San Ìakbu, içÇentru g˙al Kreattività, ser tittella’ esebizzjoni minn artisti Maltin imsej˙a ‘How?’, festival ta’ films xjentifiçi, ta˙dita mill-Malta Café Scientifique, u kunçert bil-pjanu. Il-Kavalier ta’ San Ìakbu ser ikun ittrasformat f’çentru g˙alliskoperta tax-xjenza sat-28 ta’ Ottubru 2012. F’Palazzo Ferreria, il-Malta Association for Contemporary Music qed tikkoordina kuncerti qosra ta’ 20 minuta lwie˙ed (ripetuti fit-8pm, id9pm u l-10.30pm) bil-parteçipazzjoni ta’ muΩiçisti mill-

Konservatorju tal-MuΩika ta’ Venezja fuq il-flawt u l-elettronika. Fi Triq Merkanti u Triq irRepubblika ser ikun hemm stallazzjonijiet kbar tal-arti b’tema xjentifika li Ωgur se ji©bdu l-attenzjoni tal-pubbliku. Dawn jinkludu Joyride minn Emmanuel Bonnici; Humanised Fruit Flies – figuri g˙oljin sitt piedi ma˙dumin minn Liliana Fleri Soler; skultura ispirata midDNA msej˙a You are the staircase minn Norbert Francis Attard; u Cortex, skultura mdendla minn Raphael Vella. Fi Triq id-Dejqa (Strada Stretta), Chris Briffa ser jinstalla xog˙ol artistiku, esperjenza li ma g˙andhiex tintilef. Fil-Klabb tal-Banda King’s Own, il-viΩitaturi ser ikollhom iç-çans li jiltaqg˙u max-xjentisti u jiddiskutu r-riçerka waqt li jiffriskaw irwie˙hom b’xi xarba. Il-MEUSAC u lAuberge d’Italie qed jospitaw in-Na˙a tal-UE b’ shows u attivitajiet divertenti g˙at-tfal. Il-MCST ser ittella’ wirjiet xjentifiçi interattivi u shows xjentifiçi live fil-parke©© quddiem il-Bank Çentrali. Sfilata ta’ Maskri Grotteski, ma˙dumin fuq it-tema taxxjenza tul it-toroq ewlenin tal-Belt, g˙andhom jo˙olqu atmosfera ferrie˙a g˙allfamilji, filwaqt li gruppi ta’ studenti universitarji ser ikunu qed jag˙tu wirja taxxjenza g˙ad-divertiment ta’ kul˙add. Ir-RIDT twaqqaf millUniversità ta’ Malta fl-2011 biex jo˙loq struttura ta’ appo©© li ssostni u tespandi r-riçerka tal-Università billi tipprovdi fondi ulterjuri biex jg˙inu r-riΩorsi eΩistenti. IrRIDT ser ikun preΩenti filKamra tal-Kummerç ta’ Malta b’wirja awdjo-viΩiva li tenfasizza r-rwol ta’ dan il-fond. Fil-jiem u ©img˙at li ©ejjin ser ikun hemm aktar dettalji li jinsabu fis-sit ta’ Science in the City: www.scienceinthecity.org.mt; jew fuq Facebook:www.facebook.com /ScienceInTheCityMalta

09.09.2012

Mill-Misra˙

Il-Klabb tas-Sajf g˙at-Tfal ta’ Hospice Malta appo©©jat mill-HSBC Il-Klabb tas-Sajf g˙at-Tfal talHospice Malta jinsab g˙addej flaqwa tieg˙u b’numru ta’ attivitajiet ©odda, fosthom il-˙ami talmuffins u xog˙ol tas-snajja’ blidejn. Il-klabb, organizzat kull sena bl-appo©© kontinwu talFondazzjoni HSBC Malta, jiltaqa’ darbtejn fil-©img˙a biex iΩomm it-tfal tal-pazjenti tal-Hospice Malta okkupati b’attivitajiet divertenti matul is-sajf. It-tfal ta’ età li tvarja bejn erba’ u 12-il sena, jie˙du ˙siebhom voluntieri minn setturi differenti, fosthom g˙alliema, studenti universitarji u seminaristi, li jmexxu l-programm tal-klabb mifrux fuq g˙axar sessjonijiet. Dawn jinkludu ˙ar©iet kulturali, lezzjonijiet tal-g˙awm, snajja’ u attivtajiet divertenti. “Il-Klabb tas-Sajf g˙at-Tfal hu importanti ˙afna g˙alina talHospice Malta. Waqt li nkunu qeg˙din nibnu relazzjonijiet iktar b’sa˙˙ithom mat-tfal, ilKlabb jg˙inna wkoll biex inkunu m˙ejjija a˙jar ˙alli ng˙inu lit-tfal jekk u meta jkun me˙tie©,” qalet il-Mani©er Ìenerali tal-Hospice Malta, Antoinette Shah. “Il-Klabb iservi wkoll b˙ala opportunità ideali g˙all-voluntieri, li ˙afna minnhom huma studenti jew g˙alliema bilvaganzi tas-sajf, biex jakk-

Id-Deputat Chairperson tal-Fondazzjoni HSBC Malta, Sarah Watkinson (xellug), u Antoinette Shah (lemin) mal-membri tal-Klabb tasSajf g˙at-Tfal tal-Hospice Malta, jaraw l-affarijiet li ˙olqu t-tfal.

wistaw esperjenza utli. Il-˙in ta’ kwalità fl-ambitu ta’ ˙idma volontarja ma jkunx possibbli f’positjiet o˙ra, ˙afna iktar bieΩla, fi Ωminijiet o˙ra tassena,” Ωiedet Ms Shah. Id-Deputat Chairperson tal-

Fondazzjoni HSBC Malta, Sarah Watkinson, qalet: “L-appo©© talFondazzjoni HSBC Malta hu qawwi ˙afna biex jg˙in lill-pazjenti u lill-voluntieri tal-Klabb tas-Sajf g˙at-Tfal tal-Hospice Malta.

Hu ta’ kura©© g˙alina meta naraw li dan il-Klabb qed joffri lit-tfal ˙in ta’ mistrie˙ kif ukoll opportunitajiet biex jag˙mlu ˙bieb ©odda, filwaqt li jipprovdi ser˙an tant apprezzat lill-©enituri tat-tfal u lill-familji

tag˙hom.” Il-Hospice Malta hi organizzazzjoni volontarja li toffri kura biex ittaffi t-tbatija tal-persuni morda bil-kançer, motor neurone disease u mard terminali ie˙or.

Il-Banif Bank iniedi Special Term Deposit b’img˙ax ta’ 4.125% gross fis-sena Il-Banif Bank nieda Special Term Deposit li jag˙ti lill-klijenti mg˙ax ta’ 4.125% gross fis-sena fuq kont b’terminu fiss g˙al erba’ snin denominat f’munita ewro. Il-kont irid jinfeta˙ b’depoΩitu minimu ta’ €5,000. Il-Bank qed joffri wkoll rati eççellenti fuq kontijiet b’terminu g˙al erba’ snin denominati fl-lira sterlina, dollaru Amerikan u dollaru Awstraljan. Barra minn hekk, jekk il-klijenti g˙andhom kard ta’ kreditu, xi tip ta’ self, xi skema ta’ tifdil ie˙or u Salary jew Direct Salary Account, jistg˙u wkoll jag˙mlu depoΩiti addizzjonali flewwel sena u xorta jgawdu mill-istess rata ta’ mg˙ax ta’ 4.125% gross fis-

sena. Banif qed jippremja wkoll lil dawk il-klijenti li g˙andhom Salary jew Direct Salary Account b’vawçer ta’ €50 g˙al kull €5,000 li jiddepoΩitaw fis Special Term Deposit (jew g˙all-istess ammont f’muniti o˙ra). Kull min g˙andu dan il-kont jista’ jag˙Ωel minn numru ta’ vawçers li jissarrfu g˙and l-Arkadia Commercial Centre f’G˙awdex, La Vigna, PAVI Supermarket jew The Point, Tignè. Il-klijenti jistg˙u wkoll jag˙Ωlu vawçer li jintitolahom g˙al skont ta’ €50 fuq Smartphone ming˙and il-GO jew xahrejn Home Pack Interactive b’xejn flimkien ma’ interactive HD

box. Jistg˙u wkoll jag˙Ωlu erba’ xhur On the Move 12GB mobile internet b’xejn li jinkludi mobile Wi-Fi. “Il-Banif Bank qed jikkonferma lpoΩizzjoni tieg˙u b˙ala s-sie˙eb ideali g˙all-˙ti©ijiet bankarji kollha,” qal Dirk Spiteri Lucas, il-Kap tadDipartiment tal-Istrate©ija u l-Prodott ta’ Banif Bank (Malta) plc. “L-offerti marbuta ma’ kontijiet b’terminu fiss tag˙na huma popolari ˙afna u qed nantiçipaw li din l-offerta se tqajjem ˙afna interess fis-suq. Din id-darba qed nag˙tu wkoll vawçers b’xejn li jistg˙u jintuΩaw biex jinxtraw g˙aΩla ta’ o©©etti u servizzi ta’ marki differenti. A˙na nemmnu li

g˙andna nag˙tu lill-klijenti mg˙ax vanta©©juΩ fuq id-depoΩiti tag˙hom, valur miΩjud biex nippremjawhom g˙al-lealtà tag˙hom, prodotti innovattivi flimkien ma’ servizz dedikat.” Termini u kundizzjonijiet japplikaw. L-offerta hi valida sal-a˙˙ar ta’ Settembru, imma l-Bank jirriserva ddritt li jwaqqaf dan il-prodott qabel, skont id-diskrezzjoni tieg˙u. Aktar tag˙rif jista’ jinkiseb mis-sit tal-Bank www.banif.com.mt, billi wie˙ed içempel Customer Care 2260 1000 bejn it-8 ta’ filg˙odu u t-8 ta’ filg˙axija jew billi wie˙ed iΩur xi ferg˙a tal-Banif madwar Malta u G˙awdex.

09.09.2012

Kun Af

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM Saviour Mamo

Il-konflitti tal-Kanal tas-SwejΩ Fl-1956 il-Kanal tas-SwejΩ ©ie f’idejn Gamal Abdel Nasser. X’©ie˙el lill-poplu E©izzjan jaqla’ l-inkwiet fuq dan ilkanal? Fis-seklu g˙oxrin l-E©ittu kien ma˙kum mill-Ingilterra. Il-Kanal tas-SwejΩ kien f’idejn l-IngliΩi bi s˙ab malFrançiΩi. Il-kanal kien u g˙adu rotta importanti g˙annavigazzjoni bejn l-Ewropa u l-Asja. Meta bastiment juΩa lKanal tas-SwejΩ biex imur mill-Ewropa lejn il-kontinent AΩjatiku jew viçiversa, jiffranka mal-4,600 mil, inkella jkollu jdur mal-kosta talAfrika. L-E©izzjani ma kinux kuntenti bil-preΩenza tal-IngliΩi g˙ax kienu ttrattati ta’ çittadini tat-tieni klassi. Biex juΩaw il-kanal, l-E©izzjani kienu jitolbu permess ming˙and lIngliΩi. Fit-Tieni Gwerra Dinjija, l-uΩu tal-kanal kien vitali u l-IngliΩi kellhom kontroll s˙i˙ tieg˙u. Sal-1951, l-Ingilterra kellha mat-80,000 suldat stazzjonati tul il-Kanal tas-SwejΩ. Kienet ukoll l-ikbar baΩi militari b’sa˙˙ita fid-dinja. L-E©izzjani dejjem ittamaw li xi darba l-kanal ikun tag˙hom. Jibda l-inkwiet Wara li spiççat it-Tieni Gwerra Dinjija, il-Kurunell Nasser ˙ataf l-okkaΩjoni ghax il-biçça kbira tal-E©izzjani kienu mxabba’ bil-preΩenza ta’ eluf ta’ suldati IngliΩi f’pajjiΩhom. G˙araf wkoll li kien hemm il-korruzzjoni fit-tmexxija talpajjiΩ u l-kwalità ta’ ˙ajja li kien qieg˙ed jg˙ix ir-Re Farouk kienet tistona malfaqar tal-pajjiΩ. G˙alhekk ifforma l-g˙aqda Assoçjazzjoni ta’ Uffiçjali Óielsa. Din kienet komposta minn erbatax-il uffiçjal ©ejjin minn oqsma differenti. Dawn kienu jaqblu li l-IngliΩi g˙andhom içedu l-kanal lillE©izzjani. Fl-1952 it-tensjoni bejn l-

IngliΩi u l-E©izzjani kibret. Kienet sena ta’ inkwiet fejn inqatlu 30 suldat IngliΩ u ’l fuq minn 60 o˙ra korrew. Il-Pulizija E©izzjana flok kienet iΩΩomm l-ordni, kienet tg˙in minn ta˙t id-dimostranti. B’dawn il-mossi, ilforzi armati IngliΩi qatt ma setg˙u jikkontrollaw dan linkwiet u g˙alhekk imbarkaw fuq Operation Eagle. G˙all-içken inçident, l-Armata IngliΩa kienet tkun ˙arxa u aggressiva b˙alma kien ©ara fl-Ismailia. Il-Brigata tat-Tielet Infanterija kienet iççirkondat ilkwartieri tal-Pulizija f’Ismailia u ordnatilhom biex içedu. Dawn irrifjutaw u qabdu jisparaw. L-infanterija IngliΩa rrispondiet lura bit-tankijiet. F’dan l-attakk indarbu xi suldati IngliΩi imma mal-50 pulizija E©izzjan sfaw maqtula kiesa˙ u biered, flimkien ma’ g˙exiren o˙ra korruti gravi. ’Il fuq minn 800 E©izzjan ©ew arrestati. Il-Pulizija E©izzjana, kulma kellha kienu rifles tat-Tieni Gwerra, mentri l-IngliΩi attakkaw bis-Centurion Tanks. Dawn sfrundaw ilbini u da˙nu kulma sabu quddiemhom. Wara dan l-attakk saru rvellijiet mal-E©ittu kollu. Bdew jin˙arqu l-bnadar IngliΩi u nqerdu mal-200 ˙anut talbarranin. Fil-Kajr, il-lukanda ‘Shepherd’ li kienet takkomoda lill-IngliΩi, ©iet attakkata. Kull proprjetà li kellhom lIngliΩi ©iet imfarrka u ˙afna IngliΩi ssawtu g˙all-mewt. Disa’ çittadini IngliΩi nqatlu flimkien ma’ 26 o˙ra barranin. B’kollox mas-700 binja nqerdu. Dan l-inkwiet in˙oloq spontanjament g˙ax tant il-poplu kien irrabjat u mdejjeq li ma ssaportiex jibqa’ lsir u tapit tal-IngliΩi. Il-biçça kbira tal-poplu E©izzjan kien fqir u l-ftit sinjuri kienu dawk mid˙la sew mar-Re Farouk. Kienet opportunità g˙al Nasser biex

Il-kanal imblukkat b’40 bastimenti mg˙arrqin. ikeççi lir-Re Farouk bil-kwiet u jifforma l-Kunsill Rivoluzzjonarju. Inzerta wkoll li l-Ingilterra kienet g˙addejja minn inkwiet finanzjarju u g˙alhekk ma setg˙etx tibg˙at iktar g˙ajnuna liç-çittadini IngliΩi. Minkejja d-diffikultajiet li n˙olqu, saru negozjati malKunsill Rivoluzzjonarju biex is-27,000 çittadin IngliΩ li kienu jg˙ixu fl-E©ittu jitilqu fi Ωmien g˙oxrin xahar, basta ming˙ajr inkwiet. Ìimg˙a wara li kien sar dan il-ftehim, l-IΩrael attakka t-territorju E©izzjan f’Gaza fejn inqatlu iktar minn 30 ru˙. L-armata E©izzjana kienet dg˙ajfa fid-difiΩa. Nasser ipprova jinnegozja biex jakkwista armi millIngilterra u l-Amerika imma dawn irrifjutaw. G˙alhekk Nasser dar fuq in-na˙a Sovjetika. G˙ar-Russi, din kienet opportunità biex jersqu iktar lejn il-ba˙ar Mediterran. Nasser ried itejjeb il-qag˙da tal-E©ittu. Kellu bΩonn mal200 miljun dollaru Amerikan biex tinbena diega f’Aswan. L-Ingilterra u l-Amerika kienu offrew li jg˙inu f’dan il-pro©ett. Meta l-IngliΩi telqu mill-E©ittu, Nasser sar president, u kemm l-Ingilterra kif ukoll l-Amerika ddeçidew li jwaqqfu l-finanzi ta’ dan ilpro©ett. L-Unjoni Sovjetika offriet li tibg˙at in©iniera minn tag˙ha u l-ispiΩa tit˙allas mid-d˙ul tal-Kanal tas-SwejΩ Il-kanal f’idejn l-E©ittu

6000 pri©unier E©izzjan mg˙assa minn suldati FrançiΩi

Fis-26 ta’ Lulju 1956, Nasser ˙abbar li l-Kanal tas-SwejΩ ©ie f’idejn in-nazzjon immexxi mill-poplu E©izzjan. Kienet daqqa o˙ra g˙allIngliΩi u l-FrançiΩi. Kien sar kumplott flimkien mal-IΩrael, li dejjem kien g˙adu talE©ittu, biex jie˙du lura lkanal u jwaqqg˙u l-Gvern ta’

Gamal Abdel Nasser Nasser. Fid-29 ta’ Ottubru 1956, larmata IΩraeljana, meg˙juna mill-IngliΩi u l-FrançiΩi attakkaw u g˙elbu l-forza E©izzjana. F’g˙axart ijiem il-kanal re©a’ ©ie okkupat mill-IngliΩi. B˙ala tpattija, l-E©izzjani g˙errqu 40 bastiment li nzertaw fil-kanal u g˙alqu g˙al kollox il-passa©©. Kellha tinda˙al in-Nazzjonijiet Uniti biex issolvi dan ilkonfront. KwaΩi d-dinja kollha kkundannat l-a©ir tal-Ingilterra u Franza talli ˙olqu din il-kriΩi. F’dan il-konfront kienu mietu g˙exieren ta’ suldati IngliΩi u FrançiΩi u ftit iktar minn mit suldat IΩraeljan. Però, minna˙a tal-Egittu, in-numru kien ˙afna ikbar g˙ax hu stmat li nqatlu bejn 1,000 u 3,000 suldat E©izzjan u mal4,000 indarbu.

Inqatlu wkoll mal-1,000 persuna çivili. Biex waqqfet dan il-©lied kellha tinda˙al in-Nazzjonijiet Uniti u tag˙mel arran©amenti biex lE©ittu jaççetta li l-bastimenti juΩaw il-kanal ming˙ajr ebda ˙las. In-NU ˙adet ir-responsabbiltà biex tnaddaf il-kanal mill-mini u l-bastimenti mg˙arrqa. F’Marzu tal-1957, il-kanal re©a’ waqa f’idejn l-E©ittu. G˙axar snin wara, fil-5 ta’ Ìunju 1967, il-kanal re©a’ ng˙alaq min˙abba konflitt ie˙or bejn l-E©ittu u l-IΩrael. Kienet gwerra o˙ra mlaqqma ‘The Six Day War’. Ka©un ta’ dan, il-kanal dam mag˙luq tmien snin s˙a˙. Fil-kanal kienu nqabdu 15-il bastiment tal-merkanzija. Il-kanal re©a’ nfeta˙ wara konflitt ie˙or bejn l-E©ittu u l-IΩrael fl-1973 – il-Yom Kippur War.

09.09.2012

Personalità

It-tieni post fil-Mr Gay Europe

Ramona Portelli www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Ftit tal-jiem ilu, proprju fil-11 ta’ Awwissu, f’Ruma ©iet organizzata lfinali ta’ Mr Gay Europe 2012. Fosthom kien hemm Malta, fejn ir-rappreΩentant Malti kien iΩΩag˙Ωug˙ Steve Grech. Mr Gay Europe hija kompetizzjoni g˙al mudelli maskili gay u li ©ejjin mill-Ewropa. Saret l-ewwel darba fissena 2005. Malta kienet ˙adet sehem l-ewwel darba fissena 2008. Ir-rappreΩentant Malti kien proprju l-mudell Steve Grech. Kien mar tajjeb ˙afna, g˙aliex kien kiseb it-tieni post. Din is-sena Steve re©a’ pparteçipa f’din ilkompetizzjoni u g˙al darb’o˙ra re©a’ kiseb it-tieni post. Fl-ewwel post ©iet Spanja.

Tkellimt mieg˙u sabiex insir naf aktar dwaru, dwar il-kompetizzjoni annwali u anke dwar l-istil ta’ ˙ajja li qed jg˙ix ul-omosesswali tal-lum. Ta’ min jg˙id li dawn ma kinux l-ewwel kompetizzjonijiet tal-immudellar g˙al Steve. Fil-fatt, Steve ilu fil-qasam talmoda minn mindu kellu sittaxil sena, u g˙amel diversi reklami u kalendarji, kif ukoll irrappreΩenta lil Malta diversi drabi. Barra minn Malta kellu xxorti li jag˙mel xi reklami g˙al xi klabbs ©ewwa Londra. Steve g˙andu 31 sena, u jg˙ix Londra flimkien mal-partner tieg˙u. Ja˙dem b˙ala carer ma’ nies bi bΩonnijiet speçjali. Steve ilu jg˙ix Londra g˙al din l-a˙˙ar sena. B˙ala passatempi j˙obb jattendi l-gym u anke jara xi film iç-çinema. Jiddeskrivi ru˙u b˙ala persuna outgoing ˙afna, çajtier u li j˙obb jissoçjalizza. “Mhux komuni li nkun b’xi burdata ˙aΩina,” beda jg˙idli dwaru Steve. Mistoqsi b’liema modi kellu jipprepara ru˙u g˙al din ilkompetizzjoni, Steve we©ibni, “Din il-kompetizzjoni mhix biss fuq sbu˙ija, però ovvjament importanti li wie˙ed irid jidher tajjeb. Kelli mmur il-gym kuljum u ©ieli anki darbtejn kuljum u ovvjament diffiçli ˙afna biex issib il-˙in. Barra minn hekk hija importanti ˙afna d-dieta u jien insibha diffiçli ˙afna g˙ax in˙obb niekol, però kelli nag˙mel sagrifiççju. Kelli ˙afna preparamenti ta’ ˙wejje© u ©iri fil-˙wienet biex sibt l-aqwa li stajt. Kollox jie˙u l-˙in. Meta kont lura Malta g˙al Marzu li g˙adda kelli nipprepara photo session li uΩajt g˙all-profil tieg˙i, u ©ieli wkoll ikollok nuqqas ta’ rqad biex issib ˙in g˙al kollox,” spjegali Steve. Dejjem kien hu l-uniku Malti li ˙a sehem Steve huwa l-ewwel u l-uniku Malti li qatt ikkompeta f’kompetizzjoni b˙al din – Mr Gay Europe. Tlabtu jikkummenta

dwar dan il-fatt. “Ninsab iddiΩappuntat ˙afna li Malta ©iet nieqsa minn dan il-konkors presti©©juΩ g˙al tliet snin u jiddispjaçini li l-mottiv tal-biçça kienet g˙ax ma kienx hemm biΩΩejjed parteçipanti Maltin. Nispera li wara din issena xi nies o˙ra b˙ali jsibu kura©© u jie˙du sehem. Jekk nibqg˙u nin˙bew, qatt m’a˙na ser inkunu kapaçi nimmaturaw lill-poplu Malti u G˙awdxi. Wara li ˙adt sehem fl-2008 u kelli x-xorti li nikklassifika fit-tieni post, mort lura Malta u kont mistieden f’diversi programmi televiΩivi. Wara dik is-sena, ˙afna Maltin gays raw li hemm ilmedja involuta, ovvjament g˙ax kienet xi ˙a©a ©dida g˙al Malta. Ìara li beΩg˙u jie˙du sehem. Jien nixtieq ng˙addi messa©© lill-persuni omosesswali Maltin, speçjalment dawk li jixtiequ jie˙du sehem f’xi kompetizzjoni simili, imma jibΩg˙u. Lil dawn ng˙idilhom li ma hemm xejn ˙aΩin li tg˙ix ta’ min vera int u li tag˙mel affarijiet li tixtieq, u speçjalment g˙ax tibΩg˙u li ti©u ©©udikati. Jien er©ajt qed nag˙mel dan il-pass biex nuri li meta wie˙ed ikun gay hija ˙ajja normali, ˙lief b’sesswalità differenti li m’g˙andha taffetwa lil ˙add. Ûgur mhux forsi ma n˙alli lil ˙add jikkundizzjonali ˙ajti,” sostna mieg˙i Steve. Li jipparteçipa f’din il-kompetizzjoni biss, Steve jiddeskriviha b˙ala glorja g˙alih. “Li tkun mudell g˙all-gays li g˙adhom Ωg˙ar jew li jridu jo˙or©u out, di©à biΩΩejjed g˙alija g˙ax inkun qed naghtihom kura©©. Il-˙ajja hija normali, anke jekk wie˙ed huwa gay. Apparti minn hekk, b˙ala kontestant inkun mistieden nifta˙ diversi prides madwar lEwropa u ˙afna aktar. Óafna Maltin ma jipparteçipawx g˙al xi kompetizzjoni simili l-aktar min˙abba l-familjari u l-medja g˙aliex ma jkunux out.” Kompla jg˙idli li l-messa©© li jo˙ro© wara kull kompetizzjoni li ssir ta’ Mr Gay Europe huwa li persuni gays huma nies nor-

mali, u mhux xi g˙aΩla. “Je˙tie© li na˙dmu flimkien g˙al kull dritt li m’g˙andniex f’diversi pajjiΩi, u ser nibqa’ na˙dem sa ma dawn jaslu,” sostna konvint Steve. Óadt il-kummenti ta’ Steve dwar din il-kisba tieg˙u fittieni post fil-kompetizzjoni ta’ din is-sena. “Bir-riΩultat li ksibt ˙allejt g˙oxrin pajjiΩ wara Malta. Il-˙amest ijiem li g˙amilt hemm qabel il-kompetizzjoni kienu twal u konna norqdu bejn tlieta u erba’ sig˙at biss. Kellna diversi sfidi, fosthom intervisti, sports challenge, kompetizzjoni ta’ swimwear, test ta’ kitba u ˙afna aktar. Ìejt ukoll avviçinat minn xi produtturi Taljani u millFinlandja biex nag˙mel xi xog˙ol mag˙hom. Li ©ejt ittieni hija tajba wkoll g˙alija, g˙ax ©abitli dawn l-opportunitajiet. G˙alkemm diΩappuntat bit-tieni post, ninsab kuntent ˙afna li n-nies li kien hemm fludjenza bdew jg˙ajtu ‘Malta’ qabel ir-riΩultat.” Jixtieq ji©i lura Malta, imma l-ekonomija timbuttah lura Mistoqsi jekk jer©ax ji©i jg˙ix lura Malta, Steve we©ibni, “Ili ng˙ix Londra g˙al sena, ji©ifieri mhux wisq. Malta tog˙©obni u xi darba ner©a’ ni©i lura min˙abba l-familja. Komdu biΩΩejjed bija nnifsi li ng˙ix fejn ikun. Li nista’ ng˙id hu li sa sena ilu kont ng˙ix Malta u dejjem kont komdu ng˙ix ˙ajti,” sostna Steve. Kompla jg˙idli, “G˙alija personali ma kelli l-ebda problema li ng˙ix Malta. Li kont in˙oss kienet li f’Malta hemm komunità Ωg˙ira, però nista’ nifhem li xi persuni Maltin i˙ossuhom frustrati u jkollhom jin˙bew min˙abba nies o˙ra. Çerti postijiet b˙al Londra

g˙andhom mentalità miftu˙a ˙afna u ˙add ma jag˙ti kas ta’ ˙add u kul˙add jg˙ix ˙ajtu u ma ja˙lux ˙in biex jitkixxfu fuq x’qed jag˙mel ˙addie˙or”. Minn riçerka li kont g˙amilt dwar Steve skoprejt li j˙obb isiefer, iΩda ma j˙obbx isiefer safar g˙al xi kompetizzjoni. Ridt inkun naf g˙aliex, u ˙allejt f’idejh sabiex jesprimi ru˙u mieg˙i. “Iva, fil-fatt in˙obb nivvja©©a. Ikolli ng˙id li kompetizzjoni b˙al din trid ˙afna xog˙ol u preparamenti, u g˙alhekk mhux dejjem insib il-˙in, mentri meta tmur vaganza tkun tista’ tirrilassa u bla ma trid tag˙mel ˙afna preparamenti. IΩda ma nistax ng˙id li ma n˙obbx nivvja©©a g˙all-kompetizzjonijiet, g˙ax huma kollha eçitanti u kif ukoll kull esperjenza differenti minn o˙ra u dejjem issib x’titg˙allem. Fl-a˙˙ar nett Steve xtaq jg˙addi messa©© lill-qarrejja tal-©urnal KullÓadd . “Nies b˙ali ma nistaqsu g˙al xejn iΩjed milli di©à g˙andu kul˙add. Kul˙add g˙andu l-˙ajja tieg˙u, g˙alkemm Malta ©ejja ’l quddiem, jonqosna ftit tag˙lim ie˙or biex nift˙u mo˙˙na. Niftakru li m’a˙niex ng˙ixu fisseklu dsatax. Nemmen li kul˙add g˙andu jiftah mo˙˙u u jinduna li ˙add m’g˙andu dritt fuq il-˙ajja ta’ ˙addiehor u s-sesswalità tal-individwu m’g˙andiex tkun ta’ differenza g˙al ˙add u Malta tkun a˙jar, u kif ukoll bl-g˙ajnuna u drittijiet tal-Ewropa ser nimxu ’l quddiem. Nirringrazzja lil dawk kollha li vvutawli,” temm jg˙idli Steve filwaqt li infurmani li probabbilment din kienet l-a˙˙ar darba tieg˙u li kkompeta f’xi ˙a©a simili, min˙abba li qed i˙ossu qed jikber g˙al dawn laffarijiet.

Le©©er

09.09.2012

Kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

Statwa FranÇiÛa tal-libertÀ b’rigal lill-iStati Uniti

L-Istatwa tal-Libertà hi skultura kolossali neoklassika, li tinsab fuq il-GΩira tal-Libertà fil-Port ta’ New York. Hi kienet iddisinjata minn Frederic Bartholdi, u ng˙atat fit-28 ta’ Ottubru 1886 b˙ala rigal lill-Istati Uniti mill-poplu ta’ Franza. Hi mag˙mula f’figura ta’ mara li tirrappreΩenta lil-Libertà u hi wkoll rappreΩentazzjoni tal-alla Rumana tal-libertà, li f’idha ©©orr torça u fl-o˙ra lapida b’appo©© g˙al-li©i, li fuqha hemm miktuba d-data tad-dikjarazzjoni tal-Indipendenza Amerikana – l-4 ta’ Lulju, 1776. Katina maqtug˙a tinsab ta˙t saqajn l-istatwa, li hi ikona talLibertà fl-Istati Uniti. Hi wkoll sinjal ta’ mer˙ba g˙all-immigranti li jaslu bil-ba˙ar. Min˙abba l-qag˙da politika inkwetanti fi Franza, ix-xog˙ol fuq l-istatwa ma bediex qabel l-1870. Fl-1875, Edouard René de Laboulaye, li kien professur FrançiΩ tal-Li©i u politiku, ippropona li Franza t˙allas g˙all-istatwa waqt li lAmerikani jipprovdu l-post fejn titqieg˙ed u l-baΩi g˙aliha. Bartholdi lesta r-ras u d-drig˙ li j©orr it-torça qabel ma l-istatwa kienet iddisinjata kompletament, u dawn il-bçejjeç kienu esebiti g˙all-pubbliku f’fieri internazzjonali. Id-drig˙ intwera fis-Centennial Exposition fl-1876 u f’Madison Square Park fi New

York mill-1876 sal-1882. Il-©bir g˙all-fondi wera li kien xi ˙a©a diffiçli, speçjalment g˙all-Amerikani u, sal1885, ix-xog˙ol fuq il-pedestall kien g˙adu mhedded min˙abba n-nuqqas ta’ ©bir fi flus. Il-pubblikatur Joseph Pulitzer tal- World beda kampanja g˙all-©bir tal-flus biex jitlesta lpro©ett, li ©ibed aktar minn 120,000 kontributur, li ˙afna minnhom taw inqas minn dollaru. L-istatwa nbniet fi Franza, twasslet bil-ba˙ar fi crates u ng˙aqdet fuq il-pedestall komplut, f’dik li kienet mag˙rufa b˙ala ‘Bedloe Island’. It-tlestija tal-istatwa kienet imfakkra fl-ewwel Ticker-Tape Parade ta’ New York u wara

saret çerimonja mmexxija millPresident Grover Cleveland. L-istatwa ng˙alqet g˙ar-rinnovazzjoni fl-1938, li ˙adet ˙afna Ωmien. Fil-bidu tas-snin tmenin instab li l-istatwa kienet iddeterjorat b’mod li kien me˙tie© restawr qawwi. Bejn l-1984 u l1986 l-istatwa ng˙alqet g˙aΩΩjajjar tan-nies, li mill-intern tag˙ha kienu jibqg˙u telg˙in sa fuq nett. G˙alhekk sar xog˙ol me˙tie© u tbiddlet xi struttura minn ©ewwa u fittorça. Wara l-attakki li saru fil-11 ta’ Settembru tal-2001, min˙abba s-sigurtà, l-istatwa ng˙alqet g˙all-pubbliku. Il-pedestall re©a’ nfeta˙ fl-2004 u l-istatwa fl-2009. L-g˙add tal-viΩitaturi li jit˙allew jitilg˙u sal-kuruna, firras tal-istatwa, issa beda jkun

FUQ XELLUG: L-istatwa tinbena; FUQ: Xog˙ol fuq ras l-istatwa. FUQ NETT: Il-gazzetta ta’ Frank Leslie Illustrated ta’ Ìunju 1885, li turi l-istatwa li bdiet issir f’Pari©i minn Bartholdi u l-istruttura interna tag˙ha. limitat. L-istatwa, kif ukoll il-pedestall u l-baΩi, re©g˙u ng˙alqu fid-29 ta’ Ottubru 2011 g˙al madwar sena, u dan biex saru ˙afna fatturi ©odda ta’ sigurtà u tara© sekondarju. Madankollu, il-gΩira tal-

Libertà tibqa’ miftu˙a. L-aççess tal-pubbliku g˙all-gallarija, li tinsab madwar l-id li fiha ttorça ma t˙allietx aktar miftu˙a g˙an-nies min˙abba ra©unijiet ta’ sigurtà.

Óajr lil Gino Lombardi

09.09.2012

MuΩika

Carmel Damato

Antonello Venditti, Unica Tour 2012 f’Malta Il-kunçert ta’ Antonello Venditti ©ie u g˙adda. Kienet deçiΩjoni tajba ta’ Stand Out Events li jittrasferixxu l-kunçert g˙asSibt 1 ta’ Settembru min˙abba li d-data ori©inali kienet iddikjarata b˙ala ©urnata ta’ luttu nazzjonali b’rispett lejn il-Perit Dom Mintoff li miet ftit ©ranet qabel. Dan kien it-tieni kunçert g˙al Venditti f’Malta fejn, kuntrarjament g˙all-ewwel wie˙ed, Venditti kien akkumpanjat millband kollha tieg˙u kif ukoll ©ab Malta ssett kollu li kien qed jakkumpanjah flUnica Tour. F’Ìunju, Venditti kien hawn Malta biex flimkien ma’ Antonella Vassallo u Ivan Grech tal-Winter Moods, taw press conference bid-dettalji ta’ dan il-kunçert. Venditti kien disponibbli mag˙na l©urnalisti fejn kien komdu jirrispondi g˙all-mistoqsijiet li g˙amilnielu. Qabel ilkunçert re©a’ kien disponibbli jirrispondi g˙al aktar mistoqsijiet, fejn a˙na l-©urnalisti u preΩentaturi stajna nag˙mlu xog˙olna biex noffru servizz lis-semmieg˙a tag˙na. Il-kunçert feta˙ b’wirja mill-aqwa millWinter Moods. Huwa ppjanat li g˙allalbum il-©did ta’ Venditti, ser jinkludi fih kanzunetta tal-Winter Moods. Sfortunatament il-kunçert beda ftit tard peress li d-dawl tal-istadium seta’ jtellef leffett tad-dwal tal-palk. Dan il-kunçert Venditti ddedikah g˙allkantant Lucio Dalla, kif ukoll Francesco Pinna li miet meta waqg˙et parti millpalk li kien qed ji©i armat g˙all-kunçert ta’ Jovanotti, u g˙al Matteo Armelini li miet meta waqg˙et parti mill-palk li kien qed ji©i armat g˙all-kunçert ta’ Laura Pausini. Venditti feta˙ il-kunçert bil-kanzunetta Unica. G˙al dan il-kunçert Venditti kellu l-istess playlist li kien qed juΩa matul ilkunçerti tieg˙u, kemm fl-Italja kif ukoll flEwropa. G˙alkemm sar xi tibdil fi w˙ud

mill-kanzunetti, però kien hemm u˙ud fost l-aqwa suççessi tieg˙u. Kien mument interessanti x˙in Venditti ˙are© fuq il-palk jinterpreta l-kanzunetti tieg˙u u hu stess idoqq il-pjanu. Venditti interpreta kanzunetti kbar b˙al Ogni Volta, Amici Mai, Sotto l’Segno Dei Pesci, Sara, In Questo Mondo di Ladri u o˙rajn, fosthom numru ta’ kanzunetti mill-album Unica. L-aktar kanzunetti popolari kienu akkumpanjati mill-kor tal-udjenza preΩenti. Nistg˙u ng˙idu li Venditti u l-band tieg˙u kienu eççezzjonali. Ir-reklamar g˙al dan il-kunçert kien tajjeb, g˙alhekk personalment forsi stennejt udjenza akbar

g˙al kantant ta’ dan il-kalibru. Forsi dan is-sajf kellna wisq kantanti barranin f’pajjiΩna, fosthom tliet kantanti o˙ra Taljani. Stennejt ukoll forsi aktar entuΩjaΩmu mill-pubbliku preΩenti. Kien lejn l-a˙˙ar tal-kunçert li l-pubbliku qam bilwieqfa jçapçap u jkanta, g˙alkemm segwa b’attenzjoni kbira millbidu nett. Óa©a o˙ra li ma laqtitnix kienet x˙in Venditti deher fuq il-palk ipejjep, ukoll lejn tmiem il-kunçert. Ng˙iduha kif inhi, mhux façli tag˙ti kunçert ta’ sag˙tejn u nofs ming˙ajr waqfien! Kollox ma’ kollox, kien kuncert li ser jibqa’ f’mo˙˙na u mhux ser jintesa malajr.

09.09.2012

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

L-insomnja Dr Godfrey Farrugia Tabib tal-Familja

Fil-klinika ta’ spiss niltaqa’ ma’ nies li jilmentaw li ng˙ashom imtajjar, tant li jsibuha diffiçli biex jirkibhom in-ng˙as. Hu mag˙ruf li aktar ma nikbru fl-età aktar ng˙asna jkun ˙afif. Nafu wkoll li mhux kul˙add g˙andu bΩonn jorqod l-istess numru ta’ sig˙at. It-trabi, pereΩempju, jorqdu ˙afna aktar mill-kbar u, barra minn hekk, il-bΩonn tal-irqad ivarja minn individwu g˙al ie˙or. F’dan l-artiklu ser nitkellmu dwar dik ixxorta ta’ nies li g˙alkemm jixtiequ jserr˙u rashom mal-im˙adda min˙abba l-g˙eja li tkun qed ta˙kimhom, ma jkunux jistg˙u jorqdu u g˙alhekk jispiççaw iqumu missodda ta’ spiss. F’kelma wa˙da jispiççaw ikollhom iljieli mqallba . Hu fatt mag˙ruf li l-irqad hu bΩonjuΩ. Hi ˙a©a naturali li biex bniedem jiffunzjona sew matul il-jum g˙andu bΩonn il-mistire˙ adegwat matul il-lejl. B’mod xjentifiku hu ppruvat li g˙alkemm waqt l-irqad a˙na nkunu mitlufin minn sensina, dan l-perijodu hu maqsum f’Ωew© taqsimiet : f’mumenti minnhom mo˙˙na jkun fis-subkonxju tieg˙u, ikun qed jirra©una, u f’mumenti o˙ra mo˙˙na jkun mistrie˙ b’mod profond ˙afna. Dawn il-perijodi jalternaw bejniethom u j©eddulna sa˙˙itna. Hemm minna li f’mumenti b˙al dawn nispiççaw non˙ru tant inkunu rilassati. Il-˙olm hu dik il-faΩi lejn l-a˙˙ar tar-raqda meta l-bniedem ikun nofsu mqajjem u nofsu mitluf. Dan kollu hu ta’ ˙tie©a, u g˙alhekk li meta nitilfu mill-irqad a˙na ma nkunux kapaçi nla˙˙qu mad-dmirijiet tal-©urnata jew li nibqg˙u fuq saqajna. Din il-kundizzjoni ta’ nuqqas ta’ rqad tissejja˙ insomnja. Min˙abba f’hekk nispiççaw nong˙osu f’˙inijiet mhux tas-soltu u jekk in-nuqqas ta’ rqad jibqa’ mça˙˙ad g˙al xi ra©uni jew o˙ra, il-lejl jinqaleb f’nhar, u g˙alhekk nispiççaw norqdu fit-tul. Nist˙ajjilkom tistaqsuni: x’inhu l-ka©un tal-insomnja? Je˙ti©ilna nifhmu li l-insomnja tista’ tkun sintomu ta’ xi marda, u g˙alhekk persuni li jbatu b’din il-kundizzjoni g˙andhom ifittxu tabib biex issirilhom dijanjoΩi. Dan is-sintomu flimkien ma’ ohrajn jixhed mard li jista’

jaffettwa sa˙˙itna minn kull aspett, kemm dak fiΩiku, kif ukoll dak mentali u anki dak soçjali. Hawn qed nirreferi g˙al, pereΩempju, l-attakk nervuΩ, anzjetà, mard taddwejjaq, mard tal-qalb jew tat-tirojde, biex insemmi xi w˙ud. IΩda bla dubju, l-akbar ka©un tal-insomnja hu l-istress ikka©unat mill-inkwiet, l-aktar dak tal-familja jew dak finanzjarju biex ma nsemmix l-istil ta’ ˙ajja mg˙a©©la li ng˙ixu llum il-©urnata. G˙alhekk biex tabib jasal g˙al deçiΩjoni jrid jist˙arre© sew r-rutina tal-©urnata talpazjent. Hu fatt ukoll li ˙inijiet irregolari tax-xog˙ol, ix-xorb eççessiv, l-effetti ta’ çerti mediçini jew ukoll il-konsum spiss tal-kafè bla raΩan, kollha jΩidu r-riskju biex wie˙ed ibati mill-insomnja. Min-na˙a lo˙ra mard aktar ikkumplikat li b’mod ewlieni jikka©una l-qtug˙ ta’ nifs, sog˙la ripetuta, u©ig˙ kontinwu jew diffikultajiet biex tg˙addi l-urina, kollha j˙allu l-pazjent imqajjem u bla ser˙an. G˙alhekk kull dijanjoΩi tista’ tikkumplika ru˙ha g˙ax ilkundizzjoni ta’ xi marda tista’ tispiçça b’aktar minn ra©uni wa˙da medika. Óafna ji©u g˙and it-tabib bil-˙sieb li jag˙tihom il-pilloli tal-irqad, iΩda b˙alma tistg˙u tissoponu din mhix l-unika soluzzjoni. F’kaΩ ta’ mard ikkumplikat jista’ jkun hemm rimedji o˙ra. EΩempju, jekk persuna hi mu©ug˙a, din ting˙ata mediçina biex ittaffi jew tikkore©i l-ka©un tal-u©ig˙. IΩda hemm modi o˙ra ta’ kif b’g˙ajnuna sempliçi dawn is-sitwazzjonijiet jistg˙u ji©u mtaffijin. Li persuna tie˙u banju s˙un jew

Bir-ru˙ u bil-©isem

isirulha messa©©i qabel ma’ torqod tg˙in il©isem jirrilassa, b˙alma tg˙inu wkoll muΩika b’melodija rilassanti jew xi xarba s˙una qabel ma torqod. Sintendi, l-ambjent talkamra tal-irqad irid ikun wie˙ed komdu, b’sodda li jkollha saqqu tajjeb u arja s˙una jew kies˙a biΩΩejjed skont l-ista©un tassena. Dan kollu, flimkien ukoll mal-privatezza, il-kamra tas-sodda tajjeb li tkun mudlama u arjuΩa. Sintendi, wie˙ed li jbati bl-insomnja ma g˙andu qatt jixrob xorb alko˙oliku u dejjem g˙andu jevita li tmur g˙ajnu bih matul il-jum. Jekk wie˙ed ma jistax jorqod g˙andu jqum mis-sodda u jmur mixja, jew joqg˙od jimmedita jew jg˙addi Ω-Ωmien f’xi mistier li j˙obb jag˙mel. Mall-˙in in-ng˙as jirkbu Ωgur. Dan g˙aliex, kollox wara kollox, kul˙add hu tad-demm u l-la˙am u allura g˙al kul˙add jasal il-˙in li, irid jew ma jridx, ikollu jag˙laq g˙ajnejh biex jorqod. G˙aldaqstant g˙andna lkoll kemm a˙na nie˙du ˙sieb li fil-kamra tas-sodda jkollna l-ambjent adattat biex ji©ina n-ng˙as u g˙andna wkoll nie˙du ˙sieb x’nieklu u kemm nieklu fl-a˙˙ar ˙in qabel norqdu; irridu bl-istess mod nie˙du ˙sieb x’nixorbu. Ta’ min jg˙id ukoll li waqt li l-inkwiet ismu mieg˙u, ikidd lil kul˙add, g˙andna nitg˙allmu nitraΩΩnu kemm nag˙fsu lilna nfusna meta jid˙lilna l-inkwiet. Jekk norqdu sew billejl ma jkollniex bΩonn li noqog˙du nong˙osu binhar u b’hekk ikollna iktar çans ingawdu l-˙ajja u nkunu iktar fer˙anin u kuntenti.

minn

Patri Mario Attard

Alla jew il-minutiera? Minn qabel il-quddiesa jibda t-tberriq jew it-tiçrit tal-˙luq. Hemm min jo˙odha fi msarnu g˙aliex inzerta se jqaddes hu. U hemm min ikun fis-seba’ sema g˙aliex fla˙˙ar se jisma’ omelija suret Alla! Tiskanta imma veru! Hemm u˙ud li ma’ Alla l-˙aj ramaw stop watch. G˙alihom li tid˙ol fil-preΩenza ta’ Alla jfisser li millaktar fis g˙andek to˙ro© ti©ri ’l barra minnha. Quddiesa ta’ sieg˙a ma jifil˙uhiex. Mela kif jifil˙u tliet sig˙at futbol bl-extra time mag˙hom? Possibbli g˙andha tkun problema kbira jekk minn 168 lill-Mulej nag˙tuh imqar wa˙da biss? Tassew tal-mist˙ija hux jekk nippillaw g˙al sieg˙a wa˙da meta jag˙tina 168! Çara. Hija ˙a©a tal-mist˙ija imma hekk ji©ri ˙bieb! X’tusta©ni! Di©à tist˙i tg˙idha a˙seb u ara tag˙milha. Hawn min igerger fuq li jgerger. Ji©i lknisja bl-arlo©© f’idejh biex kif isir il-˙in jiΩgiçça ’l barra. L-aqwa li ˙eles mid-dmir. SkuΩi ta, mela li nqim lil Alla l-˙aj li ˙alaqni u jΩommni ˙aj huwa balla fuq listonku tieg˙i? Ìieli ssib xi kappillan bravu li, g˙ax dg˙ajjef u jrid jing˙o©ob ma’ xi w˙ud, jag˙mel pressjoni ˙arxa u krudili massaçerdoti tieg˙u biex lil Alla din is-sieg˙a ma jtuhielux. Imma stenna naqra ˙ej? Meta lis-saçerdot li jkun, in-nies jibdew ji©u g˙andu g˙aliex permezz tal-quddiesa li jqaddes jie˙du tant kura©©, min jista’ lil dawn in-nies iça˙˙dilhom lil Alla? Jekk is-saçerdot jitlob lill-Ispirtu s-Santu biex imexxi l-quddiesa hu, Alla mhux fil˙in tieg˙u se ja˙dem? Jien min jien biex

lil Alla ng˙idlu fi x’˙in ja˙dem? X’arroganza! B˙alma qal il-Qaddej ta’ Alla, il-Papa Pawlu VI, ix-xitan ilu li da˙al fil-Knisja! Hawn min jg˙eΩΩeΩ snienu g˙aliex saçerdot jitlob lill-Ispirtu s-Santu qabel il-quddiesa jew omelija. Darba kappillan ilmenta ma’ saçerdot li m’g˙andu qatt jitlob lill-Ispirtu s-Santu qabel l-omelija! Temminha? Jekk is-saçerdot ma titlobx lill-Ispirtu s-Santu lil min irid jitlob mela? Tg˙id mhux ˙a joqg˙od jg˙arrex fil-knisja ˙a jara jekk dak jew dik g˙andhomx burdata tajba biex ikun jista’ jie˙u l-permess ming˙andhom? Baqax li saçerdot jasal biex jibdel ’l Alla ma x’ja˙sbu l-o˙rajn? Hawn xi w˙ud, u fosthom dawk li jgergru ma’ xi kappillan fuq it-tul tal-quddiesa tal-Óadd, u anki xi saçerdoti li ja˙sbu li l-importanti hu li n-nies jin-

qdew. X’faqar! Mhumiex jinteb˙u li nnies biex ifiqu irridu nag˙tuhom dak li g˙andhom bΩonn u mhux dak li jixtiequ! Tg˙idlix li n-nies se jie˙du xi frott spiritwali meta quddiesa tal-Óadd saçerdot iqaddisha f’nofs sieg˙a! Ma nda˙˙kux nies bina! Ejja nieqfu ninsultaw lil Alla li ˙alaqna. Meta mmur g˙and it-tabib inkun irridu jag˙tini l-˙in tieg˙u. Ingergru tant meta mmorru g˙and xi wie˙ed minnhom u ta’ Ωew© minuti jerdg˙alna flusna? Meta ji©rilna hekk ikollna ra©un biex inbig˙u! G˙aliex nafu li malajr u tajjeb ma jmorrux flimkien! G˙alhekk, a˙na s-saçerdoti rridu mmorru quddiem il-Mulej u ng˙idulu minn qieg˙ qalbna: “Ag˙tina g˙erfek Mulej!” JeΩiΩtu persuni li jiddejqu fil-preΩenza ta’ Alla. Jekk dawn jiddejqu ma jinkwetaw ru˙hom xejn u huma liberi li jo˙or©u

minn wie˙ed mill-bibien tal-knisja. Imma ˙ej m’iniex lest li mmur nin˙araq fin-nar tal-infern g˙aliex inkun qtajt ilqalb ta’ min irid jadura lil Alla mqar g˙al sieg˙a wa˙da f’©img˙a! U l-vili hi li min˙abba dawn it-talin, Nisrani tassew ji©i impedut milli jag˙mel dan. Ix-xitan mhux fil-Knisja qieg˙ed ukoll? Tg˙id ma jafx ikun fija ming˙ajr ma naf? Ikun tibΩax jekk in©ag˙lek tqaddes bil˙in! Darba persuna qaltli quddiem saçerdot: “Father, qatt ma smajt quddiesa sabi˙a b˙al din f’˙ajti.” Imbag˙ad persuna o˙ra bag˙tet email fejn qalet li jien domt filquddiesa. Lil min se temmen? Óuti saçerdoti, itolbu lill-Ispirtu s-Santu man-nies qabel il-quddiesa u li jurikom hu ag˙mluh! Kunu fidili u mhux tradituri tal-poplu ta’ Alla! G˙ax Alla ji©i qabel ilminutiera!

09.09.2012

Kultura

IR-RABA’ EDIZZJONI TAL-FESTIVAL SENGLEA MARITTIMA DiversitÀ ta’ espressjonijiet Kulturali Il-Kunsill Lokali tal-Isla, qed jorganizza r-raba’ edizzjoni tal-Festival annwali Senglea Marittima, bejn il-Ìimg˙a 14, u l-Óadd 16 ta’ Settembru. Mg˙ammed b˙ala avveniment g˙al Diversità ta’ Espressjonijiet Kulturali, dan ilfestival esklussiv hu attrazzjoni ewlenija fil-Kottonera, li jipprovdi esperjenza unika g˙al udjenza wiesg˙a. It-tema ewlenija din is-sena hi ˙arsa lejn iç-çelebrazzjoni tal-kultura tradizzjonali awtentika. Permezz ta’ artisti minn Zarasai fil-Litwanja, u Fara San Martino fl-Italja, flimkien ma’ dawk lokali, innies se jersqu flimkien jiççelebraw u jag˙tu ©ie˙ lid-diversità tat-tradizzjonijiet u lespressjoni kulturali. Din se tkun espressjoni artistika innovattiva ©ewwa l-Isla. Matul it-tlett ijiem tal-festival, se tittella’ wirja ta’ xog˙lijiet ta’ Francesco Zahra, kurata mis-Senglea Historical Society, b’kollaborazzjoni mal-Kunsill Lokali tal-Isla. Din se tinΩamm fl-Oratorju tal-Knisja ta’ San Filippu. Attrazzjoni ewlenija hija lkunçert ta’ muΩika sagra Barokka li jinkludi esperjenza awdjo-viΩwali. Dan se jsir nhar l-14 ta’ Settembru ©ewwa l-BaΩilika tal-Bambina bejn it-8 u d-9 ta’ filg˙axija. Se jag˙tu s-sehem tag˙hom Gilmour Peplow (çello), Lydia Buttigieg (arpa), Alfred Fenech (obwe), Rosabelle Bianchi (sopran) u John Aquilina (orgni). Sergio Muscat hu responsabbli mittaqsima viΩwali waqt li Fleur Ebejer ˙adet ˙sieb irriçerka. Il-Kummissjoni Festi Esterni qed torganizza wirja ta’ mudelli ta’ Statwi Titulari li se tkun miftu˙a matul it-tlett ijiem tal-Festival fil-ma˙Ωen tal-Knisja. Il-˙inijiet ikunu

mid-9am sa nofsinhar u mill5pm sal-10pm. Attività o˙ra ewlenija hi dik tal-15 ta’ Settembru, meta se ssir il-Fiera Kbira tal-Arti bilparteçipazzjoni tal-G˙aqda Dilettanti Sajjieda Barklori, ilKunsill Lokali tal-Mellie˙a, ilKulle©© Santa Margerita, isSoçjetà Maltija g˙all-Arti, Manifattura u Kummerç, g˙add ta’ arti©jani u nies ta’ snajja’ minn l-Isla, artisti lokali o˙ra, u artisti minn Fara San Martino fl-Italja, u Zarasai fil-Litwanja. Artisti se jkunu qed ja˙dmu tul ix-Xatt, f’varjetà s˙i˙a ta’ ©eneri li jinkludu t-tpin©ija bil- watercolour , bl- acrylic u biΩ-Ωejt, tpin©ija bil-lapes, skulturi fiç-çeramika u fil©ebla, spapen u prodotti g˙all-©isem ma˙duma blidejn, bajd stil Fabergé wkoll ma˙duma bl-idejn, fotografija, ©ugarelli tad-drapp, acrylic flowers, costume jewellery , prodotti tat-tessuti, bizzilla, crochet, ˙ansa, ganutell, filugranu, xog˙lijiet fuq ilparçmina u fuq il-kanvas, tpin©ija fuq il-bajd, ritratti artistiçi, kartolini ma˙duma bl-id, mudelli fil-©ebla u flinjam, snajja’ u mudelli marittimi, snajja’ tradizzjonali u folklor, u ˙afna aktar. Il-wirja msemmija Senglea Regatta se tkun miftu˙a fisSenglea Regatta Boathouse (qrib il-Ponta) bejn is-6pm u l-11 pm is-Sibt u l-Óadd, u flis-tess ˙in fis-Senglea Regatta Workshop (qrib il-Maçina) wie˙ed se jkun jista’ japprezza l-mod kif jin˙admu ddg˙ajjes tar-regatta. Is-Sibt filg˙axija, mis-7pm sal-11pm se jkun hemm tliet in˙awi ta’ spettaklu – il-Port, il-Waterfront u l-Marittima – b’varjetà ta’ muΩika folkloristika, popp u kontemporanja, biex tg˙ajjex l-atmosfera. Fittliet postijiet se jag˙tu s-

sehem tag˙hom is-Senglea Dance Group, il-Future Voices Choir, iΩ-Zarasai Folklor mil-Litwanja u lGaetano Live Show. Il-Mad Hatters, u Chris u Moira se jkunu qed jag˙tu spettaklu n-na˙a tal-Port; ilGreenfields u Mike Spiteri nna˙a tal-Waterfront; waqt li lG˙annejja u The Spirit of Voices in-na˙a Marittima. Il-Óadd, l-attivitajiet jimxu lejn ix-Xatt u l-ba˙ar ta’ madwar il-peninsula. Mis-7am sa nofsinhar il-Blue Sea Sport Angling Club b’kollaborazzjoni man-National Federation of Sport Anglers, se jorganizzaw kompetizzjoni ta’ sajd. Bejn il-11am u n-nofsieg˙a, il-BirΩebbu©a Sailing Club se jorganizza wirja ta’ tba˙˙ir. Ilkompetizzjoni tal-©ostra organizzata mill-Imsida Ìostra b’parteçipanti Sengleani, se ssir faççata tal-Monument

Azopardo, ix-Xatt, bejn is-6 u t-8pm. Fl-istess ˙in is-Senglea Regatta se tkun qed torganizza wirja ta’ dg˙ajjes. Il-wirja Diversità ta’ Espressjonijiet Kulturali se tinΩamm bejn is-6 u l-10pm tul ix-Xatt bis-sehem tal-artisti minn Fara San Martino, miΩ-Zarasai troupe u l-grupp Tal-Fuklar minn G˙awdex, li se jag˙tu wirjiet tradizzjonali ta’ snajja’, arti©janat, muΩika folk u Ωfin. Se jinΩammu wkoll tliet tours, tnejn bil-Malti: Knejjes u Arti Sagra fl-Isla, u L-Isla Marittima, u wa˙da bl-IngliΩ :Isla and its Whereabouts. Dawn se jsiru bejn is-6.30pm u t-8pm, u l-post minn fejn jitilqu huwa minn ˙dejn ilmonument Azopardo. Matul il-Festival se jigi ppreparat ikel tradizzjonali Malti, mill-˙wienet tal-ikel kollha li jinsabu x-Xatt tal-

Isla, fosthom Alice Springs Kiosk, D’Breeze, Enchante, Il˙nejja Marina u Tal-Barklor. Id-d˙ul g˙all-attivitajiet kollha huwa bla ˙las. G˙al aktar informazzjoni çempel 2162424/27013004, jew ibg˙at email lil: isla.lc@gov.mt jew Ωur is-sit elettroniku www.maritimesenglea.com Fost l-isponsors tal-Festival Senglea Marittima hemm ilMinisteru tal-Intern; l-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu; ilMinisteru tal-Edukazzjoni u Xog˙ol; il-BaΩilika ta’ Marija Bambina; is-SaleΩjani ta’ Don Bosco; il-Programm Ewropa g˙aç-Çittadini; Heritage Malta; il-Coca-Cola; John Ripard & Son; Artsphere International; Villa del Porto; Grand Harbour Marina; B. Grima & Sons Ltd; the Malta Maritime Pilots; Bank of Valletta; u Emmanuel Delicata Winemakers.

09.09.2012

Big Screen

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI u SONNY CACHIA

THE BOURNE LEGACY

AVVENTURUÛ

IKOMPLI FEJN ÓALLA JASON BOURNE

Biex ikompli fejn ˙alla Jason Bourne (Matt Damon), din id-darba g˙andna lil Aron Cross (Jeremy Renner) u Dr Marta Shearing (Rachel Weisz) u nistg˙u nqisu dan il-film b˙ala kontinwazzjoni tas-serje miktuba minn Robert Ludlum. Tony Gilroy, minbarra li kien ta daqqa t’id sew fl-iscreenplays tat-tliet films lo˙ra, din id-darba re©a’ nkariga ru˙u mill-kitba tal-iscreenplay meg˙jun minn ˙uh Dan Gilroy. Dr Marta Shearing tkun impjegata f’laboratorju li jkun mg˙asses b’sigurezza kbira meta f’daqqa wa˙da Dr Donald Foite (Zeljko Ivanek), li jkun mentalment brainwashed, jibda jispara u joqtol lill-

Atturi Ewlenin: Jeremy Renner, Rachel Weisz, Stacy Keach, Edward Norton, u Scott Glenn. Direttur: Tony Gilroy Distributur: Universal Pictures Ma˙ru© mill-KRS. Çert: 12

kollegi kollha tieg˙u minbarra Dr Marta Shearing, li fortunatament skappat minn dan il-massakru. IΩda ma tantx iddum tgawdi l-libertà g˙aliex ftit wara ti©i attakkata fid-dar tag˙ha mill-a©enti tas-CIA li jkunu ordnati biex joqtluha. Imma ti©i salvata minn Aron Cross, li jikkonvinçiha biex tg˙inu wara li jispjegalha min hu, biex jakkwista pilloli speç-

Kompetizzjoni Empire Cinema

jali billi jivvja©©aw lejn Manila, il-post fejn ji©u mmanifatturati dawn il-pilloli. IΩda triqithom mhi façli xejn. Albert Finney, Joan Allen, David Strathaim u Scott Glenn konna rajnihom fil-films l-o˙ra ta’ Jason Bourne u se ner©g˙u narawhom, u minbarra Jeremy Renner, Rachel Weisz, Edward Norton, Stacy Keach u Oscar Isaac huma uçu˙ ©odda fil-film ©did The Bourne Legacy.

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn id-29 u t-2 ta’ Settembru 2012

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: Min kien ja˙dem il-parti ta’ Jason Bourne fil-films ta’ qabel THE BOURNE IDENTITY? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ONE Complex, A28B, Industrial Estate, il-Marsa. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: MICHELLE GALEA, Velleran Flats, No. 1, Triq il-Velleran, il-Fgura.

1. 2. 3. 4. 6. 7. 8. 9. 10.

STEP UP: MIAMY HEAT BRAVE TED THE EXPENDABLES 25. ICE-AGE 4 TOTAL RECALL THE DARK KNIGHT RISES MEN IN BLACK III DIARY OF A WIMPY KID: DOG DAYS THE AMAZING SPIDER-MAN

09.09.2012

Big Screen

The weDDinG viDeo

TEDJANTI

iR-RiGal TaT-TieÌ

Raif Moyle (Rufus Hound) ji©i mag˙Ωul biex ikun il-bestman fit-tie© ta’ ˙uh Tim (Robert Webb) ma’ Saskia (Lucy Punch). Raif jiddeçiedi li ji©bed video tal-mumenti kollha tal-preparamenti ta’ qabel it-tie©, taç-çerimonja u tar-riçeviment, u kif ilesti dal-video jag˙tih lil Tim u Saskia b˙ala r-rigal tat-tie©. Kull fejn tmur l-g˙arusa, Raif imur warajha biex ji©bed dawk il-mumenti ta’ preparamenti tat-tie©, peress li kumbinazzjoni jkun jaf lil Saskia sew fiΩ-Ωmien meta kienu jattendu l-iskola flimkien. U hawnhekk nibdew nissuspetaw lil min se tiΩΩewwe©, jekk hux lil Raif jew lil Tim! Lucy Punch li g˙andha l-parti ta’ Saskia, l-g˙arusa, kienet twieldet ©ewwa Londra fit-30 ta’ Diçembru 1977 u ilha tirreçta mill-1999 meta kienet tie˙u sehem fis-serje televiΩiva Let Them Eat Cake, flimkien ma’ Jennifer Saunders u Dawn

Atturi Ewlenin: Robert Webb, Rufus Hound u Lucy Punch. Direttur Nigel Cole Distributur: Timeless Films. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 16 French. G˙alkemm ˙admet ˙afna partijiet serji fil-karriera tag˙ha, iΩjed irnexxiet meta ˙admet partijiet komiçi. Hija kienet ˙admet fil-film ta’ Woody Alan You Will Meet A Tall Dark Stranger (2010) flimkien ma’ Anthony Hopkins, Naomi Watts u Josh Brolin. Fl-2004 kienet ˙admet fil-film Ella Enchanted, Dinner For Schmucks (2004) u Bad Teacher (2011).

my DoG TUliP

animazzjoni Óelwa Vuçijiet Ewlenin: Christopher Plummer, Lynn Redgrave, Isabella Rossellini, Bryan Murphy. Diretturi: Paul u Sandra Fierlinger. Óin: 82 min. Distributur: AXIOM FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. U L-awtur Brittaniku J.R. Ackerly (1896-1967) li g˙amel Ωmien kien l-editur tal-magaΩin tal-BBC, The Listener, kiteb il-memorji tieg˙u dwar is-sittax-il sena relazzjoni li kellu ma’ kelba Alsatian, jisimha Tulip. Din il-˙biberija twila warrbitu minn mal-˙bieb umani. My Dog Tulip hu film animat, kollu mpin©i bl-idejn u mog˙ti l-kulur, ming˙ajr qatt ma ntuΩaw karti – kollox fuq il-kompjuter. Fil-bidu tax-xog˙ol tieg˙u, Ackerly stess jiddikjara li “l-Brittaniçi mhumiex kapaçi j˙obbu lil xulxin u g˙alhekk iduru fuq il-˙biberija tal-klieb”. L-attur KanadiΩ, Christopher Plummer, hu n-narratur kontinwu ta’ dawn il-memorji li nkitbu fl-1956 u li j©ibu ˙afna nostal©ija, u b’hekk jag˙mel il-parti talawtur stess. Ir-relazzjoni ta’ bejn il-kelba u sidha hi wa˙da pjuttost stramba, bil-kelba mqarba, kwaΩi dejjem t˙amme© kull fejn tkun, qatt ma t˙alli li xi veterinarju jinvistaha sewwa, ti©©ieled ma’ klieb o˙ra li jin©iebu biex jg˙ammruha, però bis-sid li juri lejha devozzjoni ossessjonata, affaxxinat ˙afna biha. Hu stess jiddikjara li Tulip hi l-˙abiba ideali li Ωgur b˙alha qatt ma kellu. L-animazzjoni ta’ din il-produzzjoni hi xi ˙a©a tassew straordinarja, sempliçi fl-istess ˙in, reali, li tinkorpora tajjeb il-klima skura IngliΩa. Ûgur li l-ammiraturi tat-tpin©ija/pittura, se jaffaxxinaw ru˙hom bl-istil grafiku tal-film.

NOSTALÌIKU

09.09.2012

TeleviΩjoni

Illum

MARATONA - FONDAZZJONI NAZARETH ONE, Mill-14.40 ’il quddiem Fondazzjoni li llum tamministra tlett idjar b’total ta’ 29 resident bi bΩonnijiet speçjali. Xandira ta’ talent fejn ˙afna rigali ˙a jkunu qed jing˙ataw lil dawk li se jkunu qed jag˙mlu d-donazzjoni tag˙hom permezz tat-telefonati. Kull min se jag˙ti donazzjoni lill-Fondazzjoni Nazareth se jkun qed jibbenefika wkoll minn skont fuq prodotti rinomati. MICKEY BLUE EYES (TVM 20.40) F’din il-kummiedja kwaΩi farsa tal-1999 niltaqg˙u ma’ Hugh Grant fil-parti ta’ ra©el IngliΩ li huwa rkantatur fi New York li jkollu tfajla Amerikana u eventwalment jiΩΩewi©ha, bla ma jaf min hija l-familja tag˙ha. Fil-fatt missierha huwa l-kap tal-Mafja u bil-familja tieg˙u b’kollox imda˙˙lin sew f’attivitajiet kriminali. Ma jdumx ma jsib ru˙u f’dinja ©dida g˙alih li fiha jkollu jag˙mel xi pjaçir speçjali g˙al ˙afna membri tal-familja ta’ martu. Film divertenti li fih jidhru wkoll James Caan, Jean Tripplehorn, Burt Young u Joe Viterelli. Direzzjoni ta’ Kelly Makin.

07.30 07.45 08.30 08.45 09.00 09.30 10.15 10.30 12.00 12.30 13.30 13.40 14.40 17.30 17.40 18.10 19.30 20.15 21.00 23.15

ONE NEWS Country Jamboree One News Uniçi III Lilliput Malta fuq Kanvas Ìawhra Maltija Attività Politika - PL Ûona Sajf Gazebo ONE NEWS Teleshopping Maratona Dar Nazareth ONE NEWS Teleshopping Maratona Dar Nazareth One News Attività Politika - PL (R) Maratona Dar Nazareth One News

06:00 06:20 09.30 09.35 09.55 10.30 12:00 12:10 13.40 14.00 15.45 16:25 16..35 18.00 18:50 20:00 20.40

DA DA DA Uno Mattina in Famiglia TG 1 Mix Italia Linea Verde Orizzonti Estate A sua immagine - Santa Messa Recita dell'Angelus da Castelgandolfo Linea Verde Estate Pole Position - Tg 1 Formula 1 - GP d’Italia Pole Position Che tempo fa Film:Katie Fforde - Senza Passato... Il Commissario Rex Facile preda L’Eredita TELEGIORNALE - Rai Tg Sport Miss Italia 2012 Tg 1 00.30 Tg 1 Notte

07.00 07.30 08.30 09.30 10.00 11.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15:05 17.00 18.00 18:10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.32 23.00

06:00 06.30 07.00 08.55 09.55 11.30 13:00 13.30 13.45 14.45 15.45 17.40 18.00 18.05 19.35 20.30 21.05 21.50 22.40 23.20 00.30

NET News Newsroom (r) Mister Fisherman (r) Teleshopping Il-Principal Teleshopping Indifest (r) NET News (ikompli) Indifest NET News Don't Stop Me Now (r) Stejjer (r) NET News Flusek (r) Forcina - Festa Madonna tal-Grazzja, Haz-Zabbar NET News (ikompli) Forcina NET News (ikompli) Forcina NET News

TF: La complicata vita di Christine TF: Real School Cartoons Battle Dance GP d’Italia di GP 2 Film: La Nave dei Sogni TG 2 GIORNO Tg2 Motori Il Commissario Herzog Delitti in Paradiso Film: Gli incredibili Due Uomini e Mezzo TG2 L.I.S. Film: Fantasmi dal Passato TF: Il Clown Tg2 Notizie NCIS Los Angeles TF: Hawaii Five-O TF: Good Wife La Domenica Scportiva Tg 2

07.00 08.00 09.00 09.50 10.00 10.30 10.45 11.30 12.00 12.10 13.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.10 16.35 17.05 18.00 18.20 20.00 20.40 23.00

06:00 07.05 07.50 09.40 11.10 12.00 12:25 12:55 13:25 14:00 14:15 14.30 16.25 18.05 19.00 20.00 20.20 21.00 22.40 22.55

L-G˙odwa t-Tajba G˙anfest Il-Quddiesa tal-Óadd Mela Isma Din Mill-Im˙aΩen tal-Festa (R) Madwarna X’joffri l-kunvent (R) Malta u lil hin Minnha L-a˙barijiet Malta u lil hin Minnha World’s Worst Disasters L-a˙barijiet TVM Shop Battle Castle L-a˙barijiet Fawlty Towers Keeping up Appearances Gladiators of World War II L-A˙barijiet - Madwarna Venere - Nista A˙barijiet - Sports Film: Mickey Blue Eyes L-A˙barijiet

Fuori orario TF: Wind at my back Film: Il Bidone Film: La bella Mugnaia Agente Pepper TG3 - TG3 Agenda del mondo estate TeleCamere Salute Prima della Prima Passepartout Signori si diventa TG Regione - TG Regione Meteo TG3 Film: Maradona Film: Delitto d’Amore I Misteri Di Murdoch Tg3 - TG Regione Blob Pronto Elisir Film: Killshot TG3 - TG Regione FILM: Vendicami

MISS ITALIA (Rai 1, 21,10) Konkors mill-isba˙ li se jittella’ fuq Rai 1, fejn nhar it-Tlieta, fisserata finali, nsiru nafu min hi l-isba˙ tfajla tal-Italja. Din hija t-73 edizzjoni ta’ dan il-festival presti©©juΩ, u din is-sena wkoll se jkun ippreΩentat minn Fabrizio Frizzi.

Matul il-©img˙a

07.00 10.10 11.50 12.20 14.00 16.00 18.00 18.30 19.00 20.40 22.15 00.05

Cartoni Film: La storia infinita 3 Grand Prix Studio Aperto Film: Emma e Missi Film Charlie’s Angels: Piu che mai Le cose che amo di te Studio Aperto Film: Scuola di Polizia 7 TF: CSI - NY Person of Interest Film: Saw

L’ONORE E IL RISPETTO (It-Tlieta, Canale 5, 21.10) Din is-sensiela kisbet suççess kbir, u g˙alhekk g˙at-tielet sena konsekuttiva se tkompli minn fejn ˙alliet b’g˙add ta’ intriççi li ma jispiççaw qatt. Fil-parti ewlenija nsibu l-attur Gabriel Garko, fil-parti ta’ Tonio Fortebracci, li fit-tmiem is-sensiela li g˙addiet ˙allejnih qieg˙ed imut. Issa naraw kif dan ir-ra©el se jer©a’ jqum fuq tieg˙u, iΩda din id-darba jiddeçiedi li se jbiddel ˙ajtu. ITALIA vs MALTA, (It-Tlieta, Rai 1, TVM - 20.30) Il-partitarji Maltin nhar it-Tlieta g˙andhom isegwu dan l-avveniment wara li Malta ©iet fi Grupp B fil-kompetizzjoni talKwalifikazzjoni g˙at-Tazza tad-Dinja 2014. S’issa Malta ltaqg˙et erba’ darbiet kontra t-tim Taljan u dejjem ˙ar©et telliefa. B’kollox l-Italja skurjat 15-il gowl lil Malta u qalg˙et tnejn. IL MONDO DI LUCIO DALLA, (Il-Óamis, Rai Storia, 21.00) Meta din is-sena, ˙abta u sabta, miet wie˙ed mill-akbar kantawturi Taljani, d-dinja n˙asdet. Lucio Dalla g˙adu mfakkar u rikonoxxut b˙ala wie˙ed mill-aqwa esponenti fil-kamp muΩikali Taljani ta’ dawn is-snin. Rai Storia se jfakkar lil dan il-kantant permezz ta’ intervista li saret ftit taΩ-Ωmien ilu, fejn Dalla jirrakkonta ˙ajtu kemm privata u anke dik il-kamp muΩikali. CSI, (Il-Ìimg˙a, Italia 1, 19.20) Wa˙da mill-aktar sensiliet popolari bla dubju hija din fejn grupp ta’ xjentisti jinvestigaw qtil. F’dan tal-lum naraw kif Gil Grissom u Catherine Willows jing˙aqdu ma’ Jack Malone a©ent tal-FBI biex jinvestigaw sensiela ta’ g˙ibien ta’ persuni. C’E’ POSTA PER TE, (Is-Sibt, Canale 5, 21.20)

Maria De Filippi lura fuq l-iskrins tat-televiΩjoni b’C’è Posta Per Te. Nhar is-Sibt jixxandar it-tieni programm ta’ din is-sensiela f’din l-iskeda, fejn il-preΩenattriçi twassal bosta stejjer imqanqla bit-tama li dawn jer©g˙u jsibu l-kuntentizza. Naturalment çerti sitwazzjonijiet komiçi ma jonqsux.

13:45 15:00 15:25 15:50 16:15 16:40 17:05 17:30 18:00

Kitchen Impossible Divine Design Suggs’ Italian Job Behind the Label State of Style: Spring/Summer Collection Reservations Required Giada’s Weekend Getaways Rachael’s Vacation Super Swank

09:00 GP3 Series Motor Racing 09:30 Live: GP3 Series Motor Racing: Hockenheim: Race 2 [Live] 10:00 Tour de France Cycling 11:00 FIS Summer Grand Prix Ski Jumping 12:00 Live: World Superbike Series Motorcycle Racing: Brno: 1st Leg 13:00 WATTS 13:30 Tour de France Cycling 14:00 Live: Tour de France Cycling: Stage 20: Rambouillet 18:00 Live: FIA World Touring Championships: Round 16: Curitiba 19:00 Live: Auto GP Motor Racing: Brazil: 2nd Race [Live] 20:00 Live: FIA World Touring Championships: Round 16: Curitiba

10:10 11:00 11:25 11:50 12:40 13:30 14:20 14:45 15:10 16:00 16:25 16:50 17:40 18:30 18:55 19:20 20:10

Toddlers and Tiaras Say Yes to the Dress Say Yes to the Dress What Not to Wear Ultimate Cake-Off Cake Boss: Next Great Baker Cake Boss Cake Boss World’s Worst Mum Sister Wives Sister Wives What Not to Wear Driving Me Crazy Ace of Cakes Ace of Cakes Toddlers and Tiaras Rich Bride/Poor Bride

11:10 Anthony Bourdain: No Reservations 12:05 The Mighty Mississippi with Trevor McDonald 12:55 I Shouldn’t Be Alive 13:50 I Shouldn’t Be Alive 14:45 I Shouldn’t Be Alive 15:40 I Shouldn’t Be Alive 16:35 I Shouldn’t Be Alive 17:25 History Cold Case USA 18:20 Secret Service Secrets 19:10 Rugby: The Lifeblood of New Zealand 20:05 Man Made Marvels China 21:00 Extreme Engineering 21:55 The Mighty Mississippi with Trevor McDonald

06:00 07:55 08.50 09.50 11.00 13.00 13.40 14.10 16.00 18:35 20.00 20.40 24.00 00.35

09:10 09:30 10:00 10:10 10:30 11:00 11:10 12:00 12:10 12:30 13:00 13:30 14:00 14:10 14:30 15:00 15:15 15:30 16:00 16:30 17:00 17:10 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:15 20:30 21:00 21:30 22:00 22:10 22:30 23:00 23:10

PRIMA PAGINA Traffico - Tg 5 TF: Circle of Life Tg com Film: Vita da Camper Tg 5 Belli Dentro Film: Rosamunde Pilcher: I giorni della Tempesta Film: Spanglish La ruota della fortuna Tg 5 - Meteo Film: Avatar g 5 Notte Film: Infamous

The Health Show To Be Announced BBC World News World Features Dateline London BBC World News To Be Announced BBC World News World Features Third Eye BBC World News Newsnight BBC World News World Features To Be Announced BBC World News Sport Today Click BBC World News My Country BBC World News To Be Announced BBC World News India Business Report BBC World News Third Eye BBC World News Sport Today Click BBC World News To Be Announced BBC World News World Features My Country BBC World News To Be Announced

06:45 07:20 08.20 09.20 10.00 11.00 11.30 12.00 13.10 14.05 14.10 15,15 17.00

Tg 4 Vita da strega A Caccia di insetti Magnifica Italia Santa Messa Il Cammino di Padre Pio Tg 4 Pianeta Mare I Miti dello Spettacolo Tg 4 Donnavventura Film: Marcellino Pane e Vino Film: Gli uomini della Terra Selvaggia 18.55 Tg 4 19.35 Tempesta d’amore 21.30 Tierra de Lobos 23.40 Film: Travolti da un insolito destino nell’azzurro mare d’Agosto

08:10 08:25 08:40 09:25 09:55 10:25 10:55 11:45 12:30 13:30 14:00 14:30 15:00 17:30 18:20 19:05 20:00 20:30 21:00 21:50

06:00 06:25 06:50 07:15 08:10 09:05 09:35 10:00 10:55 11:50 12:45 13:40 14:10 14:35 15:05 15:30 16:00 16:25 17:20 18:15 19:10

10:50 11:15 11:40 12:05 12:30 12:55 13:20 13:45 14:10 14:40 15:05 15:30 15:55 16:20 16:45 17:10 17:35 18:00 18:25 18:50 19:15 19:40 20:30 20:55 21:20 21:45

T.U.F.F. Puppy SpongeBob SquarePants Power Rangers Samurai The Troop Drake and Josh iCarly SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Penguins of Madagascar The Mighty B The Fairly Odd Parents SpongeBob SquarePants iCarly Big Time Rush True Jackson, VP Supah Ninjas SpongeBob SquarePants Fanboy and Chum Chum Power Rangers Samurai The Fairly Odd Parents The Penguins of Madagascar iCarly 20:05 True Jackson, VP Big Time Rush SpongeBob SquarePants Avatar: The Legend of Aang Avatar: The Legend of Aang

20:05 21:00

07.00 10.00 11.15 13.00 13.30 14.05 16.00 17.15 18.05 20.00 20.30 21.10 23.05

Boogie Beebies Charlie and Lola Robin Hood Keeping up Appearances Supernova The Old Guys Great Ormond Street The Inspector Lynley Mysteries London Hospital The Royle Family The Impressions Show with Culshaw and Stephenson ’Allo, ’Allo! Doctors Elephant Diaries Doctor Who London Hospital Blackadder the Third Twenty Twelve Life on Mars Spooks Inspector Lynley Mysteries

Fifth Gear How Do They Do It? How Do They Do It? American Chopper: Senior vs Junior: Mikey’s Art Opening Mythbusters: Motorcycle Flip Destroyed in Seconds Destroyed in Seconds Extreme Engineering: NASA Swamp Loggers: Put to the Test Dirty Jobs: Tar Rigger Swords: Life on the Line: Trapped Auction Hunters: The Chi-town Showdown Auction Hunters: Top Gun Ton Auction Kings: Vampire Hunting Kit Auction Kings: Hand Cannon/Fabergé Pencil How Sports are Made I Could Do That Mighty Ships: North Star Deadliest Catch: The Aftermath River Monsters: Flesh Ripper Extreme Fishing with Robson Green: The Philippines Hillbilly Handfishin: Chillaxin’ with Jackson Human Body: Ultimate Machine: Strength

Omnibus Ti ci porto io GP di Germania Paddock Show Tg La7 Film: Nell GP di Germania TF: The District TF: L’Ispettore Barnaby Tg La 7 Cash Taxi Film: Il Postino Doc: La valigia dei Sogni

09.09.2012

TeleviΩjoni

minn Lino Cassar

ILLUM AVATAR (Canale 5, 8.40pm) Il-prodjuser u direttur James Cameron sar multi-miljunarju wara Titanic tal-1997 (inΩid ukoll multi-multi), iΩda sse˙er tal-kamera qatt m’hu se je˙les minnu u fl-2009 insibuh jissielet ma’ xog˙ol ie˙or ©gantesk li jinvolvi l-pjaneta Pandora fejn hu nnifsu jivvja©©a f’vettura separata bliskop li jiltaqa’ man-nies ta’ dik il-pjaneta u jara jasalx fi ftehim mag˙hom. Min jaf x’se j©ibilna l-ispazju f’dan isseklu l-©did meta di©à nafu li l-bniedem g˙andu l-mezzi biex jivvja©©a, filwaqt li ç-çinema ta’ Hollywood g˙andha wkoll minjieri ta’ effetti speçjali di©itali li donnhom jistg˙u jo˙olqu l-meravilji kollha possibbli. “The mind boggles” jg˙idulek l-IngliΩi. Dan huwa film ta’ 170 minuta, mimli b’ingredjenti li qatt ma rajna b˙alhom. Jidhru Sam Worthington, Zoe Saldana, Sigourney Weaver, Stephen Lang, Michelle Rodriguez, Giovanni Ribisi u Wes Studi.

IL POSTINO (La 7, 9.10pm) Kelli diversi okkaΩjonijiet li nikteb fuq dan il-film memorabbli minn mindu n˙adem fl-1994, u kull darba ner©a’ n©edded tifkiriet sbie˙ li, aktar ma jg˙addu s-snin, aktar jisbie˙u. Mhux kollha tifkiriet sbie˙ g˙ax l-artist Taljan responsabbli l-aktar g˙al dan il-kapolavur, miet xi jumejn biss wara li spiçça l-filming. Massimo Troisi ˙adem dan il-film meta kien marid ˙afna, ta˙t id-direzzjoni talIngliΩ Michael Redford, u bis-sehem importanti tal-attur FrançiΩ Philippe Noiret u, minkejja ttfixkil kollu li seta’ jinqala’ (u nqala’), il-film ˙are© perfett. Xi ©miel ta’ çinema pur! X’ideat! X’filosofija! X’dinja sabi˙a ng˙ixu fiha kieku a˙na stess in˙alluha sabi˙a! Atturi o˙ra jinkludu lil Maria Grazia Cucinotta, Linda Moretti u Renato Scarpa. Jekk qatt rajtu, er©a’ araj illejla. Jekk qatt ma rajtu, iΩΩommx appuntamenti o˙ra. Litteralment qieg˙ed nibkilek biex tarah. POLICE ACADEMY 7: MISSION TO MOSKOW (Italia 1, 7.00pm) Dan il-film kien l-a˙˙ar wie˙ed fis-sensiela li jmissha kienet ilha li waqfet. Kienet sensiela li ttawlet iΩΩejjed fl-opinjoni tieg˙i, g˙aliex bdiet sejra mill˙aΩin g˙all-ag˙ar. IΩda, meta kif u come, kollox g˙andu t-tmiem tieg˙u.

GÓADA

IT-TLIETA L-ERBGÓA

10 ta’ SETTEMBRU

11 ta’ SETTEMBRU

12 ta’ SETTEMBRU

UNITED 93 (Rete 4, 11.30pm) Din is-sena nfakkru l-11-il anniversarju ta’ meta Ωew© ajruplani kkontrollati mit-terroristi ta’ Bin Laden, baqg˙u de˙lin fuq it-Twin Towers ta’ Manhattan fi New York u qatlu mill-inqas 3,000 ru˙ innoçenti. IΩda kien hemm ukoll ittielet ajruplan li ©©arraf band’o˙ra. Il-film United 93 jiffoka fuq it-tielet ajruplan.

FORREST GUMP (Rete 4, 9.10pm)

THE LAST KING OF SCOTLAND (Rete 4, 11.55pm)

GOLDENEYE (Rai 3, 9.05pm) Niftakar l-ewwel film ta’ James Bond, fl-1962, interpretat minn Sean Connery. G˙al film wie˙ed da˙al minfloku George Lazenby li ftit li xejn irnexxa. Re©a’ da˙al Sean Connery u warajh Roger Moore, u wara Timothy Hutton. Fl-1996 wasal Pierce Brosnan. Min ra l-films kollha g˙andu idea ta’ kemm il-prodjusers jippruvaw ivarjaw u dejjem Ωammew l-idea li f’dawn ix-xorta ta’ films jinkludu bosta nisa sbie˙. Hawn naraw lil Isabella Scorupco u Famke Jannsen.

Film li minkejja li issa ilu snin li ˙are©, Ωgur li m’g˙andux jintilef. Huwa kapulavur ta’ Robert Zemeckis, b’Tom Hanks u Robin Wright. Hanks g˙andu lparti ta’ ©uvni, li minkejja li m’g˙andux l-intelli©enza li g˙andhom s˙abu, jirnexxielu jag˙mel dak kollu li jixtieq fil-˙ajja tieg˙u. Sa minn meta kien Ωg˙ir kellu jiffaççja bosta ostakli fil-˙ajja u jirnexxielu jeg˙libhom. G˙al dan il-film Hanks kien reba˙ l-Oscar g˙all-aqwa attur.

Film grajja ta’ tabib Ωag˙Ωug˙ SkoççiΩ li ççirkustanzi jwassluh biex sar it-tabib personali tad-dittatur Idi Amin tal-Uganda. G˙all-ewwel it-tabib jingwalaha sew ma’ Idi Amin u jibda jg˙ix ˙ajja ta’ Papa. IΩda bilftit il-ftit jibda jo˙ro© il-karattru tassew brutali tad-dittatur. M’huwiex xi film speçjali, iΩda ng˙id g˙alija qatt ma kont rajt b˙alu. L-attur iswed Forest Whitaker reba˙ l-Oscar b˙ala l-aqwa attur tal-2006, u tassew kien jixraqlu.

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

IS-SIBT

13 ta’ SETTEMBRU

14 ta’ SETTEMBRU

15 ta’ SETTEMBRU

THE EXPENDABLES (Rai 2, 9.05pm)

THE PERFECT STORM (Iris, 9.00pm)

CATS AND DOGS (Italia 1, 7.25pm)

Id-direttur ÌermaniΩ Wolfgang Petersen kien ˙oloq sensazzjoni internazzjonali bil-film tieg˙u Das Boot fl1981 u minnufih sab ru˙u f’Hollywood biex jidderie©i films dwar kemm il-ba˙ar g˙andu rasu iebsa. F’The Perfect Storm fl-2000 naraw il-qilla tal-ba˙ar, issa bitteknolo©ija moderna tal-effetti di©itali moderni li jimlewh bl-azzjoni mill-bidu sat-tmiem, b’George Clooney b˙ala l-kaptan ta’ dg˙ajsa kbira tas-sajjieda li, f’kemm ili ng˙idlek, imur mal-ekwipa©© tieg˙u fejn hemm l-opportunità li jaqbdu g˙exieren ta’ ˙ut, iΩda hemmhekk ikollhom je˙duha ma’ tliet tempesti li qatt ma raw b˙alhom. Tista’ tobsor minn qabel x’se tara. Jidhru wkoll Mark Wahlberg, John C Reilly, Diane Lane u Mary Elizabeth Mastrantonio.

Din hija kummiedja Amerikana/ Awstraljana ta˙t id-direzzjoni ta’ Lawrence Guterman, li ddur kollha kemm hi dwar ir-relazzjoni bejn il-klieb u l-qtates. Il-bniedem minn dejjem ˙aseb li l-klieb ma jistg˙ux g˙all-qtates, u viçi-versa u hija proprju l-gwerra ta’ bejniethom imfissra f’dan il-film. Ja˙dmu Jeff Goldblum, Elizabeth Perkins, Alexander Pollock, Tobey Maguire, Alec Baldwin, Charlton Heston u Sean Hayes. EΩatt warajh jintwera Cats and Dogs 2, Kitty’s Revenge, li jkompli fejn ˙alla dan.

Hekk kif dan l-a˙˙ar ˙are© The Expendables 2 , fis-swali taççinema, Rai 2 din il-©img˙a se jurina l-ewwel wie˙ed fejn naraw lil Sylvester Stallone filparti ta’ Barney Ross, li jmexxi grupp ta’ merçenarji li g˙andhom missjoni fuq gΩira Ωg˙ira flAmerika t’Isfel. Il-missjoni li jeqirdu d-dittatorjat immexxi mill-Ìeneral Gaza. Ja˙dmu wkoll Dolph Lundgren u David Sayas.

09.09.2012

Log˙ob SOLUZZJONIJIET TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Bukkett, 5 Xmejxa, 8 Attenti, 14 Frank, 15 Namrar, 17 Oratur, 19 Tosku, 20 Sink, 21 Erin, 23 Blata, 25 Klabb, 28 Mita 29 u 30 Grigal, 31 Toga, 33 ÌlormuCassar, 39 Zkuk, 41 Kju, 42 Ave, 43 Da˙k, 45 Óaraq, 46 Vagun, 47 Mqit, 50 Bini, 53 u 54 Twapet, 56 ÓobΩa, 58 LussuΩ, 60 Intopp, 62 Tqila, 64 Santi, 67 Tilqit, 69 Mulett, 70 Intom, 72 Blu, 73 Lil, 75 Bupa, 77 Kana, 79 Çifra, 80 Ìelat, 82 Ìara, 84 u 85 Ndarab, 87 Iran, 88 Trikkitrakki, 93 Nani, 94 u 95 MiΩuri, 96 Akka, 98 S˙una, 100 u 101 Passolina, 105 Reno, 108 u 109 Falzastikka, 110 Patata, 111 A˙jar, 112 Trattat, 113 Mismut, 114 Bu©ibba.

236 Irba˙ €25 fi flus

Mimdudin 1 Óajt jew suf imkebbin f’milwa qishom ottu (7) niΩlu f’saqajh bil-biΩa’ (6) 5 8 Xarba kies˙a sil© mag˙mula mill-essenza tal-lewΩ morr (7) 14 Qassis Ortodoss, tal-Griegi (5) 15 Munzell, ˙afna ˙wejje© fuq xulxin (6) , dejjem bil-buli, ma 17 G˙andu wiçç jid˙ak qatt (6) 19 Din ix-xitla b’zokk o˙xon twarrad fi Frar u tajba g˙all-ikel (5) 20 Il-mara tista’ tkun tqila imma r-ra©el le (4) 21 Il-lum bil-pulit ng˙idulu tojlit (4) 23 Din il-festa ti©i 40 jum wara l-G˙id (5) 25 u 28 Xahrejn o˙ra jkollhom l-elezzjoni l-kbira (9) 29 u 30 It-tfal jog˙xew u jog˙lew biha fil-lunapark (6) 31 Pjaçir, g˙axqa, hena, fer˙ (4) 33 Msieken, rashom inqatg˙et barra (12) ma rajtx u smajt ma smajtx! (4) 39 41 u 42 Mg˙asses u indukrat sew (6) 43 Din illum bilkemm isservi g˙all-ispejjeΩ tal-familja (4) 45 Din b’˙afna bozoz iddawwal sala kbira (5) 46 Suttar (5) 47 F’dan tar-Rinella ji©bdu l-films (4) 50 M˙assar, ma jg˙oddx, qisu ma sarx (4) 53 u 54 Tfu˙ u tin˙asel biha (6) 56 G˙amel hekk bi xkupa (5) 58 Din nikluha mnixxfa u mmell˙a (6) 60 Dawn qishom na˙al, bin-niggieΩa (6) 62 Wie˙ed mill-irtal (5) biex jirnexxi (5) 64 T˙abat kemm 67 Il-kapitali tal-Albanija (6) 69 Ìemma’ (6) 70 Din m’hijiex il-mara tas-saff (5) (6) 72 u 73 Pjaçir bla mitlub nofsu filg˙odu sa fil-g˙axija (4) 75 b˙all-granç (4) 77 Sejjer 79 Din qisha dell rifless iswed (5) 80 Aktar minn qmis wa˙da (5)

......

82 84 87 88 93 94 96 98 100 101 105 108 109 110 111 112 113 114

....

.....

....

......

....

Kontra ˙xien (4) u 85 Santwarji jew knejjes (6) Lexxuna Ωg˙ira li traqqaq l-injam (4) ! (3, 3, 6) X’a˙na sbie˙ Il-kontinent ta’ Lvant Imbieg˙ed (4) u 95 Oqg˙odlu attent g˙ax dak ˙aΩina (6) L-ikel favorit tieg˙u huma n-nag˙a© (4) Dan ifisser daqna jew barba (5) Taqbadha meta tkun imqabbda mal-blat (5) Kultant t˙ossu fl-istonku (4) ma j˙obbx Min ma j˙obbx in’l ommu (4) Kultant ti©i og˙la mill-˙ut (5) Ir-Re©ina u l-Papa ma jg˙addux minn dawk mimlijin ˙ofor (6) Taraha f’˙afna wçuh fil-Karnival (6) g˙al ©on-nar (5) MitÌiΩirana jew kollezzjoni (7) Ìamra, ©amra u ©amra (6) Isuq ajruplan, mg˙allem fl-avjazzjoni (7)

... ... ....... ......

....

.....

Weqfin 2 3 4 6

Minn hawn u ftit ie˙or (5) Isem l-attriçi Maltija Romei (4) Dan mhuwiex ir-ra©el tal-lotta (4) u 7 G˙assies jew gwardjan jew pjantun (10) 9 Min imur fih jag˙mel meditazzjoni (4) 10 Din il-˙lejqa baqg˙et çkejkna (4) 11 Wa˙da mit-twavel (5) 12 L-g˙eluq f’kull xog˙ol letterarju (7) 13 Din il-˙uta qisha gamblu imma aktar bnina (7) 16 Sovran, tar-re©ina u l-familja tag˙ha (5) 18 L-uΩin tad-deheb u ˙a©ar prezzjuΩ (5) 22 Daqqa jmissek l-g˙adma u o˙ra l(5) 24 u 26 Dawn suppost li g˙andhom stonku vojt (6) 27 Ir-ri˙ qawwi wara spluΩjoni (5) 32 Miriam Gauci kienet tassew prima donna (6) 33 u 34 G˙all-kaççaturi din it-tajra qisha

.....

ti©ie©a (3) 35 Ir-Renju tal-PajjiΩi Baxxi (6) , rasu iebsa (6) 36 Ras ta’ 37 Dan jg˙idu li g˙andu g˙ajnu, filwaqt li l-˙ajt g˙andu widintu (4) 38 u 40 Mirqum jew imΩejjen bir-rakkmu (9) 44 Jinbieg˙ fiç-çilindri u re©a’ g˙ola (4) 48 Ordni, kmand, digriet (4) 49 Dan l-g˙a©in tawwali u rqiq, ejwan maz-zlazi (8) 51 Titla’ iebsa f’rasek wara xi daqqa bla ˙sieb (8) u ˙add ma 52 Intwaddbet fuq ta kasha iΩjed (6) 55 Dan jarmi l-linka sewda b˙all-qarnita u darba kien flixkun Ωg˙ir (6) 57 G˙o©la (4) 59 Kindergarten (4) 61 It-Tramuntana (4) jew m’a˙niex? (4) 63 65 Lewn isfar (6) 66 Lil dawn min jitmag˙hom il-biskuttini? (4) 68 Mag˙mula b’numru ta’ suldati (6) 69 Xi˙add qanΩ˙a jew buΩΩieqa (6) 70 Ardit, tost, sfaççat, ma jist˙ix (4) 71 Il-fellus ˙are© mill-bajda (6) 74 Wie˙ed mix-xbajjen (4) 76 IΩda(4) 78 Ktieb mimli mapep (5) il-©ifa qatt ma tag˙li (3) 79 81 u 82 Ma deherx iΩjed (8) 83 Tajra tal-passa fiΩ-Ωew© sta©uni (7) 86 Abdilla kienet ma˙luqa minn Charles Clews (7) 89 Çittadin tal-Iraq (5) , 90 u 91 L-iblah taqtag˙lqu g˙ajnu qawl (6) u nibkik, kemm inti çuç! (5) 92 97 Ir-ra©el tal-imrew˙a? (5) 99 Int u int u int u int (5) 100 Omm a la Taljana (5) 102 Minn din ix-xitla jag˙mlu Ω-Ωejt lubrikant (5) 103 u 104 Dan jaf biss ipaçpaç fil-vojt (8) 106 u 107 Biha timsa˙ xufftejk wara l-ikel (8)

......

....

WEQFIN: 2 UΩati, 3 u 4 Kokotina, 6 u 7 Marsaxlokk, 9 u 10 Turretta, 11 Tosti, 12 Offerta, 13 KuΩakki, 16 Molol, 18 Tibna, 22 Grokk, 24 Tir, 26 Las, 27 Óarem, 32 Giddeb, 33 Ìu˙, 34 Opri, 35 MaqbuΩ, 36 AvviΩi, 37 Sugu, 38 u 40 Rankaturi, 44 Óuta, 48 Qatt, 49 Salvatur, 51 Appostli, 52 I˙irsa, 55 Salami, 57 Ûejt, 59 Sqaq, 61 Tfal, 63 Qarn, 65 Nokkla, 66 Iben, 68 Tabakk, 69 Msa©ar, 70 Ilma, 71 Tadama, 74 Offi, 76 Flok, 78 Antik, 79 u 81 Çattri, 82 Ìbara, 83 Ìiraffa, 86 Kitarra, 89 Ra˙li, 90 u 91 Kanada, 92 Kosta, 97 Kulur, 99 Arani, 100 Poplu, 102 Itjeb, 103 u 104 Battista, 106 u 107 Naturali.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa. MRS 3000

Isem

...

Indirizz

......

.....

Tel No: Rebbie˙ ta’ €25: D. POLLACCO “Secred Heart” 294 Maxxar Rd., Birkirkara

09.09.2012

Log˙ob

Tisliba bin-numri Bi 3 numri

B’4 numri 0326 0500 0791 1158 1179 1250 1308 1321 1355 1781 1787 1809 1947 2157 2327 2585 2671 2803 2909 3959 4093 4679 5287 5289 5369 5758

007 108 119 161 183 209 287 302 308 469 509 556 738 878 882 915

6437 6511 6625 6820 7380 7500 8168 8188 8512 8615 8801 9939

B’5 numri 00258 00959 06508 09832 10711 12591 14388 16791 19574 20944 27609 27793 30718 40170 42022 57509 59481 62339 76140 78059 82335 95220

B’6 numri 198889 211716 225478 709911

Bi 8 numri 20918908 50510950 79578580 99083730

Po©©i n-numri f’posthom

SUDOKU sponsorjata minn WELLA

4 6

4 2

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna

KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa, MRS 3000.

9 7

Isem: .......................................................................................... 2

Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

4 5

5 3 Rebbie˙a: MARIE SPITERI, 64, Triq il-Kunvent, ÓaΩ-Ûabbar.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil KullÓadd, Centro Casalinga, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa. MRS 3000

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

09.09.2012

AvviΩi

PROPRJETÀ IL-ÓAMRUN: Appartament flewwel sular servut bil-lift, tliet kmamar tas-sodda, wa˙da minnhom bl-ensuite, kamra talbanju, open plan bi kçina lesta, bit˙a interna, gallarija. Prezz €135,000. Garaxx ta’ Ωew© karozzi bid-dawl u lilma. Prezz €20,000. Tpartit kkunsidrat. Çempel 9985 3031 jew 7946 8469. IL-KAPPARA: Dar fuq u isfel lesta minn kollox bi tlieta tassodda, ensuite u kamra talbanju. Çempel 7925 0164. MARSALFORN: Appartamenti u maisonettes quddiem il-ba˙ar b’Ωew© kmamar tas-sodda fla˙jar parti ta’ Marsalforn. Çempel lis-sid issa fuq 7956 4428 MARSASKALA: Bellavista, Appartament fl-ewwel sular komplut bl-aqwa g˙amara, aççessorji, arja kundizzjonata u lest minn kollox. Jikkonsisti fi kçina ©dida bl-appliances kollha built-in, tal-ikel u living, li tag˙ti g˙all-gallarija b’veduta, tliet kmamar tas-sodda u kamra tal-istudju. Fih Ωew© kmamar tal-banju lussuΩi, wa˙da minnhom bil-jacuzzi u uΩu talbejt. Prezz g˙al bejg˙ malajr €128,000 (Lm55,000). Dirett ming˙and sid il-proprjetà. Çempel 7944 6692. IL-MELLIEÓA: Maisonette isfel

bi tliet kmamar tas-sodda, bilbir u garaxx ta’ karozza. Prezz €182,000. Çempel fuq 9811 1966. IL-MOSTA: Garaxx ©o bit˙a livell mat-triq, lest minn kollox, anke dawl u ilma. Jesa’ karozza kbira. F’88 Triq il-Kost-ituzzjoni. Prezz €30,000. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 9942 0630. IL-QAWRA: Appartament bi tnejn tas-sodda. Lest minn kollox u finishes lussuΩi, f’area kwieta. InkluΩ fil-prezz, garaxx ta’ Ωew© karozzi. Prezz €140,000 Çempel g˙al aktar dettalji fuq 7909 7981. SANTA VENERA: Offerta imbattibbli. Garaxx b’xejn ma’ appartament ta’ kobor enormi 182 metru kwadru, lest minn kollox fuq stil modern. Tlieta tas-sodda doppji, open plan, tnejn tal-banju, washroom u terrazin kbir. Prezz ta’ €94,000 (Lm40,354). Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7965 9777. TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira t’appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar informazzjoni 9992 4999. Ming˙ajr a©enti. IX-XEMXIJA: (Xemxija Heights) Opportunità kwaΩi unika. Plot ta’ madwar 150 metru kwadru (6.3m x 24m) b’veduti tal-

ba˙ar u tal-kampanja. Prezz €210,000. Çempel lis-sid 7956 4428. ÓAÛ-ÛABBAR: Maisonette lewwel sular bil-bejt tag˙ha. Fiha kçina, salott, shower u kamra tas-sodda wa˙da. Prezz €55,900 Çempel 9949 6088. ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Dar fuq u isfel, kbira u kantuniera b’erbg˙a tassodda, garaxx ta’ tliet karozzi u ©nien kbir fuq quddiem. Quddiemha green area . Prezz ra©onevoli. Çempel fuq 7922 1577. GÓALL-KIRI ÓAL GÓAXAQ: Garaxx fit-triq 76 pied bi 15-il pied g˙oli 12-il filata bit˙a fuq wara. Lest minn kollox, inkluΩ dawl, ilma u drena©©. Tajjeb biex jintuΩa g˙al store jew ˙anut Class 4. Prezz negozjabbli. Çempel 9942 4831 jew 7900 0109. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Fridge bi tliet bibien, tal-bars. Imwejjed tondi, u si©©ijiet, sinkijiet tar-restoranti tal- istainless steel, hood extraction bil-mutur u control panel . Çempel g˙al aktar informazzjoni 9811 0401 jew inkella fuq 2766 2800. Gazzetti antiki Maltin. Imorru lura sal-1958. Il-Óelsien, The Torch u It-Torça. Qeg˙din bound f’sitt kotba ˙oxnin. Kundizzjoni tajba ˙afna.

Id-dipartiment tal-AvviΩi Klassifikati javΩa li l-˙inijiet tal-uffiççju f’ONE Complex il-Marsa huma dawn mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn it-8.30am sal-4.30pm.

Jinbieg˙u bi prezz ir˙is. Mhux ta’ min jitlifhom. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7922 1577. Inbieg˙u kull tip t’arlo©©i. Selezzjoni kbira t’arlo©©i tal-idejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clo cks , kemm Citizen, Seiko ‘Dugena’ tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-bat terija, prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet t’arlo©©i tal-idejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil- pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip t’arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija - 110 Triq il-Kung ress Ew ka ris tiku, Mosta. Çempel 21 417235 jew 9982 5389. Injam lest bi prezzijiet ir˙as. Kull tip ta’ chipboard, MDFs, fuljetti ta’ chipboard, melamine, u aktar (varnishes tal-hardener u komuni) u finishing tal- undercoat. Solid oak, ˙xuna varjata. Çempel 9944 6951. Kamra tas-sodda antika, miksija b’folja tal-kewba, ta’ Delia. Fiha sodda, Ωew© komodini, gwardarobba, twaletta u gradenza. Çempel 9989 1921. Kçina kompluta bl-appliances ta’ kulur abjad, b’wiçç tal-ir˙am, Carrara. Kompluta b’mejda u erba’ si©©ijiet. Qies 2.97m b’4.84m u 2.97m. U shape, kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €1,500. Çempel 21 416749 jew 9947 7188. Kçina kompluta bit- top cupboards, bajda. Frame tal-injam mastizz, bibien u top tal-postform ÌermaniΩ. €800 biss. Posapiatti antika, tal-kewba €250. Çempel 7960 4990 jew 2137 2212. Libsa tat-tie© daqs ©dida kompluta b’kollox. Prezz €399. Çempel 21 692182. Magna li ta˙dem is-suf tad-ditta Empiral, mag˙mula l-Ìappun. Tista’ ta˙dem ˙wejje©, kutri, xalel eçç. Fiha metru u nofs tul, ting˙alaq u tin©arr façilment. Prezz €65. Çempel g˙al aktar informazzjoni 7906 5460. Mejda tal-biskuttin, arlo©© talbozza, mera antika, par vaΩuni. G˙andna wkoll affarijiet o˙ra Ωg˙ar. Çempelg˙al aktar informazzjoni 21 237597 jew 9922 3541.

Mountain bike tad-ditta Regina, bil-gerijiet g˙all-prezz ta’ €120. Lombardo freestyle g˙all-prezz ta’ €140. Çempelg˙al aktar informazzjoni 21 800821 jew

9959 7561. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand . Çempel 21 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wiesa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 7961 7945. Settijiet tal-pistons tal-magni BMC, 1.5 diesel ©odda. Hepulite u Mahle. Size ta’ pistons STD, +0.30, 040 + 060. Tal-Perkins 4.99 liner u pistons, Perkins 4.236 liners u ta’ magni o˙rajn. Çempel 9986 2598. Sodda tal-baby f’kundizzjoni perfetta, tinkludi wkoll saqqu ortopediku. Is-sidien hallew Malta. Prezz €100. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21445871 KAROZZI Mini Cooper 2002 Silver, bi black panoramic sunroof, kundizzjoni tajba. 56,000 mil. Impurtata mill-Ingilterra. Full extras bis-seats tal-©ilda suwed. Prezz €8,500 jew l-eqreb offerta. Tpartit mhux aççettat. Çempel lis-sid g˙al aktar informazzjoni fuq 7949 2092. Peugeot 306XN 1.4 Manual, petrol tal-1995. Sid wie˙ed u dejjem garaxxjata. G˙andha wkoll electric windows, power steering u central lock. Qatt ma kienet involuta f’inçident. Liçenzja mhux g˙olja. Kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €1,800. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7900 6005. PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel g˙al fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699. AGR PARTS GÓALL-KAROZZI Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel fuq 21 446839 jew 9947 4505. Fax 21470295. Email a.g.r.autoparts@mail.global.net.mt

09.09.2012

Klassifikati SERVIZZI DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich. Dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt DAR GÓALL-ANZJANI

Medina Home for The Elderly , 106 Labour Ave, irRabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©jonevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq in-numri 21454908, 21454858 jew inkella 7945 4908. DIVERTIMENT Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties . Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu , pasta, pizza, grills u light snacks. Çempel fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relaz-

zjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ramm, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. Issibilna wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’kara. Çempel fuq 21482796. NURSING Care and Cure Group Ltd. Infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©a biex iΩommu kumpannija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a. Nikru wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . Çempel 21 376946 jew 9947 0178. PROPRJETÀ Xiri, bejg˙ u tpartit ta’ proprjetà f’kull Ωona ta’ Malta. Bi prezzijiet ra©onevoli. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 9992 4999. SAÓÓA U SBUÓIJA Beauty Culture Centre f’Santa Venera joffri bosta servizzi marbuta mas-sa˙˙a u sbu˙ija

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

XOGÓOL TA’ TOILET SEATS

WATERPROOF MEMBRANE

fosthom waxing professjonali, kits tas-sbu˙ija, couches u apparat ie˙or li jinkludu pressotherapy lymphatic u magni biex tirqaq. Inbieg˙u wkoll couches li tista’ ©©orrhom fejn trid, steamers u apparat tassbu˙ija bi prezzijiet tajbin. Nag˙tu wkoll offerti speçjali lill-istudenti. Staqsi g˙allofferta tax-xahar. Smart cards ji©u aççettati. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 440424.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq waterproof xog˙ol ta’ membrane, damp proofing u rub be rised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz. Çempel 21488972, 21438326, 9944 5527 jew 99493840. Id˙ol fis-sit www.wpMalta.com

TAGÓLIM TAS-SEWQAN

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

Tewmi Group noffru servizz ta’ tag˙lim ta’ karozzi, muturi u mini buses. Kif ukoll kiri ta’ karozzi u taxi service. Prezzijiet jibdew minn €10. Çempel 9942 2422. jew www.tewmi.com

G˙al kull xog˙ol t’ aluminium shutters, kemm g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna wkoll bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u l-kes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. S. Mifsud, A42 Industrial Estate, il-Marsa. G˙al aktar informazzjoni çempel 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu

TBATTIL TA’ FOSOS G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu cameras, tindif ta’ kanali tax-xita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps çempel 21 651029, 0042 1954 jew 9949 9714.

VRT TESTING Delmus Garage, iΩ-Ûejtun. Xog˙ol fuq panel beating, spray painting, mechanic, silencers, u jsiru testijiet talVRT. 24 sieg˙a servizz ta’ irmunkar. Biagio Muscat, Triq T. Zahra, iΩ-Ûejtun. Çempel 21 695326, 2789 5875, 7749 2455, 9949 2455 jew 9942 1354.

Nag˙mel xog˙ol ta’ toilet seats ©odda li jkunu maqsuma jew li ma ssibx tixtri b˙alhom. Mag˙mulin mill-injam tal-pine bil-kuluri li jaqblu u tixtieqhom inti g˙all-kamra talbanju. Kompluti bil- fittings. Çempel issa g˙al aktar dettalji fuq 7967 5053 jew 21 675 053. TAGÓLIM U KORSIJIET SAÓÓA U SBUÓIJA

XOGÓOL TA’ KISI

TISWIJIET B’esperjenza u fuq il-post tiswija fuq TVs LCDs, plasma, LEDs, microwaves u kull apparat elettroniku ie˙or. Çempel 9944 6918.

G˙al kull tip ta’ xoghol ta’ kisi bil-©ibs, frakass u graffiato, fuq il-fil, tibjid, tik˙il, gypsum boards, partitions u coving . Nag˙mel ukoll tqeg˙id ta’ madum tal-˙ajt u tal-art. Prezzijiet ra©jonevoli. Çempel g˙al stima b’xejn fuq 79960934.

Korsijiet ta’ hairdressing b’Diploma tas-City and Guilds. L-iskola internazzjonali tal-hairdressing qed toffri kors li jwassal g˙al Diploma tas-City and Guilds fil- hairdressing g˙al dawk li g˙adhom jibdew. Hairdressers li g˙andhom esperjenza jistg˙u japplikaw ukoll g˙al dan ilkors. Çempel lil Vanessa fuq 21 440424 jew 7945 9021. SAÓÓA U SBUÓIJA Korsijiet filg˙odu u filg˙axija f’ Aesthetic Treatments, Body Therapy, Body Massage, Stone Therapy, Electrical Epilation, Diet and Nutrition, SPA Therapy. Kollha jsiru minn g˙alliema kwalifikati u jibdew f’Settembru 2012 f’CIDESCO Accredited School. Il-post huwa attrezzat b’dak kollu li wie˙ed ikollu bΩonn skont standards internazzjonali. Çempel lil Sharon fuq 21 440424 jew 7945 9032. PRIVAT TAL-MATEMATIKA

XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel g˙al aktar informazzjoni lil Jason fuq 21 432352 jew 9947 9167.

Privat tal-Matematika ‘O’ Level f’Birkirkara, fiΩ-Ωona ta’ Mater Dei. Gruppi Ωg˙ar, u rati kompetittivi. Ibbukkja issa fuq 9925 1347 jew 21 482 577 wara 2pm.

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, ONE Complex, A28B Marsa Industrial Estate, il-Marsa. MRS 3000

09.09.2012

Almanakk

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓALL-GÓADA TWISSIJIET:

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

31°C

31 °C

21 °C

22°C

23 °C

Xejn

L-OGÓLA TEMPERATURA: 31 °c L-INQAS TEMPERATURA: 21 °c UV INDEX: 8 SITWAZZJONI ÌENERALI: HI Firxa ta’ pressjoni g˙olja testendi mil-Lvant talEwropa sal-Libja LO TEMP: Ftit imsa˙˙ab u jsir xi ftit imçajpar f’xi n˙awi g˙all-ewwel li jsir il-biçça l-kbira xemxi

Il-Óamis

VIÛIBBILTÀ: Tajba lokalment moderata g˙all-ewwel

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ: Óafif l-aktar mill-Punent BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn

30 °C

29°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 27°c

22 °C

20°C

Illum ÓaΩ-Ûabbar jiççelebra l-festa g˙aΩiΩa tal-Madonna tal-Grazzja. F’dan ir-ritratt me˙ud fl-1883, il-Knisja ta’ ÓaΩ-Ûabbar u parti mit-Triq il-Ìdida bis-si©ar fil-©nub.

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd MIDNIGHT WALK MINN HOSPICE MALTA

Chemimart Ltd, 14, Triq Sant’Anna, Furjana

Brown’s Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al Ìdid

Chemimart International Pharmacy, 650,Triq San ÌuΩepp, il-Óamrun

Vittoriosa Pharmacy, 9, Main Gate Street, il-Birgu

St Venera Pharmacy, 532, Triq San ÌuΩepp, Santa Venera

SpiΩerija San Ìwakkin, 1, Triq Sant’Anna, Marsascala

Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris Birkirkara

O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩira

Ûurrieq Dispensary, 68, Triq il-Kbira, iΩ-Ûurrieq

Norman’s Pharmacy, 133, High Street, Tas-Sliema

Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, l-Iklin

Castle Pharmacy, 2, Pjazza Indipendenza, Rabat, G˙awdex

Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta

Xag˙ra Pharmacy, 157, Church Street, ix-Xag˙ra, G˙awdex.

G˙ar-raba’ sena konsekuttiva, Hospice Malta, ser torganizza Midnight Walk, attività ta’ ©bir ta’ fondi, nhar il-Ìimg˙a 14 ta’ Settembru 2012. Óin g˙ar-re©istrazzjoni u session ta’ aerobics b˙ala warm up fil-Pjazza ta’ Bu©ibba, minfejn tibda u tispiçça l-mixja. Qabel ma tibda l-mixja f’nofsillejl ser tinΩamm ukoll minuta silenzju b’tifkira tal-g˙e˙ieΩ familjari mejtin tal-parteçipanti kollha. Id-donazzjoni g˙al min jixtieq jipparteçipa hija ta’ €05 kull persuna. G˙al aktar informazzjoni ikkuntattja lil Hospice Malta 39, Vjal il-Bon Pastur, Balzan BZN 1623 jew çempel tel: 21440085 jew email: info@hospicemalta.org. Formoli tar-re©istrazzjoni jistg˙u jinkisbu wkoll mill-website www.hospicemalta.org. Donazzjonijiet o˙ra jistg˙u jsiru wkoll permezz ta’ SMS vojt fuq 5061 7384 g˙al €2.33, 5061 8100 g˙al €4.66 jew 5061 9234 g˙al €11.65 SEMINAR DWAR IL-KONSUMATUR U D-DRITTIJIET TIEGÓU Seminar ferm interessanti u relevanti g˙all-˙ajja ta’ kuljum ser isir fil-KaΩin L’Isle Adam ir-Rabat nhar it-Tlieta 18 ta’ Settembru. Ser ji©u trattati bosta su©©etti fosthom is-sigurtà ta’ prodotti, kif ukoll drittijiet u obbligi tal-konsumatur. Tista’ i©©ib mieg˙ek ukoll qraba, ˙bieb, tfal, anzjani u Ωg˙aΩag˙ ta’ kull età. Is-seminar hu bla ˙las iΩda l-a˙jar li tibbukkjaw qabel nhar il-Ìimg˙a 14 ta’ Settembru biex ikunu jistg˙u jsiru l-arran©amenti me˙tie©a. Tista’ ççempel lKaΩin L’Isle Adam fuq 21454538.

Mellie˙a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a

Lottu

Super 5

15 FESTA TAL-ÓUT F’SAN PAWL IL-BAÓAR

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Il-Kunsill Lokali San Pawl il-Ba˙ar ser jorganizza Festa talÓut nhar il-Ìimg˙a 14 ta’ Settembru mis-7.30 ta’ filg˙axija ‘l quddiem. Il-post g˙al din l-attività ser ikun il-pjazza ta’ ˙dejn il-Menqa, bil-kappella tan-Nawfra©ju ta’ San Pawl b˙ala sfond mill-isba˙. L-ingredjent primarju ta’ din l-attività ser ikun il-˙ut. Ser ikun hemm ˙ut maqbud frisk g˙all-bejg˙ kif ukoll platti varjati ta’ ˙ut msajjar apposta g˙all-okkaΩjoni mir-ristoranti ta’ dik iΩ-Ωona. Dan kollu se jkun g˙addej fil-Pjazza talGillieru waqt li l-Versatile Band kif ukoll kantanti famuΩi Maltin, se jkunu qed joffru divertiment g˙all-familja kollha. Kull min jattendi m’g˙andux g˙alfejn ihabbel rasu g˙allparke©© g˙ax wie˙ed jista’ jmur rikba fuq il-Fun Train minn Bu©ibba jew mill-Qawra. G˙al aktar informazzjoni ikkuntatjaw lill-Kunsilliera Mandy Buhagiar fuq 79497900

11.09.1973 – Jinqatel Salvatore Allende, ilPresident Soçjalista taç-Çili 14.09.1952 – Imut John Francis Marks, pijunier tal-PL u trejd-unjonista. 14.09.1971 – Il-Gvern Laburista jne˙˙i l-piena tal-mewt. 14.09.1917 – Ir-Russja dikjarata uffiçjalment Repubblika.

GÓELUQ TEMPORANJU TA’ SUB UFFIÇÇJU TAL-POSTA F’ÓAD-DINGLI

15.09.1980 – Ji©i ffirmat il-ftehim bejn Malta u l-Italja li jiggarantixxi n-newtralità ta’ Malta kif ukoll il-Protokoll Finanzjarju Taljan. 15.09.2003 – Maltempata kbira f’Malta tikkawΩa g˙arg˙ar kbar u t˙alli ˙erba fit-toroq Maltin.

11.09.2001 – Sensiela ta’ attakki terroristiçi fl-Istati Uniti i˙allu kwaΩi 3,000 ru˙ mejta. Dan kien l-ag˙ar attakk tul l-istorja fuq l-Istati Uniti.

Is-Sub Uffiççju tal-Posta li jinsab f’6, “Welcome Bazaar”, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli DGL 1081 se jkun mag˙luq bejn it-12 u d-19 ta’ Settembru, iΩ-Ωew© ©ranet inkluΩi. Il-pubbliku jista’ jinqeda mill-Uffiççju Postali li jinsab f’Çentru Çiviku, Misra˙ il-Parroçça, Rabat RBT 1230.

09.09.2012

Sports

REGATTA

L-ISLA REBBIEÓA GÓAL DARB’OÓRA L-Isla huma r-rebbie˙a tarRegatta tal-Vitorja g˙all-˙ames sena konsekuttiva. Il-Kunsill Malti g˙all-Isport g˙al darb’o˙ra organizza rRegatta Nazzjonali li tradizzjonalment issir fit-8 ta’ Settembru, f’Jum il-Vitorja. Seba’ Klabbs mil-lokalitajiet ta’ madwar il-Port, apparti BirΩebbu©a jikkompetu f’10 ti©rijiet f’kategorijji differenti (A u B) fejn id-dg˙ajjes tipiçi Maltin b˙al frejgatini, kajjikki u dg˙ajjes tal-pass and tal-midalji jie˙du sehem. Il-klabbs li ˙adu sehem kienu BirΩebbu©a, Bormla, l-Kalkara, il-Marsa, Marsamxett, l-Isla u l-Birgu. Barra minn hekk, din is-sena saret ti©rija o˙ra barra l-10 li jsiru s-soltu biex ji©i kkommemorata s-70 anniversarju mill-g˙oti tal-George Cross. Il-korsa bdiet tul il-Port il-Kbir f’Ras ÓanΩir u spiççat fejn ixxatt tad-Dwana. L-Isla reb˙u l-biçça l-kbira tatti©rijiet fosthom it-ti©rija finali, b’66 punt. Din kienet il-5 reb˙a konsekuttiva g˙all-Isla u b’kollox ˙adu t-titlu ta’ rebbie˙a tarRegatta 23 darba. Bormla ©ew it-tieni b’48 punt, imma reb˙u fil-kategorijja B. Marsa spiççaw it-tielet b’36 punt. L-Isla reb˙u wkoll l-U 18 edizzjoni speçjali ti©rija kommemorattiva tal-George Cross. Reb˙iet: L-Isla: 23-il darba Bormla: 16-il darba Marsa: 9 darbiet Kalkara: 7 darbiet Marsamxett: darbtejn Birgu: darba.

RUGBY

L-Awstralja u l-All Blacks rebbie˙a L-Awstralja g˙elbu lill-Afrika t’Isfel bl-iskor ta’ 26-19 ©ewwa Perth. Din kienet l-ewwel reb˙a tag˙hom fl-inawgurazzjoni tal-Kampjonat tar-Rugby. Il-Wallabies li kienu b’13-6 minn ta˙t fl-ewwel taqsima, irnexxielhom idawwru l-iskor tal-log˙ba fejn ˙atfu r-reb˙a minn ˙alq l-avversarji. It-tim Awstraljan reba˙ permezz taΩ-Ωew© tries fit-tieni taqsima ta’ Scott Higginbotham u Ben Alexander. Ûew© tries tard fil-log˙ba mill-wingers Julian Savea u Cory Jane rebb˙u lil New Zealand bl-iskor ta’ 21-5 kontra Argentina f'Wellington. F’log˙ba ferm kombattuta, b’avversarji li ˙ar©u g˙al log˙ba b’ru˙hom u ©isimhom, l-All Blacks meritatament kisbu reb˙a fil-Westpac Stadium f’kundizzjonijiet tat-temp ˙Ωiena illi sa˙ansitra kkawΩaw l-qtug˙ tad-dawl fejn il-log˙ba kellha tieqaf ˙esrem g˙al 15-il minuta. Wara 3 reb˙iet konsekuttivi, l-All Blacks jinsabu fil-quççata tal-klassifika. Kampjonat tar-Rugby: R D N. Zealand 3 0 Afrika t’Isfel 1 1 Awstralja 1 0 Ar©entina 0 1

T P 0 12 1 7 2 4 2 2

09.09.2012

Sports

FORMULA 1

McLaren fl-ewwel filliera

Hamilton u Button Ωguraw l-ewwel filliera g˙al Mclaren, b’Hamilton jikseb il-pole. Lewis Hamilton g˙eleb lil Jenson Button sabiex kisbu hu l-pole fiççirkwit ta’ Monza bil-˙in ta’ 1:24.010. Dan kien ir-raba’ pole ta’ Hamilton fl-ista©un 2012 tal-Formula 1 (F1) u it-tlieta u g˙oxrin pole mill-bidu tal-karriera tieg˙u b˙ala sewwieq tal-F1. G˙al McLaren din hija il-˙ames pole tal-ista©un u t-tielet wie˙ed konsekuttivament. Felipe Massa, sewwieq tal-Ferrari, ©ie it-tielet, quddiem Paul di Resta ta’ Force India, b’dan tal-a˙˙ar

qala’ penalty li niΩΩlitu ˙ames postijiet fil-klassifika talli kellu jbiddel il-gear box. Michael Schumacher tal-Mercedes kiseb postu fil˙ames poΩizzjoni b’Vettel warajh. Is-sewwieq Nico Rosenberg tal-Mercedes kiseb is-seba’ post b’Kimi Raikkonen ta’ Lotus, Kamui Kobayashi ta’ Sauber u Alonso warajh rispettivament. Di Resta ser ji©i relegat g˙ad-disa’ post bejn Sauber u Ferrari. L-attenzjoni kollha kienet fuq Alonso, li kien 1.4 sekonda inqas veloçi fit-10 shoot-out milli kien meta

Óinijiet miksuba waqt il-qualifying: 1. Lewis Hamilton 2. Jenson Button 3. Felipe Massa 4. Paul di Resta 5. Michael Schumacher 6. Sebastian Vettel 7. Nico Rosberg 8. Kimi Raikkonen 9. Kamui Kobayashi 10. Fernando Alonso

McLaren-Mercedes McLaren-Mercedes Ferrari-Ferrari Force India-Mercedes Mercedes-Mercedes Red Bull-Renault Mercedes-Mercedes Lotus-Renault Sauber-Ferrari Ferrari-Ferrari

FUTBOL INGLIÛ 1.24.010s 1.24.133s 1.24.247s 1. 24.304s* 1.24.540s 1. 24.802s 1. 24.833s 1. 24.855s 1. 25.109s 1.25.678s

* sewwieq g˙ad irid ji©i relegat ˙ames postijiet ’l isfel fil-klassifika DIRETTORAT G!AL SERVIZZI EDUKATTIVI (DSE) Il-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku tg!arraf li d-Direttorat g!al Servizzi Ekukattivi (DSE) qieg!ed fil-pro"ess li j!ejji lista ta’ riserva ta’ Supply Teachers prospettivi, g!al meta tin!oloq il-!tie#a, biex jg!allmu f’Malta u/jew f’G!awdex g!al $mien definit fuq ba$i temporanja (full-time jew part-time) skont il-!tie#a biex jg!allmu s-su##etti li gejjin:-

Bijolo"ija u/ Xjenza Integrata Design & Technology (Food & Textiles) Design & Technology (Resistant Materials & Electronics) Fi#ika u/jew Xjenza Integrata G$arbi Graphical Communication Home Economics Kimika u/jew Xjenza Integrata Mu#ika Physical Education Spanjol Xjenza Integrata

Aktar dettalji dehru fil-Gazetta tal-Gvern Nru.18,847, tat-Tlieta 27 ta’ Di"embru, 2011. Dawk interessati jistg$u ji"bru aktar informazzjoni u/jew lapplikazzjoni mill-websites: http://www.education.gov.mt/vacancies.aspx jew mill-Customer Care Unit, Uffi%%ju tal-I#vilupp tar-Ri#orsi Umani, Direttorat g$al Servizzi Edukattivi,il-Furjana Tel: 2598 2463 jew freephone 1571 jew l-Uffi%%ju tal-Edukazzjoni, Victoria, G$awdex Tel: 22156893 Kandidati prospettivi g$andhom japplikaw preferibbilment sa nofsinhar tat-Tnejn 24 ta’ Settembru 2012

Ministeru tal-Edukazzjoni u Xog!ol

©ie biex jikseb l-aqwa ˙in fit-tieni parti tal-qualifying. Alonso kien ukoll aktar veloçi fl-ewwel parti. Dan il-pole diΩappuntanti g˙al Alonso ser jiswih ˙afna billi kien qieg˙ed b’24 punt fil-quççata tal-kampjonat, mar©ini li tnaqqas drastikament minn Vettel fil-Bel©ju wara li Alonso kellu jirtira mitti©rija. Iç-champion dinji Alonso kien veloçi matul tmiem il-©img˙a kollha, imma fil-qualifying irnexxielu biss jasal fl-10 post min˙abba ˙sarat fil-karozza tieg˙u.

Manchester United b’g˙add ta’ plejers imwe©©g˙in Phil Jones bi tmien ©img˙at barra wara operazzjoni Phil Jones, id-difensur talManchester United ser i˙abbat wiççu ma’ tmien ©img˙at barra mix-xena tal-futbol wara operazzjoni li g˙amel f’irkobbtu. Jones, ta’ 20 sena, beda lista©un b’tog˙ma qarsa wara li we©©a’ darhu matul ilpreparazzjoni ta’ qabel lista©un u sofra ukoll minn injury f’irkobbtu matul it-ta˙ri©. L-affarijiet ma’ tantx jidru sbie˙ g˙al Manchester United billi mhux Jones biss jinsab imwe©©a’ imma anki Wayne Rooney li qabel it-23 ta’ Settembru mhux ser jer©a’ lura fix-xena tal-futbol wara li qasam koxxtu waqt log˙ba kontra l-Fulham ˙mistax ilu. Ashley Young b˙al Jones ukoll qieg˙ed jirkupra minn injury fl-irkoppa u g˙andu jer©a’ jibda jilg˙ab f’nofs ta’ dan ix-xag˙ar. Chris Smalling mill-banda l-o˙ra, jinsab indispost min˙abba injury f’saqajh mentri Darren Fletcher ma jifla˙x u qieg˙ed jirkupra. Jones, li we©©a’ kmieni matul din il-©img˙a, deher lejn la˙˙ar fil-log˙ba ta’ Man. Utd. kontra Sunderland fl-a˙˙ar ©urnata tal-ista©un li g˙adda. Jones kien kwaΩi rkupra

Inkwiet kbir g˙al Sir Alex Ferguson kompletament mill- injury li sofra f’darhu meta spiçça bi ˙sara f’irkobbtu matul sessjoni tat-training. L- injury ta’ Jones x’aktarx tiswielu tliet log˙biet taçChampions League fil-faΩi talgruppi kontra Galatasaray fid19 ta’ Settembru, CFR Cluj-

Napoca fit-2 ta’ Ottubru u kontra Sporting Braga fit-23 t’ Ottubru. Barra minn hekk, jista’ jitlef ukoll log˙biet talPremier League, inkluΩa llog˙ba ta’ Man. Utd kontra Liverpool fit-23 ta’ Settembru u l-log˙ba kontra Chelsea fit-28 ta’ Ottubru.

09.09.2012

Sports

IL-PARALYMPICS

Il-Paralimpijadi jaslu fi tmiem Minkejja li g˙adda kwaΩi xahar minn mindu spiçça lLog˙ob Olimpiku, l-attenzjoni ta’ kull˙add xorta baqg˙et fuq Londra fejn fil31 t’Awwissu 2012 infeta˙ ilLog˙ob Paralimpiku. F’din l-14-il edizzjoni talParalimpijadi li waslet issa fi tmiemha hekk kif illum issir iç-çerimonja tal-g˙eluq, ˙adu sehem 4,200 atleta minn 164 nazzjon. Kien hemm 14-il pajjiΩ li debuttaw g˙all-ewwel darba fil-Paralimpijadi fosthom: lAntigua u Barbuda, l-Brunei, il-Kamerun, il-Komoros, irRepubblika Demokratika talKongo, Djibouti, il-Gambja, il-Guinea-Bissau, il-Liberja, il-MoΩambik, il-Korea ta’ Fuq, San Marino, il-ÌΩejjer Solo-mon, u l-ÌΩejjer Ver©ini tal-Istati Uniti. It-Trinidad u t-Tobago rritornaw biex ˙adu sehem mill-©did fil-Paralimipijadi g˙all-ewwel darba mill-1988. Suppost li anki l-Malawi u Botswana ipparteçipaw, imma min˙abba nuqqas ta’ fondi mill-gvernijiet tag˙hom dawn il-pajjiΩi spiççaw biex

JOANN FORMOSA

ma ˙adux sehem fil-log˙ob. Matul din l-edizzjoni tal-

LISTA TAL-MIDALJI Çina Russja Great Britain Ukraine Awstralia Stati Uniti BraΩil Ìermanja Polonja Olanda Italja Iran Kuba Franza Republic of Korea Tunisia Irlanda Spanja South Africa Kanada New Zealand Nigeria Messiku Ïappun Belarus Algeria Azerbaijan E©ittu Sweden Thailand Finland Switzerland Austria Hong Kong, China Norway Belgium Morocco Ungerija Serbja Kenja Slovakkja Rep. Çeka Turkija Greçja IΩrael Emirati G˙arab Mag˙quda7 Latvia Namibia Rumanija Danimarka

D 90 35 33 32 31 29 20 18 12 10 9 9 9 8 8 8 8 7 7 6 6 6 6 5 5 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1

B 70 36 42 22 21 27 13 26 12 10 8 6 5 18 9 5 3 17 12 14 7 5 4 4 2 5 5 4 4 1 1 5 3 3 2 1 0 6 3 2 1 6 5 3 2 1 1 1 1 0

F 61 28 43 28 27 35 8 22 9 19 11 6 3 18 9 4 5 15 9 9 4 2 10 6 3 9 3 6 4 2 1 3 6 6 3 2 2 6 0 1 3 4 4 8 5 1 0 0 0 4

Total 221 99 118 82 79 91 41 66 33 39 28 21 17 44 26 17 16 39 28 29 17 13 20 15 10 18 12 14 12 7 6 11 12 12 8 6 5 14 5 5 6 11 10 12 8 3 2 2 2 5

Paralimpijda saru kompetizzjonijiet f’21 sport u total ta’ 35 dixxiplina. Statistikament, iç-Çina kisbet l-akbar ammont ta’ midalji segwita millIngliterra u warajha r-Russja. F’g˙ajnejn il-Maltin l-aktar li spikkat kienet Joann Formosa, Awstraljana ta’ dixxendenza Maltija. F o r m o s a f l i m k i e n m aΩ Ωiemel tag˙ha Worldwide PB reb˙et medalja taddeheb fl-isport ekwestru fejn reb˙et bil-punte©© ta’ 75.826. L-atleta Awstraljana-Maltija li kellha inçident hija u tirkeb Ωiemel, illum issofri minn kundizzjoni fixxewka ta’ darha li affettwatilha is-sistema nervuΩa çentrali. Minkejja li l-isport favorit tag˙ha wassalha g˙ad-diΩgrazzja li ©ratilha snin ilu, Formosa xorta baqg˙et tipprattika dan l-isport sabiex irnexxielha tie˙u it-titlu ta’ Champion Para-limpiku talisport ekwestru minn ˙alq Lee Pearson li rebie˙ ta’ 9 medalji Paralimpiçi taddeheb. Lee Pearson, l-atleta idolu ta’ Formosa kien ilu ma jitlef fil-Paralimpijadi mis-sena 2000.

Gazzetti antiki g˙all-bejg˙ Ìedded il-memorja tal-Perit Mintoff. Ammont ta’ gazzetti antiki tas-snin 60, Is-Seb˙, il-Óelsien u The Voice of Malta. Bound f’disa’ kotba u jinbieg˙u bi prezz ir˙is.

Çempel 7922 1577.

09.09.2012

Sports

U BET FA TROPHY

Ritratti: FABIO PACE

Façli g˙al Luqa St Andrews kontra Qrendi

Dominju assolut taΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ Óal Luqa li prattikament kellhom il-log˙ba g˙al ˙afna mill-˙in f’idejhom. Spikkaw fost dawn Marney, Good u A Psaila. Il-Qrendi min-na˙a tag˙hom jridu jirran©aw ˙afna biex ikunu kompetittivi. Luqa St Andrews mil-bidu tal-partita bdew juru li se jkollhom l-inizjattiva tallog˙ob b’diversi attakki. Fis-sitt minuta, kross ta’ A Psaila u daqqa ta’ ras ta’ Marney kienet salvata mal-art mill-gowler Zammit. Fit-13-il minuta, freekick tajjeb ta’ Good, iΩda daqstant ie˙or wie©eb tajjeb il-gowler Zammit biex innewtralizza. Fil-15-il minuta, xutt minn barra ta’

WATERPOLO

NEPTUNES CHAMPIONS Il-biera˙ Neptunes reb˙u l-kampjonat talwaterpolo meta g˙elbu lis-Sliema 9-6. Huma ddominaw g˙al ˙afna ˙in din ilpartita biex issa reb˙u g˙add ta’ sessjonijiet 3-1. Dan huwa l-21 titlu tan-Neptunes u ttielet wie˙ed wara l-ie˙or. Il-President tal-ASA Joe Caruana Curran ppreΩenta t-trofew fi tmiem il-partita.

NEIL CHIRCOP g˙eleb lill-gowler Zammit minkejja t-tentattiv qalbieni tieg˙u biex isalva. Kwazi immedjatament wasal il-gowl tad-dra w tal-Qrendi. Fis-17-il minuta, freekick mog˙ti preçiΩ mill-eks CLIVE PSAILA, g˙eleb lil ˙uh Paul fil-lasti talQrendi biex kiseb id- dra w g˙at-tim tieg˙u. Fis-26 minuta, xutt b’sa˙˙tu minn barra l-kaxxa ta’ A Psaila g˙al Óal Luqa, salva l-gowler Zammit. Fit-33 minuta, pass ta’ Vella g˙al Óal Luqa lejn Good li fajjar xutt li g˙adda ftit g˙oli. Óal Luqa komplew jiddominaw sa tmiem it-taqsima, iΩda rari re©g˙u mpenjaw serjament lil gowler Zammit. Fit-tieni taqsima Óal Luqa komplew fejn ˙allew qabel. Fil-51 minuta serqu ballun mid-difiΩa tal-Qrendi u CLYDE CARABOTT spara fix-xibka g˙al 2-1. Donnu dan kien sinjal g˙al aktar gowls g˙ax Ωew© minuti wara fit-53 minuta, wara korner qasir, ballun g˙and JASON GOOD li b’xutt mix-xellug kabbar li skor g˙al 3-1. Fit-62 minuta, Abdilla qassam lejn Muscat g˙al Luqa, jsalva l-gowler. Fis-70 minuta, freekick ta’ Magri g˙allQrendi u daqqa ta’ ras ta’ Ciantar tg˙addi ftit barra. Fl-74 minuta, korner ta’ Good g˙al St Andrews u daqqa ta’ ras ta’ ALEX ABDILLA li g˙elbet g˙al kollox lillgowler Zammit.

Fit-78 minuta, ©irja ta’ Marney g˙al Óal Luqa li ©ie wa˙du mal-gowler li imblukkalu x-xutt tieg˙u. Ûew© minuti wara, xutt ta’ Cauchi g˙al Óal Luqa ballun ftit g˙oli. Fis-87 minuta, pa ss ta’ Vella lejn Muscat bix-xutt ta’ dan tal-a˙˙ar jg˙addi ftit g˙oli. QRENDI: Zammit, Psaila, Ciantar, Ellul, Magri, Bor g, M u sca t, Schembr i , Ba lda cchi n o,

Sammut, Mangion. KOWÇ: Carmel Farrugia. LUQA SA: P Psaila, Abdilla, Sultana, Carabott, Azzopa rdi, A Psa ila , Ma rn ey, Good, Vella , Muscat, Chircop. KOWÇ: Johan Micallef. SKURJAW: Neil Chircop (L) 15 min, Clive Psaila (Q) 17 min, Clyde Carabott (L) 51 min, Jason Good (L) 53 min u Alex Abdilla (L) 74 min. REFEREE: Jude Utulu

09.09.2012

Sports

U BET FA TROPHY

Marsa fit-tieni rawnd tat-Trophy

Marsa meritatament reb˙u ilpartita kontra Óal G˙axaq u g˙addew g˙at-Tieni Rawnd talU Bet FA Trophy. Huma kienu mmexxija fid-difiΩa tajjeb ferm minn Scerri filwaqt li kellhom çerta preçiΩjoni f’nofs ilgrawnd fejn kien hemm Caruana surmast u fl-attakk kellhom l-esperjenza ta’ Tirchett u kienu spiss insidjuΩi. Huma qatt ma deheru li setg˙u jitilfu din il-partita. Óal G˙axaq min-na˙a tag˙hom kienu neqsin mill-preçiΩjoni, mill-aggressività u teknikament jidher li g˙andhom ˙afna x’jirran©aw. Marsa issa jing˙aqdu malerba’ timijiet l-o˙ra li s’issa di©a’ kkwalifikaw g˙at-Tieni Rawnd tal-U Bet FA Trophy li huma Sannat Lions li g˙elbu lil Kalkara 2-0, SK Victoria Wanderers li g˙elbu lil Santa Lucija 3-0, Swieqi United li g˙elbu lil Mdina Knights 2-1 u Mtarfa li g˙elbu lil Xg˙ajra Tornadoes 5-0. KwaΩi mal-ewwel attakk denju ta’ nota tal-Marsa infeta˙ l-iskor. Kien fl-10 minuta meta pass twil ta’ Caruana lejn KERSTON BRINCAT li avvanza, ©ie mal-gowler Fardell, u b’xutt b’sa˙˙tu feta˙ l-iskor. Appena g˙addew Ωew© minuti, fit-12-il minuta Óal G˙axaq kisbu d- dr a w. Clearance tad-difiΩa ta’ Marsa imblukkata minn Busuttil, ballun g˙and DINO FALZON li avvanza u spara fix-xibka g˙al gowl tad-draw. Fid-19-il minuta, ˙ar©a talgowler Keith Brincat ta’ Marsa biex antiçipa lill-attakkant Agius u evita l-periklu.

Fl-24 minuta, kross ta’ Kerston Brincat g˙al Marsa, da˙al Tirchett li iΩda ma kkontrollax u ç-çans intilef. Minuta wara, xutt minn barra l-kaxxa ta’ Caruana g˙al Marsa, bil-gowler Fardell idawwar f’korner. Fid-29 minuta, pass tajjeb ta’ Caruana, da˙al Tirchett li g˙al darb’o˙ra re©a’ ma kkontrollax bil-gowler barra minn postu u l-ballun baqa’ sejjer barra. Fil-31 minuta, pass ta’ Falzon lejn Agius g˙al Óal G˙axaq, iΩda x-xutt ta’ dan kien dg˙ajjef u l-gowler salva bla diffikultà. Fil-35 minuta, Marsa g˙al darb’o˙ra fuq quddiem. Freekick ta’ Scerri, imblukkat mid-difiΩa, ballun g˙and MALCOLM TIRCHETT li din iddarba ma falliex u xe˙et fissaqaf tax-xibka. Fit-43 minuta, pass ta’ Scerri g˙al Marsa lejn Kerston Brincat, li fajjar xutt fuq nofs dawra u l-gowler Fardell salva mal-art b’diffikultà. Fil-45 minuta, pass ta’ Camilleri g˙al G˙axaq lejn Spina li xxuttja ftit g˙oli. Wara l-mistrie˙ Marsa kienu dominanti, b’Óal G˙axaq ftit li xejn jid˙lu fil-partita. Minkejja dan ma sar ebda gowl ie˙or. Fit-58 minuta, fr eekick ta’ Caruana g˙al Marsa jmur ftit barra u fit-63 minuta, freekick ie˙or g˙al Marsa din id-darba ta’ Ribic li wkoll jg˙addi ftit g˙oli. Fid-69 minuta, pass ta’ Ribic lejn Caruana li dam ja˙siba u ttajjarlu l-ballun f’korner. Fil-75 minuta, azzjoni personali ta’ Ribic g˙al Marsa li da˙al,

qabeΩ plejer u xxuttja ftit barra. Fit-83 minuta, kross ta’ Tirchett g˙al Marsa u xutt g˙oli ta’ Ribic. Fit-92 minuta, korner g˙al Óal G˙axaq minn Mejlak, salva tajjeb fl-g˙oli l-gowler Keith Brincat biex bieg˙ed il-periklu. ÓAL GÓAXAQ: Fa r dell, Desi r a (Caruana 46), Busuttil, Gatt, Mejla k, Bilocca (Mizzi 85), Spina , Ga lea , Fa lzon (Ba lda cchi n o 85 ), Agi us, Camilleri.

KOWÇ: Roberto Debrincat. MARSA: Kei th Br i n ca t, Scer r i , Za mmit, Cremona , Agius, Za mmit ( Bu ha gi a r 7 9 ) , Cu mbo, Ri bi c (Abdulla h 85), Ca rua n a , Kerston Brincat (Vella 55), Tirchett. KOWÇ: Ma rio Cilia. SKURJAW: Kursta n Brincat (M) 10 m i n , Di n o F a lz on ( G) 1 2 mi n , Malcolm Tirchett (M) 35 min. REFEREE: Esther Azzopardi

LOGÓOB GÓAL-LUM U Bet FA Trophy Grawnd taç-Çentinarju 17.00 M’Skala v Victoria H 19.00 Attard v Sirens Grawnd ta’ G˙awdex 17.00 Ta’ Xbiex v Munxar 19.00 Nadur Y v G˙arb R

09.09.2012

A˙barijiet

Imsejj˙a l-fire engines l-Istamperija waqt il-laqg˙a tal-EΩekuttiv - g˙all-g˙arar isfel ... u l-˙ruq fuq

BIEX TISKONÌRA ... Aktar kmieni din il-©img˙a, in-Nazzjonalisti ppruvaw jaljenaw l-attenzjoni tan-nies billi g˙amlu plejtu kbir fuq ritratt satiriku li ttella’ fuq il-Facebook ta’ kunsilliera tal-PL, Rachel Tua u li kien juri wiçç Lawrence Gonzi bl-uniformi ta’ Gaddafi. In-Nazzjonalisti tant tkaΩaw b’din l-istampa li ˙ar©u sa˙anistra stqarrija mid-Dar Çentrali biex jikkundannaw lil Tua. IΩda kif jg˙id il-proverbju: in-Nazzjonalisti jaraw it-tibna f’g˙ajn ˙addie˙or u ma jarawx it-travu li g˙andhom f’g˙ajnejhom. Jippuntaw subajhom lejn ˙addie˙or, imma ma jarawx l-erbg˙a swaba l-o˙ra jippuntaw lejhom. Jekk wie˙ed ifettillu jid˙ol fuq il-profil tal-Facebook talMinistru Joe Cassar, fis-sezzjoni tar-ritratti, jista’ jsib bosta ritratti editjati ta’ Joseph Muscat. Ritratti satiriçi iΩda, li w˙ud minnhom mhux biss huma dispre©©jattivi lejh, iΩda anke lejn nies o˙ra fis-soçjetà. EΩempju klassiku ta’ dan huma ritratti editjati ta’ Joseph Muscat li juruh liebes ingravati differenti. Apparti l-iΩbalji ortografiçi li fihom il-kliem ta’ ta˙t ir-ritratti, jispikka wkoll il-fatt li biex jirreferu g˙all-komunità LGBT, juΩaw kelma dispre©©jativa g˙all-a˙˙ar fil-konfront ta’ dawn il-persuni. IΩda g˙all-PN, dawn ir-ritratti u l-kliem ta’ ta˙thom mhux talli huma aççetatabbli u fihom ma jaraw xejn ˙aΩin, talli sa˙anistra il-Ministru Joe Cassar, id-deputat Nazzjonalista Philip Mifsud, il-kandidat Manwel Delia u t-TeΩorier tal-PN Boris Xerri, qeg˙din jippromovuhom fuq il-profil personali tag˙hom fuq il-Facebook.

Tifel Libjan iwe©©a’ gravi wara ˙abta Tifel Libjan ta’ erba’ snin qed isofri minn ©rie˙i gravi wara li lkarozza li kien riekeb fiha kienet involuta f’inçident tat-traffiku. L-inçident se˙˙ il-biera˙ wara nofsinhar fi Triq in-Naxxar f’San Ìwann. Meta l-Pulizija marru, irriΩulta li tifel ta’ erba snin ta’ nazzjonalità Libjana u residenti Tas-Sliema sofra xi ©rie˙i. Mill-investigazzjonijiet preliminari tal-Pulizija, jidher li waqt li ra©el ta’ 56 sena residenti l-Mosta kien qed isuq il-karozza tieg˙u fid-direzzjoni tal-Knisja, g˙al xi ra©uni huwa ˙abat ma’ vettura ta’ tip Renault u t-tifel intlaqat ukoll. Iç-çkejken ittie˙ed l-isptar Mater Dei g˙all-kura medika fejn aktar tard ©ie ççertifikat li qed isofri minn ©rie˙i ta’ natura gravi kawΩa ta’ ksur. It-triq ing˙alqet g˙al xi ˙in, u nfet˙et aktar tard millPulizija. Il-Pulizija qieg˙da tinvestiga dan il-kaΩ.

Ritratt: GABRIEL SALIBA

Tonio Fenech jikser il-li©ijiet tat-traffiku Nhar L-Erbg˙a li g˙adda l-Prim Ministru Lawrence Gonzi u l-Ministru tal-Finanzi Tonio Fenech Ωaru l-fabbrika Golden Harvest li tinsab filQasam Industrijali ta’ San Ìwann. B˙al ma jsir dejjem, dawn it-tnejn ˙atfu l-opportunità biex jifta˙ru b’rix ˙addie˙or u jag˙tu l-impressjoni li din il-kumpannija kienet g˙amlet suççess bis-sa˙˙a tag˙hom. IΩda fl-istess waqt li l-˙addiema ta’ din il-fabbrika kienu qed jassistu g˙al dan l-eΩerçizzju propagandistiku ta’ GonziPN, barra l-fabbrika lMinistru Tonio Fenech kien qed jikser il-li©ijiet tat-traffiku. Dan g˙aliex kif jidher fir-ritratt il-karozza tieg˙u bin-numri tat-targa GM09 mhux biss kienet ipparkjata f’kantuniera, imma sa˙ansitra fuq linji sofor doppji. Dan meta ftit passi bog˙od kien hemm post g˙allparke©© vojt. “Il-li©i mhux g˙as-sinjur”, jg˙id il-Malti. U mid-dehra, lanqas g˙alih stess li jag˙milha.