KullHadd_11.10.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IL-ÌLIEDA KONTRA L-KANÇER TAS-SIDER Il-Óadd 11 ta’ Ottubru, 2015 Óar©a Nru 1,161

Ara pa©na 9

Prezz ›0.80

BAÌIT 2016: TWETTIQ TA’ IKTAR MIÛURI

MINN WARA L-ISKRIVANIJA GÓAL ÌOT-TOROQ

MA SARX STUDJU FUQ L-IMPATT SOÇJALI

Waqt konferenza li fiha kienet Ωvelata t-tema tal-Ba©it 2016: Malta Ekonomija b’Sa˙˙itha, il-Prim Ministru Joseph Muscat spjega li l-Gvern irnexxielu jnaqqas iddefiçit g˙al 1.6% hekk kif kien ippjanat li jsir skont ilpjan ekonomiku tieg˙u. Fl-istess konferenza, li matulha tnieda d-dokument ta’ twettiq tal-Ba©it 2015, il-Prim Ministru spjega wkoll li, minkejja li l-ba©it qed isir xahar qabel is-sena li g˙addiet, twettqu iktar miΩuri mis-sena l-o˙ra.

Meta l-Malta Freeport Terminals applika g˙allestensjoni ta’ Terminals 1 u 2 tal-Port Óieles, ittie˙det id-deçiΩjoni li ma jsir l-ebda studju dwar limpatt soçjali fuq ir-residenti, u dan minkejja li kienet se titnaqqas il-buffer zone bejn l-industrija u r-residenzi. Ittri elettroniçi tal-2006 juru li dan ma kinx l-uniku studju li ©ie eskluΩ, g˙ax t˙allew barra wkoll studji o˙ra b˙al dawk marbuta mal˙sejjes u s-sa˙˙a pubblika.

Il-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela qal li jrid jara inqas pulizija wara l-iskrivanija, u iktar fit-toroq. Sa˙aq li l-klima ta’ ottimiΩmu fil-korp di©à bdiet tin˙ass bis-suççessi tal-pulizija filqasam investigattiv, b’mod partikolari fil-qabdiet tad-drogi u fis-sensiela ta’ serqiet f’Tas-Sliema. Ûdiedu wkoll il-pulizija f’postijiet ta’ divertiment b˙al Paceville, u sar investiment sostanzjali firriΩorsi u t-ta˙ri©.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 3

Ara pa©na 7

FAÛI KRUÇJALI Matul l-a˙˙ar ©img˙at ix-xog˙ol fuq il-powerstation il©dida ta’ Dellimara avvanza b’ritmu mg˙a©©el hekk kif riçentement bdiet il-faΩi tal-assembla©© ta’ diversi sezzjonijiet ta’ dan l-impjant. Il-gazzetta KullÓadd Ωaret l-impjant u tkellmet malGeneral Manager ta’ Electrogas Catherine Halpin, illi elenkat x’tip ta’ xog˙ol sar s’issa u x’inhu ppjanat g˙ax-xhur li ©ejjin. Filwaqt li ddeskriviet din il-faΩi b˙ala wa˙da kruçjali, hija spjegat li s-Siemens qeg˙da tipprepara ru˙ha g˙all-isfidi li ©©ib mag˙ha x-xitwa biex ikun assigurat li l-˙addiema ja˙dmu f’ambjent sigur. Madanakollu, hija ma pprevedietx problemi partikolari g˙aliex il-kumpanija li tirrappreΩenta hija mdorrija ta˙dem f’dawn il-kundizzjonijiet. Ara pa©na 5

02 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

BAÌIT 2016: MALTA EKONOMIJA B’SAÓÓITHA

Waqt konferenza tal-a˙barijiet f’Kastilja, li fiha kienet Ωvelata t-tema tal-Ba©it 2016: Malta Ekonomija b’Sa˙˙itha, il-Prim Ministru Joseph Muscat spjega li l-Gvern rnexxielu jnaqqas id-defiçit g˙al 1.6% hekk kif kien ippjanat li jsir skont ilpjan ekonomiku tieg˙u. Dan ifisser tnaqqis qawwi mit-3.7% li dan il-Gvern sab fil-bidu talle©iΩlatura. “Dan g˙amilnieh waqt li l˙aqna l-akbar tkabbir ekonomiku u l-inqas rata filqg˙ad fl-istorja. Sabiex naqqas id-defiçit, ˙addie˙or da˙˙al miΩuri ta’ awsterità. A˙na rnexxielna billi ˙adna deçiΩjonijiet b˙at-tra˙˙is talkontijiet u childcare centres b’xejn. Issa huwa l-mument li ma nitilfux ir-riedni minn idejna,” tenna l-Prim Ministru. Twettqu 70% tal-miΩuri Fl-istess konferenza tal-a˙barijiet, li matulha tnieda d-dokument ta’ twettiq tal-Ba©it 2015, il-Prim Ministru qal li twettqu 70% tal-miΩuri li t˙abbru g˙all-ba©it ta’ din is-sena. Huwa spjega wkoll li, minkejja li l-ba©it qed isir xahar qabel is-sena li g˙addiet, twettqu iktar miΩuri milli mis-sena lo˙ra min˙abba l-fatt li l-miΩuri kienu aktar fin-numru. Il-Prim Ministru ddeskriva

dan il-proçess b˙ala wie˙ed kontinwu li jibda sa minn ©img˙a wara li jit˙abbar ilba©it u jkompli g˙addej tul sena s˙i˙a. Huwa sostna li fi Ωmien meta l-ekonomija tkun sejra tajjeb, huwa importanti li jitwettqu r-riformi li hemm bΩonn b˙al dawk fis-settur tas-sa˙˙a. Permezz ta’ dawn ir-riformi li, fost l-o˙rajn, ©abet fi tmiemha l-problema tal-pilloli out of stock, issa lGvern qieg˙ed ja˙dem biex jindirizza dik tan-nuqqas ta’ sodod u l-listi ta’ stennija. Tliet ba©its Waqt l-istess konferenza dDeputat Prim Ministru Louis Grech qal li preΩentament qeg˙din ji©u amministrati tliet ba©its u mhux wie˙ed. Dawn huma l-ba©it nazzjonali annwali; il-fond tal-SME Initiative, li huwa fond g˙allintrapriΩi Ωg˙ar u medji; kif ukoll Fond g˙all-IΩvilupp Nazzjonali u Soçjali, li ser jamministra l-flus li jid˙lu mill-IIP li s’issa jammontaw g˙al €75 miljun. Min-na˙a l-o˙ra, is-Segretarju Permanenti Ewlieni Mario Cutajar qal li d-dokument t˙ejja mill-id amministrattiva tal-Gvern. Id-dokument, qal is-Cutajar, jixhed l-importanza tal-ippjanar u tal-kordinazzjoni

bl-g˙an li l-miΩuri li jkunu t˙abbru fil-ba©it, ji©u mwettqa. Xhieda ta’ dan hija Ω-Ωieda fin-numru ta’ miΩuri implimentati din is-sena meta mqabbel mas-sena li g˙addiet. Barra minn hekk, huwa ˙abbar ilpubblikazzjoni ta’ dokument ie˙or fil-bidu tas-sena ddie˙la; dak tal-‘MiΩuri ta’ Simplifikazzjoni 2015’. Bidla fid-direzzjoni tal-ekonomija Fl-intervent tieg˙u, il-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna qal li g˙al din l-amministrazzjoni l-ba©it mhuwiex sempliçiment eΩerçizzju ta’ kif ji©u bbilançjati l-kotba tal-Gvern, iΩda wkoll opportunità biex jittie˙du miΩuri intenzjonati biex titbiddel id-direzzjoni talekonomija. Dan il-˙sieb kien jg˙aqqad ma’ dak imtenni waqt it-tnedija tal-proçess ta’ konsultazzjoni pubblika bi t˙ejjija g˙allBa©it 2016 li saret f’Awwissu li g˙adda. F’dik l-okkaΩjoni, ilMinistru Scicluna qal li l-Gvern ma jqisx il-Ba©it sempliçiment b˙ala eΩerçizzju ta’ kontabbilità, iΩda wie˙ed ekonomiku u soçjali li bih il-Gvern jippjana l-˙idma u l-miri tieg˙u biex jinçentiva l-ekonomija sabiex din tkompli tikber.

Dakinhar, huwa sostna wkoll li l-Gvern se jibqa’ impenjat biex jonqsu d-dejn u d-defiçit fejn is-sena d-die˙la d-defiçit mistenni li jonqos g˙al €90 miljun, li huwa rekord li pajjiΩna qatt ma kellu baxx daqsu g˙al snin twal. Dan l-g˙an kien se jintla˙aq filwaqt li pajjiΩna jibqa’ jkollu wa˙da mill-aktar ekonomiji fiΩ-Ûona tal-Ewro li qed jikbru b’ritmu mg˙a©©el. Dan isir billi tibqa’ tit˙addem politika ta’ konsolidament li jiffavorixxi t-tkabbir ekonomiku. Investiment fir-riΩorsi umani Miri o˙ra ewlenin li kien elenka g˙as-sena d-die˙la huma li pajjiΩna jibqa’ jsir aktar kompetittiv billi jing˙ata sostenn lill-produttività, kif ukoll li jing˙ata appo©© g˙al inizjattivi li jag˙mlu lil pajjiΩna aktar attraenti, li jinvestu fir-riΩorsi umani, u li jiffukaw fuq setturi ©odda li fihom jista’ jse˙˙ tkabbir. Huwa semma wkoll l-ostakli kbar li kien hemm g˙al parteçipazzjoni akbar tan-nisa fis-suq tax-xog˙ol u fakkar fid-diversi miΩuri li ttie˙du biex jag˙mluha aktar façli g˙al mara li tixtieq to˙ro© ta˙dem biex tag˙mel dan. MiΩuri o˙ra ttie˙du, b’mod

partikolari fl-a˙˙ar Ba©it, biex ti©i indirizzata Ω-Ωieda li kien hemm fid-dipendenza fuq ilbenefiççji soçjali minn nies li jistg˙u ja˙dmu iΩda li jsibu li jaqblilhom jibqg˙u qieg˙da. Il-Ministru Scicluna spjega wkoll li t-triq li g˙aΩel ilGvern ma kinitx dik li jaqta’ lbenefiççji, iΩda li jippermetti li wie˙ed iΩomm parti millbenefiççji meta jsib xog˙ol. Huwa qal li l-isforzi talGvern biex ikun jaqbillek ta˙dem qed jirnexxu, tant li llista ta’ benefiçjarji tal-assistenza soçjali niΩlet minn 9,600 g˙al 8,700, bi kwaΩi elf ru˙ li ˙adu din l-opportunità biex jid˙lu lura fid-dinja taxxog˙ol. Fl-istess ˙in, il-lista ta’ nies li jirre©istraw u jirçievu lassistenza niΩlet minn 3,800 g˙al 2,700. Huwa tkellem ukoll dwar linvestiment li qed ji©i attirat lejn Malta, u qal li dan ma ©iex b’kumbinazzjoni; fatturi ewlenin g˙al dan huma l-prudenza fiskali u l-istabbiltà ekonomika. Permezz ta’ din il-prudenza fiskali u b’politika li tiffavorixxi l-˙olqien tax-xog˙ol, Malta rnexxielha tikkonvinçi lill-Kummissjoni Ewropea biex din to˙ro©ha mill-Proçedura ta’ Defiçit Eççessiv li kienet da˙˙litha fiha ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti.

LOkALI kÓ

11|10|2015 03

kullhadd.com

L-ESTENSJONI TA’ TERMINAL 1 U 2 TAL-PORT ÓIELES

MA ÌIEX EVALWAT L-IMPATT SOÇJALI FUQ IR-RESIDENTI

Meta l-Malta Freeport Terminals (MFT) applikat biex tkabbar Terminal 1 u 2 tal-Port Óieles fl-2006, ittie˙det deçiΩjoni kon©unta mal-MEPA biex ma ssir lebda evalwazzjoni fuq limpatt soçjali li kien se jkollha din l-estensjoni fuq ir-residenti. Dan jista’ ji©i kkonfermat minn posta elettronika li g˙andha f’idejha din ilgazzetta u li tmur lura g˙all2006 u l-2007. Din l-evalwazzjoni, mag˙rufa b˙ala Social Impact Assessment (SIA), ©iet eskluΩa minkejja li lestensjoni kienet se tirriΩulta f’operat ©did li kellu jnaqqas

ilbuffer zone bejn iΩ-Ωona industrijali u Ω-Ωona residenzjali, bi krejnijiet g˙olja qrib id-djar tan-nies, tant li jispiççaw i˙arsu direttament ©ot-twieqi tar-residenti li joqog˙du fil-viçin. Dan minbarra inkonvenjenti o˙ra, b˙aΩ-Ωieda fil-˙sejjes u tli t˙ammil ( dredging ) j˙amme© il-ba˙ar, kif ukoll lirmi©©i tad-dg˙ajjes li kellhom ji©u relokati. Il-posta elettronika bejn ilMEPA u l-kumpanija ta’ konsulenza ambjentali mqabbda mill-MFT u datata 22 ta’ Diçembru 2006 tixhed ukoll li, minbarra l-evalwazzjoni fuq l-impatt soçjali, ©ew

eskluΩi wkoll studji o˙ra importanti, b˙alma huma listudji dwar il-©eolo©ija, il˙sejjes u s-sa˙˙a pubblika. Proposta g˙al marina taljottijiet minflok moll g˙attankers John Grech, Segretarju g˙allg˙aqda ambjentali ta’ BirΩebbu©a qalilna li l-BEAG dejjem insistiet li l-evalwazzjoni fuq l-impatt soçjali kellha ssir, speçjalment fid-dawl tal-fatt li kien se jiçkien ilbuffer zone bejn l-industrija u r-residenzi. Grech sa˙aq ukoll li ©aladarba dawk li huma mag˙rufa b˙ala

Termini ta’ Referenza inbidlu, il-pubbliku kellu ji©i infurmat; xi ˙a©a li ma saritx. B˙alissa hemm applikazzjoni pendenti quddiem ilMEPA g˙al tliet krejnijiet fuq Terminal 1 West Quay. Grech sa˙aq li r-residenti ta’ BirΩebbu©a jridu li jsir studju fuq l-impatt soçjali, qabel ma l-MEPA tiddeçiedi fuq din lapplikazzjoni, u mhux kif kien ©ara ˙ames snin ilu. Grech semma wkoll l-istudju dwar il-˙sejjes, li minkejja li ilu lest madwar 7 xhur, g˙adu ma ©iex ippubblikat. “Ir-residenti qed jistaqsu g˙al dan ir-rapport li ji©©ustifika

l-ilmenti fuq il-˙sejjes,” sa˙aq Grech. Il-BEAG qed to©©ezzjona li dawn il-krejnijiet g˙olja jitpo©©ew fit-tarf ta’ Terminal 1, kif huwa ppjanat li jsir. Minflok din iΩ-Ωona tintuΩa biex jin˙attu l-kontejners, tista’ ti©i uΩata b˙ala marina g˙all-jottijiet. Grech spjega li hekk ma jkunx hemm bΩonn ta’ iktar t˙ammil g˙ax il-fond attwali huwa adegwat, u lMalta Freeport Terminals xorta tkun qed tag˙mel ilqlig˙ mill-irmi©©i tal-jottijiet. Issa, li BirΩebbu©a g˙andha wkoll lukanda o˙ra, din ilpossibbilità tag˙mel iktar sens minn qatt qabel.

04 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

SejÓa internazzjonali gÓall-eSpreSSjoni ta’ intereSS gÓall-Malta FilM StudioS

Waqt it-tnedija tal-espressjoni ta’ interess internazzjonali g˙all-Malta Film Studios (MFS), il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis stqarr li Malta hija meqjusa b˙ala l-hub tal-Films Internazzjonali filMediterran. Dan min˙abba li ΩΩew© tankijiet tal-ilma tarRinella, fil-Kalkara, po©©ew isem pajjizna fuq il-mappa internazzjonali tal-industrija talfilms, li dan il-Gvern jemmen li huwa kruçjali li jibqg˙u

sostenibbli biex nattiraw produzzjonijiet minn barra minn xtutna. Talba g˙al proposti Il-Malta Film Studios ©ie fisse˙˙ fl-1964 fejn l-ewwel tank tal-ilma fid-dinja nbena proprju Malta. L-istudio kien proprjetà u operat mill-Istat sal-1995, fejn minn dik is-sena stess dawn listudios ing˙ataw g˙allkonçessjoni lil operatur privat.

Kien fl-2014 li l-MFS waqg˙et lura f’idejn il-Gvern wara deçizjoni finali tal-Qorti. L-iskop ta’ din l-espressjoni ta’ interess huwa biex jitkejjel il-livell ta’ interess mis-settur privat fil-pro©ett propost, sa˙aq il-Ministru Zammit Lewis. Lapplikanti li jissodisfaw il˙ti©iet ta’ din is-sej˙a se ji©u mistiedna jissottomettu proposta permezz ta’ proçess ta’ Talba g]al Proposti (RFP). L-istedina biex tressaq proposta ma jimp-

likax li l-Gvern huwa sodisfatt bil-kwalifiki u l-esperjenza talpartijiet interessati li jitfg˙u lofferti taghhom. Dawn ilkriterji se ji©u evalwati fl-istadju ta’ RFP. Nuqqas ta’ viΩjoni mill-PN Il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis stqarr li Ω-Ωewg tankijiet tal-ilma sa ftit tas-snin ilu kienu uniçi flEwropa iΩda, fl-a˙˙ar g˙axar

snin, tilfu l-vanta©© kompetittiv tag˙hom min˙abba nuqqas ta’ viΩjoni mill-amministrazzjoni preçedenti. G˙al dan il-g˙an ilMinistru g˙at-TuriΩmu ˙abbar li nhar il-Óamis 15 ta’ Ottubru se to˙ro© espressjoni ta’ interess fuq livell internazzjonali. Issettur privat huwa mistieden jinvesti miljuni ta’ ewro f’dan ilpro©ett. Fisser li l-pro©ett tal-MFS se jkun jinkludi l-bini, l-iΩvilupp mill-©did, il-manutenzjoni u loperat tal-façilitajiet tal-film studios li jinvolvi art ta’ madwar 90,000 metru kwadru; art li di©à tintuΩa g˙al dan l-iskop. Il-miri ewlenin ta’ dan ilpro©ett jikkonsistu wkoll filbini u l-iΩvilupp ta’ sound stages u back lots, rinnovazzjoni tat-tankijiet tal-ilma, kif ukoll t˙addim kif ukoll promozzjoni u kummerçjalizzazzjoni tas-sit. €100 miljun fl-ekonomija Maltija Il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis qal li b’sodisfazzjon ir-riΩultati minn din l-industrija qed jin˙assu min-nies hekk kif fisser li sala˙˙ar tal-2015 din l-industrija ser tkun ikkontribwiet mal€100 miljun b’mod dirett flekonomija ta’ pajjiΩna. Dan meta kkumparat mad-€29 miljun tas-sena l-o˙ra u €5 miljun fl-2013. Fl-a˙˙ar sentejn, irrimarka l-Ministru g˙atTuriΩmu, mill-2013 l-industrija kibret b’rittmu mg˙a©©el; fissena 2014 kibret sa˙ansitra b’650% meta mqabbla massena ta’ qabel. L-industrija tal-Films f’Malta qed tie˙u forma ©dida u verament qed issir kontributur importanti g˙all-ekonomija ta’ Malta. Il-viΩjoni çara u strate©ija b’sa˙˙itha fit-tul g˙andhom ji©u implimentati fis-se˙˙ biex jiΩguraw li Malta tibqa’ g˙addejja bil-kompetizzjoni tag˙ha. “L-investiment ©did fil-Malta Film Studios ifisser sinjal qawwi ta’ impenn mill-Gvern biex jag˙mel l-industrija talfilms settur ewlieni ekonomiku f’pajjiΩna li to˙loq impjiegi ©odda u ta’ kwalità,” temm jg˙id il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis.

LOkALI kÓ

11|10|2015 05

kullhadd.com

Ritratti: ALAN SALIBA

IX-XOGÓOL MIEXI B’RITMU MGÓAÌÌEL

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Il-pro©ett tal-bini tal-power station il©dida f’Dellimara miexi b’ritmu mg˙a©©el fejn fl-a˙˙ar ©img˙at bdew ji©u mmuntati diversi sezzjonijiet ta’ dan l-impjant. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-General Manager ta’ Electrogas Catherine Halpin, illi spjegat f’liema stadju wasal dan il-proçess u x’xog˙ol se jsir fiΩ-Ωmien li ©ej. Xog˙ol ta’ mmuntar Halpin qaltilna li matul dawn l-a˙˙ar ©imag˙tejn, ix-xog˙ol iffoka prinçipar-

jament fuq il-bini tal-istrutturi tal-azzar ta’ madwar il- boilers il-©odda, illi mag˙hom ©ew immuntati wkoll diversi pajpijiet li se jg˙aqqduhom mat-turbini. FiΩ-Ωmien li ©ej huwa mistenni li jkunu installati wkoll kontenituri, mag˙rufa b˙ala drums, illi se jkollhom ix-xog˙ol li jΩommu u jiççirkulaw ilfwar bi pressa kbira biex idawru lmagni tat-turbini. Il-kumpanija qieg˙da wkoll tiffinalizza x-xog˙ol fuq l- electrical control building fejn huwa mistenni li fil©img˙at li ©ejjin jasal vja©© ta’ makkinarju li jirregola l-influss ta’ elettriku li se jiççirkula tul il-power station. Barra minn hekk, beda l-bini tal-pajpijiet

awΩiljarji li g˙addejin tul l-impjant, illi, fost l-o˙rajn se jkunu qeg˙din jiççirkulaw likwidi g˙at-tkessi˙. Sadanittant, b˙alissa qeg˙din jitlestew il-pilastri li fuqhom se jitqieg˙ed il-moll il-©did. Bdew jitpo©©ew ukoll il-pilastri li fuqhom se jinbena l-impjant tar-rigassifikazzjoni illi se jkun fuq na˙a o˙ra tas-sit, bit-turbini tal-gass mistennijin li jaslu f’Novembru. Sfidi tal-©ejjieni Mistoqsija jekk ix-xog˙ol huwiex miexi bir-ritmu mistenni, Halpin qaltli li laffarijiet b˙alissa sejrin tajjeb. Però, lElectrogas qieg˙da tipprepara ru˙ha

g˙all-isfidi li ©©ib mag˙ha x-xitwa biex ikun assigurat li l-˙addiema ja˙dmu f’ambjent sigur. G˙al dan il-g˙an, ©iet impo©©ija baga li se tkun qieg˙da ti©bor l-informazzjoni dwar il-kundizzjoni tal-ba˙ar biex ikun mag˙ruf jekk xi Ωona tal-kosta tkunx perikoluΩa g˙all-˙addiema min˙abba l-mew©. Madankollu, hija ma pprevedietx problemi partikolari g˙ax is-Siemens huma mdorrijin ja˙dmu f’dawn il-kundizzjonijiet. Hija ddeskriviet din il-faΩi tal-pro©ett b˙ala kruçjali hekk kif qeg˙din jaslu diversi biççiet ta’ tag˙mir li qed ji©u mmuntati bl-g˙an li jkun komplut fissajf li ©ej.

LOKALI KÓ

11|10|2015 07

kullhadd.com

“IRRID IKTAR PULIZIJA FIT-TOROQ MILLI WARA SKRIVANIJI” Il-Ministru Carmelo Abela GLEN FALZON

©odda li kienu ilhom snin s˙a˙ imça˙˙din minnhom. Ing˙ataw id-dritt tar-rappreΩentanza f’unjin tal-g˙aΩla tag˙hom. G˙addej studju serju li titwettaq weg˙da o˙ra li g˙andha twassal g˙al polza ta’ assigurazzjoni. Il-Gvern ˙a bis-serjetà wkoll it-ta˙ri© u wara li fl-a˙˙ar sentejn tlesta l-bini tal-Akkademja talPulizija, qieg˙ed jit˙ejja xxog˙ol li g˙andu jwassal g˙all-akkreditazzjoni filwaqt li jkompli jing˙ata ta˙ri© kontinwu g˙all-membri kollha tal-korpi dixxiplinati.

glen@kullhadd.com

Il-Korp tal-Pulizija ˙afna drabi jkun fil-mira ta’ kritika li xi kultant ma tkunx kostruttiva jew ©ustifikata. Fix-xhur li g˙addew sar ˙afna xog˙ol biex il-Korp talPulizija jitqieg˙ed lura fuq saqajh wara snin twal ta’ telqa. Bi tkomplija mal-intervista tal-©img˙a l-o˙ra fuq idDipartiment tal-Protezzjoni Çivili u l-Forzi Armati ta’ Malta, din id-darba l-Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela tkellem mag˙na fuq il-Korp tal-Pulizija, l-isfidi li sab meta ˙a t-tmexxija ta˙t idejh g˙axar xhur ilu, il-˙idma talGvern tal-©urnata f’dan ir-rigward kif ukoll dwar il-konsultazzjoni mal-Pulizija nfushom fuq ir-riforma filKorp.

“Nixtieq nara aktar pulizija fit-toroq u mhux wara liskrivaniji”

Stat ta’ telqa ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti Il-livell tal-Pulizija ilu g˙al snin twal jitkisser u, lejn la˙˙ar tal-le©iΩlatura preçedenti, Gvern Nazzjonalista kien tilef l-interess tant li lGvern preΩenti ilu sentejn u nofs jipprova jirran©a dak li tkisser. “Mhux façli li f’sentejn tirran©a dak kollu li ˙allew jitkisser f’25 sena,” sostna lMinistru Abela. Ûied jg˙id li l-Partit Nazzjonalista (PN) uΩa lillKorp tal-Pulizija kif jaqbillu minn Ωmien li kien g˙adu flOppoΩizzjoni qabel l-1987. IlPN qatt ma ddejjaq jippolitiçizza l-Korp tal-Pulizija u ddeçiΩjonijiet li ttie˙du matul is-snin jikkonfermaw dan il˙sieb. Wara l-perjodu tal1987, fejn lill-istess nies li kienu jikkritikaw tawhom promozzjoni wa˙da wara lo˙ra, ˙adu deçiΩjonijiet li tefg˙u lill-Pulizija aktar lura u tilfu kull opportunità li kellhom quddiemhom biex jimmodernizzaw ix-xog˙ol u l˙sieb tal-Korp. “Mhux facli li tirkupra lura minn snin twal ta’ amministrazzjoni ˙aΩina, iΩda jien u dan il-Gvern iddeterminati li naslu. Irridu ner©g˙u nda˙˙lu l-fiduçja fihom innifishom, f’kull membru talKorp mill-og˙la kariga ’l isfel biex ikunu jistg˙u j˙ossuhom kburin li jilbsu l-uniformi,” sa˙aq il-Ministru Abela. “Irridu Korp li jgawdi rrispett tal-poplu” F’g˙axar xhur ma tistax tbiddel kollox, iΩda saru l-ewwel passi biex g˙aΩ-Ωmien li ©ej pajjiΩna jkollu Korp talPulizija aktar b’sa˙˙tu, li jaqdi l-˙ti©ijiet tal-poplu b’mezzi moderni u effettivi. F’dawn l-a˙˙ar Ωminijiet,

minkejja l-kritika kollha li kien qed jaqla’ l-Korp talPulizija, tkompliet il-˙idma li qed twassal g˙at-twettiq talweg˙diet fil-manifest elettorali anke f’dan il-qasam. “Fil-fatt, qeg˙din na˙dmu biex insa˙˙u l-Korp talPulizija. Il-viΩjoni tag˙na g˙all-Korp tal-Pulizija hija wa˙da çara. Irridu Pulizija tal-og˙la livell, li jgawdu rrispett u l-fiduçja tal-poplu wara snin twal ta˙t amministrazzjoni preçedenti fejn ilKorp kien t˙alla jiddeterjora”, sa˙aq il-Ministru Abela. Konsultazzjoni li ntlaqg˙et b’entuΩjaΩmu F’dawn l-g˙axar xhur ilMinistru g˙all-Intern u sSigurtà Nazzjonali tkellem ma’ firxa wiesg˙a ta’ Pulizija. “Iltqajt ma’ ˙afna entuΩjaΩmu meta Ωort l-g˙ases fid-distretti u l-iskwadri speçjalizzati, u g˙alhekk nimtela bil-kura©© u konvint li bl-isforzi li qeg˙din nag˙mlu nistg˙u naslu li nag˙tu lill-poplu Malti korp li jixraq lil pajjiΩna,” insista l-Ministru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali. Il-Ministeru Abela qal li xtaq jag˙ti l-opportunità lil kull individwu jg˙addi l-ideat tieg˙u. Sadanittant, f’eΩerçizzju ta’ konsultazzjoni fi ˙dan il-Korp permezz ta’ st˙arri© intern, ir-rispons kien wie˙ed inkorra©anti u li jag˙ti stampa çara ta’ x’ja˙sbu l-istess Pulizija dwar il-Korp tag˙hom. Dan, fl-a˙˙ar milla˙˙ar, g˙andu jwassal biex titfassal Strate©ija g˙all-Korp tal-Pulizija li tindirizza lqag˙da preΩenti u dik futura u li tie˙u inkonsiderazzjoni lbidla kif il-kriminali mxew

maΩ-Ωminijiet. JiΩdied in-numru ta’ pulizija f’Paceville Huwa Ωied jg˙id li l-klima ta’ stabbiltà di©à bdiet tin˙ass u s-suççessi tal-pulizija filqasam investigattiv, b’mod partikolari fil-qabdiet taddrogi u fis-sensiela ta’ serqiet f’Tas-Sliema, qeg˙din juru lfibra pulizjeska tal-Korp. Issigurtà ta’ postijiet f’Ωoni ta’ divertiment riçentament ukoll re©g˙et intefg˙et ta˙t il-lenti, imma l-Ministru Abela nnifsu u l-Kummissarju tal-Pulizija kienu pronti u spjegaw li ssitwazzjoni ta’ Paceville ©iet analizzata u n-numru ta’ Pulizija f’Paceville Ωdied. Apparti minn hekk, fil-jiem

li g˙addew, il-Ministru kellu laqg˙a mal-Pulizija flimkien ma’ partijiet o˙rajn konçernati inkluΩ rappreΩentati mill-kunsilli lokali u l-Awtorità tatTuriΩmu fuq is-sitwazzjoni f’Paceville. Ìie ssu©©erit li jitwaqqaf working group biex iwettaq ir-rakkomandazzjonijiet li saru waqt din il-laqg˙a li jindirizzaw fost o˙rajn issigurtà tal-post u Ω-Ωoni residenzjali tal-madwar. Drittijiet ©odda u ta˙ri© kontinwu Dan il-Gvern bil-fatti qed juri li lest jinvesti wkoll fir-riΩors uman fi ˙dan il-Korp. Grazzi g˙at-twettiq ta’ weg˙da elettorali, il-membri tal-Korp bdew igawdu minn drittijiet

Il-Ministru Abela qal li xxog˙ol tal-pulizija mhuwiex xog˙ol komdu, u jiΩbalja min ja˙seb hekk. Il-membri talKorp m’g˙andhomx jitg˙abbew b’xog˙ol li façilment jista’ jsir minn ˙addiema pajΩana. Semma kif fil-passat ix-xog˙ol fil-qasam tat-ti©did tal-liçenzji kien isir mill-pulizija li llum qed isir minn awtorità. Hemm xog˙ol ie˙or li jista’ jsir minn persuni o˙ra li mhumiex pulizija.“Nixtieq nara aktar pulizija fit-toroq u mhux wara l-iskrivaniji,” sostna l-Ministru Abela. “Il-prijoritajiet tag˙na huma çari. Irridu nimmodernizzaw lill-pulizija billi qabel kollox in©ibu bidla fil-mentalità, u xxog˙ol ta’ pulizija jitqies b˙ala karriera u vokazzjoni filwaqt li l-Korp jer©a’ jikseb ir-rispett u l-fiduçja taç-çittadini”. Fl-a˙˙ar nett, il-Ministru Abela temm jg˙id li l-Gvern mhux qed jibΩa’ mill-bidliet li jridu jsiru filwaqt li appella lil kull membru tal-Korp biex i˙ares ’il quddiem g˙al Ωmien a˙jar fl-istorja tal-Pulizija ta’ Malta.

08 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ lOKalI

sKIll Cards GÓal dawK lI jaÓdmu fl-IndustrIja tal-KOstruZZjOnI Din il-©img˙a tnediet white paper dwar l-introduzzjoni tas-sistema tal- iskill cards flindustrija tal-kostruzzjoni. Din hija sistema ©dida f’pajjiΩna, g˙alkemm komuni f’˙afna pajjiΩi Ewropej, u tinvolvi lg˙oti ta’ çertifikat lil dawk li ja˙dmu f’diversi setturi filkostruzzjoni. L-ewwel snajja’ li se jidda˙˙lu f’din l-iskema se jkunu plumbers , assistant electricians, bajjada u dawk li jqieg˙du l-madum; setturi fejn hemm domanda g˙al nies im˙arr©a li jkunu rikonoxxuti g˙al-livell tal-kapaçitajiet tag˙hom.

pubblika tibqa’ miftu˙a sal-20 ta’ Novembru 2015. L-MDA tilqa’ din l-inizjattiva

Óames skill cards Il-white paper qed tipproponi li ji©u introdotti ˙ames skill cards b’kuluri differenti, intenzjonati g˙all-apprentisti (skill card ˙amra), ˙addiema ( skill card blu), arti©©jana ( skill card kulur il-fidda), tekniki ( skill card kulur iddeheb) u professjonisti ( skill card sewda). Bil-g˙an li tkun imsa˙˙a u m˙arsa s-sa˙˙a u s-sigurtà, qed ikun propost ukoll li tibda tin˙are© kard g˙all-viΩitaturi (kulur abjad) li jkunu fuq is-sit tal-kostruzzjoni. Il-Ministru Helena Dalli qalet li, permezz tat-tnedija ta’ din il- white paper , ilGvern beda jimplimenta miΩura o˙ra li kienet t˙abbret fl-a˙˙ar ba©it. Fissret kif issistema tal- iskill cards mhux biss se tkun qed isservi b˙ala çertifikat ta’ kompetenza g˙al min jipprattika xi seng˙a par-

tikolari, iΩda se tkun qed tag˙ti wkoll ser˙an il-mo˙˙ lill-konsumatur li se jirçievi sservizz. Spjegat kif, permezz ta’ din il-miΩura, il-Gvern se jkun qed jirregolarizza wkoll is-settur tal-kostruzzjoni billi jda˙˙al aktar professjonalità, fejn kull seng˙a se jkollha ççertifikat speçifiku tag˙ha f’forma ta’ kard. Ti©©enera numru kbir ta’ impjiegi Il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo qal li l-industrija tal-kostruzzjoni ti©©enera numru kbir ta’ impjiegi u dawn il-˙addiema g˙andhom ikollhom kull çans

biex itejbu s-seng˙a u l-˙iliet tag˙hom. Permezz ta’ numru ta’ inizjattivi favur ix-xog˙ol, speçjalment dawk b’fondi Ewropej, illum l-aççess g˙atta˙ri© hu iktar façli minn qatt qabel. Dan il-pass se jkun qed jg˙in lil dawn il˙addiema, anke dawk li ilhom ˙afna f’dan il-qasam, ikomplu jtejbu l-˙iliet tag˙hom. Iç-Chairman tal-BICC il-Perit Charles Buhagiar fisser kif issitwazzjoni fl-industrija talkostruzzjoni illum hija li m’hemm xejn li jag˙ti g˙arfien xieraq lill-˙addiema fix-xog˙ol tag˙hom, b’mod partikolari dawk li jitg˙allmu s-seng˙a b’apprendistat ma’

xi kuntrattur. “Óaddiem b˙al dan jista’ jkun mill-aktar kapaçi iΩda m’g˙andu xejn x’juri g˙al ˙iliet tieg˙u,” qal Charles Buhagiar. Spjega li biex ˙addiem tin˙ari©lu skill card irid ikollu çertifikat ta’ kompetenza fisseng˙a partikolari ma˙ru© minn istituzzjoni edukattiva (MCAST) jew minn istituzzjoni rikonoxxuta (ETC) wara on site assessment tal-˙iliet tieg˙u. Fost l-ewwel erba’ snajja’ li g˙alihom g˙andhom jibdew jin˙ar©u dawn l- iskill cards hemm dawk li jqieg˙du lmadum, bajjada u ka˙˙ala, assistenti fix-xog˙ol tal-elettriku (assistant electricians) u plumbers . Il-konsultazzjoni

Intant, il-Malta Developers Association (MDA) qalet li kienet qed tilqa’ bl-aktar mod poΩittiv l-iskema tal- iskillcards. Sa˙qet li b’din l-iskema se jsir sforz ©enwin biex il˙iliet ta’ dawk li ja˙dmu filkostruzzjoni jing˙ataw g˙arfien xieraq u, fl-istess waqt, is-sistema sejra tg˙in biex jog˙lew l-istandards ta’ kwalità, sa˙˙a u sigurtà fuq ix-xog˙ol u jtejbu l-kundizzjonijiet ta’ impjieg g˙al min ikun ikkwalifikat. L-MDA temmen li permezz ta’ din l-iskema l-livell talkwalità fl-industrija talkostruzzjoni se jkompli jiΩdied g˙ax sa fl-a˙˙ar se jkun hemm rikonoxximent uffiçjali g˙all-abbiltajiet ta’ dawn il-˙addiema. Din is-sistema se twassal biex jonqsu l-inçidenti fuq illant tax-xog˙ol u se tg˙in biex titraΩΩan il-kompetizzjoni in©usta bejn dawk li jipprovdu dawn is-servizzi. Minna˙a l-o˙ra, il-konsumaturi se jkun aktar mo˙˙hom mistrie˙ li jkollhom livell ta’ xog˙ol g˙oli u b’hekk valur g˙allprezz li se j˙allas, u ser ikunu aktar protetti g˙ax ser ikunu aktar infurmati fuq il-livell ta’ servizz li ser jing˙atalhom. L-MDA qalet li pparteçipat bis-s˙i˙ fid-diskussjonijiet li saru fi ˙dan il-BICC biex issa se tkun varata din l-iskema wara li ssir konsultazzjoni aktar wiesg˙a dwarha.

Impenn favur mOu dwar l-ambjent KOrs mIll-KunsIllI lOKalI GÓal stIl ta’ Óajja aÓjar u l-IÛvIlupp sOstenIbblI bejn malta u l-awstrIja Il-kunsilli lokali g˙andhom vokazzjoni soçjali li hija ispirata Fi tmiem Ωjara uffiçjali li g˙amel il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima, Leo Brincat fi Vjenna b˙ala l-mistieden talMinistru tal-Ambjent Awstrijak Andrä Rupprechter, Malta u lAwstrija impenjaw rwie˙hom li ja˙dmu b’impenn s˙i˙ favur Memorandum of Understanding (MOU) dwar lambjent u l-iΩvilupp sostenibbli li jipprovdi koperazzjoni filqasam ambjentali, fl-afforestazzjoni u fl-immani©©jar tal-iskart bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Il-kuntatti fuq livell governattiv mistennija ja˙sbu g˙attwaqqif ta’ working group tekniku bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi li jkun jista’ jag˙ti l-frott mixtieq fl-oqsma li ©ew identifikati matul din iΩ-Ωjara ta’ jumejn. Apparti mit-ta˙ditiet bilaterali mal-Ministru Awstrijak, fluffiççju tieg˙u fi Vjenna, ilMinistru Brincat u d-delegazzjoni tieg˙u, li kienet tinkludi s-Segretarju Permanenti fi ˙dan il-Ministeru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima Joseph F. Caruana u d-Direttur g˙all-Ambjent u lKlima Kathiana Ghio, inΩammu ta˙ditiet mas-Segretarju Ìenerali tal-Ministeru Awstrijak, malesperti Ministerjali fil-kwalità

mill-istess li©i li waqqfithom. Barra minn hekk dan il-Gvern, permezz tal-manifest elettorali tieg˙u, impenja ru˙u li jsa˙˙a˙ din il-vokazzjoni. Dan qieg˙ed isir, fost l-o˙rajn, permezz tal-programm G˙aqal id-Dar – Óajja A˙jar. G˙al dan il-g˙an, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali Stefan Buontempo fakkar lill-kunsilli lokali f’dan iddmir soçjali li g˙andhom. Huwa sa˙aq li, grazzi g˙at-tkattir ta’ inizjattivi soçjali fuq livell lokali, il-kunsilli lokali jistg˙u jkunu katalisti ta’ titjib ©enerali fil-kundizzjoni tal-˙ajja tarresidenti tag˙hom. Dan il-˙sieb g˙andu jixpruna lill-kunsilli lokali biex jistinkaw fil-qasam soçjali. Kors innovattiv

tal-arja u t-tni©©is tal-˙sejjes, mad-Direttur g˙all-Affarijiet Barranin tad-Direttorat talAmbjent, mad-Direttur Mani©erjali tal-A©enzija Ambjentali Awstrijaka kif ukoll mad-Direttur Ìenerali g˙allAfforestazzjoni. Flimkien mal-Ministru Awstrijak innifsu, il-Ministru Brincat iddiskuta wkoll lekonomija l-˙adra, l-ekonomija çirkulari, li mistennija titla’ aktar ’il fuq fl-a©enda talUnjoni Ewropea, kif ukoll l-

opt-outs tal-GMOs. Id-delegazzjoni Maltija Ωaret ukoll impjant li ji©©enera lener©ija mill-iskart fuq sistemi ta’ co-generation u ddiskutiet ukoll l-istrate©ija nazzjonali dwar l-immani©©jar tal-iskart taΩ-Ωew© na˙at. Fl-a˙˙ar nett, il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima tkellem ukoll dwar l-istadju avvanzat li jinsabu fih it-t˙ejjijiet g˙at-twaqqif tal-Awtorità Maltija g˙allAmbjent u r-RiΩorsi (ERA).

Is-Segretarju Parlamentari Buontempo ˙e©©e© lill-kunsilli lokali biex jie˙du sehem fil-programm G˙aqal id-Dar – Óajja A˙jar li ji©bor flimkien lil diversi professjonisti fil-Home Economics li jag˙tu tag˙rif prattiku f’forma ta’ kors, bil-g˙an li j˙ajru lill-parteçipanti jag˙Ωlu stil ta’ ˙ajja li tg˙inhom biex jimxu ’l quddiem. Il-kors jiffoka fuq kif juΩaw ir-riΩorsi tag˙hom u o˙rajn li jistg˙u jaççessaw b’mod g˙aqli. Dan jg˙inhom biex ikunu iktar responsabbli b˙ala çittadini, b˙ala ˙addiema u b˙ala konsumaturi u biex i˙ossu li g˙andhom il-kapaçità li jie˙du azzjoni sabiex jg˙inu lilhom infushom, lill-membri tal-familja u lill-komunità biex itejbu l-kwalità tal-˙ajja tag˙hom. 54 temmew il-kors b’suççess F’Settembru li g˙adda 54 persuna li attendew fil-Kunsilli Lokali ta’ San Pawl il-Ba˙ar, Óal Qormi, Óal G˙axaq u lKalkara temmew il-kors b’suççess. B˙alissa g˙addejjin korsijiet fil-lokalitajiet tal-Imsida, il-Mellie˙a, Pembroke u Santa Luçija. Il-programm ja˙seb ukoll f’dawk li g˙andhom it-tfal Ωg˙ar, peress li ser ikun hemm servizz ta’ ˙arsien tat-tfal fejn ikun hemm bΩonn.

LoKALI KÓ

11|10|2015 09

kullhadd.com

85% TAN-NISA JFIQU MILL-KANÇER TAS-SIDER GLEN FALZON glen@kullhadd.com Minn informazzjoni li kisbet ilgazzetta KullÓadd, 85% tan-nisa li jkollhom il-kançer tas-sider ifiqu minn din il-kundizzjoni u, jekk din il-marda tinqabad minn qabel, ir-rata ta’ kura hija ta’ aktar minn 95%. Fil-fatt, mill-2009 lil hawn u minn mindu beda l-programm tal- iscreening tas-sider, aktar minn 70,000 mara laqg˙u t-talba biex imorru jiççekkjaw sidirhom. 80% jipparteçipaw fl-iscreening tas-sider Aspett ie˙or poΩittiv f’dan ir-rigward huwa l-fatt li r-rata ta’ parteçipazzjoni g˙all-iscreening hi dik ta’ 80%; rata li Ωgur tawgura tajjeb g˙all-futur biex din ilkundizzjoni tinqabad ˙afna aktar minn qabel. Dan il-programm ta’ screening isir lin-nisa li l-etajiet tag˙hom ivarjaw minn 50 sa 65 sena. Dawn l-istatistiki jikkonfermaw li r-rata ta’ fejqan, jekk il-kançer ikun mil˙uq mill-bidu, tkun ferm og˙la milli kieku jinqabad aktar tard. G˙alhekk, ir-rata ta’ fejqan tkun akbar jekk il-kançer jinqabad kemm jista’ jkun kmieni. 300 kaΩ ta’ kançer fis-sider fissena Statistika o˙ra interessanti tg˙id li 10% ta’ dawk li jing˙ataw il-kura fil-breast clinic kollha ©ejjin minn dan il-programm tal-iscreening tas-sider. Ta’ min jinnota wkoll li kull sena f’pajjiΩna madwar 300 persuna jinstabilha kançer tassider. G˙alkemm dan it-tip ta’ kançer jolqot l-aktar lin-nisa u huwa laktar komuni fis-sess femminili, jista’ jolqot ukoll anke lill-ir©iel iΩda f’rata ferm iΩg˙ar min-nisa, liema rata tla˙˙aq erba’ r©iel fissena. Huwa stmat li, sfortunatament, min˙abba dan il-kançer imutu madwar 80 mara fis-sena.

lema qabel ma din tkun kibret u Ωviluppat. F’pajjiΩna noffru Ωew© tipi ta’ screening: dak tas-sider g˙annisa kollha li g˙andhom bejn 50 u 65 sena, u screening tal-kançer tal-musrana li huwa offrut linnisa u lir-r©iel li l-etajiet tag˙hom ivarjaw bejn 55 u 66 sena. G˙addejjin l-a˙˙ar preparamenti wkoll biex iniedu l-kançer flg˙onq tal-ultru g˙al dawk innisa kollha ta’ bejn il-25 u l-35 sena. Ir-rata tal-kançer f’pajjiΩna b˙al fil-kumplament tal-Ewropa hija wa˙da g˙olja, iΩda min-na˙a lo˙ra l-iΩviluppi xjentifiçi qeg˙din iwasslu biex aktar persuni jfiqu

ma’ g˙add ta’ kampanji dwar lg˙arfien fuq il-kançer tas-sider fejn, fil-fatt, ftit taΩ-Ωmien ilu tnediet il-kampanja Pink October 2015 li g˙andha liskop li tippromovi l-g˙arfien fuq din il-marda matul dan ixxahar filwaqt li jin©abru fondi g˙ar-riçerka marbuta ma’ din ilkawΩa, prevenzjoni, djanjoΩi, trattament u kura. Waqt it-tnedija tkellmet isSinjura Michelle Muscat, mart il-Prim Ministru u çChairperson tal-Fondazzjoni Marigold, li qalet li dan ixxahar ta’ Ottubru g˙andu jqajjem kuxjenza dwar din il-marda bl-iskop li n-nisa jipprevienu l-

Programmi ta’ screening filmusrana u fl-g˙onq tal-utru F’Malta jsir ukoll l-iscreening talkançer tal-musrana li jsir lin-nisa u l-ir©iel kollha li l-etajiet tag˙hom ivarjaw bejn 55 u 66 sena. Fil-fatt, 13% tal-kaΩijiet talkançer f’Malta huma tal-musrana. B’hekk dan huwa l-aktar kançer komuni wara tal-pulmun u tas-sider. Huwa l-kawΩa ta’ ˙afna mwiet, tant li l-kançer talmusrana u l-mard tal-qalb jammontaw g˙al Ωew© terzi talimwiet kollha f’Malta. Beda wkoll il-pro©ett pilota g˙alliscreening tal-g˙onq tal-utru li se jsir lin-nisa ta’ bejn 25 u 35 sena, liema eΩerçizzju mistenni jil˙aq mat-35,000 mara sa tmiem l2019. Óidma biex ifiqu aktar nies Il-gazzetta KullÓadd ˙adet ukoll il-kummenti tas-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne li sostna li f’çertu tipi ta’ kançer ir-rata ta’ fejqan tkun ferm og˙la jekk il-kançer jinqabad fi stadju bikri. Il-programmi ta’ screening offruti midDipartiment tas-Sa˙˙a g˙andhom dan il-g˙an, li jaqbdu prob-

Fis-snin li ©ejjin se nkunu qeg˙din na˙dmu u ninvestu fir-riçerka biex inΩidu aktar ir-rati ta’ fejqan ta’ din il-marda

minn din il-marda. “Ftit tal©img˙at ilu fta˙na uffiçjalment lIsptar tal-Onkolo©ija Sir Anthony Mamo, fejn fost o˙rajn sar invetiment ta’ €20 miljun f’magna tarra©©i, li tag˙ti ra©©i aktar speçifiçi fuq il-kançer, b’inqas side effects. Fis-snin li ©ejjin se nkunu qeg˙din na˙dmu u ninvestu firriçerka biex inΩidu aktar ir-rati ta’ fejqan ta’ din il-marda,” sostna sSegretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a. Pink October 2015 Dan ix-xahar huwa sinonimu

marda tal-kançer. Hi sa˙qet li lkampanja tas-sena li g˙addiet kienet wa˙da ta’ suççess, u qalet li l-Fondazzjoni Marigold se tkun qed tag˙ti l-appo©© kollu tag˙ha g˙al din il-kawΩa ©usta. Mixja kontra l-marda talkançer Adrian Fabri, id-Direttur tal-JPA u fundatur ewlieni ta’ Pink October, qal li wara s-suççess tas-sena li g˙addiet iΩ-Ωew© organizzazzjonijiet – Europa Donna Malta u Action for

Breast Cancer Foundation – flimkien mal-Marigold se jing˙aqdu flimkien biex jindirizzaw din il-marda. Huwa qal li din is-sena l-kampanja se tkun kumplimentata b’˙afna attivitajiet, fosthom li fil-25 ta’ Ottubru se ssir mixja kontra lmarda tal-kançer mill-Birgu sa Smart City. Qal ukoll li din is-sena da˙lu

b˙ala sponsors diversi stazzjonijiet tat-televiΩjoni, gazzetti lokali u siti di©itali. Din il-konferenza kienet indirizzata wkoll mill-Ministru g˙all-Familja u Solidarjetà Soçjali, Michael Farrugia, il-President g˙allEuropa Donna Malta, Gertrude Abela, kif ukoll Esther Said, kofundatriçi tal-Action For Breast Cancer Foundation.

10 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ

OPINjONI

PROGRESS B’RESPONSABBILTÀ…

RIfORmA fIL-LIÌI TAL-PROTEzzjONI TAL-EmBRIjuN

Bryony Bartolo Segretarja Ìenerali FÛL

Nhar l-Erbg˙a illi g˙adda lForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti (FÛL) tella’ l-ewwel laqg˙a minn sensiela ta’ laqg˙at blisem Progress b’Responsabbiltà. F’din lewwel laqg˙a ©iet diskussa lLi©i tal-Protezzjoni talEmbrijun, b’mod speçjali lproçess tal-IVF. L-FÛL kien ilu j˙oss il-bΩonn ta’ riforma f’din il-li©i u, g˙aldaqstant, millbidu tas-sajf membri fi ˙dan leΩekuttiv bdew jinfurmaw ru˙hom aktar dwar dan issu©©ett. IΩda lkoll qbilna li, sabiex ir-riforma tkun wa˙da li tipprote©i l-interessi tal-partijiet involuti, g˙andha tittella’ diskussjoni fejn professjonisti kif ukoll rappreΩentanti ta’ organizzazzjonijiet b’interess fis-settur ilaqqg˙u l-ideat tag˙hom, aktar u aktar meta dan is-su©©ett spiçça fiç-çentru ta’ diversi attakki, anke sforz is-sensazzjonaliΩmu li xerrdet il-midja u çerta organizzazzjonijiet. Kienet diskussjoni ferm interessanti li fiha pparteçipa wkoll s-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Dr Chris Fearne. Xi ˙a©a poΩittiva ta’ dan il-Gvern hi li jisma’ liç-çittadini u matul dan iddibattitu s-Segretarju Parlamentari sema’ wkoll dak li kellhom xi jg˙idu l-panel li kien jikkonsisti mill-Ìinekologu Dr Mark Sant; Fr Mark Sultana b˙ala rappreΩentant tal-Knisja f’Malta; Naomi Cachia, Uffiçjal Politiku talFÛL; u Claudette Abela Baldacchino, President tanNisa Laburisti. Barra minn hekk kien hemm diversi organizzazzjonijiet li laqg˙u l-istedina tag˙na u g˙addew su©©erimenti tag˙˙hom sabiex ir-riforma tkun a˙jar.

Minkejja n-nuqqas ta’ qbil fuq çerta punti, punt li kul˙add qabel fuqu kien irrispett lejn il-˙ajja, kemm dak tal-embrijun li potenzjalment jitwieled f’tarbija, kif ukoll dak tal-koppja, b’mod speçjali l-mara, li kif jixhed l-isem talli©i g˙all-Protezzjoni talEmbrijun ftit li xejn tat importanza l-˙ajja tal-koppja. Il-problema fundamentali hi l-infertilità, li ˙afna drabi to˙loq ˙afna problemi bejn ilkoppja, problemi li ji©u amplifikati aktar meta din tkun g˙addejja mill-proçess tal-IVF. G˙aldaqstant, koppja g˙andha bΩonn g˙ajnuna psikosoçjali sabiex tkun ippreparata g˙al dan ilproçess; xi ˙a©a li, anke skont dak li qalu xi professjonijisti, hawn nuqqas kbir tag˙ha. Barra minn hekk, dan ilproçess huwa wie˙ed diffiçli fiΩikament ukoll u g˙aldaqstant g˙andu ji©i ffaçilitat g˙all-benefiççju tal-mara. Filfatt, il-proposta tas-

Segretarju Parlamentari Dr Chris Fearne u l-Ìinekologu Dr Mark Sant kienet li, minflok ji©u ffertilizzati tnejn jew tliet embrijuni, f’çerti kaΩi jkunu jistg˙u ji©u ffertilizzati sa ˙ames embrijuni biex titnaqqas ftit it-tbatija li l-mara tg˙addi minnha. Dan g˙ax, b˙al fil-proçess naturali, ilgametes mhux dejjem jiffurmaw embrijun, li jwassal biex il-mara tkun g˙addiet millproçess g˙alxejn. G˙aldaqstant, b’˙ames fertilizzazzjonijiet hemm aktar çans li jiΩvillupa f’embrijun. IΩda kif jg˙id l-isem ta’ dawn is-sensiela ta’ laqg˙at, il-progress g˙andu jsir b’responsabbiltà. Filfatt, minkejja li se jiΩdiedu l-embrijuni li ji©u ffertilizzati, sa˙˙et il-mara xorta se tkun protetta billi xorta wa˙da ji©u impjantati Ωew© jew tliet embrijuni sabiex ji©u evitati multiple pregnancies. G˙aldaqstant, kif issemma waqt dan id-dibitatitu, l-embrijuni li ma ji©ux

impjantati jinΩammu permezz tal-vitrification u meta l-koppja taqbez l-età stabbilita fil-li©i dawn jitpo©©ew g˙all-addozzjoni sabiex jing˙ata çans lil aktar koppji jkollhom it-tfal, iΩda wkoll ji©i rispettat lembrijun. Punt ie˙or li ssemma kien dak dwar id-donazzjoni ta’ gametes. Dan g˙ax minbarra li se jservi ta’ g˙ajnuna lil koppji li min˙abba problemi mediçi ma jkunux jistg˙u juΩaw ilgametes tag˙hom stess, koppji nisa omosesswali se jkollhom aççess g˙al dan il-proçess ukoll. Il-li©i preΩenti tiddiskrimina ma’ dawn ilkoppji g˙ax ma toffri l-ebda mezz kif dawn ikollhom ittfal, anzi tag˙mel çerta metodi reat kriminali. IΩda dwar dawn id-donazzjonijiet tajjeb wie˙ed ifassal qafas legali b’sa˙˙tu li jirregola kif isiru ddonazzjonijiet, minn min isiru u metodu kif it-tarbija tista’ eventwalment tkun taf min hu l-©enitur bijolo©iku. Kien hemm ˙afna aktar punti li tqajmu kif inhu mistenni minn su©©ett daqshekk vast. G˙aldaqstant, iddiskussjoni g˙andha tkompli f’aktar dettall u ji©u involuti koppji li g˙addew minn dan il-proçess sabiex ikollhom sehem huma ukoll f’din irriforma. L-importanti li dan issu©©et ma jispiççax ballun politiku g˙ax f’su©©et sensittiv b˙al dan ir-riforma legali, socjali, medika u etika titlob attenzjoni u responsabbiltà kbira sabiex verament twassal g˙al progress ˙olistiku li jirrispetta l-koppja u l-partijiet lo˙ra involuti. B’hekk, dak li lkoppja tkun dejjem xtaqet isir realtà b’inqas tbatija fiΩika u psikolo©ika.

IÛ-ÛEwÌ ImqAdEf

Patri Mario Attard

Dan l-a˙˙ar kelli qadja f’uffiççju. U n-nies ikellmu lin-nies. Mela f’radda ta’ salib qbadt parlata ma’ dan il-proxxmu. Wara tg˙idx kemm irringrazzjajtu! X’tag˙lima g˙o©bu jg˙allimni! Il-Mulej bih sintendi! Dan ir-ra©el minn tag˙na g˙allimni hekk: “Patri! Fil-˙ajja je˙ti©ilna Ωew© imqadef. Wie˙ed jismu t-talb, u l-ie˙or jismu xxog˙ol. Jekk tkun iffukat fuq wa˙da minnhom biss ji©rilek li tibda ddur çirku tond. IΩda jekk tuΩahom it-tnejn tassew timxi ’l quddiem fil-˙ajja!” Li g˙andna bΩonn na˙dmu Ωgur li ma jiç˙du ˙add. U xi naqra dejn mhux ilkoll g˙andna! Niftiehmu! Li jkollok ftit tad-dejn mhux xi diΩunur tafux! Sakemm dak id-dejn sar b’responsabbiltà u g˙all-©id u mhux b’kapriçç! G˙all-kapriççi mhux niddejnu rridu, imma noqog˙du attenti biex inwarrbu naqra milli g˙andna ˙alli nkunu nistg˙u nag˙mluhom. Mhux hekk? Kul˙add je˙tie©lu ja˙dem. Xi w˙ud ja˙sbu li g˙ax tkun t˙obb lill-Mulej tfisser li ma ta˙dimx! U Ωgur! Nini nini! Kemm sejrin Ωball dawn it-talin! Óa

nfakkarhom naqra, b˙alma nfakkar lili nnifsi l-ewwel wie˙ed! Fil-˙ajja na˙dmu rridu! Interessanti li xi Nsara tal-bidu ˙asbu li g˙ax kienu Nsara jfisser li jiΩoqlu mix-xog˙ol. U allura ˙addie˙or irid jitmag˙hom! Imma San Pawl malajr ©abhom f’sensihom tafux! Isimg˙u x’qalilhom u x’g˙adu jg˙id lil dawk fostna li mo˙˙hom hu li jibbammjaw minn fuq ˙addie˙or. Sa˙ansitra billi juΩaw l-isem qaddis u ˙abrieki ta’ Sidna Ìesù Kristu! “Óuti, fl-isem tal-Mulej Ìesù Kristu nordnawlkom li ΩΩommu ru˙kom ’il bog˙od mill-a˙wa kollha li jg˙ixu fl-g˙aΩΩ u li mhumiex jimxu skont it-tradizzjoni li ˙adtu ming˙andna. Intom stess tafu kif je˙tie© li timxu fuq l-eΩempju tag˙na. A˙na ma tg˙aΩΩinniex meta konna fostkom; il-˙obΩ li kilna, ˙add ma tahulna b’xejn, imma lejl u nhar ˙dimna u t˙abatna u batejna biex ma nkunu ta’ piΩ g˙al ˙add minnkom. Imxejna hekk mhux g˙ax ma g˙andniex dritt li ΩΩommuna intom, imma ridna nag˙tukom eΩempju biex timxu fuqu. Meta konna fostkom

a˙na ordnajnielkom li, jekk xi ˙add ma jridx ja˙dem, dan lanqas ma g˙andu jiekol. Issa a˙na smajna li hemm xi w˙ud fostkom li qeg˙din jitg˙aΩΩnu; mhumiex ja˙dmu, imma qed jin˙lew fix-xejn. Lil dawn in-nies nordnawlhom u nwissuhom, f’isem il-Mulej Ìesù Kristu, biex ja˙dmu sewwa u g˙ajxienhom jaqilg˙uh. U intom, ˙uti, ag˙mlu l-©id bla qatt ma teg˙jew. Jekk ikun hemm xi ˙add fostkom li ma jag˙tix widen g˙all-kliem li qieg˙ed ng˙idilkom f’din l-ittra, immarkawh u nqatg˙u minnu, ˙alli jist˙i; mhux li t˙arsu lejh b˙ala g˙adu, imma li twiddbuh b˙ala ˙ukom” (2 Tess 3:5-15). It-tag˙lima, g˙alija u g˙alik, hija wa˙da: ma nkunux g˙aΩΩenin! Ma nibbammjawx billi nuΩaw l-isem ta’ Ìesù kif jaqbel lilna! Mela ejjew na˙dmu! “Kull xog˙ol fih il-qlig˙, imma lkliem biss faqar i©ib” (Prov:14:23). “Fittxu li tg˙ixu filkwiet, kul˙add jag˙mel li g˙andu jag˙mel u ta˙dmu b’idejkom, kif di©à g˙ednielkom. Hekk intom timxu kif jixraq quddiem il-barranin, u ma jkollkom bΩonn ˙add” (1 Tess 4:11-

12). Min-na˙a l-o˙ra l-Bibbja tfakkarna li x-xog˙ol wa˙du talbniedem mhux biΩΩejjed! Il-bniedem, g˙alkemm irid jag˙mel ilparti tieg˙u, u jag˙milha sewwa u sal-a˙˙ar, irid i˙alli l-Mulej imexxih fix-xog˙ol tieg˙u. Salm 127, ji©ifieri wie˙ed mis-salmi tat-telg˙at li l-Lhud kien jitolbu huma u sejrin Ìerusalemm, jg˙id hekk: “Jekk il-Mulej ma jibnix id-dar, g˙alxejn jit˙abtu l-bennejja. Jekk il-Mulej ma j˙arisx il-belt, g˙alxejn jishar l-g˙assies. Ma jiswielkom xejn li tbakkru, jew li ddumu ma tistrie˙u u li tieklu ˙obΩ it-tbatija; g˙ax sa fl-irqad hu jipprovdi lill-g˙eΩieΩ tieg˙u” (S 127:1-2). “Itolbu dejjem flIspirtu, b’kull xorta ta’ talb u f’kull ˙tie©a, ishru fih bla ma tieqfu, u itolbu g˙all-˙ti©iet talqaddisin kollha” (Efes 6:18). L-istorja ˙add ma qaxxarha tajjeb daqs Santu Wistin meta qal: “Itlob daqslikieku kollox jiddependi minn Alla. A˙dem daqslikieklu kollox jiddependi minnek!” UΩa Ω-Ωew© imqadef sie˙bi! Tat-talb u tax-xog˙ol! U timxi!

opInJonI KÓ

11|10|2015 11

kullhadd.com

KULÓADD JIÌRI WARAJHA… VAT: TMIEM IL-PERJODU

Sens Komun

DETTALJI TAS-SEJBIET

AMMONT STMAT GÓALL-VAT

31 ta’ Awwissu 2005

Ûieda fil-bejg˙

€54,029

31 ta’ Awwissu 2006

Ûieda fil-bejg˙

€55,872

31 ta’ Awwissu 2007

Ûieda fil-bejg˙

€47,002

31 ta’ Diçembru 2007

Ûieda fil-bejg˙

€18,782

31 ta’ Awwissu 2008

Ûieda fil-bejg˙

€78,373

31 ta’ Awwissu 2009

Ûieda fil-bejg˙

€38,860

31 ta’ Awwissu 2010

Ûieda fil-bejg˙

€143,118

31 ta’ Awwissu 2011

Ûieda fil-bejg˙

€59,260

31 ta’ Awwissu 2012

Ûieda fil-bejg˙

€54,867

31 ta’ Awwissu 2013

Ûieda fil-bejg˙

€12,028 TOTAL: €562,191

Il-©img˙a li g˙addiet sirna nafu li l-awtoritajiet midDiviΩjoni tal-Proprjetà talGvern qed jinvestigaw biçça art fil-Bidnija, li minkejja li tappartieni lill-Gvern, spiççat biex ing˙aqdet mar-residenza privat a t a l - f a m uΩ a Daphne Caruana Galizia. Caruana Galizia ammettiet li kienet hi li bniet il-˙ajt, u dan biex, fi kliemha, tipprote©i ru˙ha, wara li fl-2006 sar att vandalu fuq il-proprjetà tag˙ha. IΩda Caruana Galizia ma spjegatx g˙alfejn, biex tipprote©i ru˙ha, dan il-˙ajt ma bnitux fu q i l - p r o p r j e t à tag˙ha, meta jidher li din kienet l-iktar ˙a©a façli li setg˙et tag˙mel. Kieku ku l ˙ a d d j a g ˙ m e l b˙al din is-sinjura, kull min ikun irid jag˙mel daru iktar sigura, jista’ jaqbad u jie˙u biçça art biswit il-proprjetà tieg˙u u jtella’ ˙ajt fuqha. Hekk mhux biss jipprote©i ru˙u, imma jakkwista biçça art Ωejda wkoll. Tolqot Ωew© g˙asafar b ’ © e b l a w a ˙ d a , b˙alma jg˙id il-Malti. Imma veru qed jaqbdu mag˙ha g˙alxejn? Caruana Galizia qalet ukoll li l-istorja li ˙ar©et fuq din l-art kien attakk mill-midja talPartit Laburista fuqha b˙ala ©urnalista.

li bdew iwissu li se jie˙du passi kontriha m’g˙amlux dan fi Ωmien Gvern L a b u ri s t a , i Ω d a f i Ω m i e n Gvern Nazzjonalista! Mitluba t˙allas €101,194 f’VAT

Is-Sinjura Caruana Galizia, li titkaΩa ˙afna b’dawk li jabbuΩaw mill-kariga tag˙hom, issa mhux qed tiddejjaq tuΩa x-xog˙ol tag˙ha ta’ blogger (avolja tridha ta’ ©urnalista), biex tipprova tiskappa minn idejn il-li©i. Il-verità hija li, kumbinazzjoni, il-Lands bdew jinvestigaw il-kaΩ issa, wara l-istorja li ˙ar©et f’din il-gazzetta. IΩda dan mhux l-uniku kaΩ ta’ irregolarità li kienet involuta fiha Caruana Galizia u li jista’ jwassal biex jittie˙du passi legali kontriha. Caruana Galizia spiççat quddiem il-Qorti drabi o˙ra, u dak iΩ-Ωmien l-awtoritajiet

Kien fl-2007 li d-Dipartiment tal-VAT hedded lil Caruana Galizia li kien se jifta˙ proçeduri kriminali fil-konfront tag˙ha. Dan fid-dawl tal-fatt li, wara investigazzjonijiet li saru, irriΩulta li lammonti ddepoΩitati fil-kont bankarju ta’ Caruana Galizia kienu jeççedu sostanzjalment dawk iddikjarati g˙all-finijiet ta’ ˙las ta’ taxxa. Fl-2012, ukoll fi Ωmien Gvern Nazzjonalista, idDipartiment tal-VAT talab litTax Compliance Unit (TCU) biex jag˙mel evalwazzjoni tal-flus li kellha t˙allas Caruana Galizia. G˙alkemm mhuwiex çar g˙alfejn din il-proçedura ©ebbdet daqshekk, f’Marzu 2014 it-TCU informa lil Galizia bl-ammont li kellha t˙allas f’taxxi; çjoè €101,194. Irnexxieli nakkwista parti mir-rapport ta’ awditjar li sar fuq id-depoΩiti bankarji ta’ Caruana Galizia u li fuqhom, skont id-Dipartiment talVAT, ma t˙allsitx taxxa. Araw ftit it-tabella t’hawn fuq. Tg˙id qed jaqbdu

mag˙ha g˙alxejn? Dak li m’g˙andux jag˙mel ©urnalist… Is-Sinjura Caruana Galizia tajjeb iΩΩomm f’mo˙˙ha li ©urnalist serju li jikxef l-irregolaritajiet ta’ ˙addie˙or irid jara li l-ewwel u qabel kollox ma jkollux irregolaritajiet huwa stess. Dan mhux biss jirrifletti ˙aΩin fuqu g˙ax jesponih b˙ala bniedem faççol, iΩda jkun qed jipperikola lintegrità ta’ xog˙lu g˙ax jifta˙ il-bieb g˙al dawk li jridu jhedduh bl-irregolaritajiet tieg˙u biex ma jikxifx lirregolaritajiet tag˙hom. InΩid ng˙idilha wkoll li jekk tali ©urnalist iwettaq lirregolaritajiet u jinkixef, lag˙ar ˙a©a li jista’ jag˙mel hija li, minflok ibaxxi rasu u jammetti t-tort, jispara g˙allmessa©©iera ©urnalisti b˙alu. Li ©urnalist juΩa xog˙lu biex ipin©i lilu nnifsu b˙ala vittma u jibqa’ ’l fuq mil-li©i hija azzjoni miskina u deplorabbli li t˙amme© lisem ta’ din il-professjoni tant importanti f’pajjiΩ demokratiku. Sadanittant, ta’ min ikompli jsegwi l-kawΩa tas-Sinjura Caruana Galizia li tinsab differita g˙at-22 ta’ Ottubru, ˙a jara biex se to˙ro© din iddarba.

12 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ oPInjonI

nEGaTTIVITÀ nazzjonalIsTa Issa ankE fuq baÛI lokalI

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

kunsIllI lokalI

email: keaneo@onvol.net

Nhar id-29 ta’ Settembru lGvern ippubblika sej˙a g˙al espressjoni ta’ interess g˙allbini u operat ta’ çirkwiti ta’ livell internazzjonali g˙al kull tip ta’ motorsport u façilitajiet o˙ra f’dan il-qasam. Weg˙da li kienet ilha ssir lid-dilettanti ta’ dan l-isport u li fl-a˙˙ar ser issir realtà. Óafna kienu dawk l-entuΩjasti f’dan l-isport li wrew appo©© g˙al din l-a˙bar. Kummenti poΩittivi ©ew anke mill-qasam tat-turiΩmu u nies li ja˙dmu f’dan is-settur. Çertament li dan il-pro©ett se ji©bed investiment u interess qawwi minn barra minn xtutna, anke min˙abba lklima tag˙na li tag˙milha iktar façli biex ji©u mtellg˙in çertu avventimenti ta’ livell internazzjonali. Però, mhux kul˙add laqa’ din it-talba b’mod poΩittiv. Kien hemm min kellu problemi u limsaren bdew igorru mhux ˙aΩin g˙ax ma ja˙milx li jara pro©etti simili jse˙˙u f’pajjiΩna. U dan f’©ie˙ l-ambjent; f’©ie˙ lu©ig˙ tal-qalb biex in˙arsu siti barra miΩ-Ωona tal-iΩvilupp; f’©ie˙ kemm, minn dawn la˙˙ar sentejn ’il hawn, kollox sar ˙aΩin b’kuntrast ma’ kif ©ie stuprat l-ambjent fil-25 sena li g˙addew. Mozzjoni

Wie˙ed minn dawn kien proprju is-Sindku tal-Kunsill Lokali tas-Si©©iewi, is-Sur Karol Aquilina. Dan Karol g˙andu ˙abta ji©ri qabel jimxi. Hekk g˙amel din id-darba. Jew Karol ma jafx jaqra, jew ma jismax sew jew inkella jipprova jag˙ti l-impressjoni ta’ hekk, g˙ax ba˙nan mhuwiex Ωgur. Dan g˙ax is-sej˙a ta’ interess tg˙id çar u tond li dawk kollha interessati g˙andhom jipproponu wkoll lok xieraq g˙al dan il-pro©ett biex imbag˙ad ikun il-Gvern li jara li jkun massimizzat il-potenzjal ekonomiku tal-art. Dan ifisser li fis-sej˙a ta’

interess imkien ma hemm miktub jew propost xi post jew ie˙or fejn dan l-investiment g˙andu jsir. Minkejja dan, Karol Aquilina kien pront ˙ejja mozzjoni biex ti©i diskussa filKunsill Lokali tieg˙u sabiex i©ib l-appo©© ta’ s˙abu l-kunsilliera biex il-pro©ett ma jsirx fis-Si©©iewi. Il-mozzjoni tg˙id: “U billi ©ie rrapurtat diversi drabi u b’mod insistenti fil-mezzi tax-xandir, li wie˙ed mis-siti li ser ji©u proposti minn dawk interessati huwa dak mag˙ruf b˙ala ta’ San Niklaw fis-Si©©iewi, viçin id-Dar tal-Providenza…” Jista’ s-Sindku tas-Si©©iewi jg˙idilna fejn qara jew sema’ dan fid-dokument ippubblikat g˙as-sej˙a li qed nitkellmu fuqha? Jekk hu stess qed jg˙id li “©ie rrappurtat fuq il-mezzi tax-xandir”, ivverifika ma’ dawn il-mezzi minn fejn ©abu l-informazzjoni? Jekk dawn lhekk imsej˙a rapporti ilhom li saru Ωmien twil, g˙aliex stenna li ti©i ppubblikata din is-sej˙a ta’ interess biex i˙ejji mozzjoni? Fl-istess mozzjoni s-Sindku qed jitlob li l-Kunsill m’g˙andux i˙alli li tinbena track simili, la fuq art pubblika u lanqas fuq art privata. Jitlob lil dawk li jistg˙u jkunu interessati biex ma jaççettaw l-ebda proposta biex is-Si©©iewi b’xi mod ikun diskuss fi pro©ett b˙al dan. Is-Sindku mar oltre minn hekk. Fil-mozzjoni tieg˙u talab li ji©u ppubblikati d-dokumenti kollha li jiffurmaw parti missej˙a g˙all-espressjoni ta’ interess u dan bil-g˙an li jkun jista’ jsir skrutinju s˙i˙ tag˙hom. Mela sewwa, l-ewwel ˙ejja mozzjoni biex biha jopponi dan il-pro©ett, imbag˙ad irid li jkun jaf id-dettalji tad-dokumenti kollha. La jrid ikun jaf id-dettalji sinjal li ma jafx x’qed ikun propost u allura, la ma jafx, kif ˙are© jg˙id li din se ssir fis-Si©©iewi? Jidher çar li, minkejja li fl-ist-

ess mozzjoni hemm miktub li dan il-pro©ett g˙andu jinΩamm ’il bog˙od minn kull politika parti©©jana, l-uniku interess tal-kunsilliera Nazzjonalisti li vvutaw favur din il-mozzjoni, inkluΩ is-Sindku, huwa wie˙ed parti©©jan. Kieku ma kienx hekk, kieku l-ewwel kienu jistennew u jaraw x’se jkunu lproposti u mhux jag˙mlu b˙atti©ie© u jfasslu mozzjoni fuq ilba˙˙. Tajjeb wie˙ed jistaqsi lisSindku u l-kunsilliera Nazzjonalisti tieg˙u jippreferux korsa bl-istandars kollha xierqa ta’ sigurtà u ta’ livell internazzjonali jew inkella xi inçident b˙al dak li rajna f’Paqpaqli g˙all-Istrina. Kieku attività simili b˙al dik saret fi track kif jixtieq jag˙mel il-Gvern, kieku inçident b˙al dan ma jse˙˙ qatt. Imma l-aqwa li nopponu kull ˙a©a li jkun irid jag˙mel dan il-Gvern g˙all-©id talpoplu Malti u G˙awdxi kollu. Tajjeb ng˙idu li fi track simili, permezz ta’ façilitajiet mibnija mag˙ha, ikunu jistg˙u jsiru testijiet ta’ karozzi, simulazzjoni ta’ art imxarrba u attivitajiet o˙ra simili, li meta jsiru fi triq traffikuΩa jistg˙u jo˙olqu çertu problemi jew g˙ad-dirittura ma jsiru xejn. Tajjeb nirrimarka li l-kunsilliera Laburisti f’dan il-Kunsill ivvutaw kontra din il-mozzjoni g˙ar-ra©unijiet mog˙tija hawn fuq u mhux g˙ax huma favur il-qerda tal-ambjent, kif kien hemm min ipprova jag˙ti limpressjoni fil-midja tal-Partit Nazzjonalista. Minkejja dan, din il-mozzjoni g˙addiet g˙ax il-Partit Nazzjonalista g˙andu ma©©oranza f’dan il-lokal. Festa Marittima mill-Kunsill Lokali tal-Isla Bil-Kollaborazzjoni ta’ EventsMalta, il-Kunsill Lokali tal-Isla ser jer©a’ jtella’ dan ilfestival marittimu g˙as-seba’ sena wara l-o˙ra. Festival li ji©bed lejh g˙ad kbir ta’ nies

fosthom turisti li ji©u proprju apposta g˙al dan l-avveniment. Il-belt tal-Isla hija l-iΩg˙ar fost it-tlett ibliet u, b˙all-belt kapitali tag˙na, tesdenti g˙al fuq ilPort il-Kbir. Din il-belt inbniet tul is-seklu sittax mill-Kavallieri tal-Ordni u kienet meqjusa b˙ala t-tieni belt l-iktar importanti wara l-Belt Valletta. Tul il˙akma IngliΩa kienet strumentali partikolarment waqt itTieni Gwerra Dinjija. L-isem ©ej mill-kelma Taljana ‘isola’ li tfisser gΩira. Il-festival ilu ji©i organizzat sa mis-sena 2009, fejn kull sena dejjem kiber kemm f’dik li hi organizzazzjoni kif ukoll b˙ala interess mill-familji Maltin. Tajjeb infakkar li l-ewwel edizzjoni, fl-ewwel sena tieg˙u, kien reba˙ l-EDEN Award (European Destination of Excellence and Aquatic Tourisim). Din is-sena l-attività se ssir il-Óadd 25 ta’ Ottubru. Fost l-attrazzjonijet se jkun hemm il-Forti San Mikiel li hija wa˙da mit-tliet fortizzi li nsibu f’din il-belt u d-dawra talKottonera. Il-forti se tkun miftu˙a g˙all-pubbliku tul il©urnata kollha. Ta’ interess se jkunu wkoll wirjiet tal-armi u informazzjoni dwarhom, b˙al kif kienu jintuΩaw u f’liema perjodi. Dan se jsir ukoll permezz ta’ parati bi lbies ta’ dawk iΩ-Ωminijiet li jkomplu jag˙tu ˙ajja u kulur lil dan il-festival. Ser ikun hemm ukoll rappreΩentazzjonijiet storiçi ( re-enactments ) talKavallieri, tours minn fuq liskola primarja, esibizzjonijiet ta’ armar tal-Gran Mastri, vja©©i bid-dg˙ajjes tradizzjonali, arti©©janat lokali, ikel tradizzjonali, u daqq u kant li jo˙odna lura fiΩ-Ωmien. Fi ftit kliem: xi ˙a©a g˙al kul˙add. G˙aldaqstant, nappella biex dawk li forsi qatt ma attendew g˙al dan l-avveniment biex jag˙mlu sforz ikbar u din issena jattendu. Çertament li se jsibu xi ˙a©a li tolqot il-gosti tag˙hom.

EDitOrJal kÓ

11|10|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com iNDiriZZ POStali ÌurNaliSti rEklami imPaÌNar u DiSiNN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDitOrJal

Jirvilla bÓat-tfal

Il-programm ta’ investiment b’çittadinanza f’qasir Ωmien beda j˙alli l-frott. F’temp ta’ sena ser inkunu da˙˙alna €75 miljun. Dawn ser jitqieg˙du f’fond bliskop li jintuΩaw g˙al skopijiet soçjali. Fi ftit kliem, mhux ser jintmissu g˙all-ebda ra©uni jekk mhux fl-interess ta’ pro©etti soçjali. Mhux kul˙add ˙a pjaçir b’din l-a˙bar. Wie˙ed minn dawn li ma ˙ax pjaçir biha huwa l-Kap tal-OppoΩizzjoni. Politiku li ma tistax tafdah g˙ax, kif dejjem g˙edna, g˙andu mit-tfal. Jie˙u g˙alih mix-xejn, jitg˙ajjar b˙attfal f’kull okkaΩjoni li tigih u issa sirna nafu b’o˙ra…ma jafx iΩomm kelma. Isefsef b˙at-tfal. IΩda hemm differenza kbira bejn l-im©iba tat-tfal u dik talKap tal-OppoΩizzjoni. Meta ttfal ma jΩommux sigriet, dan jag˙mluh b’mod innoçenti jew, kif ng˙idu, g˙ax ma jafux mod ie˙or. Fil-fatt, il-Malti jg˙id: ittfal jikxu l-g˙awar. IΩda g˙alkemm il-Kap talOppoΩizzjoni ©ab ru˙u b˙attfal, ma hux tifel u l-affarijiet ma jag˙milhomx b’daqstant innoçenza. Biex ming˙alih joskura lillMinistru Carmelo Abela u jipprova jkompli jtappan ir-reputazzjoni tal-programm ta’ investiment b’çittadinanza, kixef dak li sema’ fil-laqg˙a ta’ sigrutà g˙olja li jkollu minn Ωmien g˙al Ωmien fuq dan il-

programm. Ìie mgiddeb millGvern u mçanfar li ma jafx jag˙raf sa fejn tasal il-linja li ma g˙andux jaqsam. Qatt ma nafu li kien hawn xi Kap talOppoΩizzjoni li jikser l-obbligu tas-sigriet f’diskussjonijiet li jkollu mal-Gvern fuq materja sensittiva! Minkejja li dan il-programm kien approvat mill-Unjoni Ewropea, xorta g˙adhom g˙addejjin bil-kampanja biex jippruvaw jisfrattawh. B˙al donnhom bdew jog˙rku jdejhom li sa issa n©abru €75 miljun biss. Mill-ewwel ˙ar©u jg˙idu li din hija çifra ’l bog˙od ˙afna mill-biljun. B˙as-soltu qeg˙din jitkellmu fuq it-tarbija qabel ma g˙adha twieldet kollha – g˙adhom biss qeg˙din jaraw saqajha. Tant hija qawwija l-lublieba biex ifarrku kulma qieg˙ed jag˙mel dan il-Gvern li, akkost ta’ kollox, lesti li jaqg˙u g˙aççajt kull darba li jitkellmu kmieni. Sa issa daqshekk in©abru. Sa issa ©ew approvati 75 indvidwu. Dalwaqt jisimg˙u b’aktar, g˙ax mhux kull min hu biljunarju jkun bilfors aççettat. Hemm ˙afna o˙rajn li g˙adhom qeg˙din ikunu pproçessati u ˙afna o˙rajn li qeg˙din juru interess. IΩda l-g˙a©la twassalhom biex jag˙mlu affarijiet li fl-a˙˙ar tal©urnata ser iduru fuqhom. Ma jistg˙ux jitg˙allmu. Wara kollox, g˙alfejn qeg˙din jag˙tu kas kemm

in©abru flus jew ma n©abrux. Jekk Simon Busuttil ikun Prim Ministru suppost ser iroddhom lura lil min ˙allashom. Mhux hu kien qal li, jekk ikun Prim Ministru, mhux biss iwaqqaf dan il-programm iΩda sa˙ansitra jie˙u lura kull passaport li jkun la˙aq ing˙ata! Dan ifisser li jrid irodd lura l-flejjes kollha li t˙allsu u jistieden kawΩa papali b’konsegwenzi kbar g˙all-pajjiΩ. Kien g˙alhekk li bqajna skantati meta qal li, meta jkun Prim Ministru hu (li sa dakinhar Ωgur ser jil˙qu jiΩdidulu xi erba’ xag˙riet bojod ma’ dawk li di©à ˙ar©ulu), ser ikun qieg˙ed jippubblika l-ismijiet ta’ dawk li jie˙du çittadinanza ta˙t dan il-programm. Mela mhux ser iwaqqfu?! Mela issa ser ikompli bih?! EΩatt b˙at-tfal iΩ-Ωg˙ar, mhux biss isefsef dak li jisma’, iΩda lanqas kelmtu ma jΩomm. Jikser kelmtu filmument li jkun qed jg˙idha! A˙na ma g˙andna ebda dubju li, ikun min ikun fil-Gvern, dan il-programm ser jibqa’ hemm. G˙ax, min huwa dak liblah li ser joqtol il-baqra li ta˙leb? Simon iblah mhuwiex…tal-inqas ma g˙andix prova kuntrarja…sa issa! Qed jer©a’ jilmenta li l-ismijiet ta’ min japplika g˙al dan ilprogramm qed jinΩammu mistura. Irid li isimhom ikun ippubblikat. Min qallu li mhux qeg˙din ikunu ppubblikati!

Kull min jie˙u çittadinanza b’dan il-programm ismu qieg˙ed jidher fuq ir-re©istru elettorali b˙al kull persuna o˙ra. Simon irid aktar…irid li kull isem ikun identifikat b’mod partikolari. Irid, f’kelma wa˙da, ikompli jimmina lil dan il-programm g˙ax l-essenza u s-suççess ta’ dan il-programm huwa l-mod kif qed ikun implimentat. Ma nistg˙ux ma nit˙assruhx g˙ax, f’çirkostanzi b˙al dawn, kull darba li jo˙ro© b’xi ˙merija, il-Prim Minsitru dejjem itemmag˙lu ma’ wiççu l-parir tal-Avukat Ìenerali. Din hija figura li m’g˙andha minn ˙add. B’dan kollu xorta jibqa’ jsabbat saqajh jekk ma ji˙ux dak li jrid hu. G˙al darb’o˙ra sintomu tat-tfal. Il-problema ta’ Simon hija wa˙da, ma ja˙milx is-suççessi ekonomiçi li qieg˙da tikseb din l-amministrazzjoni! Óa©a wa˙da hija çerta; li f’temp ta’ sena ©ibna €75 miljun u ma tajna xejn lura. Filwaqt li meta Simon kien jippilota d-d˙ul ta’ Malta flUnjoni Ewropea, tg˙idx kemm kien jifta˙ar li fi Ωmien seba’ snin kien ser i©ib lejn Malta €100 mijun – f’seba’ snin! B’dan il-programm, €75 miljun ©ew f’seba xhur! Na˙seb kul˙add g˙andu g˙ajnejh f’wiççu biex jinteba˙ g˙aliex Simon Busuttil qieg˙ed jirvilla!

14 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ ITTRI

TRIQ MGÓERRQA FIL-GÛIRA TAL-MISTRIEÓ Sur Editur, Fi tmiem il-©img˙a ta’ qabel il-festa tal-Indipendenza kont G˙awdex g˙al erbat ijiem ma’ ˙bieb g˙as-soltu ˙ar©a tag˙na flimkien qabel ix-xitwa. F’temp mill-isba˙ tie˙u gost tara t-turisti ta’ veru, il-Maltin, jibdew minn filg˙odu kmieni jin©abru fil-pjazez g˙al dak il-kafè u pastizzi bnini G˙awdxin, u bit-tkomplija taddawra mal-˙wienet u fil-kumplessi fir-Rabat. Nimma©ina li tar-ristoranti madwar il-gΩira tat-tliet g˙oljiet jie˙du gost bina, g˙ax jafu li t-turist Malti meta jkun qed jiddeverti jonfoq dak li jkollu filbut. OkkaΩjoni li s˙abi u jien attendejna g˙aliha kien il-programm tal-folklor ta’ kull sena fir-ra˙al kwiet u sabi˙ tal-Qala. Programm mifrux fuq erbat ijiem, b’diversi kumpaniji folkloristiçi mill-Italja, il-Polonja u sintendi dak lokali tal-Qala. Ûfin b’kostumi kkuluriti li t˙ossok tistrie˙ meta ssegwihom komdu bilqieg˙da (ming˙ajr ˙las fil-pjazza spazjuΩa b’Ωiffa ˙elwa g˙addejja. U xi ng˙idu g˙all-programm tal-kant wara dak folkloristiku. A˙na kellna lokkaΩjoni li nsegwu dak tal-Ìimg˙a, fejn il-kantant bravu Ωamm l-udjenza fuq ponot subg˙ajha biΩ-Ωfin u l-kant bil-Malti, Taljan u IngliΩ. Tant kien hemm divertiment li l-programm baqa’ sejjer sa kwaΩi nofsillejl. B˙al dejjem, programm imtejjeb fuq dak tas-sena ta’ qabel. Su©©eriment Ωg˙ir lis-sindku Ωag˙Ωug˙ u ˙abbrieki tal-Qala: hemm dawk it-toilets sbie˙ u nodfa qrib il-kaΩini politiçi; però, f’dik ir-rampa ma jistax isir railing u xi madum non-slip b˙ala sigurtà kemm g˙at-tfal kif ukoll g˙all-anzjani? Din ir-rampa hija ta’ periklu peress li tinsab fi triq prinçipali li hi daqsxejn dejqa u flistess ˙in two-way. Dawn Ωgur mhux se ji©u jiswew xi balla flus! Osservajt ukoll li dan ir-ra˙al hu miΩmun nadif b˙al kull ra˙al ie˙or f’G˙awdex, eΩempju sabi˙ g˙al dawk Maltin. Waqt iΩ-Ωjara tag˙na f’din il-gΩira tal-mistrie˙ kelli nΩur kemm iç-çentru tas-sa˙˙a fir-Rabat, kif ukoll l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, Ωew© postijiet li Ωgur ma tkunx tixtieq iΩΩur. G˙alkemm tara moviment kontinwu ta’ klijenti de˙lin f’dawn iΩΩew© postijiet, il-˙in ta’ stennija huwa ra©jonevoli, mhux aktar minn sieg˙a, sinjal tajjeb ta’ effiçjenza u persunal dedikat. Rigward it-traffiku; jekk t˙addem rasek taf dejjem tiskansa lkjuwijiet traffikuΩi anke fit-Rabat. Fuq kollox veru gΩira li fiha tistrie˙. C.R.D., IL-ÓAMRUN

Sur Editur, Xtaqt ni©bed l-attenzjoni ta’ din il-gazzetta u ta’ min huwa inkarigat biex titran©a s-sitwazzjoni kerha li fiha qed ikollhom jg˙ixu n-nies li b˙ali joqog˙du fi Triq F.S. Caruana fil-lokalità ta’ Birkirkara. Sitwazzjoni kerha min˙abba l-istat diΩastruΩ li tinsab fiha t-triq u li ilna nesperjenzaw g˙al dawn l-a˙˙ar tliet snin: la nistg˙u no˙or©u minn djarna b˙an-nies u anke diversi ˙sarat li qed ikollna n©arrbu min˙abba f’hekk. Ippruvajna nitkellmu mal-Kunsill Lokali diversi drabi, però ma wasalna mkien. Minkejja l-periklu li qed to˙loq sitwazzjoni b˙al din, xorta wa˙da l-affarijiet baqg˙u kif inhuma minkejja lmenti kontinwi min-na˙a tar-residenti tal-lokal. Ma nafx jekk hux possibbli li ting˙ata xi tip ta’ g˙ajnuna min-na˙a tag˙kom forsi tin˙oloq kuxjenza u tittie˙ed azzjoni qabel ma ti©ri xi diΩgrazzja. Qed nibg˙at ukoll xi materjal li juri l-istat tat-triq ikkonçernata, fejn jidher il-livell g˙oli ta’ ilma ma’ ftit xita li tag˙mel u li jibqa’ hekk g˙al ©ranet s˙a˙ sa ma jkun assorbit mill-art u x-xemx, b’danni g˙ar-residenti tal-istess triq. CLAUDIO FALZON, BIRKIRKARA

PIRANA

IL-POSTA BLA KANTUNIERI?

Sur Editur,

Nhar is-Sibt 19 ta’ Settembru kont die˙el il-Belt meta rajt motorist jitla’ l-banikna bil-mutur b’kollox. Dan waqaf quddiem luffiççju tal-Kunsill Lokali, ˙alla l-mutur ja˙dem, u da˙lal ©ewwa biex iwassal il-posta. Wara li ˙are© kompla bis-sewqan fuq ilbanikna u, meta niΩel fit-triq, ipparkja ˙aΩin. Din l-azzjoni baqg˙et tirrepeti ru˙ha sakemm il-pustier qassam il-posta fit-triq. Tg˙id x’kompla jag˙mel wara?

“Min imaqdar irid jixtri,” jg˙id il-qawl Malti, u hekk hu sewwa. Tant g˙amel ©id sa issa l-Prim Ministru Malti, li Simon Bussutil kemm kemm ma jridx lil Dr Joseph Muscat jie˙u g˙awma malpirana. Imaqdar kemm jifla˙ imma qatt ma jg˙id il-proposti tieg˙u jekk jitla’ fil-Gvern hu. Probabbli g˙ax ikompli fuq il-˙amsa u g˙oxrin sena li g˙amilna ta˙thom. Óamsa u g˙oxrin sena ta’ dwejjaq, ta’ nuqqas ta’ flus fl-idejn, ta’ nuqqas ta’ turisti, u ta’ ideat nixfin qoxqox. G˙ajruna tant lilna meta konna fl-OppoΩizzjoni li ma kellniex pjanijiet kieku tlajna fil-Gvern; issa qed jag˙mlu l-istess?! In-Nazzjonalisti ˙asbu li, g˙ax Simon Bussutil kien Brussell, huwa tajjeb biex imexxi. Jekk Alla jrid mhux issa jaraw l-iΩball li g˙amlu meta ˙atruh kap, imma meta tasal elezzjoni o˙ra. Kemm se jibku nies u jg˙idu: x’g˙amilna b’idejna! Tajjeb biex imexxi meta lanqas jg˙id proposta wa˙da li ser jag˙mel hekk ikun fil-Gvern? L-OppoΩizzjoni mhux g˙alhekk qieg˙da? Biex tg˙id x’ser tag˙mel jekk tie˙u l-Gvern f’idejha? M’g˙andux g˙alfejn jifta˙ar b’dak li jista’ jkun il-kabinett tieg˙u lanqas. Imbag˙ad in-Nazzjonalisti jridu nies b˙al dawn fil-Gvern. Sewwa jg˙id qawl IngliΩ: There are none so blind as those who will not see. Óadd ma jista’ jg˙id xejn fuq il-Prim Ministru Malti; jivvintaw iva imma dak li jg˙idu fuqu mhuwiex reali. Qatt ma kilt ilkirxa mieg˙u imma kultant ma tridx wisq biex tag˙raf is-sewwa. Biss biss, dak li g˙amel g˙allpoplu f’sena u nofs jurik kemm g˙andu l-interess tal-Malti f’qalbu. Simon Busuttil ikompli jg˙ajjar waqt li l-Prim Ministru jkompli jag˙mel il-©id. Meta tasal elezzjoni o˙ra n-Nazzjonalisti bilkemm ma jkunux jixtiequ li qed jg˙umu mal-pirana milli jisimg˙u r-riΩultat tal-elezzjoni

TAL-LOTTERIJA, IÛ-ÛURRIEQ

VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

Sur Editur,

ITTRI kÓ

11|10|2015 15

kullhadd.com

TISLIMA LIL LORRY SANT IS-SAÓÓA U

S-SIGURTÀ FIL-BELT

Sur Editur,

Sur Editur, Ilbiera˙ filg˙odu l-Kumitat Laburista ta’ Ra˙al Ìdid sellem lill-eks-Ministru Laburista Lorry Sant f’g˙eluq l-g˙oxrin anniversarju mill-mewt tieg˙u. G˙al din l-okkaΩjoni l-Kumitat stieden lill-Onor. Joe Debono Grech biex jindirizza din il-kommemorazzjoni. L-Onor. Debono Grech elenka diversi ˙idmiet u pro©etti li wettaq is-Sur Sant fejn qal li huwa importanti li nies b˙al Lorry, li ˙admu g˙all-Partit u g˙all-pajjiΩ, jibqg˙u ji©u mfakkra. G˙al din l-attività kien hemm preΩenti l-ferg˙at tal-Kumitat Lokali, is-Sinjura Carmen Sant u familjari o˙ra tas-Sur Sant, kif ukoll is-Sindku u l-Kunsill Lokali ta’ Ra˙al Ìdid. Attendew kumitati lokali ohra fosthom dak ta’ Óal Tarxien kif ukoll il-President u membri talkumitat ta’ Hibernians FC. Fi tmiem l-attività tpo©©ew fjuri mal-monument ta’ Lorry Sant. Il-Kumitat ta’ Ra˙al Ìdid jirringrazzja lil kull minn attenda.

L-Erbg˙a 23 ta’ Settembru, madwar sieg˙a qabel ma jag˙lqu l˙wienet fil-qalba tal-Belt Valletta, kien hemm daqs nofs tuΩΩana ˙addiema jarmaw scaffolding. Óadd minn dawn il-˙addiema ma kien liebes hard hat. Kieku kanna minn dawk li kienu qed inewlu lil xulxin bl-idejn, u li ma kinux marbutin, kellhu tiΩloq minn idejhom u taqa’ fuq ilpersuni li kien hemm ta˙t, x’kien ji©ri? G˙aliex dawn il-˙addiema u min i˙addimhom qed ikomplu jiksru r-regolamenti tas-sa˙˙a u s-sigurtà u ma jilbsux, jew ma jipprovdux, l-ilbies protettiv kif suppost li jag˙mlu? Jekk dan se˙˙ fi Pjazza San Ìor© quddiem kul˙add, a˙seb u ara xi jsir fi pro©etti kbar ’il bog˙od minn g˙ajnejn in-nies, jew ta˙t l-ilqug˙ a˙dar tat-trab li jkollhom imdendel mal-iscaffolding!

STEFAN ZAHRA, PRO, PL RAÓAL ÌDID

MONUMENT: 35 SENA ANNIVERSARJU

Sur Editur, Il-monument tal-G.W.U. li hemm fit-tarf tax-xatt talImsida, quddiem l-g˙assa tal-pulizija, dan ix-xahar g˙alaq 35 sena minn meta ©ie inawgurat. Ftakart g˙ax kont g˙addej minn hemm u rajt il-monument imΩejjen g˙al dan lanniversarju. Jien kont preΩenti g˙al din l-inawgurazzjoni nhar il-5 ta’ Ottubru 1980, tant li kont ˙adt diversi ritratti. Dakinhar kien hemm preΩenti bosta persuni distinti, fosthom il-Ministru Lorry Sant, Sir Anthony Mamo, u l-Arçisqof ÌuΩeppi Mercieca. Xtaqt naqsam mal-qarrejja w˙ud mir-ritratti li kont ˙adt 35 sena ilu f’din lokkaΩjoni, forsi b˙ali jkun hemm min jie˙u gost i©edded ftit il-memorji ta’ Ωminijiet passati. JOHN SALIBA, (TA’ PATIST), BIRKIRKARA

RIEQED FUQ IS-SUR, L-IMSIDA

16 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ TA’ bARRA

IKTAR MINN 80 MAQTULA RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

Ûew© bombi li splodew ilbiera˙ filbelt kapitali tat-Turkija ˙allew ’il fuq minn 80 persuna mejta. L-attakk se˙˙ meta l-folol kienu mi©bura f’Ωona çentrali g˙al protesta paçifika kontra l-©lied bejn il-Gvern Tork u l-militanti Kurdi. Il-Ministru g˙as-Sa˙˙a Tork qal li 86 persuna kienu tilfu ˙ajjithom, filwaqt li madwar 186 o˙ra kienu feruti. Peress li w˙ud minn dawk imwe©©g˙in jinsabu f’qag˙da kritika, in-numru ta’ fatalitajiet jista’ jiΩdied mal-˙in. Din kienet iç-çirasa fuq il-kejk g˙al pajjiΩ li jinsab fil-qofol ta’ instabbiltà politika, peress li l-partit elett ma rnexxilux jg˙aqqad Gvern, u lPresident Tayipp Erdogan sejja˙ elezzjoni o˙ra g˙all-bidu ta’ Novembru. Dan l-attakk sar ukoll fl-isfond talkonflitt armat bejn l-awtoritajiet u lmilitanti Kurdi, kif ukoll il-problema tal-IS li qed tikber f’dan ir-re©jun. PajjiΩ mifni bit-taqlib politiku Il-protesta paçifika tal-biera˙ kienet organizzata mill-partit politiku xellugi HDP, li huwa l-partit tal-Kurdi, li g˙all-ewwel darba rnexxielu jikseb rappreΩentanza parlamentari. Dan il-partit feta˙ il-politika tieg˙u lil hinn mill-Kurdi billi g˙amel kampanja favur persuni omosesswali, iktar drittijiet g˙an-nisa, trattament ugwali g˙ar-reli©jonijiet kollha, u

libertajiet o˙ra. Kien g˙alhekk li rnexxielu jattira votanti li ma jiffurmawx parti millminoranz a K urda, u li kie nu tbieg˙du mill-Partit Repubblikan li ta l-©e nb lis- se kulariΩ m u bie x jing˙o©ob mar-reli©juΩi. M inbarra l- Partit R e p ubblikan (CHP), partit ie˙or fil-Parlament huwa dak tal- M ov im e nt Nazzjonalista (MHP), li jo©©ezzjona bil-qawwa g˙al politika ta’ paçi malKurdi.

L-ikbar partit fil-Parlament baqa’ dak tal- AK P, li huwa l- p artit IΩlamiku Konservattiv li mexxa politika ta’ liberaliΩmu ekonomiku u konservattiviΩmu soçjali, u fittex paçi m al- K urdi u g ˙aqda m al- Unj oni Ewropea. Min kien wara l-attakk? Sakemm morna g˙all-istampa kien g ˙adu m hux ç ar m in se ta’ kie n hemm wara dan l-attakk, jew x’kienu

l-intenzjonijiet tieg˙u. Il-pulizija kienet g˙adha qed tistabilixxi jekk dan kienx attakk suwiçida. I n- nuqqas ta’ inf orm az z j oni, b˙alma dejjem ji©ri, fet˙et il-bieb bera˙ g˙all-ispekulazzjoni. U˙ud qalu li dan seta’ kien attakk mill-militanti tal-IS, wara li l-Gvern Tork ˙a poΩizzjoni kontrihom meta s-sajf li g˙adda feta˙ il-baΩijiet militari tieg˙u g˙all-ajruplani militari talIstati Uniti, li qeg˙din jattakkaw lillIS fis-Sirja mill-ajru. O˙rajn staqsew jekk wara dan lattakk setax kien hemm elementi nazzjonalisti estremi, li jo©©ezzjonaw bil-qawwa g˙all-paçi mal-militanti tal-Partit tal-Óaddiema Kurdi (PKK), liema ©lied imur lura snin twal. Minkejja li fl-a˙˙ar snin il-©lied kien taffa u l-Gvern Tork kien jidher li qabad it-triq g˙all-paçi ma’ dawn il-Kurdi, dan l-a˙˙ar re©a’ ssokta lkonflitt armat bejn iΩ-Ωew© na˙at. Minkejja li l-possibbiltà tidher remota, kien hemm min staqsa wkoll jekk l-attakk kienx orkestrat minn elementi fi ˙dan il-militanti Kurdi. Peress li l-protesta kienet meqjusa b˙ala wa˙da favur il-Kurdi, huwa diffiçli biex wie˙ed jifhem il-˙sieb wara att b˙al dan. L-uniku spjegazzjoni f’dan ix-xenarju tkun li l-militanti Kurdi riedu jitfg˙u dawl ikrah fuq in-nazzjonalisti. Fil-qalba ta’ dawn l-ispekulazzjonijiet kollha, l-uniku çertezza hija li ttriq g ˙al stabbiltà u sig urtà f itTurkija issa hija telg˙a wieqfa mimlija ostakli.

LESTI LI JAÓDMU FLIMKIEN? LIAM GAUCI

Ûbalji

liam@kullhadd.com Il-kampanja militari Russa fis-Sirja kompliet din il-©img˙a fejn, f’temp ta’ ftit jiem, saru ’l fuq minn 100 attakk li laqtu g˙exieren ta’ poΩizzjonijiet ta’ importanza strate©ika g˙all-Istat IΩlamiku. Madankollu, ftit kienu lpajjiΩi tal-Punent li ççelebraw din linizjattivi hekk kif diversi gvernijiet huma xettiçi dwar l-intenzjonijiet talPresident Russu Vladimir Putin. Attentat Amerikan Minn meta bdiet il-gwerra çivili fis-Sirja l-poΩizzjoni tal-gvernijiet tal-Punent u dak Russu kienu differenti ferm fejn jid˙ol il-futur tal-President Sirjan Bashar al-Assad. Filwaqt li r-Russi kienu lesti li jg˙inu lil Assad jie˙u mill©did il-kontroll biex jirritorna l-ordni fis-Sirja, pajjiΩi b˙all-Istati Uniti riedu li l-mexxej Sirjan jitwarrab biex jing˙ata bidu g˙at-tranΩizzjoni lejn sistema demokratika. Dawn id-differenzi xekklu kull attentat li sar biex ikun hemm poΩizzjoni komuni dwar is-Sirja f’diversi istituzzjonijiet internazzjonali. B’hekk is-Sirja dde©enerat fi stat ta’ kaos totali li ta opportunità tajba lil diversi gruppi terroristiçi illi jie˙du f’idejhom meded kbar ta’ art minn idejn il-Gvern. Eventwalment, l-Istati Uniti g˙aΩlet li tie˙u l-inizjattiva li tarma u t˙arre© lillgruppi ribelli li hija kklassifikat b˙ala moderati bit-tama li huma stess jirnexxilhom iwettqu t-tranΩizzjoni politika mixtieqa. Barra minn hekk, l-Amerikani, flimkien ma’ xi pajjiΩi o˙ra, bdew kampanja intensiva ta’ bumbardamenti millarju bl-g˙an li j˙arbtu l-organizzazzjoni tal-gruppi militanti li nfiltraw is-Sirja.

Intervent Russu Madankollu, wara erba’ snin ta’ ©lied, ir-riΩultati miksubin mill-Istati Uniti u lalleati tag˙ha jistg˙u, b˙ala minimu, ji©u deskritti b˙ala diΩappuntanti. Dan ˙are© b’mod çar fl-a˙˙ar xhur meta lEwropa ntlaqtet minn mew©a umana ta’ mijiet ta’ eluf ta’ refu©jati, illi ammont sostanzjali minnhom kienu qeg˙din ja˙arbu mill-konflitt Sirjan. L-eΩodu ta’ dawn in-nies wera li listrate©ija Amerikana, illi rriffjutat li ta˙dem ma’ Assad u fl-istess ˙in ma kkommettietx ru˙ha li tattakka lit-terroristi fuq l-art, ma kinitx qieg˙da ta˙dem. B’hekk, is-sitwazzjoni mwieg˙ra tasSirja dehret ikkundannata li tkompli. Madankollu, il-©img˙a l-o˙ra r-Russja ddeçidiet li tinvolvi ru˙ha b’mod dirett f’dan il-konflitt billi tibg˙at ammont konsiderevoli ta’ truppi u armamenti fisSirja bl-g˙an li tappo©©ja l-kampanja

tal-Gvern kontra l-gruppi ta’ oppoΩizzjoni. L-istrate©ija Russa s’issa kienet ta˙lita ta’ bumbardamenti mill-ajru li kienu akkumpanjati minn o˙rajn mill-ba˙ar illi waslu minn xi bastimenti li kienu qeg˙din iba˙˙ru fil-Ba˙ar Kaspju. Lg˙an ta’ dawn l-attakki kien li jag˙tu lappo©© lill-kampanja fuq l-art tal-armata Sirjana. Minkejja l-intensità ta’ dawn l-attakki, il-President Russu Vladimir Putin ma eskludiex li jkompli jΩid id-doΩa permezz tal-introduzzjoni ta’ suldati volontarji li probabbilment jiffukaw fuq il-manuvri fuq l-art. Però, l-interpretazzjoni ta’ Putin talkelma ‘volontarji’ hija wa˙da vaga. Dan hekk kif huwa kien uΩa l-istess deskrizzjoni biex jirreferi g˙as-suldati li ˙adu lpussess tal-Krimea fl-2014 u li wisq probabbli kienu ta˙t il-kontroll dirett tal-Gvern Russu.

Skont il-Ministeru g˙ad-DifiΩa tar-Russja, f’temp ta’ ftit aktar minn ©img˙a, pajjiΩhom kien involut f’120 attakk millajru li laqtu 110 punt strate©iku u biççiet tal-gwerra li kienu f’idejn it-terroristi. Il-kampanja Russa ma kinitx nieqsa millproblemi, però. It-Turkija akkuΩat lirRussi illi g˙addew mill-ispazju tal-ajru tag˙hom darbtejn fl-a˙˙ar jiem, vjolazzjoni li kienet ikkonfermata min-North Atlantic Treaty Organization (NATO). Min-na˙a tieg˙u, il-Gvern Russu sostna li dawn l-inkursjonijiet se˙˙ew bi Ωball min˙abba xi maltemp li affettwa Ω-Ωona. Madankollu, din ir-ra©uni ©iet ittimbrata b˙ala skuΩa min-NATO illi qieg˙da tikkunsidra l-possibbiltà li tibg˙at aktar truppi fit-Turkija biex turi li mhijiex lesta li taççetta vjolazzjonijiet o˙rajn ta’ din ixxorta. Sadanittant, l-Istati Uniti akkuΩat lirRussja li bbumbardjat xi kampijiet li huma kkontrollati minn gruppi ribelli moderati li s’issa kienu alleati mal-Punent. Skont lAmerikani dawn l-attakki se jimbuttaw lill-elementi moderati lejn dawk aktar estremi u jag˙mlu t-tranΩizzjoni g˙al sistema demokratika aktar diffiçli. Fuq nota poΩittiva, dan it-tip ta’ Ωbalji sa˙˙ew il-possibbiltà li jkun hemm xi tip ta’ kordinazzjoni bejn l-Istati Uniti u rRussja fl-attakki li jsiru fil-©ejjieni. Madankollu, s’issa g˙adu mhuwiex çar x’forma tista’ tie˙u din il-koperazzjoni hekk kif l-Amerikani ma jridux ikunu involuti f’operazzjonijiet li jistg˙u jsa˙˙u lpoΩizzjoni tal-President Bashar al-Assad. Fil-jiem li ©ejjin g˙andna nkunu nafu jekk iΩ-Ωew© pajjiΩi rnexxilhomx jaslu g˙al kompromess. Però, jafu jg˙addu xhur u anke snin qabel ma nkunu f’poΩizzjoni li nifhmu jekk id-deçiΩjoni tarRussja li tintervieni militarment kinitx wa˙da tajba.

ta’ barra kÓ

11|10|2015 17

kullhadd.com

minn madwar id-dinja kompromess

f’kundizzjoni stabbli

Il-Gvernatur ta’ Kalifornja Jerry Brown iffirma li©i li se torbot lil dan l-istat Amerikan biex sal-2030 ikun f’poΩizzjoni li jipproduçi tal-inqas nofs l-elettriku tieg˙u b’mezzi rinnovabbli. L-istess li©i se torbot ukoll lill-istat illi jirdoppja leffiçjenza ener©etika tieg˙u sal-2030. Madankollu, minkejja l-militanza tieg˙u fejn jid˙lu kwistjonijiet ambjentali, Brown kellu xorta wa˙da jbaxxi rasu g˙all-pressjoni li saret fuqu mill-industrija petrolifika biex ine˙˙i artikli f’din il-li©i li kienu se jobbliga lill-istat illi jnaqqas l-uΩu tal-petrol b’50% fi Ωmien 15-il sena.

Spencer Stone, wie˙ed mill-ir©iel illi rnexxielu jxekkel attakk terroristiku fi Franza f’Awwissu li g˙adda, sab ru˙u l-isptar din il-©img˙a b’konsegwenza ta’ diversi daqqiet ta’ sikkina li qala’ waqt argument f’Sacremento, Kalifornja. Min˙abba l-©rie˙i li sofra, Stone kellu bΩonn ji©i operat g˙al madwar sag˙tejn fejn il-kundizzjoni tieg˙u ©iet stabbilizzata. Membri tal-Forzi tal-Ordni ta’ Sacramento sostnew li r-ra©uni wara dan lattakk g˙adu mhuwiex çar, però eskludew kull rabta mal-att erojku li Stone wettaq f’Awwissu li g˙adda.

akkuÛati b’tixÓim

aÓbar mhux mistennija

L-awtoritajiet Amerikan ressqu akkuΩi ta’ korruzzjoni fil-konfront ta’ diversi persuni b’rabta ma’ tix˙im li sar biex ji©u ffinanzjati xi pro©etti tan-Nazzjonijiet Uniti fuq it-territorju ÇiniΩ. Il-figura ewlenija fost l-akkuΩati kienet dik ta’ John Ashe, illi kien il-president tal-Assemblea Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti bejn l2013 u l-2014. Skont qorti federali Amerikana, Ashe kien aççetta madwar $1.3 miljun ming˙and numru ta’ negozjanti ÇiniΩi biex, fost l-o˙rajn, iressaq dokument illi j˙e©©e© lis-Segretarju Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti illi juΩa fondi ta’ din lorganizzazzjoni biex jibni çentru g˙all-konferenzi fil-Macau.

Il-Partit Repubblikan tal-Istati Uniti kien ma˙sud bl-a˙bar illi Kevin McCarthy iddeçieda li jirtira mit-tellieqa biex isir l-Ispeaker tal-Kamra tar-RappreΩentanti. Sakemm ˙abbar id-deçiΩjoni tieg˙u, McCarthy kien il-favorit li jie˙u din ilpoΩizzjoni hekk kif kien igawdi mill-appo©© ta’ numru sostanzjali ta’ membri tal-Kungress. Madankollu, nhar il-Óamis li g˙adda huwa sostna illi ma j˙ossx li g˙andu lappo©© neçessarji biex jesegwixxi l-kariga tieg˙u b’mod effikaçi. Din l-a˙bar tefg˙et lill-partit tieg˙u fi stat ta’ kaos hekk kif m’hemmx kandidat ie˙or li jgawdi mill-istess livell ta’ appo©© li kellu McCarthy.

operation sophia

vjolenza f’Ìerusalemm

L-Unjoni Ewropea tat bidu g˙al pro©ett ©did fin-Nofsinhar tal-Mediterran blisem ta’ Operation Sophia, illi se jkollu l-g˙an li jxekkel lit-traffikanti tan-nies li qeg˙din joperaw fiΩ-Ωona. Il-ba˙rin li qeg˙din jie˙du sehem f’din l-operazzjoni g˙andhom l-awtorità li jitilg˙u fuq u jfittxu bastimenti li huma ssuspettati li jipparteçipaw f’dan it-tip ta’ atti kriminali. F’kaΩ li dawn is-suspetti jkunu kkonfermati, il-ba˙rin ikollhom id-dritt li jissekwestraw il-bastiment. Huwa stmat li minn Jannar s’issa kienu madwar 130,000 l-immigranti li uΩaw din ir-rotta biex jid˙lu fl-Ewropa b’mod irregolari.

Il-Prim Ministru IΩraeljan Benjamin Netanyahu ta ordni lill-membri parlamentari ta’ pajjiΩu biex ma jersqux lejn Ìerusalemm fil-jiem li ©ejjin. Dan hekk kif ilpreΩenza tag˙hom tista’ ti©i interpretata b˙ala provokazzjoni fi Ωmien meta ttenzjonijiet bejn il-komunitajiet IΩraeljani u Palestinjani wasslet g˙al diversi atti ta’ vjolenza f’din il-belt. Minkejja li kien hemm figuri politiçi li laqg˙u din l-ordni b’mod poΩittiv, o˙rajn di©à avΩaw li mhumiex se jobduh. L-aktar oppoΩizzjoni qawwija waslet mill-membri parlamentari G˙arab, kif ukoll l-aktar elementi IΩraeljani nazzjonalisti fi ˙dan il-Gvern stess.

18 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ MILL-ISTORJA

L-IÛÌÓAR BAÓRI ABBORD KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Il-qattus, l-iΩg˙ar speçi tar-razza felina, ilu jg˙ix mal-bniedem eluf ta’ snin. Ma nuΩax il-kelma iddomestikat g˙ax meta ssir aktar mid˙la ta’ dan l-annimal tinteba˙ kemm g˙andu karattru indipendenti, spirtu liberu u ma’ jikkmandah ˙add. Barra minn hekk, baqa’ jΩomm l-istint li ssawwar f’demmu sa mill-˙olqien tieg˙u – ilkaçça. Malli l-bniedem induna b’dan ittalent naturali tieg˙u dlonk ˙oloqlu xog˙ol li l-ebda qattus ma seta’ jirrifjuta. Il-kaçça g˙all-©rieden u l-firien L-E©izzjani tal-qedem u l-ba˙˙ara Feniçi ©arrew qtates mag˙hom fuq ixxwieni meta vvja©©aw tul in-Nil, ilBa˙ar l-A˙mar u eventwalment filMediterran. Xog˙lu abbord kien li jaqbad u joqtol ©rieden u firien li kienu jinvadu l-istivi u jeqirdu l-merkanzija. Dan l-annimal çkejken ta prova tal-˙ila kbira tieg˙u u Ωamm din il-poΩizzjoni tul is-sekli b˙ala l-iΩg˙ar ba˙ri abbord. Il-qattus ivvja©©a fuq bastimenti ta’ esplorazzjoni, tal-merkanzija u, g˙alkemm tinstema’ inkredibbli, fuq bastimenti tal-©lied anke fl-eqqel taΩΩew© gwerer dinjin fejn qata’ figura erojka. Togo, kien il-qattus ©in©er kaççattur bil-provi u maskott ta’ HMS Irresistible. Fl-1915, il-bastiment tieg˙u laqat mina fid-Dardanelli, sploda u beda jeg˙req. Togo baqa’ abbord u, g˙alkemm ilba˙ri William Burrows g˙amel minn kollox biex isalvah, niΩlu t-tnejn malbastiment. Fl-1916, waqt il-battalja ta’ Jutland fil-ba˙ar tat-Tramuntana, il-qattus Jimmy kien abbord il-bastiment HMS King George V. Jimmy, li ma ried jitlef xejn mill-azzjoni, ©ie ferut u tilef parti minn widintu x-xellugija meta splodiet bomba fuq il-gverta viçin fejn tela’ jsegwi il-battalja. Aktar tard ©ie trasferit fuq HMS Renown. Il-bebbuxi Pincher kellu l-privile©© li jkun il-

maskott tal-ewwel aircraft carrier Brittanika, HMS Vindex. Bis-sa˙˙a tieg˙u sa mill-ewwel gwerra, il-qattus beda jitqies b˙ala membru tal-qawwa tal-ajru wkoll. Mit-Tieni Gwerra Dinija to˙ro© ta˙lita ta’ stejjer ˙elwin u ta’ qsim il-qalb. Peebles kien il-qattus iswed fuq HMS Western Isles, li forsi ©ibed l-aktar attenzjoni g˙all-fatt li kien jie˙u b’idejn in-nies u jaf l-akrobazija wkoll! Kien ma˙bub mill-ba˙rin kollha u kien qisu d-dell tal-Kmandant R.H. Palmer. Daqstant ma˙bub u mfissed kien Convoy, il-qattus ta’ lewn iswed blabjad, imlaqqam hekk g˙ad-drabi li ba˙˙ar fuq vja©©i ta’ konvoj perikoluΩi immens. Il-ba˙rin ta’ HMS Hermoine kienu jaraw li Convoy ma jonqsu xejn; g˙amlulu benniena mdendla fejn jorqod u tniΩΩel fil-lista tal-ekwipa©© b˙ala wie˙ed minnhom. Sfortunament, fl-1942 din il-biçça tal-gwerra ntlaqtet minn torpido ÌermaniΩ f’nofs ilMediterran. Convoy u 87 ba˙ri abbord sabu l-qabar tag˙hom fil-qieg˙. Puss jag˙mel vja©© g˙al rasu Puss kienet il-qattusa tal-bastiment merkantili Norve©iΩ, SS Hijalmar Wessel. Puss kienet ma˙buba millekwipa©© kollu u, peress li kellha vizzju tinΩel l-art kull darba li jid˙lu f’port u titla’ lura fuq il-bastiment eΩatt qabel ma jsalpa, il-ba˙rin ˙assew li a˙jar iΩommuha msakkra f’kabina meta kienu qed jivvja©©aw bejn l-Afrika ta’ Fuq u Bari, l-Italja. Dan g˙ax, fl-1943, il-poplu Taljan kien qed jg˙ix f’g˙aks kbir ka©un tal-gwerra li daret kontrih, u l-ba˙rin Norve©iΩi beΩg˙u li Puss tispiçça fil-borma ta’ xi ˙add. Meta darba kienu waslu biex isalpaw mill-Al©erija u Puss ma rritornatx, ilbastiment g˙amel sig˙at s˙a˙ jistennieha imma kien kollu g˙alxejn. Meta ftit Ωmien wara ©ew ordnati biex jid˙lu fil-port ta’ Barletta g˙ax il-lejl ta’ qabel

il-belt u l-port ta’ Bari kienu ©ew ibbumbardjati, wie˙ed mill-ba˙rin ta’ SS Hijalmar Wessel lema˙ lil Puss fuq l-art qisha qed tistenniehom. Kif tellg˙uha abbord indunaw li ma kienx baqg˙alha wisq ˙ajja ka©un ta’ ferita kbira f’daharha. Ittie˙ded fil-kabina tal-˙abib favorit tag˙ha, l-in©inier tal-bastiment, fejn mietet ftit wara. Puss ing˙atat difna denja ta’ ba˙ri kompluta b’talba Ωg˙ira. Il-ba˙rin baqg˙u i˙okku rashom kif irnexxielha tivvja©©a mill-Al©erija g˙al Barletta u mhux Bari. Qattusa ssalva l-ekwipa©© Li ma kienx g˙all-preΩenza ˙elwa ta’ Maizie, il-qattusa abbord bastiment merkantili li sab il-qieg˙ tal-Oçean Atlantiku f’Marzu tal-1943, sitt membri tal-ekwipa©© li ˙elsuha minn ˙alq ilmewt u g˙amlu 56 sieg˙a fuq dg˙ajsa tas-salvata©© kienu ji©©ennu. Skont ilba˙ri Eugene Clancy minn New York, il-fatt li kien irnexxielhom isalvaw ilmaskott tag˙hom g˙enhom iwarrbu ddisperazzjoni u minflok hedew jitimg˙u lil Maizie s-sehem tag˙ha ta’ gallettini taç-çereali, imellsuha u jgezzuha ˙alli ma t˙ossx bard. Il-qattusa, min-na˙a tag˙ha, ˙adet ˙siebhom is-sitta li kienu billi daqqa timtedd ˙dejn wie˙ed u daqqa titla’ f’˙o©or ie˙or b˙allikieku riedet isserr˙ilhom rashom li kollox kien se jispiçça b’wiçç il-©id; u hekk kien. Blacky, il-qattus ta’ HMS Prince of Wales, sar l-aktar qattus famuΩ meta n©ibidlu ritratt qed jilqa’ lill-Prim Ministru Brittaniku Sir Winston Churchill abbord. Churchill, mag˙ruf g˙all-im˙abba kbira li kellu g˙all-annimali, ma ˙asibhiex darbtejn: waqaf g˙al ftit u tbaxxa biex imelles lil Blacky. Irritratt memorabbli dar id-dinja kollha. Qatel lil Mrs Chippy Meta l-ispedizzjoni fl-Antartika tal-1914

falliet, l-esploratur u kap tal-ispedizzjoni, Ernest Shackleton, ˙a ddeçiΩjoni iebsa li jabbandunaw il-bastiment Endurance, li nqabad f’ilma li ffriΩa madwaru u faqag˙lu l-©nub. Lekwipa©© kellu jag˙mel vja©© ta’ 800 mil fuq dg˙ajjes tas-salvata©© f’temperaturi polari u mew© g˙oli. Qabelxejn kellhom jinqatlu l-klieb li kienu n©iebu g˙as-slitti, u l-qattus tal-mastrudaxxa Ωag˙Ωug˙ Harry ‘Chippy’ Mc Neish. Mc Neish qatt ma ˙afer lil Shackleton talli qatillu lakbar ˙abib tieg˙u, Mrs Chippy, ilbebbuxi msemmi hekk g˙all-fatt li ma kienx jitlaq lil sidu minn ta˙t g˙ajnejh g˙al minuta wa˙da. Fl-2004, is-Soçjetà Antartika waqqfet monument fuq il-qabar ta’ Harry Mc Neish fiç-çimiterju ta’ Karori, f’Wellington, New Zealand. Din isSoçjetà dejjem qisitu b˙ala l-eroj silenzjuΩ tal-ispedizzjoni falluta tal1914 u riedet tag˙tih ©ie˙ g˙ax bissa˙˙a tas-seng˙a tieg˙u fl-injam salva d-dg˙ajjes tag˙hom mill-qilla talba˙ar u tempesti tal-biΩa’. Mc Neish qatt ma ng˙ata l-Midalja Polari b˙al s˙abu; probabbilment min˙abba tg˙ajjira li kien ta lil Shackleton talli qatillu lil Mrs Chippy. Sal-a˙˙ar ta’ ˙ajtu, kull min kien jistaqsih xi ˙a©a fuq dik l-ispedizzjoni, Harry kien iwie©eb biss: “Qatilli l-qattus,” u xejn iktar. Illum, il-figura r˙amata ta’ Mrs Chippy tinsab mimduda tg˙asses ilqabar tal-ma˙bub sidha, Harry Mc Neish. Metodi moderni g˙all-qirda ta’ ©rieden u firien ˙adu post il-qattus abbord, g˙aldaqstant fl-1975 ilQawwa Navali Brittanika ddeçidiet li ma tirreklutax aktar qtates u rtirat lil dawk li kien g˙ad fadal. Tul il-karriera twila tieg˙u fuq il-ba˙ar il-qattus ©ie onorat b’midalji g˙al ˙idmitu u mfakkar b’lapidi u monumenti f’©ie˙u. Kien l-iΩg˙ar ba˙ri abbord imma Ωgur mhux l-inqas fil-kapaçità.

fEAtURE kÓ

11|10|2015 19

kullhadd.com

Ritratti: JOE CAMENZULI

LAMPEDUSA: SORPRIÛA PJAÇEVOLI

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Ftit tal-©img˙at ilu kelli lopportunità li nΩur il-gΩira ta’ Lampedusa flimkien ma’ membri o˙ra tal-midja. L-g˙an ta’ din il-mawra kienet li naraw mill-qrib x’g˙andha x’toffri din il-gΩira mil-lat turistiku. L-iΩviluppi tal-a˙˙ar snin ©eg˙luni nassoçja lil Lampedusa mal-immigrazzjoni irregolari hekk kif, b˙al ˙afna nies, kont rajt bosta filmati taddiversi wasliet tal-immigranti li kienu jixxandru b’mod kontinwu fuq il-midja internazzjonali. Bidla fil-proçedura Dan il-fenomenu kien po©©a pressjoni kbira ˙afna fuq linfrastruttura ta’ din il-gΩira çkejkna li g˙andha popolazzjoni ta’ madwar 6,000 ru˙ biss. G˙aldaqstant, ix-xeni li ltqajt mag˙hom waqt il-mawra tieg˙i kienu sorpriΩa g˙alija hekk kif sibt li kwaΩi m’hemmx traçça tal-mew©a umana li kienet tolqot il-gΩira b’mod regolari fis-snin li g˙addew. Skont dak li kien spjegat lilna mis-Sindku ta’ din il-gΩira, Giusi Nicolini, din il-bidla kienet frott id-deçiΩjoni tal-

Gvern Taljan illi jirriloka bosta mill-immigranti fl-Italja. B’hekk, illum il-©urnata ç-çentri ta’ detenzjoni ta’ Lampedusa ©eneralment jirçievi numru Ωg˙ir ˙afna ta’ nies illi jibqg˙u hemm b’mod temporanju. G˙aldaqstant, minflok ix-xeni drammatiçi li drajna naraw fuq l-a˙barijiet, Lampedusa offriet xenarji sbie˙ immens li jfakkruk fir-ritratti ta’ Malta flantik fejn tara ambjent tipikament Mediterranju li bilkemm g˙adu ntmiss mill-bniedem. Il-˙ajja hija kwieta ˙afna fuq kull na˙a tal-gΩira, tant hu hekk illi ssibha diffiçli biex tag˙raf id-differenza bejn itturist u r-resident hekk kif ittnejn ma jidhrux li huma mg˙a©©lin biex jaslu fejn g˙andhom il-˙sieb li jmorru. F’Lampedusa l-aktar setturi importanti huma dawk tas-sajd u tat-turiΩmu u m’hemm kwaΩi xejn li jista’ ji©i deskritt b˙ala Ωvilupp industrijali. Karozzi ftit li xejn tara u ˙afna nies jippreferu li jivvja©©aw madwar il-gΩira bir-rota jew b’xi lambretta. Bla dubju, l-attrazzjoni prinçipali ta’ din il-gΩira huwa lba˙ar sabi˙ li jdawwarha u li huwa fiç-çentru tal-parti l-kbira tal-attivitajiet rikreattivi li toffri Lampedusa.

EΩempju tas-sbu˙ija ta’ dan il-ba˙ar hija Spiaggia dei Conigli li fl-2013 ing˙atat ittitlu tal-isba˙ bajja tad-dinja minn Trip Advisor. Din il-bajja hija meravilja naturali b’ramel fin u ba˙ar çar kristall. Meta kont fiha st˙ajjiltni qieg˙ed fuq xi wa˙da mill-bajjiet li tara fuq il-kartolini tal-Karibew. Qatt ma stennejt li nara xeni ta’ din ix-xorta 170 kilometru biss ’il bog˙od minn Malta! Impatt negattiv Minkejja li l-kriΩi tal-immigrazzjoni m’g˙adhiex fiΩikament preΩenti fuq il-gΩira, l-effett negattiv tag˙ha g˙adu jin˙ass, speçjalment mil-lat ekonomiku. B’riΩultat ta’ din ilkriΩi, ˙afna turisti jevitaw lil Lampedusa g˙ax l-imma©ni drammatiçi li bdew jaraw fuq l-a˙barijiet taw l-impressjoni li l-gΩira kienet fi stat ˙aΩin fejn tid˙ol is-sigurtà. Dan kien spjegat lilna minn diversi negozjanti li huma involuti fil-qasam turistiku ta’ Lampedusa. Minkejja dawn lispjegazzjonijiet dettaljati kienet il-˙arsa ta’ mara partikolari illi tatni l-aktar stampa çara tal-˙sara kbira li ©arrab issettur turistiku fl-a˙˙ar snin. Il-mara inkwistjoni kienet

ta˙dem f’˙anut tas- souvenirs illi d˙alt fih biex nixtri xi rikordju Ωg˙ir g˙al qrabati. Hija laqg˙etni bi tbissima u staqsietni minn fejn jien u g˙alfejn Ωort Lampedusa. Madankollu, meta g˙edtilha li jien ©urnalist, il-˙arsa tag˙ha nbiddlet f’wa˙da qarsa ˙afna. Ma tantx daritli mal-lewΩa u qalti direttament li “hawnhekk, ma jog˙©buniex il-©urnalisti”. Wara dak kollu li qalulna nnegozjanti, ma kellix dubju g˙alfejn kienet qaltli hekk u rrispondejtha li ma kontx qieg˙ed hemm biex nirrapporta dwar l-immigrazzjoni, imma fuq is-settur turistiku. Meta semg˙et hekk, il-fattizzi ta’ wiçç il-mara re©g˙u rritornaw fil-qag˙da rilassata li laqg˙etni bihom u spjegatli li kienet xebg˙et tara rapporti negattivi dwar Lampedusa fuq l-a˙barijiet. Ma tajthiex tort. Skont innegozjanti li kienu qeg˙din idawruna mal-gΩira, çertu negozji kienu raw tnaqqis ta’ bejn 30% u 50% fix-xog˙ol minn meta bdiet il-kriΩi talimmigrazzjoni irregolari. Din kienet daqqa ta’ ˙arta tremenda g˙alihom, speçjalment hekk kif fl-istess perjodu laqtithom ukoll ir-riçessjoni ekonomika internazzjonali illi

kkontribwiet g˙al tnaqqis notevoli fl-influss ta’ turisti. Pakkett turistiku ©did Sabiex din il-kwistjoni ti©i indirizzata, grupp ta’ negozjanti Maltin u Lampedusani ng˙aqdu biex jippruvaw jo˙olqu pakkett turistiku kon©unt bejn pajjiΩna u din ilgΩira Taljana. Sabiex dan ikun possibbli, huma qeg˙din ja˙dmu biex jin˙oloq kollegament mill-ajru bejn Malta u Lampedusa li permezz tieg˙u t-turisti jkunu jistg˙u jaqsmu minn na˙a g˙al o˙ra f’temp ta’ nofs sieg˙a biss. Huma spjegawlna li, jekk dan ise˙˙, ma jissa˙˙a˙x biss il-prodott turistiku Lampedusan, imma anke dak Malti. Dan g˙ax kollegament ta’ din ix-xorta jkun jista’ jattira lejn pajjiΩna nies li normalment kienu jg˙addu minn Sqallija biex imorru lejn Lampedusa. IΩ-Ωmien jurina jekk din il˙olma ssirx realtà. Li naf biççert huwa illi meta kont fi triqti lura lejn Malta, kont di©à bdejt na˙seb dwar meta se jer©a’ jkolli l-opportunità li nΩur din il-gΩira kwieta li kienet sorpriΩa daqstant pjaçevoli.

20 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ kaLejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

L-gÓaLLiema Li tÓobb tixxabbat

xewqa ta’ omm mitmuma saL-aÓÓar Il-˙ames a˙wa, li g˙adhom jiltaqg˙u flimkien b’esperjenzi first hand tal-gwerra Meta fl-1944, Tony Clarke ˙are© mid-dar f’Kidderminster, biex jing˙aqad mal-RAF, ommu, emozzjonata g˙all-a˙˙ar qaltlu: “Nittama li ner©a’ narakom ilkoll lura d-dar.” Kienet tabil˙aqq xewqa ˙erqana ta’ mara u omm, li kienet rat lis-sitt uliedha jitilqu wara xulxin g˙all-gwerra. U x-xewqa u t-talb tag˙ha kienu mismug˙in, g˙ax mhux talli re©g˙u lura ming˙ajr ebda feriti, talli ˙amsa minnhom g˙adhom ˙ajjin minkejja li qabΩu d-90 sena. Huma jg˙ixu fil-kontea ta’ Worcestershire, ilkoll jirrakkuntaw il-˙rejjef tal-kunflitti li ltaqg˙u mag˙hom filgwerra. Herbert, ta’ 99 sena u Tom ta’ 97 jg˙ixu fi Bewdley, Peter ta’ 95 jg˙ix fi Droitwich, Paul ta’ 92 f’Martin Hussingtee u Tony ta’ 90 sena fid-dar li kellhom f’Kidderminster. Óuhom l-ie˙or Ken, li serva f’Burma, miet fl-1982, L-a˙wa jiltaqg˙u spiss u dejjem jirrakkuntaw xi silta minn ˙ajjithom barra pajjiΩhom. Wie˙ed minnhom jiftakar li ltaqa’ mat-tifla tad-dittatur Taljan Benito Mussolini, ie˙or kien mistieden talMaharajah fl-Indja u ˙uhom ie˙or kien milqug˙ millPapa Piju VII fil-Vatikan. Herbert kien l-ewwel wie˙ed li nkiteb, fl-1940. Serva b˙ala sewwieq sakemm ing˙aqad mar-Royal Electrical and Mechanical Engineers (REME) biex jit˙arre© b˙ala mekkanik tar-radar. Wara kien promoss u kellu ta˙tu 90 kanunier fl-Italja. Hu semma esperjenza li jiftakar sew, meta f’operazzjoni minnhom qabdu mijiet ta’ pri©unieri ÌermaniΩi, fosthom subien imbikkija ta’ 17-il sena. Fl-Italja kien promoss g˙al assistent kaptan. Missier ta’ sitt itfal u nannu ta’ tlieta, Herbert jirrakkonta li mhux darba u tnejn splodew bombi ma©enbu, iΩda

Ìraw bÓaL-Lum 1910: Theodore Roosevelt isir l-ewwel President Amerikan li tar b’ajruplan ma’ Archie Hoxsey, pilota g˙all-a˙wa Wright. 1952: Jo˙ro© rapport allarmanti mid-Dipartiment tas-Sa˙˙a fil-Gran Brittanja li jg˙id li tfal ta˙t il-15-il sena aktar imutu f’inçidenti fid-djar, kawΩa ta’ ˙ruq u çanfir fid-dar, milli kawΩa ta’ inçidenti fit-toroq. 1976: Hua Guofeng, iç-Chairman il-©did tal-Partit Komunista ÇiniΩ, jordna l-arrest ta’ dak mag˙ruf b˙ala l-Gang of Four, immexxi minn Jian Qing, l-armla ta’ Chairman Mao u jinkludi lil Wang Hongwen, Yao Wenyuan u Zhang Chungiao. 1982: Il-bastiment tar-Re Neriku VII, il-Mary Rose, jittella’ mill-©did f’wiçç il-ba˙ar wara 437 mg˙arraq filqieg˙ tas-Solent. Hu ntbag˙at g˙al proçess twil ta’ restawr fit-tarzna ta’ Portsmouth. Flimkien mal-HMS Victory, jinsab fil-muΩew marittimu ta’ Portsmouth u ji©bed mijiet ta’ eluf ta’ viΩitaturi kull sena.

qatt ma laqtuh, g˙alkemm jaf bi ˙bieb li kellu li tqattg˙u biççiet. Fl-Italja, baqa’ g˙al sitt xhur wara li ntemmet ilgwerra, fejn ˙adem b˙ala uffiçjal tal-ferrovija minn Bari g˙al Ruma – fejn iltaqa’ mal-Papa. Tom ing˙aqad mal-RAF u ntbag˙at Singapore biex iservi b˙ala operatur tar-radju. Wara li ˙a sehem f’missjonijiet speçjali fil-Greçja, inqabad mit-Taljani f’dik li llum hi l-Montenegro u ttie˙ed pri©unier tal-gwerra fil-kamp ta’ Tirana, flAlbanija. FiΩ-Ωmien li g˙amel pri©unier Tom kien ordnat jie˙u sehem fi spezzjoni minn Edda Ciano, bint id-dittatur faxxist Mussolini. Meta n˙eles u ntbag˙at lura fil-Gran Brittanja, issejja˙ fir-Russja u kien mistieden mill-Marixxall Voroshilov – uffiçjal militari Sovjetiku mag˙ruf – biex jattendi g˙allparata militari ta’ Jum Mejju, fil-Pjazza l-Óamra f’Moska. Jg˙id li kien l-uniku wie˙ed li l-Marixxal ˙adlu b’idu. Mal-avvanz tal-ÌermaniΩi kienu m©ieg˙la jirtiraw u, aktar tard, Tom ing˙ata medalja mill-Unjoni Sovjetika g˙as-servizz li wettaq. Tony, l-iΩg˙ar mill-a˙wa, ing˙aqad mal-RAF fl-1944 u ntbag˙at l-Indja biex jg˙in jorganizza t-tag˙mir u l-˙aΩniet g˙at-truppi alleati li kienu qed ji©©ieldu lill-ÌappuniΩi f’Burma. Wara li la˙aq sur©ent, hu u tliet suldati o˙ra ng˙aΩlu biex jiltaqg˙u mal-Maharaja ta’ Udaipur fil-palazz tieg˙u f’Rajasthan. Aktar tard, il-post intuΩa g˙all-film Octopussy fil-film ta’ James Bond. Peter serva b˙ala uffiçjal fl-Italja, waqt li Paul kien logutenent mar-REME, fl-E©ittu. Ori©inarjament kienu g˙axart itfal, fosthom John Clarke, li miet fis-snin sittin ka©un ta’ kumplikazzjonijiet ta’ mard rewmatiku, u tliet ˙uthom bniet: it-tewmin Barbara u Hester, li mietu, u Ω-Ωg˙ira Rachel Hill, li g˙adha ˙ajja u g˙andha aktar minn 80 sena.

F’ritratti drammatiçi, xabbatriçi tidher im˙axkna ma’ blata tar-ramel madwar 1,000 pied ’il fuq millart. Ix-xabbatriçi Ûvizzera, Rahel Schelb ta’ 33 sena, sfidat ˙ajjitha fir-re©jun ta’ Li Ming, fiç-Çina. G˙al 25 ©urnata xxabbtet f’madwar 60 rotta, f’g˙oli u ftu˙ fil-blat li jtulu bejn 65 u 100 pied. U˙ud mit-tixbit kien jie˙u bejn 30 u 60 minuta. Jekk blata g˙olja jkollha qasma minn isfel g˙al fuq, lilha u lil ˙biebha to˙dilhom jum s˙i˙. Rachel qalet li kull rotta li ˙adu g˙allmithom metodi ©odda ta’ tixbit, u kull telg˙a fil-g˙oli kienet i©©eg˙ilhom juΩaw l-imma©inazzjoni tag˙hom biex jirb˙u d-diffikultajiet li jiltaqg˙u mag˙hom. Fl-IΩvizzera, Rachel hi g˙alliema, iΩda dan iddelizzju j˙e©©i©ha tivvja©©a peress li mhux lg˙oljiet u l-muntanji kollha huma xorta. F’pajjiΩha, il-blat ma fihomx wisq xquq u g˙alhekk mhux tant diffiçli li tixxabbat mieg˙u. Issostni li, aktar ma l-©lieda tag˙ha tkun diffiçli, aktar jinΩlilha g˙asel is-suççess.

f’Reykjavik, l-IΩlanda, biex ikomplu d-diskussjonijiet ˙alli jraΩΩnu l-missili fl-Ewropa.

flitt fil-Lvant Nofsani u talli ˙adem b˙ala medjatur bejn l-E©ittu u IΩrael.

1987: Mijiet ta’ eluf jimmarçjaw favur id-drittijiet tallesbjani u l-gays. G˙addew minn quddiem il-White House u n©emg˙u fil-mall nazzjonali ta˙t il-Capitol Amerikan. Óadu sehem madwar 3,00 persuna blAIDS, u˙ud fis-si©©u tar-roti u o˙rajn f’karrozzi tallinja mikrija.

2012: Il-President il-©did tal-Venezwela, Hugo Chavez, i˙abbar li Nicolas Maduro se jkun il-viçi president g˙as-sitt snin li jmiss. Maduro se jkun ukoll ilpresident temporanju meta Chavez ikollu jirriΩenja min˙abba problemi ta’ sa˙˙a. Fil-fatt, hu jbati minn kankru.

1987: Kaçça ta’ tlett ijiem, tiswa €1,428,584 miljun, bit-tama li jo˙ro© riΩultat jekk il-le©©enda dwar ilmostru ta’ Loch Ness hix minnha jew le. Ir-riΩultat ˙are© b˙al-lum, u wera li ma kien hemm l-ebda prova xjentifika li jeΩisti minkejja li kien hemm min qal li rah f’ilma fond 754 pied. 2000: America Online issir l-ikbar kumpanija, liktar sinjura u bl-akbar suççess, b’madwar 30 miljun abbonat madwar id-dinja li j˙allsu miΩata fix-xahar biex jaqbdu mal-internet.

1984: Kathy Sullivan issir l-ewwel mara Amerikana li mxiet fl-ispazju. Hi telg˙et bl- ispace shuttle Challenger.

2000: DiΩastru ambjentali enormi ©ie kkawΩat meta aktar minn 300 gallun ta’ Ωejt ˙are© fix-xmara Mississippi qrib Inez, f’Kentucky. Dan kien b’riΩultat ta’ ksur ta’ diga ta’ kumpanija tal-ener©ija. Fid-diΩastru mietu miljuni ta’ ˙ut u madwar 78 miljun dollaru biex tnaddaf kollox. Il-kumpanija nstabet ˙atja skont l-Att tal-Ilmijiet Indaf.

1986: Il-President Amerikan Ronald Reagan u lMexxej Sovjetiku Mikhail Gorbachev jiltaqg˙u

2002: L-eks-President Amerikan Jimmy Carter jirba˙ il-Premju Nobel g˙all-isforzi tieg˙u biex jieqaf il-kun-

Nicolas Maduro

kUN Af kÓ

11|10|2015 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

kUrÛitAJiet miNN HAWN U miNN Hemm

NAPULJUN WieÓed miLL iktAr mexxeJJA miLitAri kbAr fL-istorJA tAd-diNJA

Napuljun Bonaparte, lImperatur FrançiΩ li fi ftit snin reba˙ kwaΩi l-Ewropa, twieled f’Aiaccio, Corsica, fil-15 ta’ Awwissu 1769 minn familja ta’ klassi g˙olja. Óa l-edukazzjoni fi skola militari. Kien tifel jipprometti u f’qasir Ωmien la˙aq l-og˙la kariga fil-militar. Fl1796 kellu l-kmand tal-armata FrançiΩa fl-Italja. Kien fassal paçi bejn l-Awstrijaçi u lalleati. Fl-1798 kien reba˙ lillOttomani tal-E©ittu bl-iskop li jattakka l-flotta kummerçjali IngliΩa li kienet tba˙˙ar millIndja fi triqtha lejn l-Ingilterra. Hawn il-flotta ta’ Napuljun sfat telliefa u meg˙luba millqawwa IngliΩa fix-xmara Nil. It-tajjeb tieg˙u Il-Gvern ta’ Franza kien fi kriΩi u g˙alhekk Napuljun irritorna Pari©i. L-Awstrija u r-Russja ng˙aqdu bi s˙ab malIngilterra. B’kolp ta’ stat, f’Novembru 1799, Napuljun sar l-ewwel konslu. Fl-1802 sar konslu g˙al g˙omru u sentejn wara sar Imperatur. L-ewwel m’g˙amel kien li rriforma lGvern, ˙oloq il-Bank ta’ Franza, po©©a r-reli©jon Kattolika b˙ala r-reli©jon tal-

pajjiΩ u g˙amel kollox bilkodiçi tieg˙u. Fl-1800 kien g˙eleb lillAwstrijaçi f’Maringo meta pprova jikseb il-paçi fl-Ewropa ta˙t l-imperu FrançiΩ. Fl-1803, l-IngliΩi komplew il-gwerra kontra Franza fejn wara ng˙aqdu mag˙hom ir-Russi u l-Awstrijaçi. Fl-1805 Napuljun abbanduna l-pjan li jinvadi lIngilterra wara li tilef il-battalja ta’ Trafalgar. Minflok, kompla kabbar l-armata u reba˙ lirRussi u l-Awstrijaçi. Kellu kwaΩi l-Ewropa kollha ta˙t idejh. Kien po©©a l-qraba tieg˙u b˙ala kapijiet ta’ pajjiΩi mirbu˙a b˙all-Olanda, l-Italja, Spanja u l-IΩvezja. Fl-1808 faqqg˙et gwerra fi Spanja, li kienet meg˙juna mill-IngliΩi, kontra Joseph, ˙u Napuljun, li kien fuq it-tron. Din il-gwerra ˙alliet lill-FrançiΩi fl-inkwiet sal-1814. Re©a’ ried it-tron Fl-1810 issepara minn ma’ Josephine de Beauharnais u ΩΩewwe© lil Marie Louise, ittifla tal-Imperatur Awstrijak Françisku II, bi skop li jkollu it-tfal. Fil-fatt, kellu iben sena wara. Minkejja din l-unjoni, fl-

1813 l-Awstrija ddikjarat gwerra kontra Franza. F’Marzu tal1814, Franza çediet ta˙t lIngliΩi, il-Prussja, l-IΩvezja u lAwstrija. Xahar wara, Napuljun abdika. Floku n˙atar b˙ala re Luwi©i XVIII. Napuljun ©ie eΩiljat fuq ilgΩira ta’ Elba imma, g˙axar xhur wara, mar lura b’attentat biex jer©a’ jirba˙ it-tron. Fi Frar tal-1815 Napuljun Ωbarka fin-Nofsinhar ta’ Franza b’1,050 suldat fi triqtu lejn Pari©i. Luwi©i XVIII ˙arab u Napuljun rega’ sab postu flog˙la awtorità. L-Ewropej ˙aduha kontrih, tant li re©g˙et fe©©et gwerra s˙i˙a kontra Franza. Napuljun içedi Fil-battalja ta’ Waterloo tat-18 ta Ìunju 1815, l-armata IngliΩa u dik tal-Prussja reb˙u lil Napuljun. Fit-22 ta’ Gunju Napuljun re©a’ abdika g˙attieni darba. Kien bil-˙sieb li ja˙rab lejn l-Amerika imma fil15 ta’ Lulju 1815 çeda uffiçjalment quddiem il-Kaptan IngliΩ Fredrick Maitland fuq l-HMS Bellerophon. Ittie˙ed b˙ala pri©unier u wara ©ie eΩiljat fuq il-gΩira ta’ Santa Helena li

tinsab fin-na˙a t’isfel talOçean Atlantika, 2,000 kilometru ’l bog˙od mill-eqreb art. Napuljun qatta’ l-kumplament ta’ ˙ajtu fuq din il-gΩira maqtug˙ minn kul˙add. Miet ˙ames snin wara x’aktarx b’kankru fl-istonku, fil-5 ta’ Mejju tal-1821 fl-g˙omor ta’ 51 sena. JeΩistu diversi teoriji dwar il-mewt ta’ Napuljun, fosthom dik li kien ivvelenat mill-IngliΩi min˙abba li beΩg˙u li seta’ ja˙rab u mill©did jipprova jirba˙ it-tron ta’ Franza. Fl-1840, il-katavru ta’ Napuljun ittie˙ed lejn Franza fejn sarlu funeral statali filknisja ta’ San Ìilormu. Illum jinsab midfun f’Les Invalides f’Pari©i Bonaparte jirfes fuq Malta Fl-1798, meta Napuljun kien fi triqtu lejn l-E©ittu, assedja lil Malta. Huwa ma sab ebda reΩistenza mill-Kavallieri g˙ajr xi ftit Maltin qalbiena li ©©ieldu g˙al pajjiΩhom. IlKavallieri kien mo˙˙hom biss biex jixorbu u j©awdu l-˙ajja. Il-Gran Mastru ta’ dak iΩΩmien, Ferdinand von Hompesch, çeda mill-ewwel.

Napuljun dam Malta sitt ijiem u ˙alla numru kbir ta’ FrançiΩi biex jikkontrollaw il-gzira. Filftit jiem li dam Malta Napuljun biddel xi li©ijiet amministerjali. Ne˙˙a l-iskjavitù u biddel issistema tal-edukazzjoni. Però, g˙amel ukoll Ωball kbir: ˙a ammont kbir ta’ rikkezzi millknejjes Maltin. Il-poplu Malti ddispjaçieh ˙afna g˙al dan la©ir g˙ax ir-rikkezzi li ttie˙du kienu saru b’˙afna m˙abba u passjoni g˙all-fidi Kattolika. Meta ndunaw li Napuljun kellu l-˙sieb li jie˙u wkoll irrikkezzi (fided u ornamenti) mill-Katidral ta’ San Ìwann fil-Belt, il-Maltin Ωebg˙u lfided b’Ωebg˙a sewda biex jin˙eba l-valur tag˙hom u ma jitti˙dux mill-FrançiΩi. Fost itteΩori g˙al qalb il-poplu Malti Napuljun kien ˙a wkoll ixxabla u l-istallett çerimonjali tal-Gran Mastru La Vallette, li llum jinsabu f’muΩew f’Pari©i. F’Settembru tal-istess sena lMaltin irribellaw kontra lFrançiΩi u ˙ar©uhom millImdina. Minn hemm il-FrançiΩi telqu lejn il-Belt Valletta. Din kienet l-ewwel xaqq ta’ tama g˙all-Maltin biex je˙ilsu millFrançiΩi Fil-fatt, fl-1800, ilFrançiΩi ˙allew gΩiritna.

22 11|10|2015

kullhadd.com

Min huMa ta’ MiSSiO? minn Mons. Salvinu Micallef – Direttur MISSIO Malta Qeg˙din fix-xahar ta’ Ottubru, ixxahar tal-Missjoni. Proprju nhar il-Óadd 18 ta’ Ottubru niççelebraw il-Ìurnata Missjunarja. Illum qed nisimg˙u bil-kelma ‘missio’; kelma bil-Latin li tfisser ‘missjoni’. Allura min huma dawn ta’ Missio? Din xi g˙aqda jg˙idulha tal-missjoni mal-˙afna li di©à g˙andna? Çertament li mhi g˙aqda ©dida xejn. Anzi, hija wa˙da mill-eqdem organizzazzjonijiet tal-missjoni li g˙andna f’pajjiΩna. Fil-fatt hija l-isem li bih huma mag˙rufin l-Opri Missjunarji Pontifiçji f’˙afna pajjiΩi. Hawn Malta mag˙rufa wkoll b˙ala l-Uffiççju Missjunarju tal-Belt. G˙alkemm il-bidu ta’ Missio jmur lura madwar mitejn sena, f’Malta ©ew stabbiliti f’Mejju tal-1932 b’digriet tal-isqfijiet Maltin. Ftit tax-xhur wara, ji©ifieri f’Settembru tal-1932, bdiet to˙ro© Malta bil-Malti r-rivista Missjunarja li g˙adha to˙ro© sallum. F’Settembru li g˙adda din irrivista g˙alqet 83 sena. Illum Missio jing˙aqad ma’ ˙afna pajjiΩi o˙ra tad-dinja biex ikun spalla kemm jista’ jkun b’sa˙˙itha biex jilqa’ l-isfidi kbar li qed t˙abbat wiçcha mag˙hom ilKnisja Kattolika llum: • l-isfida ta’ nies ippersegwitati, ma˙qura, imkeççijin u anke maqtula; • l-isfida ta’ Knisja li qed ta˙seb fl-Afrika u l-Asja; • l-isfida ta’ 1,150 djoçesi fil-missjoni li g˙adhom jitolbu lg˙ajnuna; • l-isfida ta’ miljuni ta’ tfal bla skola, b’eluf minnhom imutu kull sena min˙abba mard b˙allmalarja, disenterija, eçç.; • l-isfida ta’ nuqqas ta’ ilma f’Ωoni rurali jew ilma mni©©es; u • l-isfida tal-faqar bil-konsegwenzi kollha tieg˙u. Óafna jistaqsu: kemm ser indumu narawha sse˙˙ quddiemna din listorja u kemm ser indumu nisimg˙u fuqha? It-twe©iba mhix façli u Ωgur li s-soluzzjoni hija kumplessa ˙afna. Is-soluzzjoni titlob ©lieda qalila kontra l-korruzzjoni f’˙afna pajjiΩi tal-missjoni; ©lieda qawwija kontra min qed isir aktar sinjur u ˙afna li qed isiru aktar foqra; ©lieda determinata kontra l-bejg˙ tal-armi li ˙afna pajjiΩi g˙andhom il-flus biex jixtruhom imma mbag˙ad ma jag˙mlu kwaΩi xejn biex jeliminaw il-faqar f’pajjiΩhom; ©lieda ˙arxa kontra t-traffikar ta’ nies ittrattati b˙ala skjavi u ming˙ajr skrupli ta’ xejn. Min se jag˙milhom dawn il©lidiet? Kif, u meta? Kultant naraw ˙jiel ta’ xi inizjattiva u wara ftit jer©a’ jorqod kollox. Mill-banda l-o˙ra ma nistg˙ux ninsew il-kliem ta’ Ìesù li , g˙alkemm ˙adha bil-qawwa kontra n-nies tal-poter u o˙rajn li kienu jwettqu diskriminazzjoni mal-bniedem fqir, kien itaffi ttbatija tal-marid, anke jitma’ lillfolla bil-©u˙ u lid-dixxipli tieg˙u ordnalhom: “Ag˙tuhom intom x’jieklu” (Lq 9:13). Din hija l-missjoni tal-Knisja u allura ta’ kull missjunarju. Din hija l-missjoni li Missio, b˙ala lispalla prinçipali tal-Knisja g˙all˙idma ta’ evan©elizzazzjoni u solidarjetà fl-artijiet tal-missjoni. Listaff Ωg˙ir ta’ Missio u l-˙afna voluntiera bis- slogan tag˙hom: G˙inni nemmen, g˙inni ng˙ix,

jemmnu li rridu na˙dmu s-sena kollha g˙ax it-talbiet g˙allg˙ajnuna huma kbar ˙afna. Meta tiftakar li dawn it-talbiet ©ejjin minn 1,150 djoçesi fil-missjoni, u˙ud minnhom daqs Malta mitejn darba, malajr tifhem g˙aliex il-bΩonnijiet huma enormi. Iktar ma l-fondi jkunu kbar, inqas tbatija g˙al ˙afna nies. Óafna drabi mhux biss intaffu ttbatija, irridu wkoll insalvaw ˙ajjet in-nies. B˙al eluf ta’ tfal li din is-sena Missio qed jg˙in biex ji©u salvati f’Madagascar, flAfrika, meta bit-t˙affir ta’ bjar li jipprovdu ilma nadif ji©u salvati erbat elef tifel u tifla li s’issa g˙adhom imutu kull sena f’dan ilpajjiΩ min˙abba li jxorbu ilma mni©©es. B˙all-g˙ajnuna li qed nag˙tu biex b’kull €45 tista’ ssir operazzjoni sempliçi fl-Etjopja u li biha eluf ta’ kbar u anke tfal ma jitilfux id-dawl t’g˙ajnejhom. F’dan il-pajjiΩ madwar miljun ru˙ qeg˙din f’riskju li jitilfu d-dawl jew di©à tilfuh. Fil-bidu tas-sajf, wara lAssemblea Ìenerali li saret flewwel ©img˙a ta’ Ìunju u li fiha sar mag˙ruf kemm Missio, filpajjiΩi kollha tad-dinja, ©abru fondi s-sena ta’ qabel (fl-2014) u kif dawn ser jitqassmu fil-pajjiΩi tal-missjoni, Missio Malta qassam il-fondi tieg˙u b’dan il-mod: Mill-fondi tal-Opra talPropagazzjoni tal-Fidi: €476,582. Dawn tqassmu hekk: il-Kenja, ilKongo, Madagascar, Korfu, u g˙all-istudenti Afrikani u AΩjatiçi li jistudjaw fil-Kulle©© Missjunarju f’Ruma. G˙all-pro©etti tat-tfal permezz tal-Opri tas-Santa Infanzja: €112,746. Dawn tqassmu filKamerun, fil-Ghana, f’Madagascar, fl-Angola, fiΩ-Ûambja u fil-Malawi. B˙ala boroΩ ta’ studji g˙all-formazzjoni ta’ seminaristi: € 209,035. Dawn tqassmu lis-seminarji fl-Uganda fiΩ-Ûambja, fl-Indja u fi Sri Lanka. Naturalment, fl-Uffiççju ta’ Missio l-Belt g˙andna d-dettalji kollha ta’ fiex jikkonsisti kull pro©ett li g˙alih qed jing˙ataw dawn il-fondi u kif ser jintefqu. Barra minn hekk, matul is-sena 2014 Missio qassam 8,774 intenzjoni ta’ quddies lil 313-il missjunarju, sew Maltin kif ukoll saçerdoti Afrikani, AΩjatiçi u millAmerika t’Isfel. Dan hu numru kbir ta’ quddies b’suffra©ju imma xorta wa˙da Missio Malta mhux ila˙˙aq maddomanda dejjem tikber g˙allintenzjonijiet ta’ quddies. Irra©uni ewlenija hi li din tkun lunika d˙ul li saçerdot indi©enu jista’ jkollu fil-kamp missjunarju. Malta hija mag˙rufa b˙ala “gΩira Ωg˙ira b’qalb kbira!” A˙na nappellaw li din il-qalb kbira nkomplu nuruha fil-©abra fil-Ìurnata Missjunarja, fl-g˙otjiet li nibag˙tu fl-envelop tal-missjoni u permezz ta’ donazzjonijiet u intenzjonijiet ta’ quddies li nistg˙u nag˙mlu matul is-sena. Missio, f’isem kull bniedem anke jekk mhux f’Malta imma dejjem bniedem b˙alna u daqsna, jirringrazzjakom tal-qalb kbira li turu bil-©eneroΩità tag˙kom. Niftakru fl-g˙ajta ta’ ˙afna: G˙inni nemmen, g˙inni ng˙ix. LUffiççju Missjunarja ˙ejja g˙add ta’ attivitajiet biex jiççelebra lÌurnata Missjunarja nhar il-Óadd 18 ta’ Ottubru. In˙e©©e© lill-qarrejja biex jattendu g˙al dawn l-attivitajiet b’radd il-˙ajr g˙ax-xog˙ol siewi li jag˙mlu l-missjunarji.

kÓ Madwarna

personalitÀ kÓ

11|10|2015 23

kullhadd.com

Ûammet il-lingwa maltija l-prijoritÀ tagÓha ramona portelli

Sit elettroniku: www.ramonaportelli.com Email: ramonaportelli@hotmail.com

tintervista lil NADIA MIFSUD It-talenti lokali li jkunu bdew f’pajjiΩna kultant ikollhom jinqalg˙u mill-g˙eruq tag˙hom biex ikomplu jikbru u jiΩviluppaw barra minn xtutna g˙ax id-destin ikun jitlob hekk. Hekk ©ralha persuna Maltija li hija kittieba u traduttriçi u li llum tg˙ix Franza. Nadia Mifsud g˙andha g˙al qalbha ˙afna l-kitba bil-Malti u g˙adha sal-lum t˙ossha komda tikteb bi lsien art twelidha.

Nadia wieldet fis-1976, ji©ifieri g˙andha disg˙a u tletin sena. Ilha kwaΩi tmintax-il sena tg˙ix Franza u g˙al dawn l-a˙˙ar g˙axar snin g˙exet fil-belt ta’ Lyon. Sa Ìunju li g˙adda kienet ta˙dem b˙ala g˙alliema tal-IngliΩ u traduttriçi letterarja. Però, din is-sena ddeçidiet li ma tid˙olx tg˙allem biex tiffoka fuq kitba u traduzzjonijiet biss. B˙ala passatempi g˙andha l-qari, il-fotografija, il-˙jata, is-safar u lg˙awm; u t˙obb ˙afna ç-çinema, il-muΩika, iΩ-Ωfin u l-muΩewijiet – l-iktar dawk tal-arti imma mhux biss. Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna bla kwiet, stinata, perfezzjonista, tbati ftit bil-burdati, femminista, kurjuΩa u pjuttost avventuruΩa. “Nobg˙od ir-rutina u kultant sensittiva ftit iΩΩejjed. B’mod ©enerali d˙ulija, imma kultant naf inkun mist˙ija jekk mhux ukoll solitarja, nostal©ika, ˙alliema u, meta nirrabja, nirrabja ta’ veru. Marbuta ˙afna mal-˙bieb,” bdiet tg˙idli Nadia.

Allura bla ma trid tkun qed tesperimenta bi stili u il˙na differenti li kultant jispiççaw jer˙u fuq it-testi tieg˙ek ukoll. Huwa proçess pjuttost twil li kultant jaf jitlob ˙afna diskussjoni mal-awturi, imma huwa proprju dan is-sabi˙ ta’ dan ixxog˙ol,” sostniet Nadia. Kotba b˙ala premju, minflok ˙elu

S’issa ppubblikat Ωew© kotba S’issa Nadia ppubblikat Ωew© kotba u ttnejn li huma kienu ©abriet ta’ poeΩiji. Xog˙lijiet o˙ra ta’ proΩa (stejjer qosra) dehru f’antolo©iji (fosthom Le˙en il-Malti) jew fuq l-internet. “Óafna drabi l-poeΩija li nikteb hija wa˙da personali, anke intima – ma jfissirx li l-‘jien’ tal-poeΩija huwa dejjem jien, imma huma kitbiet imsejsa fuq id-dimensjoni personali tal-individwu, fuq sitwazzjonijiet li wie˙ed jiltaqa’ mag˙hom fil-˙ajja ta’ kuljum u l-emozzjonijiet li dawn iqanqlu, kemm poΩittivi kif ukoll negattivi. U˙ud mill-poeΩiji huma nostal©içi, o˙rajn erotiçi, o˙rajn fihom çerta rabja. Óafna minnhom jitkellmu dwar il-mara, dwar ©isem il-mara, dwar l-intimità, ix-xewqat, il-bΩonnijiet, limpulsi, il-jeddijiet, il-biΩg˙at tag˙ha. Wie˙ed mill-g˙anijiet ewlenin g˙ala proprju nikteb huwa li naqla’ s-sarima u nisfida dawk ‘il-li©ijiet mhux miktuba’, kif jg˙id tajjeb Immanuel Mifsud fid-da˙la tieg˙u g˙al din il-©abra, li g˙adhom isikktu lin-nisa minkejja li ming˙alina qed ng˙ixu f’soçjetà li kisbet l-ugwaljanza. Huwa mhux biss importanti, imma neçessarju, li l-awturi nisa jiktbu dinjiethom ming˙ajr ebda riΩerva. G˙alkemm noqg˙od attenta ˙afna g˙at-teknika, nipprova nikteb b’mod dirett u pjuttost sempliçi, b’mod li l-poeΩija tinftiehem u tolqot anke lil nies li mhumiex mid˙la ta’ dan il-©eneru. Il-ma©©oranza tan-nies jassoçjaw il-poeΩija mal-lezzjonijiet tal-Malti fl-iskola u mal-eΩamijiet, u ma na˙sibx li dan g˙andu jkun. Fil-verità, il-poeΩija titkellem dwar esperjenzi li ˙afna nies jg˙addu minnhom. G˙aldaqstant, tista’ tag˙ti ser˙an jew pjaçir b˙alma tag˙ti biçça muΩika jew anke film,” bdiet tispjega Nadia. Dwar jekk hux bi ˙siebha tkompli tippubblika kotba tal-poeΩiji, jew g˙andhiex xi xewqa li xi darba tippubblika rumanzi jew ©abra ta’ stejjer qosra, Nadia stqarret li tixtieq li fil-©ejjieni jkun hemm iktar ©abriet ta’ poeΩiji, anke g˙ax il-poeΩija (g˙all-inqas s’issa) hija l-©eneru li t˙ossha l-iΩjed komda fih. “Imma, f’dawn l-a˙˙ar ftit snin, bdejt nesperimenta wkoll bil-

proΩa. B˙alissa qed na˙dem fuq ©abra ta’ stejjer qosra li ftit fadlilha biex tkun kompluta. F’Novembru tas-sena l-o˙ra rba˙t il-kompetizzjoni #abbozz organizzata minn Merlin Publishers waqt il-Fiera Nazzjonali tal-Ktieb. B˙alissa qed norqom ukoll dan il-manuskritt rebbie˙ bit-tama li r-rumanz ikun lest sal-a˙˙ar ta’ din issena u li ji©i ppubblikat fl-2016. Na˙seb li hija l-ikbar sfida li qatt iltqajt mag˙ha s’issa fil-kitba, imma hija sfida mill-isba˙ li minnha qieg˙da nitg˙allem ˙afna,” sostniet Nadia. Kif g˙edt fil-bidu, Nadia tinsab ’il bog˙od minn Malta, imma Ωgur li mhux ’il bog˙od mil-lingwa Maltija. Dan g˙ax baqg˙et tikteb u tipprattika l-Malti sew. Óallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar dan il-fatt. “Fil-verità, il-Malti ma nuΩahx g˙all-˙ajja ta’ kuljum, ˙lief g˙all-ftit li nkellem lit-tfal. Meta nkun ili ma ninΩel Malta, nag˙mel l-ewwel ©urnata nlaqlaq ftit u ©ieli ta’ madwari jg˙iduli li qed nitkellem b’aççent stramb. Il-kuntatt li g˙andi mal-Malti huwa permezz tal-qari (kotba, imma wkoll gazzetti jew artikli online), tat-traduzzjoni u tal-kitba. Na˙seb li l-Malti sirt napprezzah ˙afna iktar minn mindu tlaqt, forsi g˙ax ng˙ix f’pajjiΩ li huwa kburi immens bil-lingwa tieg˙u, u allura tibda tifhem a˙jar kemm hu importanti li wie˙ed jie˙u ˙sieb il-wirt lingwistiku ta’ pajjiΩu. Kull darba li qrajt bil-Malti quddiem udjenza FrançiΩa, rajt lin-nies jistag˙©bu bil-˙sejjes u r-ritmu ta’ lsienna. Fil-verità, il-Malti huwa ˙afna iktar rikk milli g˙andna ˙abta na˙sbu u ninkedd tassew meta nisma’ ©enituri juΩaw kliem IngliΩ f’sentenza bil-Malti huma u jkellmu lil uliedhom, anke meta

jkunu qed jirreferu g˙al affarijiet sempliçi (eΩ. kemm-il darba tisma’ affarijiet b˙al: “Trid naqra water?” jew “Kellimha lillfriend,” kompliet tg˙id Nadia. Ta’ min jg˙id li dan l-a˙˙ar Nadia qalbet xi xog˙lijiet g˙all-FrançiΩ ta’ w˙ud millaqwa awturi kontemporanji Maltin. G˙alhekk xtaqt inkun naf aktar fuq l-idea originali ta’ dan. “L-ewwel darba li qlibt xog˙lijiet letterarji kien waqt il-Festival Mediterranju tal-Letteratura ta’ Malta tal2010. Ma kontx na˙seb li jien tajba g˙al dan ix-xog˙ol. Ftit xhur wara, avviçinani Immanuel Mifsud u staqsieni naqleb numru ta’ poeΩiji tieg˙u g˙all-FrançiΩ biex dawn ikunu jistg˙u jinqraw waqt festival tal-poeΩija fi Franza. Kienet esperjenza ©dida li fet˙et iktar minn bieb wie˙ed. Issa ili ˙ames snin naqleb xog˙lijiet ta’ kittieba Maltin g˙all-FrançiΩ meta dawn ji©u mistiedna jaqraw fi Franza. Qlibt ukoll l-ewwel rumanz ta’ Immanuel Mifsud, Fl-Isem tal-Missier (u tal-Iben), rebbie˙ tal-Premju Ewropew g˙al-Letteratura 2011. Il-verΩjoni FrançiΩa ser tkun ippubblikata s-sena d-die˙la minn Gallimard. Gallimard huwa l-ikbar pubblikatur FrançiΩ, u n˙ossni kburija li permezz ta’ din it-traduzzjoni l-qarrejja FrançiΩi se jiskopru xog˙ol Immanuel kif ukoll il-letteratura ta’ pajjiΩna. B˙alissa qed naqleb ukoll numru ta’ stejjer ta’ Pierre J. Mejlak, rebbie˙ tal-istess premju f’Novembru 2014, bit-tama li dawn ukoll ji©u ppubblikati fi Franza. It-traduzzjoni hija eΩerçizzju interessanti, hija forma o˙ra ta’ kitba li ©©ieg˙lek titbieg˙ed mill-istil tieg˙ek u tavviçina kemm jista’ jkun il-le˙en u r-ritmu ori©inali tat-test li tkun qed ta˙dem fuqu.

Óa©a kurjuΩa dwar Nadia hija li, meta kienet g˙adha tifla çkejkna, ommha kienet t˙obb tag˙tiha kotba b˙ala prempju minflok helu. Dan il-fatt g˙enha biex illum saret tapprezza aktar il-kotba. Filfatt, illum il-©urnata involuta f’diversi programmi li jinkora©©ixxu l-qari fost it-tfal. B’hekk komplejt niddiskuti dan is-su©©ett mag˙ha u staqsejtha ta˙sibx li t-tfal tallum humiex sfruttati bit-teknologija li tista’ ΩΩommhom ’il bog˙od mill-qari tal-ktieb. “Li t-teknolo©ija saret preΩenti ˙afna fil˙ajja tat-tfal huwa fatt. Nistqarr li nitmeΩmeΩ ftit meta mmur niekol barra u nara tfal, anke ta’ età Ωg˙ira ˙afna, li jqattg˙u lejla s˙i˙a quddiem skrin. Minna˙a l-o˙ra, ikollna nammettu li anke qabel ma t-teknolo©ija ˙adet daqstant wisa’ f’˙ajjitna, il-perçentwali ta’ Maltin li jaqraw b’mod regolari kienet di©à, sfortunatament, fost l-iktar baxxi mill-pajjiΩi talEwropa. U˙ud iwa˙˙lu fit-temp li j©eg˙elna nqattg˙u ˙afna ˙in barra, speçjalment fis-sajf – g˙alkemm ma narax g˙alfejn wie˙ed ma jistax jie˙u ktieb mieg˙u f’xatt il-ba˙ar! Anzi, ng˙id g˙alija, rumanz tajjeb iktar jinΩilli g˙asel meta naqrah f’xi bajja sabi˙a. Kultant na˙seb li s-sistema edukattiva tag˙na titfa’ wisq stress fuq l-istudenti u li t-tfal jispiççaw jassoçjaw il-qari mal-homework u maleΩamijiet u allura jitilfu l-pjaçir tieg˙u jekk mhux ukoll jumbraw il-kotba g˙alkollox. Li naf Ωgur hu li l-qari huwa passatemp li jittie˙ed. Li l-©enituri j©ieg˙lu lil uliedhom jaqraw meta huma stess qatt jew rari jmissu ktieb hija assurdità. Min-na˙a l-o˙ra, jekk it-tfal jaraw lill-©enituri dejjem bi ktieb f’idhom, il-probabbiltà hi li anke huma jkunu j˙obbu jaqraw. U jekk il©enituri jiddedikaw ftit ˙in kuljum biex jaqraw storja jew tnejn lil uliedhom minn meta dawn ikunu g˙adhom trabi ta’ ftit xhur, it-tfal jibdew ifittxu l-kotba minn jeddhom g˙ax jidraw jassoçjawhom ma’ mument ta’ pjaçir,” stqarret Nadia. Dawk kollha li jixtiequ jakkwistaw ilkotba ta’ Nadia, jew il-kopja ta’ Ûugraga (l-ewwel ©abra), jistg˙u jikkuntattjaw lilha direttament. Kantuniera ’l bog˙od jista’ jinxtara minn fuq is-sit elettroniku tal-BDL (bdlbooks.com) inkella ming˙and Agenda Bookshop tal-Università (TalQroqq), tal-Junior College (l-Imsida) u ta’ Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta. Il-ktieb qed jinbieg˙ €12. Fl-a˙˙ar nett Nadia xtaqet tg˙addi messa©© lill-qarrejja sabiex forsi jag˙mlu kif kienet tag˙mel ommha mag˙ha. “L-ewwel darba li lit-tifla/tifel jew neputija/neputi tkun ser tixtrilha/tixtrilu xi pakkett ˙elu, minflok ixtrilha/ixtrilu ktieb! Mhux biss tkun qed tevita li jit˙assru s-snien, imma tkun ukoll qed tifta˙ bibien ©odda u tg˙in biex it-tfal jitg˙allmu jimir˙u,” temmet tg˙idli Nadia.

24 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ mADwARNA

PROÌETT ImmIRAT BIEx JgÓIN ADULTI JSIRU KOmPETENTI FID-DINJA DIÌITALI Il-Pro©ett Enter li pprovda ta˙ri© fl-ICT g˙all-impjegabbiltà u addattabbiltà fuq il-post tax-xog˙ol ©ie fi tmiemu waqt konferenza l-biera˙ waranofsinhar fidDolmen Resot Hotel, li g˙aliha attendew l-Onor. Dr Josè Herrera, Segretarju Parlamentari Responsabbli mit-Tkabbir ekonomiku u kompettività, u l-Onor. Dr Ian Borg, Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza tal-UE 2017 u l-fondi tal-UE. Matul il-konferenza ©ew diskussi diversi punti relatati mal-impatt tal-firda di©itali fuq is-soçjetà u l-ekonomija Maltija. Dan il-pro©ett, li kien parzjalment konfinanzjat mill-Fond Soçjali Ewropew ©ie jiswa madwar €445,000 fejn kien immexxi mill-Awtorità ta’ Malta dwar il-Komunikazzjoni (MCA) b’kollaborazzjoni ma’ tmintax -il çentru Pubbliku u organizzazzjonijiet volontarji. L-istatistika turi li r-rata ta’ individwi li ma juΩawx linternet f’Malta niΩlet minn 28% fl-2013 g˙all-25% fl2014. Dan juri li l-pro©ett Enter, flimkien ma’ pro©etti o˙ra li kienu mmirati li jindirizzaw il-firda di©itali ˙allew riΩultati ferm sodisfaçenti. G˙aldaqstant, wie˙ed g˙andu jqis li Malta trid tkompli ta˙dem sabiex tkompli tindirizza l-firda billi ssa˙˙a˙ il-˙iliet di©itali, g˙ax g˙alkemm 55% tal-popolazzjoni Maltija t˙addan dawn il-˙iliet, ir-rata msemmija hi inqas mir-rata medja stabbilita fil-UE (59%). B’rispons g˙al dan, iç-Chairman tal-MCA Dr Edward Woods sa˙aq li l-MCA qed tkompli tistinka sabiex tindirizza dan, speçjalment biex tassigura li kull çittadin ikollu l-opportunità li jiddentifika, jadotta u japplika t-Teknolo©ija tal-Informazzjoni u lKomunikazzjoni (ICT) b˙ala parti essenzjali mill˙ajja ta’ kuljum b’mod kritiku u intelli©enti. Bissa˙˙a ta’ hekk, inkunu qed nippromovu aktar effiçjenza fuq il-post tax-xog˙ol, u fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar biex intejbu l-kwalità ta’ ˙ajja. Is-Segretarju Parlamentari Josè Herrera ddikkjara li

l-prijoritajiet tal-ICT f’Malta huma mibnija fuq lIstrate©ija Nazzjonali tal-Gvern u l-miri tal-Ewropa 2020. L-g˙an primarju hu li Malta tkompli tiΩviluppa b˙ala nazzjon di©itali, f’kull settur tas-soçjetà. Bissa˙˙a ta’ pro©etti b˙al dawn, jidher biç-çar l-impenn tal-Awtorità sabiex tintla˙aq il-viΩjoni tal-Gvern – dik li Malta ssir pajjiΩ li j˙addem ekonomija di©itali ta’

suççess. Fid-diskors tal-g˙eluq, is-Segretarju Parlamentari Ian Borg qal li dan il-pro©ett jindirizza l-politika talgvern lokali, ji©ifieri dik li ninvestu f’˙iliet varji. Din tippermetti li r-riΩorsi umani jevolvu f’oqsma ©odda biex b’hekk inkomplu ntejbu l-potenzjal tal˙addiem.

INAwgURAzzJONI TA’ OPEN DAY FIL-KNISJA TA’ SAN ÇENTRU ÌDID PUBLJU L-FURJANA

Meta ©iet introdotta l-iskema ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn, il-parteçipazzjoni tal-mara fir-rata tal-impjieg Ωdiedet b’6%. Dan qalu l-Ministru Evarist Bartolo waqt l-inawgurazzjoni ta’ çentru g˙all-˙arsien tat-tfal ©did La Bacchetta Magica f’Santa Venera, nhar il-Ìimg˙a 2 Ottubru. Ûied jg˙id: “Madankollu, iç-çentri g˙all-˙arsien tat-tfal m’g˙andhomx ikunu b˙ala post fejn ji©u ‘pparkjati’ t-tfal waqt li l-ommijiet ikunu g˙ax-xog˙ol. Huwa importanti li t-tfal ji©u mg˙allma u, fil-fatt, skont riçerka nstab li l-ewwel 1000 ©urnata mindu titwieled tarbija jiddeterminaw is-suççess li t-tfal ser ikollhom fil-futur.” B’hekk huwa g˙aqli li t-tfal ji©u edukati filwaqt li ti©i rispettata d-dinjità tag˙hom permezz tal-log˙ob. La Bacchetta Magica, li jinsab fi Triq il-Kbira San ÌuΩepp f’Santa Venera, hija attrezzata bl-aqwa façilitajiet u qed tilqa’ g˙andha tfal ta’ bejn tliet xhur u tliet snin. La Bacchetta Magica tag˙mel parti minn 30 çentru ie˙or franchise li jinsabu fl-Italja, u allura hija attrezzata blaqwa tim professjonali ta’ esperti tat-tfal li jimxu fuq çertu filosofiji neçessarji. Id-Diretturi Isabelle Abela u Joanne Aquilina sa˙qu fuq il-fatt li jemmnu bis-s˙i˙ li t-tfal jitg˙allmu aktar mil-log˙ob. Qabel ma jibdew jattendu l-iskejjel proprja, dawn jitg˙allmu çertu tattiki ta’ kif g˙andhom ja©ixxu lejn l-iskola u fuq kollox dejjem hemm x’titg˙allem. B˙ala ommijiet li ja˙dmu huma stess, jifhmu l-˙tie©a ta’ ommijiet o˙ra li je˙tie©u ja˙dmu, filwaqt li jippermettu lil uliedhom jitg˙allmu. Iç-çentru huwa miftu˙ mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn 07.00am sa 07.30pm.

• Opportunità li ΩΩur il-knisja ta’ San Publju, titla’ fuq kampnar u tara mill-viçin l-arkitettura u tgawdi l-veduti. • Esibizzjoni ta’ o©©etti ma˙dumin fl-arti tal-ganutell. • Ser isir ©nien temporanju fuq iz-zuntier tan-na˙a tat-Tramuntana tal-knisja. • F’nofsinhar tal-Óadd 18 ta’ Ottubru ser isir pranzu f’dan il-©nien imsemmi. Fi tmiem il-©img˙a tas-17 u t-18 ta’ Ottubru, il-knisja ta’ San Publju ser torganizza open day g˙all-pubbliku in©enerali. Din qed issir flokkaΩjoni tal-attività annwali organizzata mill-Kunsill Lokali tal-Furjana bl-isem ‘IlFurjana ©enna ta’ ©onna…u ˙afna aktar’. Bla dubju, il-knisja ta’ San Publju, f’dik li hija arkitettura, hija wa˙da mill-binjiet kbar, sbie˙ u imponenti. Hija unika wkoll g˙ax g˙andha navata doppja. Partikolari wkoll huma l-bjut tal-koppletti, hemm fuq tista’ tg˙id li hemm knisja o˙ra g˙ax larkati li hemm isfel fil-knisja huma rrepetuti fuq. Dan kollu huwa wirt patrimonjali frott it-tbatija, l-g˙aqal u lkapaçità kbira li kellhom missirijietna. L-istess jista’ jing˙ad g˙allkampnari. Meta titla’ fihom tammira mill-viçin is-sbu˙ija u l-eleganza fl-istruttura tag˙hom. Dakinhar tal- open day il-poplu Malti u t-turisti huma mistiedna u jkollhom lopportunità li tgawdi millviçin is-sbu˙ija tal-arkitettura mo˙bija hemm fuq. Dakinhar ukoll, min jitla’ jkollu l-opportunità li jara lqanpiena l-kbira, wa˙da

minn sett ta’ qniepen millisba˙ li g˙andha din il-knisja. Ma jonqsux ukoll, il-veduti panoramiçi ta’ nofs Malta. Biex dan tmiem il-©img˙a jkun Ωgur wie˙ed straordinarju ser ikun hemm ukoll aççess g˙al fuq l-impalkatura fejn qed isir il-pro©ett tal-pittura fil-kappellun tar-RuΩarju fejn jidher mill-viçin ilprogress li sar fix-xog˙ol. Matul dawk il-jumejn ilknisja ser tibdel id-dehra tag˙ha permezz ta’ ammont kbir ta’ pjanti naturali mqassmin mal-knisja kollha, u units tad-dawl. L-attrazzjoni prinçipali ser tkun wirja ta’ xog˙lijiet talganutell ma˙dumin minn diversi artisti b’mod professjonali, u˙ud minnhom rinomati sew. Xog˙lijiet millifjen u mill-isba˙. Din il-wirja ser tinkludi wkoll il-kollez-

zjoni imprezzabbli li g˙anda l-knisja ta’ San Publju, liema o©©etti, fil-festa jkunu armati fuq id-diversi altari u statwi. B˙all-knisja, iz-zuntier ilkbir tan-na˙a ta’ Triq Sarria ser jinbidel fi ©nien bil-kwantità ta’ pjanti naturali li ser jitpo©©ew fih. F’nofsinhar, f’dan il-post ser isir pranzu fejn il-kantant popolari Ludwig Galea ser ikanta live akkumpanjat mill- organist Conrad Briffa. Id-d˙ul fil-knisja u g˙allpostijiet kollha msemmija huwa ming˙ajr ˙las iΩda g˙all- pranzu tintalab donazzjoni ta’ €18 g˙all-adulti u €10 g˙at-tfal. G˙al aktar tag˙rif jew riservazzjonijiet çemplu fl-uffiççju parrokkjali fuq 2124 7106 jew lil Stephen Tonna fuq 7933 9649. Kul˙add huwa mistieden.

Madwarna kÓ

kullhadd.com

11|10|2015 25

appoÌÌ qawwi Miljuni ta’ tappijiet MiÌbura tal-Ministru bartolo Rekord ta’ 130 skola minn

L-Akkademja tal-Malti tifra˙ lill-Ministru tal-Edukazzjoni li, bi kliem sod u çar, wera l-fiduçja s˙i˙a tieg˙u fil-˙idma talKunsill tal-Malti. U dan mhux bil-kliem biss imma bil-fatti, g˙aliex – meta ra l-˙idma kbira li wettaq il-Kunsill fl-10 snin li ilu mwaqqaf – iddeçieda li jirdoppja l-finanzi tal-Kunsill u jag˙tih ˙addiem ie˙or biex ikun jista’ ja˙dem iktar u jwassal il-messa©© tieg˙u a˙jar. Óabbar ukoll li fis-7 ta’ Novembru se jsir Forum Nazzjonali biex naraw x’inhuma l-˙ti©ijiet ta’ lsienna b˙alissa u flimkien infasslu g˙all-©ejjieni tieg˙u. Kif qal l-Onor. Bartolo, issa kull min qag˙ad jispekula li lMinistru mhux kuntent bil-Kunsill u se jxoljih g˙andu risposta çara. L-Akkademja pparteçipat fil-konsultazzjoni li nieda lMinistru, u ltaqg˙et ukoll mal-Kunsill u weg˙ditu l-appo©© tag˙ha.

iÇ-Çilindru li jibqa’ proprjetÀ tal-kuMpanija

Il-Qorti ppronunzjat ru˙ha dwar id-dritt tal-pussess taç-çilindri tal-gass f’sentenza li ta llum l-Im˙allef Mark Chetcuti. Il-Qorti ddeçidiet li, iç-çilindru li fih jinbieg˙ il-gass, jibqa’ proprjetà talkumpanija li qed tfornih. Filfatt, b˙ala s-sid taç-çilindru, f’dan il-kaΩ il-Liquigas, jibqa’ jkollha r-responsabbiltà tal-manutenzjoni u l-ittestjar taç-çilindri skont il-li©i. Il-Qorti ordnat lil Easygas biex, b’effett immedjat, tieqaf ti©bor iç-çilindri ˙odor u sofor ta’ Liquigas. Barra minn hekk, il-Qorti ddeçidiet li, b’riΩultat tal-a©ir ta’ Easygas, Liquigas sofriet danni li g˙alihom il-kumpanija Easygas hi responsabbli. F’dan ir-rigward, il-Qorti ordnat lil Easygas biex t˙allas d-danni lil Liquigas li jammontaw g˙al €578,715 inkluΩi lispejjeΩ relatati, talli ©abret u uΩat ç-çilindri ˙odor u sofor ta’ Liquigas. Liquigas qalet li din is-sentenza tikkonferma li ç-çilindri ˙odor u sofor kollha huma proprjetà tag˙ha. Meta l-kumpanija tissupplixxi çilindru lill-konsumatur, il-konsumatur ikun qieg˙ed jixtri biss il-gass li jkun hemm fiç-çilindru, u mhux iç-çilindru nnifsu. Dan hu skont il-li©i ta’ Malta u dik ta’ pajjiΩi o˙ra sabiex l-interess tal-konsumatur ikun im˙ares.

Malta u G˙awdex qed jie˙du sehem b’mod attiv fil-˙ames edizzjoni tal-kampanja ta’ GreenPak ‘Nirriçikla g˙allIstrina’. Il-kampanja g˙andha l-g˙an li ti©bor fondi g˙al LIstrina li jmiss permezz tal©bir u riçikla©© ta’ tappijiet tal-plastik. Il-Kap EΩekuttiv ta’ GreenPak, l-In©inier Mario Schembri, qal: “Il-kampanja ta’ GreenPak Nirriçikla g˙allIstrina 2015 tnediet xhur bilquddiem biex tippermetti lillparteçipanti Ωmien biΩΩejjed biex ji©bru iktar tappijiet talplastik u jkabbru d-donazzjoni li ting˙ata minn GreenPak lill-Malta Community Chest Fund. Filfatt, s’issa di©à n©abru ’l fuq minn 4 miljun tapp talplastik.” “Il-©bir u riçikla©© tat-tappijiet tal-plastik issa qed tmur lil hinn mill-kalendarju ta’ karità tat-tfal, hekk kif g˙add ta’ entitajiet kummerçjali u organizzazzjonijiet o˙ra qeg˙din b’mod attiv jipparteçipaw f’din l-attività b’g˙an nobbli. Iktar ma jin©abru tappijiet tal-plastik, ikbar tkun id-donazzjoni ta’ GreenPak. G˙al din ir-ra©uni, b˙ala GreenPak qed nistiednu organizzazzjonijiet o˙ra biex jie˙du sehem f’din l-inizjattiva.” Biex tassisti u til˙aq udjenza usa’, GreenPak qed ta˙dem mill-qrib mal-Malta Community Chest Fund u dDirettorat g˙as-Servizzi Edukazzjonali. Dawk l-iskejjel, kumpaniji, organizzazzjonijiet u kunsilli lokali interessati jistg˙u jikkuntattjaw lil GreenPak Coop Society billi jçemplu 2166 1081, jibag˙tu email lil: info@greenpak.com.mt, jew billi b’messa©© fuq Facebook (GreenPak COOP). Il-parteçipanti kollha ser jing˙ataw çertifikat tal-parteçipazzjoni fl-a˙˙ar tal-kampanja.

26 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ maDWarna

Festa tal-Qara’ aÓmar Fil-manikata

Koperattiva Rurali Manikata se torganizza it-tmien edizzjoni tal-Festa tal-Qara’ A˙mar fir-ra˙al tal-Manikata nhar il-Óadd 25 ta’ Ottubru 2015. L-g˙an ta’ din l-attività hu li turi l-˙iliet agrikoli u kulinarji ta’ dawn l-in˙awi u li g˙al darba fis-sena ti©bed l-attenzjoni tal-pubbliku fuq ir-ra˙al pittoresk tal-Manikata. Ir-raba’ saqwi fil-wied ta’ G˙ajn Tuffie˙a joffri l-ambjent ideali biex titkabbar il-qarg˙a ˙amra u g˙alhekk tikber b’abbundanza fil-©ranet s˙an tas-sajf. It-tog˙ma versatili tag˙ha tag˙milha l-ingredjent ideali biex tkun tista’ tit˙allat ma’ kull tip ta’ ikel inkluΩ il-˙elu. Fost l-ikel li se

ji©i m˙ejji din is-sena se jkun hemm it-torti tal-qara’ a˙mar, is-soppa tal-qara’ a˙mar, ross bit-ti©ie© u l-qara’ a˙mar, kuskus, g˙agin bil-qara’ a˙mar u varjetà ta’ ˙elu u kejkijiet. Vanta©© li g˙andha l-qarg˙a ˙amra fuq il-˙xejjex l-o˙ra hi li ΩΩomm tajba g˙al xhur s˙a˙. Min jixtieq jixtri qara’ a˙mar frisk bi prezz tajjeb biex jippriservah g˙al matul ix-xitwa m’g˙andux jitlef din l-opportunità. Wie˙ed isib ukoll ˙axix u frott frisk imkabbar mill-bdiewa tal-lokal. Waqt li wie˙ed ikun qed jiekol xi ˙a©a tajba jista’ jgawdi l-kant u Ω-Ωfin li se joffru l-Country Brothers u

Artemocion Malta. L-artista lokali Jeni Caruana sa tkun qed tpitter dak li qed tara madwarha. Se jkun hemm ukoll rokna ta’ log˙ob g˙at-tfal. Din l-attività qed ti©i organizzata minn Koperattiva Rurali Manikata, flimkien mal-Kunsill Pastorali Parrokkjali tal-Manikata u l-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a. Ikun hemm servizz ta’ park and ride b’xejn minn Óal Fer˙ sa ˙dejn il-knisja tal-Manikata. G˙al iktar tag˙rif Ωur il-pa©na tag˙na fuq Facebook: Koperattiva Rurali Manikata jew Manikata Pumpkin Feast

Fl-2014 it-tUriÛmU F’GÓaWDeX Óalla €180 milJUn Il-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo u l-Ministru g˙atTuriΩmu Edward Zammit Lewis Ωaru l-kumpless tal-Gozitano fix-Xewkija. Matul din iΩ-Ωjara lministri kellhom l-opportunità li jiltaqg˙u mas-sidien u l˙addiema tan-negozji f’dan ilkumpless. Huma sa˙qu fuq limportanza tal-Gvern li j©ib linvestiment barrani f’G˙awdex li jwassal g˙al aktar impjiegi mill-privat biex pajjiΩna jkun dejjem aktar kompetittiv. Anton Refalo qal li l-prodott turistiku G˙awdxi jiddistingwi lilu nnifsu permezz ta’ aspetti kulturali partikolari, b˙all-ikel, laspett soçjali, kif ukoll dak artistiku. Il-kumpless Gozitano huwa turija ta’ dan il-kunçett. Huwa tenna li G˙awdex m’g˙andux ikun xi annex ta’ Malta imma g˙andu jkun destinazzjoni distinta u unika. Infatti, fis-sena 2014, it-turiΩmu f’G˙awdex ˙alla €180 miljun, ji©ifieri ftit inqas minn 50% talProdott Domestiku Gross ta’ G˙awdex. Sena poΩittiva Din is-sena kellna sena poΩittiva, hekk kif sa Lulju ta’ din issena kien hemm Ωieda finnumru ta’ turisti li Ωaru G˙awdex. L-ikbar Ωieda kienet ta’ dawk li qag˙du f’G˙awdex iktar minn lejl wie˙ed, b’qabΩa ta’ 15%, meta mqabbel mal-istess perjodu fl-2014. In-numru ta’ turisti li g˙addew lejl jew iktar f’G˙awdex sa Lulju ta’ din is-sena kien ta’ madwar 79,000 turist. Dan meta kkumparat g˙al mal-75,000 turist fl-2014 g˙all-istess perjodu. B’kollox, f’G˙awdex, matul l2014 qag˙du 153,000 turist. IlMinistru Refalo qal ukoll li mis6,900 impjieg fis-settur privat f’G˙awdex, 30% ja˙dmu fis-settur tat-turiΩmu, li jfisser 20% talimpjiegi kollha fil-gΩira G˙awdxija. Dawn ir-riΩultati huma ˙idma bla heda li qed jag˙mel il-

Ministeru g˙al G˙awdex. G˙allewwel darba saret kampanja qawwija ta’ reklamar fuq siti di©itali b˙al Trip Advisor u Travel Zoo biex ji©u attirati aktar turisti. Dan bl-g˙an li ji©u attirati niçeç fit-turiΩmu b˙al dak tal-g˙addasa, ti©ijiet, attivitajiet reli©juΩi u apprezzament a˙jar tal-ambjent naturali talgΩira. Il-Ministru g˙al G˙awdex re©a’ tenna l-impenn tieg˙u biex itejjeb l-aççessibbiltà u jsa˙˙a˙ il-prodott turistiku biex aktar persuni jag˙Ωlu lil G˙awdex b˙ala destinazzjoni attraenti li toffri, esperjenza personali ta’ patrimonju storiku u kulturali qawwi lill-viΩitaturi, stil ta’ ˙ajja li ntilef f’postijiet o˙ra, kif ukoll possibilità ta’ attivitajiet f’ambjenti miftu˙a matul is-sena kollha fi klima moderata. Fiddawl ta’ dawn ir-riΩultati eççellenti g˙al G˙awdex, Anton Refalo sostna li huwa jinsab sodisfatt ˙afna bl-ammont sabi˙ ta’ turisti li qed iΩuru lil G˙awdex. Min-na˙a tieg˙u, il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis sa˙aq li dan il-Gvern jemmen bis-s˙i˙ fil-prospetti sbie˙ li g˙andu G˙awdex sabiex ikun tassew destinaz-

zjoni distinta. G˙aldaqstant permezz tal-politika g˙atTuriΩmu, li kif imwieg˙ed minn dan il-Gvern ©iet imnedija f’Marzu li g˙adda, saru proposti solidi sabiex tassew iwasslu biex G˙awdex ji©i poΩizzjonat u pro©ettat b˙ala destinazzjoni li kapaçi timxi wa˙edha u mhux dejjem fid-dell ta’ Malta, hekk kif dan id-dokument jag˙ti g˙arfien çar li G˙awdex g˙andu ˙ti©ijiet u sfidi partikolari li jiddistingwuh minn Malta. G˙awdex u l-qasam turistiku Il-Ministru g˙at-TuriΩmu rrimarka li l-gΩira G˙awdxija qed tgawdi minn xejriet poΩittivi filqasam turistiku. Minn estimi li g˙amel Dr Gordon Cordina firrapport: The Contribution of the Tourism Industry to the Maltese Economy in 2014, li ©ie mniedi aktar kmieni din is-sena millMinisteru g˙at-TuriΩmu, insibu li fl-2014 kellna 2.3 miljun passi©©ier li qasmu lejn G˙awdex. Huwa stmat f’dan irrapport li aktar minn 377,000 kienu turisti jew viΩitaturi Maltin filwaqt li ftit inqas minn 945,000 kienu turisti jew viΩitaturi barranin.

Skont l-istess estimi konservattivi, fl-2014 il-kontribuzzjoni talindustrija tat-turiΩmu f’G˙awdex f’termini ta’ nfiq ammonta g˙al madwar €180 miljun li hu ekwivalenti g˙al kwaΩi nofs ilProdott Domestiku Gross G˙awdxi. Huwa stmat li €28 miljun minn dawn il-€180 miljun huma nfiq minn turisti u viΩitaturi Maltin. Il-kumplament huwa stmat b˙ala nfiq minn turisti u viΩitaturi barranin. Fost l-inizjattivi sabiex inkomplu ntejbu u nsa˙˙u l-prodott turistiku G˙awdxi, il-Ministru g˙at-TuriΩmu Dr Edward Zammit Lewis semma kif lAwtorità Maltija g˙at-TuriΩmu ser tkompli tassisti lill-Ministeru g˙al G˙awdex sabiex ikompli jiΩdied l-operat tal-immani©©jar tal-bajjiet G˙awdxin. Fil-fatt, din is-sena, l-Awtorità Maltija g˙atTuriΩmu g˙enet lill-Ministeru ta’ G˙awdex biex ikun jista’ jie˙u ˙sieb il-bajjiet ta’ Marsalforn u Óondoq ir-Rummien skont ilkriterji ta’ Beach of Quality. Fl2016, kompla jispjega l-Ministru g˙at-TuriΩmu, ser tkompli ting˙ata l-g˙ajnuna sabiex dawn il-bajjiet jersqu lejn il-livell ta’ Blue Flag. Il-Ministru g˙at-TuriΩmu spje-

ga li b˙alissa g˙addejja ˙idma bejn il-Ministeru g˙all-Finanzi u anke dak g˙al G˙awdex, ilKunsill Malti g˙all-Arti u lAwtorità Maltija g˙at-TuriΩmu sabiex ji©i ristrutturat il-kalendarju kulturali f’G˙awdex, biex ikun adattat u jattira aktar turiΩmu kulturali. Dan ser ikun jista’ jg˙in biex aktar turisti u Maltin iΩuru din il-gΩira u anke jqattg˙u lejl jew aktar fiha, kif wkoll biex l-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu tkun tista’ tippromovi aktar mal-operaturi turistiçi dawn l-avvenimenti b’mod aktar strutturat. Il-Ministru g˙atTuriΩmu nnota li b˙alissa hemm sitwazzjoni fejn id-dati talavvenimenti huma frammentati wisq, tant li çerti avvenimenti mhux qed ikunu frekwentati minn turisti u g˙aldaqstant dan ser jg˙in biex ikabbar il-kalendarju tal-avvenimenti. Fl-2014, it-turiΩmu domestiku huwa stmat li kiber b’5%. Dan jawgura tajjeb g˙all-©ejjieni sabi˙ u ottimista g˙all-G˙awdxin, partikolarment fid-dawl tatt˙abbir riçenti mill-Gvern ta’ investimenti kbar u ©odda li se jsa˙˙u t-turiΩmu f’G˙awdex u li se jag˙tuh identità u dimensjoni ©dida, partikolarment it-turiΩmu mediku. Il-Ministru g˙atTuriΩmu Dr Edward Zammit Lewis qal li l-gΩira ta’ G˙awdex toffri potenzjal kbir f’dan is-settur u l-politika tal-Gvern g˙atturiΩmu f’G˙awdex qed t˙alli lfrott tag˙ha. Huwa tenna limpenn tal-Gvern li huwa kommess li jkompli jsa˙˙a˙ dan is-settur li tant huwa importanti g˙al G˙awdex biex il-©id ma˙luq minn din l-industrija jkompli jinfirex u j˙alli impatt ekonomiku poΩittiv. Dan ser i©ib mieg˙u ˙olqien ta’ aktar ©id u speçjalment ˙olqien ta’ ˙afna mpjiegi ta’ kwalità. B’hekk tissokta li ti©i mwettqa lweg˙da ta’ dan il-Gvern ta’ xog˙ol f’G˙awdex g˙allG˙awdxin, temm jg˙id ilMinistru g˙at-TuriΩmu Dr Edward Zammit Lewis.

Skeda kÓ

11|10|2015 27

kullhadd.com

06.30 07.15 08.15 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 12.40 14.15 17.00 17.30 17.35 17.50 18.50 19.30 20.10 20.30 21.30 21.45 23.10 23.30

Pink Panther Flimkien ma’ Nancy Sejja˙tli Helpline Paperscan Aroma Kitchen Il-Mistiedna Cibus A˙barijiet Kaxxa Mag˙luqa Arani Issa Executive A˙barijiet Telebejg˙ My Home Joe’s Kitchen A˙barijiet Ieqaf 20 Minuta Andrew&Sue (Episodju 02) Indemand – Afterhours L-Argument Telebejg˙ A˙barijiet

07.00 08.00 08.45 10.15 11.15 12.00 12.45 13.00 14.00 14.05 15.20 16.40 17.30 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.30 21.30 21.35 23.15

A˙barijiet The Client (R) Telebejg˙ G˙alkul˙adt Quddiesa mis-Santwarju Ta’ Pinu Distinti (R) Telebejg˙ Intriççi (R) A˙barijiet Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Wheelspin (R) Flusek (R) A˙barijiet What’s For Dinner Newsfeed A˙barijiet Newsfeed Becky A˙barijiet Replay A˙barijiet

07.00 07.20 07.30 08.00 08.15 08.45 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 18.00 18.15 18.45 20.00 20.50 21.45 21.50 23.00

A˙barijiet Fashion Documentary Qalb in-Nies Paq Paq on Test Madwarna Óadt l-A˙bar Versi Malta u lil hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Ninvestigaw x’Qed Nieklu A˙barijiet X-Factor Headline A˙barijiet X-Factor A˙barijiet

07.00 08.25 08.30 10.00 10.55 11.00 11.30 12.00 13.00 13.30 14.30 15.25 15.30 18.00 18.30 19.00 19.30 20.25 20.30

A˙barijiet Loop CHOGM Malta 2015 TVAM(R) Animal Armageddon Tebqa Versi Venere Dwarna Tertuqa Dissett Animal Armageddon CHOGM Malta ’15 Lifestyle & Co GFA Roundup Madwarna Gastrokultura Animal Armageddon CHOGM Malta ’15 A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.40 RAW – WWE 21.45 Smack Down – WWE 22.45 Sports A˙barijiet

06.00 06.30 10.00 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.35 18.45 20.00 20.35 21.30 23.30 23.35

Parlamento Punto Europa Uno Mattina in famiglia I Giganti A sua immagine Santa Messa A sua immagine Recita Angelus da Piazza San Pietro A sua Immagine Linea Verde – Il Po Telegiornale L’Arena Domenica In L’Eredità Telegiornale Affari Tuoi Provaci Ancora Prof! 6 - 7^ pt TG1 60 Secondi Speciale Tg1

06.00 06.30 07.00 07.20 08.00 08.45 10.15 11.00 13.00 13.30 13.40 13.45 17.00 18.00 18.03 18.05 18.50 20.30 21.00 21.10 21.33 23.00

Lena Nautilus Due uomini e mezzo Once Upon a Time Heartland Il nostro amico Charly Il meglio di Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia TG2 GIORNO TG 2 Motori Meteo 2 Squadra Omicidi Istanbul Il commissario Lanz TG2 L.I.S. Meteo 2 90° Squadra Speciale Cobra TG2 20.30 Gran Premio Russia di Formula 1 Gara Gran Premio Russia di Formula 1 La Domenica Sportiva

07.15 07.40 09.15 10.05 11.05 12.00 12.25 13.25 14.00 14.09 14.15 14.30 15.00 15.05 18.55 19.00 19.30 20.00 20.10 21.45 23.20 23.30 23.40

Zorro Tormento Fuori Binario The Cooking Show Ritratti Giorgio Gaber TG3 E lasciatemi divertire Fuori quadro TG Regione TG Regione Meteo TG3 In 1/2 ora TG3 LIS Kilimangiaro Meteo 3 TG3 TG Regione Blob Che tempo che fa Report TG3 TG Regione Gazebo

07.00 07.30 07.38 07.45 08.05 08.30 10.30 12.25 13.00 13.25 14.00 16.00 18.30 19.00 21.25

Super Partes I Puffi Tom & Jerry Loo-Ney Tunes Show Looney Tunes Show Lupin Bingo Studio Aperto Grande Fratello Sport Mediaset Embe Due Fratelli 1 Parte Studio Aperto Twilight Openspace

06.00 07.55 09.10 10.10 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 20.00 20.40 21.10 21.11 22.50 23.30

Prima Pagina Traffico Le Frontiere Dello Spirito Pianeta Mare Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro! Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto Il Segreto X Style 4 Padri Single

07.35 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 12.02 13.10 13.16 14.00 15.02 17.19 18.50 18.55 19.35 21.05 23.45

Tg4 Night News Media Shopping Super Partes Terra! Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 Telegiornale La Signora In Giallo Tgcom La Signora In Giall Donnavventura Diana La Cortigiana Cole, Il Fuorilegge Anteprima Tg4 Tg4 Telegiornale Tempesta D’Amore Master & Commander Sleepers

06.00 06.50 07.30 07.50 07.55 09.45 11.00 11.45 13.30 14.00 14.40

06.00 06.25 06.55 07.10 07.30 07.55 08.25 10.20 12.20 13.05 13.50 14.40 15.05 15.50 16.35 17.25 20.55 21.45 22.35

Green Balloon Club Nina and the Neurons Gigglebiz Mr Bloom’s Nursery Green Balloon Club Nina and the Neurons Doctors EastEnders Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Gates Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who The Paradise New Tricks The Fear Jonathan Creek

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00

21.00 22.00 23.00

Man Fire Food Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Chopped Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Man Fire Food Rachael vs. Guy Celebrity CookOff Australian Food Adventures with Matt Moran The Freshman Class Mystery Diners Diners Drive-Ins and Dives

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05

21.10 23.45 23.55

TG La7 Omnibus News TG La7 Omnibus Meteo Omnibus L'aria che tira Il diario Gustibus Signori si nasce TG La7 TG La7 Cronache La libreria del mistero Chi e' stato? Josephine Ange Gardien TG La7 Crozza nel Paese delle Meraviglie Best Airport TG La7 Storia di un soldato

22.50 23.45

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Extraordinary Pregnancies Gypsy Sisters Psychic Matchmaker My 600-Lb. Life Dare to Wear Sister Wives Kate Plus 8 Say Yes to the Dress: Bridesmaids Say Yes to the Dress: Randy Knows Best Say Yes to the Dress Canada Something Borrowed Something New My Weight Is Killing Me My 600-Lb. Life

06.00 06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Extreme Homes Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Healthy Appetite With Ellie Krieger Caribbean Life Hawaii Life Rehab Addict Desperate Landscapes Junk Gypsies Model. NYC Giada’s Weekend Getaways Restoration SOS Virginia Fixer Upper Rehab Addict Extreme Homes House Hunters Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Rehab Addict Caribbean Life Hawaii Life World’s Most Extreme Homes

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 21.00 22.50 23.45

Call of the Wildman Treehouse Masters Ten Deadliest Snakes River Monsters World’s Wildest Cities Mutant Planet Wildest Islands Wildest Indochina The Lion Man Blood Lake Monster Island Tigerfish

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Legendary Motorcar Turbo Pickers Junkyard Empire How It’s Made Wheeler Dealers Fast N’ Loud Extreme Car Hoarders Dual Survival Manhunt With Joel Lambert River Monsters Deadliest Catch

06.00 07.45 09.40 11.20 12.55 14.30 16.35 18.25 18.40 20.20 22.00 23.35

Rich In Love The Black Stallion The Black Stallion Returns Speechless When Harry Met Sally Man Of La Mancha Yours, Mine And Ours Big Screen Zero To Sixty There Goes My Baby Cadillac Man Fear The Walking Dead

06.00 07.00 11.00 12.00 14.00 17.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Macklemore’s Big Surprise Keeping Up With the Kardashians E! News I Am Cait House of DVF Keeping Up with the Kardashians E! News Keeping Up with the Kardashians Botched House of DVF E! News

06.00 09.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars Mountain Men The Curse of Oak Island Ice Road Truckers Storage Wars Pirate Island

07.05 07.30 07.55 08.45 09.40 10.25 11.20 12.30 12.55 13.20 13.45 14.35 15.00 16.45 17.10 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.10 20.30 20.55 21.20

Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar iCarly Victorious iCarly SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush

06.15 FIA World Touring Car Championship 07.00 FIM World Superbike Series Motorcycle Racing 07.30 European Championship Table Tennis 10.30 FIM World Superbike Series Motorcycle Racing 14.00 Blancpain Sprint Series Motor Racing 15.15 WATTS 15.30 Tour of Lombardy Cycling 17.45 Tour de l'Eurometropole Cycling 18.45 Major League Soccer 20.15 Tour of Lombardy Cycling 21.15 European Championship Table Tennis 22.15 Motorsports Weekend 22.30 Horse Excellence 22.35 Los Angeles Masters Equestrian

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 18.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska Lake Life America Jeni and Olly’s West Coast Wine Adventure Greatest Mysteries. Smithsonian Mysteries at the Castle Mysteries at the Museum Most Terrifying Places in America Big Kitchen

16.30 20.00 20.35

20.00

19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

21.00 21.55

28 11|10|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

KÓ ÇINEmA

Carmel Bonnici u Sunny Cachia

PAPER TOwNS

KOMIKU

TfITxIJA GÓAL TfAJLA NIEqSA Atturi: Nat Wolff, Cara Delevingne, Halston Sage, Austin Abrams, Justice Smith, Jaz Sinclair Direttur: Jake Schreier Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing Quentin Q Jacobsen (Nat Wolff) minn dejjem ikollu grazzja ma’ Margo Roth Spiegelman (Cara Delevingne) minn meta jkunu g˙adhom Ωg˙ar ˙afna u hi tkun ©iet toqg˙od mal-familja tag˙ha fl-istess triq f’Orlando fi Florida. Darba wa˙da Quentin u Margo jiskopru katavru ta’ ra©el li jkun ikkommetta suwiçidju, u min hawnhekk jiddeçiedu li meta jikbru jsiri ditektivs, ta’ tfal li kienu. Ilfilm jaqleb g˙al meta t-tfal sarua Ωg˙aΩag˙ meta g˙addew xi g˙axar snin u g˙alkemm jattendu klassijiet separati, Quentin xorta g˙adu mi©bud lejn Margo li issa g˙anda namrat. Darba fost l-o˙rajn Margo titfaçça fit-tieqa tal-kamra ta’ Quentin u titlob l-g˙ajnuna tieg˙u biex jippjanaw flimkien vendetta fuq l-g˙arus tag˙ha li jkun ittradieha mal-akbar ˙abiba tag˙ha Becca, hija tikkonvinçi lil Quentin biex jag˙tiha daqqa t’id g˙ax ikollha bΩonnu b˙ala sewwieq u assistent tag˙ha. Margo u Quentin jixtru xi o©©etti me˙tie©a g˙all-missjoni tag˙hom. L-ewwel ˙a©a li margo tqabbad lil Quintin biex jag˙mel hija telefonata lill-

Óin: 109 min Çert. 12A familja ta’ Becca, fejn jg˙idilhom li, proprju f’dak il-˙in, Becca tkun qed tg˙amel l-att sesswali fil-kantina ma’ Jase. Kif ikun qed ja˙rab Jase, Quentin jkun pront je˙odlu ritratt bil-mowbajl biex ixandru fuq l-internet. Meta Margo te˙les mit-tiri li kellha f’rasha u f’istess ˙in tkun la˙qet l-g˙anijiet tag˙ha, dejjem meg˙juna minn Quentin, ˙add ma jkun jaf x’sar minnha g˙ax tkun sparixxiet. IΩda minn st˙arri© li jag˙mel Quentin ikollu ˙jiel tajjeb ˙afna ta’ fejn marret toqg˙od Margo u ma’ xi ˙bieb jer˙ila g˙al belt ferm ’il bog˙od biex jaraw jekk isibuhiex. Nat Wolff, li g˙andu 20 sena, rajnieh f’ewwel film tieg˙u The Fault in Our Stars (2014) ibbaΩat fuq il-ktieb li j©ib l-istess isem miktub minn John Green, ukoll il-kittieb l-istorja tal-film Paper Towns li sewa tnax-il miljun dollaru. L-istess somma sewa The Fault in Our Stars , iΩda dan imbag˙ad da˙˙al is-somma fenomenali ta’ $306 miljun. Cara Delevingne, attriçi IngliΩa ta’ 23 sena, narawha flewwel film tag˙ha f’parti

prinçipali u din tinterpeta lkarattru ta’ Margo b’kapaçità kbira, g˙alkemm dehret ukoll f’parti Ωg˙ira fil-film Anna Karenina (2012) fil-parti talPrinçipessa Sorokina. G˙alkemm il-film Paper

AmERIcAN ULTRA

Towns huwa ma˙dum miΩΩg˙aΩag˙ g˙aΩ-Ωag˙Ωag˙, g˙andu jog˙©ob ukoll lil dawk kollha li huma aktar maturi u avvanzati fl-età g˙ax g˙andhom i©©eddu ˙afna memorji sbie˙. IMÓARREK

AÌENT PERIKOLUÛ, SPISSJAT U DDROGAT Atturi Ewlenin: Jesse Eisenberg, Kristen Stewart, Topher Grace, Connie Britton, John Leguizamo Direttur: Nima Nourizadeh. Distributur: Entertainment Films Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 96 min.

Kulma xtaq kien li jipproponi Ω-Ωwie© lit-tfajla tieg˙u, imma l-elementi kollha daru kontrih. Mike Howell (Eisenberg), Ωag˙Ωug˙ spissjat u ddrogat, ja˙dem b˙ala kaxxier fi stabbiliment kbir. Waqt li fil-˙in liberu tieg˙u qed jikteb (u jpin©i) novella grafika dwar xadina supereroja, dejjem ja˙seb kif se jie˙u lit-tfajla tieg˙u Phoebe (Stewart) g˙al btala fil-Hawaii. Id-diffikultà tieg˙u hi li kull meta jaqbeΩ il-konfini tal-belt fejn jg˙ix jaqbdu attakk ta’ paniku kbir. American Ultra hija kummiedja sfrenata, b’azzjoni mexxejja li wie˙ed jista’ ja˙seb li l-ori©ini tag˙ha ©ejja minn addattazzjoni ta’ ktieb komik. Fil-fatt, dan lg˙aΩΩien li mhu tajjeb g˙al xejn ma jafx li hu parti minn programm jismu Ultra, fejn

kien t˙arre© b˙ala assassin gwapp tas-CIA. Din l-a©enzija issa trid li twarrbu min-nofs, iΩda Mike jer©a’ jiskopri l-abbiltà tieg˙u fil-kumbattimenti, anke b’mg˙arfa f’idu li ssir arma fatali, meta Victoria Lasseter (Britton), dik li kienet ˙adet ˙sieb it-ta˙ri© tieg˙u, ter©a’ tqajjem fih dawn id-doni mo˙bijin. G˙alkemm l-istorja ta’ American Ultra tidher wa˙da bla ebda sustanza, dan ixxog˙ol hu mag˙mul apposta b’eççessività li jqanqal ladrenalina waqt li fl-istess ˙in jag˙ti gost lil min isegwih. Minkejja li Jesse Eisenberg jinterpreta karattru spiççut minn ©ewwa u jinbidel f’qattiel bla ˙niena xorta wa˙da, b˙all-films li ˙adem qabel, jibqa’ juri a©ir ta’ ba˙bu˙ u

Çert. 12A

bniedem simpatiku. Tassew meraviljuΩi huma lkredti animati tal-a˙˙ar li

jindikaw li d-direttur Nima Nourizadeh huwa intiΩ sewwa f’dan il-©eneru.

ÇINEMA KÓ

11|10|2015 29

kullhadd.com

LEgEND

VJOLENTI

L-AÓWA KRIMINALI TERRIBBLI TA’ LONDRA

Atturi Ewlenin: Tom Hardy, Emily Browning, David Thewlis, Christopher Eccleston, Joshua Hill, Tara Fitzgerald Direttur: Brain Helgeland. Distributur: Studiocanal Ltd Films Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 131 min.

It-tewmin Reggie u Ronnie Kray kienu l-aktar gangsters infami tar-Renju Unit lejn la˙˙ar tas-snin ˙amsin u dawk tas-sittinijiet. Wara li Ronnie ˙are© mill-˙abs, l-a˙wa, b’mod brutali u vjolenti, sa˙˙ew ilpoter tag˙hom billi ˙atfu ta˙t idejhom diversi postijiet tallog˙ob u nightclubs. Fl-East End ta’ Londra, lejn inna˙a ta’ Whitechapel, kienu jirrenjaw bl-g˙ajnuna minn ta˙t tal-Mafja Amerikana ta’

Phildelphia li ˙allew Havana, Kuba u tefg˙u g˙ajnejhom fuq Londra. Legend hu thriller klassiku dwar il-kriminalità f’Londra fis-snin sittin u l-avvenimenti li se˙˙ew u taw qawmien lil dawn it-tewmin kriminali. Ronnie, l-aktar wie˙ed psikotiku u instabbli, sikwit kien ittantat u mg˙ajjar b˙ala omosesswali minn gangster rivali sakemm qatlu quddiem kul˙add f’˙anut tax-xorb. Reggie, aktar kalm u paçenzjuΩ,

Çert. 18.

iΩda wkoll furjuΩ, isir i˙obb lil Frances Shea (Browning) u, kontra x-xewqa t’ommha, jiΩΩewwi©ha waqt li jweg˙eda li se jimxi onest. Hu jag˙mel progress fin-negozju le©ittimu b˙ala sid ta’ diversi postijiet ta’ divertiment. Ir-renju tag˙hom jibqa’ sejjer matul is-sittinijiet sakemm l-imperu tag˙hom ikun attakkat minn kull na˙a u minn kull lat. Il-pulizija, immexxija millIspettur Leonard Nipper Read (Eccleston), qeg˙din jg˙assulhom; l-a©ir vjolenti u ta’ ©enn ta’ Ronnie ikun ta’ ˙sara g˙alihom stess, l-isfaxxar taΩ-Ωwie© ta’ Reggie u Frances u l-qtil kiesa˙ u biered ta’ wie˙ed rivali tag˙hom i©ibu konsegwenzi tra©içi u diΩastruΩi fuq

dawn in-nies li huma t-terrur ta’ Londra. L-a˙wa Kray jintbag˙tu l-˙abs g˙al g˙omorhom fejn wie˙ed imut hemmhekk stess u l-ie˙or jin˙are© marid gravi u jmut ftit wara. Legend juri l-˙ajja mqallba ta’ Ωew© kriminali potenti u famuΩi Brittaniçi li fl-in˙awi fejn kienu jg˙ixu saru le©©enda. Din il-produzzjoni tant diretta bil-galbu minn Brian Helgeland (ta’ L.A. Confidential) g˙andha andament vjolenti, però b’kalkulazzjoni xierqa l-brutalità qatt mhi sensazzjonali u tinΩamm ta˙t kontroll, ˙lief filqtil finali. L-attur tal-mument, Tom Hardy (Lawless, Mad Max: Fury Road, eçç.) jag˙ti interpretazzjoni tassew straordinarja,

mimlija forza u diversa fil-parti doppja tat-tewmin terribbli. Fl-1990 kien ˙are© film ie˙or tajjeb dwar dawn l-indannati, The Krays , dirett minn Peter Medak. Dan kien juri linfluwenza li ommhom, Violet (il-mibkija Billie Whitelaw, attriçi li kont nammira ˙afna) kellha fuq Reggie u Ronnie, interpretati mill-a˙wa Gary u Martin Kemp tal-grupp Spandau Ballet. F’ Legend , ommhom hi ineΩistenti, g˙aldaqstant ikun ta’ siwi li wie˙ed jipprova jfittex ixxog˙ol l-ie˙or ukoll. Ta’ min ikun jaf li t-tewmin Kray fil-bidu kienu ˙atfu territorju mmexxi mill-Maltin ta’ Londra, fatt imsemmi f’ The Krays.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-30.09.2015 u l-05.10.2015

The Martian Everest The Transporter Refueled The Maze Runner: Scorch Trials No Escape

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Fuq xiex inhi l-istorja tal-film Legend? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: M.G. CASSAR, 123, ix-Xatt, il-GΩira, GÛR 1027.

30 11|10|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

ÓAÛ-ÛABBAR. Garaxx g˙allkiri f’ÓaΩ-Ûabbar (San Pietru area) Garaxx kbir livell tat-triq. Aktar minn 17-il metru fond u aktar minn 6 metri wisa’. G˙oli 13-il filata. Elettriku installat. Jista’ jintuΩa b˙ala ma˙Ωen ukoll. €300 fix-xahar. Çemplu 7995 5308. ÓAL GÓAXAQ Appartamenti/penthouses ©odda u lesti, fihom 135 metru kwadru bi 3 kmamar tas-sodda kbar, l-ewwel u t-tieni sular fi blokk ta’ 4 biss, fi n˙awi çentrali. Fihom entratura, kçina/dining/living open-plan li jag˙tu g˙al terazzin kbir fuq wara, 3 kmamar tas-sodda double, kamra tal-banju, bil-bibien ta’ ©ewwa u terazzin kbir fuq wara. Partijiet komuni lesti billift. Garaxx lock-up (optional). Trid tarahom. G˙all-bejg˙ direttament ming˙and is-sid. Çempel 9945 3715. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit

www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ MG abjad tal-1980, f’kundizzjoni perfetta g˙all-prezz ta’ €15,500. Çempel 9942 5483 jew 9987 1473. Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk l-arlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw

ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. Ittiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel 2141 7235. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI

G˙al kull tip ta’ tiswija fuq xog˙ol ta’ aluminium, b˙al bibien, twieqi, insect screens, eçç., çemplu Refix Aluminium fuq 9947 1928 jew 2789 6735 wara s-7.00pm. Xorok, madum l-antik, travi tal˙adid u xi g˙amara. Çempel 9945 3715 G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326,

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma taxxita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur iss i t www.kendawaterproofing.com AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTAURANT, LABOUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil-weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew

www.nigretnc.com

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din ittalba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem l-illuΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek filglorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙allbidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ lgrazzja, bla ma tissemma x’kienet. VAKANZA: ST Hotels, il-GΩira, je˙tie©u sewwieqa ta’ taxi u vannijiet bi klassifikazzjoni B u D1 fuq baΩi full-time . Applikant irid ikollu t-tag ta’ Transport Malta. Ibag˙tu s-CV fl-indirizz elettroniku hr@bayviewmalta.com VAKANZA: ST Hotels, il-GΩira, je˙tie©u room attendants fuq baΩi full-time u part-time . Ibag˙tu s-CV fl-indirizz elettroniku hr@bayviewmalta.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

€15

€30

€56

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AvvIÛI KÓ

kullhadd.com

AVVIZI

TAL-PARTIT LABURISTA Ilkoll flimkien na˙dmu g˙all-©id tal-lokalità tal-Óamrun Il-Kumitat Lokali PL Óamrun, flimkien man-nursery tal-Óamrun, ser jorganizzaw buffet fil-Valentine Hall, il-Ìimg˙a 16 ta’ Ottubru 2015, mit-8.00pm ’il quddiem. Din l-attività ser tittella’ sabiex ikun jista’ ji©i meg˙jun il-pro©ett tat-tieni faΩi tan-nursery tag˙na fil-Óamrun stess. In˙e©©u l-ÓamruniΩi biex jing˙aqdu mag˙na f’din l-attività bil-g˙an li nkunu parti mill-˙olma tan-nursery g˙at-tfal tag˙na l-ÓamruniΩi. Biljetti jinbieg˙u g˙all-prezz ta’ €17.00. It-tfal se jkollhom menù speçjali g˙all-prezz ta’ €7.00. Ser ikun hemm ukoll divertiment waqt is-serata. Biljetti jinkisbu ming˙and il-Kumitat Lokali PL Óamrun u mill-bar, kif ukoll mill-Kumitat tal-Óamrun Spartans FC Youth Nursery.

AvvIÛIÌENERALI AvviΩ mill-Banda Duke of Connaught’s Own, B’Kara Il-Kumitat u l-membri tal-KaΩin Santa Liena Banda Duke of Connaught’s Own ta’ Birkirkara jesprimu n-niket tag˙hom g˙at-telfa tal-President tag˙hom Dr Carmel Chircop LL.D., filwaqt li juru solidarjetà mal-familja kollha tal-President Chircop u jixtiequ jirringrazzjaw lil dawk kollha li ssie˙bu mag˙hom f’dan il-mument ta’ niket. Il-Kumitat u l-membri jixtiequ pubblikament juru laprezzament tag˙hom g˙al dak kollu li l-President Chircop g˙amel mag˙hom tul dawn l-g˙axar snin ta’ presidenza bil-mod ©entili ta’ ˙abib u determinanti ta’ mexxej. Jibqg˙u iΩommu ˙ajja f’qalbhom u fis-Soçjetà tag˙hom il-memorja tieg˙u u l-im˙abba lejn Birkirkara u Santa Liena. B˙ala sinjal ta’ rispett, is-Soçjetà tixtieq tavΩa li lkumplament tal-attivitajiet li kienu ppjanati sal-a˙˙ar tassena sabiex jiççelebraw il-150 anni v e r s a r j u © e w im˙assra. RuΩarju Mqaddes quddiem il-Monument talMadonna tal-Ìilju Fl-okkaΩjoni tax-xahar iddedikat lir-RuΩarju Mqaddes, ilKumissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba qieg˙da torganizza t-talba tar-RuΩarju quddiem il-Monument tal-Madonna tal-Ìilju li jinsab fil©nien fil- bypass tal-Imqabba, kuljum tul ix-xahar ta’ Ottubru fis-7.00pm. Id-devoti kollha tal-Madonna huma m˙e©©in biex jattendu. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com AvviΩ mill-parroçça tal-Imsida Nhar it-Tlieta 13 ta’ Ottubru ti©i ççelebrata l-festa talMadonna ta’ Fatima fil-parroçça tal-Imsida, fil-kappella tas-Sorijiet Fran©iskani, Triq il-Óriereb. Fil-5.00pm jing˙ad il-G˙asar. Fil-5.30pm tibda l-purçissjoni g˙allknisja parrokkjali fejn issir il-quddiesa fis-6.30pm. G˙al aktar tag˙rif staqsu fis-sagristija tal-parroçça. Nhar il-Óadd 18 ta’ Ottubru ser isir afternoon tea fiçÇentru Familja Mqaddsa fit-3.00pm. Il-qlig˙ imur kollu g˙all-parroçça ta’ San ÌuΩepp fl-Imsida. Nhar il-Óamis 29 ta’ Ottubru ser isir buffet breakfast. Tluq fid-9.00am minn ˙dejn il-knisja parrokkjali talImsida. Il-qlig˙ imur kollu g˙all-parroçça ta’ San ÌuΩepp fl-Imsida. G˙al aktar tag˙rif g˙aldawn l-attivitajiet çemplu lil Monica Caruana fuq 7932 3380. L-ewwel film mitkellem Biex jitfakkar it-88 anniversarju mill-wiri tal-ewwel film mitkellem, The Jazz Singer li ntwera nhar is-6 ta’ Ottubru 1927 fi New York, is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson ser ittella’ wirja dwar dan il-film bejn il-Óamis l-1 u t-Tnejn 12 ta’ Ottubru fl-entratura tal-kumpless taç-çinema u ˙wienet (Galleria), Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura. Il-wirja, li tikkonsisti f’diversi ritratti u taghrif interessanti, tkun miftu˙a l-©urnata kollha u d-d˙ul hu bla ˙las. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil vinwilljolsonmalta@gmail.com Al Jolson Biex tkun imfakkra l-memorja tal-kantant le©©endarju Al Jolson ser issir quddiesa nhar il-Ìimgha 23 ta’ Ottubru fl-10.00am fil-knisja ta’ San Fran©isk, Triq ir-Repubblika, il-Belt. Valletta. Kul˙add hu mistieden. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil: vinwilljolsonmalta!@gmail.com

11|10|2015 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 11|10|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

S I T WA Z Z J ON I ÌE N E RA L I : A r j a t a ’ pressjoni g˙olja ser tersaq fuq iç-çentru talMediterran L-OGÓLA TEMPERATURA: 27°C L-INQAS TEMPERATURA: 20°C INDIÇI UV: 5

26°C

27°C

28°C

18°C

21°C

22°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Xemxi b’xi ftit s˙ab g˙all-ewwel VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Ftit qawwi g˙al qawwi mill-Punent Majjistru li jsir moderat g˙al ftit qawwi mill-Majjistral BAÓAR: Qawwi IMBATT: Baxx mill-Punent g˙all-Majjistral li jsir baxx g˙al moderat TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 25°C

29°C

25°C

20°C

19°

18°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’Anna, il-Furjana Trinity Pharmacy, 32 Triq il-Marsa, il-Marsa Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Óal Qormi Marrit Pharmacy, Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur-de-Lys, Birkirkara Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, l-Imsida Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan, San Ìwann Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema St Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ó’Attard Brown’s Chemists, Triq San Pawl, in-Naxxar Euro Chemist, Triq il-Kurazza, il-Qawra De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, il-Birgu Cilia’s Pharmacy, 303, Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, il-Gudja Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Repubblika, iΩ-Ûurrieq The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi Imtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, l-Imtarfa

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

13.10.1923 Ankara ssir il-belt kapitali tat-Turkija minflok Istanbul

G˙awdex Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat, G˙awdex St Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, il-Qala, G˙awdex

Numri reBBieÓa LOTTU

64 55 39 04 71 20 56 76

SUPER 5

17 37 34 09 02

GRAND LOTTERY

04 09

06 09 03 05 06

15.10.1815 Napuljun I ta’ Franza jibda l-eΩilju tieg˙u fuq il-gΩira Santa Elena fl-Oçean Atlantiku

kompetizzjoni ktieb kÓ

11|10|2015 33

kullhadd.com

kompetizzjoni ktieb Ótif ta’ ajruplani fil-mediterran: il-Óames kaÛi ta’ malta Da˙la miktuba minn Dominic Fenech Meta wie˙ed i˙ares, bin-nuççali tas-seklu wie˙ed u g˙oxrin, lejn il˙tif tal-ajruplani li se˙˙ fis-snin sebg˙in u tmenin, g˙andu mnejn jarahom kemxejn primittivi u limitati fil-wisa’ tag˙hom. Ix-xbieha kontemporanja tal-˙tif tal-arjuplani li ©iet stampata fl-im˙u˙ – il-©rajja tal-11 ta’ Settembru 2010 – hija preçiΩa fit-twettiq, globali fil-wisa’, u ta’ impatt storiku qawwi bla qies. G˙all-kuntrarju tal-kaΩi ta’ qabel, in-nies li ˙atfu l-ajruplani fl2001 la fittxew li jinnegozjaw u lanqas riedu xi konçessjoni politika: riedu biss gwerra, u minn daqshekk irnexxielhom bil-kbir. Lazzjoni tag˙hom xprunat l-hekk imsej˙a “gwerra kontra t-terrur” li tqieg˙det fil-quççata tal-a©enda internazzjonali hekk kif imliet ilba˙˙ li ˙alliet warajha l-Gwerra Bierda, kwaΩi kwaΩi b˙allikieku d˙alna f’era storika ©dida. B’kuntrast ma’ dan, it-tip ta’ piraterija tal-ajru li kienet saret komuni fis-snin sebg˙in u tmenin, li ˙ames kaΩi minnhom jinstabu f’dan ilktieb, kellha l-g˙an li ©©ieg˙el lavversarju jinnegozja. Kellha nieqes ukoll l-element tas-suwiçidju, element bla kompromess li mbag˙ad tfaçça aktar ’il quddiem. G˙alkemm il-pirati tal-ajru, fil-kaΩi kollha studjati f’dan il-ktieb, kienu jafu li qed jissugraw ˙ajjithom, g˙amlu minn kollox biex jibqg˙u ˙ajjin u jekk jista’ jkun ˙ielsa wkoll. Ali Rezaq, li ˙elisha millmewt fil-fratterija li se˙˙et fl-1985, fil-kaΩ tal-EgyptAir, kwaΩi rnexxielu fit-tnejn. Kien hemm ˙wejje© o˙ra, karatteristiki ta’ dak iΩ-Ωmien, li j©ag˙luna nirriflettu kemm inbidlu l-affarijiet tul nofs ˙ajja ta’ bniedem. Biss biss, irrelazzjonijiet internazzjonali dak iΩ-Ωmien kienu ©eneralment ma˙kuma u ta’ spiss meqjusa millenti tal-Gwerra Bierda. G˙alkemm importanti anke globalment, kwisjonijiet b˙al dawk tal-Lvant Nofsani, li kka©unaw ˙afna mill˙tif tal-ajruplani fin-na˙a tag˙na tad-dinja, kienu fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar su©©etti g˙all-konsiderazzjonijiet tal-Gwerra Bierda. F’çertu sens il-

˙tif tal-ajruplani kien g˙amla ta’ gwerra informali minn nies iddisprati, filwaqt li l-istati tal-Lvant Nofsani kienu sfaw tant dipendenti fuq is-superpotenzi u obbligati lejhom li ma kinux f’qag˙da li jikkumbattu kontra xulxin. Madankollu, verΩjoni aktar bikrija tal-“gwerra kontra t-terrur”, immexxija mill-Amerikani u ffukata fuq il-Lvant Nofsani, kienet ©a bdiet titfaçça fis-sebg˙inijiet u aktar bil-qawwa fit-tmeninijiet, allavolja l-Gwerra Bierda kienet re©g˙et irrankat wara l-falliment tad-dètente. Id-duttrina li l-˙arsein tal-provvista tal-ener©ija fid-dinja kienet affari tal-Punent ta˙t it-

tmexxija tal-Istati Uniti, l-akkuΩi kontinwi kontra pajjiΩi radikali li qed jappo©©jaw it-terroriΩmu, limpoΩizzjoni ta’ sanzjonijiet u ©ieli anke xi intervent militari kontra dwn il-pajjiΩi, u politika ta’ tolleranza Ωero g˙at-terrur, kienu juru biç-çar li kulma jmur kien qed jiΩdied it-t˙assib tal-Punent fuq fejn setg˙et twassal din l-g˙amla ta’ theddida li ma kienx imdorri biha. Dan l-iΩvilupp fl-attitudni jo˙ro© çar meta wie˙ed iqis il-kaΩijiet li dan il-ktieb jirrakkonta u jeΩamina. Jispikka b’mod partikolari jekk tqabbel l-iΩjed Ωew© kaΩi interessanti. G˙alkemm g˙addew biss

tnax-il sena bejn kaΩ u ie˙or – dak tal-KLM Royal Dutch Airlines (1973) u l-ie˙or tal-EgyptAir (1985) – wie˙ed jinnota differenzi kbar bejniethom, u mhux biss g˙ax wie˙ed intemm skont kif ried ilGvern Malti ming˙ajr tixrid ta’ demm, waqt li l-ie˙or spiçça b’˙afna mejtin meta komandows inkompetenti barranin qabdu u splodew l-ajruplani. FiΩ-Ωew© kaΩijiet il-Gvern Malti ©ie mfa˙˙ar g˙al kif tmexxew l-affarijiet, iΩda g˙al ra©unijiet totalment opposti. FilkaΩ tal-1973 il-Prim Ministru Mintoff irçieva tif˙ir internazzjonali g˙an-negozjar g˙aqli li temm dan il-˙tif b’wiçç il-©id. Fil-kaΩ tal-1985 il-Prim Ministru Mifsud Bonnici qala’ tif˙ir talli rrifjuta li jag˙mel kompromess mal-pirati tal-ajru, b˙allikieku t-tmiem tra©iku li dan fisser, kien prezz aççettabbli filgwerra kontra t-terrur. Donnu f’intervall ta’ tnax-il sena d-disfatta tat-terroristi kienet saret tiswa ferm iΩjed mill-˙ajja tal-vittmi ma˙tufin. Il-kaΩi meqjusa f’dan il-ktieb jinvolvu waqtiet meta Malta sabet ru˙ha b˙al Pilatu fil-kredu maqbuda fit-tweg˙ir ta’ ˙addie˙or, forsi min˙abba li l-Gvern Malti kien mag˙ruf g˙as-simpatija li wera lejn il-pajjiΩi G˙arab, jew sempliçiment g˙ax il-qag˙da ©eografika ta’ Malta kienet komda biex min ja˙taf ajruplan iniΩΩlu hawn. Min˙abba nnatura tag˙hom, ©rajjiet b˙al dawn iqajmu aktar mistoqsijiet milli twe©ibiet meta tirrakkontahom, iΩda l-awtur mexa ferm iΩjed minn dawk li ppruvaw qablu fit-tfittxija g˙at-twe©ibiet. Dan il-ktieb jitfa’ dawl ©did fuq grajjiet li s’issa kienu mçajpra min˙abba sensazzjonaliΩmu, spekulazzjoni, pre©udizzju, memorja qasira u sa˙ansitra min˙abba importanza Ωejda li taw lilhom infushom çerti nies involuti. Dan il-volum jirrakkonta l-istejjer bl-aktar mod ˙aj, preçiΩ, intelli©enti u fil-kuntest sew tag˙hom. G˙aldaqstant g˙andna hawnhekk kontribuzzjoni ©dida u siewja mhux biss g˙al dik li hi narrattiva ta’ ©rajjiet drammatiçi, iΩda wkoll g˙all-©rajja talpajjiΩ, speçjalment fejn g˙andhom x’jaqsmu r-relazzjonijiet esterni u s-sigurtà.

Mistoqsija: F’liema sena se˙˙ il-kaΩ tal-Egyptair?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: ÓTIF TA’ AJRUPLANI FIL-MEDITERRAN: IL-ÓAMES KAÛI TA’ MALTA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 18 ta’ Ottubru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-KEWKBA DEHBIJA hija:

CARMEN BALDACCHINO, 30, Çomba, Flat 1, Triq Dr T. Chetcuti, il-Mosta.

34 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ LoGÓoB

B’4 numri 0234 0310 0437 0683 1018 1336 1780 2000 2294 2514

2666 3037 3067 3529 3615 3750 3962 4313 4357 4436 4800 4927 5334 5482 6365 6894 7210 7575 7688 7820 8394 8423 9045 9253 9509 9601 9629 9653

08169 09545 12150 17003 21129 51039 54195 56340 56611 69659 71310 74699 81400

82302 82518 83349 93325 94028 95645 98338 99578

B’6 numri

276796 504773 861742

Bi 8 numri 17611167 32236248 64795462 82340594

030921

IR-RIÛULTAT TAL-LoGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 06690

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem : Indirizz :

kompeTIzzjonI CenTRo CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem: ...................................................................................................................................................................

Indirizz: .............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ Nru tal-karta tal-identità: ............................................. Nru tat-telefown: ........................................................

lOGÓOB kÓ

11|10|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

24.

Weqfin:

4. 7,20. 9. 10. 12. 16,18. 18. 19. 20. 21. 23.

Kompli l-qawl: A˙jar tg˙ix ©o ...... wa˙dek milli f’palazz man-nies (5) Jista’ jkun tal-karti (4) G˙adda minn fuq xi ˙add (7) BorΩa IngliΩa (3) Mhux f’sikktu (6) Ma jag˙milx sens (6) Jitla’ nhar ta’ Sibt (5) Ara 16 Isem (3) Ara 7 Ara 3 Ara 11

Barack (5)

1,17. Bidwi (9) 2. Kutra IngliΩa (3) 3,21M. Ikun fiha ˙afna suldati (6) 5. Isem (3) 6,15. Karrotta (9) 8. Ti©i bΩonnhom filkitba (4,1,4) 11,23M. Óaseb kmieni (6) 12,22. Vaganza (5) 13. Natal Theuma Mangion (1,1,1) 14. Jit˙addet (6) 15. Ara 6 17. Ara 1 wieqfa 21. Fra (3) 22. Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 9. 10. 12. 16. 18,19. 20. 21. 23. 24.

1. 2,6. 3. 5,7. 8. 11,17. 12,22. 13. 14. 15. 21.

Nidem, Bieb, Ebb, Tajjar, Óarrub, Ara, Girfa, Delli, Dab, Real, Igara

Nkella, Dabbar, Mat, Injam, Madrileni, Marka, Óabba, RGE, Briffa, Tadama, Dar

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© kantanti Taljani mag˙rufin sew mag˙na l-Maltin.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Taraji P. Henson

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: PAULINE CARUANA, 56, Triq il-Knisja, l-Imsida, MSD 1537. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Grace Gealy

36 11|10|2015

kullhadd.com

QADDIEFA MALTIN FL-ITALJA Ilbiera˙ 10 ta’ Ottubru 2015 qaddiefa Maltin ˙adu sehem fir-Regatta Internazzjonali Coppa Europa li se ssir f’Reno di Luggiano, l-Italja. Din il-©img˙a, grupp ta’ tnejn u g˙oxrin qaddief Malti kienu qed jit˙arr©u ta˙t kowçijiet Taljani fuq dg˙ajjes li jintuΩaw g˙ar-Regatta Nazzjonali Taljana ta˙t l-awspiçju tal-Federazzjoni Taljana tal-qdif tradizzjonali (FICSF) bi preparazzjoni g˙arRegatta Internazzjonali li se ssir illum s-Sibt f’Reno di Luggiano, l-Italja. F’dawn id-dg˙ajjes isir qdif kemm bilqeg˙da (fiddg˙ajjes Jole u Gozzo) u bilwieqfa (Voga in Piedi) b’teknika li tixbah ˙afna l-mod kif tradizzjonalment naqdfu f’Malta. B˙al Malta, l-isport tal-qdif tradizzjonali huwa mifrux sew fl-Italja fejn isiru diversi regatti

kemm fuq baΩi lokali, nazzjonali u internazzjonali. Il-˙sieb hu li Ω-Ωew© federazzjonijiet tal-qdif, ji©ifieri dik Maltija u dik Taljana, jibdew ja˙dmu iktar fil-qrib bl-iskop li l-qdif tradizzjonali fid-diversi forom tieg˙u jkompli jissa˙a˙. Jan Tanti, qaddief mill-Isla li ser jie˙u f’din ir-Regatta u li tkellem f’isem s˙abu l-qaddiefa qal li huwa jinsab kuntent illi qed isir sforz biex l-isport talqdif f’Malta jie˙u spinta ’l quddiem. Hu qal li, s’issa, il-qaddiefa Maltin jag˙mlu sena jit˙arr©u g˙al Ωew© attivitajiet fis-sena biss. “In˙oss li, b’oppurtunitajiet b˙al dawn, a˙na l-qaddiefa se jkollna lopportunità li nipprattikaw lisport tag˙na fuq livell kompetittiv b’mod aktar spiss. Barra min hekk, b’inzjattivi b˙al dawn nistg˙u nitg˙allmu

affarijiet ©odda minn timijiet barranin biex b’hekk il-livell tag˙na jkompli jitjieb.” Din l-inizjattiva tal-G˙aqda Regatta Nazzjonali setg˙et issir bl-g˙ajnuna tal-FICSF, ilKumitat Olimpiku Malti u tasSegretarjat Parlamentari g˙arRiçerka, l-Innovazzjoni, iΩÛg˙aΩag˙ u l-Isport immexxi mill-Onor. Chris Agius. Il-qaddiefa li se jie˙du sehem huma: Antoine Brignone, Cleavon Falzon, Clifton Camilleri, Clyde Debattista, Damien Attard, Dennis Thornton, Dirk Attard, Dylan Portelli, Elton Azzopardi, Emerson Farrugia, Eros Pavia, Francesco Paris, Glenn Brincat, Graham Attard, Jan Tanti, Juan Farrugia, Kieran Zammit, Marlon Vella, Maximilian Mamo, Melchior Farrugia, Nico Muscat u Wayne Xuereb.

KÓ SPORTS

TOLY FC REBBIEÓA TAS-SUPERCUP

Ilbiera˙ intlag˙bet il-log˙ba tas-Supercup organizzata mill-ISA, illog˙ba ntlag˙bet bejn it-tim tal-Methode u t-Toly FC. Dawn tala˙˙ar ˙ar©u rebbie˙a bl-iskor ta’ 2-1. Fl-ista©un li g˙adda l-Methode kienu r-rebbie˙a tal-league filwaqt li t-Toly FC kienu r-rebbie˙a tan-Knock Out. Din il-log˙ba fissret il-bidu tal-ista©un 2015-16 tal-ISA.

L-EWWEL RANKING TOURNAMENT TAL-2015…

AARON BUSUTTIL JEGÓLEB LIL ALEX BORG FIL-FINALI

Nhar it-2 ta’ Ottubru li g˙adda ntlag˙bet il-finali tal-ewwel ranking tournament ta’ din is-sena fil-147 Snookerhall fil-Óamrun fejn Aaron Busuttil g˙eleb liç-champion lokali tal-isnooker Alex Borg u ˙are© rebbie˙ bl-iskor ta’ 5-4. Dan kien it-tielet ranking tournament fil-karriera ta’ Busuttil li permezz tieg˙u sa˙˙a˙ postu b˙ala t-tielet l-aqwa plejer tal-isnooker f’Malta. Busuttil siefer diversi drabi biex attenda g˙al kampjonati Ewropej, tant li f’Ìunju li g˙adda mar Praga fejn intlag˙bu log˙ob mill-kategorija tal-ir©iel tal-Ewropa. Minkejja li Busuttil ©ie l-ewwel fil-grupp tieg˙u, irnexxielu jag˙milha biss mal-a˙˙ar 64, fejn ©ie eliminat mill-Bel©jan Jurian Heusdens bl-iskor ta’ 4-3. Issa jmiss il-Kampjonati tad-Dinja li se jsiru fl-E©ittu f’Novembru li ©ej. F’din il-kategorija se jie˙du sehem tliet plejers individwali li huma Busuttil innifsu, Alex Borg kif ukoll Duncan Bezzina.

sports KÓ

11|10|2015 37

kullhadd.com

Kampjonati internazzjonali imniedi l-proÌett f’malta se jÓallu nofs miljun pilota ‘Get into ewro fl-eKonomija ruGby’

F’konferenza stampa, jumejn qabel il-bidu tat-Thundercats World Championship li se jittellg˙u g˙all-ewwel darba f’Malta, Wilfrid Buttigieg, CEO ta’ Yachting Malta, spjega li dawn il-kampjonati se j˙allu man-nofs miljun ewro fl-ekonomija Maltija. It-Thundercats World Championship, li se jkun mifrux fuq sebat ijiem, hu avveniment storiku li fih se jinvolvi 30 tim minn 10 pajjiΩi differenti, fosthom lAfrika t’Isfel, l-Ingilterra kif ukoll Malta. L-avveniment se jixxandar internazzjonalment u fuq SKY TV b’udjenza li tista’ titla’ g˙al 200 miljun. “Yachting Malta, li twaqqfet ftit tax-xhur ilu, kellha mira ewlenija: dik li tg˙in u tassisti entitajiet li jressqu pro©etti fuq pjattaforma internazzjonali lejn pajjiΩna. Din it-tellieqa g˙andha lingredjenti importanti li jikkwalifikawha g˙al appo©©, fosthom it-turiΩmu li qed ti©©enera, it-tul tal-attività li

se sservi ta’ gallerija internazzjonali biex Malta u s-sbu˙ija tag˙ha jinfirxu internazzjonalment,” sostna Wilfrid Buttigieg, is-CEO ta’ Yachting Malta. “Avvenimenti sportivi ta’ din ix-xorta huma kruçjali g˙ax i˙allu impatt posittiv flekonomija ta’ pajjiΩna. Qed ikun stmat li dan il-kampjonat, li se jibda nhar is-Sibt u li se jkun mifrux fuq sebat ijiem, se j˙alli nofs miljun ewro fl-ekonomija ta’ pajjiΩna,” spjega s-CEO ta’ Yachting Malta Ltd Ray Bugeja, li huwa wkoll l-organizzatur tal-kampjonati li se jsiru f’Malta, spjega kif hu kburi li ntg˙aΩlet Malta biex jittella’ l-kampjonat dinji fiha. “Fl-Ewropa dan it-tip ta’ tlielaq jieqfu, imma l-klima Maltija f’Ottubru toffri l-aqwa elementi g˙al dan l-isports. Din hi dixxiplina affaxxinanti li qed tattira ˙afna Ωg˙aΩag˙ madwar id-dinja.” qal Bugeja. “Filwaqt li dixxiplini o˙ra jitolbu investimenti kbar

ta’ eluf ta’ ewro biex wie˙ed jixtri l-opra tal-ba˙ar, din iddixxiplina partikolari te˙tie© investiment kapitali minimu ta’ madwar €7,000.” Tkellmet ukoll Fiona Pasco Chairperson UIM Thundercats Committee & World Championship li fissret: “Malta kienet g˙aΩla eççellenti g˙al dawn il-kampjonati. Dan hu sports li jibni fuq il-kunçett ta’ komunità bejn il-parteçipanti u inawgura li Malta tkun biss il-bidu ta’ xi ˙a©a ferm akbar g˙al kompetizzjonijiet o˙ra futuri.” Aaron Ciantar, il-President tal-Assoçjazzjoni tal-Power Boats, fisser l-apprezzament tieg˙u lejn din l-attività internazzjonali u awgura li Malta tkompli tibni fuq l-isem tajjeb ˙afna li kisbet fil-qasam marittimu. Fi tmiem il-konferenza tala˙barijiet, b’kordinazzjoni ma’ Transport Malta, saret wirja fil-Port minn u˙ud millparteçipanti tat-Thundercats.

“Nag˙tu l-importanza xierqa lill-isport minuri billi nesponuh lill©enerazzjoni li tielg˙a.” Dan qalu llum is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius waqt it-tnedija tal-programm Get into Rugby f’Malta. Huwa kompla jg˙id li din hija weg˙da o˙ra elettorali fejn, minbarra li ting˙ata assistenza finanzjarja lill-isport minuri, jing˙atalu wkoll spinta sabiex aktar nies isiru jafu b’dan l-isport, jitg˙allmu r-regoli u finalment jibdew jipprattikawh. Kevin Azzopardi, l-Uffiçjal Edukattiv tal-Edukazzjoni FiΩika, spjega kif dan huwa parti mill-pro©ett pilota li beda lejn l-a˙˙ar tas-sena skolastika li g˙addiet u jsegwi dak tal-golf. Il-pro©ett pilota ser ikun qieg˙ed jin˙adem fil-Kulle©© Santa Margerita fejn, minbarra li bdew isiru sessjonijiet g˙all-istudenti tal-iskejjel kollha primarji, qed isiru workshops g˙all-g˙alliema tal-edukazzjoni fiΩika mill-mani©er ta’ Get into Rugby Manager ta’ Rugby Europe. Kevin Azzopardi spjega li fiΩ-Ωmien li ©ej ser tkun qed tit˙abbar skema ©dida li, permezz tag˙ha, l-assoçjazzjonijiet ser ikunu qed jing˙ataw iç-çans li jippromovu l-isport tag˙hom fl-iskejjel. Attendiet g˙all-konferenza tal-a˙barijiet il-Prinçipal tal-Kulle©© Santa Margerita Maria McNamara, li spjegat li l-Kulle©© i˙ossu onorat li g˙al darb’o˙ra qed ikun parteçipi fi pro©ett pilota li g˙andu l-g˙an li j˙ajjar aktar studenti jg˙ixu ˙ajja attiva. Hija kompliet tg˙id li r-rugby, bid-differenza ta’ sport ie˙or, jg˙allem lill-parteçipanti jkunu reΩiljenti u determinati filwaqt li jg˙inhom jifhmu l-importanza li wie˙ed isegwi r-regoli. Dan huwa pro©ett li qed isir b’kollaborazzjoni mal-Malta Rugby Football Union.

38 11|10|2015

se jKunu PosPosta l-elezzjonijiet Presidenzjali tal-fifa? Fil-laqg˙a ta’ emer©enza li se tittella’ fl-20 ta’ Ottubru li ©ej, il-posponiment tal-elezzjoni presidenzjali ta’ Frar se tkun fuq nett tal-a©enda. Dan hekk kif diversi membri ExCo tal-FIFA li jinkludu lillIngliΩ David Gill, lill-ÌermaniΩ Wolfgang Niersbach u l-Bel©jan Michel D’Hooghe talbu EGM u ttalba tag˙hom kienet milqug˙a fid-diskussjonijiet li kien hemm f’Zurich. It-talbiet g˙al din il-laqg˙a ur©enti waslu wara li Sepp Blatter kif ukoll Michel Platini ng˙ataw sospensjoni ta’ 90 ©urnata mill-kumitat tal-etika tal-FIFA hekk kif g˙adhom g˙addejjin l-investigazzjonijiet fuq l-im©ieba tag˙hom. Huwa mifhum li l-elezzjoni presidenzjali, li suppost g˙andha tittella’ fis-26 ta’ Frar, se tkun fuq nett tal-a©enda. Hemm çans kbir ukoll li din il-kwistjoni tqum f’laqg˙a bejn il-54 assoçjazzjoni membri fil-UEFA li se ssir nhar il-Óamis f’Nyon. Il-President tal-UEFA, Platini, issottometta n-nominazzjoni tieg˙u biex jer©a’ jo˙ro© g˙at-tali presidenza ftit qabel ma ng˙atatlu s-sospensjoni u g˙alhekk il-posponiment tal-elezzjoni tista’ tmur favurih.

l-inGliÛi mistennija jserrÓu 5 Plejers It-tim internazzjonali IngliΩ mistenni jserra˙ 5 plejers g˙all-a˙˙ar log˙ba tal-kwalifikazzjoni tal-Euro 2016 kontra l-Litwanja wara li l-Ìimg˙a reb˙u lill-Estonja f’darhom bl-iskor ta’ 2-0. Permezz ta’ din ir-reb˙a, l-IngliΩi reb˙u d-9 log˙ba konsekuttiva fil-kwalifikazzjonijiet tal-Euro 2016 b’reb˙a komda kontra l-Baltiçi b’gowls mill-attakkant ta’ Arsenal Theo Walcott u mill-plejer offensiv ta’ Manchester City Raheem Sterling. Wara din il-log˙ba, il-manager tat-tim IngliΩ Roy Hodgson ikkonferma li ˙ames plejers milliskwadra mhux se jkunu qed jag˙mlu l-vja©© lejn il-Litwanja g˙ada g˙all-a˙˙ar log˙ba ta’ kwalifikazzjoni f’Vilnius. Kemm Michael Carrick kif ukoll il-captain tat-tim Wayne Rooney, li ma kienx fliskwadra min˙abba li g˙andu injury, se jkunu qed jirritornaw mat-tim tag˙hom ta’ Manchester United. G˙aldaqstant, Rooney xorta wa˙da kien preΩenti f’Wembley Stadium hekk kif kien ippreΩentat iΩ-Ωarbuna tad-deheb wara li rnexxielu jeg˙leb ir-rekord ta’ Sir Bobby Charlton b˙ala laqwa skorer tal-Ingilterra.

serGio aGuero u daVid silVa jistGÓu jitilfu d-derBY Manchester City jistg˙u jkunu ming˙ajr is-servizzi ta’ Sergio Aguero u David Silva g˙al diversi ©img˙at wara li t-tnejn li huma esperjenzaw injuries differenti waqt li kienu qed jilag˙bu man-nazzjonali. L-injury ta’ Aguero, li se˙˙et waqt log˙ba mill-kwalifikazzjoni tat-Tazza tad-Dinja bejn lAr©entina u l-Ekwador nhar il-Óamis li g˙adda, kienet iççertifikata b˙ala tiçrita tat-tieni grad (gradetwo tear) – liema injury issoltu tie˙u bejn ©imag˙tejn u tmien ta’ ©img˙at biex tkun irkuprata. Ixxorta ˙aΩina ta’ Manchester City ma waqfitx hemm u dan hekk kif ˙ar©et l-a˙bar li Silva beda jzappap wara biss disa’ minuti fil-log˙ba ta’ kwalifikazzjoi g˙all-Kampjonati Ewropej fil-log˙ba bejn Spanja u l-Lussemburgu. Stqarrija li ˙ar©et minn Spanja ftit wara ikkonfermat li Silva lewa l-interal lateral ligament talg˙aksa tal-lemin u Ωgur li se jitlef il-log˙ba li jmiss tal-©img˙a li ©ejja kontra l-Ukrajna. Anki l-inqas perjodu barra, dak ta’ ©imag˙tejn, Ωgur mhux se jkun biΩΩejjed g˙al dawn il-plejers biex jid˙lu flazzjoni mat-tim tag˙hom meta fil-25 ta’ Ottubru jintlag˙ab id-derby ta’ Manchester.

ferGuson inKWetat Bl-inGaÌÌ ta’ jurGen KloPP Sir Alex Ferguson sostna li jinsab im˙asseb min˙abba li jemmen li l-kowç il-©did ta’ Liverpool Jurgen Klopp se jkun tajjeb ma’ Liverpool. Min-na˙a tieg˙u, Klopp, mill-ewwel ˙alla impressjoni flewwel ©urnata tieg˙u f’Anfield hekk kif quddiem il-©urnalisti laqqam lilu nnifsu b˙ala “in-normali” (the normal one) u bassar li g˙andu jirba˙ il-Premier League wara erba’ snin fit-tmexxija tal-istess klabb. Il-prestazzjonijiet u l-esperjenzi li kellu Klopp jidher li ˙allew impatt poΩittiv fuq il-le©©enda talklabb ta’ Liverpool Kenny Dalglish li ironikament huwa l-a˙˙ar persuna li kien irnexxielu jrebba˙ il-kampjonat IngliΩ lil dan it-tim, lura lejn l-1990. G˙aldaqstant, l-impatt ta’ dan l-inga©© qed jin˙ass ukoll mir-rivali eterni ta’ Liverpool, Manchester United, hekk kif Ferguson innifsu ammetta li ssuççess jista’ jer©a’ jirritorna lejn il-klabb tal-Liverpool wara li rnexxielhom jirb˙u biss il-League Cup f’disa’ snin. “Klopp huwa inga©© tajjeb ˙afna g˙al Liverpool. Jien nammirah,” sostna l-eks-kowç ta’ Manchester United.

KloPP mill-eWWel fuQ XoGÓlu Jurgen Klopp ma tilef l-ebda ˙in fl-irwol mani©erjali ©did tieg˙u ma’ Livepool wara li lbiera˙ mar isegwi lit-tim ta’ ta˙t it-18-il sena. Dan il-kowç ta’ 48 sena, wara li wera l-ambizzjonijiet tieg˙u li jirba˙ il-League ma’ Liverpool g˙all-ewwel darba wara 25 sena, Ωgur li ma kinitx sorpriΩa li lbiera˙ filg˙odu deher janalizza l-futur potenzjali tat-tim ta’ Liverpool. Huwa ng˙aqad mad-direttur talakkademja Alex Inglethorpe u l-kap Michael Beale fil-grawnd Kirkby f’Liverpool f’log˙ba fejn iΩΩg˙aΩag˙ ta’ Liverpool g˙elbu lil Stoke bl-iskors ta’ 1-0 grazzi g˙all-gowl fl-ewwel taqsima minn Ovie Ejaria. Ta’ min jg˙id ukoll li Liverpool mill-ewwel g˙amlu l-pass tag˙hom biex jakkwistaw is-servizzi tieg˙u fejn l-istess chairman tal-klabb Tom Werner Ωvela li Klopp kien ilu fil-mira tal-klabb kif ukoll tas-sidien Fenway Sports Group. Werner sostna li kull min isegwi l-futbol jaf li Klopp huwa mani©er brillanti g˙ax kapaçi jimmotiva l-plejers. Qal ukoll li meta d-diri©enti tal-klabb tkellmu mieg˙u raw li bejn l-viΩjoni tieg˙u u tag˙hom hemm rabta u ambizzonijiet komuni, li Liverpool jer©g˙u jibdew jirb˙u.

sadio mane mal-united f’jannar? Skont diversi rapport fil-midja, il-manager ta’ Manchester United Louis van Gaal talab lillbord ta’ Old Trafford biex jag˙mlu ftehim ma’ Southampton fir-rigward l-attakkant Sadio Mane fis-suq tat-trasferimenti f’Jannar. Qed jing˙ ad li van Gaal kien impressjonat millprestazzjonijiet ta’ dan l-internazzjonali SenegaliΩ fil-prestazzjoni kbira li g˙amlu Southampton kontra Chelsea nhar is-Sibt li g˙adda. G˙aldaqstant, s’issa, il-mani©er ta’ Southampton Ronald Koeman irreΩista t-talbiet tal-United iΩda mhuwiex çar jekk verament huwiex se jkompli jag˙mel dan fil-futur. Ir-Red Devils g˙ amlu offerta ta’ madwar £25 miljun g˙al dan il-plejer fis-sajf li g˙ adda iΩda Koeman Ωamm iebes. Madankollu, riçentament, il-poΩizzjoni tieg˙ u nbidlet xi ftit hekk kif jidher li hu rrassenjat li jitlef lil dan il-plejer ta’ 23 sena fil-futur qrib. “Forsi xi darba nitilfu lil Mane iΩda mbag˙ ad irridu nkunu ppreparati,” sostna l-kowç OlandiΩ.

kullhadd.com

KÓ sPorts

FOrmUlA 1kullhadd.com kÓ

tellieQA nrU

11|10|2015 39

rAPPOrt U AnAliÛi tA’ liAm GAUCi Numru ta’ dawriet 53

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 309.745km ir-rUssJA

Sochi

Sochi Circut

Dawra rekord V. bottas 2014 Rebbie˙ tal-2014 l. hamilton

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

24°c

19°c

ri˙

Umdità

6km/hr

44%

it-tielet POle GÓAl rOsberG L-attenzjoni ta’ bosta dilettanti kienet iffukata fuq il-kundizzjoni fiΩika ta’ Carlos Sainz wara l-inçident li kellu fl -a˙˙ar s e ssjoni ta’ pr ov a. Fortunatament, fi Q2 wasal l-a˙bar li l-kundizzjoni tal-Ispanjol kienet tajba. Pe rò, xorta wa˙da kien deçiΩ li jinΩamm ta˙t osservazzjoni matul illejl qabel ma ng˙ata permess li jie˙u sehem fit-tellieqa tal-lum. Min˙abba l-inçident li ©arrab Sainz, fi Q1 kienu eliminati erba’ sewwieqa biss. Çert minn dan id-destin kien Alonso li beda s-sessjoni b’penalità ta’ 35 post hekk kif il-Honda g˙amlu dive rsi bidliet fil- power unit talekskampjun tad-dinja. L-istess kienet is-sitwazzjoni ta’ Merhi li però ng˙ata pe nalit à ta’ 2 0 p ost. Fl imki en mag˙hom ng ˙aqdu Ericsson u Ste ve ns ill i kel lhom ˙i n fe rm ’il bog˙od m inn dak li ki en he mm bΩonn biex jaslu sa Q2. DiΩappunti Matul it-tieni sessjoni ta’ kwalifiki ma tantx kien hemm sorpriΩi kbar hekk kif l-ewwel Ωew© poΩizzjonijiet kienu kkontes tati m is- sewwie qa tal-

Mercedes li kellhom vanta©© komdu fuq il-kumplament tal-kompetituri. Óa©a mhux mistennija kienet ilprestazzjoni medjokri ta’ Massa illi deher skomdu fis-sewqan tieg˙u. Din l-iskumdità kompliet tippersegwitah sakemm eventwalment ikkundannatu li jitlaq mill-15-il post wara Ωball li g˙amel fl-a˙˙ar dawra tieg˙u. RiΩultat ie˙or diΩappuntanti kien dak ta’ Kvyat illi beda jg˙id lit-tim tieg˙u li kien qieg˙ed ibati biex itella’ t-temperatura tar-roti. Ir-Russu kien qieg˙ed jittama li jikseb riΩultat tajjeb fit-tellieqa tal-lum wara l-14-il p ost l i kiseb is-sena l- o˙ra. Madankollu, l-affar ijiet di©à m a jidhrux tajbin g˙alih hekk kif se jitlaq mill-11-il post. Ìlieda g˙all-punti Bottas po©©a lilu nniffsu fil-quççata tal- klassifika fi l- bi du ta’ Q3. Madankollu, Rosberg malajr impona ru˙u fuq kul˙add b’˙in illi Hamilton ma rnexxilux itejjeb. Il-Brittaniku g˙amel minn kollox biex jil˙aq dan lg˙an, imma fl-a˙˙ar dawra tieg˙u g˙amel Ωball li ©ieg˙lu jabbanduna t-

tentattiv tieg˙u. Sadanittant, Bottas irnexxielu jpo©©i lilu nniffsu bejn iΩ-Ωew© sewwieqa tal-Ferrari hekk kif Raikkonen re©a’ kellu prestazzjoni diΩappuntanti li ankratu fil-˙ames post. Il-FinlandiΩ tal-Ferrari ©arrab din id-disfatta wara li g˙amel Ωball f’kurva 13, punt tattraççat li ta kedda lil bosta kompetituri lbiera˙. Min-na˙a l-o˙ra, il-Force India kellhom fejn ikunu sodisfatti hekk kif Hulkenberg u Perez kisbu s-sitt u sseba’ poΩizzjonijiet konsekuttivament.

Dan b’mod speçjali meta wie ˙ed ji kkunsi dr a li Ω-Ωe w© s eww ieqa ˙allew dawk tal-Lotus, il-kompetituri prinçipali tag˙hom fil-klassifika talkostrutturi, warajhom. Madankollu, Grosjean g˙andu fejn ikun kuntent hekk kif illum se jibda mit-tmiem post wara l-problemi kbar li esperjenza tul is-sessjonijiet ta’ prova. Warajh spiçça Verstappen, illi kellu s-sodisfazzjon li jispiçça quddiem Ricciardo li jidher li se jer©a’ jkollu triq g˙at-telg˙a biex jikkompeti g˙all-punti.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Nico Rosberg Lewis Hamilton Valtteri Bottas Sebastian Vettel Kimi Raikkonen Nico Hulkenberg Sergio Perez Romain Grosjean Max Verstappen Daniel Ricciardo

Mercedes Mercedes Williams Ferrari Ferrari Force India Force India Lotus Toro Rosso Red Bull

1:37.113 1:37.433 1:37.912 1:37.965 1:38.348 1:38.659 1:38.691 1:38.787 1:38.924 1:39.728

+0.320 0.799 0.852 1.235 1.546 1.578 1.674 1.811 2.615

lil hinn miÇ-Çirkwit Fil-fatt, il-Honda di©à g˙andhom ˙afna impenji ma’ xiex ila˙˙qu fixxhur li ©ejjin. Dan hekk kif sorsi kkwotati fil-medja sportiva sostnew li l-fornituri ÌappuniΩi qeg˙din jesperjenzaw biΩa’ serja illi sa˙ansitra ma jla˙˙qux ifornu magna ©dida g˙allMcLaren sal-iskadenza tat-28 ta’ Frar 2016. Jekk dan huwa minnu, ikun ifisser li l-Honda jkollhom jag˙tuhom magna illi tkun sempliçiment evoluzzjoni talmudell attwali minflok ir-rivoluzzjoni mitluba mit-tim minn Woking. Skont listess rapport, l-akbar sfida li qeg˙din jiffaççjaw il-Honda hija dik li jaslu g˙al disinn ta’ power unit b’kompressuri Ωg˙ar illi jkunu affidabbli meta l-magna ttella’ temperaturi g˙oljin.

Fl-a˙˙ar jiem id-dinja tal-Formula 1 kienet qieg˙da tikkontempla min qieg˙ed fl-ag˙ar kundizzjoni bejn irRed Bull Racing (RBR) u l-McLaren, Ωew© timijiet b’futur inçert g˙al ra©unijiet differenti. Sadanittant, kumment ta’ Bernie Ecclestone qajjem kurΩità kbira hekk kif indika li jaf ikun hemm bidliet notevoli fl-amministrazzjoni tal-isport. IΩ-Ωmien qed jag˙fas Din il-©img˙a kienet o˙ra diffiçli g˙arRed Bull Racing illi g˙adhom qeg˙din jiffaççjaw ir-riskju serju li jispiççaw dan l-ista©un ming˙ajr ftehim g˙all-forniment tal-magni g˙all-2016. L-amministraturi ta’ dan it-tim di©à g˙amluha çara li jridu jkunu jafu x’magni se juΩaw malajr kemm jista’ jkun hekk kif l-iΩvilupp tax- chassis g˙all-ista©un li ©ej qieg˙ed fi stadju avvanzat. G˙aldaqstant, jidher illi lRBR qeg˙din jistennew li s-sitwazzjoni tkun solvuta fil-©img˙at li ©ejjin. Il-kandidati prinçipali g˙all-forniment g˙adhom il-Ferrari, illi s’issa esprimew l-interess tag˙hom ming˙ajr ma kkommettew ru˙hom. Konsegwenza mhux mistennija Effett mhux mistenni ta’ din il-kriΩi kienet id-dikjarazzjoni ta’ Paul Hembery, il-Motorsport Director talPirelli, illi sostna li l-kumpanija Taljana lesta li tikkunsidra li tirtira mill-isport jekk l-RBR iΩΩarma t-tim tag˙ha. Il-motivazzjoni wara din d-deçiΩjoni simili huwa l-fatt illi l-Pirelli j˙ossu li rRed Bull huma wie˙ed mill-aktar timijiet li kien kapaçi jwassal lill-Formula 1 fi swieq ©odda permezz tal-kampanji pubbliçitarji effettivi tieg˙u.

Sidien ©odda

G˙aldaqstant, il-Pirelli qeg˙din jibΩg˙u li n-nuqqas tal-RBR jista’ jag˙mel ˙sara lill-preΩenza globali talisport, u b’konsegwenza, lill-kumpaniji li jinvestu fih. Din mhix l-unika kwistjoni pendenti li l-kumpanija Taljana g˙andha malamministraturi tal-isport. Il-Pirelli di©à sostnew li mhumiex lesti li jestendu lftehim ta’ forniment tar-roti jekk ma jing˙atawx biΩΩejjed ˙in biex jiΩviluppaw r-roti g˙all-2017. Fl-ista©un imsemmi huwa mistenni li jkunu introdotti vetturi b’disinn radikalment differenti minn dawk attwali u g˙alhekk il-Pirelli jridu

jag˙mlu ammont ta’ testijiet illi jippermettilhom jo˙olqu roti affidabbli. Sfidi kbar Sadanittant, il-kollass tar-relazzjoni bejn l-RBR u r-Renault ˙allew ukoll lit-Toro Rosso ming˙ajr magni. Il-©img˙a lo˙ra kienet issemmiet il-possibbiltà li dan it-tim juΩa magni tal-Honda fl2016. Però, il-kumpanija ÌappuniΩa prattikament eskludiet ftehim ta’ din ix-xorta hekk kif sostniet illi b˙alissa m’g˙andhiex ir-riΩorsi neçessarji biex tla˙˙aq mal-bΩonnijiet ta’ aktar minn tim wie˙ed.

Fl-a˙˙ar iΩda mhux l-inqas, f’kummenti li g˙amel waqt Camp Beckenbauer, summit globali li sar din il-©img˙a, Bernie Ecclestone sostna li s-CVC Capital Partners g˙andhom l-intenzjoni li jbig˙u s-sehem tag˙hom fil-Formula 1 sal-a˙˙ar ta’ din is-sena. G˙adu mhuwiex çar min jista’ jkun lakkwirent il-©did. Però, l-aktar isem li qieg˙ed jissemma huwa dak tal-Qatar and RSE Ventures, illi di©à g˙andhom l-esperjenza fil-kamp sportiv permezz tal-kontroll li g˙andhom tal-Miami Dolphins, tim illi jilg˙ab fl-NFL. Skont Ecclestone, bosta millakkwirenti di©à qalulu li jixtiquh jibqa’ involut fl-isport anke wara li ssir ittranΩizzjoni. G˙aldaqstant, jidher li ddilettanti li kienu qeg˙din jistennew bidla kbira fil-mod kif il-Formula 1 huwa amministrat jafu jkunu kemxejn diΩappuntanti.

40 11|10|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

ix-xellug ewropew: x’futur?

Alfred Sant Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew

Ir-riΩultat tal-elezzjoni filPortugall ©img˙a ilu re©a’ kien wie˙ed diΩappuntanti g˙as-Soçjalisti Ewropej. Fejn sa ftit tax-xhur ilu, is-Soçjalisti PortugiΩi dehru li g˙andhom çans tajjeb li jirb˙u, fl-a˙˙ar ©img˙at waqg˙u lura sew imqabbla mal-partiti li kienu fl-alleanza taç-çentru lemin li kellha f’idha l-Gvern PortugiΩ fl-a˙˙ar snin. Huma mexxew politika ta’ ssikkar taç-çinturin iddettata miΩ-Ûona Ewro b˙ala kundizzjoni biex ilpajjiΩi membri tag˙hom isellfu lill-Portugall u b’hekk jg˙inuh jo˙ro© mill-kriΩi finanzjarja li kien da˙al fiha sa mis-sena 2008. Issa, min mexxa politika ta’ awsterità b˙al din, ©eneralment spiçça twarrab fl-elezzjoni ta’ wara. Fil-Portugall dan ma ©arax. Qabel din l-elezzjoni kien hemm turijiet o˙ra li ssoçjaliΩmu demokratiku naqsitlu sa˙˙tu fl-Ewropa. Kellna t-telfa tal-Labour firRenju Unit u tas-Soçjalisti fidDanimarka; il-kollass tal-koalizzjoni mmexxija misSoçjalisti fil-Bel©ju; id-disfatti elettorali tal-Partit Soçjalista FrançiΩ fir-re©juni ta’ Franza; u l-mod kif il-partit tas-Siriza xorta kiseb poΩizzjoni dominanti wara l-a˙˙ar elezzjoni li nΩammet f’Settembru, minkejja li mill-Gvern kellu jibdel kompletament il-proposti tieg˙u kontra l-awsterità filGreçja.

L-elezzjoni PortugiΩa Dak li ©ara fil-Portugall ikompli jwaddab il-mel˙ fil-ferita. IlGvern taç-çentru lemin kien mexxa politika ta’ awsterità li damdmet lill-˙addiema, bdiewa u pensjonanti tal-pajjiΩ. Mijiet ta’ eluf ta’ PortugiΩi kellhom jemigraw, filwaqt li dawk li baqg˙u fil-pajjiΩ, anke jekk Ωammew l-impjieg, raw tnaqqis sostanzjali fil-qlig˙ u kundizzjonijiet tal-˙ajja tag˙hom. Veru li fl-elezzjoni lGvern tilef il-ma©©oranza tieg˙u u se jkollu jara kif jimxi, jew b’koalizzjoni usa’ jew b˙ala gvern tal-minoranza. Imma s-Soçjalisti Demokratiçi waqg˙u lura sew fuq iç-çentru lemin. Sa ftit ©img˙at ilu, list˙arri© ta’ opinjoni kien qed jurihom fuq quddiem. Veru wkoll li kien hemm çirkostanzi partikolari li x’aktarx waddbuhom lura. L-eksMexxej u eks-Prim Ministru tag˙hom jinsab ta˙t akkuΩi gravi ta’ korruzzjoni. Kien ilgvern tieg˙u li nieda l-awsterità biex jilqa’ g˙all-pressjoni mill-Ewropej. Ta’ warajh, iççentru lemin, komplewha u qawwewha. Imma l-Partit Soçjal Demokratiku kien inbidel sew fl-a˙˙ar snin, u konsistentement ikkritika l-politika ta’ ssikkar taç-çinturin. Madankollu, baqa’ jis˙aq fuq il-˙tie©a li t-talbiet tal-Ewropej g˙andhom jintlaqg˙u biex ilpajjiΩ jer©a’ jitlaq g˙at-triq tal-

progress. Sadanittant, il-Gvern taç-çentru lemin beda jipproklama li l-affarijiet qed jitjiebu fl-ekonomija u li l-pajjiΩ kien ne˙˙a minn fuqu ssorvelja tal-Ewropej u tal-Fond Monetarju Internazzjonali. Waqt li l-poplu in©enerali baqa’ ma jara xejn minn dan it-titjib fil-˙ajja ta’ kuljum tieg˙u, bilfors li xorta impressjona ru˙u bl-idea li daqt ikun hemm titjib filqag˙da. Min-na˙a l-o˙ra, partiti o˙ra tax-xellug, fosthom ilKomunisti, baqg˙u jikkritikaw dak li kien g˙addej. Kieku lvoti tag˙hom ing˙aqdu ma’ tas-Soçjalisti Demokratiçi fi front tax-xellug mag˙qud, kieku kien ikun hemm reb˙a assoluta tax-xellug. Imma ΩΩew© partijiet ta’ din it-tendenza b’xejn ma jistg˙u jiftiehmu. Il-fatt jibqa’: is-Soçjalisti Demokratiçi spiççaw f’minoranza çara. U l-mistoqsija qed tqum: x’g˙andha tkun il-poΩizzjoni tas-Soçjalisti Demokratiçi flEwropa g˙al li ©ej? L-isfida tmur wisq lil hinn minn mistoqsijiet dwar relazzjonijiet publiçi u kif tittratta mal-midja biex dawn juruk f’dawl sabi˙. Il-mistoqsija g˙as-Soçjalisti Ewropej hi: x’pakkett ta’ politika g˙andhom isegwu biex iΩommu l-elettorat tag˙hom u jirb˙u o˙rajn bih b˙alma g˙amlet g˙al darba tnejn ilKançillier ÌermaniΩa tal-lemin Merkel?

X’inhi l-g˙aΩla? G˙al u˙ud, speçjalment filgrupp tas-Soçjalisti u dDemokratiçi tal-Parlament Ewropew, it-twe©iba hi façli: inkomplu g˙addejjin kif imxejna sa issa u naslu. Biss, anke hawn, l-a˙˙ar elezzjonijiet g˙all-Parlament Ewropew re©g˙u po©©ew lis-Soçjalisti f’minoranza, imqabbel mal-partit tal-popolari. Mhix ˙a©a diffiçli tbassar li fl-elezzjoni Ewropea li jmiss x’aktarx jer©a’ ji©ri l-istess. O˙rajn isemmu kif l-a˙jar ikun li, b˙alma qed isostni Corbyn fir-Renju Unit, isSoçjalisti jridu jmorru lura lejn lg˙eruq tag˙hom u jipproponi miΩuri ‘tax-xellug’, inkluΩ irrinazzjonalizzazzjoni ta’ kumpaniji tal-infrastruttura, li jer©g˙u jpo©©u liΩ-‘Ωg˙ar’ fiççentru ta’ kulma jitwettaq. Ilkritiçi ta’ din il-linja jargumentaw li, wara kollox, il-Partit Laburista IngliΩ ta˙t Ed Milliband fl-a˙˙ar elezzjoni f’pajjiΩu di©à dar ftit jew wisq lejn din it-triq, u tilef ukoll. O˙rajn isostnu li linja b˙al din twassal lill-partiti soçjalisti biex jiksru u jimminaw ir-regoli Ewropej ta’ tmexxija u jheddu l-istess eΩistenza tal-Unjoni Ewropea. Din hi ˙a©a li ma jridux.X’se tkun l-g˙aΩla rebbie˙a? Tista’ tinstab? Dawn huma mistoqsijiet li se jibqg˙u fil-qalba tad-diskussjoni soçjaldemokratika Ewropea fix-xhur li ©ejjin.