KullĦadd 04.09.2022

Dan hu riżultat ferm sinifikanti, għax

Rapport f’paġni

Minkejja li, fl-ewwel xhur tas-sena, f’pajjiżna kien għad hemm diversi re strizzjonijiet fuq l-attività ekonomi ka biex tiġi kkontrolatta l-pandemija tal-COVID-19, il-Prodott Gross Domes tiku (PGD) kien nofs biljun ewro aktar mil-livell tal-2019.

pajjiżna kien imbassar li jkun wieħed minn dawk l-aktar milqutin mill-effet ti ekonomiċi tal-pandemija minħabba l-importanza tas-settur turistiku. Waqt intervista fuq ONE Radio nhar il-Ġimgħa, il-Prim Ministru Robert Abe la qal li kien il-mod ta’ kif jaħdem dan il-Gvern li wassal għat-tkabbir ekono miku qawwi li qed jesperjenza l-pajjiż. Hu wiegħed ukoll li l-Gvern Laburista se jibqa’ jieħu deċiżjonijiet ta’ prinċipju, ambizzjużi u mingħajr tkaxkir tas-saqa jn bil-għan li jibqgħu jinkisbu l-aħjar riżultati.Jirriżulta li kważi nofs it-tkabbir li seħħ bejn Jannar u Ġunju li għaddew, imqabbel mas-sena li għaddiet, kien ġej mis-setturi tal-bejgħ, tat-trasport u tat-turiżmu, biex issa dawn kważi laħqu l-livell li kellhom qabel il-pandemija. Settur ieħor, li kompla jikber b’rata fenomenali, kien dak tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni, li issa hu kważi 40% akbar milli kien fl-2019, indikatur ta’ kemm qiegħda tkun ta’ benefiċċju għal pajjiżna l-qalba diġitali. Dan is-settur hu kompost l-aktar minn kumpaniji tat-te knoloġija tal-informatika (IT), li raw tk abbir qawwi ħafna biż-żieda fid-doman da għal servizzi diġitali. Anke s-setturi tas-servizzi profess jonali, tar-remote gaming, il-manifat tura u s-servizzi finanzjarji raw tkabbir sostanzjali.Ta’minjinnota li, skont il-kelliema tal-Oppożizzjoni, dawn is-setturi kienu se jispiċċaw jagħlqu u jżarmaw minn pajjiżna, kawża tad-deċiżjoni s-sena l-oħra tal-Financial Action Task Force (FATF). Mhux biss dan qatt ma seħħ, iżda issa dawn, minflok, laħqu saħansi tra livelli rekord.

Tkompli f’paġna 4 IRKUPRU MSAĦĦAĦ Iżjed minn kull tbassir li sar, it-tkabbir ekonomiku jilħaq rekord, akkumpanjat ukoll minn dħul akbar għall-ħaddiema, żieda fit-tifdil tal-familji, esportazzjoni f’livelli bla preċedent u investimenti simili għal kif kienu qabel il-pandemija PROĠETT PILOTA JISTA’ IRZIEZETL-IMPATTJNAQQASMINNTAT-TONN Rapport f’paġna 8 BOJKOTT LIL GRECH MINN ĦDAN IL-PN

F’Għawdex diġà nxterdet il-kelma minn ta’ Chris Said biex kandidati ma joħorġux għall-elezzjonijiet tal-kunsilli li jmiss … “il-Partit spiċċa!” Il-Kap Nazzjonalista Bernard Grech qed jiffaċċja rivolta ġdida minn ħdan il-Partit tiegħu stess hekk kif fl-aħħar ġimgħat tnieda bojkott assolut kon tra t-tmexxija tiegħu minn elementi li huma assoċjati sew mal-establish ment, l-istess forza li għamlitu u mexx ietu sal-elezzjoni li għaddiet. Sorsi ta’ min jorbot fuqhom, qalu lil din il-gazzetta li esponenti magħrufin qed jitkellmu fil-beraħ meta jiġu av viċinati mill-Partit biex jikkontestaw l-elezzjonijiet tal-kunsilli li jmiss. Il-Membru Parlamentari Ewropew u President tal-Parlament Ewropew Ro berta Metsola, li użat il-festa ta’ Santa Marija f’Għawdex biex tagħti palata lill-PN ħalli jinstabu kandidati simili, if faċċjat il-korla ta’ dawk li assolutament ma jridux jafu bil-Partit “sakemm jibqa’ hemm Bernard (Grech)”. Din is-sitwazzjoni tpoġġi lil Grech fl-agħar sitwazzjoni li qatt kien fiha fi kważi sentejn kemm ilu jmexxi l-PN, ladarba jidher ovvju li issa spiċċaw abbandunawh u qed jaħdmu kontrih anke dawk li kienu għażluh u imbot tawh ’il quddiem fl-2020 ħalli jitwarrab l-Eks Kap Adrian Delia. Dawk li esprimew fehmithom malMPE f’Għawdex huma magħrufin li huma qrib sew id-Deputat Nazzjon alista Chris Said. Ma’ Metsola dawn iddikjaraw bla tlaqliq li assolutament ma jridux jikkoperaw mal-Partit, b’ind ikazzjoni li qed jimxu ma’ struzzjonijiet ċari “għax, kif inhuma l-affarijiet, għali na l-Partit (Nazzjonalista) spiċċa!”. Elementi tal-establishment ukoll qed jiktbu diversi fehmiet personali fil-gazzetti u fuq il-midja soċjali kontra t-tmexxija ta’ Grech, mhux l-inqas wara l-ħatra ta’ Alex Perici Calascione bħala l-Viċi tiegħu, avolja dan hu magħruf li hu qrib tal-istess klikka magħrufa wkoll bħala ta’ Simon Busuttil. Tkompli f’paġna 4 Grech fl-agħar sitwazzjoni li qatt kien fiha kemm ilu jmexxi l-PN mill-2020

Ħarġa Nru 1,521 Prezz €1Il-Ħadd, 4 ta’ Settembru, 2022 L-EWWEL NAZZJONALIFESTASETAGĦLAQMIJA

10 u 11

Fl-ewwel nofs tal-2022, l-attività ekono mika kienet 8.5% akbar minn dik irreġ istrata fl-istess xhur sena qabel. Din kienet fost l-ogħla rati ta’ tkabbir li qatt kienet osservata mindu bdiet tinġabar din l-istatistika. Fil-fatt, din ir-rata hi ferm ogħla mit-tbassir ta’ madwar 5% li għamlu aktar kmieni din is-sena istituzzjoni jiet indipendenti, bħall-Kummissjoni Ewropea. Dan filwaqt li r-rata ta’ tkab bir osservata f’pajjiżna hi l-ogħla minn fost il-pajjiżi kollha tal-Unjoni Ewropea u taqbeż id-doppju tal-medja Ewropea.

Floriana Dispensary, 29, Triq Vincenzo Dimech, Il-Furjana— 21233034 St. Gaetan Pharmacy, Triq il-Kappillan Mifsud, Il-Ħamrun — 21234570 St. George’s Pharmacy, 21, Triq il-Kbira, Ħal Qormi — 21443045 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara — 21492958 Spiżerija Kappara, Żbibu Lane, San Ġwann — 21381177 J.V.’s Pharmacy, Wied is-Swieqi, Is-Swieqi — 21371062

Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal ilKottoner, Il-Fgura — 21673811 St. James Pharmacy, Misraħ San Ġakbu, Ħaż-Żabbar — 21666194 Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Consilii, Iż-Żejtun — 21806009 Safi Pharmacy, St. John Street k/m Bieb ilĠarra Street, Ħal Safi — 21649552 Regional Pharmacy, Triq E. H. Furse, L-Imsida — 21312449 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat — 21455479 Fontana Pharmacy, Triq il-Għajn, Il-Fontana, Għawdex — 21566979 Pisani Pharmacy, Bini Ġdid, Triq Sannat, Ta’ Sannat, Għawdex — 21564447

The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema — 21330376 Il-Mehrież Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, L-Iklin — 21435567 St. Louis Pharmacy, Shop 1, Bohemian Courts, Vjal l-Indipendenza, Il-Mosta — 21432802 St. Mary Pharmacy, -Mġarr Dispensing Chemists, 71, Triq Sir Harry Luke, L-Imġarr — 21580711 Brown’s Pharmacy, 45, Telgħet Raħal Ġdid, Paola — 21694818 Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, L-Isla — 21801698 Anici Pharmacy, 6. Triq in-Nadur, Marsaskala — 21637300 St. Philip Pharmacy, Triq iċ-Ċeppun, Ħal Għaxaq — 21808723 Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, Il-Gudja — 21676294 St. Anthony Pharmacy, 56, Triq San Ġużepp, Tal-Pietà — 21237327

04.09.202202NUMRI IMPORTANTI MEZZI SOĊJALI SIT REKLAMARDISINNKUNTATTINDIRIZZELETTRONIKUPOSTALIĠENERALITAL-PAĠNIUDISTRIBUZZJONI STAMPATEDITUR KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 www.one.com.mt2570tel:(+356)25682570 mob:(+356) 7943 4722 email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722 email: ronald.vassallo@partitlaburista.org Miller Newsprint Ltd. KullĦadd One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS www.facebook.com/kullhadd3000 KIMBERLY CEFAI KIMBERLY CEFAI RONALD VASSALLO Emerġenza Covid 19 - 111 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza – 112 Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1182 DETTALJI IT-TEMPIt-TnejnGĦAL-LUM 32°C 32°C 31°C 33°C 24°C 25°C 24°C 24°C UV 8 UV 7 UV 7UV 7 Il-Ħamis L-ErbgħaIs-Sibt SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU L-ĦAMIS 8 TA’ SETTEMBRU Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, Il-Belt Valletta — 21238577 Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, Il-Marsa — 21221701 Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-Għasfura, Ħaż-Żebbuġ — 21465346 Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara — 21488884 Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, Il-Ġżira — 21332080 Melita Pharmacy, 127, Triq San Ġorġ, San Ġiljan — 21378657 Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema — 21335217 Whites Pharmacy, No. 3, E.M. Bajada Building, Vjal il-Labour, In-Naxxar — 21412454 St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ħ’Attard — 21413442 Mġarr Pharmacy, Triq il-Kbira k/m Triq Vitale, L-Imġarr — 21577784 Tarxien Pharmacy, 59, Triq Ħal Tarxien, Ħal Tarxien — 21802986

L-Ogħla Temperatura: 33°C L-Inqas Temperatura: 24°C L-Indiċi UV: 9 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa t’arja ta’ pressjoni għolja tkompli tiksi ċ-ċentru tal-Mediterran It-Temp: Xemxi u sħun Ir-Riħ: Ħafif min-Nofsinhar il-Lbiċ li jsir moderat għal ftit qawwi Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif L-Imbatt: Ftit li xejn, lokalment baxx min-Nofsinhar It-Temperatura tal-Baħar: 29°C 31°C 24°CUV 7 It-Tlieta 32°C 24°CUV 7 Il-Ġimgħa *Ilum l-ispiżeriji se jkunu miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzopardi, Is-Siġġiewi — 21461681 Abela Pharmacy, Bellavista Court, Triq George Borg Olivier, Ir-Rabat, Għawdex — 21556170 Għajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, Għajnsielem, Għawdex — 27203615

jimmarka l-bidu ta’ futur ġdid għall-industrija tal-films f’pajjiżna.“Senibnu world class sound

L-Awtorità tal-Ippjanar unan imament approvat il-permess għall-bini tal-ewwel sound stage f’Malta, mument storiku u mistenni minn dawk kollha li jaħdmu fl-industrija tal-films u tat-televixin.Fuqinizjattiva tal-Gvern La burista, l-ewwel soundstage Malti se jinbena fuq medda ta’ 4,000 metru kwadru fil-faċil ità tal-Malta Film Studios, bis wit it-tank il-fond tal-ilma. Dan l-istess soundstage se jkun l-ewwel faċilità tax-xorta tiegħu globalment, permezz ta’ tank tal-ilma ieħor fuq ġewwa tiegħu u ppożizzjonat quddiem il-medda tal-baħar fil-Kalkara. Il-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo qal li din l-aħbar hi l-bidu ta’ pass impor tanti fl-infrastruttura tal-in dustrija tal-films li se tirriżulta f’aktar impjiegi ta’ kwalità u li se tkompli toħloq opportunita jiet għal kulħadd. “Irridu naraw li dan l-ewwel soundstage iwassal biex pajjiżna jisfrutta l-potenzjal kollu ta’ din l-indus trija ħalli tkompli tkun mutur ekonomiku ewlieni ta’ pajjiż na,” stqarr il-Ministru, waqt li enfasizza kif, permezz ta’ dan l-iżvilupp f’Malta, l-industrija tal-films se tkompli tattira ak tar investimenti importanti li jiżviluppaw it-talenti tal-crew Malti u Il-KummissarjuGħawdxi. tal-Films Johann Grech irrimarka d-dif fikultajiet li għaddejjin minn hom setturi ekonomiċi sħaħ permezz tal-pandemija u l-kon flitt fl-Ukrajna u kif quddiem dan kollu, l-industrija tal-films dejjem baqgħet b’saħħitha u reżiljenti.“Is-suċċess tal-industrija talfilms jirrifletti l-ekonomija ta’ pajjiżna – waħda ta’ reżiljenza. Qatt daqs illum m’għand na nies jaħdmu f’din l-industrija. Qatt daqs il lum ma kellna daqshekk investiment f’din l-in dustrija, kemm millGvern kif ukoll mill-pri vat,” qal il-Kummissarju f’kummenti lill-KullĦadd Hu sostna kif il-bini tal-ew wel soundstage f’pajjiżna kien ilu jiġi diskuss għal għexieren ta’ snin. “60 sena ta’ diskors, nisim għu li se jinbnew soundstages f’pajjiżna. Illum qegħdin nikt bu l-istorja tagħna,” qalilna Grech, waqt li kkonkluda billi qal li dan il-proġett, li jifforma parti minn masterplan ta’ se stages għax tenna

€35 miljun fil-Malta Film Studios,

Grech. 04.09.2022 03 servizz gov Il-ħajja ta’ anzjan iġġib magħha diversi sfidi, ta’ kuljum. Iżda jeżistu diversi servizzi biex jagħmlulek ħajtek aktar faċli, u jagħtuk l-attenzjoni medika neċessarja. • Ġerjatrija fil-komunità • Podjatrija • Fiżjoterapisti • Domiciliary Nursing • Occupational Therapists, fost oħrajn ĊEMPEL FREEPHONE GĦAL AKTAR INFORMAZZJONI 153 APPROVAT L-EWWEL SOUNDSTAGE FL-INDUSTRIJA TAL-FILMS F’PAJJIŻNA Parti investimentminnta’ €35 miljun, il-proġett jimmarka futur tal-filmsgħall-industrijaġdidf’pajjiżna Dehra artistika ta’ kif se jkun jidher l-ewwel soundstage lokali

irridu l-aħjar għal pajjiżna u għall-ġenerazzjoni jiet li ġejjin,”

IRIDU JAQTGĦU QALB GRECH BIEX JITLAQ MALAJR

Tkompli minn paġna 1 L-ixprun tat-tkabbir ekonomiku kie n id-domanda domestika. Dan kien ji rrifletti l-fatt li bejn Jannar u Ġunju li għaddew kien irreġistrat l-ogħla dħul għall-ħaddiema li qatt ġie osservat fl-istorja. Fil-fatt, id-dħul tal-ħaddiema laħaq il-figura rekord ta’ €3.5 biljun, li kien kważi €260 miljun akbar mill-am mont ta’ dħul osservat is-sena li għaddi et … tkabbir ta’ 8%. Dan it-titjib fid-dħul wassal ukoll biex il-konsum privat tal-familji Maltin u Għawdxin żdied b’aktar minn 11% fuq is-sena li għaddiet. L-istatistika tikkon ferma kemm kien hemm żieda fl-at tività tar-restoranti u anke l-lukandi mqabbel mal-2021, tant li din aktar milli rduppjat. Imma minkejja li żdied daqstant il-konsum, statistika maħruġa mill-Bank Ċentrali ta’ Malta tindika li l-livell ta’ depożiti tal-familji Maltin u Għawdxin mal-banek lokali tela’ għal €16.1 biljun, jew kważi €3 biljun aktar milli kellhom fl-aħħar sena qabel bdiet il-pandemija.Fatturimportanti ħafna għat-tkabbir ekonomiku ta’ pajjiżna kien li l-investi ment baqa’ għoli ħafna u laħaq il-€1.3 biljun. Dan hu fl-istess livelli osservati fl-2019, jiġifieri l-livell ta’ investiment li pajjiżna kellu qabel il-pandemija. B’kuntrast, fl-erba’ snin wara r-riċess joni tal-2008, l-investiment kien żdied f’sena waħda biss. Din id-darba, sostnu ti mill-appoġġ li ta l-Gvern lin-negozji, l-investimenti reġgħu mill-ewwel lura għal pjani ta’ espansjoni. Dan wassal biex l-esportazzjoni laħ qet rekord ta’ €10.7 biljun fl-ewwel nofs tas-sena jew €1.3 biljun aktar mil-livell ta’ qabel il-pandemija. Din hi l-aqwa konferma li permezz tal-politika prog ressiva, li ħaddan il-Gvern, ġiet issalvag wardjata l-kapaċità produttiva ta’ pajjiż na mill-effetti Sadanittant,tal-pandemija.ir-rataqawwija ta’ tkab bir ekonomiku wasslet biex il-qgħad jinżel għal rekord minimu ieħor, fejn għall-ewwel darba fl-istorja din hi in qas minn 3%. Is-serħan tal-moħħ li qed ikollhom il-familji meta jaraw suq tax-xogħol daqstant vibranti hu żgur element importanti għalfejn għadhom qed iżidu l-konsum tagħhom. Dan fl-istess ħin li, kuntrarju għallkonsumaturi f’pajjiżi oħrajn, il-familji lokali mhumiex qed jiffaċċjaw piż akbar minħabba l-għoli tal-prezzijiet tal-ener ġija u Waqttal-fuel.l-intervista tiegħu lbiraħtlula, il-Prim Ministru qal li dawn in-numri pożittivi l-Gvern qed jittrasformahom fi kwalità ta’ ħajja aħjar għan-nies. Fak kar kif, meta kien hemm diffikultajiet, Gvern Nazzjonalista kien ħalla l-piż jaqa’ fuq in-nies, b’referenza għas-snin bejn l-2008 u “Illum,l-2013.għall-kuntrarju, fuq il-bażi ta’ deċiżjoni strateġika ta’ prinċipju biex il-Gvern jibqa’ jgħin lin-nies, Malta għandna t-tieni l-orħos prezz tal-ener ġija fl-Ewropa,” tenna Dr Abela, waqt li ddeskriva l-għajnuna li qed tingħata f’dan ir-rigward bħala aqwa mill-Wage Supplement li l-Gvern ta lill-ħaddiema u n-negozji l-aktar affettwati mill-imxija tal-COVID-19.Hufakkar kif pajjiżi oħrajn qed jieħ du l-attitudni ta’ “s-suq isuq” u dan qed iwassal biex il-piż jinxteħet fuq in-nies. “Il-Gvern se jibqa’ jaħdem biex, kemm jista’ jkun, jibqa’ jilqa’ għal dawn l-ef fetti biex ma jbatux in-nies. Minn dak li qed nisma’ fil-laqgħat li jkolli, in-nies qed japprezzaw li rnexxielna jkollna sajf ta’ normalità u qed japprezzaw ukoll il-miżuri li qed jieħu l-Gvern f’dawn iċ-ċirkustanzi ta’ sfidi internazzjonali biex jgħin lill-familji.” Sadanittant, l-għadd ta’ impjiegi fulltime f’April li għadda żdied bi 12,403 fuq sena qabel, medja ta’ aktar minn 1,000 impjieg addizzjonali kull xahar. Kontra dak li ssostni l-Oppożizzjoni Nazzjonalista, il-maġġoranza tal-imp jiegi ġodda kienu mas-settur privat. Fil-fatt, kien hemm żieda ta’ kważi 12,250 impjieg mal-privat. Miż-żieda limitata li kien hemm fis-Settur Pubb liku fl-aħħar sena, kważi kollha kienu fl-oqsma tas-saħħa jew l-edukazzjoni. Meta wieħed iħares lejn is-set tur privat, kważi 1,300 kienu żieda mas-settur tal-kostruzzjoni, kważi 1,100 mar-remote gaming, 800 masservizzi finanzjarji, madwar 1,000 mas-servizzi professjonali, waqt li mal-informazzjoni u l-komunikazzjo ni kien hemm tkabbir ta’ kważi 800 oħra. Kien hemm tkabbir ta’ 800 oħra mal-privat fis-servizzi tas-saħħa u l-edukazzjoni.B’kolloxkien hemm żieda ta’ kważi 800 self-employed, speċjalment f’set turi relatati ma’ trasport u turiżmu. Ix-xogħol part-time żdied bi kważi 6,300 fuq sena qabel. F’Għawdex waħ du kien hemm żieda ta’ kważi 950 impjieg full-time u 400 part-time. L-istatistika ufficjali tindika li f’Ap ril in-numru ta’ nies jaħdmu fulltime tela’ għal aktar minn 249,000, li jfisser li minn Marzu 2013 ’l hawn kien hemm żieda ta’ 93,102 impjiegi full-time. Dan minbarra li mill-2013 ’l hawn kien hawn żieda ta’ 22,535 imp jieg part-time. Mal-bidla fil-Gvern disa’ snin ilu, kull ġurnata żdiedu 34 impjieg għal to tal ta’ kważi 113,000. Dan hu erba’ dar biet aktar mir-rata ta’ żieda fix-xogħol osservata sa tmiem l-aħħar amminis trazzjoni Nazzjonalista.

Erba’ xhur ilu konna rrapportajna kif, wara li kien fost il-protagonisti biex Grech jieħu post Delia fittmun tal-Partit, Chris Said ma ddejjaqx jistqarr li “qed iħossu ltim” wara li ma ngħata l-ebda portafoll fix-Shadow Cabinet Nazzjonalista. Saħansitra ddikja ra li qed iħossu agħar minn meta kien hemm Delia Kap, li wkoll kien fdah b’portafoll importanti, avolja kien ikkontestah personalment fl-elezzjoni għallKapBl-iskużafl-2017.

NUMRI LI JSARRFU F’ĦAJJA AĦJAR LIN-NIES

li kien parti mill-Kabinett ta’ Lawrence Gonzi, Said, flimkien ma’ Mario De Marco u Carm Mif sud Bonnici, kienu l-uniċi li ma ngħatawx dekasteru xi jkopru mill-bankijiet tal-Oppożizzjoni. Ħames snin ilu, l-Eks Ministru fl-amministrazz joni ta’ GonziPN u Eks Segretarju Ġenerali tal-Partit fi żmien it-tmexxija ta’ Simon Busuttil kien irnexxielu jikseb aktar minn 4,600 vot minn fost 11-il kandidat Nazzjonalista fuq it-13-il Distrett, iżda fl-aħħar elezz joni kiseb biss 2,700 vot b’inqas kandidati (6). Anke jekk kellu l-appoġġ tal-establishment wara jh, Said spiċċa jikseb kważi terz biss tal-voti tal-ew wel preferenza mqabbel ma’ Alex Borg, li l-elezzjoni ġenerali li għaddiet kienet l-ewwel esperjenza tiegħu.

0404.09.2022

jispiċċaw jaqtgħulu qalbu wkoll (lil Grech) u b’hekk jitlaq waħdu mill-pożizzjoni,” es klamaw is-sorsi, b’referenza għall-membri tal-estab lishment li llum huma aktar rappreżentati mill-għaq da Repubblika milli mill-PN innifsu. “Illum il-problema mhix biss biex jinstabu kan didati ġodda. Agħar, kunsillieri u sindki, li qed is

ervu bħalissa, determinati li ma jerġgħux jikkon testaw ukoll. Qaluha lil Roberta (Metsola) f’wiċċha wkoll nhar Santa Marija … qalulha ‘l-Partit għalina spiċċa!’,” stqarrew is-sorsi b’rabta mal-fatt li l-MPE kienet f’Għawdex fil-15 t’Awwissu li għadda u lil hinn mit-tbissim fir-ritratti, l-esperjenza għaliha kienet waħda qarsa ħafna appena ffaċċjat nies minn ta’ Chris Said. Kif irrapportat minn din il-gazzetta wkoll, id-De putat Nazzjonalista Għawdxi, li fl-elezzjoni ġenerali ta’ Marzu li għadda tilef is-saħħa kbira li kellu għall-kan didat il-ġdid Alex Borg, kien lest iċedi s-siġġu Parla mentari tiegħu sa xahar biss wara. Minkejja dan, hu kien lest jagħmel dan bil-patt u l-kundizzjoni li pos tu jieħdu ħuh iżgħar minnu, Edward. Dan tal-aħħar, li wkoll għandu ambizzjonijiet politiċi, igawdi ċerta popolarità u attwalment hu s-Sindku tan-Nadur.

ŻIEDA TA’ 1,000FIX-XAHARIMPJIEG

Bil-politika progressiva tal-Gvern ġiet issalvagwardjata l-kapaċità produttiva ta’ Malta mill-effetti tal-pandemija Tkompli minn paġna 1 Issa l-gwida biex ma jkun hemm l-ebda tip ta’ kolla borazzjoni mal-Kap tal-Oppożizzjoni u l-amminis trazzjoni tiegħu qed tinfirex kullimkien, aktarx biex juru lil Grech li, mingħajrhom, mhu xejn u assoluta ment ma jista’ jagħmel xejn. L-istess sorsi qalulna li dawn jiffurmaw il-klikka li għamlu l-ħajja infern lill-Eks Viċi Kap Robert Arri go, l-Eks Deputat Mario Galea u ruxxmata oħrajn, li lkoll esprimew il-martirju li għaddew minnu fl-aħħar xhur, tant li spiċċaw jabbandunaw lill-Partit li tant kienu“Eventwalment,jħobbu.

li

għax

Billi l-Gvern qed iżomm stabbli l-prez zijiet tal-enerġija, il-fuels u l-gass, il-familji Maltin u Għawdxin qegħdin jiffrankaw mill-inqas €1,700 fis-sena, skont studju approssimattiv li sar minn ONE News din il-ġimgħa. Rapport mill-kamra tal-aħbarijiet ta’ ONE indika kif ċifri uffiċjali komplew juru l-effettività tal-miżuri li introduċa l-Gvern immexxi minn Robert Abela u li, permezz tagħhom, Malta llum għandha l-orħos kontijiet tal-enerġija u l-inqas rata ta’ inflazzjoni fl-Unjoni Ewropea kollha kemm hi. Din hi sitwazzjoni kompletament differenti minn dak li qed jgħixu att walment familji prattikament fil-bqija tal-istati membri fl-UE. Analiżi minn din il-gazzetta (ara paġni 6 u 7) tixhed il-qa għda diżastruża li għadd ta’ pajjiżi qegħ din jiffaċċjaw kawża tal-kriżi tal-en erġija b’riżultat tal-gwerra fl-Ukrajna, li kompliet tgħakkeshom wara sentejn u nofs diġà ibsin biżżejjed bl-agħar pan demija fi 80 sena bil-virus tal-COVID-19. Skont iċ-ċifri, li bbaża fuqhom ONE News, bil-prezzijiet kurrenti fis-suq, il-familji f’pajjiżna qed jiffrankaw mil li jħallsu €892.03 żejda fi fuels fis-se na, jekk jikkonsmaw medja ta’ €25 filġimgħa petrol jew diesel għall-vetturi tagħhom.Minbarra hekk, qed jiffrankaw €717.23 fis-sena meta jikkonsmaw 15-il unit ta’ dawl kuljum u spiża addizzjon ali oħra ta’ madwar €90 fis-sena meta jużaw medja ta’ sitt ċilindri tal-gass. B’hekk joħroġ li, b’kollox, il-famil ji f’pajjiżna qed jifdlilhom mill-inqas €1,699.26 fi bwiethom fis-sena grazzi għad-deċiżjoni tal-Gvern li jassorbi ż-żi diet kollha fil-prezzijiet tal-enerġija, li f’pajjiżi oħrajn qed jintefgħu kollha fuq iċ-ċittadin u fuq in-negozji, bl-akbar għafsa fl-inflazzjoni li ilha tgħolli rasha sew fl-UE għal dawn l-aħħar xhur.  Il-flus iffrankati f’Malta huma ekwi valenti għal paga addizzjonali ta’ ħad diem b’salarju medju li fl-2022, skont l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO), tlaħħaq €1,706, jew inkella żewġ pagi addizzjonali ta’ persuna bil-paga minima.Sadanittant, l-istess ċifri uffiċjali li kiseb ONE News, juru li bħalissa famil ja f’Malta tonfoq 7% mid-dħul tagħha f’kontijiet tad-dawl, fuels u gass. Ma danakollu, bla għajnuna mill-Gvern, din iċ-ċifra kienet titla’ għal 13%, total ta’ €4,100, mid-dħul tagħha. Mill-analiżi li għamlet il-KullĦadd pajjiżi bħar-Renju Unit u l-Italja, fost oħrajn, qed iġorru piż ferm akbar minn hekk, li qed iwassal għal skuntentizza ġenerali u, iżjed minn hekk, faqar ġdid li mistenni jgħakkes miljuni kbar.

“iżjed romantiku”. “Is-sitwazzjoni internazzjonali

04.09.2022 05

b’25% u sena wara l-istess għan-negozji, b’riżultat għad-deċiżjoni politika minn Gvern ġdid Laburista li jibda jipproduċi l-elettriku nazzjonali permezz tal-gass flok bilHeavy Fuel Oil (HFO). Dan mhux biss wassal biex mat-€80 miljun kull sena jibqgħu għand iċ-ċitta dini u n-negozji, iżda pajjiżna wkoll beda FL-ENERĠIJA L-FAMILJI F’MALTA QED JIFFRANKAW MAL-€1,700 FIS-SENA E€717.23ċLETTRIKU* inqas fis-sena €892.03ċFUELS** inqas fis-sena €90GASS*** inqas f’sena *konsum ta’ 15-il unit kuljum **konsum ta’ €25 fil-ġimgħa ***konsum ta’ ċilindru medju kull xahrejn Mingħajr id-deċiżjoni tal-Gvern li jassorbi ż-żidiet fil-prezzijiet fl-aħħar xhur, familja bi dħul medju kien ikollha xahrejn paga maqtugħin b’mod awtomatiku

jiġġustifikaw iż-żieda fil-prezzijiet tagħhom bil-għan li jżommu l-bibien tagħhom miftuħin għall-pubbliku, ġie rrapportat fil-midja li ċerti restoranti qed jagħżlu li jitfu l-arja kkundizzjonata tagħhom u oħrajn saħansitra ħadu d-deċiżjoni drastika li jitfu d-dwal kompletament u filgħaxijiet l-imwejj biss bix-xemgħat bliskuża hu hi ħadna deċiżjoni konxja, bħala Gvern, li nżommu l-prezzijiet talenerġija kollha stabbli f’dan il-pajjiż. Jiġifieri qed nitkellmu dwar il-prezz tal-fuel, il-prezz taċ-ċilindri tal-gass, u anke dwar il-prezz tad-dawl. Ifisser li lill-familji tagħna qegħdin niffrankawl hom medja – u din hi stima konservat tiva – ta’ €1,700 fis-sena.” Il-Ministru Dalli fakkret li, kieku kien għall-politika tal-Partit Nazzjonalista, pajjiżna kien jiddependi biss mill-inter connector li llum il-ġurnata, minħabba l-gwerra fl-Ukrajna, il-prezz tal-enerġija minnu sploda b’500%. “Li kieku pajjiżna kien jiddependi mill-interconnector biss – ejjew ma ninsewx li, ftit tas-snin ilu, kellek PN li kien jgħid li l-impjant tal-LNG pajjiż na ma kellux x’jambih. Kellna drabi minnhom fejn il-prezz tal-intercon nector tela’ għal €0.80ċ għal kull unit tad-dawl, imqabbel mal-medja ta’ mad war €0.13.5ċ għal kull unit tad-dawl li titħallas f’pajjiżna. Immaġinaw, kieku, il-piż fuq il-familji tagħna.” Kif jindikaw ċifri ppubblikati f’din il-ħarġa, pajjiżna ilu jgawdi mill-orħos prezzijiet tal-elettriku fl-UE għal dawn l-aħħar snin wara li fl-2014 traħħsu l-kontijiet għall-familji

ed jiġu illuminati

F’reazzjoni lil ONE News, il-Minis tru responsabbli mill-Enerġija, Mir iam Dalli, sostniet li dak li qed jiġri f’pajjiżna jikkuntrasta għalkollox ma’ dak li qed iseħħ fi stati oħrajn flUE, inkluża l-Italja, fejn saħansitra l-ħwienet kummerċjali qed iwaħħ lu l-kontijiet tad-dawl tagħhom

membru tal-Unjoni Ewropea kollha kemm hi, skont l-istudju Household Energy Price Index for Europe L-istudju, ippubblikat flaħħar ġimgħat dwar is-sitwazz joni tal-kontijiet tal-enerġija filpajjiżi Ewropej matul Lulju, juri kif il-kontijiet tad-dawl f’pajjiż na għandhom rata ta’ €12.32 għal kull kilowatt fis-siegħa (kWh).Hawnhekk ir-rata ta’ pajjiż na hi inqas sew mir-rata medja tal-pajjiżi l-oħrajn fl-UE, hekk kif ir-rata medja hi ta’ €28.45 kWh. B’hekk, sa xahrejn ilu, il-familji Ewropej kienu diġà qed iħallsu iżjed mid-doppju ta’ dak li jħallsu l-familji Maltin u Għawdxin u d-differenza mis tennija tkompli tiżdied minn Awwissu.L-uniku stat membru tal-UE, li għandu kontijiet orħos minn Malta, hu l-Ungerija. Qabel anke bdiet il-pandemi ja, Malta kienet diġà tgawdi fost l-orħos prezzijiet tal-enerġija flUE (ara tabella lemin) bit-tieni l-inqas impatt fuq il-pagi lokali, skont l-aħħar studju tal-Kum missjoni Ewropea, li tlesta f’Ot tubru tal-2020, dwar tali prez zijiet u l-impatt tagħhom fuq il-familji u n-negozji.

04.09.202206 Iżjed pajjiżi Ewropej qed jir reġistraw kriżi fil-qasam tal-en erġija, b’riżultat tal-gwerra fl-Ukrajna u diffikultajiet kbar biex jipprovdu xi tip ta’ appoġġ diċenti liċ-ċittadini tagħhom, li qed jesperjenzaw theddid serju fuq il-livell tal-ħajja tagħhom bi prezzijiet esaġerati tal-elettri ku, il-gass u fuels, fost oħrajn. Bil-kampanja elettorali fl-Italja wkoll tiffoka primar jament fuq dan ir-rigward, flaħħar jiem il-mexxejja tal-par titi prinċipali lkoll ittallbu għal intervent immedjat mill-Gvern caretaker, immexxi mill-Prim Ministru uxxenti Mario Draghi, biex l-għajxien tal-poplu ma jkomplix jogħdos wara dak li ġie kkawżat diġà bil-pandemija tal-COVID-19.Minkejjadan, analisti politiċi qed ibassru li l-ebda għajnuna mhu se tinħareġ qabel ikun hemm amministrazzjoni ġdida wara l-elezzjoni ġenerali aktar tard dan ix-xahar. Dan hu sostnut mill-fatt li Draghi, Eks Gvernatur tal-Bank Ewropew, u l-Ministru għall-Fi nanzi Daniele Franco diġà stqa rrew li l-ebda għajnuna lill-pop lu, li tista’ tlaħħaq it-€30 biljun, kif mitlub mill-partiti, mhu se tinħareġ kemm-il darba, biex isir dan, ifisser li d-defiċit naz zjonali jikber b’mod sinifikanti. Il-pajjiż ġar tagħna diġà għandu biżżejjed problemi finanzjarji serji.Fl-aħħar xhur, kriżi oħra talenerġija tqajmet ukoll fir-Renju Unit hekk kif l-eks stat tal-Un joni Ewropea ppermetta li jkun hemm splużjoni fil-prezzijiet relatati mix-xahar id-dieħel. Diġà hu mbassar li miljuni ta’ familji Brittaniċi se jiftaqru u mhux se jkunu jaffordjaw li jsaħħnu djarhom tiġi x-xitwa kiefra.L-inflazzjoni kontinentali għadha tgħolli rasha fil-pajjiżi kollha, b’żieda rekord ta’ 8.9% fost il-membri fiż-Żona Ewro, b’kontribut ewlieni jkun ilprezz tal-enerġija. Għalkemm nagħmlu parti minn dan ilgrupp Ewropew, iċ-ċittadini Maltin u Għawdxin kienu l-uniċi li ma sofrew l-ebda żidiet simili, sempliċiment għax tali piż qed jinġarr mill-Gvern Laburista b’intervent biex jissussidja l-prezzijiet.Fil-fatt, il-kontijiet tal-en erġija li nħallsu f’Malta huma t-tieni l-orħos mis-27 stat

B’rabta mal-mekkaniżmu tal-COLA, il-Ministru wkoll ir repeta dak li qal il-Prim Minis tru Robert Abela aktar qabel, jiġifieri li dan mhux se jinbidel u l-kumpens li jiġi stabbilit irid jingħata lill-ħaddiema kollha. Jingħad li l-kumpens għallgħoli tal-ħajja stabbilit għal din is-sena, b’riżultat ta’ effet ti tal-pandemija u iżjed minn hekk tal-gwerra fl-Ukrajna, se jkun qed ilaħħaq mal-€10 filġimgħa, iżda, fi kliem il-Min istru Caruana, dan kien ikun mal-€20, li kieku l-Gvern ma intervjeniex bis-sussidji fuq il-prezzijietdiġàil-familjiSadanittanttal-enerġija.fl-Italja,un-negozji,liqedjerġgħujaqbdur-ritmuwaral-vaganzitradizzjonalita’Ferroagosto,terġa’sejkunuqedjiffaċċjawkontijietogħlaminndawkligħandhomuhumaesaġerati.Fit-tranżizzjonibejngvern u ieħor, l-akbar imbottatura li qed iwettaq il-pajjiż bħalissa hi waħda diplomatika fil-kurituri ta’ Brussell biex jiġi ffissat cap ping Ewropew dwar il-prezz talgass, filwaqt li tħabbret taxxa ġdida fuq il-profitti żejda biż-żi diet li qed jintroduċu l-kump aniji tal-enerġija biex il-pajjiż ikun jista’ jiġbor madwar €10 biljun ħalli jgħin iżjed familji Minkejja dan, il-kumpaniji tal-enerġija diġà wrew l-intenz joni li jisfidaw din id-deċiżjoni TAL-ENERĠIJA TISSIKKA B’KONTIJIET ESAĠERATI EWROPEJ

Avolja

għadd ta’ pajjiżi introduċew pakketti t’għajnuna għaċ-ċittadini li jridu jfendu ma’ spejjeż lokali li kienu diġà għoljin ħafna, l-akbar sostenn u fost l-inqas prezzijiet għall-familji u n-negozji jibqgħu f’Malta Miljuni fl-UE se jkunu sforzati jagħżlu jekk isaħħnux djarhom jew jixtrux affarijiet “iżjed bażiċi”,fix-xitwabħall-ikel,liġejja

Pajjiżi oħrajn li llum għand hom fost l-irħas kontijiet, iżda xorta ogħla mil-livell ta’ Mal ta, huma l-Kroazja, il-Bulgar ija u r-Rumanija. Fuq in-naħa l-oħra, l-ogħla kontijiet instabu fid-Danimarka, l-Italja, l-Olan da, ir-Repubblika Ċeka u l-Belġ ju. Minn dan l-istudju, li wkoll analizza pajjiżi oħrajn li mhux membri fl-UE, ħareġ kif il-kon tijiet tad-dawl fir-Renju Unit kienu diġà l-ogħla fil-kontinent xahrejn ilu, b’rata ta’ €63.05 kWh, li hi iżjed minn ħames darbiet dik ta’ Malta. Wara l-Brittaniċi, bl-ogħla kontijiet, jiġu d-Daniżi (€53.04 kWh), it-Taljani (€45.94 kWh), l-Olandiżi (€41.90 kWh) u ċ-Ċeki (€40.98 kWh) rispet tivament.Il-kriżi Ewropea, ikkaw żata bil-konflitt milita ri fil-Lvant tal-Ewropa, bir-Russja tivvendika ruħ ha mill-pajjiżi fl-UE billi taqta’ l-provvista tal-gass, se twassal biex f’ħafna pajjiżi l-familji se jkunu mġiegħla jagħżlu bejn li jsaħħnu djarhom jew inkella jixtru affarijiet “iż jed bażiċi” bħall-ikel fix-xitwa li ġejjaL-istess rapport dwar il-prez zijiet tal-enerġija osserva wkoll li, matul Lulju li għadda, fil-maġġoranza tal-pajjiżi talUE kien hemm żieda fil-kontiji et domestiċi tal-enerġija. Fost dawn kien hemm il-Lit wanja, fejn kien hemm żieda ta’ 44%; l-Olanda b’żieda ta’ 37% u l-Bulgarija, fejn ġiet irreġistra ta qabża ta’ 24%, fost oħrajn. Is-sitwazzjoni hi differenti f’Malta u ftit pajjiżi oħrajn fejn ma kien hemm l-ebda żieda fil-kontijiet tad-dawl fix-xahar imsemmi, sitwazzjoni lokali li għadha l-istess, wara li l-Gvern Laburista intervjena biex jis sussidja ż-żidiet fl-importazz joni affettwati mill-gwerra flUkrajna.Il-Gvern Malti, immexxi millPrim Ministru Robert Abela, qed jilqa’ għall-piż taż-żieda fil-prezzijiet tal-enerġija u anke tal-fuels, tant li, skont l-aħħar ċifri tal-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO), investa aktar minn €30 miljun f’miżu ri ta’ sostenn fil-qasam tal-en erġija u aktar minn €7 miljun biex iżomm il-prezz tal-fuels stabbli fl-ewwel seba’ xhur ta’ dinMinbarrais-sena. hekk, il-Ministru għall-Finanzi Clyde Caruana ħabbar li b’effett minn Ottubru li ġej se jiddaħħal mekkaniżmu ġdid, separat mill-Cost of Living Adjustment (COLA) annwali, biex quddiem żidiet fil-prezzi jiet importati jiġu megħjuna dawk l-aktar vulnerabbli. Mistoqsi dwar dan il-ġimgħa l-oħra, il-Ministru Caruana qal: “Nista’ nikkonferma li x-xog ħol fuq it-tieni mekkaniżmu ġie konkluż. Għandna n-num ri, nafu kif se jkun qed jaħdem u, ovvjament, fil-jiem li ġejjin se nerġa’ nsejjaħ lill-partijiet kollha konċernati biex naqsam magħhom id-dettalji ta’ dan il-mekkaniżmu ulterjuri. Allura nista’ nserrħilkom raskom li, meta jiġi l-waqt, fid-diskors talBaġit li ġej mhux biss inkun ni sta’ nħabbar kif se jaħdem, iżda wkoll jiddaħħal fis-seħħ.”

IL-KRIŻI

“antikostituzzjonali” fil-qrati Taljani. Il-Gvern ta’ Draghi qed jis trieħ primarjament fuq il-pjan nazzjonali għall-irkupru u r-reżiljenza fejn l-UE għad trid toħroġ il-ħlas ta’ €24.1 biljun għall-miri ffissati għall-ewwel fażi tal-2022 u l-kisba ta’ €19-il biljun oħra sal-aħħar tas-sena. Fir-Renju Unit, li diġà għan du l-ogħla prezzijiet tal-en erġija u wkoll qed jistenna li jinħatar Prim Ministru ġdid wara r-riżenja ta’ Boris John son, il-familji saħansitra se jes perjenzaw żieda ta’ 80% fil-kon tijiet mill-bidu ta’ Ottubru li ġej wara li r-regolatur nazzjonali approva li jiżdied il-capping għall-prezzijiet li jistgħu jim ponu l-kumpaniji li jipprovdu l-enerġija.Hustmat li din is-sena famil ja medja Brittanika se jkoll ha toħroġ aktar minn €4,200 f’kontijiet simili, b’żidiet oħrajn ippjanati fil-bidu tal-2023. Filfatt f’Jannar, fl-eqqel tax-xitwa, il-kontijiet tad-dawl fir-Renju Unit mistennija jerġgħu jogħ lew u jilħqu l-livell ta’ kważi €6,000 sa tmiem is-sena. Aktar kmieni din is-sena, ilGvern diġà wiegħed tnaqqis ta’ £400 (€473) fil-kontijiet ta’ kull residenza, waqt li dawk l-iż jed vulnerabbli jirċievu wkoll ħlas ta’ darba “għall-għoli talħajja” ta’ £650 (€768), £300 (€355) għall-pensjonanti u £150 (€177) għall-persuni b’diżabilità mix-xitwa li jmiss. Analisti finanzjarji, iżda, in nutaw li dawn mhu se jfissru prattikament xejn hekk kif il-prezzijiet il-ġodda xorta se jwasslu biex miljuni ta’ persu ni fir-Renju Unit jintlaqtu minn faqar tal-enerġija, għax ikoll hom iħallsu aktar minn 10% tal-paga tagħhom f’kontijiet tal-enerġija.Għall-familji f’għadd ta’ paj jiżi fl-UE f’dawn il-jiem diġà jinħass is-sentiment li l-pagi qed jinxtorbu mill-inflazzjoni, l-iżjed il-prezzijiet tal-enerġija, waqt li ma jidhrux sinjali li se jittaffew fiż-żmien qrib hekk kif l-Ewropa qed tħejji għall-pos sibbiltà li r-Russja tagħlaq għalkollox il-provvista tal-gass b’ritaljazzjoni għas-sanzjonijiet imposti minħabba l-invażjoni fl-Ukrajna.F’waħda mill-agħar indika zzjonijiet s’issa, il-Prim Minist ru tal-Belġju Alexander De Croo wissa li l-Ewropa tista’ tiffaċċja sa 10 xtiewi diffiċli b’riżultat tal-kwistjoni.L-istatimembri fl-UE huma kważi kompletament respons abbli għall-politika tal-enerġija nazzjonali tagħhom u r-regoli Ewropej jippermettulhom li jieħdu miżuri ta’ emerġenza biex jipproteġu lill-konsumatu ri tagħhom minn spejjeż addiz zjonali. Għalkemm numru ta’ pajjiżi ħadu inizjattivi t’għajnuna f’dan ir-rigward, l-ebda waħ da ma titqabbel ma’ dak li ilu x-xhur iseħħ f’Malta. Fi Spanja, bħall-Italja, ukoll ġie deċiż li jiġu intaxxati dawk il-kumpaniji li qed idaħħlu iż jed profitti miż-żidiet tal-en erġija biex jinġabru l-fondi ħalli jiġu megħjuna ċ-ċittadini biex iħallsu l-kontijiet li f’Lulju diġà kienu aktar mid-doppju ta’ pajjiżna, iżda eżatt mal-medja tas-27 pajjiż fl-UE. Il-pajjiż diġà niżżel ir-rata tal-VAT fuq il-kontijiet tal-en erġija minn 21% għal 10%, waqt li taxxa oħra fuq l-elettriku tniżżlet minn 7% għal 0.5%. Franza wkoll qed toffri ħlas ta’ darba liċ-ċittadini tagħha biex tgħinhom ikampaw f’dawn iż-żminijiet diffiċli. Minkejja dan, anke jekk l-għotja ta’ €100 qed titqies żgħira wisq, meq jusin il-kontijiet li kienu diġà jitħallsu, il-pajjiż irrestrinġa lill-kumpanija nazzjonali tal-enerġija biex ma tgħollix il-prezzijiet b’iżjed minn 4% sa tmiem is-sena, waqt li t-taxxa finali fuq il-konsum tal-elettri ku wkoll tnaqqset minn €22.50 mWh għal €1 mWh għar-resi denzi u €0.50 mWh għan-ne gozji.

UE 2019: IL-PIŻ L-GWERRAIL-PANDEMIJATAL-ENERĠIJATAL-KONTIJIETQABELUUKRENA 04.09.2022 07 PAJJIŻ (UE) PREZZ ELETTRIKU 2019 (p/MWh) IL-PIŻF’PAGATAL-KONTMEDJA L-Awstrija €177.72 2.1% Il-Belġju €303.43 3.4% Il-Bulgarija €94.85 6.8% Ċipru €218.16 4.0% Ir-Rep. Ċeka €172.90 3.6% Il-Ġermanja €292.97 3.3% Id-Danimarka €290.36 3.3% L-Estonja €128.62 2.7% Il-Greċja €154.62 5.0% Spanja €235.76 5.3% Il-Finlandja €172.85 2.4% Franza €164.50 2.3% Il-Kroazja €129.99 5.5% L-Ungerija €108.96 3.6% L-Irlanda €209.91 2.9% L-Italja €228.14 2.9% Il-Litwanja €125.47 3.7% IL-Lussemburgu €176.78 1.2% Il-Latvja €160.66 3.2% MALTA €127.54 1.4% L-Olanda €202.58 2.2% Il-Polonja €143.12 3.8% Il-Portugall €212.86 6.3% Ir-Rumanija €136.73 6.7% L-Iżvezja €203.17 4.0% Is-Slovenja €140.46 2.8% Is-Slovakkja €155.40 3.8% EU27 €208.34 3.3%

F’Ġunju, id-Danimarka qab let fuq għotja lill-anzjani u miżuri oħrajn, fosthom tnaq qis tat-taxxa fuq il-prezzijiet tal-enerġija, li flimkien jam montaw għal DKK 3.1 biljun (€417-il miljun). Il-Parlament Daniż ukoll approva għajnuna ta’ DKK 2 biljun (€269 miljun) li se jitqassmu fost 400,000 resi denza li ntlaqtu l-agħar miż-żi diet.Il-Ġermanja, li kellha tissie let biex tnaqqas id-dipendenza kbira tagħha fuq il-gass Russu, wiegħdet li tnaqqas il-VAT fuq il-gass naturali għal 7% minn 19% sa Marzu 2024, waqt li ġew approvati żewġ pakketti t’għa jnuna liċ-ċittadini għal total ta’ €30 biljun din is-sena. Kull min iħallas it-taxxa se jkun qed jirċievi ċekk ta’ dar ba ta’ €300; il-familji li jingħa taw għajnuna għat-trobbija ta’ wliedhom se jieħdu €100 żejda għal kull wild; persuni fuq il-benefiċċji soċjali jingħa taw €200 u €270 għal dawk li jirċievu l-għajnuna f’akkomo dazzjoni soċjali. Il-pajjiż ukoll issussidja l-biljetti għat-tras port pubbliku. Minkejja dan, jirriżulta li kull residenza se jkollha tħallas kważi €500 iżjed fil-kontijiet kull sena. Fl-Olanda fejn diġà kien hemm fost l-ogħla kontijiet, il-Gvern offra lil ċerti residen zi eliġibbli l-għotja ta’ €800 ta’ darba, waqt li naqqas il-VAT fuq l-enerġija minn 21% għal 9% u ssospenda t-taxxa fuq il-petrol u d-diesel sal-aħħar tas-sena. Il-Greċja, li għadha tiffaċċ ja problemi finanzjarji, nefqet €7 biljun f’sussidji tal-enerġija biex tgħin residenzi, negoz ji u bdiewa jħallsu l-kontijiet tagħhom, anke jekk dan ma jkoprix l-ispiża kollha taż-żi diet fil-kontijiet tax-xahar. Filfatt, l-għajnuna tasal sa 90% tal-kontijiet għall-familji u 80% għan-negozji żgħar u medji.

Ir-Renju Unit diġà qed jirrapporta kriżi b’miljuni ta’ familji li se jiftaqru … l-Italja ta’ Draghi (inset) tinsab fl-istess riskju

L-IMPATT MINN IRZIEZET

DESTINATTAT-TONNJONQOS

Is-Segretarju Parlamentari għas-Sajd, l-Akkwakultura u l-Ħarsien tal-Annimali, Dr Alicia Bugeja Said, sostniet kif “riċerka bħal din se tkompli tistabbilixxi standards ta’ kwal ità fejn tidħol trobbija u tkabbir ta’ ħut fl-ibħra Maltin.” Filwaqt li awgurat kull suċċess għal dan il-proġett pilota, hi stqarret li tinsab fiduċjuża li jinstabu soluzzjonijiet dejjie ma għall-ġid tal-ibħra Maltin. L-espert tal-akkwakultura Dr Robert Vassallo Agius spjega li proġetti simili fil-Panama, fil-Messiku u fi Spanja ħallew impatt pożittiv fuq il-prodott lokali“L-indikazzjonjiettagħhom. inizjali jidhru pożittivi ħafna, però r-riżultati finali jkunu f’idejna meta dan il-ħut ikun lest għas-swieq u jiġi eżaminat bir-reqqa mill-operaturi lokali, kif ukoll rappreżentanti tal-klijenti internazzjonali,” tenna Dr VassalloIs-SegretarjuAgius. Parlamentari wkoll sostniet li “proġetti pilo ta bħal dawn huma turija oħra tal-importanza li jkun hemm ħidma u koperazzjoni konsistenti bejn is-settur privat u l-en titajiet pubbliċi. Hekk kif ir-riċerka xjentifika f’dan is-settur hi waħda li tiżviluppa b’mod veloċi, hu iktar importanti minn qabel li nkunu minn ta’ quddiem li nintroduċu dawn l-iżvi luppi f’pajjiżna, għall-benefiċċju ekonomiku u ambjentali ta’ kull wieħed u waħda minna.”

Dan wassal għall-konkluż joni li l-ħaddiema tax-xift ta’ billejl jew kienu jafu li kien hemm pazjent nieqes u ma rrappurtawx, jew b’negliġen za lanqas indunaw li sat-2:45 a.m. kellhom pazjent nieqes.

L-INKJESTA FL-GĦEJBIEN TAL-ANZJAN MINN SAN VINĊENZ IPPUBBLIKATA Xhieda turi li kien hemm nuqqasijiet serji mill-istaff tas-sala fix-xift ta’ billejl u l-ħaddiema tas-sigurtà mal-grada prinċipali Karmenu Fino Il-ħaddiema tax-xift ta’ billejl jew kienu jafu li Fino kien nieqes u ma inkellarrappurtawx,b’negliġenza,lanqasindunawlisat-2:45a.m.dankienħareġmis-sala

Wara snin ta’ taħditiet fuq skala internazzjonali mid-Dipar timent tas-Sajd u l-Akkwakultura, fl-aħħar xahar inbdiet ħidma intensiva fuq proġett innovattiv fi ħdan diversi rziezet tat-tonn f’Malta. Din l-inizjattiva qed issir bħala proġett pilo ta bil-għan li jiġi ttestjat tip ta’ għalf ġdid għat-tonn (ritratt), li jista’ jħalli impatt pożittiv fuq l-ekoloġija marittima ta’ pajjiżna, bla effetti negattivi fuq il-kwalità tal-ħut imkabbar fl-irziezet. B’dan l-esperiment se jiġi studjat il-potenzjal li dan l-għalf jibda jintuża biex jitkabbar it-tonn u titnaqqas il-problema taż żjut, magħruf bħala “slime”, li f’xi okkażjonijiet jinstab flibħra tal-madwar. Indikazzjonijiet juru li l-għalf il-ġdid għan du diversi benefiċċji, fosthom il-fatt li l-ammont ta’ għalf li jintuża ta’ kuljum ikun inqas mill-ammont ta’ lixka jew “bait fish” użat tradizzjonalment, bl-istess riżultati ta’ kwalità. Fat tur ieħor jinkludi l-abbiltà li permezz tal-għalf, jiġi assigurat l-ammont ta’ nutrijenti u vitamini neċessarji biex it-tonn jik ber b’saħħtu u jkun ta’ kwalità għolja. Dan kollu se jwassal biex il-kwalità tal-prodott Malti, kif tant mixtieq mis-swieq lokali u internazzjonali, speċjalment fil-pajjiżi Ażjatiċi, tkun mill-aħjar u tal-ogħla livell fir-reġjun. Il-proġett pilota kien wieħed minn diversi inizjattivi loġis tiċi li l-Gvern, flimkien mal-operaturi, qed iniedi biex jippris erva l-ambjent lokali. Dan kollu se jgħin biex il-bajjiet tagħ na jitgawdew mingħajr xkiel mill-poplu Malti u Għawdxi, kif ukoll mill-bosta turisti li jżuruna. Fl-istess ħin, ma jkun hemm l-ebda impatt ekonomiku negattiv fuq dan is-settur, li, skont l-aħħar stħarriġ ekonomiku, jiġġenera xejn inqas minn €178.7 miljun fl-ekonomija ta’ pajjiżna.

mir-residenza fit-2:45 a.m. da kinhar waqt li l-grada prinċi pali tħalliet miftuħa, mingħajr għassaIl-varjazzjonimagħha. fil-ħin tal-għe jbien li ngħatat u n-nuqqas ta’ osservanza tal-proċeduri millħaddiema fis-sala fejn kien residenti Fino u anke mad-daħ la tar-Residenza wasslu biex il-maniġment jiġi żgwidat kom pletament. Ir-rapport tal-inkjesta jgħid ukoll li l-proċeduri standard tal-operat jgħidu ċar u tond li bejn il-11:00 p.m. u s-7:00 a.m. il-grada trid tkun magħluqa u tinfetaħ biss meta tkun se tidħol xi vettura tal-emerġenza. Mill-provi li sabet l-inkjes ta jirriżulta li, taħt l-għassa tal-uffiċjali tas-sigurtà Jacque line Cassar, Ivan Dimech u Emanuel Aquilina, il-grada tħalliet miftuħa kważi l-lej la kollu dakinhar u minħabba f’hekk Fino seta’ joħroġ bla xkielMir-rapportmir-residenza.joħroġ ukoll li l-uffiċjal inkarigata minn dawn il-membri tas-sigurtà m’għam litx xogħolha, għax din kell ha l-obbligu li tara li l-persuni li kienet assenjat mal-grada jagħmlu xogħolhom u mhux toqgħod lejl sħiħ magħluqa fl-uffiċċju.Joħroġ ukoll li kien hemm negliġenza min-naħa tal-istaff fis-sala, għax filwaqt li dawk tax-xift ta’ billejl kellhom, skont ir-regolamenti, l-obbligu li jagħtu handover lill-istaff ta’ filgħodu, dan ma sarx b’mod korrett, tant li kienu l-ħaddie ma ta’ filgħodu li sabu l-pazjent nieqes, anke jekk ħadd ma kien infurmahom b’dan.

04.09.202208

Ir-rapport li l-anzjan ta’ 83 sena Karmenu Fino kien nieqes mir-Residenza San Vinċenz de Paul sar tard lill-awtoritajiet kompetenti, fosthom il-Pu lizija, minħabba li t-tmexxija tad-dar tal-anzjani ġiet żg widata mix-xhieda tal-ħad diema li kienu responsabbli dwar l-aħħar ħinijiet li raw lill-pazjent. It-tfittxijiet inizjali saru biss fil-bini stess bil-kon segwenza li barra dawn ma sarux qabel għaddew diversi sigħat kruċjali. Dan joħroġ mir-rapport talinkjesta interna li l-Imħallef irtirat Geoffrey Valencia tqab bad jagħmel mill-Ministru għall-Anzjanità Attiva Jo Etien ne Abela u li għadu kemm ġie ppubblikat fl-aħħar jiem mill-istess Ministeru. Minnu joħorġu diversi konklużjonijiet dwar il-każ, li sfortunatament spiċċa biex il-katavru tal-anz jan instab fi stat avvanzat ta’ dekompożizzjoni ġimagħtejn wara l-għejbien nhar l-14 ta’ Lulju.Kien biss permezz tar-riżul tati tad-DNA li seta’ jiġi identi fikat il-katavru, li nstab f’għalqa taħt is-siġar fi Triq Għar Dalam f’Birżebbuġa.L-inkjestasabet li r-rapport li l-anzjan kien nieqes mir-res idenza sar fl-Għassa tal-Puli zija ta’ Ħal Luqa fit-28 ta’ Ġun ju f’11:45 a.m. u fir-rapport jintqal li l-anzjan kien intlemaħ l-aħħar fir-residenza dakin har fis-5:45 f’dik l-għodwa. Dan wassal biex it-tfittxija għalih iffokat fil-bini ta’ San Vinċenz u d-dawra tiegħu. Madanakollu, millinvestigazzjonijiet tal-filmati tal-kameras tas-CCTV jidher ċar li Fino ħareġ liberament

Din is-sitwazzjoni wasslet biex ir-rapport li Fino kien nieqes sar tard L-inkjestafilgħodu.tgħid li l-health workers, il-carer u s-senior nurse kellhom jassiguraw ruħ hom b’mod diliġenti li l-pazjen ti jkunu hemm preżenti fis-sala matul il-lejl kollu. L-aġir tal-ħaddiema tax-xift ta’ billejl wassal biex il-maniġ ment ikun żvijat fil-mod kif saret it-tfittxija, bil-konseg wenza li ntilef ħin prezzjuż Kieku ma sarx hekk, ir-riżultat ta’ dan il-każ seta’ kien ħafna differenti.L-Imħallef irtirat Valencia jikkonkludi li kien hemm nuq qas min-naħa tal-ħaddiema tax-xift ta’ billejl tas-sala, il-car ers Thomas Zammit, Robert Belli u Anthony Jose, u l-infer mier Rhys Xuereb. Dawn naqsu mid-doveri tagħhom li jieħdu ħsieb li l-pazjent ma jitbegħedx mis-sala billejl u wkoll li bl-aġir tagħhom żvijaw l-investigazz joni u ntilef ħin prezzjuż Joħroġ ukoll li, fis-sala li fiha kien hemm Fino, kien hemm 34 anzjan ieħor. Dan ifisser li, skont ir-regolamenti tassaħħa, kien hemm biżżejjed ħaddiema. B’hekk, ġie konkluż li ma kienx hemm nuqqas ta’ ħaddiema.Fl-investigazzjoni tiegħu, l-Imħallef irtirat tkellem ma’ 16-il ħaddiem f’ħames seduti differenti.B’rabta mar-riżultat talinkjesta interna, il-Ministru Abela sostna li dan il-każ ma jirriflettix fuq il-ħaddiema koll ha ta’ din il-faċilità u faħħar l-isforzi tal-mijiet ta’ impjegati f’San Vinċenz De Paul. L-inkjes ta tirrakkomanda wkoll bosta miżuri li għandhom jittieħdu u li l-awtoritajiet mill-ewwel wettqu ħidma biex tissaħħaħ is-sigurtà fir-Residenza, l-ak bar waħda fil-pajjiż li tospita eluf ta’ pazjenti anzjani. L-investigazzjonjiet tal-Puli zija dwar dan il-każ għadhom għaddejjin, waqt li l-ħaddiema inkwistjoni ġew sospiżi minn xogħolhom.

04.09.2022 09

PjazzaFIL-JIEMIL-QOFOLLIĠEJJINIs-Sibtisiril-marċminnPjazzaKastiljasaTritonifil-Beltsegwitminnkunċert

IL-PRIDE WEEK TILĦAQ

Fix-xahar iddedikat lill-persu ni LGBTIQ+, pajjiżna qed jiċċelebra l-Pride Week sal Ħadd li ġej. Wara sentejn ta’ restrizzjonijiet minħabba l pandemija, dawn il-festi, li huma mistenni ja fl aktar pajjiż li joffri drittijiet lil persuni ta’ orjentazzjonijiet sesswali differenti, jilħqu l qo fol bil Pride March nhar is Sibt li ġej fil Belt Valletta. Marċ simili ġie organizzat ilbieraħ fil gżira Għawdxija fejn ukoll attendew eluf ta’ persuni. Permezz ta’ bandiera progressiva mal faċċata taċ Ċentru Nazzjonali Laburista, fil Ħamrun, il Kap Eżekuttiv tal Partit Laburista Randolph De Battista qal li “għandna biex niftaħru li Malta llum hi leader fid drittijiet ta’ persuni LGBTIQ+, imma m’għandniex nistrieħu fuq dan is suċċess. Irridu nibqgħu naħdmu ta’ kuljum biex niġġieldu l preġudizzji u nassiguraw li kulħadd iħossu parti minn soċjetà inklużiva.” Is Segretarju Parlamenta ri responsabbli mir Riformi u l Ugwaljanza, Rebecca Butti gieg, iddeskriviet din il Pride Week bħala mument importanti ħafna, għax minkejja r riżultati li kiseb pajjiżna fil qasam, il Gvern xorta waħda jinsab impenjat li jkompli jsaħħaħ id drittijiet ċivili fostna. Il Minist ru għal Għawdex Clint Camilleri laqa’ b’sodisfazzjon l inizjattiva li ċ ċelebrazzjonijiet ikunu es tiżi għall gżira Għawdxija, meq jusa iżjed konservattiva. Fl 10 ta’ Settembru, il kapitali Maltija tospita l Malta Pride March minn Pjazza Kastilja sa Pjazza Tritoni fejn isegwi kunċert. Bħal lum ġimgħa jiġi organizzat il Pride Around the Grand Harbour, b’għexieren ta’ opri tal baħar ikkuluriti jżejnu l Port il Kbir. Il produzzjoni oriġinali “It Teatru tal Miskin” se tittella’ minn Saydon Studio, bl għajnuna tal Kunsill Malti għall Ar ti, tal Aġenzija Żgħażagħ, tal MGRM, tal ARC, Spazju Kreattiv, il European Year of Youth, il BOV Joseph Calleja Foundation u l Fondazzjoni Deloitte, bejn it 23 u l 25 ta’ Settembru fit Teat ru Aurora, fir Rabat, Għawdex, u bejn it 30 ta’ Settembru u t 2 ta’ Ottubru fi Spazju Kreattiv fil Belt Valletta. L akbar avveniment Ewropew minn persuni LGBTIQ+, il EuroPride, se jsir f’pajjiżna s sena d dieħla.

tar-rebħa ta’ Malta kienet l-għaqda kbira ta’ forzi kontra l-Ottomani fil-Battalja ta’ Lepanto sitt snin wara. Tant kienet kbira l-gratitud ni tal-Ewropa għad-difiża erojka tal-Ka vallieri li l-Ordni bdiet tingħata l-flus li ppermettew lil Jean de Valette jibni belt fortifikata, il-Belt Valletta. Dan l-episodju li għadda minnu paj jiżna hu l-aktar wieħed popolari fl-istor ja u ħafna jassoċjaw il-Festa tal-Vitorja ma’ din ir-rebħa fuq l-Ottomani. Ta’ min isemmi li fil-folklor Malti fejn jidħ lu l-festi tradizzjonali, ħafna lokalitajiet għandhom statwi u armar ieħor prinċi pali, magħrufa bħala “Malta Rebbieħa” li jissimbolizzaw din ir-rebħa. Fost dawn il-lokalitajiet insibu l-Mel lieħa, in-Naxxar, l-Isla, San Ġwann, ilKalkara u l-Imsida.

Ġrajja oħra marbuta ma’ dan iljum insibuha fil-perjodu tal-ħakma Franċiża. Il-Kavallieri tkeċċew minn Malta mill-Franċiżi Repubblikani taħt il-Ġeneral Napuljun Bonaparti fl-1798 u ftit xhur wara l-Maltin irvellaw kon tra l-ħakma Franċiża. Il-Maltin talbu l-għajnuna lill-Ingliżi u dawn, flim kien mal-alleati tagħhom il-Portugiżi u n-Naplitani laqgħu din it-talba, l-aktar minħabba li Franza kienet għadu kbir tagħhom. Il-Franċiżi spiċċaw assedjati fil-Belt, il-Furjana u l-Kottonera u ċedew ftit wara, fl-4 ta’ Settembru 1800. It-tielet u l-aħħar ġrajja hi assed ju ieħor li għadda lil Malta u lill-Maltin minn kalvarju – proprju fit-Tieni Gwerra Dinjija. L-attakk fuq Malta beda f’Ġun ju tal-1940 u beda riesaq lejn tmiemu f’Settembru tal-1943 meta l-Italja ċediet u daret mal-alleati. Kien proprjament flib]ra Maltin li vapuri militari Taljani ġew u ċedew. Dan seħħ fit-8 ta’ Settembru tal-1943.Imma nsibu wkoll ġrajjiet oħrajn li huma marbutin mat-8 ta’ Settembru, uħud minnhom forsi inqas magħrufin, imma li wkoll kellhom impatt fuq l-is torja rikka tal-poplu Malti. Proprju fit-8 ta’ Settembru tal-1775 seħħ dak li baqa’ jissemma bħala l-Ir vell tal-Qassisin, li kien immexxi minn grupp żgħir li l-aktar kienu membri tal-kleru. Episodju li nibet minħabba l-Gran Mastru Spanjol minn Aragona, Francisco Ximens de Texada kellu jmur għal politika ta’ awsterità, b’għadd ta’ miżuri li ħallew togħma qarsa fuq ilMaltin. Ta’ min jgħid hawnhekk li l-Gran

04.09.202210 MITT SENA MILL-EWWEL FESTA

Il-Vitorja, li twaqqfet mill-Ordni tal-Kavallieri biex tiċċelebra r-rebħa fl-Assedju l-Kbir, hi assoċjata wkoll mal-ġrajja tat-tkeċċija tal-Franċiżi minn Malta u l-fatt li l-Italja Faxxista ċediet fit-Tieni Gwerra Dinjija

Mastru Ximenes kellu jdaħħal dawn il-miżuri mhux daqstant tort tiegħu, imma minħabba li l-Gran Mastru ta’ qa blu, il-Portugiż Manuel Pinto da Fonse ca, berbaq il-kaxxa tal-Ordni minħabba l-istil ekstravaganti ta’ ħajja li kien jgħix. Din is-sitwazzjoni spiċċat ma’ wiċċ Ximenes, li kellu jdaħħal dawn il-miżuri biex jirkupra ftit is-sitwazzjoni finanz jarja, imma spiċċa jlaqqat il-korla talMaltin, tant li taħt Ximenes il-Kavallieri ta’ San Ġwann tilfu ħafna mill-popola rità li kellhom mal-Maltin. L-aktar miżura li nħasset kienet li Ximenes kien għolla l-prezz tal-qamħ, li wasslet biex poġġiet lill-poplu f’diffi kultajiet ta’ għajxien. Imma kien hemm ukoll miżuri oħra, fosthom naqqas il-pa gi taċ-ċivil u temm l-impjieg ta’ uffiċjali li kkunsidra bħala impjiegi mhux bżon jużi.Fatt ieħor interessanti hu li Ximenes iddeċieda li jċaħħad lill-Maltin milli jik kaċċjaw il-Fenek tax-Xiber. Dan wassal biex dan il-fenek salvaġġ beda jeqred l-uċuħ tar-raba’, fatt li kompla jżid maddwejjaq tal-Maltin. Il-miżura xejn ma niżlet tajjeb la mal-Maltin komuni u lan qas mal-qassisin, tant li l-Isqof Giovanni Carmine Pellerano kien ipprotesta kon traDawnl-miżura.usitwazzjonijiet oħrajn li qaj mu tensjoni bejn il-qassisin u l-Kaval lieri wasslu għall-Irvell tal-Qassisin. Episodju li hu magħruf ukoll bħala l-Ir vell tal-Maltin tal-1755 jew l-Irvell ta’ Settembru tal-1775. Grupp żgħir ta’ qassisin u għadd ta’ Maltin, immexxija minn Dun Gejtanu Mannarino, għażlu li jirvellaw fit-8 ta’ Settembru. Jum li ngħażel għax ħaf na mill-Kavallieri kienu fuq il-baħar mal-flotta Spanjola u għalhekk il-Belt Valletta ma tantx kienet mgħassa tajba. Madanakollu, ftit kienu dawk li wieġ bu għas-sejħa tal-irvell u minkejja li dawk li rvellaw irnexxielhom jaħtfu l-Forti Sant’Iermu u l-Kavallier ta’ San Ġakbu, dawn ingħelbu fi ftit sigħat. Il-ġuri tagħhom beda f’Ottubru stess u kompla għaddej sa wara mewt il-Gran MastruMannarinoXimenes.spiċċa mitfugħ għomru l-ħabs, imma nħeles mill-Franċiżi fl1798. Birkirkara għandha waħda mit-to roq prinċipali msemmija għal dan il-qa ssis – Mannarino Road. Il-qofol ta’ dan il-jum partikolari ntla ħaq fl-1921. L-ewwel Gvern Malti b’effett tal-kostituzzjoni tal-ewwel self-govern ment, stabbilixxa l-Otto Settembre bħala Jum Nazzjonali, l-ewwel wieħed, b’rikonoxximent tas-sagrifiċċji u l-qlu bija tal-Maltin, li flimkien mal-Kavallieri ħelsu lill-gżejjer tagħna mill-Assedju

Il-Vitorja hija festa reliġjuża li tiġbed devozzjoni f’kull rokna ta’ pajjiżna, speċjalment fil-Belt tal-Isla, u l-irħu la tan-Naxxar u l-Mellieħa f’Malta, u x-Xagħra f’Għawdex, fejn hi ċċelebrata b’qima l-kommemorazzjoni tat-twelid tal-Madonna. Imma Jum il-Vitorja jfak kar ukoll il-ġrajja ta’ żewġ assedji li saru fuq il-Gżejjer Maltin. Għalhekk, appar ti l-aspett reliġjuż dan il-jum għandu aspett storiku qawwi marbut ma’ tliet ġrajjiet kbar ħafna fl-istorja ta’ Malta u fil-mixja tal-poplu Malti. Għal żmien twil dan il-jum kien jiġi mfakkar bħala l-Jum Nazzjonali ta’ Malta qabel pajjiżna ħa l-Indipendenza f’Settembru tal-1964. Minħabba li qa bel it-Tieni Gwerra Dinjija l-ilsien Taljan kellu influwenza kbira fuq l-poplu Malti, l-aktar dawk li kienu meqjusin bħala tal-klassi għolja u l-professjonisti, Jum il-Vitorja kien magħruf ukoll bħala l-Ot to Settembre.L-ewwelgrajja marbuta ma’ dan iljum hi r-rebħa tal-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ġwann u l-Maltin fuq l-invażu ri Ottomani fl-Assedju l-Kbir tal-1565. Dan l-assedju beda f’Mejju u spiċċa f’Settembru ta’ dik is-sena stess. Kon flitt li hu meqjus bħala wieħed milleqqel li qatt seħħew fl-istorja tad-dinja. Tant hu hekk, li l-magħruf ħassieb u kittieb Franċiż François-Marie Arouet, magħruf aħjar bħala Voltaire, dak iżżmien kien qal li “m’hawn xejn aktar magħruf mill-Assedju ta’ Malta”. Malta, b’għajnejn l-Ewropa ta’ dak iż-żmien fuqha, kien irnexxielha tirbaħ l-assedju tat-Torok. Iċ-ċelebrazzjonijiet ma sarux biss f’pajjiżna, imma mad war l-Ewropa saru wkoll ċelebrazzjoni jiet għal dik li rriżultat bħala l-aħħar “battalja” epika marbuta mal-Kavallieri tal-Kruċjata.In-Nobbli Franċiż u Gran Mastru tal-Kavallieri Jean Parisot de Valette, kellu influwenza ewlenija fir-rebħa kontra l-Ottomani kemm bl-eżempju kif ukoll bil-ħila tiegħu li jħeġġeġ u fuq kollox iżomm lin-nies magħqudin. Dan kellu impatt kbir, għax ġabar flimkien lir-rejiet tal-Ewropa f’alleanza kontra l-Ottomani li qabel l-Assedju ta’ Malta kienu jidhru li huma forza li ma tistax tingħeleb.Immariżultat

għall-fenekmill-OrdniIs-sospensjonital-kaċċaukollqanqletġrajjainqasmagħrufafit-8ta’Settembru Antoniotal-AssedjuIl-MonumentminnSciortino

Fl-imgħoddi t-tifkira tal-Assed ju f’Jum il-Vitorja fil-Birgu kienet tiġi mfakkra bil-kbir. Kienu jsiru għadd sabiħ ta’ ċelebrazzjonijiet reliġjużi kemm fil-Knisja ta’ San Lawrenz kif ukoll barra, mifruxin fuq jumejn – is-7 u t-8 ta’ Settembru. Mill-1885, ma’ dawn iċ-ċerimonji reliġjużi żdied ukoll l-as pett ta’ festa fuq barra. Kienet tiddaw wal il-pjazza prinċipali, jiżżejnu t-toroq, isiru marċi u kienu jsiru wkoll kunċerti mużikali. Bħala karità kien jitqassam aktar minn 500 ratal ħobż lill-fqar. Maż-żmien dawn iċ ċelebrazzjonijiet bdew jonqsu u ma baqgħux isiru fuq din l-iskala hekk kbira. Fl-1964 imbagħad ġiet l-Indipendenza u l-Gvern Nazzjonalista ta’ dak iż-żmien ried jiċċelebra b’mod xieraq. Jingħad li x-xewqa tal-Prim Ministru Ġorġ Borg Olivier kienet li l-Indipendenza tintrabat ukoll mat-8 ta’ Settembru. Madanakollu, iż-żmien bejn l-approvazzjoni tal-Gran Brittanja tal-għoti tal-Indipendenza u t-8 ta’ Settembru kien qasir wisq għal preparazzjonijiet adegwati, inklużi li jkunu infurmati u mistiedna delegazzjo nijietDanbarranin.wassal biex l-għoti uffiċjali talIndipendenza sar fil-21 ta’ Settembru, ġurnata li ħadet post it-8 ta’ Settembru għax dak iż-żmien ġiet stabbilita bħala l-Jum Nazzjonali ta’ Malta. Kien fl-1971 li l-Prim Ministru Laburista Dom Mintoff reġa’ stabbilixxa t-8 ta’ Settembru bħala l-JumWara,Nazzjonali.pajjiżna spiċċa b’aktar bidliet li fl-aħħar mill-aħħar irriżultaw b’ħamest ijiem importanti bħala ġranet ta’ festi nazzjonali. Imma l-importanza ta’ Jum il-Vitorja hi ħafna, għax il-festi li niċ ċelebraw illum ma kinux ikunu possib bli mingħajr it-8 ta’ Settembru u r-rebħa fuqMal-festal-Ottomani.tal-Vitorja nsibu marbutin ukoll diversi drawwiet u tradizzjoni jiet Maltin. Uħud għadna narawhom sal-ġurnata tal-lum, oħrajn intilfu mażżmien.Fost tradizzjonijiet li baqgħu, insibu ż-żifna bejn il-Kavallieri u t-Torok, li għadha sal-lum tis pikka fil-jiem tal-Karnival. Żewġ użanzi li ntilfu huma l-ġostra, li kienet issir għal xi żmien marbuta ma’ Jum il-Vitorja, u wkoll oħra li teħodna l-Mellieħa. Kienet tradizzjoni li lejlet ilfesta tal-Vitorja l-ġemgħa titla’ l-Mellieħa u tgħaddi siegħa żmien f’xalata tipika li llum għadna naraw fl-Imnarja. Festa ta’ ikel u xorb, il-ġuvintur jittantaw lit-tfa jliet u m’għandniex xi ngħidu ma tonqosx ukoll l-għana. Imbagħad il-festeġġamenti jkomplu l-għada fil-festa tal-Vitorja. Fit-8 ta’ Settembru għandna wkoll it-tiġrijiet tradizzjonali taddgħajjes fil-Port l-Kbir magħrufin aħjar bħala r-Regatta. Għal ħafna żmien din kienet l-unika regatta li kienet tiġi organizzata f’pajjiżna. Din tikkonsisti f’diversi tiġrijiet f’kategoriji differenti bejn il-loka litajiet li huma parti mill-Port ilKbir u xi oħrajn ukoll. Wara żdiedu wkoll dawk ta’ Jum il-Ħelsien, li wkoll saru popolari maż-żmien. Statwa tal-Vitorja armata fi Strada Rjali l-Isla fl-1905 u l-monument antik fil-Birgu (xellug) li jfakkar l-Assedju

tat-Torok. Dan il-jum kien jiġi mfakkar bi kbir u kif jixraq bħala Jum Nazzjonali, tant li nsibu li sal-aħħar tas-snin 50 gruppi ta’ Maltin li kienu jgħixu fl-Eġittu, l-In gilterra, l-Awstralja, il-Kanada u l-Istati Uniti kienu, fit-8 ta’ Settembru, jinġabru flimkien biex jiċċelebraw dak li kienu sejħu “Jum Malta”. Il-Gvern Malti ħaseb ukoll biex ifak kar b’mod xieraq l-Otto Settembre, tant li kkummissjona monument li jiċċeleb ra r-rebħa L-Assembleatal-Assedju.Leġiżlattiva

04.09.2022 11

NAZZJONALI

kienet ress qet proposta permezz ta’ mozzjoni minn Dr Albert Magri fl-1922. Kien hemm qbil ġenerali, sar kumitat u tnieda konkors għall-aħjar abbozz. Il-monument, li na raw illum quddiem il-Qorti, hu xogħol il-magħruf Antonio Sciortino, li lestieh fl-1926 u ġie inawgurat fit-8 ta’ Mejju tal-1927 kif jidher fir-ritratt storiku fuq l-ewwel faċċata tagħna tal-lum. Dan il-monument għandu format simboliku, imma realistiku. Hu magħ mul minn tliet figuri tal-bronż li jirrap preżentaw fattur kull wieħed. Tan-nofs figura maskili b’nofs korazza bix-xabla u t-tarka li jissimbolizza l-kuraġġ ta’ Mal ta. Il-figura fuq ix-xellug, li hi femmini li, qed iżżomm it-tjara tal-Papa u tir rappreżenta r-reliġjon, waqt li l-figura fuq il-lemin, li wkoll hi femminili, tir rappreżenta ċ ċiviltà u qed iżżomm ras Minerva, simbolu taċ Ċiviltà Klassika u li minnha ħareġ l-Imperu Ruman. Fatt interessanti marbut mal-Monu ment tal-Assedju l-Kbir hu li l-Innu Malti kien indaqq għall-ewwel darba fil-beraħ proprjuIl-monumentquddiemu.għandu wkoll l-istorja marbuta miegħu. Meta ġie inawgurat kienet qamet kommossjoni, għax ilPrim Imħallef Sir Arturo Mercieca kien għamel diskors bit-Taljan, li wassal għal protesti minn uħud. Fatt li rrepeta ruħu f’Settembru tal-1931 meta wkoll kien sar xi diskors bit-Taljan, li qajjem l-għadab tan-nies preżenti. Żewġ protesti li saru fl-isfond tal-ġlieda tal-ilsna – dak Taljan u dak Ingliż – imma wkoll biex il-Malti jingħata l-istat li kien jixraqlu, konflitt li kellu elementi politiċi qawwijin. La qed insemmu l-monumenti, tajjeb li nirreferu wkoll għal monument ieħor tar-rebħa fuq l-Imperu Ottoman b’rabta mal-Vitorja, dak li jinsab fil-Birgu. Belt li flimkien ma’ dawk li jiffurmaw il-Kot tonera, għandha konnessjoni qawwi ja ma’ din il-ġrajja, tant li hi magħrufa bħala Città Vittoriosa (il-Belt Rebbieħa). Il-monument jinsab fil-pjazza prinċi pali u hu wieħed mill-aktar monumenti antiki li hawn f’Malta. Kien sar fl-1705 fi żmien il-Gran Mastru Spanjol Ramon Rabasa de Perellós y Rocafull, mill-Uni versità tal-Birgu. Għandu forma ta’ plier għoli bi tmint iġnub u fuq nett figura ta’ mara rebbieħa, liebsa t-tarka u l-el mu. Il-figura tirrappreżenta lil Malta u hi l-ewwel darba li pajjiżna jidher bħala allegorija ta’ suldat rebbieħ. F’id minn hom il-figura qed iżżomm xabla, sim bolu tar-rebħ u fl-oħra qed iżżomm pal ma, simbolu tas-sagrifiċċju li sar waqt it-taqbid fl-Assedju l-Kbir tal-1565. Għal xi żmien madwar dan il-monument kien hemm għajn tal-ilma b’bir taħtha li kien jipprovdi l-ilma lill-għajn.

oħrajn fil-futur. Din l-entità tof fri diversi programmi spazjali u tmexxi l-esplorazzjoni spazjali globalment.L-ewwelmissjoni Maltija nt bagħtet f’Awwissu tas-sena li għaddiet fuq SpaceX CRS-23 u din is-sena fuq SpaceX CRS-25. Iż-żewġ missjonijiet kienu parti mill-proċess li n-NASA żvilup pat biex l-informazzjoni mik suba minn dawn iż-żewġ miss jonijiet jiġu studjati fil-GeneLab tan-NASA.Flimkien mal-Professur Jo seph Borg u l-kumplament tad-delegazzjoni Maltija kelli l-opportunità li nżur dan ilGeneLab matul iż-żjara li kel li fl-Istati Uniti ftit tal-ġranet ilu. Bħala Gvern ippreżentajna wkoll il-programm Maleth u l-missjonijiet attwali tiegħu. Tajjeb li nsemmi wkoll l-in volviment ta’ Malta fin-NASA GeneLab. Bħala pajjiż preżen tament għandna erba’ xjentis ti Maltin fosthom il-Professur Borg. Dawn ix-xjentisti qed ikollhom iċ-ċans biex ikunu jistgħu jesploraw u jagħmlu riċerki li jwasslu għal skoper ti dwar il-modi differenti kif il-ħajja fuq din id-dinja tiġi af fettwata mill-kundizzjonijiet spazjali meta jaslu lura l-mem bri tal-ekwipaġġ minn titjira spazjali.Hawnhekk bħala Gvern Malti

Dan jista’ jsir billi anke bħala Gvern nagħtu l-kontribut tagħ na biex minkejja ċ-ċokon ta’ pajjiżna, xjentisti Maltin ikoll hom l-opportunitajiet li bihom ikunu jistgħu jesploraw aktar il-qasam xjentifiku spazjali. Għandna wkoll naraw li l-po tenzjal ta’ Malta bħala gżira li ġeografikament għandha x’tof fri anke lil entitajiet u kumpani ji privati rinomati fl-esplorazz joni fuq il-qasam spazjali. Dan is-settur jinvolvi numru kbir ta’ professjonisti differen ti u minn kull qasam tal-ħajja, fosthom inġiniera, is-servizzi tal-IT, ix-xjentisti, it-tobba, il-ħaddiema tekniċi, u ħaf na aktar. Jekk aħna nistgħu nkunu pjattaforma biex in-nies imħajra jaħmdu b’mod mul tidixxiplinarju, allura nkunu mxejna pass ieħor lejn titjib fl-edukazzjoni, fir-riċerka u fl-innovazzjoni.

ddiskutejna kif nistgħu nsaħħu l-parteċipazzjoni tagħna f’dan il-GeneLab ħalli aktar xjentisti Maltin ikunu esposti għal ak tar opportunitajiet anke barra minnArtemisxtutna.huwa l-isem tal-pro gramm imniedi min-NASA u minn entitajiet oħra minn mad war id-dinja. Dan il-programm se jara wieħed mill-akbar vet turi spazjali li qatt inbnew missnin 70 sa L-ewwelissa.rokit taħt il-prog ramm Artemis għadu kif telaq is-Sibt li għadda. Artemis kien ippjanat li jitlaq fil-bidu talġimgħa iżda minħabba prob lemi tekniċi t-tluq tiegħu kellu jiġi pospost għal data aktar ’il quddiem. Dan ir-rokit se jkun qed jitlaq fuq titjira biex tiġi ttestjata l-possibbiltà li jint bagħtu l-bnedmin lejn l-eqreb satellita naturali tagħna u wara tiġi esplorata l-possibbiltà ta’ vjaġġi lejn It-titjiraMars.se tippermetti lix-xjentisti tan-NASA jagħmlu osservazzjonijiet u arranġa menti qabel ma Artemis 2 tagħmel l-istess vjaġġ, iżda din id-darba l-missjoni tkun tin kludi l-ekwipaġġ uman fl-2024. Jekk dawn iż-żewġ missjoni jiet ikunu ta’ suċċess fl-2025, il-missjoni Artemis 3 se tara l-ewwel astronawta mara li tifforma parti mill-ekwipaġġ li jinżel fuq il-qamar. Dawn il-missjonijiet se jkunu kruċ jali biex in-NASA tkompli tif hem aħjar ir-rwol tal-qamar lejn id-dinja, studji xjentifici li jistgħu jsiru biss hemm, kif ukoll tixpruna l-ambizzjonijiet ta’ wara, li jinkludu vjaġġi lejn Mars u lil Ix-xjenzahinn.għandha tkun il-qasam li fih aħna l-bnedmin naħdmu flimkien biex nassig uraw futur isbaħ għal kulħadd.

Minbarra ċ-ċelebrazzjoni ta’ mħabba u libertajiet, ilġimgħa tal-Pride sservi wkoll ta’ tifkira tal-ħidma li wettqu l-attivisti li għal diversi snin stinkaw sabiex jiksbu d-drit tijiet li kienu ilhom mċaħħ din minnhom. Bħala soċjetà rridu nifhmu li l-ugwaljan za mhix tolleranza. Mhux kunċett li persuna taċċetta lil persuna għax differenti mill-maġġoranza tas-soċjetà.

Irridu milliksibnasaqajnanżommumal-artumanħalluxdaklijwaqqafnanimirħuiżjed

Segretarju Parlamentari KEITH TANTI Segretarju Parlamentari REBECCA

Aħna lkoll kemm aħna differ enti minn xulxin u għalhekk irridu nħaddnu t-twemmin li ma niġġudikawx, li ma niddiskriminawx lil dawk il-persuni minħabba s-sess u l-ġeneru tagħhom. Din il-ġimgħa b’sodisfazz jon, flimkien mad-Deputat Prim Ministru Chris Fearne, ħabbarna l-proċedura ġdida li se tkun qed tidħol fis-seħħ meta persuna tmur tagħti d-demm.IrġielLGBTIQ mhux se jib qgħu jsibu l-bibien magħlu qin biex fl-aħħar mill-aħħar jagħmlu ġest tant sabiħ u im portanti. Kburija li flimkien erġajna ħadna pass ieħor fa vurIrridul-ugwaljanza.nżommu saqajna mal-art u ma nħallux dak li ksibna jwaqqafna milli ni mirħu iżjed. Ma jfissirx li għax Malta kisbet dan is-suċċess ser nieqfu hemm. Dak li rrnexxielna niksbu flimkien jista’ jisfaxxa fix-xe jn mil-lejl għan-nhar jekk fiddeċiżjonijiet li nieħdu ninsew is-sagrifiċċju u l-isforz li l-komunità kellha tgħaddi minnhom biex f’Malta jkoll na aktar liġijiet li jirrispettaw id-drittijiet ta’ kulħadd. Għalhekk nieħu din l-op portunità biex nhar is-Sibt li ġej nistidinkom tattendu bi ħġarkom fil-Belt Kapitali biex niċċelebraw is-suċċess li ksibna u nkomplu niktbu l-is torja flimkien b’Malta aktar ugwali. L-istudju u l-esplorazzjoni spaz jali jsaħħu t-teoriji xjentifiċi li ġew żviluppati matul iż-żmini jiet mir-riċerkaturi. Infatti, l-istudju li sar żmien ilu fuq is-sistema solari wassal biex ksibna aktar għarfien dwar fenomeni fosthom il-grav ità, l-atmosfera, l-evoluzzjoni ta’ pjaneti oħra, l-espansjoni tal-univers u ħafna aktar. Dan kollu jħalli impatt dirett fuq l-unika pjaneta li nistgħu nse jħulhaGħalhekkartna.issa li għandi l-qa sam tar-riċerka u l-innovazz joni jaqgħu wkoll taħt ir-re sponsabbiltà politika tiegħi, irrid nassigura li anke pajjiżna, bħall-kumplament tal-pajjiżi l-oħra, ikun parteċipi fl-es plorazzjoni tal-ispazju. B’hekk inkunu nistgħu nagħtu kon tribut, insaħħu u niżviluppaw aktar dak li nafu s’issa dwar l-univers, kif ukoll skoperti ġodda li jgħinuna nipproteġu l-unika dinja li għandna u nav vanzaw dejjem ’il quddiem. F’dinja idealizzata nemmnu li l-pjaneta tagħna waħidha għandha l-ħajja. Però, stud ji li qegħdin isiru kontinwa ment qed juru li r-realtà taf tkun differenti. L-istudju talħajja f’sitwazzjonijiet estremi, bħalma huma qiegħ il-baħar, il-muntanji kif ukoll barra mid-dinja, jgħallimna ħafna fuq il-fraġilità tal-ħajja u kif din taddatta skont l-ambjent li ngħixu fih. Għalhekk minkejja ċ-ċokon ta’ pajjiżna, qiegħed naħdem biex jitnieda l-ewwel Att Spazjali ta’ Malta biex anke pajjiżna jkun jista’ jagħti l-kon tribut tiegħu fir-riċerka spazja li. Dan l-Att Spazjali ġie diskuss ukoll waqt diversi laqgħat li kelli flimkien mad-delegazzjoni Maltija fl-Istati Uniti, fosthom fin-NASA Ames Research Cen tre, fl-Illumina, fi Stanford Uni versity and fi B’kollaborazzjoniSpaceX.bejn is-set tur privat, akkademiċi Maltin u l-Gvern, mal-entità gover nattiva Amerikana, in-NASA u dik Ewropea l-ESA, pajjiżna pparteċipa f’żewġ missjonijiet spazjali s’issa u ma neskludux

Din il-ġimgħa pajjiżna ta bidu għaċ-ċelebrazzjonijiet li ġġib magħha l-ġimgħa tal-Pride. Il-parteċipazzjoni ta’ mijiet ta’ nies din is-sena ser tkun qed isservi ta’ messaġġ im portanti aktar minn qatt qa bel.Li Malta żżomm l-ewwel post fid-drittijiet tal-persu ni LGBTIQ fl-Ewropa hija xi ħaġa sabiħa ferm u huwa unur għal pajjiżna. Però dan iġib miegħu responsabbilta jiet ġodda – kriterji li jkunu mistennija minn pajjiż li jins ab fil-quċċata. Bħala politiku responsabbli mir-Riformi u l-Ugwaljanza kburija bil-kis biet li saru f’dawn l-aħħar snin. Għaldaqstant, bħala Gvern kommessi li nkomplu nsaħħu dawn id-drittijiet u nkomplu nibnu fuq it-tajjeb li diġàIlbieraħsar. għall-ewwel dar ba ġiet organizzata l-Pride March fil-gżira ta’ Għawdex. Kien avveniment fejn flim kien stajna niċċelebraw ilfatt li flimkien qed nibnu soċjetà aktar inklużiva u bla preġudizzju. Però, wieħed irid jistaqsi – x’qed jiġi ċċel ebrat b’dan l-avveniment?

ESPLORAZZJONIBUTTIGIEG

SPAZJALI

RESPONSABBILTAJIET ĠODDA MAL-QUĊĊATA TAL-LISTA

04.09.202212

Din il-ġimgħa nedejt proċess ta’ konsultazzjoni mal-Kun silli Reġjonali u l-Kunsilli Lokali fi ħdanhom, bi tħejjija għall-iżvilupp tal-Istrateġija

Hemm prezz għoli għas-soċjetà tagħna, jekk ma nagħmluSfortunatament,xejn. dawn is-sitwazzjonijiet ikomp lu jikkumplikaw ruħhom, f’dawk l-okkażjonijiet meta t-tfal juru mġiba diffiċli, jew problemi fl-emozzjonijiet tagħhom. F’Malta nemmnu li għad fadal ħafna x’nagħm lu f’dan il-qasam. Fil-fatt, f’Marzu ta’ din is-sena, ħab barna li se nkunu qed nibnu Ċentru Terapewtiku Sigur għal tfal taħt it-18-il sena. Dan għamilnieh wara li żorna u osservajna mill-qrib ċentri fl-Iskozja, li jilqgħu minuri bi problemi ta’ dan it-tip. Ċentri li jibnu millġdid lil dawn iż-żgħażagħ u jagħtuhom sens ta’ fiduċ ja fihom infushom. Aktar minn hekk jagħtuhom ku raġġ sabiex jerġgħu jinte graw lura mal-familji, fuq il-post tax-xogħol, jew ma’ dawk il-persuni l-aktar qrib tagħhom.Il-ħsieb huwa illi din il-faċilità se tkun qed tilqa’ massimu ta’ 24 minuri, li juru diffikultà kbira fl-imġiba jew fl-emozzjonijiet tagħhom. Nemmen li din il-ħolma hija ħolqa oħra importanti li se tkompli tingħaqad ma’ kati na ta’ kisbiet li ġabet magħha l-implimentazzjoni tal-Liġi tal-Protezzjoni tat-Tfal, u li ddaħħlet fis-seħħ minn dan il-Gvern f’Lulju tas-sena 2020. Din hi liġi li sa fl-aħħar qiegħda hemm, tiffunzjona u li qed tagħti vuċi b’saħħitha lil kull tifel u tifla. Liġi li flaħħar mill-aħħar tagħti l-ist ess opportunitajiet u aspi razzjonijiet lit-tfal kollha ta’ pajjiżna.Il-Gvern se jkun qed jin vesti s-somma kapitali ta’ madwar €17-il miljun fil-bini tal-faċilità u investiment ad dizzjonali ieħor, ta’ kull sena sabiex ikun jista’ jitmexxa l-post bl-aktar mod profess jonali.Bit-twettiq ta’ dan iċ-ċen tru, se jkunu twettqu l-we għdiet kollha marbuta malLiġi tal-Protezzjoni tat-Tfal. L-istess kif għamilna fiċ-Ċen tru tal-Ibwar, se naraw li dan il-proġett ikun ċentru ħaj ta’ riabilitazzjoni u li jgħin lil dawn il-minuri jsibu saqa jhom mal-art. Dan huwa Gvern tan-nies għan-nies, li jifhem ir-realtajiet soċja li u ma jinħebiex warajhom. Aħna Gvern li ma jiddejjaqx jindirizza sitwazzjonijiet li jolqtu biss ftit numri u mi noritajiet; għalhekk aħna l-Gvern tal-ġustizzja soċjali. Kif dejjem għamilna, se nkomplu nikkonsultaw sa biex noħolqu bilanċ bejn il-bżonn ta’ din il-faċilità u l-interessi tar-residen ti tal-lokalità. L-applikazz jonijiet għal dan il-proġett għadhom ma sarux u l-għan tagħna huwa li nilqgħu aktar proposti sabiex dan iċ-ċen tru verament iservi t’għa jnuna u jagħti t-triq lura lil dawk il-minuri li jkunu til fu d-direzzjoni għal ċertu żmien.Kulħadd ħaqqu t-tieni ċ-ċans, speċjalment minuri li jkunu għadhom għaddejjin minn żvilupp emozzjonali u fiżiku. Aħna qegħdin hawn biex inkunu l-leħen tal-mi noritajiet, tal-vulnerabbli, u ta’ dawk li l-anqas għandhom vuċi għax aħna verament Gvern tal-Ġustizzja Soċjali.

04.09.2022 13 Segretarju Parlamentari ALISON ZERAFA CIVELLI Ministru MICHAEL DIREZZJONIFALZON LILL-MINURI B’IMĠIBA

TAL-GVERN LOKALI

L-ISTRATEĠIJADIFFIĊLINAZZJONALI

Nazzjonali tal-Gvern Lokali. Waqt il-konferenza tal-aħbarijiet, ġie ppreżen tat dokument b’erba’ temi għall-konsultazzjoni. Dawn huma: governanza tajba u ef fettiva, it-tisħiħ tal-Kunsilli Reġjonali, lokalitajiet b’am bjent aktar nadif u Kunsilli Lokali viċin in-nies. Dawn it-temi se jservu bħala qa fas għall-konsultazzjoni bejn l-imsieħba kollha tal-Gvern Lokali.Ġiemaħsub li l-artikli f’kull tema jkunu miftuħin biżżejj ed sabiex wieħed ikun jista’ jiddiskuti u jżid punti siewja magħhom. It-temi mniżżla fid-dokument gwida huma koperti fil-wegħdiet eletto rali u għalhekk huwa d-dmir tagħna li nimplimentawhom bl-aħjar mod favur il-loka litajiet u l-ġid tar-residenti Maltin u Għawdxin. Tajjeb li nsemmi wkoll li waħda mill-wegħdiet elet torali tal-Gvern fir-rigward tal-Gvern Lokali hija t-tisħiħ tal-istrutturi tal-Kunsilli Reġjonali. Għalhekk is-Seg retarjat Parlamentari ħaseb sabiex il-proċess ta’ konsult azzjoni jiġi mniedi l-ewwel mal-Kunsilli Reġjonali. Permezz ta’ dan id-doku ment il-Kunsilli Reġjonali jistgħu jibdew b’mod im medjat il-konsultazzjoni mal-Kunsilli Lokali fi ħdan hom. Nenfasizza fuq l-im portanza tal-koperazzjoni tal-imsieħba interni, sabiex kemm jista’ jkun inneħħu r-riskju ta’ nuqqas ta’ ftehim li jaf ixekkel it-tmexxija u l-ħidma tajba tal-Kunsilli Lo kali.Min-naħa tiegħu, is-Seg retarjat Parlamentari, bl-għajnuna tas-Segretar ju Permanenti u d-Diviżjoni għall-Gvern Lokali se jorga nizza laqgħat ma’ msieħba oħra tal-Gvern Lokali, ma’ entitajiet governattivi u ma’ dawk li b’xi mod jew ieħor għandhom xi influwenza fuq it-tmexxija u l-ħidma tal-Kunsilli Lokali. Bi strateġija waħda u ċara li tkun mibnija fuq l-ideat u s-suġġerimenti ta’ dawk li ta’ kuljum jesperjenzaw il-bżonnijiet tal-lokalitajiet u tar-residenti – ir-Reġjuni u l-Kunsilli Lokali – nemmen bis-sħiħ li ser inkunu nistgħu namministraw u naqdu sa fejn hu possibbli l-bżonnijiet ta’ kull resident u lokalità. Ser inkun qed nara li din ir-riforma sservi ta’ tiġdid fil-qasam tal-Gvern Lokali, għaliex il-Kunsilli Lokali u Reġjonali flimkien, għand hom jaġġornaw maż-żmini jiet sabiex is-servizz mogħti minnhom jilħaq l-aspettattivi taċ-ċittadini. Għandi fiduċja fl-element u r-rieda tajba tal-persuni li jsawru l-Kunsilli u r-Reġjuni li b’imħabba lejn kull min jir rappreżentaw joħorġu bl-aħ jar ideat u toroq li jwasslu għas-suċċess.

Fil-politika, tista’ toqgħod kwiet tagħmel dak li tixti eq il-maġġoranza u tintefa’ f’silenzju f’istanzi fejn taf li se joħolqu kritika jew di battitu. Fiż-żmien li ili nok kupa l-kariga ta’ Ministru għall-qasam soċjali, esper jenzajt mill-qrib il-bżonnijiet, u l-karbiet ta’ ħafna familji bla vuċi, li qajla għandhom riżorsi sabiex jgħinu lilhom infushom u speċjalment littfal tagħhom. Aħna qegħdin hawn biex nindirizzaw każiji et bħal dawn, għax nemmnu li kull persuna jixirqilha din jità. Nagħmlu żball jekk naraw in-nies bħala numri għaliex għal dak illi ma nilqgħux għa lih illum, se nħabbtu wiċċna miegħu għada pitgħada.

04.09.202214

Heritage Malta ħadet ħsieb ukoll li fil-forti tiġi installata sistema ġdida ta’ dawl u ilma, filwaqt li qed tissaħħaħ is-sistema ta’ sigurtà madwaru.

Il-Ministru Bonnici esprima apprezzament kbir għall-isforzi ta’ Heritage Malta biex il-forti jingħata lura d-dinjità li jixraqlu. Hu qal li l-Gvern kommess li jkompli jwettaq inizjattivi li jħarsu l-priservazzjoni, ir-restawr u r-riabilitazzjoni ta’ fortifikazzjonijiet u postijiet storiċi fuq bażi rego

Fil-Forti Dellimara qed isiru xogħlijiet ta’ tindif u konsolidazzjoni li mhux biss qed isebbħu d-deh ra tiegħu, iżda qed jagħtu lura l-aċċessibbiltà għall-partijiet ewlenin tiegħu wkoll. Matul din l-aħħar sena saret ħidma estensiva fil-forti, anke bl-għajnuna ta’ għaqdiet u organizzazzjonijiet oħrajn.Fost xogħol ieħor tnaddfu l-partijiet taħt l-art kif ukoll il-pjazza prinċipali, waqt li tneħħew ukoll diversi strutturi aljeni li kienu ġew introdotti meta l-forti kien jintuża bħala razzett snin ilu u li wħud minnhom kienu perikolużi.

Il-Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali Owen Bonnici żar il-Forti Dellimara biex jara l-progress li sar s’issa, waqt li ddawwar malpost mill-Kap Eżekuttiv ta’ Heritage Malta Noel Zammit u uffiċjali għoljin oħrajn tal-aġenzija.

lari.Żied jgħid sħiħa li fl-2005.kemmintużail-karrijiettagħhomjożitàmetaligħadukostalixlokkbiexlimarail-konkorrenzahuligħall-aħjarħolaċċessibbiltàtwassalIl-KapEżekuttivlisarfadalħafnagħatxanjinfetaħIl-FortiDellimaraiħaresuhuVittorjana.Fostattrazzjonijietjista’kienupartil-fortihililiuDanil-fortibħalagħadda XOGĦLIJIET TA’ U FIL-FORTIKONSOLIDAZZJONIDELLIMARA Il-Ministru Bonnici waqt iż-żjara tiegħu fil-Forti biex isegwi mill-qrib ix-xogħlijiet fil-Forti Dellimara minn Heritage Malta

04.09.2022 15 jgħid li din hi ħolqa oħra minn ħidma twassal biex tingħata tifsira ġdida talaċċessibbiltà għall-patrimonju tagħna. Eżekuttiv ta’ Heritage Malta qal li x-xog s’issa fil-Forti Dellimara se jwassal żamma tal-forti. Filwaqt li sostna ħafna xogħol xi jsir, tenna li l-pubbliku għatxan għal siti bi storja militari, kif tixhed il-konkorrenza inkoraġġanti kull meta l-Forti Del jinfetaħ għal ġurnata ta’ żjarat iggwidati. Dellimara nbena bejn l-1876 u l-1878 il-kosta tan-naħa tal-port ta’ Marsa eżempju klassiku ta’ fortifikazzjoni Vittorjana.attrazzjonijiet oħrajn, fil-forti wieħed jista’ jara erba’ kanuni ta’ 38 tunnellata, parti minn sitta b’kollox, li kienu hemm kien jintuża għal skop militari. Kur dawn huma l-uniċi kanuni tax-xorta għadhom jeżistu fid-dinja kollha fuq fil-post oriġinali tagħhom. il-forti baqa’ jopera sal-1956 u aktar tard bħala razzett għal iżjed minn 25 sena, sa għadda taħt il-ħarsien ta’ Heritage Malta TA’

KONSOLIDAZZJONITINDIFDELLIMARA

Imma nsomma, huma jafu, bħala l-God’s gift, mingħalihom, għal pajjiżna!Għad-dieħla!

04.09.202216

FIL-LOKALITAJIETPROĠETTI

Iva, eżatt iċċumbaha! Naħseb l-ewwel wieħed hu qed ibati sforz it-tim magħqud! Għax ma jistax jiftaħ ħalqu u b’mod liberu u demokratiku jesprimi l-opinjoni tiegħu, li ma jsibx xi ntamat bħal dak il-Cassar li jgħajru li aħjar jagħlaq ħalqu. Jew xi Josianne l-Cardona Gatt, li xtaqet tikkontesta għal Viċi Kap tagħhom u qalulha biex tmur titnellaħ u ma toħroġ xejn. Eżempju ta’ viva n-nisa fil-politika stil tal-PeNe din, Sur Editur. Imma dan kollu nivvintawh aħna l-Laburisti, skont il-partit tagħhom. U biex idawru kollox fuqna, tarahom jivvintaw u jħarrfu fuqna. Bħall-ġurnal li joħorġu huma kull nhar ta’ Ħadd, li wasal kważi biex jaqlibha lill-ħrejjef ta’ Esopu. Skont din il-ħela ta’ karta, qed tkompli tikber il-qasma fil-Kabinett tal-Ministri u fil-Partit Laburista. Iva, eżatt kif tikbirli l-qasma jien meta naqra dan ilġurnal.Kien xi darba partit glorjuż! Issa din il-frażi jistgħu jqegħduha fi gwarniċ u jippreżentawha lil Bernard il-Grech fil-festi talIndipendenza li mhux se jsiru. Ħalli tibqagħlu tifkira ta’ kif hu, flimkien mal-erbgħa ta’ qablu kissru u farrku l-PeNe.

SurGħandhomEditur, ħabta dawn in-Nazzjonalisti kif kapaċi jdawru l-attenzjoni minn fuqhom għal fuq ħaddieħor. Ħa ngħidlek, Sur Editur, fuq din ninżgħalhom il-kappell! U għal dan għandhom l-għajnuna tal-ġurnali li jissejħu indipendenti, ta’ skoss għaqdiet li jinbtu kull meta l-partit tagħna jkun fil-Gvern u ta’ biżibilju assoċjazzjonijiet u għaqdiet li huma fgati b’nies tagħhom. Mela ħa ngħidlek jien, Sur Editur. Bħalissa kulħadd jammetti, ħlief huma, għax rashom ta’ nagħma, li għandhom rekord assolut. Il-Gvern tagħna għandu rekord assolut li niżżel il-qgħad f’livell l-aktar baxx li qatt kien, grazzi għall-Prim tagħna, u huma għandhom rekord assolut li l-partit tagħhom qatt ma kien f’daqshekk livell medjokri li qatt kien. Kif jgħidu l-Ingliżi, a far cry mill-partit glorjuż li kien fi żmien ma nafx liema Kap tagħhom! Għax il-PeNe ilu jitmermer minn żmien il-Gonz żgur! Bernard il-Grech għaddas il-partit tiegħu f’fossa, tant li din issena għall-ikbar festa tagħhom, l-Indipendenza, lanqas biss se jagħmlu meeting jew ċelebrazzjonijiet fuq il-Fosos tal-Furjana, fejn Borg Olivier kien xejjer il-karta tal-Indipendenza! Imsieken dawk li kienu qed jistennew il-gabbana tal-bigilla, jaħasra, għax din is-sena mingħajr ful mgħaffeġ se jibqgħu. Kulma għandhom hija t-tgħaffiġa li jinsab fiha l-PeNe! Minjaf Borg Olivier x’jitqalleb fil-qabar, jara lill-partit li tant kien iħobb fis-sura li jinsab fihKifillum.għidtlek qabel, Sur Editur, apatija, nuqqas ta’ ħeġġa u diżillużjoni, apparti l-ġlied, ir-riżenji u kulħadd idabbar mid-Dar Ċentrali, għandhom. Kif tridhom jagħmlu l-meeting fuq il-fosos? Ma riedx jaqa’ għan-nelħ u jkollu nies jisimgħuh inqas minn kemm ikollu għall-kafè, Speditu tal-kantuniera tal-pjazza. Mela, Sur Editur, sentejn ilu Joe l-Giglio kien kiteb li l-Partit Nazzjonalista kien, għadu u jibqa’ partit glorjuż. Iva, mela! Daqskemm jien kont, għadni u nibqa’ naħrat grawnd tal-futbol bilġiri! Għax fi żmieni ħadd ma kien jgħaddini. Kont niġri ġiri sfrenat. Ġiri tat-tlielaq ta ... kelli nispjegaha minħabba Melda tiegħi din, għax inkella nagħtiha s-sodisfazzjon għal meta tgħidli li mnalla kienet hi li ġabritni għax kont imħarbat fi żmieni. Kien kiteb ukoll dan il-Giglio: “Ejja nieqfu nħarsu lejn l-uċuħ u l-ismijiet għax is-soluzzjoni trid tinstab fil-valuri u l-ideali li sawru t-twemmin tagħna matul il-140 sena ta’ storja tal-PN, u fil-kapaċità tagħna li naħdmu bħala tim magħqud”.

X’ma jkunx hemm apatija, diżillużjoni, nuqqas ta’ interess u żgumbrament mid-Dar Ċentrali! Għax dawk li qed jipprovaw isemmgħu leħinhom, qed jiżgumbrawhom ’il barra.

Id-Dipartiment għax-xogħlijiet pubbliċi, flimkien mal-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali, is-sena li għaddiet iffirmaw Mem orandum of Understanding, fejn permezz tiegħu, il-Kunsilli Lokali għandhom l-op portunità li jagħmlu użu mill-esperti u minn nies professjonali fi ħdan l-istess di partiment sabiex iwettqu diversi proġetti fil-lokalitajiet tagħhom. Is-servizzi offruti huma varji, minn periti għal inġiniera, quantity surveyors ħaddiema tal-id u ħaddiema b’numru ta’ snajja’ differenti. Min-naħa tiegħu, il-Kunsill Lokali jkun irid jixtri l-materjal meħtieġ.Minnftit tax-xhur ilu, l-istess Diparti ment qed jidħol ukoll għal proġetti kapi tali li mhux biss iħallu impatt pożittiv fuq iż-żona fejn dawn isiru imma wkoll ikun qed jassisti finanzjarjament lill-Kunsilli Lokali, kemm b’mod amministrattiv kif ukollDanfinanzajrju.għaliexl-istess

GĦADD TA’

PresidentKunsillieraSezzjoniPL MARIO FAVA

Dipartiment anki jassisti l-Kunsilli Lokali billi fuq proġetti maġġuri bħal dawn, jassisti fil-proċess tal-akkwist u xi drabi, anki jagħmel dan ilproċess laborjuż hu stess, bin-nies tiegħu. X’inhuma x-xogħlijiet li qed isiru fil-ko munitajiet tagħna? Dawn il-proġetti huma mifruxin f’għadd ta’ lokalitajiet u kif għedna, ivar jaw fid-daqs tagħhom. Fl-aħħar jiem tlesta kien qed jitqiegħed poġġaman ġdid mad-dawra ta’ spaz ju miftuħ u rikreattiv f’Pemborke, biex jagħmel dan il-post aktar sigur għal min jużah. Dan il-poġġaman inħadem mill-ħaddiema tad-Dipartiment tax-Xog ħlijiet Pubbliċi u huwa twil madwar 350 metru, kif jidher hawn taħt. Fiż-Żurrieq, fuq skala ikbar, bħalissa qed jitqiegħdu l-katusi, minn medda li se tlaħħaq aktar minn 1,000 metru, biex tit taffa l-problema tal-għargħar fiċ-ċentru taż-Żurrieq. Proġett li mhux biss se jtaf fi l-problema imma wkoll jaħseb sabiex ikun hemm użu aħjar tal-ilma tax-xita. Dan mhux l-uniku xogħol li qed isir fuq culverts, fejn riċentement saru anki xog ħlijiet simili fil-lokalità ta’ Bormla, sewwa sew fi Triq Fiż-Żurrieql-Immakulata.ukollsarxogħol li se jtaffi mill-problemi li kellhom sajjieda dilet tanti sabiex jaħżnu u jvaraw id-dgħajjes tagħhom. Proprju fl-aħħar jiem ingħata l-aħħar wiċċ ta’ konkos lill-iskal fil-posta tad-dgħajjes ta’ Blue Grotto. Xogħol ieħor li jvarja minn dan kollu huwa dak li sar fil-lokalità ta’ Ħad-Dingli. Xogħol li juri wkoll l-aspett soċjali jaħdem fih dan id-Dipartiment. Dan billi sar proċess sħiħ ta’ rinnovar fil-bini taċ-ċent ru għaż-żgħażagħ Salesjani f’Ħad-Dingli li kien sar mill-ħaddiema tad-Dipartiment tax-Xogħlijiet Pubbliċi u li tlesta aktar kmieni din is-sena. Xogħol li ser jitgawda mhux biss mill-komunità Dinglija imma wkoll minn dawk iż-żgħażagħ tal-viċi nanzi. Ix-xogħol kien ivarja minn xogħol ta’ kostruzzjoni, sistemi ta’ dranaġġ, kisi, tqegħid ta’ madum, tibjid u finishings sa biex dan il-post ġie mgħoddi lura lit-tfal u liż-żgħażagħ fl-aħjar kundizzjoni pos sibbli.Xogħlijiet oħra jvarjaw kemm f’lo kalitajiet differenti kif ukoll fin-natura tagħhom. Minn installazzjoni ta’ fence ġdid f’St.Peter’s Pool f’Marsaxlokk, tis biħ b’installazzjoni ta’ pots u siġar fi Pjazza Annunzjata f’Tas-Sliema, ħadid ġdid għall-Promenade kollu tax-Xgħajra, proġett ta’ bandli ġodda fil-Birgu, wiċċ ġdid fil-Park Nazzjonali ta’ Ta’ Qali li jif laħ għall-elementi, dwal dekorattivi fuq faċċati ta’ binjiet storiċi u għadd ta’ inter venti oħra mifruxa f’diversi lokalitajiet madwar il-pajjiż kollu. Fattur importanti f’dan kollu huwa li permezz ta’ dawn ix-xogħlijiet, dan id-Dipartiment reġa’ ngħata tista’ tgħid il-glorja taż-żmien passat, fejn dan id-Di partiment kellu miegħu l-aħjar nies u ħaddiema b’diversi ħiliet. Filwaqt li wieħed japprezza dawn ix-xogħlijiet kollha li qed isiru u din il-kol laborazzjoni li hemm bejn il-Kunsilli Lo kali u d-Dipartiment, nappella biex ir-res identi, iċ-ċittadini, ukoll japprezzaw dan kollu u jassiguraw li ma jkunx hemm atti vandali jew ħsarat bla bżonn għaliex dan hu l-ambjent tagħna. L-ambjent li rridu lkoll flimkien ngħixu fih.

U jistgħu jagħmlu kopji tagħha u jagħtuha lil dawk l-erbgħa lifgħat li għandhom iduru ma’ saqajhom li qed ikomplu jeqirduhom.

2,700 sena ilu. Fit-tnedija talwirja, il-Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali, Owen Bonnici, qal li din il-wirja, u wir jiet oħrajn bħalha, ibexxqulna tieqa fuq il-passat li, bħalma spiss jiġri, jintesa xi ftit fir-rutina tagħna. “Grazzi għal dawn l-esebizzjonijiet, jitwettaq wieħed mill-għanijiet prinċi pali ta’ Heritage Malta li tinterpreta l-istorja ta’ pajjiżna u tikkomunikaha mal-viżitaturi, kemm lokali u kemm barranin,” qal il-Ministru.

Is-Supretendent tal-Patrimonju Kulturali, Kurt Farrugia, irrimarka li wara din is-sejba ta’ qabar b’sarkofagu, is-Sovrintendenza dejjem fittxet b’mod proattiv li tassigura li jittieħdu l-miżuri neċessarji sabiex tiġi żgurata s-salvag wardja sħiħa ta’ din l-iskoperta. Fl-ispirtu ta’ dan, is-Sovrintenden za daħlet f’kollaborazzjoni ma’ Heri

Nicholas Vella mid-Di partiment tal-Klassiċi u l-Arkeoloġija fl-Università ta’ Malta qal li din kienet l-ewwel darba li sensiela ta’ sejbiet eċċezzjonali, li saru b’riżultat ta’ stħar riġ arkeoloġiku ffinanzjat mill-iżvilup patur, ġew investigati daqshekk fil-fond minn tim ta’ speċjalisti mill-entitajiet ewlenin tal-wirt kulturali f’Malta. Dan hu mudell ta’ kollaborazzjoni li żgur se jkun hawn min jimitah fil-ġejjieni. Il-wirja tibqa’ miftuħa sat-30 ta’ Ot tubru. Id-dħul

hu b’xejn. SARKOFAGU RARI JINSAB GĦALL-WIRI L-aħħar sarkofagu li nstab qabel dan kien ’il fuq minn 300 sena ilu ĠEDDED IS-SĦUBIJA TIEGĦEK jew issieħeb bħala membru ġdid fil-familja tal-Partit Laburista. Gawdi minn sħubija valida għal tliet snin għall-prezz ta’ €20 minflok €24. Idħol fis-sit www.partitlaburista.org/membership jew ċempel fuq in-numru 5160 2034 (it-telefonata tiswa €10). Tista’ wkoll tagħmel kuntatt ma’ xi membru tal-kumitat tal-lokalità tiegħek. Għal aktar informazzjoni ċempel iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900.

04.09.2022 17

tage Malta u l-Università ta’ Malta meta nħass li kien wasal iż żmien li l-qabar jiġi skavat. Is-Sovrintendenza assigurat li l-aqwa riżorsi u kompetenza fuq livell nazzjonali jkunu disponibbli biex tiġi żgurata l-priservazzjoni u l-preżentazz joni fil-futur ta’ din is- sejba. Il-qabar u dak kollu li nstab fih mhux biss se jkun esebit lokalment b’mod permanenti, iżda se jkun ippreżentat ukoll f’fora akkademiċi internazzjonali. Il-Kuratur Anzjan ta’ Heritage Malta għas-Siti Feniċi, Rumani u Medjeva li, David Cardona, qal li dan hu l-qofol ta’ waħda mill-fażijiet ta’ proġett li ilu għaddej snin sħaħ Ir-rwol ta’ Heritage Malta f’dan l-is forz konġunt ikopri diversi lati. Mem bri tal-Field Team tal-aġenzija kienu preżenti b’mod attiv mhux biss waqt l-iskavi tal-qabar iżda wkoll biex is-sar kofagu jinħareġ minn fejn kien. Fost oħrajn, l-aġenzija qed toffri wkoll il-kompetenzi tagħha fir-riċerka, l-analiżi u l-konservazzjoni ta’ wħud mill-artefatti misjuba fit-tliet oqbra li fuqhom qed tiffoka din ir-riċerka. Dan il-proġett ta’ riċerka juri s-siwi kbir ta’ kollaborazzjonijiet bejn it-tliet entitajiet ewlenin tal-wirt kulturali biex l-imgħoddi tagħna jiġi mifhum u r-riżul tati jkunu aċċessibbli għal kulħadd. L-aspett ta’ aċċessibbiltà jibqa’ wieħed mill-pilastri ewlenin tal-missjoni ta’ HeritageIl-ProfessurMalta.

Sarkofagu tal-ġebel ta’ Żmien il-Feniċi li ġie skavat is-sena li għaddiet f’Għajn Klieb, fil-limiti tar-Rabat, hu fost l-at trazzjonijiet ewlenin f’wirja li għadha kemm tnediet fil-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija fil-Belt Valletta. Il-wirja tippreżenta r-riżultati ta’ xhur ta’ riċerka bir-reqqa minn tim multidixxiplinarju li qed jistudja s-sar kofagu u żewġ oqbra oħra misjuba flqrib, kif ukoll il-kontenut tagħhom. Ittliet oqbra, għalkemm differenti minn xulxin, jixħtu dawl fuq ir-ritwali taddfin tal-ewwel Feniċi li għexu f’Malta. Sarkofagi huma twiebet tal-ġebel jew tal-fuħħar li rari ħafna jinstabu minnhom fl-arkeoloġija Maltija, tant li l-aħ ħar sarkofagu li nstab qabel dan kien ’il fuq minn 300 sena ilu. Is-sarkofagu ese bit fil-wirja kien instab b’mod aċċiden tali f’qabar imħaffer fil-blat, waqt li kienu qed isiru xogħlijiet biex jgħaddu servizzi ġodda fl-2001. Dak iż żmien kien ġie deċiż li s-sit ma jintmessx u jiġi ppriservat kif inhu, iżda fl2020, minħabba bżonn ta’ aktar xogħlijiet biex ikomp lu jissaħħu s-servizzi infras trutturali fil-post, ittieħdet iddeċiżjoni li s-sit jiġi investigat b’kollaborazzjoni bejn tliet entita jiet ħalli jintużaw ir-riżorsi kollha di sponibbli minħabba r-rarità tas-sejba. L-entitajiet involuti kienu s-Sovrin tendenza tal-Patrimonju Kulturali, Her itage Malta u d-Dipartiment tal-Klassiċi u l-Arkeoloġija fl-Università ta’ Malta. Flimkien ħolqu tim ta’ arkeologi, osteo logi, esperti tal-fuħħar, konservaturi u xjenzati tad-djanjostika li qed jistud jaw fil-fond kemm l-oqbra nfushom kif ukoll l-għadam u oġġetti oħrajn li nstabu fihom. Il-wirja “Iltaqa’ mal-Feniċi ta’ Malta” għandha l-għan li tipprovdi lill-viżitatu ri ġabra fil-qosor tax-xogħol ta’ riċerka li sar s’issa fuq dan il-proġett. Minbarra hekk, il-qabar li ġo fih instab is-sarko fagu qed jitpoġġa fil-kuntest usa’ taċ ċi miterju qadim fl-inħawi ta’ Għajn Klieb u Għajn Qajjet fir-Rabat li kien jintuża mill-ewwel Feniċi li għexu f’Malta mal-

Kienu jgħidu li mara Ingliża, li kienet riekba żiemel fil-viċinanza, sabet ruħha mtajra minn fuqu meta dan nafar u hi tilfet ħajjitha fil-post. L-istorja tkompli li ndifnet fil-qabar li tħaffer fil-blat tal-irdum li jħares fuq il-post tad-diżgrazzja

04.09.2022QATT18

SMAJT BIL-QABAR TAL-INGLIŻA?

F’Ħaż-Żebbug hemm bieb fil-għoli tal-blat li minn dejjem ingħad li hu qabar ta’ mara Ingliża. Iżda kif kien skolpit f’dak il-għoli? Dan il-ħsieb beda jinteressa lil JOSEPH ATTARD TABONE, li baqa’ għal snin twal jaħdem fuqu sa ma sab il-verità kollha. Iżda min hu Joseph Attard Tabone? Hu twieled ix-Xagħra Għawdex, u hu riċerkatur tal-Istorja u studjuż tal-arkeoloġija. Skopra numru ta’ siti arkeoloġici f’Għawdex inkluż iċ-Ċirku ta’ Brocktorff (Xagħra Circle). Ippubblika studji dwar arkeoloġija, ambjent u arti u pparteċipa f’konferenzi permezz ta’ taħditiet fuq Storja jew arti f’Malta u Għawdex u f’diversi universitajiet tal-Gran Brittanja, f’Ċipru u flIstati Uniti. Għandu għal qalbu l-priservazzjoni u l-protezzjoni tal-patrimonju nazzjonali u talambjent naturali u għal dan, fl-2001, in-nazzjon Malti tah il-Medalja għall-Qadi tar-Repubblika, fl-2008 iċ-Circolo Gozitano tah il-Medalja Ġieħ Għawdex u fl-2017 ingħata l-Fellow of the Society of Antiquaries of London. Minn CHARLES B. SPITERI  L-ewwel darba li Joseph sema’ bil-Qabar tal-Ingliża kien fl-1956 meta d-destin bagħtu Ħal Qormi u tħabbeb mal-klikka ta’ Ġużè Cardona. Kienu spiss jiltaqgħu fil-Pas teur Pharmacy, fi Pjazza San ta Katerina. Dak iż-żmien Ġużè Cardona kien għalliem tal-Malti l-Liċeo u kien midħ la sewwa tal-istorja ta’ Ħal Qormi, tant li kull ftit xhur kien joħroġ Leħen il-Belt Pin to.Fl-istess żmien, Joseph sar midħla ta’ Ġużeppi Zahra, li kien infatwat b’kull ħaġa li kellha x’taqsam mal-arke oloġija.Kellu librerija mdaqqsa fuq l-istorja u l-arkeoloġija: kollezzjoni ta’ oġġetti anti ki u kwantità ta’ bċejjeċ talfuħħar, il-biċċa l-kbira preis toriċi, miġburin jew misjubin f’siti differenti tal-Gżejjer Maltin. Billi Joseph minn dejjem kien jinteressa ruħu fl-istorja, kien iħobb jisma’ mingħandu d-deskrizzjoni ta’ diversi għamliet u disinji tal-fuħħar preistoriku Malti, li dak iż-żmien kien xi ħaġa ġdidaĠużeppigħalih.mhux biss kien jaf b’kull sit arkeoloġiku f’Mal ta u f’Għawdex, iżda wkoll il-lokalità ta’ kull wieħed minnhom u ġieli mar miegħu jżuru xi wieħed minn dawn il-postijiet. Darba wera lil Joseph ritratt li xi ħadd kien ħadlu ta’ toqba f’forma ta’ bieb f’wiċċ irdum. Qallu li dan kien jinsab bejn Wied il-Ħandaq u Wied Qirda, bejn Ħal Qormi u Ħaż-Żebbuġ u li n-nies kienu jsejħulu ‘il-Qa barKienutal-Ingliża’.jgħidu li mara In gliża, li kienet riekba żiemel fil-viċinanza, sabet ruħha mtajra minn fuqu meta dan nafar u hi tilfet ħajjitha filpost. L-istorja tkompli li ndif net fil-qabar li tħaffer fil-blat tal-irdum li jħares fuq il-post tad-diżgrazzja.Il-kurżitàgħamlet b’Jo seph u hu u Ġużeppi Zahra fl-aħħar sabu l-ħin biex flim kien iżuru l-Qabar tal-In gliża. Għaddew minn Wied Qirda għal ħdejn il-Kappel la tal-Viżitazzjoni u baqgħu mexjin mal-passaġġ qalb kwantità ta’ qasab, siġar tal-ħarrub, u tal-lewż. Wara xi kilometru, waslu preċiż taħt it-toqba f’forma ta’ bieb, bil-biċċa ta’ fuq tad-daħla skolpita b’disinn mhux tassoltu. Kienet xi seba’ metri ’l fuq minn wiċċ l-art u xi ħames metri minn tarf l-ir dum.Malli waslu, Ġużeppi wera li ma kienx jaqbel mal-istor ja popolari tal-mara Ingliża, iżda lanqas ried jesprimi xi alternattiva. L-opinjoni tiegħu kienet biss li l-qabar ma kienx bħal oqbra antiki oħra f’Malta. Kien jemmen li dan kien misteru arkeoloġi ku. Il-misteru tal-qabar L-ewwel darba li Joseph reġa’ ltaqa’ filgħaxija mal-klikka fl-Ispiżerija Pasteur, ġabil hom id-diskors fuq il-Qabar tal-Ingliża. Id-diskussjoni spiċċat billi ħadd ma kellu idea ċara ta’ x’seta’ kien dan il-qabar, għajr dak li kienu jgħidu fuqu n-nies. Għalhekk ħajjar lil Ġużè Cardona biex fl-ewwel ħarġa ta’ Leħen ilBelt Pinto jikteb nota għal min seta’ kellu xi tagħrif dokumentat fuq l-hekk im sejjaħ Qabar tal-Ingliża, billi dak iż-żmien, ħafna kienu jaħsbu li dak il-post kien jagħmel mal-konfini ta’ Ħal Qormi. Hekk għamel, iżda baqa’ mingħajr tweġiba. Għaddew bosta snin u Ġużè Cardona u Ġużeppi Zahra mietu. L-istess dawk kollha tal-klikka. Imbagħad fl-20 ta’ April 2002, dehret ittra fit- Times of Malta ffir mata minn ċertu Mik Fish er minn Weymouth, li bħala student kien jattendi r-Royal Naval School f’Tal-Ħandaq. Dan kiteb hekk: “In a dry river valley near Tal-Ħan daq there was a rectangular door-like opening carved in the sheer wall of the wied. This little puzzle has exer cised my mind ever since I set eyes on the feature in 1955.” Hu għamel appell biex jingħatalu tagħrif dwar meta tħaffer dan il-bieb u għal lie ma raġuni. Din l-ittra qatt ma ġiet Sadanittant,imwieġba. il-Kunsill Distrettwali ta’ Ħaż-Żebbuġ ħareġ il-ktieb Ħaż-Żebbuġ: Storja, Memorja u Identità , ktieb interessanti dwar l-is torja tar-raħal miktub minn diversi kontributuri. F’taq sima minnhom, Frank Galea ħabat jagħti l-fehma tiegħu fuq dan il-bieb. Wara li wera t-tħassib li kellu fuq ir-rak kont tat-traġedja u d-dfin tal-Ingliża, semma li l-istil tad-daħla jfakkrek fi stili arkitettoniċi qodma ħafna. Galea kiteb li l-bieb seta’ tħaffer ħafna qabel il-ħakma tal-Ingliżi f’Malta u li seta’ ħa l-isem wara li mara Ingliża kixfitu.Il-misteru baqa’ mden del sakemm fis-17 ta’ Lulju 2011 Joseph Attard Tabone kien mistieden jagħti taħdi ta f’seminar f’Oxford fuq din il-lokalità, li ġiet ippubblika ta ma’ taħditiet oħra fi ktieb barra minn Malta. Imbagħad, fit- Times of Malta tat-13 ta’ Settembru 2013 deher artik lu dwar din il-pubblikazzjoni li fih kien irrevela l-misteru ta’ dan il-qabar.

Jibda x-xogħol tal-iskavi Charles Fellows beda l-iska vi f’Xanthos bl-għajnuna tan-Navy Ingliża u f’Mal ta rċieva ittra mill-British Museum tinfurmah li kienu saru l-arranġamenti malGvern Tork u mal-Ammirall tal-Flotta Ingliża

04.09.2022

of Dis coveries in Lycia illustrat bliskizzi ta’ George Scharf. B’din

Riċerka barra minn Malta Darba, Joseph kien għaddej b’riċerka fuq Massimo Gauci fl-arkivju tan-National Por trait Gallery. Gauci hu artist Malti tal-bidu tas-seklu 19, li ħadem biss barra minn Mal ta. Iltaqa’ mad-djarju tal-art ist kontemporanju tiegħu George Scharf, li kien ħabib tal-familja Gauci. Hawn, Jo seph skopra wkoll l-isketch books ta’ George Junior, ittifel il-kbir tiegħu, fejn fost il-ħafna sketches li kellu ta’ Malta kien hemm wieħed bid-data 13 ta’ Ottubru 1843 u b’nota taħtu: ‘Rocks. 4 miles fromDanValletta.’kienjuri biċ-ċar li George Scharf Junior kien qed jirreferi għal dak li kon na nsejħulu l-Qabar tal-In gliża. Din l-iskoperta qan qlet kurżità kbira f’Joseph u ma damitx ma wasslitu biex isib id-djarju ta’ George Ju nior fil-British Library, fejn fit-12 ta’ Ottubru 1843 kiteb hekk: “Sketched in colour in the Upper Barracca. Af ter dinner walked out of the town, about four miles to see a tomb cut by Major Yule in the perpendicular rock in Ly cian fashion and with good effect.”Dawn l-iskoperti fetħu l-bieb għal xi mistoqsijiet. Min kien il-Maġġur Yule u għal liema raġuni ħaffer dan il-qabar fil-blat, bħal dawk li jinsabu f’Lycia? X’relazzjoni kien hemm bejn Scharf u Yule? U Scharf x’interess kel lu f’Malta dak iż-żmien? Joseph kellu jabbanduna r-riċerka fuq l-artist Malti Massimo Gauci u jikkonċen tra fuq din il-linja ta’ riċer ka ġdida u interessanti, li għalih kienet skoperta li se ssolvi l-misteru tal-qabar u tat-traġedja tal-mara In gliża. Riċerka fl-Ingilterra Sabiex jibni storja komple ta, Joseph ried ikompli jir riċerka fin-National Archives tal-Ingilterra (Kew), kif ukoll fl-arkivji tal-Welcome Foun dation Euston Road. Dan minbarra l-kotba li ried jik konsulta fuq l-arkeoloġija ta’ Lycia. Minn din ir-riċerka sar jaf li waqt li kien Malta għall-ewwel darba f’Mar zu tal-1840, George Scharf kien qed jagħmilha ta’ art ist imqabbad mill-arkeologu Charles Fellows. It-tnejn kienu fi triqithom lejn ixxtut tax-Xlokk tat-Turkija għal spedizzjoni f’dik il-par ti tal-pajjiż imsejħa Lycia u fil-post fejn tinsab ix-Xmara Xanthos. Hemmhekk, sena qabel, Fellows kien sko pra l-qdumijiet tas-seklu ħamsa Q.K. blikal-Ingilterra,numerużi.jakinuxtal-inħawigħameltat-Turkijafl-arkitetturatitàGreko-Persjanib’karatteristiċiub’idendistintaubistilunikutal-oqbra.Kemmdamf’dinil-qalbaCharlesFellowssondaġġdettaljatbir-rovinilimamagħrufamid-dinċivilizzata,ulitantkienuWaralirritornaFellowsippubl-ktieb

Account

19

Charles Fellows beda l-iskavi f’Xanthos bl-għajnuna tan-Navy Ingliża u f’Malta rċieva ittra mill-British Museum tinfurmah li kienu saru l-arranġamenti mal-Gvern Tork u mal-Ammirall tal-Flotta Ingliża f’Malta biex ikun jista’ jibda x-xogħol ta’ tiftix u tħaffir

simboluujakkwistavre,Ewropejkompetiżmienruikunumessgħuġoddafil-qdumijietseuml-awtoritajietil-pubblikazzjoni,tal-BritishMumalajrurewinteresskompletamentugħamlukulmasetbiexjakkwistawpermill-GvernTorkbiexjistgħujħaffruujġordawnil-fdalijiet.Dakiż-il-mużewkienqedjikma’mużewijietoħrabħaldawktal-Louta’Berlinuta’Turinbiexaktarantikitajietjpoġġililpajjiżhombħalata’poter. f’Malta biex ikun jista’ jibda x-xogħol ta’ tiftix u tħaffir. Għall-aħħar ta’ Diċembru 1841 wasal Xan thos minn Kostantinopli fuq l-HMS Beacon, vapur talqlugħ li kien stazzjonat Mal ta u li l-Kaptan tiegħu kien Thomas Graves (1802-56). Il-Kaptan Graves kellu ordni mill-Ammirall biex jgħin lil Fellows f’dak kollu li kellu bżonn.Filwaqt li 15-il ruħ mill-ekwipaġġ żbarkaw biex jgħinu lil Fellows, il-Kaptan Graves telaq jagħmel xogħol ieħor ta’ tiftix mal-kosta u li ma kellu x’jaqsam xejn ma’ dak li Fellows kien qed jis tenna. Ix-xogħol ta’ tħaffir beda b’entużjażmu u nstabu ħafna bċejjeċ ta’ skultura antiki li nġabru u tqiegħdu f’kaxxi magħmulin minn in jam ta’ siġar li nqatgħu millpost.Dawn il-kaxxi tqal twas slu b’ħafna tbatija ħdejn ħalq ix-Xmara Xanthos biex minn hemm jinġiebu Malta fuq l-HMS Beacon. Iżda meta l-Kaptan Graves tfaċċa fl-1 ta’ Marzu, ipprotesta bl-aħrax li l-vapur tiegħu ma kienx magħmul biex iġorr tagħbi ja hekk tqila, u li ma kellux l-apparat adekwat biex itel la’ dawn il-kaxxi mill-art għal fuq il-vapur minħabba li kellu jżomm distanza ’l barra mix-xmara.L-antikitajiet spiċċaw ab bandunati fuq ix-xmara Xan thos u l-Maġġur Patrick Yule, tqabbad biex jagħti l-għa jnuna. Wara li Charles Fel lows ħa saħna mal-Kaptan Graves, ma kellux ħaġa oħra x’jagħmel ħlief li jqabbad għassa mill-post mal-kaxxi mimlija antikitajiet u jitlaq lejn Malta fuq l-HMS Beacon. (jissokta)

Il-Proto-Evanġelju jirrak konta li t-twelid tal-Omm ta’ Alla kien mirakuluż, mhux biss għax twieldet mingħajr dnub oriġinali, u lanqas għax twieldet minn dik li kienet meqjusa verġni, iżda proprju għax twieldet minn ġenituri sterili: Ġwakkin u Anna. L-ikona tal-festa tat-twel id tal-Bambina hija immaġni ftit jew wisq fidila għal dak li nsibu miktub fil-Pro to-Evanġelju, b’kompożizz joni li tixbah ħafna lil dik tan-Natività ta’ Sidna Ġesù Kristu, li għaliha t-twel id ta’ Marija kienet proprja t-tħejjija tat-triq. Fl-ikoni tat-twelid tat-Teotokos in sibu lil Sant’Anna mimdu da fis-sodda, b’mod simili għall-mod kif titpitter mim duda Marija fl-ikoni tan-Na tività ta’ Kristu. Iktar ’l isfel mill-figura ta’ Anna, insibu lit-tarbija Marija Bambina qed tiġi maħsula mill-qwieb el, bl-istess mod kif fl-ikona tat-twelid ta’ Ġesù narawh tarbija qed jiġi maħsul minn Maria Salome. B’mod simili, hekk kif San Ġużepp insibuh f’pożizzjoni xejn ċentrali flikoni tan-Natività ta’ Ġesù, hekk ukoll Ġwakkin missier Marija narawh dejjem mogħ ti l-ġenb fix-xeni tal-ikoni tat-twelid tat-Teotokos. Iżda l-ikoni taż-żewġ twel idijiet – dak ta’ Ġesù u dak ta’ Ommu Marija, għandhom ukoll numru ta’ differen zi li wieħed jista’ jinnota. L-ewwel differenza li tidher b’mod ċar hija dik tal-amb jent fejn iseħħ it-twelid. Fil waqt li l-ikoni tat-twelid ta’ Ġesù jambjentaw il-ġrajja fi grotta fid-deżert, dawk tat-twelid tal-Omm ta’ Alla jidhru jseħħu fil-ħitan talbelt, f’dik li tidher bħala dar imżejna sabiħ, għax skont il-Proto-Evanġelju, Ġwak kin kien “raġel għani ħafna”. Minflok fi grotta, insibu lil Marija Bambina mqiegħda fil-kamra tas-sodda ta’ Anna. Skont il-Proto-Evanġelju din il-kamra tas-sodda saret l-ewwel vera santwarju sa dakinhar li Marija daħlet u ġiet ippreżentata fit-temp ju. Filwaqt li sew l-ikona tat-twelid tal-Madonna kif ukoll dawk tat-tfajjel Ġesù jirrafiguraw qtajja’ ta’ anġ li jassistu mistagħġba għal dik ix-xena qaddisa, fl-ikoni tan-Natività ta’ Marija, madwar Anna naraw ukoll xeni ta’ attività, b’għadd ta’ verġni Lhud li Anna stiednet fil-kamra tas-sodda tagħha

L-IKONA20

04.09.2022

TAT-TEOTOKOSTAN-NATIVITÀ

Il-Proto-Evanġelju jirrakkonta li t-twelid tal-Omm ta’ Alla kien mirakuluż, mhux biss għax twieldet mingħajr dnub oriġinali, u lanqas għax twieldet minn dik li kienet meqjusa verġni, iżda proprju għax twieldet minn ġenituri sterili: Ġwakkin u Anna

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA Flimkien, il-festi l-kbar fil-liturġija tal-knisja jservu biex jinsġu l-istorja tal-Inkar nazzjoni, li ssib il-quċċa ta tagħha fil-qofol tas-sena liturġika fiċ-ċelebrazzjoni tal-Festa tal-Festi – Pascha – l-Għid il-Kbir. Għalhekk huwa xieraq li l-aħħar festa Marjana importanti tas-sena liturġika tal-knisja, proprju fix-xahar ta’ Settembru, tkun dik tat-Twelid tat-Teotokos (OmmGħalkemmAlla). l-erba’ Vanġe li ma jsemmu xejn dwar il-ħajja bikrija ta’ Marija, l-Omm ta’ Alla, bejn it-twelid tagħha u t-tħabbira tal-Anġlu magħrufa aħjar bħala l-Lun zjata, insibu deskrizzjoni storika fil-Proto-Evanġelju antik ta’ San Ġakbu. L-in nijiet antiki speċjalment dawk tal-knisja orjentali kif ukoll l-ikonografija relatata mal-festi Marjani li jiċċele braw il-konċepiment, it-twel id, u l-preżentazzjoni ta’ Mar ija fit-tempju ta’ età ċkejkna, kollha jispiraw ruħhom minn dan ir-rakkont bikri ta’ mad war it-tieni seklu wara Kristu.

04.09.2022 21 biex jassistuha. Fl-ikona tat-twelid tat-Teotokos, insi bu wkoll mejda qrib Sant’An na li tfakkar il-festa li ħejja żewġha Ġwakkin fl-għeluq l-ewwel sena ta’ Marija, u li għaliha kienu mistednin il-kittieba, is-saċerdoti u l-anzjani ta’ Iżrael. Dettalji oħra li nsibu f’uħud mill-ikoni tan-Nativ ità tal-Bambina huma xeni distakkati minn dik ewleni ja tax-xena tat-twelid, fejn naraw lil Anna, Ġwakkin u t-tarbija Marija fi tħaddina ta’ mħabba familjari. Niltaqgħu wkoll ma’ xeni ta’ ġrajjiet li seħħew qabel in-Natività tat-Teotokos, bħaż-żjara fiddeżert tal-anġlu lil Ġwakkin biex iħabbarlu l-konċepi ment li jkun ħa jseħħ f’An na; kif ukoll lil Ġwakkin u Anna jħaddnu d-daħla taddar tagħhom. Din l-aħħar xena nsibuha mpittra wkoll bħala ikona separata b’tifki ra tal-konċepiment ta’ Omm Alla. Fil-parti t’isfel nett tal-ikona kultant in sibu rappreżentazzjoni ta’ funtana tal-ilma jew tjur fi ġnien żgħir. Dawn jissim bolizzaw il-“lament doppju” ta’ Sant’Anna taħt is-siġra tar-rand fil-ġnien tagħha – il-ħsieb tagħha li qatt ma kienet se tnissel wild u dak li qatt ma kienet ser terġa’ tara lil żewġha Ġwakkin. Min ikkonċepieni? Liema ġuf nissilni? Jien sirt saħta fost ulied Iżrael, u ġejt meq jusa bħala sinjal ta’ stmer rija, iż-żuffjettata tat-temp ju tal-Mulej. Ma’ xiex ġejt imqabbla? M’iniex bħat-tjur tal-ajru, għax anke t-tjur tal-ajru huma fertili quddi emek Mulej. Ma’ xiex ġejt imqabbla? M’iniex bħall-an nimali salvaġġi tad-dinja, għax anke l-annimali sal vaġġi tad-dinja huma fertili quddiemek Mulej. Ma’ xiex ġejt imqabbla? M’iniex bħal dawn l-ilmijiet, għax anke dawn l-ilmijiet huma fertili quddiemek Mulej. Ma’ xiex ġejt imqabbla? M’iniex bħal din l-art Mulej, għax anke l-art tagħti l-frott fl-istaġuni tagħha, u tbierkek o Mulej! L-ikoni tan-Natività tatTeotokos juruna l-impor tanza liturġika li l-festa tat-twelid ta’ Marija kellha sa mill-bidu tal-Kristjaneżmu. Hija l-festa tat-twelid ta’ dik li fl-umiltà tagħha ma sten nietx l-aħbar tal-Arkanġ lu Gabriel, imma tħejjiet sa mit-tnissil tagħha biex b’ħajjitha ssir ikona ħajja tat-twelid ta’ binha stess f’Betlehem ftit tas-snin wara. Illum il-Verġni Teotokos Marija, id-dar tal-għarusa talGħarus Divin, bir-rieda ta’ Alla twieldet minn mara li ma setgħetx tnissel, biex titħejja biex tkun dik li ġġorr il-Kelma t’Alla. L-ewwel saċerdot ik konsagrat biex tkun il-bieb tad-Divin u omm il-Ħajja.

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

KISBET SIMPATIJA U POPOLARITÀ PERMEZZ TA’ TIKTOK

Mhix l-ewwel darba li meta jkolli ftit ħin liberu, nidħol nittawwal fuq TikTok u nara xi jkun għaddej fost il-Maltin dilettanti li jtellgħu l-filmati tagħhom stess. Issib litteral ment minn kollox. TikToker dilettanta inzer tat hija ħabiba komuni ta’ ħabiba tiegħi u d-diskors dan l-aħħar inzerta proprju ġie fuq hekk. Kelma ġġib lilloħra, offrejtilha li nagħmlu din l-intervista u aċċettat bil-qalb kollha. Qed nirreferi għal Diandra Cuschieri. Għandha 23 sena, minn Birkirkara, u toqgħod l-Imġarr. Il-passatempi tagħha huma t-tisjir, iż-żfin u tagħmel ix-xagħar, u bħalissa qed taħdem bħala Risk, Pay ment and Fraud Analyst. Tiddeskrivi lilha nnifisha bħala tfajla ċajtiera, ferriħi ja, ikkulurita u li dejjem tara x’ser tivvinta biex iddaħħaq lil Diandraħaddieħor.kienet bdiet tuża TikTok proprju s-sena l-oħra fis-sena, f’Marzu 2021, u b’kumbinazzjoni. Ġara li kien hemm ħabib tagħha u kien qalilha biex tiftaħ account għax dejjem kienet tagħmel il-vidjows fuq Facebook u fuq Instagram u kienet iddaħħqu. Mistoqsija x’tip ta’ vidjows normalment ittella’, weġbit ni: “Il-vidjows tiegħi ġeneral ment qatt ma kien ikollhom ħsieb warajhom. Jiena per suna li tiġini xi ħaġa f’moħħi u ngħidha dak il-ħin. B’hekk in-nies kienu jsibuhom spon tanji u tad-daħq,” stqarret miegħi.Staqsejtha jekk kinitx tob sor li minn dawn il-vidjows ser tispira ħafna nies warajha u x’tip ta’ ispirazzjoni jew im patt qed tħalli fuq ħaddieħor. “Ma kelli l-ebda idea fil-fatt, imma jien persuna li jekk tgħidli xi ħaġa ser inwieġbek lura u n-nies kienet togħġob hom dik Persunail-ħaġa”.bħal Diandra filħajja tal-lum tissejjaħ Tik Toker, u snin ilu lanqas konna biss noħolmu dwarha. Ridt inkun naf kemm ittella’ vi djows ta’ spiss, u jekk hem mx xi tip ta’ benefiċċju wara jha li tkun TikToker. “Is-sena l-oħra kont intella’ iktar kon tenut. Illum il-ġurnata naqra magħfusa bil-ħin, allura ma tanx għandi ċans nitfa’ vi djows. Jien bdejt nagħmilha sempliċement għall-gost u għall-ebda benefiċċju ieħor,” stqarret miegħi. B’diversi segwaċi warajha, iżda temmen fil-kwalità mhux fil-kwantità Ta’ min jgħid ukoll li llum il-ġurnata, Diandra hija meq jusa bħala persuna li kisbet popolarità kbira f’pajjiżna per mezz tal-pjattaforma tal-mi dja soċjali TikTok. Tkellimt magħha dwar l-ammont ta’ followers li għandha bħalissa b’kollox u jekk hemmx xi tip ta’ komunikazzjoni magħhom. “Bħalissa għandi ftit iktar minn 17,000 follower. Hawn min għandu ħafna iktar min ni, imma jien dejjem nemmen li mhux il-kwantità, imma l-kwalità. Normalment in-nies jibagħtuli l-messaġġi fuq Face book jew Instagram, imma mmur fejn immur dejjem ser insib lil xi ħadd jgħidli ara Ent men Ent (kif jisimni fuq tik tok),” tbissmet tgħidli. Qabel ma mort għal din l-in tervista, kont naf ukoll li Di andra frekwentament ittella’ l-vidjows b’xi messaġġi siwja warajhom bħal kontra l-bully ing. Ħallejt f’idejha sabiex tel abora aktar dwarhom u dwar il-ħsibijiet u l-preparazzjoni li jkollha qabel kull vidjow. “Għalkemm vidjows oħrajn forsi ma tantx nipprepara, meta niġi għal dan it-tip ta’ kontenut dejjem ikun hemm ħsieb u preparamenti li ngħid irrid immiss il-kuxjenza ta’ dak li jkun biex ikun jaf x’jiġifieri u kemm jista’ jweġġa’ bil-bully ing”.Minbarra dan kollu, Dian dra kienet ukoll tippreżenta Radio Breakfast Show fuq Net FM flimkien mal-preżentatur u ġurnalist Keane Cutajar li kien jixxandar bejn Jannar sa April li għadda. Ħallejt f’ide jha sabiex tgħidli aktar dwar kif ġiet involuta f’dan it-tip ta’ proġett. “Kont sibt messaġġ fuq Instagram m’għand il-ġur nalist Robert Cremona, li kien ra vidjow tiegħi fuq Tiktok u stedinni mmur il-Medialink biex niddiskutu l-possibbiltà ta’ programm. Meta mort għall-ewwel intervista ma’ Keane Cutajar għalkemm kont qed nistħi, mill-ewwel qbilna u għalkemm il-programm dam biss tliet xhur għadna ħbieb sew sal-ġurnata tal-lum”. Mistoqsija xi jdejjaqha millħajja b’mod ġenerali, Diandra stqarret miegħi li jdejquha ħafna nies faċċoli u li jaħsbu li huma xi ħaġa aħjar minn ħad dieħor. “Jien dejjem nemmen li kulħadd l-istess jitwieled, jgħix u jmut. Issa ħajtek tagħmilha kif tixtieq inti. M’hemm ħadd li jista’ jikkmandak x’għandek tagħmel f’ħajtek”. Ta’ spiss ikollha tipi differenti ta’ kuluri f’xagħarha Diandra hija persuna li tħobb issajjar, kif ukoll tiżbogħ ixxagħar. Narawha ta’ spiss b’tipi differenti ta’ kuluri f’xagħar ha, litteralment naħseb kull tip ta’ kulur tefgħet fuq xagħarha, minn aħdar għal blu, u kuluri oħra li ħafna oħrajn forsi mhux daqstant jesperimentaw b’kuluri simili. Ħallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar it-tip ta’ kummen ti jew reazzjonijiet li tirċievi. “Kull tip ta’ ħars u kummenti. Hawn minn jiġi jgħidlek kemm jogħġobni u kemm nixtieq nagħmlu hekk imma nibża’. Hemm minn jiġġudikak għax ikollok xagħrek b’kulur dif ferenti minn ħaddieħor. Jien personalment naraha ħaġa vera bla sens li eżempju f’ċerti xogħlijiet ma jħallukx tiżbogħ xagħrek u tesprimi ruħek kif trid. X’għandu ħażin il-kulur

04.09.202222

DIANDRA CUSCHIERI

Tentufiet

Kun inti u tagħtix kas x’jgħidu n-nies, għax tagħmel x’tagħmel dejjem ser issib lil xi ħadd li ser jiġġudikak tax-xagħar blu u għaliex nis ta’ nagħmlu iswed jew aħmar imma aħdar u roża ma nkunx professjonali”.Ta’minjgħid ukoll li Diandra hija persuna ta’ ispirazzjoni għal ħaddieħor, anke f’dak li ġarrbet matul ħajjitha. Fil-fatt, hija esperjenzat is-solitudni u kellha perjodu f’ħajjitha li l-aħjar ħaġa li setgħet tiġril ha kienet li tmut. Kienet għaddejja minn żmien ikrah f’ħajjitha u minn dwejjaq kbar u ma kien ikollha aptit tagħmel xejn. Ħallejt f’idejha sabiex tel abora eżatt. “Kien żmien ikrah ħafna, ħbieb ma kellix jew ftit li xejn, ma tista’ tafda lil ħadd u kont insib ħafna nies li taparsi jridu jgħinuni, imbagħad jgħi du kontrija minn wara dari. Jien għelibt dan kollu billi tgħallimt inħobb lili nnifsi kif jien u nesprimi ruħi bil-kuluri tax-xagħar. Hawn ħafna nies li għadhom jiġġudikawni, imma llum tgħallimt sempliċement ma nagħtix kashom u min għandu d-dwejjaq f’ħajtu jmur isib l-għajnuna, mhux jiġi jin fexx miegħi u jipprova jwaqqa’ lili ħażin,” stqarret miegħi. Fl-aħħar ta’ din l-interv ista, Diandra ħalliet mes saġġ għall-qarrejja ta’ din ilgazzetta. “Il-messaġġ li nixtieq ngħaddi huwa dan – Kun inti u tagħtix kas x’jgħidu n-nies, għax tagħmel x’tagħmel dejjem ser issib lil xi ħadd li ser jiġġudikak, kemm jekk tagħmel it-tajjeb kif ukoll jekk tagħmel il-ħażin. Agħmel li jogħġob lilek u l-aqwa li tkun kuntent int,” temmet tgħid.

Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Primetime Preview 20:20 HazZzard Update 20:30 Country Jamboree 21:05 The BBQ League 22:10 Xablott 23:30 ONE News 06-09 TLIETA 06:30 ONE News 06:45 Ieqaf Minuta20 07:00 What’s Cooking 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Melodija Taljana 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Primetime Preview 20:20 HazZzard Update 20:30 News Point 21:00 Tonight 21:15 The BBQ League 23:30 ONE NewsĦAMIS08-0910-09 SIBT TNEJN 06:30 ONE News 06:45 Ondroad 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Maratona Missjoni 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 18:00 Maratona Missjoni 19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 Tentufiet 20:30 Melodija Taljana 21:15 Maratona Missjoni 23:30 ONE News ĠIMGĦA09-09

08.11.202004.09.2022 23

ONE News

SKEDA ONE 06:30 ONE News 06:45 Music Legends 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-jum 08:35 Indigo 11:00 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Pink Panther 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 Tentufiet 20:30 Pjazza 21:30 The Big Step 22:50 Il-Willy 23:30 ONE News 06:30 ONE News 06:45 The TravellerLocal 07:25 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Ulied Maltin 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:33 Mad-Daqqa t’Għajn 09:30 HazZzard 11:20 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Mill-Festa 15:30 ONE News 15:35 Mill-Festa 17:30 Maratona Missjoni 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Maratona Missjoni 23:30 ONE News 05-09 06:30 ONE News 06:45 Pink Panther 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 What’s Cooking 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 HazZzard Update 20:30 Tlieta Kontra Tlieta 21:30 Game Over 22:30 Flip the Venue 23:30 ONE News ERBGĦA07-09 06:30 ONE News 06:45 Country Jamboree 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Ulied Maltin 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:40 Ieqaf 20 Minuta 09:00 Paperscan 10:00 Maratona Missjoni 11:20 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Maratona Missjoni 15:30 ONE News 15:35 Maratona Missjoni 18:30 Mill-Festa 19:25 ONE Sports & Temp 19:30 20:15 12:35 12:40 13:30

Mill-Festa 23:30 ONE News ĦADD11-09 06:30 ONE News 06:45 Mad-Daqqa t’Għajn 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Indigo 10:40 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News

Primetime Preview 12:45 The Local Traveller

Illum in-novella reġgħet qabdet ritmu tajjeb fost il-qarrej Malti. Dan wieħed jistennieh f’dinja mgħaġġla bħal din li qegħdin ngħixu fiha. Din il-ġabra tħaddan madwar 20 no vella. Il-kittieb Ingliż William Shake speare jimmagina l-bnedmin bħala at turi; kull attur għandu parti x’jaħdem skont il-qasam li jkun fih. Għaldaqstant, il-ktieb iħaddan temi differenti li flim kien jagħtu stampa sħiħa tal-ħajja umana kontemporanja. Il-qarrej se jsib temi pożittivi u oħrajn negattivi; temi bħall-imħabba, is-solidarjetà, it-tjubi ja, il-ħniena; imma se jsib ukoll temi bħat-tradimenti, il-qerq, il-vjolenza, l-abbuż u l-isfruttament tal-persuni. Fuq il-Palk tal-Ħajja hu ktieb ta’ rilassament, imma fl-istess ħin imbut tatura.

04.09.202224 reċensjoni tal-ktieb Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 02 Kemm qed jiffrankaw f’enerġija familji Maltin? Tweġiba: NumruIsem: tat-telefown: Indirizz: Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb FUQ IL-PALK TAL-ĦAJJA. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 11 ta’ Settembru. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi. Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb OLIVER FRIGGIERI U JIEN huwa: Mistoqsija: Kemm-il novella tħaddan din il-ġabra? L.CHETCUTI - BORMLA FUQ TAL-ĦAJJAIL-PALK

Meta beda jiżviluppa, minflok beda jittawwal biex jibki xortih, hu beda jnemmes lejn it-tfajliet li kien ikun hemm fid-djar

Il-vittmi - mix-xellug għal-lemin - Tracy Paules, Sonja Larson, Manny Taboada, Christa Hoyt u Christina Powell

Danny Rolling joqtol biex jagħmel ħoss Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Daniel Harold Rolling, magħruf bħa la ‘The Gainesville Ripper,’ kien qattiel tal-massa Amerikan li b’kollox qatel tmien persuni. Ftit qabel l-eżekuzzjoni tiegħu, Rolling ammetta wkoll li kien qatel tliet persuni oħrajn. Hu weħel il-piena kapitali għall-aħħar ħames omiċidji, li wettaqhom f’temp ta’ erbat ijiem. Hu ngħata l-injezzjoni letali fil-25 ta’ Ottubru tal-2006. Min kien Daniel ‘Danny’ Rolling? Danny Rolling twieled fis-26 ta’ Mejju tal1954 fi Shreveport f’Louisiana, fl-Istati Uniti. Missieru kien uffiċjal tal-pulizija, li kien ħarex kemm f’għemilu u kemm fi kliemu. Hu kien jgħid lil ibnu li qatt ma riedu u li kien żball, bħal ħuh iż-żgħir. L-omm ġieli pruvat tieħu lil uliedha ’l bogħod minn missierhom iżda kienet dejjem tispiċċa tirritorna bihom għand żewġha.Dan l-ambjent ikrah fid-dar kien iwassal lil Danny biex iqatta’ ħafna ħin barra. Hu kien joqgħod jittawwal mit-twieqi tan-nies fejn kien jara famil ji kuntenti u magħquda. Dawn l-im maġnijiet kienu jqanqlu sens ta’ rabja fih għax hu kien iħossu li ma kienx ixx urtjat bħat-tfal ta’ dawn il-familji. Meta beda jiżviluppa, minflok beda jittawwal biex jibki xortih, hu beda jnemmes lejn it-tfajliet li kien ikun hemm fid-djar. Filfatt, hu kien magħruf bħala ‘peeping Tom’ min-nies tal-komunità. Ir-rabja ta’ Danny kompliet tinġe ma’ maż-żmien, l-ewwel bit-tgħajjir u s-swat mingħand missieru u wara tilef il-kontroll xħin telqitu martu. Il-qtil tal-istudenti F’Awwissu tal-1990, Rolling werwer il-lo kalità ta’ Gainesville, fi Florida, bil-qtil ta’ ħames studenti, fosthom wieħed ġuvni li qatlu wara li ssara miegħu. Lit-tfajliet qatilhom kollha bl-istess mod, jiġifieri l-ewwel kien jorbothom, jistuprahom, idawwarhom żaqqhom ’l isfel, jagħtihom daqqiet b’arma taqta’ u bil-ponta f’daharhom u wara jippoża l-katavri f’qagħda seduċenti. Waħ da minnhom qatgħalha wkoll rasha u poġġieha tħares lejn il-ġisem. L-ewwel żewġ vittmi kienu Sonja Lar son u Christina Powell, li kellhom 17-il sena. Fl-24 ta’ Awwissu, Powell kienet rieqda fuq is-sufan u kif raha hekk, Rolling tela’ fuq fejn kien hemm Lar son rieqda. Rolling għattielha fommha, rabatha, stupraha u qatilha b’daqqiet ta’ sikkina. Wara niżel ħdejn Powell u għamlilhaL-għada,l-istess.Rolling daħal fl-apparta ment ta’ Christa Hoyt, li kellha 18-il sena. Hu ma sabhiex hemm u baqa’ jistennie ha sakemm irritornat għall-ħabta tal11.00 a.m. Kif daħlet, Rolling qabadha minn wara, rabatha u qatilha bl-istess mod li qatel lil Larson u lil Powell. Wara li qatilha telaq iżda reġa’ mar lura għax ħaseb li nesa xi ħaġa warajh. Kif daħal, Rolling mar ħdejn Hoyt, qatgħalha ra sha u poġġieha fuq xkaffa tħares lejn ġisimha.Fis-27 ta’ Awwissu, Rolling daħal fl-appartament ta’ Tracy Paules, li kell ha 23 sena. Rolling inħasad kif sab lil Manny Taboada, li wkoll kellu 23 sena, u spiċċa fl-idejn miegħu sakemm irnexx ielu joqtlu. Paules semgħet l-istorbju u bil-biża’ nqaflet fil-kamra tas-sodda tagħha. Rolling żgassa l-bieb u qatilha bl-istess mod li qatel lit-tfajliet l-oħrajn. Il-vittmi ta’ Rolling kienu kollha tfa jliet magħmulin żgħar u b’xagħarhom skur; l-istess kif kienet il-mara tiegħu. L-arrest ta’ Rolling Rolling ġie arrestat fis-7 ta’ Settembru tal-1990 waqt li prova jisraq f’ħanut. Il-pulizija saru jafu li Rolling kien qed jo qgħod f’tinda qrib l-appartamenti fejn inqatlu l-istudenti u fiha sabu diversi affarijiet li setgħu jorbtuh mal-omiċi dji. Kien hemm ukoll evidenza forensika fuq xi xeni tad-delitti, fosthom il-marka ta’ pala ta’ id b’erbat iswaba’, bħalma kelluKienhu.għalhekk li f’Novembru tal-1991, Rolling ġie mixli bil-qtil tal-ħames stu denti u weħel il-piena kapitali. Fil-25 ta’ Ottubru tal-2006, ftit qabel ma kien se jittieħed għall-piena, Rolling kiteb nota fejn stqarr li hu kien responsabbli wkoll għall-omiċidji li seħħew fi Shreve port tat-tliet membri tal-familja Gris som – il-missier, bintu u n-neputi. Bint Grissom inqatlet wara li ġiet stuprata u ppużata b’mod seduċenti; l-istess meto du li baqa’ juża Rolling fid-delitti l-oħra jn.Rolling ingħata l-injezzjoni letali u miet fis-6.13 p.m.

The Gainesville Ripper waqt il-ġuri

04.09.2022 25 THE GAINESVILLE RIPPER

04.09.202226 GĦAQQAD IL-KAXXI Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi. Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa. SIB IL-VALUR Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri. 25191371 221610426201482 2317115211593 2418126

04.09.2022 27 450TISLIBA MIMDUDIN: 1.Mosta, 4.Muża, 7,17.Spiża, 9.11. Soppa, 10.Tabakk, 12.Partit, 16.RIA, 18,21 wieqfa. Tilar, 19,22.Ħarbat, 20.Pizza, 21.Lab, 24.Ritmu WEQFIN: 1.Musmar, 2,5.Sapuna, 3,23.Astratt, 6.Ark, 8.Pastizzar, 12,13.Parti, 14.Tħabat, 15.Pranzu SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella. Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 R.MIFSUD - MARSA Indirizz:Isem: WEQFIN: 1. Tnaddaf (6) 2,5. Tal-melħ (6) 3,. Taħt l-ispalla (3) 5. Ara 2 6. Aldo AzzopardiMuscat(1,1,1) 8. Fekruna Taljana! (9) 11,18. Kul bla tomgħodma(4) 12,21M. Aktar sabiħ (5) 13. Għaliex miktuba ħażin!! (3) 14. Jitma’ x-xtieli? (6) 15. alkoħolikaXarba (6) 17. Ara 7 21. Ġiebja? (3) 22. fil-baħarJgħix (3) MIMDUDIN: 1. Kompli l-qawl: Meta... utmuril-werżieq,jgħajjattista’għall-għenebt-tiniet(5) 4. Kultant bżonnhaikollokbiex tidħol f’pajjiż (4) 7,17. Vaganza (5) 9,16. Għamel dmirek! (6) 10. Tista’ tħokkha fuq il-ħobż (6) 12. Inaqqas (6) 16. Ara 9 18. Ara 11 19. Bormla hemm bħalu (3) 20. Tista’ tkun ta’ pitazz (5) 21. Ara 12 Wieqfa 23. Illum anki tal-elettrikuhawn(4) 24. Għix (5) Bi 3608073NUMRI128198415515718758791951 B’4 12640711NUMRI 40693979166013921758375840016226675970727396773691749837 B’50460501597NUMRI07963113761169215271 18111 19096216312516728277335643669141351 6463062439452754817753143600116016181232845128623287809917199645199961 B’6 B’7897898890135769445721286631169317105NUMRI751108780717NUMRI0303790109151057913817950223 B’9 7600860056B’10308668640057810695NUMRI098171016234586797619046528652750521NUMRI8372199767

Editorjal TIEĦU BLA MA TRODD …

2804.09.2022

Il-klikka dominanti fil-PN qatt ma qablilha titgħallem tal-Movimentmill-esperjenzaLaburista,lihil-politikatal-inklużjoni,mhuxtal-esklużjoni,tista’tiftaħorizzontiġodda…riċettaligħadhatrendif’suċċesswaraieħorgħall-ġidnazzjonali

Ħafna Nazzjonalisti sinċieri jagħmlu l-mistoqsija ġusta kif il-Partit tagħhom spiċċa fissitwazzjoni li ddegradat sena wara oħra, Kap wara ieħor! U anke jekk it-tweġiba probabb li jafuha wisq sew, jibqgħu ma jistgħuxJinfiskawjemmnu.iżjed meta jaraw kif l-istess nies, li rrovinaw ilpedamenti tal-Partit, mhux biss pappewha sew meta kellhom iċ-ċans, iżda issa wkoll għad għandhom ir-riedni tat-tmex xija f’idejhom tant li ġabuh xejn iżjed minn tallab tagħhom. Kif qed ikomplu jiżviluppaw l-affarijiet, anke b’konsegwenza tal-akbar telfa elettorali, il-klik ka magħrufa tal-establishment ma kellhiex id-diċenza li tagħ mel il-wisa’ biex ikun hemm ħsieb politiku ġdid li jista’ jagħti nifs lill-Partit li nesa s-snin koll ha tiegħu fil-glorja. Minflok, baqgħet tgħakksu taħt riġle jha u spiċċat fir-redikolaġni li żżommu hemm b’rikatt. Ħarsa lejn l-istorja fuq il-faċ ċata prinċipali tagħna llum, b’maniġġi ta’ min akkost ta’ kol lox lest li jħassar il-logħba jekk hu ma jilgħabx, tagħti stam pa tajba għal liema livell niżel il-Partit ta’ Fortunato u Nerik Mizzi.L-uniku ħsieb li għadu jber ren f’moħħ l-istess klikka do minanti huwa biss il-poter u, konxji li ma jistgħu qatt jaslu għalih b’modi ċivili, jaġixxu in ċivilment billi jimminaw lil kull min jazzarda jiqfilhom. Jagħmlu dan anke f’kull ħid ma tal-Gvern attwali Laburista, billi jattakkaw l-istituzzjonijiet nazzjonali u min imexxihom, itappnu r-reputazzjoni ta’ pajjiż sħiħ fil-fora internazzjonali, jit tantaw iqanqlu korla popolari bil-protesti bi skużi vvintati u fl-istess ħin jiddubitaw missuċċess għall-ġid komuni. Ma jilħqux il-miri mixtieqa, għax kull ċittadin għandu għajnejh f’wiċċu biex jagħraf min iridlu l-ġidKif ikkummentajna diversi drabi qabel, jista’ jkun hemm biss konklużjoni waħda għal tali ċirkostanza fil-PN. Qatt ma kellu jasal il-mu ment li jitilqu nies ġenwini min nu, ibda minn Robert Arrigo, kompli b’Mario Galea u l-ħafna mijiet oħrajn li akkumpanjaw hom. Dawn ħadmu b’sinċerità u b’lealtà, anke jekk ma kinux per fetti, imma kellhom twemmin li seta’ jissarraf f’ġid għall-poplu Malti u Għawdxi. Il-problema fil-PN qatt ma kienu huma u mhumiex huma. Imma għal dawk li nifdu di frejhom fil-Partit, l-eliminaz zjoni ta’ dawn u oħrajn kienet bżonjuża biex ma jitilfux ilkontroll. Fil-verità, iżjed qed jitherrew huma, kif jista’ jara kulħadd, illum mormijin kemm mill-elettorat kif ukoll minn nieshom stess. Qatt ma qablilhom jitgħall mu, anke mill-esperjenza talMoviment Laburista li baqa’ jikber, li hi l-politika tal-inkluż joni, u mhux tal-esklużjoni, li proprju tiftaħ orizzonti ġodda permezz ta’ ideat, fehmiet, di skussjonijiet u deċiżjonijiet li jġibu kompromessi fost il-maġ ġoranza.Dinukoll kienet ir-riċetta li għadha taħdem u trendi f’suċ ċess wara ieħor għall-ġid ta’ pajjiżna u l-poplu tagħna, mhux l-inqas fl-aktar kundizzjonijiet diffiċli li ffaċċjat id-dinja mill2020 lil hawn. Iżda din iċ-ċorma ta’ ftit nies taħseb u temmen b’kon vinzjoni li, għajrhom, m’hawnx ideoloġisti u huma biss jistgħu jkunu mexxejja, daqslikieku mibgħutin mis-sema bi dritt divin li ħadd ma jgħidilhom x’għandhom jagħmlu jew ma jagħmlux.Jaħsbu li jistgħu jinħbew wara pupazzi li jagħżlu biex jik kontrollawhom huma, imma issa anke dik l-impożizzjoni tagħhom stess qed iddub f’idej hom b’emorraġija estrema li ma tistax titwaqqaf mir-ritmu li qabdet.Il-qoxra tista’ tinbidel mil jun darba, inkluż bi travesti menti ta’ elezzjonijiet foloz jew antidemokratiċi biex tingħata l-impressjoni li qed jiddaħħal xi demm ġdid, meta mbagħad kulħadd jaf li internament kol lox hu Is-saħħamnawwar.ta’sur li l-PN xi dar ba kien jibbaża ħsibijietu fuqha llum inħattet għalkollox u fadal biss il-ġebel li din il-klikka kompliet tibni madwarha biex tipproteġi l-interessi tagħha, mingħajr ma tirrealizza li r-ri żorsi mhux se jibqgħu jrendu għal dejjem. Għad jasal iż-żmien mhux wisq ’il bogħod li jiġu fixxa … jekk mhux diġà huma.