KullHadd_06.09.2015

www.kullhadd.com

IPPUBBLIKATA IR-RISPOSTA TAL-KURJA GÓAL ARTIKLU TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Il-Óadd 6 ta’ Settembru, 2015 Óar©a Nru 1,156

Ara pa©na 5

Prezz ›0.80

IL-VERITÀ DWAR L-IMPJIEGI FIS-SETTUR PUBBLIKU

XOGÓLIJIET ESTENSIVI F’ÓAMES WIDIEN

MALTA U L-ITALJA B’POÛIZZJONI KOMUNI

Bejn Jannar u Marzu tal-2013, Gvern Nazzjonalista da˙˙al 510 persuni ja˙dmu mal-Gvern f’perjodu qasir ta’ ftit iktar minn xahrejn.

Min-na˙a l-o˙ra, il-Gvern preΩenti Ωied l-impjegati fis-settur pubbliku b’541 fuq tmien xhur mill-bidu tassena.

Dan ifisser li filwaqt li din is-sena l-Gvern preΩenti Ωied il-˙addiema tas-settur pubbliku b’medja ta’ 68 ˙addiem kull xahar, matul l-a˙˙ar xahrejn tieg˙u Gvern preçedenti Ωied il-˙addiema mal-Gvern b’medja ta’ madwar 250 persuna f’xahar.

Fl-a˙˙ar xhur id-Dipartiment tat-Tindif tal-Widien fi ˙dan il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura kien impenjat b’xog˙lijiet ta’ tindif u ri©enerazzjoni f’diversi widien madwar Malta.

Fost dawn insibu widien fir-Rabat, l-Im©arr, Burmarrad, Pembroke u ÓaΩ-Ûebbu©.

Ix-xog˙lijiet jinkludu bini tal-˙itan tas-sejjie˙, tne˙˙ija ta’ pjanti u si©ar invaΩivi li jimblukkaw ilpassa©© tal-ilma, it-t˙awwil ta’ si©ar indi©eni, u ttindif ta’ diversi ©ibjuni. U˙ud mix-xog˙lijiet waslu fil-faΩi finali tag˙hom.

Il-kriΩi tal-immigrazzjoni irregolari kienet fuq la©enda Ewropea fil-jiem li g˙addew hekk kif la˙barijiet re©g˙u kienu ddominati minn xeni ta’ qsim il-qalb ta’ eluf kbar ta’ persuni ddisprati li qeg˙din jippruvaw jid˙lu fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea biex ja˙arbu l-gwerra u jfittxu futur a˙jar.

Dwar din il-kwistjoni l-poΩizzjoni ta’ Malta u lItalja hija wa˙da komuni, kif kien evidenti filkonferenza li saret f’Firenze.

Din il-gazzetta tag˙ti ˙arsa lejn il-poΩizzjoni ta’ pajjiΩi o˙ra Ewropej fuq l-immigrazzjoni.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 3

Ara pa©ni 8 u 9

L-AWTORITÀ DWAR IL-MEDIÇINI…

JIÛDIED ID-DÓUL BI 30% Bidliet li rat l-Awtorità dwar il-Mediçini: – Ûieda ta’ 30% fid-d˙ul – Evalwazzjoni ta’ mediçini g˙all-Ewropa kollha – Ûieda rekord fl-ammont ta’ mediçini awtorizzati – Ûieda ta’ 60% fl-impjegati li ji©u m˙arr©a

Din il-gazzetta tinsab infurmata li matul la˙˙ar sentejn u nofs l- A wt o r it à dw a r il Mediçini Ωiedet idd˙ul tag˙ha minn attivitajiet Ewropej bi 30%.

Dan wara li bdiet twettaq attivitajiet ©odda li mhux biss irriΩultaw f’Ωieda rekord fl-ammont ta’ mediçini awtorizzati, iΩda li wasslu wkoll lill-awtorità Maltija biex t˙abbatha ma’ pajjiΩi kbar fir-rigward tal-evalwazzjoni tal-mediçini; xi ˙a©a li sa sentejn u nofs ilu kienet meqjusa b˙alha kwaΩi impossibbli.

Din hija evidenza tal-bidla kbira li saret fl-Awtorità dwar ilMediçini matul din ille©iΩlatura. F’Marzu 2013 il-Gvern preΩenti sab ma’ wiççu awtorità li kienet f’qag˙da finanzjarja prekarja, tant li bilkemm kien hemm flus g˙all-pagi tal-˙addiema.

Ara pa©na 5

02 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IR-RATA TA’ IMPJIEGI MAL-GVERN…

IÛ-ÛEWÌ VIÇI KAPIJIET TAL-PN IMERU LIL XULXIN Din il-gazzetta tista’ tikkonferma li bejn Jannar u Marzu tal-2013 Gvern Nazzjonalista da˙˙al 510 persuna mal-Gvern fi ftit aktar minn xahrejn, proprju eΩatt qabel l-elezzjoni li g˙addiet.

Min-na˙a l-o˙ra, Gvern Laburista da˙˙al 541 bejn Jannar u Awwissu ta’ din is-sena, li minnhom jinkludu 304 persuna fis-settur tal-edukazzjoni, 125 o˙ra fis-settur tas-sa˙˙a u l-bqija f’setturi o˙rajn.

Dan ikompli jΩid mal-fatt li, skont statistika riçenti, mill-bidu ta’ din l-amministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ 10,200 persuna full-time mas-settur privat u jfisser li 8 minn kull 10 impjieg ©did in˙olqu fis-settur privat. F’dan irrigward jidher biç-çar li hemm qasma evidenti bejn iΩ-Ωew© Viçi Kapijiet tal-Partit Nazzjonalista (PN) u fejn qed tirba˙ il-fazzjoni negattiva ta’ Simon Busuttil u Beppe Fenech Adami. Dan hekk kif fi stqarrija li ˙are© Mario de Marco dwar ix-xog˙ol aktar kmieni l-©img˙a l-o˙ra, qal li s-settur privat qed jibqa’ l-mutur tal-impjiegi filwaqt li kkonferma kif naqas l-ammont ta’ ˙addiema mas-settur pubbliku.

Dan imur g˙alkollox kontra listqarrijiet tal-OppoΩizzjoni li jg˙idu li t-titjib fil-qasam talimpjiegi f’dawn is-sentejn kien ©ej mis-settur pubbliku. Ilpersenta©© tal-impjiegi fis-settur pubbliku llum huwa ta’ 26.2% tal-impjiegi kollha full-time , meta fi tmiem l-amministrazzjoni preçedenti kien hemm 26.7%.

Altru milli Ωdiedet id-dipendenza fuq is-settur pubbliku, fil-fatt din naqset f’dawn is-sentejn.

inqas rata ta’ qg˙ad fl-Unjoni Ewropea. Ir-rata ta’ 5.1% hija linqas wa˙da li qatt ©iet osservata mindu l-Eurostat bdiet ti©bor din l-istatistika g˙al pajjiΩna.

Malta b˙alissa g˙andha rata ta’ qg˙ad inqas minn nofs dik osservata filbqija taΩ-Ûona Ewro. Fille©iΩlatura preçedenti r-rata ta’ qg˙ad kienet, b˙ala medja, 6.5%. Fi Frar 2010 pajjiΩna sa wasal biex jil˙aq rata ta’ qg˙ad ta’ 7.3%, b’distakk ta’ 2.7% biss mill-medja taΩ-Ûona Ewro.

Illum, bejn ir-rata tal-qg˙ad f’Malta u l-medja taΩ-Ûona Ewro hemm distakk ta’ 5.8%, jew titjib ta’ aktar mid-doppju.

L-akbar sors ta’ dan it-titjib kien it-tnaqqis qawwi fir-rata ta’ qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙.

Filwaqt li lejlet l-a˙˙ar ba©it tal-Gvern preçedenti din kienet tla˙˙aq l-14%, issa r-rata naqset g˙all-inqas wa˙da fl-istorja ta’ pajjiΩna, 8.7%. Din hija t-tieni linqas rata ta’ qg˙ad fost iΩΩg˙aΩag˙ fl-Unjoni Ewropea, wara dik fil-Ìermanja.

Rekords ©odda fit-tkabbir ekonomiku

L-OppoΩizzjoni tilqa’ l-a˙˙ar statistiçi tan-numru ta’ persuni ja˙dmu. Dawn l-istatistiçi juru li l-impjiegi full-time Ωdiedu b’4.3%, fil-ma©©oranza riΩultat ta’ Ωieda ta’ 5.5% fl-impjiegi full-time fis-settur privat.

Simon Busuttil re©a’ mar Ωmerç “L-inkwiet tieg˙i huwa illi lqg˙ad jista’ jibqa’ jiΩdied, linkwiet tieg˙i huwa – u nittama li ma ji©rix hekk – illi l-qg˙ad imiss it-8,000 ru˙; jekk imiss it8,000 ru˙ allura tkun prova çara tal-inkompetenza ta’ dan ilGvern, tad-dilettaniΩmu ta’ dan il-Gvern, tal-inkapaçità ta’ dan ilGvern illi jag˙ti d-direzzjoni lillpajjiΩ li tassew to˙loq ix-xog˙ol u mhux to˙loq il-qg˙ad.”

Dawn kienu l-previΩjonijiet li kien jag˙mel Simon Busuttil sa ftit tax-xhur ilu, fosthom li lqg˙ad se jla˙˙aq it-8,000.

IΩda, ir-rata rekord tal-inqas numri ta’ persuni ming˙ajr impjieg f’pajjiΩna turi kemm g˙al darb’o˙ra l-previΩjonijiet tal-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil

Mario De Marco re©g˙u marru Ωmerç. Fil-fatt, minflok, il-qg˙ad niΩel g˙al 5,000 iΩda Simon Busuttil qed jibqa’ negattiv. Meta wie˙ed iqabbel it-tali rata jirriΩulta li rrata ta’ qg˙ad fi Ωmien Gvern Nazzjonalista kienet tla˙˙aq mas-6.4%, filwaqt li wara sentejn u nofs biss ir-rata tal-qg˙ad niΩlet g˙al 5.1% u dan kollu frott il-˙idma ta’ Gvern Laburista.

Dan ikompli jikkonferma li kwalunkwe pro©ett li qed jag˙mel Gvern Laburista u lekonomija qed jindikaw li lpro©etti li imbarka fuqhom ilGvern qed jikkontribwixxu g˙all-©id tan-nazzjon filwaqt li Simon Busuttil qed ikompli juΩa t-tattika miskina tal-biΩa’, liema

tattika kienet wasslet g˙all-akbar telfa storika li qatt ©arrab partit f’pajjiΩna; dik ta’ 36,000.

80% tal-impjiegi ©odda malprivat Fl-ewwel sentejn ta’ din lamministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ kwaΩi 12,750 impjieg full-time. Dan ifisser li, f’sentejn, kien hawn Ωieda ta’ 1,500 impjieg aktar minn dik osservata tul il-˙ames snin s˙a˙ talamministrazzjoni preçedenti.

L-impjiegi fis-settur privat Ωdiedu b’400 fil-manifattura u b’600 fil-kostruzzjoni, Ωew© setturi li tul l-amministrazzjoni preçedenti fihom intilfu eluf ta’

postijiet tax-xog˙ol. Kien hemm ukoll tkabbir qawwi fis-settur privat tas-sa˙˙a u tal-edukazzjoni, b’Ωieda ta’ 1000 impjieg full-time f’dawn is-sentejn.

Fl-istess ˙in, il-Gvern ma naqasx milli jΩid ir-riΩorsi f’setturi importanti fis-servizz pubbliku. Fost l-o˙rajn, imqabbel mal-bidu tal-amministrazzjoni, illum hemm 1,200 persuna aktar ta˙dem fis-settur tas-sa˙˙a pubblika u fl-edukazzjoni pubblika biex jag˙tu servizz a˙jar lillfamilji tag˙na.

It-tieni l-inqas rata ta’ qg˙ad fil-UE F’Lulju pajjiΩna kellu t-tieni l-

Apparti minn hekk, skont il-figuri tal-Kontabbiltà Nazzjonali ppubblikati mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, fit-tieni trimestru tal-2015 it-tkabbir ekonomiku ta’ pajjiΩna la˙aq rekords ©odda. L-ekonomija kibret b’5.3% meta mqabbla mas-sena ta’ qabel filwaqt li b’mod nominali espandiet b’7.3%.

Tali rati ta’ tkabbir huma kwaΩi erba’ darbiet aktar minn dawk irre©istrati fiΩ-Ûona Ewro, fejn kien hemm tkabbir ekonomiku medju ta’ 1.2%.

Fuq il-baΩi tal-a˙˙ar figuri provviΩorji tal-Eurostat, Malta mhux biss hija l-aktar ekonomija li qed tikber b’pass mg˙a©©el fl-Unjoni Ewropea, iΩda qed ikollha wkoll l-aktar tkabbir qawwi mill-kriΩi globali ’l hawn.

Xi ˙a©a o˙ra li ©iet irre©istrata g˙all-ewwel darba hija l-fatt li ©ew irre©istrati rati ta’ tkabbir poΩittivi fis-setturi kollha talekonomija, inkluΩ fil-manifattura, li fl-istess perjodu rre©istrat tkabbir nominali poΩittiv ta’ 4.7%. Is-settur talattivitajiet professjonali, xjentifiçi u tekniçi, dak tas-servizzi amministrattivi u ta’ appo©©, kif ukoll dak tal-attivitajiet tal-bini immobbli rre©istraw rati ta’ tkabbir b’Ωew© çifri.

“L-EKONOMIJA MALTIJA QED TIKBER MINGÓAJR SKOSSI” L-ekonomista Karm Farrugia It-tkabbir fl-ekonomija ta’ 5% tul l-ewwel sitt xhur ta’ din issena ©ie grazzi g˙all-˙idma tal-Gvern biex, minflok itellef, jifta˙ it-triq g˙at-tkabbir u linvestiment. Din hija l-opinjoni tal-ekonomista veteran Karm Farrugia meta kien mistoqsi minn ONE News fuq landament ekonomiku li g˙addej minnu b˙alissa lpajjiΩ.

Tkabbir ta’ 5% f’sitt xhur It-tkabbir ekonomiku g˙attieni kwart ta’ din is-sena kien l-ikbar wie˙ed f’dan il-perjodu

fl-a˙˙ar g˙axar snin u, skont l-ekonomista ta’ esperjenza Karm Farrugia, l-andament ekonomiku ta’ pajjizna b˙alissa huwa partikolari ferm “Qatt ma ˙assejt li lekonomija ta’ Malta qed timxi daqshekk ming˙ajr tfixkil, u tikber. Ji©ifieri waqt li qed tikber, qed tikber imma ming˙ajr skossi,” sostna Farrugia.

Farrugia, li ilu ghal dawn la˙˙ar sittin sena josserva lekonomija Maltija, innota li tkabbir ta’ 5% fuq sitt xhur – kif sar fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena – mhuwiex façli, u ji©i minn tmexxija tajba, bi

Gvern li ma jtellifx, anzi jifta˙ it-triq g˙all-investiment privat li minnu ji©i t-tkabbir Tkabbir li qed minnu kul˙add

igawdi

Farrugia rrimarka li, bi tkabbir tant kbir, se jkun qed igawdi kul˙add. “Il-garanzija hija li ˙add mhu se jkun ag˙ar.”

Huwa nnota wkoll il-˙olqien tal-impjiegi u kif dan ukoll qed ikun ta’ kontribut flekonomija. Ûied jg˙id li s-sinjali juru li l-pass ekonomiku poΩittiv mhuwiex xi ˙a©a talmument.

Fost dawn ir-rapport poΩittiv ta’ Fitch, li Farrugia qatt ma stennieh, hekk kif dawn lagenziji ta’ kreditu normalment ikunu iktar komdi jikkritikaw milli jfa˙˙ru. Farrugia nnota bi pjacir li, filwaqt li qed isir tkabbir u Ωieda flimpjiegi, id-defiçit qed jonqos b’pass tajjeb.

Id-defiçit qed jisparixxi “Ji©ifieri wasalna fi stat fejn id-defiçit jisparixxi. Qed jonqos iktar milli tippretendi lUE. Dan hu sinjal li lekonomija qieg˙da miexja

tajba.”

Barra minn hekk, tkabbir ekonomiku jfisser iktar fondi pubbliçi.

“It-tkabbir ekonomiku jfisser iktar fondi g˙all-Gvern, ji©ifieri bla ma jΩid it-taxxa qed ida˙˙al flus iΩjed, fosthom mill-VAT, lincome tax u sorsi o˙ra b˙atturiΩmu,” tenna Farrugia.

Dawn kollha huma flus ikbar li pajjiΩna jista’ jer©a’ jinvesti biex jassigura tkabbir fittul kif ukoll flus li l-Gvern jista’ jonfoq f’g˙add ta’ pro©etti biex tittejjeb dejjem iΩjed il-˙ajja tal-Maltin u lG˙awdxin.

LOKALI KÓ

06|09|2015 03

kullhadd.com

XOGÓLIJIET ESTENSIVI TA’ TINDIF F’ÓAMES WIDIEN Fl-a˙˙ar xhur id-Dipartiment tat-Tindif tal-Widien kien impenjat b’xog˙lijiet ta’ tindif f’diversi widien madwar Malta.

Fost dawn insibu widien firRabat, l-Im©arr, Burmarrad, u ÓaΩ-Ûebbu©. Mistoqsi minn din il-gazzetta x’tip ta’ xog˙ol qed isir f’dawn il-widien, ilMinisteru g˙at-Trasport u lInfrastruttura spjegalna x’sar s’issa u x’mistenni jsir fil©img˙at li ©ejjin.

invaΩivi b˙ar-ri©nu u s-sabbara tal-Amerika u t-tne˙˙ija u t-t˙awwil f’post alternattiv ta’ si©ar tal-palm Ωg˙ir li ©ew im˙awla fil-korsa tal-ilma u li jistg˙u jo˙onqu l-korsa talilma meta dawn jikbru.

Sal-lum tne˙˙a l-materjal akkumulat fil-©ibjuni talkonkrit, tne˙˙ew is-si©ar tarri©nu u s-sabbara ta’ lAmerika. Fil-jiem li ©ejjin se jinqalg˙u u jit˙awlu f’post alternattiv is-si©ar tal-palm u jibda l-bini tal-˙ajt.

Il-Wied tal-Qlieg˙a, ir-Rabat Fir-rigward tal-Wied talQlieg˙a fir-Rabat, ix-xog˙lijiet jinkludu t-tne˙˙ija tal-materjal, tne˙˙ija tas-si©ar tar-ri©nu u lqasba l-kbira, kif ukoll itt˙awwil ta’ si©ar indi©eni. Sallum tne˙˙ew iΩ-Ωrierag˙ tassi©ar tar-ri©nu u beda jinqata’ l-qasab bl-idejn. IΩ-Ωrierag˙ tar-ri©nu nqatg˙u biex meta ssi©ar jinqalg˙u, ji©i evitat li ΩΩerrieg˙a tinfirex iktar filwied.

Wara l-qtug˙ tal-qasab blidejn, il-basal tal-qasab jitne˙˙a bl-in©enji sabiex dan ma jer©ax jikber. Wara ttne˙˙ija tal-pjanti invaΩivi, jibda jit˙ammel parti mill-wied

Wied Qannotta u Wied Baqqieg˙a

Ix-xog˙ol li g˙addej fuq il-bini tal-˙itan tas-sejjie˙ fil-Wied tal-Ìnejna u f’Ottubru se jit˙awlu s-si©ar indi©eni mal-©nub tal-wied.

Il-Wied tal-Ìnejna, l-Im©arr Ix-xog˙lijet f’parti minn Wied il-Ìnejna, l-Im©arr, jinvolvu lbini ta’ ˙ajt tas-sejjie˙ biex tinΩamm il-˙amrija fl-g˙elieqi u biex din ma takkumulax filwied, it-tne˙˙ija tal-qasba lkbira li qed timblokka l-

passa©© tal-ilma, it-tne˙˙ija ta’ parti mill-materjal fil-wied u tt˙awwil tas-simar l-iswed fiΩΩoni disturbati tal-wied.

Sal-lum wasal fil-faΩi konklussiva l-bini tal-˙ajt tassejjie˙ u beda jinqata’ l-qasab bl-idejn. Meta l-˙ajt tas-sejjie˙ jitlesta, jibdew ix-xog˙lijiet relatati mat-tne˙˙ija tal-materjal mill-korsa tal-ilma. Itt˙awwil tas-simar l-iswed

g˙andu jse˙˙ fl-iktar Ωmien opportun g˙at-t˙awwil tieg˙u, ji©ifieri f’Jannar u Frar.

Wied Óarq Pembroke

Óamiem,

Ix-xog˙lijiet f’dan il-wied jinvolvu bini ta’ ˙ajt biex tinΩamm il-˙amrija, tne˙˙ija ta’ materjal minn ©ibjuni Ωg˙ar tal-konkrit, tne˙˙ija ta’ pjanti

F’Wied Qannota f’Burmarrad, se jitkomplew ix-xog˙lijiet li bdew fis-sajf tal-2014. Ixxog˙lijiet jinkludu t-tne˙˙ija tal-qasba l-kbira u s-si©ar tarri©nu. Ix-xog˙lijiet f’dan ilwied huma mistennija li jibdew fil-©img˙at li ©ejjin.

Fir-rigward ta’ Wied Baqqieg˙a f’ÓaΩ-Ûebbu©, ixxog˙lijiet tlestew u kienu jinvolvu t-tne˙˙ija tas-si©ar tarri©nu u l-qasab. Kulma jonqos huwa li f’Ottubru se jit˙awlu si©ar indi©eni mal-©nub talwied biex jie˙du post is-si©ar invaΩivi.

BUSUTTIL JIBDEL IL-KEJL KIF JAQBILLU Minkejja li l-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil kwaΩi kull ©img˙a jsib xi ra©uni biex isejja˙ g˙arriΩenja ta’ xi ministru jew deputat Laburista, issa mhux biss qed jag˙Ωel li ma jie˙u l-ebda passi kontra deputat minn tieg˙u li huwa akkuΩat bi qtil involontarju, iΩda sa˙ansitra qal li se jkun qed jappo©©jah b’mod s˙i˙.

Id-Deputat Nazzjonalista Francis Zammit Dimech qed ji©i akkuΩat bi qtil involontarju flimkien ma’ diversi persuni o˙ra. Dan peress li fiΩ-Ωmien li huwa kien jokkupa l-kariga ta’ Direttur tal-lukanda Seabank, kien sfronda parti mis-saqaf tallukanda bil-konsegwenza li miet ˙addiem ta’ 27 sena.

Fi stqarrija Busuttil qal li, sakemm il-Qorti tag˙ti s-sentenza tag˙ha, il-partit ma

Simon Busuttil qal li se jappo©©ja bis-s˙i˙ lil Francis Zammit Dimech, li huwa akkuΩat bi qtil involontarju

kien se jie˙u l-ebda passi kontrih sa k e m m i l - Q o r t i tag˙ti l-verdett tag˙ha.

Madankollu, Busuttil ma rra©unax bl-istess mod meta fil-passat sejja˙ g˙ar-riΩenja

ta’ Ministri Laburisti. Dan se˙˙, fost o˙rajn, kemm filkonfront tal-Ministru Owen Bonnici u anke fil-konfront tal-eks-Ministru Manuel Mallia. Busuttil kien insista li

dawn jirriΩenjaw b’effett immedjat, anke jekk kienet g˙adha ma ©iet konkluΩa ebda investigazzjoni, u wisq i n q a s k i e n e t in q a t g ˙ e t x i sentenza mill-Qorti.

Dan l-a˙˙ar il-PN sejja˙ ukoll g˙ar-riΩenja talMinistru Konrad Mizzi u sSegretarju Parlamentari Michael Falzon min˙abba dik li, skont hu, kienet interferenza politika.

Fil-fatt, ©imag˙tejn ilu lPrim Ministru Joseph Muscat staqsa lil Busuttil x’kien se jag˙mel issa li deputat minn tieg˙u jinsab akkuΩat b’reat daqstant serju, wara li huwa stess kien talab g˙ar-riΩenja ta’ deputati Laburisti fuq akkuΩi inqas serji.

Busuttil dam ©imag˙tejn biex jiddeçiedi, u finalment iddeçieda li ma jag˙mel xejn. Fi stqarrija ma˙ru©a lbiera˙ b’risposta g˙allistqarrija ta’ Busuttil, il-Partit Laburista qal li l-konkluΩjoni hija sempliçi; çjoè li Busuttil jista’ ji©i deskritt b˙ala ‘parole si, fatti no’.

LOKALI KÓ

06|09|2015 05

kullhadd.com

ÛIEDA REKORD FL-AÇÇESS TAL-MEDIÇINI Meta f’Marzu 2013 ©ie elett ilGvern preΩenti, sab ma’ wiççu Awtorità dwar il-Mediçini li kienet finanzjarjament insostenibbli. Ag˙ar minn hekk, ma kien qed jittie˙ed ebda pass effettiv biex is-sitwazzjoni titran©a. Is-sitwazzjoni kienet tant gravi li bilkemm kien hemm flus biex jit˙allsu s-salarji.

Sa sentejn u nofs ilu din lawtorità kienet meqjusa b˙ala kontrollatur li mo˙˙u biss biex isib l-iΩbalji, aktar milli regolatur ibbaΩat fuq id-djalogu u l-edukazzjoni. Dan kien qed iwassal g˙al nuqqas ta’ komunikazzjoni malimsie˙ba, insostenibbiltà finanzjarja, demotivazzjoni tal˙addiema u fuq kollox nuqqas ta’ aççessibbiltà talmediçini.

Apparti hekk, ir-relazzjonijiet industrijali kienu fqar u kien hemm ukoll nuqqas ta’ investiment serju fil-˙addiem.

Xhieda ta’ dan huwa l-fatt li, sal-bidu tal-2013, il-perçentwal tal-˙addiema li bbenefikaw minn opportunitajiet ta’ studju bi ˙las kien ta’ anqas minn 10%.

g˙aΩla a˙jar meta ji©i biex jixtri l-mediçini. Il-Medicines Intelligence and Access Unit qieg˙ed ukoll jilqa’ lmenti ming˙and pazjenti u professjonisti tas-sa˙˙a rigward nuqqas ta’ aççessibbiltà g˙allmediçini, u permezz ta’ djalogu effettiv ma’ entitajiet governattivi u msie˙ba o˙ra tipprova ssib l-a˙jar g˙aΩla ta’ trattament.

Is-sena l-o˙ra nbdiet ukoll kampanja ta’ g˙arfien dwar mediçini ©eneriçi bl-iskop li lkonsumatur ikun jista’ jifhem iΩjed x’mediçini hawn fuq issuq lokali u x’inhu l-prezz tag˙hom.

L-opportunitajiet ta’ studju jitilg˙u minn 10% g˙al 70%

Id-d˙ul minn attivitajiet regolatorji Ωdied bi 30% Il-Gvern preΩenti evalwa din is-sitwazzjoni u minnufih beda proçess ibbaΩat fuq iddjalogu sabiex ji©i revedut ilmod kif ta˙dem l-Awtorità u sabiex ji©u kkontrollati l-ispejjeΩ.

Importanti wkoll kien lisforz kollettiv biex jin©ibed xog˙ol lejn Malta. Fejn sa ftit snin ilu kienet tidher diffiçli li l-Awtorità tintg˙aΩel sabiex tag˙mel evalwazzjoni xjentifika tal-prodotti g˙all-Ewropa kollha, is-sena l-o˙ra lAwtorità ˙abbtitha sew anke ma’ pajjiΩi kbar u dan wassal g˙al Ωieda fil-mediçini re©istrati u iktar d˙ul g˙all-

Sar investiment sostanzjali fit-ta˙ri© u l-iΩvilupp tal-impjegati, u ©ew introdotti miΩuri favur il-familja, b˙al teleworking u ˙inijiet aktar flessibbli

awtorità.

Ir-riΩultat ta’ dan kollu jidher mill-fatt li meta tqabbel la˙˙ar sentejn u nofs talle©iΩlatura l-o˙ra u l-ewwel sentejn u nofs ta’ din ille©iΩlatura, id-d˙ul talAwtorità Ωdied bi 30% permezz ta’ attivitajiet ©odda.

Ûieda rekord fl-awtorizzazzjoni ta’ mediçini Il-Gvern preΩenti waqqaf ukoll il-Medicines Intelligence and Access Unit sabiex bi spirtu ta’ koperazzjoni itejjeb l-aççessibbiltà tal-mediçini.

Illum, 1392 mill-4824 prodotti

mediçinali rre©istrati f’Malta ©ew awtorizzati fl-a˙˙ar sentejn, li jfisser tnejn minn kull seba’ mediçini. Meta wie˙ed iqis li din l-awtorità ilha mwaqqfa 12-il sena, din hija Ωieda rekord fl-awtorizzazzjoni tal-mediçini.

Issa l-konsumatur g˙andu

Il-bidliet poΩittivi f’din lawtorità ma waqfux biss maloperat, il-mediçini u l-konsumatur, iΩda kienu estiΩi wkoll g˙all-˙addiema, li ming˙ajrhom l-awtorità ma tkunx tista’ tiffunzjona sew.

Ittie˙du azzjonijiet fi sfond ta’ strate©ija ˙olistika sabiex il-folja tinqaleb f’dak li jirrigwarda l-motivazzjoni tal˙addiema. Fosthom sar investiment sostanzjali fit-ta˙ri© u l-iΩvilupp tal-impjegati, u ©ew introdotti miΩuri favur il-familja, b˙al teleworking u ˙inijiet aktar flessibbli. Id-direzzjoni tat-tmexxija nqalbet g˙allvalur li kull impjegat jag˙ti lill-Awtorità u mhux kemm ˙in persuna tkun bilqieg˙da quddiem skrivanija.

EΩempju ta’ riΩultat konkret huwa li filwaqt li l-perçentwal tal-˙addiema li bbenefikaw minn opportunitajiet ta’ studju bi ˙las sal-bidu tal-2013 kienu inqas minn 10%, illum lammont ta’ impjegati li qed ikomplu jistudjaw u bbenefikaw minn opportunitajiet ta’ studju bi ˙las huwa ta’ kwaΩi 70%.

DRITT TA’ RISPOSTA LESTI GÓAT-TIENI ÇANS?

Il-Kurja tag˙mel referenza g˙all-artiklu ppubblikat fil-˙ar©a tat-30 ta’ Awwissu 2015 fil-gazzetta KullÓadd intitolat ‘Il-Kurja ma tikkjarifikax il-messa©©i tal-Arçisqof’.

Il-Kurja tal-Arçisqof tibda biex bl-aktar mod çar tiç˙ad l-allegazzjoni mag˙mula fl-imsemmi artikolu li “l-messa©©i tal-Arçisqof jistg˙u ji©u mifhuma b˙ala inçitazzjoni g˙all-vjolenza” – anzi dak li ntqal espressament minn Monsinjur Arcisqof kien proprju loppost u çjoè li b˙ala Insara “ma n˙obbux il-vjolenza”.

Huwa ta’ dispjaçir li l-gazzetta tag˙Ωel li tipprova to˙loq dibattitu fil-midja dwar dak li jing˙ad fl-omeliji b’interpretazzjonijiet skorretti li ma jag˙mlu xejn g˙ajr i˙awdu l-im˙u˙ tal-poplu bla bΩonn. Huwa d-dover tal-midja li tinforma lill-pubbliku billi tag˙ti l-fatti fedelment u o©©ettivament.

Nota Editorjali: Irid ji©i speçifikat li l-imsemmi artiklu ma kienx qed jag˙mel interpretazzjonijiet, iΩda kien qieg˙ed jistaqsi jekk l-interpretazzjoni li waslu g˙aliha ˙afna nies kinitx korretta, u dan fid-dawl tal-fatt li l-Kurja naqset milli tikkjarifika l-messa©©i tal-Arçisqof meta mitluba biex tag˙mel dan minn din il-gazzetta.

“Are we ready to go for a second chance?” kien il-messa©© dominanti waqt il-ftu˙ ta’ pro©ett edukattiv bl-isem unLock li ra wirja artistika ma˙duma minn 12-il resident mis-sezzjoni maskili tal-Façilità Korrettiva ta’ Kordin b’kollaborazzjoni mal-Università ta’ Malta.

Il-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela qal kif matul din l-a˙˙ar sena lprogrammi edukattivi, kemm dawk formali u informali, offruti lir-residenti ta’ din il-façilità Ωdiedu bi kwaΩi tliet darbiet aktar.

Huwa nnota li l-messa©© tal-parteçipanti qed

idur max-xewqa li jag˙mlu uΩu minn dan iΩΩmien biex jo˙or©u mill-façilità b˙ala persuni lesti biex jing˙ataw it-tieni çans mill-komunità.

G˙aldaqstant, filwaqt li esprima s-sodisfazzjon tieg˙u li aktar minn 200 resident qed jattendu g˙al xi programm ta’ ta˙ri©, appella biex aktar residenti jersqu lejn dawn l-opportunitajiet edukattivi.

Minn nhar it-Tnejn li gej din il-wirja kreattiva se tkun g˙all-wiri fil-Malta School of Art b˙ala parti mill-Valletta International Visual Arts Festival.

06 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ LOKaLi

‘gÓaqaL iD-Dar, ÓaJJa aÓJar’ Waqt attività mtellg˙a ©ewwa Ìnien is-Serenità f’Santa Luçija ©ew ippreΩentati çertifikati lil dawk kollha li attendew g˙allewwel sett ta’ korsijiet bit-tema ‘G˙aqal id-Dar, Óajja A˙jar.’

Jinvestu fil-futur tag˙hom Waqt l-istess attività, il-Ministru g˙all-Familja u Solidarjetà Soçjali Michael Farrugia ˙e©©e© biex aktar nies jersqu ‘l quddiem u jie˙du sehem f’dawn il-korsijiet li jing˙ataw bla ˙las permezz tal-g˙ajnuna mill-kunsilli lokali flimkien mal-g˙alliema tal-Home Economics in Action.

Il-Ministru Farrugia qal li fil˙ajja huwa tajjeb li ma tkun tiddependi fuq ˙add u tkun taf kif g˙andek tamministra dak li g˙andek b’mod g˙aqli.

Irrefera wkoll g˙al diversi benefiççji li huma mmirati sabiex jinçentivaw aktar nies jo˙or©u fid-dinja tax-xog˙ol, fosthom l-inwork benefit. IlMinistru Farrugia tenna li jekk iktar nies jiddeçiedu li jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol, ikunu qeg˙din jinvestu f’pensjoni adegwata g˙all-futur.

Min-na˙a tieg˙u s-Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali Stefan Buontempo qal li

hija ˙rafa li wie˙ed ja˙seb li g˙ax g˙andu mpjieg tajjeb jew m’g˙andux problemi ta’ natura soçjali, m’g˙andux bΩonn dan it-ta˙ri©.

Spjega li çerti ˙iliet baΩiçi, b˙all-komunikazzjoni bejn ilmembri tal-familja qeg˙din jintilfu min˙abba l-mezzi talkomunikazzjoni li g˙andna.

Semma’ kif aktar familji mhux qeg˙din jikkomunikaw biΩΩejjed bejniethom minkejja li kull membru tal-familja jkollu smartphone u jqatta’ ˙afna ˙in fuqu.

Farrugia flimkien ma’ Buontempo fer˙u lil dawk kollha li ˙adu ç-çertifikati, fejn b’kollox kien hemm 54 persuna li temmew il-kors.

Aktar korsijiet dalwaqt Is-sett ta’ korsijiet ta’ ‘G˙aqal id-Dar, Óajja A˙jar’ ser jibdew fl-a˙˙ar ta’ Settembru fil-lokalitajiet tal-Imsida, il-Mellie˙a, Pembroke u Santa Luçija. Waqt dawn il-korsijiet ji©i provdut ukoll servizz ta’ childminding jekk ikun hemm il-bΩonn.

Min jixtieq iktar informazzjoni jista’ jikkuntattja lill-kunsilli lokali u anke jΩur il-Facebook page ta’ ‘G˙aqal id-Dar, Óajja A˙jar’.

iL-VJOLenZa DOmestiKa

PrOgramm miFruX bieX titqaJJem iÛJeD KuXJenZa Mill-Óadd li g˙adda bdiet kampanja li fiha twa˙˙lu posters ma’ diversi bus stops madwar Malta u G˙awdex bilg˙an li jqajmu dejjem iΩjed kuxjenza fuq il-vjolenza domestika; fenomenu li sfortunatament huwa mifrux madwar id-dinja. Malta mhix leççezzjoni.

Dawn il-posters, li Ωgur li ˙afna nies di©à rawhom, se jibqg˙u jidhru sat-13 ta’

Settembru. Din l-inizjattiva mhix l-unika wa˙da li qed tittie˙ed bil-g˙an li tiΩdied ilkuxjenza fuq il-vjolenza domestika.

G˙all-kuntrarju, din hija biss wa˙da minn ˙afna inizjattivi o˙ra li huma intenzjonati li jil˙qu lil kemm jista’ jkun nies; sew lill-vittmi, lill-aggressuri u anki lill-awtoritajiet li jinfurzaw il-li©i.

Fuq l-istess binarju tal-

posters mal-bus stops, millbidu ta’ Lulju twa˙˙lu wkoll posters fil-latrini ta’ postijiet ta’ divertiment frekwentati minn ˙afna nies; b˙al restorants u bars. Ìew ippubblikati karti ta’ informazzjoni millKummissjoni tal-Vjolenza Domestika. Dawn jinkludu lista tal-kuntatti ta’ fejn wie˙ed jista’ jfittex l-g˙ajnuna b’rabta mal-vjolenza domesti-

LaqgÓa maL-ministru abeLa Il-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela din il-©img˙a ta bidu g˙all-konsultazzjoni mal-membri tal-midja dwar il-perçezzjoni pubblika tal-Korp ta’ Pulizija b’laqg˙a ma’ w˙ud mill-©urnalisti tal-Gazzetta KullÓadd.

Fost it-temi li ©ew diskussi kien hemm il-koperazzjoni bejn il-Pulizija u l-Kunsilli Lokali, ilbΩonn ta’ ta˙ri© kontinwu g˙all-membri tal-Forzi tal-Ordni u modi kif l-istruttura tal-Korp tista’ ti©i adattata g˙aΩ-Ωminjiet tal-lum.

ka.

Minbarra promozzjoni fuq issit tal-Kummissjoni u l-pa©na ta’ Facebook, qed issir ukoll kampanja ta’ edukazzjoni fliskejjel, kemm mal-g˙alliema u anki mal-istudenti.

B’kollaborazzjoni malKummissjoni, ©ew im˙arr©a wkoll l-Ispetturi tal-pulizija biex ikunu jafu kif g˙andhom i©ibu ru˙hom mal-vittmi u laggressuri tal-vjolenza

domestika.

Mil-lat legali ©iet ratifikata wkoll il-Konvenzjoni ta’ Istanbul li titratta l-©lieda kontra l-vjolenza domestiku.

JeΩisti proçess kontinwu mill-Kummissjoni biex tin©abar statistika dwar ilvjolenza domestika ming˙and dawk li jipprovdu g˙ajnuna lill-vittmi. L-a˙˙ar li dan leΩerçizzju ©ie mitmum kien fl2013.

LoKALI KÓ

kullhadd.com

ÇENTRU BL-AKTAR APPARAT AVVANZAT

Matul dawn il-jiem qed isir il-proçess finali ta’ migrazzjoni millIsptar Sir Paul Boffa lejn dak li qed ikun mag˙uf b˙ala SAMOC – Sir Anthony Mamo Oncology Centre.

Dan iç-çentru, li jinsab biswit l-Isptar Mater Dei, se ji©bor fih isservizzi kollha tal-onkolo©ija ta˙t saqaf wie˙ed u g˙aldaqstant Ωgur li t-tobba u l-infermiera se ja˙dmu a˙jar kif ukoll il-pazjenti u qrabathom se jkunu qed jinqdew f’post wie˙ed çentralizzat.

Is-SAMOC hu mg˙ammar bl-aktar apparat avvanzat li jeΩisti preΩentement fil-qasam tal-onkolo©ija, filwaqt li l-bini ©did tieg˙u hu mfassal fuq l-istess binarji tal-Isptar Mater Dei biex b’hekk issa hemm çertu siner©ija bejn iΩ-Ωew© binjiet li huma mag˙quda permezz ta’ pont qasir.

F’kumment li ta lil din il-gazzetta s-Segretaju Parlamentari g˙asSa˙˙a Chris Fearne qal li dan iç-çentru se jkun qed jg˙olli ’l fuq il-livell tas-servizz tal-onkolo©ija f’pajjiΩna. “Illum kburin li wasalna fil-faΩi finali tal-migrazzjoni mill-Isptar Boffa lejn SAMOC. Il˙tie©a ta’ çentru ©did minflok l-Isptar Boffa kienet ilha tin˙ass u, g˙alkemm ix-xog˙lijiet kienu nbdew mill-amministrazzjoni preçedenti, ix-xog˙ol kien waqa’ ferm lura, tant li konna f’riskju li nitilfu l-fondi Ewropej li kien hemm allokati g˙al dan il-pro©ett.”

Fearne kompla jispjega li r-riskju li jintilfu l-fondi g˙all-bini ta’ dan iç-çentru ma kinux l-uniku problema li sab ma’ wiççu dan ilGvern. “In-Nazzjonalisti kienu ordnaw apparat g˙al dan iç-çentru li jiswa l-miljuni imma tant damu jkaxkru saqajhom li l-istess apparat kien sar antikwat fil-qasam ta’ tag˙mir modern. B’g˙aqal irnexxielna nibdlu l-ordni tal-apparat li kien hemm biex b’hekk illum g˙andna f’pajjiΩna apparat li hu meqjus fost l-aktar avvanzat fil-qasam tal-onkolo©ija.”

Mistoqsi dwar il-migrazzjoni, Chris Fearne qal li l-migrazzjoni li kien hemm g˙addejja matul din il-©img˙a saret gradwalment u se tkun konkluΩa sal-a˙˙ar ta’ Settembru. “Kuntrarjament g˙al dak li g˙amel il-Partit Nazzjonalista fil-Gvern meta feta˙ l-Isptar Mater Dei, fejn nefqu l-eluf biex jiksbu vanta©© politiku, a˙na ridna li nag˙mlu migrazzjoni ming˙ajr ˙afna daqq ta’ trombi u li tkun wa˙da ming˙ajr stress, speçjalment fuq il-pazjenti. Issa li ninsabu fl-a˙˙ar faΩi se nkunu qed niΩguraw li kollox ikun f’postu u jiffunzjona kif xieraq u mhux nofs kedda.”

Intant, matul din il-©img˙a sar ukoll seminar edukattiv g˙attobba tal-familja sabiex huma wkoll ikunu jafu mill-qrib dan iççentru fejn pazjenti tag˙hom jistg˙u jkunu qed jirçievu xi trattementi jew jie˙du kura.

“IRRIDU NIBÛGÓU GÓAL-LINGWA MALTIJA”

“Irridu nibΩg˙u g˙al-lingwa Maltija, g˙ax din tag˙tina l-identità tag˙na.” Dan kien l-appell tal-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca waqt diskors li g˙amlet f’g˙eluq ta’ serata muΩikoletterarja fil-Palazz ta’ Sant’Anton.

Il-President qalet li huwa me˙tie© li jiΩdied l-g˙arfien dwar irrikkezza tal-lingwa Maltija, li hija parti mill-patrimonju ta’ pajjiΩna, sabiex kull Malti u kull Maltija jkunu jafu minn fejn bdew u min bdiehom, g˙ax huwa b’dan il-mod li nifhmu bis-s˙i˙ l-identità tag˙na.

Hija tenniet li hemm bΩonn li nibΩg˙u g˙al dan il-patrimonju, filwaqt li nΩidu mieg˙u, sabiex inkunu nistg˙u n˙alluh a˙jar milli sibnieh g˙al dawk li ©ejjin warajna.

06|09|2015 07

08 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

“Jekk NIbqGÓu NARAw dIN IL-PRObLeMA bÓALA wAÓdA TA’ PAJJIÛ wIeÓed bIss, MHux se NsIbu sOLuZZJONI” Il-Prim Ministru Joseph Muscat LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Il-kriΩi tal-immigrazzjoni irregolari kienet fuq l-a©enda Ewropea fil-jiem li g˙addew hekk kif l-a˙barijiet re©g˙u kienu ddominati minn xeni ta’ qsim il-qalb ta’ eluf kbar ta’ persuni ddisprati li qeg˙din jippruvaw jid˙lu fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea biex ja˙arbu l-gwerra u jfittxu futur a˙jar.

Dwar din it-tema tkellmu lPrim Ministru ta’ Malta Joseph Muscat u l-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi waqt konferenza stampa kon©unta li saret f’Firenze nhar il-Óamis li g˙adda.

Matulha, Renzi ˙a l-okkaΩjoni biex jirringrazzja lil Malta g˙allkoperazzjoni kontinwa li offriet fl-operazzjonijiet ta’ salvata©© tal-immigranti irregolari. Huwa qal li la hu u lanqas Muscat ma g˙andhom dubji fejn tid˙ol il˙ajja tan-nies hekk kif i˙ossu obbligu morali li dawn ji©u salvati.

“L-Ewropa g˙andha rresponsabbiltà li tag˙ti risposta” Il-kriΩi li qeg˙din naraw b˙alissa, kompla Renzi, mhix emer©enza temporanja, g˙alx mhix xi ˙a©a li tista’ ti©i solvuta fi ftit t’ijiem, imma wa˙da li trid ti©i indirizzata fuq medda ta’ ©img˙at u xhur. G˙aldaqstant, l-Istati Membri tal-Unjoni m’g˙andhomx ifittxu interventi li joffru soluzzjonijiet immedjati, imma ja˙sbu fi pjan ˙olistiku fuq livell Ewropew.

B’referenza g˙ad-diversi sitwazzjonijiet drammatiçi li se˙˙ew madwar l-Ewropa filjiem li g˙addew, Renzi qal li dan mhuwiex tort tal-Ewropa.

Però, huwa qal li l-Ewropa g˙andha r-responsabbiltà li tag˙ti risposta g˙al din il-kriΩi.

G˙aldaqstant, l-Ewropa trid tevalwa sew l-implikazzjonijiet tad-dritt g˙all-aΩil u to˙ro© b’inizjattivi fuq livell Ewropew biex ji©i applikat mekkaniΩmu ta’ akkoljenza u ripatriazzjoni effettiv.

Renzi tenna li Malta u l-Italja

jaqblu li l-Ewropa ma tistax tkun biss dik tar-regoli u ddiskussjonijiet burokratiçi astratti, imma trid turi wiçç uman. “Sfortunatement, din hija xi ˙a©a li mhux dejjem kienet evidenti mid-dikjarazzjonijiet tar-rappreΩentanti ta’ pajjiΩi o˙ra,” sa˙aq Renzi b’referenza evidenti g˙all-Prim Ministru UngeriΩ Viktor Orban, illi din il-©img˙a sostna li limmigrazzjoni irregolari hija problemi ÌermaniΩa u mhux Ewropea.

Il-Prim Ministru Taljan sostna li l-Ewropa trid tiftakar x’inhuma l-prinçipji fundamentali tag˙ha. Dawn, minkejja li mhumiex illi nag˙tu l-aΩil lil kul˙add b’mod indiskriminat, xorta jobbligawna li nippruvaw insalvaw kemm jista’ jkun ˙ajjiet.

Fl-a˙˙ar huwa sa˙aq li permezz, fost l-o˙rajn, tal-appo©© tal-Italja, Malta ng˙atat lopportunità li tospita lKonferenza dwar il-Migrazzjoni fil-11 u t-12 ta’ Novembru li g˙andha l-g˙an li tinstab strate©ija komuni bejn lEwropa u l-Afrika dwar l-immigrazzjoni irregolari.

“Malta qieg˙da tag˙mel la˙jar li tista’” Min-na˙a

tieg˙u,

il-Prim

Ministru Malti Joseph Muscat spjega li, sa ftit tas-snin ilu, ilproblema tal-immigrazzjoni kienet wa˙da ta’ xi gΩejjer Spanjoli. Eventwalment din saret il-problema ta’ Lampedusa, Malta, Sqallija u Calabria, u issa qeg˙din narawha fil-Greçja, l-Ungerija u Franza.

“Dan juri b’mod çar illi, jekk nibqg˙u naraw din il-problema b˙ala wa˙da ta’ pajjiΩ wie˙ed biss, mhux se nsibu soluzzjoni. Kull darba li xi pajjiΩ jipprova jsib soluzzjoni wa˙du, din issolvi l-problema g˙al Ωmien qasir biss.

G˙aldaqstant, Malta temmen li g˙al din il-problema hemm bΩonn ta’ soluzzjoni Ewropea,” sostna l-Prim Ministru ta’ Malta.

Tant hu hekk, sa˙aq Muscat, illi minkejja li pajjiΩna di©à qieg˙ed jiffaçça pressjoni kbira f’termini ta’ riΩorsi, Malta xorta aççettat li tipparteçipa fil-mekkaniΩmu l©did ta’ ridistribuzzjoni li kien propost mill-Kunsill talMinistri Ewropej ftit tal©img˙at ilu.

Muscat esprima wkoll qbil ma’ Renzi dwar il-fatt li l-prijorità g˙andha tkun li ji©u salvati l-˙ajjiet. F’dan ir-rigward, huwa sostna li Malta qieg˙da tag˙mel l-a˙jar li tista’ f’dan

ir-rigward. Fil-fatt, huwa spjega li probabbilment pajjiΩna huwa l-uniku wie˙ed li jiddedika r-riΩorsi militari tieg˙u kollha g˙all-missjonijiet ta’ salvata©© tal-immigrazzjoni; fatt li Malta hija kburija bih.

Il-Prim Ministru Malti sostna wkoll li hemm bΩonn li ting˙ata g˙ajnuna lill-pajjiΩi ta’ ori©ini tal-immigranti li, però, tkun marbuta ma’ garanzija min-na˙a tag˙hom li jikkoperaw mal-Ewropa biex ikun hemm sistema rregolarizzata u trasparenti ta’ immigrazzjoni.

Malta se tkun qieg˙da tfittex li dan il-g˙an jintla˙aq matul il-Konferenza ta’ Novembru li ©ej li mistennija twassal g˙all˙olqien ta’ blueprint f’dan irrigward.

“Po©©ejna lil-Libja fuq la©enda internazzjonali” Muscat sa˙aq ukoll dwar limportanza tal-koperazzjoni bejn Malta u l-Italja fejn tid˙ol is-sitwazzjoni politika fil-Libja.

Dwar dan, il-Prim Ministru ta’ Malta qal li huwa d-dover ta’ Malta u l-Italja li jie˙du ˙sieb li l-problemi ta’ dan il-pajjiΩ ma jisparixxux mill-a©enda internazzjonali.

Fil-fatt, huwa sostna li kien grazzi g˙all-pressjoni tag˙hom li l-komunità internazzjonali

ftakret li f’dan il-pajjiΩ hemm kriΩi li wasslet biex diversi Ωoni spiççaw f’idejn it-terroristi. G˙aldaqstant, hemm bΩonn ta’ soluzzjoni fejn ikun hemm forma ta’ gvern ta’ unità nazzjonali. Jekk dan ma jse˙˙x, sostna Muscat, il-Libja mhix se tkun sie˙ba kredibbli fil-kwistjoni tal-immigrazzjoni irregolari.

Meta kien mistoqsi minn membru tal-midja g˙alfejn lEwropa damet daqshekk biex issir konxja dwar l-ur©enza ta’ din il-kriΩi, Renzi sostna li filverità sa April li g˙adda kienet di©à bdiet tin˙ass bidla fil-mentalità waqt il-laqg˙at Ewropej.

Minkejja dan, sa Ìunju, huwa u Muscat sabu ru˙hom f’laqg˙a tal-kapijiet tal-Istati Ewropej fejn ˙afna pajjiΩi ma ˙assewx li l-kriΩi tal-immigrazzjoni kienet problema Ewropea, imma wa˙da ta’ çertu stati tal-Mediterran biss.

Madankollu, kif urew il-fatti riçenti, iΩ-Ωmien ta ra©un lil Malta u l-Italja.

Dwar dan, anke l-Prim Ministru ta’ Malta sostna li ra kambjament poΩittiv fl-attitudni dwar l-immigrazzjoni irregolari, speçjalment minna˙a tal-Kummissjoni Ewropea. Muscat esprima lqbil tieg˙u ma’ Renzi li dawn il-problemi mhux se ji©u solvuti fi Ωmien qasir, imma rriΩultati se jidhru fuq medda ta’ snin.

Minkejja din il-bidla fl-attitudni, però, Renzi sa˙aq li di©à kellna wisq mexxejja li kkommovew ru˙hom. “Dan mhux iΩ-Ωmien tal-kommozzjoni, imma tal-azzjoni,” sostna l-Prim Ministru Taljan.

G˙aldaqstant, huwa sa˙aq li wasal iΩ-Ωmien li jkun hemm strate©ija çara min-na˙a talEwropa.

Fl-a˙˙ar intervent tieg˙u, ilPrim Ministru Malti sa˙aq li Malta u l-Italja ilhom jinsistu dwar l-ur©enza ta’ din ilkwistjoni u se jkomplu jag˙mlu dan mal-mexxejja lo˙ra Ewropej matul ix-xhur li ©ejjin. Dan se jsir bit-tama li jbiddlu l-fehma tal-ftit mexxejja li g˙ad g˙andhom opinjoni opposta.

“IL-MIGRAZZJONI HIJA PRIJORITÀ GÓAL MALTA” Il-Ministru Leo Brincat Il-˙sieb tal-Prim Ministru Malti ng˙ata le˙en ukoll waqt il-laqg˙a informali talGymnich fil-Lussemburgu, fejn il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat sostna li l-migrazzjoni hija prijorità g˙al Malta, filwaqt li kienu diskussi wkoll su©©etti o˙rajn fosthom il-proçess lejn il-paçi fil-Lvant Nofsani, irrelazzjonijiet mal-pajjiΩi talLvant tal-Ewropa u kif ukoll mar-Russja.

Matul din il-laqg˙a lMinistru Brincat, li kien qed jissostitwixxi lill-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin George Vella, tkellem dwar il-migrazzjoni irregolari u lfatt li s-sitwazzjoni fil-

Mediterran baqg˙et wa˙da inkwetanti minkejja l-isforzi biex ikunu evitati aktar imwiet u tra©edji umani fuq ilba˙ar.

Il-Ministru Brincat Ωied jg˙id li din is-sitwazzjoni kontinwa mhijiex aççettabbli u hemm bΩonn li titwaqqaf minnufih aktar u aktar hekk kif din il-problema issa qed tinfirex ma’ pajjiΩi o˙rajn Ewropej fosthom dawk Balkani fil-Lvant tal-Ewropa.

G˙alhekk, hemm bΩonn li lUE ΩΩid l-impenji tag˙ha u tindirizza Ω-Ωoni tal-konflitt b’mod speçjali fis-Sirja u flAfrika kif ukoll tisfratta lpjani tal-kuntrabandisti talumani.

Huwa rrefera wkoll g˙as-

summit tal-UE u l-Afrika li se jsir f’Malta bejn il-11 u t-12 ta’ Novembru li ©ej u li se jkun qed jiffoka biex ji©u indirizzati l-isfidi tal-migrazzjoni.

Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima tkellem ukoll dwar ir-relazzjonijiet malpajjiΩi tal-Lvant tal-Ewropa fejn irrefera g˙as-sitwazzjoni fl-Ukrajna u esprima x-xewqa ta’ Malta li d-Deep and Comprehensive Free Trade Agreement g˙andu jibda ji©i applikat minn Jannar li ©ej.

Fl-a˙˙ar nett, il-Ministru Brincat appella wkoll lill-partijiet kollha involuti f’dan ilkonflitt biex jimxu mat-termini maqbula fil-Minsk Agreements minnufih.

LOKALI KÓ

06|09|2015 09

kullhadd.com

X’OpInjOnI GÓAndhOm dwAR dIn IL-KRIÛI? Il-Ìermanja

Franza

L-Ungerija

Il-Kançillier tal-Ìermanja Angela Merkel sa˙qet li biex din ilkriΩi tissolva jrid isir sforz fuq livell Ewropew u sostniet li, jekk l-Unjoni Ewropea tfalli fuq il-kwistjoni tal-immigrazzjoni irreg o l a r i , d i n mhix se tkun l-Ewropa li bosta t t a m a w l i j kollhom.

G ˙ a l d a q s t a nt, hija ssu©©eriet li ji©i introdott mekkaniΩmu li jobbliga lill-Istati Membri kollha joffru rriΩorsi tag˙hom biex din il-kriΩi ti©i indirzzata.

Il-Ìermanja qieg˙da tkun id-destinazzjoni finali ta’ eluf kbar ta’ immigranti irregolari li qeg˙din jid˙lu fl-Ewropa. Madankollu, il-Ìermanja g˙aΩlet li ΩΩomm il-fruntieri miftu˙in biex tilqa’ l-influss ta’ immigranti li qeg˙din jid˙lu mill-pajjiΩi ©irien tag˙ha. Minkejja dan, Merkel sostniet li l-Ìermanja tifla˙ g˙all-kriΩi attwali.

B˙all-Ìermanja, Franza qieg˙da titlob g˙allimplimentazzjoni ta’ mekkaniΩmu obbligatorju g˙ad-distribuzzjoni talapplikanti g˙all-aΩil.

Madankollu, il-President FrançiΩ Francois Hollande s’issa qag˙ad attent li jevita l-kelma ‘kwota’ min˙abba loppoΩizzjoni li kien hemm fix-xhur li g˙addew g˙al sistema ta’ din ix-xorta, speçjalment min-na˙a tal-pajjiΩi tal-Lvant tal-Ewropa.

Hollande sostna li dak li qieg˙ed ji©ri llum huwa riΩultat tal-fatt li hemm numru ta’ pajjiΩi li mhumiex qed iwettqu l-obbligi morali tag˙hom. G˙aldaqstant, Franza esprimiet ix-xewqa li l-Unjoni Ewropea ta©ixxi b’mod deçiΩ li jikkonforma mal-valuri fundamentali tag˙ha. Huwa sa˙aq ukoll li l-proposti kon©unti ta’ Franza u l-Ìermanja se jitressqu quddiem il-Kunsill tal-Ministri tal-Intern tal-Unjoni Ewropea li se ssir fl-14 ta’ Settembru.

Il-Prim Ministru UngeriΩ Viktor Orban kien wie˙ed mill-aktar mexxejja kritiçi fil-konfront tal-Unjoni Ewropea matul din ilkriΩi. F’konferenza tala˙barijiet li pparteçipa fiha din il-©img˙a, huwa sostna li din ilproblema hija wa˙da ÌermaniΩa u mhux Ewropea, g˙ax ˙afna mill-immigranti qeg˙din jid˙lu fl-Ewropa biex ifittxu l-aΩil f’dan il-pajjiΩ.

Barra minn hekk, huwa kkundanna lill-Ìermanja g˙ax tat l-impressjoni li l-Ewropa qieg˙da f’poΩizzjoni li tilqa’ dan l-influss kbir ta’ immigranti. Dan g˙ax, dikjarazzjonijiet b˙al dawn qeg˙din ikomplu j˙ajru lill-immigranti jag˙mlu dan il-vja©© u jΩidu l-piΩijiet fuq il-pajjiΩi ta’ tranΩizzjoni. Orban sostna wkoll li l-influss qawwi ta’ immigranti Musulmani qeg˙din jheddu l-valuri Kristjani tal-Ewropa.

Il-Greçja

Ir-Renju Unit

Spanja

Fl-a˙˙ar jiem, b˙ala medja, da˙lu madwar 5,000 immigrant irregolari kuljum fil-Greçja, illi bosta minnhom niΩlu fuq il-gΩejjer ta’ Lesbos, Samos u Chios.

L-ewwel Viçi President tal-Kummissjoni Ewropea, Frans Timmermans, u lKummissarju Ewropew g˙all-Migrazzjoni, Dimitris Avramopoulos, iltaqg˙u ma’ diversi uffiçjali tal-Gvern Grieg biex joffru l-appo©© tal-Unjoni Ewropea matul din il-kriΩi.

Il-Ministru g˙all-Ekonomija tal-Greçja Nikos Christodoulakis esprima d-dispjaçir tieg˙u g˙addewmien fir-reazzjoni tal-Unjoni Ewropea g˙al din il-kriΩi. Madankollu, huwa kkonferma li l-Greçja se tirrispetta l-obbligi umanitarji tag˙ha. Però, pajjiΩu talab g˙al madwar €730 miljun f’fondi ming˙and lUnjoni Ewropea, li €400 miljun minnhom iridu ji©u mill-fond g˙all-aΩil u t-€330 miljun l-o˙ra mill-fond kontra l-faqar.

Sa riçentement ir-Renju Unit irreΩista t-talbiet biex jaççetta numru akbar ta’ refu©jati g˙ax il-Gvern kien tal-fehma li qieg˙ed jag˙mel biΩΩejjed f’dan ir-rigward.

Din il-poΩizzjoni wasslet g˙al pressjoni pubblika kbira li saret min-na˙a tal-pubbliku Brittaniku hekk kif in©abru madwar 350,000 firma biex ilpajjiΩ jaççetta aktar refu©jati. Barra minn hekk, ilÌermanja u l-Awstrija avΩaw lir-Renju Unit illi jekk irid isib koperazzjoni ming˙andhom finnegozjati tieg˙u g˙ar-riforma tat-trattati Ewropej, illi se jkunu s-su©©ett ta’ referendum fl-2017, huwa jrid jag˙mel il-parti tieg˙u fejn tid˙ol ilkwistjoni tal-immigrazzjoni irregolari.

B’riΩultat ta’ din il-pressjoni, il-Prim Ministru David Cameron taffa xi ftit il-poΩizzjoni tieg˙u u sostna li pajjiΩu se jaççetta eluf ta’ refu©jati o˙ra.

Il-Gvern Spanjol immexxi mill-Prim Ministru Mariano Rajoy sostna li pajjiΩu huwa lest li jag˙ti sehmu biex din il-kriΩi tkun solvuta.

Madankollu, huwa qal li pajjiΩu ma jistax jaççetta aktar immigranti milli kien maqbul fil-laqg˙a ta’ Lulju, fejn ©ie deçiΩ li Spanja tospita 2,749 applikant g˙all-aΩil.

Sabiex din il-kriΩi tkun ikkontrollata, Rajoy huwa tal-fehma li l-Italja u l-Greçja jridu jibnu çentri ta’ akkoljenza attrezzati bir-riΩorsi adegwati.

Barra minn hekk, huwa jemmen li jrid ikun hemm politika g˙all-aΩil Ewropea li tista’ ti©i infurzata u li tevita li jin˙olqu problemi tal-istess tip matul is-snin li ©ejjin.

It-Turkija

L-Awstrija

Is-Serbja

Il-President tat-Turkija Tayyip Erdogan talab lill-pajjiΩi tal-Punent biex ikunu aktar sensittivi dwar il-kwistjoni tal-immigrazzjoni irregolari. B’mod partikolari, huwa esprima nnuqqas ta’ qbil tieg˙u rigward il-mod li bih il-pajjiΩi Ewropej qeg˙din jipproçessaw it-talbiet g˙all-aΩil.

Huwa stmat li millbidu tal-gwerra çivili fis-Sirja fl-2011, it-Turkija rçeviet madwar Ωew© miljun immigrant illi qeg˙din ja˙arbu minn dan il-konflitt. Barra minn hekk, g˙addifferenza ta’ bosta pajjiΩi o˙ra, it-Turkija sabet ru˙ha involuta b’mod dirett f’din ilgwerra.

Skont il-Gvern Tork, dan l-influss wassal g˙al spiΩa ta’ madwar €6 biljun, li madwar €350 biljun biss minnhom ©ew koperti permezz ta’ g˙ajnuna finanzjarja barranija.

L-Awstrija sostniet li se tirrispetta t-trattati dwar iç-çirkulazzjoni libera talpersuni minn pajjiΩ Ewropew g˙al ie˙or.

Madankollu, wara s-sejba makabra ta’ 71 immigrant mejjet f’van qrib il-fruntiera tag˙ha mal-Ungerija, l-Awstrija bdiet timplimenta diversi miΩuri biex tidentifika b’mod aktar effettiv l-immigranti irregolari u t-traffikanti tannies. Dawn il-miΩuri kienu maqbula mal-Ìermanja, l-Ungerija u sSlovakkja.

Kmieni din il-©img˙a, l-Awstrija sostniet illi l-applikanti g˙all-aΩil kellhom jimxu skont il-proçeduri Ewropej li jimponu r-re©istrazzjoni fl-ewwel stat membru tal-Unjoni qabel ma jkunu jistg˙u jaqsmu lfruntiera. Madankollu, il-problemi kbar li esperjenzat l-Ungerija biex tla˙˙aq mal-influss tal-immigranti wasslet lill-Awstrija biex tibdel il-poΩizzjoni tag˙ha u tilqa’ persuni mhux re©istrati.

Minkejja li s-Serbja normalment isservi ta’ pajjiΩ ta’ tranΩitu g˙all-immigranti mil-Lvant Nofsani, hija sabet ru˙ha ta˙t pressjoni mhux mistennija meta l-Ungerija ddeçidiet li tag˙laq il-frutiera mag˙ha g˙alkollox biex ji©i kkontrollat l-influss ta’ persuni minn din iddirezzjoni. Dan sar permezz tal-bini ta’ çint ta’ madwar 3.5 metri, flimkien mal-introduzzjoni ta’ diversi li©ijiet li g˙addew mill-Parlament nhar il-Ìimg˙a li g˙adda.

L-Ungerija setg˙et tag˙mel dan hekk kif is-Serbja g˙adha ma tag˙milx parti mill-Unjoni Ewropea u g˙alhekk l-Istati Membri m’g˙andhom l-ebda obbligu li jaççettaw iç-çirkulazzjoni libera ta’ persuni mit-territorju Serb.

Sadanittant, is-Serbja, b˙ala kandidat g˙as-s˙ubija mal-Unjoni, talbet l-appo©© finanzjarju tal-UE biex tkun f’poΩizzjoni a˙jar biex tikkontrolla l-influss talimmigranti.

10 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ RUBRIkA

GVERN LABURISTA…GVERN LI JAÓDEM 13. F’G˙awdex, fl-ewwel sentejn ta’ Gvern Laburista, il-postijiet tax-xog˙ol ©odda li n˙olqu jammontaw g˙al sitt darbiet aktar minn kemm in˙olqu impjiegi matul l-a˙˙ar ˙ames snin ta’ Gvern tal-PN. 14. Ìew impjegati 138 infermier u qabla ©odda fil-qasam tassa˙˙a.

15. B˙alissa hemm 200,000 persuna li g˙andhom tallinja card, 12,000 juΩawha regolarment filwaqt li huma 1% biss li g˙andhom problema dwar din il-kard.

16. L-a©enzija ta’ kreditu Fitch Ratings tat credit rating A lil Malta u fir-rapport tag˙ha qalet li Malta qed tnaqqas id-defiçit u li lekonomija tag˙ha se tkompli tikber.

Emanuel Cuschieri

17. Il-bini tal-Università Amerikana se jkun qed jiggarantixxi Ωieda ta’ parke©©i fin-na˙a t’isfel ta’ Malta.

18. It-turbini li ja˙dmu bil-gass u li se jintuΩaw fil-power station ©dida tal-gass f’Dellimara se jintbag˙tu lejn Malta f’Novembru li ©ej.

1. Se jing˙ataw laptops ©odda g˙all-g˙alliema fl-iskejjel talGvern. G˙all-ewwel darba l-LSAs u l-kindergaten assistants ukoll se jkunu qed jing˙ataw laptop.

2. Matul it-tieni kwart ta’ din is-sena n-numru ta’ Maltin li siefru g˙al btala barra minn pajjiΩna Ωdied bi 15%, filwaqt li l-Maltin nefqu kwaΩi €90 miljun fil-btajjel tag˙hom fix-xhur bejn April u Ìunju ta’ din is-sena; Ωieda ta’ 16.8% fuq sena ilu.

3. F’Wied il-G˙ajn se jsir Park Naturali Nazzjonali u pixxina ©dida tal-waterpolo.

4. Waqt il-faΩi tal-kostruzzjoni tal-Univesità Amerikana fin-na˙a t’isfel ta’ Malta, il-pajjiΩ se jara d˙ul ta’ €155 miljun fl-ispiΩa kapitali, ˙olqien ta’ 200 impjieg ©did, u ripple effect mill-ispiΩa kapitali fuq il-binja tal-ekonomija.

5. Meta l-Università Amerikana fin-na˙a t’isfel ta’ Malta tibda topera se jin˙olqu 400 impjieg ©did u fuq kollox se t˙alli impatt ekonomiku li jikkorrispondi g˙al d˙ul ta’ €70 miljun fis-sena flekonomija tal-pajjiΩ.

6. Fl-a˙˙ar sentejn, Gvern Laburista attira lejn pajjiΩna aktar minn €475 miljun f’investimenti barranin fl-oqsma tas-sa˙˙a u ledukazzjoni.

19. Il-ba©it g˙as-sena d-die˙la se jkun qed jinvolvi miΩuri li permezz tag˙hom Gvern Laburista se jkun qed jitfa’ l-attenzjoni kbira tieg˙u fuq il-pensjonanti u l-familji li g˙andhom d˙ul baxx.

20. Bejn Marzu 2014 u Marzu 2015 ©iet re©istrata Ωieda ta’ kwaΩi 7,000 fl-impjiegi full-time.

21. Matul ix-xhur li ©ejjin aktar cruise liners se jkunu qed iΩuru G˙awdex.

22. St˙arri© tal-gazzetta Illum wera li 53.6% qalu li Gvern Laburista sejjer tajjeb ˙afna.

23. Ix-xog˙ol fi Pjazza Kastilja kwaΩi tlesta.

24. Il-©img˙a ta’ Santa Marija g˙an-negozji G˙awdxin ˙alliet madwar €2.4 miljun.

7. Fl-ewwel sentejn ta’ Gvern Laburista n˙olqu 13,000 impjieg ©did, li jissarrfu fost o˙rajn fi 17-il full-time job kuljum.

8. Statistika ma˙ru©a mill-Eurostat turi li f’Lulju li g˙adda Malta kellha t-tieni l-inqas rata ta’ qg˙ad fl-Unjoni Ewropea kollha.

Qabilna kien hemm il-Ìermanja biss.

9.Fl-ewwel seba’ xhur ta’ din is-sena n-numru ta’ turisti li ©ew Maltra Ωdied b’5.2%, filwaqt li d-d˙ul mit-turiΩmu Ωdied b’6.7%.

10. Fit-trasport pubbliku t˙abbru rotot ©odda u ©ew imtejba rotot eΩistenti.

11. Flus li nsterqu mill-PN fil-Gvern fuq ˙las tal-VAT fuq irre©istrazzjoni tal-karozzi u li t˙allsu minn persuni li xtraw karozza bejn l-1 ta’ Mejju u l-31 ta’ Diçembru 2004 se jing˙ataw lura dawn il-flus sal-a˙˙ar ta’ dan ix-xahar. Is-sena d-die˙la u fl-erba’ snin ta’ wara se jing˙ataw lura l-flus dawk li xtraw karozza fl2005, fl-2006, fl-2007 u fl-2008.

12. Fix-xhur li ©ejjin se jit˙abbru aktar investimenti ©odda barranin f’pajjiΩna.

oPINjoNI KÓ

06|09|2015 11

kullhadd.com

KLASSI GÓALINA: MIT-TV GÓAL FUQ IL-PALK Il-kast kollu tas-serje komika popolari Klassi G˙alina , flimkien mal-produtturi ta’ G˙ax Hekk: Ir-rally tas-satira , qed ja˙d mu flimkien sabiex tittella’ serata satirika memorabbli. Bis-suççess tag˙hom fuq it-televiΩjoni lokali, l-atturi qed ilestu serje ta’ sketches komiçi li Ωgur se jinΩlu tajjeb ma’ dawk preΩenti fis-sala taçÇentru Nazzjonali Laburista l-Óamrun. Fi ftit kliem, sag˙tejn ta’ da˙k garantit!

B˙alma jistg˙u jixhdu r-riklami li qed jidhru fuq it-televiΩjoni, l-edizzjoni ta’ Klassi G˙alina waqt dan ix- show

tas-satira se tkun ibbaΩata fuq kampa n j a e l e t t o r a l i .

Jidher li wie˙ed mill-kandidati se jkun Gino l-Kink, iΩda dan ser ikun qed itellaq wa˙du? Ser ikollu xi kandidat ta’ stoffa kontrih? Liema partit ser jaççettah fuq il-lista tieg˙u?

Apparti l-istorja elettorali, wie˙ed ikun jista’ jgawdi diversi sketches l i f i h o m jo˙ro© il-karattru ta’ kull attur mill-klassi. Karattri li huma lkoll u n i ç i f i l - m o d tag˙hom, u li g˙amlu din isserje kom i k a t e l e v i Ω i v a popolari fostna l-Maltin.

Is-serati ta’ din l-edizzjoni

huma mqassmin fuq sebat ijiem. Jibdew mit-18 sal-20 ta’ Settembru fit-8pm, fl-20 ta’ Settembru fit-3pm, u bejn il-25 u s-27 ta’ Settembru fit8pm, b’etajiet ta’ 16+. G˙allprezz ta’ €12 biss tista’ tqatta’ serata tad-da˙k f’ show imtellg˙a minn kast ta’ atturi popolari. Se jkun hemm ukoll l-opportunità li tiltaqa’ mal-atturi hekk kif jispiçça x-show!

Biljetti jistg˙u jinxtraw miçÇentru Nazzjonali Laburista l-Óamrun, ONE Complex ilMarsa jew inkella bl-internet m i s s i t www.ticketline.com.mt

BIL-PhD WARA!

Patri Mario Attard

Il-PhD! Il-Profs. Insomma! Illum ˙afna qeg˙din jiksbuha l-lawrja tad-dottorat. Donnhom anke ddottorati ˙er©in b˙all-pastizzi mill-universitajiet! Tg˙id anke lkennies se jispiçça bid-dottorat jumejn o˙ra? Ta˙lifx! Imma mhux dan il-punt tal-lum.

Darba Ωag˙Ωug˙ g˙allimni din il-biçça g˙erf il-˙ajja. Qalli: “Patri!

Bil-PhD wara!”

Personalment qatt ma kont smajtha din il-fraΩi. G˙alhekk, kurjuΩ g˙ax in˙obb nitg˙allem, imma mhux biex inkun naf x’g˙amel dak jew x’g˙amlet dik, staqsejtu: “Tista’ jekk jog˙©bok tfissirhieli naqra?”

“Infissirhielek Patri!” we©ibni.

“Il-PhD tan-nisa qieg˙da filqrid. Filwaqt li tal-ir©iel qieg˙da fit-tgergir,” irrispondieni.

Minn mo˙˙i bdew g˙addejjin ruxxmata ˙sibijiet. Veru. In-nisa jeqirdu. Imma mhux kollha!

Veru. L-ir©iel jeqirdu. Imma mhux kollha lanqas! B˙alma veru wkoll li xi nisa jgergru. U xi r©iel jeqirdu. Mela ˙allata ballata l-istorja. Imbag˙ad, dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ simpatiku, qalli xi ˙a©a o˙ra li ssuktat titfag˙ni aktar fid-dinja tal-˙sieb. “Biex ma tisma’ xejn tista’ toqg˙od

eremit!” Veru wkoll!

Imma mo˙˙i ssokta jtektek.

Bil-PhD wara…! Imbag˙ad mo˙˙i kklikkja! U kollox beda jidher çar kristall fuq il-kompjuter ta’ mo˙˙i! Eh! Mela din tal-‘PhD wara!’ tfisser li fil-˙ajja kul˙add g˙andu xi diffett. Min i˙obb iparla, u ag˙tih iparla u jparla. Imbag˙ad min i˙obb jidher, arah g˙addej jippoppa, basta jidher u jarawh! Imbag˙ad min jibla’ u jiekol kulma jsib quddiem g˙ajnejh, ara tafdalu xi naqra ˙elu jew xi biçça torta g˙ax lanqas it-turtiera ma ssib!

Insomma, l-PhDijiet jikbru fissu©©etti, g˙ax il-bniedem dak li hu: dg˙ajjef, jiΩbalja!

Imma issa f’idejna x-xog˙ol jekk a˙niex se nag˙mlu kapital minn Ωball ta’ persuna, inkella se ng˙inu lil dak li jkun jirba˙ l-iΩball li g˙andu ˙a jimxi ’l quddiem. Nammetti. Çertu Ωbalji koroh aktar minn o˙rajn.

Tant li hemm marbuta mag˙hom il-piena tal-li©i. Óu, ng˙idu a˙na, is-serq. Imma ara ta˙seb li g˙ax Ωbalji o˙ra m’hemmx marbuta mag˙hom piena legali huma anqas filgravità! Int ˙u, ng˙idu a˙na, iddifett tal-botti. Kollox sew!

Safejn naf jien m’hemm l-ebda li©i li tirregola l-botti jew l-ilsien ˙aΩin. Imma ˙ej, l-istra©i li jag˙mel ilsien ˙aΩin jaf ikun bilwisq ˙afna ag˙ar milli wie˙ed jag˙mel serqa. Il-˙sara li jaf jag˙mel ilsien mhux ikkontrollat hija inkalkulabbli. Mela attenti ˙bieb! Mhux li hemm filpenali tal-li©i li hu biss att kriminali!

Il-bniedem b˙al munita li g˙andha Ωew©t uçu˙. Hemm na˙a mhux daqshekk sabi˙a, iΩda g˙andu wkoll na˙a o˙ra li hija sabi˙a: li tie˙u gost t˙ares lejha. Óa nsemmu l-Papa Fran©isku. Ara kemm hu Papa li jaf i˙obb u jinΩel g˙al-livell ta’ dak li jkun. Kemm nisimg˙u kummenti sbie˙ fuqu. U g˙aliex in˙obbuh daqshekk?

G˙ax nisimg˙u biss it-tajjeb tieg˙u! Mela anke int u jien, irridu nit˙addtu fuq xulxin qisna qeg˙din nit˙addtu fuq ilPapa. Irridu naqbdu strate©ija ©dida tal-kliem! Irridu nibdew nitg˙allmu nsemmu t-tajjeb li g˙andha l-persuna l-o˙ra u mhux ne˙lu biss mad-dg˙ufijiet tag˙ha.

Illum ilkoll in˙ossu çertu dwejjaq fis-soçjetà tag˙na. Issa veru

m’g˙andniex g˙alfejn inkunu imdejqin. G˙ax, ˙dejn popli o˙ra, hawn Malta qeg˙din fittajjar. Imma huwa a˙na li ©ibnieha din id-dieqa fostna.

Bil-mod diΩastruΩ li bih nit˙addtu fuq xulxin. Kemm se ndum inpin©ih ikrah. U ikrah.

U ikrah. Fl-a˙˙ar dawk li jisimg˙uni, jarawni, jaqrawni, jibdew jemmnu l-velenu li ng˙id, nikteb u nxandar kontrik. U x’ji©ri? Ji©ri li int tispiçça b’lista ta’ laqmijiet. U g˙aliex dan? G˙ax jien fettilli, forsi lg˙ax m’g˙andix demm mieg˙ek, in˙ammi©lek ismek u l-fama tieg˙ek!

Le ˙bieb! Ejjew naqbdu triq o˙ra. Naqbdu t-triq li nsemmu t-tajjeb ta’ xulxin. Infa˙˙ru ddoni ta’ xulxin. Niktbu fuq ilkwalitajiet li Alla tana f’xulxin.

Inxandru x’kapaçi nag˙mlu meta n˙allu l-Ispirtu s-Santu juΩana g˙all-©id tal-o˙rajn.

Iva! Bil-PhD wara! Imma lPhD fit-tjubija. Fil-˙niena. Filma˙fra. Fis-sabar. Fil-g˙erf. Filg˙aqal. Fit-tama. Fis-sliem. Fitt˙e©©i©. Fir-radd ta’ ˙ajr lillMulej. Fir-rispett. Fid-djalogu!

Hallelujah!

Bil-PhD wara!

12 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ OPINJONI

FERRAGOSTO Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Fl-eqqel tas-sajf u l-Gvern Laburista g˙addej gas down. Le, mhux g˙al ©ol-˙ajt, imma bixxog˙ol g˙al aktar ˙olqien ta’ ©id f’pajjiΩna. Dan hu gvern li ja˙dem bla ser˙an u m’g˙andux vaganzi.

L-OppoΩizzjoni donnha t˙obb tgawdi lFerragosto u titkaΩa g˙ax ilGvern i˙abbar pro©etti u inizjattivi u jqanqal diskussjoni f’Awwissu. G˙ax b˙al dak li qallu Awwissu mhux xahar b˙all-o˙rajn u mhux xorta rridu nqumu u mmorru g˙ax-xog˙ol.

G˙al dan il-Gvern ©img˙a xog˙ol ta’ 7 ijiem, 24 sieg˙a kuljum, mhux biΩΩejjed.

Pro©etti u weg˙di mwettqa F’nofs dan ix-xahar lOppoΩizzjoni ˙adet doçça kies˙a bl-emendi li ©ew im˙abbra fil-pro©ett talAmerican University of Malta.

Investiment bi spiΩa kapitali ta’ €104 miljun, bl-inqas impatt ambjentali u mifrux fuq Ωew© siti fin-Nofsinhar ta’ Malta ji©ifieri f’Wied il-G˙ajn u f’Bormla, investiment li se j˙alli effett multiplu ta’ bejn €48 miljun g˙al €85 miljun fis-sena.

Impatt staordinarju fuq lekonomija Maltija fejn se jsarraf f’1% tal-Prodott Domestiku Gross ta’ Malta. Dan hu bla dubju l-akbar investiment edukattiv f’pajjiΩna, l-akbar investiment fil-Kottonera, investiment li se jkompli jag˙ti spinta fenomenali lit-turiΩmu ta’ kwalità f’pajjiΩna. In-nies ta’ Wied ilG˙ajn u ta’ Bormla se jing˙ataw rigal kbir li tant jixirqilhom, wara snin ta’ telqa u pro©etti ta’ tni©©is li saru fil-lokalitajiet tanNofsinhar ta’ Malta.

Ir-riga dritta li j˙obb ikejjel biha l-Kap tal-OppoΩizzjoni twassal biss sal-ponta ta’ mnie˙ru. Fi Ωmienhom kien jg˙idilna li bilfors ikun hawn ilpilloli out of stock g˙ax anke tal-grocer ikollu l-bottijiet talpiΩelli out of stock. X’paragun baΩwi dak eh! Imbag˙ad, meta spiçça fl-OppoΩizzjoni, ipprova jitfa’ din il-pjaga li ˙olqu huma f’˙o©or il-Gvern Laburista u beda jmaqdar u jikkritika bil-pilloli out of stock . Issa donnu tilfu lsienu g˙ax sal-©img˙a lo˙ra stess ©ie m˙abbar li l-pilloli fil-lista tal-POYC huma kollha in stock.

Apparti t-t˙abbir tal-pro©ett tal-American University of Malta kellna wkoll it-tnedija tal-programm ©did ta’ residenza u viΩa; programm li l-flus li lGvern ikun qed ida˙˙al minnu ji©u investiti f’˙olqien ta’ aktar impjiegi, pro©etti ta’ tisbi˙, investiment fis-sa˙˙a u fledukazzjoni. Dan huwa programm li sar b’konsultazzjoni s˙i˙a mal-OppoΩizzjoni imma, o˙ro© il-g˙a©eb, xorta ˙ar©u bin-negattivita tag˙hom u kkritikaw dan il-programm ukoll.

Dan ix-xahar se nassistu wkoll g˙al weg˙da o˙ra mwettqa minn dan il-Gvern; se jing˙ataw €400 g˙al kull wild ta’ familji li g˙andhom d˙ul ta’ inqas minn €10,830 fis-sena. Çertifikati poΩittivi OppoΩizzjoni negattiva

og˙la livell ta’ ottimiΩmu fost ilpajjiΩi kollha taΩ-Ûona Ewro. Ilfamilji f’pajjiΩna huma fost il-ftit fl-Ewropa li qed jg˙idu li s-sitwazzjoni finanzjarja tag˙hom qed titjieb u li qed jistennew aktar titjib fix-xhur li ©ejjin.

Fl-ewwel sentejn ta’ din ille©iΩlatura n˙olqu 13,000 impjieg ©did. F’sena, biss biss, in˙olqu 7,000 post tax-xog˙ol full-time fejn 80% kienu fis-settur privat. Óolqien ta’ 17-il impjieg ©did kuljum f’din ille©iΩlatura, li tfisser tliet darbiet ir-rata rre©istrata mill-Gvern preçedenti. Filwaqt li r-rata ta’ r©iel li ja˙dmu g˙oliet bi 3.3%, dik tan-nisa g˙oliet bid-doppju.

Fost l-aktar li gawdew mit-titjib fis-suq tax-xog˙ol kien hemm lG˙awdxin, fejn kien hemm Ωieda ta’ 800 impjieg full-time.

F’G˙awdex, it-tkabbir kuljum flimpjiegi huwa sitt darbiet og˙la minn dak osservat matul il˙ames snin tal-amministrazzjoni preçedenti.

Fl-a˙˙ar rapport ta’ valutazzjoni tag˙ha, l-a©enzija internazzjonali tal-klassifikazzjoni talkreditu Fitch Ratings fa˙˙ritna g˙ax il-Gvern irnexxielu jattira investiment barrani u naqqas ilpiΩ fuq il-garaziji governattivi li kellha fuqha l-Enemalta; filwaqt li skreditat il-kritika li qed tag˙mel l-OppoΩizzjoni dwar ilgaranzija temporanja marbuta mal-pro©ett tal-power station il©dida. Fitch issostni li, filwaqt li l-garanziji passati li ng˙ataw lillEnemalta kienu fost l-og˙la flEwropa u kienu jnaqqsu l-kredibbiltà finanzjarja tal-pajjiΩ, linvestiment barrani li se˙˙ issa flimkien mal-pro©etti kapitali li saru naqqsu r-riskju ta’ dawn ilgaranziji.

Fitch sodisfatta wkoll li lGvern qed jattira ˙afna investimenti barranin li jo˙olqu attivitajiet b’valur miΩjud og˙la.

Mhux ta’ b’xejn li, skont lUffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, f’Diçembru li g˙adda pajjiΩna rre©istra €141.9 biljun f’investiment dirett barrani li jfisser Ωieda ta’ €8.2 biljun fuq Diçembru tas-sena 2013.

vs

L-ist˙arri© fost azjendi u konsumaturi Maltin u G˙awdxin li tag˙mel il-Kummissjoni Ewropea kull xahar wera li, g˙al darb’o˙ra, pajjiΩna kellu l-

Aktar dlam u negattività Illum il-poplu Malti u G˙awdxi dera jirçievi kontijiet or˙os li llum huma t-tielet l-inqas flEwropa. Li kien g˙all-Kap talOppoΩizzjoni, ir-ro˙s fil-kontiji-

et qatt ma kien isir. Hu u s˙abu kienu jis˙qu li t-tra˙˙is kien ilgimmick tal-millenju u l-Alice in Wonderland u li l-kontijiet ma jistg˙ux jor˙su. G˙alih, in-nies g˙andhom iqumu f’nofs ta’ lejl biex jixeg˙lu l- washing machines.

Imma issa, o˙ro© il-g˙a©eb, inbidlet id-diska. Kienu jg˙idulna li ma jistax jor˙os u issa qed jg˙idulna li ra˙as bis-sa˙˙a tag˙hom. Tista’ tifhimhom dawn in-nies? Jikkontradixxu lilhom infushom fl-istess nifs. IlPartit Nazzjonalista jitkellem b’dan il-mod negattiv g˙ax hu mdorri jΩid, u mhux inaqqas, ilkontijiet. Fil-fatt, tul l-amministrazzjoni li g˙addiet, il-prezz talelettriku kien Ωdied b’70%.

Sa˙ansittra l-Gvern ta’ GonziPN kien g˙olla l-prezzijiet tad-dawl u l-ilma kif ukoll tal-petrol u ddiΩil b’20% meta l-prezzijiet internazzjonali taΩ-Ωejt naqsu b’51%. Biex tipprova tiskredita l-pjan tal-Gvern fil-qasam talener©ija, l-OppoΩizzjoni tibqa’ tie˙u Ωbalji matematiçi pwerili.

L-OppoΩizzjoni nsiet li, biex tixtri Ω-Ωejt, Malta taqleb l-ewro fid-dollaru u minn April 2013 ’l hawn il-valur tal-ewro waqa’ ˙afna.

L-OppoΩizzjoni g˙andha ra©un tinkwieta g˙ax taf li malpoplu ma tgawdi l-ebda kredibbiltà fis-settur tal-ener©ija u taf li, ©aladarba l-impjant tal-powerstation tal-gass jibda jiffunzjona u l-pjan tal-ener©ija jkun qed ja˙dem kif mistenni, ilprobabbiltà hi li l-kontijiet taddawl u l-ilma jer©g˙u jor˙su u din tkun id-daqqa tal-mewt g˙at-tamiet tal-PN li jer©ghu jie˙du l-poter f’idejhom fl-elezzjoni li jmiss.

G˙alhekk isibu kull skuΩa biex inaffru l-investimenti, biex jiskreditaw il-pajjiΩ. U jekk jitilfu l-argument fuq skuΩa jaraw kif jivvintaw o˙ra, banali kemm hi banali. EΩempju sublimi huwa lkantaliena ta’ skuΩi fejn jid˙ol linvestiment tal-pro©ett talAmerican University of Malta.

L-ewwel min˙abba l-ODZ, imbag˙ad min˙abba l-kredenzjali edukattivi, imbag˙ad g˙ax se jog˙la l-g˙a©in, imbag˙ad min˙abba l-parke©©, u issa min˙abba l-moskea. G˙andi ©enn biex il-Gvern i˙abbar pro©ett ie˙or ©did b˙al, ng˙idu a˙na, dak tal- cruise liners f’G˙awdex. Min jaf, forsi l-

iskuΩa prinçipali tkun li din iddarba se jog˙lew il-©bejniet!

Tibda tissuspetta wkoll li donnu hemm a©enda malinna ta’ vendikazzjoni eterna lejn innies tan-Nofsinhar ta’ Malta. IlPrim Ministru aççenna fil-konferenza tal-a˙barijiet li filKottonera saru pro©etti li ˙add ma riedhom u issa se jsir pro©ett li kul˙add iridu. “Se nkunu qed nag˙tu rigal kbir lillKottonera. Dan huwa l-akbar investiment edukattiv f’pajjiΩna, l-akbar investiment filKottonera. Se nag˙mlu minn Malta hub edukattiv fl-Ewropa,” kompla jg˙id il-Prim Ministru.

Imma hawn min lanqas ja˙mel li n-Nosfinhar ta’ Malta jgawdi ftit mill-©id li ti©©enera lekonomija Maltija. Hawn min g˙ad irid iΩomm mal-perçezzjoni diskriminatorja li fitTramuntana u fin-Nofsinhar ta’ Malta jg˙ixu xi Ωew© tribujiet differenti. G˙add hawn min iqis lir-residenti fin-Nofsinhar ta’ Malta b˙ala, kif jg˙idu l-IngliΩi: children of a lesser god.

Din hija OppoΩizzjoni li g˙andha bΩonn tibda tattendi g˙al-lezzjonijiet ta’ filg˙axija filmatematika u fil-©eografija. Din hija OppoΩizzjoni li ma tafx tag˙mel distinzjoni bejn ilKorea ta’ Fuq u l-Korea t’Isfel.

OppoΩizzjoni li g˙amlet konferenza tal-a˙barijiet esklussiva biex suppost tikxef g˙awar ilGvern fl-operat tieg˙u fil-Mater Dei u to˙or© tg˙id bassezzi b˙al li hemm mal-450 pazjent f’sodod f’Mater Dei li qed jistennew li jmorru f’dar tal-anzjani; ji©ifieri hemm nofs l-isptar mimli anzjani qed jistennew biex jid˙lu f’dar tal-anzjani, skont il-PN. Qalulna wkoll li saru biss 7,138 mill-operazzjonijiet ippjanati fil-Mater Dei flewwel nofs ta’ din is-sena, meta fil-fatt saru 22,721 minn dawn.

U le! Imbag˙ad jie˙du g˙alihom g˙ax fil-Parlament ji©u msej˙a ‘msieken’.

Gonzi kien ammetta li g˙andu kabinett skars u b’nuqqas ta’ talent. Ix- shadow cabinet ta’ Simon Busuttil xejn ma jag˙millu g˙ajb. Biex ikollok shadow minister tas-sa˙˙a li çchief executive officer tal-Mater Dei jg˙id li ma tifhimx fissu©©ett, u jkollok shadow minister g˙all-ambjent li tmur ixxandar pubblikament fuq sit tal-midja soçjali li qattg˙et ©urnata tiskava g˙all-fossili meta dan hu projbit bil-li©i, tara x’faqar ta’ g˙aΩla g˙andu quddiemu l-Kap tal-OppoΩizzjoni.

Il-poplu jixraqlu OppoΩizzjoni kostruttiva u serja b’ shadow cabinet denju u professjonali, li g˙all-inqas jifhem fis-su©©ett li qed ikopri. Jekk dawn huma lpersuni li qed jaspira li jg˙aqqad il-Kabinett bihom meta, Alla ˙ares qatt, ikun filGvern, mela Alla ˙enn g˙alina.

Winston Churchill kien qal: “Persuna negattiva tara d-diffikultà f’kull opportunità; persuna poΩittiva tara l-opportunità f’kull diffikultà.” Illum il-poplu mhux imbeçilli u qed ikompli jara li l-OppoΩizzjoni qed teg˙req f’negattività bla preçedent. Jista’ jkun Jannar u jista’ jkun Awwissu, Gvern Laburista ja˙dem sabiex pajjiΩna jkun lg˙ira ta’ pajjiΩi ferm akbar minnha. Fuq kollox, li jag˙ti kwalità ta’ ˙ajja a˙jar lill-poplu Malti u G˙awdxi, mill-kbir saΩΩg˙ir.

EDITORjAL KÓ

06|09|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌuRNALISTI REKLAMI IMPAÌNAR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORjAL

LIEMA WAÓDA MILL-KOREj?!

Kellna sajf s˙un. IΩda dan is-sajf spikka laktar g˙all-qrid u gdiedem ta’ politiçi b˙all-Kap talOppoΩizzjoni u l-Viçi Kap tieg˙u Beppe Fenech Adami. Filwaqt li l-familji Maltin kienu qeg˙din jie˙du pjaçir ˙dejn il-ba˙ar, filwaqt li l-poplu Malti kien qieg˙ed igawdi is-sajf bil-BBQs u safar barra minn Malta, din ilkoppja politika, verΩjoni Maltija ta’ Don Quixote u Sancho Panza, ma waqfux jiffastidjaw lil min ried jg˙addi sajf g˙all-kwiet ’il bog˙od mill-politika parti©©jana.

Ma kinux wa˙edhom f’din ilkampanja ma tieqaf xejn ta’ qtig˙ il-qalb. Mhumiex jinteb˙u li l-kritika kontinwa fuq kull ˙a©a ta’ xejn u li qatt ma jaraw xejn tajjeb f’dak kollu li jsir qed ikollha l-effett kuntrarju ta’ dak li jridu jil˙qu. Affari tag˙hom jekk iridux ikomplu g˙addejjin b’dan il-qrid, iΩda l-ag˙ar meta ssirilna ˙sara barra minn Malta fuq kwistjonijiet ta’ bejnietna.

Ma’ dan il-kor tal-qrid ing˙aqdet l-ekspreΩentatriçi talOne TV Claudette Buttigieg. Tul is-sajf g˙amlet diversi konferenzi stampi; wa˙da minn dawn quddiem il-bieb tal-istess sptar li issa qieg˙ed jirriΩultà li kien bejta ta’ abbuΩi u irregolaritajiet. G˙amlet konferenza stampa ma’ kandidata o˙ra, Graziella, xebba Attard Previ, li ironikament ukoll kienet preΩentatriçi fuq ix-xandir nazzjonali fi Ωminijiet meta, skont listess partit li g˙andha llum, kienu l-ag˙ar Ωminijiet taxxandir.

Din il-konferenza kienet tittratta dwar id-dinjità tal-pazjenti u din l-ekspreΩentatriçi tal-One TV bdiet ixxejjer rapport ta’ disa’ pa©ni dwar in-nuqqas ta’ spazju li hemm fl-isptar. Tal-inqas, dwar dak li qed ji©ri llum, ir-rapporti jo˙or©u fil-˙in u fil-mument li g˙andhom jo˙or©u, anke jekk ikun hemm kritika kontra lGvern tal-©urnata. L-ag˙ar li jista’ ji©ri hu meta jkollok biΩibilju ta’ abbuΩi g˙addejjin u ssir taf bihom snin wara li jitwettqu, g˙ax g˙al xi ra©uni jew o˙ra lfatti jibqg˙u mo˙bijin.

Avukat mhix, iΩda Claudette Buttigieg tipprova tag˙milha ta’ wie˙ed. Óa©a tal-g˙a©eb kif ma semmietx Ωew© rapporti o˙rajn dwar dan l-isptar. Dak li g˙adu frisk f’mo˙˙ kul˙add li ˙are© leks-Im˙allef Philip Sciberras; rapport li kixef kif f’dan fl-isptar, fejn ikun hemm ˙afna pazjenti li g˙andhom dritt ikunu trattati

b’dinjità, saru abbuΩi li swew lillpajjiΩ miljuni ta’ ewro. Rapport li kixef kif il-pazejnti f’dan l-isptar kellhom, u g˙ad g˙andhom, binja li aktar g˙andha mis-sufra milli mill-konkos.

Rapport ie˙or, li din lekspreΩentatriçi tal-ONE TV naqset li ssemmi kien dak li ˙ejja l-eks-Ministru Nazzjonalsita John Dalli g˙al dan il-Gvern.

Rapport li juri biç-çar li g˙al darb’o˙ra miljuni ta’ ewro ntilfu fi ˙las Ωejjed ta’ overtime li xi baΩuΩli, bl-istess kontijiet im˙allsa g˙al darba darbtejn, u apparat tal-isptar misluf (jekk mhux mog˙ti) lill-privat ming˙ajr ˙las. Insomma, rebus s˙i˙ mill-bidu sal-a˙˙ar.

Din l-‘ ex-entertainer ’ insiet ukoll il-poΩittiv, g˙ax il-qrid hekk jag˙millek. Insiet tg˙id li fejn qabel çertu operazzjonijiet kont trid tistenna s-snin biex tag˙milhom, illum il-lista ta’

stennija naqset g˙al ftit xhur u f’xi kaΩijiet anke ©img˙at. Insiet tg˙id ukoll li dak li sa ftit ilu kien impossibbli li jsir, b˙alma kien impossibbli t-tra˙˙is talkontijiet tad-dawl u l-ilma, m’g˙adekx issib mediçini out of stock.

Insiet issemmi li dan l-isptar, li kieku kien g˙all-partit tag˙ha huwa iΩg˙ar milli hu u huwa daqs kikkra, ser jitkabbar b’140 sodda o˙ra. IΩda x-xemx tiΩre© tas-sajf teffettwa ˙afna il-memorja ta’ dak li jkun meta joqg˙od ˙afna fix-xemx. Apparti d-divertiment li j©ib mieg˙u s-sajf, din hija ra©uni o˙ra g˙ax m’g˙andekx tag˙mel konferenzi stampi fix-xemx sajfija!

Il-lublieba g˙all-poter mhux biss twasslek biex taqleb il-prijoritajiet ta’ ta˙t fuq, iΩda twasslek ukoll biex anke tag˙mel Ωbalji, mhux umani, iΩda tad-da˙k u patetiçi. Fil-fixla li jpin©u kollox ˙aΩin u anke jigdbu, sa˙ansitra ˙ar©uha li lMinistru Joe Mizzi flimkien manNutar Alex Sciberras Trigona kienu sejrin il-Korea ta’ Fuq. Kellhom Ωball Ωg˙ir ta’ mijiet ta’ mili g˙ax, apparti li Alex Sciberras Trigona ma tela’ mkien, bejn Seoul u Pyongyang hemm biçça triq mhux ˙aΩin.

Jekk meta xi darba jkunu filGvern ser jie˙du dan it-tip ta’ Ωbalji fil-kalkoli li jag˙mlu, ilbambin jilliberana.

Però, nifhmu wkoll x’wassalhom biex jie˙du dan l-iΩball: kul˙add jaf li l-Korea ta’ Fuq g˙andhom re©im mibni fuq il-gideb!

14 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ ITTRI

DELEGAZZJONI MILL-IMQABBA MISTIEDNA SPEÇJALI F’ANTICOLI CORRADO Sur Editur, F’dawn l-a˙˙ar Ωew© deçennji beda jin˙ass interess partikolari ©did fis-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju u l-Fratellanza talImmakulata Kunçizzjoni tal-Imqabba. Dan kien li jkun hemm aktar g˙arfien profond f’dak li jirrigwardja l-kult tal-Madonna tal-Ìilju li milli jidher kien wie˙ed b’sa˙˙tu f’pajjiΩna, però llum il-©urnata nistg˙u ng˙idu li r-ra˙al tal-Imqabba huwa lesponent ewlieni tieg˙u. Dan l-istudju da˙al g˙alih l-arkivista nazzjonali u partitarju tas-Soçjetà s-Sur Charles Farrugia u la˙aq i l - q u ç ç a t a t i e g ˙ u p e r m e z z t a t - t n e d i j a t a l - k t i e b akkademiku Sicut Lilium: Devozzjoni u Ritwal tul is-Sekli, li sSoçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju ppubblikat erba’ snin ilu fl-okkazjoni tal-ewwel çentinarju mit-twaqqif tag˙ha.

Xi snin ilu ©ew identifikati diversi lokalitajiet, b’mod partikolari Taljani, li b˙all-Imqabba j˙addnu devozzjoni speçjali lejn il-Madonna tal-Ìilju. Ewlieni fosthom huwa l-villa©© t’Anticoli Corrado, fil-Provinçja ta’ Ruma.

Din is-sena delegazzjoni mill-Confraternita’ della Madonna del Giglio ed Immacolata Concezione t’Anticoli Corrado kienet il-mistiedna speçjali fl-okkaΩjoni taç-çelebrazzjonijiet speçjali tal-Festa tal-Madonna tal-Ìilju. Id-delegazzjoni, iffurmata mill-Kappillan tal-villa©© Don Anacleto Giagnori, irRettriçi tal-Fratellanza tal-Madonna tal-Gilju u tal-Immakulata Kunçizzjoni Rossella Riccioluti flimkien ma’ Ωew©ha Giuseppe Fabbi, u s-Sindku t’Anticoli Corrado Roberto Falconi, flimkien ma’ diversi persuni distinti o˙rajn, qattg˙u ©img˙a s˙i˙a flImqabba biex jammiraw festa tradizzjonali kompluta u kif din id-devozzjoni partikolari hija manifestata f’dan ir-ra˙al.

Il-grupp Taljan kien preΩenti waqt il-kunçert vokali u strumentali mill-Banda Madonna tal-Ìilju fuq il-plançier Meravilja fil-pjazza ewleinja tal-Imqabba li kien ta˙t il-patroçinju distint tal-E.T. l-President Marie-Louise Coleiro Preca. Wara li f’Settembru li g˙adda s-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju talImqabba ppreΩentat kopja tal-kwadru mirakoluΩ tal-Madonna tal-Ìilju, impitter mill-artista Mqabbija Maria Tonna, biex ji©i espost fil-knisja t’Anticoli Corrado, din id-darba ©ie ppreΩentat rigal ie˙or ta’ valur.

Fil-fatt, l-iskultur Imqabbi Antoine Farrugia naqqax statwa tal-©ebel li tirraffigura lill-Madonna tal-Ìilju. Din ©iet ippreΩentata lid-delegazzjoni Taljana biex titpo©©a fin-niçça li tinsab mal-faççata tas-santwarju tag˙hom li huwa ddedikat lill-Madonna tal-Ìilju. Ta’ min jg˙id li din in-niçça ilha sa mitTieni Gwerra Dinjija vojta wara ˙sarat li ©arrbet l-istess binja.

Waqt il-kxif ta’ din l-istatwa, u biex tibqa’ mfakkra din iΩΩjara, il-Banda Madonna tal-Ìilju esegwiet l-innu Mira il tuo Popolo , li huwa l-innu tal-Madonna tal-Ìilju t’Anticoli Corrado.

G˙aldaqstant, bejn il-11 u s-16 ta’ Settembru li ©ej, delegazzjoni mill-Fratellanza tal-Immakulata Kunçizzjoni u s-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba, immexxija mis-Sur Teddy Farrugia, ser ikunu l-mistiedna speçjali f’Anticoli Corrado g˙all-festi f’©ie˙ il-Madonna tal-Ìilju. Il-qofol ta’ din iΩ-Ωjara ser ikun ming˙ajr dubju l-inawgurazzjoni u t-tqeg˙id tal-istatwa tal-Madonna tal-Ìilju mal-faççata tas-Santwarju ddedikat lilha. Il-banda Taljana b’mod simboliku ser tesegwixxi L-Innu lill-Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba, xog˙ol klassiku tal-Mro. Joseph Darmanin, li huwa missier l-ewwel banda Mqabbija.

Is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju flimkien malFratellanza tal-Immakulata Kunçizzjoni tal-Imqabba tesprimi s-sodisfazzjon tag˙ha filwaqt li t˙ares ’il quddiem g˙al aktar inizjattivi fuq baΩi internazzjonali li jkomplu jkabbru d-devozzjoni u l-kult antik lejn il-patruna tag˙na Ommna Marija Immakulata Kunçizzjoni ta˙t it-titolu singulari minn Tal-Ìilju.

UFFIÇJAL RELAZZJONIJIET PUBBLIÇI, SOÇ. MUÛ. MADONNA TAL-ÌILJU, L-IMQABBA

TGAWDIJA MIFRUXA TAL-BJUT Sur Editur, Hu inutli li l-Papa Fran©isku jikteb fuq il-˙arsien tal-ambjent jekk imbag˙ad a©enziji nazzjonali fil-prattika jittraskuraw il-©id komuni biex jaqdu interessi privati.

Jekk tassew a˙na serji li rridu li nisfruttaw iΩjed l-ener©ija tax-xemx u nnaqqsu l-emissjonijiet, je˙tie© li l-bjut jit˙allew biex jitgawdew minn kul˙add. Mela, g˙all-grazzja t’Alla, f’sena jkollna ˙afna ©ranet bix-xemx hekk li l-˙wejje© minxura jistg˙u jinxfu ming˙ajr l-uΩu tattumble dryer, iΩda min˙abba r-reg˙ba ta’ xi sidien u bil-kunsens talMEPA dan ma jibqax iΩjed possibbli meta jing˙ataw permessi g˙allpenthouses.

J. BONET BALZAN, IL-BALLUTA

ittri kÓ

06|09|2015 15

kullhadd.com

gÓafsa ta’ qalb akbar Sur Editur, Ftit tal-jiem ilu kont fiç-çimiterju tal-Addolorata g˙al dfin ta’ qariba tieg˙i. Apparti d-dieqa g˙at-telfa, ilwe©g˙a kienet akbar min˙abba l-mod ta’ kif isir id-dfin fiç-çimiterju. Qed insemmi l-Addolorata u mhux o˙rajn g˙ax qatt ma attendejt g˙al dfin f’çimiterji o˙ra, iΩda din l-ittra hija dwar kull dfin li jsir bl-istess mod.

G˙alkemm il-©isem ikun miet, xorta wa˙da n˙oss li d-dfin g˙andu jsir b’rispett, kemm lejn il-persuna mejta u anke g˙all-familjari. Nifhem li d-dfin huwa meqjus b˙al kwalunkwe xog˙ol ie˙or, u li l-˙addiema tant ikunu draw li g˙alihom hija sempliçiment ©urnata o˙ra ta’ xog˙ol. IΩda lanqas nara li hu sew li l˙addiema ji©u g˙ad-dfin qisu xejn mhu xejn. G˙alkemm l-attitutdni tag˙hom mal-qraba tal-persuna mejta tkun tajba ˙afna, ma nistax ng˙id l-istess g˙all-abbelimenti tag˙hom, fejn il-˙wejje© ©eneralment ikunu listess b˙al ta’ dawk li jag˙mlu xog˙lijiet ta’ manutenzjoni; mimlija trab u f’kaΩijiet imqatta’ wkoll.

Meta nqabbel id-dfin ma kif isir f’çertu pajjiΩi o˙ra barra minn xtutna, nara li hemm bΩonn titjib fisservizz, anke b˙ala rispett lejn il-mejjet, bil-˙addiema lebsin suit jew ilbies pulit li jniΩΩlu t-tebut bi ˙bula mekkanizzati bla ma jkun hemm il-bΩonn li d-deffien jinΩel fil-qabar u li t-tebut jinΩel dritt fil-qabar bla ebda ˙bit mal-˙itan tal-qabar.

Nittma li forsi xi darba jkollna l-istess sistema fiç-çimterji Maltin ukoll.

TAMA, IL-GUDJA Sur Editur, B˙ala kommemorazzjoni tan-nies li mietu matul it-Tieni Gwerra Dinjija, l-G˙aqda Storja u Kultura BirΩebbu©a se ttella’ attività fit8 ta’ Settembru li tibda b’quddiesa fit-8.30am, u wara jsir korteo minn fuq iz-zuntier tal-knisja ta’ BirΩebbu©a sal-©nien ta’ San Ìor© fejn hemmhekk tibda l-kommemorazzjoni f’©ie˙ il-vittmi tal-gwerra. Kul˙add huwa mistieden li jattendi g˙al din l-attività.

GÓAQDA STORJA U KULTURA, BIRÛEBBUÌA

DiÛastru Sur Editur, “DiΩastru,” qalet is-Sinjura Claudette Buttigieg dwar l-isptar. Dik li ma tifhem xejn fis-sa˙˙a imma tifhem fil-kant biss. Dik li sabet ru˙ha politikanta tar-raba’ klassi minn kantanta tal-prima klassi.

Taf x’naf ng˙id, li meta kienet kantanta kien i˙obbha kul˙add imma minn mindu saret politikanta ftit g˙adhom iniΩΩluha.

Il-Partit Laburista ˙oloq id-diΩastru jew min g˙amel sptar bi ftit sodod? Min g˙amel saqaf perikoluΩ fl-Emer©enza? Min g˙amel ilkmamar Ωg˙ar qishom gabuba li biex joqog˙du n-nies fihom trid tag˙mel weg˙da? Min g˙amel kurituri twal u wisg˙in tant li, biex tmur il-Blue Ward, jekk tmur bir-rota wkoll taqta’ nifsek?

Imbag˙ad ti©i din is-sinjura, Claudette Buttigieg, li kienet tag˙mel pjaçir lil ˙afna kieku baqg˙et kantanta aktar milli tg˙idilna li l-isptar huwa diΩastru. DiΩastru veru, imma meta kien hemm huma bl-appuntamenti tal-MRI, CT scans u ultrasound sentejn ’il bog˙od, u l-operazzjonijiet aktar minn hekk. Wara kollox isSinjura Buttigieg, neè Pace, fiex tifhem fis-sa˙˙a? Din min la˙˙aqha shadow minister tas-sa˙˙a? Óadd u xejn ma jista’ j˙ammar wiçç l-Onor. Chris Fearne. Qed jag˙mel iΩjed milli jista’ biex l-Isptar Mater Dei jkun a˙jar kif filfatt hu, tg˙id xi tg˙id ix-shadow minister tas-sa˙˙a.

Din kulma trid tag˙mel huwa li tkisser Mater Dei biex tidher sabi˙a ma’ Simon u n-Nazzjonalisti. G˙aΩiΩa Caludette, il-palk jixraqlek immensament, imma li tkun shadow minister tas-sa˙˙a ma jixraqlek assolutament xejn!

VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

nar illegali f’xi festi Sur Editur, Huwa fatt li ma jista’ jiç˙du ˙add kif f’xi festi jkun hemm ˙afna Ωg˙aΩag˙, jekk mhux tfal ukoll, li jkunu jag˙mlu u jarmaw in-nar tal-art jew o˙rajn li jmorru fis-sit tal-˙ruq biex ja˙arqu l-murtali.

Possibbli dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha g˙andhom il-liçenzji obbligatorji biex wie˙ed ja˙dem jew ja˙raq in-nar fil-festa? Meta se nitg˙allmu? Mhux biΩΩejjed li ©raw inçidenti u tra©edji li setg˙u ©ew evitati? Nistg˙u nserr˙u rasna li xi imkien qrib djarna mhux qed jin˙adem xi nar bla permess? Min qed jag˙mel dan huwa irresponsabbli, qed jabbuΩa mil-li©ijiet u qed ipo©©i l-˙ajja ta’ tant nies innoçenti fil-periklu.

Min jifta˙ar li hu dilettant tan-nar g˙andu jikseb il-permessi me˙tie©a u ja˙dem f’fabbriki skont il-li©i. Illum ma tistax tkun dilettant biss imma trid tobdi l-li©ijiet f’kollox. Hawnhekk ta’ min ifa˙˙ar lil dawk l-organizzaturi u anke kappillani li ˙adu miΩuri biex kull produzzjoni illegali tan-nar tieqaf ˙esrem avolja dan kien ifisser kwantità inqas ta’ nar fil-festa tar-ra˙al.

G˙ax quddiem dawn it-talin mhux biΩΩejjed tiddiΩassoçja ru˙ek minnhom, imma trid tag˙mel kull mezz biex l-abbuΩ jieqaf minnufih qabel isssir xi tra©edja. G˙alhekk, min jaf b’xi abbuΩ g˙andu d-dmir sagrosant li jie˙u azzjoni, inkella jkun huwa wkoll kompliçi ma’ dawn l-abbuΩi gravi.

Din il-professjoni n˙alluha f’idejn l-esperti kkwalifikati tal-fabbriki pirotekniçi li ja˙dmu f’sigurtà u attenzjoni stretta biex isebb˙u s-smewwiet fil-festi popolari tag˙na.

KATRINA, TAS-SLIEMA

16 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ TA’ bArrA

INTENZJONIJIET PAÇIFIÇI? LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar il-Óamis li g˙adda ç-Çina fakkret issebg˙in sena minn meta l-Ìappun çediet l-armi u ©abet fi tmiemha t-Tieni Gwerra Dinjija. Madankollu, minflok çerimonja solenni ta’ tifkira b˙al dawk li saru f’diversi pajjiΩi o˙ra, iç-Çina g˙amlet parata militari b’laqta nazzjonalista li ma tawgura xejn tajjeb g˙all-koeΩistenza paçifika tag˙ha mal-bqija tad-dinja.

Matul din iç-çerimonja ta’ kommemorazzjoni l-President ÇiniΩ Xi Jinping sostna li l-intenzjoni taç-Çina hija li tuΩa dawn il-forzi militari biex iΩΩomm il-paçi.

Madankollu, min hu l-g˙adu kontra min iç-Çina qieg˙da tiddefendi ru˙ha ma kienx iççarat f’dan id-diskors.

Diskrepanza Din id-diskrepanza bejn il-kliem u l-fatti mhix xi ˙a©a ©dida g˙aç-Çina. Minkejja li bil-kliem iç-Çina tkellmet fuq il-paçi, ilfatti wrew espansjoni notevoli tal-kapaçitajiet militari tag˙ha matul dawn l-a˙˙ar snin. Fil-fatt, fis-snin li g˙addew din lespanzjoni kienet ta’ madwar 10% fuq baΩi annwali li wasslet lill-ba©it militari tag˙ha g˙al qrib il-€140 biljun fis-sena.

G˙aldaqstant, minkejja li ç-Çina ˙abbret li se tnaqqas id-daqs tal-forzi armati tag˙ha minn 2.3 miljuni g˙al 2 miljuni, bosta esperti militari qeg˙din jeskludu lpossibbiltà li dan il-pajjiΩ qed ja˙seb biex iraΩΩan l-ambizzjonijiet militari tieg˙u.

Minflok, huma qeg˙din jispekulaw illi çÇina qieg˙da timmodernizza l-forzi u tbiddel il-prijoritajiet tag˙ha.

Fil-fatt, minkejja dan it-tnaqqas sostanzjali fir-riΩorsi umani, iç-Çina xorta wa˙da g˙ad g˙andha l-akbar forzi armati taddinja. Sabiex wie˙ed joffri paragun, lIstati Uniti g˙andha madwar 1.4 miljun membru attiv fil-forzi armati tag˙ha.

li se˙˙et fil-jiem li g˙addew meta ç-Çina ddeçidiet li tag˙mel xi manuvri militari fil-Bering Sea, f’ib˙ra internazzjonali qrib il-kosta tal-Alaska. Dawn il-manuvri mhux biss kienu l-ewwel tax-xorta tag˙hom f’dawn l-ib˙ra, imma saru waqt li l-President Amerikan Barack Obama kien qieg˙ed jag˙mel Ωjara fl-istat ta’ Alaska.

Minkejja li l-Gvern ÇiniΩ insista li din kienet biss kumbinazzjoni, hemm min qieg˙ed jispekula li ç-Çina qieg˙da tipprova tag˙ti messa©© çar lill-Amerikani dwar l-ambizzjonijiet marittimi tag˙ha.

L-Istati Uniti g˙andha diversi ra©unijiet g˙alfejn tkun suspettuΩa fil-konfront talpjanijiet navali taç-Çina. Wie˙ed, ng˙idu a˙na, jista’ jsemmi l-mod kif iç-Çina waslet biex ikollha l-uniku aircraft carrier tag˙ha.

Ori©inarjament, dan il-bastiment Sovjetiku li sal-1998 kien proprjetà talUkrajna, kien inxtara minn kumpanija ÇiniΩa bl-intenzjoni uffiçjali li ji©i kkonvertit f’lukanda u kasinò. Madankollu, sal2005, huwa sab ru˙u f’idejn il-Gvern ÇiniΩ li mmodernizzah u beda juΩah g˙al skopijiet militari.

Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, ilMinisteru g˙ad-DifiΩa tat-Tajwan sostna li ç-Çina qieg˙da tibni Ωew© aircraft carriers ©odda. Ir-rapport TajwaniΩ ma tax data preçiΩa meta dawn se jitlestew. Però, rapport tal-Pentagon li ˙are© aktar kmieni din is-sena sostna li ç-Çina se tibni numru ta’ aircraft carriers fuq medda ta’ ˙mistaxil sena.

Fl-istess ˙in, suspetti o˙rajn irriΩultaw miΩ-Ωieda fl-armi ballistiçi g˙addispoΩizzjoni taç-Çina. Missila partikolari, id-DF-26 intermediate range ballistic missile, qajmet suspetti xejn sbie˙. Dan g˙ax il-laqam tag˙ha Guam Killer jirreferi g˙al gΩira fl-Oçean Paçifiku li fuqha l-Istati Uniti g˙andha diversi baΩijiet militari.

Gwerra virtwali

Sfida?

B’mod partikolari, din it-tranΩizzjoni qieg˙da ssir fejn jid˙lu l-mezzi navali, ballistiçi u di©itali, bidla li, fost l-o˙rajn, wasslitha g˙al kuntrasti diplomatiçi malIstati Uniti stess illi gawdiet minn supremazija çara f’dawn is-setturi g˙al diversi snin.

L-a˙˙ar fost dawn il-kuntrasti kienet dik

Kif semmejna aktar ’il fuq, l-espansjoni militari taç-Çina mhix qieg˙da ssir biss permezz ta’ mezzi fiΩiçi, imma anke dawk di©itali. Fil-fatt, l-attakki çibernetiçi ta’ ori©ini ÇiniΩa fuq entitajiet tal-Gvern u kumpaniji Amerikani Ωdiedu bil-bosta matul dawn l-a˙˙ar snin. Dan il-fatt wassal lill-Istati Uniti biex tikkunsidra limpoΩizzjoni ta’ diversi sanzjonijiet fuq

kumpaniji u individwi ÇiniΩi.

Kif wie˙ed jistenna, il-Gvern ÇiniΩ ça˙ad kull involviment f’dawn l-attakki.

Madankollu, l-unika ˙a©a li b˙alissa qieg˙da ΩΩomm lill-Amerikani milli jimponu diversi sanzjonijiet hija Ω-Ωjara li lPresident ÇiniΩ Xi Jinping se jag˙mel flIstati Uniti lejn l-a˙˙ar ta’ dan ix-xahar.

Matul din iΩ-Ωjara, Xi u Obama mistennijin li jikkonfermaw, tal-inqas bil-kliem, il-˙biberija bejn iç-Çina u l-Istati Uniti, u hemm il-possibbiltà li ji©u m˙abbra xi Ωviluppi fir-relazzjoni kummerçjali ta’ bejniethom.

Madankollu, f’dan l-istadju, wie˙ed ikun xi ftit sorpriΩ jekk Obama ma jg˙addilux xi kummenti, bl-aktar mod diplomatiku possibbli, dwar is-sinjali politiçi u militari kemxejn ambigwi li ˙er©in dan l-a˙˙ar miç-Çina.

T˙assib Madankollu, il-messa©©i vagi li ˙ar©u miç-çerimonja tal-Óamis li g˙adda ma ˙assbux biss lill-Istati Uniti. Ir-relazzjonijiet bejn iç-Çina u l-Ìappun qatt ma kienu façli. Fis-sekli li g˙addew iΩ-Ωew© pajjiΩi kemm-il darba ppruvaw jinvadu lil xulxin matul xi gwerra jew o˙ra.

L-a˙˙ar attentat serju sar bejn l-1937 u l1945 meta il-Ìappun irnexxielha tie˙u ammont sostanzjali miç-Çina ta˙t idejha; konflitt li ˙alla madwar 20 miljun persuna mejta. Dan is-suççess militari ftit li xejn tgawda mill-ÌappuniΩi hekk kif l-alleanza tag˙hom mal-Forzi tal-Assi eventwalment issarrfet f’telfa kbira li waslet wara Ωew© attakki atomiçi f’Hiroshima u Nagasaki.

F’Settembru tal-2013, wara snin ta’ gwerra bierda bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi, is-sitwazzjoni dde©enerat hekk kif ilÌappuniΩi xtraw grupp ta’ gΩejjer li huma jsej˙u ‘Senkaku’, ‘Diaoyu’ g˙aç-ÇiniΩi, ming˙and sid privat biex jg˙aqqduhom mat-territorju nazzjonali. Din il-mossa ma niΩlet tajjeb xejn maç-ÇiniΩi li kienu ilhom snin jixtiequ jie˙du f’idejhom l-istess gΩejjer.

G˙aldaqstant, fis-sentejn li g˙addew rajna diversi episodji ta’ dak li l-IngliΩi jsej˙u ‘sabre rattling’, fejn iΩ-Ωew© pajjiΩi g˙amlu mossi intimidatorji ming˙ajr konkluΩjoni konkreta.

B˙all-Ìappun, it-Tajwan qieg˙ed jinkwieta bl-ambizzjonijiet ÇiniΩi. Fil-fatt, it-theddida g˙at-Tajwan hija sa˙ansitra

akbar minn dik g˙all-ÌappuniΩi. Dan g˙ax, iç-Çina g˙adha tqis lit-Tajwan b˙ala parti integrali mit-territorju nazzjonali ÇiniΩ, kwistjoni li ilha g˙addejja mis-snin erbg˙in.

Madankollu, il-problemi ma jiqfux hawnhekk, hekk kif attwalment iç-Çina g˙andha diversi kwistjonijiet diplomatiçi o˙ra g˙addejjin mal-©irien tag˙ha, fosthom il-Filippini, il-Vjetnam, il-Brunej u lIndoneΩja, min˙abba t-talbiet territorjali li g˙amlet mit-Tieni Gwerra Dinjija ’l hawn.

Opportunità tajba g˙aç-ÇiniΩi Minkejja r-rivalitajiet storiçi ta’ bejn dawn il-pajjiΩi, il-problemi diplomatiçi tag˙hom jistg˙u wkoll ji©u attribwiti g˙al fenomenu ferm aktar qrib Ωminijietna: ilfalliment apparenti tal-famuΩ ‘Pivot to Asia’.

Din il-politika, im˙abbra minn Barack Obama fl-2012, kellha twassal biex l-Istati Uniti ddawwar l-attenzjoni tag˙ha ’l bog˙od mil-Lvant Nofsani u lejn l-Asja.

Madankollu, l-Amerikani baqg˙u mwa˙˙lin f’diversi konflitti diplomatiçi u militari, fosthom dawk fl-Iraq, lAfganistan, il-Jemen, l-Iran u IΩrael; li rabtulhom ˙afna riΩorsi f’dan ir-re©jun.

Il-falliment ta’ dan il-pjan offra opportunità tajba g˙aç-ÇiniΩi biex juΩaw ir-riΩorsi kollha g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom biex jimponu ru˙hom fi kwistjonijiet li ilhom g˙addejjin g˙al diversi snin.

Wie˙ed, però, ikun avventuruΩ mhux ˙aΩin jekk jg˙id illi ç-Çina qieg˙da tfittex xi tip ta’ konflitt armat mal-©irien tag˙ha, u wisq inqas mal-Istati Uniti. Illum il©urnata l-ekonomija ÇiniΩa hija dipendenti ferm fuq l-investiment barrani, fatt illi jag˙milha vulnerabbli g˙as-sanzjonijiet ekonomiçi internazzjonali.

Barra minn hekk, fl-a˙˙ar snin iç-Çina tat l-impressjoni f’diversi fora internazzjonali li tixtieq tuΩa l-influwenza tag˙ha biex tinΩamm l-ordni f’diversi re©juni b˙al-Lvant Nofsani u l-kontinent Afrikan.

Huwa g˙alhekk, però, illi çerimonji b˙al dawk tal-Óamis li g˙adda jistonaw u jibag˙tu messa©© vag dwar l-intenzjonijiet futuri taç-Çina. It-tama hija li fid-diskors li se jag˙mel fit-28 ta’ Settembru quddiem lAssemblea Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti, il-President Xi jispjega b’mod çar x’se jkunu l-prijoritajiet taç-Çina g˙as-snin li ©ejjin.

TA’ BARRA KÓ

06|09|2015 17

kullhadd.com

MINN MADwAR ID-DINJA TAÓT ARREST

PASS ’IL QUDDIEM

Kim Davis, county clerk fil-kontea ta’ Rowan, f’Kentucky, spiççat il-˙abs wara li rrifjutat li tobdi sentenza tal-qorti li ordnatilha li to˙ro© il-liçenzji taΩ-Ωwie© g˙al koppji tal-istess sess. Il-©img˙a l-o˙ra, Davis ©iet ordnata li to˙ro© dawn illiçenzji mill-Qorti Suprema, li m’aççettax l-argument li l-fidi Kristjana tag˙ha kienet iΩΩommha milli tag˙mel dan.

Madankollu, meta re©g˙et da˙let ix-xog˙ol, Davis ordnat lill-uffiççju tag˙ha biex ikompli jirrifjuta li jo˙ro© dawn il-liçenzji. G˙aldaqstant, hija ©iet arrestata bl-akkuΩa ta’ disprezz g˙all-qorti u mistennija li tibqa’ fil-˙abs sakemm timxi mas-sentenza ori©inali.

Il-President Amerikan Barack Obama rnexxielu jikseb biΩΩejjed appo©© fisSenat biex jimponi l-veto tieg˙u f’kaΩ li membri tal-Kungress jippruvaw iressqu riΩoluzzjoni ta’ disapprovazzjoni fil-konfront tal-ftehim nukleari li sar mal-Iran.

Fil-©img˙at li g˙addew, Obama esperjenza problemi kbar biex jakkwista lapprovazzjoni me˙tie©a g˙all-veto hekk kif kienu bosta l-politiçi li esprimew ilfehma li dan il-ftehim kien se jag˙milha aktar façli g˙all-Iranjani biex jiksbu larmi nukleari.

Obama issa huwa mistenni li jfittex l-appo©© ta’ aktar senaturi biex jipprova jimblokka din ir-riΩoluzzjoni ming˙ajr ma juΩa l-veto tieg˙u.

KAOS

INSTABBILTÀ

Il-kaos f’diversi pajjiΩi Balkani kompla jiΩdied din il-©img˙a hekk kif bosta minnhom qeg˙din isibuha diffiçli biex ila˙˙qu mal-mew©a umana ta’ immigranti li laqtet il-fruntieri tag˙hom. B’mod partikolari spikkat l-Ungerija, fejn eluf kbar ta’ immigranti g˙amlu diversi attentati ddisprati biex ikomplu fil-vja©© tag˙hom lejn it-Tramuntana tal-Ewropa.

Din il-kriΩi wasslet lill-President FrançiΩ Francois Hollande biex isostni li lmekkaniΩmi volontarji attwali ta’ distribuzzjoni tal-immigranti mhumiex qeg˙din ja˙dmu u g˙alhekk, flimkien mal-Kançillier tal-Ìermanja Angela Merkel, se jkun qed ifittex alternattiva obbligatorji.

Il-ftehim ta’ waqfien mill-©lied bejn il-Gvern Ukren u s-separatisti ribelli ikkrolla din il-©img˙a. Dan wara li se˙˙ew diversi konflitti armati fil-Lvant tal-pajjiΩ bejn iΩ-Ωew© na˙at.

Il-kollass ta’ dan il-ftehim kompla jiggrava l-kriΩi politika fil-pajjiΩ, illi di©à kien instabbli b’riΩultat ta’ protesti kbar fit-toroq ta’ Kiev waqt dibattitu parlamentari li matulu ©ie deçiΩ li Donetsk u Luhansk jing˙ataw aktar awtonomija.

Sabiex ir-riforma ssir li©i, però, g˙ad hemm bΩonn emenda kostituzzjonali li g˙adha ma tpo©©ietx quddiem il-Parlament Ukren.

AKTAR DISTRUZZJONI

JIÌBDULHOM L-ATTENZJONI

Il-militanti tal-Istat IΩlamiku komplew bil-kampanja ta’ distruzzjoni bla raΩan tal-belt antika ta’ Palmyra fil-jiem li g˙addew. Dan kien ikkonfermat permezz ta’ sorsi fil-pajjiΩ li sostnew li l-militanti qerdu tliet torrijiet funebri g˙ax, filfehma tag˙hom, jirrappreΩentaw twemmin sagrilegu. Dawn it-torrijiet kellhom destin simili b˙al Ωew© tempji li nbdew fi Ωmien ir-Rumani u li ©ew distrutti g˙all-istess ra©uni.

Ftit tal-©img˙at ilu, l-Istat IΩlamiku kien qatel lill-arkeologu prominenti Khaled al-Asaad wara li dan irrifjuta li jurihom fejn kien hemm diversi artefatti prezzjuΩi tal-era antika.

Il-Kummissjoni Nazzjonali tad-DifiΩa tal-Korea ta’ Fuq (NDC) ˙e©©et lill-Gvern tal-Korea ta’ Isfel biex iraΩΩan iç-çelebrazzjonijiet tieg˙u g˙all-ftehim ta’ waqfien mill-©lied li ntla˙aq bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi l-©img˙a l-o˙ra. Dan hekk kif, skont l-NDC, il-Gvern tal-Korea ta’ Isfel qieg˙ed jag˙ti l-impressjoni falza li huwa ˙are© rebbie˙ f’dawn in-negozjati, im©ieba li tista’ tpo©©i l-istess ftehim fil-periklu.

Il-ftehim wasal wara li kuntrast fuq il-fruntiera li tifred liΩ-Ωew© pajjiΩi idde©enera f’konflitt armat li però kien imraΩΩan qabel ma wassal g˙al konsegwenzi aktar serji.

18 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ Mill-iStOrJa

pirati bid-dublett KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Xena mis-serje televiΩiva Amerikana Black Sails, li fost il-karattri tag˙ha naraw pirati nisa b˙al Anne Bonny Jekk tifta˙ dizzjunarju Malti u tfittex il-kelma pirata jag˙tik nomi maskili o˙rajn fosthom kursar u furban li jfissru ˙alliel tal-ba˙ar. Imma qatt kont tobsor li l-istorja hija mimlija bi ©rajjiet ta’ pirati nisa mill-aktar feroçi u perikoluΩi li eΩistew tassew? Mela ˙a nlaqqg˙ek ma’ ftit minnhom.

Anne Bonny jew Bonney, u se˙bitha fil-piraterija Mary Read twieldu fis-seklu sbatax.

Ix-xbejba IrlandiΩa, Anne, bint ille©ittima tal-Avukat William Cormac u s-seftura tieg˙u, ˙arbet mid-dar komda ta’ missierha meta kellha sittax-il sena wara li tilfet rasha fuq ilpirata, kif ng˙idu a˙na ta’ sold u nofs, James Bonny. IΩΩew©u u r˙ewla lejn il-Bahamas filBa˙ar Karibew. Qamar ilg˙asel ma tantx dam g˙allg˙arajjes friski g˙ax James beda jinduna li bil-piraterija biss ma setax ila˙˙aq malkapriççi taΩ-Ωag˙Ωug˙a martu, Anne. Ipprova jdawwar lira minn ta˙t billi jispija g˙allGvernatur Woodes Rogers kontra s˙abu pirati o˙rajn.

Anne inteb˙et bil-viljakkerija ta’ Ωew©ha u ddivorzjatu.

Anne u Mary jiltaqg˙u fuq ix-xini Revenge M’g˙addiex wisq Ωmien li Anne ma spiççatx f’dirg˙ajn pirata li kien fuq fomm kul˙add: Calico Jack Rackham.

L-ewwel saru ma˙bubin u aktar tard Calico Jack ˙atarha t-tieni fil-kmand fuq ix-xini tieg˙u Revenge, fejn iltaqg˙et u t˙abbet mal-pirata Mary Read. L-IngliΩa Read, wild ille©ittimu ta’ armla ta’ kaptan tal-ba˙ar, g˙exet flimkien m’ommha sakemm kellha tlettax-il sena fuq il-˙niena ta’ omm l-imsemmi kaptan.

Omm Mary kienet tlibbisha l˙wejje© tat-tifel li kellha mill-

kaptan u mitilha, biex ix-xi˙a ming˙aliha li qed tag˙ti l-flus biex jitrabba d-dixxendent ta’ binha.

Meta n-nanna mietet, Mary dabbret rasha b˙ala qaddej tifel ta’ sinjura g˙anja. Wara ftit xebg˙et u salpat fuq xini tal-gwerra b˙ala ba˙ri fejn xebg˙et ukoll u rreklutat b˙ala suldat fl-armata Brittanika ta˙t l-isem ta’ Mark Read. waqt li kienet fl-armata Mary saret t˙obb suldat ie˙or u, wara li stqarritlu m˙abbitha u l-veru sess tag˙ha, it-tnejn li huma telqu mill-armata, iΩΩew©u u fet˙u taverna.

Sfortunatament, Mary ma kellhiex tgawdih lil Ωew©ha g˙ax ftit xhur wara Ω-Ωwie© marad u miet. B’qalbha maqsuma bieg˙et it-taverna u re©g˙et marret ba˙ri fuq xini merkantili li, mal-wasla tieg˙u filKaribew, ©ie attakkat u Mary inqabdet pri©uniera tal-pirata Calico Jack.

Din l-avventura ©dida tant g˙o©bitha li ddeçidiet li l-piraterija kienet il-˙a©a li kienet nieqsa f’˙ajjitha. Flimkien ma’ Anne Bonny u Calico Jack attakkaw u serqu kemm fel˙u xwieni. L-ilbies maskili li kienu jin˙bew fih kemm Mary kif ukoll Anne serva biex ma tinqala’ l-ebda rewwixta abbord g˙all-fatt li kienet teΩisti superstizzjoni kbira fost il-pirati li l-preΩenza ta’ mara fuq xini ©©ib risq ˙aΩin.

G˙aldaqstant, Calico Jack seta’ jqatta’ ˙in kemm irid filkumpanija ˙elwa ta’ Anne u Mary.

It-tqala ˙elsithom minn ˙alq il-mewt Meta r-Revenge waqa’ f’idejn il-Kaptan Jonathan Barnet u lekwipa©© kollu ©ie arrestat wara battalja qalila, iΩ-Ωew© nisa ddikkjaraw fil-qorti li qed

jistennew tarbija biex je˙ilsu mis-sentenza tal-mewt li kien hemm imdendla fuq rashom.

TeΩisti xnieg˙a persistenti li Anne u Mary kienu t-tnejn tqal minn Calico Jack. Mary Read u t-tarbija tag˙ha mietu bid-deni fil-˙abs ta’ Port Royal, ilÌamajka, fit-28 ta’ April 1721.

Ma teΩisti l-ebda data dokumentata tal-mewt ta’ Anne Bonny, mhux ta’ xejn jing˙ad li flus missierha xtrawlha l˙elsien mill-˙abs. Calico Jack Rackham u l-kumplament taççorma tieg˙u spiççaw fuq ilforka.

L-Amerikana Sadie Farrell L-Amerikana Sadie Farrell, imlaqqma Sadie l-Mog˙Ωa g˙all-mod kif kienet tid˙ol birras fuq l-istonku tal-vittmi tag˙ha biex tisraqhom, trabbiet u g˙exet fit-toroq ta’ Manhattan tas-seklu dsatax. Óarbet fuq çattra wara li ©iet fl-idejn ma’ Gallus Mag, mara tg˙ix mis-serq b˙alha, li g˙elbet lil Sadie meta gidmitha u qatg˙etilha widna barra.

Sadie malajr ©abret erbg˙a minn s˙abha u sabet mezz kif flimkien ikomplu jg˙ixu misserq. Saru pirati tul ix-xmajjar Hudson u Harlem, jinΩlu l-art fis-satra tal-lejl u jisirqu minn irziezet u djar tas-sinjuri. Ìara, però, li l-bdiewa malajr rmaw ru˙hom bl-ixkubetti u kienu jift˙u n-nar fuqhom kif jilm˙uhom niΩlin l-art.

Meta rat dan il-periklu, Sadie ddeçidiet li titlaq il-piraterija warajha u til˙aq kompromess ma’ Gallus Mag. Hekk sar u, b’turija ta’ rieda tajba, Gallus Mag tatha lura l-widna imqaççta li kienet ippriservat.

Sadie Farrell baqg˙et i©©orr widintha mdendla m’g˙onqha b˙ala ©iΩirana g˙omorha kollu.

Il-FrançiΩi wkoll b’kursara nisa Jeanne de Clisson, imlaqqma l-Leonessa ta’ Bretanja, u Anne Dieu-Le-Veut, laqam li jfisser Anne ‘Alla Jrid Hekk’, kienu Ωew© kursara FrançiΩi. Bejn l1343 u l-1356 il-flotta ta’ xwieni bil-qlug˙ ˙omor ta’ Jeanne kienu jitterrorizzaw kull xini tar-Re Filippu VI li jipprova jaqsam il-fliegu bejn Franza u l-Ingilterra. IlLeonessa ta’ Bretanja kienet tattakkahom bla ˙niena, tisraq il-merkanzija kollha u, bilmannara tag˙ha, t˙anxar lirjus ta’ kull nobbli li jaqa’ ta˙t idejha. Kienet qed tivvendika l-eΩekuzzjoni tal-ma˙bub Ωew©ha, Olivier, li kien ©ie ttradut minn aristokratiçi b˙alu biex ˙adulu t-titlu u ©idu kollu. Jing˙ad li Jeanne de Clisson mietet mewta naturali fl-1359 u l-ispirtu tag˙ha g˙adu jdur mal-Kastell Clisson fejn g˙exet snin ta’ kuntentizza ma’ Olivier.

Fl-1693, Anne Dieu-Le-Veut sfidat lill-pirata OlandiΩ, Laurens de Graaf, g˙ad-dwell wara li qatlilha lis-sie˙eb tag˙ha pirata. Meta raha daqstant kura©©uΩa de Graaf irrifjuta li jiddwella mag˙ha u, minflok, talabha tiΩΩew©u.

Anne aççettat u flimkien kienu jattakkaw u jisirqu xwieni filKaribew. Meta Laurens intlaqat minn balla ta’ kanun u miet, Anne ˙adet it-tmun f’idejha.

It-traççi tag˙ha ntilfu maΩΩmien.

Fis-seklu sbatax, Jacquotte Delahaye, bint missier FrançiΩ u omm minn Haiti, serqet teΩori kbar tul il-karriera ta’ piraterija tag˙ha. Jacquotte tilfet lil ommha fit-twelid, kellha ˙uha b’diΩabbiltà mentali u, meta missierha nqatel, il-piraterija kienet l-unika triq g˙aliha biex tg˙ajjex lil ˙uha.

Meta kienet se tinqabad millawtoritajiet ˙arbet u ˙alliet traççi foloz taparsi mietet.

Wara Ωmien irritornat lura u laqqmuha Jacquotte, il-Óamra (g˙al xag˙rha) Lura millMewt.

In-nisa jid˙lu wkoll malpirati Torok u ÇiniΩi Sayyida Al Hurra kienet mara Marokkina nobbli tas-seklu sittax li ntefg˙et g˙all-piraterija bi tpattija talli l-Kristjani keççew il-familja tag˙ha minn Spanja b’ta’ fuqhom senduqhom. Bejn l-1515 u l1542 iddominat il-punent talBa˙ar Mediterran b’attakki fuq xwieni tal-‘infidili Kristjani’.

Sayyida sabet alleat kbir filpirata Tork, Barbarossa.

Il-Ba˙ar taç-Çina kien mifni mill-flotta enormi ta’ 300 xini u xi 40,000 ba˙ri abbord, mag˙rufa b˙ala l-Flotta talBandiera Óamra. Ching Xi kienet il-mara li mexxiet dawn ix-xwieni, li forsi kienu l-akbar flotta ta’ pirati li qatt dehret.

Isimha kien inissel biΩa’ sa˙ansitra fl-Imperu Brittaniku li spiçça kemm-il darba vittma tal-piraterija tag˙ha. Ching Xi mietet f’nofs is-seklu dsatax fletà ta’ 69 sena wara li g˙exet ˙ajja komda grazzi g˙all-©id li akkumulat bil-piraterija.

Nista’ nibqa’ nsemmi g˙ax illista hija twila sew. Nisa komuni, nisa nobbli, nisa li g˙exu Qabel Kristu b˙arRe©ina Teuta li mill-Ba˙ar Adrijatiku kienet tibg˙at ixxwieni tag˙ha biex jattakkaw xwieni Rumani u jisirqu kulma jsibu ˙alli s-sudditi tag˙ha ma jkun jonqoshom xejn.

Meta taqra fuqhom tibda tinduna li, qabel xejn, dawn innisa pirati kellhom Ωew© affarijiet komuni bejniethom; ˙abbew l-avventura u kienu emançipati.

TRACTION ENGINE Traction engines, huma magni tal-isteam b’alterazzjoni li jimxu fit-triq, ˙afna drabi m˙addma minn Ωew© persuni: wie˙ed li jkun inkarigat mill-immanuvrar tag˙hom fuq quddiem u l-ie˙or inkarigat millisteering. L-g˙an tag˙hom kien li ji©bdu jew jimbuttaw tag˙bija tqila fit-toroq, xog˙ol fir-raba’ jew li jipprovdu elettriku f’postijiet mag˙Ωula. It-terminu traction huwa ©ej mill-kelma latina tractus li tfisser ti©bed jew tirmonka, peress li l-g˙an ewlieni ta’ dawn il-magni kien li jirmonkaw tag˙bija warajhom. F’çerti Ωoni f’pajjiΩi o˙ra kienu jsibuhom b˙ala road locomotives biex ji©u distingwiti minn railway locomotive li kienu magni talisteam jimxu fuq binarji, b˙alma huma tat-tren.

Dawn insibuhom f’diversi qisien u g˙amliet, skont g˙al liema skop ikunu n˙olqu. Biss dawn kienu tqal, jimxu bilmod u diffiçli timmanuvrahom min˙abba l-kobor tag˙hom. IΩda dawn kienu r-revoluzzjoni mekkanika tal-agrikoltura u ©arr ta’ merkanzija fit-toroq fejn l-unika mezz ta’ trasport kien iΩ-Ωiemel jew il-bag˙al.

U˙ud minnhom kienet anke titwa˙˙lilhom g˙amla ta’ tinda biex tilqa’ mill-elementi g˙all-magna nnifisha u anke g˙all˙addiema li jkunu qed i˙addmuha.

It- traction engines kienu jit˙addmu b’gearijiet kbar li jwasslu l-˙adma talmagna mill-crankshaft g˙all-pern ta’ wara. Óafna drabi kien ikollhom Ωew© roti kbar fuq wara (li fuqhom kienet tingrana) u Ωew© roti Ωg˙ar quddiem g˙all-isteering.

Kien hemm ukoll xi varjazzjonijiet rari ta’ four-wheel drive waqt li saru wkoll esperimenti b’caterpillar track, ji©ifieri katina u numru ta’ roti li jduru flimkien, b˙al sistema kif imdorrijin naraw it-tankijiet tal-gwerra u xi in©enji tal-kostruzzjoni.

Insibuhom ©eneralment b’ gearboxe s b’Ωew© gearijiet u f’xi kaΩi anke bi tlieta.

In-nuqqas ta’ informazzjoni u tat-teknolo©ija tal-manifattura, irriΩulta biex dawn il-magni ma dehrux qabel nofs is-seklu dsatax. Dawn saru popolari f’pajjiΩi industrijalizzati mal-ewwel. Il-produzzjoni tag˙hom kompliet sew g˙all-bidu tasseklu g˙oxrin b’kompetizzjoni ma’ diversi manifatturi sakemm qabdu t-triq tan-niΩla lejn nofs is-seklu g˙oxrin. Illum il-©urnata dawn inqatg˙u kompletament mill-uΩu tag˙hom u nsibuhom biss g˙and dilettanti li ppriservawhom u jtellg˙u wirjiet u fieri bihom, b’mod speçjali fir-Renju Unit. Óafna minnhom g˙adhom miΩmuma flistat ori©inali tag˙hom tant li g˙adhom ja˙dmu u viΩitaturi tal-istess wirjiet ikunu jistg˙u jesperjenzaw mill-qrib l-operat tag˙hom. Insibu wkoll diversi persuni li ˙admu mudelli fuq skala Ωg˙ira ta’ dawn l-istess magni, bi w˙ud minnhom ikunu kbar fid-daqs li jista’ anke jirkeb bniedem fuqhom.

Min˙abba li dawn kienu ineffiçjenti mhux adattati biex taqsam f’art agrikola jew fit-triq, l-uΩu agrikolu tag˙hom kien ©eneralment li jinstaqu fuq çineg jew ktajjen jew inkella billi jit˙addmu tnejn minnhom flimkien, wie˙ed f’kull na˙a tal-g˙alqa b’cable marbut mag˙hom biex jag˙mlu x-xog˙ol me˙tie©. G˙aldaqstant, meta l-kundizzjonijeit tal-g˙elieqi kienu jippermettu, ix-xog˙ol me˙tie© kien isir dirett bid-drawbar; g˙aldaqstant fl-Istati Uniti dan wassal biex ji©i Ωviluppat listeam tractor.

It-traction engine, kif qed jidhru f’dawn ir-ritratti, Ωviluppaw minn esperiment li sar minn Thomas Aveling fl-1859 fejn immodifika magna tal-isteam bir-roti li kienet tin©arr minn xi bag˙al, g˙al wa˙da li ssuq lilha nnifisha billi tit˙addem minn xi persuni. L-alterazzjoni ewlenija kienet li twa˙˙let katina twila bejn il-crankshaft u l-pern ta’ wara. Sal-1860 kienu g˙adhom qed jesperimentaw, sakemm lejn l-a˙˙ar tal-istess deçenju n˙oloqot forma standard ta’ traction engine li kellha biss tibdiliet Ωg˙ar tul is-sittin sena storja.

Dawn il-magni tal-isteam qabdu t-triq

Traction engine tat-tip Road Locomotive, parti mir-range Shownman tan-niΩla min˙abba l-ispejjeΩ kbar biex jit˙addmu u ji©u miΩmuma. Sal-1921, dawn urew vanta©©i ekonomiçi fis-sa˙˙a tag˙hom ˙dejn il-bhejjem li kienu jintuΩaw qabel, sew g˙all-©arr ta’ tag˙bija tqila u kemm g˙al distanzi twal. Biss, f’dan iΩ-Ωmien, trakkijiet tal-petrol bdew iΩidu fil-popolarità tag˙hom; bdew isiru iΩjed effiçjenti u ir˙as biex jinxtraw. Barra dan, it-trakkijiet li bdew jiΩviluppaw kienu kapaçi jla˙˙qu veloçità ikbar u kienu iΩjed ekonomiçi. Biex wie˙ed jie˙u idea, f’rotta impenjattiva, trakk ta’ tliet tunnellati meta ja˙dem g˙al xahar s˙i˙ kien jiffranka mal-£100 ikkomparat malistess distanzi li jag˙mel traction engine.

Il-magni tal-isteam bdiet tiΩdidilhom ittaxxa, skont il-qies tal-parti mxarrba talboiler; u g˙alhekk saru inqas kompettitivi. L-a˙˙ar traction engines mibnijin firRenju Unit kienu mibnija fl-1930, g˙alkemm o˙rajn komplew fl-uΩu kummerçjali g˙al diversi snin wara, fejn kien jippermetti li ssib ˙addiema ta’ esperjenza biΩΩejjed biex isuquhom!

UΩu differenti

Traction engines kellhom diversi rwoli kummerçjali tul kwaΩi mitt sena, bejn nofs is-seklu tmintax u nofs is-seklu g˙oxrin. Kull rwol jirrikjedi magna b’diversi settijiet ta’ karattersitki differenti u b’hekk it- traction engines evolvew f’g˙add ta’ tipi differenti biex jaqdu rwoli varji.

Fost affarijiet o˙ra nsibu li kienu uΩati g˙all-agrikulturali, biex ji©bdu diversi in©enji relatati jew f’post statiku biex jissuplixxu xi ener©ija fejn me˙tie©. Bdiewa li ma kellhomx din il-magna kienu jaraw kif jo˙olqu xi uΩu g˙aliha billi jissellfu xi wa˙da. Il-qies tag˙ha kien ta’ wie˙ed medju kkomparat ma’ ta’ qabel.

Insibu traction engines ma˙duma apposta g˙all-˙rit tal-g˙elieqi. Dawn kienu kemxejn itwal fil-qies g˙ax finnofs, ta˙t il-boiler, kien ikollhom rukkell b’cable imkebbeb mieg˙u. Dan il-cable kien jaqbad ma’ magna o˙ra fin-na˙a lo˙ra tal-g˙alqa, u jimxu flimkien fl-istess direzzjoni biex isir il-˙rit.

Dawk ta’ qies iΩg˙ar, b’piΩ ta’ inqas minn ˙ames tunnellati, nirreferu g˙alihom b˙ala steam tractors. Dawn kienu kapaçi jit˙addmu minn persuna wa˙da minflok tnejn, u kienu l-iΩjed popolari flindustrija tal-injam fir-Renju Unit.

Hemm ukoll steamroller , li huwa rromblu li jwitti l-asfalt frisk tat-toroq. Dan kien traction engine komuni, li kellu modifikazzjoni fir-roti ta’ quddiem, u li meta jinqalg˙u kien je˙el ir-romblu. Biex din il-bidla ssir, kienet tirrikjedi inqas minn nofstanhar min˙abba n-numru ta’ alterazzjonijiet li riedu jsiru u t-toqol talmakkinarju.

Road locomtive huwa terminu li jintuΩa g˙al traction engines li huma ikbar fiddaqs, iΩjed robusti, u jkollhom saff ta’ lasktu mar-roti sabiex ikunu jistg˙u jinstaqu façilment fit-toroq, biex jimbuttaw jew ji©bdu merkanzija tqila. F’çerti kaΩi, fejn il-merkanzija kienet tkun tqila, kienet tintuΩa iΩjed minn road locomotive wa˙da; f’çerti kaΩi tnejn irmunkati wa˙da wara l-o˙ra ji©bdu l-merkanzija me˙tie©a, jew wa˙da wara biex timbotta u o˙ra quddiem biex ti©bed.

Meta ssemmi t-traction engines, b’mod speçjali r-road locomotives, ma tistax ma ssemmix il-forma distintiva tal-magni Showman (ritratt fuq). Dawn kienu j©orru merkanzija ta’ fairgrounds jew luna park.

Barra minn hekk, ©ieli kien hemm kaΩi fejn kienu jintuΩaw b˙ala ©eneratur biex jag˙ti l-kurrent lill-biçça li jkun hemm g˙all-wiri biex jirkbu n-nies fuqha. Dawn kienu ji©u dekorati b’modi speçjali u anke mdawlin, li minnhom infushom kienu joffru spettaklu fil-fiera. U˙ud minnhom kien anke jkollom krejn Ωg˙ir biex jg˙in fl-armar tal-biçça li jkunu j©orru.

Barra dawn insibu ‘qraba’ ta’ traction engines; g˙ax dawn jista’ jkun li ©ew manifatturati fuqhom. Fosthom insibu lportable engine li kienet magna tal-isteam bir-roti li ma kinitx tinstaq iΩda tin©ibed. Óafna drabi kienu jkunu g˙all- uΩu statiku. B˙al din insibu wa˙da fix-xatt talBirgu, li tinsab g˙all-wiri ˙dejn il-muΩew marittimu. Insibu wkoll l-isteam wagon; g˙amla ta’ traction engine Ωg˙ira li tixbah lil trakk, b’kaxxa fuq wara biex i©©orr ilmerkanzija. Insibu wkoll it- traction engines mibnija b˙ala railway locomotives; ji©ifieri jinstaqu fuq il-linji ta’ ferrovija, bl-istess g˙an ta’ traction engine iΩda iΩg˙ar fil-qies.

Priservazzjoni Fl-1950 in˙oloq moviment biex jippriservaw dawn it-traction engines, iffurmat minn dilettanti li rrealizzaw li dawn kienu se jispiççaw g˙al kollox. U˙ud milli kien fadal inxtraw minn dawn id-dilettanti li rrestawrawhom sabiex ikunu jistg˙u ja˙dmu b˙alma kienu fl-istat ori©inali tag˙hom. Minn hemm bdew ji©u organizzati rallies, g˙all-bidu b˙ala tlielaq bejn is-sidien tag˙hom u aktar tard saru b˙ala attrazzjoni turistika li jsiru f’diversi postijiet kull sena. L-a˙˙ar wie˙ed li sar kien bejn il-31 ta’ Lulju u t-2 ta’ Awwissu ta’ din is-sena, bl-isem ta’ Yorkshire Steam Fair f’Allerton Park, North Yorkshire flIngilterra. Huwa stmat li mal-elfejn traction engine ©ew salvati.

Ritratt ta’ traction engine uΩata f’pajjiΩna qabel jew waqt l-Ewwel Gwerra Dinjija, biex tirmonka kanun tal-gwerra

20 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

FRACTAL JAMPLIFIKA IL-PEUGEOT I-COCKPIT BIS-SOUND paint finish ikompli jΩid is-sens ta’ vitalità g˙all-bidla penetranti mill-abjad intens g˙all-iswed matt fiç-çappetti tal-bibien. Ilbody ta’ fuq jinkludi fih saqaf li jitne˙˙a biex il- coupè tinbidel f’cabriolet.

Peugeot i-Cockpit: it-tis˙i˙ tas-sensi

Ûvelata g˙all-ewwel darba fuq l-SR1 concept car fl-2010, ilPEUGEOT i-Cockpit di©à rnexxielha tisraq il-qlub ta’ madwar 1.8 miljun klijent hekk kif g˙amlet id-debutt tag˙ha fuq it-208 fl-2012. Bitteknolo©ija innovattiva tieg˙u, cockpit jipprovdi sewqan istintiv u jkompli jΩid mal-esperjenza tal-©enn wara l-isteering.

Il-Peugeot Fractal hija urban coupè electrika fejn turi disinn prospettiv tal-Peugeot iCockpit li jesplora sensi o˙rajn b˙aΩ-Ωieda mal-viΩwal, inkorporati mal- head-up display , mal- isteering u mat- touch screen kif ukoll jag˙tu attenzjoni kbira lill-acoustics f’disinn automotive. Dan kollu jwassal g˙al perçessjoni awditorja li tkompli ttejjeb l-esperjenza tassewqan.

Il-Peugeot Fractal g˙andha wkoll sound signature kkreata mid-disinjatur tas-sound Amon Tobin li ddoqq meta s-

sewwieq jifta˙ il-bibien bl-uΩu tal-ismartwach remote system.

Li jsegwi hija esperjenza ta’ sewqan coupè elettrika unika li toffri ˙afna esplorazzjoni sensorja. Óarsa ©enerali tal-Peugeot Fractal StelLab1, research unit ta’ PSA Peugeot Citroen, u FOCAL, ilmexxej FrançiΩ fis-sistemi tassound elettroakustiçi, iddisinja sistema innovattva msej˙a ‘9.1.2’, sistema li tikkombina set-up 9.1 tal-og˙la kwalità li jikkonsisti fi 13-il speaker differenti b ’tactile bass systems mibnija fuq wara ta’ kull seat.

Din is-sistema tag˙mel issewqan aktar istintiv g˙ax tarrikkixxi l-informazzjoni bl-uΩu tal-akustika. Din il-karatteristika addizzjonali tal-Peugeot iCockpit hija kkaratterizzata blisptialisation u d-dynamisation tas-sound.

Il-Peugeot Fractal: urban coupè electrika Il-Peugeot Fractal dejjem tkun sinkronizzata mal-ambjent tag˙ha. Din il-karozza hija kompatta ˙afna b’tul ta’ 3.81m u wieg˙a 1.77m u li g˙alhekk tippermettilha li tg˙addi façilment minn bejn it-traffiku. Irroti Tall&Narrow ta’ 19-il pulzier qeg˙din f’poΩizzjoni tajba ˙afna biex itejbu l-moviment tal-karozza nnifisha. Fil-fatt, dan il-mudell irnexxielu jsib bilanç naturali u juri electric drive train li twassal g˙al arkitettura ©dida. Il-komponenti kollha qeg˙din f’poΩizzjoni effiçjenti u dan biex ikomplu jΩidu mal-karatteristiki innovattivi ta’ din il-karozza.

L-istil tag˙ha jinkorpora wkoll il-façilità li ssuqha f’ambjent urban u li dan huwa rifless fil-linji dinamiçi li jidhru fit-tul tal- bod y tag˙ha. Il-Coupe Franche, straight line dual

Il-Peugeot i-Cockpit toffri wkoll esperjenza mhux parallela fejn tikkombina lergonomics istintivi f’atmosfera ming˙ajr preçedent. L-g˙aΩla tal-materjali hija ispirata millauditoriums u mill-istudios talirrekordjar: black oak li jΩejjen l- instrument panel , id- door panels u l-bucket seats; il-copper trim huwa remenixxenti tal-konnessjonijiet audio li jinsabu fuq ©ewwa bi 3D-printed motifs li jΩiedu l-kumdità akustika.

Dan il-mudell huwa wkoll inkubatur ideali li jesplora luΩu tat-3D printing biex jo˙loq forom li ma jistg˙ux jinkisbu permezz ta’ xi proçess ie˙or.

Il-parts u l-komponenti li jirriΩultaw minn dan jirrappreΩentaw aktar minn 80% taluçu˙ ta’ ©ewwa u joffri ta˙lita ta’ stil ©did u funzjonalità reali.

It -touchpad wires jg˙addu mill-ispokes mill-isteering tant kumpatt.

L-uçu˙ anechoic ikopru aktar minn 15-il metru kwadru talcabin interior u kienu mmanifatturati b’disinn ©enerattiv. Ilqawwa tal-computing fil-magni teknolo©içi tal-©urnata tal-lum tag˙milha possibbli li tesplora l-varjazzjonijiet kollha talforom u tal-istrutturi g˙all-parti partikolari. L-uΩu ©enerattiv jo˙loq forom effiçjenti u jiΩviluppa parti perfetta f’kull kaΩ permezz tal-algorithms. Filfatt, il-Peugeot Fractal tuΩa lammont proprju tal-materjal biex taççerta l-effiçjenza flakustika.

UΩu innovattiv tas- sound g˙al esperjenza ta’ sewqan instintiva Id-disinn ta’ dan il-mudell jag˙ti importanza wkoll lis-smig˙ fost il-viΩwal u l-˙ass hekk kif innies joqog˙du ˙afna fuq dawn it-tliet sensi fl-ambjent preΩenti tag˙hom.

Il-potenzjal tal-installazzjoni ‘9.1.2’ g˙andu sistema mag˙mula minn tliet mid/highrange speakers fuq quddiem, Ωew© tweeters, Ωew© woofers u subwoofer u fuq wara Ωew© mid-range speakers , Ωew© tweeters u woofer. Speçjalisti FrançiΩi tal- high-end audio ˙olqu wkoll linen-fibre membrane g˙all-ispeakers biex ikun sound ta’ kwalità kbira. Din itteknolo©ija, imsej˙a FLAX, hija kkaratterizzata b’sound naturali ˙afna fil-bass.

L-ispatial restitution fil-kompartament tal-passi©©ier huwa mg˙ammar b’seba’ speakers FLAX u erba’ inverted dome aluminum magnesium tweeters filwaqt li Ωew© subwoofers o˙rajn jie˙du ˙sieb il-bass register. Din il-©abra se tkun qed titmexxa b’erba’ highly compact amplifiers li jikkonsistu f’14-il amplification channel u total ta’ 1,600 watt disponibbli g˙al dan.

Prestazzjoni g˙olja tal-electric drive train Din l- electric drive train tottimizza l-aerodinamicità u tinkludi karatteristiçi o˙rajn fis-settur. Il-bilanç ©enerali talPeugeot Fractal ittejjeb bil-kbir bl-installazzjoni tal-lithium-ion battery fit-tunnel çentrali. Dan jirriçentra l-piΩ tal-vettura u jbaxxi ç-çentru tal-gravità tag˙ha.

Il-batterija 40 kW/h tag˙ti ssa˙˙a lil Ωew© muturi electriçi ta’ 75kW/102hp rispettivament, wa˙da fuq kull pern, u toffri awtonomija ta’ çiklu kkombinat ta’ 450 kilometru. Din is-sistemma tikkontolla l-power output skont il-kundizzjonijiet tassewqan. Il-150kW/204hp huma ffokati fuq il-grip biex titjieb ittraction u l- energy recovery .

Apparti minn hekk, biex ikunu kkunsidrati wkoll il-kunsiderazzjonijiet tal-weight transfer, lelectric motors g˙andhom gear ratios differenti. Waqt l-aççellerazzjoni fid-distanza ta’ bejn 0100 kph (0-62 mil), il-mutur ta’ wara jibda ja˙dem l-ewwel bilfront-axle motor u jie˙u kollox ta˙t il-kontroll tieg˙u gradwalment meta jinqabeΩ il-100kph (62mph).

L- electric steering 4-wheeldrive jaççerta din l-effiçjenza formidabbli fl-ibliet u l-istabbiltà f’veloçità g˙olja. Il-molol tal-arja jistg˙u ja˙dmu b’mod awtomatiku jew jistg˙u ji©u kkontrollati mis-sewwieq/a biex ja©©ustaw il-ground clearance f’kejl ta’ bejn 7 u 11-il çentimetru; l-inqas poΩizzjoni tottimizza l-aerodinamiçità fit-triq u testendi l-awtonomija talPeugeot Fractal filwaqt li log˙la clearance tippermetti lillkarozza biex tg˙addi mit-toroq b’mod sigur u rilassanti u kwaΩi kwaΩi ftit li xejn t˙oss l-effetti tal-˙ofor fit-triq u t-tumbati talentrati tal-parke©©.

KAROZZI KÓ

06|09|2015 21

kullhadd.com

KARATTERISTIKI MINN TOYOTA SAFETY SENSE INTRODOTTI FUQ IL-MUDELLI AYGO U YARIS

Fejn huma kkonçernati lkarozzi Toyota, xorta din tibbenefika mill-a˙˙ar teknolo©ija tas-sigurtà. Iscity car Aygo u s- supermini Yaris huma disponibbli bitToyota Safety Sense, li jipprovdu bosta fatturi li jg˙inu ˙afna biex ji©u evitati aççidenti milli jse˙˙u, jew inaqqsu s-severità talimpatt.

Is-sistema Toyota Safety Sense qed ti©i estiΩa ’l barra minn din il-firxa. Ilklijenti ta’ Aygo u Yaris jistg˙u jispeçifikaw dan ilpakkett b˙ala g˙aΩla fuq il-karozza ©dida tag˙hom, li ji©u miΩjuda mal-fatturi sensittivi ta’ sigurtà li dawn il-karozzi ji©u di©à mg˙ammra bihom.

Fil-mudell Aygo, Toyota Safety Sense tipprovdi sistema Pre-Collision li ti©i kkontrollata b’laser, li tavΩa lix-xufier b’˙abta imminenti ma’ vettura quddiem (sistema li tissejja˙ Forward Collision Warning) u kif ukoll ti©i applikata s-sistema PreCrash Brake Assist biex jitwassal break ta’ emer©enza hekk kif il-pedala tal- break tkun mafusa. Jekk ix-xufier ma ji˙ux azzjoni wara lavviΩ, is-sistema t˙addem is-sistema Autonomous E m e r ge n c y B r a kin g b ie x titnaqqas il-veloçità b’19-il mil, li pontenzjalment twassal il-karozza biex tieqaf kompletament u ti©i evitata ˙abta jew titnaqqas il-forza tal-impatt.

Il-Forward Collision Warning ta˙dem f’veloçità bejn 10 u 86 mil fis-sieg˙a, meta l-veloçità relattiva bejn il-karozza Toyota u lkarozza quddiem tkun iΩjed minn 10 mil fis-

sieg˙a. Is-sistema PreCrash Brake Assist ta˙dem f’veloçità bejn 19 u 49 mil fis-sieg˙a, meta l-vettura lo˙ra tkun g˙addejja b’veloçità ta’ aktar minn 19-il mil fis-sieg˙a. G˙allAutonomous Emergency Braking, il-firxa tal-veloçità hija minn sebg˙a sa 49 mil fis-sieg˙a.

Funzjoni ta’ Lane Departure Alert hija wkoll inkluΩa. Din is-sistema timmonitorja marki filkarre©©jata tat-triq u tg˙in biex jonqsu l-aççidenti ta’ ˙abtiet head-on ikkawΩati minn vettura li to˙ro© ’il barra mill-karre©©jata tag˙ha. Jekk il-karozza lo˙ra tibda ˙ier©a millkarre©©jata tag˙ha ming˙ajr ma’ tixg˙el l- indicators , is-sistema tavΩa lixxufier tat-Toyota li g˙andu din is-sistema mg˙ammra, b’avviΩi viΩwali u li jinstemg˙u.

L-istess karatteristiki ta’ Toyota Safety Sense huma disponibbli wkoll g˙allYaris, flimkien ma’ Automatic High Beam. Din timmarka d-dwal ta’ quddiem ta’ vetturi o˙ra li jkunu qed joqorbu u ddwal ta’ wara ta’ vetturi li jkunu tbieg˙du, awtomatikament taqleb bejn ra©©i g˙oljin u baxxi biex tevita li tg˙ammex sewwieqa o˙ra u ttejjeb innig˙t-time vision tax-xufier.

G˙al iΩjed informazzjoni rigward Toyota u l-prodotti tag˙ha, wie˙ed huwa m˙e©©e© iΩur ix -showroom ta’ Toyota li tinsab fi Triq l-Imdina, ÓaΩ-Ûebbu©; iΩur il-pa©na ta’ Facebook Toyota Malta, jew içempel fuq 2269 4000.

22 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ KAROZZI

AÌÌORNA RUÓEK MA’ SEAT IBIZA

I©bed l-attenzjoni tal-folla! Li ssuq Ibiza 5dr hija esperjenza ta’ arja friska mag˙mula minn DNA pura kif taf toffri l-Ibiza.

Mimlija b’innovazzjoni u karatteristiki g˙aqlin, g˙andha dehra mill-aqwa u sportiva. Ilversatilità tag˙ha tag˙milha ideali g˙al vja©© lejn il-belt, g˙all-bajja jew g˙al fejn tixtieq tmur.

Gawdi minn esperjenza sigura, ta’ pjaçir u divertenti, g˙alik u g˙al min ikollu lopportunità li jgawdi l-vja©© mieg˙ek. Il-karatteristiki pijuniera saru kollha biex jassiguraw li jkollok esperjenza ta’ sewqan komda kull darba.

Teknolo©ija esperta, ma˙luqa sempliçiment biex tag˙mel kull vja©© inkredibbli.

Meta ssuq l-Ibiza u tkun taf li hija mibnija b’sigurtà fuq qud-

diem nett tal-a©enda ming˙ajr ma tkun kompromessa fiddisinn u t-teknolo©ija. Il-karatteristiki avvanzati jfissru li hija 5-Star EuroNCAP, g˙alhekk tista’ tpo©©i, tirrilassa ming˙ajr ebda inkwiet.

Hawn insibu ra©uni o˙ra biex t˙ossok a˙jar waqt li qed issuq l-Ibiza tieg˙ek. Ìew ikkunsidrati b’attenzjoni lemissjonijiet CO2 u l-konsum ta’ fjuwil meta n˙olqot ilmagna Ecomotive, ming˙ajr ebda kompromess g˙al dik lemozzjoni speçjali wara listeering . Hija sitwazzjoni li tkun dejjem rebbie˙ kull meta ssuq SEAT. Is-Seat Ibiza ti©i f’varjetà kbira ta’ magni li jistg˙u jkunu ordnati manual jew automatic u hija mg˙ammra bil-karatteristiki li ©ejjin: ESP, spare wheel tal-azzar flimkien malg˙odda me˙tie©a biex tbiddlu; bumpers li huma colourcoded; mirja u pumi tal-bibien; power steering, relatat ma’ veloçità varjabbli, g˙oli u anke a©©ustament tal- isteering; preparazzjoni Isofix; seat tax-xufier li huwa a©©ustabbli; it-tielet head-rest fis- seat ta’ wara; seats ta’ wara li jinfidru; central locking bir- remote ; controls tar-radju mill-isteering; twieqi ta’ quddiem elettriçi; airbags g˙ax-xufier u passi©©ier ta’ quddiem; deattivazzjoni g˙all-passi©©ier ta’ quddiem; airbags fil-©nub talvettura; apparat ta’ immobilazzjoni tal-vettura; monitora©© tal-pressa tat-tyres; dwal tal©urnata; wiper fuq il-˙©ie©a ta’ wara u sistema ta’ ˙asil; a©©ustament tad-dwal ta’ quddiem; post g˙al dawk li jpejpu; radju mg˙ammar b’CD u MP3 flimkien ma’ plakka kompatibbli ma’ ˙afna tipi ta’ plakek; arja kkundizzjonata; ABS; hill-hold assist; twissija taç-çintorini tas-sigurtà; rimmijiet ta’ 15-il pulzier; sensors ta’ parke©© fuq wara, u ˙afna iΩjed!

persOnalitÀ kÓ

06|09|2015 23

kullhadd.com

il-persuna li bdiet gÓall-ewwel darba l-insanity f’malta ramOna pOrtelli tintervista lil SABRINA GRIMA

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Il-personalità li tkellimt mag˙ha llum g˙al din l-intervista hija persuna pjuttost ˙abrieka fix-xog˙ol, speçjalment f’dak kollu fejn jid˙ol fitness. Fil-fatt, tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala ‘spluΩjoni ta’ ener©ija’.

Qed nirreferi g˙al Sabrina Grima.

Sabrina g˙andha sitta u g˙oxrin sena u toqg˙od il-Mellie˙a. B˙ala passatempi, minbarra l- insanity ( workout ), t˙obb tqatta’ l-ftit ˙in liberu tag˙ha mal-familja u s˙abha. Ma tonqosx ukoll xi ©irja fil-kampanja, t˙obb tirrilassa ˙dejn il-ba˙ar u tara nΩul ix-xemx, kif ukoll t˙obb issajjar u tiekol. Ta’ min jg˙id ukoll li t˙obb tie˙u l-istessi (selfies); fil-fatt jg˙idulha s-‘Selfie Queen’!

Ìurnata tipika ta’ Sabrina tkun li tqum kmieni fil-˙amsa ta’ filg˙odu biex tittrenja, wara tmur ix-xog˙ol, imbag˙ad ter©a’ tittrenja l-insanity u tasal lura d-dar xi 9.30pm, fejn tipprepara l-ikel g˙all-©urnata ta’ wara u torqod g˙al xi l-˙dax.

Is-Sibt g˙aliha tkun ©urnata b˙all-o˙rajn, u filg˙axija ©eneralment issibha l- gym .

“B˙ala ˙in liberu ftit li xejn ikolli, iΩda dan insibu b˙ala challenge u parti minn ˙ajti.

Nikkunsidra lili nnifsi b˙ala tfajla onesta u ‘spluΩjoni ta’ ener©ija’. L-ikel favorit tieg˙i huwa l-Indjan, avolja bid-dieta tal-kompetizzjonijiet ftit li xejn inkun nista’ nieklu. Fil-fatt, in˙obb l-ikel ja˙raq, u nqis ru˙i b˙ala ‘ chilli freak ’.

In˙obb il-˙ajja u l-kulur isfar.

Nipprova nkun ta’ g˙ajnuna u nirrispetta lil kul˙add. Ng˙ix ˙ajja sempliçi u n˙obb na˙dem. Óajti mimlija ˙afna u kuljum nipprova nla˙˙aq mal˙in, bejn training tieg˙i, insanity u x-xog˙ol tieg˙i. IΩda din hija ˙ajti u, jekk ikolli ner©a’ nitwieled mill-©did u nag˙Ωel, ibqg˙u çerti li ma nbiddel xejn,” bdiet tg˙idli dwarha Sabrina.

Ritratt: MATT MARSH

F’˙ajjitha kellha xi ˙a©a nieqsa Ta’ min jg˙id li tliet snin ilu Sabrina bdiet tittrenja bis-serjetà g˙ax indunat li f’˙ajjitha kellha xi ˙a©a nieqsa. Sabet sodisfazzjon kbir fl- insanity .

G˙all-benefiççju tal-qarrejja tlabtha tispjega x’inhu eΩatt dan it-tip ta’ sport. “L-insanity g˙eni ˙afna f’˙ajti. Dan huwa bodyweight max interval training. Ma nuΩawx apparat jew xi tag˙mir ie˙or. Kulma trid huwa li temmen fik innifsek u tipprova. Jinvolvi ˙afna plyo , cardio strength u endurance. Jien u ˙afna millmembri tieg˙i nsibuh b˙ala Ωvog. Hija battalja mieg˙ek innifsek kull darba li tag˙mlu.

Dan g˙ax int dejjem timbotta biex ikollok riΩultat a˙jar, jibnilek stamina u sodisfazzjon kbir. Óafna nies jibΩg˙u minnu, iΩda dan huwa adattat g˙al kull livell, kemm kbar u kemm Ωg˙ar. Jien, waqt ilklassi, nuri diversi eΩerçizzji differenti g˙al min ikun g˙adu jibda,” spjegatli Sabrina.

B’wiççha minn quddiem, Sabrina tg˙id li kienet il-persuna li ©abet l-insanity g˙allewwel darba f’Malta. Ridt inkun naf dwar jekk kinitx avventura façli jew iebsa sakemm bdiet hawn Malta.

“Kont mort ma’ ommi New York fi Frar 2013, fejn kont

mal-ewwel grupp li bdew jiççertifikaw fl-Amerika.

Insanity Malta ffurmajtha meta ©ejt lura f’Marzu 2013. Ma nistax ma nirringrazzjax lillmembri tal-familja tant g˙aΩiΩa g˙alija li g˙enuni u dejjem emmnu fija. Ming˙ajrhom Ωgur li ma kienx jirnexxili nasal fejn jiena llum.”

Ftit Ωmien wara, proprju ssena ta’ wara, fl-2014, kienet avviçinatha l-kowç Susan Borg li kkonvinçiet lil Sabrina tikkompeti g˙all-ewwel darba f’bodybuilding show f’Ottubru 2014. Fil-fatt reb˙et titlu.

Mag˙ha ddiskutejt dwar it-tip ta’ sagrifiççji li kellha tibda tag˙mel mindu bdiet tikkompeti. “Fl-ewwel konkors tieg˙i rba˙t it-titlu Miss Bikini Nabba

Malta, fis-sena 2014. Is-sagrifiççju huwa wie˙ed kbir.

B˙ala ta˙ri©, jiena bqajt nag˙mel insanity , iΩda rigward dieta kelli nbiddel ˙afna.

Meta tipprepara g˙all-konkorsi b˙al dawn id-dieta hija laktar ˙a©a diffiçli biex iΩomm mag˙ha – tiekol iktar frekwenti, porzjonijiet iΩg˙ar, zokkor u frott mill-inqas u ˙afna affarijiet o˙ra li int ma tikkunsidrahomx fil-˙ajja normali ta’ kuljum,” fissritli Sabrina.

Diversi suççessi f’kompetizzjonijiet barra minn Malta Barra minn hekk, Sabrina ˙adet sehem f’diversi kompetizzjonijiet, fosthom riçenti

meta f’Ìunju ˙adet sehem filWFF Nabba Universe u f’Lulju li g˙adda fil-Miami Pro flIngilterra, fejn ©iet l-ewwel b˙ala Miss Bikini Pro u t-tieni b˙ala Pro Fitness Model. “Ilkategorija tieg˙i hija fitness bikini model , u l-konkors huwa tal- bodybuilding g˙ax fitness jaqa’ ta˙t il-bodybuliding.”

F’Novembru li ©ej Sabrina se tie˙u sehem f’kompetizzjoni o˙ra. Staqsejtha b’liema mod qed tipprepara g˙aliha u qaltli li b˙alissa tinsab fil-14 weeks out mill-konkors li jmiss. “Din il-kompetizzjoni ser tkun WBFF, li hija wa˙da millakbar federazzjonijiet fil-bodybuilding u ser issir f’Londra fl14 Novembru li jmiss. Il-

preparazzjonijiet bdew, iΩda qabel kelli ©img˙a break mirrutina sabiex nag˙ti boost lissistema.”

Waqt din l-intervista Sabrina sostniet mieg˙i li sport b˙al insanity jirrikjedi ˙afna xog˙ol u tbatija, iΩda sa fl-a˙˙ar tasal fejn tkun tixtieq. “B˙al kull ˙a©a o˙ra li tag˙mel fil-˙ajja, dan l-isport jirrikjedi dedikazzjoni kbira biex tkun suççess.

Li tkun t˙obb li qed tag˙mel jg˙inek biex inti dejjem tag˙ti l-100% f’li tkun qed tag˙mel.

B˙al kul˙add ©ieli kelli mumenti fejn kont ser naqta’ qalbi, iΩda bl-g˙ajnuna talfamiljari u s˙abi u ta’ ˙afna nies li g˙alihom jien ispirazzjoni, dejjem Ωammejt fuq saqajja u ˙dimt iktar!

Mumenti ˙Ωiena ji©u lil kul˙add, iΩda inti trid tkun biex iΩΩomm u ma t˙allix dawk il-ftit sekondi ˙Ωiena jfarrkulek dak kollu li ilek ta˙dem g˙alih,” fissritli b’tant determinazzjoni Sabrina.

Barra minn hekk Sabrina toffri xi klassijiet g˙al min jattendi g˙andha g˙al ta˙ri© ta’ train insane. B’hekk tlabtha kif t˙ares lejn il-fatt li filli ma kinitx taf bl- insanity , u filli skoprietu, ipprattikatu, iffissat fuqu, studjat dwaru u llum il©urnata qed tg˙allmu lil ˙addie˙or. “Meta temmen fik innifsek u temmen li tista’ tasal bid-dedikazzjoni kbira u ˙afna xog˙ol, xi darba jew o˙ra tasal Ωgur. Jien iddedikajt l-a˙˙ar tliet snin ta’ ˙ajti g˙al insanity fejn ˙dimt b’sa˙˙a kbira u tg˙allimt. Bil-klassijiet fejn ˙afna mill-membri saru jattendu frekwentament u sirna familja, u fejn kul˙add jimmotiva lil xulxin, qed ng˙inu lil xulxin u ˙afna nies li jixtiequ jΩommu f’sa˙˙ithom u fit, jew jitilfu l-piΩ. L-ener©ija u poΩittività li jkollok wara kull sessjoni hija fenomenali avolja t-ta˙ri© iebes, u huwa dan il-fatt li j©ieg˙lek trid dejjem aktar u g˙alhekk jibqg˙u jattendu,” sostniet Sabrina.

Fl-a˙˙ar nett Sabrina sa˙qet fuq il-fatt biex kull persuna temmen dejjem fiha nnifisha u ma taqta’ qalbha qatt. Óadd ma jaf fejn jista’ jasal sakemm ma jippruvax. Nag˙laq billi nΩid li l-isba˙ investiment li qatt tista’ tag˙mel huwa fik innifsek! A˙dem u ma jiddispjaçik qatt,” temmet tg˙id Sabrina.

Aktar informazzjoni dwar Sabrina Grima u l- insanity jinsabu fuq il-pagni ta’ Facebook https://www.facebook.com/InsanityMalta u https://www.facebook.com/S ABRINAGRIMAMALTA

24 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

12-il miljun dollaru gÓal Ìraw bÓal-lum karozza tal-1998 1901: Il-President Amerikan McKinley jisfa milqut u ferut gravi fi sparatura f’Buffalo, New York. Sparalu anarkist bl-isem ta’ Leon Czolgosz.

1921: Il-pulizija f’Connecticut qed jinvestigaw lill-organizzazzjoni Ku Klux Klan li qed isie˙bu mag˙hom membri bil-˙sieb li ‘i˙arsu l-ideali ta’ çivilizzazzjoni pura Anglo Sassona’. Biex jissie˙bu, il-membri l©odda jridu jag˙tu donazzjoni ta’ €9 g˙all-˙arsien tal-ambjent fin-nazzjon. Xnig˙at isostnu li l-Klan qed jikber malajr u d-dipartiment talpulizija hu m˙asseb min˙abba attakki razzjali.

1934: L-Armata Awstrijaka qed tintbag˙at fil-fruntiera mal-Jugoslavja min˙abba diçeriji li n-NaΩisti se jer©g˙u jippruvuaw jid˙lu fl-Awstrija fil-jiem li ©ejjin.

1941: Il-Kap tal-Pulizija Sigrieta ta’ Berlin jordna lil-Lhud ta’ aktar minn sitt snin jilbsu l-istilla safra ta’ David fuq il-˙wejje© tag˙hom bil-kelma ‘Lhudi’ fuqha, u li ma jistg˙ux jiççaqalqu mill-post li huma fih ming˙ajr ma qabel jiksbu l-permess tal-pulizija.

Karozza rari ferm tal-marka McLaren FI, li hi wa˙da mittnejn li saru, hi l-aktar karozza IngliΩa li tiswa flus, wara li nbieg˙et g˙al $12-il miljun.

Il-vettura tal-1998, li nbniet f’Woking, Surrey, mibjug˙a b˙ala parti minn flotta ta’ 25 mudell klassiku tal-a˙˙ar 50 sena, nbieg˙et m’ilux fi rkant.

Din il-karozza sarulha xi tibdiliet u hi kapaçi ttella’ ˙effa ta’ aktar minn 240 mil fissieg˙a.

1949: L-awtoritajiet tal-alleanza militari fil-Ìermanja jag˙tu l-permess lill-fabbrika Volkswagen biex tipproduçi l-karozzi. Hi ssir l-ikbar produttur tal-karozzi fl-Ewropa.

1952: Ajruplan fighter De Havilland 110 jisplodi hekk kif jipprova jikser is-sound barrier. Il-bçejjeç tieg˙u jaqg˙u fuq l-ispettaturi talwirja tal-ajru ta’ Farnborough f’Hampshire, l-Ingilterra. L-ikbar biçça tal-ajruplan tikkawΩa l-mewt ta’ 30 persuna u twe©©a’ lil 63 o˙ra.

Il-flotta tal-karozzi nbieg˙et minn Sotheby’s g˙al somma rekord ta’ €59 miljun.

Ta’ min jg˙id li l-a˙˙ar karozza tat-tip FerrariEnzo li kienet manifatturata u li fl2005 ng˙atat b˙ala rigal lil Papa Ìwanni Pawlu II, ukoll kisbet rekord fil-prezz tag˙ha.

Hi nbieg˙et g˙al $5.30 miljun.

Ferrari tat-tlielaq tat-tip 250LM, ma˙duma fl-1964, inbieg˙et g˙al $15.34 miljun,

rekord dinji g˙all-mudell u laktar karozza li t˙allsu flus g˙aliha fl-irkant.

Wara l-bejg˙ kienu qed isiru negozjati g˙al tliet karozzi li ma nbig˙ux, li kienu Mercedes 300 SL Alloy Gullwing, Ferrari 250 LWB California Spider u Ferrari 250 GT SWB Competizione.

Jekk l-irkantaturi jaslu fi ftehim fuq dawn il-karozzi, ittotal tal-flus mi©bura mistenni jaqbeΩ is-$96 miljun.

xiÓa li toqtol u tiekol lill-vittmi tagÓha

1967: Il-bdil li jsir fl-IΩvezja g˙as-sewqan fuq in-na˙a tal-lemin u li beda fi tmiem din il-©img˙a ˙oloq inqas problemi u inçidenti minn tmiem il-©img˙at normali, forsi min˙abba attenzjoni ikbar missewwieqa li jridu jidraw it-tibdila.

1972: Ìlieda bl-armi fil-Ìermanja, bejn membri tal-Grupp Settembru l-Iswed, li ˙atfu disa’ atleti IΩraeljani mill-Villa©© Olimpiku fi Munich tintemm meta d-disa’ osta©©i jinqatlu fl-isparar bejn il-Pulizija ÌermaniΩa u t-terroristi f’ajruport viçin. Mit-terroristi jinqatlu ˙amsa waqt li mill-pulizija jmut wie˙ed.

1973: Tony Boyle, mexxej tal-Óaddiema tal-Minjieri Mag˙qudin, jitressaq il-qorti akkuΩat bil-qtil tar-rival tieg˙u Joseph A. Yablonski, martu u bintu. Yablonski kien il-mexxej tal-istess unjin qablu.

1991: L-Unjoni Sovjetika tag˙ti l-indipendenza lit-tliet stati Balkani: lEstonja, il-Latvja u l-Litwanja. B’hekk tintemm ˙akma ta’ 50 sena komuniΩmu mill-Unjoni Sovjetika.

1991: Leningrad ter©a’ tie˙u l-isem ori©inali li kellha; dak ta’ San Pitruburgu. Din il-belt hi t-tieni l-akbar fl-Unjoni Sovjetika u fl-istorja kellha tliet ismijiet: San Pitruburgu, Leningrad (bejn l-1924-1991) u Petrograd (bejn l-1914 u l-1924).

1997: Isir il-funeral tal-Prinçipessa Diana, li jtul erba’ mili u li jwassal it-tebut tag˙ha sa Westminster Abbey. Dan il-funeral hu segwit minn aktar minn miljun persuna fl-Ingilterra, u rawh aktar minn 2.5 biljun ru˙ mad-dinja kollha, permezz tat-televiΩjoni. Hi baqg˙et mag˙rufa b˙ala l-Prinçipessa tal-Popli.

2000: Il-munita Ewropea, l-ewro, ˙adet tisbita rekord fil-valur tag˙ha meta mqabbla mad-dollaru. Sa mill-inawgurazzjoni tag˙ha f’Jannar tas-sena l-o˙ra, l-ewro niΩel b’aktar minn 25% meta mqabbel maddollaru.

2007: Luciano Pavarotti, it-tenur Taljan, mag˙ruf l-aktar b˙ala membru ta’ The Three Tenors, u li ppopolarizza l-muΩika operistika, imut fl-età ta’ 71 sena ka©un ta’ kankru fil-frixa.

2009: Speçi ©dida ta’ ©urdien tinstab f’Papua New Guinea. L-ispeçi hi wa˙da mill-akbar tipi ta’ ©rieden fid-dinja u tinsab biss fil-kratier talMuntanja Bosavi.

2011: Il-Prim Ministru Russu Vladimir Putin jifta˙ uffiçjalment pipeline tan-Nord Stream Baltic Gas li jwassal il-gass naturali minn ta˙t ilBa˙ar Baltiku direttament lejn il-Ìermanja.

2013: 41 iljunfant jisfaw ivvelenati minn kaççaturi illegalli fil-Park Nazzjonali ta’ Hwange fiΩ-Ûimbabwe. L-awtoritajiet jaqbdu ˙amsa minn dawn il-kaççaturi u qed ja˙sbu li setg˙u tefg˙u s-cyanide fissalini.

Il-bniedma li qatlet numru ta’ nies, mag˙rufa b˙ala Granny Ripper, li stqarret 11-il qtil li g˙amlet fi djarju tal-wa˙x, taf kielet lill-vittmi tag˙ha. Dan qed isostnuh il-pulizija firRussja.

Hu ma˙sub li Tamara Samsonova, ta’ 68 sena qatg˙et l-irjus tal-vittmi tag˙ha u qattg˙etilhom ©isimhom biççiet f’perjodu ta’ g˙oxrin sena.

Il-pensjonanta kitbet fid-dettall fid-djarji tag˙ha l-˙ajja sigrieta li g˙exet. Dawn iddjarji ˙alliethom fir-Russja, flIngilterra u fil-Ìermanja, flimkien ma’ kotba astrolo©içi u o˙rajn tal-ma©ija s-sewda.

Hi ©iet arrestata m’ilux, wara li nqabdet minn kameras tasCCTV fejn toqg˙od, f’San Pitruburgu, i©©orr lill-a˙˙ar vittma tag˙ha f’borΩa tal-plastik sewda.

Issa d-ditektivs qed jissuspettaw li, dik li qabel kienet ˙addiema f’lukanda, kielet ukoll partijiet mill-i©sma tannies li qatlet hemm stess. Ilpulizija ma eskludietx li xxi˙a hi kannibala.

Sorsi tal-Kumitat Investigattiv fir-Russja, li hu lekwivalenti tal-FBI, indikaw li l-organi interni, b’mod partikulari l-pulmun, tne˙˙a milli©sma tal-vittmi.

Hu ma˙sub ukoll li l-qattiela, li ammettiet l-akkuΩi kontriha, tat lil Valentina Ulanova, l-a˙˙ar vittma tag˙ha, numru ta’ pilloli talirqad. Imbag˙ad qattg˙etha biççiet b’sega, waqt li kienet g˙adha ˙ajja.

Samsonava sfat arrestata wara li l-©isem bla ras ta’ Ulanova, li hi kienet ta˙dem mag˙ha biex tassistiha, instab f’vaska fi Triq Dimitrova, f’San

Pitruburgu.

Issa l-pulizija qed jistudjaw id-djarji elaborati tag˙ha, fejn tirrakkonta kaΩi ta’ qtil mhux solvuti, fejn il-vittmi sfaw imqattg˙in u l-partijiet ta’ ©isimhom, wara li kienu ppakkjati fil-boroΩ tal-plastik, tferrxu mal-belt kollha.

Samsonova hi suspettata wkoll li qatlet lil Ωew©ha. Lil dan irrappurtatu fl-2005 b˙ala li ma marx lura d-dar. Hu qatt ma nstab, la ˙aj u lanqas mejjet.

Storja fid-djarju tag˙ha stess tinkludi l-qrara ta’ qtil ta’ bniedem li kera allo©© fid-dar tag˙ha. Tikteb: “Qtilt lil Volodya, li kien allo©©at g˙andi, fil-kamra tal-banju, u qattajtu biççiet b’sikkina.

Po©©ejt il-biççiet ta’ ©ismu filboroΩ tal-plastik u tfajthom ’l hemm u ’l hawn mad-distrett ta’ Frunzensky.”

KUN Af KÓ

06|09|2015 25

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

META L-IMPERU OTTOMAN RIED JIRBAÓ L-EWROPA

Fis-seklu erbatax l-Imperu Tork Ottoman beda jinbex biex jirfes fl-Ewropa. Fl-1356, is-Sultan Orkhan kien qasam Hellespont (illum id-Dardanelli), li huwa passa©© dejjaq fil-Ba˙ar E©ew ta’ Marmara, biex jag˙mel triq g˙at-Torok fil-peniΩola ta’ Gallipoli. F’temp ta’ ˙ames snin it-Torok komplew javvanzaw sakemm ˙adu f’idejhom Ωew©t ibliet prinçipali filGreçja. G˙at-Torok kien lewwel pass biex jinvadu lEwropa. Dan il-©lied dam sejjer fuq medda ta’ 300 sena, kultant jirb˙u u kultant jitilfu l-ibliet Ewropej.

L-aktar ©lieda qalila saret fi Vjenna kontra l-imperu Awstrijak, fejn it-Torok ˙ar©u telliefa. Ta’ min jg˙id li nnumru ta’ dawn il-©ellieda Torok ˙orox kienu ftit meta pparagunati mal-avversarji, imma kellhom Ωew© vanta©©i: l-ewwel il-fidi qawwija lejn Muhammed, u t-tieni li lEwropej ma tantx kienu ppreparati li jikkumbattu ma’ dik il-˙ruxija li wettqu t-Torok.

L-Awstrijaçi kienu iktar mo˙˙hom fil-©lied mal-pajjiΩi

©irien b˙all-Polonja, l-Ungerija, u ç-ÇekoΩlovakkja. Kienu lIngliΩi u l-FrançiΩi li kkoperaw u ©©ieldu flimkien kontra dawn l-attakki tat-Torok.

Mitt sena biex Kostantinopli

reb˙u

G˙alkemm kien façli li jirb˙u ˙afna bliet Ewropej, it-Torok damu 100 sena biex ˙adu ta˙t idejhom il-belt ta’ Kostantinopli. Fis-sena 1400 itTorok kienu ˙arbu mill-armata Tartarjana ta’ Tamerlane. Óamsin sena wara kien la˙aq is-sultan Muhammed II. Dan kien bniedem li ma jaqta’ qalbu minn xejn. Kostantinopli kienet imdawra bis-swar, iffortifikata bl-artillerija u m˙arsa bl-aqwa suldati. Fid-29 ta’ Mejju 1453 itTorok irnexxielhom jirb˙u din il-belt. Issa t-triq lejn l-Ewropa kienet iktar façli. Il-Kmandant UngeriΩ Hunyades Ωamm litTorok milli jirb˙u Belgrad wara li invadew l-Ungerija.

Muhammed II kien g˙amel Ωmien jirrenja fil-Krimea, imma fl-1480 t˙ajjar jinvadi l-Italja. Lewwel li g˙amel kien li pprova

jattakka l-gΩira ta’ Rodi, imma fallielu g˙ax sab difiΩa kbira mill-Kavallieri ta’ San Ìwann.

Fl-Italja, l-ewwel ma attakkaw il-gwerrieri Torok kien Otranto. G˙at-Torok kien façli li jirb˙u l-Italja kollha, imma dan l-attakk ©ie abbandunat g˙ax fl-1481 miet Muhammed.

G˙al 40 sena s˙a˙ wara lmewt tas-Sultan Muhammed, lEwropa stra˙et mill-©ellieda Torok. Dan g˙ax dawn il©ellieda marru lejn il-Lvant u okkupaw is-Sirja u l-E©ittu.

Meta Sulejman sar Sultan fl1520, re©a’ faqqa’ l-©lied u sena wara invada l-Ungerija u reba˙ Belgrad, li kienet fortizza tal-Kristjani. Fl-1522 dan re©a’ g˙amel attakk massiv fuq ilgΩira ta’ Rodi, li dam sejjer ˙ames xhur. Fl-1526 re©a’ attakka l-Ungerija f’Mohacz fejn qatel u ˙araq kulma sab quddiemu, inkluΩ ir-Re Luwi©i.

Sulejman kompla javvanza sadDanubju u reba˙ Ωew©t ibliet o˙ra, dik ta’ Buda u Pesth (Budapest) Kien ˙alla din ilbelt f’diΩastru s˙i˙, bini mwaqqa’ u misruq, u ˙a mal100,000 ra©el, nisa u tfal

Kristjani g˙all-iskjavitù.

L-Assedju ta’ Vjenna Issa kien imiss l-ikbar taqbida bejn it-Torok u l-Awstrijaçi. Fl1529 Sulejman g˙aqqad armata ta’ 250,000 gwerrier u 300 kanun. Min˙abba t-temp ˙aΩin, l-avvanz tat-Torok kien bilmod. Ftit ftit waslu quddiem il˙itan ta’ Vjenna. Id-difensuri tal-belt kienu madwar 16,000 u armati bi 72 kanun, però kienu organizzati u jafu ji©©ieldu.

Meta t-Torok dawru l-belt ta’ Vjenna – 400 xini fix-Xmara Danubju – kien jidher li Vjenna se ti©i mirbu˙a. Óafna millartillerija tat-Torok ma ntuΩatx min˙abba t-temp ˙aΩin li ppersista u, minflok, biex iwaqqfu u jift˙u passa©© fis-swar intuΩaw l-isplussivi. Saru Ωew© tentattivi biex jid˙lu fil-belt imma sabu reΩistenza kbira mill-VjenniΩi u kellhom jabbandunaw l-attakk u jirtiraw.

G˙alkemm it-Torok dehru li çedew, xorta wa˙da baqg˙u ta’ periklu g˙all-Ewropa. Meta l-gΩira ta’ Rodi waqg˙et f’idejn it-Torok, il-Kavallieri ta’ Rodi

tkeççew u ©ew Malta. Fl-1656 it-Torok assedjaw lil Malta.

Wara assedju li dam sejjer tliet xhur, b’65,000 ©ellied Ottoman kontra 2,000 qalbiena Maltin u 500 kavallier, l-Ottomani fallew milli jirb˙u din iç-çkejkna gΩira. F’dan l-assedju nqatel il©eneral Musulman Dragut.

Kieku Malta ntreb˙et, kien ikun façli g˙all-Musulmani li jinvadu Sqallija u l-Italja ta’ Isfel. It-Torok riedu ja˙tfu f’idejhom il-Ba˙ar Mediterran.

Meta l-Ewropej indunaw b’dan, il-flotta Spanjola u dik Taljana ng˙aqdu ta˙t Don John tal-Awstrija – ˙u r-Re ta’ Spanja. It-Torok tilfu l-battalja ta’ Lepanto, però malajr iffurmaw flotta o˙ra u reb˙u Tunes.

Meta rrenjat il-paçi, baqg˙u jΩommu l-gΩira ta’ Çipru. Fl1683, Vjenna re©g˙et ©iet attakkata, imma kienet salvata mir-Re Pollakk John Sobeiski.

Ftit ftit it-Torok bdew jirtiraw imma re©g˙u reb˙u l-Ungerija.

Minn hawn it-Torok ˙abbtu wiççhom g˙all-ewwel darba mar-Russi. Dan kien it-tmiem g˙at-Torok li jirb˙u l-Ewropa.

26 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ madwarna

BOV CluB jiltaqa’ mal-istudenti It-tim tal-BOV Club jinsab impenjat idur minn campus g˙al ie˙or matul Settembru u Ottubru biex jiltaqa’ mal-istudenti li qed jippreparaw biex ikomplu bl-istudji tag˙hom.

Iddisinjat b˙ala pakkett intorduttorju g˙al studenti fil-livell postsekondarju jew terzjarju, il-BOV Club huwa l-introduzzjoni perfetta g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙ad-dinja tas-servizzi finanzjarji. Il-membri jistg˙u jibbenefikaw minn offerti esklussivi, li jinkludu rata og˙la ta’ interessi fil-BOV eAccount, standing orders b’xejn, self lill-istudenti b’rati speçjali ming˙ajr l-ebda ˙las g˙all-iproçessar, rati ta’ skambju preferenzjali, kif ukoll is-servizzi tal-BOV Mobile u l-BOV 24x7 b’xejn g˙all-ewwel sena.

Dawk l-istudenti li japplikaw g˙al dan il-pakkett huma eli©ibbli wkoll li jag˙Ωlu wie˙ed mill-˙afna rigali disponibbli.

It-tim tal-BOV Club ser ikun qed jassisti lill-istudenti filproçess ta’ applikazzjoni, kif ukoll jag˙tihom ˙arsa ©enerali lejn in-numru ta’ benefiççji li huma intitolati g˙alihom, filwaqt li jwie©eb kwalunkwe mistoqsija li jkollhom l-istudenti. Barra minn hekk, l-istudenti jistg˙u japplikaw jew i©eddu s-s˙ubija tag˙hom bl-internet billi jid˙lu fuq bov.com/bov-club, jew billi jaslu f’wa˙da mill-ferg˙at ta’ BOV. Bank of Valletta ˙oloq ukoll pa©na Facebook li hija facebook.com/bovclubmt li permezz tag˙ha jkun viçin aktar listudenti. Aktar informazzjoni, inkluΩ it-termini u l-kundizzjonijiet li japplikaw, jistg˙u jinkisbu ming˙and it-tim tal-BOV Club fuq 2131 2020, jew taççessa l-portal tal-BOV Club bov.com/bov-club, jew tibg˙at email fuq l-indirizz elettroniku bovclub@bov.com

lejla ta’ xjenza, diVertiment u sOrPriÛi fil-Belt Valletta

Ir-raba’ edizzjoni ta’ Ix-Xjenza filBelt – Lejlet ir-Riçerkaturi Ewropej, mistennija toffri sorpriΩi, riçerki interessanti, esperimenti spettakolari, wirjiet, ta˙ditiet, films u arti. Il-festival annwali taxxjenza u l-arti ser isir fil-Belt Valletta l-Ìimg˙a 25 ta’ Settembru 2015, mis-6.00pm sa nofsillejl.

Il-kordinatur tal-pro©ett, ilProfessur Alex Felice, qal: “IxXjenza fil-Belt hu festival ideali biex wie˙ed jesperjenza kwalunkwe ˙a©a minn esperimenti divertenti u ta’ tag˙lim millattività l-Fiera tax-Xjenza, jew jesplora l-attivitajiet tar-riçerka li g˙addejjin b˙alissa f’Malta. Ser ikun hemm replika tal-missjoni spazjali Rossetta fuq il-kometa 67P, filwaqt li g˙al dawk konxji fuq is-sa˙˙a jistg˙u jag˙mlu check-up dentali ming˙ajr ˙las fil-mobile dental clinic il-©did jew check-ups mediçi o˙ra.”

Il-Kap EΩekuttiv tal-Fond tarRiçerka tal-Università Wilfred Kenely qal: “Ix-Xjenza fil-Belt g˙andu rwol importanti fil-promozzjoni tal-pro©etti ta’ riçerka xjentifika mill-Università ta’ Malta.

Il-festival, li d-d˙ul g˙alih hu b’xejn, hu impenn kollettiv bejn riçerkaturi, akkademiçi, studenti u artisti biex ilkoll iwasslu lejla memorabbli ta’ divertiment u tag˙lim f’g˙add ta’ oqsma, irrispettivament mill-età ta’ min

jattendi.”

Il-mani©er tal-pro©ett, Dr Edward Duca, qal li Ix-Xjenza filBelt jil˙aq firxa wiesg˙a ta’ udjenzi fosthom tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti. L-attivitajiet ewlenin isiru fid-da˙la l-©dida tal-Belt, tul Triq ir-Repubblika sa’ Pjazza San Ìor©.

Il-Fiera tax-Xjenza f’Bieb il-Belt ser tkun mimlija b’esperimenti spettakolari, wirjiet, muΩika, teatru u shows artistiçi.

Iç-Çentru g˙all-Kreattività filKavallier ta’ San Ìakbu (Spazju Kreattiv) ser ikun qed jospita attivitajiet divertenti relatati maxxjenza g˙at-tfal u Ωg˙aΩag˙ fitteatru u l-atrium, filwaqt li fiççinema ser ikun hemm ta˙ditiet dwar ix-xjenza u l-kultura tal-anzjanità. Il-Café Inspirations ser jospita serje ta’ ta˙ditiet kull sieg˙a mtellg˙in minn Malta Café Scientifique. Il-kamra tal-istudio ser ikollha Science of Electronic Music fejn wie˙ed jista’ jdoqq siltiet tal-muΩika.

Fit-Teatru Rjal, il-viΩitaturi jaraw ÇineXjenza, li jikkonsisti f’serje ta’ films qosra dwar il-manipulazzjoni tal-memorja. Il-filmati jibdew fis-7pm u wara ser ikun hemm diskussjoni dwar issu©©ett. F’Palazzo Ferreria, faççata tat-Teatru Rjal, ser ikun hemm serje ta’ ta˙ditiet xjentifiçi.

G˙all-ewwel darba, il-Parlament il-©did ser ikun qed jesibixxi wirja

tal-pro©etti ta’ riçerka li g˙addejjin b˙alissa fl-Università ta’ Malta.

Fi Triq l-Ordinanza, il-Fond tarRiçerka tal-Università ta’ Malta (RIDT) ser ikun qed juri pro©etti ta’ riçerka fil-qasam tas-sa˙˙a.

Triq ir-Repubblika ser tkun ikkaratterizzata bil-parteçipazzjoni ta’ g˙add ta’ organizzazzjonijiet tal-istudenti, filwaqt li quddiem ilQorti ser ikun hemm show ta’ esperimenti, ta˙ditiet u stand-up comedy filwaqt li Pjazza San Ìor© ser tinbidel f’Rosetta Satellite Space Mission.

Is-sessjonijiet ta’ din is-sena ta’ speed-dating ma’ xjentisti Maltin ser isiru fil-Kazin tal-Banda King’s Own, filwaqt li l-iΩviluppaturi tallog˙ob indie ser jistiednu lillparteçipanti biex jilg˙abu llog˙ob tag˙hom f’Ritz Arcade, City Lights. Il-BirdLife Malta ser tippreΩenta esperimenti u ta˙ditiet, filwaqt li dawk li jixtiequ jesploraw il-perjodu Neolitiku jistg˙u jΩuru il-MuΩew Nazzjonali tal-Arkeolo©ija.

Ser ikun hemm ukoll artisti tattriq, Ωeffiena u jugglers fi Triq irRepubblika bi spettakli bin-nar u movimenti robotiçi.

Il-programm s˙i˙ jinsab fuq ilis-sit elettroniku ta’ Ix-Xjenza filB e l t : www.scienceinthecity.org.mt, jew fuq il pagna Facebook: www.facebook.com/ScienceInTh eCityMalta

l-ewwel Premju gÓaÇ-Çentru gÓall-mediÇina

L-ewwel premju g˙all-kompetizzjoni ta’ powsters fil-konferenza HandsOn: Biobanks, li din is-sena ©iet organizzata f’Milan, kien mirbu˙ minn grupp ta’ riçerkaturi fil-qasam tat-Talassemija u Emoglobina mill-Bank tal-Kampjuni Bijolo©içi Umani ta’ Malta/ BBMRI.mt li jifforma parti miç-Çentru g˙all-Mediçina Molekulari u l-ÓaΩna ta’ Kampjuni Bijolo©içi fl-Università ta’ Malta.

Il-powster li j©ib l-isem Bank tal-Globina: il-ÓaΩna ta’ Kampjuni Bijolo©içi b˙ala g˙odda fir-riçerka fuq l-Emoglobina u tTalassemija, huwa bbaΩat fuq xog˙ol ta’ Laura Grech, Joseph Borg, Jeremy Cutajar, Jeanesse Scerri, Ruth Galdies, Wilhelmina Cassar u Christian Scerri, immexxija mill-Professur Alex E. Felice.

Il-powster jiddeskrivi l-iΩvilupp li l-Bank tal-Globina g˙adda minnu dawn l-a˙˙ar ˙amsa u g˙oxrin sena, liema Bank ©ie mwaqqaf b’kollaborazzjoni bejn il-Klinika tat-Talassemija tadDipartiment tas-Sa˙˙a u l-Università ta’ Malta. Ûew© osservazzjonijiet importanti li ©ew mag˙mula jinkludu: iΩ-Ωieda fil-kwantità ta’ indikaturi ta’ ori©ini Afrikana u AΩjatika fl-emoglobina fost trabi tat-twelid fl-Isptar Mater Dei; u r-riΩultat tar-riçerka tasSinjura Grech li jkompli jΩid mal-iskoperta tal-©ene, KLF1 firregolazzjoni prinçipali taç-çelloli l-˙omor fil-produzzjoni tal-emoglobina (Borg et al., 2010). Is-Sinjura Grech g˙amlet uΩu minn kampjuni ta’ pazjenti affettwati mit-talassemija ma˙Ωuna fil-Bank tal-Kampjuni Bijolo©içi Umani ta’ Malta fejn, filwaqt li kkonfermat numru ta’ difetti mag˙rufa, identifikat o˙rajn ©odda fil-©ene, KLF1.

Din ir-riçerka tenfasizza ir-rwol importanti li l-˙aΩna tal-kampjuni bijolo©içi tilg˙ab fis-servizzi moderni tas-sa˙˙a kif ukoll fliΩvilupp ta’ terapiji ©odda fil-©lieda kontra mard rari u l-kançer.

Il-banek tal-kampjuni bijolo©içi jag˙tu dimensjoni ©dida lillfilantropija. Wie˙ed jista’ jg˙in lil ˙addie˙or billi jsir sie˙eb/sie˙ba fir-riçerka u jag˙mel donazzjoni ta’ kampjuni u data marbuta mas-sa˙˙a sabiex ji©u skoperti terapiji ©odda.

SKEdA KÓ

07.00 07.30 08.30 09.00 10.00 10.30 11.30 12.30 12.40 12.45 13.00 14.00 15.00 17.30 17.45 17.55 18.30 19.00 19.30 20.15 22.00 22.30 23.30

06|09|2015 27

kullhadd.com

Executive Better Living A˙barijiet Paperscan Ethos Sejja˙tli mill-Pjazza Cibus A˙barijiet Il-Ósieb tal-Ìurnata Snajja’ Maltin Mad-Daqqa t’G˙ajn Telebejg˙ Arani Issa A˙barijiet Identità Popcorn Esperti Joe’s Kitchen A˙barijiet L-Oskur The Scene Talk To Me A˙barijiet

A˙barijiet Il-Fatt (R) G˙alkul˙add Telebejg˙ Missjoni Telebejg˙ Quddiesa mis-Santwarju talMadonna ta’ Pinu Wheelspin Telebejg˙ A˙barijiet Becky Iswed fuq l-Abjad (R) A˙barijiet Flusek (R) L-Istandard A˙barijiet Business Chat Il-Óadd fi Sqallija A˙barijiet Il-Óadd fi Sqallija A˙barijiet

07.00 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 16.35 17.00 18.00 18.15 18.45 19.15 19.45 20.00 20.45 21.45 21.50

A˙barijiet Tuffi˙at Migduma Xjenzarti Madwarna Pellikola Valletta Malta u lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Britian’s Got Talent Teatru Zambulla L-Irkant A˙barijiet G˙awdex Illum Int Min Int Mill-Im˙aΩen tal-Festa Nis©a Maltija A˙barijiet L-Assedju A˙barijiet Film: The League of Exrtaordinary Gentlemen 23.00 A˙barijiet

07.00 08.00 09.00 10.00 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 13.45 14.30 15.00 17.30 18.00

Rassegna Stampa Agorà Estate Film: L’Oro di Roma Disney Classic Cartoons Tg3 Speciale Tg3 The Cooking Show Il Tempo e La Storia Marsigliese Canto di Libertà Tg Regione Tg3 Tgr Expo News Tgr Piazza Affari La Casa Nella Prateria – Un Medico Improvvisato Film: Ad Ovest di Paperino Geo Magazine 2015 Tg3 Tg Regione Blob Una Mamma Imperfetta Un Posto al Sole Per il Ciclo

06.15 06.25 06.45 07.00 07.20 07.35 07.45 08.35 10.35 12.25 13.00 13.45

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

20.55 21.45 22.40

Teletubbies Mr Bloom’s Nursery Nuzzle and Scratch: Frock and Roll Teletubbies Jollywobbles Mr Bloom’s Nursery Doctors EastEnders The Coronation of Queen Elizabeth The Weakest Link Doctor Who Jam and Jerusalem The Coronation of Queen Elizabeth The Weakest Link Doctor Who Upstairs Downstairs The Secret Diaries of Miss Anne Lister Hustle Spooks Case Sensitive

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next?

The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Baggage Battles Turbo Pickers Junkyard Empire How It’s Made X-Ray Mega Airport King of Thrones The Pop Illusionist Dual Survival Manhunt. Behind the Scenes River Monsters Deadliest Catch

07.00 07.50 08.15 09.15 09.45 10.45 11.15 12.00 12.45 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.35 19.30 20.10 20.40 21.40 21.45 23.00

06.00 Lena 06.30 Cultura Nautilus – I Nemici Della Rete 07.00 Once Upon a Time 07.45 Spezzato 08.20 Heartland Fiducia 09.10 Il Nostro Amico Charly 09.55 Charly Pompiere 10.40 La Nave dei Sogni Perth 12.10 La Nostra Amica Robbie – La Pecora Nera 13.00 TG2 Giorno 13.30 TG 2 Motori 13.45 Sereno Variabile Estate 14.30 Il Commissario Lanz 16.30 Il Commissario Voss 17.30 Regata Storica di Venezia 19.30 Squadra Speciale Cobra 11 20.30 TG2 20.30 21.05 Hawaii Five-0 23.20 La Domenica Sportiva

06.30 08.00 10.15 11.50 12.00 12.17 12.25 13.10

07.00 07.30 09.45 12.45 13.30 14.40 16.30 20.00 20.35 21.10 23.45

06.00 06.25 06.45 07.25 07.45 08.00 08.20 10.20 12.15

Omnibus TG La7 In Onda Il Pollice Verde Sono Io Tg La7 La Libreria del Mistero Josephine, Ange Gardien Tg La7 In Onda Quel Che Resra Del Giorno Fine Di Una Storia

14.00 14.20 14.55 15.10 15.15 16.00 17.35 19.00 19.30 20.00 20.35 20.40 21.15

13.05 13.50 14.35 15.05 15.55 16.40 17.25 20.05

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Call of the Wildman Gator Boys Austin Stevens Most Dangerous River Monsters Snake Sheila Wildest Middle East Giant Pandas Go Wild North America Tigerfish. Africa’s Piranha Wildest Middle East Giant Pandas Go Wild North America Island of the Mega Shark River Monsters Austin Stevens Most Dangerous Gator Boys Tanked

07.05 07.30 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.30 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.25 13.50 14.40 15.35 15.55 16.20 16.45 18.00 18.25 18.50

Bubble Guppies Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Jinxed Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger

07.00 07.30 08.30 09.00 10.00 10.30 11.45 12.30 13.15 15.00 18.00 21.00 21.15

U.S. Open Breakfast U.S. Open Tennis U.S. Open Breakfast GP3 Series Motor Racing World Series by Renault U.S. Open Tennis Porsche Supercup Motor Racing U.S. Open Tennis World Championship Rowing Vuelta a Espagna, Cycling US Open Tennis Game, Set and Mats US Open Tennis

22.45 22.50

Euronews Secrets of the Deep Quddiesa tal-Óadd Óannieqa Mill-Im˙aΩen tal-Festa Sawru l-Istorja Pellikola Secrets of the Deep Knots Mr Fisherman Int min Int Falstaff Pre Match European Qualifiers: Malta vs Azerbaijan G˙awdex Illum A˙barijeit g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ European Qualifiers: Cyprus vs Belguim A˙barijiet Sportivi A˙barijiet bl-IngliΩ

06.30 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.25 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.10 13.30 13.40 14.00 14.15 16.00 16.25 16.40 18.50 20.00 20.30

Leoni In Viaggio Overland 14 Tg 1 Passaggio A Nord-Ovest Dreams Road 2013 Usa Igiganti Calabria A Sua Immagine Santa Messa Dal Duomo Di Milano A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Estate Pole Position Telegiornale Pole Position Gara Gran Premio D’Italia Di Formula 1 Pole Position Gran Premio D’Italia Di Formula 1 Frecce Tricolori Air Show Reazione A Catena Telegiornale Italia – Bulgaria

06.00 07.55 07.58 07.59 09.21 11.00 12.00 13.00 13.40 14.01 15.50 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 22.40

Prima Pagina Tg5 Traffico Meteo.It Tg5 Dream Hotel – The Maldives Pianeta Mare Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Inga Lindstrom Speciale Forum Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto New Program

06.10 07.35 07.55 08.25 09.30 10.00 10.50 11.30 12.00 14.30 16.45 18.55 19.35 21.20 23.35

Due Per Tre I Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Casa Vianello Magnifica Italia 4 Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 Scene da un Matrimonio La Finestra sul Cortile E lo Chiamarono Spirito Santo Tg4 Tempesta d’Amore 9 The Unsaid – Sotto Silenzio Ocean’s Twelve

Roadtrip With G. Garvin Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Easy Chinese Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table: Fast Feasts Roadtrip With G. Garvin Kitchen Inferno Australian Food Adventures with Matt Moran 21.00 The Freshman Class 22.00 Mystery Diners 23.00 Diners Drive-Ins and Dives

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World 3 Bad Dates 1 Soulmate Gypsy Sisters Long Island Medium Hungry Brothers Dare to Wear My Big Fat Fabulous Life Six Little McGhees Say Yes to the Dress: Bridesmaids My Big Fat American Gypsy Wedding 21.00 Say Yes to the Dress. The Big Day 21.55 90 Days to Wed 22.50 What Not to Wear

06.00 06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Extreme Homes Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Million Dollar Rooms Caribbean Life Hawaii Life Extreme Homes Rehab Addict Candice Tells All Junk Gypsies Giada’s Weekend Getaways Beachfront Bargain Hunt Fixer Upper Going Yard Extreme Homes Million Dollar Rooms Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Going Yard Caribbean Life Hawaii Life Caribbean Life

06.00 08.10 10.10 11.50 13.35 15.20 17.10 18.55 20.20 22.00 23.45

06.00 07.00 11.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 09.00 10.00 12.00 15.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars American Pickers Storage Wars Pawn Stars Swamp People The Curse of Oak Island Lost in Transmission Storage Wars Black Sails

15.25 17.40 18.30 19.00 19.25 21.25 23.20

06.00 07.00 08.00 08.30 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.30 15.30 16.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Televendità Media Shopping Til Death Televendita Media Shopping Mike & Molly I Puffi Iv Tom E Jerry The Looney Tunes Show Lupin The 3rd Spot-Supercane Anticrimine Studio Aperto Sport Mediaset Film: Barbie e L’Avventura Nell’Oceano Sognando Beckham Due Uomini E 1/2 Studio Aperto Camera Cafè Lo Smoking Kung Fu Panda Lupin

The Honet Pot The Music Lovers Zero To Sixty The World of Henry Orient Beauty Shop Six Defrees Of Separation Making The Grade Limit Up Speechless The Comfort Of Strangers Fear The Walking Dead

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Durban Beach Rescue Shed & Buried Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme Vacation Homes Ultimate Braai Master Salvage Dawgs Shed & Buried Mysteries at the Museum Extreme Houseboats America’s Secret Swimming Holes Big Kitchen

20.00 20.30 20.45

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05

Bigger Badder Celebrity Feuds Keeping Up With the Kardashians House of DVF E! News I Am Cait Stewarts & Hamiltons Fashion Police E! News

ÇENTRU LABURISTA ÓAL KIRKOP OFFERTI KIRI TAL-BAR Dawk interessati g˙andhom ji©bru kopja tad-dokument tal-offerti bejn it-Tnejn 14 u l-Ìimg˙a 18 ta Settembru 2015.

Id-dokument jista’ jin©abar mill-kaΩin tal-Partit Laburista, Triq Danny Cremona, Óal Kirkop, fejn ser ikun hemm preΩenti membru tal-kumitat fid-dati fuq imsemmija, bejn is-6.00pm u s-7.00pm.

Offerti ssi©illati flimkien ma’ kopja riçenti tal-kondotta tal-pulizija (tal-applikant) g˙andhom jimtlew kif indikat u jintefg˙u sa mhux aktar tard mill-Ìimg˙a 18 ta’ Settembru 2015, fil-kaxxa talkwotazzjonijiet, fl-istess kaΩin.

28 06|09|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

KÓ ÇINEMA

Carmel Bonnici

ÌURNATA TAÇ-ÇINEMA GÓAT-TFAL

Edizzjoni o˙ra tal-Ìurnata taçÇinema g˙at-Tfal, organizzata mid-distributuri lokali tal-films KRS Releasing, hija ppjanata g˙as-Sibt 12 ta’ Settembru 2015, ftit qabel jer©g˙u jift˙u

l-iskejjel. Dakinhar, b˙assoltu, it-teatri ta’ Malta u G˙awdex se joffru selezzjoni varjata ta’ films ta’ ©eneri popolari, f’din it-tieni attività tal-istess kategorija g˙al din

is-sena.

Ix-xog˙lijiet li se ji©u esibiti matul dan il-jum jinkludu varjetà ta’ su©©etti u temi: avventuri, kummiedji, drammi familjari, fantasija u xjenza fittizja.

F’Malta l-wiri tal-films jibda mid-9.00am u jibqa’ sejjer sas7.00pm. F’G˙awdex, il-wiri fis-Citadel Cinema jkun fil4.00pm u 6.00pm rispettivament.

U˙ud mill-films li se jintwerew huma dawn: Max (12A); Pixel (PG); Fantastic Four (12A); Inside Out (U); Cinderella (U); The Spongebob Movie: Sponge Out Of Water (U); Jurassic World (12A); Minions (U); Ant-Man (12A).

hITMAN: AGENT 47

ENERÌETIKU

ANTIEROJ IMPLAKABBLI Atturi Ewlenin: Rupert Friend, Hannah Ware, Zachary Quinto, Ciaran Hinds, Angelababy Direttur: Aleksander Bach Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing Sa minn meta twieled kien mag˙Ωul u ©enetikament ipprogrammat biex ikun il-bniedem biex jelimina u joqtol bi preçiΩjoni eΩatta. Qatt ma kellu isem u kienu jafuh biss milla˙˙ar Ωew© numri, minn ˙afna, li kellu minquxin fuq in-na˙a ta’ wara ta’ g˙onqu. Dan hu Agent 47 (Friend) li, wara li qablu saret riçerka dettaljata fuq sitta u erbg˙in a©ent ie˙or fula maqsuma mieg˙u (clones), dan issa hu mog˙ni b’sa˙˙a tremenda, ˙effa, stamina u intelli©enza.

Il-mira tieg˙u hi korporazzjoni kbira li qed tippjana biex titkixxef is-sigrieti mo˙bija tieg˙u ˙alli tikkrea armata ta’ qattelin b’poteri aqwa minn A©ent 47.

Hitman: Agent 47 ilaqqa’ lil dan l-esseru ma’ protagonista femminili li ma taqta’ qalbha minn xejn fi storja li tiΩvol©i madwar id-dinja. Katia (Ware) hi wkoll persuna deluΩa, aktarx ukoll ©enetikament mibdula, anzjuΩa li ssib lil dik il-persuna li tista’ tag˙tiha ˙jiel dwar il-

Óin: 96 min. Çert. 15 passat u l-futur tag˙ha. Dawn it-tnejn flimkien jiddeffsu f’or©a ta’ sparar, ©lied, qtil u manuvri akrobatiçi hekk kif mijiet ta’ paladini qed isusu warajhom.

Avversarju kbir g˙alihom hu John Smith (Quinto), bniedem b’sa˙˙a qawwija u sigrieti profondi. L-objettiv ta’ dawn kollha, speçjalment ta’ Katia, hu li jsibu wie˙ed xjentist Dr Livenko (Hinds), li r-riçerki siewja tieg˙u jriduhom forzi potenti. B˙ax-xog˙ol ta’ qablu, Hitman (2007), din il-produzzjoni g˙andha l-baΩi tag˙ha fuq sensiela ta’ log˙biet tal-vidjow.

Hitman: Agent 47 , li hu mfawwar b’azzjoni ener©etika u esibit b’mod verament stilizzat, mhuwiex sequel, iΩda xog˙ol differenti u divers. Li kieku wie˙ed jelimina l-effetti speçjali u referenzi ta’ xjenza fittizja, dan jg˙addi tajjeb b˙ala xog˙ol tipiku ta’ James Bond, b’attur aktarx serju, ta’ ftit kliem u ta’ natura implakabbli.

Divertenti u m˙arrek sewwa.

Forsi nistennew sequel!

ÇINEMA KÓ

06|09|2015 29

kullhadd.com

ThE wONdErS

AGRIKOLU

IX-XOGÓOL IEBES TAL-KAMPANJA Atturi Ewlenin: Maria Alexandra Lungu, Sam Louwyck, Alba Rohrwacher, Sabine Timoteo, Agnese Graziani, Monica Bellucci Direttriçi: Alice Rohrwacher Distributur: Soda Films Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas

Óin: 111 min. Çert. 15

The Wonders (Le Meraviglie) hu koproduzzjoni Taljana ma’ Ωew© pajjiΩi o˙ra u huwa bis-sottotitoli. Huwa wkoll it-tieni film tad-direttriçi Alice Rohrwacher.

B’mod dirett, ming˙ajr sentimentaliΩmu jew tixrid ta’ dmug˙, dan ix-xog˙ol sod juri kif stil ta’ ˙ajja agrikola rurali qieg˙ed bil-mod jisparixxi mill-kampanja Taljana, mill-g˙ajnejn ta’ Gelsomina (Lungu), tfajla teenager intelli©enti u ta’ prattika sorprendenti g˙alletà tag˙ha.

Il-familja tag˙ha: missierha Wolfgang (Louwyck) u ommha Angelica (Alba Rohrwacher, o˙t id-direttriçi) u Ω-Ωew© ˙utha bniet iΩg˙ar minnha jg˙ixu bilkemm jg˙addu billi jrabbu n-na˙al u jbig˙u l-g˙asel. Fin-nuqqas ta’ membru maskili, dawn kollha, kwaΩi qishom skjavi, iseftru bla heda f’dan ilmestier li ma tantx i©ib introjtu u spiss ja˙dmu g˙allasta.

Missierhom, li j˙obbhom ˙afna, hu b˙al dittatur mag˙hom, fejn it-tfal anke jridu jie˙du ˙sieb in-nag˙a©, waqt li martu ma tantx tinsab f’relazzjoni tajba mieg˙u.

Wolfgang hu determinat li jΩ o m m h o m hemm, ’il bog˙od mid-dinja moderna.

Meta jmorru fuq gΩira jikkompetu bil-prodotti tag˙hom f’festival jismu Countryside Wonders,

Gelsomina tinteressa ru˙ha f’Milly (Bellucci), il-mara sbej˙a li tie˙u ˙sieb tmexxi dan il-festival.

The Wonders hu film pjutost ri©idu fejn kultant ta˙seb li tinsab fid-dinja tal˙olm, ma˙luq g˙all-festivals, li anke kkompeta f’Cannes,

u li jil˙aq il-qofol tieg˙u meta t-tfal ikollhom imorru lisptar g˙ax wa˙da miΩ-Ωg˙ar we©©g˙et u ˙allew il-magna tal-g˙asel ta˙dem inosservata.

Dan il-©awhra ta’ film g˙andu jag˙ti sodisfazzjon liç-çineasti serji.

L-AQwA ÓAMES FILMS Bejn is-26.08.2015 u t-30.08.2015

Pixels Inside Out Mission: Impossible – Rogue Nation The Man From U.N.C.L.E. Max

KOMPETIZZJONI EMPIrE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi wie˙ed mil-films li se jintwerew fil-jum taç-çinema?

Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun.

Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba.

Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: Joseph Mangion, 37, Triq William Baker, il-Gudja, GDJ 1344.

30 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PR OPRJETÀ TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar.

Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn.

Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp.

Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261.

G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk l-arlo©©i tajbin g˙allilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih.

Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bil-garanzija.

G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235.

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane, dawl u ilma.

Çempel fuq 7928 5444.

Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

V a r j e t à t a ’ ˙ w a t , ˙ o r oΩ , kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma?

G˙andek problema ta’ moffa?

Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

NIGRET NIGHT CLUB AND RE S TA UR A NT , LA B OU R A VE , I R- RA B A T , M A L TA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil-weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908.

Inservu wkoll take away .

Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓ ALL- K AROZ ZI : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç.

Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839

jew 9947 4504. Fax: 2147 0295.

Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa ddeni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din ittalba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni.

Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. Ittalba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja, bla ma tissemma x’kienet.

GÓALL-BEJGÓ Ìriewi Fox Terrier ta’ barra bil-pedigree

Çempel: 21664917

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

kullhadd.com

AVVIZI

TAL-PARTIT LABURISTA L-G˙aqda Veterani Laburisti tixtieq tavΩa li l-˙ar©a kulturali li jmiss ser tkun attività biΩ-Ωfin nhar il-Óamis 17 ta’ Settembru 2015, fil-Qawra Palace Hotel, il-Qawra. Membri u ˙bieb huma mistiedna ji©u mag˙na. Tluq mill-postijiet tas-soltu fit8.30 ta’ filg˙odu. Il-biljetti jinkisbu ming˙and il-helpers tassoltu.

G˙al aktar dettalji çempel lil Veronica Cuschieri fuq 9946 8416. A˙sbu kmieni g˙all-bijetti.

avviÛiÌENERaLi Music Under the Stars nhar it-12 ta’ Settembru 2015 Kunçert b’muΩika minn madwar id-dinja millCopenhagen Brass Ensemble (id-Danimarka), mill-Pritsu Brass Ensemble (l-Estonja) u mill-Associazione Folkloristica di Agrigento (l-Italja).

MuΩika ta’ Adele, Bernstein, Glenn Miller, Shostakovich, Korsakow, Bud Coleman, Morricone u ˙afna o˙rajn. Dawk li jixtiequ jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom f’din l-attività huma mitluba li javviççinaw lisSindku/kunsilliera. Waqt din l-attività se jkun hemm ukoll imwejjed ta’ xog˙ol fl-arti©janat. Dawk l-artisti li jixtiequ jesibixxu xi xog˙ol huma mitluba javviçinaw lillKunsill Lokali tal-Kalkara Il-baned jid˙lu l-Kalkara billi jimmarçjaw mid-da˙la talKalkara sa Misra˙ l-Arçisqof Gonzi fis-7.30pm.

Il-kunçert fuq il-palk jibda fit-8.00pm (8.15pm). Il-flus li ser jin©abru jmorru g˙all-Fondazzjoni Marigold u g˙allFondazzjoni Wens.

Lejla ma©enb il-pool Il-Junior Club fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba ser jorganizza attività g˙at-tfal kollha tal-Imqabba u l-˙bieb tag˙hom nhar it-Tlieta 15 ta’ Settembru 2015.

Din l-attività se ssir f’farmhouse fil-limiti taΩ-Ûurrieq, façilità mg˙ammra b’ pool , li matulha ser ikun hemm bosta attivitajiet divertenti g˙at-tfal, fosthom log˙ob u divertiment ie˙or. It-tfal ikollhom l-opportunità jg˙umu u ser ji©u servuti wkoll ikel u xorb. Il-grupp ikun ta˙t issuperviΩjoni stretta tal-membri tal-Kummissjoni Nisa.

Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fit3.00pm. Riservazzjonijiet isiru fuq 7946 0156 u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tasSoçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com FestArti Se ti©i mtellg˙a l-esibizzjoni FestArti b’inizjattiva ta’ Patrick Muscat li fiha se jie˙du sehem mat-30 artist, bi ©bir ta’ fondi g˙all-Pro©ett tal-G˙aqda Filantropika Talent Mosti. L-esibizzjoni se tkun fiç-Çentru ta’ Kultura Nazzjonali fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta. Óinijiet tal-ftu˙: Il-Ìimg˙a, 18 ta’ Settembru 2015: 8.00pm-10.30pm; Is-Sibt, 19 ta’ Settembru 2015: 7.00pm-10.30pm; Il-Óadd, 20 ta’ Settembru 2015: 9.30am-12.00pm u 5.30pm-9.00pm.

F’din l-esibizzjoni kollettiva, mifruxa mal-post kollu kemm ©ewwa u kif ukoll fil-btie˙i u fuq is-seta˙, wie˙ed jista’ jsib ©eneri differenti ta’ arti. L-istil tal-wirja se jkun wie˙ed informali ˙afna fejn, permezz tal-arti, nag˙tu pjaçir li kull min jattendi.

D˙ul bla ˙las u parke©© mhux problema. G˙al aktar tag˙rif Ωuru s-sit elettroniku www.talentmosti.com kif ukoll il-pa©na Facebook: Razzett tal-MarkiΩ.

Din l-attività g˙andha l-kollaborazzjoni s˙i˙a tal-Kunsill Skolastiku tal-Iskola Sekondarja Bniet fi ˙dan il-Kulle©© Maria Re©ina.

Sej˙a g˙all-voluntiera MISSIO, mag˙ruf a˙jar b˙ala l-Uffiççju Missjunarju ta’ Triq il-Merkanti l-Belt, jin˙tie© g˙add ta’ voluntiera sabiex jg˙inu fid-diversi attivitajiet organizzati matul issena, b’mod speçjali g˙all-Ìurnata Missjunarja li ssir f’Ottubru.

Il-voluntiera huma me˙tie©a kemm fl-uffiççju ta’ Triq ilMerkanti jew biex ja˙dmu mid-djar tag˙hom. Je˙tie©u wkoll Ωg˙aΩag˙ biex jg˙inu fl-attivitajiet u persuni interessati jag˙mlu esperjenza missjunarja.

Dawk kollha li jixtiequ jg˙inu l-missjoni g˙andhom jikkuntattjaw lil MISSIO bin-numru tat-telefown 2123 6962 jew jibag˙tu email lil info@missio.org.mt

32 06|09|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

SITWAZZJONI ÌENERALI: Firxa t’arja ta’ pressjoni g˙olja ser tkun fuq iç-çentru talMediterran.

L-OGÓLA TEMPERATURA: 34°C

HI

31°C

30°C

30°C

L-INQAS TEMPERATURA: 26°C

LO

24°C

23°C

23°C

INDIÇI UV: 8

UV

07

06

04

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Óafif g˙al moderat mill-Majjistral li jsir ˙afif u varjabbli VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Óafif minn Nofsinhar g˙ax-Xlokk li jsir minn Nofsinhar il-Lbiç BAÓAR: Óafif

HI

30°C

30°C

30°C

IMBATT: Ftit li xejn

LO

22°C

22°

22°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 28°C

UV

07

07

07

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd

SpiÛeriji li Se jiftÓu Nhar il-vitorja

Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta National Pharmacy, 17, Triq Santa Marija, il-Óamrun Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi The Local Dispensary, Triq il-Kan. K. Pirotta, Birkirkara Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà Balluta Pharmacy, 30, Triq il-Kbira, San Ìiljan Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard St Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju, Óal G˙arg˙ur St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Tarxien Pharmacy, 59, Triq Óal Tarxien, Óal Tarxien Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla St Anne Pharmacy, Triq il-Qaliet, Wied il-G˙ajn Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabi˙a, BirΩebbu©a Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, iΩ-Ûurrieq SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Fren Abela, Óad-Dingli Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat, G˙awdex St John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, ixix-Xewkija, G˙awdex

Floriana Dispensary,29, Triq Vincenzo Dimech, il-Furjana National Pharmacy, 17, Triq Santa Marija, il-Óamrun Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Óal Qormi Remedies Pharmacy, Triq Tumas Fenech, Birkirkara St Matthew’s Pharmacy, Triq ix-Xatt, il-GΩira Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan, San Ìwann Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd, 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema St Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri. Ó’Attard M©arr Pharmacy, Triq il-Kbira k/m Triq Vitale, l-Im©arr, Malta St Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Ba˙ar Brown’s Pharmacy, 45, Telg˙et Ra˙al Ìdid, Ra˙al Ìdid Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal ilKottoner, il-Fgura May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar Blossoms Pharmacy, Triq il-Ìur©ier, BirΩebbu©a Kristianne Pharmacy, Triq ic-Cavi, l-Imqabba De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat, Malta Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat, G˙awdex Tony’s Pharmacy, ‘Egret Court’,Triq il-Wied, Marsalforn, G˙awdex

Il-bieb ori©inali li mal-KarkariΩi huwa mag˙ruf b˙ala Bieb Fleur-De-Lys

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

08.09.1966 Jintwera l-ewwel episodju ta’ Star Trek fuq l-istazzjon NBC.

Numri reBBieÓa LOTTU

04 84 76 23 30 74 20 35

SUPER 5

06 30 08 18 14

GRAND LOTTERY

05 06

01 05 00 03 08

12.09.1959 L-Unjoni Sovjetika tvara r-rocket Lunik II g˙all-qamar.

KOMpETIZZJONI KTIEB KÓ

06|09|2015 33

kullhadd.com

KOMpETIZZJONI KTIEB RUMANZ MAQLUB GÓALL-MALTI

FEJN TIBDA L-ÓOLMA Dan ir-rumanz, ippubblikat minn BDL g˙all-ewwel darba fl-2011, huwa traduzzjoni ta’ rumanz li j©ib l-isem IngliΩ Where The Dream Begins .

F’din il-pubblikazzjoni ta’ BDL, Emmanuel Portelli jaqleb g˙all-Malti rrumanz ori©inali ta’ Judy Chard.

Il-karattru ewlieni ta’ Fejn Tibda L-Óolma hija Jenny Prior li, ta’ 28 sena, ˙ajjitha tkun di©à ma˙kuma mill-biΩa’ ta’ mard ereditarju, li sa˙ansitra jΩommha milli tiΩΩewwe© lil Rick.

Kellha tkun il-mewt ta’ dik li suppost kienet ommha kif ukoll is-sejba

ta’ missierha, ra©el iddivorzjat sa minn meta hi kienet g˙adha tarbija, li wasslitha biex issir taf il-verità kollha.

X’kien il-passat tag˙ha?

Missierha ˙allieha eredi tal-akbar sehem fil-pro©ett tal-ga©e© tal-˙ut.

Huwa kien imexxi dan in-negozju fuq baΩi kummerçjali flimkien mattieni mara tieg˙u, Ann, u binha mill-ewwel Ωwie©, Guy. MisterjoΩament jonqsu xi flus tan-negozju, u Jenny tissusspetta f’Guy. Min huwa l-˙alliel? Kif se tiΩviluppa r-relazzjoni bejn dawn it-tnejn?

SILTA MILL-KTIEB Jenny minn dejjem ˙abbet lil din il-lukanda li tinsab fuq ©enb minnhom taxxmara.

Hawn dejjem g˙addejja attività s˙i˙a. Dg˙ajjes joforqu l-ilma; kull wa˙da bl-g˙amla u d-disinn partikolari tag˙ha – lançi talrimi©©, çattri grazzjuΩi kif ukoll opri o˙ra tal-ba˙ar kemxejn kbar, b’numru ta’ nies fuqhom jitpaxxew bil-panorama. Fuqhom tindaqq muΩika romantika biex tferra˙ u titfa’ f’mumenti ta’ ˙olm lil bosta koppji, kemm dawk Ωg˙aΩag˙ kif ukoll o˙rajn akbar fl-età.

Nies mitlufin jisimg˙u xi çajta, da˙k, iççaççrar, tg˙anniq u bews; mumenti mill-isba˙ li jimlew l-im˙u˙ u jfawru lqlub.

Hija ˙arset lejn ra©el, bilqieg˙da fuq bank, b˙alha j˙ares u josserva dawk ix-xeni jiΩvol©u fuq dak l-ilma kalm ˙lief g˙ar-rimi mqanqla ta’ dawk lin©enji g˙addejjin. Ftit wara nxteg˙el id-dawl fuq iΩ-Ωew© na˙at tax-xmara.

Jenny ˙asset tingiΩa f’qalbha g˙aliex tant kienu jin˙abbu, tant kienu jfissru g˙al xulxin. G˙alkemm issa kienu g˙addew ˙ames snin minn meta huma – jew a˙jar, hija kienet waqfet din ir-relazzjoni, kien g˙ad hemm ˙afna memorji bejniethom kif dejjem ikun hemm bejn il-ma˙bubin.

“Tiftakar Rick, f’dik il-libsa orribbli li jien kont ilbist meta konna sejrin g˙allballu organizzat mir-re©iment tieg˙ek?”

Dan il-kliem ˙are© minn fommha ming˙ajr ma riedet. Kienet l-arja mfew˙a ta’ din il-lejla tar-rebbieg˙a li fakkritha f’dan – l-istess g˙amla ta’ fjuri kienu issa jΩejnu dan il-post kif kienu dakinhar. Huwa kien ©ie jistennieha fis-sala tal-lukanda. Jenny kienet waqfet g˙al ftit f’ras it-tara©, im˙assba dwar x’sa tkun ir-reazzjoni tieg˙u malli jara dik il-libsa ©dida fuqha – imbag˙ad dak il-mument terribbli li fih

hija xtaqet li tmut; xtaqet li titlaq ti©ri u tin˙eba fejn ˙add ma jsibha. Hija kienet waqfet tistenna hemm, f’ras ittara©, u f’daqqa wa˙da d-dinja donnha waqg˙et fuqha hekk kif rat dik l-uni-

formi ˙amra li kien liebes Rick. Issa bdiet tirrealizza li hija wkoll kienet liebsa l-a˙mar – xi ˙a©a li se tistona Ωgur mal-kulur tal-uniformi tieg˙u.

Kien imissha kienet taf u tag˙Ωel libsa

bajda hew blu çar; setg˙et libset ukoll xi kulur lelà milli dan l-a˙mar hekk qawwi. IΩda minkejja dan kollu, Rick, b˙al dejjem, kien ©entili tul is-serata kollha. Huwa kien irnexxielu jdawwar din il-konfuΩjoni tag˙ha f’xi ˙a©a o˙ra.

Huwa kien taha kaxxa Ωg˙ira tal-plastik li fiha kien hemm orkidea li setg˙et titwa˙˙al mal-pavru tal-libsa. F’dak ilmument huwa kien dar lejha u taha ˙arsa b’dawk l-g˙ajnejn blu tieg˙u filwaqt li qalilha: “Kif qatt nista’ ninsa dik id-dehra grazzjuΩa u sabi˙a li kellek…?”

Issa Rick kien pront ˙atfilha jdejha f’dik tieg˙u u taha g˙afsa ©entili, liema g˙afsa bag˙tet b˙al kurrent elettriku ma’ ©isimha kollu. Imbag˙ad kompla jg˙idilha: “Kun af, Jenny, jekk hemm xi ˙a©a li jien nista’ nag˙mel g˙alik…tkun xi tkun…”

Jenny g˙amlet sinjal b’rasha. F’daqqa wa˙da qalbha kienet mimlija emozzjoni li ma fel˙itx tlissen kelma.

G˙ajnejha mtlew bid-dmug˙. Kienet xi ˙a©a stramba; hija ma kinitx bkiet meta saret taf li ommha kienet mejta.

Hija kienet ˙arset ’l isfel lejn dak ilwiçç pallidu, lejn dawk l-g˙ajnejn imdellijin, dawk is-sinjali ta’ dwejjaq kbar tant evidenti imma issa mistrie˙a, aktar sereni milli qatt dehru fil-˙ajja – g˙all-ewwel hija ma kienet ˙asset xejn.

Jenny kienet taf li suppost kellha t˙oss xi ˙a©a, anke jekk din kellha biss tkun çerta ˙asra – u mbag˙ad, b’g˙ajb g˙aliha – ˙asset çertu ser˙an.

Hija ppruvat tg˙id lilha nnifisha illi kien ta’ ser˙an illi ommha ©iet me˙lusa minn dak l-u©ig˙ illi lanqas il-mediçini ma kienu jserr˙uha, iΩda kienet taf tajjeb illi ma kienx proprju dan il-fatt.

Mistoqsija: Min huwa t-traduttur ta’ dan ir-rumanz?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: FEJN TIBDA L-ÓOLMA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 13 ta’ Settembru.

Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi.

Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-ÓOLMA MALTIJA hija:

PINA MUSCAT, 9, Triq San Patrizju, il-Belt Valletta.

34 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ LoGÓoB

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 029 143 205 235 309 336 407 464 501 566 721 725 776 783 852 999

B’4 numri 0269 0278 0346 0553 0717 1001 1211 1457 1623 1844

2280 2334 2339 2358 3065 3781 3933 3945 4522 4622 4661 4695 4722 4845 4958 6156 6184 6228 7089 7352 8034 8365 8917 8974 9043 9511 9538 9880

00891 05383 13319 19299 25389 29937 37552 46876 46905 54495 62742 67492 68572

72866 73441 79806 84328 92428 93861 93973 96847

B’6 numri

031862 189831 327023

Bi 8 numri 08200643 87196482 98146846 99003079

009328

IR-RIÛULTAT TAL-LoGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 00045

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: ..........................................................................................

Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: ROSEANN DIMECH, 162, Il-Bur, G˙axaq By-Pass, Óal G˙axaq, GXQ 9016.

kompeTIzzjonI CenTRo CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

4

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ...........................................................................................................................................................................

Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

06|09|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

87

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.

1.

2,7,23.

Kompli l-qawl: A˙jar ..... sewda ddar milli g˙asel g˙and il-©ar. (5) 4.

Jit˙allas irid (4) 7.

Ara 2 9,11.

JiΩirg˙u fihom (5) 10,21M. In-nuqqasijiet tieg˙ek (9) 12.

Kissruni bla ras (6) 16,19. Tad-deheb IngliΩ (6) 18.

Ingrid Bergman (1,1) 19.

Ara 16 20,12W. Ìuvnott (7) 21.

Ara 10 23.

Ara 2 24.

JinΩammu fil-muΩika (5)

Effett ta’ Ωball? ( 6) Pjanti li hawn ˙afna mard tieg˙u (9) 3.

G˙odd bl-IngliΩ (3) 5,14.

Jobdi (9) 6,21W. 15+15 (6) 8.

Tat-twelid jistg˙u jitpo©©ew fih (9) 11.

Ara 9 12.

Ara 20 13,15. Jistg˙u jkunu avukati (9) 14.

Ara 5 15.

Ara 13 17.

Jg˙idulha ˙afna lIspanjoli (3) 21.

Ara 6 22. Óu x’tiekol (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin: 1.

4.

7,23.

9,17.

10.

12.

16.

18.

19.

20.

21.

Ûejda, Kelb, Ìrajja, Bi©eni, Ìedded, Senduq, REE, Si, And, Çikas, Ri˙,

24.

Tunat

Weqfin: 1.

2,6.

3,15.

5,11.

8.

12,21W. 13.

14.

22.

Ûabbar, Ji©bed, A©©udikat, Eddie, Rendikont, Serra, Nsi, Qastan, Óaj

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed.

Qed tag˙rafhom? Ójiel: IΩ-Ωew© personalitajiet g˙andhom kwaΩi l-istess isem. Wie˙ed mill-personalitajiet kien ukoll pijunier fit-teknolo©ija.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Courtney Cox

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: LUCIENNE MEILAK, Nikolina, Triq Pietru Felici, is-Si©©iewi, SÌW 3041.

Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Megan Fox

36 06|09|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

IL-KAMPJONATI DINJIJA TAL-MASTERS FL-ATLETIKA

MALTI JISPIÇÇA FIS-SITT POST MINN 108 ATLETA GLEN FALZON

post. Huwa ©era u kkompeta mal-aqwa fid-dinja tal-kategorija tieg˙u u spiçça s-6 minn 108.

glen@kullhadd.com

Hekk kif f’Awwissu li g˙adda kienu organizzati lKampjonati Dinjija talMasters, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-atleta Malti, Brian Magri, li minn 108 atleta fil-kategorija tieg˙u spiçça fis-sitt post u g˙alhekk g˙amel unur kbir kemm g˙alih kif ukoll g˙al pajjiΩna.

Dawn saru f’Lyon fin-nofs maratona fejn ˙adu sehem 1,206 atleta b’kollox, li 107 minnhom kienu fil-kategorija ta’ Magri.

L-Isfont

Min hu Brian Magri?

L-isem ta’ Brian Magri, atleta ta’ 51 sena, m’g˙andu bΩonn tal-ebda introduzzjoni. EksChampion ta’ Malta fit-ti©rijiet tar-roti Magri jispikka wkoll, preΩentament, fl-isport pjuttost ©did tat-triathlon, li ji©bor fih g˙awma, rikba bir-roti u ©irja, kollha fuq distanzi pjuttost twal.

IΩda l-isport li j˙oss li huwa l-aktar li jista’ j©ibu wiçç imb wiçç ma’ avversarji barranin hija l-atletika. Intant, wara li reba˙ bosta tlielaq fit-tul lokalment, g˙ax din hija ddixxiplina l-aktar g˙al qalbu, din is-sena ried jittestja lilu nnifsu ma’ atleti minn madwar id-dinja li b˙alu, fl-età tieg˙u, g˙alkemm daqsxejn maturi fiΩ-Ωmien, huma Ωg˙ar fil-qalb.

It-triq ma kinitx façli “Il-©urnata kienet kemxejn friska b’˙afna s˙ab. Fir-rassa tal-bidu l-atleti, bil-˙e©©a li kellhom, kollha qabdu pass mg˙a©©el aktar minn dak ma˙sub. IΩda ta’ veterani li huma, malajr indunaw li jekk riedu jispiççaw kien ikun a˙jar jaqbdu pass aktar moderat,” fisser b’dettall Magri.

Hekk ukoll g˙amel Magri,

fejn wara l-ewwel kilometru u mhux b’tant atleti jimbuttaw madwaru, qabad ir-ritmu ta’ 3 minuti u nofs kull kilometru li kellu ma˙sub minn qabel.

IΩda malli wasal g˙all-15km tal-korsa beda j˙oss l-effetti tat-ta˙ri© tieg˙u fuq l-art iebsa u s-s˙ana ta’ Malta.

“Din ma kinitx xi sorpriza g˙alija, g˙ax kont qed nistenna li jkolli n˙abbat wiççi ma’ diffikultà lejn it-tmiem g˙aliex minn Ìunju ‘l hawn it-ta˙ri© tieg˙i beda ji˙rax minn jum g˙all-ie˙or min˙abba is-s˙ana qalila tas-sajf tag˙na fejn ma

stajtx ni©ri g˙al aktar minn 10 km kull darba,” qal Magri.

Interessanti huwa l-fatt li f’dawn il-kundizzjonijiet il©isem ikollu telf ta’ 4 litri ilma kull ©irja, u dan huwa kkunsidrat perikoluΩ g˙as-sa˙˙a min˙abba d-dehydration.

Spjega wkoll kif l-a˙˙ar ftit kilometri kienu diffiçli ˙afna li jinΩamm pass regolari.

Determinazzjoni Intant, min˙abba li l-korsa kienet ta’ dawra ta’ 2km kull wa˙da, Magri rrimarka li

IL-ÌIMGÓA EWROPEA TAL-ISPORT Minn g˙ada 7 sal-Óadd 13 ta’ Settembru 2015 Sport Malta huwa l-kordinatur Nazzjonali tal-Ìimg˙a Ewropea tal-Isport f’Malta. L-g˙an ta’ din il-©img˙a huwa li kemm jista’ jkun nies ji©u m˙e©©a biex ikunu iktar attivi fiΩikament kif ukoll li jiΩdied l-g˙arfien dwar l-importanza li wie˙ed ikun attiv fiΩikament. Din il-©img˙a tiffoka fuq erba’ temi prinçipali li huma: l-attività fiΩika fl-edukazzjoni, filpostijiet tax-xog˙ol, fil-klabbs sportivi u fil-miftu˙. Biex jintla˙qu dawn t-temi, Sport Malta, g˙al din il-©img˙a, ppreparat programm vast t’attivitajiet sportivi li jolqtu lil kul˙add.

Il-programm jinkludi Beach Sports, Sports Fest g˙all-familji fil-Kumpless ta’ Óal-Kirkop, estensjoni tal-programm Summer on the Move, sessjonijiet ta’ badminton, wheelchair basketball, xow taΩ-Ωfin, workouts b’xejn f’gyms varji, sessjonijiet ta’ Kayaking b’xejn kif ukoll attivita’ innovattiva ta’ indoor rowing biex tikkumplimenta r-Regatta tradizzjonali. Biex jintla˙qu l-impjegati fuq il-post tax-xog˙ol kien m˙ejji filmat dwar kif l-impjegati fl-uffiççini jistg˙u jkunu aktar attivi.

Minbarra dawn l-attivitajiet, Sport Malta qed ja˙dem fuq bosta attivitajiet o˙rajn ma’ g˙add t’assoçjazzjonijiet, klabbs sportivi u operaturi fis-settur tal-isport biex jit˙ajru kemm jista’ jkun nies li jibdew jipprattikaw xi forma ta’ attività fiΩika. Fost dawn l-attivitajiet insibu aikido, rugby , ibburdjar, hockey, sitting volleyball, table football, handball u o˙rajn.

Il-programm qieg˙ed jigi a©©ornat kontinwament fuq ilpa©na ta’ Facebook t’hawn ta˙t: https://www.facebook.com/pages/SportMalta/648663828587817?fref=ts

dawk ‘il fuq mill-51 sena ma kinux qed jg˙adduh, u dawk li kienu qablu kienu dawk ilftit li kien irnexxielhom jo˙or©u fuq quddiem sa millbidu nett tat-ti©rija. Fil-fatt fla˙˙ar ftit kien wie˙ed FinlandiΩ biss li rnexxielu jaqbΩu, fejn Magri ma sabx biΩΩejjed forza biex jer©a jg˙addih.

Magri spiçça t-ti©rija wara 1:16:01 (sieg˙a, sittax-il minuta u punt ta’ sekonda), sekonda ‘l bog˙od wara ta’ qablu u minuta u 21 sekonda minn dak li reba˙ it-tielet

L-okkaΩjoni li se˙˙et f’Lyon fi Franza ix-xahar li g˙adda, fejn l-G˙aqda Dinjija talMasters fl-Atletika, organizzat il-Kampjonati tag˙ha li jsiru kull sentejn u li g˙alihom din is-sena ikkonkorrew ‘il fuq minn 8,000 atleta, ir©iel u nisa, fid-dixxiplini tradizzjonali tat-track and field, li j˙addnu wkoll il-maratona, bid-distanza tradizzjonali ta’ 42 kilometru u 195 metru, u dik tan-nofs maratona, li kienet l-g˙aΩla ta’ Magri nnifsu.

Din it-tellieqa saret fl-a˙˙ar ©urnata ta’ dawn il-kampjonati fis-16 ta’ Awwissu, wara l-bidu tag˙hom fl-4 taxxahar. Tajjeb li nag˙tu idea tal-konkorrenza u l-g˙amla tal-kompetizzjoni. Fil-kompetizzjoni tal- Masters , l-atleti jin©abru f’taqsimiet ta’ ˙ames snin ˙ames snin li jibdew minn dawk li jag˙lqu il-35 sena.

Dan ifisser li jekk fil-jum talkompetizzjoni atleti jkollhom 35 sena iΩda ma jkunux g˙alqu l-40 sena sa dakinhar, dan il-grupp jitqies fl-istess kategorija. Is-sistema ti©i ripetuta bl-istess mod g˙al dawk li jag˙lqu l-40 iΩda mhux 45 sena, is-46 iΩda mhux il-51, fost o˙rajn. Tajjeb li wie˙ed isemmi wkoll li ˙adu sehem atleti, kemm ir©iel kif ukoll nisa li kellhom sa˙ansitra 95 sena u fuqhom.

Fid-dawl ta’ dan kollu, madwar ˙afna çrieki sportivi, Magri huwa meqjus b˙ala atleta komplet li kiseb unuri f’dixxiplini differenti u jidher li b˙all-inbid jitjieb maΩΩmien u jalla jkompli sejjer hekk biex ikompli jkabbar isem pajjiΩna fix-xena internazzjonali.

SpoRTS KÓ

06|09|2015 37

kullhadd.com

Ritratti: STEPHEN GATT

ITALJA V MALTA

Alfred Effiong jissielet g˙all-ballun mad-difensur Taljan u ta' Juventus Leonardo Bonucci.

L-ewwel ˙dax fit-tim nazzjonali ta' Malta li lag˙bu kontra l-Italja.

STENNIJA KBIRA GÓAR-REGATTA TA’ NHAR IT-TLIETA Hekk kif re©a’ wasal iΩ-Ωmien tant mistenni mid-dilettanti tar-Regatta, minn din id-darba, se jkun hemm xi ˙a©a ©dida u innovattiva g˙alkollox hekk hekk kif l-G˙aqda Regatta Nazzjonali ng˙atat l-inkarigu li tie˙u ˙sieb il-lo©istika kollha tat-ti©rijiet li jsiru bejn ilparteçipanti. Apparti minn hekk, l-G˙aqda a©©ornat irregolamenti u ddiskutithom mal-klabbs kollha kkonçernati liema informazzjoni hija disponibbli fuq is-sit http s://re gat tamal ta. wordp r e ss . co m/p r e ss- r e l e as e savvizi/. Dan ikompli jikkonferma kemm il-Gvern tal-©urnata g˙andu fiduça f’din l-istess G˙aqda Regatta Nazzjonali.

Illum ukoll se tkun qed issir laqg˙a g˙all-qaddiefa fejn se ji©u spjegati r-regoli filpreΩenza tal-membri tal-©urija.

Bejn wie˙ed u ie˙or, bis-sostituti b’kollox, it-total tal-qaddiefa fid-distretti kollha huwa dak ta’ 154. Minbarra l-qad-

diefa involuti wkoll id-delegati, l-G˙aqda Regatta Nazzjonali u l-membri tal©urija huwa stmat li b’kollox se jkunu involuti 200 persuna.

Id-distretti jikkonsistu minn BirΩebbu©a, il-Birgu, Bormla, il-Kalkara, il-Marsa, Marsamxett u l-Isla fejn, b˙ala medja, kull distrett g˙andu 22

qaddief.

L-aktar parteçipant anzjan huwa Mario Azzopardi, li twieled fl-1949, u li be˙siebu jaqdef g˙all-Isla filwaqt li l-

iΩg˙ar parteçipant humwa Reeves Cini li twieled fl-2002 u se jaqdef g˙all-Marsamxett.

Kemm g˙al Azzopardi kif ukoll g˙al Reeves din mhijiex l-ewwel esperjenza tag˙hom fir-Regatta. Azzopardi kien jaqdef kemm fis-snin 80 u 90 filwaqt li Reeves ˙a sehem firRegatta ta’ Marzu. L-ammont ta’ tlielaq jammonta g˙al 10, 5 f’Kategorija A, li hi l-aktar importanti, u 5 o˙ra f’Kategorija B. Ta’ min jg˙id ukoll li rRegatta Nazzjonali ta’ nhar itTlieta li ©ej se tibda bl-ewwel ti©rija fis-1pm u mhux fis-2pm kif kien im˙abbar aktar qabel.

Proprju qabel l-ewwel ti©rija se jkun çerimonja ta’ tberik tad-dg˙ajjes, tal-qaddiefa u ta’ dawk preΩenti mill-Arçisqof ta’ Malta Charles J. Scicluna.Din il-gazzetta tag˙ti l-awgurju tag˙ha lill-parteçipanti kollha li se jie˙du sehem f’dan lavveniment annwali li tant hu popolari fost il-Maltin.

CHAudRoN JIÛVELAW dGÓAJSA EWLENIJA f'CANNES! minn Wilfred Sultana Id-ditta Chaudron Powerboats Malta ser jing˙aqdu ma’ parteçipanti ewlenin fid-dinja tal-jottijiet lussuΩi fil-Cannes Yachting Festival li jmiss fejn ser jiΩvelaw l-a˙˙ar powerboat ewlenija tag˙hom.

Dg˙ajsa mibnija speçifikament g˙ax-xewqat espliçiti tassid distint tag˙ha li ismu huwa inkorporat parzjalment fl-isem tal-mudell.

"A˙na Intellqu Dak li Nibnu" hija l-filosofija assoçjata madditta Chaudron Powerboats fejn mid-debutt tag˙hom fi tlielaq internazzjonali b˙ala "Wildcard" fuq iç-çirkwit P1 f’Mejju 2004 matul il-GP ta’ Malta t-tim tal-a˙wa - Aaron u Audrien - b˙ala sewwieq u trotter - l-isem Chaudron kiber fejn kiseb rispett, l-esperjenza u statura - rebbie˙a ta’ Sitt Kampjonati tad-Dinja b˙ala manifatturi ta' dg˙ajjes tattlielaq fejn f'erba' okkaΩjonijiet

minnhom Aaron Ciantar deher fit-tim rebbie˙ b˙ala sewwieq.

Il-Cannes Yachting Festival 2015 se jsir bejn it-8 u t-13

Settembru fiΩ-Ωew© portijiet talRiviera FrançiΩa - Le Vieux Port

u l-Pierre Canto Port. Madwar 550 dg˙ajjes ser ikunu fuq wiri fl-ilma u fuq l-art, fosthom mitt dg˙ajsa fuq introduzzjoni fissuq dinji, ta’ mudelli ©odda ma˙luqa minn tarznari internazzjonali l-aktar famuΩi.

Id-dg˙ajsa Chaudron 45 G Edition u l-preΩenza b˙ala esibitur fil-Cannes Yachting Festival huma definittivament rikonoxximent sinifikanti g˙allesperjenzi poΩittivi tag˙hom u g˙as-suççess li huma jgawdu.

Id-dg˙ajsa Chaudron 45 G Edition ser tkun esposta fiΩΩona ta’ wirja kbira tal‘Venezia-Monte Carlo International Endurance Race fejn l-preΩentazzjoni uffiçjali tad-dg˙aja l-©did mill-kostrutturi Chaudron lis-sid distint ser tinΩamm nhar l-Erbg˙a. Id-dettalji importanti dwar l-attivitajiet futuri tad-dg˙ajsa il-©dida huma mistennija li ji©u m˙abbra.

38 30|08|2015

kullhadd.com

IL-KWALIFIKAZZJONIJIET TAL-EURO 2016 MALTA V L-AÛERBAJÌAN

“SE NAGÓMLU DAK KOLLU POSSIBBLI BIEx INÌIBU L-EWWEL PUNT” Pietro Ghedin Ilbiera˙, waqt konferenza tal-a˙barijiet lejlet il-log˙ba bejn it-tim Malti kontra t-tim tal-AΩerbaj©an, il-kowç Pietro Ghedin tkellem dwar illog˙ba li t-tim Malti kellu konta dak Taljan fost il©img˙a fejn fa˙˙ar il-wirja tat-tim Malti g˙alkemm irriΩultat kien wie˙ed mhux xieraq.

Dwar il-log˙ba tal-lum, Ghedin stqarr li t-tim Malti se jkun aktar offensiv anke jekk l-AΩerbaj©an huma avversarji xejn façli kif ukoll huwa tim li jag˙mel progress kbir fejn

turi l-kwalifikazzjoni akkwista xejn anqas minn Ωew© draws kontra nNorve©ja u l-Bulgarija kif ukoll reb˙a kontra t-tim Malti.

Ghedin Ωied jg˙id li t-tim Malti, se jkun qed jag˙mel dak kollu possibbli biex jipprova jakkwista dak il-punt tant mistenni. Min-na˙a tag˙hom, il-plejers Roderick Briffa u Andre Schembri stqarrew li jekk g˙ada jonqsu milli jakkwistaw il-punti Ωgur mhux forsi li l-partita tkun wa˙da diΩappuntanti.

Intant, il-midfielder ta’ Floriana Clyde Borg ©ie msejja˙ fl-iskwadra nazzjonali tat-23 plejer g˙al-log˙ba tallum. Huwa se jie˙u post ilmidfielder ta’ Birkirkara Paul Fenech wara li dan safa ammoniet fit-telfa ta’ 1-0 kontra l-Italja f’Firenze u g˙alhekk issa jrid jiskont sospensjoni. Dan ifisser li listess Fenech se jitlef illog˙ba tal-lum li se tintlag˙ab fis-6pm li hija valida mill-Grupp H ta’ kwalifikazzjoni g˙all-Kampjonati tal-Ewro 2016.

L-ITLAJA V IL-BULGARIJA

ANTONIO CONTE JWISSI KONTRA L-KOMPJAÇENZA Il-kowç tal-Italja Antonio Conte wissa lill-plejers tieg˙u biex jirrispettaw lill-Bulgarija u jΩommu rashom fuq g˙onqhom fil-log˙ba tal-lejla li se tintlag˙ab fid-8.45pm. Ittim ta’ Conte rnexxielu jirba˙ bl-iskor minimu ta’ 1-0 kontra Malta biex temmew sensiela ta’ tliet draws konsekuttivi fi Grupp H u jinsabu punt fuq it-tim tat-tieni post tal-Kroazja fil-postijiet awtomatiçi.

Min-na˙a tag˙hom, ilBulgarija ftit li xejn g˙andhom çans li jikkwalifikaw hekk kif jinsabu 5 punti wara n-Norve©ja fit-tielet post, ilpost tal- play-off iΩda Conte xorta wissa kontra l-kompjaçenza wara li t-tim tal-qieg˙ ta’ Malta offra sfida denja litTaljani. “Il-klassifika tg˙id li

qeg˙din fil-quççata u l-grupp tag˙na huwa ferm bilançjat,” sostna Conte wara l-log˙ba kontra Malta. “M’hemmx timijiet ˙Ωiena. Il-futbol qieg˙ed dejjem jikber u jiΩviluppa f’kull pajjiΩ. Fil-fatt, il-Kroazja kulma rnexxilhom jakkwistaw kien biss punt kontra l-istess AΩerbaj©an,” sostna Conte.

Conte Ωied jg˙id li issa lItalja jistg˙u jirkupraw hekk kif re©g˙u telg˙u l-ewwel filklassifika. “Hemm bΩonn li nirkupraw, hemm bΩonn nifhmu min hu lest bie jilg˙ab kontra l-Bulgarja u min mhuwiex. Nittama li nilag˙bu tajeb u nirb˙ulhom iΩda konxji ˙afna li hija partita diffiçli. Jekk ma nafux kemm hi diffiçli, dan ifisser li

dak li jing˙ad qabel il-log˙ba mhuwiex denju li jitfakkar wara l-log˙a,” qal Conte.

Tal-istess fehma kien ilgowler veteran Gianluigi Buffon li tkellem fuq id-diffikultajiet li sabu l-Italja konta t-timijiet Ewropej meqjusin b˙ala inferjuri. “Ma nistg˙ux naffordjaw li ma nirrispettawx lill-avversarji tag˙na g˙ax dan l-a˙˙ar dawn it-timijiet bdew itejbu l-prestazzjonijiet tag˙hom u m’g˙adux jaqilg˙u ruxxmata gowls.

Apparti minn hekk, tradizzjonalment minn dejjem batejna kontra timijiet inferjuri u ma nistg˙ux naffordjaw li nitfg˙u l-kwalifikazzjoni tag˙na fil-periklu jekk ma nirb˙ux dawn il-log˙biet,” tenna Buffon.

IT-TURKIJA V L-OLANDA

FATIH TERIM QED JISTENNA ATMOSFERA OSTILI I l - k o w ç t a t - Turkija Fatih Terim jaf li l-konfront tal-lum kontra l-Olanda jista’ jkun la˙˙ar çans g˙at-tim tieg˙u b i e x j i k k w a lifika g˙allKampjonati tal-Euro 2016 li se jsiru fis-sajf tas-sena ddie˙la. Terim se jkun qed jittama li l-massa kbira ta’ nies li be˙sibhom jattendu g˙al din il-log˙ba fit-Torku Arena jkunu biΩΩejjed biex iqawwu qalb il-plejers Torok u biex ikomplu j i tfg˙u aktar pressjoni fuq il-kowç il-©did Danny Blind.

Gowl tard ˙afna mis-sostitut tal-Latvja Valerijs Sabala ta daqqa ta’ ˙arta kbira lit-tim nazzjonali Tork hekk kif ittamiet tal-istess tim li jikkwali f i k a w b ’ m o d awtomatiku g˙all-kompetizzjonijiet tassajf li ©ej fi Grupp A issa jidher li huma diffiçli wara ddraw ta’ 1-1 nhar il-Óamis li

g˙adda. Min-na˙a l-o˙ra, ittim OlandiΩ ukoll g˙andu lproblemi t ieg˙u hekk kif telfa ta’ 1-0 f’darhom kontra l-leaders ta’ Grupp A lIΩlanda u reb˙a g˙at-Turkija kienet tpo©©ihom fit-tielet post hekk kif g˙ad fadal biss tliet log˙biet u g˙andhom çans tajjeb li tal-inqas ikollhom post fil- play-off. Kulma g˙andhom bΩonn l-IΩlanda huwa punt mill-a˙˙ar tliet log˙biet li fadal biex jassiguraw posthom fit-tournament fi Franza s-sena d-die˙la filwaqt li r-Repubblika Çeka jistg˙u jassiguraw it-tien post jekk jirnexxilhom jeg˙lbu lil Latvja u l-istess Olanda jfallu milli jirb˙u kontra t-Turkija.

Il-kowç tat-Turkija Terim deher frustrat immens hekk kif waqqa’ dawk iΩ-Ωew© punti konta l-Latvja u jaf li m’hemmx aktar spazju g˙al

xi Ωbalji meta llum jiltaqg˙u kontra l-Olanda wara li b’sorpiΩa, dawn tal-a˙˙ar, qed isibuha diffiçli biex ikomplu fejn ˙allew meta ©ew it-tielet fit-Tazza tad-Dinja li g˙addiet. “Fl-a˙˙ar tal-log˙ba, stajna skurjajna gowl mill-isba˙ u dak kien ikun biΩΩejjed biex nirb˙u t-tliet punti.

Sener Ozbayrakli u Umut Bulut kellhom diversi çansijiet biex jiskurjaw it-tieni gowl, iΩda ma stajniex nevitaw id-draw,” qal Terim.

Huwa Ωied jg˙id li mhux biΩΩejjed li hu u l-plejers tieg˙u joqog˙du jfittxu kemm kellhom xuttijiet on target u kemm ©ew ikkreati çansijiet denji ta’ gowls. “Alla jibg˙atilna ç-çansijiet iΩda ma ˙adnihomx; Alla tawhomlna fuq platt tal-fidda iΩda a˙na tajniehom bis-sieq,” sostna Terim.

KÓ SPORTS

FORMULA 1kullhadd.com kÓ

TeLLIeQA NRU

12

06|09|2015 39

RAPPORT U ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI Numru ta’ dawriet 53

X’tyres se jintuΩaw

Temperatura tal-art

Temperatura tal-arja

32°c

23°c

RAI 1 fis-14:00

Ri˙

Umdità

Diretta

1.6km/hr

Tul tat-tellieqa 306.72kM L-ITALJA

Monza

Autodromo Nazionale Monza

Dawra rekord R.Barrichello 2004 Rebbie˙ tal-2014 L.hamilton

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

37%

POLe NUMRU 11 Lewis Hamilton kiseb il-11-il pole position g˙all-2015, is-7 wa˙da konsekuttiva, bi prestazzjoni o˙ra kunfidenti. Differenti kienet is-sitwazzjoni g˙al Nico Rosberg illi ©ie mxekkel bi problemi tekniçi li mistennijin li jiΩvanta©©jawh anki matul it-tellieqa tallum.

Problema wara o˙ra L-affarijiet mill-ewwel bdew ˙aΩin g˙al Rosberg, illi kellu jibdel il-magna tieg˙u wara li din esperjenzat problemi tekniçi li ©eg˙litu juΩa’ dik li kellu fil-Bel©ju, magna li kienet di©à ntuΩat g˙al sitt itlielaq.

Problemi tekniçi esperjenzawhom ukoll Ricciardo u Verstappen illi g˙al naqra ma Ωammewx lill-Awstraljan milli jasal sa Q2. Min-na˙a l-o˙ra, lOlandiΩ mhux biss ma’ kisibx ˙in validu, imma lejn l-a˙˙ar ta’ Q1 huwa kien involut f’inçident li fortunatement ma we©©a’ lil ˙add.

Sadanittant, Ericsson kien involut f’manuvra li biha imblokka lil Hulkenberg u li sarrfet f’penalità ta’ tliet poΩizzjonijiet, filwaqt li iΩ-Ωew© sewwieqa tal-McLaren u l-Manor g˙al darb’o˙ra kienu eliminati f’Q1.

F’Q2, il-problemi tekniçi ta’ Ricciardo fl-a˙˙ar iggravaw daqstant li ma ˙allewhx jag˙mel ˙in validu. Anki ming˙ajr dawn it-tip ta’ problemi, l-kollega tieg˙u Kvyat, xorta ma tantx mar wisq a˙jar g˙ax se jitlaq poΩizzjoni biss quddiem l-Awstraljan hekk kif iddefiçit ta’ rendiment tal-magni Renault komplew jispikkaw. Mag˙hom kienu eliminati Sainz, Nasr u Maldonado.

Distakk minimu Matul Q3, Rosberg kompla jsibha diffiçli biex iΩomm mal-pass ta’ Hamilton, kif ukoll iΩ-Ωew© sewwieqa tal-Ferrari. Raikkonen irnexxielu jispiçça quddiem Vettel, xi ˙a©a rari g˙all-FinlandiΩ, b’˙in li kien inqas

minn çenteΩmu ta’ sekonda aktar veloçi. Hulkenberg ing˙aqad mal-lista twila ta’ sewwieqa bi problemi tekniçi, hekk kif il-vettura tieg˙u waqfet qrib id-d˙ul tal-pit lane.

Il-Williams spiççaw fil-˙ames u s-sitt post b’˙inijiet mhux daqstant ‘il bog˙od minn dak taΩ-Ωew© sewwieqa TIM

tal-Mercedes u tal-Ferrari, riΩultat li jawgura tajjeb g˙at-tluq tal-lum.

Minkejja l-kisba tal-pole, Hamilton g˙andu xi ftit g˙alxiex jinkwieta g˙aliex il-magna l-©dida tidher li ma pprovditx il-vanta©© mistenni minkejja li l-Mercedes uΩaw fuqha it- tokens kollha li kien g˙ad baqg˙alhom.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

ÓIN

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Mercedes 1:23.397 Kimi Raikkonen Ferrari 1:23.631 Sebastian Vettel Ferrari 1:23.685 Nico Rosberg Mercedes 1:23.703 Felipe Massa Williams 1:23.940 Valtteri Bottas Williams 1:24.127 Sergio Perez Force India 1:24.626 Romain Grosjean Lotus 1:25.054 Nico Hulkenberg Force India 1:25.317 Sauber 1:26.214 Marcus Ericsson* * Se jibda mit-13-il post b’riΩultat ta’ penalitàw

DISTAKK

0.234 0.288 0.306 0.543 0.730 1.229 1.657 1.920 2.810

LIL hINN MIÇ-ÇIRkwIT Fil-jiem li g˙addew rajna Ωew© kwistjonijiet ja˙arqu joqorbu l-att finali tag˙hom hekk kif il-partijiet involuti taw indikazzjonijiet çari li lesti jaslu g˙all-kompromessi me˙tie©a. Sadanittant, kellna wkoll diversi Ωviluppi interessanti fejn issewwieqa, it-timijiet u s-sidien taç-çirkwiti kixfu l-karti rigward il-futur tag˙hom fil-Formula 1.

lazzjoni li din il-bidla setg˙et issir missena d-die˙la stess. Madankollu, Sergey Vorobyev, wie˙ed mill-promoturi prinçipali tal-Gran Premju, kif ukoll Alexander Saurin, il-Viçi-Gvernatur tar-Re©jun ta’ Krasnodar, din il-©img˙a kkonfermaw li din it-tranΩizzjoni mhix se ssir qabel l2017 g˙aliex id-diskussjonijiet mal-FOM g˙adhom fi stadju bikri.

Sadanittant, Saurin Ωvela li l-organizzaturi ta’ din it-tellieqa huma sodisfatti blammont ta’ biljetti li nbieg˙u g˙all-gran premju ta’ din is-sena, illi kien ferm akbar minn dak tal-2014 bis-sa˙˙a tarriΩultati li kiseb is-sewwieq Russu Daniil Kvyat fix-xhur li g˙addew.

Jag˙mlu pass lura Fost il-kwistjonijiet illi waslu qrib il-konkluΩjoni tag˙hom kien hemm dik bejn ilPirelli u l-Ferrari. Wara l-kollass fi Spa ta’ wa˙da mir-roti fuq il-vettura ta’ Vettel, ilfortinur tar-roti Taljan mill-ewwel tefa’ ttort fuq il-Ferrari g˙aliex, skont hu, it-tim ta’ Maranello ˙a riskju Ωejjed meta ˙alla lill-ÌermaniΩ fuq it-tieni sett ta’ roti g˙al wisq ˙in.

Madankollu, din il-©img˙a l-Pirelli g˙amlu pass lura u sostnew li r-ra©uni prinçipali g˙al dan il-kollass kienet ˙sara li r-rota ©arrbet meta ntlaqtet minn xi debris jew bl-impatt li esperjenzat meta Vettel tela’ fuq wa˙da mill-kurvi.

G˙aldaqstant, il-Pirelli ne˙˙ew it-tort minn fuq l-istrate©ija tal-Ferrari u jikklassifikaw l-inçident b˙ala wie˙ed sfortunat.

Id-deçiΩjoni tal-Pirelli li jbiddlu l-poΩizzjoni tag˙hom ma ntlaqg˙etx b’sorpriΩa.

Dan g˙aliex il-kumpanija Taljana b˙alissa hija involuta fil-proçess ta’ offerti biex ting˙ata estenzjoni tal-kuntratt g˙all-forniment tar-roti hekk kif il-ftehim attwali se jiskadi fl-a˙˙ar tal-2016.

G˙aldaqstant, b˙alissa huwa essenzjali g˙all-Pirelli li ΩΩomm ‘il bog˙od millkontroversji u tikkopera kemm tista’ malentitajiet u l-figuri ewlenin fl-isport.

madwar €2 miljun biex il-Lotus ikunu jistg˙u j˙allsu l-pagi tal-˙addiema tag˙hom f’Awwissu.

Ecclestone, però, sostna li dawn il-flus mhux se jkunu biΩΩejjed biex iΩommu lit-tim iffinanzjat lil hinn mill-Gran Premju ta’ Monza. G˙aldaqstant, huwa ˙e©©e© lil-Lotus biex jaslu g˙al ftehim mar-Renault malajr kemm jista’ jkun.

Attwalment, l-ispekulazzjoni hija li rRenault g˙andhom il-˙sieb li jixtru sehem ta’ 65% fil-Lotus bil-valur ta’ madwar ¤81 miljun biex mill-2016 jipparteçipaw fil-F1 b˙ala tim konstruttur.

Madankollu, biex dan ise˙˙, ir-Renault iridu jaslu g˙al ftehim mar-Red Bull Racing (RBR) biex ixolju kuntratt li kellu jag˙mel lit-tim Awstrijakk l-klijent prinçipali tag˙hom sa tmiem l-2016 fejn jid˙ol il-forniment tal-magni.

g˙andha t˙allas lil din tal-a˙˙ar biex tospita tellieqa wara l-2016.

Madankollu, nhar it-Tlieta li g˙adda, ilpresident tal-federazzjoni Taljana talawtomobiliΩmu sportiv, Angelo Sticchi Damiani, sostna li dalwaqt se jintla˙aq ftehim mal-FOM. Dan minkejja l-fatt illi Bernie Ecclestone, il-kap tal-FOM, ©imag˙tejn ilu kien pessimista dwar ilpossibbiltà li jintla˙aq ftehim sodisfaçenti.

Ftit tal-©img˙at ilu, il-gvern re©jonali tal-Lombardija kkommetta €70 miljun biex ji©i mmodernizzat iç-çirkwit, g˙ajnuna li g˙andha t˙alli l-flus neçessarji f’idejn l-amminisitraturi talAutodromo Nazionale Monza biex i˙allsu l-miΩati. Il-laqg˙at bejn ir-rappreΩentanti Taljani u l-FOM mistennijin jissoktaw fil-jiem li ©ejjin.

IΩ-Ωmien qed jag˙fas

Ikomplu n-negozjati

Mhux qabel l-2017

Storja o˙ra li riesqa qrib it-tmiem tag˙ha hija dik dwar il-futur tal-Lotus. Fl-a˙˙ar jiem kompliet to˙ro© b’mod çar is-serjetà tal-problemi finanzjarji ta’ dan it-tim. Dan hekk kif Bernie Ecclestone Ωvela li ˙are©

Il-futur tal-Gran Premju tal-Italja g˙adu mhuwiex mag˙ruf min˙abba nuqqas ta’ qbil bejn is-sidien taç-çirkwit u l-Formula One Management (FOM) dwar kemm g˙andha tkun il-miΩata li din tal-ewwel

Min-na˙a l-o˙ra, id-dubju dwar il-Gran Premju tar-Russju huwa ta’ tip differenti hekk kif l-organizzaturi qeg˙din jesploraw il-possibbiltà li t-tellieqa ssir bil-lejl.

Sa ftit taΩ-Ωmien ilu kien hemm speku-

G˙andu jinbidel?

Fl-a˙˙ar, ta’ min isemmi l-kummenti li ta lill-midja Christian Horner, it-team principal tal-RBR, illi Ωvela li t-tim tieg˙u kien ivvota mal-McLaren kontra l-kalendarju tat-tlielaq li ©ie approvat g˙all-2016.

Dan il-kalendarju jinkludi Ωew© ‘preseason tests’, bejn l-1 u r-4 ta’ Marzu u l15 u t-18 ta’ Marzu, it-tnejn f’Barçelona, flimkien ma’ 21 tellieqa bl-ewwel wa˙da tkun fl-Awstralja fit-3 ta’ April u l-a˙˙ar wa˙da f’Abu Dhabi fis-27 ta’ Novembru.

Il-kwistjoni li lmenta dwarha Horner kien iΩ-Ωmien twil li l-isport se jkun ‘il bog˙od minn g˙ajnejn id-dilettanti hekk kif f’Diçembru, Jannar u Frar ˙afna mixxog˙ol se jkun qieg˙ed ise˙˙ wara lkwinti. Dan it-tul ta’ Ωmien, skont Horner, se jtellef l-interess tan-nies.

Madankollu, bosta timijiet jidhru li huma tal-fehma li l-RBR u l-McLaren ˙adu din il-poΩizzjoni hekk kif qeg˙din jippruvaw jakkwistaw xi test jew tnejn ie˙or qabel il-bidu tal-ista©un ˙alli jkollhom l-opportunità li jnaqqsu d-defiçit li g˙andhom fil-konfront tat-timijiet l-o˙ra f’termini ta’ Ωvilupp. B’konsegwenza ta’ dan ix-xettiçiΩmu, il-kalendarju, illi kien approvat mill-ma©©oranza tat-timijiet f’Lulju li g˙adda, jidher li se jibqa’ kif inhu g˙alissa.

40 06|09|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

IL-VIÛJONI TAL-GVERN IMWASSLA PERMEZZ TAL-BAÌIT 2016

Stefan Buontempo Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali

Il-©img˙a li g˙addiet il-Gvern nieda d-dokument ta’ qabel ilba©it li jismu Delivering our Vision. Dan huwa dokument mimli figuri u statistiki li jie˙u b˙al ritratt tal-ekonomija ta’ pajjiΩna sabiex wie˙ed ikun jaf fiex qieg˙ed, u jservi b˙ala lbaΩi tad-diskussjoni bejn ilGvern, l-imsie˙ba soçjali u lpubbliku, li g˙andu jwassal g˙all-Ba©it 2016.

Ikolli ng˙id li t-titlu Delivering our Vision tassew laqatni u n˙oss li verament jixraq g˙ax dan il-Gvern qieg˙ed tassew iwassal ilviΩjoni tieg˙u li jara lil Malta fost l-aqwa pajjiΩi fl-Ewropa.

Dan il-Gvern, wara li ˙a lmiΩuri neçessarji biex jag˙ti nnifs lil dik il-faxxa tas-soçjetà li g˙andha qlig˙ medju, issa ser jikkonçentra fuq dik il-faxxa ta’ nies li g˙andha qlig˙ baxx, jew inkella m’g˙andomx d˙ul.

Ilkoll nafu bil-problema ta’ faqar li minn dejjem kienet preΩenti fil-pajjiΩ. Il-Partit Laburista kien tal-ewwel li g˙araf jaffronta din il-pjaga permezz tal-introduzzjoni tasservizzi soçjali. Tant kien eΩempju tajjeb u sabi˙ li lPartit Nazzjonalista kkopja din il-politika u g˙amilha tieg˙u, imma mhux qabel ma ne˙˙a çertu servizzi soçjali li wara re©a’ da˙˙al meta rrealizza lvroma li g˙amel. Ilkoll niftakru kif bdiet tiΩΩarma ç-children’s allowance , imbag˙ad

re©g˙et idda˙˙let bil-pompa kollha, filwaqt li riedu l-poplu jemmen li kien biss grazzi g˙all-PN li smajna bleΩistenza tag˙ha g˙all-ewwel darba!

Illum, g˙all-grazzja t’Alla, ng˙ixu fi Ωmien fejn hawn konsensus dwar is-servizzi soçjali. Però, l-esperjenza tg˙allimna li jekk wie˙ed jifta˙ idejh u jroxx u jag˙ti bladdoçç, ma ja˙sad xejn filfutur. Kemm hu sabi˙ li lGvern jag˙ti xi somma sabi˙a lil kul˙add, iΩda din ma tkun marbuta mal-ebda inçentiv! IlGvern meta jag˙mel hekk ikun qed jing˙o©ob man-nies, u forsi anke jsolvi xi problemi li jeΩistu, iΩda ma jkunx qed

i˙ares fit-tul.

Gvern g˙aqli, u b’wiççi minn quddiem ng˙id li dan huwa verament Gvern g˙aqli, jistudja l-affarijiet sew sabiex, meta dawn isiru, isiru bil-galbu.

G˙alhekk, id-direzzjoni ta’ dan il-Gvern g˙al dan il-ba©it hija li jara kif jg˙in lil dawk li g˙andhom qlig˙ baxx ming˙ajr ma jg˙olli s-servizzi soçjali bl-amment biex iraqqa’ l-pannu bil-qara’ a˙mar, u dan jag˙mlu billi jesplora r-ra©unijiet il-g˙aliex dawn g˙andhom qlig˙ baxx, filwaqt li janalizza x’g˙ajnuna g˙andhom jing˙ataw biex iqumu fuq saqajhom. A˙na di©à nafu u di©à rajna li dan il-Gvern jista’ jasal g˙al dan ir-riΩultat. Biss

biss, fl-a˙˙ar sena n-numru ta’ persuni li jie˙du l-g˙ajnuna soçjali naqas b’elf u dan grazzi g˙all-miΩuri tal-ba©it li g˙adda li ˙ajjar aktar nies sabiex ja˙dmu.

Il-Gvern qed ja˙dem biex jg˙in lil dawn in-nies, li mag˙hom hemm ukoll il-pensjonanti; fil-fatt, id-dokument jag˙mel referenza g˙all-Grupp ta’ Strate©ija dwar ilPensjonijiet li ressaq issu©©erimenti tieg˙u f’Ìunju li g˙adda. Il-Gvern se jara wkoll kif jipprogramma n-nefqa tieg˙u g˙all-qasam tas-sa˙˙a sabiex dan ikun wie˙ed sostenibbli u ta’ kwalità g˙assnin li ©ejjin. Fl-istess ˙in ser ikompli fit-triq sabiex jie˙u miΩuri ta’ kuxjenza soçjali biex anqas nies ikunu fir-riskju ta’ faqar. Fost dawn, id-dokument isemmi b’mod qawwi li ledukazzjoni sejra tkun g˙odda importantissima biex ti©©ieled il-faqar.

Dan id-dokument jirrifletti sew il-fehma tal-Ministru talFinanzi meta qal li ma jqisx ilba©it b˙ala eΩerçizzju ta’ kontabbiltà (ji©ifieri tara x’da˙˙alt, xi ˙ri©t, u ta˙dem is-somma) iΩda b˙ala g˙odda sabiex ittejjeb il-˙ajja tan-nies.

Wara kollox, l-ekonomija ma teΩistix biex nimlew il-pa©ni bl-istatistika, iΩda biex turina ttriq ta’ fejn g˙andna mmorru sabiex intejbu s-soçjetà tag˙na.