KullHadd 03.05.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN

L-INKWIET RAZZJALI FL-ISTATI UNITI Il-Óadd 3 ta’ Mejju, 2015 Óar©a Nru 1,138

Ara pa©na 16 Prezz ›0.80

WIÇÇ ÌDID, NIFS ÌDID

IΩ-Ωew© pro©etti kbar fin-na˙a ta’ isfel ta’ Malta li se jaraw investiment fledukazzjoni terzjarja u fl-ambjent rikreattiv, se jkunu qed jirri©eneraw millqieg˙ dawn l-in˙awi tal-pajjiΩ. L-impatt li se j˙allu dawn il-pro©etti m˙abbra mill-Prim Ministru Joseph Muscat se jolqtu lil Wied il-G˙ajn, Marsaxlokk, BirΩebbu©a, ix-Xg˙ajra, ÓaΩ-

36 LOKALITÀ JIBDLU L-KARTA TAL-IDENTITÀ

Ûabbar, iΩ-Ûejtun, Óal G˙axaq, il-Fgura, Ra˙al Ìdid u Ω-Ωona tal-Kottonera, fost l-o˙rajn. Dan l-impatt poΩittiv mistenni jkun ta’ nifs ©did g˙anNofsinhar ta’ Malta li f’˙afna aspetti kien minsi u abbandunat minn Gvern preçedenti. Ara pa©na 3

FIL-PARLAMENT IL-ÌDID MINN GÓADA

ERBA’ MALTIN TELQU MIN-NEPAL

Il- KullÓadd tista’ tikkonferma li sal-lum hemm 36 lokalità fejn ir-residenti kellhom il-karta tal-identità tag˙hom im©edda, filwaqt li fadal 18-il lokalità li g˙adhom iridu jg˙addu minn dan il-proçess. Dan l-eΩerçizzju mistenni li jintemm fl-a˙˙ar kwart ta’ din is-sena, u minn Jannar 2016 ilkarta tal-identità l-antika ma tibqax valida.

G˙ada l-membri parlamentari, l-Ispeaker talKamra u l-President ta’ Malta se jiltaqg˙u g˙alla˙˙ar darba fil-Parlament tal-Palazz, u minn hemm jimxu lejn il-Parlament il-©did fid-da˙la tal-Belt, fejn se ssir l-ewwel seduta. Iç-Chairman tal-GHRC Stefan Zrinzo Azzopardi jitkellem dwar l-isfidi li offra dan il-pro©ett, iΩda anke dwar l-aspetti poΩittivi tieg˙u.

Minn kummenti li tana l-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin George Vella, jirriΩulta li kien hemm seba’ persuni Maltin fin-Nepal meta se˙˙ it-terremot, iΩda erbg˙a minnhom issa telqu mill-pajjiΩ. Intant, Ωag˙Ωug˙ Malti li fl-a˙˙ar sena g˙ex finNepal tkellem mal- KullÓadd dwar l-esperjenza tieg˙u f’dan il-pajjiΩ u l-mod li bih it-terremot affettwa lin-nies tan-Nepal.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 5

Ara pa©ni 6 u 7

02 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

L-ANDAMENT TAL-ID CARDS IL-ÌODDA…

36 LOKALITÀ DIÌÀ ÌEDDU DAN ID-DOKUMENT, FADAL 18 GLEN FALZON glen@kullhadd.com

L-istorja tal-karti tal-identità f’Malta tmur lura g˙as-sena 1972 meta kienet ©iet introdotta g˙all-ewwel darba f’pajjiΩna minn Gvern Laburista ta’ Dom Mintoff u dan min˙abba li l-pajjiΩ kien qed jiffaççja bidliet ©odda f’diversi oqsma tal-pajjiΩ wara snin ta’ telqa ta˙t amministrazzjonijiet Nazzjonalisti. Kif jg˙idu, l-istorja g˙andha ˙abta tirrepeti ru˙ha. Wara bosta snin, dan id-dokument tant sensittiv u importani fil˙ajja tag˙na ta’ kuljum kien ilu skadut, b’amministrazzjoni Nazzjonalista li qatt ma waslet biex tibda eΩerçizzju suriet in-nies ta’ ti©did talkarti tal-identità fil-pajjiΩ. Filfatt, kellu jkun, g˙al darb’o˙ra, Gvern Laburista li jiddeçiedi li kien re©a’ wasal iΩ-Ωmien li dan it-ti©did isir mal-pajjiΩ kollu. G˙alhekk ittie˙det id-deçiΩjoni li jinbeda dan il-pro©ett li, tajjeb ng˙idu, huwa kofinanzjat mill-Unjoni Ewropea. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilgazzetta Ku llÓ ad d tista’ tikkonferma li sal-lum f’Malta di©à hemm residenti ta’ 36 lokalità li g˙andhom il-karta tal-identità tag˙hom im©edda, u fadal 18-il lokalità o˙ra li fihom g˙ad irid isir l-istess proçess. Dan l-eΩerçizzju mistenni li jintemm lejn l-a˙˙ar kwart ta’ din is-sena. Hawnhekk tajjeb li wie˙ed jirrimarka li mill-1 ta’ Jannar 2016, il-karta talidentità l-qadima mhux se tibqa’ valida. L-ewwel proçess beda fixXg˙ajra L-eΩerçizzju biex jibdew ji©©eddu l-karti tal-identità taç-çittadini Maltin aktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien, aktar beda jin˙ass il-bΩonn li jitwettaq bla aktar dewmien. Dan anke min˙abba l-fatt li llum il-karta tal-identità hija meqjusa b˙ala dokument li bih wie˙ed jista’ jivvja©©a flEwropa, u n-nies bdew aktar u aktar jirrikorru g˙al dan iddokument minflok g˙all-passaport, g˙alhekk dan ilproçess inbeda f’Marzu 2014. B˙ala organizzazzjoni kien me˙tie© li ji©u inga©©ati u jing˙ataw ta˙ri© mal-240 skrivan minn bosta Dipartimenti tal-Gvern li wrew ix-xewqa li ja˙dmu f’dan l-eΩerçizzju. Riedu jinstabu l-postijiet minn fejn kien se jsir ix-xog˙ol f’kull lokalità u ried jibda wkoll leΩerçizzju ta’ informazzjoni liç-çittadini dwar dak li kien se jsir. G˙all-bidu kien ©ie deçiΩ li jibda x-xog˙ol biex ti©©edded il-karta tal-identità tar-residenti tal-lokalità taxXg˙ajra. L-eΩerçizzju nbeda fuq skala Ωg˙ira peress li l-

proçess biex tin˙are© il-karta tal-identità l-©dida kien wie˙ed ©did u innovattiv g˙al pajjiΩna. Peress li kien hemm reazzjoni poΩittiva, matul ix-xhur ta’ wara tkompla x-xog˙ol ming˙ajr wisq problemi f’aktar lokalitajiet kemm f’Malta u kemm f’G˙awdex. Il-proçess ta’ ti©did ˙a spinta matul ixxhur tas-sajf tas-sena l-o˙ra u sa Diçembru li g˙adda tlesta t-ti©did fil-lokalitajiet kollha fil-gΩira G˙awdxija. F’Malta wkoll ir-ritmu kompla miexi tajjeb. X’se jkollu differenti dan id-dokument il-©did? L-unika karta tal-identità li se tkun valida u li se tkun rikonoxxuta se tkun il-karta tal-identità l-©dida, jew a˙jar il-karta tal-identita’ elettronika, jew kif inhi mag˙rufa leID Card. Fil-karta tal-identità l-©dida wie˙ed g˙andu jsib id-dettalji kollha li a˙na mdorrijin bihom fuq il-karti tal-identità l-qodma. Ji©ifieri, skont il-li©i, id-dettalji li g˙andhom jidhru stampati fuq dan id-dokument huma n-numru tar-re©istrazzjoni tat-twelid, ir-ritratt tal-individwu, l-indirizz prinçipali li fih wie˙ed jg˙ix f’Malta, issess, nazzjonalità, post u data tat-twelid. Xi ˙a©a ©dida fil-karta talidentità l-©dida li qed issir b˙alissa hija ç-çippa li biha l-karta tal-identità qed issir wa˙da elettronika. F’din iççippa hemm ma˙Ωuna d-dettalji kollha li huma stampati u li viΩibilment jidhru fuq ilkarta tal-identità l-©dida. Permezz tal-informazzjoni li hemm fiç-çippa, huwa

ma˙sub li aktar ’il quddiem, ji©u introdotti diversi servizzi marbutin mal-uΩu tal-karta tal-identità elettronika. Tajjeb hawnhekk ng˙idu li tfal minn 14-il sena ’l fuq huma obbigati, skont il-li©i, li jkollhom karta tal-identità. Din lewwel karta tal-identità trid ter©a’ tinbidel meta l-individwu jag˙laq l-età ta’ 16-il sena u ter©a’ tinbidel meta wie˙ed ikollu 18-il sena. Ilkarta tal-identità tat-18-il sena tkun valida g˙al g˙axar snin. Meta wie˙ed jag˙laq is-sittin sena g˙andu wkoll imur jibdel il-karta tal-identità tieg˙u biex to˙ro©lu o˙ra ©dida li fuqha jkollu mmarkat li issa huwa/hija persuna ta’ ’l fuq minn 60 sena. X’inhuma l-benefiççji? Din il-karta tal-identità l©dida se tkun qed tie˙u post u sservi g˙all-istess skopijiet tal-karta anzjan li nafu biha llum. Meta wie˙ed ikun g˙alaq il-75 sena wie˙ed g˙andu mill-©did japplika biex tin˙ari©lu din il-karta tal-identità li fuqha jkollu mmarkat li huwa çittadin ta’ ’l fuq minn 75 sena. Fost ilbenefiççji li hemm g˙al min jippreΩenta dan it-tip ta’ karta tal-identità ta’ ’l fuq minn 75 sena hemm li wie˙ed ikun jista’ jing˙ata preferenza meta jkun fi kju fl-isptar u ç-çentri tas-sa˙˙a. Marbut ma’ din l-innovità fil-karta tal-identità, kull min s’issa mar i©edded il-karta tal-identità rçieva bil-posta ittra li fiha qed jing˙ataw Ωew© Personal Identification Numbers (PINs) li wie˙ed g˙andu jerfa’ f’post sigur

g˙al meta nibdew nag˙mlu l-uΩu mill-eID Card g˙asservizzi li g˙ad iridu ji©u introdotti. Barra dawn iΩΩew© PINs, kull min japplika g˙all-eID Card qed jing˙ata l-façilità li japplika wkoll g˙all-kont tal-eID. Dan il-kont huwa marbut mal-bosta servizzi li di©à wie˙ed jista’ juΩa fidDipartimenti tal-Gvern. Hemm bosta Dipartimenti tal-Gvern li di©à jag˙tu servizzi liç-cittadini li b˙alissa g˙andhom kont tal-eID, fosthom id-Dipartiment tasSa˙˙a, id-Dipartiment talVAT, tal-Kuntratti u tatTaxxa, fost o˙rajn. Meta wie˙ed japplika biex ikollu dan il-kont jirçievi PIN ie˙or bil-posta u password fuq lindirizz elettroniku tieg˙u u mbag˙ad irid jirre©istra missit biex ikun jista’ jattiva dan il-kont tal-eID u jinqeda minn dawn id-Dipartimenti tal-Gvern mill-kumdità ta’ daru. Kif qed isir it-tqassim? It-tqassim tal-karti tal-identità l-©odda qed isir skont illokalitajiet. Meta l-pustier ma jsib lil ˙add id-dar fejn tkun irre©istrata l-karta tal-identità, dan huwa mitlub li jag˙mel erba’ tentattivi biex jipprova jqassam dan iddokument. Wie˙ed minn dawn it-tentattivi qed isir nhar ta’ Óadd, min˙abba lfatt li llum nafu kemm hemm familji li fil-jiem l-o˙ra ta’matul il-©img˙a jkunu g˙ax-xog˙ol, u g˙alhekk fil˙in tat-tqassim tal-posta ©eneralment ma jkun hemm ˙add id-dar. Meta l-pustier jag˙ti l-karta tal-identità l-

©dida lil dawk il-persuni li jkunu d-dar meta jmur g˙andhom, huwa obbligat li ji©bor il-karta tal-identità lqadima. Min-na˙a l-o˙ra, meta l-karti tal-identità l©odda jibqg˙u ma jitqassmux wara dawn it-tentattivi kollha, dawn ji©u rritornati fluffiççju tal-ID Cards fil-Blata l-Bajda. Hawnhekk ukoll l-individwu jing˙ata çans ie˙or biex imur ji©bor il-karta tal-identità tieg˙u. L-individwu jrid jistenna li jirçievi ittra midDipartiment tal-ID Cards li fiha jinfurmawh biex ji©bor il-karta tal-identità l-©dida tieg˙u, u li biex jag˙mel dan irid jie˙u mieg˙u prova li turi li verament jg˙ix f’dak lindirizz li ddikjara fuq ilkarta tal-identità. Ji©u aççettati wkoll b˙ala prova dokumenti b˙al kuntratti tax-xiri tal-post, kont tad-dawl u lilma jew xi dokument ie˙or li bih wie˙ed jista’ jikkonferma li verament jg˙ix fl-indirizz li jkun qed jiddikjara. Din il-miΩura qed issir biex ji©u vverifikati l-indirizzi u jinqatg˙u l-abbuΩi ta’ serq ta’ indirizzi li sfortunatament wie˙ed spiss jiltaqa’ mag˙hom. Nistg˙u ng˙idu li bit-ti©did tal-karta tal-identità u lmiΩuri li qed jittie˙du se jkollna karti tal-identità ta’ çerta serjetà u li wie˙ed g˙andu jkun kburi li jippreΩentahom quddiem innies speçjalment f’ajruporti internazzjonali. B’dan il-pass g˙aqli l-Gvern qed jer©a’ jag˙ti s-serjetà mist˙oqqa lil dan id-dokument li, sfortunatament, kienet qed tintilef min˙abba abbandun Nazzjonalista.

LOKALI KÓ

03|05|2015 03

kullhadd.com

PROÌETTI LI SE JIBDLU WIÇÇ IN-NOFSINHAR IΩ-Ωew© pro©etti enormi finna˙a ta’ isfel ta’ Malta permezz tal-American University of Malta u Park Naturali Nazzjonali se jkunu qed jirri©eneraw mill-qieg˙ dawn l-in˙awi tal-pajjiΩ. L-impatt li se j˙allu dawn ilpro©etti se jolqtu lil Wied ilG˙ajn, Marsaxlokk, BirΩebbu©a, ix-Xg˙ajra, ÓaΩÛabbar, iΩ-Ûejtun, Óal G˙axaq, il-Fgura, Ra˙al Ìdid u Ω-Ωona tal-Kottonera, fost lo˙rajn.

B’hekk in-Nofsinhar ta’ Malta, permezz ta’ pro©ett qawwi u sostenibbli fil-qasam tal-edukazzjoni u anke permezz ta’ dan il-park naturali se jing˙ata ˙ajja ©dida. Dawn iΩ-Ωew© pro©etti jixhdu wkoll bilanç ekwu bejn liΩvilupp ekonomiku u dak ambjentali g˙an-na˙a ta’ isfel ta’ Malta. Pro©etti o˙ra

Spinta lill-ekonomija L-ekonomija se tie˙u spinta qawwija permezz ta’ dan ilpro©ett edukattiv, b’madwar 1000 student fis-sena, li jitilg˙u g˙al 4000 fuq erba’ snin. Dan hu investiment barrani dirett li se jag˙ti injezzjoni ta’ miljuni. Il-valur tal-proprjetà, kemm fil-bejg˙ u anke fil-kiri, se jiΩdied b’mod qawwi. Dan g˙ax l-istudenti se jkunu qed ifittxu li jixtru jew jikru proprjetà f’dawn l-in˙awi. Barra minn hekk, ©enituri li ji©u jΩuru lil uliedhom ifittxu akkomodazzjoni f’dawn l-in˙awi. Dan se jkun pro©ett li permezz tieg˙u n-na˙a ta’ isfel ta’ Malta tag˙mel qabΩa fil-kwalità wara l-abbandun li t˙alliet fih mindu g˙alqet il-lukanda Jerma li kienet l-a˙˙ar investi-

“L-ekonomija se tie˙u spinta qawwija permezz ta’ dan il-pro©ett edukattiv, b’madwar 1000 student fis-sena... Il-valur tal-proprjetà, kemm fil-bejg˙ u anke fil-kiri se jiΩdied b’mod qawwi. Dan g˙ax l-istudenti se jkunu qed ifittxu li jixtru jew jikru proprjetà f ’dawn l-in˙awi.” ment li sar f’dawn l-in˙awi fl1982 ta˙t it-tmexxija tal-eksPrim Ministru Dom Mintoff. Sena ˙idma fuq il-pro©ett ambjentali Apparti l-aspett ekonomiku, ilGvern qed jippjana Park

,Naturali Nazzjonali fin-na˙a ta’ isfel ta’ Malta li se jkopri medda kbira ta’ art li mhux se tkun tista’ ti©i Ωviluppata. B’hekk in-nies tan-na˙a ta’ isfel ta’ Malta se jkunu qed ikollhom ukoll l-ikbar Ωbokk ambjentali li qatt raw. Ilmedda identifikata se tkun

irran©ata biex tkun tista’ titgawda. Madankollu se tit˙alla fl-istat naturali tag˙ha u anke jsiru pro©etti u studji ambjentali f’dawn l-in˙awi. Il-KullÓadd hija mg˙arrfa li l-Gvern ilu ja˙dem fuq dan ilpro©ett ambjentali g˙al millinqas sena.

Dawn iΩ-Ωew© pro©etti qed jit˙abbru ftit ©img˙at biss wara diversi pro©etti o˙ra g˙an-na˙a ta’ isfel ta’ Malta. G˙al Ra˙al Ìdid, minbarra ttisbi˙ u r-ri©enerazzjoni talpjazza, t˙abbar l-iΩvilupp ta’ regional hub fiΩ-Ωona Pace Grasso li se tkun qed tinkorpora çentru tas-sa˙˙a, servizzi g˙al persuni b’diΩabbiltà, u stabbilimenti kummerçjali. Ing˙alqet il- power station tal-Marsa, filwaqt li g˙addejja ˙idma biex dik ta’ Dellimara tinqaleb g˙all-gass u titne˙˙a ç-çumnija l-kbira li tkerrah irra˙al pittoresk ta’ Marsaxlokk u Ω-Ωoni tal-madwar. Minn BirΩebbu©a ©ew Ωarmati t-tankijiet tal-gass, u se ting˙alaq ukoll il-˙aΩna talfjuwil tal-Enemalta miç-çentru tar-ra˙al, filwaqt li fl-ibliet talKottonera g˙addejjin pro©etti kontinwi ta’ ri©enerazzjoni u restawr.

L-EWWEL DISKUSSJONI FIL-PARLAMENT L-ORÓOS PREZZ FL-AÓÓAR ERBA’ SNIN IL-ÌDID: IT-TIBDIL FIL-KLIMA G˙ada l-Parlament il-©did mistenni jifta˙ b’diskussjoni fuq illi©i li tittratta l-azzjoni dwar ilklima li ser tkun imressqa millMinistru g˙all-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat. Din il-li©i ser tpo©©i lil Malta fuq il-mappa kemm fl-Unjoni Ewropea nnifisha kif ukoll fiddinja, g˙ax ser tkun wie˙ed mill-ewwel pajjiΩi li lle©iΩlaw dwar it-tibdil fil-klima. L-Oppozizzjoni kienet qalet li taqbel mal-abbozz tal-li©i u li kienet ser tivvota favur minkejja kull kritika li tista’ tag˙mel. Hija kienet stqarret dan meta ©ie ppublikat l-abbozz g˙allkonsultazzjoni pubblika. LOppoΩizzjoni, fil-fatt, kienet ˙adet sehem fil-proçess konsultattiv ukoll.

Mitlub jikkummenta dwar dan l-abbozz, il-Ministru Brincat qal li j˙ossu onorat li ser iressaq li©i li ser torbot idejn dan l-Gvern u kull gvern ie˙or li jista’ jkollna, biex ji©i

Ωgurat li pajjiΩna jonora lobbligi u r-responsabbiltajiet tieg˙u quddiem sfida li ˙afna esperti u mexxejja ewlenin iqisu b˙ala l-akbar theddida g˙all-umanità.

B˙ala parti mill-politika ta’ stabbiltà tal-Gvern fil-prezzijiet taç-çilindri tal-gass, il-prezz taç-çilindri tal-gass ta’ 12kg se jkompli jor˙os g˙axxhur li ©ejjin. Minn €17, il-prezz ser jinΩel g˙al €16.50, ro˙s ta’ 50ç g˙al kull çilindru. Dan huwa l-or˙os prezz fl-a˙˙ar erba’ snin g˙all-perjodu ta’ bejn Mejju u Settembru. L-og˙la prezz f’dan il-perjodu f’Mejju tala˙˙ar sena ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti kien €19.70. Din il-politika ta’ stabbiltà fil-prezzijiet qed tnaqqas l-inçertezza talprezzijiet li kienet teΩisti fi Ωmien l-amministrazzjoni preçedenti u qed tag˙milha façli g˙an-negozji u l-familji biex jippjanaw l-ispejjeΩ tag˙hom minn qabel.

LoKALi KÓ

03|05|2015 05

kullhadd.com

ProÌett Li oFFrA sFidi KBAr

G˙ada l-Membri Parlamentari se jiltaqg˙u g˙all-a˙˙ar darba quddiem is-sala tal-Parlament li ilha sservi mill-1976, u minn hemm jimxu lejn il-Parlament il-©did G˙ada l-Parlament se jiltaqa’ g˙allewwel darba fil-binja l-©dida fid-da˙la tal-Belt, hekk kif dan il-pro©ett li offra sfidi kbar issa huwa finalment lest. Tkellimna maç-Chairman talKorporazzjoni g˙ar-Ri©enerazzjoni talPort il-Kbir (GHRC) Dr Stefan Zrinzo Azzopardi, li ddeskriva dan il-pro©ett b˙ala wie˙ed ta’ daqs mhux tas-soltu li kellu jinbena f’sit fejn hemm ˙afna sensittivitajiet. “Meta t˙ares lejn il-pro©ett kollu, bilbinja tal-Parlament, il-Foss, il-Pjazza La Valette, it-Teatru Rjal, f’lokalità fejn hemm is-swar tal-Belt b’diversi postijiet arkeolo©içi ta˙t it-toroq, huwa diffiçli li wie˙ed jag˙mel pro©ett b˙al dan. Illum in-nies saru aktar sensittivi fuq l-g˙aΩliet li jsiru fi pro©etti infrastrutturali, speçjalment fil-kuntest ta’ binjiet storiçi.” Dan il-pro©ett kien l-ewwel wie˙ed tax-xorta tieg˙u hawn Malta u g˙alhekk, minkejja li kien hemm sitwazzjonijiet fejn ir-riΩultat ma kienx wie˙ed aççettabbli u kien hemm nuqqasijiet kbar, wie˙ed jirrikonoxxi li l-˙addiema u l-kuntratturi kellhom sfida kbira. Nuqqas ta’ ppjanar serju Dr Zrinzo Azzopardi qal li l-binja tal-

Parlament il-©did illum hija riΩultat ta’ dak li ©ie ordnat u miftiehem bejn lUffiççju ta’ Renzo Piano u l-Gvern preçedenti. Ma kien hemm l-ebda tibdil f’dak li huwa disinn. “It-tibdiliet kienu minuri – kien hemm problema ta’ spazju, allura Ωidna l-uffiçini g˙ax ma kienx hemm biΩΩejjed imma, fir-rigward tal-binja kif tidher, kien determinat minn qabel.” Tag˙lima importanti, g˙al kull pro©ett ta’ infrastruttura, hija li l-faΩi ta’ ppjanar g˙andha ting˙ata Ω-Ωmien adegwat g˙aliha. “Meta l-amministrazzjoni preçedenti g˙amlet il-mira g˙al Novembru tal-2012, kul˙add jaf li din ma ntla˙qitx g˙ax kienet mira impossibbli g˙ax beda l-pro©ett ming˙ajr ma kien hemm Ωmien biΩΩejjed biex dan il-pro©ett ji©i ppjanat,” sostna Dr Zrinzo Azzopardi. “Bil-konsegwenza ta’ hekk, ˙afna affarijiet kellhom ji©u indirizzati waqt li kien qed isir il-pro©ett u ˙afna affarijiet imxew bis-sulluzzu u aktar kellna dewmien. Dan meta kien pro©ett ta’ kalibru kbir u, aktar u aktar, kellu jkun hemm ippjanar serju g˙alih.” Huwa Ωied jg˙id li fl-ewwel xhur kellhom jevalwaw fejn wasal il-pro©ett u saret pressjoni akbar biex ikun hemm aktar effiçjenza fix-xog˙ol li kien qed isir. Kien hemm kuntratturi li

Il-Parlament il-©did minn ©ewwa kkommettew ru˙hom li se jlestu f’Ottubru, imma ma Ωammewx ma’ din il-weg˙da. Min˙abba f’hekk, hemm proçeduri kuntrattwali li g˙addejjin b˙alissa b’rabta mal-multi dovuti. Tnaqqis ta’ 80% fl-ener©ija Iç-Chairman tal-GHRC jg˙id li lmigrazzjoni mill-Parlament l-antik g˙al dak ©did ilha g˙addejja minn ftit qabel il-vaganzi tal-G˙id, waqt li ˙mistax ilu ©ie trasferit ukoll l-Uffiççju talIspeaker. “Issa jrid jg˙addi iΩjed Ωmien biex wie˙ed jibda jidra çertu affarijiet ©odda kif ja˙dmu.” Jirrimarka li wa˙da mill-affarijiet poΩittivi f’din il-binja hija li kien hemm il-mira li jkun hemm tnaqqis ta’ 80% fluΩu tal-enerija. Il-binja ©iet iddisinjata b’dan il-mod, fejn il-©ebla hija mifruda min-na˙a ta’ barra g˙an-na˙a ta’ ©ewwa biex toffri insulazzjoni. Hemm ukoll sistema ta’ ener©ija ©eotermali, ener©ija minn ta˙t l-art fejn tista’ tikkontrolla l-konsum tal-ener©ija fl-arja kkundizzjonata, il-bejt mimli bilpannelli fotovoltajçi, fil-foss in˙olqu ©wiebi biex jin©abar l-ilma li jista’ jintuΩa g˙all-operat tal-Parlament, kif ukoll li l-faççata hija mibnija apposta b’©ebel, parti mid-disinn, ma˙sub biex inaqqas il-konsum g˙ax g˙andhom

funzjoni li d-dawl li die˙el fil-binja, li jservi ta’ persjana ming˙ajr ma jkun hemm dawl tax-xemx dirett. “F’Mejju 2013 kien hemm di©à rapporti çari li l-mira ta’ €80 miljun kienet se tinqabeΩ. Meta sirt Chairman kellna nie˙du rendikont tas-sitwazzjoni, tnaqqsu çertu affarijiet biex kemm jista’ jkun inΩommu mal-mira,” temm jg˙id Dr Zrinzo Azzopardi dwar ilpro©ett tal-Parlament il-©did, filwaqt li awgura l-˙idma t-tajba lill-Ispeaker u lill-membri parlamentari. Pro©etti o˙rajn tal-GHRC Dwar pro©etti o˙rajn, il-GHRC g˙andha quddiemha diversi xog˙lijiet u, fiΩ-Ωmien li ©ej, se t˙abbar aktar pro©etti mal-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura biex tkompli tag˙ti ri©enerazzjoni lill-Belt Valletta. Dawn jinkludu l-pro©ett ta’ quddiem Kastilja, inkluΩ pro©ett flimkien ma’ Transport Malta dwar il-pjazza ta’ Tritoni, fejn b˙alissa se jibda pro©ett ta’ restawr tal-funtana mill-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura, u ttrasferiment tal-karozzi tal-linja lejn San Ìakbu. “Din hija sfida li biha nag˙tu ˙ajja ©dida wkoll il-Foss,” sostna ç-Chairman tal-GHRC.

L-AnqAs LiveLL tA’ qgÓAd F’gÓoxrin senA

Skont il-Eurostat, f’Marzu pajjiΩna kellu

TABELLA TA’ NUMRU TA’ NIES JIRREÌISTRAW Numru ta’ nies jirre©istraw

In-numru ta’ nies jirre©istraw f’Marzu li g˙adda kien 5,894, li jfisser tnaqqis ta’ 1,750 persuna jfittxu x-xog˙ol meta mqabbel mas-sena ta’ qabel. Dan kien linqas numru ta’ nies jirre©istraw fix-xahar ta’ Marzu f’dawn l-a˙˙ar g˙oxrin sena. Kull jumejn ta’ din il-le©iΩlatura, erba’ persuni qieg˙da rnexxielhom isibu xog˙ol. Dan jikkuntrasta mal-andament tas-suq tax-xog˙ol ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti fejn, kull jumejn, persuna aktar kienet tispiçça tirre©istra. It-tnaqqis qawwi fil-qg˙ad matul din ille©iΩlatura qed jin˙ass l-aktar fost iΩΩg˙aΩag˙. Fil-fatt, fl-a˙˙ar tnax-il xahar kien hemm tnaqqis ta’ 500, jew erbg˙a minn kull g˙axra, fin-numru ta’ Ωg˙aΩag˙ bla xog˙ol. Fl-istess ˙in, kien hemm ukoll tnaqqis ta’ 460 persuna fin-nies jirre©istraw li g˙andhom età ta’ 45 sena jew aktar. Kategoriji o˙rajn meqjusin f’riskju soçjali wkoll urew titjib. Fost dawk li ilhom jirre©istraw g˙al aktar minn sena kien hemm tnaqqis ta’ 626, jew 19%, filwaqt li l-qg˙ad fost dawk b’diΩabbiltà naqas b’112 persuna, jew 21%. Politika li qed t˙alli l-frott

Perjodu rata ta’ qg˙ad ta’ 5.8%. B’kuntrast, fil-bidu ta’ din l-amministrazzjoni, ir-rata ta’ qg˙ad kienet tla˙˙aq is-6.4%. Li kieku f’pajjiΩna b˙alissa g˙andna din ir-rata,

kieku kien ikollna kwaΩi 1,200 persuna aktar bla xog˙ol milli g˙andna llum. G˙aldaqstant, jidher çar li l-politika ekonomika tal-Gvern wasslet biex dawn

il-persuni llum qeg˙din ja˙dmu bi qlig˙, minflok ikollhom jiddependu millg˙ajnuna soçjali. RiΩultat ie˙or poΩittiv li jo˙ro© mill-istatistika tal-Eurostat huwa li r-rata tal-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ f’pajjiΩna naqset g˙al 11.2%. Din ukoll hija l-inqas rata qatt osservata f’dan ix-xahar mill-Eurostat. Meta Simon Busuttil spiçça minn Viçi Kap tal-Partit fil-Gvern, ir-rata ta’ qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ kienet ta’ 13.3%. Dan ittnaqqis huwa frott il-Garanzija taΩÛg˙aΩag˙, l-istess skema ta’ ta˙ri© u tag˙lim li l-Kap tal-OppoΩizzjoni kien qabbilha ma’ garanzija talwashing machine. Il-Gvern jibqa’ kommess li ja˙dem aktar ˙alli aktar persuni qieg˙da jsibu limpjieg li jixirqilhom. Anke jekk iΩ-Ωieda fil-qg˙ad, li se˙˙et fil-˙ames snin kollha tal-amministrazzjoni preçedenti, ©iet solvuta f’sentejn, xejn mhu se jnaqqas mir-rieda tal-Gvern li jkompli l-©lieda tieg˙u kontra l-qg˙ad u favur il-˙olqien tax-xog˙ol. (Nota: IΩ-Ωieda fil-qg˙ad f’Jannar 2014 kienet dovuta g˙all-˙addiema li bdew jirre©istraw meta Ωarmat l-Arriva. Dawn il˙addiema mill-ewwel ©ew assorbiti lura fis-settur tax--xog˙ol.)

06 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IT-TERREMOT FIN-NEPAL

KE DAR NE? ... X’TISTA’ TAGÓMEL? “Kont ilni n-Nepal kwaΩi tliet xhur, fejn il-viΩa kienet waslet biex tiskadi, u mill-©ungla fejn kont qed nag˙mel il-volontarjat mort biex in©edded il-viΩa. Sakemm kont Kathmandu, iddeçidejt li ndur naqra u nara xi attrazzjonijiet turistiçi. Jien u sejjer minn pjazza g˙al o˙ra ltqajt ma’ iktar minn funtana ta’ dan it tip u, meta staqsejt x’inhu l-uΩu ta’ dawn il-funtani, qaluli li dawn huma fost ir-riΩorsi tal-ilma g˙ax-xorb. Fil-fatt, ir-ra©el li hemm warajna fir-ritratt kien qed jixrob minn hemm. It-tfal ©ew b’kurΩità, forsi g˙ax ma kienx Ωmien fejn ikun hemm ˙afna turisti, u ©ew jag˙mlu ˙bieb.”

RITIANNE AGIUS

RITRATT: NEVILLE DELMAR

ritianne@kullhadd.com

Erbg˙a minn sebg˙a Maltin telqu min-Nepal In-Nepal, pajjiΩ mag˙ruf g˙all-©miel naturali tieg˙u, g˙adu qed jit˙abat biex ila˙˙aq mal-konsegwenzi katastrofiçi tat-terremot li ˙alla iktar minn 6,000 persuna mejta. Eluf ta’ persuni o˙ra jinsabu midruba, u numru kbir spiççaw bla dar. Óafna Ωoni remoti huwa diffiçli biex jintla˙qu, u g˙alhekk is-sitwazzjoni f’numru ta’ villa©©i g˙adha mhix mag˙rufa. G˙amilna kuntatt malMinistru g˙all-Affarijiet Barranin George Vella dwar il-Maltin li kienu jinsabu finNepal meta se˙˙ it-terremot. Il-Ministru Vella qalilna li kien hemm Ωgur seba’ Maltin li kienu jinsabu f’dan il-pajjiΩ; min kien qed jag˙mel treking fil-muntanji u min kien qieg˙ed fuq vaganza f’postijiet o˙ra. Il-Ministeru g˙amel kuntatt mag˙hom jew mal-familji tag˙hom, u b’xorti tajba jirriΩulta li dawn kollha jinsabu fi stat tajjeb ta’ sa˙˙a. Fil-fatt, erbg˙a minnhom di©à telqu minn dan il-pajjiΩ, filwaqt li l-kumplament iddeçidew li g˙al issa jibqg˙u hemm. Nies b’ener©ija poΩittiva Intant, biex ikollna stampa iktar çara tan-NepaliΩi u lmod li bih dan it-terremot seta’ affettwahom, tkellimna ma’ NEVILLE DELMAR, Ωag˙Ωug˙ Malti li g˙adu kemm irritorna min-Nepal f’Ottubru li g˙adda wara li kien qatta’ kwaΩi sena jg˙ix hemm, l-ewwel b˙ala turist, imbag˙ad b˙ala volontarju. Minkejja l-©miel naturali u lkultura interessanti li n-Nepal huwa mag˙ruf g˙alihom, dan il-pajjiΩ ma nistg˙ux ng˙idu li huwa destinazzjoni turistika popolari g˙al ˙afna Maltin. Allura x’˙ajjar lil Neville imur f’dan il-pajjiΩ daqstant ’il

bog˙od? Jispjega kif, peress li j˙obb l-avventura u l-muntanji, li jmur vaganza fin-Nepal kienet g˙aΩla naturali. G˙aΩel dan ilpost ukoll min˙abba l-ambjent naturali mhux mittiefes li ma jinsabx façilment f’pajjiΩi Ωviluppati tal-Punent, li w˙ud minnhom saru wisq artifiçjali biex jakkomodaw lit-turist. IΩda g˙alkemm g˙o©bu ˙afna l-ambjent, l-iktar ˙a©a li impressjonat lil Neville f’dan il-pajjiΩ kienu n-nies li jg˙ixu fih. “Dawn in-nies qalbhom jag˙tuhielek. Qatt ma mort f’pajjiΩ fejn in-nies li m’g˙andhom xejn ikunu daqshekk lesti li jag˙tuk mix-xejn tag˙hom.” Jg˙id li ra ˙afna ener©ija poΩittiva f’dawn in-nies, u kien g˙alhekk li wara sitt xhur b˙ala turist, fejn dar madwar in-Nepal bit-treking, Neville ddeçieda li jmur lura b˙ala volontarju biex jg˙in flunika skola privata fin-Nepal li toffri edukazzjoni b’xejn. Edukazzjoni ‘bi tpartit’ Jammetti li g˙all-bidu kien xettiku fuq din l-iskola, li ©©ib l-isem ta’ Maya Universe Academy, iΩda meta mar hemm u ra b’g˙ajnejh il-©id li tag˙mel din l-iskola, l-esperjenza ta’ volontarjat tieg˙u twalet minn ©img˙a g˙al ˙ames xhur! Neville jispjega kif din liskola toffri edukazzjoni b’xejn lit-tfal bi tpartit ta’ servizzi ming˙and il-©enituri jew l-a˙wa tat-tfal g˙al jumejn fix-xahar. Kul˙add jag˙ti jumejn xog˙ol milli jista’; min jg˙in fl-g˙elieqi, min jibni lklassijiet, u min ja˙dem iççpiepet biex jinbieg˙u. Liskola mbag˙ad toffri tag˙lim b’xejn lit-tfal. IΩda minkejja li t-tfal jattendu g˙al-lezzjonijiet b’˙afna entuΩjaΩmu, g˙alihom mhi façli xejn li jmorru l-iskola kuljum, min˙abba distanzi twal u nuqqas ta’ trasport, fejn prattikament kellhom ji©u minn ˙afna kilometri bog˙od bil-mixi, jew a˙jar, bil-©iri.

“It-tfal li kienu joqg˙odu ’l bog˙od kienu ji©ru sag˙tejn lejn l-iskola u sag˙tejn lura. Wara kienu jg˙inu lill-©enituri tag˙hom fl-g˙elieqi, imbag˙ad jirnexxilhom jag˙mlu wkoll il- homework . U dejjem kienu jag˙mluh.” Bi tbissima Neville jirrakkonta kif filg˙odu kmieni t-tfal kienu ji©u ji©ru jqajmuh, jg˙ajtulu li sar il-˙in g˙alliskola, biex ikompli ji©ri mag˙hom il-biçça Ωg˙ira triq li jkun fadal. Ir-riΩors uman huwa lmutur tal-pajjiΩ Il-bΩulija tat-tfal u l-attitudni poΩittiva tag˙hom lejn il-˙ajja hija biss riflessjoni ta’ dak li huma jaraw fl-adulti. Neville jispjega kif dawn innies, minkejja li jg˙ixu l-˙ajja tag˙hom b’pass kajman, huma xorta wa˙da nies beΩlin ˙afna. Ir-riΩors uman huwa l-mutur ta’ dan il-pajjiΩ. Neville jiddeskrivi lin-NepaliΩi li ltaqa’ mag˙hom b˙ala Ωwiemel taxxog˙ol, li ja˙dmu g˙al tnax-il sieg˙a s˙a˙ kuljum. Madankollu, minkejja li jirnexxilhom itellg˙u ˙afna xog˙ol f’jum wie˙ed, iddiΩpoΩizzjoni tag˙hom u lkwiet li jg˙ixu fih huma tali li xorta wa˙da jippermettulhom li japprezzaw il-˙ajja fis-sempliçità tag˙ha. Kathmandu – t˙abbat tan-Nepal

il-qalb

Il-belt kapitali Kathmandu sfortunatament ©arrbet ˙sarat estensivi fit-terremot li laqat lin-Nepal il-©img˙a li g˙addiet, b’diversi tempji u postijiet storiçi li sfaw im©arrba. Dan, ovvjament, minbarra lbinjiet residenzjali li kkrollaw u b’xorti ˙aΩina radmu mag˙hom eluf ta’ ˙ajjiet f’din il-belt densament popolata. MiΩ-Ωmien li qatta’ fil-belt kapitali, Neville jiddeskriviha b˙ala l-qalb t˙abbat tanNepal, kemm mill-aspett reli©juΩ, u anke mill-aspett materjali, fejn fiha jaslu rriΩorsi u ji©u distribwiti ’l

LokaLi kÓ

barra lejn Ωoni iktar rurali. IΩda r-riΩorsi huma pjuttost minimi u skarsi, min˙abba li l-infrastruttura mhix Ωviluppata. Neville jispjega kif minn çertu postijiet, b˙al dak li kien joqg˙od fih hu, ilkarozza tal-linja tg˙addi biss darba fil-©urnata u, jekk titlifha, trid timxi mixja ta’ sig˙at twal, ˙afna drabi g˙attelg˙a, fi triq im˙arbta kollha tajn. “Jekk trid tibni dar, trid i©©orr il-materjal, inkluΩ ©ebel, bil-mixi fuq idejk,” jispjega Neville dwar ilma©©oranza tan-NepaliΩi fqar f’Ωoni rurali. “Óafna djar hemmhekk jinbnew bit-tajn u l-©ebel, u ˙afna minnhom ma jifil˙ux g˙al terremot qawwi.” F’dak li huwa elettriku, jirrakonta kif ©ieli qatta’ sa sitt ijiem ming˙ajr dawl meta jkun hemm qtug˙ talprovvista, u ˙add ma jkun jaf meta se jer©a’ jkun hemm elettriku. Dan apparti li hemm ˙afna postijiet rurali mbieg˙da li lanqas biss jafu x’inhu l-elettriku. Wie˙ed g˙alhekk jista’ jimma©ina kemm hija diffiçli g˙ar-riΩorsi u l-g˙ajnuna biex jaslu f’Ωoni rurali wara t-terremot, hekk kif it-trasport u lkomunikuazzjoni di©à kienu diffiçli qabel, a˙seb u ara issa bil-kaos li n˙oloq u t-toroq imkissra. Ma we©©a’ ˙add minn dawk li kien jaf Neville jispjega kif il-©img˙a li g˙addiet, hekk kif sar jaf bit-terremot, qatta’ xejn inqas minn sitt sig˙at jipprova jag˙mel kuntatt mal-˙bieb tieg˙u fin-Nepal. Dawn b’xorti tajba jinsabu f’kundizzjoni ta’ sa˙˙a tajba, u l-iskola li kien ja˙dem fiha, li tinsab erba’ sig˙at u nofs ’il bog˙od minn Kathmandu, ma ©arrbet l-ebda ˙sarat. Minn informazzjoni li g˙addewlu n-nies li jinsabu fin-Nepal b˙alissa, hemm

RITRATT: NEVILLE DELMAR

03|05|2015 07

kullhadd.com

nuqqas qawwi ta’ ikel, xorb, u mediçini. Il-Gvern Malti, fil-fatt din il©img˙a ˙abbar it-twaqqif ta’ diversi kontijiet bankarji fejn il-Maltin jistg˙u jag˙tu d-donazzjoni tag˙hom bit-tama li rriΩorsi jaslu g˙and min l-iktar li g˙andu bΩonnhom. Filosofija li tista’ tg˙inhom jimxu ’l quddiem Fid-dawl ta’ tra©edja b˙al din, in-NepaliΩi kif qeg˙din ikampaw? Neville jispjega kif inNepaliΩi kollha li ltaqa’ mag˙hom, speçjalment dawk f’Ωoni rurali, ipo©©u mistoqsija wa˙da fiç-çentru ta’ ˙ajjithom. ‘Ke dar ne?’ tfisser ‘X’tista’ tag˙mel?’ Din il-mistoqsija a˙na l-Maltin spiss ne˙duha b˙ala fraΩi biex nikkonslaw meta ti©rilna xi ˙a©a li tmur lil hinn mill-kontroll tag˙na. IΩda g˙an-NepaliΩi l-ewwel sinifikat ta’ ‘X’tista’ tag˙mel?’ huwa fil-fatt litterali. G˙al kull ˙a©a li ti©rilhom b’mod prattiku jistaqsu lilhom infushom x’jistg˙u jag˙mlu fis-sitwazzjoni. Jekk hemm xi ˙a©a li jistg˙u jag˙mluha, se jag˙mluha. IΩda jekk m’hemm xejn li jistg˙u possibbilment jag˙mlu, dawn se jag˙mlu ˙ilithom biex ikomplu g˙addejjin b’˙ajjithom bl-a˙jar mod li jistg˙u. Wie˙ed jittama li din ilfilosofija lejn il-˙ajja li sal-lum wasslet lin-NepaliΩi biex ikomplu jikkumbattu malkundizzjonijiet iebsa li jiffaççjaw kuljum, isibuha utli issa wkoll fid-diΩastru li laqat lil pajjiΩhom. Il-‘Ke dar ne?’, flimkien malbΩulija tag˙hom u l-g˙ajnuna li jirçievu, tista’ tippermettilhom li jibnu mill-©did dak li ©©arraf, iΩda fl-istess waqt tg˙inhom ifiqu minn dawk ittelfiet li ma jistg˙ux jer©g˙u j©ibu lura, biex b’hekk g˙al darb’o˙ra jkunu jistg˙u jkomplu g˙addejjin b’˙ajjithom.

“S’issa qatt ma mort f’pajjiΩ fejn in-nies li m’g˙andhom xejn ikunu daqshekk lesti li jag˙tuk mix-xejn tag˙hom”

08 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

VIÛJONI GÓAL ÇENTRU TA’ INNOVAZZJONI F’GÓAWDEX F’Jum il-Óaddiem il-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna u l-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo ˙e©©ew g˙al aktar inizjattivi intraprenditorjali innovattivi u qablu fuq il˙tie©a li anke G˙awdex eventwalment ikollu çentru ta’ innovazzjoni fuq il-mudell ta’ Smart City f’Malta. Il-Ministri kienu qed jitkellmu wara Ωjara li g˙amlu flimkien lil Thynk Software, kumpanija li g˙adha tibda bbaΩata r-Rabat G˙awdex, u li hija orjentata lejn l-esportazzjoni. Din bdiet b˙ala l- inizjattiva ta’ persuna wa˙da, Marlon Grech, li f’sena kabbarha g˙al tim ta’ g˙axra bi d˙ul ta’ $1 miljun fis-sena. Ilkumpanija tiffoka l-aktar fuq kumpaniji li g˙adhom qed jibdew, u tg˙inhom jevolvu lideat tag˙hom, jiΩviluppawhom b’mod li jisfrutta la˙˙ar teknolo©iji, u jpo©©u dawk l-ideat fis-suq malajr u bl-inqas spejjeΩ possibbli. Investiment inkora©©anti Il-Ministru Scicluna kkummen-

ta li, fil-kaΩ ta’ kumpaniji ©odda li jiffukaw fuq l-informatika, G˙awdex g˙andu jmur tajjeb g˙ax il-post minn

fejn joperaw mhuwiex fattur ewlieni. Huwa qal li huwa inkora©©anti li wie˙ed jara Ωg˙aΩag˙ b˙al dawn li ˙olqu

u qed joperaw Thynk Software jie˙du vanta©© s˙i˙ minn dan biex iwaqqfu negozju innovattiv orjentat

lejn l-esportazzjoni li ©©ib flus barranin lejn pajjiΩna, minflok sempliçiment qag˙du jistennew li jing˙atalhom xog˙ol mal-Gvern. Il-Ministru tal-Finanzi qal li huwa d-dover tal-Gvern li jinkora©©ixxi b’mod attiv dawn l-inizjattivi billi jibqa’ jne˙˙i l-piΩijiet amministrattivi li g˙ad fadal, li jxekkluhom u jaqtg˙u qalb min jo˙ro© bl-inizjattivi. Huwa qal li l-Gvern qed jinnegozja eΩenzjoni limitata talawditjar, li permezz tag˙ha lobbligu li ji©i ppreΩentat rapport tal-awditjar jitne˙˙a flewwel sentejn tal-operat filkaΩ ta’ kumpaniji Ωg˙ar li g˙adhom jift˙u. Barra minn hekk, permezz ta’ miΩura li t˙abbret fil-ba©it, il-Malta Enterprise tista’ tapprova kreditu ta’ taxxa g˙al intrapriΩi li g˙adhom jibdew ekwivalenti g˙al 45% talispiΩa eli©ibbli. G˙al intrapriΩi ta’ dan it-tip f’G˙awdex, jing˙ata bonus addizzjonali ta’ 25% li jwassal g˙al kreditu totali ta’ taxxa ta’ 65%.

TINFAQA’ BUÛÛIEQA OÓRA F’WIÇÇ IL-PN B˙al donnu l-Partit Nazzjonalista (PN) jie˙u gost jinfaqg˙ulu l-bΩieΩaq f’wiççu; dan hekk kif re©a’ ˙a falza stikka li din id-darba kienet fuq ilKonsolat g˙all-Malta fiç-Çina. Il-midja tal-PN qed tallega u timplika li l-Gvern kien qal li fiç-Çina di©à hemm Konsolat g˙al Malta, iΩda g˙al darb’o˙ra dan mhu xejn ˙lief qerq. Fil-fatt, sallum, dan il-post g˙adu qed ji©i identifikat. Wie˙ed irid japprezza li biex ji©i identifikat dan il-post kien hemm negozjati twal g˙al diversi xhur u proçeduri li wie˙ed irid jimxi mag˙hom sakemm jing˙ataw u jin˙ar©u l-permessi me˙tie©a skont il-li©ijiet tal-pajjiΩ. Apparti minn hekk, sallum, il-Konsolat Ìenerali ta’ Shanghai g˙adu ma bediex jipproçessa l-viΩi g˙aç-çittadini ÇiniΩi li jixtiequ ji©u Malta min˙abba li l-post identifikat biex iservi ta’ Konsolat Ìenerali g˙adu qed ji©i attrez-

zat biex ikun konformi mar-regoli ta’ Shengen. Ixxog˙ol jinsab fi stadju avvanzat u l-uffiççju mistenni jinfeta˙ uffiçjalment g˙all-pubbliku fiΩ-Ωmien qrib. Ir-reazzjoni tal-ministeri kkonçernati B’referenza g˙al dak li qed ©ie allegat mill-midja tal-PN dwar il-Konslu Ìenerali ta’ Malta f’Shanghai, Sai Mizzi Liang, il-Ministeru g˙allAffarijiet Barranin flimkien mal-Ministeru g˙allEkonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar sostnew li Mizzi Liang ©iet appuntata Konslu Ìenerali ta’ Malta proprju fl-2014, wara li l-awtoritajiet ÇiniΩi taw il-kunsens tag˙hom biex Malta jkollha uffiççju ta’ Konsolat Ìenerali fil-Belt ta’ Shanghai. Ir-responsabbiltà li ng˙atat lil Mizzi Liang hija

primarjament li tattira investiment lejn Malta u taqdi d-dmirijiet tag˙a ta’ Konslu Ìenerali. Wara lkunsens tal-Gvern ÇiniΩ, il-Ministeru g˙allAffarijiet Barranin beda l-proçess biex ji©i identifikat uffiççju li jkun adattat biex iservi ta’ Konsolat Ìenerali ta’ Malta. Wie˙ed mid-doveri ta’ Mizzi Liang kien li tg˙in b’mod attiv f’dan il-proçess. Il-Ministeru g˙all-Affarijiet Barranin jikkonferma wkoll li Mizzi Liang qdiet u g˙adha qed taqdi ddoveri tag˙a b˙ala Konslu Ìenerali skont ilbΩonn. Fil-fatt, tul din l-a˙˙ar sena Mizzi Liang kienet attiva biex flimkien mal-Malta Enterprise tidentifika potenzjal ta’ investiment lejn Malta. Fiddawl ta’ dan kollu, kemm il-Ministeru g˙allAffarijiet Barranin u l-Ministeru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar ça˙du dak kollu li qed ji©i allegat fil-midja Nazzjonalista.

LOkALI kÓ

03|05|2015 09

kullhadd.com

NOFS IT-TFAL TAÓT IL-11-IL SENA GÓANDHOM PIÛ ÛEJJED GLEN FALZON glen@kullhadd.com Dak li nieklu, nixorbu u l-attitudnijiet tag˙na jista’ jkollhom konsegwenzi fuq sa˙˙itna. Huwa g˙alhekk li huwa importanti li fuq kollox nedukaw lil uliedna jag˙mlu g˙aΩliet tajba. Fil-fatt, skont l-istatistika ta’ Malta fejn jid˙lu t-tfal xejn mhi inkorra©©anti. Minn din l-istatistika jirriΩulta li nofs it-tfal ta’ 11-il sena g˙andhom piΩ Ωejjed filwaqt li terz tat-tfal ta’ tliet snin g˙andhom problema fis-snien ikkawΩata mid-dieta ˙aΩina li jieklu. Biex il-©enituri u t-tfal ikunu m˙e©©a jag˙mlu g˙aΩliet tajba tal-ikel u d-dieta ta’ wliedhom, is-Segretarjat Parlamentari g˙asSa˙˙a flimkien mal-Ministeru talEdukazzjoni u x-Xog˙ol nedew il-lunchbox campaign bl-g˙an li d-dieta tat-tfal tkun issalvagwardjata minn età Ωg˙ira u b’hekk hemm aktar çans li dawn ilproblemi ta’ sa˙˙a ma jiΩviluppawx. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilgazzetta KullÓadd tkellmet masSegretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a Chris Fearne dwar din listatistika u fuq l-aspett edukattiv fuq l-importanza ta’ dieta sana f’˙ajjet it-tfal minn età tenera, fost o˙rajn. Dieta ˙aΩina tista’ twassal g˙al diversi kundizzjonijiet u mard Dawk it-tfal li jkollhom piΩ Ωejjed ta’ età Ωg˙ira g˙andhom persenta©© g˙oli li jibqg˙u hekk anke meta jkunu adulti. B’hekk ikunu qeg˙din ikabbru wkoll iç-çans ta’ mard relatat mal-obeΩità b˙all-pressjoni g˙olja u d-dijabete. Dan ikompli jΩid ir-riskju li dawn in-nies ibatu bi problemi tal-qalb u anke b’kançer. Fil-fatt, ir-riskju ta’ çertu tipi ta’ kançer b˙al dak tas-sider fin-nisa u prostata fl-ir©iel, jiΩdiedu jekk persuna jkollha piΩ Ωejjed u ma tag˙milx eΩerçizzju fiΩiku regolari f’˙ajjitha. “Sfortunatament f’pajjiΩna g˙andna rata g˙olja ta’ obeΩità fit-tfal. Nofs it-tfal Maltin jieklu ˙elu u/jew xorb biz-zokkor kuljum filwaqt li 15% biss tat-tfal jieklu frott u ˙axix kuljum,” spjega s-Segretarju Parlamentari Fearne. Huwa Ωied jg˙id li huwa ferm importanti li nedukaw lilluliedna dwar dak li hu tajjeb g˙al sa˙˙itna. Permezz ta’ din linizjattiva fl-iskejjel Maltin u G˙awdxin tqassam ktejjeb

b’numru ta’ riçetti kkuluriti u nutrijenti li t-tfal u l-©enituri jistg˙u jippreparaw flimkien. “Hawn ˙afna mard li hu relatat ma’ dak li nieklu. Il-pressjoni g˙olja, pereΩempju, li wkoll hija kundizzjoni komuni ˙afna f’Malta u d-dijabete. Dawn ilkundizzjonijiet jistg˙u jwasslu g˙all-aktar mard serju fosthom problemi fil-kliewi u anke tipi ta’ kançer huma marbuta mal-kwalità ta’ ˙ajja li ng˙ixu,” qal Fearne. L-ewwel sonda©© tax-xorta tieg˙u Huwa Ωied jg˙id li biex inkunu nafu aktar dwar dak li l-Maltin jieklu, u g˙alhekk ikunu jistg˙u jsiru aktar programmi speçifiçi, se jsir in-National Food Consumption Survey. Dan se jkun l-ewwel sonda©© tax-xorta tieg˙u f’pajjiΩna u se jiddetermina mhux biss it-tip ta’ ikel li nieklu iΩda anke l-ammonti u l˙inijiet li fih il-Maltin huma mdorrijin jieklu. “IΩda, mhux likel biss jiddeterminalna sa˙˙itna iΩda g˙aΩliet o˙ra li nag˙mlu b˙an-nuqqas ta’ eΩerçizzju, ittipjip, ix-xorb alko˙oliku u anke x-xemx,” fisser Fearne. 40 u 55 kaΩ ta’ melanoma fissena Intant, nhar il-Óamis li g˙adda, is-Segretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a flimkien mad-Dipartiment g˙all-Promozzjoni tas-Sa˙˙a, nedew il-kampanja ta’ din issena biex titqajjem kuxjenza dwar il-melanoma. “Nafu kemm ir-ra©©i ˙Ωiena tax-xemx jag˙mlu ˙sara, iΩda l-melanoma g˙adha tkun kawΩa ta’ diversi mwiet anke f’pajjiΩna,” sostna Fearne. Fil-fatt, huwa stmat li f’pajjiΩna jkollna bejn 40 u 55 kaΩ ©did ta’ melanoma kull sena u madwar g˙axar persuni kull sena jitilfu ˙ajjithom kawΩa ta’ din il-marda. “F’pajjiΩna nesperjenzaw sjuf qliel u g˙alhekk g˙andna nie˙du l-prekawzjonijiet neçessarji g˙al sa˙˙itna. G˙andna nevitaw li noqog˙du fix-xemx bejn l-10am u l-4pm, nixorbu l-ilma, inlibbsu – speçjalment lit-tfal – malji u tshirts li huma reΩistenti g˙arra©©i UV u nilbsu nuççali taxxemx g˙ax ir-ra©©i tax-xemx jikkawΩaw ukoll il-kataretti,” qal Fearne. Huwa Ωied jg˙id li din issena fil-kampanja g˙all-kuxjenza mill-melanoma, minbarra l-billboards u l-kampanja fuq il-midja, se jkun hemm ukoll lectures matul is-sajf mat-tobba tal-familja f’dan ir-rigward.

10 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ opINjoNI

TiVi AwArDS MINN

SALVU

CANALE

Lino Grech ˙alliena ftit tassnin ilu. Lino kien wie˙ed mill-aqwa kittieba li qatt eΩistew f’Malta fejn jid˙lu produzzjonijiet televiΩivi. Ipokriti , Simpatiçi (l-or©inali) u F’Ba˙ar Wie˙ed huma biss tlieta minhom, g˙ax Lino kellu ˙afna aktar u kollha kienu miktubin bis-sens. Sfortunatament Lino ˙alliena, iΩda g˙adna ngawdu x-xog˙ol tieg˙u sal-©urnata tal-lum, anke wara mewtu. Riçenti, fuq in-Net bdiet drama ©dida bl-isem Vittmi . Din kienet l-a˙˙ar kitba li tana dan il-©enju ta’ kittieb. Prosit kbira lil min ˙a din linizjattiva li jipproduçi din ilkitba f’din id-drama. Jien irnexxieli nara ftit minnha lÓadd li g˙adda, mill-ftit li rajt nista’ nikkonferma li tidher interessanti. Meta nsegwi aktar inkun nista’ nikteb aktar fid-dettall. Il-kummentatur Fuq dawn ©ieli ktibt iΩda na˙seb li wasal iΩ-Ωmien li ner©a’ nitkellem ftit fuqhom. Il-Óadd li g˙adda ktibt u fa˙˙art lil TVM talli sa˙˙a˙ lisports tieg˙u billi se jkun qieg˙ed juri aktar partiti talfutbol. Qatt ma niftakar li stazzjon lokali jxandar daqstant log˙biet internazzjonali; sa˙ansitra sar a˙jar mir-Rai jew il-Mediaset tal-Italja. IΩda m’ilux inqalg˙et kontroversja dwar il-kummentaturi. Sfortunatament, il-livell

˙add huwa jack of all trades? Jien naf wie˙ed partikolari li jirnexxilu jag˙mel ˙afna affarijiet f’daqqa. Mela dan konna narawh waqt li jtemmg˙alna f’wiççna prodott partikolari li, skont hu, jag˙mel kollox, imbag˙ad wara beda jbig˙ ilgrim ( cream ) li tg˙idx kif ine˙˙i dak kollu li jdejqek f’©ismek u issa l-istess persuna g˙andu programm fuq it-TiVi fejn joqg˙od bil-laptop miftu˙ u jbig˙ d-djar, il-flats, il-panthawses ( penthouses ), ilmaΩunetts (maisonettes) u ttarrasd houses (terraced houses). Il-˙in li jixxandar fuq ix-Xejk huwa eççezzjonali; ©ieli inzertajtu fl-g˙axra ta’ billejl! F’nifs wie˙ed tag˙hom g˙adu mhux milqug˙ mit-telespettaturi. Ejja ng˙iduha kif inhi: biex tag˙mel kummentarju ta’ sieg˙a u nofs ma jaqta’ xejn mhux daqshekk façli. G˙alhekk il-kummentatur g˙andu jkun responsabbli g˙al xog˙lu. Óadd ma huwa infallibbli u li tag˙nel Ωball hija xi ˙a©a komuni u normali. TVM g˙andhom kummentaturi partikolari li jag˙mlu Ωbalji banali u ripetuti, o˙rajn iraqqduk u aktar timma©ina li qieg˙ed issegwi xi log˙ba snooker milli log˙ba futbol. Hemm kummentatur ie˙or li jispeçjalizza

Qatt smajtu lil min jg˙id li xi

Mela l-©img˙a li g˙addiet t˙abbret il-mewt ta’ le©©enda fil-qasam muΩikali f’Malta. Qieg˙ed nirreferi g˙at-tenur Paul Asciak. Lil dan il-persuna©© tawh tislima fuq kull stazzjon permezz ta’ feature fla˙barijiet. L-ewwel ma rajt kien tal-One, b’garanzija li min qara jew kiteb il-feature ma kienx jaf min hu Paul Asciak! Waqt il-feature t˙alla ˙afna barra u min qrah ma jafx x’ji©ifieri full stop jew coma jew pawΩiet bejn sentenza u o˙ra. Il-feature aktar spiçça qisu ti©rija taΩ-Ωwiemel milli feature ta’ persuna daqstant popolari f’pajjiΩna. Il-Óadd it-tajjeb!

Mela! KwaΩi jo˙or©u g˙arwenin ˙uta! Inkella Zekzika u Zekziku jo˙or©u imlefilfa fi lbiesi twal! Ìieli ta’ kulur wie˙ed! Jew xi Ωew© kuluri kollox. Ìieli Zekzika anke velu tilbes. Mela! Jew inkella Zekziku, biex juri kemm hu ra©el, jo˙ro©lok b’xi qmis miftu˙a sa nofs l-istonku tieg˙u u b’Ωaqq daqsiex ippuppata! Imma basta jkun Zekziku! Bil˙aqq! Dan mhux kollox! Ìieli Zekzika tilbislek l-uniformi tal-uffiççju! U Zekziku jo˙ro©lok bil-qalziet, ©lekk, ingravata u l-attaché case! Mela! Imma Zekziku jibqa’ ta! G˙ax izekzek! Iparla! Fuq dak u fuq l-ie˙or! Sindikajr! Sindku! Óbieb tieg˙i! Dan it-tip ta’

sindki m’g˙andniex bΩonnhom! Ósara j©ibu! Ida˙˙luk f’xebg˙a dwejjaq mill-kbar nett! G˙ax checkers ˙i! Iridu jiççekkjaw kollox! Kollox f’idejhom! U fejn twassal il-˙akma tag˙hom? Flinkwiet! Fil-©lied! Fil-problemi! E˙˙! Dik il-persjana u l-gallerija tal-injam jew l-aluminju! Kemm jaqilg˙u storbju! Mank, jekk huma okkaΩjoni tad-dnub, ti©i l-gaffa u twaqqag˙hom! Mhux a˙jar bla gallarija milli b’xebg˙a tlug˙ u nΩul il-qorti u ©lied mal-©irien! U dan g˙aliex? G˙ax in˙obb inkun naf! Óija! O˙ti! Jekk int sindku ta’ dan it-tip ng˙idlek minn issa: irriΩenja! Warrab! Ja˙batlek a˙jar! Jekk trid tkun sindku kun b˙all-politiçi tag˙na li jo˙or©u g˙all-kunsilli. Dawk mhux Zekzika u Zekziku, imma huma sindki biex itejbu r-ra˙al u l-belt fejn jg˙ixu. Ma dawk o˙ro© u mhux issir sindku tal-ispijjar. Il-gwerra bierda ilha li spiççat g˙oxrin sena sie˙bi. Mela tkunx il-kawΩa li ©©ibha fit-triq tieg˙ek stess! G˙eΩieΩ sindki Zekzika u Zekziku, il-Bibbja tg˙id: “Lg˙ajn ma tixbax tara, u ma timtela qatt bis-smig˙ il-widna,” (Ko˙ 1:8). Taf kemm taf fuq lo˙rajn qatt mhu se tkun kuntent u kuntenta! U mela lanqas ˙aqq il-kedda! Kun kuntent u kuntenta billi tara xi jg˙id ilMulej fuqek. Aqra biçça mill-Bibbja kuljum! Ja˙batlek a˙jar! TibΩax! B’ri˙itha taf issir sindku tal-belt u r-ra˙al tieg˙ek u tg˙idx kemm tag˙mel ©id!

fl-istorbju u fl-g˙ajjat. Malli lplejer jaqbeΩ nofs il-grawnd dan il-kummentatur partikolari jibda jonfo˙ aktar minn mara wara li jinfaqalha l-ilma. IΩda l-aktar li jdejjaqni hu meta tinduna minn kliem ilkummentatur li qieg˙ed iΩomm ma’ tim partikolari. Biex insemmi wkoll li kull plejer huwa veteran, id-difensuri g˙adhom ma ˙ar©ux millqoxra difensiva, il-plejers jikkrossjaw, jittekiljaw u jiffawljaw! Int taf xi jfisser

IS-SINDKU!

Patri Mario Attard

Il-kunsilli lokali! L-a˙mar u lblu! Il-Laburisti u nNazzjonalisti! Il-politika! Jekk se taqra dawn il-˙sibijiet minn dan il-lenti nissu©©erilek li tibdlu. G˙ax dawn il-˙sibijiet mhux fuq hekk jit˙addtu. Mela min hu s-sindku? Ara! Óa ng˙idlek ftit ˙ija, o˙ti. Tasal imqar naqra tard mix-xog˙ol. Bl-g˙eja li jkollok kollox tibda’ tara ˙obΩ! B˙al Ìesù meta kellu ©u˙ ta’ kelb. U mbag˙ad, kif tipparjka l-karozza quddiem bieb darek, to˙ro© u ssakkarha birremote , ifettillek t˙ares naqra lejn dak ta’ faççata tieg˙ek. Ommi ma! Hemm arah! Id-dell tieg˙u tist˙ajlu kbir daqs ta’ xadin! Hemm qieg˙ed! Jg˙arrex! Jissindika! Óa jkollu xi jtaqtaq g˙and tal˙axix jew g˙and tal-˙obΩ! Óa nibla’ lsieni! G˙ax issa se niΩbalja tafx! Iva, ma nifil˙ux! U, ng˙id jien, xi skop g˙andu li jkun jaf? Hemm xi qlig˙ li nag˙mel mid-dar tieg˙i CNN? Çentru ta’ informazzjoni? Sie˙bi, tassew li ma nafx! Imma ˙a©a wa˙da naf: li jaf bilqo˙ob tat-triq kollha! Jaf x’g˙amlet dik. X’g˙amlet lo˙ra. Min da˙al g˙and dik u min da˙al g˙and l-o˙ra. Jaf fejn ja˙dem dak u fejn ja˙dem l-ie˙or. Sa˙ansitra jaf ukoll il˙in tal-quddies li jisimg˙u l©irien! Niftiehmu! Lilu ˙add ma jkellmu! Ma tistax ˙i! G˙ax jekk ifettillek taqbiΩlek kelma jag˙millek storja! Mela lis-sindku tista’ tafdah? U ˙allina! Trid toqg˙od b’sebat elef g˙ajn

minnu! Trid toqg˙od attent x’kelma tfendi quddiemu! Issa l-buΩillis taf x’inhu? Li hu jaf bil-qo˙ob ta’ kul˙add imma tieg˙u... Eh! DaΩgur! U tg˙id mhux se juri ˙otobtu! Dik ja˙biha! U ja˙biha fil-qieg˙ nett! G˙ax ma jridx jidher taççajt ˙i! Irid jidher superjuri! Mela b˙al Agente 007 al servizio di sua maestà! Imma x’tip ta’ maestà qieg˙ed tit˙addet fuqu jew fuqha Patri? Il-maestà li jisimha Zekzika u Zekziku! Tafhom? Ìieli ltqajt mag˙hom? Jiena ©ieli ltqajt mag˙hom tafx! U kieku taf kemm g˙andhom x’jilbsu! Zekzika u Zekziku g˙andhom gwardarobba ˙wejje© x’jilbsu! Ìieli jilbsu tal-a˙˙ar moda.

opinjoni kÓ

03|05|2015 11

kullhadd.com

maÌÌoranza kkonsolidata RiΩultat sodisfaçenti u ta’ kura©©

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

L-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali g˙adhom friski u rriΩultat tag˙hom g˙adu qed ji©i mg˙arbel, madankollu rriΩultat kien çar. Il-poplu re©a’ tkellem bil-vot sovran tieg˙u. Il-Gvern Laburista kien g˙at-telg˙a f’dawn lelezzjonijiet g˙ax qieg˙ed f’nofs il-le©iΩlatura tieg˙u u, normalment, partit fil-Gvern ikun l-anqas popolari f’nofs il-le©iΩlatura tieg˙u. Barra minn hekk l-ebda partit filGvern f’Malta ma reba˙ b’ma©©oranza assoluta l-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali. Madankollu, l-elettorat re©a’, g˙at-tielet sena konsekuttiva, wera fiduçja assoluta fil-PL, fil-Gvern Laburista. Test ie˙or elettorali li ta lillPL reb˙a b’54% tal-voti validi mitfug˙a. Il-Prim Minstru Dr Joseph Muscat bir-ra©un kien sodisfatt ferm b’dan ir-riΩultat, però ta’ Prim Ministru umli u b’saqsajh mal-art li hu aççenna fuq il-punt li huwa konxju li hemm votanti li riedu jibag˙tu messa©© lillGvern billi ma ˙ar©ux jivvotaw, konxju li g˙ad hawn min g˙adu qed jistenna fuq il-kaΩ tieg˙u, fuq xi in©ustizzja li g˙adu qed jistenna li jsir ˙aqq mieg˙u.

rebbie˙ ukoll juri kemm tassew Malta hija tag˙na lkoll. Min kien fil- counting hall b˙ali seta jassisti g˙al pantomima liema b˙ala meta la©enti u l-esponenti Nazzjonalisti nfexxew f’dillirju hekk kif iddikjaraw li g˙amlu ‘reb˙a’. G˙amlu inroads kbar u naqqsu d-distakk minn mal-PL bin-nofs. U b’dikjarazzjoni u analiΩi tal-istatistika antixjentifika, din il-kwalità, g˙iduli: kif ma tistax tibqa’ b’˙alqek miftu˙? Tliet snin ilu f’dan ir-rawnd ta’ elezzjonijiet tal-kunsilli lokali l-PL kien g˙amel reb˙a inkredibbli ta’ 57% illi, li kieku kellha titwessa’ statistikament fuq il-pajjiΩ kollu, kienet issarraf f’ma©©oranza ta ’l fuq minn 40,000 vot. Largument nofsu msajjar talPN huwa li l-PL din id-darba reba˙ b’54% tal-vot u g˙alhekk naqqas bi 3%. Dawn tal-PN tassew trid tammira l-mod ta’ kif jippruvaw jinnewtralizzaw disfatta papali u sa˙ansitra anke jkollhom il-wiçç li jg˙idu li reb˙u. Tant i˙obbu jirb˙u li b’telfa ta’ 14,000 fuq 68% talvotanti ta’ nofs Malta xorta ˙ar©u jiççelebraw. Tassew kaΩ li, kif jg˙id li qawl Malti: l-iblah taqlag˙lu g˙ajnu u jifra˙.

It-tellief rebbie˙ ukoll

Ejja nqabblu like with like

U fuq din il-gΩira tal-meravilji ssir elezzjoni u kul˙add jo˙ro© kuntent u fer˙an. Fer˙ana tal-Labour, fer˙ana tal-PN u fer˙ana talAlternattiva. Insomma, jekk xejn dan juri kemm il-livell ta’ ottimiΩmu fil-poplu Malti u G˙awdxi huwa tassew g˙oli g˙ax anke b’naqra ta’ elezzjoni wkoll kul˙add jg˙ajjat vittorja. Bit-tellief

G˙andhom ˙abta jilag˙bu blim˙u˙ tal-poplu. Jg˙idulna biex inqabblu like with like, biex ma nqabblux mal-elezzjoni ©enerali, imma mbag˙ad meta jsemmu li naqqsu d-distakk bin-nofs jibdew jag˙tu x’jifhem lillpartitarji tag˙hom li naqqsu d-distakk bin-nofs mir-riΩultat tal-elezzjoni ©enerali li g˙addiet. Din hija gidba

fa˙xija. Dan g˙ax mill-elezzjoni ©enerali lil hawn huwa fatt li l-PL baqa’ jgawdi l-istess appo©©, bejn wie˙ed u ie˙or. Imma din ma ddoqqx g˙al widenejn il-PN u g˙alhekk jer©g˙u jdawru denbhom u jinsistu li nikkomparaw l-elezzjoni talkunsilli ta’ tliet snin ilu ma din ta’ ftit ©img˙at ilu. Imma anke f’dan il-kaΩ, largument ukoll idur boomerang fuqhom. Birra©unar tal-PN mela, il-PL naqqas mill-popolarità tieg˙u mhux issa imma sa˙ansittra fl-elezzjoni ©enerali g˙ax minn 57% fl-elezzjoni talkunsill lokali tal-2012 niΩel g˙al ma©©oranza ta’ 54% flelezzjoni ©enerali tal-2013, imbag˙ad baqa’ jΩomm dan id-distakk fl-elezzjoni talParlament Ewropew is-sena ta’ wara u re©a’ kiseb l-istess riΩultat anke f’dan it-test elettorali li g˙adu kif g˙adda. Il-PL f’dawn l-elezzjonijiet reba˙ b’ma©©oranza ta’ 14,000 vot. Però din ilma©©oranza ta’ voti hija fuq nofs Malta u G˙awdex biss u fejn 68% biss tal-elettorat ivvota. G˙aldaqstant meta tag˙mel ftit matematika sempliçi u tifrex dan ir-riΩultat fuq Malta u G˙awdex kollha u fuq 92% tal-votanti, li normalment jo˙or©u jivvutaw f’elezzjoni ©enerali, jirriΩulta illi li kieku saret elezzjoni ©enerali issa l-PL kien jirba˙ b’madwar 32,000 vot. Din hi l-verità. Hemm hi llike with like. U Ωgur li ma jridux li jqabblu mal-elezzjoni ©enerali; g˙ax ma jaqblilhomx; g˙ax to˙ro© ilverità li l-PN f’sentejn m’g˙amilx pass ’il quddiem, imma baqa’ mka˙˙al fl-istess rokna. L-interpretazzjoni tag˙hom kienet neçessarja biex l-amministrazzjoni u l-

Kap tal-Partit isalvaw ©ildhom u jΩommu posthom. Iridu jippruvaw iqawwu qalb il-partitarji Nazzjonalisti. Li tammetti li bqajt fejn kont f’nofs it-ti©rija ma jawgurax tajjeb sabiex tag˙ti t-tama lin-nies tieg˙ek li lest g˙attellieqa finali, imma perswaΩa li lanqas il-partitarji tag˙hom stess ma belg˙uha din il-lixka, a˙seb u ara lkumplament tal-poplu Malti u G˙awdxi kollu. Waslu nofs triq u re©g˙et bdiet tg˙olli rasha l-arroganza tal-PN Imlew Ωaqqhom g˙ax reb˙u lura San Pawl il-Ba˙ar b’xi 12-il-vot, lokalità li minn dejjem kienet fortizza Nazzjonalista. Ma jsemmux imma r-riΩultati diΩastruΩi li kellhom f’G˙awdex, fejn ilPN b’arroganza dejjem jiddikjara li G˙awdex hija tieg˙u. Ma jsemmux li tilfu lMunxar, u g˙al ftit voti g˙oddhom tilfu n-Nadur, fortizza Nazzjonalista mqabbla ma’ Ta’ Sliema, li qatt ma kont to˙lom li l-PL kien daqshekk viçin li jirba˙. Imma b˙as-soltu l-PN iqabbel fejn jaqbillu. Ma jimpurtax, kuntenti huma b’dan ir-riΩultat, kuntent kul˙add. Jalla jibqg˙u ja˙sbu hekk, ikomplu jdeffsu rashom firramel, ikomplu jis˙qu li naqqsu d-distakk. G˙ax di©à qed induqu l-morr tal-mentalità superjuri u arroganti tal-PN mar-radd tas-salib li ddikjaraw li waslu nofs triq. B’nofs triq ©ewwa di©à re©g˙et qed tg˙olli rasha larroganza u jaraw lin-nies dubbien, a˙seb u ara jekk jer©g˙u ji©u fdati bit-tmexxija tal-pajjiΩ kif ter©a’ titlg˙alhom g˙al rashom issa˙na tal-poter.

12 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ opinjoni

fiduÇja fiÛ-ÛgÓaÛagÓ… u fiduÇja fin-nisa? Rachel Powell

Hekk kif din il-©img˙a rajna diversi kunsilliera jie˙du l©uramenti tal-˙atra sabiex jibdew il-˙idma tag˙hom fillokalitajiet rispettivi, ˙arsa

˙afifa lura lejn ir-riΩultati miksuba f’dawn l-elezzjonijiet talkunsilli lokali turina biç-çar ilfiduçja qawwija li l-poplu Malti qed ikompli juri fiΩΩg˙aΩag˙ tieg˙u. Mit-58 kandidat li huma Ωg˙aΩag˙ ippreΩentati millPartit Laburista, ©ew eletti 44. B’kollox, minn total ta’ 129 kandidati li huma Ωg˙aΩag˙ ©ew eletti 92. Dan ifisser li 78% tal-kandidati Ωg˙aΩag˙ li kkontestaw dawn l-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali se jkunu qed iservu u jkomplu jag˙tu l-kontribut tag˙hom fil-kunsilli lokali ta’ Malta u G˙awdex. Ikompli jΩid mal-unuri miksuba huwa l-fatt li seba’ sindki eletti huma wkoll Ωg˙aΩag˙, bl-iΩg˙ar sindku bl-età ta’ 18il sena. Dan huwa sinjal çar li Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙al darba o˙ra kienu protagonisti; iΩΩg˙aΩag˙ qed ikomplu jiktbu pa©na o˙ra fl-istorja ta’ pajjiΩna. Is-sehem li kellhom iΩΩg˙aΩag˙ fl-elezzjonijiet ta’ nhar is-Sibt 11 ta’ April, ma jistax ji©i injorat. Bla dubju ta’

xejn, parti sostanzjali ta’ dan is-suççess huwa dovut lillForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti fejn bil-kampanja Start a˙na, b˙ala kandidati Ωg˙aΩag˙, ©ejna meg˙juna bi pjattaforma minn fejn stajna nwasslu l-ideat tag˙na. Dan kompla jg˙in sabiex l-element Ωag˙Ωug˙ fi ˙dan dan ilmoviment ikompli jissa˙˙a˙. Il-Vot 16 kien tar©a o˙ra sabiex inkomplu nsa˙˙u ddemokrazija f’pajjiΩna. Rajna kif, f’dawn l-elezzjonijiet, Ωg˙aΩag˙ bejn is-16 u t-18-il sena ng˙ataw g˙all-ewwel darba d-dritt tal-vot. G˙alkemm il-parteçipazzjoni Ωag˙Ωug˙a la˙qet il-miri mixtieqa, il-parteçipazzjoni tannisa fadlilha triq twila sabiex tissa˙˙a˙ u tag˙ti l-frott mixtieq. Il-Ministru g˙all-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Dr Owen Bonnici, fid-diskors tieg˙u waqt l-okkaΩjoni talÌuramenti tal-Óatra, fisser kif f’dawn l-elezzjonijiet iΩΩg˙aΩag˙ marru a˙jar minnisa, b’riΩultat li s-soçjetà qed tele©©i iktar Ωg˙aΩag˙ milli

nisa. Dan g˙ax, b’kollox, 71% taΩ-Ωg˙aΩag˙ li kkontestaw ©ew eletti. Madankollu, kienu biss 55% tan-nisa li kkontestaw u ©ew eletti. Dan ifisser li minn 224 kunsilliera eletti, kien hemm 45 mara eletta. Mis-sindki kollha ta’ Malta u G˙awdex 15% biss huma nisa. Fl-a˙˙ar 22 sena kienu biss 28 mara li servew filkari©a ta’ sindku. Hekk kif naraw dawn il-figuri jo˙ro© fatt inkwetanti – ilperçenta©© tan-nisa f’poΩizzjonijiet g˙olja ta’ tmexxija huwa tant miΩeru li ma jirriflettix u ma jirrappreΩentax b’mod konkret il-popolazzjoni tan-nisa f’pajjiΩna. Imiss issa lilna n-nisa sabiex innaqqxu isimna fl-istorja ta’ pajjiΩna. Hemm bΩonn li nibnu fuq kampanja li t˙e©©e© iktar nisa sabiex jid˙lu fil-˙ajja politika. Nisa kapaçi g˙al dan it-tip ta’ xog˙ol politiku hawn. Ilproblema hija li g˙al xi ra©uni jew o˙ra n-nisa qed iΩommu lura milli jag˙mlu dan il-pass. Irridu nuru li n-nisa bil-˙ilijiet u l-abbiltajiet tag˙hom, u mhux biss g˙ax hemm bΩonn li ntejbu dawn il-figuri, kapaçi jag˙tu kontribut fillokalità tag˙hom u anke f’pajjiΩna. Ma nistg˙ux nieqfu hawnhekk! Ikun inutli li n˙e©©u lin-nisa jipparteçipaw jekk l-elettorat ma jarafx ilbΩonn li ji©i rrappreΩentat b’mod iktar bilançjat u g˙alhekk huwa stess jag˙Ωel li jag˙ti fiduçja u appo©© lillkandidatura femminili.

EDITORJAL kÓ

03|05|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌuRNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORJAL

GVERN TAL-ÓADDIEM Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda kienet ©urnata mill-isba˙ b˙alma jaf jag˙tina biss ix-xahar ta’ Mejju. IΩda kienet ©urnata sabi˙a wkoll g˙ax fiha ççelebrajna Jum il-Óaddiem; il-festa naturali talPartit Laburista. Minkejja li llum il-moviment Laburista ta˙t it-tmexxija talPrim Ministru Joseph Muscat ˙a xejra differenti ˙afna minn dak tal-‘partit tal-˙addiem’ ta’ snin ilu, Gvern Laburista llum wera li g˙adu leali lejn lg˙eruq tieg˙u favur il˙addiem bieΩel. Il-metodi ta’ kif jin˙oloq ixxog˙ol fil-pajjiΩ inbidlu maΩΩminijiet. Illum xog˙ol ilGvern mhuwiex li jkun lawtur primarju fil-˙olqien tax-xog˙ol, iΩda li jkun lawtur tal-klima ideali g˙allprivat biex jinvesti u b’hekk jo˙loq ix-xog˙lijiet. M’hemmx l-içken dubju li lGvern preΩenti qieg˙ed jeççella fil-˙olqien ta’ din ilklima. Il-fatti juru li, g˙allkuntrarju ta’ dak li qed jipprova jbella’ l-PN, l-ikbar ammont ta’ impjiegi Ωdiedu mal-privat u mhux malGvern. Dan hekk kif erbg˙a minn kull ˙ames xog˙lijiet ©odda huma mal-privat. Rajna Ωieda kbira fl-ammont ta’ Ωg˙aΩag˙ li ja˙dmu jew jit˙arr©u. Tliet kwarti ta’ dawk li da˙lu fl-iskema talGaranzija taΩ-Ûg˙aΩag˙, dik li l-PN kien sejja˙ ‘garanzija talwashing machine ’, illum g˙andhom impjieg. Min-na˙a l-o˙ra, ©ew impjegati kwaΩi kwart ta’ dawk li, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, kienu ilhom snin twal fuq irre©istru tax-xog˙ol, bil-benefiççji soçjali li qed jitnaqqsulhom ftit ftit. In˙oloq ukoll iktar minn 500 post taxxog˙ol ©did f’G˙awdex g˙allG˙awdxin, meta Gvern preçedenti ˙oloq biss 18-il post tax-xog˙ol. Il-Gvern ˙aseb f’dawk Ωvanta©©jati

ukoll

Il-Gvern preΩenti ma ˙asibx biss f’dawk li jistg˙u jo˙or©u ja˙dmu bla problemi, iΩda ˙oloq il-klima adatta wkoll biex jinstab xog˙ol g˙al dawk li jistg˙u jkunu

Ωvanta©©jati f’dan is-settur. Iktar minn mitt persuna b’diΩabbiltà sabu xog˙ol, filwaqt li s-servizz ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn ippermetta lil ˙afna ©enituri nisa biex jo˙or©u ja˙dmu jew jit˙arr©u. Dan kollu wassal biex pajjiΩna qed jesperjenza linqas rata ta’ qg˙ad li qatt kellu fl-istorja moderna. Dan filwaqt li rrikonoxxa li g˙ad hawn min qed ja˙dem filprekarjat, u ssokta bil-©lieda kontra dan il-fenomenu. G˙alhekk, kif qatt jista’ wie˙ed jg˙id li dan m’g˙adux partit tal-˙addiema? Nifs ©did g˙an-Nofsinhar L-a˙˙ar jiem kienu kkaratterizzati wkoll minn sens ta’ antiçipazzjoni hekk kif ilPrim Ministru ˙abbar Ωew© pro©etti kbar li mistennija jag˙tu nifs ©did lin-Nofsinhar ta’ Malta u sa˙ansitra se jg˙ollu l-valur tal-proprjetà f’din il-parti ta’ gΩiritna. Pro©ett minnhom huwa edukattiv, fejn huwa mistenni li b’investiment tal-privat tinfeta˙ università Amerikana fin-Nofsinhar ta’ Malta. Pro©ett ie˙or li ˙abbar ilPrim Ministru nhar il-Ìimg˙a f’Jum il-Óaddiem huwa dak ta’ park naturali, biex ilfamilji tan-Nofsinhar ikunu jistg˙u jgawdu postijiet ta’ rikreazzjoni b˙al dawk tanna˙a ta’ fuq. Dan minbarra l-pro©ett ta’ regional hub fiΩ-Ωona Pace Grasso f’Ra˙al Ìdid, liema Ωona se tkun qed tinkorpora çentru tas-sa˙˙a, çentru bisservizzi g˙al persuni b’diΩabbiltà, u çentri kummerçjali. Ra˙al Ìdid se jkollu wkoll ilpjazza tieg˙u ri©enerata. Minn BirΩebbu©a se titne˙˙a l-˙aΩna tal-fjuwil mill-qalba tar-ra˙al, u tne˙˙ew ukoll it-tankijiet talgass tal-Enemalta. Minn Marsaxlokk se titne˙˙a ççumnija l-kbira tal-power station , filwaqt li Ω-Ωoni talKottonera qed ji©u ri©enerati b’diversi pro©etti ta’ restawr. Wara snin twal ta’ telqa u abbandun minn Gvern preçedenti, issa n-Nofsinhar ta’ Malta qieg˙ed finalment jing˙ata lattenzjoni li tixraqlu.

14 03|05|2015

kullhadd.com

IS-SAJF MAGÓNA U ERÌAJNA KOPPI

ÓTIEÌA URÌENTI TA’ ZEBRA CROSSING Sur Editur, Diversi qraba u ˙bieb li ta’ spiss iΩuru lill-©enituri jew familjari li g˙andhom rikoverati fid-dar tal-anzjani li g˙andhom is-Sorijiet Dumnikani ftit ’l isfel mill-knisja tag˙hom iddedikata lill-Madonna Ta’ Pompei fir-Rabat, G˙awdex, jg˙iduli kemm hu importanti li kieku min hu responsabbli jag˙mel zebra crossing quddiem din ir-residenza fejn hemm jg˙ixu g˙add sabi˙ ta’ anzjani li, g˙alkemm illum jg˙oddu bosta snin, hemm fosthom min g˙adu f’sensih sew u jista’ jiççaqlaq u mhux darba j˙alli ddar biex jaqsam it-triq u jixtri xi ˙a©a minn ˙anut li hemm fil-qrib. Imma min hu mid˙la tal-post jaf sew li din hija triq traffikuΩa g˙all-a˙˙ar u allura hemm

KÓ ITTRI

il-periklu li nies b˙al dawn forsi jaljenaw ru˙hom, inkella r-riflessi tag˙hom ma jkunux g˙adhom perfetti b˙al meta kienu iΩg˙ar, u f’kemm ilni ng˙idlek jistg˙u jisfaw imtajra minn xi karozza jew trakk li g˙addejjin kontinwament minn hawnhekk. Dan jg˙odd ukoll, wara kollox g˙al dawk li jmorru jΩuruhom. Sewwa kieku qabel ma jkun tard wisq issir xi ˙a©a g˙ax imbag˙ad g˙alxejn nibku fuq dak li jkun ©ara! Ma na˙sibx li l-Kaxxa ta’ Malta se titg˙abba b’xi piΩ finanzjarju bi ftit Ωebg˙a bajda mal-art li tista’ tevita ˙afna inçidenti! Kulma hemm bΩonn ftit tar-rieda tajba u investiment ta’ ˙sieb! KAV. JOE M. ATTARD, IR-RABAT, GÓAWDEX

Sur Editur, Qieg˙ed ng˙id g˙all-bejg˙ tal-©elati bl-istorbju tal-muΩika. Vera kif jg˙id il-Malti: l-g˙ajta nofs il-bejg˙; imma mhux prudenza fil˙in tal-mistrie˙, waranofinhar, ji©i l-vann tal-©elat bil-muΩika ©©en©illek widnejk tant li tinstema’ mar-ra˙al kollu. Sa fejn naf jien, il-Gvern kien g˙amel avviΩ biex dawn jieqfu u l-apparat kellu jin©abar. Illum kollox jg˙addi u g˙adek tismag˙hom iduru fl-ir˙ula jbig˙u l-©elat qisu xejn mhu xejn. G˙ala l-©ustizzja tag˙laq g˙ajnejha? Imissha meta tisma’ lil tal-©elat idoqq dik ilmuΩika twaqqfu u tie˙u passi kontrih.

ACTION PLEASE IL-FGURA

MIÛAPPROPRJAZZJONI Sur Editur, Ftit tal-©ranet ilu, persuna li kienet ta˙dem fit-trasport pubbliku ©iet ikkundannata fuq miΩapproprjazzjoni ta’ flus dovuti lillkumpanija. Mhux se nikkummenta fuq il-piena li ng˙atat, dik jaraha l-ma©istrat. Óa©a tal-iskantament li meta g˙andek ordni li kull xufier g˙andu l-obbligu li jiddeposita l-flus tal-©urnata f’post allokat apposta mill-kumpanija, kif l-uffiççju tal-kontrollatur finanzjarju dam, mhux ©urnata, jumejn, ©img˙a, imma tliet xhur biex jinduna li dan ma sarx! Tliet xhur s˙a˙! Dik rikonçiljazzjoni! Fi kwalunkwe post tax-xog˙ol, kemm jekk f’kumpaniji privati kif ukoll f’a©enziji/dipartimenti tal-Gvern, jekk ta’ fuq jillaxka, ta’ ta˙t jaf jixrob l-eΩempju skorret ta’ min suppost qed jidderie©i. Is-serjetà trid tidher sew minn min ikun qed imexxi. Il-qawl Malti jg˙id: l-eΩempju jkaxkar. IS-SERJETÀ BÛONNJUÛA, IL-BELT VALLETTA

ITTRI KÓ

03|05|2015 15

kullhadd.com

L-INGANN TAL-MIDJA NAZZJONALISTA Sur Editur, Nag˙mel referenza g˙al artiklu bit-titlu ‘Ma nawgura lil ˙add illi jg˙addi minn esperjenza simili’ – Sandro Chetcuti, li ©ie ppubblikat f’din il-gazzetta nhar il-Óadd 19 ta’ April 2015. L-artiklu msemmi kien dwar kif il-Ma©istrat Aaron Bugeja sab li kien hemm biΩΩejjed evidenza prima facie biex jibdew proçeduri legali kontra l-kaΩ taleks-Chairman tal-GRTU Vince Farrugia b’akkuΩa ta’ sper©ur u subordinazzjoni relatati mal-kaΩ illi kellu fil-konfront ta’ Sandro Chetcuti. Nibda billi nfakkar li fi Frar 2015 Vince Farrugia, li kien ukoll ekskandidat Nazzjonalista g˙allParlament Ewropew, tilef kawΩa ta’ libell li g˙amel kontra l-©urnal tal-G.W.U. inkonnessjoni mal-istess kaΩ. Ftit wara li se˙˙ il-kaΩ bejn Vince Farrugia u

Sandro Chetcuti, l-istazzjon televiΩiv Nazzjonalista, g˙al diversi ©ranet waqt l-a˙barijiet, ta prominenza kbira, u kif, lil dan il-kaΩ fejn b’enfasi kbira kienet tissemma l-akkuΩa ta’ attentat ta’ qtil minn Sandro Chetcuti kontra Vince Farrugia. Din il-kampanja Nazzjonalista matul l-a˙barijiet kienet ˙arxa, negattiva, kattiva u distruttiva mhux biss kontra Sandro Chetcuti, iΩda fejn indirettament issemma wkoll il-Partit Laburista. Mhux hekk biss, talli g˙al diversi drabi waqt la˙barijiet fuq l-istazzjon Nazzjonalista ntwera ritratt ta’ Sandro Chetcuti mal-Perit Dom Mintoff, meta lPerit Dom Mintoff assolutament ma kellu x’jaqsam xejn mal-kaΩ. Verament il-Kamra tal-A˙barijiet talistazzjon televiΩiv Nazzjonalista ma timxix fuq valuri ©urnalistiçi tajbin. In-Nazzjonalisti g˙addew ©uri lil Sandro Chetcuti waqt l-a˙barijiet tag˙hom, fejn taw l-impressjoni li

Sandro Chetcuti Ωgur li kien se jinstab ˙ati ta’ attentat ta’ qtil. Huma kienu l-im˙allfin f’dan il-©uri permezz tal-a˙barijiet tag˙hom. Il-wiçç politikament tost u vili tan-Nazzjonalisti jo˙ro© aktar fil-bera˙ wara li l-Avukat Ìenerali, g˙al ra©unijiet çari, kellu jibdel l-akkuΩa kontra Sandro Chetcuti. Kienu g˙addew diversi jiem biex ˙abbru li kienet inbidlet l-akkuΩa kontra Sandro Chetcuti, u din la˙bar sinifikanti ntqalet darba biss waqt l-a˙barijiet tal-istazzjon televiΩiv Nazzjonalista. X’differenza mill-akkuΩa gravi li g˙amlu g˙al diversi jiem u b’enfasi qawwija kontra Sandro Chetcuti. Dan il-fatt biss juri l-ingann fl-a˙barijiet tanNazzjonalisti. ANZJAN REPUBBLIKAN, RAÓAL ÌDID

KAÇÇATURI IRRESPONSABBLI TALLINJA CARD

Sur Editur, Naqbel perfettament mad-deçiΩjoni tal-Prim Ministru Joseph Muscat li g˙alaq ˙esrem lista©un tal-kaçça fir-rebbieg˙a wara l-a˙˙ar kaΩ ta’ kaçça g˙al g˙asfur protett viçin skola. G˙al ˙afna snin kelli simpatija u appo©© lejn il-kaççaturi, iΩda maΩ-Ωmien tlift g˙al kollox kull fiduçja f’kull kaççatur. Óafna minnhom huma irresponsabbli, jaqg˙u u jqumu millli©ijiet, anzi l-gost tag˙hom hu li jiksru l-li©ijiet. Ja˙sbu li ˙add ma jista’ g˙alihom g˙ax f’idejhom ikollhom senter u g˙alhekk jistg˙u jag˙mlu l-arja bih. L-argument tal-kaççaturi li ‘we˙el kul˙add’ hu argument falz. L-ewwel nett, l-g˙aqdiet talkaççaturi totalment fallew g˙al kollox li jdeffsu f’ras il-kaççatur ir-responsabbiltà li jobdi u joqg˙od g˙al-li©ijiet. Kull kaççatur g˙andu jkun responsabbli g˙all-a©ir tieg˙u, g˙ax l-a©ir arroganti tieg˙u hu l-a©ir arroganti fuq kull

kaççatur. U trid tkun arroganti, ardit, kiesa˙ u bla ra©uni biex tmur tikkaççja ˙dejn skola mimlija studenti fost il-©img˙a. F’mument meta referendum intreba˙ bi ftit ferm voti, u meta kul˙add anzjuΩ biex jara l-atte©©jament talkaççatur. It-tieni, hemm diversi eΩempji fil-˙ajja fejn je˙el kul˙add. L-awtoritajiet tal-log˙ob tal-ballun internazzjonali qatg˙uha li meta jkun hemm ©lied waqt log˙ba ballun je˙el il-klabb. Kull meta jsir terremot jew xi diΩgrazzja kbira ikorri kull˙add: tajbin, ˙Ωiena, sinjuri, foqra u l-bqija. In-natura ma tag˙mel l-ebda distinzjoni. Li kont nikkmanda jien biex il-kaççatur Malti jikkontrolla l-arroganza u l-aggressività tieg˙u bla kontroll, kont nag˙laq kull sta©un, hu liema hu, mal-ewwel kaΩ ta’ ksur tal-li©i.

Prosit g˙ar-riklami informattivi li dehru fil-gazzetti kif ukoll fuq itteleviΩjoni dwar il-proçess li se jinbeda f’Lulju dwar it-trasport pubbliku. Kien ˙sieb tajjeb li l-konsumatur ©ie mog˙ti l-aççess li jista’ japplika fil-kumdità ta’ daru g˙all-kard personali tieg˙u minn fuq l-internet. Dan ˙affef ix-xog˙ol u ffranka ˙afna ˙in lillistess kumpanija. Din hi s-serjetà li l-konsumatur jippretendi. Sa tliet ijiem mir-riklami kien hemm di©à 10,000 applikazzjoni! Il-mistoqsija tieg˙i hi din: g˙alfejn il-kard tal-anzjani (60+) mhux se to˙ro© ukoll b˙al kards o˙ra g˙al xahar s˙i˙? Li trid tittoppja kull ©img˙a se tkun ta’ problema g˙all-anzjani. B’kard tas60+ g˙al xahar s˙i˙ anke g˙all-kumpanija jkun ta’ gwadann, g˙ax ikollha l-flus fil-kont bankarju tag˙ha bil-quddiem. Nispera li jekk mhux f’Lulju li ©ej, peress li l-proçess issa hu lest, din ilproposta tkun ikkunsidrata fil-futur. Awguri g˙al trasport pubbliku serju, ming˙ajr ‘buΩullotti’.

ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

PASSIÌÌIER 60+, IL-ÓAMRUN

Sur Editur,

16 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ Ta’ BaRRa

Hemm BiÛÛejjed Rieda TajBa?

Protesti paçifiçi b’reazzjoni g˙all-mewt ta’ Freddie Gray, ra©el Afro-Amerikan ta’ 25 sena, iddi©eneraw f’atti ta’ vjolenza bla sens bejn is-Sibt tal-©img˙a l-o˙ra u t-Tnejn li g˙adda f’kapitlu ie˙or negattiv fl-istorja tat-tensjonijiet soçjali u razzjali li qeg˙din jer©g˙u jsiru prominenti fl-Istati Uniti. LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Kollox beda fit-12 ta’ April meta Freddie Gray kien arrestat minn erba’ uffiçjali tal-pulizija g˙al ra©unijiet mhux speçifikati, imma li probabbilment huma relatati mal-pussess tad-droga, att kriminali li huwa nstab ˙ati minnu kemm-il darba mill-2007 ’l hawn. Madankollu, l-arrest tat-12 ta’ April kien differenti minn dawk preçedenti hekk kif Gray allegatament sab ru˙u fil-mira ta’ vjolenza min-na˙a tal-pulizija li kienet kbira biΩΩejjed biex tag˙millu ©rie˙i serji fix-xewka ta’ daru. Wara li se˙˙ dan, l-uffiçjali, minflok çemplu g˙al ambulanza, g˙aΩlu li jpo©©uh f’van talpulizija ming˙ajr ma tawh ebda forma ta’ g˙ajnuna medika fuq il-post. Dan jidher li wassal biex il-problemi fiΩiçi ta’ Gray iggravaw b’tali mod li waqa’ f’koma g˙al diversi jiem qabel ma miet fid-19 ta’ April. Appell inutli Meta dan il-kaΩ sar mag˙ruf, f’Baltimore, li l-ma©©oranza talpopolazzjoni tag˙ha hija AfroAmerikana, bdew ise˙˙u diversi protesti paçifiçi. Madankollu, dawn il-protesti bdew jinbidlu f’manifestazzjonijiet aktar vjolenti hekk kif bdiet tersaq id-data tal-funeral ta’ Gray. Dan il-funeral sar fis-27 ta’ April u fih il-familjari tal-vittma, flimkien ma’ diversi uffiçjali pubbliçi tal-belt, ˙adu lokkaΩjoni biex i˙e©©u lir-residenti ta’ Baltimore u juΩaw din l-okkaΩjoni biex jing˙aqdu u mhux jinfirdu. Sfortunatament, dan l-appell deher li waqa’ fuq widnejn torox fil-kaΩ ta’ xi residenti hekk kif dakinhar stess il-vjolenza eskalat bil-bosta. F’xi kaΩijiet, issitwazzjoni tant iddi©enerat li lkaos spiçça ma kellu x’jaqsam xejn mal-mewt ta’ Gray, imma serva biss ta’ skuΩa g˙al diversi

delinkwenti biex jo˙or©u jwettqu atti ta’ vjolenza u serq madwar il-belt.

ma se˙˙x hekk kif ˙afna nies irrispettaw il- curfew imposta mis-Sindku bejn l-10.00pm u l5.00am.

Stat ta’ emer©enza Tensjonijiet soçjali u razzjali Is-Sindku ta’ Baltimore Stephanie Rawlings-Blake ppruvat tasal g˙al konçiljazzjoni paçifika nhar it-Tnejn u talbet lill-membri tal-forzi tal-ordni biex joqog˙du lura milli jirrea©ixxu b’mod vjolenti g˙allkaos li kien qed ise˙˙. Però, irrieda tajba ta’ Rawlings-Blake ftit li xejn ˙alliet frott. G˙aldaqstant, sa tard nhar itTnejn, Larry Hogan, il-gvernatur ta’ Maryland, l-istat li jag˙mel parti minnu Baltimore, sejja˙ stat ta’ emer©enza u talab g˙allintervent tan-National Guard biex jg˙inu lill-pulizija jΩommu l-ordni. L-intervent ta’ Hogan kien essenzjali hekk kif ilKummissarju tal-Pulizija ta’ Baltimore stqarr li l-uffiçjali tieg˙u ma kinux qeg˙din ila˙˙qu mal-eskalazzjoni ta’ vjolenza li kienet qieg˙da sse˙˙. G˙aldaqstant, huwa ma kienx qieg˙ed f’poΩizzjoni li jiggarantixxi s-sigurtà tal-pulizija u r-residenti ta’ Baltimore, speçjalment wara li sar mag˙ruf li l-gruppi kriminali tal-belt kienu ng˙aqdu bil-g˙an li joqtlu u jwe©©g˙u kemm jistg˙u pulizija. B’hekk, Baltimore kienet tinsab fi stat ta’ gwerra urbana satTnejn filg˙axija, b’membri talpulizija u n-National Guard jikkonfrontaw lill-kriminali fittoroq biex jippruvaw jer©g˙u jag˙tu xi sens ta’ ordni lil din ilbelt. Dakinhar kienu g˙exieren l-uffiçjali tal-pulizija li ndarbu matul dawn il-konfronti, li matulhom saru 235 arrest. Minn nhar it-Tlieta bdiet tirritorna ftit tal-paçi f’Baltimore hekk kif mijiet ta’ residenti ˙ar©u fit-toroq biex inaddfu ttkisser li rriΩulta mill-inkwiet tal©urnata ta’ qabel. Il-biΩa’, però, kienet li s-sitwazzjoni setg˙et ter©a’ tmur g˙all-ag˙ar sa filg˙axija. Dan, fortunatament,

Dan iΩ-Ωmien ta’ paçi ta l-opportunità lill-awtoritajiet biex jag˙mlu analiΩi tal-avvenimenti tal-jiem li g˙addew u r-ra©unijiet li wasslu g˙alihom. Fost dawk li g˙amlu din l-analiΩi kien hemm il-President tal-Istati Uniti Barack Obama li, f’konferenza tal-a˙barijiet li saret nhar it-Tlieta, ikkundanna l-a©ir tal-individwi li uΩaw il-mewt ta’ Gray biex jinfexxu f’atti ta’ kriminalità bla raΩan. Madankollu, huwa ammetta li l-inkwiet li nqala’ f’Baltimore huwa xhieda ta’ kemm it-tensjonijiet soçjali u razzjali g˙adhom preΩenti fl-Istati Uniti. Obama qal li l-ewwel pass biex din is-sitwazzjoni ti©i korretta kien li l-awtoritajiet jifhmu x’©ara eΩatt fit-12 ta’ April. G˙aldaqstant, huwa talab lillAvukat Ìenerali Loretta E. Lynch biex tag˙mel investigazzjoni fil-fond dwar is-sekwenza ta’ avvenimenti li wasslu g˙allmewt ta’ Gray. Ta˙t skrutinju Lynch inniffisha kellha ˙afna attenzjoni fuqha hekk kif da˙let fil-kariga tag˙ha nhar it-Tnejn stess. Fil-fatt, l-iΩviluppi f’Baltimore mill-ewwel po©©ew pressjoni kbira fuqha biex turi lkompetenza tag˙ha f’dawn issitwazzjonijiet ta’ emer©enza. Madankollu, hija ma tistax tg˙id li ma kinitx taf g˙al xiex kienet die˙la hekk kif il-predeçessur tag˙ha, Eric H. Holder, sab ma wiççu sitwazzjonijiet simili f’Ωoni o˙ra fl-Istati Uniti matul ix-xhur li g˙addew. Huwa g˙alhekk li Lynch g˙amlitha l-prijorità tag˙ha li tipprova tibni pont bejn il-forzi tal-ordni u l-komunitajiet li huma joperaw fihom, bit-tama li dawn it-tensjonijiet soçjali jittaffew. Din il-filosofija ppruvat

tapplikaha mill-ewwel f’Baltimore billi bag˙tet lid-deputati tag˙ha jiltaqg˙u kemm mal-familjari ta’ Gray, kif ukoll luffiçjali tal-pulizija li ndarbu fil©lied tal-jiem li g˙addew. Triq twila Madankollu, il-President Obama stess ammetta li l-investigazzjoni ta’ Lynch hija biss l-ewwel pass minn triq twila li l-pajjiΩ irid jag˙mel lejn ir-rikonçiljazzjoni interna li trid issir fost komunitajiet b˙al dik ta’ Baltimore, fejn hemm sezzjonijiet kbar tar-residenti li j˙ossuhom eskluΩi mis-

soçjetà g˙al xi ra©uni jew o˙ra. G˙aldaqstant, Obama wieg˙ed li se jag˙mel li jista’ biex jo˙loq u jiffinanzja inizjattivi ta’ edukazzjoni li joffru aktar opportunitajiet g˙all-persuni eskluΩi fis-soçjetà Amerikana. Però, f’messa©© li bla dubju kien immirat lill-gvernaturi u lmexxejja l-o˙ra f’livell statali, huwa qal li l-Gvern Federali ma jistax ila˙˙aq ma’ kull belt u ra˙al Amerikan wa˙du. G˙alhekk huwa sa˙aq dwar ilbΩonn li jkun hemm rieda tajba u sforz kollettiv biex dan it-tip ta’ kwistjonijiet isiru problemi tal-passat.

TA’ BARRA kÓ

03|05|2015 17

kullhadd.com

MINN MADWAR ID-DINJA MEÓLUSIN MINN IDEJN IT-TERRORISTI

POÛIZZJONI ANQAS IEBSA

Nhar il-Óamis li g˙adda l-Gvern Ni©erjan ˙abber li l-armata rnexxielha ssalva grupp ie˙or ta’ nisa u tfal minn idejn Boko Óaram, il-grupp militanti IΩlamiku li s-sena l-o˙ra seraq 200 tifla minn skola f’Chibok u g˙adhom sal-lum ma nstabux. Dan huwa t-tieni suççess miksub mill-armata Ni©erjana f’temp ta’ ftit jiem hekk kif aktar kmieni din il-©img˙a ©ew liberati 300 persuna minn idejn l-istess militanti f’foresta li tinsab fil-Grigal tal-istat ta’ Borno. Huwa stmat li, mill-bidu tal-2014 ’l hawn, Boko Óaram serqu madwar 2,000 persuna.

Fil-jiem li g˙addew il-Gvern Grieg ta sinjali çari li huwa lest li jag˙mel konçessjonijiet notevoli biex jing˙ata estensjoni fuq l-g˙ajnuna finanzjarja li qieg˙ed jirçievi mill-Unjoni Ewropea. Matul dawn l-a˙˙ar xhur il-Greçja rreΩistiet b’mod iebes il-proposti tal-Unjoni Ewropea li jsiru riformi kbar fejn jid˙lu l-pensjonijiet u t-tassazzjoni, kif ukoll il-privatizzazzjoni ta’ kumpaniji statali. Madankollu, il-Greçja g˙andha quddiema pagament ta’ €750 miljun li jrid isir lillFond Monetarju Internazzjonali fit-12 ta’ Mejju. G˙aldaqstant, hija trid tasal g˙al ftehim mal-UE mill-aktar fis possibbli biex ikun evitat il-kollass tal-ekonomija Griega.

ERA ÌDIDA

ÌIMGÓA DIFFIÇLI

Ir-Re tal-Arabja Sawdita, Salman bin Abdulaziz, g˙amel diversi bidliet fost luffiçjali prominenti tal-Gvern tieg˙u. Dawn jinkludu bidla fl-eredi li issa huma n-neputi tieg˙u Mohammed bin Nayef u t-tifel tieg˙u Mohammed bin Salman rispettivament. Osservaturi internazzjonali qeg˙din jaraw dan it-tibdil b˙ala indikazzjoni li rRe Sawdit g˙addej bi sforzi biex isa˙˙a˙ il-poΩizzjoni tieg˙u billi jdawwar lilu nniffsu b’persuni li huma leali lejh. Dawn il-bidliet interni qeg˙din ikunu akkumpanjati minn riforma fil-politika barranija li qed tara lill-Arabja Sawdita tkun aktar indipendenti mill-Istati Uniti, alleata tradizzjonali tag˙ha.

Matul din il-©img˙a n-Nepal kompla fil-˙idma tieg˙u biex jindirizza l-kriΩi umanitarja li qieg˙ed jesperjenza l-pajjiΩ wara li ntlaqat minn terremot ta’ 7.8 fuq l-iskala Richter fil-25 ta’ April. S’issa n-numru ta’ persuni mejta huwa ta’ iktar minn 6,000, filwaqt li g˙exieren ta’ eluf o˙ra spiççaw ming˙ajr dar. Min˙abba l-poΩizzjonijiet remoti li jinsabu fihom diversi r˙ula, il-Gvern tanNepal sostna li b˙alissa huwa diffiçli biex wie˙ed jag˙ti stima eΩatta talammont ta’ vittmi li ˙alla warajh dan id-diΩastru. Madankollu, il-Prim Ministru Sushil Koirala sostna li dan in-numru jista’ jaqbeΩ l-10,000.

REÌGÓU BDEW?

BDIL FIL-PIENI

Esperti Amerikani mill-Institute for Science and International Security irrappurtaw li fil-Korea ta’ Fuq qeg˙din ise˙˙u movimenti ta’ materjal u persuni li jistg˙u jindikaw li dan il-pajjiΩ re©a’ beda juΩa w˙ud mill-impjanti nukleari tieg˙u. Ta’ interess partikolari huwa l-impjant ta’ Yongbyon, illi g˙andu çentrifugi li jistg˙u jarrikkixxu kemm l-uranju, kif ukoll il-plutonju. G˙adu mhuwiex mag˙ruf f’liema stadju jinsab dan l-iΩvilupp, però, fil-jiem li g˙addew, esperti nukleari ÇiniΩi sostnew li l-Korea ta’ Fuq jaf di©à g˙andha 20 missila nukleari fil-pussess tag˙ha.

Lee Joon-Seok, il-kaptan tal-bastiment li s-sena l-o˙ra g˙ereq u ˙alla 304 persuna mejta fl-ib˙ra tal-Korea t’Isfel, instab ˙ati ta’ omiçidju minn qorti tal-appell tal-istess pajjiΩ. Il-kaΩ deher quddiem din il-qorti hekk kif l-avukati prosekuturi appellaw deçiΩjoni preçedenti li sabet lil Joon-Seok ˙ati biss ta’ negli©enza. B’hekk, is-sentenza tieg˙u issa saret ta’ g˙omor il-˙abs u mhux 36 sena kif ing˙ata ori©inarjament. Min-na˙a l-o˙ra, il-qorti naqqset il-piena tal-in©inier talbastiment illi s-sentenza ta’ omiçidju li kellu issa saret wa˙da ta’ negli©enza.

18 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ PERSONALITÀ

JAFFAXXINAH IT-TEMP, TANT LI BEDA JBASSRU RAMONA PORTELLI tintervista lil ANDREA MUSCAT

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

G˙al Andrea, it-temp huwa xi ˙a©a affaxxinanti u xtaq li nnies jibdew jinteressaw ru˙hom fih u jifhmuh aktar. Xtaq ukoll jo˙loq post fejn innies setg˙u jsibu risposti g˙al kwalunkwe mistoqsija relatata mat-temp. B’hekk ˙oloq pa©na fuq Facebook li ©©ib l-isem Gozo Weather Page, li tag˙ha Andrea huwa l-amministratur. Il-fatt li qed jag˙mel xi ˙a©a li j˙obb u fl-istess ˙in qed jag˙ti servizz lin-nies tag˙tih sodisfazzjon kbir. B˙ala passatempi fix-xitwa Andrea ovvjament jiffoka fuq storm chasing u lfotografija, u fis-sajf jipprattika wkoll l-astronomija. Xtaqt inkun naf x’tip ta’ strumenti juΩa biex ikun jista’ jbassar it-temp u xi kemm ˙in jie˙u kuljum ja˙dem u jistudja t-temp. “Jien nuΩa sistema kompjuterizzata. L-apparat li jkejjel ir-ri˙, ix-xita u l-umdità huma mqabbda b’sistema wireless ma’ weather station li tittraΩmetti din id-data lil software fuq kompjuter li tidher kontinwament fuq l-internett. Apparti minn hekk, g˙andi software ie˙or li jien nuΩa biex naqra u ninterpreta dawn irriΩultati u b’hekk no˙ro© rapport tat-temp a©©ornat kemm jista’ jkun,” spjegali Andrea. Ta’ min jg˙id li Andrea

Il-bniedem jiddependi ˙afna mit-temp. Fil-fatt, ˙afna fatturi huma marbutin mat-temp b˙all-burdata, it-tip ta’ ˙wejje© li jintlibsu u ˙afna affarijiet o˙ra relatati ma’ ˙ru© u nxir ta’ ˙wejje© fost o˙rajn. Minn dejjem kelli kurΩità kif jinqara t-temp u kif fuq kollox ji©i mbassar minn ©ranet qabel. B’hekk tkellimt maΩ-Ωag˙Ωug˙ G˙awdxi Andrea Muscat li huwa student universitarju mill-G˙arb, G˙awdex, li mindu kellu sittax-il sena beda jbassar it-temp.

jag˙mel dan ix-xog˙ol fuq rapporti tat-temp kuljum u jipprova jΩomm il-pa©na tieg˙u a©©ornata kemm jista’ jkun. Rigward appo©© u rispons, Andrea jsib ˙afna mill-familja tieg˙u u anke s˙abu talUniversità, kif ukoll in-nies li jsegwu l-pa©na tieg˙u fuq Facebook. “Dawn jimlewni kura©© bil-kliem ta’ inkora©©iment li dejjem tawni. Ma dawn irrid inΩid is-siti elettroniçi barranin li regolarment jitolbuni rapporti dwar it-temp ta’ Malta. It-temp ma nqisux b˙alha passatemp biss, iΩda huwa passjoni, u l-aktar ˙a©a li tag˙milni kuntent u tag˙tini sodisfazzjon hija meta n-nies japprezzaw ix-xog˙ol li nag˙mel.” Peress li l-pa©na li jamministra jisimha Gozo Weather Page, staqsejtu liema temp ibassar eΩatt, jekk hux ta’ G˙awdex biss, jew tal-GΩejjer Maltin kollha. Fil-fatt, ikkonfermali li tal-GΩejjer Maltin kollha. “Irrid ng˙id ukoll li, g˙alkemm a˙na Ωg˙ar, it-temp ivarja ˙afna minn post g˙all-ie˙or, speçjalment waqt xi maltempata.” Peress li nisimg˙u b’˙afna li jgergru li t-temp xi drabi ji©i mbassar ˙aΩin, b˙al pereΩempju rapport tat-temp jg˙id li

©ejja x-xita u fil-verità ma tag˙milx, iddiskutejt ma’ Andrea b’liema preçiΩjoni huwa jbassar it-temp, u kemm fil-fatt ikun korrett. “Peress li l-GΩejjer Maltin huma Ωg˙ar ˙afna, xi drabi l-maltemp jg˙addi eΩatt minn mal-kosta, jew minn fuq il-ba˙ar. Dan ma jfissirx li r-rapport tat-temp kien ˙aΩin. Il-mapep g˙attbassir tat-temp li jintuΩaw jinfirxu fuq medda ta’ madwar 80 kilometru. Dan ifisser li l-ba˙ar ta’ madwarna jag˙mel parti minn Malta wkoll. Skont ma jg˙idu n-nies, it-tbassir tieg˙i ©eneralment ikun preçiΩ. Dan na˙seb li min˙abba l-fatt li kontinwament na©©orna lpa©na tieg˙i bl-a˙˙ar rapporti tat-temp,” fissirli Andrea. Reba˙ il-premju tal-aqwa pa©na a©©ornata fuq Facebook Ta’ min jg˙id ukoll li lejn la˙˙ar tas-sena 2014 Andrea reba˙ il-premju tal-aqwa pa©na fuq Facebook mog˙tija minn The Social Media Awards 2014. Din kienet kompetizzjoni dwar il-pa©na fuq Facebook li n-nies ˙asbu li kienet l-a˙jar dwar tag˙rif u informazzjoni u ta’ g˙ajnuna lill-poplu in©enerali. “Il-pubbliku vvota g˙all-pa©na

tieg˙i Gozo Weather Page b˙alha l-a˙jar mis-sezzjoni ta’ tag˙rif u informazzjoni, imbag˙ad bil-voti tal-©urija esperta rba˙t l-a˙jar pa©na fuq Facebook.” Ridt inkun naf xi kemm ˙in kuljum iqatta’ ˙in ja˙dem fuq din il-pa©na tat-temp tieg˙u u jekk jag˙milx dan kollu volontarjament. “F’temp bnazzi ma ndumx aktar minn sieg˙a kuljum, iΩda fil-maltemp inqatta’ sig˙at twal biex inΩomm ilpa©na a©©ornata kemm jista’ jkun biex in-nies ikunu infurmati sew. Iva, dan ix-xog˙ol dejjem g˙amiltu volontarjament.” Iddiskutejt mieg˙u dwar it-tip ta’ domandi li jkollu minn persuni li jinteressaw ru˙hom fittemp. Ikkonfermali li jkollu diversi domandi b˙al, pereΩempju, sajjieda sabiex jaraw g˙andhomx bΩonn itellg˙u d-dg˙ajjes tag˙hom mill-ba˙ar f’kaΩ ta’ ri˙ qawwi, kumitati tal-festa biex jaraw jarmawx jew le f’kaΩ ta’ xita, dawk li ser jaqsmu l-fliegu bejn Malta u G˙awdex, u anke turisti ©ejjin lejn il-GΩejjer Maltin g˙al xi btala. “Ovvjament, ikolli ˙afna domandi dwar affarijiet ta’ kuljum b˙al, pereΩempju xog˙lijiet fuq barra jew çertu

façendi tad-dar,” qalli bi tbissima Andrea. Innutajt li joffri xi ritratti varji minn madwar il-GΩejjer Maltin iffukati fuq it-temp. Xi w˙ud minnhom ikunu ritratti me˙uda minn Andrea stess, iΩda l-parti l-kbira jintbag˙tu min-nies li jsegwu l-pa©na tieg˙u. “Malli nkun naf x’˙in ser tkun fl-aqwa tag˙ha l-maltempata u fejn l-aktar li ja˙kem nitlaq u mmur fil-post. Lejl u nhar ma tag˙milx differenza g˙alija. Jekk ikun hemm bΩonn naqsam minn gΩira g˙all-o˙ra wkoll.” L-interessi ta’ Andrea b˙alissa huma li jkompli ja˙dem bl-istess interess u dedikazzjoni fuq il-pa©na tieg˙u Gozo Weather Page, u li jkompli javvanΩa flistudji tieg˙u fil-meteorolo©ija. “Ix-xewqa tieg˙i hija li nkompli nistudja fuq it-temp. Ixxjenza tal-meteorolo©ija hija vasta ˙afna u hemm diversi karrieri li wie˙ed jista’ jkollu f’dan il-qasam.” Fl-a˙˙ar nett, Andrea xtaq jg˙addi messa©©, speçjalment g˙all qarrejja Ωg˙aΩag˙ talKullÓadd. “LiΩ-Ωg˙aΩag˙ nixtieq ng˙idilhom biex ikomplu jistinkaw u ja˙dmu biex il˙olm tag˙hom isir realtà u ma jaqtg˙ux u jçedu mal-ewwel intopp.”

BUMPING CARS

Nistg˙u ng˙idu li diversi persuni ta’ kull età xi darba jew o˙ra raw jew rikbu xi bumping car f’xi fun park, jew f’xi Ωona fil-©ranet sbie˙ tas-sajf. Sew b˙ala sewqan g˙all-gost, jew biex tinbex lil s˙abek, dawn ilbumping cars ji©u mfittxija minn bosta, b’mod speçjali dawk it-tfal li huma ˙erqana li jsuqu karozza u ma jistg˙ux jag˙mlu dan g˙ax g˙ad m’g˙andhomx liçenzja. Niftakarni ta’ età Ωg˙ira, ta’ kull nhar ta’ Sibt konna ner˙ula lejn Bu©ibba, u wara passi©©ata kont ner˙ila lejn arena talbumping cars g˙al xi dawra jew tnejn fuq dawn il-karozzi. Ivvintati lejn il-bidu tas-seklu g˙oxrin, dawn il-bumping cars komplew jiΩvluppaw maΩΩmien biex illum il-©urnata saru iΩjed siguri biex dak li jkun qed isuq ma’ jkollux inçidenti waqt impatti ma’ bumping cars o˙ra. U˙ud minn dawn l-areni jkollom sinjali biex jidderie©u lillkarozzi f’liema direzzjoni jsuqu, iΩda dawn xorta ma ji©ux osservati g˙ax il-gost hu l’impatt ma’ karozza o˙ra. L-iΩjed popolari Il-Lusse Auto-skooter hija bumping car Amerikana li ©iet mibnija fis-snin g˙oxrin. Din baqet ti©i Ωviluppata maΩΩmien. Fl-opinjoni ta’ ˙afna, din hi l-aqwa bumping car li ©iet ivvintata g˙ax hija b’sa˙˙itha, sigura u ˙afifa. Ìiet mibnija minn Joseph and Robert ‘Ray’ Lusse minn Philadephia. Ma’ dawn kien hemm Dodgem minn Max u Harold Stoehrer ta’ Methuen. Wara dawn, fis-snin sittin, ilkumpanija Disney ippruvat tag˙mel xi karozzi simili li ja˙dmu b’sistema ta’ hovercraft li kienu jissej˙u flying-saucers. Dawn kienu jit˙addmu bl-istess sistema ta’ log˙ba ta’ air hockey ; biss dawn ma kellomx

suççess u fallew wara ftit Ωmien. Kif ja˙dmu Sa mill-bidu li ©ew ivvintati, ilmod li bih ja˙dmu dawn ilkarozzi huwa çirkwit ta’ elettriku sempliçi ˙afna. L-art, li ©eneralment tkun tal-˙adid, jg˙addi kurrent minnha li jmur fil-karozza. Il-kurrent ikompli jg˙addi minn arblu li jo˙ro© minn wara tal-karozza u minnu jitla’ wire tal-azzar li jmiss ma’ xibka rqieqa tal-˙adid u hekk jin˙oloq çirkwit li ji©i kkontrollat minn min ikun qed i˙addem. Hemm xi sistemi o˙ra li ji©u uΩati biex jit˙addmu l-karozzi. Wie˙ed li mhux daqsekk komuni huwa li ji©u stallati numru ta’ vireg tal-˙adid malart li jkunu separati bi spacers li ma jg˙addix kurrent minnhom. Il-vireg ikunu jalternaw b’kurrent differenti minnhom, u r-rota tal-karozza kbira biΩΩejjed li f’kull ˙in tkun qed tolqot Ωew© vireg b’kurrenti differenti fihom. Ta˙t ilkarozza jkun hemm sensiela ta’ brushes metalliçi li jag˙mlu kuntatt mal-vireg. B’hekk jin˙oloq çirkwit komplet u tkun tista’ timxi l-karozza. B’din is-sistema ti©i evitata x-xibka mas-saqaf, iΩda xorta ma tantx kisbet popolarità daqs l-ewwel sistema msemmija. Infatti, dik g˙adha popolari anke sal-lum. Hemm sistemi o˙ra, b˙al karozza li tit˙addem b’batterija biss, però dawn ma jkunux b’sa˙˙ithom ˙afna, g˙alhekk ikunu uΩati biss mit-tfal Ωg˙ar fl-età. Fiex tikkonsisti Kull karozza jkollha lakstu mad-dawra tag˙ha biex limpatt li jsir jitnaqqas ˙afna. MaΩ-Ωmien dan evolva g˙al tubu minfu˙ bl-arja biex l-

impatt ikun wie˙ed ferm inqas. Barra minn hekk, kull karozza jkollha Ωew© roti fuq wara u steering li ˙afna drabi jkun finnofs, peress li din il-biçça lkbira kien ikollha riekba fiha persuna wa˙da biss: issewwieq. Ir-rota talisteering kien kwaΩi jdur dawra s˙i˙a; dan jag˙milha façli biex ilkarozza timxi b’lura f’kaΩ ta’ ˙abta ma’ karozza o˙ra li jkun diffiçli jinqalg˙u minn ma xulxin. Barra l- isteering ikollhom ukoll pedala wa˙da biex ti©i aççellerata. MaΩ-Ωmien dawn Ωdidulhom il-batteriji g˙al bozoz b˙al fanali li jkunu jixeg˙lu wkoll. Permezz ta’ dawn il-karozzi ti©i applikata n-Newton’s Third Law. Min hu mid˙la tal-istudju tax-xjenza fiΩika jaf xi tfisser. Fil-qosor, din hija meta jkollok impatt minn Ωew© angoli differenti u r-riΩultat tal-impatt ikun wie˙ed oppost. B’hekk, maΩΩmien, saru mofidiki biex dawn il-karozzi jkollhom stabbbiltà biΩΩejjed biex meta ja˙btu ma jinqalbux. Sintendi, anke l-piΩ ta’ min ikun qed isuq jaffettwa wkoll l-impatt tal-˙abta.

Disinn ta’ bumping car mid-ditta Dodgem li sar bejn l-1920 u l-1930

L-iΩjed arena popolari L-areni jkunu ©eneralment f’forma kwadra jew rettangolari, inkella ovali. Dawn ting˙atalhom kisja ta’ ˙adid graphite biex titnaqqas il-frizzjoni. L-ikbar arena ta’ bumping cars li nsibu fid-dinja ©iet mibnija f’Six Flags Great America, f’Gurnee, Illinois u ©iet imsemmija Rue Le Dodge. Din fiha kwaΩi 600 metru kwadru. Replika tag˙ha ©iet mibnija f’California’s Great America, f’Santa Clara, CA, fl2005. Din fiha traffic island talkonkrit fin-nofs biex tag˙ti direzzjoni lill-karozzi u b’hekk tnaqqas l-ispazju fejn jinstaqu lkarozzi u b’hekk dik ta’ California tibqa’ l-ikbar wa˙da.

Lusse Auto-scooter wa˙da mill-iΩjed bumping cars famuΩi

20 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

PEUGEOT 308 R HYBRID – KAROZZA KOMPLUTA Mill-©urnata tat-tnedija ta’ dan il-mudell, Peugeot 308 reb˙et aktar minn 280,000 connoisseurs madwar id-dinja u dan grazzi g˙all-kwalitajet mhux mag˙rufa f’ segment C . Hekk kif qed tenfasizza fuq listrate©ija internazzjonali tag˙ha, il- marque huwa preΩenti fil-wirja tal-karozzi f’Shangai g˙at-tnedija tat-308 S il-©did fejn ©ie mibni u rreklamat fiç-Çina stess. Irrispettivament mill-istil talbody u l- engine fit , Peugeot 308 hija mag˙rufa l-aktar g˙all-prestazzjoni brillanti tag˙ha meg˙juna bil-versatilità tal-pjattforma tag˙ha EMP2. Issa Peugeot Sport Ωviluppat plugin petrol hybrid powertain ©dida f’din l-istess baΩi.

Il-500hp u l-four-wheel drive push jg˙inu l-konfini tal-˙ila sportiva tag˙ha f’dan is -segment billi toffri prestazzjoni eççezzjonali. Dan il-mudell huwa wkoll rivelazzjoni ta’ disinn uniku fuq ©ewwa b’erba’ seats differenti g˙alihom, fost karatteristiçi o˙rajn. Stil radikali u bilançjat fl-istess ˙in Peugeot 308 R HYbrid g˙andha proporzjonijiet perfetti g˙all-g˙an prinçipali tag˙ha li hi prestazzjoni pura. Fi kliem ie˙or, hija kumpatta b’mod tajjeb ˙afna, bir-roti flerba’ kantunieri li joffru bilanç perfett u dan billi s- seating tat-308 hatchback kien

imqieg˙ed fuq il-pjattaforma EMP2. L-istil eleganti u l-karatteristiçi sportivi tat-308 façilment jintg˙arfu u dan bis-self taddesign codes skopruti fuq ilquartz concept car espressi bil-mod radikali tag˙hom. Bittyres , li ©ew imkabbra b’80mm, il-Peugeot 308 R Hybrid taffaxxinak. It-tarf ta’ quddiem tag˙ha jimponi expressive louvers fuq il-bonnet u l-linji flimkien mal-uçu˙ lixxi tal- mineral bumper . Ilkaratteristiçi tax-xibka jissupplixxu l-500-hp powertrain blarja. L-air scoops tal-©enb jintegraw l-LED indicators filwaqt li l-iscoop çentrali turi lfirma u t-tabella tal-karozza 308 R Hybrid.

Fil-profil, il-linji, li ©ew maqtug˙a jkunu ssikkati madwar il-komponenti mekkaniçi, jaqbdu d-dawl biex b’hekk issewwieq ma tintiliflux l-attenzjoni fuq is-sewqan. IlPeugeot 308 R Hybrid g˙andha kulur blu impressjonanti Ωviluppat apposta bl-uΩu ta’ pigmenti florexxenti u partiçelli tal-˙©ie©. Dan il-kulur ifakkar kemm il- powertrain hybrid kif ukoll id-dell storikament riΩervati g˙all-vetturi f’kompetizzjonijiet FrançiΩi tal-karozzi. Fuq il-bibien ta’ wara, il-blu huwa mqabbel mal-iswed matt li jag˙ti interpretazzjoni differenti ta’ linji ©odda u nodfa tal-karozza, karatteristika partikolari tal-karozzi l-

aktar estremi Peugeot. Fuq wara, Peugeot 308 R Hybrid hija tassew sottavalutata iΩda radikali bl-istess mod. IlpoΩizzjoni ta’ wara tenfasizza l-immani©©jar tal-karozza nnifisha fit-triq filwaqt li spoiler dejjaq fil-quççata tat- tailgate jsa˙˙a˙ l-aerodinamiçi. Aktar minn hekk, imbag˙ad hemm il- bumper b’Ωew© scoops li jg˙inu biex it-temperatura tal-batterija tinΩamm baxxa kemm jista’ jkun u dan billi tin©ibed l-arja s˙una talistess batterija. L-iscoops talarja u l-body sills g˙andhom kulur bajdani simili g˙al dak taç-çeramika u li jkomplu jenfasizzaw il-karattru dinamiku li g˙andha din il-karozza. Peugeot i-Cockpit – disinn effiçjenti g˙as-sewwieq Il-bibien tal-karozza jinfet˙u u jiΩvelaw l-istruttura impressjonanti ta’ ©ewwa mibnija permezz ta’ stretched-out console çentrali u erba’ bucket seats. Il-kuluri u d-disinni mag˙Ωula jiddikjaraw b’mod çar l-g˙an tal-Peugeot 308 R Hybrid; fi kliem ie˙or, il-prestazzjoni. Ilfittings ta’ fuq u l-inforra tassaqaf g˙andhom kulur griΩ sabi˙. Il- bucket seats huma miksija b’©ilda sabi˙a u partikolari ˙afna. Fi tradizzjoni veru sportiva, l-affarijiet ta’ ©ewwa tal-karozza jitlestew permezz ta’ ftit kulur a˙mar speçjalment madwar id- dials , il-markatur taççentru tal-isteering wheel u lconsole çentrali. G˙all-ewwel darba, Peugeot 308 R Hybrid adottat sett ta’ materjali me˙uda mill-firxa li normalment hija riΩervata g˙all-concept cars biss.

kArOzzi kÓ

03|05|2015 21

kullhadd.com

TEST-DRIVE

TOYOTA GT86 Ftit tal-jiem ilu ng˙atajt opportunità g˙al test-drive o˙ra minn Michael Debono Ltd. Din id-darba ing˙atajt l-opportunità biex nag˙mel test-drive tal-karozza GT86. Il-GT86 hija karozza sportiva li bla dubju tisraq l-attenzjoni ta’ min ikun qieg˙ed fit-triq. Diffiçli tara karozza b˙al din u ma tammirax is-sbu˙ija tag˙ha waqt li tkun qed tinstaq. Minkejja li Toyota mhux daqshekk popolari g˙al karozzi sportivi, xorta wa˙da ma beΩg˙ux li jo˙or©u dan it-tip ta’ karozza, bil-g˙an li tag˙mel suççess b˙alma g˙amlu l-mudelli l-o˙ra ta’ Toyota. Wie˙ed mill-bosta karatterstiçi li jispikka fil-GT86, hija bla dubju l-mod ta’ kif tinfeta˙ il-bieba. Meta jkollok irremote taç-çavetta, il-bieba tinfeta˙ u ma tibqax imsakkra billi sempliçiment idda˙˙al idejk wara l-pum. Fil-pront tismag˙ha tifta˙ il- locks b˙allikieku dawwart iç-çavetta. Min-na˙a l-o˙ra, biex tissakkar, kemm sempliçiment tmexxi subg˙ajk fuq sensor li jinsab in-na˙a ta’ wara talpum. Din il-funzjoni sse˙˙ minn min ikollu ç-çavetta birremote fil-but, g˙ax kif titbieg˙ed naqra, ma jsirx kuntatt. Din hija funzjoni li ti©i attrezzata biss f’din il-verΩjoni li hija addizjonali g˙all-Primo. Ir-rikba f’din il-karozza hija wa˙da eççellenti. Rikba baxxa li mal-ewwel t˙ossok komdu fiha. Rikba sportiva g˙alla˙˙ar. Bucket seats li huma komdi ˙afna u ji©u vijabbli f’Ωew© modi, jew kollha tal©ilda, jew bil-©ilda u touches ta’ tapizzerija. Il-poΩizzjoni talisteering tal-©ilda hija wa˙da komda ˙afna wkoll. Fi kliem ie˙or, hija karozza ferm komda li façilment tiffamiljarizza ru˙ek mag˙ha. It-teknolo©ija tal- push/start button die˙la sew. Din ilGT86 ma jonqosx li wkoll ti©i mg˙ammra b’dan. Fi kliem ie˙or, din il-karozza tista’ tit˙addem kompletament ming˙ajr çavetta b’karatteristika li tissejja˙ keyless entry. Ir-radju tal-karozza jista’ ji©i m˙addem sew b’mod manwali u anke di©itali. Mieg˙u jinkorpora wkoll is-sistema bluethoot u anke l-arja kundizzjonata. Interessanti wkoll lispeedometer. Minkejja li ssib dak tradizzjonali, bil-labra, u jinsab fil-©enb fin-na˙a taxxellug, fin-nofs b’mod li jispikka ˙afna ssib ir- rev counter . Fin-na˙a t’isfel tieg˙u mbag˙ad hemm speedometer di©itali biex b’hekk wie˙ed ikun iΩjed preçiΩ fil-veloçità li jkun g˙addej. B’hekk dil-

karozza ti©i mg˙ammra b’Ωew© speedometers. Minkejja li din hija karozza sportiva, allura ti©i b’Ωew© bibien, xorta wa˙da nsibu seat fuq wara g˙al Ωew© passi©©ieri jew tlieta. Dawn ma joqodux daqsekk komdi speçjalment jekk ikunu adulti. Interessanti wkoll il-bagoll ta’ din il-karozza. Minkejja li hija karozza sportiva, il-bagoll huwa xorta wie˙ed imdaqqas mhux ˙aΩin. Il-bieba hija Ωg˙ira iΩda l-kapaçità fuq ©ewwa hija wa˙da spazjuΩa ˙afna. Varjazzjonijiet diversi Din il-karozza ti©i f’diversi varjazzjonijiet. Il-verΩjoni Primo, li hija dik standard hekk kif to˙ro© mill-fabbrika, ti©i mg˙ammra b’diversi karatteristiçi li g˙alihom huma mag˙rufa Toyota. Fost dawn insibu li r-rimmijiet huma ta’ 17-il pulzier; sistema ta’ exhaust doppja, pedali ta’ ©ewwa tal-aluminju, u sistema ta’ monitora©© tal-pressa tattyres, fost ˙afna o˙rajn. Il-verΩjoni GT86, li hija addizzjonali mal-Primo, tinkludi spoiler fuq wara, is-sistema tal-ftug˙ tal-bibien ming˙ajr çavetta (hekk kif spjegata iΩjed qabel), push-start button, cruise control, DRL, headlamp cleaners u dusk sensing headlamps. Ma’ dawn hemm ukoll iΩΩieda tal-verΩjoni Aero, b’Ωieda mal-GT86. Dan jinkludi rimmijiet ta’ 18-il pulzier, spoiler ikbar fuq wara u front, side, u rear skirts. Insibu ukoll il-verzjoni Giallo, li dan ji©i biss f’lewn isfar metallic, stickers suwed fil-©enb, mirja suwed, seats tal-©ilda b’irtokk sofor, u heaters fis-seat ta’ quddiem. Il-verzjoni Aero u Giallo huma Ωidied alternattivi, fejn il-klijent jista’ jag˙Ωel bejn wa˙da u o˙ra, skont ix-xewqa tieg˙u. Kuluri li ji©u bihom dawn ilkarozzi huma a˙mar solidu; hemm ukoll il-kuluri metalliçi li huma oran©jo, blu, griΩ skur, iswed, lewn il-fidda, kif ukoll abjad perla. Din il-karozza dejjem ti©i b’magna 2.0L Euro5, b’200 BHP u emmissjoni CO2 ta’ 181 g/km b˙ala magna manwali. Waqt li magna awtomatika g˙andha emmissjonijiet ta’ 164g/km. VerΩjoni Aero manwali, g˙andha emmissjonijiet ta’ 192 g/km. Dawn it-tlieta huma stmati li ja˙lu 36.2 mil kull gallun. Waqt li verΩjoni Aero awtomatika g˙andha emmissjonijiet ta’ 181 g/km u konsum ta’ 39.8 mpg.

22 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ KAROzzI

VOLKSWAGEN GOLF TIBQA’ FIL-QUÇÇATA FL-EWROPA Skont JATO Dynamics, flewwel kwart tas-sena, ilbejg˙ tal-karozzi ©odda Ewropej kien 8.9% og˙la mill-istess perjodu tas-sena lo˙ra. Fil-fatt, il-bejg˙ g˙axxahar ta’ Marzu tela’ g˙al 11.1%. Dan hekk kif ilVolkswagen Golf baqa’ laktar mudell li nbieg˙, b’Ωieda ta’ 2.9% mill-ewwel tas-sena s’issa, segwit millmudell tal-Fiesta. Fi kliem ie˙or, kemm il-Volkswagen Golf kif ukoll il-Fiesta, s’issa, huma l-aktar karozzi li kellhom bejg˙ din is-sena. Bejg˙ sostanzjali

L-aqwa 10 Mudelli Ditta u Mudell VW Golf Ford Fiesta OPEL CORSA RENAULT CLIO VW POLO FORD FOCUS NISSAN QASHQAI PEUGEOT 208 AUDI A3/S3/RS3 OPEL ASTRA

Marzu 2015 56,269 47,686 40,862 36,217 33,421 32,298 31,499 27,374 24,909 23,546

Marzu 2014 59,198 44,451 33,859 32,439 30,639 30,705 27,934 26,415 21,679 24,172

Marzu 2015 182,880 137,530 118,105 106,123 95,959 87,688 82,980 81,857 80,471 74,082

Marzu 2014 164,476 126,109 113,890 95,826 86,135 82,221 71,797 77,962 66,445 65,536

Ûieda f’% +0.1% +7.3% +20.7% +11.6% +9.1% +5.2% +12.8% +3.6% +14.9% -2.6%

L-ewwel Kwart tas-Sena 2015 133,359 88,155 78,597 79,710 78,648 60,736 65,198 60,682 54,426 47,045

L-ewwel Kwart tas-Sena 2014 129,596 85,590 64,887 74,435 73,374 61,116 53,791 62,418 49,964 46,544

L-ewwel Kwart tas-Sena 2015 434,920 271,714 241,109 241,960 222,010 191,903 180,492 181,901 163,595 169,885

L-ewwel Kwart tas-Sena 2014 392,694 253,157 226,116 215,590 207,616 184,585 157,804 168,891 130,115 157,586

Ûieda f’% +2.9% +3.0% +21.1% +7.1% +7.2% -0.6% +21.2% -2.8% +8.9% +1.1%

L-aqwa 10 ditti Ditta u Mudell VOLKSWAGEN FORD OPEL/VAUXHALL RENAULT PEUGEOT AUDI MERCEDES BMW NISSAN FIAT

Ûieda f’% +11.2% +9.1% +3.7% +10.7% +11.4% +6.6% +15.6% +5.0% +21.1% +13.0%

Ûieda f’% +10.8% +7.3% +6.6% +12.2% +6.9% +4.0% +14.4% +7.7% +25.7% +7.8%

L-aqwa ˙ames swieq Ewropej tal-karozza, ji©ifieri Franza, il-Ìermanja, l-Italja, Spanja u l-Gran Brittanja, s’issa, kollha kemm huma esperjenzaw Ωieda ta’ bejg˙ kull xahar ta’ din is-sena b’mod speçjali kienu rre©istrati ˙afna aktar units meta tqabbel Marzu ta’ din is-sena mas-sena l-o˙ra. Ta’ min wie˙ed jirrimarka wkoll li Spanja rat Ωieda kbira ta’ 41.1% ta’ re©istrazzjoni matul Marzu tas-sena lo˙ra. Fil-fatt, dan il-pajjiΩ ra Ωieda ta’ aktar minn 33,000 unit u dan grazzi g˙at-titjib fl-ekonomija, inçentivi kontinwi ta’ skrappjar li jappo©©jaw bejg˙ privat kif ukoll settur b’sa˙˙tu ta’ kiri fejn dan kien qed jantiçipa aktar talba g˙all-karozzi talkiri fil-perjodi tal-G˙id u ssajf. A mm o n t s o s t a n z j a l i t a ’ bejg˙ kien irre©istrat ukoll fil-Polonja b’Ωieda ta’ 35.6%; l-Irlanda b’Ωieda ta’ 33.2% min˙abba li kien hemm titjib f i l - k un f i d e n z a tal-konsumatur u prezzijiet or˙os tal-karozzi u tal-fjuwil; irRepubblika Çeka b’Ωieda sostanzjali f’xiri li qabel kien pospost min-negozji u li issa

qed i©eddu l-interessi tag˙hom biex tittejjeb lekonomija; kif ukoll kienet irre©istrata Ωieda ta’ 25.7% fil-Latvja. Il-kunfidenza tal-konsumatur Fid-dawl ta’ dan kollu, il-Viçi President tal-informazzjoni fi ˙dan JATO Dyanimics, Brian Walters, sostna li s-suq il©did Ewropew ilu jikber g˙al seba’ kwarti konsekuttivi u b’hekk dan jindika b’mod çar il-kunfidenza tal-konsumatur fl-industrija talkarozzi u l-mudell li tipproduçi. Volkswagen baqa’ laktar mudell fil-quççata b’Ωieda ta’ 10.8% fil-bejg˙ flewwel kwart tas-sena. Ford ©ie fit-tieni post f’Marzu fejn tradizzjonalment ikun fil-quççata fis-suq talGran Brittanja. Aktar minn hekk, Renault Ωamm it-tielet post g˙al dan il-kwart wara bejg˙ qawwi f’Jannar u Frar filwaqt li l-market share talOpel/Vauxhall fil-Gran Brittanja ppermetta li dan ilmudell jie˙u lura t-tielet post g˙ax-xahar ta’ Marzu. RiΩultati inkora©©anti g˙al kumpaniji o˙ra L-aktar g˙axar kumpaniji famuΩi fid-dinja wkoll irre©istraw Ωieda ta’ bejg˙ f’dan il-kwart. B˙al pereΩempju Nissan, li rre©istra Ωieda ta’ 25.7% fil-volum fl-ewwel kwart tas-sena u dan issuççess jista’ ji©i attribwit g˙all-introduzzjoni tal-Pulsar medium hatchback u l mudelli l-©odda tal-Qashqai u X-Trail crossover is-sena lo˙ra. Wara l-aqwa g˙axar kumpanija, Jeep g˙amlet passi kbar ’il quddiem bilmudell ©did ta’ Renegade u Cherokee fejn il-bejg˙ irre©istrat ittrippla fl-ewwel kwart tas-sena l-o˙ra. Nissan Qashqai u l-Opel/Vauxhall Corsa temmew l-ewwel kwart tas-sena b’madwar 20% aktar volum meta mqabbla mal-istess perjodu tal-2014, u dan bis-sa˙˙a talintroduzzjoni tal-mudelli l© o d d a l i v a r a w iΩ -Ω e w © kumpaniji. Apparti Jeep, Mini wkoll g˙amlet avvanzi kbar, tant li l-bejg˙ tag˙ha Ωdied b’ammont inkredibbli ta’ 99% bl-introduzzjoni talmudell hatchback li ˙are© la˙˙ar u biΩ-Ωieda tal- five door versions, filwaqt li lmudelli ©odda tal-MercedesBenz C-Class, Peugeot 308 u Volkswagen Passat kollha kemm huma rre©istraw Ωieda ta’ madwar 40%. Qalb dawn ir-riΩultati inkora©©anti, Walters fisser kif dawn il-prodotti l-©odda qed ikollhom domanda kbira kif ukoll li Ω-Ωieda fis-suq totali jfisser li hemm çans akbar li jkun hemm bejg˙ ta’ mudelli o˙rajn li ilhom hemm iΩda jibqg˙u kompetittivi u mixtieqa mill-konsumatur f’suq daqshekk kumpless.

MADWARNA KÓ

03|05|2015 23

kullhadd.com

IX-XLOKK L-EWWEL ART

Mat-tbexbix ta’ nhar il-Ìimg˙a 18 ta’ Mejju 1565, dehru l-ewwel xwieni Torok fuq ix-xefaq tax-Xlokk. Il-kanuni ta’ Sant’Iermu u Sant’An©lu ©ew sparati biex javΩaw ’l-Imdina u ‘l-G˙awdex bilwasla tal-g˙adu. Mas-sinjal, in-nies bdew jin©abru g˙all-kenn talBirgu u l-Imdina. Sa nofsinhar tal-g˙ada s-Sibt, it-Torok kienu di©à niΩΩlu 3,000 suldat u bdew mexjin lejn iΩ-Ûejtun. Qrib iΩ-Ûejtun saret l-ewwel taqtig˙a mal-Insara. Dan kien il-bidu tal-Assedju lKbir tal-1565. Ix-Xlokk ta’ Malta kienet l-ewwel art li fuqha rifsu tTorok 450 sena ilu. Wara li s-sena l-o˙ra Wirt iΩ-Ûejtun fakkret l-400 sena mill-a˙˙ar ˙bit tat-Torok tal-1614, kien xieraq li din is-sena ning˙aqdu malkumplament tal-pajjiΩ sabiex infakkru g˙eluq l-450 sena millAssedju l-Kbir. Óassejna li din it-tifkira g˙andna niççelebrawha bittwettiq ta’ pro©ett ta’ restawr utli f’©ie˙ il-wirt kulturali li g˙andna fiΩ-Ûejtun. Xtaqna li dan il-pro©ett b’xi mod ikollu x’jaqsam maxXlokk ta’ Malta, l-ewwel art li fuqha niΩlu t-Torok meta invadew lil Malta fl-1565. U g˙alhekk ©ie deçiΩ li ti©i restawrata mappa unika minquxa fil-©ebla Maltija li turi d-dehra tax-Xlokk ta’ Malta bix-xemx tiela’ mil-Lvant. Din il-mappa tinsab fuq il-bieb prinçipali tad-dar tas-Sorijiet Ulied il-Qalb ta’ Ìesù, fi Triq San Luçjan, viçin ˙afna tal-Iskola Primarja taΩ-Ûejtun u li, inçidentalment, kienet ukoll tintuΩa b˙ala wa˙da mill-ewwel skejjel fiΩ-Ûejtun. Min-na˙a ta’ Wirt iΩ-Ûejtun ridna li l-intervent ta’ konservazzjoni u restawr li jsir mill-g˙aqda, ikun wie˙ed professjonali u etikament korrett. Kien g˙alhekk li tqabbdet sabiex tag˙mel dan ixxog˙ol Jane Marie Vella, restawratriçi professjonista miΩ-Ûejtun. Ix-xog˙ol kien jikkonsisti f’tindif, konsolidazzjoni u restawr ta’ partijiet nieqsa u sar matul ix-xahar ta’ April. Il-kxif tal-mappa restawrata saret mill-Ministru tal-Ìustizzja, Kultura u Kunsilli Lokali Dr Owen Bonnici, waqt lejla muΩiko-letterarja nhar ilÓamis li g˙adda.

FTUÓ UFFIÇJALI TAL-FERGÓA TAL-LIBRERIJA TAL-IMTARFA

Waqt li kien qed jitkellem matul il-ftu˙ uffiçjali tal-librerija talImtarfa, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali Stefan Buontempo ˙abbar li l-Gvern dalwaqt jag˙ti aktar g˙ajnuna finanzjarja lil dawk il-kunsilli lokali li g˙andhom il-librerija lokali. Is-Segretarju Parlamentari Stefan Buontempo qal li hawn 52 librerija amministrati mill-kunsilli lokali u l-Gvern ˙ass li l-iskema g˙all-g˙ajnuna lill-kunsilli lokali li g˙andhom ir-responsabbiltà ta’ librerija lokali qed ti©i mtejba b’risq il-libreriji li huma amministrati mill-kunsilli lokali g˙all-©id ta’ dawk ir-residenti li jag˙mlu uΩu minnha. Il-kunsill lokali tal-Imtarfa alloka ba©it speçifikament biex g˙arrinovazzjoni u l-attrezzament tal-librerija bit-tag˙mir teknolo©iku. Stefan Buontempo qal li l-kunsilli lokali joffru sostenn g˙allIstrate©ija Nazzjonali tal-LitteriΩmu. B˙ala sostenn g˙all-Istrate©ija Nazzjonali tal-LitteriΩmu g˙al Kul˙add f’Malta u G˙awdex dan ilGvern qed jinvesti ˙afna flus biex jinxtraw kotba ©odda biex i˙ajru lil kul˙add jersaq lejn il-qari. B’libreriji attrezzati sew u b’g˙aΩla sabi˙a ta’ kotba, il-kunsilli lokali qed joffru u jikkumplimentaw servizzi o˙ra offruti mill-Gvern. Stefan Buontempo kompla jg˙id li meta l-librerija tkun g˙anja fl-g˙aΩla tal-kotba u attrezzata b’g˙odda di©itali moderna, tg˙in lit-tfal u anke lill-adulti jitrawmu fl-im˙abba lejn il-qari u r-riçerka b’mezzi moderni ˙alli dejjem itejbu lilhom infushom u jkomplu ttag]lim tul il-˙ajja, b’hekk itejbu iç-çans tag˙hom g˙al impjieg ta’ livell dejjem aktar g˙oli g˙ax dan il-Gvern ma jrid lil ˙add jibqa’ lura mil-livell li huwa possibbli li jista’ jil˙aq. Dan il-Gvern jemmen ukoll li l-kunsilli lokali g˙andhom joffru sostenn lil kull individwu ta’ kull età. Is-Segretarju Parlamentari Stefan Buontempo temm jg˙id li, g˙alkemm it-teknolo©ija tal-informatika g˙amlet rivoluzzjoni u bidlet l-istil tal-˙ajja, jidher çar li l-ktieb g˙ad g˙andu postu u g˙alhekk huwa importanti li dawn il-libreriji jkomplu jissa˙˙u u ji©u fornuti b’kotba ©odda bil-g˙an li aktar nies jit˙ajru jaqraw.

TKATTIR U TIÌDID TA’ TRADIZZJONI U ESPERJENZI

Il-Grupp Rura mill-Iskozja, li din is-sena se jkun preΩenti waqt G˙anafest Tul mijiet ta’ snin, il-muΩika u tradizzjoni folkloristika g˙addiet minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra u b’hekk baqg˙et ˙ajja fost il-popolin. G˙amlet Ωmien fejn ironikament spiççat b˙ala sottokurrent, grazzi g˙all-kummerçjalizzazzjoni tal-muΩika u l-appell tal-muΩika popolari. Minkejja dan dejjem nistg˙u ng˙idu li infiltrat f’bosta oqsma, kif jixhdu d-Danzi UngeriΩi tal-kompoΩitur rinomat ÌermaniΩ Johannes Brahms; jew fi Ωminijiet iktar riçenti, ir-referenzi lejn kanzunetti antiki folk Britanniçi minn artisti b˙al Traffic u Led Zeppelin. L-istess muΩika folk g˙addiet minn qawmien ©did grazzi g˙all-g˙arfien li ng˙atat minn bosta talenti ta’ Ωg˙aΩag˙ li g˙arfu ssinçerità u s-sbu˙ija tag˙ha. Rajna dan ilqawmien ise˙˙ fir-Renju Unit, l-Italja, l-Istati Uniti, fl-Istati Baltiçi permezz tal-Festival tal-Kant fl-Estonja, u anke fl-Awstralja bl-g˙arfien talmuΩika tan-nies Abori©ini. Interessanti wkoll ittkattir u l-influwenzi ta’ bosta ©eneri folkloristiçi minn pajjiΩ g˙al ie˙or. Min, pereΩempju, kien jobsor li gruppi Maltin b˙al Tribali j˙addnu ddidgeridoo, li hu strument Awstraljan? Dan hu ssabi˙ ta’ meta wie˙ed jiddakkar minn kulturi differenti u, b˙alma ©ara fi lsien pajjiΩna, rajna Ωviluppi ferm sbie˙ li juru l-element poΩittiv talmultikulturaliΩmu, li wkoll da˙al fil-qawmien folkloristiku li rajna tul dawn l-a˙˙ar snin. G˙anafest, il-festival internazzjonali tal-g˙ana, g˙en ˙afna f’dan il-qawmien, anzi dan l-istess festival i©©edded fih innifsu sabiex mhux biss kompla Ωied fid-diversità u l-appell, imma xpruna ˙afna talenti sabiex jo˙or©u b’iktar ideat interessenti u innovattivi. Fl-istess waqt Ωamm ˙ajja t-tradizzjoni antika li, b˙all-istess ilsien Malti, tidentifikana b˙ala ©ens, anzi b˙ala ©ens uniku. Din il-preΩentazzjoni friska g˙enet ukoll biex ©ibdet lejha iktar Ωg˙aΩag˙ u ˙afna turisti li interessaw irwie˙hom fl-g˙anjiet u fil-muΩika u l-istrumenti tradizzjonali Maltin, fosthom il-flejguta, iΩ-ΩafΩafa u Ω-Ωaqq. Din is-sena, G˙anafest qed isir bis-sapport talMalta CHOGM Task Force, b’antiçipazzjoni g˙al-laqg˙a tal-kapijiet tal-Commonwealth, li ser issir f’Novembru li ©ej. Se jkun hemm strumenti li ©ejjin minn pajjiΩi jew re©juni tal-Commonwealth u li tul is-snin ukoll saru popolari ˙afna grazzi g˙all-BBC, speçjalment il-BBC World Service, li tul dawn la˙˙ar 35 sena ppro©etta ˙afna forom folkloristiçi u etniçi u g˙en mhux ftit lil ˙afna talenti sabiex ikomplu jikbru fil-popolarità u fil-kreattività tag˙hom. Jali Diabate se jkun qed jesponi l-aspetti atmosferiçi u ma©içi tal-kora, li hija l-arpa tradizzjonali u popolari fl-Afrika tal-Punent, u llum il©urnata madwar l-Afrika kollha, kif ukoll fi Franza u anke fir-Renju Unit, fejn illum il-©urnata hemm ukoll talenti Ωg˙aΩag˙ Britanniçi b˙al Josh Doughty li ddakkru minn dawn il-muΩiçisti bravi Afrikani u qeg˙din ukoll jiΩviluppaw l-istil tag˙hom stess. Dali Jiabate hu Ωag˙Ωug˙ tenaçi u innovattiv, Ì©ej minn familja popolari ˙afna

fil-muΩika tal-Afrika tal-Punent. Illum il-©urnata jg˙ix Catania, jg˙allem il-muΩika u jdoqq madwar l-Ewropa, u ji©bed ˙afna tif˙ir g˙all-mod kif kapaçi jikkomunika tant tajjeb mal-muΩiçisti Afrikani kif ukoll Ewropej. Kienu l-Beatles u r-Rolling Stones li esponew id-daqq tas-sitar, l-istrument akustiku antik Indjan g˙all-popolin, daqs 50 sena ilu. Warajhom t˙ajru ˙afna iktar talenti, fosthom Fleetwood Mac u Led Zeppelin sabiex il-muΩika popolari tal-Punent ˙adet bixra kompletament differenti. Ashwin Batish g˙araf dawn il-bidliet u ma nistg˙a©eb xejn g˙ax hu jg˙ix California, il-benniena tal-muΩika psikadelika Amerikana, fl-istess Ωmien tal-Beatles u r-Rolling Stones. Huwa ©ej minn familja muΩikali. Missieru huwa Pandit Shiv Dayal Bashir, kantant u direttur muΩikali mill-Indja. Batish, min-na˙a tieg˙u, irnexxielu jnaqqax in-niçça tieg˙u b˙ala daqqaq brillanti tas-sitar, g˙ax kapaçi jadattah g˙allkanzunetti popolari u anke jimprovizza f’oqsma differenti muΩikali. Rura, mill-Iskozja, sejrin jippreΩentaw muΩika Keltika mimlija emozzjoni u melodija. Huma xempju tal-karattru SkoççiΩ, determinat u patrijott, b’muΩika li hija ener©etika ˙afna. Rura jdoqqu strumenti tradizzjonali Keltiçi b˙all-fifra, ilflawt, il-vjolini u l-bodhran fi stil li jirrifletti ˙afna l-passjoni kbira li g˙andhom g˙al art twelidhom. Reb˙u bosta unuri u l-muΩika tag˙hom illum xterdet lil hinn mill-BBC Radio Scotland jew il-BBC World Service, g˙ax tindaqq f’bosta stazzjonijiet speçjalizzati – minn New York sa New Zealand – insomma, kull fejn hemm jg˙ixu nies ta’ nisel SkoççiΩ jew IrlandiΩ! Ma’ dawn il-protagonisti rridu nΩidu l-protagonisti Maltin, kemm Ωg˙aΩag˙ kif ukoll veterani, li se jkomplu jins©u bizzilla sabi˙a muΩikali li g˙andha tibqa’ fl-im˙u˙ ta’ kull min g˙andu g˙al qalbu muΩika tradizzjonali li hi ma˙duma b’seng˙a u arti. Artisti Ωg˙aΩag˙ b˙al Rita Pace, Yvette Buhagiar, Evan Plumpton, Corazon, u muΩiçisti llum mog˙nija b’çerta esperjenza b˙al Walter Vella u Domenic Galea, flimkien ma’ bosta g˙annejja u muΩiçisti o˙ra, sejrin joffru muΩika u kant li juri kemm avvanzat l-g˙ana Maltija tul dawn l-a˙˙ar snin. Mag˙hom irridu nΩidu s-seng˙a taΩ-Ωfin tal-Flamenco, millAllegria Dance Company, u t-tag˙lim tas-snajja’ folkoristiçi lit-tfal g˙ax, wara kollox, l-g˙ana u lfolklor huma g˙odda importanti ˙afna ta’ tag˙lim. Ming˙ajr ebda dubju, ˙afna millmuΩiçisti Ωg˙aΩag˙ Maltin g˙arfu l-importanza tal-qawl Malti ‘kliem ix-xi˙ Ωomm fih’. MalmuΩika u Ω-Ωfin irridu nΩidu s-snajja’ u l-ikel Malti li mill-©did se jkun g˙all-wiri u g˙all-bejg˙ minn bosta gabbani waqt dan il-festival. G˙anafest, li mill-©did se jsir fil-©onna pittoreski tal-Argotti, il-Furjana, huwa mera tal-passat, il-preΩent, u anke l-futur ta’ pajjiΩna, grazzi g˙all-bosta kanzunetti li jirriflettu l-istorja sinjura u l-qag˙da soçjali Maltija llum, g˙all-inqas g˙al min verament japprezza l-muΩika tag˙na.

24 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoSkopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-lum 1906: L-E©ittu, ikkontrollat mill-Brittaniçi ja˙taf il-peniΩola Sinai mit-Turkija. 1919: L-Emir Afgan Amanoellah jibda gwerra kontra l-Gran Brittanja. 1926: Strajk ©enerali Brittaniku: tliet miljun ˙addiem jappo©©jaw lill-˙addiema tal-minjieri. 1938: Jibdew jintuΩaw il-kampijiet tal-konçentrament fi Flossenburg. 1942: In-NaΩisti jordnaw lil-Lhud OlandiΩi jilbsu l-istilla Lhudija. 1945: Il-bastiment ÌermaniΩ Cap Arcona, mg˙obbi bilpri©unieri, ©ie mg˙erreq mir-Royal Air Force matul it-Tieni Gwerra Dinjija. Inqatlu 5,800 persuna – wa˙da mill-akbar telfiet ta’ ˙ajja fuq il-ba˙ar.

“L-ikbar periklu g˙all-familja fil-qofol ta’ kull soçjetà li l-idoli tag˙ha huma l-pjaçir, il-kumdità u l-indipendenza, tinsab fil-fatt li n-nies jaslu jag˙lqu qlubhom u jsiru boloh.” Il-Papa Ìwanni Pawlu II

1960: Id-dar Anne Frank tinfeta˙ f’Amsterdam, l-Olanda. 1968: Issir l-ewwel operazzjoni ta’ trapjant tal-qalb fil-Gran Brittanja. Din saret fin-National Heart Hospital f’Marylebone, Londra. 1969: Jimi Hendrix jisfa arrestat wara li uffiçjali tad-dwana KanadiΩa sabu l-eroina f’vali©©a tieg˙u. 1971: L-amministrazzjoni Nixon tarresta 13,000 protestant kontra l-gwerra, fi tlett ijiem. 1979: Margaret Thatcher issir l-ewwel prim ministru mara talIngilterra.

1982: Il-President Amerikan Ronald Reagan jibda xandiriet ta’ ˙ames minuti, kull ©img˙a fuq ir-radju.

jingÓaqad ma’ miSSieru wara 24 Sena Ìuvni ÇiniΩ li 24 sena ilu nsteraq minn mal-posta tal˙axix fejn kien ibig˙ missieru, fl-a˙˙ar re©a’ ng˙aqad mieg˙u. Dak iΩ-Ωmien Sun Bin kellu biss erba’ snin. Kien akkumpanja lil missieru fis-suq tal-belt ta’ Chengdu, mnejn insteraq. Illum, li Sun g˙andu 28 sena, sar jaf li kien inbieg˙ lill-©enituri adottivi tieg˙u, koppja fqira u bla tfal, g˙allprezz ta’ £250, u ttie˙ed joqg˙od 1,000 mil bog˙od. Il©uvni rrakkonta li l-fatt li min xtrah kellu j˙allas il-flus g˙alih, kien ifisser li kien hemm bog˙od mhux ˙aΩin bejniethom. Jistqarr li kiber i˙obb lill©enituri l-©odda g˙ax dejjem kienu twajba mieg˙u, iΩda minn dejjem ˙ass li kellu jsib

lill-veri ©enituri tieg˙u. Meta ˙ass li kiber biΩΩejjed, beda jfittixhom bla ma wera lil dawk li adottawh, g˙ax ma riedx jiksrilhom qalbhom. It-tfittxija bdiet ˙ames snin ilu u permezz tad-DNA u d-database tal-Gvern, sab lil xi ˙add li jaqbel ma’ tieg˙u. Missieru Ku ta’ 45 sena u ommu Lo, qattg˙u erba’ snin jivvja©©aw maç-Çina bit-tama li jsibu lil binhom, iΩda qatg˙u qalbhom g˙al kollox fl-1995. Bil-fer˙ f’qalbu, Ku, dakinhar li ltaqa’ ma’ ibnu qal: “G˙ad g˙andi fuqi r-ritratt li ˙adtlu erbat ijiem qabel ma’ g˙eb. “Kont inbig˙ il-˙axix fis-suq tal-ikel f’Chengdu. Kelli klijent li kont qed naqdih u x˙in fittixt lil ibni nsib li sparixxa. Kulma kien fadalli tieg˙u hu

dan ir-ritratt, li n©ibed meta kellu erba’ snin u ©imag˙tejn. “Qattajna s-snin, jien u marti, nivvja©©aw. Fl-a˙˙ar, tant inkeddet, li marti mietet qabel Ωmienha.” Ku rrakkonta li ma stenniex wisq mid- database tad-DNA, iΩda kien fer˙an se jtir meta rçieva telefonata, tinfurmah li ibnu kien instab. Il-pulizija ta’ Chengdu qalet li qed jinvestigaw il-kaΩ u arrestaw kompliçi suspettat, milli kien bieg˙ lil Sun Bin lill©enituri adottivi tieg˙u. Il-©uvni qal li hu kuntent li re©a’ ng˙aqad ma’ missieru u o˙tu, li twieldet fl-1995 u ma jridx li jittie˙du passi kontra l©enituri li adottawh. Mhux hekk biss, talli lest jie˙u ˙sieb liΩ-Ωew© familji.

Sejba ta’ miljun mummja

1983: Il-mexxej Sovjetiku Andropov inaqqas l-armi nukleari fl-Ewropa. 1988: Kunsinna ta’ 4,200 kilogramm kokaina Kolombjana tinqabad f’Tarpon Springs, fi Florida. 2007: It-tifla IngliΩa Madeleine McCann tisparixxi mis-sodda tag˙ha f’appartament tal-vaganzi fi Praia da Luz, fil-Portugall. 2009: Veronica Lario, mart il-Prim Ministru Silvio Berlusconi, t˙abbar li se titlob id-divorzju.

Çimiterju li kien fih aktar minn miljun katavru uman mummifikat g˙adu kif instab waqt t˙affir fiç-çentru tal-E©ittu. Dan ikkonfermawh l-arkeologi. Ix-xjentisti qalg˙u aktar minn 1,700 mummja, ippriservati miss˙ana niexfa tad-deΩert firre©jun Faiyum fl-E©ittu, madwar 96 kilometru fin-na˙a t’isfel talKajr. IΩda dawk li qed jiskavaw jemmnu li jaf hemm madwar miljun minn dawn il-mummji, midfunin f’qatg˙at tal-©ebel talfranka, fejn u˙ud minnhom jinsabu f’fond ta’ madwar 22.9 metru. Hu mifhum li dawn il-mummji

ndifnu madwar 1,500 sena ilu, bejn l-ewwel u s-seba’ seklu Wara Kristu, meta l-E©ittu kien ikkontrollat mill-imperi Rumani u BiΩantini. Kontra l-fdalijiet mummifikati famuΩi li kienu nstabu fl-E©ittu, dawn il-mummji nstabu f’oqbra tal-massa u jidhru li aktar setg˙u kienu çittadini ordinarji milli nies irjali jew figuri importanti. Madankollu, x-xjentisti baqg˙u m˙awdin g˙all-fatt ta’ dan innumru kbir ta’ mummji, peress li l-villa©© qrib hu çkejken ˙afna u g˙alhekk ma kienx hemm ˙tie©a ta’ çimiterju hekk

kbir. Ter©a’, il-belt l-aktar viçina, imsej˙a Philadelphia g˙ar-Re Ptolemy II Phiadelpus, g˙andha wkoll iç-çimiterji tag˙ha. Fost il-mummji skavati, l-arkeologi kixfu wa˙da ta’ ra©el li kien twil 213 çentimetru (aktar minn seba’ piedi). Interessanti kienet ukoll is-sejba li tat x’tifhem li dawk b’xag˙ar safrani kienu midfunin f’na˙a, waqt li dawk b’xag˙ar skur, na˙a o˙ra. Il-mummji misjuba g˙adhom ilkoll bl-organi interjuri intatti, u g˙alhekk, skont ilProfessur Kerry Muhlestein, kienet il-klima u l-ambjent taddeΩert li ppriserva ©isimhom.

KUN Af KÓ

03|05|2015 25

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

IL-PRESIDENTI TAL-ISTATI UNITI LI ÌEW ASSASSINATI

Fl-lstati Uniti, il-presidenti u viçi presidenti jin˙atru kull erba’ snin u jrid ikollhom iktar minn 35 sena. Iridu jkunu mwielda u çittadini Amerikani u g˙exu iktar minn 14-il sena fl-Istati Uniti. President ma jistax jin˙atar tliet darbiet. L-ewwel President kien George Washington li serva bejn l-1789 u l-1797. Barak Obama huwa l-44 President u ilu jservi mill-2009, u huwa huwa lewwel President Afro-Amerikan.

Henry Rathbone kien ©ie ferut b’daqqa ta’ stallet f’sidru meta ipprova jaqbad l-aggressur. Abraham dam f’koma disa’ sig˙at u miet l-g˙ada 15 ta’ April, fis-7.22 ta’ fil-g˙odu. Booth kien inqabad u maqtul b’tir misSur©ent Boston Corbett fis-26 ta’ April 1865. Il-Viçi President Andrew Johnson u s-Segretarju tal-Istat William H. Seward kienu wkoll filmira li ji©u assassinati, imma l-komplott kien sfaxxa.

Assassinji

James A. Garfield

Attentati ta’ qtil fuq il-presidenti talAmerika saru madwar 20. Fosthom kien hemm erbg˙a fatali li kienu: Abraham Lincoln (is-16-il President), James A. Garfield (l-20 President), William McKinley (il-25 President), u John F. Kennedy (il-35 President). Theodore Roosevelt (is-26 President) u Ronald Reagan (l-40 President) kellhom ukoll attentat fuq ˙ajjithom, imma kienu sofrew biss ©rie˙i ˙fief. B’eççezzjoni ta’ Lyndon Johnson (is36 President), il-Presidenti kollha wara l-assassinju ta’ J.F. Kennedy kellhom theddida fuq ˙ajjithom.

L-assassinju ta’ James Garfield kien se˙˙ f’Washington DC, is-Sibt 2 ta’ Lulju 1881, fid-9.30 ta’ filg˙odu, inqas minn erba’ xhur mill-˙atra tieg˙u ta’ President. Charles J. Guiteau kien spara lil Garfield b’revolver kalibru ·442 Weblet Bulldog, u laqtu f’dirg˙ajh u f’dahru. Garfield kien miet fid-19 ta’ Settembru 1881, ˙dax-i1 ©img˙a wara, b’infezzjoni tal-feriti li kien ©arrab. Guiteau kien arrestat millewwel u mtella’ l-Qorti akkuΩat bi qtil. Il-©uri kien beda fl-14 ta’ Novembru 1881 u spiçça fil-25 ta’ Jannar 1882. Guiteau nstab ˙ati u ng˙ata l-piena tal-mewt. Minkejja l’appell, Guiteau kien ©ie mg˙allaq fit-30 ta’ Ìunju 1882 fid-distrett ta’ Columbia, jumejn biss qabel lanniversarju tad-delitt. Fix-xhieda ntqal li Guiteau kien ibati minn diΩordni fil-mo˙˙. Il-mottiv tad-delitt kien sempliçiment g˙ax Guiteau inqabeΩ b’˙atra ta’ Ambaxxatur ta’ Franza. Intqal ukoll li Guiteau kien

L-ewwel kaΩ: Abraham Lincoln Fl-14 ta’ April 1865, jum il-Ìimg˙a lKbira, Abraham Lincoln kien ©ie assassinat b’tir f’rasu minn pistola, kalibru ·44 Derringer, minn John Wilkes Booth, waqt li kien qieg˙ed jara dramm flimkien ma’ martu Mary Todd u Ωew© mistednin fit-teatru Ford f’Washington DC. Is-Sindku

kiteb id-diskors Garfield.

tar-reb˙a

ta’

William McKinley Fis-6 ta’ Settembru 1901, waqt li William Mckinley kien qieg˙ed jattendi wirja tal-Pan American fit-Tempju tal-Musika, f’Buffalo, New York, ©ew sparati Ωew© tiri lejh minn çertu Leon Czolgosz. Leon kien ˙eba’ ir-revolver kalibru ·32 f’faxxa mdawra ma’ jdejh. McKinsley kien intlaqat f’Ωaqqu minn wa˙da mil-balal fejn miet tmint ijiem wara. Mal-isparatura Leon ©ie mdawwar u msawwat g˙all-mewt mill-4th Brigade, il-Gwardja Nazzjonali u l-Pulizija. Kul˙add kien ˙aseb li bix-xebg˙a li qala’ ma kienx se jwassal sal-©uri. Però, irnexxielu jirkupra u fl-24 ta’ Settembru kien deher quddiem il-Qorti Federali u kkundannat g˙all-mewt. L-esekuzzjoni saret bis-si©©u tal-elettriku fil˙abs ta’ Auburn fid-29 ta’ Ottubru 1901. Fil-Qorti Czolgosz ma qalx irra©uni g˙ala kien qatel lil McKinley. John F. Kennedy Fit-22 ta’ Novembru 1963, waqt li Kennedy flimkien ma’ martu Jacqueline kienu g˙addejjin bilkarozza mikxufa qalb folla nies f’Dallas, Texas, kien ©ie milqut minn balla li nifditlu g˙onqu u rasu. Kennedy kien ©ie ddikjarat mejjet nofs sieg˙a wara mit-tobba ta’ Parkland Memorial Hospital. Lee Harvey Oswald kien arrestat ftit tal˙in wara. Fl-24 ta’ Novembru 1963,

waqt li Oswald kien se jitressaq ilQorti, immanettjat u f’idejn id-ditektiv Jim Leaville, resaq lejh Jack Ruby u sparalu kiesa˙ u biered. Ruby kien qal li ddispjaçih bl-assassinju ta’ Kennedy. Lee Osward miet ftit wara. Barak Obama, il-President attwali tal-Istati Uniti, kien fost dawk li kellhom xi forma ta’ theddida fuq ˙ajjithom • Cousins Tharin Gartrell, Shawn Adolf u Nathan Johnson kienu marru Denver bil-˙sieb li jassassinaw lil Obama waqt meeting tal-Konvenzjoni Demokratika Nazzjonali tal-2008. Dawn kienu ©ew arrestati. • F’Tennessee, Paul Schiesselman u Daniel Cowart kienu g˙amlu ˙sieb li jid˙lu fil-karozza ta’ Obama u jift˙u n-nar fuq Obama. It-tnejn kienu arrestati u mtellg˙in il-Qorti fejn ammettew l-akkuΩa u we˙lu 10 u 14il-sena pri©unerija rispettivament. • Kien sar kumplott f’Istanbul, itTurkija, biex jinqatel Obama waqt summit tal-Alliance of Civilizations. F’April 2009, ra©el ta’ origini Sirjana ifalsifika l-identità u g˙amel tabirru˙u li kien ©urnalista ta’ Al-Jazeera. Kien inqabad mis-sigurtà Torka u nstab li kellu sikkina f’˙obbu. • F’Novembru 2011, Oscar Ramiro Ortega-Hernandez qal li hu Ìesù Kristu u Obama huwa l-antikrist. Kien mar quddiem il-White House u beda jispara b’rifle semiawtomatika. Óadd ma ndarab. • L-a˙˙ar kaΩ sar f’April 2013 meta Obama irçieva ittra bi traççi tar-ricin. Ricin hija sustanza tossika li jekk ixxomma tista’ toqtlok.

26 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ MADWARNA

APPELL GÓAL APPOÌÌ URÌENTI FIN-NEPAL WARA T-TERREMOT TA’ NHAR IS-SIBT 25 TA’ APRIL 2015 SOS Malta qed tipprepara biex tag˙ti l-g˙ajnuna neçessarja lil dawk affettwati mit-terremot devastanti fin-Nepal, li s’issa qatel madwar 6000 ru˙ u ˙alla partijiet tal-pajjiΩ imfarrkin. SOS Malta se jkunu qed ja˙dmu flimkien man-nies li digà qeg˙din fil-post jag˙tu lewwel g˙ajnuna u jevalwaw il- ˙ti©ijiet ta’ dawk affettwati . L-g˙an hu li jin©abru l-fondi g˙ax-xiri tal-ikel, l-ilma u o©©etti o˙ra sanitraji g˙an-nies li tilfu djarhom fit-terremot. It-terremot laqat Ωona bejn ilbelt kapitali tan-Nepal, Kathmandu, u l-belt ta’ Pokhara ftit wara l-11.00am (˙in lokali) nhar is-Sibt 25 ta’ April 2015. Fuq kejl ta’ 7.9 fuq l-iskala Richter, çaqliq qawwi n˙ass ukoll fl-in˙awi tal-madwar, b˙al Bangladexx, ilPakistan u l-Indja, waqt li tterremot ikkawza valangi filHimalayas. L-g˙add totali ta’ dawk maqtula mit-terremot g˙adu mhux mag˙ruf. S’issa madwar 6000 fatalità ©ew irrappurtati, inkluΩ 34 fl-Indja tat-Tramuntana u wie˙ed fil-Bangladexx, iΩda dan in-numru huwa mistenni li jiΩdied. Huwa ma˙sub li mas-600,000 persuna huma ma˙suba li mietu jew indarbu

serjament. SOS Malta qed tniedi dan lappell ur©enti biex jin©abru fondi g˙al din il-kawΩa umanitarja u miΩuri ta’ rikupru u sapport. Membri tal-pubbliku jistg˙u jibag˙tu donazzjonijiet lil: SOS Malta, 10, Triq il Ward, Sta Venera, SVR 1640, jew permezz ta’ trasferiment ta’ flus f’wiehed mill-kontijiet bankarji ta’ SOS Malta miftu˙in apposta g˙al dan ilg˙an:

APS a/c 20000245111 HSBC a/c 006070932050 BOV a/c 40013974950 Donazzjonijiet jistg˙u jsiru wkoll permezz tas-sit elettroniku: http://www.sosmalta.org/donate_now Nappellaw lill-pubbliku Malti biex jg˙in lill-vittmi affettwati li, waqt li qed jibku t-telfa talqraba taghhom, qed jit˙abtu biex jer©g˙u jibdew mill-©did. SOS Malta se tg˙addi l-fondi mi©bura lejn g˙ajnuna immedjata u assistenza ta’ rkupru g˙all-komunitajiet affettwati u l-persuni li g˙andhom id-djar im©arrfa u sa˙ansitra tilfu lqraba taghhom.

ILLEJLA GÓAT-TEATRU BOV JÌEDDED IS-SAPPORT TIEGÓU

Tliet kummiedji f’lejla wa˙da, nhar is-SIbt 9 u l-Óadd 10 ta’ Mejju fit-Teatru Salesjan. Passaport ta’ m˙abba hija kummiedja b’kitba ta’ Harold Brighouse, u traduzzjoni u direzzjoni ta’ Tonio Vassallo Annie Askwith g˙andha suspetti kbar li r-ra©el tag˙ha Fred g˙andu relazzjoni ma’ mara o˙ra. Jidher ukoll li sar i˙obb ilqatra hekk kif kuljum ji©i tard mix-xog˙ol u b’ri˙a taqsam ta’ xorb. G˙alhekk, sabiex tie˙u vanta©© mis-sitwazzjoni u blg˙ajnuna tal-‘ku©in’ tag˙ha il-Kaptan Walters, hi ser tkun tista’ taqta’ xewqitha u l-˙olma tag˙ha li ddur id-dinja issa ser issir realtà. Imma l-affarijiet mhux dejjem ikunu kif wie˙ed ipin©ihom. Kemm Annie u kemm o˙t Fred, Ellen, jispiççaw isibu ru˙hom f’sitwazzjoni imbarazzanti meta ji©u wiçç imb wiçç mar-realtà. Óarsa ’l isfel hija kummiedja b’kitba ta’ Maria Vella, u b’direzzjoni ta’ Lino Ferris. Óarsa ’l isfel g˙andha kitba ori©inali ta’ Maria Vella li g˙al ˙afna snin kienet wa˙da mill-atturi ewlenin tal-atturi Salesjani kif ukoll fis-xena lokali. Dan it-tip ta’ kitba taqa’ ta˙t il-kategorija ta’ black comedy li, b˙ala ©eneru ta’ kitba, ©iet introdotta minn Andre Breton fis-sena 1935. Il-komiçità tal-kitba to˙ro© minn satira u xettçiΩmu li ˙afna drabi jittrattaw su©©etti fuq il-mewt. Tliet karattri jsibu ru˙hom f’post misterjuΩ u jiltaqg˙u ma xi ˙add li jipprova jispjegalhom fejn qeg˙din u x’jistennew. Li tqatta’ l-eternità ma’ tnejn min-nies li ma tafhomx u fi spazju limitat jista’ jwasslek g˙al disprament u anke ©enn! Id-distakk bejn ˙olm u realtà ma jibax jeΩisti. Lord Summers il-Ìdid hija kummiedja b’kitba ta’ Salvino Vella u direzzjoni ta’ Paul Vella. Manwel Buhagiar, gabbillot KemmuniΩ b’edukazzjoni baxxa, wiret it-titlu ta’ Lord, u mieg˙u wiret ˙afna flus, rikkezzi u villa kbira f’Malta kompluta bis-servi. Dan it-titlu u l-©id kien qieg˙ed jistenna li jirtu Mr Valley, u malli dan sar jaf li ma kienx hu lwerriet, ra kif g˙amel sabiex jipprova je˙les minn Manwel Buhagiar biex il-wirt ji©i g˙andu. Nies nobbli li, malli saru jafu min kien il-werriet ta’ dan il-©id, bdew immorru l-villa sabiex jiltaqg˙u ma’ Manwel Buhagiar. Min beda jitolbu flus biex jg˙in lill-fqar u min jitolbu l-flus biex jg˙in lil xi organizzazzjoni o˙ra. Manwel Buhagiar isib ru˙u f’sitawazzjonijiet li ma kienx imdorri bihom.

Bank of Valletta u l-Kamra tal-Kummerç G˙awdxija ©eddew b’mod uffiçjali l-ftehim ta’ kollaborazzjoni g˙at-tliet snin li ©ejjin. Matul dan il-perjodu, iΩ-Ωew© entitatijet ser joffru ssapport kon©unt tag˙hom lill-komunità tannegozjanti G˙awdxija. Dan il-ftehim ©ie ffirmat minn Charles Borg, Kap EΩekuttiv tal-Bank of Valletta, u Michael Grech, President tal-Kamra tal-Kummerç G˙awdxija. Charles Borg esprima s-sodisfazzjon tieg˙u g˙at-ti©did ta’ kollaborazzjoni li tmur lura aktar minn g˙axar snin. “Dan il-ftehim jag˙ti evidenza tan©ibbli tal-impenn tal-Bank sabiex jg˙in fl-iΩvilupp ekonomiku u infrastrutturali f’G˙awdex,” qal is-Sur Borg. “A˙na kun-

tenti bl-opportunità li nag˙tu sapport lill-Kamra tal-Kummerç bil-g˙an li jkun i©©enerat aktar tkabbir ekonomiku f’din il-gΩira,” kompla jispjega. Waqt li rrikonoxxa l-valur tas-sapport kontinwu min-na˙a tal-Bank of Valletta, is-Sur Grech qal: “A˙na ninsabu kuntenti li ser inkomplu bis-s˙ubija tag˙na mal-Bank of Valletta. Nemmen li dan il-ftehim ser ikun ta’ benefiççju g˙all-komunità tan-negozji f’G˙awdex. Qed in˙arsu ’l quddiem sabiex inkomplu na˙dmu mill-viçin mal-Bank fuq opportunitajiet varji.” Imwaqqfa fl-1999, il-Kamra tal-Kummerç G˙awdxija tippromovi l-interessi tal-operaturi ta’ negozji f’G˙awdex.

Skeda kÓ

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 11.15 11.30 12.30 12.40 13.00 14.00 15.00 15.30 16.25 17.30 17.40 18.25 19.30 20.25 21.30 23.00 23.30

03|05|2015 27

kullhadd.com

One News Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paperscan Aroma Kitchen (R) Identità (R) Cibus One News Telebejg˙ In D House (R) Tete-A-Tete (R) Popcorn (R) On D Job (R) Mad-Daqqa T’ghajn (R) One News On D Road In Demand (R) One News It-Tfal (Eps 28) L-Argument Corpus Delicti One News

07.00 08.00 09.00 10.00

06.00 Film: La Città Ideale 06.30 Nautilus 07.00 Marvel Agents Of S.H.I.E.L.D. Il Principio Della Fine 07.40 Lassie 08.30 Heartland 10.00 I Suricati 10.45 Cronache Animali 11.30 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 Tg2 Giorno 13.30 Tg 2 Motori 13.45 Quelli Che Aspettano 15.30 Quelli Che Il Calcio 17.05 Tg2 L.I.S. 17.10 Stadio Sprint 18.10 90° Minuto 19.35 Squadra Speciale Cobra 11 20.30 Tg2 21.00 N.C.I.S. 21.45 C.S.I. 22.40 La Domenica Sportiva

06.00 07.05 07.20 08.40 10.20 11.05

07.00 07.30 07.50 10.00 11.00 11.35 13.30 14.00 14.40 16.15 20.00 20.30

10.45 11.45 12.30 14.00 14.05 15.30 16.30 17.00 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.10 20.40 21.40 21.45 23.15

11.10 12.55 14.00 14.15 14.30 15.00 15.05 16.30 18.05 19.00 19.30 20.00 20.10 21.40 23.25

Net News Gateway To Miss World (R) G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Il-Óadd fi Sqallija L-Istandard Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News What’s For Dinner News Feed Net News News Feed Flusek (R) Vittmi Net News Replay Net News

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.45 21.30 21.35 22.35 23.00 23.30

News Loop Sports Science Madwarna Xjenzarti Gadgets Househunt Malta u lil hinn minnha News Óadd G˙alik News Óbieb u G˙edewwa News G˙awdex illum Paq Paq on Test Nivestigaw x’Qed nieklu DOT EU News Merlin – Series 05 Headline News Rajtx ma Rajtx Madwarna News Malta u lil hinn minnha

Fuori Orario. Cose (Mai) Viste Pillole Canzonissima Film: Sansone Contro I Pirati Film: Amori Miei Community – L’Altra Italia Figu – Album Di Persone Notevoli Elisabetta II Tgr Il Posto Giusto Tg Regione Tg3 In 1/2 Ora Tg3 Lis Film: Ecco Fatto Film: Agenzia Riccardo Finzi Praticamente Detective Kilimangiaro Tg3 Tg Regione Blob Che Tempo Che Fa Report Tg3

06.15 06.30 06.51 07.26 07.34 07.55 08.25 10.15 12.25 13.00 14.00 16.00 18.30 19.00 21.25 23.30

Televendita Media Shopping Le Regole Dell’amore I Puffi Titti E Silvestro Scooby Doo Show/Scooby-Doo Dragons Lupin Asini Studio Aperto Sport Mediaset XXL Tremors (Tremori) Dragon – La Storia Di Bruce Lee Studio Aperto Tutti Pazzi Per l’Oro Il Cavaliere Del Santo Graal Bats 2

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria Che Tira Gustibus Brevi Amori a Palma Di Majorca Tg La7 Tg La7 Cronache I Kennedy Josephine, Ange Gardien Tg La7 Il Meglio Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 Uccidete La Colomba Bianca 23.00 Qualcuno Sta Per Morire

06.00 06.20 06.45 06.55 07.10 07.30 07.55 08.20 10.15 12.45 13.15 14.00 14.45 15.15 15.55 17.40 18.25 21.00 21.50 23.35

Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Teletubbies Charlie and Lola Nina and the Neurons. In the Lab Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Teletubbies Charlie and Lola Doctors EastEnders Jam and Jerusalem The Weakest Link Doctor Who Up the Women Breaking Pointe Pride and Prejudice Doctor Who Pride and Prejudice Stella Silent Witness Blackout

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 14.30 15.30 16.00 16.30 18.00 19.00 19.30 20.00 21.00 22.00 23.30

Diners Drive-Ins and Dives Chopped Amazing Wedding Cakes Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Chopped Diners Drive-Ins and Dives Chopped Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Rev Run’s Sunday Suppers Siba’s Table. Fast Feasts Best in Chow Chopped Diners Drive-Ins and Dives Siba’s Table

06.00 06.30 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 12.00 14.00 18.00 19.00 21.00 22.00 23.00

Ryan Seacrest with Selena Gomez The Untold Story E! News Style Star THS: Reality Splits Kourtney & Khloé Take the Hamptons E! News Christina Milian Turned Up Keeping Up With the Kardashians E! News Keeping Up With the Kardashians Botched. Boob-Watch Good Work E! News

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 11.40 12.35 13.30 14.25 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering Storage Wars Canada Storage Hunters Auction Hunters Flip Men Wheeler Dealers Treehouse Masters Tanked. Shark Buffet Airplane Repo World’s Toughest Jobs Gold Divers Bear Grylls The Island with Bear Grylls Dual Survival

07.05 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.20 13.45 14.40 15.25 15.55 16.20 16.45 17.30 18.00 18.25 18.50

Bubble Guppies PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Sam & Cat SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Sanjay and Craig

06.00 07.35 09.15 11.05 12.35 14.10 16.30 18.05 20.00 22.00

The Kitchen Toto Lawd Of Gravity The Call Me Mister Submarine X-1 Inspector Clousseau Solomon And Sheba The In Crowd The Program The 7th Dawn State Of Grace

08.30 European Sprint Championship Canoeing 10.30 Horse Excellence 10.35 FEI Global Champions Tour Equestrian 11.40 Horse Excellence 11.45 FIA World Touring Car Championship 12.15 Auto GP Motor Racing 13.15 FIA World Touring Car Championship 15.15 World Championship Snooker 18.30 European Sprint Championship Canoeing 19.30 World Championship Snooker 23.00 Tour of Turkey Cycling

06.00 06.25 10.00 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Meet the Sloths Gator Boys Keiko. The Untold Story Meet The Orangutans River Monsters Biggest & Baddest Wildest Islands North America World’s Wildest Cities Wildest Indochina Mutant Planet Biggest & Baddest I Escaped Jaws Tanked River Monsters Biggest & Baddest Human Prey Swimming With Monsters With Steve Backshall

06.00 07.00 08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.30 13.45 15.00 15.30 16.00 16.30 17.00 19.00 19.30 20.30 20.40 21.00 23.00 23.15

Euronews News Loop Xjenzarti Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Sensilhena Luxdesign Eurovision Young Dancers Madwarna F4 Championship Harbour Life House hunt Personaggi Xjenzarti BOV Premier: Mosta vs Floriana Ghawdex illum Kingdom of Plants A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smieg˙ Madwarna Kontrattakk A˙barijiet bl-IngliΩ News in English

06.00 Parlamento Punto Europa 06.30 Unomattina In Famiglia 10.00 QB: All’Astero Quanto Basta Ho Chi Minh City 10.30 A Sua Immagine 10.55 Santa Messa 11.50 A Sua Immagine 12.00 Recita Regina 12.10 A Sua Immagine 12.20 Linea Verde 13.30 Telegiornale 14.00 L’Arena 16.30 Tg 1 16.33 Che Tempo Fa 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Flavio Insinna Conduce Affari Tuoi 21.35 Fuoriclasse 23.31 Tg1 60 Secondi 23.35 Speciale Tg1

06.00 07.55 08.00 08.45 08.50 10.10 11.40 12.00 13.00 13.40 14.00 16.15 18.45 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito Il Meraviglioso Volo Degli Uccelli Supercinema Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè L’Ultimo Bacio Domenica Live Rewind Il Segreto Tg5 Paperissima Sprint Domenica Riassunto Il Segreto X-Style

07.10 07.30 08.00 08.30 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.55 15.47 18.55 19.35 20.30 21.20

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Casa Vianello Magnifica Italia Terra Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Walker Texas Ranger Donnavventura Speciale Milano Dalida Tg4 The Mentalist Tempesta D’Amore 9 Maurizio Costanzo Show

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Toddlers & Tiaras The Bubble Man Leah Remini: It’s All Relative Fabulous Baker Brothers: A Bite of Britain Secrets of the High Street Breaking Amish Outrageous Births Something Borrowed Something New Randy’s Wedding Rescue Something Borrowed Something New Mob Wives 90 Days to Wed

08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00

Rehab Addict Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins The High Low Project 10 Grand in Your Hand Selling LA Keasha’s Perfect Dress Giada at Home Models NYC Desperate Landscapes How the Best Is Done House Hunters Selling LA 10 Grand in Your Hand The High Low Project Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Hawaii Life Extreme Homes Vintage Hunter Keasha’s Perfect Dress Platinum Weddings Rehab Addict House Hunters

15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

28 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ Çinema

jikteb CARMELO BONNICI

miÇ-Çinema the water diviner

STORIKU

iFitteX lit-tFal tiegÓu wara gwerra ÓarXa Atturi Ewlenin: Russell Crowe, Olga Kurylenko, Yilmaz Erdogan, Cem Yilmaz, Ryan Corr Direttur: Russell Crowe Distributur: E1 Films Ma˙ru© minn KRS Releasing

The Water Diviner hu ddebutt feliçi b˙ala direttur ta’ Russell Crowe, li wkoll hawn h u l - p r o t a gonist. F’din lewwel opra poetika tieg˙u, t a ’ x e ˙ t a lussuΩa u anke epika, hu ja˙dem il-parti ta’ Joshua Connor, bidwi millA w s t r a l j a li fl-1919, wara erba’ snin li spiççat il-gwerra mdemmija f’Gallipoli, fuq insistenza tal-inkwetata mara tieg˙u, dejjem imnikkta, jitlaq lejn it-Turkija biex i©ib lura l-katavri tat-tlett itfal tieg˙u li hu ma˙sub li mietu f’din il-gwerra. F’din l-art ta’ kultura diversa g˙alih, hu jkollu j˙abbat wiççu ma’ burokrazija sfaççata u verament Ωejda millB r i t i s h W ar Office, meta a k t a r s t e nna dan millg˙edewwa Torok. Jg˙inu fittfittxija tieg˙u jkun hemm Hasan (Erdogan), ma©©ur Tork imda˙˙al fl-Imperial War Graves Commission. F’Kostantinopli (wara saret Istanbul), Connor jallo©©ja fil-lukanda ta’ Ayshe

Óin: 111 min. Çert.15

(Kurylenko), Armla ta’ suldat li miet fil-gwerra, li mhux qed tag˙mel luttu skont iddrawwa fil-pajjiΩ u li aktar tridha ta’ Ewropea. Filpajsa©© fejn saret ˙afna attività qalila tal-gwerra, hu, mimli tama, i˙affer fejn aktarx ˙allew ˙ajjithom uliedu biex forsi fl-a˙˙ar isib il-paçi fih inniffsu. Ix-xeni tal-gwerra murija f’diversi flashbacks u r-riΩultat ta’ wara, juru liΩ-Ωew© na˙at: it-Torok u l-Anzacs (Awstraljani u ta’ New Zealand), fl-istess sitwazzjoni ta’ biΩa’ u trawma. The Water Diviner – bl-isem jalludi g˙all-kapaçità ta’ Connor li jsib l-ilma ta˙t l-art fid-deΩert Awstraljan – hu ispirat minn avvenimenti storiçi bilfotografija fil-postijiet antiki tat-Turkija u anke flAwstralja. Din il-produzzjoni tgawdi minn stil elaborat old fashioned , b’kuluri li jserr˙u lg˙ajn u b’xenarju tassew panoramiku.

woman in gold

KOMMOVENTI

storja vera u inkredibbli ta’ reparazzjoni Atturi Ewlenin: Helen Mirren, Ryan Reynolds, Daniel Bruhl, Katie Holmes, Tatiani Maslani, Charles Dance Direttur: Simon Curtis Distributur: Entertainment Films Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 109 min.

Huwa fatt li ˙add ma jista’ jinnegah li fi Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija, meta n-NaΩi kienu qed jiddominaw u jokkupaw parti kbira millEwropa, serqu teΩori imprezzabbli tal-arti minn fejn kienu ja˙kmu. Films b˙al The Train (1964) u Monuments Men (2014) ittrattaw xi aspetti minn din il-˙a©a. Storja o˙ra inkredibbli imma vera hi dik ta’ Maria Altman (Mirren), li sittin sena wara li ˙arbet minn Vjenna okkupata mill-ÌermaniΩi, timbarka fuq vja©© biex tipprova tikseb lura l-©id artistiku me˙ud mill-familja tag˙ha min-NaΩisti, fosthom il-famuΩa pittura Portrait Of Adele Block-Bauer 1. Dan ilkwadru juri r-ritratt talma˙buba zijitha, Adele (o˙t ommha), impitter minn Gustave Klimt, li sar b˙al teΩor nazzjonali fl-Awstrija, popolari daqs il-Mona Lisa. Kollox beda meta Maria tisko-

pri ittra, fl-affarijiet tal-mejta o˙tha, dwar attentati li ma rnexxewx biex ˙ames kwadri ta’ pittura ta’ Klimt ji©u mog˙tija lura. Maria, xi ftit eççentrika u Ωbukkata, issa anzjana, temmen li g˙ad g˙andha çans li te˙odhom ming˙ajr ma tqanqal inkwiet ta’ retribuzzjoni tal-passat. Hi tfittex parir ming˙and avukat Ωag˙Ωug˙, Randy Schoenberg (Reynolds), li hu ttifel ta’ emigranti mill-Awstrija. Randy, ming˙ajr esperjenza adegwata u b’tarbija ©dida fiddar, g˙all-ewwel ja˙sibha, però l-fama ta’ dawn il-pitturi mfittxija, l-aktar dik mag˙rufa b˙ala Lady In Gold tag˙tih il-kura©© biex ji©©ieled legalment fil-qrati tal-Istati Uniti u l-Awstrija, g˙al din il-mara straordinarja. Woman In Gold jippreΩenta storja reali li tqanqal u ta’ ©ustizzja adegwata u reparazzjoni g˙ad-deni li sar fil-passat. Din il-mara ta’ fibra mietet

Çert.12A

m’ilux ˙afna fil-g˙omor ta’ 94 sena. G˙al darb’o˙ra, Helen Mirren, rebbie˙a tal-Oscar, tag˙ti interpretazzjoni soda u kommoventi, waqt li Ryan Reynolds, wara bidu kwiet, jis-

soda ˙afna f’din l-a˙jar parti tal-karriera tieg˙u s’issa. Il -flashbacks ta’ Ωmien ilgwerra jg˙inu ˙afna biex jirrendu lil din il-produzzjoni bllaqta epika.

ÇINEMA KÓ

03|05|2015 29

kullhadd.com

WILD TALES

EÛILERANTI

STEJJER TASSEW KURJUÛI U IMMAÌINATTIVI

Atturi Ewlenin: Ricardo Darin, Dario Grandinetti, Erica Rivas, Julieta Zylberberg, Leonardo Sbraghlia, Rita Cortese Direttur: Damian Szifron Distributur: Artificial Eye Films Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas Il-kumpanija Brittanika Amicus Productions (1962-1981), irrivali ewlenin ta’ Hammer Films, kienu jispeçjalizzaw f’dawk imsej˙a portmanteau jew anthology films – produzzjonijiet bi stejjer diversi li mhux dejjem dawn ir-rakkonti jintegraw flimkien. Anke Steven Spielberg, fl-1985, idderie©a Amazing Stories. Mill-Ar©entina tasal koproduzzjoni ma’ Spanja, Wild Tales (Relatos Selvajes – Rakkonti Selva©©i; titlu li tassew jixraq). Waqt li x-xog˙ol ta’ Spielberg kien jikkonçentra fuq stejjer ta’ kurΩità unika u stramba, Wild Tales, barra minn hekk, jirriΩulta f’film tassew vjolenti, oskur, b’umoriΩmu sottili però dejjem divertenti. Wa˙da millkumpaniji produttivi hi El Deseo, dik Spanjola ta’ Pedro Almodovar u ˙uh Agustin. Hawn, wie˙ed malajr jinnota li fi w˙ud mill-istejjer tin˙ass l-id ta’ dan id-direttur rinomat. Issitt rakkonti ta’ din il-produzzjoni, g˙alkemm m’hemm lebda komunikazzjoni bejniethom, g˙andhom it-tema komuni ta’ vjolenza u vendetta minn individwi li j˙ossuhom bla qawwa biex ji©©ieldu g˙al dak li ˙aqqhom f’dinja fejn jirrenja dak li mhux suppost. Fl-ewwel storja, grupp ta’ passi©©ieri jsibu ru˙hom fuq ajruplan fl-istess titjira bi skop ta’ tpattija, rakkont b’reΩonanzi tal-biΩa’ issa wara l-kaΩ riçenti tat-tra©edja fil-muntanji Alpi; firrakkonti l-o˙ra nsibu r-rabja li ta˙kem Ωew© sewwieqa fi triq diΩabitata; wie˙ed mafjuΩ ji©i f’ristorant fejn dik li sservih tag˙rfu b˙ala dak li qatel lill©enituri tag˙ha, u tippjana kif se tpattihielu; ie˙or li hu espert fl-isplussivi, kull darba jsib il-

Óin: 122 min. Çert.15

karozza tieg˙u maqbuda fejn m’hemm l-ebda sinjali li jindikaw dan u li lest ji©©ieled g˙ad-drittijiet tieg˙u; sewwieq Ωag˙Ωug˙ joqtol lil wa˙da u lmiljunarju missieru j˙allas lil ˙addie˙or biex jie˙u t-tort hu; u l-a˙˙ar storja sse˙˙ waqt tie© fejn jinqala’ kaos u pandemonju s˙i˙ u spettakolari. L-istejjer huma ta’ diversi ©eneri: road movie, melodramma, tal-mafja, thriller u burraxka familjari. L-umoriΩmu oskur jinfirex madwar dawn irrakkonti kollha. Wild Tales kien wie˙ed mill-films innominati g˙all-aqwa film barrani flOscars, g˙amel impatt ©mielu fil-festival tal-films ta’ Cannes tal-2014 u kellu suççess enormi, li tassew jist˙oqqlu, f’pajjiΩu lAr©entina. L-andament tal-film hu wie˙ed imma©inattiv u eΩileranti u, li kieku ma fihx xi daqsxejn esa©erazzjoni na˙seb intenzjonata b˙ala enfasi, kont nag˙tih ˙ames stilel. Xog˙ol uniku li m’g˙andux jintilef!

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-22 u l-25 ta’ April 2015

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min hu d-direttur tal-film The Water Diviner? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: JOE VELLA, 5, Sqaq San Lawrenz, iΩ-Ûejtun.

1. 2. 3. 4. 5.

The Avangers: Age Of Ultron Fast & Furious 7 Cinderella Paul Blart: Mall Cop 2 The Divergent Series: Insurgent

30 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ Garaxx g˙all-bejg˙: Garaxx lImsida semi-basement, jesa’ 2 karozzi. Daqs normali u komplut bil-madum, dawl u ilma. Prezz €29,500, negozjabbli. Çempel fuq 9985 5166. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI: Kamra f’g˙alqa g˙all-kiri, firRabat Malta. Ideali g˙all-BBQs u ˙in ta’ rilassament. Çempel 7960 2583. Nixtieq nikri flat f’Bu©ibba jew il-Qawra. Çempel 7986 8092. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Cempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk l-arlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tis-

tennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235.

forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

SERVIZZI

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet

G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-deLys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira

nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙allbidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ lgrazzja bla ma tissemma x’kienet. POST VAK ANTI : Jin˙tie©u negozjaturi esperjenzati biex full-time . ja˙dmu Kundizzjonijiet ta’ xog˙ol tajbin ˙afna kif ukoll commissions g˙olja li jing˙ataw lill˙addiem ideali. Kull min japplika je˙tie© ikun: smart, matur u jkollu personalità pjaçevoli u outgoing, ikollu ˙iliet organizzattivi u komunikattivi eççellenti, kapaci ja˙dem f’ team u kapaçi ja˙dem fuq inizjattiva wa˙du, ikun kunfidenti fil-Malti u l-IngliΩ, u jkollu l-karozza tieg˙u. Ser jing˙ata ta˙ri© komplet. Kull min huwa interessat g˙andu jibg˙at CV fuq info@sapphirerealestate.com jew içempel 9984 1963. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTAURANT, LABOUR AVE , IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil- weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away. Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

kullhadd.com

Furniture sale Il-Mission Fund (VO/0015) ser torganizza bejg˙ ta’ g˙amara u o©©etti tad-dar, f’49, Triq Tomaso Dingli, Birkirkara, mill-Ìimg˙a l-1 sad-9 ta’ Mejju, 2015 (mid9.30am san-12.30 u mill-4.30pm sas-7.00pm) u l-Óadd bejn id-9.00am u 12.00pm biss. Ejja u g˙in lil min hu fil-bΩonn. Ir-riçerka tieg˙i fl-MA ‘Ir-riçerka tieg˙i fl-MA’ huwa seminar li jlaqqag˙na ma’ studenti li jkunu qed ja˙dmu fuq teΩi tal-MA jew li jkunu g˙adhom kemm lestewha. L-g˙an ewlieni tas-seminar huwa li nsiru nafu aktar dwar ir-riçerka li g˙addejja b˙alissa fil-qasam tal-Malti, u fl-istess ˙in l-istudenti jidraw jirçievu kritika kostruttiva li ssirilhom fuq xog˙olhom. Dawk li jattendu din l-attività jsiru jafu x’riçerka g˙addejja b˙alissa fil-Malti, fl-oqsma tal-letteratura u l-lingwistika, filwaqt li listudenti li g˙adhom qed jistudjaw g˙all-ewwel grad jitg˙allmu x’jinvolvi l-proçess tal-kitba tat-teΩi f’dan il-livell. Din is-sena s-seminar se jsir it-Tnejn 4 ta’ Mejju f’Sala B1 (Gateway) mit-3.00pm sal-4.00pm. Il-kelliema u s-su©©etti mag˙Ωula se jkunu: • Alvin Vassallo – Carmelo Camilleri u l-˙idma ©urnalistika tieg˙u • Leanne Bajada – re©istru, temi u xbihat tabù finnarrattiva kontemporanja maltija Dan is-seminar huwa organizzat mid-Dipartiment talMalti fl-Università, bl-g˙ajnuna tal-G˙aqda tal-Malti – Università. Maratona ta’ futbol b’risq Puttinu Cares Attività filantropika o˙ra, li issa saret parti integrali filkalendarju annwali ta’ Mqabba FC Youth Nursery hija lmaratona ta’ futbol b’risq Puttinu Cares. Din l-attività ser tinΩamm nhar il-Óadd 10 ta’ Mejju 2015 fil-grawnds talMarsa Sports Club u b˙as-snin preçedenti ser inkunu qed ni©bru donazzjonijiet g˙al dan l-g˙an nobbli. Minn issa nappella sabiex inkunu ©eneruΩi. Is-sena lo˙ra, b˙as-snin ta’ qabel, irnexxielna nirregalaw somma o˙ra sabi˙a lil Puttinu Cares u konvinti li din is-sena mhux ser tkun inqas. Jekk kull min jista’ joffri donazzjoni (libera), inkunu qed nikkontribwixxu g˙al dan l-g˙an nobbli, grazzi dejjem g˙all-©eneroΩità tag˙kom. Il-©enituri mistednin jing˙aqdu mag˙na g˙al din l-attività. Diversi grawnds huma riservati g˙alina bejn id-9.00am u 12.00pm filwaqt li nitilqu minn ˙dejn il-grawnds tag˙na fit-8.15am. Ser ni©bru ˙las ta’ €2 g˙at-trasport. Min se juΩa t-trasport g˙andu jikkonferma ma’ Antoine Sciberras fuq 7909 4462. Bejg˙ ta’ pjanti g˙al Jum l-Omm fl-Imqabba Fl-okkaΩjoni ta’ Jum l-Omm, il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza jumejn ta’ bejg˙ ta’ pjanti fil-pjazza ewlenija talImqabba, quddiem il-KaΩin tal-istess Soçjetà, nhar is-Sibt 9 u nhar il-Óadd 10 ta’ Mejju 2015. Ser ikun hemm ukoll bejg˙ ta’ bukketti u arran©amenti ta’ fjuri friski li g˙alihom qeg˙din jittie˙du l-ordnijiet. Biex wie˙ed ikun jista’ jordna dawn g˙andu jikkuntattjana minnufih fuq in-numru 7953 9542. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Eurovision Pizza Night fil-kaΩin tal-Ìilju, l-Imqabba Il-Kumitat Amministrattiv fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser jorganizza pizza night, nhar is-Sibt 23 ta’ Mejju 2015 fil-kaΩin tas-Soçjetà li jinsab fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba fit-8.00pm. Waqt din is-serata, dawk kollha preΩenti ser ikollhom lopportunità li jsegwu l-finali tal-Eurovision Song Contest fi Vjenna, l-Awstrija, live fuq big screen. Kul˙add huwa m˙e©©e© jattendi f’atmosfera brijuΩa u familjari. Riservazzjonijiet isiru fuq 7985 3044 u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Gilju www.talgilju.com Il-Banda Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba waqt Festa Komunità 2015 G˙all-˙ames sena konsekuttiva l-Banda Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser tie˙u sehem waqt il-Festa Komunità li ser ti©i organizzata mit-tmexxija tal-Kulle©© San Benedittu, Skola Sekondarja tas-Subien, Óal Kirkop, nhar il-Ìimgha 15 ta’ Mejju 2015 fil-bini tal-istess Kulle©©. Waqt din l-attività mifruxa fuq ©urnata s˙i˙a, il-baned mil-lokalitajiet tanNofsinhar ta’ Malta ser jing˙aqdu flimkien f’banda wa˙da fejn ser idoqqu marçi brijuΩi mir-repertorji rispettivi tag˙hom fis-7.00pm. Festa Komunità ser tkun attività varjata li tikkonsisti f’˙afna attivitajiet sportivi, divertenti u kif ukoll tradizzjonali. Dan bil-g˙an filantropiku li jin©abru fondi b’risq Hospice Malta. Kul˙add huwa mistieden jattendi u d-d˙ul huwa ming˙ajr ˙las. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

03|05|2015 31

32 03|05|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

Sitwazzjoni Ìenerali: Firxa ta’ arja ta’ pressjoni g˙olja tiksi t-Tramuntana talLibja u l-E©ittu L-OGÓLA TEMPERATURA: 31°C L-INQAS TEMPERATURA: 15°C INDIÇI UV: 8

22°C

20°C

19°C

14°C

13°C

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

TEMP: Xemxi bi s˙ab g˙oli

Ritratt: BAY RETRO

VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Óafif mill-Punent li jsir mix-Xlokk BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 18°C

20°C

21°C

14°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Chemimart Pharmacy, 20/21, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Chemimart International Pharmacy, 650, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun St Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara St Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà Marc Pharmacy, 92, Triq il-Mensija, San Ìwann Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tignè, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju, Óal G˙arg˙ur Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla Bellavista Pharmacy, 88 Triq il-Hortan, Wied il-G˙ajn Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, il-Gudja Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Óal Safi Remedies Pharmacy, 1, Triq il-Parroçça, is-Si©©iewi Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat

Triq ir-Repubblika l-Belt Valletta, fejn illum hemm kafetterija popolari. Ir-ritratt datat fis-sena 1880

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

04.05.1970 Margaret Thatcher saret l-ewwel Prim Ministru femminili tar-Renju Unit, u li s’issa hija l-unika PM mara li kellhom fl-Ingilterra.

G˙awdex Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuççini, ir-Rabat Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor, Ta’ Kerçem

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

62 52 23 89 27 39 17 51

SUPER 5

39 16 05 23 42 07.05.2000 Vladimir Putin ji©i inawgurat b˙ala l-President tar-Russja.

kTIEB

kÓ

03|05|2015 33

kullhadd.com

kOMPETIZZJONI kTIEB RUMANZ

HAVING SAID GOODNIGHT

Kull ktieb li ˙are© kien suççess enormi, kemm mal-kritiçi kif ukoll malqarrejja li, anke meta ma kinux neçessarjament fans tal-letteratura bil-Malti, dejjem g˙oxew fl-istil inimitabbli ta’ kitba tieg˙u. Pierre J. Mejlak huwa ming˙ajr dubju wie˙ed mill-awturi laktar ma˙buba u mfittxija fix-xena kontemporanja Maltija. L-a˙˙ar ktieb tieg˙u, fl-2011, Dak li l-lejl i˙allik tg˙id, kien reba˙ il-Premju Nazzjonali tal-Ktieb, u s-sena l-o˙ra reba˙ ukoll l-ikbar unur Ewropew li ktieb jista’ jirba˙: il-Premju tal-Unjoni Ewropea g˙al-Letteratura. Din kienet biss it-tieni darba li awtur Malti reba˙ dan il-premju ambit. Issa, g˙alhekk, il-Merlin Publishers ˙asbu li jwasslu dan ix-xog˙ol letterarju lil firxa usa’ ta’ qarrejja, billi ppubblikaw it-traduzzjoni IngliΩa tieg˙u. Bl-isem ta’ Having said goodnight , it-traduzzjoni hija xog˙ol Antoine Cassar u Clare Vassallo. Ilktieb jinkludi l-istejjer kollha talverΩjoni ori©inali, kif ukoll fih sorpriΩa g˙al dawk kollha li jsegwu l-kitbiet ta’ Mejlak: hemm tliet stejjer ©odda: Ilmejda tal-mog˙dija, Iç-çawlun u Lg˙ajta tal-pappagall. L-istejjer g˙andhom dik il-ma©ija filkitba li dawk kollha mid˙la tal-kitba ta’ Mejlak se jag˙rfu: l-istejjer jimxu bejn il-passat u l-futur, bejn il-˙ajja reali u l-imma©inazzjoni, mill-qalba sal-periferiji. Niltaqg˙u ma’ mara, tifra˙ hekk kif tirçievi l-a˙bar li

Ωew©ha nstab mejjet. Nisimg˙u çawlun li jid˙ol fl-appartament ta’ koppja Ωag˙Ωug˙a u jfarrkilhom iççertezzi u l-impressjonijiet tag˙hom. Missier, fl-a˙˙ar jiem ta’ ˙ajtu, jibg˙at lil ibnu jfittex im˙abba antika. Tifel çkejken jag˙mel ˙bieb tas-sulfarini ma˙ruqa; u armla ssib manuskritt tarra©el tag˙ha u tag˙mlu tag˙ha. Id-drittijiet g˙al Having said goodnight inxtraw minn pubblikaturi f’diversi pajjiΩi Ewropew, fejn se jo˙or©u traduzzjonijiet ta’ dan il-ktieb tul l-2016. Having said goodnight huwa wie˙ed mill-iΩjed kotba Maltin internazzjonali li qatt ra s-suq, tant li t-tnedija tieg˙u g˙adha kemm saret Waterstones, fi Brussell, il-Bel©ju, dakinhar tal-Jum Dinji tal-Ktieb. Se tkun iddedikata wkoll serata f’Londra. Intant, idDipartiment tat-Traduzzjoni fil-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta qed jorganizza attività f’©ie˙ dan il-ktieb u ttraduzzjoni. Fi kliem il-©urija tal-Premju talUnjoni Ewropea g˙al-Letteratura: “Dan huwa ktieb dwar l-irrakkuntar tal-istejjer, mhux biss intiΩ b˙ala pjaçir li jinqasam bejn il-kittieb u l-qarrej iΩda b˙ala rigal li jing˙ata bi m˙abba u li jrid l-im˙abba biex ji©i apprezzat fis-s˙i˙.” Having said goodnight jinsab g˙allbejg˙ mill-˙wienet tal-kotba kollha, kif ukoll bl-internet minn www.merlinpublishers.com

SILTA MILL-kTIEB It was only after he left that she realised that she didn’t have his smell. She had everything else – his gaze, his face, his voice, his long slim fingers exactly like hers. She had his arms around her from that short awkward embrace before he left. Short because it was short, and awkward because it was incomplete, saying more about what they hadn’t done than what they had. But his smell - to satisfy that most primitive sense, the most basic one of them all - was missing. She couldn’t explain to herself why it had suddenly become so important, almost crucial. Like

when you wake up in the middle of a dream and you know there was something you were supposed to remember, something extremely relevant, but you have no idea what. And you close your eyes and try to get back to wherever you were before you woke up. You try to grab that dream by its coattrails before it flits out of the window. Could she conjure up his smell herself? Could she just make it up, out of thin air? Of course she could. Since she was four she’d been practising for this - inventing imaginary friends at kindergarten, fictitious boyfriends at school. She’d made up stories during

tedious university lectures and no one had ever caught her out until, while on holiday with some friends from work, she met him. Had she really told him, as he lay on her bed, that he looked as if he were perpetually posed for a photograph? That was his last thought before drifting off to sleep and dreaming of a barefoot kid keying his car and flattening its tyres, one by one. Then he was giving chase to the boy when he bumped into a restaurant owner he’d once worked for. While stopping to greet him, he lost sight of the boy, and then he thought the boy might have been his old boss’s nephew

and all this was nothing but a ploy, spiteful revenge for the way he’s abandoned the restaurant without working his notice, or for pocketing tips without sharing them with the kitchen staff as he was expected to do. And just as the man was saying something about a new menu, the dream seemed to switch to another frequency and he found himself immersed in a different scene in which someone was getting into the narrow bed he’d very unexpectedly - made his own for the night. He knew it was her, yet for some reason he kept his eyes shut.

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb HAVIG SAID GOODNIGHT ©entilment ipprovdut minn Merlin Publishers. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 3 ta’ Mejju. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IT-TORRI MISTERJUÛ hija:

CARMEN AQUILINA, 3, Triq il-G˙ajn, Óad-Dingli, DGL 1900.

34 03|05|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0033 0345 0804 1309 1624 2125 2222 2249 3269 3982 4182 4311 4704 4863 4872 4886 5237 5453 5467 5903 6314 6822 6850 7824 7894 7922 8047 8108 8125 8126 8798 8902

9326 9456 9755 9764 9806 9830

B’5 numri

B’6 numri

06017 24287 28237 31265 43289 44384 44397 49007 54235 58443 58936 60046 68298 68952 73848 77607 77923 84687 89738 91242 91384 93714

028404 380576 487736 816249

Bi 8 numri 48872414 76688388 84459587 86876675

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: PIERRE DALLI, 134, Marleys, Triq il-Liedna, il-Fgura.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

03|05|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

biΩ-Ωejt (6) Hekk tg˙ajjat lil Ritienne (3) 3. B’sa˙˙tu (3) 5. Eric Agius Kissaun (1,1,1) 6,15. Isem bibliku (9) 8. Kompli l-qawl: A˙bar ˙aΩina malajr ........ (9) 11. Iva bit-Taljan (2) 12,21W. Qtajt nifsi (5) 13,19. Mhux daqshekk komuni li ti©ri (6) 14. Ara 7 15. Ara 6 17. It-tieni persuna singular (3) 21. Ara 12 22. Isem (3) 2.

4. 7,14. (8) 9,21M.

Tikber ta˙t il-˙amrija (6) Imliek kollok tiçpis! (6) Lestiet is-sodda (6) I˙affer g˙aΩ-Ωejt (3) Mo˙˙u hemm (6) Ara 13 Óolma IngliΩa (5) Ara 9 Ara 18 Kumpanija (5)

10. 12. 16. 18,23. 19. 20. 21. 23. 24. Weqfin: 1.

Ni˙duh mal-˙obΩ

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1.Ba˙ar, 4.Bajd, 7.OK, 9,22.Lingwa, 10.Berquq, 12.Estrem, 16.Neu, 18.UE, 19.Rio, 20.Bajda, 21.Rug, 23.Ómar, 24.Titlu

1.Biljun, 2,6.Óandaq, 3.Rob, 5,11.Anqas, 8.Kerrejiet, 12.EU, 13.Tua, 14.Mrabat, 15.Mostru, 17.Eku, 21.Ru˙

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Dawn iΩ-Ωew©t personalitajiet ippreΩentaw l-a˙˙ar Ωew© Academy Awards.

Personalità 1:

Personalità 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Jamie Oliver

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: LJUDMILA CIRILLO, 5, Triq J. Caruana Demajo, il-Óamrun, ÓMR 2043. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fl-a˙˙ar tax-xahar.

Gordon Ramsay

36 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ SPortS

Matthew Gauci jirbaÓ l-enduro f’GÓawdex

Matthew Gauci Nhar il-Óadd 26 ta’April 2015 l-Assoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi kienet parti mill-programm imniedi mill-Ministeru g˙al G˙awdex flimkien mal-Gozo Sports Board. LAssoçjazzjoni organizzat il˙ames attività mill-Kamjonat ASMK Pasta Poiatti 2014/15 bil-Moto Enduro li saret filBarriera tal-G˙ansar f’San Lawrenz G˙awdex. G˙al din l-attività ˙adu sehem 35 kompetitur maqsuma fi tliet klassijiet. Óarsa lejn x’©ara matul il©urnata fuq korsa ta’ 3 kilo-

metri. Saret l-ewwel run g˙all- pole position biex kull kompetitur jie˙u postu f’ordni skont il-˙in li jkun ©ab matul din l-ewwel ©irja. Fl-ewwel heat tal-©urnata fi Klassi A g˙all-muturi sa 250cc çilindrata rajna lil Damon Bonello fuq mutur Suzuki 250cc jiddomina lewwel ˙in tieg˙u uffiçjali ta’ 3 minuti 44.45 sekonda. Dan kien segwit minn Daniel Caruana fuq Honda 250cc li rre©istra ˙in ta’ 4 minuti 9.47 sekondi. Fit-tieni heat Bonello ko m p l a j a v v a n z a fejn tejjeb il-˙in b’dak ta’ 3

minuti 27.05 sekonda biex spicca reba˙ din il-klassi segwit minn Joseph Scicluna fuq Honda 125cc li rre©istra l-a˙jar ˙in tieg˙u, dak ta’ 3 minuti 30.53 sekonda. Fittielet post da˙al iΩ-Ωag˙Ωug˙ Bernard Sammut fuq Yamaha 125cc bl-a˙jar ˙in tieg˙u ta’ 3 minuti 37.85 sekonda, filwaqt li fir-raba’ post spiçça Nigel Anastasi fuq KTM 250cc bl-a˙jar ˙in tieg˙u ta’ 3 minuti 43.61 sekonda. Fi Klassi B rajna taqtig˙a interessanti bejn 16-il kompetitur li kkompetew f’din

il-klassi. James Zahra fuq Yamaha 250cc irre©istra la˙jar ˙in fl-ewwel heat tieg˙u, dak ta’ 3 minuti 16.50 sekonda, segwit minn Matthew Gauci fuq KTM 300cc li rre©istra l-ewwel ˙in tieg˙u ta’ 3 minuti 27.67 sekonda. It-taqtig˙a bejn iΩΩew© kompetituri kompliet fit-tieni heat fejn Gauci u Zahra komplew itejbu l-˙in tag˙hom, b’Gauci jispiçça jirba˙ din il-klassi b’˙in ta’ 3 minuti 7.82 sekondi, b’differenza minima ta’ 3.21 sekondi u ˙alla lil Zahra fittieni post bl-a˙jar ˙in tieg˙u

ta’ 3 minuti 11.03 sekonda. Fit-tielet post spiçça Matthieu Salomon fuq KTM 530cc bl-a˙jar ˙in tieg˙u ta’ 3 minuti 21.32 sekonda, filwaqt li Samuel Spiteri spiçça fir-raba’ post fuq mutur Honda 250cc b’˙in ta’ 3 minuti 25.99 sekonda. Fi Klassi C, li jsuqu fiha lmuturi Trials rajna lil Renato Mizzi fuq Beta 250cc flewwel post ta’ din il-klassi, bl-a˙jar ˙in tieg˙u ta’ 4 minuti 4.04 sekondi. Renato kien segwit minn Josmar Mizzi fuq mutur Gas Gas 250cc bl-a˙jar ˙in tieg˙u ikun dak ta’ 4 minuti 57.23 sekonda biex g˙alaq il©urnata fit-tieni post. Intant, l-Assoçjazzjoni tie˙u l-okkaΩjoni u tirringrazzja lis-sidien talBarriera ta’ Mu˙a f’G˙awdex, kif ukoll lillfamilja Apap. L-G˙aqda tirringrazzja lill-Ministru g˙al G˙awdex, is-Segretarjat Parlamentari g˙ar-Riçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport, u lill-Gozo Sports Board li dejjem jag˙tu lg˙ajnuna u s-sapport meta ji©u organizzati attivitajiet fil-gΩira G˙awdxija. LAssoçjazzjoni di©à qed ta˙dem biex f’Ottubru li ©ej ter©a’ torganizza attività o˙ra bil-karorzzi Autocross f’G˙awdex. Iktar dettalji fiΩΩmien li ©ej. G˙al iktar informazzjoni tista’ ΩΩur is-sit elettroniku tal-Assoçjazzjoni www.asmk.org.mt jew ilpagna Facebook bl-isem A.S.M.K. Malta jew Assoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi. Jista’ jsir kuntatt mal-uffiçjali ASMK bl- email info@asmk.org.mt

ForMULA 1kullhadd.com kÓ

03|05|2015 37

LIL HINN MIÇ-ÇIrkWIT

Bil-kampjonat wieqaf bi preparazzjoni g˙all-faΩi Ewropea tal-ista©un, b ost a t i mi ji et ki enu i mpen jat i f’diskussjonijiet intensivi bit-tama li jsibu modi ©odda kif iΩidu l-interess fl-isport u jag˙mluh aktar sostenibbli. Bdil fil-˙inijiet? Fost l-aktar su©©erimenti li spikkaw kien hemm dak ta’ Claire Williams, i d - depu ty team princ ipal t al Williams F1, illi ssu©©eriet li t-tlielaq E wropej g˙ and ho m ji bd ew fl 4.00pm jew fil-5.00pm minflok fit2.00pm kif isir b˙alissa. Ir-ra©unament tag˙ha huwa li l-˙in attwali jag˙milha diffiçli g˙ad-dilettanti biex ila˙˙qu mal-familja u lfaçendi personali fil-˙in biex jaraw i t -tel l i eqa wko ll . G˙ al da qst ant , ˙ afn a mi n nho m ja g˙Ω lu li ma jarawhiex biex jag˙tu prijorità lill˙ajja personali tag˙hom. B’hekk, hija t˙oss li, jekk it-tlielaq jibdew aktar tard, id-dilettanti jkunu j ist g˙ u jl estu l -faç en di ta g˙ hom filg˙odu u kmieni waranofsinhar biex imbag˙ad isegwu l-gran premji bil-kwiet aktar tard. Ostakli Is-su©©eriment ta’ Williams sab reazzjonijiet li varjaw mill-poΩittiv g˙annegattiv. Però, li huwa çert hu l-fatt li l-˙inijiet li qieg˙da ssemmi mhumiex ©odda g˙ad-dilettanti. Dan g˙ax, fil-kaΩ ta’ diversi gran premji l i jsiru f’k onti nenti o˙rajn, b˙al dawk tal-Kanada, l-Istati Uniti u lBa˙rejn, di©à huwa normali li jkollna tlielaq li jibdew tard waranofsinhar. G˙alhekk, min-na˙a tad-dilettanti ma jidhirx li g˙andha tkun problema kbi ra biex jadattaw ru˙hom. Madankollu, l-aktar Ωew© ostakli li spikkaw s’issa huma l-kumpaniji li jxandru t-tlielaq u d-dubji dwar issigurtà. Fe jn ji d ˙l u d awn t al -ewwel , wie˙ed irid jara jkunux lesti li jadattaw l-iskedi televiΩivi tag˙hom g˙al tibdil ta’ dan it-tip; xi ˙a©a li mhux dejjem tinΩel tajjeb mag˙hom.

Fejn g˙andha x’taqsam is-sigurtà wie˙ed irid jikkunsidra l-fatt li l-FIA mhix komda bit-tlielaq li jibdew tard. Dan g˙ax, meta jidlam, ikun h emm pro bl em i t a’ vi Ωi bb i lt à l i jistg˙u jikkumplikaw l-intervent tattimijiet mediçi f’kaΩ ta’ inçident. Fil-fatt, din is-sitwazzjoni wasslet biex diversi tlielaq fl-Asja jsiru aktar kmieni mis-soltu fl-2015, biex ma til˙aqx tonqos il-viΩibbiltà meta lgran premji jkunu g˙adhom g˙addejjin. G˙aldaqstant, sabiex din il-problema tkun indiri zzata, ikun hemm bΩonn l-istallazzjoni ta’ infrastruttura vasta ta’ dwal artifiçjali simili g˙al d ik li hem m fi l -Ba ˙rejn . Madankollu, dan jinvolvi spejjeΩ kbar li bosta amministraturi taç-çirkwiti Ewropej ma jifil˙ux jid˙lu g˙alihom attwalment. Min g˙andu jiddeçiedi? Riforma anqas drammatika kienet imressqa minn Otmar Szafnauer, içChief Operating Officer tal-Force India. Attwalment huma l-Pirelli li jag˙Ωlu Ω-Ωew© settijiet ta’ roti li huma l-aktar adattati g˙al kull tellieqa. B’hekk it-timijiet kollha jkollhom l-istess tip ta’ roti g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom. Madankollu, Szafnauer qieg˙ed jissu©©erixxi li din id-deçiΩjoni tibda t it ti e˙ ed mi t -ti m ij iet stes s i l l i jiftiehmu individwalment mal-Pirelli b’mod sigriet madwar erba’ ©img˙at q abel ku l l t ell i eqa . B ’hek k , Szafnauer jemmen li t-tlielaq ikunu aktar interessanti g˙ax ting˙ata lopportunità lit-timijiet medji u Ωg˙ar illi j˙abbtuha mal-kbar jekk dawn tal-a˙˙ar jag˙mlu g˙aΩliet a˙jar fejn jid˙lu r-roti. Min-na˙a tal-amministraturi tali sport u l -P irel li g˙ad ma ki en x hemm reazzjoni uffiçjali, però dik tad-dilettanti kienet poΩittiva filbiçça l-kbira tag˙ha g˙ax hemm çans tajjeb li tag˙mel it-tlielaq aktar interessanti. Mil-lat prattiku, jidher li s-su©©eriment ta’ Szafnauer jista’ ji©i implimentat jekk it-timijiet javΩaw lillPirelli kmieni biΩΩejjed biex jippro-

duçu s-settijiet ta’ roti mitluba. Barra minn hekk, sistema b˙al din ma tmurx kontra x-xewqa tal-FIA li l-F1 iΩomm kontroll fuq l-ispejjeΩ g˙ax il-Pirelli xorta wa˙da jkunu qeg˙din jissupplixxu Ωew© settijiet ta’ roti, kif di©à qieg˙ed isir b˙alissa. Lura f’Valenzja? Dwar il-futur tal-Formula 1, ta’ min issemmi wkoll a˙bar li ççirkulat filjiem li g˙addew fejn qieg˙ed ji©i rrappu rt at l i ko nso rzju m in n Singapor immexxi minn ARC Resorts wera i nt eress l i j irxo xt a l -Gra n Premju ta’ Valenzja. Dan il-gran premju kien iddebutta fl-2008 u dam biss sal-2012 hekk kif l-organizzaturi tieg˙u bdew ibatu biex jag˙mlu l-qlig˙ li kien hemm bΩonn biex it-tellieqa tibqa’ vijabbli. Mad anko ll u, ARC Resort s ji dhru deçiΩi li jinvestu mijiet ta’ miljuni biex jer©g˙u j©ibu l-F1 f’Valenzja u jag˙mlu Ω-Ωona ta’ interess turistiku permezz tal-bini ta’ lukanda ta’ sitt st il el , f li m ki en m a kaΩ i nò u l im moderniz zar ta l-Juan Carlo s I Royal Marina. Skont l-istess rapporti, ARC Resorts g˙an dh om rel az z jon i t ajb a m a’ Bernie Ecclestone u jafu x’pakkett finanzjarju jridu joffru biex jikkonvi nç uh jappo ©©a l -i ni zj att i va tag˙hom. Fix-xhur li ©ejjin inkunu nafu jekk dan huwiex minnu. Qeg˙din jit˙ajru? Bidla fil -bord amministrattiv talVolkswagen jaf ikollha konsegwenzi mhux mistennija fuq il-Formula 1. Il-©img˙a l -o˙ra ©iet fi tmi emha ©lieda g˙all-poter bejn Ferdinand Piech, iç-Chairman tal-Volkswagen, u Martin Winterkorn, is-CEO tal-istess kumpanija, illi r-rebbie˙ tag˙ha kien dan tal-a˙˙ar. Huwa fatt mag˙ruf li Piech kien irra©uni prinçipali g˙ala l-Volkswagen ma kinux qeg˙din jinvolvu ru˙hom fi l-Formul a 1, u dan g˙ax k el l u kwi st jo ni ji et pers ona li m a’ Ecclestone. Madankollu, issa li huwa rriΩenja, l-aktar persuna ta’ awtorità fil-kumpanija hija Winterkorn, illi

ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI

huwa mag˙ruf b˙ala dilettant kbir tal-kompetizzjonijiet awtomobilistiçi. Il-Volkswagen, però, g˙adhom ma g˙amlu l-ebda stqarrija li l-poΩizzjoni tag˙hom fil-konfront tal-F1 inbidlet. Ûvilupp ta’ dan it-tip, jekk ise˙˙, jista’ jdum biex isir realtà g˙ax b˙alissa l-prijorità tal-kumpanija ÌermaniΩa tidher li se tkun diversi riformi interni li jippermettulha tkun aktar kompetittiva mil-lat kummerçjali. Il-modi kif din il-kumpanija tista’ tinvolvi ru˙ha fil-F1 huma diversi. Fost l-o˙rajn, hija tista’ tag˙Ωel li tifforma tim kostruttur simili g˙al dak tal-Mercedes li jibnu x-chassis u l -magna, jew i kun u ti m fornit ur b˙ar-Renault li llum il-©urnata jibnu l-magni biss. Barra minn hekk, il-Volkswagen g˙andhom diversi ditti li jistg˙u j uΩ aw f il -F1. Fos t l-o ˙raj n, i l Volk swagen Group jipproduçi l Audi, il-Porsche u l-Lamborghini, li forsi jag˙mlu aktar sens fil-F1 midditta Volkswagen mil-lat kummerçjali. Madankollu, din s’issa hija kollha spekul azzjoni u jafu jg˙addu diversi xhur qabel ma nisimg˙u xi ˙a©a konkreta. DiΩastru naturali Fl-a˙˙ar ta’ min isemmi sfida mhix tas-soltu li ˙abbtet wiççha mag˙ha l-FIA fil-jiem li g˙addew hekk kif 45 delegat minn 14-il pajjiΩ AΩjatiku, flimkien ma’ diversi uffiçjali g˙olja tal-Federazzjoni, kienu fin-Nepal meta se˙˙ it-terremot li ˙alla ˙erba s˙i˙a fil-pajjiΩ. Da n i l -k ont i n©en t k i en j in sab f’Kathmandu, il-kapitali tan-Nepal, g˙ al -l aqg˙ a i nawgu ra l i t al -As ia Pacific Sport Regional Congress. Fortunatament, ˙add minn dawn lu ff iç jal i u del egat i m a we ©©a ’ b’riΩultat ta’ dan id-diΩastru naturali. Filwaqt li rringrazzjat lill-awtoritajiet t an -Nepal g˙ al l- g˙ ajn un a li pprovdewlhom biex jo˙or©u qawwijin u s˙a˙ minn din l-esperjenza kerha, l-FIA ˙abbret li se to˙loq fond li fih se jin©abru d-donazzjonijiet biex jg˙inu lill-persuni li ntlaqtu minn dan id-diΩastru.

38 03|05|2015

kullhadd.com

FUTBOL INGLIÛ

KÓ SPORTS

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ jg˙id li Chelsea ilhom ˙afna fil-quççata tal-Premier League IngliΩ u l- league jistg˙u jikkonfermawh meta jkun g˙ad fadal tliet log˙biet biex jispiçça lista©un. It-tim ta’ Jose Mourinho se jkun qed jilg˙ab din il-log˙ba b’vanta©© ta’ 13-il punt u g˙alhekk g˙andu bΩonn biss reb˙a biex jirba˙ l-ewwel kampjonat f’˙ames snin. B’reb˙a fuq Palace, Chelsea jkollhom 83 punt, tliet punti biss ’il bog˙od mit-total li di©à kisbu fl-ista©un 2009/10. Min-na˙a tag˙hom, Palace huma tim totalment mibdul ta˙t it-tmexxija ta’ Alan Pardew u jekk jirnexxilhom jirb˙u dan il-konfront huma jkunu t-tielet tim li rnexxielhom jag˙mlu dan.

Leicester City vs Newcastle U

3-0

Aston Villa vs Everton

3-2

Liverpool vs QPR

2-1

Sunderland vs Southampton

2-1

Swansea City vs Stoke City

2-0

West Ham vs Burnley

1-0

Manchester Utd vs West Brom

0-1

LOGÓOB GÓAL-LUM Chelsea vs Crystal Palace

14.30

Tottenham vs Manchester City

17.00

LOGÓOB GÓAL GÓADA Hull City vs Arsenal

21.00

TOTTENHAM VS MAN. CITY

Coutinho jifra˙ wara li skurja l-ewwel gowl tal-partita

LIVERPOOL VS QPR Fil-log˙ba li kien hemm ilbiera˙, it-tim ta’ Liverpool g˙eleb lil QPR b’diffikultà bl-iskor ta’ 2-1. Din il-partita kienet ikkaraterizzata minn banner li ttajjar flajru minn sezzjoni ta’ sapporters ta’ Liverpool fejn talbu lid-diri©enti talklabb biex ine˙˙u lil Brendan Rodgers minn kowç u jer©g˙u jappuntaw lillIspanjol Rafael Benitez li b˙alissa jinsab ma’ Napoli fejn kien ˙abbar li dan se jkun l-a˙˙ar sta©un tieg˙u mat-tim Taljan. L-ewwel gowl tal-partita wasal proprju minn Liverpool li wara azzjoni tajba l-ballun spiçça g˙and il-BraΩiljan

Coutinho, li b’xutt bid-dawra tefa’ fixxibka wara Robert Green. QPR irnexxielhom i©ibu l-gowl taddraw kwarta mit-tmiem permezz ta’ Leroy Ferr iΩda dan ma kienx kollox. Liverpool fallew ukoll penalty minn Steven Gerrard iΩda dan skurja l-gowl tar-reb˙a b’daqqa ta’ ras erba’ minuti mit-tmiem. CHELSEA VS CRYSTAL PALACE Fl-ewwel log˙ba li hemm illum waranofsinhar, it-tim Chelsea jista’ jikkonferma lilu nnifsu b˙ala champions talIngilterra jekk jirba˙ f’daru kontra ttim ta’ Crystal Palace. Wie˙ed jista’

Tottenham u Manchester City se jkunu qed jiltaqg˙u fit-tieni log˙ba li hemm illum waranofsinhar u jista’ jkun li din tkun l-ewwel log˙ba ta’ Manchester City wara li ma baqg˙ux champions. It-tim ta’ Manuel Pellegrini qed ji©©ieled g˙at-tieni post filwaqt li dawk ta’ Spurs jinsab fi ©lieda ta’ tlieta flimkien ma’ Liverpool u Southampton g˙all-˙ames post. Fi kliem ie˙or, din il-log˙ba hija wkoll importanti iΩda g˙al g˙anijiet o˙ra. It-tim ta’ Mauricio Pochettino g˙addej minn forma inkosistenti b˙alissa, tant li filli jirb˙u, filli ji©u draw u filli tilfu darbtejn fl-a˙˙ar sitt log˙biet. Huma kienu meg˙luba flewwel konfront lura f’Ottubru fejn Sergio Aguero kien skurja l-erba’ gowls fir-reb˙a tal-istess City f’reb˙a ta’ 4-1.

KLASSIFIKA TAL-LEAGUE TIM

Chelsea Manchester City Arsenal Man. United Liverpool Tottenham Southampton Swansea City West Ham United Stoke City Everton Crystal Palace West Brom Aston Villa Newcastle United Hull City Leicester City Sunderland QPR Burnley

34 34 33 35 35 34 35 35 35 35 35 34 35 35 35 34 35 34 35 35

24 20 20 19 18 17 17 15 12 13 11 11 10 9 9 8 9 6 7 5

8 7 7 8 7 7 6 8 11 8 11 9 10 8 8 10 7 15 6 11

2 7 6 8 10 10 12 12 12 14 13 14 15 18 18 16 19 13 22 19

68 70 63 59 49 55 48 43 43 39 46 42 33 29 36 32 39 28 39 26

27 36 32 35 38 49 28 44 42 44 46 47 46 50 60 45 54 50 61 53

80 67 67 65 61 58 57 53 47 47 44 42 40 35 35 34 34 33 27 26

PUNTI OÓRA

SERIE A

PLEJER TA’ ARSENAL JISTA’ JITLEF IL-BIDU TAL-ISTAÌUN LI JMISS ROMA VS GENOA

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ Sampdoria vs Juventus

0-1

Sassuolo vs Palermo

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Roma vs Genoa

12.30

Atalanta vs Lazio

15.00

Fiorentina vs Cesena

15.00

Verona vs Udineses

15.00

Inter vs Chievo

15.00

Napoli vs Milan

20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA

It-tim ta’ Arsenal jista’ jibda l-ista©un li jmiss ming˙ajr il-pedina importanti Alexis Sanchez iΩda dan il-plejer xorta wa˙da mistenni jilg˙ab fil-final tal-FA Cup. Arsene Wenger ikkonferma li Arsenal u t-tim nazzjonali taç-Çilì qablu li dan il-plejer jing˙aqad mat-tim nazzjonali wara din l-istess final. Din il-kompetizzjoni tibda fil-11 ta’ Ìunju u tispiçça fl-4 ta’ Lulju u r-regoli tal-FIFA jg˙idu li l-klabbs g˙andhom i˙allu lillplejers jitilqu g˙at- tournaments internazzjonali 14-il ©urnata qabel il-bidu ta’ dan l-istess tournament . Din ir-regola taffettwa wkoll il-plejers li jkunu involuti fil-finali taçChampions League. Meta kien ©ara hekk, Arsenal di©à kienu taw lir-rebbie˙a tatTazza tad-Dinja, b˙al Lukas Podolski, Per Mertesacker u Mesut Ozil, waqfa estiΩa min˙abba s-suççess tal-Ìermanja s-sajf li g˙adda. Plejers o˙ra b˙ad-difensur Laurent Koscielny u l-goalkeeper David Ospina rritornaw mit-Tazza tad-Dinja b’injuries u b’hekk ittardjaw id-debutt tag˙hom fil-Kampjonat IngliΩ.

INTER VS CHIEVO IMUT GREGORY MERTENS 20.45

Cagliari v Parma

Fl-ewwel log˙ba li hemm illum wara nofsinhar, it-tim ta’ Roma se jilqa’ f’daru lit-tim ta’ Genoa fejn iΩ-Ωew© timijiet qed ifittxu li jkomplu jibnu fuq ir-reb˙iet tag˙hom ta’ fost il-©img˙a. Wara r-riΩultat diΩappuntanti kontra Inter is-Sibt li g˙adda, Roma re©g˙u qabdu t-triq tar-reb˙ b’reb˙a konvinçenti ta’ 3-0 kontra Sassuolo nhar l-Erbg˙a li g˙adda. Madankollu, it-tim ta’ Rudi Garcia mhuwiex g˙addej minn Ωmien tajjeb tant li mill-a˙˙ar 11-il log˙ba reb˙u biss tlieta. Min-na˙a tag˙hom, Genoa qed ji©©ieldu g˙al post fl-Ewropa u b˙alissa jinsabu punt biss ta˙t Sampdoria fil-˙ames post. Huma tilfu biss log˙ba wa˙da milla˙˙ar sitta u Ωgur li mhux se jkunu intimidati minn Roma.

KLASSIFIKA TIM

Juventus Lazio Roma Napoli Sampdoria Genoa Fiorentina Torino Internazionale Milan Palermo Chievo Hellas Verona Udinese Empoli Sassuolo Atalanta Cagliari Cesena Parma

34 33 33 33 34 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33

24 19 16 16 12 13 13 12 12 10 10 10 10 9 7 8 6 5 4 6

7 5 13 8 15 11 10 12 12 13 12 10 10 11 17 12 14 9 12 5

3 9 4 9 7 9 10 9 9 10 11 13 13 13 9 13 13 19 17 22

64 63 46 59 41 49 46 40 50 46 46 25 41 37 38 39 31 38 31 27

19 31 25 43 37 38 41 36 39 42 48 33 57 45 42 52 46 63 58 62

79 62 61 56 51 50 49 48 48 43 42 40 40 38 38 36 32 24 24 16

B’tama ©dida g˙all-kompetizzjoni Ewropea, it-tim ta’ Inter se jkun qed jilqa’ lil Chievo f’San Siro fejn anqas minn reb˙a mhux se tissodisfa lit-tim minn Milan. Riçentament it-tim ta’ Inter g˙addej minn forma tajba tant li, jekk jirb˙u din il-log˙ba, huma jkunu reb˙u tlieta wara xulxin g˙all-ewwel darba minn mindu kien g˙ad hemm Andrea Stramacciono kowç tal-istess tim. Chievo wkoll jinsabu g˙addejjin b’ritmu tajjeb tant li m’hemmx periklu li jaqg˙u u g˙alhekk assiguraw posthom fil-Kampjonat Taljan g˙all-ista©un li jmiss u dan kien kollu mertu tad-difiΩa soda li rnexxielu jibni Rolando Maran, il-kowç ta’ dan it-tim. NAPOLI VS MILAN Biç-çansijiet biex jikkwalifikaw g˙all-Ewropa kulma jmur qed jisparixxu, it-tim ta’ Napoli jrid jiffoka biss biex jeg˙leb lit-tim ta’ Milan li wkoll g˙addej minn perjodu ˙aΩin. Napoli kienu favoriti li jikkwalifikaw g˙açChampions League iΩda frott il-prestazzjonijiet ˙Ωiena li kellhom minn mindu bdiet is-sena l-©dida, dan jidher li mhuwiex possibbli. It-tim ta’ Milan g˙andu problemi interni u jidher li lfutur ta’ Pippo Inzaghi xejn mhux sigur, tant li qed jissemma’ Cristian Brocchi b˙ala l-persuna li jista’ jo˙odlu postu.

Il-plejer tal-futbol Bel©jan Gregory Mertens miet wara li waqfitlu qalbu, tlett ijiem wara li tah attakk tal-qalb waqt log˙ba. Dan il-plejer ta’ 24 sena, li kien jilg˙ab ma’ Lokeren, irçieva lewwel g˙ajnuna fil-grawnd fl-ewwel taqsima f’log˙ba tarreserves kontra Genk iΩda ma rnexxilux jirkupra wara çertu Ωmien l-isptar tant li kien qed jg˙ix fuq magna. Skont stqarrija ma˙ru©a mill-istess klabb kien sostnut li listaff mediku g˙amel dak kollu possibbli biex isalva lil dan ilplejer, iΩda sfortunatament kellhom jirrikonoxxu l-fatt li lg˙ajnuna tag˙hom ma kinitx biΩΩejjed. Mertens ˙alla din iddinja g˙all-˙abta tal-4.30pm tal-Óamis li g˙adda. Il-kundizzjoni tal-eksdifensur ta’ ta˙t il-21 sena tal-Bel©ju marret g˙all-ag˙ar sakemm ittie˙ed l-isptar f’Genk, bit-tobba jikkonfermaw li kellu ftit çans li jsalva. Nhar il-Óamis li g˙adda l-familjari tieg˙u qablu li jintfewlu l-magni. GUNDOGAN SE JITLAQ LIL BORUSSIA DORTMUND Il-midfielder ta’ Borussia Dortmund Ilkay Gundogan mhuwiex se j©edded il-kuntratt tieg˙u ma’ dan il-klabb. Il-kuntratt talinternazzjonali ÌermaniΩ jiskadi s-sajf tas-sena d-die˙la u Dortmund ikkonfermaw li dan mhux se jestendi l-kuntratt tieg˙u. Madankollu, ma qalux jekk dan il-plejer ta’ 24 sena, li msemmi li jista’ jing˙aqad ma’ Manchester United, hux se jkun mibjug˙ qabel ma jkun jista’ jitlaq b’xejn fis-sajf tal-2016. Dan ilplejer ing˙aqad ma’ Dortmund ming˙and Nuremberg fis-sena 2011 u reba˙ il-Bundesliga u t-Tazza ÌermaniΩa.

SPORTS KÓ

03|05|2015 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE QORMI PIETÀ

2 1

NAXXAR L. SLIEMA W.

4 3

*ÛEBBUÌ R. *TARXIEN R.

Tard

*BALZAN *VALLETTA

Tard

Il-Pietà jattakkaw il-lasti ta’ Qormi

Fl-ewwel log˙ba li kien hemm ilbiera˙ mill-Kampjonat Malti filHibs Stadium it-tim ta’ Qormi rnexxielu jeg˙leb l-isfida ta’ Pietà u fil-fatt it-tim tal-ewwel reb˙u bl-iskor ta’ 2-1. L-ewwel azzjoni tal-partita waslet proprju mit-tim ta’ Qormi meta minn cross ta’ Leighton Grech il-ballun wasal g˙and Alex Nilsson li g˙ola quddiem il-lasta iΩda l-ballun kien ikklirjat f’corner mid-difiΩa ta’ Pietà qabel ma’ dan l-istess plejer seta’ jil˙aq ilballun. Pietà rrea©ixxew ftit wara, preçiΩament fit-8 minuta, meta pass ’il fuq ta’ Gabriel da Silva, wasal g˙and Charles Newuche li kompla javvanza wa˙du iΩda x-xutt tieg˙u ©ie salvat g˙al corner mill-goalkeeper ta’ Qormi Matthew Farrugia. Fis-16-il minuta Qormi kellhom Ωew© tentattivi ta’ Nilsson salvati mill-goalkeeper Cassar bl-a˙˙ar tentattiv ikun ikklirjat f’corner. Fl-20 minuta Qormi marru fil-vanta©© meta minn azzjoni sabi˙a ta’ Nilsson, li wara li kkontrolla tajjeb il-ballun, avvanza fil-kaxxa u minn qag˙da angolata xxuttja g˙al ©ewwa biex tefa’ lil Qormi filvanta©©. Wara dan il-gowl, Pietà ppruvaw iwettqu reazzjoni biss sabu lid-difiΩa ta’ Qormi organizzata tajjeb. EΩatt qabel spiççat l-ewwel taqsima Qormi setg˙u façilment irduppjaw l-iskor iΩda Alfred Effiong, wa˙du quddiem il-gowler ta’ Pietà, ixxuttja ©o fih. Hekk kif bdiet it-tieni taqsima, proprju fis-47 minuta, Pietà ©abu l-gowl tad-draw. Kien cross mix-xellug ta’ Claudio Frances u d-daqqa ta’ ras ta’ Newuchi spiççat fix-xibka. Madankollu, din il-parità ftit li xejn damet titgawda tant li minuta wara Qormi re©g˙u marru filvanta©© meta, minn azzjoni veloçi, rat lil Gustavo Villalobos jitfa’ fix-xibka. Fil-71 minuta Pietà kellhom iΩda x-xutt ta’ Luke Micallef stampa mal-lasta u mir-rebound kien Jurgen Pisani li quddiem il-lasta inkredibbilment xe˙et g˙oli.

Referee: Clayton Pisani

KLASSIFIKA

Duncan Pisani (Q) Charles Nnaemekka Newuche (P) Zoran Levnaic (Q)

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

Ritratti: STEPHEN GATT

REBÓA SOFFERTA QORMIJA

Hibernians *Valletta Birkirkara *Balzan Floriana Sliema Wanderers Mosta Naxxar Lions *Tarxien Rainbows Pietà Hotspurs Qormi *Ûebbu© Rangers

+/-

Pti

22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22

19 14 13 9 7 7 7 5 4 5 4 4

3 2 4 7 8 6 4 7 9 6 6 6

0 6 5 6 7 9 11 10 9 11 12 12

68 51 41 35 38 26 24 26 22 19 22 25

13 17 22 33 41 31 43 34 38 36 38 51

+55 +34 +19 +2 -3 -5 -19 -8 -16 -17 -16 -26

60 44 43 34 29 27 25 22 21 21 18 18

LOGÓOB GÓAL GÓADA Stadium Nazzjonali Mosta Birkirkara

vs Floriana vs Hibernians

17.00 19.00

XALATA TA’ GOWLS, NAXXAR REBBIEÓA

Angus Buhagiar (N) Alex Muscat (S)

Terence Vella (N) Beppe Muscat (S)

L-ewwel azzjoni tal-partita waslet minn Sliema, proprju fis-6 minuta, meta pass ta’ Pisanu lejn Aidan Friggieri li mill-viçin tefa’ ftit g˙oli. Fit-23 minuta wasal l-ewwel gowl tal-partita minn Naxxar meta minn cross ta’ Darren Falzon lejn Andrew Scicluna li millviçin bir-ras tefa’ fix-xibka wara l-gowler SlimiΩ Glen Zammit. 10 minuta wara, proprju fit-33 minuta, Sliema ©abu d-draw meta Ryan Gilmord Cassar waqqa’ lil Friggieri fil-kaxxa bir-referee talpartita jordna penalty li minnu inkariga minnu Pisanu li mill˙dax-il metru tefa’ fix-xibka wara Julian Azzopardi. Sliema komplew jag˙fsu u fil-fatt kienu huma li marru fil-vanta©© qabel spiççat l-ewwel taqsima meta minn azzjoni personali ta’ Potezica li baqa’ javvanza, qassam lil Ribiero dos Santos, b’dan tal-a˙˙ar iqassam lil Pedro Calcado li b’xutt b’sa˙˙tu g˙eleb lil Julian Azzopardi. Fit-tieni taqsima, l-ewwel azzjoni waslet minn Sliema, meta pass ta’ Calcado lejn Friggieri li mill-viçin ra l-ballun ji©i salvat millgowler Naxxari u l-ballun baqa’ sejjer f’corner. Fit-58 minuta Sliema skurjaw it-tielet gowl hekk kif, wara ˙arba ta’ Alex Muscat li qassam lil Calcado, dan tal-a˙˙ar qassam lil Friggieri li minn qag˙da angolata tefa’ fir-rokna tax-xibka wara Azzopardi. IΩda tliet minuti wara Naxxar naqqsu d-distakk meta penalty li inkariga ru˙u minnu Demba Toure tefa’ wara x-xibka ta’ Zammit. Ûew© minuti biss wara, fit-63 minuta, Naxxar i©ibu l-gowl taddraw meta pass fit-tul ta’ Gilmar lejn Santos Silva li baqa’ javvanza wa˙du quddiem Zammit u tefa’ l-ballun fir-rokna tax-xibka. Fil-85 minuta jasal it-tielet penalty tal-partita kif ukoll is-seba’ gowl hekk kif ir-referee Mario Apap saffar foul li mill-˙dax-il metru, Terence Vella ta’ Naxxar, l-istess plejer li sar il-foul fuqu, ma Ωbaljax u b’hekk rebba˙ din il-partita lit-tim ta’ Naxxar.

Referee: Mario Apap

40 03|05|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

il-kobba mÓabbla tal-immigrazzjoni

Etienne Grech Deputat Laburista

Il-©img˙a li g˙addiet kienet wa˙da impenjattiva ˙afna g˙all-mexxejja ta’ pajjiΩna, fejn rajna lil diversi ministri, inkluΩ il-Prim Ministru Joseph Muscat, jattendu g˙al-laqg˙at barra minn Malta biex ti©i diskussa b’ur©enza l-kwistjoni tal-immigrazzjoni u t-tra©edji umani li qed i©©ib mag˙ha. Kienet tassew ˙asra li lEwropa qag˙det tistenna li jintilfu dawn l-eluf ta’ ˙ajjiet biex tirrealizza li l-immigrazzjoni illegali jist˙oqqilha attenzjoni immedjata. Xhieda ta’ kemm limmigrazzjoni ma kinitx qed tinkwieta lil ˙afna huwa l-fatt li kien biss is-sena l-o˙ra li limmigrazzjoni tpo©©iet fuq illista ta’ prijoritajiet mill-kummissjoni l-©dida ta’ Juncker. Dan l-iΩvilupp kien frott il˙idma intensiva tal-Gvern preΩenti, fejn fost o˙rajn kien strumentali biex ting˙aqad task force Mediterranja li g˙amlet pressjoni kon©unta. Wara s-summit straordinarju fi Brussell, li g˙alih attenda lPrim Ministru Malti l-©img˙a lo˙ra, ©ie maqbul li iktar tard din is-sena jsir summit ie˙or f’Malta li jg˙aqqad flimkien madwar ˙amsin pajjiΩ millEwropa u l-Afrika. Filwaqt li dan is- summit huwa pass ’il quddiem, speçjalment g˙all-fatt li se jsir f’pajjiΩna b˙ala pont bejn iΩ-Ωew© kontinenti, wie˙ed ma jistax ma jkunx xettiku dwar il-burokrazija

Ewropea li fil-passat ˙aditna minn laqg˙a g˙al o˙ra ming˙ajr ebda riΩultati. Ìew ippreΩentati u maqbula wkoll l-g˙axar punti m˙ejjija mill-Kummissarju Ewropew g˙all-Immigrazzjoni. Sfortunatament, ˙afna minn dawn il-punti ilna nisimg˙uhom, u l-fatt li ma jorbtux lill-pajjiΩi b’dettalji speçifiçi spiss iwassal biex dawn jibqg˙u qatt ma jitwettqu. Hawnhekk wie˙ed irid jg˙id ukoll li, sa çertu punt, ilKummissarju kellu jdejh marbutin, peress li l-preΩentazzjoni ta’ azzjonijiet iebsa kienet se tirriΩulta Ωgur f’nuqqas ta’ qbil, u g˙alhekk is-sitwazzjoni kienet te˙el u tkompli tiddi©enera. Il-Kummissjoni ma ffinanzjatx satellita fuq il-Libja Fuq nota poΩittiva, iΩda, g˙allewwel darba rajna lillKummissjoni tipproponi li ji©u indirizzati direttament it-traffikanti tan-nies li qeg˙din jaqilg˙u il-miljuni fi flus minn fuq dahar l-immigranti, ˙afna minnhom iddisprati, u jibag˙tuhom jilag˙buha malmewt f’nofs ta’ ba˙ar. Id-dettalji speçifiçi ta’ kif dawn it-traffikanti se jitwaqqfu g˙adhom mhux mag˙rufa, iΩda jien dejjem kont tal-fehma li wa˙da mill-azzjonijiet neçessarji hija li ji©u identifikati d-

dg˙ajjes il-kbar fil-kosta Libjana li jistg˙u potenzjalment jintuΩaw mit-traffikanti. Din mhix biçça xog˙ol façli, iΩda Ωgur mhix impossibbli. Dan l-a˙˙ar kelli wkoll diskussjoni ma’ persuna li ilha snin twal ta˙dem fil-qasam tassigurtà u l-immigrazzjoni. Din il-persuna spjegatli kif, g˙al xi ra©uni, il-Kummissjoni Ewropea mhux qed tiffinanzja ç-Çentru Ewropew Satellitari (SATCEN) fi Spanja biex jag˙mel satellita fuq il-Libja. Dan filwaqt li dan iç-çentru g˙andu satelliti fuq pajjiΩi mbieg˙da b˙all-Iraq u nNepal, li jag˙tu stampi çari ˙afna ta’ dak li jkun qed ji©ri. Minkejja li l-pajjiΩi Mediterranji, fosthom Malta, jikkontribwixxu g˙all-ba©it taddifiΩa, jidher li l-Kummissjoni Ewropea ma ˙assitx il-bΩonn li ti©bor intelli©enza satellitari minn fuq il-Libja, li bl-instabbiltà tag˙ha qed to˙loq daqstant problemi fil-Mediterran. Jekk il-Kummissjoni hija serja fl-intenzjoni tag˙ha li tattakka t-traffikanti, allura satellita fuq il-Libja Ωgur li hija neçessità. BΩonn ta’ kooperazzjoni ma’ pajjiΩi Afrikani Wie˙ed irid jistenna u jara x’se jo˙ro© mis- summit li se jsir f’pajjiΩna din is-sena. Filwaqt li l-Maltin issa draw ma jistennewx affarijiet kbar fejn tid˙ol

il-kooperazzjoni ta’ pajjiΩi Ewropej fuq l-immigrazzjoni, id-djalogu ma’ pajjiΩi Afrikani jista’ jkun biss ta’ benefiççju. Il-fatt li dan is- summit se jlaqqa’ wkoll pajjiΩi Afrikani di©à huwa pass poΩittiv fih innifsu. Jidher li fl-a˙˙ar lEwropa qed tirrealizza li lproblema tal-immigrazzjoni illegali ma tistax tissolva jekk ma jkunx hemm kooperazzjoni ma’ pajjiΩi Afrikani u sforz biex jing˙ataw l-g˙ajnuna ˙alli jΩommu l-istabbiltà f’pajjiΩhom. G˙ajnuna speçjali trid ting˙ata wkoll lill-pajjiΩi li, b˙alna, qeg˙din fuq il-fruntiera tal-Ewropa. Jekk dawn jit˙allew wa˙edhom, is-sitwazzjoni tista’ biss tiggrava. Filwaqt li Malta g˙andha ting˙ata ˙afna iΩjed g˙ajnuna, l-Unjoni Ewropea trid tag˙ti wkoll attenzjoni speçjali lillGreçja. Min˙abba l-qag˙da finanzjarja mwieg˙ra ta’ dan il-pajjiΩ, fejn id-drittijiet umani tal-immigranti ma jistg˙ux ji©u assigurati, l-immigranti li jitilqu millGreçja u jmorru f’pajjiΩ ie˙or Ewropew ma jistg˙ux ji©u ripatrijati lura lejn il-Greçja. Dan mhux biss g˙andu j˙ammar wiçç l-Ewropa, fejn g˙andek membru tag˙ha li mhuwiex f’poΩizzjoni li jirrispetta d-drittijiet umani, iΩda jista’ wkoll ikompli jo˙loq problema fuq pajjiΩi o˙ra li di©à qed i©orru lpiΩ tal-immigrazzjoni.