KullHadd_01.11.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ANALIÛI

TAR-RAPPORT TAL-WHO DWAR IL-KANÇER Il-Óadd, l-1 ta’ Novembru, 2015 Óar©a Nru 1,164

Prezz ›1

JOE CASSAR JISPARA F’SAQAJH DWAR IL-KAÛ TA’ GAFFARENA

SANT’ANÌLU JINFETAÓ MILL-ÌDID GÓALL-PUBBLIKU

Id-Deputat Nazzjonalista Joe Cassar spara f’saqajh hekk kif fil-verΩjoni li ta hu stess ˙are© biç-çar li r-relazzjoni tieg˙u ma’ Joe Gaffarena ma kinitx sempliçiment wa˙da ta’ konoxxenza. L-eks-Ministru u kelliem ewlieni tal-PN ammett a l i g ˙ a m e l serje ta’ akkwisti ming˙and Gaffarena. L-iskuΩa fjakka li ©ab hija li dawn lo©©etti, fosthom karozza u kameras tas-sigurtà, ng˙atawlu snin ilu b˙ala parti minn frame-up.

Matul dawn il-jumejn Heritage Malta fet˙et ilForti Sant’An©lu g˙all-pubbliku wara l-inawgurazzjoni uffiçjali li saret mill-Prim Ministru ta’ Malta Joseph Muscat. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-Kuratur Matthew Balzan u l-Perit Ruben Abela, li spjegawlna x’xog˙ol sar matul dawn l-a˙˙ar snin biex din il-©awhra nazzjonali tie˙u lura s-sura li jixirqilha.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 3

IKTAR MINN 200 MEJTA… ATTAKK TERRORISTIKU? Ajruplan li jag˙mel parti mill-flotta tal-linja talajru Russa Metrojet waqa’ fil-muntanji tal-peniΩola E©izzjana tas-Sinaj ilbiera˙ filg˙odu. Skont lawtoritajiet E©izzjani, il-passi©©ieri, illi kienu 224, mietu kollha f’din it-tra©edja. Grupp terroristiku affiljat mal-Istat IΩlamiku sostna li kien hu li waqqa’ dan l-ajrupjan b˙ala vendetta g˙all-attakki Russi fis-Sirja. Madankollu, dawn l-affermazzjonijiet g˙adhom ma kinux ikkonfermati.

SERVIZZ TAL-EMERÌENZA GÓALL-ANNIMALI F’GÓAWDEX Mis-sena d-die˙la G˙awdex se jkollu servizz ta’ ˙arsien tal-annimali g˙all-ewwel darba. D a n Ω v e lah is-Segretarju Parlame ntari Roderick Galdes meta kien qed ji©i intervistat minn din il-gazzetta dwar il-˙idma li g˙addejja fil-qasam tal-biedja, is-sajd u l-annimali. S’issa qatt ma kien hemm servizz adegwat f’G˙awdex, speçjalment f’emer©enza, fejn lambulanza tal-annimali jkollha titla’ minn Malta u ©ieli jkun tard wisq. “Se no˙olqu uffiççju hemm, fejn se jkun h e m m n u mru ta’ impjegati. G˙addejjin b’diskussjonijiet mal-Ministeru g˙al G˙awdex biex invaraw dan is-servizz is-sena d-die˙la,” spjega s-Segretarju Parlamentari. Ara pa©na 7

02 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

JOE CASSAR JISPARA F’SAQAJH... SIMON BUSUTTIL JIBQA’ JIDDEFENDIH GLEN FALZON glen@kullhadd.com Nhar il-Óamis li g˙adda filParlament id-Deputat Nazzjonalista Joe Cassar spara f’saqajh hekk kif fil-verΩjoni li ta hu stess ˙are© biç-çar li rrelazzjoni tieg˙u ma’ Joe Gaffarena ma kinitx sempliçiment wa˙da ta’ konoxxenza iΩda ferm aktar minn

hekk. L-eksMinistru u kelliem ewlieni tal-Partit Nazzjonalista (PN) Joe Cassar ammetta li ng˙ata rigali fil-forma ta’ karozza u sistema ta’ CCTVs g˙addar tieg˙u. L-iskuΩa fjakka li ©ab hija li dawn ir-rigali ng˙atawlu snin ilu b˙ala parti minn ‘frame-up’. Intant, ilbiera˙ Simon Busuttil ˙are© jappo©©a bis-s˙i˙ lil Joe Cassar u qal li huwa jemmen lilu u mhux lil Gaffarena. Apparti minn hekk, Simon

Busuttil sejja˙ dan l-iskandlu b˙ala manipulazzjoni millGvern filwaqt li ˙alla f’idejn ilpoplu biex ji©©udika jekk Joe Cassar g˙amilx xi ˙a©a ˙aΩina jew le. Minflok tkeçça mill-PN, Joe Cassar sab l-appo©© tal-Kap tieg˙u Simon Busuttil li huwa issa kkonfermat b˙ala Mr Double Standards.

Familjarità bejn Cassar u Gaffarena Wara diversi konferenzi stampa mill-PN biex jitfa’ dawl ikrah fuq il-Gvern, ˙are© biççar minn Joe Cassar stess li waqt li kien Ministru tas-Sa˙˙a kien qrib ˙afna ta’ Gaffarena tant li skont hu dan kien imur id-dar g˙andu biex jifta˙ qalbu. Kien hawnhekk, fil-fatt, li Joe

Cassar ammetta li Gaffarena kien imur g˙andu ˙afna drabi. Fi kliem Cassar stess, meta Gaffarena kien imur g˙andu, kien ji©bidlu l-attenzjoni li m’g˙andux ‘security cameras’ madwar il-proprjetà tieg˙u. Ammetta li rçieva karozza ming˙and Gaffarena Joe Cassar ammetta wkoll li hu flimkien ma’ Gaffarena kienu ftehmu dwar prezz ta’ karozza li skont Cassar din kienet Peugeot 307, antika 11-il sena u b’˙afna problemi, u l-prezz miftiehem kien dak ta’ €1,000. IΩda l-fatti huma li Gaffarena qatt ma t˙allas ta’ din il-karozza g˙alhekk it-tranΩazzjoni biex il-karozza g˙addiet ming˙and Gaffarena g˙al g˙and Joe Cassar ma kinitx wa˙da ta’ bejg˙ skont il-li©i min˙abba li ma sarx ˙las iΩda donazzjoni. Dan kollu jo˙ro© minn fomm Joe Cassar innifsu meta qal li Gaffarena talbu biex flok jibg˙at çekk lilu, jaqbad lammont dovut ta’ €1,000 u jag˙tih permezz ta’ donazzjoni lill-PN. Joe Cassar qal ukoll li Gaffarena talbu biex ma jitniΩΩilx ismu fuq l-irçevuta g˙ax ma riedx juri li l-familjari tieg˙u li kien qed jag˙mel donazzjoni lill-PN. F’dan ir-rigward, g˙alhekk, il-mistoqsija li ti©i f’mo˙˙ kul˙add hi li dan ifisser li Gaffarena qatt ma ta donazzjonijiet f’ismu lill-PN min˙abba li kien jiddejjaq? Joe Cassar kiser il-kodiçi taletika Effettivament Joe Cassar kiser ukoll il-kodiçi tal-etika meta rçieva donazzjoni li mbag˙ad

qatt ma kien niΩzel. B’din iddikjarazzjoni li g˙amel, Joe Cassar ikkonferma wkoll li kiser il-kodiçi tal-etika talMinistri liema kodiçi sar minn Gvern Nazzjonalista stess. Il-kodiçi tal-etika punt 58, li kien fis-se˙˙ dak iΩ-Ωmien, kien jg˙id li Ministru m’g˙andux jaççetta rigali jew servizzi li l-entità tag˙hom tkun tali, li jistg˙u jpo©©uh f’obbligazzjoni kemm jekk din tkun reali kif ukoll jekk tidher li tista’ tkun hekk. Gaffarena ©ieli ˙adem jew ˙allas il-post ta’ Joe Cassar? Iç-çirasa fuq il-kejk qieg˙da hawnhekk. Joe Cassar ma jeskludix li effettivament Gaffarena ˙adimlu jew ˙allaslu l-post iΩda jg˙id

biss li m’hemmx ftehim bilmiktub bejniethom it-tnejn li Gaffarena kellu jag˙millu dan. F’dan il-kaΩ, iç-ça˙da kategorika ma waslitx. Fi ftit inqas minn tliet ©img˙at Simon Busuttil la ˙a azzjoni fuq Claudio Grech li gideb quddiem il-Kumitat Parlamentari fuq l-akbar skandlu ta’ korruzzjoni politika, re©a’ da˙˙al mieg˙u lill-eks Ministru Giovanna Debono li rra©el tag˙ha sa˙ansitra huwa mixli fil-Qorti g˙amel xog˙ol fil-privat minn fondi pubbliçi g˙all-voti u lbiera˙ iddikjara bil-qawwi li jemmen lil Joe Cassar u mhux lil Gaffarena. Wie˙ed jistaqsi fejnha l-good governance li tant fta˙ar biha u tkellem dwarha Simon Busuttil? Dan huwa l-gvern alternattiv li l-PN qed jg˙id li hu?

ÇENSU GALEA ÓA FLUS ÛEJDA U GÓADU MA RRITORNAHOMX Minn mistoqsija Parlamentari li twie©bet mill-Ministru g˙allInfrastruttura u t-Trasport Joe Mizzi rriΩulta li l-Membru Parlamentari Nazzjonalista Çensu Galea kien jokkupa lkariga ta’ Chairman u Chief Executive Officer tal-Building Industry Consultative Committee (BICC) b’salarju ta’ €29,101 fis-sena liema somma akkumulata eççediet is-somma stipulata u dovuta, li d-differenza g˙adha ma t˙allsitx lura sal-©urnata tal-lum.

Toni Bezzina ja˙dem idDipartiment tal-Works

huwa proprju l-Ministru Joe Mizzi.

Apparti minn hekk, il-kelliem preΩenti tal-OppoΩizzjoni g˙all-Biedja u s-Sajd Toni Bezzina fil-preΩent jokkupa l-kariga ta’ Senior Architect b’salarju ta’ ‘l fuq minn €25,000 u b’allowances li jla˙˙qu madwar €4,651 o˙ra. IΩda li ˙afna nies ma jafux, Toni Bezzina g˙adu ja˙dem sal-lum fid-Dipartiment talWorks u l-Ministru tieg˙u

PN fil-Gvern ma Ωammx mal-weg˙da tieg˙u F’mistoqsija Parlamentari o˙ra, din id-darba fuq ilmiΩuri li Transport Malta be˙siebha tie˙u fit-triq li tag˙ti g˙at-Telg˙a ta’ Alla u Ommu, il-Ministru Mizzi qal li din it-triq ma taqax ta˙t irresponsabbiltà ta’ Transport Malta madankollu xorta kien

hemm diskussjonijiet minna˙a tieg˙u biex wie˙ed jara x’jista’ jsir biex titran©a s-sitwazzjoni f’din it-triq. Ta’ min wie˙ed isemmi li Çensu Galea stess kien g˙amel l-istess mistoqsija Parlamentari lura fl-2011 lillMinistru ta’ dakinhar Austin Gatt fuq din l-istess problema. Austin Gatt kien wie©bu li g˙alkemm din it-triq kienet responsabbiltà tal-Kunsill Lokali, dak iΩ-Ωmien Kunsill

Lokali Nazzjonalista, ixxog˙ol kien se ji©i evalwat u kkunsidrat fil-futur fil-kuntest tal-programm ta’ Transport Malta, li jekk ikun hemm ilfondi, jag˙mel dan ix-xog˙ol minflok il-Kunsill Lokali nnifsu. Fi kliem ie˙or, jidher çar li dawn ix-xog˙lijiet baqg˙u ma sarux minn Gvern Nazzjonalista kif kien imwieg˙ed ©aladarba re©a’ kien hemm mistoqsija Parlamentari fuq din it-triq.

LOkALI kÓ

01|11|2015 03

kullhadd.com

RESTAWR TA’ ÌAWHRA NAZZJONALI Ilbiera˙ u llum Heritage Malta fet˙et il-Forti Sant’An©lu g˙allpubbliku wara l-inawgurazzjoni uffiçjali li saret mill-Prim Ministru ta’ Malta Joseph Muscat. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-Perit Ruben Abela, il-

Projects Leader li dderie©a dan ir-restawr, kif ukoll ma’ Matthew Balzan, il-Kuratur talForti Sant’An©lu, li spjegawlna ftit mix-xog˙ol li sar matul dawn l-a˙˙ar snin biex din il©awhra nazzjonali tie˙u lura ssura li jixirqilha.

L-Admiral’s Hall kien jinkludi kçina u kamra tal-ikel g˙all-ba˙rin IngliΩi

Ir-Reception kellha lo©©a, kçina u façilitajiet ta’ dentistrija

Il-binja tar-Reception x’aktarx li kienet l-ewwel fabbrika talporvli f’Malta li bdiet tintuΩa jew inbniet ftit wara l-1530. Madankollu, din splodiet matul l-Assedju l-Kbir fid-19 ta’ Ìunju 1565. Hija ddokumentata b˙ala ma˙Ωen tal-porvli fil-pjanti tassekli tmintax u dsatax. Malbidu tas-seklu g˙oxrin bdiet tintuΩa b˙ala sick bay (infermerija) u kienet takkomoda erba’ pazjenti. Aktar tard Ωdidulha lo©©a, kçina, façilitajiet ta’ dentistrija u xelter ta˙t lart waqt it-Tieni Gwerra Dinjija. L-a˙˙ar uΩu tag˙ha kien b˙ala

Qorti Marzjali fis-sebg˙inijiet tas-seklu g˙oxrin. Din il-binja ©iet imnaddfa minn ammont ta’ kisi bissiment li kien sar matul iΩΩminijiet u b’hekk re©g˙et inkixfet il-©ebla. Minn barra, b˙ala wa˙da mill-ewwel biççiet xog˙ol li saru fil-forti ftit xhur minn meta dawn il-partijiet g˙addew g˙and Heritage Malta, permezz ta’ g˙ajnuna mid-Direttorat tar-Restawr, ©ie mibdul id-deffun tas-saqaf li kellu ˙afna ˙sarat. Minn ©ewwa l-binja ©iet mibdula f’çentru li jilqa’ l-viΩitaturi.

L-Admiral’s Hall tokkupa s-sit tal-kwartieri tassuldati mibnija fl-1692 u li twaqqg˙u fit-Tieni Gwerra Dinjija. Inbniet mill-©did fl-1948 biex tintuΩa b˙ala kçina u kamra tal-ikel g˙allba˙rin IngliΩi. Is-sistema ta’ kostruzzjoni tag˙ha hija pjuttost unika peress li hi mag˙mula minn qafas ta’ travi tal-˙adid li wara tlibbsu bil-©ebel u b’saqaf tal-konkos. Din kienet l-akbar biçça xog˙ol ta’ restawr g˙ax it-travi u l-kolloni tal-˙adid saddu u b’hekk ˙afna mill-©ebel inqasam. G˙aldaqstant, il-©ebel kollu kellu jin˙att u nkixfet kompletament l-istruttura tal-˙adid. Wara li din ©iet imnaddfa mis-sadid u trattata permezz ta’ Ωebg˙a apposta, il-©ebel re©a’ beda jinbena b’rispett lejn id-disinn ori©inali ta’ dan l-bini.

Egmont, kamra ta’ rikreazzjoni li kienet tinkludi çinema u billiards

B˙ala l-baΩi tal-Flotta IngliΩa fil-Mediterran, ilForti Sant’An©lu kien jakkomoda mijiet ta’ nies tas-servizz. U˙ud mill-façilitajiet offruti millAmmiraljat kienu jikkonçernaw ir-rikreazzjoni ta’ dawn il-˙addiema. Fl-1920, il-biçça l-kbira talbatterija ta’ Sant’An©lu ©iet uΩata biex tinbena din il-kamra ta’ rikreazzjoni li kienet tinkludi çinema u billiards. Fis-sittinijiet, il-binja ©iet imkabbra b’bottegin u kamra tat-televiΩjoni. F’dan il-bini l-akbar biçça xog˙ol kienet irrestawr tas-saqaf tas-sala prinçipali g˙ax hija msaqqfa bi struttura tal-˙adid u miksija b’fallaki tal-injam u pjançi taΩ-Ωingu. Il-pjançi kollha u xi fallakki tal-injam kellhom jinbidlu u re©g˙et saret mill-©did is-sistema tal-©bir tal-ilma minn fuq dan is-saqaf.

04 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

INAWGURATA L-ISTUDENT HOUSE TAL-MCAST Nhar l-Erbg˙a li g˙adda ©iet inawgurata b’mod uffiçjali l-Istudent House fl-MCAST, pro©ett kofinanzjat minn fondi Ewropej b’valur totali ta’ €19-il miljun. G˙al din lokkaΩjoni attendew il-Ministru g˙allEdukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo u lMinistru g˙all-Finanzi Edward Scicluna, kif ukoll is-Segretarju Parlamentari g˙allPresidenza UE 2017 u g˙all-Fondi Ewropej Ian Borg. Investiment ta’ €19-il miljun Fid-diskors tieg˙u, il-Ministru Bartolo qal li dan il-pro©ett se jsa˙˙a˙ il-preΩenza talMCAST f’pajjiΩna sabiex iktar Ωg˙aΩag˙ ikunu jistg˙u jkomplu l-istudji tag˙hom. Huwa qal li, g˙alkemm il-prijorità edukattiva hija lkwalità tat-tag˙lim u ta˙ri© li jing˙ataw l-istudenti, li jkollok ambjent tajjeb jg˙in ˙afna biex l-g˙anijiet edukattivi jintla˙qu. Min-na˙a tieg˙u, il-Ministru Edward Scicluna qabbel l-istat mitluq li kien fih ilpost snin ilu ma’ dak trasformat tal-lum. Huwa qal li l-MCAST se jkun kulle©© li fil-livell akkademiku tieg˙u j˙abbatha tajjeb ma’ kulle©©i b˙alu barra minn pajjiΩna. Huwa ˙a l-okkaΩjoni biex jag˙mel kura©© lill-istudenti biex jistudjaw u jikbru f’kull sens, sabiex kemm huma kif ukoll il-pajjiΩ ikollhom futur sabi˙ kif jixirqilna b˙ala Stat Membru tal-Unjoni Ewropea. Sadanittant, is-Segretarju Parlamentari Ian Borg fera˙ lit-tmexxija tal-MCAST u lillMinisteru tal-Edukazzjoni g˙al dan il-pro©ett waqt li stieden lill-istudenti sabiex jibdew iqisu dan il-bini l-©did b˙ala d-dar tag˙hom. Filwaqt li spjega li dan il-pro©ett ibbenefika minn madwar €19-il miljun ta’ fondi Ewropej, huwa sa˙aq li se jkun qieg˙ed igawdi wkoll minn Ωieda sostanzjali fuq l-allokazzjoni ori©inali. Investiment fl-istudenti Dan huwa biss wie˙ed mill-bosta pro©etti relatati mal-MCAST li Gvern Laburista kkon-

kluda jew wasal biex jikkonkludi, fosthom dak tal-MCAST Masterplan. Barra minn hekk, matul dawn l-a˙˙ar xhur il-Gvern nieda diversi inizjattivi biex jg˙in lill-istudenti mil-lat finanzjarju b˙all-g˙otja ta’ istipendju lill-istudenti li jid˙lu ta˙t il-klawsola tal-maturità. B’hekk, studenti li ji©u aççettati ta˙t din il-klawsola se jitqiesu b˙ala studenti bil-kwalifiki kollha neçessarji meta japplikaw g˙all-istipendju. Minn din l-inizjattiva gawdew kemm l-istudenti maturi li applikaw g˙ad-d˙ul fl-MCAST, kif ukoll dawk li applikaw g˙all-korsijiet talUniversità. Dan l-istipendju se jibda jing˙ata mill-ewwel ta’ Jannar tas-sena d-die˙la. F’Lulju li g˙adda, l-MCAST flimkien malMinisteru tal-Edukazzjoni u x-Xog˙ol nediet ukoll Ωieda fl-istipendju g˙al studenti li jkunu qeg˙din jag˙mlu apprentistat matul ix-xhur tas-sajf. Din l-inizjattiva wasslet g˙al Ωieda ta’ €232.94 fl-istipendju ta’ dawn l-istudenti u saret biex tissa˙˙a˙ ir-relazzjoni bejn ledukazzjoni vokazzjonali u l-industrija. Kienet ukoll introdotta l-miΩura tal-Job Practice fejn l-istudenti tal-MCAST se ji©u offruti ç-çans li jkabbru l-portfolju tal-˙iliet tag˙hom li mistenni illi jwassal biex isibu impjieg li jkun jaqbel mal-linja tal-istudji tag˙hom. Dan qieg˙ed isir g˙ax, minkejja li l-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ nieΩel, il-Gvern qieg˙ed ja˙dem sabiex kemm jista’ jkun ˙afna jkunu dawk li jsibu x-xog˙ol li jkunu jixtiequ. Permezz tal-miΩura tal-Job Practice, l-istudenti tal-MCAST se ji©u offruti ç-çans li jkabbru lportafoll tal-˙iliet tag˙hom. L-MCAST se jissokta wkoll bit-trasformazzjoni tal-istrutturi tieg˙u tal-Foundation College, Technical College u University College. Dan il-kulle©© se jkompli jsa˙˙a˙ u jifrex aktar l-iskema tal-apprentistat filwaqt li ji©u introdotti forom o˙ra ta’ work based learning f’livelli differenti. Wara li tlestiet l-ewwel faΩi se jitkompla lbini tal-kampus il-©did inkluΩ il-blokok ©odda tal-Istitut tal-In©inerija u Trasport, ilLibrerija u l-Learning Support Unit.

LOKALI KÓ

01|11|2015 05

kullhadd.com

SOLUZZJONIJIET TAL-GVERN GÓALL-MEDIÇINI OUT OF STOCK

Sa Marzu 2013, fl-iskema talispiΩerija tal-g˙aΩla tieg˙ek kien ikun hemm mal-130 mediçina fil-©img˙a out of stock . F’kaΩijiet, l-ammont kien jitla’ ferm aktar minn hekk. F’din l-a˙˙ar sena kien hemm ˙amsa jew inqas mediçini fil-©img˙a. Ta˙t Gvern Nazzjonalista lentità li kienet tmexxi l-POYC ma kinitx tkun taf meta listokk ta’ mediçini jkun niΩel f’livell baxx; ma kinitx tkun taf kemm l-entitajiet g˙andhom bΩonn mediçini matul is-sena. Dan kien ifisser li l-mediçini

kienu ji©u ordnati meta jispiççaw u mhux meta jkunu waslu biex jispiççaw, bil-konsegwenza li l-proçess biex jinxtraw jie˙u Ω-Ωmien tieg˙u filwaqt li l-pazjenti jkollhom jistennew xhur s˙a˙ sakemm tasal il-mediçina tag˙hom. Meta l-Partit Laburista, dak iΩ-Ωmien fl-OppoΩizzjoni, kien jag˙mel kritika fuq dan laspett, l-esponenti tal-Partit Nazzjonalista kienu jitfg˙u ddubju fuq kemm il-Partit Laburista, ladarba jkun filGvern, kien se jsib tarf ta’ din il-problema.

IΩda kif illum jaf tajjeb kul˙add, il-Gvern preΩenti solva, tista’ tg˙id g˙al kollox, il-problema ta’ mediçini out of stock . Mistoqsi minn din ilgazzetta, kelliem g˙allMinisteru tas-Sa˙˙a spjegalna eΩattament x’passi ttie˙du biex din il-problema ti©i meg˙luba (ara t-tabella). Tlabna lill-Ministru g˙allEner©ija u s-Sa˙˙a Konrad Mizzi jikkumenta fuq ir-riΩultati li l-Gvern kiseb f’dan ilqasam. Huwa qal li l-Gvern ˙ares lejn il-proçess kollu li bih kienu jinxtraw il-mediçini u ˙aseb biex jintroduçi sistemi ©odda li permezz tag˙hom titjieb il-˙ajja ta’ dawk il-persuni li juΩaw l-IspiΩerija talG˙aΩla Tieg˙ek. Kien proprju g˙alhekk li l-Gvern issa se jmur pass ’il quddiem u jibdew jitwasslu l-mediçini fiddjar ta’ dawk l-anzjani li g˙andhom minn 70 sena ’l fuq. Il-Ministru Konrad Mizzi qal li g˙alissa l-pro©ett se jkun qed isir f’Ra˙al Ìdid u rRabat, imbag˙ad jinfirex f’aktar lokalitajiet. Huwa qal li l-Gvern qieg˙ed verament ipo©©i lill-pazjent fiç-çentru tal-kura tas-sa˙˙a f’pajjiΩna.

DEÇIÛJONIJIET MEÓUDA MILL-GVERN BIEX JINDIRIZZA L-PROBLEMA TAL-MEDIÇINI OUT OF STOCK: • L-ewwel idda˙˙let sistema kompjuterizzata fejn lentità li hija responsabbli mix-xiri tal-mediçini tista’ tivverifika l-livell ta’ stokk li jkun jeΩisti. • Barra minn hekk, l-entitajiet b˙all-ispiΩerija talg˙aΩla tieg˙ek u l-isptarijiet huma responsabbli li jordnaw il-mediçini meta dawn ikunu niΩlu g˙al-livell baxx kif stabbilit. Dan jippermetti biex jil˙qu ji©u ordnati l-mediçini u b’hekk, meta jispiççaw, l-ispiΩeriji jkollhom il-mediçini me˙tie©a. • Ìiet introdotta wkoll sistema ta’ just in time delivery, ji©ifieri meta jaslu l-mediçini dawn jitqassmu millewwel, u mhux tg˙addi ©img˙a s˙i˙a sakemm dawn jitqassmu fl-ispiΩeriji u fl-entitajiet. • Inbidel ukoll il-proçess li bih ji©u ordnati u mixtrija l-mediçini. L-entità responsabbli mix-xiri tal-mediçini identifikat lill-POYC u l-Isptar Mater Dei b˙ala klijenti ewlenin tag˙ha, flimkien ma’ entitajiet o˙ra. Dawn ©ew mitluba jag˙mlu l-previΩjoni tal-konsum annwali tag˙hom u li dawn ji©u riveduti kull erba’ xhur. B’hekk l-entità CPSU bdiet tixtri dak li g˙andu bΩonn il-klijent bl-ammonti li g˙andu bΩonnhom. Dan qed jippermetti li titnaqqas il-˙ela kemm fl-ammont ta’ mediçini ordnati kif ukoll naqqset il-possibbiltà li mediçini jintremew g˙ax ikunu la˙qu skadew. • Barra minn hekk, il-Gvern analizza l-proçess li bih jinxtraw il-mediçini u waqqaf Urgent Procurment Unit biex tie˙u ˙sieb ix-xiri ta’ ordnijiet ur©enti ming˙ajr ma tfixkel landament normali tal-proçedura li biha jinxtraw il-mediçini.

“SE JKOLLNA FAÇILITAJIET TAJBIN DAQS IL-PROFESSJONISTI TAGÓNA”

Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne riabilitazzjoni kif ukoll li ddipartiment kollu tad-dermatolo©ija li b˙alissa jinsab flIsptar Sir Paul Boffa. Fiddipartiment taddermatolo©ija se jkun hemm 12-il sodda, teatri g˙all-operazzjoni u dipartiment tal-out patients. Fl-Isptar San Luqa se jkun h e m m ukoll façilitaji-

Fil-pjanijiet tal-Gvern, lIsptar Karen Grech se jsir sptar ©erjatriku, ji©ifieri sptar li jispeçjalizza fl-anzjani. Ixxog˙lijiet fl-Isptar San Luqa u anke fl-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex se jkunu qeg˙din jibdew fix-xhur li ©ejjin, wara diskussjoni miftu˙a mal-unjins u mal˙addiema. Dwar irriabilit a z -

Impressjoni artistika tal-Isptar San Luqa meta jkun irran©at

Waqt seminar li ttella’ din il©img˙a, intitolat Enablement Through Rehabilitation, isSegretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a Chris Fearne qal li bilpro©ett im˙abbar g˙all-Isptar San Luqa fis-snin li ©ejjin se jkollna façilitajiet ta’ riabilitazzjoni tajbin daqs il-professjonisti li di©à g˙andna. Waqt dan is-seminar, Fearne fakkar fl-ewwel darba li re©a’ da˙al l-Isptar

San Luqa, meta ng˙ata rrwol ta ’ Segretarju Parlamentari. “Kont ili snin ma nid˙ol lIsptar San Luqa, minn meta saret il-migrazzjoni lejn lIsptar Mater Dei. Kien evidenti l-bΩonn ur©enti li dan l-isptar jitran©a kemm jista’ jkun malajr,” qal Fearne. Is-Segretarju Parlamentari Ωied jg˙id li f’dan l-isptar iltaqa’ ma’ staff li jag˙mlu l-

mirakli, speçjalment birriΩorsi limitati li g˙andhom. “IΩda issa, mal-istaff eççellenti ser ikollna façilitajiet eççellenti wkoll.” Fearne tkellem fuq ilpro©ett im˙abbar mill-Gvern li se jara investiment privat ta’ €200 miljun fil-qasam tassa˙˙a. Il-pjanijiet tal-Gvern g˙allIsptar San Luqa huma li fih ikun hemm 150 sodda g˙ar-

e t t a ’ fiΩjotera p i j a , idroterapija u dipartiment talortholics u prosthetics. Dawn fil-preΩent jinsabu f’dipartiment ta˙t l-art, ambjent li mhu xejn dinjituΩ. FlIsptar San Luqa se jkun hemm ukoll 240 sodda g˙atturiΩmu mediku. L-Isptar Karen Grech huwa wkoll sptar li llum sar antik.

zjoni, Fearne qal li se jkunu qeg˙din ukoll jissa˙˙u sservizzi ta’ riabilitazzjoni filkomunità. “Jekk persuna jkollha problema ta’ riabilitazzjoni l-Isptar Mater Dei g˙andu jkun l-a˙˙ar tar©a tieg˙u u mhux l-ewwel, kif ji©ri llum,” qal Fearne.

LOKALI KÓ

01|11|2015 07

kullhadd.com

“GÓAWDEX SE JKOLLU SERVIZZ TAL-EMERÌENZA GÓALL-ANNIMALI MIS-SENA D-DIEÓLA” Is-Segretarju Parlamentari Roderick Galdes Ritratt: ALAN SALIBA

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Mhi l-ebda a˙bar li l-biedja u s-sajd t˙allew fi stat diΩastruΩ mill-amministrazzjoni preçedenti. Il-pixkerija kienet saret Ωg˙ira wisq, il-pitkalija kienet fi stat ta’ telqa, u l-biççerija tant kienet fi stat gravi li lKummissjoni Ewropea bdiet thedded lill-Gvern Malti li tag˙laqha. Iltqajna mas-Segretarju Parlamentari g˙all-Biedja, isSajd u d-Drittijiet tal-Annimali Roderick Galdes, li spjegalna lprogress li sar f’dawn l-oqsma u o˙rajn matul l-a˙˙ar sentejn u nofs. Pixkerija ming˙ajr Ωona fejn jin˙att il-˙ut Is-Segretarju Parlamentari jg˙id li l-istruttura tal-pixkerija l©dida kif ippjanata mill-amministrazzjoni preçedenti ma kinitx tirrifletti l-eΩi©enzi ta’ pixkerija moderna, tant li fl-a˙˙ar sentejn u nofs kellhom isiru numru ta’ tibdiliet biex il-pro©ett isir kif suppost. “Sabiex wie˙ed jie˙u idea biΩΩejjed ng˙id li filpjan ta’ din il-pixkerija lanqas biss kien hemm landing site fejn jin˙att il-˙ut minn fuq iddg˙ajjes.” Jispjega li l-Gvern preΩenti g˙araf din il-problema u g˙aΩΩona ta’ ˙att identifika post ftit ’il bog˙od mill-pixkerija fejn b˙alissa qed isir ix-xog˙ol b’investiment ta’ €130,000, biex sal-a˙˙ar ta’ din is-sena din tkun tista’ tintuΩa. Kieku din iΩ-Ωona ma saritx, is-sajjieda kien ikollhom, per eΩempju, i˙ottu x-xog˙ol Marsaxlokk u jitilg˙u bih fuq lart lejn il-pixkerija, inkella j˙ottu fejn il-pixkerija l-antika fil-Belt u jinΩlu lejn il-Marsa, b’˙afna telf ta’ ˙in. Affarijiet o˙ra li nbidlu huma marbuta mal-i©jene fejn, fost o˙rajn, filpixkerija l-antika t-tonn kien jintefa’ mal-art, u issa l-˙ut se jkun imdendel. Il-pixkerija l-©dida mistennija tinfeta˙ lejn l-a˙˙ar ta’ Novembru, filwaqt li b˙alissa g˙addejjin disskussjonijiet finali mas-sajjieda fuq l-operat. “Mhux se mmorru ©o pixkerija ©dida bil-problemi tal-pixkerija l-antika,” sa˙aq Galdes. “G˙alhekk bdilna wkoll l-operat biex ma jkunx hemm, pereΩempju, tbag˙bis tal-˙ut waqt li jkun g˙addej l-irkant.” Galdes jispjega li issa se tidda˙˙al sistema kompjuterizzata, biex b’hekk ikun hemm iktar trasparenza li tinkora©©ixxi l-kompetizzjoni, li fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar irendi lissajjied qlig˙ a˙jar, filwaqt li lkonsumatur igawdi mill-a˙jar prezz. Hekk l-operat se jkun iktar sistematiku u organizzat b’konformi mar-regoli talUnjoni Ewropea. Kienu se jg˙ollu l-commission tal-pitkala ming˙ajr ma jibdlu s-servizz B’rabta mal-pitkalija wkoll qed isir tibdil fl-operat, fejn fost o˙rajn il-kaxxi l-˙odor tal-

pitkalija se jibdew ji©u installati b’çipep biex il-Gvern iΩomm rendikont tag˙hom. Dan peress li ˙afna minn dawn il-kaxxi ma kinux qed jirritornaw lura l-pitkalija, bil-bdiewa li jΩommuhom g˙andhom jew ibig˙uhom. B’rabta ma’ dawn il-kaxxi, isSegretarju Parlamentari jirreferi g˙all-kritika tal-PN fil-konfront tal-Gvern. L-OppoΩizzjoni qed tg˙id li l-Gvern g˙olla l-miΩata tal-kaxxi tal-pitkalija minn 3 milleΩmi g˙al 9 milleΩmi “Li ©ara hu li, meta Malta da˙let flewro, iç-Çivil, forsi bi Ωball, ma qalibx dik il-miΩata u ˙alliha 3 milleΩmi tal-lira Maltija. Allura ©iet inqas milli suppost,” jipjega Galdes. “Kull m’g˙amilna a˙na kien li a©©ustajnieha biex tirrifletti l-bΩonnijiet tal-lum u lGvern ikollu introjtu biex ikun jista’ jag˙ti servizz tajjeb.” IΩid jg˙id li d-deputati talOppoΩizzjoni qed jikkritikaw il-miΩata fuq il-kaxxi meta huma kienu lesti li jg˙ollu lcommission tal-pitkala, li tittie˙ed ming˙and il-bidwi, minn 8% g˙al 11%. Din tittie˙ed fuq il-prodotti kollha, skont kemm ikun hemm tranΩazzjonijiet. Dan il-ftehim iffirmawh fis-7 ta’ Marzu, jumejn qabel l-elezzjoni ©enerali, imma bi klawsola li kien jid˙ol fis-se˙˙ bl-approvazzjoni talKabinett. Madankollu, ilKabinett dak iΩ-Ωmien ma kienx jiltaqa’ g˙ax kien caretaker government. IΩda l-Gvern il-©did dan il-ftehim m’approvahx. “G˙alina ma kinitx tag˙mel sens li nΩidu lcommission tal-pitkala meta lpitkalija kienet f’dak l-istat.” Jg˙id li kieku s-sistemi talpitkalija ©ew irran©ati, hemmhekk kien jag˙mel sens li wie˙ed jiddiskuti tariffi ©odda, iΩda mhux meta kien g˙ad hemm l-istess servizz. B’kuntrast dan il-Gvern investa €1.6 miljun f’ristrutturar tal-

pitkalija, fejn fost o˙rajn ing˙ata t-tarmak u ©ew irran©ati l-im˙aΩen. Hemm ukoll pjan li jsiru façilitajiet sanitarji, kif ukoll li tidda˙˙al sistema kompjuterizzata flim˙aΩen kollha biex, l-istess b˙al fil-pitkalija, ikompli jinqata’ l-abbuΩ. Il-biççerija nbidlet kompletament Il-Gvern preΩenti vvota wkoll €1.5 miljun g˙ar-ristrutturar talbiççerija, li kienet fi stat tant ˙aΩin li kienet se ting˙alaq mill-Kummissjoni Ewropea. Dan kien jo˙loq problemi kbar peress li ma kienx ikun hemm post fejn jinqatlu l-bhejjem. Matul din il-le©iΩlatura sar xog˙ol strutturali kbir fejn, fost o˙rajn, inbidlu s-soqfa, tne˙˙a l-asbestos u saru sla u ghter lines ©odda.

L-iΩbroff ta’ dmija issa se jkun ukoll xi ˙a©a tal-passat, g˙ax ©iet installata sistema ©dida. Animal Welfare f’G˙awdex g˙all-ewwel darba Qasam ie˙or importanti f’dan id-dekasteru huwa dak tal˙arsien tal-annimali. Mis-sena d-die˙la s-servizz tal-˙arsien tal-annimali, mag˙ruf a˙jar b˙ala Animal Welfare, se ji©i estiΩ g˙al G˙awdex. S’issa qatt ma kien hemm servizz adegwat, speçjalment f’emer©enza, fejn l-ambulanza tal-annimali jkollha titla’ minn Malta u ©ieli jkun tard wisq. “Se no˙olqu uffiççju hemm, fejn se jkun hemm numru ta’ impjegati. G˙addejjin b’diskussjonijiet mal-Ministeru g˙al G˙awdex biex invaraw dan is-servizz is-sena d-die˙la,” jispjega Galdes.

G˙all-ewwel darba f’G˙awdex ukoll se ssir kampanja ta’ tiswija ta’ klieb u qtates tat-triq, fejn se jkun hemm ©img˙a ddedikata g˙al G˙awdex u ©img˙a g˙al Malta. Din se ssir bl-g˙ajnuna tal-NGO internazzjonali ETN, li tag˙ti servizz bla ˙las. Fil-fatt, fil-konfront tal-kritika tal-OppoΩizzjoni g˙all-fatt li lGvern ma qabbadx veterinarji Maltin g˙al dawn il-kampanji, Galdes jg˙id li fi Ωmien Gvern Nazzjonalista, proprju g˙ax tqabbdu veterinarji lokali, dan is-servizz beda jiswa lill-poplu Malti eluf kbar ta’ ewro. IΩid jg˙id li din l-NGO qed twettaq operazzjoni innovattiva li qabel ma konniex nuΩawha u li hija iktar effettiva fl-isterilizzazzjoni tal-annimali. Apparti minn hekk qed ikunu jistg˙u ji©u operati iktar annimali fi Ωmien iqsar.

08 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ OPINJONI

TRAKK MIBJUGÓ BIL-QORTI... JINÌABAR WIEÓED B’IEÓOR RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com X’ji©ri jekk il-Qorti taqbadlek o©©etti personali tieg˙ek biex tbieg˙hom b’subbasta, iΩda mbag˙ad, min jixtrihom, je˙odlok o©©etti o˙ra minflokhom? Din hija l-esperjenza li Joseph Camilleri mill-Munxar, G˙awdex, qed isostni li g˙adda minnha. Camilleri tkellem ma’ din ilgazzetta dwar l-esperjenza qarsa tieg˙u li g˙aliha g˙adu ma sabx rimedju, la min-na˙a tal-Pulizija, u wisq inqas minna˙a tal-Qorti t’G˙awdex, li kienet inkarigata mis-subbasta. Minkejja li dokumenti li g˙andha f’idejha din ilgazzetta juru li l-Ma©istrat ordnat lill-Marixxal biex ittrakkijiet ta’ Camilleri ji©u maqbuda, u minkejja li l-kunsinnitarju ffirma dokument uffiçjali biex jiddikjara li ttrakk bil-pjança GBC207 kien inqabad, Camilleri jinsisti li dan mhux minnu. Camilleri jis˙aq li dan ittrakk qatt ma ttie˙ed millQorti, tant li fil-fatt g˙adu filpussess tieg˙u sal-lum il-

©urnata. Persuna partikolari xtrat dan it-trakk g˙all-prezz ta’ €100, iΩda minflok ma ©abret lilu, ©abret trakk ie˙or simili bil-pjançi DBL359, li kien qed jinΩamm f’post differenti.

Madankollu impjegat talQorti qallu li l-Qorti m’g˙andhiex x’taqsam, u li ©aladarba t-trakk kien insteraq, din kienet kwistjoni li tirrigwarda lill-pulizija.

It-trakk li g˙adu fil-pussess ta’ Camilleri, u li suppost inbieg˙ b’subbasta tal-Qorti f’Mejju li g˙adda

Ikollu jifta˙ kawΩa bi flusu Ming˙and Kajfas g˙and Pilatu

g˙al

Camilleri jg˙id li meta nduna b’dak li kien ©ara, huwa mar minnufih biex jag˙mel rapport fl-g˙assa tar-Rabat, liema xhieda din il-gazzetta g˙andha kopja tag˙ha. Camilleri jkompli jg˙id li lPulizija marru fuq il-post fejn kien qed jinΩamm it-trakk DBL359 mix-xerrej, u kkonfermaw li dan ma kinx ittrakk li suppost inbieg˙ millQorti. Madanakollu, skont Camilleri, il-Pulizija qed tinsisti li ma tistax tie˙u azzjoni biex tirkupra t-trakk li huwa qed jiddeskrivi b˙ala misruq, g˙aliex din hija kwistjoni talQorti. Camilleri jispjega li g˙alhekk mar biex jinforma lill-Qorti b’din it-ta˙wida, ˙alli tintervjeni biex it-trakk li ttie˙ed mix-xerrej jinbidel ma’ dak li suppost fil-fatt inbieg˙.

Camilleri qed jilmenta mill-fatt li la l-Pulizija u lanqas il-Qorti ma jridu jie˙du responsabbiltà biex is-sitwazzjoni ti©i rimedjata, hekk kif issa ilu xhur s˙a˙ jintbag˙at ming˙and Kajfas g˙al g˙and Pilatu. Biex is-sitwazzjoni tkompli tikkumplika ru˙ha, Camilleri qed jg˙id li skont informazzjoni li waslitlu, ix-xerrej di©a’ qatta’ t-trakk li g˙andu filpussess tieg˙u. Hekk issa Camilleri spiçça ming˙ajr iΩ-Ωew© trakkijiet, g˙ax dak li kien tieg˙u bi dritt itte˙idlu illegalment, u dak li g˙adu fil-pussess tieg˙u huwa dokumentat li nbieg˙ bil-Qorti, u g˙alhekk fir-realtà m’g˙adux proprjetà tieg˙u, u la jista’ juΩah u wisq inqas ibieg˙u. Sabiex jing˙ata l-©ustizzja Camilleri jg˙id li l-uniku soluzzjoni li baqalu hija li jifta˙ kawΩa huwa stess, bi spiΩa ta’ mijiet ta’ Ewro.

GÓEXIEREN TA’ PROÌETTI ÓA JITLESTEW FIL-ÌIMGÓAT LI ÌEJJIN Is-Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza talUnjoni Ewropea u l-Fondi Ewropej Ian Borg ˙abbar li g˙exieren ta’ pro©etti ffinanzjati minn Fondi Ewropej mistennija jkunu konkluΩi fil©img˙at li ©ejjin biex b’hekk il-Fondi Ewropej allokati lil pajjiΩna g˙all-perjodu 2007-2013 jkunu assorbiti kollha sal-a˙˙ar ta’ din is-sena. Huwa qal dan f’konferenza stampa li ta f’Vjal ilÓaddiem fir-Rabat fejn kien qed iΩur pro©ett kon©unt bejn il-Korporazzjoni g˙as-Servizzi tal-

Ilma u Transport Malta li se jkun qed jara madwar €5 miljuni f’Fondi Ewropej investiti f’madwar 10 kilometri li jinkludu partijiet fir-Rabat, l-Imtarfa, ilBa˙rija kif ukoll ta˙t l-Imdina. Qal ukoll li x-xog˙ol li qed isir b˙alissa f’dawn iΩ-Ωoni se jintroduçi sistema ©dida fid-distribuzzjoni tad-drena©© u se jing˙ata wiçç ©did lil din ittriq li tg˙aqqad in-na˙at kollha flimkien u li hija tant utilizzata. Is-Segretarju Parlamentari Borg irrefera wkoll g˙all-

pro©ett ie˙or fil-viçinanzi, fiΩ-Ωona tan-Nigret firRabat, li se jkun qed jittrasforma r-roundabout eΩistenti f’impjant favur il-konservazzjoni tal-ilma. Dan kollu se jikkontribwixxi g˙al ri©enerazzjoni s˙i˙a taΩ-Ωona msemmija. Ikkonkluda billi qal li dawn il-pro©etti se jfissru differenza kbira f’˙ajjet in-nies tal-in˙awi u re©a’ tenna kif permezz ta’ dan u diversi pro©etti o˙rajn fl-a˙˙ar sentejn biss il-Gvern se jkun assorba kwaΩi €700 miljun Fondi Ewropej.

5,000 KILO SKART MIÌBUR MIS-SIT NATURA 2000 TA’ PEMBROKE Meta indirizza attività ta’ tindif fis-sit Natura 2000 fir-riserva naturali ta’ Pembroke, il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat qal li sforz kollettiv wassal biex l-eNGOs, kumpaniji privati b˙al Tek Experts fil-qasam tal-informatika, u l-Gvern innifsu, ja˙dmu spalla ma’ spalla biex i˙arsu lambjent. Barra minn hekk g˙andhom anki jippromwovu l-ekoturiΩmu u l-façilitajiet rikreattivi fi ©Ωiritna. Il-Ministru Brincat fa˙˙ar lil Nature Trust talli fl-a˙˙ar snin ©abru madwar ˙amest elef kilo skart mis-sit ta’ Pembroke wa˙du. Dan l-iskart mhux biss kien qed jag˙mel ˙sara lill-ambjent iΩda wkoll beda jxellef l-attrazzjonijiet turistiçi ta’ gΩiritna. Fa˙˙ar ukoll is-sens qawwi ta’ corporate social responsibility muri mill-kumpanija privata involuta permezz tas-sehem dirett ta’ madwar 30 impjegat f’din l-attività. Huwa laqa’ poΩittivament il-messa©© tag˙hom li ming˙ajr responsabbiltà simili nkunu qed nid˙ku bina nfusna jekk ming˙alina li l-problemi ambjentali se ji©u indirizzati biss b illi nikkuntentaw ru˙na biss billi nintroduçu dwal energy efficient jew recycling bins.

LOkALI kÓ

01|11|2015 09

kullhadd.com

BIEB GÓAT-TAGÓLIM, IL-ÓOLM U L-FANTASIJA

Dalwaqt jer©a’ mag˙na l-aktar avveniment importanti tas-sena f’Malta g˙as-suq tal-kotba: meta l-pubblikaturi u l-awturi kollha lokali jiltaqg˙u ta˙t saqaf wie˙ed. Dan hekk kif qeg˙din fuq lg˙adba ta’ edizzjoni o˙ra talFiera Nazzjonali tal-Ktieb li se ssir f’Dar il-Mediterran, il-Belt Valletta, bejn l-4 u t-8 ta’ Novembru.

et b˙ala parti mill-programm kulturali u edukattiv talFestival. Il-programm ser jinkludi attivitajiet li jiççelebraw ir-rebbie˙a tal-Premju Nazzjonali talKtieb, fosthom lil Godfrey Wettinger li s-sena l-o˙ra ©ie rikonoxxut bil-premju Kisba Tul il-Óajja.

Talent lokali u internazzjonali

Fil-˙inijiet ta’ filg˙odu, l-iskejjel kemm pubbliçi u privati huma mistednin jattendu l-Festival g˙all-Premju Terramaxka: ilPremju ta’ Kotba g˙at-Tfal u lAdolexxenti. It-tfal kollha tal-iskejjel se jing˙ataw biljetti ta’ €3 li jistg˙u juΩaw fil-˙in li jattendu mal-iskola tag˙hom ming˙and kull esibitur tal-Festival. Din linizjattiva qed issir biex ji©i assigurat li l-istudenti kollha li jattendu mal-iskola jmorru lura d-dar bi ktieb f’idejhom. Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb i˙e©©e© lill-pubbliku biex jattendi bi ˙©aru g˙al dan lavveniment tant importanti g˙all-iΩvilupp kulturali u edukattiv ta’ pajjiΩna. M’hemmx xirja isba˙ minn xirja ta’ kotba. B˙alma qal ilkittieb popolari Neil Gaiman: “Ktieb huwa ˙olma li ΩΩomm f’idek.” U l-Festival ta’ din issena ser jer©a’ g˙al darb’o˙ra jifta˙ il-bibien tat-tag˙lim, il˙olm u l-fantasija.

F’dawn il-˙amest ijiem il-pubbliku ser ikun jista’ jΩur il-bini maestuΩ ta’ Dar il-Mediterran fejn ser ikun hemm il-pubblikaturi kollha Maltin flimkien ma’ pubblikaturi barranin li ser jesibixxu u jbig˙u l-a˙˙ar xog˙lijiet tag˙hom. B˙as-soltu ser ikun hemm ukoll id-distributuri u l-˙wienet tal-kotba lokali, imma mag˙hom ser ikun hemm ukoll ˙anut tal-kotba minn Pari©i bl-g˙ajnuna talAmbaxxata FrançiΩa u anke lAssoçjazzjoni tal-Pubblikaturi Sqallin bl-g˙ajnuna tal-Istitut Kulturali Taljan. G˙al sena o˙ra l-Festival Nazzjonali tal-Ktieb ser ikun avveniment b’˙afna attivitajiet kulturali u edukattivi g˙al kull persuna; miΩ-Ωg˙ar sal-kbar. Awturi u pubblikaturi Maltin ser jippreΩentaw l-a˙˙ar kotba tag˙hom f’sensiela ta’ attivitaji-

Avveniment importanti

BAQA’ SITT IJIEM BIEX JINBIDLU Ç-ÇILINDRI Liquigas Malta qalet li eluf ta’ çilindri tal-gass LPG ˙odor u sofor ta’ Liquigas Malta, li nΩebg˙u bil-kulur griΩ u mtlew illegalment minn terzi persuni, kienu rkuprati mis-suq f’Malta u G˙awdex matul ix-xahar ta’ Ottubru. Dan sar riΩultat ta’ kampanja ta’ tag˙rif li g˙addejja b˙alissa fejn Liquigas qed toffri li tibdel ming˙ajr ˙las iç-çilindru miΩbug˙ illegalment, kemm jekk iç-çilindru hu ssi©illat u anke jekk hu uΩat, ma’ çilindru mimli a˙dar jew isfar ta’ Liquigas. Ta˙t dawn iç-çilindri miΩbug˙in illegalment, il-kulur ori©inali ta’ Liquigas jidher ta˙t iΩ-Ωebg˙a griΩa. “Liquigas Malta mhix f’poΩizzjoni li tassumi responsabbiltà

g˙aç-çilindri li nΩebg˙u u mtlew b’mod illegali,” qal kelliem g˙al Liquigas. L-offerta ta’ Liquigas Malta tiskadi nhar is-Sibt li ©ej, 7 ta’ Novembru 2015. “Bir-rata li ç-çilindri qed ikunu rkuprati, il-klijenti huma mitluba biex jikkuntattjaw lil Liquigas Malta minnufih ˙alli jibbukkjaw il-bdil taç-çilindru sad-data tal-g˙eluq imsemmija, u jing˙ataw b’xejn wie˙ed mimli ta’ Liquigas Malta,” qal kelliem g˙all-kumpanija. Dawk il-persuni li g˙andhom çilindru miΩbug˙ illegalment bil-kulur griΩ g˙andhom jikkuntattjaw lil Liquigas Malta fuq 2248 6010 waqt il-˙inijiet tal-uffiççju jew jibag˙tu immedjatament email lil info@liquigasmalta.com

10 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ InterVISta

It-temtIm fIl-lIngwaÌÌ aktar taha mIllI ÓadIlha ramOna POrtellI

Sit elettroniku: www.ramonaportelli.com Email: ramonaportelli@hotmail.com

tintervista lil BERNICE GAUCI Çertu kundizzjonijiet li jkollu l-bniedem jistg˙u ikunu jidhru fiΩikament filwaqt li o˙rajn ma jidhrux, g˙alekk illum se nitkellem dwar it-temtim fil-lingwa©© jew it-tlaqliq f’çertu kliem waqt konverΩazzjoni. Dwar dan is-su©©ett tkellimt ma’ Bernice Gauci li hija persuna li ttemtem, imma li ma ˙allietx din il-problema tfixkilha milli tkompli tg˙ix ˙ajjitha b’mod normali.

Dr Joseph Agius Assoçjazzjoni g˙al aktar g˙ajnuna. “SAM toffri diversi g˙ajnuniet. Fosthom, SAM toffri parir u informazzjoni g˙al persuni li jtemtmu, g˙all-©enituri tag˙hom, g˙all-g˙alliema u professjonisti o˙rajn. Hu flinteress ta’ SAM li to˙loq kuxjenza u tkun ta’ sapport g˙annies li jtemtmu u l-©enituri tag˙hom. Apparti minn dan, SAM t˙ares li ma jkunx hemm diskriminazzjoni kontra persuni li jtemtmu. SAM tinkora©©ixxi lil kull persuna li ttemtem biex til˙aq il-potenzjal tag˙ha. Fl-a˙˙ar nett, SAM ser tkun qed torganizza attivitajiet diversi b˙al konferenzi, korsijiet u lezzjonijiet g˙allpubbliku in©enerali u g˙allprofessjonisti li jkollhom x’jaqsmu ma’ nies li jtemtmu. Fil-futur qrib SAM ser to˙loq pa©na fuq Facebook fejn se jkun hemm informazzjoni ta’ kif wie˙ed jista’ jid˙ol membru fl-assoççjazzjoni u informazzjoni fuq il-kundizzjoni tat-temtim,” spjegatli Bernice. Kienet ta˙seb li hi biss ittemtem

Bernice g˙andha erbg˙a u g˙oxrin sena u toqg˙od l-Iklin. Hija infermiera speçjalizzata fis-sa˙˙a mentali u ta˙dem fl-Isptar Monte Carmeli. Qed issegwi l-kors talMasters in Family Studies u tinsab fit-tieni sena. Il-passatempi tag˙ha huma l-mixi, ti©©oggja, il-qari, it-tisjir, tag˙mel il-krafts, tiΩfen, tisma’ d-dsiki u jinteressaha wkoll xog˙ol do it yourself. President ta’ Stuttering Association Malta Ta’ min jg˙id li Bernice ilha

tokkupa l-kariga ta’ President tal-SAM (Stuttering Association Malta) mill-25 ta’ Lulju 2015, imma, kif sostniet mieg˙i hi stess, ix-xog˙ol ma bediex minn dik il-©urnata. “Madwar tliet snin ilu jiena flimkien ma’ Dr Joseph Agius u grupp ta’ nies o˙rajn bdejna l-˙idma tag˙na sabiex no˙olqu din lassoçjazzjoni,” bdiet ta©©ornani. B’interess qawwi g˙al dawk li g˙andhom il-kundizzjoni tat-temtim, tlabtha tg˙idli fiex ser tkun qed tg˙in eΩattament l-SAM, u kif wie˙ed jista’ jag˙mel kuntatt mal-

Mag˙ha ddiskutejt dwar ittfulija tag˙ha, kif ukoll dwar il-kundizzjoni tat-temtim. Filfatt infurmatni li meta kienet iΩg˙ar, kienet ta˙seb li hi biss g˙andha din il-kundizzjoni tattemtim u allura kienet t˙ossha li ma tista’ tkellem lil ˙add li jista’ jifhimha fuq dan issu©©ett. “Fi Ωmien tas-sekondarja kien ikolli esperjenzi fejn kelli nintroduçi lili nnifsi u naqra fil-klassi. Dawn lesperjenzi kienu diffiçli. Niftakar li darba kien hemm g˙alliem fejn talabni biex naqra silta bl-IngliΩ. Meta bdejt naqra, we˙ilt fuq kelma partikolari. Dan l-g˙alliem talabni ner©a’ nibda naqra s-sentenza mill-bidu u er©ajt we˙ilt fuq l-istess kelma. L-g˙alliem ˙aseb li qed nag˙milha talapposta. Jiena, b˙ala tifla Ωg˙ira li kont, ma kontx naf

kif nispjega g˙alfejn qed ji©ri hekk. Wara l-lezzjoni lg˙alliem g˙araf li jien ma kellix kontroll fuq dak li g˙amilt. Huwa apprezza li jiena tajtu lopportunità li jsir konxju ta’ din il-kundizzjoni u b’tali mod li f’kaΩ li jkollu student ie˙or li jtemtem, hu jkun f’poΩizzjoni li jifhmu u joffri s-sapport u l-g˙ajnuna b˙ala g˙alliem lill-istudent,” irrakkontatli Bernice. Ûiedet tg˙idli wkoll li meta bdiet tmur g˙and Dr Joseph Agius, li huwa Speech Language Pathologist speçjalizzat f’dan il-qasam, kienet staqsietu jekk hawnx nies f’Malta li g˙andhom din ilkundizzjoni. Fil-fatt, hu stess kien laqqag˙ha ma’ nies Maltin li jtemtmu. “Aktar tard, meta sifirt barra minn Malta g˙al konferenza fuq dan issu©©ett iltqajt ma’ nies li gejjin minn pajjiΩi diversi li jtemtmu. Meta ltqajt ma’ nies o˙rajn li g˙andhom din il-kundizzjoni stajna naqsmu l-˙sibijiet u lesperjenzi tag˙na flimkien b’mod komdu. In˙oss li s-sapport, l-g˙ajnuna u l-kura©© li tawni huma tant kbar li ma nistax niddeskrivi bil-kliem,” sostniet mieg˙i Bernice. Permezz ta’ SAM, Bernice qieg˙da ta˙dem biex ikun hawn kuxjenza fuq din il-kundizzjoni, kemm g˙all-benefiççju ta’ persuna li ttemtem u kif ukoll g˙al persuni o˙rajn li huma fluwenti. Dan ser jg˙in lill-persuna li ttemtem biex t˙ossha komda tesprimi ru˙ha, u lill-persuna fluwenti biex tag˙ti ç-çans kollu u ssapport me˙tie© biex il-persuna li ttemtem tag˙mel dan. Ma’ Bernice ddiskutejt il-fatt dwar id-differenza li tag˙mel fuq student jew studenta li jsibu g˙alliema li jkunu kapaçi jifhmu l-kundizzjoni tat-temtim u jkunu lesti li joffru g˙ajnuna lill-istess studenti. “G˙all-istudent, li ssib g˙alliem li jifhem il-kundizzjoni u lest li joffri lg˙ajnuna, hija ˙a©a kbira.

Meta kont fis-sekondarja kien hemm g˙alliem li wera dan. Dan l-g˙alliem kien ˙oloq diversi modi ta’ kif jista’ jg˙inni biex in˙ossni komda fil-klassi, speçjalment waqt xi attivitajiet li jirrikjedu li naqra. Bis-sa˙˙a ta’ dan l-g˙alliem, kont in˙ossni inqas anzjuΩa u ma niddejjaqx nesprimi l-opinjoni tieg˙i fil-klassi,” sa˙qet Bernice. Tbiddel l-isfida f’opportunità Ridt inkun naf aktar dwar issessjonijiet u dwar pariri professjonali li kienet tattendi g˙alihom, u kif dawn g˙enuha biex tistabbilixxi ru˙ha a˙jar fis-soçjetà. “Issessjonijiet ma’ Dr Joseph Agius kienu ta’ g˙ajnuna kbira. Hu ja˙dem kemm fuq il-˙iliet ta’ kif g˙andi nitkellem a˙jar, kif ukoll fuq il-perspettiva tieg˙i fuq it-temtim. Illum il-gurnata jiena n˙ossni komda b’din il-kundizzjoni, u rnexxieli nasal f’punt fejn aççettajtha b’tali mod li ma n˙allihiex taffettwali ˙ajti b’mod negattiv. G˙all-kuntrarju, Dr Agius g˙enni n˙ares lejn it-temtim b˙ala xi ˙ag©a li tatni aktar milli ˙aditli, b˙ala karatteristika poΩittiva tieg˙i.” Ridt inkun naf l-akbar diffikultajiet li g˙adha t˙abbat wiççha mag˙hom Bernice llum il-©urnata rigward temtim fil-pubbliku. “L-ikbar sfida li jkolli hi meta nkun wara kju ta’ nies nistenna biex ninqeda f’xi ˙anut u, meta ni©i fil-mument li jkolli bΩonn ng˙id dak li nixtieq nixtri, ne˙el biex ng˙id il-kelma,” stqarret mieg˙i Bernice. Fl-a˙˙ar nett Bernice spjegat li kul˙add g˙andu xi sfida x’jikkumbatti, imma mbag˙ad trid tag˙Ωel li, jew t˙alli l-problema teg˙lbek jew inkella tbiddel l-isfida f’opportunità biex tiskopri lkapaçitajiet tieg˙ek.

LokALI kÓ

01|11|2015 11

kullhadd.com

GVERN LABURISTA…GVERN LI JAÓDEM • Dalwaqt jibda t-tqassim tal-mediçini fid-djar tal-anzjani – se jkunu qed jirçievu dan is-servizz 40,000 anzjan. • Ikompli jonqos it-telf tal-Air Malta. Fl-2013 kien hemm telf ta’ €78 miljun, fl-2014 niΩel g˙al €16-il miljun, u sal-a˙˙ar ta’ din issena se jkompli jinΩel g˙al €4 miljun. • Se jiΩdiedu l-˙inijiet g˙all-viΩitaturi fl-Isptar Mater Dei. • Fit-trasport pubbliku n-noll g˙al vja©© ta’ sag˙tejn se jonqos minn €2 g˙al €1.50. • Se tinbena dar tal-anzjani f’Birkirkara. • Filwaqt li ta˙t il-Gvern tal-PN Dar il-Mediterran g˙allKonferenzi rre©istrat telf ta’ €95,000, issa ta˙t Gvern Laburista rre©istrat profitt ta’ €120,000.

Emanuel Cuschieri

• Huwa stmat li sal-a˙˙ar ta’ din is-sena se jid˙lu Malta bil-cruise liners 640,000 passi©©ier. • Mis-sena 2013 it-turiΩmu f’G˙awdex Ωdied b’aktar minn 6%. • Dalwaqt jit˙abbar pro©ett ta’ ri©enerazzjoni fil-Port il-Kbir b’investiment ta’ €26 miljun. • Fix-xahar ta’ Awwissu ta’ din is-sena n-numru ta’ turisti Ωdiedu bi 3.7% u n-nefqa tat-turisti Ωdiedet b’7.3%. • Filwaqt li fl-a˙˙ar sena ta’ Gvern tal-PN l-ekonomija f’G˙awdex kibret b’1.3%, matul l-ewwel sena s˙i˙a ta’ Gvern Laburista lekonomija G˙awdxija kibret b’4.8%. • Gvern Laburista g˙adda s-somma ta’ €40,000 lil g˙aqdiet talannimali. • Il-Eurostat qalet li f’Awwissu ta’ din is-sena l-˙wienet f’Malta rraportaw Ωieda ta’ 5.3% fuq il-bejg˙ li kellhom fl-istess xahar ta’ sena ilu – aktar mid-doppju. • Il-Bank Çentrali qal li sa tmiem Awwissu ta’ din is-sena ddepoΩiti fil-banek lokali tal-familji Maltin u G˙awdxin la˙qu ççifra rekord ta’ €9.7 biljun – Ωieda ta’ 27% fuq l-ammont li kien hemm fil-banek f’Marzu 2013. • Sas-sena 2016, l-ammont ta’ WiFi Hot Spots b’xejn madwar Malta u G˙awdex se jiΩdiedu g˙al 300. • Wara li nqabdu 592 kaΩ ta’ abbuΩ fil-benefiççji soçjali, jirriΩulta li l-pajjiΩ iffranka s-somma ta’ €2.3 miljun. • Filwaqt li l-industrija tal-films fl-2013 ikkontribwixxiet €5 miljun g˙all-ekonomija Maltija, fl-2014 dan Ωdied g˙al €29 miljun, u sala˙˙ar tas-sena dan se jkompli jikber g˙al €100 miljun.

• Ìiet inawgurata l-ewwel dar residenzjali g˙al persuni b’diΩabbiltà u dalwaqt se tinfeta˙ o˙ra f’G˙awdex. Sal-a˙˙ar talle©iΩlatura se jkunu fet˙u g˙axra minn dawn id-djar. • Filwaqt li l-Enemalta ta˙t Gvern tal-PN kienet kumpanija falluta, issa din se tkun qed tinvesti barra l-pajjiΩ. • Il-Eurostat qalet li l-esportazzjoni ta’ Malta Ωdiedet bi 8%. • Il-Eurostat qalet li l-industrija Maltija kellha Ωieda ta’ 9.3%. • Fil-qasam tax-xog˙ol, filwaqt li f’Marzu 2013 kien hemm 8,000 persuna jirre©istraw g˙ax-xoghol, issa din iç-çifra niΩlet g˙al 5,000. • Filwaqt li sa Marzu 2013 il-˙addiema Maltin b˙ala medja kienu qed jispiççaw b’€70 minn ta˙t, issa ta˙t Gvern Laburista qed jispiççaw b’€230 minn fuq.

12 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ oPInjonI

It-turIÛmu:

fenomenu ekonomIku globalI – mutur gÓall-ekonomIja maltIja

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

It-TuriΩmu Globali huwa fenomenu ekonomiku. Matul is-snin it-turiΩmu esperjenza tkabbir kontinwu u diversifikazzjoni profonda sabiex sar wie˙ed mill-aktar setturi ekonomiçi li jikbru malajr madwar id-dinja. Illum il-©urnata lbusiness volume tat-turiΩmu globali huwa ekwivalenti u sa˙ansittra jissupera dak li ji©©enera l-esportazzjoni taΩΩejt, l-industrija tal-prodotti talikel u tal-karozzi. It-turiΩmu ©©enera ru˙u b˙ala wie˙ed mill-aktar setturi importanti filkummerç internazzjonali u flistess ˙in jirrappreΩenta lilu nnifsu b˙ala wie˙ed mis-sorsi ewlenin ta’ d˙ul f’˙afna millpajjiΩi Ωviluppati. Dan it-tkabbir imur id f’id maΩ-Ωieda fiddiversifikazzjoni u l-kompetizzjoni bejn id-destinazzjonijiet. Il-firxa globali tat-turiΩmu fi stati industrijalizzati u Ωviluppati pproduça benefiççji ekonomiçi u xog˙ol f’˙afna setturi relatati, mill-kostruzzjoni sal-agrikoltura u l-komunikazzjoni. It-turiΩmu globali jag˙mel 10% tal-Prodott Domestiku Gross dinji; jo˙loq wie˙ed minn kull 11-il impjieg; ji©©enera $1.5 triljun f’infiq turistiku u jag˙mel 6% talesportazzjoni globali. Settur li jevolvi kontinwament It-turiΩmu huwa settur vibranti, li jevolvi l-˙in kollu u fl-istess ˙in settur vulnerabbli. Huwa lewwel settur li ji©i affettwat bi mqar avveniment wie˙ed li jista’ jo˙loq sitwazzjoni ta’ t˙assib ekonomiku, ambjentali, politiku jew militari. L-avvenimenti globali qajla g˙andna kontroll fuqhom. Madankollu, l-pajjiΩ g˙andu jie˙u lprekawzjonijiet me˙tie©a, partikolarment dawk ta’ sigurtà u stabbiltà ekonomika sabiex itturist i˙ossu mo˙˙u mistrie˙ li jista’ jΩur id-destinazzjoni li xtaq ming˙ajr ˙sibjiet Ωejda. Filwaqt li s-sigurtà u l-istabbiltà ekonomika huma fatturi importantissimi ghall-industrija tat-turiΩmu, hemm fatturi o˙rajn li jattiraw it-turisti lejn destinazzjoni minn o˙ra, fosthom ewlieni hemm il-prodott turistiku offrut flimkien malkompettività fil-prezzijiet u reklamar effettiv. G˙alkemm loperatur ewlieni fis-settur tatturiΩmu huwa l-privat, il-gvern huwa r-regolatur li jissettja lpolitika turistika b’konsultazzjoni s˙i˙a mal-partijiet interessati kollha u mal-poplu. Il˙idma kon©unta tal-gvern u lprivat hija ç-çavetta g˙assuççess fl-industrija tat-turiΩmu. Il-gvern, bl-implimentar ta’ inizjattivi u miΩuri u kif ukoll b’˙idmiet g˙al titjieb u investiment fl-infrastruttura u pro©etti kapitali, ikun qed jikkumplimenta l-investiment tal-investitur privat sabiex il-prodott turistiku jkun attraenti, komplut u fuq kollox kompetittiv. Tkabbir fl-industrija tatturiΩmu F’pajjjiΩna l-Gvern attwali jirrikonoxxi l-importanza tat-

turiΩmu g˙all-ekonomija Maltija. Fora internazzjonali b˙al UNWTO fa˙˙ret u sej˙et it-tkabbir fin-numru ta’ wasliet ta’ turisti f’Malta b˙ala tkabbir “robust u poΩittiv”. U dan birra©un meta naraw li, skont çifri ppubblikati fl-a˙˙ar World Tourism Barometer, Malta rre©istrat Ωieda akbar fin-numru ta’ wasliet ta’ turisti minn dak re©istrat b’mod medju fil-pajjiΩi Ewropej u sa˙ansitra mirre©jun tal-Mediterran li hu re©jun kompetitur dirett u ta’ potenzjal turistiku qawwi. Tul dawn l-ewwel sentejn ta’ din il-le©iΩlatura ta’ dan ilGvern ©did rajna li t-turiΩmu baqa’ dejjem jirre©istra tkabbir u çifri rekord fin-numru ta’ wasliet, fl-iljieli mqatta’ u kif ukoll fl-infiq turistiku. Dan ji©i kkonfermat minn çifri ma˙ru©a mill-Uffiççju Nazzjonali talIstatistika aktar kmieni din issena fejn jirriΩulta li fl-2014 kellna tkabbir ta’ kwaΩi 18% fin-numru ta’ wasliet, Ωieda ta’ 15% fin-numru ta’ ljieli mqatta’ u 14% fl-infiq mit-turisti meta mqabbel ma’ sentejn qabel, ji©ifieri l-2012. Din is-sena sa Awwissu, waslu aktar minn 1.2 miljun turist; çifra rekord f’kull Ωmien u Ωieda ta’ 4.7%. L-iljieli mqatta’ ammontaw g˙al aktar minn 9.6 miljun lejl li tfisser Ωieda ta’ 4.4%. L-infiq turistiku la˙aq iççifra ta’ aktar minn €1.2 biljun li ssaffar fi tkabbir ta’ 6.8% li tfisser Ωieda ta’ aktar minn €71 miljun fi d˙ul dirett flekonomija Maltija. Dawn ir-riΩultati poΩittivi miksuba biΩ-Ωieda qawwija fl-infiq turistiku jfisser li l-politika talGvern li jattira turiΩmu ta’ kwalità qed tag˙ti l-frott hekk kif iΩ-Ωieda fl-infiq turistiku qed jiΩboq sew iΩ-Ωieda fin-numru ta’ wasliet. Dan ifisser li t-turisti li qed iΩuru Malta qed jonfqu aktar. Dan il-Gvern qed ikollu suççess ukoll li jattira swieq o˙ra barra dawk tradizzjonali, hekk kif din is-sena sa Awwissu li g˙adda Ωdiedu sostanzjalment is-suq Awstrijak

bi 12.5%, dak Bel©jan bi 15.4%, dak IrlandiΩ b’16.2% u Ûvizzeru bi 11.8%, filwaqt li s-suq Spanjol qed jirkupra u jikber ferm tajjeb fuq is-sena l-o˙ra hekk kif sa Awwissu rre©istra Ωieda ta’ 10.5%. Fl-2014 kellna 2.3 miljuni passi©©ier li qasmu lejn G˙awdex. Huwa stmat li aktar minn 377,000 kienu turisti jew viΩitaturi Maltin filwaqt li ftit inqas minn 945,000 kienu turisti jew viΩitaturi barranin. Fl-2014 il-kontribuzzjoni talindustrija tat-turiΩmu f’G˙awdex f’termini ta’ nfiq ammonta g˙al madwar €180 miljun li huwa ekwivalenti g˙al kwaΩi nofs il-Prodott Domestiku Gross G˙awdxi. Fil-qasam tal-cruise liners fl2014 pajjiΩna rnexxielu jag˙mel rimonta tajba fuq is-sena 2013 meta l-ammont ta’ passi©©ieri fl-2014 Ωdiedu b’aktar minn 40,000 u l˙aqna ç-çifra ta’ kwaΩi 472,000 passi©©ier. G˙alkemm l-2015 bdiet xi ftit jew wisq kwieta f’din l-industrija f’pajjiΩna, il-Valletta Cruise Port qed tistenna li tirre©istra total ta’ 325 Ωjara fil-portijiet li j©ibu madwar 640,000 passi©©ier sal-a˙˙ar ta’ din issena. Skont studji kkummissjonati minn Valletta Cruise Port huwa stmat li l-industrija ta l-cruiseline kkontribwixxiet mat-€82.81 miljun fi nfiq dirett fl-ekonomija Maltija u dan ikompli jo˙loq anke aktar benefiççji ekonomiçi b’dak li jissejja˙ b˙ala multiplier effect. Aktar kmieni din is-sena lMinisteru g˙at-TuriΩmu ppubblika l-Politika Nazzjonali g˙atTuriΩmu 2015-2020 li telenka lviΩjoni ta’ dan il-Gvern g˙al dan is-settur. Fid-diskussjoni parlamentari g˙all-estimi finanzjarji g˙all-Ministeru g˙atTuriΩmu, il-Ministru Dr Edward Zammit Lewis spjega f’dettall il˙idma tal-Gvern u l-prospetti u l-inizjattivi li qed jittie˙du u li se jittie˙du fil-futur immedjat sabiex fit-turiΩmu nkomplu nibnu fuq it-tajjeb li kien hemm, imma fl-istess ˙in ji©u

implimentati inizjattivi, miΩuri, metodi u pro©etti ©odda sabiex it-turiΩmu f’pajjiΩna jkompli jissa˙˙a˙ u jkun sostenibbli u kompetittiv b’aççenn partikolari fuq Ωieda fit-turiΩmu barra mill-ista©un permezz ta’ sostenn lil niçeç ©odda u kif ukoll niffukaw fiΩ-Ωieda f’turisti ta’ kwalità, turisti li j˙allu nfieq turistiku akbar. Dan il-ba©it wera kemm ilGvern jemmen fis-settur turistiku b˙ala mutur ewlieni g˙allekonomija Maltija. Biex ikollok turiΩmu ta’ kwalità trid toffri servizz ta’ kwalità. Dan jista’ jsir biss billi jkollok persuni kwalifikati li jag˙tu servizz turistiku professjonali u g˙aldaqstant it-ta˙ri© huwa imperattiv. Kien g˙alhekk li l-Gvern ˙ass li g˙andu jinvesti fil-karrieri fitturiΩmu billi jag˙ti dimensjoni ©dida lill-Istitut g˙all-Istudji Turistiçi; l-istitut ewlieni li joffri ta˙ri© indirizzat direttament sabiex jo˙loq karrieri fl-industrija tat-turiΩmu. Il-Gvern ˙abbar investiment ta‘ €56 miljun g˙all-bini ta’ kampus ©did g˙all-ITS fi Smart City. Dan iwassal biex f’dan is-settur, li di©à jikkontribwixxi impjieg minn kull seba’, impjiegi f’pajjiΩna, jog˙la l-livell talimpjiegi f’din l-industrija u sa˙ansittra jiΩdiedu l-impjiegi. Il-Gvern ˙abbar ukoll li g˙allewwel darba se jag˙ti g˙otja ta’ €233 lill-istudenti tal-ITS. MiΩura li qanqlet diskussjoni f’dan il-ba©it kienet l-introduzzjoni tat-Tourist Occupancy Contribution ta’ 50ç fuq kull lejl imqatta’ minn turisti ta’ aktar minn 18-il sena. LOppoΩizzjoni qalet li, ©aladarba t-turiΩmu sejjer tant tajjeb, ma taqbilx li tid˙ol taxxa fuq it-turiΩmu. Apparti li din ilmiΩura hija approvata millMHRA u deskritta mill-ekonomisti li mhix se taffettwa lkompetittività turistika ta’ pajjiΩna, nafu wkoll li aktar minn 16-il pajjiΩ fl-Unjoni Ewropea introduçew din ilmiΩura snin ilu. Il-PN fil-Gvern kien inkluda din it-taxxa fiddiskors tal-ba©it ta’ Ottubru 2008 bit-tir li ti©i implimentata mill-1 ta’ Jannar 2010 avolja tturiΩmu kien sejjer tajjeb. Imma sabu oppoΩizzjoni kbira mill-MHRA, partikolarment g˙all-fatt li f’dak l-istess ba©it il-Gvern Nazzjonalista g˙olla mog˙la s-smewwiet il-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Din il-mizura ma da˙˙luhiex imma ma baqg˙ux lura li jintaxxaw issettur turistiku mod ie˙or billi fil-ba©it tal-2010 Ωiedu l-VAT fuq l-akkommodazzjoni minn 5% g˙al 7%. Bin-numru tat-turisti dejjem jiΩdiedu indubjament trid ting˙ata aktar enfasi fuq ilmanutenzjoni taΩ-Ωoni turistiçi, speçjalment fis-sajf. Il-viΩjoni tal-Gvern hija li jing˙ata servizz u prodott ta’ kwalità g˙olja litturisti tag˙na. G˙aldaqstant, ilMinisteru g˙at-TuriΩmu esplora in-neçessità li jindirizza dawn il-materji u g˙aldaqstant jara li d-d˙ul mit-Tourist Occupancy Contribution esklussivament ji©i dirett lejn it-titjib tal-infrastruttura u g˙al reklamar a˙jar tal-GΩejjer Maltin.

eDItORJal kÓ

01|11|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POstalI ÌuRNalIstI ReklamI ImPaÌNaR u DIsINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

eDItORJal

Dalle stelle alle stalle

It-Taljani j˙obbu ˙afna jg˙iduha meta l-affarijiet imorru mill-a˙jar g˙all-ag˙ar. Anke l-avukati juΩaw din il-fraΩi f’çirkustanzi fejn ikolhlom sitwazzjoni li ta˙arbilhom minn idejhom. Ta’ avukat li hu, la˙˙ar li uΩaha kien l-Avukat Noel Buttigieg Scicluna fuq programm ta’ diskussjoni. Waqt programm politiku lpreΩentatur ˙asdu b’mistoqsija li qisu ma kienx qieg˙ed jistenna. Deher ma˙sud. Ilmistoqsija kienet jekk jarax xi ˙a©a tajba f’dan il-Gvern. Noel Buttigieg Scicluna, li dejjem jippreΩenta lilu nnifsu b˙ala opinjonista, stenna li lmistoqsija kellha tkun: x’tara ˙aΩin f’dan il-Gvern? B’hekk seta jifta˙lu. It-twe©iba kienet wa˙da li ma ˙asditx daqs il-mistoqsija. Ma jsib xejn tajjeb. G˙alih kollox qieg˙ed isir ˙aΩin. G˙al Noel Buttigieg Scicluna, f’dawn is-sentejn u nofs ma sar xejn tajjeb. Lanqas kellu d-diçenza li tal-anqas jg˙id, li kollox kien ˙aΩin, li wkoll huwa ’l bog˙od mill-verità, ˙lief g˙ar-ro˙s tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Skont dan l-alfieri tal-korrettezza, morna ‘Dalle stelle alle stalle’. Konna fis-sema u nstabatna mal-art. Noel Buttigieg Scicluna g˙andu ra©un. Hu mar ˙aΩin ˙afna ta˙t dan il-Gvern. Mittajjeb mar g˙all-˙aΩin g˙ax kien wie˙ed minn dawk li,

ta˙t l-amministrazzjoni l-o˙ra, kien fost dawk li l-aktar gawdew. Daqshekk safar minn pajjiΩ g˙all-ie˙or u jg˙ix ta’ prinçep fi bliet Ewropej. Daqshekk maratona ta’ ˙atriet f’˙afna awtoritajiet tal-Gvern u ˙allieh ji©bor minn hawn u ji©bor minn hemm. Huwa minnu li ta˙t dan il-Gvern ma g˙adux jg˙ix ˙ajja ta’ lussu, tal-anqas Ωgur mhux mit-taxxi tan-nies. Mar

benefiççju wara l-ie˙or biex ittejjeb il-kwalità ta’ ˙ajja talfamilja tag˙ha. Jistaqsi lill-pensjonanti li g˙all-ewwel darba raw ilpensjoni tag˙hom tiΩdied, lil dawk li g˙andhom xi diΩabbbiltà u sabu impjieg. Jistaqsi lil dawk il-koppji Ωg˙aΩag˙ li ser jixtru l-ewwel dar tag˙hom li, minflok €5000 tajniehom lil Noel biex joqg˙od jerda’ s-sigarri,

Kif tixg˙el il-bozza ˙amra l-Gvern ma jiddejjaqx jordna inkjesta jew jitlob lillAwditur jinvestiga. IΩda dan mhux biΩΩejjed, g˙ax nemmnu li fl-a˙jar interess ta’ dan il-Gvern g˙andu jkun hemm sforz akbar

˙aΩin g˙ax ma g˙adux miΩmum fit-tiben b˙alma kien qabel. Noel Buttigieg Scicluna messu jistaqsi lill-mara taddar jekk marritx ˙aΩin. Dik lgawdiet mir-ro˙s tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma, li g˙andha l-opportunità to˙ro© ta˙dem g˙ax ming˙ajr ˙las tista’ ter˙i lit-tfal tag˙ha f’çentru g˙all˙arsien tat-tfal u li, b’ba©it wara l-ie˙or, illum tirçievi

iffrankajnihomlhom f’taxxi. Qisna qeg˙din nag˙tu dota lil eluf ta’ Ωag˙Ωag˙ li jridu jiffurmaw familja. Alla˙ares kellna noqog˙du ninsitu ma’ Noel Buttigieg Scicluna biex idur Malta u jistaqsi lil dak u lill-o˙ra kif marru bil-ba©its li saru sa issa, g˙ax kieku jkollu ji©ri aktar minn kemm ©era (u nefaq) fl-Ewropa. Kien patetiku u bla kredibbiltà

meta tqanΩa˙ u kompla jitqanΩa˙ biex jipprova jikkonvinçi li dan il-Gvern ma g˙amel xejn tajjeb. Imbag˙ad jie˙du g˙alihom jekk nakkuΩawhom li qed ikunu negattivi! Kieku ried ikun kredibbli, kellu fejn ifa˙˙ar, apparti li jikkritika. Kellu fejn jikkritika lil dan il-Gvern fil-qasam talgovernanza g˙ax tassew hemm spazju fejn jista’ jtejjeb l-operat tieg˙u. Is-sewwa mag˙ruf ˙add ma jista’ jiç˙du u wasal iΩ-Ωmien li r-rapporti tal-Awditur Ìenerali dwar çertu deçiΩjonijiet mhux biss nag˙tu kashom, kif fil-fatt qieg˙ed ji©ri, iΩda li naççertaw li ma ji©rux affarijiet simili g˙al dawk di©à ççensurati mill-istess Awditur. Huwa minnu wkoll li, talanqas illum, kif tixg˙el ilbozza ˙amra l-Gvern ma jiddejjaqx jordna inkjesta jew jitlob lill-Awditur jinvestiga. IΩda dan mhux biΩΩejjed, g˙ax nemmnu li fl-a˙jar interess ta’ dan il-Gvern g˙andu jkun hemm sforz akbar. Hija ˙asra li, min˙abba deçiΩjonijiet li setg˙u kienu evitati, jing˙ata ç-çans lil xi wie˙ed b˙al Noel Buttigieg Scicluna, li Ωgur ma hux f’poΩizzjoni li jipprietka, li joqg˙od jiskandallizza ru˙u u jidher qaddis. Hija ˙asra li l-©id kollu li qieg˙ed isir kultant jittappan g˙ax ma nuΩawx is-sens komun.

14 01|11|2015

kullhadd.com

FEJN SE JSIR IL-MONUMENT TA’ MINTOFF?

kÓ OPINJONI

INVESTITURI ÌODDA

Sur Editur, Nixtieq ni©bed l-attenzjoni tal-partit tag˙na biex ma ja˙sibx li m’hawnx Laburisti li qed i˙ossuhom minsijin. G˙ad fadal ˙afna Laburisti li kienu ˙abrieka minn dejjem, u l-aktar qabel l-a˙˙ar elezzjoni, li g˙adhom qed i˙ossuhom minsijin. Il-Partit, dawn in-nies dejjem sabhom meta fittixhom, u dejjem fet˙ulu l-bieb. G˙ad g˙andna ˙afna nies li kulma qed jitolbu, jew jixtiequ, huma affarijiet Ωg˙ar. Dawn mhux qed jitolbu xi poΩizzjoni g˙olja xi mkien. Kulma jkunu jridu huma affarijiet mid-dipartimenti, iΩda meta jmorru jfittxu l-g˙ajnuna dejjem isibu minn jaqtalhom qalbhom. I©eg˙luhom ja˙sbu li l-Partit Laburista m’g˙adux hemm g˙alihom, u dak li qed jitolbu ma jistax jing˙ata lilhom, imbaghad jaraw li nghata lill xi ˙add ie˙or. Fid-dipartimenti g˙ad hemm ˙afna uffiçjali li qed jimbuttaw lil-Laburisti ’l barra. L-g˙aΩiΩ Prim Ministru, meta kien fl-OppoΩizzjoni, kien jg˙idilna li l-a©enda nag˙mluha a˙na, u ser ni©ru nfittxu n-nag˙a©a mitlufa. G˙aliex dan id-dewmien ta’ Ωmien? Ta˙sbux li xi w˙ud minn dawn in-Nazzjonalisti fid-dipartimenti se jmorru ji©ru biex jassistu persuna li jkunu jaf li hi Laburista. IΩΩmien die˙el sewwa, u sentejn o˙ra rridu mmorrru g˙all-elezzjoni. G˙aliex ser nibqg˙u bl-istess tendenza Laburista, li meta lPartit ikun fil-Gvern ninsew lil-Laburisti. Oqog˙du attenti g˙ax ilmentalità tal-Maltin qed tinbidel. U nistaqsi: il-monument tal-Perit Mintoff fil-pjazza ta’ Kastilja x’se jsir minnu? Din il-pjazza hija s-simbolu ta’ tmexxija tal-Istat Malti. Jekk Manuel Dimech ˙aqqu post f’din il-pjazza g˙ax i©©ieled g˙ad-demokrazija, u Borg Olivier ˙aqqu post f’din il-pjazza g˙ax ©ab l-Indipendenza, allura kif Mintoff ma ˙aqqux post f’din ilpjazza, meta dan ©ab il-Óelsien, g˙amel lil Malta Repubblika, qajjem il-poplu Malti fuq saqajh u ©abu daqs popli o˙ra? Kif pjazza b˙al din ser inkerrhuha b’xi monument astratt, meta f’din il-pjazza hemm monumenti artistiçi b˙al dawn? G˙aliex qed nistennew lin-Nazzjonalisti jg˙idu x’jitpo©©a f’din il-pjazza, meta l-partit tag˙na f’sentejn g˙amel Ωew© monumenti ta’ a©enti prim ministri Nazzjonalisti. Il-partit tag˙na g˙andu bΩonn ida˙˙al f’mo˙˙u li dak li jixtiequ n-nies tag˙na rridu nag˙mluh a˙na, g˙ax Ωgur li mhux ser ikun hemm in-Nazzjonalisti li ja˙sbu fina. STEVEN GRECH, VIÇI SINDKU TA’ MARSAXLOKK

Sur Editur, M’iniex se nikteb dwar investimenti nazzjonali; dawk in˙allihom f’idejn il-politiçi, l-aktar ilministeri tal-finanzi u tal-investiment. Qed nirreferi dwar shares/bonds li jin˙ar©u perjodikament, kemm minn kumpaniji privati kif ukoll dawk governattivi. G˙aliex qed nghid hekk? G˙ax kif jista’ jkun li dawk linvestituri Ωg˙ar li jixtiequ jibdew ifaddlu, meta jin˙ar©u shares/bonds , il-kumpaniji jag˙tu preferenza assoluta lil dawk li jkunu di©à klijenti tag˙hom? Hekk ©ara ftit tax-xhur ilu fejn investituri ©odda baqg˙u b’xiber imnie˙er meta ppruvaw jinvestu f’kumpanija partikolari. Jien naraha in©usta li Ωg˙aΩag˙, li jkunu jixtiequ jibdew ja˙sbu g˙all-futur, isibu bieb imbarrat. Jien tal-fehma li meta jin˙ar©u shares/bonds g˙andu jkun hemm ammont minimu garantit, pereΩempju sa €5000. Dan jinkora©©ixxi ˙afna Ωg˙aΩag˙ jinvestu fil-futur tag˙hom. Qed

ng˙id dan biex kumpaniji jie˙du l-eΩempju tajjeb li ˙adet riçentament il-kumpanija Hili Properties plc fejn iggarantiet ammont minimu ta’ €2000 fil-bonds lil kull investitur ©did, filwaqt li a©evolat ukoll lil dawk di©à klijenti tag˙ha. L-MFSA u l-Bank Çentrali g˙andhom jimponu kundizzjoni li dejjem irid ikun hemm investiment minimu garantit meta jin˙ar©u shares/bonds g˙all-pubbliku. Dan meta flus depoΩitati f’kontijiet savings/current fil-banek huma flus mejta b’interessi tal-da˙k (jew talbiki!). Nota tal-a˙˙ar. Nixtieq nag˙ti prosit lillMinistru tal-Finanzi u lill-Gvern g˙all-Bagit 2016 fejn ˙aseb ˙afna fiΩ-Ωg˙ir. Ba©it li jidher li ntg˙o©ob minn kul˙add, ˙lief dawk il-politiçi negattivi li di©à qed jinkwetaw bil-©id mistenni fl-estimi futuri 2017/2018. CRD, IL-ÓAMRUN

GRAZZI Sur Editur, Nixtieq nirringrazzja lill-Maltin u l-G˙awdxin kollha g˙as-somma ta’ €20,000 li l-Mission Fund g˙addew lili f’Settembru 2015. Dawn ilflus ser jintuΩaw biex tinxtara u ting˙ata lmediçina lill-˙afna morda fqar li ma jistg˙ux jixtru l-mediçini huma u li ji©u fil-klinika tag˙na u a˙na nipprovdulhom il-mediçini b’xejn jew bi ftit flus u b’hekk huma jie˙du lkura me˙tie©a. B˙ala ringrazzjament dawn jiftakru f’min jg˙inhom fit-talb tag˙hom.

Tistg˙u tg˙inu wkoll billi tag˙tu bolol uΩati u donazzjonijiet. Id-donazzjonoijiet jistg˙u jsiru bi tranΩazzjoni bankarja diretta bl-internet f’wie˙ed minn dawn il-kontijiet: HSBC (kont numru 061 197 448 050); BOV (kont numru 163 007 980 19); APS (kont numru 200 008207 62) jew Banif (kont numru 000879 631 01). G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit www.missionfund.org.mt SR. M. CELESTE BUHAGIAR, IL-PAKISTAN, FAISALABAD

M’INIEx xI qADDIS/A!

Patri Mario Attard

“Patri! M’iniex xi qaddis! Qaddisa!” Inkella “Ta˙sibnix xi qaddis! Qaddisa!” Huma ˙afna li jg˙iduli hekk ta˙t diversi çirkustanzi jew f’g˙add differenti ta’ ambjenti. Kollox sew ˙ija! O˙ti! Nemmnek! U nafda f’dak li qed tg˙idli! G˙ax lanqas jien ma jien xi qaddis. Fija wkoll nag˙raf iddnubiet. In-nuqqasijiet. Iddg˙ufijiet. Mela Patri, ibqa’ saqajk mal-art u ˙alli l-Mulej itellg˙ek hu u mhux tiddebben fuq il-ponot ta’ subg˙ajk! G˙ax inkella, jekk twebbes rasek u qalbek, jekk titkabbar, tibqa’ ma tidhirx! Tibqa’ daqs naqra! Illum, il-Óadd l-1 ta’ Novembru, niççelebraw bilfer˙ il-festa tag˙hom kollha. Tal-qaddisin! Qaddisin fl-istorja kien hawn minn kull tip: klassi soçjali, edukazzjoni, kapaçitajiet u etajiet, u sess ukoll. Il-Mulej ja˙dem b’modi differenti ˙afna minna l-bnedmin; u mnalla tafux! G˙ax kieku çertu nies dejjem jibqg˙u l-art, imsieken! MalMulej mhux importanti lil min taf; lanqas lil min jista’ jg˙addilek dik il-kelma li minn xejn tag˙mlek kollox. Il-Mulej

g˙andu kriterju wie˙ed li bih il-persuna tkun tista’ tid˙ol f’saltnatu: jekk il-persuna wettqitx, tul ˙ajjitha, ir-rieda ta’ Alla g˙aliha. Fil-Van©elu skont San Mattew, Ìesù m’g˙andux kantunieri. Dirett tad-diretti ˙bieb! “Mhux kull min jg˙idli, ‘Mulej, Mulej’, jid˙ol fis-saltna tas-smewwiet, iΩda min jag˙mel ir-rieda ta’ Missieri li hu fis-smewwiet!” (Mt 7:21). Façli ˙afna li, g˙ax il-Mulej ta lil xi w˙ud il-ministeru li jkeççu x-xjaten f’ismu, jafu jipprietkaw jew jiktbu, inkella jag˙mlu ˙afna mirakli f’ismu, dawn jistg˙u jibqg˙u çerti li b’daqshekk g˙al ©ewwa! U tg˙id mhux hekk! Ejja ma nimliex rasi b’dawn l-affarijiet! Jissokta Ìesù: “F’dak il-jum ikun hemm ˙afna li jg˙iduli, ‘Mulej, Mulej, mhux f’ismek ˙abbarna a˙na, u mhux f’ismek keççejna x-xjaten u f’ismek g˙amilna ˙afna mirakli?’ Mbag˙ad jien ng˙idilhom, ‘Lilkom qatt ma kont nafkom! Warrbu minn quddiemi, intom li tag˙mlu l-˙aΩen!’ ” (Mt 7:2223). Il-messa©© huwa çar u tond! Jid˙ol fis-sema mhux min, min˙abba f’dawn il-kariΩmi, isir mag˙ruf jew mag˙rufa.

Il-fatt li ˙afna nies jafuni u jfa˙˙runi min˙abba dawn iddoni mhijiex garanzija biex b’hekk nid˙ol fis-saltna! Wara kollox, dawn id-doni ©ew mog˙tija lili b’xejn biex bihom naqdi u qatt ninqeda! Mela l-kriterju skont il-Mulej li bih nid˙ol fis-saltna huwa ferm differenti! Biex nid˙ol fis-sema rrid inbati! U nbati ˙afna min˙abba Ìesù! F’San Luqa Ìesù jg˙idilna: “T˙abtu biex tid˙lu mill-bieb id-dejjaq g˙ax, kif ng˙idilkom jien, ˙afna g˙ad ifittxu li jid˙lu u ma jirnexxilhomx. G˙ax meta sid id-dar ikun qam jag˙laq ilbieb, intom tibqg˙u barra, u tibdew t˙abbtu l-bieb u tg˙idu, ‘Mulej, ift˙ilna.’ IΩda hu jwe©ibkom u jg˙id, ‘Ma nafx mnejn intom.’ Imbag˙ad taqbdu tg˙idulu, ‘Kilna u xrobna mieg˙ek a˙na, u int g˙allimt fil-pjazez tag˙na.’ Hu jwie©eb u jg˙idilkom, ‘Ma nafx mnejn intom; morru minn quddiemi, intom ilkoll li tag˙mlu dak li mhux sewwa!’ Hemmhekk ikun hemm il-biki u theΩΩiΩ tas-snien, meta taraw lil Abram u lil IΩakk u lil Ìakobb u l-profeti kollha fissaltna ta’ Alla, u intom

imkeççija ’l barra” (Lq 13:2428). Meta ˙addie˙or isir jobg˙odna, jaqtag˙na minn mieg˙u jew mag˙ha, jg˙id kontrina, g˙ax a˙na ta’ Ìesù Kristu, u hemm inkunu tassew qeg˙din fil-qdusija! Meta ng˙ixu u niddefendu t-tag˙lim ta’ Ìesù fuq il-bniedem, a˙na ta’ Ìesù! U la qed inbatu min˙abba fih ˙a nibqg˙u çerti li se jiddefendina Ωgur. Anzi! Jag˙tina l-˙ajja ta’ dejjem! FilVan©elu skont San Mattew Ìesù jg˙idilna: “Henjin dawk li huma ppersegwitati min˙abba s-sewwa, g˙ax tag˙hom hija s-saltna tassmewwiet. Henjin intom, meta jg˙ajjrukom u jippersegwitawkom u jaqilg˙u kull xorta ta’ ˙aΩen u gideb kontra tag˙kom min˙abba fija. Ifir˙u u thennew, g˙ax ˙laskom kbir fis-smewwiet. Hekk kienu jippersegwitawhom lill-profeti li kienu qabilkom” (Mt 5 :10-12). Hawn bΩonn il-qaddisin illum. Nies li ma jibΩg˙ux g˙al ©ildhom. Imma jibΩg˙u, iva, g˙all-Mulej li jg˙ix fihom! M’a˙nix qaddisin. Imma ejjew in˙alluh jag˙milna! Hawn bΩonn!

TA’ BARRA KÓ

01|11|2015 15

kullhadd.com

TEMMNUX DAK LI SMAJTU S’ISSA

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar it-Tnejn li g˙adda, lInternational Agency for Research on Cancer (IARC), illi tag˙mel parti mill-World Health Organization, ippubblikat rapport ta’ 22 xjentist li evalwa r-rabtiet bejn il-konsum tal-la˙am a˙mar u dak ipproçessat mal-iΩvilupp ta’ diversi forom ta’ kançer. Minkejja li dan ir-rapport wasal g˙al konkluΩjonijiet interessanti, bosta bnadi tal-midja g˙aΩlu li jo˙olqu paniku fost in-nies permezz ta’ interpretazzjonijiet sensazzjonalizzati li g˙aw©u lfatti. Reazzjonijiet differenti L-istorja bdiet meta, lejn la˙˙ar tal-©img˙a l-o˙ra, diversi ©urnali bdew jo˙or©u artikli li fihom sostnew li l-World Health Organization kienet fuq ix-xifer li to˙ro© rapport li se tpo©©i l-la˙am ipproçessat flistess kategorija mat-tabakk, lasbestos u l-arseniku f’termini tar-riskju ta’ kançer li joffru. Kif wie˙ed jistenna, dan irrapport ˙oloq sensazzjoni kbira kemm fost il-konsumaturi, kif ukoll il-produtturi. Dawn tal-ewwel kellhom laktar konfront interessanti hekk kif bosta ve©itarjani tawha g˙all-midja soçjali biex juΩaw din l-a˙bar u j˙e©©u linnies jadottaw stil ta’ ˙ajja simili g˙al tag˙hom. Min-na˙a l-o˙ra, bosta dilettanti kbar tal-la˙am a˙mar u pproçessat qalu li ma kienx jinteressahom x’jg˙id ir-rapport u li ma kellhom l-ebda intenzjoni li jbiddlu d-dieta tag˙hom. Dawn il-konfronti eskalaw bil-bosta u kien hemm sa˙ansitra figuri prominenti li bdew i˙e©©u bidliet fil-li©ijiet li inkludew l-introduzzjoni ta’ taxxi ©odda fuq il-la˙am a˙mar u pproçessat. Sa˙ansitra kien hemm min sostna li l-bejg˙

tieg˙u kellu ji©i mnaqqas jew anke eliminat. Falza stikka Il-problema hija li bosta minn dawn in-nies ma kellhom lebda idea x’kienu qeg˙din jg˙idu. L-ewwel Ωball li g˙amlu ˙afna minnhom kien li joqog˙du fuq artikli sensazzjonalizzati li ©ew ippubblikati qabel ir-rapport inniffsu. Fil-fatt, fit-23 ta’ Ottubru, tliet ijiem qabel id-data ta’ pubblikazzjoni tar-rapport, l-IARC kellhom jo˙or©u stqarrija g˙allistampa fejn ikkjarifikaw li lmidja ma kienx g˙ad kellha aççess g˙ar-rapport proprju. Flistess stqarrija kien ikkonfermat li dan ir-rapport kien se ji©i ppubblikat biss fis-26 ta’ Ottubru; id-data m˙abbra ftit tal-©img˙at qabel. Sfortunament, il-˙sara kienet di©à saret hekk kif ˙afna nies qabdu u waslu g˙all-konkluΩjonijiet tag˙hom qabel biss raw ir-rapport. Madankollu, xorta huwa importanti li wie˙ed janalizza x’qalu l-esperti biex jifhem a˙jar il-konsegwenzi tas-sejbiet tag˙hom. X’jg˙id ir-rapport? Il-Working Group tal-IARC ikkunsidra s-sejbiet ta’ madwar 800 studju li investigaw ir-rabta bejn aktar minn tnax-il tip ta’ kançer u l-konsum tal-la˙am a˙mar u pproçessat f’diversi pajjiΩi b’popolazzjonijiet li g˙andhom dieti differenti. Wara li analizza dan ir-rapport, il-Working Group ikkonkluda li l-la˙am ipproçessat g˙andu ji©i kklassifikat fi Grupp 1, ji©ifieri dak li fih hemm prodotti li huma karçeno©içi g˙all-bniedem. Ta’ min jispjega li meta wie˙ed jirreferi g˙al ikel ipproçessat, ikun qieg˙ed jitkellem dwar prodotti li ji©u mmell˙in, imqadda, iffermentati, affumikati u li jg˙addu minn xi

proçessi ta’ preservazzjoni o˙ra. Dawn il-proçessi jΩidu r-riskju ta’ kançer fost il-konsumaturi g˙ax jistg˙u jwasslu g˙all-formazzjoni ta’ kimiki kançero©ini b˙all- N-nitroso-compounds (NOC) u polycyclic aromatic hydrocarbons. Fl-istess studju kienet osservata wkoll il-possibbiltà ta’ rabta bejn dan it-tip ta’ la˙am u kançer fil-frixa u lprostata. Madankollu, din hija aktar baxxa minn dik kolorettali. F’termini aktar preçiΩi, lesperti kkonkludew li kull 50 gramma ta’ ikel ipproçessat li ji©i kkunsmat iΩid il-possibbiltà ta’ kançer kolorettali bi 18%. Sabiex wie˙ed ipo©©i din l-istatistika f’perspettiva, f’˙afna pajjiΩi tal-Punent il-popolazzjoni tikkonsma medja ta’ bejn 50 u 100 gramma ta’ ikel ipproçessat kuljum. Il-la˙am a˙mar kien ukoll marbut ma’ dawn it-tipi ta’ kançer. Madankollu, il-livell ta’ çertezza kien aktar baxx, u g˙alhekk tpo©©a fil-Grupp 2A. Wa˙da mill-aktar konkluΩjonijiet interessanti relatata ma’ dan it-tip ta’ la˙am kien il-fatt li meta wie˙ed isajru jkun qieg˙ed iΩid iç-çans ta’ kançer. Fil-fatt, ir-rapport jg˙id li improves the “ cooking digestibility and palatability of meat, but can also produce known or suspected carcinogens, including heterocyclic aromatic amines (HAA) and PAH. High-temperature cooking by panfrying, grilling, or barbecuing generally produces the highest amounts of these chemicals.” Però, dwar dan il-punt wie˙ed irid jag˙mel xi kjarifiki li se jsiru aktar ’l isfel fl-artiklu. Xejn ©did Allura r-rapport qieg˙ed jg˙id li g˙andna nieqfu nieklu lla˙am a˙mar u dak ipproçessat? Ir-risposta tal-istess esperti

hija ‘le’. Fi stqarrija li l-IARC ˙ar©et ma’ dan ir-rapport, Christopher Wild, id-direttur tal-istess a©enzija, sostna li dan ir-rapport jikkonferma linji gwida di©à eΩistenti dwar il-la˙am a˙mar u pproçessat illi j˙e©©u lin-nies ikunu prudenti fil-konsum. B’mod partikolari fejn jid˙ol il-la˙am a˙mar, Wild sostna li wie˙ed irid jikkunsidra l-valur nutrittiv tieg˙u minkejja r-riskji msemmija. G˙aldaqstant, huwa ˙e©©e© lill-gvernijiet biex jevalwaw sew ir-riskji u l-vanta©©i biex isibu bilanç tajjeb meta jkunu qeg˙din ifasslu l-politika tag˙hom dwar in-nutrizzjoni. Kif semmejna aktar ’il fuq, ilkonsum ta’ la˙am a˙mar imsajjar jista’ jesponi lill-persuna g˙al formazzjonijiet ta’ kimiki li f’xi kaΩijiet iwasslu g˙allkançer. Madankollu, is-sit elettroniku tal-IARC jispjega li lkonsum ta’ la˙am nej g˙andu assoçjat mieg˙u riskji separati, fosthom dawk ta’ infezzjoni. Min˙abba f’hekk, il-konsum ta’ la˙am nej mhuwiex qieg˙ed ji©i kkunsidrat b˙ala alternattiva vijabbli g˙al dak imsajjar.

jag˙mel ˙sara u ie˙or g˙andu 80%, dawn ji©u mpo©©ijin flistess grupp jekk l-esperti jkollhom l-istess livell ta’ çertezza dwar dawn il-perçentwali. G˙aldaqstant, minkejja l-fatt li prodotti b˙at-tabakk tpo©©ew flimkien mal-ikel ipproçessat, dan ma jfissirx li l-mewt b’kawΩa tal-espoΩizzjoni g˙alihom hija ndaqs. Fil-fatt, l-istess IARC tispjega fuq is-sit tag˙ha li, skont stimi riçenti li saru mill-Global Burden of Disease Project, organizzazzjoni indipendenti g˙ar-riçerka akkademika, fuq baΩi annwali l-imwiet bilkançer li ©ew attribwiti g˙allkonsum ta’ ammonti kbar ta’ ikel ipproçessat kienu 34,000. Sadanittant, dawk b’konsegwenza ta’ kançer relatat mattipjip tat-tabakk kienu madwar miljun. Barra minn hekk, il-klassifikazzjoni tal-IARC ma tid˙olx f’dettalji o˙ra importanti b˙allfirxa ta’ tipi ta’ kançer li jistg˙u jirriΩultaw minn dawn ilprodotti. G˙aldaqstant, jista’ jkollok prodott li jkun marbut ma’ tliet tipi ta’ kançer differenti fl-istess kategorija b˙al ie˙or li jwassal g˙al g˙axra.

Ftit kuntest Xi jfisser dan kollu? Punt ie˙or importanti ferm huwa dak relatat mal-mod kif ji©u kklassifikati l-prodotti kançero©ini mill-IARC. Kif spjegajna qabel, l-ikel ipproçessat ©ie mpo©©i fi Grupp 1, flimkien ma’ prodotti b˙attabakk. L-iΩball li sar f’diversi artikli li dehru fil-midja kien dak li jkun irrappurtat li l-prodotti f’dawn il-gruppi joffru livell ta’ periklu ugwali g˙as-sa˙˙a tal-bniedem. Dan fil-fatt mhuwiex minnu g˙ax il-metodu ta’ klassifikazzjoni jirrifletti biss iç-çertezza tal-IARC li dawn il-prodotti jwasslu g˙all-kançer u mhux kemm fil-verità jag˙mlu ˙sara. Sabiex nag˙tu eΩempju, jekk prodott g˙andu 20% çans li

Meta wie˙ed jikkunsidra dan kollu, huwa jirrealizza li la˙barijiet relatati ma’ dan irrapport ©ew sensazzjonalizzati b’mod esa©erat hekk kif id-distakk bejn il-konkluΩjonijiet talesperti u t-teoriji ta’ bosta membri tal-midja kien konsiderevoli. G˙aldaqstant, m’hemmx lok g˙al paniku u rivoluzzjonijiet kbar fid-dieta. Però, l-esperti qeg˙din i˙e©©una biex ma nikkunsmawx aktar la˙am ipproçessat u a˙mar millammont neçessarju g˙all-bΩonnijiet nutrittivi tag˙na. Billi kultant niΩgarraw xi ftit mhux se taqa’ d-dinja, imma jrid ikun hemm ftit sens ta’ bilanç.

16 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ TA’ bARRA

XI TFISSER IL-MOSSA? LIAM GAUCI

Kif wie˙ed jistenna, iç-Çina qatt ma pparteçipat f’din il-proçedura u dejjem sostniet li l-qorti m’g˙andha l-ebda ©uriΩdizzjoni f’dan il-kuntrast. Madankollu, il-qorti qalet li ddeçiΩjoni taç-Çina li ma tipparteçipax f’dan il-kaΩ ma taffettwax il©uriΩdizzjoni tag˙ha u g˙alhekk huwa mistenni li dan jibda jinstema b’mod formali fix-xhur li ©ejjin. Id-deçiΩjoni tal-Qorti ta’ Arbitra©© hija reb˙a diplomatika, u mhux legali, g˙all-Filippini. Dan g˙ax iddeçiΩjonijiet ta’ din il-qorti, minkejja li jorbtu lill-pajjiΩi, ma jistg˙ux ji©u infurzati u mhix l-ewwel darba li xi awtorità injorathom.

liam@kullhadd.com L-inkursjoni ta’ bastiment tal-gwerra Amerikan qrib ib˙ra li l-Gvern ÇiniΩ iqis b˙ala territorjali wassal g˙al skambju ta’ theddid li varja mis-sottili g˙allespliçitu matul dawn l-a˙˙ar jiem. Ilkonsegwenzi ta’ din il-manuvra mhumiex çerti, però jidher li l-istatus quo fis-South China Sea qieg˙ed fix-xifer li ji©i interrott. Interpretazzjonijiet differenti L-inçident se˙˙ nhar it-Tlieta li g˙adda meta l-U.S.S. Lassen wasal distanza ta’ 12-il mil nawtiku ’l bog˙od minn gΩejjer fl-arçipelagu ta’ Spratly li nbnew b’mod artifiçjali mill-Gvern ÇiniΩ. Din id-distanza hija sinifikattiva g˙ax, skont il-United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), pajjiΩ g˙andu d-dritt li jqis Ωona marittima sa 12-il mil mill-kosta b˙ala parti mit-territorju tieg˙u. Din il-konvenzjoni, però, tg˙id ukoll li dan il-limitu ma jistax jin˙oloq madwar gΩejjer li jkunu mag˙mulin b’mod artifiçjali, kif inhuma dawk inkwistjoni. Minkejja dan, iç-Çina ma wriet l-ebda intenzjoni li ççedi l-affermazzjonijiet tag˙ha. G˙aldaqstant, l-Istati Uniti bag˙tet ilU.S.S. Lassen biex jag˙tu messa©© çar dwar id-determinazzjoni tag˙hom li ma j˙allux liç-Çina timponi r-rieda tag˙ha fuq it-territorju marittimu AΩjatiku.

Nine-dash line Fil-fatt, l-ambizzjonijiet ÇiniΩi fis-South China Sea jmorru ferm lil hinn mit-territorju ta’ madwar l-arçipelagu Spratly.

Pivot to Asia?

Fl-1947, il-Gvern Nazzjonalista ÇiniΩ, il-predeçessur ta’ dak Komunist, kien ippubblika mappa li fiha kien hemm l11-dash line li kellha fruntiera kbira li tinkorpora madwar 90% tas-South China Sea. Il-Gvern Komunista ÇiniΩ, illi ˙a rriedni tal-poter fl-1949, Ωamm il-parti l-kbira tal-mappa imma naqqas ilmarki minn ˙dax g˙al disg˙a. Madankollu, din il-mappa minn dejjem kienet vaga u ma kellha l-ebda riflessjoni fil-li©ijiet internazzjonali. Filfatt, minkejja li ç-ÇiniΩi dejjem Ωammew iebes dwar it-talbiet, huma qatt ma ppruvaw iressquhom quddiem il-qrati internazzjonali g˙ax kien hemm riskju serju li ma tg˙addix tag˙hom.

Ta˙t skrutinju Il-©irien tag˙hom huma konxji minn din il-vulnerabbiltà legali taç-Çina. Dan, fost l-o˙rajn, wassal lill-Filippini biex iressqu l-asserzjonijiet tag˙hom quddiem il-Qorti Permanenti talArbitra©© f’The Hague. Dan sar bittama li l-qorti tiddefendi d-drittijiet li g˙andu pajjiΩhom fuq il-200 mil nawtiku li jag˙mel parti miΩ-Ûona Ekonomika Esklussiva (EEZ) talFilippini. Kumbinazzjoni, it-talba tal-Filippini biex jinstema’ l-kaΩ ©iet milqug˙a din il-©img˙a stess hekk kif il-qorti sostniet li g˙andha l-©uriΩdizzjoni, skont l-UNCLOS, biex tiddeçiedi dwar dan il-kaΩ.

Sadanittant, l-indikazzjonijiet li ©ejjin mill-Gvern tal-Istati Uniti huma li se jΩidu l-preΩenza tag˙hom fis-South China Sea. Fl-a˙˙ar snin, l-Amerikani irtiraw xi ftit mill-Asja biex jiffukaw fuq il-Lvant Nofsani; deçiΩjoni li esponiet lill-alleati tag˙ha fil-kontinent g˙allespansjoni taç-Çina. Madankollu, Obama, fl-2012 ˙abbar politika li ddeskriva b˙ala ‘ Pivot to Asia’ fejn wieg˙ed li jiddefendi d-drittijiet tal-alleati tieg˙u billi jikkontieni lambizzjonijiet ÇiniΩi. S’issa, però, lAmerikani dehru kemxejn indeçiΩi fla©ir tag˙hom hekk kif, f’diversi kaΩijiet, evitaw konfronti diplomatiçi diretti maç-Çina. L-inkursjoni tal-U.S.S. Lassen tista’ tindika li din is-sitwazzjoni se tinbidel fiΩ-Ωmien li ©ej. Wie˙ed irid jara, però, kemm l-Amerikani huma lesti li jag˙mlu ˙sara lir-relazzjoni tag˙hom maç-ÇiniΩi fi Ωmien meta qeg˙din ukoll jippruvaw jikkontrollaw l-espansjoni politika u militari tar-Russja.

ta’ barra kÓ

01|11|2015 17

kullhadd.com

Minn Madwar id-dinja sorPriÛa

iMkeÇÇi Minn xogÓlu

Jimmy Morales kien elett b˙ala l-President tal-Gwatemala wara li kiseb 67.4% tal-voti fl-elezzjoni tal-Óadd li g˙adda. Morales issorprenda lil ˙afna bir-riΩultat li kiseb hekk kif il-professjoni tieg˙u hija ta’ kummidjant fuq ilprogrammi televiΩivi ta’ pajjiΩu. Madankollu, diversi skandli ta’ korruzzjoni li esperjenzat il-faxxa politika ta’ pajjiΩu wasslet lil bosta biex ifittxu alternattiva b˙al Morales illi huwa kritiku mag˙ruf tal-mod ma˙mu© kif tmexxiet il-Gwatemala matul dawn la˙˙ar snin. Huwa mistenni li jie˙u f’idejh it-tmexxija tal-pajjiΩ fl-14 ta’ Jannar li ©ej.

Deputy Sheriff Ben Fields ©ie mkeççi minn xog˙lu wara konfront vjolenti li kellu ma’ studenta fi Spring Valley High School. Dan il-konfront se˙˙ meta l-istudenta, illi g˙andha 16-il sena, irrifjutat li to˙ro© mill-klassi fuq ordni ta’ g˙alliem illi ˙ass li kienet qieg˙da ttellef il-lezzjoni bl-a©ir tag˙ha. Wara li ©abet ru˙ha bl-istess mod fil-konfront ta’ amministratur tal-iskola, intalab l-intervent ta’ Fields, il-pulizija assenjat g˙al din l-iskola li, meta dan kien ittrattat b’mod simili g˙all-g˙alliem u l-amministratur, qabad lill-istudenti u ˙ari©ha mill-klassi bil-forza ta˙t arrest.

jilÓaq sPeaker

rebÓa gÓall-ewroxettiÇi

Paul Ryan kien elett b˙ala t-62 Speaker tal-Kungress tal-Istati Uniti; poΩizzjoni li kien innomitat g˙aliha mill-Partit Repubblikan. Ryan ˙eles lill-partit tieg˙u minn u©ig˙ ta’ ras kbira wara li l-kandidat preçedenti, Kevin McCarthy, irtira mit-tellieqa ftit qabel ma ng˙ata n-nomina. Fl-2012, Ryan kien kandidat g˙all-Viçi Presidenza tal-Istati Uniti g˙allPartit Repubblikan, kampanja li ma rnexxietx hekk kif Obama u Biden kisbu l-fiduçja tal-votanti biex imexxu lill-pajjiΩ g˙al le©iΩlatura o˙ra. Huwa mistenni li l-Ispeaker il-©did jimbotta diversi riformi li jissimplifikaw is-sistema ta’ tassazzjoni Amerikana.

Il-Law and Justice Party, partit ewroxettiku Pollakk, reba˙ l-elezzjoni ©enerali ta’ pajjiΩu. Fl-elezzjoni tal-Óadd li g˙adda dan il-partit kiseb 37.7% tal-voti, li ©abu mag˙hom biΩΩejjed si©©ijiet biex jag˙tihom ma©©oranza Ωg˙ira filParlament ming˙ajr il-bΩonn ta’ koalizzjoni. G˙adu mhuwiex mag˙ruf x’se jkunu l-prijoritajiet tal-Gvern il-©did. Madankollu, huwa mifhum li l-Prim Ministru Brittaniku David Cameron di©à g˙amel kuntatt ma’ Beata Szydlo, il-Prim Ministru l-©did tal-Polonja, biex jitlob l-appo©© tag˙ha fil-©lieda tieg˙u biex jikseb aktar drittijiet g˙all-parlamenti nazzjonali ming˙and l-Unjoni Ewropea.

Ma jaÇÇettawx il-ProPosta

Politika Ìdida

Il-Gvern Iranjan ippropona kompromess biex jieqaf il-konflitt fis-Sirja li jinkludi sitt xhur ta’ tranΩizzjoni lejn elezzjoni presidenzjali li jkun jista’ jipparteçipa fiha il-mexxej attwali Bashar al-Assad. Madankollu, ir-ribelli Sirjani moderati, li jgawdu mill-appo©© tal-Istati Uniti, ikkonfermaw li mhumiex lesti li jaççettaw pjan ta’ tranΩizzjoni li jinkludi lil Assad. Matul dawn l-a˙˙ar snin, ir-ribelli moderati dejjem sostnew li Assad irid jitne˙˙a minn postu g˙ax, fil-fehma tag˙hom, huwa l-kawΩa tal-problemi ta’ stabbiltà li wasslu g˙all-gwerra preΩenti.

Il-Gvern ÇiniΩ iddeçieda li j©ib fi tmiemha l-one-child policy . Din il-li©i kienet torbot lill-koppji li jkollhom massimu ta’ wild wie˙ed biss ˙lief g˙al xi kaΩijiet eççezzjonali. Ori©inarjament din il-li©i kienet stretta ferm u ©©ib penalitajiet serji, imma fl-2013 il-Gvern beda jΩid in-numru ta’ eççezzjonijiet g˙aliha sakemm fl-a˙˙ar abbandunaha favur two-child policy. Id-deçiΩjoni ttie˙det hekk kif il-proporzjon ta’ persuni anzjani kkumparat man-numru ta’ nies fis-suq tax-xog˙ol Ωdiedet tant li qieg˙da to˙loq sitwazzjoni kritika g˙all-familji tag˙hom, kif ukoll l-awtoritajiet, biex jg˙inuhom iΩommu livell ta’ g˙ajxien diçenti.

18 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ MiLL-isTOrjA

COMMONWEALTH KITBA TA’ MARY CHETCUTI maqbula f’din id-dikjarazzjoni. PajjiΩi li ˙ar©u minn ta˙t il˙akma Brittanika u g˙aΩlu li ma jing˙aqdux malCommonwealth huma lE©ittu, l-Iraq, il-Ìordan, isSudan, Bahrain, Oman, ilQatar, l-Emirati G˙arab Mag˙quda u l-Palestina, li parti minnha ttie˙det biex jitwaqqaf l-istat tal-IΩrael. Madankollu, il-popolazzjoni tal-istati fil-Commonwealth hija wa˙da impressjonanti g˙ax taqbeΩ iΩ-Ωew© biljuni. Iç-CHOGM u Malta

Il-Kanada fet˙et it-triq. Kienet l-ewwel kolonja Brittanika li fl-1840 ˙adet ittmexxija tag˙ha f’idejha permezz ta’ self governattiv u aktar tard, fl-1867, marret g˙al stat ta’ dominju ( dominion state) li taha indipendenza u kontroll fuq il-politika tag˙ha, b’mod speçjali dik barranija u finanzjarja. F’dan il-pass segwew l-Awstralja fl-1900, New Zealand fl-1907, l-Afrika t’Isfel fl-1910 u l-Istat Óieles talIrlanda fl-1922; din tal-a˙˙ar marret g˙al indipendenza totali u fl-1949 irtirat millCommonwealth ukoll. IlBalfour Declaration tal-1926 sa˙˙a˙ l-istat ta’ dominju ta’ dawn il-pajjiΩi permezz ta’ dikjarazzjoni li l-Gran Brittanja qed taççettahom b˙ala stati indaqs mag˙ha u bejniethom, g˙alkemm jibqg˙u mag˙qudin flimkien f’alleanza komuni ta’ lealtà lejn il-kuruna Brittanika. Jissi˙bux jew le fil-British Commonwealth of Nations tibqa’ f’idejhom. Aktar minhekk l-Istatut ta’ Westminister ©ie mg˙oddi mill-Parlament Brittaniku fl-1931 biex finalment ta rikonoxximent legali lill-indipendenza ta’ dawn ilpajjizi. Newfoundland kien luniku re©jun li rrinunzja l-istat ta’ dominju tieg˙u meta g˙aΩel li jing˙aqad malKanada u sar parti minnha. L-ewwel darba li ntuΩat ilfraΩi Commonwealth of

Nations kien fl-1884 flAwstralja mill-Prim Ministru Brittaniku Lord Rosebery, waqt Ωjara uffiçjali. Rosebery tenna li t-taqlib li kien qed jesperjenza l-Imperu Brittaniku kien wie˙ed storiku li kien qed ibiddel ilGran Brittanja minn ˙akkiema kolonjali g˙al stat imexxi minn assoçjazzjoni ta’ pajjiΩi li g˙andhom passat u lilsien IngliΩ komuni bejniethom. Jiltaqg˙u darba

g˙all-ewwel

Fl-1887 iltaqg˙u g˙all-ewwel darba l-Prim Ministru Brittaniku u l-kapijiet talkolonji, liema laqg˙at komplew isiru b’mod regolari sakemm fl-1911 tlaqqg˙et g˙all-ewwel darba l-Imperial Conference, li eventwalment inbidlet u saret ilCommonwealth Conference li llum kul˙add jafha b˙ala CHOGM – Commonwealth Heads of Government Meeting. IΩ-Ωew© gwerer kbar dinjin komplew ibiddlu u jçekknu lmappa tal-Imperu Brittaniku. Is-sehem tal-Gran Brittanja f’dawn il-gwerer ©ab mieg˙u il-lieva ta’ truppi mill-kolonji kollha tag˙ha filwaqt li lalleanza tal-istati ta’ dominju ddeçidew li jibag˙tu t-truppi tag˙hom meta l-Brittaniçi talbuhom l-g˙ajnuna biex

jing˙eleb l-g˙adu ÌermaniΩ. L-imwiet ta’ suldati u nies çivili kienu ˙afna, anzi g˙al ˙afna kolonji kienu ΩΩejjed, u bdew iqumu protesti u rvellijiet b’g˙ajta unanima ta’ “Indipendenza!”. Il-˙akkiem Brittaniku n©ieb dahru mal˙ajt b’attakki vjolenti u sabuta©©i fuq in-nies u proprjetà tieg˙u, u fl-1947 kellu jg˙id “iva” biex l-Indja u l-Pakistan ˙adu l-indipendenza u warajhom il-Bangladesh u Sri Lanka. Myammar (eks-Burma) segwiethom u ˙adet lindipendeza tag˙ha fl-1948. Myammar baqg˙et qatt ma ssie˙bet fil-Commonwealth. L-esodu ta’ stati jirrikorru g˙all-indipendenza kompla fis-snin ˙amsin meta pajjiΩi Afrikani, AΩjatiçi, mill-Lvant Nofsani u l-Karibew, imxew fuq il-passi tal-Ghana li ˙adet l-indipendenza tag˙ha fl-1957; fl-istess sena il-Malasja marret g˙al rasha. Segwew in-Ni©erja u Çipru fl-1960, Sierra Leone u t-Tanzanija fl-1961, il-Ìamajka, Trinidad u Tobago, u lUganda fl-1962, Malta fl-1964, u komplew sakemm madwar disg˙a u ˙amsin stat b’kollox ˙adu l-˙elsien tag˙hom minn kolonja Brittanika u marru g˙al indipendenza jew repubblika. Eventwalment, fi Ωmien jew ie˙or, dawk il-pajjiΩi, bleççezzjoni ta’ w˙ud, g˙aΩlu li jissie˙bu fil-Commonwealth. PajjiΩi li qatt ma’ kienu kolon-

ja Brittanika u talbu biex jing˙aqdu fil-Commonwealth huma l-Mozambique li ssie˙bet fl-1995 u r-Ruwanda li ©iet aççettata membru fl2009. L-Al©erija u Madagascar urew ix-xewqa li jissie˙bu mal-komunità kbira talCommonwealth, fost o˙rajn. Mill-banda l-o˙ra, pajjiΩi li f’mument jew ie˙or kellhom mexxejja dittaturi ˙ar©u jew ©ew sospiΩi millCommonwealth b˙al fil-kaΩ tan-Ni©erja, il-GΩejjer Fiji, ilPakistan, il-Bangladesh u lAfrika t’Isfel tul il-perjodu tag˙ha ta˙t l-apartheid. Zimbabwe, li qabel lindipendenza kienet irRodeΩja, irtirat is-s˙ubija tag˙ha fl-2003 wara snin ta’ battibekki mal-Gvern Brittaniku u l-kumplament talkomunità tal-Commonwealth dwar ksur kontinwu tad-drittijiet umani mill-President Robert Mugabe, li ilu snin twal fit-tmexxija ta’ dan l-istat Afrikan. Ironikament, Mugabe kien wie˙ed mill-parteçipanti meta, bi qbil bejn kul˙add, tfasslet il-Harare Declaration g˙all-˙arsien tad-demokrazija, waqt iç-CHOGM tal-1991 filbelt ta’ Harare, iΩ-Ûimbabwe stess. Bis-sa˙˙a tal-Harare Declaration, ilCommonwealth tista’ tintalab tibg˙at osservaturi waqt elezzjonijiet ©enerali u tissospendi pajjiΩ li jkun qed iwettaq vjolazzjoni kontinwa tal-prinçipji

Il-kap tal-Commonwealth huwa l-monarka Brittaniku li fil-preΩent hija r-Re©ina EliΩabetta II. Jum ilCommonwealth ji©i ççelebrat it-tieni Tnejn ta’ Marzu, filwaqt li l-kwartieri ©enerali ta’ din l-g˙aqda, fejn tittajjar ilbandiera tal-Commonwealth, jinsabu f’Londra u mmexxija minn ˙addiema reklutati millistati kollha fi ˙danha. L-iskop ewlieni tal-Commonwealth illum huwa li, bil-koperazzjoni tat-tlieta u ˙amsin pajjiΩ membru, tippromovi prijoritajiet b˙all-ugwaljanza bejn issessi, l-ekonomija, Ωvilupp soçjali u edukattiv, demokrazija u ˙arsien tad-drittijiet talbniedem, il-klima u paçi u sigurtà internazzjonali. L-iktar ferg˙at tag˙ha li huma familjari mag˙na huma l-Log˙ob tal-Commonwealth, li tista’ tiddeskrivih b˙ala Olimpjadi limitati g˙all-membri biss; u l-Commonwealth War Graves Commission, li ilha mwaqqfa mill-Ewwel Gwerra Dinija u tie˙u ˙sieb iç-çimiterji militari kollha li g˙andha mferrxin mad-dinja. Il-CWGC tie˙u ˙sieb ukoll l-arkivju estensiv li g˙andha bid-dettalji kollha tal-membri militari li tilfu ˙ajjithom ji©©ieldu gwerer g˙all-Gran Brittanja mill-1914 ’l hawn. G˙axar snin ilu lCommonwealth Heads of Government Meeting sar g˙all-ewwel darba f’pajjiΩna. Bejn is-27 u 29 ta’ Novembru 2015 dan is-summit se jer©a’ jitlaqqa’ f’Malta. Fuq nett tala©enda, il-Gvern Malti jrid li jkun diskuss il-mostru li qed i˙alli ˙afna vittmi innoçenti – it-traffikar illegali tal-bnedmin.

PICKUP

Pickup Truck, huwa trakk Ωg˙ir ma˙luq ori©inarjament g˙ax-xog˙ol, li jkollu kabina mag˙luqa fuq quddiem – single jew twin cab – u kaxxa miftu˙a fuq wara biex jin©arru l-affarijiet, bi ©nubijiet baxxi bil-bieba ta’ wara li tinfeta˙. Fil-pajjiΩ minn fejn ori©ina, ji©ifieri lAmerika, il-pickups ji©u kategorizzati b˙ala: compact , full-size u heavy duty. Dawk compact ©ew introdotti flAmerika fis-snin sittin u jkollhom daqs Ωg˙ir b’magni b’erba’ çilindri. Full-size jew ta’ nofs tunnellata huma l-iΩjed qies poplari, speçjalment filpajjiΩ mnejn ori©inaw. Dawn i©orru ddenominazzjoni ta’ ‘1500’ fil-kaΩi ta’ Chevrolet, GMC u RAM u 150 fit-terminu tal-Ford. Il-pickups heavy duty huma ikbar fil-qies b’magni ikbar g˙al iΩjed sa˙˙a u b’denominazzjoni ta’ 2500, 3500 (jew 250 u 350 fil-kaΩi ta’ Ford). Meta l-vetturi tal-kostruzzjoni bdew iΩidu fil-popolarità tag˙hom, fis-snin ˙amsin bosta xerrejja bdew juΩaw ilpickup g˙all-uΩu ta’ karozza tal-familja. Sas-snin disg˙in inqas minn 15% ta’ sidien tal- pickups irrappurtaw li juΩaw ilpickup g˙all-uΩu ori©inali tieg˙u. Illum il-©urnata, fl-Amerika ta’ Fuq il-pickup huwa uΩat iΩjed b˙ala karozza tal-familja. It-terminu ‘ pickup ’ mhux mag˙ruf minn fejn ori©ina, biss beda ji©i uΩat minn Studebaker fl-1913 u, sas-snin tletin, il-kelma pick-up (miktuba b’sing bejn iΩ-Ωew© kelmiet) sar terminu standard. Fl-Awstralja u New Zealand, il-kelma ‘ute’ (fil-qosor g˙al utility) hija uΩata kemm g˙al pickups kif ukoll g˙al coupe utilities . Dawn tal-a˙˙ar huma karozzi bl-istess karatteristiki ta’ pickup. Fl-Afrika ta’ Isfel, diversi persuni juΩaw il-kelma ‘bak’, fil-qosor g˙al ‘bakkie’, li bil-lingwa Afrikana tfisser ‘skutella’.

Storja Fil-bidu tal-indusrija awtomobilistika, il-vetturi kienu jkunu mibjug˙a b˙ala chassis biss. Wara kumpaniji terzjarji kienu jibnulhom il-body . Fl-1913, ilkumpanija Galion Allsteel Body, li kienet Ωviluppat ilpickup u dump truck, bniet g˙amla ta’ kaxxa fuq chassis ta’ Ford Moel T, u erba’ snin wara fuq Model TT. Hawn nistg˙u ng˙idu li n˙oloq l-ewwel pickup. Wara dan issuççess, fl-1924 Dodge introduçew pickup ta’ tlett kwarti ta’ tunnellata b’gabina u body mibnija bl-injam. Sena wara, Ford irrispondew sena wara billi mmodifikaw Model T fuq baΩi tal-˙adid ta’ nofs tunnellata, bilbieba ta’ wara a©©ustabbli u molol ta’ wara heavy-duty. Dan kien immarkat b˙ala ‘Ford Model T Runabout with Pickup Body’ biex jinbieg˙ $281 Amerikan. Minnhom kienu mibnijin 34,000. Diversi manifatturi o˙ra komplew jesperimentaw b’dan it-tip ta’ trakk u kienu di©à bdew isiru popolari g˙al uΩu privat u mhux kummerçjali. Dan ©ie mwaqqaf mill-Gvern Amerikan matul it-Tieni Gwerra Dinjija. B’dehra iΩjed irfinuta li ©ew jixbhu iΩjed lill-karozzi, il-pickups Ωiedu filpoplarità tag˙hom fis-snin ˙amsin fejn bosta familji bdew jixrtuhom iΩjed g˙al uΩu privat. Bdew anke jimmodernizzaw b’iΩjed kumdità b˙al arja kundizzjonata. Sa dan il-perjodu kienu jin˙admu pickups b’gabina li tesa’ minn tnejn sa tlieta min-nies inkluΩ ixxufier. Fil-bidu tas-snin sittin, bdew isiru dawk b’gabina doppja biex jesg˙u iΩjed passi©©ieri u kaxxa iΩg˙ar. Illum il-©urnata nsibu li dawn ©ew Ωviluppati mhux ˙aΩin fejn inqisuhom b˙ala vettura lussuΩa b’diversi karattersitiki li jag˙mluhom hekk b˙al all

wheel drive, bluetooth, DVD players, kameras quddiem u wara, sunroof , rimmijiet ta’ 22 pulzier tal-aluminju illustrat u, l-iΩjed li tispikka, il-bieba ta’ wara li tinfeta˙ b’mod elettriku. Popolarità fl-Amerika ta’ Fuq kontra dik dinjija

Pickup mhux karozza dinjija, speçjalment meta jkun sar full-size . Dawn ©ew addattati ori©inarjament g˙allAmerika ta’ Fuq fejn it-toroq huma wisg˙in sew fl-ibliet u anke fl-ir˙ula. PajjiΩi o˙ra diffiçli ssibilhom b˙al dawn. EΩempju çar huwa l-Ford F-150 li minkejja li huwa l-iΩjed vettura mibjug˙a fl-Istati Uniti sa mill-1982, baqa’ b’suq Ωg˙ir barra mill-istess pajjiΩ. Pickups kbar huma g˙adu g˙allEwropa, sew min˙abba t-toroq dojoq u prezzijiet g˙olja tal-fjuwil. B’hekk ma jippermettix li tgawdih g˙all-uΩu kollu tieg˙u u lanqas jippermettilek tuΩah g˙all-uΩu ta’ kuljum. FL-Amerika l- pickups huma ppreferuti g˙ax g˙andhom favurihom bosta fatturi fosthom prezzijiet tal-fjuwil baxxi, taxxi u regolamenti li jdawru dan is-suq favur tag˙hom. Disinn u karatteristiki Illum il-©urnata il-pickups insibuhom immanifatturati minn bosta ditti biex jil˙qu bosta swieq varji madwar iddinja. Dawn jo˙or©u f’bosta qisien, kabini u anke qisien tal-kaxxa. Fl-Istati Uniti, ˙afna pickups jinbieg˙u bi traΩmissjoni awtomatika. Insibu l-Ford li ta˙dem pickups awtomatiçi biss. GM joffru x-Chevrolet Colorado bi traΩmissjoni manwali. Gabina regolari jkollha filliera wa˙da ta’ seats u par bibien, wa˙da fuq kull na˙a. Extended cab jew super cab pickups ikollhom spazju iΩjed wara s-

seat ewlieni, li kultant ikollu seats Ωg˙ar. Crewcab jew twincab ikollhom ˙ames jew sitt seats, u erba’ bibien – tnejn kull na˙a. Insibu wkoll dawk il-pickups li kellhom il-gabina quddiem ir-roti ta’ quddiem li jissej˙u cab-over jew cab-forward b˙al Volkswagen Transporter tal1952. Dan it-tip ta’ pickup huwa iΩjed poplari barra mill-Amerika, specjalment fl-Ewropa u l-Asja. Il-qies tal-kaxxa jista’ jvarja skont luΩu tal- pickup: jekk ikunx g˙al dak kummerçjali jew b˙ala karozza talfamilja. Óafna drabi jkollhom ©nub fissi u l-bieba ta’ wara biss li tinfeta˙. Dan huwa mag˙ruf b˙ala step-style . Insibu wkoll dawk li jg˙idulhom dropside bed u li jkollhom art baxxa iΩjed bil-bieba tal-©enb li tinfeta˙ u tifforma rampa biex tg˙abbi l-affarijiet façilment. Insibu wkoll pickups ta’ qies ferm akbar. Dawn ikollhom erba’ roti fuq wara minbarra t-tnejn ta’ quddiem, u jissej˙u Dually. Hemm ukoll vetturi simili tal-pickup, b˙al coupe utility li hija vettura bbaΩata fuq pickup iΩda f’daqs iΩg˙ar li jixbah karozza. Hemm ukoll l-SUT (sport utility truck) li jixbah il-karatteristiki ta’ SUV iΩda b’kaxxa fuq wara. UΩu differenti Kif semmejna di©à f’dan l-artiklu, l-uΩu prinçipali ta’ pickup huwa biex wie˙ed i©orr merkanzija Ωg˙ira filkaxxa. IΩda, barra minn hekk, il-pickups huma uΩati anke fis-servizz, filmilitar, b˙ala vetturi tat-tifi tan-nar, karavans, tlielaq u o˙rajn. Ma jistax wie˙ed ma jsemmix ukoll il- monstertrucks li ˙afna drabi huma pickups fuq roti u suspensions kbar ˙afna li jintuΩaw biex joffru spettaklu f’kompetizzjonijiet bejniethom.

20 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ kArOZZI

PJAN AMBIZZJUÛ BIEX JITNAQQAS IS-CO2

It-Toyota Motor Corp. qed timmira li tbig˙ 30,000 fuel cell vehicles u 7 miljuni hybrid sas-sena 2020 b˙ala parti mill-pjan il-©did biex jinqatg˙u l-emissjonijiet tasCO 2 kemm jista’ jkun. Issenoir executives tat-Toyota spjegaw dawn l-objettivi flEnvironmental Challenge 2050 u dan bl-g˙an li tkun eliminata l- carbon footprint tal-flotot u l-fabbriki tag˙ha. Fost dawn il-miri, it-Toyota qed timmira li jkun hemm madwar 90% qtug˙ fl-emissjonijiet talcarbon dioxide mill-vetturi l-©odda sal-2050, meta mqabbla mal-livelli tal2010. Pjan aktar ambizzjuΩ minn hekk hu li ma jkun hemm l-ebda emissjoni talcarbon dioxide fil-fabbrika tag˙na f’dan l-istess Ωmien. Dawn il-miri jixhdu li tToyota qed tag˙mel dak kollu possibbli biex tistabbilixxi lilha nnifisha b˙ala kumpanija globali favur karozzi li jni©©su anqas. Dan ikompli jΩid mal-isforzi li di©à g˙amlet din il-kumpanija permezz tat-tnedija sena lo˙ra tal-Mira b’hydrogen fuel cell u t-tnedija tax-xahar iddie˙el tan- next-generation Prius flagship hybrid. “Ejja ˙a nsolvu tal-anqas problema wa˙da tas-seklu wie˙ed u g˙oxrin,” sostna çChairman tat-Toyota Takeshi Uchiyamada li huwa ç-chief engineer tal-Prius ori©inal. Huwa qal dan waqt li kien qed jindirizza forum ambjentali fejn sostna wkoll li tToyota riedet li timmobilizza l-benefiççji kollha tag˙ha. 30,000 vettura ‘nadifa’ sal-2020 Din l-imbuttatura biex ikun hemm aktar karozzi li ja˙dmu bl-elettriku u b’hekk tiççekken kemm tista’ d-

dipendenza fuq il-fossil fuels u nduru aktar lejn is-sorsi rinovabbli tal-ener©ija b’mod speçjali s-sors rinovabbli talhydrogen. Fil-fatt, it-Toyota sostniet ukoll li issa qed timmira li tbig˙ 30,000 hydrogen fuel cell vehicle sal-2020. Dan jitqabbel mal-pjan tal-produzzjoni ta’ Toyota ta’ 2,000 karozza biss sal-2016. Biex tkompli tg˙in biex jintla˙aq dan l-g˙an, it-Toyota se tibda tbig˙ il- hydrogen fuel cell buses kmieni fl-2017. Fil-hybrids, it-Toyota trid li tikseb bejg˙ annwali ta’ 1.5 miljun vettura u jintla˙aq ilbejg˙ kumulattiv ta’ 15-il miljun hybrid sal-2020. Toyota bieg˙et l-ewwel vettura hybrid lura fl-1997. Issa, it-Toyota, qed tbig˙ madwar 1.27 miljun vettura hybrid fis-sena. La˙qet ukoll bejg˙ kumulattiv ta’ bejg˙ ta’ 8.05 miljun fis-sajf li g˙adda. “L-emissjonijiet talcarbon dioxide waqt is-sewqan se jersqu aktar viçin lejn iΩΩero,” sostna s-Senior Manager Officer Kiyotaka Ise. Ûied jg˙id li se jkun hemm bidla fl-ener©ija uΩata mill-vetturi. L-iΩvilupp tal-batteriji highcapacity solid-state se jkunu qed itejbu l-prestazzjoni talelectrified drivetrains filwaqt li s- semiconductors b’ener©ija aktar effiçjenti se jkunu qed iwasslu g˙al aktar iffrankar mill-fjuwil. Fl-istess Ωmien, aktar tnaqqis fl-ispiΩa se jag˙mel it-teknolo©ija hybrid , liema teknolo©ija xi darba kienet g˙olja, aktar affordabbli. G˙al aktar informazzjoni fuq Toyota u l-prodotti tag˙ha Ωur ix- showroom ta’ Toyota fi Triq l-Imdina, ÓaΩÛebbu©, Ωur il-pa©na Facebook bl-isem Toyota Malta, jew çempel 2269 4000.

kAROZZI kÓ

01|11|2015 21

kullhadd.com

‘MORE SENSATIONS’ FL-AVENUE TAL-PEUGEOT

Il-viΩitaturi li se jkunu qed iΩuru l-Avenue tal-Peugeot f’Pari©i se jkollhom l-opportunità li jesp e r j e n z a w i l ‘More Sensations’ u jaraw laktar mudelli s b i e ˙ f i h a . Dawn huma l-Peugeot 308 GTi u l-Peugeot 208 GTi – ittnejn li huma Peugeot Sport – l-istilel tal- i s t a © u n t a l ˙arifa. Ûviluppati mit-timijiet tal-Peugeot S p o r t , h u m a akkumpanjati bil- forebear , bit-302 Darl’mat, u l-o˙t ilvirtwali tag˙hom, il-Peugeot Vision Gran Turismo. Il-karatteristiki sportivi talPeugeot kienu kkonfermati minn madw a r 800,000 mudell sportiv li din id-ditta rnexxielha tbig˙ minn mindu kien hemm il-mudell le©©endarju tat-205 GTi. Listorja ma tiqafx hawn. Wara t-tnedija tat-208 GTi li kienet varata fl-2013, issa wasal iΩΩmien g˙at-308 biex tispikka hekk kif il-bejg˙ tag˙ha mistenni jibda din il-˙arifa stess filwaqt li dan il-mudell inkixef g˙all-pubbliku fil-preview tal-Peugeot Avenue. Il-Peugeot 3 0 8 G T i u l Peugeot 208 G T i m i l l Peugeot Sport, permezz talkulur taΩ-Ωebg˙a a˙mar u iswed tag˙ho m , u r e w l i jispikkaw bil-kbir fil-Peugeot Sport. L-avvenime n t t a l - M o r e Sensations jag˙ti lil dawk kollha li kellhom g˙al qalbhom l-log˙ba tal-PlayStation 3 bl-isem ta’ Gran Turismo, lopportunità l i j i s k o p r u l mudell tas- supercar t a l Peugeot Vision Gran Turismo

u l-prestazzjoni inkredibbli li toffri. Prestazzjoni li tinkorpora fiha power-to-weight ratio ta’ 1 (875kg for 875hp) u aççellerazzjoni ta’ 0 g˙al 100 f’1”73. Ûew© simulaturi t a l - a ˙ ˙ a r ©enerazzjoni se jkunu disponibbli g˙all-viΩitaturi li se jirnexilhom ikunu

wara r-rota ( get behind the wheel ) ta’ din s- supercar biex ikunu jittestjawha g˙al mhux anqas minn 40 çirkwiti tal-©enn u 107 konfigurazzjoni. Apparti minn dawn ilmudelli tal-©enn, fil-qalba tal-Peugeot Avenue, il- fore-

bear stupend tag˙hom, it-302 DS (Darl’mat Sport) jokkupa post privile©©at. Dan kollu huwa l-frott tal-kollaborazzjoni bejn il-Peugeot u l-ftehim tal-Pari©i Darl’mat. It-302 DS immarkat ir-ritorn talPeugeot lejn it-tellieqa ta’ ©urnata s˙i˙a tal-Le Mans fl-

1937, li rat lil dawn it-tliet karozzi ji©u fis-7, it-8 u l-10 post – riΩultat fantastiku b’mod partikolari hekk kif 65% mit-timijiet involuti abbadunaw t-tellieqa. L-esibizzjoni tal-More Sensations se tittella’ nhar it8 ta’ Novembru li ©ej.

22 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

ÛIEDA TA’ KWAÛI 5% FIL-BEJGÓ TAS-SEAT SA SETTEMBRU Jurgen Stackmann, içChairman tal-Kumitat EΩekuttiv tas-SEAT, esprima s-sodisfazzjoni tieg˙u g˙all-progress filbejg˙. “Ilna nikbru u nimxu ’l quddiem b’mod konsistenti mill-2013 u dan grazzi g˙allevoluzzjoni poΩittiva tal-mudelli kollha tag˙na u min˙abba lvarjetà aktar wiesg˙a. Din issena a©©ornajna l-mudelli b˙al, pereΩempju, l-Ibiza, lAlhambra u t-Toledo, u nidejna wkoll il-varjetà ©dida Connect, li tarma l-mudelli tag˙na bla˙jar karatterisitki f’termini talkonnettività.” Stakmann Ωied jg˙id li din il-kumpanija bi˙siebha tkompli tespandi lvarjetà tag˙ha tant li tibda billi tinawgura l-ewwel SUV talkumpanija fl-2016. Tkabbir b’sa˙˙tu fis-swieq ewlenin Il-bejg˙ madwar id-dinja tadditta Seat Ωdied b’4.9% flewwel 9 xhur tal-2015. Sa Settembru, il-kumpanija bieg˙et 308,400, li jammontaw g˙al 14,400 aktar mill-istess perjodu tas-sena l-o˙ra (294,000). Il-bejg˙ ta’ din ilkumpanija se jkompli jsegwi xxejra poΩittiva li bdiet fl-2013, u qed jing˙ataw spinta minn Leon u mill-Ibiza, kif ukoll Alhambra. Aktar minn hekk, ilbejg˙ tat-Toledo, Mii u l-Altea wkoll qed jiΩdiedu. Bejn Jannar u Settembru ta’ din issena, il-bejg˙ tas-Seat Ωdied b’29.5% meta mqabbel malperjodu tal-2012 (238,200). Il-Leon b˙alissa qed tmexxi lkunsinna tad-ditta. Il-bejg˙ talcompact model tal-kumpanija Ωdied b’5.8% u b’hekk la˙aq it122,400 unit, 6,800 aktar millewwel 9 xhur tal-2014. Il-family estate version tal-Leon (ST) qed tikkonsolida s-suççess tag˙ha b’Ωieda ta’ 34.6%, total ta’ 44,100. L-Ibiza wkoll qed tag˙mel il-progress, u b’Ωieda ta’ 3.3% li kien hemm fil-kunsinna ntla˙qu l-119,100 unit sa Settembru. L-Alhambra rre©istrat l-akbar tkabbir b’13.7% u huwa t-tielet l-aktar mudell li nbieg˙ tant li nbieg˙u 19,400 unit sa Settembru.

S’issa, din is-sena, is-Seat Ωiedet il-kunsinna fil-Punent tal-Ewropa b’5.8% (243,000 u s-sena l-o˙ra 229,700). Il-Ìermanja g˙andha l-akbar suq u dan hekk kif ©ew mibjug˙a 66,700 jew 4.8% aktar mill2014 fejn inbieg˙u 63,700. IsSeat huma mniΩΩla fost l-aqwa g˙axar kumpaniji li tbig˙ fissuq ÌermaniΩ b’sehem ta’ 3%. Fi Spanja s-Seat kibret bi 17.8% u Ωiedet madwar 9,300 unit ie˙or g˙al 61,500 meta mqabbla ma’ dik tal-2014 li ammontat g˙al 52,200, u dan grazzi g˙all-irkupru tal-industrija talkarozzi. L-Italja hija t-tielet pajjiΩ Ewropew li rre©istra lakbar tkabbir bil-figuri ta’ bejg˙ li la˙˙aq 11,900 vettura jew 24.7% meta mqabbel mal2014 meta l-ammont kien ta’ 9,500. L-Ewropa Çentrali u tal-Lvant b’mod çar qed jirre©istraw prestazzjoni medja a˙jar. Dan ir-re©jun kiber b’9.2% g˙al 20,200 meta mqabbel mal-2014 li ammonta g˙al 18,500, u dan l-aktar min˙abba s-swieq tarRepubblika Çeka fejn il-bejg˙ Ωdied bi 15.5% g˙al total ta’ 6,300 vettura li twasslu lejn dawn is-swieq fejn, fl-2014, lammont kien dak ta’ 5,400. B’Ωieda ma’ dan, hemm ukoll il-Polonja fejn irre©istra ammont sa˙ansitra a˙jar b’31.7% aktar. Il-Messiku, itTurkija u IΩrael ukoll kienu fost l-aqwa swieq bejn Jannar u Settembru u jinsabu f’poΩizzjoni mal-a˙jar 10 pajjiΩi ta’ bejg˙ tal-vetturi Seat. 33,000 vettura aktar Il-produzzjoni fl-impjant talMartorell Ωdied b’10% fl-ewwel 9 xhur ta’ din is-sena u dan meta mqabbel mal-istess perjodu fl-2014, li la˙˙aq madwar 360,300 vettura jew 32,700 aktar meta, fl-2014, l-ammont kien ta’ 327,600. Dan l-iΩvilupp poΩittiv tal-Leon, tal-Ibiza u talAudi Q3 wassal biex l-2015 tkun dik is-sena bl-og˙la figuri ta’ produzzjoni f’Martorell mill2012 ’il hawn. B’Ωieda ma’ dan, dan jibqa’ l-aktar impjant blog˙la volum ta’ karozzi fi Spanja. Il-figuri tal-manifattura ta’ Seat f’Palmela (il-Portugall), Bratislava (is-Slovakkja) u Mlada Bolesalv (ir-Repubblika Çeka) Ωdiedu b’10.5% sa Settembru, bl-ammont jil˙aq il54,400 vettura fi tliet façilitajiet meta l-ammont fl-2014 kien dak ta’ 49,200.

MADWArNA kÓ

01|11|2015 23

kullhadd.com

IL-FESTIVAL TAT-TLIET PALAZZI

ÛEWÌ MUÛIÇISTI ÛGÓAÛAGÓ LI MXEW PASSI TA’ ÌGANT

Pavel Kolesnikov Kritika favorevoli ˙afna g˙al Narek Ìimg˙a o˙ra se jkollna l-opportunità li naraw lil Narek Hakhnazaryan, wie˙ed millaqwa çellisti li hawn fid-dinja. Hu Ωg˙aΩug˙ ta’ 27 sena; g˙alaqhom ftit tal-©ranet ilu. Minkejja dan, g˙andu esperjenza ta’ 20 sena u meta tarah idoqq, jag˙tik l-impressjoni li g˙andu g˙exieren ta’ snin esperjenza. Meta kien g˙adu daqsxejn ta’ tifel kien di©à jibbrilla. Narek Haknazaryan huwa Armen u mag˙dud b˙ala arran©atur innovattiv u lest li jesplora kull possibbiltà kreattiva li jista’ jsib. Fl-istess waqt Ωamm ukoll il-bazi ta’ dak kollu li studja u li trawwem fih. Ilfamilja tieg˙u emigrat minn Yerevan, il-belt kapitali talArmenja, g˙al Moska u minn hemm huwa kompla l-istudji tieg˙u, ta˙t idejn Alexei Seleznyou. Permezz ta’ din id-direzzjoni, Narek Hakhnazaryan mexa ’l quddiem ˙afna. Ta’ 17-il sena reba˙ l-ewwel post fil-Johansen Competition for Young String Players, kif ukoll fl-International Audition for The Young Concert Artistes. Ftit wara huwa ddebutta fil-Carnegie Hall, post presti©juΩ ˙afna fi New York, u ©ibed l-ammirazzjoni ta’ kul˙add. Narak Hakhnazaryan

kompla jimra˙ ’il boghod permezz tal-gwida tad-diretturi muΩikali u g˙alliema Mstitislav Rostropovich u Lawrence Lesser. Tul il-mijiet ta’ kunçerti li ta f’perjodu relattivament qasir, Narek Hakhnazaryan ©ibed ˙afna kritika favorevoli u osservazzjonijiet interessanti ˙afna. Ilgazzetta Amerikana The Washington Post qalet: “Hu kapaçi jg˙addi minn ˙oss mimli u qawwi g˙all-intervalli kwieti ˙afna fi ftit sekondi. Hakhnazaryan kapaçi wkoll idoqq çertu arran©amenti sogruΩi b’façilità u g˙andu intonazzjoni eççellenti. Fl-istess waqt jag˙raf sew ir-rabtiet li hemm bejn noti differenti u g˙alhekk jo˙loq espressjoni muΩikali u lirika li tpaxxi.” Narek Hakhnazaryan qatta’ xi Ωmien jistudja fl-Istati Uniti u ssena l-o˙ra ng˙aqad mal-BBC New Generation Artists Scheme; sa dan iz-zmien, hu lahaq ˙addan iktar muΩika mis-seklu dsatax u b’hekk wessa’ iktar ˙ilietu. Fir-Renju Unit, Narek Hakhnazaryan kiber fil-poplarità. Óadem mal-Orkestra Sinfonika ta’ Londra kif ukoll lOrkestra Filarmonika ta’ Rotterdam u l-Orkestra Marinsky ta’ San Pitruburgu, ta˙t it-tmexxija ta’ Valery Gergiev. Fl-Istati Uniti huwa ˙adem mal-Orkestra Sinfonika

ta’ Chicago, fejn darba minnhom anke ˙a post ille©©endarju Yo Yo Ma, lOrkestra ta’ San Luqa ibbaΩata fi New York, kif ukoll l-Orkestri Sinfoniçi ta’ Dallas, Milwaukee u Seattle rispettivament. Aspett sabi˙ h˙afna ta’ Narek Hakhnazaryan hu l-mod kif jippreΩenta l-muΩika u jikkomunika b’mod tassew dirett, xi drabi b’çertu umoriΩmu imma bi kmand s˙i˙ tal-vjolinçell, l-istrument li tant i˙obb, Il- Los Angeles Times fa˙˙ret il-mod kif hu jΩomm bilanç bejn ilvjolinçell li jdoqq u l-orkestra li takkumpanjah. Ta’ età Ωg˙ira, Narek Hakhnazaryan verament mexa ’l quddiem u hemm ˙afna x’tixtarr u tapprezza fil-muΩika tieg˙u. Narek Hakhnazaryan se jkun wie˙ed mill-protagonisti filFestival tat-Tliet Palazzi. Din hija t-tielet edizzjoni ta’ dan il-festival internazzjonali li di©à kiseb fama tajba ˙afna. Hu festival presti©juΩ li fih qed jie˙du sehem kemm artisti Maltin kif ukoll barranin. Hakhnazaryan, flimkien mal-pjanista Pavel Kolesnikov, sejrin jag˙tu recital fil-MuΩew tal-Arkeolo©ija, il-Belt Valletta. Koleshnikov; talent ie˙or ©did Pavel Kolesnikov huwa artist ie˙or Ωg˙aΩug˙ li ©ibed ˙afna

Narek Hakhnazaryan attenzjoni, grazzi g˙all-istil ma©iku tieg˙u. Meta ddebutta f’Wigmore Hall, post ie˙or presti©juΩ f’Londra, f’Jannar tassena l-o˙ra, il-©urnal IngliΩ The Daily Telegraph stqarr li kien wie˙ed mill-iktar avvenimenti muΩikali memorabbli li rat Londra tul dawn l-a˙˙ar snin. Kolesnikov, rebbie˙ ta’ bosta unuri presti©juΩi, inkluΩ ilHonens Piano Prize, reba˙ ukoll l-ammirazzjoni tal-kritiki tal-BBC meta ddeskrivew id-daqq talpjanu tieg˙u b˙ala “çar u sabi˙ g˙all-a˙˙ar”. Is-sena li g˙addiet huwa ˙are© l-ewwel studio album tieg˙u permezz tal-kumpanija Hyperion, u tul is-snin ta’ bosta recitals u ˙adem ukoll malorkestri filarmoniçi ta’ Brasilia, Toronto, ir-Russja u Londra, fejn illum huwa bbaΩat. Pavel Kolesnikov, li g˙andu 31 sena,

©ie wkoll mag˙dud mill-BBC Radio 3, l-istazzjon nazzjonali tal-muΩika klassika, b˙ala wie˙ed mill-artisti ©odda kbar g˙as-snin 2014-2016. Kolesnikov g˙amel passi ta’ ©gant fil-qasam muΩikali hekk kif ivvja©©a distanzi kbar tul Ωg˙oΩitu, g˙ax hu ©ej mill-qalba tas-Siberja, wild familja ta’ xjentisti rispettati. Narek Hakhnazaryan u Pavel Kolesnikov ser idoqqu nhar ilÌimg˙a, 5 ta’ Novembru, filMuΩew tal-Arkeolo©ija, il-Belt Valletta, fit-8.00pm. Iktar tag˙rif dwar dan ir-recital u l-Festival tat-Tliet Palazzi jista’ jinkiseb permezz tas-sit elettroniku talKunsill Malti g˙all-Arti www.maltaculture.com, kif ukoll permezz mit-Teatru Manoel, bin-numru 2124 6389 u s-sit elettroniku www.teatrumanoel.com.mt

24 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ KALEJDOSKOPJU

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

ATTRAZZJONIJIET FATALI GÓALL-AÓÓAR Tixbit ma’ rdumijiet dg˙ajfin sa ppuΩar f’xifer kaskati enormi, qed isiru l-postijiet ta’ attrazzjoni g˙al dawk l-individwi li jkunu jixtiequ ji©bdu ritratt xejn komuni u jibag˙tuhom lil ˙biebhom. IΩda waqt li façli tinsa l-perikli meta tibda tara l-likes fuq ilmidja soçjali, hu importanti ferm li dak li jkun jiftakar li w˙ud mid-destinazzjonijiet talvaganzi jafu jkunu fatali u jwasslu g˙all-mewt. Dawn huma xi ftit mill-postijiet l-aktar popolari…li jafu jkunu l-a˙˙ar destinazzjoni g˙al min ma joqg˙odx attent g˙al ˙ajtu. Kjeragbolten, fin-Norve©ja: Hemm, ˙afna nies, speçjalment Ωg˙aΩag˙, jixxabbtu u jinΩlu fuq blata sospiΩa biex jie˙du ritratt ferm perikoluΩ. Kjeragbolten, l-isem uffiçjali g˙al blata kbira, tinsab filquççata tal-muntanja Kjerag f’Rogaland, in-Norve©ja. B˙ala g˙oli tinsab 3,500 pied ’il fuq mil-livell tal-ba˙ar u toffri sfida lil kull min ikun jixtieq jilg˙ab ma’ ˙ajtu biex jie˙u ritratt memorabbli tal-vaganza tieg˙u. Minkejja x-xita, li tag˙mel ilblata tiΩloq aktar, il-viΩitaturi xorta jistennew wara xulxin biex jinΩlu fuqha u jippuΩaw b’idejhom miftu˙in fl-arja. Il-pont ta’ Moska: Trid tkun kura©©uΩ biex titla’ fl-g˙oli tieg˙u, iΩda xorta ssib min

“Jekk ma g˙andna l-ebda paçi, hu min˙abba li nsejna li nappartienu lil xulxin.” Madre TereΩa

jitilg˙u minkejja li l-lok kien wie˙ed tra©iku g˙al ˙afna. F’Ìunju li g˙adda, gradwata universitarja ta’ 21 sena waqg˙et minn g˙oli ta’ 40 pied minn fuqu, waqt li kienet qed tippoΩa g˙al stessu. Dan ma kienx l-ewwel inçident li se˙˙ fuq il-pont, bi student Russu li waqa’ minn 100 pied g˙oli sa ma miet, wara li inçidentalment qabad cable tal-elettriku ta’ 30,000 volt. Hu kien qed ji©i ffilmjat. Grand Canyon: Dan il-post iΩuruh aktar minn 4.5 miljun turist kull sena, b’medja ta’ 12il ru˙ jitilfu ˙ajjithom kull darba. Il-kawΩi jkunu varji. Min kawΩa tal-g˙eja, is-s˙ana, innixfa, il-kundizzjonijiet mediçi,

is-suwiçidji u min jiΩloq mixxifer. Is-sena li g˙addiet, missier minn Texas tilef ˙ajtu f’waqg˙a meta kien fil-post mal-familja tieg˙u. Skont Our National Parks, hu tella’ n-numru tannies li mietu fil-post g˙al 685. Preikestolen, Forsand, inNorve©ja: Hemmhekk iΩuru dan il-post avventuruΩ, madwar 200,000 turist fis-sena. Madankollu, min˙abba lperiklu, tittie˙ed attenzjoni enormi. Is-sena li g˙addiet Spanjol waqa’ l-waqg˙a li ˙allietu mejjet. Minn Ωmien g˙al Ωmien iqum id-dibattitu fuq g˙andux jinbena çint ta’ sigurtà biex jipprote©i lill-viΩitaturi.

L-IKBAR SAQAJN LI JEÛISTU Ìuvni ta’ 20 sena mill-Venezwela kiser ir-rekord tal-Guinness World Record, g˙all-ikbar saqajn li jeΩistu. IΩda g˙al Jeison Orlando Rodriguez Hernandez, saqajh ©gantin huma kemm barka kif ukoll dag˙wa. Barka, g˙ax jag˙tuh vanta©© enormi meta jilg˙ab l-aktar sport favorit tieg˙u, il-basketball iΩda servewh ˙aΩin meta kien iΩg˙ar min˙abba l-ibbuljar. L-iΩg˙ar fost erba’ a˙wa, Jeison kiber b’mod normali sa ma g˙alaq g˙axar snin. Imbag˙ad, f’salt wie˙ed, saqajh kibru minn qies 5.5 g˙al 11 f’inqas minn sena. Issa, siequ l-leminija fiha qies inkredibbli! 40.1 çentimetru (pied, u tliet pulzieri punt 79), waqt li siequ x-xellugija g˙andha kejl ta’ 39.6 çentimetru (pied u tliet pulzieri punt 59), li fil-Gran Brittanja jitlibbsu fi Ωraben qies 32. “Meta g˙alaqt l-14-il sena, qaluli biex nag˙mel iΩΩraben mid-drapp tal-qliezet, iΩda dawn kienu jservu biss g˙al bejn ©imag˙tejn u tliet ©img˙at.

ÌRAW BÓAL-LUM 1512: Ji©i esibit g˙all-pubbliku, g˙all-ewwel darba s-saqaf tal-Kappella Sistina, impitter minn Michelangelo. 1683: Il-Kolonja Brittanika ta’ New York, tinqasam fi 12-il pajjiΩ. 1755: F’Lisbona l-Portugall, jiΩbroffa vulkan u tsunami. Tal-ewwel qatel 60,000 persuna u tat-tieni 90,000 o˙ra. 1800: John Adams isir l-ewwel President tal-Istati Uniti li jg˙ix fil-bini EΩekuttiv (aktar tard mag˙ruf b˙ala l-White House). 1896: L-ewwel darba li jidher ritratt ta’ sider g˙eri ta’ mara. Dan deher fil-magaΩin National Geographic. 1911: L-ewwel darba li titwaddab bomba minn ajruplan waqt il-gwerra bejn l-Imperu Ottoman u rRenju tal-Italja. 1914:

Tfaqqa’ l-Ewwel Gwerra Dinjija.

Min˙abba f’hekk ©ieli kont no˙ro© ˙afi,” qal Jeison, minn Maracay. Ommu, Amalia de Rodriquez, tirrakkonta li kienu ˙e©©ewha biex lil binha tie˙du g˙al scan u kien minn hemm li nstab li Jeison kien ibati minn glandola pitwitarja attiva ΩΩejjed. Dan fisser li kiber f’salt u ferm aktar min-normal. Tant hu hekk li t-tul tieg˙u jitkejjel f’seba’ piedi u tliet pulzieri (2.2m). Meta kien g˙ad kellu g˙axar snin, il-©enituri tieg˙u kellhom jirrikorru g˙at-tobba min˙abba li beda jbati minn u©ig˙at tar-ras u u©ig˙ fil-©ogi. Ir-ra©el li kellu r-rekord f’idejh qablu kien il-bidwi Tork, Sultan Kosen, li kien jilbes Ωarbun qies 28. B’mod kurjuΩ, Kosen g˙ad g˙andu rekord b˙ala litwal ra©el, b’tul ta’ tmien piedi u tliet pulzieri (2.51m). Kien Georg Wessels, speçjalist ÌermaniΩ taΩΩraben, li introduça lil Jeison g˙all-Guinness World Records u dan wara li vvja©©a lejn Maracay, filPunent tal-Venezwela, biex ja˙dimlu Ωarbun. 1939: Jintwera lid-dinja l-ewwel fenek li twieled permezz ta’ inseminazzjoni artifiçjali.

ntefg˙et it-tieni bomba fuq Nagasaki, tlett ijiem wara. L-ajruplan issemma Enola Gay g˙al ommu.

1942:

2008: Barack Obama jistqarr li ma jafx li zitu millKenja, qed tg˙ix illegalment fl-Istati Uniti. Rapporti jsemmu li Zeituni Onyango, tilfet it-talba g˙all-aΩil fl2004. Il-kampanja presidenzjali ta’ Obama to˙ro© stqarrija li tg˙id: “Is-Senatur Obama ma jafx bl-istatus tag˙ha u naturalment jemmen li l-li©ijiet ikunu sostnuti.”

Tfaqqa’ t-Tieni Gwerra Dinjija.

1946: Karol Wojtyla, il-futur Papa Ìwanni Pawlu II, ji©i ordnat saçerdot mill-Arçisqof ta’ Krakow, Adam Sapieha. 1950: Il-Papa Piju XII jis˙aq fuq l-infallibbiltà papali meta b’mod formali jiddefinixxi d-domma talAssunzjoni ta’ Marija. 1959: Fi Rwanda, Dominique Mbonyumutwa, politiku Hutu, jissawwat mill-forzi Tusi. Dan is-swat iwassal g˙al perijodu ta’ vjolenza, mag˙ruf b˙ala r-ri˙ talqerda.

2009: Bill Clinton jattendi l-inawgurazzjoni ta’ statwa li tirrappreΩentah fi Pristina, f’Kosovo. L-istatwa tal-bronΩ, twila 3.5 metru saritlu b’tifkira tal-˙idma li wettaq b’risq l-AlbaniΩi u l-liberazzjoni mit-truppi Jugoslavi. Fil-fatt, Kosovo sar indipendenti minn Belgrad fl-2008.

1963: L-ikbar radio telescope li qatt inbena, jifta˙ uffiçjalment fl-Osservatorju Arecibo fi Puerto Rico. 2000: Is-Serbja u Montenegro jing˙aqdu finNazzjonijiet Uniti.

2011: Madwar Ωew© miljun dar fl-Istati Uniti sfaw ming˙ajr provista tal-elettriku wara li laqtithom maltempata tas-sil© mil-Lvant. Fiha mietu 23 persuna u, f’xi postijiet, is-sil© tkejjel g˙al 30 pulzier.

2007: Imut Paul W. Tibbets Jr, pilota tal-Enola Gay (li tefa’ bomba ta’ Hiroshima). Hu ma riedx funerali u lanqas lapidi, g˙ax beΩa’ li qabru jsir post ta’ protesti. L-ibbumbardjar fuq Hiroshima wassal g˙at-tmiem talgwerra fil-Paçifiku. Il-Ìappun çeda ftit wara li

2013: Il-Ìermanja ssir l-ewwel pajjiΩ Ewropew li tippermetti lill-©enituri ta’ trabi mweldin bil-karatteristika taΩ-Ωew© sessi, li ma jindikawx is-sess fiç-çertifikat tat-twelid. Dan qed isir biex ’il quddiem it-tarbija tag˙Ωel hi s-sess tag˙ha.

mIn IÓaddem KÓ

01|11|2015 25

kullhadd.com

KIf taÓsIbha l-assoÇjazzjonI ta’ mIn IÓaddem?

Ir-rIforma fl-IspezzjonIjIet gÓand In-negozjI Anton Vella SMEs Helpdesk Executive Malta Employers’ Association

Dan ix-xahar il-Gvern g˙adu kif ippubblika white paper dwar riforma fl-ispezzjonijiet lin-negozji, u skatta proçess ta’ konsultazzjoni sabiex iwassal g˙all-bidliet neçessarji. L-ewwel laqg˙a kienet dik mal-Kunsill Malti g˙allIΩvilupp Ekonomiku u Soçjali (MCESD), fejn isSegretarju Permanenti Ewlieni, Mario Cutajar, indirizza lill-imsie˙ba soçjali u spjega kif din ir-riforma hi intiΩa li tindirizza s-sitwazzjoni burokratika ta’ kif isiru l-ispezzjonijiet lin-negozji. Intqal li b˙alissa hemm 24 spettorat differenti li bejniethom iwettqu mas-70,000 spezzjoni fis-sena, li jwassal biex in-negozji jista’ jkollhom mas-sitt spezzjonijiet f’©urnata wa˙da. G˙al din il-laqg˙a l-MEA kienet irrappreΩentata permezz tal-preΩenza tieg˙i, u jien ma qadtx lura milli nipparteçipa fid-diskussjoni, u sa˙ansitra intervienejt billi ressaqt xi su©©erimenti u proposti g˙al titjib fuq dak li ©ie ppreΩentat lilna.

differenti ji©u amalgamati u sin kro niz za ti sa biex t ku n tista’ ssir spezzjoni wa˙da fuq ko llox. (jeΩ ist u ˙a fna spezzjonijiet, fosthom dawk li js iru m ill-A wt orità t alKonsumatur, mis-Sanità, millMEPA, u minn uffiçjali talVAT, ... biex insemmi biss ftit)” Minn statistika li ©iet ikkwotata nsibu li fl-2013 saru mal- 11,800 spezzjoni min˙abba l-prezzijiet, mas6,350 spezzjoni midDirettorat tas-Sa˙˙a Ambjentali, mas-6,000 spezzjoni relatati m a r re©istrazzjoni ta’

sapport lill-˙addiema taççivil, speçjalment dawk li g˙andhom x’jaqsmu direttament mal-proçeduri talispezzjonijiet. Il-Gvern g˙andu wkoll jassigura li s-sidien tan-negozji u l-imprendituri Maltin huma konxji sew ta’ x’inhuma rregolamenti u l-le©iΩlazzjonijiet li jirregolaw l-operat ta’ negozju. G˙alhekk, l-MEA qed tipproponi li jkun ippubblikat toolkit , booklet u business bible; mhux importanti l-isem iΩda limportanti li jkunu linji gwida dwar x’g˙andu bΩonn negozju sabiex ikun konformi m a r regoli kollha.

Ippremjati wkoll

Burokrazija Ωejda Din il-laqg˙a kienet indirizzata wkoll mill-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli li qalet li, waqt laqg˙a li saret mal-Meusac aktar kmieni fl-istess ©urnata kienu diskussi appuntu l-metodi kif l-istituzzjonijiet Ewropej isibu mod kif jistg˙u ja˙dmu flimkien biex ma jkunx hemm duplikazzjoni talburokrazija. L-MEA ilha Ωmien tilmenta minn dan it-tip ta’ burokrazija Ωejda u, fil-fatt, f’Settembru tal-2014, f’dokument ippreΩentat lil Anthony Agius Decelis li huwa responsabbli mill-Uffiççju talKummissarju g˙asSimplifikazzjoni u Tnaqqis ta’ Burokrazija, kien appuntu po©©a iswed fuq l-abjad proposta f’dan ir-rigward. Aktar minn sena ilu f’dan id-dokument, f’pa©na 4, paragrafu 4, l-MEA kienet qalet hekk:

“ Isiru wisq spe zz jon ijiet minn entitajiet differenti flist ess s ta bb ilim ent i je w azjendi. Hemm bΩonn li fejn hu possibbli l-ispezzjonijiet minn spetturi ta’ entitajiet

jid˙lu r-regoli dwar l-impjieg. Fl-a˙˙ar iΩda mhux l-inqas, l-Assoçjazzjoni qed tipproponi wkoll li g˙andu jiskatta minnufih proçess sabiex ji©i ppubblikat g˙all-ewwel darba re©istru li ji©bor fih lin-negozji kollha li hawn re©istrati f’pajjiΩna. Dan sabiex inkunu nafu min huma n-negozji, u meta jsiru l-ispezzjonijiet naraw li ma mmorrux dejjem g˙and l-istess nies, iΩda nifirxu l-ispezzjonijiet f’kull kategorija ta’ negozju, u ma no˙olqux kompetizzjoni in©usta billi w˙ud indejquhom ta’ spiss u o˙rajn ma mmorru qatt g˙andhom. L-MEA laqg˙et b’sodisfazzjon il-kunçett li l-mekkaniΩmu ta’ spezzjonijiet mhux ser jibqa’ jkun wie˙ed polizjesk, iΩda ser jibda jkun kontroll b’çertu sensibbiltà.

impjieg, 5,748 spezzjoni dwar ilmenti relatati malambjent, u 5,000 dwar permessi ta’ Ωvilupp. Fid-19 ta’ Ottubru lAssoçjazzjoni talbet one-to one meeting ma’ rappreΩentanti tal-Gvern sabiex tkun tista’ tressaq is-su©©erimenti u l-proposti tag˙ha dwar din ir-riforma tant me˙tie©a. Fillaqg˙a li saret f’Kastilja masSegretarju Permanenti Ewlieni, l-MEA ppreΩentat dokument ie˙or mimli su©©erimenti u proposti ta’ kif dak li di©à ©ie spjegat filwhite paper jista’ ji©i mtejjeb. Fost is-su©©erimenti li lMEA qed tipproponi hemm dawn li ©ejjin: l-ewwel nett, qabel ma tibda ti©i implimentata din irriforma, il-Gvern irid jassigura li jtejjeb is-siner©ija bejn lentitajiet regolatorji kollha kkonçernati sabiex ilkoll kemm huma jkunu jistg˙u jil˙qu l-objettiv komuni. G˙andu minnufih jibda jing˙ata ta˙ri© edukattiv u

Óa©a o ˙ r a hija lproblema li ˙afna drabi jiffaççjaw issidien tan-negozji meta ji©u ordnati li jag˙mlu tibdiliet u fis-suq ma jsibux il-prodotti u s-servizzi li jkollhom bΩonn. G˙alhekk importanti li qabel ma jin˙are© infurzar sabiex jinxtara jew jitqieg˙ed xi servizz, l-entità regolatorja g˙andha l-ewwel nett tkun çerta li dak li tkun qed timponi fuq is-sid tan-negozju jista’ jsibu fis-suq. L-MEA qed tissu©©erixxi wkoll li g˙andu jibda jing˙ata ta˙ri© lill-imprendituri interessati biex ikunu jafu a˙jar x’inhuma l-obbligi tag˙hom u x’g˙andhom jag˙mlu biex dejjem ikunu konformi ma’ dak li tg˙id illi©i, u jΩommu l-pass fla©©ornament tar- regoli li jista’ jkun jinbidlu minn Ωmien g˙al Ωmien. Hawn lMEA lesta li tkompli tag˙ti tta˙ri© me˙tie© lill-membri tag˙ha, speçjalment fejn

Qed nilqg˙u wkoll l-idea li, minn Ωmien g˙al Ωmien, lintrapriΩi ji©u mhux biss penalizzata, iΩda ppremjata talli jkunu eççellaw fil-konformità u l-attitudni tag˙hom. L-MEA qed tipproponi u tissu©©erixxi li l-proçedura tal-ispettorat g˙andha tkun wa˙da interattiva fejn l-ispetturi jimlew formolarju sempliçi b’sistema ta’ kaxxi li fihom ji©i indikat jekk imprenditur hux konformi jew le, liema formola tintbag˙at elettronikament, jing˙ata ç-çans u Ω-Ωmien ra©onevoli sabiex isiru t-tibdiliet mitluba, u wara l-istess formola timtela u ti©i mg˙oddija lis-sid tan-negozju b˙ala çertifikat ta’ konformità. Fuq kollox l-MEA tiddikjara li hi favur din ir-riforma, u qed tikkommetti lilha nnifisha li tinkora©©ixxi lillmembri tag˙ha biex jikkoperaw mal-Gvern u jag˙mlu lalmu tag˙hom biex din irriforma titwettaq ming˙ajr skossi, ma ddumx ma tid˙ol fis-se˙˙, u finalment tkun suççess. Suççess f’din ir-riforma jfisser aktar g˙ajnuna lis-sidien tannegozji sabiex ikunu aktar kompetittivi kemm lokalment kif ukoll internazzjonalment. A˙na nemmnu li s-simplifikazzjoni talburokrazija Ωejda hija çavetta importanti g˙as-suççess finnegozju.

Facebook : www.facebook.com/MaltaEmployersAssociation Jekk tixtieq tag˙mel kuntatt mag˙na (b˙ala Assoçjazzjoni ta’ Min I˙addem) tista’ tag˙mel dan billi ççempel 2122 2992 jew 2123 7585. Tista’ wkoll tibg˙at email lil anton.vella@maltaemployers.com, jew tuΩa t-24/7 helpline 2122 2006 billi ççempel u t˙allilna ismek sabiex fl-iqsar Ωmien possibbli nkunu nistg˙u nirritornaw it-telefonata tieg˙ek. Grazzi talli tajtni l-opportunità li nitkellem mieg˙ek. Nibqg˙u niltaqg˙u b’artikli o˙ra simili fil-©img˙at li ©ejjin. Jekk tixtieq tg˙addili xi su©©erimenti u proposti g˙al dan l-artiklu nitolbok biex tikkomunika mieg˙i jew mal-istaff editorjali ta’ din il-gazzetta u jien inwieg˙dek li nag˙mel ˙ilti sabiex ma niddiΩappuntakx.

26 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ MADWARNA

LEAH – STORJA TA’ MÓABBA ÌWANNINU L-EWWEL ROCK OPERA GÓAWDXIJA U DEDIKAZZJONI MILL-ÌDID WARA TLETIN SENA L-isem Leah Xuereb inissel ˙afna memorji ta’ qsim il-qalb u ta’ tama fil-qalb ta’ dawk kollha li segwew b’tant anzjeta l-esperjenza tag˙ha fil-©lieda kontra l-marda qalila talkançer. Din hija storja ta’ tifla çkejkna li ©©ieldet b’tant ˙e©©a din il-marda, imdawra b’tant g˙oΩΩa u m˙abba mill©enituri tag˙ha u dawk l-aktar qrib tag˙ha, però wkoll minn ˙afna o˙rajn li, g˙alkemm bilkemm jafuha, g˙amlu dak kollu possibbli g˙al din it-tifla qalbiena. Din hi l-istorja ta’ nazzjon, ta’ poplu li j˙obb u jg˙in. Il-ktieb Leah, huwa l-istorja ta’ m˙abba kif irrakkuntata minn ommha stess. Zhana Xuereb, meg˙juna minn Maria Mifsud, tirrakkonta l-mumenti ta’ wgig˙, tama, il-fer˙ mat-

tifla, il-qtig˙ il-qalb u eventwalment il-firda, mill-perspettiva unika ta’ omm li rat lil bintha tqatta’ l-parti l-kbira tal˙ajja çkejkna tag˙ha ti©©ieled il-kançer. Ipubblikat minn Kite Group dan hu ktieb li jwassal storja ta’ m˙abba li hija ferm ikbar mid-dieqa ta’ marda kiefra u ttelfa ta’ tifla çkejkna. Il-ktieb jinkludi g˙add ta’ ritratti uniçi u li qed ikunu ppubblikati g˙all-ewwel darba. Dan il-ktieb se jitnieda lÓamis 29 ta’ Ottubru fis6.30pm fis-Sala tas-Santwarju ta’ Pinu, l-G˙arb, u jista’ jigi riservat minn issa mis-sit www.kitegroup.com.mt bilprezz ta’ €10. Il-qlig˙ minn dan il-kieb imur g˙al Puttinu Cares. Kul˙add hu mistieden g˙at-tnedija tal-ktieb.

ÛEWÌ REFUÌJATI F’MALTA WAQT ID-DITTATURA TA’ MUSSOLINI

Giuseppe Donati and Umberto Calosso – Two Italian anti-fascist refugees in Malta (Pubblikazzjoni SKS) hija pubbblikazzjoni ©dida li se to˙ro© waqt il-Festival Nazzjonali talKtieb f’Dar il-Mediterran g˙allKonferenzi fil-Belt Valletta. Dan il-ktieb ©ie rriçerkat u miktub minn Giorgio Peresso u huwa dwar Ωew© Taljani, anti-faxxisti eΩiljati Malta matul id-dittatura ta’ Mussolini. Giuseppe Donati ˙arab millItalja wara li akkuΩa lil Mussolini li ordna l-qtil ta’ Giacomo Matteotti. Kien eΩiljat Franza u minn hemm ©ie Malta. Umberto Calosso, li kien i©©ieled fil-gwerra çivili ta’ Spanja fuq in-na˙a tarRepubblikani, kien Soçjalist li ˙adha kontra d-dittaturi faxxisti ta’ Ωmienu. F’Malta sar kollaboratur taΩ-Ωag˙Ωug˙ Dom Mintoff fil-bidu tal-˙idma politika tieg˙u fost il-˙addiema tal-Kottonera. L-ideolo©ija politika ta’ Donati u Calosso ma kinitx listess. Tal-ewwel kien jis˙aq fuq il-valuri Kristjani u lkwistjonijiet soçjali. Tal-a˙˙ar kien aktar mo˙˙u biex ji©©ieled fuq kwistjonijiet soç-

jali mil-lat sekulari u ’l bog˙od minn teoriji dottrinali ri©idi. Madankollu, it-tnejn kienu jaqblu dwar l-importanza ta’ stat sekulari u demokratiku u dwar il-valuri demokratiçi. F’Malta, dawn iΩ-Ωew© persuna©©i li tant i©©ieldu g˙alliberta`, kellhom ˙bieb komuni b˙al Carmelo Mifsud Bonnici (Il-Gross), Edward Scicluna (mag˙ruf b˙ala l-Kiks) u l-kap tal-Liçeo Arnaldo Fabriani. Is-saga ta’ Giuseppe Donati ng˙atat prominenza matul issnin, imma l-awtur ta’ dan ilktieb irnexxielu jikseb materjal ©did mill-arkivji. Kiteb mhux biss dwar Donati qabel ma ©ie Malta, imma anke dwar ir-rwol tieg˙u ta’ edukatur f’pajjiΩna. G˙alkemm kien ’il bog˙od mill-familja u l-˙bieb, Donati baqa’ f’kuntatt mag˙hom permezz tal-kitba tal-ittri. F’dawn l-ittri kien jifta˙ qalbu dwar ilburdati tieg˙u, l-istat ta’ sa˙˙a u l-esperjenzi tieg˙u mal-istudenti. Óalla sensiela ta’ osservazzjonijiet dwar il-qag˙da politika ta’ Malta f’dak iΩΩmien partikolari. Enrico Mizzi rnexxielu ji©bdu lejn il-politika tieg˙u. Ma’ din l-g˙aqda, bla ma jaf, iddefenda l-a©enda ta’

Mussolini – italianità. Min-na˙a l-o˙ra, ftit inkiteb dwar Umberto Calosso, bl-iktar xog˙ol importanti dwaru ppubblikat fl-1981 u bbaΩat laktar fuq l-istorja orali – huwa dwar kif esperjenzawh il-kollegi tieg˙u li kienu g˙adhom ˙ajjin. Kien hemm il-˙tie©a li jkunu studjati d-dokumenti flarkivji tal-Italja, ir-Renju Unit u Malta. Il-ktieb huwa illustrat b’˙afna stampi ta’ nies assoçjati ma’ dawn iΩ-Ωew© intellettwali. Filwaqt li Donati kien jag˙milha ma’ Kattoliçi progressivi, Calosso kien ˙assieb ˙ieles u Soçjalist. Fil-bidu talkarriera politika tieg˙u kien kollaboratur ta’ Antonio Gramsci. Ìie Malta fl-1931 u fl-1936 Ωar Spanja fejn g˙ex ilbidu tal-gwerra çivili Spanjola u spiçça ji©©ieled kontra l-forzi ta’ Francisco Franco. Óalla impatt enormi fuq il-Kulle©© ta’ St Edwards u l-lingwa Taljana saret utli g˙all-istudenti Maltin u IngliΩi reklutati marre©imenti Brittaniçi waqt ˙idma fl-Italja matul l-invaΩjoni Anglo-Amerikana. Calosso ˙alla Malta fl-1940 biex jo˙loq moviment antifaxxista f’Tunis – esperjenza li li kienet pjuttost qasira. Wara ftit Ωmien fil-Kajr, mar Londra fejn beda jxandar fuq programm tal-BBC Radio Londra. Mal-wasla tieg˙u lura l-Italja fl1944, kien ˙erqan biex jg˙in fir-rikostruzzjoni ta’ pajjiΩu. Ìie elett membru tal-Parlament fl-1948, u miet f’Ruma fl-1959. L-awtur ikkonsulta numru voluminuΩ ta’ sorsi sekondarji. G˙all-ewwel darba qed ji©u Ωvelati dokumenti li kellhom x’jaqsmu ma’ ˙ajjet Donati u Calosso f’Malta. Il-ktieb jinkludi numru ta’ ritratti ta’ persuni li kellhom x’jaqsmu ma’ Donati u Calosso. Fil-kaΩ ta’ Calosso, hemm ritratti li juruh waqt ilgwerra çivili Spanjola u riproduzzjonijiet ta’ dokumenti ppubblikati g˙all-ewwel darba. Il-ktieb se jkun fuq il-posta tal-SKS fil-Festival tal-Ktieb bejn l-4 u t-8 ta’ Novembru f’Dar il-Mediterran u jinbieg˙ g˙all-prezz ta’ €15.

Fl-okkaΩjoni tal-mitejn sena mit-twelid ta’ San Ìwann Bosco, patrun tat-tfal u taΩ-Ωg˙aΩag˙, fil-©img˙at li ©ejjin l-Oratorju Don Bosco ta’ G˙awdex se jtella’ mill-©did Ìwanninu, l-ewwel rock opera G˙awdxija. Din ir-rock opera ori©inali tirrakkonta l-istorja ta’ San Ìwann Bosco permezz tal-muΩika, kant u Ωfin. B’muΩika ori©inali ta’ Stephen Attard, fuq storja u lirika ta’ Effie Masini u Emanuel Cordina, Ìwanninu kien ittella’ g˙all-ewwel darba tletin sena ilu, u n˙adem fuq il-palk g˙al numru rekord ta’ 44 darba fl-1985 u fl-1988. Fl-istorja tax-xandir lokali Ìwanninu kien sar ukoll l-ewwel film muΩikali li ©ie ffilmjat on location g˙at-televiΩjoni lura fl-1988. L-istess film muΩikali kien ixxandar ukoll fuq it-televiΩjoni fl-Italja, fi Spanja, fil-Kanada u fl-Awstralja fl-1989. Issa, fl-okkaΩjoni tas-sena biçentinarja ta’ San Ìwann Bosco, din ir-rock opera ©iet riveduta u rrekordjata mill-©did, din id-darba fl-istudios ta Philip Vella fil-Mellie˙a. It-t˙ejjijiet g˙allproduzzjoni tag˙ha fuq il-palk issa jinsabu fl-aqwa tag˙hom. Il-karattri ewlenin fi Ìwanninu qed ikunu interpretati minn Mario Caruana u Nathan Cini. Kantanti o˙ra huma Pamela Bezzina, Noel Galea, Ruth Portelli u Joseph Refalo, flimkien ma’ kast ta’ aktar minn mitt persuna bejn kantanti, atturi u Ωeffiena. Id-direzzjoni muΩikali t˙alliet f’idejn l-istess kompoΩitur tar-rock opera Stephen Attard, filwaqt li d-direzzjoni artistika hija f’idejn Gordon J. Grech. Ìwanninu huwa spettaklu ta’ sag˙tejn muΩika, kant u Ωfin u ser jittella’ fit-teatru tal-Oratorju Don Bosco ta’ G˙awdex is-Sibt 14 ta’ Novembru fis-7.30pm, b’repetizzjoni l-g˙ada l-Óadd 15 ta’ Novembru fis-2.30pm (matinee show), u mill-©did is-Sibt 21 ta’ Novembru fis-7.30pm. Ser isiru wkoll xi spettakli o˙ra g˙at-tfal tal-iskejjel. Il-biljetti g˙al dan l-ispettaklu muΩikali jistg˙u jinkisbu millOratorju Don Bosco ta’ G˙awdex kuljum wara l-5.00pm, jew billi ççempel 2155 6616 jew 9948 7751. Ir-riservazzjonijiet jistg˙u jsiru wkoll permezz ta’ email lil odbgozo@yahoo.com

CD ÌDIDA B’INNIJIET MARJANI Id-devoti ta’ Marija Immakulata, id-dilettanti tal-festi u l-kollezzjonisti tal-innijiet Marjani jew devozzjonali Maltin g˙andhom sorpriΩa: ilkantanta brava u tant popolari, rebbie˙a tala˙˙ar festival Song for Europe bil-kanzunetta Warrior, Amber, g˙adha kif irrekordjat fuq CD Ωew© innijiet Marjani millaktar popolari. Omm Beltna, muΩika ta’ Ray Sciberras fuq poeΩija Sunny Aquilina, ©ie miktub fl-1994, f’g˙eluq il-50 sena mill-pellegrina©© memorabbli bl-istatwa devota u artistika tal-Immakulata Kunçizzjoni ta’ Bormla u l-kwadru titulari meqjum fl-istess parroçça. Dan il-pellegrina©© kien sar fid-19 ta’ Novembru 1944, b˙ala ringrazzjament fi tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija. Il-pellegrini, flimkien mal-istatwa u l-kwadru, kienu mxew mill-BaΩilka ta’ Sant’Elena f’Birkirkara sal-Kolle©©jata ta’ Bormla. Fil-Kuruna Dehbiena Fuq Rasek, mag˙ruf ukoll b˙ala l-innu taç-çentinarju, g˙andu wkoll muΩika u kliem tad-duo Sciberras Aquilina. Dan l-innu jag˙mel parti mill-kantata Ave Maria Regina et Mater, xog˙ol l-istess kompoΩitur u awtur miktuba fis-sena 2005, fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq il-mitt sena mill-inkurunazzjoni talkwadru titulari. Din is-CD hija ma˙ru©a mill-kompoΩitur stess u tista’ tinxtara minn dawn il-postijiet g˙all-prezz nominali ta’ €6 miç-Çentru 19 ta’ Novembru f’Bormla, u Hillside Bazaar f’Bormla wkoll. Min irid jista’ wkoll jag˙mel kuntatt dirett ma’ Ray Sciberras billi jibg˙at email lil raysciberras62@gmail.com. Tista’ wkoll iççempel 2122 1710 jew 7904 6647.

SkEDA kÓ

01|11|2015 27

kullhadd.com

07.00 08.00 08.45 10.15 11.15 12.00 12.45 13.00 14.00 14.05 15.20 16.40 17.30 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.30 21.30 21.35 23.15

Net News The Client (R) Telebejg˙ G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju ta’ Pinu Distinti (R) Telebejg˙ Intriççi (R) Net News Telebejg˙ Iswed fuq l-Abjad (R) Wheelspin (R) Flusek (R) Net News What’s for Dinner Kunsill Ìenerali PN Net News Kunsill Ìenerali PN Becky NET News Replay Net News

06.00 07.20 07.30 08.00 08.15 08.45 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 16.00 16.05 18.00 18.15 18.45 19.45 20.00 20.50 21.45 21.50 23.00

News Loop Tebqa Qalb in-Nies Paq Paq on Test Madwarna Óadt l-A˙bar Versi Malta u lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Tebqa Óbieb u G˙edewwa News Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Ninvestigaw x’Qed Nieklu Tebqa A˙barijiet X-Factor Punti Ewlenin tal-A˙barijiet X-Factor A˙barijiet

06.00 07.00 08.30 08.45 09.00 09.45 10.15 10.45 11.00 11.30 12.00 12.30 13.00 13.30 14.00

07.00 Experia Viaggio in Italia nell’Anno dell’Expo 07.30 La Terra Trema Coltivare per Ricostruire 08.00 Heartland Cavalli in Miniatura 09.30 I Nostri Amici Animali Cesar Millan 10.15 Il Meglio di Cronache Animali 11.00 Mezzogiorno in Famiglia 13.00 TG2 Giorno 13.30 TG 2 Motori 13.40 Meteo 2 13.45 Quelli che Aspettano 15.30 Quelli che il Calcio 17.05 TG2 L.I.S. 17.08 Meteo 2 17.10 90° Minuto Zona Mista 19.35 Squadra Speciale Cobra 20.30 TG2 21.00 N.C.I.S. 22.40 La Domenica Sportiva 23.20 Automobilismo

07.00 07.45 09.20 10.00 11.05 12.00 12.10 12.18 12.25 13.15 13.25 14.00 14.30 15.00 15.05 18.55 19.00 20.00 20.10 21.45 23.30

Zorro Gli Amanti Latini Speciale Community Le Storie The Cooking Show Ritratti Macario TG3 TG3 Fuori Linea TG3 Persone E Lasciatemi Divertire Geo Fuori Quadro – Le Tribù dell’Arte TG Regione In 1/2 Ora TG3 LIS Kilimangiaro – Il Borgo dei Borghi Meteo 3 TG3 Blob Che Tempo Che fa Report TG3

06.01 06.31 07.05 07.25 07.52 07.59 08.41 09.55 11.50 12.25 13.45 14.05 15.02 15.08 16.00 17.55 18.28 18.58 19.00 19.30 20.27 20.30 20.33 21.25

06.30 07.30 07.50 07.55 09.45 11.00 11.45 13.30 14.00 14.40 16.30 20.00 20.35 21.10

Omnibus News TG La7 Omnibus Meteo Omnibus L’Aria Che Tira Gustibus Il Ritratto delle Sabine TG La7 TG La7 Cronache La Libreria del Mistero Josephine Ange Gardien TG La7 Crozza nel Paese delle Meraviglie Josephine, Ange Gardien

06.00 06.25 07.05 07.20 07.40 07.50 08.10 10.10 12.05 12.50 13.35 14.25 14.45 15.35 16.20 17.05 17.35 20.05 21.00 21.55 23.35

Green Balloon Club Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Gigglebiz Green Balloon Club Jollywobbles Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Doctors EastEnders Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Gates Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who 2point4 Children Lorna Doone The Paradise New Tricks Waking the Dead Doctor Who

06.00 07.00 08.00 10.00 11.00 12.00 15.00 16.00 18.00

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 21.00 21.55 22.50

Call of the Wildman Treehouse Masters Deadly After Dark River Monsters World’s Wildest Cities. Manaus Mutant Planet Wildest Islands Zoltan the Wolfman River Monsters Deadly After Dark The Cannibal in the Jungle

06:00 06:25 07:15 08:10 09:05 09:55 10:50 11:40 12:35 13:30 14:25 15:20 16:15 17:10 18:05 19:00 20:00

How Do They Do It Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters: Traffic Tricks Extreme Engineering: Boot Camp What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Legendary Motorcar Turbo Pickers: Citroen H Van Junkyard Empire Misfit Garage: One, Nasty Nova Wheeler Dealers: AMC Pacer Fast N’ Loud The Island with Bear Grylls Ed Stafford: Into The Unknown: Siberia 21:00 Manhunt With Joel Lambert: New Zealand 22:00 Lions of Sabi Sand: Brothers in Blood

06.10 06.50 07.50 08.30 10.00 11.05 11.30 12.30 12.40 14.10 17.00 17.30 17.35 17.50 18.50 19.30 20.10 20.30 21.30 21.40 23.10 23.30

07.30 07.55 08.45 09.40 10.25 11.20 12.05 12.55 13.20 13.45 14.35 15.25 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.30 20.55 21.20

Pink Panther Flimkien ma’ Nancy Sejja˙tli mill-Pjazza Paperscan Aroma Kitchen Il-Mistiedna Cibus ONE News Kaxxa Mag˙luqa Arani Issa Attività Politika ONE New Telebejg˙ My Home Joe’s Kitchen ONE News Ieqaf 20 Minuta Andrew&Sue (Episodju 5) Indemand – Afterhours L-Argument Telebejg˙ ONE News

PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Bella and the Bulldogs Sam & Cat 12.30 Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Victorious iCarly SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans Bella and the Bulldogs SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush

04.00 FIA World Endurance Championship 12.15 International Championship Snooker 15.30 Live. New York, Marathon 18.00 Horse Excellence 18.05 FEI World Cup Equestrian 18.55 Horse Excellence 19.00 Major League Soccer 21.00 Live. Major League Soccer

07.00 07.05 09.30 09.33 09.45 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.33 16.35 18.45 20.00 20.35 21.25 21.30

20.45 21.00 23.00

Euronews News Loop Paq Paq on Test Kelma g˙all-Óajja Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Qalb in-Nies Tebqa MEA Awtokura Gastro-Kultura Venere Paq Paq Lifestyles Gadgets BOV Premier – Floriana vs Balzan Magnificat Animal Diaries G˙awdex Illum Dwarna A˙barijiet g˙al Persuni b’Nuqqas ta’ smig˙ Paq Paq on Test Kontrattakk Sports News

The Middle Media Shopping The Middle I Puffi Tom and Jerry The Looney Tunes Show Le Avventure di Lupin III Bogus. L’Amico Immaginario Live a Casa Tua Studio Aperto Grande Fratello Mars Attacks! TGcom Mars Attacks! Planet 51 Tom and Jerry Studio Aperto Meteo.it Camera Cafè Ti Stimo Fratello TGcom Meteo.it Ti Stimo Fratello OpenSpace

06.00 07.55 07.58 07.59 09.10 09.50 11.00 12.00 13.00 13.39 13.40 14.00 18.45 19.57 20.00 20.39 20.40 21.10 21.11 22.50 23.32

Prima Pagina Traffico Meteo.it TG5 Mattina Le Frontiere dello Spirito La Corsa dei Santi Melaverde Melaverde TG5 Meteo.it L’Arca di Noè Domenica Live Avanti un Altro! Prima Pagina Tg5 Meteo.it Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto X-Style Legami di Morte

07.35 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 11.58 12.02 14.00 15.02 15.40 15.46 16.52 18.51 18.55 19.30 21.15 23.25 23.27

19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Chopped Guy’s Big Bite Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Rachael vs. Guy Celebrity CookOff Australian Food Adventures Jenny Morris Cooks the Riviera Mystery Diners Diners, Drive-Ins and Dives Siba’s Table

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.55

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World Long Island Medium Best Of Buddy’s Psychic Matchmaker My 600-Lb. Life Style by Jury Sister Wives Cake Boss Brides of Beverly Hills Say Yes to the Dress Something Borrowed, Something New 22.20 Something Borrowed, Something New 22.50 Diagnose Me 23.45 My 600-Lb. Life

06.00 Extreme Homes 06.50 Caribbean Life 07.15 Hawaii Life 07.40 Giada at Home 08.30 Healthy Appetite With Ellie Krieger 09.25 Caribbean Life 09.50 Hawaii Life 10.15 Rehab Addict 11.10 Desperate Landscapes 12.00 Junk Gypsies 12.50 Model. NYC 13.45 Giada’s Weekend Getaways 14.35 Restoration SOS Virginia 15.25 Fixer Upper 16.15 Rehab Addict 17.05 Extreme Homes 18.55 House Hunters 19.45 Hawaii Life 20.10 Caribbean Life 20.35 Rehab Addict 21.00 Extreme Homes 21.55 Rehab Addict 22.45 Caribbean Life 23.10 Hawaii Life

06.00 07.55 10.10 12.00 14.15 17.00 19.00 21.30 00.00

Evelyn Just The Ticket Molly The Kentuckian F.I.S.T. Untamed Heart The French Lieutenant’s Woman At First Sight The Tomb of Ligeia

06.00 07.00 11.00 12.00 14.00 16.00 8.00 19.00

06.00 09.00 19.00 20.00

16.00 18.00 19.00 19.30 20.30

20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.00 15.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Off the Map With Shannen and Holly World’s Greatest Motorcycle Rides America. The Beautiful Jeni and Olly’s West Coast Wine Adventure Greatest Mysteries. Louvre Mysteries at the Castle Mysteries at the Museum Most Terrifying Places in America Big Kitchen

Pop Innovators. Will.I.Am Keeping Up With the Kardashians E! News I Am Cait. Family Interference House of DVF Keeping Up with the Kardashians E! News WAGS. You’re In a Fake Relationship Dash Dolls. Valley of the Dash Dolls Botched. Double Trouble House of DVF. Boston Pop Up Party E! News

TG 1 UnoMattina in Famiglia TG 1 L.I.S. UnoMattina in Famiglia Dreams Road 2015 Nuova Zelanda A sua immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Monferratopomeriggio Telegiornale L’Arena TG 1 Che tempo Fa Domenica In L’Eredità Telegiornale Affari Tuoi Il Giovane Montalbano – Riassunto Il Giovane Montalbano – Capodanno 23.43 TG1 60 Secondi

21.00 22.00 22.30 23.00 23.30

Tg4 Night News Media shopping Due per tre Terra! Santa Messa Viaggio a… TG4 Telegiornale Meteo.it La Signora in Giallo Donnavventura Avalanche Express TGcom Avalanche Express Tom Horn Anteprima Tg4 TG4 Telegiornale Tempesta d’Amore Colpevole d’Innocenza I Bellissimi di R4 Squadra 49

Teleshopping Pawn Stars Mountain Men. Snowblind The Curse of Oak Island. The Trail of the Templars Ice Road Truckers. Mother Nature Scorned Storage Wars. There Will Be Blood Money Storage Wars. Ghosts Don’t Need Money Pawn Stars. Bo Knows Pawn Stars. Break Room Battle

ÇENTRU LABURISTA GUDJA OFFERTI GÓALL-KIRI TAL-BAR Il-Kumitat taç-Çentru Laburista tal-Gudja qed jilqa’ offerti g˙al donazzjonijiet tal-bar sa nhar it-Tnejn 9 ta’ Novembru 2015 fis-7.00pm. Kull applikazzjoni trid tkun akkumpanjata b’çertifikat tal-kondotta tal-Pulizija Kopja tar-regolamenti jinkisbu ming˙and il-membri tal-kumitat jew minghand tal-bar. Kull applikant irid ikun membru m˙allas tal-Partit. Il-kumitat jirriserva d-dritt li jirrifjuta kull offerta, anke l-aktar wa˙da vanta©©juΩa.

28 01|11|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

kÓ ÇINEMA

Carmel Bonnici

SUFFRAGETTE

STORIKU

IL-ÌLIEDA GÓALL-VOT TAN-NISA FIR-RENJU UNIT Atturi Ewlenin: Carey Mulligan, Helena Bonham Carter, AnnMarie Duff, Brendan Gleeson, Ben Whishaw, Meryl Streep Direttriçi: Sarah Gavron. Distributur: Pathè Pictures Ma˙ru© minn KRS Releasing

Meta wie˙ed ja˙seb fuq il©lieda g˙all-vot tan-nisa filGran Brittanja, mill-ewwel jiftakar fl-attivista ewlenija li ispirat il-moviment Suffragette, Emmeline Pankhurst. Fil-film gdid, Suffragette , Emmeline Pankhurst (Streep) tidher biss g˙al ftit ˙in. Dan ix-xog˙ol jiffoka fuq grupp ta’ nisa, il-pijunieri ta’ dan ilmoviment, li ji©©ieldu g˙allugwalità mas-sess maskil. Infatti, il-protagonista hija Maud (Mulligan), mara Ωag˙Ωug˙a, miΩΩew©a millLvant ta’ Londra. Sa minn mindu kellha seba’ snin, ˙admet b˙al ilsira f’ laundry , post umduΩ ming˙ajr sanità fejn il-mard u l-korrimenti huma komuni ˙afna. AbbuΩata mill-img˙allem tag˙ha, sabet xi sigurtà meta ΩΩew©et lil Sonny (Whisha) li wkoll ja˙dem hemm. Il-˙ajja hi diffiçli ˙afna, però Maud tog˙xa bil-kbir fuq binha George. Waqt qadja fiç-çentru ta’ Londra, issib ru˙ha f’rewwixta fejn is-Suffragettes qed jitfg˙u l-©ebel lejn l-armaturi tal˙wienet bi tpattija talli l-talba

Óin: 106 min. Çert. 12A

tag˙hom ta’ ˙afna snin qabel dejjem ©iet irrifjutata. Fil-folla tilma˙ lil Violet (Duff), issie˙ba tag˙ha fix-xog˙ol. Maud malajr timpressjona ru˙ha u tid˙ol b’ru˙ha u ©isimha f’din l-g˙aqda. Il-kon-

segwenzi tobsorhom minn qabel: titlef l-impieg, titkeçça mid-dar, titlef ukoll lil binha u anke ssib ru˙ha l-˙abs. Flimkien ma’ o˙rajn b˙alha, tkun mg˙assa bil-mo˙bi millpulizija ta˙t il-kmand talIspettur Steed (Gleeson), fejn g˙all-ewwel darba fl-istorja ttie˙du ritratti baxx baxx talattività illegali ta’ dawn innisa. L-intensità tal-ind˙il tag˙ha se twassal verament g˙al sagrifiççji kbar u anke

tra©edja li se tixxandar fuq ilmezzi kollha ta’ madwar mitt sena ilu. Suffragette jaqbad b’mod vividu l-atmosfera Edwardjana ta’ Londra, b’sets realistiçi, kif ukoll jiΩvol©i b’mod ikkalkulat u brillanti dan l-avveniment storiku talistorja. Carey Mulligan, g˙al darb’o˙ra hija effettiva sewwa b’wiçç melankoliku biex tesibixxi d-diffikultajiet u s-sagrifiççji kollha li tg˙addi minnhom.

HOTEL TRANSYLVANIA 2 (3D)

FERRIEÓI

FILM ANIMAT TASSEW DIVERTENTI U ALLEGRU Vucijiet Ewlenin: Adam Sandler, Andy Samberg, Selena Gomez, Kevin James, David Spade, Steve Buscemi, Mel Brooks Direttur: Genndy Tartakovsky Distributur: Columbia/Sony Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 89 min.

Hotel Transylvania 2, li hu bit3D, hu s-sikwel denju tal-kummiedja animata tal-2012 Hotel Transylvania. Bi d˙ul ta’ aktar minn $350 miljun, it-tentazzjoni li jin˙adem xog˙ol ie˙or kienet tassew kbira. Il-mostri kollha, fosthom Dracula, Frankenstein, il-Lupu ( werewolf ) u diversi o˙rajn, jg˙ixu f’Hotel Transylvania fejn l-umani huma projbiti. Meta Mavis (le˙en Selena Gomez), it-tifla ta’ aktar minn mitt sena tal-Konti Dracula (vuçi ta’ Sandler) irribellat, ˙ar©et minn dan il-post u qabdet ˙biberija mal-uman, Jonathan (Samberg), it-tradizzjoni f’din il-lukanda nbidlet. Jonathan u Mavis issa ΩΩew©u u g˙andhom tifel Ωvelt u gustuΩ jismu Dennis. Dracula huwa fer˙an ˙afna li sar nannu, imma konfuΩ g˙ax ma jafx jekk Dennis hux uman jew vampir. Dan il-

post infeta˙ ukoll g˙all-umani li qed jintegraw sewwa u filpaçi mal-mostri kollha. IlmiΩΩew©in Ωg˙aΩag˙ imorru jΩuru l-familja umana ta’ Jonathan biex jekk Dennis hu uman irabbuh g˙andhom. Littifel i˙alluh ta˙t il-˙asien ta’ Dracula li, meg˙jun minn s˙abu, il-qraba ta’ Frankenstein, il-familja talLupu, il-Mummja u r-Ra©el InviΩibbli, i˙arr©uh f’kamp apposta biex mill-˙anek jo˙ro© in-nejbiet. Dan kollu se jisfratta meta Vlad (Brooks), ilmissier xi˙, Ωorr u gergieri ta’ Dracula, jag˙mel viΩta lil ibnu. Il-konfrontazzjoni bejn Dracula u Vlad, li g˙adu jemmen fit-tradizzjoni antika, se tkun wa˙da mqallba. Hotel Transylvania 2, li hu dirett mirRussu, Genndy Tartakovsky, listess produttur ta’ tliet snin ilu, hu xog˙ol denju kompara-

Çert. U

bbli ma’ dak ta’ qablu. Il-film hu kontinwament movimentat, ferrie˙i u kkulurit u adattat mhux g˙all-familji biss, imma anke g˙al sezzjoni tal-kbar. Tema li tin˙are© fl-apert hija l-

©lieda bejn l-iskola antika tassopranaturali kontra t-teknolo©ija attwali u l-kultura moderna. Il-muΩika hija wkoll melodjuΩa, l-aktar il-kanzunetta I’m In Love With A Monster.

ÇINEMA KÓ

01|11|2015 29

kullhadd.com

THE GIFT

MIMLI TENSJONI

L-EKU IKRAH TAL-PASSAT JIRBOMBJA FIL-PREÛENT Atturi Ewlenin: Jason Bateman, Rebecca Hall, Joel Edgerton, Allison Tolman, Busy Phillips Direttur: Joel Edgerton Distributur: Lionsgate UK Films Mhrug minn KRS Releasing

Óin: 108 min. Çert. 15

The Gift huwa dramm oskur, psikolo©iku li kwaΩi jaqleb f’wie˙ed tal-biΩa’ u l-misteru. Dan it-thriller ipo©©i din il-mistoqsija quddiemna: x’ji©ri jekk xi ˙add li inti stmajt ˙aΩin ˙afna fil-passat jer©a’ jiltaqa’ mieg˙ek b’kumbinazzjoni? Simon (Bateman) u Robyn (Hall), koppja miΩΩew©a friska li ˙ajjithom qed tiΩvol©i kif jixtiquha, jid˙lu f’dar ©dida. Il-˙ajja ideali tag˙hom tinbidel radikalment meta xi ˙add li kien l-iskola ma’ Simon isir parti minn ˙ajjithom. G˙all-ewwel Simon ma jarafx lil Gordon (Edgerton, li hu wkoll id-direttur), anke meta dan jibda jΩurhom sikwit ming˙ajr ma jkun mistieden. Xi rigali li jirçievu aktar inisslu g˙aw©, u sigriet tal-biΩa’ ta’ aktar minn g˙oxrin sena qabel jinkixef. Il-verità krudili ta’ dak li ©ara bejniethom ikollha effett ˙aΩin fuq Robyn. Din il-mara fra©li issa qed timma©ina affarijiet koroh; ma tistax torqod billejl, tistenna xi ritribuzzjoni; tinsab fil-bidu tat-tqala u l-menti tag˙ha mhumiex jiffunzjonaw sewwa. The Gift jiΩvol©i bil-mod fl-ewwel nofs tieg˙u, jit˙arrek sewwa fit-tieni parti meta effetti ˙Ωiena tal-passat jiΩbruffaw b’riΩultati diversi u fejn l-ebda apolo©ija tal-preΩent ma tistax tpatti g˙allindiskrezzjoni ta’ qabel. Forsi çajta jew g˙emil goff tal-passat ikun minsi minn min jag˙mlu, però min jirçevih ma jridx ja˙fer. Minn dan il-lat The Gift g˙andu andament intelli©enti g˙all©eneru tieg˙u.

HOWL

SODISFACENTI

PARANORMAL ACTIVITY: THE GHOST DIMENSION (3D)

IÓIRISA

TWERWIR U BIÛA’ FUQ IBÛA’ ORQOD BILLEJL FERROVIJA F’BOSK

Atturi Ewlenin: Chris J. Murray, Brit Shaw, Dan Gill, Ivy George, Olivia Taylor Dudley, Michael Krawic

Atturi Ewlenin: Ed Speleers, Holly Weston, Elliot Cowan, Amit Shah, Shauna Macdonald, Sean Perteww Direttur: Paul Hyett. Distributur: Metrodome Films Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas.

Creep , The Midnight Meat Train u Horror Express kienu films Brittaniçi tal-biΩa’ u t-terrur lokalizzati fuq ferrovija waqt li l-klassiçi u kulti An American Werewolf In London u Curse Of The Werewolf da˙˙lu l-lupu/bniedem tat-titlu fil-Gran Brittanja wkoll. Howl hija produzzjoni ta’ ba©it Ωg˙ir li tikkombina Ω-Ωew© ©eneri tal-films li di©à semmejt: illupu mis˙ut u l-ferrovija. Grupp ta’ nies jin©abru fuq ferrovija li titlaq tard billejl. Bil-kalma u l-edukazzjoni kollha, Joe (Speleers), l-ispettur, jiççekkja l-biljetti talpassi©©ieri, g˙alkemm isib min ma jikkoperax mill-ewwel. Waqt il-vja©©, meta l-ferrovija tkun g˙addejja minn bosk kollu çpar, f’salt wie˙ed ikollha tieqaf ˙esrem Tony (Pertwee), ix-xufier, b’torç

Óin: 89 min. Çert: 18

f’idu jmur jara xi nqala’ u misterjoΩament jisparixxi. Qalb ilpassi©©ieri l-anzjetà u t-tensjoni tikber. Ikun f’dawn il-mumenti tal-biΩa’ li l-karattru personali tag˙hom jo˙ro© fid-dieher: innegozjant li j˙obb inemmes, tfajla bil-mowbajl imwa˙˙al ma’ widnejha li ma tag˙ti kas ta’ xejn u ta’ ˙add, il-mara insistenti bit-trolley biex tbig˙ l-affarijiet, u o˙rajn. Meta xi w˙ud minnhom jinΩlu barra ji©u attakkati minn mostri forma ta’ lupu. L-infettati jinbidlu u jsiru huma stess mostri. L-unika ˙a©a li fadal hi: min minnhom se jirnexxilu jmur lura qawwi u s˙i˙? Minkejja xenarju li rajna b˙alu bosta drabi, Howl hu mimli movimenti, b’editjar konçiΩ li j˙allik kontinwament b’aktar kurΩità. Xog˙ol adattat ˙afna g˙al Ωmien Halloween!

Direttur: Gregory Plotkin Distributur: Paramont Pictures Ma˙ru© minn KRS Releasing

Is-serje ta’ films Paranormal Activity waslet fis-sitt wie˙ed tag˙ha b’Paranormal Activity: The Ghost Dimension, li hu bit-3D. Gregory Plotkin, wara li serva b˙ala editur fl-ewwel erba’ films ta’ din is-sensiela, issa qed jiddebutta fil-kariga ta’ direttur f’din il-produzzjoni li hi ma˙suba li tkun la˙˙ar kapitlu. Hawn l-andament hu simili g˙all-o˙rajn ta’ qabel, però din id-darba ttema aktar taqleb lejn Poltergeist. Il-prologu, li mhux bit-3D, jurina xena li ma dehritx f’ Paranormal Activity 3 , li kien irrakkonta l-intriççi tal1988, ta’ qabel l-ewwel xog˙ol. Immorru 25 sena wara, fl-2013, fejn il-familja Fleege: Ryan (Murray), ilmissier; Emily (Shaw), l-omm; u Leila (George), se jiççelebraw il-Milied f’dar gdida. Leila titkellem ma’ ˙abib imma©inarju, Tobey, li di©à issemma fil-films ta’ qabel. F’din id-dar, Mike (Gill), ˙u Ryan, li joqg˙od mag˙hom, videotapes isib kaxxa me˙udin bejn l-1988 u l-1992, u kamera qadima li kapaçi ©©ib fir-ritratti attività sopranaturali. Leila tibda titkellem ma’ dawn l-ispirti u fenomeni o˙ra ta’ billejl, li anke jattakkaw lill-©enituri tag˙ha, bil-kamera ti©bed kollox. Huma jsej˙u lil Fr Todd (Krawic), li jidher li ma jista’ jaghmel xejn. L-intensità sopranaturali tiΩdied b’aktar

Óin: 88 min. Çert. 15

twerwir u biΩa’. Paranormal Activity: The Ghost Dimension jiΩvol©i kwaΩi b˙all-films ta’ qabel u b’hekk jidher repetut bis-sensazzjoni li tkun taf x’se ji©ri. Ilfotografija ta’ billejl hija çara

˙afna, bit-3D verament effettiv, fejn il-qtajja’ jse˙˙u mhux biss minn din l-attività paranormali, iΩda wkoll mill-˙sejjes u muΩika qawwija li ta˙sad.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn il-21.10.2015 u l-25.10.2015

Pan The Martian The Intern Hotel Transylvania 2 Legend

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min kienet l-attivista ewlenija li ispirat il-moviment Suffragette? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: ESTHER DEBONO, 88, Mohawk, Triq Ponsomby, il-Mosta.

30 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ ÓAL GÓAXAQ: G˙all-bejg˙: Garaxx ta’ 10 karozzi b’14-il filata g˙oli. Çempel fuq 2728 2882 jew 7982 7940. RAÓAL ÌDID: Appartament modern fl-ewwel sular f’Ra˙al Ìdid. 2 kmamar tassodda, kçina/kamra tal-ikel, salott, kamra tal-banju, kuritur, box-room , gallarija tal-aluminju u veranda. Mg˙ammar ukoll b’2 airconditioners . Prezz €88,000. Çempel 9988 0489. ÓAÛ-ÛABBAR. Garaxx g˙all-kiri f’ÓaΩ-Ûabbar (San Pietru area) Garaxx kbir livell tat-triq. Aktar minn 17-il metru fond u aktar minn 6 metri wisa’. G˙oli 13-il filata. Elettriku installat. Jista’ jintuΩa b˙ala ma˙Ωen ukoll. €300 fix-xahar. Çemplu 7995 5308. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettron-

iku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’

mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock . It-tiswija hija bilgaranzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ tiswija fuq xog˙ol ta’ aluminium, b˙al bibien, twieqi, insect screens, eçç., çemplu Refix Aluminium fuq 9947 1928 jew 2789 6735 wara s7.00pm. G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel lilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur issit www.kendawaterproofing.com AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fos-

thom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTA URANT, LAB OUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in filweekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com A GR AUT O JA PA NES E PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

kullhadd.com

avviÛiÌENERaLi BaΩar u bejg˙ ta’ g˙amara Se Jsir bejg˙ ta’ o©©etti different u g˙amara bi prezzijiet verament ir˙as, b’risq ir-restawr tal-pittura ta’ Calì filknisja parrokkjali ta’ Óal Lija, fis-Sala Villa Lija, Triq ilKbira, Óal Lija. Il-Ìimg˙a 13 u l-Óadd 15 ta’ Novembru lbaΩar ikun miftu˙ mid-9.00am sas-7.00pm, is-Sibt 14 ta’ Novembru mid-9.00am sas-1.00pm u mill-4.00pm sat8.00pm. Wirja ta’ ikoni Griegi Wirja ta’ Ikoni Griegi f’ÇAK Foyer, Triq S. Sommier, Birkirkara. Miftu˙a illum bejn l-10.00am u s-6.00pm. G˙al aktar tag˙rif çempel fuq 2149 8343.

Pasta night mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Madonna TalÌilju – l-Imqabba Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba se torganizza pasta night nhar il-Ìimg˙a 20 ta’ Novembru 2015 fil-kaΩin tas-Soçjetà li jinsab fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba, fis-7.00pm. Ser ikun servut varjetà ta’ g˙a©in g˙all-prezz ta’ €10 il-kbar u €7 iΩ-Ωg˙ar. Kul˙add huwa m˙e©©e© jattendi f’atmosfera ferri˙ija. Riservazzjonijiet isiru fuq 9811 9139 jew 9968 5737 u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Sehem is-Soçjetà MuΩikali Madonna Tal-Ìilju TalImqabba f’Santa Çeçilja Is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser tipparteçipa waqt iç-çelebrazzjonijiet organizzati millG˙aqda KaΩini tal-Banda nhar is-Sibt 14 ta’ Novembru 2015 fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Çeçilja, patruna talmuΩiçisti. RappreΩentanti mis-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju ser jakkumpanjaw il-març bl-istandard tal-Banda Madonna tal-Ìilju, flimkien ma’ soçjetajiet muΩikali o˙ra Maltin wara quddiesa fil-Konkatidral ta’ San Ìwann filBelt Valletta li tibda’ fil-5.30pm. Aktar informazzjoni missit elettroniku www.talgilju.com It-teatrin f’Selmun L-im˙abba g˙at-teatru kienet tasal fl-ir˙ula permezz tatteatrini. Il-Mellie˙a, sa mit-twaqqif tal-kaΩini tal-baned imbag˙ad bit-Teatru Liberty, ma kinitx nieqsa mill-ispazji miftu˙a fejn in-nies tar-ra˙al setg˙u jesprimu din il-©ibda g˙at-teatru. Il-Fondazzjoni Arkeo g˙aΩlet li ter©a’ tag˙ti nifs lil din luΩanza li forsi xi ftit jew wisq qieg˙da tinqata’. G˙alhekk, nhar il-Óadd l-1 ta’ Novembru, fil-wesg˙a quddiem iç-Çentru tal-ViΩitaturi Selmun Im©ieba˙, ser toffri spettaklu ta’ teatrin. L-udjenza tista’ ssegwi diversi xog˙lijiet teatrali b’att wie˙ed li Ωgur ser inisslu tbissima u forsi wkoll xi ftit nostal©ija. Xog˙ol ie˙or umoristiku jispira ru˙u mill-˙ajja tal-Maltin li g˙exu mijiet ta’ snin ilu fl-in˙awi ta’ Selmun. Jie˙du sehem il-Grupp Teatrali Selmun u l-Grupp Simar. Il-programm jibda fis-2.30pm u d-d˙ul huwa b’xejn. Kamillu g˙all-Eurovision Jekk hawn min irid iqatta’ sag˙tejn kollha da˙k u divertiment m’g˙andux jitlef din il-kummiedja li se tittella’ mitTalent Depiro ta˙t id-direzzjoni ta’ Ronald Borg fl-auditorium ta’ Sant’Agata fir-Rabat, nhar is-Sibt 21 ta’ Novembru fi-7.30pm u nhar il-Óadd 22 ta’ Novembru fis-6.00pm. Idd˙ul huwa ta’ €5 u l-parke©© ipprovdut b’xejn ˙dejn lauditorium . Min irid jirriserva post jista’ jçempel 2145 6340 jew 2145 4530. Jie˙du sehem Joe Azzopardi, Marian Johnston, Joanne Borg, Ronald Borg, Stephen Bonello, Josette Abela, Stephen Borg u Tarcisio Giusti.

Soçjetà Filarmonika La Stella Il-bar tas-Soçjetà Filarmonika La Stella fil-Gudja g˙andu l-applikazzjonijiet miftu˙a g˙as-sena 20152016 mill-1 ta’ Novembru sal-a˙˙ar ta’ Ottubru. L-applikazzjonijiet jag˙lqu lÌimg˙a 6 ta’ Novembru fis-7.00pm. Kull min huwa interessat g˙andu ji©bor formola mill-kaΩin.

32 01|11|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 22°C L-INQAS TEMPERATURA: 15°C INDIÇI UV: 3 S I T WA Z Z J ON I ÌE N E RA L I : A r j a t a ’ pressjoni baxxa fuq il-GΩejjer Maltin ftit li xejn riesqa.

23°C

19°C

16°C

17°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Pjuttost imsa˙˙ab li jissa˙˙ab bil˙albiet tax-xita li kultant jistg˙u jkunu birrag˙ad VIÛIBBILTÀ: Tajba minbarra fil-˙albiet tax-xita R I Ó: Ó a f i f g ˙ a l m o d e r a t m i x - X l o k k , lokalment moderat g˙al ftit qawwi g˙al xi ˙in u bil-buffuri tar-ri˙ qrib il-maltempati bir-rag˙ad BAÓAR: Qawwi

23°C

24°C

22°C

IMBATT: Moderat mil-Lvant

16°C

15°

16°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 24°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd New British Dispensary, 109/110, Triq San Ìwann, il-Belt Valletta Cosmed Pharmacy, 7, Triq il-Fran©iskani fi Triq Villambrosa, il-Óamrun Tal-Ólas Pharmacy, Triq il-Óelsien, Óal Qormi St Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara St Anthony Pharmacy, 56, Triq San ÌuΩepp, Tal-Pietà JVs Pharmacy, Wied is-Swieqi, is-Swieqi Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd, 382, Triq Manwel Dimechi, Tas-Sliema St Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri. Ó’Attard 41, Triq L-Emigranti k/m Triq Franza, in-Naxxar St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Madalena Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla San Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Wied il-G˙ajn Crux Pharmacy, 28, Room A, Triq l-G˙ansar, BirΩebbu©a Central Pharmacy, 6, Triq San ÌuΩepp, Óal Luqa Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-G˙asfura, ÓaΩ-Ûebbu© SpiΩerija Carmen, 1, Triq Misra˙ is-Suffara, Óad-Dingli

Dehra mill-ajru tal-Port il-Kbir minn ajruplan Meteor li kien jittajjar mill-RAAF, ibbaΩati f’Ta Qali RAF, fl-1952

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

02.11.1947 F’Kalifornja, id-disinjatur Howard Hughes g˙amel l-ewwel u l-unika titjira tal-ajruplan Hercules H4, mag˙ruf b˙ala Spruce Goose. L-akbar ajruplan fixed-wing li qatt inbena.

G˙awdex Abela Pharmacy, 42, Triq G. P. F. Agius De Soldanis, ir-Rabat Gozo Chemists, Triq l-Im©arr, ix-Xewkija

Numri reBBieÓa LOTTU

29 17 31 02 41 64 51 73

SUPER 5

36 45 30 04 39

GRAND LOTTERY

04 07

03 04 03 07 06

KTIEB KÓ

01|11|2015 33

kullhadd.com

KOMPETIZZJONI KTIEB ÌABRA TA’ FATTI DWAR…

IL-PROSTITUZZJONI F’MALTA F’din il-pubblikazzjoni ta’ BDL lawtur Edward Attard, li llum ismu huwa sinonimu ma’ dan it-tip ta’ xog˙lijiet, jag˙ti ˙arsa lejn ilprostituzzjoni f’Malta sa minn Ωmien il-kavallieri. Óafna drabi jissemma li l-prostituzzjoni hija qadima daqs l-istess bniedem u g˙alhekk jirreferu g˙aliha b˙ala l-eqdem professjoni tal-mara, g˙alkemm nafu li mhumiex in-nisa biss li huma involuti f’dan ix-xog˙ol. Prostituzzjoni tfisser ‘il-kummerç fil-˙ajja Ωienja g˙all-flus’ u dan ifisser li mhux kull persuna Ωienja hija prostituta, g˙ax fejn m’hemmx l-g˙oti tal-flus, ir-rigal jew il-favur bi tpattija g˙al dan isservizz, ma jistax jissejja˙ prostituzzjoni. B˙al kull pajjiΩ ie˙or, l-opinjoni pubblika dwar il-prostituzzjoni hija diversa. Xi w˙ud jaqblu li dan il-kummerç g˙andu jkun liberalizzat g˙alkollox u o˙rajn iridu iktar restrizzjonijiet. Il-Malta Confederation of Women’s Organisations (MCWO) ma taqbilx mal-liberazzjoni u tixtieq tibdil b˙al dak li sar f’çerti pajjiΩi Ewropej. Il-fatti juru li dan il-kummerç jista’ jkollu konsegwenzi kontra listess prostituti. G˙alkemm ˙afna drabi jissemmew kaΩijiet fejn nisa

tressqu l-Qorti u ©ew ikkundannati min˙abba tlajjar u reati o˙ra relatati mal-prostituzzjoni, ftit jissemmew il-kaΩijiet fejn dawn innisa ©ew imsawta mill-klijenti jew minn min i˙addimhom. Konxju ta’ dan in-nuqqas, f’din il-pubblikazzjoni Attard jag˙ti ˙a r s a l e j n x i k a Ω i j i e t l i n a f u bihom ta’ dawk in-nisa li sfaw maqtula mill-klijenti tag˙hom. Il-mard venerju u mard ie˙or li kien jinxtered mill-prostituzzjoni huma wkoll tema ewlenija f’dan il-ktieb. Jing˙ad li sa˙ansitra kien hemm kaΩijiet ta’ gran mastri, kavallieri, patrijiet u qassisin li kellhom jing˙ataw kura g˙al dan il-mard. Biex il-qarrej ikollu ˙jiel ta’ x’kien u g˙adu ji©ri f’pajjiΩi o˙ra fir-rigward tal-prostituzzjoni, flintroduzzjoni tal-ktieb wie˙ed jista’ jsib tag˙rif interessanti dwar kif pajjiΩi fasslu u bidlu l-li©ijiet dwar il-prostituzzjoni. Fost l-a˙˙ar kien hemm pajjiΩi Ewropej li, minkejja li Ωammew il-prostituzzjoni legali, da˙˙lu kundanni g˙al min jitlobha. Kien hemm min qabel ma’ dan il-metodu © d i d k i f w i e ˙ e d g ˙ a n d u jille©iΩla dwar dan is-su©©ett, iΩda o˙rajn ma qablux. Mitt bniedem mitt fehma, jg˙id il-Malti.

SILTA MILL-KTIEB Fl-1530 bdiet ˙akma ©dida meta Malta ng˙atat lill-Ordni talKavallieri ta’ San Ìwann u dwar ilprostituzzjoni fi Ωmien il-kavallieri mhux biss teΩisti dokumentazzjoni, imma nafu li kienet fl-aqwa tag˙ha. Barra minn dan, jissemmew gran mastri li kellhom x’jaqsmu ma’ prostituta li l-klijenti tag˙ha kienu nies influwenti jew g˙onja. Dan illibertina©© kien wassal g˙all-qawl: ‘Il-kavallier irejjex fuq is-swar u lqa˙ba minn ©ol-lo©© tixg˙el in-nar’. Fi kliem ie˙or, il-kavallieri kienu jinsewha g˙alkollox il-vokazzjoni reli©juΩa tag˙hom biex jg˙ixu l˙ajja tal-vizzju.

L-abbuΩ tal-kavallieri ma bediex f’Malta, imma di©à kien fil-gΩira ta’ Rodi, fejn kienu qabel, infatti ˙afna snin qabel ©ew Malta kienu ttie˙du miΩuri biex f’Rodi l-prostituti jin©abru f’lokalità wa˙da. Din ilmiΩura ma kellhiex l-effett mixtieq u l-Ordni tal-Kavallieri wasal biex ta dritt lil kull çittadin li seta’ jitlob li jitkeççew prostituti li kienu jg˙ixu viçin tieg˙u. Dan id-dritt kien eΩerçitat jekk kemm-il darba l-istess çittadin ikun lest li jixtri d-dar talprostituta skont il-valur tal-post. Jissemma wkoll li meta f’Ottubru 1530 l-Ordni wasal Malta, il-kavallieri kienu ©abu mag˙hom refu©jati

Griegi li ˙afna minnhom kienu prostituti mid˙la tal-kavallieri. Skont l-istatut tal-Ordni, il-kavallieri kellhom il-vot tal-kastità, u mhux biss ma setg˙ux jiΩΩew©u, imma ma setg˙ux ikollhom relazzjonijiet ma’ nisa, wisq anqas ma’ prostituti. Madankollu meta sabu ru˙hom fil-Birgu l-vot tal-kastità mhux dejjem inΩamm g˙ax kien hemm it-tentazzjoni. F’dak iΩ-Ωmien, fil-Birgu, b˙ala port ta’ kummerç, kien hemm il-˙wienet tax-xorb u lbriedel. Flimkien mal-prostituti Maltin, f’dan il-post kien hemm o˙rajn Griegi, Taljani, Spanjoli u G˙arab min-na˙a tal-Afrika ta’ Fuq.

Imbag˙ad f’dik il-parti riservata talCollachio rriservata g˙all-Ordni ta’ San Ìwann kien hemm il-bere© u ˙afna bini ie˙or tal-Ordni. Il-vja©©atur Nicholas de Nicolai, ©eografu tar-Re ta’ Franza, kien Ωar Malta fl-1551 u fil-ktieb tieg˙u La Navigation Pelegrination et Voyages , stampat Anvers fl-1577, kiteb dwar dak kollu li ra. Fost affarijiet o˙ra kien impressjonat b’kemm kien hawn prostituti ji©ru mas-saqajn fit-toroq tal-Birgu. Ta’ min ifakkar li f’dak iΩ-Ωmien ilKavallieri tal-Ordni kienu g˙adhom f’dik il-belt g˙ax il-Belt Valletta kienet g˙adha ma nbnietx.

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IL-PROSTITUZZJONI F’MALTA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 8 ta’ Novembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-kotba ÇINU u DIZZJUNARJU BIL-MALTI GÓAT-TFAL huwa:

C. BORG, 188, Triq San Gejtanu, il-Óamrun.

34 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOGÓOB

B’4 numri 0134 0499 0740 1179 1232 1290 1418 1457 1738 2113 2494

2511 2756 3249 3275 3551 3804 4273 4424 5341 5579 6174 6216 6323 6725 7034 7515 7545 8544 8577 8614 8996 9095 9255 9361 9713 9797 9978

20266 22472 24595 26154 27008 33973 37068 40641 41272 50916 51715 52356 58054

66928 73937 77131 80936 91151 98223

B’6 numri

469950 935183

Bi 8 numri 26159562 77399511 87569206 97544956

300528 370869

IR-RIÛULTAT TAL-LOGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 00930 01385 08509

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem : Indirizz :

kOmpeTIzzjOnI CenTRO CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem: ...................................................................................................................................................................

Indirizz: .............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ Nru tal-karta tal-identità: ............................................. Nru tat-telefown: ........................................................

lOGÓOB kÓ

01|11|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 2,6.

Kompli l-qawl: A˙jar tid˙ak milli ..... (5) Garr (4) Mater Dei (5) IngliΩ a˙mar (3) JintuΩa fit-tqeg˙id talkatusi (6) G˙ajnuna lil minn hu fil-bΩonn (6) Quinton Izzo Abela (1,1,1) Ja˙dem fuq il-palk (5) Ara 18 Ara 5 G˙amel b˙al g˙asfur (3) Ara 11 Kunjom (5)

4. 7,21M 9. 10. 12. 16. 18,19. 19. 20. 21. 23. 24.

3,17. 5,20. 6. 8. 11,23. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Tqarreb (6) Jista’ jkun il-˙wejje© ta’ fuqu! (6) Nebba˙ (6) Iddur bir-ri˙ (8) Ara 2 Jag˙tihielek fil-qrar (9) Bidel (6) Tikteb fuqha (5) TV Taljan (3) Attakki li tilfu te! (6) Jag˙mlu tog˙ma qawwija fl-ikel (6) Ara 3 Jisparawh (3) Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

24.

1. 4. 7,17. 9,19. 10. 12. 16. 18,22. 20. 21. 23.

Weqfin:

Falla, Falz, Kçina, Retina, Tinxef, Sultan, RIP, Luger, Edric, Jag, Nero,

2. 2,11. 3,5. 6. 8. 12,21W 13. 14. 15.

Indja

Furnar, Litru, Aktarx, ZMF, Çinturini, Spjun, LLD, Niç˙ad, Banana

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© atturi li qed jinterpretaw partijiet ewlenin fi drama lokali fuq TVM.

Attiriçi 2:

Attriçi 1:

Isem: Indirizz:

IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €100!

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Kull l-a˙˙ar Óadd tax-xahar il-premju ta’ €25 se jiΩdied g˙al €100! Sabiex tipparteçipa ibg˙at din il-pa©na b˙as-soltu. Apparti minn hekk, ΩΩomm l-logos tal-KullÓadd tal-©img˙at ta’ qabel, billi tqasqashom minn fuq l-ewwel pa©na tal-gazzetta, u ibg˙athom flimkien ma’ din il-pa©na. EΩempju: biex tipparteçipa fil-kompetizzjoni tad-29 ta’ Novembru ibg˙at pa©na 35 ta’ dik il-˙ar©a, flimkien mal-logo tal-˙ar©iet tal-1, it-8, il-15 u t-22 ta’ Novembru.

Justin Trudeau

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: SILVAN CAMILLERI, 14, Shamrock, Triq il-Karta©iniΩi, il-Qrendi Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Malcolm Turnbull

36 01|11|2015

kullhadd.com

ILLUM JIFTAÓ IL-KAMPJONAT TAL-ASMK TRIALS FIN-NAXXAR

Illum, l-Assocjazzjoni Sport Muturi u Karozzi tkompli tifta˙ l-ista©un ASMK Pasta Poiatti 2015/2016; din id-darba bil-muturi Trials. Matul dan l-ista©un is-sezzjoni Trials mistennija torganizza tmien attivitajiet, bl-ewwel wa˙da mistennija ssir fil-barriera Tar©iet G˙omor, limiti tan-Naxxar. L-attività tibda fid-9.00am. Intant, nhar il-Óadd li g˙adda, 25 ta’ Ottubru, lAssoçjazzjoni fet˙et il-Kampjonat tal-Karozzi Autocross, bl-ewwel attività li saret fil-Kumpless Sportiv f’Ta’Qali. G˙al din l-attività rre©istraw 25 karozza fiΩ-Ωew© klassijiet Autocross Modified u Autocross Standard. Fis-sezzjoni Autocross Modified rajna lil Philip Joe Vella fuq Opel Corsa jiddomina l-©urnata, fejn reba˙ il-heats kollha biex issi©illa postu fil-finali Klassi A. Mieg˙u kkwalifikaw Joseph Micallef u Malcom Borg, it-tnejn fuq Opel Corsa; Christian Mark Galea fuq Fiat Ritmo; Godfrey Gauci u Christian Apap, it-tnejn fuq Ford Fiesta. Mat-tluq ta’ din il-finali rajna ˙ru© tajjeb minn Vella u Galea li ˙a l-ewwel poΩizzjoni, segwit minn Vella u Apap. Ftit qabel l-ewwel dawra rajna lil Borg u Micallef jirtiraw min˙abba ˙sara mekkanika biex l-attenzjoni marret mill-ewwel fuq Gauci li kien qed jag˙mel pressjoni fuq Apap li baqa’ jiddefendi postu. Ftit qabel tmiem it-tellieqa sar kuntatt minn Gauci fuq Apap bil-konsegwenza li Apap ˙are© barra mill-korsa u kellu jieqaf. Wara din l-azzjoni Gauci ©ie mwaqqaf ukoll mir-referee tal-©urnata. Intant, ir-riΩultat finali spiçça b’Galea jirba˙ l-ewwel attività segwit minn Vella u Apap fit-tieni u t-tielet post. Borg u Micallef spiççaw firrab’a u l-˙ames post rispettivament. Min˙abba lazzjoni antisportiva, Gauci ©ie sospiΩ ukoll millattività li jmiss.

G˙all-finali Klassi B kkwalifikaw Gordon Johnson fuq Peugeot 205, Jurgen Mallia fuq Honda, Noel Zammit fuq Fiat Punto, Josef Abela fuq Opel Nova, Jonathan Camilleri fuq Opel Corsa u Ivan Birmingham fuq Suzuki Swift. Mat-tluq ta’ din il-finali rajna lil Zammit u Camilleri jag˙mlu ˙ru© tajjeb tant li serqu l-ewwel Ωew© poΩizzjonijiet b’Zammit jie˙u t-tmun tat-tellieqa segwit minn Camilleri u Birmingham. L-attenzjoni mill-ewwel marret fuq Abela fejn kien qed isegwi lil Birmingham sakemm, wara it-tieni lap, Abela g˙amel azzjoni antisportiva fuq Birmingham biex ˙adlu postu iΩda ir-referee tal-©urnata ppenalizza lil Abela bi tliet punti inqas wara din l-azzjoni. Lejn tmiem il-finali Zammit kellu jirtira min˙abba ˙sara mekkanika biex kienet façli g˙al Camilleri li jirba˙ din il-finali segwit min Abela u Birmingham. Fir-raba’ u l-˙ames post spiççaw Mallia u Zammit. Johnson irtira mill-bidu tal-finali min˙abba ˙asra mekkanika. Fis-sezzjoni Autocross Standard, li iktar ma jg˙addi Ω-Ωmien iktar qed tikber, rajna disa’ karozzi jikkompetu b’Deane Farrugia fuq Citroen AX u Traydon Bailey fuq Ford Ka li ddominaw il©urnata u kkwalifikaw g˙all-finali. Ma’ dawn ikkwalifikaw ukoll Ian Fenech fuq Citroen AX, Lawrence Galea fuq Honda Civic u Samuel Bezzina fuq Volkswagen Polo. Mat-tluq tal-finali rajna lil Fenech u Farrugia jag˙mlu ˙ru© tajjeb b’dan tal-a˙˙ar jie˙u t-tmun tal-finali segwit minn Fenech u Bailey. L-attenzjoni marret fuq Bezzina li kien qed isegwi lil Bailey sakemm Bezzina rnexxielu jo˙odlu postu ftit qabel il-bandiera talfinish bir-riΩultat finali jispiçça Farrugia fl-ewwel post segwit minn Fenech u Bezzina. Fir-raba’ post spiçça Bailey segwit minn Galea.

KÓ SPORTS

23 MEDALJA GÓAT-TIM SKSM KARATE MALTA

Suççess ie˙or g˙all-iskola Maltija tal-karat, SKSM Malta wara li fl-a˙˙ar tal-©imgha li g˙addiet tim Malti ta’ 22 atleta ˙adu sehem f’wa˙da millakbar kompetizzjonijiet Internazzjonali tal-karat li ssir fi Sqallija, b’total ta’ aktar minn 400 atleta. Ir-riΩultat tal-Maltin kien wie˙ed tajjeb ˙afna wara li reb˙u total ta’ 23 medalja: 4 deheb, 9 fidda u 10 bronz. Chris Galea, President talOrganizzazzjoni SKSM u UWK Malta, kien ferm sodisfatt b’dan ir-rizultat hekk sabi˙. Irringrazzja wkoll lill-kowç Andrew Galea li, bla dubju ta’ xejn, ˙adem qabel u tul lattività biex iΩomm it-tim iffukat u kkonçentrat tul il©urnata kollha bl-g˙ajnuna tal-assistenti tieg˙u Jonathan Falzon, Ben Fenech, Amber Camilleri u Torea Fenech. B’riΩultat ta’ hekk, SKSM Karate Malta spiççat tokkupa it-tielet post overall , fost 30 organizzazzjoni li ˙adu sehem matul il-©urnata. Bla dubju ta’ xejn riΩultat ta’ sodisfazzjon kbir g˙all-SKSM u Malta. Il-kompetizzjoni bdiet bilKategoriji taΩ-Ωg˙ar, fejn kull kategorija kellha xejn anqas

minn 16-il atleta. Ta’ min isemmi li f’wa˙da mill-kategorija fejn ˙adu sehem ilMaltin kien hemm total ta’ 56 atleta. Il-Maltin mill-ewwel urew li se jkunu g˙adma iebsa g˙all-kompetituri barranin meta bdew ©ejjin irriΩultati bil-poΩizzjonijiet li bdew jinkisbu fuq il-podju mit-tim Malti. Dan g˙amel kura©© lill-atleti l-o˙ra Maltin fil-kategoriji tal-kbar, fejn irriΩultati baqg˙u ©ejjin bla waqfin. Lura Malta kien hemm kliem ta’ tif˙ir, miç-Chairman Alexander Zammit u lPresident tal-Malta Martial Arts Association Adrian Axisa, fejn SKSM Karate Malta hija wkoll membru s˙i˙. Dan qed jawgura tajjeb u juri kemm lg˙aqdiet Maltin fl-arti marzjali jkollhom l-opportunità ta’ ta˙ri© ma’ klabbijiet fl-istess MMAA bi preparazzjoni g˙al attivitajiet internazzjonali hekk kbar. SKSM Karate Malta tavza lil kull min huwa interessat li jing˙aqad ma’ din l-iskola biex içempel fuq 2145 3706 jew 7953 7924, jew izur is-sit e l e t t r o n i k u www.sksmalta.com

TOTAL TA’ 35 BENEFIÇJARJU TA’ SKEMI DIVERSI TA’ FONDI TAL-KMS

Kienu 35 assoçjazzjoni sportiva/atleti individwali li bbenefikaw minn skemi ta’ assistenza ta’ Sport Malta. L-g˙ajnuna finanzjarja li kienet ippreΩentata llum kienet marbuta maddiversi skemi li toffri Sport Malta, fosthom l-iskema tatTuriΩmu Sportiv. Waqt li indirizza lil dawk preΩenti, is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, lInnovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u lIsport Chris Agius aççenna g˙all-miΩuri li qed jittie˙du mill-Gvern sabiex l-isportivi jkunu meg˙juna. Huwa semma t-tnaqqis ta’ rata tat-taxxa g˙allatleti kollha u l-kowçis u r-rata anqas tat-taxxa tal-VAT fuq attivitajiet sportivi, fosthom f’ gym memberships u fitness centres. Huwa kompla jg˙id li nhar it-Tnejn Sport Malta ser tkun qed t˙abbar aktar pro©etti ©odda li minnhom ser jibbene-

fikaw bosta sportivi. Iç-Chairman ta’ Sport Malta Luciano Busuttil aççenna g˙all˙idma li g˙amlu l-impjegati ta’ Sport Malta biex ma j˙allux lentità tkompli takkumula aktar dejn. Minn din is-sena din il˙idma ser tibda t˙alli l-frott, hekk kif g˙all-ewwel darba wara diversi snin, Sport Malta ser tkun qed tag˙mel profitt li jista’ jer©a’ jkun investit fl-isport lokali. L-A©ent Kap EΩekuttiv ta’ Sport Malta Mark Cutajar, ta spjega dwar il-proçeduri l©odda sabiex wie˙ed ikun jista’ japplika g˙all-assistenza, filwaqt li aççenna g˙all-˙inijiet ©odda li ser jibda jopera Sport Malta sabiex l-isportivi jkunu moqdija a˙jar. Huwa semma li dan huwa parti mir-rebranding tal-entità li tinkludi wkoll bdil fl-isem u sit elettroniku ©did.

sPOrts kÓ

01|11|2015 37

kullhadd.com

NAXXAR IDAWRU TELFA F’REBÓA

PreMIer LeAGUe MALtI 1 2

st. Andrews nAxxAr

1 2

Kyrian Nkowo ta’ St Andrews segwit minn Moise Gnenebe Zady u Blazo Rajovic ta’ Naxxar

Referee – Marco Borg

REBÓA DRAMMATIKA GÓAL FLORIANA

Duane Bonnici ta’ Naxxar segwit minn Clyde Cumbo ta’ St Andrews

It-tim ta’ Floriana rnexxielu jiskurja darbtejn fl-a˙˙ar 12-il minuta biex dawwar telfa f’reb˙a biex g˙elbu lil Pembroke bl-iskor ta’ 21 fil-Victor Tedesco Stadium. Din kienet it-tielet reb˙a minn erba’ log˙biet g˙at-tim ta’ Luis Oliveira u li b’din ir-reb˙a qeg˙din fittielet post, Ωew© punti wara l-leaders Valletta u punt wara Balzan b’log˙ba inqas. Floriana kellhom bidla wa˙da fl-ewwel 11 mill-a˙˙ar log˙ba hekk kif Steve Bonnici ˙a post l-imwe©©a’ Filippo Andrea Scozzese. Pembroke, min-na˙a l-o˙ra, g˙amlu erba’ bidliet fit-tim tag˙hom hekk kif Mario Muscat, Miguel Attard, Owen Bugeja u James Togbah ˙adu post Matthew Farrugia, Patmore Shereni, Rennie Tanti u Siraj Arab. Pembroke rnexxielhom imorru fil-vanta©© fit-33 minuta meta minn free-kick ta’ Paltemio Barbetti mix-xellug, ZORAN LEVNAJIC ikkonkluda fix-xibka b’daqqa ta’ ras bil-ballun jispiçça wara lgowler FurjaniΩ Matthew Calleja Cremona. Wara li l-ewwel taqsima kienet relattivament wa˙da kwieta g˙all-Floriana, fit-tieni taqsima huma kienu aktar perikoluΩi. Dan hekk kif fil-55 minuta minn cross ta’ Mario Fontanella, id-daqqa ta’ ras ta’ Juninho Cabral g˙addiet ftit g˙oli. Fit-68 minuta waslet ir-risposta minna˙a ta’ Pembroke meta xutt minn barra l-kaxxa ta’ Kyle O’Brien g˙adda ftit g˙oli. Il-gowl ta’ Floriana wasal fit-78 minuta meta minn free-kick mil-lemin ta’ Cabral, MAURICIO VILLA tefa’ l-ballun fix-xibka minkejja li Mario Muscat laqa’ l-ballun parzjalment iΩda meta kien di©à qabeΩ il-linja. Re©a’ kien Cabral li din id-darba ttanta xortih minn free-kick ftit minn barra l-kaxxa iΩda l-ballun g˙adda ftit g˙oli mil-lasti ta’ Pembroke. Minuta fuq il-˙in miΩjud u Floriana skurjaw il-gowl tar-reb˙a. G˙al darb’o˙ra, re©a’ kien cross ta’ Villa, bil-ballun jispiçça g˙and MARIO FONTANELLA li b’daqqa ta’ ras tajba tefa’ l-ballun fix-xibka fost il-fer˙ ta’ s˙abu l-plejers ta’ Floriana kif ukoll tas-sapporters FurjaniΩi preΩenti.

Referee – Glen Tonna

kLAssIfIkA

Matteo Picciollo ta’ Floriana b’tentattiv ta’ gowl fil-lasti ta’ Mario Muscat g˙al Pembroke

IL-PreMIer LeAGUe MALtI

Ritratt: STEPHEN GATT

PeMBrOke fLOrIAnA

Wara li lbiera˙ min˙abba l-maltemp li ˙akem lill-GΩejjer Maltin t˙assru Ω-Ωew© log˙biet li kien hemm fil-Hibs Stadium, l-ewwel log˙ba li kien hemm fil-Victor Tedesco Stadium, Naxxar irnexxielhom idawru telfa f’reb˙a biex g˙elbu lil St Andrews bliskor ta’ 2-1. L-ewwel azzjoni tal-partita waslet proprju minn Naxxar meta minn cross ta’ Emiliano Lattes lejn Sidoine Oussou iΩda x-xutt ta’ dan ©ie salvat minn Kris Calleja. Litteralment, ftit wara St Andrews marru fil-vanta©© meta minn pass lejn MATTEO DESIRA BUTTIGIEG, dan dar mad-difensur avversarju u kkonkluda fixxibka b’xutt fil-baxx. St Andrews re©g˙u kienu perikoluΩi meta minn cross ta’ Matthew Guillaimier lejn Desira Buttigieg u x-xutt tieg˙u minn qag˙da tajba ©ie salvat minn Julian Azzopardi. Naxxar irrea©ixxew fit-12-il minuta meta azzjoni ta’ Emiliano Lattes, dan da˙al fil-kaxxa u x-xutt tieg˙u ˙abat max-xibka minn barra. Fil-21 minuta Naxxar ©abu l-gowl tad-draw meta JURGEN DEBONO g˙eleb lil Calleja direttament minn free-kick minn madwar 25 metru bog˙od. Minn dan il-gowl lil hawn il-log˙ba kienet biss ta’ Naxxar. Fit23 minuta huma re©g˙u kienu perikoluΩi meta xutt bid-dawra ta’ Debono g˙adda ftit barra. Fid-39 minuta xutt ie˙or minn barra lkaxxa li iΩda wkoll g˙adda g˙oli. Fit-tieni taqsima, Naxxar Ωdiedu l-isforzi tag˙hom tant li fis-56 minuta skurjaw il-gowl deçiΩiv meta minn corner ta’ Debono, BLAZO RAJOVIC g˙eleb lil Calleja b’daqqa ta’ ras. Kwarta mit-tmiem, Naxxar kellhom fejn iΩidu ie˙or iΩda x-xutt ta’ Latters ©ie salvat tajjeb minn Calleja.

Valletta Balzan Floriana Birkirkara Hibernians Mosta Tarxien Rainbows Sliema Wanderers Pembroke Athleta Naxxar Lions Qormi St Andrews

L 9 9 10 9 9 9 9 9 10 10 9 10

R 7 6 6 5 5 5 4 4 3 2 1 0

D 0 2 1 3 3 1 3 1 1 0 1 0

T 2 1 3 1 1 3 2 4 6 8 7 10

F 17 15 18 22 14 15 14 7 16 8 7 6

K 7 5 11 9 10 10 8 11 22 27 13 26

LOGÓOB GÓAL-LUM Victor Tedesco Stadium Qormi Mosta

vs vs

Tarxien Valletta

14.00 16.15

LOGÓOB GÓAL-LUM Victor Tedesco Stadium (pospost mis-Sibt min˙abba l-maltemp)

Jurgen Pisani ta’ Floriana jipprova jwaqqaf lil Alex Cini ta’ Pembroke

Balzan Sliema

vs vs

Birkirkara Hibernians

18.00 20.15

+/+10 +10 +7 +13 +4 +5 +6 -4 -6 -19 -6 -20

Pti 21 20 19 18 18 16 15 13 10 6 4 0

38 01|11|2015

kullhadd.com

KÓ spOrts

riÛULtAti tAL-BierAÓ Chelsea vs Liverpool Crystal Palace vs Man. United Man. City vs Norwich City Newcastle vs Stoke Swansea vs Arsenal Watford vs West Ham WBA vs Leicester

1 0 2 0 0 2 2

3 0 1 0 3 0 3

CheLseA v LiverpOOL Fil-log˙ba tal-©img˙a li kien hemm ilbiera˙ Liverpool irnexxielhom idawru telfa f’reb˙a barra minn darhom wara li g˙elbu lil Chelsea b’mod konvinçenti bl-iskor ta’ 3-1 biex b’hekk kompliet tiΩdied il-pressjoni fuq Jose Mourinho filwaqt li Jurgen Klopp irre©istra lewwel reb˙a tieg˙u fil-Kampjonat IngliΩ. Chelsea marru fil-vanta©© kmieni flewwel taqsima meta wara azzjoni tajba min-na˙a tax-xellug, il-ballun wasal g˙and Ramires li b’daqqa ta’ ras stupenda tefa’ wara l-gowler Simon Mignolet. Qabel spiççat l-ewwel taqsima, Liverpool irnexxielhom i©ibu d- draw permezz ta’ xutt minn barra l-kaxxa ta’ Philippe Coutinho. Il-BraΩiljan re©a’ kien strumentali fittieni taqsima tant li kwarta mit-tmiem skurja l-gowl li tefa’ lil Liverpool filvanta©© wara li x-xutt tieg˙u ©ie mxellef g˙al ©ewwa. Huma kkonfermaw irreb˙a fl-84 minuta meta s-sostitut Christian Benteke g˙amilhom tlieta fost id-dellirju ta’ fer˙ mis-sapporters ta’ Liverpool. CrystAL pALACe v MAn. UniteD It-tim ta’ Manchester United re©g˙u ddiΩappuntaw wara li fallew milli jisku-

LOGÓOB GÓAL-LUM

Juventus vs Torino

2-1

Inter vs Roma

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Fiorentina vs Frosinone

12.30

Bologna vs Atalanta

15.00

Carpi vs Hellas Verona

15.00

Genoa vs Napoli

15.00

Udinese vs Sassuolo

15.00

Lazio vs Milan

20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA Chievo vs Sampdoria

19.00

Palermo vs Empoli

21.00

KLAssiFiKA TIM

Roma* 10 7 2 1 25 12 23 Napoli 10 6 3 1 21 8 21 Fiorentina 10 7 0 3 18 8 21 Inter* 10 6 3 1 10 7 21 Sassuolo 10 5 3 2 13 10 18 Lazio 10 6 0 4 15 15 18 Atalanta 10 5 2 3 13 11 17 Milan 10 5 1 4 12 15 16 Sampdoria 10 4 3 3 18 14 15 Juventus 11 4 3 4 13 10 15 Torino 11 4 3 4 17 17 15 Chievo 10 3 3 4 13 10 12 Empoli 10 3 2 5 11 15 11 Palermo 10 3 2 5 11 15 11 Genoa 10 3 2 5 10 14 11 Udinese 10 3 2 5 10 14 11 Frosinone 10 3 1 6 8 12 10 Bologna 10 2 0 8 6 15 6 Hellas Verona 10 0 5 5 8 17 5 Carpi 10 1 2 7 10 23 5 * Il-poΩizzjonijiet ivarjaw min˙abba li r-riΩultat in˙are© wara li morna g˙all-istampar

14.30

Southampton vs Bournemouth

17.00

LOGÓOB GÓAL GÓADA 21.00

Tottenham vs Aston Villa

KLAssiFiKA

Philippe Coutinho jiskurja t-tieni gowl tieg˙u raw gowl wie˙ed fi tliet partiti konsekuttivi. Dan hekk kif kontra Crystal Palace setg˙u biss ji©u draw. F’log˙ba fejn kienet ‘close’ ˙afna bejn dawn iΩΩew© timijiet f’Selhurst Park, kienu lEagles li kkreaw l-a˙jar çansijiet tant li fil-11-il minuta Yannick Bolasie laqat illasta b’xutt b’sa˙˙tu li David de Gea rnexxielu jilqa’ bi Ωbrixx. Fit-tieni taqsima, il-Palace komplew jag˙fsu tant li Yohan Cabaye resaq viçin li jiskurja iΩda x-xutt tieg˙u minn quddiem il-lasta mar barra. Huma komplew jattakkaw din iddarba minn corner li d-daqqa ta’ ras tajba ta’ Scott Dann marret çentimetri ‘l barra mil-lasti b’De Gea meg˙lub. Attakk ie˙or ta’ Palace permezz ta’ Dwight Gayle iΩda x-xutt tieg˙u kien salvat tajjeb mill-gowler Spanjol.

swAnseA City v ArsenAL

It-tim ta’ Arsene Wenger Ωammew ilpass ma’ ta’ fuq meta g˙elbu lil Swansea bl-iskor kbir ta’ 3-0 barra minn darhom. Minkejja li l-Gunners kienu fortunati li ma marrux minn ta˙t fl-ewwel taqsima, fit-tieni taqsima huma rrea©ixxew tajjeb meta eΩatt kif bdiet it-tieni taqsima Oliver Giroud tefag˙hom fil-vanta©©. Il-mument deçiΩiv tal-partita wasal fit-68 minuta meta Laurent Koscielny ikkonkluda lballun fix-xibka wara li allegatament kien hemm foul fuq il-gowler ta’ Swansea iΩda r-referee xorta wa˙da saffar gowl g˙all-Gunners. Joel Campbell, imbag˙ad, issi©illa r-reb˙a 5 minuti wara b’xutt b’sa˙˙tu biex b’hekk skurja l-ewwel gowl tieg˙u.

FiOrentinA v FrOsinOne

riÛULtAti tAL-BierAÓ

Everton vs Sunderland

It-tim ta’ Fiorentina rnexxielhom jirkupraw miΩ-Ωew© telfiet konsekuttivi kontra Napoli u Roma meta nhar l-Erbg˙a li g˙adda g˙elbu lil Hellas Verona bl-iskor ta’ 2-0. Fiorentina mhux l-ewwel darba li kienu f’poΩizzjoni fejn kellhom jisfurzaw mhux ftit biex irnexxielhom jiksbu riΩultat kontra timijiet ‘l isfel filklassifika. F’darhom tilfu darba biss dan l-ista©un kontra u din it-telfa waslet kontra Roma. Frosinone di©à bag˙tu messa©© b’sa˙˙tu meta fla˙˙ar nett tal-log˙ba kontra ta’ Juventus huma rnexxielhom jakkwistaw punt meta skurjaw gowl fla˙˙ar minuta fil-Juventus Stadium. G˙al din il-log˙ba, huma mistennija jkunu ming˙ajr Nikolas Castillo kif ukoll Daniel Pavlovic. GenOA v nApOLi Napoli se jkunu qed ifittxu li jΩommu l-pressjoni filquççata tal-klassifika u dan jistg˙u jag˙mluh biss jekk jerb˙u barra minn darhom kontra t-tim ta’ Genoa. Madankollu, Genoa Ωgur li se jkunu qed jippruvaw iwettqu xi tip ta’ sorpriΩa billi jakkwistaw punt jew tlieta. G˙al Genoa, kienet evidenti mill-ewwel li jirrepetu l-missjoni tas-sena l-o˙ra, dik jimbuttaw g˙al post flEuropa, kienet se tkun diffiçli dan l-ista©un min˙abba li kien hemm diversi bidliet fis-sajf. Sadanittant, Napoli jinsabu fil-forma ta’ ˙ajjithom u g˙al darb’o˙ra fost din il-©img˙a g˙amlu reb˙a tajba kontra Palermo fejn Gonzalo Higuain kompla jiskurja l-gowls meg˙jun minn plejers ta’ talent o˙rajn fosthom Dries Mertens li wkoll skurja gowl tajjeb. LAziO v AC MiLAn Minkejja li rnexxielhom jirb˙u Ωew© log˙biet, is-sid tar-Rossoneri Silvio Berlusconi ma tantx qag˙ad jomg˙odha fejn wera d-diΩappunt tieg˙u lejn il-kowç tal-istess tim Sinisa Mihajlovic. Min-na˙a tag˙hom, Lazio rnexxielhom itejbu l-prestazzjonijiet tag˙hom dan l-a˙˙ar u dan jaf iservi tajjeb g˙al din il-log˙ba importanti. Hekk kif id-derby kontra Ruma jinsab fix-xefaq, riΩultat poΩittiv f’din il-log˙ba jaf iservi ta’ pjattaforma g˙al-log˙ba kontra l-istess Roma. Mandakollu, Milan, issa jistg˙u jkunu aktar mistrie˙a fuq wara hekk kif Alex mistenni jirritorna lura fl-azzjoni filwaqt li kemm il-prestazzjoni ta’ Riccardo Montolivo, Juraj Kucka kif ukoll Giacomo Bonaventura kollha huma sinjali poΩittivi li kapaçi jkunu d-differenza f’din il-log˙ba.

TIM

Manchester City Arsenal Leicester City Manchester United West Ham United Tottenham H Liverpool Crystal Palace Watford Southampton WBA Everton Swansea City Stoke City Chelsea Norwich City AFC Bournemouth Newcastle United Sunderland Aston Villa

11 11 11 11 11 10 11 11 11 10 11 10 11 11 11 11 10 11 10 10

8 8 6 6 6 4 4 5 4 3 4 3 3 3 3 2 2 1 1 1

1 1 4 3 2 5 5 1 4 5 2 4 4 4 2 3 2 4 3 1

2 2 1 2 3 1 2 5 3 2 5 3 4 4 6 6 6 6 6 8

26 21 23 15 22 16 12 12 10 16 10 13 12 9 16 15 12 12 11 9

9 8 19 8 15 8 12 11 10 13 14 13 15 12 22 23 22 22 19 17

25 25 22 21 20 17 17 16 16 14 14 13 13 13 11 9 8 7 6 4

pUnti OÓrA AMMETTA LI FFRODA €1.5 MILJUN Il-plejer ta’ Barçellona l-Ar©entin Javier Mascherano ammetta li ffroda l-flus f’Ωew© okkaΩjonijiet liema somma tammonta g˙al madwar ¤1.5 miljun. Dan il-plejer Ar©entin g˙aΩel li ma jiddikjarax ¤1.5 miljun fi qlig˙ li qala’ fl-2011 u fl-2012. Huwa ammetta l-kawΩi mi©juba kontrih f’Qorti f’Gava, viçin ta’ Barçellona, f’inqas minn 5 minuti wara li deher quddiem il-prosekutur. Mascherano – li ilu jilg˙ab ma’ Barçellona mill-2010 – huwa la˙˙ar plejer li qed ji©i skrutinizzat mill-awtoritajiet tat-taxxa Spanjoli. Allegatament huwa pprova ja˙bi l-qlig˙ mir-reklamar billi uΩa kumpaniji li hu tag˙hom is-sid f’pajjiΩi differenti fosthom filPortugall u fl-Istati Uniti. Skont dokument tal-Qorti, ix-xahar li g˙adda, ©ie konfermat li dan il-plejer kien di©à ˙allas €1.75 miljun – l-ammont kollu kemm hu flimkien mal-interessi – u jista’ jkun li jevita milli joqg˙od jg˙addi ©uri. SAKKRU REFEREE FIL-GRAWND Referee safa msakkar fl-istadium ta’ Trabzonspor g˙al diversi sig˙at wara li dan kien involut f’deçiΩjoni kontroversjali meta ddeçieda li ma jsaffarx penalty favur l-istess Trabzonspor lejn l-a˙˙ar tallog˙ba. Ir-referee, Cagatay Sahan, flimkien mal-assistenti tieg˙u nΩammu msakkrin fil-grawnd fuq ordni tal-President tal-istess tim Ibrahim Haciosmanoglu wara li ma saffarx g˙al penalty fid-draw tag˙hom kontra Gaziantepspor. Apparti minn hekk, Haciosmanoglu qal li hu ˙alla lil dawn ir-referees jitilqu biss wara li rçieva telefonata ming˙and il-President tatTurkija Recep Tayyip Erdogan. Fl-isfond ta’ dan kollu, ilFederazzjoni Torka tal-Futbol fet˙et investigazzjoni. Wara li t˙alla jo˙ro© mill-grawnd, Sahan kellu jiffaççja wkoll grupp kbir ta’ sapporters mg˙addba g˙alih. GUS POYET MA’ AEK ATHENS L-eks-kowç ta’ Sunderland Gus Poyet kien appuntat kowç tat-tim Grieg AEK Athens. Dan il-kowç ta’ 47 sena kien tkeçça minn malBlack Cats f’Marzu li g˙adda wara kien irnexxielu jirba˙ biss log˙ba minn 12-il partita fil-Kampjonat IngliΩ. Poyet, li riçentament kien ukoll imexxi t-tim ta’ Brighton, beda jissemma li jista’ jing˙aqad ma’ Aston Villa wara t-tluq ta’ Tim Sherwood fil-25 ta’ Ottubru li g˙adda. Huwa ˙a mieg˙u lill-kowçis Mauricio Taricco u Charlie Oatway, wara li di©à kienu ˙admu mieg˙u kemm ma’ Sunderland kif ukoll ma’ Brighton. B˙alissa AEK jinsabu fit-tielet post tas-Super League Grieg meta rnexxielhom jirb˙u 5 log˙biet mill-ewwel 8 log˙biet tag˙hom. Stelios Manolas kien appuntat interim kowç wara r-riΩenzja sorpriΩa ta’ Traianos Dellas wara t-telfa ta’ 4-0 kontra r-rivali Olympiakos.

FORMULA 1kullhadd.com KÓ

01|11|2015 39

RAPPORt U AnALIÛI tA’ LIAM GAUCI

LIL hInn MIÇ-ÇIRKwIt Fil-jiem li g˙addew kellna diversi a˙barijiet interessanti relatati maΩΩew© sta©uni li ©ejjin. Dan hekk kif l-FIA u t-timijiet qeg˙din ikomplu bi l-˙i dma tag ˙hom biex jik kontrollaw l-ispejjeΩ filwaqt li jattiraw investiment ©did f’isport. Veto It-tama tal-Federazzjoni kienet li, permezz tal-introduzzjoni ta’ regolamenti tekniçi u sportivi ©odda, ikun hemm limitu massimu tal-ispejjeΩ relatati mal-magni u gearboxes, kif ukoll Ωieda fl-istandardizzazzjoni talparts tal-vetturi. Kieku din ir-riforma da˙let fis-se˙˙, magni ©odda kienu jiswew massimu ta’ €10.9 miljun, filwaqt li magni antiki b’sena kienu jiswew massimu ta’ €7.2 miljun. Madankollu, il-Ferrari g˙aΩlu li juΩaw il -veto tag˙hom biex jimblukkaw kull miΩuri li tikkontrolla lispejjeΩ. L-FIA ma tantx g˙amlet sforz biex ta˙bi d-diΩappunt tag˙ha g˙al din id-deçiΩjoni hekk kif, permezz ta’ stqarrija, tat x’tifhem li lFerrari injorat ix-xewqat tal-parti lkbira tat-timijiet. Minkejja dan il-fatt, l-FIA sostniet li mhix se tfittex li tisfida d-dritt talveto tal-Ferrari g˙ax hija x-xewqa tag˙ha li jkun hemm armonija flisport. Alternattiva Il-Federazzjoni, però, di©à qieg˙da tfittex alternattivi o˙ra, fosthom dik li jkun introdott fornitur tal-magni i ndipendenti mi ll -2017. G˙adu mhuwiex çar kif g˙aΩla simili tista’ ΩΩomm l-ispejjeΩ baxxi. Madankollu, Bernie Ecclestone ssu©©erixxa lintroduzzjoni ta’ magni 2.2 litri twinturbo V6, simili g˙al dawk uΩati fil-

kategorija IndyCar. Ir-Racing Director tal-McLaren Éric B oull ier, però , sostna l i l -uΩu kon©unt ta’ dawn il-magni l-©odda mal-V6s ibridi tista’ to˙loq diversi problemi mil-lat tekniku. B’mod partikolari, huwa m˙asseb mi ll-fatt li se jkun di ffiçl i g˙allFederazzjoni biex to˙loq standard meta l-magni se jkollhom g˙amla differenti. G˙aldaqstant, ikun diffiçli biex wie˙ed jiggarantixxi li g˙amla ta’ magna ma jkollhiex xi vanta©© fuq l-ie˙or. Ritorn g˙all-passat? Dwar it-tema tal-magni kien hemm Ωvilupp interessanti min-na˙a tatToro Rosso (STR) fejn Franz Tost, ilkap ta’ dan it-tim, esprima l-kunfidenza tieg˙u li jintla˙aq ftehim g˙al magni ©odda fil-©img˙at li ©ejjin. L-STR kienu vittmi tal-kuntrast bejn ir-Red Bull Racing (RBR) u r-Renault hekk kif is-sid ta’ din tal-ewwel ji kk ontroll a l it -t im mi nn Faenza wkoll. Dan il-konflitt s’issa ˙alla lill-STR ming˙ajr mag na g˙all -2016. Bi ΩΩ mien qi eg ˙ed jag˙fas, Tost ta x’jifhem li huwa lest li anke jaççetta m agni anti ki biex iΩ omm l it-t im g˙addej g˙al sta©un ie˙or sakemm isib soluzzjoni a˙jar fl-2017. Mi nkejja dak k oll u li nqal a’, wie˙ed ma jistax jeskludi l-possibbiltà li jkunu r-Renault stess li jkomplu jipprovdu dawn il-magni hekk kif l-STR kellhom konflitt mag˙hom m in˙abba l -i nd˙i l tar-Red Bul l Racing u mhux g˙ax riedu huma. Madankollu, b˙alissa aktar jidher probabbli li jippruvaw jaslu g˙al ftehim mal-Ferrari biex jirxuxtaw lalleanza teknika ta’ bejniethom li ntemmet fl-2013.

Min-na˙a l-o˙ra, il-futur tar-Red Bull Racing g˙adu mçajpar hekk kif l-ebda fornitur attwali ma jidher li huwa interessat li jag˙tihom aççess g˙all-magni tieg˙u. Fil-fatt, is-sitw azzjoni hija tant ˙aΩina li Ecclestone sostna li huwa jkun lest li j˙al li l ir -RBR jaqbΩu sta©un u jirritornaw fl-2017, possibbilment bil-magni twin-turbo li semmejna aktar qabel. Era ©dida Il-Force India jidher li g˙andhom futur aktar sigur. Dan hekk kif jinsabu involuti f’diskussjonijiet malkumpani ja Di ageo, ki f ukol l il Mercedes li jafu jwasslu g˙al investiment ©did fit-tim, kif ukoll bdil flisem. Dan kien ikkonfermat minn Vijay Mallya, is-sid tat-tim Indjan, illi sostna li fl-2016 id-Diageo jistg˙u jipprovdu sponsorship permezz tadditta Johnny Walker. Jekk dan ise˙˙, il-Force India jafu jbiddlu l-kuluri tag˙hom g˙al blu u dehbi. Mi n-na˙a l -o ˙ra, i l-Mer cedes jistg˙u jΩidu l-investiment tag˙hom fit-ti m, influss ta’ flus li jaf i©ib mieg˙u bdil fl-isem li jirreferi g˙allAston Martin, ditta awtomobilistika li g˙an dha all ean za tekni ka mal kumpanija ÌermaniΩa. Gutierrez ikkonfermat Haas F1 ukoll ipprovdew a˙barijiet ©odda relatati mal-2016 hekk kif ik konferm aw l i t-ti en i sew wi eq tag˙hom g˙all-ista©un li ©ej se jkun Esteban Guti err ez . Is-sew wi eq Messikan kien ilu jissemma b˙ala lkandidat favurit g˙al din il-poΩizzjoni hekk kif kien jil˙aq diversi mill-kriterji li Haas F1 talbu g˙al dan

ir-rwol. Huwa mhux biss g˙andu sentejn esperjenza jikkompeti fil-kampjonat tal-Formula 1, imma qatta’ l-2015 b˙al a s-sew wi eq ta’ r iserva t alFerrari, rwol li g˙enu jikseb familjarità kbira mat-teknolo©ija tal-alleat tekniku Taljan tal-Haas F1. G˙aldaqstant, huwa mistenni li joffri g˙ajnuna sostanzjali lil dan it-tim Amer ik an il li qi eg ˙ed ifi ttex li jikkompeti g˙all-punti mill-ista©un tad-debutt tieg˙u stess. Ûieda fil-provi Fl -a˙˙ar ta’ min i semmi l i r-roti re©g˙u kienu prominenti fl-a˙barijiet din il-©img˙a hekk kif kien Ωvelat ilftehim bejn il-Pirelli u t-timjiet dwar iΩ-Ωieda fil-jiem ta’ prova matul ixxhur li ©ejjin. Ftit tal-©img˙at ilu, il-kumpanija Taljana kienet heddet li tirtira l-offerta tag˙ha g˙all-forniment tar-roti min˙abba r-restrizzjonijiet kbar fuq il-jiem ta’ provi li kienu approvati mill-Federazzjoni aktar kmieni flista©un attwali. M adankol lu, nhar i l-Óami s li g˙adda t-timijiet approvaw pjan biex ikun hemm ©urnata ta’ provi wara la˙˙ar tellieqa ta’ Abu Dhabi. Dawn il-provi, illi se jsiru fuq l-istess çirkwit u jdumu tnax-il sieg˙a, se jintuΩaw g˙all-verifikazzjoni tar-reΩistenza ta’ tip ta’ roti ©odda, is-supersuper softs. Il-kumpanija Taljana g˙adha ma kkonfermatx x’kulur se jkollhom, imma uΩat il-midja soçjali biex titlob lid-dilettanti biex jag˙Ωlu bejn vjola u fidda. Barra minn hekk, il-Pirelli ng˙atat permess biex tag˙mel testijiet ulterjuri bir-roti tax-xita, provi illi se jsiru fl-24 u l-25 ta’ Jannar.

KAMPJUn MILL-ÌDID Permezz ta’ ta˙lita ta’ kapaçità u xorti tajba, Lewis Hamilton sar il-kampjun tad-dinja g˙at-tielet darba b’reb˙a filGran Premju tal-Istati Uniti. It-tellieqa bdiet fuq nota interessanti hekk kif is-sewwieq Brittaniku ˙are© b’mod aggressiv u malajr ˙a l-ewwel post minn idejn Nico Rosberg b’attakk aggressiv. Waqt dan l-attakk, Rosberg ˙are© xi ftit mit-traççat u feta˙ il-bieb g˙al Kvyat, Ricciardo u Perez. Il-ÌermaniΩ malajr re©a’ ˙a r-raba’ post imma r-Red Bulls kellhom ritmu kompetittiv wisq g˙alih fuq it-traççat imxarrab. Óin tajjeb g˙ar-Red Bulls Id-debris li kien hemm fuq it-traççat b’riΩultat tal-inçidenti li se˙˙ew flewwel dawra wassal g˙all-implimentazzjoni tal-Virtual Safety Car (VSC) f’dawra ˙amsa. Wara l-VSC, Rosberg la˙aq u qabeΩ lir-Red Bulls ming˙ajr wisq diffikultà. Dawn tal-a˙˙ar ma damux wisq biex re©g˙u qabdu ritmu tajjeb, però fittnax-il dawra Kvyat g˙amel da˙la aggressiva ΩΩejjed fuq Rosberg u ˙are© mit-traççat u ˙alla lil Ricciardo jg˙addi. L-Awstraljan ma waqafx he mmhekk. Fi Ωmien qasir huwa rnexxielu jimponi ru˙u fuq Rosberg u Hamilton ukoll.

F’din il-faΩi tat-tellieqa, il-Brittaniku beda jesperjenza problemi bir-roti tieg˙u, li bdew içedu ftit ftit. Il-Mercedes jirkupraw Hawnhekk, bosta sewwieqa bdew jabbandunaw ir-roti intermedji favur lislicks . Wara dan ir-rawnd ta’ pit stops, is-sewwieqa ta’ quddiem kienu Ricciardo, Rosberg, Kvyat u Hamilton. Bit-traççat qieg˙ed jinxef, il-Mercedes bdew juru s-superjorità tas-soltu u malajr ˙elsu miΩ-Ωew© Red Bulls. G˙all-ewwel, Rosberg kellu vanta©© komdu ta’ madwar 12-il sekonda illi però kien innewtralizzat meta Ericsson waqaf fuq il-©enb tat-traççat u wassal g˙all-˙ru© tas-Safety Car (SC). Hawnhekk, Vettel irnexxielu jag˙mel pit stop tajjeb li po©©ieh quddiem iΩΩew© Red Bulls illi fin-niexef bdew sejrin lura. Sa dawra 37, Hamilton kien naqqas id-distakk minn ma’ Rosberg, però inçident ta’ Hulkenberg wassal g˙al VSC o˙ra li tat ftit nifs lill-ÌermaniΩ tal-Mercedes. Huwa rnexxielu jΩomm dan il-vanta©© g˙al diversi dawriet, illi inkludew SC o˙ra. Madankollu, Ωball qrib it-tmiem ta l-opportunità lil Hamilton illi jaqbΩu u jikseb il-punti neçessarji biex jikkonferma ru˙u b˙ala l-kampjun tad-dinja.

KLASSIFIKA AMERIKA PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Max Verstappen Sergio Perez Jenson Button Carlos Sainz Pastor Maldonado Felipe Nasr Daniel Ricciardo

Mercedes Mercedes Ferrari Toro Rosso Force India McLaren Toro Rosso Lotus Sauber Red Bull

1:50.52.703 +2.8 +3.3 +22.3 +24.4 +28.0 +30.6 +32.2 +40.2 +53.3

40 01|11|2015

kullhadd.com

kÓ LokALI

IL-FAQAR U D-DINJITÀ TAL-PRIVATEZZA

Etienne Grech Deputat Laburista

Jekk qatt kien hemm bΩonn prova li l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista g˙andha nuqqas qawwi ta’ viΩjoni ekonomika, lavvenimenti marbuta ma’ dan ilba©it Ωgur li tawhielna. M’iniex se ng˙id li l-OppoΩizzjoni hija g˙amja fejn tid˙ol l-ekonomija, ma jmurx Simon Busuttil ikejjilni b’xibru u jakkuΩani b’reazzjoni negattiva. Però, ng˙id b’konvinzjoni li l-viΩjoni ekonomika tal-OppoΩizzjoni hija wa˙da mçajpra nobis. Nibda biex ng˙id li huwa tajjeb li l-OppoΩizzjoni ˙adet l-inizjattiva li tipprepara anke hi dokument g˙al qabel il-ba©it, anke jekk din hija prattika li m’a˙niex imdorrijin biha. G˙all-kuntrarju tal-OppoΩizzjoni, dan il-Gvern ma jikkritikax sempliçiment biex ikun maqdar lill-avversarju politiku tieg˙u, imma jikkritika fejn verament hemm bΩonn. G˙alhekk jien ng˙id li l-idea biex l-OppoΩizzjoni tanalizza u to˙ro© bil-proposti, fl-essenza, kienet tajba. Il-fjask lOppoΩizzjoni g˙amlitu meta lidea ©iet biex twettaqha. Mhux biss l-OppoΩizzjoni ppreΩentat dokument bi statistiki ˙Ωiena li baqg˙et ma emendatx, iΩda sa˙ansitra ˙ar©et bi proposti li tant huma redikoli li ma jag˙mlux sens. Jien m’iniex ekonomista, u mhux se noqg˙od nipprova nuri g˙alfejn il-kalkoli talOppoΩizzjoni huma ˙Ωiena. Il˙obΩ ag˙tih lil min jaf jieklu u xxog˙ol lil min jaf jag˙mlu, u din il-biçça xog˙ol, fil-fat,t di©à g˙amluha tajjeb qabli l-Prim Minisrtru u l-Ministru tal-Finanzi.

Illum jien nixtieq biss insemmi punt li laqatni b’mod partikolari. Dan kien b’rabta mal-faqar, fejn l-OppoΩizzjoni pproponiet li jing˙ataw vouchers biex jissarrfu f’ikel, u li tfal li ©ejjin minn familji bi problemi finanzjarji jing˙ataw lunch b’xejn fl-iskejjel. M’g˙andix dubju li l-intenzjoni hija tajba, imma g˙al

darb’ o˙ra lPN wera kemm huwa maqtug˙ g˙al kollox minn dawk li jesperjenzaw il-faqar. L-istess b˙alma l-fqir kien ji©i umiljat fi Ωmien Gvern Nazzjonalista meta jmur fil-kju bil-vouchers g˙and l-ARMS, l-istess it-tfal ji©u umiljati fil-klassi meta jing˙ataw lunch b’xejn. Jekk xi darba din il-proposta ti©i kkunsidrata, g˙andha tin˙adem

b’mod totalment differenti minn kif ipproponiet l-OppoΩizzjoni. G˙aΩla wa˙da hija li jing˙ata lunch b’xejn lil kul˙add. Jekk dan ikun impossibbli, tista’ tinfeta˙ skema fejn min irid ikun jista’ j˙allas biex uliedu jing˙ataw lunch mill-iskola. Konvint li tali skema tmur tajjeb, g˙ax ˙afna ©enituri li ja˙dmu t-tnejn

mhux dejjem ikollhom çans jippreparaw lunch bnin lil uliedhom filg˙odu. Imbag˙ad, g˙al dawk it-tfal li lfamilji tag˙hom qed jit˙abtu malfaqar, il-lunch jing˙ata b’xejn. Hekk it-tfal ma jkunux jafu min minnhom qed jie˙u lunch b’xejn, u min qed i˙allas g˙alih. Irrid nag˙milha çara li ˙add

m’g˙andu g˙alfejn jist˙i g˙ax isib ru˙u f’sitwazzjoni finanzjarja diffiçli. Madankollu, dan ma jfissirx li min ikun g˙addej minn dawn il-problemi jie˙u gost iperreç is-sitwazzjoni personali tieg˙u ma’ kul˙add, inkluΩ ma’ nies la ma jafhomx. Kul˙add g˙andu dritt g˙ad-dinjità tal-privatezza, u dan id-dritt il-Gvern preΩenti jifhmu u jirrispettah. U la semmejna l-viΩjoni ekonomika tal-OppoΩizzjoni, ma nistg˙ux ma nsemmux lil dak idDeputat Nazzjonalista li huwa shadow minister tal-Ekonomija, u li g˙alhekk suppost kien wie˙ed mill-im˙u˙ ewlenin wara l-proposti tal-OppoΩizzjoni g˙al qabel il-ba©it. Claudio Grech dan l-a˙˙ar, wara li nqabad jag˙ti informazzjoni skorretta quddiem ilKumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi u sfortunatament g˙al Grech, ilmidja Ωvelat posta elettronika b’korrispondenza bejnu u bejn George Farrugia li turi li dawn ittnejn kienu ltaqg˙u. Dan wara li Grech qal quddiem il-PAC li lil Farrugia ma kienx jafu. Grech iddefenda lilu nnifsu billi qal li kien nesa li ltaqa’ ma’ Farrugia u tkellem mieg˙u permezz tal-emails. Jekk wie˙ed jag˙ti lil Grech il-benefiççju taddubju u jemmen li dan verament nesa, allura ng˙id li mhux ta’ b’xejn li l-viΩjoni ekonomika talOppoΩizzjoni hija mçajpra. G˙ax jekk id-deputati talOppoΩizzjoni lanqas biss huma kapaçi jiftakru l-passat tag˙hom stess, a˙seb u ara kemm huma kapaçi jantiçipaw il-futur ekonomiku ta’ pajjiΩ s˙i˙!