Kullhadd 01.03.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

IL-fehMA TAL-PRIM MInIsTRu dwAR L-IsTAT IÛLAMIKu u L-POÛIZZJOnI TA’ MALTA

Il-Óadd 1 ta’ Marzu, 2015 Óar©a Nru 1,129

Ara pa©na 5

Prezz ›0.80

MALTA BL-OGÓLA TKABBIR

JONQOS L-ASSENTEIÛMU Bejn Ottubru u Diçembru 2013 u l-istess perjodu fl-2014 irriΩulta li kien hemm Ωieda ta’ 1.8% fl-attendenzi fliskejjel tal-Gvern. Dan ifisser li l-˙idma talGvern biex jindirizza lassenteiΩmu qed tibda t˙alli l-frott tag˙ha. Dan sostnieh il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u xXog˙ol Evarist Bartolo mal-KullÓadd. Ara pa©na 2

INKLUSSIVITÀ NAZZJONALISTA Minkejja li l-PN qed jipprova jag˙ti x’jifhem li nbidel u sar inklussiv, din il-©img˙a Ωew© persuni rtiraw mir-rwoli tag˙hom f’dan il-partit. Filwaqt li Charles Micallef St John irtira lkandidatura tieg˙u f’isem il-PN, Liliana Risiott, li kienet ©urnalista mal-midja tal-PN, qalet li ma tridx taf aktar b’dan il-partit. Ara pa©na 4

MONOPOLJU BL-ISWISS LEAKS?

Rapport tal-a©enzija ta’ kreditu Fitch ikkonferma li fl-2014 Malta kienet lekonomija li l-aktar kibret fost il-pajjiΩi kollha taΩ-Ûona Ewro. Barra minn hekk, kien imbassar li s-sena li g˙addiet l-ekonomija Maltija kibret bi 3.4%. Dan it-tbassir jiΩboq kemm dak mag˙mul mill-Gvern fil-ba©it, kif ukoll dak tal-Kummissjoni Ewropea ppubblikat ftit

©img˙at ilu. Ir-ra©uni ewlenija g˙al dan it-tkabbir qawwi, skont il-Fitch Ratings, kien ittra˙˙is tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma. L-istess miΩura li kienet issej˙et “il-gimmick tal-millenju” mill-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil.

Minkejja li kien biss dan l-a˙˙ar li ©ew Ωvelati iktar minn $687 miljun assi Maltin f’kontijiet Ûvizzeri, il-Gvern Malti kien ilu mill-2010 jaf b’din il-lista, iΩda l-eksMinistru Tonio Fenech ma kisibx din l-informazzjoni. Illum, din illista qed ti©i Ωvelata ftit ftit b’mod dubjuΩ millICIJ, u g˙alhekk ˙afna qed jistaqsu x’hemm wara dan il-monopolju.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 7

02 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

JINTLAÓAQ L-ISKOP TAÇ-CHILD SUPPLEMENT

ÛIEDA TA’ 1.8% FL-ATTENDENZI FL-ISKEJJEL TAL-GVERN

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Bejn Ottubru u Diçembru tal-2013 u l-istess perjodu fl-2014 irriΩulta li kien hemm Ωieda ta’ 1.8% fl-attendenzi fl-iskejjel tal-Gvern u b’hekk il-˙idma tal-Gvern biex jindirizza l-assenteiΩmu qed tibda t˙alli l-frott tag˙ha. Hekk sostna l-Ministru g˙all-Edukazzjoni u xXog˙ol Evarist Bartolo mal-gazzetta KullÓadd meta kien mistoqsi fuq il-miΩuri ta’ dan il-Gvern biex jindirizza l-problema tal-assenteiΩmu. Il-Ministru Bartolo Ωied jg˙id li fejn g˙andu x’jaqsam l-assenteiΩmu pajjiΩna qed jesperjenza titjib, iΩda fadal ˙afna xi jsir. “Ir-realtajiet soçjali ta’ hemm barra huma parti mir-realtajiet soçjali fl-iskola. Irridu nkomplu na˙dmu biex flimkien neg˙lbu dawn l-isfidi u l-iskola tkun post fejn l-istudent jista’ jibni l-aspirazzjonijiet tieg˙u u jil˙aqhom b’mod kreattiv u interessanti.” Aktar minn hekk, il-Ministru Bartolo sostna li lGvern se jkompli ja˙dem biex il-piΩ ta’ dawn l-isfidi soçjali fuq dawn it-tfal ikompli jonqos. “Tfal b’çertu diffikultajiet soçjali g˙andna n˙e©©uhom u nibnulhom il-karattru, speçjalment f’kuntest ta’ skola, u qatt m’g˙andna inçekknuhom b’kummenti baxxi u li jeliminaw il-motivazzjoni tag˙hom.” Sar ukoll arran©ament mal-Ministeru tal-Politika Soçjali biex iç-child supplement ikun marbut malattendenza. Dan fil-fatt se jing˙ata kif tispiçça s-sena skolastika u huwa marbut ma’ 95% attendenza. F’dan ir-rigward, din il-gazzetta tkellmet ukoll mal-Ministru g˙all-Familja u s-Solidarjetà Soçjali Michael Farrugia, fejn qal li din id-differenza fir-rata tal-assenteiΩmu turi kemm dan il-Gvern qed jag˙raf x’inhuma l-esi©enzi tal-familji. Il-Ministru Farrugia Ωied jg˙id li l-benefiççju taç-child supplement huwa inçentiv biex tiΩdied lattendenza tal-istudenti fl-iskejjel. “Dan g˙andu jwassal g˙al soçjetà aktar bil-g˙aqal fejn fi Ωmien li ©ej aktar persuni se jkollhom l-opportunità li jid˙lu fiddinja tax-xog˙ol,” qal il-Ministru Farrugia.

Impenn ˙olistiku biex ting˙ata kull tip ta’ g˙ajnuna g˙al min ifalli l-iskola Fil-bidu ta’ din is-sena skolastika ©iet imnedija lPolicy Addressing Attendance in Schools. Ma’ din ilpolitika ©ew imnedija wkoll il-proçeduri, l-istrate©ija u pjan ta’ implimentazzjoni li jindikaw r-responsabbiltajiet tal-partijiet ikkonçernati, fosthom limmani©©jar tal-iskejjel, l-g˙alliema, il-professjonisti edukattivi psikosoçjali fi ˙dan il-kulle©©i, kif ukoll il©enituri. Dan ir-riΩultat jindika li jekk kul˙add jag˙mel ilbiçça tieg˙u l-attendenza tal-istudenti tittejjeb fl-a˙jar interess tag˙hom stess. Fost it-tidbil li dawn id-dokumenti ©abu hemm li l-©enituri jridu jag˙tu spjegazzjoni bil-miktub lill-Kap tal-Iskola ta’ kull ©urnata li listudent ifalli. Il-Kap g˙andu l-awtorità li jaççetta jew le l-ispjegazzjoni li ting˙ata, dejjem g˙andu jΩomm f’mo˙˙u l-a˙jar interess tal-edukazzjoni tal-istudent. L-immani©©jar tal-iskejjel flimkien mal-form jew class teacher qed isegwu mill-viçin l-attendenza tat-tfal fliskola biex jaqdbu lil dawk li qed ifallu kemm jista’ jkun malajr. Huma flimkien, bl-g˙ajnuna tal-guidance teachers jag˙mlu kuntatt ma’ dawn l-istudenti u l©enituri tag˙hom biex jaraw g˙alfejn dawn qed ifallu u jippruvaw isibu rimedju flimkien mal-©enituri. Jekk dan l-intervent ma jkollux ir-riΩulat mixtieq listudent ji©i referut g˙and is- social worker li din tag˙mel anke viΩti d-dar biex tiltaqa’ mal-istudent u lfamilja tieg˙u u tag˙mel assessment biex tidentifika lkawΩa tal-assenteiΩmu li ˙afna drabi r-ra©uni tkun wa˙da kumplessa u tinvolvi diversi fatturi. Din imbag˙ad ta˙dem mill-qrib mal-iskola u anke servizzi o˙ra soçjali biex tg˙in lill-istudent u l-familja tieg˙u jindirizzaw dawn id-diffikultajiet u jirritorna l-iskola. Gvern iebes ma’ familji li ma jibag˙tux lil uliedhom l-iskola Dan il-Gvern kompla jsa˙˙a˙ l-appo©© soçjali li

dawn l-istudenti jirçievu. Biex jiΩdied l-appo©© soçjali permezz ta’ social workers fost l-o˙rajn, irid jiΩdied linvestiment u hekk sar. Dawn il-miΩuri se jibqghu jissa˙˙u waqt li hemm o˙rajn li d-DSS qed ja˙dem fuqhom, fosthom ilkomunikazzjoni regolari mal-amministrazzjoni tat-tribunali re©jonali biex ji©u identifikati mezzi ta’ kif ikun hemm tis˙i˙ fis-sistemi tal-multi li l-©enituri tattfal li jfallu mistennija j˙allsu. Fil-fatt, fil-©ranet li ©ejjjin, se jittie˙du passi legali aktar serji fil-konfront ta’ 100 familja. L-edukazzjoni hija ç-çavetta ta’ kollox Huwa importanti li l-istudenti jkomplu jistudjaw wara l-Form 5 min˙abba li b˙ala baΩi qabel mal-istudenti jispiççaw l-iskola sekondarja jo˙or©u biç-çertifikat Secondary School Certificate & Profile (SSC&P), dak li qabel kien jissejja˙ School Leaving Certificate. Dan min˙abba l-fatt li dan iç-çertifikat huwa çertifikat baΩiku li l-istudent irid jippreΩenta quddiem employer biex jikkonferma li l-istudent segwa l-iskola obbligatorja sal-età ta’ 16-il sena. Illum ng˙ixu f’kuntest fejn, taf kemm taf, qatt ma taf biΩΩejjed, allura wie˙ed irid jibqa’ jinvesti fledukazzjoni formali tieg˙u u j˙addan il-kunçett imsejja˙ Lifelong Learning. Dan huwa kunçett li employer i˙addan huwa stess mal-˙addiema tieg˙u permezz tat-ta˙ri© li joffri l-employer u g˙alhekk huwa tajjeb li l-istudent ikun digà esperjenza perjodu ta’ tag˙lim. Apparti minn hekk, illum il-©urnata min i˙addem, anke g˙al xog˙lijiet li sa Ωmien ilu ma kienu jintalbu l-ebda kwalifiki g˙alihom, issa qed jitlob livell ta’ SEC f’çertu su©©etti. Dan flimkien mal-kompetizzjoni fis-suq tax-xoghol li kibret ˙afna, u g˙alhekkk lemployer, jekk quddiemu jkollu g˙aΩla, se jag˙Ωel lil min g˙andu aktar kwalifiki. F’kaΩijiet eççezzjonali dan jista’ ma japplikax min˙abba li l-impjegati prospettivi jkunu over-qualified g˙al dak l-impjieg partikolari.

ÛEJTUNI JITLEF ÓAJTU FIT-TARZNA Ra©el ta’ 36 sena miΩ-Ûejtun tilef ˙ajtu tra©ikament ilbiera˙ waqt li kien qed jog˙dos fitTarzna. Il-Pulizija qalet li kien g˙all-˙abta ta’ nofsinhar neqsin kwart li ©iet infurmata li kien hemm bΩonn l-assistenza tag˙ha fit-Tarzna. Mill-ewwel st˙arri© li g˙amlet il-Pulizija hekk kif waslet fuq il-post irriΩulta li bug˙addas li kien niΩel ta˙t l-ilma biex jag˙mel xi xog˙ol f’wie˙ed mill-baçiri, g˙al xi ra©uni kien g˙adu ma tfaççax fil-wiçç. Fuq il-post issej˙u membri tad-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili u tal-Forzi Armati sabiex issir tfittxija g˙all-bug˙addas. Kien iktar tard li r-ra©el ittella’ mill-ilma u ttie˙ed lIsptar Mater Dei. B’xorti ˙aΩina huwa tilef ˙ajtu ftit tal-˙in wara. Il-Ma©istrat tal-G˙assa Neville Camilleri ˙atar diversi esperti sabiex jassistuh fl-inkjesta. Intant, il-Pulizija g˙adha g˙addejja bl-investigazzjonijiet.

LokALi kÓ

01|03|2015 03

kullhadd.com

L-AqwA RAtA tA’ tkAbbiR FL-EwRopA Fi stqarrija ma˙ru©a lbiera˙ filg˙odu, il-Gvern innota b’sodisfazzjon l-a˙˙ar rapport ma˙ru© mill-analisti ta’ Fitch Ratings. F’dan ir-rapport kien innutat illi fl-2014 Malta kienet l-ekonomija li l-aktar kibret fost il-pajjiΩi kollha taΩ-Ûona Ewro. Barra minn hekk, kien imbassar li s-sena li g˙addiet l-ekonomija Maltija kibret b’3.4%. Dan it-tbassir jisboq kemm dak mag˙mul mill-Gvern fil-ba©it, kif ukoll dak tal-Kummissjoni Ewropea ppubblikat ftit ©img˙at ilu. Ir-ra©uni ewlenija g˙al dan it-tkabbir qawwi, skont il-Fitch Ratings, kien it-tra˙˙is tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma. L-istess miΩura li kienet isej˙et “il-gimmick tal-millenju” mill-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil. Barra mill-effetti tat-tra˙˙is tal-kontijiet, l-esperti tal-Fitch Ratings innutaw ukoll l-importanza tal-miΩuri li ttie˙du fil-qasam tax-xog˙ol, kif ukoll iΩ-Ωieda qawwija fl-investiment. LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Ûieda fix-xog˙ol u l-investiment Hawn ukoll, innota l-Gvern, tispikka d-differenza mal-analiΩi tal-OppoΩizzjoni. Skont ilKap tal-OppoΩizzjoni, l-impjiegi qeg˙din jiΩdiedu biss min˙abba l-inga©©jar malGvern ta’ eluf ta’ ˙addiema Ωejda, filwaqt li l-industrija sejra ˙aΩin ˙afna u mhux qed tinvesti. G˙all-2015, minflok il-bozoz ˙omor tal-OppoΩizzjoni, lanalisti tal-Fitch Ratings qed jaraw ekonomija li tkompli tikber aktar mill-medja talUnjoni Ewropea. Il-konsum mistenni jkompli jitjieb min˙abba t-tra˙˙is tal-kontijiet, filwaqt li l-bini tal- power station mistenni jg˙olli aktar linvestiment. Konsolidazzjoni fiskali L-esperti tal-Fitch Ratings ja˙sbu li d-diprezzament filvalur tal-Ewro se jwassal g˙al tkabbir og˙la fl-esportazzjoni, u se jg˙in speçjalment lis-settur turistiku. Il-miΩuri li ser ikun qed jie˙u l-Bank Çentrali Ewropew jistg˙u jwasslu g˙al tnaqqis fir-rati tal-img˙ax g˙all-industrija u jipprovdu fondi aktar g˙all-investiment. Filwaqt li l-Kap talOppoΩizzjoni g˙adu jipprevedi bailout , l-esperti tal-Fitch Ratings qed ibassru li d-defiçit tal-Gvern se jonqos g˙al 2.3%. Kontra dak li ssostni lOppoΩizzjoni, skont il-Fitch Ratings, fl-2015 se jkompli ttis˙i˙ tal-finanzi pubbliçi. Flistess ˙in, l-analisti tal-Fitch Ratings qed ibassru li d-dejn nazzjonali se jaqa’ ta˙t id-69% minn 72% sena qabel. Dan meta, skont lOppoΩizzjoni, dan il-Gvern qed jg˙abbi lil pajjiΩna b’dejn eççessiv. Skont l-analiΩi tal-

Fitch Ratings, sa tmiem din ille©iΩlatura, id-dejn nazzjonali se jaqa’ g˙al 65.6%, li jfisser li jkun t˙allas lura Ω-Ωieda fiddejn nazzjonali li se˙˙et matul l-amministrazzjoni preçedenti. Il-Fitch Ratings qed ibassru li l-inflazzjoni se tibqa’ relattivament baxxa, il-qg˙ad se jkompli jonqos u se jkompli jikber il-bilanç poΩittiv ta’ pajjiΩna fil-bilanç tal-pagamenti internazzjonali.

awsterità u Ωidiet fil-prezzijiet li naqqsu l-poter ta’ akkwist tal-familji, dan il-Gvern mexxa politika ta’ investiment u tnaqqis ta’ piΩijiet. L-effetti talmiΩuri li ttie˙du g˙adhom biss fil-bidu tag˙hom. U ma’ dawn, fix-xhur li ©ejjin, se jiΩdiedu miΩuri o˙ra li jkomplu jseddqu l-ottimiΩmu u d-dinamiΩmu tal-ekonomija tag˙na.

Politika li sseddaq l-ottimiΩmu

Fi stqarrija separata ma˙ru©a lbiera˙, il-Gvern Ωvela li bejn il-bidu ta’ Ottubru 2014 u ttmiem ta’ Jannar 2015, id-dejn tal-gvern çentrali naqas b’€178 miljun. Din l-istatistika tirrifletti l-fatt li f’Novembru l-Gvern kellu surplus fil-kontijiet tieg˙u ta’ €94 miljun, filwaqt li f’Jannar kien hemm bilanç favur ilGvern ta’ €12-il miljun. Sadanittant, minkejja li l-figuri g˙al Diçembru g˙adhom

G˙al darb’o˙ra, l-analiΩi indipendenti ta’ esperti barranin qed tikkonferma kemm l-analiΩi ekonomika talOppoΩizzjoni hija skoretta. PajjiΩna, grazzi g˙all-politika m˙addna minn din l-amministrazzjoni, huwa l-aqwa flEwropa fejn jid˙ol tkabbir ekonomiku. Minflok ˙addan politika ta’

Id-dejn naqas b’€178 miljun

mhux ippubblikati, l-indikazzjonijiet huma li anke dawn se juru bilanç favur il-Gvern. “It-tnaqqis fil-livell tad-dejn qed ise˙˙ minkejja li, skont lOppoΩizzjoni, b˙alissa l-Gvern qed jonfoq b’mod esa©erat u li d-dejn qed jisplodi. Ir-realtà hija li, minn Marzu 2013 ’l hawn, id-dejn tal-gvern çentrali kien ikkontrollat meta mqabbel maΩ-Ωieda qawwija waqt il-kampanja elettorali fi tmiem l-a˙˙ar amministrazzjoni,” spjega l-Gvern fl-istqarrija. Bejn Diçembru 2012 u Marzu 2013, id-dejn tal-gvern çentrali kien Ωdied minn €4.6 biljun g˙al €4.9 biljun, Ωieda ta’ €295 miljun. Dan ifisser li, fi Ωmien meta Simon Busuttil kien Viçi Kap tal-partit fil-Gvern, iddejn kien Ωdied bi kwaΩi €100 miljun fix-xahar. Dan kontra Ω-Ωieda medja ta’ €11-il miljun fix-xahar ta˙t din l-amministrazzjoni.

Politika g˙aqlija L-istqarrija kompliet tg˙id illi kieku pajjiΩna kompla g˙addej jissellef kif kien qed jissellef meta l-Kap talOppoΩizzjoni kien parti millGvern, Malta kienet tispiçça tiffaççja problemi serji. Minflok, Gvern ©did l-ewwel irnexxielu jnaqqas iΩ-Ωieda fid-dejn u issa fl-a˙˙ar xhur sa˙ansitra qed jibda jnaqqas id-dejn tal-pajjiΩ g˙all-ewwel darba f’diversi snin. “Dan it-tnaqqis fid-dejn mhux qed isir b’miΩuri ta’ awsterità imma jirrifletti politika favur tkabbir ekonomiku li jΩid id-d˙ul tal-Gvern filwaqt li jnaqqas id-dipendenzi fuq lispiΩa pubblika. Fix-xhur li ©ejjin, il-Gvern ser ikompli j˙addan din il-politika poΩittiva li permezz tag˙ha qed inaqqas id-defiçit u jkompli jkabbar il-©id,” temmet tg˙id l-istqarrija.

04 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

AKTAR NIES JITBIEGÓDU MILL-PN TA’ SIMON BUSUTTIL Wara li l-Partit Nazzjonalista (PN) ta’ Simon Busuttil qed jipprova jag˙ti x’jifhem lillpoplu hemm barra li wara ttelfa li ©arrab fl-a˙˙ar elezzjoni ©enerali nbidel u sar inklussiv, madankollu r-realtà ta’ Charles Micallef St John u Lilian Rissiot qed tixhed mod ie˙or. Dawn iΩ-Ωew© skolpi fl-istess ©urnata tal-Óamis li g˙adda jkomplu juru l-vera wiçç talPN u Ωgur se jag˙tu daqqa ta’ ˙arta enormi l-isforzi tal-istess partit li qed jg˙id li nbidel fiddawl tal-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali tal-11 ta’ April li ©ej.

sostna li r-ra©uni li wasslet g˙al din id-deçiΩjoni hi li l-istess Micallef St John ma kienx sodisfatt bil-lista ta’ kandidati ppreΩentati mill-PN g˙all-elezzjoni tal-kunsilli lokali filGΩira. “Addijo Nazzjonalista”

Tort ta’ Chris Said Micallef St John, kandidat f’isem il-PN g˙all-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali fil-lokalità tal-GΩira, qal lis-segwaçi tieg˙u fuq is-sit soçjali ta’ Facebook biex ma jivvutawlux fl-elezzjoni ©enerali li jmiss tal-kunsilli lokali g˙ax ikunu qed jag˙mlu dan ta’ xejn. Dan g˙ax sostna li m’g˙adux jag˙mel parti mill-PN u issa ma jistax jirtira l-kandidatura tieg˙u g˙ax skada Ω-Ωmien biex jag˙mel dan. Micallef St John sostna li g˙amel dan il-pass min˙abba çerti deçiΩjonijiet li wasal g˙alihom is-Segretarju Ìenerali Chris Said li iΩda ma ©ewx Ωvelati mill-istess kunsillier.

Micallef St John qal li se jirriΩenja wkoll minn President tal-Kumitat Sezzjonali tal-GΩira u minn kull kariga o˙ra li

g˙andu fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista. Fil-kummenti tieg˙u, isSegretarju Ìenerali tal-PN

Partit

Aktar minn hekk, Risiott, li g˙al Ωmien twil kienet attiva fi ˙dan il-PN fejn ˙admet b˙ala ©urnalista mal-gazzetti tieg˙u u wkoll b˙ala preΩentatriçi ta’ programmi fuq Net TV, ukoll permezz ta’ Facebook qalet “addijo” lill-istess partit u ddikjarat li ma tridx taf aktar bih. “Hemm ˙afna ra©unijiet g˙ala wasalt ng˙id li ma rridx naf aktar bil-Partit Nazzjonalista. U dan qed ng˙idu bil-qalb g˙ax in-nies li hemm fil-Partit Nazzjonalista llum la tista’ tmerihom, la tista’ tg˙idilhom li ma taqbilx mag˙hom, la tista’ tikkummenta kontra dak li jridu huma. Xejn! Dan hu l-istess partit li fis-snin sebg˙in u tmenin, meta kont g˙adni Ωg˙ira u impressjonabbli, g˙allimni t-tifsira tal-kelma ‘demokrazija’ u tal-kliem ‘libertà tal-espressjoni’. Illum m’g˙adhomx fil-vokabolarju tieg˙u. Illum, jekk imqar tag˙mel like fuq xi ˙a©a ta’ partit oppost, jew tqum u

tg˙id, “Le ma naqbilx,” jg˙ajruk, jittimbrawk, jimmalafamawk, iqisuk ta’ traditur, eçç., eçç. Jien li ˙ier©a mid-dinja, dan kollu xi rridu? Jien irrid ng˙ix fil-paçi, ng˙id li n˙oss u naqbel jew ma naqbilx ma’ dak li rrid. Addijo Partit Nazzjonalista. G˙amiltu Ωmienek g˙alija.” Dawn il-kummenti jixhdu li l-PN g˙adu mmexxi minn klikka li ilha tiddominah g˙al ˙afna Ωmien u jikkonferma li din l-istess klikka Ωgur mhijiex se titlaq fil-PN, g˙all-inqas filfutur qrib. Jidher biç-çar li Simon Busuttil m’g˙andux irriedni tal-partit f’idejh u g˙adu qed jitmexxa qisu minn din listess oligarkija li wasslet biex diversi esponenti, fosthom Franco Debono, Jesmond Mugliett, Robert Musumeci, Jeffrey Pullicino Orlando, Ian Castaldi Paris, fost o˙rajn, li g˙aΩlu li jitilqu lill-PN. Dan kollu jikkonferma dak kollu li qalu eksesponenti fi ˙dan ilPN li dan il-partit huwa biss estensjoni tal-amministrazzjoni tal-eks-Kap tal-PN Lawrence Gonzi. Il-gazzetta KullÓadd ippruvat tistaqsi lill-istess Rissiot biex telabora aktar fuq dawn ilkummenti xejn poΩittivi fuq ilPN u l-OppoΩizzjoni iΩda qaltilna li m’g˙andhiex aktar xi ΩΩid ma’ dak li di©à stqarret.

loKalI KÓ

01|03|2015 05

kullhadd.com

“eJJa nsaKKrU l-bIeb ta’ barra IÛda ma nImbarraWX IrWIeÓna ÌeWWa” GLEN FALZON glen@kullhadd.com

Ritratt: PHOTOCITY

Meta kien intervistat nhar ilÌimg˙a li g˙adda fuq Xarabank fuq il-periklu tal-IS f’Malta, il-Prim Ministru Joseph Muscat sostna li g˙andna nsakkru l-bieb ta’ barra b˙ala prekawzjoni iΩda m’g˙andniex nimbarraw irwie˙na ©ewwa. Fost diversi mistoqsijiet o˙ra, Joseph Muscat fisser kif, skont l-informazzjoni li g˙andu hu b˙alissa, Malta mhijiex fil-periklu ta’ xi attakk imminenti minkejja li din lg˙aqda terroristika qieg˙da fil-Libja. Fid-dawl ta’ dan

kollu huwa sostna li, ©aladarba Malta tkun qed tiffaççja periklu, hu se jkun l-ewwel persuna li jg˙id il-verità kollha lill-poplu Malti u G˙awdxi ming˙ajr ˙abi ta’ xejn. Aktar minn hekk, meta mistoqsi g˙ala pajjiΩna huwa lunika stat membru tal-Unjoni Ewropea li mhux qieg˙ed filkoalizzjoni kontra l-istess IS, il-Prim Ministru fisser kif Malta dda˙˙let f’din il-lista ming˙ajr l-ebda tip ta’ konsultazzjoni mal-Prim Ministru nnifsu. Kien g˙alhekk li f’dan il-kuntest il-Prim Ministru ried li Malta to˙ro© minn din illista msemmija u tid˙ol biss meta u jekk ikun hemm direttiva mill-Gvern Malti.

Qal ukoll li f’eventwalità li Malta jkollha bΩonn xi tip ta’ g˙ajnuna militari, skont diversi klawΩoli fid-direttivi talIstati Membri fi ˙dan l-Unjoni Ewropea, l-Istati Membri lo˙ra g˙andhom jipprovdu din l-g˙ajnuna. Kien hawnhekk li huwa Ωvela li l-IS ma tistax tattakka lil Malta bl-ajru u dan min˙abba li m’g˙andhiex ajruplani tal-gwerra. Fl-a˙˙ar nett, il-Prim Ministru sa˙aq li l-Gvern se jibqa’ miexi b’mod g˙aqli kif qed jimxi b˙alissa u jittama li jintla˙aq kompromess bejn iΩΩew© fazzjonijiet opposti li hemm b˙alissa fil-Libja biex ter©a’ tinstab l-istabbiltà f’dan il-pajjiΩ.

Il-Gvern QIeGÓed JassIstI l-InvestIment maltI fIl-lIbJa Fil-jiem li g˙addew il-Gvern Malti ççara li, g˙all-kuntrarju tal-impressjoni li qed tag˙ti lOppoΩizzjoni, ittie˙du diversi miΩuri intiΩi li jg˙inu lillInvestiment Malti fil-Libja. Dan sar permezz ta’ stqarrija kon©unta tal-Ministeri g˙allFinanzi u dak g˙allEkonomija u l-Investiment, fejn ©ie spjegat ukoll li dawn il-miΩuri jmorru ferm lil hinn mill-miΩuri me˙uda millamministrazzjoni preçedenti fl-2011 meta faqqg˙et ir-rivoluzzjoni fil-Libja. Ir-reazzjoni tal-Gvern Malti waslet hekk kif is-sitwazzjoni politika fil-Libja qieg˙da kulma tmur tiddi©enera fi stat ta’ kaos hekk kif it-tmexxija tal-pajjiΩ qed ti©i kkontestata minn Ωew© gvernijiet opposti: wie˙ed rikonoxxut fuq livell internazzjonali, ibbaΩat f’Tobruk, u ie˙or fi Tripli mmexxi minn fazzjoni IΩlamista mag˙rufa b˙ala Libya Dawn. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, matul dawn l-a˙˙ar xhur Ωdiedet ukoll t-theddida talIstat IΩlamiku (IS), li jidhru li

li sabu ru˙hom fuq il-fruntiera ta’ dan il-konflitt politiku. F’kuntatt dirett Madankollu, fl-istqarrija talGvern kien spjegat illi l-Malta Enterprise qed isservi ta’ punt ta’ referenza g˙all-kumpaniji milquta, fejn tim li twaqqaf apposta fi ˙dan l-istess korporazzjoni qieg˙ed iΩomm kuntatt dirett mal-kumpaniji b’interessi Maltin li joperaw fil-Libja. “Id-Dipartiment tal-VAT, talIncome Tax u tat-TeΩor qed jassistu, fuq baΩi individwali, lil dawk l-intrapriΩi li jkunu identifikati lilu mill-Malta Enterprise li jikkwalifikaw skont kriterji, maqbula b˙ala parti minn pakkett g˙allintrapriΩi, li qed isofru minn diffikultajiet finanzjarji li n˙olqitilhom min˙abba l-kriΩi tal-Libja,” kompliet tg˙id listqarrija. infiltraw u ˙adu kontroll ta’ diversi Ωoni fil-pajjiΩ. Dan listat ta’ fatt po©©a fil-periklu

l-operazzjonijiet kummerçjali tal-investituri Maltin li g˙adhom preΩenti fil-Libja u

MiΩuri ta’ assistenza Il-pakkett ta’ assistenza li qed

joffri l-Gvern ivarja skont iççirkostanzi tal-impatt fuq dawn il-kumpaniji. Dawn ilmiΩuri jvarjaw minn ˙las aççelerat mit-TeΩor ta’ pagamenti dovuti mill-Gvern, u refuΩjonijiet mill-Awtorità tatTaxxa (VAT u Income Tax). Barra minn hekk, qieg˙da ti©i implimentata miΩura li permezz tag˙ha kumpaniji f’diffikultà se jkunu temporanjament mitluba j˙allsu parti tat-taxxa proviΩjonali dovuta. Dawn sabiex tittaffa l-problema ta’ nuqqas ta’ cash-flow minn fuq dawn ilkumpaniji. Qieg˙da ti©i pprovduta wkoll assistenza diretta lil numru ta’ ˙addiema li kienu joperaw fil-Libja, kif ukoll issir ˙idma biex numru ta’ kumpaniji jkunu meg˙juna mill-istess Malta Enterprise sabiex isibu swieq ©odda flAfrika. “Il-Gvern jibqa’ kommess li jag˙ti kull assistenza possibbli lil dawn in-negozji u jsalva l-impjiegi tal-˙addiema tag˙hom,” temmet tg˙id listqarrija.

06 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ LoKALI

JERÌA’ JoRÓoS IL-GASS

Il-Gvern kompla jag˙ti prova tal-impenn tieg˙u favur politika ta’ stabbiltà fil-prezzijiet hekk kif din il-©img˙a kien im˙abbar illi l-prezz taç-çilindri tal-gass ta’ 12kg se jer©a’ jor˙os biex f i x - x h u r t a ’ Marzu u Apr i l m i n n € 1 8 jinΩel g˙al €17, ro˙s ta’ €1 g˙al kull çilindru. Dan huwa l-or˙os prezz fla˙˙ar tliet snin g˙al dan ilperjodu fejn l-og˙la prezz f’April tal-2012, l-a˙˙ar sena ta˙t l-amm i n i s t r a z z j o n i preçedenti, k i e n € 1 9 . 7 0 , prezz illi kompla g˙ola g˙al € 20.60 sal-a˙har tal-istess sena.

Il-politika ta’ stabbiltà filprezzijiet qed issarraf biex ilkonsumaturi Maltin igawdu minn rata ta’ inflazzjoni ferm baxxa mis-snin ta’ qabel peress li qed tnaqqas l-inçertezz a t a l - p r ezzijiet u qed tag˙milha façli g˙an-negozji u l-familji biex jippjanaw lispejjeΩ tag˙hom minn qabel. Dan b’kuntrast maç-çaqliq fil-prezzijiet tal-gass xahar b’xahar fi Ωmien l-amministrazzjoni preçedenti. Ir-riΩultati li nkisbu f’dan irr i g w a r d k ienu possibbli grazzi g˙all-˙dima kon©unta b e j n i l - M inisteru g˙allE n e r © i j a u s-Sa˙˙a, il-

kumpanija Liquigas u lAwtorità Maltija g˙ar-RiΩorsi. Politika g˙aqlija Il-politika ta’ stabbiltà filprezzijiet tal-gass, fil-prezzijiet tal-fjuwil u anke r-ro˙s fittariffi tad-dawl u l-ilma kemm g˙all-familji kif ukoll g˙an-negozji f’Marzu li ©ej, se jkomplu jissarrfu f’impatt poΩittiv fuq it-tkabbir ekonomiku ta’ pajjiΩna. Dan l-effett poΩittiv fuq ilfamilji Maltin u G˙awdxin kien rikonoxxut fost l-o˙rajn mill-Kummissjoni Ewropea (KE) li fit-tbassir ekonomika

tag˙ha g˙ax-xitwa fa˙˙ret lill-Gvern g˙all-mod li bih qed ja˙dem fil-qasam talener©ija. Investiment dinamiku Fir-rap p o r t tag˙ha, ilKummissjoni ddeskriviet linvest i m e n t d i n a m i k u f i l qasam t a l - e n e r © i j a b ˙ a l a wie˙e d m i l l - k o n t r i b u t u r i ewlen i n g˙at-tkabbir ekonomiku qawwi li qed jesperjenza pajjiΩna. F’ d a n i r - r i g w a r d i l Kumm i s s j o n i p p r e v e d i e t Ωieda fil-konsum tas-servizzi u prodotti grazzi g˙aΩ-Ωieda

fil-flus fil-but tal-familji u tan-negozji li rriΩultat mirro˙s fil-kontijiet tad-dawl u lilma, li qabel kienu meqjusin fost l-og˙la fl-Ewropa. Il-KE rrikonoxxiet illi fattur ewlieni li wassal biex ikollna rata inqas ta’ inflazzjoni f’pajjiΩna kien ir-ro˙s fil-kontijiet tad-dawl u l-ilma f’Marzu li g˙adda g˙allfamilji f’pajjiΩna. Dan ifisser, kompliet l-istqarrija li, minkejja t-tkabbir ekonomiku u Ω-Ωieda flimpjiegi li kellu pajjiΩna, ilprezzijiet ta’ prodotti u servizzi g˙olew b’rata ferm inqas minn pajjiΩi o˙ra.

PAZJENTI GÓAWDXIN QED JINGÓATAW IL-KURA F’GÓAWDEX STESS Minkejja l-progress kbir irre©istrat fil-kamp mediku u lisforzi kollha li jsiru biex ilkwalità tal-˙ajja ta’ pazjent ma tiddegradax min-normalità li jkun imdorri biha qabel titfaçça xi marda, ir-realtà hija li ˙afna drabi persuna ssibha pjuttost diffiçli biex taddatta g˙al kwalunkwe sitwazzjoni ©dida, speçjalment xi kundizzjoni medika. Huwa minnu sfortunatament li kundizzjoni medika xi kultant tikkawΩa skomdu sew lill-pazjenti nfushom kif ukoll lil dawk l-aktar qrib tag˙hom. Skumdità li ovvjament tiggrava jekk mag˙ha jiΩdied l-iskari©©. Hekk huwa l-kaΩ g˙all-pazjenti G˙awdxin, realtà li dan ilGvern beda jindirizza millewwel billi l-ewwel nett g˙araf li s-servizzi tas-sa˙˙a f’G˙awdex g˙andhom jaqg˙u ta˙t l-istess kappa ta’ dawk f’Malta. Biex b’hekk ma jibqg˙ux lura u fl-istess waqt li bil-fatti, u mhux bi kliem fierag˙, assigura li l-pazjent G˙awdxi jgawdi d-dinjità kollha li tixraqlu billi sa fejn huwa possibbli xi servizzi li jing˙ataw mill-isptarijiet f’Malta ©ew estiΩi g˙all-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex. Konsulent f’G˙awdex

tal-urolo©ija

Tkellimna mas-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne dwar x’inhi l-viΩjoni tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a f’dan

tiffunzjona minn konsulent talurolo©ija. Il-˙sieb huwa li eventwalment dan is-servizz ji©i estiΩ ukoll g˙all-aspett kirur©iku tal-urolo©ija. Titjib konsiderevoli filqasam tal-oftalmolo©ija u lortopedija

l-ambitu. “Sa mill-manifest elettorali rajna li l-G˙awdxin ikollhom post importanti fil-politika ta’ dan il-Gvern, b’mira ewlenija tkun li ntejbu sostanzjalment is-servizz tas-sa˙˙a g˙allG˙awdxin. G˙al dan il-g˙an qeg˙din ninvestu f’apparat mediku ©did biex navvanzaw is-servizz provdut minn G˙awdex biex il-pazjent ikun moqdi a˙jar,” qal is-Segretarju

Parlamentari Chris Fearne. Óidma sfiqa, ippjanar serju, u kollaborazzjoni kontinwa bejn l-isptarijiet f’Malta u dak ta’ G˙awdex qed tag˙ti riΩultati tan©ibbli, ©img˙a wara l-o˙ra. Fi ftit ©img˙at o˙ra, pereΩempju, pazjenti b’diffikultajiet relatati mal-urolo©ija se jibdew isibu ser˙an il-mo˙˙ mill-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex hekk kif klinika tal-outpatients se tibda

Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne enfasizza kif id-direzzjoni dinamika tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a qed twassal biex isir investiment kontinwu fir-riΩorsa umana, fl-apparat mediku u fl-infrastruttura ta’ sptar li, sfortunatament, g˙al snin s˙a˙ t˙alla g˙al ri˙u. Din il-medda ta’ xhur, pereΩempju, kienet ikkaratterizzata minn installazzjoni ta’ g˙add ©mielu ta’ apparat mediku tal-a˙˙ar ©enerazzjoni fl-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, apparat li nxtara b’fondi kofinanzjati mill-Unjoni Ewropea. Investimenti li qed i˙allu frott immedjat b’mod partikolari f’Ωew© oqsma – l-oftalmolo©ija u l-ortopedija – fejn id-domanda mill-pazjenti G˙awdxin hija tassew konsiderevoli. Fil-qasam tal-oftalmolo©ija twessg˙et il-firxa ta’ interventi kirur©içi li jistg˙u jsiru fl-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, g˙alkemm l-iktar komuni jibqa’ l-intervent fuq il-katarretti. Liktar numri riçenti juru li prattikament fl-a˙˙ar xahrejn innumri ta’ pazjenti li nqdew mid-Dipartiment talOftalmolo©ija fl-Isptar Ìenerali

ta’ G˙awdex irdoppja meta kkomparat mal-figuri rre©istrati fl-2014 li wkoll kienet sena tajba ˙afna f’dan ir-rigward. Investiment fl-apparat talIsptar f’G˙awdex Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne bi pjaçir innota kif linstallazzjoni u l-uΩu ta’ apparat mediku mill-aktar modern mhux biss jag˙ti aktar garanziji lill-pazjent iΩda jiffaçilita wkoll ix-xog˙ol tal-impjegati involuti fid-diversi dixxiplini fil-qasam tas-sa˙˙a. EΩempju tipiku huwa d-Dipartiment talImma©ni li fil-kaΩ tal-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex ma kopriex biss l-esi©enzi tal-pazjent G˙awdxi iΩda ra mal-10% tax-xog˙ol fi ˙danu jsir b’risq pazjenti Maltin li ©ew riferuti G˙awdex bil-g˙an li jitnaqqsilhom il-˙in ta’ stennija u jing˙ataw servizz aktar filpront. Is-Segretarju Parlamentari Fearne fil-fatt jemmen fil-˙tie©a li g˙all-©id tal-pazjent Malti u G˙awdxi l-isptarijiet tag˙na jkomplu jikkumplimentaw lil xulxin biex isir uΩu massimu mill-investiment li jkun sar flapparat u l-infrastruttura u lpazjent jing˙ata l-aqwa servizz fl-iqsar Ωmien possibbli. Filkummenti tieg˙u lil din ilgazzetta Dr Fearne wera lfiduçja tieg˙u li r-ritmu li qabad id-Dipartiment tas-Sa˙˙a se jkompli jag˙ti frott dirett liççittadini Maltin u G˙awdxin.

LOKALI KÓ

01|03|2015 07

kullhadd.com

SWISS LEAKS

KIF QED TOÓROÌ L-INFORMAZZJONI?

Il-whistleblower Herve Falciani

“Skont l-istess sit huma sitta l-©urnalisti li qeg˙din jie˙du ˙sieb din l-informazzjoni. Filwaqt li ˙amsa minnhom huma barranin, hemm ukoll ©urnalist Malti. Dan huwa Matthew Caruana Galizia, iben il-blogger Daphne Caruana Galizia” RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Monopolju bl-informazzjoni? Il-Konsorzju Internazzjonali talÌurnalisti Investigattivi (ICIJ) allegatament g˙andu f’idejh illista s˙i˙a tal-persuni li g˙andhom assi fil-kontijiet tal-HSBC tal-IΩvizzera. Filwaqt li wie˙ed ma jistax imaqdar il-mod li bih l-informazzjoni ©iet ippreΩentata mil-lat organizzattiv, ˙afna huma dawk li qed jilmentaw li l-ICIJ jidher li qed jag˙mel monompolju millinformazzjoni li g˙andu f’idejh. Dan g˙aliex huwa l-istess konsorzju li qed jag˙Ωel l-ismijiet ta’ min jippubblika, u l-mod kif dawn l-ismijiet qed jintg˙aΩlu qed iqajjem t˙assib. Filwaqt li f’çertu kaΩijiet ©ew Ωvelati ismijiet ta’ ˙ut Ωg˙ir, ji©ifieri dawk li l-assi tag˙hom huma fost l-inqas, m’humiex qed ji©u ppubblikati l-ismijiet ta’ dawk li g˙andhom l-ikbar ammont ta’ assi. Minkejja l-ammont sostanzjali ta’ ilmenti li saru f’dan is-sens fuq is-sit tal-Iswiss Leaks ma˙luq mill-ICIJ, l-ICIJ jidher li g˙adha ma ndirizzatx dan in-nuqqas, u ma offriet l-ebda spjegazzjoni. Skont l-istess sit huma sitta l©urnalisti li qeg˙din jie˙du ˙sieb din l-informazzjoni. Filwaqt li ˙amsa minnhom huma barranin, hemm ukoll ©urnalist Malti. Dan huwa Matthew Caruana Galizia, iben il-blogger Daphne Caruana Galizia. Intant, fuq livell lokali, huma tlieta biss il-persuni li s’issa ©ew Ωvelati li kellhom kontijiet flIΩvizzera.

Dawn kienu l-eks Chairman tal-Enemalta Tancred Tabone, u l-eks Ministri Nazzjonalisti Michael Falzon u Ninu Zammit. Wie˙ed ma jistax ma jinnutax ukoll kif l-informazzjoni qed tin˙are© minn gazzetta partikolari, li fiha Daphne Caruana Galizia hija opinjonista regolari. Gvern preçedenti kien baqa’ çiççi beqqi Is-saga tal-Iswiss Leaks ma bdietx dan ix-xahar, minkejja li fuq livell lokali, kien biss dan la˙˙ar li dawn il-famuΩi leaks bdew jissemmew bi prominenza. Kien fl-2010 li l-Gvern FrançiΩ Ωvela li kellu f’idejh lista ta’ evaΩuri tat-taxxa, li kellhom assi mhux iddikjarati f’kontijiet bankarji fl-IΩvizzera, preçiΩament mal-HSBC. Dak iΩ-Ωmien il-Gvern FrançiΩ kien g˙adda din l-informazzjoni lill-Greçja, fid-dawl tal-fatt li lpajjiΩ kien mifni bi problemi finanzjarji, tant li dik is-sena stess kellu jaççetta bail-out. Din l-informazzjoni iktar tard ing˙atat ukoll lill-Ingilterra u Spanja. Minkejja li kien mag˙ruf li din il-lista kien fiha eluf ta’ ismijiet ta’ evaΩuri minn madwar lEwropa kollha, g˙al xi ra©uni lMinistru tal-Finanzi ta’ dak iΩΩmien, Tonio Fenech, baqa’ ma talabx din l-informazzjoni, kif ammetta huwa stess. Issa l-OppoΩizzjoni qed tg˙id li l-Gvern g˙andu jikseb l-informazzjoni dwar il-persuni msemmija fl-Iswiss Leaks. Dan anki jekk meta kien huwa fil-Gvern, naqas g˙al kollox milli jag˙mel dan. Fi stqarrija l-Gvern preΩenti

g˙amilha çara li dan kien proprju dak li qieg˙ed jag˙mel, u li kien qed ja˙dem biex jasal fejn ma wasalx il-Gvern preçedenti. Skont is-sit tal-ICIJ, Malta hija fost l-iktar pajjiΩi li g˙andha assi mhux iddikjarati fl-IΩvizzera, meta wie˙ed iqis iç-çokon talpajjiΩ. Malta tinsab preçiΩament fl-54 post b’$687.4 miljun, minn total ta’ 188 pajjiΩ. Klijent partikolari minn fost 70 g˙andu lma©©oranza ta’ dawn l-assi ta˙t ismu, liema assi jammontaw g˙al $629.7 miljun. Il- whistleblower Falciani

Herve

Is-saga twila tal-Iswiss Leaks bdiet kollha minn Herve Falciani, li l-opinjoni dwaru hija

m˙allta ˙afna. Filwaqt li ˙afna jqisuh b˙ala whistleblower kura©©uΩ li saggrifika l-karriera tieg˙u biex jikxef evaΩjoni massiçça ta’ taxxa, o˙rajn jarawh b˙ala opportunist li Ωvela l-informazzjoni biex g˙all-gwadann personali tieg˙u. Falciani trabba f’Monaco, u fi kliemu stess kienet g˙aΩla naturali g˙alih li jid˙ol fis-settur finanzjarju. Fl-2000 da˙al ja˙dem mal-HSBC, u sitt snin wara ©ie trasferit g˙all-ferg˙a f’Geneva, l-IΩvizzera. KwaΩi immedjatament wara ttrasferiment tieg˙u, ji©ifieri bejn l-2006 u l-2007, Falciani ©abar informazzjoni kunfidenzjali ta’ iktar minn 106,000 klijent minn 200 pajjiΩ differenti. Falciani jis˙aq li kien ©ibed lattenzjoni tal-awtoritajiet Ûvizzeri li s-sistema kienet qed tippermetti l-evaΩjoni tat-taxxa, iΩda jg˙id li ©ie injorat. Kien g˙alhekk li Falciani ddeçieda li jixg˙el allarm intern biex ji©bed l-attenzjoni tal-Iswiss Bankers Association. Dan g˙amlu billi fl-2008 mar f’ferg˙a tal-HSBC fil-Lebanon fejn offra sistema li ma teΩistix, peress li kien jaf li din se tqajjem suspett u tinfeta˙ investigazzjoni. Fil-fatt meta huwa rritorna lejn

pajjiΩu, ©ie arrestat u interrogat. IΩda meta n˙eles, huwa mar Franza, fejn ©ie arrestat peress li l-IΩvizzera kienet ˙ar©et mandat ta’ arrest g˙alih. L-awtoritajiet FrançiΩi, iΩda, ma ˙adux passi kontra Falciani, u minflok fet˙u investigazzjoni kontra dawk li kienu qed jevadu t-taxxa. Minn hawn il-lista ta’ Falciani saret mag˙rufa b˙ala lLista Lagarde, g˙all-eks Ministru FrançiΩ tal-Finanzi Christine Lagarde. Minkejja li l-awtoritajiet FrançiΩi ma ˙adux passi kontrih, Falciani kellu jfittex refu©ju fi Spanja g˙aliex beda jibΩa’ g˙all˙ajtu. Fi Spanja huwa ©ie arrestat min˙abba l-mandat Ûvizzeru, iΩda lanqas hawn ma ttie˙du passi kontrih, g˙aliex fi Spanja lkunfidenzjalità bankarja ma teΩistix, u g˙alhekk Falciani la seta’ ji©i proçessat, u wisq inqas estradit. G˙all-kuntrarju, huwa sa˙ansitra tpo©©a ta˙t programm ta’ protezzjoni sponsorjat minNazzjonijiet Uniti. F’Diçembru li g˙adda il-Qorti Ûvizzera akkuΩat lil Falciani bi ksur tal-li©ijiet dwar is-segretezza bankarja, u bi spjuna©© industrijali.

AVVIÛ LEGALI B’digriet mog˙ti mill-Qorti Çivili (Sezzjoni tal-Familja), fil-21 ta’ Jannar 2015, fl-atti tar-Rikors Ìuramentat, fl-ismijiet Joseph Micallef (KI 151290M), f’ismu proprju u b˙ala kuratur ‘ad litem’ tal-minuri Jayjay Micallef vs Lesya Micallef nee Grinishina (KI 57062A), ©iet ordnata s-segwenti pubblikazzjoni biex isservi ta’ notifika fil-konfront tal-konvenuta a tenur tal-Artikolu 187 (3) et. seq. tal-Kap. 12. Permess ta’ Rikors Ìuramentat ippreΩentat fil-Qorti Çivili (Sezzjoni tal-Familja), fl-ismijiet Joseph Micallef (KI numri 151290M), f’ismu proprju u b˙ala kuratur ‘ad litem’ tal-minuri Jayjay Micallef vs Lesya Micallef nee Grinishina (KI numru 57062A), fit-13 t’Ottubru 2014, ir-rikorrenti Joseph Micallef (KI 151290M), f’ismu propju u bhala kuratur ‘ad litem’ tal-minuri Jayjay Micallef, talab lil din l-Onorabbli Qorti: Tippronunzja s-separazzjoni personali bejn il-partijiet konju©i Micallef min˙abba li l-˙ajja flimkien ma g˙adhiex aktar possibbli g˙aliex iΩ-Ωwie© tkisser irrimedjabilment u tilqa’ t-talbiet l-o˙ra fir-rikors, fostom li tiddikjara xjolta l-komunjoni tal-akkwisti eΩistenti bejn il-partijiet. Bl-ispejjeΩ kontra l-intimata n©unta in subizzjoni. Intimata: ‘Scallop, Flat 5, Triq il-Ìifen, Bu©ibba. Ir-rikors Ìuramentat fl-ismijiet Micallef Joseph pro et noe vs Micallef Lesya nee Grinishina, rikors numru 229/14 RGM, jinsab differit g˙as-smig˙ g˙all-Erbg˙a, 4 ta’ Marzu, 2015, fid9.00am. Re©istrazzjoni tal-Qorti Çivli (sezzjoni Familja), illum 30 ta’ Jannar, 2015. AVV. Frank Portelli LLD G˙ar-Registratur Qrati Çivili u Tribunali.

08 01|03|2015

EQREB LI SSIR REALTÀ

kullhadd.com

KÓ LOKALI

KONFERENZA BEJN IL-MINISTRI TAL-AMBJENT

Skont sorsi qrib il-Ministeru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima, kmieni din il-©img˙a se jiltaqg˙u flimkien ilMinistri tal-Ambjent u l-Klima ta’ diversi pajjiΩi Ewropej talPunent f’Lisbona. L-iskop ta’ din il-laqg˙a hija li ji©u diskussi inizjattivi re©jonali b’rabta mat-tibdil tal-klima bi t˙ejjija g˙as-summit ta’ Pari©i, kif ukoll li ssir ˙idma iktar koordinata g˙all-uΩu mill-ener©ija nadifa. Kif mistenni, Malta se tkun irrappreΩentata mill-Ministru responsabbli mill-IΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima Leo Brincat. Kien proprju ˙ames snin ilu li ministri ta’ diversi pajjiΩi u ta’ dawn is-setturi ltaqg˙u flimkien f’forum simili u issa jidher li din il-konferenza ma setg˙etx ©iet f’˙in aktar proprju min˙abba l-isfidi li b˙alissa qed i˙abbat wiççu mag˙hom il-Mediterran fir-rigward tas-sigurtà fil-pajjiΩi tal-madwar. Din il-laqg˙a tad-Djalogu tal-Punent tal-Mediterran se tkun ospitata mill-Gvern PortugiΩ u wkoll se tkun ta˙t il-kopresidenza talIs-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva ˙abbar li ©ie ffir- Ministru g˙all-Ambjent u l-Klima tal-Portugall u tal-Marokk. mat il-kuntratt ta’ xiri ta’ proprjetà f’G˙awdex biex tintuΩa b˙ala residenza g˙all-persuni b’diΩabbiltà. Dan wara li n˙ar©et Espressjoni ta’ Interess g˙all-Provvista ta’ Djar u Servizzi Mhux mag˙ruf ir-rappreΩentant tal-Libja Residenzjali g˙al Persuni b’DiΩabbiltà f’G˙awdex. Id-dar identifikata se tkun wa˙da fir-Rabat u se tkun qed tilqa’ madwar g˙axar residenti. Min˙abba s-sitwazzjoni preΩenti li Ωviluppat fin-Nofsinhar talDan huwa pass eqreb biex din ir-residenza fil-komunità, issa wkoll f’G˙awdex, issir realtà, b’kon- Ewropa, b’mod partikolari fit-Tramuntana tal-Afrika, din il-laqg˙a sistenza ma’ dak li kien propost fil-manifest elettorali u wkoll fl-a˙˙ar ba©it. Sa minn qabel l-elez- mistennija ©©ib mag˙ha ˙afna aspettattivi g˙olja hekk kif Franza, zjoni l-Partit Laburista kien konxju tan-nuqqas ta’ dawn id-djar fil-komunità, u fil-fatt fl-a˙˙ar xhur l-Italja, Spanja, il-Portugall u Malta se jkunu qed ipo©©u fuq l-istdi©à ©ew identifikati tlett idjar li qed ji©u akkwistati g˙al dan l-iskop. ess mejda ma’ rappreΩentanti mill-Al©erija, il-Marokk, ilIx-xog˙ol ta’ din id-dar se jibda minnufih u mistenni jitlesta sal-a˙˙ar ta’ Ottubru biex sal-a˙˙ar ta’ Mawritanja, it-TuneΩija u l-Libja. din is-sena tibda tilqa’ l-ewwel residenti. Is-Segretarju Parlamentari Justyne Caruana spjegat ukoll kif Fid-dawl tal-konflitti li hemm b˙alissa fil-Libja, g˙adu mhux il-Gvern qieg˙ed jesplora possibbiltajiet biex partijiet minn din il-binja jintuΩaw ukoll biex joffru mag˙ruf jekk dan il-pajjiΩ hux se jkun irrappreΩentat fuq livell servizzi o˙ra g˙al persuni b’diΩabbiltà. ministerjali u min eventwalment se jiffirma d-Dikjarazzjoni ta’ Hija semmiet li b˙alissa g˙addej xog˙ol biex jinfeta˙ l-ewwel lifelong learning hub g˙al persuni Lisbona fit-tmiem ta’ din l-istess laqg˙a f’isem dan il-pajjiΩ b’diΩabbiltà li se jkun f’G˙ajnsielem, f’liema sit dalwaqt jibdew ix-xog˙lijiet me˙tie©a. Afrikan.

IL-KAMPANJA TA’ TISWIJIET: KORREZZJONI

Referenza qed issir g˙all-artiklu li deher il-©img˙a l-o˙ra fuq pa©na 4, li bi Ωvista kien intitolat ‘Imsewwija 1,700 Annimal tatTriq’. It-titlu ta’ dan l-artiklu kellu jkun ‘Imsewwija 2,250 Annimal tat-Triq’. Iç-çifra ta’ 1,700 annimal kienet tirreferi g˙all-ammont ta’ annimali msewwija fit-tliet kampanji preçedenti. Fil-fatt, wara r-raba’ kampanja, l-ammont ta’ annimali msewwija tela’ g˙al 2,250.

LOKALI KÓ

01|03|2015 09

kullhadd.com

TMEXXIJA POLITIKA U RESPONSABBILTÀ Alfred Sant Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew

Iqum sens ta’ sfiduçja f’pajjiΩ meta jinstab li persuni li kellhom responsabbiltà g˙olja flistat, waqt li kienu qed jaqdu d-dmirijiet tag˙hom, kienu qed jiksru l-li©i bil-qawwi. Ûammew somom sostanzjali ta’ flus barra l-pajjiΩ bil-mo˙bi, ma ˙allsux taxxi fuqhom. Imma forsi, ag˙ar minn dan kollu, g˙amlu stqarrijiet qarrieqa dwar hekk lill-Parlament u lill-Gvern li fih kienu jservu. Óa©a façli tg˙id: dan kollu g˙adda, ilu li ©ara. Óa©a hekk tiffrankalna ˙afna inkwiet forsi, u dda˙˙alna lura filklima li mdorrija biha ta’ ‘˙okkli dahri ˙alli n˙okklok tieg˙ek’. BiΩΩejjed in˙arsu lura lejn çerti kaΩi straordinarji li se˙˙ew f’Malta – mhux se noqg˙od insemmihom hawn – fejn l-ewwel in˙olqu skandli, imbag˙ad bil-mod il-mod intesew g˙ax intradmu jew floperat tal-qrati, jew tal-pulizija, fost o˙rajn. Donnu li fis-soçjetà tag˙na hawn nies li jafu kif g˙andhom iduru biex ikollhom trattament privile©©jat u biex isibu appo©©i. B’hekk, dak li jag˙mlu, tajjeb jew ˙aΩin, g˙all-a˙jar ©id tag˙hom, jibqg˙u jag˙mluh. Óa©a çara li fost l-aktar nies li jitqiesu li jaqg˙u f’din il-kategorija talprivile©©jati, insibu lill-politikanti…imma mhux biss. SFIDUÇJA Mhux ta’ b’xejn iqum is-sens ta’ sfiduçja: fit-tmexxija talaffarijiet pubbliçi; fir-rendikonti li jing˙ataw tan-nefqa talfondi tal-Gvern; fil-mod kif jin˙admu u jitqassmu l-kuntratti pubbliçi. Din mhijiex problema ta’ Malta biss. Ftit tas-snin ilu, ilParlament IngliΩ kien se jog˙tor hekk kif ©ie mikxuf li ˙afna parlamentari kienu qed jg˙aw©u r-regoli finanzjarji dwar il-˙lasijiet tad-deputati biex ida˙˙lu fil-but eluf ta’ liri li ma kinux dovuti lilhom. Fl-istess ©img˙a li qamet l-

g˙ag˙a dwar l-eksministri Nazzjonalisti li kienu qed ja˙bu flushom fl-IΩvizzera, kien g˙addej skandlu fir-Renju Unit dwar eksministru li dwaru ©ie allegat li ˙a l-flus biex ilaqqa’ lil negozjanti ma’ membri tal-Gvern; u fil-Bel©ju skandlu ie˙or dwar eksministru li kien xa˙˙am lillPresident tal-pajjiΩ Afrikan talKongo. Çertament dan mhux xi fara©. Anzi, juri li skandli dwar im©iba inaççettabbli ta’ mexxejja politiçi ftit jistg˙u jag˙mlu d-differenza fil-mod kif i˙arsu lejhom in-nies, bejn korruzzjoni u kwalunkwe forma o˙ra ta’ abbuΩ tal-poter jew tal-fiduçja. U aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, u aktar ma ççittadini ji©u mitluba jag˙mlu s-sagrifiççji, aktar iqum sens ta’ in©ustizzja li jkompli jkattar l-isfiduçja. Hekk qed ji©ri f’˙afna pajjiΩi Ewropej fejn fl-a˙˙ar snin, ˙afna u ˙afna nies kienu mistennija jag˙mlu s-sagrifiççji filmod kif jg˙ixu ˙ajjithom g˙ax iç-çirkostanzi ekonomiçi ˙Ωienu u baqg˙u ˙Ωiena. GÓAL MIN IS-SAGRIFIÇÇJI? Tajba din, qalu: a˙na n©orru lpiΩijiet u min jordna li jitpo©©ew fuqna, mhux biss jevitahom, talli geddumu jibqa’ fix-xg˙ir. Din hi wa˙da mill-kawΩi li qed twassal biex, f’˙afna pajjiΩi, il-partiti l-kbar tax-xellug u tal-lemin qed jing˙ataw il-©enb u f’posthom de˙lin partiti ©odda fjamanti li qed jitkellmu wkoll kontra ttelqa morali fit-tmexxija politika tal-a˙˙ar Ωminijiet. Rajnieha u qed narawha ti©ri fl-Italja, Spanja u l-Greçja, fost o˙rajn. Biss, hu importanti f’dan kollu li ma naqtg˙ux kollox bl-abjad u bl-iswed. Mhux minnu li n-nies kollha li jid˙lu fil-politika huma mtebbg˙a. Mhux minnu li kollha qeg˙din hemm biex jittraffikaw flinflwuenza politika ˙alli

j˙axxnu bwiethom u bwiet qrabathom. Hi me˙tie©a t-trasparenza dwar id-d˙ul finanzjarju talpolitikanti jew politiçi (ag˙Ωel liema kelma trid) imma lanqas irridu ni©bdu linji li jeqirdu g˙al kollox il-privatezza ta’ min jinsab fil-politika. G˙ax inkella nsibu li ˙add mhu se jinteressa ru˙u f’impenn politiku ˙lief min hu ba˙nan jew qarrieq. Hemm bΩonn ta’ regoli tassattivi dwar kif il-politiçi g˙andhom i©ibu ru˙hom: mhux skont kodiçi ta’ etika b’linji ta’ gwida li ˙afna drabi ma jfissru xejn jew ftit, imma skont li©i çara li tibqa’ tg˙odd b’effett retroattiv. Fil-pajjiΩi Ewropej deher sew issa kemm hu kbir il-periklu li l-mexxejja u l-istess çittadini jispiççaw jg˙idu: fl-a˙˙ar milla˙˙ar, x’jimporta? Mhux kul˙add irid jg˙ix? Mhux kull gvern jitkellem kontra l-korruzzjoni jew l-abbuΩ tal-poter jew it-tbag˙bis tar-regoli?

Imbag˙ad meta jkun xi ˙add ta’ ©ewwa tieg˙u li jabbuΩa, mhux kull gvern ra kif jag˙mel biex jag˙laq g˙ajnejh jew i˙ares in-na˙a l-o˙ra? F’pajjiΩ Ωg˙ir b˙al tag˙na, fejn kul˙add jaf lil kul˙add, ilperiklu li qed insemmi hu bilwisq akbar. X’se nag˙mlu? Se nqisu dak li ©ara g˙oxrin sena ilu b˙ala storja tal-img˙oddi? Se ng˙idu li l-korruzzjoni u l-abbuΩi finanzjarji fost il-politiçi huma xi ˙a©a tal-img˙oddi u li g˙allum u g˙ada ninsabu me˙lusa minn dawn it-tbajja’? Ilna ˙afna nafu x’g˙andu jsir u kif. Sa qabel l-a˙˙ar elezzjoni kellna gvern li ma kienx kapaçi jew ma riedx jie˙u lmiΩuri li nafu li g˙andhom jittie˙du. It-tqanqil politiku li qed itektek f’g˙add ta’ pajjiΩi Ewropej g˙andu jservina ta’ twissija li a˙jar ma nibqg˙ux bis-sistema li nikinsu ta˙t it-tapit kull kaΩ li jservi biex iΩid l-isfiduçja fittmexxija politika.

10 01|03|2015

kullhadd.com

TiVi AwArds MINN

SALVU

CANALE

Meta kien beda kont rajtu g˙ax jinteressani nsegwi kollox. Meta rajtu l-ewwel darba g˙alaqt ˙alqi u g˙edt nag˙ti çans imqar darb’o˙ra qabel inkun nista’ nikkummenta dwaru. Fil-fatt hekk kont g˙amilt, rajtu u kkonfermajt x’kelli xi ng˙id fuqu. Qieg˙ed nirreferi g˙all-programm LOskur . L-idea tal-paranormal lili u lil ˙afna tinteressahom, g˙alhekk meta tarah timma©ina ˙afna u, jekk ma til˙aqx laspettattivi, allura jkun diΩastru. Meta rajtu kont g˙edt kemm ˙lejt ˙in g˙alxejn. Issa, wara ftit xhur u episodji, er©ajt sibt iç-çans biex ner©a’ narah. Peress li, kif jg˙idu, xi darba jmiss lill-Papa, din iddarba kien imiss lili. Ftit tal©ranet ilu kelli ri˙ papali u kelli nag˙mel tlett ijiem bilqieg˙da

kÓ opinjoni

lil dak ma tarax. Adam ja˙seb ˙aΩin f’missieru, u John ja˙seb ˙aΩin f’Lina; Saviour isegwi lil Karl, u Saviour isegwi lil Estelle; Jane ssegwi lill-Avukat Laferla, u l-Avukat Laferla qieg˙ed i˙allas lil Jane. Insomma, kobba twila u Óbieb u m˙abbla dan G˙edewwa. L-esa©erazzjonijiet li ilni nikteb dwarhom u li ser inkompli nsemmi huma lesa©erazzjonijiet ta’ xeni bit-telefown ma’ widnejn l-atturi. F’xena partikolari da˙let Karen Magro tfittex lit-tifel. Mela din kienet bil-pi©ama allura tanti x’nifhem li g˙adha tqum. Wara li g˙ajtet lil binha u dan ma we©ibhiex qabdet il-mowbajl u bdiet iççempillu. Allura ng˙id jien, meta tkun bil-pi©ama, di©à kienet armata bil-mowbajl ma’ widnejha? Mill-mo˙˙ çkejken u dejjaq tieg˙i ng˙id jien, allura qabel ©ew ivvintati il-mowbajls, liscript writer kif kien jirnexxilu jikteb id-drama?

©ewwa ninfexx mar- remote control, u kieku tafu kemm rajt programmi! Wie˙ed mill-˙afna kien L-Oskur u, ng˙idilkom ilverità, il-programm inbidel kompletament mid-drabi li kont rajtu. Issa sar ˙afna a˙jar, ippreΩentat a˙jar u aktar spjegat, inqatg˙u dawk li kienu jlabalbu l-˙in kollu u lit-telespettaturi ma juruhom xejn. Issa paroli mill-anqas u aktar fatti. Li rajt jien kienu f’post flimwarrab mibni fi Ωmien il˙akma IngliΩa ta˙t l-art. G˙oxejt narah u g˙oxejt aktar nisma’ l-passi, it-ta˙bit u d-dellijiet li dehru fl-a˙˙ar meta waddbilhom xi ©ebel. Qeg˙din taraw li mhux fil˙aΩin biss nikkumentaw a˙na, meta naraw it-tajjeb huwa pjaçir g˙alina li nressqu l-˙sibijiet tag˙na ukoll.

Peress li, kif di©à g˙edt naqra aktar ’il fuq, qg˙adt ©ewwa nag˙tas u nisg˙ol bir-remote f’idi kelli nsegwi ˙afna. Waranofsinhar, wara li jispiçça Sander, fuq TVM jibda d-drama jew opra tas-sapun jew sejja˙lu li trid, Óbieb u G˙edewwa. TVM g˙amlu biçça xog˙ol tajba li minflok il-˙afna programmi li ilna naraw ˙olqu kunçett ©did dak ta’ drama f’˙inijiet differenti. Matul il-©img˙a li g˙addiet rajtu kollu u peress li kont nara ftit minnu ma stajtx naqbad millistorja x’©ara u x’ma ©arax, imma bil-g˙ajnuna ming˙and tad-dar donni qbadt xi ˙a©a. Óa ng˙idha kif in˙ossha, imma l-istorja hija m˙abbla aktar milliskandlu tax-xiri taΩ-Ωejt. Ólief dak jispija lil dik u dik taqlibha

Ûgur li l-mument kruçjali ta’ kull stazzjon huwa bla dubju ta’ xejn l-a˙barijiet. L-aqwa a˙barijiet ji©u ppreΩentati fuq TVM. IΩda din li, minn sebat ijiem, erba’ minnhom jaqrahom Keith Demicoli ma nifla˙hiex. Mhux biex inmaqdru iΩda Ωgur li jekk tvarja jkun a˙jar. Tan-Net ressqu l-˙in kwarta ’l quddiem biex ji©i jibda back to back ma’ tal-One. One News g˙amel Ωmien fejn kien fost l-aqwa, iΩda çerta a˙barijiet ma juruhomx dakinhar. KaΩ klassiku huwa l-Óadd li g˙adda meta ma rrapurtawx il-Maratona ta’ Malta. Ma nafx jekk hux bi Ωvista iΩda ma jag˙milx sens. Il-Óadd l-imqaddes it-tajjeb.

dak l-ikel li Ωgur mhux tajjeb g˙al sa˙˙ti! Dan kien qieg˙ed jistenniena! Mela çaqlaqlu patri! U ˙allik mill-pani©ierki! U, biex ni©i g˙all-punt, issellift il-kliem g˙aqli li Papa Fran©isku kien qal lill-g˙oxrin elf koppja g˙arajjes Ωg˙aΩag˙ fil-pjazza tal-Vatikan nhar l-14 ta’ Frar 2014. Fran©isku qalilhom li Ω-Ωwie© huwa arti! Vja©© sabi˙ u affaxxinanti! U jibda meta tnejn minnies jirb˙u lil xulxin. L-im˙abba hija vja©© li g˙andha r-regoli tag˙ha. Dawn jin©abru fi tliet fraΩijiet. Se nsej˙ilhom slaleb! Lewwel salib XI jismu jekk jog˙©bok! Il-permess! Ji©ifieri dik it-talba edukata li biha nid˙ol fil-˙ajja ta’ persuna o˙ra b’rispett u g˙oΩΩa. Qabel neduka lil uliedi bil-jekk jog˙©bok irrid inkun jien lewwel li nit˙arre© fiha massie˙eb u s-sie˙ba tieg˙i. Lim˙abba vera ma timponix ru˙ha b’xi ˙ruxija jew aggressività! Fil-Fjuretti San Fran©isk jg˙id hekk fuq ir-rispett: “Kun af li rrispett huwa wa˙da mill-propr-

jetajiet ta’ Alla. Ir-rispett huwa o˙t il-karità. G˙ax titfi lmibeg˙da u tippriserva lim˙abba” (Kapitlu 37). U llum, f’dinja fejn li tkun vjolenti u aggressiv/a saret mod ta’ kif turi li int ra©el u mara, kemm hawn bΩonn ir-rispett! U jekk ir-rispett ma jibdiex mid-dar, minn fejn irid jibda? It-tieni salib, X2, huwa l-kelma grazzi. Hekk sewwa! Ng˙allumha lit-tfal biex imbag˙ad ninsewha a˙na stess! Il-gratitudni hija sentiment importanti. Hija b˙al fjura li tikber f’art nobbli. Kemm hu importanti li ru˙na tkun nobbli! Imma kapaçi nirringrazzjaw? Konxji li f’relazzjoni ta’ m˙abba vera s-sie˙eb jew is-sie˙ba huma rigal ta’ Alla g˙al xulxin? U, g˙al rigal, mhux grazzi ng˙idu? X’˙asra hux, li l-kelma grazzi nuΩawha biss mal-barranin! Imma m’g˙andux ikun hekk ˙bieb! Il-kelma grazzi g˙andna nibdew ng˙iduha, lewwel nett, fil-familja tag˙na stess! Bejn ir-ra©el u l-mara. Bejn

il-ma˙bub u l-ma˙buba. Bejn issie˙eb u s-sie˙ba. Imbag˙ad, biex nag˙lqu lmessa©© b’mod s˙i˙, l-a˙˙ar salib li jid˙ol fix-xena, l-X3, jismu a˙firli! Min minna ma jag˙milx Ωbalji? Jekk hawn xi ˙add li ma jag˙milhomx jg˙olli jdejh. U mhux kollha nag˙mluhom x’kull wa˙da! U ma tg˙addix ©urnata li ma nag˙mluhomx! Kos hux! Kemm hemm bΩonn li ng˙idu l-kelma a˙firli aktar spiss! A˙firli li llum g˙ollejt le˙ni! A˙firli meta ©ejt tard! A˙firli meta din il-©img˙a bqajt sieket/siekta. A˙frili meta tant parlajt li lanqas biss smajtek. A˙firli meta tant kont irrabjat/a li int we˙ilt mieg˙i! Kemm hemm ma˙friet hux li nistg˙u nitolbu ta’ kuljum! L-importanti hu li ma ntemmux il-jum qabel nitolbu ma˙fra lil xulxin! U mhux b’hekk nistg˙u nikbru flimkien fi m˙abbitna? XXX! Is-slaleb tad-deheb li bihom im˙abbitna tikber. TinΩabar. Tissa˙˙a˙. Tippirsevera! XXX

Óbieb u G˙edewwa

L-a˙barijiet

XXX

Patri Mario Attard

Nist˙ajlek titbissem! Forsi skandalizzajt ru˙ek! G˙ax minn Patri ma stennejtha qatt! Imma ˙abib, m’iniex nigdiblek! Ìieli nirçivihom! Jekk taqta’! Qieg˙ed nirreferi g˙allimberkin slaleb! Dawk is-slaleb li mhux l-ewwel darba persuni diversi jibag˙tuli wara xi messa©© li jiktbuli. Wara li jispiççaw dak li kellhom jg˙iduli arahom ipo©©uhom wie˙ed wara l-ie˙or. XXX. Kieku tg˙id wie˙ed fiha u ma fihiex! Anke Sant’Andrija, il-padrun tal-Luqin, ukoll qag˙ad g˙al wie˙ed miskin! Imma lili tlieta jitfg˙uli! U int kemm-il wie˙ed jitfg˙ulek? Issa dawn l-imberkin slaleb dan l-a˙˙ar fakkruni fis-slaleb li bihom hi mΩewqa kull relazzjoni ta’ m˙abba ©enwina. Biex tnejn min-nies i˙obbu tassew lil xulxin bilfors li jrid ikollhom, talinqas, X1, X2 u X3! Almenu, skont Papa Fran©isku, hekk g˙andu jkun il-kaΩ. Dan l-a˙˙ar kelli l-grazzja niççelebra l-˙amsa u g˙oxrin anniversarju taΩ-Ωwie© ta’ koppja. Is-sala fejn saret iççelebrazzjoni kienet ma˙nuqa bin-nies. Kul˙add ©ie, pulit pulit, biex jag˙ti sorpiΩa sabi˙a lil din il-koppja ˙elwa. Anke jien kelli nkun hemm! Ladarba lperçimes tal-istorja qabbdu lili biex inqaddes din il-quddiesa ta’ ringrazzjament. G˙ax il-koppja ma kinitx taf biex konna ˙er©in, il-perçimes qaluli biex in˙affef. G˙ax wara kellna l-pastizzi, il-pizza, issausage rolls, il-kejk, insomma

OpINjONI KÓ

01|03|2015 11

kullhadd.com

Il-KUNSIl lOKAlI tAN-NAdUr jIpperSIStI f’INÌUStIzzjA KONtrA reSIdeNtI tIegÓU

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

KUNSIllI lOKAlI

email: keaneo@onvol.net

Kienet tistona l-preΩenza tal-eksxufier tal-eks-Ministru Giovanna Debono waqt isseduta tal-Kunsill Lokali tanNadur li saret nhar it-3 ta’ Frar 2015 fil-17.30 fl-uffiçini taal-Kunsill Lokali. Wie˙ed jista’ jg˙id li m’hemm xejn ˙aΩin f’dan kollu g˙ax kull membru tal-pubbliku g˙andu dritt jattendi g˙asseduti tal-Kunsill Lokali. Dan huwa minnu, imma lfatt kurjuΩ hu kif dan attenda g˙al din il-laqg˙a partikolari li kienet laqg˙a b’ur©enza. I s s a , l - A t t t a l Kunsilli Lokali jitkellem bliktar mod çar li meta jkollok laqg˙a b’ur©enza su©©ett wie˙ed biss jista’ ji©i diskuss. Allura l-argument kollu hu kif dan ir-resident sar jaf b’din il-laqg˙a u wisq u wisq iktar bil-kontenut li kellu ji©i diskuss. Is-su©©ett li ©ie diskuss kien id-dritt ta’ familja minNadur li toqg˙od fi Triq Palmieri u li trid tibni darha fuq biçça art li hija tag˙ha. Jidher iΩda li hemm min g˙andu interess li dan ma jsirx, u se naraw kif. L-istorja tmur lura meta kellna amministrazzjoni Nazzjonalista u li filKabinett kien hemm Giovanna Debono Ministru g˙al G˙awdex. Dak iΩΩmien din il-familja riedet tibni d-dar fuq biçça art tag˙ha li ti©i fuq ir-ri˙ talbelvedere tan-Nadur. BliskuΩa li l-Gvern ta’ dak iΩΩmien ried jissalvagwardja linteressi tar-residenti G˙awdxin, fosthom tal-kanvaser ta’ Giovanna Debono u familji o˙ra qrib tieg˙u li joqog˙du fl-istess triq, irrifjuta l-permess biex ilbinja tkun tista’ ssir. Interess ta’ ftit familji li tg˙oddhom fuq id wa˙da, li ma kien xejn g˙ajr il-veduta li jgawdu mill-proprjetà tag˙hom a skaptu tal-familja Vella, li t˙allew b’art li ma tistax tinbena. Mhux biss, imma kienet saret esproprjazzjoni ta’ din l-art b’mod tassew kurjuΩ. Dan g˙ax jing˙ad li din l-esproprjazzjoni saret proprju meta l-Prim Ministru ta’ dak iΩ-Ωmien Lawrence Gonzi kien imsiefer barra minn xtutna u Giovanna Debono kienet ˙adet postu b˙ala A©ent Prim Ministru. Allura, l-involviment dirett iktar jistona u jag˙ti lok g˙al dubji ©ustifikati dwar din id-deçiΩjoni. Iktar riçenti, proprju f’Awwissu tal-2014, il-Gvern preΩenti, wara li ra l-provi kollha u l-mod kif din ilfamilja ©iet imça˙da middritt tag˙ha u l-in©ustizzja li sofriet, ta lura l-art lil din ilfamilja billi rrevoka l-esproprjazzjoni. Kien hawn li lfamilja Vella ddeçidiet li tibni ˙ajt biex tag˙laq ilproprjetà tag˙ha. Dritt li kisbet minn deçiΩjoni talQorti ta’ G˙awdex. Tajjeb ng˙idu li dan hu proçess normali u li jsir fuq kull proprjetà miftu˙a. Tant hu

hekk li l-istess Gvern Nazzjonalista, lura fiΩΩmien, kien hu stess li g˙amel konferenza stampa dwar l-importanza li kull sid ta’ proprjetà g˙andu jibni ˙ajt madwar il-proprjetà tieg˙u biex ma jkunx hemm lok g˙al abbuΩi u skart fiha u madwarha. Huwa hawn fejn jid˙ol linteress tal-eksxufier taleks-Ministru Giovanna Debono u l-familja tieg˙u. Dan g˙ax malli sar jaf b’dan kollu tag˙tu ferneΩija g˙ax dan il-˙ajt, jekk jinbena, kien se jtellfu mill-veduta li hu u qrabatu ilhom igawdu g˙a a skaptu ta’ familja o˙ra. Wie˙ed jistaqsi jekk kinitx l-insistenza tieg˙u li wasslet biex il-Kunsill Lokali ltaqa’ b’ur©enza fiddata msemmija. Jekk wie˙ed jifli l-istorja malajr jasal g˙all-konkluΩjoni li l-interess ewlieni ta’ Gvern Nazzjonalista ma kienx li j˙ares l-interessi talfamilji G˙awdxin iΩda li j˙ares l-interessi ta’ xi w˙ud mill-mag˙Ωulin. Kieku xi ˙a©a b˙al din saret ta˙t Gvern Laburista, malajr kien ikun hemm min jg˙id g˙ax Tag˙na Ilkoll! Ta’ t˙assib huwa l-a©ir talkunsilliera Nazzjonalisti f’din il-laqg˙a b’ur©enza li saret. Ta’ nota huwa nnuqqas ta’ preΩenza millfamilja Vella g˙al din isseduta. G˙alfejn ma kinux infurmati bil-laqg˙a? G˙aliex din l-g˙a©la biex ilKunsill Lokali tan-Nadur iressaq l-o©©ezzjoni tieg˙u g˙as-sentenza tal-Qorti li tat id-dritt lil din il-familja biex itellg˙u ˙ajt madwar il-proprjetà tag˙hom? Kemm-il o©©ezzjoni simili g˙amel ilKunsill Lokali tan-Nadur tul

dawn l-a˙˙ar 20 sena? X’inhu l-interess veru talfamilja tal-eksxufier ta’ Giovanna Debono? Qieg˙ed il-Kunsill ja©ixxi fl-a˙jar interess u drittijiet tar-residenti tieg˙u jew qed ikun parti©©jan biex jaqdi lil xi ˙add tal-kulur politiku talma©©oranza ta’ dan ilKunsill Lokali? G˙aliex ma ©ietx milqug˙a t-talba talkunsilliera Laburisti biex ti©i posposta l-laqg˙a u jkun hemm preΩenti l-partijiet kollha involuti fil-kaΩ? X’inhu l-interess veru tasSindku u l-kunsilliera Nazzjonalisti? G˙aliex leksxufier ta’ Giovanna t˙alla jitkellem meta l-pubbliku m’g˙andux dritt jitkellem waqt seduta talKunsill? X’beΩΩa’ lis-Sindku milli j˙alli lil Dr Josianne Cutajar tkompli tag˙mel ilkummenti tag˙ha u a©©orna l-laqg˙a? Dawn huma kollha mistoqsijiet le©ittimi li xi ˙add g˙andu jirrispondi jekk tassew qed ja©ixxi fl-a˙jar interess tan-Nadurin kollha, kif suppost jag˙mel. Il-problema vera fin-Nadur hija wa˙da. Il-Kunsill Lokali tan-Nadur iddakkar mill-istess marda li ˙akmet lillPartit Nazzjonalista fil-Gvern u qerditu b˙al kankru. IlKunsill Lokali tan-Nadur huwa mimli arroganza g˙ax min imexxih, il-Partit Nazzjonalista, ja˙seb li qatt ma jista’ jitlef dan il-Kunsill min˙abba l-ma©©oranza li g˙andu. Dan qed narawh f’kull ˙a©a li jwettaq ilKunsill: rivisti tal-Kunsill li jnisslu firda minflok jaqqdu b’politika parti©©jana, talbiet tal-kunsilliera Laburisti li dejjem ji©u rrifjutati, biΩa’ milli jkun hemm bord edi-

torjali, tkaxkir tas-saqajn fejn tid˙ol trasparenza b˙alma kien il-kaΩ fuq linstallazjoni tas-sistema biex ixxandar il-laqg˙at talKunsill fuq l-internet. Dawn huma ftit mill-eΩempji talarroganza li ilu miexi biha dan il-Kunsill. Nazzjonalisti ©enwini wkoll xebg˙u b’din it-tmexxija g˙ax donnu li dan il-Kunsill ing˙ata b’çens perpetwu lil familja wa˙da fin-Nadur. In-Nadur jixraqlu a˙jar. InNadurin jixirqilhom a˙jar. Hu g˙alhekk li l-Partit Labrista qed jippreΩenta kandidatura b’sa˙˙itha f’dan il-lokal sabiex ikun hemm nifs ©did. Diffiçili kemm hu diffiçli, xejn mhu impossibbli u jien nistieden linNadurin biex bis-serjetà jikkonsidraw li jag˙tu prova u çans lill- kandidati Laburisti jmexxu dan ilKunsill. Predominanza minn partit wie˙ed g˙al tul ta’ Ωmien mhix tajba u ma tag˙milx ©id. Din rajnieha wkoll fuq baΩi nazzjonali. Il-pajjiΩ kien waqa’ f’medjokrità ta’ tmexxija. Gvern ©did wassal g˙al nifs ©did u direzzjoni ©dida. Hekk ukoll jista’ ji©ri fin-Nadur. Fuq livel nazzjonali, ilPartit Nazzjonalista beΩΩa’ bil-babaw fl-a˙˙ar elezzjoni u r-riΩultat, sentejn wara, qed juri xort’o˙ra. Dan g˙andu jkun ta’ eΩempju g˙an-Nadurin biex jag˙tu çans lill-kandidati Laburisti anke fuq livel lokali. Konvint li dan ikun fattur poΩittiv g˙an-Nadur u jien nista’ ng˙id b’çertezza kemm il-kandidati tag˙na huma poΩittivi u mimlijin ener©ija u impenn biex jag˙tu lura lin-Nadurin ilKunsill Lokali tag˙hom.

12 01|03|2015

kullhadd.com

kÓ opInjonI

Is-sehem taÛ-ÛgÓaÛagÓ fIl-polItIka Sarah Agius Koordinatur taΩ-Ωg˙aΩag˙ fis-seba’ distrett tal-FÛL

Kienet deçiΩjoni façli li llum nag˙Ωel li nikteb fuq is-sehem taΩ-Ωg˙aΩag˙ kemm fil-kampanja elettorali li ©ejja u kif ukoll b˙ala parti mill-politika nnifisa. Pelè, footballer rinomat mad-dinja kollha, kien qal li s-suççess ma jsirx b’aççident, iΩda bil-perseveranza, bit-tag˙lim, studju, sagrifiççji, u fuq kollox l-im˙abba g˙al dak li qed tag˙mel. Il-Partit Laburista dejjem emmen fina Ω-Ωg˙aΩag˙ u dan qed jag˙mlu billi jg˙allem liΩΩg˙aΩag˙ jistadu u mhux jitmag˙hom il-˙uta. Kif jistg˙u ΩΩg˙aΩag˙ ikunu l-mera tal-futur, fejn irawmu fihom kura©©, lealtà u determinazzjoni biex ’il quddiem ikollhom il-kwalitajiet adegwati biex imexxu lil pajjiΩna? B’wiççna minn quddiem nistg˙u ng˙idu li llum il-Partit Laburista hu partit li ©ibed u g˙adu ji©bed numru kbir ta’ Ωg˙aΩag˙, grazzi g˙al numru ta’ inizjattivi li jsiru matul is-sena u mhux biss mal-wasla tal-elezzjoni ©enerali. Barra minn hekk, huwa partit li ˙adem bis-s˙i˙ biex jisma’ u jag˙ti attenzjoni xierqa lil kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a billi jkun lest jag˙tihom iç-çans i˙addnu l-valuri politiçi f’˙ajjithom. Grazzi g˙al dan, kull Ωag˙Ωug˙ individwali jkun jista’ jiΩviluppa u jimra˙ biex dak kollu li qabel kien ja˙seb li ma setax ikun possibbli, ise˙˙. Dan seta’ jsir grazzi g˙all-mexxej talPartit Laburista, Joseph Muscat, li, barra li wie˙ed jikkunsidrah b˙ala Ωag˙Ωug˙, wasal biex biddel l-fehma lil ˙afna li l-politika mhix biss xi ˙a©a tal-adulti. Ìimg˙a ilu l-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti nieda l-pro©ett tad-distretti, liema pro©ett ser jikkrea tlettax-il ferg˙a distrettwali biex b’hekk iwassal g˙ar-rekluta©© ta’

numru ikbar ta’ membri ©odda fi ˙dan il-Forum u fl-istess ˙in fi ˙dan il-Partit Laburista. Dan ser isir billi grupp ta’ Ωg˙aΩag˙ minn kull distrett jindividwaw Ωg˙aΩag˙ o˙ra mill-istess distrett matul il-˙idma tag˙hom, u b’hekk jil˙aq il-mira li ja˙dem mill-qrib tag˙hom billi jorganizza numru ta’ attivitajiet matul issena, kemm informattivi u kemm ta’ divertiment. B’wiççi minn quddiem ng˙id li jien ser ikolli parti attiva wkoll minn dan il-pro©ett fejn ©ejt inkarigata biex inkun il-koordinatur uffiçjali taΩ-Ωg˙aΩag˙ fisseba’ distrett. Jien nilqa’ din lopportunità b’idejja miftu˙a g˙ax nemmen li s-sehem taΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andu jing˙ata prijorità fis-soçjetà tal-lum. M’g˙andix dubju li dan ser iwassal biex il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti jissa˙˙a˙, kemm fis-s˙ubija u kif ukoll flideat innovattivi. Ûg˙aΩag˙ madwar Malta u G˙awdex issa ser

ikollhom sehem aktar attiv fi ˙dan il-moviment, g˙ax hu biss Gvern ©did Laburista li jista’ jbiddel ir-rotta g˙alina Ω-Ωg˙aΩag˙. B˙ala kandidata g˙all-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali fuq ÓaΩÛebbu©, in˙e©©e© ukoll lill-elettorat biex fil-11 ta’ April 2015 jo˙rog jivvota u b’hekk ikompli jag˙ti risposta li l-Partit Laburista jist˙oqlu postu fil-Gvern. Bil-vot tieg˙u l-poplu juri li jemmen filkunsilli lokali, jemmen fiddemokrazija u jemmen fih innifsu. Nappella b’mod speçjali lirresidenti tad-distrett tieg˙i, isseba’ distrett, fejn se jkun hemm l-elezzjonjiet tal-kunsilli lokali ta’ ÓaΩ-Ûebbu© u Óad-Dingli, biex jivvutaw g˙all-kandidati kollha tal-Partit Laburista g˙ax dawn g˙andhom programm elettorali msejjes fuq il-˙ti©ijiet tal-lokalitajiet rispettivi. Barra minn hekk, ilkunsilliera Laburisti g˙andhom warajhom lill-Partit li jemmen fihom u fil-kunsilli. Il-kandidat

jag˙ti u jag˙mel l-almu tieg˙u, però fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar irid ji©i mill-votant sabiex jele©©ih u jag˙tih post fejn jixraqlu. Il-politika vera hija meta l-persuni ji©u l-ewwel. Grazzi g˙allmoviment ta’ Joseph Muscat irnexxieli nsib dak li jien nemmen fih, u kien proprju g˙alhekk li ˙adt id-deciΩjoni li fil-11 ta’ April 2015 nkun wa˙da mill-kandidati tal-Partit Laburista. Wara li g˙al dawn l-a˙˙ar snin kont attiva fit-ti©did tal-Partit Laburista, illum in˙oss li g˙andi nag˙ti iktar. Nemmen li s-sehem taΩΩg˙aΩag˙ fil-kunsilli lokali hu ta’ gwadann kbir f’kull lokalità. Dan grazzi g˙all-entuΩjaΩmu li juru u l-ener©ija ©dida li jwasslu f’kulma jag˙mlu. Nemmen li kapaçi nag˙ti l-massimu li nista’ biex nara lil ra˙al twelidi jimxi ’l quddiem kif dejjem jixraqlu, u jie˙u l-frott ta’ ˙idma b’sa˙˙itha li ssir biss hekk il-Kunsill ja˙dem id f’id mar-resident.

prodott skadut?

Andrew Schembri Seminarista

Id-dinja u l-moda ntrabtu ma’ xulxin b’rabta li ma tin˙allx. Wa˙da ma tg˙addix ming˙ajr l-o˙ra. It-tnejn ifittxu li llum ikun a˙jar mill-biera˙ u g˙ada a˙jar mil-lum. Anzi, dak li kien ilbiera˙ b˙al donnu ma jag˙milx sens. A˙jar tinsieh g˙ax inkella dak li g˙andek f’idejk illum ma jkunx aççettat. Jekk dak li ser toffri mhux ser jil˙aq il-livell li d-dinja jew ilmoda jfittxu, allura qed toffri xi ˙a©a skaduta. Fid-dawl ta’ din ir-realtà nistaqsi: baqa’ post tal-persuna tas-saçerdot fis-soçjetà tal-lum? Baqa’ post g˙alija meta niftakar li xi drabi ni©i indirizzat b˙ala ta’ wara l-muntanji jew b˙ala l-persuna li ma tistax tifhem il-mentalità tal-lum? Il‘prodott’ li qieg˙ed noffri skada? Ma nistg˙ux inwie©bu dawn il-mistoqsijiet ming˙ajr ma nirriflettu dwar min hu s-saçerdot veru li jien, flimkien ma’ s˙abi s-seminaristi, qeg˙din in˙ejju li nkunu. Is-saçerdot hu l-bniedem li jisma’. Is-smig˙ fil-˙ajja tal-qassis huwa l-ewwel risposta ta’ dak li qieg˙ed jg˙ix, g˙ax huwa marbut ma’ dak li sejja˙lu. Proprju l-ewwel pass

li wettaqt f’˙ajti huwa li nisma’ dak li Alla jrid minni. Fi kliem aktar sempliçi s-smig˙ nistg˙u nirreferu g˙alih b˙ala ddisponibbiltà, li nkun persuna miftu˙a, l-ewwel u qabel kollox g˙al Alla, imma wkoll g˙all-karba tal-bniedem. G˙ax il-bniedem li qed jg˙ix fl-istorbju je˙tie©lu li ji©i mismug˙. Je˙tie©lu li jpo©©i qalbu li hija mifnija bl-g˙ajjat li jtarrax ma’ qalb disponibbli. Huwa prodott skadut is-smig˙ li jiena msejja˙ li ng˙ix? Is-saçerdot huwa l-bniedem li jrid jg˙ix ˙ajja ta’ fedeltà. Forsi saret kelma kemxejn tqila. Ilfedeltà ma tikkonçernax persuna wa˙da, we˙idha, imma tinkludi tal-inqas persuna o˙ra. Fedeltà tfisser li hemm relazzjoni ta’ lealtà u ta’ fiduçja totali. Qabel xejn il-qassis fiddmir li jiftakar fil-fedeltà li hu nnifsu rçieva ming˙and Alla. Ma tistax tkun fin-natura tassaçerdot li dak li hu rçieva jΩommu g˙alih jew jag˙Ωel li jaqsmu ma’ min irid hu. X’inhu dak li jiena rçivejt? Irçivejt il-verità li hija l-persuna ta’ Ìesù li, g˙ax kien fidil lejn il-bniedem, offra lilu nnifsu. Ilfedeltà saçerdotali hija marbuta mal-umanità, g˙ax kif qal il-

Papa Ìwanni Pawlu II “il-bniedem huwa t-triq li l-Knisja trid timxi fiha.” Huwa prodott skadut il-fedeltà li jien imsejja˙ li ng˙ix? Il-qassis huwa l-bniedem li jing˙ata. F’dinja fejn tirreklama l-egoçentriΩmu, is-saçerdot joffri lilu nnifsu g˙all-bΩonnijiet tal-o˙rajn bil-mod ta’ kif g˙amel Ìesù mal-umanità kollha. L-ebda g˙otja mhija façli, b˙alma mhix façli lg˙otja ta’ ra©el lil martu u viçiversa. L-g˙otja tas-saçerdot tlaqqg˙ek ma’ diversi esperjenzi ta’ tbatija u w©ig˙; ma’ indifferenza u qtig˙ il-qalb; ma’ egoiΩmu u firdiet; malmard u l-mewt. Imma tlaqqg˙ek ukoll mal-fer˙ u ssuççess; mat-tama u l-kura©©; mal-im˙abba u l-˙ajja; mat-tajjeb u l-fejqan. G˙alhekk huwa f’dan id-dawl li ç-çelebat saçerdotali jinftiehem, g˙ax fih ma hemmx ça˙da imma g˙otja. B’hekk ilqassis huwa msejja˙ li jid˙ol fil-qalba ta’ kull individwu u mieg˙u jimxi kull mument ta’ ˙ajtu, anke jekk xi okkaΩjonijiet ma jiftiehmux. Il-bniedem mhux risposta jfittex imma preΩenza g˙ax id-dinja tfittex lill-qassis g˙ax qieg˙da tfittex

lil Ìesù. Huwa prodott skadut li qed ng˙ix din l-g˙otja s˙i˙a g˙all-o˙rajn? Mistoqsija li tista’ ssir hija: hemm bΩonn inkun qassis biex nag˙mel dan kollu? Ma nistax na˙dem fil-qasam soçjali jew ikun counsellor? Waqt li nuri gratitudni mist˙oqqa lejn il˙idma kollha li dawn il-persuni jag˙mlu fis-soçjetà ta’ Ωmienna, infakkar li din mhix xi kompetizzjoni bejn stat ta’ ˙ajja ma’ o˙ra. Kull persuna g˙andha sehem importanti fittis˙i˙ tal-˙ajja tal-bniedem. Ilqassis irid jiftakar li dak li qieg˙ed jag˙mel jag˙mlu f’isem xi ˙add, f’isem Alla. G˙alhekk l-attitudni tieg˙u jrid ikollha ç-çentralità tag˙ha filpersuna ta’ Ìesù. Il-figura tassaçerdot hija sinjal viΩibbli talpreΩenza ta’ Alla fid-dinja, u permezz tax-xhieda awtentika, akkumpanjata mit-talb, ikun id-duwa bΩonjuΩa li ttaffi l©er˙iet tal-bniedem. Le, ma teΩisti l-ebda data mal-figura tas-saçerdot li tindika li skada. U g˙alhekk, b˙alma ji©ri kull sena fil-Ódud tar-Randan, a˙na s-seminaristi ser inkunu fil-parroççi ta’ Malta nistennew biex niltaqg˙u mag˙kom.

eDitoRjal kÓ

01|03|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com inDiRiZZ postali ÌuRnalisti Reklami impaÌnaR u Disinn

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

eDitoRjal

knisja kattolika appostolika rumana

Le, mhux Ωball tattipa. Huwa intenzjonat. L-erre Ωg˙ira u mhux kapitali apposta. A˙na ng˙idu li l-erre kollox, ovvjamnet ming˙jar ma nitilfuha. Nifir˙u u nawguraw lillMonsinjur Arçisqof g˙adDjoçesi ta’ Malta, Charles Scicluna. Li jafdawk bil-baklu arçiveskovili biex tmexxi u tifhem il-mer˙la ta’ dawk li g˙andhom il-fidi Nisranija u jemmnu fil-Knisja Kattolika mhux xi biçça xog˙ol façli. G˙alkemm hija kariga ta’ influwenza u, tajjeb jew ˙aΩin, i©©ib anke xi privile©©i mag˙ha, Ωgur li g˙andha ˙afna aktar obbligi, piΩijiet u responsabbiltajiet. Li tkun Arçisqof jew isqof ta’ Djoçesi hija kuruna tad-deheb. IΩda fir-realtà tax-xewk ukoll. Il-Knisja kellha isqfijiet li spiççaw ta’ ispirazzjoni g˙allvaluri umani. L-iktar wie˙ed riçenti huwa Oscar Romero. Isqfijiet li ma telqux il-mer˙la anke f’mumenti ta’ periklu kbir, b˙alma hu l-Isqof Malti fil-Libja. Daqstant huwa kbir ilpiΩ li j©orru l-isqfijiet. Li huma ji©u l-a˙˙ar wara kul˙add. IΩda kelma mhux flokha, tag˙lim mhux mifhum tajjeb jew attitudni mhux mistennija, jista’ jkollhom konsegwenzi soçjali li joqorsu fil-la˙am il˙aj. Id-dinja li qeg˙din ng˙ixu

fiha llum ma g˙adhiex dik li kienet ˙amsin sena ilu. Id-drittijiet tal-bniedem qeg˙din jiΩviluppaw b’mod mill-aktar mg˙a©©el. Id-drittijiet li qeg˙din jakkwistaw çertu kategoriji ta’ bnedmin huma ˙afna aktar sofistikati mid-drittijiet fundamentali li telenka lKostituzzjoni, g˙alkemm dawk li qeg˙din ji©u akkwistati llum ma huma xejn ˙lief interpretazzjoni aktar wiesg˙a ta’ dak li hemm fil-Kostituzzjoni. A˙na nifhmu li l-Knisja, li g˙andha t-tag˙lim dommatiku tag˙ha, li sakemm id-duttrina ma tinbidilx ma tista’ qatt taççetta çertu attitudnijiet tassoçjetà moderna. Dawk li huma divorzjati, dawk li jg˙ixu f’unjoni çivili g˙alkemm tal-istess sess, dawk li g˙alkemm ta’ sess differenti jg˙ixu barra minn Ωwie© Kristjan, dawk li sal-biera˙ kellhom sess u llum g˙andhom ie˙or, dawn kollha jo˙olqu diffikultajiet dommatiçi g˙all-Knisja u ma nistg˙ux nassumu li l-Knisja taqbel mag˙hom qisu qatt ma kien xejn. IΩda fl-a˙˙ar Sinodu anke lPapa Fran©isku wera li jixtieq li l-Knisja tifta˙ il-bieb tag˙ha aktar g˙al dawn il-forom ta’ relazzjonijiet umani, ming˙jar ovvjament ma tabbanduna lprinçipji baΩiçi tag˙ha. Fil-fatt, Papa Fran©isku kemm-il darba

ta’ indikazzjonijiet fid-diskorsi li g˙amel kemm ilu Papa , li lkelma KattoliçiΩmu tfisser li t˙addan lil kul˙add. Il-Knisja dejjem kienet meqjusa b˙al omm li t˙addan lil kul˙add ming˙ajr differenza. Fil-fatt, lg˙amla tal-kolonnati fi Pjazza San Pietru jissimbolizzaw lillKnisja li tag˙mel dan il-©est ta’ mog˙drija u m˙abba umana. L-Arçisqof Charles Scicluna ©ie fi Ωmien meta l-Knisja g˙addejja minn mument diffiçli. Kemm min˙abba l-iskandli dwar saçerdoti pedofli jew involuti fi stejjer ta’ sess, u kemm min˙abba li d-dinja qed tinbidel. A˙na nafu li dan lArçisqof huwa mog˙ni b’dixxeriment qawwi mnissel mhux biss minn intelli©enza naturali iΩda anke dik akkademika. Huwa bniedem li, fortunatament g˙alina, mhux biss kien fuq quddiem nett biex ji©©ieled l-g˙emil xejn xieraq ta’ çertu saçerdoti iΩda anke kien bniedem ta’ fiduçja tal-Papa Benedittu XVI. Dawn kollha huma kwalitajiet li Ωgur g˙andhom jag˙mlu Arçisqof aktar ippreparat g˙all-missjoni tieg˙u. IΩda hemm element ie˙or importanti li g˙andu jkollu kull rag˙aj tal-Knisja: li jemmen filbniedem u ma jeskludi lil ˙add bid-‘difetti’ kollha li jista’ jkollu dak li jkun. A˙na nemmnu li anke l-

Arçisqof Charles Scicluna jipposiedi din il-kwalità. Kwalità li tista’ twaqqaf l-esodu ta’ nies li ma baqg˙ux jilm˙u fil-knisja dik it-tarka me˙tie©a f’˙ajjithom. Kwalità li, jekk mhux ukoll, ter©a’ ©©ib lura lejn il-mer˙la dawk in-nag˙a© li ntilfu. In-nuqqas ta’ attendenza tal-fidili fil-knejjes Maltin hija messa©© çar li lKnsija mhux qed tirrelata massoçjetà Maltija. L-a˙bar li ta lArçisqof, li ser ikun qieg˙ed jinvolvi aktar Ωg˙aΩag˙, hija wa˙da li tag˙mel kura©© ta’ ti©did. Wie˙ed mill-kbar tal-Knisja moderna u li miet ftit taΩΩmien ilu kien il-Kardinal ta’ Milan, Carlo Maria Martini. Dan kien jirrapreΩenta lil dawk kollha li ma kinux filKnisja, tant li kienu laqqmuh b˙ala ‘l-Isqof tan-non credenti’ . Kien bniedem ma˙bub minn dawk li l-Knisja b˙al donnha ma riditx taf bihom. Kardinal li kemm-il draba g˙amel appell sabiex il-Knisja, filwaqt li tibqa’ ΩΩomm mattag˙lim tag˙ha, xorta wa˙da ma twarrab lil ˙add. “Kristu,” kien jg˙id il-Kardinal Carlo Maria Martini, “mexa, g˙ex u g˙allem fost il-bnedmin, kienu min kienu.” G˙alhekk, g˙alkemm l-erre qatt ma g˙andna nitilfuha, importanti iΩda lkelma ‘umana’.

14 01|03|2015

kullhadd.com

kÓ iTTri

FETÓa ÌErÓa nazzjonaLisTa aÓFriLna bELT VaLLETTa Sur Editur,

Sur Editur, B˙ala iben il-Belt Valletta prosit ferm tal-editorjal bit-titlu A˙frilna Belt Valletta li kien ippubblikat nhar il-Óadd 15 ta’ Frar 2015. Punt li laqatni ferm fl-editorjal kien li Putirjal inbena ta˙t il-Gran Mastru mill-In©inier militari Francesco Laparelli, li kien mill-belt ta’ Cortona fl-Italja, fejn sal-lum g˙adhom miΩmuma l-pjanti tieg˙u. G˙alhekk hi tal-mist˙ija u ta’ min jikkundanna bl-akbar qawwa kemm lill-Gvern Nazzjonalista ta’ Ìor© Borg Olivier u aktar u aktar ta’ Lawrence Gonzi, li qabel ma ˙olmu li jkissru Bieb il-Belt ta’ Ωmien il-kolonjalisti IngliΩi, ˙olqu Ωew© mostri ta’ d˙ul. In-Nazzjonalisti kien imisshom raw jekk jistax jinbena bieb skont il-pjanti ta’ Laparelli, anke jekk ikun ftit mibdul g˙al bΩonnijiet tal-lum, aktar u aktar meta l-Perit Renzo Piano hu Taljan. la l-Gvern Nazzjonalista ta’ Gonzi ma kellux fiduçja f’ebda perit Malti. Kif ukoll lanqas fil-poplu Malti g˙ax ilPM Nazzjonalista Lawrence Gonzi qabad u ddeçieda wa˙du. Kemm kellu ra©un l-eks-Membru Parlamentari Nazzjonalista Franco Debono meta qal lil Lawrence Gonzi li “zijuk kisser knisja u int kissirt partit”. U b˙ala Belti nΩid ng˙id lil Gonzi: “…kif ukoll kissirt lill-belt kapitali tag˙na.” G˙al disa’ snin s˙a˙, bejn l-1962 u l-1971, Gvern Nazzjonalista ˙alla n-Knights Hall – illum mag˙rufa b˙ala Dar il-Mediterran – f’rovina s˙i˙a. Kien il-Gvern Laburista ta’ Dom Mintoff li g˙amel ©awhra minn Dar il-Mediterran ta˙t il-gwida tal-Ministru Lorry Sant, fejn meta kienet lesta lewwel attività li saret kienet konferenza internazzjonali ta’ importanza kbira. Gvern Laburista kien iddeçieda li tinfeta˙ triq ftit ’l isfel minn Dar il-Mediterran biex min ikollu bΩonn imur viçin jid˙ol u jo˙ro© minn fejn il-pixkerija l-antika. Din it-triq kien hemm bΩonnha ˙afna, anke g˙al dawk in-nies li joqog˙du lejn il-Barrakka t’Isfel. Kif ukoll biex tittaffa l-kon©estjoni ta’ traffiku kull meta jkun hemm xi attività f’Dar il-Mediterran. Peress li kien hemm ˙ajt li kien jag˙mel parti mis-sur, dan ©ie mwaqqa’ biex tkun tista’ ssir din ittriq; g˙alkemm din il-parti tal-Belt Valletta ma kinitx parti prinçipali jew xi bieb ie˙or b˙alma hu lVictoria Gate. B’dankollu, in-Nazzjonalisti, flimkien ma’ dawk li dejjem taw l-appo©© tag˙hom lill-PN, g˙amlu kampanja ˙arxa u twila b’ruxxmata ta’ artikli u stqarrijiet kontra li jkun imwaqqa’ s-sur biex tinfeta˙ din it-triq li kienet ta’ bΩonn g˙aΩ-Ωmien tal-lum. IΩda issa g˙ax saret fet˙a fid-da˙la ewlenija tal-belt kapitali minn Gvern Nazzjonalista, g˙anNazzjonalisti u min jag˙tihom l-appo©©, dan mhux sagrile©©. Dan mhux sfre©ju ta’ arkitettura g˙al belt Barokka; dan mhux ©er˙a kerha li assolutament Ωgur li tmur kontra l-pjan tal-perit ewlieni li bena l-ewwel bieb tal-belt kapitali, ji©ifieri l-In©inier tal-Kavallieri Francesco Laparelli, avolja ta’ kuljum jid˙lu u jo˙or©u eluf ta’ Maltin u turisti mid-da˙la ewlenija tal-Belt Valletta. U hawn to˙ro© l-ipokresija grassa politika li hi bla tmiem tan-Nazzjonalisti kollha, li kull Ωball goff kemm hu goff li jag˙mlu n-Nazzjonalisti mhu Ωball oxxen xejn.

Qrajt l-editorjal tal-KullÓadd (15.02.2015), fejn semmejt Bieb ilBelt, jew li kien Bieb il-Belt. Ili nilmenta fuq il-pro©ett fa˙xi ta’ Piano minn meta rajtu mudell. Ma jinteressanix x’inhu u min hu Piano, jg˙idu li l-akbar çuçati jsiru mill-g˙aref. Id-disinn talpro©ett tal-Belt Valletta minn ©uf ommu kien sfrakassat. Kienu lgvernijiet Nazzjonalisti li qerdu s-sewwa u s-sabi˙. Imma issa rrid lil xi ˙add ifehemni li din il-kruha hi irriversibbli. Ji©ifieri ma jista’ jsir xejn u naççettaw dak li bellg˙ulna GonziPN u Gatt!? Sa hemm wasalna! Xaqq li lanqas fis-swar tal-Kottonera ma sar hekk. Hemm Bieb is-Sultan, ma ne˙˙ew xejn minnu, imma fet˙u l©nub; l-istess sar fil-bieb ta’ Sant’Elena; u l-isba˙ li sar kien li fi Triq Boffa, il-Birgu, g˙amlu mina li ©iet tixraq il-post mimli swar. Xaqq il-Belt irid jitkompla billi tinbena mina/da˙la/bieb, li jixraq il-belt kapitali tag˙na l-Maltin. TqaΩΩist nisma’ periti lag˙aqa tal-barrani li jippruvaw isibu kull mezz biex jikkonvinçu lill-Maltin li dan jixraq lil beltna. Il-Parlament kif tid˙ol il-Belt! Jekk dan hu xi kapolavur, Ωgur postu mhux hemm; belt mimlija arkittetura stil Barokk. Post dan il-bini huwa Tignè Point g˙ax hemm hu mibni stil modern. Qatt u mkien fid-dinja ma ssib il-bini ta’ parlament kif tid˙ol ©o belt, aktar u aktar belt b˙al tag˙na mdawra bis-swar. Dak il-lokal kien jist˙oqqlu li jkun it-‘tokk’ (meeting point), g˙all kull min jid˙ol il-Belt. Konvint li din il-kruha saret hemm b’inkejja g˙al-Labursiti, b’g˙ira u ˙dura g˙al dak kollu li hu mag˙mul mill-Labour, g˙ax riedu j˙assru l-isem Misra˙ Óelsien, ˙alli ma jkunx hemm xhieda tal-Óelsien ta’ Malta fil-Belt. Mur ˙assar Pjazza Indipendanza mill-Belt! Ara kemm kruçjati! Jekk verament irridu li jkollna parlament li jixraq lin-nazzjon Malti g˙andu jinbena fuq il-binja fejn illum hemm il-Main Guard, faççata tal-Palazz tal-President. Hemm postu l-Parlament! U rrid naf xi tridu tg˙idu biha li dawn il-kruhat ta’ binjiet li ma jixirqu xejn id-da˙la tal-Belt huma irriversibbli. Il-mewt biss hi irriversibbli; ne˙˙u din il-kruha minn hemm, g˙ax allura l-Gvern Laburista hu kompliçi mal-Gvern PN. Jekk ma jridx iwaqqg˙u g˙alissa, jibqa jiltaqa’ l-Palazz sakemm isib flus ˙alli jΩarmah u li hemm ©o fih ibig˙u bi rkant, imbag˙ad hemm ter©a’ tinfeta˙ Misra˙ il-Óelsien. Mr Speaker, tmorrux hemm g˙ax dik il-binja fiha sa˙ta! E.B.GRECH, RAÓAL ÌDID

min gÓandu jbaxxi rasu? Sur Editur,

B˙ala kandidat prospettiv g˙all-Kunsill taΩ-Ûebbu© G˙awdex nixtieq nesprimi ftit ideat biex nara dan ir-ra˙al mag˙qud mal-Bajja sabi˙a ta’ Marsalforn iΩjed attraenti. L-ewwel u qabel xejn jien nixtieq li l-˙olma li ilha tberren f’mo˙˙i, ˙olma li l-Kunsill ikollu l-post tieg˙u u mhux f’kera, issir realtà. Barra minn dan, ˙a©a o˙ra ta’ prijorità tkun dik ta’ Ωvilupp a˙jar tat-Triq Prinçipali g˙ar-ra˙al flimkien ma’ ˙inijiet a˙jar tat-trasport lejn iΩ-Ûebbu©. Il-ber©a li teΩisti llum nixtieq li tie˙u xejra a˙jar biex tkun iktar effiçjenti u ta’ qadi a˙jar g˙ar-residenti kollha, il-librerija tkun iktar mg˙ammra, u jkollna day centre g˙all-anzjani. Óa©a o˙ra li qieg˙da f’mo˙˙i wkoll hija l-bΩonn ta’ ATM, biex ir-residenti u l-barranin ikunu jistg˙u ji©bru flushom minn hawn, minflok ma joqog˙du jinΩlu r-Rabat. IΩ-Ûebbu© g˙andu mieg˙u wkoll il-Bajja ta’ Marsalforn, li tinkludi l-Qbajjar u x-Xwejni. Din il-parti jie˙u ˙siebha sottokumitat li jaqa’ ta˙t il-Kunsill. Peress li jien noqg˙od Marsalforn, se nid˙ol b’ru˙i u b’©ismi biex nara din il-bajja tisbi˙. L-ewwel ˙a©a li g˙andi f’mo˙˙i hi li t-trasport lejn din il-bajja jsir iΩjed frekwenti milli hu llum. B’kollaborazzjoni mal-gvern çentrali nixtieq ukoll li jsir il-breakwater li tant ilu mistenni. Hawnhekk ta’ min isemmi li meta jien kont nifforma parti mill-membri Nazzjonalisti, jien kont ippreΩentajt pjanta minn tliet esperti, iΩda dawn ma kinux taw kasi u injorawha.

Kultant nieqaf na˙seb fuq l-iskandli tal-Partit Nazzjonalista. Skandli li g˙andhom warajhom f’25 sena. Skandli li ˙ar©u, skandli li jibqg˙u jo˙or©u, g˙ax 25 sena mhux sena jew tnejn fil-Gvern. Qatt ma nieqaf ng˙id lili nnifsi kif min i˙obb issewwa g˙andu g˙al qalbu dan il-partit. L-aktar li kien we©©ag˙ni ma kienx skandlu, imma iΩjed nuqqas ta’ kliem. Qatt smajtu lil Eddie Fenech Adami jg˙id li jrid ji©©ieled kontra t-traffikanti tad-droga? Qatt smajtu lil Lawrence Gonzi jg˙id l-istess? U Ωgur li ma jg˙idux dan il-kliem; huwa t-traffikanti tad-droga g˙andhom vot! Ara l-Prim Ministru li g˙andna ma beΩax jg˙id dan il-kliem. G˙adni niftakar qisu lbiera˙ lil ekstraffikant tad-droga jg˙id li ‘s˙abu’ mhux ser jivvutaw Labour g˙ax Joseph Muscat ma jridx i˙alli lit-traffikanti kwieti! Tajba din, i˙allihom kwieti biex ikomplu jirrovinaw iΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na! In-Nazzjonalisti ©ew jitmejlu min jie˙u d-droga, l-aqwa li muhmiex membri talfamilji tag˙hom. Morru saç-çimiterju kif mort jien u araw kemm iΩ-Ωag˙Ωug˙ tag˙raf li miet bid-droga! Qatt smajtu lillPrim Ministri Nazzjonalisti tal-passat isemmu li ser ja˙dmu flinteressi tal-Maltin u G˙awdxin? U Ωgur li le. Ja˙dmu, imma g˙all-interessi tag˙hom f’dawk li huma parties, safar u mowbajls b’xejn. Ixxalaw minn fuq darna kieku, imma kif spiçça kollox issa! Kif jg˙idu l-IngliΩi: “Every beginning has an end.” Na˙seb li liΩjed darba li Lawrence Gonzi wera xi stonku g˙andu u kemm qalbu ta˙raq g˙all-˙addiem kien meta qal li ser jivvota favur il-mozzjoni tal-g˙oli tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma bil-qalb. Na˙seb li hemmhekk wera çar u tond kemm kien ji©i jaqa’ u jqum mill-familji Maltin. Mela dan diskors li tg˙id? Mela dan kliem li jo˙ro© minn ˙alq Prim Ministru? Mhux ta’ b’xejn li qala’ tkaxkira nobis fla˙˙ar elezzjoni. Il-poplu ta’ risposta ta’ kemm kien ˙aqru. Óamsa u g˙oxrin sena ta’ ingann totali, ta’ da˙k f’wiçç in-nies. Anke l-isptar ˙a r-ru˙ ming˙ajrhom, g˙ax issa min irid il-mistura jsiba, mhux to˙ro© qalbhom min˙abba l-flus li jridu j˙allsu biex jixtruha. Povri anzjani; qalbi kienet to˙ro© g˙alihom imma ma stajt nag˙mel xejn, la out of stock, out of stock. Baxxi rasek Simon Busutil g˙all-mo˙qrija li ©arrab il-poplu ta˙t Ωew© gvernijiet avolja probabbli, jekk ikollok iç-çans, tag˙mel l-istess int.

EMANUEL BEZZINA, MARSALFORN

VALERIE BORG, BL-EMAIL

ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

aspirazzjonijiET gÓaÛ-ÛEbbuÌ Sur Editur,

ITTRI KÓ

01|03|2015 15

kullhadd.com

META?

KULTURA! Sur Editur,

Il-klijenti tal-kjoskijiet fit-terminus tal-Belt g˙andhom tined kbar biex ma jixxarbux fix-xita jew jin˙arqu bix-xemx, iΩda l-passi©ieri li jkunu jistennew il-vettura tat-trasport pubbliku g˙adhom ming˙ajr tined f’˙afna mill-boarding areas. L-istess f’˙afna stages matul ir-rotot, m’hemmx ilqug˙ mill-elementi. Mela dawk li jridu joqog˙du ma’ mejda u forsi jpejpu f’bar jew ristorant jistg˙u jag˙mlu dan g˙ax is-sidien ˙afna drabi, anke jekk ma kellhomx terazzin, ˙adu l-bankina pubblika u g˙amlu tinda fuqha u sa anke dawru t-tinda biplastik transparenti u nstallaw ©ewwa heater g˙all-kumdità tal-klijenti, iΩda l-passi©©ieri tattrasport pubbliku milli jidher ji©u l-a˙˙ar nies biex igawdu ftit kumdità. Issa g˙idli kemm dan i˙ajjar lil dak li jkun jaqbad il-vettura tattrasport pubbliku minflok il-vettura tieg˙u li fiha jid˙ol mill-ewwel, jixg˙el l-arja kkundizzjonata u jekk irid ir-radju u jmur komdu fejn ikun irid, bla ma joqg˙od i˙abbel mo˙˙u jekk hux se jsib post bilqieg˙da jew jekk is-seat ikunx imxarrab jew imtebba’ minn dak li jkun qag˙ad fuqu qablu, jew hux ser ji©i so©©ett g˙al xi monologu b’le˙en g˙oli minn xi ˙add ˙dejh fuq il-mowbajl? Naqsu l-ilmenti fuq it-trasport pubbliku g˙ax g˙ejjejna ma ni©ux stmati.

B’kurΩità mort infittex f’Kelmet il-Malti tal-Kaptan Pawlu Bugeja t-tifsira tal-kelma ‘kultura’ (culture) li ©iet imfissra hekk: Ódim tal-art – Edukazzjoni fl-im©iba – Ûvilupp ta’ intellett – Kultivazzjoni tal-mo˙˙. Riçentament sirna nafu li l-Kap tal-OppoΩizzjoni g˙andu l-kultura ti©ri fil-vini tieg˙u, fejn qalilna li jmur it-teatru. Na˙seb li l-aktar li jiffrekwenta u jippreferi hu dak tas-saqaf aktar millmikxuf. Nispera li ma jmurx it-teatru g˙al g˙ajn il-pubbliku. Jista’ jkompli jkattar il-kultura tieg˙u b’dik li da˙˙lulna l-Kavallieri, tal-maskri tal-karnival, biex jipprattika fil-politika. L-ewwel spjega li sibt, dik tal-˙dim tal-art, jien inqabbilha ma’ dik ta’ g˙alqa g˙all-gwadann personali, pereΩempju kif takkwista direct orders f’eluf kbar ta’ ewro jew f’g˙otjiet ta’ miljuni lil xi kumpanija taΩ-Ωejt li tkun l-avukat tag˙ha. Kultura li, meta tissemma, b’mist˙ija ma ti©ix imwie©ba. Dwar il-kultura tal-edukazzjoni tal-im©iba, il-Kap tal-PN g˙andu kutura li jfarfar (ja˙rab) millmistoqsija u, meta jer©a’ ji©i attakkat bl-istess argument, vilment jg˙idlek, “Irrispondejtek,” anzi jg˙idlek biex tkun edukat. Ikun jidher li mwerwer mill-©urnalisti opposti g˙ax, jew ilebbet lejn il-vettura (b˙alma kien jag˙mel ta’ qablu), jew idur lejn xi ˙add li jkollu mo˙˙u mistrie˙ firrisposta li jkun se jag˙ti. IΩ-Ωew© tifsiriet l-o˙ra dwar il-kultura tal-intellett u l-kultivazzjoni tal-mo˙˙, Simon Busuttil b˙ala kap ta’ partit li suppost qed jaspira li xi darba jkun Prim Ministru, ˙lief pessimiΩmu ma jo˙ro©x minn fommu, meta dan suppost qieg˙ed bit-tmun f’idejh biex juri li jaf imexxi. Biex juri li qed jag˙mel xi ˙a©a, dejjem jo˙ro© kontra, b˙all-kwistjoni tal-monti, meta waqqa’ g˙aççajt il-partit tieg˙u li kien wieg˙ed l-istess proposta b’email ta’ Azzopardi tad-9 ta’ Marzu 2013 fl-4.13pm. Mhux b˙al Joseph Muscat qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali. F’˙ames snin ta’ preparazzjoni ˙are© biprogramm elettorali ta’ kura©©. Kull fejn kien jitkellem dejjem Ωera’ Ω-Ωerrieg˙a talottimiΩmu u l-bΩulija biex pajjiΩna jkun l-aqwa fl-Ewropa. Mhux ta b’xejn li ©ibed il-massa talpoplu warajh, li rrealizza li l-futur ta’ pajjiΩna kien se jkun mibni aktar fis-sod bi gvern viçin iççittadin. X’differenza tirba˙ elezzjoni b’1,500 vot g˙al 36,000. X’differenza tirba˙ b’disa’ si©©ijiet. Fejn mar jin˙eba Austin Gatt? Meta tnibbet l-ottimiΩmu f’mo˙˙ il-poplu, jirnexxilek tkattar il-fiduçja u b’hekk tirba˙ il-parti lkbira tax-xkiel li jista’ jinqala’. Hekk qed jag˙mel il-Prim Ministru Ωag˙Ωug˙ tag˙na li, g˙alkemm sodisfatt li f’dawn is-sentejn pajjiΩna ˙a rankatura ’l quddiem f’kull qasam tal-˙ajja, dejjem jinkora©©ina biex inkomplu nkunu ottimisti biex jin˙oloq aktar ©id f’pajjiΩna. Tkun kult fil-˙ajja mhux g˙ax tippreΩenta ru˙ek it-teatru – dak kul˙add kapaçi jag˙mlu – imma kif t˙addem mo˙˙ok fit-tul g˙all-benefiççju taç-çittadin.

J. BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

OSSERVATUR, IL-ÓAMRUN

Sur Editur,

BÛONN LI JSIR KONTROLL

Sur Editur, Qieg˙ed nirreferi g˙all-bejg˙ talboroΩ tal-patata. Illum il-biçça lkbira tal-patata tinbieg˙ fil-boroΩ tax-xibka ta’ erba’ kili l-wa˙da. Naturalment hija ˙a©a komda li ssibha lesta l-mara tad-dar. Il˙azin huwa li çerti boroΩ ikunu mimlijin bil-patata m˙allta; eΩempju, ma jkunux ta’ daqs normali, minn daqs ta’ bettie˙a sa daqs ta’ çirasa; ma jkunux talistess razza, bir-riΩultat li l-patata ssir malajr jew ma ssirlek qatt. Ìieli tinzerta patata kollha ©lata jew im˙assra. Insomma, filborΩa kollox jg˙addi, imbasta lprodott jinbieg˙, imma l-konsumatur i˙allas tajjeb u ma jistax jara x’fih. Taf x’naf? Il-patata tassafar tkun iççekkjata wa˙da wa˙da qabel ma titlaq minn Malta. Sa˙ansitra anke x-xerrej ji©i minn barra apposta jara lprodott jintg˙aΩel. G˙alhekk ni©bed l-attenzjoni lil-awtoritajiet biex jag˙mlu sorveljanza fuq dan il-prodott ˙alli ma nibqux ni©u ingannati. KOMSUMATUR, BL-EMAIL

16 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ ta’ barra

Ser iÛommu Kelmithom? Il-ftehim ta’ waqfien mill-©lied bejn il-Gvern Ukrain u r-ribelli pro-Russi ssoda xi ftit fil-jiem li g˙addew wara li l-©img˙a l-o˙ra deher li se jikkrolla meta s-separatisti komplew l-offensiva tag˙hom kontra Debaltseve, ra˙al ta’ importanza strate©ika kbira fil-Lvant tal-pajjiΩ. LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Il-ftehim ta’ Minsk-2 kien mistenni li j©ib il-paçi bejn il-partijiet ikkonçernati hekk kif ilGvern Ukrain, dak Russu u sseparatisti qablu dwar fruntiera temporanja tal-konflitt li kellhom jibdew jirtiraw ’il bog˙od minnu l-©img˙a l-o˙ra. Dan il-ftehim, però, kellu nuqqas importanti fih. Ir-ra˙al ta’ Debaltseve, illi skont il-mod kif tqassam it-territorju kellu jaqa’ f’idejn is-separatisti, kien g˙adu f’idejn il-Gvern Ukrain meta beda japplika Minsk-2. Ming˙ajr pjan preçiΩ min-na˙a tal-Gvern biex jirtira minn dan it-territorju, is-separatisti ˙assewhom obbligati li jimbuttawhom ’il barra bil-forza. G˙aldaqstant, minkejja li ˙afna mill-midja internazzjonali ppruvat tpo©©i lir-ribelli f’dawl ikrah, wie˙ed jista’ jg˙id li f’dawn iç-çirkustanzi r-ribelli kellhom ra©un g˙ax il-preΩenza tat-truppi tal-Gvern f’Debaltseve kienet vjolazzjoni tal-ftehim ta’ waqfien mill©lied. Mis-saba’ jie˙du l-id? Kienu bosta, però, dawk li beΩg˙u li r-ribelli kienu se juΩaw din il-vjolazzjoni b˙ala skuΩa biex ikomplu l-offensiva lil hinn mit-territorju tag˙hom. B’hekk, g˙ajnejn id-dinja kienu fuqhom meta l-armata Ukraina fl-a˙˙ar çediet il-kontroll ta’ Debaltseve wara diversi jiem ta’ ©lied.

Madankollu, ir-ribelli jidhru li g˙andhom l-intenzjoni li jΩommu l-kelma tag˙hom g˙ax ilGvern Ukrain stess ammetta li, wara l-waqg˙a ta’ Debaltseve, ir-ribelli naqqsu l-attakki tag˙hom b’mod sostanzjali. Barra minn hekk, numru ta’ ©urnalisti internazzjonali li qeg˙din fit-territorju tar-ribelli rrappurtaw illi s-separatisti qed imexxu l-biççiet tal-artillerija ’l bog˙od mill-fruntiera kif kien miftiehem f’Minsk. Min-na˙a tieg˙u, il-Gvern Ukrain kien kawt u beda biss jirtira mill-front meta kien çert li r-ribelli qed iΩommu malkelma tag˙hom. Meta dan ise˙˙, l-Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) tkun tista’ tibda x-xog˙ol ta’ verifika tag˙ha biex ikun assigurat li Minsk-2 ikun qieg˙ed ji©i implimentat kif mixtieq. Kollass Fil-jiem li g˙addew, it-theddida g˙all-Ukraina ma kinitx biss militari. Il-munita Ukraina, ilhryvnia , kienet f’kundizzjoni prekarja hekk kif il-biΩa’ ta’ kollass ekonomiku ©ieg˙let lil ˙afna çittadini jpartuha ma’ muniti o˙ra b˙ad-dollaru Amerikan. Dan il-fenomenu kompla dg˙ajjef lill -hryvnia , illi flewwel xahrejn ta’ din is-sena di©à tilfet nofs il-valur tag˙ha. L-g˙emil taç-çittadini Ukraini wassal g˙al intervent tal-bank çentrali tal-pajjiΩ li nhar itTlieta waqqaf l-iskambji kummerçjali kollha tal-hryvnia biex

jipprova j©ib xi ftit ta’ stabbiltà fl-ekonomija. Però, din id-deçiΩjoni damet biss ©urnata hekk kif il-bank çentrali re©a’ dawwar fehmtu sa nhar l-Erbg˙a. Dan se˙˙ wara li l-bank sab ru˙u fil-mira ta’ kritika ˙arxa min-na˙a ta’ figuri politiçi prominenti, fosthom il-Prim Ministru Arseniy Yatsenyuk, illi sostna li din ilmiΩura serviet biss biex iΩΩid linçertezza fil-pajjiΩ. Il-kliem ta’ Yatsenyuk Ωgur li kellhom baΩi ta’ verità g˙ax, meta t˙abbret id-deçiΩjoni ori©inali tal-bank çentrali, bosta Ukraini xorta ˙ar©u fittoroq biex jippruvaw ipartu lhryvnia tag˙hom ma’ kull min kellu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u muniti aktar stabbli. B’mod ©enerali dan sar minn fuq lidejn u b’rati Ωvanta©©juΩi, fatt li po©©a lil diversi Ukraini f’poΩizzjoni finanzjarja prekarja g˙all-a˙˙ar. Ritaljazzjoni Il-problemi ekonomiçi talUkraina ma kinux limitati

g˙all-kriΩi tal-hryvnia. Kmieni din il-©img˙a, il-President Russu Vladimir Putin qal li pajjiΩu qieg˙ed jippretendi li lUkraini j˙allsu bil-quddiem g˙all-gass li qed jixtru. Il-mexxej Russu ma qag˙adx idur mal-lewΩa u sostna li din kienet qed issir b˙ala ritaljazzjoni g˙all-fatt li l-Gvern Ukrain ma kienx qed jg˙addi parti mill-gass lejn il-Lvant talpajjiΩ. Dan, skont il-mexxej Russu, kien qieg˙ed jo˙loq kriΩi umanitarja f’dan ir-re©jun. Jekk dawn it-tensjonijiet jibqg˙u jippersistu, mhux se tkun biss l-Ukraina li se tbati g˙ax madwar terz mill-gass li jg˙addi minn dan il-pajjiΩ jibqa’ sejjer g˙and il-©irien Ewropej. Konsegwenzi Mossi ostili b˙al dawn qeg˙din ji©u osservati mill-qrib minn diversi pajjiΩi Ewropej, kif ukoll mill-Istati Uniti, li qed jikkunsidraw numru ta’ miΩuri li jistg˙u jittie˙du fil-konfront tar-Russi.

Fost dawn il-miΩuri hemm estensjoni o˙ra tas-sanzjonijiet ekonomiçi, possibbiltà li rrefera g˙aliha s-Segretarju talIstat Amerikan John Kerry. Dwar dan, huwa qal li lPresident Barack Obama qieg˙ed jikkunsidra l-pariri talkonsulenti diplomatiçi tieg˙u qabel ma jiddeçiedi min se jkun fil-mira ta’ dawn issanzjonijiet. Fuq livell Ewropew, hemm numru ta’ pajjiΩi li qeg˙din jikkunsidraw interventi militari indiretti. Fost dawn hemm irRenju Unit u l-Polonja, li qeg˙din viçin illi jibag˙tu membri tal-Forzi Armati tag˙hom biex i˙arr©u lill-armata Ukraina. Madankollu, kemm l-Istati Uniti kif ukoll ˙afna mill-pajjiΩi Ewropej qeg˙din jeskludu interventi militari diretti jew vja©©i ta’ tag˙mir letali lejn lUkraina g˙alissa. Dan g˙ax, f’dan l-istadju, il-pajjiΩi talPunent g˙adhom qeg˙din jittamaw li din il-kriΩi tissolva permezz ta’ pressjoni ekonomika u diplomatika.

KumpliKazzjonijiet Ìodda LIAM GAUCI liam@kullhadd.com

Wara tmiem il-©img˙a ta’ tensjoni politika u ekonomika, il-Gvern Grieg wasal g˙al ftehim preliminari malmembri l-o˙ra taΩ-Ûona Ewro dwar l-estensjoni talbailout mog˙ti lilhom biex jistabbilizzaw l-ekonomija wara l-kollass finanzjarju li esperjenzaw fl-2010. Il-ftehim wasal nhar itTlieta li g˙adda wara li lMinistri g˙all-Finanzi taΩÛona Ewro aççettaw il-lista ta’ riformi li ppropona Yanis Varoufakis, il-kontroparti Griega tag˙hom. Kompromess Fost il-proposti mressqa mill-Greçja hemm it-tkomplija tal-proçess ta’ privatizzazzjoni ta’ diversi kumpaniji, posponiment fiΩ-Ωieda talbenefiççji soçjali u l-paga

minima, kif ukoll weg˙da tal-Gvern li jikkonsulta malimsie˙ba soçjali meta jkunu se jwettqu xi riformi fiskali. Dan jikkuntrasta mhux ftit mal-attitudni arroganti li biha ©ab ru˙u l-Gvern immexxi minn Alexis Tsipras meta l-partit tieg˙u, Syriza, ˙a r-riedni tal-poter f’idejh fl-elezzjoni ta’ Jannar li g˙adda. Din l-elezzjoni kienet intreb˙et bis-sa˙˙a ta’ diversi weg˙diet li kellhom lg˙an li jre©©g˙u lura numru kbir ta’ miΩuri ta’ awsterità li kienu introdotti mill-Gvern preçedenti biex jirrispetta lftehim li sar mal-pajjiΩi lo˙ra taΩ-Ûona Ewro meta ng˙ata bailout ta’ madwar €240 biljun. Madankollu, il-Prim Ministru tal-Greçja malajr kellu appuntament marrealtà meta diversi pajjiΩi g˙amluha çara li ma kinux lesti li jaççettaw proposti li

jpo©©u fil-periklu l-abbiltà tal-Gvern Grieg li j˙allas lura l-flejjes kbar li ng˙ata. Frustrazzjoni L-oppoΩizzjoni tal-pajjiΩi taΩÛona Ewro wasslet g˙al negozjati iebsa matul il©img˙a li g˙addiet illi minnhom ˙are© il-ftehim tatTlieta. Madankollu, dan huwa biss ftehim preliminari hekk kif il-Gvern Grieg g˙adu jrid jispjega minn fejn se j©ib il-fondi neçessarji biex jiffinanzja r-riformi ming˙ajr ma tin˙oloq pressjoni Ωejda fuq lekonomija. Is-swieq Ewropej irrankaw wara l-ftehim tat-Tlieta, però kummenti pessimisti li ta Varoufakis stess lill-midja po©©ew fid-dubju l-abbiltà tal-Gvern Grieg li jirrispetta t-termini l-©odda miftiehma din il-©img˙a. Il-kummenti tieg˙u iritaw

lil numru mill-Ministri g˙allFinanzi ta’ pajjiΩi o˙ra li di©à qeg˙din isibuha diffiçli biex jikkonvinçu lill-parlamenti rispettivi tag˙hom biex jaqblu mal-proposti Griegi ming˙ajr il-pessimiΩmu ta’ Yaroufakis. Ewlenin fosthom kien ilMinistru g˙all-Finanzi ÌermaniΩ Wolfgang Schaeuble li jag˙mel parti minn koalizzjoni tal-Gvern li ilha turi sinjali ta’ frustrazzjoni lejn lattitudni Griega. Madankollu, huwa xorta wa˙da rnexxielu jikseb lappo©© me˙tie© millParlament nhar il-Ìimg˙a, fejn intla˙aq qbil li l-˙ru© tal-Greçja miΩ-Ûona Ewro mhuwiex fl-interess tal-Ìermanja f’dan l-istadju. Tensjoni Però, anke l-membri talkoalizzjoni fi ˙dan il-Gvern Grieg stess qeg˙din isibuha

diffiçli biex jiddi©erixxu dan il-ftehim illi, kif semmejna qabel, g˙andu fih diversi kompromessi li marru kontra l-weg˙diet elettorali mressqa minn Syriza. Kif kien mistenni, l-ikbar reΩistenza g˙al dawn il-kompromessi ©iet min-na˙a taliktar membri radikali talkoalizzjoni li kienu qeg˙din jittamaw li jaraw lill-pajjiΩ jaqbad it-triq tat-tkabbir ekonomiku u l-˙olqien taxxog˙ol ta˙t l-amministrazzjoni l-©dida. G˙aldaqstant, g˙adu mhuwiex çar jekk il-ftehim ta’ din il-©img˙a ssaggrifikax l-istabbiltà politika g˙al dik ekonomika. Dan jiddependi fuq Tsipras li g˙andu sala˙˙ar ta’ April bie x ja sal g˙al ftehim permanenti malmembri l-o˙ra taΩ-Ûona Ewro g˙al ti©did talbailout illi ma jpo©©ix lintegrità tal-Gvern tieg˙u filperiklu.

TA’ BARRA KÓ

kullhadd.com

01|03|2015 17

MINN MADwAR ID-DINJA APPLE KOSTRETTA TÓALLAS $533 MILJUN

SERVIZZ SIGRIET ÌDID FL-ARÌENTINA

Il-kumpanija Amerikana Apple ©iet kostretta t˙allas kumpens li jammonta g˙al $533 miljun lill-kumpanija Smartflash. Dan wara li l-Apple nstabet ˙atja li uΩat çertu teknolo©iji fil-programm tag˙ha iTunes li kienu ©ew liçenzjati minn Smartflash, u g˙alhekk kisret id-drittijiet tal-esklussività ta’ din tal-a˙˙ar. Min-na˙a tag˙ha l-Apple qed tappella u qed tis˙aq li mhix lesta t˙allas dan lammont fuq teknolo©iji li l-impjegati tag˙ha qattg˙u snin s˙a˙ jipperfezzjonaw. Filwaqt li Smartflash kienet qed titlob kumpens ta’ $852 miljun, ibbaΩat fuq lammonti ta’ Macs, iPhones u iPads mibjug˙a mill-Apple, l-Apple sostniet li tteknolo©ija ta’ Smartflash kienet tiswa inqas minn $5 miljun.

Il-Kungress tal-Ar©entina approva abbozz biex ji©i Ωarmat is-servizz sigriet talpajjiΩ u jitwaqqaf wie˙ed ©did. L-iskop kien li jintemmu r-rabtiet bejn isservizzi sigrieti, il-©udikatura, u l-politiçi. Id-deçiΩjoni ttie˙det wara li f’Jannar inqatel il-Prosekutur Alberto Nisman, ftit sig˙at qabel ma kellu jixhed dwar allegat cover-up fi spluΩjoni li kienet ˙alliet 85 persuna mejta fl-1994. Il-President Cristina Fernandez de Kirchner ça˙det li kienet involuta, u sostniet li Nisman kien ing˙ata informazzjoni falza. L-OppoΩizzjoni qalet li t-twaqqif ta’ servizzi sigrieti ©odda kienet biss bidla koΩmetika biex isservi ta’ diversiv.

L-ENERÌIJA F’IDEJN IL-KUMMISSJONI

IMBARAZZAMENT DIPLOMATIKU

Il-Kummissjoni Ewropea approvat proposti sabiex l-Unjoni Ewropea tibda t˙addem negozju wie˙ed g˙all-ener©ija. Dan ifisser li, ©aladarba l-pjan ikun approvat millIstati Membri u mill-Parlament Ewropew, il-Kummissjoni jkollha r-riedni tan-negozjati dwar l-ener©ija f’idejha. Din il-mossa tidher li kienet intenzjonata biex tnaqqas id-dipendenza tal-Ewropa fuq ir-Russja, fejn din tal-a˙˙ar tissupplixxi 23% tal-gass kollu fl-Ewropa. L-Istati Baltiçi, is-Slovakkja u l-Ungerija huma fost dawk li jiddependu ˙afna mir-Russja. Huwa mistenni li diversi pajjiΩi jirreΩistu g˙al dan il-pjan li mhux se j˙allihom jinnegozjaw ma’ min iridu fuq l-ener©ija g˙al pajjiΩhom.

DeçiΩjoni li ©abet imbarazzament diplomatiku din il-©img˙a kienet dik me˙uda mill-Parlament ta’ Tobruk. Dan il-Parlament, li n-Nazzjonijiet Uniti ddeçidew li tappo©©jah a skaptu tal-Parlament rivali fi Tripli, irtira minn mal-mejda tannegozjati. Kienu n-Nazzjonijiet Uniti stess li organizzaw il-laqg˙a fil-Marokk bejn iΩ-Ωew© fazzjonijiet; laqg˙a li sfortunatament baqg˙et ma saritx. Ir-ra©uni li l-Parlament ta’ Tobruk ta g˙ad-deçiΩjoni li jirtira mid-diskussjoni kienet li l-fazzjoni rivali fi Tripli, li hija mag˙rufa g˙all-g˙eruq IΩlamiçi tag˙ha, ma kkundannatx l-attakk tal-©img˙a ta’ qabel f’al-Qubbah, liema attakk ˙alla 40 persuna mejta.

TIBDA L-OFFENSIVA KONTRA L-ÓUTU

PERIKLI GÓALL-MINORITAJIET FL-IRAQ

Ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo bdiet offensiva kontra r-ribelli tal-Óutu li ©ejjin mir-Rwanda, wara li dawn injoraw it-twissija biex içedu l-armi sa Jannar. IlpreΩenza ta’ dawn ir-ribelli fil-Kongo hija assoçjata ma’ diçenji ta’ konflitti fir-re©jun. U˙ud mill-mexxejja ta’ dawn il-militanti huma wkoll assoçjati mal-©enoçidju tal-1994 fir-Rwanda, li dwaru n˙admu wkoll diversi films. Riçentament, in-Nazzjonijiet Uniti rtiraw l-appo©© tag˙hom g˙all-offensiva min˙abba li tnejn mill-©enerali li qed imexxuha huma akkuΩati bi ksur tad-drittijiet tal-bniedem. Din l-ewwel offensiva ma sabitx ostakli, g˙ax jidher li r-ribelli kienu di©à ˙arbu minn fuq il-post meta waslu s-suldati.

Skont rapport tal-Istitut g˙al-Li©i Internazzjonali u d-Drittijiet Umani, ilminoritajiet fl-Iraq jinsabu f’periklu li ji©u eradikati kawΩa tal-persekuzzjoni mill-Istat IΩlamiku (IS). Ir-rapport i˙ares lejn l-esperjenzi tal-Insara, l-Kaka’i, ix-Xabaki, il-JaΩidi u tTorok-Iraqqini wara li Mosul waqa’ f’idejn l-IS f’Ìunju. Óafna minnhom ©ew imkeççija minn djarhom, filwaqt li o˙rajn sfaw maqtula jew abbuΩati. Intant, il-belt ta’ Bagdad kompliet tara iktar attakki terroristiçi li ta’ kuljum qed i˙allu diversi fatalitajiet. Huwa ma˙sub li l-IS jinsab ukoll wara dawn lattakki.

18 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ PERsONALITÀ

JIDDEDIKA L-ÌRANET TIEGÓU BIEX JIKKOMPONI L-MUÛIKA RAMONA PORTELLI tintervista lil KARL FIORINI

www.ramonaportelli.com

Dan l-a˙˙ar il-©urnalista u ˙abiba ©dida tieg˙i Antonia g˙addietli kuntatt ta’ ˙abib tag˙ha li huwa kompoΩitur. Ng˙id id-dritt, mal-ewwel interessajt ru˙i la hu talent Malti, u malajr g˙amilt kuntatt mieg˙u. Qed nirreferi g˙al Karl Fiorini, kompoΩitur Malti li jg˙ix Pari©i. G˙andu ˙amsa u tletin sena, u ma tantx g˙andu lok g˙al passatempi g˙ax il-muΩika tokkupa l-˙sibijiet tieg˙u minn x˙in jistenba˙ sakemm ji©i biex jorqod.

ramonaportelli@hotmail.com

Sa minn çkunitu Karl kien mi©bud lejn l-arti u l-kitba. Trabba f’ambjent li l-muΩika klassika ma kienx jaf x’inhi, imma meta sema’ l-ewwel darba s-sitt sinfonija ta’ Beethoven ˙ass xi ˙a©a indeskrivibbli ©o fih. Kellu xi tmien snin. G˙alih dik kienet il-muΩika, il-bqija xejn ma interessah. Ilu jg˙ix Pari©i madwar seba’ snin u qabel kien jg˙ix Londra, fejn g˙amel l-istudji tieg˙u, iΩda wara ˙ames snin kellu bΩonn kambjament. L-aktar li jikkomponi hija muΩika klassika kontemporanja, filwaqt li l-iktar li jikteb huwa g˙all-orkestra. “Kull ˙a©a o˙ra li mhux relatata direttament mal-muΩika sservi biex nispira ru˙i u nitg˙allem, b˙all-esibizzjonijiet tal-arti, kunçerti, teatru u letteratura. Dawn imorru id f’id g˙ax forma ta’ arti u ˙sieb jaffettwaw forom o˙ra,” beda jg˙idli Karl. International Spring Orchestra Festival f’Malta Kull sena Karl jorganizza lInternational Spring Orchestra Festival li huwa festival ta’ muΩika klassika fit-Teatru Manoel fil-©img˙a ta’ wara lG˙id. B˙ala direttur artistiku, g˙aliha jistieden muΩiçisti ta’ kalibru internazzjonali kif ukoll lokali biex jag˙tu kunçerti u xi drabi master

classes . Matul dan l-avveniment Karl jag˙ti wkoll spazju lit-talent Ωag˙Ωug˙ Malti f’serje ta’ kunçerti Rising Stars Concert Series. Din is-sena dan il-festival ser jittella’ bejn is-7 sa l-11 ta’ April 2015. Aktar informazzjoni dwar lInternational Spring Orchestra Festival tinsab fuq www.isofestival.com Mistoqsi x’jirrikjedi biex persuna b˙alu tikkomponi l-muΩika, u jekk jistax jaqla’ l-g˙ajxien tieg˙u minnu biss, Karl we©ibni: “Im˙abba, passjoni u dixxiplina. Im˙abba g˙amja g˙all-muΩika u mhux li l-ego ikun sodisfatt. Passjoni kontinwa g˙all-arti u dixxiplina biex tistudjaha. Il-muΩika mhix daily job , iΩda xi ˙a©a li ta˙seb fuqha kull ˙in u kull mument. Min ja˙dem verament fil-muΩika ma jag˙milx xog˙ol ie˙or ˙liefha. Ma tistax ta˙dem ©o bank jew tkun dentist u tkun muΩiçist part-time. Biex iddoqq fit-ti©ijiet jew receptions , iva, imma meta tkun fi professjoni kull ˙a©a li taqla’ x’tiekol minnha g˙andha tkun direttament involuta fiddinja tal-muΩika. Jien niddedika l-©urnata tieg˙i lill-kompoΩizzjoni u l-affarijiet li norganizza, li g˙andhom x’jaqsmu ma’ xog˙li ta’ kompoΩitur.s” Hawn min jg˙id li l-muΩika klassika hija monotona jew talirqad. Óadt il-kummenti ta’ Karl fuq dawn il-kummenti.

“Ma jafux x’inhuma jg˙idu! Innies jg˙idu ˙afna xorti, u ˙afna drabi l-iktar li jlabalbu huma dawk li, jew ma jafux x’inhuma jg˙idu, jew li jridu jesprimu li s-suççess ta’ çertu tip ta’ muΩika billi jikkumparaw x’numru ta’ nies imorru jisimg˙u kunçerti jew x’tip ta’ muΩika jixtru. Huwa fatt li l-muΩika klassika tirrikjedi çertu ammont ta’ konçentrazzjoni, iΩda hawn min ja˙seb li kwalunkwe ˙a©a g˙andu jifhimha minnufih. Ilkonçentrazzjoni biex tisma’ kunçert ta’ muΩika klassika tirrikjedi ftit prattika. Hawn min m’g˙andux bΩonn ta’ din ilkonçentrazzjoni g˙ax il-muΩika klassika tkellimhom millewwel. G˙al ˙afna dan it-tip ta’ muΩika tie˙u l-˙in biex tapprezzaha u tid˙ol fiha, u trid ti©i mismug˙a fis-silenzju u billi t˙alli lilek innifsek ti©i trasportat,” sostna Karl. Il-muΩika klassika hija liktar forma elevata ta’ arti muΩikali Fi kliem Karl il-muΩika klassika hija l-iktar forma elevata ta’ arti muΩikali. Tlabtu jfissirli dan il-kunçett fi kliem aktar sempliçi. “G˙alkemm hija mistoqsija kumplessa biex ti©i spjegata, b’termini muΩikali tista’ ti©i spjegata b’metafora li na˙seb adegwata ˙afna. B˙alma g˙andek diversi forom

ta’ muΩika, g˙andek diversi tipi ta’ nbejjed. Il-muΩika klassika hija b˙all-inbid mill-ifjen g˙ax jo˙ro© primarjament minn g˙enba u minn territorju eççellenti. Il-proçess ta’ kif isir dan l-inbid huwa wkoll ta’ çertu raffinezza. Il-muΩika minuri jew sekondarja minna˙a l-o˙ra hija b˙all-inbid talmejda ( table wine ) l-g˙enba mhux l-a˙jar li tista’ ssib u lproçess inqas raffinat li jag˙mel dan inbid kummerçjali. Dan ma jfissirx li jekk tixrob inbejjed fini ma tistax tixrob l-inbid tal-mejda u viçiversa, imma d-distinzjoni na˙seb kul˙add kapaçi jag˙milha. Personalment, b˙alma nippreferi nixrob inbid fin, hekk ukoll infittex il-kwalità fl-affarijiet li jinteressawni. Minbarra dan, Karl isostni li dejjem ˙ass li d-diversità f’xog˙ol muΩikali jin˙oloq mill-istess idea u hija dik li tag˙ti s-sa˙˙a lix-xog˙ol. Filfatt, skont hu, din kienet u g˙adha problema ta’ kull kompoΩitur. “Nibdew nistaqsu minn fejn ti©i l-ewwel idea g˙all-kompoΩizzjoni. Meta lidea tinstab, nistaqsu kif din tista’ tag˙ti lok lill-kompoΩitur biex jibni xog˙ol ta’ çertu tul biha. Kull kompoΩitur matul iΩ-Ωmien irrisponda g˙al din id-domanda. G˙andna biss immorru nisimg˙u jew indoqqu l-partitura ta’ kompoΩitur biex nifhmu kif dan g˙amilha.

Qabel ma kont na˙seb li kont xi artist dejjem fittixt li nkun craftsman . Óafna artisti llum mhux kapaçi la jikkomponu melodija sempliçi, la jpin©u o©©ett b’perspettiva jew jiktbu strofa koerenti u ja˙bu l-medjokrità tag˙hom billi jittimbraw xog˙olhom b˙ala ‘kontemporanju’ jew jiddefendu xog˙olhom b’teoriji li jag˙mlu sens g˙alihom biss,” kompla jispjegali. Wie˙ed awtomatikament jistaqsi jekk xi ˙add b˙al Karl jog˙©bux ©eneru ta’ muΩika ie˙or. “Kont noqg˙od nisma’ muΩika li kienet teçita lil s˙abi biex nara g˙aliex i˙obbu din il-muΩika pop jew rock u anke daqqejt fi gruppi, iΩda kont u g˙adni nsibha trivjali. Il- jazz, min-na˙a l-o˙ra, jinteressani ˙afna, speçjalment mill-bepop lil hawn, g˙all-mod kif l-akkordji ©ew riinterpretati u r-rittmi tradizzjonali li jmorru lura missnin l-img˙oddija,” spjegali Karl. Fl-a˙˙ar nett Karl xtaq iwassal messa©© lill-qarrejja talKullÓadd . “L-edukazzjoni m’g˙andhiex tieqaf sal-bank tal-iskola. It-teatru, il-muΩika klassika, l-arti viΩiva u l-letteratura huma l-uniçi affarijiet li jag˙mlu nazzjon dak li hu. Ilfaqar kulturali u n-nuqqas ta’ kurΩità intelletwali tista©na ssoçjetà, g˙ax din tieqaf milli ta˙seb u b’hekk t˙alli lil min imexxiha minn imnehirha”.

KAROZZI STATALI TAL-FAMILJA RJALI

Kull pajjiΩ ikollu l-karozzi statali tieg˙u, li ji©u uΩati minn persuni li jokkupaw log˙la awtoritajiet tal-pajjiΩ. Il-ma©©oranza ta’ dawn il-vetturi jkunu karozzi eΩekuttivi, limousines jew SUVs. Dawn il-vetturi jkunu armati kontra xi attakki, bi w˙ud minnhom li jo˙or©u armati mill-fabbrika jew ji©u armati wara fuq rikjesta speçjali mill-okkupant. Dawn ikunu misjuqa minn persuna ta’ fiduçja mill-istess okkupant li ˙afna drabi jkunu membri fis-servizz, b˙al membri fil-korp jew fl-armata, jew servizzi sigrieta f’çerti pajjiΩi. Naturlament, dawn ukoll ji©u eskortati minn vetturi o˙ra, li jistg˙u ikunu tal-istess g˙amla, jew jixxiebhu kif ukoll minn muturi jew sa˙ansitra kavallerija f’okkaΩjonijiet çerimonjali. Waqt Ωjarat statali jew konferenzi internazzjonali, il-pajjiΩ li qed jistieden ©eneralment ikun hu li jipprovdi karozza lill-persuna ta’ kariga. Dan biex ji©i evitat li karozzi ji©u trasportati barra l-pajjiΩ. PajjiΩi li g˙andhom manifatturi awtomobilistiçi stabbiliti, il-gvernijiet tag˙hom jikkummissjonaw lill-istess kumpaniji sabiex jimmanifatturawlhom vettura hekk kif jixtiequ. EΩempju: ilPresident Amerikan jirkeb Cadillac jew Lincoln; l-Imperatur ÌappuniΩ juΩa Toyota; il-Prim Ministru tal-Italja juΩa Maserati; il-President tar-Repubblika Çeka juΩa Skoda Superb; il-Prim Ministru Awstraljan flimkien mal-ministri tal-Kabinett u membri parlamentari jinstaqu f’Holden jew Ford lussuΩi; filwaqt li l-Monarkija Brittanika tuΩa Bentley. IlPresident ta’ Franza g˙andu l-privile©© li jag˙Ωel minn Renault jew PSA Peugeot Citroen, waqt li l-uffiçjali ÌermaniΩi g˙andom id-dritt li jag˙Ωlu minn Audi, Mercedes, BMW u VolksWagen. F’pajjiΩi ming˙ajr manifatturi indi©eni, il-karozzi statli ji©u mixtrija minn manifattur stabbli f’pajjiΩ b’ekonomija b’sa˙˙ita. Esklussivament fil-Kanada jintuΩaw karozzi statali manifatturati minn Detroit Three, li ˙afna minnhom isiru fil-fabbriki KanadiΩi. Dan g˙ax il-Gvern KanadiΩ g˙andu share f’General Motors u Chrysler wara ristruttrar fil-kumpanija fid-downturn ekonomiku tal-2008. F’çerti kaΩi dawn il-karozzi j©orru pjançi tan-numri standard, f’o˙rajn

ikunu speçjali u o˙rajn ma juΩawx, iΩda fl-istess post titwa˙˙al kuruna/arma/emblema, skont il-pajjiΩ u l-kariga. Ir-Renju Unit Il-familja rjali hija l-iΩjed familja li tag˙mel uΩu minn diversi karozzi statali. Dan g˙ax fiha nsibu diversi membri li kollha g˙andhom iΩjed minn tip ta’ karozza wa˙da, li ˙afna minnhom jinstaqu minn xufiera kkummissjonati, o˙rajn minn membri tas-servizz u o˙rajn li mhux daqsekk komuni huma privati. Bla dubju ta’ xejn, meta ssemmi lkarozzi statali tal-Familja Rjali, b’mod speçjali tar-Re/Re©ina, mal-ewwel ji©uk f’mo˙˙ok il-karozzi tal-g˙amla Rolls Royce jew Bently. B˙alissa, il-karozza li qed tuΩa r-Re©ina EliΩabetta II, hija Bently State Limousine armata, tas-sena 2002. L-istorja tal-karozzi statli tmur lura mhux ˙aΩin, sa minn Re Dwardu VII li kien juΩa limousines tal-g˙amla Daimler. Il-Bently li qed tuΩa r-Re©ina b˙alissa (ritratt fuq), hija wa˙da minn tnejn, u hi ta’ lewn klaret, li huwa ta˙lita ta’ a˙mar fil-vjola. Din waslet f’dik is-sena proprju biex tfakkar il-Ìublew tad-Deheb tarRe©ina u ©ew ma˙duma fuq il-baΩi ta’ Bentley Arnage b’magna V8 twin turbo

6.75L li tipproduçi sa˙˙a ta’ 400 horsepower u 616 libbra ta’ torque, li tla˙˙aq veloçità massima ta’ 210 km fis-sieg˙a. Din il-limousine hija tliet piedi itwal mill-Bentley Arnage komuni, 10 pulzieri og˙la u sitt pulzieri usa’. Interessanti f’dil-karozza huwa li mal-˙©ie© ta’ wara jistg˙u jitwa˙˙lu pannelli matti sabiex tiΩdied il-privatezza u jistg˙u jinqalg˙u f’kaΩ li jkun hemm bΩonn tiΩdied ilviΩibbiltà. L-arma tal-familja tinsab fuq ilwindscreen, fin-nofs. Il-garaxx-muΩew ta’ Buckingham Palace, imsemmi Royal Mews, jospita fih numru ta’ karozzi statali li m’g˙adhomx jintuΩaw. Fosthom insibu r-Rolls Royce Phantom 4 li kienet inxtrat millPrinçipessa EliΩabetta fl-1950 u saret ilkarozza statali tag˙ha meta la˙qet re©ina fl-1952. Hemm ukoll Ωew© Rolls Royce Phantom 6 li jinkludu s-Silver Jubilee Car, b’saqaf g˙oli g˙al iΩjed viΩibbiltà, li ©iet ippreΩentata minn British Motor Industry fl-1977. Hemm ukoll vetturi o˙ra b˙al Jaguar XJ u Diamler DS420. Wa˙da minn tal-a˙˙ar kienet tintuΩa mir-Re©ina EliΩabetta 1 sal-mewt tag˙ha fl-2002. Dawn g˙adhom jintuΩaw b˙ala sostituzzjoni f’kaΩ ta’ emer©enza g˙all-flotta ewlenija g˙al okkaΩjonijiet statali u Ωjarat barra lpajjiΩ.

Rolls-Royce Phantom 4 uΩata mir-Re©ina EliΩabbetta fl-1950

Hemm ukoll Range Rover li jintuΩa g˙all-parati fejn ir-Re©ina u familjari tag˙ha joqog˙du bilqieg˙da fuq wara g˙al viΩibbiltà a˙jar. Hemm ukoll Ωew© Rolls Royce Phantom 5 li rtiraw mill˙dima wara li ©ew akkwistati l-Bently fl2002. Il-Prinçep Charles juΩa numru mhux ˙aΩin ta’ karozzi. Dawn huma l-Bently Turbo R, Range Rover, Jaguar XJ u Audi A6. F’okkaΩjonijiet statali huwa spiss jidher ©o Silver Jubilee Car. Ìrajja interessanti hija meta, fid-9 ta’ Diçembru tal2010, grupp ta’ studenti Protestanti attakkaw din il-karozza meta l-Prinçep kien riekeb fiha f’Londra. Il-Prinçep flimkien mad-Dukessa ta’ Cornwal, li wkoll kienet abbord, ma sofrew l-ebda ©rie˙i iΩda l-karozza li ma kinitx armata, ©iet imçappsa biΩ-Ωebg˙a, u wa˙da mill˙©ie© tat-twieqi tal-©enb ©iet imkissra. Vetturi privati tal-Familja Rjali Minkejja n-numru ta’ vetturi li jintuΩaw fiç-çerimonji b’mod uffiçjali, g˙all-˙ajja privata, dawn il-persuni g˙andhom karozzi o˙ra. Ir-Re©ina tuΩa Bentley Mulsanne jew Jaguar XJ armata, simili g˙al dawk li juΩa l-Prim Ministru IngliΩ. Dawn xorta wa˙da ji©u eskortati minn vetturi simili daqslikieku hija karozza statali. Ìieli wkoll uΩat Range Rover, Land Rover, Rover P5, skont il-˙tie©a taΩ-Ωoni li tkun ser iΩΩur. Id-Duka ta’ Edinburgh jipposiedi Land Rover Discovery, Land Rover Free Lander u MetroCab li kien juΩaha biex idur fiççentru ta’ Londra. Membri o˙ra normalment g˙andhom Audi A6 jew Range Rover. Il-Prinçep ta’ Wales g˙andu Aston Martin DB6 Volante u Aston Martin V8 li ja˙dmu b’ biofuel riçiklat minn inbid abjad. Huwa g˙andu wkoll Jaguars, Audi u Range Rover li ja˙dmu wkoll bilbiodiesel ma˙dum minn Ωejt tal-ikel riçiklat. Il-Prinçipessa Rjali Ann g˙andha Bentley Continental Flying Spur li tuΩa g˙al çerimonji uffiçjali u privati waqt li d-Duka ta’ York juΩa Bentley Arnage tal2008 bi pjançi personalizzati bl-ittri DOY.

20 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

PEUGEOT 308

L-AQWA KAROZZA TAS-SENA 2015 FIL-MAROKK

Dan il-premju presti©juΩ kien ippreΩentat lill-Peugeot fis27 ta’ Jannar li g˙adda, f’Casablanca, waqt lejl fejn preΩenti kien hemm numru ta’ professjonisti tal-industrija tal-karozzi, diversi mistiedna kif ukoll il-midja Marokkina. Il-Peugeot 308, li kienet qed tikkompeti mal-BMW 2 Series Coupè, mal-BMW X4, mal-Hyundai Elantra u malMercedes C Class, xorta wa˙da rnexxielha teg˙leb lisfida ta’ dawn il-mudelli u tirba˙ il-qlub tal-©urati talindustrija tal-karozzi. Il-Peugeot 308 kienet unanimament ivvutata b˙ala l-aqwa karozza tas-sena 2015 mill-kumitat tal-organizzazzjoni (mag˙mul minn ©urnalisti tal- Autonews – l-aqwa rivista tal-karozzi fil-pajjiΩ – u mill-industrija tal-karozzi flimkien mal-professjonisti tal-kumpaniji tal-kiri) segwiti mill-pubbliku ©enerali li vvutaw g˙all-aqwa karozza permezz tal-internet. Illum, wara aktar minn 230,000 bejg˙ madwar iddinja mindu kienet imnedija f’Settembru tal-2013, ilPeugeot 308 kompliet timxi fuq dan is-suççess permezz tal-premju tal-aqwa karozza tal-2015. Fis-suq privat Marokkin ta’ madwar 122,000 karozza fl2014, Peugeot ikklassifikat f i l - ˙ a m e s p o s t b ’ market share ta’ 7.2%. Il-Peugeot 308 il-©dida kienet imnedija fl-a˙˙ar ta’ Jannar tal-2014 u bi kwaΩi 900 mudell mibjug˙, ikklassifikat fil-˙ames post fis-segment tag˙ha. G˙al aktar infomazzjoni wie˙ed huwa m˙e©©e© iΩur il-pa©na fuq Facebook www.facebook.com/peugeotmalta

KAROzzI KÓ

01|03|2015 21

kullhadd.com

VOLKWAGEN TNIEDI L-MUDELL IL-ÌDID TA’ TOURAN FTIT QABEL IL-GENEVA MOTOR SHOW FIL-ÌERMANJA

Volkswagen Ωvelat il-mudell ©did tag˙ha ta’ Touran b’MPV ( multi purpose vehicle) iddisinjat mill-©did. Dan ©ie ppreΩentat lill-midja flAutostadt f’Wolfsburg, viçin l-impjant tag˙hom tal-produzzjoni. Minn ©ewwa ta’ dan ilmudell il-©did kellu bidla mhux ˙aΩin fil-kobor taddaqs tieg˙u. Barra minn hekk sar irfinar qawwi madwar il-vettura kollha, waqt li hemm g˙aΩla minn sitt magni ekonomiçi ©odda u sistemi ©odda ta’ infotainment. Il- premiere g˙all-pubbliku tat-Touran ser isir fil-©img˙at li ©ejjin waqt il-Geneva Motor Show. “B˙ala wie˙ed mill-iΩjed family cars fid-dinja b’aktar minn 1.9 miljun mudell mibjug˙a, it-Touran huwa bla dubju l-aqwa MPV ÌermaniΩ.” Dan qalu Martin Winterkorn, iç-Chairman ta’ Volkswagen. Winterkorn Ωied jg˙id: “Ninsab konvint li l-©enerazzjoni l-©dida ser tag˙mel iΩjed milli sempliçiment tibni fuq din il-poΩizzjoni – din ser to˙loq standards ©odda.” It-tielet ©enerazzjoni ta’ Touran g˙andha dehra distintiva u sportiva, grazzi g˙al disinn preçiΩ u b’sa˙˙tu, li minkejja li jixbah lill-mudell preçedenti, iΩda jin˙ass e˙fef u sportiv. L-ispazju fuq ©ewwa jista’ jkun uΩat f’˙afna modi varjati bi Ωvilupp fuq is-sistema fold-flat seating system , li jinkludu wkoll karatteristiki ©odda ta’ ISOFIX anchor-points fuq isseats kollha. Bi spazju talbagalji ta’ 1,040 litru meta mg˙obbi sas-saqaf u sat-tieni filliera tas-seats, u b’total ta’ 47 kompartament ta’ ˙aΩna, jag˙mel it-Touran perfett g˙all-uΩu ta’ kuljum. Hemm ukoll l-g˙aΩla ta’ pure air 3zone fl-arja kundizzjonata li tikkontrolla ru˙ha b’mod awtomatiku, b’ anti-allergen filter li jiΩgura li l-arja ta’

©ewwa l-vettura tibqa’ friska u nadifa. Grazzi g˙al Ωvilupp fl-erodinamiçità tal-vettura, irriΩulta g˙al tnaqqis drastiku fil-˙ela tal-fjuwil, sew f’magni petrol u anke diΩil, biex issa ©ew 19% iΩjed ekonomiçi millmudell preçedenti. Sistema standard ukoll, li tikkumplimenta l-ekonomiçita, hija li lmudelli kollha ji©u mg˙ammra b’funjzoni ta’ stop/start u ri©enerazzjoni tal-batterija. It-Touran jidher partikolarment sportiv meta ji©i mg˙ammar b’tag˙mir R Line mill-firxa mill-firxa ta’ Volkswagen R. Il-pakkett ta’ R Line fuq barra jinkludi R Line bumpers speçjali fost ˙afna iΩjed karattersitiçi. Fuq ©ewwa, il-pakkett R Line jinkludi attrazzjonijiet b˙al seat covers esklussivi.

22 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ KAROzzI

ANQAS METALL U AKTAR DIVERTIMENT MAL-AYGO X-WAVE OPEN TOP OPTION

Kif tista’ esperjenza ta’ sewqan b’Toyota Aygo tkun aktar divertenti? Wa˙da mirra©unijiet biex tag˙mel dan huwa billi tipprovdi ftit

divertiment klassiku permezz ta’ saqaf ©did retractable xwave canvas. G˙all-©ranet aktar s˙an tassajf, Toyota nediet ukoll l-x-

wave b˙ala g˙aΩla fuq ilmudell five-door tal-Aygo xpression. B’kulur sewdieni, is-saqaf huwa mag˙mul u mibni apposta biex dawk il-

passi©©ieri li jkunu fuq wara jkollhom çans ukoll li jesperjenzaw id-divertiment ta’ meta r-ri˙ imiss mal-wiçç u jtajjar ix-xag˙ar. Is-saqaf jopera b’mod elettroniku permezz ta’ swiçç sempliçi ˙dejn il-kontroll talmap light fil- headlining . Lispeçifikar tal-x-wave jappella aktar g˙al Aygo x-pression, li wkoll tinkludi roti alloy 15-inch, fog lamps fuq quddiem, projector headlights b’LED daytime running lights , i s - s i s t e m a x-touch b’DAB u multimedia Bluetooth, kamera tar-

reverse, kif ukoll arja kkundizzjonata. Ftit elementi jleqqu tali s w e d f i l - bodywork u l bagoll jg˙inu lil din il-karozza biex tag˙mel stqarrija ta’ stil b’sa˙˙itha b’kuntrast mal-kuluri l-o˙ra tal- white flash, l-electro grey, is-silver splash , ir- red pop u d- deep blue buzz. G˙al aktar informazzjoni fuq il-line-up s˙i˙ tal-Aygo l©did u t-Toyota Ωur ix-showroom tat-Toyota stess fi Triq l-Imdina ÓaΩ-Ûebbu©, is-sit fuq Facebook, jew çempel 2269 4000.

TOYOTA MIRAI

Fil-jiem li g˙addew Toyota Corporation Ωvelat li bdiet il˙idma tag˙ha fuq il-karozza Toyota Mirai (kelma ÌappuniΩa g˙al ‘futur’), karozza li la ta˙dem bil-fjuwil u lanqas bl-elettriku, iΩda bl-idrogenu (hydrogen). Dan il-pro©ett, li qed iqajjem aspettattivi poΩittivi g˙alla˙˙ar g˙al-Toyota, eΩattament ˙ames snin wara l-ikreh perjodu g˙al Toyota fejn kellhom l-akbar recall ta’ vetturi fl-istorja tag˙hom. Il-˙adma ta’ din il-karozza, li titfa’ l-ilma, g˙all-kuntrarju ta’ carbon dioxide fil-karozzi tradizzjonali, ifisser li l-Mirai ser ikollha Ωero emissjonijiet. “Imma©ina d-dinja mimlija vetturi li jnaqqsu d-dipendenza tag˙na fuq iΩ-Ωejt u fuq kollox titnaqqas il-˙sara fuq lambjent.” Dan qalu s-CEO ta’ Toyota, Akio Toyoda, is-sena l-o˙ra. “Mira importanti li

llum hija realtà.” Fost il-˙afna affarijiet li ser isiru b’mod innovattiv, biex din il-vettura tkun suççess u ma tag˙milx ˙sara lill-ambjent lanqas waqt il-manifattura, ser ikun tim ta’ 13-il ˙addiem li ser ja˙dmu fuqha, b’massimu ta’ tliet units prodotti kuljum, li jing˙aqdu kompletament bl-idejn. Il-Mirai, li ser tinbieg˙ g˙al 7.24 miljun yen, ekwivalenti g˙al $60,000, tirrappreΩenta l˙sieb tal-kumpanija, li filfutur jista’ jkollna karozzi ming˙ajr emissjonijiet li ja˙dmu bl-idro©enu u mhux bl-elettriku. Il-mira ta’ Toyota hija Ωg˙ira g˙alissa, g˙ax huwa ma˙sub li mas-700 unit biss ser jinbnew matul din issena. Finalment, Toyota g˙andha ˙sieb li ter©a’ tibni r-reputazzjoni tajba li tilfet mal-pubbliku.

mAdwArNA kÓ

kullhadd.com

01|03|2015 23

L-AÓÓAr AÓbArijiEt miNN L-GÓANjA tAL-POPLu 2015 Il-festival L-G˙anja tal-Poplu se jsir fil-21 ta’ Marzu 2015 b’garanzija ta’ festa ta’ muΩika varjata u lirika li t˙allik tixtarr. Sittax-il kanzunetta mill-isba˙, b’temi varjati, mag˙Ωula minn 105 kanzunetti sottomessi u mg˙oddija mill-g˙arbiel ©udizzjarju ta’ tmien ©urija professjonali f’Ωew© faΩijiet ta’ eliminatorja. Il-©urija kienu Michael Bugeja, il-Mro George Debono, Dorothy Bezzina, Justin Galea u Charles Flores fl-ewwel faΩi; u Walter Micallef, il-Prof. Manwel Mifsud u Vince Fabri fittieni faΩi. Il-voti kollha bil-kummenti kollha kienu g˙ad-dispoΩizzjoni tal-parteçipanti fil-bini tal-YTC Triq il-Merkanti ilBelt. Il-preparazzjonijiet g˙addejjin b’rittmu mg˙a©©el. Saret laqg˙a mal-parteçipanti fejn intweriet preΩentazzjoni bilpower point fejn ©ew spjegati d-dati tal-promozzjoni fuq diversi stazzjonijiet tar-radju u televiΩjoni; id-dati tal-provi; intwerew id-disinji tal-palk; u ©ew spjegati l-kuluri, strumenti u disponibbiltà ta’ spazju, eçç. Saret laqg˙a mal-preΩentaturi Ryan Borg u Angie Laus li din is-sena ©ew issu©©eriti mill-PBS peress li TVM2 se jkun qed juri l-festival fl-1 ta’ April. IlpreΩentaturi ng˙ataw informazzjoni dwar l-istorja tal-festival mill-bidu tieg˙u, tip ta’ udjenza, u karatteristiki tal-festival li jag˙mluh uniku. Se jsiru diversi laqg˙at mag˙hom biex flimkien jibnu l-iskript. Il-kantanti kollha se jkunu involuti fl-irrekordjar ta’ medley li se jkunu qed jinterpretaw fi programm televiΩiv. Il-kumitat qed ikollu wkoll ˙afna laqg˙at ma’ min se jkollu x’jaqsam ma’ dan l-avveniment b˙al TVM, Radju Malta, dawl u sound. Tony Micallef qed jippreΩenta l-programm Mill-G˙anja tal-Poplu fuq Radju Malta, fejn qed jistieden lill-parteçipanti kollha biex jitkellmu dwar il-kanzunetti tag˙hom. Il-kanzunetti kollha se jixxandru fuq l-istazzjonijiet ewlenin kollha tar-radju li jdoqqu kanzunetti Maltin fl-a˙˙ar ˙mistax qabel il-festival. Il-kumitat jirringrazzja lil kull min qed jg˙in fil-promozzjoni tal-festival, u jistieden lill-pubbliku jattendi biex isegwu l-festival fil-21 ta’ Marzu fit-teatru Sir Temi Zammit fl-Università ta’ Malta. Informazzjoni minnwww.g˙anjafest.com

ÓOLQA Festival teatrali Ewropew g˙all-istudenti Óolqa huwa festival teatrali Ewropew g˙all-istudenti bejn issittax u d-dsatax il-sena, u qed jittella’ mill-Kulle©© Ìan Fran©isk Abela (Junior College) u Troupe 18:45. Dan il-festival qed ji©i organizzat g˙at-tieni darba u qed joffri l-opportunità lil dawk l-istudenti li ja˙dmu fil-qasam tat-teatru lokali sabiex jaqsmu esperjenzi ma’ studenti minn pajjiΩi differenti. Is-seba’ parteçipanti Ewropej huma: Franza, il-Ìermanja, lIΩlanda, l-Italja, l-Irlanda, Spanja u Malta. Óolqa qed jittella’ bl-g˙ajnuna tal-Premju tal-President g˙allKreattività, Fondazzjoni Valletta 2018, Fondazzjoni Farsons, MTA, u Kunsill Studenti Junior College. L-avveniment ser jittella’ bejn id-9 u t-13 ta’ Marzu 2015, filJunior College. Matul dan il-festival se jkun hemm numru ta’ attivitajiet fosthom: • Seba’ produzzjonijiet teatrali (wa˙da minn kull pajjiΩ li se jie˙u sehem); • Ta˙ri© g˙all-parteçipanti f’aspetti teatrali li jinkludu ddramatizzazzjoni, l-uΩu tal-vuçi u l-moviment fuq ilpalk; • Bil-Junior College Soirée jag˙laq il-festival. Tliet esperti mill-qasam letterarju u artistiku lokali, Charles Sammut (attur), Clare Azzopardi (awtriçi) u Polly March (attriçi/direttriçi) in˙atru b˙ala l-membri tal-©urija biex ji©©udikaw kull produzzjoni. L-g˙anijiet ta’ Óolqa L-g˙an prinçipali ta’ dan il-festival huwa li jwassal festival teatrali g˙all-istudenti li nibet f’Marsilja madwar g˙axar snin ilu. Sentejn ilu studenti minn Ì.F. Abela Junior College ˙adu sehem g˙all-ewwel darba f’dan il-festival. Din is-sena jmiss isseba’ edizzjoni u l-organizzaturi FrançiΩi laqg˙u mill-ewwel listedina sabiex il-festival isir Malta, fil-Junior College l-Imsida. L-iskop ewlieni ser ikun li jg˙aqqad studenti minn pajjiΩi differenti u jqajjem namra u m˙abba g˙ad-drama. L-isem Óolqa fil-fatt jirrapreΩenta ˙olqa ta’ katina, u bl-istess mod kif ˙olqa ma’ ˙olqa jiffurmaw katina, dawn il-gruppi li ©ejjin minn pajjiΩi differenti se ja˙dmu flimkien u jsa˙˙u l-g˙aqda soçjali. G˙anijiet o˙ra jinkludu: • G ˙ a j n una lill-istudenti biex je sprimu t-talent tag˙hom; • Opportunitajiet g˙al dawk involuti fil-qasam artistiku; • Ta˙lit kulturali permezz tat-teatru; • Djalogu bejn studenti sabiex jaqsmu esperjenzi artistiçi kif ukoll teatrali.

24 01|03|2015

kullhadd.com

kÓ kaLejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓaL-Lum kwoTazzjoni TaL-ÌimGÓa 1901: Iffurmata l-Armata Awstraljana. 1912: Albert Berry jag˙mel l-ewwel qabΩa b’paraxut minn ajruplan jittajjar.

“L-edukazzjoni mhix it-tag˙lim tal-fatti, iΩda aktarx hi t-ta˙ri© lill-mo˙˙ biex ja˙seb” – Albert Einstein

1946: Il-Bank tal-Ingilterra ji©i nazzjonalizzat. 1950: L-ispija Komunista u xjenzjat nukleari Klaus Fuchs ji©i sentenzjat g˙al 14-il sena g˙al spjuna©©. 1954: L-Istati Uniti jipprova l-bomba idro©ena fil-Paçifiku, fl-arçipelagu ta’ Bikini, parti mill-GΩejjer Marshall. 1955: L-assalt IΩraeljan fuq GaΩa, fejn jinqatlu 48 ru˙. 1959: L-Arçisqof Makarios jer©a’ jid˙ol f’Çipru wara tliet snin.

QaÛQuÛ deFormaT iXiebaH LiLL-umani

1963: Strajk minn 200,000 ˙addiem FrançiΩ tal-minjieri. 1966: Iç-Chancellor of the Exchequer tal-Gran Brittanja, James Callaghan, jikkonferma d-deçiΩjoni storika li l-flus jinqalbu g˙ad-deçimali fl-1971. 1966: Il-partit Ba’ath jie˙u l-poter fis-Sirja. 1968: Johnny Cash jiΩΩewwe© lil June Carter. 1971: Tisplodi bomba f’kamra tal-ir©iel fil-Kapitol tal-Istati Uniti; ˙adu r-responsabbiltà tag˙h a l - W e a t h e r Underground. 1971: Il-President tal-Pakistan, Yahya Khan jipposponi b’mod indefinit is-sessjoni tal-assemblea nazzjonali, li kkawΩat diΩubbidjenza çivili massiva fil-Lvant talPakistan. 1974: Sebg˙a min-nies akkuΩati li ppruvaw ibag˙bsu fliskandlu Watergate u li kkonfoffaw biex jostakolaw il-li©i. 1975: Jibdew it-traΩmissjonijiet televiΩivi bil-kulur flAwstralja. 1977: Il-Bank of America jadotta l-isem ta’ VISA g˙allcredit cards tieg˙u. 1978: It-tebut ta’ Charlie Chaplin jinsteraq minn çimiterju çkejken bla ebda g˙assa fl-IΩvizzera. 1982: Il-vettura tal-ispazju Russa Venera 14 tag˙mel inΩul fuq Venus u tibda tibg˙at l-informazzjoni. 1983: Swatch jintroduçu l-ewwel arlo©©i tag˙hom. 1992: Il-Bosnja u Óerzegovina jiddikjaraw l-indipendenza tag˙hom mir-Repubblika Federali Soçjalista tal-Jugoslavja. 1994: Fred West hu akkuΩat b’Ωew© assassinji o˙ra, wara s-sejba ta’ aktar fdalijiet umani fil-©nien tad-dar tieg˙u fi Gloucester. 1998: Il-film Titanic isir l-ewwel film li da˙˙al akar minn biljun dollaru mad-dinja kollha. 2002: Spanja twaqqaf il-peseta minn munita uffiçjali. Din inbidlet mal-ewro. 2002: L-invaΩjoni Amerikana fl-Afganistan. Tibda l-operazzjoni Anaconda mil-Lvant tal-Afganistan.

Kultant naraw twelid b’çerti diformazzjonijiet li j©eg˙luna niskantaw g˙all-a˙˙ar. Dan l-a˙˙ar, f’razzett ÇiniΩ kien hemm twelid simili, fejn irritratti ta’ annimal ©rew fuq linternet, u s-sid Tao Lu kien litteralment mifqug˙ bl-offerti biex ibig˙ lil din il-kreatura. IΩda l-bidwi qatag˙ha li jΩomm lil dan il-qaΩquΩ deformat bittama li juΩah b˙ala attrazzjoni turistika. IΩda b’dispjaçir g˙alih,

l-annimal miet wara li twarrab minn ommu stess u rrifjuta jkun mitmug˙ minn flixkun. Bid-dehra li kellu, ta’ wiçç ixaqleb lejn l-umani, g˙ajnejn kbar u mo˙˙ mhux tas-soltu, ftit kienu dawk li setg˙u jg˙idu li kien qaΩquΩ. L-a˙bar ta’ dan it-twelid u ddeformità nfirxu malajr, hekk kif ©urnal lokali stampa r-ritratti tieg˙u; b’bosta qarrejja joffru li jixtruh.

Tai Lu qal li ˙biebu u l-©irien iffullaw biex jaraw lil dan ilqaΩquΩ fir-razzett tieg˙u f’Yanan, fi Guangxi Zhuang, fiçÇina. Hu qal li kienet ˙asra li lqaΩquΩ miet u kien l-a˙˙ar li twieled minn boton ta’ 19-il qaΩquΩ. Wu Kung li tefa’ r-ritratti fuq linternet qal: “Jien kont wie˙ed minn tuΩΩana persuni li rajna lqaΩquΩ, u tabil˙aqq kellu ras u wiçç ixiebah lill-umani.”

Tewmin b’kundizzjoni ÌeneTika rari Min jilma˙hom ja˙seb li huma Ωew© adulti li qed jag˙mluha ta’astronawti waqt li jag˙mlu xxirja tal-©img˙a,tag˙hom. IΩda fil-verità, iΩ-Ωew©t ir©iel ikollhom jo˙or©u bil-maskri f’rashom min˙abba aller©ija qattiela mix-xemx. Thomas u Vincent Seris, li jg˙ixu f’Bordeaux, fi Franza, ibatu minn Xeroderma Pigmentosum (XP) u g˙alhekk ma jistg˙ux ikunu esposti g˙ax-xemx jew id-dawl tag˙ha ultra vjola (UV). Jekk joqog˙du g˙al dawn, aktarx li t-tewmin jiΩviluppaw kankri tal-©ilda li kapa i joqtluhom. F’xi kaΩi, hi biss

˙arsa ˙afifa lejn id-dawl taxxemx li jqabbad kankru. Fi sforz biex jit˙allew jg˙ixu ˙ajja normali, dawn it-tewmin li tlaqqmu b˙ala ‘It-tfal talqamar’ mill-midja Fran iΩa, spi aw jo˙or©u b’dawn ilmaskri protettivi biex isiru eΩamijiet fuqhom. Il-maskra hi trasparenti u ventilata u ©iet Ωviluppata minn bosta sptarijiet fi Franza. Erba’ snin ilu, l-istorja kienet differenti. Dak iΩ-Ωmien, is-subien, li kellhom 17-il sena, kien ikollhom jo˙or©u minn darhom b’coveralls, maskra b˙al tal-iski u ingwanti bojod, manifatturati

min-NASA. Vincent u Thomas huma biss tnejn mis-70 jew 80 ru˙ li jg˙ixu bl-istess kundizzjoni ©enetika fi Franza. Fid-dinja kollha hu ma˙sub li hawn bejn 5,000 u 10,000 kaΩ simili. Il-kaΩ tat-tewmin instab meta kellhom sentejn, iΩda xorta rnexxielhom jo˙or©u g˙alliskola, g˙all-˙ar©iet li kien ikollhom u biex iwettqu l-passatemp tag˙hom li hu jΩuru lg˙erien. Illum il-©urnata jinsabu fost l-istudenti talUniversità ta’ Bordeaux, li g˙amlet xi tibdil fil-bini biex ikunu jistg˙u jattendu bla problemi g˙al sa˙˙ithom.

KUN Af KÓ

01|03|2015 25

kullhadd.com

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

L-INDUSRIJA TAL-ARMI

L-industrija tal-armi huwa negozju mifrux mad-dinja kollha, b˙all-manifattura ta’ balal, missili, kanuni, azzarini, teknolo©ija militari u apparat ie˙or ta’ qerda. Óafna minn dawn larmi jintuzaw b˙ala difiΩa jew forza g˙all-pajjiΩ. Kwazi ilpajjizΩi kollha jinne©ozjaw fixxiri u bejg˙ ta’ armi militari. Insemmu vetturi, ajruplani tal©lied, vapuri u sistemi elettroniçi b˙ala l-iktar prodotti li jin˙admu. Hu stmat li, kull sena, fiddinja kollha, jintefqu iktar minn 1.5 triljun dollaru Amerikan f’in©enji militari, li hi 2.7% tal-Prodott Domestiku Gross (PDG) tad-dinja. Ta’ min ifakkar li fl-1990 il-PDG fuq larmi kien 4%. Parti minn din lg˙ar-riçerka. Skont Stockholm International Peace Research Institute, mal-100 kumpanija li ja˙dmu l-armi g˙amlu mat-395 biljun dollaru Amerikan f’bejg˙ ta’ armi fl-2012. Óafna pajjiΩi ja˙dmu l-armi g˙alihom stess. Il-biçça l-kbira dawn l-armi jinbieg˙u b’mod illegali g˙all-uΩu domestiku. Hu stmat li hawn

mat-875 miljun arma tiççirkola fid-dinja b’mod illegali. JeΩistu iktar minn 1000 kumpanija li ja˙dmu l-armi fid-dinja. Il-bidu tal-kummerç Fl-istorju tal-gwerra nsibu dejjem l-uΩu tal-armi. PajjiΩi b˙allIngilterra, Franza, lIskandinavja u partijiet millÌermanja, kienu fost l-iktar pajjiΩi li ˙admu armi b˙ala difiΩa g˙al pajjiΩhom. Dawn larmi kienu jin˙admu minn ˙addiema tas-seng˙a li l-biçça l-kbira kienu jkunu emigranti PortugiΩi u Russi. Il-qofol talproduzzjoni tal-armi kien fla˙˙ar nofs tas-seklu dsatax. Dan kien ifisser espanzsjoni ta’ industriji militari. Però, pajjiΩi b˙all-Ìappun u r-Russja kienu iktar mo˙˙hom biex jibnu vapuri kbar tal-gwerra, kanuni u apparat tal-artillerija u azzarini. Fl-1854, il-kumpanija Elswick Ordnance tal-industrijalist William Armstrong kienet reb˙et kuntratt mill-Gvern Brittaniku biex tissuplixxi

kwalità ta’ azzarin lill-armata IngliΩa. Armstrong kien ukoll jesporta armi f’pajjiΩi Ewropej. F’temp qasir Armstrong sar liktar negozjant tal-armi mag˙ruf fid-dinja. Kien ibig˙ larmi mill-BraΩil sal-Ìappun. Fl1884 kien feta˙ tarzna f’Elswick, fejn kien jibni vapuri tal-gwerra. Din kienet l-unika tarzna fid-dinja, dak iz-zmien, li kienet tissuplixxi vapuri talgwerra mg˙ammra bl-armi billest. In-Navy Imperjali ÌappuniΩa kienet wa˙da mill-klijenti ta’ Armstrong. Min˙abba li bdew iqumu ˙afna konflitti flEwropa, in-negoΩju tal-armi beda kulma jmur jiΩdied. Ìie mlaqqam ‘il-kummerç talmewt’. Fis-seklu g˙oxrien il-volum ta’ dan n-negozju sploda. Kien sar g˙odda politika, speçjalment fi Ωmien il-Gwerra lBierda fejn l-Istati Uniti u lUSSR bdew jissuplixxu eluf ta’ eluf ta’ armi lil-pajjiΩi alleati tag˙hom. L-invenzjoni tal-ajruplan kompliet kabbret l-uΩu tal-armi g˙ax, minbarra n-Navy u l-

artillerija, tfaçça l-ajruplan talgwerra. Kemm fl-Ewwel Gwerra kif ukoll fit-Tieni Gwerra nbnew eluf ta’ ajruplani tal-©lied. Illum dawn qeg˙din jonqsu u flokhom qeg˙din jintuΩaw id-droni. Dawn huma speçi ta’ ajruplani ming˙ajr pilota u jkunu kkontrollati minn mijiet ta’ mili ’l bog˙od bl-g˙ajnuna tas-satellita. Id-dron huwa arma moderna li kapaçi titkixxef u tispara missili. Ftit iktar informazzjoni L-iktar pajjiΩi fid-dinja li jesportaw l-armi huma l-Amerika u r-Russja. Warajhom insibu çÇina u Franza. Imma b˙ala ammont ta’ qlig˙ ta’ flus insibu l-Amerika. L-Ingilterra hija liktar pajjiΩ li Ωviluppa l-a˙jar materjal ta’ protezzjoni (BAE System), apparat li jirreΩisti spluΩjoni. L-iktar pajjiΩi li jimpurtaw larmi huma l-Indja u l-Emirati G˙arab. Warajhom insibu çÇina u s-Sawdi Arabja. L-iktar pajjiΩ li g˙andu l-iktar

numru ta’ kumpanija li ja˙dmu fl-industrija tal-armi u li jag˙mel l-iktar profitti huwa lAmerika. Il-kumpanija Boeing t˙addem 168,000 ˙addiem u tag˙mel profitt ta’ 4.5 biljun dollaru Amerikan kull sena. Insibu kumpanija o˙ra Amerikana, il-Lockheed Martin. Din il-kumpanija t˙addem 115,000 ˙addiem u tag˙mel profitt ta’ madwar 3 biljun dollaru Amerikan kull sena. Però, ma nistax ma nsemmix l-ikbar kooperattiva li t˙addem l-iktar ˙addiema f’dan il-mestier. Din hi United Technolo©ies Corporation, li t˙addem 221,000 ˙addiem u tag˙mel profitt ta’ 5.7 biljun dollaru Amerikan kull sena. X’g˙ad ji©ri Bil-mod kif qieg˙da timxi ddinja b’dawn l-armi sofistikati, g˙ad naslu f’punt li neqirdu lilna nfusna. Illum hawn pajjiΩi li g˙andhom armi ma˙Ωuna iktar minn kemm kellha qawwa l-bomba atomika li kienet splodiet fuq Hiroshima.

26 01|03|2015

kullhadd.com

kÓ madwarna

jimmiraw gÓaÛ-Ûigarella tad-deheb Wara s-suççess taΩ-Ωew© sfidi bir-roti li matulhom in©abru ’l fuq minn €135,000 g˙ar-riçerka fl-Università ta’ Malta fuq il-kançer tas-sider, ilFondazzjoni ALIVE se tkun qed tistinka biex ti©bor aktar fondi g˙aΩ-Ωigarella taddeheb, li hi Ω-Ωigarella uffiçjali tat-tfal bil-kançer. Nicky Camilleri, il-President tal-ALIVE Charity Foundation qal, “Din is-sena, wara diversi ta˙ditiet mal-Fond tar-Riçerka (RIDT) tal-Università ta’ Malta u l-Fakultà tal-Mediçina u lKirur©ija tal-Università, in˙ass il-bΩonn ur©enti li tinbeda rriçerka fuq Ωew© tipi o˙ra ta’ kançer komuni f’Malta, speçjalment fit-tfal – il-lewkemija u t-tumur tal-mo˙˙. G˙alhekk, l-ALIVE2015, b’kollaborazzjoni ma’ Puttinu Cares, se tkun qed ti©bor il-fondi g˙aΩΩigarella tad-deheb.” F’konferenza stampa flIsptar Mater Dei, li g˙aliha attendew ukoll il-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca, is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, lInnovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u lIsport Chris Agius, u l-Kelliem Ewlieni tal-OppoΩizzjoni g˙all-Familja u d-Drittijiet tatTfal, l-Anzjani u l-Persuni b’DiΩabbiltà Robert Cutajar, ilPro-Rettur g˙ar-Riçerka u lInnovazzjoni l-Prof. Richard Muscat, il-Lettur Anzjan fi ˙dan id-Dipartiment talAnatomija Dr Pierre Schembri Wismayer, kif ukoll ilKonsulent Pedjatra u Onkologu Dr Victor Calvagna, li hu l-President tal-grupp ta’ appo©© g˙at-tfal bil-kançer Puttinu Cares.

Dr Calvagna qal: “L-aktar tipi ta’ kançer komuni fit-tfal huma dawk akuti – illewkemija u l- lymphoma , ittumuri fil-mo˙˙, diversi tipi ta’ sarcoma , u t-tumuri talembrijuni. Kull sena, il-kançer f’Malta jaffettwa daqs g˙axart itfal ta’ ta˙t l-14-il sena. Terz minnhom jomordu billewkemija u terz ie˙or jiΩviluppalhom tumur filmo˙˙. G˙alhekk hu d-dmir ta’ Puttinu Cares li jg˙in inizjattivi li jappo©©jaw ir-riçerka fit-trattament ta’ dawn il-kundizzjonijiet u hu l-g˙an ta’ ALIVE2015 li ji©bor fondi g˙al din il-kawΩa.” Il-maratona ALIVE 2015 – Cycling Challenge for Cancer se tkun mifruxa fuq sebat ijiem, bejn id-9 u t-18 ta’ Lulju

2015, f’seba’ pajjiΩi. Óamsa u erbg˙in (45) çiklist qed jit˙arr©u u j˙ejju ru˙hom, fiΩikament u mentalment, g˙al din il-qadfa iebsa. Il-grupp se jkun qed jaqdef madwar 150km kuljum, mill-Alpi sa Sutton fl-Ingilterra. Ir-rotta tag˙hom se jibdewha minn Liechtenstein, imbag˙ad jaqsmu l-Alpi u l-IΩvizzera, u jibqg˙u sejrin il-Ìermanja. Wara li jaqsmu l-Black Forest, ir-re©jun ta’ Alsace fi Franza, u l-Muntanji Vosges, ikomplu jaqdfu g˙al-Lussemburgu u lBel©ju. Jaqsmu l-fliegu IngliΩ g˙al Dover, u jtemmu l-isfida tag˙hom fir-residenza ta’ Puttinu Cares f’Sutton. Sal-lum imtlew 41 post ta’ çiklist minn 45, u l-attivitajiet tal-©bir ta’ fondi di©à bdew.

Il-flus mi©bura se jmorru g˙ar-riçerka xjentifika fuq ilkançer tat-tfal fl-Università ta’ Malta. Dr Pierre Schembri Wismayer se jmexxi din irriçerka medika flimkien ma’ tim ta’ riçerkaturi, f’kollaborazzjoni mal-Isptar Mater Dei. Dr Schembri Wismayer qal: “Óafna mir-riçerka li di©à ©iet iffinanzjata mill-isforzi ©enwini tal-ALIVE kienet immirata biex nifhmu a˙jar l-isfond ©enetiku tal-kançer f’Malta u biex naraw kif nistg˙u nikkumbattuh l-a˙jar. Din issena se jkunu qed ji©bru aktar fondi ˙alli tkun tista’ titkompla r-riçerka fuq kif g˙andna nittrattaw il-kançer. Nirringrazzjawhom ˙afna talli qed jid˙lu g˙al din l-isfida.” Dr Schembri Wismayer spje-

ga: “Meta l-kançer ikun infirex, ikun hemm tliet affarijiet li jistg˙u jduru mal-©isem u ji©©ieldu liç-çelloli l-˙Ωiena tieg˙u: is-sustanzi kimiçi fiddemm, il- viruses u s-sistema immunitarja tal-©isem stess. Id-Dipartiment tal-Anatomija jistudja dawn it-tliet metodolo©iji biex jara kif jista’ jil˙aq l-a˙jar u jeqred ilkançer, b’mod speçjali fiΩΩg˙aΩag˙ u t-tfal Ωg˙ar. It-terapija differenzjali tuΩa kimiçi li mhumiex tossiçi biex bihom i©©ieg˙el iç-çelloli tal-kançer jixjie˙u u jmutu, filwaqt li tuΩa viruses siguri u s-sistema immunitarja tal-©isem flimkien tista’ tg˙in biex tattakka kançer li jkun infirex u li ma jitfejjaqx b’operazzjoni.” Il-Professur Richard Muscat qal: “G˙at-tielet darba, ilmembri tal-Fondazzjoni ALIVE se jkunu qed jipprovdu sors ©did ta’ fondi g˙ar-riçerka flUniversità tag˙na. L-Università ta’ Malta te˙tie© li twessa’ rriçerka xjentifika tag˙ha fuq il-kançer tat-tfal. Inizjattivi privati, b˙al dawn talALIVE2015, bla dubju ta’ xejn huma tajbin ˙afna u ta’ min ifa˙˙arhom. Nittamaw li jservu ta’ eΩempju g˙al o˙rajn ˙alli jag˙mlu b˙alhom u nkunu nistg˙u nkomplu nespandu l-˙iliet tar-riçerka tag˙na.” L-inizjattiva ALIVE2015 – Cycling Challenge for Cancer qed ti©i meg˙juna millValletta Cruise Port, Made Good, Wurth and Garmin, u qed ti©i ssussidjata minn Owner’s Best, Riçetti, Pavi Supermarkets u Springbox Media.

liquigas titlob lill-qorti twaqqaf l-abbuÛ li gÓaddej mill-kompetitur Liquigas Malta Ltd issottomettiet protest ©udizzjarju fil-Qorti, fejn qed takkuΩa lill-kompetitur tag˙ha, Easygas Malta Ltd, b’g˙add ta’ reati fosthom il-vjolazzjoni ta’ drittijiet ta’ proprjetà u ksur fir-regolamenti tassigurtà. Dan il-protest ©udizzjarju kien sottomess minn Liquigas wara li l-kumpannija nnutat li ç-çilindri ˙odor u sofor tag˙ha kienu qed jinΩebg˙u kulur griΩ skur, jimtlew minn Easygas, u jitqieg˙du fis-suq b˙ala çilindri ta’ Easygas. Fix-xhur li g˙addew, Liquigas ressqet g˙add ta’ ilmenti lill-Awtorità Maltija g˙arRiΩorsi li min-na˙a tag˙ha ˙ar©et ordni lil Easygas biex tieqaf u ma tkomplix ( cease and desist order ) tiΩbog˙ mill-©did iç-çilindri ta’ Liquigas, u tirritorna dawn iç-çilindri lil Liquigas b˙ala s-sid proprju tag˙hom. Din l-azzjoni ta’ Easygas mhux biss tikser id-dritt ta’ proprjetà ta’ Liquigas iΩda tag˙milha wkoll diffiçli biex wie˙ed jidentifika min hu responsabbli g˙al dak iç-çilindru partikolari. Liquigas enfasizzat li t-traççabbiltà ta’ çilindri hi neçessarja biex tiΩgura sigurtà g˙ax çilindru tal-gass hu meqjus b˙ala tag˙mir bi pressa u din is-sigurtà hi me˙tie©a meta kontenitur ta’ prodott flammabbli, b˙alma huma ç-çilindri tal-gass, ikunu qed jin©arru minn post g˙al ie˙or.

Liquigas Ωiedet li kull çilindru jing˙ata çertifikat individwalment u permezz ta’ din iç-çertifikazzjoni wie˙ed ikun jaf ta’ min hu dak iççilindru partikulari. Liquigas qalet li l-a©ir ta’ Easygas

qed iwassalha biex issofri danni li, fost o˙rajn, jinkludu l-ispejjeΩ biex jer©g˙u jinΩebg˙u ç-çilindri lura g˙all-kulur a˙dar distintiv ta’ Liquigas u biex ipo©©u mill-©did ilmarki distintivi ta’ Liquigas fuq l-ist-

ess çilindri. Kelliem g˙al Liquigas qal: “Dan mhux kaΩ iΩolat, imma hi sistema ripetuta kemm- il-darba, fejn Easygas ippruvat ˙afna drabi tbig˙ il-gass tag˙ha fiç-çilindri tag˙na minflok tinvesti fiç-çilindri tag˙ha stess.” F’Novembru tal-2011, Liquigas skopriet li Easygas qed tibg˙at iç-çilindri ta’ Liquigas lejn Salerno fl-Italja biex jinΩebg˙u ©riΩ skur, imma l-awtoritajiet Taljani rritornaw dawn iç-çilindri lura fil-pussess ta’ Liquigas. F’November 2013, inkisbet evidenza fuq vidjow fejn turi lil Easygas timla’ b’mod abbuΩiv u illegali ç-çilindri ˙odor u sofor ta’ Liquigas. L-MRA ssi©illat it-tag˙mir illegali ta’ mili taççilindri li nstab fil-bit˙a ta’ Easygas f’Óal Luqa. F’Settembru 2014, Liquigas irrappurtat lill-Awtorità Maltija g˙ar-RiΩorsi li ç-çilindri sofor u ˙odor tag˙ha kienu qed jinΩebg˙u mill-©did kulur griΩ skur. F’Novembru li g˙adda lAwtorità Maltija g˙ar-RiΩorsi ˙ar©et mandat ta’ cease and desist kontra Easygas. F’dawn iç-çirkostanzi Liquigas ma fadlilha l-ebda g˙aΩla o˙ra ˙lief li tissottometti protest ©udizzjarju fejn qed titlob lill-Qorti biex twaqqaf lil Easygas milli tkompli g˙addejja blabbuΩ li issa ilu g˙addej numru ta’ snin.

Skeda kÓ

01|03|2015 27

kullhadd.com

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 08.35 10.15 11.25 12.30 12.40 13.00 14.00 16.30 17.30 17.35 17.40 18.15 18.45 19.30 20.25 21.30 23.00 23.30

One News Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) EΩerçizzi b’Differenza (R) Paper Scan Aroma Kitchen (R) Cibus One News Telebejg˙ Indhouse (R) Arani Issa (R) World Next Top Model Malta One News EΩerçizzi b’Differenza On D Road Esperti Il-Vja©© it-Tajjeb One News It-Tfal L-Argument Corpus Delicti (R) One News

07.00 08.15 09.00 10.00

06.00 06.30 07.00 07.40 08.05 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.30 17.05 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40

Film: E Ora Parliamo Di Kevin Cultura Nautilus Marvel Agents Of S.H.I.E.L.D. Lassie La Paura Di Kathye Delitti In Paradiso Il Puma Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che Il Calcio Tg2 L.I.S. Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra 11 Tg2 N.C.I.S. La Domenica Sportiva

07.00 07.30 07.50 09.45 11.00 11.40 13.30 14.00 14.40 16.15 18.00 19.45 20.00 20.30

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria Che Tira Otto E Mezzo (R) Mattatore TG La7 TG La7 Cronache Suor Therese Josephine, Ange Gardien L’Ispettore Barnaby Meteo La7 TG La7 Domenica Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.50 21.55 23.00 23.30

A˙barijiet Sports Science Madwarna Óannieqa Gadgets Mera ta’ Dinja O˙ra Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Paqpaq On Test L-Irkant Dot EU A˙barijiet Merlin Rajt Ma Rajtx A˙barijiet Malta u Lil Hinn Minnha

08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.00 13.30 14.00 16.00 17.30 18.00 18.30 19.00 19.30 20.30

06.00 Fuori Orario. Cose (Mai) Viste 07.10 Film. I Dialoghi Delle Carmelitane 08.55 Film. E’ Più Facile Che Un Cam Mello… 10.25 Community - L’Altra Italia 11.10 TGR 12.55 Figu - Album Di Persone Notevoli Silvana Pampanini 13.00 Il Posto Giusto 14.00 Tg Regione 14.15 Tg3 14.30 In 1/2 Ora 15.00 Tg3 Lis 15.05 Kilimangiaro 19.00 Tg3 19.30 Tg Regione 20.00 Blob 20.10 Che Tempo Che Fa 21.45 Presa Diretta E l’Italia? 23.30 Tg3 23.40 Tg Regione 23.45 Gazebo

06.15 07.05 07.40 08.30 10.30

18.30 19.00 19.55 20.30 21.30

Televendita Media Shopping5 I Puffi Sanno...I Spada Per Lady Oscar Lupin Iii-Green Vs Red Doc Hollywood-Dottore In Carriera Studio Aperto Sport Mediaset XXL L’Isola Dei Famosi La Tempesta Perfetta La Leggenda Del Tesoro Scomparso Studio Aperto The Transporter: The Series I L’Isola Dei Famosi Wild Oltrenatura Transformers 3

07.05 07.15 07.40 08.00 08.15 09.00 09.45 11.00 11.50 12.35 13.05 13.50 15.00 17.30 18.00 18.30 19.05 19.35 20.05 21.00 21.50 22.35 23.35

06.15 07.05 07.30 08.20 09.10 10.00 10.25 11.15 12.05 13.45 14.35 15.25 16.40 17.30 19.10 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

Chopped Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Eats Hungry Girl Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Chopped Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives

10.45 11.45 12.30 14.00 14.05 15.35 16.30 17.10 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.10 20.40 21.40 21.45 23.15

Net News The Client (R) G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Il-Óadd fi Sqallija L-Istandard Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News What’s For Dinner News Feed Net News News Feed Flusek (R) Becky Net News Replay Net News

Garth And Bev Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Nina And The Neurons The Weakest Link Sinbad Doctor Who Hustle The Weakest Link My Family Sinbad Doctor Who Doctors As Time Goes By Roger And Val Have Just Got In Getting On Rev. Gavin And Stacey Call The Midwife Frankie Scott & Bailey The Shadow Line Silent Witness

12.25 13.00 13.55 14.10 16.45

ONE NIGHT STAND, nhar it-Tlieta fid-21.30 fuq One 06.00 07.00 07.30 08.00 09.00

21.00 22.00 22.30 23.00

THS Reality Splits E! News Style Star Blinging Up Baby Keeping Up With The Kardashians E! News Fashion Bloggers Christina Milian Turned Up Fashion Bloggers Kourtney & Khloé Take The Hamptons House Of Dvf Fashion Bloggers Christina Milian Turned Up E! News Christina Milian Turned Up Kourtney & Khloé Take The Hamptons Botched E! News The Soup E! News

06.00 07.50 09.25 10.55 12.30 14.00 15.35 16.55 18.25 20.00 22.00 23.40

Buona Sera Mrs Campbell The Garbage Pail Kids Movie Fatal Instinct Trail Of The Pink Panther Miracle Beach Love Bites Another Woman Sour Grapes Bio-Dome Man Of The East Speechless The Divide

11.00 12.00 12.30 13.00 14.00 16.00 17.00 17.30 18.00 19.00 20.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Mega Builders Mythbusters Extreme Engineering The Liquidator Baggage Battles Storage Hunters What Happened Next? You Have Been Warned Redwood Kings Treehouse Masters Magic Of Science Close-Up Kings Alaskan Bush People Gold Divers Railroad Alaska Yukon Men Ice Lake Rebels

08.30 FIS World Cup Alpine Skiing 14.30 FIS World Championship Nordic Skiing 16.00 European Tour Snooker 18.00 FIS World Championship Nordic Skiing 19.00 FEI World Cup Equestrian 20.00 European Tour Snooker 22.00 FIS World Championship Nordic Skiing

Fl-ewwel programm g˙al Marzu se jkollna lil Maryrose Mallia, Sef Farrugia u lill-a˙wa Roberta u R a m o n a , iΩ - Ω e w © chefs a˙wa li ilna g˙al dawn la˙˙ar snin naraw.

06.00 06.30 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35

20.40 21.00 23.00 23.15

Tuffi˙at Migduma Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Sensilhena Luxdesign Valletta Óannieqa Gadgets Naxxar V Ûebbu© Motor Sports Award (R) Madwarna Tuffi˙at Migduma Venere G˙awdex Illum The Sword A˙barijiet g˙an-Nies b’Nuqqas ta’ Smig˙ Madwarna Kontrattakk Sports News A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 07.55 08.00 08.50 10.05 11.05 12.00 13.00 13.40 14.01 18.45 19.57 20.00 20.40 21.11 23.20 23.50

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Le Frontiere Dello Spirito Mondo Sommerso Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Domenica Il Segreto L’Isola Dei Famosi – La Settimana X-Style§

07.40 08.00 08.30 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.55 14.45 15.32 18.55 19.35 20.30 21.15 23.40

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Magnifica Italia Terra Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Walker Texas Ranger Donnavventura Ieri E Oggi In Tv Francesco (Di M. Soavi) Tg4 The Mentalist Tempesta D’amore 9 Johnny Stecchino Pensavo Fosse Amore

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World Too Ugly For Love? My Big Fat American Gypsy Wedding Cake Boss. Next Great Baker The Fabulous Baker Brothers Do Christmas Super Saver Showdown Alaskan Women Looking For Love Six Little Mcghees Something Borrowed, Something New 90 Days To Wed Say Yes To The Dress The Undateables Ultimate Shopper

08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45 20.10 20.35

Suggs’ Italian Job Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins Desperate Landscapes 10 Grand In Your Hand Selling La Keasha’s Perfect Dress Giada At Home Extreme Homes Desperate Landscapes How The Best Is Done House Hunters Selling La 10 Grand In Your Hand Suggs’ Italian Job Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Platinum Babies Extreme Homes Vintage Hunter Keasha’s Perfect Dress Platinum Weddings Suggs’ Italian Job

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

Flimkien ma’ Maryrose se naraw filmati tag˙ha antiki u naraw il-kapaçità inkredibbli tag˙ha, kemm b˙ala attriçi u kemm b˙ala kantanta, apparti li nisimg˙u laktar mumenti importanti f’˙ajjitha. Sef Farrugia, Ωag˙Ωug˙a brava ˙afna b’talent li tiddis-

Parlamento Punto Europa Unomattina In Famiglia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Dell’Angelus A Sua Immagine Linea Verde Sardegna. Il Sarrabus Telegiornale L’Arena Tg 1 Domenica In L’Eredità Telegiornale Flavio Insinna Conduce Affari Tuoi 21.30 Braccialetti Rossi 2-3 Pt 23.29 Tg1 60 Secondi 23.35 Speciale Tg1

inja l-materjal g˙all-ingravajjet, scarves u ˙wejjeg o˙ra. L-istil tag˙ha hu inkredibbli u sa˙ansitra qed jixtru anke barranin barra minn xtutna. Ramona u Roberta, Ωew© chefs simpatiçi ˙afna li se jirrakontawlna kif bdew u se nsiru nafu ˙afna stejjer ˙elwin fuqhom.

28 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA MORTDECAI

SFRENAT

IMBRULJUN B’MANJIERI ÌENTILI U SOFISTIKATI Atturi Ewlenin: Johnny Depp, Ewan McGregor, Gweyneth Paltrow, Paul Bettany, Olivia Munn, Jeff Goldblum Direttur: David Koepp Distributur: Lionsgate UK Ma˙ru© minn KRS Releasing Mhux l-ewwel darba li Johnny Depp ˙adem il-parti ta’ xi karattru stramb, ©ieli pjuttost effemminat iΩda b’manjieri li ji©bduk b˙al f’ Edward Scissorhands (1990), Benny And Joon (1993), Don Juan DeMarco (1995) u anke f’o˙rajn. Fil-film ©did tieg˙u, Mortdecai nsibuh b˙ala wie˙ed suppost sinjur li jridha ta’ aristokratiku, li jfittex iddivertiment kif ukoll i˙obb ibill subg˙u f’xi daqsxejn kriminalità. Charlie Mortdecai hu negozjant ta’ xog˙lijiet tal-arti, b’manjieri ˙elwin u sofistikati, imma fil-verità hu mbruljun gwapp li juri wiçç b’ie˙or. Filbidu narawh jinnegozja f’kasinò f’Óong Kong ma’ xi kriminali Koreani li di©à ©ew ingannati minnu fil-passat u li, barra li ma jafdawhx, jafu li hu biss sinjurun tal-isem. Biex jid˙ol flinkwiet, dan il-karattru eççentriku u beΩΩieg˙ ma jrid xejn, però hu jaf sewwa kif jiskarta baxx baxx u j˙alli lil Jock Strapp (Bettany), is-seftur fidil tieg˙u biex ji©©ieled g˙alih u

Óin: 106 min. Çert. 12A anke jissogra ˙ajtu. Il-mara tieg˙u stess, is-sbej˙a, twila u b’arja fra©li ta’ lussu Johanna (Paltrow), taf li huma mdejnin u sa˙ansitra lanqas biss t˙allih ibusha min˙abba lmustaççi mibrumin li kabbar. L-Ispettur Martland (McGregor) ji©i biex jitlob is-servizzi ta’ Mortdecai meta mara li kienet tpitter pittura ta’ Goya tinqatel. Charlie jsir jaf li fuq din il-biçça xog˙ol tal-arti hemm mo˙bija skrizzjoni li tindika fejn jinsab teΩor kbir, suppost ta’ Ωmien in-NaΩisti. Charlie, martu, l-ispettur u Jock jimbarkaw fuq vja©© bejn diversi pajjiΩi biex jakkwistaw, bis-sewwa jew bid-dnewwa, dan l-o©©ett tassew prezzjuΩ, waqt li fl-avventuri li jg˙addu minnhom l-imwiet ise˙˙u blabbundanza. Mortdecai jiΩvol©i f’kummiedja eleganti, movimentata u mimlija azzjoni ma˙duma bi stil old-fashioned li tfakkar filkummiedji sfrenati tas-snin sittin, fosthom Gambit u l-films ta’ Inspector Clouseau (Peter Sellers).

Johnny Depp g˙andu xalata f’din il-parti g˙alkemm jidher li l-mustaççi folti qed itellfuh. Din il-produzzjoni hi bbaΩata fuq The Mortdecai Trilogy ,

THE WOMAN IN BLACK: ANGEL OF DEATH

miktuba mill-Brittaniku Kyril Bonfiglioli bejn l-1973 u l-1979, u jista’ jkun hemm avventuri o˙ra g˙al dan l-impustur jekk dan ix-xog˙ol jirnexxi. MAKABRU

L-ISPIRTU TAL-MARA LIEBSA L-ISWED JERÌA’ JIDHER Atturi Ewlenin: Phoebe Fox, Jeremy Irvine, Helen McCrory, Oaklee Pendergast, Leanne Best Direttur: Tom Harper Distributur: E-One Entertainment Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Il-ktieb tassew atmosferiku fil©eneru tal-biΩa’, The Women In Black ta’ Susan Hill, ©ie addattat b’mod verament realistiku u makabru mill-irxuxtata Hammer Films, studio b’reputazzjoni glorjuΩa f’dan il©eneru li dejjem baqa’ popolari. The Woman in Black: Angel Of Death hu ambjentat fl-1941, fl-eqqel tat-Tieni Gwerra Dinjija, xi erbg˙in sena wara l-©rajjiet tal-wa˙x taxxog˙ol ta’ qabel. G˙al darb’o˙ra, id-dar statali f’kundizzjoni m˙arbta, EelMarsh House ter©a’ tiddomina u tidher aktar ta’ xe˙ta soprannaturali, imdawra minn kullimkien minn ilmijiet, ˙ama u sikwit çpar, bi triq dejqa sserrep li twassal g˙aliha. F’dan il-post jaslu Eve Parkins (Fox), g˙alliema bi klassi ta’ tfal orfni, flimkien ma’ Jean Hogg (McCrory), assistenta tag˙ha. Fi triqtha lejn dan ilpost, Eve tag˙mel ˙bieb ma’

Óin: 98 min. Çert. 12

Harry Burnstow (Irvine), pilota Ωag˙Ωug˙ li qieg˙ed g˙assa ma’ mitjar fil-qrib li mhux jintuΩa. Eve malajr tiskopri li din id-dar fiha xi se˙er misterjuΩ meta xi tfal fil-kura tag˙ha jibdew jisparixxu. Billejl, hi u Edward (Pendergast), tifel çkejken li mmuta meta ra lil ommu tinqatel waqt ˙bit mill-ajru, jindunaw li fid-dalma to˙ro© xi preΩenza straordinarja li qed tissorveljahom. Eve issir taf bissa˙ta ta’ Jennet (Best), il-mara liebsa l-iswed li kull meta tidher xi tifel jew tifla se jmutu. Meta hi to˙ro© it-tfal minn dan il-post tat-twerwir, tinduna li Edward mhux mag˙hom u bil-g˙ajnuna ta’ Harry jmorru lura jfittxuh ˙dejn ilmijiet kollha ˙ama ta’ dan il-post mis˙ut, dominju tal-ispettru liebes liswed. G˙alkemm The Woman In Black: Angel Of Death jaqbad l-atmosfera morbida kemm

tad-dar u tal-viçinanzi daqs ixxog˙ol tal-2012, l-andament hawn jillaxka xi ftit u mhux

dejjem iΩomm l-interess ˙aj. Óafna mill-qtajja’ wie˙ed jobsor li ©ejjin minn qabel.

ÇinEma kÓ

01|03|2015 29

kullhadd.com

blackhat

FRUJUÛ

il-kriminalitÀ fid-dinja diÌitali

Atturi Ewlenin: Chris Hemsworth, Tang Wei, Viola Davis, Ritchie Coster, Wang Leehorn Direttur: Michael Mann Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Minn mindu da˙al il-kompjuter fl-uΩu bΩonjuΩ ta’ kuljum, nistg˙u ng˙idu wkoll li bdew isiru reati ©odda – nies esperti fit-teknika di©itali li b’intenzjoni malinna jew oskura kapaçi jiΩvelaw informazzjoni delikata u mill-aktar sigrieta, suppost merfug˙a fiΩ-Ωgur u fis-sod f’dawn il-magni meqjusa b˙ala infallibbli u invinçibbli, li f’idejn ˙Ωiena tista’ ©©ib gwaj kbir anke globali – dawk li jissej˙u hackers. Il-privatezza ta’ kull individwu qed titnaqqar bil-ftit il-ftit. Blackhat jiΩvolgi fuq dan ixxenarju li di©à semmejt u fittieni parti tieg˙u jaqleb fi thriller mimli eçitament u azzjoni. Attakk minn hacker kwaΩi j©ib diΩastru nukleari f’Óong Kong. Id-direttur Michael Mann, li tana films verament eΩileranti b˙al Last Of The Mohicans , Heat , Collateral , The Insider, u o˙rajn, din id-darba da˙al g˙al xog˙ol tematiku fid-dinja tatteknolo©ija di©itali. Billi jaf li mhux kul˙add huwa intiΩ fluΩu espert ta’ dawn l-apparati sofistikati, fl-ftit minuti tal-bidu ta’ Blackhat jag˙ti informazzjoni tassew viΩwali, billi lkamera qisha tid˙ol fil©ewwieni ta’ sistema tal-kompjuter u turi kif il-kurrent elettriku jeqred kollox u jikkawΩa dak id-diΩastru ta’ Óong Kong. Il-mottiv ˙add ma jkun jaf x’inhu, sakemm affarijiet talikel jog˙lew konsiderevolment. Tim ta’ investigaturi ÇiniΩi u Amerikani jsiru jafu li s-sinjali uΩati (il- code ) biex sar dan kienu miktubin minn Nick Hathaway (Hemsworth) li jins-

Óin: 133 min. Çert. 15 ab il-˙abs u li kien is-sie˙eb fil-kamra tal-kulle©© ma’ Chen Dawai (Leehorn), l-investigatur minn Óong Kong. Hathaway jin˙are© mill-˙abs u flimkien ma’ Dawai u o˙tu Lien (Wei) u Carol Burnett (Davis), a©enta speçjali tal-FBI, minn Los Angeles imorru Óong Kong, ilMalasja u Djakarta, jikkaççjaw grupp perikoluΩ ta’ kriminali tan-netwerks tal-kompjuters. Aktar ma’ Hathaway joqrob lejn dawn, huma jsiru jafu lidentità tieg˙u, però hu ma jafhomx. Dawn il-kriminali qeg˙din g˙assa g˙alihom biex jeliminawhom. G˙al dawk kollha li j˙obbu lazzjoni furjuΩa, wara ˙afna movimenti u kuntatti bil-kompjuter, Blackhat (li tfisser hacker malizzjuΩ) jaqleb fil-©eneru ta’ dramm tal-kriminalità, b’˙afna ©iri wara xulxin f’nofs il-folol ta’ Djakarta, sparaturi u ©lied manwali.

kOmPEtiZZjOni EmPirE cinEma

l-aQWa ÓamES filmS bejn it-18 u t-22 ta’ frar 2015

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi l-film li fih qed ja˙dem Johnny Depp. Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: TESSIE SCICLUNA, Charese, 10, Triq Dar il-Kejka, Óal Tarxien.

1. 2. 3. 4. 5.

Fifty Shades Of Grey Kingsman: The Secret Service Jupiter Ascending Big Hero 6 Phobia

30 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ Ûew© plots f’ÓaΩ-Ûabbar f’Ωona tal-iΩvilupp b’qies ta’ 23 pied faççata u 83 pied fond kull plot. Çemplu fuq 9989 0808.

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

ART GÓALL-BEJGÓ Art g˙al villa fin-Naxxar b’qies ta’ 300 metru kwadru. Prezz €435,000. Art o˙ra g˙al semidetached bi 32 pied wisa’, 75 pied tul u wara tispicca 26 pied. Prezz €270,000. Dar kbira fil-Mosta b’qies ta’ 40 pied b’100 pied. Prezz €620,000. Çempel 2141 0466 jew 9988 2001.

sitt piedi u nofs kompluta blaççessorji. Prezz bargain millKanada. Çempel fuq 7901 2709. Gakketta tal-fur tal-fox. Millisba˙. Size 16. Kundizzjoni perfetta. Prezz bargain millKanada. Çempel 7901 2709. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

SERVIZZI

Christmas village taç-çeramika b’200 biçça bi skating ring u ferrovija. Christmas tree twila

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti,

FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.c om

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-

xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com NOTLE INSTALLTIONS. G˙al kull xog˙ol ta’ elettriku, plumming, aircondiotns, stallazjoniet, tiswijiet u servicing, çemplu 7703 3906 jew 2749 9656. Electrician bil-liçenzja.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI KÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI Posposta: Kul˙add ma’ Tieg˙u Il-Kummiedja Kul˙add ma’ Tieg˙u , imtellg˙a millG˙aqda Teatrali Mnarja, ©iet posposta g˙as-Sibt 7 ta’ Marzu u l-Óadd 8 ta’ Marzu. Kul˙add ma’ Tieg˙u hi kummiedja teatrali ˙elwa ta’ Franco Roberto, maqluba g˙all-Malti minn Mons. Salv Borg, li ser tittella’ fit-Teatru MBC in-Nadur. Direzzjoni artistika ta’ Darren Muscat. Biljetti €5.00. Çemplu 7925 1693 jew 7970 6271. Wirja annwali mill-G˙aqda Dilettanti Mudelli talKnejjes Kif isir kull sena, b˙al daΩ-Ωmien l-G˙aqda Dilettanti Mudelli ta’ Knejjes qed torganizza wirja ta’ folklor reli©juΩ fis-Sala San Fran©isk, Triq Melita, il-Belt Valletta. Din il-wirja ser tibqa’ miftu˙a sa nhar is-Sibt 7 ta’ Marzu kuljum bejn id-9.30am u n-12.30pm u bejn l4.30pm u s-7.30pm u d-d˙ul huwa ming˙ajr ˙las. G˙al aktar tag˙rif wie˙ed jista’ jΩur is-sit www.freewebs.com/g˙aqda_dilettanti_knejjes <http://www.freewebs.com/g˙aqda_dilettanti_knejjes> jew il-pa©na tal-g˙aqda fuq Facebook. A˙n’A˙na jew m’A˙niex…satira u spettakli Illejla nassistu g˙al-a˙˙ar serata ta’ satira u muΩika minn A˙n’A˙na Jew m’A˙niex, f’serata o˙ra ta’ spettaklu u kulur imtellg˙a mill-Kumpanija Teatru Rjal flIstitut Kattoliku, eΩattament fis-6.30pm. Mal-komoçi Toni Busuttil, Snits u Ron, jie˙du sehem ukoll il-kantanti popolari ta’ Ωmienna Neville Refalo, Jeffrey Scicluna, Laura Bruno, Debbie Scerri u Ina Robbinich, flimkien mal-kantant/kompoΩitur tal-muΩika kollha ta’ din is-sensiela popolari Vince Fabri. Jie˙du sehem ukoll b˙ala mistednin mil-grupp ori©inali Brian Muscat, Christabel Curmi u Cecilia Testa. Il- band hija live mmexxja mill- Bravu Joe Brown b’direzzjoni ta’ Ray Abdilla. Il-produzzjoni hi ta’ Pawlu Testa. Fadal biss ftit biljetti u wie˙ed jista jçempel 2122 3340 jew jirriservaw post fuq www.istitutkattoliku.com Ìurnata G˙awdex mal-Kummissjoni Nisa tal-Ìilju – l-Imqabba Il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçj e t à M u Ω i k a l i Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza mawra ta’ ©urnata fil-GΩira G˙awdxija nhar il-Óadd 29 ta’ Marzu 2015. Din il-©urnata ser tkun tikkonsisti fi smig˙ ta’ quddiesa filg˙odu, u kif ukoll l-ikla ta’ nofsinhar f’lukanda rinomata fil-Belt Victoria. Ser ikun hemm ˙in ta’ rilassament u kif ukoll Ωjarat f’bosta wirjiet relatati mal-©rajja tal-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna Ìesù Kristu. Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fis7.30am. Kul˙add huwa m˙e©©e© li jattendi. Riservazzjonijiet isiru fuq 7953 9542 jew 9927 5037 u aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

01|03|2015 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 01|03|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

S i t w az z j o n i Ì en e ra li : Firxa ta’arja ta’ pressjoni g˙olja ser tersaq fuq iç-çentru talMediterran

16°C

17°C

13°C

12°C

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

L-INQAS TEMPERATURA: 10°C INDIÇI UV: 4 TEMP: Imsa˙˙ab b’çans ta’ xi ˙albiet taxxita iΩolati

Ritratt: MALTA – CANADA.COM

L-OGÓLA TEMPERATURA: 15°C

VIÛIBBILTÀ: Ìeneralment tajba RIÓ: Óafif l-aktar mit-Tramuntana g˙allMajjistral li jsir ˙afif g˙al moderat millMajjistral BAÓAR: Moderat g˙al qawwi IMBATT: Baxx mill-Punent Majjistru TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 15°C

15°C

12°C

13°C

08°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, il-Belt Valletta Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Óal Qormi St Paul’s, Triq Brared, Birkirkara Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinçipessa Margerita, Ta’ Xbiex SpiΩerija Kappara, Ûbibu Lane, San Ìwann Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ó’Attard M©arr Pharmacy, Triq il-Kbira k/m Triq Vitale, l-Im©arr, Malta Euro Chemist, Triq il-Kurazza, il-Qawra Maddalen Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla Polymer, Triq ix-Xag˙jra, ÓaΩ-Ûabbar Gudja Pharmacy, 9, Triq San Çiru, il-Gudja Qrendi Pharmacy, 6, Triq il-Kbira, il-Qrendi SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Imtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, l-Imtarfa

Kienet isservi b˙ala l-knisja parrokkjali f’Óal Tartani, li kienet saret parti minn Óad-Dingli.

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

04.03.1970 Jisplodi s-sottomarin FrançiΩ, Eurydice, li ˙alla l-ekwipa©© kollu mejjet.

G˙awdex Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex Joyce’s Pharmacy, Vjal it-8 ta’ Settembru, ix-Xag˙ra, G˙awdex

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

70 20 49 24 12 05 03 11

SUPER 5

11 32 31 40 09

GRAND LOTTERY

03 04

03 04 00 02 04

kompetIzzjonI ktIeb kÓ

01|03|2015 33

kullhadd.com

kompetIzzjonI ktIeb

InsanIam

Insaniam (2014) huwa r-raba’ ktieb ta’ Edgar Formosa. B˙ala ©eneru ta’ kitba, Insaniam huwa g˙alkollox differenti mittliet kotba l-o˙ra tieg˙u, Sena mill-˙ajja mistura ta’ Daniel Tusa (2004), Tikk...tokk...is-sag˙tejn (2010) u AnastasiA (2012). Dan juri li l-kittieb i˙obb jesperimenta u ma jibΩax juΩa xejriet o˙ra ta’ kitba. Filwaqt li l-ewwel kotba kienu ta’ xe˙ta umoristika, tal-biΩa’ u tal-©eneru fantastiku surreali rispettivament, f’Insaniam Formosa jag˙ti analiΩi profonda u metikoluΩa ta’ mo˙˙ il-bniedem, b’çirkustanzi u fatti li kollha jag˙tu sehemhom biex ‘ibiddlu’ l-istat ta’ mo˙˙ il-bniedem. Hemm element qawwi ta’ studju psikolo©iku m˙addem b’seng˙a f’dan il-ktieb, li hu ©abra ta’ tliet novelli. Tabil˙aqq, f’Insaniam ˙a naraw l-esplorazzjoni ta’ g˙aliex u g˙alfejn, it-tiftixa tassens mo˙bi ta˙t il-fatti li jidhru g˙ax jaqg˙u ta˙t xi wie˙ed mis-sensi, l-aktar ilvista. Insibu tip ta’ karatterizzazzjoni differenti, kif ukoll tiftix ta’ ambjent fiΩiku li mhux soltu li niltaqg˙u mieg˙u f’kull novella li nsibu f’dan il-ktieb. Edgar Formosa juri b’konsistenza s˙i˙a li huwa tassew interessat fit-ti©did, fl-esperimentazzjoni u fit-t˙addim ta’ binja narrattiva differenti, kif ukoll ta’ preΩentazzjoni, li allura titlob ukoll teknika li ma hix komuni. Fit-tliet novelli Insaniam, G˙aΩiΩa Rachel u Naf fejn toqg˙od, naraw l-interess talkittieb li jsawwar kwadru psikolo©iku ta’ ‘mo˙˙’ partikolari. L-im˙u˙ tieg˙u ja˙sbu billi jargumentaw u j˙aqquha b’anzjetà u diqa ta’ qalb, u mhux ming˙ajr ˙jiel ta’ inkwiet, u jiddeçiedu b’azzjoni finali, u jissoktaw jg˙ixu, jekk jistg˙u, bis-sa˙˙a talkisba ta’ fakultà ‘©dida’ – il-memorja. Minn hemm ’il quddiem kollox isir preΩent li ma jg˙addi qatt. Hemm is-solitudni bla tama ta’ fidwa. Hekk tnissel l-ossessjoni, il-kundizzjoni ewlenija li l-awtur qieg˙ed jesplora f’din il-©abra. Il-karattri tieg˙u la jist˙oqqilhom u lanqas jitolbu ˙niena. Ilqarrej ji©©udika jekk ˙aqqhomx din il-

˙niena jew le. Insaniam – Xi jg˙idu fuqu n-nies qatt ma ta kas...imma demmu kien ibaqbaq u kien i˙ossu se jisplodi meta kien jinteba˙ li ja˙sbuh mi©nun...li jittimbrawh mi©nun. Imma kif ˙add ma jifhmu? Óadd ma seta’ jid˙ol fil-garigori ta’ mo˙˙u, ta’ qalbu, u jifhem... G˙aΩiΩa Rachel – L-irqad ma g˙adux il˙abib tieg˙u...˙sibijiet tqal, li jkidduh, li jxekkluh. X’il-mniefa˙ ©ara bejnu u bejn martu? Kif ma baqg˙etx ir-Rachel ˙elwa li jaf hu? Xi ˙dura! Kif tbiddlet! U biddlet lilu... Il-‘jien’ tieg˙u se jibqa’ l-istess? Se jibqa’ jag˙raf lilu nnifsu? Se jeg˙leb il-‘jien’ tag˙ha? Min se jirba˙ fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar? Naf fejn toqg˙od - Img˙addab. DiΩilluΩ. Óajja bla tama. Dwejjaq kbar. Le˙en li jdurlu fil-garigori ta’ mo˙˙u. Li jkiddu, li jkaΩbru, u jg˙akksu. Ma jistax je˙les minnu. Ma jafx kif. Sejba mhux mistennija ssa˙˙ru. Ta˙fnu. Tbiddillu ˙ajtu. F’kollox. U g˙alkollox. Issa fl-a˙˙ar ˙assu qawwi...xi ˙add... B˙al drabi o˙ra, Edgar Formosa juri ˙akma s˙i˙a tal-kelma Maltija, u ma jsib ebda diffikultà biex isib dik il-kelma xierqa li hi mirquma, daqskemm preçiΩa, g˙all-g˙an tieg˙u, li hu kemm letterarju kif ukoll komunikattiv. Il-kitba hija mexxejja, il-karatterizzazzjoni qawwija, b’karattri li ja©ixxu, imma aktar milli ja©ixxu biss, ja˙sbu. L-uΩu ta’ sikwit talewwel persuna singular fin-novelli jg˙in biex il-qarrej aktar jitwa˙˙ad mal-karattru li jkun. Id-djalogu huwa naturali g˙alla˙˙ar, ˙aj, mexxej, milqut u qawwi, u jg˙in dejjem biex ipin©i stampa çara ta’ okkaΩjoni partikolari u biex imexxi l-©rajja ’l quddiem. Il-preΩentazzjoni globali talktieb hija tassew pulita u sabi˙a, b’qoxra li tolqot l-g˙ajn, u b’g˙add ta’ kwotazzjonijiet qabel kull novella, marbuta mattema tan-novella partikolari, li aktar ji©bduk u j©eg˙luk trid taqra n-novella. Insaniam huwa pubblikazzjoni ta’ Horizons, u jinsab g˙all-bejg˙ mill˙wienet ewlenin tal-kotba.

sILta mILL-ktIeb Ma nafx g˙alfejn qeg˙duni hawn, f’din l-ispeçi ta’ çella mdaqqsa. In˙ares fejn in˙ares, kulma nara huwa lewn wie˙ed, il-lewn griΩ, çar ˙afna, ˙afna çar, l-art, issaqaf, il-©nub fejn hemm il-˙itan. Lanqas tieqa wa˙da. Jien ninsab fl-ibg˙ad tarf ta’ kuritur twil u wiesa’. Quddiemi ma hemm ˙add. Óajt g˙eri. Ix-xemx lanqas biss naraha b’nemes hawn, m’iniex se narahom l-imrieΩaq sbej˙in tag˙ha jitlieg˙bu mal-˙itan ta’ madwari u jag˙tuni ftit gost. U lanqas il-qamar mhu se nara. Mhux se narah iferrag˙li d-dawl fiddien tieg˙u hawn ˙dejja, u jag˙tini ftit tal-wens. U l-istilel imbag˙ad? L-hena u l-fer˙ kbir li n˙oss meta fid-dalma tal-lejl nixref barra u ng˙olli rasi u nara dak it-tapit kbir iswed mimli laqtiet bojod, u˙ud kbar, u˙ud

iΩg˙ar. U nag˙raf x’inhuma. Il-kostellazzjonijiet! Xi sbu˙ija! Ma nsibha xejn bi tqila jien biex nag˙raf xi w˙ud minnhom. Issa xejn. L-imwarrab. L-iΩolat. Il-maqtug˙ g˙alih wa˙du. Le ta. Mhux sew. Xejn mhu sew. Imma jiena ©a naf li mhux se ndum ˙afna hawn ©ew. Il-‘mistieden’ tag˙hom jien ˙ej! Milli jidher m’iniex xi wie˙ed ordinarju g˙alihom minn dak li qieg˙ed nara. Speçjali qeg˙din iqisuni. Imma din il-˙a©a huma g˙andhom ma jafuhiex.

Li mhux se ndum ˙afna hawn ©ew ji©ifieri. Dawk ta’ hemm tan-na˙a l-o˙ra. Dawk ma jafuhiex. Ma nafx g˙alfejn ji©u ta’ sikwit dal-qabda nies i˙arsu lejja minn quddiem din, ˙a nsej˙ilha hekk issa, ‘ga©©a’ li ninsab fiha. Sofistikata kieku, din il‘ga©©a’ li ninsab fiha maqful u mag˙luq fiha. Qieg˙ed ng˙id sofistikata g˙ax qatt ma kont nobsor li jistg˙u jeΩistu dat-tip ta’ sofistikazzjonijiet. Óa ng˙idilkom kif inhi. Tliet bnadi mdawra b’˙itan, Kollox sew, normali hux, tg˙iduli. Imma dawn il-˙itan ta’ madwari huma kollha miksija b’xi tip ta’ materjal li jixbah lil-lasktu, fil-fatt lasktu na˙seb li hu, ma˙sub g˙al tal-apposta g˙al hawn ©ew, ta’ lewn griΩ çar ˙afna, kif di©à g˙edt. Ta˙bat mieg˙u t˙ossu jçedi dak il-ftit bil-piΩ tieg˙ek...

Mistoqsija F’liema sena kiteb l-ewwel ktieb Edgar Formosa?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb INSANIAM ©entilment ipprovdut minn Horizons Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 8 ta’ Marzu. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb KWAÛI KWAÛI LIL TAMARA NÛOMMUHA huwa:

NOEL MUSCAT, 90 A, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta

34 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0104 0143 0283 0312 0390 0745 0798 1920 1996 2290 2296 2738 3449 3945 4002 4136 4266 4399 4429 4691 5290 5622 6110 6721 6772 7013 7233 7359 7649 8162 8405 8543

9103 9170 9474 9880 9900 9903

B’5 numri

B’6 numri

03048 12131 17692 26342 33634 40559 43038 43316 45923 47485 51147 51599 52436 63263 71419 77564 77640 77877 80613 97002 97817 98036

005311 216433 748341 931652

Bi 8 numri 11233682 27191777 35575652 66202330

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: MICHELE CALAFATO, 155, Triq il-Kbira, Óal Lija

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-hair dryer hija CHARMAINE PACE, Greengrass, St Joseph Flats, Flat 1, Triq Antonio Scortino, l-Imsida.

lOGÓOB kÓ

01|03|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 2,11. 3,5,17. 5. 6, 13. 8. 11. 12. 13. 14.

Tinkiteb qisha lewΩa (5) 4. Imexxi l-lança? (4) 7,12W. Ûmienu Jannar (4) 9,23. NuΩawh fuq il-patata l-forn (7) 10. Jaf jitkellem ˙afna (6) 12. Sie˙bi (6) 16,19. Naqbad il-˙ut (6) 18. Mixg˙ul bl-IngliΩ (2) 19. Ara 16 20. Kelli çans (5) 21. Frott itebba’ ˙afna (3) 23. Ara 9 24. Qiem (5)

15. 17. 21. 22.

Ma˙Ωen tal-ilma (6) PiΩ antik (5) B’tog˙ma tajba (9) Ara 3 Naqfel (6) Li©i? (9) Ara 2 Ara 7 Ara 6 Tag˙mlu b˙allajruplani (6) Irran©a xi ˙a©a (6) Ara 3 Balal tal-˙amrija (3) Tlieta Taljani (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7. 9,16. 10. 12. 18,19. 20. 21. 24.

1. 2,6. 3,5. 8. 11,23. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21.

Xewka, Óabs, RB, Disinn, Merill, Intern, Iduru, Dritt, Rob, UΩajt

Xadini, Wassal, Armati, Benedittu, Insadd, Inbid, Tir, Nutara, Sunett, Neo, Ras

Politiku 1 :

Politiku 2 :

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Audrey Hepburn

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: EMM FARRUGIA, 37, Brooklyn Court, Flat 5, Triq J.Quintinus, San Pawl il-Ba˙ar. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fl-a˙˙ar tax-xahar.

Twiggy

36 01|03|2015

kullhadd.com

kÓ SPORTS

MALTA BMX FL-OLANDA Il-Malta BMX Association ser tattendi g˙all-kompetizzjoni internazzjonali tal-BMX g˙all-ewwel darba fl-Olanda. Il-kompetizzjoni ser issir fil-040 BMX Park f’Eindhoven bejn is-7 u t-8 ta’ Marzu. Il-kompetizzjoni ser tkun ospitata minn Daniel Wedemeijer, wie˙ed mis-sitt sewwieqa professjonali barranin li s-sena l-o˙ra attenda g˙all-International PRO BMX Competition f’pajjiΩna, li ©iet ospitata minn Malta BMX. Aktar minn 70 sewwieq, kemm dilettanti u anke professjonali minn diversi pajjiΩi, ser jie˙du sehem f’din il-kompetizzjoni internazzjonali. Is-sewwieqa Maltin, li ser jirrappreΩentaw lil pajjiΩna f’din ilkompetizzjoni huma Karl Naja, Kurt Oliva u Bernhard Azzopardi Weitze (ritratt fil-©enb). Din ser tkun okkaΩjoni tajba, fejn dawn is-sewwieqa Maltin juru t-talent tag˙hom fuq livell internazzjonali, waqt li anke jitfg˙u x-xena tal-Malta BMX fil-mappa.

MARATONA SPORTIVA B’RISQ PUTTINU CARES Is-Società Filarmonica La Vittoria tal-Mellie˙a g˙al sena o˙ra ser torganizza Maratona Sportiva b’risq il-Fondazzjoni Puttinu Cares bejn il-Ìimg˙a 6 u l-Óadd 8 ta’ Marzu 2015. Ìie m˙ejji programm b’diversi attivitajiet, fosthom ikla fis-sala tal-bar tal-kaΩin, indoor games , carwash , parata mill-Iscouts talMellie˙a u tal-Qawra, wirja mis-sezzjoni talklieb tal-Pulizija, fun run mill-Mellie˙a Athletics, wirja ta’ log˙ob ta’ snooker minn rappreΩentanza tas-Società Filarmonica La Vittoria, l-G˙aqda MuΩikali Imperial, Mellie˙a Sports Club, Çentru Laburista u Selmun Bar, kif ukoll març mill-Banda La Vittoria. Mis-Sibt 28 ta’ Frar sal-g˙eluq tal-maratona l-Óadd 8 ta’ Marzu fis-swali 8 ta’ Settembru u Maria Bambina tal-istess kaΩin, tkun g˙addejja wirja ta’ mudelli ta’ karozzi mis-Sinjuri Franco u Frankie Farrugia, Marco Gauci u Roderick Vella. Is-Sibt 7 ta’ Marzu ser ikun qieg˙ed ji©i organizzat 8 a side tournament tal-futbol, bejn is-13.00 u s-17.00 fil-grawnd tal-futbol

tal-Mellie˙a bil-g˙ajnuna tal-Mellie˙a Sports Club li ©entilment silfuna il-grawnd, bl-istess g˙an sabiex jin©abru fondi g˙al din il-kawΩa ©usta. Il-Óadd 8 ta’ Marzu 2015 fid-9.00am ser issir ride ta’ karozzi minn Ta’ Qali sal-pjazza tal-parroçça bis-sehem tal-Mini Club Malta, Old Motors Club, Ford Club u Volkswagon Club, fejn imbag˙ad bejn id-9.30am u 12.00pm dawn l-istess karozzi ser ikunu qed ji©u esibiti fl-istess pjazza. Il-maratona ti©i fi tmiemha permezz ta’ esibizzjoni ta’ log˙ob ta’ snooker mill-plejer professjonali Mellie˙i u champion ta’ Malta Alex Borg, flimkien ma’ Duncan Bezzina. Is-Sibt u l-Óadd il-maratona ser tkun qed ti©i traΩmessa live fuq Radju Calypso. Filwaqt li qed nistiednu lil kul˙add sabiex jattendi, in˙e©©ukom sabiex tikkontribwixxu finanazjarjament, fejn bid-donazzjoni tag˙kom tkunu qed tg˙inu lill-Fondazzjoni Puttinu Cares tkompli twettaq il-˙idma tag˙ha b’risq dawk kollha li g˙andhom bΩonn l-g˙ajnuna.

FARRUGIA JIRREÌISTRA L-EWWEL REBÓA F’DAN L-ISTAÌUN Nhar il-Óadd 22 ta Frar 2015 lAssoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi kompliet bil-programm mill-Kampjonat ASMK Pasta Poiatti 2014-15. Minkejja li kienet ©urnata bil-maltemp jippersisti s-sezzjoni Autocross organizzat it-tmien ti©rija talista©un. IΩda t-ti©rijiet mis-sezzjoni Motocross li wkoll kellhom jie˙du sehem, dan il-programm ©ie kkançellat kmieni filg˙odu min˙abba l-kundizzjonijiet diffiçli tal-korsa fuq ra©uni ta’ sigurtà tar-riders. Itti©rija Motocross ©iet posposta g˙al data o˙ra. Intant, it-ti©rijiet bdew f’nofsinhar fejn 25 karozza rre©istraw g˙al din l-attività. Matul it-tliet heats tal-©urnata rajna lil Christian Mark Galea fuq Fiat Ritmo u Noel Vella Fuq Ford Escort i©ibu l-og˙la punte©© tal-©urnata u sabu posthom mill-ewwel fil-finali Klassi A. Mag˙hom ikkwalifikaw Matthew Borg u Andrew Pisani, it-tnejn fuq Vauxhall Nova, Vince Farrugia fuq Volkswagen Polo u Malcom Borg fuq Opel Corsa. Mat-tluq ta’ din il-finali rajna lil Farrugia jibda jie˙u it-tmun tat-ti©rija hekk kif wasal flewwel kantuniera u kompla jiddefendi din il-poΩizzjoni segwit min Borg u Galea. EΩatt f’nofs l-ewwel parti tat-ti©rija mill-ewwel beda jkollna tibdil fejn l-a˙wa Borg waslu flimkien isegwu lil Farrugia. EΩatt warajhom kien hemm Pisani u Galea. Il-finali kompliet b’wie˙ed mill-a˙wa Borg (Matthew) mat-tielet dawra Ωviluppatlu ˙sara mekkanika tant li kellu jirtira. Ukoll f’nofs

Vince Farrugia fuq VW Polo segwit minn Philip Vella fuq Opel Corsa

Christian Mark Galea fuq Fiat Ritmo il-finali, anke Pisani Ωviluppatlu ˙sara mekkanika biex spiçça jirtira wkoll. Din kienet iktar façli g˙al Galea u Vella biex avvanzaw Ωew© poΩizzjonijiet. Il-finali spiççat b’Farrugia jag˙mel l-ewwel reb˙a tieg˙u f’dan l-ista©un segwit min Malcom Borg u Galea. Fir-raba’ post spiçça Vella segwit minn Pisani u Matthew Borg.

G˙all-finali Klassi B ikkwalifikaw Melo Zammit fuq Opel Corsa, Godfrey Gauci fuq Ford Fiesta, Godwin Martin fuq Opel Corsa, Lucas Pace fuq Honda Civic, Philip Grima fuq Ford Escort u Jason Martin fuq Volkswagen Polo. Mal-ewwel tluq ta’ din il-finali rajna inçident Ωg˙ir bejn Martin u Pace, tant li Pace spiçça maqlub fuq

©enbu. Ir- referee waqqaf itti©rija b˙ala prekawzjoni iΩda t-ti©rija re©g˙et bdiet iktar tard bis-sewwieqa kollha, fejn mattluq ta’ dan ir-restart rajna lil Godwin Martin u Gauci jie˙du t-tmun tat-ti©rija. Martin ˙a lewwel post quddiem Gauci u Zammit. L-ordni tal-karozzi kompliet bi Grima segwit minn Pace u Jason Martin. Wara

˙ames dawriet Zammit g˙amel azzjoni antisportiva fuq Gauci bil-konsegwenza li mess ilbieba tas-sewwieq. Dan ˙alla lil Zammit jaqla’ twisija mir-referee tal-©urnata. Ftit wara saret azzjoni o˙ra simili, iΩda din darba fuq Zammit minn Jason Martin, li wkoll spiçça jaqla’ twissija mirreferee tal-©urnata. Il-finali kellha tieqaf wara ssitt dawra fejn g˙al darb’o˙ra kellna lil Grima li spiçça maqlub fuq ©enbu wara kuntatt mal-karozza ta’ Pace li kienet mitlufa min˙abba l-kundizzjoni tal-korsa. It-ti©rija spiççat b’Godwin Martin jirba˙ g˙al darb’o˙ra segwit minn Gauci u Jason Martin. Fir-raba’ u l-˙ames post da˙lu Zammit u Pace rispettivament. Fil-Klassi Standard rajna lil Dean Farrugia fuq Citroen AX jirba˙ din il-klassi. Huwa kien dejjem segwit min Joseph Vella minn G˙awdex fuq Ford Fiesta. Intant l-attivitajiet tal-ASMK g˙al-lum ©ew posposti min˙abba il-kundizzjonijiet ˙Ωiena tal-korsa wara l-a˙˙ar attività u li l-maltemp baqa’ jippersisti tant li ma ˙alliex Ωmien biΩΩejjed biex issir il-manutenzjoni tal-korsa g˙at-ti©rija li jmiss. Intant, l-attivitajiet tal-ASMK xorta se jkomplu nhar il-Óadd 8 ta’ Marzu 2015 bir-raba’ attività Enduro, li din id-darba ser issir fil-barriera tal-Qrendi. Ilprogramm jibda fl-1:00am. G˙al iktar informazzjoni tista’ ΩΩur is-sit elettroniku w w w . a s m k . o r g . m t <www.asmk.org.mt>

sports kÓ

01|03|2015 37

kullhadd.com

aNaliÛi ta’ liam Gauci

l-ebda sorpriÛi f’barca 1 Inçident ikrah

Inçident ikrah ta’ Fernando Alonso fl-a˙˙ar ©urnata tal-provi offra lunika sorpriΩa f’Barçellona hekk kif il-jiem ta’ qabel aktar ipprovdew konfermi ta’ dak li rajna f’Jerez milli Ωviluppi mhux mistennija. Óinijiet veloçi Madankollu, dan ma jfissirx li ma ki e n h em m x ejn t a’ i nt eres s. Partikolarment ta’ nota kienu l-˙inijiet li kisbu s-sewwieqa, illi kienu ferm a˙jar minn dawk li rajna filkwa l i fi k i ta l -G ran Prem j u ta lKatalonja tas-sena l-o˙ra. B˙ala eΩempju nistg˙u nie˙du laqwa ˙in, dak ta’ Grosjean, illi l-˙in tieg˙u tal-©img˙a l-o˙ra, dak ta’ 1: 24: 0 67, k i en f erm a˙ ja r m i l l 1:26:960 li kiseb fl-2014. Mhux talli hekk, talli l-˙in li g˙amel il-FrançiΩ fil-provi kien sa˙ansitra ferm a˙jar min n d ak li ki seb H ami lt on fil kwali fi ki t as-sena l-o ˙ra , li bil 1:25:232 tieg˙u ggwadanja l-pole.

Is -so l uz z jo n i t a’ ty res l i m ar g˙ ali ha G ro sjean, is - supersof ts , kienet aktar ratba minn dik li mdorrijin naraw is-soltu fuq dan iç-çirkwit, fattur li Ωgur tah veloçità Ωejda. Madankollu, huwa minnu wkoll li g˙ad baqa’ ferm aktar Ωviluppi xi jsiru fil-Lotus fix-xhur li ©ejjin, allura wie˙ed xorta wa˙da jista’ jistenna ˙inijiet aktar veloçi minn dawk tal-2014, anki b’tyres aktar ibsin. Id-differenza fir-rendiment tal-vetturi ta’ din is-sena tkompli to˙ro© ç a ra mi l l -a qw a ˙ i n l i g˙ am el Rosberg, illi kien sekonda aktar veloçi l-©img˙a l-o˙ra kkumparat mal-pole ta’ Hamilton. Dan minkejja l-fatt li l-ÌermaniΩ g˙amel uΩu mit- tyres medji, l-istess li uΩa lBrittaniku fil-kwalifiki tal-ista©un li g˙adda. Dan juri biç-çar li din is-sena b o st a t i m i ji et h um a fe rm ak t ar komdi bit-teknolo©ija ibrida milli k i en u l -i st a©u n li g˙ ad d a. G˙aldaqstant, stajna naraw matul il-

provi tal-©img˙a l-o˙ra li l-prijorità tag˙hom kien aktar ir-rendiment milli l-affidabbiltà hekk kif din tala˙˙ar kienet di©à aççertata fit-testijiet ta’ Jerez. Problemi tekniçi Eççezzjoni g˙al din ir-regola kienu l-McLaren illi g˙amlu t-tul kollu talprovi jissaraw mal- power unit talH on da . Nha r i l -Óa mi s, ma tu l l ewwel ©urnata ta’ provi, is-si©ill talMGU-K, is-sistema tal-irkupru talener©ija, çeda u ©ieg˙el lil Button i qatta’ ˙afna mil l-˙i n tieg˙u fi lgaraxx jistenna lit-tekniçi tal-Honda jippruvaw jaqbdu art tal-problema. It-tim kellu jqatta’ nhar il-Ìimg˙a j du r bi l -v et tu ra b ’re nd i me nt imnaqqas hekk kif is-si©ill il-©did li ordnaw ma kienx se jkun g˙ad-dispoΩizzjoni qabel is-Sibt. Però, meta dan fl-a˙˙ar tfaçça, kellu l-istess destin tal-predeçessur tieg˙u hekk kif çeda wara ftit ˙in.

B’hekk, Alonso kien irrassenjat li jdur m adwar i t-traççat b’vet tura b’rendiment limitat matul il-Óadd biex it-tim g˙all-inqas ikun jista’ ji©bor ftit i nformazzjoni teknika g˙all-analiΩi. Madankollu, dawn id-dawriet ta’ rutina ©ew fi tmiemhom f’daqqa wa˙da meta l-Ispanjol tilef il-kontroll tal-vettura f’kurva tlieta u baqa’ die˙el ©o ˙ajt b’impatt qawwi biΩΩejjed biex jikkawΩalu konkussjoni. Fortunatament, jidher li l-inçident mhuwiex se jkollu konsegwenzi fiΩiçi permanenti fuq Alonso, però huwa se jaqbeΩ it-tieni sessjoni ta’ provi f’Barçellona g˙al kollox din il©img˙a biex ikun f’kundizzjoni tajba g˙all-bidu tal-ista©un. Min-na˙a tag˙hom, il-McLaren malajr ikkjarifikaw li l-inçident ma k i enx i k ka wΩat mi nn prob l emi t ek niç i fi l-vettu ra, ki f spekul aw bosta wara l-˙abta. Skont it-tim, linçident kien fil-fatt konsegwenza tas-sewwieq li tilef il-kontroll talvett ura b’ri Ωul tat ta’ buffura ri˙ qawwija li ma kienx qieg˙ed jistenna. Qed ja˙bu l-karti? Fl-a˙˙ar, ta’ min isemmi r-rendiment eççezzjo nali tal -M ercedes. Mi nkejja, li l-aqwa ˙in tag˙hom kien it-tieni post ta’ Rosberg, dan inkiseb bit-tyres medji, ikkumparati mas- softs u s-supersofts illi uΩaw ittimijiet l-o˙ra biex kisbu ˙inijiet simili. Dan juri li l-Mercedes qeg˙din ja˙bu mill-inqas sekonda o˙ra filkomma f’termini ta’ rendiment. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, hemm min qed sa˙ansitra jispekula li l-kampjuni renjanti qeg˙din ukoll juΩaw issa borra bi ex i ta qql u l -vett uri tag˙hom ˙alli ma jikxfux il-potenzjal s˙i˙ tal-vetturi tag˙hom. Hemm verità wara din l-ispekulazzjoni? Inkunu nafu bi ss fi l-Gran Premju ta’ Melbourne!

it-tmiem tal-bidu Nhar il-Óamis li g˙adda bdiet it-tielet u l-a˙˙ar serje ta’ testijiet illi saru mill-©did f’Barçellona u li se jibqg˙u sejrin sal-lum waranofsinhar. Bosta mill-vetturi dehru affidabbli mhux ˙aΩin, però t-timijiet implimentaw numru ta’ bidliet Ωg˙ar u kbar illi jag˙mluha diffiçli biex wie˙ed ikollu idea çara ta’ x’qag˙da se jkunu fiha sal-Gran Premju ta’ Melbourne. Il-Óamis Fl-ewwel ©urnata ta’ provi kien Massa li kiseb l-aktar ˙in veloçi, dak ta’ 1’23.500, illi po©©a lill-Williams tieg˙u 0.776 sekondi quddiem is-Sauber ta’ Ericsson. Fit-tielet post spiçça Hamilton illi l-Óamis esperjenza ˙sarat flMGU-K, is-sistema tal-irkupru tal-ener©ija kinetika li ©eg˙luh jabbanduna s-sessjoni ta’ prova

g˙al ©urnata wara biss 48 dawra. Ta’ interess partikolari kienu l-bidliet radikali li ppreΩentaw it-Toro Rosso g˙al din issessjoni. L-iktar li ©ibdet l-g˙ajn kienet il-parti ta’ quddiem talvettura fejn l-imnie˙er kellu forma aktar dejqa lejn il-ponta tieg˙u, bidla li kienet akkumpanjatha minn diversi modifikazzjonijiet ajrudinamiçi o˙ra. Il-McLaren re©g˙u esperjenzaw diffikultajiet tekniçi hekk kif problemi idrawliçi ©ieg˙lu lit-tim ibiddel il-magna tieg˙u u llimitaw lil Button g˙al 7 dawriet. Il-Ìimg˙a It-tieni ©urnata ta’ testijiet rat lil Rosberg jag˙ti prova çara tassuperjorità teknika tal-Mercedes b’˙in ta’ 1’22.792, illi kien mad-

war 2.5 sekondi aktar veloçi mill-pole li kiseb Hamilton fl2014. Ta’ min jirrimarka, però, illi l-ÌermaniΩ kien qieg˙ed juΩa r-roti rotob meta kiseb il˙in tieg˙u, filwaqt li l-pole talBrittaniku wasal meta dan kien qed isuq bir-roti medji. Sadanittant, ir-Red Bull, Williams u l-Ferrari taw importanza partikolari lill-©bir ta’ informazzjoni ajrudinamika, proçess li kien segwit minn numru ta’ bidliet Ωg˙ar fil-vetturi tag˙hom. Dan, però, ma Ωammx lill-Williams milli jiksbu t-tieni l-aqwa ˙in tal-©urnata fil1’23.995 ta’ Bottas. Button re©a’ naqas milli jakkumula n-numru ta’ dawriet li g˙amlu ˙afna mill-kollegi tieg˙u. Madankollu, huwa rnexxielu jag˙mel ftit aktar minn mitt dawra, fatt illi awgura tajjeb g˙all-McLaren fejn tid˙ol l-affidabbiltà.

Id-debutt tal-Force India l©dida, il-VJM08, ukoll ˙alla impressjoni tajba f’dan ir-rigward. Madankollu, l-a˙jar ˙in li g˙amel Hulkenberg, dak ta’ 1’28.412, kien kwaΩi sitt sekondi anqas veloçi minn dak ta’ Rosberg. Is-Sibt Fit-tielet ©urnata ta’ provi, Hamilton kompla fejn ˙alla Rosberg hekk kif kiseb l-aqwa ˙in, dak ta’ 1’23.022. Il-vanta©© tieg˙u fil-˙in, però, ma kienx daqs tal-ÌermaniΩ. Madankollu, huwa kisbu birroti soft , ikkumparat massupersofts li uΩaw diversi millavversarji tieg˙u. Ftit iktar minn mitejn çenteΩmu ta’ sekonda ’l bog˙od minnu spiççaw Raikkonen u Massa li kellhom ©urnata ming˙ajr inçidenti partikolari.

Kemxejn differenti kienet listorja g˙al Carlos Sainz Jr illi waranofsinhar kien il-kawΩa tal-˙ru© ta’ Ωew© bnadar ˙omor min˙abba ˙sarat fil-vettura tieg˙u. Hulkenberg re©a’ kien protagonista ta’ ©urnata ta’ provi poΩittiva g˙all-Force India hekk kif irnexxielu jag˙mel 158 dawra bil-VJM08. Madankollu, il-pass tieg˙u re©a’ kien kwaΩi Ωew© sekondi aktar kajman minn tal-Mercedes. Il-problema opposta kellhom il-McLaren illi, minkejja li kisbu ˙in tajjeb biΩΩejjed biex jiggwadanjaw il-˙ames post, re©g˙u sabu ma’ wiççhom problemi ta’ affidabbiltà. Din id-darba l-vittma kien Magnussen illi rnexxielu jag˙mel biss 39 dawra qabel ma l-vettura kellha tidda˙˙al lura fil-garaxx g˙ax bdiet tnixxi Ω-Ωejt.

38 01|03|2015

kullhadd.com

PREMIER INGLIÛ

KÓ SPORTS

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ MAN. UTD V SUNDERLAND It-tim ta’ Louis van Gaal g˙eleb b’diffikultà lit-tim ta’ Sunderland u dan wara li ˙in twil u Sunderland kienu qed jikkontrollaw il-log˙ba u façilment setg˙u marru filvanta©©. Fl-ewwel taqsima, Sunderland kienu aqwa ferm minn Man. Utd iΩda ma kinux preçiΩi biΩΩejjed fl-attakk. Min-na˙a tag˙hom, il-United kienu traskurati ˙afna fil-pussess tal-ballun u setg˙u façilment marru minn ta˙t. Madankollu, fit-tieni taqsima l-United inbidlu totalment u marru fil-vanta©© permezz ta’ penalty millattakkant IngliΩ Wayne Rooney liema penalty wassal g˙al tkeççija ta’ Wes Brown. Dan il-plejer skurja t-tieni u la˙˙ar gowl tal-partita mir-rebound biex b’hekk il-United komplew jissodaw posthom mal-ewwel erbg˙a. LIVERPOOL V MAN CITY

Wayne Rooney ta’ Manchester United jiççelebra ma’ s˙abu WEST HAM V CRYSTAL PALACE Fl-ewwel log˙ba li kellna lbiera˙ waranofsinhar, fid-derby ta’ Londra, it-tim ta’ Crystal Palace g˙eleb lil West Ham barra minn daru bl-iskor kbir ta’ 1-3. Minkejja li tkeçça lejn l-a˙˙ar tal-partita, l-eroj tat-tim ta’ Palace kien lattakkant Glenn Murray li skurja Ωew© gowls u g˙en lil Palace b’din ir-reb˙a importanti g˙alihom. L-ewwel gowl talpartita wasal proprju mill-istess Murray ftit qabel l-ewwel taqsima meta minn

corner ta’ Puncheon, Murray tefa’ firrokna b’daqqa ta’ ras. It-tieni gowl wasal fil-51 minuta minn Scott Dann, g˙al darb’o˙ra, permezz ta’ daqqa ta’ ras. Ittielet gowl u d-doppjetta ta’ Murray wasal fit-63 minuta wara set-piece missolitu Puncheon. Il-gowl tal-konsolazzjoni mit-tim li ta’ Sam Allardyce wasal minn Enner Valencia fis-76 minuta wara xutt b’sa˙˙tu minn barra l-kaxxa. IΩda, dan ma kienx biΩΩejjed g˙al West Ham biex jie˙du xi ˙a©a minn din il-partita.

Fil-partitissima tal-lum fil-Kampjonat IngliΩ, it-tim ta’ Liverpool se jkun qed jilqa’ f’daru lit-tim ta’ Manchester City. Din il-log˙ba g˙andha toffri spettaklu liema b˙alu min˙abba l-fatt li Ω-Ωew© timijiet g˙andhom reb˙a g˙al aspirazzjonijiet differenti. Min-na˙a ta’ Liverpool, reb˙a f’darhom tkompli ssa˙˙a˙ iç-çansijiet tag˙hom biex jikkwalifikaw g˙aç-Champions League talista©un li ©ej u dan wara li aktar tard din il-©img˙a nqalg˙u mill-kompetizzjoni Ewropea wara li ©ew meg˙luba minn Besiktas fil-penalties. G˙aldaqstant, it-tim ta’ Man. City g˙andu aspirazzjonijiet differenti minn dawk ta’ Liverpool min˙abba l-fatt li qed jimmira li jil˙aq lil Chelsea fil-quççata tal-Premier League. Biex jag˙mel dan, Man. City iridu bilfors jirb˙u dan il-konfront, iΩda mhux se tkun façli f’Anfield.

West Ham v Crystal Palace

1-3

Burnley v Swansea

0-1

Man. Utd v Sunderland

2-0

Newcastle U. v Aston Villa

1-0

Stoke City v Hull City

1-0

West Brom v Southampton

1-0

LOGÓOB GÓAL-LUM Liverpool v Man. City

13.00

Arsenal v Everton

15.05

KLASSIFIKA TAL-LEAGUE TIM

Chelsea Manchester City Man. United Arsenal Southampton Liverpool Tottenham H Swansea City West Ham United Stoke City Newcastle United Crystal Palace West Brom Everton Hull City Sunderland QPR Burnley Aston Villa Leicester City

26 26 27 26 27 26 26 27 27 27 27 27 27 26 27 27 26 27 27 26

18 16 14 14 14 13 13 11 10 11 9 7 7 6 6 4 6 4 5 4

6 7 8 6 4 6 5 7 9 6 8 9 9 10 8 13 4 10 7 6

2 3 5 6 9 7 8 9 8 10 10 11 11 10 13 10 16 13 15 16

56 56 46 49 38 38 41 31 39 31 32 31 25 33 25 22 27 25 13 24

22 25 26 29 20 29 36 34 33 34 42 38 34 37 36 38 45 45 37 42

60 55 50 48 46 45 44 40 39 39 35 30 30 28 26 25 22 22 22 18

PUNTI OÓRA

SERIE A LOGÓOB GÓAL-LUM * Il-log˙ba tal-biera˙ bejn Chievo u Milan spiççat tard.

12.30

Cagliari v Verona Atalanta v Sampdoria Cesena v Udinese Geona v Parma Palermo v Empoli Sassuolo v Lazio Inter v Fiorentina Torino v Napoli

15.00 15.00 15.00 15.00 15.00 18.00 20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA Roma v Juventus

20.45

KLASSIFIKA TIM

Juventus Roma Napoli Lazio Fiorentina Sampdoria Genoa Internazionale Milan Torino Palermo Sassuolo Udinese Empoli Hellas Verona Chievo Atalanta Cagliari Cesena Parma

24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 23 24 24 24 24 24 24 23

17 13 13 12 10 8 9 9 8 8 8 6 7 5 6 6 5 4 3 3

6 9 6 4 9 12 9 8 9 9 9 11 7 12 7 6 8 8 7 2

1 2 5 8 5 4 6 7 7 7 7 7 9 7 11 12 11 12 14 18

51 37 44 40 36 30 36 39 35 27 38 29 26 25 27 18 21 31 23 20

13 18 30 27 24 27 29 31 30 25 39 35 31 27 43 30 35 45 47 47

57 48 45 40 39 36 36 35 33 33 33 29 28 27 25 24 23 20 16 10

ROMA V JUVENTUS

“MESSI SE JIRTIRA MA’ BARÇELLONA”

G˙ada se tintlag˙ab log˙ba li bla dubju se tqanqal l-interess fost dawk li jsewgu l-league Taljan. It-tim li jinsab disa’ punti ta˙t il- leaders talleague, Roma, qed jittamaw li g˙ada jnaqqsu ddistakk li g˙andhom mal-Juventus. Ir-Roma g˙adhom qed jiftakru f’dak l-episodju in©ust li kellhom ftit aktar kmieni fil-kampjonat met a h u m a m a r r u g ˙ a n d i l - B i a n c o n e r i . I r Rossoneri g˙adhom kemm ©ejjin minn reb˙a kontra Feyenoord, f’log˙ba tal-Europa League. Il-Juventini reb˙u ˙ames log˙biet mill-a˙˙ar sitta li lag˙bu kontra r-Roma fis-Serje A, filwaqt li naqsu milli jiskurjaw darba biss fl-a˙˙ar dsatax-il log˙ba li kellhom kontra l-ospitanti tag˙hom. Fil-log˙ba ta’ g˙ada l-Juventini se jkunu ming˙ajr is-servizz ta’ Andrea Pirlo.

Skont il-kowç PortugiΩ ta’ Chelsea, il-plejer internazzjonali Ar©entin ta’ Baçellona se jispiçça l-karriera tieg˙u ma’ dan ittim u eventwalment jirtira mat-tim Katalan. Dawn il-kumment minn Mourinho waslu fid-dawl tal-fatt li, riçentament, Chelsea kien wie˙ed minn dawk il-klabbs l-aktar imsemmija li setg˙u jakkwistaw lil Messi u dan meta r-relazzjoni tieg˙u mal-kowç Luis Enrique ma kinitx daqshekk tajba. Meta fe©©ew dawn ir-rapporti, Mourinho kien qal li r-regoli tal-Financial Fair Play tal-UEFA jag˙mluha diffiçli biex jinxtara dan il-plejer li l-valur massimu tieg˙u huwa ta’ madwar £300 miljun. Wara dawn ir-rapporti, Messi kien afferma l-poΩizzjoni tieg˙u li hu kien se jibqa’ ma’ Barçellona. F’kummenti li lillistazzjoni ta’ La Gazzetta Dello Sport, Mourinho sostna li huwa tal-fehma li Messi se jibqa’ ma’ Barçellona sakemm jirtira. Min jaf x’jista’ ji©ri? IΩ-Ωmien jag˙tina parir

TORINO V NAPOLI

BOMBA QRIB IL-GRAWND TA’ BORUSSIA DORTMUND

It-Torino b˙alissa g˙addejjin minn forma tajba, hekk kif tilfu log˙ba wa˙da biss mill-a˙˙ar ˙mistax li lag˙bu, u ma ninsewx li t-tim Taljan reba˙ lil Athletic Bilbao barra minn darhom, biex b’hekk kompla javvanza fil-kampjonat tal-Europa League. Min-na˙a l-o˙ra n-Napoli g˙andhom it-tendenza li jitilfu l-punti fit-tieni parti tal-ista©un, meta dawn jassiguraw posthom.

Bomba tat-Tieni Gwerra Dinjija nstabet qrib ˙afna l-grawnd Signal Iduna Park tat-tim ÌermaniΩ Borussia Dortmund. Din il-bomba, li tiΩen madwar 550lb, instabet nhar il-Óamis u kienet irrapportata mill-midja ÌermaniΩa li g˙andha ori©ini Brittaniçi, u issa qed isir minn kollox biex il-periklu li tista’ toffri din il-bomba jkun meqrud. Din il-bomba nstabet sig˙at biss qabel ma l-kowç tal-istess tim, Jurgen Klopp, kien se jindirizza konferenza stampa fuq il-log˙ba tal-biera˙ kontra Schalke. Il-grawnd, li jesa’ aktar minn 80,000, u Ω-Ωoni tal-madwar kienu evakwati biex il-persuni preΩenti ma jkunux esposti g˙al xi tip ta’ periklu. Il-klabb ÌermaniΩ qal li g˙adu mhux mag˙ruf kemm iΩ-Ωona ta’ madwar il-grawnd se ddum mag˙luqa. Il-bomba nstabet f’parke©© fil-Punent tal-istess grawnd u dan ©ie skoprut wara li ©ew studjati diversi ritratti mill-ajru.

INTER V FIORENTINA L-Inter jistg˙u ji©u punt biss ta˙t il-Fiorentina, dejjem jekk jirb˙u t-tliet punti kontra l-istess tim. IΩ-Ωew© timijiet ©ejjin minn log˙ob li ntlag˙ab matul il-©img˙a. L-Inter g˙andhom lil Handanvic li g˙ad hemm t˙assib dwaru, filwaqt li Ranocchia huwa mistenni li jirritorna lura mal- istarting line-up g˙al Mancini minflok Vidic. Min-na˙a l-o˙ra l-Vjola huma mistennija li jilag˙bu lil Babacar minflok Mario Gomez, anke wara li dan tal-a˙˙ar skurja kontra t-Tottenham u wassalhom sabiex javvanzaw fl-Europa League. Il-Fiorentina se jkollom lill-plejer internazzjonali Taljan, Giuseppe Rossi nieqes min˙abba injury , infatti g˙andu barra madwar 4-5 ©img˙at.

MITFUGÓA BANANA FIL-LOGÓBA BEJN FEYENOORD U ROMA Il-log˙ba tal-©img˙a li g˙addiet bejn Feyenoord u Roma, millkompetizzjoni Ewropea tal-Europa League, kienet sospiΩa g˙al aktar minn g˙axar minuti u dan wara li ntfeg˙et buΩΩieqa forma ta’ banana fil-grawnd, liema o©©ett g˙andu konnotazzjonijiet razzisti. Diversi o©©etti o˙ra kienu mitfug˙in qrib l-attakkant internazzjonali tal-Kosta tal-Ivorju Gervinho, li mbag˙ad bil-gowl tieg˙u rnexxielu jaqla’ lill-istess Feyenoord mill-kompetizzjoni u b’hekk Roma reb˙u b’aggregate ta’ 3-2.

SPORTS KÓ

01|03|2015 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE PIETÀ H SLIEMA W

1 1

TARXIEN FLORIANA

1 2

ÛEBBUÌ R HIBERNIANS

0 5

NAXXAR L BALZAN

1 2

Ritratti: STEPHEN GATT

PIETÀ JSALVAW PUNT FL-AÓÓAR

Joseph Borg (S) jag˙mel rabuxxata, Kyle Cesare jisfida

Gowl minuta mit-tmiem minn Pietà rnexxielu jakkwista punt importanti kontra t-tim ta’ Sliema li Ωgur se jkunu ddiΩappuntati min˙abba li qed jimmiraw biex jakkwistaw post fil-UEFA Europea League tal-ista©un li ©ej. L-ewwel azzjoni ta’ Sliema waslet fl-ewwel 8 minuti meta xutt fil-baxx ta’ Trevor Cilia g˙adda barra mil-lasti ta’ Pietà. Fit-22 minuta Sliema re©g˙u kienu perikoluΩi meta minn free-kick b’sa˙˙tu minn poΩizzjoni angolata ta’ Pedro dos Santos Calcado kien imdawwar g˙al corner minn Miguel Montfort. Óames minuti qabel spiççat l-ewwel taqsima, proprju fl-40 minuta, Sliema marru fil-vanta©©. Kienet azzjoni personali tal-plejer Djumo Bocar fejn dan da˙al fil-kaxxa u g˙eleb lill-gowler ta’ Pietà b’xutt fil-baxx li spiçça fir-rokna tax-xibka biex b’hekk Sliema da˙lu jistrie˙u minn fuq biex g˙amel l-iskor 1-0 g˙al Sliema. Fit-tentattiv tag˙hom biex jippruvaw i©ibu l-gowl tad-draw, Pietà ˙ar©u fuq l-attakk fis-56 minuta meta xutt fil-baxx minn poΩizzjoni angolat ta’ Luke Micallef kien salvat mill-gowler ta’ Sliema Glenn Zammit. Fid-69 minuta azzjoni o˙ra ta’ Pietà, meta minn cross ta’ Gabriel Joao da Salva, id-daqqa ta’ ras ta’ Orosco Anonam ©iet salvata parzjalment minn Zammit u x-xutt ta’ Christian Grech ©ie mblukkat minn difensur ta’ Sliema. L-ewwel azzjoni ta’ Sliema fit-tieni taqsima kienet fis-70 minuta, g˙al darb’o˙ra minn xutt ta’ Cilia li, iΩda, kien salvat minn Montfort. Ilmument tal-partita u ta’ Pietà wasal proprju minuta mit-tmiem, preçiΩament fid-89 minuta meta, minn corner ta’ Jurgen Pisani, ilballun wasal g˙and Leonardo dos Santos Fortunato li g˙eleb lil Zammit b’daqqa ta’ ras b’sa˙˙itha biex g˙amel l-iskor b’1-1 fla˙˙ar mumenti tal-partita.

Referee: Alan Mario Sant

Alex Muscat (S), Gabriel Da Silva (P) u Djumo Bocar (S)

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

KLASSIFIKA Hibernians Birkirkara Valletta Floriana Balzan Sliema Wanderers Mosta Pietà Hotspurs Ûebbug Rangers Naxxar Lions Tarxien Rainbows Qormi

+/-

Pti

23 23 23 24 23 24 23 24 23 23 24 23

20 14 14 9 9 8 7 5 5 5 4 4

3 4 2 8 8 7 5 7 6 7 9 6

0 5 7 7 6 9 11 12 12 11 11 13

70 42 53 42 36 30 25 20 28 26 25 23

14 22 20 42 34 34 44 39 53 35 43 40

+56 +20 +33 +0 +2 -4 -19 -19 -25 -9 -18 -17

33 25 22 21 18 18 14 12 12 11 11 9

LOGÓOB GÓAL-LUM Stadium Nazzjonali Mosta Qormi

v Birkirkara v Valletta

14.00 16.00

TELFA F’REBÓA GÓAL FLORIANA

Clyde Borg (F) u Firas Aboulezz (T)

Il-goalkeeper Sean Mintoff (T) ibieg˙ed il-periklu mil-lasta tieg˙u

It-tim ta’ Floriana rnexxielu jdawwar telfa f’reb˙a kontra Tarxien u dan wara li kienu minn ta˙t biex b’hekk kisbu tliet reb˙iet importanti li Ωammewhom fir-raba’ post tal-klassifika. L-ewwel azzjoni tal-log˙ba u ta’ Floriana waslet wara biss 4 minuti log˙ob meta minn free-kick mog˙ti minn Steve Pisani lejn Marcelina, dan kompla lejn in-nofs bir-ras biss la˙aq interçetta lballun il-plejer ta’ Tarxien Godar Perreira fejn ça˙˙ad lil Floriana milli jmorru fil-vanta©©. Fit-8 minuta log˙ob, azzjoni o˙ra g˙al Floriana meta g˙al darb’o˙ra jkollhom free-kick li din id-darba jinkariga ru˙u minnu Gary Muir li tefa’ lejn Amadou Samb li, iΩda, bir-ras tefa’ ftit g˙oli. Fit-30 minuta tal-log˙ba waslet lewwel azzjoni ta’ Tarxien u wasal il-gowl. Ir-referee Sandro Spiteri jag˙ti penalty g˙al Tarxien wara li Alexander Cini ©ie mwaqqa’ fil-kaxxa minn Emanuel Briffa bil-penalty jinkariga ru˙u minnu Triston Caruana li tefa’ wara l-gowler ta’ Floriana Matthew Calleja Cremona. Dan il-vanta©© Tarxien damu jgawduh biss erba’ minuti u dan g˙ax Floriana ©abu l-gowl tad-draw. Kien minn cross shot ta’ Amadou Samb li ©ie devjat mill-plejer ta’ Tarxien Acevedo li tefa’ fix-xibka tieg˙u stess. Wara bidu kwiet fit-tieni taqsima, l-ewwel azzjoni waslet minn Tarxien fil-50 minuta meta, minn free-kick ta’ Vallecillo ta’ Tarxien, il-gowler ta’ Floriana salva tajjeb u l-ballun baqa’ sejjer f’corner. Tmien minuti wara Tarxien komplew jag˙fsu u marru qrib ˙afna li jmorru fil-vanta©© meta pass ta’ Perreira lejn Soly Mouhammed mill-viçin ra l-ballun ja˙bat mal-lasti. Il-gowl rebbie˙ ta’ Floriana wasal fit-83 minuta meta minn azzjoni personali ta’ Vito Plut dan baqa’ javvanza mal-linja u tefa’ lejn in-nofs fejn kien hemm jistennieh Amadou Samb li b’lasta vojta tefa’ fix-xibka qalb id-dellirju ta’ fer˙ mis-sapporters FurjaniΩi preΩenti. Fil-91 minuta Tarxien spiççaw bi plejer anqas meta tkeçça Mouhammed b’karta ˙amra diretta.

Referee: Sandro Spiteri

40 01|03|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

FONDI EWROPEJ GÓAL AKTAR OPPORTUNITAJIET

Ian Borg Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza tal-UE u Fondi Ewropej

Ta’ kuljum niltaqa’ ma’ nies minn kull angolu, li jitolbu lparir tieg˙i dwar kif jistg˙u jibbenefikaw minn xi tip ta’ fondi Ewropej. Nistqarr li wie˙ed mill-akbar sodisfazzjonijet li kelli kemm ilni responsabbli mill-fondi Ewropej ta’ pajjiΩna hija li dan huwa xog˙ol li qieg˙ed iressaqni lejn nies u setturi ©odda. Dan kollu jag˙tini ç-çans li nwelled kif ukoll ng˙in fittwettiq ta’ bosta pro©etti. Din hija ˙idma li ma tieqaf qatt. G˙al dawn l-a˙˙ar xhur konna g˙addejjin b’˙idma fuq Ωew© binarji: l-ipprogrammar tal-programm finanzjarju l-©did 2014-20, kif ukoll l-g˙eluq talprogramm finanzjarju 20072013. Hija sfida li tirrikjedi impenn, dedikazzjoni u kontabbilità. F’Marzu 2013 sibna sitwazzjoni diffiçli ferm quddiemna. Il-figuri li ppreΩentawlna ma kienu inkora©©anti xejn. Kien çar li kien hemm telqa u element ta’ rassenjazzjoni fejn ˙add ma kien imdorri jirrispondi g˙al g˙emilu jew li jid˙ol g˙al pro©ett mill-bidu sal-a˙˙ar. Responsabbiltà politika diretta g˙all-fondi ma kinitx teΩisti u allura sibna li ˙afna pro©etti kienu waqg˙u lura ferm. Irriskju ta’ telf ta’ fondi kien possibbiltà reali u, g˙aldaqstant, kienet fir-responsabbiltà tieg˙i li niΩgura li dan ma jse˙˙x. Sa dak iΩ-Ωmien pajjiΩna kien

g˙adu kkommetta biss 30% talfondi. Sentejn wara, bi pjaçir ninnota li pajjiΩna re©a’ qabad rotta ©dida. Il-fondi li kienu f’riskju, illum re©g˙u ©ew allokati mill-©did fuq interventi o˙ra, waqt li pro©etti li kienu tard ing˙ataw direzzjoni ©dida. Illum il-figura tal-fondi kommessi telg˙et g˙al 78% u ninsabu fiduçjuΩi li sal-a˙˙ar tal-2015 nkunu l˙aqna l-100%. L-g˙eluq tal-programm finanzjarju 2007-13 mhuwiex listampa kollha però. F’dawn la˙˙ar xhur kienet ukoll g˙addejja ˙idma intensiva sabiex nifinalizzaw il-pjanijiet ta’ pajjiΩna g˙as-seba’ snin li gejjin, kif ukoll sabiex niksbu l-approvazzjoni talKummissjoni Ewropea. Grazzi g˙all-˙idma bla waqfien li ˙adet ix-xhur, illum g˙andna lapprovazzjoni u fil-©img˙at li ©ejjin ser inkunu wkoll qeg˙din in˙abbru l-programmi operattivi tag˙na. Dan ifisser li fix-xhur li ©ejjin ser inkunu qeg˙din intellqu l-ewwel skemi mill-fond finanzjarju l©did u se nkunu f’poΩizzjoni li naraw il-bidu ta’ bosta pro©etti. Il-miri ta’ dan il-Gvern huma dokumentati. Fl-istess waqt, ilmiri tal-2020 imposti fuqna mill-Unjoni Ewropea qeg˙din hemm ukoll u huma miri li jirrikjedu kunsiderazzjonijiet speçifiçi matul it-tfassil tal-proposti li pajjiΩna ressaq ’il quddiem. Il-prijoritajiet jinkludu

aktar investiment f’oqsma b˙alma huma r-riçerka u linnovazzjoni, fl-ener©ija alternattiva, fl-informatika, kif ukoll ˙idma u impenn favur ˙olqien ta’ impjiegi. Dawn il-fondi u l-iskemi li ser inkunu qed in˙abbru fiΩ-Ωmien li ©ej ser ifissru qabΩa fil-kwalità f’˙ajjet bosta nies. Se jfissru infrasstruttura moderna, opportunitajiet usa’ u tkabbir ekonomiku akbar. EΩempju çar u prattiku ta’ dan kollu se˙˙ il©img˙a li g˙addiet. Kien ta’ sodisfazzjon kbir g˙alija meta nedejna dik li ser tkun mag˙rufa b˙ala l-EU Funds for SMEs – skema li konna ilna ˙afna xhur ninnegozjaw dwarha u li ser tg˙in lil bosta Maltin li g˙andhom fi ˙siebhom li jkabbru l-intrapriΩa tag˙hom. Permezz ta’ din l-inizjattiva favur l-SMEs fta˙na l-bibien g˙al aktar investiment. IlGvern Malti ser ikun qed jinvesti €15-il miljun fi ˙dan ilbanek lokali li min-na˙a tag˙hom ser ikunu f’poΩizzjoni li joffru rati vanta©©juΩi lil intrapiΩi Ωg˙ar u medji li g˙andhom l-g˙atx li jkabbru u jkomplu jinvestu. Huwa stmat li permezz ta’ dan l-istrument finanzjarju, madwar 845 intrapriΩa medja u Ωg˙ira ser tkun qed tibbenefika minn dan l-investiment li mistenni ji©©enera ’l fuq minn €60 miljun f’attività ekonomika.

Din l-inizjattiva ntlaqg˙et tajjeb ferm, kemm mill-GRTU kif ukoll mill-MHRA li, kif stqarrew, din se tkun opportunità` li ser isservi ta’ inçentiv propizju g˙al bosta membri tag˙hom – kemm jekk g˙adhom qed jibdew kif ukoll jekk huma stabbiliti – li g˙andhom bΩonn dik l-ispinta biex ikomplu jinvestu. Il-pass li jmiss huwa li n˙arsu ’l quddiem b’kunfidenza, b’ottimiΩmu. Irridu li Ω-Ωmien li ©ej ikun Ωmien li jg˙inna niffukaw fuq l-implimentazzjoni tal-pro©etti. Dan jista’ jse˙˙ biss permezz ta’ monitora©© kontinwu u sistema ta’ imman©©jar serju. Ma g˙andniex lok li jer©g˙u jsiru l-iΩbalji amministrattivi li saru fil-passat. Il-fondi Ewropej jafu jkunu su©©ett tekniku u ˙afna jafu jqisuh b˙ala estensjoni talburokrazija li jista’ jaqta’ qlub in-nies. L-iskrutinju marbut mal-fondi, però, huwa parti importanti tal-proçess li jiggarantixxi trasparenza u kompetizzjoni ©usta bejn kull applikant. Il-fondi huma l-g˙odda li ser jg˙inuna nfasslu l-futur tag˙na u ta’ wliedna. Wasal iΩ-Ωmien li nibdew niffukaw fuq dak li g˙andna bΩonn. Wasal iΩΩmien li n˙arsu ’l quddiem fuq il-prijoritajiet li ser jg˙inuna nag˙mlu d-differenza u qabΩa a˙jar fil-kwalità tal-˙ajja tag˙na.