KullHadd 05.07.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN L-ANDAMENT TAT-TRASPORT PUBBLIKU Il-Óadd 05 ta’ Lulju, 2015 Óar©a Nru 1,147

Ara pa©na 2 Prezz ›0.80

JITKAÛAW FEJN JAQBEL LILHOM

IPOKRESIJA NAZZJONALISTA

IL-KRIÛI GRIEGA SKONT ALFRED SANT

Il- KullÓadd tista’ tiΩvela li l-prim ku©in ta’ wie˙ed mill-og˙la uffiçjali fi ˙dan il-PN ing˙ata pakkett vanta©©juΩ ta’ rtirar kmieni mill-BOV, anke jekk il-prestazzjoni tieg˙u fil-bank ma kinitx sodisfaçenti. Minkejja dan, il-PN ipprova jo˙loq skandlu mill-pakkett ta’ rtirar kmieni tas-Segretarju Parlamentari Michael Falzon, li ng˙atalu f’çirkostanzi speçifiçi fejn dan kellu jitlaq millimpjieg tieg˙u biex jag˙ti servizz pubbliku.

F’intervent li g˙amel fil-Parlament, Clyde Puli sostna li l-OppoΩizzjoni tat kontribut qawwi fil-Li©i Dwar l-Identità tal-Ìeneru, l-Espressjoni tal-Ìeneru u l-Karatteristiçi tas-Sess. Madankollu, diversi fatti li se˙˙ew matul ix-xhur li g˙addew urew b’mod çar li din il-li©i ma kinitx issir realtà kieku ma kienx g˙all-inizjattivi li ˙a dan il-Gvern. Membri talOppoΩizzjoni sa˙ansitra vvutaw kontra riΩoluzzjoni favur persuni trans©eneru fil-Kunsill tal-Ewropa.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 4

Hekk kif illum il-Griegi se jivvutaw f’referendum biex jesprimu l-fehma tag˙hom favur jew kontra laççettazzjoni tal-pakkett finanzjarju offrut millKummissjoni Ewropea, din il-gazzetta tkellmet maleks-Prim Ministru u Mexxej tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew Alfred Sant, li snin ilu ppreveda dan id-diΩastru. Fost o˙rajn, Dr Sant jiddeskrivi b˙ala log˙ba perikoluΩa l-manuvri li g˙addejjin mill-mexxejja Ewropej kontra l-Prim Ministru Grieg. Ara pa©na 7

32 PERSUNA JITOLBU ÇANS IEÓOR

Din il-gazzetta tinsab infurmata li fl-a˙˙ar tliet xhur minn mindu da˙let fis-se˙˙ il-li©i l-©dida taddrogi, kien hemm 32 talba minn persuni akkuΩati fil-Qorti b’reati serji ta’ droga sabiex jing˙ataw çans ie˙or. Sa qabel da˙let din il-li©i fis-se˙˙, il-Qorti talMa©istrati kellha bilfors tibg˙at lil dawn il-persuni

l-˙abs mas-sejbien tal-˙tija, anke jekk il-persuna tkun irriformat ru˙ha. Issa l-Qorti tal-Ma©istrati, minflok tibqa’ g˙addejja bil-kawΩa, tista’ tirreferi lil dawn il-persuni g˙all-Bord ta’ Riabilitazzjoni u Kura mmexxi mill-Im˙allef Giovanni Bonello. Il-Ministru g˙all-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici sostna mal-KullÓadd li l-li©i

l-©dida tad-drogi kienet pass kruçjali fid-direzzjoni t-tajba li indirizza ˙afna in©ustizzji li kienu jsofru lpersuni li kienu vittmi reali tad-droga. Qal li, hekk kif tibda tit˙addem il-li©i, iktar nies se jkunu qed jifhmu l-bidla enormi li din se ©©ib mag˙ha. Ara pa©na 5

02 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

TISSOKTA R-RIFORMA FIT-TRASPORT PUBBLIKU Din il-©img˙a r-riforma tatTrasport Pubblika da˙let f’faΩi ©dida hekk kif nhar lErbg˙a li g˙adda ©iet imnedija it-tallinja card. F’kummenti li tat lill-gazzetta Ku llÓ ad d , il-Malta Public Transport esprimiet is-sodisfazzjon tag˙ha g˙all-ammont ta’ interess li ntwera f’din ilkard u spjegat li sat-3 ta’ Lulju rre©istraw g˙aliha madwar 150,000 persuna. Fil-fehma tal-kumpanija, dan in-numru kbir ta’ re©istrazzjonijiet wera biç-çar li l-pubbliku aççetta l-bΩonn ta’ bidla ta’ kif nixtru l-biljetti ta’ tal-linja. Huma qalulna wkoll li b˙alissa qedg˙a ssir ˙idma biex jitqassmu l-a˙˙ar ftit li ©ew re©istrati sat-30 ta’ Ìunju. Fi stqarrija ma˙ru©a fil-jiem li g˙addew, il-Malta Public Trasport kkonfermat li kien hemm titjib sinjifikanti fissistema globali tal-˙ru© talbiljetti wara l-problemi li kienu rre©istrati fil-©urnata tat-tnedija tat-tariffi l-©odda. G˙aldaqstant, kienet

ta˙dem is-sistema l-©dida. Karozzi tal-linja ©odda

irre©istrata Ωieda fin-numru ta’ nies li u Ω a w i l - k a r d s tag˙hom b’suççess, kif ukoll tnaqqis fl-g˙add ta’ ilmenti. Sadanittant, ir-re©istrazzjonijiet g˙at-tallinja card

baqg˙u ji©u aççettati online, u permezz ta’ kjosk imwaqqaf tal-apposta fuq il“Biskuttin” fit-Terminal talBelt, b’aktar minn 2,500 applikazzjoni ji©u rre©istrati

filg˙odu biss. Il-kumpanija weg˙det li se tkompli talloka r-riΩorsi tag˙ha biex tg˙in lill-pubbliku fl-applikazzjoni g˙all-kard tag˙hom, u jkunu aktar infurmati dwar kif se

Staqsejna wkoll lill-MPT fejn wasal il-proçess tal-introduzzjoni tar-rotot il-©odda talkarozzi tal-linja u x’riΩorsi kien hemm bΩonn biex din l-isfida ti©i indirizzata. Dwar dan, il-kelliem g˙all-MPT qalilna li di©à ©ew inga©©ati aktar minn 250 xufier din issena u beda wkoll il-proçess biex jiΩdied l-ammont ta’ karozzi tal-linja. Fil-fatt, dan is-sajf se jkun hawn 142 karozza tal-linja ©dida blewwel 40 g˙adhom kif waslu Malta din il-Ìimg˙a. Dan il-pass kien deskrit b˙ala wie˙ed importanti fittitjib gradwali li qeg˙da tippjana fis-servizz u l-kwalità tal-flotta tal-vetturi tag˙ha. Huwa spjega li dawn huma vetturi EURO 6 bl-a˙˙ar teknolo©ija fejn jid˙lu lemissjonijiet illi g˙andhom qieg˙ baxx, kif ukoll Ωew© bibien biex jiffaçilitaw linfluss tal-passi©©iera.

IL-FILM 13 HOURS B’INJEZZJONI TA’ $50 MILJUN FL-EKONOMIJA

Il-produttur Erwin Stoff, mal-Ministru Zammit Lewis u l-Kummissarju Engelbert Grech Il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis qal li lfilm 13 Hours huwa l-akbar produzzjoni li qatt ©iet iffilmjata f’Malta minn mindu twaqqfet il-Malta Film

Commission, b’injezzjoni diretta fl-ekonomija ta’ madwar $50,000,000. Dan il-film ta’ azzjoni, b’direzzjoni ta’ Michael Bay, jinsab fl-a˙˙ar jiem tal-pro-

duzzjoni tieg˙u f’Malta. 13 Hours jirrakkonta l-istorja ta’ sitt membri tat-tim sigurtà li ©©ieldu biex jiddefendu ambaxxata Amerikana f’BengaΩi meta ©iet attakkata

Michael Bay fuq is-sett tal-film 13 Hours fl-2013. Dan il-film huwa wkoll ibbaΩat fuq il-ktieb ta’ Mitchell Zuckoff. Óafna mill-iffilmjar sar filMosta, flimkien ma’ postijiet o˙ra b˙all-belt Valletta, Kordin u Manoel Island. 13 Hours: The Secret Soldiers of Benghazi , beda l-iffilmjar f’Malta f’April li g˙adda u hu mistenni li jin˙are© fiç-çinemas minn Paramount Pictures fil-15 ta’ Jannar 2016. Michael Bay huwa mag˙ruf g˙addirezzjoni tieg˙u ta’ films kbar b˙al Transformers , Pearl Harbour, Bad Boys 2 u Armageddon. “Malta qed tesperjenza wa˙da mill-iktar snin impenjattivi fl-industrija tal-films tag˙ha,” qal il-Kummissarju g˙all-Films Engelbert Grech. “Film ta’ dan il-kobor çertament li se jag˙ti spinta lir-reputazzjoni ta’ Malta b˙ala destinazzjoni eççellenti biex

jin˙admu l-films. Li jkollok numru ta’ produtturi tal-films stabbiliti li jag˙Ωlu lil Malta iΩid il-presti©ju ta’ pajjiΩna fisservizz tal-films. B’ diretturi b˙al Michael Bay, Steven Spielberg, Ridley Scott u Kevin Reynolds li jag˙Ωlu lil pajjiΩna, Malta qed tg˙ix lisem tag˙ha ta’ Hollywood Çkejken fil-Mediterran.” Waqt Ωjara fuq is-sett ilbiera˙, il-Ministru g˙atTuriΩmu Edward Zammit Lewis, responsabbli g˙allindustrija tal-films, sostna li 13 Hours huwa l-akbar produzzjoni li qatt ©iet iffilmjata f’Malta, u dan huwa l-aqwa sinjal ta’ suççess li l-Industrija tal-Films ta’ Malta fi Ωmien twil. Sostna li m’hemm l-ebda dubju li Malta issa hija industrija kompetittiva ˙afna, u lGvern qed iΩomm il-momentum g˙al iktar suççessi filfutur, sostna l-Ministru.

LOKALI KÓ

05|07|2015 03

kullhadd.com

KUÌIN TA’ DEPUTAT NAZZJONALISTA JGAWDI MINN PAKKETT SPEÇJALI TA’ RTIRAR MILL-BOV

Din il-©img˙a l-Partit Nazzjonalista qajjem kjass g˙ax, skont hu, il-BOV kien ta pakkett speçjali g˙all-irtirar kmieni tas-Segretarju Parlamentari Michael Falzon, li warajh kellu karriera ta’ snin twal f’dan il-bank. Rajna jixxenaw lid-Deputati Nazzjonalisti Claudio Grech u Kristy Debono, li taw l-impressjoni li dan kien xi kaΩ straordinarju li qatt ma sar qabel, fejn sa˙ansitra g˙aΩlu li jiddeskrivuh b˙ala “skandlu” u jinsinwaw li Dr Falzon ing˙ata trattatment speçjali mill-bank fi Ωmien Gvern Laburista. L-esponenti tal-PN mhux biss injoraw id-dikjarazzjoni tal-bank stess li fl-a˙˙ar

˙ames snin kien hemm 117-il persuna li ng˙ataw pakketti varji ta’ rtirar kmieni, iΩda konvenjentament naqsu milli jg˙idu li qarib ta’ uffiçjal g˙oli fil-partit tag˙hom stess ibbenefika huwa wkoll minn pakkett speçjali ta’ rtirar kmieni. Din il-gazzetta tinsab infurmata li lprim ku©in ta’ deputat Nazzjonalista li kien ja˙dem mal-BOV ing˙ata huwa wkoll pakkett speçjali ta’ rtirar kmieni. Dan ma ng˙atalux biex ikun jista’ jservi lill-pajjiΩ f’kariga pubblika, b˙alma sar fil-kaΩ ta’ Dr Falzon, iΩda ng˙atalu f’çirkostanzi differenti ˙afna. Minn investigazzjonijiet interni li g˙amel il-bank irriΩulta li dan l-eksimp-

jegat kien ilu g˙axar snin juΩa b’mod ˙aΩin id-diskrezzjoni tas-self li kien jag˙tih il-BOV. Matul dan iΩ-Ωmien kollu ˙add ma kien iççensurah u g˙alhekk kien ser ikun diffiçli biex dan jintemmlu l-impjieg ming˙ajr litigazzjoni fit-tul fil-Qorti. G˙alhekk dan tne˙˙a minn postu wara li talab irtirar kmieni, u spiçça biex ˙a s-somma ta’ €250,000, li tammonta g˙ak erba’ darbiet il-paga li kellu. Ma’ dawn ˙a wkoll karozza. Minfloku ma ©ie impjegat ˙add iktar. Wie˙ed jassumi li b˙alma l-Partit Nazzjonalista kien jaf bil-pakkett tal-irtirar ta’ Dr Falzon, kien jaf tajjeb ukoll b’dan il-kaΩ li jinvolvi l-prim ku©in ta’

wie˙ed mill-og˙la uffiçjali fi ˙dan ilPartit Nazzjonalista. Madankollu, il-Partit Nazzjonalista baqa’ sieket fuq dan il-kaΩ u, b˙al dejjem, g˙aΩel li jitkaΩa biss fejn jaqbel lilu. Bi prudenza lejn dan l-eksimpjegat u lejn il-familja tieg˙u, il- KullÓadd g˙aΩlet li ma tippubblikax ismu. Jekk ilPartit Nazzjonalista, iΩda, jidhirlu li din l-informazzjoni mhix korretta, din ilgazzetta tkun f’poΩizzjoni li tispeçifika min huwa l-uffiçjal g˙oli tal-PN li lku©in tieg˙u bbenefika minn dan ilpakkett vanta©©juΩ minkejja ççirkostanzi tal-prestazzjoni ˙aΩina tieg˙u.

IN-NAZZJONIJIET UNITI JQISU L-LIÌI DWAR IL-KLIMA BÓALA TURIJA TA’ IMPENN MINN MALTA F’laqg˙a li kellu l-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat ma’ Janos Pasztor, id-Deputat Segretarju Ìenerali tanNazzjonijiet Uniti (NU) Dwar ilKlima u Konsulent Speçjali tasSegretarju Ìenerali tan-NU Ban Ki-moon dwar dan is-su©©ett, Pasztor qal li l-NU tqis din il-li©i b˙ala turija çara ta’ impenn minna˙a ta’ Malta favur il-klima minkejja ç-çokon ta’ pajjiΩna. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilMinistru Brincat ippreΩentalu wkoll kopja tal-li©i nnifisha dwar il-klima proprju fl-istess jum li fiha ©iet approvata mill-Parlament Malti mill-istadji kollha. F’kummenti li ta lil din il-

gazzetta, il-Ministru Brincat qal li kien ta’ sodisfazzjoni kbir li pajjiΩ-

na mhux biss kien fost l-ewwel li ©ew mistiedna jindirizzaw il-

laqg˙a plenarja fl-NU iΩda kien ta’ importanza kbira f’seminar li ttella’ fil-mag˙luq g˙all-kapijiet tad-delegazzjonijiet, fosthom Malta, fejn kien hemm preΩenti Ban Ki-moon innifsu u l-Ministru FrançiΩ g˙all-Affarijiet Barranin Laurent Fabius, li flimkien ˙adu sehem bis-s˙i˙ f’dan is-seminar. Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima sostna wkoll li fil-laqg˙a ta’ New York mhux biss kien hemm impenn politiku qawwi mid-delegazzjonijiet barranin iΩda spikka kemm l-intervent ta’ Ωag˙Ωug˙ b’perspettiva NattivAmerikan li tkellem f’isem is-soçjetà çivili, kif ukoll l-attur ta’ fama internazzjonali Robert Redford li

fisser kif ilu 40 sena impenjat favur kwistjonijiet relatati malklima kif ukoll ˙ass li l-impenn tieg˙u fil-preΩent huwa aktar qawwi minn qatt qabel. F’intervent imqanqal Redford qal li l-indifferenza mhux skuΩa biex ma nag˙mlu xejn u g˙amilha çara li dan ma kienx qed jg˙idu b˙ala attur iΩda b˙ala missier u nannu li jemmen fil©enerazzjonijiet futuri. Fl-a˙˙ar nett, il-Ministru Brincat tenna li enfasizza wkoll fuq diversi laqg˙at bilaterali ma’ ministri u negozjaturi ta’ pajjiΩi millCommonwealth bi t˙ejjija g˙allaqg˙a tal-kapijiet tal-istat taçCHOGM li se ssir f’pajjiΩna aktar tard din is-sena.

04 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

JIFTAÓRU B’RIX ÓADDIEÓOR LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar it-Tlieta li g˙adda lMinistru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili ressqet quddiem il-Parlament diversi emendi g˙all-Att Dwar lIdentità tal-Ìeneru, lEspressjoni tal-Ìeneru u Karatteristiçi tas-Sess. Madankollu, okkaΩjoni storika spiççat tbaxxiet mill-Partit Nazzjonalista g˙al konfront politiku hekk kif lOppoΩizzjoni ppruvat tie˙u lmertu, mhux biss g˙all-emendi l-©odda, imma g˙al-li©i kollha b’mod ©enerali. Xi proposti? Dan sar permezz ta’ Clyde Puli, il-kelliem tal-OppoΩizzjoni g˙all-Familja u s-Solidarjetà Soçjali, illi sostna li l-PN ta kontribut qawwi biex din il-li©i titjieb mill-abbozz ori©inali. Mhux hekk biss, imma Puli sa˙ansitra allega li l-li©i ppreΩentata g˙at-tieni qari kienet radikalment differenti mill-verΩjoni preçedenti. Fir-reazzjoni tag˙ha g˙allintervent ta’ Puli, il-Ministru Dalli ©ibdet l-attenzjoni talOppoΩizzjoni g˙all-fatt illi filverità l-emendi waslu b’riΩultat tal-konsultazzjoni pubblika li saret fix-xhur li g˙addew. Hawnhekk Puli sostna li l-proposti tressqu meta l-abbozz kien fi stadju ta’ kumitat u li lemendi tressqu b’sens ta’ ©ustizzja u umanità. Però, ˙arsa lejn il-laqg˙a li fiha ©ie diskuss dan l-abbozz, dik tal-24 ta’ Marzu li g˙adda, juri li l-emendi tressqu kollha mill-Gvern. Tant hu hekk, illi lmembri tal-OppoΩizzjoni preΩenti talbu g˙al spjegazzjoni ta’ kull klawsola u x’konsegwenzi seta’ jkollhom f’xenarji prattiçi g˙ax ma kinux huma li ressquhom. Apatija L-apatija tal-OppoΩizzjoni kom-

pliet tirrenja anke meta nstabet anomalija fl-abbozz li affettwat direttament lil Alex Mangion, wie˙ed mill-kunsilliera talPartit Nazzjonalista stess, illi sar jaf li ma setax jemenda ddokumenti personali biex jirriflettu l-©eneru tieg˙u peress li huwa kien adottat minn barra l-pajjiΩ. Meta dan il-kaΩ wasal salmidja f’Mejju, il-kelliem talPartit Nazzjonalista g˙all-Ìustizzja Jason Azzopardi malajr ˙are© biex isostni li lOppoΩizzjoni se tressaq lemendi biex tindirizza din lanomalija. Dakinhar huwa sostna li din kienet prova ta’ kemm l-OppoΩizzjoni hija proattiva. Dawn l-emendi talPN qatt ma waslu u kienet ˙idma tal-Gvern li kkorre©iet lanomalija fil-li©i. Fil-fatt, il-Gvern kien ilu li sar jaf b’din l-anomalija minn ftit wara li l-li©i saret attiva fl-14 ta’ April. Dan kien spjegat lilna minn Silvan Agius, kelliem g˙all-Ministeru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet talKonsumatur u Libertajiet Çivili,

illi qalilna li ftit wara li l-li©i da˙let fis-se˙˙, il-Ministeru induna li xi persuni ma kellhomx çertifikat tat-twelid, illi huwa neçessarju g˙all-att dikjaratorju u allura ma setg˙ux jibbenefikaw mil-li©i. “Minnufih infurmajna lil Alex Mangion, li nstema sorpriΩ u diΩappuntat fl-istess ˙in, imma kien kuntent meta spjegajnielu li l-Gvern kien se jibda ja˙dem fuq emenda minnufih,” qalilna Agius. Madankollu, l-introduzzjoni ta’ din l-emenda ma kinitx sempliçi daqskemm kien ma˙sub ori©inarjament. “Lewwel idea kienet li ssir emenda sempliçi, imma wara indunajna li kellna no˙olqu proçess s˙i˙ li jinvolvi l-Qorti g˙ax il-persuni adottati jkunu adottati minn digriet tal-Qorti u allura tista’ tkun biss il-Qorti li timmodifika digriet tag˙ha.” “G˙aldaqstant,” temm jg˙id Agius, “in˙adem proçess s˙i˙ sabiex naslu g˙all-a˙jar soluzzjoni, dik li kienet ippreΩentata g˙at-tieni qari fil-Parlament kif ukoll g˙all-istadju tal-Kumitat

u g˙addiet b’mod unanimu nhar it-Tlieta. Il-vot finali mistenni nhar it-Tnejn u g˙andu jkun vot unanimu wkoll.” Appuntament mal-istorja Il-fatt li l-li©i dwar l-identità tal©eneru mhix prijorità g˙allOppoΩizzjoni m’g˙andhiex tasal b˙ala sorpriΩa. Dan g˙ax, minkejja li f’pajjiΩna l-PN qieg˙ed jag˙milha tal-palladin f’materji relatati ma’ persuni LGBTIQ, barra minn Malta huma qeg˙din ja˙dmu b’mod attiv biex iΩommuhom milli jing˙ataw dak li hu tag˙hom bi dritt. EΩempju riçenti kienet iddeçiΩjoni ta’ Beppe Fenech Adami li jivvota kontra riΩoluzzjoni tal-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill talEwropa li kellha l-g˙an li tressaq rakkommandazzjonijiet dwar kif il-kundizzjoni ta’ persuni transgender tista’ titjieb mil-lat ta’ drittijiet umani. Il-mozzjoni biex issir din irriΩoluzzjoni kienet tressqet fis26 ta’ Ìunju 2013 minn 21

membru tal-Assemblea Parlamentari, fosthom Deborah Schembri u Michael Falzon. Madankollu, meta r-rapport, li nkiteb minn Schembri stess, tressaq g˙all-vot quddiem lAssemblea fit-22 ta’ April li g˙adda, Fenech Adami xorta wa˙da g˙aΩel li jivvota kontriha, minkejja l-fatt li saru 12-il emenda fiha. Fortunatament, ir-riΩoluzzjoni g˙addiet b’vot ta’ 68 favur, illi inkludew dawk ta’ Deborah Schembri u Joe Debono Grech, 23 kontra u 12-il astenzjoni. Dan ir-riΩultat kien deskritt minn Alecs Recher, il-co-chair ta’ Transgender Europe, b˙ala mument storiku g˙al persuni trans illi wera li kkonferma lappo©© b’sa˙˙tu tal-partiti politiçi g˙ad-drittijiet umani ta’ persuni transgender. Madankollu, dan l-appuntament mal-istorja nqabeΩ millPartit Nazzjonalista u wera lipokresija tal-membri parlamentari tieg˙u meta ppruvaw jie˙du l-mertu ta’ dan li nkiseb minn Gvern Laburista f’dan irrigward.

Mix-xellug; Silvan Agius flimkien ma’ delegazzjoni Maltija f’Riga, li kienet tinkludi lill-Ministru Helena Dalli

lokalI kÓ

05|07|2015 05

kullhadd.com

wara tlIet xhur mId-dÓul fIS-SeÓÓ tal-lIÌI l-ÌdIda tad-drogI

ISIru 32 talba ‘gÓal ÇanS IeÓor’

Minn mindu da˙let fis-se˙˙ il-li©i l-©dida tad-drogi, kien hemm 32 talba minn persuni akkuΩati fil-Qorti b’reati serji ta’ droga sabiex il-Qorti tal-Ma©istrati, minflok tibqa’ g˙addejja bil-kawΩa, tirreferihom g˙all-Bord ta’ Riabilitazzjoni u Kura mmexxi millIm˙allef Giovanni Bonello. Skont il-ligi l-©dida tad-drogi, persuna akkuΩata b’reati serji konnessi mad-droga li tkun fl-istess ˙in ukoll vittma tal-abbuΩ tista’ titlob lill-Qorti talMa©istrati biex hi tintbag˙at g˙ar-riabilitazzjoni u lkura ta˙t il-gwida tal-Bord immexxi minn Dr Bonello. Biex il-Qorti tal-Ma©istrati tkun tista’ tilqa’ dan it-tip ta’ talba jrid ji©i ppruvat li l-persuna akkuΩata kisret il-li©i min˙abba dipendenza ppruvata, gravi u medika fuq id-droga u li r-reat ma kienx akkumpanjat bi vjolenza, fost l-o˙rajn. Il-Qorti mistennija tag˙ti d-digriet tag˙ha dwar jekk taççettax dawn it-talbiet fis-seduti li ©ejjin wara li tisma’ lprovi me˙tie©a dwar id-dipendenza tal-akkuΩat fuq

id-drogi. F’kaΩ li persuna jirnexxilha tirriabilita mill-vizzju tad-droga, allura l-Qorti tal-Magistrati jkollha d-dritt li minflok ma tibg˙at lil dik il-persuna l-˙abs bilfors, tag˙ti lill-persuna piena alternattiva li ma tkunx dik ta’ ˙abs. Sa qabel da˙let il-li©i fis-se˙˙, il-Qorti talMagistrati kellha bilfors tibg˙at lil dawn il-persuni l˙abΩ mas-sejbien tal-˙tija, anke jekk il-persuna tkun irriformat ru˙ha. Din il-˙a©a kienet ©iet meqjusa minn ˙afna b˙ala in©ustizzja soçjali kbira li pajjiΩna kien qieg˙ed jag˙mel ma’ min hu verament vittma. Intant, riforma o˙ra li da˙˙let il-li©i l-©dida taddrogi kienet li kaΩijiet ta’ pussess ta’ ammonti Ωg˙ar ˙afna ma jispiççawx iktar jidhru quddiem il-Qorti tal-Ma©istrati imma, minflok, jidhru quddiem tribunal apposta mmexxi minn esperta fil-kura soçjali s-Sinjura Vicky Scicluna. Hekk kif ix-xog˙ol preparatorju huwa konkluΩ, l-

ewwel seduta ta’ dan it-tribunal ser tkun il-Ìimg˙a 25 ta’ Settembru, 2015 u ser ikun hemm allokati madwar 25 kaΩ. Kull min jidher quddiem it-tribunal jista’ je˙el biss multa amministrattiva. Jekk, però, persuna tinstab ˙atja t-tieni darba, din allura ti©i riferuta lill-Bord ta’ Riabilitazzjoni mmexxi millIm˙allef Bonello. Mitlub jikkummenta, il-Ministru g˙all-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici sostna li l-li©i l-©dida tad-drogi kienet pass kruçjali fid-direzzjoni t-tajba li indirizza ˙afna in©ustizzji li kienu jsofru lpersuni li kienu vittmi reali tad-droga. Qal li, hekk kif tibda tit˙addem il-li©i, iktar nies se jkunu qed jifhmu l-bidla enormi li din se ©©ib mag˙ha. Huwa rringrazzja lill-Ìudikatura tal-appo©© kruçjali li tat sabiex din il-li©i tit˙addem bl-a˙jar mod u wieg˙ed li se jkun qed jag˙mel dak kollu me˙tie© biex fit-t˙addim tag˙ha jintla˙qu r-riΩultati mixtieqa.

Il-puntI ewlenIn tal-abbozz dwar Id-dIpendenza fuq Id-droga (trattament mhux prIÌunerIja) huma: Prosekuzzjonijiet g˙all-pussess g˙all-uΩu personali ta’ kwantitajiet Ωg˙ar ta’ drogi (massimu ta’ 2 grammi jew ta’ 2 pilloli ecstasy jew ekwivalenti) se jitwettqu mill-Pulizija skont l-Att dwar il-Kummissarji g˙all-Ìustizzja u dak ilpussess se jkun so©©ett g˙al pieni li jvarjaw minn €75 g˙al €125. Pussess g˙all-uΩu personali talkannabis jew ta’ raΩa tal-kannabis se tkun so©©etta g˙al firxa iΩg˙ar ta’ pieni (minn €50 sa €100). Fuq it-tieni kundanna quddiem ilKummissarju g˙all-Ìustizzja, jew it-tieni ˙las volontarju tal-piena, persuna g˙andha ti©i riferita lill-Bord g˙ar-Riabilitazzjoni ta’ Min Wettaq Reati ta’ Droga (Drug Offenders Rehabilitation Board) li qed ji©i propost fil-li©i u li se jie˙u passi biex jassisti g˙ar-riabilitazzjoni ta’ dik il-persuna. Persuna ˙atja g˙at-tieni reat jew reat sussegwenti ta’ pussess ta’ kannabis jew ta’ raΩa tal-kannabis se tkun riferita biss lil dan il-Bord jekk il-Kummissarju g˙all-Ìustizzja huwa sodisfatt li l-˙ati x’aktarx se jabbuΩa minn drogi o˙ra jew jekk il-˙ati ma jidhirx quddiem il-Kummissarju anke jekk il-piena tkun ©iet im˙allsa volontarjament. Il-Qorti tal-Ma©istrati li tkun qed tisma’ lkawΩa dwar offiΩi tad-droga li skont il-linji gwida ppubblikati riçentement m’g˙andhomx ji©u riferiti lill-Qorti Kriminali jew li jinvolvu reati o˙ra li mhumiex so©©etti g˙al aktar minn seba’

snin pri©unerija u li ma jkunux jikkonsistu f’reati volontarji fuq il-persuna, reati mwettqin bl-uΩu ta’ arma jew ir-reati li jinvolvu l-uΩu ta’ nar jew splussivi, tista’, jekk tkun sodisfatta li l-kawΩa tar-reat hija d-dipendenza fuq id-droga, tikkonverti ru˙ha f’Qorti tad-Drogi u tirreferi l-akkuΩat lill-Bord g˙arRiabilitazzjoni ta’ Min Wettaq Reati ta’ Droga (Drug Offenders Rehabilitation Board) g˙at-trattament. Jekk l-akkuΩat ma jikkoperax mal-Bord, il-kaΩ ji©i riferut lura lill-Qorti u jkompli jinstema b˙allikieku riferenza lill-Bord qatt ma saret. Jekk f’perjodu ta’ 18-il xahar il-Bord jirraporta lill-Qorti li r-riabilitazzjoni kienet ta’ suççess, il-Qorti se tkun intitolata li tirrikjama l-prosekuzzjonijiet kriminali pendenti kontra lakkuΩat quddiem il-Qrati kollha biex jinstemg˙u quddiemha u se tkun intitolata wkoll li ma tapplikax perjodu obbligatorju ta’ pri©unerija stabbilit bil-li©i jew li tapplika ordni ta’ probation jew sentenza sospiΩa. Jekk ir-riabilitazzjoni tkun suççess il-kondotta ma tigix affettwata wara li jg˙addi perjodu li jkun minimu ta’ sena u massimu ta’ tliet snin mid-data tas-sentenza tal-Qorti sakemm il-˙ati ma jsirx reçidiv. Il-kultivazzjoni ta’ pjanta tal-kannabis li tipproduçi kwantità Ωg˙ira g˙all-uΩu personali

mhux se jibqa’ jkun so©©ett g˙al perjodu obbligatorju ta’ pri©unerija jew g˙all-eskluΩjoni tal-applikazzjoni g˙al probation jew sentenza sospiΩa. Preparazzjonijiet mediçinali tal-pjanti talkannabis jistg˙u jkunu preskritti minn tabib speçjalista jekk m’hemmx alternattivi vijabbli bl-approvazzjoni tas-Suprentendent tas-Sa˙˙a Pubblika li jista’ wkoll jimponi kundizzjonijiet. Ser ji©i stabbilit Bord g˙all-Pariri dwar ilPolitika fl-G˙oti tal-Pieni (Sentencing Policy Advisory Board) bl-iskop li jabbozza sentencing policies fir-rigward ta’ reati tad-droga sabiex jipprova jiΩgura konsistenza bejn il-pieni mog˙tija mill-Qrati differenti. Il-Ministru jista’ jestendi l-mandat tal-Bord g˙al reati o˙ra. Il-pussess ta’ drogi pprojbiti xorta se jibqa’ so©©ett g˙al arrest speçjalment sabiex jippermetti lill-Pulizija biex tikseb l-informazzjoni (intelligence) u tinvestiga reati relatati aktar serji. Il-benefiççji tal-Att ma japplikawx g˙al persuni li jbig˙u drogi fil-viçinanza ta’ skejjel, klabbs taΩ-Ωg˙aΩag˙ jew istituzzjonijiet simili; g˙al reati tad-droga relatati mal-façilitajiet korrettivi; g˙al persuni li jbig˙u drogi lill-minuri, lin-nisa tqal jew lil persuni li jkunu qed jag˙mlu l-programm ta’ riabilitazzjoni mill-vizzju tad-droga.

06 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

INVESTIMENT FIL-PROTEZZJONI ÇIVILI

MAÓTURA L-EWWEL UFFIÇJALI ÌODDA F’DAWN L-AÓÓAR SITTAX-IL SENA Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili minn forza mitluqa u minsija g˙al wa˙da li qed tara investiment kontinwu. Grazzi g˙all-˙idma impenjattiva ta’ dan il-Gvern, wara sittax-il sena s˙a˙, fl-a˙˙ar jiem 61 rekluta n˙atru b˙ala uffiçjali ©odda tat-taqsima talProtezzjoni Çivili. Il-©urnal KullÓadd segwa mill-qrib dan ir-rekluta©© u tkellem malMinistru g˙all-Intern u sSigurtà Nazzjonali dwar il-bidla poΩittiva f’din il-forza. “Dan huwa perjodu sabi˙ g˙ad-Dipartiment talProtezzjoni Çivili. G˙alina l˙idma tal-Protezzjoni Çivili hija wa˙da imprezzabli u dan qed ji©i muri b’investiment wie˙ed wara l-ie˙or, kemm fil-kundizzjonijiet fuq il-post tax-xog˙ol u fl-immodernizzar tat-taqsima,” sostna l-Ministru Carmelo Abela.

pjani hemm g˙all-futur, Carmelo Abela qalilna li fixxhur li ©ejjin se jkunu qed jaslu 10 fire-engines ©odda b’investiment ta’ miljun u nofs ewro. Permezz ta’ investiment ta’ aktar minn kwart ta’ miljun kofinanzjati minn fondi Ewropej qed issir wkoll ˙idma biex ji©u installati sistemi di©itali ta’ kommunikazzjoni fit-telefonija u fir-radji.“Dan kollu juri limpenn tal-Gvern sabiex jassigura servizz mill-aqwa lejn il-poplu, li jirrikorri g˙al dan id-Dipartiment f’mumenti li jistg˙u jkunu bejn ˙ajja u mewt,” qal il-Ministru. “Komplu dejjem servu bi professjonalità”

L-akbar numru ta’ membri fl-istorja tal-Protezzjoni Çivili Grazzi g˙al dan ir-rekluta©© li se˙˙ wara n-nuqqas ta’ 16-il sena s˙a˙, il-Protezzjoni Çivili g˙andha l-akbar numru ta’ membri fl-istorja tag˙ha: 180 membru dedikati biex jipprote©u u jsalvaw iç-çittadini tag˙na f’sitwazzjonijiet diffiçli. B’hekk is-servizz li qed ji©i offrut liç-çittadini Maltin u G˙awdxin ser ikompli ji©i msa˙˙a˙. Investiment fil-kundizzjonijiet fuq il-post tax-xog˙ol Il-Ministru

Abela

tkellem

mag˙na fuq id-dedikazzjoni ta’ dawn il-membri li jid˙lu fin-nar biex isalvaw lil xi ˙add li lanqas ikunu jafu min hu. Dawn huma ˙addiema li ji©u msje˙in fuq inçidenti li, sakemm jaslu, ma jkunux jafu eΩatt x’se jsibu, fejn kull sekonda tista’ tfisser il-˙ajja u l-mewt ta’ min ikun involut f’dak l-inçident. Dan il-Gvern jemmen li dan huwa korp li ˙aqqu jkun trattat ugwali daqs kull korp ie˙or. G˙aldaqstant, il-Ministru Abela qal kif fiΩ-Ωmien li ©ej dawn mhux ser ikomplu jsofru anomaliji fil-kundiz-

zjonijiet u se jkunu qed igawdu d-dritt li jirtiraw wara 25 sena servizz bil-pensjoni. Dan isegwi d-dritt li ng˙ataw riçentament biex ikunu rappreΩentati fl-unjin tal-g˙aΩla tag˙hom u li jsemmg˙u lvuçi tag˙hom. “Daqshekk uniformijiet second hand g˙all-˙addiema. G˙addejjin bil-proçess ta’ xiri ta’ lbies protettiv g˙al kul˙add b’investiment ta’ aktar minn mitt elf ewro!” Dan qed iwassal g˙al xiri ta’ lbies protettiv ©did g˙allmembri kollha ta’ din ittaqsima li jservi biex isa˙˙a˙

is-sigurtà tag˙hom waqt il˙in tax-xog˙ol. Fost l-o˙rajn, dan jikkonsisiti f’firekits, ingwanti, Ωraben u helmets kontra n-nar u lbies ie˙or partikolari g˙at-taqsima talHazmat. Il-Ministru Abela spjega kif dan qed ji©i mg˙ammar b’apparat u vetturi neçessarji g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum. Imniedi fuq pjan ta’ ˙ames snin, il-flotta ta’ madwar 50 vettura ta’ emer©enza di©à bdiet tinbidel g˙al spiΩa kapitali ta’ madwar tmien miljun ewro u s’issa di©à nxtraw mal 15-il vettura. Mistoqsi xi

Mistoqsi biex jg˙addi lmessa©© tieg˙u lir-rekluti l©odda huwa appellalhom biex b’˙idma kollettiva jibqg˙u j˙addnu lealtà lejn servizz professjonali g˙aç-çittadini kollha. Huwa rringrazzjahom tal-vokazzjoni tag˙hom u lill-instructors tatta˙ri© intensiv li offew fla˙˙ar 13-il ©img˙a. G˙alaq billi fakkar li minn hawn dawn il-membri ser ikunu qeg˙din jing˙aqdu mal-kollegi tag˙hom g˙al aktar xhur impenjattivi fis-sena. Statistika turi li bejn Ìunju u Settembru tal-2014 kien hemm madwar 2,400 kaΩ, li jammontaw kwaΩi n-nofs tassej˙iet g˙al assistenza li kien hemm matul is-sena li g˙addiet, b’Awwissu jla˙˙aq l-akbar numru, qrib is-700 sej˙a g˙all-assistenza.

SERVIZZI TAS-SAÓÓA EQREB IL-PAZJENT Gvern li Jisma’ ta’ nhar il-Óamis ta lill-Prim Ministru spunt sabiex g˙al darb’o˙ra jkompli jispjega l-pass tassew ˙awtiel li bih dan il-Gvern g˙addej itejjeb u jiΩviluppa qasam wara l-ie˙or, b’ambizzjoni kbira u determinazzjoni soda fl-aspetti kollha li jolqtu mill-iktar mill-viçin lillpoplu. U ma setax jonqos li fost loqsma li ng˙ataw prijorità kien hemm dak tas-sa˙˙a. Wara li appena ftit tal-©img˙at ilu sSegretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a Chris Fearne ssi©illa ftehim mal-Università ta’ Malta li permezz tieg˙u testijiet li jikkonçernaw il-mobbiltà ta’ individwu (gait analysis), bosta drabi tfal ta’ età Ωg˙ira, fi ftit xhur o˙ra ser jibdew isiru hawn Malta, il-Óamis t˙abbar li l-istess livell ta’ kumdità f’qasir Ωmien ser ikun disponibbli wkoll g˙al xi pazjenti tal-kardjolo©ija. Il-Prim Ministru fil-fatt fisser kif, grazzi g˙all-investiment li qed isir fl-apparat ©did fil-Mater Dei u g˙all-kontribut siewi ferm tat-tim kliniku dedikat, l-opportunità li w˙ud mill-pazjenti tal-kardjolo©ija jevitaw li jmorru barra g˙al çerta trattamenti tal-kardjolo©ija ser issr realtà llum qabel g˙ada. Meta tkellimna mas-Segretarju Parlamentari Chris Fearne huwa

sa˙aq fuq il-mira kontinwa talGvern li jqarreb lis-servizzi tassa˙˙a lejn il-pazjent sabiex sa fejn huwa possibbli l-pazjent ma jkomplix iΩid l-iskari©© u linçertezza mal-˙afna skomfort li inevitabbilment huwa marbut ma’ kundizzjoni klinika jew o˙ra. Fost l-aspetti fi ˙dan id-

Dipartiment tas-Sa˙˙a li g˙addejjin bi sforz kontinwu sabiex jaraw li dan ise˙˙ hemm dak tal-Kura Primarja. IsSegretarju Parlamentari Chris Fearne ˙abbar kif proprju minn nofs il-©img˙a li g˙addiet klinika speçjalizzata li tiffoka fuq ilmard kroniku bdiet topera wkoll miç-Çentru tas-Sa˙˙a ta’

Birkirkara. Dan wara li l-ewwel wa˙da ta’ dan it-tip fet˙et f’Lulju tas-sena li g˙addiet miçÇentru tas-Sa˙˙a ta’ Óal Qormi u t-tieni klinika bdiet tiffunzjona f’Jannar ta’ din is-sena miçÇentru tas-Sa˙˙a tar-Rabat. L-g˙an ta’ din l-inizjattiva li ntlaqg˙et tajjeb ˙afna huwa li tag˙ti sostenn b’mod s˙i˙ lil

pazjent li jbati minn xi kundizzjoni kronika b˙alma huma dawk marbuta mal-qalb, pressjoni g˙olja, u mard kronika marbut man-nifs, fost lo˙rajn. Immexxija minn tim kompost minn professjonisti diversi fosthom tobba tal-familja u infermiera m˙arr©a, grazzi g˙al din il-klinika l-pazjent li jsofri minn xi kundizzjoni kronika jsib l-g˙ajnuna personalizzata. Fil-fatt, is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne spjega kif servizz ta’ din ix-xorta, speçjalment meta mog˙ti filkomunità, effettivament jg˙in ˙afna biex il-pazjenti jiffamiljarizzaw aktar lilhom infushom mal-kundizzjoni klinika tag˙hom, ma’ kif je˙tie© li l-istil ta’ ˙ajja tag˙hom jinbidel xi ftit jew wisq, sabiex fl-a˙˙ar milla˙˙ar jg˙ixu ˙ajja pjuttost normali ming˙ajr il-bΩonn li jirrikorru g˙all-kura akuta fi sptar. Fuq dan l-ispunt, Dr Fearne spjega kif inizjattivi ta’ din ixxorta huma mmirati wkoll sabiex anqas nies ikollhom il˙tie©a jersqu lejn idDipartiment tal-Emer©enza flIsptar Mater Dei, Dipartiment li qed ikompli jibni fuq ir-riΩultati ta’ effiçjenza miksuba riçentament biex issa naqqas drastikament il-˙inijiet ta’ stennija.

LokALI kÓ

05|07|2015 07

kullhadd.com

DIFFIÇLI LI L-GREÇJA TÓALLAS ID-DJUN LURA Iva jew le? Barra jew ©ewwa? Dawn huma w˙ud millmistqosijiet li b˙alissa u, bir-ra©un, jinsabu fuq fomm kul˙add fl-ambitu Ewropew hekk kif illum se jkun hemm referendum dwar jekk il-poplu Grieg g˙andux jaççetta u g˙alhekk jimplimenta l-pakkett finanzjarju offrut lilu fl-a˙˙ar nett tad-diskussjonijiet mal-Unjoni Ewropea (UE) bil-vot ‘iva’ jew inkella jirba˙ il-vot ‘le’ u lGreçja jkollha tikkunsidra bis-serjetà l-poΩizzjoni tag˙ha kemm fil-UE kif ukoll fiΩ-Ûona Ewro hekk kif qed i˙e©©e© li jag˙mlu dan tal-a˙˙ar il-Prim Ministru Grieg Alexis Tsipras flimkien mal-Ministru tal-Finanzi Grieg Yanis Varoufakis, tant li dan tal-a˙˙ar wieg˙ed li jekk ilvot ‘iva’ jirba˙ ir-referendum, huwa jitfa’ r-riΩenja tieg˙u minnufih.

Min˙abba l-fatt li Malta tinsab fil-UE, b˙ala att ta’ solidarjetà kellna bilfors nisilfu ammont sostanzjali ta’ flus lil dan l-istess pajjiΩ. G˙alhekk, l-eΩitu tar-referendum li se jkun hemm illum jolqot lil pajjiΩna direttament speçjalment meta sellifna madwar €180 miljun lil dan il-pajjiΩ biex jipprova jqum lura fuq saqajh. IΩda l-mistoqsija le©ittima u mistennija tag˙na l-Maltin u ta’ pajjiΩi o˙rajn li sellfu l-flus lill-Greçja hi: dawn il-flus se jintraddu lura kif inhu lo©ikament korrett li jsir meta pajjiΩ isellef il-flus lil pajjiΩ ie˙or, jew inkella se nibqg˙u ming˙ajrhom? Fid-dawl ta’ dan kollu, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-Mexxej tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew, Dr Alfred Sant. Interessanti huwa l-fatt li millewwel ©urnata li Malta sellfet dawn il-flus lill-Greçja, Dr

Sant kien esprima dubji serji jekk dawn il-flus hux se ne˙duhom lura b˙ala pajjiΩ min˙abba s-sitwazzjoni mwieg˙ra tar-riçessjoni finanzjarja li g˙adha ˙ier©a minnha bil-mod il-mod il-UE, fost ˙afna affarijiet o˙rajn. Sant g˙adu ja˙sibha l-istess? X’ja˙seb li se jkun l-eΩitu tar-referendum? Setg˙u saru a˙jar l-affarijiet? U jekk iva, minn min? Ta’ min hu t-tort li l-Greçja waslet fejn waslet? Tsipras u Varoufakis g˙andhom biΩΩejjed konvinzjoni biex jinfluwenzaw lill-poplu Grieg biex jivvota ‘le’? X’se jkunu l-konsegwenzi ta’ dan il-vot g˙all-futur tal-Ewropa, u b’mod speçjali ta’ pajjiΩna? Dan huwa biss il-bidu tattmiem jew g˙ad fadal x’naraw? Dan u aktar f’din l-intervista esklussiva mal-Membru Parlamentari Ewropew u leks-Prim Ministru Alfred Sant. stabbilit dwar kif dan jista’ jsir. Biss qabel naslu g˙al dak ilpass, irridu naraw jekk il-Gvern Grieg hux se jibqa’ fejn hu jew hux se jaqa’. Fl-a˙˙ar ©img˙at bdiet to˙ro© çara, g˙alkemm qatt ma ntqalet fiç-çar ˙lief minn Tsipras innifsu, li lEwropej (jew tal-anqas parti sostanzjali minn dawk li huma fiΩ-Ûona tal-Ewro u mhux ilÌermanja biss), riedu jtajru lil Tsipras minn postu. Is-sentiment hu li ma ja˙sibhiex b˙alhom u ma jistg˙ux jafdawh. Irridu naraw x’se jkun ir-riΩultat ta’ din il-log˙ba li g˙alija hi perikoluΩa ˙afna. Di©à saret darbtejn mill-Ewropej fl-a˙˙ar snin, meta kienu daru kontra George Papandreou u Silvio Berlusconi.

GLEN FALZON glen@kullhadd.com X’kienu l-fatturi li wasslu g˙all-kollass fil-Greçja? Kien hemm mekkaniΩmi fiskali li setg˙u kellhom jidda˙˙lu qabel biex ti©i evitat din il-kriΩi? Sal-bidu tal-kriΩi taΩ-Ûona Ewro, il-Gvern Grieg u l-organizzazzjonijiet tieg˙u kienu matul is-snin tg˙abbew bi djun kbar li l-flus minnhom intuΩaw fi pro©etti kbar. Fuqhom intefqu ˙afna aktar flus milli kienu jiswew, u˙ud mill-pro©etti ma rendewx. Sakemm waslet ilkriΩi, l-img˙axijiet fuq is-self kbir tal-Greçja baqa’ relattivament Ωg˙ir. Meta skattat ilkriΩi, l-img˙axijiet g˙all-Greçja – li f’daqqa tqieset b˙ala li midjuna wisq – tant g˙olew li l-Gvern ma setax ila˙˙aq mal˙lasijiet li kellu jag˙mel lillbanek, l-aktar ÌermaniΩi u FrançiΩi. Ta˙t diversi forom, il-gvernijiet taΩ-Ûona Ewro flimkien mal-Fond Monetarju Internazzjonali sellfu biljuni ta’ ewro lill-Gvern Grieg. Dan ˙allas lill-banek lura, imma spiçça midjun mal-Ewropej taΩ-Ûona Ewro, inkluΩ il-Bank Çentrali Ewropew, u malFond Monetarju Internazzjonali. Biex jie˙du flushom lura, skont il-pjani ta’ salvata©© li g˙amlu malGreçja, il-membri taΩ-Ûona Ewro insistew fuq bidliet kbar fit-tmexxija finanzjarja talGvern Grieg, bi tnaqqis flispiΩa, bejg˙ ta’ proprjetajiet tal-Gvern u miΩuri o˙ra hekk imsej˙a ta’ awsterità. Minflok irkuprat b’dan it-trattament, l-ekonomija Griega g˙otrot u llum hi kwart anqas milli kienet seba’ snin ilu. Il-mekkaniΩmi fiskali li dda˙˙lu mill-UE g˙all-kontroll tad-dejn u d-defiçit huma biΩΩejjed biex ji©u evitati problemi simili fil©ejjieni? Wara l-esperjenza tal-kriΩi tal2008 li b’çertu mod g˙adha g˙addejja, l-Unjoni Ewropea u Ω-Ûona Ewro da˙˙lu regoli ta’ tmexxija finanzjarja li suppost jimpedixxu lill-gvernijiet membri taΩ-Ûona milli jg˙addu ba©its li j©orru ˙ofor jew djun akbar minn çertu livell. Kull ba©it nazzjonali qed ji©i mifli fid-dettall u, min jikser ir-regolamenti dwar kif g˙andu jitmexxa, jing˙ata korrezzjoni li hi tassattiva. PajjiΩ li jibqa’ jikser ir-regoli jista’ ji©i wkoll immultat. Regoli b˙al dawn huma utli sakemm jit˙addmu b’çertu sens u fl-a˙˙ar Ωmien beda jintqal li trid tintwera flessibbiltà

L-ekonomija Maltija hija esposta b’mod perikoluΩ g˙all-˙ru© tal-Greçja miΩÛona Ewro?

Kont sostnejt ukoll li l-flus mislufa lill-Greçja, speçjalment bil-mod kif ©ew mislufa, kienu flus ma˙ruqa. Nippreferi kieku kont Ωbaljat…

fil-mod kif jintuΩaw. Dal-punt beda jsir l-aktar meta, fis-sentejn li g˙addew, Franza (li hi ttieni l-akbar ekonomija fiΩÛona Ewro) baqg˙et lil hinn mir-regoli stabbiliti u kieku mhux g˙ax t˙addmet ‘ilflessibbiltà’ favuriha kienet ti©i ççensurata bil-kbir. Biss minn hawn iqum ukoll il-punt li r-regoli qeg˙din hemm l-aktar g˙aΩ-Ωg˙ar. Imma meta l-kbar jiksruhom, jaraw xi jsir biex l-g˙ajnejn jing˙alqu. Hemm ˙afna verità f’din losservazzjoni. Taqbel mal-miΩuri u lweg˙di tal-PM Grieg? G˙ala? Il-partit tal-Prim Ministru Grieg Syriza reba˙ l-elezzjoni fuq lg˙ajta li l-awsterità li l-pjani ta’ salvata©© imponew fuq il-pajjiΩ ©abet miΩerja kbira fuq ilpoplu Grieg bla ma tat riΩultati xierqa. Il-piΩ finanzjarju fuq ilGreçja Ωdied mhux naqas, hekk li ma tistax tifil˙u aktar u xorta wa˙da mhux se tkun tista’ t˙allas lura id-djun tag˙ha la llum u lanqas g˙ada. Matul in-negozjati li saru biex il-Greçja ting˙ata l-fondi

li je˙ti©ilha biex iΩΩomm filwiçç, l-Ewropej riedu jikkonçentraw fuq kif il-pajjiΩ se jmexxi ekonomikament jekk il-fondi li kien baqag˙lu jie˙u kienu se jing˙atawlu. Tsipras sab li qed jinnegozja dwar aktar awsterità biex iΩomm fil-wiçç. L-Ewropej qalu li lesti jinnegozjaw dwar ristrutturar tad-dejn aktar tard. Mhux kwistjoni jekk taqbel jew ma taqbilx ma’ na˙a jew o˙ra. Hu çar li jtawlu kemm itawlu l-iskadenzi tad-djun, ilGreçja mhi prattikament qatt se tkun f’poΩizzjoni li t˙allashom lura, minkejja ssagrifiççji kbar li g˙amel ilpoplu, fejn kienu l-fqar u dawk l-anqas vanta©©jati li laktar ©arrew il-piΩijiet. Min-na˙a l-o˙ra, tifhem li lkredituri tal-Greçja, fosthom Malta, ma jridux jitilfu flushom. Imma wara kollox ilfondi li ˙ar©u servew l-aktar biex je˙ilsu lill-banek kbar ÌermaniΩi u FrançiΩi mis-self kbir imfattar li kienu taw lillGreçja matul is-snin. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, jekk il-Griegi ssellfu bl-addoçç, l-istess jista’ jintqal dwar min sellifhom – li g˙amel hekk bl-addoçç.

Taqbel mal-poΩizzjoni ta’ Tsipras fejn talab lill-poplu Grieg biex jivvutaw LE firreferendum? Tsipras kien jaf li dak li ‘ottjena’ mill-Ewropej ma kienx dak li wieg˙ed li se j©ib lura. Kellu pressjoni kbira biex xorta jg˙id iva…˙alli l-Greçja tibqa’ fiΩÛona Ewro, g˙ax l-g˙ajta kienet li dan seta’ biss ji©ri billi jaqbel ma’ li pproponew l-Ewropej. U kellu pressjoni kbira wkoll biex jg˙id le g˙ax parti sostanzjali ta’ dawk li jappo©©jawh kienu j˙ossu li jekk jg˙idu ‘iva’ jkunu ttradew lill-poplu li tellag˙hom fil-Gvern. Il-kalkolu tal-Prim Ministru Grieg kien li b’vot ta’ ‘le’, jekk jirnexxilu j©ibu, ikun jista’ jifta˙ b’aktar sa˙˙a negozjati fuq ilbinarju tieg˙u, ji©ifieri li jirristruttura d-dejn u jnaqqas millpiΩijiet tal-awsterità. Ta˙seb li hemm riskju serju li l-Greçja to˙ro© miΩ-Ûona Ewro? Hemm çansijiet kbar li jekk ilvot ikun tal-‘le’, il-Greçja ti©i sfurzata to˙ro© mill-ewro g˙alkemm ma jeΩistix mod di©à

Malta hi esposta g˙all-kriΩi Griega f’termini tas-self li ˙ri©na lill-Greçja u li ras imb ras, hi fost l-akbar minn taΩ-Ûona Ewro. Imma l-ekonomija Maltija ftit g˙andha rabtiet diretti u indiretti mal-ekonomija Griega. Ji©ifieri, kif sejrin l-affarijiet, lg˙aw© Grieg m’g˙andux jaffettwana. Min-na˙a l-o˙ra, se jkun hemm impatt negattiv fuq iΩÛona Ewro u b’mod ©enerali fuq il-klima politika u ekonomika tal-Unjoni Ewropea, speçjalment jekk il-falliment tal-Greçja jitwassal sal-a˙˙ar. B˙ala membri kemm tal-ewro u kemm talUE, Ωvilupp hekk ikollu ovvjament effetti negattivi fuqna wkoll. Inti minn dejjem ipprevedejt dawn ir-riΩultati fi ˙dan ilUE. Ta˙seb li dan huwa biss il-bidu jew g˙ad fadal x’naraw? L-argument tieg˙i dejjem kien li Ûona tal-Ewro nbniet b˙ala pro©ett politiku li mhux sostnut biΩΩejjed fuq baΩi ekonomika u li kien hemm g˙a©la kbira wisq biex jinfirex u jit˙addem ming˙ajr strutturi adegwati biex i˙arsuh mill-gwaj. Kont sostnejt ukoll li l-flus mislufa lill-Greçja, speçjalment bil-mod kif ©ew mislufa, kienu flus ma˙ruqa. Nippreferi kieku kont Ωbaljat… Na˙seb li g˙al li ©ej, iç-çansijiet ta’ turbulenzi politiçi u forsi ekonomiçi ©odda fiΩ-Ûona Ewro se jiΩdiedu.

Nota Editorjali: Ktieb ©did ta’ Dr Alfred Sant; it-tieni wie˙ed missensiela Malta u l-Ewro, g˙adu kemm ©ie ppubblikat mill-SKS, u jista’ ji©i akkwistat mill˙wienet tal-kotba ewlenin jew miç-Çentru Nazzjonali Laburista, il-Óamrun.

08 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ LokaLi

mit-tLieta se jibDa jinstema’ L-kaÛ ta’ tonY Debono Minn nhar it-Tlieta li ©ej se jibda jinstema’ l-kaΩ ta’ Anthony Debono, li jinsab ta˙t tlettax-il kap ta’ akkuΩa millQorti Kriminali. L-isfond Dan il-kaΩ kollu tela’ fil-wiçç bis-sa˙˙a tal-li©i li g˙adda lGvern Laburista fejn il-whistleblower G˙awdxi kien çar millewwel fejn kien qal li Debono, li kien imexxi d-Dipartiment tax-Xog˙lijiet fil-Ministeru ta’ G˙awdex, kien bag˙tu jag˙mel xog˙ol fil-privat im˙allas millfondi pubbliçi, g˙all-voti. Tlettax-il kap ta’ akkuΩa L-investigazzjoni tal-Pulizija waslet biex quddiem ilMa©istrat, Debono kellu jwie©eb g˙al tlettax-il kap ta’ akkuΩa dwar illegalitajiet li allegatament saru fl-2013 u sa˙ansitra fis-snin ta’ qabel. Fost l-akkuΩi hemm dawk ta’ frodi, miΩapproprjazzjoni g˙ad-danni tal-Gvern ta’ Malta u ta’ diversi kuntratturi. Debono qed ikun akkuΩat li abbuΩa mill-poter tieg˙u u g˙amel uΩu ˙aΩn minn riΩorsi li kienu fdati lilu min˙abba lkariga li kellu fis-settur pubbliku. Sa˙ansitra huwa qed ji©i akkuΩat li rrenda ru˙u kompliçi fil-falsifikazzjoni ta’ dokumenti privati u pubbliçi u li g˙amel dikjarazzjonijiet foloz. Huwa qed ikun akkuΩat ukoll li fis-27 ta’ April li g˙adda u fil-

jiem ta’ qabel ma ˙alliex persuni jag˙tu tag˙rif u provi me˙tie©a g˙all-kawΩa kontrih. Fi kliem ie˙or, ipprova jinfluwenza wkoll lix-xhieda. Ix-xhieda tal-Ispettur talPulizija Ix-xog˙ol fil-privat im˙allas minn fondi pubbliçi f’G˙awdex baqa’ g˙addej sa qabel l-elezzjoni ©enerali li g˙addiet. Dan ikkonfermah lIspettur Ian Abdilla, li wkoll xehed fil-kaΩ kontra Debono. Dan f’seduta li bdiet fit-3pm wara li t-tim tal-prosekuzzjoni

Çentru Laburista ÓaL GÓarGÓur OFFERTI KIRI TAL-BAR Offerti jag˙lqu t-Tnejn 13 ta’ Lulju. G˙al iktar informazzjoni u applikazzjoni ©entilment çemplu lill-kaxxier fuq 9923 4161.

wasal mg˙obbi b’kaxxa mimlija dokumenti. Fil-fatt, f’seduta ta’ diversi sig˙at, il-prosekuzzjoni ma waqfitx tippreΩenta dokument wara ie˙or b˙ala prova. Quddiem il-Ma©istrat Neville Camilleri, l-Ispettur Abdilla fisser kif il-Pulizija bdiet tinvestiga fit-8 ta’ Marzu li g˙adda u dan wara li l-kaΩ ˙are© fil-midja. Filwaqt li ta rendikont tal-investigazzjoni, Abdilla fisser kif Ωvolta importanti kienet se˙˙et fl-ewwel ta’ April li g˙adda meta kien whistleblower hemm rikonoxxut skont il-li©i.

L-Ispettur Abdilla qal li meta fl-investigazzjoni d-Direttur kien mistoqsi dwar ir-relazzjoni fuq ix-xog˙ol ta’ Debono, id-Direttur fissirha b˙ala wa˙da differenti u dan g˙ax il-mara tieg˙u, ji©ifieri Giovanna Debono, kienet ukoll tmexxi l-Ministeru g˙al G˙awdex. Fil-Qorti kien spjegat kif, ftit Ωmien wara li Debono kien jibg˙at lill-kuntrattur jag˙mel xog˙ol fil-privatu, kien jg˙idlu fuqiex ried jo˙ro© l-invoice. Kien jg˙idlu wkoll biex ir-rati jg˙ollihom ˙alli l-bilanç jin˙eles aktar malajr.

Ir-reazzjoni ta’ Giovanna Debono Meta deher fil-Qorti, Debono kien akkumpanjat minn martu Giovanna. Debono ng˙ata lliberta kkundizzjonata fuq depoΩitu ta’ €1,000 u garanzija personali ta’ €5,000. Fl-awla, l-eks-Ministru Nazzjonalista dehret kalma u f’xi mumenti dehret ukoll li bdiet titbissem. Filwaqt li dehret aktar anzjuΩa meta, ma’ miem is-smig˙, ˙ar©et millQorti fejn, g˙all-ewwel darba minn meta n˙are© il-kaΩ, iffaççjat lill-midja preΩenti.

L-iskema Weee ta’ GreenPak toffri L-aqWa soLuzzjoni GÓaLL-kumPaniji obbLiGati Is-Soçjetà Koperattiva ta’ GreenPak qed tinkora©©ixxi lill-organizzazzjonijiet u negozji li jbig˙u apparat talelettriku u elettroniku biex jissie˙bu mal-Waste Electrical & Electronic Equipment (WEEE) Compliance Scheme ta’ GreenPak qabel l-a˙˙ar ta’ Awwissu 2015 biex jevitaw li je˙lu penali ibsin. Sa mill-2007, organizzazzjonijiet li jinnegozjaw f’apparat elettroniku f’Malta huma obbligati li jirriçiklaw dawn il-prodotti. Barra minn hekk, l-organizzazzjonijiet li jbig˙u jew jinnegozjaw o©©etti elenkati fl-AvviΩ Legali 204 tal-2014 huma kkunsidrati b˙ala ‘kumpaniji obbligati’ u g˙alhekk marbutin bil-li©i biex jirriçiklaw l-o©©etti jew apparat li jkunu bieg˙u ladarba l-klijenti ma jkollhomx aktar bΩonnhom. Il-lista tat-tag˙mir jew apparat li huma obbligati li jkunu riçiklati hi twila u vasta. Tinkludi fost o˙rajn: apparat tad-dar (b˙al fridges, washing machines , apparat tal-arja kkundizzjonata, eçç.); apparat ie˙or tad-dar ta’ daqs iΩg˙ar (b˙al ktieli, toasters, radjijiet, hair dryers, eçç.); apparat talIT u tat-telekomunikazzjoni (b˙al kompjuters, televixins, modems, printers, MP3 players, eçç.); apparat ie˙or (b˙al kameras di©itali, arlo©©i, strumenti tal-muΩika, eçç.); pannelli fotovoltajçi; apparat taddawl; g˙odda tal-elettriku; ©ugarelli; tag˙mir marbut

mal-isports u divertiment; apparat mediku; tag˙mir elettroniku ta’ kontroll u ta’ mondispensers itora©©; u awtomatiçi. L-In©. Mario Schembri, ilKap EΩekuttiv ta’ GreenPak Coop Society qal: “L-aqwa mod kif l-kumpanija obbligata tissodisfa l-obbligazzjonijiet legali u ambjentali hu li ting˙aqad ma’ WEEE Compliance Scheme li wie˙ed jista’ jafda, b˙alma hi dik li qieg˙da toffri lGreenPak. Fl-implimentazzjoni tas-sistema tar-riçikla©© tal-ippakkjar, il-GreenPak di©à kisbet suççess meta llum qed toffri s-servizzi tag˙ha lil iktar minn 1,300 kumpanija u tipprovdi servizzi ta’ riçikla©© lil iktar minn 70% tal-popolazzjoni Maltija. Dan juri li lGreenPak tinsab lesta biex tg˙in lill-komuntità kummerçjali til˙aq l-obbligi tag˙ha.” “L-organizzazzjonijiet g˙andhom ˙afna x’jibbenefikaw meta jing˙aqdu maliskema WEEE ta’ GreenPak. Minbarra li tipprovdi ser˙an il-mo˙˙ li l-organizzazzjoni qed tissodisfa l-obbligi tag˙ha, kumpanija obbligata tevita li te˙el multi ibsin li ser jid˙lu fis-se˙˙ mill-1 ta’ Settembru 2015. Dan apparti li l-kumpanija ma jkollhiex g˙alfejn t˙allas aktar lekokontribuzzjoni. Il-MEPA titlob li kumpaniji individwali jippreΩentaw garanzija bankarja kkalkulata g˙al € 210 g˙al kull elf kilo ta’

prodotti elettriçi mibjug˙a biex b’hekk tiΩgura li dik ilkumpanija qed tirriçikla lprodotti WEEE. GreenPak ser tipprovdi din il-garanzija finanzjarja ming˙ajr ebda ˙las addizzjonali g˙al dawk lorganizzazzjonijiet jew xerrejja li jissie˙bu mal-iskema ta’ GreenPak,” Ωied jg˙id. G˙al dawk l-organizzazzjonijiet li jirre©istraw ilkumpannija tag˙hom ma’ skema tal-WEEE li hi konformi u rikonoxxuta uffiçjalment sat-Tnejn 31 ta’ Awwissu 2015, l-Awtoritajiet ser ja˙frulhom l-obbligi mhux im˙allsa tal-img˙oddi sal2007. Biex ir-re©istrazzjonijiet ma jit˙allewx g˙all-a˙˙ar mument, kif sfortunatament ˙afna drabi ji©ri hawn Malta, GreenPak qed tirrakkomanda lill-organizzazzjonijiet u negozji li huma interessati biex, jekk jista’ jkun, jirre©istraw il-kumpanija tag˙hom sat-Tnejn 24 ta’ Awwissu 2015. Il-GreenPak titmexxa b˙ala koperattiva u l-iskema tag˙ha mhix immexxija bl-iskop li tag˙mel profitt. G˙alhekk, toffri trasparenza assoluta filmod li bih tmexxi l-operat tag˙ha. G˙all-formoli tal-applikazzjoni u tag˙rif dwar il-WEEE Compliance Scheme ta’ GreenPak, wie˙ed jista’ jΩur is-sit www.weee.com.mt, içempel fuq in-numru tat-telefon 2166 1081 jew jibg˙at email lil: info@weee.com.mt

lokali kÓ

05|07|2015 09

kullhadd.com

“Malta Saret Storja ta’ SuÇÇeSS” il-Prim Ministru Joseph Muscat

Nhar il-Óamis li g˙adda, il-Prim Ministru Joseph Muscat ˙a sehem f’laqg˙a pubblika bit-tema ‘Gvern Li Jisma’, illi g˙alqet l-ewwel sessjonijiet ta’ laqg˙at pubbliçi g˙al din is-sena u li jag˙mlu parti minn eΩerçizzju demokratiku li juri kemm din lAmministrazzjoni hija kommessa g˙attrasparenza u l-konsultazzjoni. Fost it-temi ewlenin li tkellem dwarhom, il-Prim Ministru, huwa rrefera g˙all-Housing fejn Ωvela li lGvern qieg˙ed i˙ares lejn diversi soluzzjonijiet fosthom li jie˙u proprjetà minflok flus dovuti lilu. Huwa ta eΩempju ta’ persuna li g˙andha tag˙ti lill-Gvern €500,000 u li m’g˙andhiex il-flus biex tag˙mel dan. F’kaΩ b˙al dan, il-persuna tista’ tag˙ti proprjetà tag˙ha lill-Gvern, bi prezz ©ust, biex tag˙mel tajjeb g˙al

parti mill-ammont dovut. Imbag˙ad, din il-proprjetà tista’ tintuΩa biex jin˙olqu diversi postijiet g˙al min g˙andu bΩonn residenza soçjali u b’hekk tissolva parti mill-problema talHousing. Riforma fil-pensjonijiet Muscat iddedika wkoll ammont sostanzjali ta’ ˙in g˙ar-riforma tal-pensjonijiet, fejn spjega li n-nisa se jgawdu b’mod partikolari minn din ir-riforma. “Irridu nirrikonoxxu,” sostna lPrim Ministru, “li n-nisa fis-soçjetà tag˙na g˙al ˙afna snin ma kinux qed jing˙ataw dak li ˙aqqhom g˙axxog˙ol li jag˙mlu.” Huwa tenna li, ˙afna drabi, din issitwazzjoni kienet twassal biex mara ma tkunx tista’ t˙allas bolla kemm tix-

tieq min˙abba l-obbligi familjari tag˙ha. Madankollu, il-Prim Ministru ta diversi eΩempji dwar kif ir-riforma l-©dida se tippermetti lin-nisa jie˙du pensjoni s˙i˙a. “A˙na ˙a mmorru b’riforma li se tag˙ti ©id kbir. L-ewwel kabbarna ssi©ra, issa se nibdew naqtg˙u l-frott u dak il-frott inqassmuh mas-soçjetà kollha,” spjega Muscat. Huwa fakkar kif, b’kuntrast ma’ pajjiΩi o˙ra, pajjiΩna qieg˙ed jitkellem fuq it-tis˙i˙ tal-pensjonijiet. “Meta l-Ewropa kollha qed titkellem dwar tnaqqis tal-pensjonijiet u Ωidiet fil-bolol, f’dan il-pajjiΩ qed nitkellmu fuq Ωidiet fil-pensjonijiet.” Storja ta’ suççess Tema o˙ra fejn Malta kkumparat tajjeb

ma pajjiΩi o˙ra kienu d-drittijiet çivili, fejn pajjiΩna qieg˙ed ji©i assoçjat ma’ storja ta’ suççess. Huwa tkellem ukoll dwar it-trasport fejn fakkar li pajjiΩna g˙adu kif kiseb €39 miljun g˙all-junction tal-Marsa. Dan kien biss wie˙ed mill-pro©ett illi l-Gvern qieg˙ed ja˙dem fuqu biex itaffi l-problema tat-traffiku hekk kif, sadanittant, qeg˙din ji©u kkunsidrati diversi metodi alternattivi ta’ trasport, fosthom il-monorail, meΩΩi ©odda ta’ vja©©ar bejn Malta u G˙awdex, kif ukoll l-uΩu ta’ mini ta˙t l-art. B’referenza g˙all-pro©ett talAmerican University of Malta, il-Prim Ministru sostna li dan il-pro©ett jista’ jkun maqsum fi tnejn u esprima lfiduçja tieg˙u li l-proposta finali talGvern se tkun a˙jar minn dik ori©inali.

10 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ PerSONaLitÀ

rebbieÓa tat-titLU MiSS MaLta 2015 raMONa POrteLLi tintervista lil SARAH MERCIECA

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Proprju nhar is-Sibt 6 ta’ Ìunju 2015 ittellg˙et it-52 edizzjoni tal-konkors nazzjonali Miss Malta li g˙alih jiena attendejt bi ˙©ari. Fil-konkors ikkompetew g˙al dan it-titlu presti©juΩ g˙oxrin finalista u t-titlu ntreba˙ minn Miss Balzan (Sarah Marcieca) ta’ erbg˙a u g˙oxrin sena. B’hekk kien jixirqilha intervista sabiex insiru nafuha aktar mill-qrib u tispjegalna b’aktar dettall l-avventura ©dida tag˙ha. Sarah toqg˙od Óal Balzan, u proprju g˙alhekk kienet qed tirrappreΩenta lil Óal Balzan b˙ala l-lokalità tag˙ha. Hija persuna single u ta˙dem b˙ala insurance executive, filwaqt li tie˙u gost timmudella u anke tipprattika l-eΩerçizzji fiΩiçi.

Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna determinata u li temmen ˙afna fiha nfisha. Ta’ min jg˙id li Sarah ilha timmudella g˙al dawn l-a˙˙ar ˙ames snin biss. Fil-fatt, minn dejjem kienet xi ˙a©a li xtaqet tag˙mel u kienet issegwi ˙afna l-moda fuq itteleviΩjoni. llum il-©urnata limmudellar huwa parti minn ˙ajjitha u jag˙milha kompluta. “IΩda jiena kont tifla kemxejn mist˙ija u dejjem kont nag˙Ωel li niddedika ru˙i totalment g˙all-istudju. Kelli passatempi temporanji b˙al ©innastika u Ω-Ωfin, però wara ftit kont nieqaf u ma nkomplix. IΩda x-xewqa li xi darba inkun mudella baqg˙et dejjem tberren f’mo˙˙i, u f’qalbi kont ng˙id: ‘Xi darba rrid nag˙milha! Xi darba rrid nipprova!’ Ìara li meta bdejt il-karriera tieg˙i fl-assigurazzjoni ta’ età Ωg˙ira ˙afna, iltqajt ma’ persuna li dejjem kienet t˙ajjarni biex nag˙mel photoshoot ta’ Snow White min˙abba li g˙andi g˙ajnejja çari u xag˙ri skur. Ikolli nammetti li domt na˙sibha u dejjem nipposponiha, iΩda darba fost l-o˙rajn qomt u g˙edt irrid nag˙milha. Fil-fatt, g˙amilnieha u r-riΩultati talewwel photoshoot ta’ ˙ajti kienu g˙al qalbi ˙afna, kemm g˙alija u anke g˙at-tim kollu li kien involut fiha. Minn hemmhekk ’il quddiem ma ˙aristx lura u kull opportunità li kelli dejjem ˙taftha g˙ax kull ˙a©a li tag˙mel dejjem twasslek g˙al affarijiet o˙ra.” L-avventura b˙ala Miss Malta hija wa˙da ta’ ˙idma u mhux sempliçiment reb˙a ta’ titlu Tlabt lil Sarah taqsam mieg˙i u l-qarrejja dawk is-sekondi preçiΩi wara li ©iet im˙abbra b˙ala r-rebbie˙a tat-titlu Miss Malta 2015. “Meta ©ejt im˙abbra b˙ala Miss Malta 2015 kienet sensazzjoni indiskrivibbli. Dan min˙abba diversi ra©unijiet differenti, fosthom il-fatt li kienet lewwel darba li kont qed nikkompeti fl-aqwa konkors ta’ Malta u rnexxieli nirba˙ dan it-titlu tant presti©juΩ, u dan imlieni b’sodisfazzjon kbir. Ódimt ˙afna u d˙alt g˙aliha b’ru˙i u b’©ismi. Din kienet ser tkun l-a˙˙ar kompetizzjoni tieg˙i min˙abba letà u rnexxieli nag˙laq blunur. L-avventura b˙ala Miss Malta hija wa˙da ta’ ˙idma u mhux sempliçiment reb˙a ta’ titlu. Dan min˙abba l-impenji kbar li tinvolvi. IΩda, kulma nag˙mel, nag˙mlu minn qalbi u b’responsabbiltà,”

sa˙qet. Issa li reb˙et it-titlu ta’ Miss Malta 2015, Sarah ser ikollha quddiemha sena mimlija impenji, attivitajiet, rigali u safar. G˙al Settembru li ©ej se tmur it-Tajlandja tirrappreΩenta lil Malta fil-konkors Miss Grand International. Ma’ Sarah tkellimt dwar jekk jekk ta˙sibx li mudella b˙alha g˙andhiex futur f’din il-linja hawn Malta, u dlonk we©bitni li f’dawn l-a˙˙ar snin il-qasam tal-moda ˙adet spinta enormi. “Biex ikollok futur b˙ala mudella jiddependi minn ˙afna xog˙lijiet ta’ nies o˙rajn. Nies b˙al organizzaturi ta’ konkorsi eççellenti, fotografi, ©urnalisti, disinjaturi, u ˙afna aktar. Ming˙ajr dawn in-nies ma

jista’ qatt ikollok futur g˙ax il-mudella, apparti li trid tkun kapaçi, irid ikollha espoΩizzjoni kbira, ˙wejje© ta’ klassi, avvenimenti u nies li kapaçi jmexxuha u jipprovdulha lopportunitajiet. B’wiççi minn quddiem ng˙id li hawn Malta g˙andna nies professjonali u talent kbir u varjat. B’hekk ninsab çerta li, sa ftit snin o˙ra, l-immudellar jista’ jkun il-karriera u mhux il-passatemp g˙al mudelli Maltin.” Fi kliem Sarah stess, it-titlu ta’ Miss Malta 2015 ser jibdlilha ˙ajjitha g˙ax l-istess titlu j©orr mieg˙u responsabbiltà, sagrifiççji u dedikazzjoni. “Ma jfissirx li qabel is-sitta ta’ Ìunju ma kontx responsabbli jew ma kontx iddedikata. IΩda meta tkun ippremjata

b’titlu li g˙andu sinifikat soçjali, fejn wie˙ed irid jikkontribwixxi lejn dik is-soçjetà stess li g˙aΩlitu sabiex jirrappreΩentaha, dawn it-tliet kwalitajiet nemmen li huma lpilastri li fuqhom huwa bbaΩat it-titlu ta’ Miss Malta. G˙alkemm g˙ad g˙andi erbg˙a u g˙oxrin sena, nemmen li g˙andi ˙afna x’nikkontribwixxi sabiex finalment inkun ambaxxatriçi eΩemplari, ta’ ispirazzjoni u ta’ g˙ajnuna fil-˙ajja ta’ ˙addie˙or.” Xejn ma jaqa’ mis-sema u xejn ma jasal mill-ewwel Lil hinn mix-xena tal-moda, xi ˙a©a interessanti dwar Sarah hija li t˙obb i©©emma’

t-tikketti tal-˙wejje© li jkollhom xi disinn jew ta’ ditti partikolari, kif ukoll ˙wejje© u Ωraben tat-tfal Ωg˙ar. Óallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar dawn i Ω-Ωew© passatempi mhux komuni. “Dawn iΩ-Ωew© kollezzjonijiet li g˙andi ilni ng˙aqqadhom sa minn mindu kont tifla Ωg˙ira. Minn dejjem kont in©emma’ dak kollu li jog˙©obni, hu x’inhu, iΩda maΩ-Ωmien dawn i Ω-Ωew© kollezzjonijiet kienu l-aktar li Ωammejt. It-tiketti inΩommhom f’pockets apposta sabiex jibqg˙u intatti u ming˙ajr ˙sara, u kultant Ωmien nifrixhom kollha fuq is-sodda g˙ax, bla ma rrid ifakkruni f’episodji u stadji differenti ta’ ˙ajti. Il-kollezzjoni l-o˙ra tal-˙wejje© u Ωraben tat-tfal qieg˙da fuq lixkafef tal-gwardarobbi tieg˙i stess. Din ma tikkonsistix biss f’affarijiet li jkunu g˙adhom ©odda, iΩda wkoll g˙andi tifkiriet sentimentali ta’ nies familjari fosthom Ωraben u sandlijiet ta’ o˙ti Ω-Ωg˙ira, kif wkoll çingi Ωg˙ar li jitwa˙˙lu mal-qliezet u çoff ta’ missieri li kien jilbishom meta kellu biss sitt snin,” sostniet Sarah. Tkellimt mag˙ha wkoll rigward xi dieta u eΩerçizzji speçjali li ssegwi sabiex iΩΩomm figurtha tajba. “Iddieta tieg˙i hija dieta bilançjata, fejn ta’ kuljum nara li nkun xrobt ˙afna ilma, u nkun kilt tal-inqas frotta wa˙da u yoghurt flimkien mal-ikla ta’ filg˙axija li tkun tikkonsisti f’g˙agin, ˙ut jew la˙am. Jekk ikolli aptit xi ˙a©a ma niçça˙˙adx minnha, iΩda imbag˙ad nara li lg˙ada, kemm jista’ jkun, noqg˙od naqra iktar attenta. B˙ala eΩerçizzji nag˙mel irrota ta’ kuljum, g˙ax din hija tajba ˙afna g˙aç-çirkolazzjoni tad-demm u tag˙ti definizzjoni lis-saqajn, flimkien ma’ eΩerçizzji o˙ra sabiex inΩomm idejja u Ωaqqi ittownjati,” ikkonfermatli. Fl-a˙˙ar nett, xtaqtha tg˙addi messa©© lill-qarrejja tal- K ull Óadd . “Il-messa©© tieg˙i b˙ala Miss Malta 2015 huwa li fil-˙ajja kollox jibda minn ˙olma, iΩda sabiex dik il-˙olma ssir realtà trid ta˙dem g˙aliha billi temmen fik innifsek u tkun kapaçi teg˙leb l-ostakli li ser issib tul it-triq. Xejn ma jaqa’ missema u xejn ma jasal millewwel, iΩda jekk tkun determinata tasal u, meta tikseb dak li tixtieq, dan ma jkunx sempliçiment sodisfazzjon mumentarju iΩda suççess li tibqa’ ©©orru mieg˙ek tul ˙ajtek kollha,” temmet tg˙id Sarah.

OPINJONI KÓ

05|07|2015 11

kullhadd.com

BORÛA ORGANIKA – PROÌETT PILOTA MAL-KUNSILLI LOKALI

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

email: keaneo@onvol.net

Wasteserv, permezz talAssoçjazzjoni tal-Kunsilli Lokali u s-Segretarjat Parlamentari responsabbli g˙all-Gvern Lokali, qed ta˙dem flimkien mal-kunsilli lokali biex fil-©img˙at li ©ejjin jinbeda pro©ett pilota bejn ˙ames kunsilli lokali sabiex ti©i introdotta l-borΩa organika. Id-diskussjonijiet ilhom g˙addejjin u l-Ministeru talMinistru Leo Brincat, responsabbli g˙all-Ambjent, l-IΩvilupp Sostenibbli u Tibdil fil-Klima, qed ja˙dem bla heda biex ilbΩonn ta’ landfills f’pajjiΩna jonqos u l-iskart domestiku jkun separat b’mod li nie˙du l-massimu minnu. PajjiΩna hu dak li hu u d-daqs tieg˙u jkompli jag˙mel din il-problema talimmani©©jar tal-iskart wa˙da iktar problematika u diffiçili biex wie˙ed irazzan. G˙alhekk, ilkoperazzjoni ta’ kul˙add hija me˙tie©a u imperattiva f’dan ilkuntest, filwaqt li l-Gvern g˙andu jara li jinvesti b’serjetà f’kampanja edukattiva fit-tul u b’kuntatt kemm jista’ jkun dirett maç-çittadin. Irrid infakkar li, b˙alissa, f’pajjiΩna g˙andna Ωew© tipi ta’ boroΩ li jin©abru minn wara ddjar tag˙na: dik mag˙rufa b˙ala s-sewda li fiha nitfg˙u kull tip ta’ skart, u l-borΩa l-griΩa li fiha jin©abar skart riçiklabbli. Sfortunatament, filwaqt li hawn ˙afna li huma konxji tal-ambjent ta’ madwarhom u jisseparaw liskart tag˙hom, il-parti l-kbira ftit jew xejn jag˙tu kas u qajla jindenjaw ru˙hom jisseparaw liskart tag˙hom meta g˙andna biss Ωew© boroΩ. Irrid nara

kemm dawn se jag˙mlu dan meta jkollna t-tielet borΩa. G˙alhekk qed ninsisti li jkun hemm kampanja edukattiva serja u ma dan, nazzarda ng˙id, pieni e˙rex g˙al min jabbuΩa. IlMalti donnu baqa’ li, jekk ma tmisslux il-but tieg˙u, allura ji©i jaqa’ u jqum minn kollox. X’inhi din il-borΩa organika? Fuq kollox, x’inhu l-iskart organiku? Skart or©aniku ji©i minn sorsi b˙al pjanti, ˙amrija, frott u ˙axix, la˙am, ti©ie© u tjur o˙ra, qxur tal-bajd, ©obnijiet, ˙alib, g˙adam, karti, fjuri, eçç. Jekk wie˙ed jinnota, dawn huma liktar affarijiet li j˙allu ri˙a u j˙amm©u l-borΩa s-sewda. Ifisser ukoll li, kwaΩi kwaΩi, kieku wie˙ed ikolli jissepara l-iskart organiku mill-kumplament, il-

borΩa s-sewda lanqas biss g˙andha bΩonn tin©abar kuljum u dan iservi biex, fost ˙wejje© o˙ra, jg˙in il-proçess fl-impjanti tal-Wasteserv meta jkun separat l-iskart biex dan ji©i mormi fillandfills. Proçess li ji©i b’mod naturali wara dan huwa li wie˙ed ikun jista’ anke jag˙mel il-kompost naturali tieg˙u u allura anke hawn ikun qed jonqos lammont ta’ Ωibel mormi fil-landfills. Irridu nammettu li l-ispazju ta’ dawn il-landfills huwa limtat u, jekk jimtlew, wie˙ed bilfors irid isib siti o˙rajn alternattivi fejn ikun jista’ jag˙mel dan; xi ˙a©a li ˙add minna ma jridha wara daru. Allura s-soluzzjoni tkun li jkun hemm koperazzjoni fuq baΩi nazzjonali biex nil˙qu l-miri tag˙na g˙as-sena 2020. Mhux l-iskart kollu li semmejt huwa tajjeb biex isir kompost

bih u g˙alhekk tajjeb li wie˙ed jinforma ru˙u u joqg˙od attent g˙all-kamapanji edukattivi li se jsiru. Fuq nota personali, filwaqt li jien favur din l-introduzzjoni, nemmen li wie˙ed irid joqg˙od ferm attent fejn u kif ti©i introdotta din is-sistema. PereΩempju, g˙ad irrid nikkonvinçi ru˙i li lokalitajiet b˙al San Pawl, Tas-Sliema, il-Óamrun, u Marsaxlokk, biex insemmi ftit, tista’ ma tin©abarx il-borΩa ssewda kuljum. Dan g˙al ra©unijiet differenti, fosthom fejn g˙andek influss qawwi ta’ turisti li jag˙mlu l-©bir fih innifsu wie˙ed impossibbli kultant. Listess fejn g˙andek lokal b’negozji u ristoranti ta’ kull tip. Minkejja li l-iskart kummerçjali ˙afna drabi jit˙allat ma’ dak domestiku (kontra l-li©i), dan suppost ji©i mi©bur separat u dan mhux dejjem qed isir. G˙aldaqstant, l-introduzzjoni ta’ din il-borΩa f’lokalitajiet simili jag˙milha iktar diffiçili. Kien g˙alhekk li l-pro©ett pilota se jibda f’˙ames lokalitajiet u s-sitwazzjoni ti©i riveduta wara tliet xhur u ssir konsultazzjoni mill-©did mal-partijiet interessati kollha. Çertament li dan huwa pass fid-direzzjoni t-tajba u, minkejja li g˙andi r-riservi tieg˙i anke fejn jid˙ol finanzjament meta lpro©ett jibda jit˙addem fuq baΩi nazzjonali, huwa iimportanti ˙afna li jkun hemm koperazzjoni kbira miç-çittadin u impenn f’kampanja edukattiva mill-Gvern biex dan il-pro©ett jirnexxi.

IBDILLI L-WAJERS!

Patri Mario Attard

Irrid kollox sewwa! Dik hija ttag˙lima l-kbira li tawni ommi u missieri. Hekk rabbewni! Tg˙idlix b’˙a©a o˙ra g˙ax, sinçerament, ma nafx! U b’dan il-kredu f’mo˙˙i, ji©ifieri li kollox irid ikun sewwa, biex ma ng˙idx perfett iΩΩejjed, hekk bqajt nikber. Kienet din is-serra ta’ ˙ajti! Kienet din il-pjanta li biha kelli nikber. U x’©ara b’daqshekk? Isimg˙uni ˙bieb u araw jekk g˙andix ra©un f’dak li se ng˙idilkom. D˙alt il-kulle©©. Mhux wie˙ed! U studjajt kemm fla˙t. Ridt insir perit! G˙alkemm ilkors f’pajjiΩi huwa iebes, studja minn hawn u studja minn hemm u fl-a˙˙ar sirt dak li dejjem xtaqt! Tg˙id kelli nag˙mel sagrifiççji? Jekk taqtg˙u! PajjiΩi mhux b˙al pajjiΩkom! Intom kollox mag˙kom! Imma f’pajjiΩi le! Mank ja˙asra li kien hekk! PajjiΩi kbir! U minn post g˙allie˙or ©ieli jkollna naqbdu lajruplan biex naslu. G˙ax li kieku nivvja©©aw bil-ferrovija inkella bil-karozza tal-linja kieku na˙lu ˙afna sig˙at u anke ©ranet nivvja©©aw! Mela lant mhuwiex! L-istudju tieg˙i g˙alhekk kien ifisser li kelli ninqata’ millfamilja. U dan g˙amiltu b’qalbi kollha g˙ax nemmen li ridt insir dak li kelli nsir illum. Imma x’jiswa dan is-sagrifiççju li g˙amilt? Qatt ma naf li ©iet ©urnata fuqi li mo˙˙i ma jtektikx! Mo˙˙i jinkwieta fuq kollox! Jinkwieta dwar ir-respons-

abbiltajiet li l-professjoni tieg˙i ta’ perit g˙andha mehmuΩa mag˙ha sal-inqas ˙a©a li tmur ˙aΩin. Anke jekk fid-dar, darba f’mitt qamar, tinqala’ xi ˙sara, g˙id li se nwa˙˙al fija nnifsi! Kul˙add g˙andu ra©un minbarra jien! Kul˙add jimxi ’l quddiem minbarra jien! Kul˙add g˙aref minbarra jien! Kul˙add tajjeb minbarra jien! Issa ja˙asra ma nafx g˙alfejn qed nag˙mel hekk? Daqskemm g˙andi çertifikati mdendlin mal-˙itan! Daqskemm ©ejt l-ewwel f’korsijiet! Daqskemm ifa˙˙runi limg˙allmin tax-xog˙ol fejn na˙dem! Imma mo˙˙i dejjem g˙addej! Qisu l-arlo©© taddawl. Ma jieqaf qatt! Issa qieg˙da nikber! U ΩΩmien g˙addej ©mielu!

Wa˙˙altha f’rasi li niΩΩewwe© u jkolli familja. O˙ti di©à g˙andha l-familja tag˙ha. G˙andha Ωew©t itfal il-©miel tag˙hom. Imma jien g˙adni fuq l-ixkaffa. G˙adni ma ΩΩewwi©tx. Nixtieq niΩΩewwe© u jkolli l-familja tieg˙i. Imma ˙ej, meta ni©i biex nag˙Ωel lissie˙eb kollha nsibilhom xi difett. Min g˙ax naqra qasir u g˙al ˙dejja, min˙abba li jiena twila, jidher qisu t-tifel talpreçett. U min naqra ismar u allura l-kulur tieg˙u jgerrixni. Insomma! Min g˙al ˙a©a u min g˙al o˙ra! Darba kont fi storja ta’ m˙abba ma’ ra©el. Ósibt li kien ir-ra©el ta’ ˙ajti, imma ma qbilniex fuq it-tfal. G˙ax hu, g˙alkemm ma kienx tal-istess reli©jon tieg˙i u qal li ma jip-

prattikax, ma riedx li wliedna jitilg˙u fir-reli©jon tieg˙i. Daqqa o˙ra ta˙t iç-çinturin! G˙alkemm illum ma jiddispjaçinix b’li ©ara! Ma kienx imnalla! Ara! Illum ridt nirrakkuntalkom l-istorja tieg˙i biex ma tag˙mlux b˙ali! Tinkwetawx fuq kollox u fuq ix-xejn! Il-˙ajja sabi˙a! Xi kultant a˙jar tkun inqas kolta u taf tg˙ix milli taf fuq ˙afna affarijiet u tinkwieta fuq kollox. Óajti bdiet tie˙u r-ru˙ meta xi ˙add darba qalli, g˙ax t˙assarni: “U int kemm se ddum tinkwieta fuq ix-xejn! G˙aliex ma tag˙milx biçça xog˙ol? Ibda itlob lill-Mulej hekk: Mulej nag˙tik mo˙˙i u ag˙tini mo˙˙ok! Ammen! U dan ix-xi ˙add, biex aktar ikompli jag˙milhieli façli, kien qalli biççajt imma, fl-istess ˙in, b’serjetà ta’ xi ˙add li jridli l-©id: Mulej ibdilli l-wajers ta’ mo˙˙i malwajers ta’ mo˙˙ok. Ammen!” Meta qalli hekk d˙akt. IΩda, fil-fond ta’ qalbi, kont naf li kien qed jg˙idli verità kbira fuqi nnifsi! “Meta nitlob hekk?” staqsejtu kurjuΩa. “Kull meta tibda tinkwieta,” we©ibni, deçiΩ deçiΩ. Hekk bdejt nag˙mel u llum in˙ossni tajba. U int, li tinkwieta ˙afna, g˙aliex ma tibdiex tag˙mel b˙ali u tibda tara d-differenza f’˙ajtek? M’hemm xejn isba˙ minn mo˙˙ kwiet u seren! Ara! Daqshekk inkwetajt! Mil-lum ’il hemm Mulej ibdilli lwajers tieg˙i mal-wajers tieg˙ek! Ammen!

12 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ OpINjONI

L-INÇerTezzA FIL-GreÇjA

Kearon Bruno Membru FÛL

Is-sitwazzjoni tedjanti talGreçja li b˙alissa qieg˙da tiddomina x-xena finanzjarja kompliet to˙loq problemi fost il-mexxejja taΩ-Ûona Ewro. Bailout mhux xi ˙a©a li pajjiΩ jie˙u gost bih, avolja neçessarju fi Ωmien diffiçli, iΩda lanqas hu xi ˙a©a li qatt ma se˙˙et qabel, u tajjeb li ng˙idu li kull meta ng˙ata bailout, il-pajjiΩ li irçieva dan il-bailout kellu joqg˙od g˙al miΩuri imposti fuqu millmembri l-o˙ra. U˙ud minn dawn il-miΩuri jinkludu Ωieda fit-taxxi u li l-Gvern inaqqas linfiq tieg˙u sabiex ikun jista’ jnaqqas d-defiçit tal-pajjiΩ. IΩda dan mhux il-kaΩ filGreçja, fejn il-Gvern tas-Syriza ma jridx jaççetta dawn ilmiΩuri imposti fuqu. Fil-qasam tal-ekonomija ˙afna ekonomisti jo˙olqu teoriji sabiex jag˙tu spjegazzjoni a˙jar ta’ dak li qieg˙ed ji©ri u miΩuri ta’ kif tista’ ttejjeb is-sitwazzjoni. Il-miΩuri imposti wara bailout jag˙mlu parti mit-teorija tal-ekonomisti neoklassiçi fejn dawn jis˙qu li gvern g˙andu jnaqqas iddefiçit billi jΩid it-taxxi u jnaqqas l-infiq tieg˙u, però tajjeb ng˙idu wkoll li dawn ilmiΩuri ta’ awsterità j©ibu mag˙hom problemi kbar filpajjiΩ ikkonçernat. Jidher biç-çar li l-Gvern immexxi bil-Prim Ministru Grieg Alexis Tsipras ma g˙andu l-ebda xewqa li jer©a’

jg˙addi lil pajjiΩu minn Ωmien ie˙or ta’ awsterità, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar kien dan il-mandat li tellg˙u fil-Gvern. Tsipras u l-Ministru tal-Finanzi Grieg Varoufakis jidher li jridu lbailout iΩda jimxu mat-teorija mse˙ja keynesian, fejn hawn naraw li, bil-kontra tan-neoklassiçi, gvern g˙andu jΩid linfiq tieg˙u sabiex l-ekonomija ter©a’ tqum fuq saqajha. Dan in-nuqqas ta’ qbil qieg˙ed ikompli jo˙loq problemi serji u ta’ inçertezza fiΩÛona Ewro.

L-g˙an a˙˙ari ta’ munita wa˙da bejn il-pajjiΩi kollha u t-tkabbir fejn jid˙lu membri fiΩ-Ûona Ewro jista’ jag˙ti lok g˙al bidu ta’ qasma li r-riΩultat tag˙ha jista’ jkun katastrofiku u ta’ kollas. Il-futur taΩ-Ûona Ewro jiddependi ˙afna mir-riΩultat tal-futur talGreçja; jekk il-Griegi jitilqu miΩ-Ûona Ewro, apparti li lma©©oranza tad-dejn jintilef, irridu naraw ukoll jekk ilGriegi jkunux kapaçi jer©g˙u jqajmu fuq saqajha lekonomija tal-pajjiΩ tag˙hom.

F’dan il-kaΩ nemmen li pajjiΩi o˙ra jag˙mlu l-istess. It-Tnejn 29 ta’ Ìunju, il-poplu Grieg ˙abbat wiççu mal-g˙eluq talbanek fejn ˙afna rapporti wrew possibbiltà kbira li lGreçja titlaq miΩ-Ûona Ewro u b’hekk tipprote©i ru˙ha minn numru ta’ ˙ru© ta’ depoΩiti mill-banek fil-pajjiΩ. G˙ajnejn l-Ewropej se jibqg˙u fuq ilGreçja u l-Unjoni Ewropea. Ji©ri x’ji©ri fir-referendum tallum il-Óadd, wara din il-kriΩi Ω-Ûona Ewro qatt mhi se tkun l-istess.

IT-TFAL BL-ADHD, L-AWTIÛMU U D-DIsLessjA QeD NGÓINUHOM BIÛÛejjeD?

Etienne Grech Deputat Laburista

Niftakar meta kont Ωg˙ir kien hemm tfal mag˙rufa g˙al kemm kienu bla sabar, u dejjem kont issibhom ikkastigati fl-uffiççju tas-surmast. Dawn konna nafuhom b˙ala “limqarbin”. Kien hemm o˙rajn li kienu jkunu qishom dejjem fl-ispazju; tkellimhom u lanqas biss jidhru li qed jisimg˙uk. Dawn konna ng˙idulhom “iççassati”, jew “sempliçi”. Imbag˙ad kien hemm o˙rajn li, imsieken, jippruvaw kemm jippruvaw, ma kienx jirnexxilhom jitg˙allmu jaqraw u jiktbu sew, u kienu jibqg˙u jgerfxu ittra m’o˙ra. Dawn konna niddeskrivuhom b˙ala “injoranti”, jew li “mhumiex maqtug˙in g˙all-iskola”. Illum, b’xorti tajba, nafu a˙jar. Illum nafu li dawk it-tfal li kienu jkunu bla sabar, u li tag˙tihom kemm tag˙tihom kastigi jibqg˙u jippersistu li joqomsu u ji©ru mal-klassi, setg˙u kienu jbatu mill-ADHD. Dawk li kienu dejjem jinqatg˙u f’dinja g˙alihom u bilkemm jitkellmu, illum nafu li setg˙u kienu awtistiçi. Dawk li qatt ma setg˙u jiddistingwu bejn ittra u o˙ra nafu li probabbli kellhom id-dislessja. G˙al snin twal dawn it-tfal batew g˙ax ftit kienu dawk li jifhmu l-kundizzjoni tag˙hom, u wisq inqas kienu dawk li lesti jittollerawhom. B˙al ˙afna pajjiΩi o˙ra, fla˙˙ar snin Malta g˙amlet avvanzi kbar biex ikollha sistema edukattiva inklussiva, li

tifhem u taddatta ru˙ha g˙al bΩonnijiet differenti tat-tfal. PajjiΩna beda joffri ˙afna servizzi varji, minn tipi differenti ta’ terapija, sa g˙ajnuna filklassi permezz ta’ Learning Support Assistants, jew kif nafuhom fil-qasir, LSAs. Dawn is-servizzi issa ilhom snin jing˙ataw, u g˙alhekk jien in˙oss li wasal iΩ-Ωmien li n˙arsu lura u nistaqsu jekk dawn is-servizzi g˙adhomx adegwati u x’nistg˙u nibdlu minnhom. Fuq kollox irridu nistaqsu jekk hux qed nag˙tu biΩΩejjed g˙ajnuna lil dawn ittfal biex ma jaqg˙ux lura u jkollhom çans jiksbu suççess b˙al ˙addie˙or fil-karriera tag˙hom. Minkejja l-g˙arfien li jeΩisti, meta tfal b’dawn il-kundiz-

zjonijiet jikbru u jo˙or©u fiddinja tax-xog˙ol, se jsibu ambjent a˙rax, kompetittiv u mg˙a©©el, li sfortunatament mhux dejjem se jkun ˙anin mag˙hom. Huwa g˙alhekk li s-sistema edukattiva trid tag˙mel minn kollox biex ma t˙allihomx jaqg˙u lura, u tibqa’ dejjem tfittex metodi differenti biex dawn it-tfal jitg˙allmu b˙al s˙abhom. Minkejja li qed isir ˙afna xog˙ol minn edukaturi ddedikati, in˙oss li s-sistema tag˙na g˙adha tistrie˙ wisq fuq il-©enituri ta’ dawn ittfal, li sfortunatament mhux dejjem ikunu f’poΩizzjoni li joffru lil uliedhom l-appo©© li jkollhom bΩonn. G˙aliex dan is-su©©ett huwa g˙al qalbi ˙afna, fl-a˙˙ar ©img˙at fittixt li nisma’ dak li

g˙andhom xi jg˙idu diversi ©enituri ta’ tfal li jbatu millADHD, l-awtiΩmu u d-dislessja. Óadt nota tal-kummenti ta’ g˙exieren ta’ ©enituri, li offrew ukoll xi soluzzjonijiet g˙annuqqasijiet li g˙andna fis-sistemi preΩenti. L-impressjoni ©enerali li ˙adt kienet li f’dan il-qasam g˙ad baqa’ ˙afna x’naqdfu. L-isfida hija kbira, anke g˙ax qed inbatu minn nuqqas ta’ riΩorsi umani u materjali kawΩa ta’ snin twal ta’ abbandun minn amministrazzjonijiet preçedenti. Mhux façli nifhmu dak li j˙abbtu wiççhom mieg˙u lpersuni kollha li jg˙ixu u ja˙dmu ma’ dawn it-tfal kuljum. Hija wisq inqas façli li nifhmu dak li jg˙addu minnu t-tfal infushom, li j˙ossuhom differenti minn s˙abhom u li mhux dejjem isibu min jifhimhom u jipprovdilhom lappo©© li jkollhom bΩonn. Saru ˙afna inizjattivi tajba biex ji©u meg˙juna dawn it-tfal, però daqshekk ie˙or baqa’ ˙afna x’jista’ jsir. Proprju g˙ada fil-Parlament se nkun qed nitkellem iktar fiddettall dwar il-kundizzjonijiet tal-ADHD, l-awtiΩmu u d-dislessja, fir-rigward tas-servizzi offruti f’Malta b˙alissa u nnuqqasijiet li qeg˙din jin˙assu mill-©enituri u l-edukaturi ta’ dawn it-tfal. Kull min g˙andu xi ˙sibijiet li jixtieq jaqsam mieg˙i fuq dan is-suggett jista’ jibg˙atli email fuq twinpower@keyworld.net.

EDitOrJaL kÓ

05|07|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com inDirizz pOStaLi ÌurnaLiSti rEkLami impaÌnar u DiSinn

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

finanzi u partiti

EDitOrJaL

B˙alissa l-Parlament qieg˙ed jiddiskuti li©i biex tirregola l-finanzjament tal-partiti. Li©i li ilha tissemma g˙al dawn la˙˙ar g˙oxrin sena. Dejjem ser issir u qatt ma saret. Kienet ma nafx kemm-il manifest talPartit Nazzjonalista u, b˙al ˙afna affarijiet li wieg˙ed dan il-Partit, baqg˙et qatt ma saret. Li©i li sa tliet snin ilu kienet fiç-çentru ta’ kontroversja. Mhux bejn il-partiti, g˙ax ilPartit Laburista ilu jg˙id li hemm bΩonnha, iΩda bejn ilPartit Nazzjonalista u deputat ta’ dak il-Partit: Franco Debono. G˙al xi ra©uni lmexxejja Nazzjonalisti dejjem irreΩistew din il-li©i. G˙addew biΩ-Ωmien mhux lil Franco Debono, li biex jag˙lqulu ˙alqu tawh linkarigu biex ifassal li©i u ftit wara ssospendewh mill-Partit! G˙addew biΩ-Ωmien lil dawk l-eluf ta’ Maltin li riedu jaraw bidla fil-kultura politika ta’ pajjiΩna. Biex din il-li©i ssir

kellu jkun hemm bidla flamministrazzjoni. Li ma saritx din il-bidla, b˙al-Li©i talWhistleblower, ma kien isir xejn. Meta llum tisma’ lir-rappreΩentanti tal-Partit Laburista jitkellmu dwar din li©i, tibda ta˙seb li kienu huma li riduha u l-Partit Laburista li kien kontra tag˙ha. Meta tismag˙hom jippontifikaw fuq it-trasparenza tal-finanzjament tal-partiti, tinsa r-reΩistenza li kienu g˙amlu lil Franco Debono kull darba li kien jift˙ilhom g˙ajnejhom. Li ma kienx jaf Franco, li kien hemm wisq ta˙wid fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista biex jaççettaw li©i b˙al din. IΩda fil-fehma ta’ din ilgazzetta spikkaw tnejn minnies. Lil Beppe Fenech Adami mhux ser insemmuh g˙ax sar qisu Ìeremija…dejjem i˙abbar li l-a˙˙ar tad-dinja wasal. Ser insemmu lil Chris Said, dak li jaf sewwa bit-ta˙wid talfinanzi li sab meta sar Segretarju Ìenerali tal-Partit Nazzjonalista, u lil Claudio Grech li jaf sewwa kif g˙andek tiffinanzja kampanja elettorali u kien hu flimkien ma o˙rajn li ˙a ˙sieb dik ta’ Austin Gatt. G˙alhekk, b’xi mod, it-tnejn kellhom x’jaqs-

mu mal-finanzi, però mhux laspett sabi˙ tag˙hom. Chris Said ma fela˙x ja˙rab mis-sustanza tad-diskussjoni u ma jda˙˙alx l-argumenti tassoltu politiçi parti©©jani. Re©a’ beda jer©a’ jdoqq id-diska li issa n˙arqet, li l-Partit Laburista g˙andu jrodd lura lproprjetà kollha li g˙andu mikrija ming˙and il-Gvern. Kiri li ilu g˙al dawn l-a˙˙ar erbg˙in sena. Óa©a talg˙a©eb, li sakemm kienu filGvern, mhux biss qatt ma talbu din il-proprjetà lura, talli dejjem aççettaw il-kera. Sakemm kienu g˙adhon filpoter u ma kinux jiddistigwu bejn riΩorsi pubbliçi u dawk tal-Partit, dan kollu ma tahomx f’g˙ajnhom. Issa jridu li dak li ma g˙amlux meta kienu fil-Gvern huma, jag˙mlu l-Gvern li hemm illum. Ipokresija fl-aqwa tag˙ha! Jekk hemm xi ˙add li g˙andu jrodd lura lill-poplu xi ˙a©a huwa Chris Said u o˙rajn b˙alu li ˙adu eluf ta’ ewro f’Ωieda fl-onorarja me˙uda minn wara dahar il-poplu. Jibda bl-eΩempju hu billi jrodd dak li mhux suppost qieg˙ed f’butu, imbag˙ad kul˙add jag˙mel kura©©! Claudio Grech b’insistenza kbira jrid li l-finanzjament tal-

partiti tant ikunu trasparenti li l-kontijiet tag˙hom g˙andhom online . Il-Partit ikunu Laburista ma g˙andu l-ebda problema dwar dan g˙ax ilu jag˙mel il-kontijiet tieg˙u pubbliçi g˙al snin twal. Huwa l-Partit Nazzjonalista li qatt sa issa ma g˙amel dan. Hija ˙a©a inkredibbli kif Claudio j©ib ru˙u daqslikieku jappartieni lil wie˙ed minn dawk il-partiti li huwa xempju ta’ trasparenza fejn jid˙lu finanzi. Kellu bΩonn il-Partit Nazzjonalista jimxi fuq il-passi ta’ dak li llum dejjem iffakkarna li sar pensjonant: Austin Gatt. Meta din il-©img˙a xehed quddiem il-Kumitat talFinanzi tal-Parlament waqt linvestigazzjoni ta’ ta˙wid flEnemalta, g˙a©©eb lil kul˙add, fuq kemm kien trasparenti hu u dawk li kienu jirçievu d-donazzjinijiet f’ismu biex jiffinanzja l-kampanja elettorali tieg˙u. B’kuntrast kbir ma’ Pawlu Borg Olivier u Joe Saliba, li kienu jippranzaw fuq jottijiet ma’ dawk li kienu jag˙tu ddonazzjonijiet lill-Partit Nazzjonalista, Austin, ta’ puritan li hu, ma kienx ikun jaf min jag˙ti donazzjoni g˙allkampanja elettorali tieg˙u! Xahrejn s˙a˙ jag˙mel uΩu

minn sala tat-ti©jiet fil-Óamrun u jag˙mel uΩu ta’ vetturi talkiri, li anke t-tfal jafu ta’ min huma u hu ma kien jaf b’xejn! Ma g˙andniex xi ng˙idu, illum Malta kollha taf li huma tala˙wa Farrugia, fosthom il˙abib tag˙na George, li llum igawdi mill-proklama biex jikxef x’kien g˙addej flEnemalta. Skont Austin, ma riedx ikun jaf min jag˙tih donazzjonijiet biex ma jkunx influwenzat. Fir-realtà, bil-kuntrarju ta˙dem il-biçça. Kellu jkun jaf biex ma jkunx influwenzat biex ma j˙allix lil min, flok jiffinanzjah, jidher li xtrah. Il-li©i tal-finanzjament tal-partiti bil-kuntrarju ta˙dem. Mhux biss trid tkun taf, iΩda l-pubbliku kollu g˙andu wkoll ikun jaf, biex ˙add ma jipprova jinfluwenza lil min jista’ jkun fil-poter! Austin huwa rappreΩentattiv ta’ kif dejjem ˙asbuha lmexxejja Nazzjonalisti dwar ilfinanzjamanet tal-partiti. G˙alihom id-donazzjonijiet qishom b˙al meta persuna tag˙ti l-flus biex tg˙in lil dawk li jixtiequ jsiru saçerdoti…bit-tama li, wara li jsiru, jitolbu g˙addonaturi tag˙hom u forsi anke jirriservawlhom post fil©enna.

X’qED JiÌri fiL-grEÇJa?

Leo Brincat Ministru g˙all-IΩvillup Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima

Dan l-artiklu qed niktbu lejlet referendum li Ωviluppa malli ntemmu ˙esrem in-negozjati tal-Greçja mal-UE wara li dawn, minflok marru madwar mejda, tefg˙u ddestin tag˙hom fi ˙dan l-eΩitu tieg˙u ming˙ajr ma qiesu sew ilprezz tad-deçiΩjoni li ˙adu – pass irresponsabbli li qatt ma kien fuq il-menù politiku tag˙hom mal-UE. Hemm min jg˙id li dan ir-referendum ser jintuΩa biex ikomplu jwebbsu rashom jew inkella biex il-Gvern ikollu skuΩa li jekk idoqq l-irtirata jwa˙˙al fil-verdett talpoplu. Fin-nofs hemm ukoll id-destin tal-Gvern innifsu u tal-mexxej tieg˙u. Fil-Greçja d-d˙ul bejn lg˙onja u l-foqra huwa l-aktar wie˙ed mifrux f’mod in©ust fil-UE kollha ˙lief g˙al Spanja. 23% talpopolazzjoni ilha fir- riskju talfaqar sa mis-sena 2012. L-og˙la figura fil-UE kollha. Min-na˙a l-o˙ra huma fost laktar pajjiΩi li g˙andhom nies g˙onja. Kemm ilha li fe©©et ilkriΩi ˙ar©u madwar €80 biljun mill- pajjiΩ lejn pajjiΩi u banek terzi. L-ewwel ma g˙amlu dan kienu l-aktar nies g˙onja. Mhux ta’ b’xejn li, darba, diplomatiku Grieg qalli meta staqsejtu x’verament inbidel fil-Grecja kemm ilha li faqqg˙et il-kriΩi finanzjarja u

ekonomika, qalli li ©raw Ωew© affarijiet: is-sinjuri stag˙new aktar, u l-foqra ftaqru aktar! Il-klassi politika, minkejja rrivalità tag˙hom kienu lkoll responsabbli g˙ad-diΩastru finanzjarju li fih ©abu lil pajjiΩhom. Anke qabel ma faqqg˙et il- kriΩi, il-Greçja kellha l-og˙la dejn b˙ala proporzjon mal- ©id nazzjonali filUE kollha. Minflok tipprova ssolvi d-defiçit kienet tbag˙bas il-kotba biex iΩΩommhom mistura. Matul il-krizi l-˙addiema mal-Gvern minflok naqsu Ωdiedu. Il-prezzijiet g˙amlu Ωmien telg˙in b’rata esa©erata. Self li jmissu qatt ma ng˙ata Fil-bidu nett tal-kriΩi l-Greçja ng˙atat self li ma missu qatt ©ie estiΩ lilha. G˙addewlha miljuni kbar bi mg˙ax ta’ 1.7% u fuq medda ta’ 30 sena biex i˙allsuhom lura! G˙alkemm il-gvernijiet ippruvaw iraΩΩnu l-infiq, ˙allew lill-g˙onja j˙allsu dejjem anqas taxxi. Min˙abba s-sa˙˙a tal-militar il-ba©it tad- difiΩa baqa’ kwaΩi bla mittiefes. Óafna drabi wa˙˙lu fil-UE ming˙ajr ma ammettew li l-˙tijiet ewlenin kienu tag˙hom. IΩda anke l-UE naqset. G˙ax kien hemm çirkustanzi fejn il-flus

tal-bailouts minflok marru g˙and iç-çttadini nfushom marru biex i˙allsu lill-banek barranin li kienu lkoll kredituri tal-Greçja nnifisha. B’dan ir-referendum il-Gvern ser ikun ©ab lil pajjiΩu politikament f’xifer l-irdum, g˙alkemm nemmen li wara r-referendum, ikun xi jkun l-eΩitu, xi forma ta’ soluzzjoni tista’ tinstab. Li huwa Ωgur huwa li biex to˙ro© minn munita huwa ferm aktar iebes milli biex ma tid˙olx fiha. L-ebda riformi kredibbli Filwaqt li nemmen li l-awsterità li imponiet il-UE setg˙et tqabblet ma’ pazjent o˙xon li jit˙alla bil©u˙ wara attakk tal-qalb, minna˙a l-o˙ra, milli fhimt u smajt, ilGvern Grieg fl-ebda waqt ma jidher li offra xi programm kredibbli ta’ riformi interni li jistg˙u jindirizzaw il-problemi kumplessi li qed tiffaççja l-ekonomija Griega. Min-na˙a l-o˙ra l-estenzjoni talbailout li kien hemm fl-img˙oddi qatt ma offriet ˙jiel ta’ xi eΩistu jew salvazzjoni mill- kriΩi li kienu jinsabu fiha. Jalla il-poplu jo˙ro© minn fuq u l-mexxejja tal-pajjiΩ jerfg˙u rresponsabbiltajiet tag˙hom. Dan qed ng˙idu g˙ax g˙andi ˙afna ˙bieb Griegi u lill-Greçja dejjem

qistha b˙ala pajjiΩ ©ar tag˙na li dejjem xtaqtilha l-©id, u l-aktar liççittadini d˙ulin tag˙ha. Min-na˙a tieg˙i g˙ad irrid nara jekk il-Griegi jivvutaw ‘le’ x’ser tkun r-relazzjoni futura bejn ilGvern innifsu u l-kredituri talpajjiΩ. Id-deçiΩjoni tal-Bank Çentrali Ewropew biex twaqqaf lappo©© g˙all-banek Griegi, ser twassal biex in-nies jivvutaw ‘iva’, jew ser t˙arrax ir-reΩistenza tag˙hom? Il-pajjiΩ ser iΩid fil-kompetittività jew ikompli jnaqqasha? IΩda l-mistoqsija ewlenija hija din: Tsipras g˙andu xi pjan innovattiv dwar kif jista’ jqajjem lekonomija f’dawn il-jiem diffiçli, jew jinsab mirkub miç- çirkustanzi ming˙ajr wisq g˙aΩliet quddiemu? Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar il-Griegi ser ikunu qed jivvutaw dwar abbozz ta’ ftehim li l-Greçja stess irri©ettat kif ukoll li l-istess kredituri rtiraw. Wara ˙afna tidwir mal-lewza lGreçja ser tispiçça bit-tielet bailout taghha? Skont l-eΩitu tar-referendum ta’ g˙ada naraw jekk Tsipras jo˙ro©x aktar dg˙ajjef jew le, u jekk jistax sa˙ansitra jmur g˙al elezzjoni ©enerali f’Settembru li ©ej, kif ja˙sbu ˙afna. Il-©img˙a d-die˙la ninsab konvint li x’aktarx ikollna twe©iba g˙al daswn il-mistoqsijiet kollha.

14 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ ITTRI

IT-TARBIJA u L-ILmA TAL-ÓASIL IDeJN IÇ-ÇINIÛI u JDeJN Sur Editur, Wara bosta proverbji jkun hemm storja. Il-proverbju IngliΩ ‘tarmiex it-tarbija malilma tal-˙asil’ hu wie˙ed minnhom. Dan il-proverbju ©ieni f’mo˙˙i meta, waqt ilkontroversja ta˙raq fuq lambjent, li fiha nies talKnisja wrew l-opinjoni tag˙hom, fl-istess Ωmien fi tmiem il-©img˙a qabel llmnarja saret il-maratona b’risq il-missjunarji, fosthom ukoll Maltin, fil-Kenja, ilPakistan u fil-Filippini millFondazzjoni U – Xandir Soçjoreli©juΩ. Is-somma mi©bura kienet wa˙da ©eneruΩa ta’ madwar €90,000, però na˙seb li ççifra ma kinitx akbar g˙allfatt li kien hemm min Ωamm lura min˙abba l-kontroversja dwar l-ambjent li ma kellha x’taqsam xejn mal-maratona. G˙alhekk ©ieni f’mo˙˙i dan il-proverbju IngliΩ g˙ax min˙abba l-opinjoni espressa minn xi w˙ud m’g˙andniex nix˙tu lil kul˙add f’keffa wa˙da u l-©id li jista’ jsir ma jsirx. Il-maratona talFondazzjoni U – Xandir Soçjoreli©juΩ kienet immexxija mis-saçerdot ˙abrieki Dun Ìwann Farrugia, Ûurrieqi devot kbir ta’ Santa Katarina. Naf çert li, g˙al Dun Ìwann, dik tmiem il-©img˙a kienet sagrifiççju akbar, mhux biss min˙abba t-ta˙bit iΩda wkoll g˙ax ma setax jittawwal iΩÛejtun fejn kien hemm dik ilfesta kbira tax-xbejba qalbiena u xhud tal-Van©elu li Ωgur g˙ad g˙andha messa©©

g˙aΩ-Ωminijiet diffiçli tal-lum. Waqt il-maratona kien hemm aktar minn 45 persuna jew familja li offrew donazzjoni g˙al jerrycans li jsaffu l-ilma g˙all-Pakistan, il-Kenja u l-Filippini – pajjiΩi fejn ilmard jinfirex ˙afna min˙abba l-ilma kontaminat. B’dan il-mod, 45 familja ser ikollhom ilma tajjeb g˙axxorb u li ma jmarradhomx. B’kuntrast kienu biss xi erba’ benefatturi li taw g˙otja g˙al erba’ ©eneraturi Ωg˙ar fl-art tal-missjoni, ilPakistan, pajjiΩ li g˙andu lbomba atomika iΩda çerti r˙ula g˙adhom qishom fi Ûmien il-Óa©ar g˙ax kurrent elettriku m’g˙andhomx jew jinqata’ spiss. Tista’ wa˙da mis-sorijiet tal-karità Maltin fil-klinika li tkun iddewwi lil dawk li ©ieli jag˙mlu ©urnata mixi biex ifittxu l-g˙ajnuna ma tkunx tista’ ddur bihom kif tixtieq g˙ax dawl elettriku ma jkunx hemm? Dan la˙˙ar fuq il- Financial Times ©ie rrappurtat li kumpanija tal-karozzi Ωviluppat mudell li, minbarra li jista’ jintuΩa g˙all- ©arr ta’ materjal g˙ax hu pick-up jista’ jservi wkoll b˙ala ©eneratur tal-elettriku li j˙addem pompa tal-ilma, jack-hammer jew jag˙ti ddawl lil binja Ωg˙ira. IΩda bil©bir tal-maratona lFondazzjoni U mhix timmira g˙al xi finanzjament ta’ dawn il-vetturi li min jaf meta jid˙lu fis-suq, u l-foqra u l-morda ma jistg˙ux jistennew. It-tir ta’ Dun Ìwann Farrugia hu li tant imsieken jintrefg˙u minn faqar estrem

g˙ax ©eneratur li jforni l-elettriku lill-klinika tas-Sorijiet tal-Karità Maltin jiffaçilita lkura li ting˙ata lil nies li jg˙ixu fil-miΩerja, iΩda li meta jiksbu lura sa˙˙ithom ikunu jistg˙u ja˙dmu biex jg˙inu ru˙hom u ma jibqg˙ux fid-disperazzjoni. Infatti, min ra l-film fuq Madre TereΩa ta’ Calcutta, hemm episodju fejn din issoru qaddisa salvat ra©el milli jaqtg˙ulu saqajh barra u hekk assigurat li jkun jista’ jibqa’ ja˙dem, g˙ax f’dawn il-pajjiΩi benefiççi soçjali ma jeΩistux! Il-maratona ta’ 24 sieg˙a fl20 u l-21 ta’ Ìunju saret, imma wie˙ed jista’ jekk irid xorta jg˙in billi jibg˙at SMS fuq 5061 7361 g˙al donazzjoni ta’ €2.33 (lira ta’ qabel), jew 5061 8198 g˙al donazzjoni ta’ €4.99; jew b’telefonata fuq 5160 2042 g˙al donazzjoni ta’ €10, 5170 2085 g˙al donazzjoni ta’ €15, u 5180 2061 g˙al donazzjoni ta’ €25. Dawn in-numri jibqg˙u attivi sal-a˙˙ar taxxahar. Tassew li jsiru ˙afna appelli, iΩda, kif fakkarna lPapa u skont l-istatistika, qed insiru nafu li madwar kwart tal-ikel li nixtru nispiççaw narmuh, u meta nnaqqsu ftit il-konsum tag˙na u li niffrankaw nag˙tuh lil min m’g˙andux g˙axja ta’ lejla u lanqas servizzi mediçi b’xejn kif g˙andna f’Malta, inkunu qed ng˙inu ˙afna msejkna.

SImoN BuSuTTIL

Sur Editur,

Bl-introduzzjoni tal-Arriva f’Malta fi Ωmien l-eks-Ministru BuΩullotti, l-intoppi baqg˙u g˙addejjin u twikka bihom il-Gvern preΩenti, b’mod speçjali l-Ministru Joe Mizzi. Kemm kien ikun a˙jar kieku l-Onor. Mizzi sab is-sodda mifruxa u lesta. Issa ni©i g˙all-preΩent. Xtrajt erba’ vouchers biex nittoppja erba’ kards differenti. Imxejt malistruzzjonijiet fuq il-ktejjeb informattiv li rçivejt mal-kard u wara li rnexxieli nittoppja tnejn minnhom, l-o˙rajn beda jindikali li kelli xi Ωball. Wara li er©ajt ipruvajt ming˙ajr suççess, çemplit fuq 2122 2000. Kif spjegat il-problema, il-persuna li rrispondiet talbitni l- customer u lvoucher numbers u f’g˙axar sekondi solvieli l-problema ta’ kull kard hu stess. Dak hu sservizz li jistenna l-konsumatur, customer care effiçjenti u edukat. Grazzi. Fl-ewwel ©ranet b’tallinja card di©à qed jidher il-progress b’anqas telf ta’ ˙in fuq l-istages, peress li naqas il-˙las mill-passi©©ieri. G˙alkemm dejjem se jkun hemm problemi li jkollhom bΩonn ta’ bidla, nag˙ti prosit lill-Malta Public Transport g˙as-sistema moderna li dda˙˙let.

Il-karikatura tal-Kap tal-Partit Negattiv (PN) Simon Busuttil u d-delegazzjoni tal-Gvern ÇiniΩ dwar diskors dispre©©attiv li kien qal il-Kap tal-PN dwar dak kollu li hu ÇiniΩ, u li kienet ippubblikata f’din il-gazzetta l-Óadd 21 ta’ Ìunju 2015, laqtet il-musmar fuq rasu, u kif. Wara li diversi gvernijiet Nazzjonalisti kwaΩi fallew g˙al kollox lill-Enemalta u ©abu l-pajjiΩ kif ukoll il-banek lokali f’xifer ta’ falliment, il-Gvern Laburista ried isib soluzzjoni g˙al problema akuta li ˙olqu diversi gvernijiet tal-PN. Din sabha bil-ftehim li l-Gvern Laburista g˙amel ma’ kumpanija tal-Gvern ÇiniΩ, iΩda hekk kif tal-PN raw li l-Gvern Laburista solva lproblema gravi li ˙olqu huma stess, qabadhom fer˙ ta’ ©enn g˙ax kienu di©à waslu g˙all-konkluzzjoni li l-problema talEnemalta kienet ser i©©ib lill- Gvern dahru mal-˙ajt. Is-soluzzjoni li ˙are© biha l-PN kienet l-istess soluzzjoni negattiva u kattiva li kien ˙are© biha fis-snin sebg˙in tasseklu li g˙adda, wara li Gvern Laburista mmexxi minn Dom Mintoff waqqaf relazzjonijiet diplomatiçi maç-Çina. G˙alhekk, in-Nazzjonalisti bdew kampanija ˙adra u in©usta kontra dak kollu li hu ÇiniΩ. Infatti, il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil b’pompa kbira stqarr g˙al kemm-il darba li kien kontra li ç-ÇiniΩi jkollhom subag˙hom fuq l-iswiçç talEnemalta. IΩda wara xhur twal ta’ kritika ˙arxa u bla kuxjenza minNazzjonalisti b’kull mezz kontra ç-ÇiniΩi, Simon Busuttil u lPN g˙amlu kutrumbajsa fenomenali o˙ra politika u ltaqg˙u ma’ delegazzjoni ÇiniΩa. Filwaqt li Simon Busuttil kien stqarr li ma riedx jara id ÇiniΩa fuq l-iswiçç tal-Enemalta, l-istess Simon Busuttil kellu bilfors mhux biss jibla’ dak li kien stqarr, imma kellu jo˙ro© idu u jag˙tiha lill-kap tad-delegazzjoni ÇiniΩa li kien qed jirrappreΩenta lill-Gvern Komunista ÇiniΩ biex jilqg˙u u jag˙tih mer˙ba, anke jekk kontra qalbu! Waq t d i n i l - l a q g ˙ a S i m o n B u s u t t i l f t a ˙ a r l i G v e r n Nazzjonalista kien g˙amel 13-il ftehim maç-Çina. Allura g˙ala Simon Busuttil ma ftakarx f’dawn it-13-il ftehim qabel ma g˙amel id-dikjarazzjonijiet kattivi, negattivi u distruttivi dwar iç-ÇiniΩi? G˙ax ried ipo©©i f’dawl ikrah lill-Gvern Laburista mal-poplu? Jew g˙ax la ma g˙amilx hu l-ftehim maç-Çina biex tkun salvata l-Enemalta, mela l-istess ftehim hu ˙aΩin? Dikjarazzjoni politika o˙ra irresponsabbli li g˙amel il-Kap tal-PN Simon Busuttil kienet li, bil-ftehim li g˙amel il-Gvern Malti ma’ dak ÇiniΩ permezz ta’ investiment, iç-ÇiniΩi kienu ser juΩawna biex jid˙lu fl-Ewropa. Óalliha li diversi gvernijiet fl-Unjoni Ewropea g˙amlu diversi ftehim mal-Gvern ÇiniΩ, iΩda n-Nazzjonalisti huma esperti biex ibeΩΩg˙u bil-babaw ˙alli ja˙tfu l-poter. Minn sorsi li mhux Nazzjonalisti sirna nafu li Simon Busuttil u l-PN ser jag˙mlu mawra ç-Çina. Mela filwaqt li Simon Busuttil ma riedx i˙alli liç-ÇiniΩi jid˙lu l-Ewropa, l-istess Simon Busuttil ser jid˙ol iç-Çina! Dawn il-fatti juru çar kemm verament il-Kap tal-PN hu nieqes mill-maturità politika u kemm il-kritika li jag˙mel hi nieqsa minn kull responsabbiltà politika. Tant il-kutrumbajsa politika li g˙amel il-PN dwar iç-ÇiniΩi ˙asdet lill-partitarji Nazzjonalisti, li l-©urnali u l-istazzjonijiet tal-komunikazzjoni tal-PN huma assolutament silenzjuΩi, kemm dwar il-laqg˙a mad-delegazzjoni ÇiniΩa kif ukoll dwar il-mawra li l-PN ser jag˙mel fiç-Çina.

PASSIÌÌIER, IL-ÓAMRUN

OSSERVATUR ÓAJ, RAÓAL ÌDID

J. BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

TALLINJA CARD

Sur Editur,

IttRI kÓ

05|07|2015 15

kullhadd.com

ÓSaRa …ta’ kultant u ta’ kuljum

Sur Editur,

Na˙seb li jekk hawn pajjiΩ flUnjoni Ewropea li g˙andu skandli marbutin ma’ partit politiku, dan il-pajjiΩ huwa Malta. Riçentament l-iskandli m a w a q f u x ejn, b˙al ta’ Giovanna Debono u Ωew©ha Tony Debono li qed jid˙lu lQorti qisu dak li qed ji©ri mhux qed ji©ri lilhom. Kellna l-istorja tal-bini talEmer©enza fl-Isptar Mater Dei fejn il-konkrit li ntuΩa biex isir dan il-bini kien ta’ inferjuri. X’jimpurtahom millp e r i k l u g ˙ a n-nies u l˙addiema li ja˙dmu hemm? Skont l-g˙aref ta’ Salamun, S i m o n B u s u ttil: “La ma waqax f’g˙oxrin sena mhux se jaqa’ issa.” Dan l-a˙˙ar qed jissemma Tonio Fenech, bniedem bla skrupli, u qed ng˙id hekk per esperjenza. Dan qed jag˙ti isem ˙aΩin lil M a l t a k u l l fejn imur – atte©©jament mhux aççettabbli. Sa fejn naf jien, Simon Busuttil qed jitkellem fuq lonestà u t-trasparenza, allura g˙aliex ma jurix il-bieb talParlament lil Tonio. Ósara, ˙sara u ˙sara. Dawn in-nies ma jinteressahomx mill-©ustizzja? Sakemm il-Partit Nazzjonalista jibqa’ jeΩisti l-˙sara tibqa’ ssir kullimkien, b˙al serp velenuΩ li ma jafx mod ie˙or ˙lief jivvalena lin-nies. Sa çertu punt, ta’ min jibΩa’ minnhom!

Mhux korrispondent jew tnejn ©ieli kitbu dwar il-˙tie©a li l-bankina tkun libera millostakli biex minnha jkunu jistg˙u jg˙addu n-nies. Issib min jilmenta li g˙all-©img˙a tal-

VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

IkOmPlI jISFIDa l-lIÌI Sur Editur, Kultant ni©i f’dubju fejn qed ng˙ix jekk mhux f’Malta jew fil-©ungla. Qieg˙ed nirreferi g˙al dik il-persuna li ta’ kuljum ti©i tbig˙ il-©elat bilvann b’dik il-muΩika li ©©en©illek widnejk. Dan qieg˙ed jikser il-li©i g˙ax, sa fejn naf jien, Ωmien ilu, kienet g˙addiet li©i li dan l-apparat (˙oss muΩikali) kellu jin©abar. Il-vili hi li mhux talli ji©i jbig˙ fil-˙in talmistrie˙, imma ©ieli ji©i anke fl-g˙axra ta’ billejl. Possibbli m’hawnx ©ustizzja Malta biex twaqqaf dan labbuΩ? Jien di©à ©bidt l-attenzjoni erba’ darbiet fuq din ilgazzetta, imma minn widna da˙al u mill-o˙ra ˙are© LILLY MARLEEN, IL-FGURA

festa l-bankini jkunu ostakolati, imbag˙ad ma jg˙id xejn li tul sena s˙i˙a çerti stabbilimenti jostakolaw il-bankina b’dak li jbig˙u jew biex jiffaçilitaw is-servizz li jag˙tu. Imbag˙ad xi ng˙idu g˙al dawk li sa karre©©jata tat-traffiku kkapparaw hekk li

eliminaw jew spazju g˙al parke©© jew karre©©jata sekondarja importanti, speçjalment f’xi emer©enza. KOSTA KONDORJA, L-IMSIDA

16 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ TA’ bARRA

JUM DEÇIÛIV lura € 1.5 biljun lill-Fond Monetarju Internazzjonali, ©iet u g˙addiet ming˙ajr ma sar il-˙las dovut. Fost is-sorpriΩi koroh li sabu ma’ wiççhom il-Griegi kien hemm dik talkontrolli kapitali fejn iç-çittadini t˙allew ji©bdu biss massimu ta’ € 60 kuljum mill-ATMs. Dawn ©ew introdotti mill-Gvern biex iwaqqaf leΩodu kbir ta’ kapital illi kien qed jesperjenza s-settur finanzjarju hekk kif iç-çittadini bdew ji©bdu biljuni ta’ ewro mill-banek biex isalvaw li jistg˙u minn flushom. Ag˙ar minnhom intlaqtu l-pensjonanti, illi ng˙ataw aççess g˙al € 120 biss fil-©img˙a mill-pensjoni tag˙hom. B’hekk, Tsipras, li wieg˙ed li jag˙ti lura d-dinjità lill-Greçja, ©ieg˙el liç-çittadini ta’ pajjiΩu jitqatlu fi kjuwijiet twal biex forsi jkollhom biΩΩejjed flus biex jg˙ixu.

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Din il-©img˙a l-Prim Ministru talGreçja Alexis Tsipras ikkonferma li huwa wie˙ed mill-aktar mexxejja dilettanteski li kellha l-isfortuna li tara l-Ewropa fis-snin riçenti. Dan g˙ax, fi Ωmien ta’ kriΩi, minflok ipprova jie˙u miΩuri biex i©ib ftit stabbiltà politika u ekonomika f’pajjiΩu u jserra˙ mo˙˙ iççittadini tieg˙u, huwa g˙aΩel li jie˙u deçiΩjonijiet li po©©ew lill-Greçja f’xifer l-irdum. B’hekk, rajna jiem drammatiçi g˙allGreçja, ikkaratterizzati minn diversi mossi kontradittorji li komplew ikissru l-kredibbiltà tag˙ha f’g˙ajnejn l-Istati Membri kollha tal-Unjoni Ewropea, kif ukoll il-kredituri internazzjonali li matul dawn l-a˙˙ar snin investew flekonomija Griega. L-a˙˙ar wa˙da fost dawn il-manuvri kienet id-deçiΩjoni ta’ Tsipras li jg˙ajjat referendum meta kien g˙ad hemm iç-çans li jinkisbu termini a˙jar. G˙aldaqstant, huwa ˙ela l-a˙˙ar jiem prezzjuΩi li kellu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u biex jikseb kompromess li seta’ jsalva l-ekonomija ta’ pajjiΩu. Kienu fit-triq it-tajba Is-sitwazzjoni ekonomika tal-Greçja kienet differenti ferm fil-bidu ta’ din is-sena meta dan il-pajjiΩ deher li kien viçin illi jer©a’ jqum fuq saqajh u jil˙aq il-miri li ©ew imposti fuqu millkredituri internazzjonali, illi bejniethom ˙ar©u madwar € 240 biljun f’Ωew© bailouts biex il-Greçja tevita lkollass ekonomiku. Madankollu, il-miΩuri ta’ awsterità imposti minn gvernijiet suççessivi mill2010 ’l hawn ˙olqu rabja kbira fost ilGriegi li ma kinux lesti li jistennew aktar biex jaraw dawn il-benefiççji jir-

It-ta©en jew in-nar

riflettu ru˙hom fil-˙ajja ta’ kuljum. G˙aldaqstant, fl-elezzjoni ©enerali ta’ Jannar li g˙adda, il-poplu Grieg g˙aΩel li jele©©i lis-Syriza, partit xellugi li wieg˙ed illi j©ib fi tmiemha lawsterità ming˙ajr ma jipperikola lfutur ekonomiku tal-pajjiΩ. Weg˙diet fierg˙a Però, matul ix-xhur li g˙addew, ilPrim Ministru Alexis Tsipras kellu appuntament iebes mar-realtà hekk kif kien il-protagonista ta’ serje twila ta’ laqg˙at mal-kredituri ta’ pajjiΩu li minnhom ˙are© b’idejh vojta. Dan se˙˙ g˙ax hu ppretenda li jing˙ata ftehim a˙jar mill-kredituri ming˙ajr ma

joffri xi ˙a©a lura f’forma ta’ riformi strutturali li ilhom jintalbu mill-kredituri g˙al diversi snin. Sadanittant, matul dawn in-negozjati delikati, huwa ma kienx qieg˙ed jitlef okkaΩjoni wa˙da biex imur fuq ilmedja internazzjonali bl-g˙an li jattakka lill-Unjoni Ewropea u l-kredituri ta’ pajjiΩu. Dan, però, ma Ωammux milli ja˙li l-˙in ta’ dawn l-istess pajjiΩi u istituzzjoni b’laqg˙at inutli g˙al ˙ames xhur s˙a˙. Din in-nuqqas ta’ flessibbiltà u rieda tajba Ωammet lill-kredituri milli jag˙tu lill-Greçja aççess g˙all-fondi neçessarji biex tla˙˙aq mal-obbligi finanzjarji tag˙ha. B’hekk, id-data tat-30 ta’ Ìunju, li fiha l-Greçja kellha trodd

G˙aldaqstant, l-inkompetenza ta’ Tsipras ˙alliet lill-Griegi b’Ωew© g˙aΩliet sempliçi fir-referendum tallum: iva jew le, it-ta©en jew in-nar. Jekk tivvota iva, il-Greçja probabbilment se jkollha taççetta termini ta’ kreditu aktar ibsin milli kellha s’issa biex jag˙mlu tajjeb g˙all-˙sara ekonomika li ˙alla warajh il-Gvern preΩenti. Barra minn hekk, f’kaΩ ta’ vot affermattiv, Tsipras qal li se jirriΩenja. Allura l-pajjiΩ se jkollu jg˙addi minn perjodu ie˙or ta’ instabbiltà sakemm ji©i elett Gvern ©did jew tkun iffurmata koalizzjoni ta’ tranΩizzjoni biex tinnegozja mal-kredituri. Jekk, però, il-Greçja tivvota ‘iva’, Tsipras irid jara minn fejn se j©ib ilbiljuni li g˙andu bΩonn biex iΩomm lekonomija ta’ pajjiΩu milli teg˙req u tniΩΩel mag˙ha l-miljuni ta’ Griegi li tawh il-fiduçja f’Jannar li g˙adda.

FRANZA TIÇÓAD LIL ASSANGE RITIANNE AGIUS

ritianne@kullhadd.com

Meta l-©img˙a li g˙addiet ˙ar©et informazzjoni ©dida mill-Wikileaks li l-Istati Uniti kienet qattg˙et snin tispija fuq ilPresidenti FrançiΩi Jacques Chirac, Nicolas Sarkozy u Francois Hollande, il-Ministru g˙all-Ìustizzja indikat li lGvern FrançiΩ kien lest jikkunsidra li joffri kenn politiku lil Julian Assange, il-fundatur tal-Wikileaks. Jipprova jid˙ol ji©ri x˙in jitbexxaq il-bieb Wara din l-indikazzjoni, Assange immedjatament kiteb ittra indirizzata lil Hollande, li fiha talab lil Franza tag˙tih kenn politiku. Sostna li ˙ajtu kienet tinsab fil-periklu u li l-integrità fiΩika u psikolo©ika tieg˙u kienet mhedda. Assange, li g˙andu 44 sena, ©ibed lattenzjoni g˙all-fatt li l-omm tal-iΩg˙ar wild tieg˙u hija FrançiΩa. Qal li qed joqg˙od f’post ristrett ˙afna, ming˙ajr aççess g˙ax-xemx u l-arja friska, jew il-possibbiltà li jmur l-isptar. Din id-dikjarazzjoni tal-a˙˙ar hija valida fid-dawl li qed ikun allegat li Assange qed isofri minn problemi talqalb. Assange, li huwa Awstraljan, ilu joqg˙od fl-ambaxxata Ekwadorjana ta’ Londra sa mill-2012. L-ambaxxata qed tipprote©ih milli ji©i estradit lejn lIΩvezja fejn, g˙alkemm qatt ma n˙ar©u akkuΩi formali kontrih, hemm mandat ta’ arrest fuqu bl-iskop li ji©i

interrogat fuq allegazzjonijiet ta’ molesti sesswali fuq Ωew© nisa. Assange qed jis˙aq li dan il-kaΩ huwa frame-up kontrih biex millIΩvezja jkun jista’ ji©i estradit lejn lIstati Uniti, u hemm ikun ipproçessat talli ppubblika dokumenti diplomatiçi u militari sensittivi tal-Istat Amerikan. Daqqa ta’ ˙arta g˙al Assange Minkejja li Assange qal li Franza hija l-

unika tam a g ˙alih, il- Pre side nt FrançiΩ Francois Hollande immedjatament ça˙ad it-talba ta’ Assange. Hollande qal li fid-dawl tas-sitwazzjoni preΩenti, fejn hemm ukoll mandat ta’ arrest Ewropew fuqu, il-pajjiΩ ma setax joffrilu kenn politiku. Ûied j g ˙id li m a j idhirx li l- ˙aj j a ta’ Assange kienet fil-periklu. Id-deçiΩjoni tal-Gvern FrançiΩ, li hija daqqa ta’ ˙arta g˙al Assange, tista’ tkun indikattiva ta’ Ωew© affari-

j ie t: l- e wwe l p ossibbiltà hij a li F ranz a m a se tg ˙e tx tosp ita lil Assang e , g ˙ax l- I stati Uniti j e w pajjiΩi o˙ra jafu b’xi programmi ta’ spjuna©© li g˙andha Franza. Fil-passat ke m m - il darba © ie alle g at li Franza g˙andha hija wkoll programmi ta’ spjuna©©i fuq l-alleati tag˙ha, u f ’ dan ix - x e narj u j kun dif f iç li g˙aliha li tilqa’ lil Assange u toqros lill-Istati Uniti. Possibbiltà o˙ra hija li Franza kienet di©à taf bl-ispjuna©© tal-Istati Uniti fuqha, speçjalment jekk hija wkoll t˙addem programmi simili, iΩda g˙al ra©unijiet maqbula bejn iΩΩew© pajjiΩi, din l-informazzjoni qatt ma saret pubblika. Fil-fatt, kienu ˙afna dawk intiΩi fiddiplomazija li sostnew li x-xokk talPresident FrançiΩ u d-delegazzjonijiet mibg˙uta lejn l-Istati Uniti probabbilment kienu biss xeni g˙all-g˙ajn pubblika. Lil hinn minn programmi ta’ sorvelj anz a li F ranz a g ˙andha j e w m’g˙andhiex, huwa fatt mag˙ruf li lpajjiΩi, anke jekk huma alleati, jispijaw fuq xulxin. Il-problema tin˙oloq meta dawn jinqabdu fl-att. Assange mhuwiex l-uniku whistleblower li kixef programmi ta’ spjuna© © tal- I stati Uniti. Edward Snowden huwa whistleblower ie˙or li b˙alissa qed jg˙ix fir-Russja, fejn spiçça maqbud wara li l-Istati Uniti kkançellatlu l-passaport. It-talbiet ta’ Snowden g˙all-kenn politiku wkoll ©ew miç˙uda minn Franza u diversi pajjiΩi o˙ra.

ta’ barra kÓ

05|07|2015 17

kullhadd.com

minn madwar id-dinja jiftÓu l-ambaxxati

riforma fil-kontrolli

L-Istati Uniti u Kuba qeg˙din fix-xifer li jinnormalizzaw ir-relazzjonijiet diplomatiçi ta’ bejniethom. Dan hekk kif il-presidenti taΩ-Ωew© pajjiΩi ˙abbru l-intenzjoni li jift˙u ambaxxati ta’ xulxin fil-kapitali rispettivi tag˙hom. Il-ftehim wasal wara madwar sentejn ta’ negozjati intensivi fejn iΩ-Ωew© pajjiΩi g˙amlu diversi kuntatti diplomatiçi li kienu akkumpanjati minn ©esti ta’ riedi tajba b˙all-iskambju ta’ pri©unieri politiçi. Dan il-ftehim, però, ma jfissirx li l-embargo ekonomiku tal-Istati Uniti fuq Kuba se ji©i mne˙˙i hekk kif g˙ad hemm diversi membri tal-Kungress Amerikan li g˙andhom riservi dwar il-kwistjoni.

Il-Gvern tad-Danimarka ˙abbar li se jintroduçi sistema ©dida ta’ kontrolli fuq ilfruntieri biex ikun imraΩΩan l-influss tal-immigranti illegali. Din ir-riforma qieg˙da ssir hekk kif l-Unjoni Ewropea esperjenzat influss kbir ta’ immigranti mill-Afrika u l-Lvant Nofsani matul dawn l-a˙˙ar xhur, sitwazzjoni li qieg˙da t˙asseb lid-Danimarka dwar is-sostenibbiltà tal-ftehim ta’ Schengen fl-istat attwali tieg˙u. Il-Gvern DaniΩ sostna li se ja˙dem biex ir-riformi li se jimplimenta mhumiex se jmorru kontra r-regolamenti Ewropej li jiggarantixxu ç-çirkulazzjoni libera taç-çittadini fost il-pajjiΩi tal-Unjoni.

l-ebola terÌa’ tfeÌÌ

operazzjoni ta’ rkupru

Ûew© kaΩijiet ©odda ta’ Ebola tfaççaw fil-Liberja, xahar biss wara li dan il-pajjiΩ kien iddikkjarat b˙ala ˙ieles minn din l-infezzjoni qerrieda. Is-sejba tal-ewwel kaΩ kien im˙abbar mid-Deputat Ministru g˙as-Sa˙˙a tal-Liberja Tolbert Nyenswah illi spjega li l-persuna infettata mietet f’ra˙al qrib il-kapitali, Monrovia. Ori©inarjament, kien ma˙sub li din il-persuna kellha l-Malarja. Madankollu, testijiet tad-demm li ttie˙ed mill-katavru Ωvela li l-kawΩa kienet l-Ebola. Testijiet ulterjuri fuq persuni qrib il-vittma Ωvelaw kaΩ ie˙or ikkonfermat ta’ infezzjoni, filwaqt li xi riΩultati o˙rajn ma kinux konklussivi.

Il-Forzi Navali tal-Italja bdew operazzjonijiet ta’ rkupru tal-katavri tal-madwar 800 immigrant illi g˙erqu fil-Mediterran fid-19 ta’ April. Il-bastiment li kienu fuqu ˙alla l-Libja b’900 persuna abbord. Madankollu, 28 biss minnhom baqg˙u ˙ajjin hekk kif il-bastiment inqaleb waqt li vapur ie˙or kien qieg˙ed jipprova jag˙tihom sokkors. G˙all-operazzjoni ta’ rkupru, l-Italja kkommettiet tliet vapuri, kif ukoll vetturi ta’ ta˙t il-ba˙ar li se jesploraw iΩ-Ωona qrib il-kosta Libjana fejn se˙˙ l-inçident. Huwa smat illi s’issa kienu madwar 2,000 li ˙allew ˙ajjithom fi vja©©i simili din sena.

itemmu l-kuntratt

aktar protesti

L-Ukrajna g˙aΩlet li ma tibqax tixtri l-gass ming˙and ir-Russja wara li Ω-Ωew© pajjiΩi naqsu milli jaslu g˙al ftehim kummerçjali sodisfaçenti. B’mod partikolari, l-Ukreni opponew ir-rata li kienu qeg˙din ji©u m©eg˙lin i˙allsu, dik ta’ €223 g˙al kull metru kubu. Barra minn hekk, il-Gvern tal-Ukrajna ma kienx kuntent bil-fatt li ntalab jintrabat illi jixtri ammont minimu ta’ gass, anke jekk ma jkollux bΩonn daqshekk. Minkejja din id-deçiΩjoni, l-influss ta’ gass li jg˙addi mill-Ukrajna biex imur f’partijiet o˙ra tal-Ewropa mhuwiex mistenni li jkun interrot.

L-anniversarju taç-çerimonja li biha r-Renju Unit g˙addiet it-territorju ta’ Hong Kong liç-Çina re©g˙et kienet ix-xena ta’ protesti pubbliçi mdaqqsa min-na˙a taç-çittadini ta’ dan ir-re©jun. Dan hekk kif, ˙afna persuni f’Hong Kong g˙adhom jibΩg˙u li ç-Çina g˙andha l-g˙an li tne˙˙i l-ftit awtonomija li g˙ad g˙andu dan ir-re©jun. Din il-biΩa’ kompliet tiΩdiet fl-a˙˙ar xhur hekk kif l-awtoritajiet ÇiniΩi ppruvaw jintroduçu riformi elettorali li jiffavurixxu kandidati li jissimpatizzaw maçÇina. Ìimag˙tejn ilu, din ir-riforma ma rnexxilhiex tikseb l-appo©© neçessarju mill-Kunsill Le©iΩlattiv ta’ Hong Kong biex tid˙ol fis-se˙˙.

18 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ MILL-ISTORJA

IL-MISTERU TA’ ‘GESTAPO MULLER’ KITBA TA’ MARY CHETCUTI

It-tanbir tal-artillerija Sovjetika beda jinstema’ dejjem iktar filqrib. Bejn l-20 u l-21 ta’ April 1945, l-Armata l-Óamra waslet fuq l-g˙atba ta’ Berlin. L-alleati Brittaniçi u Amerikani kienu qed jag˙mlu attakki mill-ajru fil-punent tal-kapitali NaΩista filwaqt li l-offensiva Sovjetika bit-tankijiet avanzat mil-Lvant. Berlin kienet iççirkondata. Filbejta tal-lupu – kif kien mag˙ruf il- bunker tal-Fuhrer Adolf Hitler – kien hemm atmosfera ta’ dieqa u twerwir g˙al dak li seta’ jse˙˙ jekk ilKançillier tal-Ìermanja NaΩista u l-ir©iel u nisa li baqg˙u fidili lejh sal-a˙˙ar, jaqg˙u pri©unieri tas-Sovjetiçi. Il-Ìermanja kienet tilfet gwerra o˙ra. Muller ˙arab wara li Hitler ne˙˙a ˙ajtu b’idejh Ftit ©ranet wara, fit-30 ta’ April, Hitler ne˙˙a ˙ajtu b’idejh flimkien ma’ martu Eva Braun. Hu ried lill-uffiçjali kollha, li baqg˙u misto˙bijin ta˙t l-art b˙alu, biex jimxu fuq l-eΩempju tieg˙u minflok ji©u umiljati mill-g˙adu. U˙ud mill-uffiçjali tieg˙u obdewh, qatlu l-familja tag˙hom u wara sparaw g˙al rashom. IΩda o˙rajn, jew g˙ax naqashom il-kura©©, jew g˙ax baqg˙u jittamaw li jistg˙u ja˙arbu minn ©ol-infern li kienet tinsab fih Berlin, ˙ar©u minn ta˙t l-art u ittantaw xortihom f’nofs dak il-kaos kollu. Fost dawk li ˙arbu millbunker kien hemm Heinrich Muller, Ìeneral tal-Gestapo, ittieni fil-kmand wara Heinrich Himmler, il-Kap Suprem talGestapo. L-a˙˙ar li deher

Muller kien l-g˙ada tal-mewt ta’ Adolf Hitler. Hans Baur, ilpilota personali ta’ Hitler li baqa’ ˙aj wara l-waqa’ ta’ Berlin, kien stqarr li l-a˙˙ar darba li ra lil Heinrich Muller semg˙u jg˙id: “Nafu x’inhuma l-metodi tar-Russi u m’g˙andi l-ebda intenzjoni naqa’ pri©unier ta˙t idejhom.” Minn dakinhar Muller litteralment sparixxa mix-xena u ˙add qatt ma sab l-içken ˙jiel ta’ x’sar minnu. Huwa l-iktar uffiçjal g˙oli tar-Re©im NaΩista li baqa’ mfittex biex jirrispondi g˙allg˙emil kriminali tieg˙u. Lg˙ajbien tieg˙u g˙adu misterjuΩ sal-lum. Sintendi, l-ispekulazzjonijiet ma naqsux. Min jg˙id li inqatel jew qatel ru˙u b’idejh meta waqg˙et Berlin, imma lkatavru tieg˙u baqa’ ma ntabx; min jg˙id li rnexxielu ja˙rab lejn l-Amerika t’Isfel u kompla jg˙ix hemmhekk b’identità falza; u min sa˙ansitra ˙are© bit-teorija li ©ie rreklutat millIstati Uniti tal-Amerika biex jg˙inhom fit-ta˙ri© fuq spjuna©© matul il-Gwerra Bierda. Is-CIA tippubblika l-fajl ta’ Muller IΩda fl-2001, ta˙t il-Freedom of Information Act, is-CIA ppubblikat il-fajl tag˙ha fuq Heinrich Muller, liema dokument wera biç-çar kemm-il attentat g˙amlet is-CIA biex issolvi lkaΩ misterjuΩ ta’ Muller. Snin twal ta’ tfittxija li ma ˙allew lebda riΩultat. Kien hemm Ωmien ukoll meta s-CIA bdiet tissuspetta li Muller kien jinsab f’idejn is-Sovjetiçi. Madankollu, wara l-waqg˙a

tal-Unjoni Sovjetika fl-1991, infet˙u g˙all-pubbliku l-arkivji tal-era Komunista fejn instab li s-Sovjetiçi ftit li xejn urew interess rigward id-destin ta’ Muller. Is-Servizz Sigriet IΩrealjan u s-Servizz Sigriet IngliΩ, it-tnejn kellhom interess qawwi u sehem fit-tfittxija g˙al Heinrich Muller. L-IngliΩi riduh biex jg˙adduh ©uri fuq delitti li wettaq fi Stalag Luft III, kamp tal-konçentrament militari fejn kienu qed jinΩammu pri©unieri tal-Qawwa tal-Ajru Brittanika. L-interess tal-Lhud kompla jintensifika meta fl-1960 in˙ataf luffiçjal tal-Gestapo, Adolf Eichmann, u ttie˙ed IΩrael biex jg˙addi ©uri fuq l-involviment tieg˙u fil-qtil tal-massa talLhud fil-kampijiet tal-konçentrament. Waqt l-interrogatorju tieg˙u Eichmann tenna li hu kien jinsab konvint li Gestapo Muller (laqam li kienu tawh s˙abu) kien g˙adu ˙aj, avolja ma kellu l-ebda ˙jiel fejn jinsab. Matul il-gwerra Eichmann kien ta˙t il-kmand ta’ Muller. Adolf Eichmann ing˙ata lmewt g˙as-sehem tieg˙u fil©enoçidju ta’ miljuni ta’ Lhud u razez o˙rajn. Informazzjoni ©dida millProf. Tuchel IΩda l-iktar rivelazzjoni straordinarja waslet fl-2013 meta lProfessur Johannes Tuchel, storiku u kap taç-Çentru Monumentari tar-ReΩistenza GermaniΩa f’Berlin, stqarr malgazzetta ÌermaniΩa Bild li sa fl-a˙˙ar solva l-misteru talÌeneral Heinrich Muller. Tuchel qal li rnexxielu jsib dokumentazzjoni arkivjata li

Muller miet ma’ tmiem il-gwerra. Dan il-professur qal li skopra u g˙andu l-provi li Gestapo Muller indifen f’qabar tal-massa fiç-çimiterju qadim Lhudi ta’ Grosse Hamburger Strasse, f’Berlin. Ma’din l-a˙bar il-Kunsill Çentrali tal-Lhud filÌermanja rrea©ixxa billi ˙are© stqarrija fejn qal li jinsab ixxukkjat u sejja˙ din ir-rivelazzjoni monstroΩità diΩgustanti. Li NaΩista, qattiel sadist u brutali b˙alma kien Muller jindifen u jibqa’ jinΩamm f’post sagru g˙all-Lhud hija ˙a©a li tikkalpesta l-memorja tal-vittmi Lhud kollha tat-Tieni Gwerra Dinija. Il-Profs. Tuchel insista li hu g˙amel ir-riçerka tieg˙u sew u sab li l-katavru ta’ Muller kien instab midfuq ˙dejn ajruport f’Berlin. Tuchel qal li sab stqarrija dokumentata li kien g˙amel çertu Walter Luders fl1963, fejn qal li fi tmiem ilgwerra hu (Luders) kien jifforma parti mill-Forza tad-DifiΩa tal-Poplu jew il-Volkssturm, u xog˙lu kien ta’ deffien. Jum minnhom sabu katavru bl-uniformi ta’ Ìeneral tal-SS u biddokumenti tal-identità ta’ Heinrich Muller fil-but tal©akketta, fi ©nien viçin bini tar-Re©im NaΩista (drabi o˙ra deskritt b˙ala mitjar Ωg˙ir). Luders kompla jg˙id li hu u s˙abu ©arrew il-katavru ta’ Muller u difnuh flimkien ma’ tlett elef katavru ie˙or f’qabar im˙affer apposta fiç-çimiterju Lhudi, liema çimiterju kien tkisser min-NaΩisti fl-1943 u issa kien qed jintuΩa misSovjetiçi g˙ad-dfin ta’ emer©enza biex jitne˙˙ew mill-aktar fis l-i©sma umani

mitluqin mat-toroq ta’ Berlin. Jidher li re©istratur lokali rre©istra d-difna ta’ Heinrich Muller b˙ala li se˙˙et f’Awwissu tal-1945. L-identità ta’ min indifen f’dak l-imsemmi çimiterju qatt ma kellha rilevanza g˙allUnjoni Sovjetika u ma sarux investigazzjonijiet mill-awtoritajiet sabiex ti©i stabbilita xi verità. B’dankollu, minn wara l-waqg˙a tal-˙ajt ta’ Berlin sallum g˙adu ma ©ie ordnat lebda skavar sabiex jinstab lallegat qabar tal-massa fiççimiterju qadim Lhudi. Forsi ˙add ma tinteressah iktar ilverità. Muller l-Imdemmi Heinrich Muller, mag˙ruf ukoll b’laqam inqas sabi˙ ta’ ‘Muller l-Imdemmi’, kien it-tieni figura prinçipali fil-pjan ta’ qirda talLhud u razez mhux ‘Arjani’. Fl1942, kien preΩenti g˙all-konferenza ta’ Wannsee fil-periferija ta’ Berlin fejn tfassal il-pjan a˙˙ari g˙all-qirda totali talLhud tal-Ewropa; il-pjan li rRe©im NaΩista beda jirreferi g˙alih b˙ala s-soluzzjoni finali. Meta falla l-attentat tal-1944 fuq ˙ajjet il-Fuhrer, Muller kien il-persuna responsabbli millarrest ta’ aktar minn 5,000 uffiçjal militari ÌermaniΩi ssuspettati b’kompliçità. Óafna minnhom ing˙ataw il-mewt. Lhud, ÌermaniΩi, huma min huma, min xellef difrejh ma’ Gestapo Muller ma kellux mod kif je˙lisha minn ta˙t idejh. Muller darba fta˙ar ma’ s˙abu: “G˙adni qatt ma kelli bniedem quddiemi li, fl-a˙˙ar milla˙˙ar, ma rnexxilix inkisser.”

AUTO RICKSHAW L-auto rickshaw huwa Ωvilupp mekkaniku ta’ dak il-mezz ta’ trasport imsejja˙ b˙ala rickshaw. Rickshaw huwa mezz ta’ trasport li kien jintuΩa sa mis-seklu sbatax. Dan kien forma ta’ karettun mi©bud minn ra©el b’sa˙˙tu u fuqu kienu jirkbu persuna jew tnejn li ©eneralment ikunu ta’ çerta klassi g˙olja fil-pajjiΩ. MaΩΩmien, post ir-ra©el li ji©bed il-karettun b’idejh, ©ie trasformat g˙al rota; b’hekk dan ir-ra©el naqsitlu t-tbatija g˙ax flok jerfa’ l-piΩ kollu fuq idejh, huwa kien ipo©©i qisu qed isuq rota, u r-rikkieba bilqieg˙da fuq wara. Dawn ori©inaw fil-Ìappun g˙all-˙abta tal-1869. Minn hemm, dawn ©ew Ωviluppati g˙al vetturi mekkaniçi li ja˙dmu bilpetrol u diΩil, ©eneralment b’magna 2 stroke . Dawn, iΩda mhumiex indaf g˙alkemm huma ekonomiçi. F’çerti pajjiΩi kienu l-ka©un ta’ kontaminazzjoni g˙olja fl-arja, tant li bosta gvernijiet rispettivi ordnaw li dawn ma jibqg˙ux ji©u uΩati jew inkella tinbidlilhom il-magna g˙al CNG jew LPG, ji©ifieri bil-gass jew petrol nadif. Riçentament, dawn anke ©ew mibdula g˙al vetturi elettriçi. L- auto rickshaw saru f’diversi g˙amliet differenti, bid-dehra tag˙hom tibqa’ wa˙da simili. Dawn anke kienu jissej˙u b’bosta termini differenti, jiddependi l-pajjiΩ fejn ikun. Fost il-bosta ismijiet li nsibu hemm: three wheeler, samosa, tempo, tuk-tuk, trishaw, autorick, bajaj, keke napep , maruwa; rick, tricycle, mototaxi, babytaxi, lapa, tukxi, fost o˙rajn. Insibu imbag˙ad varjazzjonijiet o˙ra, b˙al mutur b’side-car mieg˙u li fil-Cambodia jsibuh b˙ala tuk-tuk u nsibu wkoll il-jumbo tuk-tuk, li dan kien rickshaw ikbar milli mdorrijin naraw, b’sa˙˙a ikbar ta’ magna, ila˙˙aq iΩjed veloçità u j©orr iΩjed passi©©ieri. Il-ma©©oranza ta’ dawn l-auto rickshaws, jintuΩaw b˙ala mezz ta’ trasport pubbliku, minflok taxis waqt li ftit huma dawk li jintuΩaw b˙ala mezz ta’ trasport privat; bin-nollijiet tag˙hom ikunu kkontrollati bil-prezzijiet skont pajjiΩi rispettivi. Dawn huma forma essenzjali ta’ trasport urban f’pajjiΩi li g˙adhom qed jiΩviluppaw, waqt li f’pajjiΩi Ωviluppati jintuΩaw b˙ala trasport nostal©iku. Biss f’bosta pajjiΩi Ewropej, b’mod speçjali flItalja, dawn g˙adhom popolari b˙ala vetturi kummerçjali Ωg˙ar. Il-popolarità tag˙hom baqg˙et fil-pajjiΩi mhux Ωviluppati, g˙all-fatt li huma ir˙as biex jinxtraw u mhumiex kostuΩi fl-ispejjeΩ operattivi. Il-fatt li dawn i˙amm©u ˙afna jirriΩulta g˙ax is-sidien ikunu fqar, u ma jkollomx flus biex jag˙mlulhom il-manutenzjonijiet me˙tie©a. Is-sa˙˙a u s-sigurtà tag˙hom mhix xi ˙a©a li ting˙ata importanza fihom. Il-fatt li l-vettura qed tistrie˙ fuq tliet roti jag˙milha ferm inqas stabbli u façilment tinqaleb meta din iddur. Bosta manifatturi saru konxji ta’ dan iΩjed m’g˙adda Ω-Ωmien, u ˙asbu

biex iç-çentru talgravità f’din il-vettura ikun iΩjed baxx, b’hekk jag˙milha iΩjed stabbli. Hekk kif imsemmi qabel, dawn il-vetturi j˙amm©u l-ambjent, peress li kienu jsiru b’magni li ja˙dmu bil-petrol jew diΩil. G˙alekk, peress li dawn huma miftu˙in ˙afna, irri˙a tal-exhaust tkun tinxtamm ˙afna. Dan huwa riΩultat ukoll g˙ax dawn il-vetturi ma jtellg˙ux veloçità g˙olja. Huwa stmat li l-ma©©oranza tag˙hom itellg˙u veloçità sa 35km biss fis-sieg˙a, b’magni petrol. B’hekk, l-iΩjed li jintuΩaw huma g˙al distanzi qosra f’Ωoni mhux traffikuΩi u fejn m’hemmx tlajja’. Ori©ini Kien fl-1947 li Corradino D’Ascanio, disinjatur ta’ opri tal-ajru fil-kumpanija Piaggio u inventatur ta’ Vespa, ˙are© bl-idea li jibdni vettura kummerçjali bi tliet roti li tkun ˙afifa, biex tkun tista’ t˙addem ir-rikostruzzjoni ekonomika tal-Italja wara l-gwerra. Minn hemm ˙are© il-Piaggio Ape. L-auto rickshaws fil-Lvant tal-Asja bdew fil-popolarità tag˙hom kif bdew ji©u prodotti dDaihatsu Midget li kienet introdotta fl-1957. Sadanittant, il-Ìappun kienet tesporta three-wheelers lejn it-Tajlandja sa mill-1934. G˙aldaqstant, il-Ministeru tal-Posta u t-Telekomunikazzjoni tal-Ìappun irregala mal-20,000 three-wheelers uΩati lill-Lvant tal-Asja. FilÌappun dawn waqfu jintuΩaw lejn l-a˙˙ar tas-snin sittin. Id-disinn baΩiku ta’ dawn jikkonsisti f’sheet-metal body jew frame li jistrie˙ fuq tliet roti, bil-ma©©oranza tag˙hom ikunu rota quddiem u tnejn wara. Kien hemm ftit kaΩi li kellhom Ωew© roti quddiem u rota wa˙da fuq wara. Kellhom ukoll saqaf tal-kanvas

b’purtieri minflok bibien mal-gabina li tkun fuq quddiem g˙ax-xufier. L-ispazju ta’ wara kien jesa’ tnejn jew tliet passi©©ieri. Mudelli riçenti bdew ji©u mg˙ammra b’magni ikbar u l-kontrolli jkunu f’handle bar simili g˙al dik ta’ mutur minflok steering komuni. L-auto rickshaws insibuhom b’bosta differenzi f’pajjiΩi differenti. Il-varjazzjonijiet ewlenin ikunu fil-kuluri, bliΩjed popolari ikunu dawk ikuluriti ˙odor, biex jintg˙arfu b˙ala eco-friendly. Interessanti l-fatt li filPortugall dawn kienu ji©u mg˙amra b’magni 50cc biex ikunu jistg˙u ji©i misjuqa ming˙ajr il-bΩonn ta’ liçenzja ta’ sewwieq. Karatteristika o˙ra interessanti, fil-Filippini, hija li ddisinn ta’ dawn huwa kompletament differenti g˙ax kienu sidecar bis-saqaf li tixbah ˙afna lill-istess rickshaws li qed nitkellmu dwarhom, iΩda mqabbda ma’ ©enb ta’ mutur finna˙a tal-lemin. Kien rari immens li ssib minnhom imqabbdin in-na˙a tax-xellug. Dawn jissej˙u tricycles u kapaçi j©orru sa ˙ames persuni jew iΩjed; fejn persuna jew tnejn setg˙u jirkbu fuq ilmutur wara x-xufier u fi w˙ud minnhom sa˙ansitra fuq is-saqaf tas- sidecar . Sfortunatament, dawn huma l-kawΩa tal-kontamizzajoni tal-arja fil-Filippini, g˙ax ˙afna minnhom huma b’magni 2-stroke. G˙aldaqstant, gvernijiet tal-lokal qed ja˙dmu biex jeliminaw dan it-tip ta’ magni u jeqilbu g˙al magni 4-stroke iΩjed indaf. Fil-Cambodia, jirreferu g˙alihom b˙ala tuk-tuk , partikolarment fil-belt ta’ Phnom Penh, fejn dawn isibuhom b˙ala kabina talpassi©©ieri mqabbda ma’ wara ta’ mutur. Fl-1998, il-Qorti Suprema tal-Indja orndat lill-Gvern ta’ Delhi biex jimplimenta s-CNG jew LPG fuq il-vetturi kollha u l-flotot tal-karozzi tal-linja tal-imsemmija Belt. B’dan, il-kwalità tal-arja f’Delhi tjiebet ˙afna. Fil-bidu, sewwieqa tal-auto rickshaws li biddlu l-magni tag˙hom kellhom jistennew fi kjuwijiet twal biex jimlew it-tankijiet tag˙hom, dan g˙ax il-pompi ma kinux daqsekk komuni u spissi. IΩda din is-sitwazzjoni tjiebet meta lpompi tal-mili tal-fjuwil Ωdiedu. B’hekk Ωdiedu gradwalment ordnijiet simili f’pajjiΩi o˙ra biex ti©i mtejba l-arja u jitnaqqas it-tni©©iΩ. PajjiΩi o˙ra, b˙allPakistan, ipprojbew l-uΩu tal-auto rickshaws minn çertu Ωoni. Min˙abba l-veloçità minima tag˙hom, dawn qatt ma kienu uΩati g˙al tlielaq fit-toroq. Madankollu, bilveloçità Ωg˙ira tag˙hom, kostruzzjoni sempliçi u ˙ela mill-inqas ta’ fjuwil, sabu posthom f’komunità ta’ avventuri internazzjonali fost id-dilettanti, bl-iΩjed wa˙da popolari tkun ir-Rickshaw Run kif ukoll l-Indian Autorickshaw Challenge, kif ukoll tlielaq off-road filkompetizzjonijiet Apecar fl-Italja. Il-kumpanija Amerikana Art In Motion, bniet tuk-tuk li kkompeta fit2008 Fireball Run 2.

L-iΩvilupp ta’ rickshaw, minn dak mi©bud bl-idejn, g˙al dak misjuq b’rota, g˙al wie˙ed modern

20 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

L-OPEL ADAM ROCKS TISTABBILIXXI TENDENZI ÌODDA GÓALL-KAROZZI ÛGÓAR • Stil ©did: Adam Rocks tid˙ol f’linji ©odda ta’ swieq • Roti attraenti: Dehra b’sa˙˙itha u qawwija b’saqaf tal-kanvas u b’turbo ©did bi tliet çilindri • Teknolo©ija: Sistema tal-informatika avvanzata u dejjem a©©ornata Il-familja tal-Opel Adam qieg˙da tikber. B˙ala karozza miftu˙a u attraenti ˙afna g˙al dawk li huma avventuruΩi, bi stil ©did u distinta minn kull karozza o˙ra, l-Opel il-©dida Rocks hi karozza li g˙andha diversi funzjonijiet li jit˙addmu b’mod perfett. B˙ala karozza bi tliet bibien, b’tul ta’ 3.75 metri, crossover u ideali fid-daqs u biex tinstaq fil-bliet, hi vettura li qed tid˙ol f’suq ©did u partikolari. Id-disinjaturi ta’ dan il-mudell Ωviluppaw elementi ©odda li joffru stil uniku g˙all-Adam Rocks li tista’ ti©i wkoll bilverΩjoni ta’ Swing Top, u li tkompli ΩΩid mal-eleganza ta’ dan il-mudell uniku. L-a˙˙ar mudell fil-familja ta’ karozzi Opel, ideali g˙aç-çentri tal-bliet iΩda wkoll li jibqg˙u ta’ kumdità g˙all-

familja kollha, hu mg˙ammar ukoll b’magna ©dida 1.0 Ecotec Direct Injection Turbo. Din il-magna b’teknolo©ija avvanzata hi konformi wkoll mal-livelli g˙olja Euro 6 biex jitnaqqsu l-emissjonijiet. B˙ala magna bi tliet çilindri, toffri effiçjenza u bi ˙sejjes u vibrazzjoni mill-anqas, flimkien ma’ kumdità eççez-

zjonali. Is-sistema ta’ informatika mill-aktar avvanzata hi wkoll façli biex tuΩaha u biex t˙addimha filwaqt li tista’ wkoll ti©i integrata ma’ smartphones bi prezz ra©jonevoli. Rocks toffri wkoll l-istess kuluri vibranti tal-mudelli kollha Adams, b˙alma huma fost ˙afna o˙rajn il-kuluri

mag˙rufa b˙ala Goldbusters u Let It Blue. Dan minbarra lg˙aΩla wiesg˙a ta’ disinji g˙as-saqaf tal-karozza. Biex ilkarozza tkompli ting˙ata ddehra personalizzata, il-karozza tista’ ti©i mg˙ammra bilkuluri tal-g˙aΩla tal-individwu g˙al quddiem tal-karozza, u g˙al dak li jirrigwarda wkoll aktar stil personalizzat fil-bibi-

en u f’elementi o˙rajn ta’ disinn li jippreΩentaw stil uniku ta’ dan il-mudell. Bis-saqaf tal-kanvas Swing Top, Adam Rocks toffri façilità kbira fl-uΩu ta’ karozza b˙ala wa˙da miftu˙a u ming˙ajr saqaf. Is-saqaf jinfeta˙ f’˙ames sekondi biss, u jista’ jinfeta˙ jew jing˙alaq anke waqt issewqan b’veloçità li ma taqbiΩx il-140 km fis-sieg˙a. Il-mekkaniΩmu u l-mod li bih hu disinjat is-saqaf ta’ din ilkarozza jassigura wkoll li ssaqaf jing˙alaq b’mod eççezzjonali u jΩomm barra l-˙sejjes tat-triq. Il-materjal sintetiku tieg˙u jixbah il-lastiku, hu wie˙ed b'sa˙˙tu, li jservi, u li jilqa’ g˙all-elementi tat-temp. Kull min irid jesperjenza lmudell Opel Rocks g˙andu jasal wasla sax-showroom talCars International, fi Triq lImdina, f'Óal Qormi. Wie˙ed jista’ jibbukkja appuntament biex jesperjenza s-sewqan talkarozza billi jibg˙at email lil opelsales@cil.com.mt, jew içempel 2269 2122. Is-sit elettronikut opel.com.mt u lpa©na fuq Facebook ta’ Opel Malta joffru wkoll ˙afna aktar informazzjoni.

SPORTIVA U EFFIÇJENTI, ÌDIDA U ATTRAENTI – L-AUDI A1 U A1 SPORTBACK ÌODDA – Aktar minn 500,000 karozza mibjug˙a sa minn meta ©iet imnedija fl-2010 – tag˙mir ©did g˙al indiviwalita a˙jar – l-ewwel darba li qed ti©i uΩata magna innovattiva threecylinder fuq Audi

Audi A1 Sportback

Sinjal çar tal-popolarità kbira tal-Audi A1 u A1 sportback hija li nbig˙u aktar min-nofs miljun karozza minn meta ©iet imnedija fis-swieq fl-2010. Ilmudelli compact ta’ Audi qed ji©u mag˙mula iΩjed attraenti b’benefiçji g˙ad-disinn fuq

barra u ©ewwa. Tag˙mir u Ωebg˙a ©odda jatuhom dehra ferm iΩjed attraenti. Limmani©©jar eççellenti, grazzi g˙aç-çokon huwa b˙al ta’ midsized car . Il- body ri©idu u wheelbase qasir jag˙milha manuvabbli b’a©ilità. Sitt magni – pertol u diΩil – huma ©odda jew kienu Ωviluppati intensivament. G˙all-ewwel darba Audi qed toffri magni three-cylinder kompletament ©odda, 1.0 TFSI u 1.4 TDI – li huma effiçjenti ming˙ajr negli©enza ta’ pjaçir fis-sewqan. Il-˙ela ta’ fjuwil

©iet ukoll imtejba tul il-formazzjoni tal-magni, sa 10% u l-produzzjoni tal-ener©ija tvarja minn 66kW sa 141kW. Isseven-speed S tronic hija disponibbli fuq il-magni kollha. Is-sistema elettromekkanika tal-power steering hija kompletament ©dida g˙al A1. Il-˙adma tieg˙u tista’ tkun modifikata blAudi drive select system . Ixxufier jista’ j˙addem modules ta’ apparat b˙al shock absorbers u modes o˙ra. Ir-roti huma disponibbli b’˙afna qisien, sa 18-il pulzier. Il-programm ta’ karattersitçi ta’ g˙aΩla ©ie wkoll ristrutturat. Ix-xerrejja jistg˙u jikkonfiguraw l-Audi A1 tag˙hom stess biex tkun iΩjed personalizzata, b’g˙aΩla bejn design jew sport. G˙aΩliet o˙ra huma wkoll offruti. Kompletament ©did insibu l-active kit li juri il-karattru urban g˙al-Audi A1 distintiv. Il-lineup informattiv ©ie konfigurat biex jaqdi l-˙ti©ijiet ta’ konsumaturi Ωg˙aΩag˙. Il-komponenti ewlenin huma l-MMI navigation plus u l-Audi connect module li jinkludi sistema ta’ telefonija. Dan tal-a˙˙ar joffri is-servizzi online ta’ Audi connect fil-vettura u jipprovdi wkoll WiFi hotspot. Min-na˙a l-o˙ra, l-Audi S1 u S1 Sportback, b’170kW u quattro permanent all-wheel drive, xorta jirrappreΩentaw id-dehra sportiva fuq quddiem nett tasserje ta’ dan il-mudell. Kapaçi ttella’ veloçità ta’ aççellerazzjoni minn 0 sa’ 100 km/h f’5.8 sekondi. L-irfinar fix- chassis sportiv jag˙milha iΩjed a©li, u s-sa˙˙a ta’ dawn iΩ-Ωew© compact cars tidher façilment malewwel daqqa ta’ g˙ajn blispoilers modifikati fuq quddiem u wara u erba’ tailpipes.

kAROZZI kÓ

05|07|2015 21

kullhadd.com

DS WORLD PARIS JILQA’ BI ÓÌARU ESIBIZZJONI TA’ RITRATTI TA’ YVES SAINT LAURENT Mit-Tlieta l-11 ta’ Mejju li g˙adda, id-ditta DS bdiet tilqa’ f’DS World Paris, esibizzjoni tal-©enn ta’ ritratti ddedikati g˙al Yves Saint Laurent. Din is-sensiela kbira ta’ ritratti, li qatt ma ntwerew imkien qabel, me˙uda mill-fotografu Pierre Boulat u mbag˙ad minn bintu Alexandra Boulat, jittraççaw mill-©did ˙ajjet u xxog˙ol kreattiv ta’ dan id-disinjatur tant famuΩ, millbidu tieg˙u fi Dior sal-a˙˙ar wirja finali f’Centre Pompidou. Din l-esibizzjoni g˙andha l-potenzjal li jirnexxilha ©©ieg˙el lil viΩitaturi j˙ossu b’idejhom l-istorja ta’ wie˙ed mill-aqwa disinjaturi FrançiΩi. Din l-esibizzjoni se tibqa’ tintwera b’xejn sal-10 ta’ Settembru li ©ej u d-d˙ul huwa b’xejn.

jag˙mlu l-FrançiΩi, mill-bidu nett ta’ Saint Laurent ta’ Dior, il-mixja tieg˙u sa Spontini, u wara f’Marceau Avenue, id-dar li g˙ex fiha Saint Luarent innifsu mill1974. Din is-sensiela ta’ 36 ritratt te˙odna lura fiddinja tad-disinjatur innifsu. Fil-fatt, a˙na nistg˙u nΩuri workshoprs u nesperjenzaw l-eçitament u l-gost wara l-kwinti f’wirjiet ma©©uri tal-moda li g˙amlu suççess u fama kbira lil Saint Laurent madwar id-dinja kollha. L-esibizzjoni turi d-disinjatur waqt il-preparazzjonijiet tal-wirjiet, fejn qed jirran©a xi lbies jew fil-kwiet ja˙dem fuq biçça xog˙ol o˙ra. Dan kollu j©eg˙elna n˙ossu u mmissu kwaΩi kwaΩi b’idejna l-˙ajja ta’ dan id-disinjatur misterjuΩ FrançiΩ.

Impatt qawwi

L-opinjoni tal-fotografi

Minn mindu kien hemm l-inawgurazzjoni tad-DS World Paris fl-2013, id-ditta DS irnexxielha ΩΩomm larti ˙ajja billi kompliet tilqa’ artisti u talenti ©odda f’dan l-isfond tant prezzjuΩ li jinsab qrib ferm ixChamps Elysees. Wara li Ωar id-dinja tal-©ojjellerija ta’ Swarovski f’Marzu, id-DS World Paris mill-11 ta’ Ìunju beda jilqa’ ritratti li juru wie˙ed mill-aqwa disinjaturi FrançiΩ, Yves Saint Laurent. “Huwa ta’ unur kbir g˙alija li d-DS World Paris qed jilqa’ din l-attività organizzata mill-Fondazzjoni presti©juΩa Pierre Berge-Yves Saint Laurent, li l-karriera tieg˙u hija eleganti u se Ωgur mhux se tintesa maljr. Matul is-sajf, id-DS World Paris se jkun qed ifakkar lil dan il-bniedem tant importanti fid-dinja ta’ disinjaturi li Ωgur se jibqa’ mag˙ruf g˙all-ispirtu avantgarde li kellu kif ukoll g˙all-©enjoΩità tal-kreattività, liema valuri huma riflessi fid-ditta DS,” sostna d-

Pierre Boulat, il-fotografu g˙ar-rivista Amerikana Life’ kien qrib ˙afna Yves Saint Laurent u rnexxielu jie˙u numru ta’ ritratti tad-disinjatur innifsu mhux biss waqt it-t˙ejjijiet g˙all-wirjiet tieg˙u iΩda wkoll fid-dar privata tieg˙u f’Pari©i. Fil-fatt, il-fotografu Boulat juri lil Saint Laurent minn wara l-kwinti. Pierre Berge, li huwa kburi ˙afna bis-sensiela ta’ ritratti li g˙andu, sostna li “il-laqg˙a ma’ Pierre Boulat kienet avveniment mill-aqwa. Prattikament, huwa kien mag˙na lejl u nhar. Intba˙na li flimkien konna qed nibnu memorja flimkien”. Min-na˙a l-o˙ra, Alexandra Boulat, il-fotografu freelance u t-tifla ta’ Pierre Boulat innifsu, imxiet fil-passi ta’ missierha. PreΩenti waqt ir-run-up g˙all-a˙˙ar wirja ta’ dan id-disinjatur fl-2002 fi studio f’Marceau Avenue, irnexxielha tipproduçi xhieda okulari tala˙˙ar waqtiet tad-dar tal-moda ta’ Saint Laurent.

Direttur ta’ DS World Paris Julien Faux. 36 ritratt esklussiv ta’ Yves Saint Laurent Ix-xog˙ol ta’ Saint Laurent jinkludi ˙afna disinji emblematiçi li fihom jinkorporaw tliet kwarti tat-tul ta’ kowt, libsa g˙al filg˙axija, trench coat u jumpsuit. Iddisinjatur g˙amel rivoluzzjoni s˙i˙a fil-moda tul iΩΩminijiet b˙ala parti mill-aqwa pro©ett tieg˙u, il-gwardarobbi tan-nisa tal-lum. Din l-esibizzjoni f’DS World Paris tmur lura g˙al kwaΩi 40 sena ta’ disinn haute coutur e kif jafu

PEUGEOT PROTAGONISTA F’GOODWOOD BIT-308 GTI U 308 R HYBRID

Mill-1993 lil hawn, il-festival Goodwood baqa’ mag˙ruf laktar b˙ala l-aktar festin ta’ karozzi raffinati fid-dinja u avveniment ta’ din il-kwalità mhux ta’ min jintilef minn dawk il-persuni l-aktar li g˙andhom g˙al qalbhom ilkarozzi. Dan se jkun l-isfond fejn ilPeugeot 308 il-©dida se tintwera g˙all-ewwel darba. Dan l-isfond se jwassal ukoll biex tintwera l-karozza Peugeot 308 R HYbrid, il-mudell komplut li g˙andu rikba tixbah ˙afna lil dik ta’ supercar. G˙axar anniversarji L-edizzjoni ta’ din is-sena ta’ dan il-festival qed iwieg˙ed li se jkun hemm affarijiet tal©enn. Il-Peugeot, li se tkun qed tie˙u vanta©© minn din it-23 edizzjoni biex tippreΩenta Ωew© karozzi sportivi, se tkun qed tiççelebra xejn inqas minn g˙axar anniversarji fuq stand b’diversi attivitajiet li se jiffukaw fuq ittwaqqif ta’ din id-ditta u jinkorporaw is-suççessi talpreΩent, tal-passat u l-futur. F’dawn l-g˙axar anniversarji li l-avventura tag˙hom tmur lura g˙all-1890, se jkun qed ji©i ççelebrat il-125 anniversarju b’aktar minn bejg˙ ta’ 65 miljun karozza madwar iddinja. Fl-istess ˙in, sitta millmudelli tal-Peugeot se jkunu fil-qalba u din is-sena se tkun opportunità biex ikunu ççelebrati w˙ud mill-a˙jar ta’ dan il-wirt sportiv.

Dawn jinkludu: • 125 sena mill-bidu tal-karozzi tal-Peugeot • 80 sena g˙all-402 • 60 sena g˙all-403 • 50 sena g˙at-204 • 50 sena minn mindu kienu mil˙uqa 40 rekord tal404 Diesel f’Montlhery • 50 sena g˙all-J7 • 40 sena g˙as-604 • 30 sena g˙at-309 • 30 sena minn mindu ntreba˙ l-ewwel titlu mit-205 Turbo16 fil-Kampjonat World Rally • 15-il sena minn mindu ntreba˙ l-ewwel titlu mit-206 WRC fil-Kampjonat World Rally Karatteristiçi uniçi Wara l-Peugeot RCZR u l-GTi 308, il-Peugeot ipproduçiet u Ωviluppat it-tielet mudell tag˙ha li j©ib l-isem ta’ 380 Gti minn Peugeot Sport. Dan il-mudell jg˙aqqad il-firxa tat-308 b’verΩjoni sportiva g˙all-a˙˙ar imsa˙˙a bilmagna 1.6L THP S&S li tipproduçi 200 kW (270 bhp). B’discs wiesg˙in 380mm fuq quddiem, rimmijiet tar-rota 19”, flimkien ma’ roti super sports tal-Michelin, torsen limited slip differential u lattitudni mniΩΩla b’11mm, dawn il-karatteristiçi kollha flimkien jag˙mlu rikba f’din il-karozza f’wa˙da indimentikabbli tant li tista’ titla’ minn 0 g˙al 100 km/h u tkopri 1,000 metru minn standing start f’25”3.

22 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ kAROZZI

TOYOTA MOBILITY FOUNDATION TINGÓAQAD MA’ NEW CITIES FOUNDATION In-New Cities Foundation nediet il-Connected Mobility Iniative bl-appo©© mit-Toyota Mobility Foundation, biex ikun indirizzat il-bΩonn kritiku g˙allmetropoli dinjija biex il-moviment tan-nies ikun aktar effiçjenti u vijabbli. Din l-inizjattiva se tipproduçi sett ta’ rakkomandazzjonijiet ibbaΩati kaΩ kaΩ li se jkun aççessibbli g˙all-postijiet madwar id-dinja. In-New Cities Foundation appuntat l-espert fil-mobilità Greg Lindsay b˙ala Senior Fellow biex tmexxi linizjattiva mill-2015 sal-2016. Mobilità urbana Il-mobilità urbana qieg˙da kulma jmur tevolvi b’mod rapidu ˙afna f’dinja fejn miljun persuna jimxu minn belt g˙al o˙ra kull ©img˙a. Il-bidla qed tin©ieb ukoll minn fatturi o˙rajn b˙all-innovazzjonijiet teknolo©içi, Ωieda fir-restrizzjonijiet tal-uΩu tal-ener©ija, bidliet kbar fl-istruttura f’ekonomiji urbani, qalba filmod ta’ kif wie˙ed jg˙ix ˙ajtu, kif ukoll ideat ©odda rigward disinn urban. Sistemi ta’ trasport antiku u adegwati qed ikollhom impatt soçjali u riperkussjonijiet negattivi. B˙al pereΩempju, lekonomiji lokali ta’ Rio de

Janeiro u Sao Paulo jitilfu kwaΩi stima ta’ $101 biljun f’˙in mitluf u fuel li jintuΩa kull sena. L-importanza tat-trasport pubbliku Apparti minn hekk, l-uΩu tattrasport pubbliku jvarja ˙afna f’re©juni differenti madwar iddinja. 1.5% biss tar-residenti f’Dallas juΩaw it-trasport pubblika biex imorru g˙ax-xog˙ol u

dan meta mqabbla mat-30% ta’ nies minn New York u 62% ta’ nies mis-Singapore. Il-Connected Mobility Iniative se tipproduçi rapport dettaljat fejn se jo˙or©u minnu affarijiet u rakkomandazzjonijiet importanti ˙afna fuq il-futur talmobilità fejn jid˙lu l-partijiet kollha kkonçernati mill-privat u mill-pubbliku madwar iddinja. Fokus b’sa˙˙tu se jitpo©©a fuq l-innovazzjoni mmexxija

mis-settur pubbliku madwar sistemi ta’ trasportazzjoni konnessi flimkien bl-g˙an li jitg˙allmu l-uffiçjali tas-settur pubbliku, bejjieg˙a teknolo©içi, u l-istess g˙aç-çittadini. Dan ir-rapport se jeΩamina wkoll tendenzi tal-mobilità personali b’enfasi fuq l-anzjani u nies b’diΩabilità. Il-pass li jmiss Greg Lindsay, is-Senior Fellow

tan-New Cities Foundation, sostna li jinsab kuntent ˙afna li qed ja˙dem ma’ New Cities Foundation fejn se jkun esplorat aktar il-futur tal-mobilità urbana. L-ismart phone kulma jmur qed ji©i qed isir importanti ˙afna fil-˙ajja tal-persuni madwar id-dinja u dan flambitu tat-teknolo©ija fittrasportzzjoni b˙alma hi lkarozza. Issa li Uber, Lyft, Ola, Grab Taxi, Didi Dache u o˙rajn urew il-potenzjal tal-mobilità bΩonjuΩa li hemm b˙alissa fejn il-pass li jmiss ikun biex ikun hemm integrazzjoni bejn ilmodi differenti ta’ trasport urban permezz tal-informazzjoni. Kif se ji©ri dan u min se jkun qed imexxi kollox? Dan se jkun g˙all-©id tal-pubbliku jew se jkun g˙ad-dispoΩizzjoni tal-privat? - Dan kollu se jkollu impatt tremend fuq ˙afna bliet fiΩ-Ωmien li ©ej. Matul l-a˙˙ar tnax-il xahar, Lindsay se jkun qed jaqsam lopinjonijiet tieg˙u mal-persuni konçernati g˙all-futur ta’ mobilità urbana f’avvenimenti globali tan-New Cities Foundation li jinkludu New Cities Summit f’Jakarta u sCities on the Move, ©urnata cross-sector f’Londra kif ukoll avvenimenti o˙rajn immexxija minn diversi organizzazzjonijiet

RENAULT 4, IDDISINJAT MILL-ÌDID

F’kompetizzjoni li ilha g˙addejja mill-2011, intg˙aΩel id-disinn talOlandiΩ Marco Van Leeuwen fost 50 finalist minn 3273 sottomissjoni minn disinjaturi differenti li ©ejjin minn 92 pajjiΩ differenti. Din il-kompetizzjoni, li kellha l-isem ta’ Renault 4 Ever , talbet lill-parteçipanti biex jiddisinjaw mudell ©did ta’ Renault 4 li n˙arr©et fl-1961, li ©©orr mag˙ha il-karatteristiçi ta’ vettura moderna, kompatibbli mal-˙ti©ijiet kollha li tirrikjedi karozza fiΩΩminijiet tal-lum. Il-mudell tal-1961, kiseb popolarità kbira, tant li spicca it-3 liΩjed mudell mibjug˙ b˙ala karozza Ewropea fiΩ-Ωminijiet tieg˙u. Il-forma dinamika ing˙atat importanza kbira sabiex titnaqqas irreΩistenza tal-arja kif ukoll il-bieba ta’ wara hija kemmxejn differenti. Evidenza o˙ra ta’ dan hija fil-bonnet u fir-roti ta’ wara. Dan kollu flimkien ma’ dwal LED. Kien ukoll me˙tie©, li l-karozza isirula xi karatteristiçi minn materjal riçiklat kif ukoll ikun façli g˙axxerrejja biex jag˙zlu x’materjal jixtiequ jkunu çertu partijiet millkarozza. Dan il-mudell se jkun mg˙ammar ukoll bl-aqwa teknolo©ija moderna, u fiha l-karatteristiçi kollha ta’ vettura off-road peress li hija concept car. Dil-karozza hija mistennija tkun fis-suq is-sena d-die˙la biss, dettalji g˙ad iridu jo˙or©u iΩjed ‘il quddiem.

KUN Af KÓ

05|07|2015 23

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

L-AGÓAR EPIDEMIJA LI ÓAKMET IL-GÛEJJER MALTIN – IL-PESTA Fl-img˙oddi ˙afna mard kien ikun fatali u kien jeqred eluf ta’ nies madwar id-dinja. Il-ka©un tal-imwiet kien ikun in-nuqqas ta’ mediçina biex tfejjaq çertu mard. Illum l-G˙aqda Dinjija tas-Sa˙˙a (WHO), jekk titfaçça xi epidemija, malajr tie˙u azzjoni biex il-marda ma tinfirixx. Wa˙da mill-iktar epidemiji kiefrin li wasslet g˙al miljuni ta’ mwiet kienet l-influwenza Spanjoli fl-Ewwel Gwerra Dinjija. G˙all-bidu tas-seklu dsatax kienet tfaççat marda o˙ra kiefra u qerrieda fi gΩiritna u li qatlet eluf ta’ Maltin. Din kienet il-pesta tal-1813. Marda qattiela Min˙abba hekk, l-ekonomija ta’ pajjiΩna marret il-ba˙ar. Malta ©iet iΩolata kompletament g˙ax ftit li xejn kienu lbastimenti tal-kummerç li jit˙allew jid˙lu fil-Port il-Kbir. Bejn l-1806 u l-1813, il-gΩira ta’ Malta kienet g˙eddejja minn perjodu ta’ kummerç tajjeb ˙afna. Kienet il- boom ekonomika fi Ωmien is-sistema kontinentali ta’ Napuljun Bonaparti. Imma ©ara li ©ara u waqaf kollox ˙esrem. F’Marzu tal-1813 f’Malta fe©©et l-epidemija tal-pesta, ftit xhur qabel il-wasla talGvernatur Maitland. Kienet marda li titie˙ed u tinfirex malajr u toqtlok fi ftit jiem. Óadd ma kien jaf minn fejn kienet ©ejja. Bdew imutu nies bil-mijiet. Kull ra˙al f’Malta kien imbeΩΩa’. Biex din ilmarda ma tinfirixx kienu jittie˙du ˙afna prekawzjonijiet. Il-muniti kienu jinxte˙tu fil-˙all qabel ma jg˙addu minn id g˙all-o˙ra. Il-˙axix tal-ikel kien jin˙asel u l-ebda biçça drapp minn ta’ ˙addie˙or ma kienet tintlibes. Illum kul˙add jaf li lpesta ti©i minn gidma ta’ berg˙ud infettat li ji©i minn fuq il-©rieden. Il-marda tal-pesta hija mag˙rufa wkoll b˙ala l‘mewt is-sewda’. Fl-1675 din ilmarda wkoll kienet tfaççat filGΩejjer Maltin u qatlet mad9,000 ru˙ fi Ωmien sena. Minn dak iΩ-Ωmien sakemm re©g˙et tfaççat fl-1813, ftit li xejn kell-

hom tag˙rif fuq din il-marda. L-ewwel vittmi kienu jkunu dawk li kienu jg˙ixu viçin ilport, b˙an-nies tal-Belt Valletta, l-Isla, Bormla u lBirgu. Kif ori©inat Il-pesta f’Malta x’aktar waslet minn Lixandra, l-E©ittu. Kienu da˙lu Ωew© brigantini IngliΩi (bastiment tal-qlug˙ b’Ωew© arbli) Nelly u San Nikola, flimkien ma’ felukka (dg˙ajsa tal-qlug˙ b’arblu wie˙ed) ilBella Maria. Dawn kienu ©ew minn portijiet infettati. Fil-fatt, huma u ©ejjien lejn Malta, San Nikola tilef Ωew© ba˙˙ara bilmarda tal-pesta u l-kaptan talistess brigantin miet jumejn wara li da˙al il-port. Skont il-Bord tas-Sa˙˙a, lewwel kaΩ ta’ vittmi Maltin bilpesta kien fil-5 ta’ Mejju 1813 Din kienet it-tifla ta’ Salvatore Borg, skarpan mill-Belt Valletta, li kien xtara xi ©lud bil-mo˙bi minn fuq il-brigantin. Ftit wara kienet mietet ilmara ta’ dan l-iskarpan. Is-sintomi ta’ din il-marda kienu w©ig˙ ta’ ras bit- taqlig˙ u deni

g˙oli. It-tabib kien g˙arraf littabib prinçipali tal-Gvern bissintomi ta’ qabel il-mewt. Wara li saret l-awtopsja fuq il-katavri ©ie uffiçjalment mag˙ruf li ttnejn mietu bil-marda qerrieda tal-pesta. Salvatore Borg kien marad ftit wara u miet ukoll. Kien ˙are© avviΩ li l-pesta da˙let ukoll f’Malta ftit jiem wara li da˙lu dawk it-tliet bastimenti. Kwarantina Minkejja li kienu jo˙or©u avviΩi biex kulhadd kemm jista’ jkun jibqa’ iΩolat u ma jmurx fi r˙ula o˙ra, kienu xorta wa˙da jabbuΩaw. Ìunju, Lulju u Awwissu kienu l-iktar xhur li mietu vittmi tal-pesta. F’kull ra˙al kienu jmutu bil-mijiet. Wa˙da minn ˙afna restrizzjonijiet biex il-marda ma tkomplix tinfirex kienet li l-portijiet jing˙alqu g˙all-kummerç. Min kien jit˙allat mal-morda jew jimrad kien jittie˙ed Lazzarett, f’Manuel Island. Il-Belt Valletta ©iet maqsuma fi tmien distretti u iΩolata bil-barrikati. Kul˙add ried jinqafel f’daru ˙lief f’kaΩ ta’ bΩonn b˙al, ng˙idu a˙na,

it-tobba u l-qassisin, li ovvjament kienu j©orru minn na˙a g˙al o˙ra l-mikrobu tal-pesta. In-nies tal-Furjana tista’ tg˙id inqerdu g˙al kollox. Kienu jo˙or©u l-˙absin biex i©orru u jidfnu l-mejtin. Dawn ukoll ©ew infettati u mietu kwaΩi kollha. Kellhom jin©iebu sa˙ansitra deffiena minn Sqallija. Meta ©ie l-Gvernatur Sir Thomas Maitland, fit-13 ta’ Ottubru 1813, kien ˙arrax ilpieni g˙al minn jabbuΩa u jo˙ro© barra ming˙ajr permess. L-iktar g˙al min imur minn ra˙al g˙al ie˙or. Meta sar jaf li Óal Qormi hemm il-pesta, kien ordna li jinbena ˙ajt madwar dan ir-ra˙al u g˙amel g˙assiesa biex ˙add ma jo˙ro©. F’Jannar tal-1814 ilpesta tfaççat f’G˙awdex ukoll, fejn qatlet mal-200 ru˙. Fi Frar tal-1814 il-pesta bdiet tbatti, grazzi g˙all-iΩolament, u beda ©ej kollox g˙an-normal. Il˙wienet bdew jift˙u g˙all-pubbliku. F’Settembru tal-1814, ilGvernatur Maitland kien avΩa lill-pajjiΩi ©irien biex i˙allu lbastimenti Maltin jid˙lu fil-portijiet tag˙hom.

Konsegwenzi L-epidemija tal-pesta f’Malta qatlet 4,486 minn popolazzjoni ta’ 116,000 ru˙ jew 4% talpopolazzjoni kollha. Ir-riskju kien baqa’ jidwi fil-GΩejjer Maltin. Fil-fatt, mill-1819 sal1841 da˙lu 12-il bastiment li kienu qed i©orru wkoll ilpesta. Però, dawn kollha kienu ji©u kkontrollati biex ilpesta ma tinfirixx. Il-kummerç kien dam ˙afna ma rpilja min˙abba din il-marda. Ixxog˙ol fir-raba’ kien waqaf ©mielu g˙ax ˙add ma kien jabbuΩa jo˙ro© u jmur ja˙dem ir-raba’ min˙abba xi gidma ta’ xi berg˙ud. Kienu nbnew ˙afna çimiterji u kappelli flir˙ula ddedikati lil Santu Rokku, patrun ta’ kontra lpesta. Sqallija kienet ne˙˙iet ir-restrizzjonijiet kontra l-bastimenti Maltin fl-1815, imma pajjiΩi o˙rajn ne˙˙ew ilkwarantina fl-1820. B˙ala radd ta’ ˙ajr li Malta ˙elset minn din l-epidemija, fid-29 ta’ Jannar 1814 kien inΩamm jum ta’ talb u tkanta tTe Deum fil-Katidral ta’ San Ìwann.

24 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ kALeJdoSkopJu

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI “Il-kuntentizza mhix xi ħaġa li niksbuha lesta. Tinħoloq mill-azzjonijiet individwali.”

IMuT L-eÓxen ÌuvnI FL-IngILTeRRA

– Id-Dalai Lama

ÌRAw BÓAL-LuM 1937: Il-luncheon meat tal-marka Spam kien introdott fis-suq millKorporazzjoni tal-Ikel. 1942: Ian Fleming jiggradwa minn skola tat-ta˙ri© tal-ispiji fil-Kanada. 1943: Flotta Amerikana ta’ 96 bastiment issalpa lejn Sqallija. 1945: It-Tieni Gwerra Dinjija: Dikjarata l-liberazzjoni tal-Filippini. 1954: Il-BBC xxandar l-ewwel bulettin tal-a˙barijiet b’mod televiΩiv. Mil-lum, l-a˙barijiet bdew jixxandru kuljum. 1956: Min˙abba l-gwerra fl-Al©erija, Franza tg˙olli t-taxxa tat-tabakk g˙al 20%. 1959: JirriΩenja l-Gvern IΩraeljan ta’ Ben-Gurion. 1962: L-Al©erija tikseb l-indipendenza wara 132 sena ta’ tmexxija ta˙t il-FrançiΩi. 1971: Il-Kostituzzjoni Amerikana tiççertifika li l-età ta’ dawk li jistg˙u jivvutaw tinΩel g˙al 18-il sena. 1972: Ûew© a˙wa protestanti r©iel jinstabu maqtulin b’tiri ’l barra minn Belfast. Kien hemm spekulazzjoni li nqatlu mil-lealisti peress li kellhom g˙arajjes Kattoliçi. 1973: L-Isle of Man tibda to˙ro© il-bolol tag˙ha.

Carl Thompson ta’ 33 sena, li kien jiΩen 65 stone miet tra©ikament fid-dar tieg˙u f’Kent. G˙all-a˙˙ar sena ma setax jo˙ro© minn daru u kien jiddependi mill-g˙ajununa tas-servizzi tal-Gvern kemm biex jiekol, kif ukoll biex jin˙asel. Xahar qabel ma miet, Carl kien ˙alef li jag˙mel ˙iltu biex inaqqas mill-˙xuna li kellu g˙ax xtaq jibqa’ jg˙ix, u dan min˙abba s-simpatija li beda jara minn dawk kollha li offrew li jg˙inuh, u wara numru ta’ intervisti li

sarulu. Hu qal li t-tobba avΩawh kemm-il darba biex jibel listil ta’ ˙ajja li kellu, inkella sa˙˙tu ter˙ih u jmut. Peress li ma setax jo˙ro© minn daru u jmur jixtri, dan il-©uvni g˙ex il-biçça l-kbira ta’ ˙ajtu jiekol ikel ÇiniΩ u pizza, li kemm içempel u jwassluhomlu sad-dar. Stqarr ukoll li kien jonfoq £10 kuljum f’çikkulata. Il-flus kien jirçivihom mill-Istat. Waqt li wera l-fehma li ˙afna mill-˙xuna tieg˙u kisibha wara l-mewt ta’

ommu, ammetta li minn dejjem kien ‘i˙obb’ jiekol. Meta kellu bejn tlieta u erba’ snin, jiftakar li kien jifta˙ l-armarji u jiekol li jsib. Imbag˙ad, meta tliet snin ilu ommu mietet minn kankru f’mo˙˙ha, beda jiekol ikel xejn nutrittiv. Il-piΩ tieg˙u rdoppja minn 30 stone g˙al 65, b’mod li lanqas seta’ jibqa’ ja˙dem. L-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu kienu martirju g˙alih g˙ax kellhom jo˙or©uh ˙afna drabi biex jo˙duh l-isptar, fejn ©ie kkurat g˙al bosta mardiet.

TISJIR BLA FAÓAM QRIB IL-BAÓAR

1977: L-armata Pakistana mmexxija mill-Ìeneral Mohammad Zia ulHaq, ta˙taf il-poter fil-pajjiΩ. 1981: Madwar 30 pulizija sfaw imwe©©g˙a meta nxte˙tulhom bricks u ˙wejje© o˙ra waqt irvell u serq f’Toxteth, f’Liverpool. 1983: Franza tinvadi lill-Al©erija. 1983: Mara twelled tarbija 84 jum wara li kienet dikjarata li mo˙˙ha kien mejjet. 1985: L-IngliΩ Nicholas Mark Sanders jibda vja©© madwar il-globu blopra tal-ba˙ar tieg˙u li fl-art ikopri 13,035 mil u dan fi 78 jum, tliet sig˙at u 30 minuta. 1991: Il-Bank of Credit and Commerce International jag˙laq il-ferg˙at kollha fir-Renju Unit min˙abba allegazzjonijiet ta’ frodi. 1993: Gwerilli Kurdi joqtlu 32 kampanjol fit-Turkija tal-Lvant. 1994: Il-boxer Buster Douglas jirnexxilu jo˙ro© minn koma dijabetika. 1994: L-Istati Uniti tbiddel il-politika tar-refu©jati, billi tibg˙at lura linnies mill-Haiti li waslu bid-dg˙ajjes. 1994: L-Istati Uniti t˙abbar li tirrifjuta immigrazzjoni mhix ristretta minn Haiti. 1996: Titwieled Dolly n-nag˙©a, l-ewwel mammalu li kien ikklonjat b’suççess minn çellula umana. 2000: Euan Blair, it-tifel il-kbir tal-Prim Ministru IngliΩ Tony Blair, jisfa arrestat wara li l-pulizija sabitu mal-art fis-sakra fil-Pjazza Leicester, f’Londra. 2003: Il-WHO t˙abbar li nstab rimedju g˙al kontra s-SARS. 2004: L-ewwel elezzjoni presidenzjali IndoneΩjana min-nazzjon. 2009: Ifaqqa’ rvell etniku f’Urumqi, fir-Repubblika ÇiniΩa. 2012: L-itwal binja fl-Ewropa, ix-Shard, jinfeta˙ f’Londra, f’tul ta’ 309.6 metri (1,016 pied). 2013: 15-il persuna jinqatlu f’attakk b’bomba, f’moskea Shia, f’Bagdad, l-Iraq.

Issa, li beda s-sajf u t-temp ikun fl-aqwa tieg˙u, jaf ikollok kumpanija mill-a˙jar qrib il-ba˙ar, b’mejda mimlija ikel biex jissajjar – kemm-il darba l- barbeque li ©©orr mieg˙ek jixg˙el u jibqa’ j˙a©©e©. Imdejqa bil-˙sieb li jridu j©orru l-fa˙am u jistennewh jie˙u sew qabel ma jibdew isajru, kif ukoll l-istennija g˙al ˙in relattivament twil sa ma jibdew jieklu, grupp ta’

intraprendituri ˙olqu forn li jsajjar ikla f’g˙axar minuti biss, ming˙ajr ma juΩa xejn g˙ajr ir-ra©©i tax-xemx. L-invenzjoni, mag˙rufa b˙ala l-GoSun Stove, tassorbi s-s˙ana mix-xemx biex til˙aq temperaturi ta’ ’l fuq minn 554°F. Dawk li vvintawh jg˙idu li jista’ jintuΩa biex jissajru lhot dogs , t m i e n b a j d i e t omelettes , ikel iffriΩat, ˙ut, muffins u wkoll la˙am nej.

L-invenzjoni hi twila .6 ta’ metru (Ωew© piedi) b’dijametru ta’ 5.7 m (2.25 pulzieri u tesa’ aktar minn 1.4 kg ta’ ikel jew fluwidu. Hi kapaçi ssajjar g˙al erbg˙a min-nies kull darba. Il-prodott GoSun Sport qed jinbieg˙ g˙al €244; il-GoSun M i n i €1 1 1 . 5 6 ; w a q t l i l GoSun Sport Pro Pack, li jinkludi l-basket ikkuttunat, dixx ekstra u mg˙arfa, jinbieg˙ g˙al €467.

madWarna kÓ

05|07|2015 25

kullhadd.com

hsBC IÓallI l-marka tIEgÓu fIl-muralI fl-Iskola prImarja tal-Óamrun (Mix-xellug) Il-Ministru g˙allEdukazzjoni u x-Xog˙ol lOnor. Evarist Bartolo u lMEP l-Onor. Therese Comodini Cachia jpin©u fittafal fl-Iskola Primarja talÓamrun flimkien ma’ (bilwieqfa fin-nofs) il-Kap talSostenibbiltà Korporattiva ta’ HSBC Josef Camilleri u lPrinçipal tal-Iskola (it-tieni mil-lemin) David Caruana, flimkien ma’ mistednin. Eventwalment il-madum tattafal saru parti minn skultura li qed tkun installata fidda˙la tal-iskola primarja b˙ala parti mit-tema Ix-Xibka fil-Ba˙ar ta’ Tag˙lim. IlProgramm tal-Ilma ta’ HSBC – Catch the Drop kien mistieden biex jag˙ti sehmu g˙al din l-iskultura. Meta jitlesta, dan il-pro©ett mistenni jkollu madwar 500 maduma tattafal, li kull wa˙da tissimbolizza l-g˙arfien u l-wirt ta’ min ˙oloqhom. U˙ud millmadum ser ikollhom temi ta’ konservazzjoni tal-ilma konformi mal-missjoni talProgramm tal-Ilma ta’ HSBC – Catch the Drop.

IÇ-ÇIklIstI ta’ alIVE Ikollhom Ûjara sorprIÛa mIll-prEsIdEnt ta’ malta Il-grupp ta’ 47 çiklist flimkien mal-back-up team, li b˙alissa qed jit˙arr©u g˙al Daikin ALIVE2015 Cycling Challenge for Cancer, kellhom sorpriΩa sabi˙a meta l-President ta’ Malta l-E.T. Marie-Louise Coleiro Preca Ωarithom il-Óadd filg˙odu (28 ta’ Ìunju). Iç-çiklisti kienu g˙addejjin bl-a˙˙ar sessjoni ta’ ta˙ri© tag˙hom qabel ma jitilqu lejn Liechtenstein nhar id-9 ta’ Lulju 2015. Din l-isfida iebsa ser to˙odhom f’seba’ pajjiΩi f’temp ta’ sebat ijiem u tintemm f’Sutton, l-Ingilterra, fit-18 ta’ Lulju 2015. It-tim ta’ ALIVE qed ji©bor fondi biex permezz tal-Fond tar-Riçerka tal-Università ta’ Malta (RIDT), jiffinanzjaw student tal-Ph.D ˙alli jag˙mel

riçerka dwar il-kançer fit-tfal. Listudent ser jing˙aqad ma’ riçerkaturi o˙ra mmexxija minn Dr Pierre Schembri Wismayer, lettur fid-Dipartiment talAnatomija fil-Fakultà talMediçina u l-Kirur©ija talUniversità ta’ Malta; u Dr Jean Calleja Agius, il-Kap tadDipartiment tal-Anatomija. Il-Pro-Rettur tal-Università g˙ar-Riçerka u l-Innovazzjoni, il-Professur Richard Muscat, u lKap EΩekuttiv ta’ RIDT, Wilfred Kenely, ukoll kienu preΩenti. Nicky Camilleri, il-President ta’ ALIVE Charity Foundation irringrazzja lill-President Coleiro Preca, lill-Prof. Muscat u lis-Sur Kenely talli g˙o©obhom imorru l-Óadd jiltaqg˙u mag˙hom. Hu qal: “L-appo©© u d-dedikazzjoni tag˙kom tkompli timliena

b’kura©© u determinazzjoni. Il˙sieb tag˙na hu li din it-tielet sfida g˙al kontra l-kançer tkun suççess, kemm mil-lat tal-isfida, kif ukoll mill-ammont ta’ flus li ni©bru g˙al din il-kwaΩa ©usta.” Daikin ALIVE2015 Cycling

Challenge for Cancer qed issir b’kollaborazzjoni ma’ Puttinu Cares, id-Dipartiment talAnatomija fil-Fakultà talMediçina u l-Kirur©ija talUniversità ta’ Malta, l-Isptar Mater Dei, u RIDT.

L-edizzjoni ta’ din is-sena talIsfida taç-ÇikliΩmu kontra lKançer, ALIVE2015, hi ssussidjata minn Daikin u meg˙juna minn Wurth Malta, Made Good, Valletta Cruise Port u Garmin Malta. Sponsors komunitarji o˙ra jinkludu lil Owner’s Best, Impressions Print Possibilities, Danusan, Ricetti.com, PAVI Shopping Complex, Springbox Media, Go & Fun, KPMG, Cuschieri Group, Carmelo Caruana Co Ltd, Mothercare, Express Group, MSV Life, UVIA, Autobahn, Falzon Group, Atlas Insurance u Satariano. Id-donazzjonijiet g˙al ALIVE 2015 jistg˙u jsiru fis-sit www.alivecharity.com jew b’SMS fuq 5061 7364 – €2.33; 5061 8081 – €4.66; 5061 8913 – €6.99; 5061 9208 – €11.65.

26 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ MAdwArnA

ATTIVITÀ KuLTurALI F’TA’ XbIEX OMI F’MALTA GÓALL-ISLE OF MTV Connecting Through Culture hija attività o˙ra mtellg˙a millKunsill Lokali ta’ Ta’ Xbiex, immexxi mis-Sindku Max Zammit, din id-darba b’tema interkulturali. Ta’ Xbiex hija l-lokalità fejn fiha hemm l-akbar numru ta’ ambaxxati u residenzi tal-ambaxxati. G˙aldaqstant il-Kunsill Lokali ta’ Ta’ Xbiex ˙aseb sabiex jinvolvi lil dawn l-ambaxxati kollha u jtella’ attività maqsuma fuq jumejn, eΩattament is-Sibt 18 ta’ Lulju u l-Óadd 19 ta’ Lulju fil-parke©© talyacht marina, bil-parteçipazzjoni s˙i˙a ta’ dawn l-istess ambaxxati mit-8.00pm ’il quddiem. Attività ssaportjata u kofinanzjata millMinisteru g˙all-Kultura u Gvern Lokali u l-Valletta 2018. G˙al din l-attività kull ambaxxata ser ikollha posta tal-ikel u xorb, jew ser ittella’ xi spettaklu fuq il-palk. L-ikel ser jitqassam lil kull min ikun preΩenti, u l-˙sieb huwa sabiex ir-residenti ta’ Ta’ Xbiex u l-pubbliku in©enerali jkunu jistg˙u iduqu ikel tipiku ta’ pajjiΩi differenti jew igawdu spettaklu varjat minn artisti kemm lokali kif ukoll internazzjonali li ser jin©iebu apposta Malta. Lambaxxati li ser jie˙du sehem huma dawk tal-Italja, l-Awstralja, lIngilterra, l-E©ittu, l-Irlanda, it-Turkija, il-Greçja, l-Olanda, lAwstrija u Spanja. Avveniment interessanti li ser jattira numru tajjeb ta’ barranin lejn Ta’ Xbiex u l-Imsida, fejn ftit metri ’l bog˙od ser ikun hemm ukoll il-festa ta’ San ÌuΩepp fl-Imsida bil-briju u nar tal-art li lMisidjani mdorrijin jag˙mlu ta’ kull sena fil-festa. Il-Kunsill Lokali ta’ Ta’ Xbiex jixtieq jie˙u din l-opportunità biex jirringrazzja lillKunsill Lokali tal-Imsida u l-pulizija tad-distrett g˙as-sapport tag˙hom g˙al din l-attività. Avveniment uniku li wie˙ed m'g˙andux jitlef.

L-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu nhar il-Ìimg˙a ˙abbret li l-kantant Omi, li huwa mag˙ruf g˙ad-diska Cheerleader li g˙amlet suççess kbir din is-sena, se jkun l-artist finali li se jie˙u sehem fil-kunçert Isle of MTV Malta. Dan il-kunçert se jkun qed isir g˙ad-disa’ darba konsekuttiva nhar is-7 ta’ Lulju fil-Fosos talFurjana. L-artisti ta’ fama internazzjonali li se jkunu qed jie˙du sehem f’dan il-kunçert huma Jason Derulo, Martin Garrix, Ecosmith u Tori Kelly.

SkEdA kÓ

05|07|2015 27

kullhadd.com

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 11.10 11.30 12.30 12.40 13.00 14.00 14.55 15.30 16.25 17.30 17.40 18.20 19.30 20.25 21.30 23.00 23.30

One News Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paperscan Aroma Kitchen (R) Identità (R) Cibus One News Telebejg˙ In D House (R) Tete-A-Tete (R) Popcorn (R) On D Job (R) Mad-Daqqa t’G˙ajn (R) One News On D Road In Demand (R) One News It-Tfal (Eps 34) Ilsien in-Nisa (R) Corpus Delicti (R) One News

07.00 08.15 09.15 09.45 10.45 11.15

06.00 06.30 07.00 08.30 09.15 10.45 12.10 13.00 13.30 13.45 14.30 15.30 16.30 17.30 18.05 18.50 20.30 21.05 21.50 23.30

Settimo cielo – Latte e biscotti Nautilus I colori dei dinosauri Once Upon a Time Heartland La nave dei sogni Amore tra i fiordi La nostra amica Robbie TG2 GIORNO TG 2 Motori Sereno Variabile Estate Delitti in Paradiso Il commissario Lanz Il commissario Voss Signori del vino King & Maxwell Vendetta Squadra Speciale Cobra 11 TG2 Hawaii Five-0 Scorpion La Domenica Sportiva Estate

06.00 06.15 12.00 12.10 12.25 12.55 13.25 14.00 14.15 14.30 17.15 18.04 18.05 19.00 19.30 20.00 20.10

07.00 07.30 07.50 09.45 11.00 11.40 13.30 14.00 14.40 16.20 17.15 20.00 20.30 23.50

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria Che Tira Gustibus La Vendetta Di McKay Tg La7 Tg La7 Cronache Benjamin Lebel Ironside Speciale TgLa7 Tg La7 Speciale TgLa7 Lettera Al Kremlino

06.00 07.00 07.30 08.00 11.00 12.00 15.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

After Shock E! News Style Star Keeping Up With the Kardashians E! News Keeping Up With the Kardashians Rich Kids of Beverly Hills Buying for Billionaires Rich Kids of Beverly Hills Botched. The Pec Whisperer New Money Buying for Billionaires

07.05 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.15 16.45 17.30 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.10 20.30 20.55 21.20 22.10 23.05

Bubble Guppies PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly The Thundermans Henry Danger SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Sanjay and Craig The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush The Penguins of Madagascar iCarly

Net News G˙alkul˙add Telebejg˙ Missjoni Telebejg˙ Quddiesa mis-Santwarju Tal-Madonna Ta’ Pinu Wheelspin Telebejg˙ Net News Becky Iswed Fuq l-Abjad (R) Net News Flusek (R) L-Istandard Net News Maratona Dar tal-Providenza Vittmi Net News Maratona Dar tal-Providenza Net News

07.00 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 16.00 16.05 16.35 17.00 18.00 18.15 18.45 19.15 19.45 20.00 20.45 23.59

A˙barijiet Loop Tuffi˙at Migduma Xjenzarti Madwarna Pellikola Valletta Malta u lil hinn minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Simpatiçi A˙barijiet Simpatiçi Teatru Ûambulla L-irkant A˙barijiet G˙awdex Illum Int min int Mill-Im˙aΩen tal-Festa Nis©a Maltija A˙barijiet Maratona Dar tal-Providenza A˙barijiet

07.00 08.00 08.30 09.00 10.00 11.00 11.30 14.30 15.30 16.30 17.00 20.45

06.10 06.30 07.00 07.35 07.55 08.25 08.55 10.40 12.25 13.02 13.46 16.10 18.05 18.30 19.00 19.25 21.15 23.40

21.15 23.20 23.30 23.35

Fuori orario. Cose (mai) viste Maratona Des Dolomites TG3 TG3 Fuori linea estate TGR Premio Biagio Agnes Geo Magazine 2015 Fuori quadro TG Regione TG3 Tour de France 2015 2a tappa Tour Replay Tour de France 2015 2a tappa Hotel 6 stelle TG3 TG Regione Blob Sconosciuti Collection La nostra personale ricerca della felicità Kilimangiaro Summer Nights TG3 TG Regione Nemico pubblico Live Reloaded

06.00 06.25 06.45 07.10 07.30 07.50 08.10 10.15 12.20 13.05 13.50 14.45 15.00 15.25 16.10 16.55 17.50 20.05 21.00 21.45 22.35

Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Show Me Show Me Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Doctors EastEnders Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Doctor Who Confidential Friday Night Dinner Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Stella Great Expectations Starlings Silent Witness Sherlock

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Highway to Sell Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Flip Men For the Love of Cars Supercar Superbuild MythBusters X-Ray Mega Airport King of Thrones Beyond Survival With Les Stroud Dual Surviva Survive That! Bear Grylls. Breaking Point River Monsters

06.00 The Private Files Of J.Edgar Hoover 07.50 Big Screen 08.05 The Pink Panther 10.00 The Care Bears Movie 11.15 Big Screen 11.30 Mr.Holland’s Opus 13.50 The Favour, The Watch And The Very Big Fish 15.20 Five Miles To Midnight 17.10 Clifford 18.40 Delirious 20.15 Beauty Shop 22.00 Speechless 23.35 Species 2

12.00 12.45 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.35 19.30 20.10 20.40 21.40 21.45 00.00

08.30 09.15 09.45 10.45 11.30 12.15 13.00 13.15 17.45 18.00 20.15 20.45 21.00 22.00

WATTS GP3 Series Motor Racing Tour de France Cycling WATTS Porsche Supercup Motor Racing Tour de France Cycling LeMond on Tour Tour de France Cycling LeMond on Tour Australian Goldfields Open Snooker FIFA Women's World Cup Show Motorsports Weekend Tour de France Cycling FIFA Women's World Cup Football

20.50 21.45 21.50 23.10 23.25

Euronews A˙barijiet Vatican Magazine Quddiesa tal-Óadd Bijografija Madwarna Xarabank Maratona Dar tal-Providenza Bijografija Madwarna Maratona Dar tal-Providenza A˙barijiet g˙all-persuni b’nuqqas ta’ smig˙ Óadd G˙alik A˙barijiet Sportivi Óadd G˙alik A˙barijiet Sportivi A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 06.30 07.05 08.20 09.05 09.50 09.55 10.25 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.10 14.00 16.30 16.35 17.30 18.50 20.00 20.35 21.20 23.30

Parlamento Punto Europa Il Pianeta Di Ghiaccio. Inverno Overland Passaggio A Nord-Ovest Dreams Road 2012 Usa Tg 1 L.I.S. Igiganti A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Estate Pole Position Gara Tg 1 Italia Da Stimare Un'estate A Parigi Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè Un Passo Dal Cielo 2 Speciale Tg1

Til Death Televendità Media Shopping Super Partes I Puffi Scooby Doo Show/Scooby-Doo Dragons. I Cavalieri Di Berk L’Impero Dei Lupin Ragazze Nel Pallone Studio Aperto Sport Mediaset Save The Last Dance Una Ragazza Americana Love Bugs Studio Aperto Due Uomini E 1/2 Iii Scuola Di Polizia 2 Cambio Vita (Di D. Dobkin) Libera Uscita (Di B. Farrelly E P. Farrelly)

06.00 07.55 07.59 08.46 09.20 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 16.55 19.00 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Rosamunde Pilcher Pianeta Mare Melaverde – Editing Tg5 L’Arca Di Noè Solo Un Padre I Ragazzi Della Via Pal Il Segreto – Speciale Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto Xi X-Style Motori

07.25 07.45 08.15 08.55 09.27 10.00 10.50 11.30 12.00 12.10 13.10 14.42 16.42 18.55 19.35 21.15 23.50 23.54

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Super Partes Casa Vianello Magnifica Italia 4 Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Ieri E Oggi In Tv Walker Texas Ranger Colombo Totò d’Arabia Bionde Rosse, Brune... Tg4 The Mentalist Iv Il Compagno Don Camillo Cinefestival Casinò (Di M. Scorsese)

Man Fire Food Chopped The Big Eat The Kitchen Barefoot Contessa Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Man Fire Food Kitchen Casino Farm Kings Trisha’s Southern Kitchen Restaurant Redemption Diners Drive-Ins and Dives

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Obsessive Compulsive Cleaners Mormon Half Love The Undateables Best Chef Worst Chef Say Yes to the Dress Return to Amish Too Ugly For Love? Something Borrowed Something New Bride by Design Curvy Brides Say Yes to the Dress. Randy Knows Best My Big Fat American Gypsy Wedding

06.50 07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.15 14.10 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.35

House Hunters Hawaii Life Spice of Life With Bal Arneson Giada at Home Million Dollar Rooms Caribbean Life Hawaii Life Extreme Homes Rehab Addict Candice Tells All Platinum Babies Platinum Weddings Keasha’s Perfect Dress Rehab Addict Hawaii Life Caribbean Life Extreme Homes Million Dollar Rooms Color Splash Platinum Weddings Rehab Addict Extreme Homes Going Yard Cousins on Call Platinum Weddings

Meet The Orangutans Treehouse Masters Dinosaurs Decoded River Monsters Biggest & Baddest Bahama Blue Untamed China with Nigel Marven Night Dark Days in Monkey City Bull Shark Speed of Life Great White Tanked River Monsters Dinosaurs Decoded Jaws Comes Home. Gator Boys

06.00 09.00 10.00 12.00 15.00 18.00 19.00 20.00

20.05 21.00 21.55 22.50

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.00 15.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs Airport 24/7 Piha Rescue Durban Beach Rescue Building Alaska Ultimate Sportsman’s Lodge Man Caves Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Building Alaska World’s Greatest Motorcycle Rides Hotel Amazon Mysteries at the Castle Mysteries at the Museum Durban Beach Rescue Xtreme Waterparks

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Teleshopping Mantracker American Pickers Storage Wars Pawn Stars Alaska Off-Road Warriors Alone Legend of the Superstition Mountains 21.00 Fifth Gear 22.00 Storage War 23.00 Pawn Stars

ÇENTRU LABURISTA ÛEJTUN OFFERTI KIRI TAL-BAR Il-kumitat jixtieq javΩa li qed jilqa’ l-offerti g˙all-kiri tal-bar. Kull applikazzjoni tiswa €10 u jin©abru mill-membri tal-kumitat. L-offerti jag˙lqu nhar l-Erbg˙a 8 ta’ Lulju fis-7.00pm. Il-kumitat jista’ jirrifjuta anke l-aktar offerta vanta©©uΩa.

28 05|07|2015

kullhadd.com

MiÇ-ÇiNEMa

kÓ ÇiNEMa

jiktbu CARMEL BONNICI u SUNNY CACHIA

SaJF MiLL-aQwa FiÇ-ÇiNEMaS MaLtiN L-EwwEL Parti Il-kumpaniji l-kbar ta’ Hollywood jo˙or©u laqwa xog˙lijiet tag˙hom, il-films ta’ ba©its enormi u o˙rajn ta’ natura kummerçjali l-aktar fl-ista©un tas-sajf. Id-distributuri lokali, KRS Releasing, kwaΩi

mill-ewwel jo˙or©u g˙all-wiri dawn il-produzzjonijiet biex jintwerew fostna. Infatti, f’Ìunju di©à ˙ar©u tliet blokkbasters li wkoll qed jintwerew. Dawn huma: Mad Max – Fury Road, San Andreas u Jurassic World.

Bejn Lulju u Settembru se jo˙or©u madwar 37 film li minnhom 11 huma blokkbasters. Ìeneri o˙ra jinkludu, films animati u ta’ azzjoni qawwija, drammi, kummiedji, avventuri u thrillers.

TERMINATOR GENISYS 3D – Din issaga, wara erba’ films, se ter©a’ te˙odna fil-bidu nett – fl-1984 – fejn il-protettur ©did ta’ Sarah Connor, Kyle Reese, se j˙abbat wiççu ma’ alleati ©odda, fosthom il-Gwardjan (Schwarzenegger) u g˙edewwa perikoluΩi, bil-g˙an li jirran©a l-futur.

MAN FROM U.N.C.L.E. – B˙as-sensiela popolari ta’ qabel, dan il-film hu ambjentat fil-bidu tas-snin sittin, fl-eqqel talGwerra Bierda, fejn l©ent tas-CIA Napoleon Solo u dak tal-KGB Illya Kurtakin jing˙aqdu biex iwaffqu organizzazzjoni kriminali sigrieta li trid tisfratta lpaçi fra©li bejn iΩ-Ωew© superpotenzi taddinja ta’ dak iΩ-Ωmiem

NO ESCAPE – Jack u Annie Dwyer i˙obbu l-kwiet u l-paçi fil-familja. Meta jmorru jabitaw post ie˙or, ˙ajjithom ti©i fil-periklu minn grupp ta’ ribelli li jattakkaw il-belt. Huma jkunu l-mira tag˙hom.

HITMAN AGENT 47 – A©ent 47, mag˙ruf biss miΩ-Ωew© numri, b’tatù m’g˙onqu, huwa assassin mill-aqwa li mit-twelid tieg˙u kien ittrenjat b’kapaçità perfetta biex jelimina lill-g˙edewwa.

SELF/LESS – Ra©el sinjurun, marid gravament, wara operazzjoni radikali li tittrasferixxi l-menti tieg˙u ©ol-©isem ta’ Ωag˙Ωug˙ b’sa˙˙tu, jipprova jitkixxef ilmisterju tal-ori©ini tal-©isem l-ie˙or u lorganizzazzjoni sigrieta li g˙amlet din ilproçedura li ma tippermettix dan. MINIONS 3D – Dawk l-organiΩmi sofor, Minions Stuart, Kevin u Bob li dejjem iservu sidien mill-ag˙ar, din id-darba jkunu m˙arr©in mis-superviljakka Scarlet Overkill u Ωew©ha fi pjan biex ja˙tfu ddinja ta˙t idejhom. INSIDE OUT 3D – Riley, tfajla Ωg˙ira tesperjenza ˙ames emozzjonijiet li jinsabu fil-menti tag˙ha: fer˙, rabja, diΩgust, biΩa’ u dwejjaq. Dawn jiggwidawha meta missierha jibdel id-dar u jmur ja˙dem f’San Francisco. Film animat ta’ Walt Disney Studios

ANT-MAN – Film adattatat minn fuq ilkotba komiks Marvel dwar supereroj ie˙or b’abbiltà li jonqos fl-istatura però wkoll jiΩdied fis-sa˙˙a biex iwettaq serqa li ssalva lid-dinja. THE MAZE RUNNER – SCORCH TRIALS – Wara s-success ta’ The Maze Runner , f’dan il-kapitlu ©did Thomas u s˙abu lGladers jiltaqg˙u mal-aqwa sfida meta jfittxu sinjali dwar g˙aqda b’sa˙˙itha u misterjuΩa mag˙rufa biss b˙ala WCKD. EVEREST 3D – Grupp ta’ ˙bieb f’attentat riskjuΩ u qalbieni biex jitilg˙u fil-quççata tal-og˙la muntanja fid-dinja. Ûew© spedizzjonijiet differenti fi vja©© li ttestja l-limiti tag˙hom u l-aktar maltempata kiefra tassil© li qatt ©rat. MISSION IMPOSSIBLE – ROGUE NATION – F’dan il-˙ames episodju, Ethan Hunt (Tom Cruise) u t-tim jimbarkaw fuq l-iΩjed missjoni perikoluΩa s’issa biex jeliminaw organizzazzjoni li façilment tista’ teqred dik tag˙hom stess.

PIXELS 3D – Il-film hu addattat minn fuq storja qasira dwar karattri minn fuq video games popolari tas-snin tmenin li jattakkaw New York. Esperti ta’ dawn illog˙biet ikunu m˙arr©a biex jilqg˙u din ilminaççja. TED 2 – Wara suççess kbir mhux mistenni bil-film Ted, l-ors gustuΩ imma b’˙alq disklu, Ted (vuçi ta’ Seth Rogen) se jiΩΩewweg lil Tami-Lynn u jrid li ˙abibu John jg˙inu sesswalment biex jibda familja.

FANTASTIC FOUR 3D – It-tim ta’ supereroji tal-Marvel Comics, issa b’erba’ karattri ©odda jsibu mezz kif jittrasportaw ru˙hom f’univers alternattiv li jibdel ilforma fiΩika tag˙hom.

LEGEND – L-istorja epika tal-imqarbin tewmin, Ronald u Reginald Kray fis-snin ˙amsin u sittin fil-West End ta’ Londra. Sidien ta’ night club lussuΩ, huma ltaqg˙u wiçç imb wiçç ma’ persona©©i famuΩi talpalk u ç-çinema u anke dawk politiçi; min-na˙a l-o˙ra huma ˙adu sehem f’diversi serqiet, qtil, ˙ruq ta’ proprjetà, eçç.

THE TRANSPORTER REFUELLED – Din is-serje popolari ta’ azzjoni ener©etika tkompli b’attur ©did, Ed Skein, fil-parti ta’ Frank Martin. Meta jkun imqabbad jag˙mel biçça xog˙ol skabruΩa jinduna li ©ie ttradut u li missieru n˙ataf. Il-pjan tieg˙u jinbidel totalment.

MASTERMINDS – Gwardjan ta’ billejl f’kumpaniji ta’ karozzi armati jorganizza wa˙da mill-aqwa serqiet fl-istorja talbanek Amerikani.

VICTOR FRANKENSTEIN – Il-Baruni u lassistent tieg˙u Igor (Daniel Radcliffe tassensiela Harry Potter) fl-attentati nobbli tag˙hom li jg˙inu lill-umanità, jiΩgarraw bil-kbir u jo˙olqu mostru li se j©ib terrur kbir.

ÇINEMA kÓ

05|07|2015 29

kullhadd.com

TIMBUkTU

IMPRESSJONANTI

LIÌI IEBSA TA’ FUNDAMENTALISTI IÛLAMIÇI Atturi Ewlenin: Ibrahim Ahmed, Abel Jafri, Hichen Jacoubi, Toulou Kiki, Kettly Noel, Fatoumata Diawara Direttur: Abderrahmane Sissako Distributur: Artificial Eye Films Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas

Óin: 96 min. Çert. 12A

B’mod mill-aktar sottili, b’manjiera çivili u b’sens ta’ protesta kwieta, id-direttur minn Mawretanja, Abderrahmane Sissako, jeΩamina b’mod liriku l-okkupazzjoni fl-2012 ta’ parti kbira mit-territorju tatTramuntana ta’ Mali minn fundamentalisti IΩlamiçi. Timbuktu, b’abbiltà kbira minn forsi l-aqwa direttur filpreΩent fil-Kontinent Afrikan, i˙allat il-politika u l-poeΩija f’xog˙ol tant iffotografat sabi˙ li huwa g˙axqa g˙all-g˙ajnejn. Id-djar, x’aktarx ta’ lewn kannella, bi twieqi Ωg˙ar, it-triqat ˙afna minnhom dojoq ˙afna mimlija ramel, id-deΩert birramel spiss jiççirkola bir-ri˙, innomadi bil-kampijiet imxerrdin u l-ilma blu çar qatt ma dehru daqshekk affaxxinanti (forsi f’xi films ta’ Pasolini, speçjalment Arabian Nights (1974).

Dawn il-˙akkiema ©odda li ©ew minn post ie˙or u ma jafux jitkellmu bl-ilsien tal-post, anzi juΩaw interpretur, iridu jimponu l-li©i iebsa sharia . Huma jeΩi©u li ˙add ma jista’ jpejjep, li n-nisa jilbsu l-kalzetti u l-ingwanti l-˙in kollu, l-ebda sport ma jista’ jsir, la kant u lanqas attivitajiet ta’ gost u pjaçir. L-Imam (ra©el tat-talb) ta’ Timbuktu, bi kliem ikkalkulat me˙ud minn fuq il-Koran je˙odha mag˙hom meta jid˙lu bl-armi f’idejhom fil-moskea. Wie˙ed minn dawn, Abdelkrim (Jafri) ma jiddejjaqx imur f’xi post mo˙bi u jikser il-ligi li qed jimponi billi jpejjep, jew i˙uf bi skopijiet ta’ Ωina wara s-sbej˙a Satima (Kiki) li toqg˙od f’kamp barra l-belt ma’ Ωew©ha Kidane (Ahmed), kull meta dan jillarga. Fil-belt, dawn il-fundamental-

isti jibdew jikkastigaw b’erbg˙in daqqa swat lil dawlk li ma jikkoperawx biex dawn illi©ijiet strambi jinΩammu. Luniku wa˙da li tirreΩisti hi Zabou (Noel), mara mi©nuna, dejjem b’serduk f’˙o©orha, li hi stmatha b˙ala sa˙˙ara (qisha ˙ier©a minn xi film talvoodoo). Timbuktu jiΩvolgi f’sensiela ta’ stejjer li jintegraw flimkien, b’xi tra©edja fil-final. Sissako ma jimponi l-ebda messa©© profond jew jesibixxi xi awtorità morali. Kif sostna dan id-direttur stess: “A whisper can convey more than a scream (kelma minn ta˙t l-ilsien hi aktar qawwija minn xi twerzieqa). Dan il-film ikkompeta fil-festival ta’ Cannes fejn reba˙ premju u anke kien innominat g˙all-Oscar fil-kategorija talaqwa film barrani.

MINIoNS

KOMIKU

IL-MINIoNS rEÌgÓU MAgÓNA BIL-kBIr Vuçijiet: Chris Renaud, Pierre Coffin, Sandra Bullock Diretturi: Kyle Lynch u Pierre Coffin Distributur : Universal Ma˙ru© mill-KRS Kien fl-2010 meta rajna g˙allewwel darba lill- minions filfilm Despicable Me li kellu d˙ul ta’ aktar minn $250 miljun fil- box office . Fl-2013 kien Despicable Me 2 ˙are© b’suççess akbar meta da˙˙al aktar minn $350 miljun u, jekk wie˙ed jiftakar, lejn l-a˙˙ar tal-

Óin: 91m Çert. U

film kienu dehru tliet minions jippreparaw biex ja˙dmu fittielet film iΩda did-darba blisem ta’ Minions Il-minions ilhom jeΩistu minn dejjem, huma kreaturi Ωg˙ar b’karattru ˙elu ˙afna ta’ kulur sofor b˙all-banana. Infatti, ilbanana tkun l-aktar frotta

favorita tag˙hom. Il- minions isibu rwie˙hom ming˙ajr kap u issa jinsabu f’dippressjoni kbira. IΩda wie˙ed minnhom bl-isem ta’ Kevin tigih idea u, flimkien ma’ Stuart u Bob, jibda vja©© bil-ba˙ar. Mill-Antartika jsibu rwie˙hom fil-belt ta’ New York tas-snin sittin. Hemm jing˙aqdu mal-kattiva Scarlet Overkill (Sandra Bullock) li flimkien mar-ra©el tag˙ha, linventur Herb (Jon Hamm), jippjanaw kumplott li jintemm f’Londra, fejn iridu jiffaççjaw lakbar sfida tag˙hom, dik li

jisirqu l-kuruna tar-Re©ina. Il-vuçi tal- minions hija ta’ Pierre Coffin li dderie©a dan ilfilm u kien ukoll id-direttur talewwel Ωew© films li n˙admu. Sandra Bullock kienet silfet ilvuçi tag˙ha g˙al film bibliku animat ie˙or, The Prince of Egypt (1998), izda nafuha wkoll b˙ala attrici mill-aqwa meta rajnieha f’films b˙al Speed (1994), A Time to Kill (1996), Miss Congeniality (2000), In Love And War (1997), u l-a˙˙ar li rajniha kien fil-film Gravity (2013),

biex insemmi biss ftit minn kullana ta’ films li ˙admet tul ilkarriera tag˙ha ta’ 25 sena filfilms. Minions huwa film pjaçevoli ˙afna ma˙dum bit-3D u akkumpanjat b’˙afna muΩika sabie˙a tas-snin sittin fejn jinstemg˙u gruppi u anke kantanti li kienu popolari ˙afna f’dawk iΩ-Ωminijiet b˙al The Beatles, The Doors, Bo Diddley, The Kinks, The Turtles, The Who, Donovan, The Rolling Stones, Jimi Hendrix u o˙rajn.

TErMINATor gENISyS

AVVENTURA

ProSPETT TA’ PLoTT – INTErESSANTI U EÇITANTI Atturi Ewlenin: Arnold Schwarzenegger, Emilia Clarke, Jai Courtney Direttur: Alan Taylor Distributur: Paramount Ma˙ru© mill-KRS

James Cameron kien tag˙na wie˙ed mill-aqwa thrillers – il-film tal-fantaxjenza bl-isem The Terminator. Dan kien fl1984, biex wara dan il-film Cameron la˙aq wie˙ed millaqwa diretturi mill-aktar imfitxijin f’Hollywood b’ismi-

Óin: 126m Çert: 12

jiet kbar ta’ films b˙al True Lies (1994), Rambo (1985), Aliens (1986), Avatar (2009), u l-akbar wie˙ed li jibqa’ msemmi g˙alih huwa l-famuΩ Titanic (1997). Bis-sa˙˙a tal-film The Terminator (1984), il-karierra

ta’ Arnold Schwarzenegger aktar issa˙et u sar attur popolari fil-kategorija tal-films ta’ azzjoni, g˙alkemm kien di©à ©ibed l-attenzjoni b’films b˙al Connan the Barberian (1982) u Connan the Destroyer (1984). Arnold Schwarzenegger jag˙mel irritorn tieg˙u appuntu b’dan il-film Terminator Genisys li sewa $170 miljun biex in˙adem. Il-film huwa sequel fejn naraw lil Arnold Schwarzenegger jer©a’ jibda lavventura mill-gdid. Fis-sena 2029 insibu lmexxej tar-reΩistenza John Connor (Jason Clark) jibg˙at lil Kyle Reese (Jai Courtney) lura g˙as-sena 1984 biex jipprote©i l-˙ajja t’ommu Sarah Connor (Emilia Clarke), imma Kyle isib li kien inbidel ilpassat, g˙ax kien di©à ntbag˙at terminator biex joqtol lil Sarah meta kienet g˙ada tifla, iΩda r-reΩistenza kienet bag˙tet cyborg biex jipprotegiha. Skynet tibg˙at aktar terminators biex joqtlu lil Sarah u l-aleati kollha ta’ kontra Skynet li jkollha arma qerrieda o˙ra, it-T 800. Il-film Terminator Genisys g˙andu jog˙©ob ˙afna lillammiraturi ta’ dawn il-films tal-fantaxjenza li fih ˙afna xog˙ol f’dawk li huma effetti

viΩwali u effetti speçjali, laktar waqt il-©iri bil-karozzi li

huma spettakolari, interessanti u eçitanti fl-istess ˙in.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn 24.06.2015 u 28.06.2015

Jurassic World Minions San Andreas Spy The Longest Road

koMPETIZZJoNI EMPIrE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Kemm-il film Terminator in˙are© b’kollox? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: LARA AGIUS, ‘It-tikka’, Triq Luqa Briffa, il-GΩira.

30 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PR OPRJETÀ

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

ther clocks u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bilgaranzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235. SERVIZZI

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Rota (bicycle) elettrika ©dida li ta˙dem b’batterija lithium. Prezz €400, negozjabbli. Çempel fuq 7733 3597. Fjuri friski g˙all-bejg˙. Qronfol, Lilium, Sempre Viva, Limonium, Gebra, eçç. Prezzijiet tajbin ˙afna. Çempel 2157 0714 jew 7957 0414. Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfa-

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq

dawn in-numri: 6946/9947 0178.

2137

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq lantik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

fuq is-sit doitall.com

www.darren-

Il-bejt tieg˙ek jag˙mel lilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RE S T A U RA N T , LA B OU R A V E , I R -R A B A T, M A L T A. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in filweekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com

jew www.nigretnc.com

AGR AU T O J A PAN ES E P AR T S G Ó A LL- K AR O Z Z I : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com T A L B A L I L L -I S P IR T U S SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa ddeni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din ittalba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek filglorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem ittalba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja bla ma tissemma x’kienet. Û R A M E Ì NI S A GÓ A TT R OB B I J A t a ’ © e n e t i k a Spanjola. Produttivi ˙afna. Çempel 2180 9761 wara l4.00pm jew ibg˙at SMS fuq 7703 6717.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

€56

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

05|07|2015 31

kullhadd.com

Buffet BBQ biΩ-Ωfin mal-kantant Renato u muΩika ta’ Carlos Buffet BBQ biΩ-Ωfin fis-Soreda Hotel, il-Qawra, nhar il-Ìimg˙a 10 ta’ Lulju 2015, bejn is-7.00pm u 11.30pm, organizzat mill-G˙aqda Veterani Laburisti. Prezz: Kbar €18 Tfal (4-10 snin) €9. Il-biljetti jinkisbu miç-ÇNL, il-helpers tas-soltu, u Connie Green fuq 7920 1876. A˙sbu kmieni g˙all-bijetti.

avviÛiÌENERaLi Wirja ta’ arti L-G˙aqda Filantropika Talent Mosti bi pjaçir tippreΩenta wirja ta’ arti minn Corrado Iozia, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone f’Wied il-G˙asel, il-Mosta, bejn l-4 u d-19 ta’ Lulju 2015. Il-ftu˙ tal-wirja huwa mit-Tnejn sas-Sibt, mis-6.00pm sat 8.30pm; u Ódud mill-10.00am sa nofsinhar, bejn is-6.00pm u t-8.30pm. Id-d˙ul hu bla ˙las u parke©© mhux problema.

Afternoon by the pool ma’ Tal-Ìilju Junior Club, l-Imqabba Il-Junior Club fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba ser jorganizza attività g˙at-tfal kollha talImqabba u l-˙bieb tag˙hom nhar il-Óamis 9 ta’ Lulju 2015. Din l-attività ser issir f’Farmhouse fil-limiti tal-Qrendi, facilità mg˙ammra b’pool, li matulha ser ikun hemm bosta attivitajiet divertenti g˙at-tfal, fosthom log˙ob u divertiment ie˙or. It-tfal ser ikollhom l-opportunità li jg˙umu u ser ji©i servut ukoll ikel u xorb. Il-grupp ser ikun ta˙t is-superviΩjoni stretta tal-membri tal-Kummissjoni Nisa. Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fl-4.00pm. Riservazzjonijiet isiru fuq 9903 8285 u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Programm tal-festa tal-Madonna tal-Karmnu It-Tnejn 6 ta’ Lulju: Óru© tal-istatwa min-niçça 6.30pm – Quddiesa b’mod speçjali g˙at-tfal iççelebrata minn Patri Camilleri Charlò Carmel. 7.30pm – Óru© tal-istatwa fuq iz-zuntier tal-knisja fejn tintlaqa’ mill-Banda Mount Carmel u ting˙ata l-barka sagramentali. It-Tlieta 7 ta’ Lulju 6.30pm – Quddiesa g˙all-komunità li fiha ssir preΩentazzjoni tat-trabi lill-Madonna tal-Karmnu, liema trabi tg˙ammdu mill-festa tas-sena l-o˙ra s’issa. L-Erbg˙a 8 ta’ Lulju: L-ewwel jum tat-tridu 6.30pm – Quddiesa bil-prietka g˙all-komunità kollha b’mod speçjali s-sehem tal-koppji li ΩΩew©u fl-a˙˙ar sena. Il-Óamis 9 ta’ Lulju: It-tieni jum tat-tridu 6.30pm – Quddiesa bil-prietka g˙all-g˙aqdiet reli©juΩi u çivili tal-parroçça. 8.30pm – Març mill-Banda San Gejtanu tal-Óamrun.

AVVIZ KLASSIFIKAT KULLHAdd 5 GIMGHAT € MAL-GAZZETTA

GHAL

JISWA’ BISS

Ibag˙tilna l-kupun (pa©na 30) bl-avviΩ li tixtieq flimkien maç-çekk indirizzat lil Sound Vision Print fuq l-indirizz: AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717. L-avviΩi jidhru b’xejn fis-sit kullhadd.com

Il-Ìimg˙a 10 ta’ Lulju: It-tielet jum tat-tridu 9.30am – Quddiesa speçjali bis-sehem tal-anzjani u lmorda tal-parroçça li fiha ji©i amministrat is-Sagarment talGriΩma tal-Morda. 6.30pm – Quddiesa bil-prietka minn Mons. Alex Cordina, Kappillan tal-parroçça ta’ San Pawl Nawfragu, il-Belt Valletta bis-sehem speçjali taΩ-Ωg˙aΩag˙. 8.30am – Març mill-Banda Mount Carmel, il-GΩira 11.30pm – nar tal-art minn fuq il-pont ta’ Manoel Island, faççata tal-kaΩin.

G˙al aktar informazzjoni çemplu 2090 1520 jew ibag˙tu email lil sales@kullhadd.com

Is-Sibt 11 ta’ Lulju: Lejlet il-festa 4.30pm – RuΩarju. 5.00pm – Quddiesa letta minn Dun Karm Tanti, Kappillan. 6.00pm – Transulazzjoni solenni bir-relikwa tal-Madonna. 8.15pm – Programm vokali u strumentali mill-Banda Mount Carmel, il-GΩira. 9.45pm – Març mill-Banda San Pietru fil-Ktajjen ta’ BirΩebbu©a. 10.30pm – Nar tal-ajru minn Manoel Island, faççata talkaΩin.

Segwina fuq Facebook www.facebook.com/kullhadd

32 05|07|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

S IT W AZ Z JO NI Ì EN E RA L I: Firxa ta’ pressjoni g˙olja fuq iç-çentru tal-Mediterran qed tippersisti L-OGÓLA TEMPERATURA: 32°C

30°C

L-INQAS TEMPERATURA: 21°C

22°C

23°C

INDIÇI UV: 9

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

TEMP: Xemxi b’xi ftit s˙ab f’xi waqtiet VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Óafif mill-Punent g˙all-Majjistral li jsir ˙afif g˙al moderat BAÓAR: Óafif HI

30°C

33°C

IMBATT: Ftit li xejn

23°C

22°C

25°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 23°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Regent Pharmacy, 70, Triq Merkanti, il-Belt Valletta Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Drugshop Dispensary, Vjal De La Cruz, Óal Qormi Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, l-Imsida SpiΩerija Kappara, Ûbibu Lane, San Ìwann Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar, Óal Balzan M©arr Pharmacy, Triq il-Kbira c/w Triq Vitale, l-Im©arr Malta Brown’s Pharmacy, 69, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a St Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika, Ra˙al Ìdid Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla Fgura Pharmacy, Triq il-Koppla, il-Fgura Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, il-Gudja Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Republika, iΩ-Ûurrieq SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat, Malta

L-eΩekuttiv tal-PL flimkien mal-kap tal-partit ta’ dak iΩ-Ωmien, il-Perit Dom Mintoff

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

G˙awdex Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat, G˙awdex Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im©arr, G˙ajnsielem, G˙awdex

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

38 42 24 11 73 09 10 64

SUPER 5

07 43 34 40 44

GRAND LOTTERY

04 01

06 04 06 04 06

11.07.1962 Issir l-ewwel traΩmissjoni tat-televiΩjoni transatlantika bis-satellita

kOMpETIZZjONI kTIEB kÓ

05|07|2015 33

kullhadd.com

kOMpETIZZjONI kTIEB RUMANZ MAQLUB GÓALL-MALTI

IL-LOÌÌA TA’ L-INNOÇENTI Dan ir-rumanz polizjesk ta’ Michele Giuttari kien ori©inarjament miktub bit-Taljan, u f’din ilpubblikazzjoni ta’ PEG ©ie tradott g˙all-Malti minn Alfred Scalpello. Guittari, imwieled f’Messina fl1950, ˙a l-lawrija fil-li©i u sar avukat fl-1977. G˙al tmien snin ˙adem b˙ala kap tal-iskwadra mobbli tal-pulizija ta’ Firenze, u kellu suççessi f’kaΩijiet importanti. Fost l-o˙rajn baqa’ mag˙ruf g˙all-parti kbira li kellu fl-investigazzjonijiet li wasslu biex ji©i solvut il-kaΩ mag˙ruf b˙ala lMostro di Firenze, li kien qatel sittax-il persuna fis-snin ta’ bejn l1974 u l-1985. F’dan ir-rumanz partikolari, li lawtur jag˙milha çara li huwa bbaΩat fuq fatti fittizji, il-proçeduri tal-pulizija fl-investigazzjonijiet huma bbaΩati fuq il-fatti u l-esperjenza tieg˙u fil-korp. L-awtur, madankollu, jispeçifika li kien hemm proçedura wa˙da li mhix prassi fl-investigazzjonijiet

tal-pulizija; dik li pulizija jid˙ol inkiss inkiss fiç-çelel biex jikseb informazzjoni ming˙and il-˙absin. Giuttaro jg˙id li l-li©i Taljana ma tippermettix dan, iΩda fl-opinjoni tieg˙u g˙andha tkun iktar flessibbli biex l-investigazzjonijiet talpulizija jkunu iktar effettivi. F ’Il-Lo©©a ta’ l-Innoçenti niltaq g ˙ u m a ’ k a Ω t a ’ t i f l a m e j t a ka©un ta’ doΩa qawwija ta’ eroina, qtil ta’ ©urnalista u l-g˙ajbien ta’ Massimo Verga, li huwa l-akbar ˙abib tal-karattru prinçipali – ilKummissarju Michele Ferrara. B’xi mod hemm imda˙˙la lmafja AlbaniΩa, il-Cosa Nostra, u l-industrija tal-ir˙am f’Carrara, jekk mhux ukoll il-maΩunerija. G˙al ra©unijiet misterjuΩi, il-kap kmandant tal-pulizija ma j˙allix lil Ferrara jkompli jinvestiga, iΩda dan ma jaqtax qalbu u jirnexxilu jikxef rabta tassew in©enjuΩa bejn il-kaΩi kollha, waqt li ji©i wiçç imb wiçç mal-Lo©©a talInnoçenti.

SILTA MILL-kTIEB Il-Kummissarju Ferrara, ilkap tal-pulizija mobbli ta’ Firenze beda jipprova jsolvi l-kaΩ tat-tifla anqas minn ©img˙a wara li din kienet instabet. Kienu sabuha g˙abex il-jum tal-Óadd 29 ta’ Lulju fl-in˙awi talforesta qrib it-triq fil-kampanja wara Scandicci. Kienet nofsha mneΩΩg˙a, ming˙ajr karta ta’ identittà u qrib ilmewt, ka©un ta’ doΩa eççessiva ta’ eroina. Kienet ittie˙det l-Ospedale Nuovo fejn kienet saret djanjosi approssimattiva u ta’ malajr ta’ x’kien li x’aktarx wassal g˙all-mewt tag˙˙a. Il-Ìimg˙a 3 ta’ Awwissu. Bilkemm kien g˙adu rifes il-bieb tal-uffiççju tieg˙u, burdata ˙aΩina min˙abba s-s˙ana qawwija fil-bidu tal-jum, li l-Kummissarju Ferrara ma sabx quddiemu r-rapport dwar dan il-kaΩ ta’ mewt ka©un tad-droga fil-

fowlder tal-posta ur©enti g˙allawtoritajiet ©udizzjarji. Ir-rapport kien iffirmat mill-ispettur ewlieni Violante u hu ma kien baqag˙lu xejn x’jag˙mel ˙lief li jiffirmah kif titlob il-li©i. Dan kien biss wie˙ed minn ˙afna dokumenti li bihom kien jibda l-©urnata u li s-Supretendent Fanti, li dejjem kien jasal mill-anqas sieg˙a qablu x-xog˙ol, bi bΩulija kbira kien ikompli jΩidlu mal-karti l-o˙ra fuq liskrivanija tieg˙u. Madankollu, dan ir-rapport partikolari ma kienx imdeffes xi mkien filmunzell ta’ karti iΩda fuq nett biex mill-ewwel ji©bed l-attenzjoni. Fl-istess ˙in Fanti ma kienx it-tip li g˙alih mewta o˙ra kawΩa ta’ droga kienet ser tfisser xi ˙a©a speçjali. Ferrara ne˙˙a minn idejh il-lapes li kien qabad b’rutina wara snin twal ta’ ˙idma fuq l-iskrivanija u minflok

xeg˙el in-nofs Toskan, sigarru Taljan li kien jitpejjep maqsum f’Ωew© nofsijiet. Dan in-nofs sigarru flimkien ma’ espresso kien i˙osshom isa˙˙ulu ç-çelluli ta’ mo˙˙u u jtaffulu ftit mill-istress ma jaqta’ xejn taxxog˙ol. Xeg˙el is-sigarru ming˙ajr ma ˙ares filwaqt li qara r-rapport miktub minn Violante. Le xejn ma g˙o©bu. Meta l-Óadd ta’ qabel, dan tala˙˙ar kien qara l-a˙bar li twasslitlu permezz ta’ telefonata mill-iskrivan tal-g˙assa tal-pulizija fl-isptar, dan kien mill-ewwel wasal g˙all-konkluΩjoni li din kienet mewta o˙ra tra©ika b˙al bosta o˙rajn wara Ωjara fid-diskoteka. Ìrajjiet b˙al dawn kienu saru kwaΩi ritwal ta’ swied ilqalb li jikkaratterizzaw is-Sibtijiet filg˙axija aktarx skwallidi milli glor-

juΩi ta’ dan ir-ra˙al globali. Il-belt u l-postijiet kollha ta’ madwarha kienu qed ifuru bl-alko˙ol u d-droga l-istess b˙alma x-Xmara Arno ©©ib mag˙ha l-g˙arg˙ar u kien qed jidher li l-konsegwenzi kienu ser ikunu ag˙ar minn tal-g˙arg˙ar tal-1966. Ferrara, li dan l-a˙˙ar kien qed i˙ossu jixjie˙ billi kien jidher li ddinja dejjem kienet qed tmur g˙allag˙ar milli g˙all-a˙jar u li mhux lewwel darba kien qabad lilu nnifsu ja˙seb bla ma jrid b˙al missieru u nannuh li “xejn ma kien baqa’ b˙al qabel”, kien ˙alla l-investigazzjonijiet tas-soltu f’idejn l-Ispettur Violante u ne˙˙a dan il-kaΩ minn mo˙˙u. IΩda issa, f’daqqa wa˙da, din il-mewt kawΩa ta’ droga ˙assha tolqtu b˙al daqqa ta’ ˙arta ming˙ajr ma seta’ jfisser g˙alfejn.

Mistoqsija: Min ittraduça dan il-ktieb g˙all-Malti?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IL-LOÌÌA TA’ L-INNOÇENTI, ©entilment ipprovduti minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 12 ta’ Lulju. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb ID-DNUB MA JORQODX hija:

JOSIANNE GALEA, 147, Triq il-Kbira, il-Mosta, MST 1012.

34 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0357 0535 1092 1278 1315 1727 1909 1989 1992 2214 2235 2726 3217 3682 4136 4569 5282 5850 5978 6050 6350 6460 7228 7482 7506 7722 7803 8038 8081 8133 8250 8595

8812 9115 9238 9496 9620 9950

B’5 numri

B’6 numri

05231 06222 07500 09640 14765 21512 22706 28545 37084 50353 51262 51378 66313 68695 68883 71232 78622 79265 84044 87024 87700 97366

002890 055030 198729 898815

Bi 8 numri 03001103 24572849 61719178 94221857

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: VANESSA MIFSUD, Ruby Mansions, Flat 1A, Triq Ka˙wiela, il-Mosta.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-magna tax-xag˙ar hija: MARIA LOURDES GRECH, 10, Pjazza tal-Belt Vittoriosa, il-Birgu.

lOGÓOB kÓ

05|07|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Mimdudin:

TIslIBA

Tarah qabel irrag˙ad (5) 4. Jag˙mel tog˙ma tajba mal-ikel (4) 7,9. Itlaq i©ri (5) 9. Ara 7 10. Ingorr (6) 12. G˙aΩel (6) 16. Ara 3 18,21W. Kienu jilag˙bu bihom il-bniet (5) 19. Ara 13 20. Jinqara fil-Parlament mill-Ministru talFinanzi (5) 21. Bernard Abela Haber (1,1,1) 23. Wasalt lura (4) 24. Misjur jekk tirreferi g˙al frott (5)

Weqfin:

1. Frott ( 6) 2,12W. Xewwiexi IngliΩ? (5) 3,16. Çaqlaq mill-qieg˙ (6) 5,17. Kultant tidher f’kotba ©odda biex tikkore©i xi ˙a©a (6) 6,15. Kompli l-qawl: A˙jar ˙obΩ xott f’darek milli frisk g˙and .........(9) 8. Stimulahom (9) 11. Ful b’rasu maqtug˙a! (2) 12. Ara 2 13,19. Perfetti (6) 14. Mo˙˙u hemm (6) 15. Ara 6 17. Ara 5 21. Ara 18 22. Qed jg˙ix (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

Torok, 1. Qaws, 4. 9,21W. Fittex, Senter, 10. Kannol, 12. 16,18,19.Óallejtu, Ìidri, 20. Twi, 21. Xokk, 23. SpiΩa 24.

1. 2,11. 3,6. 5,7. 8. 12,22. 13. 14. 15. 17.

Tifla˙, Rotta, Kisser, Antik, Kennedies, Klikk, NLI, Ljieli, Pudina, Aww

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© kokijiet li jag˙mlu parti minn trio ta’ kokijiet fi programm popolari televiΩiv

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Nicholas Cage

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: CHARLIE BORG, 59, LauBorg, Triq Santa Liberata, il-Kalkara, KKR 1612. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Keanu Reeves

36 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ SPortS

gÓajnuna FinanZjarja liD-DiStretti li PParteÇiPaW Fir-regatta ta’ jum il-ÓelSien L-isport jista’ jkun sfruttat sabiex jg˙in lill-ekonomija. Din it-tema kienet il-baΩi taΩ-Ωew© diskorsi li g˙amlu l-Ministru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar Chris Cardona u sSegretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, lInnovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius waqt konferenza tal-a˙barijiet li saret fil-Kumpless Sportiv talKottonera. Il-Ministru Cardona qal li ©eneralment nisimg˙u ˙afna dwar il-potenzjal talisport tourism , però tg˙allimna li lisport g˙andu kontribut ferm akbar x’joffri lill-ekonomija. Huwa ta l-eΩempju tal-RC44 Valletta Cup, u qal li permezz ta’ dan l-avveniment sportiv, Malta attirat professjonisti sportivi ta’ fama internazzjonali, nies li g˙andhom introjtu kbir u li kellhom l-opportunità jsiru jafu anke dwar il-potenzjal ekonomiku ta’ pajjiΩna, filwaqt li kienet esponuta s-sbu˙ija ta’ pajjiΩna, grazzi g˙all- coverage li ng˙atat Malta fuq midja internazzjonali. Il-Ministru Cardona qal li hu stmat li b˙ala pajjiΩ da˙˙alna aktar minn €1.6 miljun permezz tal-attività kummerçjali li ©iet i©©enerata minn din l-inizjattiva Is-Segretarju Parlamentari Chris Agius, qal li huwa importanti li nΩommu din

it-tradizzjoni g˙ax filwaqt li huwa essenzjali li jkun hawn il-kummerç, g˙andna wkoll inkunu kburin bittradizzjonijiet tag˙na, filwaqt li n˙arsu l-identità Maltija. Huwa kompla jg˙id li jrid jin©ibed ˙abel wie˙ed sabiex irregatta tie˙u lura l-glorja li kienet tgaw-

di fis-snin l-img˙oddija. Is-Segretarju Parlamentari sa˙aq fuq il-bΩonn li aktar Ωg˙aΩag˙ jersqu lejn dan l-isport tradizzjonali u fa˙˙ar l-inizjattiva tal-G˙aqda Regatta Nazzjonali li ser ter©a’ torganizza Regatta Youths+ nhar is-Sibt 4 ta’ Lulju fil-Bajja tar-Rinella.

Fil-fatt, din hija attività li tifforma parti mill-inizjattiva Solidarjetà bl-Isports 2015<https://www.facebook.com/Solid arjetabliSports> u qed issir biex jissa˙˙a˙ l-isport tal-qdif fost iΩΩg˙aΩag˙ filwaqt li jin©abru fondi b’risq il-Malta Community Chest Fund<http://president.gov.mt/mccf/>. G˙all-˙ames ti©rijiet tal-kategorija Under 18 jistg˙u jie˙du sehem qaddiefa li twieldu fis-sena 1997 jew wara. Din is-sena kien deçiΩ ukoll li ji©i mog˙ti Palju lil kull qaddief li se jaqdef fiddg˙ajjes li jid˙lu l-ewwel, it-tieni u ttielet post. Minbarra dawn il-˙ames tlielaq, din issena sejrin isiru wkoll Ωew© ti©rijiet bejn membri tal-kumitati, b’wa˙da minnhom tkun it-Ti©rija ta’ b’Wie˙ed li ilha ma ssir diversi snin u tinqadef fuq dg˙ajsa tradizzjonali tal-pass minn qaddief wie˙ed bilwieqfa. Fl-a˙˙ar tal-konferenza tal-a˙barijiet il-Ministru Chris Cardona u s-Segretarju Parlamentari ppreΩentaw g˙otjiet finanzjarji lid-distretti kollha li ˙adu sehem fir-Regatta ta’ Jum il-Óelsien 2015 sabiex, filwaqt li tkompli tissa˙˙a˙ il-viΩibbiltà ta’ pajjiΩna u lekonomija, jissa˙˙u wkoll id-dixxiplini sportivi.

il-logÓob tal-FiSeC oSPitat F’malta Malta ser tospita s-67 edizzjoni tallog˙ob tal-FISEC, li ser isiru bejn ttmienja u l-erbatax ta’ Lulju 2015. G˙al dawn il-log˙ob ser jaslu Malta madwar 800 atleta minn 12-il pajjiΩ differenti fosthom il-BraΩil sabiex jie˙du sehem f’sitt dixxiplini sportivi differenti li huma: l-atletika, il-basketball, il-futball, il-futsal, l-g˙awm u l- volleyball. Fillog˙ob tal-FISEC jie˙du sehem studenti bejn l-14 u 16-il sena minn skejjel Kattoliçi. Dettalji ng˙ataw minn David Azzopardi, id-direttur sportiv tal-log˙ob. Azzopardi kompla jispjega kif il-log˙ob ser isiru fil-Mattew Micallef St John track tal-Marsa, il-padiljun tal-basketball f’Ta’ Qali, l-istadium taç-Çentinarju f’Ta’ Qali, l-pixxina nazzjonali Tal-Qroqq, u l-Kumpless Sportiv tal-Kottonera ser jilqa’ l-kompetizzjoni tal-volleyball. Illum il-©urnata ˙afna qed jifhmu limportanza tal-edukazzjoni fiΩika fliskejjel u inizjattivi li qed jie˙u l-Gvern qed ikomplu jg˙inu sabiex aktar tfal ikunu fiΩikament attivi. Dan qalu sSegretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, lInnovazzjoni, Ω-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius waqt konferenza tal-a˙barijiet li fiha ng˙ataw dettalji dwar dan il-

log˙ob. Huwa kompla jsemmi kif hemm korelazzjoni bejn r-riΩultati sportivi u dawk fl-eΩamijiet. Brother Martin Borg, Chairman talKunsill Malti tal-FISEC, fakkar li l-

log˙ob tal-FISEC sar sinonimu ma’ pajjiΩna, hekk kif din mhux l-ewwel darba li pajjiΩna ospita dan il-log˙ob. Minbarra l-fatt li tnejn mill-uffiçjali Maltin, Carmen Carabott u Julie Bajada

jokkupaw karigi fil-kumitat internazzjonali. Fil-fatt, Carabott hija s-segretarja ©enerali u Bajada hija s-segretarja talkumitat CIRPP fi ˙dan il-FISEC internazzjonali. Waqt il-konferenza tkellem ukoll Louis Bor© li huwa l-Viçi President talkumitat Malti, li qal li dan il-log˙ob mhux biss jippromovi l-aspett kompetittiv iΩda fuq kollox il-valuri ˙ajjin li fuqhom g˙andha tkun mibnija l-attività sportiva, fosthom dak tal-fair play u rrispett lejn l-o˙rajn. Mark Cutajar, l-A©ent Kap EΩekuttiv tal-KMS, spjega kif dan il-log˙ob huwa f’sintonija mal-˙sieb ta’ Sport Malta, fejn l-atleti Maltin jing˙ataw kompetizzjoni denja sabiex iqabblu u jtejbu l-livelli tag˙hom. Fil-fatt, il-˙sieb huwa li jekk kemm-il darba Malta ma tistax tmur tikkompeti barra l-pajjiΩ wie˙ed g˙andu j©ib f’pajjiΩna kompetizzjonijiet ta’ livell. G˙al dan il-log˙ob, b’rabta malPresidenza tal-2017, tnediet pjattaforma li biha qed issir ©abra ta’ nies li ja˙dmu volontarjament f’attivitajiet b˙al dawn, bil-˙sieb li din il-pjattaforma tikber u eventwalment tkun adodattata millpajjiΩi tal-Unjoni Ewropea.

ParteÇiPanti ÛgÓar tal-Programm KmS SKolaSPort jirbÓu rigali SbieÓ Tliet parteçipanti tal-programm KMS Skolasport reb˙u rigali mill-isba˙, grazzi g˙al Kellogg’s, waqt il-wirja ta’ tmiem issena. Mya Galea, li tattendi l-kors ta’ ©innastika f’Óal Kirkop reb˙et rota, filwaqt li Mariah Vassallo li tattendi Skolasport fil-Kumpless Sportiv talKottonera u Mariah Cortis li tattendi Skolasport fil-Kulle©© Marija Re©ina filMosta reb˙u kamera di©itali kull wie˙ed. Huma rçivew il-premji minn Stefan Cassar, il-Mani©er Kummerçjali ma’ Charles Darmanin & Co Ltd, id-distributuri uffiçjali ta’ Kellogg’s f’Malta. Organizzat mill-Kunsill Malti g˙all-Isport (KMS) u sponsorjat minn Kellogg’s g˙all15-il sena konsekuttiva, aktar minn 1,200 ©enitur u qraba attendew ix- show ta’ tmiem is-sena u flimkien mat-tfal tag˙hom kellhom çans li jirb˙u wie˙ed mir-rigali.

spOrts KÓ

05|07|2015 37

kullhadd.com

Ritratt: CHRISSIE’S PHOTOGRAPHY

NEptuNEs jIrbÓu d-dErby u jItILgÓu jAqsmu L-EwwEL pOst mA’ sAN ÌILjAN

F’nofs il-©img˙a re©a’ rritorna lKampjonat Premier fejn ing˙ata bidu g˙at-tieni rawnd liema bidu kien wie˙ed poΩittiv g˙at-tim ta’ Neptunes hekk kif dawn irnexxielhom jirb˙u lill-©irien San Ìiljan bl-iskor ta’ 11-9 biex b’hekk telg˙u jaqsmu l-quççata tal-klassifika mal-istess San Ìiljan bi ˙mistax-il punt kull wie˙ed. Id-derby ra l-ewwel sezzjoni tie˙u x-xe˙ta ta’ botta u risposta hekk kif, g˙al darba li Neptunes bdew isibu llasti avversarji, San Ìiljan bdew immedjatament jirrispondu. Fil-fatt, lewwel sezzjoni ta’ dan il-konfront intemment f’parità ta’ 3-3. It-tieni sezzjoni rat lil Neptunes ikollhom tmien minuti konsekuttivi ta’ dominanza assoluta hekk kif ˙asdu lil San Ìiljan u marru Ωew© gowls minn fuq biex fl-a˙˙ar Ωew© minuti San Ìiljan re©g˙u kisbu l-parità. Biss kien il-plejer bravu ta’ Neptunes Steve Camilleri li sekondi mit-tmiem ta’ din it-taqsima tefa’ lil Neptunes minn fuq biex b’hekk Neptunes spiççaw it-tieni taqsima 6-5 minn fuq. It-tielet taqsima kien wa˙da identika g˙all-ewwel taqsima biΩ-Ωew© timijiet

isibu x-xibka tliet darbiet kull wie˙ed biex fir-raba’ taqsima spikkat ilprestazzjoni ta’ Neptunes li kien grazzi g˙all-gowler ÌiljaniΩ Joseph Sammut li ça˙˙ad lill-avversarji Neptunes bosta drabi milli jsibu xxibka kif ukoll jirb˙u dan il-konfront b’distakk akbar. Madankollu, xorta wa˙da Neptunes irnexxielhom isibu x-xibka darbtejn bit-tim ÌiljaniΩ ikollu jikkuntenta b’gowl wie˙ed li xorta wa˙da ma kienx biΩΩejjed g˙al dan listess tim. Ta’ min isemmi li waqt il-log˙ba kien hemm bosta kontestazzjonijiet miΩ-Ωew© na˙at tas-sapport lejn iddiri©enza arbitrali b’mod speçjali lejn ir-referee Malt Peter Balzan fejn minna˙a tieg˙u ˙alla bosta deçiΩjonijiet façli jibqg˙u g˙addejjin liema deçiΩjonijiet, fil-fatt, ma niΩlu xejn tajjeb ma’ dawk li kienu preΩenti g˙al din il-partita. Intant, qabel dan id-derby bejn San Ìiljan u Neptunes kien hemm illog˙ba bejn Exiles u Sliema fejn, g˙alkemm it-timijiet tal-ewwel jinsabu jokkupaw l-a˙˙ar post fil-klassifika xorta wa˙da rnexxielhom jag˙tu sfida denja lit-tim SlimiΩ, biss xorta dawn

tal-a˙˙ar ˙ar©u rebbie˙a bl-iskor ta’ 14-12. Din ir-reb˙a kienet wa˙da importanti ˙afna g˙al Sliema hekk kif issa re©g˙u da˙lu fil-©lieda g˙at-titlu tal-Kampjonat hekk kif naqqsu d-distakk ma’ tal-ewwel b’˙ames punti. Il-Kampjonat tal-Waterpolo jer©a’ jirritorna llum fejn San Ìiljan se jilag˙bu kontra Valletta, liema log˙ba tibda fl-10 ta’ filg˙odu. Sirens fit-tielet post Sliema rnexxielhom inaqqsu id-distakk g˙al ftit ©ranet hekk kif fi tmiem il-©img˙a ltaqg˙u kontra t-tim ta’ Sirens b’dan tal-a˙˙ar jibqa’ jikkonferma l-qawwa tieg˙u hekk kif irnexxielu jakkwista t-tliet punti. G˙al Sliema, din it-telfa kompliet tissoprendi fin-negattiv hekk kif dan it-tim g˙amel bosta akkwisti importanti fil-bidu kif ukoll waqt l-ista©un tas-sajf fejn bla dubju wie˙ed kien jistenna li Sliema se jkunu ta’ sfida g˙al Ωew© timijiet hekk imsej˙in kbar San Ìiljan kif ukoll Neptunes u mhux b’riskju li jitilfu t-tielet post. Intant, waqt il-log˙ba tal-Ìimg˙a Sirens ˙ar©u determinati li jiksbu t-

tliet punti fejn mas-suffara wrew millewwel li ftit li xejn se jkunu qed jag˙tu spazju lit-tim SlimiΩ tant li malewwel azzjoni Sirens sabu x-xibka permezz tat-Taljan Christian Prescutti fejn bla dubju kien il-mo˙˙ wara lakkwist ta’ dawn it-tliet punti. Sliema, min-na˙a tag˙hom, apparti li fallew milli jsibu x-xibka bosta drabi kif ukoll naqsu milli japprofittaw kull darba li kienu jinsabu plejer minn fuq, tant li mill-11-il darba sabu x-xibka 5 darbiet biss fejn min-na˙a tag˙hom Sirens minn 11-il darba sabu x-xibka 7 darbiet. G˙alhekk, l-ewwel taqsima spiççat 5-4 g˙at-tim ta’ Sirens biex il-kumplament tas-sessjonijiet spiççaw kollha identiçi bir-riΩultat ta’ 3-3. G˙al Sirens, spikkaw il-gowler Nicholas Grixti u t-Taljan Christian Prescutti b’dan tal-a˙˙ar isib ix-xibka ˙ames darbiet. Min-na˙a ta’ Sliema, spikka l-plejer Jerome Gabaretta fejn sab ix-xibka opposta ˙ames darbiet ukoll. B’dan ir-riΩultat ta’ 14-13 g˙al Sirens ra lil dan l-istess tim jil˙aq lil Sliema fil-punti biex b’hekk telg˙u jokkupaw it-tielet post fil-klassifika.

XENA LOKALI STEVE BORG JINGÓAQAD MA’ ARIS LIMASSOL

Id-difensur internazzjonali Malti ta’ Valletta Steve Borg ing˙aqad b’mod uffiçjali mal-klabb Çiprijott ta’ Aris Limassol. Dan it-trasferiment ©ie ffinalizzat wara li Borg g˙adda mit-test mediku b’suççess biex b’hekk seta’ wkoll jinΩel g˙all-ewwel sessjoni ta’ ta˙ri© ma’ dan ittim Çiprijott li qed jitmexxa mill-kowç Akis Agiomamitis. B’kuntrast mas-sena li g˙addiet, Borg kien tela’ g˙all-prova ma’ Anorthosis Famagusta, liema tim kien immexxi mill-ekskowç Belti Andre Paus li l-istess Borg kien di©à ˙adem mieg˙u qablu meta t-tnejn kienu g˙adhom mat-tim tal-belt kapitali. Madankollu , g˙al xi ra©uni jew o˙ra li mhix mag˙rufa, dan it-

trasferiment ma se˙˙x u b’hekk Paus kien iddeçieda li jiffirma lid-difensur ÛvediΩ Markus Holgersson minfloku. Issa, l-istorja hija wa˙da differenti hekk kif Borg innifsu sar ir-raba’ plejer Malti li se jkun lag˙ab filKampjonat Çiprijott wara Luke Dimech, li dan lista©un kien ukoll ma’ Valletta, li lag˙ab ma’ AEK Larnaca, Andre Schembri li lag˙ab ma’ Omonia Nicosia u fl-a˙˙ar nett Andrew Hogg li lag˙ab ma’ Enosis Neon Paralimni. Fl-ista©un li g˙adda Borg lag˙ab 27 partita fejn skurja Ωew© gowls g˙al Valletta.

b’˙erqa din l-esperjenza b’entuΩjaΩmu liema b˙alu hekk kif dan il-kors se jkun ta’ g˙ajnuna kbira biex titejjeb bis-s˙i˙ il-kwalità tal-coaching f’pajjiΩna flaqwa livelli possibbli. G˙alhekk, dan l-avveniment se jkun importanti ˙afna g˙aç-Çentru Tekniku tal-MFA flimkien madDipartiment tal-Edukazzjoni fuq il-coaching ftit Ωmien u xhur biss wara li dan tella’ wkoll l-ewwel UEFA A Elite.

L-MFA SE TTELLA’ L-EWWEL KORS TAL-UEFA PRO LICENSE

Il-UEFA appuntat lill-ex-referee internazzjonali Malti Victor Mintoff b˙ala l-osservatur li osserva r-referees fil-finali tar-Regions Cup bejn Eastern Region tarRepubblika tal-Irlanda u Zagreb Region tal-Kroazja, li ntlag˙bet ilbiera˙ f’Tallaght Stadium f’Dublin. Min-na˙a l-o˙ra, il-Viçi-President Ludovico Micallef kien appuntat b˙ala d-Delegat tal-UEFA g˙al din illog˙ba. Ir- referees li kienu appuntati g˙al din illog˙ba kienu Nikolaj Hanni tal-IΩvizzera, l-assistenti tieg˙u Rien Vanyzere tal-Bel©ju u Danijel Devic talMontenegro bir-raba’ uffiçjal ikun Dzianis Shcharbakou tal-Belarus. Meta Mintoff ©ie appuntant f’dan ir-rwol, l-ewwel reazzjoni tieg˙u qabel il-finali tal-biera˙ kienet li huwa jinsab kburi u kuntent ˙afna li Malta kellha lewwel osservatur tar-referees Malti f’final tal-UE u wera sodisfazzjoni wkoll g˙ad-Dipartiment tarRefereeing tal-MFA. “Dan huwa wie˙ed mill-aktar mumenti ta’ kburija fil-karriera tieg˙u fir-refereeing li ilha g˙al madwar 40 sena fejn 25 sena minnhom kienu b˙ala referee u lbqija b˙ala assessur,” tenna Mintoff.

Il-panel tal-JIRA, li ltaqa’ fi Praga nhar is-27 ta’ Ìunju li g˙adda, uffiçjalment iddikjara li Malta, permezz taçÇentru Tekniku tal-MFA, se tkun tista’ ttella’ g˙allewwel darba l-ewwel kors pilota tal-UEFA Pro. Dan il-kors se jibda fit-12 ta’ Settembru li ©ej u jispiçça lejn l-a˙˙ar ta’ April tal-2017 bl-a˙˙ar valutazzjonijiet finali tal-kandidati. Frank Ludoplh u Dany Ryser assista fil-preparazzjonijiet ta’ Malta fi Frar li g˙adda b’dan tal-a˙˙ar jing˙ata l-karigu ta’ mentor mill-UEFA biex jassisti fit-t˙ejjijiet tal-kurrikulu ta’ dan l-imsemmi kors kif ukoll g˙ajnuna fuq l-organizzazzjoni. Ryser se jkun ukoll qed iΩur diversi modules b˙ala tutur tal-UEFA. L-MFA rçeviet ukoll 28 applikazzjoni g˙all-UEFA Pro. Il-kandidati kollha ppreΩentaw sessjoni prattika u qag˙ad ukoll g˙all-intervista. Il-kandidati li jag˙mlu suççess f’dawn is-sessjonijiet se jkunu infurmati dalwaqt. Apparti minn hekk, l-MFA qed tistenna wkoll

UEFA TAPPUNTA LIL VICTOR MINTOFF BÓALA OSSERVATUR TAR-REFEREES

38 05|07|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

“MIN JGÓID LI JIEN KORROT GÓANDU JINTBAGÓAT IL-ÓABS” Il-President tal-FIFA Sepp Blater qed jinsisti li hu g˙andu kuxjenza nadifa u kull min jg˙ajru korrott g˙andu jintbag˙at il-˙abs. Dan il-President ta’ 79 sena xxahar li g˙adda ˙abbar li se jkun qed jirreΩenja minn President talFIFA wara li l-korp li jmexxi lfutbol in˙akem minn kriΩi kbira ta’ korruzzjoni. Mandakollu, Blatter baqa’ jsostni li personalment hu m’g˙amel xejn ˙aΩin. Sejjer il-©enna Apparti minn hekk, mar-rivista ÌermaniΩa bl-isem ta’ Bunte. Blatter Ωied jg˙id li jemmen li xi darba hu se jmur il-©enna u dan hekk kif stqarr li g˙andu kuxjenza safja. “Jekk xi ˙add jakkuΩani li jien korrott, nistaqsih jekk jafx x’inhi t-tifsira ta’ din il-kelma. Kull min jg˙id li jien korrott irid jissonstanzja dan bil-provi, iΩda ˙add ma jista’ jikkonferma dan g˙ax m’iniex korrott,” sostna Blatter. Huwa Ωied jg˙id li madankollu xorta wa˙da se jibqa’ miftu˙ g˙all-kritika korretta u poΩittva. Dan biex jirrikunsidra jekk hemmx bΩonn li jinbidel fil-futur. “IΩda jekk xi ˙add jg˙id li jien korrott min˙abba li l-FIFA korrotta, din tkun xi ˙add li ma tista’ ti©i emmnuta. G˙alhekk, nitlob li kull min jg˙id li ien korrott g˙andu jmur il-˙abs,” tenna Blatter. LUKAS PODOLSKI JINGÓAQAD MA’ GALATASARAY Lukas Podolski ng˙aqad uffiçjalment ilbiera˙ mal-klabb Tork ta’ Galatasaray ming˙and Arsenal. Dan il-plejer ÌermaniΩ ta’ 30 sena ffirma kuntratt ta’ tliet snin bl-g˙aΩla li j©edded g˙al sena o˙ra g˙al somma li tista’ tla˙˙aq aktar minn £10 miljuni. Iç-champions tat-Turkish Super Lig se jkunu qed i˙allsu ftit inqas minn £1.8 miljun fuq quddiem, imbag˙ad iΩidu £2.1 miljun kull sta©un g˙attliet snin li ©ejjin. Galatasaray se jkunu qed i˙allsu lil Arsenal £1.8 miljun ulterjuri jekk lg˙aΩla tar-raba’ sena tittie˙ed u l-Gunners ukoll g˙andhom jie˙du £357,000 jekk il-klabb il-©did ta’ Podolski jikkwalifika g˙aç-Champions League tul il-kuntratt ta’ dan il-plejer. Wara li ffirma l-kuntratt quddiem is-sapporters Torok u l-midja, Podolski qal li jixtieq jirringrazzja lil kul˙add fejn semma’ b’mod partikolari lill-©enituri tieg˙u. Huwa Ωied jg˙id li ng˙aqad ma’ tim li se jikkompeti bis-serjetà g˙aç-Champions League. Podolski kien qed jittamda li jer©a’ jqajjem mill-©did il-karriera tieg˙u mal-Arsenal wara li kellu parti mill-ista©un suççess ma’ Inter l-ista©un li g˙adda. Galatasaray ori©inarjament ippruvaw jiffirma lil dan il-plejer meta kien g˙adu ma’ Cologne fl-2012 iΩda dan ir-rebbie˙ tat-Tazza tadDinja mal-Ìermanja ddeçieda li jiffirma ma’ Arsenal g˙as-somma ta’ £11 miljun. Ta’ min isemmi wkoll, li Galatasaray ippruvaw jiffirmawh ukoll f’Ωew© okkaΩjonijiet o˙ra wara li ç-çansijiet ta’ Podolski li jibda mal-ewwel 11 ta’ Arsenal dehru minimi ˙afna hekk kif qablu kien hemm Mesut Ozil, Alexis Sanchez, Danny Welbeck u Tomas Rosicky. CHELSEA JIFFIRMAW LIL FALCAO B’SELF GÓAL SENA It-tim minn Londra ta’ Chelsea rnexxilhom jiffirmaw lill-attakkant Radamel Falcao b’selfg˙al sena ming˙and Monaco. Dan l-internazzjonali Kolombjan se jkun qed jer©a’ jirritorna fl-Ingilterra wara li l-ista©un li g˙adda kien ma’ Manchester United ukoll b’self g˙al sena. Jose Mourinho kien ilu jrid li jiffirma lil dan il-plejer li skurja biss 4 gowls meta kien f’Old Trafford wara li kien g˙amel impatt qawwi fuq listess kowç PortugiΩ meta kien jilg˙ab ma’ Porto u Atletico Madrid. Dan il-plejer ta’ 29 sena se jkun qed jing˙aqad ma’ diversi plejers o˙ra li kienu mal-istess tim Spanjol fosthom il-gowler Thibaut Courtois, Filipe Luis, Diego Costa kif ukoll mal-kompattrijott tieg˙u fit-tim nazzjonali, ilKolombjan Juan Cuadrado fi Stamford Bridge. F’kummenti li ta lill-midja, Falcao sostna li jinsab kuntent ˙afna li ffirma ma’ Chelsea u jixtieq jibda jit˙arre© minnifuh bl-g˙an li t-tim ta’ Chelsea jer©g˙u jirb˙u l-league u jmorru tajjeb fil-kompetizzjonijiet Ewropej. Min-na˙a tag˙hom, Chelsea, fi stqarrija, qalu li jinsabu vera kuntenti li ˙abbru dan it-trasferiment. Dan il-plejer ta’ 29 sena bena reputazzjoni tul iΩ-Ωminijiet b˙ala wie˙ed mill-aqwa attakkanti fl-Ewropa wara li beda lkarriera tieg˙u b˙ala Ωag˙Ωug˙ fil-Kolombja wara li kompla l-karriera tieg˙u ma’ River Plate fl-2001.

IΩomm mieg˙u kurçifiss Dan il-President Ûvizzeru qal ukoll li din il-kriΩa ©eg˙litu jfittex kenn fir-reli©jon. “Jien bniedem reli©juΩ ˙afna u l-fidi tatni qawwa u sa˙˙a ©dida. Jien dejjem inΩomm mieg˙i wkoll ilkurçifiss li kien tahuli l-Papa Fran©isku.” Nhar it-Tlieta li g˙addew, ilFIFA kkonfermat li Blatter mhux se jkun qed jivvja©©a lejn ilKanada g˙all-finali tat-Tazza tadDinja tan-Nisa. Fil-passat, Blatter kien ikun preΩenti biex jippreΩenta t-tazza lit-tim rebbie˙ f’Vancouver iΩda l-apparenza tieg˙u kienet dubjuΩa min˙abba li Blatter innifsu jinsab ta˙t investigazzjoni mill-FBI b˙ala parti mill-investigazzjonijiet li hemm fuq il-korruzzjoni li hemm relatata mal-futbol. Mhux se jattendu La Blatter u lanqas is-Segretarju Ìenerali Jerome Valcke m’huma se jattendu din il-partita min˙abba xi impenji li g˙andhom f’Zurich. Blatter ippreΩenta t-trofew lir-rebbie˙a kollha ta’ dawn it-tournaments minn mindu sar President fl-1998. Fit-2 ta’ Ìunju Blatter kien ˙abbar li mhux se jikkontesta g˙all-Presidenza tal-FIFA filKungress Straordinarju li se jittella’ bejn Diçembru u Marzu.

Formula 1kullhadd.com kÓ

tellieQa nru

05|07|2015 39

analiÛi ta’ liam gauCi Numru ta’ dawriet 52

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 306.198km gran BrittanJa

Silverstone

Northamptonshire

Dawra rekord mark webber 2013 Rebbie˙ tal-2014 l. hamilton

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

rai 1 fl-14.00 Diretta

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

23°c

21°c

ri˙

umdità

29-35km/hr

57%

it-tmien pole gÓal hamilton Hamilton kiseb it-tmiem pole position tieg˙u g˙all-2015, b’˙in li kien 0.113 sekonda biss aktar veloçi minn ta’ Rosberg. Dan ir-riΩultat g˙amlu issewwieq bit-tielet l-aktar poles flistorja tal-Formula 1 wara Michael Schumacher u Ayrton Senna. IlBrittaniku kiseb dan ir-riΩultat bi prestazzjoni studjata li g˙enitu jevita Ωball b˙al dak tas-sena l-o˙ra li telliflu l-pole fl-a˙˙ar ftit. Il-kwalifiki tal-biera˙ kienu kkaratterizzati minn bosta problemi, fosthom dawk ta’ nuqqas ta’ qabda tarroti li b’mod partikolari g˙amlu lkurva Copse diffi çli f’termini ta’ sewqan. Barra minn hekk, din il-kurva kienet esposta g˙al irjie˙ qawwija li tellfu lkontroll tal-vettura lis-sewwieqa meta dawn kienu qeg˙din jag˙fsu fuq ilbrejk. Dan wassal biex ikunu diversi l-˙inijiet li ©ew m˙assrin hekk kif ˙afna sewwieqa bdew jo˙or©u minn din it-traççat waqt id-dawr iet tag˙hom. F’nofs il-klassifika F’Silverstone l-Williams kienu determinati li jiksbu riΩultat tajjeb. Dan l-

g˙an intla˙aq hekk kif Massa u Bottas irnexxielhom ipo©©u l-vetturi tag˙hom quddiem dawk tal-Ferrari g˙at-tellieqa tal-l um. Il-BraΩiljan b’mod partikolari uΩa l-esperjenza tieg˙u b’mod effikaçi g˙aliex irnexxielu jid˙ol fil-kurvi b’aggressività ming˙ajr ma tilef il-kontroll tal-vettura tieg˙u. Min-na˙a l-o˙ra, is-sewwieqa talFerrari qatt ma dehru komdi biΩΩejjed biex jimbuttaw il-vetturi tag˙hom sallimitu g˙aliex sofrew minn problemi ta’ qabda li ppersegwitawhom minn Q1. Kvyat illum se jitlaq mis-seba’ post, illi jista’ jkun ikkunsidrat b˙ala sodisfaçenti meta wie˙ed iqis in-nuqqasijiet tal-magna Renault. Ricciardo, però, kellu jikkuntenta bl-g˙axar post wara li l-aqwa ˙in tieg˙u, li seta’ po©©ih fis-seba’ post, ©ie m˙assar meta qabeΩ il-limiti tat-traççat. Sodisfaçenti wkoll kien ir-riΩultat ta’ Sainz illi wara l-kwalifiki sostna li rnexxielu jie˙u l-massimu mill-vettura tieg˙u bit-tmiem post li kiseb. Differenti kienet l-istorja g˙al Verstappen li lmenta minn problemi serji ta’ bilanç illi g˙amluh skomdu fil-kurvi.

Xi ftit diΩappuntanti kienet ilprestazzjoni tal-Force India li f’Silverstone ddebuttaw il-VJM08B. Madankollu, Perez sostna li l-problema kienet illi g˙adu jrid jidhra l-vettura l-©dida, u li l-potenzjal tax-chassis il-©did huwa kbir. Lejn l-a˙˙ar Lil hinn miΩ-Ωona tal-punti, il-McLaren re©g˙u sofrew defiçit gravi f’termini ta’ prestazzjoni kkumparati mit-timijiet l-o˙rajn. Alonso sa˙ansitra esperjenza problemi fl-Energy Recovery System

(ERS) illi g˙al ftit ma Ωammewhx filgaraxx matul il-kwalifiki. Fortunatement, dawn il-problemi kienu indirizzati fil-˙in biex ikun jista’ jo˙ro© u jikseb is-17-il post. Madankollu, Alonso sostna li t-tim ma fehemx eΩatt x’wassal g˙all-problema u g˙alhekk hemm çans li llum tista’ ter©a’ titfaçça. Fl-a˙˙ar Ωew© poΩizzjonijiet re©g˙u spiççaw il-Manor li f’Si lverstone ppreΩentaw Ωviluppi ©odda fix-chassis tal-MR03, kif ukoll sponsor ©did li wassal g˙aΩ-Ωieda ta’ faxx blu maΩΩew© sidepods tal-vetturi tag˙hom.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Felipe Massa Valtteri Bottas Kimi Raikkonen Sebastian Vettel Daniil Kvyat Carlos Sainz Nico Hulkenberg Daniel Ricciardo

Mercedes Mercedes Williams Williams Ferrari Ferrari Red Bull Toro Rosso Force India Red Bull

1:32.248 1:32.361 1:33.085 1:33.149 1:33.379 1:33.547 1:33.636 1:33.649 1:33.673 1:33.943

0.113 0.837 0.901 1.131 1.299 1.388 1.401 1.425 1.695

lil hinn miÇ-Çirkwit Id-diskussjonijiet interni bejn it-timijiet, l-FIA u l-FOM issukktaw din il-©img˙a hekk kif dawn l-entitajiet qeg˙din jippruvaw jintroduçi r-riformi neçessarji biex iqajjmu l-interess fil-Formula 1, illi fl-a˙˙ar sentejn esperjenza kollass notevoli f’termini ta’ udjenza. L-a˙˙ar laqg˙a tal-Istrategy Group, dik ta’ Mejju, kellha ©©ib mag˙ha riformi kbar bl-g˙an li jag˙mlu l-Formula 1 relevanti g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum billi ji©u indirizzati diversi kwistjonijiet tekniçi u sportivi illi ilhom pendenti g˙al ˙afna snin. Madankollu, ˙afna dilettanti baqg˙u diΩappuntati hekk kif is-soluzzjonijiet li ˙are© bihom dan il-grupp kienu vagi u kultant sa˙ansitra kontradittorji. Fost dawn tal-a˙˙ar kien hemm id-deçiΩjoni li t-timijiet jag˙tu importanza lill-affidabbiltà biex inaqqsu r-riskju ta’ problemi fil-magni. Madankollu, fl-istess ˙in, tressqet proposta fejn it-timijiet intalbu jibnu vetturi li sal-2017 ikunu bejn 4 u 5 sekondi aktar veloçi. Regolamenti realistiçi Din is-sitwazzjoni ©iet indirizzata kemmxejn fil-laqg˙a li saret nhar l-Erbg˙a li g˙adda u li fiha ntla˙aq qbil li t-timijiet g˙andhom jing˙ataw aktar spazju biex jiΩviluppaw il-power units tag˙hom. Fost l-o˙rajn, dan se jsir permezz ta’ riformi fit-‘token system’, illi kkumplikat il-˙ajja tal-fornituri kollha matul dawn la˙˙ar snin. Fir-rigward tal-istess power units, lIstrategy Group qabel ukoll li l-fornituri l-©odda tal-magni g˙andhom jing˙ataw l-opportunità li jissupplixxu magna

aktar mill-fortinuri l-o˙ra lis-sewwieqa tag˙hom matul is-sena ta’ debutt ming˙ajr ma ji©u ppenalizzati. Din iddeçiΩjoni se tkun applikata b’mod retroattiv g˙all-Honda, illi di©à kienu fil-mira ta’ diversi penalitajiet b’konsegwenza tal-limitazzjonijiet attwali. Is-sistema ta’ penalitajiet inniffisha se tkun riformata b’mod sostanzjali u huwa mistenni li din titpo©©a quddiem il-Kummissjoni tal-F1 g˙all-approvazzjoni matul il-©img˙a d-die˙la. F’dan l-ista©un stess se jkunu introdotti wkoll riformi biex jing˙ata aktar kontroll tal-vetturi lis-sewwieqa permezz ta’ Ωieda fir-restrizzjonijiet fir-rigward ta’ g˙ajnuna li dawn kienu jing˙ataw mill-

garaxx, b’enfaΩi partikolari fuq it-tluq. Dan mistenni li jibda jse˙˙ mill-Gran Premju tal-Bel©ju ta’ Awwissu li ©ej. Riformi ta’ din ix-xorta kienu di©à bdew ji©u introdotti fl-2014. Madankollu, malajr ˙are© çar li l-infurzar tag˙hom kien se jkun diffiçli g˙aliex Artiklu 20.1 tar-regolamenti sportivi attwali mhuwiex çar f’dan ir-rigward hekk kif isostni biss li “the driver must drive the car alone and unaided.” Aktar spettakklu Fir-rigward tas-sena d-die˙la, l-Istrategy Group ikkonferma wkoll id-deçiΩjoni li ˙a f’Mejju li g˙adda biex il-vetturi jkoll-

hom sistemi ©odda ta’ exhaust illi se ji©©eneraw aktar ˙oss bit-tama li ji©i indirizzat l-ilment ta’ xi dilettanti li ttlielaq qeg˙din ikunu kwieti wisq. Dan il-grupp ˙abbar ukoll li, matul ixxhur li ©ejjin, se jkun qieg˙ed jinnegozja mal-Pirelli biex, mill-2016, it-timijiet ikollhom aktar g˙aΩliet fejn jid˙lu r-roti u tinqata’ s-sistema ta’ options u primes. L-FIA u l-FOM ing˙ataw ukoll mandat biex jipproponu pakkett ta’ miΩuri komprensivi li jindirizzaw kwistjonijiet kontroversjali b˙al-limitu massimu ta’ fjuwil konçess waqt it-tlielaq, kif ukoll o˙rajn biex l-ispejjeΩ marbutin maliΩvilupp u l-forniment tal-power units jitnaqqsu. Dawn iΩ-Ωew© entitajiet qeg˙din ukoll jevalwaw riformi fil-format tal-tlielaq biex jag˙mluhom aktar interessanti. L-Istrategy Group ikkonferma wkoll id-deçiΩjoni li ˙a f’Mejju li biha ˙e©©e© lit-timijiet ja˙dmu fuq serje ta’ bidliet tekniçi illi g˙andhom jag˙tu dehra aktar aggressiva lill-vetturi mill-2017 ‘il quddiem. Dawn il-bidliet jinkludu, chassis u roti aktar wisg˙in, kif ukoll ©wiena˙ u qig˙an ©odda. Barra minn hekk, ittimijiet intalbu jΩidu d-downforce talvetturi biex tiΩdiet il-veloçità tag˙hom. Riforma li ssemmiet qabel il-laqg˙a, imma li ma ntqal xejn dwarha warajha, kien is-su©©eriment ta’ Jean Todt, ilPresident tal-FIA, illi jkun hemm aktar tlielaq bil-lejl b˙al dawk ta’ Singapor. Barra minn hekk, jidher li lanqas il-possibbiltà li jkun hemm kabini mag˙luqa fil-vetturi, biex is-sewwieqa jkollhom aktar protezzjoni f’kaΩ ta’ inçident, ma ©iet diskussa.

40 05|07|2015

kullhadd.com

kÓ LokaLi

RappoRt Li JagÓti RaÌun LiLL-gveRn

Tabella li turi kif it-tariffi tal-elettriku ta˙t amministrazzjoni Nazzjonalista ma kinux jirriflettu l-prezz internazzjonali taΩ-Ωejt Nhar it-Tlieta li g˙adda, l-Awditur Ìenerali ppreΩenta rapport lill-Kumitat Parlamentari g˙all-Kontijiet Pubbliçi li kkonferma li l-kontijiet tad-dawl ra˙su b’medja ta’ 25% g˙all-familji fl-2014 u g˙an-negozji fl-2015. Huwa smat li dan ir-ro˙s tefa’ lura fl-ekonomija mat€80 miljun fis-sena u huwa riΩultat talpolitika mwettqa minn Gvern Laburista. Rati mhux ©ustifikati B’kuntrast, l-istess rapport wera kif, fi Ωmien Gvern Nazzjonalista, il-kontijiet tad-dawl ma kinux jirriflettu l-prezz internazzjonali taΩ-Ωejt. Fil-fatt, bejn

Marzu 2008 u Marzu 2013, filwaqt li lprezz internazzjonali taΩ-Ωejt kien Ωdied b’4%, il-kontijiet tad-dawl kienu Ωdiedu b’71%, ji©ifieri 17-il darba aktar. EΩempju ta’ din is-sistema ta’ tariffi mhux ©ustifikata huwa t-tnaqqis li se˙˙ f’April 2009. Matul ix-xhur preçedenti, speçifikament bejn Ottubru 2008 u Marzu 2009, il-prezz internazzjonali taΩ-Ωejt kien ikkrolla minn $73.68 g˙al $47.42, ji©ifieri bi ftit aktar minn 64%. Madankollu, it-tra˙˙is li raw il-familji Maltin u G˙awdxin kien ta’ biss ta’ 25% hekk kif it-tariffi fuq kull kWh niΩlu b’4ç. B’kuntrast, Gvern Laburista Ωamm ilweg˙da tieg˙u li jra˙˙as il-kontijiet

tad-dawl g˙all-familji fl-a˙˙ar ta’ Marzu 2014 b’medja ta’ 25%, minkejja li f’dak il-perjodu l-prezz taΩ-Ωejt kien ta’ $108.12 u kien g˙ad irid jitla’ g˙al $111.92 sa Ìunju tal-istess sena. Fl2015, dan it-tra˙˙is kien applikat ukoll g˙at-tariffi kummerçjali biex in-negozji wkoll bdew igawdu minn ro˙s sostanzjali fil-kontijiet tag˙hom. G˙aqal fit-tmexxija Dan it-tra˙˙is fir-rati, li ˙alla lil pajjiΩna bit-tielet l-or˙os tariffi fost il-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea, ma kienx g˙asspejjeΩ tal-poΩizzjoni finanzjarja talEnemalta. Anzi, filwaqt li Gvern

Nazzjonalista ˙alla ˙ofra ta’ € 840 miljun fil-kotba tal-Enemalta, Gvern Laburista rnexxielu jattira investiment li naqqas id-djun ta’ din il-kumpanija bin-nofs. Dan it-tibdil poΩittiv fl-Enemalta ©ie rikonoxxut minn diversi a©enziji ta’ kreditu internazzjonali li sa˙ansitra elevaw l- outlook tal-Enemalta u listand alone credit rating tag˙ha. Barra minn hekk, il-Gvern preΩenti g˙amilha l-prijorità tieg˙u li pajjiΩna jag˙mel il-qalba g˙all-gass biex titwettaq ukoll il-weg˙da li g˙amel favur arja aktar nadifa, pjan tal-ener©ija aktar sostenibbli u diversifikazzjoni tas-settur ener©etiku.