KullĦadd_08.08.2021

Rapport f’paġna 11

Il-Ħadd, 8 ta’ Awwissu, 2021

Ħarġa Nru 1,465

Prezz €1

ISSOSTNI L-AĦJAR RATING GĦAL MALTA

RIĠENERAZZJONI TA’ PORT GĦAL KULĦADD

Rapport f’paġna 9

TUMAKKA OĦRA LIL TA’ DELIA Wara 12-il sena fit-tmexxija tar-Reġjun t’Għawdex, Samuel Azzopardi se jkollu jċedi postu.

Dan wara li, f’elezzjoni interna li saret ilbieraħ, il-Partit Nazzjona­ lista għażel kandidat ġdid biex jikkontesta l-kariga fil-ġerarkija tal-gvernijiet reġjonali.

Sorsi interni fil-PN, li tkellmu mal-KullĦadd, qalu li huma aktar minn konvinti li kien hemm block vote kontra l-Eks Sindku tal-Belt Victoria. Hu magħruf sew li Azzopardi jagħmel parti mill-fazzjoni ta’ Adrian Delia, tant li fil-kontestazzjoni għat-tmexxija tal-Partit is-sena l-oħra kien jintbagħat fuq il-midja jiddefendi t-tmexxija tiegħu, waqt li jattakka l-konġura mill-establishment l-antik.

Tkompli f’paġna 9

DJAR TAL-ANZJANI TAĦT “GĦAJNEJN” SISTEMA TAL-AI B’KONFORMITÀ MA’ STANDARDS ĠODDA, L-AWTORITÀ GĦAL ĦARSIEN SOĊJALI SE TIBDA TIĠI AVŻATA MINNUFIH BI PROBLEMI FI DJAR RESIDENZJALI BL-UŻU TA’ INTELLIĠENZA ARTIFIĊJALI, MINFLOK TISTENNA RAPPORTI FL-AĦĦAR TAX-XAHAR

Fl-impenn li ssaħħaħ il-kura u l-ħarsien lir-residenti fid-djar tal-anzjani, l-Aw­torità ta’ Standards għal Ħarsien Soċjali se tkun qed tintroduċi sistema ta’ “intelliġenza soċjali 5D” li tinforma­ ha minnufih bi problemi partikolari, inkluż kull nuqqas ta’ osservanza ta’ regolamenti jew il-livelli mixtieqa.

Is-sistema bl-użu ta’ intelliġenza ar­ti­­­fiċjali se tkun qed tallarma lill-Awtorità b’mod kontinwu u f’ħin reali, waqt li tagħti stampa ħolistika ta’ kull dar. Rappreżentanti fid-djar se jkunu responsabbli li jirrapportaw fis-sistema online lmenti jew pariri mill-anzja-

ni nfus­hom, qrabathom, tobba, ħaddiema u min jipprov­di l-istess servizz.

Sal-lum l-Awtorità trid toqgħod tistenna r-rapporti li jaslulha fl-aħħar ta’ kull xahar biex tibda tevalwa sitwazz­­­ jonijiet partikolari u taġixxi fuqhom, bir-riżultat li ħafna drabi jkunu għaddew diġà numru ta’ ġimgħat.

Dan ma jinvolvix ukoll reati, li minnaħa l-oħra jgħaddu għand il-Pulizija.

F’kummenti lil din il-gazzetta, il-Kap Eżekuttiv il-ġdida tal-Awtorità, Dr Angele Ellul Fenech, stqarret li “għand­­­ na sfidi ġodda biex inkomplu nilħqu l-għanijiet tagħna – li nsaħħu l-ħar-

sien soċ­jali u l-kwalità ta’ ħajja aħjar ta’ per­suni vulnerabbli. Nemmnu li t-tek­ noloġija tista’ tgħin fis-settur u għalhekk qed inkomplu ninvestu f’sistemi tat-teknoloġija tal-informatika.”

Il-KullĦadd hi infurmata li s-sis­tema tpoġġi lil Malta fuq quddiem ma’ stati oħrajn Ewropej li mexjin lejn sistema simili fis-servizzi ta’ ħarsien soċjali.

Sus­segwentement din tkun tista’ tintuża għal ser­vizzi oħrajn simili fejn il-kwalità tanġibbli tas-servizz tkun ibbilanċjata b’valur tajjeb għall-flus.

Tkompli f’paġna 4

02

08.08.2021

DETTALJI EDITUR RONALD VASSALLO email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 34°C L-Inqas Temperatura: 26°C L-Indiċi UV: 10 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Pressjoni għolja tiksi ċ-ċentru tal-Mediterran u l-Baħar Jonju It-Temp: Xemxi u sħun u sabiħ mal-lejl Ir-Riħ: Ħafif għal moderat mix-Xlokk Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 29°C

KIMBERLY CEFAI email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

DISINN TAL-PAĠNI KIMBERLY CEFAI tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722

35°C UV 11

KUNTATT ĠENERALI

26°C

Il-Ħamis

36°C UV 11

26°C

Il-Ġimgħa

35°C UV 11

26°C

Is-Sibt

KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI

35°C UV 11

KullĦadd One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI Emerġenza Covid 19 - 111 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1​ 182

26°C

34°C UV 11

26°C

34°C UV 11

26°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 2123 4567 St. Gaetan Pharmacy, Triq il-Kappillan Mifsud, Il-Ħamrun – 21234570 Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Ħal Qormi – 21487311 Collis Williams St. Mark’s Pharmacy, Triq P. Borg Olivier k/m Triq Gianni Vella, Is-Swatar – 21440790 Regional Pharmacy, Triq E. H. Furse, L-Imsida – 21312449 St. Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibraġġ – 21371062 The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema – 21330376 St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Transfigurazzjoni, Ħal Lija – 21435875 Pillbox Pharmacy, 63, Triq il-Bjad, In-Naxxar – 21417406 St. Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Baħar – 21575276 Sonren by Milia’s Pharmacy, Triq iż-Żejtun, Ħal Tarxien – 21672757 Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, Il-Fgura – 21673811 Milia’s Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala – 27023322 Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier, Birżebbuġa – 21652226 Remedies Pharmacy, 5, Triq Santa Katerina, L-Imqabba – 21641133 Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Franġisk Farrugia, Ħaż-Żebbuġ – 21462068 St. Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira, Ir-Rabat – 21454187 Għawdex Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat – 21557819 Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor, Kerċem – 21553018 Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

IL‑VIŻJONI TAL‑GVERN MALTI

GĦ ĦALL‑PORT IL‑KBIR 01.

04.

għall‑industriji tal‑marittimu u

taħt abbandun għal snin sħaħ.

Noħolqu spazji ġodda

dawk rekreattivi għall‑familji.

02.

Rijabilitazzjoni tas‑siti storiċi.

L‑użu mill‑ġdid ta’ siti li tħallew

05.

Insaħħu l‑kummerċ, l‑industrija marittima u dik rekreattiva.

03.

Immodernizzar

tal‑infrastruttura eżistenti.

Grand Harbour regeneration

04

08.08.2021

STANDARDS OGĦLA B’RISQ L-ANZJANI Tkompli minn paġna 1 Fil-bidu ta’ din il-ġimgħa tħabbar li, permezz ta’ avviż legali, fil-jiem li ġejjin iddjar tal-anzjani kollha f’Malta u Għawdex se jaraw l-introduzzjoni ta’ seba’ standards soċjali regolatorji, li se jtejbu l-kwalità tal-ħajja tal-anzjani. Fost dawn hemm dak li jirreferi għal-leġiżlazzjoni tas-saħħa u s-sigur­tà li għandhom jiġu mħarsa għal kull resident, fosthom li kull inċident, close calls u l-użu ta’ kura restrittiva jridu jiġu ddokumentati u rrapportati għal aktar investigazzjoni mill-Awtorità.

Bl-istandards il-ġodda t-traskuraġni se titqies bħala forma ta’ abbuż u l-abbużi jridu jiġu rrapportati lill-Awtorità u f’każijiet serji lill-Pulizija. Ir-residenti jew rappre­żentanti tagħhom se jkunu jafu kif jistgħu jirrapportaw l-ilmenti tagħhom anke b’mod anonimu. Minnaħa tiegħu, min jipprovdi s-servizz se jkollu l-obbligu li jinvestiga l-każ, waqt li jirrapporta lill-awtoritajiet.

“Bħalissa qed naħdmu fuq sistemi differeni, fosthom formoli virtwali għal dawk li jipprovdu s-servizz u pjattaforma virtwali biex kummenti u ilmenti mingħand il-pubbliku jiġu kkomunikati hemm.

L-ewwel standard jissalvagwardlill-Awtorità iżjed malajr,” qalet Dr Ellul Fenech. “Settur ieħor li l-Awtorità qiegħ- ja d-dritt fundamentali tar-rispett u da tiffoka fuqu hu r-reviżjoni tal-għo- d-dinjità tar-residenti. Dan għandu dod li jintużaw biex isiru l-ispezzjonijiet jsir billi r-residenti jkollhom parteċiaktar effettivi u effiċjenti li jintroduċi pazzjoni attiva, filwaqt li tingħata kura l-mudell tal-intelligenza soċjali tal-5D, ħolistika u dinjituża. Għandhom jiġu rrispettati d-deċiżjonijiet u li jinkludi r-residenti nfushr-rispons tar-residenti, om, qrabathom, provditur ta’ qrabathom jew raptas-servizz, ħaddiema u preżentanti tagħhom professjonisti.” maħtura legalment, L-istandards soċwaqt li kull residenti jali regolatorji għal Se nkomplu nsaħħu għandu jirċievi kura ser­vizzi residenzjal-għan tal-Awtorità u paljattiva kif preli għall-anzja­ni se b’hekk inkunu nistgħu skritt mit-tobba. jir­­regolaw il-faċilIt-tieni standard itajiet liċenzjati u noffru servizz ta’ kwalità jippromwovi dritl-proċeduri li jeżistu u wieħed konsistenti kif tijiet li jassiguraw u jitħaddmu fihom. l-iżvilupp, ta’ pjan ta’ jixraq lill-anzjani Fit-tfassil ta’ dawn kura personali u portal-istandards, segwiet tagħna foll għal kull resident. Dan l-istess mudell li ntużaw għandu jwassal biex tiġi stabfi standards oħrajn, fejn anke bilita kura ħolistika li taqdi l-ħtiġijingħataw is-saħħa permezz ta’ avviż legali. F’kull standard hemm numru ta’ et tar-residenti, waqt li jindika kif għanindikaturi ta’ kwalità li jifformaw il-bażi du jsir valutazzjoni tar-resident u jiġi tal-avviż legali u hemm indikaturi oħra- ripetut kull sitt xhur jew skont il-bżonn. jn tal-prestazzjoni li permezz tagħhom Jekk tiġi osservata bidla fil-ħtiġijiet min jipprovdi s-servizz ikun jaf x’inhu tar-resident, din għandha tiġi rrappormistenni minnu ħalli jaqdi r-respons- tata u investigata biex b’hekk jingħata trattament xieraq, flimkien mal-meabbiltajiet tiegħu lejn ir-residenti.

B’kollox hemm seba’ standards li dikazzjonijiet u l-għajnuna meħtieġa.

Standard ieħor jittratta s-saħħa perjimxu mal-linji gwida stabbiliti fl-Istandards Minimi Nazzjonali għad-Djar sonali u l-kura medika tar-residenti, tal-Anzjani u jżidu magħhom fejn inkluż l-ikel li jitqassmilhom u li jrid għandhom x’jaqsmu r-rekwiżiti minimi jirrispetta l-ħtiġijiet mediċi, kulturali bħal kwalifiki tal-ħaddiema, l-ispazju u anke reliġjużi tal-individwu. L-istanminimu fid-djar ta’ kura residenzjali, is- dard jistabbilixxi wkoll li l-istaff jassisti sigħat minimi ta’ kura mill-infermieri u lir-residenti waqt ħin l-ikel. Għandu jiġi l-carers, skont il-livell ta’ dipendenza, u appuntat tabib li jista’ jattendi meta anke l-bżonn li jkun hemm aċċess għal jkun hemm bżonn u r-resident għankopertura me­di­ka. Ma’ dan, ir-re­sidenti du jkollu d-dritt li jirċievi kura medise jkollhom dritt li jagħżlu t-tabib/a ka mingħand professjonist tal-għażla tiegħu. għall-kura personali.

Fl-istandard dwar l-ambjent fiżiMatul il-konferenza tal-aħbarijiet immexxija mill-Ministru responsabb- ku li jrid jiġi pprovdut għandu jinkluli għall-Anzjani u l-Anzjanità Attiva Dr di l-ispazju fuq barra u żoni miftuħin.

Michael Farrugia ngħataw dettalji dwar Dan jistabbilixxi wkoll li dar ta’ kura l-istandards il-ġodda li se jkunu qed jig- residenzjali għandha tkun konformi gwidaw lid-djar tal-anzjani mil-lum ’il mal-istandards nazzjonali tal-aċċessib-

bilità, bl-ogħla livell possibbli ta’ indipendenza, flimkien mal-faċilitajiet neċessarji, bħal sinjali u apparat li jgħinu fil-komunikazzjoni.

L-importanza biex ikun hemm kuntatt bejn ir-residenti jew ir-rappreżentanti legali tagħhom mal-Awtorità hi l-prijorità ta’ standard ieħor dwar il-provvista tas-servizz. Jingħad li għandha tingħata l-informazzjoni kollha ta’ kif jistgħu jikkuntattjaw lill-Awtorità, kif ukoll li kull resident għandu dritt jipparteċipa fl-ispezzjonijiet. Issa residenti prospettivi se jingħatalhom id-dritt li jagħmlu żmien ta’ mhux inqas minn xahar bħala prova qabel jikkommettu ruħhom biex jibdew jgħixu b’mod permanenti f’dar partikolari. Min-naħa l-oħra, min jipprovdi s-servizz għandu jħejji pjan ta’ kontinġenza għar-residenti fl-eventwalità li d-dar ta’ kura residenzjali jkollha tagħlaq.

L-aħħar standard jistabbilixxi l-esperjenza ta’ xogħol u kwalifiċi li għandha jkollha persuna li tmexxi dar ta’ kura residenzjali u tal-ħaddiema li timpjega.

Il-ħaddiema kollha jridu jilbsu tags ta’ identifikazzjoni fil-ħinijiet kollha, fil-

waqt li dawk li jipprovdu s-servizz issa jridu jiżguraw li f’kull roster ikun hemm taħlita ta’ ħaddiema li kapaċi jikkomunikaw kemm bil-Malti kif ukoll bl-Ingliż.

“L-għan ta’ dawn is-seba’ standards hu proprju li jirregolaw id-djar ta’ kura residenzjali għall-anzjani. B’dawn il-pro­ ġetti se nkomplu nsaħħu l-għan tal-Awtorità u b’hekk inkunu nistgħu noffru servizz ta’ kwalità u konsistenti kif jixraq lill-anzjani tagħna. Irridu niftakru li dawn ir-residenti kkontribwixxew fis-soċjetà biex wasalna għal fejn nin­ sabu llum u rridu nuru l-apprezzament billi nagħtuhom l-ogħla kwalità ta’ ħajja aħjar,” tenniet il-Kap Eżekuttiv tal-Awtorità ta’ Standards għal Ħarsien Soċjali.

Matul l-aħħar xhur l-Awtorità kellha diversi sfidi marbutin mal-pandemija u kellha tkun flessibbli biex serviet bħala pijuniera fis-salvagwardja tas-settur tal-ħarsien soċjali. Fil-fatt, b’kollaborazzjoni mal-awtoritajiet tas-saħħa, wettqet eżerċizzju ta’ ttestjar, traċċar ta’ persuni li setgħu ġew f’kuntatt mal-virus tal-COVID-19, kif ukoll għenet fl-amministrazzjoni tal-vaċċin fis-settur soċjali u fil-komunità.

REKORD TA’ SPEZZJONIJIET FL-2020

Is-sena l-oħra saru rekord ta’ żja­rat ta’ spezzjonijiet fid-djar tal-anzjani, total ta’ 2,904, b’rabta mas-servizzi li jingħataw lir-residenti tagħhom, skont ir-rapport annwali għall-2020 tal-Aw­torità ta’ Standards għal Ħar­sien Soċjali.

Waqt li l-Uffiċċju tal-Li­ċenzjar kompla jinvestiga u jippro­ċessa applikazzjonijiet għal liċenzji ġodda fl-2020, l-Awtorità stabbilixxiet ukoll l-Uffiċċju tal-Infurzar, li wettaq total ta’ 203 żjarat fis-servizzi ta’ ħarsien soċjali u 151 żjara oħra li saru b’mod konġunt mal-Uffiċċju tal-Ispettorat, partikolarment b’rabta mal-preven­ zjoni u l-kontroll tal-infezzjonijiet.

Il-Kap Eżekuttiv Dr Angele Ellul Fe­nech sostniet li ċ-ċirkostanzi eċċezz­jonali tal-pandemija wasslu lill-a­w­torità biex mhux biss iżżid l-attivitajiet tagħha, partikolarment b’rabta maż-żjarat neċessarji ta’ spezzjoni u monitoraġġ, iżda anke biex tikkollabora f’diversi inizjattivi mill-partijiet interessati ħalli tippjana u timplimenta l-protokolli neċessarji għas-setturi differenti ta’ ħarsien soċjali b’kollaborazzjoni mal-awtoritajiet tas-saħħa pubblika.

Il-Ministru Michael Farrugia, li ġie ppreżentat bir-rapport annwali, irringrazzja lill-ħaddiema tal-flessibilità li wrew biex jassiguraw li l-anzjani kollha fid-djar ta’ kura jkunu minn tal-ewwel li jirċievu l-vaċċin kontra l-COVID-19 fejn ingħataw kważi 15,000 tilqima lill-anzjani u lill-carers.

05

08.08.2021

IRKUPRAT IL-QGĦAD TAL-PANDEMIJA B’kuntrast għal diversi pajjiżi madwar id-dinja fejn il-qgħad għadu qed jirranka, pajjiżna diġà qed ikollu suċċess fil-ġlieda kontra l-effett ekonomiku talCOVID-19. Fil-fatt, waqt li f’Mejju 2020 l-ammont ta’ nies jirreġistraw kien tela’ għal 4,409, sa Ġunju 2021 in-numru ta’ dawk ifittxu xogħol kien naqas għal 1,711.

Bħala medja kull ġurnata mill-bidu ta’ Ġunju 2020 sal-lum seba’ persuni li kienu fuq ir-reġistru sabu impjieg. Dan ifisser li fi 13-il xahar l-ammont ta’ nies qiegħda naqas b’2,698 persuna.

Il-pandemija kienet wasslet għal żieda ta’ 2,750 persuna jirreġistraw. B’hekk kważi dawk kollha li bdew jirreġistraw wara li bdiet il-pandemija issa mhumiex jirreġistraw. Is-saħħa tal-irkupru ekonomiku qed tinħass saħansitra b’aktar qawwa fil-gżira Għawdxija.

Fil-fatt f’Għawdex kien żdied il-qgħad b’156 persuna, u minn Mejju 2020 ’l hawn kien hemm tnaqqis ta’ 179 persuna. Jiġifieri issa hemm inqas Għawdxin jirreġistraw milli kien hemm qabel bdiet il-pandemija.

Mhux hekk biss, iżda dan hu wkoll l-inqas għadd fl-istorja ta’ residenti Għawdxin li qed jirreġistraw, sitt darbiet inqas mill-2013. Il-Prim Ministru Robert

Abela riċentement ukoll ħabbar li f’Lulju anke f’Malta ntlaħaq minimu storiku ieħor fejn jirrigwardja l-qgħad.

Jirriżulta li s-suċċess ta’ dan it-tnaq­ qis fil-qgħad beda proprju wara t-tħabbir tal-pjan ta’ riġenerazzjoni ekonomika fil-bidu ta’ Ġunju 2020. Dan il-pjan ta fiduċja ġdida lill-konsumaturi Maltin u Għawdxin li, għall-ewwel darba fl-

istorja, ingħataw vouchers mill-Gvern biex jonfquhom fl-ekonomija tagħna.

Ma’ dan ingħata anke suppliment aqwa bħala ammont lil dawk fuq l-Inwork Benefit, biex b’hekk ġew ippremjati dawk bl-inqas dħul. Fl-istess ħin ilGvern daħħal diversi miżuri biex jgħin lin-negozji ħalli jerġgħu jibdew joperaw b’suċċess filwaqt li ħabbar l-akbar

pjan ta’ investiment fl-infrastruttura industrijali ta’ pajjiżna.

B’riżultat ta’ dan kellna l-aktar tnaqqis veloċi fil-qgħad fl-istorja. It-tnaqqis li seħħ fl-aħħar 13-il xahar kien dam 40 xahar biex intlaħaq bejn l-2016 u l-2019. Ir-rata li biha naqas il-qgħad bejn Mejju 2020 u Ġunju 2021 kienet tliet darbiet iżjed il-medja tat-tnaqqis fil-qgħad li seħħ bejn Marzu 2013 u Frar 2020, jiġifieri fis-seba’ snin ta’ amministrazzjoni Laburista qabel il-pandemija.

Ta’ min ifakkar li l-ammont ta’ persuni fuq ir-reġistru hu ferm inqas mill-medja storika ta’ pajjiżna. Fil-fatt, f’Marzu 2013, qabel il-bidla fil-Gvern, kien hemm 7,350 persuna jirreġistraw, jew aktar minn erba’ darbiet il-livell preżenti.

Fl-eqqel tal-kriżi ekonomika tal2008-2009 l-ammont ta’ nies ifittxu impjieg kien kważi mess iċ-ċifra ta’ 8,000, waqt li l-ogħla ammont ta’ qgħad f’pajjiżna mindu dħalna membri fl-Unjoni Ewropea kien f’Settembru tal2004, meta ċ-ċifra ta’ dawk li ma jaħdmux kienet laħqet it-8,197 persuna.

Dan hu ħames darbiet ogħla l-livell li kien hemm matul ix-xahar li għadda.

06

08.08.2021

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

298,791

307,659

303,532

312,323

330,014

383,459

400,060

415,289

457,147

478,839

tal-Irtirar

183,377

192,269

196,896

204,959

219,675

266,327

280,474

293,609

314,722

335,576

tal-Invalidità

13,608

13,796

13,843

13,159

12,665

10,427

10,141

9,873

9,358

8,966

tar-Romol

57,253

51,564

53,948

54,197

56,693

62,750

64,531

65,493

68,881

81,045

Bonus

37,624

42,539

31,498

32,698

33,893

37,531

38,765

40,243

43,376

46,338

Benefiċċji mhux kontributorji

91,638

97,868

108,721

95,508

93,154

96,336

96,962

97,736

98,183

103,912

Pensjoni tal-Età

9,363

9,897

11,292

11,454

11,598

11,890

11,722

12,130

12,489

12,344

Children’s Allowance

25,552

29,253

29,773

20,310

19,604

19,433

19,112

18,995

19,267

18,670

440

492

996

859

684

523

832

890

759

947

Benefiċċji kontributorji Pensjonijiet ...

Allowance tal-fostering Suppliment tat-Tfal

1,749

Bonus għat-twelid

355

604

Assistenza soċjali

14,963

15,372

18,802

13,624

13,078

14,702

13,482

12,332

11,620

11,593

Allowance għall-ġenitur waħdu mhux miżżewweġ

7,327

8,067

6,979

7,761

6,985

7,668

7,055

6.593

6,405

6,484

242

675

842

1,624

1,985

2,061

2,925

In-Work Benefit Għajnuna Supplimentari

3,380

3,384

5,349

3,542

3,700

4,537

4,667

4,321

4,571

5,964

Bonus

5,927

6,393

5,714

5,215

4,975

4,924

4,844

4,861

5,093

4,796

390,429

405,527

412,253

407,831

423,168

479,795

497,022

513,025

555,330

582,751

Nefqa totali fuq il-benefiċċji

*In-nefqa (€000) fuq il-benefiċċji soċjali fl-ewwel sitt xhur bejn l-2012 u l-2021, skont ċifri ppubblikati mill-NSO fl-aħħar ta’ Lulju ta’ kull sena

IL-BENEFIĊĊJI SOĊJALI ŻDIEDU B’50% FL-EWWEL NOFS TAS-SENA L-ISTATISTIKA UFFIĊJALI MILL-NSO TAL-EWWEL SITT XHUR TAS-SENA TIXHED TASSEW IR-RUĦ SOĊJALI U L-GĦAQAL TA’ AMMINISTRAZZJONIJIET LABURISTI F’DAWN L-AĦĦAR SNIN Grazzi għat-tqassim tal-ġid nazzjonali fost dawk l-aktar vulnerabbli u t-titjib drastiku tal-istess benefiċċji, Gvern Laburista rnexxielu fl-aħħar snin jifrex ix-xibka soċjali tal-Istat bl-iżjed mod usa’ biex jilħaq iżjed persuni. Skont ċifri tal-ewwel nofs tas-sena mill-2012 lil hawn, jixhdu li din il-qabża fissret iżjed minn €192 miljun fil-bwiet ta’ pensjonanti, familji bit-tfal u persuni vulnerabbli.

Kull Gvern iħabbrek biex fl-ewwel xhur tas-sena jfittex iwettaq il-miżuri soċjali mwiegħda fid-diskors talBaġit għal kull sena partikolari ħalli jagħti kemm jista’ jkun is-sostenn meħtieg. Dan it-tħabrik ikun rifless fiċ-ċif­ ri tan-nefqa fuq il-benefiċċji soċjali, kemm kontributorji u mhumiex, fl-ewwel sitt xhur ta’ kull sena li l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) jippubblika kull sena fl-aħħar ġimgħa tax-xahar ta’ Lulju.

Biex nanalizzaw aħjar l-an­ dament annwali f’dan l-infiq f’dan il-perjodu tas-sena, din ilgazzetta siltet ċifri minn dawn l-istqarrijiet fuq medda ta’ 10 snin sal-lum. Kif jidher mit-ta-

bella miġbura, in-nefqa totali ta’ kull sena fuq benefiċċji kontributorju u dawk li mhumiex baqgħet dejjem tiżdied biex flaħħar 10 snin kibret bi kważi 50% – żieda ta’ aktar minn €192 miljun għal madwar €583 mil-

jun din is-sena.

Dan kien dovut l-iżjed għażżie­da qawwija fuq il-benefiċċji kontributorji li, minn madwar €299 miljun fl-2012, baqgħu telgħin minn sena għall-oħra għal ftit inqas minn €479 miljun fl-

2021. Ma setax jonqos, kemm minħabba l-għadd kbir ta’ benefiċjarji kif ukoll għall-kategoriji differenti tagħhom, kull sena l-akbar sehem miż-żieda fin-nefqa kienet l-ispiża fuq il-pensjonijiet.

Wara nixfa ta’ kwart ta’ seklu, il-Gvern kien f’qagħda li jifrex il-ġid akkumulat b’mod gradwali, waqt li jtejjeb il-benefiċċji inġenerali

Miġbura flimkien, iż-żidiet minn sena għall-oħra bejn l-2013 u l-2015 kienu jlaħħqu €18-il miljun għax iż-żidiet fil-pensjonijiet kienu limitati għaż-żieda tal-għoli tal-ħajja.

Fis-snin ta’ wara, jiġifieri bejn l-2016 u din is-sena, iż-żieda globali fil-pensjonijiet, minn sena għall-oħra, laħqet €153 miljun.

Dan seħħ wara nixfa ta’ kwart ta’ seklu bis-saħħa tal-ingranar tal-magna ekonomika u minn ħames snin ilu lil

07

08.08.2021 hawn il-Gvern kien f’qagħda li, għaxra m’għadhomx jieħdu b’mod gradwali, jifrex il-ġid ak- l-għajnuna għall-qgħad u sitta kumulat, waqt li imbotta biex, minn kull għaxra m’għadhomx fost titjib ġenerali fil-benefiċċji fuq l-għajnuna soċjali, għax soċjali, iżid ir-rati tal-pensjoni bdew jaħdmu. tal-irtirar, tar-romol, tal-invaDan seħħ l-aktar għall-ħidlidità u dik tal-età. ma li saret biex tonqos idL-ewwel ma ħaseb kienu dipendenza fuq il-benefiċċju dawk l-anzjani b’pensjoni mi­ fid-dawl tat-tkabbir ekonominima. Fl-ewwel sitt xhur tal- ku fil-pajjiż li nissel ħolqien ta’ 2016 dawn il-pensjonanti, li opportunitajiet ġodda ta’ xogkienu jlaħħqu madwar 12,000, ħol. Fost l-inizjattivi li saru kien ingħataw żieda ta’ €140 fil- hemm it-tnedija tal-iskema ġimgħa fil-pensjoni kontribu- tal-In-Work Benefit għal familji torja tagħ­hom. Fl-istess per- bit-tfal taħt it-23 sena u l-iskejodu, miżżewġin b’pensjoni ma tat-tapering tal-benefiċċji minima ħadu żieda wkoll ta’ biex issostni dawk il-benefiċ€4.15 fil-ġimgħa, inkluż il-ħlas jarji soċjali li jidħlu fid-dinja għall-għoli tal-ħajja. Daħlet tax-xogħol fl-ewwel tliet snin ukoll fis-seħħ miżura li bis- tal-impjieg tagħhom. saħ­ħ­­a tagħha romol bdew jiMatul Il-perjodu l-aktar kri­ rċievu l-pensjoni sħiħa tal-kon- ti­ku tal-pandemija l-Gvern jugi tagħhom u mhux aktar wieżen lill-ħaddiema u l-familji minn 5/6 kif kien qed jiġri sa bil-wage supplement u b’numdik is-sena. ru ta’ benefiċċji u miżuri oħra It-titjib issokta fis-sena ta’ temporanji li għenu biex inwara, b’pensjonanti u anzjani nies jibqgħu fl-impjieg u ma miżżewġin intitolati għal pens- tikbirx mill-ġdid id-dipendenza joni minima jgawdu minn żieda fuq l-assistenzi soċjali. oħra ta’ €4 fil-ġimgħa fil-pensFuq binarju ieħor, għalkemm joni tagħhom. Magħhom bbe­ il-persuni li jib­be­nefikaw millnefikaw ukoll miżżewġin fuq għaj­nuna supp­li­mentari millil-pensjoni tal-età.

2014 naqsu b’2,400, min­ħabba It-titjib fil-pensjonijiet, kon- li ħafna żdidielhom id-dħul, tributorji u mhumiex, kompla in-nefqa żdiedet speċ­jalment fl-aħħar erba’ snin b’żidiet an- f’dawn l-aħħar snin bħala riżulnwali li bihom tul dan il-perjo- tat tat-titjib fir-rati mħallsin kif du ras għal ras kull pensjonant ukoll għat-twessigħ tat-threshkellu titjib fil-pensjoni ta’ olds tad-dħul tal-benefiċjarji. €568.36. Dan minbarra ż-żidiet Mitlub jikkummenta dwar tal-għoli tal-ħajja li b’kollox fl- din l-analiżi, il-Ministru Falistess perjodu kienu jlaħħqu zon qalilna li dawn iċ-ċifri jir€484.64. riflettu l-ħidma sfieqa li saret F’termini perċentwali n-nef­ mill-Gvern biex mill-prosperità qa fuq il-pensjonijiet telgħet li nħolqot, u minkejja l-isfidi minn 67.5% tan-nefqa soċja- tal-pandemija, inkunu ta’ wens li fl-2012 għal 75% fl-2021. Ta’ għall-pensjonanti u l-anzjani, min jinnota li minbarra t-titjib il-ħaddiema u l-familji bit-tfal, fir-rati, kiber ukoll l-għadd ta’ il-persuni b’diżabilità u perpensjonanti, minkejja tnaqqis suni vulnerabbli oħrajn. Fuq sinifikanti fin-numru ta’ pens- kollox ixxejjen kummenti li jonanti tal-invalidità u tal-età. jsiru minn żmien għall-ieħor li It-tabella wkoll titfa’ dawl l-Gvern tilef il-boxxla soċjali u fuq l-infiq f’assistenza soċjali li nesa l-pensjonanti u dawk bi u fuq il-benefiċċju li jitħallas dħul baxx. lil ġenituri waħedhom mhux Il-Ministru Falzon temm miżżewġin. Il-ħlas taż-żewg jgħid li l-Gvern se jkompli juri benefiċċji naqas sew tul dawn r-ruħ soċjali tiegħu bil-fatti fill-aħħar snin, għax filwaqt li Baġit li ġej. dawk fuq għajnuna soċjali niżlu b’aktar minn nofs għal 4,210, il-persuni intitolati għall-assistenza għal ġenituri single mhux miżżewġa naqsu b’madwar 900.

F’konferenza stampa nhar il-Ġimgħa, il-Ministru għasSoli­­darjetà u l-Ġustizzja Soċ­jali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal Michael Falzon u s-Segretarju Permanenti fil-Ministeru Mark Musù ħabbru li fl-aħħar ta’ Lulju li għadda n-numru ta’ dawk li jiddependu fuq l-assistenzi soċjali niżlu għall-inqas livell qatt irreġistrat. Saħansitra in-numri huma inqas minn kemm kienu eżatt qabel bdiet il-pandemija.

Mill-2013 lil hawn, disgħa Il-Ministru Michael Falzon minn kull

IS-SERVIZZ TAL-BLUE BADGE SSOKTA TUL IL-PANDEMIJA BI TQASSIM DIRETT FID-DJAR Wara li, bħal ħafna oħrajn, kellha trażżan l-attività tagħha b’riżultat tar-restrizzjoni­ jiet tal-pandemija, il-Kummissjoni għadDrit­tijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (CRPD) is-sena li għaddiet ħarġet Blue Badges temporanji għal perjodu ta’ sena lill-ap­ pli­kanti kollha biex ittaffi l-effetti negattivi fuqhom f’ċirkostanzi li ma kellhiex kontroll fuqhom.

Minbarra hekk, peress li l-Blue Badges jingħataw biss fl-uffiċini tas-CRPD, inkluż għal min ikun qed iġeddidha, il-Kummissjoni ħadet ukoll l-inizjattiva li twassal ilBlue Badges lill-applikanti fil-kumdità ta’ djarhom grazzi għall-messaġġiera tagħha.

Jirriżulta lil din il-gazzetta li minn Marzu tas-sena l-oħra, meta kellhom jingħalqu l-uffiċini tas-CRPD, sa Ġunju li għadda l-Kummissjoni wasslet madwar 2,800 Blue Badge fid-djar biex is-servizz kompla jingħata bl-aħjar mod possibbli għall-ġid tal-persuni b’diżabilità u qrabathom.

Dan is-servizz ikkumplimenta wkoll il-ħidma tal-infurzar tal-Kummissjoni li din il-ġimgħa tħabbar li matul l-2020 irtirat 2,159 Blue Badge invalida li kienu għadhom qed jintużaw fit-toroq Maltin.

Mir-rapport annwali tas-CRPD, li ġie ppreżentat nhar l-Erbgħa mill-Kummissarju għad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità Samantha Pace Gasan lill-Ministru għall-Inklużjoni u l-Kwalità tal-Ħajja Julia Farrugia Portelli, ħareġ ukoll li sa tmiem is-sena l-oħra t-taqsima tal-investigazzjonijiet kellha 475 talba li fil-maġġoranza kienu jittrattaw allegat użu ħażin jew abbuż mill-Blue Badge (230), ammont simili ta’ talbiet għal investigazzjonijiet fuq il-materja daqskemm kellha fis-sena ta’ qabel, l-2019.

Il-Kummissjoni ħabbret li sa tmiem l-2020 kellha 19,705 persuni b’diżabilità rreġistrati magħha, bl-akbar ammont minnhom (15,268) b’diżabilità fiżika.

“Bħal kull settur ieħor, dak tal-persuni

b’diżabilità kellu l-impatt li ħalliet, u għadha qed tħalli, il-pandemija COVID-19.

Bħal kull entità oħra l-Kummissjoni għad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità kellha timmodifika u taddatta ħidmietha għal ċirkostanzi li d-dinja qatt ma kienet rat bħalhom qabel. Kellha tara kif tagħmel biex l-għan kruċjali tagħha, il-ħarsien tad-drittijiet tal-persuni b’diżabilità, ma jintilef xejn minnu. Ir-Rapport Annwali juri li l-Kummissjoni għad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità rnexxielha, u qed jirnexxilha, tagħmel dan,” qalet il-Ministru Farrugia Portelli.

Il-Kummissarju Pace Gasan qalet li waqt pandemija l-Kummissjoni kompliet issaħħaħ ir-rwol tagħha f’dak li jirrigwardja ħarsien tad-drittijiet ta’ persuni b’diżabilità fejn matul is-sena 2020, il-Kummissjoni rċeviet 475 ilment ta’ diskriminazzjoni jew abbuż, bl-akbar żieda kienet riflessa fi kwistjonijiet ta’ impjieg, filwaqt li l-akbar tnaqqis kien fil-qasam edukattiv.

Hi rreferiet ukoll għat-taskforce li waqq­ fet il-Kummissjoni flimkien ma’ stakeholders fil-qasam tad-diżabilità fejn għarblet id-diversi protokolli u miżuri li nħarġu fil-pandemija u kif dawn setgħu jiġu ad­ dat­tati biex itaffu l-impatt negattiv fuq il-persuni b’diżabilità u l-familji tagħhom, speċjalment fl-oqsma tal-edukazzjoni, issaħħa u x-xogħol.

Minbarra hekk twasslu 4,030 applikazzjoni għall-ivvettjar fuq proġetti infrastrutturali, b’70% minnhom mhux approvati minħabba nuqqas ta’ konformità mal-Istandards għall-Aċċessibilità għal Kulħadd f’Ambjent Mibni.

Mir-rapport annwali jirriżulta wkoll li matul is-sena 2020 is-CRPD ħadmet fuq tliet proġetti ta’ riċerka – is-sitwazzjoni kurrenti tal-persuni b’diżabilità u x-xogħol f’Malta; servizzi ta’ interventi kmieni; u l-għarfien ta’ kwistjonijiet ta’ diżabilità fost il-professjonisti.

08

08.08.2021

IT-TISLIMA F’GĦELUQ SNIN ĠGANT POLITIKU Waqt li ngħar il-Ġimgħa 6 ta’ Awwissu tfakkar il-105 snin mit-twelid tal-Eks Prim Ministru u Eks Mexxej Laburista, Duminku Mintoff, it-tmexxija Laburista tat tislima xierqa lil dan il-ġgant politiku li fi żmienu rrivoluzzjona s-soċjetà Maltija u l-mentalità tagħha.

Il-Prim Ministru u Mexxej attwali Laburista, Robert Abela mexxa delegazzjoni millam­mi­nistrazzjoni tal-Partit, li kienet tinkludi fost l-oħrajn lid-Deputat Mexxej għall-Affa­ rijiet tal-Partit Daniel Micallef u l-President Ramona Attard, bi tqe­għid ta’ fjuri mal-monument tiegħu f’Bormla.

Mintoff, li twieled f’din il-belt storika nhar il-festa tas-Salvatur fis-sena 1916, jibqa’ mfakkar għall-kisbiet politiċi impressjonanti u l-iżvilupp soċjali li ħoloq f’Malta tal-ħamsinijiet u Il-Prim Ministru jsellem lill-Perit f’belt twelidu l-Ġimgħa s-sebgħinijiet.

Bħala Prim Ministru fis-snin l-1984, mhux biss irnexxielu goz­jatur xejn faċli u oratur, ilbejn l-1955 u l-1958 u l-1971 u jwelled sistemi ta’ welfare u Perit, kif kien magħruf ukoll, titjib fl-għajxien b’mod ġener- għamel isem fix-xena politika ali, iżda saħansitra wasal biex lokali u dik internazzjonali. jisfida l-ħakma Brittanika sa Mintoff, li twieled f’familja ma kiseb l-akbar marka politi- umli b’missieru Wenzu jaħdem ka tiegħu – il-kisba tal-Ħelsien ta’ kok mas-servizzi Ingliżi u fil-31 ta’ Marzu 1979 – u l-forzi ommu Ċetta mara tad-dar, kien internazzjonali sa ma waslu imbuttat lejn l-edukazzjoni fi jaċċettaw il-viżjoni tiegħu li ma żminijiet li ma kien xejn faċli jis­tax ikun hemm paċi Ewro- għal ulied simili li javvanzaw. pea, mingħajr paċi fil-Mediter- Minkejja dan, Mintoff kien reran. baħ borża ta’ studju fl-UniversiMeqjus bħala statista, ne­ tà ta’ Oxford.

09

08.08.2021

RIĠENERAZZJONI TA’ PORT GĦAL KULĦADD

Dehra artistika ta’ parti miż-żona flok l-eks power station tal-Marsa Port għal kulħadd. Hekk tista’ tiġi Borg fl-isfond tal-Port il-Kbir nhar il- jiet għal xogħlijiet li l-istess viżjoni qed deskritta fi ftit kliem il-viżjoni li ħab- Ġimgħa tista’ tara li din il-viżjoni taqsam timmarka. Fost dawn hemm l-interventi bar il-Gvern Malti matul din il-ġimgħa il-Port il-Kbir f’disa’ żoni speċifiċi, li li bdiet tagħmel Transport Malta fuq 26 għall-Port il-Kbir. L-użu tal-baħar għal kollha għandhom punti partikolari li bastiment li kienu mitluqa bla ebda użu Malta hu wieħed essenzjali bħala gżira l-Gvern qed jirrakkomanda li fihom isir fil-Port il-Kbir u anke l-proġett massiċċ f’daqstant punt strateġiku tal-Baħar żvilupp anke permezz ta’ investiment li qed tagħmel Infrastructure Malta biex Mediterran. Dan mhux illum biss fil- mis-settur privat. tagħmel il-Port Malti wieħed mill-ewwel ġarr tal-merkanzija li tiġi importata jew Fuq kollox, din il-viżjoni għar-riġen- fl-Ewropa li jkunu elettrifikati. wisq aktar esportata, inkella biex titlaq erazzjoni tal-Port il-Kbir tiffoka fuq tliet Minkejja li għaddew biss ftit sigħat minn post u tmur f’ieħor, iżda anke fi setturi speċifiċi. Pjan għax-xtajta kollha mit-tħabbira ta’ din l-istess viżjoni, żminijiet passati fl-eqqel ta’ battalji li tal-Port il-Kbir, l-użu tal-art fil-Marsa ir-reazzjonijiet inizjali huma pożittivi pajjiżna kien parti minnhom bħall-As- tal-eks Power Station u anke Wave Ag- ferm u ġejjin mill-istrati kollha tas-soċsedju l-Kbir u t-Tieni Gwerra Dinjija. itation Study Review. jetà Maltija. Fosthom kellu reazzjoni Iżda, irridu ngħidu li għal l-Imħallef Emeritus Joseph snin twal ċerti żoni f’dan l-istZammit McKeon, li llum hu ess Port tħallew f’abbandun ċ-Ċermen tal-Forum Maritsħiħ, li saħansitra fihom kienu timu Malti u li fi ħdanu hemm qed jintelqu bastimenti li ma tista’ tgħid il-maġġoranza kellhom ebda użu. Dak li kien assoluta tal-istakeholders loPartijiet minn dan il-pjan ambizzjuż u għadu wieħed mill-isbaħ kali fil-qasam tal-marittima. diġà bdew jiġu attwati jew qed isiru portijiet fid-dinja kien beda Fi kliemu, dan il-pass kien jitlef il-wirt u l-patrimonju wieħed bżonjuż ħafna u li kien t-tħejjijiet għal xogħlijiet meħtieġa tiegħu u dan m’għandux ikun. ilu mistenni għal snin twal. li l-istess viżjoni qed timmarka Madankollu Gvern Laburista “Mill-ewwel laqgħat li kelli madwar tliet snin ilu qabad fit-tmexxija, għamilna enfasi il-barri minn qrunu kif jgħid il-Malti u Meta tidħol fil-qalba ta’ din il-viżjoni li jkollna pjan ta’ din in-natura għax hu beda jaħdem fuq studji u viżjoni ambi- tara li l-Gvern resaq ’il quddiem bi pjan fl-interess ta’ kulħadd u allura hi xi ħaġa zzjuża ta’ kif il-Port tagħna jerġa’ jkun li jara li jinħolqu spazji ġodda għall-in- sabiħa ħafna li nara li dan il-pjan twetwieħed tal-aqwa livell. dustriji marittimi u dawk rikreattivi taq u mhux fi tliet xhur, imma fi tliet Kien għalhekk li fis-snin li għaddew għall-familji, issir riabilitazzjoni tas-si- snin. Għandek fuq xiex taħdem,” tenna il-Ministeru għat-Trasport, Infrastrut- ti storiċi, ikun hemm l-immoderniz- l-Imħallef Emeritus McKeon. tura u Proġetti Kapitali, taħt it-tmexxija zar tal-infrastruttura eżistenti, l-użu Biss, ir-reazzjonijiet pożittivi fuq koltal-Ministru Ian Borg, imbarka fuq dis­ mill-ġdid tas-siti li tħallew għal riħhom lox ġew mir-rappreżentanti tal-poplu kussjonijiet ma’ esperti kemm lokali, għal snin sħaħ u t-tisħiħ tal-kummerċ, fil-lokalitajiet tagħhom, għax is-sindiżda anke internazzjonali, biex jibdew fost oħrajn. Fi kliem ieħor dan hu l-im- ki tal-Marsa, tal-Kalkara, ta’ Bormla, jevalwaw is-sitwazzjoni preżenti tal- modernizzar li għandu bżonn pajjiżna tal-Isla u tal-Birgu lkoll esprimew is-soPort u kif dan jista’ jerġa’ jsir ċentru biex ikompli jagħmel progress u Malta disfazzjon li wara ħafna snin kellu jkun ekonomiku u soċjali li anke joffri spazji tkompli tkun ta’ attrazzjoni għal aktar Gvern Laburista li jagħti kas dawn iżmiftuħin ġodda li jitgawdew mill-familji investimenti lokali u anke barranin. żoni u jiġi ’l quddiem bi pjan biex ikun Maltin u Għawdxin.

Għalkemm ambizzjuż, dan mhux xi attwat flimkien ukoll mal-privat. B’hekk Jekk wieħed jagħti ħarsa lejn id-do- pjan f’xi wegħda fiergħa, iżda wieħed verament tittejjeb il-kwalità tal-ħajja ta’ kument dettaljat li ħareġ il-Ministeru konkret li partijiet minnu wkoll diġà dawn in-nies li għal snin twal ħafna sofwaqt it-tnedija li għamel il-Ministru bdew jiġu attwati jew qed isiru t-tħejji- rew għax jgħixu f’din iż-żona tal-pajjiż.

“ĦADMA ĊARA GĦAL KONTRIH” Tkompli minn paġna 1 L-elezzjoni tal-bieraħ kienet meħtieġa biex tiddetermina min se jkun il-kandidat li jirrappreżenta lill-Partit fir-Reġjun t’Għawdex, li jagħmel parti mill-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali (AKL). Elezzjoni għall-karigi prinċipali tal-AKL issir kull erba’ snin u li jmiss mistennija ssir xahrejn oħra.

Minkejja l-esperjenza fil-kariga, il-PN iddeċieda li jikkontesta lil Azzopardi bi tliet kandidati – l-Eks Sindku tar-Rabat Robert Tabone, is-Sindku attwali ta’ San Lawrenz Noel Formosa u l-Kunsillier taxXagħra Anthony Attard. Dawn kollha magħrufin li huma qrib id-Deputat Chris Said u l-Kap Bernard Grech.

Azzopardi kien fuq quddiem mal-ewwel għadd, iżda meta waqgħu Attard u Formosa l-wirt ivvantaġġja lil Tabone, indikazzjoni ċara li kienet ħadma mill-bidu sal-aħħar kontra l-President attwali tar-Reġjun.

F’żewġ elezzjonijiet oħrajn, dik għall-kandidat tar-Reġjun taċ-Ċentru u għal kandidati fil-lista ta’ membri ġenerali, inħatru s-Sindku ta’ Tas-Sliema, Anthony Chircop, u Charles Bonello u Graziella Galea rispettivament.

Tal-ewwel fissret li f’Ottubru se jkun qed jitlef postu wkoll Michael Fenech Adami, daqqa oħra interna għall-Eks Sindku ta’ Birkirkara wara li fl-elezzjoni għall-Eżekuttiv Nazzjonalista tela’ mkaxkar.

Ilbieraħ Chircop spiċċa għaddieh bid-doppju tal-voti.

MAĦDUM: Dr Samuel Azzopardi

10

08.08.2021

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Kreta Tenerife Ċipru Lanzarote Gran Canaria Mallorca Sqallija Fuerteventura Sardenja La Palma La Gomera El Hierro Euboea Rodi Kos Naxos Lesbos Salamis Madeira MALTA Chios Zakynthos Kefalonia Syros Menorca Thasos Paros Lemnos Corsica Aegina Santa Maria São Miguel Alibey (Cunda) Terceira Island Ibiza Korfu Gokceada Santorini Tenedos (Bozcaada) Samos Lefkada Faial Graciosa

GR SP ĊP SP SP SP IT SP IT SP SP SP GR GR GR GR GR GR PR MT GR GR GR GR SP GR GR GR FR GR PR PR TU PR SP GR TU GR TU GR GR PR PR

44

Sao Jorge

PR

45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

Pico Formentera Brač Lipari Ischia Oléron Elba Flores Saaremaa Iżlanda Korčula Île de Ré Hvar Hiiumaa Bornholm Isle of Man Gotland Öland Rügen Krk Jersey Mykonos Guernsey Lewis and Harris Gżejjer Lofoten Gżejjer Faeroe

PR SP KR IT IT FR IT PR ES IŻ KR FR KR ES DN UK ŻV ŻV ĠR KR UK GR UK UK NR DN

FOST L-AQWA GŻEJJER EWROPEJ GĦALL-VAGANZI Hekk kif il-popolazzjoni dinjija ak- jiem f’destinazzjoni turistika, il-ħsieb żgħar; fit-22 post għat-turist li jixtieq tar ma jmur aktar qed tiġi mlaqqma romantiku jtir lejn bajjiet bir-ramel, jagħti prijorità l-bajjiet ramlin. kontra l-Coronavirus, u aktar mhu qed baħar ċar u nadif, varjetà ta’ attivita­jiet, Inqas pożittivi huma l-ispejjeż għal jiftħu mill-ġdid il-fruntieri tal-Ewropa, li t-tfal ikunu f’destinazzjoni sigura u vaganza f’pajjiżna tant li naqbżu n-nofs fost oħrajn, għall-ivvjaġġar, Malta ġiet fuq kollox li l-vaganza ma tkunx waħda tal-klassifika f’dan ir-rigward (is-46 ikklassifikata fuq quddiem f’wieħed li tiżvojta l-kont tal-bank u kemm id- post) u agħar minn hekk ninsabu fost mill-istħarriġ li qed isiru dwar l-aktar destinazzjoni hi wkoll attraenti barra l-inqas gżejjer attraenti għal dawk li destinazzjonijiet imfittxijin. Fil-fatt, l-istaġun tradizzjonali tas-sajf. assolutament iridu jinqatgħu kompletfil-lista ta’ 70 gżira Ewropea pajjiżna Minn 70 gżira, pajjiżna jinsab fil-11- manent mid-dinja u mill-umanità. Bħagħeleb il-kompetizzjoni ta’ 50 minnhom il post bħala destinazzjoni attraenti la destinazzjoni għall-kwiet Malta mhix għall-aktar destinazzjoni popolari. barra mill-istaġun sajfi u fit-12-il post issuġġerita mill-istħarriġ ta’ Kayak tant Is-sit rinomat Ingliż Kayak, li jispeċ- bħala destinazzjoni b’attivitajiet varji li li jpoġġina fil-pożizzjoni ta’ qabel taljalizza f’għajnuna lit-turist meta jkun turist jista’ jagħmel. Fost dawn, hemm aħħar (id-69 post). qed jippjana l-vaganza tiegħu, għadu il-kultura, postijiet ta’ interess li turist Dan l-aħħar riżultat kien mistenni kemm ippubblika din il-lista din il- jista’ jżur, mużewijiet, postijiet ta’ di- meta jitqies iċ-ċokon ta’ gżiritna. F’din ġimgħa. L-istħarriġ u l-klassifika kienu vertiment u wkoll attivitajiet immirati il-kategorija fil-quċċata tal-lista hemm bbażati fuq tagħrif miġbur f’seba’ oqs- għall-viżitaturi, imma fuq kollox it-tem- il-gżira ta’ Hiiumaa fl-Estonja li hija ma differenti: it-temp, il-frekwenza bejn wieħed u ieħor tliet darbiet ta’ titjiriet disponibbli, il-pakkett akbar minn Malta u b’popolafinanzjarju ta’ kemm tiġi tiswa vazzjoni ta’ inqas minn 10,000, ganza, attrazzjonijiet varji offru­ti, meta f’pajjiżna – mingħajr kemm id-destinazzjoni hi tajba għal turisti – il-popolazzjoni hi tfal żgħar u mhux l-inqas is-sigurtà ta’ ftit aktar minn nofs tas-saħħa marbuta mal-imxija talmiljun ruħ.

Malta qabel il-pandemija COVID-19. post tal-klassikienet id-destinazzjoni tal-vaganza fikaBl-20 Meta Malta ġiet analizzata għal inġe­nerali (xellug), perfetta: bajjiet bir-ramel, kultura Malta qabżet gżejjer ewdan kollu, irnexxielha tegħleb mhux inqas minn 50 gżira oħra affaxxinanti u għall-Ewropej, titjira lenin oħrajn li wieħed u kklassifikat fl-20 post, bi Kreta jiġuh f’moħħu meta qasira. Issa dan il-pajjiż hu aktar fil-quċċata tal-lista, minn total ta’ jkun qed jippjana vaattraenti grazzi għall-mod kif 70 gżira. ganza, fosthom diversi Imma dan l-istħarriġ juri fatgżejjer Griegi bħal Korkienet iffaċċjata l-pandemija ti interessanti fuq pajjiżna, dejjfu, Mykonos u Santorini, em marbut ma’ dak li jfittex turist – Euronews.travel Menorca fi Spanja, Korsimeta jippjana vaganza. ka fi Franza, Lipari u Ischia Jibda qabelxejn juri li aħna l-akfl-Italja, u l-Gżejjer Faeroe tar gżejjer li għandhom popolazzjoni peratura matul is-sena li hi favorevoli fid-Danimarka. mlaqqma minn kull destinazzjoni oħra ħafna għal vaganza kważi f’kull xahar Din il-klassifika, filwaqt li tpoġġi possibbli f’dan ir-rigward. tas-sena. lil Malta fil-postijiet ta’ quddiem, tgħin Minbarra hekk, iżda, meta turist jibda Pajjiżna jokkupa d-19 l-aħjar desti- ukoll lil dak it-turist li jkun għadu injqalleb biex jara kif se jqatta’ dawk il-ftit nazzjoni għal turisti li jivvjaġġaw bi tfal deċiż dwar fejn se jqatta’ l-vaganza

11 Ritratti: ANTHONY AXIAQ

08.08.2021

tiegħu. Fil-fatt, l-istħarriġ sar proprju meta t-turis­ti potenzjali qed iqallbu siti marbuta mal-ivvjaġġar biex jgħinhom fl-għażla finali ta’ fejn se jmorru għal vaganza.

Is-sit Kayak jgħid li l-kilba tal-vjaġġaturi din is-sena qabżet b’madwar 11% l-istess sentiment fi stħarriġ simili li sar qabel il-pandemija.

F’artiklu interessanti fuq is-sit House & Garden, Malta wkoll tingħata l-ogħla marki bħala destinazzjoni turistika.

B’titlu li jgħid “Għalfejn Malta għandha dak kollu li għandek bżonn għal vaganza din is-sena”, is-sit jiddeskrivi lil pajjiżna bħala gżira b’poplu ospitali u ġeneruż, popolazzjoni b’waħda mill-ogħla rati ta’ tilqim għall-COVID-19 fl-Ewropa, aktar minn 300 jum ta’ xemx fis-sena, u l-fatt li hi biss titjira ta’ tliet sigħat ’il bogħod, turist Brittaniku verament ma jistax isib aħjar minn Malta.

L-artiklu jkom-

pli jsemmi l-attrazzjonijiet turistiċi, l-istorja ta’ pajjiżna li tgħixha minn kull triq li tgħaddi u wkoll is-siti ta’ wirt storiku dinji fuq il-lista tal-UNESCO. Is-sit Travel Daily News jiddeskrivi lil Malta bħala ideali għax “hi konsistentement imsemmija bħala wieħed mill-iktar pajjiżi siguri fid-dinja. Għandha rata baxxa ħafna ta’ kriminalità u għandha waħda mill-aħjar sistemi ġudizzjarji”.

Euronews.travel joħroġ ukoll b’fatti interessanti bħala gwida għat-turist u jgħid li “Malta qabel il-pandemija kienet id-destinazzjoni tal-vaganza perfetta: bajjiet bir-ramel, kultura affaxxinanti u għall-Ewropej, titjira qasira. Issa dan il-pajjiż hu aktar attraenti grazzi għallmod kif kienet iffaċċjata l-pandemija.

Malta kienet l-ewwel pajjiż Ewropew li laħaq l-immunità tal-massa u parteċipi fiċ-ċertifikat diġitali u turisti minn pajjiżi fil-lista ħadra, ma jeħtiġux joqogħdu kwarantina”.

MALTA* L-aħjar gżira għal vaganza attiva

#12

L-aħjar gżira għal familji bi tfal L-aħjar gżira għal vaganza barra l-istaġun L-aħjar gżira għall-bajjiet L-aħjar gżira għall-kwiet L-aħjar gżira għal vaganza rħisa *skont l-istħarriġ ta’ kayak.co.uk

#19 #11 #22 #69 #46

MOODY’S ISSOSTNI L-AĦJAR RATING GĦAL MALTA BĦALL-2019 L-aġenzija internazzjonali ta’ kreditu Moody’s ikkonfermat ir-rating ta’ A2 għal pajjiżna, fl-istess livell għoli li tatna f’Lulju tal-2019 qabel feġġet il-pandemija. Dan jibqa’ l-aqwa riżultat miksub minn pajjiżna mill-2011.

Moody’s innotat li ż-żieda fid-dejn nazzjonali minħabba l-għajnuna qaw­ wija li qed jagħti l-Gvern lin-negozji u lill-ħaddiema hi “mitigata bil-kejl affordabbli qawwi tal-Gvern,” li jfisser li d-dejn xorta waħda hu sostenibbli.

L-esperti ta’ Moody’s qalu li d-deċiżjoni tagħhom “tirrifletti r-reżiljenza relattiva tal-partijiet fl-ekonomija Maltija li mhux orjentati lejn is-suq turistiku, ir-reżiljenza tas-sistema bankarja għax-xokk tal-pandemija kif ukoll l-impenn tal-Gvern li jiffaċċja wħud mill-isfidi istituzzjonali antiki”.

L-esperti internazzjonali jemmnu li, wara l-impatt inizjali tal-pandemija, l-ekonomija Maltija reġgħet bdiet tikber din is-sena b’rata ta’ 3.5%.

Dan minkejja li l-andament fis-settur tat-turiżmu għadu mhux sostnut, anke min­ħabba d-deċiżjoni li jkunu biss dawk imlaqqmin li jistgħu jżuruna. Jeżisti wkoll l-effett tal-fatt li, kontra ta’ dak li qed iseħħ f’pajjiżna, il-maġġoranza tal-pajjiżi ġirien għadhom m’għamlux ħafna progress fil-programm ta’ vaċċinazzjoni.

Dwar id-deċiżjoni tal-FATF, ir-rapport tal-Moody’s jinnota l-importanza

li pajjiżna jibni track record ta’ effetti­ vità tar-riformi kbar li seħħew fl-aħħar xhur. L-esperti barraninin jindikaw kif “l-FATF u l-Moneyval tal-Kunsill tal-Ewropa rrikonoxxew il-progress li sar sal-lum fit-tisħiħ tal-qafas superviżorju f’Malta,” waqt li jżidu li issa hu importanti li dawn ir-riformi jingħataw spinta oħra b’aktar infurzar.

B’kuntrast ma’ dak li ssostni l-Oppożizzjoni Nazzjonalista, Moody’s tis­ħaq li pajjiżna għandu “profil governattiv qawwi ħafna”. Fil-fatt, ir-rapport isostni li “b’mod ġenerali, il-pajjiż igawdi minn ambjent istituzzjonali b’saħħtu” u d-deċiżjoni li pajjiżna jkollu rating ta’ A2 “jirrifletti wkoll l-impenji li ttieħed mill-Gvern Malti sa mill-2020 biex jaffronta wħud min-nuqqasijiet nazzjonali.”

Fi stqarrija, il-Gvern tenna d-determinazzjoni li jkompli jsaħħaħ il-governanza tajba u li jwettaq l-pjan t’azzjoni maqbul mal-FATF. Kif indikat anke fid-diskussjoni mal-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF), il-Gvern hu impenjat ukoll li jaħdem għal titjib fil-qagħda tal-finanzi tiegħu issa li l-ekonomija qed terġa’ tirkupra u għandna l-inqas għadd ta’ persuni jirreġistraw fl-istorja.

Il-konferma minn Moody’s issegwi dawk mill-aġenziji ta’ kreditu Fitch u DBRS li, fl-aħħar ġimgħat, ukoll taw ratings b’saħħithom lil Malta.

30 SENA TA’ ONE RADIO Bħal dan iż-żmien fl-1991 bdiet it-triq għall-pluraliżmu fix-xandir u fuq quddiem nett, wara l-istazzjon nazzjo­nali, inħoloq is-Super ONE Radio. Wara numru ta’ ġimgħat b’mużika biss, fil11 t’Awwissu ta’ dik is-sena nstemgħu l-ewwel żewġ vuċijiet fuq l-istazzjon b’xandira mill-festa ta’ San Gejtanu – Tony Camilleri mill-istudio fil-Marsa u Ray Azzopardi mill-Ħamrun.

Maż-żmien l-imħabba u l-kontribut tas-segwaċi ġiet riflessa wkoll fi studios professjonali, il-qalb diġitali u iżjed xandara ta’ kwalità.

Kienu mijiet li ffurmaw Super ONE Radio, aktar tard ONE Radio kif għadu magħruf. Dan l-istazzjon għadu sal-lum ixandar 24 siegħa kuljum, b’numru ta’ servizzi tal-aħbarijiet u numru kbir ta’ prog­rammi ta’ divertiment għall-familja kollha. Fl-aħħar snin, ONE Radio klassifika bħala l-aktar stazzjon segwit fost l-istazzjonijiet kollha ta’ Malta.

L-Erbgħa li ġej se jkun iddedikat lill-protagonisti li għamlu l-istorja ta’ ONE Radio bi skeda speċjali u anke s-sehem tal-Prim Mi­nistru u Mexxej Laburista Robert Abela. Fl-istess ħin il-kumpless ONE jilqa’ lil dawk li ordnaw il-bolol li ħarġu għall-okkażjoni (lemin) u lil kull min jixtieq iżur l-istu­dios tar-radju.

12

08.08.2021

GĦALL-ĠID TA’ GĦAWDEX U L-GĦAWDXIN irqilhom.

Tlestiet 80% ta’ Triq l-Imġarr in-Nadur

CLINT CAMILLERI Ministru

Minkejja li ninsabu fl-eqqel tas-sajf il-ħidma fil-Ministeru għal Għawdex ma waqfitx.

Minn proġetti infrastrutturali li tlestew, oħrajn li waslu fi stadju avvanzat, u toroq li qed jiġu rranġati sa inizjattivi sabiex bil-ħidma tagħna nassiguraw li l-Għawdxin ikollhom kwalità ta’ ħajja tajba kif jix-

Ftit tal-jiem wara li għadna kif inawgurajna l-proġett tal-Waterfront ta’ Marsalforn, nhar il-Ġimgħa waqt żjara li għamilt ħabbart li 80% tax-xogħlijiet fi Mġarr Road fin-Nadur jinsabu lesti. Finalment din it-triq ingħatat ukoll l-attenzjoni li jixirqilha u qed tinbena mill-ġdid wara li għal bosta snin tħalliet fi stat ħażin. Dan il-proġett jinkludi l-bini millġdid tat-triq, sistemi miżjuda ta’ sigurtà fit-triq biex jonqos ir-riskju tal-aċċidenti, il-bini mill-ġdid tar-retaining walls u ħajt tas-sejjieħ u faċilitajiet oħra sabiex is-servizzi neċessarji jgħaddu minn taħt ittriq.

Triq l-Imġarr kienet ingħalqet minħabba l-ħsarat strutturali kbar li kien hemm

u kienet inadegwata u ta’ periklu għal min jużaha. Fost il-ħidma li saret kien hemm analiżi estensiva u testijiet taħt l-art li rriżultaw f’indikazzjoni ċara tal-karatteristiċi fiżiċi u strutturali ta’ kull strata. Partijiet minn Imġarr Road kienu jeħtieġu l-kostruzzjoni ta’ structural reinforced friction piles fil-fond ta’ 22 metru u l-kolonni strutturali ta’ fuq, travi u struttura tat-triq rinfurzata. L-użu ta’ din it-tip ta’ struttura għall-kostruzzjoni tat-toroq huwa totalment ġdid għal Għawdex. Qabel setgħet tibda tinbena t-triq, inħarġu l-permessi kollha li ma kienx hemm, saru u tlestew il-pjanti, tlestew it-testijiet ġeoloġiċi u saru u tlestew id-disinji strutturali. Sadanittant irranġajna u lestejna wkoll Triq iż-Żewwieqa li setgħet isservi ta’ triq alternattiva għal Triq in-Nadur u wkoll Triq Sant’Antnin

f’Għajnsielem.

Nixtieq għal darb’oħra nirringrazzja lill-ħaddiema li anki fl-eqqel tas-sajf qed jibqgħu għaddejjin bix-xogħlijiet f’din it-triq sabiex tkompli titjieb is-sigurtà u l-poplu Għawdxi jkollu t-toroq li jixraq lil din il-gżira.

Estiża l-Gozo Employment Refund Scheme Din il-ġimgħa ħabbart ukoll l-estensjoni tal-iskema tal-Gozo Employment Refund Scheme tas-sena 2020. L-għan ewlieni ta’ din l-iskema, li hija miżura ewlenija tal-Baġit, huwa li tixpruna l-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli f’Għawdex fuq bażi full-time. Għalhekk, intrapriżi u kumpaniji f’Għawdex li jiġġeneraw impjieg ġdid b’kuntratt minimu ta’ tliet snin, jibbenefikaw minn rimborż tas-salarju sa

massimu ta’ €6,000 fuq perjodu ta’ tliet snin. Filwaqt li jiġu sostnuti impjiegi sostenibbli, 50% tar-rimborż isir fit-tielet sena biex ikun assigurat impjieg fit-tul.

Din l-iskema titħaddem fuq bażi annwali. Proprju s-sena l-oħra konna nedejna l-istess estensjoni għas-snin 2018 u 2019. B’kollox f’dawn l-aħħar tliet snin ilqajna ’l fuq minn 400 applikazzjoni. Inħeġġeġ lil dawk l-intrapriżi u l-kumpaniji Għawdxin li huma eliġibbli sabiex japplikaw biex ma jitilfux din l-opportunità.

Fuq kollox dan kollu ħabbarnieh ftit jiem wara li statistika uffiċjali wriet li f’Għawdex fis-sena tal-pandemija, proprju f’Ġunju, kienu biss 136 persuna jirreġistraw għal xogħol. It-tnaqqis fir-rata talqgħad f’Għawdex għall-inqas livelli fl-istorja hija sforz ħidma u pjan ċar ta’ dan il-Gvern.

DEĊIŻJONI WARA L-OĦRA L-PARTIT LABURISTA JKOMPLI JISSAĦĦAĦ

RAMONA ATTARD President, Partit Laburista

Deċiżjoni wara l-oħra , il-Prim Ministru Robert Abela qed juri kemm hu Prim Ministru u statista ta’ stoffa. L-isfidi ma waqfux għal dan il-Prim Ministru li hu mexxej ġdid, u li ċertament ma kellux cans ta’ honeymoon. Affaċċja mumenti ta’ sfida bla preċedent, kemm għal dan il-pajjiż kif ukoll għall-Partit Laburista.

Bla dubju Robert Abela pprova lilu nnifsu kemm-il darba, ipprova x’Mexxej, xi Prim Ministru u xi statista hu. Però bl-istess mod, kien wieħed jistenna li Bernard Grech jipprova lilu nnifsu bħala Kap tal-Oppożizzjoni denju ta’ dan il-pajjiż, fi rwol li kostituzzjonalment hu essenzjali għat-tħaddin tad-demokrazija tagħna. Fil-mument tal-prova, bl-istess mod li Robert Abela

qed ikompli jikber fl-istatura tiegħu bħala Prim Ministru, Bernard Grech qed ikompli ma jikkonvinċix u jitlef kull kredibbiltà bħala Kap tal-Oppożizzjoni li suppost joffri alternattiva ta’ tmexxija u l-viżjoni tiegħu.

Fil-mumenti ta’ prova, Bernard Grech ħadem kontra pajjiżna fuq ir-rapport talFATF, u anke issa wara l-eżitu tal-inkjesta pubblika fuq ilqtil ta’ Daphne Caruana Galizia, infexx f’diskors partiġjan. F’kull diskors tiegħu, fuq l-inkjesta pubblika lanqas biss irrikonoxxa li hemm persuna li ġiet issentenzjata l-ħabs fuq dan id-delitt, u oħrajn li qed jaffaċċjaw proċeduri pendenti quddiem il-Qorti. Dan in-nuqqas ta’ rikonoxximent mill-Kap tal-Oppożizzjoni hu nuqqas ta’ rikonoxximent lejn l-Awtoritajiet li ħaddmu qatigħ sabiex jibda l-proċess tal-ġustizzja, u nuqqas ta’ rikonoxximent lejn in-nies li jaħdmu f’dawn l-Awtoritajiet li m’għandix dubju qattgħu ħin ’il bogħod mill-familja u f’mumenti rriskjaw anke ħajjithom biex tressqu għall-ġustizzja, l-allegat mandant, kompliċi u eżekuturi ta’ dan id-delitt li xxokkja pajjiż. Minflok , fl-istess vena ta’ partiġjaniżmu, Grech wiegħed maħfra lill-allegat mandant.

Il-Partit Nazzjonalis-

ta jipprova jippontifika fuq id-demokrazija, imma f’dak li jgħid m’għandux kredibbiltà.

Biss biss, niftakru li fl-aħħar darba li kienu fil-Gvern, Lawrence Gonzi kompla jmexxi, ma rriżenjax u lanqas sejjaħ għall-elezzjoni, b’elf u ħames mitt vot biss maġġoranza u b’deputat wieħed sar indipendenti, filwaqt li l-ieħor kien jhedded li ser iwaqqa’ l-Gvern u jivvota vot wara l-ieħor kontra l-Gvern, kif ġieli għamel kontra l-Gvern Nazzjonalista.

Kif Lawrence Gonzi solva din is-sitwazzjoni demokratikament serja għall-pajjiż? Billi ma kienx ilaqqa’ l-Parlament, u kompla għaddej mingħajr ma jieħu deċiżjonijiet sabiex itawwal it-terminu tiegħu bħala Prim MInistru u jtawlu ż-żmien fil-Gvern. U dan kollu a skapitu tal-aħjar interessi talpajjiż. Il-poplu kien uriehom x’jaħseb fuq l-atteġġjament tagħhom permezz tar-riżultat tal-elezzjoni ġenerali. Iżda issa l-istess nies li kienu hemm dak iż-żmien, jipprovaw jagħtu lezzjonijiet fuq id-demokrazija.

X’ironija!

Il-Partit Laburista jrid jibqa’ umli jaċċetta fejn żbaja. Però l-pariri tagħna żgur m’għandniex neħduhom m’għand min żbalja bil-kbir hu fil-passat u lanqas qatt ma talab apoloġija. Għalhekk, il-pariri tagħna għandna nibqgħu neħduhom

billi nkunu viċin il-poplu u nisimgħuh.

L-istil partiġjan tas-suppost tmexxija ġdida b’uċuħ antiki tal-PN, inħass u ddomina wkoll fuq il-mod kif aġixxew fir-rigward tal-pandemija talCOVID-19. Il-Covid action team ta’ Bernard Grech ma ħareġ bl-ebda proposta konkreta u niddubita kemm biss għadu jitlaqqa’. Apparti li anke f’dan il-qasam daqshekk delikat tas-saħħa, ngħid b’responsabbiltà li l-PN kien perikoluż meta membri fil-Grupp Parlamentari tiegħu, ħarġu jgħidu li l-vaċċin mhux is-soluzzjoni, b’riskju li jaffettwaw ir-rata ta’ vaċċinazzjoni fil-pajjiż. Imnalla n-nies ma jagħtux kashom!

Bernard Grech innifsu ħareġ jgħid li jinteressah li noħorġu mill-pandemija tal-COVID biex ikun jista’ jmur għall-elezzjoni.

Hu importanti li l-Partit Laburista jibqa’ jkun umli, jibqa’ jiddeċiedi fl-aħjar interess tal-partit innifsu u tal-pajjiż.

Però l-barometru ta’ x’nagħmlu aħna qatt m’għandu jkun il-Partit Nazzjonalista. L-argument li aħna m’għandniex nieħdu deċiżjonijiet ibsin, għax il-Partit Nazzjonalista qatt ma ħa deċiżjonijiet hekk, nifhmu, iżda ma naqbilx miegħu. Ma naqbilx miegħu għas-sempliċi raġuni li jekk ma rridux li l-Partit Laburista jispicca partit irrilevanti

bħall-Partit Nazzjonalista allura jeħtieġ li naġixxu b’mod differenti minnhom. Il-poplu Malti u Għawdxi ikompli jibqa’ jagħzel lilna għax jaf li l-istandards tagħna huma ogħla minn tal-PN, jaf li l-istil ta’ tmexxija tagħna hu wieħed serju.

Iżda fuq kollox jafdana fit-tmexxija, għax jaf li aħna għandna l-unika viżjoni għal dan il-pajjiż. Qatt ma nistgħu nitilfu l-focus minn dak li hu importanti, jiġiferi, l-għan tagħna li ta’ kuljum naħdmu biex intejbu ħajjet in-nies.

In-nies ma jinteressahomx mill-kliem partiġjan, iżda jinteressahom min hu kapaċi joffrilhom l-aħjar kwalità ta’ ħajja, il-bilanc bejn ix-xogħol u l-ħin mal-familja. Il-viżjoni u l-pjan ekonomiku tal-pajjiż għall-10 snin li ġejjin sabiex jiġi attirat aktar investiment u jinħolqu l-impjiegi. Jeħtieġ li nkomplu nsaħħu l-pensjonijiet u nkomplu naraw il-bżonnijiet ta’ minoritajiet f’dan ilpajjiż.

Fil-manifest li eventwalment ser nippreżentaw quddiem il-poplu Malti u Għawdxi, il-bniedem għandu jkun iċ-ċentru tal-politka tagħna.

Jekk il-Partit Laburista jibqa’ l-partit tal-ħaddiema kollha, tal-umiltà u tal-ugwaljanza, il-poplu jibqa’ jagħżel il-viżjoni tagħna.

13

08.08.2021

L-GĦAJNUNA LIN-NEGOZJI TKOMPLI BLA WAQFIEN

MIRIAM DALLI Ministru

Fit-tajjeb jew fil-ħażin, il-Partit Laburista kien, għadu u jibqa’ ta’ spalla għall-familji Maltin u Għawdxin. Biex il-familji tagħna jgawdu kwalità ta’ ħajja tajba, irid ikun hemm tkabbir ekonomiku li huwa sostenibbli.

Fi żmien ta’ pandemija, dan il-Gvern ma qagħadx jissikka

ċ-ċintorin.

Fi żmien ta’ pandemija, dan il-Gvern ma ħalliex lin-nies għal riħhom.

Fi żmien ta’ pandemija, dan il-Gvern ħadem biex il-postijiet tax-xogħol u l-ħajjiet taċ-ċittadini jkunu protetti.

Fi żmien ta’ pandemija, dan il-Gvern wera xi tfisser li tkun ta’ appoġġ għan-negozji. Li tisma’, tixtarr u tagħraf tkun flessibbli għall-ħtiġijiet tannies.

Propju tlett jiem ilu, flimkien mal-Malta Enterprise, ħabbart l-estensjoni tal-iskema popolari Micro Invest, immirata għal dawk l-intrapriżi li jħaddmu 50 ruħ jew inqas.

Din l-estensjoni hija parti mill-pakkett ta’ riġenerazzjoni li kont ħabbart flimkien malPrim Ministru Robert Abela.

L-għan huwa li mmorru lil hinn

mill-assistenza tal-pandemija għal miżuri li jinċentivaw it-tkabbir. Imxejna mill-wegħdiet għall-fatti – ukoll rikonoxxuta mill-imsieħba soċjali u n-negozji.

Permezz tal-iskema tal-Micro Invest, parti mill-investiment li n-negozji jwettqu fl-operat tagħhom jissarraf fi kreditu ta’ taxxa. Mill-2019 sal-lum – jiġifieri f’sentejn u nofs il-Gvern approva €84 miljun f’għajnuna permezz ta’ din l-iskema. €84 miljun li marru lura għand in-negozji biex jinvestu fl-operat tagħhom; biex jimmodernizzaw; biex jissaħħu; biex ikunu sostenibbli.

Il-maġġoranza ta’ dawn in-negozji huma retail u wholesale – fejn dawn ħadu 24% tal-għajnuna mogħtija fis-snin li għaddew - segwiti mis-settur

tal-catering u l-akkomodazzjoni b’9% oħra.

L-investimenti kienu varji, fosthom refurbishments, investimenti f’magni u apparat, assistenza fuq pagi u investimenti f’vetturi tax-xogħol, fost oħrajn.

Li nestendu l-perjodu ta’ skadenza ta’ dawn iċ-ċertifikati jfisser li qed nagħtu nifs qawwi lin-negozji ż-żgħar li ħafna minnhom ukoll huma self-employed, u li ġejjin minn setturi varji.

Għal din l-estensjoni hu stmat li aktar minn 7,000 self-employed u kumpanija huma eleġibbli. Dan ifisser li dan il-Gvern qed ikun ta’ appoġġ biex aktar minn 7,000 intrapriża tkun tista’ tinvesti anke jekk f’dawn l-aħħar xhur, id-dħul tagħha kien baxx.

Qed nagħmlu dan għaliex ir-

ridu naġevolaw l-investiment mill-kumpaniji Maltin f’dan iż-żmien li l-ekonomija tagħna bdiet tara sinjali ta’ rkupru, filwaqt li naċċertaw ruħna li n-negozji Maltin ma jitilfux opportunitajiet sabiex ikabbru l-operat tagħhom minħabba ċ-ċirkostanzi li ġabet fuqna l-pandemija.

Irridu nagħtu spazju lin-negozji Maltin sabiex jinvestu, jikbru u jkomplu jistimulaw l-attività ekonomika.

Filwaqt li l-ekonomija Maltija bdiet tirpilja u n-negozju qiegħed jerġa’ jaqbad andament tajjeb, komplejna nieħdu inizjattivi ġodda biex nassiguraw li nkomplu nibnu fuq dan il-momentum, biex flimkien nerġgħu naraw ekonomija li tiffjorixxi u negozji li flimkien mal-ħaddiema tagħhom jilħqu l-ambizzjonijiet tagħhom.

L-EVALWAZZJONIJIET TAL-AĠENZIJI TAL-KREDITU U LIL HINN

BYRON CAMILLERI Ministru

Ilbieraħ sbaħna għall-aħbar sabiħa li l-aġenzija internazzjonali Moody’s ikkonfermat ir-rating A2 ta’ pajjiżna. Għal xahar ieħor ħidmet il-Gvern immexxi mill-Prim Ministru Robert Abela qed tkompli tkun rikonoxxuta fuq livell internazzjonali.

Dan hu dak li qed naħdmu għalih. Ħidma biex nibqgħu ntejbu għall-aħjar lil pajjiżna u ħajjet il-Maltin u l-Għawdxin.

Infatti dan huwa l-istess livell ta’ rating miksub fl-2019, qabel ma’ biss konna ħlomna li se tolqotna l-pandemija, filwaqt li jibqa’ l-aqwa rating miksub minn pajjiżna minn Settembru 2011.

Dan kollu mhux iseħħ

b’kumbinazzjoni.

Ilkoll nafu l-aħħar tmien snin x’fissru għal pajjiżna. Biżżejjed nagħtu ħarsa lejn il-livell t’għajxien aħjar lill-familji, lin-negozji, lill-ħaddiema, lill-pensjonanti, u liż-żgħażagħ tagħna.

Ma nistgħux ninsew fejn konna, u fejn qegħdin illum. Is-suċċess qed iħossu kulħadd.

Hekk kif qed nerġgħu nibdew resqin lejn it-tħejjija ta’ Baġit ieħor, taħt Gvernijiet Nazzjonalisti konna bħal donna drajna nassistu għal-Baġits li jsostnu lill-Gvern u mhux li l-Gvern ikollu pjan serju li bih isostni l-ekonomija, filwaqt li joħloq inċentivi li minnhom tgawdi l-fierxa wiesgħa tal-poplu.

Dan hu l-Gvern li fl-aħħar snin ma introduċa ebda taxxa ġdida, żied il-pensjonijiet u għamel servizzi ġodda fil-komunità. Wieżen ukoll in-negozji u l-ħaddiema kollha li minħabba l-pandemija kellhom ħobżhom mhedded u li bilCovid Wage Supplement ingħataw is-serħan il-moħħ li jistgħu jgħajxu l-familja tagħhom.

Liż-żgħażagħ tajniehom l-għodda kollha neċessarja biex javvanzaw f’ħajjithom.

Fost il-ħafna inizjattivi nsemmi l-iskema tal-first-time buyers li grazzi għaliha kien hemm eluf ta’ koppji żgħażagħ, jien wieħed

minnhom, inrexxielna nixtru l-ewwel dar tagħna.

Kburi li fl-aħħar sena u nofs iffirmajna sett ta’ ftehimiet kollettivi li bihom il-ħamest elef ħaddiem li ta’ kuljum iżommu dan il-pajjiż sigur qed igawdu minn drittijiet ġodda li tawhom id-dinjità li tant kienu ilhom ifittxu u anke pagi aħjar biex jgħajxu lill-familji tagħhom.

Dan kollu seħħ ukoll meta bħala Gvern Laburista implimentajna numru ta’ drittijiet ċivili li permezz tagħhom bosta ċittadini Maltin setgħu jgħixu ħajjithom b’mod liberu u bla biża’. Ma ninsewx kif taħt il-madmad konservattiv, dawn il-Maltin kienu meqjusa bħala ċittadini tat-tieni klassi.

Ma’ dan il-Gvern kulħadd jaf fejn qiegħed. Dan hu l-Gvern tal-bilanċ li jaħseb f’kulħadd. Ġimagħtejn ilu kelli l-pjaċir li nindirizza l-Konferenza Ġenerali tal-Partit Laburista, xi ħaġa li dejjem hi speċjali għalija. Speċjali għaliex aħna qed ngħixu f’moviment li hu mibni fuq prinċipji ta’ partit li bih qed immexxu l-politika ta’ dan il-Gvern.

Mill-Gvern qed naħdmu għal poplu wieħed u permezz ta’ twemmin li hemm minqux fina qed inwettqu kisbiet kbar.

Nemmen li dak imwettaq

minn Gvern Laburista għandu jservina ta’ gwida ċara biex inkomplu niksbu iktar għall-pajjiżna.

Sodisfatt li bħala Gvern ġejjin minn partit li baqa’ jiġġedded bil-fatti. Fil-Partit Laburista, kull struttura li tħares fiha tara uċuħ ġodda, uċuħ friski, mimlijin entużjażmu u ideat biex flimkien inkomplu naħdmu għall-ġid ta’ dan il-pajjiż.

Fl-aħħar xhur daħħalna fis-seħħ ’il fuq minn 100 liġi ġdida. Dan juri biċ-ċar kemm aħna Gvern li qed inħejju qafas sod ta’ liġijiet li għandhom iservu tajjeb lil pajjiżna għassnin li ġejjin.

U xi jfissru dawn in-numru ta’ liġijiet ġodda bla preċedent? Ifissru li llum saħħaħna l-ħaqq soċjali, komplejna naħdmu favur iżjed ugwaljanza u anke fassalna l-pedament li fuqu se tistrieħ il-governanza t-tajba f’pajjiżna.

Dan kollu huwa dovut għallfatt li aħna l-partit li tabilħaqq nemmnu fl-opportunitajiet għal kulħadd.

Għalhekk, it-tmexxija talPrim Ministru Robert Abela qed tkun rikonoxxuta fuq livell internazzjonali, fejn anke fir-rapport riċenti tagħha dwar is-saltna tad-dritt, il-Kummis-

sjoni Ewropea faħħret ir-riformi kostituzzjonali u istituzzjonali mwettqa.

Dawn ir-riformi qed iwasslu biex illum hemm garanzija li l-Istituzzjonijiet ewlenin ta’ pajjiżna huma lesti biex jaqdu dmirijiethom f’demokrazija moderna, f’pajjiż li qed jitħejja f’kull qasam għall-ġejjieni.

Robert Abela kellu u għad għandu l-kuraġġ li jwettaq il-bidla. Din il-ħidma nagħmluha b’rieda tal-azzar għax aħna l-bidla ma tbeżżaniex. B’kuraġġ qed nimmodernizzaw l-istrutturi ewlenin li fuqhom tistrieħ id-demokrazija tagħna.

Baqgħalna viżjoni xi nwettqu, kif ukoll sfidi xi nsolvu. Innies moħħhom mistrieħ li dak li hemm bżonn isir, il-Gvern Laburista ser iwettqu.

B’umiltà rridu nkomplu nisimgħu u naġixxu fejn hemm bżonn. Is-suċċess tagħna bħala Gvern jiġi għaliex naħdmu ma’ kulħadd. Konvint għalhekk li issa aktar minn qatt qabel jeħtieġ li nxammru l-kmiem u nkomplu naħdmu biex inwettqu l-wegħdiet kollha li għamilna lill-poplu.

L-enerġija kollha tagħna trid tkun kollha kemm hija ffukata fuq Malta, kif ukoll li nwettqu l-bidla skont l-aħjar ħtiġijiet tan-nies.

14

08.08.2021

L-IŻVILUPP GĦALLU L-EWWEL PARK NAZ Parti mix-xogħlijiet estensivi li għaddejjin bħalissa qed jiżviluppaw il-Park ta’ Ta’ Qali kif nafuh illum fl-ewwel u l-akbar park nazzjonali fejn se jiġi rdoppjat l-ispazju ta’ ambjent ideali fejn il-familji jinġabru u jqattgħu ħin ma’ wliedhom jilagħbu jew sempliċiment jirrilassaw.

B’investiment ta’ €20 miljun se jkun qed jintradd lura park ta’ 450,000 metru kwadru jew daqs 60 grawnd tal-futbol, wieħed mill-akbar u l-aktar proġetti mistennija f’din l-aħħar ġenerazzjoni. Il-post se jinkludi wkoll spazju ieħor, li qed jiġi konvertit minn żona dilapidata, eks fabbrika tal-konkos abbandunata, għal post attrezzat fejn isiru attivitajiet tal-massa, fosthom kunċerti.

Ix-xogħol għaddej fuq tliet żoni partikolari fosthom il-concert area, il-park nazzjonali u l-BOV Adventure Park.

Waqt li kien qed iżur ix-xogħlijiet fl-aħħar jiem, il-Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u l-Proġetti Kapitali Ian Borg stqarr li din il-ħolma nazzjonali tal-Malta National Park qed tinqaleb minn fuq il-karta għar-realtà.

“Se nkunu qed nagħtu l-akbar u l-isbaħ park nazzjonali lill-familji Maltin u Għawdxin. Dan mhux se jkun ifisser spazju għar-rikreazzjoni biss, iżda l-proġett tal-Malta National Park huwa wirja tal-viżjoni ta’ dan il-Gvern, gvern ambjentali, fejn se jkun spazju li joffri nifs ħadrani u pulmun nadif bi 80,000 siġra ġdida,” qal

il-Ministru.

L-ispazju l-ġdid tal-concert a għu jittellgħu attivitajiet tal-ma moderna u sistema taħt l-art t da għall-ħażna tal-ilma tax-xit va. Il-concert area se tkun mgħ imħaddra permezz ta’ turf natu Ir-rinnovazzjoni, ir-riabilitaz tinkludi bosta xogħlijiet fostho na, xogħol ta’ pavimentar, insta tajiet ġodda għal forom ta’ arti d jonijiet ta’ xogħlijiet artistiċi.

Min-naħa l-oħra, ix-xogħlijie kludu installazzjonijiet ta’ siste tajċi u bankijiet solari, play equ ta’ interactive fountains u tisqij Beda wkoll ix-xogħol prepara joni tal-parkeġġ tal-karozzi.

08.08.2021

-AKBAR ZZJONALI

area se joffri l-faċilitajiet kollha possibbli biex jistassa tal-ogħla livell, b’dawl innovattiv, teknoloġija ta’ servizzi sanitarji. Ser jiġu skavati ġwiebi ġodta, li jintuża għat-tisqija ta’ din iż-żona rispettiħammra bi kiosks u bars u ż-żona kollha se tkun urali. zzjoni u anke l-estensjoni tal-Park Nazzjonali se om ir-restawr tal-entratura prinċipali u tal-funtaallazzjoni ta’ dawl modern, tħawwil ta’ siġar, faċilidifferenti, fosthom it-teatru u spazju għal esebizz-

et għar-riabilitazzjoni tal-BOV Adventure Park jinemi ta’ enerġija rinnovabbli bħal pannelli fotovoluipment modern, rubber flooring u sistema ġdida ja. atorju tat-tneħħija ta’ Nissen huts u tal-kostruzz-

15

16

naqas li jippubblika tliet paġni u mhux ilGvern. Ħareġ ta’ ħarrief meta qal li l-Gvern gideb, u lanqas għandu d-diċenza li jkun leali mal-Kamra tar-Rappreżentanti u mal-poplu u li r-rapN port li ppubblika u li poġġa CE fuq il-mejda tal-Kamra mhuwiex ZA ir-rapport sħiħ li kellu jkun ippubM MI blikat. Ara vera ħarrief bl-ispajs.

T Għax fil-Marokk, jekk ma tafx, Sur Editur, ħarrief huwa prodott tal-bżar aħmar li jżid il-ħruq mal-ikel. U naħseb dan Jason il-Beatu Azzopardi, jaf x’jiġifieri ħruq. Għax xeba’ jinħaraq naħseb, meta jara li tliet kwarti li jgħid jisplodu f ’wiċċu! Għalxejn mar jorqod fuq il-Qabar ta’ Kristu dan, għax mirakli ma sarux miegħu. Ħarrief kien, ħarrief għadu u ħarrief jibqa’.

U ara vera għandhom wiċċhom imċappas biċ-ċikkulata maħlula dawn tal-partit tagħhom ta! Mela ma tgħaddix ġurnata li ma jipprovawx iċappsu lil Jurgen Fenech, jew kif il-mniefaħ jiktbu ismu, man-nies tal-partit tagħna. Imbagħad jiġi Bernie l-Musaka u fuq it-televixin jgħid li l-partit tagħhom m’għandux jiġi kkritikat fuq ir-rabtiet li nies minn tagħhom għandhom ma’ dan Fenech. Kemm qegħdin sew, Sur Editur! Vera ottu aktar minn dak li nbill fil-belgħa te li nieħu xi l-erbgħa ta’ waranofsinhar.

Jiġifieri dak li skont huma, jgħodd għannies tagħna, ma jgħoddx għall-Beatu Azzopardi l-ewwel wieħed. Dak li tħallsitlu kamra f ’lukanda lussuża f ’Iżrael mill-grupp ta’ Fenech.

Idħol fis-sit www.partitlaburista.org/membership jew ċempel fuq in-numru 5160 2034 (it-telefonata tiswa €10).

Tista’ wkoll tagħmel kuntatt ma’ xi membru tal-kumitat tal-lokalità tiegħek.

Għal aktar informazzjoni ċempel iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900.

RE W LA

ĠEDDED IS-SĦUBIJA TIEGĦEK jew issieħeb bħala membru ġdid fil-familja tal-Partit Laburista. Gawdi minn sħubija valida għal tliet snin għall-prezz ta’ €20 minflok €24.

RK MA

Sur Editur, Wieħed li jibbrilla fil-ħrejjef, naħseb ħarrief jiġi hux, Sur Editur? Issa jiġi x’jiġi, jien ħarrief se nsejjaħlu. U mhux wieħed ta, imma hemm lista sħiħa ta’ ħarriefa fil-partit tagħhom!

Ara ma jifilħux jaqgħu iktar ta’ mażetta dawn l-imniefaħ! Ma jifilħux joħorġu iktar ta’ ħmir, jaqgħu għaċ-ċajt, għax bla ħila. Bla dawk li jiftaħar li għandu kbar il-Boċċa.

Bħal Melda tiegħi meta nkunu fil-karozza għad-dawra tal-Ħadd, biex tgħid ħriġna naqra.

Qatt ma saqet karozza u trid il-ħin kollu tiddeffes fin-nofs, “ara l-bankina”, “doqq il-ħorn”, “ara ġej trakk”. Marija tal-Ħniena ma nif­ laħhiex! U darba għamlet triq sħiħa sejra hekk u qabbżithieli bil-kbir. Konna għaddejjin u rajt żewġt iħmir u biex inpattihiela fettilli ngħidilha: “Ara, jiġu minnek?”. Imma nsejt li Melda tiegħi spirtupront aktar mill-Bamboċċu, Alla jagħtih il-Glorja tal-Ġenna! U taf x’weġbitni, ja mherrija li hi, Sur Editur? Qalti: “Iva, min-naħa tar-raġel”.

Imma nsomma. Ħarriefa dawn. F’temp ta’ ftit sigħat beżqu fl-ajru u sparat lura f ’wiċċhom.

L-ewwel l-Oppożizzjoni tkellmet mill-warrani meta qalet li l-Gvern ħataf ix-Xandir tal-Istat, u miskin keċċew preżentatur, u x’għarukaża u ma nafx kemm aġġettivi oħra użaw, biex idawru lill-poplu kontrina, il-Labour. Imma f ’wiċċhom baqgħet. Għax qas laħqu għaddew ftit minuti li tal-Where’s Everybody giddbuhom u qalu li qed iħarrfu!

Imbagħad ftit wara s-Santo di merda bħassoltu ħareġ jibbulxittja u jakkuża lill-Gvern li ma ppubblikax ir-rapport sħiħ tal-inkjesta. U l-istess, lanqas laħqu għaddew ftit minuti li l-Bord tal-Inkjesta ċċara li kien hu li bi żvista

08.08.2021

Meta mar camping fuq l-oqbra! Jew dak li jgħodd għan-nies tagħna ma jgħoddx għallBabe. Għax Krispy, jew kif il-mniefaħ tikteb isimha, flimkien ma’ Schiavone, kienu ltaqgħu wkoll ma’ Fenech.

Imma dan ma jgħoddx, Sur Editur. Għax dawn nies tagħhom hux. Ħallini ara, għax meta nara u nisma’ dawn l-affarijiet, insir demel.

U aktar insir demel meta niftakar li meta ħarġet din ta’ Fenech u Azzopardi, ma nafx kemm ħarġu għonqhom nies biex jipproteġu lil dan Jason! Niftakar li kienet qed issir pressjoni fuq Jason biex jgħid x’kien ħa iktar mingħand ta’ Fenech. Imma bi skumdità kbira dan baqa’ ma weġibx, b’uħud mill-ogħla esponenti tal-establishment Nazzjonalista jilqgħulu u jiddefenduh.

Maqjel demel insir, Sur Editur! Min iħawwad fil-borma jkun jaf x’fiha, kienet tgħid nannti, Alla jippremjaha bil-Glorja tal-Ġenna!

Għad-dieħla.

17

08.08.2021

PM LI SAĦĦAĦ IL-QLUB TA KULĦADD DANIELA BONNICI CIANTAR KANDIDATA GĦAS-7 DISTRETT

MIN HI DANIELA BONNICI CIANTAR? Mart David u omm Dawn. Mara tal-familja u b’karriera PROFESSJONI - Accountant STAT – Miżżewġa LOKALITÀ FEJN TGĦIX – Ħad-Dingli

Għalfejn iddeċidejt li tikkontesta mal-Partit Laburista?

IKEL FAVORIT - Laħam, tiġieġ, ħelu PASSATEMP – Tisjir, safar, għawm u qari KTIEB FAVORIT – Il-Ħolma Maltija ĦSIEB TA’ ISPIRAZZJONI – You know nothing until you prove it!

fuq livell internazzjonali. Minkejja ċ-ċokon tagħna u r-riżorsi limitati, rajna tkabbir ekonomiku fost l-aqwa It-trobbija tiegħi kienet waħda fl-Ewropa. Dan isaħħaħ credit rating msejsa fuq prinċipji Laburisti. Iżda agencies internazzjonali bħal Moody, d-deċiżjoni tiegħi ma kinitx ibbaża- Fitch, S&P. ta biss fuq it-twemmin tal-familja.

Hi mibnija b’konvinzjoni. Nistaqsi Kif baqa’ jiġġedded il-Partit żewġ mistoqsijiet primarji. L-eww- Laburista tul is-snin? el: Min tassew ser iżomm l-interessi ta’ Malta l-ewwel? U liema partit isib Il-Partit Laburista għaraf jitgħallem spazju għal kull individwu, ’il bogħod mill-iżbalji ta’ ħaddieħor. Dan il-Parmill-klassi soċjali, twemmin jew kejl tit ma ħarisx lejn familji u kunjomita’ potenzjal? jiet, iżda ħares biss lejn l-individwu Għal dawn il-mistoqsijiet, ir-ris- u l-kapaċitajiet tiegħu li jista’ joffri posta dejjem kienet u għadha l-Mov- valur miżjud lill-pajjiż. Għall-kuniment Laburista. Inħoss li f’dawn trarju ta’ partiti oħrajn, din il-bidla u l-aħħar snin, u personalment bl-għa- dan l-aġir tal-Partit Laburista wasslu jnuna tal-programm LEAD ilħaqt għall-introduzzjoni ta’ wċuħ ġodda, il-maturità fejn ma nibqax biss nik- bi ħsibijiet ġodda u kontribuzzjonijikummenta mill-gallarija, iżda nxam- et diversi u mżewqa. mar il-kmiem u naħdem fiċ-ċentru.

Dan wassal ukoll sabiex il-partit Qegħdin fi żmien kruċjali. Dan hu ma baqax jidher biss bħala għaqżmien fejn li dak naf ma nżommux da ta’ politikanti jew nies b’interess għalija u naqsam l-ideat biex ni- f’argumenti politiċi, iżda ressaq lejh mirħu lkoll flimkien. Qegħdin ngħixu nies minn kategoriji differenti kemm fi żmien fejn kulħadd jagħti dak kollu li jaf, sabiex flimkien nerġgħu lura għal żminijiet aħjar.

Xi tħoss li huma l-akbar kisbiet li għamel Gvern Laburista fl-aħħar snin?

L-inklussività u l-opportunitajiet għal kulħadd. F’dawn l-aħħar tmien snin rajna bidla sħiħa fid-definizzjoni tal-kelma suċċess. Fil-passat din il-kelma kienet tfisser biss li tilħaq l-ogħla livelli, fil-professjoni, fil-business u f’oqsma oħra. Għal ħafna din kienet biss ħolma li qatt ma setgħet tintlaħaq u ssir realtà. Dan il-Gvern għallimna li s-suċċess hu li tilħaq il-potenzjal kollu tiegħek, f’kull livell tas-soċjetà, f’kull qasam tal-ħajja.

Filwaqt li għolla l-moral fil-pajjiż, il-Gvern Laburista rnexxielu wkoll iwassal isem Malta mal-erbat irkejjen tad-dinja. Sa deċennju ilu, kont issiefer u rari kont issib min jaf fejn tinstab Malta. Bis-saħħa talGvern Laburista, u l-kisbiet fil-qasam tal-Fintec, tas-saħħa, Investment Migration u oqsma oħra, Malta m’għadhiex din il-ġebla żgħira f’nofs ta’ baħar, iżda saret vuċi soda

professjonisti, kif ukoll volontarji u nies oħra li jagħrfu li fl-aħħar millaħħar il-politika mhix id-dibattiti, leġiżlazzjoni u xogħol ieħor li jidher biss, iżda hi stat ta’ ħsieb li taffettwa kull individwu anke f’oqsma fejn wieħed lanqas biss jaħseb li tista’ taffettwa. Nies li bis-saħħa tal-professjonalizmu tagħhom għenu biex Malta tegħleb l-ostakli li affaċċjajna u mxejna ’l quddiem.

X’impressjoni ħadt mid-deċiżjonijiet li ħa Robert Abela fl-aħħar xhur?

Sa mill-ewwel ġurnata bħala Mexxej tal-Partit Laburista, Robert Abela wriena li kien ser joffri kapitlu ġdid.

Sa mill-ewwel jiem, kellu s-saħħa li jieħu deċiżjonijiet diffiċli, li jagħti spazju għal kulħadd – kemm għażżgħażagħ u għan-nisa. Fi ftit ġimgħat waslet ukoll il-maltempata li ġabgħet magħha l-imxija tal-COVID-19.

Din il-kriżi hija waħda internazzjonali, iżda Robert Abela kien kapaċi

ma jaħrabx mis-sitwazzjoni billi jitfa’ l-ħtija fuq id-dinja globali u jieħu atitudni ta’ ‘we’re all in the same boat’.

Iffoka l-ħidma kollha tal-Gvern fuq Malta u s-sopravivenza tas-saħħa tan-nies u tal-ekonomija. Ħadem bis-sħiħ biex jgħin lil Malta tegħleb il-mewġ ikrah f’mumenti ta’ sfidi bla ebda preċedent. Permezz tal-għajnuniet u mezzi oħra finanzjarji li injetta fl-ekonomija saħħaħ il-qlub tal-ħaddiema u ta min iħaddem biex jibqgħu għaddejjin.

X’inhi l-ħolma tiegħek għal Malta?

Li bħala moviment magħqud inkomplu nibnu s-sisien sodi li bnejna u niftħu orizzonti ġodda biex inkomplu ntejbu l-livell ta’ għajxien tal-poplu Malti u Għawdxi biex ikompli jistagħna bil-ġid li jwassal għal titjib tal-kwalità ta’ ħajja ta’ kulħadd. Kull Malti għandu jħossu kburi u kuntent li jgħix f’pajjiż bħal Malta, trankwill u sigur.

18

08.08.2021

“PERSUNI LGBTIQ ĦAQQHOM KULL DINJITÀ LI GĦANDHA TINGĦATA SĦIĦA, U MHUX BIL-BIĊĊIET” IL-MINISTRU GĦALL-UGWALJANZA, IR-RIĊERKA U L-INNOVAZZJONI OWEN BONNICI Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Ftit tal-jiem ilu, il-Ministru Owen Bonnici ngħata responsabbiltà ġdida flimkien ma’ dawk li diġà kellu. Din hija r-responsabbiltà ta’ importanza kbira; l-Ugwaljanza. Tkellimna miegħu dwar il-viżjoni li għandu f ’isem il-Gvern biex persuni LGBTIQ ikomplu jgħixu dak li hu naturali għalihom kif ukoll biex il-poplu Malti u Għawdxi jkompli jinforma ruħu dwar id-diversità.

Ftit jiem ilu, inti ngħatajt ir-resposnabbiltà marbuta mal-Ugwaljanza f ’pajjiżna.

X’fisser għalik dan?

Inħossni kburi u onorat li l-Prim Ministru, Robert Abela fdani b’din ir-responsabbiltà, biex inkompli nibni fuq dak li tant ħadmu għalih il-predeċessuri tiegħi.

Tul l-aħħar snin, Malta rat riformi sħaħ fil-qasam tal-ugwaljanza u l-libertajiet ċivili. Rajna bidliet sostanzjali kemm fil-qasam politiku u leġiżlattiv kif ukoll dak soċjali.

Biss, nemmen li ma nistgħux niddependu biss fuq dak li twettaq fil-passat iżda nkomplu nġedduh biex inkomplu nilħqu aktar gruppi li sal-lum għadhom iħossuhom emarġinati jew li jridu jaffaċċjaw ostakli addizzjonali.

Kif bdejt tħejji u tiltaqa’ mal-partijiet rispettivi minn meta ngħatajt dan l-inkarigu sa issa u x’hemm ippjanat li jsir?

Ovvjament meta wieħed jidħol f ’irwol ġdid fi tmiem ta’ leġiżlatura, wieħed irid immedjatament jiffamiljarizza ruħu max-xogħol li kien diġà twettaq jew qiegħed fis-seħħ. Għaldaqstant, kelli diversi laqgħat mad-Diretturi, uffiċjali għolja fi ħdan id-Direttorat għad-Drittijiet tal-Bniedem, NCPE, il-Kummissjoni għall-Vjolenza abbażi tal-Ġeneru u l-Vjolenza Domestika kif ukoll ma’ diversi gruppi ta’ ħidma u rappreżentanti ta’ għaqdiet mhux governattivi fejn flimkien tkellimna dwar ix-xogħol imwettaq sa issa.

Flimkien rajna u tħadditna x’għandhom ikunu l-passi li jmiss fl-oqsma rispettivi. Fl-ewwel ftit ġimgħat mill-ewwel impenjajt ruħi bit-tnedija ta’ kampanja informattiva dwar it-traffikar uman, ġewwa Pjazza Tritoni. Din il-kampanja trattat esperjenzi reali li seħħew fi xtutna ta’ persuni li ġew traffikati. Din kienet biss l-ewwel minn ħafna inizjattivi ppjanati li ser ikunu qed imissu mal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, l-ugwaljan-

za ta’ persuni LGBTIQ, anti- we tagħlim, tkun xi tkun razziżmu u t-traffikar uman it-tema, irid isir b’mod li jirfost l-oħrajn. rifletti l-età u l-maturità tattfal u taż-żgħażagħ konċerX’taħseb dwar l-idea nati. Proprju, d-Direttorat li l-istudenti anke minn għad-Drittijiet tal-Bniedetà żgħira jkollhom em ħadem mal-Ministeru sapport għal dak li għall-Edukazzjoni biex twetjitolbu jew inkella tqu sessjonijiet ta’ għarfien jistaqsu fir-rigward ta’ mal-għalliema tal-PSCD, fejn ħajja LGBTIQ? ġew esplorati metodi ta’ kif jistgħu jipprovdu informazzKull deċiżjoni u liġi li ngħad- joni adekwata u mingħajr ma du għandha żżomm fiċ-ċen- jxekklu jew jassumu l-identru tagħha lil dawk l-ak- tità tal-istudenti. tar vulnerabbli, fosthom it-tfal. Biss, nemmen li huwa Kif tħares lejn d-dritt tat-tfal infushom li episodji bħal dawk jsibu qafas li jiffaċilita l-es- tal-Ungerija u l-Polonja plorazzjoni tal-emozzjoni- meta min-naħa l-oħra, jiet tagħhom fis-sħiħ, dan Malta; gżira żgħira inkluż l-orjentazzjoni sess- ninsabu daqstant wali u l-identità u l-espress- avvanzati fuq joni tal-ġeneru. Ovvjament, il-libertajiet ċivili? is-sapport u l-informazzjoni provduta trid tkun dejjem Bl-Att dwar l-Affermazzjoni waħda addattata għall-età tal-individwu.

Naħseb li l-iskejjel tagħna għandhom joffru ambjent u kurrikulu li huma inklussivi u li jirriflettu s-soċjetà li qed nipprovaw insawru, soċjetà li tiċċelebra d-diversità u tagħraf li jeżistu persuni LGBTIQ u forom ta’ familji differenti, inkluż dawk b’ġenituri LGBTIQ. Nirrikonoxxu wkoll illi mhux kull min meta jitwieled jiġi assenjat ġeneru partikolari ser jikber u jidentifika b’dan il-mod. Kwalunk-

Min-naħa tagħna ser ikomplu jsiru sforzi biex is-servizzi tal-Gvern jilqgħu dejjem aħjar għall-bżonnijiet u l-ħtiġijiet tal-persuni LGBTIQ, inkluż fil-kamp edukattiv, fl-impjieg, fil-qasam tas-saħħa u dak tad-divertiment fost oħrajn

tal-Orjentazzjoni Sesswali, l-Identità tal-Ġeneru u l-Espressjoni tal-Ġeneru tal2016, il-Gvern ried jgħaddi messaġġ ċar li l-persuni LGBTIQ ħaqqhom id-dinjità sħiħa u d-dinjità għandha tingħata sħiħa, mhux bil-biċċiet - hu x’inhu l-ġeneru jew l-orjentazzjoni sesswali ta’ dak li jkun. Illum f ’Malta, hija l-omofobija u t–transfobija li tiġi kkundannata u mhux min huwa LGBTIQ. L-Unjoni Ewropea diversi drabi sostniet il-pożizzjoni tagħha dwar l-ugwaljanza għal persuni LGBTIQ, li wassal biex tnediet strateġija Ewropea għall-ugwaljanza tal-istess persuni. Biss, dan kollu qed iseħħ fi sfont fejn il-politika tal-lemin estrem qed tgħolli rasha f ’diversi partijiet tal-Unjoni, inklużi

19

08.08.2021

l-Ungerija u l-Polonja.

Kull Stat Membru tal-Unjoni Ewropea għandu l-obbligu li jħares il-valuri u l-prinċipji tat-trattati li aħna lkoll ikkommettejna li nosservaw u allura nappoġġja l-passi li ħadet il-Kummissjoni Ewropea fir-rigward ta’ dawn il-pajjiżi.

Kif semmejt inti, Malta bħala pajjiż tant avvanzat f ’dan il-qasam, li hi kkunsidrata għas-sitt sena konsekuttiva bħala l-aqwa fl-Ewropa minn ILGA-Europe, għandha mhux biss kburija u sodisfazzjon iżda wkoll responsabbiltà. Bħala Gvern irridu nkunu aħna li nxerrdu ma’ stati oħra membri, ir-rispett lejn id-diversità u l-aċċess għad-drittijiet umani. Fil-fatt hija wkoll waħda mill-miri elenkati fl-Istrateġija u l-Pjan ta’ Azzjoni għal-Ugwaljanza ta’ Persuni LGBTIQ (2018-2022) tal-Gvern Malti li tikkontribwixxi għal proċessi Internazzjonali u Ewropej immirati biex iżidu l-osservanza tad-drittijiet ta’ persuni LGBTIQ. Temmen li f ’pajjiżna xorta waħda għad hawn persuni li huma ddiskriminati minħabba s-sesswalità tagħhhom? X’qed isir biex dan l-abbuż

jinqata’?

Jekk teżistix id-diskriminazzjoni jew le fil-konfront tal-persuni LGBTIQ mhijiex sempliċi opinjoni imma realtà li toħroġ ukoll mir-riċerka. Minkejja dan, illum teżisti evidenza xjentifika li r-rata ta’ inċidenti ta’ diskriminazzjoni rrapurtata minn persuni LGBTIQ qiegħda tonqos u hija waħda mill-anqas rati fost l-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea. Huwa ċar li għad hemm xi jsir għaliex kull esperjenza ta’ diskriminazzjoni għandha impatt negattiv mhux biss fuq l-individwi kkonċernati imma fuq is-soċjetà u allura rridu nkomplu naħdmu biex

jiżdied l-għarfien u biex aktar nies mill-komunità LGBTIQ isibu appoġġ fil-forzi tal-ordni u ma jżommux lura milli jirrapurtaw dawn l-inċidenti ħalli jiġu investigati u tkun tista’ ssir ġustizzja. Min-naħa tagħna ser ikomplu jsiru sforzi biex isservizzi tal-Gvern jilqgħu dejjem aħjar għall-bżonnijiet u l-ħtiġijiet tal-persuni LGBTIQ, inkluż fil-kamp edukattiv, fl-impjieg, fil-qasam tas-saħħa u dak tad-divertiment fost oħrajn.

It-Taqsima SOGIGESC, fi ħdan id-Direttorat elenkat aktar kmieni toffri wkoll diversi sessjonijiet u opportunitajiet ta’ taħriġ lil diversi entitajiet kemm pubbliċi kif ukoll privati. Dawn kollha bl-għan li jwasslu għal aktar inklussività u

rispett.

Fuqiex qed jaħdem il-Gvern fir-rigward ta’ persuni LGBTIQ minn issa ’l quddiem?

Il-Gvern ilu tliet snin jimplementa l-Istrateġija u Pjan t’Azzjoni għall-Ugwaljanza ta’ Persuni LGBTIQ li tnediet fl-2018 u twassal sal-2022. Ħafna mill-miżuri diġà twettqu u se nkomplu naħdmu sakemm nindirizzawhom kollha. Illum hemm Unit fi ħdan id-Direttorat għad-Drittijiet tal-Bniedem iddedikat kollu kemm hu biex jara li dan iseħħ, jipproponi emendi fil-liġi fejn ikun hemm bżonn; jaħdem ma’ Ministeri u dipartimenti differenti biex jiddaħħlu politiki ġodda u jassisti diversi professjonisti f ’setturi varji billi joħloq riżorsi u joffri taħriġ.

Il-Kunsill Konsultattiv LGBTIQ huwa għodda oħra li għandu pajjiżna li jgħarraf il-Gvern b’dawk li jistgħu jkunu d-diffikultajiet li qed jiltaqgħu magħhom persuni LGBTIQ u jassisti biex dawn jiġu indirizzati. L-impenn

tagħna f ’dan is-settur huwa u ser jibqa’ b’saħħtu.

Appell mingħandek biex il-pubbliku jifhem aktar, ikompli jinforma ruħu u jitgħallem.

Nixtieq inwassal il-messaġġ lill-qarrejja, biex jiftħu kemm jistgħu lilhom infushom biex jifhmu d-diversità li għandna madwarna u ma jirrestrinġux ruħhom għal fehmiet li forsi mhux dejjem ikunu infurmati b’mod totali. Hemm bżonn li nkunu konxji tat-tbatijiet li għad hemm min qed isofri, anke f ’pajjiżna stess u kull wieħed minna jara kif jista’ jtaffi ftit minn din it-tbatija.

Filwaqt li aħna l-politiċi ġejna mogħtija r-responsabilità li nilleġiżlaw, huwa l-poplu li għandu s-saħħa jattwa l-liġijiet u t-tibdiliet meħtieġa fil-postijiet tax-xogħol, madwar il-mejda tal-ikel, fil-ħwienet u f ’postijiet ta’ divertiment. Inħeġġeġ lil kull min qed jaqra din l-intervista biex ifittex u jesplora kif jista’ jkompli jitgħallem fuq id-diversità u l-inklużjoni.

20

08.08.2021

ĦIDMA FAVUR MALTA FL-AWSTRALJA Fl-artiklu li ttrattajna l-ġimgħa li għaddiet fuq Roderick Bovingdon, komunement magħruf bħala Rigu, semmejna kif fi tfulitu siefer mal-familja tiegħu lejn l-Awstralja.

Ommu kienet Maltija, iżda missieru kien minn Yorkshire. Madankollu, hu dejjem wera ħeġġa li jsir jaf sew il-Malti u minkejja li fl-Awstralja qajla seta’ jiġi bżonnu, stinka sa ma kiseb il-B. Educ u l-B.A. Hons. Minn dak il-waqt ħadem fost il-Maltin tal-Awstralja biex jagħti xhieda li minkejja li gżiritna hi pajjiż żgħir, hi mogħnija bi lsien u letteratura tagħha, li tagħmilha unika fid-dinja. Illum għandna t-tieni u l-aħħar parti tad-diskussjoni li kelli ma’ ħabibi Rigu.

Minn CHARLES B. SPITERI

Wara li kif għedna, Rigu telaq ix-xogħol professjonali tiegħu biex daħal mal-Gvern, xorta ħass diżappunt kbir li ħalla ħidmietu fl-isptar fejn kien tant iddedikat. Iżda kif irrakkuntali, indaħlet il-politika tal-post ukoll, fejn il-Gvern Statali fettillu jibda jagħlaq l-isptarijiet psikjatriċi kollha tal-istat bl-iskuża tal-ekonomija. U l-morda tal-moħħ fi New South Wales għadhom sallum iġarrbu l-konsegwenzi ta’ dik id-deċiżjoni żbaljata!

Iżda għalkemm kien telaq mid-Dipartiment tas-Saħħa, xorta kompla jaħdem bħala part-timer madwar il-ħafna sptarijiet ta’ Sydney. U dik is-sistema għoġbitu għax ippermettietlu aktar ħin mal-familja. U jsemmi li tgħidx kemm kienu jiġru mal-Awstralja fil-btajjel. Naturalment anki fi tmiem ilġimgħa, l-ewwel kien jalloka l-ħin tiegħu lit-tfal u lill-martu, u mbagħad lill-interessi tiegħu.

Iżda xorta waħda ma waqafx hemm lanqas, għax baqa’ sa xjuħitu dejjem jistudja xi kors u jżid fil-kwalifiki u fl-esperjenzi differenti tal-ħajja fosthom ġurnaliżmu, xandir, traduzzjoni, għalliem ta’ erba’ lingwi, eċċetra.

tliet korijiet: dak tal-Mużew ta’ Ħ’Attard, tal-parroċċa u tas-Seminarju.

Bħala korista tal-parroċċa spiss kien ikun maqlugħ biex ikanta solo fil-quddisiet għolja u fil-festi. Imbagħad meta taha għad-diski (il-melodija u l-lirika tal-kanzunetti tiegħu kważi kollha kien jiktibhom hu) kien suċċess bħala novità fost il-Maltin fl-Awstralja, tant li ma setgħux ilaħħqu mad-domanda biex imorru jagħtu kunċerti madwar l-Awstralja kull fejn kien hemm xi kolonja Maltija.

Kien żmien ieħor. Hu u martu kienu għadhom żgħażagħ u wliedhom li kienu għadhom żgħar trabbew f’ambjent Awstraljan imħallat b’doża qawwija Maltija.

Bħala għalliem, ukoll part-timer għallem il-Malti, l-Ingliż, it-Taljan u wkoll ftit Għarbi f’livell elementari. U peress li matul is-snin kien għamel kors (fost ħafna oħrajn) ta’ Advanced Travel Diploma fil-Kulleġġ Tekniku, meta ggradwa kienu talbuh jieħu xi klassijiet ta’ filgħaxija tat-Travel Geography fi Blacktown TAFE fejn għadda tliet snin jgħallem dak is-suġġett.

Kellu mbagħad il-karri-

era tal-kant Malti, li bdiet b’kumbinazzjoni. Qalli li darba minnhom fl-1974 attenda serata kbira tal-Imnarja li organizzat il-Maltese Community Council ta’ NSW f’park kbir. Is-serata damet sejra ġurnata sħiħa sa tard billejl. U fost iċ-ċelebranti kien hemm l-għannejja Maltin.

Sa dakinhar hu qatt ma kien ra għannejja Maltin jgħannu spirtu pront. U bħala Malti kellu ġibda folkloristika għal dik il-forma ta’ divertiment nazzjonali tagħna l-Maltin.

Għalhekk mar ħdejhom biex joqgħod jisma’ u fosthom kien hemm Frans Baldacchino, il-Budaj. Huma kienu diġà ħbieb sewwa għax Frans kien isegwi d-diversi kitbiet tiegħu fil-Maltese Herald, li sa ftit snin ilu kienet għadha toħroġ f’Sydney.

Tħajjir għall-għana Kif rah, il-Budaj beda jħajru u stiednu jidħol jgħanni magħhom. U hu, li kien jaf ftit li xejn dwar l-għana Malti, għalkemm xtaq jipparteċipa żamm lura, għax la xtaq jaqa’ għaċ-ċajt mal-għannejja u lanqas mal-udjenza.

Iżda l-Budaj baqa’ jinsisti. U

ċedielu, għax dak il-ħin kien beda jidlam u ġa bdew iżarmaw u jitfu d-dwal biex jitilqu. Għalhekk, fid-dlam rabba l-kuraġġ u spiċċa għanna l-ewwel siegħa għana f’ħajtu.

Dan kollu ġara għax il-Budaj qallu: “inti tikteb il-poeżija fil-gazzetta, mela tinqala’ biex tqabbel xi għanja.”

Minn dik il-lejla tista’ tgħid beda karriera twila ta’ kant professjonali, għax ġara li dak li kien qed idoqq prim waqt dik is-siegħa għana, tant għoġbu d-daqq tiegħu u wkoll leħnu bħala kantant, li wara li spiċċa kollox qabdu jitkellmu flimkien u Rigu ħajru jingħaqdu biex jirrekordjaw diska Maltija. Rigu kiteb il-lirika u marru għand l-EMI fejn qatgħu l-ewwel diska Maltija fl-Awstralja. Dik kienet Bejn il-ħbieb/Il-Blata.

Kienet kanzunetta li tant għamlet suċċess fost il-Maltin tal-Awstralja, li fetħitilhom karriera ta’ kant popolari Malti madwar l-Awstralja kollha. U damu sejrin biha 25 sena sħaħ! Dik il-kanzunetta Bejn il-Ħbieb, li kienet imsejsa fuq it-ton u l-istil tal-għana spirtu pront kienu ppreżentawha fil-Buskett fl-Imnarja, f ’Malta fl-

Ħidma fir-Radju SBS Għadda disa’ snin ixandar bħala part-timer fil-programmi Maltin mar-Radju SBS (Special Broadcasting Service) u mal-25 sena bħala kantant professjonali. Beda fl-1974 meta ħarġu l-ewwel kanzunetta Maltija fl-Awstralja. Jirrakkonta li dik il-parti ta’ kantawtur kellha l-bidu tagħha minn Malta. Jgħid li kien imsieħeb fi

Kienet kanzunetta li tant għamlet suċċess fost il-Maltin tal-Awstralja, li fetħitilhom karriera ta’ kant popolari Malti madwar l-Awstralja kollha. U damu sejrin biha 25 sena sħaħ!

1975! Kienu niżlu Malta kważi apposta għaliha dakinhar.

Inzertaw li għal dik is-serata kienu preżenti tas-CNRS ta’ Pariġi li ġibdulhom filmat storiku. Ta’ dan kollu għad għandu kopja d-dar.

Identità etnika Wara l-ewwel suċċess filkant professjonali, ħabibu Joe Galea xtaq imur għal rasu bħala kantant u hu spiċċa mar għal rasu wkoll.

Minn hemm, it-tnejn li kienu bnew repertorju ta’ kanzunetti Maltin li ftit li xejn tismagħhom Malta.

Bis-saħħa ta’ dik l-inizjattiva rnexxielhom jiżirgħu fost ħutna l-Maltin fl-Awstralja sens qawwi ta’ identità etnika għall-Maltin, fost il-150 grupp etniku li hemm f ’dik l-art. Dan kollu kien ta’ sodisfazzjon personali għalihom it-tnejn għax qabel dan l-avveniment, ma kontx tisma’ diska waħda Maltija fuq ir-radju Awstraljan. Kienet għadha ma bdietx il-ferneżija tad-diski Maltin moderni, lanqas f ’Malta stess. U minn dik l-okkażjoni mbagħad inħolqu gruppi popolari ta’ mużiċisti Maltin b’repertorju twil ta’ diski Maltin, ilkoll prodotti oriġinati fl-Awstralja.

B’xorti għalihom inzerta li l-Gvern Federali nieda l-Ethic Radio, li snin wara sar li Special Broadcasting Services u allura għall-ewwel darba kellhom il-programmi regolari komunitarji Maltin, li bis-saħħa tagħhom ippopolarizzaw il-kant Malti maħluq kollu fl-Awstralja.

Diparti tiegħu, il-lirika dejjem kien jiktibha Rigu, anke l-melodija. Eċċezzjonijiet huma l-unika Ave Maria

21

08.08.2021

It-Tlieta,

, 2011

vembru

29 ta’ No

RALD LTESE HE

THE MA

ensia enti Melit u Dokum (NSW) a tb o K ika ta’ alette u Joe Wirja Un entru Malti Lau RitVa Kassas JP , Oliver ÿè Aquilina ca, Arnold Pre mona, Æu fiç-Ç o Vella AM Annibale Reinholt minn Lin Friggieri, Brincat,

Paæna 10

bil-Malti bil-kompożizzjoni mużikali oriġinali tiegħu u mhux dejjem ta’ Gounod jew ta’ Schubert. Il-kanzunetta Ridt Niżżewweġ miktuba mis-Cyclones. Oħrajn kienu mnebbħin minn xi kanzunetta antika bħal Busni li hija msejsa fuq Johnny Guitar ta’ Peggy Lee, Issa jew Qatt fuq It’s Now or Never ta’ Elvis li ħadha mit-Taljan O Sole Mio, Tfajla tal-Widien ibbażata fuq Help Me Make It Through The Night ta’ Chris Christofferson u Is-Sigriet minn All of a Sudden My Heart Sings ta’ Paul Anka li ħadha millFranċiż.

Fil-perjodu ta’ matul ilfażi ta’ kantant professjonali kanta wkoll għal udjenzi mhux Maltin. Għalhekk fir-repertorju tiegħu spiss kien jinkludi kanzunetti bit-Taljan, bl-Ingliż, bl-Ispanjol, bil-Franċiż u bil-Ġermaniż.

Suċċessi li għenu f ’vaganzi Kienet fażi li ġrat aċċidentalment, iżda li gawdejt ħafna minnha. Qabelxejn għax kellu bosta suċċessi kbar u wkoll għenithom jgħixu b’ċertu lussu, inklużi vaganzi ta’ kull sena mal-familja fi bnadi eżotiċi fl-Awstralja u lil hinn mill-kontinent.

Apparti l-gwadann materjalistiku, irnexxielu jibni fama ta’ liriċista fitt fl-Awstralja; għax kien iżejjen il-komponimenti tiegħu bi kliem Malti magħżul u mirqum. Ma kienx juża Malti bl-addoċċ kif ġieli wieħed jisma’ f’xi kanzunetti li kienu joħorġu f’Malta.

Wieħed jasal biex jistaqsi: Kif, dan il-bniedem, ta’ dixxendenza u trobbija mħallta sar iħobb daqstant il-lingwa

Alfred Joseph Cassola, ntebello, Godp Mark Mo jaqtax, tem s Kontzi, Pullicino, rxiex ma Cassar g, Dun F’lejla ta’ ss ta’ min ikun nof rizio Bor Palma, u Edtere ger, Fab m attru Caxar der Borg, e, li jtellef l-in i, xorta kien hem misfrey Wettin xan Ale iena ta’ Pie cliff ila, end a i-Kantil milli kien œajra jatt Karm Psa ma, Edmund Sut Sayiljippreÿent ette Gejtu Pace çinju biÿÿejjed , i milli lejn taœt il-patro rn tendenza Bovingdon mund Teu r, Dessoulavy La Val lejn il-Lhud frew, jla kienet Gve Roderick lill-President talche Colin Ren hija eqreb tenni. Il-le lokali talMay But bœal Chrisÿentant oœrajn. es Smith, ns Ciappara, t ur vità pre i.

Jam tijie s-S atti rap , arb ali pos Gœ tardon ner kollox, , Fra rra u , onslu Æe li dawn lla’ gœal lox ma’ y Fiorini Carmel Cassar ppoææ sœiœ titte lja, l-Ingilte Kol ilna nle bl-a ax qal stra Malti, il-K Sta u Valma teræ ingdon l min ndo, nibal rcieca pazz u Malti La nes, Han mit Is-Sur Bov fuq l-internet gœa din aktarx sigurtà, ta’ stra æetti topher Me Henry Fre taç-Çentru llia Mila ta’ ta’ ko-oæ Zam lkoll jinsabu u. raæunijiet tal-kumitat et wirja pubblika nhar Victor Ma trell, Barbera, bosta mill zzjoni sibizruœ oœraLut œabba li f’kundi jinteressa uææetti koperti fl-e oæ- anka min ette, ittellgœ enti antiki Maltin, Scicluna, ace Vella u bosta 1. i taÿeol tajtha w, jinsabu um Hor Fost is-s rja u Ark ta akkwis li ntwere minœabba l-effett tba u dok ta’ Novembru 201 et Ciantar, hemm Sto Letteratura u . kien di din il-lis don.

16 ten œa ferm hom kien i li Sin rbg fuq , n ltija zjon fraæ il-E jn. ing Ma ingdon dda min ltese f’ismu lta, Lingwa Muÿika erick Bov erick Bov Il-midja ien li gœa talabna li nda n The Ma io ija ta’ Ma Maltja, Arti u sur minn Rod Is-Sur Rod fiji ta’ ÿm Rigu Bovingdon Rad ntata min a tal-Profes min atte Lingwistik ltija, bijogra ffa ta’ irrappreÿe t li SydneyOne azzjoni a kull Ma ent oœr ija lil reÿ Desof a b’æieœ Il-p nk ta sto et spinta Maltin, Filo jirringranz jla memorabbli ukoll Herald waq ntat mis-Sur Fra ltin ta’ çer -solGatt œad Ma rltas n u n jiet œtu il-le phe min q eÿe litka Ste Xta l din d li bag ll varjat personalita ltija apparti l-po tix kien ppr ltin, gœa ss poplu Malti. palata biex hemm uœu Ma ress li wko tt tkellem dwar t-tif ; Ma n li za inte Kie ura ta kult lill-iste lia. u xjen odi Ga li dawk mediçina kultura tu. Stephen r li kull min uççess. Fost tagœhom. sia fl-antip ilid n, œaj ta’ liten d æjo ngœ Me reli irod ka, apoloæiji ieq r nt ien ta’ jla uni pher kienet is-s ja madwa Hawn nixt ruœhom f’dawn Din il-le bil-Preside li u s-sejb eççetra. din il-lejla ma lis-Sur Christo Malti œawi tad-din il-Blue lja fetœet jinteressaw nità rari.

Pace voldieri fl-in straljan fosthom li tassew ali oœrajn sem Konslu Æenerali i talMaltija gœo is-Sur Gejtu Maltette tinent Aw mpju attw tilfu opportu arti mill-kotba uffiçjal rcieca, it-teÿori, tal-La Val ta’ din is-Soçjetà bil- kon ains. Bœala eÿe s app fis-suq ittri Me hem tiegœu fil-ftuœ ntru Malti ba Mount isib jixtri œerqana Ta’ interes ll, kopji ta’ ÿewæ -se -Çe ta l-merœ preÿenti, al- tas lill-President taç ltija ta’ x’jista’ wieœed r œwejjeæ antiki uko dawk son nza m Ma u e per dje ura hem n , Pac kien jtu ija lill-u ta’ kult bl-idej , dwa s-soçjetà minn lejlaValette s-Sur Ge miktuba fostna tal-antikwarji l œwejjeæ ajnuna Malta u personali wtur Bovingdon La gœatx gœa ni li hija tant rari li taw l-gœ kotba rdaw lil -Pro-soçjetà ovdew aÿjo li jirrigwa a æab miegœu tliet ment lill-a na u l-oœra mill tzi kollha mis miem il-lejla ppr nza fina; okk n Temi l-art. mo fit-t Kon nda Maltija, huw rja ta’ Malta min u Ninu Cre fejn anke l-Maltin f’din Reinhold b bl-abbu phen iÿi” sto xor niÿ, m æin u “L-i rma hem ikel il-“Karta antiki: fessur Ste fessur Æe a bil-Malti. Kien gratis, editertrattat fuq ument tub add. Lill-Pro mit, anke lisana fil-M Zammit”, ukoll mik fotostatika ta’ dok gœal kulœ Zam il-œajja um Il-punt imporna at filur Frank ja ieœor fuq ija. tal-gœajnu ukoll kop spanjol u ppublik k li Gatt u s-S ament inijiet bikr n Gatt a Micallef a æenwin ran ta’ ÿm fs Stephe inali bl-I attakk Tor ir Sur Charles arr ta’ kwantità kbir li min huw fini mill-œajja Assoc. Pro ce im- oriæ ilja rigward l-Kb tanti hu jeæ a li tah fil-æ lis-Sur Vin sia kienet m belt ta’ Sev wara l-Assedju wej kbir ÿi, dan liten fil-œ , Me zzju lta pre replika muÿika interessat à kulturali Maltija tiftix Din il-Wirja egoriji. Kien hem sar fuq Ma 4. Kien hemm ta’ kotba rovvediment talntit ftit kat ubi uÿa -ide lu 161 lill-midja u dok a fil-p a fi tliet u mill tal-fam jagœm kkaÿjoni, t Simian mçekkna l wienet qassm waœda ta’ kotba œmistax fl-annu sibilment ll-o u il-œ abe gœa pos ika b gœa ’ inst fuq qal a ram a et jista x ttat -çe hawn serju, ifitte n u bi ftit sabar taqsim çi li jkopru s-seklu tilena ta’ taç jmuna li kien Gœawdex ada semmejna r lill-istess udgœaqli u uni ra ta’ Ma eni Kan Maltija li æewwa ori ta’ menti wÿati ewl u fl-aœœa p irrispondiadrata talæiet Œaæ uÿew li gœadda tal-kotba darba jsib anka teÿ attendenza b’kopja inkw . Din aktar tard nt is-seklu ab merfugœha fil-M ll xi a maltem ide aru hemm jirnexxilu za li minkejj tisma’ u forsi wko - Pietru Cax çjalment lill-Pres tt) u issa tins Malti. Ukoll kien jen ing .

Bov u u) uffi ku Maltija iex tiæi preæju kbir alti miæbur (ara ritra erick (Rig tt irregalata Arkeoloæi r il-lingwa e fis- et sab Valette n dak il-M .

Is-Sur Rod a l-Professur Ga estetiku ent dwa ntru La lem min Wycliff tul is-sekli kulmin taç-Çe tal-akbar preæju mpju li dokum liÿ bl-isem ta’ pla war nt titgœal wirja ma don kom li rringrazzja lil id-dokume i- fil-materjal tal- rick Bovingdon. iku eÿe a b’oææett minn Ing a li hija l-un jgœ 3. F’dan joni, huw Rod erarju ess nt, kaÿ 183 set lett billi, war per me l-ok a Pro œol lti i Ma ent gœal din ewwel xog agœad kien sen tur jisœaq ÿbaljatagwa Maltija tad-dokum attenda l gœandna tall-lin nt konçiÿ ltija. – Imb w il-qofo jtu Pace qsi- l-aw erick, li ta rendiko li li fforma sabiex bil-lingwa Ma Is-Sur Ge iti f’din it-ta kli dilna Rod qara u kotba prinçipa ru ta’ esib -se Dan sar ur Pace xi hemm num opri ta’ kitba mis eni irja unika. ta priÿa s-S jkun jaf ta’ din il-w tax. It-ti Bœala sor n poeÿija tal-Poe wkoll ta’ almenu “L- dak li jkun seta’ jet l-awtur ma x sas-seklu dsa et Maltin ta’ ila ira min œaj r Psa qas dwa nta m silta xogœliji as- punt importanti Dun Kar quddiemu tmi qofol kien fiha ra li ra mpju ta’ a ta’ çertu Nazzjonali taqsima bœala eÿe tas-soltu tal- inkella dwar l-op iÿda li hum lari Malti. ux Imœabba” ludu ÿmienna, stiku mh il-versi fil-wirja. urali partiko preÿenkienu jink pett umani Poeta. F’dawn ewlenin zon, u siwi kult parti kienet rap L-esibiti talet talbniedem i, G.B. Fal It-tielet karattru m bœala ta’ xogœliji fejn ta’ Vassall ecchia, Erin u Kar sa çar et aqq œliji Dun biçxog - tanza md fejn juri Bovingdon tiçi, Panzav naraw lil u l-laœam ifsu s-Sur erdot, De Soldanis, , Ninu Cre wis tad-demm li huwa kien saç ino Inglott esibitur inn akkademiçi ling kien l-app- Peter Serrac i a m ss æo fih li minkejj wera opr filosofiçi. Fostho da kien iœo il-mara u dwar ilxorta waœ tas-sess oppost; nografiji letterarji ntati dd ta’ mo f, rezzament hemm gœa , miktuba u ppreÿe zs Micalle pla rna . ltija ur Charle jtu Pace, li kom gressi inte fis-soçjetà lingwa Ma Vella, is-S Ge nk Zammit ità diversi kun u universitajiet is-Sur ino La Valette s-Sur Is-Sur Fra e, ippreÿenta nov Chirs minnu lil r ta’ TMH talla lta fi NSW n jinklud bœa jtu Pac anja, itdaw : L-Editu resident lina Ge erm ali; a ali gœal Ma mit il-Æ war zjon lari gœa Mix-xellug Stephen Gatt, il-P lu Æener Zam s partiko l-Ingilterra, hemm fuq asons nk n lta, fs Il-K Kie Fra llem , Ma Pro ur tke lja. ta’ interes æo u s-S ingdon Assoc Juan Barra filli u l-Awstra œruæin ibizzjoni erick Bov ijiet ma Maltin ta’ jja tar-rumanzier parti Tajlandja Is-Sur Rod rcieca li fetaœ l-es blikazzjon l-Istati -œa Me nk gœadda a u petti mill ukoll pub Franza, l-Italja, ess li Fra fi ars n, l-AwMamo. Per œajtu jgœix il-M fl-Olanda, Spanja, Swede huwa n lta, kbira min wkoll kien Marsi, Uniti, Ma fih. ltu mo -so Ma tas n n Jua s aqwa min r il-œajja ta’ dwa œa interes bijografiçi l-interess talL-irqaqat mo qajmu Juan Ma mo Juan Ma udjenza. msemmi æie li gœandi ta Me nk Zammit ta’ ktieb anna fil-kopja Is-Sur Fra ‘Ulied in-N fakkarni nu stess miktub min rika’. me Venut fl-A

Maltija? L-istess mistoqsija ġieli staqsieha lilu nnifsu fl-imgħoddi u kkonkluda li l-imħabba lejn kwalunkwe lingwa tikber fik. Anzi jżid jgħid li dak li jkun irid ikollu fih “widna sensittiva għal-lingwa umana”.

B’din il-frażi jrid ifisser li jkollok bħal don ġo fik.

“Mill-ewwel snin f’ħajtek tibda turi li għandek is-sensittività tas-smigħ, tal-ħsejjes, kemm dawk tad-diskors kif ukoll ħsejjes mużikali. Minn ċkuniti niftakarni ngerfex fil-memorji tiegħi u nistaqsi ’l hawn u ’l hinn xi tfisser it-tali kelma jew frażi. Minn ċkuniti wkoll niftakarni niħħammja xi melodija li nkun smajt. Ukoll l-orgni tal-ħalq tgħallimtu waħdi f’jumejn, hekk ukoll l-orgni tal-knisja; bl-udit.”

Il-ħidma ta’ Rigu fost il-Maltin-Awstraljani tinkludi: * it-twaqqif tal-ewwel klassijiet għat-tagħlim talMalti fil-ġrajja kollha tal-ilsien Malti barra minn Malta. * sar l-ewwel student barra minn Malta li studja waħdu, ta l-eżami u għadda fil-Malti Livell Avvanzat tal-Oxford Delegacy of Local Examinations, fl-1972; * fetaħ dibattitu mal-Australian Broadcasting Commission biex fil-programmi ta’ mużika klassika jinkludu mużika Maltija ta’ Charles Camilleri u kompożituri Maltin oħrajn; * fundatur tal-Għaqda Kittieba Maltija fi ħdan il-Fairfield Melita Drama Company; * fundatur u ko-editur ma’ Alfred Degabriele tal-ewwel ġurnal letterarju Malti fl-Awstralja Ix-Xefaq; * ko-pijunier tad-diska

g Carryin D.O.M. Ltd Co. Pty ett orb or Peter C g Direct in Manag ckfords Allied Pi

id alta u tr Sejjer M iææorr?) 88488111 Tel: (02

2466

ce Tony Pa

k pakkjawle Nistgœu nip tiffranka au kollox aœn ta’ ras

uæiegœ al Fax: 96368 112 332 Çempel gœ rts Mob: 044 ney Impo rds Syd kwota llum ied Pickfo ie Road, All

Roderick

Bovingdon

ngabb 5 254 Too NSW 214 Girraween

Maltija fl-Awstralja u kantawtur u kompożitur ta’ kanzunetti Maltin, attività kulturali Maltija ġdida fl-Awstralja għal dak iż-żmien, 1974; * l-instigatur ewlieni u ko-fundatur tal-Maltese Language School of New South Wales, 1999; * promotur tal-għana b’wirt uniku Malti; * l-instigatur oriġinali għall-għarfien tal-Malti mill-awtoritajiet Awstraljani bħala lingwa fil-programm edukazzjonali fost l-oħrajn.

Fl-1981-82 għadda l-ewwel sena l-Università ta’ Malta fil-kors ta’ B.Educ.Hons, iżda minħabba impenji pressanti domestiċi kellu jtemm l-istudji ħesrem. Dan għax missieru marad ħabta u sabta u laħqu qed imut. Imbagħad reġa’ lura l-Università ta’ Malta fl-1994-98 fejn speċjalizza fil-Malti b’B.A.Hons fil-Lingwistika bil-Malti bħala s-suġġett primarju u l-Għarbi sekondarju. Fi tmiem l-ewwel sentejn tal-kors ingħata d-distinzjoni ma’ studenti oħrajn

ma’ parti

iri

lu gœall-w

kotba li kel

zjoni tal-

mill-esibiz

meta ismu tniżżel fir-reġistru tad-Dekan talFakultà tal-Arti b’ċertifikat maħruġ mill-Università ta’ Malta.

Fil-qasam letterarju Rigu naqqax niċċa wkoll. Il-kitba tiegħu tinkludi: Poeżija: Bejn Ħaltejn; Aporija; Aporija Mill-Ġdid; u msieħeb ma’ poeti Maltin-Awstraljani oħrajn f’Irjieħ, u bosta poeżiji ppublikati f’gazzetti u ġurnali kemm fl-Awstralja kif ukoll f’Malta; Letteratura: Kiseb l-ewwel premju fis-Seminarju għall-aħjar esej fuq il-missjoni, 1956; imsemmija b’mod speċjali fil-konkors letterarju tal-Kummissjoni Emigranti 1968; imfaħħar f’konkors ta’ Ġużè Ellul Mercer; wieħed mit-tliet rebbieħa tal-Premju Francis Ebejer, Kitba għallPalk, 1999; bosta kontribuzzjonijiet fil-gazzetti Maltin tal-Awstralja; Lingwistika: Further comments on Peter Caxaro’s Cantilena, (Journal of Maltese Studies) 1978; Il-Lingwa Maltija fl-Awstralja, Il-Malti, 1987; In the Mould of a New

Environment fil-JMS, 1989; Il-Maltraljan, Lingwa u Lingwistika, KKM u MATSEK, 1998; u bosta oħrajn; Kritika Letterarja: Maltese Literature in Australia, 1985; An appraisal of the text “A study of the cross as an heraldic emblem”, 1989; L-eku minn bejn il-linji; Valentin Barbara f ’L-Istqarrijiet ta’ Santu Wistin, 1990; Il-ġenju silenti f ’Għana tal-Qalb, 1990; Id-Dun Karm ta’ Oliver Friggieri; u oħrajn; Lingwa: Maltese language and literature, Dept. of Middle Eastern Studies, Univ. of Melbourne, 1977; Ġabra konċiża dwar il-ħidmiet primarji għall-avvanz tal-Malti fl-Awstralja, Ms.1998; Kitba bil-Malti fl-Awstralja, Wirt Malta, Canada, 1992; u oħrajn; Riċerka Storika: bosta artikli fil-gazzetti Maltin tal-Awstralja dwar l-ewwel Maltin li ssetiljaw fl-Awstralja inklużi numru ta’ trasportati; Intervisti: serje ta’ intervisti ma’ Maltin prominenti fl-Awstralja u f’pajjiżi oħra fil-Maltese Herald u fis-Sunday Times li jinkludu ismijiet rinomati bħal Noam Chomsky u Edward De Bono, 1999.

22

08.08.2021

MARIAN BUTTIGIEG

TAĦDEM U TGĦALLEM IL-BIZZILLA Kitba ta’ RAMONA PORTELLI Ġeneralment meta titla’ Għawdex ma tistax ma tarax jew tiltaqa’ ma’ xi tip ta’ bizzilla speċjalment filħwienet jew anke fit-toroq ta’ xi rħula saħansitra tara xi nisa jaħdmuha. Hija tradizzjoni li ftit jew wisq qed tinqata’, għalkemm għad hawn numru li jaħdmuha.

Dan l-aħħar sirt naf b’persuna li meta kienet iżgħar tħajret titgħallimha u llum il-gurnata saret tgħallimha hi stess lil ħaddieħor. Qed nirreferi għal Marian Buttigieg.

Hija miżżewġa, għandha żewġt itfal u tgħix in-Nadur, Għawdex. Ilha taħdem bħala għalliema aktar minn 32 sena u għall-aħħar 17-il sena qiegħda tgħallem is-sengħa tal-bizzilla.

Kienet taħseb li kien xogħol ikkumplikat Marian ilha taħdem il-bizzilla għal dawn l-aħħar snin.

Fil-fatt, bdiet titgħallem il-bizzilla wara li żżewġet għax fit-triq fejn toqgħod kienu kollha jaħdmu l-bizzilla. Kompliet titgħallem taħdem il-bizzilla meta marret l-iskola tal-arti u għamlet id-diploma fil-bizzilla. Mitluba tgħidli x’ħajjarha sew-

wa sew, Marian wegbitni: “Bdejt nitgħallem il-bizzilla pjuttost kbira fl-età, kelli xi 20 sena. Però jien kont diġà mdorrija nagħmel xogħol tal-idejn ieħor bħal knitting u xi ftit ħjata. Meta kont nara n-nies jaħdmu kont naħseb li kien xogħol ikkumplikat u naħseb dan il-fatt ġegħelni mmur nitgħallem, għax jien inħobb l-isfidi personali. Dak li nara nkun nixtieq nitgħallmu aktar ma tkun kumplikata aktar nieħu gost, u llum il-bizzilla tista’ tgħid saret parti minn ħajti. L-ewwel kors tal-bizzilla li ħadt kien fl-Iskola tal-Arti, f’Għajnsielem, u l-kors kien idum tliet snin, imbagħad kont tista’ tibqa’ tattendi biex dejjem tkompli tavvanza f’disinji aktar elaborati. Aktar tard għamilt kors ieħor ta’ tliet snin fil-Kampus tal-Università t’Għawdex li kien jissejjaħ Certificate Course u wara komplejt id-Diploma fil-Maltese Lace Studies fl-Università ta’ Malta, li kien kors ta’ sentejn. Fil-bizzilla dejjem tista’ titgħallem aktar u jien nemmen li għad fadalli ħafna x’nitgħallem,” stqarret miegħi.

Rigward hux faċli li taħdem il-bizzilla, jew tridx xi sengħa speċjali u dedikazzjoni sħiħa,

Marian saħqet miegħi li dak li kien diffiċli għaliha snin ilu, illum hu faċli, allura ma tistax tgħid li hu impossibbli li titgħallem. “Is-sengħa u d-dedikazzjoni jiġu mill-persuna wkoll - kemm kapaċi timpenja ruħha u tagħti ħin biex titgħallem. Mal-bizzilla trid ħafna paċenzja għax mhux xogħol li jitla’ malajr, speċjalment jekk tkun qed taħdem xogħol fin.”

Kompliet tgħid li r-riżultat aħħari tal-bizzilla jiddependi minn ħafna fatturi. “L-ewwel fattur jiġi mill-idejn, x’tensjoni jkollok, jekk tistirax ix-xogħol sew jew le. Li jkollok tension tajba f’idejk hija importanti għax ix-xogħol joħroġ pulit aktar. It-tieni huwa l-ħajt, il-ħxuna u t-tip ta’ ħajt.”

Sfortunatament m’aħniex ngħadduha lill-ġenerazzjoni żagħżugħa Mistoqsija taħsibx li l-bizzilla hija tradizzjoni li qed tinqata’ ftit ftit, jew permezz tal-korsijiet qed terġa’ tieħu l-ħajja din is-sengħa, Marian stqarret miegħi li din is-sengħa tradizzjonali qed tinqata’ għax m’aħniex ngħadduha lill-ġenerazzjoni żagħżugħa. “Korsijiet qed

isiru kemm f’Malta kif ukoll Għawdex. Però immirati lejn ġenerazzjoni aktar adulta.

Jiddependi wkoll mill-istudenti jekk jiġux ħalli jitgħallmu xi ħaġa biex ikollhom fiex jedew, u mhux biex jagħmlu “negozju” minnha. Ftit huma dawk li jaħdmu biex ibigħu. Ħafna jieħdu gost jaħdmu disinji ġeometriċi li aħna nsejħulom Torchon Lace, fejn id-disinn ikun mexxej u ma jdumx biex jitla’. Imbagħad hemm oħrajn, persentaġġ żgħir, li jkunu jridu jitgħallmu sew u jimxu għal disinni elaborati. Però jaħdmu biss għalihom personali jew biex jagħtu xi rigal. Nifhem li llum it-tfal u ż-żgħażagħ għandhom ħafna aktar biex jimlew il-ġurnata tagħhom għax mal-iskola jkollhom ħafna attivitajiet oħra wara u allura ma jkollhomx ċans għal din is-sengħa li trid ħafna ħin biex toħroġ prodott finali, imma xorta nemmen li għandna ngħallmuhom jekk ma rridux li din is-sengħa tintilef. Xi ħaġa li nixtieq ukoll hi li f’Għawdex, fejn l-aktar li kienet tinħadem il-bizzilla, jkollna ċentru speċifiku għaliha, fejn barra lezzjonijiet ikun hemm ukoll esibizzjoni għaddejja s-sena kollha. B’hekk inkunu nist-

għu nħeġġu aktar nies biex jitgħallmu,” saħqet miegħi.

Sirt naf ukoll li l-iktar bizzilla sabiħa hija dik fina u tieħu ż-żmien biex issir.

Mistoqsija xi kemm iddum tinħadem, Marian weġbitni: “Jiena naħseb li diffiċli li wieħed jikkalkula kemm tieħu ħin biex tagħmel biċċa xogħol. L-ewwel nett, mhux kulħadd l-istess, hawn min jgħaġġel u min jaħdem bilmod. Wieħed irid iqis ukoll it-tip ta’ disinn li qed jaħdem u impenji personali. Il-fatt li llum il-mara ħarġet taħdem ifisser li l-bizzilla ma tantx baqa’ ħin għaliha. Hija possibbli li titgħallem taħdem il-bizzilla bħala passatemp u ssib ftit ħin kuljum biex taħdem. Bejn wieħed u ieħor, jekk ikollok bizzilla wiesgħa, u taħdem tliet sigħat kuljum wieħed jirnexxilu jara x-xogħol tiela’, jirnexxilek taħdem forsi pulzier jew tnejn, jiddependi xi tkun tagħmel.”

Kif ħafna żgur huma konxji, il-bizzilla tinħadem bit-trajbu, disinn, ħajt u ċombini. Skont id-disinn li tagħmel ikollok bżonn ċombini. B’erba’ ċombini tagħmel punt, u punt wara ieħor jitla’ x-xogħol. Magħha ddiskutejt dwar kemm taħseb li hija apprezzata l-bizzilla f’Malta u

08.11.2020 08.08.2021

23

SKEDA ONE 06:15 06:45 07:15 07:30 08:00 08:30 09:15 10:00 10:30 11:30 11:50

12:30 12:35 12:45 13:00 14:00 15:00 15:15 15:23 15:30 15:35 17:30

ONE News Teftif Telebejgħ Drama Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta Teżori Primetime Preview ONE News Espresso Flimkien ma’ Nancy

18:30 19:17 19:20

19:30 20:07 20:15 20:30 21:00 22:29 23:30

Fish On TNEJN Tentufiet 09-08 ONE Sports & Temp ONE News Primetime Preview Pajjiżi Dak kien żmien?!

Cash Ride Division 7 ONE News

06:15 ONE News 06:47 Moda l-istorja 07:15 ONE News 07:30 Durella 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Fish On 09:15 Telebejgħ 10:00 Il-kostruzzjoni 10:30 Mad-Daqqa t’Ghajn 11:20 Tentufiet 11:50 Durella

12:10 12:30 12:40 12:45 13:00 13:55 14:47 15:30 15:35 17:37 18:10

Ulied Maltin ONE News Teftif Teżori Tfesfisa Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta ONE News Espresso Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta

18:30 19:14 19:16 19:30 20:07 20:15 21:00 22:00 22:29 23:30 23:45

Pink Panther Tentufiet ONE Sports & Temp ONE News Primetime Preview Fish on Follow Up Niftakru Division 7 ONE News Division 7 - ikompli

06:15 06:45 07:15 07:30 08:00 08:30 09:15 10:00 10:30 11:36 12:14

12:30 12:35 12:45 13:00 14:00 15:00 15:30 15:35 17:35 18:07 18:30

ONE News Teftif Teżori Tfesfisa Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta ONE News Espresso Telebejgħ Ħabrikt Mad-daqqa t’Għajn

19:13 Tentufiet ERBGĦA 19:20 ONE Sports 11-08

& Temp 19:30 ONE News 20:08 Primetime Preview 20:18 Pajjiżi 20:30 Melodija Taljana 21:00 Tonight 22:23 Division 7 23:40 ONE News

06:15 ONE News 06:45 Tul il-Kosta Maltija 07:15 ONE News 07:30 Durella 08:00 Quddiesa tal-jum 08:31 Mad-daqqa t’Għajn 09:16 Telebejgħ 10:08 The Local Traveller 10:45 Pink Panther 11:30 Ħabrikt

12:07 12:30 12:35 12:48 13:00 14:00 15:00 15:30 15:35 17:30 18:00

Ulied Maltin ONE News Teftif Teżori Tfesfisa Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta ONE News Espresso Telebejgħ Moda L-Istorja

18:30 19:05 19:15 19:20 19:30 20:10 20:20 20:30 22:17 22:00 23:30

Melodija Taljana Teżori Tentufiet ONE Sports & Temp ONE News Primetime Preview Pajjiżi Pirotekniċi Tentufiet Division 7 ONE News

06:15 06:45 07:15 07:30 08:00 08:30 09:00 10:00 10:30 11:30 12:10

12:30 12:35 12:45 13:00 15:00 15:30 15:35 17:30 18:00 18:30 19:00

ONE News Teftif Teżori Tfesfisa Ieqaf 20 Minuta ONE News Espresso Telebejgħ Il-Kostruzzjoni Reboot Pajjiżi

19:15 19:20

19:30 20:10 20:15 20:30 21:00 22:00 22:30 23:30

ĠIMGĦA Tentufiet ONE Sports 13-08 & Temp ONE News Primetime Preview Pajjiżi Country Jamboree Mad-Daqqa t’Għajn Tentufiet Division 7 ONE News

06:15 ONE News 06:45 Country Jamboree 07:15 ONE News 07:30 Durella 07:55 Teżori 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:30 Better Living 09:30 Ħabrikt 10:00 Telebejgħ

10:26 10:30 11:30 12:30 12:35 12:45 13:36 15:00 15:30

Pajjiżi Flimkien ma’ Nancy Mad-Daqqa t’Ghajn ONE News Teftif Klassi Għalina Taste & Travel Ieqaf 20 Minuta ONE News

15:35 16:30 16:50 19:20 19:30 20:10 20:40 21:00 22:56

Fish on Moda L-Istorja Pirotekniċi ONE Sport & Temp ONE News Music Legends Ħabrikt Hazzzard Dak kien Żmien

06:15 06:45 07:15 07:30 07:39 08:00 08:40 10:00 10:45

11:55 12:30 12:35 12:45 13:42 14:00 15:00 15:30 15:35

Reboot ONE News Teftif Klassi Ghalina Teżori Telebejgħ Ieqaf 20 Minuta ONE News Ondroad

16:20 19:00 19:15

19:30 20:15 20:35 21:20 22:08

Arani Issa Ħabrikt One Sport & Temp ONE News Nifatkru Attivita’ Politika Cash Ride Tonight

ONE News Il-Kostruzzjoni ONE News Durrella Quddiesa tal-jum Pjazza Telebejgħ Country Jamboree Better Living Tul il-Kosta Maltija Ulied Maltin

TLIETA 10-08

ONE News Country Jamboree ONE News Durella Quddiesa tal-jum Pink Panther Telebejgħ Dak Kien Żmien?!

Flimkien ma’ Nancy Moda L-Istorja Ulied Maltin

ĦAMIS 12-08

Għawdex. “Fl-opinjoni tiegħi nemmen li hawn nies li għadhom japprezzaw il-bizzilla.

Però ma jafux kemm trid ħin biex titla’ u allura l-prezz jarawh għoli.”

Għamlet kutra tal-ħarir għall-Prinċipessa Charlotte tal-Ingilterra Ta’ min jgħid li fost ix-xogħlijiet li Marian għamlet bil-bizzilla kien hemm kutra tal-ħarir għall-Prinċipessa Charlotte tal-Ingilterra li llum għandha ħames snin.

Din il-kutra kienet rigal li l-Gvern Malti ta lill-Prinċipessa għall-magħmudija. Ħallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar dan il-fatt, x’tip ta’ disinn kellha, meta kien, kif kienet ġiet avviċinata u x’kummenti għandha rigward din il-memorja. “Is-sena 2015 ser nibqa’ niftakarha għax kienet sena tal-ġenn għalija. Dik is-sena kienet ħadmet il-kutra tal-ħarir għall-Prinċipessa Charlotte.

Kienet esperjenza sabiħa u li nibqa’ niftakarha u nħossni kburija li ġejt mogħtija l-opportunità li nagħmilha u li kont fdata b’din il-biċċa xogħol. Id-disinn għamiltu jien ukoll, kellna bordura li fiha użajt il-punt tal-balla u tili

fil-forma ta’ benniena, filwaqt li fiċ-ċentru użajt il-punt Ingliż bi fjuri rqaq u s-Salib ta’ Malta fin-nofs. Fuq in-naħa ta’ wara kellna l-inizjali CDE li kienu maħduma wkoll bil-bizzilla. Il-ħajt kien ħarir fin li ġibtu apposta mill-Ingilterra. Il-ħjata kienet fdata f’idejn Mary Grace Pisani li ħadet ħsieb ukoll il-materjal tad-drapp. Ix-xogħol ried jitlesta fi żmien stipulat, u jien kelli l-għajnuna ta’ studenta brava tiegħi li flimkien irnexxielna nlestuha.”

Fl-aħħar tal-intervista Marian xtaqet tħalli messaġġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta.

“Lill-qarrejja nħeġġiġhom u ninkoraġġihom biex jitgħallmu xi sengħa tradizzjonali bħalma hi l-bizzilla biex ma jintilfux b’mewta naturali.

Il-bizzilla għalkemm tidher diffiċli nista’ nassigurahom li tikkalmak ħafna, għax biex taħdem trid tikkonċentra fuq dak li qed tagħmel. U tkun sodisfatt meta tlesti biċċa xogħol li tkun għamilt int stess.

Tinsa l-ħin u tidħol f’dinja oħra..... int u l-Bizzilla! F’dan iż-żmien ta’ pandemija għalija kien żmien fejn sibt aktar ħin għall-passatemp favorit tiegħi, mingħajr periklu li ser nimrad,” temmet tgħid Marian.

ONE News Niftakru ONE News Durella Quddiesa tal-jum The Local Traveller Pajjiżi Melodija Taljana Indhouse Taste & Travel Ulied Maltin

SIBT 14-08

ONE News Dak kien Żmien ONE News Duurella Ħabrikt Il-Quddiesa tal-jum Paper Scan Attivita’ Politika Indhouse

ĦADD 15-08

24

08.08.2021

reċensjoni tal-ktieb

U tisbaħ missier...

It-tifel imiss sidru u jiġbed l-imsiemer.

Jgħidli, “Dawn qishom bajd, pa?”

It-tifla tinzertani żaqqi barra.

Tgħidli, “Mur ilbes minn hemm int. Is-suf abjad mhux moda.”

L-ulied jimlew id-dar, jgħidu l-Maltin. Kollu minnu. Jimlew id-dar bl-imbarazz, b’diskorshom jgħajjat, bl-avventuri u fuq kollox bil-filosofija tagħhom.

Sergio Grech jippreżenta aneddoti minn ħajtu ta’ missier ta’ tifla u tifel. Xi drabi dawn l-istejjer jaqsmuk bid-daħq. Drabi oħra jqanqlu demgħa. Imma bla dubju ħafna minna se ngħixu dawn l-istejjer mill-qrib u se niftakru fi wliedna.

Mistoqsija: Liema siltiet minn ħajtu qed jippreżenta Sergio Grech?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb U TISBAĦ MISSIER. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 15 ta’ Awwissu.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb L-AVUKAT hija:

G. CAMILLERI - ŻABBAR

01 Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f ’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Kemm-il standard soċjali regolatorju ġdid se jiġi introdott fil-jiem li ġejjin fid-djar tal-anzjani?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

Rebbieħ: K. AGIUS - ĦAL QORMI

25

08.08.2021

GĦAMLET SAPUN U ĦELU MILL-VITTMI TAGĦHA Is-superstizzjoni ta’ Leonarda Cianciulli wasslitha għal għemil tal-waħx Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Leonarda Cianciulli kienet qattiela tal-massa Taljana.

Bit-Taljan hi magħrufa bħala ‘la Saponificatrice di Correggio’ għax xogħolha kien li tagħmel is-sapun f’Correggio – ir-raħal li kienet tgħix fih meta wettqet id-delitti – li jinsab f’Reggio Emilia. Cianciulli qatlet tliet nisa bejn l-1939 u l-1940 minħabba s-superstizzjoni tagħha u l-vittmi għamlithom f’ħelu u waħda minnhom ukoll f’sapun permezz tas-sodju idrossidu jew tas-soda kawstika.

Min kienet Leonarda Cianciulli?

Leonarda Cianciulli twieldet fit-18 ta’ April tal-1893 f’Montella f’Avellino fl-Italja. Jingħad li omm Cianciulli, Emilia di Nolfi, kienet ġiet stuprata minn Mariano Cianciulli u spiċċat iżżewġitu hekk kif inqabdet tqila mill-istupru. Omm Cianciulli ma tantx kienet tittrattaha sew u fil-fatt Cianciulli pruvat tneħħi ruħha b’idejha darbtejn waqt li kienet għadha żagħżugħa.

Fl-1917, Cianciulli żżewġet lil Raffaele Pansardi, li kien skrivan ikbar minnha sew fletà. Omm Cianciulli ma kinitx kuntenta b’dan iż-żwieġ għax hi diġà kellha lil xi ħadd f’moħħha ma’ min iżżewwiġha. Dan wassal lil Cianciulli biex temmen li ommha seħtitha minħabba li ħafna mill-ulied li kellha ma salvawx. B’kollox, Cianciulli nqabdet tqila 17-il darba iżda korriet fi tlieta minnhom. Apparti hekk, erbgħa biss salvawlha għax l-għaxra l-oħra mietu waqt li kienu għadhom żgħar.

Fl-1930, Cianciulli u familtha marru jgħixu f’Correggio f’Reggio Emilia wara li għamel terremot u tilfu d-dar tagħhom.

F’Correggio, Cianciulli fetħet ħanut żgħar fejn fih kienet tbigħ is-sapun li tagħmel u jingħad ukoll li kienet taqra x-xorti tal-klijenti tagħha.

Superstizzjoni u qtil Fl-1939, Cianciulli saret taf li binha l-kbir u l-favorit, Giuseppe, kien se jingħaqad mal-armata Taljana minħabba t-Tieni Gwerra Dinjija. Din l-aħbar ħasdet lil Cianciulli u għamlitha fatta li kellha toffri

sagrifiċċji umani għall-protezzjoni ta’ binha.

L-ewwel vittma tagħha kienet Faustina Setti. Setti kienet ilha snin tfittex raġel biex jiżżewwiġha u Cianciulli qaltilha li sabitilha raġel iżda ma setgħet tgħid lil ħadd dwaru u dwar fejn kellha tmur tiltaqa’ miegħu. Setti kienet ferħana għax sa fl-aħħar sabet raġel u qabel telqet għall-vjaġġ, għaddiet għand Cianciulli biex tirringrazzjaha tal-aħħar. Hekk kif kienet għand Cianciulli, din tal-aħħar qabdet mannara u qatlitha.

Wara li qatlet lil Setti, Cianciulli qattgħet il-ġisem tagħha f’disa’ partijiet, tefgħethom f’borma u żiedet seba’ kili soda kawstika milli kienet tuża biex tagħmel is-sapun. Hekk kif il-partijiet tal-ġisem dabu u t-taħlita għaqdet, Cianciulli qabdet għadd ta’ bramel u tefgħet it-taħlita fihom. Wara qabdet il-bramel u ramiet il-likwidu f’tank settiku. Id-demm tal-vittma ħallietu jagħqad u hekk kif għaqad, ħmietu, farrkitu u żiditu fit-taħlita tal-ħelu li kienet tagħmel. Cianciulli kienet ammettiet li dan il-ħelu kienet tagħtih lil xi nisa li kienu jmorru jżuruha.

It-tieni vittma kienet Francesca Soavi. Soavi kienet qiegħda tfittex xogħol u Cianciulli qaltilha li sabitilha xogħol fi skola tal-bniet f’Piacenza. L-istess bħall-każ ta’ qabel, Cianciulli qaltilha biex ma tagħtix dettalji lill-qraba iżda kemm tgħidilhom li kienet tinsab tajba. Qabel it-tluq tagħha, Soavi marret għand Cianciulli biex issellmil-

ha tal-aħħar iżda spiċċat biex inqatlet bl-istess mod ta’ Setti.

L-aħħar vittma kienet Virginia Cacioppo. Cianciulli qaltilha li sabitilha xogħol bħala segretarja f’Firenze u kif kienet tagħmel is-soltu, avżat lil Cacioppo biex ma tgħid lil ħadd.

Fit-30 ta’ Settembru tal-1940, Cacioppo marret għand Cianciulli u spiċċat maqtula b’mannara. Id-differenza bejn dan il-qtil u t-tnejn l-oħra kienet li apparti l-ħelu, Cianciulli għamlet ukoll is-sapun mill-ġisem ta’ Cacioppo.

L-arrest ta’ Cianciulli Minkejja li Cianciulli wissiet lil Cacioppo biex ma tgħid lil ħadd, oħt Cacioppo bdiet tissuspetta ħażin mill-għajbien ta’ oħtha u marret tgħid lill-pulizija biex ikellmu lil Cianciulli fuq oħtha.

Hekk kif interrogaw lil Cianciulli, din baqgħet b’fommha sieket sakemm ma l-pulizija bdew jissuspettaw li binha Giuseppe kien il-qattiel. Kien hawnhekk li Cianciulli ammettiet li hi qatlet lit-tliet vittmi u tathom id-dettalji kollha ta’ kif qatlithom u x’għamlet bihom.

Fl-1946, Leonarda Cianciulli nstabet ħatja għall-qtil ta’ Faustina Setti, Francesca Soavi u Virginia Cacioppo. Cianciulli weħlet 30 sena ħabs u tliet snin fi sptar tal-kriminali. Cianciulli mietet fil-15 ta’ Ottubru tal-1970 wara attakk ta’ puplesija.

Uħud mill-affarijiet li użat waqt il-qtil, bħall-borma li fiha dewbet il-partijiet tal-vittmi tagħha, jinsabu fil-Mużew tal-Kriminoloġija ta’ Ruma.

UĦUD MILL-GĦODDA LI UŻAT BIEX QATLET LILL-VITTMI TAGĦHA

26

08.08.2021

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

08.08.2021

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 393

A. VELLA - MELLIEĦA

MIMDUDIN: 1.

Kontra 4

mimduda (5) 4.

Kompli l-qawl:

F’.......... ix-xħiħ

bħal fid-dbiħ

il-ħanżir: il-werrieta

Bi 3 NUMRI 951 205 976 251 283 B’4 NUMRI 326 0301 368 0594 428 0810 546 0989 565 1191 592 1236 593 1369 848 1477 882 1478

1499 1585 1878 2140 2314 2791 3580 4585 5138 5142 5464 5831 5955

6381 7051 7201 7276 7400 7556 7918 8688 8967 9083 9665 9983

B’5 NUMRI 02173 03212 10355 11265 13573 16792 29132 29294 29891 31884 37185 38493

41729 46869 57672 59293 60260 60902 62342 64915 65339 65590 96970 99225

B’6 NUMRI 006111 140670 B’7 NUMRI 1003589 5815958 6609804 9398025 B’10 NUMRI 0040616819 7932831029

ferħana se ttir (4) 7,24. Tkabbar ir-razza 18.

(7) 19.

9.

Ara 3 20.

10.

Ma tibqax ġewwa (6) 21,23.

12.

Post f’Malta (6) 23.

16.

Għamel 24.

WEQFIN:

Kristu (6) 1.

Ikunu 6,11. Tħaffef (5)

mal-bibien (6) 8.

Bormla, l-Isla u 2.

Joe Borg Kerr l-Birgu (9) (1,1,1) 11.

Ara 6 3,9.

Irid jiġi difiż! (6) 12.

Sur bl-Ingliż (2) 5,17. Ilsien ta’ żmien 13,21W. Riegħed? (6)

14.

15.

17.

21.

22.

bħall-għasfur (3) Knock Out (1,1) Stazzjon Taljan (3) Jistgħu jkunu tal-lapsijiet (5) Jisparawhom (7) Ara 21 mimduda Ara 7 Iħobb l-arti (6) Jieħu ħsieb il-librerija (6) Ara 5 Ara 13 Royal Malta Artillery (1,1,1)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA MIMDUDIN: 1.Mejju, 4.Mazz, 7,19.Damma, 9,18.Qamar, 10.Spikka, 12.Ċirasa, 16,21W. Loreta, 20.Itemm, 21.Eta

WEQFIN: 1.Maqjel, 2.Jum, 3.UDS, 5,24.

Akkanita, 6,11.Zlazi, 8.Apparenza, 12,23.Ċraret, 13.Rat, 14.Amment, 15.Banana, 17.Ont, 22.Ave

28

08.08.2021

QALU MID-DAR IMKISSRA …

Editorjal

L-Oppożizzjoni xorta tibqa’ ma tirrealizzax li dawn huma l-ingredjenti li ma jippermettulha l-ebda forma ta’ kredibbiltà biex titkellem f’isem il-kotra fissoċjetà Maltija u, minflok, tippretendi b’arroganza li xi ħadd jeħodha bis-serjetà

Ma kinitx metafora dik li fl-aħħar ġimgħat lissen il-Kap tal-Oppo­ żizzjoni Bernard Grech li f’90 jum kapaċi jirranġa l-qagħda ta’ pajjiżna u jissodisfa kull kriterju mitlub mill-Financial Action Task Force (FATF) biex ma nibqgħux fuq l-hekk imsejħa lista griża. Filve­rità kienet ċajta mhux intenzjonata.

Kienet ukoll eżempju prattiku ta’ kif il-Partit Nazzjonalista għadu jipprova jgħaddi lin-nies minn għajn il-labra billi jwiegħed kull ilma jiżfen, mingħajr ma mqar joffri indikazzjoni ta’ kif biħsiebu jasal għal dak l-istess “ilma” u l-kredenzjali tiegħu jikxfuh li la jista’ qatt jasal s’hemm u lanqas għandu l-intenzjoni li jiċċaqlaq minn fejn hu jew jitlaq għal għonq it-triq f’tali “missjoni”.

Biss biss f’dan il-każ tal-FATF, li għandha l-għan li taħdem kon­ tra irregolaritajiet fil-qasam finan­zjar­ji, Grech stess ikkontribwixxa għas-sitwazzjoni lokali meta għamel 18-il sena ma jħallasx it-taxxa dovuta u rregolariz­ za ruħu biss meta ddeċieda li jagħtiha għall-politika. Flok beda billi jħabbat tliet darbiet fuq sid-

ru, kien pront ipponta s-swaba’.

Minbarra hekk, il-Partit li jmexxi għadu sal-lum jieħu n-nifs finanzjarju permezz tal-iskema taċ-ĊedoliPN, li tevita b’mod stuż il-Liġi tal-Finanzjament tal-Parti­ ti u tagħti lok għall-evażjoni tattaxxa u l-ħasil tal-flus minn attivitajiet kriminali.

Mhux biss l-istor­ja tal-politika riċenti turina li l-vizzji l-ħżiena xorta baqgħu ma mietu qatt u għadhom iferfru fid-Dar Ċentrali, iżda anke b’Kap ieħor frisk is-sitwazzjoni ma nbidlitx. Għaldaqstant l-ebda miljun kampanja, miljun uffiċjal ġdid jew miljun wegħda sparata bl-addoċċ ma jistgħu qatt ibiddlu xi virgola mill-konvinzjoni tal-maġġoranza assoluta tal-Maltin u l-Għawdxin.

U l-Oppożizzjoni xorta tibqa’ ma tirrealizzax li dawn huma l-ingredjenti li ma jippermettulha l-ebda forma ta’ kredibbiltà biex titkellem f’isem il-kotra fis-soċjetà Maltija. Minflok tippretendi, b’arroganza, li xi ħadd jeħodha bis-serjetà f’ħafna ċirkostanzi, biex ma ngħidux kollha.

Bħal meta din il-ġimgħa rikbet fuq il-kwistjoni tal-qtugħ

fil-provvista tal-elettriku, b’riżultat ta’ rekord fuq ieħor fid-domanda mill-konsumaturi.

Ilkoll nafu tajjeb li sitwazzjo­ nijiet simili u ferm agħar kienu problema endemika għaċ-ċitta­ dini Maltin u Għawdxin qabel l-2013 (u mhux fis-sajf biss!). Dak iż-żmien ukoll kellna l-amminis­ trazzjoni ta’ Lawrence Gonzi li “bil-qalb kollha” għabbiet lill-familji u n-negoz­ji bl-agħar piżijiet possibbli u qaltilhom li l-aħjar jidrawhom; naqset milli tagħmel l-investimenti ne­ċes­ sar­­­­ji fid-distribuzzjoni tal-elettriku; ħalliet lill-Korporazzjoni Ene­ malta tegħreq fi djun enormi mal-banek li poġġew f’riskju pajjiż sħiħ u kienet lesta ċċediha għal miżerja ta’ €1; u fl-aħħar iddieħqet b’min ġie bi pjan serju u laqqmitu l-ħrafa ta’ “Alice in Wonderland”.

Dak iż-żmien fil-poter u wisq inqas illum fuq il-bankijiet tal-Oppożizzjoni qatt ma wrew xi forma ta’ umiltà li jitolbu apoloġiji jew impenn li jitħaffef il-proċess biex jiġu evitati kemm jista’ jkun problemi simili, kif għamlet il-Ministru responsabbli

llum Miriam Dalli u l-Kap Eżekuttiv tal-Enemalta Jason Vella.

L-uċuħ novizzi jew il-filjozzi imbottati mill-establishment Naz­zjonalista u lebsin l-armaturi jleqqu ta’ strateġisti esper­ jenzajniehom diġà fl-aħħar snin u, kif nafu lkoll, ma wasslu għal imkien. Anzi s-sitwazzjoni baqgħet biss tiddeterjora, avolja ngħidu dan bl-akbar għafsa ta’ qalb għal-livell mixtieq ta’ demokrazija sana li kull pajjiż jaspira li jkollu.

L-istess il-ġlied intern ma jis­ tax jaspira xi paċi fir-ruħ jew fil-miftuħ mal-partitarji tiegħu, wisq inqas mal-bqija tal-eletto­ rat. Kif qed naraw dan għadu dominanti f’Tal-Pietà u ilu jikkarga mindu tmien snin ilu injoraw il-konklużjonijiet u naqsu milli jattwaw ir-rakkomandaz­ zjonijiet tar-rapport tat-telfa kkummissjonat minnhom stess wara l-Elezzjoni tal-2013.

L-istorja tissokta, imma li hu żgur li clichés u hashtags ma jagħtu l-ebda dehra aħjar lil dar diġà mkissra u b’inkwilini li qed ikomplu jżarmaw il-kolonni jew il-pedamenti tagħha.