Kullhadd 12.04.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IS-SAGA TAL-

INTERCONNECTOR Il-Óadd 12 ta’ April, 2015 Óar©a Nru 1,135

Ara pa©ni 8 u 9

Prezz ›0.80

IVA JEW LE?

TNAQQIS FL-INÇIDENTI FATALI

Fl-2014 pajjiΩna kien l-iktar pajjiΩ fl-Unjoni Ewropea li esperjenza tnaqqis drastiku fl-inçidenti tat-traffiku fatali meta mqabbel mas-sena ta’ qabel, bi tnaqqis totali ta’ 39%. Il- KullÓadd tkellmet mat-Taqsima tat-Traffiku tal-pulizija dwar x’tibdiliet saru min-na˙a tal-Korp li setg˙u possibbilment wasslu g˙al dan ir-riΩultat mill-iktar poΩittiv. Ara pa©na 4

LEJN TRAKKA GÓALL-KAROZZI

Is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Isport qal lil din il-gazzetta li madwar tliet xhur o˙ra mistennija to˙ro© espressjoni ta’ interess g˙all-pro©ett tant mistenni ta’ trakka tal-karozzi. Din it-trakka mhux biss tkun tista’ tintuΩa mid-dilettanti talkarozzi, iΩda wkoll minn dawk li jkunu qed jie˙du ta˙ri© tassewqan. Ara pa©na 5

47 UNJONI ÇIVILI FI ÛMIEN SENA

Ilbiera˙ il-poplu Malti ˙are© jivvota g˙ar-referendum dwar il-kaçça fir-rebbieg˙a, kif ukoll g˙al diversi kunsilli lokali. L-andament matul il-©urnata tas-Sibt kien wie˙ed kwiet u effiçjenti, tant li ma ©ewx irrappurtati ˙inijiet twal ta’ stennija, anke f’dawk il-lokalitajiet li kienu qed jivvutaw g˙all-kunsilli lokali wkoll. Dalg˙odu mistenni jit˙abbar ir-riΩultat tar-referendum, fejn f’kaΩ ta’ ma©©oranza tal-IVA lista©un tal-kaçça jinfeta˙ jumejn o˙ra, u f’kaΩ ta’ ma©©oranza tal-LE, l-ista©un ma jinfeta˙x. Intant, ir-riΩultati tal-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali mistennija jit˙abbru l-©img˙a d-die˙la.

Il- KullÓadd hija infurmata li minn April tas-sena l-o˙ra, meta g˙addiet il-li©i tal-unjoni çivili, kien hemm total ta’ 47 unjoni çivili f’Malta. Fost dawn kien hemm 33 koppja li ng˙aqdu f’unjoni çivili f’Malta u G˙awdex, u 7 koppji minn barra li rre©istraw l-unjoni çivili tag˙hom f’pajjiΩna. Kien hemm ukoll 7 koppji o˙ra tal-istess sess li rre©istraw iΩ-Ωwie© tag˙hom f’Malta. Ara pa©na 6

Ara pa©na 3

02 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ LoKALI

MUMENTI MILL-KAMPANJA

Il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti ivaraw il-kampanja tag˙hom START ta˙t it-tinda f’San Ìiljan, b’numru sabi˙ ta’ kandidati Ωg˙aΩag˙ g˙all-elezzjoni tal-kunsilli lokali, fi Ωmien storiku fejn dawk ta’ 16-il sena ivvutaw g˙all-ewwel darba.

Gvern Laburista wera bil-provi kemm g˙andu g˙all-qalbu l-gΩira G˙awdxija, u fil-fatt l-attivitajiet politiçi tal-kampanja elettorali kemm-il darba saru f’G˙awdex. Hawnhekk naraw lill-Prim Ministru jindirizza lill-folla fin-Nadur.

Mument ˙elu f’Óal Kirkop. Il-Prim Ministru jsib ˙in fl-iskeda impenjattiva tieg˙u biex jg˙id kelmtejn ma’ tifel çkejken li attenda g˙all-attività politika f’dan il-lokal flimkien mal-qraba tieg˙u.

G˙ajta ewlenija matul il-kampanja kienet dik tal-investiment. Il-Prim Ministru jindirizza l-folla fil-GΩira, fejn se jsir investiment ta’ €100 miljun fi Ωvilupp li mistenni jag˙ti ˙ajja ©dida lil dan il-lokal.

Il-kampanja tal-Partit Laburista kwaΩi waslet fi tmiemha. Il-Prim Ministru jindirizza attività politika u jiltaqa’ maΩ-Ωg˙aΩag˙ li attendew g˙aliha fuq il-Fosos tal-Furjana.

F’Ra˙al Ìdid tag˙laq il-kampanja elettorali, bl-attendenza tal-mistieden speçjali, il-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi, li kien jinsab f’pajjiΩna g˙all-inawgurazzjoni tal-interconnector mal-Italja.

LoKALI KÓ

kullhadd.com

12|04|2015 03

SAS-2.00pm KIENU IVVUTAW 34% Sas-2.00pm, il-medja ta’ votanti eli©ibbli li vvutaw fir-referendum dwar il-kaçça fir-rebbieg˙a kienet ta’ 34%. L-aktar distrett li ra parteçipazzjoni g˙olja kien ir-raba’ distrett fejn ivvutaw 37%, filwaqt li fl-ewwel, is-sitt u l-g˙axar distrett ivvutaw 36%. B’kuntrast, fit-tieni, it-tielet u t-tnax-il distrett ivvutaw biss 31% talvotanti eli©ibbli sa dan il-˙in. Min-na˙a l-o˙ra, il-medja ta’ votanti li vvutaw fl-elezzjonijiet talkunsilli lokali sas-2.00pm kienet ta’ 31%. L-aktar ir˙ula li kellhom perçentwal g˙olja ta’ votanti kienu Santa Luçija, Floriana u Óal Luqa fejn ivvutaw 45%, 40% u 40% rispettivament. B˙ala paragun, fl-2012 sas-1pm f’dawn it-tliet lokalitajiet kienu vvutaw 39%, 45% u 34% rispettivament. Min-na˙a l-o˙ra, San Pawl il-Ba˙ar kellu l-inqas perçentwal ta’ Persenta©© ta’ votanti fir-Referendum dwar il-Kaçça fir-Rebbieg˙a Distrett Distrett 1 Distrett 2 Distrett 3 Distrett 4 Distrett 5 Distrett 6 Distrett 7 Distrett 8 Distrett 9 Distrett 10 Distrett 11 Distrett 12 Distrett 13 TOTAL

Persenta©© 36% 31% 31% 37% 34% 36% 34% 34% 33% 36% 34% 31% 33% 34%

Persetna©© ta’ votanti fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali Lokal Persenta©© Il-Birgu 35% L-Isla 38% Óal Qormi 34% ÓaΩ-Ûebbu© (M) 32% Is-Si©©iewi 32% Ó’Attard 31% Óal Balzan 37% BirΩebbu©a 30% Óad-Dingli 35% Floriana 40% Il-GΩira 25% G˙ajnsielem 30% Óal G˙arg˙ur 33% Il-Óamrun 38% L-Iklin 36% Ta’ Kerçem 34% Óal Kirkop 31% Óal Luqa 40% Il-Marsa 34% Marsaxlokk 30% Il-Mosta 31% Il-Munxar 29% In-Nadur 33% Paola 39% Il-Qala 36% Óal Safi 38% San Ìiljan 21% San Lawrenz 26% San Pawl il-Ba˙ar 19% Santa Luçija 45% Is-Swieqi 23% Ix-Xag˙ra 31% IΩ-Ûebbu© (G˙) 26% IΩ-Ûurrieq 34% Total 31%

nies li vvutaw b’19%, segwit minn San Ìiljan u s-Swieqi fejn sas2pm ivvutaw 21% u 23% rispettivament. Fl-2012, sas-1pm f’dawn il-lokalitajiet kienu ˙argu jivvutaw 17%, 19% u 18% rispettivament. L-elezzjoni tal-kunsilli lokali tal-biera˙ kellha valur storiku partikolari hekk kif kienet l-ewwel wa˙da li fiha Ωg˙aΩag˙ ta’ 16 u 17-il sena ivvutaw. Dan seta’ jsir permezz tar-riforma elettorali li introduça Gvern Laburista li wera fiduçja fil-kapaçità taΩΩg˙aΩag˙ li jie˙du sehem attiv f’dan l-eΩerçizzju demokratiku. Dan huwa biss l-ewwel pass li se jwitti triq biex ’il quddiem iΩΩg˙aΩag˙ ikunu jistg˙u anki jikkontestaw dawn l-elezzjonijiet, kif ukoll jing˙ataw id-dritt li jesprimu ru˙hom fl-elezzjonijiet Ewropej u l-elezzjoni ©enerali.

04 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IR-RIÛULTATI TA’ IKTAR RIÛORSI, INFURZAR U EDUKAZZJONI Fatalitajiet g˙al kull miljun abitant

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Skont statistika ma˙ru©a millKummissjoni Ewropea ftit tal©img˙at ilu, jirriΩulta li millpajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea, pajjiΩna kellu l-ikbar tnaqqis fl-inçidenti tat-traffiku fatali matul l-2014, meta mqabbel mas-sena ta’ qabel. Dwar dan ir-riΩultat tkellimna mal-Ispettur Mario Tonna, li huwa inkarigat mill-ferg˙a tattraffiku tal-Pulizija. It-tnaqqis ta’ Malta kwaΩi 40 darba iktar mill-medja Ewropea F’din l-istatistika ta’ kull sena pajjiΩna jkun fost dawk blinqas inçidenti tat-traffiku fatali. Madankollu, is-sena li g˙addiet kienet partikolari g˙at-tnaqqis f’dawn l-inçidenti fatali, li meta mqabbel mattnaqqis li esperjenzaw xi pajjiΩi o˙ra, dak ta’ pajjiΩna huwa wie˙ed drastiku. Fil-fatt, skont l-istatistika talKummissjoni Ewropea, ilmedja tat-tnaqqis tal-inçidenti fatali fl-2014 kienet biss ta’ 1% fuq is-sena ta’ qabel. Dan filwaqt li t-tnaqqis li esperjenza pajjiΩna matul l-istess perjodu kien ta’ 39%, ji©ifieri kwaΩi 40 darba iktar mill-medja Ewropea. Il-progress ta’ Malta bejn l2013 u l-2014 huwa speçjalment partikolari meta mqabbel mal-medja ta’ tnaqqis li esperjenzajna bejn l-2010 u l-2014. Fuq medda ta’ erba’ snin Malta kellha medja ta’ tnaqqis ta’ inçidenti fatali ta’ 27%. Dan po©©a lil pajjiΩna fis-sitt post fil-lista ta’ pajjiΩi li esperjenzaw l-ikbar tnaqqis.

IΩda bejn l-2013 u l-2014 Malta telg˙et fl-ewwel post b˙ala l-pajjiΩ li kellu l-ikbar tnaqqis fl-inçidenti fatali. Filwaqt li t-tnaqqis tag˙na kien ta’ 39%, dak tal-Finlandja, li spiççat fit-tieni post, kien ta’ 14%. Dan juri kif hemm qabΩa kbira mhux biss bejn Malta u l-medja Ewropea, iΩda anke bejn Malta u l-pajjiΩi li l-iktar li kellhom suççess f’dan ir-rigward. Ûdied ir-road policing, fost o˙rajn Fid-dawl tal-fatt li Malta kellha l-iktar tnaqqis drastiku fl-inçidenti fatali bejn l-2013 u l2014, staqsejna lill-Pulizija jekk matul is-sena li g˙addiet sarx xi tibdil b’rabta mas-sigurtà fittoroq li seta’ wassal g˙al dan ir-riΩultat. L-Ispettur Mario Tonna, li huwa inkarigat mill-ferg˙a tat-

traffiku, qalilna li matul is-snin imsemmija t-taqsima tat-traffiku Ωiedet aktar nies fil-branka u aktar muturi. Barra minn hekk inbidlu ssistemi billi ©ie implimentat dak li jissejja˙ road policing, ji©ifieri li l-Pulizija sa˙˙et aktar il-preΩenza tag˙ha fit-toroq. F’dak li jirrigwarda infurzar, saru aktar road checks kon©unti bejn it-taqsima talRIU u t-taqsima tal-klieb. Dawn saru f’postijiet strate©içi li kienu mag˙rufa g˙all-inçidenti, u b’hekk setg˙u ©ew evitati b’mod drastiku ˙abtiet li jwasslu g˙al korrimenti u fatalitajiet. Twessg˙et ukoll l-edukazzjoni lill-pubbliku, fejn saru aktar kampanji fi skejjel u g˙aqdiet, u Ωdiedet il-preΩenza fil-midja sabiex is-sewwieq ji©i mg˙arraf iktar fuq is-sewqan u l-konsegwenzi ta’ sewqan ˙aΩin fit-toroq tag˙na.

L-Awstrija Il-Bel©ju Il-Bulgarija Il-Kroazja Çipru Ir-Repubblika Çeka Id-Danimarka L-Estonja Il-Finlandja Franza Il-Ìermanja Il-Greçja L-Ungerija L-Irlanda L-Italja Il-Latvija Il-Litwanja Il-Lussemburgu Malta L-Olanda Il-Polonja Il-Portugal Ir-Rumanija Is-Slovakkja Is-Slovenja Spanja L-IΩvezja Ir-Renju Unit L-UE

2010 66 77 105 99 73 77 46 59 51 64 45 112 74 47 70 103 95 64 36 32 102 80 117 65 67 53 28 30 62

2013 2014 54 51 65 64 83 90 86 73 51 52 62 61 34 33 61 59 48 41 51 53 41 42 79 72 60 63 41 43 57 52 88 106 86 90 84 65 43 26 28 87 84 61 59 93 91 46 54 61 52 36 36 27 29 28 29 51 50.5

Evoluzzjoni tan-numru totali ta’ fatalitajiet

2010-2014 2013-2014 -22% -5% -15% -1% -16% 9% -28% -16% -25% 2% -20% -3% -28% -4% -1% -4% -18% -14% -15% 4% -8% 1% -37% -9% -15% 6% -7% 4% -23% -6% -3% 18% -11% 4% 13% -20% -27% -39% -11% -17% -3% -34% -3% -24% -2% -18% 16% -22% -14% -32% 0% 3% 6% -4% 3% -18% -1%

F’dak li jirrigwarda infurzar, saru aktar road checks kon©unti bejn ittaqsima tal-RIU u t-taqsima tal-klieb. Dawn saru f’postijiet strate©içi li kienu mag˙rufa g˙all-inçidenti, u b’hekk setg˙u ©ew evitati b’mod drastiku ˙abtiet li jwasslu g˙al korrimenti u fatalitajiet.

JISSOKTA R-ROÓS TAL-MEDIÇINI Din il-©img˙a l-Gvern ˙abbar ro˙s ie˙or fil-prezzijiet ta’ 14-il mediçina li minnhom se jibbenefika l-konsumatur. Fi w˙ud, ir-ro˙s di©à da˙al fisse˙˙, filwaqt li f’mediçini o˙ra dan se jsir b’effett mill-1 u l-4 ta’ Mejju li ©ej. Din hija r-raba’ darba f’sentejn li qed jor˙su lmediçini. Dan l-a˙˙ar ro˙s ivarja bejn 5% u 26% u jinkludi diversi mediçini li jintuΩaw g˙at-trattament tal-osteoporoΩi, ilmigranja, mard tal-qalb, dipressjoni, dijabete, obeΩità u infezzjonijiet fl-g˙ajnejn. Fost il-mediçini li qed jor˙su hemm l-Actonel Plus li tittie˙ed minn pazjenti li jbatu minn mard fl-g˙adam. Din ilmediçina ro˙sot b’26% u minn €45 issa se tibda tinbieg˙ €33.38. B’hekk il-konsumatur se jkun qed jiffranka €11.62. Il-mediçina Bonviva, li wkoll tintuΩa g˙at-trattament talu©ig˙ fl-g˙adam, se tkun qed tor˙os b’20.4% u minn €46.36 se tkun qed tinbieg˙ g˙allprezz ta’ €36.90, b’ro˙s ta’ €9.46. Pazjenti li juΩaw isSumatriptan u li tintuΩa g˙at-

trattament tal-migranja se jibdew jiffrankaw 15% fuq ilprezz ori©inali hekk kif mill-1 ta’ Mejju li ©ej din se tibda tinbieg˙ g˙all-prezz ta’ €13.60. F’konferenza tal-a˙barijiet filbini tal-kumpanija AM Mangion f’Óal Luqa, il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli fissret kif din hija r-raba’ darba f’sentejn

li l-Gvern qed i˙abbar ro˙s filprezzijiet ta’ bosta mediçini. Il-Ministru Dalli semmiet kif il-˙olqien tal-Medicines Intelligence and Access Unit qed jissarraf f’g˙aΩla akbar filmediçini li jinbieg˙u fis-suq Malti. Qalet li matul l-2014, lAwtorità rre©istrat numru rekord ta’ applikazzjonijiet ©odda g˙at-tqeg˙id fuq is-suq ta’ prodotti mediçinali, b’Ωieda ta’

650 applikazzjoni, biex b’hekk issa hemm aktar minn 4830 prodott awtorizzat. Il-Ministru Dalli tkellmet dwar it-tis˙i˙ li kien hemm filproçess ta’ djalogu malEuropean Medicines Agency sabiex ikunu kkomunikati ssistemi tad-distribuzzjoni parallela mad-distributuri lokali, li se jwassal biex prodotti re©istrati mill-Kummissjoni

Ewropea jinbieg˙u bi prezz or˙os. Il-Ministru fa˙˙ret il-˙idma li qed twettaq l-Awtorità dwar ilMediçni permezz ta’ diversi inizjattivi li qed jittie˙du, fosthom investiment f’ta˙ri© g˙allbenefiççju tal-konsumatur u lindustrija farmaçewtika u Ωieda fid-d˙ul finanzjarju li ©ej minn awtorizzazzjoni g˙all-bejg˙ fissuq Ewropew kollu. Iç-Chairman tal-Awtorità dwar il-Mediçini, il-Prof. Anthony Seraccino Inglott, semma kif dan ir-ro˙s filprezzijiet seta’ jkun possibbli wara ˙idma li saret malMCCAA. Qal li l-Awtorità bdiet tag˙mel spezzjonijiet barra minn Malta, fosthom fl-Indja, fejn qed tiççertifika mediçini biex ikunu jistg˙u jid˙lu flEwropa. Iç-Chairman tal-MCCAA Marcel Pizzuto spjega kif lAwtorità g˙andha rwol importanti li tara kif il-prezzijiet talmediçini fis-suq lokali jikkomparaw mal-medja Ewropea. F’kaΩ li dawn ikunu og˙la, lMCCAA ti©bed l-attenzjoni talimportaturi sabiex dawn ibaxxu l-prezzijiet.

LOKALI KÓ

12|04|2015 05

kullhadd.com

IT-TRAKKA TAL-KAROZZI

L-ESPRESSJONI TA’ INTERESS IPPJANATA LI TOÓROÌ TLIET XHUR OÓRA metru u l-pump room li fiha se jkun hemm il-makkinarju, ilpompi biex jit˙addem l-ilma tal-pixxina u ©iebja li tissupplixxi l-ilma ˙elu g˙all-pixxina. Min-na˙a tieg˙u, isSegretarju Parlamentari Agius qal li huwa l-˙sieb tal-Gvern li jag˙ti lura lil BirΩebbu©a u linNofsinhar ta’ Malta d-dinjità li tte˙dithilhom fl-a˙˙ar g˙oxrin sena. Huwa tkellem dwar limportanza tal-isport relatat mal-ba˙ar g˙al pajjiΩna u qal li dan huwa sport li qed iressaq lejn pajjiΩna ammont ta’ suççessi, filwaqt li fakkar fissuççess li kellhom it-timijiet nazzjonali tal-waterpolo f’kompetizzjonijiet ta’ livell internazzjonali.

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Matul dawn l-a˙˙ar g˙exieren ta’ snin, id-dilettanti tat-ti©rijiet tal-karozzi kibru fin-numru u fid-dixxiplini differenti. Minkejja dan, g˙alkemm dejjem sa˙qu dwar il-bΩonn li jkollhom façilitajiet diçenti, ittalbiet u x-xewqat tag˙hom qatt ma sabu min jikkunsidrahom bis-serjetà, iΩda din lamminstrazzjoni hija differenti. Dan g˙ax il-Gvern qed jimmira biex madwar tliet xhur o˙ra tin˙are© l-espressjoni ta’ interess biex din il-˙olma ta’ ˙afna dilettanti fl-a˙˙ar issir realtà. Apparti minn hekk, b’rabta mal-pro©etti ta’ façilitajiet sportivi li jinsabu g˙addejjin b˙alissa b’mod partikolari f’BirΩebbu©a, il-gazzetta KullÓadd tista’ tiΩvela wkoll li sa Mejju li ©ej g˙andu jitlesta g˙alkollox il-pitch tal-waterpolo f’BirΩebbu©a hekk kif nhar l-Erbg˙a li g˙adda kemm ilMinistru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi kif ukoll is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isports Chris Agius sostnew li x-xog˙lijiet jinsabu fi stadju avvanzat ta’ kostruzzjoni. It-trakka tal-karozzi

f’pajjiΩna f’dawn ix-xahrejn li ©ejjin. Dan qed isir biex jin˙oloq interess akbar f’dan liΩvilupp tant mistenni f’pajjiΩna. Ovvjament, se jsir ukoll reklamar f’rivisti u gazzetti lokali fi stadju aktar avvanzat. F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, is-Segretarju Parlamentari Chris Agius spjega kif f’Malta ilha tin˙ass il˙tie©a g˙al din it-trakka, b’mod partikolari g˙ax kull min i˙obb itellaq g˙adu jrid jag˙mel dan barra minn Malta. Apparti minn hekk, is-

Segretarju Parlamentari Agius Ωvela li f’din it-trakka, apparti l-fatt li se sservi b˙ala trakka g˙at-tlielaq tal-karozzi, se sservi wkoll b˙ala post li se jkun relatat ukoll ma’ aktar edukazzjoni dwar kif wie˙ed g˙andu jsuq. Sa Mejju g˙andu jitlesta lpitch ta’ BirΩebbu©a F’dak li g˙andu x’jaqsam malta’ pro©ett tal- pitch BirΩebbu©a, din il-gazzetta tista’ tiΩvela li x-xog˙ol fuqu

mistenni jitlesta sa Mejju. Dan wara li nhar il-Ìimg˙a li g˙adda ng˙ata l-bidu g˙attieni faΩi tieg˙u billi n˙are© ukoll tender g˙all-bini tal-club house li se jkun jinkludi ristorant, changing rooms, public toilets u multi-purpose hall , fost l-o˙rajn. Fid-dawl ta’ dan il-pro©ett, ilMinistru g˙at-Trasport u lInfrastruttura spjega li xxog˙lijiet fuq il-pixxina bdew f’Ottubru tal-2013, bl-ewwel faΩi li kienet tinvolvi l-bini talpixxina li fiha 25 metru bi 33

Fil-preΩent il-Gvern jinsab f’g˙add ta’ diskussjonijiet madDipartiment tal-Artijiet kif ukoll mal-Awtorità Maltija g˙all-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA) dwar l-artijiet li qed ikunu kkunsidrati g˙alliΩvilupp ta’ trakka tal-karozzi. IΩjed minn hekk, il-MEPA qed tistudja b’reqqa xi restrizzjonijiet li jeΩistu fuq dawn l-artijiet li qed ji©u kkunsidrati. Madankollu, il-Gvern qed jimmira li f’Ìunju li ©ej to˙ro© lespressjoni ta’ interess g˙allbini ta’ din it-trakka. Sadanittant, il-Gvern jinsab f’kuntatt regolari ma’ rivisti u gazzetti internazzjonali biex isir reklamar dwar din it-trakka

Prijorità lill-isport relatat mal-ba˙ar Is-Segretarju Parlamentari Agius qal li t-timijiet lokali huma l-aktar iffukati fin-na˙a ta’ fuq ta’ Malta u g˙alhekk huwa tajjeb li r˙ula b˙al BirΩebbu©a jer©g˙u jkunu parti mill-mappa ta’ dan lisport f’pajjiΩna. Hu sostna wkoll li l-isport relatat malba˙ar qed ikun prijorità anke g˙all-Kunsill Malti g˙all-Isport li fl-inizjattivi ta’ Summer on the Move u Skolasport hemm bosta sessjonijiet simili fil-programm. Fakkar li l-Kunsill Malti g˙all-Isport, permezz talIsport Promotion Unit, qieg˙ed joffri sessjonijiet ta’ g˙awm u workshops ta’ waterpolo lill-istudenti tal-iskejjel Maltin. Spjega wkoll li l-pixxina se tuΩa ilma ˙elu biex tag˙ti ççans li jsiru anke kompetizzjonijiet tal-g˙awm fl-istess livell ta’ pajjiΩi barranin. Bissa˙˙a t’hekk, il-Gvern se jkun qed jag˙ti opportunità akbar lit-tfal Ωg˙ar min-na˙a t’isfel ta’ Malta li j˙obbu l-isport talg˙awm u li jaspiraw li fil-futur jistg˙u jkunu atleti u possibbilment g˙awwiema li jirrapreΩentaw lil Malta.

ÛIEDA TA’ IKTAR MINN 6,000 IMPJIEG F’SENA F’Novembru 2014, l-ammont ta’ ˙addiema full-time f’pajjiΩna kien 6,022 aktar mill-istess xahar tas-sena qabel. B’hekk, matul l-a˙˙ar tnax-il xahar, limpjiegi full-time Ωdiedu bi 17 kuljum, jew kwaΩi tliet darbiet ir-rata ta’ ˙olqien ta’ xog˙ol osservata matul lamministrazzjoni preçedenti. Imqabbel mal-bidu ta’ Marzu 2013, kien hemm Ωieda ta’ 10,043 impjegat full-time. F’anqas minn sentejn ta˙t l-amministrazzjoni preΩenti kwaΩi n˙olqu postijiet ta’ xog˙ol full-time daqs kemm in˙olqu matul il-˙ames snin tal-amministrazzjoni ta’ qabel. F’dawn il-21 xahar kienu s-servizzi li wrew l-akbar Ωidiet. Tispikka Ωieda ta’ kwazi 2,000 impjieg fis-servizzi amministrattivi, 650 fis-servizzi tekniçi u professjonali u Ωieda ta’ 865 full-timer flinformatika u l-komunikazzjoni. Kien hemm ukoll tkabbir ta’ 570 impjieg fis-settur tal-bejg˙, Ωieda ta’ 975 fis-servizzi finanzjarji u tkabbir ta’ 850 impjieg mas-settur tal -gaming u

servizzi o˙ra. L-impjiegi Ωdiedu b’485 fil-manifattura u l-kostruzzjoni; Ωew© setturi li tul l-amministrazzjoni preçedenti esperjenzaw telf ta’ eluf ta’ postijiet tax-xog˙ol. Mill-bidu tal-amministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ 7,070 persuna mas-set-

tur privat. Dan se˙˙ minkejja tnaqqis temporanju ta’ mijiet ta’ ˙addiema minn mas-settur privat min˙abba t-tluq tal-Arriva. Mill-bidu ta’ Jannar dawn il˙addiema re©g˙u da˙lu lura mal-privat. Meta wie˙ed jikkunsidra l-effett tal-

Arriva, it-tkabbir fl-impjiegi mas-settur privat ji©i jla˙˙aq kwaΩi 7,800. Dan huwa kwaΩi elfejn persuna aktar miΩΩieda osservata fl-a˙˙ar 21 xahar talgvern preçedenti. G˙al kull Ωew© impjiegi aktar mal-privat li kien hemm ta˙t il-gvern preçedenti, ta˙t din lamministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ tliet impjiegi. Fost l-aktar li gawdew minn din laççelerazzjoni, kien hemm l-G˙awdxin, fejn kien hemm Ωieda ta’ 771 impjieg full-time. Dan huwa kwaΩi d-doppju taΩ-Ωieda fl-impjiegi li kien hemm f’din il-gΩira matul il-˙ames snin tal-amministrazzjoni preçedenti. Fl-istess ˙in, il-Gvern qieg˙ed iΩid irriΩorsi f’setturi importanti fi ˙danu. Fost l-o˙rajn, imqabbel mal-bidu talamministrazzjoni, hemm 1,300 persuna aktar ta˙dem fis-settur tas-sa˙˙a pubblika u fl-edukazzjoni pubblika. Il-Gvern qal li huwa kommess li t-tkabbir ekonomiku jirrifletti f’servizz a˙jar ta’ sa˙˙a u edukazzjoni g˙all-familji.

06 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

47 UNJONI ÇIVILI F’SENA RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Fl-14 ta’ April tas-sena l-o˙ra, fil-Parlament ittie˙ed il-vot storiku dwar il-li©i tal-unjoni çivili; vot li ta lill-koppji omosesswali drittijiet konjugali simili g˙al dawk li jgawdu minnhom koppji ta’ sess differenti. Hekk kif qed noqorbu lejn g˙eluq is-sena minn meta ttie˙ed dan il-vot, tlabna lillMinisteru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili statistika ta’ kemm kien hemm koppji li g˙amlu uΩu mil-li©i tal-unjoni çivili. Skont informazzjoni pprovduta minn kelliem g˙all-Ministeru msemmi, jirriΩulta li fi Ωmien sena kien hemm b’kollox 47 koppja li g˙amlu uΩu mil-li©i tal-unjoni çivili. Fost dawn kien hemm 33 koppja li ng˙aqdu f’unjoni çivili f’Malta u G˙awdex, u 7 koppji minn barra li rre©istraw l-unjoni çivili tag˙hom f’pajjiΩna. Kien hemm ukoll 7 koppji o˙ra tal-istess sess li rre©istraw iΩ-Ωwie© tag˙hom f’Malta.

Minkejja li huma l-koppji kollha li jistg˙u jing˙aqdu f’unjoni çivili, irrelevanti missess tag˙hom, matul l-a˙˙ar sena kienu kwaΩi biss koppji tal-istess sess li g˙amlu uΩu minn din il-li©i. Fil-fatt kienet biss koppja wa˙da ta’ sess differenti li da˙let f’din l-unjoni. Jidher g˙alhekk li l-ma©©oranza talkoppji tal-istess sess s’issa g˙adhom jippreferu jing˙aqdu

fiΩ-Ωwie©, inkella fl-unjoni çivili. L-iΩball tal-OppoΩizzjoni Meta ©ie biex jittie˙ed il-vot dwar il-li©i tal-unjoni çivili, lOppoΩizzjoni Nazzjonalista kienet g˙aΩlet li tastjeni. Ftit tal-©img˙at qabel il-vot, din il-gazzetta kienet irrappurtat kif il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil kien maqsum

bejn l-elementi ultra-konservattivi u dawk iktar liberali fil-partit. Busuttil kien sa˙ansitra qed ji©i mhedded bir-riΩenji minn klikka ta’ konservattivi, li ma ridux jaççettaw li mqar ikun hemm deputat wie˙ed Nazzjonalista li jivvota favur illi©i tal-unjoni çivili. Busuttil, li ma kinx kapaçi jil˙aq kompromess bejn iΩΩew© fazzjonijiet fil-partit jew

jasserixxi ru˙u fuq parti jew o˙ra, g˙aΩel li ma jag˙Ωilx. Din il-mossa wasslet g˙al disprezz u bbuwjar mill-folla numeruΩa li kienet qed tiççelebra l-vot fuq din il-li©i barra l-Parlament. Ftit tal-©img˙at ilu, waqt dibattitu politiku fuq programm televiΩiv, Busuttil ammetta li l-OppoΩizzjoni kienet Ωbaljat meta astjeniet fuq il-vot tal-unjoni çivili. L-ammissjoni ta’ Busuttil, g˙alkemm kienet ftit wisq tard wisq, kienet tat it-tama lillkomunità LGBT li issa lOppoΩizzjoni kienet se tibdel id-direzzjoni u tappo©©ja bidliet fil-li©i li jag˙tuha d-drittijiet mist˙oqqha. IΩda g˙al darb’ o˙ra Busuttil re©a’ ddiΩappunta, g˙ax fitte˙id tal-vot fuq il-li©i storika dwar l-identità tal-©eneru, ilKap tal-OppoΩizzjoni u numru kbir ta’ deputati Nazzjonalisti lanqas biss tfaççaw. Jidher g˙alhekk li, kieku kien g˙all-OppoΩizzjoni, dawn lg˙exieren ta’ koppji kienu jibqg˙u mça˙˙da mid-dritt talunjoni çivili. L-istess b˙al ma kienu jibqg˙u jbatu l-burokrazija l-persuni transgender.

TNEJN FERUTI GRAVI MAKKINARJU ÌDID U ÛIEDA FIL-PRODUZZJONI INDUSTRIJALI WARA LI TTAJRU Figuri tal-kummerç internazzjonali mid-Dwana jikkonfermaw li b˙alissa f’pajjiΩna g˙addej investiment rekord. Fl-ewwel xahrejn tal-2015 ©ew impurtati €308.2 miljun f’makkinarju u o©©etti intiΩi g˙all-investiment kapitali. Dan huwa kwaΩi tliet darbiet dak li kien impurtat fl-istess perjodu fl-a˙˙ar sena talamministrazzjoni preçedenti. Dan huwa wkoll l-akbar ammont ta’ makkinarju li qatt ©ie osservat fl-ewwel xahrejn tas-sena mindu bdew jin©abru dawn il-figuri f’pajjiΩna. Dan ir-rekord inkiseb meta pajjiΩna ilu minn nofs l-2014 ikollu figuri rekord ta’ importazzjoni ta’ o©©etti kapitali. Matul l-a˙˙ar sitt xhur kienu impurtati €864.5 miljun f’makkinarju u g˙odda. Dan kien kwaΩi €55 miljun aktar milli kien ©ie impurtat fla˙˙ar sena tal-amministraz-

zjoni preçedenti. Minbarra fl-importazzjoni ta’ makkinarju, fi Frar pajjiΩna ra Ωieda fl-esportazzjoni industrijali. L-esportazzjoni ta’ prodotti industrijali Ωdiedet minn €159.5 miljun fi Frar 2014 g˙al €161.9 miljun fi Frar 2015, li tfisser Ωieda ta’ 1.5%. Fost is-setturi li raw tkabbir wie˙ed jinnota l-kimika, prodotti tal-plastik, prodotti agrikoli u ˙ut, materjal printjat, o©©etti tal-metall u makkinarju.

Statistika konsistenti millNSO Statistika li hija konsistenti ma’ dik ma˙ru©a mid-Dwana in˙ar©et mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) jumejn wara. Iç-çifri tal-NSO urew kif ilproduzzjoni industrijali Ωdiedet bi 3.8% fi Frar 2015 meta mqabbla ma’ Frar 2014. Ûidiet ©ew irre©istrati f’o©©ett intermedjarji (8.6%), o©©etti kapitali (5.6%) u l-ener©ija (5.2%).

Ilbiera˙ Ωew© anzjani ©arrbu feriti gravi, filwaqt li tifel ©arrab feriti ˙fief, wara li t-tlieta li huma ttajru minn vettura f’Ωew© inçidenti separati. Fl-ewwel inçident, li se˙˙ g˙all-˙abta tad-9:20 ta’ filg˙odu, ra©el ta’ 76 sena safa’ ferut gravi wara li ntlaqat minn vettura misjuqa minn ra©el ta’ 37 sena fi Triq San ÌuΩepp, il-Óamrun. Ftit tal-˙in wara, g˙all-˙abta tal-11:45 ta’ filg˙odu, se˙˙ inçident ie˙or simili, din id-dara fi Triq Dawret il-GΩejjer, f’Bu©ibba. F’dan it-tieni inçident anzjan ta’ 66 sena wkoll kien ferut gravi wara li ntlaqat minn vettura misjuqa minn ra©el ta’ 36 sena. Intlaqat ukoll tifel ta’ 7 snin, iΩda b’xorti tajba dan sofra biss feriti ˙fief. Skont il-pulizija, l-anzjan u t-tifel huma t-tnejn barranin.

LoKALI KÓ

12|04|2015 07

kullhadd.com

IMWETTQA 70% TAL-WEGÓDI FIL-QASAM TAD-DRITTIJIET TAL-ANNIMALI

AKTAR MINN 5,000 SEJÓA GÓALL-GÓAJNUNA

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Skont informazzjoni li g˙andha f’idejha l-gazzetta KullÓadd, matul is-sena 2014 kien hemm aktar minn 5,000 sej˙a g˙all-g˙ajnuna mill-pubbliku lill-Animal Welfare rigward annimali li jg˙ixu barra fit-triq, kif ukoll ©ew mi©bura madwar 1,700 kelb u qattus mit-toroq madwar Malta u G˙awdex. Ta’ min isemmi li, f’sentejn, il-Gvern ˙a ˙sieb li jimplimenta kwaΩi 70% tal-weg˙diet talmanifest elettorali fil-qasam tad-drittijiet tal-annimali. IrriΩultat ta’ dawn il-miΩuri huwa li issa g˙andna pajjiΩ aktar animal-friendly b’li©ijiet, infrastruttura u servizzi ©odda, fosthom parks g˙all-klieb, Ωoni tal-g˙awm fejn is-sidien jistg˙u jie˙du l-kelb mag˙hom, Ωieda fil-pieni kontra l-mo˙qrija u l-˙atra talewwel Kummissarju g˙atTrattament Xieraq talAnnimali. G˙addejja ˙idma wkoll biex fiΩ-Ωmien qrib ikun hawn lewwel çimiterju tal-annimali, liema pro©ett g˙adu qed jistenna l-˙ru© tal-permessi me˙tie©a mill-awtoritajiet ikkonçernati. Din is-sena di©à n©abru 350 annimal Intant, fl-ewwel ftit xhur ta’ din is-sena, l-uffiçjali talAnimal Welfare di©à ©abru madwar 450 annimal mit-triq u minnhom 225 ing˙ataw ilkura, anke jekk sfortunatament u˙ud minnhom mietu jew kellhom jitraqqdu min˙abba xi ra©uni jew o˙ra. Statistika o˙ra turi li g˙al dawn l-a˙˙ar snin, fix-xhur ta’ bejn Marzu u Settembru, ilkaΩijiet g˙all-g˙ajnuna bisservizz tal-ambulanza, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, jiΩdiedu u b’hekk ikunu rrapportati aktar eventwalitajiet ta’ annimali feruti li jin©abru mit-triq u li

jittie˙du g˙all-kura fiç-Çentru San Fran©isk f’Ta’ Qali. Minn dan l-ammont ta’ 1,700 annimal li n©abru mit-toroq, ilma©©oranza assoluta tag˙hom, preçiΩament 1,400, ittie˙du g˙all-kura f’dan l-istess çentru.

tigar ta’ rapporti ta’ allegati kaΩijiet ta’ mo˙qrija jew nuqqas ta’ trattament xieraq tal-annimali.

Prijorità lill-annimali batuti

Il-˙idma tad-Direttorat g˙allÓarsien tal-Annimali taqa’ ta˙t ir-responsabbiltà tas-Segretarju Parlamentari Roderick Galdes li jinsab kommess li j˙ares iddrittijiet u t-trattamenti xierqa tal-annimali, u dan mhux biss bil-kliem iΩda wkoll bil-fatti. Minbarra li ftit tal-©img˙at ilu s-Segretarju Parlamentari Galdes inawgura santwarju talqtates fil-Birgu, huwa ˙abbar ukoll li s-Segretarjat tieg˙u jinsab impenjat biex jidentifika aktar Ωoni biex jitwaqqfu aktar

F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, id-Direttur tal-Animal Welfare Lawrence Buhagiar, enfasizza l-fatt li din l-istess entità ma tistax ti©bor l-annimali tat-triq li jkunu b’sa˙˙ithom biex b’hekk il-prijorità ting˙ata lil dawk l-annimali li jkunu feruti jew fi stat ˙aΩin ˙afna ta’ sa˙˙a tant li ma jkunux jistg˙u jfendu wa˙idhom. “L-Animal Welfare mhuwiex santwarju u huwa min˙abba f’hekk li l-annimali tat-triq li niltaqg˙u mag˙hom ma nkunux nistg˙u ni©bruhom diment li ma jkollhomx xi xorta jew bΩonn ta’ attenzjoni medika,” spjega dDirettur ta’ din entità. Huwa fakkar ukoll li s-sidien tal-klieb g˙andhom l-obbligu li jassiguraw li l-annimali tag˙hom ikollhom il-microchip b˙ala mezz elettroniku, liema mezz jintuΩa biex ikun identifikat l-annimal partikolari. L-importanza ta’ dan to˙ro© mill-fatt li dan huwa l-a˙jar mezz li bih l-annimal domestiku jista’ jing˙aqad lura ma’ sidu jekk jintilef kif ukoll ikun Ωgurat li dan l-annimal ma ji©ix abbandunat. F’kaΩ li jsir hekk, is-sid jista’ façilment ikun identifikat. Óidma sfiqa tal-Animal Welfare Li kieku ma kinitx il-˙idma kollettiva tal-istaff kollu fi ˙dan l-Animal Welfare, Ωgur li dawn l-imsejkna kreaturi ma kinux jing˙ataw l-g˙ajuna u b’hekk setg˙u façilment imutu fit-toroq ming˙ajr ebda çans ta’ kura. Apparti dan ix-xog˙ol prezzjuΩ, ix-xog˙ol tal-Animal Welfare jinkludi wkoll l-inves-

Impenn g˙al aktar santwarji tal-annimali

santwarji li jag˙tu kenn lillannimali tat-triq. Apparti minn hekk, isSegretarjat qed ja˙dem ukoll biex dawk il-kunsilli lokali interessati ting˙atalhom din lopportunità biex ikun hemm postijiet apposta g˙all-annimali fil-lokalitajiet rispettivi tag˙hom. Ix-xog˙ol tad-Direttorat g˙all-Óarsien tal-Annimali Id-Direttorat g˙all-Óarsien talAnnimali huwa involut fuq baΩi regolari f’diversi skejjel biex joffri aktar informazzjoni dwar il-˙arsien u t-trattament xieraq tal-annimali. Apparti dan, uffiçjali tad-Direttorat ta’ sikwit ikunu mistiedna fuq ilmidja lokali biex jippromovu l-

˙idma tal-istess Direttorat filwaqt li jitwasslu messa©©i poΩittivi favur l-annimali. Il-˙idma tad-Direttorat tinkludi wkoll operazzjonijiet ta’ salvata©© fejn kultant ukoll tissejja˙ l-g˙ajnuna tal-Korp talPulizija u anke tal-uffiçjali midDipartiment tal-Protezzjoni Çivili. Operazzjoni ta’ din ixxorta kienet wa˙da fl-in˙awi tal-irdumijiet ta’ Óad-Dingli fla˙˙ar ©img˙at fejn ©ew salvati boton ta’ 11-il kelb. L-uffiçjali tal-Animal Welfare jiltaqg˙u ma’ stejjer b˙al dawn spiss u g˙alhekk huwa importanti li, g˙al kull g˙ajnuna, ilpubbliku huwa m˙e©©e© li jikkuntattja lid-Direttorat fuq il-freephone 1717 jew inkella fuq in-numri 7996 9918 u 7932 1717.

08 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

L-INTERCONNECTOR… Nhar il-Óamis li g˙adda l-Prim Ministru Joseph Muscat, flimkien mal-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi, inawgura l-interconnector il©did bejn Malta u Sqallija; pro©ett li se jikkontribwixxi g˙all-kisba ta’ ta˙lita diversa ta’ sorsi ta’ ener©ija billi jipprovdi l-pajjiΩ bl-aççess g˙allelettriku ©©enerat permezz ta’ sorsi li jinsabu f’diversi re©juni fl-Ewropa kontinentali. Sfortunatament, il-Kap talOppoΩizzjoni g˙aΩel li jag˙mel ballun politiku b’dan il-pro©ett, attitudni li drajna naraw minnu matul dawn la˙˙ar snin. F’din l-okkaΩjoni, huwa g˙aΩel li jalloka l-mertu kollu talpro©ett lill-Partit Nazzjonalista, minkejja li l-PN ilu fl-OppoΩizzjoni g˙al aktar minn sentejn. Barra minn hekk, il-memorja selettiva ta’ Busuttil ˙alliet barra l-fatt li lpro©ett kien waqa’ lura ta˙t il-PN u li kellu jkun Gvern Laburista li jpo©©ih lura fuq sisien sodi. G˙aldaqstant, ikun utli li n˙arsu lura lejn il-vja©© twil u diffiçli li wassalna g˙at-tnedija tal-Óamis li g˙adda biex wie˙ed japprezza a˙jar ta’ min kien il-mertu tas-suççess ta’ din lintrapriΩa. Il-Gvern jikkommetti ru˙u F’Marzu 2007, il-Kunsill Ewropew stabbilixxa Ωew© miri ewlenin bilg˙an li jindirizza t-tibdil fil-klima u lisfida g˙all-˙olqien ta’ provvista talener©ija stabbli, sostenibbli u kompetittiva. F’dan ir-rigward Malta impenjat ru˙ha li tnaqqas mill-inqas 20% tal-emissjonijiet tal-gassijiet serra, kif ukoll iΩid il-perçentwal talener©ija rinnovabbli ©©enerat g˙al 10%. Il-Ministeru g˙all-Affarijiet Rurali u RiΩorsi mmexxi minn George Pullicino dam sentejn biex ˙are© bilproposti g˙all-konsultazzjoni pubblika dwar kif se jimplimenta l-miri stabbiliti mill-Kunsill Ewropew. Dan g˙amlu permezz ta’ dokument intitolat ‘A Proposal for a National Energy Policy for Malta, 2009’, illi kien ippubblikat f’April tas-sena msemmija. Fost il-proposti li tressqu f’dan iddokument kien hemm l-estensjoni tal- power station ta’ Dellimara, ilwaqfien tal-operat tal-power station tal-Marsa u t-tpo©©ija ta’ interconnector bejn Malta u Sqallija. Madankollu, dawn il-pro©etti kollha ltaqg˙u ma’ diversi ostakli, frott tattraskura©ni u l-inkompetenza talamministrazzjoni preçedenti. Sabiex ˙ar©et il-verΩjoni finali ta’ dan id-dokument, kellhom jg˙addu aktar minn tliet snin o˙ra hekk kif f’Diçembru 2012 ©iet ippubblikata ‘The Energy Policy For Malta’.

G˙aldaqstant, wie˙ed jinnota li Gvern Nazzjonalista lanqas biss kellu politika çara dwar l-ener©ija meta beda x-xog˙ol fuq l-interconnector. Sitwazzjoni imbarazzanti Fix-xhur li segwew il-pubblikazzjoni tad-dokument preliminari tal-2009, il-Gvern applika g˙al, u kiseb, ilfondi Ewropej neçessarji biex isir linterconnector. Il-pjan ori©inali kien li l-interconnector jibda jopera sala˙˙ar tal-2012 u ori©inarjament kellu jiswa bejn €150 u €160 miljun. Però, fl-2010 di©à kienu bdew jitfaççaw intoppi serji fil-pro©ett. G˙at-tender g˙all-cable tal-elettriku ta’ ta˙t il-ba˙ar bejn Malta u Sqallija kienet inxte˙tet offerta wa˙da biss. Din l-offerta waslet mill-ABB MaltaSicily Interconnector Consortium, wara li l-kumpaniji l-o˙rajn li kienu ssottomettew espressjoni ta’ interess (EoI) fl-istadju tal-prekwalifikazzjoni qatg˙u qalbhom jew tilfu l-interess fil-pro©ett. Madankollu, fil-11 ta’ Lulju tal2010, din il-gazzetta Ωvelat li xi kumpaniji sussidjarji tal-ABB, illi ovvjament kienet tag˙mel parti millABB Malta-Sicily Interconnector Consortium, fl-2004 kienu nstabu ˙atja ta’ korruzzjoni minn qorti f’Texas. L-ABB kienet involuta wkoll f’diversi kaΩijiet o˙ra ta’ korruzzjoni, l-aktar mag˙ruf fosthom dak fi Ωmien it-tmexxija ta’ Saddam Hussein fl-Iraq, fl-hekk imsejja˙ ‘Food for Oil Scandal’, fejn numru ta’ kumpaniji kienu xa˙˙mu membri tal-Gvern ta’ Saddam Hussein biex jag˙mlu pro©etti fl-Iraq. Dawn il-fatti ˙olqu t˙assib kbir fost il-Maltin. Però, qabel ma s-sitwazzjoni dde©enerat, fl-23 ta’ Lulju sar mag˙ruf li l-Enemalta ˙assret it-tender g˙ax kien hemm irregolaritajiet amministrattivi fl-applikazzjoni talABB. G˙aldaqstant, il-Gvern sab ra©uni tajba biex jixkupa din is-sitwazzjoni imbarazzanti ta˙t it-tapit. Ta’ min jinnota li l-ABB eventwalment kienet imqabbda mill-kumpanija DaniΩa BWSC biex tag˙mel parti mix-xog˙ol tal-kuntratt tal-estensjoni tal-power station ta’ Dellimara. “Dalwaqt ikun lest” G˙aldaqstant, l-Enemalta kellha tmur lura g˙and il-kumpaniji li tefg˙u lEoI ori©inali biex tara g˙adhomx interessati fil-pro©ett. Il-kumpanija li eventwalment reb˙et it-tender kienet Nexans, bil-ftehim ikun iffirmat fil-15 ta’ Diçembru tal-2010. Dakinhar sar mag˙ruf ukoll li lprezz tal-pro©ett kien tela’ g˙al €182

LOKALI KÓ

12|04|2015 09

kullhadd.com

MILL-KLIEM GÓALL-FATTI miljun. Barra minn hekk, kien im˙abbar ukoll li x-xog˙ol ma kienx se jitlesta qabel it-tmiem tal-2013; sena tard milli mwieg˙ed minn Gvern Nazzjonalista. Fost il-˙afna persuni li nnutaw din id-diskrepanza kien hemm ilMembru Parlamentari Nazzjonalista Jean-Pierre Farrugia. Fil-fatt, f’g˙eluq il-konferenza ©enerali tal-PN fl-20 ta’ Novembru 2011, huwa talab spjegazzjoni dettaljata g˙alfejn kien qieg˙ed ise˙˙ dan id-dewmien fl-estimi finanzjarji tal-Gvern li jmiss. Il-poplu Malti, però, mhux biss ma ng˙atax dan is-sodisfazzjon, talli Gvern Nazzjonalista sa˙ansitra kompla jipprova jg˙addi lil kul˙add biΩΩmien anke matul l-2012. Dan jo˙ro© çar minn stqarrija ma˙ru©a mill-Gvern fil-21 ta’ Ìunju 2012, li fiha l-amministrazzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien sostniet li l-permessi g˙ax-xog˙ol f’Malta n˙ar©u u lproçess tal-permessi fl-Italja huwa qrib biex ikun finalizzat. Madankollu, din l-istqarrija kienet imgiddba minn o˙ra li ˙ar©et ˙amest ijiem biss wara fejn kien ikkomunikat il-fatt li l-Ministru tal-Finanzi, lEkonomija u Investiment Tonio Fenech kien jinsab f’Palermo g˙al laqg˙a mal-President tar-Re©jun ta’ Sqallija, is-Sur Raffaele Lombardo. “L-g˙an ta’ din il-laqg˙a huwa li ssir diskussjoni dwar il-permess minna˙a tal-awtoritajiet Taljani biex linterconnector ikun jista’ jing˙aqad man- network Taljan tat-TERNA, preçiΩament f’Ragusa,” kienet tg˙id listqarrija. Ix-xhur baqg˙u jgerrbu, l2012 g˙adda u pajjiΩna baqa’ ming˙ajr il-permessi neçessarji biex l-interconnector jitqabbad mas-substation ta’ Ragusa. Jin˙ar©u l-permessi Fil-fatt, kien biss fit-28 ta’ Marzu tal2013, ji©ifieri fi Ωmien Gvern Laburista, li Malta kellha f’idejha dan il-permess. Fi stqarrija ma˙ru©a l-g˙ada millGvern kien spjegat li dan il-permess in˙are© wara li kienet in˙olqot problema g˙ax ir-rotta tal-cable kif propost kienet se tg˙addi minn territorju tat-tfixxija taΩ-Ωejt fil-ba˙ar ta’ kumpanija Taljana. Il-Gvern il-©did iffaççja din il-problema meta ©ie elett g˙ax din l-informazzjoni ma kinitx ˙ar©et fil-pubbliku mill-Gvern preçedenti. Fl-interess nazzjonali, il-Gvern il-©did ˙adem biex isolvi din il-problema sa mill-ewwel jiem billi kkollabora malawtoritajiet Taljani biex tinstab soluzzjoni. Dan wassal biex isiru xi tibdiliet fir-rotta tal-cable. Marbutin ma’ dan il-permess kien hemm g˙add ta’ kundizzjonijiet li

w˙ud minnhom riedu jintla˙qu qabel ma jinbdew ix-xog˙lijiet fuq itterritorju Taljan. Dawn ©ew indirizzati mill-Korporazzjoni Enemalta u minn Terna, fejn iΩ-Ωew© partijiet waslu g˙al qbil fis-Sajf tal-2014. B’hekk, sal-a˙˙ar tas-sena seta’ jitlesta x-xog˙ol kollu ta’ installazzjoni biex f’Jannar tal-2015 g˙addew l-ewwel kilowatts ta’ ener©ija hekk kif bdiet il-faΩi ta’ prova li baqg˙et sejra sal-Óamis li g˙adda meta saret it-tnedija uffiçjali tal-pro©ett. Ingann B’hekk, wie˙ed isibha diffiçli biex jifhem kif il-PN jalloka s-suççess talpro©ett g˙alih innifsu meta ji©i kkunsidrat dan kollu li semmejna. Anzi, ilKap tal-OppoΩizzjoni kompla Ωied id-doΩa din il-©img˙a billi sostna li lfamilji u n-negozji Maltin kienu qeg˙din igawdu minn kontijiet taddawl or˙os grazzi g˙all-pro©ett talinterconnector mibdi minn Gvern Nazzjonalista. Din id-dikjarazzjoni tinjora l-fatt illi r-ro˙s fil-kontijiet tad-dawl g˙allfamilji se˙˙ aktar minn sena qabel ma beda jopera l- interconnector . Ag˙ar minn hekk, Busuttil jidher li ma kienx infurmat illi l-Gvern Nazzjonalista stess dejjem qg˙ad lura milli jorbot il-pro©ett tal-interconnector ma’ xi ro˙s fil-kontijiet. Dan jo˙ro© çar, fost l-o˙rajn, millfatt li kien Tonio Fenech stess li filkampanja elettorali tal-2013 iddeskriva l-weg˙da tal-Partit Laburista li jra˙˙as il-kontijiet tad-dawl u l-ilma g˙all-familji u n-negozji b˙ala “Alice in Wonderland”. Dikjarazzjonijiet b˙al dawn huma xhieda tal-fatt li lPN kien jaf li l-installazzjoni tal-interconnector ma kienx se jkun biΩΩejjed biex dan ir-ro˙s isir realtà. Tonio Fenech stess spjega b’mod çar il-miri a˙˙arin ta’ pro©etti b˙al dawk tal-interconnector u l-powerstations meta qal li, “il-pro©ett talinterconnector se jg˙inna nindirizzaw il-fatt li pajjiΩna huwa kompletament dipendenti fuq iΩ-Ωejt, kif ukoll ir-riskji marbuta mar-realtajiet ©eografiçi tag˙na. Dawn il-pro©etti se jg˙inuna nil˙qu l-miri stabbiliti mill-Unjoni Ewropea u l-ambjent [sic].” Dan id-diskors kien intqal filba©it g˙all-2011 li ©ie ppreΩentat f’Ottubru tal-2010. G˙aldaqstant, wie˙ed jissu©©erixxi lil Busuttil illi jitlob lil Fenech jispjegalu ftit il-fatt li l- interconnector m’g˙andux x’jaqsam mar-ro˙s talkontijiet tad-dawl li esperjenzaw ilfamilji u n-negozji Maltin u G˙awdxin f’dawn is-sentejn. B’hekk, bil-fatti f’idejh, il-Kap tal-OppoΩizzjoni forsi jkun jista’ jsib it-triq lura minn Wonderland.

10 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ OpINjONI

TiVi AwArDs MINN

SALVU

CANALE

Kienet opra kbira ta’ karità li g˙amel Xarabank fil-Ìimg˙a l-Kbira; somma sabi˙a li tmur g˙al dawk li veru qeg˙din ibatu. Prosit lil kull min ˙are© bl-idea, li Ωgur irnexxiet. Ìurnata wara saret il-mixja mill-Mellie˙a li waqfet quddiem il-knisja talBambina fl-Isla. A˙na lMaltin veru ©eneruΩi u veru kburi li jien tassew Malti pur. IΩda ma nafx g˙alfejn a˙bar sabi˙a b˙al din One News ma xandruhiex. Din kellha tkun item mill-a˙barijiet g˙ax xi ˙a©a nazzjonali; ma nafx ta’ min kienet l-idea li din ma tintweriex. F’One News ukoll, nhar Sibt il-G˙id, xandru a˙bar li kienet saret xi erbat ijiem qabel! Nifhem li stazzjon politiku jkollu lg˙anijiet tieg˙u x’jil˙aq, laktar meta tkun ©ejja kampanja elettorali b˙alma g˙andna b˙alissa, iΩda a˙barijiet li jkunu ta’ interess ©enerali g˙andek ixxandarhom anke jekk forsi xi ftit tard.

nies marru ja˙lu ftit ˙in f’Kemmuna. Reality show b’differenza huwa Liquorish li re©a’ beda jixxandar ftit ©ranet ilu fuq il-One. Liquorish, minkejja li huwa reality show, joffri filmati mill-isba˙ ta’ pajjiΩi eΩotiçi. Jien narah g˙alhekk biss, g˙ax x’˙in jid˙lu fl-istudio u jkun hemm dawk li jifhmu ˙afna, indawwarlu. Taparsi l-Ingilterra

Xjenzarti bis-sens Li nqalleb u nfittex xi rrid nara hija rutina normali talkuntratt tieg˙i mat-televiΩjoni; li nsib dik ix-xi ˙a©a u li wara nuri l-opinjoni tieg˙i dwarha hija kuntratt ie˙or li g˙andi mag˙kom. Ftit ilu beda programm ©did fuq TVM2 bl-isem Xjenzarti. Is-su©©ett ta’ dan il-programm huwa x-xjenza u larti. Jien rajt wie˙ed partikolari dwar ir-restawr ta’ numru ta’ pitturi antiki. Is-sena tarrestawr hija wa˙da sabi˙a, l-

aktar meta jirnexxilek tirrestawra arti li jkollha ˙sarat kbar u tkun antikissima. Dan il-programm ilaqqg˙ek ma’ artisti li g˙andhom ilkapaçità li jag˙mlu dan li g˙adni kif semmejt; programm bis-sens li jg˙allmek. Prosit kbira lil min ˙are© b’din l-idea u o˙ra akbar g˙all-produzzjoni.

Reality shows Jien dawn il-˙afna realityshows qatt ma’ g˙o©buni;

ibda minn Grande Fratello u o˙rajn b˙alma huma Isola dei Famosi. Qatt ma nara li jkun fihom sens; qatta nies iparlaw u ji©©ieldu kontra xulxin biex forsi jirb˙u. Imma mitt bniedem mitt fehma u mitt gosti. F’Malta ppruvajna nimitaw bi programm simili g˙al dawn. Darba kien sar wie˙ed li kien jismu Mhux Grande Fratello, li fih kienu nqalg˙u diversi kontroversji anke dwar ismu. Kien sar reality show ie˙or fejn grupp ta’

Ma nsegwihx spiss g˙ax ma nkunx id-dar, u l-Óadd waranofsinhar meta ma no˙ro©x niddedikah g˙al ftit futbol, g˙alhekk ir-ripetizzjonijiet ma narahomx. Óbieb u G˙edewwa ktibt diversi drabi fuqu; m’g˙andux xi skript ta’ Hollywood iΩda g˙al waranofsinhar na˙seb jinΩel tajjeb. F’episodju li rajt skoprejt li Winnie ˙arbet minn Malta flimkien ma’ o˙tha lejn l-Ingilterra, u marret tg˙ix f’appartament mikri mill-aktar lussuΩ. Ûball kardinali hu li dan jidher li mhux appartament fl-Ingilterra iΩda hawn Malta g˙ax l-g˙amara u l-finishing huma purament Maltin. Vera xi kultant diffiçli li ssib min joffrilek daru biex tuΩaha g˙all-iffilmjar, iΩda kul˙add g˙andu g˙ajnejh f’wiççu biex jinduna. Il-produtturi setg˙u g˙amlu ftit homework a˙jar u ˙ar©u bi prodott a˙jar; setg˙u ambjentaw dar jew appartament li jista’ jitqies daqslikieku qieg˙ed lIngilterra. Niltaqg˙u d-die˙la, Óadd ittajjeb

OMMIHEKKKIENETTGÓIDLI

Patri Mario Attard

L-omm! Hi min hi. G˙amlet x’g˙amlet. Dejjem tibqa’ persuna speçjali. G˙ax ©abet lili u lilek fid-dinja! Mela postha, f’qalbi u f’qalbek, mhu se jie˙du ˙add! Ji©ri x’ji©ri! Xi xhur ilu kont ma’ grupp ta’ morda. F’dak il-jum kellna nqattg˙u nofstanhar f’kumpless turistiku flimkien. Il-Mulej jag˙ti l-˙ajja ta’ dejjem lil min jo˙lom u jorganizza dawn l-affarijiet. Kemm qieg˙ed jag˙mel ©id! G˙all-˙ar©a konna ’l fuq minn ˙amsin ru˙. U˙ud mill-morda kellhom ukoll xi membru familjari mag˙hom. Bil-preΩenza tag˙hom l-atmosfera aktar sbie˙et! Min˙abba li kien hemm ˙afna li riedu jitilg˙u fix-xarabank, g˙aΩilt li nibqa’ lura. Mur ara! Jekk kienu se j˙allu lil kul˙add l-art Ωgur li ma kinux se j˙allu lili! Il-Patri! Lanqas li kieku ˙olmuha biss ma kienu se jag˙mlu hekk! Li kieku min kien se jqaddsilhom il-quddiesa? Óeqq! L-esperjenza tal-˙ajja g˙allmitni li mhux lakemm tg˙id li ssib saçerdot biex jaqdik. Mhux g˙ax ma jridux tafux! Naf b’saçerdoti li jissallbu biex jaqdu lil dak li jkun! Naf min ma jistrie˙x biΩΩejjed, basta jkun ta’ g˙ajnuna lill-o˙rajn. Imma nnumru qieg˙ed jonqos. U tinduna. Kemm hawn parroççi li listess familja jmissha titbierek kull sentejn, jew forsi aktar ukoll! A˙na s-saçerdoti mirakli

ma nag˙mlux! Intant! Bdejna telg˙in fuq ixxarabank, u fl-a˙˙ar miss lili biex nitla’. Tlajt. U lix-xufier g˙edtlu, ming˙ajr ma qg˙adt in˙abbel rasi xejn: “Grazzi sabi˙!” X˙in semag˙ni ng˙idlu hekk ix-xuffier tbissem u we©ibni s˙un s˙un: “Ommi hekk kienet tg˙idli!” Il-kumment tieg˙u daqqli korda fil-qalba ta’ qalbi! Sabi˙! Il-kelma li llum qieg˙da fuq fomm kul˙add. Irrimarka ta’ dan ix-xufier tefg˙etni ng˙um f’ba˙ar ta’ riflessjoniet. Xi ©miel li ommu kienet tg˙idlu sabi˙! Madankollu, ma na˙sibx li ommu bil-kelma ‘sabi˙’ riedet tfisser dak li jfissru llum fid-dinja tal-moda. Ma na˙sibx li meta ommu kienet

tg˙idlu ‘sabi˙’ imma©inatu b˙al dawk li g˙andhom is-six pack! Ommu qaltlu sabi˙ g˙ax rat fih it-tjubija, l-innoçenza, ix-xewqa li jag˙mel it-tajjeb. Anke jekk, ta’ tifel li kien, kien jag˙mel il-praspar tieg˙u wkoll. Issa ejja nkunu sinçieri. Min qallek li llum, avolja kbirna fiΩ-Ωmien, m’g˙adniex nag˙mlu l-praspar tag˙na? U mhux kul˙add jie˙u l-istikek foloz x’kull wa˙da! Madankollu, il-Mulej jibqa’ jarana sbie˙! G˙aliex tg˙id? G˙ax ©ieli lanqas a˙na ma narawna sbie˙ daqskemm immaqdru lilna nfusna! G˙ax fina jara lill-Ibnu l-g˙aΩiΩ. Interessanti li l-Missier ma ppermettix lil Ibnu ji©i f’forma o˙ra. Lanqas f’sura ta’ an©lu ma riedu! Avolja li tkun an©lu tfisser li tkun

superjuri bil-qabda minn bniedem tad-demm u l-la˙am. Le! Flg˙aqal tieg˙u l-Missier bag˙tu bniedem. Tarbija, li kibret u saret tifel u ra©el. Óa jixrob salqieg˙ it-tazza tal-umanità, ˙alli jkun jaf sewwa lil min se jsalva minn ˙alq id-dnub u l-mewt! U dan Alla jibqa’ jarana sbie˙ g˙ax hu Ommna! Fil-ktieb talProfeta IΩaija hemm fraΩi li tqabbiΩΩli ruxxamta dmug˙ meta naqraha. Anke issa, jiena u nikkwotaha, tqajjimli ©ismi xewk xewk: “Tista’ mara tinsa t-tarbija tag˙ha, u ma t˙ennx g˙al bin ©ufha? Imqar jekk din tinsa, jien ma ninsiek qatt! Ara! Naqqaxtek fuq il-keffa ta’ jdejja” (Is 49 :1516). Rajtu min hu l-veru Alla? Dak li jqabbel lilu nnifsu ma’ omm! Dak li ma jinsiena qatt! Dak li j˙enn g˙alina g˙ax ma jinsiena qatt! Dak li, g˙ax int u jien a˙na tant importanti g˙alih, g˙o©bu jnaqqax isimna mhux biss fuq ilpali ta’ jdejh, imma l-aktar fuq ittwavel ta’ qalbu! Dan hu l-Mulej Alla tag˙na! Xi dmir in˙ossu hux li nΩuru lil ommna ta’ spiss! U mela g˙ax ma ΩΩurx kuljum lil Ìesù Sagramentat, li j˙obbok ˙afna aktar minn ommok, f’wa˙da mill-kappelli tal-adorazzjoni? Imqar tag˙mel g˙axar minuti quddiemu! U ˙u gost isimg˙u jg˙idlek: Sabi˙! Sabi˙a! Serra˙ rasek…g˙ax hekk se jibqa’ jg˙idlek!

opinjoni KÓ

12|04|2015 11

kullhadd.com

Kunsilliera laburisti – impenn lejn il-loKalitajiet

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

L-g˙add tal-voti – disrispett lejn il-gvern lokali Irrid nie˙u din l-opportunità biex nuri d-diΩapprovazzjoni tieg˙i g˙all-fatt li lKummissjoni Elettorali tat preçedenza lil referendum fuq il-kunsilli lokali, li warakollox huma gvern lokali. Ma nifhimx kif elezzjoni, jew a˙jar referendum, li mhu se jele©©i lil ˙add jing˙ata prijorità fejn jid˙lu g˙add ta’ voti u n˙allu mijiet ta’ kandidati jistennew ©img˙a s˙i˙a sabiex ikunu jafu d-destin tag˙hom. Jekk mhux se n©ibu rispett lillgvern lokali, tal-inqas g˙andu jkun hemm rispett lejn dawk li qed joffru sig˙at minn ˙ajjithom g˙all- komunitajiet tag˙na. Nittama li l-messa©© jasal u jittie˙ed (g˙alkemm ma na˙sibx li se jer©a’ jkun hemm sitwazzjoni b˙al din ladarba issa l-elezzjonijiet se jibdew isiru ma’ dawk talmembri parlamentari).

Kunsilli loKali

email: keaneo@onvol.net

L-elezzjonijiet lokali issa g˙addew. Kul˙add ivvota u ta l-preferenza tieg˙u lil partit jew ie˙or, lil kandidat jew ie˙or. Ir-riΩultat huwa dak li hu, anke jekk g˙adna ma nafuhx. Dan se jsir mag˙ruf proprju nhar is-Sibt li ©ej meta jkun hemm l-g˙add talvoti.

Óarsa lura – x’wettaqna? Tul dawn l-a˙˙ar tliet snin, kunsilliera Laburisti ˙admu b’impenn s˙i˙ g˙all-lokalitajiet rispettivi tag˙hom. Wettqu weg˙diet importanti u ˙adu inizjattivi biex tejbu l-livell ta’ g˙ajxien tar-residenti tag˙hom. Illum nistg˙u nitkellmu dwar ˙idmet il-kunsilli lokali f’dawn l-a˙˙ar tliet snin, milla˙˙ar elezzjoni tal-2012 sallum, u d-differenza li din il˙idma ©abet, iΩda mhux biss. Se nkun qed nitkellem ukoll dwar il-prinçipji ewlenin li fuqhom se jkunu qed ja˙dmu l-kunsilliera tag˙na u l-pjan ta’ ˙idma mifruxa f’kull kunsill lokali b’ma©©oranza Laburista, u anke dawk li mhumiex. Kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista ˙admu fuq il-punti msemmija fil-manifest elettorali ppreΩentat fl-2012; punti li se nkun qed insemmi.

– Il-Business Forum. Permezz ta’ dan il-forum, kunsilli b’ma©©oranza Laburista ˙admu biex ikun hemm aktar siner©ija bejn il-komunità kummerçjali u r-residenti fillokalitajiet imxerrda madwar Malta u G˙awdex. Permezz ta’ kunsillier responsabbli minn tali relazzjoni, inΩamm kuntatt kontinwu bejn il-partijiet interessati kollha sabiex fuq is-su©©erimenti, ilmenti u kummenti o˙rajn igawdi mhux biss sid in-negozju, iΩda fuq kollox il-konsumatur lokali/resident; sid in-negozju u r-resident li r-relazzjoni tag˙hom hija wa˙da interdipendenti. – Kunsilli lokali mmexxija

mill-Partit Laburista ˙admu sabiex ikun hemm akt ar trasparenza, fejn il-kunsill lokali jkunu verament qrib in-nies, dan permezz ta’ fiduçja bejn il-partijiet kollha. Il-mizura ta’ xandir dirett permezz tal-internet hija mizura msejsa sabiex ir-resident ikun jaf dak kollu li g˙addej fillokalità tieg˙u u jkun jista’ jsegwi kollox waqt li jkunu qed jittie˙du d-deçiΩjonijiet. Din il-mizura kienet ukoll imperattiva g˙al dan ilGvern, tant li n˙ar©et skema apposta sabiex il-kunsilli lokali kollha jkunu jistg˙u jixtru l-apparat kollu me˙tie© u biex sussegwentament jitnaqqas il-piΩ finanzjarju. Hawnhekk ta’ min isemmi b’mod sfortunat kif bosta kunsilli mmexxija mill-Partit Nazzjonalista naqsu milli jibbenefikaw minn talli skema, u minflok g˙aΩlu li jing˙alqu fihom infushom. – MiΩura o˙ra msejsa sabiex idda˙˙al aktar trasparenza floperat tal-kunsill kienet dik tal-Bord tal-A©©udikazzjoni g˙al tender pubbliku, fejn wara sej˙a, resident ikun fuq il-bord tal-g˙aΩla tat-tender i nkwi stjoni. Din il-miΩura mhux biss tkattar il-fiduçja iΩda, aktar minn hekk, iç-çittadini jkunu parti mit-te˙id tad-deçiΩjonijiet. Fejn kien hemm interess mill-pubbliku sabiex jipparteçipaw b’dan ilmod, din il-weg˙da nΩammet. – Kunsilli lokali mm exxija mill-Partit Laburista taw kas dak li jg˙i du ç- çi ttadi ni. Petizzjonijiet imressqa minn xi resident/i ma ng˙atawx il©enb, anzi kull darba li kien hemm din iç-çirkostanza, tali petizzjoni tpo©©iet fuq la©enda tal-ewwel laqg˙a talkunsill mill-preΩentazzjoni tal-istess petizzjoni. – WiFi. Meta kien possibbli u fejn kien hemm biΩΩejjed finanzi skont l-allokazzjoni tag˙hom, kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista installaw sistemi ©odda minn fejn jinqabad il-Wifi b’xejn, laktar f’postijiet frekwentati b˙al ©onna, pjazez u playingfields. – Fl-a˙˙ar iΩda Ωgur mhux linqas, fejn kien possibbli anke mil-lat finanzjarju, sar program m ta’ ˙idma fit-tul fuq it-toroq tal-lokalitajiet. In˙arsu ’l quddiem Din il-˙idma se tibqa’ g˙addejja fl-erba’ snin li gejjin. Óidma li fiç-çentru tag˙ha kien hemm u ser jibqa’ jkun hemm iç-çittadin. Dan g˙ax nemmnu li: – Il-kunsilli lokali huma lewwel pass u fl-istess waqt leqreb pass lejn iç-çittadini. – Kunsilli lokali li, b˙ala Partit Laburista, se nkunu qed nesi©u li ja˙dmu u jwettqu bl-istess ener©ija u determinazzjoni li qed iwettaq dan il-Gvern fuq baΩi nazzjonali – Óidma li ser tkun tfisser li l-kunsilli lokali g˙andhom ikunu dejjem fuq in-na˙a tarresidenti u mhux tal-Gvern. Dan jg˙odd ukoll b’mod speçjali g˙all-kunsilli lokali

kollha li g˙andhom ma©©oranza tal-Partit Laburista. D awn m ’g˙andhom x ji©bdu l ejn il- G ver n sempliçiment g˙ax hemm listess partit li ©ejjin minnu filGvern, iΩda g˙andhom i©ibu fuq kollox l-interessi taç-çittadini tag˙hom. – Il-kunsilli lokali g˙andhom jibqg˙u ji©bdu l-attenzjoni kemm-il darba l-affarijiet ma jsirux kif suppost. Fuq kollox, kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista ser jibqg˙u b’ wi dne jhom im sam m ri n m al - art , le s ti sabiex jisimg˙u l-ilmenti, issu©©erimenti u – g˙aliex le? – il-kritika, u fuq dawn ja˙dmu u jtejbu l-operat tag˙hom. – Tkellimna ˙afna fuq ˙idmet il-kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista, ˙idma li a˙na kburin biha, g˙ax nafu li permezz tag˙ha tejjibna fejn stajna s-servizzi li ç- çi ttadi ni , iΩ da nafu li mhux kollox kien perfett. – Kien hemm kunsilli lokali, fosthom anke tal-Partit Laburista, li setg˙u forsi taw iktar, iΩda li dan A˙na m’g˙amluhx. m’g˙andna l-ebda problema li ng˙idu dan. Anzi, il-fatt li ng˙i duh, ifi s s e r l i r ri du nkomplu ntejbu fuq ir-rizultati miksuba; wara kollox irrizultati j˙ossuhom in-nies. – IΩda jekk ma kienx hemm kollox perfett, wie˙ed jista’ j˙ares kif kull fejn kien hemm kunsilli b’ma©©oranza Laburista ma qag˙dux b’idejhom fuq Ωaqqhom, iΩda ˙admu u taw li setg˙u, u dan nistg˙u narawh fid-dieher. – Il-˙e©©a u d-determinazzjoni li g˙andhom il-kandidati koll ha t ag˙na s abi ex ja˙dmu huwa garanzija tal˙idma li se nwettqu Impenn lejn il-komunitajiet fl-erba’ snin li gejjin. Óidmet il-kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista se jkomplu ja˙dmu qatig˙ biex joffru l-a˙jar g˙ar-residenti tag˙hom. Il-˙idma li twettqet fil-passat hija l-mera tal-futur, iΩda xorta rridu nkomplu ntejbu aktar. B’hekk kunsilli lokali mmexxija mill-Partit Laburista se jkunu qed ja˙dmu fuq: – Lokalitajiet iktar nodfa. Lindafa fil-lokalitajiet g˙andha tkun prijorità. B’hekk kunsill lokali mmexxi mill-Partit Laburista jfassal programm ta’ ©bir tal-iskart skont l-esi©enzi ©enerali tar-residenti fillokalità. Il-kunsilli lokali g˙andhom jag˙mlu iktar programmi çari u skont skedi ta’ tindif regolari fl-iktar postijiet kruçjali fil-lokalitajiet fejn liktar li jilqg˙u nies, b˙al pjazez, playing-fields u madwar postijiet l-iktar li jilqg˙u turisti. – Sigurtà. Il-kunsilli lokali g˙andhom iservu ta’ promoturi ta’ inizjattivi biex tissa˙˙a˙ is-sigurtà fil-lokalitajiet. Filwaqt li g˙andhom ikomplu jsiru laqg˙at regolari bejn il-forzi tal-ordni u l-kunsilli lokali. Il-kunsill g˙andu jiffaçilita l-˙olqien ta’ neigh-

bourhood watch fejn ikun possibbli, kif ukoll ju Ωa mezzi teknolo©içi biex tiΩdied is-sigurtà. G˙andu jkun hemm inizjattivi biex titqanqal kuxjenza kontra lvandaliΩmu u m©iba antisoçjali. – Toroq, bankini u traffiku. Kunsill lokali b’ma©©oranza Laburista jag˙ti prijorità qawwija lit-toroq u bankini id f’id mal-gvern çentrali. Ilkunsilli lokali g˙andhom ifasslu u jwettqu pjani biex ti©i mist˙arr©a il-possibbiltà ta’ mezzi alternattivi ta’ trasport fil-komunità. G˙andu ji©i inkora©©it ukoll l-uΩu tattrasport pubbliku bejn lokalità u o˙ra. – Konsultazzjoni p ubbli ka permezz tal-internet. Il-kunsilli lokali g˙andhom jing˙ataw aktar g˙odod biex jirriflettu l-inizjattiva talGvern, li jkun gvern li jisma’. B’hekk il-kunsilli g˙andhom joffru opportunità akbar biex iç-çittadini f’dik il-lokalità jwasslu l-˙sibijiet u l-opinjonijiet tag˙hom fi proçessi ta’ g˙aΩliet li jkunu qed isiru mit-tmexxija pubblika permezz tal-internet u l-opportunitajiet li jag˙tu l-mezzi moderni ta’ komunikazzjoni soçjali. – Ûg˙aΩag˙ fiç- çe ntru tattmexxija lokali. F’din l-elezzjoni, Ωg˙aΩag˙ ta’ sittax-il sena g˙all-ewwel darba ser ikollhom id-dritt li jag˙Ωlu f’idejn min ti©i fdata t-tmexxija lokali. B’hekk iΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andu jkollhom sehem çentrali fil-kunsilli lokali eletti wara l-elezzjoni li jmiss, u jing˙ataw vuçi ikbar fl-g˙aΩliet fil-lokalità. Il-kunsill lokali g˙andu ja˙dem fuq programm ta’ skambji internazzjonali li jag˙tu opportunità liΩ-Ωg˙aΩag˙ barra minn pajjiΩna. – L-edukazzjoni ssa˙˙a˙ ill okal it à. Il-kunsilli lokali g˙andhom rwol importanti fil-qasam tal-edukazzjoni, speçjalment f’dak li hu tag˙lim tul il-˙ajja billi jg˙in fl-edukazzjoni mit-tfal salanzjani fil-komunità. B’hekk kunsill lokali b’ma©©oranza Laburista g˙andu jsa˙˙a˙ ilprogrammi u inizjattivi biex jiΩdiedu l-korsijiet ta’ ta˙ri©. Il-kunsilli lokali g˙andhom jag˙mluha wa˙da mill-prijoritajiet edukattivi tag˙hom li jinvestu fil-libreriji pubbliçi eΩistenti u ssir ˙idma favur lintroduzzjoni tal-e-Libraries. – Óarsien soçjali, anzjanità u l okal it ajie t aççe s s i bbli. Kunsill lokali b’ma©©oranza Laburista jimpenja ru˙u biex servizzi eΩistenti li hemm fillokalità, bil-kollaborazzjoni tal-gvern çentrali, b˙al servizzi tas-sa˙˙a u ta’ sigurtà soçjali, jibqg˙u jing˙ataw u jissa˙˙u. Il-pjan tal-Gvern Laburista biex ikollna soçjetà ©usta g˙andu jkun parti integrali mix-xog˙ol tal-kunsill lokali b’inizjattivi li jsa˙˙u laççessibbiltà g˙al kul˙add f’postijiet pubbliçi. Il-kunsill lokali flimkien ma’ awtoritajiet kompetenti jara li jkunu offruti opportunitajiet u esperjenza ta’ xog˙ol lil persuni b’diΩabbiltà.

12 12|04|2015

kullhadd.com

kÓ opinjoni

aÌenda progressiva bil-fatti Naomi Cachia Uffiçjal Politiku FÛL

Nixtieq nibda billi ng˙id li qed nikteb dan l-artiklu ftit sig˙at qabel it-tmiem talkampanja #MaltaOttimista; kampanja li matulha rajna u

smajna ˙afna dwar il-˙tie©a li f’dawn l-elezzjonijiet ner©g˙u nag˙tu l-fiduçja tag˙na lill-Partit Laburista fittmexxija tal-kunsilli lokali.

B˙ala uffiçjal fi ˙dan ilForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, kien Ωmien impenjattiv ferm fejn permezz tal-kampanja START komplejna nsa˙˙u lelement Ωag˙Ωug˙ ta’ dan ilmoviment. Lil hinn minn dan kollu, f’pajjiΩna kienu qed ise˙˙u tibdiliet storiçi; tibdiliet li po©©ew lil Malta mal-aqwa, mhux fl-Ewropa biss iΩda madwar id-dinja kollha. Permezz tal-introduzzjoni talLi©i tal-Identità tal-Ìeneru, Malta issa tista’ tifta˙ar bliktar le©iΩlazzjoni progressiva f’dan ir-rigward u, minkejja ç-çokon tag˙ha, saret mudell g˙all-bqija tad-dinja. L-importanza ta’ din il-li©i, li ©iet meqjusa mill-midja internazzjonali b˙ala revoluzzjonarja, ma nistax nesprimiha biΩΩejjed bilkliem, iΩda jafuha sew l-individwi li g˙alihom ser tapplika, li j˙abbtu wiççhom ma’ diffikultaijiet kbar. Fost lo˙rajn, il-li©i tiffaçilita t-tibdil tal-©eneru fuq dokumenti legali u tipprojbixxi interventi kirur©içi mhux vitali fuq trabi intersesswali sakemm lindividwu jkun jista’ jag˙ti lkunsens tieg˙u g˙al dawn ilproçeduri li jiddeterminaw ilkumplament ta’ ˙ajtu. G˙alkemm ˙afna drabi lle©iΩlazzjoni ssir abbaΩi tanneçessitajiet soçjali, Ωviluppi legali b˙alma hi l-Li©i talIdentità tal-Ìeneru j˙ejju ttriq g˙at-tibdil fil-mentalità tas-soçjetà in©enerali; korelazzjoni li eventwalment tkisser çerti prattiçi u sterjotipi li jwe©©g˙u lill-individwi li ma jappartinux malmudell binarju tal-©eneru. Il-Gvern Laburista mill-bidu nett, u ming˙ajr l-ebda eΩitazzjoni, po©©a l-ugwaljanza tal-komunità LGBTIQ fuq

nett tal-prijoritajiet tieg˙u – u dan mhux biss bil-kliem, iΩda bil-fatti. L-introduzzjoni tal-unjoni çivili sena ilu kienet indikattiva tal-a©enda liberali tal-Gvern, li minkejja l-kritika kien lest li jikteb listorja u jag˙mel differenza sinifikanti fil-˙ajja ta’ ˙afna. Dan il-progress minnu nnifisu qed ji©©ieled iddiskriminazzjoni u jsarraf f’riΩultati poΩittivi kemm g˙all-minoranzi kif ukoll g˙all-pajjiΩ. Ftit tal-jiem o˙ra g˙andha tid˙ol fis-se˙˙ ukoll il-li©i dwar tad-droga; rifoma o˙ra li missha ilha li saret g˙ax hija evidenti li s-sistema punittiva preΩenti mhux talli falliet iΩda kienet kontroproduttiva. B˙ala Ωag˙Ωug˙a li tajt lewwel vot tieg˙i sentejn ilu lill-Partit Laburista bit-tama li pajjiΩna jimxi ’l quddiem, speçjalment fir-rigward ta’ drittijiet çivili u drittijiet talminoranzi, illum nista’ ng˙id li g˙amilna passi ta’ ©gant u sirna mal-aqwa fl-Ewropa. Il-passività fejn jid˙lu kwistjonijiet soçjali hija perikoluΩa u g˙alhekk ninsab kuntenta ˙afna, b˙ala bniedma li n˙addan ideali progressivi, bil-momentum li bih il-Gvern qed jag˙mel tibdiliet mhux g˙ax kienu mniΩΩla fuq xi manifest iΩda g˙ax verament jemmen f’soçjetà fejn l-ugwaljanza u linklussività mhumiex biss buzzwords. Fl-2011 l-introduzzjoni taddivorzju f’pajjiΩna qajjem g˙ag˙a s˙i˙ f’Malta. Erba’ snin wara ma se˙˙ew l-ebda apokalissi; hawn g˙adna u b˙ala pajjiΩ g˙andna biex nifta˙ru. Dan ma jfissirx li ser nieqfu hawn, iΩda li nistg˙u n˙arsu lejn il-©ejjieni b’sens ta’ ottimiΩmu.

eDITORJAL kÓ

12|04|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌURNALISTI RekLAmI ImPAÌNAR U DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

eDITORJAL

IL-POPLU SOVRAN Min jaf kemm-il darba smajnieha li lpoplu huwa sovran. L-ewwel ma ntqalet blaktar mod çar kienet minn wie˙ed mill-founding fathers tal-Istati Uniti: Benjamin Franklyn. IΩda dan il-˙sieb ilu jeΩisti minn Ωmien irRumani, anke jekk dawn ma kinux g˙adhom skoprew iddemokrazija kif nafuha llum. Kienu jg˙idu: “Vox populi, vox Dei,” ji©ifieri meta jitkellem il-poplu ikun tkellem Alla. Huwa g˙alhekk li jsiru lelezzjonijiet u issa r-refrenda, biex il-politiku u kul˙add jiftakar mhux biss li l-poplu jikkmanda iΩda li l-poplu jiddeçiedi. Kultant il-politiku jinsa li huwa mhux l-a˙˙ar awtorità politika. Kultant ilpolitiku jinsa li apparti li fuqu hemm il-li©ijiet u lKostituzzjoni, ter©a’ fuq dan kollu hemm il-poplu. Ilpoplu li ja˙tar u l-poplu li jwarrab. Mad-daqqa t’g˙ajn, dan il˙sieb u din il-fraΩi jidhru li huma sempliçi u façli. IΩda lIstorja wrietna li mhux dejjem kien ward u Ωahar. L-aktar ˙wejje© façli ©ieli jkunu laktar ikkumplikati. Min jaf kemm-il darba kellna sitwazzjonijiet, kemm f’pajjiΩna u anke barra minn Malta, fejn dan il-kunçett sempliçi sar mill-aktar kumpless. BiΩΩejjed insemmu l-elezzjonijiet f’Malta tal-1981 li jibqa’ mag˙ruf b˙ala ‘l-perjodu tal-ma©©oranza’, fejn kien hawn dibattitu politiku kbir dwar jekk se˙˙itx ir-rieda talpoplu fl-g˙aΩla tal-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien. Kien Ωmien li minnu tg˙allimna u anke rran©ajna fejn kellu jitran©a. Sitwazzjonijiet b˙al dik g˙adna sal-lum naqraw u nisimg˙u dwarhom f’˙afna pajjiΩi o˙rajn. F’dawn l-a˙˙ar snin f’pajjiΩna kellna svilupp ie˙or, apparti l-elezzjonijiet ©enerali, biex inkejlu r-rieda talpoplu u g˙alhekk is-sovranità tieg˙u: ir-referendum. F’temp ta’ kwaΩi g˙axar snin kellna xejn anqs minn Ωew© referenda u kull wie˙ed ˙alla l-frott tieg˙u. Li ma kienx g˙ar-referendum ma kienx ikollna ddritt g˙ad-divorzju. IΩda sa issa kull referendum dejjem kien wie˙ed konsultattiv. Sakemm inkunu morna g˙all-istampa, ser inkunu g˙amilna ie˙or: dak dwar jekk il-kaçça g˙andhiex tibqa’ fir-rebbieg˙a jew le. Su©©ett ja˙raq daqs l-istess polvri li hemm fl-iskrataç ta’

kull kaççatur. Ovvjament, waqt li qieg˙ed jinkiteb dan l-Editorjal, ir-riΩultat g˙adu mhux mag˙ruf iΩda, ikun xi jkun, ser i˙alli fuq pajjiΩna effett tremend u dan min˙abba Ωew© ra©unijiet. Qabel xejn il-poplu ser jinteba˙, u sewwa jag˙mel, li bir-refrendum g˙andu ssa˙˙a li jne˙˙i u j˙assar çertu li©ijiet li jag˙mel il-Parlment. Issa mhux biss ine˙˙i u jag˙mel gvernijiet, iΩda anke j˙assar li©ijiet. Din hija lewwel darba li ser ikun hemm referendum abrogattiv, konferma çara li fuq il-politiku hemm il-poplu sovran. Fil-fehema tieg˙i, messa©© çar lil min jille©iΩla li spiçça Ω-Ωmien li l-li©ijiet huma monopolju tal-Parlament. It-tieni punt jirrigwarda luΩu tar-refrendum abrogattiv. G˙alkemm dan ir-referendum huwa biçça g˙odda importanti g˙ad-demokrazija, hemm ukoll il-perikli tieg˙u. Irridu noqog˙du attenti li dawn ix-xorta ta’ referenda ma jintuΩawx biex jo˙onqu d-drittijiet ta’ minoranzi. Meta ng˙idu minoranzi ma a˙niex nag˙mlu referenza g˙al dawk li di©à g˙andhom protezzjoni kostituzzjonali, iΩda g˙al dawk li huma minoranzi soçjali. Imma©inaw li kieku r-referendum dwar l-uΩu tad-dritt g˙ad-divorzju intilef bi ftit: allura dan kien ifisser li l-eluf li riduh kellhom jibqg˙u mça˙˙da minnu? Dawn huma kollha punti ta’ diskussjoni dwar ir-referendum u l-uΩu tieg˙u biex jin˙oloq bilanç bejn ilma©©oranza u l-

minoranzi. Irridu nifhmu li d-demokrazija ma hiex mag˙mula minn numri biss. Jibqa’ dejjem il-prinçipju talma©©oranza fil-kaΩ ta’ elezzjonijiet, g˙alkemm le˙en ilminoranza g˙andu dejjem jinstema’ u jing˙ata piΩ. IΩda fil-kaΩ ta’ referenda, b’mod partikolari dawk abrogattivi, g˙ad baqg˙alna ˙afna xi ng˙idu, g˙ax irnonikament, f’idejn l-intolleranti, dan ix-xorta ta’ referendum jista’ jikkonverti ru˙u b’biçça g˙odda biex jin˙onoq ille˙en ta’ min qieg˙d f’minoranza. Dan di©à ©ara f’pajjiΩi o˙rajn. Jista’ jkun li sakemm tkunu qeg˙din taqraw dan l-

Editorjal, di©à jkun mag˙ruf jew ikun hemm ˙jiel qawwi dwar ir-refrendum tal-kaçça fir-rebbieg˙a. Ji©ri x’ji©ri rridu dejjem niftakru li l-poplu huwa sovran. Fis-sa˙na ta’ minn jirba˙ jew id-disprament ta’ min jitlef, mhux ser ikun façli li wie˙ed jifatakar f’dan il-prinçipju. IΩda l-appell li nag˙mlu hu li r-riΩultat jittie˙ed b’maturità. Li ˙add ma jitlef rasu jew jipprova jiΩfen fuq l-irmied ta’ min i˙ossu li ˙are© tellief minn dan ir-referendum. Nag˙mlu x’nag˙mlu jew ne˙duha kif ne˙duha, dak li ser jiddeçiedi l-poplu ˙add ma hu ser idawru.

14 12|04|2015

kullhadd.com

kÓ IttrI

Id-dnub rIeqed tal-HfO

IffurtunatI

Sur Editur, In-Nazzjonalisti qatt ma ˙abbew lill-˙addiem. Prova çarissima ta’ dan huwa meta Lawrence Gonzi kien qal: “Se nivvota favur lg˙oli tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma, u se nivvota bil-qalb”. G˙alija dik kienet insult kbir lejn min g˙andu d˙ul baxx. Dawn qatt ma qassmu flus lill-˙addiem, minflok kienet l-g˙axqa tag˙hom jisparpaljaw il-flus fis-safar, festini u f’telefonati çellulari. G˙all-˙addiem Laburist, kellhom b’mod speçjali stmerrija g˙ax impjegaw kemm Alla ˙alaq Nazzjonalisti, u l-Laburist kien baqa’ barra. Lanqas impjieg ma kien hemm g˙al-Laburist, a˙seb u ara promotions. G˙al dawn tal-a˙˙ar kien hemm biss transfers vendikattivi. Kemm jibbrillaw f’din il-biçça xog˙ol. L-Onor. Simon Busuttil qed jimxi fuq il-passi ta’ Lawrence Gonzi u Eddie Fenech Adami. Lil min tafu tisqasix g˙alih! Imma issa g˙andna Prim Ministru nadif u ©entlom, minflok ta lilu nnifsu u lill-membri parlamentari l-€500, ta lin-nies €35. Lanqas a˙na stess ma nafu kemm a˙na ffurtunati li g˙andna lil Dr Muscat b˙ala Prim Ministru. Garr ’l hemm u ’l hawn tisma’, iΩda min qed igorr ng˙idlu biss li Dr Muscat ilu jiggverna sentejn u mhux ˙ames snin. Meta bniedem ta’ tmenin sena jmut, ti©©udikah biss fuq l-ewwel g˙axar snin ta’ ˙ajtu, jew it-tmenin sena kollha? Ir-risposta n˙alliha f’idejkom. VALERIE BORG, BL-EMAIL

Óudu nOta

Sur Editur, Óafna nies qeg˙din jitkaΩaw kif il-Kap tal-OppoΩizzjoni qatt ma jie˙u passi kontra membri parlamentari tieg˙u li jinkixfu b’xi tiçpis f’irregolaritajiet li ma jkunux aççettabbli g˙as-soçjetà çivilizzata tag˙na. Ma niskantax b’dik l-attitudni meta niftakar li l-PN, permezz tad-deputati kollha tieg˙u, kien strumentali biex infet˙et l-opportunità g˙all-akbar biçça korruzzjoni li qatt rajna f’Malta bix-xiri taΩ-Ωejt. Qed nirreferi g˙all-episodju parlamentari ta’ xi ˙ames snin ilu, li t˙alla jintesa u ma smajtx li ©ie investigat minkejja r-riperkussjonijiet gravissimi li qanqal. Qed ng˙id g˙al meta ©iet emendata l-ligi tat-tni©©iΩ tal-arja, li wittiet it-triq biex tkun installata power station li ta˙dem bil-heavy fuel oil (HFO). L-emenda g˙olliet il-livell tat-tni©©iΩ li kien aççettat fl-arja tag˙na. Ji©ifieri din il-li©i Ωiedet il˙sara ambjentali, ekolo©ika, u g˙as-sa˙˙a umana, billi g˙amlitha possibbli li f’Malta jibdew jintuΩaw makkinarji u materjali li j˙amm©u l-arja b’ammonti kbar ta’ tni©©iΩ, li qabel ma kinux legalment ittollerati. L-emenda fet˙et orizzont g˙all-importazzjoni tal-HFO, u ©abet prattikabbli l-policy ©dida tal-Gvern Nazzjonalista li kienet inbidlet ftit qabel: minn power station ta˙dem bil-gass g˙al dik li ta˙dem blHFO. Kieku ma saretx dik l-emenda, il-Gvern ma kienx ikun jista’ jixtri u j˙addem il-power station tal-BWSC li ta˙dem bil-HFO. Mela b’dak l-g˙an id-deputati kollha tal-PN ivvutaw fil-Parlament favur aktar tni©©iΩ velenuΩ fl-arja Maltija. Dan mhux sinjal li kien hemm xi struzzjoni bbaΩata fuq deçiΩjoni tal-partit ? B’kumbinazzjoni jew bl-intenzjoni, dak il-vot kollettiv kien il-baΩi tal-imperu korrott tal-HFO. Anke jekk kienet innoçenti, dik li llum qed tidher konnessjoni tal-partit li fiha involva lid-deputati tieg˙u kollha bil-vot tag˙hom, tista’ timbarazza lill-Kap fl-Esekuzzjoni tal-Awtorità fid-direzzjoni taddeputati u l-uffiçjali tal-partit. Forsi dan qed iΩommu lura milli jie˙u passi dixxipplinarji kontra l-kollegi tieg˙u li qeg˙din jinkixfu li Ωbaljaw bl-ikrah. Kif jamministra d-dixxipplina interna tal-PN hija affari tal-Kapo. Imma li ji©u investigati u jittie˙du passi legali kontra d-deputati u l-uffiçjali korrotti tal-partit tieg˙u, hija affari tal-poplu li kellu j˙allas minn imnie˙ru t-taxxi g˙all-korruzzjoni tag˙hom. G˙aldaqstant, dawk id-dnubiet ta˙t ebda çirkustanza m’g˙andhom jit˙allew jorqdu. Il-Gvern preΩenti g˙andu responsabbiltà gravi li ma jonqosx lill-poplu fit-tfittxija g˙al din il-©ustizzja. MICHAEL, BIRKIRKARA

qISHOM PIttura Sur Editur,

Sur Editur, Din hija t-tielet darba li ©bidt l-attenzjoni fuq din il-gazzetta fuq çerti bejjieg˙a tal-˙axix biex ma jkomplux jiksru l-li©i. Sa fejn naf jien, il-bejjieg˙a tal-˙axix fit-toroq ma jistg˙ux jikkapparraw il-post u jag˙mluh tag˙hom. Il-li©i tg˙id li l-bejjieg˙ fit-toroq ma jistax jibqa’ fl-istess post g˙al ˙in twil u jwarrab meta ma jkollux nies jixtru. Ilvili hi li jekk xi darba tipparkja l-karozza floku (meta jirnexxilek) malajr jg˙eddek u tistenna xi vendikazzjoni filvettura. Çerti bejjieg˙a jikkapparraw il-post b’vettura o˙ra biex illok ikun dejjem ikkapparrat. U jien qatt ma nista’ nipparkja l-vettura tieg˙i wara biebi. O˙rajn huma prudenti g˙ax jipparkjaw it-trakk tal-˙axix jew f’xi pjazza jew fejn ma jdejqu lil ˙add. Nispera li dan l-ilment jasal fejn g˙andu jasal, forsi xi darba noqg˙od f’dari g˙all-kwiet.

Kelli x-xorti mmur nara l-wirijiet f’Ωew© kaΩini tal-banda f’ÓaΩ-Ûebbu© u nistqarr li bqajt impressjonat bid-dedikazzjoni ta’ dawk involuti biex itellg˙u wirjiet konnessi mal-Ìimg˙a l-Kbira. Rajt kemm wie˙ed jista’ jid˙ol f’qoxortu meta jara rappreΩentati b’figuri daqs bniedem ilKruçifissjoni tal-Golgota f’sala spazjuΩa tal-kaΩin San Filip. Anke l-istatwi Ωg˙ar b’inkwatri minjaturi f’sala mat-triq fl-istess kaΩin kienu jidhru li ©ew ippreparati b’attenzjoni g˙ad-dettall. Wirja aççessibbli minn kul˙add, inkluΩ dawk b’diffikultà fil-mobbiltà. Rajt ukoll il-karratteristika artistika ta’ dawk li Ωew©u wirja ta’ murali mal-˙itan ta’ xelter tal-a˙˙ar episodji tal-˙ajja tal-Feddej u rappreΩentazzjoni awdjoviΩiva. Impressjonanti wkoll kienet il-wirja tal-ilbies tal-persuna©©i li jie˙du sehem fil-purçissjoni talÌimg˙a l-Kbira fis-sala ta’ fuq tal-kaΩin l2th May. Ilbies li jislet mill-Iskrittura Mqaddsa dawk il-persuna©©i li b’mod profetiku ˙abbru l-Feddej li kellu ji©i fil-milja taΩ-Ωminijiet. Sibt ukoll ta’ interess il-wirja fis-sala t’isfel tal-istess kaΩin l2th May fejn, fost l-o˙rajn, kien hemm inkwatri qishom pittura però ma˙dumin mis-smid, jew mir-ross jew mel˙. Il-˙asra hi, kif esprimejt max-xbejba paçenzjuΩa li ˙admet l-inkwatri qishom pittura tas-smid, li dawn wara ftit ikunu jridu jitne˙˙ew g˙ax is-smid idewwed u ma jΩommx. Biççiet tax-xog˙ol tal-arti ‘mhux permanenti’ li bdew jin˙admu minn Diçembru b’paçenzja kbira. Bix-xorti g˙ad hawn min f’dan iΩ-Ωmien qaddis jiddedika u jag˙mel ˙iltu biex jag˙ti wkoll xhieda tat-twemmin.

MXEBBA’ F’DARI, IL-FGURA

JOSEPH BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

ITTrI KÓ

12|04|2015 15

kullhadd.com

SIMoN BUSUTTIl + PN = NEgATTIvIÛMU U FAllIMENT Sur Editur, Fl-a˙barijiet fuq l-istazzjon televiΩiv tal-Partit Negattiv (PN) tal-Ìimg˙a 20 ta’ Marzu 2015 qalulna li l-©urnal ta’ kuljum Nazzjonalista tal-istess ©urnata esklussivament qalet li l-Gvern ser ja˙tar lil Manuel Mallia b˙ala Ministru tal-Affarijiet Barranin flok il-Ministru George Vella. L-a˙bar Nazzjonalista kompliet li l-Ministru Vella u l-Prim Ministru ma jaqblux fuq ˙afna affarijiet. Fil-˙ar©a tal-gazzetta Nazzjonalista tal-Óadd 21 ta’ Diçembru 2014, fuq l-ewwel pa©na, fuq ir-ritratt talMembru Parlamentari Manuel Mallia b’ittri kbar kitbu ‘esklussiva’. L-artiklu tawh it-titlu ‘Muscat se jda˙˙lu lura fil-Kabinett’. B’ittri kbar kitbu li Manuel Mallia mistenni jin˙atar Ministru g˙all-Affarijiet Barranin, possibbilment qabel jew fil-perijodu tal-festi tal-G˙id. F’pa©na tlieta tal-istess rapport kitbu: “It-taqlib filKabinett ma˙sub g˙all-ewwel parti tas-sena d-die˙la (2015) jara l-possibbiltà li George Vella, li fil-preΩent jokkupa l-kariga ta’ Ministru tal-Affarijiet Barranin, jitlef postu. Hu sigriet mag˙ruf li George Vella u lPrim Ministru Joseph Muscat ma jarawx g˙ajn m’g˙ajn fuq diversi kwistjonijiet.” Jekk din l-a˙bar ippubblikata nhar il-Óadd 21 ta’ Diçembru 2014 fil-gazzetta Nazzjonalista kienet esklussiva, Ωgur li l-istess a˙bar ippubblikata nhar ilÌimg˙a 20 ta’ Marzu 2015 mill-©urnal ta’ kuljum Nazzjonalista ma kinitx ukoll esklussiva. Dan juri l-mod ta’ kemm il-midja tal-Partit Negattiv taf tid˙ak b’dawk il-partitarji fidili Nazzjonalisti li jaqraw il-©urnali tal-partit tag˙hom. G˙al inganni b˙al dawn il-midja Nazzjonalista kapaçi tirba˙ mitt Oscar. Ftit xhur wara l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali, l-istazzjon televiΩiv Nazzjonalista fl-a˙barijiet qalulna li l-Viçi

Prim Ministru Louis Grech kien ser jirriΩenja. Din la˙bar damet ting˙ata g˙al diversi jiem, iΩda wara aktar minn sena din l-a˙bar falza qatt ma saret realtà, g˙ax il-Viçi Prim Ministru Loius Grech g˙adu jokkupa b’suççess il-kariga tieg˙u. Jidher çar li l-˙idma ta’ Louis Grech ilha li dejqet lill-Partit Negattiv. Dan l-a˙˙ar b’pompoΩità kbira l-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil qalilna li l-Prim Ministru Joseph Muscat kellu test kbir. Dan kien biex jikkonvinçi lill-Unjoni

Ewropea biex tie˙u passi dwar il-qag˙da kerha li tinsab il-Libja. Dan it-test, skont il-Kap Nazzjonalista, kien waqt li l-Prim Ministru kien ser ikun g˙al laqg˙a talUE. Mill-banda l-o˙ra, Simon Busuttil kien g˙al laqg˙a fi Brussell tal-Partiti Popolari li tag˙hom il-Partit Negattiv huwa membru, u dan bi preparazzjoni g˙allistess laqg˙a tal-UE li l-Prim Ministru Joseph Muscat kien ser jattendi. Il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil ma qalilniex kemm hu kien ikkonvinça gvernijiet li jag˙mlu parti mill-Partit Popolari. Biex it-test li talab ming˙and ilPrim Ministru Malti jitolbu wkoll ming˙and gvernijiet s˙abu. Simon Busuttil dan m’g˙amlux g˙ax hu kien di©à falla totalment mit-test li ˙oloq hu stess. U jekk il-Kap Nazzjonalista m’g˙addiex mit-test? Kif jitlob li l-Prim Ministru Muscat jg˙addi mill-istess test skont il-kriterji li stabbilixxa l-Kap Nazzjonalista! Il-Kap Nazzjonalista l-ewwel missu kkonvinça gvernijiet mill-grupp tieg˙u u wara, jekk kien jirnexxilu, kien jag˙mel sfida lill-Prim Ministru Muscat u mhux falla mit-test li ˙oloq hu stess u wara xorta g˙amel sfida lill-Prim Ministru, biex wara waqa’ wa˙da nobis g˙aç-çajt ma’ kul˙add, inkluΩ mal-partitarji tieg˙u, anke dawk fanatiçi. Dan juri kemm verament il-Kap Nazzjonalista lanqas g˙andu dehen li jkun Kap tal-Partit Negattiv, a˙seb u ara kemm g˙andu dehen li jkun Prim Ministru xi darba. Dawn il-fatti li ktibt juru kemm verament Simon Busuttil + PN = NegattiviΩmu u Falliment. PINNA LABURISTA, RAÓAL ÌDID

KAMPANJA DIÛAPPUNTANTI MIÛ-ÛEWÌ NAÓAT Sur Editur, Jiddispjaçini ng˙id li l-kampanja dwar il-kaçça fir-rebbieg˙a kienet wa˙da diΩappuntanti miΩ-Ωew© na˙at. Irrilevanti mir-riΩultat ta’ dan ir-referendum, in˙oss li l-kampanja referendarja kienet opportunità mitlufa biex ikollna diskussjoni çivili bbaΩata fuq linformazzjoni u l-fatti. G˙al darb’o˙ra, b˙alma ji©ri kwaΩi dejjem f’sitwazzjonijiet b˙al dawn, rajna liΩ-Ωew© na˙at jaqg˙u fuq it-tg˙ajjir personali u l-isterjotipi. L-esponenti tal-IVA qag˙du attenti iktar mis-soltu biex jippreΩentaw wiçç ta’ diskussjoni çivili u jibbaΩaw l-argumenti tag˙hom fuq il-fatti, anke jekk u˙ud minnhom huma miftu˙a

g˙all-interpretazzjoni. Óasra li din id-darba kienet ilmidja li g˙amlet il-˙sara lillkamp tal-IVA. Çertu midja g˙amlet il-˙sara konxjament g˙ax, fit-tentattiv iddisprat tag˙ha biex tippromovi l-kawΩa tal-kaççaturi, waqg˙et f’argumenti vojta li ma jag˙mlux ©ie˙ lill-kamp tal-IVA. Midja o˙ra, imbag˙ad, li hija

mag˙rufa g˙all-poΩizzjoni tag˙ha kontra l-kaçça, marret barra minn triqitha biex tag˙mel il-˙sara lill-imma©ni talkaççaturi, u addijo l-bilanç li suppost iΩΩomm. Mill-banda l-o˙ra, il-kamp talLE ma kellhom bΩonn lill-ebda midja biex tag˙mlilhom il-˙sara, g˙ax dawn g˙amluha lilhom infushom ming˙ajr g˙ajnuna ta’

˙add. Minkejja li fl-opinjoni tieg˙i f’dan ir-referendum il-kamp talLE kellu ra©un, tant li jien stess ivvutajt kontra l-kaçça fir-rebbieg˙a, Ωgur li ma kinux l-argumenti tal-kamp tal-LE li kkonvinçewni. Minflok ma Ωammew mal-fatti u tkellmu dwar il-˙sara li lkaçça fir-rebbieg˙a tag˙mel

g˙all-ispeçi tal-gamiem u ssummien, u minflok ma g˙afsu fuq il-fatt li Malta hija l-uniku pajjiΩ fl-Unjoni Ewropea li tippermetti l-kaçça fir-rebbieg˙a, g˙aΩlu li jaqg˙u fuq il-personali u jo˙olqu sterjotipi koroh millkaççaturi. Dawn kwaΩi imitaw g˙al kollox l-a˙˙ar kampanja tal-elezzjoni ©enerali tal-PN, bit-twerwir bil-babaw u bit-tfig˙ tattajn. U ja˙asra ma kellhomx g˙alfejn, g˙ax kellhom argument b’sa˙˙tu, li kieku biss riedu juΩawh tajjeb. Fil-passat din it-tip ta’ kampanja ma tantx kellha suççess. Illum inkunu nafu din il-kampanja partikolari x’sarrfet. DIÛAPPUNTAT, IL-ÓAMRUN

16 12|04|2015

kullhadd.com

kÓ TA’ bArrA

X’SE JAgÓMEl ISSA? Griegi. Madankollu, it-tama ta’ Tsipras li dawn is-sanzjonijiet ji©u indirizzati tidher li sfumat fix-xejn ukoll g˙ax Putin ma kkommettiex ru˙u f’dan ir-rigward. Minflok, iΩ-Ωew© gvernijiet iffirmaw ftehim vag fejn qablu li matul issentejn li ©ejjin jikkooperaw f’diversi setturi b˙at-turiΩmu u l-ener©ija. Però, x’se jie˙du l-Griegi b’mod konkret g˙adu mhuwiex çar.

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar l-Erbg˙a li g˙adda l-Prim Ministru Grieg Alexis Tsipras iltaqa’ mal-President Russu Vladimir Putin f’Moska biex jinnegozja diversi kwistjonijiet ekonomiçi. Madankollu, din il-laqg˙a ma kinitx wa˙da ta’ rutina u tista’ tkun indikazzjoni li l-front Ewropew mag˙qud kontra laggressjoni Russa fl-Ukraina qieg˙ed jibda jixxaqqaq. Il-PajjiΩi Membri tal-Unjoni Ewropea (UE) g˙adhom qeg˙din jistennew proposti konkreti ming˙and il-Gvern Grieg illi juru li huwa determinat li jadotta politika ta’ g˙aqal fiskali fissnin li ©ejjin. Dawn il-proposti huma neçessarji biex il-PajjiΩi Membri japprovaw l-estensjoni tal-bailout mog˙ti lill-Griegi hekk kif dan il-Gvern jinsab fix-xifer li jil˙aq il-qieg˙ tar-riΩorsi finanzjarji tieg˙u. Minkejja s-sitwazzjoni estrema li jinsab fiha l-Gvern Grieg, huwa g˙adu ma ressaqx il-proposti mixtieqa g˙ax jinsab fil-mira ta’ pressjoni popolari kbira mill-votanti tieg˙u biex ire©©a’ lura lmiΩuri ta’ awsterità li ˙olqu problemi soçjali serji fis-snin li g˙addew. Sorsi alternattivi G˙aldaqstant, il-Prim Ministru Tsipras qieg˙ed ifittex sorsi alternattivi g˙allfondi li g˙andu bΩonn. Dan it-tiftix wasslu fuq l-g˙atba tal-President Russu, illi b˙alissa g˙andu bΩonn lalleati fl-Ewropa hekk kif l-ind˙il politiku u militari tieg˙u fl-Ukraina spiççaw iΩolawh mill-ma©©oranza talEwropa. It-talba g˙all-g˙ajnuna ta’ Tsipras hija reb˙a propagandistika g˙allmexxej Russu g˙ax jista’ juΩaha quddiem il-poplu tieg˙u b˙ala prova li lEwropa qieg˙da titlef il-gwerra tassanzjonijiet ekonomiçi reçiproki li bdiet madwar sena ilu.

Tog˙ma ˙aΩina

Madankollu, kull tama li seta’ kellu Tsipras li jirçievi xi g˙ajnuna ekonomika diretta nbidlet f’diΩappunt g˙ax b˙alissa r-Russja mhix qieg˙da fi stat wisq a˙jar mill-Greçja. Dan hekk kif is-sanzjonijiet ekonomiçi Ewropej u Amerikani jidhru li se jda˙˙lu lirRussja f’perjodu ta’ riçessjoni. L-aktar statistika riçenti li tat xhieda ta’ dawn il-problemi ekonomiçi hija wa˙da relatata mal-bejg˙ tal-karozzi fir-Russja illi f’Marzu naqas g˙al 139,850 vettura kkomparat mal243,332 li nbieg˙u fi Frar. Dan ifisser tnaqqis ta’ madwar 43% f’temp ta’ xahar biss. B’idejh vojta? G˙aldaqstant, il-Gvern Russu jidher li mhuwiex f’poΩizzjoni li jag˙ti g˙ajnuna finanzjarja diretta lil dak

Grieg. B˙ala alternattiva, Tsipras kien qieg˙ed ifittex sinjali ta’ rieda tajba min-na˙a ta’ Putin illi huwa lest li jag˙ti permess mill-©did g˙all-importazzjoni ta’ prodotti agrikoli millGreçja. Dan g˙ax il-Greçja, b˙all-PajjiΩi Membri l-o˙ra tal-UE, sabet ru˙ha filmira ta’ sanzjonijiet ekonomiçi Russi ssena l-o˙ra meta l-Unjoni g˙aΩlet li tapplika sanzjonijiet simili fuq irRussja min˙abba l-involviment fil-konflitt çivili Ukrain. Il-Greçja kienet wa˙da mill-aktar li ntlaqtet ˙aΩin mis-sanzjonijiet Russi hekk kif, ta˙t kundizzjonijiet ekonomiçi normali, madwar 40% talprodotti ta’ esportazzjoni tag˙ha jmorru r-Russja. Ta’ importanza partikolari huma l-prodotti agrikoli li minnhom, sal-2013, ir-Russja kienet tixtri b’valur ta’ €178 miljun fis-sena ming˙and il-

RiΩultat konkret li Ωgur kisbu l-Griegi bl-assoçjazzjonijiet tag˙hom marRussja huwa li jirfsu l-kallijiet ta’ diversi politiçi ewlenin fl-Ewropa. Fost irreazzjonijiet negattivi li ©©eneraw kien hemm dik tal-Membru Parlamentari Ewropew Bel©jan Guy Verhofstadt illi fuq Twitter ˙e©©e© lil Tsipras biex jieqaf jilg˙ab log˙biet politiçi marRussja u jirritorna fuq il-mejda tannegozjati mal-UE. Dan ma kienx l-uniku avveniment li ˙alla tog˙ma ˙aΩina f’˙alq l-Istati Membri. Nhar it-Tlieta li g˙adda, ilGriegi kkwantifikaw l-ammont ta’ kumpens li jridu ming˙and ilÌermanja g˙all-okkupazzjoni NaΩista tal-Greçja matul it-Tieni Gwerra Dinjija. It-talba Griega, li hija ta’ €279 biljun, ©iet deskritta b˙ala “stupida” millMinistru g˙all-Ekonomija ÌermaniΩ Sigmar Gabriel hekk kif il-kwistjoni ilha mag˙luqa legalment u finanzjarjament g˙al diversi snin. G˙aldaqstant, Gabriel ˙e©©e© lill-Griegi biex ifittxu sorsi le©ittimi g˙all-fondi minflok juΩaw dawn l-iskuΩi biex jitfg˙u lpiΩijiet tag˙hom fuq ˙addie˙or. B’hekk, neqsin sorpriΩi tal-a˙˙ar minuta, jidher li Tsipras se jkollu jΩomm mal-pjan propost mill-Unjoni Ewropea li jipproponi r-riformi finanzjarji mixtieqa ˙alli ji©i estiΩ il-bailout. Wie˙ed irid jara kif se jbig˙ din l-idea lill-votanti tieg˙u wara l-weg˙di kollha li g˙amlilhom.

AZZJONIJIET F’WAQTHOM? RITIANNE AGIUS

fost it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙.

ritianne@kullhadd.com Kastig kollettiv; iffriΩati l-flus lejn is-Somalja

Wara l-massakru fil-Kenja li ˙asad il-˙ajja ta’ 148 persuna mill-Univeristà ta’ Garissa, Ωviluppaw konflitti bejn awtoritajiet differenti u sezzjonijiet tal-poplu, kemm fuq l-azzjonijiet li ttie˙du jew ma tti˙dux qabel u waqt l-attakk mill-alShabab, kif ukoll l-azzjonijiet li issa g˙andhom jittie˙du biex ji©u evitati attakki fil-futur. Pika bejn il-President u l-©udikatura Wara l-attakk, il-President Kenjan Uhuru Kenyatta ddeçieda li jimmobilizza 10,000 reklut tal-pulizija g˙al iktar sigurtà. IΩda g˙alkemm din iddeçiΩjoni minn barra tista’ tidher b˙ala wa˙da g˙aqlija, anke jekk waslet tard g˙all-vittmi, fil-verità qed tqajjem kontroversja kbira peress li tmur kontra deçiΩjoni espliçita tal©udikatura. Il-Qorti tal-Kenja kienet ordnat ir-rekluta©© tal-pulizija biex jieqaf sakemm tin˙oloq sistema ©dida. Dan min˙abba l-korruzzjoni mifruxa fil-pulizija, li tibda sa˙ansitra qabel wie˙ed ikun irreklutat, fejn u˙ud ji©bru l-flus min-nies tal-villa©© biex ixa˙˙mu lill-uffiçjali tar-reklu-

ta©©. Dawn il-flus imbag˙ad jispiççaw jing˙ataw lura misserq, inkella jitpattew bi pjaçiri. Mill-banda l-o˙ra, il-©udikatura hija istituzzjoni rispettata u meqjusa b˙ala wa˙da pjuttost nadifa, tant li hija pedament importanti g˙ad-demokrazija tal-pajjiΩ. G˙alhekk, iddeçiΩjoni tal-Gvern li jinjora ordni tal-Qorti tista’ ti©i interpretata b˙ala asserzjoni ta’ poter fuq il-©udikatura, li jista’ jkollha konsegwenzi katastrofiçi. Kelliem g˙all-Gvern li ©ie mistoqsi mill-©urnalisti min g˙andu jkollu l-og˙la poter bejn il-Gvern u l-©udikatura rrifjuta li jirrispondi u qal biss li dan kien argument li ma xtaqx jid˙ol fih.

L-OppoΩizzjoni kontra lappo©© militari lis-Somalja Il-konflitti tfaççaw ukoll bejn dawk favur l-appo©© militari lis-Somalja fil-©lieda kontra tterroristi al-Shabab, u dawk kontra, li jirrapreΩentaw ilma©©oranza. L-OppoΩizzjoni qed tis˙aq li l-azzjoni fisSomalja hija kontroproduttiva g˙as-sigurtà nazzjonali u lGvern g˙andu jirtira t-truppi mis-Somalja b’mod immedjat biex minflok dawn jipprote©u l-fruntieri tal-Kenja. IΩda hemm dubju dwar kemm azzjoni b˙al din se tkun verament effettiva. IlGvern qed isostni li mat-terroristi wie˙ed ma jistax jin-

negozja. Barra minn hekk, lattakk ta’ Garisa issa wkoll wera kemm it-terroriΩmu mhux qed ji©i biss minn barra l-pajjiΩ, iΩda wkoll minn çittadini Kenjani. Fost it-terroristi li qatlu listudenti f’Garissa kien hemm Ωg˙aΩag˙ Kenjani li wkoll kienu ˙adu edukazzjoni flUniveristà, u li ˙add ma jaf kif f’qasir Ωmien ing˙aqdu mal-al-Shabab u ©ew radikalizzati. Il-©lieda kontra t-terroriΩmu fil-Kenja g˙alhekk tidher li mhix biss wa˙da fiΩika ta’ fruntieri, iΩda hija wkoll wa˙da intellettwali li trid ti©i indirizzata direttament b’kampanji intensivi mal-pubbliku, speçjalment

Wara li fi Frar li g˙adda lbanek Amerikani ffriΩaw ittrasferiment tal-flus lejn isSomalja f’tentattiv biex iwaqqfu l-flus milli jg˙addu g˙al l-al-Shabab, il-Gvern Kenjan issa waqqaf ukoll ittrasferiment tal-flus mill-Kenja g˙as-Somalja. Din l-azzjoni ˙olqot kontroversja hekk kif ˙afna persuni fis-Somalja huma finanzjarjament dipendenti fuq qraba li ja˙dmu fil-Kenja, u li jibag˙tulhom il-flus fuq baΩi regolari. Dan peress li fisSomalja, pajjiΩ li ilu g˙al iktar minn g˙oxrin sena mg˙akkes minn gwerra çivili, m’g˙andu l-ebda sistema bankarja. Huwa kkalkulat li f’sena jintbag˙tu madwar $1.3 biljun mill-Kenja lejn is-Somalja, li huwa ammont ikbar minn dak mibg˙ut f’assistenza umanitarja minn madwar iddinja kollha. B˙ala eΩempju, fl-2014 is-Somalja rçeviet $905 miljun f’assistenza umanitarja internazzjonali. It-twaqqif tattrasferiment tal-flus mill-Kenja g˙as-Somalja g˙alhekk se jkompli jg˙akkes lil dan ilpajjiΩ fil-faqar.

TA’ bARRA KÓ

12|04|2015 17

kullhadd.com

MINN MADWAR ID-DINJA IMKEÇÇI U ARRESTAT

ÓATI

Michael Slager, uffiçjal tal-pulizija ta’ 33 sena, ©ie mkeççi mill-Korp u arrestat wara l-pubblikazzjoni ta’ filmat amatorjali fejn deher qieg˙ed jispara diversi tiri f’dahar ra©el ta’ karna©un skur li kien qieg˙ed ja˙rab minn fuq il-post. Ilvittma, Walter Scott, ©ie mwaqqaf minn Slager g˙ax id-dwal tal-brejkijiet ma kinux qeg˙din ja˙dmu. Dan il-kaΩ qajjem rabja kbira fost ir-residenti ta’ North Charleston, South Carolina, fejn se˙˙ il-qtil hekk kif din mhijiex l-ewwel darba li kien hemm inçidenti ta’ forza eççessiva bejn il-pulizija u persuni ta’ karna©un skur f’dan irra˙al.

Dzhokhar Tsarnaev, wie˙ed miΩ-Ωew© a˙wa akkuΩati bl-attakk terroristiku fuq il-maratona ta’ Boston tal-2013 instab ˙ati ta’ dan ir-reat minn qorti f’Massachusetts. Dan l-attakk, li se˙˙ permezz ta’ Ωew© bombi, kien ˙alla tliet persuni mejta u 264 midruba. L-avukati tieg˙u ppruvaw ipo©©u ˙afna mill-˙tija tar-reat fuq ˙uh, Tamerlan, illi nqatel mill-pulizija ftit jiem wara l-attakk. Madankollu, il-©urija xorta wa˙da sabet lil Dzhorkhar ˙ati ta’ 30 reat, illi 17 minnhom i©orru mag˙hom il-kundanna g˙all-mewt. Fil-faΩi li jmiss tal-©uri jrid ji©i determinat jekk din il-piena kapitali g˙andhiex ti©i applikata.

SPARATURA FIL-QORTI

ALLEATI SKOMDI

Erba’ persuni tilfu ˙ajjithom fi sparatura li se˙˙et f’qorti f’Milan. L-awtur ta’ dan l-attakk, Claudio Giardiello, kien qieg˙ed jattendi seduta fejn hu u lekssoçju tieg˙u f’kumpanija mmobiljari kienu akkuΩati g˙al reati ta’ frodi. Waqt is-seduta, Giardello ˙are© pistola li biha qatel lill-ekssoçju tieg˙u, kif ukoll lil persuna o˙ra li kienet fl-awla. Wara li g˙amel dan, huwa mar ifittex lill-Im˙allef Ferdinando Ciampi u qatlu b’diversi tiri. Ir-raba’ vittma tidher li mietet wara li ˙assha ˙aΩin meta sabet ma’ wiççha lil Giardello bl-arma f’idejh. Giardello ©ie arrestat ftit wara.

Juha Sipila, il-Mexxej tal-Partit taç-Çentru, ˙abbar li huwa lest li jag˙mel koalizzjoni ma’ The Finns, partit ewroxettiku lemini, jekk il-partit tieg˙u ji©i biex jifforma l-gvern FinlandiΩ li jmiss. Il-partit ta’ Sipila huwa mistenni li jikseb lakbar ammont ta’ voti fl-elezzjoni ©enerali tad-19 ta’ April. Madankollu, Sipila stess ammetta li din l-alleanza taf tkun kumplikata g˙alih g˙ax The Finns huma mag˙rufin g˙all-politika aggressiva fil-konfront talUnjoni Ewropea fejn, fost l-o˙rajn, opponew il-bailouts kollha li ng˙ataw matul dawn l-a˙˙ar snin. Minkejja dan, huwa sostna li gvern immexxi minnu se jkun favur il-koperazzjoni mal-UE.

IKOMPLU JAVVANZAW

DIKJARAZZJONIJIET OPPOSTI

Il-grupp militanti tal-Houthi din il-©img˙a rnexxielu jie˙u f’idejh diversi territorji o˙ra fil-Jemen. Dan se˙˙ minkejja l-intervent internazzjonali mmexxi mill-Arabja Sawdita li qed jappo©©a lill-President Abd Rabbu Mansour wara li ftit tal-©img˙at ilu kellu ja˙rab mill-pajjiΩ min˙abba kolp ta’ stat min-na˙a tal-Houthi. Fost it-territorji miksuba mill-Houthi kien hemm il-provinçja ta’ Shabwa fil-Lvant tal-pajjiΩ, Ωvilupp li po©©ihom f’poΩizzjoni tajba li jie˙du kontroll tal-façilità tal-gass ta’ Belhaf illi hija ta’ importanza ekonomika kbira g˙all-pajjiΩi. B’reazzjoni g˙al din is-sitwazzjoni, l-Istati Uniti wieg˙det li ΩΩid l-appo©© tag˙ha g˙all-kampanja militari Sawdita mill-aktar fiss possibbli.

Il-President Iranjan Hassan Rouhani din il-©img˙a ddikjara li huwa qieg˙ed jistenna li s-sanzjonijiet ekonomiçi internazzjonali fuq pajjiΩu ji©u mne˙˙ija kollha u b’mod immedjat meta l-Iran tiffirma l-ftehim nukleari finali fit-30 ta’ Ìunju. Permezz ta’ dan il-ftehim, li g˙adu qieg˙ed ji©i ma˙dum, l-Iran mistenni li jaççetta li jillimita l-arrikkament tal-materjal nukleari fil-façilitajiet tag˙ha. Madankollu, id-dikjarazzjoni ta’ Rouhani ma taqbilx ma’ dik tal-President Amerikan Barack Obama li t-Tnejn li g˙adda sostna li s-sanzjonijiet fuq l-Iran se jitne˙˙ew f’diversi faΩijiet.

18 12|04|2015

kullhadd.com

kÓ personaLitÀ

L-aÓwa gÓandhom irwoL importanti fiL-Óajja ta’ persuna b’diÛabbiLtÀ ramona porteLLi tintervista lil MELANIE MAGRI

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Óafna drabi ji©ri li naraw persuna fuq it-televiΩjoni tag˙na u ma nobsrux xi jkun hemm wara lkwinti, fil-˙ajja personali ta’ dak li jkun. Ósibt li nintervista lill-personalità mag˙rufa Melanie Magri g˙ax naf li g˙andha ©rajjiet soçjali li jmissu l-qlub tal-Maltin, u fuq kollox naf kemm tit˙abat u tag˙mel sagrifiççji g˙all-familja u fuq kollox g˙al ˙uha li huwa persuna b’diΩabbiltà, minkejja l-˙ajja impenjattiva li g˙andha.

Melanie tammira ˙afna persuni li g˙andhom diΩabbiltà, g ˙ a x t a f f a x i nha ru˙ha blintelli©enza li g˙andhom u kuljum titg˙allem ming˙andhom. Apparti mill-familja u lpartner tag˙ha, ˙uha Jurgen jag˙tiha l-adrenalina li tkompli kuljum bil-˙ajja tag˙ha u fis-settur tad-diΩabbiltà. Melanie g˙andha ˙amsa u tletin sena, filwaqt li ˙uha J u r g e n g ˙ a n du wie˙ed u tletin sena. Ir-rabta li hemm bejniethom diffiçli tispjegaha. G˙alkemm hemm erba’ snin bejniethom, imma kif jg˙idu li tewmin i˙ossu ˙afna l-istess u jkunu jafu jekk ji©ri xi ˙ a © a , d a w n huma l-istess affarijiet li t˙oss Melanie g˙al ˙uha. “G˙alkemm a˙na erba’ a˙wa u naqblu u niftiehmu ˙afna, bejni u bejn Jurgen n e m m e n l i h emm xi ˙a©a iΩjed,” bdiet tg˙idli Melanie. Tappo©©ja ˙afna s-settur tad-diΩabbiltà Kompliet tg˙idli li, g˙alkemm i k o l l o k l - i s t e ss trobbija u t g ˙ i x f l - i s t e s s dar, xorta wa˙da kul˙add ikollu l-karattru personali tieg˙u. “Jista’ j k u n l i g ˙ a n di g˙al qalbi ˙ a f n a d a n i s-settur g˙ax g˙ext u g˙adni ng˙ix fiha fil˙ a j j a t a ’ k u l j um. Ma nafx ˙ajja o˙ra, però meta jkollok persuna b’diΩabbiltà fil-familja mhix responsabbiltà g˙all©enituri biss, iΩda nemmen li l - a ˙ w a g ˙ a ndhom irwol importanti daqshom.” Kif spjegatli Melanie stess, tkun o˙t ta’ persuna b’diΩabbiltà, u taf din l-˙ajja biss – g˙alkemm fit-trobbija tag˙ha kellha ˙afna emozzjonijiet d i f f e r e n t i t a ’ rabja, niket, dedikazzjoni, responsabbiltà, sodisfazzjon u ˙afna fer˙ – illum t i s t q arr li ma timma©inax ˙ajjitha differenti. Kompliet tg˙idli li mhux kull diΩabbiltà g˙andha l-istess bΩonnijiet. “Jurgen, fi ç k u n i t u , k i e n challenging ˙afna, fejn nammetti li kien diffiçli ˙afna biex tag˙mel kommunikazzjoni mieg˙u u biex tikkontrollah. L-iktar persuni li dejjem mar tajjeb m a g ˙ h o m h uma jiena u missieri fejn biex tbiddillu, jiekol, jixrob, sptar, ˙ru© u affarijiet o˙ra, dejjem ridna nifthiemu bejnietna kif ser nag˙mlu.” Fejn ˙addie˙or kien jg˙ix ˙ a j j a n o r m a l i, imma g˙al M e l a n i e l - ˙ a j ja u trobbija tag˙ha ma kinitx wa˙da façli. Mhux l-ewwel darba li meta k i e n e t t a t t e ndi l-iskola, min˙abba l-prijoritajiet ta’ ˙uha, Melanie kien ikollha

bΩonn tfalli. Missierha kien jo˙ro© mix-xog˙ol biex imur id-dar ibiddillu u jer©a’ jmur lura, u meta Melanie bdiet ta˙dem kienet tag˙mel hekk ukoll. Mhux façli biex in-nies li ta˙dem mag˙hom jifhmu dawn il-bΩonnijiet. Meta l©enituri tag˙ha kien ikollhom xi okkaΩjoni, biex jo˙or©u kienu jitolbu lill-a˙wa joqog˙du d-dar huma jekk ikunu jistg˙u, fejn is-soltu ttfal jitolbu permess lill-©enituri huma biex jo˙or©u! Qatt ma tista’ ti©©udika lil ˙add Forsi taqblu mieg˙i li l-omm g˙andha rwol importanti fil˙ajja tal-ulied; imma kemm hi diffiçli g˙all-omm li binha, x˙in tmur tag˙tih tg˙anniqa jew bewsa, ikun aggressiv mag˙ha! Hija we©g˙a kbira. Dwar dak li g˙addiet ommha minnu min˙abba Jurgen tkellimt ma’ Melanie. “In-nies kienu ja˙sbu li l-marki li kien ikollha kien jag˙milhomlha missieri. G˙alhekk qatt ma tista’ ti©©udika lil min ma tafx,” sostniet Melanie. “Jien naf il-bΩonnijet ta’ ˙ija daqs il-©enituri tieg˙i, g˙ax jekk kien ikun hemm bΩonn li jmur g˙and tabib, kont inkun preΩenti jien ukoll. Niftakar il-kliem ta’ speçjalist li qal li Jurgen mhux postu mag˙na, imma Mount Carmel. Qatt ma ©iet aççettata mill-familja tieg˙i u komplejna nistinkaw g˙al ˙ajja a˙jar g˙alih u g˙alina.” Kompliet tg˙idli li eΩatt

©urnata wara din l-a˙bar semg˙u fuq r-radju bi programm l-Ingilterra g˙al chalu lenging behaviour, ddeçidew li jippruvaw. “Meta tlajna l-ewwel darba kienu qalulna li hemm bΩonn ta’ persuna li tkun mieg˙u biss. Iddeçidejt li mmur jien u tlaqt l-istudji tieg˙i biex noqg˙od full-time ma’ ˙ija g˙al programm intensiv ˙afna. B’hekk stajt nifhem sew il-bΩonnijiet u x’g˙andi nag˙mel biex jimxi ’l quddiem; billi naqtg˙u l-fsied u na˙dmu aktar fuq dedikazzjoni u dixxiplina. Missieri kien ikun dejjem xog˙ol biex in˙allsu l-ispejjeΩ, però lesperjenza ta’ ˙ames snin ©ejjin u sejrin barra minn Malta, illum ng˙idilha miraklu g˙ax bidlet il-˙ajja tag˙na g˙all-a˙jar,” spjegatli b’sodisfazzjon. Kambjament kbir b’dedikazzjoni assoluta Fil-fatt, illum Jurgen jifhem iktar, jiekol u jixrob wa˙du u, wara disg˙a u g˙oxrin sena, ratu jag˙ti tg˙anniqa u bewsa lil ommha ming˙ajr ˙add ma qallu. “L-akbar sodisfazzjon li qatt kellna. Forsi g˙al ˙afna dan huwa ©est normali, imma g˙al min ikollu nuqqas minnu, le.” Ûgur li a˙wa b˙al Melanie f’pajjiΩna hawn eluf, g˙alekk l-iktar li twe©©a’ huwa meta tmur xi seminar jew diskussjoni f’dak li g˙andu x’jaqsam is-settur tad-diΩabbiltà u ˙lief xi Ωew© jew tliet

a˙wa ma tarax; dejjem ©enituri b i s s i k u n h e m m . “Nemmen li importanti li jipparteçipaw ˙alli jitg˙allmu, u impor t a n t i l i j s e m m g ˙ u le˙inhom. Forsi ˙afna jg˙idu a˙wa sakemm jikbru, imbag˙ad ma jibqg˙ux jag˙tu kas. Jista’ jkun li, iva, ikun hemm minnhom, imma nemmen li l-ma©©oranza huma ddedikati u jag˙tu prijorità lill-a˙wa f’˙ajjithom qabel kull ˙a©a o˙ra.” Ósib t l i f o r s i l - f u t u r t a ’ Melanie u ˙utha seta’ kellu xi intoppi f’relazzjonijiet li jkollhom m i n ˙ a b b a d - d i v e r s i impenji familjari li jkollhom rigward l-esi©enzi ta’ ˙uha. “Mhux kul˙add ja˙sibha l-istess. Però, g˙alija dejjem hu kien il-prijorità, u anke g˙al ˙uti l-o˙ra. Il-partners tag˙na kollha j a q b l u ˙ a f n a m a ’ Jurgen u jkunu jistennew ilkumpa n i j a t i e g ˙ u , u © i e l i jo˙or©uh mag˙hom ukoll. Ma nimma©inax relazzjoni ma’ persuna li ma jaççettax, g˙ax Ωgur li ma nkomplix. Illum jien nemmen li wasalt fejn w a s a l t b i s - s a ˙ ˙ a t a ’ Jurgen g˙ax b’mertu g˙alih li jien tg˙allimt, esperjenzajt u nista’ nitkellem b’wiççi minn quddiem, u naf x’inhuma ddiffikultajiet tal-familjari fil˙ajja ta’ kuljum.” Mistoqsija kif t˙ares lejn labbiltà tal-persuni b’diΩabbbiltà, M e l a n i e w i e © b e t : “Abbiltà g˙andu kul˙add. Lakbar ˙bieb tieg˙i g˙andhom diΩabb i l t à u n a m m e t t i l i nitg˙allem ˙afna ming˙andhom. Nammira lil persuni

b’diΩabbiltà li jsemmg˙u le˙inhom g˙ad-drittijiet tag˙hom stess u llum naraw mijiet jipparteçipaw, però ner©a’ nsemmi l-a˙wa, li importanti jipparteçipaw ukoll, speçjalment g˙al dawk il-persuni b’diΩabbiltà li ma jistg˙ux jitkellmu g˙alihom infushom. A˙na nistg˙u nwie©bu u nkunu parteçipanti g˙ad-drittijiet tag˙hom ukoll,” sa˙qet Melanie. Kif tistg˙u tobsru, Melanie hija persuna impenjata ˙afna u ftit li xejn issib ˙in biex tirrilassa. Tammetti li tkun qed tistenna kuljum li tmur id-dar g˙ax Jurgen ikun qed jistennieha, u l-˙sibijiet jg˙ibu kollha. Il-preΩenza tieg˙u tirrilassaha ˙afna. Kompliet tg˙idli li Jurgen g˙amel tnax-il sena fuq lista ta’ stennija biex jattendi çentru ta’ matul il-jum, u kien ikun dejjem mag˙hom biss. “Però, ftit aktar minn sena ilu, bdiet ti©i support worker id-dar b˙ala servizz fil-kommunità, grazzi g˙all-A©enzija Sapport, u dan g˙amel kambjamenti kbar.” Nisimg˙u ˙afna fuq ©enituri li jibΩg˙u x’se jsir minn uliedhom b’diΩabbiltà meta jonqsu huma. Fi kliem Melanie, dik il-biΩa’ hija tal-a˙wa wkoll g˙ax illum qeg˙din hawn u g˙ada ma nafux. “Il-familja kollha tkun protettiva ΩΩejjed u meta persuna b’diΩabbiltà ma tkunx tista’ titkellem g˙aliha nnifisha, iktar u iktar. Nemmen li s-ser˙an tal-mo˙˙ wasal ukoll, g˙ax djar filkomunità fejn il-persuni jkunu draw l-istil tal-˙ajja tag˙hom huwa bidu ta’ mixja twila flimkien. Però, l-iktar ˙a©a li g˙o©bitni hija li qabel bdew dawn id-djar kien hemm konsultazzjoni malfamiljari, entitajiet, nies speçjalizzati f’dan is-settur u lpersuni b’diΩabbiltà stess, biex flimkien jag˙mlu l-istandards ta’ dawn id-djar residenzjali g˙ax, fl-a˙˙ar milla˙˙ar, min jg˙ix fihom qed jipparteçipa kif ser ikunu. Óadt ˙afna informazzjoni wkoll dwar x’inhi l-guardianship act, l i n a ˙ s e b h i j a importanti ˙afna g˙al kull familja u g˙all-©id tal-persuna b’diΩabbiltà,” sa˙qet Melanie. Fl-a˙˙ar nett Melanie xtaqet tg˙addi messa©© lil a˙wa b˙alha sabiex ikunu parteçipanti f’dan is-settur, u speçjalment fil-˙ajja tal-a˙wa tag˙hom, g˙ax ikollhom sodisfazzjon tul ˙ajjithom. “In©enerali ng˙id: t˙arsux lejn id-diΩabbiltà, iΩda ˙arsu lejn l-abbiltà.”

MILL-IsToRJA kÓ

12|04|2015 19

kullhadd.com

L-INDIPENDENZA TAL-GÛEJJER FILIPPINI KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Josè Rizal L-Arçipelagu Filippin, li jikkonsisti f’iktar minn 7,000 gΩira, in˙akem u ©ie kkolonizzat mill-Ispanjoli fit-tieni nofs tas-seklu sittax, u semmew din l-art g˙as-sovran tag˙hom, ir-Re Filippu II ta’ Spanja. G˙all-bidu t-tmexxija tal-Filippini waqg˙et ta˙t Viçi Re stazzjonat fil-Messiku, iΩda wara l-indipendenza Messikana fl-1821, Spanja ˙adet kontroll dirett hi. Ilpoplu Filippin kien iddiskriminat f’kull qasam mill-amministraturi Spanjoli, tant li anke l-kleru Filippin kien stmat b˙ala inferjuri g˙all-Knisja Kattolika Spanjola. Il-qawmien ta’ sentiment nazzjonalista G˙aldaqstant, beda’ jqum sentiment nazzjonalista fost ilFilippini u fl-1896 faqqg˙et lewwel rivoluzzjoni g˙all˙elsien mill-˙akkiema. Tliet ir©iel protagonisti fil-©lieda g˙all-indipendenza kienu Josè Rizal, Andres Bonifacio u Emilio Aguinaldo. Josè Rizal, Ωag˙Ωug˙ b’mo˙˙ brillanti ©ej minn familja Filippina tat-tajjeb, studja fl-Università ta’ Heidelberg, il-Ìermanja, biex la˙aq tabib, wara li ma t˙alliex jid˙ol l-università f’pajjiΩu. It-talenti tieg˙u kienu infiniti, fosthom ilkapaçità li jitkellem b’aktar minn g˙axar lingwi. Ûew© rumanzi b’tema ta’ satira politika li kiteb kemm dam jg˙ix fl-Ewropa, Noli me Tangere u El Filibusterismo , tant urtaw lill-Kleru Spanjol li, bi tpattija, skomunikawh. Meta Rizal irritorna lura fil-Filippini fl-1892, waqqaf g˙aqda politika blisem La Liga, biex flimkien ma’ Andres Bonifacio u ˙bieb intellettwali o˙rajn jibdew kampanja paçifika ˙alli

jing˙ata bidu g˙al tibdil filli©ijiet sabiex il-Filippini jkollhom sehem fit-tmexxija ta’ pajjiΩhom. Wara l-ewwel u l-unika laqg˙a ta’ La Liga, Josè Rizal ©ie arrestat u eΩiljat g˙al erba’ snin fuq il-©Ωira ta’ Mindanao. Fl-assenza tieg˙u, La Liga g˙addiet f’idejn sie˙bu Bonifacio li dawwarha f’movimment rivoluzzjonarju vjolenti. Mal-wasla tieg˙u lura f’Manila, Josè Rizal, re©a’ ©ie arrestat u akkuΩat b’tixwix biex tqum vjolenza kontra lawtoritajiet Spanjoli. Qorti militari g˙additu ©uri, sabitu ˙ati u ssentenzjatu g˙allmewt. G˙adu jing˙ad sal©urnata tal-lum li l-©uri tieg˙u kien farsa s˙i˙a. Josè Rizal, Ωag˙Ωug˙ qalbieni u idealista ta’ 35 sena, ©ie ffuçillat fit-30 ta’ Diçembru 1896, mis-suldati Spanjoli. Bonifacio tradut minn s˙abu Sie˙eb Rizal, Andres Bonifacio, trabba f’familja numeruΩa u fqira f’Manila. G˙alkemm Andres xtaq ikompli bl-istudji tieg˙u, hu kellu jitlaq il-kotba biex isib ja˙dem wara l-mewt ta’ missieru ikollho x’jieklu ommu u ˙utu kollha iΩg˙ar minnu. Fl-1896, Bonifacio waqqaf il-Katipunan, grupp ta’ gwerrilja rivoluzzjonarja, u wara sensiela ta’ attakki mdemmija u ©lied mas-suldati Spanjoli, iddikkjara pajjiΩu indipendenti minn Spanja. Andres Bonifacio g˙amel lilu nnifsu president, però ©ie kkontestat minn s˙abu rivoluzzjonarji stess, b’mod speçjali minn Emilio Aguinaldo, fuq l-argument li lanqas edukazzjoni akkademika biΩΩejjed ma kellu biex iΩomm din il-˙atra. Sena wara, fl-1897, ir-rivoluzzjonar-

Andres Bonifacio ju Aguinaldo, g˙amel reb˙a elettorali ‘xejn çara’ fuq sie˙bu Bonifacio u ddikkjara ru˙u president. Aguinaldo ordna l-arrest immedjat ta’ Bonifacio. Wara ©uri bla baΩi, iΩ-Ωag˙Ωug˙ Andres, ta’ 34 sena, ©ie ©©ustizzjat. Il-familja ta’ Emilio Aguinaldo kienet sinjura u b’sa˙˙itha politikament filbelt ta’ Cavite, fejn twieled. Óa edukazzjoni tajba u g˙aldaqstant in˙atar ©eneral tar-rivoluzzjoni meta Ωdied il©lied fl-1896. Wara l-fuçillazzjoni ta’ Andres Bonifacio, ma tantx dam iΩomm il-˙atra ta’ president g˙ax kellu jçedi ru˙u f’idejn l-Ispanjoli u ntbag˙at fl-eΩilju. F’April tal-1898, kriΩi Kubana li eskalat fi gwerra bejn il-˙akkiema Spanjoli u lIstati Uniti tal-Amerika, ippreΩentat ru˙ha b˙ala opportunità tad-deheb g˙al Aquinaldo. Hu ftiehem malAmerikani biex jirritorna filFilippini, re©a’ g˙aqqad larmata rivoluzzjonarja u fost ©lied qalil beda jillibera belt wara l-o˙ra minn ta˙t is-suldati Spanjoli fin-Nofsinhar ta’ Manila. Ir-reΩistenza tal-armata Spanjola f’Manila kienet wa˙da dg˙ajfa peress li ssa˙˙a tag˙ha kienet kollha kkonçentrata fil-gwerra malIstati Uniti. Fit-12 ta’ Ìunju 1898, Emilio Aquinaldo ddikkjara l-GΩejjer Filippini indipendenti u waqqaf gvern provinçjali mmexxi minnu. Sadanittant, truppi tal-art mibg˙uta mill-Istat Amerikan komplew bil-battalja kontra Spanja u ˙adu l-belt kapitali Manila f’idejhom. Filwaqt li lIstati Uniti tal-Amerika u Spanja bdew ta˙ditiet li eventwalment wasslu g˙atTrattat ta’ Pari©i, Aquinaldo u n-nies tieg˙u qabdu jfasslu abbozz ta’ kostituzzjoni

demokratika g˙all-poplu Filippin. It-trattat ta’ paçi bejn l-Istati Uniti u Spanja ©ie ssi©illat bl-g˙oti ta’ $20 miljun mill-Gvern Amerikan lil Spanja f’kumpens talli çediet il-GΩejjer Filippini. Minflok ing˙ataw indipendenza, ilGΩejjer Filippini saru territorju Amerikan. Il-bidu ta’ rivoluzzjoni o˙ra Emilio Aquinaldo u r-ribelli tieg˙u ˙assewhom ittraduti u taw bidu g˙al rivoluzzjoni o˙ra; din id-darba kontra lIstati Uniti tal-Amerika. Irribelli bdew i©arrbu telfa wara l-o˙ra u konsegwenza t’hekk biddlu t-tattika tal©lied fi gwerrilja. B’ritaljazzjoni l-armata Amerikana stazzjonat aktar truppi tal-art sakemm fl-1899 kellha 65,000 suldat fil-Filippini. Episodju ikrah se˙˙ fl-1901 meta, bi tpattija g˙all-qtil ta’ skwadra Amerikana fuq il-gΩira Filippina ta’ Samar, il-Ìeneral Jacob Smith ordna l-qtil talir©iel kollha tal-gΩira minn g˙axar snin ’il fuq. F’dan ilmassakru nqatlu anke nisa u trabi. Il-Ìeneral Smith tressaq quddiem qorti militari akkuΩat li wettaq dawn latroçitajiet u ©ie sfurzat jirtira mill-armata. Min˙abba f’hekk, fl-1902, gvern çivili Amerikan ˙a t-tmexxija tal-Filippini f’idejh u ©ab fi tmiemu l-©lied tar-ribelli, g˙alkemm xorta wa˙da baqg˙u jse˙˙u attakki ta’ reΩistenza ’l hawn u ’l hinn li damu jkaxkru s-snin. Fl-1935 twaqqaf l-ewwel gvern awtonomu Filippin blapprovazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika. Manuel Quezon ©ie elett formalment b˙ala lewwel president tal-GΩejjer Filippini. Kien bidu tajjeb imma t-triq g˙al indipenden-

Emilio Aguinaldo za s˙i˙a Filippina kienet wa˙da twila mhux ˙aΩin, iktar u iktar meta l-ÌappuniΩi invadew u okkupaw xi gΩejjer minnha mal-bidu tat-Tieni Gwerra. Il-poplu Filippin g˙adda minn sofferenzi kbar tul din il-gwerra; saru ˙sarat kbar bil-bumbardamenti u korrew jew tilfu ˙ajjithom madwar miljun ru˙. Wara lgwerra, f’April tal-1946, in˙atar Manuel Roxas b˙ala President tat-Tieni Repubblika tal-Filippini. Waqt çerimonja li saret f’Luneta, Manila, fl-4 ta’ Lulju, il-bandiera tal-Istati Uniti tal-Amerika tniΩΩlet u minflokha ttellg˙et il-bandiera nazzjonali Filippina – lArçipelagu Filippin sa fla˙˙ar sar indipendenti. Fl-1961, il-President tarRepubblika ©did, Diosdado Macapagal, ˙adem biex ibiddel id-data tal-kisba talindipendenza Filippina. Hu ried li l-jum li fih kienet ©iet iddikjarata l-ewwel indipendenza tal-gΩejjer, cjoè t-12 ta’ Ìunju 1898, jibqa’ m˙ares b’g˙oΩΩa b˙ala l-jum li fih ilpoplu Filippin xerred demmu g˙all-kisba tal-˙elsien mill˙akkiema tieg˙u. Fl-4 ta’ Awwissu tal-1964, il-President Macapagal iffirma l-Att tarRepubblika fejn il-jum tat-12 ta’ Ìunju ©ie formalment iddikjarat b˙ala Jum lIndipendenza tal-GΩejjer Filippini. Il-©lieda g˙all-indipendenza Filippina kienet wa˙da mdemmija ˙afna. L-Istati Uniti tal-Amerika tilfet madwar 4,000 suldat biex tipprova traΩΩan l-irvellijiet. Mill-banda l-o˙ra, xerrdu demmhom iktar minn 20,000 Filippin flirvellijiet kontra l-˙akkiema Spanjoli u Amerikani, filwaqt li n-numru ta’ nies çivili Filippini li mietu f’dan il-©lied baqa’ mhux mag˙ruf.

20 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ KalejdoSKopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw BÓal-lum 1905: L-a˙wa FrançiΩi Dufaux jippruvaw il-˙elikopter. 1907: Fil-Parlament Ûvizzeru tg˙addi li©i tal-lieva g˙all-ir©iel kollha.

“tg˙ixx fil-passat, to˙lomx bil-futur, iΩda kkonçentra ˙siebek fil-mument preΩenti.” – Buddha

1911: L-ewwel titjira bla waqfien bejn Londra u Pari©i, li damet tliet sig˙at u 56 minuta. 1919: Il-Parlament IngliΩ jg˙addi li©i tax-xog˙ol fejn il-˙addiema b’paga minima ma jaqbΩux it-48 sieg˙a ˙idma. 1931: L-Ispanjoli jivvutaw li ma jridux il-monarkija. 1934: It-tieni l-akbar qawwa tar-ri˙ li qatt ©iet irrekordjata fuq ilMuntanja Washington ittie˙det illum. G˙adda b’˙effa ta’ 372 mil fis-sieg˙a. 1935: Il-Ìermanja tipprojbixxi li tistampa xog˙lijiet ta’ dawk li mhumiex Arjani. 1938: Li©i Amerikana li titlob li biex jin˙ar©u liçenzji g˙aΩ-Ωwi©ijiet, qabel iridu jsiru testijiet mediçi. 1945: Richard Strauss itemm ix-xog˙ol operistiku tieg˙u Metamorphosis.

l-eqdem VanÌelu ta’ San marK?

1946: Is-Sirja ting˙ata l-indipendenza minn Franza. 1951: Il-Knesset IΩraeljan ifassal uffiçjalment it-13 ta’ April b˙ala lJum tal-Olokawst. 1959: Osservatur FrançiΩ jirrapporta li saret tortura fl-Al©erija millarmata FrançiΩa. 1961: Yuri Alexeyevich Gagarin isir l-ewwel bniedem li dar maddinja bil-Vostok 1986: 20,000 ˙addiem tal-minjieri jipprotestaw kontra l-g˙eluq tal-minjieri f’Hasselt, il-Bel©ju. 1987: Texaco tapplika g˙al falliment. 1990: Fl-ewwel laqg˙a tal-Parlament tal-Ìermanja tal-Lvant, elett demokratikament, jag˙raf ir-responsabbiltà tal-olokawst NaΩist u jitlob g˙all-ma˙fra. 1991: L-Istati Uniti t˙abbar li se tag˙laq 31 baΩi militari ewlenin. 1992: Terremot jheΩΩeΩ lill-Ìermanja. 1992: Lynn Gunther minn Kalifornja thedded li tisplodi lilha nnifisha quddiemin in-Nazzjonijiet Uniti. 1999: Il-President Amerikan Bill Clinton akkuΩat li fil-Qorti intenzjonalment ta stqarrijiet foloz f’kawΩa çivili fuq fastidju sesswali. 2002: Qattiela suwiçidali Palestinjana toqtol sebg˙a min-nies u twe©©a’ 104 (fosthom disa’ G˙arab) fis-Suq ta’ Mehane Yehuda, f’Ìerusalemm.

Biçça papiru uΩata biex issir ilmaskra ta’ mummja jaf fiha leqdem kopja ta’ van©elu. Il-materjal reçiklat fih parti mill-Van©elu ta’ San Mark, li kien miktub fl-ewwel seklu u, skont l-esperti, hu eqdem minn dak misjub b’madwar mitt sena. Il-kitba, li aktarx tkun ippubblikata, ˙ar©et fid-dawl mill©did permezz ta’ teknika li ntuΩat u li tippermetti li l-kolla uΩata g˙all-infaxxar iddub ming˙ajr ma tag˙mel ebda

˙sara lil-linka fuq il-papiru. Madankollu, teqred l-artifatt ori©inali. Waqt li l-Farag˙uni kien ikollhom forom tad-deheb, kienet ˙a©a komuni g˙all-E©izzjani fi grad inqas li jindifnu b’maskra tal-papiru, Ωebg˙a u kolla – speçi ta’ papier-mâchè. Peress li l-papiru kien jiswa lflus, in-nies kienu jer©g˙u jag˙mlu uΩu minn dawk ilpapiri li jkollhom il-kitba fuqhom. Xjentisti fil-Kulle©© Acadia

Divinity f’Wolfville, Nova Scotia, ne˙˙ew il-kolla biex wettqu s-sejba. Craig Evans, professur talIstudji tat-Testment il-Ìdid, qal lil LiveScience: “Qed niksbu dokumenti qodma mill-ewwel, it-tieni u t-tielet seklu, li ntuΩaw biex jag˙mlu l-maskri tal-mummji.” Ûied jg˙id li s’issa nstabet ukoll kitba Griega klassika, fosthom poeΩiji ta’ Homer, dokumenti bibliçi u karti ta’ negozju li jmorru lura eluf ta’ snin.

Kollezzjoni fl-gÓar ta’ aladin 2009: Il-President Mahmoud Abbas tal-Awtorità Nazzjonali talPalestina, jag˙mel telefonata ta’ kortesija lill-Prim Ministru IΩraeljan, Benjamin Netanyahu, biex re©a’ nbeda d-djalogu bejn ilPalestinjani u l-IΩraeljani. 2012: Il-librerija Bodleian, tal-Università ta’ Oxford u dik talVatikan i˙abbru li aktar minn 1.5 miljun pa©na ta’ testi antiki se jibdew jinkisbu mill-internet. 2013: 11-il persuna jinqatlu u 30 jisfaw imwe©©g˙in f’attakki filmoskej fl-Iraq. 2013: Monument mag˙mul mill-bniedem, twil 32 pied u jiΩen 60 tunnellata, li jmur lura g˙all-2,000 sena Qabel Kristu, jinstab filba˙ar tal-Galilea. 2014: Tit˙abbar pillola ©dida ABT-450, li kisbet suççess ta’ bejn 90 u 95% fil-kura tal-Hepatitis C.

TeΩor enormi ta’ karozzi klassiçi, li jiswew madwar €27,390,400, inkiseb minn neguzjant f’wie˙ed mill-akbar negozji privati li qatt sar flistorja Brittanika. John Collins xtara din ilkollezzjoni impressiva ta’ 27 karozza li jinkludu mudelli b˙al Ferrari, Mercedes, Porsche u Lamborghini. Fosthom hemm ukoll Aston Martin One-77 u Ferrari 288GTO, li b˙alissa huma fost l-aktar karozzi klassiçi apprezzati g˙all-˙effa tag˙hom. Il-ma©©oranza tal-karozzi qajla ntuΩaw, tant li

Lamborghini LP500S tal-1982 g˙amlet biss 500 mil. Il - k o l l e z z j o n i k i e n e t mo˙b i j a f ’ m a ˙ Ω e n b a r r a Londra u, kif sar jaf biha, isSur Collins ˙affef biex jinnegozjaha. B’kollox kiseb erba’ Aston Martin, 11-il Ferrari, Jaguar, erba’ Lamborghini, ˙ames Mercedes u Ωew© Porsche. Numru mill-Ferrari jiswew aktar minn €1.4miljun, waqt li Jag u a r E - T y p e t a l - 1 9 6 5 g˙ad g ˙ a n d h a b i s s f u q l arlo©©, 2,605 mili. Is-Sur Collins, li g˙andu negoz j u tal-karozzi f’Berkshire, qal li s-sid kien

bena l-kollezzjoni tieg˙u f’dawn l-a˙˙ar 20 sena. F’salt wie˙ed iddeçieda li jbig˙ kollox f’daqqa. Ikkuntattjawh u qatag˙ha li jixtrihom. Jirrakkonta li meta mar jara u fet˙ulu l-ma˙Ωen skanta qatig˙ g˙ax imma©ina li qieg˙ed fl-g˙ar ta’ Aladin. Ilkarozzi kollha kienu speçjali. F’©img˙a mindu xtrahom, kien di©à bieg˙ g˙axra. Millkarozzi speçjali li fadallu, hemm Aston Martin DB5, b˙all-mudell misjuq minn James Bond u Lamborghini Miura, il-vettura meqjusa minn bosta b˙ala s- supercar ori©inali Taljana.

KUN Af KÓ

12|04|2015 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

L-GÓARQA TAT-TITANIC Hemm ˙afna spekulazzjonijiet kif u x’gara fl-g˙arqa tatTitanic. Il-ftit li nafu ©ej minn rakkonti ta’ w˙ud li salvaw. Kien hemm min qal li waqt lg˙arqa l-banda baqg˙et iddoqq sal-a˙˙ar. Vera li l-bandisti kollha g˙erqu? Óadd ma jaf kemm kien in-numru eΩatt talpassi©©ieri fuq il-vapur. Kien hemm dubju jekk il-vapur inqasamx fi tnejn qabel ma g˙ereq. Xi w˙ud minn dawn baqg˙u misteri sal-lum, avolja t-Titanic kien instab fil-qieg˙. Il-mistoqsijiet jibqg˙u bla twe©iba g˙al dejjem. Profezija Fl-1898, 14-il sena qabel ittra©edja tat-Titanic, Morgan Robertson kien kiteb novella jisimha Futility. F’din in-novella, ivvintata, kien kiteb li f’April kien hemm vapur lussuΩ u kien ˙abat ma’ iceberg fl-oçean Atlantiku fil-˙emda tal-lejl u g˙ereq. Dan il-vapur, li kien tal-passi©©ieri u jismu ‘Titan’, g˙arraq mieg˙u lma©©oranza tal-passi©©ieri. Kien imlaqqam ‘unsinkable’ (li ma jeg˙riqx) u kien l-ikbar wie˙ed li qatt inbena. Il-bidu tat-Titanic Fl-1907, J.Bruce Ismay (ilPresident tal-White-Star Line) u Lord Pierre (iç-Chairman ta’ Harlard & Wolff), kumpanija ta’ bini tal-vapuri, ˙olmu li jibnu tliet vapuri lussuΩi kbar tal-passi©©ieri li jaqsmu loçean Atlantiku. Dawn kienu Olympic, Titanic u Gigantic. Wara sena ta’ xog˙ol fuq iddisinji, fit-30 ta’ Lulju 1908 kien ˙are© il-permess biex jibdew jinbnew it-Titanic u lkopja tieg˙u l-Olympic. Fl1911 beda jinbena ukoll ilGigantic, imma ismu ©ie mibdul g˙al Britannic g˙ax l-isem Gigantic kien jixbah lill-isem Titanic. Dati interressanti Fil-31 ta’ Marzu 1909 beda xxog˙ol tal-azzar fuq it-Titanic. Ìie varat fil-31 ta’ Mejju 1911 fil-12.15. Fit-2 ta’ April 1912

˙alla Belfast, l-Irlanda u mar Southampton l-Ingilterra g˙al xog˙ol ta’ dekorazzjoni interna. Fl-10 ta’ April 1921 telaq minn Southampton g˙allewwel vja©© tieg˙u. Il-Óadd 14 ta’ April 1912, fil-11.40 ta’ fil-g˙axija ˙abat ma’ iceberg. G˙ereq it-Tnejn, 15 ta’ April 1912 fis-2.20 ta’ filg˙odu. Instab fil-qieg˙ fl-1 ta’ Settembru 1985, fond ta’ 13,000 pied (2.5 mili) It-tra©edja Peress li dak iΩ-Ωmien ma kienx jeΩisti radar (apparat elettroniku li tara madwarek lejl u nhar), kien jitpo©©a ba˙ri f’kabina Ωg˙ira fuq larblu ta’ quddiem tal-vapur, imsej˙a crow’s nest . Dan ilba˙ri kien josserva l-orizzont. Hu mifhum li l-ba˙ri ma kellux tromba fuqu. Dan kien lema˙ l-iceberg minn distanza qasira ˙afna, tant li wara 30 sekonda l-vapur da˙al fiha. Mad-dehra tal-iceberg il-kaptan ta ordni biex ire©©a’ lmagni b’lura ( full astern ) u jdawwar ir-rotta lejn ix-xellug. Imma b’xorti ˙aΩina l-vapur intlaqat fil-©enb ta’ quddiem u

ççarrat minn ˙afna postijiet. Mill-ewwel beda die˙el l-ilma, minkejja li ˙afna bibien bdew jissakkru. Il-kaptan ma bassarx li l-vapur kien fil-periklu li jeg˙req, imma appena beda nieΩel min-na˙a ta’ quddiem ta l-ordni biex iniΩΩlu d-dg˙ajjes tas-salvata©©. Kif il-pruwa niΩlet ta˙t l-ilma, il-vapur tant miel li ç-çumnija ta’ quddiem inqalet u g˙amlet ˙erba s˙i˙a. Mal-kumplament, bit-toqol talilma li kien die˙el quddiem, ilvapur inqasam fi tnejn minn wara t-tielet çumnija. Dan kompla ggrava s-sitwazzjoni u kabbar il-periklu. Wara sag˙tejn u erbg˙in minuta tTitanic sparixxa minn wiçç ilba˙ar. Wara kul˙add bravu. Kieku l-vapur kellu jibqa’ g˙addej bl-istess veloçità u ma jdawwarx ir-rotta, kien jiskapula l-iceberg. Kieku kellu lvapur jid˙ol fl- iceberg bilpruwa (head on) kienet issir inqas ˙sara, minkejja li kien ikun hemm xi mwiet. Statistika Il-vapur kien imqassam fi tliet klassijiet. In-numru ta’ kemm kien hemm passi©©ieri u

ekwipa©© kien dubjuΩ. Probabbli, skont inkjesta IngliΩa, kien hemm 2,201. Ilma©©joranza tan-nies ma tantx kienu jafu jitkellmu bl-IngliΩ min˙abba li l-vapur ma kienx telaq minn Southampton g˙ax mar jg˙abbi minn Cherbourg, fi Franza u Qweenstown flIrlanda. Ìew salvati biss 499 passi©©ier u 212-il ekwipa©©, total ta’ 711. Intilfu mal-1,490 persuna, bi 817-il passi©©ier u 673 ekwipa©©. Aktar informazzjoni It-Titanic kellu tul ta’ 883 pied, b’wisa’ ta’ 93 pied u tunnella©© ta’ 46,328. Kellu disà gverti (decks); veloçità ta’ 22,5 knot ; kien i©orr 2,603 passi©©ier, 944 minnhom ekwipa©©; draught (ta˙t l-ilma) kellu 34 pied; erbat içmiem twal 62 pied b’dijametru ta’ 22 pied; tmun g˙oli 78 pied u jiΩen 101 tunnelata; tliet ankri ta’ 10 tunnellati l-wa˙da; issuffara, li kienet ta˙dem bilfwar, kienet l-ikbar wa˙da g˙al dak iΩ-Ωmien u tinstema’ minn 11-il kilometru bog˙od; intuΩaw aktar minn tliet miljun rivit ; kellu Ωew© magni tal-

fwar u turbina li b’kollox kellhom sa˙˙a ta’ 51,000 Ωiemel u 29 boiler li jikkunsmaw 825 tunnellata fa˙am kuljum; u kellu 20 dg˙ajsa tas-salvata©©. Waqt il-provi l-istopping distance tat-Titanic, ji©ifieri biex jieqaf g˙al kollox meta jkun miexi b’20 knot, kienet ta’ nofs mil bil-magni full astern (iduru bil-maqlub) L-a˙˙ar kurΩità It-Titanic dam tliet snin jinbena. Erbatax-il elf ˙addiem kienu involuti fil-bini ta’ dan il-vapur. Fl-1912 kien qam $7.5 miljun. Interessanti li meta n˙adem il-film Titanic fl-1997, kien qam $200 miljun. Kieku kellu jinbena t-Titanic illum (hekk hemm il-˙sieb) iqum mal-$400 miljun. Ta’ min jg˙id li t-Titanic ma ©iex varat bittradizzjoni tat-tkissir tal-flixkun xampanja mal-pruwa. KurΩità o˙ra hija li kien hemm 13-il koppja jiççelebraw qamar ilg˙asel fuq dan il-vja©©. Kienu wkoll ©ew salvati Ωewgt iklieb. Biljett first class kien jiswa $4,350; biljett second class kien jiswa $1,750 u biljett third class kien jiswa $30.

22 12|04|2015

kullhadd.com

TITÓABBAR IL-MEWT TA’ PIJUNIER TAL-INDUSTRIJA TAL-KOMUNIKAZZJONI

KÓ MADWARNA

RESTAWR FINANZJAT MILL-MEPA

Is-Segretarju Parlamentari Dr Michael Falzon g˙amel Ωjara lill-kappella ddedikata lil San Fran©isk li tinsab fi Pjazza San Fran©isk, Óal Qormi, u li se jsirilha restawr iffinanzjat millMEPA ta˙t l-EIPP. Is-Sindku Rosianne Cutajar spjegat li dan ixxog˙ol ta’ restawr li se jsir mill-Kunsill Lokali jkompli juri kemm dan il-Kunsill ˙adem filqasam tal-wirt storiku f’dawn l-a˙˙ar tliet snin.

Fost l-o˙rajn sar restawr tal-Madonna tarRuΩarju, il-Monument ta’ GuΩè Muscat Azzopardi, l-istatwa ta’ San ÌuΩepp, is-Salib tal-Vitorja, inxtielg˙et l-istatwa tal-Madonna ta’ Lourdes u preΩentament qed isir ir-restawr talistatwa ta’ San Sebastjan. Dan apparti li lGvern (Taqsima tar-Restawr) b˙alissa g˙addej bir-restawr tal-Knisja Ω-Ûghira ta’ San Sebastjan.

KTIEB FUQ IL-KAMPUS Joseph ‘JB’ Brockdorff, il-fundatur u ç-Chairman ta’ BPC International Ltd, miet nhar it-Tlieta 7 ta’ April, fl-età ta’ 77 sena. L-impenn tieg˙u fil-qasam tal-midja u komunikazzjoni beda f’età ta’ inqas minn g˙oxrin sena meta kien jie˙u sehem regolari f’xandiriet permezz tar-radju fuq ir-Rediffusion. Lejn l-a˙˙ar tassnin ˙amsin, bit-twaqqif tal-BPC, kien strumentali fil-˙olqien talindustrija tal-marketing communications professjonali fi Ωmien meta ir-reklamar kien g˙adu proprju fil-bidu tieg˙u hawn Malta. Hu inkorra©©ixxa wkoll it-talent Malti fil-qasam tax-xandir u dak muΩikali. Inizjattiva ori©inali o˙ra g˙al Malta li kien ˙are© biha fis-snin sittin kienet il-produzzjoni u l-marketing tal-ewwel serje ta’ recordings fuq 45rpm b’lirika u muΩika ta’ kompoΩituri Maltin. JB kien il-fundatur tal-Kapitlu Malti tal-International Advertising Association, l-organizzazzjoni li ti©bor fi ˙danha dawk li jirreklamaw (advertisers), l-a©enziji tar-reklamar, u l-kumpanniji talmidja. Minn snin qabel, hu fehem il-˙tie©a ta’ organizzazzjoni ©urnalistika li ma tkunx parti©©jana, iΩda li ti©bor fiha ©urnalisti ta’ fehmiet politiçi differenti. Fil-fatt, kien strumentali g˙at-twaqqif talIstitut tal-Ìurnalisti Maltin, u li issa, dan l-Istitut ilu sa mill-1989 ja˙dem biex jiΩviluppa u jsa˙˙a˙ ©urnaliΩmu ˙ieles, responsabbli, professjonali, u li jkun kapaçi jirregola lilu nnifsu. Bl-appo©© tieg˙u, l-Istitut Ωviluppa struttura komprensiva biex f’Malta jkun hawn ©urnaliΩmu aktar responsabbli permezz ta’ inizjattivi b˙alma huma l-Kodiçi ta’ Etika Ìurnalistika u l-Kummissjoni g˙all-Etika Ìurnalistika. Kien strumentali wkoll biex tinbeda linizjattiva annwali u presti©©juΩa tal-Award to Journalists, li llum saret l-avveniment ewlieni tal-kalendarju ©urnalistiku f’Malta. Sa ftit ilu JB kien g˙adu fuq il-Bord tal-Fondazzjoni Patrimonju Malti. Sa mis-snin disg˙in ta sehem importanti fil-˙olqien ta’ strategiji u policies biex din il-Fondazzjoni tkattar aktar l-g˙arfien dwar il-wirt kulturali ta’ dawn il-gΩejjer.

Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb u l-G˙aqda talMalti – Università qed jorganizzaw it-tieni edizzjoni tal-Festival tal-Ktieb fuq il-Kampus, li se jsir fil-5, is-6 u s-7 ta’ Mejju 2015. Il-˙inijiet talftu˙ huma: mid-9.00am sat-3.00pm u mis7.00pm sad-9.30pm. Dan il-festival jag˙ti lok lill-pubblikaturi u distributuri Maltin jippromovu l-materjal tag˙hom ma’ udjenza matura, fosthom studenti universitarji. Minbarra l-bejg˙ ta’ kotba jkun hemm ukoll programm varjat ta’ attivitajiet, blg˙an li l-letteratura nippromovuha fis-sbu˙ija tag˙ha, u mhux biss b˙ala prodott li jinxtara. Fost l-attivitajiet, se jkun hemm Ωew© intervisti mal-awturi Walid Nabhan u Pierre J. Mejlak, it-tnejn rebbie˙a ta’ premji presti©©juΩi. Matul it-tlett ijiem tal-festival se jkun hemm

ukoll dawriet iggwidati mal-Librerija talUniversità u g˙add ta’ kollaborazzjonijiet ma’ g˙aqdiet o˙ra, fosthom g˙aqdiet studenteski b˙all-KSU. Il-programm s˙i˙ jo˙ro© fil-jiem li ©ejjin, u l-pubbliku jista’ jsegwi l-a˙˙ar a©©ornament mill-attività fuq Facebook: www.facebook.com/events/1617871398434808 / Il-pubblikaturi u d-distributuri preΩenti huma Faraxa Books, Horizons, SKS, u Sierra Book Distributors, u w˙ud minnhom qed jorganizzaw xi attivitajiet. Ikun hemm ukoll posta talorganizzaturi, ji©ifieri tal-G˙aqda tal-Malti – Univeristà u l-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb, minn fejn wie˙ed ikun jista’ jikseb aktar tag˙rif. G˙al iktar tag˙rif iktbu lil Maria Muscat fuq maria.e.muscat@gov.mt

SEMINAR DWAR IT-TEKNOLOÌIJA MA’ K2 DWAR L-IÛVILUPP TA’ PJATTAFORMI LOW CODE

ICT Solutions qed torganizza seminar, b’kollaborazzjoni ma’ K2, dwar l-a˙˙ar teknolo©iji fliΩvilupp ta’ pjattaformi low code u proçessi awtomatizzati g˙an-negozju. Is-seminar ser isir nhar il-Óamis, 16 ta’ April mit-8.30 san-12.30 fixXara Lodge, fil-limiti tar-Rabat u jkun segwit minn ikla fejn ikun hemm ukoll opportunità ta’ networking . It-ta˙ditiet ser jing˙ataw minn diversi kelliema minn K2, kull wie˙ed espert fil-qasam tieg˙u. Matul is-seminar, dawn ser jiddiskutu su©©etti relatati mat-tema, fosthom kif wie˙ed jibni u j˙addem applikazzjonijiet g˙an-negozju, juΩa

workflows u forms li huma façli ji©u adattati skont il-˙ti©ijiet, u kif timplimenta l-applikazzjoni f’˙in qasir permezz ta’ g˙odda viΩwali b˙al drag-anddrop , filwaqt li tippermetti lis-sidien tal-proçess g˙an-negozju jipparteçipaw u jibqg˙u fil-kontroll tal-applikazzjoni. Fl-a˙˙ar tas-seminar ser ikun hemm dimostrazzjoni tal-prodott u kif dan g˙andu l-kapaçità li jintegra mal-Microsoft Office SharePoint 2013. Meta kien qed jitkellem dwar is-seminar, Liam Pace, il-Mani©er g˙as-Servizzi Kummerçjali ma’ ICT Solutions qal: “Óafna drabi, meta ji©u biex jindirizzaw xi rekwiΩit importanti g˙an-negozju, il-

mani©ers tal-IT jiffaççjaw dilemma jekk g˙andhomx japplikaw software li jkun Ωviluppat apposta, jew inkella jimplimentaw u jimmodifikaw pjattaforma tas- software off-the-shelf . Illum din tista’ façilment tkun indirizzata permezz ta’ lowcode development platforms . L-imsie˙ba tag˙na, K2, huma kumpanija ewlenija f’dan is-settur u di©à wettqu b’suççess g˙add ta’ pro©etti f’Malta.” Is-Seminar hu ming˙ajr ˙las g˙all-professjonisti fl-IT. Dawk li jixtiequ jattendu jistg˙u jirre©istraw bl-internet fuq is-sit: www.ictsolutions.com.mt ICT Solutions hi kumpanija ewlenija Maltija g˙all-integrazzjoni tas-sistemi u sie˙ba ta’ K2. Tifhem sewwa l-˙ti©ijiet differenti ta’ kumpaniji u tintegra teknolo©ija tal-IT u tal-komunikazzjoni biex toffri soluzzjonijiet reali g˙al dawn il-˙ti©ijiet. Il-kwalità u l-impenn tat-tim tal-ICT Solutions huma l-pilastri li fuqhom hi mibnija l-kumpanija g˙ax dawn jiΩguraw li din dejjem til˙aq il-livell mistennni mill-klijenti. Tag˙rif ie˙or jinkiseb missit: www.ictsolutions.com.mt

MADwARNA KÓ

12|04|2015 23

kullhadd.com

IL-PRESIDENT TA’ MALTA ÛÛUR ID-DAR TAL-PROVIDENZA Il-President ta’ Malta, l-E.T. Marie-Louise Coleiro Preca u r-ra©el tag˙ha Edgar Ωaru dDar tal-Providenza f’g˙eluq lewwel sena tal-Presidenza tag˙ha. Hija kixfet plakka talir˙am fil-parke©© tad-Dar li tfakkar il-quddiesa tal-Ispirtu s-Santu, li kienet saret millArçisqof Emeritu Mons. Pawl Cremona OP ta˙t tinda mwaqqfa apposta qabel ma ˙adet il-©urament tal-˙atra filPalazz tag˙ha fil-Belt Valletta. Aktar tard hija ˙adet sehem f’quddiesa li saret fil-kappella, iltaqg˙et mar-residenti, lamministrazzjoni u l˙addiema tad-Dar u rat b’g˙ajnejha g˙add ta’ pro©etti li tlestew jew li g˙addej xog˙ol fuqhom b˙alissa, fosthom il-pixxina terapewtika, il-bit˙a ta’ quddiem il-kappella u l-kmamar multisensorjali. F’diskors ta’ mer˙ba, Fr Martin Micallef, id-Direttur tad-Dar tal-Providenza, qal li Ω-Ωjara tal-President ma kinitx qed issir biss f’g˙eluq lewwel sena tal-Presidenza tag˙ha imma wkoll flokkaΩjoni ta’ g˙eluq il-˙amsin sena tad-Dar fejn se jkunu qed ji©u organizzati diversi attivitajiet biex jitfakkar dan l-

anniversarju speçjali . “Il-˙idma tieg˙ek matul din is-sena,” qal Fr Martin fiddiskors tieg˙u lill-President Marie-Louise Coleiro Preca, “kienet ˙idma impenjattiva ˙afna g˙alik b˙al l-Kap talIstat Malti b’mod speçjali biex dan in-nazzjon g˙aΩiΩ ikun aktar inklussiv, ©ust, ugwali u solidali ma’ kull min g˙andu bΩonn xi tip ta’ appo©©, nazzjon li g˙andu g˙al qalbu ΩΩg˙ir u li jara d-differenza b˙ala xi ˙a©a sabi˙a u mhux theddida.” Il-President ta’ Malta fa˙˙ret il-˙idma sfieqa li ssir fid-Dar tal-Providenza u l-g˙oΩΩa u d-dedikazzjoni tal-carers u l˙addiema li g˙andhom x’jaqsmu direttament mar-residenti. Hija qalet li mhix kapaçi tirreΩisti stediniet biex iΩΩur din id-Dar g˙ax kull darba tara b’g˙ajnejha lg˙oΩΩa u l-im˙abba li teΩisti fiha. Il-President Marie-Louise Coleiro u r-ra©el tag˙ha Edgar imbag˙ad kienu l-mistiedna tal-unur waqt pranzu li sar g˙alihom. Kienu preΩenti wkoll g˙add ta’ residenti flimkien mal-amministrazzjoni tad-Dar.

IL-GIRL GUIDES IQATTGÓU TLETT IJIEM STUDENTI MILL-UNIVERSITÀ PONTIFICIA SALESIANA JÛURU D-DAR TAL-PROVIDENZA FL-GÓELIEQI TAD-DAR TAL-PROVIDENZA

Grupp ta’ studenti tal-kateketika millUniversità Pontificia Salesiana f’Ruma kienu fid-Dar tal-Providenza biex jaraw mill-qrib il-˙idma tal-kateskisti fi SPRED (Special Religious Development – Ûvilupp Reli©juΩ Speçjali). L-iskop ta’ din il-katekeΩi huwa li r-residenti b’diΩabbiltà intellettwali ji©u meg˙juna jikbru wkoll fil-fidi tag˙hom. Matul is-sena kull resident jie˙u

sehem ukoll fil-quddiesa tal-familja SPRED bl-akkumpanjament tal-katekisti. Il-grupp ta’ studenti raw ukoll il-muΩew ta’ Mons. Mikiel Azzopardi u ng˙ataw tag˙rif dwar id-Dar tal-Providenza minn Fr Martin Micallef, Direttur tad-Dar. Huma kienu g˙al Ωjara ta’ tliet ijiem biex jaraw irrealtajiet li g˙andhom x’jaqsmu malkatekeΩi f’Malta u G˙awdex.

Kamp nazzjonali ma˙sub biex jippromovi su©©etti b˙ax-xjenza, tekonolo©ija, in©inerija u matematika sar ta˙t it-tined fl-g˙elieqi tad-Dar talProvidenza. Madwar 100 girl guide ©ew minn gruppi li jeΩistu f’g˙add ta’ r˙ula u ˙adu sehem fil-kamp ta’ tlett ijiem. Matulu t-tfajliet iffamiljarizzaw ru˙hom ma’ su©©etti xjentifiçi b’mod

TNEDIJA TAL-KTIEB L’INCHIESTA MARINARA A MALTA Dan l-a˙˙ar ©ie ppreΩentat il-volum L’Inchiesta Marinara a Malta fl-Istitut Kulturali Taljan, il-Belt Valletta. Il-volum fih ir-risposti ta’ Nazzarenu Cuschieri, sajjied minn San Ìiljan, g˙all-kwestjonarju talAtlante Linguistico della Sicilia, sezzjoni talba˙ar. L-ALS i˙addan kull aspett u attività tradizzjonali ta’ Sqallija u b˙alissa qed tin˙adem is-sezzjoni marinara. Din hi a©©ornament tal-Atlante Linguistico del Mediterraneo li kien ˙a parti fih ÌuΩé Aquilina u li ppubblika r-riΩultati tieg˙u fl-1969 (Nomi di Pesci, eçç.). Giovanni Ruffino kien ˙a ˙sieb u ppubblika r-riΩultati ta’ Sqallija fl-1977, imbag˙ad sar studju komparattiv bejniethom li ssemma flistorja lingwistika ta’ Malta (2000, 2004, 2010). Din id-darba r-riçerka infirxet fuq 20 post tassajjieda fi Sqallija u tinkludi lil Malta. Il-metodu wkoll hu differenti g˙ax flok fuq il-kotba u informazzjoni mifruxa, din id-darba l-inkjesta hi kkonçentrata fuq sajjied wie˙ed minn kull

lokalità, u l-mistoqsijiet niΩlu minn 810 g˙al 582. Biex ix-xog˙ol ikun iΩjed ‘˙aj’, tniΩΩlu wkoll letnotesti, ji©ifieri l-esperjenzi u l-fehmiet personali ta’ kull sajjied li ©ie intervistat. Nazzarenu, illum irtirat, kien wie˙ed mill-aktar su©©etti interessanti. G˙alkemm qatt ma tg˙allem it-Taljan (anzi qalilna li prattikament qatt ma mar l-iskola g˙ax missieru ˙ar©u meta kellu biss disa’ snin g˙ax kellu bΩonnu fuq il-ba˙ar), fehem kulma qaltlu Elena D’Avenia, u rrisponda b’Taljan ta’ Sqallija; mhux dejjem skont il-grammatika imma jinftiehem. Dan tg˙allmu fil-kuntatti ma’ sajjieda f’nofs il-ba˙ar u meta Ωar Lampedusa, Pantelleria u l-kosta tan-Nofsinhar ta’ Sqallija sa Catania. Il-Professur Giovanni Ruffino, Direttur taçCentro Studi Filologici e Linguistici Siciliani, u ideatur tal-ALS, tkellem fuq l-iskopijiet talpro©ett, u Elena D’Avenia u l-Professur Joseph Brincat ikkummentaw dwar ir-riΩultati tal-kwestjonarju.

prattiku u ˙olistiku. Huma kellhom ukoll Ωjara mill-President ta’ Malta, isSinjura Marie-Louise Coleiro Preca u s-Sur Preca. Il-Kunsill g˙ax-Xjenza u Teknolo©ija (MCST) ta l-appo©© tieg˙u g˙al din linizjattiva b˙ala parti mill-isforzi li qed isiru biex ix-xjenza ssir aktar popolari fost iΩ-Ωg˙aΩag˙.

24 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ MADwARNA

CORELLI’S LEGACY GÓAL-LUNCHTIME CONCERT TA’ RIDT Il-knisja Barokka ddedikata lill-Madonna tal-Pilar fi Triq ilPunent, il-Belt Valletta, hija lpost ideali g˙al lunchtime concert ta’ muΩika Barokka bl-isem Corelli’s Legacy. Dan il-kunçert ser isir il-Óadd 19 ta’ April fil-11.30am, b˙ala parti minn serje ta’ lunchtime concerts tal-Fond ta’ Riçerka tal-Università (RIDT). Ûew© muΩiçisti mill-Valletta International Baroque Ensemble (VIBE), Sarah Spiteri fuq il-vjolin Barokk, u Jacob Portelli fuq il-vjolinçell Barokk, ser idoqqu sonatas g˙all-vjolin u vjolinçell ta’ tliet kompoΩituri l-aktar famuzi g˙ax-xoghol tag˙hom talkorda: Corelli, Geminiani u Locatelli. Il-wirt muΩikali ta’ Arcangelo Corelli hu immens. Barra milli kien vjolinist mill-aqwa, Corelli kien jg˙allem studenti li wara la˙qu kompoΩituri u vjolinisti mag˙rufa sew. Óafna minnhom kellhom sehem u poΩizzjonijiet importanti ferm fil-kamp muΩikali fl-Ewropa tas-seklu tmintax. L-aktar

mag˙rufa fosthom kienu Francesco Geminiani u Pietro Locatelli, fejn fil-kompoΩizzjonijiet tag˙hom tispikka ilvirtwoΩità fuq il-vjolin fuq melodiji ˙afna drabi ispirati minn ta’ Corelli. VIBE, li twaqqaf fl-2012, hu l- ensemble residenti talValletta International Baroque Festival. Il-grupp juΩa strumenti tal-epoka Barokka u b˙ala membri g˙andu muΩiçisti stabbiliti bbaΩati f’Malta li jikkollaboraw flimkien ma’ speçjalisti internazzjonali ta’ muΩika Barokka. Sarah u Jacob huma Ωew© membri fundaturi ta’ VIBE. Il- lunchtime concerts ta’ RIDT huma mmirati biex permezz tag˙hom jin©abru fondi b’risq il-Fond ta’ Riçerka talUniversità ta’ Malta. D˙ul g˙all-kunçerti jsir b’donazzjoni rakkomandata ta’ €10. Din is-serje g˙andha l-appo©© ta’ Heritage Malta. Il-lunchtime concert ta’ wara dan se jsir il-Óadd, 17 ta’ Mejju.

Jacob Portelli, membru fundatur ta’ Valletta International Baroque Ensemble, se jdoqq fuq il-vjonlinçell Barokk waqt il-lunchtime concert ta’ RIDT, nhar il-Óadd 19 ta’ April

KTIEB ÌDID FUQ IL-KNISJA TA’ SAN PUBLJU FIL-FURJANA

L-amministrazzjoni tal-gazzetta Il-Furjana t˙abbar il-pubblikazzjoni tag˙ha Il-Knisja ta’ San Publju fil-Furjana – Storja u Arti, ktieb ta’ 400 pa©na li jista’ jitqies b˙ala ençiklopedija ta’ kulma tippossiedi din il-knisja. Dan il-volum tal-og˙la livell jid˙ol fid-dettall tal-aspetti kollha artistiçi li nsibu fil-knisja ta’ San Publju waqt li kollox hu dokumentat f’mijiet ta’ 500 ritratt li ttie˙du minn tim ta’ fotografi fost l-a˙jar ta’ pajjiΩna. F’dawk li huma artikli ntg˙aΩlu wkoll kittieba li fil-biçça l-kbira huma esperti fil-linja ta’ speçjalizzazzjoni tag˙hom. B’kollox hemm 20 kitteb li kollha ttrattaw aspetti differenti. Hekk, il-ktieb jittratta l-istorja u l-evoluzzjoni tal-qniepen ta’ din il-knisja; l-isfond u lmekkaniΩmu ta’ kif ja˙dem l-arlo©© fil-kampnar; il-kwadri mpittrin kollha li nsibu fil-knisja, inkluΩa dik tas-saqaf u l-koppla; ix-xog˙ol tar-rakkmu bil-˙jut tad-deheb u l-bizzilel; ilventartali u trie˙i tal-festa; il-fided u l-kwantità ta’ lapidi kommemorattivi tal-ir˙am li nsibu kemm ©ewwa kif ukoll fuq barra talknisja. Apparti minn dawn hemm kitbiet o˙rajn fuq l-arkitettura, l-istorja tal-knisja u avvenimenti storiçi marbuta mag˙ha, fosthom fuq l-istatwa artistika ta’ San Publju ma˙duma minn Vincenzo Dimech u l-muΩika tal-kompoΩitur Bugeja li g˙adha tindaqq sal-lum fil-jiem tal-

festa. Il-lista tal-kittieba tinkludi lill-Arçipriet talFurjana Dun Richard Borg; il-Prof. Oliver Friggieri; il-Prof. Henry Frendo; l-Im˙allef Emeritu Giovanni Bonello; il-Prof. Horatio Caesar Vella; Dr Mark Sagona; Dr Therese Vella; il-Kan. Dun Karm Attard; Patri Martin Borg OCD; Kenneth Cauchi; Stephen Zammit; l-img˙allem Emanuel Cini; Josette Darmenia u Alaine Apap Bologna. Ir-ritratti fil-ktieb ittie˙du minn fotografi fost l-aqwa li hawn f'Malta b˙al: Daniel Cilia, Gino Galea, Mario Mintoff, Patrick Genovese, Patrick Fenech, Mario Mifsud, Darren Zammit Lupi, John Wrigley, Mark Scerri u Martin Micallef. G˙al dawk li jippreferu jaqraw bl-IngliΩ, filparti ta’ wara tal-ktieb hemm taqsima li tinkludi traduzzjonijiet g˙all-IngliΩ ta’ diversi artikli, tradotti mir-Rev. Kan. Dun Joe Abela jew millawturi stess. Il-materjal kollu kien fdat f’idejn il-graphic artist Joseph Scerri li ˙a ˙sieb id-disinn talktieb. It-tnedija tal-ktieb saret nhar il-Óamis li g˙adda waqt okkaΩjoni speçjali fil-knisja arçipretali ta’ San Publju fil-Furjana, u indirizzaw lill-mi©emg˙a l-Arçipriet Dun Richard Borg, il-Prof. Oliver Friggieri, il-Prof. Henry Frendo u l-Im˙allef Emeritu Giovanni Bonello.

KUNÇERT TA’ MUÛIKA SAGRA TAL-GÓID

Carmelo Pace (1906-1993) huwa wie˙ed mill-figuri l-iktar prominenti iΩda wkoll enigmatiçi fl-istorja tal-muΩika tul is-seklu g˙oxrin f’Malta. Huwa meqjus b˙ala l-ewwel muΩiçist Malti li ˙a interess ©enwin u akkademiku fl-g˙eruq talmuΩika vernakulari u l-ewwel kompoΩitur lokali li inkorpora l-idjoma atonali u modernista fil-kompoΩizzjonijiet. Minkejja kollox, il-ma©©oranza taxxog˙lijiet tieg˙u baqg˙u leali lejn il-prinçipji tal-forom klassiçi u ideat romantiçi tal-muΩika klassika. Dan kollu jista’ jitqies b˙ala xhieda talinfluwenza li l-©rajjiet politiçi ta’ pajjiΩu u ta’ Ωmienu kellhom fuq il-personalità muΩikali tieg˙u u wkoll konferma ta’ Pace b˙ala artist introvert u iΩolat mill-bqija tal-kompoΩituri Ewropej ta’ Ωmienu. Tliet xog˙lijiet distinti tasSurmast Pace jindaqqu waqt ilkunçert. The Eternal Triumph

(1966) hija kantata miktuba g˙al solisti, kor u orkestra, ibbaΩata fuq testi bibbliçi marbuta mal-festa tal-G˙id. Elégie pour orchestra à cordes et harpe (1960) hija xog˙ol f’moviment wie˙ed g˙all-korda u arpa. Ix-xog˙ol finali huwa xog˙ol litur©iku ie˙or, Te Deum (1983-84), mill-©did g˙al solisti, kor u orkestra. Filkunçert, organizzat mill-Arkivji tal-Katidral Metropolitan talImdina, jipparteçipaw is-solisti Georgina Gauci, Charles Vinceti u Alfred Camilleri. Coro Bel Canto jing˙aqad malOrkestra Filarmoika ta’ Malta g˙ar-raba’ darba ta˙t id-direzzjoni ta’ Hermann Farrugia Frantz. Il-kunçert se jsir fil-Katidral ta’ San Pawl fl-Imdina, nhar isSibt 18 ta’ April. Id-d˙ul huwa b’xejn u biex tirriserva post çempel 9945 3555 jew ibg˙at email lil info@corobelcanto.com.mt

MADwARNA kÓ

12|04|2015 25

kullhadd.com

Ritratt: ROBERT INGUANEZ

SUAD AMIRY F’MALTA SUÇÇESS IEÓOR MILL-BANDA QUEEN VICTORIA TAÛ-ÛURRIEQ

Nhar il-Ìimg˙a, 10 ta’ April, ittella’ b’suççess kunçert ta’ muΩika sagra, vokali, korali u strumentali mill-Banda Queen Victoria A.D. 1865, Ûurrieq, fil-Prokatidral Anglikan ta’ San Pawl, il-Belt Valletta. Dan, b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-150 anniversarju mit-twaqqif ta’ din il-banda. Il-banda kienet ta˙t it-tmexxija mis-Surmast Direttur Alfred Farrugia u akkumpanjata missopran Marita Bezzina, l-alto Graziella Debattista, it-tenur Joseph Aquilina, il-baritonu Alfred Camilleri, il-bagpiper Marlon Tanti u l-Coro Bel Canto mmexxi mis-Surmast Hermann Farrugia Frantz. Din is-serata kienet ta˙t il-patroçinju talKummissarju G˙oli IngliΩ g˙al Malta is-Sur Rob Luke. Fost il-muΩika esegwita smajna:

Resurrezione di Cristo – Alba del Trionfo ta’ Mons. Lorenzo Perosi; Te Deum ta’ Franz Josef Haydn; Alma Redemptoris ta’ Francesco Azopardi; Amazing Grace fuq arran©ament ta’ Michael Mcdermott, Magnificat ta’ Mons. Marco Frisna; Preghiera al Signor ta’ Ferdinando Falzon; Tantum Ergo tal-wisq mag˙ruf Paolo Nani; Nadurawk ja ÓobΩ tasSema kitba ta’ Giuseppe Caruana; u finalment Grand Selection from the Oratorio di Messiah ta’ George Fredrick Handel. Ta’ min ng˙idu wkoll li b’dan il-programm li ttella’ nhar il-Ìimg˙a, inkitbet pa©na ©dida flistorja ta’ 150 sena banda ta’ din is-soçjetà fejn, g˙all-ewwel darba, din il-banda daqqet f’katidral. Kunçert li bla dubju ser jibqa’ mniΩΩel b’ittri tad-deheb fl-istorja glorjuΩa ta’ din il-banda Ûurriqija.

IT-TNEDIJA TA’ METAMORFOSI

Wara proçess ta’ riçerka u kitba kreattiva, nhar l-24 ta’ April se titnieda l-pubblikazzjoni Metamorfosi. Din il-pubblikazzjoni bdiet tin˙ema fil˙amsin sena mill-mewt ta’ Briffa, li flimkien ma’ ÌuΩè Bonnici waqqaf l-G˙aqda talMalti – Università. Wara proçess ta’ familjarizzazzjoni max-xog˙lijiet Briffa, erba’ kittieba emer©enti (Sylvana Bugeja, Theresa Abdilla, Elena Stilon u Maria Vella) ˙admu mal-artisti Ryan Falzon (pittur), Manoel Pirotta (maestro), Marta Vella (attriçi) u Francesca Cassar (ballerina). Ix-xog˙lijiet finali se jkunu qed jidhru fil-pubblikazzjoni flimkien ma’ kitbiet o˙ra ta’ xe˙ta akkademika. Il-pro©ett ©ie dokumentat b’ritratti ta’ Gilbert Calleja. Dakinhar tat-tnedija fit-Teatru Salesjan se tkunu tistg˙u tesperjenzaw ix-xog˙lijiet ta’ dawn l-artisti, tiltaqg˙u mag˙hom, u tixtru l-pubblikazzjoni g˙all-prezz speçjali li jinkludi wkoll g˙add ta’ kitbiet ©odda dwar Briffa. Se tkun esperjenza li m’g˙andkomx titilfu. It-tnedija tibda fis7.30pm u gruppi differenti jidda˙˙lu f’˙inijiet diversi sabiex jimxu tul it-teatru u jaraw dawn ix-xog˙lijiet. Wara jkun hemm xi ikel u xorb. Óajr lill-Fond Malti g˙all-Arti, Premju tal-President g˙allKreattività, l-Università ta’ Malta, il-Librerija tal-Università ta’ Malta, it-Teatru Salesjan (skema SARP), Merlin, lAkkademja tal-Malti, u dDipartiment tal-Malti flUniversità. Dan il-pro©ett huwa endorsjat mill-Fondazzjoni Valletta 2018. G˙al aktar tag˙rif dwar ilpro©ett Ωur is-sit elettroniku www.ghaqdatalmalti.org/metamorfosi.htm, jew il-pa©nata’ F a c e b o o k www.facebook.com/events/44 7222998763634/

Suad Amiri, awtriçi u akkademika mill-Palestina, se tkun Malta fl-24 ta’ April meta se tkun varata l-edizzjoni Maltija tar-rumanz episodiku tag˙ha Sharon and my Mother in Law, bil-Malti Sharon u lKunjata. Amiri se tag˙ti ta˙dita pubblika fil-Kavallier ta’ San Ìakbu dakinhar tat-tnedija talktieb tag˙ha, fejn se jinqraw siltiet mill-ktieb u l-awtriçi se tiffirma kopji tieg˙u. Il-ktieb ©ie tradott f’g˙oxrin lingwa u lverΩjoni Maltija saret minn Jean Paul Borg. F’dawn il-kitbiet l-awtriçi to˙loq kronaka ta’ dak li jse˙˙ kuljum fl-artijiet okkupati millIΩrael, i˙abbtulek id-dar (jew jitfg˙u l-bieb ©ewwa) u jkeççuk b’ta’ fuqek senduqek biex darek tittie˙ed minn xi ˙add IΩraeljan. Amira hi perit li studjat filLebanon, fl-Istati Uniti u f’Edinburgh, u ˙olqot grupp biex jippriserva dak li baqa’ mill-patrimoju Palestinjan, l-

aktar dak fil-kampanja. B˙ala awtriçi Amiri tikteb bi stil ironiku li fih innifsu, hu forma ta’ reΩistenza kontra l-okkupazzjoni u kontra l-estensjoni ille©ittima tas- settlements IΩraeljani fil-Palestina, minkejja d-diversi kundanni u direttivi tal-Ìnus Mag˙quda. Il-kunjata fit-titlu tirreferi g˙al omm ir-ra©el, Samil, soçjologu li jkollu jag˙ti diversi konferenzi barra mit-territorju Palestinjan, dejjem bil-permess tal-okkupaturi. L-awtriçi tg˙addi xi xhur mal-kunjata ta’ 91 sena, li tbati b’kondizzjonijiet b˙ad-dimenzja u ossessjonijiet ripetittivi. Amiri tag˙raf tie˙u l-affarjiet b’çerta tolleranza u anke umoriΩmu, g˙alkemm tixtieq li Ωew©ha jasal lura kemm jista’ jkun malajr. Il-ktieb ©ie ppubblikat minn SKS (Sensiela Kotba Soçjalisti). Is-serata tibda fis7pm. Il-pubbliku mistieden jattendi. D˙ul b’xejn.

26 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ MADWARNA

L-GÓAN TAL-PURÇISSJONI TA’ SAN GIRGOR GÓADU JAPPLIKA SAL-LUM Il-©urnata sabi˙a li ˙ar©et nhar l-Erbg˙a li g˙adda, sebb˙et l-atmosfera tal-purçissjoni tradizzjonali annwali ta’ San Girgor li ti©i ççelebrata fiΩ-Ûejtun. B˙as-soltu, g˙add ta’ membri tal-kleru flimkien ma’ numru ta’ membri millArçikonfraternità ta’ San ÌuΩepp tar-Rabat, ng˙aqdu flimkien mal-folla Ωg˙ira li n©abret sabiex tipparteçipa f’din il-purçissjoni li ilha ssir g˙al snin kbar. Dis-sena din il-purçissjoni tmexxiet mill-Arçisqof Charles Scicluna li ng˙ata mer˙ba mill-qalb mill-pubbliku preΩenti. Ta’ min isemmi illi, ori©inarjament, din ilpurçissjoni kienet tibda mill-Katidral tal-Imdina u tispiçça fil-parroçça l-antika ta’ Santa Katarina, illum mag˙rufa b˙ala Ta’ San Girgor. Fiha kienu jie˙du sehem eluf ta’ nies flimkien mal-kleru kollu u l-fratellanzi kollha ta’ Malta. Kienet festa mill-ikbar tant illi f’dawk iΩΩminijiet, fil-kitba taΩ-Ωwie©, l-g˙arus kien iwieg˙ed lill-g˙arusa li kien ser je˙odha g˙allfesta ta’ San Girgor u g˙al dik tal-Imnarja. Óadd ma kien jaf kif bdiet din l-uΩanza peress

li kienet ilha ssir minn Ωmien ΩemΩem. Madankollu, f’dawn l-a˙˙ar snin, Fr Michael Fsadni rnexxielu jsib dokument fl-Atti tal-Kurja tan-Nutar Vincenzo Bonaventura de Bonetiis, datat 12 ta’ Marzu 1543, li fih kien iddikkjarat illi f’dik il-©urnata l-Isqof Cubelles waqqaf din il-purçissjoni ta’ San Girgor b˙ala supplikazzjoni lil Alla biex jg˙in lill-Ewropa ΩΩomm ilpaçi waqt iΩ-Ωminijiet koroh li kienet g˙addejja minnhom. Il-parroçça taΩ-Ûejtun intg˙aΩlet b˙ala l-post fejn kellha tintemm din il-purçissjoni min˙abba li kienet l-aktar knisja mbieg˙da mill-Katidral tal-Imdina. Illum din il-purçissjoni tibda mill-kappella ta’ San Klement li tinsab fil-limiti taΩ-Ûejtun u tieqaf fil-knisja ta’ San Girgor, fejn issir quddiesa li fiha tintalab l-g˙ajnuna u l-˙niena t’Alla. Waqt iç-çelebrazzjoni tal-quddiesa ta’ din issena l-Arçisqof Scicluna stqarr li, g˙alkemm g˙addew bosta snin mill-bidu ta’ din il-purçissjoni, l-g˙an ori©inali tag˙ha g˙adu japplika sal-©urnata tal-lum u b’hekk ankie hu talab biex Alla j˙ares lejn id-dinja u jg˙inha ΩΩomm ilpaçi.

Ritratti: FIONA VELLA

Minn Fiona Vella

L-Arçisqof Charles Scicluna jing˙ata laqg˙a sabi˙a waqt il-purçissjoni

Membri tal-Arçikonfraternità ta’ San ÌuΩepp tar-Rabat li ˙adu sehem filpurçissjoni ta’ San Girgor

Il-purçissjoni tradizzjonali ta’ San Girgor titlaq minn ˙dejn il-kappella ta’ San Klement, iΩ-Ûejtun

RESTAWRATA L-FAÇÇATA TAT-TORRI WIGNACOURT IΩ-Ωona ta’ San Pawl il-Ba˙ar mhix biss xemx u ba˙ar, iΩda hemm wirt storiku li jag˙milha Ωona turistika ta’ kwalità. IlMinistru g˙at-TuriΩmu, Edward Zammit Lewis inawgura r-restawr fuq ilfaççata tat-Torri Wignacourt, kif ukoll ir-restawr tal-beachpost f’San Pawl il-Ba˙ar. Ittorri ilu mibni mill-1610 u kien l-ewwel struttura ta’ difiΩa talkosta, filwaqt li l- beachpost inbena matul it-Tieni Gwerra Dinjija. It-torri u l- beachpost kienu jiffurmaw parti minn strutturi kontra l-invaΩjoni fi Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija. L-g˙an ta’ dan ir-restawr huwa li jitjieb il-prodott turistiku tanna˙a ta’ fuq ta’ Malta u li jkompli l-investiment fillokalità ta’ San Pawl il-Ba˙ar. Il-Ministru g˙at-TuriΩmu, Edward Zammit Lewis fl-intervent tieg˙u sa˙aq kif dan ilpro©ett twettaq b’investiment ta’ madwar €100,000 u, apparti li se jkompli jtejjeb il-prodott kulturali tag˙na, u g˙aldaqstant il-prodott turistiku ta’ dawn l-in˙awi, Ωgur mhux forsi li se jikkumplementa lpro©etti li saru fl-a˙˙ar snin b˙all-promenade f’San Pawl ilBa˙ar u l-pro©ett tal-Akkwarju Nazzjonali ta’ Malta, liema pro©etti saru b’kofinanzjament mill-Unjoni Ewropea. Dan mhux l-uniku pro©ett, kompla l-Ministru Zammit Lewis, li bih

qed nassistu b’mod finanzjaru lil Din l-Art Óelwa f’San Pawl il-Ba˙ar. Dalwaqt se tkun irrestawrata l-istatwa ta’ San Pawl li tinsab fil-GΩejjer ta’ San Pawl; pro©ett li g˙andu jibda fix-xhur li ©ejjin. Din ilkollaborazzjoni mhux ser tieqaf hawn g˙ax nemmnu li l-gΩejjer g˙andhom potenzjal li ji©u Ωviluppati f’attrazzjoni o˙ra g˙al min ikun qed iΩurna. “Fl-isfond tal-politika u listrate©ija ©dida g˙at-turiΩmu, il-Ministeru g˙at-TuriΩmu qed ja˙dem mal-Kunsill Lokali ta’ San Pawl il-Ba˙ar sabiex itejjeb il-prodott ta’ din iΩ-Ωona. Ta’ min isemmi li qed ninvestu f’diversi pro©etti fosthom ittibdil ta’ bankijiet qodma matul il- promenade ta’ San Pawl il-Ba˙ar; l-investiment ta’ €150,000 fuq estensjoni u tisbi˙ tal- promenade ; ilmanutenzjoni, inkluΩa Ωebg˙a tar- railing matul il-kosta ta’ San Pawl il-Ba˙ar u ftit jiem ilu fta˙na Uffiççju talInformazzjoni g˙at-Turisti ©did,” tenna l-Ministru Zammit Lewis. Il-Ministru g˙at-TuriΩmu fisser kif meta nitkellmu dwar ilprodott turistiku je˙tie© li nifhmu li dan ma jiddependix biss mill-investiment li jag˙mel il-Gvern imma mill˙idma u l-isforz kollettiv taloperaturi turistiçi, mill-pro©etti

tal-kunsilli lokali u mirresponsabbiltà li nie˙du a˙na b˙ala Maltin fil-˙arsien talambjent, il-kultura u d-dehra ta’ pajjiΩna. “U nfa˙˙ar ir-rwol li g˙andhom l-NGOs (Organizzazzjonijiet Nongovernattivi) fi ˙dan ixxenarju kulturali u turistiku f’pajjiΩna. Huma bosta dawk lorganizzazzjonijet li b’mod, anke volontarju, jie˙du sehem

attiv fil-˙arsien tal-wirt kulturali tag˙na u jie˙du ˙sieb li dawn l-assi tant importanti jkunu jistg˙u jitgawdew kemm mill-Maltin kif ukoll minn dawk li ji©u jΩuruna. Nirringrazzja g˙aldaqstant lil Din l-Art Óelwa tal-impenn tag˙ha f’dan il-qasam u f’din linizjattiva,” qal il-Ministru Zammit Lewis. Il-Ministru Zammit Lewis ikkonkluda billi sa˙aq li l-

in˙awi ta’ San Pawl il-Ba˙ar g˙andhom rwol importanti fissettur turistiku. Kull ˙idma li ssir favur dan is-settur hi ˙idma favur l-ekonomija nazzjonali. Fl-istess waqt tiΩdied ir-responsabbiltà biex mhux biss inΩommu dak li huwa prezzjuΩ g˙al pajjiΩna iΩda nkomplu na˙dmu biex nibqg˙u kompettitivi u nkunu kapaçi neg˙lbu l-isfidi li mhux dejjem ikunu prevedibbli.

Skeda kÓ

06.30 17.30 17.40 18.15 18.50 19.30 20.30 21.45 23.30

12|04|2015 27

kullhadd.com

Referendum 2015 One News On D Road Esperti Il-Vja©© it-Tajjeb One News It-Tfal L-Argument One News

07.00 08.15 09.00 12.30 14.00 14.05 15.30 16.30 17.00 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.10 20.40 22.40 22.45 00.15

Net News The Client (R) Net News Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News What’s For Dinner News Feed Net News News Feed Flusek Becky Net News Replay Net News

06.00 07.30 08.30 08.45

06.00 06.30 07.00 07.40 08.07 08.30 09.15 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.30 17.05 17.10 18.10 19.35

Film: I Baci Mai Dati Cultura Nautilus Marvel Agents Of S.H.I.E.L.D. Lassie Violenza a Wind River Heartland Il Ritorno di Victor I Predatori Perfetti Cronache Animali Mezzogiorno in Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che Il Calcio Tg2 L.I.S. Stadio Sprint 90° Minuto Gran Premio Della Cina Di Formula 1 Sintesi 20.30 Tg2 20.30 21.00 N.C.I.S. I Cercatori 22.40 La Domenica Sportiva

06.00 07.10 08.45 10.20 11.05 11.10 12.55 14.00 14.15 14.30 15.00 15.05 17.05

Fuori Orario. Cose (Mai) Viste Film: Anema e Core Film: La Ballerina e il Buon Dio Community - L’Altra Italia Figu Tgr Il Posto Giusto Tg Regione Tg3 In 1/2 Ora Tg3 Lis Roubaix ( Fra ) Ciclismo Film: Gagarin, Primo Uomo Nello Spazio Tg3 Tg Regione Blob Che Tempo Che Fa Report Tg3 Tg Regione Gazebo

06.05 06.25 06.40 07.00 07.12 07.20 07.43 08.08 10.00

07.00 07.30 07.50 07.55 09.45 11.15 11.50 13.30 14.00 14.40 17.30 20.00 20.30

06.00 Show Me Show Me 06.25 Nuzzle and Scratch. Frock and Roll 06.45 Nina and the Neurons. In the Lab 07.00 Gigglebiz 07.15 Show Me Show Me 07.40 Nuzzle and Scratch. Frock and Roll 08.00 Nina and the Neurons. In the Lab 08.15 The Weakest Link 09.00 Pride and Prejudice 10.45 A Farmer’s Life for Me 11.35 Hustle 12.25 Doctor Who 13.30 The Weakest Link 14.15 Face Facts. The Truth about Botox 15.05 Doctors 17.35 The Weakest Link 18.15 Pride and Prejudice 21.00 The Turn of the Screw 22.25 Scott & Bailey 23.10 Silent Witness

Omnibus TG La7 Omnibus La7 Doc – Inside Titanic Senti Chi Parla 2 Gustibus La Grande Finale TG La7 TG La7 Cronache Il Migliore Silverado TG La7 Pasqua Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 Un Amore a 5 Stelle 23.00 Il Piccolo Nicolas e iSuoi Genitori

19.00 19.30 20.00 20.10 21.45 23.25 23.35 23.40

20.40 21.00 23.00 23.15

Euronews A˙barijiet Xjenzarti Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Sensilhena Luxdesign European Yound Dancers Gadgets Il-Kennies tal-Ìenna BOV Premier: Valletta v Floriana Persona©©i Xjenzarti G˙awdex Illum Older Mummies In The World A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ Madwarna Kontrattakk A˙barijiet Sportivi A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 Unomattina In Famiglia 07.00 Tg 1 07.05 Gran Premio Della Cina Di Formula 1 07.55 Gran Premio Della Cina Di Formula 1 – Gara 10.25 Tg 1 L.I.S. 10.30 A Sua Immagine 10.55 Santa Messa 11.50 A Sua Immagine 12.00 Recita Regina Coeli 12.10 A Sua Immagine 12.20 Linea Verde 13.30 Telegiornale 14.00 L’Arena 16.30 Tg 1 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Affari Tuoi 21.30 Una Grande Famiglia 23.30 Speciale Tg1

06.00 07.55 08.00 08.50 10.10 11.10 12.00 13.00 13.40 14.01 18.30 20.00 20.40 21.10 23.15

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Le Frontiere Dello Spirito Documentario Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint Domenica Il Segreto X-Style Motori

07.10 07.30 08.00 08.30 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.55 14.45 14.55 16.39 18.55 19.35 21.20

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Casa Vianello Magnifica Italia Terra Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Walker Texas Ranger Donnavventura Ieri e Oggi in TV La Gang Dei Doberman Jonathan Degli Orsi Tg4 The Mentalist Maurizio Costanzo Show

13.55 17.05 18.30 19.00 19.25 21.20 23.50

Aaron Stone Televendita Media Shopping Aaron Stone I Puffi Titti E Silvestro Scooby Doo Show/Scooby-Doo Dragons Lupin Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Fuori Giri – Sbk Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Studio Aperto Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Supernova Tom & Jerry All'arrembaggio Studio Aperto The Big Bang Theory Vi Rush Hour – Due Mine Vaganti Star Trek Mission To Mars

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 14.30 15.30 16.30 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.30

Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Amazing Wedding Cakes Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Chopped Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Barefoot Contessa Guy’s Big Bite Diners, Drive-Ins and Dives Siba’s Table Best in Chow Chopped Diners, Drive-Ins and Dives Siba’s Table

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World Extraordinary Pregnancies Pregnant and Transgendered Leah Remini. It’s All Relative Bakery Boss Secrets of the High Street Breaking Amish Outrageous Births. Tales From the Crib Say Yes to the Dress. Bridesmaids 90 Days to Wed Something Borrowed, Something New Mob Wives 90 Days to Wed

06.00 06.50 07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00

How the Best Is Done House Hunters Hawaii Life Healthy Appetite With Ellie Krieger Rehab Addict Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins The High Low Project 10 Grand in Your Hand Selling LA Keasha’s Perfect Dress Giada at Home Models NYC Desperate Landscapes How the Best Is Done House Hunters Selling LA 10 Grand in Your Hand The High Low Project Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Hawaii Life Extreme Homes

12.00 12.10 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.45 21.30 21.35 22.35 23.00 23.40

11.10 11.40 12.25 12.45

A˙barijiet Sports Science Madwarna Programm Speçjali Dwar ir-RiΩultat tar-Referendum A˙barijiet Óadd G˙alik Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Paqpaq On Test Ninvestigaw x’Qed Nieklu Dot EU A˙barijiet Merlin A˙barijiet Rajt Ma Rajtx Madwarna A˙barijiet Malta u Lil Hinn Minnha

06.00 07.00 08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.30 14.00 16.00 18.00 18.30 19.00 19.30 20.30

17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

It-Tfal, illum fit-20.30, fuq ONE 06.00 Modern Family. E! Entertainment Special 07.00 E! News 07.30 Style Star. Gwyneth Paltrow and Sienna Miller 08.00 Blinging Up Baby 09.00 Kourtney & Khloé Take the Hamptons 11.00 E! News 12.00 Fashion Bloggers 13.00 Who Wore It Better? 14.00 Keeping Up With the Kardashians 18.00 Christina Milian Turned Up 19.00 E! News 20.00 Keeping Up With the Kardashians 21.00 Botched. Botched Reunion. Show & Tell 22.00 E! News 22.30 The Soup 23.00 E! News

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00

How Do They Do It? Overhaulin Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering Storage Wars Canada Storage Hunters Auction Hunters What Happened Next? You Have Been Warned Redwood Kings. Holiday Special Treehouse Masters Outback Truckers Siberian Cut. River of Mud Alaska. Battle on the Bay Gold Divers. Namby-Pamby Mugwumps 21.00 Bear Grylls 23.00 Surviving Exodus

07.05 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.20 13.45 14.40 15.25 15.55 16.20 17.30 18.00 18.25 18.50

Bubble Guppies PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Sanjay and Craig

07.15 08.45 10.30 12.15 12.30 14.15

07.30 10.00 17.00 18.15 20.15 21.30 23.00

06.00 06.25 10.00 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Village Vets Gator Boys Dolphin Days Meet The Orangutans River Monsters Biggest & Baddest Wildest Islands North America World’s Wildest Cities. Manaus Wildest Indochina Mutant Planet Biggest & Baddest Untamed and Uncut Tanked River Monsters The Pool Master Biggest & Baddest Untamed and Uncut

15.45 17.30 19.00 20.45 21.00 22.30

Fish Don’t Blink Maxie Miles from Home MGM Big Screen No Man’s Land The Extreme Adventures of Super Dave Foxes September Playing Mona Lisa MGM Big Screen The Mudge Boy The Package

Marathon Cycling Car racing Superbike Cycling Equestrian Motorsports

Kontra kull kumbinazzjoni Johnny u Chris jispiccaw maqfulin fil-lift tax-xog˙ol li waqaf bil-˙sara. Johnny ©ie biex jiltaqa’ ma’ ˙uh George, u Chris g˙adu kif irritorna x-xog˙ol wara li sar jaf li kien marid serjament. X’sejjer ji©ri hemm ©ew? L-istejjer tat-tieni sta©un ta’ It-Tfal ikomplu fil-25 episodju llum il-Óadd 12 ta’ April fuq One TV fit-20.30. It-Tfal g˙andu produzzjoni eΩekuttiva ta’ 26th frame u direzzjoni ta’ Bryan Muscat.

28 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA THE GUNMAN

EÇITANTI

IL-PASSAT JIÌRI WARA EKSMERÇENARJU Atturi Ewlenin: Sean Penn, Jasmine Trinca, Idris Elba, Mark Rylance, Javier Bardem Direttur: Pierre Morel Distributur: Studiocanal Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Lil Sean Penn mhux is-soltu li narawh f’film ta’ azzjoni furjuΩa. Issa li qed jikber, b˙al Liam Neeson, f’ The Gunman jinterpreta wie˙ed li kien ja˙dem ma’ skwadra speçjali governattiva li jelimina lil min ikun imqabbad jag˙mel hekk. L-istess organizzazzjoni li kienet te˙les minn nies kriminali jew ta’ poter dittatorjali, tmien snin wara tibg˙at xi a©enti biex je˙ilsu minnu. B’hekk ikollu ja˙rab u hawn tibda log˙ba tal-kelb u l-qattus li te˙odna fi bliet varji, fl-Afrika u l-Ewropa. Tim Terrier (Penn) qed jag˙mel xog˙ol volontarju ta’ fejda f’villa©© Afrikan billi jg˙in biex jipprovdi ilma nadif lin-nies tal-post. Waqt li jkun medhi f’xog˙lu, tliet ir©iel armati ji©u g˙alih biex joqtluh. Il-kapaçitajiet tieg˙u tal-passat fil-kumbattiment jg˙inuh biex ja˙rab u jibda jfittex l-g˙aliex sar dan l-attakk u minn min ©ie ordnat. Tmien snin qabel, hu kien wie˙ed minn grupp li t˙allsu biex eliminaw lill-Ministru talMinjieri tar-Repubblika Demokratika tal-Kongo, bniedem korrott u ming˙ajr skru-

Óin: 111 min. Çert. 15 pli. Wara dan l-att, il-pajjiΩ waqa’ fi gwerra çivili u Terrier malajr skappa. Biex jakkwista l-provi f’idejh, minn Londra jmur Ìibiltà u fl-a˙˙ar f’Barçellona, ˙alli jiffaççja lillunika persuna li kellha kuntatti mal-kumpanija tieg˙u ta’ qabel. The Gunman g˙andu Ωvol©iment eçitanti, b’andament verament furjuΩ u blazzjoni ΩΩid fl-intensità u fil˙effa. Involuta mieg˙u f’dawn l-intriççi kollha jkun hemm Annie (Trinca), it-tabiba li ltaqa’ mag˙ha fl-Afrika u li wara saret il-ma˙buba tieg˙u, li se tg˙addi minn burraxka qawwija hi wkoll. Agent Barnes (Elba) tal-Interpol ukoll g˙andu g˙ajnejh fuq Terrier, kif ukoll fuq dawk li qed ifittxuh. Din il-produzzjoni tag˙mel uΩu stupend mill-lokalitajiet diversi, speçjalment fil-final, flarena tat-toru f’Catalonia. Parti li wie˙ed g˙andu jinnota hi dik ta’ Javier Bardem b˙ala Felix, il-kollega ta’ Terrier ta’ qabel u rival g˙all-im˙abba ta’ Annie, issa waqa’ fil-vizzju taxxorb.

UNFINISHED BUSINESS

MA JAPPELLAX

ID-DINJA TAN-NEGOZJU Atturi Ewlenin: Vince Vaughn, Tom Wilkinson, Dave Franco, Sienna Miller, Nick Frost, James Marsden Direttur: Ken Scott. Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing F’ Unfinished Business , Vince Vaughn g˙andu l-parti prinçipali ta’ negozjant li hu mxabba’ sal-ponta ta’ mnie˙ru minn sid mara li trid tiddominah totalment, tant li fl-a˙˙ar irabbi l-kura©© u jitlaq minn malkumpanija fejn ja˙dem. F’din il-kummiedja soçjali hu jeΩerçita simpatija billi jidher indeçiΩ, mo˙˙u li l-familja tieg˙u tg˙ix tajjeb, waqt li kapaçi j©ib xi tbissima billi jwaqqa’ g˙aç-çajt l-frustrazzjonijiet li jbati bihom. Dan Trunkman (Vaughn), negozjant f’dinja kompetittiva ddejjaq sewwa jservi ta’ banketta g˙al Chuck Portnoy (Miller), il-boss tieg˙u, mara ta’ qilla. Fl-a˙˙ar jiddeçiedi li jopera g˙al rasu u jie˙u mieg˙u lil Timothy McWinters (Wilkinson), li wasal biex jirtira, u bejjieg˙ Ωag˙Ωug˙, Mike Pancake (Franco), li dejjem ja˙seb fil-poΩittiv iΩda li mo˙˙u ma jirrea©ixxix ta’ malajr.

Óin: 91 min. Çert. 15 Wara Ωmien ta’ bla success, meta biçça negozju tajba tidher imminenti, ter©a’ titfaçça Chuck biex tipprova tirvinalu kollox. Fil-mument Dan g˙andu bΩonn dawn il-profitti, billi t-tifel tieg˙u qed ikun ilmira tal-bulijiet fl-iskola u martu Susan (Ella Anderson Raphael) tixtieq li lilu u lil o˙tu tibg˙athom fi skola privata. S˙abu wkoll g˙andhom bΩonn dawn il-flus g˙arra©unijiet personali tag˙hom. Biex jisfidaw lil din il-mara kattiva, Dan, Tim u Mike huma lesti li jmorru l-Ìermanja biex jispjegaw il-kaΩ tag˙hom lill-kumpanija ma©©ura. Fil-vja©© tag˙hom huma jiltaqg˙u ma’ diversi attivitajiet u intriççi o˙ra ta’ natura mhux Unfinished rispettabbli. Business g˙andha su©©ett li ma tantx jinteressa lill-udjenzi komuni u kultant l-andament hu vag ˙afna.

ÇINEMA KÓ

kullhadd.com

12|04|2015 29

FAST AND FURIOUS 7

FURJUÛ

AZZJONI SFIQA BIR-RADAM U STUNTS INKREDIBBLI

Atturi Ewlenin: Vin Diesel, Paul Walker, Dwayne Johnson, Michelle Rodriguez, Jason Statham, Tyrese Gibson, Chris Ludacris Bridges, Jordana Brewster Direttur: James Wan Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Is-saga Fast & Furious waslet fis-seba’ puntata tag˙ha. Fl2001, The Fast & The Furious mill-ewwel laqat il-g˙ajn ta’ miljuni ta’ Ωg˙aΩag˙, speçjalment dawk li j˙obbu l-karozzi tal-©iri jew jie˙du gost jaraw serqiet spettakolari permezz ta’ dawn il-karozzi ta’ ˙effa tremenda. Wara, din is-serje naqset xi ftit mill-popolarità min˙abba n-nuqqas ta’ Vin Diesel li, meta re©a’ aççetta li jkompli, re©g˙et bdiet tirranka bil-kbir. S’issa, l-ewwel sitt films da˙˙lu s-somma favoluΩa ta’ kwaΩi $2.5 biljuni. Fast & Furious 7, kontra sensiliet o˙ra, jidher li jrid jiΩboq lil dawk ta’ qablu. Din il-produzzjoni fiha kast imponenti, b’Ωieda ta’ atturi ©odda b˙al Jason Statham, Djimon Hounsou, Kurt Russell, u o˙rajn. Aktar ©iri spjetat bilkarozzi, azzjoni formidabbli u ta’ kull tip, kumbattimenti titaniçi, l-aktar bl-idejn, u stunts li kwaΩi ma jitwemmnux. Fil-qalbha ta’ dawn l-a˙˙ar ftit films ta’ din is-serje, innukleu tal-familja kif kien muri fis-sitt episodju, hawn ikompli aktar jissa˙˙a˙. F’wa˙da mill-©lidiet qawwija u twal bejn Don Toretto (Diesel) u Deckard Shaw (Statham), dan tal-a˙˙ar jg˙idlu: The enemies of my enemies are my friends . Dom iwie©bu: I have no friends, just family. Fast & Furious 7 jaqbad madwar sena wara l-©rajjiet ta’ nru 6, fejn Don u Brian (il-mibki Paul Walker li dan ix-xog˙ol hu wkoll iddedikat lilu), jer©g˙u lura fl-Istati Uniti wara li ˙adu ma˙fra minn Hobbs (Johnson), l-a©ent tal-LAPD B˙ala çittadini normali Don qieg˙ed jipprova jer©a’ jaqbad romantikament ma’ Letty (Rodriguez), li kienet tilfet il-

Óin: 134 min. Çert. 12A memorja, u Brian qed jorjenta ru˙u g˙all-˙ajja miΩΩew©a ma’ Mia (Brewster), o˙t Don, u ttifel tag˙hom. Tej (Bridges) u Roman (Gibson) liberi minn kull xkiel g˙adhom ˙siebhom fit-tfajliet. Però, jidher li bilfors il-gwaj irid jinqala’ minn xi mkien. Mir-Renju Unit jitfaçça Shaw, assassin li g˙andu xi jpatti, meta qabel kien miet ˙uh iΩΩg˙ir u issa ©ej g˙al din ilfamilja li qed iqisha responsabbli. Meta Shaw jisplodi ddar ta’ Brian u l-familja tieg˙u u anke jferi lil Hobbs li qieg˙ed l-isptar, Dom ifittex lg˙ajnuna tal-operattiv talgvern f’kariga g˙olja, Frank Petty (Russell) biex jikkaççja lil dan l-assassin u l-o˙rajn ta˙t il-kmand ta’ Jakande (Hounsou), merçeranju li ng˙aqad ma’ Shaw. L-azzjoni furjuΩa tinfirex mittriqat ta’ Los Angeles sa postijiet imbeg˙din b˙al Abu Dhabi, il-Ìappun u lAzerbaj©an. Din il-produzzjoni Ωgur li se ΩΩomm lill-udjenzi mwa˙˙lin mas-si©©u b’azzjoni spissa fejn lejn l-a˙˙ar tant tiΩdied b’qilla li tesa©era xi ftit.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn l-1 u l-5 ta’ April 2015

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi wie˙ed mill-atturi ©odda fil-film Fast & Furious 7. Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: KIRSTEN MICALLEF, 265, Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura, FGR 1012

1. 2. 3. 4. 5.

Fast & Furious 7 Cinderella Home The Spongebob Movie Run All Night

30 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

Garaxx g˙all-bejg˙: Garaxx lImsida semi-basement, jesa’ 2 karozzi. Daqs normali u komplut bil-madum, dawl u ilma. Prezz €29,500, negozjabbli. Çempel fuq 9985 5166. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI: Nixtieq nikri flat minn Ìunju sa Settembru f’Bu©ibba jew il-Qawra qrib il-venda. Çempel fuq 2149 4023. Nixtieq nikri flat f’Bu©ibba jew il-Qawra. Çempel 7986 8092.

Showroom fil-qalba ta’ Óal Qormi, qieg˙da kantuniera, spazjuΩa u sabi˙a. Mg˙ammra b’kollox g˙allkiri. Çemplu fuq 2149 1217 jew 9946 0488. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Cempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙o dda tal -ma strud axxi g˙all-bejg˙: Çana tal-pied u ti©bed sa 9 pulzieri u nofs, çana tal-idejn tas-6 pulzieri ta˙dem bid-dawl, cross cut u 4 lupi, ammont ta’ sand

paper , res tal-kxaxen, mannarett u rixketta, mejda biex ta˙dem fuqha, sgorbi tat-torn u tal-iskultura u morsa. Prezz totali €3,000. Prezz diskutibbli. Çempel 9945 9899 jew 2122 4174.

G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ Grandfather Clocks u kull tip ta’ Clock. Ittiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235.

ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, irRabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178.

SERVIZZI Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , d a w l u i l m a . Çempel fuq 7928 5444.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liqMela uid membrane . pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip

ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

AGR AUTO JAPANESE PARTS G ÓALL-K AROZ ZI : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutchParts ©enwini. es, eçç. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com Talba lill-Ispirtu s-Santu Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. Ittalba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja bla ma tissemma x’kienet.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AvvIÛI KÓ

kullhadd.com

12|04|2015 31

Ir-riçerka tieg˙i fl-MA Ir-riçerka tieg˙i fl-MA’ huwa seminar li jlaqqag˙na ma’ studenti li jkunu qed ja˙dmu fuq teΩi tal-MA jew li jkunu g˙adhom kemm lestewha. L-g˙anijiet ewlenin tas-seminar huma li nsiru nafu aktar dwar ir-riçerka li g˙addejja b˙alissa fil-qasam tal-Malti, u fl-istess ˙in l-istudenti jidraw jirçievu kritika kostruttiva li ssirilhom fuq xog˙olhom. Dawk li jattendu din l-attività jsiru jafu x’riçerka g˙addejja b˙alissa fil-Malti, fl-oqsma tal-letteratura u l-lingwistika, filwaqt li listudenti li g˙adhom qed jistudjaw g˙all-ewwel grad jitg˙allmu x’jinvolvi l-proçess tal-kitba tat-teΩi f’dan il-livell. Din is-sena s-seminar se jsir l-Erbg˙a 15 ta’ April f’Sala D1 (Gateway) mit-3.00 sal-4.30pm. Il-kelliema u s-su©©etti mag˙Ωula se jkunu: • Charlene Debattista – Il-Malti fl-era di©itali: studju soçjolingwistiku dwar l-g˙odod u r-riΩorsi di©itali g˙allMalti • Alvin Vassallo – Carmelo Camilleri u l-˙idma ©urnalistika tieg˙u • Leanne Bajada – Re©istru, temi u xbihat tabù finnarrattiva kontemporanja Maltija Dan is-seminar huwa organizzat mid-Dipartiment talMalti fl-Università, bl-g˙ajnuna tal-G˙aqda tal-Malti, Università. Expressive Struggle L-g˙aqda Filantropika Talent Mosti bi pjaçir se tippreΩenta wirja ta’ skultura ta’ Mario Borg, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta Bejn it-12 u s-26 ta’ April 2015. Mit-Tnejn sas-Sibt mis6.00pm sat-8.30pm. Ódud: mill-10.00am sa nofsinhar u bejn is-6.00pm u t-8.30pm

Workshops ta’ xandir minn Tal-Ìilju FM 95.4 Il-Kummissjoni Radju fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba, b’kollaborazzjoni mal-EUPA, ser torganizza workshops g˙al dawk kollha li jixtiequ jsiru jafu aktar fuq id-dinja tax-xandir fuq ir-radju. Dawn il-workshops ser ikunu maqsumin fuq jumejn: isSibt 18 a’ April u s-Sibt 25 ta’ April 2015, mid-9.30am ’il quddiem. Fl-ewwel workshop ser nid˙lu fid-dettall fuq x’g˙andhom ikunu l-kwalitajiet tajbin ta’ produttur u preΩentatur ta’ programm biex fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar il-programm ikun ta’ livell g˙oli. Fit-tieni workshop ser inkunu qeg˙din naraw il-parti teknika ta’ radju, b˙al kif jintrama l-istudio g˙ar-recording u kif isir l-editjar baΩiku g˙all-programmi. Kul˙add huwa m˙e©©e© jipparteçipa u r-riservazzjoijiet isiru fuq 7968 5761. Dawn il-workshops huma kollha ming˙ajr ˙las. Aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna Tal-Ìilju www.talgilju.com Korsijiet tal-BBQing u grilling Il-Malta BBQ & Grilling Association se torganizza kors mifrux fuq erba’ Sibtijiet mit-18 ta’ April sad-9 ta’ Mejju. Din hija opportunità g˙al kull min hu interessat biex ikompli jitg˙allem dwar metodi u ideat ta’ tisjir bil-BBQ u grills. Kull lezzjoni hija twila madwar sag˙tejn. Se jkun hemm elementi ta’ teorija kif ukoll xi ftit prattika u ma jonqosx il-fatt li min jattendi jkollu ç-çans iduq l-ikel imsajjar. IΩ-Ωmien ta’ dan il-kors huwa ideali sabiex dak li jkun jipprepara ru˙u g˙as-sajf u l-ista©un tal-BBQs. Dawn il-korsijiet se jsiru fil-Bottegin Palazzo Xara, irRabat (Malta) u jibdew fl-10.30am. Il-prezz huwa ta’ €30 g˙all-kors kollu (4 lezzjonijiet) jew €10 kull lezzjoni. Ilmembri tal-MBGA jistg˙u jgawdu mill-prezz imra˙˙as ta’ €25 g˙all-kors kollu. G˙al iktar informazzjoni Ωuru: www.facebook/MaltaBBQ jew ikkuntattjaw lil MBGA fuq info@mbga.org.mt ANZAC DAY 2015 Biex jitfakkar il-100 Anniversarju mill-bidu tal-battalja f’Gallipoli, f’April 1915, l-a©enzija Malta Libraries f’kollaborazzjoni mal-Australian High Commission ser ittella’ ta˙dita pubblika intitolata The Maltese at Gallipoli – il-Maltin f’Gallipoli mis-Sur Antonio Espinosa Rodriguez, filBibljoteka Nazzjonali, il-Belt Valletta, il-Ìimg˙a 17 ta’ April, fis-6.30 ta’ filg˙axija. Bejn il-15 u s-26 ta’ April ser tinΩamm esibizzjoni fuq l-istess tema. Id-d˙ul g˙al dawn iΩ-Ωew© attivitajiet huwa b’xejn, iΩda hi rakkomandata l-karta tal-identità. Me˙tie©a Ω-Ωg˙aΩag˙ G˙andna bΩonn ˙afna Ωg˙aΩag˙ li g˙andhom ˙afna fer˙ u entuΩjaΩmu g˙al waqt l-ispettaklu g˙al Puttinu Cares ta’ filg˙axija fil-Marsa Sports Grounds, fit-8, 9, 10 ta’ Mejju mis-6pm ’il quddiem. Kull min hu interessat li jg˙in jibg˙at email lil info@puttinucares.org

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 12|04|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

Sitwazzjoni Ìenerali: Arja ta’ pressjoni g˙olja qed tiksi ç-Çentru tal-Mediterran L-OGÓLA TEMPERATURA: 19°C L-INQAS TEMPERATURA: 11°C INDIÇI UV: 7

17°C

18°C

12°C

13°C

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

TEMP: Xemxi bi s˙ab g˙oli VIÛIBBILTÀ: Tajba

Ritratt: BAY RETRO

RIÓ: Óafif min-Nofsinhar il-Lbiç li jdur mixXlokk. BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 15°C

18°C

19°C

13°C

14°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta St Gaetan Pharmacy, Triq il-Kappillan Mifsud, il-Óamrun Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi Holy Cross Pharmacy, 37, Triq il-Kbira, Birkirkara St Anthony Pharmacy, 56, Triq San ÌuΩepp, Tal-Pietà Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar, San Ìwann Harley Pharmacy, 1, Triq Nathalie Poutiatin Tabone, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru, in-Naxxar St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, il-Fgura St Elias Pharmacy, Triq San Elija, ix-Xg˙ajra St Catherine Pharmacy, Plot 3, Triq il-Qadi, iΩ-Ûejtun Central Pharmacy, 6, Triq San ÌuΩepp, Óal Luqa Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Fren Abela, Óad-Dingli

IΩ-Ûejtun, aktar minn 100 sena ilu

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

14.04.1991 Il-Ìeor©ja tintroduçi l-post ta’ president wara dikjarazzjoni ta’ indipendenza mill-Unjoni Sovjetika

G˙awdex Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, ir-Rabat Pisani Pharmacy, Bini Ìdid, Triq Sannat, Ta’ Sannat

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

50 85 27 61 79 41 81 07

SUPER 5

16 01 29 25 42

GRAND LOTTERY

01 01

00 09 00 06 06

17.04.1937 L-ewwel darba li deher Daffy Duck, waqt Porky’s Duck Hunt

kOMpETIzzjONI kTIEb kÓ

12|04|2015 33

kullhadd.com

kOMpETIzzjONI kTIEb FRANCE IN THE MALTESE COLLECTIVE MEMORY France in the Maltese Collective Memory mhix biss teΩi ta’ valur akkademiku, iΩda hija wkoll mexxejja g˙al dawk li huma interessati flistorja u l-kultura Maltija. Permezz ta’ dan ix-xog˙ol, Dr Charles Xuereb jag˙ti ˙arsa profonda lejn il-memorja kollettiva talMaltin b’rabta maΩ-Ωmien qasir talamministrazzjoni tar-Repubblika FrançiΩa f’Malta fi tmiem is-seklu tmintax. Dr Xuereb jibda mill-bidu nett billi jesprimi l-fehma tieg˙u li matul iΩΩminijiet diversi entitajiet, ewlenin fosthom il-kolonjalisti IngliΩi u sa çertu punt il-Knisja Kattolika, uΩaw l-influwenza tag˙hom biex b’serje ta’ perçezzjonijiet u interpretazzjonijiet jiffurmaw l-identità Maltija li nafu llum. L-awtur g˙alhekk jistaqsi jekk ilpoplu Malti llum hux qed ibati minn ‘marda storika’ li qed tikkorrompi rrelazzjoni bejn l-esperjenzi tal-passat u l-aspettativi g˙all-futur, u li qed ixxekkel l-iΩvilupp tal-identità Maltija li verament tirrappreΩentana lkoll. Kampanja ta’ demonizzazzjoni ta’ Napuljun u l-FrançiΩi, li forsi dak iΩΩmien intlaqg˙et tajjeb kawΩa talimwiet li kienu ©arrbu l-Maltin matul l-imblokk, nibbtet sentiment favur limperu IngliΩ. B’riΩultat ta’ dan ©ara wkoll li ©iet abbandunata l-influwenza kulturali, ekonomika u soçjali FrançiΩa li kienet ©iet akkumulata matul sekli

s˙a˙ ta˙t l-Ordni ta’ San Ìwann. F’din it-teΩi Dr Xuereb i˙ares ukoll, fost affarijiet o˙ra, lejn dak li kienu se jiggwadanjaw çertu sezzjonijiet tas-soçjetà bit-tne˙˙ija tal-FrançiΩi, u kif dawn il-mottivi ©ew mistura ta˙t il-velu tal-protezzjoni tar-reli©jon Kattolika u l-im˙abba g˙all-patrija. Óarsa lejn it-tag˙lim tal-istorja fliskejjel illum sfortuntament tikkonferma l-ipoteΩi ta’ Dr Xuereb. L-istudenti spiss ji©u mg˙allma biss fatti negattivi dwar is-sentejn tal-amministrazzjoni FrançiΩa, b’mod parzjali g˙all-a˙˙ar u ming˙ajr ebda kuntest. Ix-xog˙ol ta’ Dr Xuereb u dawk kollha li qed ja˙dmu biex jitfg˙u dawl ©did fuq fatti storiçi li matul issnin intefg˙u ta˙t it-tapit g˙andhom jing˙ataw l-importanza kollha mist˙oqqa.

Dwar l-awtur: Charles Xuereb kiseb Masters filMedia Management mill-Università ta’ Stirling, u Ph.D mill-Istitut talIstudji Maltin fl-Università ta’ Malta, b’teΩi dwar l-identità Maltija b’rabta maΩ-Ωmien tal-FrançiΩi f’Malta. Fil-passat Dr Xuereb ˙adem b˙ala g˙alliem tal-lingwa FrançiΩa u sallum, wara 45 sena, g˙adu ja˙dem fil-©urnaliΩmu u x-xandir. Huwa wkoll lettur fl-Università ta’ Malta. Fl-2011 irçieva t-titlu Napoljoniku presti©juΩ Chevalier de la Legion d’Honneur.

SILTA MILL-kTIEb Concious of the social implications of this scenario this writer - born in 1948 and brought up in British colonial Malta, receiving his schooling in the 1950s and 1960s, experiencing this Island’s independence in the sixties and forming part of the society described above – proposes the question of Malta’s present generational collective memory by choosing, as a case study, a crucial period of history at the end of the eighteenth century, and analysing its possible effects on the national memory and subsequent

identity formation. This author believed that after an uprising by a majority of the Maltese against Bonaparte’s newly installed government in 1798, the place of France in the Maltese collective memory has been shaped by various media through a series of perceptions and interpretations culminating in the creation of a peculiar communal memory. Over the past two centuries, occasions for passive and active institutions, namely the British colonial rulers and to a certain extent the Catholic Church, could have significantly contributed to

form Malta’s present perceived identity. As a result Maltese society could today be a victim of what one could call a ‘forgetful’ or ‘blocked memory’. This author is asking whether contemporary Maltese citizens are suffering from a ‘historical malady’ that could be perverting the social relationship between past experience and future expectation. Is this threatening the vigorous development of a national identity that best represents us all? It is hypothesized that following a trauma which left thousands of Maltese dead during the 1798 block-

ade, the British, at times with the apparent consent of the Church, imposed a new identity on the community, creating an overwhelming prediliction among the populace in favour of the new rulers. This was accompanied by a systematic demonization of Bonaparte and the French, resulting in the abandonment of most of the cultural, economic and social influence which had painstakingly been accumulated in the harbour cities for almost three centuries under the Knights of the Order of St John (1530-1798).

Mistoqsija F’liema Ωmien kienet Malta amministrata mir-Repubblika FrançiΩa?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb FRANCE IN THE MALTESE COLLECTIVE MEMORY ©entilment ipprovdut minn DR CHARLES XUEREB u MALTA UNIVERSITY PRESS. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 19 ta’ April. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb THE MALTESE BESTIARY huwa:

STEVE ATTARD, Flat 8, Block C, Triq Giovanni Bonavia, Óal Luqa.

34 12|04|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0150 0611 0807 1503 1588 1637 1702 1750 1900 2161 2207 2523 2584 3199 3417 3691 3768 3789 4877 5546 5621 6110 6291 6319 6556 6567 6836 7152 7816 7874 8181 8517

8904 8958 9015 9552 9769 9828

B’5 numri

B’6 numri

00885 01222 07195 08648 11568 11931 16579 20181 24253 28135 28613 44390 44856 44944 55131 56184 58506 59667 63716 71667 79901 85320

103051 163343 362797 413713

Bi 8 numri 09674760 37823343 65381672 83151980

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: ANGELO VASSALLO, Ent. B App. 7, Binja Ìublew tal-Fidda, Triq George Tayar, San Ìwann

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-Orange Juicer (Taurus) hija MARILYN SULTANA, Flat 5, Barcelona, Triq San Luigi, l-Imsida.

lOGÓOB kÓ

12|04|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA

Mimdudin: 1. Nin˙aslu bih (5) 4. Kompli dan il-qawl: Ag˙mel is-sewwa u tibΩa’ minn.... (4) 7. Ara 5 9. Lukanda Ωg˙ira IngliΩa (3) 10. L-aktar li jkun mimli bl-irkotta (6) 12. Bla flus (6) 16,23. Jikkore©u? (7) 18. Lema˙ (2) 19. U bl-IngliΩ (3) 20. Landi (5) 21. Qaws, ˙nejja, arka bl-IngliΩ (3) 23. Ara 16 24. Óares lejja (5)

2,3. 3. 5,7. 6,15. 8. 11. 12. 13. 14. 15. 17,22. 21. 22.

pjan minnhom (6) Idur ma’ kull ri˙ (6) Ara 2 G˙ajjat g˙allg˙ajnuna (5) Ma tistax taqbad art mag˙hom? (9) Óafna r©iel Maltin qed iqattg˙u ˙afna vaganzi hawn (9) Omm (2) Nota muΩikali (2) Lawrence Randon Attard (1,1,1) Issir il-kunserva minnha (6) Ara 6 IΩΩerΩaq? (6) Isem (3) Ara 17

Weqfin: 1. Itellg˙u l-ilma tal-

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin: 1. Patri, 4. Jsir, 7,12. MaΩΩrati, 9,21. Rikkeb, 10. Enormi, 16. Iva, 18,19. Irbit, 20. Bojja, 21. Kor, 23. Blat, 24. IΩuru

Weqfin: 1. 2,5. 3,6. 8. 11. 12,22. 13. 14. 15. 17.

Periti, Tikser, Imerni, Antarjoli, AÛ, Ûarma, Rio, Ibattu, Itennu, VPO

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Wie˙ed mill-atturi ˙adem film b˙alma ©eneralment ja˙dem l-ie˙or. Infatti dal-film qieg˙ed f’pa©na 28 tal-gazzetta.

Personalità 1:

Personalità 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Randy Couture

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: MARIO GRECH, 23, Kestrel, Triq Dorell, il-Gudja. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fl-a˙˙ar tax-xahar.

Jason Statham

36 12|04|2015

kullhadd.com

TKOMPLI T-TAQTIGÓA FL-ASMK TRIALS F’TA’ QALI Nhar il-Óadd 12 ta’ April 2015 l-Assoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi se ter©a’ tifta˙ il-bibien tag˙ha biex tkompli l-attivitajiet mill-kampjonati ASMK Pasta Poiatti 2014/15. Iktar ma jg˙addi ΩΩmien iktar qed joqrob tmiem kampjonat ie˙or. S’issa s-sezzjonijiet kollha qabΩu nofs lattivitajiet f’dan l-ista©un. Nhar il-Óadd is-sezzjoni Trials ser tkun qed torganizza l-˙ames attività fil-kumpless sportiv tal-ASMK f’Ta’ Qali li jibdew fid-9.00am. Intant, ˙arsa ˙afifa lejn ilklassifika sal-a˙˙ar attività fejn fi Klassi A naraw taqtig˙a bejn Damon Bonello u Robert Caruana, it-tnejn fuq muturi Gas Gas. Bonello jinsab fuq quddiem tal-klassifika bi 80 punt, filwaqt li Caruana jinsab isegwi lil Bonello b’60 punt. Il-klassifika tkompli turi lil Rowen Bonello fuq mutur Beta, li jinsab fit-tielet post b’54 punt. Rowen huwa segwit minn Gary Debono fuq mutur Sherco b’47 punt. Fil-Klassi B qed naraw taqtig˙a o˙ra interessanti bejn tliet kompetituri, fejn Joseph Scicluna fuq mutur Gas Gas qed igawdi vanta©© Ωg˙ir fuq is-segwaçi tieg˙u. Joseph qed jokkupa l-quççata tal-klassifika bi 80 punt; segwit viçin tieg˙u hemm Bernard Sammut fuq mutur Beta u Manuel Camilleri fuq mutur Gas Gas. Sammut u Camilleri b˙alissa jinsabu blistess punti, dak ta’ 64 punt kull wie˙ed. Minkejja din is-

sitwazzjoni Sammut u Camilleri qed jikkumbattu bejniethom g˙at-tieni post filwaqt li huma t-tnejn biç-çans li jistg˙u jkomplu javvanzaw g˙all-quççata tal-klassifika wkoll. Il-klassifika tkompli b’Daniel Caruana u Ian Scicluna, it-tnejn fuq muturi Gas Gas, li qed jokkupaw irraba’ u l-˙ames post rispettivament. Intant, l-Assoçjazzjoni b˙alissa g˙addejja bil-preparment g˙all-ewwel attività f’G˙awdex. Is-sezzjoni talmuturi Enduro tal-ASMK, flimkien ma xi uffiçjali, ser torganizza attività f’San Lawrenz G˙awdex. Din lattivtà qed issir bl-g˙ajnuna tal-Ministru g˙al G˙awdex, ilGozo Sports Board u lAwtorità tat-TuriΩmu f’G˙awdex. L-Assoçjazzjoni re©g˙et da˙˙let numru ta’ attivitajiet li se ji©u organizzati f’G˙awdex u dan qed jer©a’ jsir wara l-esperjenza li kellna f’G˙awdex is-sena li g˙addiet, fejn mhux biss ikkontribwejna fil-qasam tatturΩimu sportiv bejn iΩ-Ωew© gΩejjer iΩda wkoll ©barna fondi biex ng˙inu lil Dar Arka. Hekk mistenni jer©a’ jsir tul din is-sena. L-ewwel attività f’G˙awdex mistennija ssir fis-26 ta’ April 2015. G˙al iktar informazzjoni wie˙ed jista’ jΩur is-sit elettroniku tal-Assoçjazzjoni www.asmk.org.mt, jew ilpa©na Facebook bl-isem A.SM.K. Malta, jew jag˙mel kuntatt mag˙na bl- email info@asmk.org.mt

Bernard Sammut fuq Mutur BETA

Nick Farrugia fuq Mutur BETA

KÓ SPORTS

SPORTS KÓ

12|04|2015 37

kullhadd.com

AKTAR INVESTIMENT FL-ISPORT Ilbierah filg˙axija 24 atleta ffirmaw kuntratti sabiex jibdew jiffurmaw parti millFlexi Training Scheme, talKunsill Malti g˙all-Isport. Latleti, li ©ejjin minn dixxiplini sportivi differenti, wieg˙du li ser jaqsmu il-˙in tax-xog˙ol tag˙hom matta˙ri© sportiv. Fl-istess çerimonja, f’Villa Bighi lKalkara, 39 g˙aqda sportiva o˙ra kienu ppreΩentati b’weg˙da ta’ assistenza finanzjarja. Dan kollu huwa xhieda tal-investiment g˙aqli li qed jag˙mel il-Gvern flisport. Is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius qal li l-Gvern qieg˙ed jara kif jg˙in u jinvesti flisforzi li jag˙mel il-volontarju fl-isport. Ir-ristrutturar filKunsill Malti g˙all-Isport u fl-iskemi diversi li toffri din l-entità qed isir sabiex ilfondi jkunu kkontrollati a˙jar u minnhom jibbenefikaw aktar g˙aqdiet. Madanakollu, qal isSegretarju Parlamentari, irristrutturar ma kienx popolari ma’ kul˙add g˙ax issa bosta skemi huma aktar regolarizzati. Huwa qal li ˙afna pro©etti li kienu mwieg˙da fil-manifest elettorali, fosthom il-bini ta’ trakka tal-karozzi u range tal-isparar, kif ukoll it-titjib u l-investiment tal-privat filkorsa taΩ-Ωwiemel fil-Marsa, kollha jinsabu on track. L-isport permezz tal-KMS, ser ikun qieg˙ed jimra˙ fil-

qlub tal-ir ˙ u l a u l - i b l i e t tag˙na. L-isport ma jistax jeskludi g˙ax, speçjalment fi gΩira b˙al tag˙na, g˙andu bΩonn lil k u l ˙ a d d s a b i e x ikun aktar ’il fuq fl-a©enda nazzjonali u fuq il-mappa internazzjonali. Iç-Chairm a n t a l - K u n s i l l Malti g˙all-Isport Luciano Busuttil semma kif il-KMS qieg˙ed ja g ˙ m e l l - a l m u tieg˙u bie x j a s s i s t i l i l l g˙aqdiet b’mezzi finanzjarji, anke jekk il-KMS jixtieq li lfondi jkun u a k b a r b i e x jibbenefikaw minnhom aktar g˙aqdiet. Dr Busuttil tkellem dwar ix-xog˙ol strutturali li qed isir f’diversi kumplessi, però tkellem dwar il-fatt li lKMS qed jinvesti wkoll finnies permezz ta’ korsijiet lillamministraturi li ja˙dmu fisservizz pubbliku. Waqt id-diskors tieg˙u, lA©ent Kap E Ω e k u t t i v t a l Kunsill Ma l t i g ˙ a l l - I s p o r t Mark Cutajar, spjega kif liskemi nbi d l u b i e x i k u n hemm aktar trasparenza fejn jid˙lu flus il-poplu. Il-Flexi Training Scheme issa qed tag˙ti l-frott mixtieq wara li n˙oloq bo r d a p p o s t a u indipendenti mill-KMS u sSegretarjat sabiex il-proçess ikun aktar trasparenti. Intant, huwa spjega kif il-KMS qed ja©©orna ru˙u sabiex ikun aktar mil˙uq u titnaqqas ilburokrazija, fejn fost l-o˙rajn ser tkun q e d t i © i v a r a t a pa©na ©dida tal-KMS fuq linternet. Barra minn hekk qed ikun strumentali f’attivitajiet nazzjonali.

SPONSOR ÌDID GÓALL-KAMPJONAT TAL-FUTSAL LOKALI Il-Futsal Malta Association (FMA) g˙adha kemm la˙qet ftehim biex, g˙at-tliet snin li ©ejjin, Gato r a d e i k u n l isponsor il-©did tag˙ha. B’dan il-ftehim ta’ sponsorship , il-kumpanija Simonds Farsons Cisk plc, l-importaturi tax-xarba Gatorade, se tkun qed tisponsorja l-kompetizzjonijiet kollha organizzati mill-Fu t s a l Malta Association b i l - logo t a l Gatorade. Dawn il-kompetizzjonijiet jinkludu l-Kampjonat Premier, L-Ewwel DiviΩjoni, L-Unur tal-Aqwa Skorer kif ukoll dik ta’ L-Aqwa Plejer. Il-Kampjonat Premier ji©i deçiΩ permezz tal- play-offs finali hekk kif erba’ timijiet ser ikunu qed jissieltu g˙arreb˙ tal-kampjonat u r-rebbie˙ jirrappreΩenta lil Malta fir-rawnd pre l i m i n a r i t a l UEFA Futsa l Cup li tintlag˙ab f i x - x a h a r t a ’ Awwissu. Il-futsal h u w a s p o r t mag˙ruf fl-isfera internazzjonali u jaqa’ ta˙t il-©urisdizzjoni tal-UEFA u l-FIFA u li ori©ina minn pajjiΩi b˙al Spanja, l-Urugwaj u l-BraΩil. L-istil ta’ futbol li jintlag˙ab f’dawn il-pajjiΩi juri kemm ilfutsal qed i˙alli impatt kbir sa minn età Ωg˙ira. Huwa fatt mag˙ruf li plejers ta’ liv-

e l l i n t e r nazzjonali b˙al Neymar, Ronaldinho, Messi u R o n a l d o bdew l-ewwel passi tal-karriera tag˙hom bil-futsal. Dan l-isport kiber ˙afna filpopolarità, speçjalment f ’ d a w n l - a˙˙ar tliet snin kemm ilha mwaqqfa il-Futsal M a l t a A s s ociation li ©iet f d a t a m i l l -Malta Football Association sabiex torganizza l-kompetizzjonijiet lokali tal-futsal u tkompli tippromovi dan l-isport f’pajjiΩna. Tant hu hekk li f’dawn la˙˙ar snin il-livell tal-log˙ba tjieb ˙afna hekk kif plejers ta’ çertu kalibru internazz j o n a l i m ir-Rumanija, ilBulgarija, is-Serbja, Spanja, il-BraΩil u l-Albanija ©ew jilag˙bu l-futsal f’pajjiΩna u ng˙aqdu ma’ klabbs lokali. F’dawn l-a˙˙ar ˙ames snin i l - k l a b b s lokali tal-futsal marru ferm tajjeb fil-kompetizzjonijiet organizzati millUEFA. Il-President tal-FMA Mark Borg irringrazzja lil Simonds Farsons Cisk plc g˙as-sapport lejn il-log˙ba tal-futsal u wera l-intenzjoni li jkompli j k a b b a r d ejjem aktar lg˙arfien lejn din il-log˙ba filwaqt li jkompli jinvesti f’korsijiet tal- coaching, g r a z z i g ˙ al dan il-ftehim importanti.

38 12|04|2015

kullhadd.com

FUTBOL INGLIÛ

KÓ SPORTS

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ li tista’ tag˙tihom aççess g˙açChampions’ League tal-ista©un li ©ej. L-Aston Villa ˙ar©u fuq l-attakk u g˙amlu pressjoni serja fuq il-Hotspurs kmieni fil-partita. It-Tottenham, però, re©g˙u da˙lu fil-partita u kellhom okkaΩjonijiet tajbin biex jiskurjaw flewwel nofs sieg˙a. Madankollu, kienu l-Villa li marru fil-vanta©© permezz ta’ gowl ta’ Benteke li skurja rraba’ gowl tieg˙u din il-©img˙a. Lejn l-a˙˙ar tal-partita Aston Villa spiççaw b’g˙axra min-nies meta tkeçça Carlos Sanchez, però din waslet tard wisq biex it-Tottenham ikollhom çans li japprofittaw ru˙hom mill-vanta©© numeriku tag˙hom. Man. United v Man. City

Swansea City v Everton

1-1

Southampton v Hull City

2-0

Sunderland v Crystal Palace

1-4

Tottenham H v Aston Villa

0-1

West Brom v Leicester City

2-3

West Ham v Stoke CIty

1-1

Burnley v Arsenal

0-1

LOGÓOB GÓAL-LUM QPR v Chelsea

14.30

Man. Utd v Manchester City

17.00

LOGÓOB GÓAL GÓADA Liverpool v Newcastle United

Benteke jiççelebra l-unika gowl tal-partita Swansea v Everton Dawn iΩ-Ωew© timijiet iltaqg˙u g˙al battalja f’nofs il-klassifika fejn Swansea, permezz ta’ penalty , irnexxielhom jinnewtralizzaw il-gowl tal-vanta©© li skurja Aaron Lennon flewwel taqsima. Is-Swansea kienu qeg˙din jittamaw li ji©bru t-tliet punti lbiera˙ biex isa˙˙u ç-çans tag˙hom li jiksbu poΩizzjoni fl-Europa League. Madankollu, dan ma kellux ikun hekk kif l-Everton kienu determinati li ma jo˙or©ux minn din il-partita b’idejhom vojta. Id-draw kien biΩΩejjed g˙all-Everton biex ikomplu jitbieg˙du miΩ-Ωona tarrelegazzjoni li issa qieg˙da tnax-il punt ’il bog˙od. Madankollu, huma

SERIE A

kienu ddiΩappuntanti bil-mod kif tilfu l-vanta©© tag˙hom. Dan ©ie minn penalty li seta’ façilment ji©i evitat hekk kif wasal minn handball ta’ Seamus Coleman li qabad il-ballun b’idejh meta ˙ass li kellu jing˙ata foul wara li ©arrab da˙la goffa fil-kaxxa tieg˙u stess. Tottenham Hotspurs v Aston Villa Ir-ritorn ta’ Tim Sherwood f’White Hart Lane ˙alla tog˙ma qarsa f’˙alq is-sapporters tat-Tottenham hekk kif huwa mexxa lill-Aston Villa lejn reb˙a importanti fil-©lieda tag˙hom kontra r-relegazzjoni. Dan ir-riΩultat diΩappuntanti ˙alla lit-Tottenham seba’ punti ’l bog˙od mill-a˙˙ar poΩizzjoni

Il-log˙ba tal-©img˙a fil-Kampjonat IngliΩ Ωgur hija d- derby tar-rivali eterni ta’ Manchester United u Manchester City liema log˙ba se tintlag˙ab f’Old Trafford. B’punt biss jissepara lil dawn iΩ-Ωew© timijiet, dak it-tim li jirnexxilu jirba˙ se jkollu mhux biss vanta©© fil-punti iΩda wkoll mentalment. Min-na˙a tal-United, il-momentum jidher li jinsab mag˙hom u fil-fatt huma l-favoriti fuq il-karta li jirb˙u din il-log˙ba kruçjali. IΩda mhux l-istess jista’ jing˙ad g˙as-City u dan g˙ax g˙addejjin minn forma mhux daqstant tajba fejn fl-a˙˙ar log˙ba tag˙hom, minkejja li ddominaw, tilfu malCrystal Palce bl-iskor ta’ 2-1. Minkejja li Robin van Persie ddikjara lilu nnifsu fit g˙al din il-log˙ba, van Gaal qal li dan mhux se jkun eli©ibbli. Min-na˙a l-o˙ra, City g˙andhom lillcaptain Vincent Kompany dubjuΩ min˙abba injury fil-hamstring.

Napoli v Fiorentina

21.00

KLASSIFIKA TAL-LEAGUE TIM

Chelsea Arsenal 3 Manchester U 4 Manchester C 5 Southampton 6 Liverpool 7 Tottenham H 8 Swansea City 9 West Ham U 10 Stoke City 11 Crystal Palace 12 Everton 13 Newcastle U 14 WBA 15 Aston Villa 16 Sunderland 17 Hull City 18 QPR 19 Burnley 20 Leicester City

30 32 31 31 32 31 32 32 32 32 32 32 31 32 33 32 32 32 32 31

21 20 18 18 17 16 16 13 11 12 11 9 9 8 8 5 6 7 5 6

7 6 8 7 5 6 6 8 10 7 9 11 8 9 8 14 10 5 11 7

2 6 5 6 10 9 10 11 11 13 12 12 14 15 17 13 16 20 16 18

63 63 55 63 44 45 50 38 42 36 42 40 33 30 24 25 29 38 26 32

26 32 28 30 22 36 46 40 40 40 43 43 49 46 45 48 45 58 50 51

70 66 62 61 56 54 54 47 43 43 42 38 35 33 32 29 28 26 26 25

PUNTI OÓRA Is-sapporters ta’ Blackpool jattakkaw l-istadium

Cesena v Verona

12.30

Atalanta v Sassuolo

15.00

Lazio v Empoli

15.00

Napoli v Fiorentina

15.00

Torino v Roma

15.00

Napoli se jkunu qed jilqg˙u lill-Fiorentina fl-istadium San Paolo bit-tnejn li huma b’tama verament Ωg˙ira li jikkwalifikaw g˙all-og˙la kompetizzjoni Ewropea taç-Champions League. Il-Partenopei g˙adhom kemm ©ejjin minn telfa barra minn darhom ta’ 1-0 kontra Roma u dan kien ifisser ir-raba’ telfa konsekuttiva meta ma lag˙bux f’darhom. Din it-telfa kienet tipika dan lista©un – ˙afna çansijiet ma˙luqa, iΩda fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar id-difiΩa xejn soda switilhom tliet punti o˙ra prezzjuΩi. Min-na˙a tag˙hom Fiorentina, ukoll, g˙adhom ©ejjin minn telfa fil-Coppa Italia kontra Juventus iΩda g˙al darb’o˙ra il-kowç Vincenzo Montella se jkun qed iserra˙ fuq it-talent ta’ Mohamed Salah kif g˙amel kontra Sampdoria u dan bit-tama li j©ibu reb˙a.

Udinese v Palermo

15.00

Torino v Roma

Milan v Sampdoria

20.45

Wara li dawn iΩ-Ωew© timijiet g˙adhom kemm ©ejjin minn reb˙a importanti l-Óadd li g˙adda, din Ωgur se tkun log˙ba importanti u kruçjali. Torino se jkunu qed ifittxu li jibnu fuq ir-reb˙iet konsekuttivi kontra Parma u Atalanta u dan biex ikomplu jersqu viçin Napoli, li qeg˙din ˙ames punti fuqhom, g˙all-post f’kompetizzjonijiet Ewropej. Min-na˙a tag˙hom, Roma, minkejja li bdew din is-sena fuq sieq ˙aΩina, jidher li Rudi Garcia u ttim tieg˙u qed jer©g˙u jilag˙bu b˙all-bidu talista©un. Huma rnexxielhom jirb˙u ammont ta’ log˙ba wara xulxin u se jippruvaw jag˙mlu l-istess kontra Torino.

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ Genoa v Cagliari

2-0

Parma v Juventus

1-0

Verona v Inter

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM

KLASSIFIKA TIM

Juventus Roma Lazio Fiorentina Sampdoria SSC Napoli Torino Inter AC Milan Genoa Palermo Sassuolo Udinese Empoli Hellas Verona Chievo Verona Atalanta Cesena Cagliari Parma

30 29 29 29 29 29 29 30 29 29 29 29 29 29 30 29 29 29 30 29

21 15 17 13 12 13 11 10 10 10 8 8 8 6 8 8 5 4 4 5

7 11 4 10 12 8 9 11 11 11 11 11 10 15 9 8 11 10 9 4

2 3 8 6 5 8 9 9 8 8 10 10 11 8 13 13 13 15 17 20

57 40 54 43 37 47 34 44 43 40 39 35 32 30 36 21 24 28 35 24

15 21 28 31 3 37 31 37 36 34 43 43 38 32 52 31 40 52 58 54

70 56 55 49 48 47 42 41 41 41 35 35 34 33 33 32 26 22 21 16

Is-sapporters tat-tim IngliΩ Blackpool attakkaw il-post taddiretturi u Ω-Ωona fejn hemm ir- reception tal- istadium tag˙hom fi Bloomfield Road permezz ta’ flare , bomba talgass, log˙ob tan-nar, kif ukoll bil-bajd. Dan l-inçident se˙˙ qabel il-log˙ba fiç- championship li lag˙bu home kontra Reading, bl-iskor spiçça 1-1, waqt protesta li kien hemm barra l-istess stadium peress li min˙abba dan ir-riΩultat huma spiççaw irrelegati g˙al League One. Grup p t a ’ s a p p o r t e r s l i q e d i s e j ˙ u l i l h o m i n f u s h o m Tangerine Knights ippjanaw din il-protesta fejn ˙e©©ew aktar segwaçi ta’ dan it-tim biex ma jattendux il-log˙ba u dan bi protesta kontra ç-chairman Karl Oyston. Is-sapporters iridu li Oyston g˙andu bΩonn jinvesti llum qabel g˙ada biex b’hekk ikun jista’ jibni tim biex jikkompeti iΩda dan ma jidhirx li se jse˙˙. Plejers ta’ AC Milan vittmi ta’ kummenti razzisti

AC Milan v Sampdoria Jekk Milan tirnexxilhom din il-log˙ba jkunu wettqu tliet reb˙iet wara xulxin g˙all-ewwel darba mis-sena l-o˙ra kollha u huma se jippruvaw jag˙mlu dan kontra Sampdoria. Madankollu, dan mhux se jkun façli min˙abba lfatt li t-tim ta’ Sinisa Mihajlovic kellhom sta©un tajjeb tant li qed jisfidaw g˙all-post fil-kompetizzjonijiet Ewropej u reb˙a f’dan il-konfront Ωgur tkompli tressaqhom lejn din l-ambizzjoni.

Plejers b’karna©un skur ta’ ta˙t l-g˙axar snin ta’ AC Milan allegatament spiççaw vittmi ta’ abbuΩ razzist u dan meta kienu qed jie˙du sehem f’tournament kompost minn timijiet o˙ra nhar il-Óadd li g˙adda. Intqal li dawn l-inçidenti se˙˙ew waqt li l-istess tim ta’ AC Milan kien qed jilg˙ab log˙ba kontra Paris St Germain fejn kienu qed jirb˙u bl-iskor kbir ta’ 4-0 biex b’hekk din ir-reb˙a g˙enithom jikkwalifikaw g˙as-semifinali tal-Universal Cup. Skont stqarrija ma˙ru©a mill-istess klabb, din allegat li kien hemm g˙add ta’ kummenti razzisti ming˙and numru ta’ spettaturi li kienu fl-istands isegwu l-log˙ba. Minkejja kollox, AC Milan irnexxielhom jirb˙u din il-final meta g˙elbu lil Benfica. Attakkata l-kowç ta’ Fenerbahce; is-sewwieq ittie˙ed lisptar It-tim ta’ Fenerbahce kien attakkat permezz ta’ sparatura wara li dan it-tim reba˙ il-log˙ba kontra l- leaders tal-Kampjonat Tork Rizespor bl-iskor kbir ta’ 5-1. Wara dan l-attakk mhux mistenni, is-sewwieq tal-istess kowç ittie˙ed mill-ewwel l-isptar iΩda fortunatament l-ebda membru jew plejer ta’ dan ilklabb ma we©©a’ u dan meta kienu fi triqithom g˙all-ajruport ta’ Trabzon. Wara dan l-aççident, il-Prim Ministru Tork Ahmet Davutoglu sostna li b˙alissa hemm investigazzjoni g˙addejja. Min-na˙a tag˙ha, il-Federazzjoni Torka tal-Futbol ikkundannat dan lattakk ming˙ajr riservi filwaqt li s-Segretarju Ìenerali tal-istess klabb Mahmut Uslu sostna li dan l-aççident ma jibg˙atx messa©© tajjeb lill-futbol Tork.

Formula 1 kullhadd.com kÓ

tellieqa nru

12|04|2015 39

analiÛi ta’ liam GauCi Numru ta’ dawriet 56

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 305.066km iÇ-Çina Shanghai

Shanghai International Circut

Dawra rekord m.Schumacher 2004 Rebbie˙ tal-2014 lewis hamilton

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

rai 1 Fit-07.55 diretta Fit-08.00

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

26°C

19°C

ri˙

umdità

13-16km/hr

53%

mill-Ìdid Fuq quddiem Is-sessjonijiet ta’ kwalifika taç-Çina re©g˙u stabbilixxew lill-Mercedes b˙ala l-aktar tim kompe tittiv filFormula 1 hekk kif it-timijiet l-o˙ra batew biex ila˙˙qu mal-pass tal-ÌermaniΩi. B’hekk, il-kampjuni tad-dinja tal-kostrutturi taw sinjal çar lill-kompetituri tag˙hom illi g˙ad baqg˙alhom ˙afna x’jaqdfu biex jil˙quhom. Bosta timijiet inqabdu fuq sieq wa˙da fis-sessjonijiet tal-biera˙ g˙ax it-traççat kien ferm aktar s˙un milli kien mistenni, b’temperaturi li jla˙˙qu l-35 çentigrad. Din is-sitwazzjoni po©©iethom f’poΩizzjoni skomda hekk kif huma kellhom biss ir-roti rotob u medji g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom; realtà li ©eg˙lithom joqog˙du attenti ferm x’juΩaw fil-kwalifiki. L-aktar li po©©ew lilhom infushom f’poΩizzjoni tajba g˙al-lum kienu lMercedes, illi f’Q1 irnexxielhom jiksbu l-˙inijiet li riedu mir-roti medji. Dan il-fatt tahom l-opportunità li juΩaw sett anqas ta’ roti rotob sala˙˙ar tal-kwalifiki, sett li se jkun g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom fit-tellieqa tal-lum. Differenti kienet l-istorja g˙al bosta mit-timijiet l-o˙ra li wara dawra birroti medji ddeçidew li jid˙lu ji©ru filgaraxx biex jeqilbu g˙ar-roti rotob biex jippruvaw jisfruttaw il-potenzjal s˙i˙ tal-vetturi tag˙hom. Ma kinitx sorpriΩa li l-Manor kienu ferm ’il bog˙od mill-pass tat-timijiet lo˙ra, bid-distakk mill-eqreb vetturi jkun madwar tliet sekondi. Il -

McLarens re©g˙u naqqsu milli jil˙qu Q2 b’Button u Alonso t-tnejn jirrappurtaw problemi fil-kontroll tal-vetturi tag˙hom. Eliminat ukoll kien Hulkenberg illi ammetta li g˙afas wisq meta pprova jtejjeb il-˙in tieg˙u, fatt li wasslu biex jiΩbalja u jitlef ˙afna ˙in. A˙jar mar Perez li wasal f’Q2, però huwa kiseb biss il-˙mistax-il post g˙ax g˙aΩel li jippriserva r-roti g˙allum. Quddiemu spiççaw is-sewwieqa tat-Toro Rosso kif ukoll ir-Red Bull ta’ Kvyat. Hawnhekk in-nuqqasijiet talmagna Renault dehru evidenti, speçjalment fil-partijiet dritti tat-traççat fejn il-Mercedes u l-Ferrari g˙andhom vanta©© notevoli. Min-na˙a l-o˙ra, Maldonado kien laqwa fost is-sewwieqa eliminati fi Q2. Kmieni fil-kwalifiki l-VeneΩwelan deher li mhux se jirnexxilu jo˙ro© minn Q1 hekk kif beda jag˙mel drifting bil-vetturi li kien aktar postu f’kompetizzjoni tar- rally m illi filFormula 1. Madankollu, l-affarijiet marr u g˙all-a˙jar aktar ma beda jg˙addi l-˙in u kien sfortunat li ma rnexxilux jasal sa Q3. Passi ’l quddiem Fiç-Çina s-Sauber komplew jag˙tu prova tal-kapaçità li jiksbu l-punti b’mod konsistenti b’Nasr u Ericsson jikseb id-disa’ u l-g˙axar post rispettivament. Grosjean jidher li sab konfigurazzjoni tajba g˙al-Lotus tieg˙u g˙ax deher komdu mhux ˙aΩin fis-sewqan

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Felipe Massa Valtteri Bottas Kimi Raikkonen Daniel Ricciardo Romain Grosjean Felipe Nasr Marcus Ericsson

Mercedes Mercedes Ferrari Williams Williams Ferrari Red Bull Lotus Sauber Sauber

1:35.782 1:35.824 1:36.687 1:36.954 1:37.143 1:37.232 1:37.540 1:37.905 1:38.067 1:38.158

+0.042 +0.905 +1.172 +1.361 +1.450 +1.758 +2.123 +2.285 +2.376

tieg˙u matul is-sessjonijiet kollha ta’ kwalifikazzjoni. Huwa sostna li j˙ossu konvint li lLotus se jkunu kompetittivi fit-tellieqa tal-lum u qieg˙ed jistenna li ji©©ieled g˙all-punti fiç-Çina. Konvinzjoni simili kellu Ricciardo li qal li t-tim g˙amel avvanzi notevoli, minkejja l-fatt li rnexxielu jikseb biss is-seba’ post. Raikkonen kellu Q3 diffiçli ˙afna u deher li qieg˙ed ji©©ieled mal-vettura, speçjalment fl-ewwel settur fejn ilFinlandiΩ beda jag˙mel diversi korrezzjonijiet vjolenti hu u jdjur mal-kurvi. F’kummenti li ta lill-midja wara t-tellieqa huwa ma kienx jaf e Ωatt xi kkawΩa dawn il-problemi. K ienu x’kienu, huma tellfuh ˙afna ˙in u rrelegawh g˙as-sitt post. Il-Williams kellhom kwalifiki poΩittivi, speçjalment ikkomparati marriΩultat diΩappuntanti li kisbu filMalasja. Fiç-Çina, it-tim minn Grove

jidher li re©a’ g˙alaq id-distakk minn m al-Ferr ari hekk kif iΩ-Ωe w© s ewwie qa da˙lu bejn dawk ta’ Maranello fuq il-grid. Wara s-suççess li kiseb f’Sepang, Vettel re©a’ sab ru˙u jikkuntenta bittielet post wara l-Mercedes. Matul ilkwalifiki, il-ÌermaniΩ Ωamm kuntatt kontinwu mat-tim tieg˙u biex jipprova jasal g˙al konfigurazzjoni li to˙ro© aktar rendiment mill-vettura, però ddistakk m inn mas-s ewwieqa talMercedes baqa’ abbissali sal-a˙˙ar talkwalifiki. Fl-a˙˙ar, u mhux l-inqas, kien ta’ interess il-pole ta’ Hamilton illi g˙al ftit ma tilifx postu fil-quççata. Huwa feta˙ il-bieb bera˙ g˙al Rosberg biex jaqbΩu meta naqas milli jtejjeb il-˙in tieg˙u min˙abba Ωball li g˙amel fla˙˙ar dawra. Madankollu, il-ÌermaniΩ tal-Mercedes tilef l-opportunità li jie˙u l-pole g˙al 0.042 sekondi biss.

lil hinn miÇ-Çirkwit Is-superjorità ta’ rendiment li wrew ilMercedes u l-Ferrari matul l-ewwel Ωew© tlielaq tal-ista©un ©ieg˙let lil diversi timijiet jikkunsidraw mill-©did l-istrate©ija ta’ Ωvilupp tal-vetturi tag˙hom. Dan bit-tama li sat-tieni parti tal-ista©un ikunu f’poΩizzjoni li talinqas jaspiraw g˙al post fuq il-podju.

G˙aΩla o˙ra quddiem ir-Renault tista’ tkun dik li jsa˙˙u r-relazzjoni tag˙hom mat-tim minn Faenza permezz ta’ preΩenza akbar tal-marka FrançiΩa fuq il-vetturi tat-Toro Rosso. Dan jista’ jfisser li, mill-ista©un li ©ej, il-vetturi tal-STR jistg˙u jabbandunaw il-kuluri attwali tag˙hom u jibdew juΩaw l-isfar tar-Renault.

Dewmien Ójiel ta’ konferma Wie˙ed mit-timijiet li qieg˙ed jag˙mel dawn it-tip ta’ konsiderazzjonijiet huma l-Force India, li kellhom jaqbΩu ˙afna mis-sessjonijiet ta’ prova taxxitwa min˙abba l-problemi finanzjarji li esperjenzaw. Dan, kif mistenni, wassalhom g˙all-ista©un bi Ωvanta©© tekniku notevoli li ©eg˙elhom jikkuntentaw illi jlaqqtu l-punti li jistg˙u finnofs tal-klassifika. Il-Force India kienu qeg˙din jittamaw li jikkore©u din is-sitwazzjoni salGran Premju ta’ Monaco tax-xahar iddie˙el bl-introduzzjoni ta’ verΩjoni tag˙hom . ©dida tax- chassis Madankollu, din il- ©img˙a t-tim ˙abbar li d-debutt tal-VJM08B se jkun pospost g˙at-tellieqa tal-Awstrija tal-21 ta’ Ìunju. Skont id-deputat kap tat-tim, Bob Fernley, din id-deçiΩjoni ttie˙det g˙ax il-Force India xtaqu jintroduçu bidliet radikali li kellhom bΩonn aktar ˙in milli mistenni biex ji©u Ωviluppati.

Barra minn hekk, il-Gran Premju talAwstrija se joffri opportunità tajba biex ji©u korretti l-problemi fid-disinn il©did hekk kif din it-tellieqa hija segwita minn sessjoni ta’ testijiet fuq l-istess traççat. G˙aldaqstant, it-tim ikun f’poΩizzjoni li ji©bor ferm aktar informazzjoni milli normalment ikun possibbli f’temp ta’ ftit t’ijiem. Investiment ikbar? Tim li, min-na˙a l-o˙ra, jidher li sab saqajh huwa l-Iscuderia Toro Rosso (STR) li fl-ewwel Ωew© gran premji kellu riΩultat promettenti ferm. Tant kienet kbira din il-qabΩa ’l quddiem illi fil-Malasja t-tim sa˙ansitra rnexxielu

jeg˙leb lir-Red Bull bi prestazzjoni li ˙ammret wiçç it-tim Awstrijak. Madankollu, il-kbir jidher li g˙adu ©ej g˙at-Toro Rosso hekk kif fil-jiem li g˙addew sar mag˙ruf li r-Renault qeg˙din jikkunsidraw li jΩidu l-preΩenza tag˙hom fit-tim fi Ωmien mhux imbieg˙ed. G˙adu mhuwiex çar x’forma se tie˙u din il-parteçipazzjoni estiΩa. Ftit tal©img˙at ilu uffiçjali g˙olja tar-Renault sostnew li l-kumpanija tag˙hom mhix se teskludi l-possibbiltà li jer©a’ jkollha tim tag˙ha tal-Formula 1 simili g˙al dak li kellha sal-2010. Fl-istat attwali, it-Toro Rosso jistg˙u joffru baΩi tajba fuq xiex jista’ jinbena pro©ett ta’ din ix-xorta.

Id-direttur sportiv tal-Manor Graeme Lowdon offra ftit tama lil Merhi u Stevens, is-sewwieqa attwali tat-tim, hekk kif sostna li huwa sodisfatt birrendiment tag˙hom s’issa. B˙alissa, iΩΩew© sewwieqa qeg˙din ji©u kkonfermati tellieqa g˙ax il-Manor qeg˙din iΩommu l-bieb miftu˙ g˙al sewwieqa li jistg˙u j©ibu sponsors a˙jar mag˙hom. Madankollu, Lowdon din il-©img˙a stqarr li g˙all-©ejjieni ma jarax ra©unijiet g˙alfejn g˙andu jbiddel lil Merhi jew lil Stevens g˙ax i˙oss li qeg˙din ikunu ta’ g˙ajnuna kbira g˙at-tim f’dawn iΩ-Ωminijiet diffiçli li qed jesperjenza. Il-kummenti ta’ Lowden ma jfissrux li Ω-Ωew© sewwieqa se jibqg˙u mat-tim sal-a˙˙ar tal-ista©un, però tal-inqas jag˙tu ˙jiel li l-Manor huma lesti li jΩommuhom jekk itejbu l-pakkett finanzjarju li qed joffru lit-tim.

40 12|04|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

IR-REBBIEGÓA FL-EWROPA

Alfred Sant Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew

Ir-rebbieg˙a li donnha die˙la ftit tard flEwropa qed i©©ib mag˙ha, madankollu, sinjali çari ta’ titjib fil-klima ekonomika. Ilmexxejja ewlenin tal-Unjoni Ewropea mhux ˙lief jipproklamaw is-sens ta’ ottimiΩmu tag˙hom g˙ax l-affarijiet sejrin g˙alla˙jar. Fuq quddiem nett qed jirrepetu listqarrija li, wara daqstant snin, l-ekonomiji kollha Ewropej ˙lief wa˙da, kollha donnhom qabdu issa flimkien it-triq tattkabbir. Dan g˙andu jg˙in sew biex iddwejjaq soçjali tal-a˙˙ar snin jibda jbatti. Prim ministri u ministri tal-pajjiΩi differenti li g˙al Ωmien twil kellhom jiffaççjaw it-tgergir u l-protesti tal-votanti, inkluΩi ta’ dawk li l-aktar appo©©jawhom flimg˙oddi, b˙al bdew jie˙du r-ru˙. L-istennija tag˙hom se tkun li t-titjib ekonomiku jersaq g˙all-aqwa milja tieg˙u meta tkun waslet l-elezzjoni li jmiss. Hu fatt li l-Ewropa ilha Ωmien tistenna b’˙erqa li l-a˙barijiet dwar l-andament ekonomiku jie˙du xejra g˙all-a˙jar. Tg˙id dan iΩ-Ωmien wasal? Sinjali ta’ titjib Di©à kien hemm drabi o˙ra meta dehru ssinjali ta’ titjib ekonomiku. Malajr iΩda ssarfu f’diΩappunt g˙ax ir-rimi l-©did li beda ˙iere© mis-si©ra ekonomika nixef fuq iz-zokk. Din id-darba kul˙add qieg˙ed ikun prudenti biex ma jinbnewx tamiet fierg˙a. Min-na˙a l-o˙ra, kul˙add irid li titwettaq kull ˙idma li hemm bΩonn biex ir-rankatura tat-titjib ting˙ata sostenn. Fin-nofs hemm il-futur ta’ interessi politiçi kbar. L-a˙˙ar snin ta’ kriΩi ekonomika xettlu l-iΩvilupp ta’ bidliet politiçi li g˙adhom g˙addejja. Il-partiti l-kbar tallemin u tax-xellug bdew ji©u minn ©ewwa u minn barra. G˙aqdiet politiçi, jew ©odda, jew li sa ftit ilu kienu jitqiesu b˙ala ta’ importanza çkejkna – partiti hekk imsej˙a populisti jew estremisti fost o˙rajn – bdew ja˙tfu sehem sostanzjali mill-

fl-Ewropa; l-irrankar fil-˙olqien ta’ impjiegi fi Spanja, pajjiΩ fejn id-dwejjaq bl-awsterità (kelma o˙ra g˙all-issikkar taç-çinturin li saret l-aktar kelma mis˙uta fost l-Ewropej kollha) kien iffermenta fi protesti kbar fittoroq; il-Portugall li re©a’ ©ie f’poΩizzjoni fejn meta jmur jissellef il-biljuni ta’ ewro fis-swieq internazzjonali, isib min isellfu bi mg˙ax ra©jonevoli. L-impjiegi

appo©© popolari li s-soltu kienu jgawdu lpartiti l-kbar mix-xellug u l-lemin. Bl-eççezzjoni tal-Ìermanja, il-partiti li kienu fil-gvern fl-a˙˙ar snin, wie˙ed wara l-ie˙or, sabu li Ωdidilhom sew il-periklu elettorali li oqsma s˙a˙ mill-elettorat se jiç˙duhom. Il-politika ekonomika u finanzjarja imposta mal-Ewropa kollha, g˙aqlija kemm setg˙et kienet g˙aqlija biex tevita l-effetti tal-˙ela u t-tberbiq ta’ flus, xejn ma kienet popolari. In˙asset b˙ala ˙arxa ΩΩejjed waqt li naqqret sew millmudell soçjali Ewropew. Fuq kollox, l-istess politika ma dehritx li qed t˙alli riΩultati tajba. Bl-issikkar taç-çinturin b’kollox, l-ekonomiji Ewropej xorta baqg˙u jaqg˙u lura. Jekk issa din l-isfida ting˙eleb, u l-ekonomija Ewropea b’mod ©enerali tirpilja fuq medda tat-tul, ilgvernijiet ikunu jistg˙u jis˙qu fuq kif fla˙˙ar, il-politika li segwew tat il-frott mistenni. B’dan il-mod jissemmew l-ekonomija talIrlanda li, wara s-snin ta’ g˙aks liema b˙alu, issa g˙andha l-og˙la rata ta’ tkabbir

Biss l-aqwa kejl tal-prospetti li qed i©©ib mag˙ha r-rebbieg˙a fl-Ewropa jinsab filqasam tal-impjiegi. Ûgur li hekk qed jistennew fil-ma©©oranza kbira tag˙hom iç-çittadini Ewropej. Hu fuq dan il-punt li jitqajmu l-akbar riΩervi. G˙ax x’jiswa li jkollok ekonomija li qed tikber jekk dan ma jwassalx g˙all-˙olqien ta’ impjiegi? B˙alissa f’Malta m’a˙niex in˙ossu din il-problema. L-ekonomija qed tespandi sew u l-˙olqien ta’ impjiegi miexi qatig˙. Mhux qed ji©ri l-istess f’pajjiΩi Ewropej o˙ra u dan jg˙odd anke sal-lum. Il-politika ta’ riformi finanzjarji li g˙adhom mexjin biha l-pajjiΩi tal-ewro, bit-tqanqil politiku kbir li qed i©©ib mag˙ha, mhijiex qed issostni l-impjiegi f’ekonomiji ewlenin, wisq anqas to˙loq impjiegi ©odda. Fl-Italja, minkejja l-impenn kollu ˙e©©a tal-Prim Ministru Renzi fl-ewwel xahrejn ta’ dis-sena, intilfu mal-400,000 impjieg tan-nisa. Fi Franza n-numru ta’ ˙addiema b’impjieg baqa’ jonqos tul la˙˙ar sitt xhur. Qed nitkellmu dwar ittielet u t-tieni l-akbar ekonomiji taΩÛona Ewro. Mhux ta’ b’xejn li quddiem is-sinjali sbie˙ li qed tag˙ti r-rebbieg˙a Ewropea, il-mexxejja kollha kwaΩi qed juru prudenza kbira. Fuq kollox qed jaraw kif se jΩidu l-investiment g˙ax ming˙ajru ttkabbir ekonomiku la jista’ jkun sostnut u lanqas jista’ jkollu n-nifs me˙tie© biex jirranka l-˙olqien tal-impjiegi.