Kullhadd 10.08.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

VOXPOP MA’

STUDENDTI DWAR L-ISMART CARDS

Il-Óadd 10 ta’ Awwissu, 2014 Óar©a Nru 1,100

Ara pa©na 4

Prezz ›0.80

JIÛGARRA TLIET DARBIET

Dan l-a˙˙ar il-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil g˙amel tliet stqarrijiet negattivi relatati mal-impjiegi u l-pagi, u fit-tliet kaΩijiet Busuttil kien Ωbaljat. L-a˙˙ar Ωelqa ta’ Busuttil kienet tikkonçerna l-industrija, b’mod partikolari l-manifattura, li skont il-Partit Nazzjonalista kienet sejra lura. Il-fatti juru mod ie˙or. Statistika ma˙ru©a mill-NSO din il-©img˙a tixhed li f’Ìunju l-produzzjoni industrijali Ωdiedet b’4.9% fuq ix-xahar preçedenti. L-istess

M’HEMMX LOK TA’ ALLARM

Rapporti li ©ejjin mill-Punent tal-Afrika dwar limxija qerrieda tal-Ebola ˙assbet mhux ftit lil diversi Maltin illi qeg˙din jinkwetaw dwar il-possibbiltà li din il-marda tasal sa pajjiΩna permezz tal-ba˙ar jew tal-ajru. Madankollu, l-awtoritajiet lokali tas-sa˙˙a ilhom diversi ©img˙at i˙ejju pjan biex ikunu jistg˙u jipprevienu kull tip ta’ periklu g˙as-sa˙˙a tal-pubbliku. Ara pa©na 2

il-˙addiema fil-manifattura, li Ωdiedu b’1.9% skont il-Labour Force Survey. Dan juri mhux biss kemm il-Partit Nazzjonalista qed jipprova jiΩvija lill-poplu fuq landament ekonomiku reali, iΩda juri wkoll kemm hija falza l-istqarrija tal-PN li luniku xog˙lijiet li n˙olqu huma dawk mal-Gvern.

ÛIEDA FIR-RONDI MILL-PULIZIJA

Din is-sena l-kaΩijiet ta’ serq li ©ew irrappurtati lill-Pulizija f’Tas-Sliema kwaΩi di©à jla˙˙qu nnumru ta’ serq li sar f’Tas-Sliema s-sena l-o˙ra. IlMinistru Manuel Mallia tkellem ma’ din ilgazzetta dwar il-miΩuri li qed jie˙u Gvern Laburista biex jelimina dan il-fenomenu, fosthom dwar iΩ-Ωieda fir-rondi mir-Rapid Intervention Unit. Ara pa©na 3

Ara pa©na 3

ÌBIR GÓALL-KNISJA BISS?

Waqt il-quddiesa jista’ jsir biss ©bir g˙all-bΩonnijiet tal-Knisja, u ma jistax isir ©bir g˙al xi g˙aqdiet li ma jaqg˙ux ta˙t il-kappa tag˙ha. Din ilgazzetta staqsiet lill-Kurja jekk tikkunsidrax li tibdel din il-prattika wara li familja esprimiet ixxewqa li toffri l-©abra waqt il-quddiesa ta’ funeral ta’ membru tag˙ha g˙al NGO li tg˙in tfal morda. Ara pa©na 5

Lokali

02 10.08.2014

lesTi GÓal kull evenTwaliTÀ F’konferenza g˙all-istampa li ng˙atat ilbiera˙ filg˙odu, is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne spjega li l-awtoritajiet tas-Sa˙˙a qeg˙din isegwu s-sitwazzjoni tal-Ebola fl-Afrika tal-Punent mill-viçin permezz ta’ komunikazzjoni diretta mal-Kummissjoni Ewropea, iç-Çentru Ewropew g˙all-Prevenzjoni u l-Kontroll tal-Mard u l-G˙aqda Dinjija tas-Sa˙˙a.

Malta, il-Protezzjoni Çivili, Transport Malta u l-uffiçjali miç-Çentru tad-Detenzjoni. Pjan ta’ kontin©enza ©ie ffurmat f’din il-laqg˙a li jinkludi azzjonijiet relatati li se jkunu qed jittie˙du fl-eventwalità ta’ kaΩijiet suspettati f’portijiet tal-entratura. Dr Fearne spjega wkoll li dDipartiment tas-Sa˙˙a identifika minn fejn jista’ jitfaçça xi kaΩ u saru laqg˙at malawtoritajiet li jmexxu dawk li jissej˙u l-portijiet tal-entratura. Wie˙ed minn dawn il-portijiet ta’ entratura huwa l-ajruport. S’issa di©à saret laqg˙a ma’ linja tal-ajru partikolari, fejn ©iet maqbula proçedura f’kaΩ li fuq ajruplan ikun hemm xi persuna li turi s-sintomi ta’ dan il-virus u li jkun ©ej minn wie˙ed mill-pajjiΩi infettati. Saru wkoll diskussjonijiet ma’ dawk responsabbli wkoll mill-portijiet biex hemmhekk ukoll jittie˙du l-prekawzjonijiet me˙tie©a li huma simili g˙al dawk tal-arju. Prevenzjoni bikrija

Malta qed tipparteçipa wkoll permezz ta’ audio links fl-EU Health Security Committee. B’hekk, l-awtoritajiet tassa˙˙a qed i˙ejju pjan koordinat f’konformità mar-rakkommandazzjonijiet provduti minn dawn l-agenziji internazzjonali. M’hemmx lok ta’ allarm Matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at komplew isiru l-preparamenti

kollha me˙tie©a fl-Isptar Mater Dei u fid-Dipartiment tas-Sa˙˙a Pubblika biex pajjiΩna jkun ippreparat bla˙jar mod possibbli f’kaΩ li jitfaçça xi kaΩ tal-Ebola f’Malta. Madankollu, id-Direttorat g˙all-Promozzjoni tas-Sa˙˙a u l-Prevenzjoni tal-Mard informa lill-pubbliku li m’hemmx lok ta’ allarm g˙ax ir-riskju li persuni infettati b’din il-marda jid˙lu f’Malta huwa baxx. Malta m’hawnx titjiriet diretti

ma’ dawn il-pajjiΩi infettati filwaqt li l-prekawzjonijiet neçessarji Ωdiedu. Pjan koordinat Fl-a˙˙ar jiem id-Dipartiment tas-Sa˙˙a sejja˙ laqg˙a interministerjali fejn ©ie diskuss pjan koordinat fuq il-preparamenti kontra l-Ebola. G˙al din il-laqg˙a kien hemm preΩenti membri mill-Korp tal-Pulizija, il-Forzi Armati ta’

Il-˙idma tal-Gvern se tibqa’ ffukata fuq il-prevenzjoni bikrija. Fil-fatt, fil-5 ta’ Awwissu, il-˙addiema kollha tal-Isptar Mater Dei ©ew ipprovduti ta˙ri© fuq il-virus tal-Ebola u prekawzjonijiet f’dan ir-rigward mill-kap tadDipartiment tal-Kontroll talInfezzjonijiet. Nhar il-Ìimg˙a 8 ta’ Awwissu, id-Direttorat talPromozzjoni tas-Sa˙˙a u lPrevenzjoni tal-Mard organizza sensiela ta’ laqg˙at ta’ informazzjoni g˙all-˙addiema tal-entitajiet li ja˙dmu f’portijiet tal-entratura, fosthom luffiçjali tad-dwana, uffiçjali tal-immigrazzjoni u kontroll tal-fruntieri u l-uffiçjali taççentru tad-detenzjoni. Matul dawn il-laqg˙at ©iet diskussa

l-proçedura li g˙andha ti©i segwita biex persuna infettata tkun identifikata mill-ewwel. Beda jing˙ata wkoll ta˙ri© lit-tobba u lill-professjonisti tas-sa˙˙a, speçjalment lil dawk li ja˙dmu fis-swali apposta g˙all-infezzjonijiet dwar il-kura tal-pazjenti f’kaΩjiet ta’ Ebola. L-Isptar Mater Dei huwa attrezzat bi lbies protettiv, mag˙ruf b˙ala personal protective equipment (PPE), li jikkonsisti fi ngwanti, fardal, boots , nuççali apposta u maskla biex tintlibes mill-professjonisti tas-sa˙˙a tal-Isptar Mater Dei meta jkunu qed jag˙tu l-kura g˙al din ilmarda lil xi pazjent infettat. B’hekk il-˙addiema ta’ Mater Dei g˙andhom it-tag˙mir kollu neçessarju biex jag˙tu lkura lill-pazjent ming˙ajr ma jitpo©©ew f’riskju huma. Il-Laboratorju tal-Isptar Mater Dei ©ie attrezzat ukoll b’façilitajiet fejn jistg˙u jsiru ttestijiet g˙all-Ebola. Qieg˙da ssir ukoll ˙idma intensiva biex l-Isptar Mater Dei ikun attrezzat bl-a˙jar mod possibbli jekk tfaqqa’ din il-marda. G˙al dan l-g˙an, hemm Ωew© kmamar fl-Isptar li qeg˙din ji©u ppreparati apposta biex jilqg˙u lil persuni infettati. Matul il-konferenza tala˙barijiet tal-biera˙ ©ie spjegat ukoll li l-intenzjoni a˙˙arija tal-awtoritajiet tasSa˙˙a hija li, jekk jkun hemm xi kaΩ, jinqabad mill-ewwel. Dan biex il-pazjent jing˙ata kura malajr kemm jista’ jkun, filwaqt li l-pazjent ikun iΩolat ˙alli l-marda ma tkomplix tinfirex. S’issa f’Malta m’hawn l-ebda kaΩ ta’ Ebola. Però, l-awtoritajiet tas-Sa˙˙a j˙e©©u lill-pubbliku biex jag˙mel kuntatt mag˙hom fuq 2132 4086 g˙al aktar informazzjoni u f’kaΩ li jkunu mg˙arrfa b’persuni li ©ejjin minn dawn il-pajjiΩi affetwati bil-marda tal-Ebola.

Tajjeb li Tkun Taf X’inhi l-marda tal-virus tal-Ebola? L-Ebola hija marda kiefra u rari, ta’ spiss fatali, ikkawΩata mill-virus tal-Ebola. Din ti©i traΩmessa permezz ta’ kuntatt dirett mad-demm jew fluwidi o˙ra tal-©isem, eΩempju l-bΩieq u l-urina, minn persuni infettati, mejtin jew ˙ajjin. Dan jinkludi l-

kuntatt sesswali bla protezzjoni ma’ pazjenti sa seba’ ©img˙at wara li jkunu fiequ minnha. Il-marda tista’ tittie˙ed ukoll minn kuntatt dirett mad-demm u fluwidi o˙ra tal-©isem ta’ annimali selva©©i, mejtin jew ˙ajjin, b˙alma huma x-xadini, lantilopi tal-foresta u l-friefet il-lejl. Il-virus tal-Ebola ma

jinsTabu ÛewÌ kaTavRi fil-baÓaR Ilbiera˙ instabu Ωew© katavri fil-ba˙ar f’postijiet differenti. Fl-ewwel kaΩ katavru ta’ ra©el ittella’ mill-ba˙ar fil-bajja ta’ BirΩebbu©a. Intqal li r-ra©el g˙andu 53 sena u huwa minn BirΩebbu©a stess. Fit-tieni kaΩ il-katavru ta’ mara ttella’ mill-ba˙ar ta˙t l-irdum ta’ Óad-Dingli, wara li sar rapport minn bug˙addas li ra dan il-katavru. Il-katavru dda˙˙al f’Xatt it-Tiben ftit wara s-2.00 ta’ waranofsinhar minn patrol boat tal-AFM. Il-Pulizija qalet lil din il-gazzetta li l-©isem ma kienx fi stat ta’ dikompoΩizzjoni.

ji©ix traΩmess fl-arja kif ji©ri fil-kaΩ tal-influwenza. Ilmarda tista’ tibda f’salt wie˙ed bejn jumejn u 21 jum wara li ti©i f’kuntatt mal-virus: jog˙la d-deni, jin˙ass u©ig˙ fil-muskoli, g˙eja kbira, u©ig˙ ta’ ras u ˙ruq fi griΩmejk. Wara dan l-istadju, ilmarda tibda tikkawΩa remettar, dijarea u raxx, u l-fwied u l-kliewi ma jibqg˙ux jiffunzjonaw tajjeb. Xi pazjenti jkollhom ˙ru© qawwi intern u estern ta’ demm u ˙afna organi jieqfu ja˙dmu. M’hemm l-ebda tilqima jew trattament speçifiku g˙al din il-marda. Ir-riskju ta’ infezzjoni mill-Ebola u kif tevitaha Anke jekk tkun qed tg˙ix f’Ωoni affettwati jew ivvja©©ajt fihom, ir-riskju talinfezzjoni tal-virus tal-Ebola

hu Ωg˙ir ˙afna, sakemm ma tkunx ©ejt espost b’mod dirett g˙al fluwidi tal-©isem ta’ bniedem jew annimal ˙aj jew mejjet infettat. Il-kuntatt ma’ fluwidi tal-©isem jinkludi l-kuntatt sesswali bla protezzjoni ma’ pazjenti sa seba’ ©img˙at wara li jkunu fiequ. Kuntatt kaΩwali f’postijiet pubbliçi ma’ nies li ma jidhrux li huma morda ma jittraΩmettix l-Ebola. Ma tistax taqbad il-virus tal-Ebola billi tmiss flus, prodotti talmerça jew tg˙um f’pixxina. In-nemus ma jittraΩmettix ilvirus tal-Ebola. Il-virus tal-Ebola jista’ jinqatel façilment bis-sapun, ilbleach , id-dawl tax-xemx jew bit-tnixxif. Il-˙asil filwashing machine tal-˙wejje© li jkunu ©ew ikkontaminati mill-fluwidi joqtol il-virus tal-Ebola. Fuq uçu˙ li jkunu esposti g˙ax-xemx jew li jkunu nixfu, il-virus tal-

Ebola jg˙ix biss g˙al Ωmien qasir. Parir lil kull min jasal mill-pajjiΩi infettati Ir-riskju li tkun espost g˙allvirus tal-Ebola hu baxx ˙afna. Dawn il-miΩuri preventivi li ©ejjin g˙andhom jeliminawlek ir-riskju li ti©i infettat: 1) Evita kuntatt dirett maddemm jew il-fluwidi tal©isem ta’ pazjent jew katavru u ma’ o©©etti possibbilment kontaminati; 2) Evita kuntatt mill-qrib ma’ annimali selva©©i u tikolx la˙am tal-annimali selva©©i; 3) Evita rapporti sesswali bla protezzjoni. Aktar informazzjoni g˙al kull min ser isiefer f’dawn iΩ-Ωoni tinstab fuq: https://ehealth.gov.mt/down load.aspx?id=10615

Lokali

10.08.2014 03

FUQ TLIETA TOQGÓOD IL-BORMA! Tliet stqarrijiet negattivi tal-Partit Nazzjonalista issa saru tliet Ωviluppi poΩittivi fl-ekonomija Maltija. Flewwel stqarrija kellna lill-Kap talOppoΩizzjoni u l-esponenti tal-partit tieg˙u jg˙idu li l-qg˙ad qed jiΩdied xahar wara xhar, fejn sa˙ansitra “bassru” li se jkun hawn 8,000 ru˙ qieg˙da. IΩda ftit wara l-Eurostat ˙ar©et çifri li juru li r-rata tal-qg˙ad la˙qet l-anqas livell qatt irrekordjat fl-a˙˙ar ˙mistaxil sena. Dan hekk kif kien hemm tnaqqis ta’ aktar minn elf ru˙ mirre©istru tal-qg˙ad minn Jannar ’l hawn. PajjiΩna llum g˙andu l-aqwa tkabbir ta’ impjiegi sa min-nofs is-snin disg˙in ’l hawn. Fit-tieni stqarrija l-Partit Nazzjonalista qal li tant hawn g˙afsa fil-pagi, li qed tonqos l-importazzjoni ta’ o©©etti talkonsum. IΩda statistika li ˙ar©et jumejn biss wara mill-NSO uriet li l-importazzjoni ta’ o©©etti g˙all-konsum kienet fil-fatt Ωdiedet b’2% fl-ewwel sitt xhur tal-2014, b’Ωieda fl-ewwel

kwart u Ωieda akbar fit-tieni. Dan ukoll wara li ftit jiem qabel kienet ˙ar©et statistika li n-numru ta’ vetturi ©odda fit-toroq Maltin Ωdied bit-tieni l-akbar ammont fl-istorja riçenti ta’ pajjiΩna. L-a˙˙ar stqarrija tal-Partit Nazzjonalista li marret Ωmerç kienet dik ta’ nhar il-Óamis, li qalet li lindustrija, b’mod speçjali l-manifattura, kienet sejra ˙aΩin u li dan kien qed iwassal g˙al impatt ˙aΩin fuq il˙addiema f’dan is-settur. IΩda figuri tal-ETC li ˙ar©u iktar kmieni matul il-©img˙a urew Ωieda ta’ 1%, fl-impjiegi full-time mal-manifattura wara snin ta’ tnaqqis qawwi. Idd˙ul tal-˙addiema f’dan is-settur Ωdiedu b’1.3% skont il-kontijiet nazzjonali jew 1.9% skont il-Labour Force Survey. Wie˙ed ma jistax ma jistaqsix; x’be˙siebu jbassar iktar il-Partit Nazzjonalista matul il-kumplament tasSajf?

IS-SERQ F’PAJJIÛNA Din is-sena l-kaΩijiet ta’ serq li ©ew irrappurtati lill-Pulizija f’Tas-Sliema kwaΩi di©à jla˙˙qu n-numru ta’ serq li sar f’Tas-Sliema s-sena l-o˙ra. Sitwazzjoni xejn sabi˙a g˙ar-residenti li joqog˙du Tas-Sliema speçjalment f’dan iΩ-Ωmien fejn din il-lokalità turistika tkun miΩg˙uda bil-barranin. Intant, il-Pulizija tinsab g˙addejja bl-investigazzjonijiet tag˙ha b’rabta ma’ residenti li qed jilmentaw dwar simboli strambi li sabu fuq l-intercom tad-dar tag˙hom. Fid-dawl ta’ dan kollu, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-Ministru talIntern u tas-Sigurtà Nazzjonali dwar ilmiΩuri li qed jie˙u Gvern Laburista biex jelimina dan il-fenomenu li qed jer©a’ jfe©© fi gΩiritna, speçjalment f’dan l-ista©un tas-Sajf. Laqg˙at mar-residenti Il-Ministru beda billi qalilna li l-ewwel pass dejjem g˙andu jkun li wie˙ed jag˙raf li hemm problema, problema li ilha teΩisti ˙afna iΩda ftit ing˙atat importanza minn amministrazzjonijiet preçedenti. Min˙abba din ir-ra©uni, ilMinistru qalilna li beda jorganizza laqg˙at f’dawn il-lokalitajiet l-iktar milquta, fosthom Pembroke, San Ìiljan, u s-Swieqi. Il-Ministru qalilna wkoll li g˙al dawn il-laqg˙at ikun hemm preΩenti l-A©ent Kummissarju, uffiçjali tal-Korp kif ukoll xi membru tal- customer care sabiex

Mallia kompla billi aççenna l-fatt li Gvern Laburista feta˙ g˙assa ©dida fisSwieqi, lokalità o˙ra li g˙andha livell g˙oli ta’ reati kriminali speçjalment ta’ serq. Bl-g˙an li l-Gvern ikompli jnaqqas irreati kriminali, il-Ministru qalilna li qed ti©i kkunsidrat l-idea li jkun hemm mobile police station f’Paceville. Dan g˙aliex jekk persuna jkollha bΩonn lewwel g˙ajnuna f’dan l-in˙awi, hi tkun tista’ ssibha mal-ewwel u b’hekk ji©i ffrankat ˙afna ˙in prezzjuΩ. L-iskwadra li ˙oloq il-Ministru stess, ir-Rapid Intervention Unit, qed iΩΩid ukoll irrondi tag˙ha f’dawn il-postijiet. Laqg˙at f’iktar lokalitajiet

Ritratt: LABORATORJU TAX-XJENZA FORENSIKA ji©i assigurat li tittie˙ed azzjoni g˙al kull ilment. Óafna mir-residenti jippretendu, u bir-ra©un, li wara li jkunu investew fil-propjetà tag˙hom, huma jkunu jridu jkollhom mo˙˙hom mistrie˙ biex igawdu dak kollu li ˙admu g˙alih flimkien mal-familja tag˙hom. Madankollu, dan mhux dejjem qed ikun il-kaΩ min˙abba li d-djar tag˙hom qed ikunu mira g˙all-˙allelin. MiΩuri tal-Gvern kontra s-serq F’dawn il-lokalitajiet in˙ass il-bΩonn li

jkun hemm iktar sorveljanza u monitera©©, g˙alhekk dan il-Gvern ˙a azzjoni mill-ewwel billi Ωied il-preΩenza tal-pulizija f’dawn iΩ-Ωoni. Iktar minn hekk, il-Ministru sostna, li sakemm il-kadetti ji©u m˙arr©a, huwa dar lejn l-g˙ajnuna ta’ pulizija iktar esperjenzati f’dan il-qasam biex jaççerta ru˙u li din il-problema ti©i indirizzata minnufih. Gvern Laburista da˙˙al ukoll sistema ta’ reserved constabulary, sistema li permezz tag˙ha l-pulizija ja˙dmu fuq baΩi part-time skont lesi©enzi tal-Korp. Intant, il-Ministru

Huwa kkonkluda billi sostna li dawn il-problemi mhux se jissolvew mil-lum g˙al g˙ada pero wieg˙ed li se jag˙mel dak kollu possibbli biex jabolixxi din il-problema li qed tolqot lil ˙afna. Hu qalilna wkoll li dawn il-laqg˙at mhux ser jieqfu hawn, iΩda se jkomplu mill©img˙a d-die˙la stess fejn ser jiltaqg˙u mar-residenti ta’ Tas-Sliema, il-GΩira kif ukoll ta’ Ta’ Xbiex u tal-Imsida. Hu rringrazzja lil membri kollha talKorp u appellalhom biex jibqg˙u dejjem qrib ir-residenti u juru sens ta’ empatija mal-vittmi. Il-Ministru ˙e©©e© lill-Korp biex dejjem joffri servizz effiçjenti bl-g˙an li jissa˙˙a˙ il-pont ta’ fiduçja bejn il-Korp u ç-çittadini Maltin u G˙awdxin.

Lokali

04 10.08.2014

ir-riforma fl-ismart Cards

X’JaÓsbU l-istUdEnti? MINN GLEN FALZON Wara l-inizjattiva ta’ Gvern Laburista li jelimina g˙al kollox is-sistema tal- isma rt ca rds u minflok jag˙ti l-flus lill-istudenti diretti fil-kont bankarju tag˙hom, il-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil qal li din kienet mossa biex il-Gvern jing˙o©ob mal-istudenti. Fil-verità dan il-pass huwa xhieda ta’ kemm il-Gvern preΩenti jafda lill-istudent u qed jag˙tih opportunità biex jinvesti dawn il-flus b’iktar flessibbiltà. Insemmu wkoll li b’din is-sistema l-poplu se jiffranka €175,000 fis-sena, li qabel kienu qed jintefqu biex ti©i amministrata s-sistema tal-isma rt ca rds. F’dan is-servizz il-gazzetta KullÓa dd tkellmet ma’ diversi studenti fuq dan is-su©©ett, u staqsiethom: (a) b’liema mod din l-inizjattiva se tolqothom u (b) jekk japprezzawx il-fatt li l-Gvern qed juri fiduçja fihom. Fakultà tal-Li©i, tiela’ g˙as-sitt sena

Fakultà tal-Edukazzjoni (FiΩika), tiela’ g˙ar-raba u l-a˙˙ar sena

Jonathan GalEa

dario Conti

a) B˙ala student lili ˙a tg˙inni g˙all-fatt li mhux ˙a jkolli iktar restrizzjonijiet fuq xiex nista’ nonfoq il-flus u nista’ nag˙Ωel l-affarijiet bl-a˙jar prezz g˙al valurhom.

a) Personalment se tg˙inni g˙ax issa se nkun nista’ nuΩa dawn il-flus allokati lili b’iktar flessibbiltà biex nixtri dak li jkolli bΩonn g˙al ra©unijiet edukattivi.

b) Nemmen li l-Gvern qieg˙ed ikun idealist wisq g˙aliex jekk issir imqar riçerka baΩika ta’ kif jintefaq l-istipendju, li jing˙ata f’forma ta’ cash fil-kont tal-bank, sfortunatament ji©i utilizzat g˙al skopijiet mhux akkademiçi. Ma nemminhiex li din kienet is-soluzzjoni ideali f’era daqshekk avvanzata tal-informatika.

b) Bla dubju li b’din ir-riforma lGvern qed juri kemm verament jafda lill-istudenti u jien, b˙ala student, napprezza ˙afna dan il-©est.

Junior College, tiela’ g˙at-tieni u l-a˙˙ar sena

niColE falZon a) Tkun iktar libera biex tonfoq il-flus iktar b’mod responsabbli. Fi Ωmien l-ismart card mhux il-˙wienet kollha kienu jaççettawha minkejja li kien ikollhom affarijiet ta’ natura edukattiva. Apparti hekk, l-awtoritajiet responsabbli kienu jdumu ˙afna biex jift˙u l-ismart cards bil-konsegwenza li ma nkunux nistg˙u nixtru laffarijiet mill-ewwel. Ukoll, kien ikun hemm dewmien, sa˙ansitra sa Diçembru, sakemm konna nie˙du rrifuΩjoni lura. b) Iva, bla ebda dubju. Permezz ta’ din l-iskema l-Gvern qed juri kemm vera jafda lill-istudenti u b’hekk ikun qed jg˙inhom jikbru biex jipprijoritizzaw il-flus tag˙hom. Fakultà tat-TuriΩmu, lesta l-kors din is-sena

brEndan tanti a) Il-fatt li l-istudenti se jkun meg˙juna mill-Gvern bi flus diretti fil-kont bankarji tag˙hom, issa se jkunu jistg˙u jkopru d- daily costs tag˙hom. Dawn ma jinvolvux affarijiet akkademiçi iΩda wkoll affarijiet o˙ra b˙al pereΩempju l-fjuwil, li Ωgur huwa piΩ g˙al dawk l-istudenti li juΩaw it-trasport personali biex jattendu l-iskola. b) Nie˙u gost ˙afna nara lillGvern preΩenti jistma lill-istudenti b˙ala persuni maturi u responsabbli g˙aliex nemmen li l-awtoritajiet g˙andhom jistmaw lill-istudenti b˙ala nies responsabbli tal-azzjonijiet tag˙hom.

Fakultà tal-Midja u x-Xjenzi Mag˙rufa, tiela’ g˙ar-raba u l-a˙˙ar sena

Christina abdilla a) Se tg˙inni ˙afna speçjalment jekk inkun irrid nixtri xi kotba mill-internet – il-proçess se jkun iktar effiçjenti u ser jitnaqqas l-iskari©© li trid toqg˙od tmur tie˙u rifuΩjoni u tistenna wara l-kju talistudenti. Anke l-fatt li çertu ˙wienet ma jaççettawx smart card avolja jkolli bΩonn nixtri xi affarijiet relatati mal-iskola – issa din ilproblema se tkun solvuta. b) Napprezza ˙afna speçjalment li jien verament nuΩahom g˙all-affarijiet tal-iskola imma mbag˙ad dejjem jiddependi fuq listudent innifsu kif se jutilizza dawn il-flus. Dipartiment tat-Traduzzjoni u Studji tal-Interpretar, lestiet il-kors tal-Masters’ din is-sena

Christa boffa a) Ilkoll nafu li ˙afna mill-ispejjeΩ tal-istudent ma kinux jistg˙u jit˙allsu mill- ismart card, b˙alma huma spejjeΩ ta’ trasport u ikel. Barra minn hekk b’dan il-mod il-flus jistg˙u jintefqu fuq affarijiet aktar bΩonjuΩi – çerta li m’iniex l-unika studenta li nfaqt il-flus tal-ismart card fuq affarijiet mhux daqstant bΩonjuΩi bl-iskuΩa li “uwija mill- ismart card ”. B’hekk ilvalur tal-flus li jing˙atalna jista’ ji©i apprezzat aktar g˙ax m’g˙adux jin˙ass qisu l-flus tal-log˙ba Monopoly – flus li tista’ tuΩa f’çertu ˙wienet biss u fuq affarijiet partikolari biss. b) Na˙seb li hija xi ˙a©a tajba li l-Gvern qieg˙ed juri aktar fiduçja flistudent, imma ma nistg˙ux ma na˙sbux f’kemm hemm studenti li ma jafux x’ji©ifieri li tkun responsabbli bil-flus. Óafna miΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin jibqg˙u jg˙ixu d-dar tul is-snin universitarji tag˙hom u b’hekk ftit li xejn ikollhom esperjenza dwar kif iridu jitqassmu l-flus. B’hekk, g˙alkemm biΩ-Ωmien dan jaf iwassal g˙al studenti aktar responsabbli bi flushom, na˙seb li g˙andu jkun hemm aktar kuxjenza dwar kif g˙andhom jintefqu l-flus fis-snin universitarji – x’g˙andhom ikunu l-prijoritajiet u le.

Lokali

10.08.2014 05

ÌaBRIeT WaQT IL-QuddIeSa

GÓaLL-BÛonnIjIeT TaL-knISja BISS Persuni li tilfu membru talfamilja tag˙hom riçentement, u li huma fundaturi ta’ NGO li tg˙in tfal morda, g˙amlu talba lill-Kappillan tal-parroçça tag˙hom sabiex filwaqt li huma jag˙tu donazzjoni lill-Knisja talfuneral, il-©abra ta’ waqt il-quddiesa tmur g˙al din l-g˙aqda b’g˙an nobbli. Madankollu, l-Kappillan ta’ din il-parroçça informa lillqraba li biex dan isir riedu lewwel jitolbu permess ming˙and il-Kurja. Dan ilproçess kien impossibbli g˙allqraba peress li kien g˙ad baqa’ biss ftit sig˙at biex isir il-funeral.

u l-festi kkmandati. Ìest altruwistiku li diffiçli jitwettaq

Tikkunsidra li tirrevedi lprassi? Din il-gazzetta staqsiet lillArçidjoçesi ta’ Malta jekk ilprassi f’kaΩijiet b˙al dawn hix fil-fatt li jrid jintalab il-permess tal-Kurja u, jekk hu hekk, ilKnisja tikkunsidrax li tibdel din il-prassi sabiex il-Kappillan jew l-Arçipriet ta’ kull parroçça jkollu s-setg˙a li jissanzjona tali ©abriet li jkunu qed isiru g˙al g˙an nobbli waqt il-quddiesa tal-funeral.

Kelliem g˙all-Kurja wie©eb li fl-1988 il-Konferenza Episkopali ta’ Malta ˙ar©et regoli dwar il-©bir fil-knejjes li ma jkunx qed isir g˙all-bΩonnijiet tal-istess knisja jew parroçça. “Il-kaΩ imsemmi fil-mistoqsija tieg˙ek mhux wie˙ed minn dawk imsemmi f’dawn irregoli. Il-kaΩ imsemmi seta’

jkun solvut façilment billi ssir il-©abra fil-knisja b’mod normali, u d-donazzjoni li l-familja riedet tag˙ti lill-knisja kienu jag˙tuha lill-NGO li xtaqu,” temm jg˙id il-kelliem. Filwaqt li l-kelliem ma qalx jekk il-Knisja tikkunsidrax li tirrevedi din il-prassi, fuq talba ta’ din il-gazzetta l-kelliem ipprovda dokument intitolat ‘Manwal

tal-Parroçça’, li jinkludi r-regolamenti rigward il-©bir fil-knejjes u barra minnhom. Minn dan id-dokument jirriΩulta li waqt il-quddiesa jistg˙u jsiru biss ©abriet g˙all˙ti©ijiet tal-knisja, inkluΩ dawk g˙all-festa parrokkjali, iΩda kull xorta ta’ ©bir ie˙or irid isir bilpermess tal-Kurja, u mhux waqt iç-çelebrazzjoni tal-˙dud

Jekk wie˙ed imur lura g˙allkaΩ tal-©bir waqt il-funeral, tqum il-mistoqsija dwar jekk ilKurja kinitx tkun tista’ tapprova t-talba ta’ din il-familja, kieku fil-fatt kien hemm il-˙in biex din it-talba ssir. Persuni li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li jkun ©est sabi˙ u anke simboliku li kieku persuna li tkun ˙alliet din id-dinja, permezz tal-funeral tag˙ha, tkun tista’ tg˙in g˙an nobbli li hija stess tkun temmen fih u forsi anke esprimiet tali xewqa qabel mewtha. Dan ikun la˙˙ar kontribut ta’ din il-persuna g˙all-©id tas-soçjetà, u simbolu altruwistiku simili g˙ad-donazzjoni tal-organi li bih persuna tkun qed tuΩa lmewt tag˙ha biex tg˙in jew tag˙ti l-˙ajja lil ˙addie˙or. Filwaqt li l-qraba ©ieli jitolbu li minflok fjuri ting˙ata donazzjoni lil xi g˙aqda jew fond partikolari, sal-lum jidher li huwa diffiçli biex dan il-©est isir ukoll bil-©abriet waqt ilquddiesa tal-funeral.

Impenn BIex TITjIeB L-edukazzjonI Dan il-Gvern jinsab impenjat sabiex ikompli ja˙dem u jwettaq riformi importanti fl-edukazzjoni, ewlenija fosthom ledukazzjoni postsekondarja. Kien g˙alhekk li fl-a˙˙ar ba©it il-Gvern Ωied il-fondi talUniversità b’diversi miljuni, fondi li ser jg˙inu sabiex jag˙mlu l-˙ajja tal-istudenti ferm aktar façli. Gvern immexxi minn Joseph Muscat Ωied l-istipendji biex iΩomm il-pass mal-g˙oli tal˙ajja minkejja li kien hemm kampanja ta’ biΩa’ li dawn setg˙u jitne˙˙ew jekk ikun elett Gvern Laburista. Barra minn hekk il-Gvern preΩenti, g˙allewwel darba, qieg˙ed jag˙ti wkoll stipendju lil min jirrepeti sena, biex ˙add ma jitlef lopportunità li jirnexxi akkademikament sempliçiment g˙ax bata f’sena wa˙da. Il-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil huwa kontra din ilmiΩura tal-a˙˙ar, u issa qieg˙ed jikkritika riforma o˙ra, dik tal-grant flok l-ismart cards – bidla li se ta©evola l-istudenti u li g˙aliha hemm l-appo©© talistudenti nfushom. Gvern Laburista qieg˙ed ja˙dem ukoll sabiex tittaffa lproblema tal-parke©© flUniversità, fejn il-MEPA approvat pro©ett ta’ estensjoni taΩ-Ωona allokata g˙al dan liskop, sabiex jag˙mel l-aççess g˙al din l-istituzzjoni iktar façli g˙all-istudenti. Kuntrast kbir Dawn ir-riΩultati poΩittivi jikkuntrastaw mhux ftit mattraskura©ni u indifferenza li rajna minn Gvern Nazzjonalista fil-konfront tas-settur edukattiv. Wie˙ed g˙andu biss ifakkar il-

kaΩ tal-Fondi EUPA li kienu ©ew sospiΩi f’Mejju tal-2010 min˙abba nuqqas ta’ serjetà. Dawn il-fondi jkopru diversi programmi edukattivi fosthom il-Lifelong Learning Programme u l-Youth In Action Programme. Minkejja li l-Ministru g˙allEdukazzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien, Dolores Cristina, ippruvat titbieg˙ed minn dan il-fjask, rapport ta’ inkjesta kien wera b’mod çar li hi kienet taf sew x’qed ji©ri. F’artiklu li deher f’din ilgazzetta ftit wara li saret pubblika s-sospensjoni ta’ dawn ilfondi, ˙are© li l-istess rapport ta’ inkjesta kixef il-fatt li lMinistru Cristina kienet f’laqg˙a msej˙a apposta mis-Segretarju tal-Kabinett fis-17 ta’ Novembru 2009. G˙al din il-laqg˙a kien hemm ukoll id-Direttur tal-Policy Development and Programme Implementation u wie˙ed millawdituri tad-Dipartiment talAwditjar Intern. Sa dan iΩ-Ωmien is-sitwazzjoni kienet di©à tant gravi li s-Segretarju tal-Kabinett kien talab lill-Ministru biex tie˙u “azzjoni immedjata u tan©ibbli skont ir-rakkomandazzjonijiet”. Din l-azzjoni ma tte˙ditx, ilfondi ntilfu, u l-Ministru Ωammet il-portfolju tag˙ha minkejja dan in-nuqqas gravi. B’hekk, huwa sorprendenti mhux ftit li l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista llum qieg˙da tippoΩa tat-tarka tal-istudenti meta g˙amlitilhom daqstant ˙sara filpassat riçenti. Madankollu, minkejja din il-kritika talOppoΩizzjoni, il-Gvern se jkompli jwettaq il-weg˙diet tieg˙u u jag˙mel id-differenza fl-edukazzjoni.

Lokali

06 10.08.2014

CLAVIUS ÌEJ F’PAJJIÛNA Malta qieg˙da tkompli tattira ismijiet kbar fl-industrija tal-films hekk kif filjiem li g˙addew kien im˙abbar li parti kbira minn Clavius se jkun mi©bud f’pajjiΩna fil-©img˙at li ©ejjin. Fost l-atturi li se jidhru fih hemm Joseph Fiennes, li kiseb il-fama g˙allinterpretazzjoni tieg˙u f’Shakespeare in Love , kif ukoll l-attur Ωag˙Ωug˙ Tom Felton, li ˙adimha ta’ Draco Malfoy, wie˙ed mill-avversarji rikorrenti ta’ Harry Potter. Dan il-film huwa dirett minn Kevin Reynolds li, fost l-o˙rajn, huwa mag˙ruf g˙al films b˙al The Count of Monte Cristo u Robin Hood: Prince of Thieves. Clavius huwa film li jiffoka fuq çenturjun Ruman bl-istess isem, li flewwel seklu Wara Kristu jintbag˙at Ìerusalemm biex jinvestiga rvellijiet li jkunu qeg˙din ise˙˙u kontra l˙akma tal-Imperu Ruman. L-awtoritajiet Rumani jitolbu lil Clavius biex jiskopri x’©ara eΩatt wara l-mewt ta’ Kristu hekk kif l-istorja tal-qawmien mill-©did tieg˙u tat tama u ˙e©©a kbira lid-dixxipli biex jirreΩistu l˙akma barranija. Fil-bidu tal-film, Clavius ikun xettiku ˙afna dwar kemm hemm verità wara din l-istorja, imma matul linvestigazzjonijiet tieg˙u jibda jiltaqa’ ma’ affarijiet li bil-mod il-mod jibdew idawrulu fehmtu.

Kontribut lill-ekonomija Dan il-film mistenni li jitlesta fil-˙in biex jo˙ro© fit-teatri qrib l-G˙id li ©ej u huwa biss wie˙ed min-numru dejjem jikber ta’ produzzjonijiet li qed jin©ibdu f’pajjiΩna. F’kummenti li ta lill-medja l-Ministru Manuel Mallia, li huwa responsabbli g˙allindustrija tal-films f’pajjiΩna, sa˙aq dwar id-determinazzjoni tal-Gvern li jo˙loq industrija çinematografika sostenibbli li ti©©enera postijiet taxxog˙ol ©odda u attività ekonomika ikbar. Sabiex jintla˙aq dan l-g˙an, ilGvern qieg˙ed jinvesti fir-Rinella Film Facility biex tinbidel f’Ωona li toffri s-servizzi kollha neçessarji g˙all-films. Fost dawn hemm il˙olqien ta’ soundstage adegwata biex il-produtturi tal-films ma jibqg˙ux ji©u biss biex juΩaw lil Malta b˙ala outdoor venue , imma anke g˙al xog˙ol fi studio . B’hekk huma ma jkollhomx imorru f’pajjiΩ ie˙or, li ©eneralment kien ikun lIngilterra. Apparti minn hekk, b˙alissa qeg˙din isiru korsijiet fl-industrija tal-films, b’valur ta’ nofs miljun ewro u qed issir ˙idma biex anke s-sena d-die˙la jkun hemm aktar ta˙ri© ta’ dan it-tip.

TÓASSIB DWAR IL-PROPOSTI TAL-MEA Fost is-su©©etti li tqajmu waqt id-djalogu pubbliku li saru din il-©img˙a biex ifakkru l-g˙axar snin ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea kien hemm il-proposti li tressqu millAssoçjazzjoni Maltija ta’ Min I˙addem (MEA) biex jid˙lu flAtt dwar ix-Xog˙ol u rRelazzjonijiet Industrijali. Dawn il-proposti, minkejja li indirizzaw il-problema mag˙rufa tal-assenteiΩmu f’pajjiΩna, attiraw lejhom kritika kbira g˙aliex ˙afna ˙assew li kienu qeg˙din i˙arsu ferm iktar id-drittijiet ta’ min i˙addem, milli tal-˙addiema nfushom. Fost l-iktar proposti kontroversjali kien hemm dik li ma jibqax jing˙ata sick leave lil

˙addiema li ma jkunux jistg˙u jid˙lu x-xog˙ol min˙abba problemi fiΩiçi li, skont l-MEA, ikunu ©abu fuqhom huma stess. F’din il-kategorija l-MEA po©©iet sitwazzjonijiet ta’ sokor, xemxati, operazzjonijiet kosmetiçi u korrimenti relatati mal-eΩerçizzju fiΩiku. Madankollu, il-fatt li ˙afna minn dawn il-problemi jistg˙u jkunu aççidentali ˙asseb mhux ftit lil diversi ˙addiema Maltin u lil min jirrappreΩenta l-interessi tag˙hom. Rigressivi Wa˙da minn dawn il-vuçijiet kritiçi kienet dik tal-Prim Ministru Joseph Muscat li, meta

kien mistoqsi g˙all-opinjoni tieg˙u dwar dawn il-proposti qal illi, minkejja l-fatt li jirrikonoxxi li l-assenteiΩmu huwa problema g˙al pajjiΩna, is-soluzzjonijiet li ressqet l-MEA

kienu esa©erati u rigressivi. G˙alhekk huwa ˙e©©e© lillpartijiet kollha involuti f’dan iddjalogu biex ikunu ra©onevoli ˙alli ji©u meg˙luba dawn l-isfidi ming˙ajr ma ˙add ji©i

mça˙˙ad mid-drittijiet fundamentali tieg˙u. Il-Prim Ministru fakkar li din il-problema ma teΩistix biss fiddinja tax-xog˙ol, imma hija preΩenti wkoll fost l-istudenti fejn, fl-iskejjel pubbliçi, qieg˙da ti©i rre©istrata rata ta’ attendenza ta’ madwar 15% inqas minn dawk privati. Jekk din il-problema fl-iskejjel ma tkunx indirizzata, hemm possibbiltà kbira li l-assenteiΩmu fost il-˙addiema se tibqa’ realtà anke fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ li g˙adhom de˙lin fid-dinja taxxog˙ol. F’kummenti li tat lil din ilgazzetta, il-Ministru g˙adDjalogu Soçjali, Affarijiet talKonsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli spjegat li l-Gvern g˙andu l-proposti tieg˙u dwar emendi g˙all-Att dwar lImpjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali. Il-Gvern se jkun qed jisma’ l-proposti tal-partijiet soçjali kif ukoll se jkun qed jag˙mel eΩerçizzju ta’ konsultazzjoni dwar il-materja. BΩonn ta’ djalogu PoΩizzjoni simili ˙adet ilGeneral Workers Union (G.W.U.) li sa˙qet dwar ilbΩonn li pajjiΩna jiffoka fuq il˙olqien ta’ impjiegi ©odda li jippermettu lill-˙addiema li jg˙ixu ˙ajja aktar diçenti. Jekk, madankollu, ji©u introdotti miΩuri rigressivi b˙al dawn, il-G.W.U. ma eskludietx il-possibbiltà li fil-©ejjieni jkun hemm tilwimiet industrijali sakemm tintla˙aq soluzzjoni li tirrispetta l-bΩonnijiet ta’ kul˙add. Sabiex dan ji©i evitat, ilG.W.U. fakkret li l-unjins Maltin issa g˙andhom l-opportunità li jitkellmu fil-bera˙ u fi spirtu ta’ kooperazzjoni filForum Nazzjonali tat-Trade Unions li ˙olqot il-President Marie-Louise Coleiro Preca ftit tal-©img˙at ilu.

Lokali

08 10.08.2014

Il-BInja MegalItIka MaltIja teMpjI preIstorIÇI fuq l-gÓolja ta’ kordIn MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Il-monumenti megalitiçi ta’ Malta u G˙awdex minn dejjem qanqlu kurΩità mhux biss talarkeologi u tal-istudenti talistorja f’Malta, iΩda wkoll f’dawk Ewropej u wkoll lil hinn mill-Ewropa. Dawn l-istudenti kienu tfal tas-sinjuri u nnobbli tal-Ewropa, li fl-edukazzjoni personali tag˙hom kienu jΩuru l-ibliet Ewropej. Fis-sekli

16, 17 u 18 ˙afna kienu dawk li b˙ala parti mill-istudji tag˙hom inkludew lil Malta, espressament min˙abba dawn il-monumenti megalitiçi. Dawn l-istrutturi kienu jqanqlu rispett u stag˙©ib f’min jarahom. Dawn kienu jissej˙u Grand Tours. Kien lejn l-a˙˙ar tasseklu 19 u tas-seklu 20 li studju professjonali beda

fuqhom. Minn hawn ’il quddiem bdejna nie˙du informazzjoni serja u ta’ min jorbot fuqha. Illum nafu l-istorja ta’ dawn il-monumenti u l-qedem tag˙hom. Óajt tond L-ewwel wie˙ed li jsemmi dan is-sit hu Dr Cesare Vassallo, li

Malta’s fil-ktieb tieg˙u Antiquities jg˙id li fl-1840 kien skavat dan is-sit. Ìebel kbir fid-daqs deher fuq ponta ta’ g˙olja li kienet t˙ares lejn ilPort il-Kbir. Dan il-©ebel kbir kien parti minn ˙ajt tond li kien idawwar dawn l-istrutturi. Kien jinsab xi metru u nofs ta˙t il-˙amrija. Liskavar fuq dan is-sit waqaf

g˙al kollox, iΩda tkompla xxog˙ol fuq l-Imnajdra. Fl-1870, Leith Adams kien mar fil-post u kompla jiskava. Fl-1882, Annetto Caruana ˙a f’idejh l-iskavar ta’ Kordin. Millewwel induna li s-sit kien wie˙ed ta’ importanza kbira. Caruana identifika ˙ames strutturi megalitiçi li kienu biss Kordin 1. Dawn l-istrutturi kienu mibnija fuq wita u orjentati lejn ilMarsa. Kienu mag˙luqa f’taqsimiet Ωg˙ar li kollha kienu jmissu ma’ xulxin. It-tieni grupp ta’ strutturi megalitiçi nstab fuq ix-xifer ta’ Ras ÓanΩir ftit metri ’l bog˙od minn Kordin 1. Dawn it-tieni strutturi semmiehom Kordin II. Xebh ma’ Óa©ar Qim u lImnajdra Dawn kienu biçça art g˙olja u watja, ji©ifieri art çatta, orjentati lejn Grieg il-Lvant. Fl-1871, lIngliΩi kellhom bΩonn jg˙addu gandott madwar il-barrikati tag˙hom. Ir-Royal Engineers farrku u kissru l-parti l-kbira minn dawn l-istrutturi megalitiçi. Kulma ˙allew kienu rqajja’ Ωg˙ar ˙afna. Meta tistudja sewwa dawn l-irqajja’ tinduna li setg˙u kienu jixbhu lil Óa©ar Qim u lill-Imnajdra. Sal-1950, is-siti ta’ Kordin 1 u ta’ Kordin II kienu sparixxew g˙al kollox. Il-Gvern Malti kien ˙a deçiΩjoni li dik l-art tinbidel f’Ωona industrijali. Kemm ilGvern IngliΩ u kemm il-Gvern Malti huma ˙atja li parti millPreistorja Maltija nqerdet. L-istorja trid tkun retta u mimlija verità. Meta Manwel

Lokali Magri beda jiskava l-Ipo©ew ta’ Óal Saflieni, l-interess li kien qam fuq Kordin intefa g˙al kollox. Annetto Caruana tela’ lQrendi u beda r-restawr tatTempji ta’ Óa©ar Qim. Immorru lura fiΩ-Ωmien u fl1908 tfaçça, fuq ix-xena ta’ Kordin, Temi Zammit. Sena wara ng˙aqad mieg˙u Thomas Ashby, li flimkien bdew liskavar tal-art li kien baqa’ fuq in-na˙a tat-triq li tie˙dok g˙all˙abs tal-IngliΩi. Inkixef sit megalitiku ie˙or, li semmewh Kordin III. Twaqqif tal-iskavi G˙al xi ra©uni, l-iskavi waqfu ˙esrem. Sar ftit xog˙ol fuq issit fl-1935 u ftit ie˙or fl-1961. Din id-darba kienu l-arkeologi John Evans u David Trump. B˙as-siti megalitiçi l-o˙ra mxerrda ma’ Malta, dan is-sit ma nbeniex kollu f’daqqa. Kordin III ˙a 600 sena biex inbena. Matul dan iΩ-Ωmien sar ˙afna tibdil fil-bini ta’ dawn listrutturi. Dan is-sit irid jinqasam f’Ωew© faΩijiet, li bejniethom ikopru bejn 3,800 sena Q.K. (FaΩi M©arr) u 3,200 Q.K. (FaΩi a˙˙arija tal-G©antija). Mill-banda l-o˙ra, il-fu˙˙ar li nstab f’dan is-sit ma jindikax faΩi daqshekk bikrija. Hemm bΩonn ta’ aktar studju fuq dan is-sit bl-iskop li ji©i stabbilit ilperjodu tal-fu˙˙ar. Il-fu˙˙ar li nstab f’Kordin I u f’Kordin II jindika li l-komunità ta’dawn iΩ-Ωew© siti, tmur lura g˙allFaΩi M©arr, iΩda hi biss possibbiltà. Fit-tieni Ωmien inbena Kordin II, li jikkonsisti f’Ωew© tempji fuq sit wie˙ed. Dan il-fatt hu fenomenu Malti g˙all-a˙˙ar. Óafna huma t-tempji mxerrdin ma’ Malta, li g˙andhom aktar minn tempju wie˙ed fuq l-istess sit. S’issa g˙adu ma sarx studju biex inkunu nafu liema miΩ-Ωew© tempji nbena lewwel. Kordin III hu sit preistoriku, li kellu strutturi kbar mibnija ˙dejn g˙arajjex. Kordin II ©ie datat billi, John Evans fl-1953 u David Trump fl-1960, qabblu lfu˙˙ar li nstab ma’ fu˙˙ar ta’ tempji o˙ra f’Malta. Kordin I Dawn l-istrutturi jidher li kienu jixbhu f’kollox lit-tempji megalitiçi li baqg˙u mag˙na sal-lum. Meta bdew ji©u studjati dawn it-tempji, kienu di©à fi stat avvanzat ta’ g˙ajbien. Fil-fatt, g˙adna ma nistg˙ux nag˙rfu ttifsila tal-binja. Aktarx li Kordin I kien mibni fuq pjanta u tifsila irregolari. Jista’ jkun li dan issit kellu forma çirkulari. Jekk kien hekk, dan iç-çirku kien kbir biΩΩejjed biex fih jinbnew strutturi Ωg˙ar. Barra dan iç-çirku, hemm strutturi o˙ra iΩg˙ar fid-daqs, li kienu jing˙aqdu mal-istruttura l-kbira permezz ta’ passa©©. Fil-binja kollha ttellg˙u ˙itan li firdu spazju minn ie˙or u b’hekk in˙olqot konfuΩjoni f’dan il-bini. Il-˙itan diviΩorji kienu mibnija minn ©ebel Ωg˙ir b˙al dak uΩat illum fil-˙itan tas-sejjie˙. L-uΩu ta’ ©ebel Ωg˙ir flok ˙a©ar kbir b˙ala ˙itan diviΩorji jidher li kien uΩat fit-tempji kollha madwar Malta. L-g˙aΩla ta’ dan il-©ebel Ωg˙ir kienet il-kawΩa li Kordin I sparixxa g˙al kollox. Kien hemm tliet kmamar Ωg˙ar barra l-binja çirkulari, waqt li kien hemm sitt kmamar Ωg˙ar fil-binja çirkulari.

10.08.2014 09

Kordin II Dak li nafu fuq dan is-sit, nafuh minn st˙arri© u deskrizzjonijiet ippubblikati maΩΩmien. Dan is-sit kien mibni minn ©ebel Ωg˙ir li minnu baqa’ traççi Ωg˙ar li huma ftit çentimetri ’l fuq minn wiçç lart. Jista’ jkun li minn dan ilfdal ©ie mibni dak li hemm illum. Barra minn hekk, dan is-sit preistoriku t˙arbat ˙afna meta l-IngliΩi ˙affru foss fond maddawra tal-barrikati tag˙hom, li bilfors kellhom jg˙addu minn fuq dan is-sit. B’dan il-mod, ilfu˙˙ar u materjal ie˙or midfun ta˙t il-˙amrija spiçça g˙al kollox. Biex ikompli jg˙arraq id-destin ta’ Kordin II, inbena ˙ajt g˙oli u beda x-xog˙ol g˙al Ωona industrijali. Kif kien sewwasew dan is-sit, qatt ma a˙na se nkunu nafu. Skont dak li naraw illum, Kordin II kien binja maqsuma f’erba’ partijiet li kienu jinfdu ma’ xulxin. Wa˙da minn dawn il-partijiet tixbah ˙afna litTempji ta’ Óal Tarxien. Kien hemm pilastri tal-©ebel weqfin li kienu juru d-d˙ul g˙all-apsidi. Dawn illum ma g˙adhomx weqfin. Biss, din il-binja kellha l-istess forma tat-tempji kif nafuhom a˙na. Parti o˙ra minn Kordin II kienet fit-tond. L-art kienet iççangjata biç-çag˙aq. Instabu çangaturi li kienu parti minn din l-art ta’ dan is-sit. Jista’ jkun il-kaΩ li fuq din l-art kienu mibnija kmamar b’xi artali fihom u g˙alhekk setg˙u kienu kappelli. Li kieku ma kinux, Dr Cesare Vassallo fl-1840, Leith Adams fl-1870, F. Vassallo fl-1876 u Annetto Caruana, li ˙allewlna l-pjanti ta’ kif raw is-siti, kieku llum dawn intilfu g˙al kollox.

g˙andhom faççata semiçirkulari kwaΩi perfetta, mibnija permezz ta’ megalitiçi wieqfa. Kull megalitika g˙andha ©ebla kbira mag˙ha b˙alma nsibu f’Óa©ar Qim. Kemm hu qadim Kordin III Dan is-sit ma nbeniex kollu f’daqqa, iΩda ˙a perjodu ta’ Ωmien twil. F’dan iΩ-Ωmien mhux dejjem tela’ bini ©did iΩda kien Ωmien fejn il-bini ©ie mibdul jew irran©at. L-iskavar

ta’ Kordin III wera, meta mqabbel ma’ siti o˙ra, li dan nbena f’Ωew© perijodi li bejniethom ˙adu ftit aktar minn sitt sekli. FaΩi M©arr beda jinbena g˙all-˙abta tas-sena 3,800 Q.K. u l-a˙˙ar struttura tieg˙u, FaΩi Ìgantija, tlestiet g˙all-˙abta tas-sena 3,200 Q.K. IΩda listudju tal-fu˙˙ar li nstab f’Kordin III juri li hemm faΩi o˙ra tas-sena 2,500 Q.K., allura din hi FaΩi Tarxien. Il-fu˙˙ar li nstab f’Kordin III

hu tal-FaΩi Tarxien. Jekk inhu hekk, Kordin II ˙a 1,300 sena biex tlesta g˙al kollox. Liskavar li sar fuq dan is-sit ma tax ir-riΩultati konkreti li wie˙ed kien qed jistenna. Il-fu˙˙ar li nstab f’Kordin I u Kordin II hu tal-FaΩi M©arr u dan juri ming˙ajr dubji li xi forma ta’ villa©© kien di©à jeΩisti. Informazzjoni mi©bura minn kitba ta’ John Sarè fil-programm tal-festa ta’ Santa Marija tal-Mosta, 2011.

Sejħa għall-

OFFERTI IL-MITA TIXTIEQ TAVŻA LI QEGĦDIN JINTLAQGĦU OFFERTI GĦAL:

- Provision of an Email Anti-Spam and Anti-Virus Solution – T045/14 Data ta’ ħruġ: 1 ta’ Awwissu 2014 / Data ta’ għeluq: 17 ta’ Settembru 2014

Operaturi Ekonomiċi li huma interessati sabiex jipparteċipaw f’dawn is-sejħiet għall-offerti huma mħeġġa jieħdu nota għall-workshops organizzati mid-Dipartiment tal-Kuntratti fis-Centre for Development Research and Training (CDRT), It-Telgħa ta’ Sa Maison, Il-Furjana. F’dawn il-workshops, Operaturi Ekonomiċi jkollhom l-opportunità li jsiru jafu aħjar kif għandhom jikkompilaw u jissottomettu l-offerti tagħhom online. Iktar informazzjoni tinsab fid-dokument tal-offerta.

Dawn is-sejħiet għall-offerti jistgħu jinkisbu mis-Sistema Elettronika għas-Sejħiet Pubbliċi (www.etenders.gov.mt) Għal aktar informazzjoni, kkuntattja lill-Contracts Management Department

2123 4710 www.mita.gov.mt

Advert No: EOI/001/2014 Kordin III Fl-1909 Kordin III ©ie studjat minn Ωew© arkeologi, Thomas Ashby u T.E. Peet. Dan it-tempju hu l-aktar li baqa’ tajjeb u g˙adu jing˙araf. Dan is-sit ©ie salvat min˙abba li madwaru ttella’ ˙ajt g˙oli protettiv u b’hekk in˙eles mill-iΩvilupp bla raΩan. Wara Ashby ftit li xejn sar progress u jidher li ma hemmx ˙e©©a min-na˙a ta’ min hu responsabbli biex dan il-monument ji©i studjat birreqqa u b’mezzi xjentifiçi moderni. L-a˙˙ar rapport li g˙andna hu ta’ Ashby, li ppubblikah fl-1913. John Evans ukoll lesta rapport fuq Kordin III, iΩda hu kopja ta’ Ashby, xejn ©did, u lanqas lesta pjanta ©dida tal-kumpless tat-tempju. Kordin III hu grupp ta’ strutturi li l-aktar importanti huma Ωew© tempji li g˙andhom biçça art miftu˙a quddiem id-da˙la, li huma f’g˙amla ta’ nofs tond b˙alma huma t-tempji l-o˙ra li baqg˙u weqfin sal-lum. Skont ritratti me˙udin millajru, ix-xe˙ta tat-tempji hi dik f’g˙amla tat-tliet werqiet (trefolju). Dan it-tempju hu mibni kollu kemm hu mill-©ebla talfranka li ttie˙det mill-istess viçinanzi tal-post. L-art faççata tad-da˙la hi ççangjata b’©ebel maqtug˙ irregolari u ç-çangaturi po©©uti diretti fuq ilqieg˙a tal-blat. It-tempju ewlieni jidher li mhux mibni b’seng˙a kif a˙na mdorrijin naraw f’tempji o˙ra. Fil-©nub tieg˙u g˙andu Ωew© strutturi o˙ra li t-tlieta flimkien

Expression of Interest: Invitation to submit proposals for the provision of properties in Gozo to accommodate persons with disability. The Director (Corporate Services) within the Ministry for the Family and Social Solidarity notifies that sealed expression of interest documents marked: ‘EOI/001/2014 - Expression of Interest: Invitation to submit proposals for the provision of properties in Gozo to accommodate persons with disability.’ will be received in the Tender Box, situated at the Contracts and Procurement Section, Ministry for the Family and Social Solidarity, 106, Melita Street, Valletta, by not later than 10.00 a.m. of Friday, 5th September 2014. Interested parties may request a copy of the Expression of Interest document by not later than Thursday 14th August 2014 by sending an email to contracts-procurement.mfss@gov.mt clearly indicating Advert Number EOI/001/2014. No requests for documents after this date will be accepted.

Ministry for the Family and Social Solidarity Contracts and Procurement Section 106, Melita Street, Valletta Tel: 25903550

CALL F FOR OR TR TRAINERS RAINERS ESF 2. 2.201 201 ENHANCING EMPL EMPLOYABILITY OYA ABILITY THROUGH TRAINING (EET)

ETC ET CP Permit ermit No: 96 96/2014 /2014

The Employment The Employment and Training Training Corporation Corporation is seeking se eeking suitably qualified and experienced experienced individuals uals to to deliver deliver training training in the following following courses, c ourses, on a part-time e employment employment basis. This call is open to This to everyone, every e one, including employees employees of the Public Service Service and the Public Sector. Sector. ETC ETC employees employees may may nott deliver deliver such courses c ourses whilst whilst in full-time full-tim full tim me employment employment with the Corporation. Corporation. tion Full details about the ttrainer trainer minimum qualifications qualifications and experience, experience, as well well as information information aboutt the remuneration remuneration rates rates and courses’ courses’ contact other requirements c ontact hours, can be found found on the ETC ETC website website www.etc.gov.mt www.etc.gov.mt along with w requirements necessary ne ecessary for for each application. application. t Interested Int erested persons should shou uld send an application application letter, le etter, together together with a detailed deta ailed CV, CV V,, by by registered registered mail mail or by by hand to: to: The T he A/Department Manager Ma anager People P eople Management & Corporate Corporate Services Services Employment Emplo yment and Training Train ning Corporation Corporation Head Offic Office e Far Ħal F ar BBG 3000 mustt quote Applicants mus quote the code code HR/05/14 HR/ /05/14 in the the application application letter. letter. Applications Applica tions are are to to reach rea ach the Corporation Corporation by by not not later later than Wednesday Wednesday 20th August August 2014. 2014. applications All applica tions will be acknowledged acknowledged and will be e treated treated in the strictest strictest confidence. confidence. CV’s sent by CV’s by applicantss will be kept kept by by ETC ETC for for future ffuture reference. reference. Those Those individuals ind dividuals who do not wish h to to have have their CV kept kept by by ETC ETC should send a lett letter er to to the above abo ove address address and will receive receiv ve their CV back following following g the recruitment recruitment exercise. exercise e. The T he Employment Emplo p y yment and Training Training g Corporation Corpor p ation is licensed licensed e by by the NCFHE as a Further & Higher g Education Education Institution Institution (Licence ((Licence No. No. S5). ) trainers All tr ainers must must be 18 years years of age or older and fluent in Maltese Maltese and English. lish. Unless Unless otherwise indicated indiicated trainers trainers should have have a minimum years of 3 y ears related related work work experience experience and 3 years years experience experience in delivering delivering training. training. The full list list of course courses coursesisis isbelow: below: below: The Contact Hours 53 MQF 4 MQF 4 19 MQF 3 196 MQF 4 80 See Web-Site Web-Site for more details MQF Level

Office, Administration, Adm ministration, IT and Business Skills

MQF 3

MQF 2

VET Award Techniques VE TA ward in i Principles of Sales T echniques

N/A

Sage Line 50 0 Level 1

Sage Line 50 0 Levels 2 & 3

N/A MQF Level MQF 2 N/A Awaiting A waiting Accreditation

Contact Hours 72 10 48

TRAINER MINIMUM M QUALIFIC QUALIFICATIONS ATIONS REQUIREMENTS

VET A ward in i Entrepreneurship VET Award VET VET Award Award in i Entrepreneurship Vocational Vocational Education E and Training Training Award Award for Travel Travel Age Agents nts - Airline and T Ticketing icketing V ocational Education E and T raining A ward in Freight and Shipping Vocational Training Award ECDL ECD L - Base e and Standard Modules ECDL ECD L Advanced Advan nced Subjects

1st Degree (MQF level 6) in Business Studies or Financial Managementt 1st Degree gree (MQF level 6) in Law I.A. I.A.T.A T.A Qualification I.A. T.A Qualification I.A.T.A A' level (MQF level 4) in an I.T. I.T related subject and 3 years experience in delivering training Diploma (MQF level 5) in an I.T. I.T related subject and 3 years experience in delivering training A' level (MQF level 4) in Accounts and 3 years ears experience in working on payroll and 3 years experience in delivering training A' level (MQF level 4) qualification cation related to sales, customer care or marketing rketing A' level (MQF level 4) in Accounts and 3 years ars experience in using SAGE and 3 years experience perience in delivering training A' level (MQF level 4) in Accounts and 3 years ars experience in using SAGE and 3 years experience perience in delivering training

Vocational Vocational Education E and Training Training Award Award in Payroll Processing Proc cessing

Services

TRAINER MINIMUM M QUALIFIC ATIONS REQUIREMENTS QUALIFICATIONS

VET Award Award for f VET Cleaning Attendants Food Handling Handling Category B

MQF level 3 qualification related to the cleaning M ng industry/profession or public health or hospitality pitality management T Trainer rainer recognised by y the Food Safety Commission Secretariat TEFL T TEF L Cert T Trainer rainer recognised by the EFL EFL Monitoring Mon nitoring Board or a 1st Degree (MQF level 6) in English Language and 3 years experience in delivering training

English Lang guage Preparation for EF LT eachers (TE LT) Language EFL Teachers (TELT)

MQF Level

Contact Hours

MQF 4

MQF Level

Contact Hours

N/A

First Aid

MQF 3

VET VE T Award Award in i Occupational Health and Safety & Health and Safety Modules (contact hours vary) Trade, Technical Technical e for Trade, and Childcare Courses

MQF 2

VET VET Award Award in i Private Security Guard Services

N/A

Guarrd Refresher Private Guard

MQF Level

Contact Hours

Occupationa al Assessment Occupational

e Security Services and First Aid OHS, Private

VRT VRT T Testing esting Class II

VRT VRT T Testing esting Class III

MQF MQF MQF MQF MQF MQF MQF MQF

1 2 2 2 2 3 3 3

146

Award Vehicle Painting Award d in i V ehi l Spray ehicle S P i ti

VET VET Award Award Foundation F in T Tile ile Laying

105

Award Award in Stone Sto one Masonry and Bricklaying

87 Contact Hours 48 40 40 40 40 60 60 60

el 5) in Occupational Health and Safety Diploma (MQF level Diploma (MQF level 5) in policing or security management or 1st Degree (MQF level 6) in Law or retired police D officer o fficer having ng held a police inspector grade D Diploma (MQF level 5) in policing or security management or 1st Degree (MQF level 6) in Law or retired Police Officer O fficer having ng held a Police Inspector grade

T Trade rade and Technical Technical e Courses

N/A

MQF Level

TRAINER MINIMUM M QUALIFIC ATIONS REQUIREMENTS QUALIFICATIONS First Fi rst Aid Instructor/ Instructor/Trainer Trainer Qualification as perr Subsidiary Legislation 424.13 and 3 years experience xperience in delivering training

N/A

A waiting g Awaiting Accreditation MQF 2 Awaiting A waiting Accreditation MQF 2

TRAINER MINIMUM M QUALIFIC ATIONS REQUIREMENTS QUALIFICATIONS 1st Degree (MQF level 6) in a related Humanities manities Subject and either a trainer training g qualification or C t i d Award Award d in i Occupational O ti l Assessment A t and d 3 years experience i i delivering ering i Customised in training

Customised Award in Occupational p Assessment

TRAINER MINIMUM M QUALIFIC QUALIFICATIONS ATIONS REQUIREMENTS Journeyman's J ourneyman's Certificate or Certificate of Competence mpetence at technician level or similar qualification cation (MQF level 4) in automobile utomobile engineering J ourneyman's Certificate or Certificate of Competence mpetence at technician level or similar qualification cation (MQF level 4) in Journeyman's automobile au utomobile engineering Certificate C tifi t off Competence at craftsman level vell or similar qualification (MQF level 3) in vehicle ehicle hi l spray painting i ting Journeyman's Certificate at craftsman n level or equivalent MQF level 3 qualification on in tile laying Certificate of Competence at craftsman level or similar qualification (MQF level 3) in stonemasonry C emasonry y or possess a Maltese se Stone Mason's License n level or equivalent MQF level 3 qualification n in plastering Journeyman's certificate at craftsman

VET Award Award in i Plastering VET Welding Courses urses VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award VET VET Award Award

TRAINER MINIMUM M QUALIFICATIONS REQUIREMENTS

Foundation F in W Welding elding Foundation F in Manual Metal Arc W Welding elding Foundation F in Oxy-Acetylene W Welding elding and Cutting C Foundation F Metal Inert Gas (MIG) and Metal Active Gas (MAG) W Welding elding Foundation F T Tungstan ungstan Inert Gas (TIG) W Welding elding Manual M Metal Arc W Welding elding in i Metal Inert Gas (MIG) and Metal Active Gas s (MAG) Welding Welding in i Tungsten Tungsten Inert Gas (TIG) W Welding elding

Journeyman's Journeyman's Journeyman's Journeyman's Journeyman's Journeyman's Journeyman's Journeyman's

*Contact *C ontact Hour Hourss ma may y be subject subjec j t tto o change change. g .

Operational Programme II - Cohesion Policy 2007-2013 Empowering People for More Jobs and a Better Quality of Life The Project is part-financed by the European Union European Social Fund (ESF) ESF) Co-financing rate: 85% EU Funds; 15% % National Funds Investing in your future ture

Certificate Certificate Certificate Certificate Certificate Certificate Certificate Certificate

at at at at at at at at

T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an T Technician echnician an

level level level level level level level level

or or or or or or or or

equivalent equivalent equivalent equivalent equivalent equivalent equivalent equivalent

MQF MQF MQF MQF MQF MQF MQF MQF

level level level level level level level level

4 4 4 4 4 4 4 4

qualification on qualification on qualification on qualification on qualification on qualification on qualification on qualification on

in in in in in in in in

welding welding welding welding welding welding welding welding

Opinjoni

10.08.2014 11

GÓAQAL U RÌULIJA Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Salvu Seychell F’din l-ewwel opportunità li kelli wara l-a˙˙ar artiklu, ma nistax ma nag˙tix tislima lill˙abib tieg˙i Salvu Seychell. L-a˙bar tal-mewt tieg˙u kienet ˙asda kbira, avolja kien fatt mag˙ruf li sa˙˙et se˙ibna Salvu sfortunatament kienet qed tmur lura jum wara lie˙or. F’˙ajtu u f’˙idmietu kien sieket imma mimli entuΩjaΩmu u ˙abrieki. Fil-kwiet tal-uffiççju kien jag˙mel xog˙ol li fl-opinjoni tieg˙i kien l-aktar xog˙ol iebes f’partit attiv u kbir, dak li jie˙u ˙sieb il-˙idma tal-kumitati lokali. Min hu involut b˙ali fil-˙idma lokali jaf biΩΩjed kemm kultant ikun diffiç li li tmexxi kumitat lokali, a˙seb u ara tkun responsabbli li tikkoordina l-kumitati lokali kollha. Xog˙lu kien importanti, imma qatt ma fittex glorja. Dejjem kien lest li jservi, jag˙ti l-g˙ajnuna u l-pariri me˙tie©a. Wara mewtu nkitbu u xxandru ˙afna stqarriji, artikli u programmi ta’ apprezzament u tif˙ir lejn Salvu kif inhu xieraq g˙ax dan il-bniedem iddedika ˙ajtu lejn il-partit li ˙abb ming˙ajr qatt ma ppretenda xejn lura, sal-a˙˙ar nifs. U g˙ax kien daqshekk bnieden umli u ming˙ajr pretenzjonijiet, nist˙ajlu mill-© enna qieg˙ed i˙ossu xi ftit mist˙i bir-rikonoxximent u t-tislima kbira li ng˙ata mill-Partit u minn dawk li ˙admu qrib tieg˙u. Imma hekk kien sew u xieraq. Salvu kien kollega tieg˙i filkumitat ta’ Óal Lija. G˙ax meta ssemmi lil Óal Lija u l-Partit Laburista, l-ewwel li ji© i f’mo˙˙ok huwa Salvu Seychell. Hija xi ˙a©a naturali. L-esperjenza tieg˙i fl-attività politika lokali mhix wa˙da twila. Però, u˙ud minn s˙abi fil-kumitat g˙andhom l-unur li jg˙idu li servew madwar l-istess mejda flimkien ma’ Salvu

g˙al snin twal. Fil-˙ames snin li ilni fil-kumitat lokali nista’ ng˙id li bnejt ˙biberija u stima kbira lejn Salvu. Kien il-punt ta’ referenza tag˙na meta jkollna xi g˙oqda xi n˙ollu. Mhux l-ewwel darba li jien u s-segretarja konna nirrikorru g˙allpariri tieg˙u g˙ax l-esperjenza kbira tieg˙u u l-umiltà tieg˙u kienu j©ag˙luk tersaq lejh b’kunfidenza g˙ax taf li l-parir li se jag˙tik se jkun ©enwin u tajjeb. Salvu kien jilqa’ bi pjaçir talenti © odda, persuni © odda, speçjalment Ωg˙aΩag˙ fil-kumitat lokali u f’kull qasam ta’ ˙idma lejn il-Partit. Huwa kien xprun g˙alija u ta’ inkora©©iment sabiex nikkontesta g˙all-kariga ta’ president tal-kumitat lokali ta’ Óal Lija, u kif ukoll meta kont urejtu li kelli l-˙ajra li nikkontesta g˙al membru ordinarju fl-EΩekuttiv Nazzjonali. U b˙alma se j˙oss it-telfa tieg˙u kul˙add, forsi a˙na f’Óal Lija se n˙ossuh doppju. Stramba se tkun latmosfera fl-uffiççju tal-kumitat ming˙ajr il-preΩenza ta’ Salvu; uffiççju li min jaf kemm qatta’ sig˙at fih f’˙idma favur il-Partit u l-ideali tieg˙u. It-telfa tieg˙u tnikkitna, naturalment, imma l-preΩ enza flispirtu ta’ dan ir-ra©el li dejjem kien joffri poΩittività ma hi se titlaqna qatt. Niftakru fiddedikazzjoni u l-impenn tieg˙u sal-a˙˙ar nifsijiet ta’ ˙ajtu; niftakru fl-ir©ulija tieg˙u, fil-lealtà u fis-serjetà li kien jimmanifesta f’xog˙lu, niftakru fil-perseveranza u fis-serenità li kien jikkumbatti bihom il-marda li ˙akmitu. Niftakru dan kollu u Salvu jkun mudell perfett ta’ kura©© g˙alina lkoll sabiex ji©ri x’ji©ri f’˙ajjitna m’g˙andna qatt naqtghu qalbna u nibqg˙u n˙arsu ’l quddiem u na˙dmu g˙all-©id kollettiv. Ix-xorti da˙iktli meta kelli çç ans li na˙dem ma, u qrib, dan ir-ra©el ta’ vera. Minn din

il-pa©na nixtieq nuri s-sog˙ba tieg˙i u nag˙ti l-kondoljanzi lill-g˙eΩieΩ qraba tieg˙u, li w˙ud minnhom huma qrib tieg˙i ˙afna. Strie˙ fis-sliem, Salvu. Kien unur li sirt nafek u ˙dimt mieg˙ek fil-qrib. Xog˙ol Il-Eurostat il-©img˙a li g˙addiet ikkonfermat li pajjiΩ na, f’Ìunju li g˙adda, kellu t-tielet l-inqas rata ta’ qg˙ad fl-Unjoni Ewropea, b’5.6%. Kienu biss lAwstrija u l-Ì ermanja li rregistraw rata ta’ qg˙ad inqas minn ta’ Malta. Din kienet linqas rata ta’ qg˙ad li rre©istrat Malta minn mindu din l-a©enzija tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea bdiet ti©bor u tanaliz z a ç -ç ifri ta’ qg˙ad ta’ pajjiΩna mis-sena 2000. Din listatistika tkompli tikkonferma suççess ie˙or g˙al pajjiΩna li ©©ib fix-xejn it-tbassir riçenti tal-OppoΩ izzjomi li pajjiΩ na qieg˙ed jiffaç ç ja xi “kriΩi filqasam tax-xog˙ol”. Fi stqarrija l-Gvern aççenna li din l-istatistika tikkonferma l-˙idma talGvern biex pajjiΩna jkun fost laqwa fl-Ewropa. Dawn ir-riΩ ultati sbie˙ filqasam tal-impjiegi ©ew ikkonfermati fi spazju ta’ ftit jiem mhux biss mill-Eurostat imma wkoll mill-NSO u mill-ETC. Flewwel sitt xhur ta’ din is-sena, il-persuni jirre©istraw mal-ETC naqsu b’aktar minn elf. F’G˙awdex kien hemm tnaqqis ta’ 700. Il-PN fil-Gvern ˙alla wirt ta’ 7,279 persuna jfittxu x-xog˙ol. Mill-bidu talamministrazzjoni Laburista nnumru ta’ nies ifittxu x-xog˙ol naqas bi 17%. Dan jikkontrasta bil-kbir ma’ dak li ©ara ta˙t lamministrazzjoni preç edenti fejn il-qg˙ad Ωdied b’din l-istess rata. L-ispinn tal-problema ta’ nuqqas ta’ impjiegi kienet iΩΩ iemel tal-battalja tal-PN, Ω iemel fittizju li jg˙ix

f’buΩΩ ieqa tas-sapun, li nfaqg˙et f’wiçç il-PN b’dawn iç -ç ifri poΩittivi kkonfermati minn tliet istituzzjonijiet kredidati fi spazju ta’ ftit ©ranet. Dan juri l-g˙aqal ta’ dan ilGvern li xammar il-kmiem u indirizza l-problemi li sab ma’ wiç ç u, problemi ta’ qg˙ad, nixfa fl-investiment, nuqqas ta’ ideat, ekonomija sta© nata, problema kbira ta’ dejn nazzjonali u fil-korporazzjonijiet u fl-entitajiet tal-Gvern. F’entitajiet b˙all-Gozo Channel u lKorporazzjoni tas-Servizz talilma bdew jaraw riΩ ultati flindirizz tag˙hom sabiex tinqata’ l-˙ela u jonqos it-telf. FitTrasport Pubbliku l-Gvern qabad il-barri minn qrunu. Ma qag˙adx jilg˙abha tal-vittma, imma ˙a deç iΩ joni li salvat mijiet ta’ impjiegi u salvat ilpajjiΩ milli jikkrolla u f’daqqa wa˙da jispiç ç a ming˙ajr servizz ta’ trasport pubbliku. Din hi s-serjetà li kienet manifestata mill-Partit Laburista flOppoΩ izzjoni u kompliet tit˙addem b’impenn fil-Gvern. Sfortunatament ma tistax tg˙id l-istess g˙all-PN. Kien juΩa lmagna tal-gideb u l-ingann meta kien fil-Gvern u baqa’ jag˙mel l-istess issa floppoΩ izzjoni. L-istejjer li jo˙or© u bihom kuljum huma spins biex jimlew ras il-poplu, biex jaljenawh minn fuq il˙idma tal-Gvern. L-istorja tag˙hom jibqg˙u jittimbraw fuqha kuljum u jkomplu jΩ ejnuha. L-iskop huwa li listorja tant tindara li ssir fatt, issir ‘verità’. Imma mbag˙ad wara li l-ispinn tag˙hom ti© i kkonfermata li kienet biss ˙lieqa, bla mist˙ija ta’ xejn kemm kemm jo˙or©u stqarrija biex taparsi jiskuΩaw ru˙hom b˙alma © ara fil-kaΩ ijiet talMinistru g˙al G˙awdex Dr Anton Refalo u tal-Ministru g˙all-Ì ustizzja Dr Owen Bonnici. Dik ir©ulija! Dak g˙aqal!

Opinjoni

12 10.08.2014

Ir-resIdentI tan-nofsInhar MaltIn Ukoll

forUM ÛGÓaÛaGÓ laBUrIstI

Brandon Spiteri

G˙al Ωmien twil gΩiritna kienet mhedda li tinqasam f’Ωew© re©juni mhux ugwali, dak tatTramuntana u ie˙or tanNofsinhar. Dan ©ara g˙ax Malta bdiet tin˙akem minn firda politika. Nistg˙u ng˙idu li l-Partit Laburista kien wie˙ed ideolo©ikament g˙aççittadini tan-na˙a ta’ isfel talpajjiΩ billi ra t-twelid tieg˙u proprju minn dawn l-in˙awi, filwaqt li dak Nazzjonalista kien wie˙ed li iΩjed i˙ares linteressi tat-Tramuntana. Din id-differenza politika marbuta mal-©eografija damet tin˙ass ˙afna, anke sa ftit tas-snin ilu. Ûvilupp insostenibbli Il-©enerazzjoni preçedenti nbidlet g˙al wa˙da aktar rivoluzzjonarja u beda jkun hawn aktar moviment ta’ koppji u familji li ddeciedew li jsibu ssaqaf tag˙hom lil hinn minn ra˙al twelidhom. Il-partiti politiçi addattaw g˙al din ilflessibbiltà u saru aktar ˙olistiçi biex jippruvaw ma jibqg˙ux marbutin ma’ Ωona ©eografika wa˙da. Minkejja dan, il-˙sara li kienet saret fiΩΩmien ta’ meta Malta kienet f’epoka ta’ mentalità differenti minn tal-lum, baqg˙et tin˙ass mil-©enerazzjoni preΩenti. L-ikbar effett tal-˙sara li l©enerazzjoni preΩenti qed t˙oss huwa l-iΩvilupp insostenibbli li ˙akem xtutna meta Malta kienet qieg˙da tifforma ru˙ha f’pajjiΩ aktar industrijalizzat, fi Ωmien fejn çerti kwistjonijiet ma kellhomx il-prijorità li g˙andhom illum, grazzi g˙al-iΩviluppi tax-xjenza u l-istudji ambjentali. Fost din il-©enerazzjoni, l-aktar li huma affettwati minn dan l-iΩvilupp huma bla dubju ta’ xejn iç-çittadini ta’ BirΩebbu©a u ta’ Marsaxlokk. Kemm huma dawk li jiskantaw hekk kif

jinΩlu mal-kosta tal-Port ta’ Marsaxlokk u jilm˙u l-krejnijiet tal-Port Óieles jiddominaw ilveduta tal-bajja, iç-çumnija talpower station tal-impjant ta’ Dellimara, l-ajruplani li jg˙addu minn fuq il-bjut tannies billejl u binhar, fost ˙afna o˙rajn?

le©iΩlatura baqa’ passiv quddiem dan kollu. Il-Kunsill Lokali ta’ BirΩebbu©a bbenefika minn ftit eluf ta’ ewro li Ωgur ma kinux se jkunu biΩΩejjed biex ikopru l-ispejjeΩ ta’ pro©etti ambjentali neçessarji sabiex wie˙ed jikkumpensa g˙all-˙sara li saret.

Il-Port ta’ Marsaxlokk u lPort Óieles

Pro©etti ambjentali

Ftit tax-xhur ilu, il-MEPA approvat permess fejn fih tat lawtorità lill-Port Óieles sabiex ikun jista’ jwettaq manutenzjonij fuq riggijiet taΩ-Ωejt filPort ta’ Marsaxlokk. G˙al dan il-Kunsill Lokali ta’ BirΩebbu©a ˙a poΩizzjoni kontra din iddeçiΩjoni. Dan il-permess seta’ jpo©©i aktar f’riskju s-sa˙˙a ta’ dawk li joqog˙du fil-viçinanzi tal-Port Óieles. Kemm ir-rappreΩentanza Laburista kif ukoll dik Nazzjonalista kienu kontra dan il-pro©ett. Bis-sa˙˙a talGvern preΩenti, li sema’ t-talba sabiex dan il-pro©ett ma jse˙˙x, saret il-pressjoni neçessarja u sar appell kontra l-permessi. G˙all-kuntrarju ta’ dan, kmieni fis-sena 2010, meta lMEPA approvat applikazzjoni li fiha tat il-façilità lill-Port Óieles sabiex iwettaq pro©ett ta’ estensjoni sabiex tkun tista’ ti©i ffaçilitata l-˙aΩna tal-containers. L-attitudni tal-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien kienet differenti. Fil-fatt, din l-istess applikazzjoni, li kienet di©à ©iet rifjutata mill-MEPA fis-sena 2009, wasslet sabiex il-qieg˙ viçin ta’ fejn kienet se ssir din l-estensjoni kellu ji©i m˙ammel biex il-vapuri kummerçjali jkunu jistg˙u jersqu aktar viçin talbajja. Wie˙ed seta’ jinnota li, wara dan ix-xog˙ol kollu, ilbajja ©iet aktar imni©©sa u lvapuri resqu aktar qrib tar-residenti. Il-Gvern ta’ dik il-

Minkejja l-˙sara li saret finNofsinhar, l-isba˙ pro©etti ambjentali dejjem saru finna˙at ta’ fuq ta’ Malta. U hawn fejn wie˙ed jistaqsi: huwa minnu li l-Gvern preçedenti ˙adem biex jinqata’ mill-passat u jwaqqaf il-firda bejn iç-çittadini Maltin tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar? Illum insibu sitwazzjoni fejn il-valur tal-proprjetà f’˙afna n˙awi finNofsinhar ta’ Malta naqas drastikament min˙abba l-kundizzjonijiet ambjentali li jkollhom jiffaççjaw iç-çittadini ta’ kuljum. Wara kollox, dawn iççittadini j˙allsu t-taxxi daqs ˙addie˙or. G˙alhekk, dawn g˙andhom jibbenefikaw millistess boroΩ ta’ investiment daqskemm jibbenefikaw çittadini li jinsabu f’lokalitajiet o˙ra. L-a˙bar ta’ iΩjed inizjattivi biex in-Nofsinhar ta’ Malta jiΩviluppa l-prodott turistiku tieg˙u, kif im˙abbar il-©img˙a li g˙addiet waqt konferenza organizzata mil-kumitat responsabbli g˙an-Nofsinhar ta’ Malta, hija poΩittiva. Il-gvern lokali g˙andu jkompli jwettaq ˙idma kontinwa sabiex jippriserva l-identità ta’ kull lokalità u juΩa kull mezz sabiex jassigura li din ma ti©ix mhedda minn Ωvilupp insostenibbli. Dan g˙andu jwassal g˙al Ωieda ta’ pro©etti poΩittivi b˙alma saru fi n˙awi o˙ra ta’ gΩiritna, pro©etti li swew somma konsiderevoli imma li huma essenzjali g˙ar-

rikreazzjoni u g˙all-protezzjoni ambjentali. Dawn jistg˙u jservu ta’ soluzzjoni temporanja g˙all-˙sara tal-pro©etti industrijali f’dawn l-istess na˙at. Appell Filwaqt li n˙arsu b’sodisfazzjon lejn pro©etti ta’ kumplessi sportivi b˙al grawnds tal-futbol li huma attrezzati bil-˙axix u b’kull façilità, kif ukoll ilfamuΩ Water Park f’Bu©ibba. Importanti li nkomplu nassiguraw li l-ir˙ula u l-ibliet kollha tal-pajjiΩ ikollhom aççess g˙all-iΩvilupp ta’ pro©etti b˙al dawn fil-lokalitajiet tag˙hom. Meta wie˙ed jitkellem maççittadini Ωg˙aΩag˙ fil-lokalitajiet l-aktar milquta minn pro©etti industrijali, ˙afna huma dawk li jesprimu xxewqa li jkunu jistg˙u jibbenefikaw minn kumplessi sportivi fil-lokalitajiet tag˙hom sabiex b’hekk jing˙ataw forma ta’ kumpens g˙al parti mill-wirt kulturali li jkunu tilfu u sabiex ikollhom l-istess opportunitajiet b˙al Ωg˙aΩag˙ f’lokalitajiet o˙ra. Bil-motivazzjoni g˙all-bidla li qed tidher çara fil-˙idma talGvern preΩenti, din il-©enerazzjoni tista’ ta˙dem biex tnaqqas l-in©ustizzja u d-differenzi soçjali, fejn l-Istat joqtol darba g˙al dejjem id-differenza bejn iç-çittadini u lpre©udizzju marbut mallokalità, twemmin politiku u livell fis-soçjetà. FiduçjuΩ li din id-determinazzjoni se tg˙in biex naraw li l-in©ustizzji soçjali jinqerdu darba g˙al dejjem. B’hekk mhux biss a˙na lkoll inkunu kburin ng˙idu li a˙na Maltin, imma nkunu wkoll kburin li ˙dimna sabiex naraw l-interessi ta’ pajjiΩna u taç-çittadini ji©u l-ewwel u qabel kollox.

Editorjal

10.08.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRnaListi RekLami impaÌnaR u Disinn

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

eDitORJaL patetiÇi

”

Kul˙add jiftakar meta faqqg˙et il-kriΩi filLibja. Issa g˙addew sentejn minn meta l-Kurunell Gaddafi tne˙˙a mill-poter. Kul˙add jiftakar kif dakinhar il-pajjiΩ kollu kien wara lPrim Ministru tag˙na. Dakinhar il-Prim Ministru tag˙na kien Lawrence Gonzi. Dakinhar il-Prim Ministru tag˙na sab lil kul˙add jappo©©jah bi ˙©aru. Dakinhar sab tappo©©jah ming˙ajr riservi lillOppoΩizzjoni. Dakinhar sab spalla ma’ spalla mieg˙u lillKap tal-OppoΩizzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien, ji©ifieri lil Joseph Muscat, li llum huwa l-Prim Minsitru tag˙na. Dakinhar kemm l-OppoΩizzjoni kif ukoll il-Partit Laburista po©©ew fil-©enb is-soliti differenzi tal-politika Maltija. Irridu ng˙idu li dakinhar ilPrim Minsitru tag˙na ˙a deçiΩjonijiet tajbin u sab lapprovazzjoni kontinwa talOppoΩizzjoni. Kieku kien hemm x’tikkritika, li fil-fatt kien hemm, Malta kollha kienet determinata li din ma kinitx biss kwistjoni ta’ politika barranija ordinarja, iΩda wa˙da li tolqot direttament linteressi tal-pajjiΩ. Kif kienu jg˙idu, kemm Nerik Mizzi kif

ukoll Dom Mintoff, ˙dejn linteressi nazzjonali ma joqg˙od xejn. IΩda, sfortunatament g˙al pajjiΩna, mhux qieg˙ed ji©ri listess ˙a©a b˙alissa. Il-Libja re©g˙et fe©©et u bilkemm ma ng˙idux bl-istess qawwa. Din id-darba s-sitwazzjoni hija bilwisq aktar ikkumplikata. Lewwel darba kienet kwistjoni ta’ kul˙add kontra Gaddafi; illum is-sitwazzjoni mhux biss hija konfuΩa, iΩda kaotika. Din id-darba kul˙add kontra kul˙add. G˙al darba o˙ra qieg˙da tolqotna direttament u g˙al darba o˙ra hemm bΩonn li kul˙add ikun ˙a©a wa˙da mal-Prim Ministru. Mhux qieg˙ed ji©ri hekk. Ilmexxejja tal-Partit Nazzjonalista baqg˙u g˙addejjin bl-istess kredu Ωbaljat ta’ qabel l-elezzjoni tal-2013. Ja˙sbu li ser ikunu aktar kredibbli u aktar attraenti politikament jekk ma jaqblu f’xejn mal-Gvern, anke fuq kwistjoni b˙al din ta’ interess nazzjonali. G˙alhekk jog˙xew jipprovaw isibu x-xag˙ra flg˙a©ina ming˙alihom qeg˙din jag˙mlu xi bravura kbira. L-ewwel bdew jispekulaw u jitfg˙u l-˙atab fuq in-nar talg˙ajdut li l-eks-Prim Ministru

Libjan qieg˙ed hawn Malta. Jo˙or©u bi stejjer li setg˙u biss jag˙mlu ˙sara lil pajjiΩna biex jippruvaw jag˙tu limpressjoni li l-Gvern qieg˙ed ja˙bi minn xi ˙add. Sakemm waslet il-kwistjoni ta’ Martin Galea. Huwa ta’ dispjaçir kbir, mhux biss g˙allGvern iΩda wkoll g˙an-nazzjon li, anke f’din is-sitwazzjoni delikata, il-mexxejja Nazzjonalisti g˙aΩlu li jkunu politikament diviΩivi. Kull gvern mo˙˙u floku, f’sitwazzjoni b˙al dik talLibja, l-ewwel ma ja˙seb huwa fiç-çittadini tieg˙u. IlMinistru tal-Affarijiet Barranin George Vella qed ja˙dem b’g˙aqal kbir u sensittività politika liema b˙alha f’dan irrigward. Il-Prim Ministru, min-na˙a tieg˙u, qieg˙ed juΩa l-a˙jar toroq biex i˙ares liç-çittadini tag˙na. Min-na˙a l-o˙ra jikkontrasta ˙afna l-a©ir tal-mexxejja Nazzjonalisti, li anke f’mumenti b˙al dawn jibqg˙u g˙addejjin bl-istess politika infantili li qabdu qabel l-a˙˙ar elezzjoni. Fil-kaΩ ta’ Martin Galea mhux biss ipprovaw isibu xxag˙ra fl-g˙a©ina iΩda bilkemm ma jridux jg˙idu li lGvern ma g˙amel xejn. Martin Galea stess iddikjara li

sakemm ma ©iex lura Malta kien qieg˙ed jara l-mewt. Kien l-istess Martin Galea li qal li ˙ajtu kienet salvata. Tajjeb jew ˙aΩin il-Gvern Malti ©abu Malta u, minflok jifir˙u u jikkongratulaw, jipprovaw inaqqsu mill-mertu tal-isforzi li g˙amel il-Gvern. Ma jitg˙allmux. Di©à rajna din ix-xorta ta’ attitudni fil-kaΩ ta’ investiment b’çittadinanza, li issa waqfu jtaqtqu dwarha g˙ax u˙ud minn tag˙hom ma ddejqux ‘jiççappsu’ ma’ din liskema ladarba hemm il-flus fin-nofs! IΩda rajnieha filParlament Ewropew meta dDeputati Parlamentari Ewropej Nazzjonalisti g˙amlu mozzjoni kontra l-Gvern Malti. Biex ikunu çerti, isem Malta ssemma ma nafx kemm-il darba sal-punt li anke s˙abhom ˙assew li kienu qeg˙din jesa©eraw. IΩda ma jinbidlux. Meta ti©ihom l-okkaΩjoni biex juru li ma g˙adhomx negattivi, jag˙mlu bil-kuntrarju. Meta ti©ihom l-opportunità biex jispikkaw bil-poΩittiv, g˙al darba jer©g˙u jkunu negattivi. Ma g˙andniex kelma o˙ra biex niddiskrivuhom ˙lief “patetiçi”!

”

Ittri

14 10.08.2014

DRITT TA’ RISPOSTA Il-kumpanija BCGL Services Limited tirreferi g˙al artiklu li deher flewwel faççata tal-˙ar©a tal-KullÓadd tal-Óadd 3 t’Awwissu 2014 u g˙al insinwazzjoni çara u malizzjuΩa li x-shareholders u diretturi tag˙ha, Andrew Borg Cardona, Peter Caruana Galizia u Peter Borg Costanzi (g˙alkemm dan mhux imsemmi fl-artiklu) g˙amlu xi gwadann personali mill-fatt li l-kumpanija Evolve Limited, fejn BCGL Services Limited tidher li g˙andha minoranza ta’ ishma, flimkien ma’ Attard and Co (Industrial) Limited li g˙andha l-ma©©oranza tal-ishma, ing˙atat iktar minn €2.5 miljun f’kuntratti pubbliçi mill-gvernijiet Nazzjonalisti mmexxija minn Lawrence Gonzi. BCGL Services Limited hija liçenzjata mill-MFSA biex toffri trust and fiduciary services u huwa b˙ala tali li qieg˙da ΩΩomm parti millishma f’Evolve Limited. G˙alhekk BCGL Services Ltd hi involuta f’Evolve Ltd biss b˙ala nominee sharholder skont il-li©i u ma tgawdi assolutament xejn mill-profitt li tista’ tag˙mel il-kumpanija Evolve Limited. Dawn l-allegazzjonijiet u insinwazzjonijiet di©à saru kemm qabel lelezzjoni ©enerali tal-2013 kif ukoll xi ©img˙at ilu fl-istess gazzetta KullÓadd u kienet ukoll infet˙et kawΩa ta’ libell kontra Jeffrey Pullicino Orlando fejn l-imsemmija diretturi kkonfermaw il-poΩizzjoni ta’ BCGL Services Limited b˙ala nominee shareholder fil-konfront ta’ fatti inveritieri li xxandru minnu, liema kawΩa hija pendenti. Id-diretturi Andrew Borg Cardona u Peter Caruana Galizia sejrin jipproçedu ©udizzjarment kontra l-Editur tal-gazzetta KullÓadd u kontra kull min iΩjed insinwa jew allega li xi kumpanija ng˙atat trattament speçjali u vanta©©uΩ f’kuntratti tal-Gvern min˙abba l-preΩenza talkumpanija BCGL Services Limited b˙ala nominee shareholders. Iffirmat, Peter Caruana Galizia, F’isem BCGL Services Ltd u Andrew Borg Cardona Nota Editorjali: Minn meta rçevejna din l-ittra sakemm morna g˙all-istampa infet˙u proçeduri legali fil-konfront ta’ din il-gazzetta. Dwar il-mertu ta’ dan il-kaΩ din il-gazzetta se tag˙mel il-kummenti tag˙ha quddiem il-Qorti kompetenti.

NISA NORVEÌIÛI MAL-ISCAMMEL

Sur Editur, Bqajt imbellah meta fuq stazzjon televiΩiv barrani rajt filmdokumentarju fuq inNorve©ja, parti millIskandinavja, li fih dehru Ωew© nisa mlibbsin uniformi pulita bl-ingwanti, fuq wara tat-trakk tal- iscammel . Rajt ukoll nisa u r©iel Norve©iΩi ja˙dmu fiç-çentru tas-separaz-

zjoni tal-iskart. Hawn Malta dan ix-xog˙ol jag˙mluh l-ir©iel biss, ˙afna minnhom Afrikani, u ˙afna Maltin jitqaΩΩu jag˙mlu dan ix-xog˙ol. Ara kemm g˙andna mutetti a˙na n-nies tal-Mediterran, u fuq in-na˙a ta’ fuq tal-Ewropa, l-Ewropej jag˙mlu kull xorta ta’ xog˙ol li jsibu, anke ma’ tal-iskart. Mur g˙id lilna l-Maltin na˙dmu hemm! U dawn innisa Norve©iΩi qishom mhux huma fuq wara tal-iscammel, ji©bru l-boroΩ tal-iskart u

jwaddbuhom fil-kaxxa! Min irid ja˙dem, kullimkien ja˙dem. M’hemmx ‘jaqq’ u ‘uff’, basta l-kundizzjonijiet u l-paga jkunu tajbin b˙al dawk tal-pajjiΩi Skandinavi. Ìieli ssib Ωg˙aΩag˙ li la jafu skola u lanqas seng˙a, iΩda jirrifjutaw dan ix-xog˙ol wisq me˙tie© g˙ax jist˙u. Imma nnisa Skandinavi ma jist˙ux, u kollha puliti. Min jerfa’ qofftu mhux pastaΩ. OSSERVATUR, IS-SIÌÌIEWI

FL-AÓÓAR UFFIÇJALMENT Sur Editur, Qrajt b’interess dak li stqarr lIsqof G˙awdxi Mario Grech ftit tal-jiem ilu dwar is-sitwazzjoni prekarja fiΩ-Ωew© Kurji tal-Arçidjocesi ta’ dawn il-gΩejjer. Huwa qal li hemm bΩonn ta’ bidla radikali – demm ©did – minn fuq. Nirrepeti: MINN FUQ. Dan il-Prelat li issa ilu fil-kariga tieg˙u, dam ftit ma induna b’din l-esi©enza importanti fil-Knisja Maltija. Forsi qal hekk g˙ax wasal f’dawn il-gΩejjer id-Demm ta’ San Lawrenz! Anke l-Papa Fran©isku g˙amel din il-bidla fil-bidu tal-pontifikat tieg˙u, g˙ax inteba˙ u stqarr hu stess bil-˙aΩen li kien hemm filkurituri tal-Vatikan. Issa dan ji©i n-nannu (fl-età) tal-Isqof G˙awdxi u fl-età sabi˙a tieg˙u ma kkonfonda xejn li jirriforma ming˙ajr ma jara uçu˙ g˙all-©id tal-Knisja Universali. Naqbel perfettament ma’ Dun Renè Camilleri, ma’ Dun Brendon Mark Gatt u ma’ ˙afna reli©juΩi o˙ra li jissakkru fil-˙emda tal-kuxjenza tag˙hom (forsi bil-biΩa’ millKurja) li l-moffa li hemm filKurji Maltin g˙andha titnaddaf b’nies aktar Ωg˙aΩag˙ b’mo˙˙ miftu˙ fit-tmexxija moderna, Kont tal-opinjoni li bil-˙atra tad-Dumnikan Mons. Pawlu Cremona kien se jkun hemm rivoluzzjoni fil-Kurja Maltija, imma mort imqarraq,

g˙ax ©ie kkapparrat min-nanniet monsinjuri, u jispikka biss fil-prietki çerimonjali. Lill-Isqof Grech infakkru filqawl Malti li jg˙id: “Jekk ma tbiddilx titqammel.” Hekk ©ralhom iΩ-Ωew© Kurji Maltin g˙ax, kif qal hu stess, il-bidla b’demm ©did trid tkun minn fuq, li rrinunzjaw li jag˙mlu. Il-labra li tippompja d-demm ©did werwrithom. Issa qed jie˙du r-riΩultati ta’ snin twal ta’ telqa (mis-sittinijiet), li ˙lief ordnijiet ma pproklamawx, fejn dawn ©ew ri©ettati min-nag˙a© g˙alkemm isej˙ullhom fidili. Hawn iridu jag˙mlu kura©© qawwi u jo˙or©u ji©bru ssikrana li xerrdu maΩ-Ωmien biex jirkupraw il-mer˙la lura fi ˙dan il-vera Knisja ta’ Kristu u mhux dik il-knisja tal-©ebel, statwi, relikwi u fuq kollox il-flus. Nistennew bil-paçenzja. Na˙seb li t-tingiΩa jtawluha b˙as-soltu g˙al wara l-ista©un tal-festi. Madankollu, lill-Isqof Mario Grech nawguralu li lMulej ikun mieg˙u biex forsi jirnexxilu jikkonvinçi lin-nanniet monsinjuri taΩ-Ωew© Kurji Maltin jirrinunzjaw minn fuq it-tron tal-bellus li gawdew tul is-snin. Kura©© Mons., g˙andek issib ftit reli©juΩi warajk tal-affari tag˙hom li jridu l-©id lill-Knisja Maltija. GEJTU DIMECH, IL-ÓAMRUN

Ta’ Barra

10.08.2014 15

It-tmIEm tAL-W.t.O.? ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI Il-World Trade Organisation qieg˙da tesperjenza kriΩi bla preçedenti hekk kif l-Indja g˙aΩlet li tuΩa’ il-veto biex timblokka l-implimentazzjoni ta’ riformi estensivi li kellhom il-mira li jimmodernizzaw u jissimplifikaw il-li©ijiet internazzjonali li jirregolaw il-kummerç ˙ieles. Il-motivazzjoni prinçipali talIndjani tidher li hija x-xewqa tag˙hom li l-W.T.O. tirrevedi lpoΩizzjoni tag˙ha dwar itta˙Ωin tal-ikel li bir-regolamenti attwali huwa limitat. Madankollu, it-trattat li kien qieg˙ed ji©i diskuss matul dawn l-a˙˙ar snin ma kellu xejn x’jaqsam ma’ din ilkwistjoni. Fil-fatt, il-W.T.O. qag˙det attenta kemm jista’ jkun biex f’dan il-ftehim tevita kwistjonijiet kontroversjali b˙al dik imqajma mill-Indja ˙alli ΩΩid iç-çans li jintla˙aq kunsens universali.

smat li se ji©©enera madwar €750 biljun lill-ekonomija internazzjonali u jo˙loq madwar 60 miljun post tax-xog˙ol ©did. Minkejja l-akkuΩi li saru filkonfront tag˙hom, l-Indjani qalu li hija x-xewqa tag˙hom li jaraw dan il-ftehim jirnexxi, imma sostnew li r-riforma li talbu mhix negozjabbli f’dan listadju. Din il-kwistjoni hija importanti ˙afna g˙all-Gvern Indjan hekk kif iç-çittadini tieg˙u jiddependu minn sussidji statali fuq l-ikel li huma possibbli biss min˙abba l-fatt li l-awtoritajiet ja˙Ωnuh fi kwantitajiet kbar.

Kritika kbira KriΩi ta’ rilevanza G˙aldaqstant, id-deçiΩjoni talGvern Indjan wasslet g˙al kritika kbira fil-konfront tieg˙u hekk kif qieg˙ed ji©i akkuΩat li qed iΩomm l-ekonomiji ˙ielsa osta©© biex jaqdi l-bΩonnijiet tieg˙u. Ir-rabja tal-firmatarji l-o˙ra ta’ dan it-trattat kienet miΩjuda mill-fatt li sal-©img˙a l-o˙ra dan il-ftehim deher li kellu çans tajjeb li jirnexxi hekk kif l-Indja kienet di©à aççettat ittermini ta’ dan il-ftehim f’laqg˙at li saru f’Bali f’Diçembru li g˙adda. Kieku ©ie fis-se˙˙, dan il-qbil kien

Il-falliment tan-negozjati ta’ Bali kixef problemi gravi fi ˙dan il-W.T.O. li qatt ma rnexxielha tikseb suççess f’dan it-tip ta’ diskussjonijiet fuq skala kbira. L-iktar li kienet waslet viçin kien bil-ftehim talUrugwaj tal-1993 li, però, sar meta l-organizzazzjoni kienet teΩisti bi struttura inqas formali u mag˙mula minn pajjiΩi li kienu ffirmaw il-General Agreement on Trade and Tariffs (GATT). B’hekk, mill-˙olqien tag˙ha, il-W.T.O. ma jirnexxilhiex issir

a©ent effettiv ta’ bidla fil-mod kif isir il-kummerç internazzjonali. Il-ftehim tal-Urugwaj kellu jkun segwit minn dak ta’ Doha tal-2001 li, però, kien im˙arbat minn diversi fatturi inkluΩa l-kriΩi ekonomika u ta’ sigurtà li se˙˙et wara l-attakki tal-11 ta’ Settembru. L-inçertezza li n˙olqot wasslet biex diversi pajjiΩi jippruvaw ibiddlu l-ftehim ori©inali ˙alli jindirizzaw ilkriΩijiet individwali tag˙hom. Dawn il-manuvri minn wara lkwinti tant biddlu l-iskop ori©inali tal-ftehim li fl-a˙˙ar dan ikkrolla u n-negozjati kellhom jibdew mill-©did fillaqg˙a ta’ Bali. U issa? Il-problemi kontinwi biex ilW.T.O. tasal g˙al ftehim internazzjonali ˙oloq dubji serji fost il-gvernijiet tal-160 pajjiΩ membru dwar kemm din l-organizzazzjoni hija rilevanti fid-dinja tal-lum. Min˙abba f’hekk, xi pajjiΩi di©à ilhom snin ja˙dmu b’mod indipendenti biex jo˙olqu fora ©odda ta’ diskussjoni ˙alli jmexxu ’l quddiem l-a©enda ekonomika u kummerçjali tag˙hom. Dawn il-fora ˙afna drabi

˙adu l-forma ta’ organizzazzjonijiet re©jonali li fihom ikun hemm membri li g˙andhom realtajiet ekonomiçi simili u b’hekk ikun e˙fef biex jinstab kompromess bejn il-partijiet kollha kkonçernati. G˙adu mhuwiex çar x’ser ikun id-destin ta’ dan il-ftehim.

Jekk l-Indja tibqa’ tirreΩisti, jidher li hemm numru ta’ pajjiΩi li huma lesti li jinfurzaw dawn irriformi g˙al rashom, barra millisfera ta’ influwenza tal-W.T.O. Madankollu, din l-eventwalità mhux biss tiΩola lill-Indja kummerçjalment, imma anke thedded ir-rilevanza tal-W.T.O.

IL-GVERN IRAQQIN JOFFRI GÓAJNUNA LILL-KURDI KITBA TA’ GLEN FALZON Il-Prim Ministru Iraqqin Nouri Maliki ordna biex ting˙ata g˙ajnuna mill-arju lill-grupp tal-Kurdi biex jg˙in fil-©lieda kontra l-militanti tal-Istat IΩlamiku (IS), li huma Sunni. Din id-deçiΩjoni ttie˙det mill-Prim Ministru Iraqqin wara li l-Istat IΩlamiku ˙ataf ta˙t idejh Ωew©t ibliet u Ωew© artijiet taΩ-Ωejt li kienu ta˙t il-kontroll tal-Kurdi fi tmiem il©img˙a li g˙addiet. Dawn il-konflitti ˙adu spinta f’Ìunju li g˙adda meta lmilitanti ˙atfu g˙elieqi fitTramuntana tal-pajjiΩ, g˙elieqi li qabel kienu jappartienu lill-Gvern Iraqqin. Minn dan l-episodju ’l quddiem, ir-relazzjonijiet bejn irRe©jun tal-Kurdi u dak ta’ Bagdad bdew jiddeterjoraw. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilPrim Ministru Iraqqin qed ikollu pressjoni kbira ˙afna biex jipprova jsolvi dan ilkonflitt li qed i˙alli konsegwenzi koroh fuq in-nies talpajjiΩ, u g˙alhekk b’din ilmossa l-Gvern Iraqqin qisu qed jipprova jer©a’ jibni rapport mal-Kurdi. Ir-reazzjoni tal-Kurdi Diversi opinjonisti stqarru li l-offerta li g˙amel il-Prim Ministru Maliki li joffri g˙ajnuna mill-arju lill-Kurdi,

Twissija Mag˙quda

tista’ ti©i interpretata b˙ala mossa diretta f’wiçç l-avvanzi tal-Istat IΩlamiku. Fil-fatt, dan ©ie kkonfermat it-Tnejn li g˙adda meta kelliem g˙allarmata Iraqqina sa˙aq li lKap Kmandant tal-armata ordna biex jing˙ata sapport militari mill-arju.

Madankollu, il-mexxejja talKurdi ma rrea©ixxewx immedjatament g˙al din lofferta tal-Prim Ministru Iraqqin. Apparti hekk, iktar kmieni, uffiçjal tal-Kurdi qal lil Reuters li minkejja li lforzi tal-Kurdi sofrew ˙afna mill-attakki tal-g˙adu, huma

xorta wa˙da qed jippreparaw biex iΩidu t-truppi tag˙hom b˙ala preparazzjoni g˙al attakki o˙ra. Grupp Sirjan tal-Kurdi kif ukoll il-partit tal-˙addiema tal-Kurdistan di©à qasmu lejn l-Iraq sabiex jg˙inu lil s˙abhom Iraqqini f’din il-battalja.

mill-Ìnus

Il-Ìnus Mag˙quda ˙abbru li eluf ta’ persuni mill-komunità ta’ Yazidi ˙arbu mid-djar tag˙hom wara li l-militanti tal-IS ˙atfu l-ibliet ta’ Sinjar u Ûumar. Dawk kollha li telqu minn djarhom huma ma˙suba li marru jista˙bew fil-muntanji tal-madwar. Ir-rappreΩentant tal-Ìnus Mag˙quda g˙all-Iraq, Nickolay Mladenov, sostna mal-BBC li s-sitwazzjoni ta’ dawn l-individwi hija wa˙da ddisprata u g˙andhom bΩonn l-ghajnuna minnufih. Tant kemm hi serja s-sitwazzjoni li, skont rapporti ma˙ru©a, hemm numru kbir ta’ nies li l˙in kollu qed jiΩdied li m’g˙andhomx aççess g˙al ilma nadif u wisq inqas aççess g˙al ikel kif ukoll g˙al mediçina. Il-Kurdi, li huma minoranza fl-Iraq, irnexxielhom jistabbilixxu re©jun tag˙hom fitTramuntana tal-pajjiΩ fl-2005. Ta’ min jg˙id li din ma kinitx xi ˙a©a façli g˙ax huma rnexxielhom jakkwistaw dan ir-re©jun wara g˙exieren ta’ snin miΩg˙uda minn konflitti politiçi u militari. It-truppi talKurdi huma meqjusa b˙ala ftit mill-gruppi li g˙andu ssa˙˙a u l-kapaçità li jeg˙leb lill-IS f’din il-battalja qalila.

Ta’ Barra

16 10.08.2014

1 ÛMIEN AÓJAR?

MINN MADW

1 BlackBerry Ltd, il-kumpanija speçjalizzata fit-teknolo©ija çellulari li kienet minn tal-ewwel li g˙arfet il-potenzjal kbir talismartphones, tidher li ˙ar©et mill-perjodu ta’ kriΩi tag˙ha. Din g˙all-inqas hija l-impressjoni li ta John Chen, il-Kap EΩekuttiv tal-kumpanija li f’ memo li ççirkula fost l-istaff ˙abbar li leΩerçizzju ta’ ristrutturar riesaq lejn tmiemu. Fost l-o˙rajn, dan l-eΩerçizzju wassal biex din il-kumpanija tnaqqas in-numru ta’ ˙addiema tag˙ha minn 17,500 g˙al 7,000 mill-2011 ’il hawn. BlackBerry, li ori©inaw fil-Kanada, kellhom triq g˙at-telg˙a matul dawn l-a˙˙ar snin fejn tilfu s-supremazija tas-suq talismartphones wara d-d˙ul ta’ kumpaniji b˙al Apple u Samsung. Sabiex jer©g˙u jippruvaw isiru rilevanti, BlackBerry qeg˙din juΩaw il-flus li ffrankaw minn din ir-ristrutturazzjoni biex jixtru kumpaniji li jippermettulhom illi jid˙lu fi swieq ©odda.

2 LEZZJONI IMPORTANTI

3 KRIÛI FIL-BULGARIJA

Kmieni din il-©img˙a l-mexxejja tal-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea attendew çerimonja ta’ kommemorazzjoni li fakkret il-mitt sena mill-bidu tal-Ewwel Gwerra Dinjija. Din iç-çerimonja saret fil-belt Bel©jana ta’ Liege, illi kienet iç-çentru tar-reΩistenza ta’ dan il-pajjiΩ kontra linvaΩjoni ÌermaniΩa matul din il-gwerra. Fost l-iktar diskorsi b’sa˙˙ithom li saru kien hemm dak tal-President FrançiΩ Francois Hollande li ˙e©©e© lin-nies biex jg˙oΩΩu l-paçi u qatt ma jixbg˙u minnha. Dan g˙amlu fi Ωmien meta l-kriΩijiet politiçi u ekonomiçi li qeg˙din jesperjenzaw diversi pajjiΩi Ewropej re©g˙u qajmu sentimenti nazzjonalistiçi estremi li jistg˙u jipperikolaw ir-rapporti ta’ ˙biberija u kooperazzjoni li nbnew mit-Tieni Gwerra Dinjija lil hawn. G˙aldaqstant, huwa ˙e©©e© lill-mexxejja Ewropej biex ikunu iktar proattivi fl-arena politika internazzjonali sabiex l-Unjoni Ewropea tibqa’ rilevanti u jkun hemm sens ikbar ta’ ˙idma komuni.

Georgi Bliznashki, professur Bulgaru tal-li©i, in˙atar b˙ala l-prim ministru ta’ pajjiΩu wara li koalizzjoni mmexxija mill-Partit Soçjalista kkrollat wara li ma kinitx kapaçi tindirizza lkriΩi politika u ekonomika li esperjenzat ilBulgarija matul is-snin li g˙addew. Dan wassal biex il-Kummissjoni Ewropea tifta˙ diversi proçeduri legali fil-konfront tal-Bulgarija filwaqt li ffriΩat ukoll miljuni kbar ta’ ewro f’fondi li kienu essenzjali g˙all-immodernizzazzjoni tal-ekonomija Bulgara. Bliznashki issa g˙andu biçça xog˙ol iebsa ferm biex jikkonvinçi lill-Parlament biex jag˙tih is-setg˙a u r-riΩorsi ˙alli jkun jista’ jindirizza din il-kriΩi malajr kemm jista’ jkun. Madankollu, il-Parlament attwali huwa mifrud ferm dwar din il-kriΩi u jaf ma jkunx hemm progress qabel ma jkun elett wie˙ed ©did fl-elezzjoni bikrija ta’ Ottubru li ©ej.

Ta’ Barra

10.08.2014 17

WAR ID-DINJA

6 GÓARQA FIL-BANGLADEXX

2 3 4

Kienu 125 il-fatalitajiet ta’ vapur li g˙ereq nhar it-Tnejn filBangladexx. Il-vapur bl-isem ta’ MV Pinak kien qed jittrasporta ’l fuq minn 200 passi©©ier, meta l-kapaçità massima ta’ dan il-bastiment kienet ta’ 85 persuna. Qraba tal-vittmi li tkellmu mal-istampa esprimew l-g˙adab tag˙hom g˙all-awtoritajiet g˙aliex, fil-fehma tag˙hom, l-operazzjoni ta’ salvata©© ma tmexxietx sew, u ammont sostanzjali ta’ katavri kienu g˙adhom ma nstabux jiem wara l-inçident. Min-na˙a tag˙hom l-awtoritajiet qed jakkuΩaw lil sid il-bastiment u numru ta’ ˙addiema b’negli©enza, overloading, u operazzjonijiet mhux awtorizzati. Dawn it-tra©edji huma komuni fil-Bangladexx, hekk kif ix-xmajjar huma mezz ta’ trasport ewlieni. Fix-xmara Padma, fejn se˙˙ linçident ta’ din il-©img˙a, kien hemm g˙arqa o˙ra simili f’Mejju li g˙adda li ˙alliet 50 persuna mejta.

6 5

5 ATROÇITAJIET FIN-NIÌERJA

4 JISSOKTA L-MASSAKRU F’GAÛA Huwa kkalkulat li f’xahar ta’ attakki fuq GaΩa nqatlu xejn inqas minn 1,860 Palestinjan, b’madwar 75% jkunu persuni çivili. Fosthom kien hemm fuq 400 tifel u tifla ta˙t it-18-il sena u 80 anzjan. Min-na˙a l-o˙ra l-IΩrael ©arrab ilmewt ta’ 64 suldat u tliet persuni çivili. Minkejja li l-IΩrael qed jinsisti li l-attakki tieg˙u huma preçiΩi u li qed joqtol biss terroristi, il-fatti qeg˙din juru mod ie˙or. Mhux biss qeg˙din jintlaqtu djar u skejjel, iΩda fil-mira ta’ dawn l-attakki qed jispiççaw sa˙ansitra kampijiet tar-refu©jati tal-Ìnus Mag˙quda. Il-©img˙a li g˙addiet attakk mill-IΩrael fuq kamp tar-refu©jati f’GaΩa ˙alla 19-il persuna mejta u 90 midruba. Dan kien is-sitt attakk taxxorta tieg˙u. Hawnhekk wie˙ed ma jistax ma jistaqsix x’kien ji©ri kieku xi pajjiΩi o˙ra wettqu dawn l-attakki fuq kampijiet tal-Ìnus Mag˙quda.

L-organizzazzjoni Amnesty International qalet li l-armata Ni©erjana kienet qed twettaq diversi atroçitajiet b˙ala parti mill˙idma tag˙ha biex tikkumbatti l-grupp terroristiku Boko Haram. Minkejja li, skont il-Human Rights Watch, il-Boko Haram huwa responsabbli g˙all-mewt ta’ madwar 2,000 persuna matul din issena biss, l-armata Ni©erjana qed twettaq atroçitajiet simili g˙al dawk imwettqa minn dan il-grupp terroristiku. Amnesty International qalet li g˙andha filmati ta’ suldati Ni©erjani qeg˙din i˙anxru g˙onq il-pri©unieri u jwaddbuhom f’qabar tal-massa. Dan ©ara fl-istess ©urnata li l-Boko Haram attakkaw çentru ta’ detenzjoni f’Maiduguri. L-awtoritajiet Ni©erjani sa˙qu li huma m˙assba b’dawn il-filmati, u li dan il-barbariΩmu ma kienx hemm postu fl-armata. Huma qalu li kienu se jinvestigaw il-filmati biex jaççertaw ru˙hom li huma veritieri u jidentifikaw lil dawk responsabbli.

Kalejdoskopju

18 10.08.2014

KALEJDOSKOPJU: ARTIKLI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

ÌraW bÓal-lUM TWELID

kont taF?

1821: Jay Cooke, li miet fl-1905, kien bankier Amerikan. Il‘finanzier tal-Gwerra Çivili’. Bieg˙ aktar minn $2.5 biljun f’bonds tal-Unjoni waqt il-gwerra. Il-falliment tal-bank tieg˙u wassal g˙all-paniku tal-1873. 1849: Horace Fletcher, Amerikan li ˙are© bl-idea tad-dieta mag˙rufa g˙alih: il-Fletcherism. It-twemmin tieg˙u kien isostni li kull gidma ikel g˙andha tkun mimg˙uda 32 darba. Miet fl1919. 1882: William Van Allen, arkitett Amerikan li miet fl-1954. Kien pijunier g˙all-iskyscraper, u ddisinja l-bini Chrysler fi New York. Meta tlesta, fl-1929, kien l-og˙la bini fid-dinja. 1889: Charles B. Darrow, inventur Amerikan, li ˙oloq il-log˙ba Monopoly (1933). Dan g˙amlu wara li kkopja r-regoli ta’ log˙ba o˙ra, milg˙uba mill-Quakers dak iΩ-Ωmien. Ori©inarjament, l-a˙wa Parker warrbu din il-log˙ba g˙ax qalu li sabu 52 Ωball fundamentali. Issa, li fiha 23 verΩjoni, f’ilsna differenti u verΩjoni tal-Braille, inbieg˙u aktar minn 200,000,000 log˙ba.

Il-beraq jolqtu lid-dinja madwar tmien miljun darba kuljum.

FerÓana b’126 dixxendent

Charles B. Darrow

IMWIET 1885: James Wilson Marshall, pijunier Amerikan li twieled fl1810. Beda l-California Gold Rush meta sab id-deheb ˙dejn ilMit˙na ta’ Sutter fl-1848. 1945: Robert Hutchings Goddard, fiΩiçist Amerikan imwieled fl1882. Pijunier tar-rockets u meqjus b˙ala l-‘missier tal-ispazju’. Spara l-ewwel liquid fuel rocket fl-1926.

ÌRAJJIET 1948: Il-Candid Camera tiddebutta fuq l-ABC. 1977: It-tifel ta’ Sam David Berkowitz ji©i arrestat fi New York. Mill-inqas qatel sitta min-nies u fera sebg˙a o˙ra. Tambar li g˙amel hekk fuq ordnijiet tal-kelb tal-©ara. 1985: Ir-reattur nukleari ta’ sottomarin Sovjetiku jisplodi f’tarzna Russa. G˙axra min-nies tal-ekwipa©© inqatlu fl-inçident u lmaterjal radjuattiv tferrex fuq firxa ta’ mili kwadri.

Mara ta’ 91 sena li kienet lunika tarbija tal-familja tag˙ha, u li darba ˙asbet ukoll li tid˙ol soru, issa tifta˙ar li g˙andha 126 dixxendent. Id-deçiΩjoni a˙˙arija ta’ Peggy Koller li ma tid˙olx f’kunvent wasslitha biex tiΩΩewwe© u saret omm ta’ 11il tarbija. Illum il-©urnata, uliedha subi-

en u bniet, is-56 proneputijiet u d-59 proproneputijiet, kollha jg˙idu li Peggy hi d-direttur soçjali tal-familja, li ΩΩomm lil kul˙add infurmat b’kull ©rajja u çelebrazzjoni tal-familja. B˙alissa, Koller tqatta’ tmiem il-©img˙at ti©ri minn gradwazzjonijiet, Ωwi©ijiet u mag˙mudijiet u çerimonji o˙ra biex Ωgur ˙add minn uliedha ma jgorr.

Meta ti©i ©urnata li ma jkollha ebda appuntament, tag˙mel ftit eΩerçizzji fiΩiçi. Hi u Ωew©ha William iΩΩew©u fl-1942 u ˙admu b˙ala kummissjonanti f’Philadelphia. Kellhom il-Koller Funeral Home. Wara li William miet fl2008, in-negozju tag˙hom baqa’ jitmexxa minn tnejn minn uliedhom, tifel u tifla.

Mill-istatistika Maltija

SpluΩjoni tar-rattur nukleari ta’ dan is-sottomarin

L-a˙˙ar çifri juru li sal-a˙˙ar ta’ Marzu 2014 il-vetturi liçenzjati f’Malta u G˙awdex, la˙˙qu g˙al 325,158. Minn dawn, 79.3% kienu karozzi tal-passi©©ieri, 14.3% kienu vetturi kummerçjali, 5.3% kienu muturi, waqt li lkarozzi tal-linja u l-minibuses la˙˙qu g˙al inqas minn 1%. Il-liçenzji ©odda li ˙ar©u tul il-perjodu ffukat, la˙˙qu g˙al

4,401. Il-ma©©oranza tag˙hom (3,615 jew 82.1% tat-total) in˙ar©u g˙al karozzi tal-passi©©ieri u kien hemm ukoll 410 liçenzja ©dida g˙al vetturi li j©orru laffarijiet. Liçenzji ©odda g˙al vetturi ‘©odda’, ammontaw g˙al 1,783, jew 40.5% tattotal u l-liçenzji ©odda g˙al karozzi ‘uΩati’ la˙˙qu g˙al 2,618.

Fl-ewwel tliet xhur tassena, saret esportazzjoni ta’ 50 vettura. Il-vetturi ggaraxxjati la˙˙qu g˙al 2,107, waqt li dawk skrappjati telg˙u g˙al 967. Sal-a˙˙ar ta’ Marzu, 197,413 vettura jew 60.7% tat-total, kellhom makni petrol. Dawk b’magni diΩil ammontaw g˙al 126,951 jew 39% tattotal.

10.08.2014 19

Kun Af KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

PARAGUN BEJN IT-TITANIC U L-COSTA CONCORDIA L-evakwazzjoni tat-tra©edja tal-Costa Concordia ©iet imxebbha mad-diΩastru tat-Titanic. Fil-fatt, xi passi©©ieri Ûvizzeri li nzertaw fuq il-Concordia rraportaw lill-gazzetta La Tribune de Geneve li lkanzunetta ta’ Celine Dion My Heart Will Go On kienet qieg˙da tindaqq fis-sala tal-pranzu meta lvapur ˙abat mal-blat. Na˙seb tistaqsu: kif wie˙ed jista’ jipparaguna ttelfa ta’ mijiet ta’ passi©ieri tat-Titanic mal-ftit li ntilfu tal-Concordia? Tag˙rif •It-Titanic g˙ereq fil-15 ta’ April 1912 u l-Costa Concordia nqaleb fit-13 ta’ Jannar 2012. •Id-daqs tat-Titanic kien 882 pied u 8 pulzieri (268 metru), wiesa’ 92.5 pied (28 metru) u jiΩen 46,000 tunnellata. IlCosta Concordia hu ˙afna ikbar g˙ax g˙andu tul ta’ 951 pied u 5 pulΩieri (290 metru), wiesa’ 118 pied (36 metru) u jiΩen 114,500 tunnellata. •It-Titanic kien l-ikbar wie˙ed g˙ad dak iΩ-Ωmien. Il-Costa Concordia g˙andu l-ikbar çentru spa fost il-vapuri tal-lum. • It-Titanic kellu fuqu 2,201 persuna meta g˙ereq. IlConcordia kellhu 4,200 persuna fuqu qabel ma miel. •It-Titanic kien ˙abat ma’ iceberg fin-na˙a tal-lemin ( starboard side) f’nofs l-oçean Atlantiku. Il-Costa Concordia ˙abat il-qieg˙ ma’ blata fin-na˙a tax-xellug (port side ) u nqaleb mal-kosta fil-gΩira tal-Ìilju fil-ba˙ar Toskan fil-Mediterran. •Id-dg˙ajjes tas-salvata©© tat-Titanic setg˙u jg˙abbu biss sa 1,178 ru˙. Illum, skont l-International Maritime Organization, vapur irid ikollu dg˙ajjes tas-salvata©© fuq kull na˙a, li jesg˙u daqs nofs l-ammont ta’ passi©©ieri. Irid ikun hemm biΩΩejjed lifecrafts li jistu jg˙abbu 25% iktar mill-ammont totali tal-passi©ieri. Il-Costa Concordia kellha kollox skont irregolamenti imma l-ordni tal-kaptan biex jitniΩΩlu d-dg˙ajjes tas-salvata©© fil-ba˙ar saret bejn sieg˙a u 45 minuta wara l˙abta. Ir-ra©uni kienet li kieku d-dg˙ajjes tniΩΩlu waqt li lvapur kien miexi, kien ikun iktar ta’ periklu g˙allpassi©©ieri. •It-Titanic g˙ereq wara sag˙tejn u 40 minuta. Il-Costa Concordia beda jmil wara 20 minuta li beda die˙el l-ilma u nqaleb wara tliet sig˙at. •It-Titanic jinsab 12,460 pied (3,798 metru) ta˙t wiçç ilba˙ar. Il-Costa Concordia stra˙ fuq il-blat fond inqas minn 26 pied (8 metri). •It-temperatura tal-ba˙ar fejn g˙ereq it-Titanic kienet 28° Fahrenheit (−2°C). Dan ifisser li, jekk bniedem jaqa’ filba˙ar, wara ftit sekondi jintilef minn sensih u jmut. ( hypotermia ). Fil-kaΩ tal-Costa Concordia t-temperatura tal-ba˙ar kienet ’il fuq minn 50° Fahrenheit. •711-il ru˙ biss kienu salvaw minn fuq it-Titanic, il-1,514 lo˙ra kienu mietu. Fuq il-Concordia kien hemm 4,252 ru˙. F’dak il-©enn kienu mietu 32 ru˙. •Edward J. Smith, il-kaptan tat-Titanic kien g˙ereq flimkien mal-vapur. Il-katavru tieg˙u qatt ma nstab. Francesco Schettino, il-kaptan tal-Costa Concordia, ©ie allegat li abbanduna l-vapur qabel ma l-passi©©ieri kollha niΩlu minn fuq ilvapur. Schettino kien qal fil-Qorti li waqt l-evakwazzjoni waqa’ u sab ru˙u fil- lifeboat. u ma setax jer©a’ jitla’ fuq ilvapur. Kien akkuΩat li rrifjuta li jer©a’ jitla’ abbord wara ordni minn uffiçjal tal-gwardja tal-kosta. Illum dan il-kaptan qieg˙ed ji©i investigat u akkuΩat bi qtil. •Waqt l-evakwazzjoni tat-Titanic kien hemm ˙afna passi©©ieri li ppreferew jibqg˙u abbord g˙as-s˙ana milli jinΩlu fid-dg˙ajjes g˙ax ˙asbu li l-vapur mhux se jeg˙req. Óafna mid-dg˙ajjes tniΩΩlu ming˙ajr ma kienu mimlija bilpassi©©ieri. Inzerta wkoll li l-ba˙ar kien kalm u ma kienx hemm diffikultà biex jitniΩΩlu d-dg˙ajjes minn 70 pied g˙oli (21 metru). Donnu ma kienx hemm paniku ˙lief meta lvapur g˙addas rasu u g˙ereq. •Il-kaΩ tal-Concordia kien differenti. Xi w˙ud minn dawk li salvaw qalu li l-evakwazzjoni kienet im˙awda u ming˙ajr ebda ordni. Kul˙add ˙aseb g˙al rasu. Óafna mill-ekwipa©© beΩg˙u u okkupaw id-dg˙ajjes u ˙allew ˙afna millpassi©©ieri ji©©errew fil-kurituri ma jafux x’se jag˙mlu. Ter©a’ u tg˙id ma kienx sar eΩerçizzju ta’ emer©enΩa malpassi©©ieri. Biex is-sitwazzjoni tkompli tiggrava, ˙afna millekwipa©© ma kinux jafu jitkellmu bit-Taljan. Skont l-investigazzjoni, l-ewwel dg˙ajsa li niΩlet fil-ba˙ar kienet tal-kaptan u l-istaff. •It-Titanic, minkejja li nstab f’dak l-abbissi, g˙adu u jibqa’ b˙ala relikwa. Il-Costa Concordia, wara sentejn u nofs ta’ ˙idma, re©a’ ttella’ fil-wiçç u ©ie rmunkat u me˙ud fit-tarzna ta’ Genova g˙at-tqattig˙. Hu stmat li l-kumpanija Costa Crociera tilfet mal-2.05 biljun dollaru Amerikan min˙abba dan l-inçident.

Titanic

Costa Concordia

Id-destin tal-Costa Concordia

Personalità

20 10.08.2014

il-park tal-majjistral ramONa pOrtElli tintervista lil DARREN SALIBA

www.ramonaportelli.com

Il-Park tal-Majjistral huwa park nazzjonali f’Malta li jifforma parti minn Natura 2000. Kien inawgurat fl-2008. F’dan il-park jinsabu ˙afna artijiet b˙al Ras il-Wa˙x, Irdum Majjiesa, u ˙afna o˙rajn. Dawn huma ismijiet li jkunu ng˙ataw lil diversi Ωoni tal-park u li jkunu jirriflettu xi elementi li jinsabu fil-madwar. Il-Park tal-Majjistral jinsab fil-lokalità tal-Mellie˙a u jestendi mill-Bajja tal-Mixquqa (Golden Bay) sal-Prajjet (Anchor Bay).

ramonaportelli@hotmail.com

L-entratura g˙all-Park talMajjistral hija b’xejn, dan jg˙odd ukoll g˙aç-çentru talviΩitaturi li feta˙ f’April li g˙adda. Ji©u organizzati wkoll attivitajiet u mixjiet li huma mmirati g˙all-pubbliku ©enerali; dawn ikunu bil-˙las. Ta’ min jg˙id li ©ieli ©ew organizzati xi attivitajiet li jkunu b’xejn. G˙al min jattendi wa˙du jista’ jniΩΩel il-mappa tal-park minn fuq is-sit elettroniku tag˙hom (www.majjistral.org) jew inkella ji©bor fuljett li huma jqassmu f’diversi lukandi u l-uffiççji g˙at-turisti madwar Malta. Dalwaqt ser tkun lesta l-applikazzjoni g˙al fuq smartphones li qed ti©i sponsorjata mill-MITA. G˙al xi Ωmien, iΩΩona li llum fiha hemm il-Park tal-Majjistral kienet proposta g˙al golf-course, b’˙idma kbira minn ˙afna NGOs lokali, organizzazzjonijiet u l-pubbliku. Eventwalment din il-proposta ©iet mibdula u nfeta˙ il-park biex ikun jista’ jitgawda minn kul˙add. Sabiex insir naf aktar dwar ilPark tal-Majjistral, tkellimt ma’ persuna li ta˙dem mal-Heritage Parks Federation, eΩattament b˙ala Project Coordinator ta’ Majjistral – Park ta’ Natura u Storja, li jinsab fil-Mellie˙a. Darren Saliba g˙andu ˙amsa u tletin sena, joqg˙od il-Gudja, miΩΩewwe© lil Graziella u g˙andhom tifla ta’ ftit xhur. I˙obb ˙afna l- sports fuq barra, u l-passatempi tieg˙u huma tracking, abseiling, caving, diving u fotografija, filwaqt li j˙obb ukoll jaqra u jpin©i. “Jien persuna li ma n˙obbx ilfolla u nippreferi xi lejl g˙allkwiet mal-˙bieb milli f’xi klabb. Il-˙ajja soçjali tieg˙i hija intensiva ˙afna g˙ax in˙obb nie˙u sehem f’attivitajiet ta’ volontarjat. In˙obb in-natura u niddejjaq meta nara li l-©id naturali tag˙na jkun qed ji©i degradat minn individwi li ma jag˙tux kas li Ω-Ωoni naturali ta’ Malta huma biex jitgawdew minn kul˙add u mhux scrapyard jew miΩbla. Idejquni nies giddibin jew li jippruvaw jid˙ku b’˙addie˙or. Nies li ming˙alihom huma aqwa minn l-individwu regolari. Niddejjaq ukoll li nara annimali ji©u maltrattati u ma˙qura. Nikkunsidrani b˙ala bniedem ©eneruΩ u mhux ser na˙sibha darbtejn biex ng˙in lil ˙addie˙or,” beda jg˙idli Darren.

˙ames snin. Xog˙lu b˙ala koordinatur jinvolvi kitba ta’ subject plans g˙all-park, kif ukoll immani©©ar tas-sit, u

josserva li ma ssir l-ebda ˙sara fil-post. Óallejt f’idejh sabiex jispjegali xog˙lu fid-dettall. “Kif g˙edt int stess, jien xog˙li

fil-park jinvolvi l-immani©©ar tal-Park tal-Majjistral. Dan jinkludi wkoll il-kitba ta’ subject plans u li nara li l-affarijiet u x-xog˙lijiet li hemm bΩonn isiru fil-park isiru ming˙ajr ma ssir ˙sara lill-ambjent naturali tal-madwar. Parti importanti ta’ xog˙li huwa li nara minn fejn ser in©ibu l-fondi g˙allpro©etti li jridu jsiru biex ikompli jissebba˙ il-post. FilPark tal-Majjistral wie˙ed jista’ jsib bosta elementi naturali li jinsabu fil-GΩejjer Maltin, dawn l-elementi jinkludu ©eolo©ija, flora u fawna, elementi kulturali u storiçi. Element ta’ pjanti u ˙xejjex kif ukoll annimali li huma endemiçi g˙al Malta. Ta’ min isemmi li fil-Park wie˙ed jista’ jinnota aktar minn 400 pjanta differenti, hemm 12-il pjanta li huma endemiçi g˙al Malta. Hekk ukoll il-fawna. Fost lelementi storiçi u kulturali nsibu bosta giren li kienu jintuΩaw mill-bdiewa li ja˙dmu lart. Hemm ukoll elementi militari ta’ Ωmien l-IngliΩi (dawn in˙olqu meta Ω-Ωona kienet tintuΩa mill-militar IngliΩ g˙al skop ta’ ta˙ri©. Elementi o˙rajn huma dawk storiçi b˙al kalati ( cart ruts ), ˙itan tassejjie˙ antiki, kif ukoll minΩel,” spjegali fid-dettall. Dan il-park g˙andu jolqot lil kul˙add g˙ax ji©bor elementi

Diversi elementi naturali talGΩejjer Maltin mi©bura f’sit wie˙ed Ilu ja˙dem g˙all-Park talMajjistral g˙al dawn l-a˙˙ar

Il-MinΩel, Majjistral Park

differenti u huwa eΩempju tassbu˙ija tal-ambjent naturali ta’ Malta. Kollaborazzjoni s˙i˙a ma’ skejjel Waqt din l-intervista ma’ Darren, stajt nifhem çar li lg˙an ewlieni tal-Park talMajjistral huwa li jedukaw lillpubbliku dwar l-ambjent u limportanza tieg˙u. Iddiskutejna d-diversi modi li bihom jittrasferixxu l-edukazzjoni. “Inqassmu pubblikazzjonijiet u fuljetti li jispjegaw lelementi varji tal-park, nirreklamaw il-post fuq Facebook, medja lokali u internazzjonali, is-sit elettroniku tal-park, kif ukoll magaΩins lokali b’artikli li niktbu a˙na. G˙andna wkoll kollaborazzjoni ma’ universitajiet barranin li ji©u jag˙mlu studji fiΩΩona. Norganizzaw ukoll public lectures minn Ωmien g˙al Ωmien,” spjegali Darren. Naf b’familji li ji©u f’diffikultà fejn jistg˙u jqattg˙u ftit ˙in flimkien. Staqsejt lil Darren jekk il-poplu Malti u dawk li jΩuru gΩiritna jafux b’dan ilpark u x’hemm fih. “Iktar ma jg˙addi Ω-Ωmien iktar qed ikun hemm nies iΩuru l-post. Jien nixtieq li jkun hemm aktar nies li jΩuru l-park, peò konvint li bixxog˙ol tag˙na ser nil˙qu dan,” sostna mieg˙i. Barra minn hekk, ikollhom Ωjarat regolari mill-iskejjel matul is-sena, filwaqt li ja˙dmu ma’ diversi organizzazzjonijiet u gruppi lokali u jorganizzaw Ωjarat u mixjiet g˙all-membri tag˙hom. Fl-a˙˙ar ta’ din l-intervista ˙adt messa©© ming˙and Darren g˙all-qarrejja talKullÓadd : “Lgazzetta g˙ajnuna tal-pubbliku dejjem hija apprezzata sabiex ikunu jistg˙u ji©u organizzati attivitajiet ta’ volontarjat li jinkludu tindif tal-post, monitora©©, sonda©©i, kif ukoll kampanji edukattivi. Nappella sabiex nie˙du ˙sieb l-ambjent naturali tag˙na g˙ax dan iridu jgawduh ukoll il-©enerazzjonijiet futuri. Ma n˙amm©ux barra u l-iskart li jin˙oloq waqt campings, BBQs, u affarijiet simili jittie˙ed lura d-dar u ji©i mormi b’mod g˙aqli. M’g˙andux isir vandaliΩmu f’postijiet li huma ta’ importanza nazzjonali; u nkomplu no˙or©u u ngawdu l-ambjent naturali tal-pajjiΩ,” temm jg˙id Darren. Aktar informazzjoni dwar ilPark tal-Majjistral tista’ tinkiseb minn fuq www.majjistral.org

Festi

10.08.2014 21

FESTI LIL SANTA MARIJA FIL-GÛEJJER MALTIN KITBA TA’ ALAN SALIBA

Issa li l-ista©un tal-festi jinsab flaqwa tieg˙u, ninsabu proprju xahar biss ’il bog˙od minn tmiem din il-maratona ta’ kultura u tradizzjoni. U nhar ilÌimg˙a li ©ej, 15 ta’ Awwissu, nil˙qu l-qofol tal-festi f’pajjiΩna, dan g˙ax ti©i ççelebrata l-festa ta’ Santa Marija, patruna tasSeraçini. Il-15 ta’ Awwissu huwa l-Jum Litur©iku ta’ Santa Marija, dakinhar ji©u ççelebrati tmien festi f’Malta u G˙awdex u erbg˙a o˙ra fil-˙dud ta’ wara, kollha ddedikati lil Santa Marija. Proprju llum qed ti©i ççelebrata wkoll il-festa ta’ San Lawrenz f’San Lawrenz G˙awdex, flimkien mal-festa ta’ San Lawrenz fil-Birgu u San Gejtanu fil-Óamrun. U nhar il-Óamis ser tkun iççelebrata l-festa ta’ San Massimiljanu Kolbe fil-knisja ta’ Bu©ibba. Nhar il-Ìimg˙a li ©ej 15 ta’ Awwissu niççelebraw il-festi lil Santa Marija f’Ó’Attard, ilQrendi, l-Imqabba, il-Gudja, Óal G˙axaq u l-Mosta f’Malta, waqt li f’G˙awdex il-festa ta’ Santa Marija tkun iççelebrata filKatidral taç-Çittadella. Waqt li f’Birkirkara, fil-knisja mag˙rufa b˙ala l-Knisja l-Qadima, ti©i ççelebrata l-festa ta’ Santa Marija, b’mod intern biss. Il-Óadd li ©ej, 17 ta’ Awwissu ser ti©i ççelebrata l-festa ta’ Santa Marija f’Óad-Dingli, waqt li f’Óal Xluq, limiti tas-Si©©iewi, ti©i organizzata wkoll festa lil Santa Marija mill-G˙aqda tanNar San Nikola. Il-Óadd 24 ta’ Awwissu ji©u ççelebrati l-festi lil Santa Marija fl-Im©arr Malta u ΩÛebbu© G˙awdex. Dawn lerba’ festi msemmija dejjem ji©u ççelebrati kull sena, Óadd wara il-15 ta’ Awwissu. Devozzjoni lejn Santa Marija Id-devozzjoni lejn Marija Assunta minn dejjem kienet b’sa˙˙itha fil-GΩejjer Maltin. Tant, li bosta parroççi kienu di©à ddedikati lil Santa Marija sa minn meta nsibu l-ewwel dokument tat-twaqqif tal-ewwel g˙axar parroççi fl-1402. Minn dejjem kienet ti©i ççelebrata din il-festa fil-jum litur©iku tag˙ha u maΩ-Ωmien saret festa nazzjonali. Dan sar wara l-©rajja li se˙˙et fit-Tieni Gwerra Dinjija. Fl-1942, Malta kienet ibbumbardjata mill-qawwiet militari ÌermaniΩi u Taljani. Dawn g˙amlu ˙erba s˙i˙a fil-pajjiΩ, u f’dan iΩ-Ωmien Malta kienet tinsab fl-a˙˙ar mumenti biex iççedi min˙abba n-nuqqas ta’ ikel, munizzjon u provvisti o˙rajn. Luniku tama kienet konvoj ta’ bastimenti Amerikani li telaq b’ewkipa©© IngliΩ mill-Ingilterra stess. Dan kien mistenni jasal g˙al nofs Awwissu. Kien proprju fl-14 ta’ Awwissu li waslu tliet bastimenti wara li ˙afna minnom spiççaw ibbumbardjati u meqruda fi triqithom lejn Malta. Biss, tliet bastimenti ma kinux biΩΩejjed. Il-qofol tal-istennija kien il-vapur Ohio, li fuqu kien hemm il-prodotti mistennija. Wara ˙afna talb mill-poplu Malti lil Santa Marija, li l-g˙ada kien se ji©i ççelebat il-jum litur©iku tag˙ha, u stennija kbira mas-swar li dawru l-Port

il-Kbir, fe©© il-vapur Ohio, nofsu mg˙erraq, proprju nhar il-15 ta’ Awwissu 1942. Minn hemm kibret id-devozzjoni lejn Marija Assunta u din il-©urnata saret festa nazzjonali.

Ωmien f’G˙awdex u jgawdu din il-festa. Nhar Santa Marija filg˙odu, issir wirja agrarja fil©onna ta’ Villa Rundle b’bosta annimali, u affarijiet agrarji o˙ra li jkunu g˙all-wiri u apprezzati minn bosta.

Festi ççelebrati f’pajjiΩna Il-festi li ji©u ççelebrati f’pajjiΩna ad unur Santa Marija ikunu mistennija minn bosta. Dan min˙abba l-˙afna spettakli li joffru, li g˙alih kull festa tkun imsemmija. Minbarra l-festi ççelebrati fl-irhula, bosta nies jie˙du din il-festa b˙ala vaganza. Infatti, huma bosta dawk innies li jkunu qed jistennew din il-©urnata biex jag˙lqu nnegozji tag˙hom g˙al ©img˙a jew ˙mistax-il ©urnata. O˙rajn ifittxu li jie˙du vaganza f’G˙awdex biex jirrillassaw mill˙ajja ta’ kuljum u jfittxu daqsxejn mistrie˙ g˙all-frisk ta’ ˙dejn il-ba˙ar. Fl-Italja, b˙al dan iΩΩmien jiççelebraw il-ferragosto, li tfisser mistrie˙ f’Awwissu. Hawn kwaΩi t-Taljani kollha jie˙du ©img˙a jew iΩjed ta’ mistrie˙, liema uΩanza ©iet introdotta mill-Imperatur Awgustu fis-sena 18 Qabel Kristu. Kull festa li ti©i ççelebrata f’pajjiΩna fiha karatteristika unika li tag˙milha xi ftit jew wisq differenti mill-o˙rajn. Ilfesti f’Óal G˙axaq, il-Qrendi u l-Imqabba huma mag˙rufa b’mod speçjali g˙all-ispettakli kbar pirotekniçi li joffru. FlImqabba jkun mistenni minn bosta t-Tower of Light fejn innar ji©i sparat minn torri vertikali. Fil-Gudja, minkejja li hija l-festa titulari, mhix daqsekk popolari mad-dilettanti. Biss g˙al din il-festa jag˙tu s-sehem tag˙hom l-g˙aqdiet taΩ-Ωew© festi l-o˙ra fil-Gudja, TarRuΩarju u Taç-Çintura. Fil-Mosta l-festa hija wa˙da mill-ikbar f’kull aspett, liema festa tibda minn ˙mistax-il ©urnata qabel min˙abba li ti©i ççelebrata l-kwindiçina. Hawnhekk, fit 30 ta’ Lulju kull sena jsir programm muΩikali biex jikkommemora l-ftu˙ talfesti fil-Mosta. Fl-10 ta’ Awwissu jsir programm muΩikali ie˙or mill-banda l-o˙ra, li jfakkar linkurunazzjoni. G˙al dawn iΩΩew© programmi l-baned Mostin jalternaw kull sena, u lkmamar tan-nar ja˙arqu n-nar tag˙hom ukoll. In-nar tal-art jalterna ukoll bejn iΩ-Ωew© kmamar tan-nar Mostin, fl-10 ta’ Awwissu u fl-14 ta’ Awwissu, kull sena. F’Ó’Attard issir purçissjoni mill-iΩjed devota mat-toroq talparroçça. Purçissjoni s˙i˙a f’forma ta’ pellegrina©© li tkun akkumpanjata mill-Banda La Stella Levantina, li tesegwixxi wkoll l-Inno Di Gloria mal-˙ru© tal-purçissjoni. Il-festa ta’ Santa Marija, firRabat G˙awdex, b’purçissjoni li to˙ro© mill-Katidral taçÇittadella tkun iççelebrata b’mod mill-iΩjed dinjituΩ. B’armar mill-isba˙, sew fl-injam u anke fid-drapp, din il-festa tkun imfittxija minn bosta dilettanti. Din il-festa tkun imfittxija wkoll minn bosta Maltin fejn ˙afna nies jitilg˙u jqattg˙u xi

Festa ta’ Santa Marija f’Óal Xluq L-G˙aqda tan-Nar San Nikola tas-Si©©iewi, ta’ kull sena tie˙u ˙sieb li torganizza festa fil-kappella ta’ Óal Xluq, liema kappella hija ddedikata lil Santa Marija. Din tinsab fit-triq bejn is-Si©©iewi u l-Qrendi. Pawlu Aquilina, fil-ktieb tieg˙u LG˙ajna Tieg˙i lil Óal Xluq , isemmi li din il-kappella hija meqjusa b˙ala wa˙da milleqdem knejjes tas-seklu sittax u fl-img˙oddi kienet tifforma parti mill-parroçça tas-Si©©iewi. Fi Ωjara li g˙amel Mons. Pietro Dusina, fl-1575, sab li fost 46 knisja filjali li kienu jiffurmaw parti mis-Si©©iewi, sitta minnhom kienu jinsabu f’Óal Xluq, wie˙ed mill-erba’ r˙ula li kienu jiffurmaw is-Si©©iewi. Ittliet ir˙ula l-o˙ra kienu Óal Kbir, Óal Niklusi u Óal Kdieri. F’din iΩ-Ωjara, l-istess Monsijur, ipprofana din il-knisja min˙abba li kienet bdiet ti©©arraf. IΩda xi snin wara, çertu Ìan Pawl Butti©ie© re©a’ bnieha mill-©did. Huwa ˙alla wkoll renta Ωg˙ira minn g˙alqa li kellu biex tkun tista’ tinxteg˙el ix-xemg˙a kuljum u titqaddes quddiesa fil-festa. MaΩ-Ωmien din il-festa bdiet tikber u bdew jirrikorru g˙aliha nies minn barra r-ra˙al. Bdew jarmaw xi bejjieg˙a bil-luminata, ©elat, pastizzi u ©ugarelli g˙at-tfal Ωg˙ar. Il-knisja kienet tkun imΩejna minn barra u minn ©ewwa. Liedna maddawra taç-çinta u l-kampnar wa˙dieni b’qanpiena çkejkna, u mal-bibien kollha. Minn ©ewwa, il-˙itan tal-kappella kienu jitg˙attew b’damask millisba˙, bil-lampier u gandlieri tal-festa flimkien ma’ trie˙i u ventartali. Iç-çinta, f’nhar ilfesta, kienet tinxteg˙el bilfjakkli u maΩ-Ωmien bdiet tinxteg˙el ukoll bid-dawl elettriku. Fil-©urnata tal-festa kienet issir quddies filg˙odu biss. Waranofsinhar isir il-kant talvespri, ruΩarju, prietka u barka sagramentali. Wara kien jing˙ata l-kafè g˙al dawk li jkunu attendew il-quddies, peress li fl-img˙oddi biex wie˙ed jitqarben kien irid ikun ilu sajjem minn nofsillejl ta’ qabel. Kienet tie˙u sehem ukoll il-Banda San Nikola u jin˙arqu xi murtali u murtaletti mid-dilettanti tan-nar b˙ala provi. Dan kollu baqa’ ji©i prattikat sal-©urnata tal-lum, bid-differenza li l-attivitajiet kollha tie˙u ˙siebhom l-G˙aqda tan-Nar San Nikola. L-attività tkun maqsuma fuq jumejn bejn is-Sibt 16 u lÓadd 17 ta’ Awwissu, bil-qofol jintla˙aq il-Óadd wara l-quddies tas-7pm fejn ikun hemm ikel, divertiment ˙ruq ta’ murtali, nar tal-art kif ukoll is-sehem talBanda San Nikola b’daqq ta’ marçi brijuΩi. Aktar dettalji jistg˙u jinksibu mill-pa©na ta’ Facebook tal-istess G˙aqda.

Ó’ATTARD

ÓAL GÓAXAQ

IL-GUDJA

IL-MOSTA

L-IMQABBA

IL-QRENDI

IR-RABAT GÓAWDEX

ÓAD-DINGLI

L-IMÌARR MALTA

IÛ-ÛEBBUÌ GÓAWDEX

Kultura

22 10.08.2014

L-InkwIÛIzzjonI Rumana f’maLta u LIL hInn mInnha Heritage Malta flimkien mal-Kapitlu Metropolitan, l-Università ta’ Malta, il-Congregazione per la Dottrina della Fede tal-Vatikan u ç-Çentru Malti g˙all-Istudji f’Minesota se jorganizzaw konferenza ta’ tlett ijiem dwar L-InkwiΩizzjoni Rumana f’Malta u Lil Hinn Minnha bejn it-18 u l-20 ta’ Settembru. Waqt it-tnedija uffiçjali, il-Ministru tal-Kultura Dr Owen Bonnici spjega li tmienja u g˙oxrin akkademiku internazzjonali u Maltin ikkonfermaw il-parteçipazzjoni tag˙hom sabiex jiddiskutu l-InkwiΩizzjoni Rumana. Fost il-kelliema ewlenin insibu lil Monsinjur Aleandro Cifres Gimenez, direttur tal-arkivji tal-InkwiΩizzjoni fil-Vatikan u lespert mag˙ruf il-Professur Andrea del Col. Flimkien mal-konferenza ser issir ukoll wirja temporanja dwar l-InkwiΩizzjoni f’Malta li se tibqa’ sejra sal-11 ta’ Jannar 2015. Fost l-o©©etti li se jkunu g˙all-wiri nsibu dokumenti awtentiçi mill-Arkivji tal-Vatikan, l-Arkivji tal-Katidral u lBibljoteka Nazzjonali. Din il-wirja se tkun qed tipprova tindirizza kunçetti Ωbaljati dwar lInkwiΩizzjoni. Il-konferenza u l-wirja se jsiru fil-Palazz talInkwiΩitur fil-Birgu li se jkun qed jer©a’ jifta˙ issular ta’ fuq wara programm ta’ restawr intensiv. Dan ifisser li l-parti tal-muΩew miftu˙a g˙all-pubbliku ser tirdoppja fid-daqs tag˙ha. G˙al iktar informazzjoni jew g˙al programm s˙i˙ tal-konferenza wie˙ed jista’ jΩur is-sit elettroniku tal-konferenza http://inquisi t i o n conf2014.com/ jew içempel fuq 2166 3731

Il-Palazz tal-InkwiΩitur

XejRIet Ìodda fIL-fondI taR-RIÇeRka taL-unIveRsItÀ Ir-riçerka hi element kruçjali g˙al ekonomija kompetittiva. Hi wkoll wa˙da mill-forzi li tmexxi università moderna. L-investiment fir-riçerka u l-iΩvilupp m’g˙adux g˙aΩla g˙all-pajjiΩi Ewropej, irrispettivament mid-daqs jew mit-tradizzjonijiet ekonomiçi. Dan l-investiment biss jista’ jiggarantixxi stabbiltà ekonomika sostenibbli g˙al dawn il-pajjiΩi u jag˙ti lill-pajjiΩi Ewropej possibbiltà ©usta biex isiru tassew kompetittivi, minkejja x-xenarji ta’ sfidi globali li qed jin˙olqu mill-ekonomiji emer©enti. F’dinja lil hinn mill-fruntieri tal-g˙arfien, l-Università ta’ Malta qed twessa’ l-attivitajiet tar-riçerka tag˙ha bi studji kurjuΩi u innovazzjonijiet imqanqla mir-riΩultati, bis-sa˙˙a tal-bidla kulturali u l-©eneroΩità talMaltin bil-kontribuzzjoni tag˙hom fil-Fond tarRiçerka, l-Innovazzjoni u l-IΩvilupp (Research, Innovation and Development Trust – RIDT), skont irRettur, il-Professur Juanito Camilleri. Permezz ta’ RIDT, l-Università qed tfittex li ti©©enera riçerka sostanzjali addizjonali minn varjetà ta’ sorsi, li jinkludu l-kumpaniji korporattivi, l-g˙aqdiet mhux governattivi, u individwi. G˙al dan il-g˙an, minbarra li jo˙loq g˙arfien dwar ir-riçerka eççellenti li qed issir fl-Università, il-Fond RIDT qed jintroduçi u jippromovi kultura ta’ g˙otjiet g˙ar-riçerka flUniversità, kawΩa o˙ra tajba li jixirqilha l-g˙ajnuna filantropika. Minkejja li bl-ebda mod mhu qed jitne˙˙a l-obligu tal-Gvern biex jibqa’ jg˙in finanzjarjament ir-riçerka fl-Università, peress li l-finanzi tal-Gvern jibqg˙u kruçjali u jridu jitjiebu, il-Gvern g˙andu jikkunsidra wkoll modi ta’ g˙ajnuna f’fondi g˙ar-riçerka permezz ta’ numru ta’ skemi li jinkora©©ixxu u jtejbu lammont ta’ donazzjonijiet privati. Ir-riçerka fl-Università hi kawΩa o˙ra tajba li jixirqilha l-g˙ajnuna filantropika. Dawn is-su©©erimenti huma indikati mill-Fond RIDT fir-Rapport Annwali tal-2013, li jag˙ti ˙arsa komprensiva lejn l-attivitajiet tieg˙u fl-a˙˙ar sena u juri kif wara tliet snin ˙idma fuq il-bini ta’ baΩi g˙allinizjattivi ta’ riçerka, meg˙juna mill-komunità, l-RIDT issa qed jikkontribwixxi lejn soçjetà Maltija bbaΩata fuq l-g˙arfien. Ir-Rettur tal-Università, il-Professur Juanito Camilleri qal: “Irçivejna donazzjonijiet minn firxa ta’ setturi tassoçjetà tag˙na – fondazzjonijiet, korporazzjonijiet, individwi, akkademiçi u studenti. Din hi fil-fatt indikazzjoni b’sa˙˙itha li l-bidla fil-kultura li konna ne˙tie©u qed tibda sse˙˙. Nirringrazzjaw lil kull min ta kontribut, Ωg˙ir jew kbir, talli emmen fil-missjoni

tag˙na u appo©©jaha.” Il-Prof. Camilleri qal ukoll: “Se nibqg˙u nemmnu fil-©eneroΩità talkomunità Maltija biex nespandu l-attività tarriçerka tag˙na bi studji fundamentali, imqanqla mill-kurΩità, u b’riçerka applikata mqanqla mir-riΩultati. Din hi ˙a©a utli g ˙ a l l Università biex jibqa’ jkollha rwol çentrali flekonomija u fl-iΩvilupp soçjali ta’ Malta. Investiment fl-Università ta’ Malta hu investiment g˙all-futur ta’ pajjiΩna.” Wilfred Kenely, il-Kap EΩekuttiv talFond RIDT, qal: “Ix-xog˙ol tag˙na ta’ ©bir ta’ fondi fl-RIDT hu m˙e©©e© millviΩjoni ta’ Malta li jkollha ekonomija bbaΩata fuq l-g˙arfien, biex ir-riçerka u linnovazzjoni jsostnu l-ekonomija tag˙na ta’ g˙ada. Il-prijoritajiet tag˙na jaqblu malopportunitajiet u l-isfidi tal-lum u g˙alhekk il-fondi li nag˙tu g˙all-pro©etti u l-programmi ta’ riçerka, u li nfittxu li nag˙tu, g˙andhom l-g˙an li jindirizzaw il-˙ti©ijiet tas-soçjetà tag˙na f’dominji differenti.” Kif indikat fir-rapport annwali tal-2013, fis-sentejn ta’ qabel Ωew© NGOs ng˙aqdu flimkien biex ji©bru fondi g˙ar-riçerka fuq il-kançer tas-sider u taw donazzjoni ta’ €55,000 b˙ala fondi g˙ar-riçerka f’livell ta’ Dottorat f’dan il-qasam ta’ studju. Dan qanqal o˙rajn biex jag˙mlu l-istess u, g˙all-˙abta tal-Milied 2013, listudenti u l-istaff tal-Università ddeçidew li ji©bru lflus g˙al numru ta’ kawΩiet ©usti, inkluΩ g˙ar-riçerka fuq il-kançer, permezz tal-RIDT. Sadanittant, il-Fakultà tal-In©inerija fl-Università ta’ Malta bdiet programm ta’ riçerka ffinanzjat mill-Port

Óieles (Malta F r e e p o r t Terminals Ltd) permezz tal-RIDT. Il-programm jikkonsisti f’numru ta’ pro©etti ta’ riçerka minn studenti fi grad ta’ Masters f’oqsma li ©ew identifikati minn grupp ta’ ˙idma kon©unt mag˙mul minn uffiçjali mill-Port Óieles u mill-Fakultà. Inizjattivi o˙ra simili ttie˙du bi ftehim fuq donazzjonijiet ma’ numru ta’ korpi minn setturi varji, inkluΩ is-settur bankarju, tal-IT u tal-elettronika. Il-Fond RIDT hu ma˙sub li jo˙loq kultura ta’ riçerka rikka u multidimensjonali f’Malta meg˙juna mis-soçjetà li lilha tag˙ti servizz. Il-Fond jilqa’ donazzjonijiet ta’ kull ammont mis-sit www.ridt.eu biex ikun ta’ servizz g˙all-pubbliku. Dawk li jridu jsiru jafu aktar fuq kif jistg˙u jikkontribwixxu jistg˙u jikkuntattjaw luffiççju tal-RIDT fuq in-numru 2340 8201 jew billi jiktbu lil wilfred.kenely@ridt.org.mt

Kultura

10.08.2014 23

KIF BELGÓETNI!

Patri Mario Attard

Nafha b’mara ferrie˙a. Kull fejn tkun hi ©©ib fer˙ liema b˙alu! G˙ax mhux biss spontanja, imma tixtieq il-©id lil ˙addie˙or. Trid tara lill-persuni l-o˙ra li tiltaqa’ mag˙hom bil-wisq aktar fer˙ana minnha! Grazzja hux g˙al dan iΩ-Ωmien fejn jeΩistu biss jien, g˙ax jien hu alla sidi! Darba minnhom da˙let biex tixtri xi ˙a©a çkejkna minn ˙anut. Kien g˙adu kmieni. U l-Óadd dejjem il-Óadd. Dak li jkun jo˙odha bil-mod! Fettlilha tg˙addi min-na˙a lo˙ra u bla ma riedet ©iet qabel mara o˙ra li riedet t˙allas. Kif qabΩet fuqha! Belg˙atha! Tant kemm g˙ajritha li hedditha bl-ikrah! Qaltilha: “ÓaΩin g˙alik!” Lo˙ra nbelg˙et. Lanqas g˙arfet tg˙id kelma! U mela int tippretendi li l-Óadd filg˙odu se ssib min jibilg˙ek? Hekk ˙abta u sabta? Donnha kienet lestha g˙aliha! Meta ˙ar©et imbikkma mill˙anut qalulha biex lil dik ilmara ma tag˙tix kasha. “Dik mhux f’postha qieg˙da. Óalliha!” Parir g˙aqli ma’ min ikun pezzakustjoni! Na˙seb li

din il-mara g˙aqlija tatha biçça minn djulha u ˙elset minnha bil-pulit! Madankollu, g˙ajb g˙all-persuna l-o˙ra li splodiet wa˙da kbira f’wiççha! Illum sabet lil din il-persuna umli li ˙allietha taqlg˙alha u li min jaf kemm wara talbet g˙aliha, imma darb’o˙ra taf issib kappell ji©iha! Min qalilha tibbulja? Nifhimha li kul˙add jg˙addi minn Ωmien ˙aΩin. Jiena lewwel wie˙ed li ng˙olli subg˙i biex naqbel ma’ dan. Anke jien ikolli t-tlajja’ u linΩul f’˙ajti. U g˙idli min m’g˙andux! Imma li nirremetti r-rabja tieg˙i fuq persuna innoçenti, hekk le! G˙ax issa minn vittma ©ejt aggressur! Sewwa! Mela jekk lili serquni ni©i bl-arja kollha u niΩgassalek bieb darek u n©ibek g˙arwien ˙uta! U tafu l-g˙aliex? Óeqq...g˙ax lili hekk g˙amluli! B’daqshekk il-li©i Ωgur li mhux ˙a to˙ro©ni liberat! Imbilli g˙amluli hekk qabel! Wara kollox il-˙aΩin ma jitpattiex bil-˙aΩin. G˙ax marda trid mediçina biex tfejjaqha. U lebda marda ma ©iet imfejqa b’marda o˙ra! Irridu nammettu li hawn

xebg˙a nies mimlijin tilja rabja nobis! Lanqas tista’ tkellimhom. Ifuru! T˙osshom ag˙ar minn qatta’ rottweilers f’daqqa! Hija verità li l-˙ajja saret tellieqa mal-˙in. Imma mhux b’dan qeg˙din nimridu? Barra minn hekk, u˙ud da˙lu g˙al djun li ma jifil˙uhomx! Le! Mhux kulma nixtieq jista’ jkolli. Çertu affarijiet ma nifla˙homx. Mela jew ma nixtrihomx g˙alissa, inkella ng˙idilhom bye bye ! U ara ta˙seb li b’daqshekk g˙andi xi ˙a©a inqas minn ˙addie˙or! Je˙tie© nitg˙allem nilbes iΩΩarbun li ji©ini u mhux nilbes wie˙ed tant kbir li meta mmidd ri©lejja ˙a nag˙ti pass nispiçça g˙al wiççi fl-art! Issa biex inkun paçi mieg˙i innifsi rrid inkun umli biΩΩejjed li ng˙id: “S’hawn nista’ nasal!” Inutli noqg˙od nitqanΩa˙ biex ikolli l-istess affarijiet li g˙andu min qieg˙ed jg˙um fil-flus! Jekk se nag˙mel minn kollox biex inkun b˙alu se nda˙˙al lili nnifsi u lil familti f’infern! U tg˙id hawn min qieg˙ed jg˙ix f’infern ta’ djun li g˙amel g˙ax kien iblah? Biex tg˙axxaqha hawn min

qieg˙ed jippretendi l-impossibbli fir-relazzjonijiet. M’hawn l-ebda relazzjoni ming˙ajr kwistjonijiet jew argumenti! Anke l-imsaren igergru fiΩ-Ωaqq, a˙seb u ara Ωew© persuni li j˙okku ma’ xulxin erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a wara erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a? Jekk g˙andi problemi mas-sie˙eb jew issie˙ba tieg˙i, kif ni©i nitfag˙hom fuq terzi persuni? X’g˙andhom x’jaqsmu? B˙alma ma kellhiex x’taqsam din il-povra mara li l-Óadd filg˙odu marret tixtri f’dan il˙anut u, innoçentement, Ωbaljat. A˙na f’sensina jew? Il-fraΩi “g˙ax malajr taqbiΩli!” ma tag˙tinix ra©un li ng˙id dak li ji©i fi lsieni. Lanqas ma tg˙idli biex nhedded persuna innoçenti b˙alma ©ara f’dan il-kaΩ. B˙alma qabΩet tie˙u paçenza titg˙allem ma taqbiΩx! U jekk taqbeΩ t˙allas il-konsegwenzi g˙ax qabΩet! Wasal iΩ-Ωmien li min jhedded jew jo˙ro© il-˙dura li g˙andu f’qalbu ma’ persuni innoçenti, b˙alma ©ralha din il-mara, jitbeΩbeΩ legalment! M’g˙andi dritt li nibla’ lil ˙add!

Ix-xjENza FIL-BELT, IL-LEjL Tar-rIÇErKaTurI EwropEj, SETTEmBru 2014 Stenna aktar minn Il-Lejl tarRiçerkaturi Ewropej – IxXjenza fil-Belt, li se jer©a’ jittella’ l-Belt Valletta, ilÌimg˙a 26 ta’ Settembru, mis-6.00 pm sa nofsillejl. Dan hu l-messa©© tal-organizzaturi g˙at-tielet edizzjoni ta’ dan il-lejl li kulma jmur qieg˙ed ikun aktar mistenni. Il-wirjiet tal-aqwa riçerki dwar l-avjonika, ix-xjenza tal-ispazju, il-©enoma Maltija, id-dijabete u x-xjenza talmo˙˙ g˙andhom jag˙mlu lavveniment wie˙ed memorabbli g˙al kull min iΩuru, filwaqt li dan il-lejl ta’ xjenza fil-Belt Valle tta ser joffri spettaklu ta’ gost, bi struzzjoni interattiva, g˙all-familja kollha.

B˙alissa qed jitfassal programm b’attivitajiet interessanti ˙afna g˙all-edizzjoni ta’ din is-sena, li g˙andha lg˙an li tkun l-aktar wa˙da li tqanqal kurΩità u ispirazzjoni lill-udjenza minn kemm ilu jsir. L-avveniment iservi ta’ vetrina g˙ar-riçerka eçitanti li ssir fl-Università ta’ Malta u li tista’ tkun ta’ kontribut fil-©ejjieni g˙all-oqsma tassa˙˙a u l-©id f’Malta. Se jkun hemm madwar 35 attività fi Triq ir-Rep u b b l i k a , m i d da˙la rinnovata tal-Belt sattarf l-ie˙or f i P j a z z a S a n Ìor© (il-Pjazza tal-Palazz). L-avveniment Science in the City – E u r o p e a n Researchers’ Night hu organizzat mill - U n i v e r s i t à t a ’

Malta u mill-Kamra Maltija tax-Xjenzati flimkien ma’ konsorzju ta’ konsulenti, benefiçjarji u parteçipanti. Hu appo©©jat mill-Marie Skłodowska-Curie Actions tal-Programm tal-UE Horizon 2020, mill-Fond tar-Riçerka tal-Università ta’ Malta u minn numru ta’ sussidjarji korporattivi. Is-sit ta’ Il-Lejl tarRiçerkaturi Ewropej, Science in the City, www.scienceinthecity.org.mt se jkun a©©ornat dalwaqt bil-programm s˙i˙ tal-attivitajiet. Wie˙ed jista’ jsegwi wkoll ilpa©na tal-Facebook g˙alla©©ornamenti regolari: www.facebook.com/ScienceI nTheCityMalta

Madwarna

24 10.08.2014

InÌInIera tal-enemalta jIltaqgÓu ma’ studentI unIversItarjI

(Mix-xellug) Student jispjega l-pro©ett tieg˙u lillIn©. Ruben Briffa, Dr Mario Farrugia (lettur filFakultà tal-In©inerija), u l-In©. Johann Zammit

L-In©. Jonathan Scerri u l-In©. Carmel Xerri jiddiskutu wie˙ed mill-pro©ett ma’ student

In©iniera tal-Enemalta Ωaru l-wirja ta’ pro©etti tal-in©inerija tal-a˙˙ar tas-sena fl-Università ta’ Malta biex jiltaqg˙u mal-istudenti u l-letturi u jiddiskutu l-a˙˙ar xog˙lijiet tag˙hom. L-Enemalta hija wa˙da mill-isponsors ewlenin tal-edizzjoni ta’ din issena tal-wirja, li saret dan l-a˙˙ar fil-bini tal-Fakultà tal-In©inerija, fuq il-Kampus tal-Università. Il-wirja

kienet tinkludi pro©etti marbutin ma’ firxa wiesg˙a ta’ temi talin©inerija, ma˙dumin minn 74 studenti tal-lawrja fl-in©inerija. L-In©. John Betts, id-Dekan talFakultà tal-In©inerija, laqa’ lid-delegazzjoni tal-Enemalta fl-Università. Óe©©e© lil din l-entità biex tkompli tifta˙ opportunitajiet ta’ karrieri ©odda g˙all-gradwati tal-Fakultà u biex toffri lill-istudenti ç-çans li

jag˙mlu ta˙ri© fuq il-lant tax-xog˙ol kif ukoll pro©etti ta’ riçerka fil©enerazzjoni u d-distribuzzjoni talelettriku. L-in©iniera tal-Enemalta tkellmu ma’ w˙ud mill-istudenti u ddiskutew mag˙hom ir-riΩultati li ˙ar©u millpro©etti li g˙amlu. Fil-laboratorji talFakultà, id-delegazzjoni ng˙atat ukoll tag˙rif dwar pro©etti o˙rajn ta’ riçerka fl-in©inerija mekkanika u

elettrika li qed ja˙dmu fuqhom illetturi u l-istudenti. L-Enemalta tinsab determinata li tkompli tag˙ti l-appo©© tag˙ha lilliΩvilupp tal-edukazzjoni vokazzjonali u akkademika f’Malta. Informazzjoni dwar il-Fakultà talIn©inerija tista’ tinkiseb mis-sit www.um.edu.mt/eng. Aktar tag˙rif dwar l-Enemalta jinsab fuq is-sit www.enemalta.com.mt

Il-ÌdId jaqla’ ’l-qadIm: KIa tagÓtIK IKtar valur

Il-vanta©©i li tixtri karozza ©dida huma ˙afna, iΩda meta takkwista Kia ©dida l-vanta©©i huma aktar minn dawk standard. Cars International, a©enti tal-Kia f’Malta, ˙ar©u kundizzjonijiet eççezzjonali biex te˙les mill-karozza antika tieg˙ek u tinvesti f’karozza li dejjem ˙lomt li jkollok, tixraq l-istil ta’ ˙ajja li g˙andek, u til˙aq il-˙ti©ijiet talfamilja.

Minkejja li l-iskema tal-israp rebate tal-Gvern g˙allkarozzi qodma issa spiççat, Cars International qed joffru mhux biss €500, iΩda sad-doppju, it-tripplu u erba’ darbiet aktar mill-valur tal-karozza antika tieg˙ek, flimkien mas-ser˙an tal-mo˙˙ li l-mudelli kollha Kia joffu g˙ax ji©u b’seba’ snin garanzija. L-offerta hija valida fuq il-mudelli Rio, Cee’d, Cee’d station wagon, Pro_cee’d, Sportage u Carens. Din l-offerta

hija limitata fuq l-istokk preΩenti u hija valida sal-11 ta’ Awissu. Mur u ara mill-qrib il-karozzi Kia; ara liema skema tista’ tibbenifika minnha u staqsi g˙al test-drive billi tikkuntattja lil Cars International fi Triq l-Imdina, Óal-Qormi, çempel 2269 2120, jew ibg˙at email lil kiasales@cil.com.mt. Tista’ ΩΩur ukoll il-pa©na ta’ Facebook, Kia Motors Malta, g˙all-a˙˙ar promozzjonijiet u tag˙rif.

Madwarna

10.08.2014 25

HsBC Bank malta Bi qligÓ ta’ €40 miljun Core capital (CRDIV common equity tier 1) ta’ 10.4% sat-30 ta’ Ìunju 2014, titjib fuq ir-riΩultat ta’ 9.9% miksub fl-2013. It-total tal-assi sat-30 ta’ Ìunju 2014 jammonta g˙al €5,859 miljun, titjib ta’ €138 miljun jew 2%, meta mqabbel mal-31 ta’ Diçembru 2013. DepoΩiti tal-klijenti la˙qu €4,549 miljun fit-30 ta’ Ìunju 2014, titjib ta’ €31 miljun jew 1%, meta mqabbel mal-31 ta’ Diçembru 2013. Qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €40 miljun g˙all-ewwel sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2014. Il-prestazzjoni kienet ta’ €13-il miljun inqas meta mqabbla mal-istess perjodu s-sena l-o˙ra iΩda og˙la mit-tieni nofs tas-sena 2013. It-tnaqqis fil-qlig˙ tal-ewwel nofs ta’ din is-sena hu riΩultat tat-tnaqqis fil-qlig˙ mill-img˙axijiet kif ukoll non-recurring gains baxxi. Qlig˙ attribwit lill-azzjonisti hu ta’ €26 miljun g˙as-sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2014. Dan jirriΩulta fi d˙ul ta’ 7.9 çenteΩmi g˙al kull sehem meta mqabbel mal-10.6 çenteΩmi fl-istess perjodu tal-2013. Il-cost efficiency ratio g˙all-perjodu li ntemm fit-30 ta’ Ìunju 2014 kien ta’ 53.0%, meta mqabbel mal-45.4% tal-istess perjodu s-sena l-o˙ra. Il-kontroll tal-ispejjeΩ kien miΩmum tajjeb u l-ispejjeΩ, minbarra l-compliance investment u ˙lasijiet regolatorji, kienu inqas mill-istess perjodu tas-sena l-o˙ra. Ir-ritorn fuq l-ekwità (return on equity) g˙all-ewwel sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2014 kien ta’ 11.6% meta mqabbel mas-16.3% tal-istess perjodu tas-sena 2013. L-HSBC Bank Malta plc irre©istra qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €40 miljun g˙all-ewwel sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2014 meta mqabbel mal-€53 miljun tal-istess perjodu fl-2013. Din il-prestazzjoni, li kienet a˙jar mill-prestazzjoni li l-Bank kellu fit-tieni nofs tal-2013, intlaqtet prinçiparjament minn d˙ul mill-img˙axijiet (interest earnings) aktar baxx b’riΩultat tar-rati talBank Çentrali Ewropew li kienu fl-aktar livell rekord baxx, minn rata ta’ tkabbir tas-self pjuttost anqas, kif ukoll min˙abba Ωieda fl-ispejjeΩ b’riΩultat tal-compliance investment, u wara Ωieda fil-˙lasijiet regolatorji. Barra minn hekk, il-prestazzjoni tal-2013 ibbenefikat minn qlig˙ ta’ darba mill-assigurazzjoni, li ma kienx repetut fl-ewwel nofs tal-2014. Id-d˙ul nett minn img˙ax naqas g˙al €58 miljun meta mqabbel mal-€64 miljun fl-istess perjodu tal2013. It-tnaqqis fid-d˙ul nett mill-img˙ax jirrifletti tnaqqis fl-img˙ax miksub fuq l-investimenti hekk kif id-d˙ul minn bonds li jrendu iktar immaturaw u kienu investiti mill-©did b’rati ta’ mg˙ax li f’dak ilperjodu kienu aktar baxxi. Img˙ax inqas kien miksub fuq medja mnaqqsa tal-bilançi tas-self. It-tnaqqis fid-d˙ul minn img˙ax kien parzjalment ikkumpensat bi tnaqqis fl-ispejjeΩ tal-fondi li rriΩulta mill-fatt li lklijenti g˙aΩlu depoΩiti aktar aççessibbli u fuq perjodu aktar qasir. HSBC Life Assurance (Malta) Ltd i©©enerat qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €6 miljun meta mqabbel mat-€8 miljun fl-ewwel nofs tas-sena 2013. Ir-riΩultati fl-2013 kienu bbenefikaw minn with-profits modelling reserves release ta’ darba li ma kinitx ripetuta flewwel nofs tas-sena 2014. Kien irrappurtat d˙ul nett ta’ €2 miljun fuq disponimenti (disposals) ta’ available-for-sale securities flewwel sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2014 mqabbel ma’ d˙ul nett ta’ €4 miljun irre©istrat fl-istess perjodu fil-2013. L-ispejjeΩ tal-operat, li ammontaw g˙all-€46 miljun, kienu €2 miljun jew 4% og˙la mill-ewwel nofs issena 2013 min˙abba Ωieda fil-compliance investment u ˙lasijiet regolatorji. Apparti dawn, l-ispejjeΩ kienu kkontrollati tajjeb u kienu mar©inalment inqas meta mqabbla mal-istess perjodu tas-sena l-o˙ra, hekk kif qed isir xog˙ol sinjifikanti fuq in-negozju biex jil˙aq livelli og˙la ta’ effiçjenza.

li kien ta’ 13.6% fuq baΩi ta’ CRDIV fit-30 ta’ Ìunju 2014, u kompla jtejjeb il-common equity tier 1 capital ratio g˙al 10.4%. Matul is-sena, il-bank kompla jkabbar l-investiment fin-negozju u fl-impjegati tieg˙u. IΩ-Ωew© ferg˙at talBelt Valletta u tar-Rabat f’G˙awdex kienu immodernizzati estensivament, filwaqt li l-bank nieda l-mobile banking app innovattiva tieg˙u – bla ˙las – g˙all-uΩu personali tal-klijenti. L-inizjattiva Malta Trade for Growth (MTFG), iffukata biex tg˙in lill-kumpaniji Maltin jift˙u n-negozji tag˙hom g˙al swieq internazzjonali, qed tikseb riΩultati ©odda. Element importanti ta’ din l-inizjattiva hu l-fond ta’ €50 miljun li minnu 90% hu di©à kommess.

Mark Watkinson, id-Direttur u l-Kap EΩekuttiv tal-HSBC Malta waqt it-t˙abbir tar-riΩultati interim 2014 Il-proviΩjoni netta g˙all-indebolimenti ( impairments) ta’ €1 miljun kienet mar©inalment og˙la mill2013, hekk kif is-sena ta’ qabel ibbenefikat minn numru ta’ rkupri. Il-kwalità in©enerali tal-assi baqg˙et aççettabbli b’persenta©© g˙oli ta’ si©urtà tan©ibbli marbuta mal-portfolju in©enerali tas-self. Is-self lill-klijenti kien ta’ €3,287 miljun, €14-il miljun inqas meta mqabbel mal-31 ta’ Diçembru 2013. Id-domanda g˙as-self tibqa’ inkora©©anti u sself gross ©did lill-klijenti ammonta g˙al €518 miljun meta mqabbel mal-€474 miljun fl-2013. Dan jirrifletti l-appo©© kontinwu tal-bank g˙all-˙olqien ta’ attività ekonomika ©dida. Id-depoΩiti tal-klijenti Ωdiedu b’ €31 miljun g˙al €4,549 miljun u juru varjazzjonijiet normali fiddepoΩiti korporattivi u istituzzjonali. Il-portfolju tal-investimenti available-for-sale talBank g˙adu konservattiv u diversifikat sew. Il-likwidità tal-bank g˙adha wa˙da b’sa˙˙itha b’advances to deposits ratio ta’ 72%, meta mqabbel mat-73% li kien hemm sal-31 ta’ Diçembru 2013. Il-bank kompla jsa˙˙a˙ il-capital ratio totali tieg˙u

Believe: it’s great to Be me! il-Campus paCkage mingÓand Banif Bank

Il-bank mill-©did qed juri l-appo©© tieg˙u lis-settur tan-Negozji Ω-Ûg˙ar u Medji (SME) u nieda s-self Maxicredit g˙an-negozji Ωg˙ar. Issie˙eb ma’ Malta Enterprise biex jassisti lin-negozji Ω-Ωg˙ar ifittxu opportunitajiet ta’ esportazzjoni. Filwaqt li t-tkabbir ekonomiku fl-ewwel nofs kien pjuttost wie˙ed baxx, ix-xejra tan-negozju hi wa˙da inkora©©anti, u s-self fuq in-negozju, b’mod partikolari l-ipoteki, qed jibdew jag˙tu prestazzjoni b’sa˙˙itha. Mark Watkinson, id-Direttur u l-Kap EΩekuttiv talHSBC Malta qal: “Qed inkomplu ninvestu fil- franchise tag˙na u t-tkabbir tan-negozju kummerçjali u tar-retail jidher aktar inkora©©anti milli qatt kien dan l-a˙˙ar, g˙alkemm ir-rati baxxi tal-img˙ax jippreΩentaw sfidi fihom infushom. Nibqg˙u fiduçjuΩi fl-opportunitajiet g˙at-tkabbir li g˙andna quddiemna u, b˙ala parti minn wie˙ed mill-ikbar gruppi bankarji fid-dinja, HSBC Malta jinsab f’poΩizzjoni tajba biex jassisti lill-klijenti tag˙na biex ikollhom aççess g˙al u˙ud mill-iktar swieq promettenti fid-dinja.” “Nixtieq nie˙u l-opportunità biex nirringrazzja lillistaff, lid-diretturi u lill-azzjonisti tag˙na tal-impenn, ix-xog˙ol u l-appo©© tag˙hom matul l-ewwel nofs tas-sena 2014.” Il-Bord iddikjara interim gross dividend ta’ 4.5 çenteΩmi g˙al kull sehem (2.9 çenteΩmi netti wara ttaxxa). Dan jit˙allas fl-4 ta’ Settembru 2014 lillazzjonisti rre©istrati fuq il-ktieb tal-bank sal-14 ta’ Awwissu 2014.

Banif Bank nieda l-Campus Package – prodott imfassal g˙al studenti li qed isegwu l-istudji tag˙hom f’livell postsekondarju jew terzjarju u li jirçievu l-istipendju. Il-Campus Package hu l-g˙aΩla ideali g˙al dawk l-istudenti li jixtiequ jgawdu soluzzjonijiet bankarji aktar flessibbli u favorevoli. Din is-sena Banif Bank ikkollabora ma’ numru ta’ msie˙ba biex joffri g˙aΩla ta’ rigali ma˙suba biex jolqtu l-bΩonnijiet tal-istudenti. Il-benefiççji jinkludu rati preferenzjali fuq ilCampus Current Account; interessi og˙la fuq il-Campus Current Account; rati ta’ interessi favorevoli fuq il-Campus Flexi Term Account; direct credit tal-istipendju filCampus Current Account b’xejn; kard ta’ debitu rikonoxxuta mill-Visa b’xejn biex listudent ikollu aççess g˙al flusu minn kullimkien filwaqt li jiffaçilita x-xiri bl-internet; rati a˙jar fuq self relatat mal-istudju; servizz ta’ bbankjar bl-internet b’xejn; standing orders b’xejn; kard ta’ kreditu b’limitu ta’ €1,000 g˙al studenti li g˙alqu t-18-il sena u li tinkludi polza tal-assigurazzjoni fuq is-safar u fuq ix-xiri. Meta jifta˙ Campus Account mal-Banif, listudent jista’ jag˙Ωel ukoll wie˙ed minn dawn ir-rigali: Remington hair clipper b’xejn (li tiswa €59.95); Remington pro soft curl b’xejn (g˙all-valur ta’ €51.95); vawçer ta’ €50 li jissarraf f’tablet jew laptop ming˙and l-

AtoZ Electronics; wireless headphones bilblue tooth g˙al €10 biss (li jiswa €53.95); external hard disk g˙al €10 (li jiswa €56.95); vawçer g˙all-valur ta’ €50 li jissarraf ming˙and Paper Clips li jinsab l-Imsida; xahar b’xejn ta’ personal training ma’ Richard Geres (g˙all-valur ta’ €50); jew €30 fi flus li ji©u depoΩitati fil-Campus Current Account. Ladarba jid˙ol l-istipendju fil-Campus Current Account, l-istudenti kollha li jift˙u l-kont bejn Lulju u Ottubru ta’ din is-sena jkunu eli©ibbli li jirb˙u wie˙ed minn tliet 3D Philips monitors ta’ 27”. “L-g˙an tag˙na hu li noffru pakkett finanzjarju lill-istudenti validu g˙at-tul ta’ snin li jiddedikaw g˙all-edukazzjoni tag˙hom,” qalet Caroline Gauci, Mani©er tal-Business Development Unit ta’ Banif Bank. “Dan hu pass importanti fil-˙ajja tal-istudenti fejn huma jitg˙allmu jkunu aktar indipendenti. IlCampus Package joffrilhom l-g˙odda kollha biex ikunu jistg˙u i˙addmu flushom a˙jar waqt li jfasslu l-futur tag˙hom.” L-istudenti jistg˙u jid˙lu fuq il-pa©na Facebook tal-Banif u jag˙fsu register my interest. G˙al aktar tag˙rif jistg˙u jçemplu Customer Care fuq 2260 1000 jew jibag˙tu imejl lil customercare@banif.com.mt. L-informazzjoni tinsab ukoll fuq is-sit elettroniku www.banif.com.mt u mill-ferg˙at kollha talBank f’Malta u G˙awdex.

President

26 10.08.2014

L-APPUNTAMENTI TAL-PRESIDENT TA’ MALTA U S-SUR PRECA IT-TNEJN, 11 TA’ AWWISSU 2014 7.30am:

Il-President tippresiedi laqg˙a tal-mani©ment fil-Palazz ta’ Sant’Anton

10.00am:

Il-President tinawgura Artistic Embellishment on Wheels Project – riΩultat ta’ pro©ett iffinanzjat mill-Premju tal-President g˙all-Kreattività, fiç-Çentru Aççess tal-Qawra

12.00pm:

Il-President ti©i ppreΩentata studju dwar il-lokalità tal-Mellie˙a mis-Sur Carmel Vella, President tal-G˙aqda Soçjali 8 ta’ Settembru tal-Mellie˙a, akkumpanjat mis-Sur Joseph Zammit, Segretarju tal-Finanzi, u s-Sur Emanuel Muscat, membru tal-Kumitat fil-Palazz ta’ Sant’Anton

12.30pm:

Il-President tiltaqa’ mas-Sur Alexander Dalli, Mani©er Celier Aviation Academy fil-Palazz ta’ Sant’Anton

1.00pm:

Il-President tiltaqa’ mal-Mro. Sigmund Mifsud u s-Sur Albert Marshall filPalazz ta’ Sant’Anton

3.30pm:

Il-President tiltaqa’ mas-Sur Michael Pace Ross, Direttur Ìenerali National Statistics Office u Dott. Manwel Debono, Viçi Chairperson f’Centre for Labour Studies fi ˙dan l-Università ta’ Malta fil-Palazz ta’ Sant’Anton

4.00pm:

Is-Sur Preca ji©i intervistat mis-Sa Claudette Abela Baldacchino g˙all-programm Indigo fl-istudios ta’ One, il-Marsa

4.30pm:

Il-President tilqa’ fil-Palazz lill-Maltin residenti fl-Awstralja

Il-President tilqa’ lill-membri tal-Kumitat tal-George Cross Island Association GCIA Malta Branch g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz ta’ Sant’Anton

IT-TLIETA 12 TA’ AWWISSU 2014 8.00am:

Il-President tiltaqa’ mar-rappreΩentanti ta’ Fondazzjoni RISE, Fondazzjoni Mid-Dlam g˙ad-Dawl u The Prison Fellowship fil-Palazz ta’ Sant’Anton

9.30am:

Il-President tiltaqa’ mas-Sur Oleg Beglov, Direttur taç-Çentru Russu g˙axXjenza u l-Kultura fil-Palazz ta’ Sant’Anton

10.00am:

Il-President tiltaqa’ ma’ Dott. Marceline Naudi, Lecturer fid-Dipartiment talGender Studies fi ˙dan il-Fakultà tal-Ìid tas-Soçjetà fl-Università ta’ Malta, fil-Palazz ta’ Sant’Anton

10.30am:

Il-President tilqa’ lit-tfal li jattendu Skola Sajf organizzata minn Appo©© Cottonera Community Team g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz ta’ Sant’Anton

11.00am:

Il-President tiltaqa’ mas-Sa Maria Micallef, Chairperson, u s-Sur Louis Giordimania, Kap EΩekuttiv tal-Airmalta plc fil-Palazz ta’ Sant’Anton

1.00pm:

Il-President tiltaqa’ mal-membri tal-G˙aqda Studenti tal-Li©i fil-Palazz ta’ Sant’Anton

4.00pm:

Is-Sur Preca jippresiedi Working Committee tal-Malta Community Chest Fund fil-Palazz ta’ Sant’Anton

7.00pm:

Il-President tattendi çerimonja ta’ tqeg˙id ta’ kuruni fl-okkaΩjoni tat-72 sena anniversarju mill-Konvoj ta’ Santa Marija fuq il-monument iddedikat lillba˙rin fil-Belt Valletta

Il-President tippresiedi fuq il-Ballu tal-Qamar ta’ Awwissu bil-g˙an li jin©abru fondi g˙all-CCF

L-ERBGÓA 13 TA’ AWWISSU 2014 08.30am:

Il-President iΩΩur il-Façilità Korrettiva ta’ Kordin f’Ra˙al Ìdid

3.00pm:

Il-President tiltaqa’ mal-Onor. Joe Mizzi, Ministru tat-Transport u l-Infrastruttura, is-Sindki u Deputati Sindki tal-Kunsill Lokali ta’ Ó’Attard, Kunsill Lokali ta’ Óal Balzan u l-Kunsill Lokali ta’ Óal Lija, u s-Sa Audrey Testaferrata de Noto, Direttur fi ˙dan l-Awtorità tat-Transport fil-Palazz ta’ Sant’Anton

6.30pm:

Il-President tattendi g˙al riçeviment organizzat miç-Chairman u l-membri tal-Bord tad-Diretturi ta’ CareMalta Ltd fir-residenza ta’ Zammit Clapp f’San Ìiljan

IL-ÓAMIS 14 TA’ AWWISSU 2014 10.00am:

Il-President ti©i ppreΩentata b’pubblikazzjoni The Gozo Table 2 – it-tieni edizzjoni, minn Chef George Borg fil-Palazz, il-Belt Valletta

4.00pm:

Il-President u s-Sur Preca jippriesedu laqg˙a tal-Bord tal-Malta Community Chest Fund fil-Palazz ta’ Sant’Anton

IL-ÌIMGÓA 15 TA’ AWWISSU 2014 9.00am:

Il-President u s-Sur Preca jattendu g˙all-pontifikal ikkonçelebrat mill-Eççellenza Tieg˙u Mons. Mario Grech, Isqof t’G˙awdex, fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ Marija Assunta fil-Katidral tar-Rabat G˙awdex

11.00am:

Il-President tippriesedi çerimonja tal-g˙oti tal-premjijiet tal-Wirja tal-Biedja u Snajja’ 2014 fil-Ìonna Pubbliçi Villa Rundle, ir-Rabat G˙awdex

IS-SIBT 16 TA’ AWWISSU 2014 8.30pm:

Il-President tinawgura xog˙lijiet li saru fil-kaΩin ta’ Prince of Wales Own Band Club fil-Birgu

Il-President tattendi g˙all-kommemorazzjoni li fakkret il-100 anniversarju mill-bidu tal-Ewwel Gwerra Dinjija

Il-President ta’ Malta tista’ ti©i kkuntattjata bl-email marie-louise.coleiro@gov.mt Is-Sur Edgar Preca jista’ ji©i kkuntattjat bl-email edgar.preca@gov.mt L-Uffiççju tal-President jista’ ji©i kkuntattjat permezz tal-email: presidentsappointments.opr@gov.mt jew bin-numru tat-telefown 2122 1221 il-Palazz il-Belt Valletta (mit-Tnejn sal-Ìimg˙a) jew bin-numru tat-telefown 2144 0354, il-Palazz ta’ Sant’Anton (mit-Tnejn sal-Óadd)

Skeda

07.50 08.45 09.15 09.30 09.45 11.00 11.55 12.30 12.40 13.40 14.45 15.05 17.30 17.40 18.30 18.45 19.30 20.15 20.45

10.08.2014 27

07.00 08.00 08.30 09.30 10.00 11.30 12.00 12.10 15.00 15.30 16.00 16.05 16.50 17.35 18.00 18.10 18.40 19.00 20.00 21.00 23.15

L-G˙odwa t-Tajba Tuffi˙at Migduma G˙anafest G˙awdex Illum Malta u lil Hinn Minnha Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik (ikompli) L-Irkant Telebejg˙ A˙barijiet Kurrenti Is-Sajf ma’ Salv Paq Paq On Test A˙barijiet Int Min Inti Paq Paq On Test Mr Fisherman A˙barijiet Film: The Brother’s Grimm A˙barijiet

06.00 08.00 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.30 14.00 14.30 15.15 17.30 19.00 19.30 20.30

06.00 Fuori Orario 07.05 Ai Confini Dell’Arizona, il Prezzo Della Vendetta 08.00 Una Strana Coppia, Ovvero Il Travestimento 08.10 Film: I Due Pericoli Pubblici 09.45 Res Nei Secoli Fedeli 11.15 Ponderosa 12.00 Tg3 12.25 Telecamere Estate 12.55 Visionari 14.00 Tg Regione 14.15 Tg3 14.30 Film: Non Son Degno Di Te 16.25 Film: La Famiglia Omicidi 18.10 Squadra Speciale Vienna 19.00 Tg3 20.00 Blob 20.05 Un Caso Per Due Delitto Al Call Center 21.05 Cinema Rai3 21.10 Film: Cleaner 22.45 Tg3

06.00 07.05 08.50 10.35 12.25 13.00 14.05 15.55 17.45 18.30 19.00 19.25 21.10 23.05

Friends Viii Super Car Iii A-Team Iv No Ordinary Family Studio Aperto Sport Mediaset Without A Paddle La Leggenda Del Tesoro Scomparso Vecchi Bastardi Studio Aperto Provaci Ancora Gary Scuola Di Polizia 3 Alla Deriva 666 Park Avenue

06.00 06.25 06.35 07.00 07.15 07.40 07.50 08.15 09.00 09.30 10.10 11.05 14.40 15.20 17.50 18.35 19.15 20.10 21.00 21.45 22.40

Show Me Show Me 3rd & Bird Green Balloon Club Nina And The Neurons Show Me Show Me 3rd & Bird Green Balloon Club The Weakest Link Absolutely Fabulous Sinbad Little Dorrit Emma Sinbad Doctors The Weakest Link Sinbad Little Dorrit Tess Of The D’urbervilles Starlings Spooks Silk

06.00 06.25 06.50 07.15 08.05 08.30 09.20 10.10 11.00 11.25 12.15 13.05 14.20 14.45 15.35 16.25 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 23.05 23.55

Tastiest Places To Chowdown Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Sweets Hungry Girl Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Chopped South Africa Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How It’s Made Ultimate Car Build-Off X-Machines Mythbusters You Have Been Warned Garage Gold Storage Wars Canada Flip Men Auction Kings Auction Hunters Lost And Sold Rise Of The Machines Extreme Engineering How It’s Made What’s In The Barn? Chasing Classic Cars Wheeler Dealers Dynamo Magic Of Science Penn & Teller Tell A Lie

07.00 Net News 08.30 Iswed Fuq l-Abjad (R) 09.30 Telebejg˙ 10.00 Wheelspin 10.45 Telebejg˙ 13.30 Indifest (R) 15.00 Net News 15.05 Ma Tinbidel Qatt 17.00 Aqtag˙ha (R) 18.00 Net News 18.05 Flusek (R) 18 .45 Nis©a Maltija 19.30 Net News 20.30 Tour Du Ron 21.30 Net News 21.35 Minn Festa G˙al O˙ra (R) 23.00 Net News

21.15 21.45 22.30 23.30

Street Blush (R) Ûona Sport Sajf (R) Identità (R) One News Fun & Splash (R) Sheriff’s Cuisine Óilithom (R) One News Mad-Daqqa t’g˙ajn (R) Telebejg˙ Identità (R) Arani Issa One News Fresh & Funky Snajja’ Maltin (R) Executive One News Ieqaf 20 Minuta The Thursday Night Project With Firelight(R) Popcorn (R) Bin 61 (R) Tfesfisa (R) One News

06.00 06.30 07.00 08.10 09.10 12.10 13.00 13.30 13.45 14.15 15.15 16.15 17.15 18.00 18.05 19.35 20.30 21.05 22.40 23.30

Videocomic Real School Hulk S.M.A.S.H.! Cronache Animali La Nave Dei Sogni La Nostra Amica Robbie Tg2 Giorno Tg 2 Motori Sereno Variabile Estate Delitti In Paradiso Il Commissario Lanz Il Commissario Herzog Squadra Speciale Lipsia Tg2 L.I.S. Reign Il Commissario Rex Tg2 Hawaii Five-0 Strike Back La Domenica Sportiva Estate

07.00 07.30 07.55 09.45 11.40 13.30 14:00 16.15 18.15 20.00 20.30 21.10 23.00

Omnibus Tg La7 In Onda Totò Nella Luna La Vendetta Di McKay Tg La 7 Un Ragazzo Di Calabria McBride L’ispettore Barnaby Tg La7 Otto E Mezzo Wyatt Earp La Leggenda Giustizia A Oak Hill

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 16.00 17.00 21.00 22.00 23.00 23.30

Modern Family Extreme Close-Up Style Star Escape Club Giuliana & Bill E! News Giuliana & Bill Escape Club Botched. Human Dolls Eric & Jessie The Soup

06.00 Call Of The Wildman 06.25 Panda Adventures With Nigel Marven 07.15 Growing Up... 08.10 Meet The Sloths 09.05 Penguin Safari 10.00 Bad Dog! 10.55 Treehouse Masters 11.50 North America 17.20 Treehouse Masters 18.15 Africa’s Super Seven 19.10 Gangland Killers 20.05 Wildest Indochina 21.00 Africa’s Super Seven 21.55 Gangland Killers 22.50 Untamed And Uncut 23.45 Wildest Indochina

10.35 Fia World Endurance Championship 12.00 Uefa Women’s Champions League Football 13.30 Isu Grand Prix, Figure Skating 16.30 Fifa Under 17 World Cup Football 18.00 Uefa Women’s Champions League Football 21.00 Isu Grand Prix, Figure Skating 23.00 Boxing

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-Óadd Kurrent Mill-Im˙aΩen tal-Festi Valletta Mixja ta’ Poplu Rockasta (R) Madwarna Mr Fisherman Iç-Çaqqufa Malta u lil Hinn Minnha G˙awdex Illum Lux Design A˙barijiet g˙al Persuni b’nuqqas ta’ Smig˙ G˙anafest A˙barijiet Mid-Dinja tat-Teatru Storjografija A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.00 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 15.45 16.30 16.55 18.50 20.00 20.40 21.25 23.35

Wanted Overland 12 Tg 1 Zambesi Dreams Road 2011 Tg 1 L.I.S. Con I Tuoi Occhi India A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Dell’Angelus A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale Così Lontani Così Vicini La Casa Del Guardaboschi La Corsa Di Slitte Road Book Provaci Ancora Prof 2 Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè Il Restauratore Tg1 60 Secondi

06.00 07.55 07.59 08.46 09.20 09.51 12.00 13.00 13.40 14.00 15.55 19.00 20.00 20.40 21.11 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Bye Bye Cinderella 2 Amiche Per Sempre Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè L’Affondamento Del Laconia Una Famiglia Il Segreto Tg5 Paperissima Sprint Estate Bagnomaria Maurizio Costanzo Show La Storia

07.05 07.25 07.55 08.25 09.25 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.56 14.31 17.05 18.55 19.35 21.30 23.19

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Zorro Iv Pianeta Terra I Magnifica Italia 4 Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Pianeta Mare Le Storie Di Alive Donnavventura Brancaleone Alle Crociate Diva Tg4 Il Ritorno Di Colombo I Bones Vii Il Cacciatore

06.50 07.40 08.05 08.30

Yoga For Life The Sweet Truth Chasing The Yum Extreme Cuisine With Jeff Corwin Candice Tells All Dear Genevieve Rehab Addict Selling La Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad House Hunters Dear Genevieve Million Dollar Rooms My Yard Goes Disney Selling La Rehab Addict Suggs’ Italian Job House Hunters Chasing The Yum Chef Abroad Extreme Cuisine With Jeff Corwin

06.00 06.50 07.40 08.30 09.20 11.25

Ballroom Blitz Secretly Pregnant Obsessive Compulsive Cleaners Say Yes To The Dress Kitchen Boss Something Borrowed, Something New Little People, Big World America’s Worst Tattoos Ballroom Blitz What Not To Wear Something Borrowed, Something New Brides Of Beverly Hills Say Yes To The Dress Something Borrowed, Something New Long Island Medium What Not To Wear

20.40 21.40 21.45 22.45 23.30

09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00

12.15 13.55 14.45 15.35 17.15 18.05 20.10 21.00 21.50 22.40

Çinema

28 10.08.2014

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

STEP UP 5: ALL IN (3D)

ATTRAENTI

NUMRU KBIR TA’ ÛEFFIENA JINVADU LAS VEGAS

Atturi Ewlenin: Ryan Guzman, Briana Evigan, Misha Gabriel, Stephen ‘Twitch’ Boss, Izabella Miko, Alyson Stoner, Adam Sevani Direttriçi: Trish Sie Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 112 min.

lΩ-Ωfin ener©etiku, innovattiv u spettakolari li beda bil-film Step Up (2006) g˙adu g˙addej sod, jikseb popolarità internazzjonali maΩΩg˙aΩag˙ kullimkien. Step Up 5: All In, kif jindika l-isem, wasal fil-˙ames puntata ta’ din is-serje li dejjem ti©©enera ru˙ha b’movimenti tassew furjuΩi u pjuttost ori©inali. In-narrattiva ta’ dan ix-xog˙ol b’xi mod tikkumplimenta l-erba’ episodji ta’ qabel, issa b’xi varjetà inter-

essanti aktar minn dawk ta’ qabel. Wara li ˙allejna liΩ-Ωeffien minn Miami, Sean Asa (Guzman) jaffaxxina lilludjenzi bi Ωfin akrobatiku fittriqat ta’ Miami, fir-raba’ puntata Step up: Revolution, dan issa mar Hollywood bit-tama li jikseb il-fama u l-fortuna, però hemmhekk jinduna li se tkun diffiçli ferm biex jag˙mel ˙oss fl-isfera taΩ-Ωfin hip-hop. Meta jifforma grupp ta’

Çert. PG

Ωeffiena mas-sbej˙a u ambizzjuΩa Andy West (Evigan), huma jaslu sal-finali ta’ kompetizzjoni tat-televiΩjoni f’Las Vegas li tista’ tift˙ilhom bera˙ it-triq g˙as-suççess fil-karriera tag˙hom. F’din il-kompetizzjoni msemmija The Vortex, it-tim ta’ Sean u Andy, LMNTRIX, se jkollhom jiffaççjaw sfida qawwija minn The Grim Knights u minn The Mob, tim kompost mill-˙bieb ta’ qabel ta’ Sean. Dawn it-tliet gruppi jridu jo˙or©u t-talenti kollha li g˙andhom biex fil-proçess jo˙ro© ir-rebbie˙ final, f’wirja murija diretta minn fuq itteleviΩjoni. Ir-rebbie˙ se jkun Ωgurat minn kuntratt ta’ tliet snin f’wie˙ed mill-postijiet laktar rinomati ta’ din il-belt sinonima ma’ divertiment

assolut. Biex il-grupp LMNTRIX ikollu çans biex forsi jirba˙, hemm bΩonn li Sean jinsa llealtà ta’ qabel ma’ s˙abu lantiki u jikkonçentra biss fuq ˙biebu l-©odda, kif ukoll jinsa xi rivalitajiet ta’ snin ilu. Step Up 5: All In li hu ma˙dum bit-3D hu verament produzzjoni vivaçi, attraenti sewwa g˙all-g˙ajnejn, spiss movimentata, fejn ir-romantiçiΩmu ©entili ma jonqosx. KwaΩi Ω-Ωeffiena kollha taxxog˙lijiet ta’ qabel jag˙mlu ritorn f’dan il-film. Din is-serje saret fenomenu fid-d˙ul tal-flus madwar iddinja u l-˙ames episodju hu bosta a˙jar u Ωviluppat minn xi puntati ta’ qabel. Jidher çar li Step Up 5: All In se jkompli miexi f’din it-triq ta’ suççess.

Çinema

10.08.2014 29

gUARDIAnS OF ThE gALAxy (3D)

BRAVURI

KARATTRI TAL-KOTBA KOMIKS JIEÓDU L-ÓAJJA FUQ IL-LIÛAR

Atturi Ewlenin: Chris Pratt, Zoe Saldana, Dave Bautista, Vin Diesel, Bradley Cooper, Lee Pace, Michael Rooker, John C. Reilly, Glenn Close Direttur: James Gunn. Distributur: Disney/Buena Vista Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 121 min.

ls-supereroji tal-kotba Marvel Comics j e r © g˙u jinsabu mag˙na bil-produzzjoni spettakolari Guardians Of The Galaxy li hu ma˙dum bilproçess tad-3D. Dan hu lg˙axar film fil-©eneru partikolari ta’ Marvel Cinematic Universe. Fil-qosor l-istorja hi dwar pilota Amerikan jismu Peter Quill (Pratt) li, fil-wesg˙at bla tarf tal-univers isib ru˙u mfittex minn viljakk bl-isem ta’ Ronan (Pace), wara li jisr a q o © © e t t Ωg˙ir tond li g˙andu mistur ©o fih sa˙˙a potenti. Biex jevita lil dawk kollha li qeg˙din ifittxuh bilfors ikollu jsir alleat u jitlob lg˙ajnuna ta’ grupp ta’ eroji dubjuΩi, b ˙al Gamora (Saldana), orfni minn dinja o˙ra li tispeçjalizza f’kumbattimenti furjuΩi u li qed tipp r o v a t p a t t i g˙ar-reati li g ˙ a m l e t q a b el; Drax the Destroyer (Bautista), gwerrier li qed ifittex vendetta kontra Ronan, il-qattiel tal-familja t i e g ˙ u ; R o c k et (Cooper), volpi mag˙mul genetikament li g˙all-flus ifittex il-kriminali u jaf juΩa l-armi u tattiçi tal©lied, barra li ˙alqu ma jieqaf qatt, u Groot (Diesel), esseru f o r m a t a ’ s i©ra, sie˙eb Rocket. Dan it-tim ta’ nofs kedda ma jidhirx li kapaçi jieqaf lil Ronabn u l-paladini tieg˙u, imma meta Quill jiskopri lqawwa vera tal-ballun Ωg˙ir u t-theddida li jista’ joffri lillunivers, hu jrid li malajr jipprepara lil dawn l-ineffiçjenti rivali ta’ xulxin fi grupp unit u ppreparat g˙all-konfront globali.

Guardians Of The Galaxy joffri divertiment furjuΩ u anke kaotiku li, f’xi mumenti, jaqtag˙lek nifsek, b’azzjoni kwaΩi kontinwa li tikkumplimenta dak li naraw filkomiks. Dan ix-xog˙ol jimita lil diversi films o˙ra tax-xjenza fittizja fosthom Star Wars , Lost In Space u o˙rajn. Zoe Saldana, bi rtokk speçjali fuqha, speçjalment ©ilda ta’ kulur blu, tfakkar fil-karattru li interpretat f’Avatar. Kultant, l-argumenti li jinqalg˙u bejn dan it-tim u lmod kif je˙duha kontra xulxin jirriΩultaw f’mumenti umoristiçi li jag˙tu lil din ilproduzzjoni xi ftit varjetà pjaçevoli. Id-dilettanti talkomiks u dawk li j˙obbu azzjoni sf iqa g˙andhom jog˙xew fuq dan il-film, Nistennew li dawn il-gwardjani jer©g˙u jirritornaw fi ftit snin o˙ra.

Çert. 12 A

KOMPETIZZJOnI EMPIRE CInEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-30 ta’ Lulju u t-3 ta’ Awwissu 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Kemm il-film in˙are© ta’ Step Up? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: MATTHIAS PACE, Jasonya, Triq San Fran©isk, il-Qala

1. 2. 3. 4. 5.

Hercules Dawn Of The Planet Of The Apes How To Train Your Dragon 2 Transformers – Age Of Extinction Maleficent

AvviΩi

30 10.08.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Lawrence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙allkiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew Facebook www.facebook.com/saviour.borg.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i tal-idejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bilbatterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru

110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

Sodda tal-anzjani kkultivata li tista’ ti©i m˙addma b’remote control . IntuΩat ftit Ωmien biss. Sufan-kantuniera, iswed miksi bir-rexin 2 wall-units tal-cane wa˙da bil-˙©ie© Çempel 7939 4865 jew 9951 1823.

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/ 9947 0178.

MUSIC LINK XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

KISI, TIBJID U TIKÓIL DAR GÓALL-ANZJANI

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com

TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, irRabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn innumri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908.

INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi

www.kendawaterproofing.com

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleurde-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. G˙al aktar informazzjoni tista’ ççempel fuq 7993 0419.

M ANNIC K SCHOOL

DANCING

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (I.S.T.D.) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

SITWAZZJONI VAKANTI Vin Aluminium, il-Marsa. Jin˙tie© ˙addiem, preferibbilment bl-esperjenza, g˙al xog˙ol fuq l-aluminium, fuq basi part-time. Çemplu 9946 5666.

€3.50

€10

€15

€30

€56

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

AvviΩi

AVVIÛIÌENERALI Konferenza Tal-UE: ‘Bringing Europe closer to the local communities’ Bejn il-Óamis li g˙adda 7 ta’ Awwissu 2014 u g˙ada 11 ta’ Awwissu 2014, il-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a qed jorganizza konferenza bit-tema ‘Bringing Europe closer to the local communities’. Din il-konferenza qieg˙da tinΩamm fil-Paradise Bay Hotel. Il-konferenza tlaqqa’ lid-delegati f’ambjent rilassat fejn se jkunu diskussi d-diversi modi ta’ kif l-Ewropa qieg˙da tkun eqreb lejn iç-çittadini. Il-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a huwa impenjat bis-serjetà li jkompli jfittex u jisfrutta l-a˙jar opportunitajiet g˙arresidenti kollha tal-Mellie˙a u tal-Manikata bl-uΩu ta’ fondi tal-UE u kif ukoll b’relazzjonijiet bilaterali eççellenti ma’ lokalitajiet barranin. Fil-fatt, matul Settembru li ©ej, xejn inqas minn 15-il Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a se jΩuru Clusone fl-Italja b˙ala parti minn pro©ett iffinanzjat mill-programm Erasmus+, filwaqt li 15-il artist Mellie˙i se jie˙du sehem f’festival f’Cugir ir-Rumanija. Dawn se jservu ta’ esperjenza tajba g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-artisti Melle˙in sabiex ikomplu jkabbru l-g˙arfien u jisfruttaw l-aqwa opportunitajiet offruti mill-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a.

Óar©a billejl f’G˙awdex Wara s-suççess li kellha fis-snin li g˙addew din l-attività, il-Kummissjoni Kultura fi ˙dan il-G˙aqda KaΩin Banda San Filep se ter©a’ torganizza l-˙ar©a Gozo by Night. Nitilqu bil-kowç fit-3.00pm nhar is-Sibt 30 ta’ Awwissu 2014 minn ÓaΩ-Ûebbu© fi triqitna lejn G˙awdex, fejn inΩuru x-Xlendi, Marsalforn, il-Qbajjar u G˙ajnsielem. F’Marsalforn nirkbu l-Calypso Train g˙al dawra pittoreska, imbag˙ad immorru l-Qbajjar fejn nieklu u wara mmorru g˙all-festa tal-Madonna ta’ Loretu f’G˙ajnsielem. Nirritornaw lejn Malta meta jispiçça n-nar tal-art. Dan kollu bil-prezz baxx ta’ €20 li jinkludi t-trasport f’Malta u f’G˙awdex kif ukoll l-ikla kompluta bl-inbid u r-rikba fuq il-ferrovija. It-tfal ta˙t it-tnax-il sena j˙allsu prezz imnaqqas ta’ €13. Biljetti jinkisbu mill-bar talkaΩin u ming˙and John Scerri.

Ktieb mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Madonna tal-Ìilju – lImqabba Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi d˙an is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba, g˙adha kemm ippubblikat l-44 edizzjoni tal-fuljett Il-Fjur. Din l-edizzjoni speçjali b’format mill-aktar attraenti tiffoka b’mod partikolari fuq iç-çelebrazzjonijiet tal-festa tal-Madonna tal-Ìilju 2014 li saru fl-Imqabba f’Ìunju li g˙adda u tinkludi g˙aΩla varjata ta’ ritratti bil-kulur tal-aspetti kollha talfesta tal-Madonna tal-Ìilju, fosthom nar, armar, briju u banda. Wie˙ed ukoll isib artikli ta’ interess ©enerali, kif ukoll intervisti ma’ personalitajiet Imqabbin. Ma jonqosx ilprogramm ta’ attivitajiet im˙ejjija mis-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju g˙ax-xhur ta’ Awwissu u Settembru 2014. Hemm ukoll kompetizzjoni bi premju. Min jixtieq jakkwista kopja ming˙ajr ˙las ta’ dan ilktieb g˙andu jibg˙at SMS bl-isem u l-indirizz fuq innumru 7985 3044. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Sky Concert: spettaklu piromuΩikali mill-G˙aqda tan-Nar Madonna tal-Ìilju – l-Imqabba G˙ar-raba’ sena konsekuttiva, nhar is-Sibt 23 ta’ Awwissu 2014 fl-9.45pm, fiΩ-Ûebbu©, G˙awdex, lejlet ilfesta titulari ta’ Santa Marija Inkurunata, ser ti©i mtellg˙a wirja unika piromuΩikali bit-titlu Sky Concert. Din ser tkun tiΩwiqa ta’ nar sinkronizzat mal-muΩika, b’effetti mill-art u kif ukoll mill-ajru. Dan re©a’ sar possibbli bil-kollaborazzjoni s˙i˙a talG˙aqda tan-Nar Santa Marija taΩ-Ûebbu© G˙awdex u lG˙aqa tan-Nar Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba li ser tkun qieg˙da tipprovdi l-parti l-kbira tan-nar. Wara jsegwi spettaklu ta’ log˙ob tan-nar tal-art mill-G˙aqda tanNar Madonna tal-Ìilju fil-Pjazza taΩ-Ûebbu©. L-g˙ada l-Óadd 24 ta’ Awwissu, jum il-festa, l-G˙aqda tan-Nar Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser takkumpanja l-purçissjoni b’˙arqa ta’ murtali tradizzjonali Maltin. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

10.08.2014 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

Almanakk

32 10.08.2014

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

ritratt mill-antiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 31°C L-INQAS TEMPERATURA: 22°C INDIÇI UV: 9

32°C

TEMP: Ftit imsa˙˙ab g˙all-ewwel, li jsir xemxi

22°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

RIÓ: Óafif u varjabbli l-iktar min-Nofsinhar g˙al-Lbiç, kultant isir ˙afif g˙al moderat BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta San Raffael Pharmacy, 247, Triq Óal Qormi, il-Marsa Tal-Ólas Pharmacy, Triq il-Óelsien, Óal Qormi Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinçipessa Margerita, Ta’ Xbiex Krypton Chemists, Triq l-Ibra©©, Tal-Ibra©© Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tignè, Tas-Sliema St Joseph Pharmacy, 164, Triq Annibale Preca , Óal Lija Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, il-Mosta Parkes Pharmacy, 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Ba˙ar Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Kalkara Pharmacy, 8, Misra˙ l-Arçisqof Gozni, il-Kalkara Felice Pharmacy, 95, Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Bon Consigli, iΩ-Ûejtun Qrendi Pharmacy, 6, Triq il-Kbira, il-Qrendi St Nicholas Pharmacy, 1, Triq il-Parroçça, is-Si©©iewi Make Over Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, l-Imtarfa

32°C

36°C

32°C

24°C

27°C

24°C

San Pawl il-Ba˙ar lura g˙all-1930

SpiÛeriji li Se jiftÓu nhar il-ÌimgÓa Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, il-Belt Valletta Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Fatima Pharmacy, Triq iΩ-Ûonqor, Santa Venera Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, ilÌΩira Potter Chemists Ltd, Triq Wil©a, Paceville Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema St Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ó’Attard St Joseph Pharmacy, 1, Triq iΩ-Ûakkak, il-Mosta Brown’s Pharmacy , Shop A, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Tarxien Pharmacy, 59, Triq Óal Tarxien, Óal Tarxien Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu St James Pharmacy, Misra˙ San Ìakbu, ÓaΩ-Ûabbar St Philip Pharmacy, Triq iç-Çeppun, Óal G˙axaq Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, iΩ-Ûurrieq SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© St Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira, ir-Rabat

din il-ÌimgÓa mill-iStorja

11.08.2006 Jeg˙req it-tanker taΩ-Ωejt M/T Solar 1 barra mill-kosta tal-gΩejjer ta’ Guimaras u Nergros fil-Filippini. Dan kien l-ag˙ar tixrid taΩ-

G˙awdex G˙awdex Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Victoria Xag˙ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ix-Xag˙ra

Taç-Çawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ìunju 1919, Victoria St John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, ixXewkija

numri reBBieÓa LOTTU SUPER 5 GRAND LOTTERY

90 50 31 22 82 43 63 15 33 02 17 20 41 00 06

07 01 08 00 05

12.08.2007 Il-vapur M/V New Flame ja˙bat ma’ tanker taΩ-Ωejt Torm Gertrud f’Ìibiltà, u jispiçça parzjalment mg˙erraq

Kompetizzjoni Ktieb

10.08.2014 33

KOMPETIZZJONI KTIEB KOTBA GÓAT-TFAL

PASS PASS Il-kotba li kul˙add qed ifittex dan is-sajf huma sensiela ©dida ta’ sitt stejjer g˙at-tfal, g˙al etajiet minn 7 sa 10 u ’l fuq, bi stejjer appassjonanti u perfetti g˙all-qari bil-Malti fis-sajf. Pubblikazzjoni Merlin Publishers, dawn il-kotba huma mifruxin fuq tliet livelli. L-ewwel livell, g˙al tfal minn 7 snin ’il fuq, i©ib l-isem Merlin – L-ewwel pass, u fih Ωew© kotba: Se jkolli ˙ija Ωg˙ir? Le grazzi! u Kosmos Express: IlWikkiel tal-Pjaneti. It-tieni livell, g˙al tfal minn 8 snin ’il fuq, i©ib l-isem Merlin – Pass pass, u fih ukoll Ωew© kotba: Par Widnejn Kbar u It-tifel-dragun: Lewwel fjamma. L-ewwel ˙a©a li tolqtok f’dawn ilkotba hija l-produzzjoni vivaçi,

ikkulurita, mimlija stampi friski u miktubin b’tipa kbira u komda biex jaqrawha t-tfal. Miktubin ori©inarjament bil-FrançiΩ fejn huma bestsellers fil-©eneru tag˙hom, ©ew addattati g˙all-Malti minn Loranne Vella, isem familjari ma’ kull min i˙obb il-letteratura g˙at-tfal bilMalti. Hu x’inhu s-su©©ett favorit tat-tifel jew it-tifla tieg˙ek, se ssib su©©ett li jolqothom hawnhekk. Fil-fatt, Par Widnejn Kbar huwa avventura ˙elwa ta’ Ωew©t ibniet ˙bieb l-iskola; It-tifel-dragun je˙odna fid-dinja tal-fantasija, bid-draguni u l-gwerriera. Par Widnejn Kbar hija l-istorja ta’ Sylvana u ˙abibitha Simone. Sylvana hija l-iktar tifla mqarba fil-

klassi. Mo˙˙ha biex tag˙mel il˙merijiet u issa l-g˙alliem tag˙ha ma jifla˙x jissaportiha iΩjed. Jekk se tkompli sejra hekk, hemm çans kbir li jkollha tirrepeti s-sena. IΩda Sylvana ma taqtax qalbha. G˙andha pjan kif tista’ tg˙addi tag˙ha u ˙add mhu se jwaqqafha, lanqas Simone, l-akbar ˙abiba tag˙ha. It-tieni ktieb f’dan il-livell, It-tifeldragun: L-ewwel fjamma , je˙odna fid-dinja tal-fantasija. Ervaël u Lena huma Ωew©t itfal li jg˙ixu fid-dinja ta’ Organda, fir-renju fejn il-bnedmin u d-draguni ilhom jissieltu kontra xulxin sekli s˙a˙. Lena tag˙mel parti minn grupp ta’ kaççaturi taddraguni filwaqt li Ervaël huwa affaxxinat minn dawn il-kreaturi straordinarji. U minn hemm jibda l-

inkwiet… Stejjer ta’ fantasija, u ta’ draguni, bil-Malti ftit li xejn hawn, u t-tfal i˙obbuh ˙afna dan il-©eneru. G˙alhekk ukoll dan il-ktieb se jinΩel g˙asel mal-qarrejja Ωg˙ar li j˙obbu dan it-tip ta’ stejjer. Kull storja fiha 64 pa©na, miktuba b’tipa kbira u komda, u g˙alhekk ittfal, anke dawk li l-Malti mhux issu©©ett favorit tag˙hom, mhux se jaqtg˙u qalbhom milli jaqraw dawn l-istejjer. Wara Merlin – Pass pass, fl-istess sensiela hemm it-tielet livell g˙al tfal ikbar: Merlin – Pass ta’ ©gant. Il-kotba f’din is-sensiela jinsabu g˙all-bejg˙ mill-˙wienet tal-kotba kollha jew direttament bl-internet minn www.merlinpublishers.com

Mistoqsija: X’jisimha d-dinja li fiha jg˙ixu Ervaël u Lena?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb PASS PASS ©entilment ipprovdut minn Merlin Publishers. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 17 ta’ Awwissu. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb Il-PRINÇEP TAL-WARDA BAJDA hija:

Log˙ob

34 10.08.2014

B’4 numri 0065 0499 0789 0964 1741 1921 2357 3168 4817 4840 4849 4860 5465 5495 5555 5868 5924 5945 5959 6372 6429 6878 6946 7043 7442 7552 7813 8059 8458 8561 8616 8884

9116 9118 9612 9656 9867 9921

B’5 numri

B’6 numri

01617 02185 11695 25837 26246 28785 29659 33164 41165 45518 54178 60882 61143 69518 69896 72244 73802 78805 80431 86966 90128 97469

357157 395218 436040 687221

Bi 8 numri 44583914 70614933 74019361 99132785

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: RITA MIFSUD, Flat 2, Block B3, Safe Haven, Triq id-Dawr, il-Mosta, MST 4305

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Log˙ob

10.08.2014 35

IRBAÓ €25 fI fluS

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TISlIBA Mimdudin:

Weqfin:

1,4.

1. 2,3,11. 3. 5,7. 6,18. 8.

Suppost fejn jg˙ix il-˙amiem (9) 4. Ara 1 7. Ara 5 9,12W. Ûifna (5) 10. Jitilg˙u fl-elezzjoni (6) 12. L-ir©iel tal-baqar (6) 16,21W. Fedeltà (6) 18. Ara 6 19,22. Mara (6) 20. Idoqqu fil-festi (5) 21. Organizzazzjoni Ewropea talwaterpolo (1,1,1) 23. Ra©el (4) 24. Dalwaqt twelled (5)

11. 12. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Satal (6) Frotta (8) Ara 2 Ilu (5) Óbieb Taljani (5) JintuΩa f’20 mimduda (9) Ara 2 Ara 9 Ray Charles Abdilla (1,1,1) Dan G˙awdxi? (6) Tajba mg˙ollija (6) Eva IngliΩa (3) Ara 16 Ara 19

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 9,21W. 10. 12. 18,19. 20. 21,24. 23.

1. 2,3. 5. 6,7. 8. 11,17. 12,16. 3.

Santa, Bajd, Urtati, Enamel, GaΩaΩa, Azzar, Bozoz, Abbinati, Innu

14. 15. 22.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ωew© atturi li interpretaw il-parti ta’ Ωew© sewwieqa tal-f1. Ta’ liema sewwieqa ˙admu? Sewwieq 1:

Sewwieq 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Drew Barrymore

Cameron Diaz

Sports

36 10.08.2014

id-dRAgsteRs mAltin f’hokenheim Ring

B˙alissa g˙addejjin il-Kampjonati Ewropej tad-Drag Racing tal-FIA f’Hockenheim fil-Ìermanja. Dan huwa t-tielet avveniment ta’ dawn il-kampjonati, li qeg˙din isiru f’diversi korsi madwar l-Ewropa. F’dawn il-kampjonati qed jipparteçipaw ukoll Ωew© dragsters Maltin; dawk ta’ Mr Whippy Racing Team u Kalanç Racing Team, bis-sewwieqa Monty Bugeja u Christopher Polidano. Skont içChampionship Standings im˙abbra fuq is-sit tas-

Santa Pod Raceway, it-timijiet Maltin jinsabu fit-tielet u r-raba’ post rispettivament. Il-Ìimg˙a saru Ωew© runs ta’ kwalifikazzjoni, u dawn kienu segwiti bi tnejn o˙ra matul il-jum talbiera˙. Illum mistennija jsiru l-eliminazzjonijiet, u ssewwieqa se jsuqu skont kif ikunu kkwalifikaw matul il-jumejn ta’ qabel. F’kummenti li ta lil din il-gazzetta, Matthew Carabott, li jifforma parti mit-tim ta’ Mr Whippy,

BoV WAteRpolo plejeRs tAx-xAhAR

qalilna li l-Ìimg˙a l-korsa xejn ma kienet tajba, u ˙add mis-sewwieqa ma ˙are© sodisfatt. Li ©ara kien li g˙al xi ra©uni r-roti tad-dragsters ma bdewx iqabbdu mal-wiçç tal-korsa, bil-konsegwenza li kien qed ikollhom ˙afna tag˙qid. Min˙abba f’hekk it-tim kellu jbaxxi l-qawwa talmagna. Madanakollu, jidher li iktar tard matul il-jum il-kundizzjoni tal-korsa tjiebet u dan in˙ass minn ˙afna kompetituri.

Rudolph Agius f’iRonmAn fi fRAnkfuRt Rudolph Agius ta’ Birkirkara St Joseph Sports’ Club irnexxielu jispiçça t-tieni trialthon tal-Ironman fejn ipparteçipa din is-sena fledizzjoni li saret fi Frankfurt, il-Ìermanja. Agius irnexxielu jikseb ˙in a˙jar mill-edizzjoni tas-sena l-o˙ra g˙ax spiçça t-tellieqa 45 minuta inqas. Agius g˙am madwar 3.8 kilometri fil-ba˙ar ta’ Langener Waldsee f’57 minuta u 38 sekonda. Min-na˙a l-o˙ra t-tellieqa birroti ta’ 180 kilometru kienet iktar diffiçli. Minkejja dan Agius irnexxielu jag˙milha f’˙in tajjeb ta’ 5 sig˙at, 7 minuti u 19-il sekonda. Madankollu, minkejja l-isforzi tieg˙u fl-ewwel Ωew© partijiet tattellieqa, xorta wa˙da kienet ta’ sfida g˙alih speçjalment fl-a˙˙ar 42.2 kilometru. Fid-dawl ta’ dan kollu, Agius ma rnexxilux ilesti din id-distanza f’inqas minn 4 sig˙at. Huwa spiçça t-tellieqa kollha wara 10 sig˙at, 15-il minuta u 30 sekonda.

Il-plejer ta’ Valletta United Michael Rizzo reba˙ l-unur tal-BOV waterpolo plejer tax-xahar talPremier Division g˙ax-xahar ta Lulju 2014 filwaqt li Sean Xerri de Caro ta’ Marsaxlokk reba˙ listess unur g˙all-ewwel diviΩjoni. B’Valletta jkollhom l-ewwel parteçipazzjoni fl-og˙la livell tal-waterpolo Malti f’numru ta’ snin, il-fatt li plejer minn dan it-tim reba˙ l-ewwel unur individwali tal-ista©un juri t-titjib kbir li qed isir fl-iskwadra. Rizzo skorja xejn inqas minn 10 gowls matul ix-xahar ta’ Lulju biex g˙en lill-Valletta jΩommu ’l bog˙od mill-poΩizzjoni ta’ relegazzjoni u jassikuraw posthom fil-BOV Premier League u jikkonsolidaw posthom fl-og˙la livell tal-waterpolo Malti. IΩ-Ωag˙Ωug˙ Sean Xerri de Caro reba˙ l-ewwel unur personali fil-kampjonati tal-kbar. Il-plejer internazzjonali ta’ ta˙t id-19 il-sena qed jag˙mel isem g˙alih fl-ewwel diviΩjoni u jniΩΩel ismu regolarment fil-lista ta’ gowls ta’ Marsaxlokk. Stefan Abela mid-Dipartiment tal-Komunikazzjoni fi ˙dan il-Bank of Valletta ppreΩenta lunuri tal-BOV plejers tax-xahar lir-rebbieh˙a fil-preΩenza ta’ Joe Caruana Curran, il-President tal-ASA.

Sports

10.08.2014 37

FUTBOL

ÇIRKUSTANZI RARI FIL-FUTBOL EWROPEW It-tim mill-Iskozja ta’ Celtic FC re©a’ sab ru˙u filkompetizzjoni presti©juΩa tac-Champions League wara li l-UEFA ddeçidiet li t-tim millPolonja Legia Warsaw lag˙bu plejer ineli©ibbli kontra l-istess tim SkoççiΩ. Riçentament, it-tim Pollakk ta lezzjoni ta’ futbol lill-IskoççiΩi meta eliminawhom b’aggregate ta’ 6-1 fuq Ωew© konfronti fit-tielet rawnd ta’ kwalifikazzjoni ta’ din il-kompetizzjoni. L-istituzzjoni responsabbli l-UEFA, mill-investigazzjonijiet li ˙ejjiet, irriΩultalha li Legia Warsaw xorta wa˙da g˙amlu uΩu minn difensur laterali, Bartosz Bereszynski, minkejja li ma kienx irre©istrat. Fi stqarrija uffiçjali, il-UEFA sostniet li l-bord responsabbli mill-Etika lKontroll u d-Dixxiplina ddeçieda li, minkejja li teknikament Legia Warsaw reb˙u lil Celtic, dawn tal-ewwel se ji©u skwalifikati b’mod immedjat min˙abba li mxewx mar-regoli tal-istess UEFA. Il-UEFA kompliet tg˙id li, min˙abba dan ilksur ta’ li©i, l-iskor ©ie mibdul g˙al 3-0 favur Celtic biex b’hekk it-tim SkoççiΩ g˙adda birregola tal- goals away u b’ aggregate ta’ 4-4. B’konsegwenza ta’ dan, Celtic re©g˙u sabu ru˙hom fil-UEFA Champions League u min-

na˙a l-o˙ra, Legia Warsaw se jkunu qed jikkompetu fl-Europa League. Apparti hekk, il-plejer Bartosz Bereszynski, se jkun sospiΩ g˙al log˙ba o˙ra Ewropea b’Ωieda maΩ-Ωew© log˙biet l-o˙ra li di©à kien sospiΩ minnhom f’inçident differenti li se˙˙ fl-ista©un li g˙adda. Fid-dawl ta’ dawn l-avvenimenti li ma tantx naraw b˙alhom fid-dinja tal-futbol, iç-Chairman ta’ Legia Warsaw, Boguslaw Lesniodorski, esprima d-diΩappunt tieg˙u u sa˙aq li qed jispera li t-tim ta’ Celtic ma jaççettax din id-deçiΩjoni me˙uda mill-UEFA. Kummenti simili esprimiehom l-uffiçjal tal-istess tim, Dominik Ebebenge, fejn dan mar pass aktar minn hekk u sa˙aq li dan l-inçident kien sempliçiment Ωball uman u ta’ dan l-iΩball m’g˙andhomx ibatu lplejers u l-uffiçjali kollha tat-tim. Dan g˙aliex, fi kliemu, it-tim Pollakk ilu ja˙dem tmien snin biex jasal g˙al din il-poΩizzjoni u b’din iddeçiΩjoni kollox se jtir mar-ri˙, inkluΩ il-finanzi tat-tim u l-kunfidenza tal-plejers li tant ˙admu flimkien biex ikunu f’din il-poΩizzjoni. Fil-polza tal-gruppi tal-Europa League, li ttellg˙et ftit wara din id-deçiΩjoni, Legia Warsaw g˙andhom jilag˙bu kontra t-tim Sloven ta’ Maribor.

TENIS

FEDERER JIÇÇELEBRA GÓELUQ SNINU BIL-KBIR Il-plejer ta’ fama internazzjonali tat-tenis, Roger Federer, iççelebra bil-kbir g˙eluq it-33 sena tieg˙u meta g˙eleb l-isfida talIspanjol David Ferrer biex jg˙addi g˙as-semifinali tarRogers’ Cup u pass ’il bog˙od mit-80 suççess fil-karriera brillanti tieg˙u. F’din il-partita ta˙raq, kien hemm mument fejn l-Ispanjol Ferrer kellu vanta©© ta’ 14-0 fuq il-plejer Ûvizzeru. Min˙abba dan il-vanta©©, kien hemm ftit ta’ biΩa’ li g˙eluq snin Federer mhux se jkun wie˙ed feliçi. IΩda, dan il-˙sieb mill-ewwel sfaxxa fix-xejn meta fil-˙ames seed il-folla preΩenti ng˙aqdet f’le˙en wie˙ed u bdiet tkantalu Happy Birthday – ©est uman millisba˙ u li ta’ min japprezza minkejja r-rivalità fl-isports.

ATLETIKA

IL-ÌURI TAL-ATLETA OSCAR PISTORIUS

Il-©urnata tal-istennija tal-verdett hija deçiΩa u din se tkun fil-11 ta’ Settembru li ©ej. L-Im˙allef Sud Afrikana, Thokozile Masipa, it-tieni mara b’karna©jon skur li serviet f’din ilkariga, se tkun qed tanalizza iktar minn 4,000 pa©na ta’ evidenza qabel ma tag˙ti l-verdett tag˙ha. Pistorius, l-atleta ta’ 27 sena ming˙ajr saqajn, g˙al ftit

Ωmien kien meqjus b˙ala ikona nazzjonali meta kien la˙aq il-quççata talatletika, iΩda dan kollu sfaxxa fix-xejn wara li ©ie akkuΩat li qatel lis-sie˙ba tieg˙u fl-14 ta’ Frar tas-sena l-o˙ra. Id-difiΩa ta’ Pistorius, immexxija millAvukat difensur Barry Roux, qed issostni li l-akkuΩat spara lis-sie˙ba tieg˙u minn ©o bieb tal-kamra tal-

banju g˙ax ˙aseb li da˙al xi ˙add biex jisirqu u g˙alhekk ma kienx jaf li kien hemm Reeva Steenkamp. Min-na˙a lo˙ra, il-prosekutur tal-Istat Gerrie Nel sa˙aq li Pistorius huwa individwu ossessjonat bl-armi tan-nar u bniedem li jitlef rasu malajr. G˙alhekk, dan kollu, wasslu biex jispara deliberatament fuq is-sie˙ba tieg˙u meta ssakkret ©ol-kamra tal-banju wara argument bejniethom. G˙aldaqstant, Pistorius qed jiffaççja tliet akkuΩi o˙ra relatati ma’ Ωamma ta’ armi fil-pubbliku, kif ukoll qed ikun akkuΩat li kellu fil-pussess tieg˙u armi illegali, akkuΩi li qed ikunu miç˙uda kollha mill-istess Pistorius. Roux afferma li dan il-©uri qatt ma kellu jimxi fuq baΩi ta’ omiçidju volontarju g˙ax, skont hu, huwa çar li Pistorius sparalha bi Ωball. Dawn l-opinjonijiet kuntrasti wasslu biex fl-awla tal-Qorti kien hemm iktar tensjoni milli wie˙ed seta’ jantiçipa. Xena interessanti fl-awla tal-Qorti li Ωgur tistona ma’ din it-tensjoni kollha, kienet it-tg˙anniqa bejn il-missirijiet ta’ Pistorius kif ukoll ta’ Steenkamp.

Wara l-kisba ta’ dan ir-riΩultat, Federer sa˙aq li l-fatt li g˙alaq 33 sena u g˙adu attiv f’dan l-isports hekk robust hija xi ˙a©a li tag˙mlu fer˙an ˙afna. Iktar u iktar, meta wie˙ed iqis li lag˙ab kontra avversarju diffiçli immens. Hu sa˙aq li l-formula sigrieta li Ωammitu attiv f’dan l-isports, minkejja l-età tieg˙u, hija ddeterminazzjoni u l-fatt li rnexxielu jevita çerti injuries fil-karriera tieg˙u. Fil-kummenti konklussivi tieg˙u, Federer sostna li se jag˙mel dak kollu possibbli biex ikompli jΩid fil-lista li ma tispiçça qatt ta’ unuri li kiseb. It-tellieqa ta’ Federer g˙arRogers’ Cup tkompli llum meta jiltaqa’ ma plejer brillanti ie˙or Spanjol bl-isem ta’ Feliciano Lopez.

Óarsa lura

Minkejja li t-tranΩizzjoni g˙all-magni hybrid ˙olqot xi t˙assib fost id-dilettanti li beΩg˙u illi l-ispettaklu fil-Formula 1 se jonqos min˙abba li l-veloçità tal-vetturi naqset xi ftit, ir-realtà tal-fatti kienet differenti mhux ˙aΩin. G˙aldaqstant, wara l-ewwel ˙dax-il tellieqa hemm min qieg˙ed sa˙ansitra jiddiskrivi dan l-ista©un b˙ala wie˙ed mill-iktar eçitanti li kellna g˙al snin twal. Issa li l-Formula 1 qieg˙ed fil-brejk tas-Sajf, tkun okkaΩjoni tajba biex nag˙tu ˙arsa lura lejn u˙ud mill-iktar episodji illi se˙˙ew matul dawn it-tlielaq u li g˙amlu l-kampjonat daqshekk interessanti.

battalja interna – GP tal-baÓrejn Minkejja li, fil-Gran Premju tal-Ba˙rejn il-kontroversji ma naqsux, sa dan l-istadju bikri tal-kampjonat is-sewwieqa kienu g˙adhom qeg˙din isibu bilanç tajjeb bejn irrispett reçiproku u l-ambizzjonijiet tag˙hom. Dan il-bilanç offra livell ta’ spettaklu u rivalitajiet li kienu ilhom ma jidhru f’dan l-isport. Fost dawn ir-rivalitajiet kien hemm dik bejn Hamilton u Rosberg li fil-Ba˙rejn urew determinazzjoni kbira biex jippruvaw jitilg˙u fuq l-og˙la tar©a tal-podju. Kien jidher çar minn kmieni fit-tellieqa li s-sewwieq ÌermaniΩ kellu karozza aktar veloçi minn tal-kollega tieg˙u. Madankollu, Hamilton kien kapaçi jirrispondi tajjeb ferm g˙all-attakki ta’ Rosberg. It-taqtig˙a ta’ bejniethom, minkejja li kienet iebsa, qatt ma kellha aggressività Ωejda u Ω-Ωew© sewwieqa waslu sa tmiem it-tellieqa ming˙ajr ˙sarat fil-vetturi tag˙hom. Ir-relazzjoni ta’ rispett bejn dawn iΩ-Ωew© sewwieqa kompliet tippersisti sal-Gran Premju ta’ Monaco fejn inçident li se˙˙ matul il-kwalifiki wassal g˙al tensjonijiet kbar li g˙adhom jippersistu sal-lum. Però, dan l-inçident se nelaboraw iktar dwaru iktar ’l isfel.

inÇident sPettakolari – GP tal-baÓrejn Maldonado Ωgur li ma g˙enx ir-reputazzjoni ˙aΩina tieg˙u fil-Ba˙rejn hekk kif da˙al b’mod goff ©os-Sauber ta’ Gutierrez meta kien ˙iere© mill-pits f’dawra 41. Minkejja l-fatt li s-sewwieq VeneΩwelan ipprova jpo©©i t-tort fuq il-Messikan, listewards tat-tellieqa kienu tal-opinjoni li kien Maldonado li kellu jçedi l-poΩizzjoni f’dik l-okkaΩjoni. In-nuqqas ta’ ˙sieb ta’ Maldonado wassal biex huwa jibqa’ die˙el fil-©enb ta’ Gutierrez b’tant sa˙˙a illi qata’ l-karozza tal-Messikan minn mal-art. Fortunatament, wara li l-karozza g˙amlet dawra fl-ajru, din niΩlet perfettament fuq ir-roti fil-©enb taç-çirkwit u Gutierrez irnexxielu jo˙ro© mis-Sauber tieg˙u ming˙ajr problemi fiΩiçi. G˙al din id-da˙la goffa, Maldonado ng˙ata stop/go penalty ta’ g˙axar sekondi waqt l-istess tellieqa. Barra minn hekk, huwa ng˙ata penalità ta’ ˙ames poΩizzjonijiet fit-tluq tal-Gran Premju taç-Çina. Huwa tilef ukoll tliet punti fuq is-superlicence tieg˙u. Din il-liçenzja hija essenzjali g˙al dawn is-sewwieqa professjonisti li ma jkunux jistg˙u jikkompetu fil-Formula 1 jekk jitilfu ˙afna punti.

“touGh luck” – GP taÇ-Çina Fil-Gran Premju taç-Çina r-Red Bulls dehru li qabdu t-triq it-tajba biex jeg˙lbu l-problemi ta’ affidabbiltà li kienu qeg˙din jesperjenzaw fl-ewwel tlielaq tal-kampjonat. Dan ir-riΩultat poΩittiv, però kien imtappan mit-tensjoni çara li kien hemm bejn Ricciardo u Vettel. IΩ-Ωew© sewwieqa re©g˙u sabu ru˙hom wara xulxin matul it-tellieqa kif kien ©ara filBa˙rejn. Hawnhekk, il-ÌermaniΩ re©a’ ng˙ata l-ordni mit-tim tieg˙u biex iwarrab g˙allAwstraljan g˙aliex dan tal-a˙˙ar kellu pass iktar veloçi minn tieg˙u. Madankollu, din id-darba Vettel irrifjuta li jçedi postu u meta t-tim qallu fuq ir-radju li kien qieg˙ed itellef lil Ricciardo, il-ÌermaniΩ irrisponda sempliçement “tough luck” u baqa’ g˙addej normali. B’hekk Ricciardo kellu juΩa l-forza biex jaqbeΩ lil Vettel Ωew© dawriet wara. Wara t-tellieqa Vettel sostna li meta rrifjuta li jobdi l-ordni, huwa ma kienx konxju li listrate©ija tal-pit stops ta’ Ricciardo kienet differenti minn tieg˙u u g˙alhekk ˙ass li kellu d-dritt li jiddefendi l-poΩizzjoni tieg˙u sakemm it-tim jispjegalu fid-dettall g˙alfejn kellu jersaq. Però, l-atte©©ament ta’ Vettel wera biç-çar li huwa ma kellux kunfidenza filkapaçità tat-tim tieg˙u li jiggwidah matul it-ti©rija.

Ûball? – GP ta’ Monaco Il-kisba tal-pole position hija importanti ferm fil-Gran Premju ta’ Monaco. L-importanza ta’ dan ir-riΩultat ˙are© b’mod çar hekk kif Rosberg kellu tbissima kbira fuq wiççu fit-tmiem tal-kwalifiki. Madankollu, iç-çirkostanzi suspettuΩi li fihom inkisbet din il-poΩizzjoni ©ieg˙let lil xi w˙ud jiddeskrivu ç-çelebrazzjoni b˙ala çinika iktar milli ta’ fer˙ sinçier. Il-kwistjoni nqalg˙et fl-a˙˙ar dawra ta’ Q3 meta kemm Rosberg, kif ukoll Hamilton, kienu qeg˙din jippruvaw itejbu l-˙inijiet tag˙hom. Rosberg, li f’dak il-punt kien fuq quddiem fil-klassifika, tilef il-kontroll fil-kurva Mirabeau u ˙are© minn fuq it-traççat. Dan liΩball wassal g˙all-˙ru© tal-bnadar is-sofor illi ©ieg˙lu lil Hamilton inaqqas il-veloçità u b’hekk jitlef l-a˙˙ar çans li kellu biex jibda fl-ewwel post fit-tellieqa. Dan l-inçident ˙oloq spekulazzjoni kbira li l-ÌermaniΩ g˙amel din il-mossa apposta biex iΩomm il-poΩizzjoni tieg˙u. Hamilton qag˙ad lura milli jakkuΩa lill-kollega tieg˙u b’mod dirett, imma ta diversi intervisti li fihom ta x’jifhem li ma jemminx li kien Ωball onest. Mill-filmati diffiçli biex wie˙ed jag˙mel ©udizzju definittiv, imma l-istewards g˙aΩlu li jemmnu lil Rosberg u ma ˙adux passi kontrih.

39 raPPOrt ta’ liam GaUci kisba stOrika – GP ta’ mOnacO Jules Bianchi, probabbilment, kien l-iktar sewwieq li ˙are© fer˙an minn Monaco wara Rosberg. Bid-disa’ post li kiseb, huwa la˙aq tragward storiku, kemm g˙alih, kif ukoll g˙allMarussia g˙aliex kienu l-ewwel punti li qatt ©abru fil-Formula 1. Dan is-sewwieq FrançiΩ kien ilu juri potenzjal kbir g˙aliex, minkejja li qatt ma kiseb punti, huwa dejjem wera çertu kura©© u kapaçità li tawh riΩultati poΩittivi meta wie˙ed jikkunsidra kemm hi batuta l-vettura tieg˙u. Madankollu, dan il-kura©© mhux dejjem kien ikkumplimentat bl-intelli©enza, u g˙alhekk il-FrançiΩ ta’ spiss ikkawΩa inçidenti li ppenalizzawh. F’Monaco, Bianchi ©ralu minn kollox. L-ewwel kellu jçedi d-dsatax-il post li kiseb filkwalifiki min˙abba li biddel il-gear box iktar tard dakinhar, imbag˙ad laqqat penalità g˙aliex ma kienx qieg˙ed f’postu matul it-tluq tat-tellieqa. Biex tkompli taxxaq, huwa da˙al jiskonta din il-penalità meta ˙ar©et is-safety car, mossa illegali li wasslet g˙al sanzjoni o˙ra. Minkejja dan kollu, huwa wera maturità mhux tas-soltu fis-sewqan tieg˙u li sarrfitlu f’Ωew© punti li po©©ew lill-Marussia f’poΩizzjoni tajba biex ikunu quddiem il-Caterham filklassifika finali tal-kostrutturi.

sewqan PerikOlUÛ – GP tal-brittanJa Il-Gran Premju tal-Brittanja beda fuq nota spettakolari meta Raikkonen tilef il-kontroll tal-vettura tieg˙u waqt li kien qieg˙ed jirritorna lejn iç-çirkwit wara li ˙are© minnu b’riΩultat tas-sewqan aggressiv tieg˙u. Hawnhekk, il-vettura tal-FinlandiΩ dehret li nqeg˙tet minn mal-art meta misset il-kerb waqt li kienet die˙la lura fuq ittraççat biex is-sewwieq sab ru˙u jdur bla kontroll. Massa, li dar il-kurva ftit wara Raikkonen, sab il-Ferrari ma’ wiççu waqt li kienet qieg˙da ddur bla kontroll u kellu jag˙mel manuvra veloçi biex jipprova jevita lillFinlandiΩ. Il-kapaçità ta’ Massa g˙enitu jevita impatt frontali mal-Ferrari, però lWilliams tieg˙u xorta ˙adet daqqa fuq wara tag˙ha li ©ieg˙let lill-BraΩiljan jirtira mit-tellieqa. Chilton u Kobayashi wkoll sabu ru˙hom fir-rotta ta’ numru kbir ta’ dettriti li, però ma kkompromettewx it-tellieqa tag˙hom. L-inçident ta’ Raikkonen ikkawΩa ˙sarat fil-barriera ta’ ma©enb iç-çirkwit, fatt li wassal g˙as-sospenzjoni tat-tellieqa g˙al madwar sieg˙a sakemm saru t-tiswijiet li kien hemm bΩonn. Fortunatament, minkejja l-impatti ibsin li esperjenza l-FinlandiΩ, huwa sofra biss ftit daqqiet u tben©il.

Grinta kbira – GP tal-brittanJa Ming˙ajr dubju ta’ xejn, kienet il-battalja ta’ bejn Alonso u Vettel li serqet ix-xena f’Silverstone. Alonso wera x’kapaçità u determinazzjoni kbira g˙andu hekk kif ˙are© ikkargat mis-sittax-il post biex malajr sab ru˙u ji©©ieled g˙all-˙ames post ma’ Vettel. Mill-ewwel deher çar li l-ÌermaniΩ kellu karozza ferm iktar veloçi minn tal-Ispanjol. Madankollu, Alonso ˙addem rasu u beda jag˙laq il-bieb f’wiçç Vettel f’kull kurva biex ma j˙allihx ida˙˙al imnie˙er ir-Red Bull tieg˙u ma©enbu. Meta fl-a˙˙ar Vettel irnexxielu jid˙ol ˙dejn Alonso, l-Ispanjol beda jimbuttah mal-©enb taç-çirkwit, xi ˙a©a li m’g˙o©bot xejn lill-ÌermaniΩ, illi ta’ spiss beda jag˙mel kuntatt mal-garaxx tieg˙u biex jilmenta dwar dan l-a©ir. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar Vettel mar minn fuq g˙ax qabeΩ lil Alonso u kiseb il-˙ames post. Minkejja t-tgergir tal-ÌermaniΩ, dan il-konfront kien eçitanti ˙afna g˙an-nies li segwewh u patta g˙all-monotonija li kkaratterizzat faΩijiet o˙ra tat-tellieqa. Fil-fatt, l-ilmenti tal-uffiçjali tal-Ferrari u tar-Red Bull dwar l-aggressività tal-konfront kollha waqg˙u fuq widnejn torox hekk kif l-istewards ˙assew li dak li ©ara kien parti naturali tal-isport.

Ordni kOntrOversJali – GP tal-UnGeriJa Fl-a˙˙ar dawriet tal-Gran Premju tal-Ungerija, Hamilton u Rosberg kellhom konfront interessanti g˙at-tielet post. Madankollu, din ma kinitx l-iktar battalja iebsa li kellhom matul din it-tellieqa. Iktar kmieni fit-ti©rija ˙ar©et safety car li tellfet ˙afna poΩizzjonijiet lil Rosberg min˙abba l-istrate©ija tal-pit stops li ppreparawlu l-Mercedes. B’hekk huwa kellu jer©a’ jibda jirkupra diversi poΩizzjonijiet biex jipprova jpo©©i saqajh fuq il-podju. Eventwalment, Rosberg sab ma’ wiççu lil Hamilton illi ng˙ata ordni mill-Mercedes biex iwarrab lill-ÌermaniΩ jekk dan jersaq viçin tieg˙u. Il-Brittaniku, però, g˙amilha çara fuq ir-radju li Rosberg qatt ma resaq viçin biΩΩejjed u g˙alhekk kellu kull dritt li jΩomm posti. Din id-deçiΩjoni rrabbjat lill-ÌermaniΩ illi gerger ˙afna matul ittellieqa. Minkejja d-diΩappunt ta’ Rosberg, g˙al min ra l-konfront fuq it-televiΩjoni deher çar li Hamilton kien fir-ra©un. Kien hemm ˙in qasir meta Rosberg resaq lejn il-kollega tieg˙u, però Hamilton malajr re©a’ beda jibni vanta©© komdu fuqu u g˙alhekk it-tim ma kellu l-ebda dritt illi jippretendi li ssir il-manuvra mitluba.

it-tlielaq li Jmiss 12. 13. 14. 15.

24 07 21 05

Awwissu Settembru Settembru Ottubru

Spa-Francorchamps Monza Singapore Suzuka

16. 17. 18. 19.

12 02 09 23

Ottubru Novembru Novembru Novembru

Sochi Austin São Paulo Yas Marina

ir-Russja l-Istati Uniti il-BraΩil Abu Dabi

Lokali

40 10.08.2014

10 SNIN FL-UNJONI EWROPEA

MALTA FOST L-IKTAR LI ASSORBIET FONDI EWROPEJ Waqt laqg˙a pubblika organizzata mill-Meusac fl-okkaΩjoni talg˙axar snin s˙ubija fl-Unjoni Ewropea, il-Prim Ministru Joseph Muscat sostna li fl-g˙axar snin li ©ejjin il-UE g˙andha t˙ares ’il quddiem b’mod globali, iΩΩomm id-dixxiplina fiskali kif ukoll tifta˙ iktar opportunitajiet g˙allinvestimenti globali. Dr Muscat Ωied jg˙id li g˙axar snin ilu konna iΩjed iffukati fuq dak li ser inda˙˙lu u dak li ser no˙or©u iΩda l-esperjenza qed turina li l-ikbar bidla saret filmentalità tal-poplu Malti. Intant, il-Prim Ministru sostna li pajjiΩna rnexxielu jkun wie˙ed mill-iΩjed pajjiΩi li assorba fondi Ewropej u dan g˙en biex inkomplu na˙dmu u ninvestu – sa˙˙a lg˙aqal ta’ Gvern Laburista. Minkejja ˙afna punti poΩittivi, ilPrim Ministru rrimarka li g˙adna ma Ωviluppajniex biΩΩejjed innetwerk fl-istituzzjonijiet Ewropej u dan mhux g˙all-fatt li a˙na pajjiΩ Ωg˙ir g˙ax pajjiΩi Ωg˙ar o˙ra fi ˙dan l-Ewropa rnexxielhom jag˙mlu dan xorta wa˙da. Meta mistoqsi jekk g˙adx jasal Ωmien fejn nibdew nag˙tu iΩjed milli nie˙du, il-Prim Ministru wie©eb li meta jasal dak ilmument g˙andna n˙arsu lejh b’mod poΩittiv u jkun ifisser li lekonomija tag˙na g˙amlet avvanzi kbar. Madankollu, ilPrim Ministru fakkar li filwaqt li l-flus jibqg˙u importanti, li tkun

membru fl-Unjoni Ewropea mhix kwistjoni biss ta’ flus iΩda ta’ valuri u ta’ ftu˙ g˙al xi ˙a©a ikbar. Hu ssokkta li kul˙add jaqbel mal-kompetizzjoni sakemm din ma tkunx fis-settur tieg˙u. G˙alhekk huwa ˙e©©e© biex nie˙du vanta©© mill-kompetizzjoni u ma nibΩg˙ux minnha ©aladarba din tkun ©usta. Malta minn ta’ quddiem f’çerti setturi Fl-intervent tag˙ha, il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli tkellmet fuq limportanza tad-djalogu soçjali filwaqt li rreferiet g˙all-fatt li llum il-©urnata l-imsie˙ba soçjali u g˙aqdiet mhux governattivi qed jie˙du sehem aktar attiv f’dak li ji©ri fil-pajjiΩ. Hija semmiet kif pajjiΩna qed ikun minn ta’ quddiem f’çerti setturi u qed jattendi f’fora Ewropej fejn mhux biss qed jitkellem b’kunfidenza iΩda wkoll qed jipproponi strate©iji. Fejn jid˙lu libertajiet çivili, ilMinistru Dalli qalet li ˙add ma jag˙Ωel kif jitwieled u g˙aldaqstant ˙add ma g˙andu ji©i mça˙˙ad mid-drittijiet tieg˙u. Dwar il-qasam tal-konsumatur, Dr Dalli qalet li llum il-poplu Malti huwa aktar konxju tad-drittijiet tieg˙u li minnu nnifsu jservi ta’ benefiççju u gwadann g˙allekonomija.

Ritratt: DOI

Il-Prim Ministru Joseph Muscat din il-©img˙a sellem il-memorja tal-eks-Prim Ministru Dom Mintoff meta Ωar il-qabar tieg˙u fl-anniversarju ta’ jum twelidu