KullHadd_04.10.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IS-SOSTENIBBILTÀ FIL-QBID TAL-PIXXISPAD Il-Óadd 4 ta’ Ottubru, 2015 Óar©a Nru 1,160

Ara pa©na 9

Prezz ›0.80

KURA SPEÇJALIZ Z ATA TA’ LIVELL GÓOLI

€80 MILJUN F’TAGÓMIR ÌDID LID-DPÇ U L-FAM

PROÌETT LI GÓANDU POTENZJAL KBIR

Fl-a˙˙ar ©img˙at tlesta l-proçess ta’ migrazzjoni bejn l-Isptar Sir Paul Boffa u ç-Çentru talOnkolo©ija Sir Anthony Mamo, li se jkun qieg˙ed joffri kura speçjalizzata g˙all-kançer ta’ livell g˙oli b’servizzi li jixirqu lill-pazjenti. Il- KullÓadd tkellmet ma’ Dr Stefan Laspina, Chairperson Kliniku tal-Ematolo©ija u lOnkolo©ija ta’ dan iç-çentru, illi spjegalna x’kienu l-isfidi prinçipali matul din il-migrazzjoni, li ©ew meg˙luba b’kapaçità kbira grazzi g˙all-istaff dedikat. Dr Laspina tkellem ukoll dwar il-pjanijiet li qeg˙din jitfasslu fejn tid˙ol il-kura tal-kançer f’pajjiΩna.

Il-Ministeru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali imbarka fuq investimenti kbar li jla˙˙qu kwaΩi t€80 miljun f’tag˙mir ©did, kemm lid-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili (DPÇ) kif ukoll lill-Forzi Armati ta’ Malta (FAM), wara li dawn kienu t˙allew fi stat dg˙ajjef minn amministrazzjoni preçedenti. Dawn l-investimenti jinkludu t-tibdil ta’ madwar 50 vettura ta’ emer©enza, ilbies protettiv ©did, u sistema ©dida ta’ komunikazzjoni, segwiti minn investimenti fl-Iskwadra Marittima, fitTaqsima tal-Ajru, u fuq kollox fuq ir-riΩorsi umani li g˙al dan il-Gvern baqg˙u prijorità.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 6

Is-Segretarju Parlamentari Chris Agius din il-©img˙a ˙abbar li l-Gvern ta bidu g˙all-proçess ta’ espressjoni ta’ interess g˙all-bini ta’ çirkwit motoristiku f’pajjiΩna. Din il-gazzetta tkellmet ma’ Tonio Cini, il-President tal-Malta Motorsport Federation (MMF), illi spjegalna li l-potenzjal ta’ pro©ett ta’ din ix-xorta huwa kbir hekk kif jista’ jinkorpora fih elementi turistiçi u edukattivi, kif ukoll jattira l-investiment barrani. Barra minn hekk, dan iç-çirkwit jista’ sa˙ansitra jg˙in fil-protezzjoni taΩ-Ωoni naturali sensittivi talmadwar min˙abba li huwa fl-interess tal-kumpaniji li jmexxu dawn it-traççati illi jie˙du ˙sieb li l-ambjent tal-madwar ji©i m˙ares. Ara pa©na 7

200 FAMILJA SE JSIRU SIDIEN TA’ DARHOM SAL-AÓÓAR TAS-SENA…

RitrattI: ALAN SALIBA

“MA QGÓADNIEX INÓARSU LEJN DISTRETTI”

Sal-a˙˙ar tas-sena 200 familja mistennija jsiru sidien ta’ darhom wara snin twal ta’ stennija u inçertezza. Id-dar ta’ dawn il-familji kienet t˙alliet fuq konvenju g˙ax qatt ma ©iet esproprjata mill-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien, jew inkella g˙ax il-Gvern baqa’ ma ˙allasx lil terzi li ming˙andhom akkwista l-art. Dan qalu s-Segretarju Parlamentari Michael Falzon meta kien qed ji©i intervistat minn din il-gazzetta. Dr Falzon sostna li huwa ma qag˙adx i˙ares lejn id-distretti biex jaqdi lil min jaqbel lilu, b˙alma kien jag˙mel il-predeçessur tieg˙u fi Ωmien Gvern Nazzjonalista. Dan jixhdu l-fatt li l-plots regolati din is-sena huma mifruxa ma’ Malta u G˙awdex kollha. Ara pa©na 5

02 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

“ÓAFNA ÌENITURI JÓOSSU LI L-EDUKAZZJONI SESSWALI HUWA SUÌÌETT IMPORTANTI GÓALL-ISTUDENTI” Stephen Camilleri, Uffiçjal Edukattiv tal-PSCD GLEN FALZON glen@kullhadd.com

Hekk kif g˙adha kif tibda sena skolastika ©dida, lil hinn mill-iskejjel ©odda li nfet˙u kif ukoll mill-ammont ta’ tfal li re©g˙u marru lura g˙all-bank tal-iskola wara tliet xhur vaganzi, b˙al donnu hemm xi ftit tad-diskussjoni wkoll dwar jekk is-su©©ett tal-edukazzjoni sesswali g˙andux isir wie˙ed obbligatorju fl-iskejjel kollha Maltin u G˙awdxin. Dan hekk kif diversi organizzazzjonijiet internazzjonali b˙allOrganizzazzjoni Dinjija g˙asSa˙˙a (WHO) kif ukoll ilUnesco jg˙idu li edukazzjoni sesswali komprensiva hija importanti ferm g˙ax tg˙in lill-istudenti jiΩviluppaw ˙iliet biex jag˙mlu g˙aΩliet infurmati, tittardja l-attività sesswali u g˙alhekk tnaqqas ir-riskji li wie˙ed ikollu attività sesswali riskjuΩa, kif ukoll tnaqqas ittqala qabel iΩ-Ωmien. IΩda x’inhi l-opinjoni tal-istudenti nfushom u fuq kollox tal-©enituri f’dan ir-rigward? G˙alkemm m’hemmx statistika ta’ x’ja˙sbu l-istudenti u l©enituri fuq dan, wie˙ed irid jg˙id li meta jsiru l-laqg˙at filprimarja ˙afna mill-©enituri j˙ossu li dan huwa su©©ett importanti li jsir g˙ax is-soçjetà dejjem qieg˙da tinbidel u l-istudenti llum huma esposti aktar g˙all-informazzjoni fuq diversi sezzjonijiet tal-midja li mhux neçessarjment tkun korretta. Hekk sostna, l-Uffiçjal Edukattiv tal-IΩvilupp Personali, Soçjali u tal-Karriera (PSCD) Stephen Camilleri fi ˙dan il-Ministeru g˙allEdukazzjoni u x-Xog˙ol ma’ din il-gazzetta. Ma’ Camilleri tkellima wkoll fuq l-importanza tal-edukazzjoni sesswali fliskejjel, g˙al xiex tista’ sservi fil-futur kif ukoll liema livelli jolqot dan is-su©©ett ©aladarba jid˙ol u t-ta˙ri© lill-g˙alliema, fost affarijiet o˙rajn. Edukazzjoni Ωg˙ira

minn

età

Mistoqsi jikkummenta fuq issehem tal-©enituri u talgwardjani legali f’dan l-isfond,

Camilleri qalilna li dawn huma l-ewwel edukaturi tattfal u hu importanti li jibdew jitkellmu fuq aspetti relatati mas-su©©ett sa minn età Ωg˙ira biex jift˙u komunikazzjoni li tg˙in lit-tfal i˙ossuhom komdi jistaqsu fuq kwalunkwe diffikultà li jkollhom huma u jikbru. “Il-©enituri g˙andhom jag˙mlu l-almu tag˙hom biex jattendu g˙al-laqg˙at li jsiru fliskejjel tal-istat fil-primarja qabel ma jibdew lezzjonijiet fuq ‘ growing up ’ fis-su©©ett tal-PSCD,” sostna Camilleri. L-Uffiçjal Edukattiv Ωied jg˙id li l-g˙an prinçipali taledukazzjoni fuq is-sesswalità u r-relazzjonijiet hija li tag˙ti listudenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ il-˙iliet u l-informazzjoni neçessarja biex huma jag˙mlu deçiΩjonijiet responsabbli. “Fil-fatt, programm komprensiv ikun ibbaΩat fuq dawn l-objettivi: li ΩΩid l-g˙arfien tal-istudenti fuq diversi oqsma tas-sesswalità u relazzjonijiet, li tag˙ti çans l-istudenti jitkellmu u jiddiskutu fuq l-emozzjonijiet, il-valuri u l-attitudnijiet vis-à-vis s-sesswalità u rrelazzjonijiet, li toffri opportunitajiet fejn l-istudenti jiΩvilup-

paw u jsa˙˙u l-˙iliet tag˙hom u li tippromovi m©iba responsabbli biex jitnaqqas ir-riskju ta’ mard infettiv u tqala barra minn Ωmienha,” spjega b’reqqa Camilleri. Ktieb ie˙or g˙all-istudenti tal-˙ames sena Fl-iskejjel tal-Istat di©à jeΩisti programm komprensiv fuq issesswalità u r-relazzjonijiet fissu©©ett tal-PSCD li jibda mirraba’ sena u jibqa’ sejjer sal˙dax-il sena (Form 5). Is-sena l-o˙ra ©ew Ωviluppati wkoll Ωew© kotba g˙all-istudenti tarraba’ u s-sitt sena fuq dan issu©©ett. Dan sar b’kollaborrazzjoni mal-Kummissarju tatTfal u l-MCAST. “Din is-sena se ji©i Ωviluppat ktieb ie˙or g˙all-˙ames sena b’kollaborazzjoni mal-Health Promotion. Dawn il-kotba mhux biss jg˙inu lill-g˙alliem fil-lezzjonijiet tieg˙u imma jistg˙u jservu biex il-©enituri jkomplu d-diskussjoni fuq temi li qed ji©u diskussi filklassi. Fis-sekondarja lg˙alliema tal-PSCD juΩaw riΩorsi varji biex iwasslu lmessa©© b’mod poΩittiv u çar,” qal Camilleri. Fis-sekon-

darja, is-su©©etti tal-Bijolo©ija, ix-Xjenza u r-Reli©jon ukoll jittrattaw xi temi relatati massesswalità u r-relazzjonijiet. Ta˙ri© kontinwu g˙allg˙alliema Camilleri sostna wkoll li tta˙ri© g˙all-g˙alliema huwa wie˙ed kontinwu. Din is-sena d-Dipartiment tal-PSCD ˙adem mal-Helath Promotion, biex joffri ta˙ri© g˙all-uffiçjali edukattivi u l-kapijiet taddipartimenti ta’ dawk issu©©etti li b’xi mod imissu ma’ din t-tema, ji©ifieri l-PSCD, ixXjenza, il-Bijolo©ija u rReli©jon. “Sar ukoll ta˙ri© g˙al grupp ta’ g˙alliema f’Ωew© kulle©©i g˙all-g˙alliema ta’ dawn is-su©©etti msemmija. Dan it-ta˙ri© se jibqa’ jsir g˙all-g˙alliema kollha l-o˙ra f’kulle©©i o˙rajn,” Ωvela Camilleri. G˙aldaqstant, meta g˙alliem jg˙allem dan is-su©©ett irid ikun sensittiv g˙all-bΩonnijiet tal-istudenti li jkollu quddiemu, irid juΩa materjal li hu adattat g˙all-età li qed jg˙allem u jo˙loq ambjent sigur fejn tista’ ssir diskussjoni b’mod apert u miftu˙.

L-importanza tal-edukazzjoni sesswali L-edukazzjoni fuq is-sesswalità u r-relazzjonijiet hija importanti g˙ax l-iΩvilupp sesswali tal-persuna huwa proçess li jinkludi aspetti differenti ta’ Ωvilupp, l-aspett fiΩiku, psikolo©iku, emozzjonali u soçjali. Dan huwa marbut b’mod intrinsiku maliΩvilupp tal-identità tal©eneru. Dawn l-aspetti taliΩvilupp huma influwenzati minn diversi fatturi fil-˙ajja tat-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙, fosthom il-familja, il-˙bieb u t-tranΩizzjonijiet differenti li l-istudenti jg˙addu minnhom fil-˙ajja personali tag˙hom u fl-iskola. “Ilum, aktar minn qatt qabel, l-istudenti u ΩΩg˙aΩag˙ tag˙na huma influwenzati mill-midja; midja li tista’ tag˙ti stampa mhux realistka tas-sesswalità. G˙alhekk huwa importanti li l-iskejjel joffru edukazzjoni dwar is-sesswalità u r-relazzjonijiet b’mod komprensiv biex l-istudenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ jag˙mlu d-deçiΩjonijiet tag˙hom b’mod infurmat,” temm jg˙id Camilleri.

lokalI kÓ

04|10|2015 03

kullhadd.com

“It-tranÛIzzjonI offrIet sfIdI kbar, Imma kulÓadd ta l-gÓajnuna tIegÓu” Dr Stefan Laspina LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Fl-a˙˙ar ©img˙at tlesta l-proçess ta’ migrazzjoni bejn l-Isptar Sir Paul Boffa u ç-Çentru talOnkolo©ija Sir Anthony Mamo, illi se jkun qieg˙ed joffri kura speçjalizzata g˙all-kançer ta’ livell g˙oli b’servizzi li jixirqu lill-pazjenti. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet ma’ Dr Stefan Laspina, Chairperson Kliniku talEmatolo©ija u l-Onkolo©ija ta’ dan iç-çentru, illi spjegalna x’kienu l-isfidi prinçipali matul din il-migrazzjoni u xi pjanijiet qeg˙din jitfasslu fejn tid˙ol ilkura tal-kançer f’pajjiΩna. “L-istaff wera kapaçità kbira” Dr Laspina spjega li kien hemm numru ta’ sfidi matul din ittranΩizzjoni. L-isfida prinçipali kienet li l-istaff fl-Isptar Boffa kien Ωg˙ir fin-numru meta mqabbel ma’ dak li kien hemm f’Mater Dei, allura ˙afna mix-xog˙ol waqa’ fuq l-istess nies. Madankollu, huwa sostna li dawn il-persuni ffaççjaw l-isfida b’kapaçità kbira. Barra minn hekk, kien g˙addej ukoll il-proçess li bih ing˙aqdu Ωew© dipartimenti, ji©ifieri dawk tal-onkolo©ija u l-ematolo©ija. Dan tal-a˙˙ar jospita pazjenti li jsofru mil-lewkemija jew linfoma; kundizzjonijiet illi qabel kienu ji©u ttrattati f’Mater Dei. G˙aldaqstant, fiç-çentru l-©did ma marrux biss nies mill-Isptar Boffa, imma anke minn Mater Dei. Huwa sa˙aq ukoll li matul dan il-proçess kollu huwa sab lappo©© s˙i˙ tal-amministrazzjoni tal-Isptar Mater Dei. “Is-CEO, isSur Ivan Falzon, kien appo©©ja lpro©ett minn meta ˙a l-kariga tieg˙u. Allura gawdejna millg˙ajnuna ta’ dipartimenti differenti ta’ Mater Dei, b˙al dawk talIn©iniera, tal-Bijomedika, tal-XRays u o˙rajn. Kul˙add ta lg˙ajnuna tieg˙u.” Proçeduri kumplessi Dr Laspina sostna li b˙alissa çÇentru tal-Onkolo©ija Sir Anthony Mamo qieg˙ed qrib li jsolvi l-isfida tan-nuqqas ta’ riΩorsi umani li esperjenza fl-ewwel xhur ta’ operat tieg˙u u li rriΩultaw millfatt illi g˙andu aktar sodod milli kien hemm fl-Isptar Boffa. “Din l-isfida qieg˙da ti©i meg˙luba permezz tat-ta˙ri© li qieg˙ed jing˙ata lill-infermiera l©odda. Dan il-proçess qieg˙ed jie˙u xi Ωmien g˙ax il-pazjenti huma morda ˙afna u g˙alhekk mhux lakemm tpo©©i mag˙hom infermiera li jkunu g˙adhom ©ejjin mill-bank tal-iskola,” spjega Dr Laspina. G˙aldaqstant, il-pjan huwa li, bejn ©imag˙tejn u tlieta o˙ra, isswali tal-onkolo©ija jkunu qeg˙din joperaw bil-massimu tassodod g˙ad-dispoΩizzjoni, ji©ifieri 16. L-istess jg˙odd g˙as-sezzjoni tal-kura palljattiva. Min-na˙a lo˙ra, id-Dipartiment talEmatolo©ija se jie˙u ftit aktar Ωmien g˙ax dan beda bi 12-il sodda, illi jridu jitilg˙u g˙al 21. Però, sal-a˙˙ar ta’ Ottubru huwa mistenni li, anke hawnhekk, issodod kollha jkunu qeg˙din jintuΩaw. Il-mod kif jintuΩaw dawn issodod ukoll offra sfida. Kif ©ie mfassal dan iç-çentru, is-sodod

Ritratt: ALAN SALIBA kienu ppjanati g˙al pazjenti li jid˙lu biex jie˙du l-kimoterapija, mhux g˙al pazjenti bil-kumplikazzjonijiet tal-kimoterapija u tar-radjoterapija li sa ftit taΩ-Ωmien ilu dejjem kienu jid˙lu Mater Dei. Dr Laspina spjega li, meta nfeta˙ iç-çentru l-©did, l-aspettattiva tat-tobba ta’ Mater Dei kienet li l-pazjenti kollha tal-onkolo©ija ji©u hawn. Migrazzjoni ta’ din ixxorta kienet impossibbli g˙ax ammont sostanzjali mill-pazjenti fl-Isptar Mater Dei kienu qeg˙din ji©u kkurati g˙al xi forma ta’ kançer, allura ma kienx vijabbli li dawn kollha jid˙lu g˙all-kura ta˙t l-erba’ onkolo©isti li hemm fiççentru l-©did. Huwa tenna li ç-çentru l-©did qieg˙ed jistenna li jara kwaΩi 1,400 kaΩ ©did fis-sena u l-onkolo©isti, barra li jag˙tu t-trattament bil-kimoterapija, iridu jamministraw dak tar-radjoterapija, illi huwa kkumplikat ˙afna. “L-onkolo©isti jridu jippjanaw irradjoterapija fuq software, fejn dawn jaraw imma©ni tat-tumur u jfasslu pjan li jiggarantixxi li rra©©i jinΩlu fuq it-tumur biss. Din hija xi ˙a©a veru preçiΩa u li te˙odlok sig˙at biex tippjana. Dan barra l-˙in li jie˙du biex jiltaqg˙u mal-pazjent biex ikellmuh, jarawh fl-Out Patients, jarawh fid-Day Ward, u impenji o˙rajn tul il-proçess ta’ kura,” sostna Laspina. Jitg˙allmu bl-esperjenza Mistoqsi x’makkinarju u servizzi ©odda qieg˙ed joffri dan iç-çentru, Dr Laspina sostna li, prinçiparjament, l-apparat ©did huwa dak marbut mar-radjoterapija. Dan g˙ax, fejn tid˙ol il-kimoterapija, il-kura qieg˙da ting˙ata blistess mod u tinbidel biss meta jkun hemm mediçini ©odda. B’hekk, iç-çentru huwa mg˙ammar b’Ωew© magni ©odda g˙ar-radjoterapija, li ©ew imnedija s-sena l-o˙ra. “Il-kapaçitajiet tag˙hom huma kbar u l-iktar ˙a©a importanti fihom hija li rradjoterapija issa tista’ ting˙ata b’mod preçiΩ ferm. Ng˙idu a˙na, fejn il-makkinarju antik kien jitfa’ r-ra©©i f’forma ta’ kaxxa, bilmagni l-©odda wie˙ed jista’ jolqot il-biççiet individwali b’mod dirett u jevita li ssir il-˙sara f’tessuti li ma jkunux kançero©ini,” spjega Laspina. Huwa sa˙aq ukoll li dan ilmakkinarju g˙andu software

tekniku immens u wie˙ed irid ˙afna prattika biex jidra l-irfinezzi tieg˙u. “Illum, bejn wie˙ed u ie˙or, qeg˙din nag˙tu trattament li huwa simili g˙al dak li kien jing˙ata f’Boffa. Però, fi Ωmien sentejn, se jkollna l-esperjenza neçessarja biex niΩviluppaw proçessi aktar raffinati g˙all-kura ta’ diversi Ωoni tal-©isem.” Dan il-proçess qieg˙ed isir b’rittmu mg˙a©©el, grazzi g˙ass˙ubija li saret mal-Leeds NHS Trust, illi kkummissjonaw dawn il-magni u qeg˙din i˙arr©u lillimpjegati taç-Çentru g˙allOnkolo©ija Sir Anthony Mamo dwar metodi kif jistg˙u jiΩviluppaw dawn it-trattamenti. Reazzjoni poΩittiva Xtaqna nkunu nafu wkoll x’kienet ir-reazzjoni tal-pazjenti g˙al dan iç-çentru l-©did u humiex qeg˙din jaraw differenza bejnu u l-Isptar Boffa. F’dan irrigward, Laspina sostna li fiç-çentru l-©did hemm ferm aktar kumdità. “L-ewwel darba li d˙alt fl-Isptar Boffa xi tliet snin ilu, kien hemm mara li g˙adni niftakar sal-lum. Kienet bilqieg˙da fuq si©©u talinjam – qisu tal-knisja – bil-portmoni fl-art, bil-borΩa tal-kimoterapija mda˙˙la u r-ra©el tag˙ha bilwieqfa ˙dejha jΩommilha kumpanija. Din il-mara kienet il˙in kollu tiççaqlaq g˙ax is-si©©u kien skomdu ˙afna. Tista’ timma©ina, hemm terapija li ddum nofs sieg˙a biss, imma hemm o˙rajn li jafu jdumu sa tliet sig˙at. Kienet skumdità kbira,” ftakar Laspina. Fiç-çentru l-©did, però, hemm il-pultruni fejn wie˙ed jista’ joqg˙od komdu, kommodini bilkexxun fejn pazjent jista’ jpo©©i laffarijiet, toilets qrib il-kamra talkura u ambjent li huwa aktar nadif. “L-unika ˙a©a li n-nies immissjaw minn Boffa,” qalli t-tabib bi tbissima, “hija l-veduta sabi˙a talPort il-Kbir. Però, kollox ma’ kollox, ir-reazzjonijiet li waslu s’g˙andi kienu tajbin, taqta’ xi problemi inizzjali li kienu frott ilmigrazzjoni minn sptar g˙al ie˙or.” Investiment fir-riçerka Aspett ie˙or importanti g˙al kull sptar modern huwa r-riçerka medika, u g˙alhekk staqsejna lil

Dr Laspina x’qieg˙ed isir f’dan irrigward. Huwa spjega li fl-a˙˙ar sena ma tantx kien hemm pro©etti ©odda min˙abba li l-istaff u l-amministrazzjoni ffukaw ˙afna mill-attenzjoni tag˙hom fuq it-tranΩizzjoni mill-Isptar Boffa g˙aç-çentru l-©did. Madankollu, din is-sitwazzjoni mistennija li tinbidel fi Ωmien mhux imbieg˙ed hekk kif qieg˙ed isir xog˙ol biex jin˙oloq Clinical Trials Unit biex issir riçerka b’mediçini ©odda qabel ma dawn jitpo©©ew fis-suq. Attwalment, iç-çentru m’g˙andux l-infrastruttura biex jag˙mel dan it-tip ta’ riçerka. Però, l-iΩvilupp tal-Clinical Trials Unit huwa wie˙ed mill-binarji li ç-çentru se jkun qieg˙ed ja˙dem fuqhom f’dawn is-sentejn li ©ejjin. “Meta sptar tal-onkolo©ija ma jkollux clinical trials g˙addejjin, huwa ma jkunx jista’ j©ib akkreditazzjoni ming˙and organizzazzjonijiet b˙all-Joint Commission International. Din hija xi ˙a©a li nixtiequ li nimmiraw g˙aliha. Dan g˙ax meta jkollok akkreditazzjoni l-pazjent ikollu mo˙˙u mistrie˙ li l-isptar i˙addan numru ta’ standards illi huma ççertifikati fuq livell internazzjonali,” spjegali Laspina. Unità ta’ din ix-xorta tkun trid linfrastruttura partikolari, fosthom dik informatika, flimkien ma’ tabib konsulent illi jikkonçentra fuq il-clinal trials, kif ukoll xi infermiera li jkollhom ta˙ri© speçjali. Dr Laspina ddeskriva dan is-settur b˙ala wie˙ed kompetittiv ˙afna. Però, huwa esprima lfehma li Malta g˙andha vanta©© kbir f’dan ir-rigward. Dan g˙ax f’pajjiΩna hemm çans g˙oli ˙afna li pazjent jag˙mel it-trattament mill-bidu sal-a˙˙ar fl-istess sptar u mhux kif ji©ri f’pajjiΩi o˙ra fejn imur minn post g˙al ie˙or. Kuntest b˙al dan jag˙mel iççentru tal-onkolo©ija ta’ Malta attraenti ˙afna g˙all-kumpaniji tal-farmaçewtika g˙ax ikun aktar façli g˙alihom li jsegwu lprogress li jkun qieg˙ed jag˙mel il-pazjent. Pjanijiet g˙all-©ejjieni Fl-a˙˙ar, staqsejna lil Dr Laspina x’se jkunu l-prijoritajiet g˙allamministrazzjoni taç-Çentru g˙allOnkolo©ija Sir Anthony Mamo kemm fil-futur qrib kif ukoll dak aktar imbieg˙ed. Huwa qalilna li,

matul ix-xhur li ©ejjin, l-g˙an principali se jkun li l-istaff isib saqajh biex ikun assigurat li ttranΩizzjoni saret sew. Wara, lattenzjoni ddur fuq l-iΩvilupp tarradjoterapija kif kien spjegat aktar ’il fuq. Ser issir ukoll ˙idma fuq ilbrachytherapy , g˙ax b˙alissa hemm konsulent Malti li ji©i f’pajjiΩna minn barra biex jara lpazjenti darbtejn jew tliet darbiet fis-sena fejn issir analiΩi tal-kaΩijiet u jtella’ l-pazjenti l-Ingilterra g˙all-kura. F’dan il-kaΩ, iç-Çentru tal-Onkolo©ija ta’ Malta di©à g˙andu l-ispazju g˙al dan it-tip ta’ kura; però, g˙adu jrid jinxtara l-apparat. Dr Laspina sostna wkoll li ’l quddiem hemm anke l-possibbiltà li jsiru dawk li jg˙idulhom autologous transplants. Dawn jistg˙u jing˙ataw f’çertu kaΩijiet tal-ematolo©ija, b˙al-limfoma, fejn pazjent ikun jista’ jag˙ti ç-çelloli tieg˙u nniffsu, ji©i ttrattat b’kimoterapija qawwija ˙afna li fih joqtlulu ç-çelloli kollha talmudullun, imbag˙ad ji©i mog˙ti lura ç-çelloli tieg˙u stess. Però, dan it-trattament g˙andu çertu restrizzjonijiet, fosthom ilbΩonn li jkun hemm influss regolari ta’ pazjenti biex l-ispeçjalisti jΩommu ru˙hom prattiçi tat-terapija kumplessa. Tislima Fl-a˙˙ar tal-intervista, Dr Laspina sellem lin-nies kollha li ja˙dmu fiç-Çentru, illi fil-fehma tieg˙u wrew sens ta’ sagrifiççju u dedikazzjoni kbira biex dan ilpro©ett jirnexxi. “L-ewwel darba li d˙alt Boffa jiena ˙assejt li l-post kellu qalb. Ma nafx kif nispjegaha. In-nies huma verament iddedikati lejn il-pazjenti. Ixxog˙ol li sar biex a˙na ççaqlaqna kien inkredibbli g˙ax kienu ˙afna n-nies li taw sehemhom. Hemm çertu individwi, li mhux ˙a nsemmi hawnhekk, illi ming˙ajrhom dan kollu ma kienx isir realtà. Dawn in-nies ˙aqqhom ringrazzjament kbir ming˙and kul˙add.” “L-aktar riΩors importanti huwa dak uman” Il-gazzetta KullÓadd ˙adet ukoll il-kummenti tas-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a. Chris Fearne qal li llum, li ç-Çentru talOnkolo©ija Sir Anthony Mamo hu miftu˙, wie˙ed japprezza iΩjed kemm kien hemm bΩonn ta’ dan iç-çentru ©did. “Il-bini nniffsu, bi swali u kliniki spazjuΩi flimkien ma’ façilitajiet moderni, ifisser illi l-˙addiema ddedikati tag˙na jistg˙u jag˙tu servizz a˙jar filwaqt li Ωdiedet ukoll il-kumdità g˙allpazjenti.” Fearne kompla jg˙id li mil-lat lie˙or hemm ukoll l-apparat ©did li llum il-©urnata huwa wie˙ed mill-aktar sofistikat, fosthom il-linear accelerators – magni li jag˙tu l-kura permezz ta’ ra©©i propju fil-post preçiΩ fejn ikun jinsab ittumur. Huwa temm jg˙id li, g˙alkemm il-bini u l-makkinarju hu ©did, wie˙ed ma jridx jinsa li l-aktar element importanti f’dan kollu huwa r-riΩors uman u a˙na se nkomplu ninvestu f’din ir-riΩorsa daqshekk importanti. “Fil-fatt, mal-ftu˙ taç-Çentru Sir Anthony Mamo impjegajna g˙add ta’ ˙addiema ©odda sabiex is-servizz ikun dejjem fl-a˙jar interess talpazjent.”

kullhadd.com

KÓ LOKALI

EKONOMIJA ÓADRA: L-EWWEL STRATEÌIJA U PJAN NAZZJONALI

Ilbiera˙ filg˙odu, il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat nieda l-a˙˙ar faΩi tal-konsultazzjoni pubblika dwar l-ewwel strate©ija u pjan nazzjonali ta’ azzjoni dwar lekonomija l-˙adra g˙al pajjiΩna. Dan id-dokument, li g˙adu kif ©ie approvat mill-Gvern innifsu, qed iressaq lejn it-tmiem tieg˙u proçess li nbeda g˙add ta’ xhur ilu. B’hekk se tkun qed titwettaq weg˙da o˙ra importanti li qieg˙da filmanifest elettorali u li twieg˙det fil-ba©it g˙al din is-sena. G˙alkemm din il-˙tie©a ilha li n˙asset snin s˙a˙, huwa biss issa li dan il-pro©ett qed jersaq lejn il-finalizzazzjoni tieg˙u b’mod konkret. Konsultazzjoni pubblika wiesg˙a “Id-dokument tal-lum huwa l-frott ta’ konsultazzjoni pubblika millaktar wiesg˙a li tnediet f’Novembru tal-2013 bil-g˙ajnuna ta’ espert tal-Gvern IrlandiΩ, ta’ rappreΩentant mis-settur korporattiv IngliΩ kif ukoll konsultazzjoni interattiva li nΩammet tul l-a˙˙ar xhur mal-partijiet interessati kollha, inkluΩ is-settur privat u dak korporattiv fuq livell interministerjali, kif ukoll fuq livell ta’ core group u anke permezz ta’ g˙add ta’ laqg˙at wiçç imb wiçç mal-ministeri u entitajiet ewlenin tal-pajjiΩ,” spjega l-Ministru Brincat. B’kollox id-dokument fih madwar 53 inizjattiva mifruxa fuq disa’ pilastri u/jew setturi prijoritarji li, jekk jitwettqu, iwasslu g˙al tkabbir ekonomiku li jkun verament green led. L-a˙˙ar studju kien sar fl-2007 Billi l-a˙˙ar studju preliminari fuq l-ekonomija l-˙adra kien sar fl2007, il-Gvern ˙aseb biex isir studju ©did ˙alli jevalwa l-qag˙da attwali u l-prospetti g˙all-©ejjieni ta’ gΩiritna. “G˙alkemm madwar id-dinja ma teΩistix definizzjoni çara u wa˙danija dwar x’jikkostitwixxi impjieg a˙dar (green job), fil-kuntest ta’ pajjiΩna, impjieg a˙dar mhuwiex biss xog˙ol konness mal-qasam ambjentali iΩda ma’ kull tip ta’ xog˙ol mibni fuq l-a˙˙ar prattiki ambjentali, dawk li jni©©su anqas kif ukoll fuq standards li jsa˙˙u minflok idg˙ajfu l-ambjent f’pajjiΩna. Kemm jekk qed nitkellmu dwar lener©ija nadifa, it-tis˙i˙ tal-effiçjenza, uΩu tal-ener©ija fil-prodotti, produzzjoni li tkabbar l-effiçjenza fl-uΩu tar-riΩorsi, l-uΩu mill-©did, lirkupru u r-riçikla©© tal-iskart, l-immani©©ar a˙jar tal-ilma u anke luΩu ta’ karozzi b’emissjonijiet karboniçi mill-aktar baxxi kif ukoll kunçetti b˙all-binjiet ˙odor,” sa˙aq il-Ministru Brincat. Potenzjal kbir fis-settur privat Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Ωied jg˙id li, filwaqt li se jkompli jis˙aq li l-gvernijiet tal-©urnata g˙andhom imexxu bl-eΩempju, jemmen li hemm potenzjal kbir g˙assettur privat f’dan il-qasam tant li jekk applikat b’mod meqjus u g˙aqli, dan il-proçess jista’ sa˙ansitra jsa˙˙a˙ il-kompetittività u lqlig˙ tal-istess kumpaniji li jag˙Ωlu li jag˙mlu din il-qabΩa fil-kwalità. Kien hawnhekk li l-Ministru Brincat qal li l-Gvern jemmen bis-s˙i˙ li l-innovazzjoni u r-riçerka huma l-baΩi ta’ ©ejjieni a˙jar f’dan il-qasam. L-ekonomija l-˙adra tg˙in l-iΩvilupp sostenibbli Il-Ministru Brincat afferma li l-ekonomija l-˙adra mhix qieg˙da hemm biex tie˙u post l-iΩvilupp sostenibbli iΩda, g˙all-kuntrarju, qieg˙da hemm biex tg˙in lill-pajjiΩi kollha jiksbu dan it-tip ta’ Ωvilupp. “Dan ilhom li g˙arfuh kemm g˙add ta’ pajjiΩi fl-Unjoni Ewropea, pajjiΩi o˙rajn fl-istadji differenti tal-iΩvilupp f’g˙add ta’ kontinenti inkluΩ dak AΩjatiku, kif ukoll f’pajjiΩi b˙all-Emirati G˙arab Mag˙quda li, minkejja l-provvisti kbar taΩ-Ωejt li g˙andhom, di©à qed jippjanaw g˙al dik li tissejja˙ ‘The Post Oil Economy’ flimkien mal-istituti kbar Ewropej u Amerikani ta’ riçerka li jispeçjalizzaw f’dan il-qasam. Il-politika nazzjonali ambjentali ta’ pajjiΩna tipprovdi g˙al dan kollu wkoll,” sostna l-Ministru Brincat. Óolqien ta’ impjiegi ©odda “L-akbar sfida g˙all-viΩjoni tag˙na g˙andha tkun li nlaqqg˙u flimkien miΩuri g˙al terminu qasir ma’ dawk g˙al terminu medju u g˙at-tul, fejn jirnexxilna nisfruttaw il-vanta©©i kompetittivi tag˙na b’mod li laktar jag˙mel sens billi fl-istess ˙in jo˙loq impjiegi ©odda ta’ livell u kwalità og˙la wkoll filwaqt li jsa˙˙a˙ is-sinsla soçjali ta’ pajjiΩna,” temm jg˙id il-Ministru Brincat. Wie˙ed jista’ jibg˙at is-su©©erimenti tieg˙u fuq l-indirizz elettroniku consultations.msdec@gov.mt sat-3 ta’ Novembru 2015.

LOKALI KÓ

04|10|2015 05

kullhadd.com

RISPONS TAJJEB GÓAL SKEMI LI JAÓSBU FIL-FAMILJI U N-NEGOZJI

Ritratt: ALAN SALIBA

L-art ta’ Busbesija se ssir akkomodazzjoni b’differenza

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Skemi li nieda d-Dipartiment talProprjetà tal-Gvern (Lands) matul is-sena li g˙addiet u din is-sena ntlaqg˙u tajjeb ˙afna. Dan kien ikkonfermat misSegretarju Parlamentari g˙allIppjanar u s-Simplifikazzjoni Amministrattiva Michael Falzon, li tkellem ma’ din il-gazzetta dwar l-applikazzjonijiet li da˙lu s’issa b’rabta ma’ dawn l-iskemi, li ˙asbu kemm fil-familji, u kif ukoll fin-negozji. Is-Segretarju Parlamentari jispjega li fil-Lands kien hemm tliet inizjattivi prinçipali; tal-garaxxijiet fl-oqsma tad-djar, tal-˙wienet fil-Belt u tal-karavans fl-G˙adira. “Is-sena li g˙addiet bdejna talkaravans fl-G˙adira, li g˙alaqna din is-sena,” jg˙id Dr Falzon. “Hawnhekk kien hawn madwar 237 sit tal-karavans. G˙amilna skema ©dida fejn irrikonoxxejna lil min kien qieg˙ed hemm attwalment u dawn ©ew regolarizzati; baqa’ biss ftit wa˙diet li fuqhom hemm problemi legali.” Jg˙id li llum g˙andna sitwazzjoni fejn min qed jokkupa l-karavan huwa rikonoxxut u g˙andu titlu ta’ kera, u l-Gvern qed ji©bor dak li ˙aqqu b’rata iktar ra©onevoli milli kien hemm. 300 applikazzjoni biex jinxtraw garaxxijiet tal-Lands Fi Frar ©iet imnedija skema o˙ra fejn tpo©©ew g˙all-bejg˙ garaxxijiet tal-Lands li jinsabu f’oqsma tad-djar tal-Gvern, u fejn il-Gvern g˙andu t-titlu. Din liskema hija miftu˙a g˙al Ωew© tipi ta’ garaxxijiet: dawk li bniehom il-Gvern u qed jikrihom lil terzi persuni, u dawk fejn il-Gvern ta b’çens temporanju biçça art li mbag˙ad inbena garaxx fuqha minn min qed jokkupah illum. Óafna minn dawn il-garaxxijiet jinsabu qrib id-djar li fihom jabitaw il-persuni li qed juΩawhom, u g˙alhekk min jixtrihom ikun qieg˙ed jg˙olli lvalur tal-proprjetà tieg˙u. Dr Falzon jispjega li l-prezzijiet ta’ dawn il-garaxxijiet ©ew stabbiliti

b’rata fissa skont id-daqs. Minn dawn il-garaxxijiet hemm madwar 2,000, u sal-lum applikaw biex jixtru 300 minnhom. “Din l-iskema se tibqa’ miftu˙a sa Frar tas-sena d-die˙la, u nag˙mel appell biex min g˙andu japplika ma j˙allix g˙alla˙˙ar, kif spiss isir,” isostni Dr Falzon. IΩid jg˙id li minkejja li liskema tag˙laq fi Frar, jinsabu mexjin biex sal-a˙˙ar ta’ din issena jag˙lqu diversi kuntratti. Çens ta’ 75 sena g˙all˙wienet tal-Belt F’dak li jirrigwarda l-iskema tal˙wienet, is-Segretarju Parlamentari jispjega li l-iskop ewlieni, b˙al dik tal-karavans, kien li ti©i regolarizzata s-sitwazzjoni, peress li kienu jeΩistu ˙afna illegalitajiet, b’kirjiet talGvern li jg˙addu minn persuna g˙al o˙ra. Dan kien qed iwassal g˙al sitwazzjoni fejn il-Gvern jirçievi kirja miΩera, iΩda min ikun qed jopera l-˙anut i˙allas ˙afna flus lil min ikun qed iwellilu l-˙anut b’mod irregolari. Minn kirja, il-Gvern issa offra li jibda jag˙ti çens g˙al 75 sena, allura l-individwu jkollu titolu iktar sod u b’hekk ikun iktar inçentivat biex jinvesti fil-˙anut tieg˙u. Din l-iskema bdiet mill-˙wienet tal-Belt, g˙alkemm ’il quddiem se ti©i estiΩa g˙all-kumplament tal-˙wienet tal-Gvern. Il-valur taç-çens se jkun jiddependi middaqs u l-post li fih jinsab il˙anut, fejn, pereΩempju, ˙anut fi Triq ir-Repubblika se jkollu çens ferm og˙la minn ˙anut fil-periferija tal-Belt. Din l-iskema wkoll se ddum sena miftu˙a, u di©à da˙lu diversi applikazzjonijiet li, fejn possibbli, se jsiru lkuntratti tag˙hom din is-sena. 200 familja se jsiru sidien ta’ darhom fix-xhur li ©ejjin Inizjattivi o˙ra tal-Lands kienu jinvolvu lil dawk il-familji li g˙al snin twal t˙allew f’limbu ta’ inçertezza min˙abba li gvernijiet preçedenti m’g˙amlux l-affarijiet kif suppost, u ˙allew il-proçeduri tal-esproprjazzjoni nofs

le˙ja. Frott tal-˙idma tal-Gvern preΩenti huwa l-fatt li, sal-a˙˙ar tas-sena, 200 familja mistennija jsiru sidien ta’ darhom wara snin ta’ stennija. Id-dar ta’ dawn ilfamilji kienet t˙alliet fuq konvenju g˙aliex qatt ma ©iet esproporjata mill-Gvern ta’ dak iΩΩmien, jew inkella g˙ax il-Gvern baqa’ ma ˙allasx lil terzi li ming˙andhom akkwista l-art. Dr Falzon isostni li huwa ma qag˙adx i˙ares lejn id-distretti biex jaqdi lil min jaqbel lilu, b˙alma kien jag˙mel il-predeçessur tieg˙u fi Ωmien Gvern Nazzjonalista. Dan jixhdu l-fatt li l-plots regolati din is-sena huma mifruxa ma’ Malta u G˙awdex kollha. Óames espressjonijiet ta’ interess fi stadju avvanzat Sal-a˙˙ar tas-sena wkoll, Dr Falzon jg˙id li jridu ji©u konkluΩi l-˙ames espressjonijiet ta’ interess li ˙ar©u g˙al diversi proprjetajiet tal-Gvern li kienu jinsabu mitluqa. Illum dawn lespressjonijiet jinsabu fi stadju avvaznat, bil-kuntratti finali li huwa mmirat li jkunu ffirmati sal-a˙˙ar tas-sena wara li jitilg˙u g˙all-approvazzjoni talParlament. Dawn l-espressjonijiet ta’ interess jirrigwardaw is-Suq talBelt, l-Isptar ta’ IΩolament talImtarfa, il-pro©ett ta’ Busbesija, il-Palazz Strickland u l-Palazz lA˙mar. Allura x’nistg˙u nistennew minn dawn il-pro©etti? Dr Falzon jg˙id li s-Suq tal-Belt se jkun qed iΩomm ir-rwol tieg˙u b˙ala suq tal-ikel b’laqta kulturali, filwaqt li l-Isptar tal-Imtarfa huwa ma˙sub li jinbidel f’residenza g˙al djar tal-anzjani li jbatu bid-dimenjsa. Il-kumplament se joffru forom ta’ akkomodazzjonijiet turistiçi; bil-pro©ett ta’ Busbesija se joffri akkomodazzjoni innovattiva filforma ta’ dar tal-irtiri, il-Palazz Strickland fl-Im©arr huwa ma˙sub li jkun qed joffri forma ta’ agrituriΩmu, filwaqt li g˙allPalazz l-A˙mar fil-Marfa qed ji©i kkunsidrat boutique hotel ta’ livell g˙oli.

Il-Palazz l-A˙mar se jinbidel f’boutique hotel ta’ livell g˙oli

L-Isptar tal-IΩolament se jsir residenza g˙all-anzjani

Il-Palazz Strickland se joffri post ta’ agrituriΩmu

Is-Suq tal-Belt se jer©a’ jing˙ata l-˙ajja

06 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

INVESTIMENT TOTALI TA’ KWAÛI €80 MILJUN FL-ARMATA U FIL-PROTEZZJONI ÇIVILI GLEN FALZON glen@kullhadd.com X’hemm komuni bejn id-Dipartiment talProtezzjoni Çivili (DPÇ) u l-Forzi Armati ta’ Malta (FAM)? It-tnejn huma oqsma li mill-istat ferm fqir li kienu t˙allew fih minn amministrazzjoni Nazzjonalista, issa ta˙t Gvern ©did qed jinbnew f’entitajiet ferm immodernizzati. G˙alhekk, fid-dawl ta’ dan kollu, il-gazzetta KullÓadd segwa mill-qrib, flimkien mal-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela, l-investimenti u l-˙idma li qed issir f’dan id-dipartimenti tant importanti g˙al pajjiΩna. Tmexxija b’direzzjoni strate©ika “Il-˙idma li jkollhom quddiemhom dawn il-persuni mhix wa˙da façli, però tinkludi qlubija, kura©© u missjoni professjonali biex iservu u jipprote©u. G˙aldaqstant, huwa d-dover tag˙na li nuru dan l-apprezzament u nassiguraw li ttmexxija tkun wa˙da strate©ika li tindirizza l˙ti©ijiet tal-lum u ta’ g˙ada,” sostna l-Ministru Abela. Spjegalna kif id-DPÇ, minn wie˙ed kompletament minsi, illum qed jinbena f’dipartiment modern u attrezzat. Huwa Ωied jg˙id li b˙alissa beda ji©i mniedi l-pjan imfassal fuq ˙ames snin g˙al spiΩa kapitali ta’ madwar €8 miljuni biex jinbidlu madwar 50 vettura ta’ emer©enza. Il-Ministru Abela spjega kif wara li l-˙addiema tad-DPÇ kienu ilhom snin twal imweg˙din ilbies protettiv ©did u n-nuqqas tieg˙u beda jwassal g˙al riskji fuq il-postijiet tax-xog˙ol, kien proprju riçentament li l-membri kollha ta’ din it-taqsima kienu attrezzati bi lbies protettiv ©did fejn il-Gvern investa €130,000 f’affarijiet b˙al firekits, ingwanti, Ωraben u helmets kontra n-nar biex b’hekk qed naraw li dawn il˙addiema jkunu aktar siguri waqt il-qadi ta’ dmirijiethom. €235,000 f’sistema ta’ komunikazzjoni Il-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali qal li kull ˙addiem irid ikollu l-g˙odda adegwata biex ikun jista’ ja˙dem u l-membri talProtezzjoni Çivili mhumiex xi eççezzjoni. G˙aldaqstant, biex dan id-dipartiment ikun aktar effiçjenti, l-aktar fuq kaΩi ta’ emer©enza fejn kull sekonda tg˙odd, f’kaΩijiet b˙al dawn ilkomunikazzjoni hija çavetta vitali li tiddetermina jekk operazzjoni tkunx ta’ suççess. Fil-fatt, g˙all-ewwel darba wara 16-il sena, inbidlet is-sistema kollha tal-komunikazzjoni minn wa˙da antika g˙al wa˙da di©itali b’investiment ta’ €235,000 kofinanzjati minn fondi Ewropej. L-apparat jikkonsisti f’140 radju ©did li ©ew installati f’kull stazzjon u f’kull vettura. Sistema aktar rapida u çara li tqabbad direttament lid-DPÇ mal-kollegi tag˙hom fi Sqallija li tfisser g˙ajnuna aktar effiçjenti liç-çittadin f’kaΩi ta’ emer©enza anke fuq skala nazzjonali. EΩerçizzju Internazzjonali – Simit Membri tal-Protezzjoni Çivili b˙alissa qeg˙din f’Lampedusa biex jie˙du sehem fit-tieni eΩerçizzju internazzjonali tal-pro©ett Simit bejn Malta u l-Italja. Il-Maltin waslu permezz tal-patrol boat P52 tal-Forzi Armati ta’ Malta. Dan wara li, ftit ©img˙at ilu, fil-Qortin f’G˙awdex sar l-ewwel eΩerçizzju ta’ simulazzjoni fuq skala nazzjonali f’eventwalità ta’ terremot. Is-servizzi tal-ordni talpajjiΩ, bil-kollaborazzjoni tal-Protezione Civile Regione Sicilia, jittestjaw il-kapaçità tas-servizzi tal-ewwel g˙ajnuna f’kaΩi ta’ emer©enza. F’dan l-eΩerçizzju ˙adu sehem 300 parteçipant lokali u 60 parteçipant Taljan u sewa €400,000, kofinanzjat minn fondi Ewropej. Dan l-eΩerçizzju huwa prova tal-bidla fil-mentalità fil-qasam talprotezzjoni taç-çittadini Maltin u G˙awdxin, filwaqt li din l-inizjattiva turi proattività fil-qasam tal-ippjanar. “Is-sigurtà tat-territorju Malti hija prijorità” Mid-DPÇ tkellimna ftit mal-Ministru Abela fuq is-suççessi li qed jinkisbu mill-Forzi Armati Maltin (FAM). Minnufih huwa semma kif is-sigurtà tat-territorju Malti fil-˙idma tal-Gvern hija

prijorità, speçjalment min˙abba ç-çirkostazi tra©içi li qed ise˙˙u madwarna fir-re©jun talMediterran. G˙aldaqstant, il-˙idma kienet iffukata biex kemm l-Iskwadra Marittima kif ukoll itTaqsima tal-Ajru jkunu attrezzati b’tag˙mir millaktar modern u teknolo©ikament avvanzat. €10 miljun f’investiment sal-a˙˙ar tas-sena fl-Iskwadra Marittima Huwa tkellem mag˙na fuq l-implimentazzjoni tal-istrate©ija g˙all-immodernizzar tal-Forzi Armati li se twassal biex sal-a˙˙ar tas-sena tTaqsima tal-Arju tkun ibbenefikat minn €60 miljun u dik Marittima minn €10 miljuni kofinanzjati minn fondi Ewropej. Investiment rekord li juri l-impenn tag˙na favur is-sigurtà tal-fruntieri Maltin. Mistoqsi jg˙idilna dwar xi w˙ud mill-pro©etti li ©ew inawgurati grazzi g˙al dan l-investiment rekord, il-Ministru Abela semma, fost l-o˙rajn, ilpro©ett tal-˙aΩna tal-fjuwil li se jkompli jg˙olli listandards ta’ kif jitqassam il-fjuwil b’mod parzjalment awtonomu fil-baΩi marittima f’Xatt itTiben. Dan il-pro©ett se jkompli jg˙olli wkoll listandards tas-sa˙˙a u s-sigurtà g˙all-˙addiema biex ji©u f’livelli konformi ma’ dawk lokali u internazzjonali filwaqt li jassigura li s-suldati Maltin ikollhom g˙odda aktar avvanzata biex jaqdu dmirijiethom b’mod aktar effettiv. “Pro©etti b˙alma qeg˙din inniedu llum jg˙inu biex itejbu u jqassru l-˙in, li tant hu importanti f’çertu operazzjonijiet, biex l-opri tal-ba˙ar tag˙na jkunu jistg˙u jaqdu l-missjonijiet li jkollhom, kemm fuq operazzjonijiet tal-˙arsien talfruntieri u anke f’missjonijiet militari o˙rajn b’suççess,” qal il-Ministru Abela. €60 miljun fit-Taqsima tal-Ajru “Qed insa˙˙u l-kapaçità operattiva tal-arju talForzi Armati fejn l-Iskwadra tal-Ajru se jkollha g˙odda mill-aktar essenzjali, speçjament waqt operazzjoni ta’ salvata©©,” spjegalna l-Ministru Abela filwaqt li semma t-tkabbir li kien hemm fil-flotta tal-˙elikopters. Fl-a˙˙ar sentejn ©ew inawgurati Ωew© ˙elikopters Augusta Westland u sar ftehim taxxiri tat-tielet ˙elikopter bi spiΩa ta’ aktar minn €13-il miljun kull ˙elikopter. Dan apparti t-ta˙ri© li ng˙ataw il-piloti l-©odda li g˙adhom kemm temmew it-ta˙ri© tag˙hom fl-Italja, b’investiment ta’ €4.5 miljun. Huwa tkellem ukoll fuq il-˙idma estensiva li qed issir mis-suldati Maltin fil-Frontex biex ji©u m˙arsin il-fruntieri tan-na˙a t’isfel tal-Ewropa. Din is-sena biss, it-Taqsima tal-Ajru kienet involuta f’aktar minn 550 operazzjoni relatata malfruntieri, bi 300 minnhom kienu parti millOperazzjoni Triton.

ÓaΩna tal-fjuwil b’investiment ta’ €1.7 miljun

Ir-riΩors uman jibqa’ l-akbar prijorità Apparti l-investiment fit-tag˙mir ©did, ir-riΩors uman g˙al dan il-Gvern jibqa’ l-akbar prijorità qal il-Ministru Abela. Dan hekk kif id-drittijiet u l-kundizzjonijiet fuq il-post tax-xog˙ol huma prijorità fejn il-˙addiema ng˙ataw ukoll id-dritt tarrappreΩentanza f’unjin tal-g˙aΩla tag˙hom. Barra minn hekk, hemm l-importanza tatta˙ri© u l-impenn biex dawn jing˙ataw aktar opportunitajiet edukattivi kemm lokali u kif ukoll barra minn xtutna. Huwa wera s-sodisfazzjon tieg˙u li, f’sentejn u nofs, aktar minn 170 membru mill-FAM u 80 membru mid-DPÇ attendew g˙al ta˙ri© barra minn Malta. Huwa qal li Ω-Ωieda fin-numru talmembri kienet u se tibqa’ ting˙ata attenzjoni. Fil-fatt, tajjeb ta’ min wie˙ed jinnota li din issena d-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili, wara 16-il sena, issa˙˙a˙ b’61 membru li wassal biex illum din g˙andha l-akbar numru ta’ membri b’total ta’ 181 filwaqt li, din is-sena biss, l-FAM Ωdiedet b’200 suldat. “Dan il-pajjiΩ g˙andu bΩonn il-˙e©©a u l-grinta ta’ dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ li huma lesti li jservu lil pajjiΩhom. B’mod partikolari nappella biex aktar nisa jersqu lejn dawn il-forzi. G˙andna bΩonn ittalenti u ˙iliet distinti tan-nisa wkoll,” temm jg˙id il-Ministru Abela. Nota: Fil-˙ar©a li jmiss din il-gazzetta se tkun qed tirrapporta fuq il-Korp tal-Pulizija.

EΩerçizzju ta’ ta˙ri© li jag˙mel parti mill-pro©ett Simit

Radji ©odda fil-karozzi tad-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili

LOKALI KÓ

04|10|2015 07

kullhadd.com

POST TA’ RIKREAZZJONI LI JGAWDI MINNU KULÓADD

Tonio Cini, President tal-MMF

Spa-Francorchamps, eΩempju ta’ çirkwit li kien integrat b’mod perfett mal-ambjent naturali ta’ madwaru

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com

Is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport Chris Agius din il-©img˙a ˙abbar li lGvern ta bidu g˙all-proçess ta’ espressjoni ta’ interess g˙all-bini ta’ çirkwit motoristiku f’pajjiΩna. Dan iç-çirkwit mhux biss se jag˙ti l-opportunità lid-dilettanti tal-karozzi u l-muturi Maltin illi jipprattikaw iddelizzju tag˙hom f’post mg˙ammar b’façilitajiet moderni, imma joffri wkoll opportunitajiet edukattivi u ta’ investiment barrani. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet ma’ Tonio Cini, ilPresident tal-Malta Motorsport Federation (MMF), illi qalilna li, b˙addilettanti kollha tal-motorsport, il-Federazzjoni hija kuntenta u entuΩjasta li, sa fla˙˙ar, it-trakka tista’ ssir realtà. Óidma fuq diversi snin Mistoqsi x’kien l-involviment tal-MMF f’dan il-pro©ett, Cini qal li l-Federazzjoni ilha ta˙dem fuq dan il-pro©ett g˙al snin twal. “Bl-g˙ajnuna u sapport kbir li ©ej mill-komunità talmotorsport, tliet snin ilu a˙na kellimna lit-tliet partiti politiçi l-kbar. F’dawn il-laqg˙at spje-

gajna g˙alfejn dan il-pro©ett huwa fattibbli u g˙andu jinkorpora aspett tas-sigurezza ta’ sewqan u l-ittestjar. G˙aldaqstant, f’çirkwit ta’ din ix-xorta ma jkunx hemmx biss tlielaq, imma anke riçerka, edukazzjoni, trakka speçjali tar-roti u façilitijiet o˙ra important biex isir l-a˙jar uΩu tal-art.” Cini semma li, ftit xhur qabel l-a˙˙ar elezzjoni, blappo©© tal-FIA, l-MMF organizzat konferenza u ppreΩentat il-pro©ett Road Safety & Motorsport Facility, u fih tat id-dettalji bi preΩentazzjoni minn esperti barranin. Dan ix-xog˙ol imbag˙ad kompla wara l-elezzjoni meta s-Segretarju Parlamentari Chris Agius ˙oloq kumitat, immexxi minn Dr Carmel Cascun, biex isir studju aktar dettaljat illi wassal g˙at-tfassil ta’ dokument li ©ie ppreΩentat lill-Prim Ministru. Kien, fost l-o˙rajn, bissa˙˙a ta’ dan id-dokument, li nhar it-Tlieta li g˙adda ©iet m˙abbra l-espressjoni talinterest g˙all-iΩvilupp ta’ dan il-pro©ett. L-interess huwa kbir Cini qalli wkoll li l-MMF temmen li dan il-pro©ett se jkun kapaçi jattira investiment barrani kbir. “Iva, a˙na Ωgur li dan il-pro©ett se jattira investiment barrani. Il-mument li l-

Gvern ippubblika artikli dwar il-pro©ett fuq numru ta’ ©urnali barranin b˙al, fosthom Autosport u Race Engineering, a˙na bdejna nirçievu mistoqsijiet dwar issu©©ett.” Barra minn hekk, l-MMF, li hija membru tal-FIA, kellha lopportunità li tiddiskuti dan il-pro©ett matul il-laqg˙at talFIA fejn kienu preΩenti esperti fuq dan il-qasam. “Il-feedback li rçivejna kien li lpro©ett tag˙na kien imfa˙˙ar ˙afna, speçjalment fil-qasam tar-road safety. Issa rridu nistennew sal-20 ta’ Jannar fejn imbag˙ad se jkollna stampa a˙jar,” sostna Cini. Potenzjal enormi Huwa spjega li dan il-pro©ett mhux se jkun ta’ benefiççju g˙ad-dilettanti tal-motorsport biss, iΩda anke g˙al ˙afna dixxiplini sportivi varji, kif ukoll g˙al dawk li jridu j©ibu l-liçenzja biex isuqu xi vettura g˙all-ewwel darba. Cini fakkar li s-Segretarju Parlamentari Chris Agius nhar it-Tlieta ddeskriva l-pro©ett b˙ala “park”. Fil-fehma talPresident tal-MMF, din iddeskrizzjoni hija tajba ferm g˙ax il-park se jospita numru ta’ attivitajiet, fosthom il-lezzjonijiet tas-sewqan. “Il-potenzjal ta’ tali pro©ett huwa enormi. Kemm minna li kellhom diffikultà jsuqu l-

vettura tag˙hom f’kundizzjonijiet ˙Ωiena, ng˙idu a˙na, f’kundizzjonijiet ta’ Ωlieq. F’dan iç-çirkwit esperti tassewqan jistg˙u jag˙tu lezzjonijiet b’differenza, kemm g˙al dawk li m’g˙andhomx liçenzja, kif ukoll g˙al dawk li g˙andhom wa˙da di©à, illi jkunu jistg˙u anke juΩaw ilvetturi tag˙hom stess,” spjega Cini. Però, fil-fehma tieg˙u, ilpotenzjal huwa sa˙ansitra akbar minn hekk. Dan hekk kif çirkwit ta’ din ix-xorta jista’ jinkorpora spazji miftu˙a li jistg˙u jintuΩaw g˙al attivitajiet turistiçi matul is-sena kollha. Fost dawn hemm eΩerçizzji ta’ team building g˙allkumpaniji, konferenzi, post g˙al kunçert b’façilitajiet xierqa u riçerka fl-in©inerija, studji b’kollaborazzjoni malUniversità ta’ Malta u MCAST, trakka g˙al attivitajiet u ta˙ri© marbutin mal-atletika, flimkien ma’ testing ta’ vetturi ©odda u ˙afna affarijiet o˙ra. Ta’ ©id g˙all-ambjent Minkejja l-potenzjal ta’ dan ilpro©ett, kien hemm xi individwi u g˙aqdiet li sostnew li pajjiΩna m’g˙andux biΩΩejjed art g˙ad-dispoΩizzjoni biex jospita çirkwit ta’ din ix-xorta. Madankollu, il-President talMMF g˙andu fehma differenti dwar din il-kwistjoni.

Huwa ˙e©©e© li dawn ilpersuni biex iwaqqfu kull spekulazzjoni g˙ax, b˙alma qal is-Segretarju Parlamentari Chris Agius, ebda territorju ma g˙adu ©ie identifikat. Filfatt, Agius kien çar ˙afna li lambjent g˙andu jkollu rwol importanti f’dan il-pro©ett, u l-MMF taqbel totalment ma’ dan il-kunçett. “Ma nafx jekk dawk li qed jargumentaw kontra l-pro©ett Ωarux siti simili g˙al din f’pajjiΩi o˙ra,” tenna Cini. “Kieku jkunu jafu li f’pajjiΩi o˙ra trakki huma mibnija madwar jew ©ewwa Ωoni sensittivi mil-lat ambjentali. Nista’ nsemmi Monza, f’Milan; in-Nürburgring, fil-Ìermanja; u Spa, fil-Belgjum b˙ala eΩempji. Dawn jinsabu kollha fil-foresti jew f’Ωoni protetti.” Fil-fatt, dawn iç-çirkwiti sa˙ansitra jg˙inu fil-protezzjoni ta’ dawn l-oqsma sensittivi min˙abba li l-kumpaniji li jmexxu dawn it-trakki jie˙du ˙sieb li l-ambjent tal-madwar ji©i m˙ares. “Fil-pro©ett ta’ Malta nistg˙u naraw il˙olqien ta’ spazji miftu˙a liema b˙alhom u li jistg˙u jintuΩaw g˙ar-rikreazzjoni, possibbiltà ta’ afforestazzjoni, Ωoni li l-poplu Malti jista’ jgawdi. G˙andna bΩonn aktar oqsma g˙ar-rikreazzjoni b˙al dak f’Ta’ Qali. Mhux kul˙add igawdi jekk tali pro©ett jinkorpora oqsma ta’ rikreazzjoni b˙al dik?” staqsa Cini.

08 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

NGOs IRREÌISTRATI BISS SE JIBBENEFIKAW MILL-COMMUNITY CHEST FUND Ilbiera˙ filg˙odu l-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca ˙abbret it-38 g˙aqda mhux governattiva mag˙Ωula waqt it-tieni sej˙a tal-Fond g˙all-G˙aqdiet Volontarji talMalta Community Chest Fund. Wara proçess rigoruΩ ta’ evalwazzjoni u appell, 38 g˙aqda volontarja se jkunu qeg˙din jibbenefikaw minn g˙ajnuna finanzjarja ma˙suba biex tg˙inhom iwettqu lpro©etti soçjali tag˙hom. Il-President ˙abbret ukoll li, bi qbil mal-Isqfijiet ta’ Malta u

G˙awdex, din is-sena se tkun l-a˙˙ar darba li l-Fond g˙allG˙aqdiet Volontarji se jkun qed jaççetta applikazzjonijiet minn g˙aqdiet mhux irre©istrrati. Il-President qalet li lMalta Community Chest Fund ma tistax t˙alli barra g˙aqdiet tal-Knisja li tant jag˙mlu xog˙ol kbir soçjali fil-komunità Maltija u G˙awdxija u g˙alhekk, anke bi qbil malArçisqof ta’ Malta Mons. Charles Scicluna, l-g˙aqdiet tal-Knisja ©ew im˙e©©a biex jirre©istraw ru˙hom. Il-President spjegat li, ©aladarba l-flus tal-Malta Community Chest Fund huma flus il-poplu Malti u G˙awdxi, din il-presidenza ˙admet bis-s˙i˙ biex ilproçess ikun mill-iktar kontabbli u trasparenti. Spjegat ukoll li l-kriterji g˙al min japplika kienu mag˙mula b’mod biex ilpro©etti li g˙alihom ikunu qed japplikaw g˙all-fondi ikunu sostenibbli. L-g˙aqdiet li ©ew mag˙Ωula biex jibbenefikaw minn fondi tas-CCF wara t-tieni sej˙a: • Çentru Tbexbix • SOS Malta • Dr Klown • St Jeanne Antide Foundation • The Malta Health Association • Theatre Anon Arts Foundation • Inspire • Arzella Childcare Centre • St Lazarus Foundation • National Council of Women • Ûg˙aΩag˙ Azzjoni Kattolika • Life Cycle Foundation • Action for Breast Cancer Foundation • Paulo Freire Institute • Fondazzjoni mid-Dlam g˙ad-Dawl • Soçjetà Duttrina Nisranija • Dar il-Kaptan • CAM/CPI • Fondazzjoni BormliΩa g˙al Persuni b’DiΩabbiltà • Platform of Human Rights Organisations in Malta • European Prison Education Association Malta Branch • The Multiple Sclerosis Society of Malta • G˙aqda MuΩikali San Ìor© Martri (Qormi) • Fondazzjoni RISe • Dar Osanna Pia • Secretariat for Catholic Education Schools • Write Deal Association • Malta Hospice Movement • Intelligent Transport System • Foundation for Independent Living • Malta Chamber of Pharmacists • Prison Fellowship Malta • Women’s Rights Foundation • Assoçjazzjoni Maltija talFoster Care • Youth Eme Foundation • Cross Culture International Foundation Malta • ADHD Family Support Group • JRS Malta Foundation

LOKALI KÓ

04|10|2015 09

kullhadd.com

BÛONN TA’ QBIL FUQ MONITORAÌÌ AÓJAR U KONSISTENTI DWAR IL-PIXXISPAD f’Novembru li ©ej hawn Malta, jitla˙aq ftehim dwar kif ser ikun hemm monitora©© a˙jar u b’mod uniformi u konsistenti mill-membri fi ˙dan din ilKummissjoni tal-bastiment waqt is-sajd ta’ din l-ispeçi.”

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Il-qbid tal-pixxispad filMediterran b˙alissa huwa kkunsidrat fost l-iktar sajd insostenibbli. Il-©img˙a li g˙addiet l-NGO Oceana qalet li l-pajjiΩi Ewropej kellhom bΩonn jirkupraw l-ammonti ta’ pixxispad li ntilfu min˙abba sajd insostenibbli. L-ammont ta’ pixxispad filMediterran huwa kkalkulat li naqas b’Ωew© terzi f’perjodu ta’ 30 sena. Oceana kkritikat bl-a˙rax lill-Unjoni Ewropea, li fi kliemha qed tinjora l-qbid illegali tal-pixxispad, speçjalment minn pajjiΩi b˙all-Italja u anke Malta. PajjiΩna se jkun protagonist fil-laqg˙a li se ssir f’Malta xxahar id-die˙el millKummissjoni Internazzjonali g˙all-Konservazzjoni tat-Tonn Atlantiku (ICCAT), fejn ilpixxispad tal-Mediterran mistenni jkun wie˙ed mis-su©©etti diskussi. Din il-gazzetta staqsiet lisSegretarjat Parlamentari g˙allBiedja, is-Sajd u d-Drittijiet talAnnimali dwar il-politika u linfurzar tal-qbid tal-pixxispad f’Malta, kif ukoll dwar liema tip ta’ qbil qed jittamaw li se jkun hemm f’Novembru li ©ej. Il-kontrolli jkunu intuli jekk ma ji©ux adottati millma©©oranza tal-pajjiΩi Mistoqsi x’inhi l-politika Maltija attwali b’rabta mas-sajd tal-pixxispad, kelliem g˙asSegretarjat Parlamentari jirreferi g˙all-politika çentrali dwar is-sajd adottata millGvern Malti. Din hija wa˙da ta’ sostentibbiltà fejn it-tir prinçipali huwa li jintla˙aq il-bilanç delikat bejn il-massimizzazzjoni ekonomika biex is-settur ikun vijabbli, filwaqt li jkun Ωgurat li l-istokk tal-ispeçi ma ji©ix mhedded biex il-wirt naturali jkun im˙ares g˙all-©id tal©enerazzjonijiet futuri. “Fil-qosor, Malta intrabtet li tadotta r-regolamenti Ewropej, liema regolamenti joffru qafas ta’ kontroll ta’ kif isir is-sajd, lirkapti uΩati, b˙al minimu ta’ ˙ut li jista’ jinqabad, kwoti ta’ qbid (fejn jeΩistu), sta©uni mag˙luqa, eçç.” IΩid jg˙id li, barra minn hekk, l-istess regolamenti jirrikjedu li s-sajjieda jirre©istraw

il-qbid tag˙hom. Din l-informazzjoni li tin©abar tkun kompilata u jsir analiΩi tag˙ha b’mod xjentifiku. “Tajjeb wie˙ed jg˙id li dawn il-kontrolli mhumiex xi ˙a©a esklussiva ma˙luqa mill-Unjoni Ewropea fuq livell komunitarju, imma l-ikbar sforz fuq l-istess linji qed isir fuq livell inernazzjonali.” Il-kelliem isostni li dawn ilkontrolli ma jkollhomx l-effett mixtieq jekk pajjiΩ jadottahom b’mod iΩolat. “X’jiswa li pajjiΩ inaqqas ilqabda tieg˙u biex jissalvagwardja l-ispeçi meta l-pajjiΩ ©ar tieg˙u fl-istess ib˙ra j˙alli li jsir sajd bla kontroll?” Jispjega li l-effettività ta’ dawn il-kontrolli tintla˙aq biss meta l-parti l-kbira ta’ stati jadottawhom. Huwa g˙al din ir-ra©uni partikolari li Malta, flimkien ma’ pajjiΩi o˙ra, hija msie˙ba f’organizzazzjonijiet internazzjonali b˙all-ICCAT u l-GFCM. Il-parteçipazzjoni ta’ Malta hija ta’ benefiççju kbir L-ICCAT hija organizzazzjoni intergovernattiva li tiffoka primarjament fuq l-ispeçi pelagri kbar. Xjentisti msie˙ba malICCAT iwettqu studji bijolo©içi biex jiddeterminaw l-abbundanza tal-istokk tat-tonn. Fuq il-baΩi tal-istudji xjentifiçi li huma jag˙mlu, kif ukoll fuq informazzjoni xjentifika o˙ra li tin©abar, kull sena lKummissjoni tiddeçiedi dwar miΩuri ta’ konservazzjoni u amministrazzjoni mmirati sabiex iΩommu ˙aΩniet talispeçi fuq livelli li jippermettu l-og˙la qbid sostenibbli g˙allikel u g˙al skopijiet o˙ra ming˙ajr ma l-ispeçi tkun mheddha. “Filwaqt li l-ICCAT, kif jixhed l-istess isem, tiffoka fuq ilBa˙ar Atlantiku u l-madwar, fuq livell ©eografiku aktar immedjat g˙al Malta, ji©ifieri lMediterran, u li jirrigwardaw lispeçi partikolari li jinstabu fih, Malta hija wkoll membru fuq il-Kummissjoni Ìenerali tasSajd g˙all-Mediterran (GFCM) li hija organizzazzjoni re©jonali g˙all-immani©©ar tas-sajd.” Il-kelliem jispjega li, barra lg˙anijiet li jirrigwardaw il-konservazzjoni, l-immani©©ar b’mod razzjonali u l-a˙jar utilizzazzjoni ta’ riΩorsi marittimi, kif ukoll l-iΩvilupp sostenibbli tal-akkwakultura fil-Mediterran

u l-Ba˙ar l-Iswed, il-GFCM g˙andha l-g˙an ewlieni li tippromovi l-iΩvilupp tas-sajd. “Apparti l-fatt li l-konservazzjoni u l-immani©©ar tal-ba˙ar Mediterran huwa ta’ interess dirett g˙alina, huwa partikolarment ta’ interess g˙alina lfatt li l-GFCM g˙andha l-iskop li tippromovi l-iΩvilupp tassajd. G˙aldaqstant, il-parteçipazzjoni ta’ Malta huwa ta’ benefiççju kbir g˙as-settur tassajd.” PajjiΩna j˙addem diversi kontrolli fuq il-pixxispad Mistoqsi x’tip ta’ infurzar jeΩisti f’pajjiΩna kontra s-sajd insostenibbli tal-pixxispad, ilkellmiem spjega l-qbid kollu tal-pixxispad, barra li jkun re©istrat, il-˙att tieg˙u irid isir ta˙t is-superviΩjoni diretta taluffiçjali responsabbli mill-kontroll fi ˙dan id-Dipartiment tas-Sajd. “Dan il-˙att huwa ristrett g˙al postijiet ta’ Ωbark partikolari mifruxa mal-GΩejjer Maltin.” Barra s-superviΩjoni fuq ixxtut u l-ib˙ra Maltin mill-uffiçjali tad-Dipartiment kif ukoll mill- patrol boats tal-Forzi Armati ta’ Malta, isiru wkoll spezzjonijiet fil-postijiet fejn jinbieg˙ il-˙ut. Barra minn hekk, biex wie˙ed ikun jista’ jistad g˙allpixxispad, is-sajjied irid ikollu awtorizzazzjoni speçjali. IΩid jg˙id li biex tkun salvagwardjata l-ispeçi, ˙ut iΩg˙ar minn çertu daqs ma jistax jinqabad, u g˙alhekk hemm ukoll riflessjoni fid-daqs ta’ snanar li jistg˙u jintuΩaw. Fl-a˙˙ar, hemm ukoll sta©un mag˙luq matul ix-xhur ta’ Ottubru u Novembru biex jag˙tu çans biex l-ispeçi tirriproduçi. Il-pubbliku huwa wkoll im˙e©©e© li jirrapporta irregolaritajiet lid-Dipartiment fuq in-numru tat-telefown 2292 5555 fejn l-uffiçjali tas-sajd huma preΩenti 24 sieg˙a mitTnejn sal-Óadd. Dwar x’tip ta’ qbil hemm bΩonn li jintla˙aq f’Novembru li ©ej b’rabta mas-sajd talpixxispad, il-kelliem jis˙aq li leffettività tar-regolamenti ma tiddependix minn kemm hemm regolamenti imma, aktar minn hekk, kemm isir monitora©© effettiv. “Wie˙ed jittama li matul illaqg˙a tal-ICCAT li ser issir

Itemm jg˙id li b’hekk l-isforz komuni jkun jista’ j˙alli l-frott mixtieq li s-sajda tal-pixxispad tkun wa˙da sostenibbli, biex din il-˙uta tibqa’ titgawda g˙all-©enerazzjonijiet kollha ta’ warajna.

10 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ RUBRIkA

GVERN LABURISTA…GVERN LI JAÓDEM 12. Sa mill-bidu ta’ din is-sena, 5,409 persuni anzjani ng˙ataw servizz fi 11-il klinika ©dida ta’ matul il-jum f’San Vinçenz De Paule. Dan evita skari©© Ωejjed lill-anazjani li qabel kienu jittie˙du f’entitajiet u sptarijiet o˙ra g˙all-kura. 13. Ìew imnedija 19-il standard biex jirregolarizzaw is-servizzi residenzjali mog˙tija lil persuni b’diΩabbiltà. 14. Fil-jiem li ©ejjin se tibda topera l-ewwel dar fil-komunità g˙al persuni b’diΩabbiltà fis-Si©©iewi. 15. Infeta˙ uffiçjalment çentru ta’ matul il-jum g˙all-anzjani f’Santa Luçija. FiΩ-Ωmien li ©ej se jinfet˙u çentri simili f’ÓaΩ-Ûabbar u fis-Swieqi. 16. Filwaqt li t-turiΩmu internazzjonali Ωdied b’4%, f’Malta Ωdied b’5.3%.

Emanuel Cuschieri

17. Kollox jindika li fix-xitwa li ©ejja l-Maltin li se jkunu qed imorru G˙awdex se jibdew i˙allsu €1.15c biss g˙all-vapur minflok €4.65.

1. Il-Bank Çentrali ta’ Malta ddikjara li l-ekonomija Maltija kompliet tikber b’pass qawwi fl-ewwel nofs tal-2015. 2. F’G˙awdex, fil-qasam tax-xog˙ol matul is-sena li g˙addiet, fissettur privat ©iet re©istrata Ωieda ta’ 5.5% fin-numru ta’ nies ja˙dmu. L-og˙la Ωieda sa mill-2010. 3. F’G˙awdex ©iet re©istrata Ωieda ta’ 2.6% fin-numru ta’ selfemployed. 4. Ix-xog˙ol fuq il-pixxina ta’ BirΩebbu©a issa kwaΩi tlesta kompletament. Dak li ma sarx minn Gvern tal-PN f’20 sena sar minn Gvern Laburista f’sentejn u nofs. 5. Se jer©g˙u jor˙su l-prezzijiet tal-petrol u d-diΩil. 6. Ìie deçiΩ li fit-trasport pubbliku min jittoppja tallinja card b’€10 jing˙ata €10 o˙ra b’xejn.

18. Tlestew b’€700,000 tiswijiet fuq diversi blokok ta’ appartamenti tal-Gvern fil-lokalitajiet tal-Isla, San Pawl il-Ba˙ar u Ra˙al Ìdid. 19. 22 kumpanija qed juru interess li jibnu korsa ta’ tliet kilometri g˙all-karozzi u l-muturi f’Óal Far u mitjar Ωg˙ir f’San Niklaw fisSi©©iewi, li qed jitqiesu b˙ala siti tajbin g˙al dan il-pro©ett. 20. Qed ti©i mist˙arr©a l-possibbiltà li l-membri tal-korpi dixxiplinarji jkunu koperti b’polza tal-assigurazzjoni. 21. Cardiac MRIs, li sa ftit taΩ-Ωmien ilu kienu qed isiru f’Monza lItalja, issa huwa possibbli li jibdew isiru fl-Isptar Mater Dei. Dan se jevita ˙afna skari©© ta’ vvja©©ar lil dawk il-pazjenti li jkollhom bΩonn dan is-servizz mediku. 22. Matul Awwissu li g˙adda n-numru ta’ nies jirregistraw g˙axxog˙ol naqas b’2,000 persuna.

7. Aktar minn 3,300 persuna fil-jiem li g˙addew ˙adu lura t-taxxa Ωejda kollha li ˙allsu g˙all-vettura tag˙hom fl-2004; flus misruqa minn Gvern tal-PN. In-nies irçevew çekkijiet id-dar tag˙hom li jvarjaw bejn €300 u €500. Mis-sena d-die˙la u fis-snin ta’ wara se jit˙allsu wkoll dawk li xtraw il-vettura tag˙hom fl-2005, 2006, 2007 u 2008. 8. Minn din is-sena l-Mobile Dental Clinic se tibda ΩΩur l-iskejjel biex it-tfal ikollhom snienhom iççekkjati. 9. Se jinfet˙u çentri ©odda ta’ tag˙lim madwar Malta u G˙awdex g˙al 2,000 student li ma jafux la l-Malti u lanqas l-IngliΩ. 10. Fix-xhur li ©ejjin se jifta˙ hub edukattiv fl-Imsida g˙al studenti tas-Sekondarja. 11. T˙abbret skema ©dida li toffri somma inizjali ta’ €10,000 ewro lil dawk il-kumpaniji ©odda Ωg˙ar u medji. Meta l-pro©ett tag˙hom ikun approvat il-fondi jistg˙u jiΩdiedu g˙al massimu ta’ €25,000 fuq poerjodu ta’ tnax il-xahar.

opinjoni KÓ

04|10|2015 11

kullhadd.com

ResponsabbiltÀ u KRedibbiltÀ

Naomi Cachia Uffiçjal Politiku FÛL

Il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti qed jorganizza laqg˙a ta’ diskussjoni fuq ir-riforma fil-Li©i talProtezzjoni tal-Embrijuni. IddeçiΩjoni li norganizzaw laqg˙a pubblika fuq su©©ett li qajjem tant kontroversji ma kienet wa˙da façli xejn. S’issa, l-FÛL kien sieket fuq is-su©©ett, iΩda ma jfissirx li internament ma konniex qed niddiskutu u ng˙arblu sew dak li kien qed jintqal. B˙ala Uffiçjal Politiku talg˙aqda, in˙oss responsabbiltà kbira sabiex niddiskutu b’kawtela l-kwistjoni tal-IVF u l˙afna implikazzjonijiet u aspetti differenti li jirrelataw ma’ din iddiskussjoni. F’din l-ewwel ©img˙a lura flUniversità ta’ Malta – ©img˙a impenjattiva immens – kont preΩenti g˙al dibattitu fejn b’dispjaçir kbir ing˙atajt l-impressjoni li l-kamp Nazzjonalista jemmen li l-ferg˙at ta’ partit huma biss estensjoni ta’ dak l-istess partit li qed jirrappreΩentaw; b˙allikieku

m’g˙andhomx il-libertà (jew forsi l-abbiltà?) jiddiskutu bejniethom u jaslu g˙all-konkluΩjonijiet tag˙hom ming˙ajr linfluwenza diretta tal-partit tag˙hom. Forsi dan huwa l-mod kif il-PN jixtieq irawwem lill-partitarji tieg˙u, iΩda nista’ nassigurakom li fl-FÛL ma na˙sbuhiex hekk. Anzi, nemmen li dan it-tip ta’ mentalità hija insult g˙allintelli©enza tag˙na Ω-Ωg˙aΩag˙ – a˙na li niddedikaw tant ˙in sabiex mhux biss inwasslu lmessa©© tal-Partit lil Ωg˙aΩag˙ o˙ra, iΩda biex, fuq kollox, b˙ala l-ferg˙a Ωag˙Ωug˙a li tinsab fil-qalba ta’ moviment progressiv, inrawmu ambjent fejn inkunu kapaçi nevalwaw u nikkritikaw dak li jkun qed ji©ri fl-arena politika. Madankollu, kif g˙edt fl-introduzzjoni tieg˙i, nemmen li kulma jing˙ad g˙andu jsir b’sens ta’ responsabbiltà. Nemmen biss˙i˙ fl-importanza ta’ diskussjoni nazzjonali fuq su©©etti b˙al-li©i

preΩenti li tirregola l-IVF, biex b’hekk nitfg˙u dawl fuq dawk li g˙andna nqisu b˙ala nuqqasijiet f’din il-li©i. IΩda meta, g˙al darb’o˙ra, id-dibattitu jiΩvija f’ballun politiku, jew f’opportunità sabiex il-kampijiet konservattivi juΩaw tattiki ma˙suba biex ibeΩΩg˙u, dan isir b’detriment g˙al kwistjoni nnifisha; f’dan il-kaΩ il-proçess u l-implikazzjonijiet tal-IVF huma tant kumplessi li g˙andhom ji©u mifhuma mil-lenti medika, etika, soçjali u psikolo©ika. Nemmen li d-dibattitu nazzjonali g˙adu ’l bog˙od ˙afna minn hekk.

B’hekk, permezz tal-laqg˙a li qed norganizzaw, l-FÛL jixtieq li jag˙ti ˙arsa ˙olisitka lejn il-li©i preΩenti u r-riformi li g˙ad iridu jsiru f’dan il-qasam. F’dawn la˙˙ar sentejn u fuqhom, l-FÛL kien impenjat b’numru ta’ kampanji, elettorali u politiçi. Issa

wasal iΩ-Ωmien li nitfg˙u l-attenzjoni tag˙na kollha fuq l-a©enda politika u b’hekk nassiguraw li jkollna parti prinçipali fit-tfassil tag˙ha. G˙aldaqstant, permezz ta’ din l-ewwel laqg˙a, l-FÛL qed iniedi kungress bit-tema Progress b’Responsabbiltà, li matulu se nkunu qed niddiskutu l-kwistjonijiet li nemmnu li g˙andhom ji©u indirizzati milliktar fis. B˙alma jindika l-isem, se nkunu qed nassiguraw li ddiskussjonijiet ikunu bbilançjati – hekk biss jista’ jkollhom kredibbiltà. Nistidinkom tibqg˙u issegwu u tappo©©jaw il-˙idma u l-isforzi tag˙na Ω-Ωg˙aΩag˙. Ing˙aqdu mag˙na nhar l-Erbg˙a, 7 ta’ Ottubru fis-7.15pm, f’Palazzo Castelletti, ir-Rabat, Malta. G˙al iktar informazzjoni jew biex tikkonfermaw l-attendenza tag˙kom ibag˙tulna fuq il-pa©na ta’ Facebook (FZL) jew ikkuntattjawni direttament fuq naomicachia@outlook.com

inkunu nistg˙u ng˙ixu fih ˙alli qatt ma mmutu” (Trattat fuq il-Van©elu skont San Ìwann 34:3). Smatju x’qalilna l-g˙aref Wistin? Dan id-dawl, li hu Ìesù Kristu, hu l-gwida tag˙na. Kelmtu hija s-sewwa. Isimg˙u x’qallu Xmun Pietru: “Mulej, g˙and min immorru? Inti g˙andek il-kliem tal-˙ajja ta’ dejjem” (Ìw 6 :68). U, la hu nnifsu hu d-dawl, dak li jo˙ro© minn fommu hu ddawl. Kelmtu hi l-istess dawl! Isimg˙u x’jg˙idilna s-Salm: “Fanal g˙al ri©lejja l-kelma tieg˙ek, u dawl fil-mog˙dija tieg˙i” (S 119:105). Imma l-g˙aliex, ng˙id jien, il-Kelma ta’ Alla hija fanal? Meta tlabt lill-Mulej biex jag˙tini l-Ispirtu tal-g˙erf tieg˙u, it-twe©iba tahieli hekk!

“Biss ag˙mel il-˙ila u qawwi qalbek, u qis li tag˙mel il-li©i kollha li ordnalek Mosè, ilqaddej tieg˙i; la tilwix minnha, la lejn il-lemin u lanqas lejn ix-xellug, biex ikollok ir-risq f’kulma tag˙mel. Ma jitbieg˙ed qatt il-ktieb ta’ din illi©i minn fommok, u a˙seb fuqu lejl u nhar, biex tag˙raf tag˙mel kulma hu miktub fih, u hekk tirnexxi f’g˙emilek u jkollok ir-risq” (ÌoΩ 1:7-8). IΩ-Ωew© teΩori tieg˙i huma lKelma ta’ Alla u ru˙i! Aktar ma n˙alli l-Kelma ta’ Alla tmexxili ru˙i aktar inkun nista’ napprezza dak kollu li g˙andi! Hi biss tista’ tag˙tini d-dawl veru. Hi biss il-verità. Hi biss tista’ tag˙tini l-paçi. Hi biss tista’ tag˙tini l-hena tal-˙ajja ta’ dejjem! IΩ-Ωew© teΩori!

Progress b’responsabbiltà

iÛ-ÛewÌ teÛoRi

Patri Mario Attard

Darba persuna rrakkuntatli din il-biçça g˙erf li, wara lejl ta’ ˙idma bla heda fl-isptar, tg˙idx kemm niΩlitli g˙asel! Óa naqsamha mag˙kom g˙ax in˙ossni çert li se tag˙mlilkom il-©id b˙alma g˙amlet lili! Imma©inak tkun rieqed raqda babaw! U f’dik ir-raqda ˙elwa ˙elwa ifettillek to˙lom li tkun qed tifta˙ teΩor millisba˙. Ara ftit b’liema attenzjoni u g˙aqal tift˙u dan itteΩor e˙! Imma x’ji©rilek? Ji©rilek li meta tqum tinteba˙ li mhux teΩor wie˙ed tkun filfatt qed tifta˙. Imma Ωew© teΩori!…G˙ajnejk! Iva ˙bieb! L-g˙ajnejn teΩori! Staqsi ftit li min jixtieq jara u ma jistax. Staqsi ftit li min ma jarax ˙lief dlam. Jew Ωlie©. Ara x’jg˙idlek! Wa˙idna hux naslu biex nirringrazzjaw lill-Mulej tal-grazzja li g˙andna li naraw! G˙ax l-g˙ajnejn huma teΩori? Mhux g˙ax jaraw? U jekk jaraw ma jistg˙ux ukoll japprezzaw? U int g˙aliex ˙a©a tibda’ tg˙oΩΩha minn qalbek? Mhux g˙ax tkun rajtha? Din nammettuha fit-ta˙dit tag˙na. Meta jkun hemm persuna li nkunu ilna ma narawha x’ng˙idulha: “Kemm ilni ma narak! X’minnek? U g˙aliex insemmu d-dawl? G˙ax fiddawl no˙or©u bera˙, quddiem kul˙add, l-im˙abba tag˙na g˙al dik il-persuna. G˙ax lil dik il-persuna tassew inkunu n˙obbuha nkunu rridu narawha. Insejna li l-g˙ajnejn tal-©isem huma l-mera tal-

qalb?! Mill-g˙ajnejn tal-©isem nistg˙u naraw x’hemm mo˙bi fil-qalb ta’ dik il-persuna. U, g˙ax lil dik il-persuna nkunu n˙obbuha tassew minn qalbna, a˙na ma ne˙lux mal©udizzju vili taz-zezika. Le! A˙na naraw x’hemm midfun fil-qalb ta’ dik il-persuna. Nistag˙©bu bl-im˙abba li hemm mistura f’qalbha. Naraw il-˙niena li g˙andha lejn ilbatut. Nifir˙u bl-intenzjonijiet tajba tag˙ha li, g˙al ˙afna, jidhru ˙Ωiena. Jew bla sens. Imma g˙ajnejna b’liema dawl jistg˙u jaraw it-tajjeb ta’ dik il-persuna li n˙obbu? Biddawl ta’ dak stess li qal li hu d-dawl. “Jiena d-dawl taddinja. Min ji©i warajja ma jimxix fid-dlam, iΩda jkollu d-dawl tal-˙ajja” (Ìw 8:12). Dan huwa d-dawl li g˙alih San Ìwann Appostlu jg˙idilna flEwwel Ittra tieg˙u: “Alla hu m˙abba” (1 Ìw 4:8). Il-˙abib u l-g˙alliem tieg˙i, Santu Wistin, tg˙idx kemm jikkonvinçini biex aktar nersaq lejn il-Mulej Ìesù Kristu li hu “id-dawl veru, li jdawwal kull bniedem, huwa u ©ej fiddinja” (Ìw 1:9). L-Isqof ta’ Ippona jg˙allimni hekk: “Hemm mela dawl li g˙amel dan id-dawl tax-xemx: ejjew in˙obbu dan id-dawl. Ejjew nixxenqu biex nifhmuh. Ejjew inkunu g˙atxana g˙alih. G˙al dak li hu nnifsu l-gwida tag˙na. Fl-a˙˙ar nistg˙u mmorru g˙andu u b’hekk

12 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ oPInJonI

Il-BaÌIt skont Il-vanÌelu tal-Pn

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Bil-©urnata tal-ba©it qieg˙da dejjem toqrob, diversi korpi kostitwiti u g˙aqdiet tal˙addiema qeg˙din jag˙tu rrakomandazzjoni tag˙hom g˙al dan il-ba©it. Fosthom, naturalment, hemm il-Partit Nazzjonalista li ˙abbrulna bid-daqq tat-trombi li fasslu dokument ta’ qabel il-ba©it, u fta˙ru li din kienet l-ewwel darba li partit fl-OppiΩizzjoni g˙amel dan. U bejnietna jidher biç-çar li huwa l-ewwel tentattiv tag˙hom g˙ax meta taqrah tinduna kemm huwa mag˙mul b’mod dilettantesk u i©ri ©erri. Ekonomija b’sa˙˙itha – grazzi g˙alihom U g˙ax dan il-Gvern qed jeççella fir-riΩultati li qed i©©ib l-ekonomija Maltija u qed ti©i mfa˙˙ra f’fora Ewropea u globali, xi ˙add brillanti tahom il-parir li jippruvaw içekknu dan issuççess tal-Gvern billi jirkbu l-karru. G˙aldaqstant qabdu j©en©lu qanpiena ©dida issa u jiddikjaraw kemm f’dan id-dokument u kif ukoll fil-©urnali ta’ eççellenza tag˙hom li lekonomija Maltija qed tidher li sejra tajjeb “grazzi g˙alihom”. Anzi, g˙andhom ilwiçç li jmorru oltre minn hekk u jg˙idu li lil dan ilGvern ˙allewlu sodda mifruxa, b’ekonomija b’sa˙˙itha u li kienet sejra tajjeb minkejja li l-Gvern ta’ GonziPN kien qed jissielet mal-maltemp u mal-mew© (na˙seb a˙jar in˙allu l-mew© barra g˙ax meta xi ˙add semma l-mew© nafu x’©ara jumejn wara fiç-Çirkewwa). Gonzi kien sikwit juΩa l-karrotta tal-maltemp li ©ej millEwropa biex jitg˙atta bliskuΩa sabiex il-weg˙diet elettorali ewlenin ma jwettaqhomx, b˙at-tnaqqis fittaxxa tad-d˙ul tal-faxxa tal35%, u kif ukoll jg˙olli l-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Intant, g˙alkemm ˙allew sodda mifruxa minkejja l-maltemp u, Alla jista’ kollox, hekk kif tela’ l-Partit Laburista fil-Gvern il-maltemp fl-Ewropa bbnazza, Gvern Laburista xorta qed jirnexxilu jkisser l-ekonomija Maltija.

Iva, g˙eΩieΩ qarrej, din hi ilgimmick li ˙ar©u biha dan la˙˙ar biex ming˙alihom ixejnu l-kisbiet ekonomiçi li qed jag˙mel dan il-Gvern. Jekk nanalizzaw ftit x’inhi ssodda mifruxa li ˙allewlna gvernijiet Nazzjonalisti nsibu l-falliment tal-Enemalta; kontijiet tad-dawl u l-ilma mog˙la s-sema; twerwir kull l-ewwel tax-xahar li ˙a jog˙la l-fjuwil u l-gass; l-Airmalta ©abuha g˙arkupptejha; dejn u defiçit dejjem jiΩdied; g˙eluq u bejg˙ ta’ assi kapitali ewlenin b˙all-Mid Med Bank, it-Tarzna, is-Sea Malta u l-Ajruport Internazzjonali. Jien na˙seb li meta tara dan l-isfre©ju ekonomiku kollu, aktar milli sodda mifruxa, aktar nimma©ina sodda mqallba qisu tela’ fuqha barri rrabjat. L-impjiegi Qed jg˙idulna li fi Ωmienhom Ωdiedu l-pagi sostanzjalment. Çiss, ar’hemm. Ag˙tuhom çapçipa. B˙al dak li qallu Alla ˙ares fi kwart ta’ seklu ma Ωdidux il-pagi. Qasam ie˙or fejn dan il-Gvern qed jeççella u qed i˙alli lOppoΩizzjoni bla nifs huwa lqasam tal-impjiegi u r-rata tal-qg˙ad. L-impjiegi li qed jiΩdiedu xahar wara xahar u r-rata tal-qg˙ad tonqos b’ritmu fenomenali, qed tag˙tihom ©ewwa wisq. U g˙alhekk iridu jaraw kif se jikkumbattuha biex, bl-istess strate©ija, l-ewwel jg˙idu li dan qed isir “grazzi g˙alihom”, imbag˙ad fl-istess nifs jippruvaw jiskreditaw dan issuççess fil-qasam tal-impjiegi billi jinfexxu f’xita ta’ ipoteΩi, ta˙wid u perçezzjoni. L-OppoΩizzjoni Nazzjonalista, permezz tal©urnal tag˙ha, g˙andha lwiçç tg˙id li l-Gvern sa˙ansitra qed jinçentiva u j˙addem in-nies bil-prekarjat. Dan kollu ma jist˙ux jg˙iduh u jigdbu meta dan ilGvern kien l-ewwel gvern li kellu l-kura©© li ma jag˙tix kuntratti lil kumpaniji li kienu qed i˙addmu lill-˙addiema tag˙hom bil-prekarjat. Imbag˙ad qalulna li Ω-Ωieda fl-impjiegi ©ejja mill-fatt li dan il-Gvern da˙˙al ˙afna

impjegati maç-Çivil u naturalment ma naqsux li jikkumentaw li dawn l-impjiegi jing˙ataw lil tal-qalba. Óelwa wisq din. Mela jekk qed jallegaw li dan il-Gvern da˙˙al eluf ja˙dmu mieg˙u fi Ωmien sentejn u dawn ing˙ataw lil talqalba, mela ra x’qalba kbira g˙andu dan il-Gvern. U g˙ax il-Partit Nazzjonalista ˙lief i˙awwad u jikkontradixxi lilu nnifsu ma jafx, anke fl-istess dokument li kitbu nsibu li qalu li l-persuni fis-settur pubbliku Ωdiedu bi 3,166 bejn l-2013 u l-2015, biex imbag˙ad tabella naqra aktar ’l isfel fil-pa©na ta’ wara twaqqalhom dak kollu li qeg˙din jg˙idu meta nsibu li bejn dawn is-sentejn imsemmija Ω-Ωieda ta’ persuni fissettur pubbliku kien ta’ 2,141, ji©ifieri 1,025 inqas milli qalu ftit aktar ’il fuq fl-istess dokument. Imma jekk ta˙sbu li dan kien biΩΩejjed sejrin Ωball g˙ax fuq l-editorjal ta’ InNazzjon tat-30 ta’ Settembru qalu li l-Gvern da˙˙al 5,500 ru˙ maç-Çivil bejn l-2013 u l2015. Mamma mia x’ta˙wid! Jigdbu sfaççatament u jitfg˙u t-tajn, imbasta jag˙mlu l˙sara u jkomplu jimlew blg˙anqbut lill-imsejkna qarrejja tal-©urnal tag˙hom. Dokument ta’ qabel il-ba©it li suppost saret riçerka serja fuqu, lanqas qari tal-provi sura ma kienu kapaçi jew jindenjaw jag˙mlu qabel ma ppubblikawh. Il-Gvern impjega diversi ˙addiema fis-settur pubbliku li huma ta’ bΩonn u se jkunu g˙as-servizz tal-poplu b˙al g˙alliema, LSAs, infermiera, paramediçi, tobba, pulizija u suldati. L-OppoΩizzjoni stess g˙amlet plejtu s˙i˙ u konferenzi stampi g˙ax jg˙idu li l-poplu qed jg˙ix fil-biΩa’ g˙ax qed tiΩdied il-kriminalità. Imma biex ikunu qed jeΩerçitaw id-don tag˙hom tal-kontradizzjoni, l-ewwel jallegaw li m’hawnx infermiera, g˙alliema, pulizija u suldati biΩΩejjed, imbag˙ad flistess nifs jikkritikaw lillGvern g˙ax qed jimpjega persuni b˙al dawn mieg˙u u jΩid il-˙addiema mal-Gvern. Min jifhimhom? Imbag˙ad attakkaw ukoll ix-xog˙ol mal-privat u qalulna li mhux imbilli l-Gvern qed jifta˙ar bi Ω-Ωieda sinifikanti fl-impjiegi mal-privat g˙ax nofs l-impjiegi qed je˙duhom il-barranin g˙ax dawn g˙andhom it-tendenza li jaççettaw ix-xog˙ol b’paga baxxa u qed jie˙du x-xog˙ol tal-Maltin. Apparti li din hi sitwazzjoni li ilha s-snin kbar teΩisti, hija wkoll sitwazzjoni li komplew jintensifikawha lPN meta da˙˙luna fil-UE u b’hekk persuni mil-Lvant talEwropa li qeg˙din fil-UE b˙alna g˙andhom kull dritt li ji©u ja˙dmu hawnhekk. Allura sinjuri tal-PN: ta’ min hu t-tort ta’ dan il-fenomenu? It-tort huwa tag˙kom. Fullstop. Il-©id ekonomiku F’dan id-dokument qalulna li qed tog˙la l-˙ajja u l-prezzijiet tal-ikel qed jog˙lew. Marija santa, irnexxielhom

ibeΩΩg˙una hawn ukoll meta semmew li ser jog˙la lg˙a©in. Imma din ˙elwa wisq. Qed jg˙idulna f’dan id-dokument li l-©id mhux jinΩel fil-bwiet tal-poplu imma sejjer g˙and tal-qalba. SkuΩi ta, qed jin˙oloq ©id jew le? Iddeçiedu jekk jog˙©obkom. Filli jg˙idu li mhux vera qed jin˙oloq il-©id u filli jg˙idu li l-©id li qed jin˙oloq mhux jitqassam tajjeb. U allura jekk il-poplu mhux i˙oss dan il©id, kif jispjegaw il-fatt li st˙arri© wara ie˙or ma˙ru©a minn fora serji b˙all-Eurostat jikkonfermaw li l-poplu Malti huwa l-aktar poplu fil-UE li j˙ossu sodisfatt u kunfidenti b’˙ajtu u bil-poΩizzjoni ekonomika tieg˙u. Lil min nemmnu allura? Lill-PN jew lil dawn il-fora serji, internazzjonali u parzjali b˙allEurostat? PajjiΩ meqrud – “grazzi g˙alihom” G˙ax dawn tal-PN f’kull qasam sabu x’jikkritikaw b’mod negattiv; xejn ma sabu sew, xejn poΩittiv u dak li Ωgur ma jistg˙ux isibulu farka negattivita fih jg˙idu li dak ittajjeb huwa “grazzi g˙alihom”. G˙all-PN dan il-pajjiΩ minn ©enna tal-art, f’sentejn, inbidel f’pajjiΩ fallut, bla direzzjoni, b’poplu mejjet bil©u˙ u sa˙ansittra biddemokrazija u bil-libertà talespressjoni mhedda. Imma ˙ej, f’dan id-dwejjaq, isswidija u l-gu˙ kollu, Alla jbierek, il-PN irnexxielhom ji©bru aktar minn €160,000 f’©urnata b˙ala investiment – biex isalvaw id-demokrazija ta’ pajjiΩna qalu – billi jaqilbu l-istazzjon televiΩiv fallut tag˙hom HD. Jiena minn qalbi nirringrazzja lil kull min tahom donazzjoni g˙ax hekk tawni l-grazzja li issa l-gideb u l-karnivalati li jg˙idu u jag˙mlu narahom aktar çari u jleqqu…narahom HD. G˙awdex Nag˙laq din l-analiΩi fuq iddokument ta’ qabel il-ba©it ma˙ru© b’tant reqqa u dedikazzjoni mill-PN billi ninnota li fil-kapitlu dwar G˙awdex kienu kapaçi jiktbu biss ˙ames paragrafi mimlijin paroli fil-vojt, bla proposti ta’ xejn, u l-uniku ˙a©a li ssu©©erew hi li fix-xhur li ©ejjin se jibdew jag˙mlu laqg˙at mas-soçjetà çivili G˙awdxija. Bon©u! Domtu ta˙sbuha biex tiddiskutu ma’ ˙utna l-G˙awdxin. Mhux ta’ b’xejn li l-PN qed jitilfu lfiduçja tal-G˙awdxin test elettorali wara l-ie˙or. Jibqg˙u dilettanti B’dokument ta’ qabel il-ba©it dilettantesk u superfiçjali b˙al dan, na˙seb li l-PN ikun f’postu biss biex jorganizza festin fjask b˙al dak li organizzaw fl-Indipendenza u biex imorru dawra bir-rota g˙all- car free day, imbag˙ad g˙ax g˙andhom qalbhom perΩuta g˙all-ambjent jie˙du Ωew© karozzi skorta mag˙hom. Óeqq, imma mbasta ni©u ffilmjati u nidhru çari fuq l-istazzjon HD.

EDITORJAL kÓ

04|10|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌuRNALISTI REkLAmI ImPAÌNAR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORJAL

IRID IR-RIÛENJI

Din il-©img˙a re©a’ kellna talba o˙ra ta’ riΩenja mill-Kap tal-OppoΩizzjoni. Din id-darba talab lil Carmelo Abela jirriΩenja minn Ministru tal-Intern. Li kieku kull darba ne˙duh bisserjetà kull meta jitlob irriΩenja ta’ dak u tal-ie˙or, g˙al kull ˙a©a ta’ xejn, kieku llum lanqas hemm Kabinett. Fil-fatt, hekk iridu hu u dawk ta’ madwaru…li ma jkunx hemm Kabinett u kemm jista’ jkun malajr jaqa’ l-Gvern. Sa˙˙a waqqg˙u lillGvern Laburista fl-1998 b’vanta©© ta’ si©©u wie˙ed, anke issa jridu jwaqqg˙uh b’vanta©© ta’ disa’ si©©ijiet! Anke ppruvaw inaqqsu ddistakk tas-si©©ijiet b’kawΩa l-Qorti, iΩda baqa’ f’wiççhom, u kif fil-fatt ser jibqa’. Issa jridu li dan ilGvern iwarrab mill-aktar fis possibbli. Daqstant huma mg˙a©©la li jer©g˙u jkunu fil-poter. Lanqas g˙adhom issaffew minn dawk li ˙ammrulhom wiççhom u jridu jer©g˙u jkunu fil-Gvern b’dawk l-istess nies. Il-Kap talOppoΩizzjoni jrid li, jekk jista’ jkun, jirriΩenja Kabinett s˙i˙. Fl-Istorja tal-politika okkaΩjoni wa˙da biss kien hemm fejn x’aktarx kellu jirriΩenja Kabinett s˙i˙…meta taw Ωieda ta’ €600 fil-©img˙a lilhom infushom minn wara dahar il-poplu! IΩda rridu nammettu li qed

jirnexxilhom inessu l-iskandli tag˙hom. Anzi, bl-ese©erazzjonijiet dwar kull ˙a©a li biha jistg˙u jattakkaw lillGvern, qeg˙din jirnexxilhom jordmu lista’ twila ta’ skandli li saru fiΩ-Ωmien meta l-Kap tal-OppoΩizzjoni kien il-Viçi Kap tal-Partit fil-Gvern. Liskandlu taΩ-Ωejt, l-iskandlu ta’ Mater Dei, l-iskandlu ta’ G˙awdex, u bl-a˙˙ar wie˙ed er©ajna sirna nafu x’kien qieg˙ed ji©ri G˙awdex fitTaqsima tal-Protezzjoni Çivili, sal-punt li ser jittresqu xi nies il-Qorti. Dan huwa lg˙axar kaΩ ta˙t dan il-Gvern li qeg˙din jitressqu xi nies ilQorti g˙ax tela’ fil-wiçç x’kien qieg˙ed ji©ri ta˙t lamministrazzjoni l-o˙ra. Sakemm kienu fil-Gvern qishom kienu ja˙bu kollox. Ma hux ta’ wens li ng˙idu li issa, b’differenza minn qabel, min wettaq u qieg˙ed iwettaq Ωbalji bi ksur tal-li©i qieg˙ed jitressaq il-Qorti. Illum nistg˙u ng˙idu li lil min jiΩbalja mhux nag˙tuh protezzjoni sakemm qeg˙din fil-Gvern. Illum ˙add ma g˙andu mo˙˙u mistrie˙ li, jekk jiΩbalja, l-id twila tal-li©i mhux ser til˙qu. Sakemm kien g˙ad hemm Simon Viçi Kap, il-li©i b˙al donnha kienet tilfet idejha t-tnejn, b’hekk lanqas il-miΩien tal©ustizzja ma setg˙et iΩΩomm. Lanqas huma stess ma jinteb˙u li meta jie˙du vanta©© minn dawk li qed jitressqu lQorti biex ming˙alihom

jg˙ajru lill-Gvern, ikunu qeg˙din fl-istess nifs jag˙tu çertifikat ta’ korrettezza lil dan il-Gvern. Meta jg˙ajruh kull darba b’dak li snin ilu kien il-kaxxier tal-Partit Laburista g˙ax tressaq ilQorti, ikunu fil-fatt qeg˙din jg˙idu li g˙al dan il-Gvern ma hemmx uçu˙. Fi Ωminijiet o˙ra kien hemm bosta nies li messhom tressqu l-Qorti iΩda, g˙ax huma min huma, mhux biss ma tressqux, imma ng˙ataw il-protezzjoni. Però, dwar dawn nismg˙u aktar ’il quddiem. Huwa wkoll minnu li kien hemm Ωbalji li dan il-Gvern seta’ evita li jwettaq. Ûbalji li ˙dejn il-©id kbir li qieg˙ed jag˙mel lill-poplu Malti ma kienx jixraqlu li jsiru. Tajna wisq ammunizzjoni fil-vojt lill-OppoΩizzjoni li, g˙al kull ˙a©a ta’ xejn, dejjem tag˙mel ˙ilitha biex ittellef millmomentum li, pereΩempju, qabdet l-ekonomija u oqsma b˙all-qasam tat-turiΩmu.

Stajna g˙addejna ming˙ajr çertu deçiΩjonijiet. Nemmnu li l-Gvern irid jibg˙at messa©© qawwi: li min jiΩbalja bil-goff ma hemmx post g˙alih f’din l-amministrazzjoni. Ma rridux in˙allu li min hu rg˙ib jew li jimpurtah minnu nnfisu biss, i˙assrilna l-festi. Lil dawn g˙andna ng˙idulhom çar u tond li m’g˙andhomx jibqg˙u ma’ saqajna. G˙alina dawn huma b˙allballa tal-˙adid marbuta malg˙ekiesi ta’ saqajn ilpri©unier. A˙jar titlef il-vot tad-diΩonest milli ta’ min mhux. Hemm iç-çans li biex iΩΩomm vot wie˙ed ta’ diΩonest tkun qed titlef mija ta’ o˙rajn li huma onesti. Kif tg˙allimna mill-mod kif amminstraw il-pajjiΩ Simon u s˙abu ftit tas-snin ilu: iddiΩonest, xi ˙in jew ie˙or, ida˙˙lek fil-˙ajt.

14 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ ITTRI

PROSIT GÓAX HeKK INÓOSSNI DDIÛÌUSTAT GÓALL-AÓÓAR

Sur Editur, Sur Editur, B’din in-nota Ωg˙ira nixtieq ng˙id prosit lill-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti g˙all-play li tellg˙u fiç-Çentru Nazzjonali Laburista G˙ax Hekk! Prosit kbir tmur g˙all-atturi bravi ta’ Klassi G˙alina li faqg˙u ssala bid-da˙k. Kienet serata sabi˙a u divertenti ˙afna. JOSEF CALLEJA, IL-MARSA

Ìurnata minn din il-©img˙a kont (suppost) qed nisma’ lquddiesa tas-7.30 fil-Fgura u tg˙idx kemm iddiΩgustajt ru˙i. Hekk kif bdiet il-quddiesa da˙let mara bil- pushchair u, minflok marret fil-kamra tal˙©ie© biex ma ttellef lil ˙add, po©©iet fuq l-ewwel bank biex

toqg˙od ˙dejn ommha. Kif ji©ri dejjem, it-tarbija qabdet tibki, u naturalment ommha bdiet issikitha billi ççaqlaq ilpushchair ’il quddiem u lura. Dan minbarra li ommha bdiet tqum u toqg˙od il-˙in kollu. Iççelebrant ma ˙ax pjaçir b’dan u beda jieqaf i˙ares lejhom. Imma dan ma kienx biΩΩejjed: meta ttarbija ma waqfitx tibki, ommha

refg˙etha u marret biha wara statwa fil-©enb biex treddag˙ha. Dan kollu quddiem il-fidili li kienu qed jisimu din il-quddiesa. Affarijiet li ma jitwemmnux. Donnu ˙add ma g˙andu tarbija, g˙ax din g˙amlet show tul il-quddiesa kollha. Talmist˙ija! GAÛAÛA, IL-FGURA

IL-ÓLAS fL-ARmS LImITeD

feJN HI L-mePA?

Sur Editur, Tal-iskantament kif fl-uffiçini tal-ARMS Limited fi Triq l-Ifran, il-Belt Valletta, g˙adek ma tistax t˙allas il-kont tad-dawl u lilma bil-kard u dan meta hemm espost l-apparat elettroniku tal-BOV quddiem ilkaxxier.

Mort tliet darbiet biex in˙allas il-kontijiet tieg˙i, ji©ifieri darba kull xahrejn, u dejjem jg˙idulek li l-magna g˙adha ma ta˙dimx. Daqshekk diffiçli li j˙addmu magna elettronika f’sitt xhur, li llum issibha f’˙anut tal-˙elu? Issa a˙jar, g˙ax g˙amlu nota mal-bieb li jaççettaw biss ˙las

fi flus kontanti u çekkijiet. Imbag˙ad ji©i l-Bank Çentrali u fir-rapport tieg˙u ta’ kull sena j˙e©©e© lill-konsumatur biex jag˙mel il-˙lasijiet bil-kontra. Din hi l-effiçjenza f’Arms Limited?

ment fuq in-Nofsinhar talpajjiΩ, bi pro©etti b˙al dak taluniversità Amerikana li ser tkun lok biex titnaqqas çertu stigma, speçjalment fuq ilBormliΩi. MaΩ- Ωmien qed tinqata’ wkoll il-mentalità li nofs Malta g˙andha twemmin blu u n-nofs l-ie˙or a˙mar, kif ukoll li persuna tkun assoçjata mattwemmin ta’ familtha. Anke mill-aspett edukattiv xi w˙ud kellhom i˙abbtu wiççhom ma’ diversi diffikultajiet. Óafna drabi dan ji©ri min˙abba l-fama ˙aΩina li g˙andhom çertu skejjel, b˙allproblemi soçjali u familjari tal-istudent. Sfortunatament, il-©udizzju u x-xnig˙at jitfg˙u lura lil dawk l-istudenti li jixtiequ jimxi ’l quddiem b˙al ˙addie˙or. G˙al dan il-g˙an ©ew imnedija pro©etti b˙allGaranzija g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙, klassijiet ta’ reviΩjoni, ta˙ri© g˙al persuni b’diΩabbiltà u lpro©ett riçenti tal-Gem16plus g˙al dawk l-istudenti li ©abu Sec wie˙ed jew xejn. B’hekk l-istudenti jkollhom kull opportunità biex jirnexxu u rriΩultat ta’ dan kollu jkun aktar studenti bil-˙iliet neçessarji biex isibu xog˙ol u g˙alhekk rata baxxa ta’ nies qieg˙da. Aspett ie˙or huwa dak tal©eneru fejn bosta jsibuha diffiçli biex jintegraw soçjalment. Matul dan is-seminar stajt nisma’ l-esperjenza ta’ transgender li rrakkuntat id-dif-

fikultajiet li tiltaqa’ mag˙hom, b˙al meta n-nies isiru jafu lverità dwarha, u l-mod ta’ kif i˙arsu lejha. G˙alkemm hija persuna b˙all-o˙rajn, taddemm u l-la˙am, xorta sabet min ifixkilha f’˙ajjita. Esperjenza o˙ra kienet dik ta’ Musulmana li wkoll sabet ilbsaten fir-roti. Imbag˙ad, minbarra l-mentalità tan-nies, insibu wkoll il-midja li ˙afna drabi ti©i interpretata b’mod ˙aΩin mill-pubbliku. Tema o˙ra kienet dik talfemminiΩmu fejn, sfortunatament, in-nisa ji©u ©©udikati min˙abba s-sess tag˙hom u b’hekk isibuha iktar diffiçli biex jil˙qu çerti livelli kemm akademiçi kif ukoll fuq il-post tax-xog˙ol. Fortunatament, tul iΩ-Ωminijiet l-istigma naqset u dan jidher çar fl-avvanzi li lmara qed tag˙mel illum il©urnata kif ukoll bl-inizjattivi mill-Gvern preΩenti, b˙all˙arsien tat-tfal b’xejn u lkolazzjon filg˙odu g˙at-tfal fliskejjel, li g˙amluha aktar façli g˙all-mara biex to˙ro© ta˙dem jew tkompli bil-karriera tag˙ha. Dan huwa su©©ett li ma tieqaf qatt titkellem fuqu g˙ax kul˙add, xi darba jew o˙ra, sofra min xi in©ustizzji li, fla˙˙ar mill-a˙˙ar, trid tkun ilbidla fil-mentalità tal-bniedem biex jinbidlu g˙all-a˙jar.

G. DIMECH, IL-ÓAMRUN

LAbeLING Sur Editur,

Sur Editur, Jiddispjaçini ˙afna ng˙id li l-grawnd tax-Xewkija g˙andu ji©i kkundannat u bbojkottjat illum qabel g˙ada, u qed ng˙id hekk g˙al diversi ra©unijiet. Nifhem li d-d˙ul isir minn turnstile u nid˙lu wie˙ed wie˙ed; imma biex no˙or©u wkoll? Ara l-membri tal-GFA g˙andhom bieb g˙alihom biss, u s-sitta min-nies jo˙or©u bil-kumdità kollha mill-gallarija g˙al barra. A˙na s-sapporters le; a˙na b˙an-nag˙a©. Aktar minn 1600 ru˙ jo˙or©u wie˙ed wie˙ed mill-istess turnstile li issa ddur bil-kontra. Ir©iel, nisa, u tfal; kul˙add jimbotta u kul˙add jg˙affe© g˙ax ˙add m’g˙andu paçenzja jistenna nofs sieg˙a biex jo˙ro©. Alla˙ares ti©ri xi diΩgrazzja g˙ax lanqas fuq il-pitch ma nistg˙u no˙or©u g˙ax bejn is-sapporters u l-˙axix hemm il-˙©ie©. Lill-President nixtieq ninfurmah li mal-40 sena ilu kien hemm Ωew© bibien kbar taΩ-Ωingu xi erba’ metri wisa’, wie˙ed kien inna˙a tax-Xewkija u l-ie˙or kien in-na˙a tar-Rabat u kienu jinfet˙u kwarta qabel tintemm il-partita. U fejn hi l-MEPA? Daqskemm hi konxja tal-persuni b’diΩabbiltà. Tafu sinjuri tal-MEPA li fil-grawnd tax-Xewkija la hemm aççess biex jid˙lu, la biex jo˙or©u, la g˙at-toilets, la g˙al ˙a©a u lanqas g˙al o˙ra. Wie˙ed fil-wheelchair irid jew jaqbeΩ il-˙ajt, jew innies iwaqqfuh dritt u jid˙ol mill-istess turnstile. Ara veru talmist˙ija! Rajt b’g˙ajnejja kemm hu diffiçli biex jid˙ol u jo˙ro© minn turnstile. U x’©ara Sur President mill-ambulanza li kienet tkun dejjem stand-by. Ara veru affarijiet xokkanti! Il-poplu G˙awdxi jixraqlu a˙jar. Wara kollox id-d˙ul huwa €4.50. ALBERT ZAMMIT, IX-XEWKIJA

Kemm hawn min jixtieq jesprimi ˙sibijietu, iΩda ma jistax jag˙mel dan g˙al ra©unijiet varji li jΩommuh lura g˙ax forsi jibΩa’ li ji©i stigmatizzat, jew forsi g˙ax m’g˙andux iççans li jag˙mel dan? G˙ax pajjiΩ demokratiku, ftit taljiem ilu kelli ç-çans li nie˙u sehem f’attività mtellg˙a millA©enzija Ûg˙aΩag˙, fejn issu©©ett ewlieni kien il-famuΩ labeling, li min jaf kemm-il darba smajna fuqu. Imma xi kultant, tisma’ kemm tisma’, ikun g˙alxejn g˙ax, ladarba dak li jkun ma jibdilx il-fehma u l-mentalità tieg˙u, ikun inutli li tg˙allem lit-tfal imbag˙ad tad-dar itambru mod ie˙or. Jekk ilkoll nag˙tu titwila madwarna nindunaw kemm-il darba ©©udikajna lil ˙addie˙or, u min jaf kemm-il darba konna Ωbaljati, jew kemm-il darba ©ejna ©©udikati a˙na stess. Huma bosta t-temi soçjali li, jekk nanalizzawhom, nindunaw li jolqtu lil individwi differenti b’modi differenti. Fost dawn insibu l-istigma li bosta j˙abbtu wiççhom mag˙ha u li hija ka©un talg˙aqda strate©ika li fiha joqog˙du, tant li w˙ud isibuha diffiçli biex sa˙ansitra jsibu impjieg. Il-Gvern preΩenti ˙a ˙sieb u pprova jkisser çertu ©udizzju, speçjal-

JOSLYN SALIBA, IÛ-ÛEJTUN

16 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ tA’ bArrA

LEJN L-INDIPENDENZA? LIAM GAUCI

Min˙abba l-fatt li dan ir-referendum ma kellux sa˙˙a ta’ li©i, Mas iddeçieda illi jorbot il-kwistjoni tal-indipendenza mal-elezzjoni re©jonali tal-Óadd li g˙adda. Madankollu, wara r-reb˙a talpartit tieg˙u, il-Gvern Spanjol g˙aΩel li jie˙u l-passi legali fil-konfront tieg˙u li kien ilu jhedded dwarhom. B’hekk, Mas sab ru˙u akkuΩat, fost lo˙rajn, li abbuΩa bl-awtorità tieg˙u meta g˙ajjat ir-referendum tas-sena lo˙ra. Il-President tal-Katalonja, però, sostna li huwa m’g˙amel xejn ˙aΩin u li mhux se j˙alli lill-Gvern Spanjol jintimidah b’dawn il-manuvri legali.

liam@kullhadd.com Fl-elezzjoni re©jonali tal-Katalonja talÓadd li g˙adda, il-koalizzjoni mag˙rufa b˙ala ‘Flimkien g˙all-Iva’ ˙ar©et b˙ala l-aktar forza politika b’sa˙˙itha fir-re©jun wara li kisbet 39.5% tal-voti u 62 mill-135 si©©u parlamentari g˙ad-dispoΩizzjoni. Il-partit mag˙ruf b˙ala ‘Kandidatura g˙all-Unità Popolari’, esprima l-interess tieg˙u li jipparteçipa f’alleanza politika li tista’ twassal g˙all-formazzjoni ta’ grupp parlamentari ma©©oritarju ta’ 72 si©©u. Dan is-suççess ˙oloq diversi dubji dwar id-direzzjoni politika talKatalonja, kif ukoll ta’ Spanja b’mod ©enerali, fil-©ejjieni hekk kif dan ilgrupp huwa determinat li jikseb lindipendenza g˙ar-re©jun mill-bqija tal-pajjiΩ.

Issa x’se ji©ri?

Trattament in©ust? Ir-relazzjoni bejn il-Katalonja u Spanja ilha fi stat ˙aΩin hekk kif il-politika oppressiva tal-eksditattur Francisco Franco ˙alliet tog˙ma qasra f’˙alq bosta Katalani. G˙aldaqstant, millmewt ta’ Franco u l-kisba taddemokrazija, ix-xewqa g˙al aktar awtonomija kienet dejjem fil-˙sibijiet ta’ bosta çittadini ta’ dan ir-re©jun. Madankollu, l-g˙ajta g˙all-indipendenza Ωdiedet bil-bosta meta Spanja ntlaqtet mir-riçessjoni ekonomika. Din is-sitwazzjoni prekarja wasslet lil ˙afna Katalani li jgergru g˙all-fatt li ˙assew illi r-re©jun tag˙hom kien qieg˙ed ji©i trattat b’mod in©ust. Prominenti fost l-akkuΩi kien hemm dik illi l-Gvern Spanjol kien qieg˙ed jimponi taxxi g˙oljin wisq fuq ilKatalonja, b’˙afna mill-flus jispiççaw

imorru f’re©juni aktar foqra. ReΩistenza Dan is-sens ta’ in©ustizzja ta l-opportunità lil figuri politiçi b˙al Artur Mas, ilPresident attwali tal-Katalonja, illi jikseb aktar popolarità bit-talba g˙allindipendenza. Madankollu, Mas sab reΩistenza kbira min-na˙a tal-Gvern çentrali illi s-sena l-o˙ra tellg˙u sa˙ansitra quddiem il-qorti kostituzzjonali Spanjola meta huwa pprova jorganizza referendum dwar l-indipendenza. Il-President tal-Katalonja kien qieg˙ed jittama li r-re©jun tieg˙u jing˙ata opportunità simili g˙al dik li

kellhom l-Iskozja biex jesprimi ru˙u dwar il-possibbiltà li jinqata’ g˙al kollox mill-bqija tal-pajjiΩ. Madankollu, ilPrim Ministru Spanjol Mariano Rajoy ma kellu l-ebda intenzjoni li jinnegozja mal-Katalani u uΩa l-mezzi legali kollha g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u biex jimblokka dan ir-referendum. Minkejja li l-qorti kostituzzjoni Spanjola qablet mal-poΩizzjoni ta’ Rajoy li votazzjoni ta’ din ix-xorta hija illegali ming˙ajr l-approvazzjoni talgvern çentrali, Mas xorta wa˙da g˙aΩel li jorganizza referendum mhux uffiçjali f’Novembru tal-2014. F’dan ir-referendum madwar 80% ivvutaw favur lindipendenza, però kienu biss ftit aktar minn 44% li pparteçipaw.

G˙adu mhuwiex çar x’inhu l-futur talKatalonja. Minkejja li Mas g˙andu lma©©oranza parlamentari neçessarja biex jipprova jikseb l-indipendenza, ilGvern Spanjol immexxi minn Rajoy g˙amilha çara li mhuwiex lest li jikkunsidra ftehim li jista’ jaqsam lillpajjiΩ. Madankollu, is-sitwazzjoni taf ter©a’ tinbidel f’Diçembru li ©ej meta Spanja se jkollha elezzjoni ©enerali li tista’ tag˙ti l-poter lil partit, jew partiti, illi b˙alissa qeg˙din fl-OppoΩizzjoni. G˙ad-differenza tal-Partit Popolari ta’ Rajoy, bosta minn dawn il-partiti di©à ˙abbru l-intenzjoni tag˙hom li jaslu g˙al xi tip ta’ kompromess malKatalonja. Dan il-kompromess mhuwiex mistenni li jinvolvi l-g˙otja tal-indipendenza imma ta’ diversi konçessjonijiet, fosthom hemm strutturi pubbliçi aktar awtonomi, infiq akbar fl-infrastruttura u protezzjoni akbar g˙al-lingwa Katalana. G˙aldaqstant, l-elezzjoni deçisiva g˙all-futur ta’ dan ir-re©jun taf tkun dik Spanjola u mhux tal-Katalonja stess.

ÛWIEÌ GÓALL-OMOSESSWALI FIÇ-ÇINA? GLEN FALZON glen@kullhadd.com

Proposta ta’ Ωwie© fuq tren ta˙t l-art f’Beijing kienet fuq kull sezzjoni talmidja ÇiniΩa g˙ax se˙˙et bejn Ωew© ir©iel. Jista’ ma jidhirx l-a˙jar post biex xi ˙add jipproponi lil xi ˙add iΩda meta ra©el niΩel g˙arkupptejh quddiem is-sie˙eb tieg˙u f’subway train f’Beijing, in-nies li kien hemm preΩenti fuq il-ferrovija mill-ewwel ˙ar©u lmowbajls tag˙hom biex ikollhom memorja ta’ dan l-avveniment. Eluf bdew jitkellmu dwar dan fuq issiti soçjali b˙alma hu Twitter, fejn fost il-kummenti kien wie˙ed li spikka ferm. Dan kien jg˙id: “B˙as-soltu, kont sejjer lura d-dar bil-ferrovija, iΩda, g˙all-kontra ta’ dak li stennejt, iltqajt ma’ koppja li espremiet l-im˙abba… na˙seb li din hija xi ˙a©a inkredibbli.” Koppji tal-istess sess ma jistg˙ux jing˙aqdu flimkien fiç-Çina IΩ-Ωew© ir©iel mhux se jkunu jistg˙u jing˙aqdu flimkien fiΩ-Ωwie© fiç-Çina u dan g˙ax m’hemmx li©i fl-istess pajjiΩ li tippermetti g˙al dan minkejja li numru kbir ta’ koppji vvja©©aw lejn lIstati Uniti biex proprju jag˙mlu dan. Madankollu, din l-avventura ma kinitx wa˙da ward u Ωg˙ar g˙alkollox. Dan hekk kif xi persuni nstemg˙u jg˙ajtu lkliem ‘dnub’ u ‘diΩgustanti’ filwaqt li fuq il-midja soçjali kien hemm ˙afna appo©© g˙al din l-istess koppja. “Dawk li bdew jg˙idu li din il-˙a©a hija diΩgustanti, mhumiex ikkwalifikati b˙ala ©udikaturi biex ji©©udikaw lil ˙addie˙or,” sostniet persuna li kkummentat fuq il-midja soçjali u li mbag˙ad il-kumment tag˙ha kellu madwar 600 like . Kumment ie˙or li

laqat l-g˙ajn kienet dak ta’ persuna o˙ra li qalet li wie˙ed g˙andu jammira l-kura©© ta’ din il-koppja u li billi tkun bniedem b˙alhom ma jfissirx li tista’ tifhem minn xiex ikunu g˙addejjin. “Ta’ min jammira l-kura©© tag˙hom li g˙aΩlu li jesprimu m˙abbithom lejn xulxin b’dan il-mod,” kompla jg˙id dan il-kumment. Ir-reli©jon mhijiex ir-ra©uni talomofobija fiç-Çina Il-Qorti Suprema tal-Istati Uniti ddeçi-

diet li tillegalizza Ω-Ωwie© tal-istess sess li b’konsegwenza ta’ hekk tqanqal dibattitu fuq dan is-su©©ett fiç-Çina. G˙aldaqstant, dawn iΩ-Ωew© pajjiΩi g˙andhom id-dinamiçità differenti minn ta’ xulxin meta wie˙ed ji©i biex jitkellem fuq dibattitu politiku fiç-Çina dwar dan is-su©©ett. Skont Professur tal-Politika Soçjali filLondon School of Economics, Timothy Hildebrandt, li studja l-moviment LGBT fiç-Çina, sostna li parti middiviΩjoni rurali u urbana fuq dan issu©©ett fl-Istati Uniti ©ejja mir-reli©jon

iΩda mhux l-istess ji©ri fiç-Çina. Huwa Ωied jg˙id li jekk in-nies ikunu omofobiçi, din Ωgur mhijiex ©ejja mid-duttrina tar-reli©jon li wie˙ed i˙addan. Fil-fatt, Hildebrandt qal ukoll li l-attitudni taç-ÇiniΩi lejn l-omosesswalità tvarja ˙afna. Dan g˙ax xi ftit iltaqg˙u ma’ persuna omosesswali u ma jafux x’ji©ifieri omosesswalità filwaqt li o˙rajn huma konxji ta’ x’inhi omosesswalità iΩda ma jemmnux li teΩisti fiçÇina. IΩda, fl-istess ˙in, hemm Ωieda qawwija f’dawn in-nies li jaççettaw persuni omosesswali f’Ωoni urbani.

TA’ BARRA KÓ

04|10|2015 17

kullhadd.com

MINN MADwAR ID-DINJA MASSAKRU F’OREGON

SEJBA IMPORTANTI

Nhar il-Óamis li g˙adda, ra©el ta’ 26 sena kien l-awtur ta’ sparatura li ˙alliet disa’ persuni mejta u seba’ o˙ra midruba f’Umpqua Community College f’Oregon, l-Istati Uniti. Ir-ra©el jidher li baqa’ die˙el armat f’wa˙da mill-klassijiet ta’ dan il-kulle©© u spara fuq il-professur kif ukoll fuq diversi studenti. G˙al ra©uni mhux mag˙rufa huwa beda jitlob lill-istudenti jqumu bilwieqfa u jg˙idu x’inhi r-reli©jon tag˙hom qabel ma jisparalhom. Il-massakru ntemm wara intervent tal-forzi tal-ordni li kkonfrontaw lir-ra©el f’wa˙da mis-swali tal-kulle©© u qatluh waqt sparatura.

In-National Aeronautics and Space Administration (NASA) ikkonfermat li fuq ilpjaneta Mars hemm xmajjar tal-ilma miela˙. Din is-sejba kompliet issa˙˙a˙ itteorija li fuq din il-pjaneta hemm il-˙ajja. Spekulazzjoni ta’ din ix-xorta ilha ssir g˙al g˙exieren ta’ snin, però kien biss fis-snin disg˙in li n-NASA sabet l-ewwel sinjali li din il-pjaneta sostniet jew qieg˙da ssostni l-˙ajja. Din is-sejba ting˙aqad ma’ o˙ra li saret fl-2004 meta l-A©enzija Spazjali Ewropea kienet identifikat traççi tal-metan fl-atmosfera Marzjana; kimika o˙ra li tista’ tori©ina minn organiΩmi ˙ajjin.

ELEZZJONI ÌENERALI

JIBQA’ JOPPONI

Illum il-PortugiΩi se jivvutaw fl-elezzjoni ©enerali fejn l-effetti tal-awsterità ekonomika li ©iet imposta fuq il-pajjiΩ iddominaw il-kampanja elettorali. Dan g˙ax, minkejja l-fatt li l-ekonomija tidher li qieg˙da f’kundizzjoni a˙jar milli kienet ftit tas-snin ilu, in-nuqqas ta’ investiment pubbliku wassal g˙al eΩodu kbir ta’ Ωg˙aΩag˙ li emigraw biex ifittxu impjieg f’pajjiΩi o˙ra. Madankollu, st˙arri© pubbliku li sar riçentement wera li l-koalizzjoni leminija li qieg˙da tmexxi lill-pajjiΩ b˙alissa g˙adha tgawdi minn biΩΩejjed fiduçja biex tibqa’ l-akbar forza politika tal-pajjiΩ.

Kif kien mistenni, il-Prim Ministru tal-IΩrael Benjamin Netanyahu uΩa d-diskors li g˙amel fl-Assemblea Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti biex jikkritika l-ftehim li sar bejn l-Iran u l-akbar potenzi internazzjonali. Huwa sostna li dan se jifta˙ ilbieb biex l-Iranjani jkollhom aççess g˙all-armamenti nukleari u li pajjiΩu huwa lest li juΩa l-forza militari biex ma j˙allix dan ise˙˙. Skont dan il-ftehim, diversi pajjiΩi ntrabtu li jne˙˙u s-sanzjonijiet ekonomiçi tag˙hom fuq l-Iran jekk din tag˙ti l-garanziji mitlubin minnhom illi mhux qieg˙da tuΩa l-impjanti nukleari tag˙hom g˙al skopijiet militari.

NUQQAS TA’ QBIL

IT-TALIBANI JITILFU KUNDUZ

Il-Gvern Russu ta bidu g˙al offensiva militari qawwija fis-Sirja biex jeg˙leb lillgruppi terroristiçi bbaΩati f’dan il-pajjiΩ. L-g˙an tar-Russja huwa li jsa˙˙a˙ ilpoΩizzjoni tal-President Sirjan Bashar al-Assad illi fl-a˙˙ar xhur deher li kien fix-xifer li jitlef il-gwerra kontra l-fazzjonijiet ribelli tal-pajjiΩ. Il-pjan Russu jmur kontra x-xewqat tal-Amerikani li ilhom snin jag˙mlu pressjoni fuq Assad biex jitlaq ir-riedni tal-poter u jwitti t-triq g˙al tmexxija demokratika. Dan se˙˙ wara l-falliment ta’ tentattivi ta’ medjazzjoni bejn l-Istati Uniti u r-Russja biex isibu poΩizzjoni komuni.

L-armata Afgana tidher li re©g˙et ˙adet lura l-kontroll taç-çentru tal-belt ta’ Kunduz li tinsab fit-Tramuntana tal-Afganistan. It-telfa ta’ din il-belt, li se˙˙et nhar it-Tnejn li g˙adda, re©g˙et qajmet diversi dubji dwar il-kapaçità tal-armata Afgana li ΩΩomm il-kontroll tal-pajjiΩ ming˙ajr appo©© barrani kontinwu. Fil-fatt, anke l-kisba mill-©did ta’ Kunduz saret realtà grazzi g˙all-intervent talForzi Speçjali tal-Istati Uniti li ddiri©ew lill-armata Afgana matul l-attakk. Minkejja dan is-suççess, di©à fe©©ew rapporti li t-Talibani rnexxielhom jie˙du lkontroll ta’ xi Ωoni o˙ra qrib ta’ Kunduz.

18 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ personalitÀ

tqis id-dinja tat-teatru bÓala t-tieni dar tagÓha raMona portelli

Sit Elettroniku: www.ramonaportelli.com Email: ramonaportelli@hotmail.com

tintervista lil ALISON ABELA Nista’ ng˙id li t-talent lokali dejjem issapportjajtu. Dan l-a˙˙ar sirt naf bi produzzjoni ©dida fejn wa˙da mill-atturi ser tkun wa˙da mit-tfal li, tista’ tg˙id, trabbejna flimkien il-Mosta meta konna g˙adna Ωg˙ar, u g˙alhekk xtaqt li nitkellem mag˙ha u nie˙u idea tax-xog˙ol li g˙amlet riçenti f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ drama. Qed nirreferi g˙al Alison Abela, li ti©i bint l-attur bravu Joe Borg.

Alison g˙andha sitta u tletin sena, toqg˙od l-Iklin, u tg˙allem Grade 1 fi skola talKnisja. T˙obb it-teatru u dak kollu li g˙andu x’jaqsam malperforming arts. Meta tlabtha tiddeskrivi lilha nnifisha qaltli li kul˙add jg˙id li hi ener©etika ˙afna, t˙obb tid˙ak, u t˙obb dak kollu li g˙andu x’jaqsam mal-moda u trends tal-mument, t˙obb tosserva l-element psikolo©iku fir-reazzjonijiet tan-nies u tist˙i titkellem fuqha nnifisha. Dan l-a˙˙ar lil Alison rajnieha tinterpreta l-parti ta’ Sabrina fid-dramm lokali Midinbin . Issa minn Ottubru li ©ej ser tkun f’ Becky li hija sensiela o˙ra popolari mal-Maltin. Filfatt, Alison g˙andha kurΩità tara kif se tirrea©ixxi l-udjenza g˙all-karattru li se jkollha. Ta’ min jg˙id li Alison bdiet tirreçta kmieni ˙afna, u minn mindu kienet Ωg˙ira kienet tqis id-dinja tat-teatru b˙ala ttieni dar tag˙ha. “Kont inqatta’ ˙afna ˙in backstage u, ta’ tfal li kont, niftakarni nosserva latturi jippreparaw ru˙hom waqt il-provi. Minn dejjem kienet l-g˙axqa tieg˙i li mmur id-dar u fil-kamra tieg˙i u ner©a’ ninterpeta l-partijiet mill-©did. Il-˙ar©a fit-teatru kont nistennieha b’entuΩjaΩmu kbir. G˙amilt Ωmien fejn kelli niddedika l-˙in g˙all-karriera professjonali tieg˙i u min˙abba l-istudju waqaft. IΩda d-destin ried li fil-kors tal-g˙alliema fl-Università ta’ Malta, ikollna lectures fuq drama. Fl-a˙˙ar performance li kellna, x˙in kont ˙ier©a mitteatru bl-awditorju vojt, u bi tbissima ta’ sodisfazzjon minn widna sal-o˙ra, ˙adt deçiΩjoni li nid˙ol drama centre . Hemmhekk iltqajt ma’ Lino Farrugia li ggwidani fl-istudji tieg˙i u, permess ta’ pro©ett fi Sqallija, iltqajt mal-˙bieb tieg˙i li llum niffurmaw ilgrupp teatrali bl-isem Bakkanti Troupe,” bdiet tg˙idli dwar il-bidu tag˙ha fiddinja tar-reçtar. Ir-reçtar huwa teknika ta’ proçessi li jid˙lu fil-fond Meta bdejt nitkellem ma’ Alison dwar id-drama, sostniet li r-reçtar huwa teknika li forsi mhux kul˙add jifhem li fiha proçessi li jid˙lu fil-fond. “Huwa façli timita karattru jew emozzjoni, imma kemm hu possibbli ΩΩomm l-emozzjoni u tirrepetiha. L-attur jg˙addi minn proçess s˙i˙ fejn fih jistudja l-karattru, it-test u lkelma mitkellma, u dan kollu jwassal g˙al kull xena li, qasira jew twila, ma tistax ma

vera tispikka g˙alija,” kompliet tg˙id Alison. Il-produzzjoni ©dida Tikber u Tinsa

©©orrx l-udjenza mieg˙ek. Ma nistax ma nsemmix ukoll irresponsabbiltà li l-attur g˙andu biex iwassal kull kelma li nkitbet mill-pinna talawtur,” sa˙qet Alison. Staqsejt lil Alison ta˙sibx jekk, minn dak li tosserva fixxena tad-drama lokali f’Malta, g˙adx fadal xi jsir dwar itteknika, tag˙lim u informazzjoni o˙ra fuq reçtar aktar professjonali. “In˙oss li matul is-snin l-arti f’Malta ˙adet dimensjoni o˙ra. Óafna gruppi qed jesperimentaw bi stili differenti u jda˙˙lu forom ta’ arti varja, u n˙oss li dawn flimkien jag˙mlu kompoΩizzjoni ta’ ˙sejjes u viΩwal fantastiku. Iktar ma jg˙addi ΩΩmien iktar sirt nara apprezzament g˙all-ilsien Malti. In˙oss li xorta g˙adna nsibu limitazzjonijiet g˙ax, kemm f’ambitu finanzjarju kif ukoll b’nuqqas ta’ ˙in min-na˙a tal-atturi li kollha jkollhom xog˙lijiet o˙ra, mhux façli g˙all-produtturi Maltin biex itellg˙u produzzjoni, g˙ax l-element ta’ riskju huwa dejjem kbir. Rigward tekniki varji jien u s˙abi l-Bakkanti n˙obbu nΩew©u stili differenti fil-pro-

duzzjonijiet tag˙na, li jinΩlu g˙asel mal-udjenza. Shadow theatre, Ωfin, physical theatre, kant u kompoΩizzjonijiet ta’ muΩika ori©inali kienu ftit minn li esperimentajna bihom u li g˙enu biex attirajna nies li mhux minn dejjem kienu jinteressaw ru˙hom f’serati teatrali”. Peress li, kif g˙edt fil-bidu, Alison ti©i bint l-attur Joe Borg ˙sibt li missierha kellu influwenza poΩittiva fuqha fejn jid˙ol ir-reçtar. “Il-©enituri tieg˙i dejjem ippruvaw, kemm jista’ jkun, i˙alluni nag˙Ωel iddelizzju li nixtieq, u pjuttost kont nisma’ lill-papà jwissini li t-teatru je˙odlok ˙ajtek, g˙ax dejjem jis˙aq li l-familja g˙andha ti©i l-ewwel u qabel kollox. IΩda, minn mindu kont Ωg˙ira, dak kollu li kellu x’jaqsam b’xi mod mat-teatru kien g˙alija l-ikbar gost u pjaçir, provi, kostumi, xenarju; anke jien u ng˙idlek iqajjem fija çertu fer˙. Il-papà kien u g˙adu element ta’ ispirazzjoni g˙alija. Minn dejjem g˙allimni li r-reçtar huwa dixxiplina, li iktar ma tosserva iktar titg˙allem u li iktar ma ΩΩomm saqajk mal-art iktar tkun

ma˙bub. L-ewwel audition tieg˙i kienet bil-mo˙bi tal©enituri tieg˙i u l-biΩa’ tieg˙i kien li jag˙rfuni u jassoçjawni mieg˙u. Mhux qed ng˙id dan bl-ebda disripsett lejh. Qatt ma xtaqtha li tkun mottiv li biha jkolli t-triq imwittija. Dejjem xtaqt ni©©ieled g˙al dak li nemmen fih. U f’mo˙˙i dejjem kont ng˙id: jekk ma nog˙©obhomx ner©a’ nipprova,” sostniet bl-ikbar ©enwinità Alison. B’kurΩità staqsejt lil Alison x’tosserva f’film, mill-lenti tag˙ha ta’ attriçi, meta ssegwi fiç-cinema jew fuq it-televiΩjoni. Hija wie©bet li rari t˙ares lejn l-istorja, g˙ax g˙aliha film irid jog˙©obha ˙olistikament. “Nie˙u gost ˙afna nifhem dak li kull attur irid iwassal bl-interpretazzjoni tieg˙u jew tag˙ha. Il-wiçç, illingwa©© tal-©isem, il-vuçi, kull ˙a©a li biha nifhem sewwasew minn xiex hi jew hu jkun g˙addej. In˙oss li anke x-xenarju u s-soundtrack jg˙inu fl-emottività. Il-mod kif it-tnejn jikkumplimentaw lil xulxin jg˙inni n˙ossni parti mill-film. Óafna drabi l-kontinwità tal-istorja hija xi ˙a©a li

FIl-jiem li ©ejjien se naraw lil Alison b˙ala wa˙da mill-atturi prinçipali fil- play Tikber u Tinsa; u g˙alhekk ˙allejt f’idejha biex tispjega aktar fid-dettall fuq dan. “L-istorja ta’ Tikber u Tinsa, mill-pinna ta’ Simon Bartolo, iddur maxxewqa ta’ kul˙add li b’xi mod jew ie˙or imur lura fiΩ-Ωmien. U jien nistaqsi lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta l-istess mistoqsija li qed nag˙mlu a˙na latturi f’dan id-dramm spettakolari: Li kieku kellek liçken çans li tmur lura fiΩΩmien, x’inhi dik il-˙a©a wa˙da li tg˙id lilek innifsek meta kellek ˙mistax-il sena? B˙alma wie˙ed jista’ jimma©ina, mistoqsija kurjuΩa b˙al din jista’ jkollha konsegwenzi kemm komiçi kif ukoll serji. Xi tkun ir-reazzjoni tieg˙ek li ter©a’ tara lilek innifsek Ωg˙ir? Xi nbidel minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn? Kieku xi tbiddel? X’inhuma l-affarijiet li tag˙mel l-istess? X’tiftakar minn dak iΩ-Ωmien? Xi nsejt?” bdiet tispjegali Alison. Fil-fatt, wa˙da mit-temi ewlenin ta’ dan id-dramm hija l-memorja. “B˙alissa g˙addejjin bil-provi u, b’direzzjoni ta’ Roderick Vassallo, jiena flimkien ma’ Clive Piscopo u Jamie Cardona ninsabu affaxxinati b’dan l-iskript, b˙alma jiena çerta li se jkunu dawk kollha li ma jitilfux lopportunità li ji©u jarawna. Tikiber u tinsa ser tittella’ g˙al weekend wie˙ed biss filKavallier ta’ San Ìakbu, il-Belt Valletta, nhar it-22, 23, 24, 25 ta’ Ottubru 2015. Biljetti minn ticketengine.sjcav.org jew 21 22 32 00.” Fl-a˙˙ar nett Alison sa˙qet dwar il-fatt li kull delizzju jirrikjedi l-˙in u d-dedikazzjoni, iΩda dan mhux possibbli ming˙ajr is-sapport ta’ dawk ta’ madwarek, speçjalment talfamilja. “In˙ossni xxurtjatha li r-ra©el tieg˙i, mhux talli jifhimni u jie˙u paçenzja bija, talli jg˙inni nistudja l-linji u jara kif jag˙mel biex jg˙inni wkoll f’dak kollu li jista’. IΩda, apparti minn dan, ming˙ajr ludjenza t-teatru huwa biss spazju. L-udjenza t˙oll u torbot. Il-messa©© li nixtieq inwassal huwa li, anke jekk qatt ma ˙assejt il-˙ajra li tmur it-teatru, ipprova sib dik ilperformance li b’xi mod t˙ajrek u tibΩax tipprova esperjenzi ©odda,” temmet tg˙id Alison.

DUNE BUGGY

Dune buggy hija vettura rikreazzjonali b’roti kbar u tyres wisg˙in, iddisnjata biex ti©i uΩata fuq duni tar-ramel, bajjiet jew g˙al rikreazzjoni f’deΩert ramli. F’pajjiΩi fejn il-lingwa uΩata hija lIngliΩ, jirreferu g˙al dan it-tip ta’ karozza b˙ala beach buggy. Id-disinn huwa sempliçi: vettura modifikata b’magna mwa˙˙la fuq chassis miftu˙. Il-modifikazzjonijiet isiru biex tiΩdied ir- ratio ta’ sa˙˙a mal-piΩ billi, jew te˙fief il-vettura, jew tiΩdied is-sa˙˙a tal-magna, jew it-tnejn li huma f’daqqa. Dune buggies iddisinjati speçifikament g˙al uΩu fuq ir-ramel jissej˙u sandrails. Ìenerazzjoni simili imma iΩjed riçenti ta’ vettura off-road , li kultant tixbah lis-sandrail imma hija ddisinjata g˙al uΩu differenti, hija l-off road go-kart. Id-differenza bejn dawn hija prattikament fil-qies tar-roti g˙ax, g˙all-kuntrarju tas-sandrials u d-dune buggies, ir-roti ta’ dawn huma ˙afna iΩg˙ar fiddaqs kif ukoll g˙andhom magna iΩg˙ar. Disinn

Id- dune buggies huma ©eneralment mibnija bi tliet metodi differenti li ˙afna drabi jaffettwa l-uΩu li jkunu

nbnew g˙alihom. L-ewwel metodu huwa alterazzjoni ta’ vettura eΩistenti, bl-iΩjed komuni jkunu l-karozza u chassis ori©inali talVW Beetle jew chassis mibni apposta. Hekk il-mudell ©ie mlaqqam ‘ bug’ li wara Ωviluppa g˙al ‘ buggy ’. Il-qafas tal-Beetle huwa preferut g˙as-sempliçi ra©uni li din g˙andha magna fuq wara li tg˙in g˙all-bilanç a˙jar tal-karozza. B˙alma ˙afna jafu, din il-karozza ©iet mibnija ming˙ajr radiator u dan jg˙in g˙al inqas bΩonn ta’ manutenzjoni kif ukoll inqas piΩ. Il-prezz baxx, suspensions robusti u l-kwanità kbira ta’ spare parts minn Beetles o˙ra huma ta’ vanta©© ukoll. Il-magni ta’ Chevrolet Corvair huma wkoll ideali biex ti©i a©©ornata g˙al wa˙da b’sitt çilindri u xi waqtiet kienu ji©u ffittjati b’ turbocharger s biex jipprovdu ta’ 180hp (130w). It-tieni metodu jinvolvi l-bini tal-qafas tal-vettura mill-bidu, iffurmat u wweldjat billi ji©u uΩati pajpijiet tal-azzar li huma façli biex tibnihom u ssewwihom. Il-vanta©© ta’ dan il-metodu huwa li l-manifattur ikun jista’ jbiddel parts fundamentali, b˙al suspensions u kif ukoll jista’ jΩid roll-cage. Buggies ta’ dan it-tip jistg˙u wkoll jissej˙u

sandrails min˙abba l-forma u d-disinn tal-qafas. Óafna drabi l-magna tag˙hom tkun tinsab eΩattament wara s- seat tax-xufier. Il-qisien tag˙hom jistg˙u jvarjaw minn magni Ωg˙ar b’seat wie˙ed biss g˙al vettura b’erba’ seats b’magna bi tmien çilindri jew iΩjed. Óafna drabi dawn is- sandrails ikollhom il-qafas miksi b’folji apposta, minkejja li w˙ud minnhom jit˙allew ming˙ajrhom. It-tielet metodu, jinkludi ta˙lita bejn it-tnejn imsemmija. Tipikament ji©u mibnija minn vettura li jkollha ˙sara sostanzjali miΩ-Ωmien, uΩu g˙al Ωmien twil jew li kienet involuta f’xi aççident. Dan it-tip ta’ kostruzzjoni tissejja˙ Boston-Murphy. UΩu miltari Grazzi g˙al diversi vanta©©i li dawn ilbuggies g˙andhom biex jinstaqu f’tipi ta’ artijiet differenti, dawn intuΩaw minn diversi forzi militari sa mit-Tieni Gwerra Dinjija. Dawn ilbuggies li nbnew ori©inarjament g˙all-militar Amerikana, bdew jissej˙u DVP (desert patrol vehicles) jew FAV (fast attack vehicles ), waqt li bl-a˙˙ar Ωviluppi bdew ji©u mag˙rufa b˙ala LSV (light

strike vehicles). Fir-Renju Unit, il-Forzi tas-Servizzi Speçjali tal-Ajru, dejjem uΩaw dan it-tip ta’ vetturi g˙al missjonijiet speçjali. Din il-forza u forzi o˙rajn jirreferu g˙alihom b˙ala il-Pink Panthers. L-uΩu tal-fiberglass

Dune buggies b’ body tal- fiberglass huma verΩjoni iΩjed moderna ta’ dak li tkellimna dwaru kif ukoll ji©u f’diversi forom u qisien. Kienu bosta dawk ilkumpaniji li ppruvaw jikkupjaw lewwel dune buggy tal- fiberglass li saret minn Bruce Meyers fl-1964, u kellha l-isem ta’ Meyers Manx. Kienu ˙afna dawk l-individwi li ‘nqdew’ b’dawn id-dune buggies biex ittrasformaw vettura skrappjata f’wa˙da simili g˙al dawn imsemmija. B˙al eΩempju nsibu l-prodott ta’ American Fiberglass bl-isem Humbug li kellu diversi karatteristiki ta’ Corvette klassika tal-1970, waqt li Mini-T ma˙duma minn Berry kellha karatteristiki li jixbhu lill-Ford Model T; filwaqt li d- dune buggy, li ˙ar©u BMB Automotive bl-isem ta’ Surviver, kienet verΩjoni mçekkna ta’ Lamborghini Cheetah (ritratti isfel).

20 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ karozzi

il-verÛjoni l-ÌDiDa ta’

auDi a6

il-karozza rebbieÓa fil-klassi tan-negozju tmur gÓall-aÓjar

Audi g˙adha kemm a©©ornat din l-ikona fil-firxa ta’ karozzi b’magni ©odda, traΩmissjonijiet ©odda u dwal ©odda. Linji rqaq, orizzonti enfasizzati, uçu˙ stirati b’dehra sportiva – id-disinn tal-mudelli A6 hija eΩempju çar ta’ preçiΩjoni u eleganza sprotiva. Ìiet irfinata b’reqqa b˙ala parti mit-ti©did tal-mudell, b’bidliet li saru fissingle frame grille , id-dwal,

d˙ul tal-arja, bumpers, sollijiet tal-©enb, dwal ta’ wara u t-tarf tal-pipe tas-silencer. Audi toffri g˙aΩla ta’ headlights b’teknolo©ija LED jew teknolo©ija Matrix LED, ikkumbinata b’sinjali dinamiçi li jduru. Grazzi g˙all-kunçett mibni b’komposti intelli©enti, ilbody huwa estremament ri©idu u sigur. Bosta komponenti ta’ aluminju u azzar

iffurmat fuq is-s˙ana missinsla ta’ kunçett ta’ kostruzzjoni sistematika u ˙afifa. Ix-chassis ukoll jikkumbina kumdità suprema b’immani©©jar sportiv. Is-suspensions sofistikati tar-roti – suspension ta’ quddiem fivelink u trapezodial-link fuq wara – huma mibnija mill-aluminju, u l- power-steering g˙andu sistema ta’ sewqan

elettromekkanika. Kull dettall ta’ ©ewwa huwa xhieda ta’ standards g˙oljin ta’ kwalità li toffri l-Audi. Kuluri eleganti u materjali mag˙Ωula b’reqqa jenfasizzaw l-atmosfera kultivata. G˙as- seat ta’ quddiem issib g˙aΩliet differenti, b˙al karatteristiki ta’ ventilazzjoni u ta’ massa©©i. Sistema ©dida ta’ infotainment (terminu u buzzword

popolari g˙al apparat talmidja jew servizz li jwassal kumbinazzjoni ta’ informazzjoni u divertiment) jag˙mel din il-karozza iΩjed effiçjenti, iΩjed b’sa˙˙ita, iΩjed attraenti u iΩjed sofistikata minn qatt qabel. 2015 Audi A6 hija mg˙ammra tajjeb ˙afna, anke fil-livell ta’ introduzzjoni talistess firxa. Imma hija l-g˙aΩla g˙al- line-up li timpressjona daqstant kemm lix-xufiera kif ukoll lill-passi©©ieri, millmapep ta’ Google Earth, g˙al aççess in-car ta’ internet wireless, g˙al sistema innovattiva li t˙allik titraçça ittri b’subg˙ek stess, dan il- lineup imur lil hinn mill-karatteristiki tekniçi u g˙aΩliet. Il-magni jikkonformaw mallimiti ta’ emissjonijiet standard Euro 6, u l-emissjonijiet CO2 ©ew imnaqqsa sa 22%. F’Audi, l-iΩjed magni effiçjenti j©orru mag˙hom it-tikketta ‘Ultra’. It-2.0 TDI ‘Ultra’ b’110kW (150hp) kisbet l-inqas figura fil-konsum – ming˙ajr restrizzjonijiet biex tirrispetta ttag˙mir – ta’ 4.2 litru ta’ fjuwil g˙al kull 100 kilometru li jikkorrispondi ma’ 109 gramma ta’ CO2 kull kilometru. Dan l-Audi A6 il-©did jibda minn €49,900 g˙al magna diΩil 2.0 TDI 150 hp, manwali. Magni o˙ra disponibbli huma: 2.0 TDI 190 hp u 3.0 TDI 272 hp Quattro. Wie˙ed jista’ jara dan l-Audi ta’ A6 fix- showroom Continental Cars Ltd, Ta’ Xbiex.

KAROZZI KÓ

04|10|2015 21

kullhadd.com

INVESTIMENT TA’ $50 MILJUN F’ÇENTRI TA’ RIÇERKA MIT-TOYOTA

Ir-riçerka u l-investiment ta’ vetturi u teknolo©iji tal-mobbbiltà ‘intelli©enti’ se jkunu qed jing˙ataw spinta kbira ’l quddiem permezz ta’ kollaborazzjoni ©dida bejn Toyota, MIT u Stanford. F’konferenza stampa, Toyota Motor Corporation (TMC) ˙abbret li se tkun qed tinvesti madwar $50 miljun fuq il-medda tal-˙ames snin li ©ejjin u dan biex tkun tista’ tistabbilixxi çentri ta’ riçerka kon©unti kemm fl-università tal-MIT u kemm f’dik ta’ Stanford. B’Ωieda ma’ dan, l-eksProgram Manager f’DARPA (the Defense Advanced Research Projects Agency) u lmexxej tar-Robotics Challenge riçenti ta’ din l-a©enzija, Dr Gill Pratt, ing˙aqad ma’ Toyota biex imexxi u jΩid irritmu ta’ dawn l-attivitajiet ta’ riçerka u l-applikazzjoni tag˙hom f’vetturi u robotics ‘intelli©enti’. L-eliminazzjoni tal-fatalitajiet fit-toroq Is-Senior Manager ta’ TMC u ç-Chief Officer tal-R&D Group Kiyotaka Ise sostna li dan kollu se jkun qed jimmarka lbidu ta’ impenn ˙olistiku f’dan ir-rigward. “G˙all-bidu se nkunu qed niffukaw fuq iΩΩieda tar-ritmu fit-teknolo©ija intelli©enti tal-vetturi bl-g˙an immedjat ikun biex neliminaw kemm jista’ jkun il-fatalitajiet tat-traffiku filwaqt li l-qofol ta’ kollox se jkun li tittejjeb ilkwalità tal-˙ajja permezz ta’ mobbiltà u robotics aktar teknolo©içi. Din is-s˙ubija, immexxija minn Dr Pratt, hija opportunità ideali biex na˙dmu ma’ Ωew© timijiet ta’ riçerka impekkabbli minn Ωew© universitajiet ta’ livell g˙oli. Qed in˙ares ’il quddiem g˙al din il-˙idma ta’ Toyota u fil-futur qrib se no˙or©u aktar a˙barijiet f’dan ir-rigward,” sostna Ise. Ir-riçerka fil-MIT se tkun qed titmexxa mill-Professur Daniela Rus flimkien malProfessur tal-In©inerija Elettrika Andrew Viterbi kif ukoll mad-Direttur tal-Istitut tax-Xjenza tal-Kompjuters u lLaboratorju tal-Intelli©enza

Artifiçjali (CSAIL) Erna Vitebri. “It-tim tag˙na se jkun qed jikkollabora ma’ Stanford u Toyota g˙all-iΩvilupp ta’ arkitetturi avvanzati li jippermettu l-karozzi jinnavigaw madwar l-in˙awi tag˙hom u dan biex isiru deçiΩjonijiet siguri tas-sewqan,” qal ilProfressur Rus. “Dawn l-isforzi se jkollhom irwol importanti biex jitnaqqsu l-fatalitajiet tattraffiku u potenzjalment jg˙inuna niΩviluppaw vetturi li jevitaw l-aççidenti.” Teknolo©ija moderna g˙alla˙˙ar Immexxija mid-Direttur talLaboratorju tal-Intelli©enza Artifiçjali ta’ Stanford (SAIL), il-Professur Fei-Fei Li, iç-çentru ta’ riçerka bbaΩat fi Stanford se jkun qed jikkollabora mal-MIT u ma’ Toyota biex ikunu Ωviluppati sistemi intelli©enti avvanzati biex jag˙rfu, jifhmu u ja©ixxu f’ambjenti differenti ta’ ˙afna traffiku. “Filwaqt li se nkunu qed nibnu fuq il-kompetenza ta’ Stanford fir-rigward talviΩjoni tal-kompjuters, machine learning , analiΩi ta’ data kbira u interazzjoni bejn il-bniedem u l-kompjuters, ittim tag˙na se jkun qed ja˙dem biex jg˙in lill-vetturi ‘intelli©enti’ jag˙rfu l-o©©etti fit-triq, ibassru l-im©iba talaffarijiet u tan-nies, u jag˙mlu deçiΩjonijiet g˙aqlija u siguri fis-sewqan ta˙t diversi kundizzjonijiet,” fisser il-Professur Li. Lil hinn mix-xog˙ol siewi tat-Toyota fuq vetturi awtonomi bi driving support systems, il-kumpanija rnexxielha tiΩviluppa robots g˙all-uΩu industrijali mis-sebg˙inijiet u g˙all-applikazzjonijiet robotiçi ta’ Partner u Human Support mis-snin 2000. Dan l-isforz kollaborattiv se jkun qed jifta˙ opportunitajiet g˙all-iΩvilupp ta’ sistemi u prodotti ©odda fuq varjetà kbira ta’ applikazzjonijiet g˙all-mobbiltà. G˙al aktar informazzjon fuq Toyota u l-prodotti tag˙ha Ωur is-showroom ta’ Toyota fi Triq l-Imdina, ÓaΩ-Ûebbu©, jew inkella Ωur il-pa©na ta’ Facebook Toyota Malta jew çempel 2269 4000.

22 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

SUÇÇESSI U GLORJA FIÇ-ÇINA GÓALL-PEUGEOT 2008 DKR

It-tim tal-Peugeot mag˙mul minn Stepahne Peterhansel u Cyril Despress irnexxielu, b’mod eççezzjonali, jeg˙leb diversi sfidi li ltaqa’ mag˙hom fiç-China Silk Roady Rally. Dan wassal biex it-tim kiseb riΩultat inkora©©anti ˙afna g˙allPeugeot 2008 DKR fl-a˙˙ar talavveniment b’distanza ta’ 5,442 kilometru. Suççessi It-Tim Peugeot Total g˙andu rekords ta’ suççessi filmotorspot fiç-Çina fosthom irreb˙iet fl-endurance races bilPeugeot 908 f’Zhuhai, kemm fl-2010 kif ukoll fl-2011. Din issena t-tim irritorna lejn l-akbar suq ta’ din id-ditta biex jaççetta u eventwalment jirba˙ l-isfida ta’ xejra differenti: iç-China Silk Road Rally. Din il-cross-country rally, li ©iet fi tmiemha nhar il-11 ta’ Settembru li g˙adda se tibqa’

mniΩΩla fl-istorja tal-Peugeot Sport b˙ala l-backdrop mhux biss g˙ar-reb˙a tal-Peugeot 2008 DKR iΩda wkoll g˙arriΩultat brillanti tal-one-two. Stephane Peterhansel Fit-triq lejn il-kisba tal-og˙la premjijiet fl-a˙˙ar tal-avveniment f’Dunhuand, Stephane Peterhansel/Jean-Paul Cottret u Cyril Despres/David Castera g˙amlu 2,000 kilometru ta’ azzjoni kompetittiva u ma’ dan 3,479 kilometru ie˙or f’sezzjonijiet o˙rajn tul il©imag˙tejn ta’ dan l-avveniment. Peterhansel deher fil-quççata tal-klassifika fit-tieni ©urnata u Ωamm il-pass b’sa˙˙tu tieg˙u biex imbag˙ad Ωied sitt stage victories o˙rajn g˙all-Peugeot 2008 DKR fuq l-SS2. Aktar minn hekk huwa kompla biex kiseb l-ewwel reb˙a ta’ din irrally, xahar biss wara li g˙alaq

il-50 sena tieg˙u.

Rotta xejn façli

Cyril Despres

Din ir-rotta twila kienet tassew varjata, minkejja li r-ritmu kien interrott bil-kançellazzjoni tal-Leg 3 u bil-bidliet fl-iskeda li taw ˙in biΩΩejjed lill-organizzaturi biex jiççekkjaw li çerti porzjonijiet baqg˙u prattiçi min˙abba xi kumplikazzjonijiet li nqalg˙u waqt ir-rally innifisha. Il-menù taç-China Silk Rally wera firxiet wiesa’ ta’ sand dunes kbar kif ukoll flowing sections kbar, river beds, blat, ©ebel, kif ukoll tajn. IΩ-Ωew© crews tat-tim Peugeot Total sfidaw dawn it-tipi kollha ta’ terrani, bl-ostakli kollha tag˙hom, u kienu meg˙juna tul it-triq mill-Peugeot 2008 DKRs’ faultless form. La Peterhansel u lanqas Despres ma kellhom l-ebda kwistjonijiet tekniçi x’jirrappurtaw u l-bidliet li saru lillispeçifikazzjoni teknika tal-karozza rriΩulta li kienet kompetittiva u ta’ min joqg˙od fuqha.

Il- one-two finish tal-Peugeot 2008 DKR b’koinçidenza ˙abat mal-ewwel riΩultat ma©©uri li kiseb Cyril Despres fuq erba’ roti. B˙al dejjem perfezzjonist, l- ex-biker tal- istudios beda konsistentament jag˙mel ilprogress flimkien mas-sie˙eb tieg˙u David Castera. Id-determinazzjoni ta’ dan ilpar kienet ippremjata bl-ewwel stage victory fuq l-SS11 li mbag˙ad kienet segwita minn reb˙a o˙ra fuq l-SS13. B’kollox, huma kkontribwixxew g˙al ˙ames one-two finishes g˙at-Tim Peugeot Total fuq ©imag˙tejn. Il-konsistenza tag˙hom wasslithom biex kienu fit-tieni post fir-4 ©urnata u mbag˙ad irnexxielhom iΩommu u jiddefendu din ilpoΩizzjoni sakemm waslet fi tmiemha r-rally.

B’mod çar, id-DKR 2008 tjieb fil-presstazzjoni fuq is- sand dunes u t-terran veloçi. Xi ftit minn dawn il-modifikazzjonijiet se jse˙˙u fil-Peugeot 2008 DKR 16 il-©dida li se tikkontesta dDakar 2016 f’Jannar. Sadanittant, it-Tim Peugeot Total g˙andu kull intenzjoni li fil-mument ikompli jiççelebra s-suççess brillanti fiçÇina taΩ-Ωew© crews tieg˙u u lone-two finish tag˙hom qabel ma jirritorna lura lejn l-Ewropa. Kummenti Wara dan is-suççess, id-Direttur tal-Peugeot Sport Bruno Famin sostna li l-g˙an tag˙hom kien li jiggwadanjaw il-kilometri u jiksbu aktar esperjenza, iΩda issa sejrin lura d-dar b’riΩultat tajjeb. “In˙ossni kburi ˙afna bix-xog˙ol tal-crew tag˙na kif ukoll dak tattim kemm fiç-Çina kif ukoll lura fil-baΩi f’Velizy,” sa˙aq Famin. Huwa Ωied jg˙id li kul˙add ilu ja˙dem fuq dan il-pro©ett g˙al aktar minn sena u dan ir-riΩultat huwa premju mill-aqwa talisforzi tag˙hom minkejja li lobjettiv ewlieni jibqa’, bla dubju, id-Dakar. Min-na˙a tieg˙u Peterhansel ukoll esprima s-sodisfazzjon tieg˙u wara li n-new-generation Peugeot 2008 DKR reb˙et lewwel cross-country rally. “La˙˙ar stadju kien stressanti immens, b’mod partikolari lejn la˙˙ar, u huwa hemmhekk fejn tibda tisma’ kull ˙oss çkejken li tibda tag˙mel il-karozza,” fisser Peterhansel. Kien hawnhekk li hu semma kif l-a˙jar memorja tieg˙u, bla dubju, kienet ittmiem tal-a˙˙ar stadju u lespressjonijiet ta’ sodisfazzjon fuq wiçç kul˙add. Fl-a˙˙ar nett, Despres spjega kif dan ir-riΩultat ma kienx wie˙ed mistenni. “Kienet rally twila b’tipi differenti ta’ terrani li ma konniex nafu dwarhom. Konna konxji wkoll li b˙ala crew riedna nitjiebu. Ta’ kuljum jidher li kien hemm xi ˙a©a li Ωammitna milli nimxu ’l quddiem mill-bidu sat-tmiem bil-qawwa kolla tag˙na,” Ωvela Despres. Madankollu, ir-ritmu tal-istess rally, fisser Despres, ippermetta li jkun hemm aktar rabta bejn ilpersuni kollha fejn f’dawn il©imag˙tejn kul˙add ta l-a˙jar tieg˙u b˙ala tim .

KUN AF KÓ

04|10|2015 23

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

INKOMPLU FUQ IL-QERDA TAL-GWERRA Ftit li xejn tisma’ kemm kienu saru attakki mill-ajru mill-Forzi Amerikani fuq ilÌappun qabel ma tefg˙u ΩΩew© bombi atomiçi fuq Hiroshima u Nagasaki fl1945. G˙al sitt xhur s˙a˙ l-Air Force Amerikana, ta˙t ilÌeneral Curtis LeMay g˙amlet ˙erba s˙i˙a bilbombi tan-nar ( incendiary bombs) fuq bliet ÌappuniΩi. L-ag˙ar wie˙ed kien sar fuq il-belt ta’ Tokyo, bl-isem Operation Meetinghouse. Fil-lejl ta’ bejn id-9 u l-10 ta’ Marzu 1945, mat-334 bomber Amerikan B-29 superfortress ˙adu sehem f’attakk bil-bombi fuq Tokyo. 279 minn dawn l-ajruplani kienu xe˙tu mal-1,665 tunnellata ta’ bombi fuq din ilbelt. L-ammonti kbar ta’ spluΩjonijiet ˙olqu rwiefen li komplew ˙arqu eluf ta’ djar li kienu mibnija bl-injam. F’lejl wie˙ed, b’dan l-attakk,

inqatlu mal-100,000 ru˙ u mal-267,00 0 d a r i n q e r d u g˙al kollox. Skont l-istorja tal-avjazzjoni militari, dan irraid kien l-iktar wie˙ed li

Okinawa wara battalja li damet sejra 82 ©urnata. Imlaqqma Operation Iceberg, l-invaΩjoni fuq din il-gΩira ÌappuniΩa swiet il-

Ftit li xejn tisma’ kemm kienu saru attakki mill-ajru mill-Forzi Amerikani fuq il-Ìappun qabel ma tefg˙u Ω-Ωew© bombi atomiçi fuq Hiroshima u Nagasaki fl-1945.

˙alla vittmi. Hu stmat li, salbidu ta’ Awwissu 1945, lIstati Uniti kienu qatlu mal450,000 ru˙ mifruxin f’76 belt ÌappuniΩa. L-invaΩjoni ta’ Okinawa ˙alliet 260,000 mejta Fit-22 ta’ Ìunji 1945, l-Istati Uniti kienu reb˙u l-gzira ta’

˙ajja ta’ 260,000 ru˙, inkluΩ 150,000 pajΩan. Wara din ir-reb˙a, l-Istati Uniti t˙ajru li jinvadu l-Ìappun. Kien di©à kellhom f’mo˙˙hom li setg˙u jitilfu bejn 50,000 u 500,000 suldat u jkorru bejn 600,000 u 1,000,000 o˙ra. Mhux hekk biss, immanifatturaw mal-500,000 midalja

purple hearth bil-lest biex jing˙ataw lil dawk is-suldati li jirritornaw ˙ajjin minn din l-invaΩjoni. L-Istati Uniti kienet di©à tilfet mal-400,000 suldat flEwropa u fil-Paçifiku. Meta l-President Amerikan Harry S. Truman ra dan kollu ˙ass li dan il-pass li jinvadi l-Ìappun ma kellux jittie˙ed.

atomika fuq Hiroshima, fejn q a t l e t m a s - 7 0 , 0 0 0 r u˙ u qerdet mal-50,000 dar. It-tieni bomba nxte˙tet tlett ijiem wara fuq il-belt ta’ Nagasaki u din qatlet mal35,000 ru˙ o˙ra. Fil-15 ta’ Awwissu 1945, sitt ijiem biss wara dan l-attakk, il-Ìappun ˙abbar li çeda l-armi.

JintuΩaw il-bombi atomiçi fuq il-Ìappun

Il-Ìappun u l-Istati Uniti jifthemu li jieqfu mill©lied

Fis-26 ta’ Lulji 1945, l-Istati Uniti, ir-Renju Unit u rRepubblika taç-Çina ©ieg˙lu lill-Ìappun içedi ming˙ajr ebda kundizzjoni g˙ax kien se jbati ˙afna konsegwenzi. Il-Gvern ÌappuniΩ irrifjuta l-ultimatum u bag˙at messa©© li mhux se jçedi. Fuq din ir-risposta lPresident Truman ta ordni li tintuΩa l-bomba atomika fuq l-avversari. Fis-6 ta’ Awwissu 1945 inxte˙tet l-ewwel bomba

Fit-2 ta’ Settembru 1945 sar il-ftehim uffiçjali ta’ waqfien mill-gwerra fil-Paçifiku bejn il-Ìappun u l-Istati Uniti. Óames xhur qabel, fis-7 ta’ M e j j u 1 9 4 5 , i l - Ì e r m a n iΩ i kienu wkoll çedew lillEwropa. Minn dak iΩ-Ωmien sal-lum saru iktar gwerer bejn pajjiΩi, l-iktar ©irien, imma fuq skala Ω g ˙i r a m e t a p p a r a g u n a t i maΩ-Ωew© gwerer il-kbar, dik tal-1920 u t-Tieni Gwerra Dinjija tal-1942.

24 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

mixja fuq pont ÇiniÛ peduni Ìodda minflok Ûarbun!

Dan l-a˙˙ar, drone ©ibed serje ta’ ritratti ta’ xog˙ol li qed jitwettaq minn in©iniera ÇiniΩi, f’g˙oli ta’ 590 pied ’il fuq minn canyon fond. Huma jidhru ja˙dmu bla heda biex jibdlu l-art ta’ pont sospiΩ f’Hunan, fiç-Çina çentrali, minn wie˙ed tal-injam g˙al wie˙ed tal-˙©ie©. B˙alissa, dan il-pont jaqbad ma’ Ωew© g˙oljiet ta’ Stone Buddha Mountain, fil-park ©eogrfiku ta’ Shinikuzhai. Meta titlesta l-˙idma, il-binja ta’ 984 pied tul se tkun l-ewwel pont dinji sospiΩ mag˙mul kollu kemm hu mill-˙©ie©. Kellu jkun lest fl-ewwel ta’ Ottubru (tlett ijiem ilu), meta ç-Çina tiççelebra l-Jum Nazzjonali tag˙ha b’vaganza pubblika li ttul ©img˙a s˙i˙a. Parti minn dan il-pont kienet mibdula bil-˙©ie© fl-2014, u mala˙bar kienu bosta t-turisti li ma jibΩg˙ux mill-g˙oli li g˙addew minn fuqu. IΩda issa, li l-pont kollu se jkun bil-˙©ie©, se jkun jista’ joffri spettaklu a˙jar lil dawk li jaqsmuh g˙ax jaraw kif inhuma l-©nieb tal-muntanji u l-canyon fil-qieg˙. IΩda dan jidher çkejken ferm meta mqabbel mal-firxa enormi ta’ muntanji madwaru. G˙ax-xog˙ol kienu me˙tie©a 11-il in©inier, peress li x-xog˙ol kollu kellu jsir bl-idejn, u biex issir il-bidla kellhom jirrinfurzaw l-istruttura tal-pont bi ˙bula tal-azzar kif ukoll ine˙˙u l-fallakki tal-injam u flokhom iqieg˙du ˙©ie© bi ˙xuna doppja u wiesg˙a. F’xi waqtiet, l-uniçi o©©etti li jisseparawhom minn waqg˙a g˙al isfel kienu l-wires sospiΩi ta˙t saqajhom. L-ikbar problema kienet li dan hu pont sospiΩ u g˙alhekk, kull darba li xi ˙add jimxi fuqu, jitrieg˙ed xi ftit u jikkawΩa diskrepanzi fil-qisien. Biex ilestuh fil-˙in, u min˙abba li riedu jittie˙du l-miΩuri kollha tas-sigurtà, il-˙addiema ˙admu bejn issebg˙a ta’ filg˙odu u s-sebg˙a ta’ filg˙axija. Yang Guohang, wie˙ed mill-in©iniera qal: “JaqbΩu kemm jaqbΩu t-turisti fuq il-pont li bnejna, kollox jibqa’ intatt kif inhu.” Il-˙©ie© li ntuΩa hu 25 darba aktar b’sa˙˙tu mill-˙©ie© li jintuΩa g˙at-twieqi u jiΩen 140 kilogramma. Biex tintrefa’ ˙©ie©a wa˙da kienu me˙tie©a erbg˙a min-nies, g˙ax ladarba ˙©ie©a titqieg˙ed fil-post, tibqa’ f’lokha u kapaçi tifla˙ g˙al kull impatt. Dan il-pont li joffri g˙axqa di©à tlaqqam b˙ala ‘l-pont tal-eroj’, g˙ax jin˙tie© kura©© qawwi biex taqsmu. F’dawn l-a˙˙ar snin il-passa©©i tal-˙©ie© saru popolari immens maç-ÇiniΩi li jfittxu s-sensazzjoni u l-avventura. Issa nstab li anke t-turisti ji©©ennu biex jaqsmu pont b˙al dan, g˙ax i˙ossu li f’˙ajjithom ikunu g˙amlu xi ˙a©a li qajla titwemmen.

Il-ma©©oranza tan-nies jilbsu lpeduni g˙ax i˙ossuhom aktar komdi fiΩ-Ωraben, iΩda nibtet kumpanija li ddisinjat par peduni li jistg˙u jintlibsu minflok iΩ-Ωarbun. Il-peduni FYF, li tfisser Free Your Feet, huma ddisinjati biex jintuΩaw g˙all-isport u b˙ala Ωarbun fl-istess ˙in.

Huma mag˙mulin minn materjal mag˙ruf b˙ala dyneema, li jintuΩa fil-˙bula taxxabbaturi tal-g˙oljiet, u hu 15-il darba aktar b’sa˙˙tu mill-azzar. Il-peduni, li qed ikunu mag˙mulin mill-kumpanija Ûvizzera Barefoot Company, huma mag˙mulin b’mod li jintlibsu b˙al ingwanti; kull

suba’ jid˙ol fil-post tieg˙u. In˙admu wkoll b’mod li jkunu reΩistenti g˙all-ilma, waqt li filqieg˙ g˙andhom dawriet tallastiku li jipprovdu qabda f’kull tip ta’ art. Dawn l-istess peduni jistg˙u jintuΩaw g˙al varjetà kbira ta’ sport, fosthom ©iri, surfing, g˙adds u wkoll g˙allmixi fuq il-˙bula.

tfaqqas fekruna b’ÛewÌt irjus

Fekruna b’Ωew©t irjus faqqset f’razzett fil-provinçja ta’ Jiangxi, fiç-Çina. Irjusha huma indipendenti minn xulxin. Rapporti mill-provinçja jg˙idu li l-fekruna hi b’sa˙˙itha u g˙andha aptit mill-aqwa. Is-sid tar-razzett, li l-identità

tieg˙u baqg˙et mistura, qal li s’issa hu faqqas aktar minn 30 miljun fekruna, iΩda din hi lewwel darba li ra kreatura simili b’Ωew©t irjus. Din il-kwalità ta’ fekruna titwieled f’dijametru ta’ Ωew© çentimetri u nofs, iΩda meta

tiΩviluppa sew tikber g˙al 30 çentimetru fit-tul. Skont l-esperti lokali, din ilfekruna g˙andha Ωew©t irjus peress li l-embrijun ma nqasamx sew fl-iΩvilupp, iΩda ˙add ma jista’ jg˙id kemm se ddum ˙ajja din il-kreatura.

Ìraw bÓal-lum 1911: Fl-istazzjon tal-metro Earl’s Court f’Londra, isir lewwel lift pubbliku.

1964: Tinfeta˙ l-Autostrada del Sol minn Milan g˙al Napli.

1983: Richard Noble jil˙aq rekord ta’ ˙effa – 1019 kilometru fis-sieg˙a, bil-karozza jet powered tieg˙u.

1927: Jibda x-xog˙ol mill-iskultur Gutzon Borglum malg˙oljiet Rushmore, fil-foresta nazzjonali f’Dakota t’Isfel. Iridu jg˙addu 12-il sena biex l-imma©ini fuq il-granit talerba’ Presidenti l-aktar meqjuma u ma˙buba fl-Amerika jitlestew. Il-Presidenti skolpiti huma George Washington, Thomas Jefferson, Abraham Lincoln u Theodore Roosevelt.

1965: Il-Papa Pawlu VI isir l-ewwel Papa li jΩur l-Istati uniti tal-Amerika. Fi New York jindirizza lin-Nazzjonijiet Uniti u jitlob g˙all-paçi fil-Vjetnam.

1992: Il-Ftehim ta’ Paçi Ìenerali f’Ruma, itemm il-gwerra çivili fil-Mozambique, li ˙adet 16-il sena.

1940: Jitwaqqg˙u 12-il ajruplan ÌermaniΩ fuq l-Ingilterra. 1940: Adolf Hitler u Benito Mussolini jiltaqg˙u fi Brenner Pass fl-Alpi. 1943: Fil-postijiet li qed jokkupaw, il-ÌermaniΩi jiç˙du ttitjir tat-tajr tal-karti. Min jinqabad je˙el sitt xhur ˙abs. 1954: Marilyn Monroe t˙abbar l-intenzjoni tag˙ha li tikseb divorzju mill-aqwa plejer tal-baseball, Joe Dimaggio, min˙abba dak li rreferiet g˙alih b˙ala krudeltà mentali. Huma kienu ilhom inqas minn disa’ xhur miΩΩew©in. 1957: Tibda t-tellieqa tal-ispazju meta l-Unjoni Sovjetika tinawgura l-ewwel satellita artifiçjali Sputnik. Din kienet tiΩen 184 libbra, b’dijametru ta’ 22 pulzier u kienet iddur mad-dinja kull sieg˙a u 36 minuta.

1966: Il-kardinal OlandiΩ Alfrink jippreΩenta KatekiΩmu Ìdid. 1969: In-Nazzjonijiet Uniti jibdew jo˙or©u l-bolol millkwartieri tag˙hom f’Ìinevra. 1970: Herbert Schmidtz jag˙mel l-og˙la qabΩa bil-paraxut, minn fuq arblu tat-televiΩjoni twil 1,984 pied, f’Tulsa, Oklahoma. 1976: Is-Segretarju Amerikan tal-Agrikultura, Earl Butz, jirriΩenja min˙abba li rrakkonta çajta razzjali. 1976: Is-servizz tal-ferrovija Brittanika jibda servizz bejn Londra, Bristol u Cardiff b’˙effa ta’ 125 mil fis-sieg˙a. 1977: Indira Gandhi, dik li qabel kienet il-Prim Ministru tal-Indja, tin˙eles wara li qattg˙et 16-il sieg˙a arrestata, akkuΩata b’korruzzjoni politika. 1978: Isir is-servizz funebri g˙all-Papa Ìwanni Pawlu I.

1993: Il-parlamentari ribelli mmexxija mill-Viçi President Aleksandr Rutskoi u ç-Chairman Ruslan Khasbulatov, li okkupaw il-White House Russa (il-Parlament), içedu lillPresident Russu Boris Yeltsin wara li jassedja l-bini bittankijiet tal-gwerra. 1997: It-tieni l-akbar serqa ta’ flus kontanti fl-istorja Amerikana ssir fil-Karolina ta’ Fuq, mill-uffiççju talkumpanija Loomis, Fargo. L-investigazzjoni tal-FBI twassal g˙al akkuΩi fuq 24 persuna u l-kisba mill-©did ta’ 95% tas-serqa, li tammonta g˙al $17.3 miljun. 2012: Il-Parlament Tork japprova l-˙idma militari fuq ilfruntiera mas-Sirja. 2012: Jirtira l-le©©enda tal-Formula One, Michael Schumacher. 2012: Id-ditta tal-karozzi Nissan tinawgura l-NSC-2015, ilprototip tal-karozza elettrika waqt l-esibizzjoni f’Tokjo. Ilkarozza tista’ tipparkja lilha nnifisha awtomatikament u kapaçi ddur u tag˙raf xi sinjali tat-traffiku.

mAdwArNA KÓ

04|10|2015 25

kullhadd.com

GÓAÛLA dELIZZJUÛA PrOGrAmm INFOrmATTIv GÓAL GÓALL-KOLAZZJON mIN IdUr B’PErSUNI ANZJANI

Dan l-a˙˙ar sar hawn iktar kuxjenza dwar ir-rwol fundamentali li l-ikel g˙andu g˙all-benesseri tat-tfal u adulti. Hi preçiΩament din ir-ra©uni li, minkejja l-istil ta’ ˙ajja mg˙a©©la karatteristika tallum, il-familji Maltin saru jΩewqu ikel tajjeb g˙as-sa˙˙a b˙ala parti integrali fir-rutina tag˙hom. Illum il-©urnata iktar ©enituri qed jirrikonoxxu l-benefiççji g˙assa˙˙a meta jieklu ikliet li huma bilançjati u nutrittivi li jistg˙u jg˙inu s-sistema immunitarja tal-familja tag˙hom u g˙al ˙ajja iktar b’sa˙˙itha. B˙ala parti minn din il-prassi ta’ benesseri, il-©enituri madwar id-dinja, matul is-snin, saru jippreferu l-muesli. Dan il-kolazzjon jikkonsisti f’˙afur mit˙un (rolled oats) im˙allat ma’ Ωrierag˙ (grains), lewΩ, u frott frisk jew imnixxef. Il-muesli hu popolari ˙afna g˙ax huwa nutrittiv, façli biex tippreparah, u b’tog˙ma tajba ideali g˙all-familja kollha. B’dan il-˙sieb, Kellogg’s, l-aqwa produttur taç-çereali fid-dinja, qed iniedi g˙aΩla ©dida ta’ prodotti Crunchy Muesli f’Malta. Din il-firxa ta’ prodotti tinsab disponibbli fi tliet tog˙miet: çikkulata (li tinkludi ta˙lita ta’ ˙afur, biççiet taç-çikkulata, u ©ellewΩ), klassiku (ta˙lita ta’ ˙afur s˙i˙ miksi bl-g˙asel), u frott (ta˙lita li tinkludi Ωbib, cranberries, tuffie˙, banana, u flakes tal-coconut). Mimli b’whole grains u fibra, il-Crunchy Muesli jipprovdi alternattiva delizzjuΩa ta’ kolazzjon li wie˙ed jie˙u inqas minn ˙ames minuti biex jipprepara. Wie˙ed jista’ jΩid ˙alib jew yoghurt u frott g˙al kolazzjon ˙afif ming˙ajr ma jitlef mit-tog˙ma. Fi ftit kliem, il-Kellogg’s Crunchy Muesli hu ideali g˙al dawk ilfilg˙odijiet mg˙a©©la u jg˙in biex jiΩgura li l-ebda membru talfamilja ma jitlef il-kolazzjon, li huwa l-iktar ikla importanti tal©urnata.

83 SENA F’PUBBLIKAZZJONIJIET Fix-xahar ta’ Settembru, ir-rivista Malta Missjunarja tag˙laq 83 sena. Kien proprju f’Settembru tal-1932 li kienet ippubblikata l-ewwel edizzjoni ta’ din ir-rivista ma˙ru©a millUffiççju Missjunarju ta’ 227, Triq Merkanti, il-Belt Valletta, illum mag˙ruf b˙ala MISSIO Malta. Kienet tiswa sold kull ˙ar©a jew xelin g˙al sena abbonament. L-ewwel ˙ar©a, fost affarijiet o˙ra, kienet tinkludi l-editorjal, digriet tal-Arçisqof Dom Mauro Caruana, messa©©i u barka lir-rivista l-©dida mill-Arçisqof Caruana u mill-Isqof ta’ G˙awdex Mons. Mikiel Gonzi, x’inhuma l-Opri Missjunarji Pontifiçji, artikli u a˙barijiet mid-dinja missjunarja, pa©na g˙at-tfal, eçç. Id-da˙la tal-ewwel editorjal tg˙id hekk: “L-ewwel Hargia B’tama kawwija li jcun milkug˙ bil-fer˙ minn cull˙add, ilperjodicu tag˙na <Malta Missjunarja> se’r jag˙mel l-ewwel dehra tieg˙u, biex juri l-©miel u n-nobiltà tal-Missjonijiet tag˙na.” Dwar l-g˙an tar-rivista jkompli hekk: “L-articoli li jidhru f’dan il-perjodicu jcunu ta’ tag˙lim fuk il-missjoni. Huma juru fix inhuma l-missjonijiet tag˙na, il-bΩonnijiet tag˙hom, liema sacrifiççi, u liema martirju jsofru culljum il-Missjunarji ˙utna biex isalvaw l-erwie˙ u jcabbru s-saltna t’Alla fl-art.” Il-pubblikazzjoni Malta Missjunarja hi l-eqdem rivista missjunarja f’Malta u baqg˙et to˙ro© kull xahar minbarra fi Ωmien il-gwerra (minn Novembru 1942 sa Awwissu 1944) fejn, min˙abba n-nuqqas tal-karta, kienet ti©i ppubblikata kull xahrejn. F’Novembru tal-1978 inbidel l-isem g˙al Knisja Missjunarja sakemm fi Frar tal-2003 ing˙atat l-isem mill-©did Malta Missjunarja u bdiet tkun ippubblikata parti bil-kulur. F’g˙eluq il-75 sena mill-ewwel ˙ar©a, f’Settembru tal-2007, ir-rivista bdiet ti©i ppubblikata bil-pa©ni kollha bil-kulur. Sa mill-bidu tal-pubblikazzjoni tag˙ha, l-iskop tar-rivista Malta Missjunarja baqa’ li tag˙ti tag˙rif u t˙e©©e© il-˙idma missjunarja tar-reli©juΩi u l-lajçi madwar id-dinja. G˙al aktar tag˙rif dwar ir-rivista, tistg˙u ççemplu lil MISSIO Malta fuq 2123 6962 jew tibag˙tu email lil info@missio.org.mt

Id-Dipartiment g˙all-Anzjani u l-kura fil-komunità jipprovdi diversi servizzi biex jg˙in lil min idur bi qraba jew ˙bieb anzjani u qed ikompli ja˙dem biex joffri kemm jista’ jkun g˙ajnuna biex jiffaçilita dan ir-rwol importanti. It-Taqsima Anzjanità Attiva fi ˙dan id-Dipartiment g˙allAnzjani u l-Kura fil-Komunità, b’kollaborazzjoni ma’ Caritas Malta, qed tniedi programm ta’ informazzjoni g˙al min idur b’persuni anzjani. L-g˙an ta’ dan il-programm hu li titwassal informazzjoni lill-individwi li jduru b’persuni anzjani dwar kif jistg˙u jg˙inu a˙jar lill-persuna anzjana, filwaqt li jie˙du ˙sieb

sa˙˙ithom. Parti mill-programm jikkonsisti wkoll f’informazzjoni dwar x’servizzi hawn u kif wie˙ed jista’ jibbenifika minnhom. Dawn it-ta˙ditiet se jkunu mwassla minn professjonisti mis-settur pubbliku kif ukoll minn g˙aqdiet mhux governattivi. Dan il-programm jikkonsisti f’ta˙ditiet dwar kif: niffaçilitaw l-indipendenza, nikkomunikaw b’mod intelli©enti, nimmani©©jaw a˙jar l-istress u nkunu aktar assertivi, inΩidu l-g˙arfien dwar ilwaqg˙at, ng˙inu persuni b’nuqqas ta’ mobbiltà, iddimensja, il-li©i dwar il-kustodja, evalwazzjoni tal-

kapaçità u kunsens, kura lejn tmiem il-˙ajja, kif naddattaw l-ikel, u dwar servizzi li jistg˙u jg˙inu. Dawn is-sessjonijiet se jsiru fid-dati kif ©ej: is-Sibtijiet 24 u 31 ta’ Ottubru, kif ukoll is-7, 14, u 21 ta’ Novembru 2015, fil-bini tal-Caritas Malta, ilFurjana, fid-8.45am. G˙al aktar informazzjoni dwar dan il-programm jew biex tirriserva post, inti tista’ tikkuntattja lit-Taqsima Anzjanità Attiva fuq 2149 7606 jew b’email lil aau.mfss@gov.mt. Tassew hu kaΩ fejn a˙na lkoll b˙ala familja nistg˙u ng˙inu lil xulxin biex, sa fejn hu possibbli fil-kumplament tal-˙ajja tag˙na, ma jbati ˙add.

26 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ mADwARNA

FAmILjI U ÛGÓAÛAGÓ IÛURU L-FEsTIVAL XjENzA FIL-BELT

Ottubru jag˙ti bidu g˙al disa’ xhur s˙a˙ ta’ produzzjonijiet eçitanti u varjati fl-ista©un tatteatru nazzjonali ta’ Malta. Ift˙u l-kalendarju kulturali tag˙kom u ibdew ˙udu n-noti! Il-programm tal-ista©un 20152016 jifta˙ g˙all-˙oss tat-trumbetti; kunçert orkestrali mtella’ mill-Orkestra Filarmonika Nazzjonali, ta˙t il-bakketta ta’ Brian Schembri u bil-parteçipazzjoni tat-trumbettier ta’ fama internazzjonali Sergei Nakariakov, il-Ìimg˙a 2 ta’ Ottubru. L-Orkestra Filarmonika Nazzjonali se tkompli t˙awwar il-kalendarju b’sitt kunçerti o˙ra. Se jittellg˙u wkoll Wednesdays at the Manoel, serje ta’ kunçerti mog˙tija minn artisti famuΩi lokali u barranin, b’muΩika tvarja mill-klassiku g˙all-jazz u muΩika kontemporanja. Il-Leipzig Quartet se jag˙tu l-˙ames u s-sitt kunçert fis-serje tag˙hom ta’ sitt kunçerti li jkopru l-istring quartets kollha ta’ Beethoven u lvjolinist Charlie Siem jirritorna f’April biex idoqq flimkien ma’ Julian Dyson. U bir-ritorn ta’ Vienna in Valletta, kunçert imtella’ minn Brikkuni, Ionisation (parti mill-Modern Music Days), il-kunçert annwali tal-banda u Teatru Unplugged, il-programm muΩikali ta’ iktar minn 25 produzzjoni differenti ma jkun jonqsu xejn. Id-Direttur Artistiku, Kenneth Zammit Tabona stqarr: “G˙allewwel darba wara ˙afna, dan l-ista©un se ntellg˙u Ωew© opri; l-opra Dido and Aeneas ta’ Purcell hija pro©ett li l-fondi g˙alih jinqasmu bejn it-Teatru u l-Valletta 18 u li jinkludi lkoperazzjoni ta’ Ωew© entitajiet, TMYO (Teatru Manoel Youth Opera) u VIBE (Valletta International Baroque Ensemble). Il-produzzjoni annwali tal-opra f’Marzu wkoll se tkun opra Barokka popolari u ma˙buba ˙afna min-nies, Orphée et Eurydice ta’ Gluck. G˙alkemm dawn jistg˙u jitqiesu devjazzjoni radikali minn dak li s-soltu noffru, huma fl-ispirtu tag˙hom u fiddimensjoni fiΩika ferm aktar adattat g˙all-atmosfera tatTeatru u, fuq kollox, iç-çokon tieg˙u.” Wie˙ed mill-ikbar avvenimenti bla dubju huwa l-Valletta International Baroque Festival

G˙al lejla wa˙da, il-Belt Valletta nbidlet f’festival ta’ xjenza u teknolo©ija g˙ar-raba’ edizzjoni ta’ Xjenza fil-Belt – Lejlet ir-Riçerkaturi Ewropej. Numru sabi˙ ta’ familji u Ωg˙aΩag˙ Ωaru l-Belt biex jie˙du sehem f’g˙add ta’ attivitajiet xjentifiçi li varjaw minn show tar-rocket u esperimenti interattivi talastrofiΩika fi Pjazza San Ìor© sa bΩieΩaq ©ganteski, robots, u proteini pprintjati 3D fid-da˙la tal-Belt. B˙ala estensjoni taççelebrazzjoni tal-festival, qed tittella’ wirja ta’ 12-il studju li g˙addej b˙alissa fl-Università ta’ Malta. Il-wirja hi miftu˙a kuljum sat-3 ta’ Ottubru. Ix-Xjenza fil-Belt tifforma parti minn çelebrazzjoni Ewropea msej˙a European Researchers’ Night u ffinanzjata mill-fond Marie Skłodowska-Curie Actions mill-Programm tal-Unjoni Ewropea, Horizon 2020. Il-festival Xjenza fil-Belt hu mmexxi mill-Università ta’ Malta, il-Fond tar-Riçerka tal-Università (RIDT) u l-Kamra Maltija tax-Xjentisti. Il-festival hu rikonoxxut b˙ala tali mill-organizzazzjoni Ewropa g˙allFestivals u Festivals g˙all-Ewropa (EFFE).

f’Jannar li jinkludi 21 kunçert differenti li se jittellg˙u f’disa’ postijiet differenti madwar ilBelt, mis-16 sat-30 ta’ Jannar. Se jittellg˙u wkoll 10 produzzjonijiet tad-drama li jinkludu Ωew© reçti ©odda bil-Malti: Óabbilni Óa Nirba˙ fi Frar; u Marti Martek, Martek Marti (Mejju), ippreΩentati minn Sta©un Teatru Malti; il-premiere dinji tar-reçta ©dida ta’ Edward Bond The Price of One f’April, ikkummissjonata mit-Teatru Manoel u koprodotta flimkien ma’ Unifaun Theatre Productions; kif ukoll The Odd Couple fi Frar, kummiedja ta’ Neil Simon li kienet ilha ma ssir snin u li se tittella’ millMADC. Xog˙lijiet o˙ra taddrama jinkludu It’s All About my Tea, ma˙luq u mtella’ minn Lou Ghirlando; One Flew Over The Cuckoo’s Nest f’Ottubru, ta’ Masquerade Theatre Productions; Ir-Ra©el Tag˙na, MiΩΩewwe© Mag˙na f’Novembru, reçta li hi t-traduzzjoni bil-Malti tal-farsa ta’ Ray Cooney Caught in the Net; u FourPlayFour , satira qawwija mtellg˙a minn DnA Productions f’Novembru. L-ista©un se jag˙laq bil-produzzjoni ©dida tat-Teatru Manoel Youth Theatre Rubbish. Barra minn dawn ilproduzzjonijiet imsemmija, naturalment hemm il-famuΩa u lma˙buba pantomima annwali Robin Hood and the Babes in the Wood, li se tittella’ minn FM Theatre Productions fi Ωmien il-Milied. Dan l-ista©un il-Manoel se jippreΩenta Ωew© rappreΩentazzjonijiet taΩ-Ωfin interessanti ˙afna. Chancel u Spirall f’Jannar) huma Ωew© ballets kontemporanji li se jittellg˙u ttnejn fl-istess lejla minn Ballet de l’Opéra-Théâtre de Metz. Spirall ikkomponieha Max Richter, filwaqt li Chancel hi tal-kompoΩitur Malti Ruben Zahra. F’April ÛfinMalta se jtellg˙u HOME , produzzjoni ma˙duma mill-©did ibbaΩata fuq Bla Konfini/Borderless ta’ Mavin Khoo (ori©inarjament ikkummissjonata mill-FN), b’muΩika u disinn tal-˙oss ta’ Renzo Spiteri. Il-programm edukattiv tatTeatru, it-Toi Toi Education Programm, ma˙dum u mmexxi mill-Arts Education Consultant Rosetta Debattista, ikompli

jiΩviluppa bil-kbir. Il-kunçerti popolari tat-tfal, 022 u 325, jer©g˙u mag˙na, din id-darba b’iktar rappreΩentazzjonijiet minn tat-tieni, ji©ifieri tat-325. PikuÛi wkoll jirritornaw b’serje ta’ ˙ames reçti bil-Malti divertenti u edukattivi, ma˙suba g˙al tfal minn sitt snin ’il fuq. Hemm ukoll serje ta’ sitt rappreΩentazzjonijiet ©odda taΩ-Ωfin, Toi Toi Moves, g˙al tfal ta’ etajiet differenti, ma˙luqa u ppreΩentata minn diversi korjografi fosthom minn Moveo Dance Company u ÛfinMalta. Avvenimenti ta’ darba tat-Toi Toi, g˙all-familja kollha, huma l-Easter Sunday Big Band Concert u Decomposed (April) li hija reçta kommoventi ppreΩentata b’mod redikolu u permezz ta’ muΩika klassika. Parti minn dan il-programm ukoll, huma tTeatru Manoel Youth Theatre (TMYT), it-Teatru Manoel Youth Opera (TMYO) kif ukoll it-Teatru Manoel Youth Performers (TMYP), grupp li fforma m’ilux, li jidhru diversi drabi tul l-ista©un bil-produzzjonijiet tag˙hom fil-Manoel u anke b˙ala parti minn avvenimenti o˙ra b˙al Notte Bianca u Ω-ÛiguΩajg Festival. Ray Attard, is-CEO tat-Teatru, ikkonkluda billi ddikjara: “F’dawn l-a˙˙ar snin fit-Teatru wettaqna bosta pro©etti u tnedew inizjattivi ©odda sabiex it-Teatru jibqa’ jiffunzjona u, fuq kollox, jibqa’ relevanti. Min˙abba l-limitazzjonijiet kollha ta’ teatru li l-ewwel ©ebla tieg˙u tmur lura g˙all-1731, din mhix biçça xog˙ol sempliçi. Huwa diffiçli li tibbilançja lbΩonnijiet u x-xewqat ta’ udjenza kontemporanja fi struttura tas-seklu tmintax iΩda nemmen li, g˙al darb’o˙ra, rnexxielna no˙olqu programm varjat u stimulanti li jinkludi xi ˙a©a g˙al kul˙add, litteralment, g˙al nies ta’ kull età. G˙amilna wkoll dak kollu li stajna sabiex inΩommu l-prezzijiet ra©onevoli; fil-fatt, iddeçidejna li ma ng˙ollux il-prezzijiet tasseats u noffru skemi ta’ skont fuq il-biljetti. B˙ala nazzjon g˙andna nkunu kburin li g˙andna teatru fost l-aqwa fiddinja, b’artisti mill-a˙jar u kif ukoll b’kalendarju li huwa laktar wie˙ed mimli attività fost l-istabbilimenti kollha tal-arti flEwropa.”

Ritratt: ELISA VON BROCKDORFF

jIFTAÓ sTAÌUN TEATRALI EÇITANTI FIT-TEATRU mANOEL

IDÓLU F’YOU’VE GOT TALENT U IRBÓU €1,000 Sta©un wara ie˙or il-Moviment Kerygma jo˙lom u ja˙dem fuq kif lit-tfal u Ωg˙aΩag˙ tag˙na jag˙tihom formazzjoni u valuri sodi u siewja g˙all-˙ajja. F’dan il-pro©ett You’ve Got Talent, il-Moviment Kerygma qieg˙ed isejja˙ Ωg˙aΩag˙ ta’ bejn it-13 u d-19-il sena, li mhux neçessarjamnet di©à jafu li g˙andhom talent, imma li nweg˙duhom li mag˙na Ωgur ser jiskopru t-talent tag˙hom. Qed ng˙idu wkoll li hemm €1,000 x’jintreb˙u. Dawn l€1,000 qeg˙din hemm g˙al dawk li juru impenn fil-laqg˙at u l-attivitajiet li n˙ejju, kif ukoll li min juri li fil-mixja mag˙na kibru u kienu eΩemplari fil-grupp. Mela allura, kemm jekk int Ωag˙Ωug˙ mimli talenti kif ukoll jekk int Ωag˙Ωug˙ li t˙oss li ma g˙andek xejn x’toffri, a˙na g˙andna post g˙alik u nweg˙duk li m’intix ser to˙ro© b’idek vojta. Ibag˙tu r-re©istrazzjoni tag˙kom bil-posta sal-24 ta’ Ottubru 2015. Il-formoli tal-applikazzjoni jinkisbu millMoviment Kerygma, Misra˙ San-Duminku, ir-Rabat jew imniΩΩlin mis-sit elettroniku tal-Moviment www.kerygma.org.mt. Ejjew iltaqg˙u mag˙na g˙all-ewwel laqg˙a l-Ìimg˙a 30 ta’ Ottubru fis-7.00pm fil-Moviment Kerygma, ir-Rabat.

SkEDA kÓ

04|10|2015 27

kullhadd.com

07.00 08.00 08.45 10.15 11.15 12.00 12.45 13.00 14.00 14.05 15.20 16.40 17.30 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.30 21.30 21.35 23.15

A˙barijiet The Client (R) Telebejg˙ G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju Ta’ Pinu Distinti (R) Telebejg˙ Intriççi (R) A˙barijiet Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Wheelspin (R) Flusek (R) A˙barijiet What’s For Dinner Newsfeed A˙barijiet Newsfeed Becky A˙barijiet Replay A˙barijiet

07.00 07.20 07.30 08.00 08.15 08.45 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 18.00 18.15 18.45 20.00 20.50 23.00

A˙barijiet Fashion Documentary Qalb in-Nies PaqPaq on Test Madwarna Óadt l-A˙bar Versi Malta u lil hinn minnha News Óadd G˙alik Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Ninvestigaw x’Qed Nieklu A˙barijiet X-Factor A˙barijiet

06.00 07.00 08.20 08.30 09.00 09.45 12.30 13.00 13.30 14.00 14.30 15.00 15.30 16.00 16.30 17.00 19.00 19.30 20.30

Euronews A˙barijiet PaqPaq on Test Vatican Magazine Quddiesa tal-Óadd Wenzu u RoΩi Venere PaqPaq Lifestyles Gadgets Qalb in-Nies MEA Awtokura Gastro-Kultura Versi Madwarna BOV Premier – Hibs vs Mosta G˙awdex Illum Dwarna A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.40 PaqPaq on Test 21.00 Kontrattakk 23.00 Sports News

06.00 06.30 09.50 10.00 11.30 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.35 18.45 20.00 20.35 21.30 23.35 23.40

Parlamento Punto Europa Unomattina in Famiglia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Marche Telegiornale L’Arena Domenica In L’Éredità Telegiornale Flavio Insinna Conduce Affari Tuoi Provaci Ancora Prof! 6 Tg1 60 Secondi Speciale Tg1

06.00 Lena 06.30 Cultura Nautilus Sorprendentemente Vedo Rosa 07.00 Due Uomini e Mezzo 07.20 Once Upon a Time 08.00 Heartland 08.45 Il Nostri Amici Animali 10.15 Il Meglio di Cronache Animali 11.00 Mezzogiorno in Famiglia 13.00 TG2 GIORNO 13.30 TG 2 Motori 13.45 Quelli che Aspettano 15.30 Quelli che il Calcio 17.10 90° 19.35 Squadra Speciale Cobra 11 20.30 TG2 20.30 21.00 N.C.I.S. 22.40 La Domenica Sportiva

07.15 07.40 09.15 10.05 11.05 12.00 12.10 12.18 12.25 13.15 13.25 14.00 14.09 14.15 14.30 15.05 17.15 19.00 19.30 19.53 20.00 20.10 21.45

Zorro Film: I Due Colonnelli La Vigezzin The Cooking Show Ritratti Giorgio Gaber Tg3 Tg3 Fuori Linea Tg3 Persone E Lasciatemi Divertire Kilimangiaro Album Fuori Quadro Tg Regione Tg Regione Meteo Tg3 In 1/2 Ora Ciclismo. Giro di Lombardia Film: Domani Accadrà Tg3 Tg Regione Tg Regione Meteo Blob Che Tempo Che Fa Presa Diretta Pesca Selvaggia

06.24 07.00 07.20 07.40 08.00 10.00

Televendità Media Shopping Mike & Molly I Puffi07.30tom E Jerry The Looney Tunes Show C’Era Una Volta…Lupin Campionato Mondiale S Uperbike 2015 (I1-I2) Fuori Giri – Sbk Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Studio Aperto Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Stargate Supercuccioli Nello Spazio Studio Aperto La Mummia – Il Ritorno Le Iene Show – Autunno

06.00 07.55 08.00 09.10 10.10 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 22.50 23.30

07.35 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 12.00 14.00 15.02 17.00 18.55 19.35 21.15

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Casa Vianello Ix Terra! Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 La Signora in Giallo Donnavventura – Svizzera Pollice Da Scasso I Fuorilegge Della Valle Solitaria Tg4 Tempesta D’amore 9 Flight (Di R. Zemeckis)

06.50 07.30 09.45 11.00 13.30 14.00 14.40 16.30 18.20 20.00 20.35 21.10

06.00 06.25 06.50 07.15 07.35 08.10 10.10 12.15 13.00 13.50 14.35 15.00 15.50 16.35 17.20 20.00 20.55 21.45 22.35

Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Charlie and Lola Green Balloon Club Nina and the Neurons. In the Lab Doctors EastEnders Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Gates Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who 37 Days Tess of the D’Urbervilles Hustle The Fear Jonathan Creek

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

Man Fire Food Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Barefoot Contessa Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table. Fast Feasts Man Fire Food Kitchen Inferno Australian Food Adventures with Matt Moran 21.00 The Freshman Class. Santa Cruz 22.00 Mystery Diners 23.00 Diners Drive-Ins and Dives

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World My Extraordinary Pregnancy Sister Wives Strange Love Shocking Family Secrets Dare to Wear Sister Wives Kate Plus 8. Sextuplets Turn 10 Say Yes to the Dress: Bridesmaids Say Yes to the Dress: Randy Knows Best 21.00 Say Yes to the Dress Canada 21.55 90 Days to Wed 22.50 Sex Sent Me to the E.R.

06.00 06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Extreme Homes Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Healthy Appetite With Ellie Krieger Caribbean Life Hawaii Life Rehab Addict Desperate Landscapes Junk Gypsies Model. NYC Giada’s Weekend Getaways Beachfront Bargain Hunt Fixer Upper Rehab Addict Extreme Homes House Hunters Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Rehab Addict Caribbean Life Hawaii Life World’s Most Extreme Homes

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Legendary Motorcar Turbo Pickers Junkyard Empire How it’s Made Wheeler Dealers Fast N’ Loud Extreme Car Hoarders Dual Survival Manhunt With Joel Lambert Valley Uprising

06.00 08.00 09.40 11.20 13.05

06.00 07.00 11.00 12.00 14.00 17.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 09.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars Mountain Men The Curse of Oak Island Ice Road Truckers Storage Wars Ghost Planes and the Mystery of Flight 370

06.30 07.15 08.15 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 12.40 14.15 17.00 17.30 17.35 17.50 18.50 19.30 20.30 21.30 21.45 23.10 23.30

Pink Panther Flimkien ma’ Nancy Sejja˙tli Helpline Paperscan Aroma Kitchen Il-Mistiedna Cibus A˙barijiet Kaxxa Mag˙luqa Arani Issa Executive A˙barijiet Telebejg˙ My Home Joe’s Kitchen A˙barijiet Andrew&Sue (Episodju 1) Indemand – Afterhours L-Argument Telebejg˙ A˙barijiet

Omnibus TG La7 Coffee Break L’aria Che Tira Tg La7 Tg La7 Xronache Il Commissario Maigret Ironside Il Commissario Cordier Tg La7 Otto e Mezzo Piazzapulita

06.00 06.25 10.00 15.30 21.00 21.55

Call of the Wildman Meet the Sloths Wildest Africa The Lion Queen Whale Wars Saving Africa’s Giants With Yao Ming 22.50 Ivory Wars

07.05 07.30 07.55 08.45 09.40 10.25 11.20 12.30 12.55 13.20 13.45 14.35 15.00 17.10 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.10 20.30 20.55 21.20 22.10

Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar Victorious iCarly SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush The Penguins of Madagascar

06.15 FIA World Touring Car Championship 07.00 FIM World Superbike Series Motorcycle Racing 07.30 European Championship Table Tennis 10.30 FIM World Superbike Series Motorcycle Racing 14.00 Blancpain Sprint Series Motor Racing 15.15 WATTS 15.30 Tour of Lombardy Cycling 17.45 Tour de l'Eurometropole Cycling 18.45 Major League Soccer 20.15 Tour of Lombardy Cycling 21.15 European Championship Table Tennis 22.15 Motorsports Weekend 22.30 Horse Excellence 22.35 Los Angeles Masters Equestrian

11.10 11.40 12.25 12.45 14.05 16.35 18.30 19.00 21.25

14.30 16.10 17.35 19.10 21.30 23.15

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.30 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Mandela Eddie The Dust Factory Beauty Shop The Favour, The Watch and The Very Big Fish Salt And Pepper Ring Of The Musketeers Top Dog Mr. Holland’s Opus The Chocolate War Fear The Walking Dead

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Ultimate Braai Master Delicious Destinations Jeni and Olly’s Deep South Food Adventures Shed & Buried Road Rivals Extreme Houseboats Xtreme Waterparks Big Kitchen

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Le Frontiere Dello Spirito Pianeta Mare Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè – 14 Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto X-Style Speciale Premium

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05

The Kennedy Wedding Keeping Up With the Kardashians E! News Hollywood Cycle Stewarts & Hamiltons I Am Cait E! News I Am Cait Stewarts & Hamiltons Rich Kids of Beverly Hills E! News

ÇENTRU LABURISTA ÓAD-DINGLI OFFERTI GÓALL-KIRI TAL-BAR Il-Kumitat taç-Çentru Laburista ta’ Óad-Dingli jixtieq javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-bar tal-istess lokal bejn il-Óadd 20 ta’ Settembru 2015 u t-Tnejn 4 ta’ Ottubru 2015. L-applikazzjonijiet jistg˙u jin©abru mill-kaΩin tal-Partit Laburista mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn il-5.00pm u s-7.00pm. L-offerti, flimkien ma’ kopja riçenti tal-kondotta tal-pulizija (tal-applikant), g˙andom jimtlew kif indikat, u jintefg˙u ssi©illati fil-kaxxa tal-kwotazzjonijiet fl-istess kaΩin sa mhux aktar tard mit-Tnejn 4 ta’ Ottubru 2015 fis-7.00pm. Il-Kumitat iΩomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar wa˙da vanta©©juΩa.

28 04|10|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

KÓ ÇINEMA

Carmel Bonnici

THE TRANSpORTER REfUELLED

EÛILERANTI

THRILLER INÌENJUÛ BI STIL ATTRAENTI U SEXY Atturi Ewlenin: Ed Skrein, Ray Stevenson, Loan Chabanol, Gabriella Wright, Tatiana Pajkovic, Wenxia Yu, Yuri Kolokolnakov Direttur: Camille Delamarre Distributur: Icon Films Ma˙ru© minn KRS Releasing It-timbru ta’ Luc Besson, hawn produttur u kitteb, hu evidenti ˙afna f’ The Transporter Refuelled , thriller im˙arrek sew u tassew divertenti. Infatti, il-karattru tat-titlu kien ma˙luq minn Besson stess u Robert Mark Kamen, fejn di©à interpretah tliet darbiet Jason Statham, attur abbinat ma’ azzjoni inkredibbli. Wasal iΩ-Ωmien li fix-xena jid˙ol karattru ©did, aktar Ωag˙Ωug˙, li jappella aktar lissess femminil u b’abbiltà assoluta fl-impieg tieg˙u. Fil-qalba tal-kriminalità tar-Riviera FrançiΩa, l-isem ta’ Frank Martin (Skrein) inissel rispett u dinjità. Dan il-bniedem liebes pulit, ta’ ftit kliem, li qatt ma j©orr arma fuqu, u hu l-aqwa sewwieq tal-karozzi tad-distrett. Jekk jiftiehem fuq ilprezz i©orr lil min hemm bΩonn, xi jkun hemm bΩonn, basta ˙add ma jistaqsih l-ebda mistoqsija, l-ebda isem u m’hemmx ti©bid fuq issomma.

Óin: 96 min. Çert. 15 Dan kollu jtir mar-ri˙ meta Anna (Chabanol), tfajla sexy u sabi˙a dda˙˙lu f’serqa in©enjuΩa ta’ bank. B’kapaçità fis-sewqan ta’ barra minn hawn, hu jag˙mel ˙arbiet o˙ra ma’ Anna u s˙abha waqt li dejjem jirnexxilu jiΩgiçça lillpulizija b’sewqan impekkabbli ta’ ˙effa fit-triqat, anke dawk dojoq ta’ Monaco, bl-Audi tieg˙u. Anna u t-tfajliet s˙abha, kollha lebsin parrokki bjondi waqt ir-reati, kienu ˙atfu lil Frank Sr (Stevenson), missier Frank, biex hu jwettaq dawn il-˙arbiet ta’ malajr. Fl-a˙˙ar ikun implikat fi pjan biex jeliminaw lil Yuri (Kolokolnikov), ilkriminal Russu li ˙mistax-il sena qabel kien sforza lil Anna, kontra qalbha, fil-vizzji. The Transporter Refuelled jiΩvol©i b’manjiera tassew li tappella, fih set-pieces ta’ kumbattimenti bl-idejn impressjonanti, g˙andu stil lussuΩ, però jbatti fl-isparaturi tal-final. Il-qofol ta’ dan ix-

TRAINWRECK

xog˙ol huwa l-vja©©i ta’ sewqan esa©erat bil-karozza ta’ Frank u l-mod ta’ skantament kif joperaha (b˙al Ryan

O’Neal fi Driver (1978)) f’sitwazzjonijiet diffiçli. Kollox ma’ kollox, dan hu thriller li jΩommlok l-interess ˙aj. IMÓARREK

IL-MARA LI SIKWIT TBIDDEL IR-RELAZZJONIJIET Atturi Ewlenin, Amy Schumer, Bill Hader, Brie Larson, Vanessa Bayer, John Cena, Colin Quinn, Tilda Swinton Direttur, Judd Apatow. Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Judd Apatow kiseb il-fama b˙ala direttur ta’ films spinti fejn b’onestà ©enwina, kif ukoll b’vena komika, wera l-˙ajja kkumplikata tal-lum u l-esperjenza umana kultant imqallba. Fil-˙ames film tieg˙u, Trainwreck li g˙andu bidu tipikament b˙ax-xog˙lijiet ta’ qabel, l-andament jaqleb, wara n-nofs, lejn livell uman aktar rispettabbli. Forsi l-kataklist ta’ dan hija Amy Schumer, rinomata bil-kbir fuq it-televiΩjoni Amerikana fejn hawn, barra li ta˙dem il-parti prinçipali fid-debutt tag˙ha fiççinema, hi wkoll il-kittieba ta’ din il-produzzjoni. Amy (Schumer), hija mara li qed tg˙ix ˙ajjitha bla ebda apolo©ija, anke meta din hemm bΩonnha. Sa minn çkunitha, missierha (Quinn) kien dejjem i˙ambqilha biex ma tqattax ˙ajjitha ma’ ra©el wie˙ed. Tlieta u g˙oxrin

Óin: 125 min. Çert. 15 sena wara, issa xebba fuq tag˙ha, Amy tadotta din is-sistema: tg˙ix ˙ajja ming˙ajr raΩan fejn taqbad ma’ ra©el wara lie˙or. B˙ala kittieba f’magaΩin tlesti artiklu dwar Aaron Connors (Hader), tabib rinomat tal-isports u bniedem tassew ba˙bu˙. Hu, min-na˙a tieg˙u, jidher li ˙a grazzja mag˙ha waqt li hi qed tirrifletti jekk g˙andhiex tbiddel ˙ajjitha li tassew waqg˙et f’rutina monotona. EΩempju çar ta’ dan hemm o˙tha Ω-Ωg˙ira, Kim (Larson) li hi miΩΩew©a u kuntenta bit-tfal. Amy Schumer, minkejja preΩenza mhux aggressiva, kultant vulnerabbli wkoll, xorta wa˙da tiddomina u ti©bed lejha s-simpatiji tal-pubbliku. Bilfors li wie˙ed g˙andu jinnota lil Tilda Swinton b˙ala Diana, l-editriçi furjuΩa tal-magaΩin, kollha arja u awtorità.

ÇINEMA KÓ

04|10|2015 29

kullhadd.com

THE MARTIAN (3D)

KREDIBBLI

IN-NAWFRAÌJU TA’ ASTRONAWTA FUQ IL-PJANETA L-ÓAMRA

Atturi Ewlenin: Matt Damon, Jessica Chastain, Kristen Wiig, Jeff Daniels, Michael Pena, Kare Mara, Sean Bean, Chiwetel Ejiofor Direttur: Ridley Scott Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing Xog˙lijiet çinematografici talfantaxjenza dwar avvenimenti fuq il-pjaneta Mars, fil-passat ˙ar©u bil-gΩuΩ. Il-ma©©oranza kbira tag˙hom urew il-perikli li jinsabu fuq din l-art misterjuΩa u deΩolata, b˙al esseri koroh, mostri, aljeni, dwal li joqtlu u anke l-kapaçità li jisirqu l-identità ta’ dak li

Óin: 141 min. Çert. PG jkun. Fost dawn il-produzzjonijiet aktarx medjokri u ta’ bagits Ωg˙ar insibu wie˙ed ta’ klassi g˙alih. Dan hu Robinson Crusoe On Mars (1964), dwar astronawta tturufnata fuq il-pjaneta l˙amra. Waqt li kont qed nara l-film ©did ta’ Ridley Scott The Martian , addattat

minn fuq il-ktieb best seller ta’ Andy Weir, il-˙sieb tieg˙i mar mill-ewwel fuq ix-xog˙ol tal-1964. FiΩ-Ωew© films, l-iΩolament palpabbli f’terran stramb jolqtok bil-kbir. Naturalment, The Martian, li hu bit-3D digitali, hu film aktar elaborat u epiku fliskop tieg˙u. Waqt missjoni ta’ tkixxif fuq Mars, l-astronawta Mark Watney (Damon) ikun ma˙sub li miet waqt maltempata qalila u jit˙alla hemm minn s˙abu wara evakwazzjoni ta’ malajr. Meta jistenba˙, imwe©©a’, is-sitwazzjoni allarmanti li jinsab

fiha mill-ewwel tolqtu. Biex jibqa’ ˙aj bi provvisti limitati jrid juΩa l-intelli©enza tieg˙u biex ikollu xi jsostnih u jsib mezz kif jibg˙at xi messa©© lejn id-dinja biex juri linNASA l-kundizzjoni li jinsab fiha. Grupp ta’ xjentisti jag˙mlu minn kollox biex i©ibu lura lil dan l-ewwel abitant ta’ Mars. S˙abu l-astronawti, millbanda l-o˙ra, se jippruvaw missjoni riskjuΩa u perikoluΩa ta’ salvata©©. G˙alkemm ˙erqan ˙afna biex jin˙eles, Mark jaf li dan jista’ jse˙˙ biss fi ftit snin o˙ra g˙ax

imbieg˙ed b’miljuni ta’ mili. The Martian hu film differenti, superjuri bil-bosta millo˙rajn dwar fantaxjenza realistika. B’kuntatt spiss manNASA u s˙abu l-astronawti, biex iwarrab minn quddiemu l-iΩolazzjoni u d-disperazzjoni li jinsab fihom, Mark juΩa lingwa©© umoristiku biex jinsa u anke ma jitlifx it-tama. Dan ix-xog˙ol fih xi affarijiet simili mal-kapulavur riçenti Gravity, u l-ind˙il ta’ g˙ajnuna miç-ÇiniΩi jfakkar f’Marooned (1969), dwar koperazzjoni internazzjonali ta’ fejda.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-23.09.2015 u s-27.09.2015

The Maze Runner: Scorch Trials Everest No Escape Vacation Pixels

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min hu t-transporter il-©did? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: S. J. BRINKWORTH, Kaxxa Postali 28, il-Mosta, MST 1000.

30 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

ÓAÛ-ÛABBAR. Garaxx g˙allkiri f’ÓaΩ-Ûabbar (San Pietru area ) Garaxx kbir livell tattriq. Aktar minn 17-il metru fond u aktar minn 6 metri wisa’. G˙oli 13-il filata. Elettriku installat. Jista’ jintuΩa b˙ala ma˙Ωen ukoll. €300 fixxahar. Çemplu 7995 5308.

ÓAL GÓAXAQ Appartamenti/ penthouses ©odda u lesti, fihom 135 metru kwadru bi 3 kmamar tas-sodda kbar, l-ewwel u ttieni sular fi blokk ta’ 4 biss, fi n˙awi çentrali. Fihom entratura, kçina/dining/living open-plan li jag˙tu g˙al terazzin kbir fuq wara, 3 kmamar tas-sodda double, kamra tal-banju, bil-bibien ta’ ©ewwa u terazzin kbir fuq wara. Partijiet komuni lesti bil-lift. Garaxx lock-up ( optional ). Trid tarahom. G˙all-bejg˙ direttament ming˙and is-sid. Çempel 9945 3715.

ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

SERVIZZI

G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll

Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261.

fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. Ittiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI Xorok, madum l-antik, travi tal-˙adid u xi g˙amara. Çempel 9945 3715 G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTAURANT, LABOUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil- weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-K AROZZI: Inbig˙u

kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutchParts ©enwini. es, eçç. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com

TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. Ittalba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja, bla ma tissemma x’kienet. VAKA NZA: ST Hotels, ilGΩira, je˙tie©u sewwieqa ta’ taxi u vannijiet bi klassifikazzjoni B u D1 fuq baΩi fulltime. Applikant irid ikollu ttag ta’ Transport Malta. Ibag˙tu s-CV fl-indirizz elett r o n i k u hr@bayviewmalta.com VAKA NZA: ST Hotels, ilGΩira, je˙tie©u room attendants fuq baΩi full-time u part-time. Ibag˙tu s-CV fl-indirizz elettroniku hr@bayviewmalta.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

04|10|2015 31

kullhadd.com

avviÛiÌENERaLi RuΩarju Mqaddes quddiem il-Monument talMadonna tal-Ìilju Fl-okkaΩjoni tax-xahar iddedikat lir-RuΩarju Mqaddes, ilKumissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba qieg˙da torganizza t-talba tar-RuΩarju quddiem il-Monument tal-Madonna tal-Ìilju li jinsab fil©nien fil- bypass tal-Imqabba, kuljum tul ix-xahar ta’ Ottubru fis-7.00pm. Id-devoti kollha tal-Madonna huma m˙e©©in biex jattendu. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Il-Festa tal-Madonna tar-RuΩarju fil-Gudja Illum il-Óadd 4 ta’ Ottubru huwa jum il-festa tal-Madonna tar-RuΩarju fil-Gudja. Iç-çelebrazzjonijiet bdew nhar itTlieta li g˙adda bil-˙ru© tal-vara min-niçça, wara li s-Sibt 26 ta’ Settembru l-Gudjani RuΩarjanti laqg˙u l-vara lura fil-knisja wara r-restawr li sarilha. Intant, illum fil-11.00am, il-Banda La Stella tibda març grandjuΩ fost il-briju tal-partitarji RiΩurjanti. Fit-7.45pm ilBanda San Gejtanu, ta˙t id-direzzjoni tas-surmast tag˙ha l-Mro. Raymond Sciberras, tag˙ti bidu g˙all-programm fuq il-plançier. Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni, il-Banda tilqa’ lir-Re©ina tar-RuΩarju b’innijiet u wara tkompli l-programm. Fid-9.00pm, waqt id-d˙ul tal-purçissjoni, l-istess banda ssellem lill-Madonna bl-innijiet popolari. Fid9.30pm il-Banda San Gejtanu tkompli març minn Triq ilKbira sa quddiem il-kaΩin fejn jing˙alqu l-festi g˙al din is-sena. L-g˙aqda tan-nar issellem bi ˙ruq ta’ murtali fisservizzi litur©içi. AvviΩi mill-Imsida Illum il-Óadd 4 ta’ Ottubru ser ti©i ççelebrata l-festa talMadonna tar-RuΩarju fil-parroçça tal-Imsida. Fl-4.30pm jing˙adu ˙mistax-il posta RuΩarju fil-knisja parrokkjali; fis-6.00pm ikun hemm il-quddiesa, u wara tibda l-purçissjoni bil-vara devota u artistika tal-Madonna. Wara lpurçissjoni ting˙ata l-Barka Sagramentali. Nhar il-Óamis 8 ta’ Ottubru ser issir quddiesa u coffee morning fiç-Çentru Familja Mqaddsa fid-9.15am. Il-qlig˙ imur kollu g˙all-parroçça San ÌuΩepp fl-Imsida. Nhar it-Tlieta 13 ta’ Ottubru ti©i ççelebrata l-festa talMadonna ta’ Fatima fil-parroçça tal-Imsida fil-kappella tas-Sorijiet Fran©iskani, Triq il-Óriereb. Fil-5.00pm jing˙ad l-G˙asar. Fil-5.30pm tibda l-purçissjoni g˙allknisja parrokkjali fejn issir quddiesa fis-6.30pm.

AVVIZ KLASSIFIKAT KULLHAdd 5 GIMGHAT € MAL-GAZZETTA

GHAL

JISWA BISS

Ibag˙tilna l-kupun (pa©na 30) bl-avviΩ li tixtieq flimkien maç-çekk indirizzat lil Sound Vision Print fuq l-indirizz:

L-ewwel film mitkellem Biex jitfakkar it-88 anniversarju mill-wiri tal-ewwel film mitkellem, The Jazz Singer li ntwera nhar is-6 ta’ Ottubru 1927 fi New York, is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson ser ittella’ wirja dwar dan il-film bejn il-Óamis l-1 u t-Tnejn 12 ta’ Ottubru fl-entratura tal-kumpless taç-çinema u ˙wienet (Galleria), Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura. Il-wirja, li tikkonsisti f’diversi ritratti u taghrif interessanti, tkun miftu˙a l-©urnata kollha u d-d˙ul hu bla ˙las. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil vinwilljolsonmalta@gmail.com

Premiere tal-oratorju Canticum Vitae (Song of Life) fl-okkaΩjoni tal-50 sena mit-twaqqif tad-Dar talProvidenza B˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet li jfakkru l-50 sena mittwaqqif tad-Dar tal-Providenza se ji©i ppreΩentat oratorju ©did bl-isem Canticum Vitae (Song of Life). Dan l-oratorju nkiteb minn Mons. Lawrence Gatt, eks-Direttur tad-Dar tal-Providenza, b’muΩika tal-Mro Hermann Farrugia Frantz. Canticum Vitae se jkun esegwit mill-Orkestra Filarmonika ta’ Malta u se jsir f’Dar il-Mediterran g˙allKonferenzi nhar l-Erbg˙a 7 ta’ Ottubru, fis-7.30pm.

AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717. L-avviΩi jidhru b’xejn fis-sit kullhadd.com G˙al aktar informazzjoni çemplu 2090 1520 jew ibag˙tu email lil sales@kullhadd.com

150 borΩa demm g˙all-150 sena banda Din is-sena s-Soçjetà KaΩin Santa Liena Banda Duke of Connaught’s Own ta’ Birkirkara qieg˙da tfakkar il-150 anniversarju mit-twaqqif tag˙ha. Wa˙da mill-attivitajiet li s-soçjetà tag˙na qieg˙da torganizza hija l-inizjattiva ‘150 BorΩa Demm g˙all-150 Sena Banda’, li tinvolvi tliet sessjonijiet ta’ g˙oti tad-demm blg˙ajnuna tal-Malta National Blood Transfusion Service. Ittielet u l-a˙˙ar sessjoni ta’ demm se ssir nhar il-Óadd 11 ta’ Ottubru bejn it-8.30am u s-1.00pm fil-kaΩin tas-Soçjetà fi Triq il-Wied, Birkirkara. In-nies huma m˙e©©in biex ji©u u jag˙tu d-demm b˙ala att nobbli biex ji©u salvati aktar ˙ajjiet.

Segwina fuq Facebook www.facebook.com/kullhadd

32 04|10|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

SITWAZZJONI ÌENERALI: Arja dg˙ajfa ta’ pressjoni baxxa fuq iç-çentru tal-Mediterran se tippersisti L-OGÓLA TEMPERATURA: 26°C L-INQAS TEMPERATURA: 20°C INDIÇI UV: 6

28°C

30°C

22°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

T E M P: F t i t i m s a ˙ ˙ a b l i j s i r p j u t t o s t imsa˙˙ab b’waqtiet xemxin, li jista’ jsir imsa˙˙ab bil-possibbiltà ta’ xi ˙albiet tax-xita filg˙odu VIÛIBBILTÀ: Tajba minbarra f’xi ˙albiet tax-xita RIÓ: Óafif l-aktar mil-Lvant g˙ax-Xlokk li jsir ˙afif u varjabbli BAÓAR: Óafif g˙al moderat li jsir ˙afif

29°C

26°C

IMBATT: Baxx mix-Xlokk il-Lvant

20°C

21°

19°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 25°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara Remedies Chemists, Marina Court, 49A, Triq Abate Rigord, Ta’ Xbiex St Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibra©© The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ó’Attard St Joseph Pharmacy, 1, Triq iz-Zakkak, il-Mosta Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1, Triq l-Im˙ar, il-Qawra Sta Lucia Pharmacy, 1, Misra˙ Dorell, Santa Luçija Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, il-Fgura Polymer, Triq ix-Xg˙ajra, ÓaΩ-Ûabbar St Catherine Pharmacy, Plot 3, Triq il-Qadi, iΩ-Ûejtun Kirkop Pharmacy, 9, Triq il-Parroçça, Óal Kirkop Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran©isk Farrugia, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat, Malta

It-Teatru Rjal, dehra mill-ajru qabel ma ©ie mwaqqa’ fit-Tieni Gwerra Dinjija

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

05.10.1962 Tin˙are© l-ewwel single tal-grupp IngliΩ The Beatles bl-isem Love Me Do, b’PS I Love You fuq il-B side

G˙awdex Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuççini, ir-Rabat, G˙awdex Pisani Pharmacy, Bini Ìdid, Triq Sannat, Ta’ Sannat, G˙awdex

Numri reBBieÓa LOTTU

32 17 40 49 70 05 14 15

SUPER 5

15 13 05 20 23

GRAND LOTTERY

00 08

08 05 02 09 06

06.10.2007 Jason Lewis jag˙mel l-ewwel vja©© globali permezz ta’ opra tal-ba˙ar human powered

KoMpETIzzJonI KTIEB KÓ

04|10|2015 33

kullhadd.com

KoMpETIzzJonI KTIEB STEJJER GÓAT-TFAL

IL-KEWKBA DEHBIJA F’din il-©abra ta’ stejjer l-awtriçi Liliana Risiott to˙loq dinja ta’ imma©inazzjoni g˙al tfal imfarfra. Dawn il-˙dax-il storja, li b’xi mod jew ie˙or kwaΩi kollha jduru mat-tema tal-Milied, jitilqu minn dik tal-Kewkba Dehbija, li g˙aliha hija msemmija din il-©abra. F’din l-istorja ˙elwa naraw linterazzjoni bejn id-dinja, ix-xemx, il-qamar u l-kwiekeb. Naraw kif, minkejja li kull wie˙ed minn dawn g˙andu rwol differenti, kollha jir-

rispettaw lil xulxin u ja˙dmu flimkien. Finalment naraw il-kewkba dehbija, li to˙ro© mill-mo˙ba u tispiçça protagonista f’avveniment importanti ˙afna li baqa’ jissemma g˙al iktar minn elfejn sena sal-lum il-©urnata. Fit-tieni storja nibqg˙u fl-ajru, iΩda din id-darba naraw dinamika totalment differenti. Minflok malpjaneti, it-tfal jiltaqg˙u mal-an©li li jg˙ixu fis-sema, speçifikament

mal-kerubin imqarqaç. Stejjer o˙ra bit-tema tal-Milied huma dwar Santa Klaws, wa˙da dwar l-ewwel ©ugarell tieg˙u, u o˙ra dwar meta dan il-karattru ma˙bub mit-tfal kollha nsteraq mill-mostri! Fuq l-istess tema naraw ukoll ilMilied mal-familja Copperstone fejn, f’lejlet din il-festa tant mistennija, Johnny jara xena stramba g˙all-a˙˙ar. Tg˙id ˙olma jew realtà?

Stejjer o˙ra jlaqqg˙una ma’ diversi annimali. Minn ta˙t il-ba˙ar niltaqg˙u ma’ Wachiwi, li hija lprotagonista ewlenija f’ L-Awwista Affaxxinanti. Imbag˙ad immorru f’dar partikolari, fejn naraw ir-relazzjoni bejn il-qattus qalbnieni Tinu u sidtu, u kif dan isalvalha ˙ajjitha. Finalment immorru f’razzett fejn niltaqg˙u ma serduk il-©miel tieg˙u, iΩda li g˙andu difett li jinstema’ biss meta jifta˙ ˙alqu.

SILTA MILL-KTIEB Qatt ˙arist lejn is-sema u t˙assibt? Min jaf x’kobor hemm! Min jaf fejn jibda u fejn jispiçça! Min jaf x’hemm! Li hu Ωgur hu li fis-sema, xi mkien, hemm ix-xemx, hemm ilqamar u hemm il-kwiekeb. Óafna minnhom narawhom mill-art, speçjalment neta t-temp ikun bnazzi. Hemm pjaneti o˙ra. U˙ud minnhom ma narawhomx, iΩda nafu bihom, tant li anke isem tajniehom. O˙rajn g˙adna lanqas biss ˙lomna bihom. Min jaf? Forsi g˙ad xi darba niskopruhom. Matul il-©urnata, kulur is-sema narawh ik˙al, kultant bi s˙ab abjad b˙al blalen tat-tajjar mifruxa fih biex inΩejnuh. Ix-xemx iddawwal, tisre©, isa˙˙an u anke ta˙raq. Fix-xitwa kulur is-sema jinbidel, jiççajpar u jkun griΩ. Kultant, iΩda, ix-xemx, meta tkun ˙anina, titfa’ r-ra©©i tag˙ha bejn is-s˙ab biex iddawwal biΩΩejjed ming˙ajr ma tg˙ammex jew ta˙raq iΩΩejjed. Billejl lewn is-sema jinbidel. Lik˙al jiswied u l-art tiddallam, iΩda mhux g˙alkollox. Meta x-xemx tkun g˙amlet tag˙ha u tg˙ib u tnin, jo˙ro© il-qamar b’dawl minn lewn il-fidda u jkun hu li jwennisna tul issig˙at twal tal-lejl. Óafna drabi ma jkunx wa˙du. Il-kwiekeb u l-istilel jibdew jitfaççaw minn kullimkien, iΩommulu kumpanija. Drabi minnhom kemm kemm inemnmu u drabi o˙ra jibbrillaw. G˙alkemm iddawl tag˙hom f’daqqa jixg˙el lissema ma jisboqx lid-dawl tax-xemx, li kultant timpika u tinkihom, g˙ax, skont hi, il-qamar u l-istilel jiddu

g˙ax tkun hi li tislifhom id-dawl birra©©i tag˙ha, avolja tkun g˙ebet meta tinΩel biex tmur torqod. L-istilel u l-kwiekeb huma ta’ kull daqs, iΩda ma jikbrux b˙an-nies tad-dinja. U˙ud jitwieldu Ωg˙ar u jikbru biΩ-Ωmien waqt li o˙rajn jitwieldu kbar u maΩ-Ωmien ifarfru minn fuqhom biΩΩejjed tlellix biex b’hekk jitwieldu stilel u kwiekeb o˙ra. Lix-xemx jirrispettawha g˙ax iΩΩommhom s˙an matul il-jum, iΩda x-xemx hi ftit duttura u malajr tie˙u fastidju. G˙alhekk li ˙afna millistilel u l-kwiekeb jibqg˙u lura minnha. Meta t-temp ikun bnazzi, ˙allu g˙ax-xemx li tifrex ir-ra©©i sa kull rokna li til˙aq. Titkessa˙, titkabbar bid-dawl u s-s˙ana li titfa’ g˙ax taf li b˙alha m’hawnx. Meta mill-banda l-o˙ra jibda jonfo˙ ir-ri˙, ix-xemx tista˙ba xi ftit. Is-s˙ab jinfirex u jikber. Kuluru jik˙al imbag˙ad jiswied, jibda ja˙bat flimkien u jing˙aqad. Fil-fixkla jibdew ja˙btu ma’ xulxin u jag˙mlu ˙sejjes kbar. Mat-tisbit tassajjetti jo˙ro© il-beraq jag˙mel tieg˙u u s-s˙ab jinfaqa’ jibki u ddmug˙ tieg˙u jinΩel f’xita bi qtar o˙xon li jxarrab kullimkien, ixxemx tie˙u g˙aliha u tibqa’ tista˙ba xi mkien. Ma ddumx wisq misto˙bija. Tkun qed tistenna biex ter©a’ tie˙u postha. Kif tara lil ku˙add aljenat, il-beraq iparpar, is-sajjetti jisktu u ss˙ab jin˙all mill-kobba u jer©a’ jie˙u l-forma tat-tajjar abjad u jinfirex madwarha, hi ter©a’ titfaçça u tixxuttalu d-dmug˙.

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IL-KEWKBA DEHBIJA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 11 ta’ Ottubru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb KUNTATT FATALI hija:

SACHA GAUCI, 60, Taramera, Triq il-Poeta, il-Mosta, MST 3821.

34 04|10|2015

kullhadd.com

kÓ LoGÓoB

B’4 numri 0090 0534 0633 0807 0897 1175 1538 1642 1879 1905

1992 2141 2185 2219 2654 3081 4155 4197 4277 4516 4741 4898 4972 4993 5103 5231 5325 5967 6895 7219 7371 7510 7742 8081 8222 8630 9602 9923

08172 09427 11090 15164 17008 18439 18870 19478 28472 37295 42532 42813 48451

49731 56285 57178 64991 72078 78319 93124 98072

B’6 numri

126211 246882 899430

Bi 8 numri 17190873 58630254 85300938 89677763

017869

IR-RIÛULTAT TAL-LoGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 06393

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem : Indirizz :

kompeTIzzjonI CenTRo CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem: ...................................................................................................................................................................

Indirizz: .............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ Nru tal-karta tal-identità: ............................................. Nru tat-telefown: ........................................................

lOGÓOB kÓ

04|10|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4.

Iddispjaçieh? (5) Jista’ jkun ta’ barra (4) Ara 5 Meta t-tide tid˙ol lura bl-IngliΩ (3) JintuΩa ˙afna fl-isptarijiet (6) Carob trees bl-IngliΩ (6) Ilma˙ (3) Barxa (5) Ara 18 L-ombra li nag˙mel b’persunti! (5) In˙all (3) Tim qawwi tal-futbol minn Madrid (4) Jix˙et (5)

7. 9. 10. 12. 16. 18,19. 19. 20. 21. 23. 24.

2,6. 3. 5,7M. 6. 8. 11,17. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Kompli l-qawl: A˙jar tag˙ti ...... twieg˙ed (6) Akkwista (6) Tapit IngliΩ (3) Tin˙adem lg˙amara bih (5) Ara 2 B˙al dawk ta’ 23 mimduda (9) Sinjal (5) Biçça flus antika ta’ valur Ωg˙ir (5) Reuben Grioli Ellul (1,1,1) RuΩar il-kittieb (6) Indellku l-˙obΩ biha (6) Ara 11 Dawwar denbu (3) Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

24. InΩul

1. Gwida, 4. Mart, 7. Ra, 9,16. Inçira, 10. Ammont, 12. Ma˙ruq, 18,17W. Birra, 19. Ava, 20. PikuΩ, 21. RAE, 23. Órit,

Weqfin: 1. Griegi, 2,3. Iççara, 5,12W. Aroma, 6,11. Titma’, 8. Amerikani, 13,22. Óbiebi, 14. QaΩquΩ, 15. Barmil, 21. Ri˙

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: il-karattri li dawn l-atturi g˙andhom fis-serje Empire ma tantx ja˙mlu lil xulxin, g˙alkemm jista’ jag˙ti l-kaΩ li jibdew jin©iebu wkoll.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Tyra Banks

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: BRIAN GALEA, 350, Triq San Tumas, Óal Tarxien, TXN 1606. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Naomi Campell

36 04|10|2015

KÓ SPORTS

kullhadd.com

PREMIER LEAGUE MALTI TARXIEN R. VALLETTA

1 3

NAXXAR PEMBROKE A.

1 5

FLORIANA SLIEMA

3 0

BALZAN QORMI

1 0

Jeanpierre Mifsud Triganza (V), Brandon Muscat (T) u Triston Caruana (T)

Tarxien u Valletta ltaqg˙u f’konfront illi wassal g˙al reb˙a komda g˙all-Beltin li po©©iethom viçin il-quççata tal-klassifika filwaqt li ˙alliet lir-Rainbows ftit ’il bog˙od miΩ-Ωona tar-relegazzjoni. Il-Beltin damu biss tliet minuti biex marru fil-vanta©© meta Llywelyn Cremona ta pass tajjeb lejn Nafti illi dar tajjeb mad-difiΩa ta’ Tarxien u ta xutt mill-viçin li g˙eleb lill-gowler ta’ Tarxien Andrea Cassar. Fit-13-il minuta Valletta rduppjaw l-iskor meta d-difensur ta’ Tarxien Giglio De Oliveira tefa’ fix-xibka tieg˙u stess wara li interçetta pass ta’ Roderick Briffa. Tmien minuti wara, ir-Rainbows naqqsu l-iΩvanta©© tag˙hom meta Luke Montebello tefa’ l-ballun fir-rokna tax-xibka b’daqqa ta’ ras wara korner ta’ Oliveira Santos. Ftit wara n-nofs sieg˙a log˙ob Tarxien resqu viçin li jiksbu d-draw meta Luke Montebello qassam lejn Tristan Caruana li wa˙du quddiem Bonello ra l-ballun ji©i parzjalment salvat. L-azzjoni ma ntemmitx hemmhekk g˙ax il-ballun spiçça g˙and Oliveira Santos, illi però ra x-xutt tieg˙u ji©i interçettat minn Calistus bid-difiza Beltija tbieg˙ed il-periklu. Wara bidu tat-tieni taqsima kemxejn kwiet, il-Beltin kellhom opportunità tajba fit-62 minuta permezz ta’ azzjoni personali ta’ Llwelyn Cremona li tefa’ l-ballun lejn in-nofs fejn da˙al tajjeb Federico Falcone li ra x-xutt tieg˙u jg˙addi ftit g˙oli. Tarxien g˙amlu attentat biex i©ibu d-draw erba’ minuti wara meta Luke Montebello qassam lejn is-sostitut Brandon Muscat li pprova jiskurja minn qag˙da angolata, imma Henry Bonello salva ming˙ajr diffikultà. Wara din l-azzjoni, il-Beltin ˙adu kontroll tal-partita u eventwalment kabbru l-vanta©© tag˙hom permezz ta’ xutt minn barra l-kaxxa ta’ Jean Pierre Mifsud Triganza li tefa’ l-ballun wara l-gowler ta’ Tarxien Andrea Cassar.

Referee: Clayton Pisani NAXXAR JIBQGÓU B’IDEJHOM VOJTA

Juan Gill Cruz (V) Luke Montebello(T)

Pembroke u Naxxar kienu qeg˙din ifittxu punti prezzjuΩi biex jitbieg˙du miΩ-Ωona tar-relegazzjoni, mira li ntla˙qet minn dawn talewwel illi issa g˙andhom g˙axar punti minn seba’ partiti. Fit-12-il minuti, freekick qasir ta’ Barbetti wassal il-ballun g˙and Austin Martz, bix-xutt ta’ dan ji©i salvat parzjalment minn Luke Pecorella u l-ballun jispiçça f’saqajn Ariel Laudisi li ta xutt li g˙addi ftit g˙oli. Çans ie˙or g˙al Pembroke n˙oloq fil-21 minuta permezz ta’ azzjoni personali ta’ Leighton Grech li ta xutt fil-baxx li g˙adda tul il-lasta u baqa’ sejjer barra. Minkejja din il-pressjoni, kienu l-Lions li marru fil-vanta©© meta pass ta’ Sead Hadzibulic wasal g˙and Ricardo Cardozo li rnexxielu jikkonkludi fix-xibka b’xutt fil-baxx. Pembroke però baqg˙u kkonçentrati u fit-43 minuta ©abu d-draw meta cross ta’ Gustavo Villalobos ta opportunità tajba lil Kyle O’Brien illi kkonkluda fix-xibka b’xutt minn Ωew© passi bog˙od. Fit-tieni taqsima, Pembroke ma damux wisq biex marru fil-vanta©© grazzi g˙al gowl ta’ Leighton Grech fit-48 minuta illi kkonkluda fixxibka wara li xutt ta’ Austin Martz ©ie salvat parzjalment minn Pecorella. L-Athleta g˙al ftit ma g˙amluhomx tlieta sitt minuti wara b’xutt ta’ Ariel Laudisi li deher destinat g˙ax-xibka, iΩda l-ballun ©ie maqlug˙ minn fuq il-linja minn Angus Buhagiar. Madankollu, l-istennija tal-Athleta damet biss sas-67 minuta meta Angus Buhagiar waqqa’ lil Leighton Grech fil-kaxxa, fowl li wassal g˙at-tkeççija tal-plejer Naxxari u l-g˙otja ta’ penalty lil Pembroke illi Villalobos ma falliex. Villalobos g˙amilhom erbg˙a ftit minuti wara meta skurja minkejja li kien issikkat mid-difensuri ta’ Naxxar. Fit-83 minuta, Lyden Micallef g˙eleb lil Luke Pecorella biex skurja l-˙ames u l-a˙˙ar gowl g˙al Pembroke. Referee: Alan Mario Sant

Gustavo Carbajal (P) Andrews Scicluna (N)

KLASSIFIKA

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

Ritratt: STEPHEN GATT

REBÓA KOMDA GÓALL-BELTIN

Balzan Valletta Hibernians Floriana Birkirkara Mosta Pembroke Athleta Sliema Wanderers Tarxien Rainbows Qormi Naxxar Lions St. Andrews

+/-

Pti

5 5 4 4 3 3 3 3 2 1 0 0

2 0 2 1 2 1 1 1 3 1 0 0

0 2 0 2 1 2 3 3 2 5 7 6

13 12 10 13 14 9 14 4 11 5 3 5

3 5 4 7 7 7 16 7 7 9 24 17

+10 +7 +6 +6 +7 +2 -2 -3 +4 -4 -21 -12

17 15 14 13 11 10 10 10 9 4 0 0

LOGÓOB GÓAL-LUM Stadium Nazzjonali Ta’ Qali Birkirkara Hibernians

Luca Lodetti (N) Austin Martz (P)

L 7 7 6 7 6 6 7 7 7 7 7 6

v v

St. Andrews Mosta

15.00 17.00

sPORTs KÓ

04|10|2015 37

kullhadd.com

L-ewweL Fun Race TaL-IsTaÌun

Nhar il-Óadd 27 ta’ Settembru 2015, il-Gozo Motorcross Association bdiet l-avvenimenti tag˙ha permezz ta’ fun race li saret fit-trekk ta’ X˙ajma, fis-1 ta’ wara nofsinhar. Wara xog˙ol estensiv madwar l-in˙awi tat-trekk, ir-rotot u r-rampi ©ew mibdula u t-trekk issa ˙adet dehra differenti minn kif kienet qabel. Naturalment ix-xog˙ol ma jiqafx hawn. Il-Kumitat ˙abbar li g˙ad fadal xi xog˙ol ie˙or xi jsir biex it-trekk tkun ta’ livell g˙oli ˙alli jgawdu kemm is-sewwieqa kif ukoll id-dilettanti kollha li ji©u biex isegwu dan l-isport. Numru sabi˙ ta’ 18-il sewwieq pparteçipaw f’dan l-avveniment fejn folla mdaqqsa segwiet tlielaq interessanti u eçitanti bejn sewwieqa t’esperjenza u o˙rajn ©odda. Din il-fun race ©iet imqassma fi tliet kategoriji A , B u Ç. F’kategorija A Mario Cauch ©ie klassifikat fl-ewwel post segwit minn John Attard fit-tieni u Adam Sultana fit-tielet post. F’kategorija B, Charles Borg da˙al l-ewwel, segwit minn

Matthew Mercieca u Nataniel Camilleri. Jorn Stellini akkwista is-sittin punt tal©urnata fi Klassi Ç, filwaqt li Kurt Fenech u Matthew Spiteri kklassifikaw fit-tieni u t-tielet post rispettivament. Fit-tmiem tal-Fun Race, ir-rebbie˙a ©ew mog˙tija trofew kull wie˙ed. Il-Gozo Motocross Association se torganizza l-Kampjonat 2015/16 li ser jikkonsisti fi tmien tlielaq li se jibdew nhar il-Óadd 18 ta’ Ottubru 2015 u jintemmu bilfinali fit-8 ta’ Mejju 2016. Dan il-kampjonat jidher li se ikun wie˙ed ta’ interess kbir fejn se naraw taqtig˙a eçitanti bejn xi sewwieqa bil-muturi ©odda tag˙hom kif ukoll o˙rajn ta’ esperjenza. Matul l-ista©un ji©u organizzati wkoll diversi avvenimenti fosthom Fun Races u Trials. L-assoçjazzjoni t˙e©©e© aktar sewwieqa u dilettanti biex jattendu u jippartecipaw f’dan l-isport. G˙al aktar tag˙rif wie˙ed g˙andu jΩur il-pa©na ta’ Facebook Gozo Motocross Association. Fir-ritratti jidher Mario Cauchi li spiçça fl-ewwel post fi Klassi A.

RIÛuLTaTI TaL-BIeRaÓ Crystal Palace v West Brom

2-0

Bournemouth v Watford

1-1

Aston Villa v Stoke City

0-1

Manchester City v Newcastle U. 6 - 1

Man. cTY V newcasTLe L-aktar log˙ba li spikkat ilbiera˙ missensiela solita ta’ log˙ob fl-Ingilterra qabel il-waqfa internazzjonali, it-tim ta’ Man. City irnexxielu jeg˙leb lil dak ta’ Newcastle bl-iskor kbir ta’ 6-1 wara li sa˙ansitra kienu minn ta˙t flewwel taqsima. L-ewwel gowl talpartita wasal proprju minn Newcastle w a r a l i cross tajjeb mix-xellug, Aleksandar Mitrovic tefa’ wara Joe Hart b’daqqa ta’ ras stupenda. IΩda Newcastle ma damux igawdu dan ilvanta©© hekk is-City bdew rimonta qawwija. Kien proprju Sergio Aguero li ©ab id- draw ftit qabel l-ewwel taqsima wara azzjoni ma˙duma tajba minn corner. Fit-tieni taqsima beda l-assedju ta’ City fejn f’13-il minuta l-istess Aguero skurja erba’ gowls o˙ra fid49, fil-51, fis-60 u fit-62 minuta filwaqt li Kevin de Bruyne Ωied ie˙or bejniethom fl-54 minuta biex b’hekk kienet irre©istrata l-akbar reb˙a g˙al dan l-ista©un s’issa fl-Ingilterra. eVeRTOn V LIVeRPOOL Liverpool se jkunu qed jag˙mlu vja©© qasir lejn Stanley Park fid- derby famuΩ ta’ Merseyside llum kmieni wara nofsinhar log˙ba li t-tim ta’ Brendan Rodgers g˙andhom bΩonn

Norwich City v Leicester City

1-2

Sunderland v West Ham U.

2-2

Chelsea v Southampton

Tard

LOGÓOB GÓaL-LuM Everton v Liverpool

14.30

Arsenal v Manchester Utd

17.00

Swansea City v Tottenham H.

17.00

KLassIFIKa wie˙ed mill-gowls ta' Sergio Aguero jirb˙u din illum qabel g˙ada g˙ax jekk le tkompli tiΩdied il-pressjoni fuq l-istess kowç. Madankollu, reb˙a fuq il-Blues mhux se tkun façli g˙al Liverpool hekk kif it-tim ta’ Roberto Martinez jnsabu g˙addejjin minn vena tajba wara li rnexxielhom idawru telfa f’reb˙a biex g˙elbu lil West Brom bliskor ta’ 3-2 nhar it-Tnejn li g˙adda. Min-na˙a tag˙hom, Everton se jkunu qed jilag˙bu b’punt u erba’ postijiet fuq Liverpool fil-klassifika u b’reb˙a jistg˙u jitilg˙u mal-ewwel erbg˙a. aRsenaL V Man. unITeD Fil-log˙ba tal-©img˙a, it-tim ta’ Arsenal se jkun qed jilqa’ f’daru lit-

tim ta’ Man.United fejn it-tim ta’ Arsene Wenger se jkunu qed jag˙mlu dak kollu possibbli biex jitfg˙u t-telfa diΩastruΩa li kellhom fost il-©img˙a kontra Olympiakos wara daharhom u jibdew pa©na ©did a l l u m q a b e l g˙ada. B’kuntrast ma’ dan, wara t-telfa kontra PSV, il-United irnexxielhom jirb˙u lil Southampton, Ipswich, Sunderland u Wolfsburg fejn b’kollox skurjaw 11-il gow l f i l - p r o ç e s s . Arsenal, li fl-a˙˙ar log˙ba tag˙hom kontra Leicester, A l e x S a n c h e z irnexxielu jiskurja hattrick u l-log˙ba ntemmet bl-iskor ta’ 5-2 g˙at-tim minn Londra. Il-United huma favoriti li jirb˙u iΩda reb˙a biss tissodisfa lil Arsene Wenger u lis-sapporters.

TIM

Manchester City Manchester Utd Crystal Palace Leicester City West Ham United Arsenal Everton Tottenham H Liverpool Watford Southampton * Swansea City Norwich City Stoke City Bournemouth Chelsea * West Brom Aston Villa Sunderland Newcastle United

8 7 8 8 8 7 7 7 7 8 7 7 8 8 8 7 8 8 8 8

6 5 5 4 4 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 0 0

0 1 0 3 2 1 3 3 2 4 3 3 3 3 2 2 2 1 3 3

2 1 3 1 2 2 1 1 2 2 2 2 3 3 4 3 4 6 5 5

19 12 11 17 17 10 11 9 7 6 10 8 12 8 10 11 6 8 8 6

7 5 7 15 11 7 7 5 9 7 9 8 14 10 12 14 11 13 18 17

18 16 15 15 14 13 12 12 11 10 9 9 9 9 8 8 8 4 3 3

38 04|10|2015

kullhadd.com

PUnti OÓrA

PAlErmO V rOmA

riÛUltAti tAl-BiErAÓ Carpi v Torino

2-1

Chievo v Verona

Tard

lOGÓOB GÓAl-lUm Empoli v Sassuolo

12.30

Palermo v Roma

15.00

Sampdoria v Inter

15.00

Udinese v Geona

15.00

Juventus v Bologna

18.00

Lazio v Frosinone

18.00

Milan v Napoli

20.45

Fiorentina v Atalanta

20.45

klAssiFikA TIM

Fiorentina 6 5 0 1 11 4 15 Internazionale 6 5 0 1 7 5 15 Torino 7 4 1 2 12 4 13 Sassuolo 6 3 3 0 9 6 12 Lazio 6 4 0 2 8 11 12 Roma 6 3 2 1 13 7 11 Chievo * 6 3 2 1 10 4 11 Atalanta 6 3 2 1 8 5 11 Sampdoria 6 3 1 2 12 9 10 Napoli 6 2 3 1 12 7 9 Milan 6 3 0 3 8 9 9 Palermo 6 2 1 3 7 8 7 Udinese 6 2 0 4 6 9 6 Genoa 6 2 0 4 3 6 6 Juventus 6 1 2 3 6 7 5 Carpi 7 1 2 4 8 16 5 Frosinone 6 1 1 4 4 8 4 Empoli 6 1 1 4 6 11 4 Hellas Verona * 6 0 3 3 5 9 3 Bologna 6 1 0 5 3 9 3 * Il-poΩizzjonijiet ivarjaw min˙abba li r-riΩultat in˙are© wara li morna g˙all-istampar

kÓ sPOrts

Roma se jkunu qed jivvja©©aw lejn Sqallija biex jilag˙bu kontra Palermo biex b’xi mod jirnexxilhom jinsew it-telfa li kellhom fost il-©img˙a kontra BATE Borisov. Il-Giallorossi kienu ma˙suda minn dan ittim mill-Belarussja fiç-Champions League u l-kowç tal-istess tim Rudi Garcia se jkun qed jag˙mel minn kollox biex jirritorna lura g˙ar-reb˙. Min-na˙a tag˙hom, Palermo, minkejja li kellhom bidu tajjeb dan l-ista©un, tilfu l-a˙˙ar tliet log˙biet tag˙hom u ilhom ma jirb˙u erba’ log˙biet. Tqajmu ˙afna mistoqsijiet anki fil-bidu tal-partiti li lag˙bu hekk kif kellhom bΩonn gowls tard biex jeg˙lbu lil Genoa u ji©u draw mat-tim il-©did fis-Serie A Carpi. sAmPdOriA V intEr IΩ-Ωew© timijiet g˙adhom kemm ©ejjin minn telfa u se jkunu qed ifittxu li jer©g˙u lura fit-triq tar-reb˙. Il-kowç ta’ Sampodoria u sapporter kbir ta’ Inter, Walter Zenga, g˙andu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u wie˙ed mill-a˙jar attakkanti li hemm b˙alissa fisSerie A u dan i©ib l-isem ta’ Eder. G˙aldaqstant, Roberto Mancini, se jkun iffaççjat b’dilemma: jekk hux se jikkunsidra t-telfa kontra Fiorentina b˙ala xi ˙a©a ta’ darba jew inkella b˙ala bidu ta’ problemi akbar fil-futur. Jekk il-kaΩ kien tal-ewwel, Inter ftit li xejn g˙andhom isibu diffikultà biex jeg˙lbu lil dan it-tim barra minn darhom permezz ta’ futbol kompatt u mimli pussess bil-ballun. milAn V nAPOli It-tim Milan b˙alissa g˙andhom Ωew© punti inqas meta mqabbla mal-istess Ωmien tas-sena l-o˙ra ta˙t it-tmexxija ta’ Pippo Inzaghi. L-isfidi qed ikompli joqorbu g˙at-tim ta’ Milan hekk kif se jippruvaw li sal-a˙˙ar tal-ista©un ikollhom post garantit fiçChampions League. Minkejja li kul˙add huwa dispost biex jilg˙ab mill-ewwel 11 preferuti ta’ Sinisa Mihajlovic, xorta wa˙da g˙andu diversi g˙aΩliet x’jag˙mel. Min-na˙a tag˙hom, Napoli g˙andhom l-attakk immexxi mill-Ar©entin Gonzalo Higuain sejjer tajjeb ˙afna b’mod speçjali dan il-plejer li rnexxielu jiskurjaw 4 gowls f’4 log˙biet kontra l-istess Milan. Ûgur mhux se tkun façli g˙at-tim ta’ Mihajlovic biex iΩommu lil dan il-plejer iΩda ˙add ma jista’ jaqta’ barra li Milan milli jie˙du t-tliet punti.

L-AKTAR PLEJER LI SKURJA GOWLS JEW LE? Vera li Cristiano Ronaldo sar l-aktar plejer li skurja gowls g˙al Real Madrid? Real Madrid qed jg˙idu li iva filwaqt li listastiçi uffiçjali tal-UEFA qed jg˙idu le. L-attakkant PortugiΩ skurja darbtejn fil-log˙ba ta’ fost il-©img˙a fiç-Champions League u Real Madrid qed isostnu li permezz tag˙hom qabeΩ il-323 gowl, rekord li kien g˙and Raul. Ronaldo, li issa g˙andu 30 sena, ukoll tella’ t-total ta’ gowls li skurja fil-karriera tieg˙u g˙al 501 u kien onorat mill-klabb tieg˙u nhar il-Ìimg˙a li g˙adda tant li Raul ukoll bg˙attlu messa©© biex jawguralu g˙al dan is-suççess. IlkonfuΩjoni qieg˙da f’log˙ba li ntlag˙bet f’Settembru tal2010 hekk kif freekick tal-istess plejer ˙abat ma’ sie˙bu fittim Pepe iΩda Real Madrid iddeçidew li jg˙oddu dan ilgowl lill-istess Ronaldo. TIMIJIET B FL-ITALJA? Il-President tal-klabb Taljan ta’ Juventus Andrea Agnelli talab biex ikun hemm bidla fis-sistema tal-league Taljan fejn ji©u introdotti t-timijiet B. It-timijiet riΩerva jistg˙u jilag˙bu fi Spanja u l-Ìermanja, g˙alkemm idea simili fl-Ingilterra kienet irrifjutata. F’ittra mifut˙a g˙all-istakeholders kollha, Agnelli sostna li din l-idea li jin˙olqu timijiet B ilha g˙al Ωmien twil ti©i rrifjutata filwaqt li pajjiΩi o˙rajn iggarantixxu Ωvilupp lillplejers Ωg˙aΩag˙ tag˙hom. Qal ukoll li s-Serie A je˙tie© li ssa˙˙a˙ li tibni pont bejn dan il-vojt li hawn b˙alissa fisSerie A. E KS-PLEJER TA’ M ILAN JERÌA’ JIRRITORNA L URA MAGÓHOM... GÓAT-TAÓRIÌ BISS L-attakkant internazzjonali tal-Ghana Kevin-Prince Boateng se jkun qed jag˙mel it-ta˙ri© mal-eks-tim tieg˙u ta’ Milan filwaqt li se jkun qed ifittex g˙al tim ©did wara li t-tim tieg˙u tal-preΩent, Schalke, issospendieh g˙al Ωmien indefinit. Dan il-klabb ÌermaniΩ issospenda lil Boateng f’Mejju li g˙adda wara t-telfa ta’ 2-0 kontra Cologne g˙ax qalu li m’hemmx fiduçja bejn il-plejer u l-klabb innifsu. Dan il-plejer ta’ 28 sena kien kwaΩi lest biex jing˙aqad ma’ Sporting Lisbon fis-sajf iΩda kien irrapportat li, g˙al xi ra©uni li g˙adha mhux mag˙rufa, falla mit-test mediku. Huwa se jkun qed jit˙arre© mal-klabb ta’ Milan, l-istess klabb li ˙alla biex jing˙aqad ma’ Schalke, sal-a˙˙ar tas-sena.

AnAliÛi U rAPPOrt tA’ liAm GAUCi

lil hinn miÇ-Çirkwit L-a˙barijiet tal-Formula 1 re©g˙u kienu ççentrati fuq il-Lotus matul dawn l-a˙˙ar jiem hekk kif stqarrija tar-Renault ©abet fi tmiemha saga li kienet ilha g˙addejja g˙al diversi xhur. Madankollu, l-istess stqarrija ˙olqot ferm aktar problemi milli solviet g˙aliex numru ta’ timijiet se jkollhom ibiddlu lpjanijiet tag˙hom g˙as-snin li ©ejjin biex jaddattaw ru˙hom g˙ar-realtajiet il©odda li ˙olqu r-Renault. Tasal il-konferma L-a˙bar imsemmi aktar ‘il fuq hija l-konferma min-na˙a tar-Renault illi g˙andhom l-intenzjoni li jixtru lil-Lotus ˙alli jiffurmaw works team b˙al dak li kellhom bejn l-2002 u l-2011. Il-Letter of Intent iffirmata miΩ-Ωew© na˙at ma tag˙milhiex fatta li l-ftehim se jsir g˙aliex g˙ad baqa’ diversi kwistjonijiet legali u finanzjarji pendenti. Madankollu, ir-Renault ma jidhrux li qeg˙din jistennew li dawn il-pendenzi jΩommu l-ftehim milli ji©i ffinalizzat fil©img˙at li ©ejjin. It-tis˙i˙ tal-futur tal-Lotus, però, ˙alla lir-Red Bull Racing (RBR) u l-Iscuderia Toro Rosso (STR) f’qag˙da kritika hekk kif kien ikkonfermat li r-Renault mhux se jipprovdulhom aktar magni lil hinn minn din is-sena.

Din is-sitwazzjoni prekarja n˙olqot mir-Red Bull stess illi g˙amlu l-2014 u l2015 jikkritikaw lir-Renault b’mod kontinwu u jhedduhom li se jfittxu fornitur tal-magni alternattiv. Ir-Renault ma qag˙dux g˙al din l-attitudni arroganti minn tim li huwa relattivament ©did fil-Formula 1 meta wie˙ed iqis li l-kumpanija FrançiΩa ilha kwaΩi 40 sena fl-isport.

G˙aldaqstant, spiççaw kienu r-Renault stess li ˙adu l-inizjattiva biex jag˙tu bidu g˙all-proçeduri legali biex ixolju l-kuntratt tag˙hom minn maΩ-Ωew© timijiet amministrati mir-Red Bull ˙alli jwittu ttriq g˙at-tranΩizzjoni g˙al tim kostruttur. Ming˙ajr magni? B˙ala alternattiva, l-RBR kienu qeg˙din

jittamaw li jaslu g˙al ftehim mal-Ferrari biex juΩaw il-magni tag˙hom fl-2016. Madankollu, il-kumpanija Taljana ma tantx hija entuΩjasta bil-possibbiltà li tg˙in wie˙ed mit-timijiet rivali talIscuderia tag˙hom, xettiçiΩmu simili g˙al dak muri mill-Mercedes ftit tal©img˙at ilu. G˙aldaqstant, hemm çans g˙oli ferm li r-Red Bull ikollhom jirtiraw g˙al kollox mill-Formula 1 u j˙allu l-isport b’disa’ timijiet biss fl-2015. Dan ix-xenarju re©a’ qajjem dibattitu dwar l-introduzzjoni tattielet vettura biex jimtlew il-postijiet vakanti li qeg˙din i˙allu warajhom ittimijiet li jirtiraw b’dan il-mod. S’issa jidher li ma kienx hemm diskuzzjonijiet fid-dettall dwar din il-possibbiltà hekk kif bosta timijiet sostnew li jippreferu jaraw lill-RBR u l-STR jibqg˙u fil-F1. Akkwist kbir Daqqa ta’ ˙arta akbar g˙all-RBR kien la˙bar li l-magna Mercedes li tant riedu g˙all-2016 spiççat marret g˙and ilManor. Ir-ritorn tal-Lotus g˙al magni Renault witta t-triq g˙all-Manor hekk kif l-istrate©ija attwali tal-Mercedes hija li ma jkollhomx aktar minn tliet timijiet klijenti. Dan kien akkwist kbir g˙all-Manor, illi sa ftit tax-xhur ilu kienu fuq ix-xifer talfalliment. Madankollu, issa s-sena ddie˙la jistg˙u jkunu f’poΩizzjoni li

FormULA 1kullhadd.com KÓ ji©©ieldu g˙all-punti hekk kif ilMercedes ikkonfermaw li l-power unit li se jipprovdulhom ˙a jkun modern u mhux wie˙ed antik, b˙al dak talFerrari li l-Manor qeg˙din juΩaw fl2015. Grosjean mal-Haas F1 Tim li g˙andu idea aktar çara dwar x’se jirriservalu l-2016 huma l-Haas F1 illi nhar it-Tlieta li g˙adda ˙abbru li ssena d-die˙la se jing˙aqad mag˙hom Grosjean, li se j˙alli lil-Lotus wara sitt snin mat-tim ibbaΩat f’Enstone. Óafna ˙assew li din id-deçiΩjoni kienet wa˙da stramba g˙aliex ilFrançiΩ se jabbanduna lil-Lotus meta qeg˙din fix-xifer li jsiru t-tim prinçipali tar-Renault, tranΩizzjoni li mistennija tag˙milhom ferm aktar kompetittivi milli huma b˙alissa. Madankollu, kien hemm min spekula li s-sewwieq FrançiΩ jixtieq juΩa’ lalleanza teknika tal-Haas mal-Ferrari biex iΩid iç-çans tieg˙u li jing˙aqad mat-tim ta’ Maranello fil-©ejjieni, possibbilment mat-tluq ta’ Raikkonen. Sadanittant, Haas F1 g˙adhom ma ˙abbrux min se jkun il-kollega ta’ Grosjean u kkonfermaw biss li lFrançiΩ se jkun is-sewwieq ewlieni tag˙hom. Konfermi u dubji Sewwieq ie˙or li kkonferma fejn se jkun fl-2016 kien Jenson Button hekk kif, waqt konferenza li saret nhar lErbg˙a li g˙adda, il-McLaren ˙abbru li mhumiex se jeΩerçitaw klawΩola illi xxolji l-kuntratt tieg˙u fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un. Il-futur tas-sewwieq Brittaniku kien fid-dubju wara li g˙amel diversi kummenti fil-midja li taw x’jifhmu illi kien tilef il-motivazzjoni tieg˙u. Madankollu, Ron Dennis, it-team prin-

04|10|2015 39

cipal tal-McLaren sostna li meta kellu lokkaΩjoni li jitkellem sew ma’ Button, l-g˙aΩla illi jΩommu mat-tim kienet wa˙da façli. Fl-istess konferenza stampa t˙abbar ukoll l-iffirmar ta’ ftehim ta’ sponsorship mal-kumpanija tal-inbejjed Chandon. It-tul ta’ dan il-ftehim ma kienx Ωvelat mit-tim, però l-is˙ubija ta’ bejniethom kienet deskrit b˙ala wa˙da illi se tkun fuq medda twila ta’ Ωmien. Skont g˙ejdut li ççirkulaw fl-a˙˙ar xhur, il-McLaren kienu qeg˙din ifittxu sponsors ©odda b’çertu ur©enza. Dan hekk kif jidher li tnejn mill-isponsors attwali, Santander u Johnny Walker, qed jikkunsidraw li j©ibu fi tmiemu lappo©© finanzjarju tag˙hom g˙at-tim Brittaniku, deçiΩjoni li tista’ tfisser it-telf ta’ madwar ¤30 miljun fuq baΩi annwali. Bidla fil-kalendarju Jidher li fl-2016 nistg˙u naraw bidla filkalendarju hekk kif il-World Motor Sport Council ikkonferma li l-ewwel tellieqa tal-ista©un li ©ej se ssir fil-20 ta’ Marzu, minflok fit-3 ta’ April, wara li lamministraturi ta’ dan iç-çirkwit ma ressqu ebda o©©ezzjoni g˙al dan it-tibdil. Din id-deçiΩjoni ttie˙det hekk kif xi timijiet esprimew it-t˙assib tag˙hom g˙all-fatt li l-isport kien se jag˙mel erba’ xhur s˙a˙ wieqaf wara li jintemm l-ista©un attwali. L-amministraturi taç-çirkwit ta’ Albert Park kienu sostnew li huma lesti li jakkomodaw tellieqa fit-tieni nofs ta’ Marzu, però eskludew il-weekend tas27 ta’ Marzu g˙aliex dan jinkludi Óadd il-G˙id. Silverstone fil-periklu Bidla o˙ra li nistg˙u naraw fil-kalendarji fi Ωmien mhux imbieg˙ed huwa t-

tmiem tal-Gran Premju tar-Renju Unit. Dan hekk kif l-amministraturi ta’ Silverstone sostnew li s-sitwazzjoni finanzjarja ta’ dan iç-çirkwit mhi xejn tajba. Id-direttur mani©erjali taç-çirkwit, Patrick Allen, ilmenta b’mod partikolari dwar in-nuqqas ta’ appo©© li sab minna˙a tal-Gvern Brittaniku illi ma offriex g˙ajnuna finanzjarja b˙al dik li kellhom traççati o˙rajn, fosthom Monza. B˙ala alternattiva, Allen ipprova jappella lil Bernie Ecclestone biex inaqqas il-miΩata annwali li Silverstone t˙allas biex tibqa’ fuq il-kalendarju tal-F1. Madankollu, Ecclestone g˙amilha çara li fil-fehma tieg˙u ç-çirkwit Brittaniku di©à g˙andu kuntratt ©eneruΩ ˙dejn dak ta’ postijiet o˙rajn. G˙aldaqstant, b˙alissa jidher illi lunika mod kif din it-tellieqa tista’ ti©i salvata huwa bl-g˙ajnuna ta’ sid ©did li jkun lest li jitlef il-flus g˙al ftit snin sakemm iç-çirkwit jer©a’ jqum fuq saqajh. Iressqu l-ilment tag˙hom Din mhix l-unika kwistjoni serja li Ecclestone g˙andu quddiemu b˙alissa hekk kif il-Force India u s-Sauber fla˙˙ar iddeçidew li jressqu lment filkonfront tas-CVC, is-sidien tad-drittijiet kummerçjali tal-F1, quddiem l-Unjoni Ewropea. IΩ-Ωew© timijiet kienu ilhom igergru dwar il-mod in©ust kif qeg˙din jitqassmu l-premji fi flus, sistema li attwalment tiffavurixxi lit-timijiet ilkbar. Min-na˙a tieg˙u, Ecclestone sostna li mhux sorpriΩ b’dan l-ilment g˙aliex lo©©ezzjonijiet tag˙hom kienu ilhom mag˙rufa. Madankollu, huwa qal li kemm il-Force India, kif ukoll isSauber, kienu jafu g˙alxiex kienu de˙lin meta ffirmaw l-a˙˙ar ftehim kummerçjali fl-2012. G˙aldaqstant,

huwa sostna li issa trid tkun l-Unjoni li trid taqta’ l-kundanna dwar jekk din issistema tiksirx il-li©ijiet Ewropej dwar il-kompetizzjoni. Aktar ˙oss fl-2016 Fl-a˙˙ar ta’ min isemmi l-fatt illi ilWorld Motor Sport Council (WMSC) tal-FIA approvat bidliet fir-regolamenti tekniçi g˙all-2016 li se jippermettu lintroduzzjoni tat-tieni pajp tal-exhaust fil-vetturi tal-Formula 1. L-g˙an ta’ din ir-riforma hija li ti©i indirizzata l-kritika li l-magni V6 mhumiex qeg˙din jag˙mlu biΩΩejjed ˙oss matul it-tellieqa. Id-WMSC ˙a din id-deçiΩjoni wara li assigura ru˙u li din ir-riforma mhix se taffettwa r-rendiment tal-vetturi b’mod negattiv fejn g˙andhom x’jaqsmu ssa˙˙a tal-magni u l-livell ta’ emissjonijiet tag˙hom. Id-WMSC approvat ukoll il-proposta tal-Kummissjoni tal-Formula 1 rigward bidliet fir-regolamenti relatati malpower unit u l-gearbox. Permezz tag˙hom, min jag˙mel dawn it-tip ta’ bidliet qabel l-kwalifiki se jing˙ata penalità abbaΩi tal-˙in tal-uΩu tal-apparat il-©did. Madankollu, fejn jid˙lu bidliet li jsiru wara l-kwalifiki, se tibda ting˙ata preferenza lis-sewwieq tat-tim li jkun avΩa lid-delegat tekniku tal-FIA l-ewwel bilkambjamenti li jkun se jag˙mel. Assenti mill-istqarrija tad-WMSC kienu d-deçiΩjonijiet tant mistennija marbutin mal-bidliet tekniçi radikali tal-2017 illi g˙andhom jag˙mlu l-vetturi aktar veloçi u jag˙tuhom dehra aktar aggressiva. Fil-fatt, l-unika bidla li kien hemm qbil dwarha g˙al dan l-ista©un kienet dik minuri tat-tne˙˙ija taz-‘zkuk’ illi fuqhom tpo©©ew l- onboard cameras fin-na˙a ta’ quddiem tal-vetturi matul dawn l-a˙˙ar snin.

tELLIEQA KWIEtA Lewis Hamilton kiseb it-tmien reb˙a tieg˙u g˙al dan l-ista©un f’tellieqa li ©eneralment ftit li xejn offrietlu sfidi ˙lief fl-ewwel ftit kurvi fejn kien il-protagonista ta’ manuvra aggressiva li po©©ew lill-Mercedes tieg˙u quddiem dik ta’ Rosberg. Ìlieda g˙all-podju Skont il-Mercedes, is-sewwieq ÌermaniΩ sab ru˙u espost g˙all-attakk ta’ Hamilton wara li esperjenza nuqqas ta’ rendiment temporanja mill-magna tieg˙u. Il-kampjun tad-dinja attwali ma tilifx din l-opportunità u da˙al b’mod tant aggressiv illi ©eg˙el lill-kollega tieg˙u jo˙ro© xi ftit mit-traççat biex jevita l-kuntatt. B’konsegwenza ta’ din il-˙ar©a, Rosberg spiçça fir-raba’ post wara Vettel u Bottas. Madankollu, huwa ma damx wisq biex re©a’ qabeΩ lil Bottas fuq it-traççat u eventwalment anki lil Vettel, din id-darba permezz ta’

strate©ija tajba tal-pit stops. Il-FinlandiΩ tal-Williams sab ru˙u maqbuΩ minn Raikkonen f’tellieqa li spiççat kienet diΩappuntanti mhux ˙aΩin g˙all-Williams. Dan hekk kif Massa kellu prestazzjoni ferm ag˙ar wara ˙abta ma’ Ricciardo fl-ewwel dawra li kkawΩatilhom puncture li ©eg˙lhom jag˙mlu pit stop ur©enti. Konfronti interessanti G˙as-sewwieqa li kienu direttament warajhom, ji©ifieri Hulkenberg, Grosjean u Maldonado t-tellieqa kienet aktar kwieta. Però, il-©lieda g˙all-a˙˙ar poΩizzjonijiet fiΩ-Ωona punti kienet interessanti mhux ˙aΩin. Verstappen, b’mod partikolari, kellu biçça xog˙ol iebsa hekk kif kellu jitlaq mit-tmintax-il post b’konsegwenza ta’ penalità li ng˙ata wara li waqqaf il-vettura tieg˙u f’poΩizzjoni perikluΩa f’Q1. Nasr kellu g˙adma iebsa g˙allOlandiΩ biΩ-Ωew© sewwieqa jispiççaw

involuti f’battalji interessanti li spiçça f’nofsha wkoll Button, illi bil-McLaren bag˙tuta li g˙andu ma setg˙ax jiddefendi l-poΩizzjoni tieg˙u. Eventwalment, Verstappen irnexxielu jaqbeΩ lil Nasr u sab lil Sainz quddiemu. Madankollu, meta Verstappen wasal biex jibda jag˙mel pressjoni fuq lIspanjol, dan tal-a˙˙ar g˙amel Ωball li feta˙ il-bieb bera˙ g˙all-kollega tieg˙u, illi tela’ fit-tmien post. Dan ma kienx luniku Ωball ta’ Sainz, illi aktar kmieni fit-tellieqa ˙abat f’bollard hu u die˙el fil-pits, inçident li ©eg˙lu jbiddel il©ewna˙ ta’ quddiem. Lejn l-a˙˙ar tat-tellieqa, Vettel deher li kien f’poΩizzjoni li jer©a’ jaqbeΩ lil Rosberg fl-a˙˙ar tal-gran premju. Però s-sewwieq tal-Ferrari eventwalment deher li kien kuntent li jΩomm it-tielet poΩizzjoni tieg˙u hekk kif ma kellux vanta©© kbir biΩΩejjed f’termini ta’ rendiment biex jisfida lill-ÌermaniΩ talMercedes.

KLASSIFIKA ÌAPPUN

DiΩappunt Permezz tas-suççess li kiseb fil-Ìappun, Hamilton la˙aq lil Ayrton Senna finnumru ta’ reb˙iet tul il-karriera tieg˙u, illi issa huma 41. Madankollu, l-aktar avveniment li ©ibed l-attenzjoni taddilettanti kienet il-komunikazzjoni birradju li se˙˙et waqt it-tellieqa bejn Alonso u t-tim tieg˙u fejn sostna li lmagna Honda kienet ta’ livell ta’ GP2 u mhux tal-Formula 1. F’intervista li ta wara t-tellieqa, issewwieq Spanjol sostna li l-paraguni negattivi li g˙amel ma kellhomx l-g˙an li jumiljaw lill-Honda b’mod pubbliku u li ma kienx jaf li l-komunikazzjoni tieg˙u kienet qeg˙da tixxandar fuq itteleviΩjoni. Ron Dennis, l-amministratur talMcLaren, tenna f’intervista li ma kien ˙a pjaçir xejn bl-iΩfogg ta’ Alonso u m’hemmx dubju li ltaqa’ mieg˙u wara ttellieqa biex jesprimi d-diΩappunt tieg˙u.

KLASSIFIKA SEWWIEQA

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Punti

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Kimi Räikkönen Valtteri Bottas Nico Hulkenberg Romain Grosjean Pastor Maldonado Max Verstappen Carlos Sainz

Mercedes Mercedes Ferrari Ferrari Williams Force India Lotus Lotus Toro Rosso Toro Rosso

1:28:06.508 +18.964s +20.850s +33.768s +36.746s +55.559s +72.298s +73.575s +95.315s +1 lap

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Kimi Räikkönen Valtteri Bottas Felipe Massa Daniel Ricciardo Daniil Kvyat Romain Grosjean Sergio Perez

Mercedes Mercedes Ferrari Ferrari Williams Williams Red Bull Racing Red Bull Racing Lotus Force India

277 229 218 119 111 097 073 066 044 039

40 04|10|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IL-PROPRJETÀ TA’ DAPHNE CARUANA GALIZIA

L-AWTORITAJIET QED JINVESTIGAW IL-KAÛ LI ÛVELAJNA L-ÓADD LI GÓADDA Sorsi qrib id-DiviΩjoni talProprjetà tal-Gvern qalulna li fl-a˙˙ar jiem l-awtoritajiet bdew jinvestigaw il-kaΩ marbut mal-proprjetà ta’ Daphne Caruana Galizia Ωvelat minn din il-gazzetta. Il-Óadd li g˙adda lKullÓadd Ωvelat kif ˙ajt mibni ming˙ajr permess kien qed jg˙aqqad biçça art talGvern ma’ proprjetà privata li fiha toqg˙od Caruana Galizia. L-imsemmija art tammonta g˙al madwar 400 metru kwadru, u kienet tifforma parti minn medda ta’ art agrikola tal-Gvern, li attwalment qed tin˙adem minn bidwi anzjan li g˙andu titlu ta’ qbiela. Konferma li l-art hija talGvern u li l-˙ajt inbena bla permess Sorsi ta’ min jorbot fuqhom qalulna li din il-©img˙a ˙addiema mil-Lands intbag˙tu fuq il-post biex jinvestigaw il-kaΩ irrappurtat minn din il-gazzetta. Hawnhekk ©ie kkonfermat li l-art hija fil-fatt tal-Gvern, u li qatt ma n˙are© permess biex dan il-˙ajt jinbena. Il-©img˙a li g˙addiet irrap-

purtajna kif, minkejja li ma kienx çar min bena l-˙ajt, dan kien qed jag˙laq l-art talGvern u jg˙aqqadha mal-proprjetà li fiha tg˙ix Caruana Galizia. Irrappurtajna wkoll kif ritratti satellitari fuq is-sit talMEPA kienu juru l-art talGvern s˙i˙a fl-2004, filwaqt li ritratti tal-2008 kienu juru lart mifruda permezz tal-˙ajt. Fuq siti tal-midja Caruana Galizia tammetti li bniet il˙ajt fl-2006 Caruana Galizia ammettiet li l-˙ajt bnietu hi bi spejjeΩ tag˙ha fl-2006. Din l-ammissjoni g˙amlitha iktar kmieni din il-©img˙a permezz ta’ kummenti li saru fuq diversi siti tal-midja ta˙t l-isem ta’ Daphne Caruana Galizia, liema kummenti flebda ˙in ma ddiΩassoçjat ru˙ha minnhom. F’dawn il-kummenti Caruana Galizia qalet li bniet il-˙ajt biex tipprote©i ru˙ha wara attakk vandalu li kien sar fuq il-proprjetà tag˙ha. Din il-gazzetta se tkompli ssegwi dan il-kaΩ biex tara x’se jkun l-eΩitu tal-investigazzjonijiet li qed isiru millawtoritajiet.