KullĦadd_22.11.2020

L-AUSTRALIA HALL SE TIĠI RESTAWRATA Il-Ħadd, 22 ta’ Novembru, 2020

Ħarġa Nru 1,428

Prezz €1

Rapport f’paġna 5

TIBDIL FI GVERN IŻJED B’SAĦĦTU Żewġ uċuħ ġodda fil-Kabinett tal-Prim Ministru Robert Abela u ċaqliq ta’ numru ta’ Ministeri wara reshuffle lbieraħ filgħaxija CLYDE CARUANA jaqleb minn Kap tas-Segretarjat tal-Prim Ministru għal Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol. Postu se jieħdu GLENN MICALLEF. L-Eks Membru Parlamentari Ewropew MIRIAM DALLI maħtura Ministru responsabbli mill-Enerġija, Intrapriża u l-Iżvilupp Sostenibbli.

JUSTYNE CARUANA tirritorna issa bħala Ministru għall-Edukazzjoni, waqt li CLAYTON BARTOLO promoss għal Ministru għat-Turiżmu.

Il-Prim Ministru Robert Abela saħħaħ it-tim tat-tmexxija tiegħu b’reshuffle, li tħabbret ilbieraħ filgħaxija, fejn Clyde Caruana u Miriam Dalli huma żewġ membri ġodda fil-Kabinett il-ġdid tiegħu.

Stqarrija maħruġa mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru qalet li dawn se jkunu qed imexxu l-Ministeru għall-Finanzi u x-Xogħol u l-Ministeru għall-Enerġija, Intrapriża u l-Iżvilupp Sostenibbli rispettivament, waqt li Justyne Caruana, li f’din il-leġiżlatura kienet serviet ukoll bħala Ministru għal Għawdex, issa se tokkupa l-pożizzjoni ta’ Ministru għall-Edukazzjoni.

“Il-bidliet ikomplu jikkaratterizzaw il-Kabinett bħala wieħed ta’ talent u magħqud, b’element qawwi ta’ żgħażagħ u bilparteċipazzjoni tan-nisa kollha fil-Grupp Parlamentari tal-Gvern.

Il-prijorità tal-Prim Ministru f’dawn id-deċiżjonijiet kienet li l-pajjiż ikompli miexi b’saħħtu ’l quddiem billi jwettaq iktar bidliet u riformi li jtejbu l-kwalità tal-ħajja tal-Għawdxin u l-Maltin,” qalet l-istqarrija.

L-eżerċizzju tal-bieraħ, li beda minn kmieni filgħodu, ukoll ippromwova lil Clayton Bartolo għal Ministru għat-Turiżmu u l-Protezzjoni tal-Konsumatur. Sal-bieraħ hu kien jokkupa r-rwol ta’ Segretarju Parlamentari fil-Ministeru għall-Finanzi u s-Servizzi Finanzjarji taħt il-Professur Edward Scicluna, li mill-bidu tas-sena se jkun qed jinħatar Gvernatur tal-Bank Ċentrali wara li jintemm il-perjodu ta’ Mario Vella.

Tkompli f’paġna 7

179 ŻWIEĠ TAL-ISTESS SESS MILL-2017 Kien hemm 179 koppja tal-istess sess f’pajjiżna li wiegħdu l-imħabba u l-fedeltà lejn xulxin meta żżewġu bir-reġistru mill2017 ’l hawn. Meħud kont li l-liġi nbidlet f’nofs l-2017 u din is-sena kull tip ta’ żwieġ ma setax isir minħabba r-restrizzjonijiet

imposti fil-pandemija tal-COVID-19, allura dan l-għadd ta’ żwiġijiet kien irreġistrat f’inqas minn tliet snin.

Tagħrif, li ngħata din il-ġimgħa filParlament, wera li, waqt li l-ewwel sena kellha numru żgħir ta’ żwiġijiet irreġistrati

f’pajjiżna, matul is-sena li għaddiet kien hemm l-akbar ammont irreġistrat s’issa. Mill-għadd totali sal-lum, il-gżira Għawdxija għadha rreġistrat biss erba’ żwiġijiet simili u tlieta seħħew proprju fl2019.

Tkompli f’paġna 9

02

22.11.2020

DETTALJI EDITUR RONALD VASSALLO email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI KIMBERLY CEFAI email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 19°C L-Inqas Temperatura: 14°C L-Indiċi UV: 3 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Ċirkolazzjoni ta’ pressjoni baxxa tinsab kważi wieqfa fuq il-Golf ta’ Gabes It-Temp: Pjuttost imsaħħab b’ħalbiet tax-xita possibbilment bir-ragħad Ir-Riħ: Moderat min-Nofsinhar ix-Xlokk li jsir moderat għal ftit qawwi mix-Xlokk il-Lvant Il-Viżibilità: Tajba lokalment moderata għal ħażina fil-ħalbiet tax-xita Il-Baħar: Ħafif għal moderat li jsir moderat L-Imbatt: Baxx mil-Lbiċ li jsir imħawwad It-Temperatura tal-Baħar: 22°C

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

DISINN TAL-PAĠNI KIMBERLY CEFAI tel: (+356) 2568 2570

KUNTATT ĠENERALI

19°C UV 3

13°C

Il-Ħamis

19°C UV 2

13°C

Il-Ġimgħa

19°C UV 3

13°C

Is-Sibt

KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI

19°C UV 3

KullĦadd One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI Emerġenza Covid 19 - 111 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

13°C

20°C UV 3

13°C

20°C UV 3

13°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’Anna, Il-Furjana – 21244114 Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238623 St. George’s Pharmacy, 21, Triq il-Kbira, Ħal Qormi – 21443045 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958 Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, L-Imsida – 21244366 Penny Lane Pharmacy, Triq is-Sejjieħ, Is-Swieqi – 21375373 Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema – 21313535 St. Joseph Pharmacy, 164, Triq Annibale Preca, Ħal Lija – 21414051 St. Mary Pharmacy, -Mġarr Dispensing Chemists, 71, Triq Sir Harry Luke, L-Imġarr – 21580711 Parkes Pharmacy, 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Baħar – 21571764 Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misraħ Dorell, Santa Luċija – 21890111 White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla – 21821671 May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, Ħaż-Żabbar – 21826529 Martin’s Pharmacy, 182, Triq Birżebbuġa, Birżebbuġa – 21651031 Salus Pharmacy, 21, Misraħ ir-Repubblika,Iż-Żurrieq – 21680761 The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzopardi, Is-Siġġiewi – 21461681 Anici Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, L-Imtarfa – 21452833 Għawdex Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat – 21557819 Ta’ Pinu Pharmacy, Triq Franġisk Portelli, L-Għarb – 27888128 Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

03

22.11.2020

FL-2021 SE SSEĦĦ ĠUSTIZZJA SĦIĦA GĦALL-FESTI MISRUQIN SE JKUN QED JINGĦATA LURA DAK LI MILL-2005 GVERN NAZZJONALISTA ĊAĦĦAD LILL-ĦADDIEMA MALTIN U LI B’KOLLOX HU STMAT IŻJED MINN €300 MILJUN Il-Baġit 2021 effettivament se jkun qed jimplimenta l-wegħda elettorali b’mod sħiħ li l-btajjel pubbliċi li jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa jiġu kkumpensati b’żieda korrispondenti man-numru ta’ ġranet leave li kull ħaddiem igawdi minnhom kull sena bil-liġi.

Din il-wegħda elettorali kienet saret fil-manifest elettorali tal-Partit Laburista fl-2017 u bdiet titwettaq minnufih fl2018 billi kull sena tiżdied btala pubblika minn dawk li jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa u li tagħha l-ħaddiema jingħataw ġurnata leave addizzjonali. B’għaqal, intgħażel dan il-metodu gradwali biex min iħaddem ma jkunx mgħobbi b’piżijiet żejda li ma jkunx jiflaħ għalihom.

Gvern Nazzjonalista, immexxi minn Lawrence Gonzi, kien seraq dawn ilġranet ta’ leave lill-ħaddiema Maltin u Għawdxin permezz ta’ miżura rigressiva fl-2005. Hu kkalkulat li kull sena ikun hemm medja ta’ erba’ btajjel pubbliċi li jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa, kultant inqas u kultant iżjed ukoll.

Dakinhar Gonzi kien ġab l-iskuża li b’hekk kien se jżid il-produttività filpajjiż. Mhux biss dan qatt ma rriżulta, iżda wara kampanja ta’ kritika mmexxija primarjament mill-General Workers’ Union (GWU), pajjiżna ġie kkundannat mill-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO). Il-Gvern Nazzjonalista, iżda, ma kienx aċċetta r-rakkomandazzjoni ta’ dan l-organu dinji biex jirtira d-deċiżjoni unilaterali tiegħu.

Meta wieħed iqis li dawn il-btajjel pubbliċi bdew jingħataw lura lill-ħaddiema kollha fl-2018, dan ifisser li bejn l-2005 u l-2017, bil-miżura antisoċjali li kien daħħal Gvern Nazzjonalista,

il-ħaddiema milqutin spiċċaw insterqu b’aktar minn 50 ġurnata leave b’kollox.

Din il-gazzetta hi infurmata li meta timmultiplika dan bin-numru ta’ ħaddiema f’pajjiżna u l-paga li kienu jirċievu, is-somma totali tilħaq u probabbli taqbeż it-€300 miljun.

Dawn il-flus (u anke l-ħin liberu) misruqa bdew jingħataw lura lill-ħaddiema minn Gvern Laburista mill-aħħar sentejn ’l hawn u, bil-Baġit tal-2021, il-ħaddiema huma garantiti li l-btajjel pubbliċi kollha li jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa jiżdiedu mal-ġranet tal-leave kull sena.

Tajjeb li jingħad, iżda, li fl-2021 se jkun hemm tliet btajjel pubbliċi li se jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa. Għaldaqstant, il-ħaddiema se jgawdu minn tlett ijiem addizzjonali ta’ leave mal-24 ġurnata li jgawdu bil-liġi. Fl-2022 se jerġgħu jkunu erbgħa l-btajjel pubbliċi li jaqgħu fi tmiem ilġimgħa, waqt li fl-2023 se jkun biss tnejn. In-numru se jiżdied għal sitta fl-2024.

Fil-fatt b’kollox hemm 14-il btala pubblika li minnhom kull sena jaqgħu minn minimu ta’ tnejn sa massimu ta’ sitta fi tmiem il-ġimgħa.

Dan ifisser ukoll li b’emendi legali li se jkun qed jagħmel il-Gvern, mis-sena d-dieħla ’l quddiem il-Gvern se jkun qed jiggarantixxi li l-btajjel pubbliċi

kollha li jaqgħu fi tmiem il-ġimgħa jiġu kkumpensati bi ġranet addizzjonali ta’ leave.

Mitlub jikkummenta, il-Ministru fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru Carmelo Abela qal li dan juri kemm dan il-Gvern hu determinat li jwettaq il-manifest elettorali tiegħu anke fi żminijiet ta’ sfida bħalma hu dan iżżmien bil-pandemija. “Minbarra hekk, il-Gvern qed juri wkoll li għandna għal qalbna l-kundizzjonijiet tal-ħaddiema u l-kwalità tal-ħajja tagħhom u tal-familji tagħhom,” saħaq Abela. “Filwaqt li x-xogħol hu importanti, kemm għall-ħaddiem u l-familja tiegħu, kif ukoll għall-ekonomija ta’ pajjiżna, biss hemm valuri oħrajn li aħna ngħożżu … dak li jkollna ħin għalina biex ngħadduh ma’ dawk li aħna nħobbu. U għalhekk issa li wasalna biex inwettqu din il-wegħda elettorali fit-totalità tagħha. Hu ta’ sodisfazzjon għalina li rnexxielna nagħmlu dan għax għalina l-bniedem jibqa’ dejjem fiċ-ċentru

Bil-miżura antisoċjali li daħħal il-Gvern ta’ Gonzi fl-2005, il-ħaddiema nsterqu b’aktar minn 50 ġurnata leave

tal-ħidma politika tagħna.”

Il-Ministru temm jgħidilna li hu jinsab kburi wkoll li b’dan il-mod qed noħolqu bilanċ bejn il-ħajja tax-xogħol u l-ħajja tal-familja. “Determinati li f’din il-leġiżlatura nkomplu naħdmu biex insaħħu dan il-bilanċ bħala parti mit-twemmin tagħna fil-ġustizzja soċjali.”

04

22.11.2020

SKREDITATI MINN BRUSSELL L-APPROVAZZJONI TAL-KUMMISSJONI EWROPEA GĦALL-BAĠIT 2021 DIN IL-ĠIMGĦA ĠABET FIX-XEJN IL-KRITIKA TAL-OPPOŻIZZJONI NAZZJONALISTA U KIXFET IŻJED IN-NEGATTIVITÀ TAGĦHA

Iċ-ċertifikat pożittiv li ngħata lill-Baġit 2021 mill-Kummissjoni Ewropea ġab fix-xejn il-kritika tal-Oppożizzjoni fl-aspetti kollha tagħha. Din il-ġimgħa l-Kummissjoni Ewropea approvat ilBaġit lokali ppreżentat mill-Ministru għall-Finanzi u s-Servizzi Finanzjarji Edward Scicluna nhar it-Tnejn 19 t’Ottubru u sostniet li dan jikkonforma mar-rakkomandazzjoni tal-Kunsill Ewropew. B’kuntrast dan il-Baġit kien deskritt mill-Partit Nazzjonalista ta’ Bernard Grech bħala wieħed li ma jaħsibx għal għada.

Analiżi ta’ dan ir-rapport speċjalizzat li għamilna din il-ġimgħa tkompli tikxef il-faqar tekniku tal-analiżi ekonomika u finanzjarja tal-PN u kif dan għadu ffukat biss fuq in-negattività bla bażi.

F’dan il-kuntest prijorità ewlenija talKap tal-Oppożizzjoni għandha tkun li jsib demm ġdid fejn tidħol il-politika ekonomika u finanzjarja, għax il-kelliema attwali tiegħu reġgħu kienu skreditati kompletament minn analisti barranin u indipendenti.

Minkejja li kien għadu kemm ġie skreditat, nhar il-Ġimgħa li għadda l-Kap Nazzjonalista xorta kellu l-ardir li jiddikjara li “rridu nirrinovaw l-ekonomija ta’ pajjiżna u nħarsu lejn sistemi ġodda ta’ kif nagħmlu l-ekonomija”.

Skont Dr Grech u l-kelliema tal-finanzi u l-ekonomija tiegħu, Mario Demarco u Claudio Grech, fil-kritika tagħhom għall-Baġit 2021 qalu li dan ma fihx miżuri biex jagħmlu tajjeb għall-effetti tal-pandemija u li hu bbażat biss fuq previżjonijiet tal-fantażija. Huma wissew li “fir-realtà l-piż tad-dejn nazzjonali se jkun aktar milli qed ibassar il-Professur Scicluna”.

B’kuntrast għal dak li qalet l-Oppożizzjoni, iżda, skont ir-rap-

port tal-Kummissjoni Ewropea “l-maġġoranza tal-miżuri fl-abbozz talpjan tal-baġit għal Malta huma dawk li jappoġġjaw l-attività ekonomika”. Filwaqt li l-Oppożizzjoni tgħid li l-Gvern ma għenx lin-negozji, il-Kummissjoni tikkalkula li l-għajnuniet diretti fl-2020 se jlaħħqu mal-5.8% tal-ġid kollu nazzjonali.

Għall-2021 l-esperti tal-Kummissjoni jgħidu li “l-miżuri li nżammu u dawk ġodda jammontaw għal xi 2.2% tal-Prodott Domestiku Gross”. Fost l-oħrajn isemmu li l-Wage Supplement se tkompli ssostni l-impjiegi u jfaħħru l-iskema tal-vouchers u t-tnaqqis fit-

għal konklużjoni ferm differenti minn dik tal-lum. Dakinhar il-Kummissjoni kienet qalet li Malta kellha defiċit eċċessiv u l-esperti tagħha kienu sostnew li d-defiċit irrapportat mill-Gvern ma kienx dovut għal miżuri biex jagħmlu tajjeb għall-kriżi ekonomika, imma kien dovut għal “żviluppi speċifiċi millat ta’ nefqa”.

Skont il-Kummissjoni Ewropea l-baġit tal-Gvern Malti fl-2009 kien “nieqes minn mira ċara fuq terminu medju”, jiġifieri ma kienx jaħseb għall-għada. Dan b’kuntrast għall-Baġit 2021 li, minkejja li sar f’nofs pandemija, fih sensiela ta’ investimenti pubbliċi

Il-kunsiderazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea hi kompletament opposta għal dak li qal Dr Bernard Grech li dan kien Baġit li ma jaħsibx għal għada taxxa tal-boll.

Minbarra dawn il-miżuri jissemmew it-titjib fil-benefiċċji għall-familji u l-pensjonanti, kif ukoll l-investiment pubbliku fl-infrastuttura u favur it-trasformazzjoni ta’ “Malta f’ekonomija ta’ riżorsa effiċjenti li timxi mal-Green Deal Ewropew”. Din hija kunsiderazzjoni kompletament opposta għal dak li qal Dr Bernard Grech li dan kien Baġit li ma jaħsibx għal għada.

Il-Kummissjoni Ewropea hi istituzzjoni magħrufa għall-prudenza u saħansitra r-riġidità li turi fl-assessjar tal-finanzi pubbliċi tal-pajjiżi membri. Fil-fatt meta Gvern Nazzjonalista kien ippreżenta Baġit f’nofs il-kriżi ekonomika tal-2009, din kienet waslet

kemm fl-infrastuttura, fil-bidla ambjentali u fit-trasformazzjoni diġitali.

Mentri l-Kap tal-Oppożizzjoni qal li l-istimi ppreżentati mill-Ministru Scicluna fuq l-andament tal-finanzi pubbliċi ma jitwemmnux, l-esperti tal-Kummissjoni jikkonkludu li t-tbassir tal-Gvern Malti fuq id-dejn nazzjonali huma “simili għat-tbassir tal-Kummissjoni” u li l-piż tad-dejn mhux se jaqbeż is-60% tal-ġid nazzjonali.

Mhux talli l-Kummissjoni qed temmen l-istimi li għamel il-Gvern fuq il-Baġit, imma saħansitra jingħad li “l-evoluzzjoni tad-defiċit fl-2021 jista’ jkun iżjed favorevoli b’riżultat ta’ tkabbir ekonomiku aktar b’saħħtu bl-implimentazzjoni ta’ miżuri ffinanzjati

mill-Faċilità tal-Irkupru u r-Reżiljenza”.

Kontra n-negattività tal-Oppożizzjoni, li qalet li fl-2021 mhux se jkun hemm dħul, il-Kummissjoni qed tgħid li s-sitwazzjoni finanzjarja tal-Gvern kapaċi saħansitra tkun aħjar minn dak li bassar il-Ministru għall-Finanzi Malti.

Bil-maqlub, fl-2009 l-esperti Ewropej kienu sostnew li ma kinux qed jemmnu t-tbassir tal-Gvern ta’ dakinhar. Fil-fatt, ir-rapport ta’ dik is-sena kien jgħid li “l-awtoritajiet Maltin għandhom jassiguraw li ż-żieda fir-ratio gross tad-dejn mill-2008 għandha tiġi riversjata biex tippermetti li dan jonqos biżżejjed u jilħaq il-valur indikat b’pass sodisfaċenti”.

Ir-rapport ma kienx waqaf hemm, anzi kien ingħata ultimatum lill-Gvern sas-7 ta’ Jannar tal-2010 “biex jispeċifika dawk il-miżuri li se jkunu neċessarji biex jasal jikkoreġi d-defiċit eċċessiv”.

Dan kien wassal biex dak iż-żmien kellhom jinqatgħu mal-€40 miljun millflus ivvutati, primarjament mill-oqsma kruċjali tas-saħħa u l-edukazzjoni.

Dan jindika d-differenza ċara bejn it-tmexxija fil-finanzi pubbliċi taħt Gvern Laburista u taħt Gvern Nazzjonalista. Il-galbu u l-għaqal tal-Gvern Laburista wassal biex stajna naffrontaw il-pandemija qabel misset ix-xtut tagħna, inkluż fejn kienet mistennija spiża qawwija. Din l-istess spiża ġiet approvata mill-Kummissjoni Ewropea, grazzi għall-fiduċja li, ladarba l-ekonomija tirkupra, il-finanzi pubbliċi jmorru għall-aħjar.

In-nuqqas ta’ tmexxija serja ta’ Gvern Nazzjonalista kien wassal biex il-Kummissjoni ma tapprovax il-Baġit tal-Gvern Malti u f’nofs kriżi ekonomika titlob miżuri ta’ awsterità għax id-dejn nazzjonali kien sar piż esaġerat.

22.11.2020 08.11.2020

05

L-AUSTRALIA HALL SE TIĠI RESTAWRATA

Il-binja tal-Australia Hall f’Pembroke, proprjetà tal-Partit Laburista, se tkun qed tiġi rrestawrata fi proġett, li mistenni jitlesta sa Settembru tal-2022. Il-post, li kien inawgurat uffiċjalment f’Jannar tal-1916, issa se jinbidel f’childcare centre u f’post ta’ rikreazzjoni għall-familji, waqt li jżomm ilkaratteristiċi arkitettoniċi uniċi tiegħu.

Dan il-proġett ambizzjuż, li se jara l-ħolqien ta’ 115-il impjieg ġdid fil-pajjiż, se jwassal biex fis-sular t’isfel ikun akkomodat iċ-childcare centre b’aktar minn 700 metru kwadru, flimkien ma’ restorant mgħammar b’għamara apposta fejn it-tfal ikunu jistgħu jilagħbu.

L-ewwel sular imbagħad se jinkludi fih spazju miftuħ li, fost l-oħrajn, ikun jista’ jintuża għal attivitajiet soċjali, esebizzjonijiet tal-arti u affarijiet kummerċjali. Il-Partit Laburista qed jipproponi wkoll biex fuq barra jkun hemm żewġ gabbani u post ta’ rikreazzjoni li l-pubbliku jkun jista’ jaċċessah b’xejn.

Sa mill-ħolqien tagħha, l-Australia Hall serviet għal post ta’ divertiment, bħal dances, teatrini u ċinema, għal madwar 2,000 uffiċjal tas-servizzi militari. Kawża ta’ nirien li seħħew f’Diċembru tal-1998, il-post, li kien laħaq ġie skedat fi Grad 2 mill-Awtorità tal-Ippjanar, ġarrab ħsarat konsiderevoli.

06

22.11.2020

WEGĦDA LI DIĠÀ PAĊIET MAT-8,000 INĠUSTIZZJA Għar-raba’ sena konsekuttiva l-Gvern qed jonora l-wegħda elettorali tiegħu u minn din ilġimgħa bdew jitqassmu l-pagamenti li jindirizzaw anomaliji u inġustizzji tal-imgħoddi, kif tħabbar nhar il-Ħamis li għadda mill-Ministri Michael Falzon u Edward Scicluna f’konferenza tal-aħbarijiet.

Mill-2017, mindu bdew jiġu indirizzati dawn l-inġustizzji tal-passat, kien hemm iżjed minn 8,000 benefiċjarju li bbenefikaw.

Il-pagamenti ta’ din is-sena se jibdew jingħataw minn din il-ġimgħa stess, hekk kif din hi miżura oħra inkluża fil-Baġit għall-2021, u biha eks membri tal-korpi tax-xogħol, eks ħaddiema tax-Xatt, u membri tal-Korp tal-Pulizija qed igawdu mill-wegħda tal-Gvern Laburista billi jikkumpensahom għall-inġustizzji u l-anomaliji li sofrew fl-imgħoddi.

Anke jekk ma kienx legalment marbut li jagħmel dan, il-Partit Laburista fil-Gvern xorta waħda ħass l-obbligu

Il-Ministri Scicluna u Falzon waqt li din il-ġimgħa ħabbru aktar għotjiet li minnhom se jgawdu eluf ta’ ċittadini morali li jagħmel ġustizzja ma’ dawn il-persuni u ntrabat b’wegħda fil-manifest elettorali tal-2013 u tal-2017. Kif tħabbar fid-diskors tal-Baġit għall-2021, it-twettiq ta’ din il-wegħda se jissokta matul is-sena d-dieħla, minkejja li

għaddejjin minn żmien straordinarju u bla mistenni b’riżultat tal-pandemija.

L-akbar għadd ta’ benefiċjarji – ftit aktar minn 3,000 – huma dawk li daħlu jaħdmu fis-Servizz Pubbliku wara Jannar tal-1979 u li qabel kienu

ingaġġati f’korpi tax-xogħol jew kienu mseħbin fi skemi ta’ apprentistat imħaddmin millGvern. Il-ħlas lil kull min hu eliġibbli hu marbut maż-żmien li damu jaħdmu f’dipartimenti tal-Gvern bejn il-ħatra uffiċjali tagħhom u d-data tal-irtirar.

Dawk li applikaw l-ewwel darba, jew saru eliġibbli għax laħqu l-età tal-irtirar qed jitħallsu kemm l-għotja ta’ din is-sena kif ukoll tat-tliet snin ta’ qabel.

L-iskema ma tapplikax għal dawk li kienu f’wieħed mill-korpi li twaqqfu wara Jannar tal-1979 jew għal dawk li qegħdin jirċievu jew jistgħu jirċievu pensjoni tas-servizz.

Iż-żewġ Ministri qalu wkoll li l-Gvern qed iżomm kelmtu wkoll ma’ dawk l-eks membri tal-korpi li wara li spiċċaw mill-ingaġġ tagħhom daħlu jaħdmu f’entitajiet jew kumpaniji parastatali. Is-sena l-oħra tajna widen għat-talbiet tagħhom u nidejna skema b’termini u kundizzjonijiet apposta għalihom. Magħhom ġew inklużi wkoll eks ħaddiema tal-Gas Board li ġew trasferiti mal-Korporazzjoni Enemalta meta din twaqqfet.

L-għotja ex gratia li qed jirċievu hi skont is-snin ta’ servizz fl-impjieg fis-settur pubbliku minn Jannar 1979 sad-data tal-irtirar tagħhom.

B’kollox din is-sena minn din l-iskema qed jibbenefikaw aktar minn 1,500 persuna jew il-werrieta tagħhom u l-ħlasijiet lill-kategoriji kollha ta’ eks membri tal-korpi u tal-Gas Board jitilgħu għal ftit aktar minn €7 miljun.

Il-wegħda tkopri wkoll lill-eks ħaddiema tax-Xatt li kienu liċenzjati bejn l-4 ta’

April 1973 u l-1 ta’ Gunju 2007.

Eliġibbli għall-iskema relatata din is-sena kien hemm madwar 650 persuna jew l-eredi tagħhom u l-ħlasijiet tagħhom ilaħħqu madwar €2.7 miljun.

Ir-raba’ skema taħseb biex tpatti għal xogħol ta’ sahra mill-pulizija bejn Settembru tal-1993 u Diċembru tal-2009.

Din is-sena, il-kumpens qed jirċevuh aktar minn 2,500 benefiċjarju li f’dan iż-żmien kienu fil-grad ta’ kuntistabbli, surġent jew surġent maġġur u ħadmu sigħat addizzjonali bħala sahra li qatt ma tħallsu għalihom. Madwar nofshom għadhom iservu fil-korp, filwaqt li l-kumplament huma rtirati jew mejtin.

Min-naħa tiegħu, il-Ministru għall-Finanzi u s-Servizzi Finanzjarji Edward Scicluna qal kif, matul is-snin, il-Gvern dejjem ippjana baġits li jiġġeneraw biżżejjed ġid biex miżuri soċjali bħal dawn ikunu jistgħu jitwettqu.

Hu qal li għal din is-sena, il-Gvern alloka €13-il miljun biex ikompli jindirizza dawn l-anomaliji u inġustizzji li twettqu minn amministrazzjonijiet preċedenti, waqt li n-nefqa fuq medda ta’ erba’ snin telgħet għal madwar €55 miljun.

Il-Ministru Scicluna semma wkoll il-miżura li għadu kif ħabbar fil-Baġit, dik li mis-sena d-dieħla l-Gvern jara kif jikkumpensa anke lill-eks impjegati tat-Tarzna, li minħabba x-xogħol li kienu assenjati jagħmlu sofrew mill-kundizzjoni tal-asbestosis. Il-Gvern qed jistenna li meta jkollu l-fatti kollha f’idejh, jasal għal kumpens li għandu jingħata lil dawn il-persuni jew il-werrieta tagħhom.

07

22.11.2020

“INKOMPLU NĦEJJU LIL MALTA GĦALL-FUTUR”

Clyde Caruana

Miriam Dalli

Tkompli minn paġna 1 Caruana u Dalli daħlu filParlament Malti x-xahar li għadda wara r-riżenji talEks Prim Ministru u Mexxej Laburista Joseph Muscat u d-Deputat Laburista Etienne Grech.

Clyde Caruana, li okkupa l-pożizzjoni ta’ Kap tas-Segretarjat fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru minn Jannar ’l hawn, preċedentement kien responsabbli għall-bidla drastika fil-Korporazzjoni għax-Xogħol u t-Taħriġ (ETC) biex saret JobsPlus, waqt li wkoll kien strumentali fil-miżura taċ-childcare centres b’xejn li ddaħħlet fl-2013.

Miriam Dalli, li sax-xahar li għadda kienet fis-seba’ sena tagħha bħala Membru Parlamentari Ewropew u sena u nofs ilu saret il-kap tad-delegazzjoni Laburista wara li ġiet eletta bl-akbar għadd ta’ voti fl-elezzjoni rispettiva, iggradwat bħala avukata wara karriera fil-ġurnaliżmu.

Fi Brussell hi kienet responsabbli fit-tfassil tal-politika Ewropea għat-tnaqqis tat-tniġġis tal-vetturi sal-2030, waqt li fl-istess ħin kienet tqabbdet mill-Prim Ministru Joseph Muscat biex tmexxi politika simili f’pajjiżna.

Fid-diskussjonijiet produttivi li kellu lbieraħ mal-Ministri u s-Segretarji Parlamentari, il-Prim Ministru Robert Abela enfasizza l-bżonn li l-Gvern ikompli jwieżen lil dawk l-aktar fil-bżonn, isaħħaħ ix-xogħol u joħloq klima ta’ investiment, waqt li jħejji lil Malta għall-futur.

“Dan hu l-Kabinett li jista’ jkompli jindirizza u joffri s-serħan tal-moħħ lill-familji, il-ħaddiema u n-negozji. Għax hu l-Kabinett li hu kburi b’dan il-pajjiż u li jemmen fil-poplu tagħna,” kompliet l-istqarrija uffiċjali, fejn ukoll tħabbar li Glenn Micallef, li fl-aħħar snin okkupa l-kariga ta’ Direttur

Justyne Caruana

Ġenerali tad-Dipartiment ta’ Kordinazzjoni tal-Unjoni Ewropea, issa se jkun il-Kap tas-Segretarjat fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru minflok Caruana.

Minn Jannar li għadda Micallef kien assenjat ukoll fil-kariga ta’ konsulent talPrim Ministru għall-Affarijiet Ewropej, inkluż bħala parti mit-tim ta’ negozjati li wasslu biex pajjiżna kiseb allokazzjoni rekord ta’ €2.25 biljun f’fondi Ewropej għas-seba’ snin li ġejjin.

Biċ-ċaqliq tal-bieraħ fil-Kabinett issa hemm 20 Ministru u 6 Segretarji Parlamentari.

Il-membri, li se jifformaw il-Kabinett il-ġdid ta’ Dr Abela u r-rwoli assenjati fihom, huma dawn: CHRIS FEARNE, Deputat Prim Ministru u Ministru għasSaħħa; EVARIST BARTOLO, Ministru għall-Affarijiet Barranin u Ewropej; MICHAEL FARRUGIA, Ministru għall-Anzjani u l-Anzjanità Attiva; OWEN BONNICI, Ministru għar-Riċerka, Innovazzjoni u l-Kordinazzjoni tal-Istrateġija wara l-COVID-19; JOSÉ HERRERA, Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali; CARMELO ABELA, Ministru fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru; IAN BORG, Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u l-Proġetti Kapitali; MICHAEL FALZON, Ministru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali,

Glenn Micallef

Clayton Bartolo

il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal; EDWARD ZAMMIT LEWIS, Ministru għall-Ġustizzja, l-Ugwaljanza u l-Governanza; ANTON REFALO, Ministru għall-Agrikoltura, is-Sajd, l-Ikel u d-Drittijiet tal-Annimali; RODERICK GALDES, Ministru għall-Akkomodazzjoni Soċjali; JUSTYNE CARUANA, Ministru għall-Edukazzjoni; SILVIO SCHEMBRI, Ministru għall-Ekonomija u l-Industrija; JULIA FARRUGIA PORTELLI, Ministru għall-Inklużjoni u l-Kwalità tal-Ħajja; AARON FARRUGIA, Ministru għall-Ambjent, it-Tibdil fil-Klima u l-Ippjanar; CLINT CAMILLERI, Ministru għal Għawdex; BYRON CAMILLERI, Ministru għall-Intern, is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi; CLAYTON BARTOLO, Ministru għat-Turiżmu u l-Protezzjoni tal-Konsumaturi; MIRIAM DALLI, Ministru għall-Enerġija, l-Intrapriża u l-Iżvilupp Sostenibbli; CLYDE CARUANA, Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol; STEFAN ZRINZO AZZOPARDI, Segretarju Parlamentari għall-Fondi Ewropej fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru; ROSIANNE CUTAJAR, Segretarju Parlamentari għad-Drittijiet Ċivili u r-Riformi fi ħdan il-Ministeru għall-Ġustizzja, l-Ugwaljanza u l-Governanza; CLIFTON GRIMA, Segretarju Parlamentari għall-Isport, Rikreazzjoni u Organizzazzjonijiet Volontarji fi ħdan il-Ministeru għall-Inklużjoni u l-Kwalità tal-Ħajja; CHRIS AGIUS, Segretarju Parlamentari għall-Kostruzzjoni fi ħdan il-Ministeru għall-Ambjent, it-Tibdil fil-Klima u l-Ippjanar; ALEX MUSCAT, Segretarju Parlamentari għaċ-Ċittadinanza u l-Komunitajiet fi ħdan il-Ministeru għall-Intern, is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi; DEO DEBATTISTA, Segretarju Parlamentari għall-Protezzjoni tal-Konsumatur u l-Indafa Pubblika fi ħdan il-Ministeru għat-Turiżmu u l-Protezzjoni tal-Konsumatur.

8 KULJUM SABU IMPJIEG MINN ĠUNJU B’kuntrast ma’ diversi pajjiżi madwar id-dinja fejn il-qgħad għadu qiegħed jirranka ’l fuq, pajjiżna diġà qed ikollu suċċess fil-ġlieda kontra l-effett ekonomiku tal-COVID-19.

Fil-fatt, waqt li f’Mejju l-ammont ta’ nies jirreġistraw kien tela’ għal 4,409, sal-aħħar ta’ Ottubru n-numru ta’ dawk ifittxu xogħol naqas għal 3,114.

Bħala medja, kuljum mill-bidu ta’ Ġunju, tmien persuni li kienu fuq ir-reġistru sabu impjieg.

Dan ifisser li f’ħames xhur l-ammont ta’ nies qiegħda naqas b’1,295 persuna. B’hekk nofs dawk li bdew jirreġistraw wara li bdiet il-pandemija issa m’għadhomx jirreġistraw. Issaħħa tal-irkupru ekonomiku qed jinħass saħansitra b’aktar qawwa fil-gżira Għawdxija. Filfatt, f’Għawdex tlieta minn kull erbgħa li kienu tilfu l-impjieg issa qegħdin lura fl-impjieg.

Ta’ min ifakkar li l-ammont ta’ persuni fuq ir-reġistru hu ferm inqas mill-medja stori-

ka ta’ pajjiżna. Fil-fatt, f’Marzu 2013, qabel il-bidla fil-Gvern, kien hemm 7,350 persuna jirreġistraw jew 85% aktar mil-livell preżenti. Fl-eqqel tal-kriżi ekonomika tal-2009 l-ammont ta’ nies ifittxu impjieg kien kważi mess it-8,000.

L-ogħla ammont ta’ qgħad f’pajjiżna mindu dħalna fl-Unjoni Ewropea kien f’Settembru 2004, meta ċ-ċifra ta’ dawk ma jaħdmux kienet laħqet 8,197 persuna. Dan hu d-doppju tal-livell li kien hemm ix-xahar li għadda.

Hu nnotat li t-tnaqqis filqgħad beda wara t-tħabbir tal-pakkett ta’ €900 miljun għal riġenerazzjoni ekonomika li tħabbar fil-bidu ta’ Ġunju, fejn kull ċittadin ġie inċentivat bil-vouchers ta’ €100 kull wieħed u għadd ta’ miżuri għenu lin-negozji jerġgħu jibdew joperaw b’suċċess.

L-implimentazzjoni tal-Baġit 2021 mistennija tkompli twassal għal aktar impjiegi u opportunitajiet ekonomiċi ġodda.

CREDITREFORM TIKKONFERMA LIL MALTA BĦALA A+ L-aġenzija internazzjonali ta’ kreditu Creditreform Rating ikkonfermat ir-rating ta’ A+ għal pajjiżna bi prospetti stabbli, waqt li nnotat kif l-andament ekonomiku ta’ pajjiżna tul il-pandemija kien aħjar minn dak fil-bqija tal-Unjoni Ewropea.

Ir-rapport tal-esperti Ġermaniżi jsostni li pajjiżna għandu track record fl-aħħar snin ta’ “tkabbir ekonomiku vivaċi ferm ogħla minn dak taż-Żona Ewro” u jindikaw li din ir-reżiljenza tirrifletti d-diversifikazzjoni tas-setturi ekonomiċi.

Creditreform tbassar li, frott l-għajnuna tal-Gvern u l-pakkett ta’ fondi Ewropej, fl-2021 għandu jkun hemm irkupru ekonomiku b’saħħtu, wara li “sussidji tal-pagi biex jiġu salvati l-impjiegi, id-daqqa tal-pandemija fuq is-suq tax-xogħol kienet limitata”.

Element importanti ieħor għall-għażla li jiġi affermat ir-rating ta’ pajjiżna hu “kwalità ġeneralment għolja ta’ qafas istituzzjonali”. Ir-rapport

ukoll jinnota li “l-Gvern hu impenjat li jwettaq iżjed riformi meħtieġa biex jissodisfaw ħtiġijiet tas-saltna tad-dritt u fil-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus”, waqt li r-riformi introdotti, anke dawk b’rabta mar-rakkomandazzjonijiet tal-Moneyval, s’issa ġew imfaħħrin u milqugħin.

L-esperti Ġermaniżi huma konvinti wkoll li l-indikaturi fiskali se jitjiebu u l-piż tad-dejn mhux se jisboq is-60% tal-ġid nazzjonali, minkejja l-pandemija, u se jsir aktar affordabbli. Dan filwaqt li nnutaw li minkejja ż-żieda fid-defiċit, il-qagħda finanzjarja tajba talGvern “għandha sservi ta’ qafas sod għal irkupru ekonomiku”.

Il-Gvern jinnota li r-rapport pożittiv ta’ Creditreform hu t-tieni ċertifikat pożittiv li ngħata l-Gvern Malti f’ġimgħa wara dak tal-Kummissjoni Ewropea li kellu kliem ta’ tifħir għall-Baġit 2021 u l-miżuri ekonomiċi ta’ fejda li tħabbru fih biex ikomplu jsostnu lill-familji u n-negozji f’pajjiżna.

08

12.04.2020

€8.2M IŻJED F’SALARJI GĦAS-SULDATI L-EWWEL FTEHIM SETTORJALI SE JTEJJEB SOSTANZJALMENT IL-KUNDIZZJONIJIET TA’ 1,750 MEMBRU TAL-AFM Il-Prim Ministru Robert Abela flimkien mal-Ministru għall-Intern, is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi Byron Camilleri ppresedew l-ewwel ftehim settorjali mal-membri tal-Forzi Armati ta’ Malta (FAM) li se jara l-fond tas-salarji tal-Armata jiżdied bi €8.2 miljun fis-sena.

Il-ftehim, li se jwassal għal titjib sostanzjali fil-kundizzjonijiet ta’ 1,750 suldat, seħħ bis-saħħa li l-membri tal-FAM kienu rappreżentati mill-unjin tal-għażla tagħhom wara li l-Gvern ta dan id-dritt lill-forzi dixxiplinati.

F’konferenza tal-aħbarijiet nhar it-Tlieta li għadda fl-Air Wing tal-Armata, il-Prim Ministru qal li b’dan il-ftehim se nkomplu naraw lill-Armata tikber, tissaħħaħ u timxi ’l quddiem. Sostna li Gvern immexxi minnu tabilħaqq u bil-provi jemmen fil-ħidma tal-forzi dixxiplinati.

“Illum ma ġejtx hawn biex inħabbar xi miżuri ta’ awsterità, xi taxxi ġodda jew tnaqqis fil-benefiċċji minħabba l-pandemija. Ġejt sabiex inħabbar l-akbar pakkett finanzjarju li qatt ibbenefika minnu s-suldat,” saħaq Dr Abela.

Fl-istess waqt għaddej investiment bla preċedent f’dak li hu apparat biex is-suldati jkunu jistgħu jaqdu dmirijieth-

om bl-aqwa mod.

Permezz ta’ dan il-ftehim is-suldati kollha issa se jitilgħu skala. B’hekk se jkun hemm titjib fil-paga u eventwalment dan ikollu anke impatt pożittiv fuq il-pensjoni tagħhom. B’dan il-ftehim is-suldati se jibdew ikunu kkumpensati finanzjarjament għas-sigħat maħduma wara 40 siegħa.

Dan il-prinċipju daħal fisseħħ taħt din l-amministrazzjoni fejn ħaddiema tal-korpi dixxiplinati jitħallsu tas-sigħat li jaħdmu. Sal-lum is-suldati kienu jaħdmu għadd ta’ sigħat żejda fil-ġimgħa, fuq l-40 siegħa, u li tagħhom ma kinux jitħallsu. Dr Abela żied jgħid li dak li qed jagħmel illum il-Gvern hu għarfien żgħir fejn il-ħidma bla heda li jwettqu s-suldati, ’il bogħod minn qrabathom u f’ċirkostanzi li xi kultant ikunu anke riskjużi għalihom.

Il-ftehim jassigura wkoll li jkun hemm żidiet sostanzjali fl-allowances li diġà jeżistu fil-FAM. B’dan il-pass se jkunu rikonoxxuti aħjar ċerti speċjalizzazzjonijiet.

“Jiena nagħmel appell aħħari. Tħallu lil ħadd u l-ebda ċirkustanza jaqtgħulkom qalbkom. Ħallu l-politika u l-inkwiet għalina, tagħtux kas lil min iżeffinkom fin-nofs, ibqgħu aħdmu għal Malta tagħna,

aħna magħkom u warajkom,” appellalhom il-Prim Ministru.

Waqt li sostna li l-vjaġġ ta’ tisħiħ fil-kundizzjonijiet tal-membri tal-forzi dixxiplinati ma bediex hawn, il-Prim Ministru qal li jmiss huma l-gwardjani tal-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin bil-għan li huma wkoll jieħdu ż-żidiet mistħoqqa biex l-isforzi tagħhom jiġu wkoll ikkumpensati.

Il-Ministru għall-Intern, Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar

tal-Liġi Byron Camilleri spjega li lill-ħaddiema l-Gvern ma jirringrazzjahomx bil-kliem biss.

“Illum nifirħu flimkien għax il-pajjiż qed isellem il-ħidma tagħkom,” qal il-Ministru Camilleri li fisser kif dan ilftehim, anke f’nofs pandemija, qed jagħti valur u rispett ikbar lix-xogħol li jwettqu l-membri tal-FAM. Dan il-ftehim ġie ffirmat mill-Brigadier tal-Forzi Armati s-Sur Jeffrey Curmi, is-Segretarju Permanenti fi

ħdan il-Ministeru għall-Intern, is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi s-Sur Kevin Mahoney, is-Segretarju Taqsima Forzi Dixxiplinati, Uffiċjali tas-Sigurtà u Infurzar tal-Liġi tal-General Workers Union s-Sur Theo Vella, u l-Membru fil-kumitat għall-Armata fi ħdan il-General Workers’ Union, il-Kaptan Emanuel Bugelli.

Preżenti wkoll kien hemm is-Segretarju Permanenti Ewlieni Mario Cutajar.

L-2020 IMPENJATTIVA IŻJED GĦAD-DWANA L-INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS UNIT WAĦEDHA SSEKWESTRAT 31 KONTEJNER U 666,159 OĠĠETT FALZ Minkejja li s-sena 2020 kienet waħda diffiċli ħafna għal kulħadd, prattikament il-kummerċ ħa daqqa ta’ ħarta u s-setturi naqqsu r-ritmu normali

tagħhom, id-Dwana baqgħet impenjata fil-ħidma tagħha, anzi pjuttost kienet sena iżjed impenjattiva għaliha, tant li numru kbir ta’ oġġetti illeċi-

ti ġew issekwestrati waqt li pprovaw jidħlu fis-suq lokali jew kienu fi triqithom għal destinazzjoni oħra.

Stqarrija tad-Dwana elenkat ix-xogħol mit-taqsimiet tagħha li rreġistraw riżultati tajbin fuq xogħolhom, fosthom l-Intellectual Property Rights Unit, id-Dipartiment tal-Enforcement Unit, il-Canine Unit, l-Anti-Money Laundering Team u s-servizzi fil-Posta u fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta.

L-Intellectual Property Rights Unit interċettat 31 kontejner b’total ta’ 666,159 oġġett falz li spiċċaw ġew issekwestrati. Minn dawn aktar minn 5,500 oġġett, b’valur ta’ ftit inqas minn €0.5 miljun, kienu intenzjonati għas-suq lokali, waqt li l-kumplament, li jġibu valur ta’ kważi €53 miljun fis-suq, kienu sejrin f’pajjiżi terzi.

L-oġġetti, li kienu jinkludu ħwejjeġ, basktijiet, żraben u

prodotti elettroniċi, kienu jfixklu iżjed l-ekonomija, li diġà hi fraġli fi żminijiet bħal dawn, li kieku ddaħħlu fis-suq.

Għalkemm l-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta ngħalaq għal żmien twil u l-ivvjaġġar ġie mxekkel, ix-xogħol tal-Enforcement Unit ma naqasx, tant li sal-bidu ta’ dan ix-xahar ġew interċettati numru ta’ oġġetti bħal tabakk, xorb alkoħoliku u drogi, partikolarment ħaxixa, kokaina, eroina u ecstasy. Il-valur ta’ dawn l-oġġetti ssekwestrati jlaħħaq l-€484,000.

Minbarra hekk, l-uffiċjali li huma stazzjonati fl-MIA rnexxielhom jinterċettaw numru kbir ta’ oġġetti oħrajn, bħal dehbijiet u saħansitra 20 annimal ħaj.

It-twaqqif tal-kwartieri ġodda tal-Canine Unit, fejn numru ta’ klieb ġodda qed jitħarrġu, ukoll żdied mal-lista

tas-suċċess. Din is-sena, din it-Taqsima għamlet 169 sejba li tvarja fi flus kontanti aktar milli permess, li jqarrbu n-nofs miljun ewro, sigaretti u tabakk, fost oħrajn.

Min-naħa tiegħu, l-Anti-Money Laundering Team interċetta total ta’ €568,172 f’35 każ differenti sal-aħħar t’Ottubru.

Minħabba li l-ħruġ ta’ ħafna persuni kien limitat, is-servizzi tal-posta u l-courier kienu f’domanda għolja matul is-sena u allura sors akbar għall-kummerċ illeċitu f’dawn iż-żminijiet, tant li ġew interċettati kważi 250 pakkett importati.

B’dan jidher ċar li l-impenn tad-Dwana ma kienx imnaffar fis-sena tal-pandemija u ma qatgħex qalb il-ħaddiema tagħha milli jibqgħu operattivi billi jrażżnu attivitajiet illeċiti fuq il-fruntiera jew milli jidħlu fis-suq.

09

22.11.2020

IŻ-ŻWIĠIJIET KIENU QED JIŻDIEDU KULL SENA QABEL IL-COVID Tkompli minn paġna 1 Hu fatt magħruf li Malta tinsab fuq quddiem nett fejn jidħlu drittijiet ċivili u drittijiet tal-komunitajiet kollha li jiffurmaw is-soċjetà Maltija u Għawdxija. Kienet wegħda elettorali tal-Partit Laburista li l-ħidma biex isseħħ bdiet minnufih u twettqet fit-12 ta’ Lulju tal2017, meta l-Parlament Malti vvota favur l-emendi għall-Att dwar iż-Żwiġijiet u b’hekk pajjiżna sar il-15-il pajjiż fl-Ewropa u l-25 pajjiż madwar id-dinja li llegalizza żwiġijiet bejn l-istess sess.

Imma xorta kien vot storiku fl-istorja ta’ pajjiżna.

Waqt li kien qed iwieġeb mistoqsija mid-Deputat Ivan Bartolo, il-Ministru għall-Intern, is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi Byron Camilleri elenka sena b’sena kemm kien hemm żwiġijiet tal-istess sess li ddaħħlu fir-Reġistru Pubbliku, bl-eċċezzjoni ta’ dawk li kienu rreġistrati Għawdex, li allura jaqgħu taħt ir-responsabbiltà tal-Ministeru għal Għawdex.

Il-Ministru Camilleri qal li fis-sena li nbidlet il-liġi, kien hemm seba’ żwiġijiet bir-reġistru bejn koppji tal-ist-

ess sess, iżda s-sena ta’ wara fl-2018 kien hemm disa’ darbiet iżjed dan l-ammont u 63 koppja tal-istess sess iżżewġu bir-Registru. L-għadd kompla jiżdied fis-sena li għaddiet fejn kien hemm 78 koppja rreġistrati bħala miżżewġin u s’issa din is-sena kien hemm 27 koppja, għal total ta’ 175.

Minn informazzjoni li għandha din il-gazzetta, jirriżulta li f’Għawdex, in-numri huma bil-wisq iżgħar, b’erba’ koppji tal-istess sess li żżewġu bir-Reġistru mill-2017 ’l hawn. Dan iġib total sħiħ ta’ 179 koppja tal-istess sess li ħadu l-istat tagħhom bħala legalment miżżewġin bid-drittijiet u obbligi kollha li dan iġib miegħu.

Il-mixja lejn l-ugwaljanza u l-kisba tad-drittijiet ċivili ma kinitx triq faċli li kieku l-Partit Laburista fil-Gvern ma kienx determinat biżżejjed li jwettaq ħidma favur għadd ta’ minoranzi f’pajjiżna, inkluża l-komunità LGBTIQ, li kienet ilha titkarrab għad-drittijiet li ħaqqha u li suppost ilhom li ngħataw.

Niftakru li fl-14 ta’ April 2014, il-Parlament approva d-dħul tal-Liġi dwar l-Unjoni Ċivili minkejja l-astensjoni totali tal-Oppożizzjoni Nazzjonalista

Il-ħidma li twettqet mill-Gvern fil-qasam tal-libertajiet ċivili hi ċertifikat li l-Partit Laburista mexa mid-diskors għall-fatti u wettaq policies li qed jagħtu drittijiet lil faxxa ferm akbar tas-soċjetà, ċertifikat li hu rikonoxxut ukoll fuq livell internazzjonali

mmexxija mill-Kap Simon Busuttil.

Minbarra hekk, sena wara ġiet approvata l-Liġi dwar l-Identità tal-Ġeneru, l-Espressjoni tal-Ġeneru u l-Karatteristiċi tas-Sess.

Il-ħidma li twettqet mill-Gvern fil-qasam tal-libertajiet ċivili hi ċertifikat li l-Partit Laburista mexa mid-diskors għall-fatti u wettaq policies li qed jagħtu drittijiet lil faxxa ferm akbar tas-soċjetà, ċertifikat li hu rikonoxxut ukoll fuq livell internazzjonali.

Fil-fatt, Malta reġgħet ħarġet flaqwa forma bir-rating Rainbow Europe 2020, li jsir mill-ILGA-Europe, il-fergħa Ewropea tal-Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Lesbjani, Omosesswali, Bisesswali, Trans u Intersex.

L-istħarriġ ipoġġi lil Malta fil-quċċata tal-pajjiżi Ewropej għall-ħames sena konsekuttiva b’punteġġ ta’ 89%, unur fenomenali għal wieħed milliżgħar stati kontintentali li qed imexxi lill-bqija tal-Ewropa fid-drittijiet LGBTI+. Wara pajjiżna, jiġu l-Belġju u l-Lussemburgu b’punteġġ ta’ 73%, waqt li d-Danimarka u n-Norveġja għandhom 68%.

Biex toħloq din il-klassifikazzjoni, ILGA-Europe teżamina l-liġijiet f’49 pajjiż Ewropew billi tuża sett ta’ 69 kriterju, maqsumin bejn sitt kategoriji tematiċi, fosthom l-ugwaljanza, reati ta’ mibegħda u rikonoxximent legali tal-ġeneru.

Dan iċ-ċertifikat għall-Partit Laburista, li anke mill-Oppożizzjoni ħadem b’mod konkret biex ħadd f’pajjiżna ma jibqa’ lura minħabba l-orjentazzjoni sesswali tiegħu, issa qed ikun rifless ukoll fuq livell Ewropew bil-ħidma tal-Kummissarju

Helena Dalli, li s-sena l-oħra ngħatat ir-responsabbiltà tal-ugwaljanza fil-Kummissjoni mmexxija minn Ursula von der Leyen.

Wara l-esperjenza ta’ sitt snin f’pajjiżna fejn taħt il-Ministeru mmexxi minnha seħħet rivoluzzjoni sħiħa fejn jidħlu d-drittijiet għall-persuni LGBTIQ, il-poplu Malti u Għawdxi mill-ġdid hu fiduċjuż li fl-ogħla livelli tal-istituzzjonijiet Ewropej hemm Maltija li se tkompli tagħmel unur lil art twelidha.

Malta fil-Grupp Ristrett tal-ĠM Fl-aħħar jiem Malta saret membru tal-Grupp Ristrett tal-Ġnus Magħquda (ĠM) għal kwistjonijiet LGBTI. Dan hu grupp transreġjonali informali ta’ stati membri tal-Ġnus Magħquda stabbilit fl-2008 u attwalment kopresedut mill-Arġentina u mill-Olanda.

L-għan tal-grupp ibbażat fi New York hu li jaħdem fi ħdan il-qafas tal-ĠM biex jiżgura rispett universali għad-drittijiet tal-bniedem u l-libertajiet fundamentali għal kulħadd, speċifikament fir-rigward ta’ persuni lesbjani, omosesswali, bisesswali, transġeneru u intersesswali, b’enfasi partikolari fuq il-protezzjoni minn vjolenza u diskriminazzjoni.

Il-Ministru għall-Affarijiet Barranin u Ewropej Evarist Bartolo laqa’ bi pjaċir dan l-iżvilupp pożittiv u saħaq li permezz tas-sħubija tagħha fil-Grupp Ristrett tal-ĠM għal kwistjonijiet LGBTI, Malta se tkompli tikkontribwixxi għal aktar ħidma multilaterali u għan-negozjati internazzjonali f’dan il-qasam.

10

22.11.2020

MALTA MAL-AQWA “AVVENTURI” GĦAL WARA L-PANDEMIJA Pajjiżna fil-quċċata ta’ lista tal-gazzetta The Sun għall-aħjar vaganzi b’differenza li persuna għandha tgawdi s-sena d-dieħla

35 KANZUNETTA KWARTIFINALISTI F’MUŻIKA MUŻIKA Il-konkors Mużika Mużika – Festival Kanzunetta Maltija għadu kemm għalaq l-ewwel fażi tiegħu fejn intgħażlu 35 kanzunetta mill-148 li ġew sottomessi kollha bl-ilsien Malti.

Dawn il-kwartifinalisti ntagħżlu wara deliberazzjoni minn ġurija esperta fil-qasam tal-mużika u l-għadd tal-voti sar fil-preżenza ta’ nutar mill-Uffiċċju Notarili tal-Gvern.

Fil-fażi li jmiss, il-35 kanzunetta magħżula se jiġu interpretati live mill-artisti akkumpanjati minn mużika rrekordjata quddiem ġurija differenti minn dik tal-ewwel sessjoni.

F’din il-fażi se jgħaddu l-20 kanzunetta semifinalista tal-festival li se jkun qed jiġi organizzat bejn it-18 u l-20 ta’ Marzu 2021 fil-Malta Fairs & Convention Centre (MFCC) f’Ta’ Qali.

Sadanittant dawn huma l-kwartifinalisti kollha, f’ordni alfabetika, għall-ewwel edizzjoni ta’ Mużika Mużika:

Aħna t-Tnejn

Kompli Tbissem

Binti

Kontra r-Riħ

Duħħan

L-Ewwel Jien

Fjamma

Lil Binti

Għada Jisbaħ Ukoll

Memorji

Għajjejt Inħobb

Miegħek biss

Għal Dan il-lejl

Min Jaf?

Għażiż

Muftieħ

Ħajti Ngħix Għalik

Naħseb Fik

Ħarsa Biss

Sinfonija Ħiemda

Ħudni Lura

Ta’ Ftit Kliem

Id f’Id

Tbissimli

Ieqaf Ftit

Teżor

Il-Kitarra u Jien

Tista’

Int Biss

Vizzju

Jaħasra Tgħidulniex

Wara x-Xita

Jien mill-Ġdid

Warajk

Kelma Bejn Tnejn Skont lista li ppubblikat ilgazzetta Ingliża The Sun, pajjiżna ġie kklassifikat mal-aħjar destinazzjonijiet għal vaganza avventuruża wara li tgħaddi l-pandemija tal-COVID-19 biex wieħed ipatti għar-res­ trizzjonijiet kollha li ġew imposti din is-sena, inkluż flivvjaġġar.

Waqt li tirreferi għal Malta bħala l-attrazzjoni turistika għall-għadis, il-gazzetta rinomata tiddeskrivi l-atmosfera ideali fi klima sħuna, bl-isbaħ baħar kristall li jiċċirkondaha u bijodiversità kbira u meraviljuża.

Fiċ-ċirkostanzi li tinsab fihom id-dinja, b’numru ta’ pajjiżi anke fit-tieni lockdown tagħhom u eluf ta’ persuni li

ilhom maqfulin ġewwa għal xhur sħaħ, ħafna qed joħolmu bis-safra ideali li tpatti għal dan kollu, forsi anke dik li kellhom ippjanata fl-2020.

Pajjiżna jibqa’ fost l-aqwa destinazzjonijiet għat-turisti biex ikollhom vaganza meraviljuża, mimlija bl-isbaħ avventuri u attivitajiet miġburin f’distanzi li mhux ’il bogħod minn xulxin.

F’din il-lista tagħha ta’ 21 destinazzjoni avventuruża għall-2021, The Sun tisħaq li Malta għandha l-isbaħ bajjiet, ideali għal vaganzi taħt l-ilma. Mhux l-inqas Għawdex, li joffri l-aqwa avventuri għal kulħadd, kemm għal dawk li jkunu qed “jittestjaw l-ilmijiet” għall-ewwel darba kif ukoll

għal bugħaddasa stabbiliti li jfittxu esperjenzi avvanzati.

Waqt li tissemma bi promi­ nenza l-famuża “Blue Hole”, li tinsab fil-Bajja tad-Dwejra, limi­ti ta’ San Lawrenz, magħrufa mad-dinja bħala fost l-aqwa żoni għall-għaddasa, il-gazzetta tagħmel referenza wkoll għallMV Xlendi li jinsab mgħerreq ’il barra mix-Xatt l-Aħmar u l-ħafna għerien mal-kosta tal-gżej­ jer.

Fl-istess rapport tal-gaz­zet­ ta, is-sbuħija naturali ta’ pajjiżna għelbet il-kompetizzjoni ta’ pajjiżi bħall-Ingilterra stess, l-Italja, il-Gżejjer Canary, Spanja, il-Portugall, il-Kanada, St. Lucia fil-Karibew, is-Slovenja, il-Messiku, it-Tajlandja, l-Iskozja u Wales, fost oħrajn.

Is-sena 2002 kienet rat l-aħħar edizzjoni tal-Festival Kanzunetta Maltija, festival li fetaħ bibien internazzjonali għal kantanti, awturi u kompożituri Maltin biex jesebixxu kompożizzjonijiet Maltin f’kompetizzjonijiet prestiġjużi barra minn xtutna.

Għalkemm dan il-festival kellu ritorn qasir fl-2013 u fl2016, qatt ma reġa’ stabbilixxa ruħu bħala festival ewlieni fil-kalendarju kulturali Malti.

Issa, bl-inizjattiva tal-Prim Ministru u l-Ministeru għallWirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali, Festivals Malta qed tniedi uffiċjalment ir-ritorn ta’ dan il-festival tant prestiġjuż, bl-isem il-ġdid ta’ “Mużika Mużika – Festival Kanzunetta Maltija”.

Meta f’Awwissu li għadda tnieda dan il-festival, iċ-Ċermen ta’ Festivals Malta Norman Hamilton kien qal li meta ġie fdat bil-pożizzjoni fl-2019, l-ewwel ħsibijiet tiegħu kienu kif se terġa’ tingħata l-ħajja lill-Festival tal-Kanzunetta Maltija, waqt li wiegħed li “Mużika Mużika” se jirritorna bil-kbir biex jibqa’ bħala parti mill-kalendarju kulturali tal-Aġenzija.

11

22.11.2020

IMUT IL-KITTIEB OLIVER FRIGGIERI Il-kittieb rinomat Oliver Friggieri, meqjus fost il-ġganti tal-letteratura lokali u promotur tal-Ilsien Malti, miet ilbieraħ fl-età ta’ 73 sena. Dan tħabbar minn qraba tiegħu fuq il-midja soċjali.

Ix-xogħlijiet tal-Professur Friggieri kienu jvarjaw minn poeżiji, kotba, rumanzi bilMalti u aktar riċenti tpinġijiet bil-lapes. Dawn tal-aħħar ġew ippubblikati għall-ewwel darba fl-aħħar xhur fi ktieb, li inkluda wkoll poeżiji tiegħu, u li l-qligħ minnu mar b’risq l-assoċjazzjoni lokali Beating Hearts, li taħdem favur adulti u tfal li jitwieldu bi problemi f’qalbhom.

Waqt li sellem il-memorja tal-kittieb, poeta, kritiku letterarju u ħassieb, il-Gvern spjega kif il-Professur Friggieri kien wieħed mill-akbar

awturi li qatt kellu pajjiżna u rikonoxxut anke fuq livell internazzjonali.

“F’Oliver Friggieri kienet tispikka l-kreattività sinonima ma’ personaġġ ta’ rispett u suċċess li se jħalli legat kbir warajh,” qalet stqarrija talGvern.

Friggieri tgħallem fl-Iskola Primarja tal-Furjana u fis-Seminarju tal-Arċisqof, waqt li fl-1968 ġab il-Baċellerat tal-Arti fil-Malti, Taljan u Filosofija, fl-1975 il-Masters u tliet snin wara d-Dottorat fil-Letteratura Maltija.

Hu se jibqa’ meqjus bħala patrijott Malti li ħabb u ċċelebra l-identità Maltija, tant li x-xogħlijiet tiegħu huma punt ta’ referenza għall-Ilsien Malti u kontribut enormi għall-istorja Maltija. Bil-kitbiet tiegħu kien jippromwovi sens ta’

għaqda għal dan in-nazzjon u għal dan il-poplu.

Dan l-element patrijottiku wassal biex, fost l-oħrajn, fl-2013 inħatar Chairperson tal-Fondazzjoni Ċelebrazzjonijiet Nazzjonali Maltin u fl-2016 ingħata l-midalja tad-deheb “Ġieħ l-Akkademja tal-Malti”.

Il-Gvern tenna li l-imħabba tal-Professur Friggieri lejn l-arti, ir-riċerka u l-filosofija ispirat ġenerazzjoni wara oħra.

Waqt li wassal il-kondoljanzi tiegħu lill-familja Friggieri, il-Gvern irringrazzja lil Friggieri għas-sehem imprezzabbli li ta lis-soċjetà b’tagħlim u ħsibijiet profondi li se jibqgħu ħajjin għal dejjem.

Il-Partit Laburista wkoll esprima s-sogħba tiegħu għat-telfa ta’ Friggieri.

Il-Professur Friggieri u l-Professur Victor Grech bil-ktieb ta’ tpinġijiet u poeżiji mniedi riċentament

FEARNE FI GRUPP DINJI TA’ ESPERTI Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne ġie magħżul biex jifforma parti minn grupp internazzjonali ta’ 26 espert, bejn prim ministri, ministri u professjonisti, biex jagħtu pariri u linji gwida lill-istituzzjonijiet ewlenin tas-saħħa madwar id-dinja fosthom l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO), il-World Organisation for Animal Health u l-Food and Agriculture Organisation of the United Nations.

One Health Global Leaders Group se jkun qed jiffoka fuq Antimicrobial Resistance u kif il-pajjiżi madwar id-dinja qegħdin jieħdu ħsieb lill-popolazzjonijiet kontra dawn il-mikrobi li jistgħu jwasslu għall-imxija ta’ mard reżistenti għall-mediċini eżistenti.

Id-Deputat Prim Ministru rringrazzja lill-komunità internazzjonali xjentifika tal-fiduċja li wriet fih.

12

22.11.2020

SUĊĊESS FIR-RIŻULTAT TAL-NAO AUDIT PROF. ANTHONY SERRACINO INGLOTT Chairperson tal-Awtorità Maltija għall-Mediċini

L-Awtorità dwar il-Mediċini rawmet eċċellenza xjentifika fil-qasam tax-xjenza regolatorja permezz ta’ ħidma sfiqa biex tissalvagwardja s-saħħa tal-pazjent billi tassigura l-kwalità, is-sigurtà u l-effikaċja tal-mediċini. Mill2013, l-Awtorità ġiet imfassla mill-ġdid sabiex tevolvi mar-rekwiżiti Ewropej, twessa’ l-ambitu tal-operazzjonijiet tagħha, tissodisfa obbligi ġodda u tlaħħaq mal-volum ta’ attività li dejjem jiżdied.

Ir-Rapport tal-Awditur Ġenerali kkonkluda li dan l-eżerċizzju ta remodelling kien konformi mad-direttiva strateġika tal-Awtorità, u poġġa lill-Awtorità fuq bażi soda biex tissodisfa l-viżjoni tagħha bħala ċentru ta’ eċċellenza. Il-prattiċi ta’ remodelling li ġew addottati b’mod xjentifiku u strutturat mill-Awtorità dwar il-Mediċini saħħew il-kapaċitajiet tekniċi u amministrattivi tagħha.

Din it-trasformazzjoni kienet teħtieġ azzjoni fuq diversi livelli amministrattivi, edukattivi, finanzjarji kif ukoll xjentifiċi. Minn perspettiva finanzjarja, l-Awtorità issa hija entità li ssostni lilha nnifisha u qed tagħmel ħafna xogħol li jrendi dħul finanzjarju minn barra l-pajjiż.

Ir-rapport kompla jim-

raħ fuq kif dawn iċ-ċirkustanzi rriflettew it-twessigħ tal-ambitu tal-mandat tal-Awtorità dwar il-Mediċini li min-naħa tiegħu ssarraf f’żieda sinifikanti fl-ammont ta’ xogħol siewi tal-Awtorità.

In-numru ta’ impjegati fl-Awtorità żdied minn 36 fl-2013 għal kważi 100 impjegat f’din is-sena minħabba d-direzzjoni strateġika u ż-żieda fl-attività. Il-proċess ta’ reklutaġġ tal-Awtorità dwar il-Mediċini segwa prattiċi li wkoll ġew rikonoxxuti mill-Awditur.

Diversi rapporti ta’ verifika teknika kkonfermaw li l-Awtorità għandha sistemi ta’ kwalità għolja biex taċċerta produzzjoni kwalitattiva tajba. Il-Benchmarking of European Medicines Agencies Programme, il-Verifikazzjoni tal-istandard tal-ISO9001

Permezz tal-koperazzjoni sħiħa mal-industrija farmaċewtika twettaq xogħol imprezzabbli li jipprometti tajjeb għal aktar ħidma li tissarraf f’ġid, primarjament għall-pazjent

u l-Joint Audit Programme huma fost iċ-ċertifikazzjonijiet li tefgħu dawl pożittiv fuq il-kompetenzi qawwija tax-xjenzati fi ħdan l-Awtorità.

Ta’ kuljum naraw kif din l-Awtorità tersaq iżjed viċin il-pazjent. Biex jintlaħaq dan il-għan, mat-tliet Direttorati li tradizzjonalment jiffurmaw is-sisien ta’ kull Awtorità tal-Mediċini fl-Ewropa, jiġifieri dak tal-Liċenzjar, l-Ispettorat u l-Post-Liċenzjar, twaqqfu żewġ Direttorati ġodda u Unit li jirriflettu l-immodernizzar tar-regolazzjoni xjentifika tal-mediċini. Dawn huma d-Direttorat tal-Operat Xjentifiku, id-Direttorat tal-Innovazzjoni Avvanzata u l-Unit dwar l-Intelliġenza u l-Aċċessibbiltà tal-Mediċini.

Dawn it-tliet sezzjonijiet ġodda għandhom iservu ta’ inkorraġġiment u eżempju ta’ kif entità li kisbet rikonoxximent Ewropew għandha tiffoka l-funzjonijiet tagħha madwar il-pazjent.

L-Awtorità qed tippromwovi l-viżjoni tal-Gvern għal aktar riċerka, innovazzjoni u żvilupp sostenibbli. L-Akkademja għall-Eċċellenza u l-Innovazzjoni taħdem b’mod proattiv u tpoġġi l-pazjent fiċ-ċentru tal-ħidma fit-tmexxija ta’ inizjattivi ta’ riċerka u innovazzjoni. L-Akkademja qed trawwem klima

ġdida ta’ tagħlim u ideat u tiddiskuti opportunitajiet fl-oqsma dinamiċi tax-xjenza u t-teknoloġija permezz ta’ korsijiet u seminars. Fost numru ta’ inizjattivi f’dan il-qasam, fi Frar tal-2020, l-Awtorità dwar il-Mediċini, b’kollaborazzjoni mad-Direttorat tal-Promozzjoni tas-Saħħa u l-Prevenzjoni tal-Mard, organizzat seminar interattiv fejn ġew diskussi realtajiet u aspetti xjentifiċi relatati mal-pandemija tal-Coronovirus (SARS-CoV-2).

Dan kien immirat għall-professjonisti tas-saħħa, fejn attendew għalih ’il fuq minn 100 professjonist.

Fl-2014, l-Awtorità dwar il-Mediċini varat programm internazzjonali tal-Fellowship. Sal-lum ’il fuq minn 50 student gawdew minn din l-inizjattiva. B’hekk, l-Awtorità qed tippromwovi l-edukazzjoni kontinwa u tibni ġenerazzjoni ġdida ta’ mexxejja fil-qasam farmaċewtiku għal żvilupp sostenibbli. L-għarfien u l-kompetenzi miksuba permezz ta’ din ir-riċerka robusta fil-qasam farmaċewtiku huma għodda importanti biex inkomplu nsaħħu r-reputazzjoni ta’ eċċellenza tal-Awtorità. L-impenn tal-Awtorità fil-qasam tar-riċerka u l-edukazzjoni, f’kollaborazzjoni ma’ entitajiet lokali u oħrajn barranin, jirriflettu l-is-

trateġija ta’ Malta għal aktar żviluppi effettivi li jsarrfu f’riżultati tanġibbli għall-pazjent.

L-ispiżjara kollha li jaħdmu fi ħdan l-Awtorità dwar il-Mediċini għandhom liċenzja ta’ spiżjar u l-maġġoranza tagħhom komplew l-istudji tagħhom f’livelli għolja bħad-Dottorat. Dan l-aħħar il-Gvern għaraf ir-rikonoxximent lejn din il-professjoni billi alloka pharmaceutical allowance u dan huwa eżempju ta’ twettiq ta’ wegħdiet li għamel il-Gvern kif rajna dan l-aħħar anke f’oqsma oħra, l-istess bħall-Awtorità dwar il-Mediċini, li jwettqu xogħol siewi għas-soċjetà Maltija.

Sabiex dan is-suċċess ikun possibbli, importanti li nirrikonoxxu l-ħidma sfiqa ta’ dawk l-impjegati fi ħdan l-Awtorità li tiggarantixxi effiċjenza fl-operat tal-Awtorità, anke jekk ma jikkontribwixxux esklussivament fix-xogħol farmaċewtiku.

Matul is-snin li għaddew, l-irwol u l-organizzazzjoni interna tal-Awtorità dwar il-Mediċini evolvew biex jirriflettu ċ-ċirkostanzi li qed jinbidlu fi ħdan l-industrija farmaċewtika. Il-Business Process Re-engineering tal-Awtorità ħaddan l-aħjar prattiċi fl-implimentazzjoni tiegħu, b’mod partikolari f’ċirkostanzi fejn l-Awtorità kellha bżonn issaħħaħ ilkapaċità amministrattiva u teknika tagħha. Fil-fatt, qed naraw kif bl-istess mod li l-Awtorità tirregola l-qasam tal-mediċini, qed tagħmel l-istess għas-settur tattagħmir mediku li aktar ma jmur qed ikompli jespandi fuq is-sigurtà u l-protezzjoni tassaħħa tal-konsumatur. Matul l-2021 l-Awtorità se tkompli l-ħidma biex tattira Korpi Notifikati f’pajjiżna li jevalwaw il-konformità tal-apparat mediku qabel jiġi mqiegħed fuq is-suq Ewropew. Permezz tal-koperazzjoni sħiħa mal-industrija farmaċewtika twettaq xogħol imprezzabbli li jipprometti tajjeb għal aktar ħidma li tissarraf f’ġid, primarjament għall-pazjent.

Il-pass ’il quddiem issa huwa li l-Awtorità tagħmel użu sħiħ mid-diġitalizzazzjoni li qed issir fid-dinja regolatorja billi ssaħħaħ dan l-aspett permezz ta’ reklutaġġ ta’ xjenzati fil-qasam tal-intelliġenza artifiċjali u l-ipproċessar tad-data.

13

22.11.2020

IS-SINSLA TAL-EKONOMIJA!

JOSIANNE CUTAJAR Membru Parlamentari Ewropew

L-Intrapriżi Żgħar u Medji (SMEs) għandhom rwol ewlieni fil-parti l-kbira tal-ekonomiji, partikolarment fil-pajjiżi li qed jiżviluppaw. L-SMEs jammontaw għall-maġġoranza tan-negozji madwar id-dinja u huma kontributuri importanti għall-ħolqien tal-impjiegi u l-iżvilupp ekonomiku globali. Statistika tal-2018 turi li madwar 23 miljun jew 99.8% tan-negozji madwar l-Ewropa kienu SMEs. L-importanza tal-Intrapriżi Żgħar u Medji hija ovvja anke għal pajjiżna.

Bħalissa, aktar minn żminijiet oħra u minħabba s-sitwazzjoni dinjija miġjuba mill-pandemija, qed ikun hemm aktar

attenzjoni lejn dan is-settur.

Attenzjoni li kienet prijorità din il-ġimgħa, meta għaddejna minn ġimgħa li matulha l-SMEs kienu fiċ-ċentru – f’dik li hija magħrufa bħala SME Week, ġimgħa ta’ attivitajiet marbuta u indirizzati lejn l-Intrapriżi Żgħar u Medji.

Għalija l-qofol ta’ dawn l-attivitajiet kien webinar li sar nhar l-Erbgħa, mtella’ bi sħab bejn l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiku (OECD) u n-Network Internazzjonali tal-Intrapriżi Żgħar u Medji (INSME). Sar propju fl-20 anniversarju tal-ewwel Konferenza Ministerjali tal-OECD dwar l-Intrapriżi Żgħar u Medji li kienet saret f’Bolonja, l-Italja.

Tema interesanti u f’waqtha: “Il-progress u l-perspettivi għall-politiki tal-SMEs f’ambjent ta’ wara l-COVID-19”.

F’waqtha għaliex kif ktibt drabi oħra, qegħdin f’mument kruċjali, hekk kif id-dinja qiegħda dejjem tissielet f’sitwazzjoni ta’ emerġenza miġjuba mill-COVID-19, kriżi bla preċedent li qed tpoġġi l-attenzjoni fuq ir-rwol tal-SMEs u l-intraprendituri.

Il-ħidma li għaddejja bħalissa biex ikunu mobilizzati fondi

għall-għajnuna tant meħtieġa turi jekk xejn, li l-gvernijiet madwar id-dinja huma konxji li ma jistgħux jippermettu li dan is-settur jikkrolla, konxji li l-SMEs huma kruċjali għall-ħolqien tal-impjiegi u l-innovazzjoni, imma wkoll għall-irwol tagħhom fit-trasformazzjoni għal ekonomija diġitali u dik li tissejjaħ ‘green economy’.

F’dan il-webinar tajt il-kontribuzzjoni tiegħi f’panel ta’ diskussjoni li fuqu kien hemm ukoll l-Eks Prim Ministru u Ministru għall-Industrija Taljan Enrico Letta, Patrick Meinhardt li kien membru tal-Parlament Ġermaniż u wkoll Yves Leterme Eks Prim Ministru tal-Belġju.

L-intervent tiegħi għamiltu mill-perspettiva tal-Unjoni Ewropea. Fakkart kif fil-livell Ewropew, l-iktar żvilupp reċenti huwa rrappreżentat mill-pakkett dwar il-Politika Industrijali u l-Istrateġija għall-SMEs li l-Kummissjoni Ewropea kienet ippubblikat fil-bidu ta’ Marzu, ftit jiem biss qabel l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa ddikjarat il-COVID-19 bħala pandemija. U eżattament 20 sena wara ċ-Charter ta’ Bolonja dwar il-politiki tal-SMEs,

l-Intrapriżi Żgħar u Medji li għaddejjin minn fażi bla preċedent, iżda kruċjali.

It-tbassir ekonomiku għal dan is-settur mhuwiex daqstant sabiħ u nafu wkoll li l-irkupru għas-settur irid jieħu ż-żmien tiegħu, imma nittamaw li jintlaħqu l-livelli ta’ qabel il-kriżi sal-aħħar tal2022.

Bħala membru pjuttost ġdid tal-Parlament Ewropew, ilni naħdem dwar l-SMEs u l-politiki industrijali għall-aħħar sena u nofs. Madankollu, inħoss li, spiss, u anke fost dawk li jfasslu l-politika fi Brussell, qegħdin komdi mal-kunċett li “l-SMEs huma s-sinsla tal-ekonomija tagħna u jirrappreżentaw il-maġġoranza kbira tal-intrapriżi” u wkoll li “jeħtieġ li jiġu appoġġjati”. Naturalment, dan huwa minnu. Imma nemmen ukoll li mhux dejjem konna daqshekk effettivi minħabba li, minbarra s-sitwazzjoni miġjuba mill-COVID-19, l-SMEs ilhom jaffaċċjaw “sfidi strutturali” għal ħafna snin, pereżempju f’dak li huwa piż amministrattiv, ħiliet u d-diġitalizzazzjoni.

Il-ħtieġa urġenti li qed twassal biex niffokaw fuq medda qasira ta’ żmien (short-term)

biex ikun salvagwardjat dan is-settur tista’ toskura dawk li huma l-prijoritajiet fit-tul, li jinkludu l-investiment biex jiġu indirizzati l-isfidi urġenti li dawn qed jaffaċċjaw.

Għandna għalhekk nagħmlu sforz għall-irkupru: il-pandemija imminat bosta ċertezzi ekonomiċi, imma l-SMEs xorta jridu jtejbu l-kompetittività tagħhom u jindirizzaw it-tranżizzjoni ambjentali u diġitali - f’dik li hija diġitalizazzjoni, l-SMEs għadhom lura meta mqabbla ma’ ditti akbar. Pereżempju, fil-pajjiżi tal-OECD, huma madwar 20% tal-SMEs involuti fil-bejgħ permezz tal-kummerċ elettroniku, meta l-persentaġġ ta’ ditti kbar huwa dak ta’ 40%. Dan id-distakk għadu wiesa’ wkoll f’dik li hija l-aċċess għad-data u l-użu ta’ dan għal skopijiet ta’ negozju.

Ma nistgħux nieqfu mill-ħidma tagħna fejn jidħlu l-Intrapriżi Żgħar u Medji. Hemm ħafna xi jsir u li fuq kollox għandu jsir. Irid ikun hemm aktar responsabbiltà biex inħarsu lil dan is-settur, lil dawk li investew bis-sħiħ f’negozji żgħar u medji, lill-ħaddiema u lill-familji sħaħ li jiddependu minnhom.

nempatizza aktar ma’ dawk li bħali huma infettati u jinsabu d-dar muġugħin. Ma’ dawk li kienu u issa jinsabu tajbin jew inkwetati li ser tibqa’ taffettwahom għal ħajjithom kollha.

Ma’ dawk li kienu gravi u daħlu l-isptar – u ħarġu mfejqin.

U ma’ dawk imsieken li daħlu u ma ħarġux lura mill-bibien ta’ Mater Dei. Dawk li tilfu lil xi ħadd li jħobbu – għax anke jekk ommok kellha 86 sena u kienet tbati minn kull mard kroniku u tliftha minħabba l-COVID-19 xorta tlift l-isbaħ mara ta’ ħajtek. U xejn mhu ser iġibha lura. Nempatizza ma’ dawk li jirriskjaw ħajjithom jieħdu ħsiebna. Dawn għandhom l-ikbar imħabba.

Dik bla kundizzjoni. Dik li lesta tagħti ħajjitha għal ħaddieħor. U mhux billi ċapċapna għall-infermiera, għat-tobba, għall-pulizija, għas-suldati, għal dawk kollha li jaħdmu l-isptar jew fid-djar tax-xjuħ.

Hemm bżonn nitolbu għalihom kuljum. Napprezzawhom kuljum. U nirrispettaw il-liġijiet kuljum anke jekk jieħdu sitt xhur oħra!

U ma nużawx din il-pandemija għal skopijiet politiċi.

Min juża dan il-virus għal dawn

ir-raġunijiet ikun viljakk. Għax ħafna qegħdin isofru. Ħafna sofrew. Mhux Malta u Għawdex biss imma mad-dinja kollha.

Li hemm bżonn hija għaqda – għajnuna u kelma ta’ karità lil xulxin. Li nimsħu d-demgħa ta’ ħaddieħor u mhux nużawha sabiex inpoġġu tbissima sarkastika u malizzjuża f’qalbna. Għandna bżonn li ngħidu grazzi għax it-telefown ma waqafx iċempel mid-Dipartiment tas-Saħħa u mill-isptar jistaqsuna kif aħna u jekk għandniex bżonn xi ħaġa.

Servizz inkredibbli.

U li qegħdin nippruvaw insibu bilanċ fraġli bejn li jkollna ikel fuq il-mejda għal uliedna u li nibqgħu dejjem kawteli billi nobdu kull direttiva.

U jien issa nittama għax it-tama min dejjem kienet ħabiba tiegħi. Nitlob. Nimmedita. Naqra. Nara kull dokumentarju u serje speċjalment li jkun fuq il-politika tal-passat jew fuq in-natura u l-ispazju.

Li ngħannaq lil Christine u lil George – il-pets li tant jagħtuni mħabba u lealtà. Li ngħid dejjem grazzi u mhux ingerger. Li nkun qribkom kollha sabiex ngħidilkom kuraġġ jien ukoll.

God Bless lil kulħadd.

U LAQTET LILI WKOLL

FELIX BUSUTTIL GALEA Kandidat

Il-Ħamis li għadda għamilt ittest u lili ħariġli fin-negattiv.

Imma fid-dar fejn ngħix dak l-aktar qribi kien ilu bid-deni u jisgħol mit-Tlieta ta’ qabel.

Mill-isptar qalulna nagħmlu t-test jumejn wara s-sintomi ta’ Daron – u lil Daron ħariġlu pożittiv. Jien ma kelli l-ebda sintomu. Xejn deni. Xejn uġigħ ta’ ras. Xejn uġigħ fil-ġogi. Ftit tqaħqiqa kull erba’ sigħat u hekk.

Erġajt għamilt it-test isSibt waranofsinhar – u nerġa’ ngħid l-ebda sintomu. Imma l-Ħadd kmieni filgħodu nerġa’ nirċievi r-riżultati. Covid-detected. U ovvja qalbi għamlet

bumm. L-ansjetà u r-raġunament li ser ikolli ninqafel għal żmien li jista’ jkun ġimagħtejn jew iktar akkumpanjaw lill-ħsibijiet mentali tiegħi. U dan id f’id mal-biża’. Ninsa li jien m’għandix 25 sena – dejjem ninsa. Jien kważi 60 sena għandi. Mhux xiħ. Imma mhux żgħir.

U f’qalbi tennejt – hemm bżonn nitkellem fuq dan il-virus. Għax ħafna drabi billi b’dan il-virus tista’ tinfetta lil ħaddieħor jittrabba l-preġudizzju.

Titrabba stigma. U aħna nistgħu biss negħlbu dan l-għajb minn fuqna jekk ikollna informazzjoni u din l-informazzjoni naqsmuha ma’ xulxin. Li nbiddlu dak li hu negattiv f’dak li hu pożittiv billi nqajmu iktar kuxjenza. Iktar għarfien. U hawn tidħol id-dilemma. Sakemm ser inħalli l-biża’ tidħol bħal ħalliela f’moħħi? Għax ċerta biża’ jeħtieġ li jkollna – imma mhux paniku, ossessjoni jew ħsibijiet ħżiena eċċessivi.

Għax jien u Daron mhux biża’ jrid ikollna bħalissa, imma informazzjoni fattwali, kuraġġ u tama. Għax jien naf li jekk dan il-virus jinżel mis-sular ta’ rasi għas-sular ta’ sidri, jien ser inbati żgur għax il-pulmu-

ni tiegħi huma xettibbli għal sogħla li fil-passat dejjem fnietni u qatgħetli nifsi. U dan iwerwirni. U l-isptar mhux xi lok sabiħ bħalissa speċjalment fl-ICU għax ħadd ma jixtieq imur l-isptar u jara l-mewt iddur l-kurituri madwaru. U min jaf minn fejn Daron jew jien ġejna infettati? Aħna ma tantx noħorġu nieklu barra – mhux qegħdin immorru fid-djar ta’ ħaddieħor. Dejjem bil-maskra.

Dejjem naħslu jdejna u nużaw is-sanitizers. Dejjem inżommu d-distanza soċjali. Imma forsi minn fuq xi wiċċ jew mill-karti tal-flus jew minn xi poġġamann. Aħna konna attenti, aħseb u ara dawk li ma jkunux. U hemm bżonn inkunu ħafna aktar kawteli. Tkellmu meta xi ħadd ma jżommx d-distanza meħtieġa. Tkellmu meta xi ħadd iżomm l-maskra taħt imnieħru. Għax dan il-virus ma tiċċajtax miegħu.

Dan il-virus stramb. Mhux influwenza normali. Qisek għandek riħ imma m’għandekx u ma tista’ teħodlu xejn għajr xi paracetamol – u ruxxmata larinġ, te sħun, ġinġer u ħafna rqad. U l-awguri li tant wasluli – l-imħabba tagħti kuraġġ kbir. Għax issa nista’

14

22.11.2020

MONUMENT ĦAJ TA’ MOVIMEN TIĠĠEDDED IL-BINJA LI FIHA TITFASSAL IL-POLITIKA LI QED ITTEJJEB IL-ĦAJJA TAL-FAMILJI

GEORGE AZZOPARDI Kap Eżekuttiv tal-Partit Laburista

L-2020 hija sena importanti għall-Partit Laburista, li fiha mhux biss qed jiġi mfakkar il-100 anniversarju mit-twelid tiegħu imma anki l-25 sena millftuħ taċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fil-Ħamrun.

Din il-binja fil-qalba tal-Ħamrun mhix biss il-kwartieri tal-Partit Laburista imma tul is-snin kellha rwol ċentrali biex ġie mfassal u nbena l-moviment li għandna llum.

Għaż-żgħażagħ – CNL, għal oħrajn – iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista, għal uħud il-Kwartieri. Il-binja kienet, għadha u trid tibqa’, id-dar naturali talMaltin u l-Għawdxin biex il-moviment Laburista jkompli jikber u jkun l-għażla naturali għan-nies hemm barra.

Għal ħafna, ix-xhur tas-sajf fissru żmien ta’ mistrieħ, anki jekk din is-sena ġabet magħha bidliet kbar u numru ta’ sfidi minħabba l-pandemija, iżda l-istaġun sajfi ġewwa ċ-Ċentru Nazzjonali Laburista żgur li ma fissirx ħin ta’ mistrieħ, għaliex bis-sehem ta’ numru kbir ta’ volontiera li ddedikaw ħafna minn ħinhom f’din il-binja, sar xogħol biex jinstab l-aħjar mezz li bih

wieħed jiġi milqugħ fiċ-Ċentru Nazzjonali Laburista.

Dan f’sens ta’ dover li għandu l-Partit Laburista biex din il-binja tkun attrezzata bl-aqwa mod biex tilqa’ fiha aktar talenti u mħuħ ġodda biex il-moviment ikompli jikber u fil-kobor tiegħu jikteb l-istorja li tħalli differenza pożittiva u ttejjeb il-ħajja tal-poplu Malti u Għawdxi kollu.

Ingħatat dehra komda u isbaħ billi sar immodernizzar fuq it-tajjeb li diġà kien hemm, b’xogħol ta’ tisbiħ fl-entratura u fis-sala prinċipali.

Nhar il-Ġimgħa, il-Prim Ministru u Mexxej tal-Partit Laburista, Robert Abela, inawgura xogħol ta’ rinnovar li sar fis-sala taċ-Ċentru Nazzjonali Laburista, li tilqa’ fiha mijiet ta’ persuni għal avvenimenti diversi.

Bix-xogħol li sar, il-Partit Laburista estenda l-vuċi u l-viżjoni tal-Gvern fuq il-ħarsien ambjentali. Fil-fatt, inbidlet is-sistema tad-dawl kollha għal waħda li tikkonsma inqas enerġija u hija wkoll aktar nadifa. Dan ikompli jibni fuq il-pannelli fotovoltajċi li diġà hemm installati fuq il-bejt taċ-Ċentru Nazzjonali Laburista.

B’dan il-mod, il-flus li l-poplu jagħti waqt il-ġbir ta’ fondi, qed jiġu użati bl-aħjar mod possibbli biex kontinwament jitnaqqsu l-ispejjeż kurrenti li jġib miegħu partit politiku.

Mingħajr is-sehem tal-volontiera tal-Partit Laburista, dan ix-xogħol kien jieħu ferm iktar fit-tul u jġorr miegħu spejjeż ferm ikbar. Ġaladarba jgħaddi dan il-perjodu straordinarju, il-pubbliku huwa

mistieden iżur iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fil-Ħamrun biex isib jilqgħu mural fl-entraturi b’sinifikat li minn dejjem ħaddan il-Partit Laburista.

Il-mural hija bbażata fuq silta ta’ Ġużè Ellul Mercer, xogħol l-artist Rupert Cefai. ...li kull min twieled bniedem, għandu jgħix ta’ bniedem, u biex jgħix ta’ bniedem, kull min twieled jeħtieġ li jitgħallem ta’ bniedem, jaħdem ta’ bniedem u jiekol ta’ bniedem, tant jekk twieled bin il-għana u kemm jekk twieled bin il-faqar. Ġużè Ellul Mercer – 1929 L-artist qassam il-mural fi tliet partijiet differenti kif irrefera għalihom f’kitbietu Ġużè Ellul Mercer.

Fl-ewwel parti l-edukazzjoni, parti oħra tittratta x-xogħol, u t-tielet parti l-ħajja. Dawn it-tliet oqsma huma fun-

dame ta u tal-pr imen L-a mate li, si mit-tw il-100 em u magħ ferħ, na be użaw Il-P li jkom biex a jsir b politik tal-po

15

22.11.2020

NT ĦAJ

entali fil-viżjoni tal-Partit Laburisgħandhom dejjem ikunu l-bażi rinċipji li jmexxu l-ħidma tal-movnt. artist għamel użu minn 100 erjal differenti fit-tliet pannelinifikanti wkoll mal-100 sena welid tal-Partit Laburista. Dawn 0 materjal li nħolqu mill-bniedu ntużaw mill-bniedem, iġorru ħhom stejjer ta’ tagħlim, xogħol, tbatija u aktar. Stejjer magħġuejn dawk li ħolquhom u dawk li whom.

Partit Laburista huwa kommess mpli jiġġedded f’aspetti differenti anki x-xogħol li jsir wara l-kwinti bl-aħjar mod ħalli titfassal l-aqwa ika li tkompli ttejjeb il-ħajja oplu Malti u Għawdxi.

INKOMPLU NWETTQU FLIMKIEN

IAN BORG Ministru

Nhar it-Tnejn filgħodu sbaħt b’ħafna messaġġi pożittivi u ta’ ringrazzjamenti mingħand residenti tannaħa t’isfel ta’ Malta li wrew l-apprezzament tagħhom għall-ftuħ tas-seba’ flyovers fil-proġett tal-Marsa Junction. Jidher biċ-ċar li dan il-proġett diġà ħalla impatt kbir fuq it-traffiku f’dik iż-żona minkejja li għad baqa’ ftit xogħol xi jsir. L-investiment li sar, jidher li qed iħalli l-frott kif kien mistenni. Ir-residenti ta’ dawn l-in-

ħawi qed jaslu aktar malajr fid-destinazzjoni tagħhom.

Il-konġestjoni tat-traffiku qed tonqos u allura se jitnaqqsu l-emissjonijiet fl-arja. Bis-saħħa ta’ hekk, ir-residenti ta’ Raħal Ġdid, Ħal Tarxien u Santa Luċija se jgawdu minn arja aktar nadifa. Mingħajr l-iċken dubju dan il-proġett se jibqa’ jitqies bħala simbolu tal-ħidma għaqlija u sfiqa ta’ dan il-Gvern – rigal lin-nies tan-Nofsinhar ta’ Malta wara snin twal ta’ telqa u abbandun minn amminstrazzjonijiet Nazzjonalisti.

Proġett bħal dak tal-Marsa Junction diġà huwa għadma iebsa u tragward ta’ min ikun kburi bih, imma aħna ma waqafniex hemm, u fl-istess żmien lestejna kullana ta’ proġetti oħra. Apparti l-mini ta’ Vjal Santa Luċija, nhar it-Tnejn ftaħna pont ġdid ieħor għall-mixi u r-roti fil-viċinanza, sewwasew ġewwa Kordin. Dan il-pont huwa simili bħal dawk mibnija riċenti fi Blata l-Bajda u fi Vjal l-Avjazzjoni ġewwa Ħal Luqa. Dawn l-istrutturi joffru aktar sigurtà

għal min juża r-rota jew jaqsam dawn l-arterji traffikużi. Meta konna qed nippjanaw it-toroq irrealizzajna li ċerti toroq inkluż Vjal Santa Luċija lanqas biss kellhom bankini, li jfisser li bniedem lanqas biss seta’ jmur minn Santa Luċija sa Raħal Ġdid bil-mixi. Dan juri t-telqa kbira li ħalla warajh il-Partit Nazzjonalista.

Din il-ġimgħa kelli l-okkażjoni niltaqa’ mal-Kunsilli Lokali li ħadu sehem f’inizjattiva importanti li nedejna f’Settembru li għadda bħala parti mill-istrateġija talGvern li jnaqqas l-emissjonijiet ikkawżati mit-trasport b’90% sal-2050. Bit-tema ‘Zero-emission mobility for all’, ftit tax-xhur ilu Transport Malta varat kampanja fost il-Kunsilli Lokali mmirata biex jitkompla jitwassal il-messaġġ favur il-ħtieġa ta’ bidla għal ambjent aktar sostenibbli, billi nibdew naqilbu għal vetturi aktar nodfa, kif ukoll titrawwem filosofija fost it-tfal dwar l-importanza tal-ambjent. Din l-inizjattiva ntlaqgħet tajjeb ħafna, tant li Transport Malta żiedet il-baġit tagħha għal €130,000 minħabba li kien hemm rekord ta’ Kunsilli Lokali li pparteċipaw. Ġew sottomessi total ta’ 17-il applikazzjoni minn 15-il Kunsill Lokali differenti flimkien ma’ kumitat reġjonali. Ġew magħżula 4 proġetti rebbieħa, bil-Kunsillli tar-Rabat u l-Imdina jipproponu li jixtru 3 karozzi elettriċi adattati għat-toroq dojoq tal-istess lokalitajiet bilgħan li tingħata għajnuna lill-anz-

jani, persuni b’diżabilità u nies vulnerabbli. Il-Kunsilli identifikaw xi postijiet f’dawn il-lokalitajiet fejn jistgħu jiġu installati iċcharging points għal dawn il-vetturi. Il-Kunsill ta’ Ta’ Xbiex ippropona li jixtri vann elettriku li jkun ukoll disponibbli għal użu mill-Kunsill Lokali waqt il-ħinijiet tax-xogħol kif ukoll għal użu minn NGOs ta dik il-lokalità. L-Isla u l-Imtarfa ressqu proposti simili maħsuba biex jgħinu residenti fil-lokalitajiet tagħhom.

Fuq nota differenti, ħabbarna wkoll investiment ieħor ta’ €150,000 għat-tisbiħ tal-pont taċ-Chadwick Lakes li mistenni jitlesta sal-aħħar ta’ din is-sena. Dan il-proġett se jkun qed jitgawda minn ħafna familji li jżuru dan ilpost għall-ħarġa tagħhom fi tmiem il-ġimgħa. Nemmen li t-titjib ta’ spazji pubbliċi huwa essenzjali biex il-poplu Malti u Għawdxi jkollu kwalità ta’ ħajja aħjar. Dan ix-xogħol, li qed isir b’kollaborazzjoni bejn Infrastructure Malta flimkien mal-Aġenzija tal-Enerġija u l-Ilma, huwa parti minn proġett ta’ riabilitazzjoni ta’ €5 miljun li qed isir fuq medda ta’ sentejn fuq dan il-wied. Fost ix-xogħlijiet qed isir ukoll il-bini ta’ kilometri ta’ toroq rurali li huma kruċjali għas-settur tal-agrikoltura ta’ pajjiżna. Mill-2018 ’l hawn saret rikostruzzjoni ta’ 233 triq, għadd ta’ tiswijiet ta’ pontijiet u tindif ta’ kanali tal-ilma. Fil-mument qed naħdmu wkoll fuq it-tijib ta’ 14-il triq rurali oħra f’lokalitajiet differenti u hemm aktar pjanijiet għas-sena d-dieħla. Il-ħidma għall-ġid tal-poplu Malti u Għawdxi tissokta.

16

22.11.2020

MIN SE JKUNU L-POLITIĊI TA’ GĦADA?

AARON FARRUGIA Ministru

Id-diskussjoni li nieda l-Prim Ministru fl-aħħar ġimgħat fuq il-politiċi li l-pajjiż se jkollu fissnin li ġejjin hi waħda importanti ħafna u ta’ min ifaħħarha.

Kemm ili nimraħ fl-istrutturi tal-Partit Laburista u l-politika f’pajjiżna, qatt ma naf li kien hemm żmien li dan is-suġġett ġie diskuss b’mod matur. Hu suġġett importanti għax kif qal il-Prim Ministru, din hi diskussjoni li ma tistax tibqa’ tiġi posposta minn żmien għal żmien.

Issa hu l-mument.

Fid-diskors tiegħu l-Prim Ministru semma l-ħtieġa li jkollna iktar kandidati żgħażagħ u iktar parteċipazzjoni femminili. F’artiklu li ktibt fl-2017 kont spjegajt li l-kwota pożittiva li qed nintroduċu hi tajba għax se tagħtina madwar 10 membri parlamentari nisa addizzjonali fil-leġiżlatura li jmiss. Iżda l-pjan għandu jkun usa biex ilmara jkollha l-appoġġ kollu li tikkontesta.

Għad m’hemmx biżżejjed nisa jikkontestaw u għaldaqstant numru żgħir li jiġu eletti. Hemm bżonn iktar faċilitajiet, ħinijiet iktar family-friendly, paga diċenti. Qatt ma kont u m’iniex se nkun popolari issa iżda dejjem sħaqt, anke mal-Prim Ministru preċedenti, Joseph Muscat, li jekk irridu politiċi ta’ kwalità jeħtieġ li l-pagi jirriflettu dan. Nifhem li dan żgur mhux il-mument, speċjalment f’nofs pandemija, li wieħed iħares lejn is-salarji tal-Membri Parlamentari, iżda l-verità hi li professjonist ikun qed iċedi nofs id-dħul tiegħu jekk jitlaq mis-settur privat u jmur għal

din l-hekk imsejħa vokazzjoni.

Għaldaqstant, id-diskors tal-Prim Ministru mar oltre mis-sejħa għal bżonn ta’ iktar parteċipazzjoni żagħżugħa u femminili. Prim Ministru jeħtieġ li jkollu politiċi ta’ stoffa madwaru biex ikun jista’ jagħżel Eżekuttiv li jkun magħmul bl-aqwa mħuħ filpajjiż. Kien għalhekk ammirevoli li l-Prim Ministru introduċa għall-ewwel darba fil-pajjiż ilkunċett ta’ politiċi teknokratiċi.

Għamel dan fil-kuntest ta’ sistema li kważi ma tippermettilekx tagħmel dan. Hu għalhekk li nemmen li ż-żmien wasal, kif ktibt snin ilu, li l-Prim Ministru jingħata l-fakultà li jappunta sa massimu ta’ tliet membri fl-Eżekuttiv minn barra l-Parlament. B’hekk naċċertaw ukoll li jkollna politiċi li jistgħu jimplimentaw il-viżjoni tal-Gvern bl-aqwa mod possibbli. Is-sistema politika lokali, x’politiċi qed tagħtina? Is-sistema tippremja l-aqwa mħuħ jew tippremja użanzi li ilhom magħna għal ħafna u ħafna snin? Dawn huma mistoqsijiet li jeħtieġ

L-GĦIRA MADWARNA

ALEX MUSCAT Segretarju Parlamentari

Aktar ma jgħaddi ż-żmien, iżjed nikkonvinċi lili nnifsi kemm hawn pajjiżi madwarna għajjurin għas-suċċessi li nkisbu f’pajjiżna fl-aħħar snin u għaliex tal-Partit Nazzjonalista jsibuhom komdi jilagħbu f’idejhom dejjem iżjed, bħalma hu fil-każ tal-Programm ta’ Investiment Individwali (IIP). Dan minkejja li l-Oppożizzjoni biddlet diversi pożizzjonijiet f’dan ir-rigward fejn anke l-esponenti tagħha għandhom stampa imċajpra fuq liema naħa qegħdin.

Kelli l-okkażjoni li fl-aħħar jiem fil-Parlament nispjega xi ggwadanjat Malta minn dan il-programm bi skrutinju rigoruż sa Awwissu li għadda u kif beħsiebna nipproċedu biex inkomplu ntejbuh għall-ġid tal-ġenerazzjonijiet futuri.

Bħala parti mir-responsabbiltajiet fdati lili, dan

il-programm għandu importanza kbira nazzjonali u saħansitra qanqal interess partikolari fix-xena internazzjonali.

Mhux ta’ b’xejn li fl-aħħar snin kien hemm manuvri biex din il-ħidma tiġi mminata, u llum minn Brussell qed jippretendu li jiddettaw f’suġġett li hu purament responsabbiltà u kompetenza tagħna l-Maltin: iċ-ċittadinanza tagħna.

Kif kelli l-okkażjoni li nesprimi ruħi diversi drabi qabel, dan għandu jurtana l-iżjed minħabba l-fatt magħruf li għadd ta’ pajjiżi Ewropej, bħall-Ġermanja, l-Awstrija, Spanja u l-Portugall, għandhom programmi simili li ilhom jitħaddmu sa mis-snin 80 u qatt ħadd ma tkellem dwarhom.

Allura, għaliex aħna? Ħa nelenka ftit is-suċċess ta’ din il-miżura li introduċa Gvern Laburista, l-istess suċċess li hu l-akbar għadu tiegħu stess illum b’riżultat tal-għira li tqanqlet, u x’beħsiebna nagħmlu għall-ġejjieni.

Sal-aħħar t’Awwissu li għadda, il-Malta Individual Investor Programme Agency irċeviet 2,076 applikazzjoni, li minnhom kienu approvati 1,480.

B’kollox ġew irrifjutati 368 applikazzjoni fil-fażijiet avvanzati, waqt li 35 applikazzjoni oħra twaqqfu fil-fażijiet inizjali wara l-verifiki proċedurali mill-Pulizija lokali. Ma’ dawn, 95 applikazzjoni ġew irtirati mill-applikanti nfushom, l-iżjed wara

kjarifiki li jintalbu mill-Aġenzija bħala parti mill-proċess taddue diligence.

Ir-rigorożità fil-proċess wasslet biex jiġi rrifjutat perċentwal sostanzjali li varja matul issnin. Pereżempju, fl-2020, dan il-perċentwal laħħaq it-30%.

Fejn jidħlu l-benefiċċji finanzjarji li gawdejna mill-programm, fis-sitt snin li ilu jeżisti, dawn laħħqu l-€1.5 biljun fl-ekonomija tagħna, waqt li 75% minnhom għaddew fil“karus” speċjali msejjaħ Fond għall-Iżvilupp Nazzjonali u Soċjali. Mill-fondi depożitati fih tħabbru proġetti ta’ investiment ta’ madwar €91.5 miljun fl-oqsma tas-saħħa, tal-akkomodazzjoni soċjali u tal-isport, fost oħrajn.

Minbarra hekk, l-applikanti fl-IIP kienu wkoll ta’ għajnuna kbira għal ħafna għaqdiet filantropiċi permezz ta’ donazzjonijiet li kumplessivament jammontaw għal madwar €5 miljun.

Minkejja dan, ma waqafniex milli naħdmu biex nagħmlu l-programm aktar effiċjenti u esklussiv sa tmiem din is-sena, biex inżommu r-reputazzjoni għolja li kiseb pajjiżna.

Ir-regolamenti l-ġodda se jkunu fil-forma ta’ pjan ta’ residenza li għandu l-potenzjal li jwassal għaċ-ċittadinanza. Bir-regolamenti l-ġodda, kull applikant għandu jkun residenti f’Malta mill-inqas tliet snin qabel ma japplika għaċ-ċittadinanza, bl-eċċezzjoni li dan jista’ jsir

Diskussjoni oħra li kellna filpajjiż din il-ġimgħa kienet dwar min feraħ lill-Roberta Metsola għal ħatra prestiġjuża tagħha bħala waħda mill-14 Viċi Presidenti tal-Parlament Ewropew.

Dażgur li wieħed jifraħ b’ħatra bħal din li marret għand Maltija bħalna. Però d-diskussjoni fqira u mmatura li kellna filpajjiż m’għamlitx ġieħ. Il-Partit Nazzjonalista qal li bħala Partit Laburista ma fraħniliex. Qalu li lanqas il-Prim Ministru ma ferħilha. Ngħid diskussjoni fqira għax jekk se ninżlu f’dawn id-diskussjonijiet foqra, wieħed faċilment jista’ jgħid li Metsola f’ebda ħin ma ferħet lil Robert Abela meta nħatar Prim Ministru f’Jannar. Anzi kien hemm attentati li jiġi oskurat sa mill-ewwel minuti. Metsola lanqas ma faħħret lill-Prim Ministru meta introduċa miżuri ta’ governanza tajba bla preċedent fil-pajjiż.

Minflok pruvat tagħti wieħed x’jifhem li kollox baqa’ l-istess.

Meta ngħid l-istess inkun qed nirreferi għal sistemi li ilhom magħna minn wara l-Indipendenza ’l hawn.

Għalhekk, jeħtieġ li fil-pajjiż ikollna diskussjoni matura.

Jeħtieġ li dak li beda l-Prim Ministru, din id-diskussjoni hekk importanti, tiġi diskussa b’mod seren, intelliġenti u matur.

wara sena ta’ residenza jekk l-investiment ikun ogħla.

Dawk interessati li jipproċedu bl-applikazzjoni għaċ-ċittadinanza xorta jkunu meħtieġa japplikaw għall-valutazzjoni tal-eliġibilità u jkunu suġġetti għar-rigorożità tal-proċess tad-due diligence, fost l-aktar stretti fid-dinja u b’koperazzjoni sħiħa mal-investigazzjonijiet lokali u barranin u mal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi, l-MFSA, l-FIAU u l-awtoritajiet tat-taxxa. Regolatur indipendenti se jkompli jiskrutinizza l-proċess ta’ applikazzjoni esegwit mill-Aġenzija l-ġdida.

Ma’ dan, pajjiżna hu mfittex ukoll għall-Programm ta’ Residenza b’Investiment, fejn l-applikazzjonijiet ukoll baqgħu deħlin ġmielhom, minkejja l-isfidi li ġabet magħha l-pandemija. L-għan tal-Malta Residency Visa Agency hu li toffri opportunità ta’ residenza permezz ta’ investiment f’pajjiżna, lil individwi u familji li ġejjin minn pajjiżi terzi, li qed ifittxu pajjiż stabbli u sigur fejn joqogħdu, jibagħtu lit-tfal l-iskola u fejn ikabbru n-negozju tagħhom. Dan ukoll isir wara proċess rigoruż ta’ due diligence.

Sa mill-bidu tat-tnedija tal-Aġenzija, daħlu 2,506 applikazzjonijiet, li minnhom ġew ipproċessati 72%. S’issa nħarġu 743 ċertifikat ta’ residenza wara li ngħalaq il-proċess kollu u l-kumplament qed jiġu pproċessati wara li rċevew l-approvazz-

joni fl-aħħar xhur.

L-Aġenzija responsabbli tagħmel moniteraġġ regolari ta’ kull applikazzjoni approvata u tirriserva d-dritt li tirrevoka l-permess ta’ residenza f’każ li l-applikanti ma jibqgħux jissodisfaw il-kriterji meħtieġa.

It-total tal-kontribuzzjoni minn dan il-programm lejn il-Fond Konsolidat tal-Gvern laħqet it€23.25 miljun. Fl-2019 waħedha ddaħħlu €9.6 miljun u din is-sena, sal-aħħar ta’ Ottubru, iċ-ċifra laħqet €5 miljun oħra.

Bħalissa l-Aġenzija qiegħda wkoll tirrevedi l-programm bilgħan li ttejjeb l-karatteristiċi u l-benefiċċji tiegħu biex tagħmlu aktar kompetittiv, waqt li fixxhur li ġejjin se tkompli wkoll tiffoka fuq konsolidazzjoni tas-swieq li topera fihom, kif ukoll timraħ fi swieq ġodda bilgħan li tkabbar l-operat tagħha b’mod sostenibbli.

Meta nitkellmu dwar il-ġejjieni ta’ pajjiżna fejn qed naspiraw li nkomplu nkabbru l-ekonomija, ma nistgħux ma nitkellmux dwar il-bżonn li jkollna aġenziji bħal dawn li joperaw b’mod reżiljenti.

Għalkemm il-ġimgħat u x-xhur li ġejjin se jkunu ta’ sfida, anke f’kuntest globali, kburi ngħid li pajjiżna se jibqa’ jaħdem u jistinka biex jikseb ġid akbar li tgawdi minnu s-soċjetà kollha Maltija – kemm ġid ekonomiku kif ukoll ġid fejn jidħol il-livell tal-għajxien u l-kwalità tal-ħajja tagħna lkoll.

nirrispondu.

U dan iġibni għal punt importanti ieħor u allura l-persuni li jassistu l-politiku jew il-Ministru. Hawn ukoll jeħtieġ li nagħmlu avvanzi kbar biex ikollna l-aqwa imħuħ. Senior civil servants, advisors, persons of trust, u oħrajn li huma l-magni tas-sistema politika. Għandna l-aqwa persuni hawn li l-pajjiż jeħtieġ? Nemmen li nistgħu nagħmlu ferm aħjar biex inħarġu l-aqwa mħuħ li l-pajjiż għandu bżonn. L-Università ta Malta qed tagħmel biċċa xogħol tajba iżda rridu nieħdu s-sistema lejn dik li għandhom pajjiżi oħra bħal Franza, fejn wieħed isib l-Università Sciences Po Paris li minnha ħarġu Presidenti, Prim Ministri u l-ogħla ħaddiema taċ-ċivil.

Roberta Metsola

17

22.11.2020

KUNSILLI LOKALI AKTAR B’SAĦĦITHOM IR-RABA’ PARTI

MARIO FAVA

President Sezzjoni Kunsilliera PL

Din il-ġimgħa se naraw kif il-Kunsilli Lokali jistgħu u għandhom ikunu importanti fit-tisħiħ tal-iżvilupp lokali.

Il-parteċipazzjoni tar-residenti fid-deċiżjonijiet li jolqtu b’mod dirett u indirett il-kwalità tal-ħajja tagħhom hija fundamentali għall-iżvilupp sostenibbli.

Dan il-bżonn huwa partikolarment relevanti fuq livell lokali, fejn ir-resident joqgħod u jaħdem, fejn is-servizzi bażiċi jiġu offruti u fejn l-intrapriżi jinbtu u jissaħħu. Ir-residenti allura għandhom interess komuni, biex jiġu stabbiliti miri u biex isir xogħol konġunt sabiex jinstabu soluzzjonijiet, partikolarment għal servizzi aħjar u iktar effiċjenti, għal tqassim ta’ riżorsi iktar ibbilanċjati, għal integrazzjoni soċjali aħjar, għal iktar akkontabilità u trasparenza f’entitajiet pubbliċi, inkluż mekkaniżmi ta’ responsabilità u akkontabilità.

Bil-vantaġġ li huma kostantament viċin in-nies, il-Kunsilli Lokali, iktar minn kull istituzzjoni pubblika oħra, għandu jkollhom ir-responsabilità u l-obbligu, li jitkellmu f’isem ir-resident, illi jimmobilizzaw is-soċjetajiet ċivili u fuq kollox ikunu katalisti tal-bidla. Dan speċjalment f’kuntest ta’ effiċjenza ikbar fl-amministrazzjoni pubblika, fl-iżvilupp iktar inklussiv, fir-relazzjonijiet ta’ għaqdiet lokali, għaqdiet mhux governattivi u organizzazzjonijiet oħra, u għal soluzzjonijiet u għajnuniet għal sfidi urġenti li jiffaċċjaw il-komunitajiet lokali. Dawn l-isfidi jinkludu esklużjoni socjali, immigrazzjoni, faqar, nuqqas ta’ infrastruttura bażika u aċċess, urbanizzazzjoni mgħaġġla, sigurtà pubblika u problemi relatati ma’ vjolenza, abbuż u nuqqas ta’ infurzar. Dan biex ma nsemmux effetti negattivi li qed iħalli l-impatt fuq it-tibdil tal-klima.

Governanza lokali ta’ kwalità hija neċessarja biex jiġi żgurat żvilupp sostenibbli ekwu, b’ġid li jitqassam ma’ kulħadd. Tassigura proċess ta’ żvilupp effettiv u inklussiv.

Il-kwalità ta’ governanza tajba hija primarjament riżultat ta’ rieda politika mill-Gvern ċentrali sabiex permezz ta’ leġiżlazzjoni u qafas regolatorju jinħoloq ambjent fuq livell lokali li jwassal lill-Kunsilli Lokali jgawdu minn livell sodisfaċenti ta’ awtonomija fl-eżerċitar tad-dmirijiet u r-responsabilitajiet permezz ta’ riżorsi professjonali ikbar u aħjar. Il-kwalità fil-governanza lokali toħroġ ukoll fir-relazzjonijiet u fil-komunikazjoni ma’ entitajiet oħra pubbliċi, mal-ko-

munità kummerċjali u mar-residenti, li bosta drabi hija dipendenti mir-riżorsi għad-dispożizzjoni tal-Kunsill Lokali.

It-tisħiħ tas-servizz pubbliku fuq livell lokali, permezz ta’ estensjoni tal-istess servizzi jew saħansitra servizzi aġġunti, permezz tal-Kunsilli Lokali għandhom jiġu akkumpanjati b’tisħiħ fl-istrutturi governattivi lokali u investiment ikbar fl-amministrazzjoni u fil-kapaċitajiet tar-riżorsi umani. Bl-istess mod għandhom jiġu msaħħa l-entitajiet l-oħra lokali li għandhom il-kapaċità u s-saħħa li jitolbu l-ikbar trasparenza u akkontabilità.

Għandu jiġi assigurat ukoll, li l-Kunsilli Lokali jkollhom l-għodda u l-inċentivi meħtieġa biex jagħtu rendikont tal-ħidma tagħhom fil-ħin u bl-ikbar trasparenza lir-residenti tagħhom.

F’kuntest ta’ prinċipju ta’ sussidjarjetà, il-Gvern ċentrali għandu jippromwovi r-rwol attiv tal-Kunsilli Lokali bħala awtorità governattiva li għandha sehem importanti u attiv fit-tftassil ta’ policies għal żvilupp nazzjonali u awtorità li tista’ tieħu d-deċiżjonijiet tagħha f’kuntest lokali, bl-akbar livell ta’ trasparenza u akkontabilità għall-aqwa servizz ta’ kwalità fil-komunità. Dan it-tisħiħ iwassal għal kontribuzzjoni u żvilupp lokali ikbar f’oqsma bħall-ġustizzja soċjali, drittijiet umani u ugwaljanza, komunitajiet attivi, sehem ikbar tan-nisa, żgħażagħ u anzjani fil-komunità. Il-parteċipazzjoni tagħhom fuq livell soċjali u politiku, il-ħarsien ambjentali, il-pjan urban lokali, l-introduzzjoni u l-implimentazzjoni tat-teknoloġija favur immaniġġjar aħjar u iktar effiċjenti, immaniġġjar ta’ mobbiltà sostenibbli, żvilupp u ħarsien ta’ assi pubbliċi, jagħtu sens qawwi ta’ parteċipazzjoni. Dan kollu jrid isir bi trasparenza u akkontabilità flimkien mal-entitajiet, mas-soċjetajiet u mal-assoċjazzjonijiet pubbliċi.

L-involviment u s-sħubija mal-istakeholders lokali kollha, li jirrappreżentaw l-ikbar firxa ta’ residenti u atturi oħra fil-lokalità hija kruċjali. Id-djalogu frekwenti u miftuħ għandu jwassal għal Gvern li għandu l-aqwa kuntatt man-nies u l-aħjar għarfien għal realtajiet diversi.

Huwa f’dan il-qafas li l-iżvilupp territorjali għandu jiġi imbuttat. L-approċċ territorjali huwa kkaratterizzat b’sehem dinamiku li jibda minn isfel u bi proċess fit-tul, jibqa’ jiġi xprunat mill-ikbar firxa ta’ atturi fil-komunitajiet tagħna u setturi tal-ekonomija, sakemm jasal fl-ogħla livell politiku. Dan sabiex jifforma parti minn strateġija ta’ implimentazzjoni nazzjonali tal-Gvern ċentrali. Gwidata mill-Kunsilli Lokali, din is-sistema territorjali, bl-involviment ta’ bosta atturi u residenti, għandha twassal għal tibdil u titjib fil-kwalità tal-ħajja tan-nies u ssaħħa tagħhom. Dan filwaqt li jiġi assigurat il-bilanċ fit-tkabbir soċjoekonomiku, il-kwalità tal-ambjent ta’ madwarna, kemm dak urban kif ukoll dak naturali, bi protezzjoni ġusta għal dawk vulnerabbli. Dan il-proċess, jew aħjar mod pjanat ta’ tmexxija, għandu jsaħħaħ il-proċess politiku lokali u t-trasparenza filwaqt li jagħti spinta lill-iżvilupp demokratiku b’ħidma ma’ monitoraġġ kontinwu favur il-progress sonstenibbli.

Mid -Dj arju t a’

Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 12 ta’ Novembru Erġajna koppi! L-id il-leminija ma tafx x’qiegħda tagħmel l-id ix-xellugija, u nispiċċaw niġġieldu bejnietna. Imma din id-darba jkolli ngħid li l-Kap Adrian Delia għandu raġun li mill-ewwel qabad u ddistakka ruħu minn dak li kiteb Edwin Vassallo, anke jekk fl-imgħoddi, bħal Edwin Vassallo, l-istess Kap xejn ma kien favur id-drittijiet ċivili. Nispera biss li ma ħadhiex kontra Edwin Vassallo għax dan tal-aħħar kien ma’ Adrian Delia, għax allura iżjed inkwiet se jkollna, man! U jkolli ngħid li hekk hu, għax ma’ Jason Azzopardi mhux jimxi l-istess.

Lil Jason Azzopardi jiddefendih qiegħed.

U jiddefendih bil-kbir anke jekk lill-partit darba glorjuż tagħna ħsara qiegħed jagħmillu.

Il-Ġimgħa, 13 ta’ Novembru Jien xejn ma nemmen f’dak li jgħidu biex noqogħdu attenti meta t-13 tax-xahar jaħbat il-Ġimgħa. Għall-kuntrarju, meta t-13 tax-xahar kien jaħbat ilĠimgħa, dejjem kont nara x’nagħmel biex f’dik il-ġurnata nixxala kemm niflah. Aktar iva milli le, kont nerħilha lejn il-Belt niltaqa’ ma’ xi ħbieb u mmorru nieklu ikla tajba bi flixkun inbid millaqwa. Imma llum kelli nibqa’ d-dar għax minħabba din l-imniefaħ ta’ pandemija ħadd minn sħabi ma ried li nagħmluha għax daħluha f’rashom li ladarba t-13 tax-xahar ħabat il-Ġimgħa, jekk joħorġu, jistgħu jlaqqtu l-virus huma. Ħmerijiet, imma m’hemmx x’tagħmel.

Ngħid id-dritt xorta gawdejtha għax sajjart ikla tajba u l-flixkun inbid millaqwa ma naqasx!

Is-Sibt, 14 ta’ Novembru L-Istamperija, tal-inqas skont sieħbi, hemm ħafna li qegħdin jinkwetaw minħabba l-istorja ta’ Jason Azzopardi, anke jekk dan issa m’għadux deputat tagħna għax issospenda lilu nnifsu. Inkwetati għal żewġ raġunijiet. Ovvjament għax tal-Labour se jieħdu vantaġġ kbir minnha, u r-raġuni l-oħra hija għax qegħdin jibżgħu li minħabba l-istess storja, se jkompli jikber l-inkwiet fi ħdan il-partit darba glorjuż tagħna. M’għandniex xi ngħidu, Adrian Delia u dawk li kienu jappoġġjawh mhumiex joqogħdu lura u, anke jekk mhux daqshekk fil-beraħ, xi ftit jew wisq qegħdin irewħu minn taht. Ma tistax tagħtihom tort għax Jason Azzopardi għamel minn kollox biex qaċċat lil Adrian Delia.

Il-Ħadd, 15 ta’ Novembru Issa Bernard Grech huwa l-Kap tagħna, u la huwa l-Kap tagħna, lili dejjem warajh se jsibni. Għalhekk, illum qomt ippreparat biex nerħilha lejn iż-Żurrieq. Tlaqt kmieni kemm stajt biex inkun viċin kemm nista’, ladarba bil-pan-

demija rridu noqogħdu mbegħdin. Ma jiddispjaċinix, man! Kif beda d-diskors tiegħu, ħassejtni qiegħed nisma’ l-aqwa predikatur jagħmel xi paniġierku. Imma l-aktar li ħadt gost kien meta smajtu jsellem lil Helen D’Amato u lil Ninu Zammit. Mhux għax qiegħed nittama li dawn jerġgħu joħorġu magħna! Anzi l-Kap stess qalilna biex lill-veterani nwarrbuhom billi nibdluhom. U appellalna bil-kbir biex ma nibżgħux mill-bidla.

It-Tnejn, 16 ta’ Novembru Ikolli nammetti li qiegħed jogħġobni l-Kap Bernard Grech u milli jidher qiegħed jingrana sew tant li kważi kważi nista’ ngħid li qiegħed jagħmel kif kien jagħmel Adrian Delia. Beda l-prietki ta’ kull nhar ta’ Ħadd u qiegħed ukoll iżur diversi għaqdiet ’l hawn u ’l hinn biex jurihom xi jsarraf. Għax ħa ngħiduha kif inhi, ftit huma dawk li jafu xi jsarraf għax dan tfaċċa minn imkien u sa ftit tax-xhur ilu kien iżomm ’il bogħod mill-partiti politiċi. Mhux lakemm jikkonvinċi li huwa aħjar minn Robert Abela, aktar u aktar meta llum l-Unjoni Ewropea lil Robert Abela newlitlu €120 miljun biex ikompli jgħin lin-negozji u allura biex isalva l-impjiegi. In-nies il-fatti jinteressahom u mhux il-paroli u l-pożi, man!

It-Tlieta, 17 ta’ Novembru Le, le, man, għalija Jason Azzopardi qatt m’għandu jerġa’ jitħalla lura fi ħdan il-partit darba glorjuż tagħna. Mhux qiegħed ngħid hekk għax kien ewlieni biex neħħew lil Adrian Delia minn Kap, imma għax issa anke lil Bernard Grech qiegħed iwaqqgħu għaċ-ċajt u jagħmel il-kuntrarju ta’ dak li jgħid il-Kap ġdid tagħna. Bernard Grech, biex jiddefendi lil Jason Azzopardi, kien qal li hu ma jikkummentax ladarba jkun hemm proċess għaddej. Imma Jason Azzopardi mhux talli jikkummenta, imma talli jiddeċiedi min hu ħati u min mhux ħati.

U ara ma jiġix xi ħadd jgħidli li għandu dritt jitkellem mod bħala avukat, u mbagħad għandu dritt jitkellem mod ieħor bħala deputat, għax dak kollu logħob bil-bżallu!

L-Erbgħa, 18 ta’ Novembru Ili ngħid li Joseph Muscat kellu lil dak Juncker jaqbeż għalih fl-Unjoni Ewropea, imma Robert Abela għandu ħafna aktar minn Joseph Muscat li jaqbżu għalih. Dil-ġimgħa tawh €120 miljun u llum tgħidx kemm faħħruh fuq il-Baġit li ressaq. Imbierek Alla ma sabu xejn difettuż. Kulma kien jonqoshom jgħidu li kollox perfett. Staqsejt lil sieħbi tal-Istamperija jekk Roberta Metsola tistax b’xi mod tindaħal biex il-ftaħir kollu lejn Robert Abela ma jibqax għaddej, imma dan qalli li dawn l-affarijiet f’idejn l-esperti jitħallew u mhux f’idejn il-politiċi.

18

22.11.2020

IS-SERVIZZ TELEFONIKU F’PAJJIŻNA Kumdità li llum qajla nitkellmu fuqha minħabba t-telefonija ċellulari hi l-ewwel servizz tat-telefonija bil-fil.

Forsi ftit jafu li t-telefown f’Malta kien inawgurat f’Marzu tal-1882 u dak iż-żmien kien jitħaddem bil-‘magneto’, jiġifieri ġeneratur tal-elettriku baxx li jitħaddem bl-idejn.

L-ewwel uffiċċji kienu jinsabu f’36, Strada Federiku, qrib fejn illum insibu l-knisja Griega tal-Ortodossi fil-Belt Valletta. Għal dan it-tagħrif tkellimt ma’ Anthony Griscti, eks inġinier f’bosta sezzjonijiet, li xi snin ilu ħareġ ktieb ukoll fuq dan is-suġġett.

Minn CHARLES B. SPITERI

Anthony, min kien li inawgura s-sistema tattelefown f ’pajjiżna u fejn insibu li kienu installati l-ewwel telefowns?

Is-sistema kienet inawgurata mill-Kavallier Eduardo Rosenbuck tal-Compagnie Generale Des Telephone. Insibu li fit-30 ta’ Marzu tal-1882, il-Gvern kien ta ordni biex jitwaħħal telefown fl-għases talBelt, fit-turretta tal-Palazz, fid-Dwana, fl-imħażen ta’ Pintu l-Furjana, fil-ħabs u f’ċerti għases oħra tal-pulizija.

Liema kienu dawn l-għases li gawdew minn dan is-servizz?

ta’ sitt soldi. Apparti minn hekk, mill-ħamsa ta’ filgħaxija sad-disgħa ta’ billejl ma kinux jitħallew isiru telefonati li mhumiex urġenti u l-ħlas għalihom kien ikun doppju.

Naturalment għall-bidu tat-telefonija f ’pajjiżna, is-servizz kien jitqies bħala lussu, mhux hekk? Żgur li dam meqjus hekk sal-Ewwel Gwerra Dinjija, jiġifieri sal-1917, u ftit kienu dawk li kellhom is-servizz. Barra d-Dipartimenti tal-Gvern, banek, negozjanti u professjonisti, insibu li kien hemm xi każini.

Insibu l-Għassa tal-Ħamrun, Niltaqgħu ma’ ismijiet ta’ ta’ Tas-Sliema, ta’ Bormla, nies li kienu jaħdmu fil-bidu tal-Isla u tal-Birgu. tal-kumpanija? U xi kemm-il linja tat-telefown kien hawn Minn meta ġiet inawgurata Malta? l-kumpanija kien hemm xi amalgamar ta’ xi kumpaniji u Minn tal-bidu nsibu li kien titjib fis-servizz? hemm Ġużeppi Saliba, foreman Għawdxi, u Manwel MalIs-sħubija nsibuha tliet snin lia, Grezzju Pace u Ġorġ Cianwara l-inawgurazzjoni u saret tar, Maltin jaħdmu fil-maħżen. mal-Melita Telephone CompaBħala kapaċità, għall-ħabny, li kellha l-uffiċċji tagħha ta tal-1930, it-Telephone Exf’numru 288 Strada Rjali, change li kien jinsab fi 3, il-Belt ukoll. Il-popolarità u Strada Forni kantuniera ma’ l-ħtieġa tat-telefonija wasslet Strada Mezzodi, kellu 400 linbiex għall-ħabta tas-sena 1897, ja. Kien Exchange ġdid li kien il-Gvern ta l-permess biex inawgurat minn Edwin Vasil-pubbliku seta’ juża t-tele- sallo, il-Ministru tax-Xogħlijifown mill-għases li kellhom et Pubbliċi, bl-ewwel maniġer dan is-servizz. tiegħu Gatt Rutter.

Meta għalaq il-kuntratt Għat-telefonati kien ikun tal-Melita Telephone Compahemm xi dritt għall-ħlas? ny fl-1933, il-Gvern tal-ġurnata għamel kuntatt mad-ditta SieMill-Għases tal-Belt, ta’ Borm- mens ta’ Londra għal kwotazzla, tal-Furjana, tal-Ħamrun joni ta’ Telephone Exchange u ta’ Tas-Sliema, il-pubbliku tat-tip Central Battery; batkien iħallas tliet soldi (tliet terija ta’ 40 volt. L-exchange ċenteżmi tal-lum) għal kull kellu jkollu kapaċità ta’ 2,000 sejħa. Mill-Għases ta’ Bormla, linja: jibda bi 800 u jkun iptal-Isla u tal-Birgu, il-ħlas kien provdut b’tagħmir multipli-

Switchboard antik tat-telefown

ku għal kapaċità massima ta’ 2,000 linja.

Fl-istess kuntratt, id-ditta Siemens intrabtet li twassal il-cables li jkopru sa tliet mili ’l barra mill-Exchange tal-Belt.

u l-1938 tkabbru l-erba’ Telephone Exchanges bis-sistema Central Battery (CB), li kienu ta’ Tas-Sliema, bi 800 linja u b’kapaċità sa 3,300 linja; ta’ San Pawl il-Baħar, b’100 linja u b’kapaċità sa 300 linja; tar-RaF’dan il-perijodu t-Telephone bat, b’100 linja għal kapaċità Exchange ried ikollu sa 440 linja u ta’ Għawdex, l-uffiċjali fl-amministrazzjoni minn 120 linja għal kapaċità fil-qasam tekniku. X’salarji massima ta’ 400 linja. kienu jingħataw?

Dawn l-Exchanges kienu mqabbda mal-Valletta ExIva, is-Senior Engineer kien change. is-Sur Anthony Attard minn Ħ’Attard, li kellu salarju ta’ Mela kemm konna nsibu £600 fis-sena (relattivi għal Exchanges u fejn kienu? € 706 tal-lum). Kellu l-uffiċċju tiegħu fi Strada Rjali l-Belt, Kien hemm dak magħruf taħt it-Teatru Rjal, fejn wara bħala s-Sliema Telephone Exkien hemm banka tal-lottu. change; dak ta’ San Pawl ilMinn hemm, l-uffiċċju tiegħu Baħar; ieħor fir-Rabat Malta ġie trasferit f’Vincenti Build- u fergħa f’Għawdex. Fl-1936 ing u kellu n-numru tat-tele- l-ewwel exchange kien jitħadfown tiegħu 4330. dem minn Triq Parisio. Ta’ San Fl-istess bini kien hemm Pawl il-Baħar kien fit-torri ta’ ukoll l-uffiċċju tas-Sur Antho- Wignacourt, li magħqudin ny Barbara minn Ħaż-Żabbar. miegħu kien hemm l-Għases Fl-1950 kiseb il-grad ta’ in- tal-Pulizija tal-lokal, tal-Mellġinier u kellu salarju ta’ £540 ieħa, tal-Imġarr u tal-Imtarfa. fis-sena (li huma €635). Anki L-Exchange tar-Rabat kien dan kellu telefown, bin-num- fl-Old Connaught Hospital fi ru 4048. Kien hemm ukoll Triq l-Iskola, sewwasew kif l-Inġinier Emmanuel Zammit tispiċċa t-telgħa tas-Saqqajja. mill-Ħamrun, li kien imexxi Fl-1937, dan kien trasferit fi s-sezzjonijiet tal-cables u Triq Zondadari. tal-linji. Dan irtira kmieni Ta’ Għawdex, li kien proprmix-xogħol u floku, fl-1938 jetà tal-familja Caruana milldaħal is-Sur Anthony J. Fenech Belt, kien f’Via Ringa, fi Pjazza minn Tas-Sliema bl-istess sal- San Franġisk, kantuniera ma’ arju.

Triq l-Isptar l-Antik, fir-Rabat.

Meta nistgħu ngħidu li ntlaħqet il-kapaċità sħiħa?

Naturalment l-Ewwel Gwerra Dinjija ppreżentat periklu għas-sistema tat-telefonija.

Kien fl-1936. Il-Valletta Civ- X’sar biex jilqgħu għal dan, il Telephone Exchange beda anki għat-Tieni Gwerra? jkun imħaddem lejl u nhar bl-operaturi. F’dak iż-żmien Fl-1939 inbeda xogħol fuq bdew jitwaħħlu wkoll kjoski- il-Valletta Emergency Exjiet (telephone booths) fil-be- change (VEX), li kellu jkun raħ, għall-użu tal-pubbliku. f’post protett mill-attakMinbarra hekk, bejn l-1936 ki tal-għadu. Għalhekk int-

għażlet il-mina bejn il-Bombi u l-Belt. Din il-mina kienet tintuża mill-Ferrovija bejn l-1883 u l-1931.

Kif juri l-isem, dan l-Exchange kellu fuqu dawk il-linji ta’ Emerġenza, linji importanti bħal-linji tal-Air Raid Warning Sirens, l-Għases tal-Pulizija, tar-Rediffusion, l-Isptar u linji sigrieti mal-Control Room ta’ Lascaris u d-Depot tal-Pulizija f’Santa Venera.

Madankollu, kien hemm xi Exchanges li ntlaqtu mill-bombi tal-għadu?

Waqt attakk mill-ajru f’April tal-1942, meta kien iġġarraf ukoll it-Teatru Rjal, intlaqat l-Exchange tal-Belt. Dan kompla aċċerta li l-Exchange ma kienx iktar postu fil-Belt. Għalhekk ġe trasferit malajr filBombi, fejn il-post issemma Central Telephone Exchange.

L-apparat milqut, issewwa bl-aħjar mod mill-fdalijiet ta’ apparat eqdem u l-ħidma tkompliet anki matul l-iljieli.

Iżda kien żmien diffiċli, għax spare parts ma kinux possibbli li jiġu ordnati jew jitwasslu fi żmien il-gwerra.

Allura meta l-pubbliku ma kellux telefown fid-dar, kif kienu jitwasslulu l-messaġġi?

Kien hemm is-sessjoni magħrufa bħala Call Office, li kienet tieħu ħsieb tirċievi u tqassam messaġġi bl-idejn lejn il-lokalitajiet mitluba. Għal dan ix-xogħol, il-ħaddiema kienu jinqdew bir-roti. Żewġ persunaġġi magħrufin li kienu jwettqu din il-ħidma kienu Oreste Kirkop, li aktar tard għamel karriera brillanti fl-opra u numru ta’ films taċ-ċinema, fosthom The Vag-

19

22.11.2020 abond King, Frank Kirkop, ħu Oreste u Lino Grech, li wkoll għamel karriera mill-isbaħ bil-kitbiet ta’ drammi millaqwa għat-televixin.

Xi snin wara kien inbena s-Central Telephone Exchange tal-Marsa. Xi tgħidilna fuqu?

Dak kien fil-bidu tal-Blata l-Bajda, sewwasew fil-bidu ta’ Spencer Hill. Ix-xogħol fuqu nbeda għall-ħabta tal-1950 u meta nbena, intuża bħala skola primarja tas-subien, sakemm tlestiet dik tal-Marsa. Ftit wara beda x-xogħol tal-ewwel Exchange awtomatiku għal Malta, sistema Strowger fl-ewwel sular fl-1955.

10 snin wara, Malta esperjenzat tibdil kbir fl-oqsma kollha tal-ħajja. Bdew jintlaqgħu ħafna ħaddiema ġodda fl-industriji eżistenti, f’dawk ġodda u bdew jinħolqu opportunitajiet għal dawk il-ħaddiema li bdew jitilfu l-impjieg tagħhom bir-run-down tasf’Birżebbuġa; fi Triq it-Tiġrija servizzi Ingliżi. r-Rabat Għawdex u fl-annex Meta nħarsu lejn it-telefonija tal-Mużew tal-Istorja, fl-Imdina. għal Għawdex, kien hemm xi Fit-18 ta’ Settembru 1963 problemi? tqiegħed is-Submarine Cable Għall-bidu t-telefonati bejn iż- mid-Ditta Pirelli bejn il-Marfa, żewġ gżejjer kienu għadhom Kemmuna u l-Qala, Għawdex, jitwasslu bis-Submarine Cable b’tul ta’ 8.479 pied. Hu tpoġġa li tqiegħed fl-1936. Iżda beda bħala back-up tal-Microwave jġarrab ħsarat spissi, għax Radio Telephone Link u komhuma diffiċli biex jissewwew pla jsaħħaħ il-kontinwità tasu jridu jsiru tħejjijiet speċ- servizz bejn il-gżejjer. jali għalihom. Terġa’ l-kundizzjonijiet tat-temp kienu Meta nistgħu ngħidu li jkomplu jżidu mal-problema. t-telefonija nfirxet l-aktar?

Għalhekk kienu jsiru arranġatal-Indipendenmenti mal-Forzi Armati biex Mal-kisba jipprovdu servizz ta’ emerġen- za, f’Settembru 1964, Malta za permezz ta’ Two-Way Radio daħlet f’rivoluzzjoni qawwija ta’ żvilupp fl-oqsma kollha talSystem.

Taħt dawn iċ-ċirkustan- ħajja. Kienu proġettati żoni zi saru tħejjijiet biex isir Mi- industrijali fil-Marsa; f’Bulebcrowave Radio Telephone el; fiż-Żejtun u fix-Xewkija, Link bejn in-Naxxar u l-Kati- Għawdex. Dawn iż-żoni indral tar-Rabat Għawdex, dustrijali kienu jinħtieġu żvibiex tingħeleb il-problema. lupp enormi fl-infrastruttura Din kienet l-aħjar soluzzjoni tal-pajjiż għas-servizz tal-enelettrika, tal-ilma, u l-aktar ekonomika milli erġija jitqiegħed Submarine Cable telefonija, drenaġġ u oħrajn taħt il-baħar. Il-Microwave awżiljarji biex jagħtu l-ħajja Radio Telephone Link kienet lill-fabbriki. Dawn kienu esinawgurata fit-28 ta’ Mejju, senzjalment importanti ħafna biex joħolqu wkoll l-impjiegi.

1962.

Tfaċċaw ukoll lukandi ġodda, bini għan-negozji, apX’tista’ tgħidli fuq partamenti, djar, mollijiet l-Exchanges awtomatiċi? għall-jottijiet, ristoranti u bini L-ewwel Exchange kien dak ieħor. Taħt dawn iċ-ċirkufi Spencer Hill, Blata l-Baj- stanzi, it-talba għas-servizzi da b’kapaċità ta’ 7,000 linja kienet ta’ natura urġenti.

Bħal kull azjenda oħra, mill-Kumpanija Standard & Telephone Co, Uk., sistema id-Dipartiment tal-Posta u Strowger. Dan kien inawgurat t-Telefown ħejja pjan ta’ żvifis-26 ta’ Ottubru 1957. Wara lupp ta’ ħames snin biex jifrex daħal l-Exchange ta’ Tas-Slie- l-infrastruttura ma’ Malta u ma u ġie inawgurat fit-30 ta’ Għawdex f’dan il-qasam, sa Marzu tal-1963. Fl-istess sena fejn kien finanzjarjament posdaħlu fis-servizz erba’ Ex- sibbli. changes awtomatiċi, li kienu Satellite Exchanges, jew Re- Jiġifieri kien dan l-iżvilupp mote Exchanges, li kienu: qawwi li wassal għallfix-Xemxija; fil-Bajja s-Sabiħa Exchange ta’ Birkirkara?

Bini użat għat-telefown fi Triq Parisio Tas-Sliema

el żjara ta’ Papa f’Malta, fejn għat-tieni darba Malta ħarġet bl-unuri bil-preparamenti li tħejjew.

Wara l-ftuħ tal-International Telephone Exchange, f’Ottubru 1989, il-Proġett tal-Overlay Network tad-digital exchangLiema taħseb kienet l-ikbar es, baqa’ miexi skont l-iskeda sfida għat-telefonija Maltija? tal-programm għal 74,000 linja L-akbar li nara jien kienet meta ġdida. ġie inawgurat l-International National Exchange diġitali, Finalment, bdejna bis-sistema ċellulari f’pajjiżna U kif twieldet fl-Exchange ta’ Birkirkara. il-Korporazzjoni Telemalta?

Permezz ta’ dan l-iżvilupp li nemmen li rrivoluzzjonat stajna nilqgħu ż-żjara tal-Pres- xi ftit it-telefonija fostna. Xi Il-Korporazzjoni twaqqfet ident Amerikan George Bush u tgħid? fl-24 ta’ Ġunju 1975, biex tip- l-President tal-Unjoni Sovjetika L-ewwel sistema ċellulari għal provdi u tħaddem servizzi Michael Gorbachev fl-1989. tat-telekomunikazzjoni Għal dak is-summit sar cable Malta kienet dik ta’ Racal/Telefil-Gżejjer Maltin li kienu jin- tat-telefown dirett għas-sala malta, joint venture taħt l-isem kludu dawk nazzjonali, inter- tal-konferenzi Dar il-Mediter- TELECELL, fl-1990 b’kapaċità ta’ nazzjonali, il-Maritime Radio ran u kien installat exchange 60,000 linja għal Malta, GħawService u telegrafija (eks Cable żgħir (PABX) għal dan l-iskop. dex, Kemmuna u 16-il km ’il & Wireless Company), servizzi Kien ipprovdut Information barra mill-kosta għall-baħħara. tat-trażmissjoni tat-televix- Desk, servizz ta’ fotokopji u Wara, il-Maltacom waqqfet in u radju, u Xandir Malta (eks numru ta’ ħaddiema tat-Tele- sistema ta’ Mobile Network kumpanija tar-Rediffusion). malta mħarrġa biex kienu ta’ għal Malta u Għawdex fis-sena għajnuna fejn ikun meħtieġ. 2000, b’kumpanija sussidjarKemm nistgħu ngħidu li kibret Tajjeb insemmi li għal din ja Mobisle Communications il-Konferenza kienu ġew Malta Ltd mill-kumpanija Nortell il-kapaċità biex tlaħħaq madxi elf ġurnalist u rapporteurs tal-Kanada. domanda Disa’ snin wara, il-kumpminn madwar id-dinja. għat-telefowns, li baqgħet Imbagħad, fil-11 ta’ Mejju, anija Vodafone daħlet għal tikber?

Fl-1974 saru żewġ kuntratti biex 1990 tfaċċa avveniment storiku proġett biex tpoġġi Fibre Optic ikunu pprovduti 26,000 linja ieħor ta’ importanza – l-eww- Submarine Cable bejn Malta u Katanja għall-mobile network tagħhom, b’cable ta’ 250 kilometru tul.

Fl-2005 il-kumpanija GO plc żiedet il-kapaċità tat-telekomunikazzjonijiet internazzjonali. Għalhekk tqiegħed Fibre Waqt attakk mill-ajru f’April tal-1942, Optic Submarine Cable bejn meta kien iġġarraf ukoll it-Teatru Rjal, il-Bajja ta’ San Pawl il-Baħar Mazara del Vallo fi Trapani, intlaqat l-Exchange tal-Belt. Dan kompla uSqallija, b’distanza ta’ 290 km.

Ta’ min isemmi li f’Ġunaċċerta li l-Exchange ma kienx iktar ju 2007, il-Gvern biegħ 60% postu fil-Belt. Għalhekk ġie trasferit tal-ishma lill-kumpanija susssidjarja Tecom Investments. malajr fil-Bombi, fejn il-post issemma L-ishma l-oħrajn baqgħu għand Central Telephone Exchange il-ħaddiema u l-pubbliku Malti.

Hekk hu. Fil-bidu tal-1964 inħass il-bżonn li jitwaqqaf dak l-Exchange, biex jilħaq għat-talba li bdiet tikber b’mod mgħaġġel. Dan l-Exchange kellu jilħaq il-bliet ta’ Ħal Qormi, Birkirkara, l-Imrieħel, in-Naxxar, San Pawl tat-Tarġa, Ħal Balzan, Ħal Lija, is-Siġġiewi u Ħaż-Żebbuġ, jiġifieri l-parti ta’ fuq ta’ Malta u b’hekk iserraħ lill-Exchange tal-Marsa.

tal-telefown ġdida f’diversi lokalitajiet biex kien hawn 74,000 linja tat-telefown.

F’Ottubru tal-1990 sar it-tieni kuntratt li jipprovdi 85,000 linja addizzjonali.

20

22.11.2020

ANTHEA SPITERI

KIENET KONXJA TAL-FIGURA TAGĦHA, IŻDA LLUM TGĦIN LIL ĦADDIEĦOR Kitba ta’ RAMONA PORTELLI Fid-dinja ta’ madwarna taf issib xi persuni li ma jkunux kuntenti bil-figura tagħhom, u minkejja forsi ħafna dieti differenti, xorta ma jiksbux il-kuntentizza li finalment ikunu jixtiequ. Dwar dan issuġġett tkellimt ma’ tfajla Maltija - qed nirreferi għal Anthea Spiteri.

Għandha 25 sena u tgħix San Ġiljan. Għamlet żmien tgħix l-Awstralja u l-Ingilterra iżda qalbha dejjem Malta tibqa’. Minn mindu kienet żgħira kienet tħobb tiżfen u tesprimi ruħha biż-żfin, imma dejjem żammet lilha nnifisha lura minħabba li ħassitha konxja f ’ġisimha. Għandha passjoni kbira wkoll biex tgħin lin-nies u tgħinhom biex iħossuhom iktar kunfidenti fihom infushom, b’hekk spiċċat tieħu ħsieb ta’ ‘Body and Self Acceptance Coach’, fejn tgħin lil nisa jaċċettaw ġisimhom u lilhom infushom sabiex iħossuhom kuntenti u kunfidenti f ’ġisimhom. Però din il-ġrajja ma bdietx hawnhekk.

żmien l-adolexxenza, Anthea spiċċat iddur għall-vizzji.Filfatt bdiet tixrob l-alkoħol sabiex għal ftit tinsa l-figura tagħha li tant kienet taffettwalha ħajjitha. “Avolja dak iż-żmien qatt ma kont konxja ta’ din l-informazzjoni, imma kont naf li jien mhux nixrob bħal żgħażagħ oħra, kont ninduna li r-relazzjoni tiegħi mal-alkoħol mhix biss ta’ gost, imma pjuttost biex naħrab mir-realtà.”

Fil-fatt għal żmien twil, kulħadd ħasibha li għandha problema bl-alkoħol u li l-problema hija li hi addict u ma tistax toqgħod mingħajru. Xi ħaġa li ħadd qatt ma rrealizza, inkluż hi stess dak iż-żmien, hi li l-alkoħol ma kienx id-demonju tagħha.

“Kont nużah minflok nuża kwalinkwe azzjoni li ser tgħini nħossni aħjar fija nnifsi.

Li ħadd qatt ma fehem hu li kieku jien qatt ma ħassejtni li ġismi mhux biżżejjed, kieku ma kbirtx f ’soċjetà li għallmitni li sakemm m’iniex irqiqa, jiena m’iniex sabiħa, jew femminili, jew tajba Minn ċkunitha, dejjem biżżejjed biex nagħmel dak kienet konxja tal-figura li nixtieq, li kieku, l-alkoħol tagħha qatt ma kont nużah sabiex naħrab mir-realtà,” stqarret Minn mindu kienet tifla ċke- miegħi. jkna, dejjem kienet konxja tal-figura tagħha. “Fil-fatt Sabet faraġ fl-alkoħol, iżda niftakarni ta’ tliet snin, llum il-ġurnata l-alkoħol f ’għeluq snini, meta kont in- m’għadux problema għaliha faħt ix-xegħmat fuq il-kejk, hemmhekk kienet l-eww- Tikkonferma dan kollu, għax el darba li għamilt xewqa li meta kienet naqset sew nonqos u nkun irqiqa. Kont fil-piż, xorta reġgħet daret għadni ċkejkna, imma s-soċ- għall-alkoħol. “Xorta ħassejetà kienet diġà ġġegħelni jtni li m’iniex tajba biżżejjed nħossni li għandi nkun konx- la m’iniex irqiqa u li rrid niġi ja b’ġismi,” bdiet tgħidli Ant- stikka biex inkun biżżejjed. hea.

Illum il-ġurnata l-alkoħol Kompliet tgħidli li ta’ spiss m’għadux problema għalija, kienet tisma’ li persuna li lanqas iħajjarni. Però rabtkun mibruma tkun awtoma- bejt relazzjoni tajba miegħu. tikament mhux b’saħħitha, u M’għandix għalfejn ma niħux lanqas attraenti u probab- tazza nbid ma’ sħabi, imma bilment lanqas aċċettata lanqas tgħaddili minn moħħi fis-soċjetà. “Avolja għamilt nużah biex naħrab mir-reħajti nemmen hekk, u nid- altà, għaliex illum il-ġurnata, derieġi ħajti madwar din l-in- ħdimt fuqi nnifsi minn ġewformazzjoni, illum il-ġurnata wa u tgħallimt kif naċċetta b’kunfidenza kbira ngħid li lili nnifsi u l-ġismi mingħajr dan mhux dejjem il-każ, u kundizzjonijiet,” stqarret som’għandux għal xiex ikun ir- disfatta miegħi. raġuni biex ma nħossuniex Kompliet tgħidli li darkuntenti.” ba fost l-oħrajn iddeċidiet li B’dawn il-kelmiet, waqt riedet tagħmel dieta stretta

Illum il-ġurnata l-alkoħol m’għadux problema għalija, lanqas iħajjarni. Però rabbejt relazzjoni tajba miegħu.

M’għandix għalfejn ma niħux tazza inbid ma’ sħabi, imma lanqas tgħaddili minn moħħi nużah biex naħrab mir-realtà, għaliex illum il-ġurnata, ħdimt fuqi nnifsi minn ġewwa u tgħallimt kif naċċetta lili nnifsi u l-ġismi mingħajr kundizzjonijiet u tonqos mill-piż u fil-fatt irnexxielha. “Tant hu hekk, li minn barra bdejt nidher aħjar, u għall-ewwel darba f ’ħajti bdejt naqla’ kumplimenti u attenzjoni li qatt ma esperjenzajt qabel. Iżda minn ġewwa speċjalment moħħi xorta bqajt inħossni bl-istess mod. Ħassejtni iktar kunfidenti,

għax indunajt li nista’ noħloq dak kollu li nixtieq, imma mill-banda l-oħra, il-kunfidenza tiegħi kienet ibbażata fuq il-piż tiegħi, li kont iffissajt bl-ikrah. Ħajti kienet ibbażata fuq kemm qed nonqos u tfajt titlu fuqi nnifsi li jiena dejjem irrid inkun qed nonqos, inkella nkun fall-

ejt. L-identità tiegħi kienet ta’ waħda li dejjem fuq dieta u dejjem tirqaq. Tista’ timmaġina kemm bżajt li xi darba nżid fil-piż.”

Wara snin ta’ ġlieda ma’ ġisimha biex tkompli tonqos u dwejjaq kbar ghax għadha mhix irqiqa daqskemm tixtieq, irrealizzat li anke jekk

21

22.11.2020

Ħajti kienet ibbażata fuq kemm qed nonqos u tfajt titlu fuqi nnifsi li jiena dejjem irrid inkun qed nonqos, inkella nkun fallejt. L-identità tiegħi kienet ta’ waħda li dejjem fuq dieta u dejjem tirqaq. Tista’ timmaġina kemm bżajt li xi darba nżid fil-piż

tkun stikka, xorta qatt mhi ser tħossha biżżejjed għax il-problema hija ħafna iktar fonda milli sempliċement tonqos u ħajjitha tkun perfetta.

Skopriet affarijiet li qatt ma kellha idea tagħhom dwarha nnifisha “Dan kien iż-żmien fejn ħdimt ħafna fuqi nnifsi, fuq il-passat tiegħi, fuq l-emozzjonijiet tiegħi u l-ħsibijiet tiegħi. Skoprejt affarijiet li qatt ma kelli idea tagħhom u sirt naf lili nnifsi bħal qatt qabel. Għallimt lili nnifsi kif inneħħi it-tagħlim li żammni lura milli nħobb lili nnifsi kif jien. Għallimt lili nnifsi kif naċċetta lili nnifsi u lil ġismi. Skoprejt kemm għandi potenzjal u kemm għandi għal xiex nirrispetta lili nnifsi mingħajr ebda kundizzjonijiet. M’hemmx għalfejn inkun irqiqa jew inkun qed nirqaq biex inħossni komda fija nnifsi u f ’ġismi, m’hemmx għalfejn inżomm lili nnifsi lura milli ngħix ħajti u nagħmel dak li nixtieq għax nibża’ li niġi ġġudikata minħabba ġismi. Inħossni liberata minn dak kollu li qeridni ħajti kollha,” stqarret miegħi Anthea.

Kompliet tgħidli li wara t-trasformazzjoni li għaddiet minnha, ħasset xi ħaġa ġewwa fiha li sejħitilha sabiex tagħmel dan ix-xogħol fuq ħaddieħor. “Iddedikajt il-karriera tiegħi biex ngħin nisa oħra li jsibuha diffiċli biex iħossuhom komdi u kuntenti f ’ġisimhom. Ninsab onorata nara lill-klijenti tiegħi jbiddlu r-relazzjoni tagħhom ma’ ġisimhom u magħhom infushom. Huwa l-ikbar rigal li qatt stajt nagħti u nirċievi,” stqarret sodisfatta.

Kollox ma’ kollox, il-messaġġ ta’ Anthea huwa li dejj-

em ser ikun hemm raġunijiet għal xiex tħoss li mhux biżżejjed, imma tbiddel dawn ir-raġunijiet mhux biżżejjed sabiex tħossok kuntent u sigur fik innifsek u f ’ġismek.

“Is-sigriet huwa li titgħallem tkun kuntent b’dak kollu li inti u li m’intix. M’għandekx bżonn tinbidel biex tiġi aċċettat, imma hemm bżonn li tbiddel il-perspettiva tiegħek stess lejk innifsek, għax jekk taċċetta lilek innifsek, dak li ħaddieħor ma jaċċettax, mhux ħa jaffettwalek ħajtek.”

Ridt inkun naf fi kliemha stess, kemm hi importanti li persuna tikseb kunfidenza fiha nnifisha. “Jien inħoss li kulħadd għandu kunfidenza, imma bl-affarijiet li nitgħallmu mis-soċjetà, dik il-kunfidenza titlaq, u kulħadd għandu l-kapaċità jerġa jibniha. U din hija importanti, għax meta tibni l-kunfidenza, tħossok li dak kollu li tixtieq kapaċi tagħmlu u li inti ħaqqek dan kollu, issa u mhux meta titlef fil-piż jew elf mitt ħaġa oħra.”

Fl-aħħar ta’ din l-intervista, Anthea ħalliet messaġġ għall-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Xi ħaġa li nixtieq tirriflettu fuqha jekk qed taqraw dan il-messaġġ hi li jekk inti qed tħoss li l-piż huwa xi ħaġa li tikkontrollalek ħajtek u qed tipprova tonqos, staqsi lilek innifsek: ‘Jien qed nipprova nonqos għax inħobb lili nnifsi u rrid nieħu ħsieb tiegħi innifsi, jew għax ma nistax inniżżel lili nnifsi u d-dehra tiegħi u nħossni mhux tajba biżżejjed kif jien? Jekk ir-risposta hija t-tieni waħda, kun af li tonqos mhux xi ħaġa ħażina, imma hemm xogħol mentali u emozzjonali li jrid isir sabiex inti tkun tista’ tkun vera kuntenta bik innifsek,” temmet tgħidli Anthea.

22

22.11.2020

IDENTITÀ

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Nisimgħu u nixtarru, nikkustinjaw u nargumentaw.

Imma kemm għadna niftakru u kemm nafu min huma l-għeruq umani li wassluna s’hawn? Ma nistax ngħid li ma nafu xejn imma ż-żgħażagħ inġenerali, jafu min kienu dawk l-individwi li sawru u bdew il-Partit Laburista, min ħadem għall-gid tal-ħaddiema, min bata u sofra weġgħat, min għadda minn turmenti kbar minħabba t-twemmin tiegħu?!

Sfortunatament tisma’ ħafna l-famuża frażi, ‘Aħna jimpurtana minn issa’. Huwa fatt li bniedem irid iħares lejn il-futur u l-preżent, imma tajjeb nagħtu anke ġieħ lil dawk li ħadmu qabilna biex wasalna fejn wasalna llum il-ġurnata.

Għad jgħaddi ż-żmien u aħna nkunu qed niffurmaw parti mill-istorja.

Identità tal-persuna: Lord Gerald Strickland Data tat-twelid: 24 ta’ Mejju 1861 Professjoni: Politikant u Gvernatur tal-Gżejjer Maltin Politika: Partit Kostituzzjonali Ħidma li spikkat favur il-poplu: Workmen Compensation Act Ħidma fil-pajjiż: Bini ta’ Sptar (san Luqa) u Bini ta’ Ċentru ta’ taħriġ għall-Emigranti

Storja ta’ nazzjon li minkejja ċ-ċokon tiegħu fih il-kobor tiegħu fin-nies li kabbruh u mexxewh minn ħakkiem għal ieħor sakemm il-Malti ddeċieda li jmexxi lilu nnifsu hu. Din hija l-istorja tagħna; aspett li lili personali jagħmilni kburi immens b’pajjiżi.

Pajjiż li ġej ġejjieni sabiħ għalih grazzi għall-Partit Laburista li l-viżjoni tiegħu tgħaqqad il-passat ma’ dak li qed jissawwar fil-preżent biex fl-aħħar mill-aħħar ikollna futur li tassew jixraq lilna lkoll u lil uliedna. Ejjew niskopru flimkien lill-personaġġi u l-pedamenti li ffurmaw il-Partit Laburista tal-lum b’mod aktar familjari, mill-qrib hekk kif din is-sena li ġejja fit-tmiemha dalwaqt, iċċelebrajna l-100 sena storja ta’ Partit.

Min kien Gerald Strickland? Qatt smajtu bl-‘istrick-

landjani’? Dawn fil-fatt kienu s-segwaċi tiegħu, allura mlaqqmin warajh. Lord Gerald Strickland, kien bin Walter Strickland u Louisa Bonnici Mompalao. Huwa twieled il-Belt Valletta fl-24 ta’ Mejju 1861. Strickland studja kemm f’Malta, fl-Ingilterra u anke fl-Italja.

Hu beda jieħu sehem attiv fil-politika Maltija ta’ età żgħira u kien imfaħħar ħafna saħansitra minn Dottor Fortunato Mizzi tant li akkumpanjah meta tela’ Londra għal taħditiet għall-Assemblea Leġiżlattiva.

Ir-riżultat ta’ dawk it-taħdidiet kien li l-Kostituzzjoni l-ġdida ta’ Diċembru 1887 kienet imfassla fuq il-proposti ta’ Lord Strickland u Dottor Mizzi stess.

Fl-età żgħira ta’ 28 sena, hu ġie elett fil-Kunsill tal-

Fl-1933 ġie deċiż li l-pajjiż ma kienx f’mument li jsiru l-elezzjonijiet u kellhom jgħaddu sitt snin sal-1939 meta daħlet fis-seħħ il-Kostituzzjoni l-Ġdida u Strickland sar mexxej tal-maġġoranza eletta fil-Kunsill tal-Gvern. Strickland qatt u qatt ma qata’ qalbu!

23

22.11.2020 08.11.2020

Nerga’ ntenni li wieħed mill-akbar proġetti taħt il-Gvern tiegħu kien il-bidu tal-bini tal-Isptar San Luqa, li baqa’ jintuża bħala sptar ġenerali sa ftit snin ilu. Dan l-isptar swielu wkoll ta’ inkwiet fil-karriera politika tiegħu Gvern bħala rappreżentant tan-nobbli u s-sidien tal-artijiet fis-sena 1887. Fl-1888 hu kien nominat bħala Segretarju Prinċipali tal-Gvern, kariga li żamm sal-1902. Lord Strickland kien appuntat Kumpann tal-Ordni ta’ San Mikiel u San Ġorġ fl-1889 bħala rikonoxximent tas-servizz importanti li ta waqt l-epidemija tal-kolera li kienet laqtet lil Malta.

Lord Strickland kien ukoll Gvernatur ta’ Leeward Islands fl-Indja tal-Punent (19021904), it-Tażmanija (19041909), l-Awstralja tal-Punent (1909-1912) u New South Wales (1912-1917). Dan kollu għamluh (jigifieri bagħtuh Gvernatur barra minn xtutna) għax kienu jibżgħu minnu li se jkollu saħħa kbira u popolarità mal-Maltin.

Però, hekk kif Malta ngħatat id-dritt li tiggverna lilha nnifisha Lord Strickland ġie lura Malta u fforma l-Partit Anglo-Maltese fl-1921 u wara ftit xhur il-Partit ingħaqad mal-Partit Kostituzzjonali Malti u ffurmaw il-Partit Kostituzzjonali taħt it-tmexxija tiegħu. Hu kien Kap tal-Oppożizzjoni bejn 1921 u l-1927.

Fl-1924, Lord Strickland rebaħ is-siġġu ta’ Lancaster għall-Koservattivi fil-House of Commons tal-Ingilterra.

Strickland għamel alleanza mal-Partit Laburista fl-elezzjonijiet tal-1927, u kellu l-maġġoranza fl-Assemblea Leġiżlattiva. B’hekk sar Kap tal-Ministri (ir-raba’ Prim Ministru bejn Awwissu 1927 u Ġunju 1930). Nerga’ ntenni li wieħed mill-akbar proġetti taħt il-Gvern tiegħu kien il-bidu tal-bini tal-Isptar San Luqa, li baqa’ jintuża bħala sptar ġenerali sa ftit snin ilu.

Dan l-isptar swielu wkoll ta’ inkwiet fil-karriera politika tiegħu.

Fil-fatt, bħal kull politiku, Lord Strickland kellu diżgwit tul it-tmexxija tiegħu u naraw li dan ġara mas-Senat li wassal biex inħarġet ordni biex jitnaqqsilhom il-poter. Fl-istess waqt kellu wkoll diżgwit mal-awtoritajiet ekkleżjastiċi li wassal għas-sospens-

joni tal-Kostituzzjoni fl-1930; liema żmien kien ftit diffiċli għall-poplu anke fejn wieħed juri l-fehmiet tiegħu.

Fil-fatt, l-Arċisqof ta’ Malta Mauro Caruana u l-Isqof t’Għawdex Mikiel Gonzi ħarġu ittra pastorali fejn fiha qalu li min jivvota għall-Partit Kostituzzjonali u għal dak il-partit li għamel koalizzjoni miegħu, jiġifieri l-Partit Laburista, ikun qed jagħmel dnub mejjet.

Fl-istess sena, Strickland sarlu attentat ta’ qtil fuq ħajtu.

Bejn Lulju tal-1932 u Novembru tal-1933 hu reġa’ kien Kap tal-Oppożizzjoni. Fl-1933 ġie deċiż li l-pajjiż ma kienx f’mument li jsiru l-elezzjonijiet u kellhom jgħaddu sitt snin sal-1939 meta daħlet fisseħħ il-Kostituzzjoni l-Ġdida u Strickland sar mexxej tal-maġġoranza eletta fil-Kunsill tal-Gvern. Strickland qatt u qatt ma qata’ qalbu!

Fatt interessanti huwa li Lord Strickland kien ukoll is-sid u direttur tal-Progress Printing Company u ta’ The Times of Malta. Kien impost ukoll id-dnub il-mejjet fuq dawk li jaqraw il-gazzetti li jigu stampati mill-istamperija tiegħu fosthom: The Daily Malta Chronicle u Ix-Xemx.

Aktar tard bdew jigu ppubblikati Il-Progress u Il-Berqa.

Lord Strickland iżżewweġ fl-1890 lil Lady Edeline Sackville; u minn dan iż-żwieġ kellhom tmint itfal. Fl-1926 Gerald Strickland iżżewweġ għat-tieni darba lil Margarete Hulton.

Hu miet fir-residenza tiegħu, Villa Bologna f’Ħ’Attard u kien midfun fil-kappella tal-familja fil-Katidral tal-Imdina.

Din hija ftit informazzjoni dwar dan il-personaġġ importanti, illum il-ġurnata storiku, li kien pijunier f’ċerti ideat bikrin tal-Partit Laburista fosthom l-idea li jaħseb fil-ħaddiema bħal pereżempju billi daħħal il-Workmen Compensation Act. Tiddejqu xejn anke tagħmlu kuntatt miegħi fuq l-email cliffordgalea@ gmail.com għal iktar tagħrif jew inkella biex tagħtu xi informazzjoni jew suġġerimenti oħra.

Referenzi: Montalto, J., “The Nobles of Malta-1530–1800”, Midsea Books Ltd, Malta, 1980.

SKEDA ONE TNEJN Pjazza ONE Sports 23-11 & Temp ONE News Prime Time Reboot Follow Up Gizelle ONE News Night Transmission

12:45 13:00 15:30 15:35 16:00 16:15 16:30 16:45 17:30

Telebejgħ Kalamita ONE News Ieqaf 20 Minuta Telebejgħ Prime time Preview Duurella Mhux kemm taf Flimkien ma’ Nancy

18:30 19:15

19:30 20:10 20:30 21:00 22:15 23:30 23:45

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:15 Telebejgħ 09:30 Better Living 10:30 Espresso 12:30 ONE News

12:40 12:45 13:00 15:30 15:35 16:00 16:15 16:30 17:30 18:30

Teftif Telebejgħ Kalamita ONE News Ieqaf 20 Minuta Telebejgħ Prime time Preview Follow Up Dak li Jgħodd Pjazza

19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:15 Prime Time 20:45 Ħabrikt - Reel 8 21:00 Mija - PL 22:15 Music Legends 22:50 Ondroad 23:30 ONE News 23:45 Night Transmission

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 09:15 09:30 10:30 12:30 12:40 12:45

13:00 15:30 15:35 16:00 16:15 16:30 16:45 17:30 18:30 19:15

Kalamita ONE News Teżori Telebejgħ Prime Time Preview Duurella Pink Panther Pajjiżi Pjazza ONE Sports & Temp

19:30 ONE News 20:10 Prime Time 20:30 The Local Traveller 21:00 Division 7 22:30 Distintivi 23:30 ONE News 23:45 Night Transmission

08:30 09:15 09:30 10:30 12:30

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Il-Quddiesa tal-jum Pjazza Telebejgħ Pajjiżi Espresso ONE News

12:40 12:45 13:00 15:30 15:35 16:00 16:15 16:30 17:00 17:35

Teftif Telebejgħ Kalamita ONE News Teżori Telebejgħ Prime Time Preview Żona Sport Popcorn Ħabrikt - Reel 8

18:00 18:30 19:15 19:30 20:15 20:35 21:00 22:30 23:30 23:45

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 09:15 09:30 10:30 12:30 12:40

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Pjazza Telebejgħ Flimkien ma’ Nancy Espresso ONE News Teftif

12:45 13:00 15:30 15:35 16:00 16:15 17:00 17:30 18:30 19:15

Telebejgħ Kalamita ONE News Kalamita Telebejgħ Prime Time Preview Duurella Indhouse Pjazza ONE Sports

& Temp 27-11 19:30 ONE News 20:15 Prime Time 20:35 Min Imissu?!

22:00 Kick OFF 23:30 ONE News 23:45 Night Transmission

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:30 Better Living 09:30 Pajjiżi 10:30 Popcorn 11:00 Indhouse

11:55 12:30 12:35 13:05 14:45 15:00 15:30 15:35 18:00

Telebejgħ ONE News Il-Kelma Kick Off Ħabrikt Ħatra tal-Kardinal ONE News Ħatra tal-Kardinal Pink Panther

18:40 Ondroad 19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Ieqaf 20 Minuta 20:30 Arani issa 23:30 ONE News 23:45 Night Transmission

07:15 07:30 07:45 08:00 08:40 10:30 11:55 12:30

12:35 15:30 15:35 15:35 16:15 17:30 19:15

Arani Issa ONE News Arani Issa Duurella Mija L-Argument One Sport & Temp

19:30 ONE News 20:10 Ieqaf 20 Minuta 20:30 Attività Politika 21:30 Min Imissu?!

23:30 ONE News

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 09:15 09:30 10:30 12:30 12:40

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Pjazza Telebejgħ Indhouse Espresso ONE News Teftif

TLIETA 24-11

ĦAMIS 26-11

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Pjazza Telebejgħ Dak li jgħodd Espresso ONE News Teftif Telebejgħ

SIBT 28-11

ONE News ONE News Duurella Il-Quddiesa tal-jum Paper Scan Attività Politika Telebejgħ ONE News

ERBGĦA 25-11

Mhux kemm taf Pjazza ONE Sports & Temp ONE News Prime Time Dirett Ilsien in-Nisa Reboot ONE News Night Transmission

ĠIMGĦA

ĦADD 29-11

24

22.11.2020

reċensjoni tal-ktieb

ID-DELL TAL-ISFORTUNAT Il-ħajja bħal logħba ċess. Tibda b’mossa waħda u min qed jilgħab kontrik irid jagħmel oħra sakemm xi ħadd jirbaħ. Imma x’jiġri jekk minflok logħba ċess għandek il-ħajja ta’ tnejn min-nies impikati bejniethom? Tnejn min-nies li ħadd minnhom ma jrid iċedi. X’jiġri bejn Ivan u Marion li l-pika ta’ bejniethom twassalhom biex jagħmlu affarijiet li mhux bilfors huma legali jew moralment

korretti? Min se jbati f ’dawn iċċirkostanzi u minn fejn tinbet din il-pika personali ta’ mibegħda bejn Marion u Ivan? Mossa wara l-oħra min-naħa tat-tnejn li huma twassal biex fl-aħħar mill-aħħar jitfaċċa Elektrovan li jkollu jidħol fix-xena biex jirranġa s-sitwazzjoni. Din hija l-istorja ta’ raġel sfortunat li kellu bżonn l-għajnuna ta’ Elektrovan biex fl-aħħar ikun jista’ jsib ftit mistrieħ.

Silta mill-ktieb Meta l-kuntistabbli Paul Cremona għajjat għall-għajnuna minħabba l-hold up, l-ispettur tal-għassa millewwel informa lill-kummissarju li min-naħa tiegħu bagħat mill-ewwel lis-Supretendent James Grima biex jinvestiga. Dan ħa xi nies miegħu imma sakemm waslu l-Fgura, Ivan laħaq ħarab minn fuq il-post. PC Cremona ġabar il-pistola tiegħu minn mal-art u skanta bis-saħħa talballa li laqtet il-pistola tiegħu. Talforensika issa jkunu jridu l-pistola biex janalizzawha.

Kif wasal is-Supretendent Grima u ra lil PC Cremona, staqsieh, “Int kont li tlabt l-għajnuna?”

“Jiena hu, Sir,” qallu.

“Tidher ġdid. Kemm ilek magħna?”

“Ilni tliet xhur li ggradwajt.”

“Għalhekk, għadek frisk. Jiena

ilni sebgħa u għoxrin sena fil-korp.

X’jismek, żagħżugħ?”

“Paul Cremona, Sir.” “Jiena s-Supretendent James Grima. Allura, Paul, xi tgħidilna fuq ilħallelin?” “Ħallelin? Naħseb għandek xi żball, Sir. Hawnhekk ħalliel wieħed biss kien hawn.”

“Skużi?” staqsieh is-supretendent għax ħaseb li sema’ ħażin.

“Wieħed waħdu kien li seraq ilbank, Sir. Raġel wieħed biss ħareġ minn ġo dan il-bank” “Allura raġel wieħed ma kontx kapaċi tieħdu waħdek?”

“Le, Sir, ara,” qallu, u wrieh il-pistola. “Ħarab b’mutur naqra antik. Dan huwa n-numru tal-pjanċa,” kompla jgħidlu filwaqt li newwillu l-karta.

“F’liema direzzjoni mar?”

Mistoqsija: Minn fejn saret is-serqa?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb ID-DELL TAL-ISFORTUNAT. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 29 ta’ Novembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn l-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb L-ESPERJENZA TAT-TAGĦLIM hija:

R. CALLEJA - ĦAL QORMI

04 Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f ’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 X’jisimha l-gazzetta Ingliża li ppubblikat li pajjiżna ġie kklassifikat mal-aħjar destinazzjonijiet għal vaganza avventuruża wara li tgħaddi l-pandemija tal-COVID-19?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

25

22.11.2020

GĦEJBIEN TA’ ŻEWĠT ITFAL MILL-ISTESS BANDLI X’SAR MINN CHRISTOPHER DANSBY U SHANE WALKER? Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO Fl-1989, żewġt itfal żgħar għebu mill-bandli magħruf bħala Martin Luther King Jr Towers f’Harlem fi New York. Iż-żewġ subien kienu Christopher Dansby u Shane Walker u sal-ġurnata tal-lum ħadd għadu ma jaf x’sar minnhom.

l-bandli, żewġt itfal bdew jiffittawha li riedu jilagħbu ma’ binha u ħalliethom wara ħafna persistenza. Meta ma setgħetx issib lil binha marret tfittixhom u qalulha li huma ħallewh jilgħab hemm u ma jafux fejn kien. Omm Christopher ukoll qalet li binha beda Min kienu dawn it-tfal jilgħab ma’ żewġt itfal; tifla ta’ madwar 10 snin u tifel ta’ Iż-żewġ subien kellhom kważi madwat 6 snin. l-istess età, dik ta’ sentejn u kienu jgħixu mal-ġenitu- Investigazzjoni fuq il-ħtif ri tagħhom fl-istess blokka.

Minkejja li kienu jgħixu fl-ist- Il-pulizija kienu maħsudin ess binja, ommijiethom ma b’dawn iż-żewġ każijiet għax kinux jafu lil xulxin. Christo- kienu simili ħafna iżda ma pher għeb mill-bandli f’Mejju kinux jafu minn fejn se jibtal-1989 u Shane għeb mill-ist- dew. L-ewwel ħsieb li ġiehom ess bandli f’Awwissu tal-istess f’rashom kien li t-tfal inħatsena. Iż-żewġ każijiet kienu fu minn xi ħadd li ma setax jixxiebhu ħafna fejn l-ommi- ikollu tfal u li għal xi raġuni jiet qalu li wliedhom għebu jew oħra ma setax jaddotta. hekk kif dawru għajnejhom Ħasbu wkoll li min ried it-tfal għal ftit ħin minn fuqhom seta’ qabbad lil xi ħadd biex wara li dawn kienu qegħdin jaħtafhom. jilagħbu ma’ tifel u tifla.

Il-fatt li fiż-żewġ każijiet isAllison, omm Christopher, semmew żewġt itfal li kienu qalet li ħalliet lil binha ma’ qegħdin jilagħbu mal-vittmi ommha sakemm marret tix- qabel ma għebu qajjem sustri minn ħanut. Ommha qalet pett fil-pulizija. Huma bdew li Christopher għeb hekk kif jaħsbu li dawn it-tfal kienu neħħiet ħarsitha minn fuqu parti mill-pjan tal-għejbigħal ftit ħin. L-istess ġara lil en. Kien għalhekk li l-pulizija Rosa, omm Shane. Rosa qalet interrogaw lill-ġenituri tatli binha għeb hekk kif raġel tfal u lit-tfal iżda din l-interpoġġa ħdejha fuq il-bank u rogazzjoni ma wasslet imkien. dawret rasha biex tara min kien.

L-għejbien tat-tfal kien Hekk kif reġgħet dawret fuq fomm kulħadd rasha fejn kien qed jilgħab binha, ma ratux. Omm Shane In-nies ta’ Harlem baqgħu qalet ukoll li hekk kif waslu jhewdnu fuq l-għejbien ta’

Kif jista’ jidher illum Christopher Christopher u Shane u ħafna emmnu li dawn ġew maħtufin minn klikka li kienu jisirqu t-tfal għall-addozzjoni. Il-pulizija komplew jinvestigaw anka din il-qlajja’ iżda kien kollu ta’ xejn.

Wara ħafna snin, il-pulizija baqgħu ma sabux iż-żewġt itfal, li llum kieku għandhom 31 sena. Il-pulizija xandru wkoll ritratti ta’ kif Christopher u Shane jistgħu jidhru bħala adulti iżda s’issa għadu ma resaq ħadd b’xi informazzjoni ġdida. Minkejja li għaddew kważi 30

sena mill-ħtif tagħhom, il-pulizija għad għandhom it-tama li se jinstabu dawn iż-żewġt irġiel wara storja ta’ ħtif ta’ tarbija oħra, Carlina White, li meta kibret skopriet li hi kienet maħtufa.

Carlina White

Carlina White kellha biss ħmistax u nofs meta nħatfet minn mara li kienet liebsa bħala infermiera mill-isptar ta’ Harlem. Il-mara li ħatfitha, Annugetta Ann Pettway, rabbietha hi u ma qaltilhiex li ma kinitx ommha. Carlina saret taf li din ma kinitx ommha meta riedet turi ċ-ċertifikat tal-insinwa minħabba li kienet inqabdet tqila fl-età ta’ Kif jista’ jidher illum Shane 23 sena. Hi saret taf li ċ-ċertifikat kien falz u dan iktar ik-

konfermalha d-dubji li kellha qabel fuq ‘ommha’.

White kienet sabet ritratt ta’ tifla li kienet inħatfet f’Harlem u hemm indunat li dik it-tifla kienet hi għax kienet fula maqsuma ma’ bintha li kienet għadha kif titwieled. Wara dan, hi kkuntattjat fejn rat l-avviż bir-ritratt ta’ nies maħtufa u ngħaqdet mal-familja bijoloġika tagħha. Jidher li wara ftit kien hemm xi diżgwid bejn Carlina u ommha l-proprja minħabba xi fondi li l-isptar kien ta lill-familja minħabba l-għejbien tal-bint.

Il-fondi kienu tat-tifla jekk din tinstab sa meta tagħlaq 21 sena.

Omm Carlina qalet li l-fondi kienu nefquhom biex għexet il-familja għax hi kellha żewġt itfal oħra.

Minkejja dan l-argument, l-omm u l-bint irranġaw għax Carlina qalet li hi ma stenniet li tingħata xejn u reġgħet ingħaqdet ma’ familtha għax minn dejjem ħassitha bħal ħuta barra mill-ilma ma’ Pettway.

Stejjer tal-biża’ li nbidlu f’dawk feliċi, bħal ta’ Carlina White, huma ta’ tama għall-familji ta’ Christopher u Shane. Il-familji u l-pulizija ma qatgħux qalbhom u jemmnu li jekk dawn għadhom ħajjin, xi darba għad jingħaqdu mal-familji bijoloġiċi tagħhom.

26

22.11.2020

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

22.11.2020

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 356

G. MICALLEF - ĦAL LUQA

1.

4.

7.

Bi 3 NUMRI B’4 NUMRI 395 0161 408 0280 414 0465 635 0507 650 0627 702 0640 725 0650 745 1079 869 2002 973 2079 992 3314 3334

3477 3575 3718 3964 4131 4219 4482 4967 5234 5557 5934 6312 6367

6902 7289 7598 7868 8620 9210 9244 9275 9372 9421 9538 9804 9850

B’5 NUMRI 80747 868769 14791 90586 892009 21155 92440 898217 21264 92665 907233 27407 93021 924808 33205 95284 990217 33765 96980 40638 97415 B’7 NUMRI 44265 99797 1912419 44955 3857820 46392 B’6 NUMRI 5439352 47353 531412 6429236 74830 716157

9,17.

Ikkonsmajtu (5) 10.

Kompli l-qawl: 12.

Fi Frar ix-xita bil-....... u xogħol 16. binhar (4)

Ara 2 18,22.

Dottoressa (6) 19.

1.

2,7.

3.

5,19.

Krudil (6) Jintlibes bħal ġiżirana (5) Kutu, k......., qrunu f’butu (3) Isem (6)

Pajjiż (6) 20.

Tfisser kollox

sew!! (6) 21.

Dan jew

skorfina (3) 23.

Issir il-quddiesa fuqu (5) 24.

Ara 5

6.

Kunjom (3) 8.

Indaqs (9) 11,12 u 21W. Sikur? (7) 12.

Ara 11 13.

Kap (3) 14.

Għamel

15

17.

21.

22.

B’dan jgħajtulek (5) Tiekol bl-Ingliż (3) Kontra raġun (4) Tal-arloġġ (5) bħall-arloġġ (6) Ikun fihom ħafna xtieli (6) Ara 9 Ara 11 Ara 18

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA MIMDUDIN: 1.Fwied, 4.Flus, 9.Lol, 10.Nadifa, 12.Ħaffef, 16,21M. Skalin, 18,19.

Ratek, 20.Ġarra, 24.Aħrax

WEQFIN: 1.Fellus, 2,7.Islef, 3,23.Dentist, 5,11.

Ltima, 6,12W. Staħa, 8.Fanfaruna, 13.Fra, 14.Ftakar, 15.Aktarx, 17.Kbi, 21.Lat, 22.NBS

28

22.11.2020

TISĦIĦ FUQ LI HEMM Editorjal

Ħaddieħor baqa’ maqbud fi sqaq ma jinfidx u marsus mal-istess karattri mill-aħħar amministrazzjoni Nazzjonalista, li dak iż-żmien kienet irrovinat il-preżent tal-pajjiż, aħseb u ara l-futur

It-tħabbira lbieraħ filgħaxija dwar l-introduzzjoni ta’ wċuħ ġodda u ċaqliq ieħor fil-Kabinett Laburista tawgura għal iżjed titjib fl-amministrazzjoni tal-pajjiż fuq dak kollu li seħħ sal-lum, anke f’dawn iż-żminijiet diffiċli u bla preċedent li qed nesperjenzaw. Kull tibdil simili jista’ jirrifletti l-fatt li n-neċessitajiet u l-prijoritajiet spiċċaw inqal­bu kompletament flaħħar xhur, waqt li fl-istess ħin jaspira għal iżjed enerġija pożittiva b’risq kull ċittadin Malti u Għawdxi.

It-tmiem, li tħabbar din ilġimgħa, tal-karriera politika tal-Professur Edward Scicluna, wieħed mill-perċimes li xprunaw rivoluzzjoni finanzjarja u ekonomika f’pajjiżna fl-aħħar seba’ snin u li bissaħħa tagħhom illum pajjiżna hu tal-aħjar eżempju fl-Unjoni Ewropea, se jinħass bilkbir. Minkejja dan, il-ġenerazzjoni ta’ politiċi żgħar, li kkaratterizzat ukoll il-Gvern Laburista sa mill-2013, tibqa’ xorta turi passaġġ ċar għal

ġejjieni b’saħħtu f’diversi oqsma f’pajjiżna, mhux l-inqas ekonomija nnifisha. Ħaddieħor, li nqabad kemm-il darba jispara bl-addoċċ u ma jżommx lanqas il-wegħdi tiegħu stess, baqa’ maqbud fi sqaq li ma jinfidx u mingħajr ebda pjan kif se joħroġ minnu. Għadu wkoll marsus mal-istess karattri mill-aħħar amministrazzjoni Nazzjonalista li dak iż-żmien kienet irrovinat il-preżent tal-pajjiż, aħseb u ara l-futur.

Għaldaqstant illum jista’ biss igemgem waħdu u jipponta subgħajh lejn kulħadd, bħal kull armchair critic, waqt li, kif inhu espert, jibqa’ jippoppa sidru biex jilgħabha tal-paladin espert f’kull qasam, avolja fil-verità hu biss fallut li baqa’ ma rrassenjax ruħu.

Dan in-nuqqas qed jitpatta b’iżjed milli mistenni minn din l-amministrazzjoni Laburista li, bħal dik ta’ qabilha, se tibqa’ ġġib l-ewwel (u qabel kollox) il-ġid komuni, waqt li ttejjeb ir-riċetta tal-kejk im­

kabbar li llum minnu qed jieklu l-akbar għadd ta’ ħluq fl-istorja tal-pajjiż.

Dan hu rifless b’mod ċar f’kull analiżi internazzjonali indipendenti li saret s’issa u li jibqgħu jsiru perjodikament, mhux l-inqas mill-aġenżiji ta’ kreditu. Proprju lbieraħ kellna l-każ tal-Creditreform Rating, l-aġenzija rinomata Ġermaniża li affermat millġdid ir-rating A+ għal pajjiżna u kkonfermat li l-prospetti ta’ dan ir-rating huma stabbli.

Ir-rapport tal-esperti tal-aġenzija jsostni li pajjiżna għandu “track record fl-aħħar snin ta’ tkabbir ekonomiku vivaċi, li hu ferm ogħla minn dak taż-Żona Ewro,” waqt li jkompli li “r-reżiljenza tal-ekonomija tagħna tirrif­ letti d-diversifikazzjoni tas-setturi ekonomiċi.”

Persważi li riżultati simili se jibqgħu jinkisbu, mhux l-inqas issa li l-Prim Ministru ħass li għandu jagħmel emendi fil-mekkaniżmu tal-operat tal-amministrazzjoni tiegħu.

Kif fl-2017 il-poplu reġa’ fada bl-akbar maġġoranza fix-xogħol straordinarju li kien beda erba’ snin qabel, illum kull ċittadin se jistenna u jippretendi li jkompli jkun hemm titjib fuq kulma twettaq s’issa u anke iżjed minn hekk.

Jistenna u jippretendi li pajjiżna jkompli jirriforma ruħu minn jeddu biex jirrifletti l-akbar ġustizzja soċjali.

Ikompli joħloq il-ġid u jqassmu b’mod ekwu, partikolarment mal-vulnerabbli. Ikompli jagħti serħan tal-moħħ anke f’ċirkostanzi straordi­ narji kif għamel s’issa fl-oqsma mediċi, tas-saħħa u tax-xogħol.

Bl-istandards li introduċa l-Gvern Laburista, dan kollu hu dovut u ċ-ċaqliq imħabbar fil-Kabinett Laburista lbieraħ ukoll għandu jiffoka u jistinka aktar biex jegħleb saħansitra l-aspettattiva tal-poplu, għax bħala Partit Laburista tassew nemmnu minn qiegħ qalbna li pajjiżna u ġensu jixirqulu preżent u ġejjieni aħjar.