Harga 12 ta' Awwissu, 2012 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

il-KunGRess tal-Pl

Il-Óadd 12 ta’ Awwissu, 2012 Óar©a Nru 996

Prezz ›0.80

Ara pa©na 5

meÓudha mill-website ta’ momentum consult

il-KandidatuRa ta’ claudio GRech

JitÓabbRu d-dettalJi

iX-XbieKi tal-KliKKa austinGattPn Il-kandidat Nazzjonalista Claudio Grech nise© xibka permezz tal-kumpannija ta’ konsulenza tieg˙u, Momentum Consult Limited, biex minkejja li f’dawn l-a˙˙ar snin ma kienx g˙adu aktar Kap tas-Segretarjat fil-Ministeru ta’ Austin Gatt, xorta wa˙da jkun f’poΩizzjoni ta’ influwenza kbira f’diversi a©enziji u kumpanniji tal-Gvern. Din il-kumpannija ta’ Claudio Grech, Momentum Consult, li topera minn uffiççju f’numru 7, Dragonara Road, San Ìiljan, g˙andha impjegati mag˙ha fost l-o˙rajn lil Jonathan Vella b˙ala Senior Consultant. Jonathan Vella jokkupa wkoll il-kariga ta’ Deputat Chairman ta’ Transport Malta li taqa’ ta˙t ir-responsabbiltà ministerjali ta’ Austin Gatt. Jonathan Vella ilu impjegat mal-kumpannija ta’ Claudio Grech minn Mejju tal-2011 u ©ie appuntat mill-Ministru Austin Gatt b˙ala Deputat Chairman ta’ Transport Malta f’Novembru tal-2010. Sa Marzu tal-2011, Jonathan Vella kien ja˙dem mal-kumpanniji talburdnara Emmanuel Vella & Sons Limited u Express Trailers Limited. Ja˙dem ukoll b˙ala Senior Consultant mal-kumpannija Momentum Consult Limited ta’ Claudio Grech hemm ukoll Pierre Carabott, li bejn Lulju 2003 u Lulju 2011 kien ja˙dem mal-Ministeru ta’ Austin Gatt (l-MITC) b˙ala Policy Manager. F’Lulju tal-2011 Carabott beda ja˙dem mal-kumpannija ta’ Claudio Grech, Momentum Consult. Ta’ min jg˙id li Pierre Carabott kien Chairman tal-Automated Revenue Management Services Limited, il-famuΩa ARMS Limited, li kienet g˙amlet diΩastru mill-kontijiet taddawl u l-ilma, bl-iΩbalji kbar li kienu saru u l-eluf ta’ lmenti li kienu n˙olqu. Carabott kien spiçça minn Chairman tal-ARMS Limited appena din il-kumpannija u l-Enemalta ma baqg˙ux aktar ta˙t ir-responsabbiltà ministerjali tal-Ministru Gatt u g˙addew ta˙t ilMinistru Tonio Fenech. Meta f’Mejju tal-2008, Claudio Grech spiçça minn Kap tas-Segretarjat tal-Ministeru talMinistru Austin Gatt, kien di©à ilu minn Jannar 2005 Chairman tal-Malta Information Technology Agency (il-MITA), l-a©enzija tal-Gvern g˙as-servizzi tal-informatika. Grech dam jokkupa din il-kariga importanti li tag˙tih aççess g˙al informazzjoni sensittiva dwar kull çittadin Malti u G˙awdxi sa Jannar ta’ din is-sena. Minkejja li ma baqax Chairman tal-MITA, Claudio Grech xorta wa˙da baqa’ jag˙milha ta’ konsulent ma’ din la©enzija, skont hu, ming˙ajr ebda ˙las. Tkompli f’pa©na 2 u ara wkoll pa©na 4

12.08.2012

A˙barijiet

Issegregaw in-nies flok g˙amlu pont Wara iktar minn 20 sena minn meta ttajret l-ewwel vittma fil-bypass tal-Imrie˙el, Transport Malta issa qed twa˙˙al çint tal-metall finnofs ta’ din it-triq. G˙alkemm dan l-ilqug˙ huwa ma˙sub biex iwaqqaf persuni milli jaqsmu din it-triq perikoluΩa, fl-istess waqt ma ©iet offruta l-ebda alternattiva biex in-nies taqsam min-na˙a g˙all-o˙ra tat-triq. Din id-deçiΩjoni ta’ TM kompliet taqta’ lil mijiet ta’ residenti tal-Qasam tad-Djar mag˙rufa b˙ala Tal-Blat mill-kumplament ta’ Óal Qormi. Filwaqt li qabel kien hemm triq li kienet twassal lil dawn ir-residenti fiç-çentru ta’ Óal Qormi, il-bini tat-triq arterjali qatg˙ahom mir-ra˙al. Dan peress li biex wie˙ed imur bil-mixi minn Tal-Blat g˙al ©o Óal Qormi jrid jie˙u triq twila ˙afna, inkella jissogra jaqsam mill- bypass minkejja l-periklu. RITIANNE AGIUS tirrapporta dwar l-inidenti koroh li se˙˙ew f’din it-triq, lejn il-mod kif il-Gvern mar lura minn kelmtu fuq il-bini talpont, kif ukoll lejn il-prijoritajiet Ωbaljati tal-istess Gvern li wasslu biex jissegregaw komunità ta’ familji f’Óal Qormi.

It-tra©edji fil-bypass tal-Imrie˙el Il-bypass tal-Imrie˙el g˙andha reputazzjoni kemmxejn kerha proprju min-˙abba l-inçidenti kbar li se˙˙ew fiha matul issnin. Il-limitu ta’ veloçità f’din it-triq huwa ta’ 80 kilometru fis-sieg˙a, iΩda ˙afna drabi dan il-limitu jinqabeΩ peress li t-triq hija twila ˙afna u bi ftit li xejn liwjiet. Minn din it-triq li minnha l-vetturi jg˙addu b’veloçità massima, ir-residenti tal-qasam residenzjali f’Tal-Blat jridu jaqsmu kuljum biex imorru lejn iç-çentru ta’ Óal Qormi. L-ewwel fatalità f’din it-triq se˙˙et 20 sena ilu, meta kienet tilfet ˙ajjitha tfajla. Inçident ikrah kien ukoll dak tal-2008, meta Ωg˙aΩug˙ minn Marsaxlokk tilef ˙ajtu wara li ˙abat ma’ si©ra u l-karozza ˙adet in-nar. Fl-istess post li miet dan iΩΩg˙aΩug˙ kienet se˙˙et tra©edja o˙ra tliet snin qabel. Fit-tra©edja tal-2005 Ωew© tfajliet inqatlu meta ttajjru minn vettura waqt li kienu qed jaqsmu t-triq. Il-vittmi kienu Emma Housley ta’ 17-il sena u Graziella Fenech ta’ 13-il sena. Dan kien l-iktar inçident li ˙are© biç-çar il-bΩonn ta’ pont f’din ilbypass. IΩda snin twal wara dan l-inçident u o˙rajn, il-Gvern iddeçieda li l-pont ma kienx fattibbli. Il-Gvern imur lura minn kelmtu fuq il-pont tal-bypass Meta Jesmond Mugliett kien Ministru tat-

Trasport, kien wieg˙ed li kellu jsir pont min-na˙a g˙all-o˙ra tat-triq. Fil-fatt ilMEPA ˙ar©et il-permess biex jinbena dan il-pont pedonali fil-bypass fl-2009, iΩda madwar sena u nofs wara TM ˙abbret li dan il-pont ma kienx se jsir g˙aliex ma kienx fattibbli. Dan peress li skont TM minn din ilbypass kienu qed jaqsmu inqas minn 50 persuna fil-©img˙a. Il-Ministru Austin Gatt kien iddefenda din id-deçiΩjoni ta’ TM u sa˙aq li ma kienx jiswa jinbena pont g˙ar-residenti ta’ dik iΩ-Ωona. Fil-fatt minkejja li d-deputat Laburista Marie Louise Coleiro Preca kienet ressqet mozzjoni biex isir dan ilpont, id-deputati tal-Gvern kienu vvutaw kontriha.

Miljuni g˙al pont li ma jwassal imkien, iΩda g˙all-pont tal-Imrie˙el m’hemmx flus L-ilqug˙ tal-metall fil-bypass qed isir ftit ©img˙at wara li l-Gvern inawgura l-pont il-©did fil-Port il-Kbir; pont li huwa mag˙ruf b˙ala dak li ma jwassal imkien. Dan il-pont sar bi spiΩa ta’ €2.5 miljun, u ©ie inawgurat fl-a˙˙ar ta’ Lulju b’˙afna pompa, disa’ xhur s˙a˙ wara li tlesta strutturalment. Waqt l-inawgurazzjoni il-Ministru Gatt qal li jinsab konvint li l-ispiΩa fuq dan ilpont kienet f’lokha, u li pajjiΩna kien jifla˙ jag˙mel pro©etti b˙al dawn g˙ax kien wie˙ed mill-iktar pajjiΩi fl-Unjoni

Ûew©t ir©iel akkuΩati bil-qtil ta’ Mario Galea

Ewropea li g˙andu finanzi fis-sod. IΩda fl-istess waqt li Austin Gatt fta˙ar kemm il-Gvern jifla˙ jonfoq flus fuq pro©etti b˙al dawn, l-istess Gatt kien qal li l-Gvern ma jifla˙x jonfoq il-flus biex jibni pont fil- bypass perikoluΩa talImrie˙el. G˙al darb’ o˙ra ˙are© biç-çar kemm dan il-Gvern g˙andu prijoritajiet Ωbaljati, fejn jag˙Ωel li jonfoq il-flus fuq pro©etti li forsi jolqtu l-g˙ajn, iΩda li fla˙˙ar mill-a˙˙ar m’humiex se jtejjbu l˙ajja taç-çittadin. Fil-kaΩ tal- bypass tal-Imrie˙el, iddeçiΩjoni tal-Gvern li jwa˙˙al ilqug˙ minflok pont, mhux biss ma tejbitx il-˙ajja tar-residenti, iΩda sa˙ansitra kienet ta’ detriment g˙alihom hekk kif issegregathom mill-kumplament tar-ra˙al tag˙hom.

Il-kandidatura ta’ Claudio Grech • Tkompli minn pa©na 1

Is-Sibt wara nofsinhar, tressqu l-Qorti Ωew©t ir©iel akkuΩati bil-qtil tal-istilista tax-xag˙ar Mario Galea ta’ tnejn u erbg˙in sena. Galea nqatel kmieni l-Ìimg˙a filg˙odu f’Paceville. L-ir©iel, Joseph Zahra ta’ 28 sena minn San Ìiljan u Brian Cini ta’ 28 sena mill-Birgu, wie©bu mhux ˙atja g˙all-akkuΩi mi©juba kontriehom. Il-pulizija qed timxi fuq l-ipotesi li qabel ©ie mg˙affe© minn taxi, Mario Galea ng˙ata xebg˙a u t˙alla f’nofs tat-triq mall-art.

Il-Qorti ppreseduta mill-Ma©istrat Joseph Apap Bologna ordnat biex isiru numru ta’ testijiet fuq il-kadavru ta’ Galea, fosthom testijiet tossikolo©içi u testijiet tad-demm filwaqt li ordnat biex isir eΩami fiΩiku fuq iΩ-Ωew© akkuΩati. Il-Qorti ordnat ukoll biex iΩ-Ωew© akkuΩati ji©u nvistati minn psikjatra min˙abba li jinsabu fi stat ta’ xokk. IΩ-Ωew©t ir©iel ma ng˙atawx il-libertà proviΩorja u ©ew miΩmuma arrestati.

Meta kien ikkuntattjat minn din il-gazzetta, Claudio Grech qal illi “minn kemm ilha mwaqqfa l-kumpanija tieg˙u, qatt ma ng˙atat ebda kuntratti, xog˙ol jew ˙lasijiet ming˙and il-Gvern, jew xi entità jew awtorità relatata mieg˙u fi kwalunkwe forma. Lanqas ˙adet kuntratti jew xog˙ol jew ˙lasijiet minn kumpanniji jew organizzazzjonijiet fejn ilGvern g˙andu ishma”. F’dawn il-©ranet Claudio Grech kien fl-a˙barijiet meta Jonathan Vella li filwaqt li re©a’ fe©© fil-wiçç il-kaΩ li huwa Senior Consultant malkellu snin ilu meta kien ©ie kumpannija Momentum misjub ˙ati mill-qorti kriminali Consult ta’ Claudio Grech, li kien iffalsifika karta tal-iden- huwa wkoll Deputat Chairman tità tal-Pulizija. ta’ Transport Malta Claudio Grech wara li kien innegozja f’isem il-Gvern Malti t-termini u l-kundizzjonijiet tattrasferiment ta’ 360,000 metru kwadru ta’ art pubblika lil SmartCity Malta, f’Ìunju tal-2008, ©ranet wara li kien spiçça minn Kap tas-Segretarjat tal-Ministeru ta’ Austin Gatt, kien in˙atar Kap EΩekuttiv ta’ SmartCity. Dan se˙˙ kontra kull regola ta’ etika stabbilita fil-pajjiΩi Ewropej fejn mhuwiex aççettabbli li filli tkun fuq na˙a wa˙da tal-mejda tan-negozjati, u ©ranet wara tispiçça fuq in-na˙a l-o˙ra tal-mejda. G˙alkemm Claudio Grech joqg˙od f’proprjetà fil-kampanja bejn San Tumas u Wied il-G˙ajn, huwa g˙andu l-karta tal-identità tieg˙u rre©istrata fuq garage il-Belt, f’liema indirizz hemm g˙add ta’ persuni o˙ra li g˙andhom il-karta tal-identità rre©istrata hemmhekk.

12.08.2012

A˙barijiet

KoNFLITTI TA’ INTERESS FI ÓDAN TRANSPoRT MALTA

Tikrilhom uffiçini waqt li kienet membru f’kumitat ta’ TM

Il-bini fejn li qieg˙ed jinkera lil TM b˙ala uffiçini

Wa˙da mill-aktar awtoritajiet kontroversjali f’pajjiΩna hija Transport Malta (TM). Mhux biss g˙ax ˙afna drabi kienet protagonista ewlenija f’diversi kaΩijiet skandaluΩi, iΩda wkoll min˙abba racket s˙i˙ ta’ konflitti ta’ interess li jeΩistu fi ˙danha. KRISTA CARUANA tirrapporta dwar u˙ud mill-kaΩijiet ta’ konflitt ta’ interess li ˙akmu lil din l-awtorità f’dawn l-a˙˙ar snin.

Çentru wie˙ed ta’ TM Qabel l-elezzjoni tal-2008, kien ©ie deçiΩ li d-direttorati kollha ta’ TM (li dak iΩ-Ωmien kienet mag˙rufa b˙ala ADT), kellhom jittie˙du f’bini wie˙ed li jinsab fil-Marsa u li llum iservi b˙ala lhead office tal-istess awtorità. Dan sabiex ikunu kollha ta˙t l-istess saqaf u mhux kif qeg˙din b˙alissa, imferrxin f’postijiet differenti. Bil-g˙an li dan il-bini fil-Marsa jkun jista’ jsir iççentru ewlieni tal-awtorità, kien ©ie mibdul u attrezzat bl-a˙jar mod biex ikun jista’ jakkomoda l-uffiçini kollha ta’ din l-awtorità. Fost l-o˙rajn kienu saru suffetti ©odda, inxtrat g˙amara ©dida, saret sistema talarja kkundizzjonata u b’kollox dan ixxog˙ol kien sewa lill-Kaxxa ta’ Malta, eluf kbar t’ewro. Ix-xog˙lijiet infrastrutturali fuq dan ilbini kienu saru mill-kumpannija tal-periti ta’ Mark Bonello, li fl-istess Ωmien kien di©à jokkupa l-kariga ta’ chairman ta’ din l-awtorità. Wara l-elezzjoni tal-2008 Wara l-elezzjoni tal-2008, meta l-ADT biddlet isimha g˙al TM, il-pjan re©a’ nbidel totalment. Filwaqt li l-head office ta’ TM baqa’ fl-istess bini fil-Marsa,

Ωew© sulari minn dan il-bini nkrew lil Ωew© kumpanniji privati, filwaqt li parti o˙ra tal-istess bini, ©ie deçiΩ li g˙andha tintuΩa g˙all-A©enzija tal-AΩil. Minkejja li l-bini kien g˙adu kif ©ie rinovat u kien g˙adu ©did fjamant g˙ax qatt ma kien intuΩa, ©ie deçiΩ lix-xog˙lijiet kollha li kienu saru fih g˙andhom jinqalg˙u u jer©g˙u jsiru kollha ©odda. Dan kien ifisser li eluf kbar t’ewro kienu ntefqu fix-xejn. Ix-xog˙ol fuq il-parti tal-bini fejn se jkun okkupat mill-A©enzija tal-AΩil, g˙adu g˙addej sal-lum il-©urnata. L-uffiçini f’Valley Road Sorsi qrib din il-gazzetta spjegaw li minkejja li l-bini tal-Marsa fih Ωew© sulari s˙a˙ li TM qed tikri lil Ωew© entitajiet mhux governattivi, TM ilha bosta snin tikri ming˙and il-privat uffiçini g˙ad-direttorat tat-toroq u l-infrastruttura li jin-sabu f’Valley Road f’Birkirkara. Dawn l-uffiçini jinsabu eΩattament fuq showroom ewlenija talkarozzi u tag˙hom TM qed tonfoq eluf kbar t’ewro fis-sena. Dan il-kaΩ, riçentament kien anke tqajjem fil-Parlament mid-Deputat Mexxej Laburista An©lu Farrugia li kien staqsa lill-Ministru Austin Gatt kemm qed jintefqu flus fuq din il-kirja.

Fil-Parlament, Austin Gatt kien wie©eb li Ωew© sulari minn dan il-bini kienu bdew jinkrew mis-16 ta’ Mejju tal-2005 g˙all-ammont ta’ €3498.12 fix-xahar, filwaqt li sular ie˙or beda jinkera mill-21 ta’ Ìunju tal-2006 g˙all-ammont ta’ €1327.81 fix-xahar. Dan ifisser li s’issa fuq dawn l-uffiçini TM di©à nefqet aktar minn €400,000. IΩda l-aktar ˙a©a interessanti f’dan kollu hija li l-uffiçini li TM qed tikri f’Birkirkara huma proprjetà ta’ Francesca Grech, li mhux biss hija wa˙da mid-diretturi ewlenin ta’ ditta rinomata tal-karozzi f’pajjiΩna, iΩda kienet ukoll membru fil-Kumitat talAffarijiet Marittimi tal-istess TM, fl-istess Ωmien meta l-awtorità bdiet tikri l-uffiçini ming˙andha. Grech kienet in˙atret fuq dan il-kumitat miç-Chairman ta’ TM, Mark Portelli, f’Jannar tal-2010 u baqg˙et membru f’dan il-kumitat sas-27 t’Ottubru tal2011, meta l-istess kumitat kien spiçça. Jinfeta˙ tender dwar ix-xiri t’10 karozzi Dan ma kienx l-uniku kaΩ li fih Grech kienet protagonista ewlenija. KaΩ ie˙or kien jirrigwardja x-xiri ta’ g˙axar karozzi biex jintuΩaw mill-awtorità TM. Sorsi qrib din il-gazzetta spjegaw li fi ˙dan l-awtorità kienet g˙addejja inves-

tigazzjoni interna dwar ix-xiri ta’ dawn l-g˙axar karozzi min˙abba li kien hemm xamma qawwija li dan kien kaΩ ie˙or çar ta’ konflitt t’interess. JirriΩulta li t-tender g˙ax-xiri ta’ dawn l-g˙axar karozzi ing˙ata lill-istess kumpannija li d-direttriçi tag˙ha hija Francesca Grech. Dan minkejja li ori©inarjament it- tender kien intreba˙ minn kumpannija o˙ra tal-karozzi. L-istess sorsi qalu wkoll li biex it-tender seta’ jing˙ata lil Grech, din naqqset il-prezz ori©inali tag˙ha billi ordnat karozzi ming˙ajr electric windows sabiex b’hekk il-valur totali tal-offerta tag˙ha tkun ferm anqas mill-or˙os offerta, u b’hekk, il-kumpannija tag˙ha tkun tista’ tirba˙ it- tender, kif fil-fatt ©ara. Rabtiet o˙rajn Dawn ma kinux l-uniçi rabtiet li jeΩistu bejn Francesca Grech u l-awtorità TM. JirriΩulta lic-Chairman ta’ TM, Mark Portelli, kien ukoll business partner ta’ qarib ta’ Grech, din id-darba fuq is-sistema tas-CVA fil-Belt Valletta. Fl-2007, iç-Chairman ta’ TM, Mark Portelli, u l-qarib ta’ Francesca Grech, kienu waqqfu flimkien il-kumpannija Aces High Ltd, liema kumpannija kienet involuta fl-operat tas-sistema tas-CVA.

we know a thing or two about holidays. So we’re going to take a short break between Monday 13th and Wednesday 15th August 2012 (Both days inclusive). Visit us after the holiday for more unbeatable offers.

we’re still here for you in case of emergencies:

99 13 14 15

12.08.2012

A˙barijiet

IL-KAÛ TA’ CLAUDIO GRECH

“Super candidate” b’talenti mo˙bija Fil-jiem li g˙addew, id-Deputat Nazzjonalista Franco Debono, qajjem diversi domandi dwar il-kandidatura ta’ Claudio Grech, li huwa l-id illeminija ta’ Austin Gatt. Debono rrefera g˙al kaΩ li Grech kellu fil-passat meta kien instab ˙ati b’falsifikar ta’ karta tal-identità tal-Pulizija. KRISTA CARUANA tag˙ti ˙arsa lejn dak li qal Franco Debono dwar Claudio Grech fl-isfond tal-karigi importanti li dejjem okkupa fi ˙dan il-Gvern Nazzjonalista.

Debono jift˙ilha fuq il-blogg Fil-jiem li g˙addew, fuq ilblogg tieg˙u, Franco Debono qajjem diversi domandi dwar il-kandidatura tal-kandidat il©did tal-PN, Claudio Grech. Debono rrefera g˙al dak li qal xi jiem ilu l-Ministru George Pullicino waqt laqg˙a talEΩekuttiv tal-PN, fejn kien issu©©erixxa li l-kandidati ©odda li jkunu se jikkontestaw mal-PN g˙andhom ikunu sottomessi g˙al xi testijiet xjentifiçi. Debono sfida lil Pullicino biex jg˙id jekk il-kandidati ©odda li ©ew approvati dan la˙˙ar mill-EΩekuttiv tal-PN, hux kollha se jg˙addu minn dan it-test li kien issu©©erixxa hu stess. Kien f’dan il-punt li Franco Debono rrefera g˙al kaΩ li Claudio Grech kellu fil-passat, meta kien instab ˙ati millQorti Kriminali li ffalsifika karta tal-identità ta’ uffiççjal tal-Pulizija. Debono qal li r-riΩultat ta’ dan il-kaΩ kien li Grech, flok ©ie sanzjonat, kien ing˙ata promozzjoni u kien ©ie appuntat b˙ala segretarju eΩekuttiv tal-E-Malta Commission u tal-E-Government. IΩda dawn ma kinux l-uniçi karigi importanti li ng˙ata ta˙t Gvern Nazzjonalista. Grech kien in˙atar ukoll b˙ala l-Kap tas-Segretarjat Privat fil-Ministeru ta’ Austin Gatt, fejn fost l-o˙rajn kien responsabbli mill-investimenti

tal-MITA, Claudio Grech issejja˙ ukoll biex jokkupa l-kariga ta’ Kap EΩekuttiv malgrupp Polidano Brothers. Anke dwar din il-˙atra kienu qamu dubji serji dwar konflitt ta’ interess, l-aktar fid-dawl tal-fatt li l-Ministeru ta’ Austin Gatt li kien jag˙mel parti minnu kellu jaqg˙u ta˙tu bosta pro©etti kapitali, im˙allsin minn fondi pubbliçi u li jsiru minn kuntratturi ‘privati’. Jag˙ti sehmu fil-PN

kollha tal-Gvern. Kien ukoll tal-Advisory iç- chairman Committee tal-Gvern dwar lICT u tal-Malta Government Investments Limited. Claudio Grech kien anke n˙atar fil-kariga ta’ Kap EΩekuttiv ta’ Smart City u kien ukoll chairman tal-MITA, la©enzija governattiva responsabbli mis-sistema teknolo©ika tal-ministeri u d-dipartimenti

kollha governattivi. Fi kliem Franco Debono, li kien wie˙ed mit-tliet deputati li ©ew interdettjati mill-PN, sostna li l-korruzzjoni u nnuqqas ta’ kontabbiltà huma nuqqasijiet ferm aktar serji milli deputat ma jobdix lillwhip . Ûied jg˙id li jekk wie˙ed ma jobdix lillwhip , ikun il-partit biss li ji©i affettwat, iΩda meta jkun

hemm il-korruzzjoni u nnuqqas ta’ kontabbiltà, huwa l-poplu u l-pajjiΩ kollu li ji©u affettwati u g˙alhekk dawn in-nuqqasijiet huma ferm aktar serji. Franco Debono sfida lil George Pullicino li f’kaΩ li xi kandidati ©odda li ©ew approvati mill-PN ma jg˙addux mit-test li ssu©©erixxa, g˙andu jkun hu stess li jirriΩenja. Minn Smart City g˙al maç-Çaqnu Lura g˙al Settembru tal-2009, Claudio Grech kien irriΩenja minn Kap EΩekuttiv ta’ Smart City min˙abba nuqqas ta’ qbil li kellu mad-diri©enti ta’ din il-kumpannija. Claudio Grech kien in˙atar f’din il-kariga fil15 ta’ Ìunju tal-2008 wara li kien hu stess li mexxa nnegozjati tal-Gvern Malti malkumpannija minn Dubaj, Tecom Investments. Dwar din il-kariga li kien ing˙ata kienu tqajmu dubji kbar dwar il-konflitt ta’ interess li seta’ kellu bejn ittmexxija ta’ dan il-pro©ett privat u l-fatt li kien imexxi la©enzija go-vernattiva MITA, iΩda min-na˙a tieg˙u, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi kien ˙are© jiddefendih u qal li Grech ma kellu l-ebda konflitt ta’ interess. Fl-istess waqt li kien g˙adu jokkupa l-kariga ta’ chairman

Konflitt ie˙or ta’ interess li kellu Claudio Grech kien li waqt li kien jokkupa l-kariga ta’ chairman tal-MITA, kien di©à involut fil-˙idma interna tal-PN. Fil-fatt, Grech kien iwettaq ˙idma fi ˙dan l-uffiççju elettorali tal-PN u kien ikun ukoll fiç-çentru tal-g˙add tal-voti, ras imb ras mal-uffiçjali g˙olja tal-PN. Fl-istess waqt li kien qed jag˙mel xog˙ol g˙all-PN, Claudio Grech, b˙ala chairman tal-MITA, kellu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u informazzjoni sensittiva u g˙alhekk kellu konflitt ta’ interess qawwi. IΩda quddiem dawn il-fatti, Claudio Grech kien iddikjara pubblikament li minkejja li kien jokkupa din il-kariga importanti f’a©enzija governattiva, fi kliemu ˙add ma seta’ jwaqqfu milli jipparteçipa f’xi kampanja jew milli jag˙ti lg˙ajnuna tieg˙u lill-PN. Kien ça˙ad li se jikkontesta mall-PN Intant, Claudio Grech, b˙allkandidat Nazzjonalista Gejtu Vella, kien ça˙ad pubblikament li kien se jkun fuq illista tal-PN g˙all-elezzjoni ©enerali li jmiss. F’Diçembru tal-2011, Grech kien ˙are© jiç˙ad rapporti li dehru fil-mezzi tax-xandir lokali li kienu qalu li hu kien se jikkontesta f’isem il-PN fuq l-ewwel distrett, flok Austin Gatt. Fil-fatt, Grech kien sejja˙ dawn ir-rapporti b˙ala “spekulazzjoni” u “kontinwazzjoni tal-attakki personali li kienu qed isiru fuqu”. Dakinhar, Grech mhux talli ça˙ad li kien qed jikkampanja g˙all-elezzjoni, talli qal li kien qed jiffoka fuq il-pro©etti tala©enzija MITA filwaqt li qal li x-xewqa tieg˙u kienet li jiddedika aktar ˙in g˙an-negozju tieg˙u.

12.08.2012

A˙barijiet

Imniedi l-Ewwel Kungress tal-Partit Laburista L-ewwel Kungress tal-Partit Laburista se jservi biex in˙abbtu l-ideat tag˙na malideat tal-membri, fi djalogu s˙i˙ biex flimkien infasslu r-roadmap ta’ fejn irridu naraw lil pajjiΩna g˙axar snin o˙ra. Sostna dan il-Mexxej tal-Partit Laburista Dr Joseph Muscat f’konferenza tal-a˙barijiet li matulha nieda l-Ewwel Kungress tal-Partit Laburista li se jinΩamm bejn l-14 u t-23 ta’ Settembru. Dr Muscat sa˙aq li din hija l-ewwel darba li partit politiku qieg˙ed jifta˙ iddiskussjoni dwar il-manifest elettorali, mal-membri tieg˙u u mhux biss mad-delegati. “Din hija d-differenza bejn partit politiku u moviment. Filwaqt li manifest ta’ partit politiku jkun imfassal minn kumitat bejn erbg˙a min-nies, dan il-moviment ˙a lpass kura©©juΩ li jifta˙ id-diskussjoni mal-membri kollha,” qal Dr Muscat. Il-Mexxej Laburista spjega Ω-Ωew© funzjonijiet ewlenin li g˙andu l-Kungress. Dik li jele©©i l-Mexxej tal-Partit Laburista, u li japprova l-linji gwida tal-manifest elettorali. Manifest li x-xog˙ol fuqu ilu g˙addej tliet snin, b’diversi laqg˙at ma’ NGOs u mas-soçjetà çivili. Dwar dawn il-laqg˙at, sa˙aq Dr Muscat, ma ndaqqewx trombi, g˙aliex kienu laqg˙at ta’ ˙idma dwar fejn irridu naraw lil pajjiΩna fiΩ-Ωmien li ©ej. “Il-programm elettorali tal-Partit Laburista mhux se jkun xi wishlist, iΩda se jkun roadmap professjonali ta’ fejn irridu nwasslu lil pajjiΩna, u li se jkun jinkludi fih dawk l-oqsma li Gvern ©did irid jitfa’ l-ener©ija tieg˙u fuqhom,” qal Joseph Muscat. Min-na˙a l-o˙ra GonziPN g˙addej f’ferneΩija ta’ skemi u weg˙di li huma kontradittorji g˙aliex m’g˙andux pjan koerenti. G˙alhekk, temm jg˙id il-Mexxej Laburista, il-Kungress se jiddiskuti temi kruçjali, li jolqtu lill-familji Maltin u G˙awdxin b’mod dirett. Il-President tal-Partit Laburista, Dr Stefan Zrinzo Azzopardi, spjega kif ir-riforma flistatut tal-Partit Laburista, li saret fl-2008 ˙asbet g˙al struttura ©dida li tag˙ti vuçi lill-membri, struttura li hija unika g˙al partit politiku. Dr Zrinzo Azzopardi spjega kif is-su©©etti li se jkunu diskussi waqt il-Kungress jinkludu l-qasam soçjali, is-sa˙˙a, il-libertajiet çivili, l-ekonomija, ix-xog˙ol, il-kultura, l-edukazzjoni, l-ambjent, il-familja u Ω-Ωg˙aΩag˙, fost l-o˙rajn. Il-Kungress se jmur ukoll f’G˙awdex, b’attività apposta dwar il-prijoritajiet ta’ Gvern ©did. Dr Zrinzo Azzopardi spjega wkoll kif il-Partit Laburista organizza sensiela ta’ laqg˙at g˙all-membri minn Mejju li g˙adda, biex jispjega a˙jar il-kunçett wara l-Kungress. Min-na˙a tag˙ha s-Segretarja tal-EΩekuttiv, Dr Lydia Abela, qalet li l-Kungress se jag˙ti spazju lill-membri biex jag˙tu sehemhom fuq dak li jolqothom, hekk kif se jservi ta’ pjattaforma biex jitfasslu l-linji gwida tal-manifest elettorali. “G˙all-Partit Laburista, il-membri mhumiex qeg˙din hemm biex i˙allsu t-tessera darba fis-sena, iΩda biex il-fehmiet tag˙hom ji©u miΩunin,” temmet tg˙id Dr Abela.

IL-BRAM IL-BLU ILU JIDHER F’MALTA MILL-1880

“L-ispeçi Porpita porpita hija indi©ena g˙al Malta” il-Prof. Patrick J. Schembri F’dawn l-a˙˙ar jiem intlema˙ tip ta’ bram li huwa pjuttost rari fl-ib˙ra Maltin. Dan il-bram i©ib l-isem xjentifiku ta’ Porpita porpita. G˙andu forma tonda u kulur blu, bi swaba’ li huma deçiΩament differenti minn dawk tal-bram komuni Pelagia noctiluca. It-tim tal-kampanja Spot the Jellyfish qal li l-ewwel darba li din l-ispeçi ntlem˙et kien fl2010, u li l-preΩenza tag˙ha tista’ tkun sinjal li l-ba˙ar qieg˙ed jis˙on. Minn hawn qamu mistoqsijiet dwar x’jistg˙u jkunu l-konsegwenzi ta’ din il-brama li tidher ©dida flib˙ra Maltin, kemm fuq lekolo©ija tal-ba˙ar u anki fuq il-bniedem. Biex dawn il-mistoqsijiet ji©u mwie©ba, din il-gazzetta talbet l-opinjoni tal-Professur PATRICK J. SCHEMBRI, lettur talBijolo©ija fl-Università ta’ Malta. Il-Professur Schembri jg˙id li l-ispeçi Porpita porpita hija indi©ena g˙all-ib˙ra tag˙na, u ilna nafu biha mis-sena 1880, fejn il-mew© kien iwaddabha fuq ix-xtajtiet tag˙na. Biss din kienet rari ˙afna u g˙al Ωmien twil ma kinitx tidher, u re©g˙et bdiet tidher biss fl-2010. Din mhijiex speçi li tinstab biss f’bajjiet fejn hemm ba˙ar miftu˙ iΩda tid˙ol ukoll lejn ixxatt meta r-ri˙ jonfo˙ g˙al

Il-Professur Patrick Schembri – “Il-brama l-blu re©g˙et fe©©et fl-ib˙ra tag˙na fl-2010”. ˙afna ©ranet ’il ©ewwa. Dan peress li din l-ispeçi g˙andha qisu qlug˙ Ωg˙ir u ti©©erra f’wiçç l-ilma mar-ri˙. Schembri jg˙id li jista’ jkun li kien hemm ri˙ u kurrenti favorevoli li ©abu numru ta’ dawn il-bram lejn il-kosta tag˙na. F’dak li huma konsegwenzi g˙all-g˙awwiema, ilProf. Schembri jispjega li din lispeçi tniggeΩ ˙afif biss, tant li

bosta nies kulma j˙ossu huwa ftit ˙ruq jew kwaΩi xejn. Millbanda l-o˙ra hemm individwi li huma iktar sensittivi, u g˙alhekk jista’ jkollha effett akbar fuqhom. IΩid jg˙id li g˙alkemm din lispeçi ma tikolx il-bram vjola (Pelagia) meta jkun kbir, biss tista’ tiekol iΩ-Ωg˙ar tieg˙u meta jfaqqas. Jekk tag˙mel dan tista’ tnaqqas mill-popolaz-

zjoni tal-bram vjola. Fil-fatt Schembri jg˙id li jekk iΩ-Ωew© speçi ta’ bram ikunu mqabbda flimkien, iktar ikun hemm possibbiltà li l-bram ilvjola jkun qed jiekol il-bram ilblu, u dan g˙aliex il- Pelagia g˙andha stonku wie˙ed kbir li jesa’ ˙afna, filwaqt li l-Porpita g˙andha ˙afna stonkijiet Ωg˙ar li jibilg˙u biss annimali Ωg˙ar.

Iktar minn hekk il-Professur Schembri jemmen li m’hemmx possibbiltà kbira li l-popolazzjoni tal-bram il-vjola tonqos b’mod konsiderevoli. “Mhux se naraw wisq differenza, g˙ax kemm ikun hawn bram vjola fix-xtajta jiddependi minn kemm ir-ri˙ u l-kurrenti j©orru bram lejn il-kosta g˙ax dan ukoll jin©arr b’mod passiv,” itemm jg˙id il-Prof. Schembri.

12.08.2012

Fil-Fond

ESPERJENZA LI MA TINTNESIEX Bejn il-11 u s-26 ta’ Lulju, grupp ta’ 60 voluntier ing˙aqdu mal-President ta’ Malta, George Abela, f’missjoni fil-Perù. Matul din l-esperjenza, il-grupp Malti li kien mag˙mul minn nies minn kull qasam tal-˙ajja, ˙adem qatig˙ biex iferra˙ lill-foqra ta’ dan ilpajjiΩ. Fost dawk li kienu parti mill-grupp ta’ voluntiera kien hemm Ωew© kandidati Laburisti: CLIFFORD GALEA u FRANCO MERCIECA. Tkellmu mag˙hom dwar din l-esperjenza l-©urnalisti KRISTA CARUANA u RITIANNE AGIUS.

“

Il-pro©ett g˙amilnieh, mhux biex ng˙idu li g˙amilnieh, imma biex tassew nag˙mlu l-©id ma’ ˙utna umani b˙alna

”

Clifford Galea

Clifford Galea jg˙id li l-esperjenza li g˙addha minnha fil-Perù se tibqa’ mnaqqxa f’mo˙˙u u f’qalbu sa mewtu g˙alkemm jis˙aq li din kienet it-tieni esperjenza tieg˙u fil-missjoni. “Sentejn ilu kont mort nag˙mel xog˙ol volontarju fil-Kenja, però, fil-Perù kellna Ωmien impenjattiv ˙afna. Ódimna bis-s˙i˙ g˙ax ridna nag˙mlu kemm nistg˙u ma’ dawn in-nies li ˙aqqhom ˙afna a˙jar, imma min˙abba n-nuqqas min-na˙a talawtoritajiet f’pajjiΩhom, baqg˙u dejjem lura”, sostna Clifford. Clifford jirrakkonta dwar kif fil-Perù ra minn kollox: mard ta’ kull tip, faqar enormi u ovvjament jg˙id li l-emozzjoni ma naqsitx. “Ma kinitx emozzjoni tal-mument g˙ax il-Peruvjani qasmu mag˙na d-dwejjaq tag˙hom li ilu jin©ema’ g˙al g˙exieren ta’ snin.” Jg˙id li kienu jibdew bix-xog˙ol sa minn kmieni filg˙odu wara li jiççelebraw il-quddiesa flimkien ma’ Fr Louis Mallia u Fr Giovanni Cefai Camilleri mill-MSSP. IΩid jg˙id li kull grupp, li kien ikun mag˙mul minn madwar ˙ames persuni jew ftit aktar, kien ikun assenjat xi pro©ett partikolari. Filg˙axija mbag˙ad il-voluntiera kienu jirritornaw mimlijin esperjenzi li jkunu g˙addew minnhom matul il-jum u kienu jie˙du gost jaqsmuhom flimkien. “Ta’ spiss konna nkunu xi ftit jew wisq sorpriΩi b’dak li nkunu rajna. Hemmhekk kien ikolli mumenti fejn bejni u bejn ru˙i kont ng˙id kemm f’˙ajjitna g˙andna affarijiet li lanqas biss napprezzaw,” jg˙id Clifford. Jirrakkonta wkoll li l-grupp li kien jag˙mel parti minnu u li kien immexxi minn Ìor© Borg, ˙adem fid-dar t’omm ta’ erbat itfal. “Kellha kamra m˙affra ’l isfel mil-livell normali tal-art; imlejnieha u

©ibnieha livell mal-kumplament u mbag˙ad waqqajna kamra o˙ra u bnejna kçina kbira. G˙amilna wkoll kamra tal-banju sura u anke bnejna kamra tal-injam li qed tintuΩa b˙ala kamra tas-sodda,” spjega Clifford. Qal li l-fer˙ li deher fuq wiçç it-tfal u anke l-mod kif kienet iddur mag˙hom din l-omm, tah sodisfazzjon kbir. IΩid jg˙id li s˙abu l-o˙ra ˙admu fuq diversi pro©etti o˙ra fosthom Ωew© grawnds bit-turf, çentri g˙at-tfal, u ovvjament ix-xog˙ol tat-tobba u l-infermiera li ma naqasx. “Impossibbli nsemmi dak kollu li sar, imma Ωgur li l-President ta’ Malta ˙aqqu kull gie˙ u ringrazzjament g˙all-inizjattiva li ˙are© biha. Din hija l-qalb Maltija li taf t˙enn g˙all-proxxmu, mhux biss f’darha imma wkoll barra minn xtutha. Il-pro©ett tag˙na fil-Perù g˙amilnieh mhux biex ng˙idu li g˙amilnieh imma biex tassew nag˙mlu l-©id ma’ ˙utna umani b˙alna!” temm jg˙id Clifford Galea.

“L-isem Perù se jibqa’ mnaqqax f ’mo˙˙i u f ’qalbi sa mewti

”

12.08.2012

tal-A˙bar

“Konna naraw madwar 100 pazjent kuljum

”

Dr Franco Mercieca Apparti l-laqg˙at li kien ikollhom biex jorganizzaw irwie˙hom, Dr Franco Mercieca jg˙id li, b˙ala tim ta’ mediçi tal-g˙ajnejn, kellhom biçça xog˙ol importanti biex jikkonvinçu l-importaturi tal-mediçini ˙alli jag˙tuhom ilprodotti li kien se jkollhom bΩonn waqt il-mawra tag˙hom. Dan g˙amluh bl-g˙ajnuna talmissjunarja lajka Maris Camilleri, li hija residenti f’Arequipa u tie˙u ˙sieb klinika tas-Soçjetà Missjunarja ta’ San Pawl (MSSP). “Maris informatna bil-bΩonnijiet l-aktar importanti, u g˙alhekk konna nafu liema mediçini kell-

na nie˙du mag˙na. Barra minn hekk g˙amilna kampanja bilfomm u bil-medja soçjali biex ni©bru kemm jista’ jkun nuççalijiet, u b’kollox ©barna mal-1500. Dawn kollha ççekkjajniehom u wa˙˙alnielhom tabella tal-vista tag˙hom. Kull grupp g˙amel ilkuntatti u l-preparamenti li kellu bΩonn biex malli jasal hemm ikollu ˙afna mil-lo©istika lesta,” stqarr Mercieca. Il-wasla fil-Perù u r-rutina tal-©ranet Dwar il-vja©© Mercieca jg˙id li

kien wie˙ed twil u li jg˙ejjik, tant li damu kwaΩi jumejn biex jaslu Arequipa. Hemm sabu jistenniehom parti mill-grupp tag˙hom li kien tela’ qabilhom, u anke ˙afna Peruvjani. “Rajna bnadar Maltin u Peruvjani jixxejjru ma’ kull fejn in˙arsu, u biddaqq tal-banda lokali wassluna fir-residenza ta’ Fr Giovanni, fejn konna se nkunu allo©©jati g˙al matul il-mawra kollha tag˙na.” Matul il-©ranet li qattg˙u hemm kellhom rutina speçifika. Kull filg˙odu fis-7.00 kienu jisimg˙u quddiesa mill-Provinçjal Fr Louis Mallia jew Fr Giovanni. Wara

kienu jiltaqg˙u g˙all-kolazzjon u, wara li ji©bru l-lunch fil-barΩakka, kul˙add kien jitlaq fuq il-lant tax-xog˙ol. Filg˙axija kul˙add kien jirritorna lura bejn il-5.00 u s-6.30, u fis-7.00 kienu jieklu flimkien. Wara dejjem kien ikollhom xi attività, b˙al log˙ob, karaoke , Ωfin tradizzjonali, diskussjoni, jew xi video, u wara kul˙add jiddiskuti l-©urnata twila li kellu. Ix-xog˙ol li wettqu fil-Perù u l-MSSP “A˙na b˙ala grupp tal-g˙ajnejn konna allokati fil-klinika attrezzata ta’ Fr Alex, u konna naraw madwar 100 pazjent kuljum. Fla˙˙ar rajna mas-600 ru˙ u qassamna mal-200 flixkun taqtir u 450 nuççali,” jg˙id Dr Mercieca. Grupp ta’ tobba u infermiera daru l-iskejjel u g˙amlu sessjonijiet ta’ prommozzjoni tas-sa˙˙a u anki g˙amlu home visits g˙all-pazjenti li kienu jg˙idulhom bihom il-qassisin. Barra minn hekk, Dr Mercieca jg˙id li kienu jkunu dejjem preΩenti fil-klinika ta’ Fr Giovanni biex jag˙tu servizz lil min g˙andu bΩonn. Dwar ix-xog˙ol li wettqu lgruppi l-o˙ra, Mercieca jg˙id li fost o˙rajn bnew diversi strutturi f’˙afna postijiet, fosthom partitions, ˙itan, kmamar tal-banju, kmamar tas-sodda u anke djar s˙a˙. Ûew© grawnds tal-futbol ©ew miksija bit-turf sintetiku u ©ew iddekorati Ωew© childcare centres. Grupp ta’ bajjada daru d-dar ta’ Fr Cortis li fiha ΩΩomm 55 tifel u tifla ltima. “Ûgur li qed ninsa xi biçça xog˙ol jew o˙ra, però nassigurak li kul˙add ˙adem 200%,” sostna Mercieca.

OkkaΩjonijiet u mawriet indimentikabbli Dr Mercieca jiftakar kif Óadd minnhom dawruhom ma’ Arequipa fuq sightseeing, fejn fost o˙rajn Ωaru muΩew tas-sorijiet tal-klawsura. Imbag˙ad filg˙axija kellhom quddiesa kkonçelebrata fil-paroçça ta’ Fr Alex li, skont Mercieca, kienet esperenza li Ωgur jibqg˙u jiftakru. “Sibt minnhom morna fil-Wied Chilina u hemmhekk, wara quddiesa sabi˙a, kellna BBQ liema b˙alu. Darba o˙ra g˙amilna tournament 5-aside tal-futbol li fih lg˙abna kontra l-Peruvjani. G˙all-istatistika rba˙na wa˙da bil-penalties u tlifna l-bqija. Innisa g˙amlu l-istess, però lag˙bu l-volleyball,” irrakkonta Franco Mercieca. Dr Mercieca jg˙id li din il mawra kienet suççess grazzi g˙all-˙idma sfiqa ta’ tnejn minnies li g˙amlu l-preparamenti u l-pjanijiet me˙tie©a: il-Ma©©ur Mark Mallia u l-Kaptan Jonathan Borg. Fil-fatt, skont Dr Mercieca, laqwa çajta tal-President kienet meta wara wa˙da mill-ikliet ta’ filg˙axija qabad il-microphone u g˙amel mistoqsija. Qalilhom: “Ara min jaqta’: x’inhi d-differenza bejn ADC (ji©ifieri lma©©ur jew kaptan) u terroristi?” Ir-risposta kienet li mat-terroristi tinnegozja, però mal-ADC m’g˙andekx çans. Barra minn dawn it-tnejn kien hemm Edward u Beverley li ˙adu ˙sieb il-lo©istika, filwaqt li Alex imlielhom il-˙awsla b’ikel bnin u varjat kuljum.

12.08.2012

A˙barijiet

L-ELECTRONIC CIGARETTES

Popolari iΩda mhux daqstant tajbin g˙as-sa˙˙a Dan l-a˙˙ar, f’pajjiΩna, kibret sew il-popolarità tal-uΩu tal-e-cigarettes jew kif inhuma mag˙rufin a˙jar l-electronic cigarettes. Minkejja li hemm l-idea li dan l-apparat ftit li xejn jag˙mel ˙sara lis-sa˙˙a, l-awtoritajiet tas-sa˙˙a jis˙qu mod ie˙or. KRISTA CARUANA tirrapporta dwar x’joffri dan l-apparat u staqsiet dwaru lill-Kelliem tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a.

X’inhu l-e-cigarette? L- e-cigarette huwa apparat elettroniku li kapaçi joffri l-istess sensazzjoni tat-tipjip billi jo˙loq tip ta’ du˙˙an li meta bniedem jibilg˙u j˙ossu daqslikieku qed ipejjep sigarett normali. Dan l-apparat jista’ jkollu n-nikotina, li hija l-istess sustanza li tinsab fis-sigaretti u din tintuΩa biex min jag˙mel uΩu minn dan l-apparat ikun jista’ jesperjenza l-istess sensazzjoni tat-tipjip. G˙all-kuntrarju tas-sigarett, dan l-apparat ma jag˙mel lebda ri˙a u g˙alhekk jista’ jintuΩa wkoll f’postijiet mag˙luqin. Normalment dan l-apparat ikun ja˙dem jew permezz ta’ batterija li tiççar©ja jew inkella permezz ta’ USB adapter. Il-forma u d-daqs ta’ dan lapparat tista’ tvarja, iΩda l-aktar komuni huma dawk li jixbhu lg˙amla ta’ sigarett tradizzjonali. Óafna mudelli ta’ dan lapparat tista’ ter©a’ tuΩahom filwaqt li jeΩistu o˙rajn li huma disposable. G˙alkemm ˙afna minn dawn l- e-cigarettes g˙andhom innikotina, jeΩistu o˙rajn li m’g˙andhomx din it-tip ta’ kimika. Óafna minnhom joffru wkoll tog˙miet differenti b˙al tog˙ma ta’ xi frotta, tal-menta jew inkella sa˙anistra tog˙ma ta’ sigaretti. Minn fejn ori©ina? L-e-cigarette ©ie ddisinjat millispiΩjar ÇiniΩ, Hon Lik, fl-2003. Minkejja dan, l-idea ori©inali

ta’ dan l-apparat kienet ˙ar©et ming˙and Herbert A. Gilbert lura g˙all-1963. Fis-snin sittin, dan l-apparat kien deskritt b˙ala sigarett ming˙ajr du˙˙an u ming˙ajr tabakk u f’dak iΩΩmien kien intqal li huwa sigur g˙as-sa˙˙a tal-bniedem. Minkejja dan, f’dak iΩ-Ωmien, l-idea ta’ dan l-apparat ftit li xejn setg˙et ti©i attwata min˙abba teknolo©ija limitata u min˙abba wkoll li f’dak iΩΩmien it-tabakk ma kienx ikkunsidrat b˙ala xi ˙a©a ˙aΩina g˙as-sa˙˙a. Min˙abba f’hekk, l-idea ta’ Gilbert ma rnexxilhiex tasal sal-istadju talmanifattura u g˙alhekk baqg˙et biss fuq il-karta. Kellu jkun biss fl-2003 li din l-idea ©iet attwata u sena wara, fl-2004, dan l-apparat ©ie introdott fis-suq u sena wara lo˙ra beda jikber fil-popolarità, tant li fl-2005 dan il-prodott beda anke ji©i esportat f’diversi pajjiΩi madwar id-dinja. Nuqqas ta’ qbil dwar il-benefiççji tal-e-cigarette L-idea ori©inali ta’ dan l-apparat kienet biex tg˙in lil min g˙andu l-vizzju tat-tipjip inaqqas il-˙sara fuq sa˙˙tu billi, filwaqt li jista’ jibqa’ jesperjenza l-istess sensazzjoni tat-tipjip, ma jkunx qieg˙ed jag˙mel ˙sara qawwija lil sa˙˙tu. Hemm min juΩa dan l-apparat bil-g˙an li jkun jista’ jaqta’ lvizzju tat-tipjip darba g˙al dejjem. IΩda dwar x’tip t’effetti g˙andu dan l-apparat fuq issa˙˙a tal-bniedem, g˙ad ma

ntla˙aq l-ebda qbil. Dan g˙aliex g˙adhom qed isiru studji dwar l-effetti fit-tul li dan l-apparat jista’ jkollu fuq issa˙˙a tal-bniedem. L-Organizzazzjoni Dinjija tasSa˙˙a, f’Settembru tal-2008, kienet iddikjarat li minn studji preliminari li kienu saru sa dak iΩ-Ωmien, kien jidher li dan lapparat huwa sigur u li huwa effettiv ˙afna biex ji©i utilizzat flok is-sigaretti. IΩda fl-2010, waqt laqg˙a dwar ir-regolamentazzjoni tattabakk li kienet saret flUrugwaj, kienet ˙ar©et twissija dwar dan l-apparat, fejn kien intqal li dawn jag˙mlu ˙sara lis-sa˙˙a tal-bniedem. Wara din it-twissija, numru ta’ pajjiΩi fosthom il-BraΩil, Hong Kong,

it-Tajlandja u l-Arabja Sawdita, kienu waqqfu l-importazzjoni ta’ dan l-apparat. L-e-cigarettes f’Malta F’Malta, b˙al fi kwalunkwe pajjiΩ ie˙or, il-fenomenu taluΩu ta’ dan l-apparat huwa popolari ˙afna u huma bosta dawk il-persuni t’etajiet differenti li qed jag˙mlu uΩu minnu. Issib u˙ud li jg˙idu li qed juΩawh biex inaqqsu l-˙sara g˙as-sa˙˙a tag˙hom, filwaqt li o˙rajn qed juΩawh biex inaqqsu t-tipjip u eventwalment ma jibqg˙ux ipejpu aktar. F’Malta dan l-apparat issib tixtrih bl-aktar mod façli, tant li anke hawn diversi siti li jbig˙u

dan il-prodott online u li anke jwasslulek il-prodott ©o darek ming˙ajr l-ebda ˙las Ωejjed. Ilprezzijiet ta’ dan l-apparat ivarjaw ukoll: u˙ud jibdew minn €40 u jibqg˙u tilg˙in sa €60. Dwar l-uΩu u l-bejg˙ ta’ dan l-apparat f’pajjiΩna, din ilgazzetta ˙adet ir-reazzjoni tadDipartiment tas-Sa˙˙a li qal li l-Food and Drug Administration (FDA) fi stqarrija kien elenka l-punti li jqajmu dubji dwar is-sigurtà ta’ dawn ilprodotti, fost l-o˙rajn g˙ax jippromovu l-vizzju assoççjat man-nikotina fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ u jistg˙u jwasslu biex tfal jippruvaw prodotti li jkun fihom in-nikotina. Apparti minn hekk, jista’ jkun li l-prodotti jag˙mlu uΩu minn ingredjenti li huma tossiçi g˙all-bniedem. Ûied jg˙id li min˙abba li studji kliniçi dwar is-sigurtà u l-effiçjenza ta’ dawn il-prodotti ma ©ewx mg˙oddija lill-FDA, f’dan il-mument il-konsumatur m’g˙andux mezz biex ikun jaf jekk l-e-cigarettes g˙andhomx riskji jew x’tip ta’ kimiçi qeg˙din jintuΩaw u li qed ji©u kkunsmati minn min jag˙mel uΩu minn dan l-apparat. Rigward l-importazzjoni u bejg˙ tal-e-cigarettes f’pajjiΩna, il-Ministeru tas-Sa˙˙a qal li dan mhuwiex illegali, iΩda hemm xi punti li wie˙ed irid ji©bed lattenzjoni dwarhom, fosthom ir-reklamar u t-tipjip ta’ dawn l-e-cigarettes f’postijiet pubbliçi huwa illegali u, apparti minn hekk, dawn il-prodotti ma jistg˙ux jinbieg˙u mill-ispiΩeriji.

12.08.2012

A˙barijiet

Id-dokument ta’ qabel Il-baÌIt

Il-previΩjonijiet ekonomiçi g˙all-2013: Kemm huma fattibbli? F’dokument ta’ 54 pa©na, il-Gvern jippreΩenta dik li fi kliemu hija l-viΩjoni ekonomika tieg˙u g˙all-2013. F’dan id-dokument ta’ qabel il-Ba©it, il-Gvern jispjega x’inhuma l-previΩjonijiet ekonomiçi tieg˙u u l-miri tieg˙u fil-qasam ekonomiku ta’ pajjiΩna. Id-dokument jifta˙ b’dikjarazzjoni fejn fiha lGvern jg˙id li pajjiΩna je˙tie© ikollu finanzi pubbliçi li jkunu sostenibbli u li fl-istess waqt lekonomija ta’ pajjiΩna je˙tie© li tibqa’ ting˙ata linçentiv sabiex tiddiversifika ru˙ha sabiex tkompli tikber u ssir aktar effiçjenti u produttiva.

Imbag˙ad, id-dokument isemmi fost il-miri ekonomiçi ewlenin li l-Gvern irid jikseb matul issena d-die˙la. L-ewwel mira tirrigwarda d-defiçit strutturali li je˙tie© li jonqos b’0.5 ta’ punt perçentwali talProdott Domestiku Gross (PDG) kull sena. Dan ifisser li, g˙al din is-sena, il-proporzjon (ratio) tad-defiçit fuq il-PDG g˙andu jkun ta’ 2.2% fl-2012 u jinΩel g˙al 1.5% fl-2013. Dan it-tnaqqis fid-defiçit g˙andu jibqa’ g˙addej anke fis-snin sussegwenti, fejn g˙andu jonqos g˙al 0.9% fl-2014 u 0.4% fl-2015.

Id-dokument jitkellem ukoll dwar l-ispiΩa kapitali u jsostni li din ma tistax taqbeΩ it-2.5%. Minkejja li l-a˙˙ar statistika tal-Eurostat uriet li d-dejn ta’ pajjiΩna dan l-a˙˙ar tela’ g˙al 75% talProdott Domestiku Gross, il-Gvern qieg˙ed ibassar li sal-2013 dan id-dejn irid jinΩel ta˙t is-60%. Filwaqt li huwa façli ˙afna li wie˙ed ipo©©i lmiri fuq il-karti, huwa ferm aktar diffiçli biex dawk il-miri jintla˙qu fil-prattika. Dwar dan tkellimna mal-ekonomisti: KARM FARRUGIA, ILPROFESSUR EDWARD SCICLUNA u KONRAD MIZZI.

“Dan id-dokument jiffoka fuq il-fta˙ir fierag˙ tal-passat, nofs veritajiet u tg˙awwi© tal-fatti” Profs Edward Scicluna “Dan id-dokument jiffoka fuq il-fta˙ir fierag˙ tal-passat, nofs veritajiet, u tg˙awwi© tal-fatti. Fil-kapitlu fuq ittkabbir ekonomiku, tkabbir ta’ impjiegi u investiment m’hemm xejn kwantitattiv dwar il-futur. Minn dokument s˙i˙ ta’ 43 faççata nsibu linja wa˙da xotta xotta li l-Gvern jistenna tkabbir g˙al din is-sena ta’ 1.5% bbaΩata fuq pro©ettazzjoni qadima. M’hemm l-ebda referenza g˙arriçessjoni li qeg˙din fiha. Kif u minn fejn ser jistenna li jsir dan it-tkabbir din is-sena jit˙alla g˙all-imma©inazzjoni talqarrej. Fuq is-sena 2013, is-sena tal-Ba©it li ©ej, silenzju. Jidher li filwaqt li dawn iddettalji l-Gvern jag˙tihom lill-Kummiss-

joni Ewropea, lill-poplu Malti jg˙addieh biΩ-Ωmien g˙ax ma jg˙idlu xejn. Dan hu insult kbir. G˙all-kuntrarju, meta d-dokument jitkellem fuq il-finanzi tal-Gvern, çifri fuq çifri ta’ kif il-Gvern qed jippro©etta li d-defiçit u d-dejn ser jibdew jaqg˙u, in-nuqqas ta’ kedibbiltà to˙ro© fiddeher. L-ewwel g˙aliex s’issa l-Gvern qatt ma Ωamm mal-miri li g˙amel fil-passat; ittieni g˙aliex kif tg˙idlu spiss ilKummissjoni, qatt ma spjega kif il-miri ser jitwettqu; u fl-a˙˙ar g˙ax jekk ilmiri g˙all-2013 huma bbaΩati fuq pro©ettazzjonijiet qodma ta’ tkabbir, dawn iridu ji©u mfassla mill-©did issa li qeg˙din f’riçessjoni.

Dawk li mhumiex mid˙la sew ta’ dan il-Gvern u ma jobsrux kemm hu espert biex jilg˙ab biç-çifri u jipprova jid˙aq sa˙ansitra bil-Fond Monetarju Internazzjonali u bil-Kummissjoni Ewropea, ja˙sbu li issa ser jibΩa’ jersaq lejn Ba©it ie˙or. Jien g˙all-kuntrarju na˙seb li b˙al kontorzjonista (contortionist) professjonali, b˙alma kien Houdini, juri lilu nnifsu li jkun la˙aq il-quççata talkarriera tieg˙u billi jirnexxilu jersaq lejn Ba©it ie˙or fejn irid jil˙aq l-impossibbli, u b’hekk jipprova jevita elezzjoni bikrija. Jekk jit˙alliex jag˙mel dan mill-membri parlamentari tal-Gvern tieg˙u hija ˙a©a o˙ra.”

“Nemmen li Tonio Fenech g˙aΩel li “Ma tantx in˙ossni komdu dwar jer©a’ jipprova ja˙bi l-problemi” il-fattibbiltà ta’ dan it-tbassir” Konrad Mizzi “Meta Gvern serju jippjana g˙all-futur, jibda billi j˙ares lejn is-sitwazzjoni preΩenti biex ikun f’poΩizzjoni li jindirizza l-problemi. Sfortunatment, id-dokument g˙aΩel li j˙ares lejn ir-riΩultati ekonomiçi tal-2011 u ftit li xejn jag˙ti kas tas-sitwazzjoni ta’ din is-sena. Din is-sena d-dejn nazzjonali tela’ g˙al 75% tal-Prodott Domestiku Gross tag˙na, id-defiçit Ωdied b’ €94 miljun f’sitt xhur, il-qg˙ad Ωdied bi kwazi 8% u l-bejg˙ tal-˙wienet naqas b’aktar min 7%. Filwaqt li dawn iç-çifri ©ew ippubblikati minn sorsi indipendenti b˙all-NSO u l-Eurostat, il-Gvern qieg˙ed jiç˙ad dawn il-problemi. G˙aldaqstant nemmen li Tonio Fenech g˙aΩel li jer©a’ jipprova jil˙aq çertu miri finanzjarji billi ja˙bi lproblemi ta˙t it-tapit. Dan sar is-sena lo˙ra meta l-ispiΩa tal-Gvern Ωdiedet ˙afna u biex inaqqas id-defiçit il-Gvern waqqaf ˙afna pro©etti me˙tie©a. Sfortunatement, Tonio Fenech qieg˙ed ifassal Ba©it li mhux jindirizza l-problemi reali. Jiena nenfasizza l-importanza li jitfassal pjan ta’ rispons immedjat sabiex lekonomija tkun tista’ ti©i lura fuq saqajha. Nemmen li l-g˙aΩliet ˙Ωiena talGvern po©©ew lil pajjiΩna fis-sitwazzjoni ekonomika li qedg˙in fiha. Sfortunatament, il-Gvern baqa’ g˙addej

qisu xejn mhu xejn. Dan huwa inkwetanti u mhux fl-interess nazzjonali. NibΩa’ ˙afna li peress li Lawrence Gonzi die˙el f’kampanja elettorali, jaf ikun irresponsabbli fl-a©ir tieg˙u meta jfassal il-Ba©it li jmiss. G˙aldaqstant in˙oss li hemm bΩonn ta’ diskussjoni fil-Parlament fuq il-qag˙da mwieg˙ra tal-ekonomija, b’mod partikolari dwar il-qg˙ad, nuqqas ta’ kunfidenza mill-konsumaturi, id-defiçit u d-dejn. Importanti li dan ise˙˙ qabel il-Ba©it biex il-poplu jifhem il-problemi tal-pajjiΩ. Nemmen ukoll li din id-diskussjoni toffri wkoll lid-Deputat indipendenti Jeffrey Pullicino Orlando l-opportunità li jifhem aktar fil-qrib il-problemi ekonomiçi biex ikun f’poΩizzjoni a˙jar biex jie˙u deçiΩjoni infurmata dwar il-vot tal-Ba©it.”

Karm Farrugia “Kollox jiddependi fuq jekk lekonomija matul it-tieni kwart tal2012 (ji©ifieri sat-30 ta’ Ìunju 2012) komplietx g˙an-niΩla li qabdet firraba’ kwart tal-2011, inkella rnexxilniex nirre©istraw tkabbir, anke jekk Ωg˙ir, u allura nkunu ˙ri©na mirriçessjoni. Dan Ωgur li l-Ministru Fenech jafu u jidher li influwenzah kif sawwar il-Pre-Budget Document 2013. Min-na˙a l-o˙ra, meta l-Ministru pprova jbassar it-tibdil tal-PDG reali g˙all-2013, insibu nota li bilkemm tinqara li ç-çifri n˙admu f’Marzu 2012 meta lanqas biss setg˙u jittie˙du inkonsiderazzjoni dak li se˙˙ flewwel kwart tal-2012 meta soffrejna tnaqqis ta’ 1% fil-PDG reali. KurjuΩa n-nota fid-dokument li ssemmi l-impatt li soffriet l-Enemalta b˙ala konsegwenza, u mhux li lEnemalta kienet il-ka©un prinçipali tat-tnaqqis, kif il-Ministeru interpretaha wara u inkwieta lil xi w˙ud millekonomisti serji. Dan id-dokument kien jibbrilla kieku kien destinat g˙all-Kummissjoni Ewropea. M’hemm xejn li mhuwiex tajjeb, iΩda huma biss xewqat, ideat u pro©etti. Sa˙ansitra,

pereΩempju, hemm weg˙da li lKostituzzjoni ta’ Malta tidda˙˙al klawΩola ‘entrenched’ biex fil-futur qarib min ikun jiggverna ma jkunx jista’ jag˙mel Ba©it b’defiçit. G˙ad irridu naraw jekk dis-sena ddefiçit jinΩilx g˙al 2.2% tal-PDG, u jkompli nieΩel g˙al 1.5%, 0.9%, 0.4 % sal-2015. Ma tantx in˙ossni komdu dwar il-fattibbiltà ta’ dan it-tbassir. Nixtieq nisma’ l-kummenti talKummissjoni Ewropea dwaru, jekk ing˙atat kopja.”

12.08.2012

Kunsilli

ID F’ID MAÇ-ÇIttADIN

Attivitajiet kulturali g˙al Jum Marsaskala

Mario Fava email keaneo@onvol.net

Tul ix-xahar ta’ Settembru, ilKunsill Lokali ta’ Marsaskala ser itella’ g˙add ta’ attivitajiet kulturali sabiex flimkien marresidenti tieg˙u jiççelebraw Jum Marsaskala. Dawn l-attivitajiet ser ikunu mifruxa fuq ©ranet differenti u g˙andhom fil-mira tag˙hom etajiet u gosti differenti biex b’hekk Ωgur li kul˙add g˙andu jsib xi ˙a©a li tg˙odd g˙alih. Il-programm ta’ dawn l-attivitajiet ser jibda fl-1 ta’ Settembru fejn se ji©i mtella’ kunçert vokali u strumentali millG˙aqda MuΩikali Sant’Anna fi Pjazza Dun Tarçis Agius. Fi tmiem dan il-kunçert, ser jing˙ata wkoll Ìie˙ Marsaskala. L-g˙ada l-Óadd, 2 ta’ Settembru, ser ti©i ççelebrata l-quddiesa ta’ radd il-˙ajr, fid9.15am, li g˙aliha ji©u mistiedna rappreΩentanti tal-g˙aqdiet kemm soçjali kif ukoll reli©juΩi. Wara ser isir it-tlug˙ talbandiera, it-tberik tal-pets, u wirja miΩ-Ωwiemel, fi Ìnien Sant’Anna. Il-qofol ta’ dawn l-attivitajiet ser ikun bejn is-7 u d-9 ta’ Settembru fejn ser ji©u mtellg˙a g˙al sena o˙ra l-Iljieli Skalin. Il-Kumitat Kulturali fi ˙dan il-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala din is-sena ˙aseb li jtella’ atti-vità kulturali mibnija fuq tema u lokalità tipikament Skalina. Il-programm ma˙sub ©ie or-

ganizzat madwar u quddiem itTorri ta’ San Tumas f’Marsaskala, ©entilment misluf g˙allokkaΩjoni mill-Fondazzjoni Wirt Artna. Il-programm kollu se jkun kif ©ej: Fit-Torri ta’ San Tumas ser issir esebizzjoni fejn jing˙ata tag˙rif dwar l-uΩu tal-mel˙ imtella’ mill-Ministeru tasSa˙˙a. Ser ikun hemm ukoll min jag˙mel platti bl-istampi dwar il-Ìimg˙a l-Kbira mag˙mulin mill-mel˙, wirja u tag˙rif dwar l-G˙aqda Bajja ta’ San Tumas, wirja ta’ g˙odod tal-mastrudaxxa antiki, wirja dwar ixxog˙lijiet fis-salini ta’ Burmarrad, imtellg˙a mill-Ministeru g˙all-Infrastruttura, wirja ta’ pittura minn Gaynor Hunt u wirjiet ta’ o©©etti ta’ arti©©janat. Fuq in-na˙a ta’ barra tatTorri, il-parti tas-Salini l-eqreb tat-Torri, ser tkun mixg˙ula bilfjakkoli, nhar is-Sibt 8 ta’ Settembru. Ser ikun hemm kannizzati bi prodotti fejn ji©i uΩat il-mel˙ (salmura, eçç.), kif ukoll postijiet ta’ bejg˙ ta’ ikel u arti©©janat. Matul it-tlett ijiem ser ikun hemm wirjiet ta’ karozzi antiki, kif ukoll vja©©i madwar postijiet storiçi li jinsabu f’Marsaskala fuq il-Fun Train. Matul it-triq jing˙ata tag˙rif dwar dawn il-postijiet b˙atTorri ta’ San Tumas u t-Torri Mamo, li ser ikunu miftu˙in g˙all-okkaΩjoni

Il-Ìimg˙a 7 ta’ Settembru mis-19.30 ’il quddiem ser ikun hemm kant u Ωfin minn gruppi diversi fosthom: Ta’ Vajrita Group (Ωfin u bonnet display), studenti Russi li joqog˙du Marsaskala, Mandy Ballet Studio, daqq ta’ vjolin minn Eric Bugeja, kant mill-kor ta’ Romina Vella, Gershwin Piano Studio u Shake Dancers immexxija minn Christian Caruana. Is-Sibt, 8 ta’ Settembru fit20.00 ser ikun hemm wirja ta’ kant u Ωfin mill-grupp Dreams u filmat dwar is-salini li g˙adhom ji©u ma˙dumin. Il-Óadd, 9 ta’ Settembru, fl10.00 ser tibda l-wirja mill-In Guardia u eΩatt wara ser ikun hemm wirja ta’ mill-MKLeisure ta’ Monte Cristo.

Çertament li biex ittella’ dawn it-tip ta’ attivitajiet hemm bΩonn l-g˙ajnuna ta’ ˙afna nies u koordinament s˙i˙ bejniethom. G˙aldaqstant na˙seb li jkun f’waqtu li wie˙ed juri lapprezzament tieg˙u lejn ilKunsill Lokali kollu, misSindku u l-kunsillieri kollha sal-impjegati klerikali, lillg˙aqdiet kollha tal-lokal u dawk il-˙afna voluntiera o˙rajn li dejjem ikunu lesti joffru lg˙ajnuna tag˙hom kull darba li l-Kunsill Lokali jkun se jtella’ attivitajiet simili. Ikun jonqos biss li kemm irresidenti ta’ Marsaskala kif ukoll il-pubbliku in©enerali jattendi g˙al dawn l-attivitajiet biex b’hekk ikomplu jikbru u jissa˙˙u l-kultura u l-wirt tradizzjonali ta’ pajjiΩna.

Id-demokrazija ma tfisser xejn g˙as-sistema GonziPN Jekk qatt kien hemm bΩonn xi forma ta’ prova li l-Partit Nazzjonalista jilg˙ab biddemokrazija kif jaqbel lilu, dan id-dubju tne˙˙a wara dak li ©ara fis-seduta talKunsill Lokali tal-Furjana li saret nhar itTnejn, 6 t’Awwissu. Dan wara li Ω-Ωew© kunsillieri tal-Partit Nazzjonalista taw l-appo©© tag˙hom lillKunsillier indipendenti, Nigel Holland, li fl-ewwel g˙add ©ab biss 182 vot u tela’ elett fl-a˙˙ar g˙add tal-voti. Fil-fatt kien l-a˙˙ar kunsillier li ©ie elett. Imbag˙ad, biex ji©i reçiprokat ‘ilpjaçir’, Nigel Holland ta l-appo©© tieg˙u lill-Kunsillier Nazzjonalista, Matthew Paris, biex dan sar Viçi Sindku talKunsill. Matthew Paris kien innominat g˙al din il-kariga mill-Kunsillier sie˙bu tal-Partit Nazzjonalista, Anthony Brincat. Dan ifisser li l-Partit Laburista, minkejja li kien ©ab l-ikbar ammont ta’ voti u allura kellu ma©©oranza relattiva, bil-manuvri antidemokratiçi tal-Partit Nazzjonalista, tilef it-tmexxija tal-Kunsill, li b˙ala sindku kellu lil Davina Sammut Hili, li birregoli kif stabbiliti tal-kunsilli lokali, okkupat din il-kariga g˙at-tliet xhur li g˙addew. Li ˙are© bl-aktar mod çar minn din illog˙ba politika bejn il-Kunsillier indipendenti, Nigel Holland, u s-sistema ta’ GonziPN, hu li dawn ©ew jaqg˙u u jqumu mir-rieda tal-poplu FurjaniΩ li fla˙˙har elezzjoni tal-kunsilli lokali li saret f’Marzu li g˙adda, ta l-appo©© tieg˙u lillPartit Laburista. Dan wassal biex kunsillier li baqa’ mdendel sal-a˙˙ar g˙add tal-voti u ©ie rraba’ f’dawk li huma voti fl-ewwel g˙add, spiçça biex ser ikun is-sindku ta’ lokal li r-residenti tieg˙u sfiduçjaw ittmexxija tieg˙u bil-vot tag˙hom. Dan g˙aliex kieku l-poplu FurjaniΩ ried

li jer©a’ jkun sindku Nigel Holland, irriΩultat li kiseb fl-ewwel g˙add kien ikun ferm differenti. IΩda jidher li g˙all-Partit Nazzjonalista u g˙al Holland, li jinteressahom l-iktar hu min se jkollu l-poter f’idejh u mhux li l-Kunsill ikun mag˙qud ja˙dem fl-a˙jar interessi tal-Furjana. Tant kemm il-Partit Nazzjonalista g˙andu kilba g˙all-poter, anki fuq livell lokali, dawn anki kienu wasslu li jippruvaw illi jintla˙aq ftehim mal-Partit Laburista biex iΩ-Ωew© partiti jalternaw bejniethom fil-kariga ta’ sindku. Meta pproponew dan il-ftehim, dawn ma tantx ˙abblu rashom dwar x’se jg˙id Nigel Holland g˙ax l-importanti g˙alihom kien biss li jkollhom is-sindku tallokal. Il-Partit Laburista Ωamm ’il bog˙od u barra minn manuvri b˙al dawn g˙aliex fir-riΩultat deher çar li l-poplu FurjaniΩ ma vvutax g˙al xi ˙a©a simili. G˙aldaqstant, il-Partit Laburista g˙aΩel li jirrispetta l-verdett tal-poplu fuq il-kilba g˙all-poter. Dwar dan nixtieq nistaqsi lillKunsillier Matthew Paris jekk hux minnu dak li qed ji©i allegat li sa minn qabel lelezzjoni ta’ Marzu li g˙adda, beda jipprova javviçina kandidati tal-Partit Laburista biex fl-eventwalità li ma jkunx hemm min i©ib ma©©oranza assoluta, isir dan il-forma ta’ ftehim bejn iΩ-Ωew© partiti. Jekk dan hu minnu, allura dan ifisser li dak iΩ-Ωmien ma kellux fiduçja f’Nigel Holland u issa li ra li l-Partit Laburista ma waqax g˙all-log˙ba tieg˙u, ra kif jil˙aq ftehim proprju ma’ dak li ma riedx li jer©a’ jkun sindku? Ir-riΩultat tal-elezzjoni kien kif jidher hawn ta˙t u fl-ordni li fiha ©ew eletti lkunsillieri: Davina Sammut Hili: 293 – Eletta fl-ewwel g˙add;

Vincent Borg: 275 – Elett fl-ewwel g˙add; Matthew Paris: 319 – Elett fl-ewwel g˙add; Anthony Brincat: 91 fl-ewwel g˙add u elett fil-˙ames g˙add; Nigel Holland: 182 fl-ewwel g˙add u elett fil-˙ames u la˙˙ar g˙add. Id-differenza fil-voti bejn Nigel Holland u t-tielet kandidata tal-Partit Laburista, Lydia Dimech, fir-raba’ g˙add kienet ta’ 2 voti favur Lydia, fejn hi kella total ta’ 205 u Nigel Holland kellu 203. Kien fil-˙ames g˙add li Nigel Holland ©ab il-221 li kellu bΩonn filwaqt li Lydia Dimech spiççat b’208. Dan ifisser li l-Partit Nazzjonalista ddeçieda li l-Furjana jkollha sindku li tkaxkar sal-a˙˙ar biex tela’ elett b’differenza ta’ 13-il vot fuq il-kandidata li ©iet eliminata. Ifisser ukoll li filwaqt li l-Partit Laburista ©ab total ta’ 654 vot (49.6%), il-Partit Nazzjonalista ©ab total ta’ 485 (36.7%) filwaqt li Holland ©ab biss 182 (13.7%). Din hija l-log˙ba tal-Partit Nazzjonalista li kunsillier li ©ab l-inqas ammont ta’ voti jkun sindku ta’ kunsill lokali. S’hemm twassal fil-prattika d-demokrazija tas-sistema ta’ GonziPN. Din mhix l-ewwel darba li l-Gvern ta’ GonziPN mar kontra r-rieda tal-poplu. Infakkar li proprju fir-referendum dwar lintroduzzjoni tad-divorzju f’Malta, Lawrence Gonzi nnifsu kien mar kontra r-rieda çara ˙afna tal-poplu billi vvota kontra l-introduzzjoni tieg˙u. G˙alhekk, dak li se˙˙ din il-©img˙a filKunsill tal-Furjana fejn, g˙al darb’o˙ra, is-sistema ta’ GonziPN injorat g˙al kollox dak li ried il-poplu, ma kienx daqshekk sorpriΩa.

12.08.2012

AnaliΩi

Rajt ma rajtx, smajt ma smajtx EΩemplari

tistax ma tammirax l-elokwenza tieg˙u fil-˙sieb u flespressjoni u l-mo˙˙ strate©iku li huwa g˙andu. Minn twila sa qasira, wa˙da mis-siltiet ta’ dan ilktieb li l-aktar laqtuni minn dan il-ktieb ta’ Mandelson, tirreferi g˙all-©img˙at u ©ranet tal-elezzjoni ©enerali tal-1997 li wasslet lil-Laburisti IngliΩi g˙al 10, Downing Street, wara perijodu twil ˙afna flOppoΩizzjoni. Il-Laburisti IngliΩi kienu qeg˙din igawdu vanta©© ta’ madwar 25 punt fis-sonda©©i tal-opinjoni pubblika. Madankollu, Tony Blair, matul dik il-kampanja kien i©ib ru˙u ˙afna drabi daqslikieku kienu se jitilfu Ωgur. Skont Mandelson, Blair kellu l-virtù li jwarrab dak li g˙alih kien id-dnub politiku kardinali – il-kompjaçenza, li tag˙milha fatta meta tkun g˙adha mhix.

T˙ossokx obbligat

Ammirajt mhux ftit il-kura©© u l-fibra morali ta’ Josianne, mart Charles Brignone, li ˙afret lil dak li qatel lil Ωew©ha aççidentalment b’daqqa ta’ skrun ta’ dg˙ajsa waqt li kien qieg˙ed jog˙dos f’Wied il-G˙ajn. Charles Brignone kien ra©el tal-familja, i˙obb immens lil belt twelidu, Bormla, u l-Immakulta speçjalment, u t-tim tal-futbol tal-BraΩil. Josianne Brignone sa˙ansitra talbet lil Alla biex ifarra© lil min qatel lil Ωew©ha g˙all-mument diffiçli li g˙addej minnu huwa wkoll. Lezzjoni qawwija ta’ x’g˙andha tfisser attwalment ilfidi Nisranija fil-prattika. Ir-rabja u l-vendetta mhijiex se ter©a’ tag˙ti l-˙ajja lil min tilifha, imma bil-ma˙fra g˙all-inqas tista’ ssib ilpaçi tar-ru˙ f’mument mill-aktar doloruΩ.

Meta ma tkunx g˙adha fatta

Darba kull ˙ames snin jiftakru fina, ix-xejn xejn. Magazines, leaflets, souvenirs, stediniet, karezzi u xewqat sbie˙ kemm trid. F’daqqa wa˙da jer©u jsiru ˙bieb tag˙na u j˙ossu g˙alina u er˙ilhom jistaqsuk g˙andekx bΩonn xi ˙a©a, wara li w˙ud minnhom jag˙mlu kwaΩi ˙ames snin ma tarahomx b’nemes. Óu l-parir tieg˙i – min minnhom joffrilek xi ˙a©a, a˙tfu fil-kelma u ˙u kulma joffrilek, speçjalment jekk ikun ilu li ˙aqqulek u tkun ilek is-snin tistenna bil˙niena li tinqeda. A˙taf li jag˙tuk, imma t˙ossokx obbligat bl-ebda mod. Ftakar biss f’kemm ˙allewk tokrob u tistenna g˙al snin twal f’xi kju u jsabbtulek il-bieb f’wiççek.

minn Invictus

Il-fidil Tonio Fenech kien qal li ra l-Madonna tibki waqt il-kampanja tad-divorzju. Issa kellna lill-fidil lie˙or, Malcolm Mifsud, jawgura lir-residenti kollha ta’ Santa Venera l-festa t-tajba u jitlob lill-Madonna talKarmnu t˙arisna!

Çikku fil-glorja L-internet u s-social networks b˙al Facebook, apparti l-kumdità li joffru g˙all-komunikazzjoni, qeg˙din iservu wkoll b˙ala showcase g˙all-esibizzjonisti u nnarçisisti. Kul˙add jifta˙ar b’li g˙andu u xi kultant anki b’li m’g˙andux. Kif tarana pin©ina, irrid ng˙id kif ipin©ina (l-internet) tarana, g˙ax ˙afna drabi l-perçezzjonijiet aktar importani mir-realtà. Óu minn dan ir-ritratt ta’ Francis Zammit Dimech f’mument ta’ ‘glorja’; ritratt ta’ politikant demokristjan doc kif g˙andu jkun, fil- freetime tieg˙u meta ma jkunx qieg˙ed jag˙milha ta’ apolo©ista ta’ GonziPN. Caption tajba li tista’ toqg˙od sew ma’ dan ir-ritratt – Tal-klikka GonziPN imdorrijin biΩ-ΩejΩa ma’ ˙alqhom.

Óaqqu Santa Malcolm Mifsud, is-Sindku Nazzjonalista ta’ Tal-Pietà u kandidat Nazzjonalista g˙all-Ewwel Distrett, qieg˙ed i˙alli fid-djar tar-residenti ta’ Santa Venera biljett li, apparti li juri l-wiçç imfaqqa’ tieg˙u, fuq inna˙a ta’ wara tieg˙u hemm santa tal-Madonna talKarmnu bil-kliem ‘Madonna tal-Karmnu Óarisna’. In-Nazzjonalisti g˙andhom ˙abta jinqdew bilMadonna g˙all-iskopijiet perfidi ta’ mo˙˙hom.

M’iniex xi segwaçi akkanit ta’ Tony Blair u inqas u inqas ta’ Peter Mandelson u tal-metodi tieg˙u, li g˙alkemm kien jopera minn wara l-kwinti, kellu sa˙˙a enormi, xi kultant ˙afna aktar minn ta’ dawk li kienu joperaw minn quddiem il-kwinti. Bejn wie˙ed u ie˙or kif kien imdorri jopera Richard Cachia Caruna hawn Malta g˙al tant u tant snin. Dan l-a˙˙ar bdejt naqra bit-tlikki tlikki l-ktieb ta’ Peter Mandelson, The Third Man, u jkolli ng˙id li ma

Óarsa lejn il-©img˙a li g˙addiet Erbg˙a fil-Kolle©jata ta’ Maria Immakulata f’Bormla, u g˙alih attendew diversi deputati Laburisti, ewlieni fosthom il-Mexxej Laburista Joseph Muscat. Intant, il-Pulizija qed tappella g˙all-g˙ajnuna talpubbliku biex issolvi dan il-kaΩ. Kull min g˙andu xi informazzjoni dwar l-inçident li wassal g˙all-mewt ta’ Brignone huwa mitlub jikkuntattja lill-Pulizija.

Ûag˙Ωug˙ Taljan jeg˙req ©o pool Domenico Caputo, Taljan ta’ 27 sena, tilef ˙ajtu nhar l-Erbg˙a li g˙adda wara li g˙ereq ©ol-pool ta’ lukanda f’Paceville. Dakinhar, g˙all-˙abta tat-3.00pm, Caputo kien qieg˙ed fejn il-pool ma’ s˙abu, meta allegatament g˙amel im˙atra mag˙hom dwar kemm jirnexxilu jdum ta˙t l-ilma. Meta wara madwar sitt minuti Caputo kien g˙adu ma telax, s˙abu qabΩu g˙alih u sabuh mitluf minn sensih. Minkejja t-tentattivi biex ji©i salvat, Caputo ©ie

Jinstab il-katavru tal-bug˙addas mitluf Wara li l-Óadd li g˙adda Charles Brignone ta’ 44 sena safa nieqes hekk kif ˙are© jog˙dos u ma rritornax, ilkatavru tieg˙u nstab fil-jum ta’ wara qrib dik li hija mag˙rufa b˙ala l-Ponta taΩ-Ûonqor f’Wied il-G˙ajn. Mill-awtopsja rriΩulta li Brignone sofra ©rie˙i gravi f’rasu meta probabbilment intlaqat minn skrun ta’ opra tal-ba˙ar. Il-funeral ta’ Brignone sar nhar l-

ççertifikat mejjet fl-Isptar Mater Dei. L-inkjesta tmexxiet mill-Ma©istrat tal-G˙assa, Marsanne Farrugia.

Anzjana teg˙req fl-G˙adira F’dik li tista’ ti©i meqjusa b˙ala t-tielet g˙arqa fi ftit jiem, Carmela Donohoe ta’ 84 sena, nhar il-Óamis tilfet ˙ajjitha waqt li kienet qed tg˙um. L-anzjana, li hija minn San Pawl il-Ba˙ar, kienet qed tg˙um fil-Bajja tal-G˙adira meta ˙in minnhom intlem˙et minn xi nies wiççha ’l isfel fl-ilma. Dawn il-persuni tellg˙u lill-anzjana u sej˙u g˙allg˙ajnuna tal-lifeguards, iΩda sfortunatament l-anzjana ©iet iççertifikata mejta fuq il-post. L-inkjesta f’dan ilkaΩ tmexxiet ukoll mill-Ma©istrat Marsanne Farrugia.

Ra©el imut wara li jing˙ata xebg˙a u jitg˙affe© minn taxi Tra©edja mhux tas-soltu se˙˙et fis-sig˙at bikrin talÌimg˙a filg˙odu ©ewwa Paceville, fejn ra©el spiçça tg˙affe© minn taxi wara li ng˙ata xebg˙a u t˙alla mitluf minn sensih f’nofs ta’ triq. Il-vittma huwa Mario Galea ta’ 47 sena, li dakinhar kien fi Triq Ross meta jidher li da˙al f’argument ma’ Ωew©t ir©iel o˙ra. Dawn tawh diversi daqqiet, tant li Galea spiçça mitluf minn sensih f’nofs ta’ triq. B’xorti ˙aΩina dak il˙in kien g˙addej sewwieq tat- taxi li ma indunax b’Galea u g˙adda minn fuqu. Ftit tal-˙in wara l-pulizija arrestat liΩ-Ωew©t ir©iel li allegatament kienu involuti fl-argument. Il-Ma©istrat Joseph Apap Bologna qed imexxi l-inkjesta.

12.08.2012

Kumment

Jin˙tie© insa˙˙u n-negozji Ω-Ωg˙ar

Charles Mangion Kelliem Ewlieni tal-PL g˙all-Ekonomija u s-Servizzi Finanzjari

In-negozji Ω-Ωg˙ar huma r-ru˙ ta’ kull ekonomija. G˙alkemm kull kumpannija Ωg˙ira sikwit timpjega ftit nies, meta wie˙ed jg˙odd flimkien limpjiegi kollha ma˙luqa minn dan is-settur, jirrealizza kemm fil-fatt hemm familji li jiddependu fuq dawn il-kumpanniji. B˙alissa dan is-settur g˙addej minn perijodu diffiçli. Kieku dan kien riΩultat biss tar-riçessjoni ekonomika li qed tolqot lil pajjiΩna u lil pajjiΩi o˙rajn fl-Unjoni Ewropea, wie˙ed jista’ jargumenta li ma tantx hemm x’tag˙mel f’dawn iççirkostanzi. IΩda ˙afna middiffikultajiet li qed jolqtu lil dan is-settur qed ikunu kka©unati minn tmexxija ˙aΩina tal-Gvern Nazzjonalista. Óalli nag˙ti xi eΩempji. Dan l-a˙˙ar re©a’ g˙ola lprezz tal-petrol u d-diΩil. IΩΩidiet im˙abbra ma jirriflettux il-moviment tal-prezzijiet fisswieq internazzjonali. Fil-fatt, il-prezz tal-petrol g˙andu jkun ta’ €0.09 inqas milli fil-fatt hu, waqt li dak tad-diΩil g˙andu jkun ta’ €0.06 inqas. Qed insemmi dan il-fatt g˙aliex ˙afna negozji Ωg˙ar jiddependu fuq l-uΩu tal-vetturi tag˙hom biex imexxu nnegozju tag˙hom.

It-tariffi tal-elettriku li lEnemalta tiççar©ja lill-familji u lin-negozji Maltin huma wkoll g˙olja aktar milli g˙andhom ikunu. Óalli ng˙id mill-ewwel li l-prezz tal-fjuwil u l-elettriku jridu jirriflettu l-livell tal-prezz taΩ-Ωejt fis-swieq internazzjonali. IΩda li qed ji©ri llum hu li l-Enemalta qed tg˙abbi lillkonsumaturi bil-piΩ tal-ineffiçjenzi tag˙ha. G˙adna qeg˙din in˙allsu g˙al investiment li sar fil-power station tag˙na ˙afna snin ilu, waqt li fl-istess ˙in irridu nag˙mlu tajjeb g˙al investiment ©did. Óafna negozji Ωg˙ar qed isibuha diffiçli biex ikampaw blispejjeΩ esa©erati tad-dawl u lilma li huma fost l-og˙la flUE. Problema o˙ra li qed jiffaççjaw in-negozji Ω-Ωg˙ar hi dik tal-burokrazija Ωejda. Il-Gvern ta’ GonziPN ilu s-snin jg˙id f’kull ba©it li ser inaqqas ilburokrazija. Skont studju li sar mill-Managment Efficiency Unit, il-burokrazija qed tiswa lin-negozji tag˙na €166 il miljun kull sena. Óafna negozji Ωg˙ar ma jaffordjawx jimpjegaw skrivan jew tnejn biex joqog˙du jimlew il-karti tal-istatistika. Lanqas ma jifil˙u jdumu ©img˙at jew xhur jistennew permessi me˙tie©a g˙an-negozji

tag˙hom. Waqt li kul˙add g˙andu jifhem li kull gvern irid jiΩgura li t-taxxa dovuta g˙andha tin©abar g˙aliex b’hekk biss jista’ gvern joffri servizzi pubbliçi essenzjali, dan il-©bir m’g˙andux ikun marbut ma’ mili ta’ formoli Ωejda li jintbag˙tu lill-uffiççju tat-taxxa. Jista’ jkun hemm sistema ta’ vi©ilanza effiçjenti marbuta ma’ metodi ta’ kif wie˙ed jistma l-ammont dovut minnegozji partikulari lid-Dipartiment tal-VAT u tal-Income Tax. Problema o˙ra li n-negozji Ω-Ωg˙ar qed i˙abbtu wiççhom mag˙ha hija marbuta malfinanzi pubbliçi. Minkejja lfta˙ir kollu, il-Gvern ta’ GonziPN g˙adu qed jonfo˙ ilbuΩΩieqa tad-dejn nazzjonali li issa qed ila˙˙aq 75% talProdott Domestiku Gross. Veru li parti minn din iΩΩieda hija marbuta mas-self li g˙amilna lill-Greçja, iΩda hija verità wkoll li fl-a˙˙ar snin ilGvern g˙amel ftit wisq biex inaqqas in-nefqa tieg˙u. Iddependa wisq fuq miΩuri ta’ darba b˙alma kienu lamnestiji tal-income tax u talVAT biex inaqqas id-defiçit. Meta l-finanzi pubbliçi ma jkunux qed jitmexxew tajjeb, fl-a˙˙ar iridu jag˙mlu tajjeb

g˙al dan il-familji u n-negozji. Di©à qed in˙allsu madwar €600,000 kuljum fi mg˙axijiet fuq id-dejn tag˙na. Barra minn hekk, il-Gvern qieg˙ed kull sena jnaqqas l-infiq kapitali essenzjali biex iΩomm iddefiçit rikorrenti ta˙t kontroll. Dan hu ta’ dannu g˙annegozji Ω-Ωg˙ar li jiddependu fuq infrastruttura soda biex ikabbru l-attività tag˙hom. BiΩΩejjed wie˙ed i˙ares lejn listat patetiku ta’ ˙afna mittoroq tag˙na. Naturalment, biex ikompli jg˙arraq is-sitwazzjoni, il-Gvern ma ja˙sibhiex darbtejn biex jonfoq miljuni kbar biex jibni parlament ©did u teatru bla saqaf. Je˙tie© li nag˙tu nifs ©did lin-negozji Ω-Ωg˙ar tag˙na g˙aliex dawn jo˙olqu limpjiegi. Ta˙t dan il-Gvern dan is-settur qala’ fuq rasu daqqiet kbar u issa qed nissograw li jkomplu jag˙lqu aktar negozji g˙aliex is-sidien jibdew jaqtg˙u qalbhom. Gvern ©did Laburista ser ipo©©i l-interessi tan-negozji Ω-Ωg˙ar fuq quddiem fla©enda tieg˙u g˙aliex dawn iridu jo˙olqu l-impjiegi me˙tie©a g˙all-˙addiema tag˙na. Meta jin˙olqu l-impjiegi jmur tajjeb kul˙add, inkluΩi lfamilji tag˙na.

Gvern biex jisserva mhux biex iservi

Helena Dalli Kelliem Ewlieni g˙as-Settur Pubbliku u l-Ugwaljanza

Jekk kellna bΩonn aktar provi ta’ kemm g˙al dan il-Gvern innies ji©u l-a˙˙ar, ˙adnieha l©img˙a l-o˙ra. Permezz tattwe©iba g˙all-mistoqsija ta’ g˙aliex biex jin˙atru u jibdew ja˙dmu l-kummissarji g˙assa˙˙a u tal-ambjent fl-Uffiççju tal-Ombudsman kellhom jg˙addu sena u tmien xhur minn meta l-Att dwar it-twaqqif ta’ dawn il-kummissarji g˙adda mill-Parlament. Il-mistoqsija g˙amluha l©urnalisti lill-Ombudsman meta g˙amel il-konferenza stampa biex ˙abbar min huma Ω-Ωew© kummissarji g˙as-sa˙˙a u g˙all-ambjent. Kienet mistoqsija le©ittima g˙ax li ddum

sena u tmien xhur biex tappunta Ωew© kummissarji, tqajjem dubji g˙alfejn ©ara hekk, apparti li dan l-a©ir juri kemm il-Gvern ma jag˙tix l-importanza li jixirqilha lil din l-istituzzjoni. Niftakar meta konna qed niddiskutu l-li©i fl-2010 il-ministru g˙as-sa˙˙a tg˙idx kemm kien tkellem b’˙erqa biex dan luffiççju jitwaqqaf u kemm qal li se jkun ta’ ©id g˙aç-çittadini minnufih. G˙alhekk, ukoll imbag˙ad kienet ˙a©a kurjuΩa kif wara li g˙addiet l-ewforija tad-diskussjoni tal-li©i filParlament, il-Gvern dam dan iΩ-Ωmien kollu biex appunta lill-kummissarji fl-Uffiççju tal-

Ombudsman. Meta l-©urnalisti staqsew lillOmbudsman g˙alfejn kien hemm dan id-dewmien kollu minn meta g˙addiet il-li©i g˙al meta ng˙ataw il-˙atra l-kummissarji, huwa wie©eb li g˙ax ma sabux post minn fejn joperaw dawn il-kummissarji. Issa meta nqisu kemm il-ministri u dawk li jmexxu entitajiet pubbliçi da˙lu f’postijiet, biddlu, fornew mill-aqwa, f’dawn is-sena u tmien xhur, tg˙id allura g˙ad-difensuri taççittadini dan il-˙afna tkaxkir tas-saqajn? Twe©iba li turi kemm GonziPN mhux tassew interessat li jsa˙˙a˙ din l-istituzzjoni. Turi kemm il-Gvern m’g˙andux wisq interess iservi liç-çittadini. Possibbli li fil-Belt kollha kellhom idumu dan iΩ-Ωmien kollu biex isibu post minn fejn jistg˙u joperaw dawn iΩ-Ωew© kummissarji? Jidher li GonziPN ma kellux g˙a©la, meta tqis li f’dan il-perijodu twaqqa’ Bieb il-Belt, inbeda l-bini talParlament il-©did u tat-teatru u din tal-kummissarji difensuri taç-çittadini raqdu fuqha. G˙al GonziPN l-importanti dak li jidher, li jippompja lilu nnifsu fuq il-mezzi tax-xandir, imma d-dritt taç-çittadini li jieqfu lill-Gvern biex jie˙du dak li hu tag˙hom, dak ji©i lura sew fil-prijoritajiet. L-uniku interess ta’ GonziPN huwa li jibqa’ fejn hu. G˙alhekk l-attenzjoni tieg˙u hija fuq affarijiet li jidhru li jag˙tuh riΩultat fl-immedjat. G˙alhekk din il-©irja sfrenata biex ilesti l-pro©etti biex ikun jista’ jinawgurahom lejlet lelezzjoni. G˙alhekk il-˙ru© ta’

kuntratti bl-addoçç biex dawk li qed jieklu jkomplu jsostnuhom, ikomplu jbeΩΩg˙u lill˙addiema tag˙hom li jekk jitla’ l-Labour ma jafux ikollhomx xog˙ol u jista’ jkun ikollhom ikeççuhom. G˙al dawn l-affarijiet jirsistu qeg˙din, ˙alliha li hemm min ta’ kuljum qed jikxfilhom dak li sa issa dejjem irnexxielhom iΩommu mistur. Qed jikxfilhom ta’ kuljum linteressi ta’ min jag˙tihom palata u li jΩoqqu lil dawn huwa l-uniku mod li baqg˙alhom biex forsi jibqg˙u fil-gvern. Issa kollox qed jo˙ro©, speçjalment il-fatt ta kemm il-poter g˙al GonziPN huwa g˙an fih innifsu u mhux mezz biex jintla˙aq l-g˙an li tag˙ti ˙ajja a˙jar liç-çittadini. U dan kollu re©a’ ˙are© çar fl-eΩempju tad-dewmien fil˙atra tal-kummissarji fl-Uffiççju tal-Ombudsman. F’xi ˙a©a li se tolqot liç-çittadini direttament damu jkaxkru sena u tmien xhur biex isibu post minn fejn joperaw dawn ilkummissarji. Turija ta’ kemm l-interessi taç-çittadini qeg˙din ’l isfel fil-lista ta’ prijoritajiet ta’ dan il-Gvern. Issa jekk il-bΩonnijet taç-çittadini ma ji©ux l-ewwel g˙allGvern, ti©i wa˙edha li l-Gvern mhux qieg˙ed hemm g˙aç-çittadini imma qieg˙ed hemm g˙alih innifsu u g˙al dawk viçin tieg˙u. Minkejja dan, jibqa’ g˙addej qisu mhux hu. Qisu ç-çittadin qieg˙ed biss hemm biex darba f’˙ames snin jitolbu jivvutalu. Dan ikompli jikkonferma li g˙andna gvern biex jisserva mhux biex iservi.

12.08.2012

Editorjal

www.kullhadd.com Kull˙add, A28B, Industrial Estate, il-Marsa, MRS3000 Editur: 2568 2270 editur@kullhadd.com | Reklami: 2568 2278 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

George Pullicino je˙el mill-eΩami iskart – “Malta shows deficits in all kinds of waste management issues”. Dan kollu jikkuntrasta bil-kbir mal-˙afna fta˙ir tal-kumpannija tal-Gvern WasteServ li ˙ar©et bih fi tmiem il-gimg˙a li g˙addiet, dwar l-hekk msej˙a ‘suççessi’ li qeg˙din jiksbu. L-istess i˙obb jag˙mel ta’ spiss il-Ministru tar-RiΩorsi, George Pullicino, biex ming˙alih ji©bor ©ie˙u mal-elettorat. U biex forsi jilloppja lill-pubbliku in©enerali g˙al skopijiet purament propagandistiçi. Veru kaΩ ta’ kif l-eku tal-magna propagandistika tal-Gvern GonziPN jista’ jirbombja kemm irid bejn l-erba’ ˙itan tal-im˙u˙ mag˙luqin u mimlija bil-propaganda fierg˙a li hawn fostna, imma li ftit li xejn jista’ jkollu effett fuq minn jevalwa l-livelli mil˙uqa jew mhux, minn lenti kemm jista’ jkun o©©ettiva. Il-konkluΩjonijiet tal-Kummissjoni Ewropea li Malta g˙ad g˙andha nuqqasijiet serji ˙afna f’dawk li huma l-kriterji ewlenin fl-immani©©jar tal-iskart, ta’ bilfors iqanqlu t˙assib dwar kemm il-WasteServ huma m˙ejjija b’mod xieraq biex jilqg˙u g˙allisfidi li qieg˙da tpo©©i quddiemhom l-Kummissjoni Ewropea permezz ta’ roadmaps li juruna t-triq, tappa tappa li minnha g˙andna ng˙addu. F’demokrazija li tiffunzjona kif suppost fejn il-ministri jkunu

m©eg˙lin jirrispondu g˙al g˙emilhom b’çerta serjetà u responsabbiltà, rinfaççjat minn çertifikat b˙al dan mill-aktar negattiv, il-ministru kkonçernat, f’dan il-kaΩ George Pullicino, kien ji©i m©ieg˙el idabbar rasu ming˙ajr wisq kliem ie˙or. Hawn Malta, ta˙t l-oligarkija GonziPN, biex ministru ji©i m©ieg˙el jirriΩenja trid tkun xi mozzjoni tal-OppoΩizzjoni li ti©i ddemonizzata g˙ax tkun qdiet dmirha. Kemm pajjiΩna mhuwiex up to scratch, im˙ejji kif xieraq flimmani©©jar tal-iskart, speçjalment f’sitwazzjonijiet problematiçi, u speçjalment fejn ikun hemm involut skart perikoluΩ, jo˙ro© sewwa sew mill-kaΩ talMercaptan, fejn il-WasteServ blebda mod ma kienet involuta u l-awtorità regolatriçi f’dan il-kaΩ, il-MEPA, jidher li kienet ineffettiva g˙al kollox, jekk mhux ukoll kompliçi mal-Korporazzjoni Enemalta. KwaΩi tliet snin wara li f’pajjiΩna se˙˙ il-kaΩ tal-˙ruq tal-kimika perikluΩa Mercaptan, rapport li sar mill-eks-Awditur tal-MEPA, Joe Falzon, u li kien ippubblikat f’dawn il-©ranet, jikkonferma dak li kienet irrappurtat din ilgazzetta fil-25 ta’ Settembru tal2011, ji©ifieri li l-mod li bih lEnemalta ddisponiet minn din ilkimika kien illegali. Il-kaΩ tal-Mercaptan u l-mod mill-aktar dilettantesk kif iddis-

poniet minnu l-Enemalta, imur lura g˙al Settembru tal-2009 meta, f’diversi n˙awi f’pajjiΩna, inxtammet ri˙a qawwija ta’ gass. Dan il-kaΩ kien qajjem t˙assib serju u l-Korporazzjoni Enemalta kienet ˙arget tg˙id li ma kien hemm l-ebda leakages u li ma kien hemm l-ebda periklu g˙assa˙˙a pubblika. Ir-rapport ta’ Joe Falzon jikkonferma li kollox jindika li lKorporazzjoni Enemalta kellha lakbar ˙tija f’dan il-kaΩ meta mxiet bl-aktar mod irresponsabbli fil-mod kif iddisponiet minn din il-kimika perikoluΩa mhux skont il-prekawzjonijiet u lproçeduri stabbiliti bil-li©i. Aktar minn hekk, ir-rapport talPerit Joe Falzon jitfa’ wkoll il˙tija fuq il-MEPA li fi kliemu kienet responsabbli li tara li lEnemalta timxi mar-regolamenti stabbiliti meta ti©i biex tiddisponi minn din il-kimika perikoluΩa. F’dan il-kaΩ mhux biss naqset b’mod gravi korporazzjoni pubblika b˙alma hija l-Enemalta, imma anki l-awtorità regolatriçi, il-MEPA, kienet kompliçi ma min kiser il-li©i. Flok ma Ωgurat li l-Enemalta kienet qieg˙da tie˙u l-miΩuri ta’ prekawzjoni stipulati mil-li©i, ilMEPA assumiet li kien qieg˙ed isir hekk, meta fir-realtà ma sarx hekk. Skont ir-rapport tal-Perit Falzon, avolja l-MEPA kienet

infurmata, anki permezz ta’ email mid-Direttur talProtezzjoni Çivili, li l-Enemalta kellha ammont sostanzjali ta’ Mercaptan li riedet te˙les minnu, imma l-MEPA baqg˙et ma ˙adet l-ebda azzjoni biex ikun aççertat li l-affarijiet isiru kif suppost, minkejja li din il-kimika tista’ tag˙mel ˙sara lis-sa˙˙a tan-nies. Flok g˙amlet il-verifiki neçessarji, il-MEPA sempliçiment qag˙det fuq dak li qalulha millEnemalta, li l-problema talMercaptan kienet solvuta, meta fil-fatt ma kienet solvuta xejn. Il-g˙aliex il-Mercaptan l-ewwel ittie˙ed f’Kordin, u kienet re©g˙et inxtammet ri˙a qawwija ta’ gass f’diversi lokalitajiet finna˙a t’isfel ta’ Malta. Kien biss wara li l-Mercaptan in˙araq f’g˙alqa fil-limiti talBa˙rija, viçin ta’ kamra tan-nar, li l-MEPA bdiet tistaqsi xi mistoqsijiet lill-Enemalta, li baqg˙u ma ©ew imwie©ba qatt. Il-Perit Joe Falzon jirrikonoxxi li kien biss g˙all-investigazzjonijiet li saru mill-©urnalisti (ta’ din il-gazzetta wie˙ed irid jg˙id), sentejn wara li se˙˙ dan il-kaΩ, li sar mag˙ruf x’kien ©ara eΩattament bil-kimika tal-Mercaptan. X’ma tag˙tiniex çertifikati talmist˙ija l-Kummissjoni Ewropea b’sitwazzjonijiet tal-mist˙ija b˙al tal-Mercaptan!

“

Minn statistika uffiçjali tal-Kummissjoni Ewropea dwar limmaniggjar tal-iskart fil-Istati Membri, jidher çar li pajjizna qieg˙ed ferm ’il boghod milli jil˙aq livelli aççettabbli fl-immani©©jar taliskart. Mhux biss pajjiΩna jinsab fost lag˙ar g˙axar Stati Membri talUE, iΩda l-istess Kummissjoni Ewropea hija deçiΩa li t˙ejji roadmaps biex torbot lil dawn ilpajjiΩi, fosthom Malta, sabiex jinfet˙u diskussjonijiet immedjati mal-awtoritajiet nazzjonali ˙alli dawn in-nuqqasijiet ji©u indirizzati bl-ur©enza li je˙tie©u. IΩda fost it-tliet kategoriji li dawn l-Istati Membri nqasmu fihom mill-Kummissjoni, Malta tpo©©iet fil-grupp tal-a˙˙ar, b˙ala wie˙ed minn dawk ilpajjiΩi li l-aktar waqg˙u lura flimplimentazzjoni tal-istrate©iji u l-pjanijiet tag˙hom f’dan ir-rigward. Tista’ ta˙seb, ninsabu filkategorija tal-Bulgarija u talGreçja. Malta qed ti©i meqjusa millKummissjoni b˙ala wie˙ed minn dawk il-pajjiΩi li g˙andhom nuqqasijiet serji ˙afna g˙al dawk li huma l-kriterji ewlenin flimmani©©jar tal-iskart. Dwar pajjiΩna, ir-rapport talKummissjoni Ewropea jsostni li Malta g˙andha defiçits f’kull xorta ta’ kwistjonijiet li jikkonçernaw l-immani©©jar tal-

Il-membri protagonisti

Stefan Zrinzo Azzopardi President tal-PL stefan.zrinzo@partitlaburista.org segwi fuq twitter @stefanzrinzo

L-Ewwel Kungress tal-Partit Laburista se jkun qed jiltaqa’ f’Settembru ta’ din is-sena. Kungress li fih il-membri talPartit Laburista se jing˙ataw spazju s˙i˙ biex jiddiskutu lideat tag˙hom, jag˙tu s-su©©erimenti tag˙hom. Kungress li se jkun festa ta’ ideat u ˙sibijiet biex flimkien infasslu t-triq g˙all-futur ta’ pajjiΩna. L-idea li l-Partit Laburista jkollu l-kungress tieg˙u nibtet fissena 2008 meta fassalna statut ©did g˙all-Partit. Statut li fih fissirna mill-©did l-g˙anijiet talPartit Laburista, dak li jg˙aqqadna b˙ala forza politika progressiva li g˙an ewlieni tag˙ha hu li kul˙add ikollu l-opportunità li jirnexxi. L-g˙an li s-soçjetà tag˙na timxi ’l quddiem. Soçjetà li tkejjel il-progress tag˙ha billi tara kemm javvanzaw dawk l-aktar dg˙ajfa fis-soçjetà. Statut ©did li wassal biex ilPartit Laburista jkollu l-g˙odda me˙tie©a biex madwar il-Partit jinbena moviment ta’ persuni li lkoll g˙andhom l-g˙an li pajjiΩna jkun pajjiΩ a˙jar. Minn dakinhar fhimna li lPartit g˙andu jag˙ti le˙en akbar lill-membri tieg˙u. Il-membri

tal-Partit, li minn dejjem kienu lbaΩi li fuqha nbnew l-istrutturi tal-Partit, je˙tie© li jkunu parti minn diskussjoni wiesg˙a u strutturata f’dak li jrid iwettaq ilPartit. G˙alhekk kien ©ie deçiΩ li jitlaqqa’ kungress g˙all-membri tal-Partit li jkollu Ωew© g˙anijiet prinçipali – il-membri g˙andhom ikollhom id-dritt talg˙aΩla finali fil-˙atra tal-mexxej tal-Partit, u qabel elezzjoni ©enerali l-membri g˙andhom ikunu parteçipi fit-tfassil u lapprovazzjoni tal-linji gwida g˙all-manifest elettorali. Il-Partit Laburista, li madwaru qed jibni moviment miftu˙ g˙al kull min jemmen fl-g˙anijiet tag˙na, ilu g˙addej b’konsultazzjoni mill-aktar wiesg˙a u b’mod mill-aktar estensiv. Issa wasal iΩ-Ωmien li nlaqqg˙u l-Kungress tal-Partit Laburista. Il-Kungress li fih kull membru se jing˙ata l-opportunità li jg˙id tieg˙u. Fassalna programm wiesa’ biex niddiskutu firxa kbira ta’ su©©etti. L-oqsma ewlenin tassoçjetà tag˙na – mill-ekonomija g˙all-finanzi pubbliçi, mixxog˙ol sal-oqsma soçjali, missa˙˙a g˙all-ambjent, mill-anzjani g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Nistg˙u

ng˙idu li se nkunu qed nag˙tu opportunità mill-aktar wiesg˙a g˙al diskussjoni kbira. G˙awdex se jkun parti minn dan il-Kungress. Wa˙da millattivitajiet ta’ dan il-Kungress se tkun f’G˙awdex. B˙ala partit qed nag˙tu attenzjoni lil dan irre©jun li nemmnu li t˙alla jaqa’ lura mit-tmexxija preΩenti. F’Ottubru li g˙adda laqqajna lKungress Re©jonali g˙al G˙awdex, iΩda issa, fl-Ewwel Kungress tal-Partit, G˙awdex se jkun parti minn dak il-programm estensiv li fassalna. Din id-diskussjoni u konsultazzjoni mal-membri mhux se tibda fil-jiem tal-Kungress. Matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at kellna laqg˙at mal-membri tag˙na minn kull lokalità, kemm f’Malta kif ukoll f’G˙awdex. Laqg˙at li kellhom attendenza tajba ˙afna u li minnhom ˙ar©u numru kbir ta’ su©©erimenti u proposti. Kienu diskussjonijiet mill-aktar interessanti u li se jservu b˙ala bidu tajjeb g˙all-Kungress tal-Partit. Matul il-jiem tal-Kungress, lattivitajiet mhumiex se jkunu marbuta biss mad-diskussjoni dwar it-temi li qed nag˙Ωlu. Nemmnu li din g˙andha tkun festa g˙all-familji kollha tal-

membri tal-Partit Laburista. Filprogramm tal-Kungress se nindirizzaw persuni ta’ etajiet differenti, ideat differenti. Min se jattendi se jkun mistieden li jipparteçipa fiddiskussjonijiet kif ukoll jiltaqa’ ma’ uffiçjali tal-Partit biex niddiskutu ideat li jistg˙u ji©u su©©eriti. Il-deputati u l-kandidati tal-Partit se jkunu qeg˙din jiltaqg˙u u jipparteçipaw biss˙i˙ fl-attivitajiet li se jkunu qeg˙din isiru. Nemmnu bis-s˙i˙ li l-programm li fassalna se jkun ta’ interess u se jattira parteçipazzjoni kbira fil-©ranet tieg˙u u flattivitajiet kollha li se jkollna. Il-qofol tal-Kungress ikun iddiskors tal-Mexxej Laburista, Joseph Muscat, nhar is-Sibt 22 ta’ Settembru. Biex niççelebraw l-g˙eluq ta’ dan l-Ewwel Kungress tal-Partit, il-Óadd 23 ta’ Settembru se norganizzaw festa g˙all-familji kollha bil-g˙an li nag˙mlu attività li tattira lill-familji Maltin u Ghawdxin. Din l-attività g˙andha sservi b˙ala inizjattiva ta’ ©bir ta’ fondi g˙all-Partit li je˙tie© l-g˙ajnuna ta’ kul˙add fit-t˙ejjijiet g˙all-kampanja elettorali. Niltaqg˙u fil-Kungress.

12.08.2012

Kumment

L-uÌigÓat taÇ-çittadini

Stqarrija ta’ Ministru li tag˙mel g˙ajb lill-˙addiem Malti Sur Editur, Hi ˙a©a ovvja li l-ministri talGvern inqatg˙u mir-realtà tal˙ajja u mhumiex i˙ossu lpolz u l-u©ig˙at taç-çittadin. Mill-istqarrijiet li l-Ministru Tonio Fenech jo˙ro© bihom fil-magaΩin li g˙adu kemm tqassam bl-isem Inizjattivi li bihom int tista’ t˙allas inqas income tax ikompli juri kemm qed jg˙ix f’dinja ta’ s˙ab, u forsi f’xi torri talavorju. Kul˙add jaf li ta˙t dan ilGvern, il-borgeΩija – dik ilfaxxa ta’ familji li d-d˙ul tag˙hom la hu tas-sinjuri u lanqas tal-fqar, g˙ebet. Ma xaqilbitx g˙all-a˙jar, iΩda spiççat ting˙add ma’ dawk bi d˙ul inqas. Qed ixxaqleb lejn il-faqar tal-pajjiΩ. Li l-Gvern ilu jdoqq it-trombi bl-g˙ajta li ˙oloq ix-xog˙ol g˙al 20,000 ru˙ saret stunatura gwappa, jew g˙ajta fixxag˙ri. Ilkoll nafu kemm g˙ad fadal fuq li fadal, nies ifittxu x-xog˙ol, u meta u jekk isibuh, hu xog˙ol taççekçik. Xog˙ol li ma jirrendix biΩΩejjed d˙ul biex dak li jkun jg˙ajjex familja b’mod diçenti. Li l-inizjattiva ta’ kull gvern tkun li j˙e©©e© lil kul˙add ja˙dem aktar, jistudja aktar, jinvesti aktar, jaqla’ aktar flus, hi ˙a©a tajba. IΩda fir-realtà qed naraw li ftit wisq fadal min jista’ ja˙dem aktar u jinvesti aktar. Allura kif jista’ dak li jkun jaqla’ aktar flus? Hu minnu li aktar studenti qed ikomplu bl-istudju terzjarju, iΩda x’qed ji©ri meta dawn jispiççaw gradwati millUniversità? X’xog˙lijiet qed isibu jistennewhom? Xejn. Ba˙˙. Lanqas l-ETC ma tista’ ssibilhom xog˙ol, g˙ax l-impjegati g˙oljin tag˙ha jafu li teΩisti l-iskuΩa (g˙alkemm hi realtà), li jekk min ikun se j˙addimhom jag˙Ωel lilhom, ikollu j˙allashom aktar milli kieku j˙addem bniedem b’inqas skola. Nies qrib il-Partit Nazzjonalista jsostnu wkoll li lg˙ajta tal-Gvern li naqqas ittaxxa biex il-˙addiem ikollu aktar flus fil-but fiha nuqqas s˙i˙ tal-verità. Kul˙add jaf li waqt li l-Gvern naqqas it-

taxxa li jsemmi, ippermetta diversi g˙oli fil-˙ajja tal-istess ˙addiem. X’jiswa li tiffranka ˙ames ewro fil-©img˙a, meta fl-istess waqt il-Gvern jg˙ollilek ilkontijiet tad-dawl u tal-ilma, il-prezz taç-çilindru tal-gass, dak tal-petrol u ta’ ˙ti©iet o˙ra tal-˙ajja ta’ kuljum, fosthom tal-˙alib, tal-irkotta, talla˙am, tal-˙obΩ u diversi affarijiet o˙ra. Hu minnu li dawn l-affarijiet essenzjali jistg˙u jkunu g˙olew minn barra, iΩda x’hemm x’jikkumpensa lill˙addiem g˙alihom? Forsi lfatt li jrid jistenna sena biex jara x’jo˙ro© mill-MCESD? Li ministru jifta˙ar kemm il˙addiem ˙a Ωidiet u kemm qed jiffranka mit-taxxa u ma j˙arisx b’kemm g˙oliet il˙ajja, ikun qed imur kontra sslogan tan-Nazzjonalisti nfushom li jg˙idu: “Ti©©udikawniex fuq dak li ng˙idu, iΩda fuq dak li nag˙mlu.” U lpoplu mhux ba˙nan. Jaf li meta b’inqas flus fil-but kien kapaçi jixtri tuΩΩana pastizzi g˙all-familja, illum, bil-flus

kollha li jsemmi l-Gvern, l-istess ˙addiem mhux kapaçi jixtri nofs tuΩΩana. Jaf, g˙ax kul˙add g˙adu jiftakar fil-kanzunetta li tg˙id: Hawn tal-pastizzi, s˙an u tajbin; tliet soldi l-wie˙ed, erbg˙a xelin. Illum, prezz ta’ pastizz wie˙ed jiΩboq sew ilprezz ta’ erbg˙a. IΩda tg˙id il-Ministru tal-Finanzi jista’ jserr˙ilna rasna li l-paga jew id-d˙ul Ωdidilna b’aktar minn erba’ darbiet ta’ dak li kien meta ˙ar©et din il-kanzunetta? U forsi jsemmilna wkoll kemm seta’ jfaddal ˙addiem dak iΩ-Ωmien, ma’ dak li qed jistenna lill-istess ˙addiem ifaddal illum? Huma bosta n-Nazzjonalisti li jinsabu ppreokkupati g˙allfatt li l-Ministru qed jippretendihom ja˙dmu u jkomplu ja˙dmu biex ikunu jistg˙u jfaddlu xi ˙a©a. Huma jsostnu li l-˙ajja m’g˙andhiex tkun xog˙ol fuq xog˙ol, l-aktar meta jkollok familja xi tmantni u tie˙u ˙sieb. VINCE BORG, BIRKIRKARA

Ìrieden ˙dejn il-mitjar Sur Editur, Nixtieq ni©bed l-attenzjoni lill-Ministru u l-uffiçjali responsabbli mill-mitjar tal-ajruport. Kull meta mmur nimxi fil-walking track li hemm matul il-mitjar, nara biΩibilju ©rieden iktar minn g˙oxrin çentimetru twal jaqsmu t-trejqa li hemm fuq ©ewwa mad-dawra tal-mitjar u w˙ud minnhom jaqsmu wkoll il-walking u lbicycle track. Kull darba li mmur dejjem nara mill-inqas g˙axar ©rieden u jien immur spiss nag˙mel passi©©ata waqt inΩul ix-xemx f’din it-track. Fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Lulju 2012 sa˙ansitra rajt qattus safrani li da˙al jikkaççja l-©rieden fiddirezzjoni tar- runway. Jien na˙seb li huwa perikoluΩ g˙all-ajruplan jekk, waqt li jkun

nieΩel speçjalment, jaqsamlu xi annimal quddiemu. Óa©a o˙ra li osservajt hija li fil-bidu tal-walking track, eΩatt fejn l-ewwel xatba tal-mitjar viçin ix-xatba tal-VIP, jitpo©©ew xi kaxxi fuq ir-roti li milli jidher ikunu mimlijin bid-drena©© li jitne˙˙a mill-ajruplani. Ovvjament, li kieku taf x’ri˙a ta’ drena©© ikun hemm! Ma nafx kif çerta nies joqog˙du bilqieg˙da viçin dawn ilkaxxi jaraw l-ajruplani. Na˙seb li s-sens taxxamm spiççalhom g˙al kollox. Nittama li jittie˙du l-passi biex dawn l-affarijiet li semmejt ma jibqg˙ux isiru. RESPONSABLI, BL-EMAIL

MINN FUQ IL-WHITEBOARD Toni Friggieri

Lil hinn miç-çifri Dak li ntqal waqt konferenza stampa li taw, Evarist Bartolo u Owen Bonnici ©ab reazzjoni min-na˙a tal-Ministeru talEdukazzjoni u l-medja Nazzjonalista. Kienet reazzjoni bbaΩata fuq xita interpretazzjonijiet ta’ çifri u mhux fuq argumenti. Jidher li l-Ministeru tal-Edukazzjoni ma fehemx li l-Kelliema Laburisti uΩaw iç-çifri u l-perçentwali b˙ala baΩi biex iressqu argumenti dwar l-edukazzjoni u mhux sempliçiment biex joqog˙du jmeru ç-çifri minfu˙in li ntuΩaw mill-istess Ministeru. Çifri li f’dawn l-a˙˙ar snin qed jintuΩaw biex issir propaganda parti©©jana u bid-doΩa aktar tiΩdided aktar ma qed toqrob lelezzjoni. Il-Partit Laburista jsostni li kull persuna, hi min hi, ©ejja minn fejn ©ejja u toqg˙od fejn tog˙od, hija importanti u trid ting˙ata l-attenzjoni me˙tie©a. U dan jg˙odd ˙afna fil-qasam tal-edukazzjoni. G˙all-Partit Laburista kull student li jispiçça mill-iskola ming˙ajr kwalifiki, ming˙ajr ˙iliet, huwa telfa g˙all-istudent, g˙all-familja tieg˙u u g˙all-pajjiΩ. Anke jekk 99% tal-istudenti jiksbu suççess, xorta wie˙ed g˙andu jit˙asseb g˙al dak il-1% li fallew. U allura anke jekk g˙all-argument wie˙ed jaççetta ç-çifri li qed jag˙ti l-Gvern, xorta wa˙da l-awtoritajiet edukattivi jkunu qed jag˙mlu ˙aΩin li jippruvaw ja˙bu jew iwarrbu lil dak il-perçentwal li falla. Ma ninsewx li biex wie˙ed isolvi problema, l-ewwel li jrid jag˙mel irid jaççetta li hemm problema. U, sfortunatament, bla©ir tieg˙u l-Gvern jidher li qed jipprova jg˙ammex g˙ajnejn ilpubbliku b’g˙add ta’ çifri sbie˙ li Ωgur ma jwasslux biex issir ˙idma ˙alli ti©i solvuta l-problema ta’ dawk il-perçentwali li mhumiex jissemmew. Argument ie˙or li l-Ministeru tal-Edukazjoni qed ja˙rab minnu huwa l-gradi 6 u 7. G˙alkemm wie˙ed ma jistax ma jaççettax lisforz tal-istudenti li jiksbu dawn il-gradi, min-na˙a l-o˙ra jsir Ωball jekk bil-mod kif qed ninkludu lil dawn biex nonf˙u ççifri, nag˙tu l-idea lill-istudenti li dawn il-gradi qed jift˙ulhom bera˙ il-biebien kollha g˙all-korsijiet postsekondarji. Il-verità hija, u dan wie˙ed jista’ jiççekkjah billi jara l-prospectus tal-istituzzjonijiet postsekondarji (MCAST, Junior College, ITS, Sixth forms, eçç.) tal-Istat, il-Knisja u l-iskejjel privati, u jara kemm huma ftit il-korsijiet li huma miftu˙a g˙all-istudenti li jiksbu dawn il-gradi. Mill-©did wie˙ed jistaqsi kif tista’ titjieb is-sitwazzjoni edukattiva ta’ numru kbir ta’ studenti, jekk min˙abba l-fissazzjoni fuq il-perçentwali, l-awtoriatjiet edukattivi jibqg˙u jinkludu dawn ilgradi b˙allikieku huma gradi li jift˙u l-bibien kollha g˙al korsijiet postsekondarji. U li dawn il-gradi mhumiex dak mixtieq mill-istudenti, mhux qed ng˙idu jien biss, mhux qed jg˙iduh il-Kelliema Laburisti biss, iΩda sa˙ansitra l-eks-Dekan tal-Fakultà tal-Edukazzjoni, ilProfessur Carmel Borg, li stqarr: “Mela li wie˙ed jikkuntenta bis-6 u s-7, u dak is-6 u s-7 ting˙ata l-impressjoni li tista’ tag˙mel ˙afna affarijiet bihom, allura na˙seb jien li qeg˙din nid˙ku bina nfusna. B˙ala wild il˙addiem ma nistax indur fuq s˙abi l-˙addiema u ng˙idilhom jikkuntentaw bis-6 u s-7. Assolutament inaççettabbli mill-punto di vista soçjali.” U hawn il-qofol ta’ kollox: li ma nkunux sodisfatti bil-gradi 6 u 7, imma li nimmiraw aktar g˙oli. Evarist Bartolo g˙amel il-mistoqsija: “IΩda g˙andna nkunu sodisfatti b’dawk li qed i©ibu grad ta’ 6 jew 7, kif qieg˙ed jag˙mel il-Gvern? Jew inkella rridu ng˙ollu l-aspettativa biex imorru a˙jar?” It-twe©iba g˙andha tkun li je˙tie© li nag˙mlu minn kollox biex ng˙ollu l-aspettattiva biex l-istudenti tag˙na jiksbu dawk il-gradi li tassew jift˙ulhom il-bibien kollha biex jibqg˙u javanzaw fil-qasam postsekondarju. Kif qalu l-Kelliema Laburisti Evarist Bartolo u Owen Bonnici, g˙alkemm ir-riΩultati miksuba mill-istudenti la huma eççellenti u lanqas miΩerabbli, te˙tie© viΩjoni aktar çara fil-qasam taledukazzjoni biex jirnexxu aktar studenti.

12.08.2012

Kumment

Jg˙id Tieg˙u PATRI MARIO ATTARD OFM CAP

Mhux b˙al Pupull! Niftakar li meta kont Ωg˙ir kien lg˙ors tieg˙i naqra d- Denfil . Kien tassew ©awhra ta’ tag˙limiet dak limbierek ktieb! Fosthom kien hemm l-istorja ta’ Pupull. Kemm kien jitlag˙lu bl-ikrah! Ìieli nsibni b˙al Pupull. Mhux lewwel darba li taqbiΩli. Narma ng˙ajjat u n©en©el kulma hemm! Forsi min jafni jiskanta u jg˙id: “Isma’, b’liema wa˙da ˙are© il-Patri illum! Mela dan jitlag˙lu wkoll?” Iva. TaqbiΩli. L-aktar filg˙odu meta ma nkunx ©ejt f’tieg˙i. Óa nitfag˙ha a la IngliΩa ˙a – I am not a morning person! Tajjeb hekk! Ji©rili li xi drabi nag˙li g˙ax jisba˙! Mhux g˙aliex ma n˙obbx na˙dem. Anzi, nie˙u gost nara lil ˙addie˙or moqdi. Imma kul˙add ikollu l-limiti tieg˙u. U, g˙aliex m’g˙andix nistrie˙ ftit ie˙or sakemm ni©i f’sensija u nibda’ l-©urnata bil-mod? Ma rridx la niddefendi lili nnifsi u lanqas lil min hu b˙ali. Imma l-verità hija wa˙da. U rrid ng˙idha b’qalbi kollha. Naf min hu b˙ali, tal-libsa twila, li veru ja˙dem minn qalbu. Kemm jag˙mel sagrifiççji g˙an-nies li jaqdi b’fedeltà kbira! Jew nies tal-familja li, minflok g˙aΩlu li jag˙mlu karriera g˙ax tassew huma kapaçi, taw ˙ajjithom lill-Mulej biex ixandruh! U x’jie˙du? Keded! Inkwiet! Ingratitudni! Çertu nies ma jtikx li ma tg˙idilhomx. Insemmi, ng˙idu a˙na, lil dawk li huma vampiri. G˙aliex mo˙˙hom hu li jerdg˙u biss. Je˙ilbuk. Mist˙ija f’wiççhom m’g˙andhomx. Iridu kollox issa. Ji©uk il-Knisja jew f’xi komunità ta’ talb b’arroganza tax-xjaten. Jippretendu li tag˙mlilhom l-ilma jiΩfen! L-aqwa kumditajiet iriduhom g˙alihom biss! U, sitta u sitta tnax jekk il-bqija humiex moqdijin. X’demm jag˙mlulek nies b˙al dawn! Ikollokx aptit tg˙addihom minn ©o xi tieqa g˙al barra! Alla biss iΩommok milli tag˙mel xi storja tinkiteb! G˙aliex imma din ir-rabja kollha? G˙aliex hawn nies u nies. G˙aliex na˙taf u nkeççi lill-iddivorzjati mill-Knisja? G˙aliex lill-omosesswali inberrqilhom jekk ji©u biex jisimg˙u l-Kelma ta’ Alla? U, g˙aliex lil min biddel is-sess misjuq mill-kuxjenza tieg˙u, in©ag˙lu jifhem li jekk jirfisli l-bieb tal-Knisja qisu qieg˙ed jipprofanahieli? Jien Patri jew xitan? M’iniex qieg˙ed insemmi l-kwistjoni jekk g˙andhomx jitqarbnu jew le. Dik storja o˙ra. Imma, jekk jiena b˙ala Patri niΩbel g˙al dawn in-nies g˙aliex ji©u fit-Tempju ta’ Alla u li fih hemm post g˙al kul˙add, g˙andi tassew problema kbira! Lil Ìesù, li suppost qieg˙ed nipprappreΩenta, ma nafux! U tg˙id ma kienx se jkeççihom ’il barra dak? Dak kien imur g˙andhom. Joqg˙od g˙andhom u jiekol mag˙hom! U mhux i˙allihom ji©u g˙andu huma! Huwa dak Alla sie˙bi! Il-fundatur tal-fidi Nisranija! Is-saçerdot! IlQaddej veru ta’ Alla! Imma Ìesù kien jiΩbel bir-rabja quddiem l-ipokresija ta’ dawk li tant kemm g˙andhom supperjva fihom li ma tistax tkellimhom. Jie˙u g˙alihom mix-xejn u ji˙daru kontrik. Ixerrdu kull xorta ta’ qlajjiet foloz fuqek ma’ kullimkien. U dan g˙aliex tkun urejthom il-verità. Imsieken in-nisa u lir©iel tag˙hom! Veru martri primi! X’martirju tg˙ix ma’ ra©el li jekk ma tg˙addix tieg˙u arah jew isabbat u jkisser kulma hemm inkella ma jkellmikx. A˙fruli imma se ng˙idha. Allura dan g˙andu permess jitqarben? Huwa veru dispost li jirçievi lil Ìesù nnifsu fih? Mhux qieg˙ed jag˙ti skandlu lil min jafu? U hemm min jafu tafux, g˙aliex kul˙add l-istess storja fuqu! Óares lejn ilqrusa li g˙andu f’wiççu u malajr tinduna! Il-qalb iebsa Ìesù ma jifla˙hiex! U tant kemm ma jniΩΩilhiex li jdur bl-a˙rax kontra l-ispirtu ˙aΩin li jΩommha pri©uniera! G˙id lil Pietru miskin x’çamata qala’ ming˙andu g˙aliex fettillu jg˙idlu bil-˙lewwa biex ma jmurx Ìerusalemm? A˙seb u ara b’liema rabja qaddisa l-Mulej jikxef l-ipokresija u l-imbrolji mag˙mula bil-©lekk, bl-ingravata, bil-please u t-thank you! Li nirrabja kontra l-faççoliΩmu, l-arroganza, il-qerq, issuppervja u l-indifferenza ma nkunx b˙al Pupull. Anzi, inkun b˙al Ìesù Kristu!

Garaxxijiet b˙ala residenza f’Wied il-G˙ajn Sur Editur, Qieg˙ed isir abbuΩ sfaççat u ˙add mhu qed jag˙ti kas rigward il-kiri ta’ çerti postijiet. Çerti garaxxijiet qeg˙din jinkrew lill-immigranti illegali minflok g˙all-karozzi. X’inhu ji©ri? Mela dawn jing˙aqdu gruppi ta’ xi sitta jew aktar u jikru garaxx bejniethom biex juΩawh

b˙ala residenza. Is-sabi˙a hi li dawn, peress li ma jkollhomx kumdità fejn jonxru, jag˙mlu biçça ˙abel barra t-triq u jonxru fuqu. G˙al re-sidenti li joqog˙du viçin mhux ˙a©a sabi˙a. Jekk wie˙ed jg˙addi minn Triq L-Iskall, Wied il-G˙ajn, jara b’g˙ajnejh dan kollu. Ìejna f’sitwazzjoni qisna qed ng˙ixu fi Ωmien l-

erbg˙ini-jiet. Jien ma na˙sibx li l-awtoritajiet jistg˙u j˙allu abbuΩi b˙al dawn. G˙alhekk nitlob biex dan l-abbuΩ jieqaf u jittie˙du passi kontra min qieg˙ed jikri dawn il-garaxxijiet b˙ala residenza. MALTI MODERN, WIED IL-GÓAJN

Ótie©a ta’ ATM machine fil-Qrendi u f’Óal Kirkop Sur Editur, Waqt iΩ-Ωjarat fid-djar, ˙afna kienu dawk irresidenti tal-Qrendi u Óal Kirkop li qaluli li wa˙da mid-diffikultajiet li qeg˙din i˙abbtu wiççhom mag˙hom hija n-nuqqas ta’ ferg˙a ta’ xi bank. Wisq probabbli li r-ra©uni g˙ala f’dawn iΩΩew© lokalitajiet m’hawnx ferg˙a ta’ bank, hija min˙abba li mhumiex lokalitajiet kbar, g˙alkemm irrid infakkar li fis-snin img˙oddija kien hemm ferg˙a fil-Qrendi. Jekk forsi mhix vijabbli li fil-lokalitajiet tinfeta˙ ferg˙a ta’ bank, ma na˙sibx li g˙andu jkun hemm diffikultà biex f’kull wie˙ed minnhom ikun hemm tal-anqas ATM machine. Forsi jkun hawn min jg˙idlek li kemm ÓalKirkop u kemm il-Qrendi huma viçin iΩ-Ûurrieq, u allura jistg˙u jinqdew minn hemm. Imma din mhix xi ˙a©a façli daqskemm wie˙ed ja˙seb, g˙al xi w˙ud. Ng˙idu a˙na, dawk li ma jsuqux, speçjalment in-nisa tad-dar, x’jag˙mlu? F’kaΩ li jkollhom bΩonn xi flus, ikollhom joqog˙du jistennew lil Ωwie©hom jirritornaw mix-xog˙ol biex jinqdew? U xi ng˙idu g˙all-anzjani! Ikollhom kull darba jitolbu lil uliedhom, jew lil xi ˙add ie˙or biex je˙duhom iΩ-Ûurrieq jew xi mkien ie˙or? Dawn huma diffikultajiet li g˙add ta’ residenti qeg˙din i˙abbtu wiççhom mag˙hom ta’ kuljum. G˙alhekk nixtieq nappella lill-awtoritajiet tal-banek biex jifhmu dawn id-diffikultajiet u jg˙inu lir-residenti tal-Qrendi u Óal Kirkop billi f’kull lokalità jpo©©u ATM machine. Jien infurmat li f’Óal Kirkop, il-Kunsill Lokali di©à rriserva spazju apposta biex titwa˙˙al ATM machine. JOE FARRUGIA, KANDIDAT TAL-PL GÓALL-ÓAMES DISTRETT

Toroq mimlija ˙sarat kbar fil-Gudja baqg˙u kif kienu Sur Editur, Jista’ l-Ministru Austin Gatt jag˙ti ordni biex jissewwew il-˙ofor li hemm fil- bypass (Dawret il-Gudja) tal-Gudja? Dawn il-˙sarat se˙˙ew meta kienet qieg˙da ssir Triq il-Kunsill tal-Ewropa u Triq Garibaldi. Çerti ˙ofor ©ew mimlijin bil-cold asphalt u w˙ud minnhom di©à nqalg˙u. Barra minn dawn it-toroq ©arrbu ˙sarat toroq o˙ra fil-Gudja, b˙al parti minn Triq ilKbira u Triq Óal Safi. Sintendi, dawn ©arrbu ˙sarat kbar waqt li kienu qeg˙din isiru l-istess toroq imsemmija f’Óal Luqa u lMarsa. Il-Gudjani mhux stmati mill-Gvern Nazzjonalista. Il-Gudjani qeg˙din ji©u minsi-

jin minn dan il-Gvern li mo˙˙u biss kif se jsalva minn din il-burraxka li qieg˙ed fiha ll-Partit Nazzjonalista. Il-partit ta’ Gonzi qieg˙ed jaqbad xog˙ol ’l hemm u ’l hawn biex juri kemm hu kapaçi. Biss, meta tqis kollox, issib li dan jag˙mlu biex il-poplu jurih li qieg˙ed jag˙mel ˙afna xog˙ol, imma fil-fatt ikun qieg˙ed isir ftit li xejn, g˙ajr infiq u tberbiq ta’ flus il-poplu fil-vojt. Nispera li jittie˙du l-passi neçessarji sabiex jissewwew il-˙sarat li ©arrbu t-toroq imsemmijin meta kienu qeg˙din isiru Ωew© toroq arterjali. GUDJAN, IL-GUDJA.

12.08.2012

Ta’ Barra

KISBA GÓALL-ESPLORAZZJONI SPAZJALI Fl-a˙˙ar jiem, il-˙addiema tal-a©enzija spazjali Amerikana NASA u dawk kollha li g˙andhom g˙al qalbhom ix-xjenzi spazjali, kellhom l-okkaΩjoni biex jiççelebraw bil-kbir is-suççess tal-a˙˙ar missjoni fuq il-pjaneta Mars. Wara vja©© ta’ 352 miljun mil li ˙a kwaΩi disa’ xhur, il-vettura robotika Curiosity niΩlet b’suççess fuq Mars u ttraΩmettiet l-ewwel filmati ta’ din il-pjaneta. RITIANNE AGUS tag˙ti ˙arsa lejn din il-vettura innovativa u l-iskop wara l-missjoni spazjali tag˙ha.

Curiosity – l-iktar vettura robotika avvanzata F’Novembru tal-2011 in-NASA kienet varat fl-ispazju l-iktar vettura robotika b’sa˙˙itha u avvanzata li qatt inbniet biex tesplora l-pjaneta Mars u tfittex sinjali li juru li xi darba kienet teΩisti l-˙ajja fuq din il-pjaneta qrib id-dinja tag˙na. Illum, kwaΩi disa’ xhur wara, din ilvettura niΩlet b’suççess fuq Mars fid-data skedata. Il-Mars Science Laboratory (MSL), mag˙rufa l-iktar b˙ala Curiosity, hija vettura lussuΩa b’daqs ta’ karozza Ωg˙ira. G˙andha sitt roti u ta˙dem bil-fjuwil nukleari. Din kienet ©iet varata permezz tal-Atlas V Rocket mill-Istazzjon tal-Forzi tal-Ajru ©ewwa Cape Canaveral, fi Florida. Curiosity ©iet tiswa lill-Gvern Amerikan xejn inqas minn $2.5 biljun. “Din hija l-vettura tal-˙olm g˙ax-xjentisti li jistudjaw lil Mars,” kien qal l-uffiçjal tan-NASA, Ashiwin Vasavada, meta l-vettura ©iet varata. “Dan huwa l-aktar esploratur attrezzat li qatt bg˙atna flispazju, u g˙alhekk ninsabu eçitati ˙afna.” Curiosity hija mistennija tibda tirrapporta lix-xjentisti li jsegwuha fuq id-dinja b’dak kollu li ssib, ming˙ajr ma jkun hemm il-bΩonn li ©©ib xi kampjuni lura fid-dinja. Dan g˙aliex il-vettura hija attrezzata b’dirg˙ajn robotiçi, makkinarju li jtaqqab, sett ta’ strumenti xjentifiçi, inkluΩ Ωew© kameras, kif ukoll sistema ta’ ra©©i u sett ta’ g˙odda biex ji©u analizzati t-tipi differenti ta’ ©ebel. Xeni rari tal-pjaneta Mars L-ewwel ritratti u filmati li bag˙tet Curiosity hija u nieΩla fuq Mars kienu promettenti

Il-vettura Curiosity tniΩΩlet fuq Mars ˙afna, g˙alkemm mhux ta’ kwalità g˙olja. L-ewwel filmat li l-uffiçjali tan-NASA raw huwa tal-qoxra protettiva tinqala’ u t-trab itir hekk kif ilvettura, marbuta bil- cables, tniΩΩlet fuq Mars permezz ta’ krejn spazjali. L-inΩul kien wie˙ed kemxejn ikkumplikat, u dan peress li lvettura tqila tunellata tkun g˙addejja b’sa˙˙a ta’ 13,000 mil fis-sieg˙a, li f’seba’ minuti biss iridu jinΩlu g˙al Ωero mili fis-sieg˙a. Dan it-tnaqqis fil-veloçità g˙amlitu permezz ta’ paraxut u l-isprar ta’ rockets b˙ala sistema ta’ brejkijiet. Sfortunatament, l-atmosfera ta’ Mars ma tantx tipprovdi frizzjoni biex il-vettura tkun tista’ tnaqqas il-veloçità, iΩda

b’xorti tajba kollox mar kif ippjanat. Ritratt partikolari li dar iddinja huwa dak li fih tidher ixxemx nieΩla wara muntanja blisem Mount Sharp. Kien popolari wkoll il-filmat ta’ Ωew© minuti u nofs li wera lil Curiosity nieΩla minn ©olatmosfera ta’ Mars. G˙alkemm l-ewwel ritratti ma kinux ta’ kwalità g˙olja, l-uffiçjali inkarigati mill-missjoni wieg˙du li jekk il-missjoni tmur kif suppost, Curiosity se tkun tista’ tibg˙at ritratti u filmati ta’ kwalità g˙olja bil-kulur. Il-missjonijiet tan-NASA fuq Mars In-NASA bdiet l-esplorazzjoni ta’ Mars lura fl-1976, meta

niΩΩlet il-vettura spazjali Viking. L-esplorazzjonijiet fuq Mars komplew g˙addejjin, sakemm fl-2004 ntbag˙tu Ωew© vetturi spazjali tewmin, imsemmijin Spirit u Opportunity. Dawn kienu g˙axar darbiet e˙fef minn Curiosity. Spirit ‘mietet’ fl-2010, iΩda Opportunity g˙adha ta˙dem sal-lum. Din il-missjoni ta’ Curiosity, li mistennija ddum g˙addejja sentejn, qed issir b˙ala parti minn pjan iktar wiesa’, bliskop li madwar 20 sena o˙ra n-NASA tkun tista’ tag˙mel pass ©gantesk ’il quddiem billi tibg˙at fuq Mars tim mag˙mul min-nies, minflok minn vetturi robotiçi. Meta jasal dan il-jum mistenni, dawn l-astronawti mistennija jinΩlu fuq il-pjaneta

nnifisha, inkella fuq wie˙ed miΩ-Ωew© qmura tag˙ha. Min˙abba nuqqas ta’ finanzi, in-NASA kellha tikkançella missjoni kon©unta li kienet ser issir bejn l-2016 u l-2018 millGvernjiet Amerikani u Ewropej. Madankollu, uffiçjali tanNASA jittamaw li jekk Curiosity tag˙mel sejbiet interessanti, il-Gvern Amerikan ikun lest jipprovdi iktar finanzi g˙allesplorazzjoni fuq Mars. Irrilevanti minn dak li ssib, ilmissjoni ta’ Curiosity se tkun importanti ˙afna g˙al meta nNASA ti©i biex tibg˙at l-astronawti fuq Mars g˙al nofs issnin tletin ta’ dan is-seklu. “Ìiet fi tmiemha faΩi millmissjoni, iΩda faΩi o˙ra g˙adha kif bdiet,” sa˙aq il-mani©er talmissjoni, Mike Watkins.

XELLUG: Curiosity qieg˙da tinbena fil-laboratorju; LEMIN: L-ewwel xeni mill-pjaneta Mars

12.08.2012

Ta’ Barra

L-ELEZZJONIJIET PRESIDENZJALI FL-ISTATI UNITI

OBAMA U ROMNEY – RAS IMB RAS Kulma jmur, fl-Istati Uniti qed tkompli tintensifika ru˙ha l-kampanja g˙all-elezzjonijiet presidenzjali li mistennija jsiru f‘Novembru li ©ej. L-a˙˙ar çifri uffiçjali juru li, fil-mument, Barack Obama u Mitt Romney jinsabu ras imb ras f’din it-tellieqa. KRISTA CARUANA tag˙ti ˙arsa lejn il-mod li bih qed tiΩvol©i l-kampanja presidenzjali fl-Istati Uniti. Kif ser ti©i deçiΩa l-elezzjoni presidenzjali? Fl-Istati Uniti, il-ma©©or parti tal-Istati huma inklinati biex jivvutaw g˙al wie˙ed miΩ-Ωew© partiti l-kbar; ji©ifieri jew id-Demokratiçi jew ir-Repubblikani. G˙aldaqstant, il-kandidati taΩ-Ωew© partiti jiddependu ˙afna fuq il-voti taç-çittadini ta’ dawn l-istati. Minkejja dan, hemm numru ta’ stati o˙ra li ma jappo©©jawx partit partikolari u g˙alhekk dawn huma l-istati li, fla˙˙ar mill-a˙˙ar, ser jiddeçiedu r-riΩultat finali ta’ dawn l-elezzjonijiet. Kull stat Amerikan g˙andu numru ta’ eletturi li ji©u eletti mill-poplu filKulle©© Elettorali li jele©©i l-President Amerikan. In-numru ta’ voti li kull stat ikollu filKulle©© Elettorali jiddependi fuq kemm hi kbira l-popolazzjoni tieg˙u. Dan ifisser li çerti stati huma sinjifikanti aktar minn o˙rajn biex ikun determinat min ser jirbah dawn l-elezzjonijiet. PereΩempju, l-Istat ta’ California li g˙andu popolazzjoni li tla˙˙aq issebg˙a u tletin miljun u seba’ mitt elf persuna, g˙andu 55 vot, filwaqt li stat b˙al Montana li g˙andu biss miljun ru˙ g˙andu biss 3 voti. Biex kandidat ji©i elett President talIstati Uniti, je˙tie© li jikseb total ta’ 270 vot jew aktar. Jekk wie˙ed kellu j˙ares lejn il-profil tal-Istati Uniti jsib li hemm total ta’ 161 vot fil-Kulle©© Elettorali li ©ejjin minn stati li ma jappo©©jaw lill-ebda partit partikolari. Hemm 191 vot li ©ejjin millistati li jappo©©jaw l-aktar lirRepubblikani, filwaqt li 186 vot ©ejjin mill-istati li jappo©©jaw l-aktar lidDemokratiçi.

L-istati li jappo©©jaw l-aktar lirRepubblikani huma dawk rurali u dawk li jinsabu fin-Nofsinhar u fiç-çentru u fil-Punent tal-pajjiΩ, filwaqt li dawk li jappo©©jaw l-aktar lid-Demokratiçi jin-

sabu fil-kosta tal-Punent u fil-Grigal talpajjiΩ u fil-ma©©or parti tag˙hom huma stati urbani u li g˙andhom popolazzjoni kbira.

qalux kemm g˙andhom flus g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom fil-preΩent. Kemm se ti©i tiswa l-kampanja presidenzjali Amerikana?

Romney ji©bor aktar fondi minn Obama L-a˙˙ar sonda©©i tal-opinjoni pubblika li saru fl-Istati Uniti wrew li Ω-Ωew© kontestanti f’din it-ti©rija, ji©ifieri lPresident attwali, Barack Obama, u lkandidat Repubblikan, Mitt Romney, jinsabu ras imb ras, minkejja li Obama g˙adu jgawdi minn vanta©© mar©inali fuq ir-rivali tieg˙u. IΩda Mitt Romney u r-Repubblikani, g˙at-tielet xahar konsekuttiv irnexxielhom ji©bru aktar fondi mid-Demokratiçi. Fil-fatt, f’Lulju li g˙adda, irRepubblikani rnexxielhom ji©bru mal$101 miljun, filwaqt li d-Demokratiçi rnexxielhom ji©bru biss $75 miljun. Opinjonisti politiçi qed isostnu li jekk l-affarijiet jibqg˙u sejrin f’din id-direzzjoni, x’aktarx Barack Obama se jkun lewwel President fl-istorja Amerikana li se jispiçça l-kampanja presidenzjali b’anqas fondi g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u mir-rivali tieg˙u. Jidher li l-akbar problema li qed jiffaççja Obama b˙alissa huma l-gruppi indipendenti li qed jiffinanzjaw lirRepubblikani. Fosthom hemm is-Super Political Action Committees (PACS) li qed jonfqu ammonti kbar ta’ dollari fuq il-kampanja ta’ Mitt Romney. Mill-banda l-o˙ra, il-gruppi indipendenti li qed jappo©©jaw lil Obama huma ferm anqas b’sa˙˙ithom finanzjarjament. L-aktar çifri riçenti juru li Romney u lPartit Repubblikan g˙andhom mal-$186 miljun f’idejhom biex jonfqu fil-kampanja tag˙hom. Mill-banda l-o˙ra, Obama u d-Demokratiçi g˙adhom ma

Huwa stmat li din il-kampanja presidenzjali mistennija tkun l-aktar kampanja fl-istorja Amerikana li fuqha ser jintefqu flus. B’kollox huwa previst li fuq il-kampanja presidenzjali Amerikana jintefqu mal-$2.5 biljuni. Il-grupp indipendenti Super PACS u gruppi o˙ra mistennija jonfqu xejn anqas minn $750 miljun. Kemm Obama kif ukoll Romney b˙alissa huma impenjati jΩuru stati differenti li qed itellg˙u attivitajiet ta’ ©bir ta’ fondi g˙all-kampanji rispettivi tag˙hom. Fost l-attivitajiet ta’ ©bir ta’ fondi li Obama attenda g˙alihom kien hemm dik li saret fir-residenza privata ta’ Harvey Weinstein u preΩenti g˙al din l-attività kien hemm l-attriçi ta’ Hollywood, Anne Hathaway, u l-awtur tal-films, Aaron Sorkin. IΩ-Ωew© partiti qeg˙din jinvestu lmiljuni f’dik li hija infrastruttura li se juΩaw waqt l-a˙˙ar ©img˙at tal-kampanja tag˙hom u dawn jinkludu uffiçini ©odda li minnhom se tkun qed tin˙adem l-a˙˙ar faΩi tal-kampanja tag˙hom. Aktar tard matul dan ix-xahar, Mitt Romney mistenni jkun iddikjarat uffiçjalment b˙ala l-kandidat Repubblikan waqt il-Konvenzjoni Nazzjonali tarRepubblikani li mistennija titlaqqa’ f’Tampa fi Florida. Mill-banda l-o˙ra, id-Demokratiçi qeg˙din jippreparaw g˙all-Konvenzjoni Nazzjonali Demokratika li se ssir f’Charlotte, f’North Carolina, fl-ewwel ©img˙a ta’ Settembru.

12.08.2012

Mill-Misra˙

L-MSV Life torganizza Corporate Team Building Day L-impjegati tal-MSV Life qattg˙u jumejn mimlijin attivitajiet – li fihom sa˙˙ew lg˙aqda ta’ bejniethom – filLimestone Heritage, bejn is-27 u t-28 ta’ Ìunju. It-tim tar-rizorsi umani talMSV organizza din l-attività permezz tal-g˙ajnuna ta’ JUGS Malta, li huma organizzaturi lokali tal-attivitajiet. Il-©urnata bdiet permezz ta’ diskors u introduzzjoni qasira. Dawk li attendew ©ew imqassma fi gruppi u ˙adu sehem fillog˙ob organizzat minn JUGS, fosthom Spider’s Web, Blindfold Maze u Crash Test Dummy. “L-atmosfera kienet tajba mill-bidu nett. Dawn illog˙obiet bnew atmosfera tajba ta’ teamwork,” qal id-Direttur ta’ JUGS Malta, Josef Gafà. Wara sessjoni ta’ evalwazzjoni, it-timijiet kellhom sfida o˙ra: li jfittxu fejn se jie˙du lkolazzjon. Huma rnexxielhom isibu l-post billi kkombinaw ilmapep flimkien. L-impjegati ©ew milqug˙a fir-ristorant ta’ Tal-Folkli minn Joe u Mary Rose li jmexxu dan il-post. Waqt l-ikel tradizzjonali Malti li ©ie ppreparat g˙alihom, limpjegati ta’ MSV Life kellhom sfida o˙ra – kompetizzjoni biex

jag˙mlu pizza. Waranofsinhar, fil-©onna talLimestone Heritage, it-timijiet ©ew mog˙tija l-props neçessarji biex jibnu karozza tal-linja tradizzjonali Maltija. L-attività ma kinitx tinvolvi biss ilkostruzzjoni tal-karozza, iΩda

anke li jsuquha biex jikkompetu kontra xulxin f’tellieqa. Lejn l-a˙˙ar tal-©urnata kien hemm sessjoni ta’ evalwazzjoni o˙ra li matulha ©ew diskussi lattivitajiet tal-©urnata. “Kienet ©urnata li fiha impjegati minn dipartimenti differen-

ti ng˙aqdu, ikkomunikaw, ikkompetew, u fuq kollox ˙adu gost flimkien. “Grazzi g˙at-tim tar-riΩorsi umani u JUGS Malta li organizzaw dawn l-attivitajiet,” qal Norman Mifsud, is-Senior Manager tar-RiΩorsi Umani u l-

Amministrazzjoni tal-MSV Life plc. MSV Life plc hi awtorizzata mill-Awtorità Maltija g˙asServizzi Finanzjarji biex tmexxi negozju fuq baΩi long-term ta˙t l-Att dwar il-Kummerç talAssigurazzjoni tal-1998.

Il-klijenti ta’ GO mobile jirdoppjaw it-top-up tag˙hom b’xejn Il-klijenti tal-GO mobile b˙alissa qed igawdu s-sajf, u jie˙du gost bl-esperjenza

mill-isba˙, karattestistika tassajf, grazzi g˙all-offerta ta’ GO mobile ‘Irdoppja t- top-

up tieg˙ek b’xejn.’ Il-ma©©oranza kbira talabbonati Pay As You GO

The Funds and Programmes Division, of the Office of the Prime Minister, is the designated national Responsible Authority for the management of the General Programme Solidarity and Management of Migration Flows. The Programme supports four funds which are part-financed by the European Union. The four funds are the External Borders Fund, the European Return Fund, the European Refugee Fund, and the European Fund for the Integration of Third Country Nationals. Following the provisional allocations provided by the European Union for the Annual Programmes 2013 for the four funds, the Responsible Authority would like to inform the general public that it is organising:

A Public Consultation Session to discuss actions that can be funded by the Funds under the Annual Programmes 2013. Such actions need to be in line with the Priorities established under the Multi-Annual Programmes Date: 3rd September 2012 Time: 8.30 am till 12.00pm Anyone who wishes to participate in this public consultation session should submit his/her interest via email on: fpd.opm@gov.mt till noon of Wednesday 29th August 2012. For more information on the General Programme Solidarity and Management of Migration Flows and to download the Multi-Annual Programmes please visit our website on www.ppcd.gov.mt/migration

di©à ˙atfu l-offerta, filwaqt li o˙rajn g˙adhom kemm g˙amlu l-g˙aΩla tag˙hom ta’ telefonati b’xejn, SMSs b’xejn jew mowbajl internet b’xejn. L-offerta tibqa’ sejra sal-31 ta’ Awwissu. Il-klijenti li jittoppjaw b’€10 jew iΩjed jirçievu kreditu addizzjonali biex jintuΩa f’telefonati b’xejn, SMSs jew mowbajl internet, skont lg˙aΩla ppreferuta tag˙hom. Il-klijenti li jag˙mlu top-up ta’ €10 jirçievu €10 kreditu u €10 addizzjonali biex jintuΩaw f’telefonati bla ˙las lejn numri o˙ra GO jew €10 f’SMSs b’xejn jew €10 ta’ mowbajl internet b’xejn (1GB) jew €10 ta’ BlackBerry mowbajl internet ukoll bla ˙las. Il-klijenti li jittoppjaw b’€20 jirçievu €20 kreditu addizzjonali, filwaqt li l-klijenti li tittoppjaw b’€50 jirçievu kreditu addizzjonali ta’ €50 biex jintuΩa kif spjegat hawn fuq. It-telefonati b’xejn u SMSs huma validi lejn innumri kollha tal-GO mobile u l-premju mag˙Ωul, ladarba assenjat, huwa validu g˙al uΩu lokali matul perijodu ta’ 30 jum. Il-kontribut dirett ta’ klijenti

sodisfatti tal-Pay As You GO li qed jibbenefikaw millofferta serva biex jitfa’ dawl qawwi fuq g˙add ta’ fatturi poΩittivi. Biex jibbenefikaw minn din l-offerta, kulma jridu jag˙mlu l-klijenti huwa li jibag˙tu SMS b’xejn lejn 16414 u jag˙mlu top-up ta’ €10 jew iΩjed. Ibg˙at il-kelma CALL g˙al telefonati b’xejn lejn numri tal-GO mobile, il-kelma TXT g˙al SMSs lejn in-numri kollha tal-GO mobile jew ilkelma WWW g˙all-mowbajl internet b’xejn. Dawk li juΩaw il-BlackBerry jistg˙u jibag˙tu l-kelma BB g˙al BlackBerry mowbajl internet b’xejn fuq ilBlackberry smartphone tag˙hom. G˙all-konvenjenza tal-klijent, l-abbonati Pay As You GO li qed jibbenefikaw millofferta, ikollhom l-opportunità li jaraw x’fadlilhom units fil-premju tal-g˙aΩla tag˙hom sempliçiment billi jibag˙tu SMS. GO tie˙u ˙sieb ukoll li tinnotifika lill-klijenti tag˙ha meta l-premju b’xejn assenjat ma’ din l-offerta jkun ©ie kkonsmat kompletament.

Il-lotterija l-kbira tal-Mission Fund Il-Mission Fund tixtieq tfakkar lil kull min g˙adu ma bag˙atx ilbiljetti tal-Lotterija l-Kbira, biex jag˙mel dan sat-23 t’Awwissu. Din il-lotterija ser tittella’ nhar il-Óadd 26 t’Awwissu. L-Ewwel Premju: Television Telefunken LCD 32’ flat screen , it-Tieni Premju: X-Box 360 Black Elite-S 4 GB Console, it-Tielet Premju: A One4All Gift Voucher g˙al €100, u r-Raba’ Premju: Fujifilm Finepix AV130 Digital Camera + 2 GB SD card.

12.08.2012

Mill-Misra˙

Irre©istra u irba˙ ma’ ROCS Group

Noah’s Ark g˙andhom bΩonn ur©enti ta’ donazzjonijiet sabiex ikunu jistg˙u jie˙du ˙sieb il-klieb abbandunati li g˙andhom fissantwarju tag˙hom. Minkejja li di©à saru xi appelli, l-g˙ajnuna li waslet kienet ftit ˙afna, u g˙alhekk qeg˙din jer©g˙u jsiru appelli o˙ra. Is-santwarju ma jinsabx f’poΩizzjoni tajba ˙afna, tant li jista’ jag˙ti l-kaΩ li jag˙laq, u l-klieb li hemm fil-post jispiççaw ming˙ajr ikel. Kull min jixtieq jag˙ti xi tip ta’ g˙ajnuna jista’ jmur f’xi ferg˙a tal-BOV u jag˙ti donazzjoni fuq il-kont 40013262921; b’SMS €2.33 (Lm1) 50617351, €4.66 (Lm2) 50618072, €11.65 (LM5) 50619202; jew jid˙ol fis-sit http://www.noahsarkmalta.org/

Tim minn Vodafone u residenti ta’ San Blas f’tournament tar-rugby Grupp ta’ impjegati ta’ Vodafone dilettanti tar-rugby organizzaw rugby play-off kontra tim ta’ residenti miç-Çentru Terapewtiku ta’ San Blas. Fuq inizjattiva ta’ Christian Briffa mid-Dipartiment tal-Finanzi ta’ Vodafone, u wara ©urnata ta’ responsabbiltà korporattiva f’San Blas, tim ta’ sitt impjegati g˙amel uΩu tajjeb mill-community leave li Vodafone talloka lil kull impjegat g˙al xog˙ol filantropiku. Flimkien mar-residenti ta’ San Blas in©abru fil-Bajja s-Sabi˙a ta’ BirΩebbu©a biex jesprimu l-passjoni, l-impenn u d-dixxiplina li g˙andhom g˙al dan l-isport. Christian Briffa, Oliver Manicaro, Adrian Muscat, David Pedrick, Fabian Catania u Samuel Grech, li ja˙dmu mal-Vodafone, lag˙bu kontra tim minn San Blas, fost l-entuΩjaΩmu ta’ dawk li kienu g˙addejjin minn ˙dejn il-bajja u li waqfu biex isegwu l-log˙ob mill-qrib. Oliver Manicaro qal: “Ma kinitx façli nilag˙bu rugby g˙al ©urnata s˙i˙a, ˙afjin, fuq ramel ja˙raq. Imma l-g˙aqda ta’ tim u l-inkora©©iment kontinwu biex nibqg˙u ni©ru u nilag˙bu, mmotivana biex ninjoraw l-g˙eja u nibqg˙u nilag˙bu sal-a˙˙ar. Is-sodisfazzjon kien ovvju fuq wiçç kul˙add u l-atmosfera poΩittiva infirxet mal-bajja kollha!” Ir-residenti ta’ San Blas ukoll esprimew l-entuΩjaΩmu tag˙hom g˙al dan l-avveniment u qalu: “Kienet esperjenza verament sabi˙a u l-veru ˙adna gost! Kollha kemm a˙na po©©ejna lener©ija kollha tag˙na f’xi ˙a©a poΩittiva. Issa ˙erqanin biex ner©g˙u norganizzaw log˙ba u sfida o˙ra. Óadna pjaçir immens nag˙mlu xi ˙a©a differenti mir-rutina tas-soltu.”

Fl-2011, Rocs Group nidew kompetizzjoni g˙allklijenti tag˙hom li abbonaw fl-ittra elettronika tag˙hom. Ir-rebbie˙ ixxurtjat kellu çans li jirba˙ rigal esklussiv ta’ sebat iljieli akkommodazzjoni fil-Bur Juman Arjaan, lukanda ta’ ˙ames stilel mill-grupp Rotana, g˙al tnejn min-nies. Dan il-pakkett jinkludi kamra klassika, kif ukoll kolazzjon fir-ristorant mag˙ruf – ilGallerija, f’Dubaj. Ir-rebbie˙ finali, Simon Xuereb, irrimarka: “Qatt ma stennejt li se nqum b’telefonata li tg˙idli: irba˙t il-kompetizzjoni tar-ROCS Group u sejjer Dubaj! G˙adni sorpriΩ s’issa, g˙aliex jien qatt ma rba˙t xejn f’˙ajti!” Qabel ma t˙abbar ir-rebbie˙, is-Sur Xuereb kellu jwie©eb mistoqsija sempliçi dwar ir-ROCS Group, u billi s-Sur Xuereb huwa klijent regolari tal-grupp, huwa wie©eb b’mod korrett immedjatament. Rachel Vella, Direttur tar-ROCS Group, ikkummentat: “Hija parti mill-filosofija tag˙na b˙ala ROCS Group, li l-klijenti tag˙na jgawdu minn bosta offerti ta’ kwalità. F’dan il- kaΩ, dawk koll-

ha li abbonaw mal-ittra elettronika tag˙na, jing˙ataw informazzjoni ta’ kull ©img˙a, li çerta li jsibuha informattiva ˙afna u fl-istess ˙in jid˙lu biç-çans li jirb˙u mag˙na. ROCS hija sinonima mar-rigali sbie˙ u servizz tal-aqwa kwalità. Huwa forsi g˙alhekk li, illum il-©urnata, ROCS saret household brand li jafu biha prattikament f’kull dar!” Din is-sena r-ROCS Group nidew kompetizzjoni o˙ra g˙al dawk kollha li jabbonaw u jibqg˙u abbonati sat-tmiem tas-sena 2013. Ilrebbie˙ ixxurtjat se jibbenefika minn €500 voucher ming˙and ROCS Group li jista’ jissarraf fid-diviΩjonijiet kollha, li jinkludu l-ivvja©©ar, assigurazzjoni, Perfumes&more u INGLOT Kulma g˙andek tag˙mel huwa li Ωur is-sit elektroniku www.rocsgrp.com/join-win,u rre©istra immedjatament! B’hekk tid˙ol fiç-çans li tirba˙ €500 voucher ming˙and ir-ROCS Group. G˙al aktar informazzjoni Ωur www.rocsgrp. com, jew ibg˙at e-mail lil info@rocsgrp.com, jew çempel 2015 1515.

12.08.2012

Kun Af

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM Saviour Mamo

It-terremoti f’dawn -la˙˙ar g˙axar snin

Iç-Çentru ta’ Riçerka dwar lEpidemijolo©ija tad-DiΩastri (CRED) tal-Università ta’ Louvain u l-Istrate©ija Inter-nazzjonali tal-Ìnus Mag˙quda g˙at-Tnaqqis tad-DiΩastri (UNISDR) waqt konferenza stampa sostenew li 60% tal-persuni li jmutu b’diΩgrazzji jmutu ka©un ta’ terremoti. It-terremot huwa l-akbar theddida g˙all-bniedem g˙ax ise˙˙ g˙al g˙arrieda, bla mistenni. Jista’ jsir kull ˙in u kullimkien. Tmienja minn g˙axart ibliet kbar fid-dinja jinsabu f’Ωoni terremotati b˙al Tokyo, Mexico City, New York, Mumbai, Delhi, Shanghai, Kolkata u Jakarta. Skont çifri ma˙ru©a millCRED, f’dawn l-a˙˙ar g˙axar snin saru mat-3,852 diΩastri li qatlu mas-780,000 ru˙, u maΩ-

Ωew© biljun o˙ra sofrew danni li jammontaw mad-960 biljun dollaru Amerikan. Óamsa u tmenin fil-mija ta’ dawn id-diΩastri se˙˙ew fl-Asja. Tnejn u g˙oxrin fil-mija taddiΩastri kienu kka©unati minn maltempati u g˙arg˙ar u l-˙dax fil-mija l-o˙ra tad-diΩastri huma kka©unati minn temperaturi g˙olja u nixfiet kbar. L-akbar diΩastru li se˙˙ f’dawn l-a˙˙ar g˙axar snin ka©un tatterremot kien il-Óadd 26 ta’ Diçembru 2004. Dan it-terremot kien sar f’qieg˙ l-Oçean Indjan u ˙oloq mew© kbir filba˙ar (tsunami) li qatel mal226,408 ru˙. DiΩastru ie˙or li qatel eluf ta’ nies kien iç-çiklun Nargis. Dan iç-çiklun kien se˙˙ il-Ìimg˙a 2 ta’ Mejju 2008 f’Burma, fejn ˙alla diΩastru s˙i˙ minn fejn

FUQ (lemin): Il-qerda li ˙alla warajh it-terremot f’Messina fl-1908; FUQ (xellug): Fil-Pakistan, wie˙ed mill-Margalla Towers li nqered bit-terremot tal-2005.

g˙adda. In-numru ta’ mejtin kien ila˙˙aq mal-138,000 ru˙. Ftit jiem wara, fit-12 ta’ Mejju 2008, fiç-Çina kien g˙amel terremot ie˙or li qatel mas-87,476 ru˙. Terremot ie˙or li qatel eluf kbar ta’ nies kien se˙˙ fit-8 ta’ Ottubru 2005, fil-Pakistan. F’dan id-diΩastru kienu mietu mal-75,000 ru˙. Kuntrast mas-snin tmenin, irrata ta’ mwiet mid-diΩastri naturali naqset, g˙alkemm id-diΩastri kienu iktar u dan min˙abba li l-bini qieg˙ed ikun mibni b’tali mod li jirreΩisti ç-çaqliq tal-art kif ukoll il-poplu qieg˙ed ikun imwissi minn qabel g˙al çertu periklu.

Il-˙erba li ˙alla t-tsunami ta’ Diçembru 2004 f’Sumatra

Riçentament sar studju mixxjenzjati fuq dik li hi l-qoxra tad-dinja, fejn sabu li din tikkonsisti minn numru ta’ stratti, 65 kilometri (40 mil) ˙xuna ta’ blat iebes. Meta jin˙oloq xi moviment fid-dinja, xi w˙ud minn dawn l-istratti ji©u ta˙t forza qawwija li ©ieli jçedu jew jitg˙aw©u jew ji©u ta˙t xulxin. L-aktar li jsir çaqliq huwa filqieg˙ tal-oçeani jew qrib ilvulkani. Qeg˙din isiru esperimenti biex imewtu dawn ilmovimenti. Dan qed isir billi qed jit˙affru kwantità ta’ toqob fondi u jippompjaw ilma ppressat. B’hekk, jekk isir xi çaqliq ta’ blat, dan jiΩloq u ma jag˙milx qsim jew movimenti f’daqqa. Il-qawwa tat-terremoti jitkejlu b’Ωew© skali differenti, dik ta’ Mercalli jew ta’ Richter. Giuseppe Mercalli (1883-1902) kien ivvinta skala bbaΩata fuq lammont ta’ ˙sara li jag˙mel itterremot, maqsuma fuq 12-il grad u kull grad isarraf id-daqs ta’ ˙sara kka©unata. Jekk terremot ikun tant Ωg˙ir li ma jin˙assx, inqisuh b˙ala skala wa˙da. Imbag˙ad jekk terremot jag˙mel ˙erba s˙i˙a li l-ebda ©ebla ma tibqa’ fuq l-o˙ra u lart tinqsam, inqisuh b˙ala skala tnax. Dawn in-numri fl-iskali jinkitbu b’ittri Rumani min IXXII. Filwaqt li Charles Francis Richter (1900-1985) bl-g˙ajnuna ta’ Beno Gutenberg, fl-1935 kien ivvinta skala differenti minn dik ta’ Mercalli, maqsuma fi tmien gradi, fejn kull grad jip-

preΩenta l-ammont ta’ sa˙˙a taç-çaqliq. Jekk iç-çaqliqa tkun Ωg˙ira li ma t˙osshiex, tinqara b˙ala grad wie˙ed u jekk tkun kbira li l-©ebel jinqala’ minn postu ting˙ata grad tmienja. L-apparat li jaqra l-vibrazzjoni tat-terremot jissejja˙ sismografu. Dan jikkonsisti f’çilindu tal-karti li jdur bil-mod fejn mieg˙u jkun hemm speçi ta’ pinna bil-linka li tkun imwa˙˙la ma’ molla sensittiva ˙afna li bl-inqas moviment il-pinna tiççaqlaq u timmarka. Iktar ma l-vibrazzjoni tkun kbira, iktar it-terremot ikun qawwi. Min˙abba li dan l-apparat ikun imqabbad ma’ o˙rajn simili f’postijiet o˙ra permezz talkompjuter, wie˙ed ikun jista’ jinduna eΩatt fejn beda t-terremot – l-epiçentru. Permezz ta’ studju li qieg˙ed isir mill-ispazju bl-g˙ajnuna tassatelliti, fil-futur ix-xjenzjati jistg˙u jindunaw bil-movimenti tal-pjaneta tag˙na. Dan ifisser ukoll li jista’ jsir tbassir ta’ g˙arg˙ar, maltempati u rwiefen. Dan l-istudju msejja˙ GESS – Global Earthquake Satellite System. Ta’ min ifakkar li fit-28 ta’ Diçembru 1908, ftit ’il bog˙od minn gΩiritna, ©o Sqallija, kien sar terremot kbir li dam sejjer 40 sekonda u qered g˙al kollox lil Messina. Dan it-terremot kien ˙oloq tsunami (mew©) g˙oli 12-il metru li kompla farrak il-kosta tal-Lvant ta’ Sqallija u Calabria. F’din il-katastrofi kienu mietu bejn 100,000 u 200,000 ru˙.

12.08.2012

Personalità

L-arti mhix lussu, iΩda bΩonn g˙al kull çiviltà Tkellimt ma’ Chris sabiex insir naf aktar dwaru u dwar iddiversi xog˙lijiet promettenti li g˙amel s’issa. G˙andu 32 sena, u jippreferi jiddedika ˙inu lejn il-professjoni tieg˙u ta’ artist. “L-arti fis-sens wiesa’ tag˙ha hija l-gost, ix-xog˙ol u l-passatemp tieg˙i, g˙alkemm il-©ardina©© huwa dak li nista’ nsejja˙lu l-passatemp tieg˙i. Fil-©nien litteralment ninqata’,” beda jg˙idli ftit dwaru Chris.

Ramona Portelli www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Il-personalità li tkellimt mag˙ha llum interessatni g˙all-mod kif t˙ares lejn il-˙ajja. L-artist CHRIS EBEJER g˙andu stil g˙alih, u jaf xi jrid mill-˙ajja bla ebda telf u ˙ela ta’ ˙in. Ismu u isem Malta di©à jinsabu minquxin g˙al xi pro©etti uniçi li g˙amel fil-passat. Minkejja l-età Ωg˙ira li g˙ad g˙andu, dan l-artist g˙andu passat iffjurit, u nemmen li quddiemu g˙ad g˙andu futur mimli opportunitajiet.

Isejja˙ lilu nnifsu l-mutur ta’ xog˙lu Jemmen li artist serju g˙andu primarjament jag˙ti kas is-sentimenti ta’ ©o fih, aktar milli biex jintg˙o©ob ma’ xi kategorija ta’ nies. Chris huwa tip ta’ bniedem li ma jitlef l-ebda sekonda fil-vojt. “M’g˙andix ˙in x’na˙li fuq çuçati, ma’ nies bla karattru, diskussjonijiet u paroli ta’ kumitati. Dan kollu ˙ela ta’ ˙in, dawk tajbin g˙all-massa biex jippruvaw jersqu g˙al ftehim bejniethom, imma mhux g˙al persuni kreattivi, g˙aliex il-kreattività timpenjali anke l˙in kwiet tieg˙i. Il-fatt li jien il-mutur ta’ xog˙li, dak jistimulani u kien ta’ vanta©© sabiex nittrenja l-mo˙˙, u nippjana milli nistenna x’jista’ jinqala’. Il-problema f’Malta hija dik li rridu l-paga biex ming˙alina nserr˙u mo˙˙na, meta l-mistrie˙ tal-mo˙˙ ji©i meta tibni integrità tieg˙ek innifsek. Jien ma naççettax l-affarijiet u sitwazzjonijiet ta’ kif ji©u. Jekk hemm xi ˙a©a mhux kif qed nivviΩjona, nibdilha dak il-˙in u m’hemmx stennija, imma tal-mument. Inkella ibdel is-sistema u n-nies ta’ madwarek. Ma rridx storbju madwari u nippreferi nkun wa˙di g˙ax in˙ossni patrun tieg˙i nnifsi.” L-attività artistika ta’ Chris aktar tikkonçentra fuq l-iskultura, g˙alkemm studja l-pittura, l-interior design u direzzjoni çinematografika. Jemmen li dawn kollha flimkien jg˙inuh issa˙˙ah l-kreattività artistika tieg˙u. Chris isostni li l-arti hija lforza li g˙aliha ©ie biex jg˙ix. Mistoqsi kemm jiddedika ˙in g˙aliha, we©ibni, “Il-˙in kollu, g˙ax l-arti mhix tal- part-time jew passatemp. Jekk dik hija ç-çirkostanza, allura ti©i dilettant u passatemp. Tnejn u tletin sena taru u ma nistax f’dan iΩ-Ωmien qasir fid-dinja na˙lihom nag˙mel xi ˙a©a o˙ra li l-istint tieg˙i m’g˙andux interess li jag˙mel,” sostna Chris. Iddisinja Ω-Ωiemel tal-film Helen of Troy B˙ala artist, Chris mag˙ruf li jag˙mel xog˙ol konness ma’ films kbar. Baqa’ jissemma laktar b˙ala l-artist li ddisinja lfamuΩ Ωiemel fil-film Helen of Troy. B’hekk tkellimt mieg˙u dwar l-involviment tieg˙u dirett f’dan il-film mag˙ruf. “Bla dubju ta’ xejn dan kien turija ta’ kemm il-barranin jafdaw. Kelli 24 sena meta fdawni b’dik ir-responsabbiltà li niddisinja Ûiemel ta’ Trojja g˙all- mini-series Helen of Troy , u rriΩulta fl-aktar xena spettakolari tal-film. Il-pro©ett iddisinjajtu jien u n˙oloq

mudell li minnu kellu ji©i mibg˙ut Hollywood g˙allgrandiment bil-CGI. Niftakar li mill-kunçett tad-disinn salmudell kien ikkonsma xahrejn ta’ proçess. Ovvjament g˙andi orgolju speçjali lejn din il-biçça xog˙ol, mhux biss g˙all-isfida li dak li kelli f’mo˙˙i ppro©ettajtu, iΩda wkoll g˙ax rawh miljuni mal-Istati Uniti u l-Ewropa fuq it-televiΩjoni. Illum g˙addew g˙axar snin u j©ibli memorji sbie˙ g˙ax kien pro©ett eçitanti ˙afna.” Barra minn hekk, Chris kellu involvimenti o˙ra waqt films diversi. L-involviment tieg˙u kien relatat fuq set design u xog˙ol fuq arredamenti g˙assettijiet l-aktar fuq films epiçi, fejn biex jo˙loq l-ambjent ta’ Ωminijiet img˙oddija kien jinvolvi ˙afna xog˙ol u manifattura ta’ o©©etti, skont il-perijodu. L-ewwel Malti li waqqaf monument fl-akbar park tal-arti fid-dinja Liberament, Chris jista’ jg˙id li huwa l-ewwel Malti li waqqaf monument fl-Orjent Imbieg˙ed, preçiΩament f’Changchung fiç-Çina. “Kont jien stess li fissena 2004 wa˙di kkoordinajt kollox minn Malta u flimkien ma’ 25 artist ie˙or internazzjonali, irrapreΩentajt lil Malta f’simpoΩju tal-iskultura u ˙loqt dan il-monument fejn g˙amilt xahrejn u nofs ng˙ix hemmhekk. L-iskultura li saret fil-bronΩ, illum tinsab fl-akbar park talarti fid-dinja u tirrappreΩenta r-rebbie˙a mekkanika. G˙alija huwa unur li fuq barra tag˙ha din l-iskultura g˙andha isem Malta mniΩΩel ˙dejha u hija wkoll timbru ta’ ismi u lewwel xog˙ol monumentali fil-karriera tieg˙i,” sostna sodisfatt Chris. Lokalment, g˙andu monument li jinsab fl-isptar il-©did Mater Dei, u dan il-monument i©ib l-istess isem – Mater Dei. Dan il-monument jissimbolizza l-isptar nazzjonali, u llum jinsab installat fid-da˙la ewlenija. “Ovvjament juri tema li g˙alih jismu l-isptar: L-Omm ma’ binha Alla jilqg˙u l-persuni huma u de˙lin l-isptar. Din hija biçça xog˙ol kbira fonduta fil-bronΩ li impenjat ˙afna ˙sieb u ˙in, li diffiçli nsemmi kollox hawn. Biss g˙alija din l-opra ©©orr Ωew© tifsiriet: wa˙da l-fatt li kienet kompetizzjoni nazzjonali li rba˙t lunur li nirrealizza fil-kobor jien u hija l-opra skultorika li ssi©illat ismi fix-xena kulturali Maltija,” sostna kuntent Chris. Fuq nota personali, Chris jemmen li Malta, b˙ala gΩira, hija biss il-punt tat-tluq, u b˙ala artist huwa jinsab hawn biex jitlaq ’l hemm. Fi kliemu fissirli li kull konkwistatur ©ie, ˙a, u telaq. “Ma tistax tg˙ix iΩolat fuq gΩira. Jekk tg˙ix hawn, trid titlaq u ter©a’ tigi biex tiffriska l-mo˙˙ mill-©rajjiet fattwali li qeg˙din isiru fil-kontinent li nappartienu. L-iΩolament jikkankrak u jmarrdek b’marda ta’ stupida©ni. Óafna nies isiefru b’ tour leader b˙al g˙alliem li tg˙idilhom kif u fejn ser imorru, u

Chris Ebejer waqt xog˙ol fuq skultura tieg˙u jer©g˙u ji©u Malta kif kienu, g˙ax l-istint tag˙hom g˙adu infantili. L-istess b˙at-tfal taliskola, iridu gwida, jibqg˙u marbuta mal-istess nies flok jintegraw. Hemmhekk ma ©ibt xejn mieg˙ek lura, ma arrikixxejt xejn fil-karattru tieg˙ek, imma biss kemm esportajt u ©ibt lura mieg˙ek l-iΩolament. Isma’ lil ˙afna Maltin fittoroq x’su©©etti jitkellmu biddiskors u l-espressjonijiet li juΩaw u g˙idli minn fejn ©ej dan. Il-gΩira g˙andha sentiment li tag˙lqek u tiΩolak, g˙alhekk huwa sentiment intrinsiku li titlaq kull tant u tant sabiex tfarfar l-g˙eluq.” F’Malta hawn nuqqas ta’ professjonalità fl-arti Chris kompla jesprimi mieg˙i opinjonijiet o˙ra, fosthom li j˙oss li f’Malta ma baqax professjonalità fl-arti, u li spiçça kollox. Tlabtu jelabora aktar. “Id-dilettanti ˙adu over f’kull aspett f’Malta. G˙andna politikanti dilettanti, m’g˙andniex nies li jimpersonifikaw ru˙hom t’artisti?! Illum kul˙add sar jag˙mel kollox u sar artist içallas il-kuluri, jag˙mel liskultura u bil-kburija kollha jippreΩentaw ru˙hom u jippreΩentaw l-esebizzjonijiet ukoll! Óafna minn dawn il-psewdo artisti ma studjawx l-arti u jin˙bew wara l-iskuΩa g˙ax lartist jesprimi ru˙u b’dan ilmod. B˙al xi ˙add li mar jag˙mel operazzjoni u qatt ma studja g˙al tabib. Ovvjament it-talent huwa intrinsiku. Óa©a o˙ra hija li llum kul˙add i˙ossu tajjeb f’kollox. U˙ud jitfg˙u ritratt fuq facebook u kul˙add jg˙idilhom proset, imma min huma dawn in-nies li qeg˙din jg˙idulek

proset? X’integrità artistika g˙andhom? Imbag˙ad tikber ir-ras! Problema kbira hija li larti ©iet iddemokratizzata u larti mill-ispirtu tag˙ha hija antidemokratika, l-arti hija elitista! Sitwazzjoni o˙ra hija li individwi li ma rnexxilhomx jag˙mlu l-arti l-professjoni tag˙hom, spiççaw kuraturi jew fil-kunsilli tal-arti. Dan f’tentattiv li jpo©©u l-attenzjoni fuqhom – jekk mhux mill-bieb mill-ventilatur. U˙ud minnhom inkurunaw lilhom innifishom importanti aktar mill-artist meta huwa l-oppost. B’riΩultat li w˙ud minnhom g˙andhom g˙ira espliçita lejn min irnexxa G˙alhekk kissirna ordni ©erarkika u ntilfet isserjetà,” sostna Chris b’dispjaçir fuqu wkoll. Komplejt niskopri lil Chris u sirt naf li qatt ma kien i˙ossu parti mis-soçjetà. Ovvjament ridt naf g˙al liema ra©uni, u fil-pront infurmani, “Jien qatt ma mxejt skont in-normi prototipi tas-soçjetà u qatt ma rrelatajt ru˙i ma’ persuni tal-istess età tieg˙i, sa miΩ-Ωg˙oΩija li primarjament kont in˙oss li g˙andi interessi li jmorru lil hinn min-norma tal-kontemporanji tieg˙i. “U˙ud mill-persuni li kont niddiskuti u nissoçjalizza mag˙hom kienu akbar minni. Óafna drabi s-soçjetà jinteressaha mill-attivitajiet li jkunu g˙addejja fil-©urnata u wara li jg˙addu jdawru l-˙sieb fuq o©©ett ie˙or. Fl-arti mhux hekk. L-arti hija xi ˙a©a aktar dejjiema u konsistenti. F’dan il-perijodu pjuttost nara instabbiltà minn kull aspett,” fissirli Chris. Fl-a˙˙ar nett Chris temm din l-intervista mieg˙i billi sostna li l-arti mhix lussu, iΩda hija neçessità g˙al kull çiviltà.

Le©©er

12.08.2012

Kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

Sejba tal-Mayans fuq il-˙ajja tad-dinja Munzell imdaqqas sew, li g˙all-bidu deher b˙ala muntanja ta’ trabijiet, ©ebel, si©ar u ve©etazzjoni, ta spunt g˙al aktar studju minn William Saturno. Din il-muntanja nstabet fil-foresta Gwatemaljana, ’il barra mis-sit klassiku tal-Mayas f’Xultún, qrib sit simili. Jidher li xi darba, nies mhux mag˙rufa ˙affru toqba fiha, biex ifittxu g˙al xi qabar. Student ta’ Saturno sab ˙ajt mikul li fuqu kellu xi titjir taΩ-Ωebg˙a u flimkien bdew skavar, g˙ax emmnu li bilfors kien hemm xi ˙a©a li ma g˙adhiex. G˙alhekk skavaw sal-a˙˙ar ˙ajt u William lema˙ tpin©ija sabi˙a u bil-kulur ta’ re, peress li kellu mpin©ija rix blu. Hu rari ferm li ssib affreski antiki tal-Mayas, iΩda matul is-snin, William kellu xortih tajba. Meta skava kamra ta’ sitt piedi kwadra f’dan id-debris, sabu tpin©ijiet ta’ diversi figuri flimkien mar-re. Pittura minnhom tidentifika lil Obsidian iΩ-Ωg˙ir fost ˙ut ir-re. F’idejh g˙andu apparat tal-kitba (stylus). Óajt ie˙or s˙i˙ sabuh miksi b’kalkulazzjonijiet matematiçi. William Saturno jemmen li din il-kamra kienet klassi g˙at-tag˙lim tal-iskribi, artisti jew skulari. Fiha kienu ja˙dmu kalkulazzjonijiet, li aktar tard jg˙arrfuhom lillpubbliku. Din il-kamra tag˙ti ˙arsa fuq fuq u rari, talproçessi tal-˙sieb li kienu j˙addmu l-Mayas. Meta Saturno u l-kollegi tieg˙u studjaw erba’ kolonni mill-kwantità ta’ numri li nstabu, irrealizzaw li dawn kienu bbaΩati fuq il-kalendarju tal-Mayas u astronomija ma˙duma fuq 2.5 miljuni ta’ jiem, ji©ifieri madwar 7,000 sena futuristiçi. Dawn il-kalkulazzjonijiet saru g˙all-˙abta tas-sena 813 jew 814 Wara Kristu; 75 sena qabel il-jiem finali ta’ Xultún. Dak iΩ-Ωmien, ˙afna mill-postijiet tal-Mayas kienu nqerdu u huma kienu jorbtu l-©rajjiet kollha tag˙hom mal-˙ajja tar-re, f’çikli kosmiçi ferm akbar. G˙alhekk riedu juru li r-re kien se jkun kollox sew. Hu importanti nifhmu li l-Mayas tal-qedem bassru li ddinja se tibqa’ g˙addejja. Dan kien il-qofol tat-tag˙lim tag˙hom. Huma ma ridux ibassru t-tmiem tad-dinja. Jg˙idu biss li se jkun hemm çikli u bidu ©did, iΩda qatt tmiem. U dan hu kulma wera dak li nstab f’din il-kamra. In-numri fuq il-˙itan huma kalkoli ta’ meta l-istess ©rajjiet kosmiçi jer©g˙u jse˙˙u fil-futur. Il-Mayas kienu qed ifittxu garanzija li xejn ma jinbidel. U William Saturno qal li hu se jkompli ja˙dem biex jara jeΩistix xi tmiem. Naturalment, hi triq opposta g˙all˙sieb tal-Mayas. Finalment, William jg˙id li qatt ma kellu f’mo˙˙u li dik il-muntanja ta’ trabijiet kellha tkun sejba daqshekk speçjali, iΩda dan juri li l-affarijiet speçjali jafu jinstabu kullimkien.

FUQ: William Saturno jnaddaf il-kamra misjuba; ISFEL: L-affresk li nstab kif tnaddfet parti mill-‘muntanja çkejkna’

Hawn min isiefer g˙al ©lieda F’Bunol, qrib Valenzja fi Spanja, jiltaqg˙u bejn 20,000 u 40,000 ru˙ biex isegwu festival li ma jixbah xejn lil festivals o˙ra. Dan il-festival jismu La Tomatina u jintemm bi ©lieda bit-tadam. Il-festival isir kull sena. In-nies li jattendu g˙alih ikunu mill-erbat irjie˙ tad-dinja u jmorru g˙as-sodisfazzjon li jkunu ©©ieldu fl-ikbar ©lieda tal-ikel tad-dinja, fejn aktar minn mitt tunnellata metrika ta’ tadam misjur jintrema fit-toroq. Il-festival li jinfirex fuq ©img˙a s˙i˙a jkun maqsum f’muΩika, parati, Ωfin u log˙ob tan-nar. Fillejl ta’ qabel il-©lieda bit-tadam, il-parteçipanti tal-festival jikkompetu f’konkors tat-tisjir tal-paella. Il-bejn l-20,000 u l-40,000 ru˙ li jattendu, jiΩbqu bil-kbir il-popolazzjoni normali ta’ Bunol, li hi ta’ 9,000 ru˙. L-akkomadazzjoni g˙alihom tkun limitata immens u g˙alhekk ˙afna jkollhom joqog˙du f’Valenzja, li hi 38 kilometru bog˙od minn Bunol. Biex imorru g˙all-festival jaslu mbag˙ad bis-servizz tat-trasport pubbliku jew bil-ferrovija. Bi lqug˙ g˙all-˙mie© fil-garar tat-tadam li jkun hemm, is-sidien tal-˙wienet jiksu l-faççati talistabbilimenti tag˙hom bi plastik o˙xon. Kollox jibda g˙all-˙abta tal-11am. Óafna trakki-

jiet jieqfu bil-kwantitajiet kbar ta’ tadam fiç-çentru tal-belt Plaza del Pueblo. It-tadam ji©i millExtremadura, fejn il-prezz tieg˙u hu r˙is. Teknikament, il-festival ma jibdiex qabel ma xi ru˙ qalbiena tkun ixxabbtet ma’ arblu g˙oli Ωew© sulari, li jkun midluk bix-xa˙am, u la˙qet il-premju fit-tarf nett tieg˙u. Fil-prattika, dan ilproçess jie˙u ˙in twil u meta jaraw li se jdum… il-festival jibda xorta wa˙da. Is-sinjal g˙all-bidu tal-©lied ikun sparatura minn kanun tal-ilma. Hemm jibda l-kaos fejn anki l-koppji jinfirxu. U kul˙add jispiçça ssuttat u mmieg˙ek fl-art, fit-tadam. Il-©lieda ddum sieg˙a u tieqaf mal-isparar mill©did tal-kanuni tal-ilma. F’dan il-waqt ma jistax jintefa’ iktar tadam. Il-proçess tat-tindif jinvolvi trakkijiet li jisparaw l-ilma, u fejn l-istess ilma jkun ipprovdut minn akwadott Ruman. L-awtoritajiet ikunu aktar ikkonçentrati fuq l-indafa tal-belt milli dik talviΩitaturi. G˙alhekk, ˙afna minn dawn jinΩlu fixxmara u o˙rajn isibu l-qalb tajba tar-residenti li jo˙or©u pajpijiet u ja˙sluhom bihom. Ladarba l-qalba tat-tadam titkaxkar mal-ilma, lart titnaddaf mill-©did permezz tal-açidità tattadam.

'( ) * ) + ,-

* 0

# /1

" #

/ !

! )( $'(( 23 , 3' * 3 0('%!

4 '(%('*(

"#$ !

#& '

"% (

***$+ , + $ -$-. /

" #

"" % ( " ! /

" #

)

!0 012

% &

!! ! !

12.08.2012

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

Tarbija mwielda f’tubu Dr Godfrey Farrugia Tabib tal-Familja

Fis-sena 1978 twieldet l-ewwel persuna bis-sa˙˙a tal-intervent mediku li jiffaçilita lfertilizzazzjoni u l-proçess ta’ konçepiment barra mill-©uf; dan ise˙˙ g˙al dawk il-koppji li jkunu qeg˙din isibuha diffiçli biex ikollhom l-ulied b’kull mod ie˙or possibbli. In-nies tat-triq laqqmet dan il-metodu xjentifiku b˙ala Tarbija Mwielda f’Tubu g˙ax dan kien mezz innovattiv g˙al kollox li sar f’kontenitur tal-˙©ie© ’l hemm millaspett kliniku g˙ax sar fil-laboratorju. Illum il-©urnata kwazi kul˙add jirreferi g˙al din it-teknolo©ija b˙ala In Vitro Fertilization (IVF). Mhix l-intenzjoni tieg˙i li f’din ir-rokna medika nid˙ol f’punti etiçi, morali u legali dwar id-drittijiet u l-obbligi li j˙arsu din itteknolo©ija, imma li niddiskuti d-diversi stadji ta’ dan il-proçess mediku. B’hekk nispera li b’dan it-tag˙rif ikollna ˙jiel ta’ x’se jse˙˙ fil-©ejjieni qrib, u biex nedukaw ru˙na aktar fis-su©©ett u b’hekk inkunu nistg˙u niddiskutuh b’mo˙˙na aktar miftu˙. L-uΩu tal-IVF hu l-aktar indikat g˙al dawk in-nisa li jkollhom il-problemi fil-fallopian tube u li min˙abba f’hekk il-passa©© millg˙anqud tal-bajd (ovary) g˙all-utru (uterus) ikun mag˙luq; jew meta l-isperma (iΩ-Ωerrieg˙a tar-ra©el) tkun difettuΩa, tant li ma tkunx kapaçi tippenetra l-bajda u tiffertilizzaha. Fi kliem sempliçi, wie˙ed jista’ jg˙id li lIVF jitwettaq meta tinqata’ l-bajda li tin©abar miΩ-Ωaqq tal-omm u tittie˙ed illaboratorju fejn titlaqqa’ maΩ-Ωerrieg˙a tarra©el. Hekk kif isir il-konçepiment, il-bajda ffertilizzata ter©a’ titqieg˙ed fil-©uf tal-omm biex b’hekk tiΩviluppa b’mod naturali tul ilbqija tat-tqala sal-˙las. Imma biex dan lintervent jirnexxi u jiΩdied iç-çans li t-tqala twassal g˙all-˙las, hemm bΩonn ta’ seng˙a teknika u raffinata skont l-isfidi li jitlob kull kaΩ partikolari. Dawn huma diversi. Wie˙ed minnhom hu l-istimulazzjoni talg˙anqud tal-bajd b’ormoni, biex b’mod kimiku l-ispeçjalista jaççerta ru˙u li jkun jista’ ji©bor numru ta’ bajd matur, proçess li

jrid isir biss ta˙t il-˙arsien ta’ mg˙allem professjonali f’dan il-qasam. La dan ise˙˙, il-bajd jin©abar bil-gwida u l-˙ila tal-interpretazzjoni tal-ultrasonografija, wara li b’labra jitnigges il-©ewwieni tal-va©ina u ji©i aspirat il-likwidu li jkun g˙adu kemm intre˙a mill-g˙anqud tal-bajd hekk kif tkun nqatg˙et il-bajda (ovulation). Dan ilproçess kirur©iku, meta jkun f’idejn tajba, jie˙u madwar g˙oxrin minuta. Min-na˙a l-o˙ra, l-isperma tin©ieb b’mod naturali u ti©i ppreparata billi tin˙asel. Dan il-metodu jirrikjedi l-attenzjoni u bis-sa˙˙a t’hekk jitne˙˙a dak kollu li mhux mixtieq. Malli tintg˙aΩel, jin©abru Ω-Ωerrieg˙a tarra©el u tal-mara u jitqieg˙du f’kontenitur mimli b’kimika li jkollha n-nutrienti essenzjali. G˙al kull bajda matura li titpo©©a, jitqieg˙du madwarha 75,000 sperma. F’˙afna kaΩijiet il-fertilizzazzjoni ssir minnufih, iΩda f’kaΩijiet fejn ikun hemm diffikultajiet min˙abba l-kwantità fqira jew ilkwalità dg˙ajfa tal-isperma, din tin©abar u r-ras ta’ wa˙da minnhom litteralment ti©i mqieg˙da ©ol-bajda wara li tittaqqab ilqoxra ta’ barra tal-bajda. B’hekk ti©i assigurata l-fertilizzazzjoni. La dan kollu jse˙˙, kull embrijun ji©i kkultivat fil-laboratorju f’kimika ppreparata

Il-Van©elu tal-lum il-Óadd Il-bniedem je˙tie© jiekol biex jg˙ix. U dan se naraw fil-Litur©ija tal-lum. Fl-Ewwel Lezzjoni se niltaqg˙u malProfeta Elija, ra©el ta’ sa˙˙a u lest li je˙odha mal-kotra biex iwettaq irRieda tal-Mulej Alla tieg˙u. Jekk inqallbu t-Tieni Ktieb tas-Slaten, naraw l-istorja ta’ dan il-Profeta. Filkapitlu li minnu g˙andna silta llum, naraw lil Elija ji©©ieled u joqtol erba’ mitt qassis ta’ alla Bag˙al u j˙e©©e© lill-poplu biex jiddeçiedi jekk huwiex se jadura lil Alla ta’ missirijiethom jew lill-idolu Bag˙al ta’ ÌeΩabel, il-mara ˙aΩina ta’ A˙ab. U l-poplu li kien ra l-qawwa ta’ Ja˙weh, inxte˙et fl-art u stqarr li “Ja˙weh, Alla hu!” Wara din ir-reb˙a fuq il-qassisin ta’ Bag˙al, meta Alla ˙araq l-offerta mxarba b’˙afna ilma, l-offerta ta’ ringrazzjament lil Alla, li wara ˙afna Ωmien g˙amlet ix-xita. Il-qassisin ta’ Bag˙al g˙amlu offerta wkoll, imma l-idolu tag˙hom ma bag˙atx nar biex tkun tista’ ssir lofferta, minkejja li damu ˙in twil jitolbuh. Imma g˙at-talba qasira talProfeta Elija, Ja˙weh bag˙at in-nar, li ˙araq mhux biss l-offerta imma l-artal u nixxef l-ilma li kien hemm madwar l-artal. Imbag˙ad Elija billi beΩa’ mit-theddid ta’ ÌeΩabel, ˙arab lejn il-Muntanja tal-Mulej. Matul il-mixja twila, ilProfeta g˙eja u mtedd biex jistrie˙ ta˙t si©ra tal-Ìummar u g˙ajnu marret bih. U meta kien rieqed, ©ie An©lu talMulej, qajmu u qallu biex jiekol.

Elija sab ˙dejh ftira u ©arra ilma u kiel u xorob u re©a’ raqad u g˙at-tieni darba l-An©lu ©ie qajmu u qallu biex jiekol ˙alli jkollu sa˙˙a jkompli lmixja tieg˙u. Elija kiel u xorob u kompla l-mixja tieg˙u, sakemm wasal fuq il-˙areb. A˙na wkoll, f’din il-˙ajja qeg˙din f’mixja lejn il-Belt tal-Mulej, Ìerusalemm il-©dida, is-sema pajjiΩna. Mixja kultant twila u xi minn daqqiet qasira, il-˙ajja tag˙na. Matul il-mixja tag˙na, ji©u waqtiet li n˙ossuna li a˙na tajbin u fer˙anin li qeg˙din inservu lill-Mulej, imma kultant ti©i fuqna xi maltempata. U proprju f’dawn il-maltempati, ilmorr tal-˙ajja, a˙na nduru lejn il-Mulej u nistaquh: “G˙aliex!” Forsi a˙na wkoll b˙all-Profeta Elija, ta˙t it-toqol tas-salib nduru lejn il-Mulej u nitolbuh

biex itemm ˙ajjitna fuq din l-art! F’dan iΩ-Ωmien tqil, meta nibdew qisna naqtg˙u qalbna jew forsi ne˙duha kontra tieg˙u, g˙ax na˙sbuh li ˙alliena, imma f’dawn il-waqtiet ibsien in˙ossu ˙dejna u nisimg˙uh jg˙idilna biex ‘nag˙mlu lqalb, g˙ax hu reba˙ id-dinja’. U waqt it-tbatija jg˙idilna biex nintelqu f’idejh u hu jserra˙na. Il-Mulej ifarra©na biex b˙alu, a˙na bit-tbatija tag˙na nirb˙u fuq ddg˙ufija tag˙na. Il-Mulej iqawwi fina l-fidi, l-im˙abba u t-tama u hu lilna wkoll jibag˙tilna l-An©lu tieg˙u biex iqawwina bil-Kelma u jitmag˙na blikel tal-˙ajja biex nkomplu l-mixja tag˙na. G˙ax f’dawn il-waqtiet iebsin a˙na jkollna bΩonn l-ikel mhux biss li jqawwina fil-©isem dg˙ajjef, imma

b’mod artifiçjali jew minn tisfija me˙uda direttament mill-utru. Din tie˙u madwar jumejn u tintemm meta r-replika talkonçepiment jasal f’dak l-istadju fejn talanqas ikun ta’ tmien çelloli. F’dan l-istadju jitwettaq it-trasferiment b’katiter u g˙alhekk l-embrijun jitqieg˙ed direttament fl-utru. Is-suççess ta’ dan il-proçess tekniku u kumpless ivarja minn pajjiΩ g˙all-ie˙or u minn klinika g˙all-o˙ra. Il-kumplikazzjonijiet, kemm g˙all-omm kif ukoll g˙allembrijun, huma bosta. IΩda ta˙t ˙arsien adegwat dan jista’ ji©i m˙ares minn qabel jew f’kaΩ li jse˙˙ xi wie˙ed minnhom, dan ji©i minnufih ittrattat. Lil hinn minn dan kollu, kull teknolo©ija li altrimenti tkun siewja, tista’ to˙loq lok t’abbuΩ jekk ti©i uΩata ˙aΩin. B’hekk ikunu jistg˙u jin˙olqu riperkussjonijiet irriversibbli. IΩjed u iΩjed li din it-teknolo©ija tirrigwarda l-kunçett tal-ori©ni tal-˙ajja, kemm wie˙ed g˙andu jkun g˙aqli! G˙alhekk dixxiplina b˙al din titlob li ti©i regolarizzata u dan g˙andu jsir illum qabel g˙ada. Jiddispjaçini li dan is-su©©ett ilu ji©i diskuss f’kull aspett tal-˙ajja Maltija g˙al aktar minn 12-il sena u g˙adna ma wasalniex!

minn

ajk lajk

jkollna nitqawwew bil-Ìisem u dDemm ta’ Ìesù Alla, bl-ikel li niΩel mis-sema! San Pawl fit-Tieni Lezzjoni j˙e©©i©na biex quddiem is-slaleb, il-mard, ilpersekuzzjonijiet, nintelqu f’idejn Alla, li a˙na li ©ejna kkonsgrati bilMag˙mudija, a˙na li ©ejna midluka biΩ-Ωejt ikkonsagrat, meta ©ejna ddedikati lill-Mulej bil-bidu tal-mixja tag˙na. L-Appostlu jg˙idilna biex in˙obbu lil xulxin, biex inkunu twajba, in˙ennu u na˙fru lil xulxin, biex inkunu dixxipli ta’ Sidna Ìesù Kristu, li ˙abb, ˙enn u ˙afer lil dawk li sallbuh u lilna li tant noffenduh bid-dnub tag˙na. San Pawl ifakkarna li a˙na wlied Alla u g˙alhekk irridu nkunu b˙al Kristu ‘li ˙abb lilna u ta lilu nnifsu g˙alina offerta u sagrifiççju jfu˙u quddiem Alla’. Il-Mulej ˙alaqna g˙alih, il-Mulej i˙obbna, jg˙ina fil-mixja tag˙na f’dan il-wied tad-dmug˙, u meta n˙ossuna nog˙tru ta˙t is-salib, hu jerfag˙na fuq spallejh u jqawwina fih! L-Appostlu jwissina biex ma nnikktux l-Ispirtu s-Santu ta’ Alla, kif g˙amlu l-Lhud meta ma aççettawx lil Ìesù Kristu g˙ax qag˙du jg˙idu li ‘kien bin ÌuΩeppi’. Il-Lhud ma emmnux fl-Iben ta’ Alla, meta qalilhom li hu l-˙obΩ nieΩel mis-sema. Imma a˙na nemmnu li Ìesù, bin Marija ta’ Nazzaret, it-tifel legali ta’ ÌuΩeppi, it-Tieni Persuna tatTrinità Qaddisa; a˙na nemmnu lkelma tieg˙u meta qalilna: “Jiena hu l˙obΩ tal-˙ajja li niΩel mis-Sema.”

12.08.2012

Storja

il-vara titulari tal-G˙axqin 200 sena fit-tempju Ir-Ra˙al ta’ Óal G˙axaq hu ra˙al tipiku Malti fix-Xlokk tal-GΩira Maltija. L-ewwel idea ta’ dan ir-ra˙al tmur lura g˙assena 1511 bl-isem ta’ Casal Aciask. Il-Kappella çkej-kna f’dan ir-ra˙al kienet iddedikata lit-Tlug˙ fis-Sema bir-ru˙ u l-©isem ta’ Marija. Quddies kien isir darba fissena biss, nhar l-G˙id Solenni ta’ Marija Omm Alla, nhar il15 t’Awwissu. IΩda aktarx lewwel knisja kienet iddedikata lit-Twelid tal-Beata Ver©ni Marija, xhieda ta’ dan huwa illum sottokwadru fl-artal talKor fil-Knisja Parrokkjali. Il-Knisja ta’ Óal G˙axaq saret parroçça fis-26 t’April 1626. Qabel din id-data, Óal G˙axaq kien jifforma parti mill-Komunità Parrokkjali ta’ Santa Katarina V.M. taΩ-Ûejtun. L-ewwel Kappillan talParroçça kien ir-Rev. Mattew Scriha. L-G˙axqin mill-ewwel ˙abirku biex ra˙alhom ikollu knisja ta’ ©ie˙. L-ewwel Knisja Parrokkjali ©dida tlestiet fl-1655; tmenin sena wara nbniet il-knisja li hemm illum. Il-Knisja tal-lum hija fost l-aqwa f’pajjiΩna u nbniet fuq pjanta tal-Perit Sebastjan Saliba li kien joqg˙od f’dan ir-ra˙al. Il-˙amsin sena ta’ xog˙ol, tbatija u sagrifiççju raw il-frott tag˙hom fil-jum tal-Konsa-grazzjoni tal-Knisja, nhar ilÓadd, 2 ta’ Mejju 1784, meta l-Isqof Mons. Vincenzo Labini, imdawwar bil-kleru u l-poplu G˙axqi, ikkonsagra l-knisja l©dida u ddedikaha lill-Ver©ni Marija Mtellg˙a s-Sema. Il-Knisja ta’ Óal G˙axaq tgawdi bosta arti sagri prezzjuΩi fosthom il-vara titulari ta’ Santa Mairja u l-vari ta’ San ÌuΩepp, tar-RuΩarju, Fatima u sett tal-Ìimg˙a l-Kbira li filpreΩent qieg˙ed ji©i mibdul biex ikompli jissebba˙. Il-pitturi li nsibu fil-knisja wkoll huma tal-aqwa pitturi Maltin. Fosthom it-titular ta’ Gian Nikol Buhagiar, pitturi o˙ra tar-RuΩarju, San ÌuΩepp, it-Trinità u tal-Karmnu huma ta’ Francesco Zahra, fost o˙rajn hemm ta’ Rokku Buhagiar. Is-saqaf inbeda millartist Gianni Vella li tieg˙u naraw l-apside u s-saqaf talkor, kif ukoll il-Koppla MaestuΩa. Is-saqaf tkompla mill-Artist bravu, Emvin Cremona. L-G˙axqin kienu jiççelebraw ˙afna festi, fosthom San ÌuΩepp, il-Lunzjata, Corpus Christi, il-Qalb ta’ Ìesù, ilPassjoni ta’ Ìesù Kristu u lMilied. Ma jistax jonqos il-festa titulari ta’ nhar il-15 t’Awwissu li l-G˙axqin donnhom g˙amlu ˙alfa ma’ Marija li qatt ma ti©i nieqsa din il-festa tal-Patruna ta’ ra˙alhom. Ta’ min issemmi u jinnota li fil-bidu tat-twaqqif tar-ra˙al kienet l-unika festa ççelebrata. Nistg˙u nimma©inaw fis-sekli sbatax, tmintax u dsatax b’liema faqar u diffikultajiet kienu jag˙mlu l-festa.

Ming˙ajr armar, nar, banda u statwa. IΩda kienu jag˙mlu festa sempliçi b’˙afna m˙abba lejn Marija. Dan ©ara sas-sena 1808, meta fost l-G˙axqin qamet ix-xewqa li ssir vara ©dida sempliçi, iΩda li tirrappreΩenta l-Assunta. Gio Marija Farrugia, ra˙li G˙axqi, ˙a din l-inizjattiva biex g˙all-festa titulari tassena 1808, Óal G˙axaq ikollu vara tal-patruna tieg˙u. F’April tal-1807 Farrugia ˙a ˙sieb li javviçina l-aqwa skultur Malti ta’ dan iΩ-Ωmien, ilmag˙ruf Mariano Gerada minn Óal Tarxien, iΩda kellu l-bottega f’Belt Cospicua, u hu meqjus l-aqwa wara l-mag˙ruf Gafà. Gerada kien di©à ˙adem listatwa tal-Madonna tarRuΩarju g˙as-Si©©iewi u lmonument tal-Madonna talGrazzja g˙al Triq is-Santwarju f’ÓaΩ-Ûabbar. IΩda l-istatwa ta’ Santa Katarina taΩ-Ûurrieq ikkummissjonata fl-1803 kien g˙adu ma lestihiex, u g˙al din il-vara kellhom jg˙addu ˙mistax-il sena biex tkun lesta u ssebba˙ it-tempju Katarinjan. Il-kuntratt g˙all-vara talG˙axqin kien jg˙id li l-istatwa g˙andha titlesta g˙all-Festa ta’ Santa Marija tax-xahar t’Awwissu tas-sena 1808 u kellu jsir abbozz tal-istatwa. Jekk dan l-abbozz ma jintg˙o©obx mill-benefattur, kellu jsir it-tibdil me˙tie©, u Farrugia, fil-fatt, intrabat li jirrifjuta x-xog˙ol jekk ma jkunx lest fiΩ-Ωmien mif-tiehem. Ìara li abbozz sar u ntg˙o©ob mill-ewwel. Aktarx li dan l-abbozz tlesta, jew a˙jar inbeda, qabel sar latt notarili me˙tie©. Tmenin skud ©ew mog˙tija lil Gerada meta Farrugia ra d-disinn u labozz tal-vara. Is-somma kollha kienet ta’ 700 skud g˙al din il-vara. Din is-somma jidher li, sa tmiem dan ixxog˙ol, telg˙at g˙al 800 skud. F’Lulju 1808 jing˙ad li l-vara kienet tinsab lesta kif ippjanat g˙all-festa. Aktarx fit-8 jew id9 ta’ Awwissu 1808 l-vara ta’ Santa Marija waslet fir-ra˙al çkejken ta’ Óal G˙axaq millbottega ta’ Marjanu, fejn ©iet minquxa minn zokk u ntuΩat g˙all-ewwel darba nhar ilfesta tal-15 t’Awwissu tal-istess sena. L-g˙ada tal-festa jidher li re©g˙et tniΩΩlet proçessjonalment sad-dar numru 25 ta’ Farrugia, fi Triq Santa Marija. Din il-proçedura damet issir erba’ snin s˙a˙. Il-vara ting˙ata lill-Knisja Il-˙sieb ta’ Farrugia kien li din l-vara titqieg˙ed fil-knisja parrokkjali. Dan il-˙sieb ©ie aççettat mill-awtorijiet talKnisja lokali fis-sena 1811 biex din il-vara ssir proprjetà tal-Parroçça ta’ Óal G˙axaq. Fis-sena 1812 sar kuntratt bejn Gio Marija Farrugia u lKnisja Arçiveskovili fejn dan jg˙id li Gio Marija Farrugia rregala lill-Knisja Parrokkjali

ta’ Óal G˙axaq vara artistika ta’ Marija Mtellg˙a fis-Sema minquxa fl-injam millimg˙allem Marjano Gerada. B˙ala rikonoxximent ta’ dan il-©est, il-Knisja ta’ dak iΩΩmien tat id-dritt lill-eredi ta’ Gio Marija Farrugia jkollhom çavetta ta’ wa˙da miΩ-Ωew© serraturi li jaqflu n-niçça, iççavetta l-o˙ra tkun miΩmuma mill-Kappillan. Il-Kappillan ma jistax jifta˙ in-niçça tal-Assunta jekk ma jkunx hemm wie˙ed mill-werrieta preΩenti, u dawn l-istess eredi ma jistg˙ux jift˙u nniçça jekk ma jkunx hemm ilKappillan jew delegat tieg˙u. Din is-sena hija l-mitejn sena minn dan id-dokument u l-mitejn sena mill-g˙otja talvara lill-knisja G˙axqija. Kien proprju fid-9 t’Awwissu 1812 meta l-vara ta’ Santa Marija ta’ Gerada da˙let fil-knisja biex tkun hemm g˙all-festa u saret proprjetà tal-Knisja u l-vara

titulari ta’ Óal G˙axaq. Issa din il-knisja kienet imΩejna bl-isba˙ opra tal-arti li fiha. G˙aliex l-G˙axqin huma kburin wisq bit-tempju tag˙hom, iΩda l-aktar g˙al qalbhom hi, u bir-ra©un kollu, il-vara titulari ta’ Marija Assunta, g˙ax hija fost l-isba˙ li jinsabu f’dawn l-gΩejjer, tant li Ωewg statwi o˙ra ta’ Santa Marija minn g˙axra, in˙admu fuqha, dik tal-Imqabba fl-1836 u dik ta’ Óad-Dingli fl-1864. Barra minn hekk, bosta statwi tal-©ebel li jinsabu mferrxin madwar Malta u G˙awdex, li juru l-Assunta, huma minquxa fuq ta’ Óal G˙axaq. Jing˙ad li l-poplu talQrendi malli raw il-vara ta’ Óal G˙axaq, mill-ewwel bdew ja˙sbu biex jibdlu l-vara titulari tag˙hom. Kienet ferm g˙aqlija ddeçiΩjoni tal-kumitat fis-sena 2005 biex jer©a’ jsir restawr mill-©did tal-vara titulari tal-

G˙axqin. Il-vara, f’Ottubru, ittie˙det lejn il-Belt is-siekta biex isir ir-restawr millImg˙allem Horace Farrugia, fejn er©ajna rajna d-dehra ori©inali tal-vara. Kien it-30 ta’ Lulju 2006 meta l-vara ta’ Santa Marija waslet f’Óal G˙axaq u ttellg˙et fuq l-ispalla minn Bir id-Deheb. Kien ferm emozzjonali dak iç-çapçip li laqa’ lvara fil-misra˙ tar-ra˙al. LG˙axqin dakinhar urew lim˙abba kbira li g˙andhom g˙all-patruna speçjali tag˙hom. Min jista’ jinsa lInnu Marija li tkanta live minn tliet kantati stabbiliti ta’ pajjiΩna, Georgina, Mary Spiteri u Renato, fuq versi ta’ Joe Julian Farrugia u muΩika tas-Surmast Paul Abela? G˙adda wisq Ωmien millmitejn sena mill-g˙otja talvara lill-Knisja ta’ Óal G˙axaq, iΩda s-sbu˙ija tag˙ha minn fuqha ma tg˙addi qatt.

12.08.2012

Big Screen

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

KATy PERRy: PART Of ME (3D)

DINAMIKU

MUÛIKALMENT DIVERTENTI

Katy Perry, kantanta Ωag˙Ωug˙a famuΩa u kontemporanja, hija l-ewwel mara fl-istorja tal-muΩika li pproduçiet ˙ames diski (singles) minn album wie˙ed, li kollha telg˙u separatament sparati fl-ewwel post tal-klassifika muΩikali. Fenomenu b˙al din li ©ibdet warajha miljuni ta’ ammiraturi, l-aktar teenagers, minn madwar id-dinja, Ωgur li ma kienx se jibqa’ g˙addej inosservat minn Hollywood. Katy Perry: Part Of Me huwa dokumentarju kkulurit, mexxej u pjaçevoli li jiffoka fuq il-Califomia Dreams Tour, fejn din il©enju muΩikali g˙al kwaΩi sena s˙i˙a daret madwar id-dinja u tat 124 wirja f’areni enormi ppakkjati bl-ammiraturi fidili tag˙ha, fl-lstati Uniti, l-Ewropa, isSud Amerika u l-Lvant Imbieg˙ed. Katy stiednet Ωew© diretturi Ωg˙aΩag˙ tal-fotografija biex, dejjem mag˙ha, jif-

Atturi Ewlenin: Katy Perry, Johnny Wujek, Shannon Woodward, Russell Brand, Ashley Ashida Dixon. Diretturi: Dan Cuthford u Jane Lipnitz. Óin: 95 min. Distributur: PARAMOUNT. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. PG filmjaw l-ispettaklu tag˙ha fuq il-palk. Minbarra l-wirjiet stupendi tant mi©buda tajjeb bit-3D, il-kamera wkoll t˙uf wara lkwinti biex tag˙ti xhieda wkoll tar-realtà tal-˙ajja u l-isfida personali u taqtig˙ ilqalb li din il-kantanta brava g˙addiet minnu matul dan it-tour, li Ωgur serva ta’ kataklist fil-˙ajja personali tag˙ha. Minbarra li niddevertu bil-kbir matul ilmanuvri ener©etiçi li hi tag˙ti waqt dak il-kant kollu battuti, nosservaw ukoll lillfamiljari tag˙ha u kif hi tirrea©ixxi mag˙hom, kif ukoll nie˙du idea tal’‘familja’ Team Perry, dawk kollha li g˙enuha f’din il-kruçjata enormi, iebsa u

ThE PAcT

twila, u anki nisimg˙u x’g˙andhom xi jg˙idu dwarha waqt diversi intervisti ©enjali. F’xi waqtiet Ωg˙ar, naraw ukoll lill-attur Russell Brand, li kien ir-ra©el tag˙ha, li ji©i jΩurha u anki jibag˙tilha diversi messa©©i ta’ awgurju. Is-segwaçi ta’ din il-kantanta g˙andhom tassew fiex jixxalaw. Katy Perry: Part Of Me jiΩviluppa u jaqbad l-istess tra©itt ta’ films o˙ra simili, b˙al Hannah Montana & Miley Cyrus: Best Of Both World Concerts Tours u Justin Bieber: Never Say Never, li kienu wkoll bil-proçess tad-3D Digital.

EFFETTIV

TENSJONI U AVVENIMENTI SOPRANATURALI The Pact huwa film çkejken iΩda impressjonanti li j˙allat flimkien l-eçitament ma’ fenomeni sopranaturali. L-ambjent ta’ distrett fqir f’California flimkien ma’ dar klawstrofobika b’sular wie˙ed, fejn g˙al ˙afna ˙in il-kamera t˙uf mal-kuridur u l-kmamar Ωg˙ar, ikompli jag˙ti sens ta’ insigurtà u tkexkix. Nicola Barlow (Agnes Bruckner), dipendenti fuq id-drogi, tasal fid-dar ta’ ommha wara lmewt tag˙ha, f’numru 550 Claremont Avenue, u ftit wara ççempel lil bintha. Hi t˙oss li fil-post hemm xi preΩenza inviΩibbli u malajr tisparixxi. Wara l-funeral, tkun o˙tha Ω-Ωg˙ira Anne (Lotz) li tmur f’din id-dar li tixtieq tinsieha darba g˙al dejjem u tirrapporta lg˙ajbien ta’ Nicole lill-pulizija. Meta jibdew ise˙˙u affarijiet strambi, Anne tikkonvinçi ru˙ha li d-dar hija msa˙˙ra. Minn fuq linternet tfittex fuq ommha u fuq qattiel gwapp imlaqqam ‘Judas’, meta ssib xi ritratti antiki.

Atturi Ewlenin: Caity Lotz, Haley Hudson, Kathleen Rose Perkins, Sam Ball, Casper Van Dien. Direttur: Nicholas McCarthy. Óin: 89 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 16

Wara ˙ajt falz issib kamra mo˙bija fejn fil-memorja tag˙ha qatt ma kienet taf biha. Malajr laffarijiet tant je˙Ωienu li tikkonvinçi ru˙ha li f’dan il-post mhix wa˙edha. Wara bidu kwiet, The Pad jirranka sewwa fl-a˙˙ar nofs sieg˙a tieg˙u mimlija movimenti, azzjoni u avvenimenti inspjegabbli. Dan ix-xog˙ol jirnex-xielu ji©©enera effetti ta’ tensjoni u biΩa’ b’mod palpabbli. Caity Lotz, fil-parti ewlenija ta’ Anne, li kwaΩi tidher filma©©oranza tat-tul tieg˙u, tiddomina b˙ala tfajla ta’ natural sod, li ma taqta’ qalbha minn xejn, anki ssuq mutur kbir u jkollha l-kura©© ter©a’ lura ©ewwa biex tissara ma’ entità inviΩibbli ˙alli ssalva lin-neputija li tinsab rieqda. Il-final fih twist li jispjega kulma jkun ©ara qabel.

12.08.2012

Big Screen

TED

IMÓARREK

TEDDY BEAR JIDDETTA L-ÓAJJA TA’ BNIEDEM Wie˙ed mill-esponenti ewlenin fl-lstati Uniti ta’ kummiedji spinti u wirjiet fuq it-televiΩjoni hu Seth MacFarlane. Dan il-©enju eççentriku issa ©ab lumoriΩmu gwapp tieg˙u g˙all-ewwel darba fuq il-liΩar il-kbir bil-film Ted. MacFarlane hu d-direttur ta’ din ilproduzzjoni u wie˙ed milli kiteb listorja addattata apposta g˙all-film. Huwa wkoll wie˙ed mill-produtturi, kif ukoll le˙nu jinstema’ fil-parti tatteddy bear li jitkellem. Ted jiffoka fuq il-˙biberija twila bejn tifel (li wara jsir ra©el) u t-teddy bear gustuΩ li jsemmih Ted. Mela dan hu xog˙ol adattat g˙all-familja? Ûgur li le, g˙ax mill-pinna ta’ MacFarlane, minn ˙alq dan il-©ugarell ˙elu, sikwit jo˙ro© kliem vulgari. F’Boston Massachusetts, fl-1985, lejlet il-Milied, it-tfajjel John Bennett jinsab kuntent ˙afna billi qala’ rigal sabi˙ ferm – teddy bear kbir. L-unika xewqa li g˙andu hi li dan l-‘annimal’ jitkellem u o˙ro© il-g˙a©eb dan isse˙˙ ‘mirakoloΩament’. Bejn dawn it-tnejn isir patt li jibqg˙u ˙bieb g˙al dejjem. Tletin sena wara dawn g˙adhom ˙bieb ferventi u John (Wahlberg) ikun kwaΩi l-˙in kollu ma©enb Ted. Din l-affari qed iddejjaq ˙afna lil Lori Collins (Kunis), il-˙abiba

ta’ John li ilha tissaportih. Ted kiber f’atmosfera ta’ g˙aΩΩ u flimkien ma’ John jg˙addu ˙inhom aktar ipejpu l-˙axixa u jixorbu l-birra. Barra minn hekk, Ted li j˙obb jitkellem vulgari u jg˙addi Ω-Ωmien ma’ tfajliet laxki, qed itellef lil John milli jkompli f’impjieg li jkun sab. Ted rikeb sewwa fuq in-nervi ta’ Lori u qed twa˙˙al fih li John mhux impenjat f’xi xog˙ol. Din l-affari tmur g˙all-ag˙ar meta John, waqt funzjoni importanti fix-xog˙ol tieg˙u, ikollu jitlaq meta jkun im˙ajjar mit-teddy bear biex jattendi malajr riçeviment fejn ikun hemm preΩenti Sam Jones, l-attur ta’ Flash Gordon (1980). Hawn Lori tiddeçiedi li titilqu. Wara, tant ji©ru affarijiet, fejn Ted ikun ma˙tuf u fil-periklu li jinqered, li ΩΩew© ma˙bubin jirrealizzaw li g˙andhom jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom. Ted hija kummiedja pjuttost divertenti mmirata g˙all-adoloxxenti u tfal imfarfrin, bit-teddy bear, l-o©©ett protagonist, gustuΩ u mimli arja, jispikka sewwa, kollu mertu tal-imma©ni kkreati bil-kompjuter. Id-djalogu, l-aktar dak li jo˙ro© minn fomm Ted, hu inçisiv u kultant jaqta’ fil-la˙am il-˙aj. Dan il-film di©à kellu suççess kbir fl-Amerika.

Atturi Ewlenin: Mark Wahlberg, Mila Kunis, vuçi ta’ Seth MacFarlane, Giovanni Ribisi, Bill Smitrovich. Direttur: Seth MacFarlane. Óin: 106 min. Distributur: UNIVERSAL. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 18

RED LIGHTS

MIMLI INTRIGU

MAÌIJA U ALJENAZZJONI Atturi Ewlenin: Cillian Murphy, Sigourney Weaver, Robert DeNiro, Toby Jones, Joely Richardson, Elizabeth Olsen. Direttur: Rodrigo Cortes. Óin: 103 min. Distributur: MOMENTUM FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 16

Wara li wera kemm hu kapaçi jΩomm l-interess s˙i˙ tal-udjenzi g˙al kwaΩi sag˙tejn s˙a˙ bil-film Buried (2010), li kellu atmosfera klawstrofobika assoluta, bil-protagonist midfun ˙aj jipprova g˙all-g˙ajnuna bilmowbajl tieg˙u li g˙andu lbatterija dalwaqt tispiçça, iddirettur Spanjol, Rodrigo Cortes, issa da˙al g˙al biçça xog˙ol aktar kumplessa, elaborata, però forsi mhux ta’ sodisfazzjon a˙˙ari daqs il-film ta’ qabel. Red Lights jiΩvolgi f’forma ta’ thriller oskur dwar dawk li jaljenaw l-udjenzi minn fuq ilpalk bil-ma©ija li jag˙mlu u jag˙tu l-impressjoni li huma tassew ©enwini. F’˙afna minn dawn l-esebizzjonijiet, jit˙ejja minn qabel pjan vast fejn, bil-mo˙bi, lorganizzatur ikollu g˙ajnuna supplimentarja permezz ta’ kuntatti kontinwi bit-telefown. Dr Margaret Matheson (Weaver) li tg˙allem fl-università, u l-assistent tag˙ha ˙afna aktar Ωag˙Ωug˙ minnha, Tom Buckley (Murphy) qed jinvestigaw fenomeni psikiçi biex jiskopru l-qerq li hemm involut fihom. Wara li jkollhom diversi suççessi, il-fondi g˙al dan ixxog˙ol jonqsu sewwa. Tom jibda relazzjoni ma’ studenta intelli©enti, Sally Owen (Olsen), li wkoll tibda takkumpanjah. Wara tletin sena assenti, jid˙ol mill-©did fix-xena l-le©©endarju psikiku

Simon Silver (DeNiro) li hu g˙ama. Dan kien l-uniku bniedem li Margaret kwaΩi qatt ma kellha dubju mit-talenti speçjali tieg˙u. Din il-˙a©a tossessjoni bilkbir lil Tom, l-aktar meta avvenimenti mhux spjegabbli jse˙˙u bir-rieda ta’ Simon. Però, aktar ma Tom jitkixxef fuq Simon, aktar ma jersaq lejh, it-tensjoni tikber u hu jsib ru˙u f’periklu palpabbli li qatt qabel ma esperjenza b˙alu. Tg˙id min minnhom kapaçi jinganna b’mod sottili? Red Lights, li juΩa kuluri skuri g˙ax kwaΩi l-istorja sse˙˙ filksie˙ tax-xitwa, jesebixxi teknika stupenda fl-iΩvol©iment talintrigu li jissuççiedi, b’Cillian Murphy jag˙ti interpretazzjoni qawwija ta’ wie˙ed li jimbarka fuq vja©© imqalleb b’determinazz-joni s˙i˙a, g˙alkemm ma jafx fejn se jwasslu.

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn l-1 u l-5 ta’ Awwissu 2012

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: MIN HU D-DIRETTUR TAL-FILM TED? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ONE Complex, A28B, Industrial Estate, il-Marsa. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: MARGARET CARUANA, 25, ‘Margerita’ Triq it-Tuffie˙, in-Naxxar, NXR 3026

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

THE DARK KNIGHT RISES ICE-AGE 4 THE AMAZING SPIDER-MAN SNOW WHITE AND THE HUNTSMAN DR. SEUSSE THE LORAX MAGIC MIKE WHAT TO EXPECT WHEN YOU’RE EXPECTING MIRROR MIRROR SAFE THE DICTATOR

12.08.2012

TeleviΩjoni

Illum GAZEBO, ONE, 12.30 Ta˙t il-Gazebo ta' din il-©img˙a, ser niltaqg˙u ma’ koppja simpatika g˙all-a˙˙ar: ˙add ˙lief Lawrence u Maronia Gray. Ser niskopru fuq il-karriera tag˙hom, kif ukoll fuq il-˙ajja personali tag˙hom. Gazebo ta' din il-©img˙a titilfuhx g˙ax ser niskopru diversi fatti waqt l-ikla li b˙as-soltu jsajjar ta' kull ©img˙a l-executive chef Joe Vella. COLOMBO, Rete 4, 19.35 Fotografu famuΩ joqtol lil martu permezz tal-g˙ajnuna ta’ eks ˙absi. IΩda Paul Galesko, l-fotografu ma jafda lil ˙add tant li anke joqtol lil dan l-eks ˙absi biex Ωgur ˙add ma jkun jaf x’©ara, iΩda g˙ad-ditektiv Colombo xejn ma ja˙rab, u Ωgur se jsib mod kif jaqbad lill-qattiel. GÓELUQ TAL-LOGÓOB OLIMPIKU F’LONDRA ÇERIMONJA TAL-GÓELUQ Rai 2 - 22.00 Wara ©img˙atejn s˙a˙ ta’ spettaklu kbir ta’ log˙ob differenti tasal ukoll fi tmiemha din l-edizzjoni tal-Log˙ob Olimpiçi. Fl-Olympic Stadium ta’ Londra jinΩel is-siparju fuq it-tletin edizzjoni ta’ dawn il-log˙ob mondjali. Fost il-kantanti mistiedna li se jie˙du sehem hemm George Michael.

Matul il-©img˙a

07.30 07.45 08.30 08.45 09.00 09.30 10.15 10.30 12.30 13.30 13.40 14.40 15.55 16.10 16.40 17.15 17.30 17.40 18.05 19.30 20.05 20.30 21.40 23.15

06:00 06:20 06:22 07:05 08:20 08:40 09:00 09:05 09:50 09:55 10:30 11:50 12:00 12:10 12:20 13:30 14:00 16:25 18:00 18:50 20:00 20:40 21:20 23:34

ONE NEWS Country Jamboree One News Uniçi III Lilliput Malta fuq Kanvas Ìawhra Maltija Socjetà Kreattiva Gazebo ONE NEWS Teleshopping Issues Ìawhra Maltija Teleshopping Pink Panther TeΩori ONE NEWS Teleshopping Kudos (R) - Q (R) One News London 2012 Resume (R) Amen (R) One News

DA DA DA Quark Atlante Immagini dal pianeta Viaggiatori nell'Oceano - TG 1 Overland 9 - TG 1 La piccola moschea nella prateria Il bagno del sindaco 1^ Visione RAI TG 1 Pongo & Peggy Gli animali del cuore TG 1 L.I.S. Linea Verde Orizzonti Estate A sua immagine - Santa Messa A sua immagine Recita dell'Angelus da Castelgandolfo A sua immagine Linea verde Estate TELEGIORNALE Le note degli Angeli Che tempo fa - TG 1 - Gusto Italiano Il Commissario Rex Facile preda Reazione a catena TELEGIORNALE - Rai Tg Sport Techetechetè Un passo dal cielo TG1 60 Secondi

07.00 07.30 08.30 09.30 10.00 11.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15:05 17.00 18.00 18:10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.32 23.00

06:00 06:30 07:00 07:20 07:45 07:55 08:20 08:45 09:00 09:52 10:00 10:45 11:55 13:00 13:26 14:30 16:00 18:00 18:03 20:30 21:02 22:00 22:30

NET News Newsroom (r) Mister Fisherman (r) Teleshopping Il-Principal Teleshopping Indifest (r) NET News (ikompli) Indifest NET News Don't Stop Me Now (r) Stejjer (r) NET News Flusek (r) Forcina - Festa San Gejtanu, Hamrun NET News (ikompli) Forcina NET News (ikompli) Forcina NET News

Cuori rubati Real School Il Divertinglese Tutti odiano Chris Ulisse Fuga dall'Oltretomba I Saurini e i viaggi del Meteorite Fresh Pretty Cure Avengers Lola e Virginia Amica del pianeta Battle Dance Psicovip Gli occhiali Art Attack Film: Chicken Little Meteo 2 - Gare Live TG 2 GIORNO Gare Live TG Olimpico - Gare Live TG 2 - Gare Live TG2 L.I.S. Meteo 2 - Gare Live TG2 -20.30 I Giochi Olimpici Londra 2012 I Giochi Olimpici Londra 2012 I Giochi Olimpici Londra 2012

07.00 08.00 09.00 09.50 10.00 10.30 10.45 11.30 12.00 12.10 13.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.10 16.35 17.05 18.00 18.20 20.00 20.40 23.00

06:00 07:00 07:30 09:50 11:10 12:00 12:25 12:55 13:25 14:00 14:15 14:40 15:04 16:20 18:10 18:55 20:10 21:05 23:25 23:40

L-G˙odwa t-Tajba G˙anfest Il-Quddiesa tal-Óadd Mela Isma Din Mill-Im˙aΩen tal-Festa (R) Madwarna X’joffri l-kunvent (R) Malta u lil hin Minnha L-a˙barijiet Malta u lil hin Minnha World’s Worst Disasters L-a˙barijiet TVM Shop Battle Castle L-a˙barijiet Fawlty Towers Keeping up Appearances Gladiators of World War II L-A˙barijiet - Madwarna Venere - Nista A˙barijiet - Sports TVM - The Mummy L-A˙barijiet

Fuori orario Ritratti Walter Chiari: l'eterno ragazzo Wind at my Back - FILM Tormento FILM Domenica d'agosto Agente Pepper TG3 - TG3 Agenda del mondo estate TeleCamere Salute Prima della Prima Passepartout Signori si diventa TG Regione - TG Regione Meteo TG3 - Kilimangiaro Album FILM Totò, Peppino e i fuorilegge - TG3 FILM Totò, Peppino e i fuorilegge FILM Tesoro mio I misteri di Murdoch Cherry Lane Meteo 3 - TG3 - TG Regione - Blob Un caso per due Gli incontri ravvicinati di Licia Colò TG3 - TG Regione FILM Un gelido inverno

CORREVA L’ANNO - Rai 3, It-Tlietea fid-23:40 Lura lejn is-snin 50 meta d-dinja bdiet tirkupra mit-Tieni Gwerra Dinjija, u fuq it-televiΩjoni Taljan fe©© wiçç ©did, li kien ma˙bub minn miljuni ta’ telespettaturi u li miet ftit tas-snin ilu. Mike Bongiorno beda l-karriera tieg˙u bil-programm Lascia o Raddoppia? u dan kien ©ablu suççessi kbar. Illum dan il-programm se jfakkar il-memorja ta’ dan il-preΩentatur hekk kbir u rispettat.

07.00 Cartoni 10.35 Film: Un computer a quattro zampe Tg com 12.25 Studio Aperto 13.00 $&*! my dad says 14.15 Supercoppa d’Ingilterra 16.40 Film: Dragonheart Tg com 18.30 Studio Aperto 19.00 Film: Scuola di Polizia 7 Tg com 20.30 Amichevole 22.45 Film: D-Tox Tg com 00.45 Pokermania

13:45 15:00 15:25 15:50 16:15 16:40 17:05 17:30 18:00

JAWS 2 - It-Tlieta, Canale 5, 23.40 F’dan il-jiem tas-sajf ma jonqosx li l-istazzjonijiet Taljani jwasslulna films li jda˙˙luna f’qoxortna meta mmorru ng˙umu, u nibdew nistaqsu u nimma©inaw xi kreatura kbira se tibilg˙ana. Jaws 2, kien is-sikwel Jaws, li kien qajjem sensazzjoni kbira fost ˙afna minn dawk li rawh. L-istorja hija ambjentata wkoll f’Amity, il-post fejn kien ambjentat l-ewwel film, u issa naraw kif kelb il-ba˙ar enormi qieg˙ed ikun ta’ periklu g˙allg˙awwiema tal-post u turisti li jΩuru il-lokal. Roy Scheider ja˙dem il-parti tal-kap tal-pulizija li jie˙u f’idejh il-missjoni li jeqred lil dan il-mostru. Italja vs Ingilterra, L-Erbg˙a, Rai 20.30 L-Italja u l-Ingilterra jer©g˙u jiltaqg˙u biex jilag˙bu kontra xulxin f’log˙ba ta’ ˙biberija bi preparazzjoni g˙al-log˙ob tal-kwalifikazzjoni g˙all-kompetizzjoni tat-Tazza tad-Dinja tal-2014. Illog˙ba ta’ nhar l-Erbg˙a se tintlag˙ab f’Bern. THE DEEP END OF THE OCEAN, L-Erbg˙a, Canale 5, 21.20 Film sentimentali g˙all-a˙˙ar b’Michelle Pfeiffer fil-parti prinçipali b˙ala mara li tara lil binha jin˙ataf, iΩda wara disa’ snin dan it-tifel jer©a’ jitfaçça bla ˙sieb fuq l-g˙atba tag˙ha. Film millisba˙ li m’g˙andux jintilef, u juri kemm hi kbira l-im˙abba ta’ omm lejn uliedha.

Kitchen Impossible Divine Design Suggs’ Italian Job Behind the Label State of Style: Spring/Summer Collection Reservations Required Giada’s Weekend Getaways Rachael’s Vacation Super Swank

09:00 GP3 Series Motor Racing 09:30 Live: GP3 Series Motor Racing: Hockenheim: Race 2 [Live] 10:00 Tour de France Cycling 11:00 FIS Summer Grand Prix Ski Jumping 12:00 Live: World Superbike Series Motorcycle Racing: Brno: 1st Leg 13:00 WATTS 13:30 Tour de France Cycling 14:00 Live: Tour de France Cycling: Stage 20: Rambouillet 18:00 Live: FIA World Touring Championships: Round 16: Curitiba 19:00 Live: Auto GP Motor Racing: Brazil: 2nd Race [Live] 20:00 Live: FIA World Touring Championships: Round 16: Curitiba

10:10 11:00 11:25 11:50 12:40 13:30 14:20 14:45 15:10 16:00 16:25 16:50 17:40 18:30 18:55 19:20 20:10

Toddlers and Tiaras Say Yes to the Dress Say Yes to the Dress What Not to Wear Ultimate Cake-Off Cake Boss: Next Great Baker Cake Boss Cake Boss World’s Worst Mum Sister Wives Sister Wives What Not to Wear Driving Me Crazy Ace of Cakes Ace of Cakes Toddlers and Tiaras Rich Bride/Poor Bride

11:10 Anthony Bourdain: No Reservations 12:05 The Mighty Mississippi with Trevor McDonald 12:55 I Shouldn’t Be Alive 13:50 I Shouldn’t Be Alive 14:45 I Shouldn’t Be Alive 15:40 I Shouldn’t Be Alive 16:35 I Shouldn’t Be Alive 17:25 History Cold Case USA 18:20 Secret Service Secrets 19:10 Rugby: The Lifeblood of New Zealand 20:05 Man Made Marvels China 21:00 Extreme Engineering 21:55 The Mighty Mississippi with Trevor McDonald

06:00 07:55 08.50 09.50 10.20 13.00 13.40 16.00 18:35 20.00 20.40 21.20 23.30 01.30 02.00

09:10 09:30 10:00 10:10 10:30 11:00 11:10 12:00 12:10 12:30 13:00 13:30 14:00 14:10 14:30 15:00 15:15 15:30 16:00 16:30 17:00 17:10 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:15 20:30 21:00 21:30 22:00 22:10 22:30 23:00 23:10

PRIMA PAGINA Traffico 0 Tg 5 Extreme Makeover Home Edition Tg com I Cesaroni Tg 5 O’ Professore Angeli u diamanti La ruota della fortuna Tg 5 - Meteo Dopo Tg 5 Film: La casa sul lago del tempo Le due facce dell’amore Tg 5 Film: Fotografie

The Health Show To Be Announced BBC World News World Features Dateline London BBC World News To Be Announced BBC World News World Features Third Eye BBC World News Newsnight BBC World News World Features To Be Announced BBC World News Sport Today Click BBC World News My Country BBC World News To Be Announced BBC World News India Business Report BBC World News Third Eye BBC World News Sport Today Click BBC World News To Be Announced BBC World News World Features My Country BBC World News To Be Announced

06:45 07:45 08.50 09.25 10.00 11.00 11.30 12.00 13.10 14.10 14.50 16.40 18.55 19.35 21.30 24.00

Tg 4 Vita da strega Slow Tour Correndo per il mondo Santa Messa Il Cammino di padre Pio Tg 4 Pianeta Mare I Miti dello Spettacolo Donnavventura Film: Il coraggio di Lassie Film: Arrangiatevi Tg 4 Colombo Film; La nona porta Film: Una casa alla fine del mondo Tg 4

08:10 08:25 08:40 09:25 09:55 10:25 10:55 11:45 12:30 13:30 14:00

Boogie Beebies Charlie and Lola Robin Hood Keeping up Appearances Supernova The Old Guys Great Ormond Street The Inspector Lynley Mysteries London Hospital The Royle Family The Impressions Show with Culshaw and Stephenson ’Allo, ’Allo! Doctors Elephant Diaries Doctor Who London Hospital Blackadder the Third Twenty Twelve Life on Mars Spooks Inspector Lynley Mysteries

14:30 15:00 17:30 18:20 19:05 20:00 20:30 21:00 21:50

06:00 06:25 06:50 07:15 08:10 09:05 09:35 10:00 10:55 11:50 12:45 13:40 14:10 14:35 15:05 15:30 16:00 16:25 17:20 18:15 19:10

10:50 11:15 11:40 12:05 12:30 12:55 13:20 13:45 14:10 14:40 15:05 15:30 15:55 16:20 16:45 17:10 17:35 18:00 18:25 18:50 19:15 19:40 20:30 20:55 21:20 21:45

T.U.F.F. Puppy SpongeBob SquarePants Power Rangers Samurai The Troop Drake and Josh iCarly SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Penguins of Madagascar The Mighty B The Fairly Odd Parents SpongeBob SquarePants iCarly Big Time Rush True Jackson, VP Supah Ninjas SpongeBob SquarePants Fanboy and Chum Chum Power Rangers Samurai The Fairly Odd Parents The Penguins of Madagascar iCarly 20:05 True Jackson, VP Big Time Rush SpongeBob SquarePants Avatar: The Legend of Aang Avatar: The Legend of Aang

20:05 21:00

Fifth Gear How Do They Do It? How Do They Do It? American Chopper: Senior vs Junior: Mikey’s Art Opening Mythbusters: Motorcycle Flip Destroyed in Seconds Destroyed in Seconds Extreme Engineering: NASA Swamp Loggers: Put to the Test Dirty Jobs: Tar Rigger Swords: Life on the Line: Trapped Auction Hunters: The Chi-town Showdown Auction Hunters: Top Gun Ton Auction Kings: Vampire Hunting Kit Auction Kings: Hand Cannon/Fabergé Pencil How Sports are Made I Could Do That Mighty Ships: North Star Deadliest Catch: The Aftermath River Monsters: Flesh Ripper Extreme Fishing with Robson Green: The Philippines Hillbilly Handfishin: Chillaxin’ with Jackson Human Body: Ultimate Machine: Strength

07.00 Omnibus Tg La7 07.50 Film: L’uomo che non ho mai conosciuto 10.00 Ti ci porto io 11.45 Film: Jack Hunter 13.30 Tg La7 14.05 Film: L’ultimo urra 16.20 TF: The District 18.00 TF: L’Ispettore Barnaby 20.00 Tg La 7 20.30 Cash Taxi 21.10 Film: Closing the ring Tg La7 23.20 The Show must go off 01.30 Film: Tre passi nel delirio

12.08.2012

TeleviΩjoni

minn Lino Cassar

ILLUM COURAGE OF LASSIE (Rete 4, 4.50pm)

THE LAKE HOUSE (Canale 5, 9.20pm)

L-ewwel films tal-kelba Lassie kienu kollha ta’ tfuliti, b’dan it-tielet wie˙ed jo˙ro© eΩatt meta ntemmet it-Tieni Gwerra Dinjija fl-1945 (meta jien kelli g˙axar snin). Kollha jibqg˙u qishom f’niçça f’xi rokna ta’ mo˙˙i u min illum mhuwiex xi˙ b˙ali, jarahom differenti minn kif konna rajniehom a˙na. U dan huwa s-sabi˙ ta’ kull film ©did kontemporanju. Hawnhekk naraw lil Elizabeth Taylor – li mietet aktar kmieni din is-sena – meta kellha 14-il sena u di©à kienet mara sabi˙a. Kif jg˙addi Ω-Ωmien! Tassew ma jistenna ‘l ˙add. Tant qieg˙ed narah mg˙a©©el illum li n˙ossu dejjem jaqtag˙li nifsi. Ippruva tixjie˙x.

Film romantiku tal-2006 li huwa rimejk ta’ film ie˙or li kien i˙adem fil-Korea t’Isfel lura fl-2000, u din id-darba g˙andu b˙ala protagonisti lil Keanu Reeves u Sandra Bullock. Din tal-a˙˙ar ta˙dem il-parti ta’ Dr Kate Forster li tiddeçiedi li titlaq mid-dar fejn kienet qed tg˙ix, viçin ta’ lag, u tmur Chicago. IΩda qabel ma titlaq t˙alli nota g˙al min ikun ©ej jg˙ix minflokha. U proprju jsib din il-karta Keanu Reeves fil-parti ta’ Alex, perit bravu ˙afna, li iΩda qed i˙oss li f’˙ajtu g˙andu xi ˙a©a nieqsa. Din in-nota ta’ Kate idda˙˙lu f’˙afna ˙sibijiet u g˙alhekk jiddeçiedi li jiktbilha ittra. Il-film huwa intriganti g˙all-a˙˙ar, l-aktar meta dawn jindunaw li qeg˙din jg˙ixu sentejn differenza minn xulxin.

THE NINTH GATE (Rete 4, 9.30pm) Id-direttur Pollakk Roman Polanski kien ˙arab mill-Amerka fl-1977 qabel kien se jg˙addi ©uri fuq akkuΩi li kellu x’jaqsam ma’ tfajla minorenni. Wara dawn issnin kollha, xorta ma jistax imur lura g˙ax jarrestawh minnufih. IlbaΩi tieg˙u b˙alissa hija Franza fejn baqa’ ja˙dem xorta wa˙da fuq il-linja tieg˙u ta’ ©rajjiet misterjuΩi. The Ninth Gate ˙admu fi Franza, f’tentattiv biex jer©a’ jikseb is-suççess kbir li kien kiseb bl-ewwel film Amerikan Rosemary’s Baby tal-1968 u g˙andu b˙ala protagonist lil Johnny Depp. Jidhru wkoll Frank Langella, Lane Olin, Emmanuelle Seigner u James Russo. Óare© fl1999. POLICE ACADEMY 7: MISSION TO MOSKOW (Italia 1, 7.00pm) Dan il-film kien l-a˙˙ar wie˙ed minn din is-sensiela li baqg˙et tkaxkar iΩ-Ωejjed skont il-fehma ta’ ˙afna. Kienet sensiela li filbidu marret tajjeb immens imma wara baqg˙et sejra dejjem lura.

GÓADA

IT-TLIETA L-ERBGÓA

13 t’AWWISSU

14 t’AWWISSU

15 ta’ AWWISSU

THE NAME OF THE ROSE (RAI 3, 9.05pm)

WHERE THE HEART IS (Canale 5, 21.20pm)

AN OFFICER AND A GENTLEMAN (Rete 4, 9.10pm)

Ko-produzzjoni Taljana/ÌermaniΩa/FrançiΩa fuq skala kbira, me˙uda mir-rumanz bestseller ta’ Umberto Eco, fejn naraw lil Sean Connery qisu xi Sherlock Holmes, li jmur f’kunvent tal-patrijiet matul iΩ-Ωmien tal-InkwiΩizzjoni fis-seklu 13. Divertiment li rari rajtu b˙alu, iΩda g˙al xi w˙ud forsi jidher qawwi wisq iΩda m’huwiex film li tinjorah. Fil-film jidhru wkoll F. Murray Abraham, Christian Slater, Feodor Chaliapin, Michael Lonsdale u Ron Perlman. Direzzjoni ta’ Jean-Jacques Annaud fl-1986.

Film tal-2000 b’Natalie Portman fil-parti ta’ tfajla abbandunata mill-g˙arus tag˙ha, u hi tispiçça wa˙edha filwaqt li tiskopri li qieg˙da tistenna tarbija. Meta twelled ittarbija tag˙ha wa˙edha, ssib familja li hi lesta li tg˙inha u jkun hawn li tiltaqa’ ma’ Ashley Judd fil-parti ta’ Lexie, mara Ωag˙Ωug˙a, omma li iΩda g˙andha ˙afna m˙abba x’toffrilha. Film drammatiku ta˙t id-direzzjoni ta’ Matt Williams.

L-ewwel suççess kbir ta’ Richard Gere kien dan il-film sabi˙ ferm fl-1982 (tletin sena ilu) u min ma rax dan il-film m’g˙andux idea kemm Gere kien deher smart fl-uniformi talFlotta Amerikana, b’Debra Winger ti©ri warajh biex tag˙mlu tag˙ha. M’huwiex xi film pulit, tafux, g˙ax mimli kliem ˙aΩin u xeni ta’ sess mimlijin fwar. IΩda divertenti mill-bidu sat-tmiem. Jidhru wkoll David Keith, Louis Gossett Jr., Robert Loggia, Victor France u David Caruso ta˙t id-direzzjoni ta’ Taylor Hack Ford.

IS-SIBT

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

18 ta’ AWWISSU

16 ta’ AWWISSU

17 ta’ AWWISSU

MY FAKE FIANCE (Canale 5, 9.20pm)

THE BONFIRE OF VANITIES (Rete 4, 11.10pm)

Ûew© Ωg˙aΩag˙ jiddeçiedu li jid˙ku da˙ka bin-nies meta jivvintaw storja li huma g˙arajjes lil xulxin filwaqt li jippjanaw tie©. U dan kollu biex jie˙du r-rigali g˙aliex kienu spiççaw broke. Film divertenti b’Melissa Joan Hart u Joseph Lawrence filpartijiet ewlenin.

Tom Hanks, Melanie Griffith u Bruce Willis ing˙aqdu flimkien sabiex jag˙tuna dan il-film drammatiku ta˙t id-direzzjoni ta’ Brian De Palma. L-istorja ddur fuq kittieb li waqt festin jibda jirrakkonta l-ispirazzjoni tieg˙u g˙all-ktieb li kien se jikteb. Listorja hija dwar ra©el sinjur, li meta kien mal-ma˙buba tieg˙u fil-karozza, itajjar ra©el u joqtlu. Film interessanti mimli ntriççi kif jaf jag˙tina De Palma.

Fl-1983 Roger Moore kien da˙al sew fil-karattru ta’ James Bond wara li Sean Connery rtira minnu, issa bi ©rajjiet pjuttost impossibbli iΩda tarahom ise˙˙u quddiem g˙ajnejk. Octopussy ra©el jew mara? Jidhru wkoll Maud Adams, Louis Jourdan, Kristina Waybourn, Kabir Bedi, Steven Berkoff, Desmond Llewelyn u Louis Maxwell ta˙t id-direzzjoni ta’ John Glen.

OCTOPUSSY (RAI 3, 9.05pm)

WATERWORLD (Italia 1, 10pm) Id-direttur Kevin Reynolds u l-attur Kevin Costner kienu ingwalawha sew fl-1991 meta ˙admu flimkien u b’suççess kbir il-film Robin Hood: Prince of Thieves . Re©g˙u ˙admu flimkien erba’ snin wara, imma kellhom xi jg˙idu bl-ikrah u dan il-film tag˙hom mar ˙aΩin ˙afna fid-d˙ul. X’©ara eΩattament? Ara g˙alik nhar is-Sibt li ©ej. Jidhru wkoll Dennis Hopper, Joanne Triplehorn u Jack Black. SpiΩa kbira li marret il-ba˙ar.

12.08.2012

Log˙ob SOLUZZJONIJIET TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN:

234

1 Vanilla, 5 Skjavi, 8 Granita, 14 Papas, 15 Tarbux, 17 Laskri, 19 Nevew, 20 Xall, 21 Loki, 23 Lapsi, 25 u 28 Amerikani, 29 u 30 Óawsla, 31 Gost, 33 Giljottinati, 39 Óass, 41 u 42 M˙ares, 43 Paga, 45 Linfa, 46 Ìarar, 47 Tank, 50 Null, 53 u 54 Sapuna, 56 Kines, 58 Aringa, 60 ÛanΩan, 62 Ratal, 64 Feles, 67 Tadama, 69 Faddal, 70 Safra, 72 u 73 Mitluf, 75 Minn, 77 Luna, 79 Ombra, 80 Qomos, 82 Rqiq, 84 u 85 Tempji, 87 Axxa, 88 Minjafjarana, 93 Asja, 94 u 95 Óaxixa, 96 Lupu, 98 Baffi, 100 M˙ara, 101 Brim, 105 Nuna, 108 Zalza, 109 Triqat, 110 Maskra, 111 Ta©en, 112 Kulluna, 113 Ìmamar, 114 Avjatur.

Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79 80 82

Wie˙ed mill-irkiekel (7) Il-belt tal-Kajr issibha fih (6) Din fjura tfu˙ ˙afna b’varjetà ta’ lwien (7) Ìabra ta’ nies f’xi g˙aqda (5) R˙ama li tfakkar xi ©rajja (6) Qag˙ad i˙ares bil-mo˙bi lejn namrati jew tfajliet (6) Wa˙da mis-somom (5) Min jitwieled hekk ma jmutx kwadru (4) Mhuwiex g˙oli fil-prezz (4) Dawn ji©u minnek u inti ti©i minnhom (5) Kontra iswed (5) Jintlibes mill-g˙arusa (4) u 30 Óames tuΩΩani (6) Din il-˙uta tajba ˙afna g˙all-aljotta (4) Presti©jatur, jiddevertik bil-˙effa tal-idejn (12) Pilota tal-ajruplani (4) u 42 Dan m’g˙adux ja˙dem, spiçça mix-xog˙ol (6) Allura din il-mara tal-lupu? (4) wie˙ed (5) Kul˙add ta˙t (5) G˙al ˙abba jqaxxar Wie˙ed mill-akuti (4) Mitmum, komplut, mag˙mul kollox (4) u 54 Meqrud g˙al kollox (6) In-na˙a ta’ quddiem tal-bastiment (5) Tajjar ix-xifer jew kiser biçça Ωg˙ira (6) Dan wie˙ed li jaf jaqra (6) L-Istati tal-Amerka (5) Dan ifisser g˙ag˙a, suççess jew g˙a©eb (5) Wie˙ed mid-dniedel (6) façendi, xi˙add li jiskarta mix-xog˙ol (6) Barmil jew slopp (5) u 73 Annimal tal-ba˙ar b’˙alq imdawwar b’˙afna swaba’ (6) Ifisser li fih ma tara ’l ˙add (4) Kellna sptar ta’ dan il-qaddis (4) Dawn l-insetti jins©u l-g˙anqbut (5) A˙jar dan fis-suq minn kemm flus fis-senduq (5) Dan xi˙add mibrum, imla˙˙am ©mielu (4)

.....

......

.....

84 u 85 Strument li jinΩamm mal-ispalla u jindaqq b’ark (6) 87 Dan ifisser g˙emil, m©iba, kondotta (4) 88 G˙agin o˙xon qisu mqarrun mag˙mul Ωg˙ir (12) 93 Din tinΩamm f’wiçç il-ba˙ar u b’maΩΩra fil-qieg˙ (4) 94 u 95 Dik ta’ “Ìensna” kollha ta’ Raymond Mahoney (6) 96 Dan xi ˙add bla grazzja, ˙axxun (4) 98 Re kattiv tal-Lhud (5) 100 G˙al dejjem ta’ dejjem (5) 101 Dan qisu fwar fl-arja, ma tarax minnu jew ara ftit (4) 105 Infermier jew infermiera (4) (5) 108 Jaqta’ daqs mus tal109 Dan ix-xag˙ar wieqaf u jniggeΩ i©ib ˙afna g˙ajra (6) ta’ nag˙ma (6) 110 G˙andu 111 Kien l-ewwel dittatur tal-Unjoni Sovjetika (5) 112 L-ikbar belt fl-Iskozja (7) 113 Din tfisser g˙ar, twieled fiha l-Bambin (6) 114 Dan pajjiΩ repubblika fl-Amerka t’Isfel (7)

.....

......

Weqfin 2 3 4 6 7 9 10 11 12 13 16 18 22 24 26 32 33

Je˙odhom min ˙aqqu (5) Bih taqbad il-friefet jew ˙ut Ωg˙ir (4) Manwel fil-qosor (4) Din tfisser kisja kies˙a (5) Din t˙arsek mix-xita u mix-xemx (5) Allura dan ir-ra©el tar-rassa? (4) Il-˙lejjaq tal-©ens mara (4) Bla Ωejt ma tixg˙elx (5) Kabbar g˙all-˙aΩin, ˙arrax aktar (7) Din mhijiex il-mara tal-partit (7) La˙am tal-majjal (5) Dan jaqta’ b’Ωew© ixfra msallbin (5) Jipprovdiha Simonds Farsons Cisk (5) Ftit bluha g˙all-kulur (3) (8) u 27 Dan Ìwann ilMinnu jipprietka l-predikatur (6) Jg˙ajtuha fit-teatru biex xi song ter©a’ titkanta (3) 34 L-ikel mill-˙alq imur fiha (4)

........

35 36 37 38 44 48 49 51

Óataf l-ikel, kiel bil-g˙a©©la (6) Lablab u paçpaç kemm fela˙ (6) (4) IΩ-Ωejt jitla’ f’wiçç lu 40 Ìuda kien wie˙ed minnhom (9) Il-mara tal-pur (4) qrunu f’butu (4) Kutu Din hija l-aqwa port ta’ 5 mimduda (8) Dan wie˙ed ˙mar jew ©idra, ma jafx skola (8) 52 Ìibed l-aktar l-attenzjoni, ibbrilla u kien prominenti fuq o˙rajn (6) 55 Çertament dawn mhumiex infidili (6) 57 Bih ikollok rasek mistrie˙a (4) 59 Dan g˙andu titlu og˙la minn membru tal-House of Commons IngliΩa (4) tfisser li baqa’ b’xejn (4) 61 Baqa’ bir63 Bla ˙wejje© fuqha (4) 65 Dawn kibru, m’g˙adhomx tfal (6) 66 Jekk tid˙ol fih ikollok ter©a’ lura (4) 68 Din kappell li kien jintlibes mill-ir©iel (6) 69 Kontra kessa˙ (6) 70 Ilma li jevapora, isir fwar jew du˙˙an (4) 71 Din tfisser ˙andaq dejjaq u fond maqtug˙ b’baqqun fil-blat (6) 74 Xamm xi˙a©a li m’g˙o©bitux, qalbu (4) g˙amlet 76 Dan issibu qalb is-sbiebel (4) 78 Dan ifisser reklam, jew twissija, jew notifika (5) 79 u 81 Aktar minn bomblu wie˙ed (6) 82 Dan ifisser ikla Ωg˙ira (8) 83 Din titrabba ta˙t l-g˙onq, qisha la˙am imdendel (7) 86 Dan huwa x-xhud f’mag˙mudija jew fil-griΩma tal-Isqof (7) 89 Din tajra mdaqqsa tal-ilma, mag˙rufa a˙jar b˙ala grawwa jew g˙arnuq (5) 90 u 91 Ûag˙Ωug˙ li da˙al jistudja fl-armata (6) 92 Bilfors li hi Sophia (5) 97 Barri tar-razza (5) 99 u 100 Dan bniedem qammiel, iΩda jidher im˙ajjar (10) 102 Kunjom il-granmastru li dam l-aktar jirrenja fuqna (5) 103 u 104 Harry tal-Alternattiva (8) 106 u 107 Din mhijiex il-mara ta’ 1 mimduda (8)

....

2 Appik, 3 u 4 Insalata, 6 Kaxxi, 7 Villa, 9 Rtir, 10 Nana, 11 Tavla, 12 Apologu, 13 Awwissu, 16 Rjali, 18 Karat, 22 La˙ma, 24 u 26 Sajmin, 27 Blast, 32 Sopran, 33 u 34 Gallina, 35 Olanda, 36 IngliΩ, 37 Ajru, 38 u 40 Irrakkmat, 44 Gass, 48 Amar, 49 Spagetti, 51 Gundalla, 52 Xkaffa, 55 Slava©, 57 Effe, 59 Nida, 61 Nord, 63 A˙na, 65 Lellux, 66 Smin, 68 Armata 69 Fonqla, 70 Smin, 71 Faqqas, 74 Xbin, 76 Imma, 78 Atlas, 79 Omm, 81 u 82 Sparixxa, 83 Gallozz, 86 Karmenu, 89 Iraqi, 90 u 91 Jifra˙, 92 Narak, 97 Palju, 99 Intom, 100 Mamma, 102 Rignu, 103 u 104 Çarlatan, 106 u 107 Sarvetta.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa. MRS 3000

Isem

Indirizz

Tel No:

Rebbie˙a ta’ €25: Mixhell Mifsud, Sunshine Flat 1 66, Triq il-Qawwara, Marsaskala.

12.08.2012

Log˙ob

Tisliba bin-numri Bi 3 numri

B’4 numri 0206 0676 0949 1362 1988 2444 2488 2535 2870 2947 3172 3305 3575 3597 4159 4502 4686 5016 5070 5231 5539 5765 6133 6501 6579 6730

198 223 266 294 313 314 346 357 372 572 599 696 773 814 885 950

6809 6825 6875 7001 7486 8047 8319 8850 9711 9813 9882 9953

B’5 numri 01809 03459 06988 08260 17902 21048 21114 21523 23955 24468 28477 35465 54381 54952 65865 67677 68781 78079 78295 91251 96568 96874

B’6 numri 472923 531787 770485 950807

Bi 8 numri 04730876 18749235 19575619 48797267

SUDOKU sponsorjata minn WELLA 8

8 5

5 4

4 6

KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa, MRS 3000.

1 9

2 2

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna

Isem: .......................................................................................... 9

Indirizz.........................................................................................

..................................................................................................... 3 8

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil KullÓadd, Centro Casalinga, A28B, Marsa Industrial Estate, Marsa. MRS 3000

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

12.08.2012

PROPRJETÀ IL-ÓAMRUN: Appartament flewwel sular servut bil-lift, tliet kmamar tas-sodda, wa˙da minnhom bl-ensuite, kamra talbanju, open plan bi kçina lesta, bit˙a interna, gallarija. Prezz €135,000. Garaxx ta’ Ωew© karozzi bid-dawl u l-ilma. Prezz €20,000. Tpartit kkunsidrat. Çempel 9985 3031 jew 7946 8469. IL-KAPPARA: Dar fuq u isfel lesta minn kollox bi tlieta tassodda, ensuite u kamra talbanju. Çempel 7925 0164. MARSALFORN: Appartamenti u maisonettes quddiem il-ba˙ar b'Ωew© kmamar tas-sodda fla˙jar parti ta’ Marsalforn. Çempel lis-sid fuq 7956 4428 MARSASKALA: Bellavista, Appartament fl-ewwel sular komplut bl-aqwa g˙amara, aççessorji, arja kundizzjonata u lest minn kollox. Jikkonsisti fi kçina ©dida bl-appliances kollha built-in, tal-ikel u living, li tag˙ti g˙all-gallarija b’veduta, tliet kmamar tas-sodda u kamra tal-istudju. Fih Ωew© kmamar tal-banju lussuΩi, wa˙da minnhom bil-jacuzzi u uΩu talbejt. Prezz g˙al bejg˙ malajr €128,000 (Lm55,000). Dirett ming˙and sid il-proprjetà. Çempel 7944 6692. IL-MELLIEÓA: Maisonette isfel bi tliet kmamar tas-sodda, bilbir u garaxx ta’ karozza. Prezz €182,000. Çempel fuq 9811 1966. IL-MOSTA: Garaxx ©o bit˙a livell mat-triq, lest minn kollox, anke dawl u ilma. Jesa’ karozza kbira. F’88 Triq ilKostituzzjoni. Prezz €30,000. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 9942 0630 IL-QAWRA: Appartament bi tnejn

AvviΩi tas-sodda. Lest minn kollox u finishes lussuΩi, f’area kwieta. InkluΩ fil-prezz garaxx ta’ Ωew© karozzi. Prezz €140,000 Çempel g˙al aktar dettalji fuq 7909 7981.

Imwejjed tondi, u si©©ijiet, sinkijiet tar-restoranti tal- istainless steel, hood extraction bil-mutur u control panel . Çempel 9811 0401 jew inkella fuq 2766 2800.

SANTA VENERA: Offerta imbattibbli. Garaxx b’xejn ma’ appartament ta’ kobor enormi 182 metru kwadru, lest minn kollox fuq stil modern. Tlieta tassodda doppji, open plan, tnejn tal-banju, washroom u terrazin kbir. Prezz ta’ €94,000 (Lm40,354). Çempel 7965 9777.

Gazzetti antiki Maltin. Imorru lura sal-1958. Il-Óelsien, The Torch u It-Torça. Qeg˙din bound f’sitt kotba ˙oxnin. Kundizzjoni tajba ˙afna. Jinbieg˙u bi prezz ir˙is. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7922 1577.

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira t’appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti. IX-XEMXIJA: (Xemxija Heights) Opportunità kwaΩi unika. Plot ta’ madwar 150 metru kwadru (6.3m x 24m) b’veduti tal-ba˙ar u tal-kampanja. Prezz €210,000. Çempel lis-sid 7956 4428. ÓAÛ-ÛABBAR: Maisonette lewwel sular bil-bejt tieg˙u. Fih Kçina. salott, shower u kamra tas-sodda wa˙da. Prezz €55,900 Çempel 9949 6088. ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Dar fuq u isfel, kbira u kantuniera b’erbg˙a tassodda, garaxx ta’ tliet karozzi u ©nien kbir fuq quddiem. Quddiemha green area . Prezz ra©onevoli. Çempel 7922 1577. GÓALL-KIRI ÓAL GÓAXAQ: Garaxx fit-triq 76 pied bi 15-il pied g˙oli 12-il filata bit˙a fuq wara. Lest minn kollox, inkluΩ dawl, ilma u drena©©. Tajjeb biex jintuΩa g˙al store jew ˙anut Class 4. Prezz negozjabbli. Çempel 9942 4831 jew 7900 0109. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Fridge bi tliet bibien, tal-bars.

Inbieg˙u kull tip t’arlo©©i. Se lezz joni kbira t’arlo©©i tal-idejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clo cks , kemm Citizen, Seiko ‘Dugena’ tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-bat terija, prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet t’arlo©©i tal-idejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil- pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip t’ar lo© ©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija - 110 Triq il-Kung ress Ew ka ris tiku, Mosta. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 417235 jew 9982 5389. Injam lest bi prezzijiet ir˙as. Kull tip ta’ chipboard, MDFs, fuljetti ta’ chipboard, melamine, u aktar (varnishes tal-hardener u komuni) u finishing tal- undercoat. Solid oak, ˙xuna varjata. Çempel 9944 6951. Kamra tas-sodda antika, miksija b’folja tal-kewba, ta’ Delia. Fiha sodda, Ωew© komodini, gwardarobba, twaletta u gradenza. Çempel 9989 1921. Kçina kompluta bl-appliances ta’ kulur abjad, b’wiçç tal-ir˙am, Carrara. Kompluta b’mejda u erba’ si©©ijiet. Qies 2.97m b’4.84m u 2.97m. U shape, kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz

€1,500. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 416749 jew 9947 7188. Kçina kompluta bit- top cupboards, bajda. Frame tal-injam mastizz, bibien u top tal-postform ÌermaniΩ. €800 biss. Posapiatti antika, tal-kewba €250. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7960 4990 jew 2137 2212. Libsa tat-tie© daqs ©dida kompluta b’kollox. Prezz €399. Çempel 21 692182. Magna li ta˙dem is-suf tad-ditta Empiral, mag˙mula l-Ìappun. Tista’ ta˙dem ˙wejje©, kutri, xalel eçç. Fiha metru u nofs tul, ting˙alaq u tin©arr façilment. Prezz €65. Çempel fuq in-numru 7906 5460. Mejda tal-biskuttin, arlo©© talbozza, mera antika, par vaΩuni. G˙andna wkoll affarijiet o˙ra Ωg˙ar. Çempel 21 237597 jew 9922 3541.

Mountain bike tad-ditta Regina, bil-gerijiet g˙all-prezz ta’ €120. Lombardo freestyle g˙all-prezz ta’ €140. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 800821 jew 9959 7561. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand . Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wiesa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 7961 7945. Sodda tal-baby f’kundizzjoni perfetta, tinkludi wkoll saqqu ortopediku. Is-sidien hallew Malta. Prezz €100. Çemplu g˙al aktar informazzjoni fuq 21445871

KAROZZI Mini Cooper 2002 Silver, bi black panoramic sunroof, kundizzjoni tajba. 56,000 mil. Impurtata mill-Ingilterra. Full extras bis-seats tal-©ilda suwed. Prezz €8,500 jew l-eqreb offerta. Tpartit mhux aççettat. Çempel lis-sid g˙al aktar informazzjoni fuq 7949 2092. Peugeot 306XN 1.4 Manual, petrol tal-1995. Sid wie˙ed u dejjem garaxxjata. G˙andha wkoll electric windows, power steering u central lock. Qatt ma kienet involuta f’inçident. Liçenzja mhux g˙olja. Kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €1,800. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7900 6005. PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699. AGR PARTS GÓALL-KAROZZI Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 446839 jew 9947 4505. Fax 21470295. Email a.g.r.autoparts@mail.global.net.mt

12.08.2012

Klassifikati SERVIZZI DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich. Dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lillanzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©jonevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq innumri 21454908, 21454858 jew inkella 7945 4908. DIVERTIMENT Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties. Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu, pasta, pizza, grills u light snacks . Çempel fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivii, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll

barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ramm, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. Issibilna wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’kara. Çempel 21482796. NURSING Care and Cure Group Ltd. Infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©a biex iΩommu kumpannija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a. Nikru wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . Çempel 21 376946 jew 9947 0178. PROPRJETÀ Xiri, bejg˙ u tpartit ta’ proprjetà f’kull Ωona ta’ Malta. Bi prezzijiet ra©onevoli. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 9992 4999. SAÓÓA U SBUÓIJA Beauty Culture Centre f’Santa Venera joffri bosta servizzi marbuta mas-sa˙˙a u sbu˙ija fosthom waxing professjonali, kits tas-sbu˙ija, couches u apparat ie˙or li jinkludu pressotherapy lymphatic u magni biex tirqaq. Inbieg˙u wkoll couches li tista’ ©©orrhom fejn trid, steamers u apparat tassbu˙ija bi prezzijiet tajbin. Nag˙tu wkoll offerti speçjali lill-istudenti. Staqsu g˙all-offerta tax-xahar. Smart cards ji©u aççettati. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 440424.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group noffru servizz ta’ tag˙lim ta’ karozzi, muturi u mini buses. Kif ukoll kiri ta’ karozzi u taxi service. Prezzijiet jibdew minn €10. Çempel 9942 2422. jew www.tewmi.com TISWIJIET B’esperjenza u fuq il-post tiswija fuq TVs LCDs, plasma, LEDs, microwaves u kull apparat elettroniku ie˙or. Çempel 9944 6918. VRT TESTING Delmus Garage, iΩ-Ûejtun. Xog˙ol fuq panel beating, spray painting, mechanic, silencers, u jsiru testijiet talVRT. 24 sieg˙a servizz ta’ irmunkar. Biagio Muscat, Triq T. Zahra, iΩ-Ûejtun. Çempel 21 695326, 2789 5875, 7749 2455, 9949 2455 jew 9942 1354. WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rub be rised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz. Çempel 21488972, 21438326, 9944 5527 jew 99493840. Id˙ol fis-sit www.wpMalta.com

XOGÓOL TA’ KISI G˙al kull tip ta’ xoghol ta’ kisi bil-©ibs, frakass u graffiato, fuq il-fil, tibjid, tik˙il, gypsum boards, partitions u coving . Nag˙mel ukoll tqeg˙id ta’ madum tal-˙ajt u tal-art. Prezzijiet ra©jonevoli. Çempel g˙al stima b’xejn fuq 79960934.

L-iskola internazzjonali tal-hairdressing qed toffri kors li jwassal g˙al Diploma tas-City and Guilds fil-hairdressing g˙al dawk li g˙adhom jibdew. Hairdressers li g˙andhom esperjenza jistg˙u japplikaw ukoll g˙al dan il-kors. Çempel lil Vanessa fuq 21 440424 jew 7945 9021.

XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel g˙al aktar informazzjoni lil Jason fuq 21 432352 jew 9947 9167.

SAÓÓA U SBUÓIJA Korsijiet filg˙odu u filg˙axija f’Aesthetic Treatments, Body Therapy, Body Massage, Stone Therapy, Electrical Epilation, Diet and Nutrition, SPA Therapy. Dawn kollha jsiru minn g˙alliema kwalifikati u jibdew f’Settembru 2012 f’CIDESCO Accredited School. Il-post huwa attrezzat b’dak kollu li wie˙ed ikollu bΩonn skont standards internazzjonali. Çempel lil Sharon fuq 21 440424 jew 7945 9032.

XOGÓOL TA’ TOILET SEATS Nag˙mel xog˙ol ta’ toilet seats ©odda li jkunu maqsuma jew li ma ssibx tixtri b˙alhom. Mag˙mulin mill-injam tal-pine bil-kuluri li jaqblu u tixtieqhom inti g˙all-kamra tal-banju. Kompluti bil- fittings. Çempel fuq 7967 5053 jew 21 675 053. TAGÓLIM U KORSIJIET SAÓÓA U SBUÓIJA Korsijiet ta’ hairdressing b’Diploma tas-City and Guilds.

PRIVAT TAL-MATEMATIKA Lezzjonijiet privati tal-matematika O’ Level f’Birkirkara, fiΩΩona ta’ Mater Dei. Gruppi Ωg˙ar, u rati kompetittivi. Ibbukkja issa fuq 9925 1347 jew 21 482 577 wara 2pm.

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol t’ aluminium shutters, kemm g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna wkoll bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u lkes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. S. Mifsud, A42 Industrial Estate, ilMarsa. G˙al aktar informazzjoni çempel 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, ONE Complex, A28B Marsa Industrial Estate, il-Marsa. MRS 3000

12.08.2012

Almanakk

Ritratt mill-istorja IT-TEMP GÓALL-GÓADA TWISSIJIET:

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

32°C

34 °C

35 °C

22 °C

24°C

25 °C

Xejn

L-OGÓLA TEMPERATURA: 31 °c L-INQAS TEMPERATURA: 23 °c UV INDEX: 9 SITWAZZJONI ÌENERALI: HI Pressjoni g˙olja qed tinfirex minn fuq lIskandinavja g˙al fuq il-Lvant tal-Ewropa u l-Libja LO TEMP: Ftit imsa˙˙ab li jsir il-biçça l-kbira xemxi VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ: Óafif l-aktar mil-Lvant g˙all-Grigal li jsir varjabbli BAÓAR: Óafif IMBATT: Baxx mill-Majjistral li jsir ftit li xejn

34 °C

32 °C

32°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 27°c

23 °C

22°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

SpiΩeriji li jift˙u nhar l-Erbg˙a

Vilhena Pharmacy 37, Triq Sant’Anna, il-Furjana Trinity Pharamcy 32, Triq il-Marsa, il-Marsa Fatima Pharmacy Triq iΩ-Ûonqor Santa Venera Marrit Pharmacy Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur-de-lys Pharmaland Dispensers 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Principessa Margerita, Ta’ Xbiex San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke Mrabat Pharmacy 5, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema Balzan Pharmacy 70, Triq San Fran©isk, Óal-Balzan Sg˙ajtar Pharmacy Triq Sg˙ajtar, il-Mosta Village Pharmacy 116, Triq il-Kbira, il-Mellie˙a Brown's Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al Ìdid San Filippu Pharmacy 155, Triq il-Vitorja, l-Isla May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar Medicaid Pharmacy Vjal it-Torri, il-Gudja Qrendi Pharmacy 6, Triq il-Kbira, il-Qrendi De Rohan Pharmacy 24, Triq Sant’Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© Central Pharmacy, Triq G˙ajn Kajjet, ir-Rabat Batu Pharmacy 38, Triq Palma, ir-Rabat G˙awdex St. Jospeph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, il-Qala, G˙awdex.

Empire Pharmacy 77, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta San Raffaele Pharmacy, 247 Triq Óal Qormi, il-Marsa St. George’s Pharmacy 21,Triq il-Kbira, Óal Qormi Pharmaplus Triq Ganu, Birkirkara St. Anthony Pharmacy 56, Triq San ÌuΩepp, Tal-Pietà Penny Lane Pharmacy Triq is-Sejjie˙, is-Swieqi Stella Maris Pharmacy, 34 Triq Milner, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy 4, Triq Giovanni Curmi, l-Iklin St. Mary Pharmacy - Mgarr Dispensing Chemists 13A, Triq Sir Harry Luke, l-Im©arr Parkes Pharmacy 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Ba˙ar Fleming Pharmacy 65, Triq ÓaΩ-Ûabbar, Paola Kalkara Pharmacy 8, Misra˙ l-Arçisqof Gonzi, il-Kalkara Felice Dispensary, 95, Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar Gerada Pharmacy 46, Triq Mater Boni Consigli, iΩ-Ûejtun Mqabba Central Pharmacy 5, Triq Santa Katerina, l-Imqabba Plaza Pharmacy 86, Triq il-Kbira, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli Batu Pharmacy 38, Triq Palma, ir-Rabat, G˙awdex G˙ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, G˙ajnsielem, G˙awdex

Lottu

Super 5

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja 13.08.1971 - Jit˙abbar li n-NATO kienet se tirtira minn Malta u li kienet se tag˙laq il-kwartieri tag˙ha g˙an-Nofsinhar tal-Mediterran.

SEDUTA ÌENERALI - Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju Il-Kumitat Amministrattiv fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser jorganizza s-seduta ©enerali ta’ nofs is-sena illum il-Óadd 12 t’Awwissu fil-kaΩin il-©did tas-soçjetà, fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba mill10:00am ’il quddiem. Is-seduta ser tkun tikkonsisti minn rapporti amministrattivi u finanzjarji m˙ejjija mid-diversi ferg˙at tas-soçjetà. Ser ikun hemm ukoll ˙in allokat g˙al diskussjoni li tittratta l-festa talMadonna tal-Ìilju li g˙adha kif g˙addiet u l-pro©etti varji li s-soçjetà qeg˙da preΩentament taghmel, fosthom il-pro©ett tar-rikostruzzjoni tas-sede tal-kaΩin, flimkien mal-attivitajiet futuri tas-soçjetà. Is-soçi, partitarji u ammiraturi tas-soçjetà muΩikali Madonna tal-Ìilju huma m˙e©©a jattendu bi ˙©arhom g˙al din il-laqg˙a hekk importanti u jag˙tu l-veduti tag˙hom dwar dak kollu diskuss. Intant is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza mawra ta’ ©urnata g˙all-gΩira ta’ Kemmuna nhar il-Óadd 26 ta’ Awissu. Ser ikun hemm trasport pprovdut li jitlaq millPjazza tal-Imqabba fis-7.00am, u wara titlaq d-dghajsa mill-moll tal-Marfa u nqattg˙u ©urnata fil-bajja pittoreska tal-Blue Lagoon. Bookings isiru billi tikkuntattja membri tal-Kumitat.

SPETTAKLU TA’ NAR F’ÓAL GÓAXAQ B˙al kull sena f’Óal G˙axaq ti©i ççelebrata l-festa ad unur tal-Assunta, padruna ta’ dan ir-ra˙al. L-G˙aqda MuΩikali Santa Marija qed ter©a’ tipprepara, sabiex ikun hemm festa kif jixraq. G˙as-seba’ sena konsekutiva qed jippreparaw g˙al spettaklu piro muΩikali blisem ta’ “The Convoy” li jsir lejliet il-festa fl-14 t’ Awwissu. Dan jibda g˙al ˙abta ta’ 9:30pm u ta’ kull sena qed jattendu numru kbir ta’ Maltin u barranin. L-ispettaklu piro-muΩikali se jkun maqsum fit-tlett partijiet prinçipali, fl-ewwel parti ˙a tassistu g˙al Ωew© siltiet tan-nar sinkronizzat mal-muΩika. Fit-tieni parti sejrin jin˙arqu murtali tal-beraq, segwiti b’diversi sfejjer. Jin˙arqu ukoll settijiet ta’ murtali tradizzjonali tal-kulur. Filwaqt li la˙˙ar parti ta’ dan l-ispettaklu piro-muΩikali uniku f’Óal G˙axaq, nag˙lqu b’Ωew© siltiet ta’ nar sinkronizzat malmuΩika. ÌURNATA SQALLIJA

15 ta’ Awwissu - f’Malta ççelebrata l-festa ta’ Santa Marija, festa pubblika.

Se tkun organizzata ©urnata Sqalliija mill-Óbieb talG˙aqda Soçjo-MuΩikali Anici nhar is-Sibt 15 ta’ Settembru. Din id-darba wkoll barra li ser ikollna ikla buffett f’lukanda t’erba’ stilel, se jkollna çans inΩuru, issuq ta’ Catania, Savoka fejn kien in˙adem il-Film The God Father g˙all-passi©©ata u wara immorru Porte di Catania g˙aç-çentru kummerçjali b’150 ˙wienet tad-ditti u Auchan imqassam fuq Ωew© sulari. Aktar dettalji, booking u programm, tista’ ççempel lil John M. Spiteri fuq 79702874.

16.08.1927 – Jing˙ata bidu g˙all-Gvern talCompact bejn il-Partit Kostituzzjonali ta’ Strickland u l-Partit Laburista. 16.08.1960 – Çipru tikseb l-Indipendenza minn mal-Ingilterra. 17.08.1999 – Terremot fit-Turkija j˙alli aktar minn 17,000 mejta.

17 ta’ Awwissu 2010 - Imut Francesco Cossiga, t-tmien President tar-Repubblika Taljana.

Sports

12.08.2012

Il-Gozo Rugby Club b’dehra ©dida Il-Gozo Rugby Club nieda l-logo l-©did tal-klabb u l-kitt u ˙abbar ukoll l-isponsor ewlieni tieg˙u f’konferenza stampa li saret fis-6 t’Awwissu ©ewwa x-Xewkija fl-NGO centre f’G˙awdex. Il-logo l©did tal-klabb ©ie disinjat minn Joe Cefai ta’ Cefai Formal Wear wara li l-membri tal-klabb ivvutaw u g˙aΩlu l-aqwa logo. Dan il-logo huwa mag˙mul mid-data tat-twaqqif tal-club (2011), u plejer tar-rugby bit-3 g˙oljiet fl-isfond, simbolu popolari li jirrappreΩenta lil G˙awdex. Waqt il-konferenza stampa, dehru plejers tal-klabb liebsin il-kitt il©did ˙adrani bl-abjad, waqt li l-fundatur Clifford Debattista, li huwa wkoll li huwa kowç u plejer, ˙abbar l-isponsorship ta’ tliet snin ta’ Mattew Fish Farms Ltd. Debattista sa˙aq li s-support ta’ Mattew Fish Farms Ltd huwa kollu bis-sa˙˙a ta’ Raymond Bugeja li g˙andu g˙al qalbu l-©Ωira G˙awdxija. Bugeja sostna li l-Gozo Rugby Club huwa tim entuzjast li qieg˙ed jitjieb u jikseb popolarità fuq il-merti tieg˙u f’Malta ukoll. Debattista sa˙aq li minn dejjem xtaq jara klabb tar-Rugby f’G˙awdex. Sabiex jipprattika l-isport favorit tieg˙u, Debttista kien jispiçça jinΩel Malta. Il-˙olma ta’ Debattista illum l-©urnata se˙˙et hekk kif il-Gozo Rugby Club huwa l-ewwel tim G˙awdxi tar-rugby li uffiçjalment huwa re©istrat mal-KMS. Il-Gozo Rugby Club ser jifforma parti kemm mir-Rugby League u kemm mir-Rugby Union.

Ta˙ri© g˙all-coaches tan-nursery ta’ Sliema Wanderers Fil-©ranet li ©ejjin, numru ta’ coaches u amministraturi minnursery ta’ Sliema Wanderers ser ikunu involuti f’programm ta’ ta˙ri© vokazzjonali talLeonardo da Vinci. Dan ser isir bl-appo©© tal-FA ta’ Leicestershire u Rutland, l-Ingilterra. L-iskop ta’ dan il-pro©ett huwa li l-coaches u l-amministratturi jsa˙˙u l-g˙arfien tag˙hom kif ukoll l-esperjenza dwar kif jiΩviluppaw Ωg˙aΩag˙ fi plejers u f’individwi a˙jar. Matul iΩ-Ωjara ta’ ©img˙a, lcoaches u l-amministratturi ser ikunu qed jipparteçipaw f’numru ta’ sessjonijiet dwar lamministrazzjoni tal-klabb, liΩvilupp tal-plejer kif ukoll team building fost l-o˙rajn. Waqt dawn l-attivitajiet, lgrupp ser ikollu l-opportunità li jaqsam il-˙sibijiet u l-ideat tieg˙u ma’ dawk barranin. Il-grupp ser iΩur ukoll klabb li j˙addan il-kunçett ta’ abbiltajiet varji fejn l-istaff i˙ares lejn l-ambjent kulturali u soçjali talplejers li jattendu l-akkademja. Ûjara f’Saint George’s Park li huwa d-Development Centre tal-Assoçjazzjoni tal-Football u li ©ie inawgurat riçentement, hija wkoll parti mill-programm tal-attivitajiet. Din iΩ-Ωjara ser tkun possibli grazzi g˙all-programm Leonardo da Vinci li jifforma parti mill-programm tal-Lifelong Learning iffinanzjat millKummissjoni Ewropea. Flistadju ta’ applikazzjoni, sSliema Football Nursery kellha s-sostenn tal-Malta EU Steering and Action Committee (ilMEUSAC).

12.08.2012

Sports

SUPER COPPA

FUTBOL

Juventus rebbie˙a fiç-Çina

Malta kontra San Marino f’log˙ba ta’ ˙biberija T˙abbru t-28 plejer li ser jiffurmaw parti mit-tim nazzjonali Malti. Din is-sena, it-tim nazzjonali Malti jinkludi 5 plejers li ser jiddebuttaw g˙all-ewwel darba bil-flokk Malti. It-tim nazzjonali ser jittrenja g˙al ©img˙a s˙i˙a ta˙t idejn Pietro Ghedin, il-kowç tat-tim nazzjonali sabiex jipprepara ru˙u g˙al-log˙ba ta’ ˙biberija kontra San Marino f’San Marino fl-Istadio Olimpico di Serravalle (Serravalle) fl-14 ta’ Awissu fit-8 ta’ filg˙axija. Il-plejers ©odda li ng˙aqdu mat-tim reçentement huma Alex Cini (Mosta), Ryan Camilleri (Hibs), John Mintoff (Sliema W.), Adam Smeir (Rabat A.) u Julian Galea (Melita). Din hija l-lista tal-plejers msejj˙in mat-tim nazzjonali.

Juventus jirb˙u l-˙ames titlu tas-Super Coppa kontra Napli f’Beijing ©ewwa ç-Çina. Juventus li kienu minn ta˙t, irnexxielhom jeg˙lbu lit-tim avversarju bl-iskor ta’ 4-2 fil˙in barrani. It-tim Naplitan kien fi Ωvanta©© fit-tieni taqsima fejn spiçça jilg˙ab b’disa’ plejers biss. Kien Cavani ta’ Napli li feta˙ l-iskor fis-27 minuta tallog˙ba. Cavani skurja minn kontra-attakk fejn l-ewwel intervjena Buffon u mirrebound skurjah f’lasta vojta. Juventus ©abu d- draw 10 minuti wara bis-sa˙˙a ta’ Asamoah, li skurja b’ first timer minn kross ta’ Vidal. Kien Pandev li re©a’ tefa’ lit-tim Naplitan fil-vanta©©

wara li ˙ataf iç-çans fuq Ωball difensiv min-na˙a tat-tim avversarju ftit qabel tmiem lewwel taqsima. Minkejja l-isforzi kollha ta’ Napli biex jibqg˙u minn fuq, Vidal ©ab id-draw ta’ 2-2 g˙all-Juventus minn penalty fis-76 minuta. Qrib tmiem it-tieni taqsima, t-tim Naplitan beda jiΩgarra hekk kif Pandev, il-kowç Walter Mazzarri u Zuniga kollha tkeççew mil-log˙ba. Pandev tkeçça fl-40 minuta talli pprotesta; Zuniga tkeçça bit-tieni karta safra talli g˙amel fowl ikra˙ fuq Giovinco, mentri l-kowç Mazzarri tkeçça ukoll milllog˙ba talli ma fela˙x ma jipprotestax f’isem Mazzo-leni. Juventus, bil-vanta©© li

kienu qed jilag˙bu b’11-il plejer kontra 9 ta’ Napli, irnexxielhom fl-ewwel taqsima tal-˙in barrani mhux biss jiskurjaw it-tielet gowl tag˙hom bis-sa˙˙a ta’ Mirko Vucinic, imma rnexxielhom jiksbu wkoll awto-gowl favurijhom fuq Ωball ta’ Maggio. Vucinic skurja minn pass ta’ Marchisio u Maggio skurja l-awtogowl wara li naqas milli jitfa’ free-kick ta’ Juventus ©ewwa x-xibka tieg˙u. Massimo Carrera, l-assistant kowç tal-Juventus kien ilmo˙˙ wara din il-log˙ba wara li l-kowç proprja tattim, Antonio Conte, jinsab sospiΩ g˙al 10 xhur wara liskandlu li nqabad fi˙ taliscommessopoli.

Qaddief b’sentenza sospiΩa Il-Kummissjoni ta’ kontra d-Doping g˙adha kif ˙abbret li l-qaddief tar-Regatta Joseph Flask ©ie sospiΩ g˙al sentejn wara li nstab ˙ati ta’ ksur tar-regoli tal-Anti-Doping. Flask irriΩulta poΩittiv g˙aç-Clenbuterol f’kampjun tal-urina li pprovda fil-31 ta’ Marzu 2012 waqt ir-Regatta. Din is-sustanza hi nkluΩa fil-Lista tasSustanzi Projbiti 2012 tal-WADA ta˙t il-kate-

gorija Anabolic Agents u hi konsegwentament pprojbita fir-Regoli ta’ kontra d-Doping ta’ Malta. Skont il-Kummissjoni u l-Kodiçi tal-WADA, Joseph Flask ser iservi sentejn sospensjoni g˙al din l-offiΩa, liema sospensjoni bdiet fl-10 ta’ Mejju 2012, il-jum meta ©ie sospiΩ proviΩorjament sakemm il-kaΩ tieg˙u ©ie mismug˙, sal-10 ta’ Mejju 2014.

Isem Andrew Hogg Henry Bonello Justin Haber Reuben Gauci Alex Cini Alex Muscat Andrei Agius Edward Herrera Ian Azzopardi Luke Dimech Roderick Briffa Ryan Camilleri Steve Borg Dyson Falzon Edmond Agius Gareth Sciberras John Mintoff Paul Fenech Ryan Fenech Shaun Bajada Adam Smeir Andre' Schembri Andrew Cohen Cleavon Frendo Dan. Bagdanovic Etienne Barbara Julian Galea Michael Mifsud

PoΩizzjoni Gowler Gowler Gowler Gowler Difensur Difensur Difensur Difensur Difensur Difensur Difensur Difensur Difensur Midfielder Midfielder Midfielder Midfielder Midfielder Midfielder Midfielder Attakkant Attakkant Attakkant Attakkant Attakkant Attakkant Attakkant Attakkant

Klabb Dehriet Enosis Neon Paralimini 24 Sliema Wanderers FC 1 Mosta FC 43 Birkirkara FC 1 Mosta FC 0 Sliema Wanderers FC 13 Latino Calcio 27 Hibernians FC 4 Valletta FC 42 l-ebda klabb 67 Valletta FC 63 Hibernians FC 0 Valletta FC 4 Valletta FC 1 Valletta FC 2 Birkirkara FC 27 Sliema Wanderers FC 0 Birkirkara FC 10 Valletta FC 27 Valletta FC 28 Rabat Ajax FC 0 l-ebda klabb 41 Hibernians FC 47 Pieta' Hotspurs FC 9 Mosta FC 38 Vancouver White Caps 30 Melita FC 0 Valletta FC 90

It-tim ta’ San Marino din is-sena g˙adu qatt ma ˙a sehem f’log˙ob ta’ ˙biberija. Is-sena l-o˙ra kellu sena diΩappuntanti ferm fejn it-tim ta’ San Marino tilef il-log˙ba ta’ ˙biberija kontra r-Rumanija bl-iskor ta’ 0-1 u tilef ukoll 4 log˙biet ta’ Euro qualification kontra l-Ungerija (0-3), kontra l-Olanda fejn qala’ t-tkaxkira ta’ 11-0, kontra l-IΩvezja fejn tilef bl-iskor ta’ 0-5 u kontra Moldova fejn tilef ukoll b’0-4. It-tim nazzjonali Malti dis-sena kellu 2 riΩultati poΩittivi fejn reba˙ 2 log˙ob ta’ ˙biberija kontra Leichtenstein bl-iskor ta’ 2-1 u kontra l-Lussemburgu bl-iskor ta’ 2-0. Fis-sena 2011, ittim Malti tilef 2 log˙biet tal-Euro qualification fejn tilef 2-0 kontra l-Latvja u 0-2 kontra IΩrael. Malta kisbu draw fillog˙ba Euro qualification kontra Ìor©ja bl-iskor ta’ 1-1.

12.08.2012

Sports

OLIMPIJADI

Min kien l-aqwa atleta fit-XXX Illum jintemmu t-XXX Olimpjadi Londra 2012. Wara l-istennija twila u l©img˙atejn attività sportiva qawwija, illum nassistu g˙aç-çerimonja tal-g˙eluq. Çertament g˙ad iridu jinkitbu mijiet jekk mhux eluf ta’ artikli dwar x’©ara u ma ©arax, dwar kif marru l-pajjiΩi, dwar kif marru l-atleti. Il-kittieba tal-artikli sportivi g˙ad iridu jiktbu patafjun ta’ kitba. Isiru analiΩi kemm minn ©urnalisti kif ukoll mid-diri©enti, kemm b’mod pubbliku kif ukoll b’mod fil-mag˙luq biex jaraw x’jista’ jitjieb darb’o˙ra u kif jista’ jitjieb il-livell ta’ ˙afna sports. Minn dawn il-pa©ni tal- KullÓadd se nie˙du ftit aspetti u fil-qosor naraw, forsi dak li l-aktar jinteressa lilna lMaltin, g˙alkemm illum il-©urnata hawn ˙afna sportivi Maltin li tinteressahom firxa kbira ta’ sports u diffiçli biex wie˙ed jolqot lil kul˙add. A˙na nistednukom, jekk tkunu tridu tiktbulna, tg˙idulna kif ta˙sbuha fuq kwalunkwe sports u a˙na min-na˙a tag˙na nwieg˙edu li nag˙mlu mill-a˙jar li nistg˙u biex mhux biss nippublikaw dak li tiktbu, jekk titolbuna nag˙mlu dan, imma wkoll insa˙˙u˙ b’xi artiklu interessanti fuq is-su©©ett li ssemmulna. It-taqtieg˙a g˙all-ewwel post sa millbidunett kienet bejn l-Istati Uniti u çÇina. Fil-fatt g˙adhom sal-lum hekk meta wasalna fl-a˙˙ar jum tal-Log˙ob. Issa jidher li l-Istati Uniti se ter©a’ tkun l-aktar pajjiΩ li se jkun rebah midalji taddeheb. Apparti li g˙andhom dak il-vanta©© Ωg˙ir, jidher li mill-avvenimenti li fadal aktar g˙andhom çans li jΩidu huma milli ç-ÇiniΩi. Jispiçça min jispiçça l-ewwel, bla dubju ta’ xejn, dawn huma l-aktar Ωew© nazzjonijiet li jipproduçu atleti kbar f’˙afna sports differenti. Jekk nippruvaw nindikaw atleta Amerikan li forsi spikka aktar minn ˙addie˙or dan Ωgur huwa l-g˙awwiem Michael Fred Phelps ta’ 27 sena, li b’dawn l-Olimpjadi se jtemm il-karriera tieg˙u fl-g˙awm. Phelps issejja˙ l-ikbar stilla Olimpika fl-istorja. Huwa ˙a sehem f’erba’ Olimpjadi. Din id-darba f’Londra reba˙ erba’ deheb u tnejn fidda f’seba’ kompe-

Chen Ruolin tidher fil-qabΩa li rebb˙itha t-tieni midalja tad-deheb fit-10m platform

tizzjonijiet li ˙a sehem. G˙all-bidu ˙afna bdew ja˙sbu li Phelps m’g˙adux l-aqwa g˙awwiem Amerikan g˙ax ma reba˙x midalja. Fil-fatt din kienet lewwel darba mis-sena 2000 ’l hawn li hu ma ˙ax midalja f’kompetizzjoni flOlimpjadi. Madankollu Phelps beda ©ej f’tieg˙u u fiΩ-Ωew©t itlielaq ta’ wara reba˙ fiddarbtejn fidda u l-erba’ tlielaq l-o˙ra li ˙a sehem fihom ˙a erba’ deheb. B’dawn il-midalji Phelps g˙andu r-rekord talaktar individwu li reba˙ midalji – 22. Dan kien rekord miΩmum mill-©innasta mill-Unjoni Sovjetika Larisa Latynina li kienet reb˙et 18-il midalja. Mit-22 midalja Phelps g˙andu 18 minnhom deheb, rekord Olimpiku, blatleta fit-tieni post b’disa’ midalji. Sfortunatament iç-Çina g˙adu jbati ˙afna fil-pubbliçità fuq in-na˙a talPunent tad-dinja minkejja l-livelli g˙oljin ferm ta’ sports differenti li jipproduçi.

Nistg˙u nikkwotaw minn artikli dwar lsportivi ÇiniΩi li huma negattivi ˙afna. Wie˙ed riçenti li deher din il-©img˙a huwa dwar kif iç-ÇiniΩi jippreparaw latleti tag˙hom minn meta jkunu tfal. Intwerew ˙afna ritratti akkumpanjati minn kitba negattiva g˙all-a˙˙ar dwar ˙sara li tista’ ssir b’dan it-ta˙ri© iebes f’etajiet daqstant Ωg˙ar tat-tfal. Fir-ritratt dehru tfal jibku waqt li qed jag˙mlu sforzi kbar fiΩiçi mal-g˙alliema tag˙hom. Ovvjament a˙na m’g˙andniex mezz kif inkunu nafu jekk dawn humiex veri u lanqas jekk pajjiΩi o˙ra jag˙mlux l-istess. Nissuspettaw serjament li ˙afna minn din il-kitba tista’ jkollha xi a©enda mo˙bija politika, u jekk inhu hekk dan ma jag˙mel ©id lil ˙add. Atleta ÇiniΩa li spikkat hija lg˙awwiema Ωg˙aΩug˙a Ye Shiwen. Sakemm Ye kienet fit-tim talg˙awwiema Ciniz kienet sempliciment

wiçç iehor fit-tim, izda meta reb˙et ittellieqa tal-400 metru medley, uriet ilfenomenu ta’ g˙awwiema li verament hi. Din it-tfajla ta’ 16-il sena reb˙et din ittellieqa b’mod drammatiku. Hija naqqset ˙ames sekondi mill-a˙jar rekord tag˙ha u kisret ir-rekord tad-dinja b’aktar minn sekonda. Barra minn hekk hija g˙amet l-a˙˙ar 50 metru b’aktar veloçità millistilla Amerikana tal-ir©iel Ryan Lochte, rebbie˙ tad-deheb tal-istess distanza. Madankollu ç-Çina hija aktar mag˙rufa g˙ad-dominanza f’avventimenti partikulari. Hawn mill-ewwel ji©i f’mo˙˙na ttable tennis. Kien hemm 27 midalja tad-deheb x’jintreb˙u u ç-Çinizi reb˙u 23 minnhom – tant hi kbira d-dominanza ÇiniΩa f’dan lisport. Ovvjament id-dominanza mhux dejjem, anzi rari ˙afna tkun kbira daqshekk. Óafna drabi tissejja˙ dominanza peress

Il-Messiku jirb˙u d-deheb fil-futbol Hawn min jg˙id li l-futbol fl-Olimpjadi mhux importanti. Imma dan trid tg˙idu lit-tim Messikan wara r-reb˙a fil-finali ta’ 2-1 li g˙amlu fuq il-BraΩil biex kisbu lunika midalja tad-deheb g˙al pajjiΩhom. Jew tista’ tg˙id dan ukoll lill-plejers BraΩiljani b’mod speçjali lil Neymar g˙ad-diΩappunt kbir li urew wara t-telfa. Neymar intefa’ fl-art mal-a˙˙ar suffara u ma riedx iqum lanqas meta diversi minn s˙abu marru hdejh. Il-partita mill-ewwel bdiet b’gowl. Lanqas la˙qet g˙addiet minuta (fil-fatt wara 29 sekonda log˙ob) li Rafael tal-Manchester United ma qassamx ballun lura filkaxxa tieg˙u b’sie˙bu jmiss il-ballun li jasal g˙and Oribe Peralta, li jilg˙ab ma’ Santos Laguna, u b’xutt fil-baxx minn tarf il-kaxxa jifta˙ l-iskor. Anki wara din il-˙asda hekk kmieni, l-BraΩiljani baqg˙u jidhru kunfidenti wisq fil-log˙ob tag˙hom biex il-Messikani setg˙u juru x’jafu b’attakki li matul l-ewwel taqsima ma tantx kienu perikoluΩi, ˙lief g˙al xi ftit ’l hemm u ’l hawn, imma xorta Ωammew il-gowl vanta©© li kellhom bil-BraΩil ja˙lu diversi çansijiet, g˙alkemm tjiebu ferm lejn tmiem it-taqsima b’xi tentattivi tajbin lejn il-lasta avversarja. Il-favoriti li jirb˙u din il-partita, l-BraΩil rari wrew il-forma li wrew biex waslu g˙al din il-finali. Madankollu fil-bidu tat-tieni taqsima huma ˙ar©u tajbin ferm b’Neymar ikollu Ωew© tentattivi tajbin, wie˙ed xutt minn 25 jarda bog˙od li jg˙addi kemm kemm barra u l-ie˙or ra lill-gowler Messikan Corona jsalvalu. Hawn il-BraΩil bdew jitfg˙u kollox fuq l-attakk biex forsi jiksbu l-gowl tad-draw u ma tantx kienet xi sorpriΩa kbira meta kwarta minn tmiem il-partita, minn azzjoni ta’ freekick, Peralta skora t-tieni gowl tieg˙u u tal-Messiku b’daqqa ta’ ras tajba biex issi©illa r-reb˙a u assigura li l-midalja tad-deheb tmur g˙and il-Messiku. Fl-ewwel sekondi tal-˙in miΩjud Hulk skorja l-gowl ta’ konsolazzjoni g˙allBraΩil, biex mat-tmiem Oscar tilef çans tad-deheb li jikseb id-draw g˙all-Brazil meta minn qag˙da ideali ra d-daqqa ta’ ras tieg˙u minn kross ta’ Hulk tg˙addi ftit barra.

12.08.2012

Sports

Olimpjadi - Londra 2012? li pajjiΩ ikun jirba˙ il-midalji regolarment f’xi sport partikulari u mhux jirba˙ kwaΩi kollox b˙al fit-table tennis. Atleta brillanti ÇiniΩa hija Chen Ruolin li reb˙et tnejn deheb fl-isport tal-qbiΩ filpixxina. Hija ddefendiet it-titlu li kienet reb˙et f’pajjiΩha erba’ snin ilu tal-avventiment tal-qbiΩ minn g˙oli ta’ 10 metri. B˙ala total s’issa din l-atleta ta’ 19-il sena g˙andha erba’ midalji tad-deheb filkarriera tag˙ha. Il-Gran Brittajna spiççat it-tielet fil-lista tal-midalji. G˙al dan il-pajjiΩ nistg˙u ng˙idu li kellu wirja tajba ˙afna u li spiçça fit-tielet post huwa unur kbir g˙al dan il-pajjiΩ li g˙andu tradizzjonijiet kbar fl-isport. Imma tajjeb li nsemmu xi fatti li wara kollox ma jindikawx li l-affarijiet marru daqstant tajjeb g˙all-Gran Birttanja. Nibdew bl-akkwist tat-tielet post. Dan il-post fil-lista finali tal-midalji l-Gran Brittanja kisbitu wkoll f’Beijing iç-Çina erba’ snin ilu. Ji©ifieri strettament baqg˙et fejn kienet. Imma biex inkunu ©usti irridu ng˙idu li dakinhar il-Gran Brittanja reb˙et 19-il midalja tad-deheb u total ta’ 47 midalja, ji©ifieri titjib sar peress li din id-darba di©à reb˙et (sakemm konna qed niktbu dan l-artiklu) 26 deheb u total ta’ 59 midalja, li huwa l-aqwa li qatt kisbet ilGran Brittanja. IΩda wie˙ed ma jridx jinsa lanqas li din id-darba l-log˙ob sar fl-Ingilterra b’eluf ta’ nies jinkora©©ixxu l-atleti mill-Gran Brittanja. G˙alkemm ir-riΩultat finali g˙al Gran Brittanja huwa sodisfaçenti imma mhux kbir daqs kemm jidher u jag˙mlu tajjeb l-isportivi/diri©enti tal-Gran Brittanja li jΩommu saqajhom mal-art u jkomplu jistinkaw biex jil˙qu livelli aktar g˙oljin fli sport kollu li jie˙du sehem fih. Fl-a˙˙arnett din il-kitba ma kinitx tkun kompleta li kieku ma nsemmux fenomenu ie˙or, li g˙ax pajjiΩu mhux mal-ewwel tlieta n˙alluh barra – ilÌamajkan Usain Bolt. Kul˙add jirreferi g˙alih b˙ala l-aktar bniedem veloçi tad-dinja, titlu li jie˙du min jirba˙ it-tellieqa tal-100 metru. Bolt g˙amel aktar minn hekk. Huwa sar l-ewwel ra©el li rnexxielu jΩomm iΩΩew© titli tal-isprints tal-100 u tal-200 metru. Bolt irnexxielu jil˙aq ir-rekord li kien g˙amel Michael Johnson fil-Log˙ob ta’ Atlanta ta’ 19.32 sekondi fil-200 metru. G˙al Ìamajka li llum saret l-aqwa nazzjon g˙all-isprinters, kien mument glorjuΩ ferm f’din it-tellieqa tal-200 metru peress huma ˙adu l-midalji kollha tag˙ha: Usain Bolt deheb, Yohan Blake fidda u Warren Weir bronΩ. Ta’ min isemmi li kemm Blake kif

Weir, Bolt u Blake bil-bandiera Gamajkana wara t-tellieqa tal-200 metru

Ir-rekord tal-200 metru • • • • • •

Usain Bolt - 19.19 secs (2009) Yohan Blake - 19.26 secs (2011) Usain Bolt - 19.30 secs (2008) Usain Bolt - 19.32 secs (2012) Michael Johnson - 19.32 secs (1996) Usain Bolt - 19.40 secs (2011)

Lista tal-Midalji

Ye Shiwen bil-midalja tad-deheb li reb˙et fl-400 metru medley, reb˙a li g˙amlitha famuΩa

ukoll Weir huma sprinters tajbin ferm. Blake fil-fatt ftit qabel l-Olimpjadi ta’ Londra kien g˙eleb lil Bolt f’tellieqa filÌamajka. L-isprinter famuΩ Amerikan Michael Johnson champion Olimpiku g˙al erba’ darbiet u llum kummentatur mal-BBC fuq l-Olimpjadi, kellu diversi kummenti x’jag˙mel fuq Bolt. Fost affarijiet o˙ra qal li “Fil-bidu tal-tellieqa Blake induna li Bolt kien di©à telaq!” Johnson qal li f’Bolt ra speed li hu qatt ma kien ra

b˙alu. G˙ar-rekord wie˙ed tajjeb isemmi li id19.44 sekonda li spiçça bih l-200 metru Blake kien l-a˙jar tal-ista©un tieg˙u u id19.84 sekonda li spiçça fit-tielet post Weir kien l-a˙jar tieg˙u personali – dan biex ikompli juri l-kobor tar-reb˙a ta’ Bolt u wkoll il-kobor tal-livell tal-Ìamajkani fl-isprint. Il-konkluΩjoni hija li din kienet it-tellieqa ta’ Usain Bolt kif ukoll dawn kienu il-Log˙ob ta’ Usain Bolt.

PoΩ PajjiΩ

Total

1 2 3

41 37

26 25

28 20

95 82

26 18 13 10 10 8 7 7 6 6 5 5 4 4 4 3 3 3

15 22 7 19 9 4 16 6 5 0 14 3 5 2 0 9 4 4

18 28 7 14 12 4 11 8 8 4 17 5 1 9 2 3 5 3

59 68 27 43 31 16 34 21 19 10 36 13 10 15 6 15 12 10

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Stati Uniti Çina B. Brit. u Irl ta’ Fuq Russja Korea t’Isfel Il-Ìermanja Franza Ungerija Awstralja Italja L-Olanda Kazakhstan Il-©appun New Zealand L-Iran L-Ukraina Korea ta’ Fuq Spanja Belarussja Il-Ìamajka

12.08.2012

A˙barijiet

ÓATRA KONTROVERSJALI Alan Camilleri, l-eks-PRO ta’ Lawrence Gonzi u l-eksChairman tal-Malta Enterprise, mhux biss nefaq madwar €4 miljun b’direct order biex jirran©a l-uffiçini tal-Malta Enterprise flIsptar San Luqa fi Gwardaman©a, imma g˙amel affarijiet o˙ra stunati u mg˙aw©in qabel telaq mill-kariga fil-bidu ta’ Mejju li g˙adda. Fost affarijiet o˙ra, fil-©ranet qabel ˙alla l-kariga, Alan Camilleri ˙atar lil Anatole Debono, li kien assistent tieg˙u, b˙ala Segretarju tal-Bord tadDiretturi tal-istess Malta Enterprise. Il-kariga ta’ Segretarju tal-Bord tad-Diretturi ta’ korporazzjoni pubblika b˙alma hija l-Malta Enterprise, hija wa˙da mani©erjali u hija kkunsidrata b˙ala kariga mill-iktar g˙oljin fl-istruttura ta’ kull kumpannija u korporazzjoni. Peress li Anatole Debono ma kienx impjegat fi grad mani©erjali imma kellu grad amministrattiv ta’ senior executive, Alan Camilleri ˙a ˙sieb li jag˙ti wkoll promozzjoni lil Debono g˙all-grad ta’ mani©er meta tah il-˙atra ta’ Segretarju tal-Bord. Il-General Workers Union o©©ezzjonat g˙all-˙atra ta’ Debono b˙ala mani©er, peress li ma saret l-ebda sej˙a interna g˙al din il-kariga ta’ mani©er kif jitolbu l-proçeduri li japplikaw skont il-ftehim kollettiv. Iç-Chairman il-©did tal-Malta Enterprise, Lawrence Zammit, f’dawn iç-çirkostanzi kien kostrett li jirrevoka l-promozzjoni li Alan Camilleri ta lil Debono, imma ddeçieda li xorta wa˙da jag˙tih xi forma ta’ allowance u dan sakemm dan jibqa’ jokkupa l-kariga ta’ Segretarju tal-Bord tad-Diretturi.

Wie˙ed irid jg˙id ukoll illi f’dan il-kaΩ lanqas saret sej˙a pubblika g˙all-kariga ta’ Segretarju ta’ Bord tad-Diretturi tal-Malta Enterprise kif kien imwieg˙ed fla˙˙ar programm elettorali ta’ GonziPN fir-rigward ta’ ˙atriet ta’ diretturi, segretarji ta’ bordijiet, eçç. tal-gvern. Peress li Anatole Debono ma kellux it-ta˙ri© u l-kwalifiki g˙allkariga ta’ Segretarju tal-Bord tadDiretturi, fil-©img˙at li g˙addew intbag˙at fuq ta˙ri© apposta. Qabel da˙al ja˙dem mal-Malta Enterprise, Debono kien ja˙dem mal-istess a©enzija tar-real estate li kien ja˙dem mag˙ha wkoll Alan Camilleri. Inçidentalment Anatole Debono ji©i iben Tony Debono, li kien ilpersuna li waqqfet il-kumpannija tat-telefonija çellulari tal-Partit Nazzjonalista PING. Tony Debono ©ie ma˙tur mill-Gvern Nazzjonalista b˙ala ambaxxatur ta’ Malta g˙all-Ìordan.

Anatole Debono

IL-PL jIPPreÛenta ÛewÌ ProtestI kontra nataLIno Fenech

Aktar Ωbilanç fil-konfront tal-PL Il-Partit Laburista ressaq Ωew© protesti quddiem l-Awtorità tax-Xandir kontra lKap tal-Kamra tal-A˙barijiet tax-Xandir Nazzjonali, Natalino Fenech, wara li fi tliet okkaΩjonijiet separati naqas milli jirrapporta l-attivitajiet tal-PL. L-ewwel attività kienet is-seminar li organizza l-PL il-Ìimg˙a 3 t’Awwissu dwar Soçjetà Kreattiva, liema seminar ma ©iex irrappurtat fl-a˙barijiet tal-PBS, minkejja li preΩenti g˙alih kien hemm ©urnalist u cameraperson mill-istazzjon nazzjonali.

Mill-banda l-o˙ra, erbat ijiem wara, listazzjon nazzjonali xandar rapport estensiv dwar dokument imniedi millGvern u li kien jittratta l-istess su©©ett tas-seminar tal-PL. It-tieni attività tal-PL li l-PBS naqas milli jirrapporta fl-a˙barijiet tieg˙u kienet il-laqg˙a li l-Mexxej Laburista Joseph Muscat g˙amel il-Óamis 9 t’Awwissu, mal-Bord tal-Kooperattivi u li matulha g˙amel stqarrija dwar il-politika tal-PL. Minkejja dan, fl-istess bulletin talÓamis, il-PBS irraporta Ω-Ωjara li g˙amel

il-Prim Ministru Lawrence Gonzi fi skola privata. Attività o˙ra tal-PL li t˙alliet barra millbulletin tal-PBS kienet dik tat-Tlieta 7 t’Awwissu meta Joseph Muscat g˙amel Ωjara f’lukanda u matul din iΩ-Ωjara g˙amel stqarrija o˙ra dwar il-politika tal-PL. Il-PL talab lill-Kap tal-A˙barijiet taxXandir Nazzjonali, Natalino Fenech, biex mhux biss jag˙ti spjegazzjoni g˙al dan, iΩda talbu wkoll jag˙ti rimedju adegwat ghal dan l-iΩbilanç fil-konfront tal-PL.