Kullhadd 14.12.14 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

NITKELLMU MA’ YANA BLAND MINTOFF DWAR JUM IR-REPUBBLIKA Il-Óadd 14 ta’ Diçembru, 2014 Óar©a Nru 1,118

Ara pa©na 4

Prezz ›0.80

FIDUÇJA REÇIPROKA

IFFIRMAT FTEHIM STORIKU Wara diversi xhur ta’ negozjati, nhar il-Ìimg˙a kien iffirmat il-ftehim ma’ Shanghai Power Electric, li se jwassal g˙al investiment ta’ madwar €320 miljun. Dan huwa l-ikbar investiment barrani li qatt ©ie filpajjiΩ, u mistenni jpo©©i lqasam tal-ener©ija fuq sisien sodi, wara snin ta’ abbadnun mill-Gvern preçedenti. Ara pa©na 2

CALLUS PARTI MINN GONZIPN Ryan Callus, id-Deputat tal-PN li j˙obb jippreΩenta lilu nnifsu b˙ala wiçç ©did, fil-verità kien parti intergrali mill-Gvern ta’ GonziPN, tant li kien ja˙dem fis-Segretarjat Privat talMinisteru g˙all-Affarijiet Barranin. Fuq medda ta’ ftit iktar minn erba’ snin b˙ala policy coordinator Ryan Callus da˙˙al €136,520. Ara pa©na 2

FENECH KIEN JAF BIÇ-ÇEKKIJIET

Il-Ministru l-©did g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela qal lil din ilgazzetta li huwa kruçjali li jkun hemm fiduçja reçiproka f’dawn iΩ-Ωew© oqsma ta’ servizz g˙aç-çittadin. Fost il-prijoritajiet li l-Ministru Abela se

jkollu g˙al dan id-dekasteru, huwa jsemmi fiduçja ©dida fost u fil-Korp talPulizija, Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili iktar attrezzat, u Façilità ta’ Kordin li tkun iktar riformatorja. Ara pa©na 3

Waqt li kien qed ji©i interrogat, Noel Borg Hedley, li kien is-segretarju privat ta’ Tonio Fenech, qal li hu kien jinforma lill-eks-Ministru biç-çekkijiet li kien jirçievi g˙all-attivitajiet politiçi tieg˙u. Dan jikkuntrasta ma’ dak li kien qal Fenech, fejn dejjem sostna li ma kienx jaf b’dawn il-pagamenti g˙all-kampanja elettorali tieg˙u. Ara pa©na 5

02 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ loKali

l-aKbar investiMent barrani li Qatt rat Malta Wara diversi xhur ta’ negozjati, nhar il-Ìimg˙a kien iffirmat ilftehim ma’ Shanghai Power Electric li se jwassal g˙al investiment ta’ madwar €320 miljun, l-ikbar investiment barrani li qatt ©ie fil-pajjiΩ. Dan il-ftehim po©©a l-qasam tal-ener©ija fuq sisien sodi u minbarra li se jissa˙˙a˙ ixxog˙ol f’dan il-qasam, se jin˙olqu opportunitajiet ©odda, se tissa˙˙a˙ l-ekonomija u ˙a jippermetti lil Malta tissoda rrabtiet tag˙ha mad-dinja globalizzata. Óidma bla waqfien Dan qalu l-Prim Ministru Joseph Muscat fil-Ber©a ta’ Kastilja fejn ippresieda l-iffirmar ta’ investiment strate©iku fl-Enemalta bejn il-Ministru g˙all-Ener©ija u s-Sa˙˙a, Konrad Mizzi u x-Shanghai Electric Power.

Fi Ωmien relattivament qasir, problema nbidlet f’opportunità u sistema li kienet mag˙luqa issa se ssir wa˙da li t˙ares lejn id-dinja. Fejn qabel Malta kienet riçevitur tal-ener©ija, issa se tkun qed tag˙ti sservizzi lill-kumplament tarre©jun. Il-Prim Ministru rringrazzja liΩ-Ωew© partijiet tal-˙idma bla waqfien sabiex ting˙alaq lewwel parti fir-riforma talener©ija. Irringrazzja wkoll lill˙addiema tal-Enemalta g˙all˙idma tag˙hom, li kienet lewwel parti minn proçess li mhux biss salva l-impiegi, iΩda se jkun qed jg˙in biex jin˙olqu iktar opportunitajiet fil-©ejjieni. Ikkonkluda billi qal li trid tkompli l-˙idma mal-imsie˙ba soçjali sabiex jitwettqu l-bidliet me˙tie©a. Il-pass tal-lum se jservi ta’ strument g˙al Malta sabiex tkun im˙ejjija aktar

g˙all-isfidi tal-©ejjieni. Minn maΩra g˙al mutur Dan il-ftehim huwa pass ie˙or minn proçess kruçjali biex il©enerazzjoni tal-elettriku f’Malta ma tibqax piΩ finanzjarju u sors ta’ tni©©is f’pajjiΩna. Meta kien elett, Gvern Laburista kien g˙amilha çara li l-Enemalta ma tistax tibqa’ topera bit-telf. Is-sitwazzjoni finanzjarja mwieg˙ra talEnemalta fis-snin li g˙addew kienet qieg˙da xxekkel il˙idma biex is-servizzi talener©ija f’pajjiΩna jitjiebu. Fl-istess waqt, il-finanzi talEnemalta kien qed ikollhom ukoll effett negattiv fuq il-˙ajja ekonomika u soçjali tal-pajjiΩ hekk kif il-prezzijiet talener©ija kienu fost l-og˙la flEwropa waqt li d-djun tag˙ha kienu qed jitfg˙u piΩ kbir fuq il-finanzi tal-Gvern.

Ritratt: Pulizija ta’ Malta

Fil-periKlu tal-Mewt Callus Jipprova JaÓbi li Kien parti Minn Gonzipn wara arGuMent

Ra©el ta’ 55 sena ta’ nazzjonalità SudaniΩa u residenti Óal Balzan ©ie ççertifikat li jinsab fil-periklu tal-mewt wara li allegatament ©ie ferut waqt argument li se˙˙ f’residenza fi Triq id-Duluri, ilÓamrun. Ilbiera˙ g˙all-˙abta tal-g˙axra ta’ filg˙axija Ωew© ir©iel irrikorrew fl-G˙assa tal-Óamrun sabiex jirrappurtaw l-argument. Peress li l-persuni kienu innutati li kellhom ˙wejji©hom imçappsa biddemm issej˙et l-assistenza ta’ tim mediku. Minn investigazzjonijiet preliminari rriΩulta li waqt argument li se˙˙ aktar kmieni g˙all-˙abta tas-sitta u nofs, ir-ra©el ta’ 55 sena ©ie milqut minn arma li taqta’ u bil-ponta u sofra ©rie˙i serji. Irra©el l-ie˙or, SudaniΩ ta’ 46 sena residenti l-Óamrun, ©ie ççertifikat li sofra ©rie˙i ta’ natura ˙afifa. Ra©el Somalu qed jassisti lill-Pulizija fl-investigazzjonijiet dwar dan il-kaΩ. Il-Ma©istrat tal-G˙assa Dr C. Peralta ©ie infurmat bil-kaΩ u ˙atar diversi esperti sabiex jassistu fl-inkjesta li ©iet appuntata. IlPulizija g˙adha g˙addejja bl-investigazzjonijiet fuq il-kaΩ.

Mhuwiex biss il-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil li qed i˙ossu skomdu g˙all-a˙˙ar kull meta ji©i mfakkar li huwa kien parti integrali mill-Gvern ta’ GonziPN. Wie˙ed mid-deputati tieg˙u li jilg˙abha li huwa xi wiçç ©did fil-Partit Nazzjonalista, Ryan Callus, ukoll qed jag˙mel minn kollox biex ja˙bi l-fatt li kien ja˙dem f’wie˙ed mill-ministeri ta’ Ωmien GonziPN. Fil-fatt, Ryan Callus kien ja˙dem b˙ala policy coordinator fil-Ministeru tal-Affarijiet Barranin bejn l-2009 u l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali, ta˙t il-Ministri Tonio Borg u Francis Zammit Dimech. Kull˙add g˙andu f’idejh id-dettalji tal-˙lasijiet li kellu Callus b˙ala policy coordinator f’dan il-Ministeru fi Ωmien GonziPN. B˙ala salarju d-Deputat Nazzjonalista t˙allas €93,057 matul dan il-perjodu. T˙allas ukoll €18,831 b˙ala allowance relatat ma’ overtime . Ing˙ata €19,707 b˙ala car allowance u telephone €4,924 b˙ala allowance. B’kollox, fuq medda ta’ ftit iktar minn erba’ snin b˙ala policy coordinator tal-

Il-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca waqt iç-çelebrazzjonijiet tal-40 Anniversarju ta’ Jum ir-Repubblika. Ilbiera˙ il-President qassmet ukoll il-midalji ta’ Ìie˙ ir-Repubblika lil diversi persuni

Ministeru tal-Affarijiet Barranin ta’ GonziPN, Ryan Callus da˙˙al €136,520. Minkejja dan iΩda, mill-a˙˙ar elezzjoni ’l hawn, Callus qed jag˙mel minn kollox biex ja˙bi l-fatt li huwa kien membru ta’ segretarjat privat ta’ ministru fi Ωmien GonziPN. Fost o˙rajn, fil-profil uffiçjali tieg˙u fis-sit elettroniku tal-

Parlament ta’ Malta mkien ma hemm imniΩΩel li g˙al erba’ snin s˙a˙ kien ja˙dem ma’ Tonio Borg u ma’ Francis Zammit Dimech. Iktar ma jg˙addi ΩΩmien iktar jidher illi li wie˙ed kien jag˙mel parti minn GonziPN, fil-Partit Nazzjonalista qed issir xi ˙a©a tal-mist˙ija li g˙andha tin˙eba kemm jista’ jkun.

Mumenti miç-çelebrazzjoni ta’ Jum ir-Repubblika li g˙aliha attendew il-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca, il-Prim Ministru Joseph Muscat, il-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil, Ambaxxaturi u Membri tal-Ìudikatura, fost o˙rajn

LOkALI kÓ

14|12|2014 03

kullhadd.com

FIDUÇJA LI BDIET TITMERMER SNIN ILU Din il-©img˙a rajna wiçç ©did introdott fil-Kabinett. Carmelo Abela, li ilu jservi fil-Parlament Malti g˙al ftit inqas minn g˙oxrin sena, ©ie ma˙tur Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali. F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, il-Ministru Abela fisser kif il-Ministeru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali huwa wie˙ed vast. “Imma li kelli nsib xi ˙a©a li tg˙aqqad i d - d i v e r s i o q sma flimkien ng˙id li b’xi mod jew ie˙or kull entità tag˙ti servizz liçç i t t a d i n i u l i ll-pajjiΩ,” qal Abela. “G˙alhekk huwa kruçj a l i l i j k u n hemm fiduçja reçiproka.” Il-Ministru Abela iΩid jg˙id li dan l-a˙˙ar il-Korp talPulizija kien l-aktar li ssemm a ’ . “ D a w k li jg˙idu li min˙abba dak li ©ara reçentement intilfet il-fiduçja filk o r p i k u n u qed ida˙˙lu rashom fir-ramel.” Jis˙aq li kull min segwa dak li se˙˙ sa minn snin ilu ’l hawn ta˙t lamministrazzjoni preçedenti m a l a j r j i n d u na li l-fiducja bdiet titmermer minn snin ilu. I s o s t n i l i din hija sfida e w l e n i j a l i t r id ter©a’ ti©i mirbu˙a. “Hija sfida mhux biss tieg˙i b˙ala Ministru, imma hija sfida ta’ kull membru tal-Korp. Trid issir ˙idma biex tidda˙˙al fiduçja ©dida l-ewwel u qabel kollox fost il-pulizija u fil-poplu.” Il-Ministru Abela jg˙id li

Dawk li jg˙idu li min˙abba dak li ©ara riçentement intilfet il-fiduçja fil-Korp ikunu qed ida˙˙lu rashom fir-ramel hemm bΩonn li jkollna korp im˙arre© u attrezzat, u fuq

kollox membri li jkunu verament dedikati u leali lejn il-

pajjiΩ u l - p o p l u l i j s e r v u , g˙aliex b’hekk biss naslu li

jkollna korp rispettat u li jag˙ti servizz serju kif inhu xieraq. “Hemm sfidi o˙ra f’oqsma b˙all-immigrazzjoni li dejjem hija kwistjoni kumplessa u li g˙andha diversi aspetti, mhux lanqas dak uman u dak politiku.” Jg˙id li rridu nkomplu nimmodernizzaw idDipartiment tal-Protezzjoni Çivili ˙alli jkun attrezzat g˙al dak li jista’ jinqala’ u jipprote©i a˙jar liç-çittadini. Isemmi wkoll il-˙idma filFaçilita` Korrettiva ta’ Kordin, biex din ikun verament post fejn il-persuni jsiru a˙jar u jintegraw ru˙hom lura fissoçjetà. IΩid, iΩda, li minna˙a tas-soçjetà huwa mportanti li tkun aktar lesta li tag˙mel dan. “Fil-Forzi Armati ta’ Malta sar ˙afna xog˙ol u dan irid jitkompla ˙alli l-armata tag˙na tkompli tag˙ti servizz lill-pajjiΩ fiddiversi responsabbiltajiet tag˙ha.” Il-Ministru Abela qal li hemm dipartimenti u oqsma o˙ra li huma wkoll ta’ mportanza g˙al dan il-pajjiΩ. Jis˙aq li dawn di©a’ qed jag˙mlu xog˙ol tajjeb li huwa me˙tie© li jitkompla. “Jien konvint li bil-˙idma ta’ dawk kollha konçernati l-oqsma li jaqg˙u ta˙t dan id-dekasteru se jkomplu jtejbu l-˙idma tag˙hom ˙alli jag˙tu servizz dejjem a˙jar liç-çittadini tag˙na,” temm jg˙id ilMinistru Abela.

ISSA MIFSUD BONNICI SE JIRRIÛENJA? Minkejja l-mistoqsijiet li sarulu minn din il-gazzetta, ilPartit Nazzjonalista baqa’ sieket fuq il-kaΩ serju li fih kien involut l-eks Ministru talIntern Carm Mifsud Bonnici. Minn rapport ta’ inkjesta li saret b’rabta mal-mewt talimmigrant Ni©erjan Infeanyi Nwokoye, irriΩulta li Mifsud Bonnici, dak iΩ-Ωmien ilMinistru responsabbli misservizzi ta’ Detenzjoni, kien waqqaf lill-Kap tas-Servizzi tad-Detenzjoni, Brian Gatt, milli jie˙u passi dixxiplinarji kontra uffiçjali tad-dentenzjoni li nstabu ˙atja ta’ negli©enza f’dan il-kaΩ fatali. Dan ir-rapport inΩamm mistur mill-Gvern preçedenti, u

tpo©©a fuq il-mejda tal-kamra din il-©img˙a mill-Prim Ministru Joseph Muscat. Minkejja li l-PN ta’ Simon Busuttil immonta kampanja ˙arxa biex jirriΩenja l-eks Ministru Manuel Mallia b’rabta mal-isparatorja li fiha kien involut is-sewwieq tieg˙u, issa l-PN ma jridx jg˙id jekk hux se jimxi bl-istess kejl ma’ Mifsud Bonnici. F’dan il-kaΩ ma kinx hemm biss sparatorja li b’xorti tajba ma ˙alliet lil ˙add midrub, iΩda kien hemm persuna li tilfet ˙ajjitha. Iktar minn hekk, Gvern Nazzjonalista ta’ dak iΩ-Ωmien kien ukoll Ωamm mistura inkjesta o˙ra madwar il-mewt

ta’ Mamdou Kamara li kienet sabet nuqqasijiet gravi u li sal-lum g˙adu ˙add ma refa’ responsabbiltà g˙alihom. Quddiem dan kollu il-Kap tal-OppoΩizzjoni qed jag˙Ωel li jibqa’ sieket, u mhux qed jg˙id jekk hux se jitlob irriΩenja ta’ Mifsud Bonnici. Dan wara li Busuttil akkuΩa lill-Prim Ministru bi djg˙ufija u li ma ˙ax id-deçiΩjoni millewwel. Tajjeb wie˙ed jinnota li, filwaqt li l-Prim Ministru ˙a deçiΩjoni wara tmiem ta’ inkjesta ta’ ˙dax-il jum, inkjesti li saru fi Ωmien Gvern Nazzjonalista u li ilhom lesti is-snin, t˙allew mistura fuq lixkaffa.

04 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ LokaLi

“L-argument kontinwu ta’ missieri kien Li maLta ssir repubbLika” Dr Yana Bland Mintoff Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda l-poplu Malti kollu, b’mod speçjali dak ta’ Bormla, kellu l-opportunità li jattendi g˙all-inawgurazzjoni ta’ monument tal-Perit Dom Mintoff ˙dejn ilkaΩin tal-banda tal-istess ra˙al biex jitfakkar l-40 anniversarju minn mindu Malta saret Repubblika. Fid-dawl ta’ dan l-avveniment importanti, il- KullÓadd tkellmet proprju ma’ bint il-Perit Mintoff, Yana Bland Mintoff, fejn qasmet mag˙na l-esperjenzi personali tag˙ha ta’ dawk iΩ-Ωminijiet fejn missierha kien il-pijunier ta’ Malta Repubblika; triq li eventwalment kienet bdiet fl-1958 biex fuq kollox Malta jkollha l-Kostituzzjoni u President tag˙ha.

Minn integrazzjoni mal-IngliΩi g˙al indipendenza totali

“Missieri se jgawdi Ωgur minn dan il-©est”

“Missieri ma kienx jibΩa’ jag˙mel riformi soçjali”

Meta mistqoqsija xi tfisser g˙aliha din l-istatwa ta’ missierha, b’umiltà kbira stqarret li, minkejja li din hija xi ˙a©a kbira g˙aliha, “il-monumenti g˙al missieri mhumiex daqshekk importanti imma Ωgur li missieri se jie˙u gost b’dan il-©est”. Minkejja li x-xinxilli u ç-çerimonji ma kinux jag˙mlu bil-Perit, bintu stqarret li l-iktar affarijiet essenzjali g˙alih kienu l-azzjonijiet konkreti biex il-klassi tal-˙addiema ting˙ata l-g˙ajnuna. Fl-istess nifs irrikonoxxiet li l-Partit Laburista g˙amel dan il-©est biex ifakkar ilmemorja tieg˙u proprju fil-post fejn trabba u g˙ex.

Storikament il-kisba tar-Repubblika kienet parti minn pakkett soçjoekonomiku kbir li fi ˙danu kien jinkorpora azzjonijiet konkreti li gawda minnhom il-poplu Malti fosthom l-Air Malta, is-Sea Malta, itTelemalta, u l-Bank of Valletta (BOV). Dawn l-investimenti enormi kienu importanti biex Malta ©©enerat l-ekonomija tag˙ha b’konsegwenza li n˙olqu eluf ta’ postijiet taxxog˙ol. “Dawn ir-riformi soçjali ma kinux façli min˙abba li l-IngliΩi kienu g˙adhom fil-kontroll ta’ ˙afna istituzzjonijiet iΩda missieri qatt ma beΩa’ jo˙odha mag˙hom biex dejjem i©ib l-a˙jar g˙al pajjiΩna,” fissritilna Yana Mintoff. “F’dawn iΩ-Ωminijiet, il-Perit Mintoff kellu kuntatti kontinwi ma’ pajjiΩi kbar b˙alma huma l-Libja, irRussja kif ukoll iç-Çina biex ikollna rundown tal-forzi bil-mod waqt li j˙allsuna Lm20 miljun fis-sena,” qaltilna bint il-Perit.

Riformi li taw wiçç ©did lil Malta fis-sebg˙inijiet “Ir-riformi li saru f’dawk iΩ-Ωminijiet taw bixra ©dida lil Malta, bixra li tat impetu kbir lill-ekonomija Maltija,” qaltilna Dr Bland Mintoff meta bdiet titkellem dwar l-importanza ta’ din il-festa nazzjonali. Fost ˙afna riformi, is-servizzi soçjali, il-˙olqien tal-industrija kif ukoll il-benefiççji g˙al min hu batut kienu essenzjali biex il-poplu Malti jqum fuq saqajh u jibda jiddetta hu l-futur tieg˙u. Qalb dawn ir-riformi, “il-parti integrali minn dan kollu kien li a˙na m’g˙adniex immexxija mill-monarkija IngliΩa u b’hekk kellna lKostituzzjoni tag˙na bl-ewwel President ta’ Malta Repubblika, li kien Sir Anthony Mamo,” spjegatilna Dr Mintoff. “Kien hemm ˙afna Nazzjonalisti li wkoll iddejqu ta˙t l-IngliΩi” Minkejja li mhux il-membri parlamentari kollha tal-Partit Nazzjonalista vvutaw favur li Malta ssir Repubblika, Yana Mintoff Ωvelat kif “anke Borg Olivier, pereΩempju, beda jaqta’ d-dawl mill-baΩi militari g˙ax anke huma raw li Malta m’g˙andhiex tibqa’ ta˙t l-IngliΩi”. Dan is-sentiment ma kienx jin˙ass biss minn u˙ud fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista iΩda wkoll mill-poplu Malti u G˙awdxi kollu. “L-argument kontinwu ta’ missieri kien li Malta ssir Repubblika u verament ˙ielsa minn kull kolonja,” spjegatilna b’konvinzjoni bint il-Perit. Aktar minn hekk, ma naqsitx li tirrikonoxxi l-importanza tal-kisba talIndipendenza, imma fissret kif pajjiΩna ma kienx indipendenti g˙al kollox g˙ax l-ekonomija kienet g˙adha mmexxija mill-IngliΩi u ddettata mir-regolamenti tal-istess kolonja.

Huwa fatt mag˙ruf li fl-1955 il-Perit Mintoff kien favur l-integrazzjoni mar-Renju Unit iΩda sfaxxa kollox meta l-IngliΩi rrifjutaw li l-Maltin ikunu totalment ugwali daqshom u f’kollox. Din l-esperjenza serviet ta’ inçentiv g˙ax fil-fatt il-Perit, wara dan il-mument, ˙adem qatig˙ biex Malta tkun ˙ielsa minn kull potenza. “L-g˙an tieg˙u minn dejjem kien li kul˙add jg˙ix ˙ajja diçenti u g˙alhekk hu ried li nkunu indaqs, jekk mhux iktar, mill-IngliΩi g˙ax hekk kien ˙aqqna,” qaltilna b’ton konvint g˙all-a˙˙ar Dr Bland Mintoff.

“Fis-sittinijiet jien batejt ˙afna” Meta mitluba taqsam mag˙na s-sentimenti li kienet t˙oss f’dawk iΩΩminijiet, it-tieni wild tal-Perit Mintoff sostniet li “fis-sittinijiet, g˙all-kontra tat-tfal ta’ Borg Olivier, ma kinux sbie˙ g˙alija u g˙asSoçjalisti, tant li n˙oss li kien hemm ˙afna mibeg˙da mmirata lejna”. B’sog˙ba evidenti fuq wiççha hi semmiet b’mod partikolari l-fatt li membri fi ˙dan il-Partit Laburista, u˙ud minnhom kienu midfuna filmiΩbla u o˙rajn kienu t˙allew jiΩΩew©u fis-sagristija min˙abba lInterdett impost fuqhom mill-Knisja. “Jekk dawn l-affarijiet t˙ares lejhom mil-lenti moderna tal-lum, tg˙id: dawn vera ©raw f’pajjiΩna?” staqsiet Dr Bland Mintoff. Dalwaqt se titnieda l-istrate©ija kontra l-faqar “Fuq baΩi ta’ kuljum jien na˙dem ma’ ˙afna u g˙andna pjanijiet biex il-faqar u l-eskluΩjoni soçjali jibdew jinqerdu bil-mod u fil-fatt daqt se titnieda l-istrate©ija kontra l-faqar,” ˙abbret Dr Bland Mintoff. Hi ssoktat li bi˙sie˙ba timxi fuq dak li dejjem kien isostni missierha favur il-fqir u Ω-Ωg˙ir u g˙alhekk qaltilna li hi temmen li f’Malta hawn lok biex ikun hawn iktar solidarjetà u ugwaljanza biex il-pajjiΩ ma jinqasamx bejn il-klassijiet soçjali. “Jien ma rridx Ωew© pajjiΩi, pajjiΩ tas-sinjur u taΩ-Ωg˙ir imma rrid lg˙aqda u iktar bibien miftu˙in g˙all-batut.”

LOKALI KÓ

14|12|2014 05

kullhadd.com

IL-KAÛ TA’ TIxÓIM TA’ NOEL BORg HEdLEy…

JISÓAQ LI KIEN JINFORMA LIL FENECH BIÇ-ÇEKKIJIET Meta kien qed ji©i interrogat mill-Pulizija fuq kaΩ ta’ tix˙im b’rabta mal-kariga li kien jokkupa b˙ala uffiçjal pubbliku fis-Segretarjat Privat tal-eksMinistru Tonio Fenech, Noel Borg Hedley stqarr li kien sar jaf lill-a˙wa Montebello permezz ta’ Fenech, preçiΩament waqt l-inawgurazzjoni ta’ grawnd tal-futbol f’Birkirkara. Huwa qal ukoll li kien jinforma lil Tonio Fenech biç-çekkijiet li kien jirçievi ming˙and la˙wa Montebello. Dan kollu jo˙ro© minn sentenza li ng˙atat f’April 2013 fil-konfront tal-a˙wa Montebello, li kienu akkuΩati b’korruzzjoni. Borg Hedley, li kien kanvasser u Segretarju Privat ta’ Tonio Fenech, kien qal ukoll li ççekkijiet li rçieva ming˙and la˙wa Montebello kienu jikkostitwixxu f’pagamenti g˙al ikliet ta’ ©bir ta’ fondi organizzati minn Fenech innifsu, donazzjonijiet lill-Partit Nazzjonalista, u o˙rajn g˙alih personalment “b˙ala apprezzament ta’ xog˙lu”. Huwa kien Ωied jg˙id li dawn iç-çekkijiet, ˙lief dawk intiΩi g˙all-Partit Nazzjonalista, kienu jin˙ar©u f’ismu, u li min-na˙a tieg˙u huwa kien isarrafhom u jinforma lill-Ministru, kemm bil-flus li kien jirçievi kif ukoll bil-˙lasijiet li kien jag˙mel g˙all-attivitajiet organizzati mill-Ministru. Qal li ma kienx informa lill-Ministru biss b’dawk iç-çekkijiet personali ta’ “apprezzament”. Dan jikkuntrasta ma’ dak li

kien qal Tonio Fenech meta fe©© dan il-kaΩ permezz talistampa. Fenech dejjem insista li ma kienx jaf biç-çekkijiet li la˙wa Montebello kienu jag˙tu lis-segretarju privat tieg˙u, u li dawn ma kinux f’ismu. Huwa kien ça˙ad li xi çekkijiet kienu marbuta mal-kampanji elettorali tieg˙u. Min qal il-verità? Fl-2011 Noel Borg Hedley, li kien jokkupa l-kariga ta’ segretarju privat tal-eks-Ministru Tonio Fenech, ammetta quddiem il-Qorti g˙all-akkuΩi ta’ korruzzjoni, speçifikament li b˙ala uffiçjal pubbliku talab, irçieva jew aççetta g˙alih jew g˙al ˙addie˙or rigal jew flus li huwa ma kellux il-jedd g˙alihom. Fid-dawl ta’ din l-ammissjoni, tressqu wkoll akkuΩati b’korruzzjoni l-a˙wa Montebello, li Borg Hedley kien ammetta li rçieva diversi çekkijiet ming˙andhom b˙ala apprezzament tal-informazzjoni li kien jg˙addilhom b’rabta malproçess tal-applikazzjonijiet g˙al Capital Transfer Duty rigward valutazzjonijiet ta’ proprjetà mibjug˙a. Madankollu, l-a˙wa Montebello sostnew li l-flus li taw lil Borg Hedley kienu intenzjonati biex jiffinanzjaw attivitajiet politiçi, u ça˙du li xi çekkijiet kienu jikkostitwixxu pagament g˙ax-xog˙ol li Borg Hedley kien jag˙mlilhom. Fil-fatt, Borg Hedley ma

Lanqas naf, emmini ma nafx speçifikax x’tip ta’ xog˙ol kien jag˙mel g˙all-a˙wa Montebello, u meta ©ie mistoqsi mill-prosekuzzjoni g˙alfejn allura kien jaççetta dawn iççekkijiet, Borg Hedley wie©eb:

Noel Borg Hedley

“Lanqas naf, emmini ma nafx.” Ta’ min jinnota li f’dan ilproçess Borg Hedley bidel kemxejn il-verΩjoni tieg˙u, u ma baqax isemmi pagamenti g˙all-kampanji ta’ Tonio

Fenech. Iffaççjat fil-Qorti b’erba’ çekkijiet indirizzati lilu u mog˙tija minn JPM Brothers Ltd, Borg Hedley qal li dawn kienu b˙ala ringrazzjament g˙al xog˙lu, iΩda baqa’ ma speçifikax x’tip ta’ xog˙ol kien u qal li ma kienx jaf g˙alfejn aççettahom. Peress li ma ©iex ippruvat quddiem il-Qorti li saret talba u aççettazzjoni ta’ dawn ilpagamenti qabel ma sar ixxog˙ol, l-a˙wa Montebello ma nstabux ˙atja tal-akkuΩa ta’ korruzzjoni ta’ Borg Hedley, li meta se˙˙ew il-fatti kien segretarju privat ta’ Tonio Fenech. Wie˙ed hawnhekk ma jistax ma jistaqsix min kien qed jg˙id il-verità f’dawn il-verΩjonijiet konfli©©enti tal-fatti. Fuq na˙a hemm Borg Hedley li ori©inarjament qal li diversi çekkijiet ing˙ataw lilu g˙all-attivitajiet politiçi ta’ Tonio Fenech, iΩda iktar tard naqas milli jsemmihom, flimkien mal-a˙wa Montebello li baqg˙u jinsistu li l-pagamenti kienu g˙all-attivitajiet politiçi. Imbag˙ad fuq na˙a o˙ra hemm Tonio Fenech li baqa’ jg˙id li ma kienx jaf biç-çekkijiet u li dawn ma kinux g˙all-kampanja tieg˙u. Wie˙ed ukoll ma jistax ma jistaqsix g˙alfejn il-prosekuzzjoni ma ordnatx li jkun hemm konfront bejn l-a˙wa Montebello u Borg Hedley. Skont l-opinjoni esperta legali li ˙adna, din kellha tkun laktar ˙a©a ovvja f’din is-sitwazzjoni.

06 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ lokalI

nIfs ÌdId gÓall-Isptar t’gÓawdex L-investiment fl-apparat mediku, it-tis˙i˙ ©enerali flisptar t’G˙awdex, u ddevoluzzjoni ta’ Ωew© bere© mill-Kura Primarja lill-Kunsilli Lokali jkomplu jag˙tu stampa mill-iktar çara ta’ kif il-Gvern Laburista qed jissokta jag˙ti lil G˙awdex u lill-G˙awdxin limportanza li tixirqilhom. T˙alla fi stat diΩastruΩ “F’G˙awdex sibna servizz tassa˙˙a fi stat diΩastruΩ u llum qeg˙din na˙dmu biex dan isservizz in©ibuh fuq l-istess livell tal-kura li ting˙ata f’Malta,” qal is-Segretarju Parlamentari ghas-Sa˙˙a Chris Fearne meta tkellem ma’ din il-gazzetta. Ta˙t amministrazzjonijet preçendenti l-qasam tas-sa˙˙a f’G˙awdex t˙alla jaqa’ lura. Xempju çar ta’ din it-telqa huwa l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex. B’mod ©enerali, gvernijiet Nazzjonalisti injoraw il-˙ti©ijiet tal-pazjenti G˙awdxin u ˙allew dan l-isptar fi stat ta’ abbandun, b’˙afna mixxog˙lijiet isiru bil-g˙a©la, lejlet xi elezzjoni ©enerali. Aktar dinjità lill-pazjenti G˙all-kuntrarju, il-Gvern Laburista qed i˙addem u ja˙dem bi strate©ija ffukata u

intiΩa sabiex il-pazjent G˙awdxi jie˙u l-aqwa kura, f’G˙awdex stess sa fejn huwa possibbli. F’dan l-ambitu, ˙idma sfiqa mid-Dipartiment tas-Sa˙˙a rat numru ta’ servizzi ©odda ji©u introdotti fl-a˙˙ar xhur. Wie˙ed jista’ jsemmi, fost l-o˙rajn, it-trattament permezz tal-kimoterapija, servizz li fi ftit ©img˙at se ji©i estiΩ g˙al pazjenti b’kançer tal-prostata; il-ftu˙ ta’ Day Care Unit ©dida u r-rinovar ta’ diversi swali u kurituri. Dan mhux neçessarjament ifisser illi kull servizz li

jing˙ata Malta jrid ikun disponsibbli wkoll f’G˙awdex, imma jfisser illi dak li jsir f’G˙awdex irid ikun tal-istess standard g˙oli daqs dak ta’ Malta. “Filwaqt li matul din l-a˙˙ar sena l˙aqqna diversi miri li kellna, g˙ad fadal aktar xog˙ol xi jsir u l-Gvern jibqa’ impenjat sabiex jag˙ti lillG˙awdxin sptar li jixraq il˙ti©ijiet tag˙hom. Determinati li nibqg˙u noffru ambjent a˙jar, b’aktar dinjità lill-pazjenti G˙awdxin, lill-qraba li jΩuruhom u lill-˙addiema,” qal

Mr Fearne. Investiment kbir Wie˙ed mill-a˙˙ar pro©etti mnedija, b’investiment ta’ madwar £300,000 (€378,460), kien jinvolvi t-tibdil tal-pannelli ta’ distribuzzjoni tal-elettriku; pannelli li kienu ilhom installati g˙al aktar minn 40 sena. Tul l-a˙˙ar snin din issistema kkawΩat inkonvenjent mhux Ωg˙ir g˙all-pazjenti min˙abba provvista tal-elettriku li mhux dejjem offriet isser˙an ir-ras mixtieq.

“Dan l-investiment fl-operat huwa essenzjali sabiex bil-fatti l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex jing˙ata nifs ©did,” qal Mr Fearne filwaqt li Ωied jg˙id li din in-nefqa hija biss parti Ωg˙ira minn dak li l-Gvern alloka g˙all-qasam tas-sa˙˙a f’G˙awdex. Jidher li fix-xhur li ©ejjin se ti©i inawgurata façilità ©dida g˙all-isterilizzazzjoni talistrumenti mediçi b’investiment ta’ madwar £500,000 (€630,766). Sadanittant, fl-a˙˙ar jiem rajna wkoll kif b˙ala parti mill-proçess sabiex tissa˙˙a˙ il-kura fil-komunità, idDipartiment tas-Sa˙˙a nieda proçess ta’ devoluzzjoni ta’ g˙add ta’ bere© lill-kunsilli lokali madwar Malta u G˙awdex. B’rabta ma’ dan l-iΩvilupp, is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Ωar il-bere© talG˙arb u Kerçem fejn idDipartiment tal-Kura Primarja g˙addej b’xog˙ol ta’ rinovar sabiex fi ftit ©img˙at dawn ilbere©, li kienu ilhom mitluqa g˙al snin twal, jer©g˙u jibdew ikunu ta’ servizz g˙all-komunità. “Dan il-proçess huwa intiΩ sabiex ting˙ata kura aktar effiçjenti fil-komunità, biex ilpubbliku jinqeda a˙jar,” qal Mr Fearne.

ImnedIja l-marka ta’ kwalItÀ Matul din il-©img˙a l-Gvern wettaq weg˙da o˙ra elettorali relatata mas-settur agrikolu permezz tal-introduzzjoni talMarka ta’ Kwalità g˙all-prodotti agrikoli lokali. Din il-Marka ta’ Kwalità ser isservi ta’ garanzija li l-prodott illi qed jinxtara mhux biss jil˙aq l-istandards minimi Ewropej, iΩda fih ukoll çertu kwalitajiet li jmorru lil hinn filmod kif ©ie kkultivat, imrobbi, imwassal u ppakkjat, bilgaranziji ta’ proçess awditjat u çertifikat b’mod indipendenti. Protezzjoni g˙all-prodotti u produtturi Fl-attività ta’ tnedija ta’ din ilmarka, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Biedja, Sajd u Drittijiet tal-Annimali Roderick Galdes spjega kif din mhux se tkun sempliçiment tikketta li titwa˙˙al ma’ kwalunkwe prodott, iΩda sservi wkoll ta’ protezzjoni g˙allprodotti u produtturi ©enwini. Huwa rrimarka kif b’din liskema, mill-g˙alqa sal-mejda, il-prodott se jkun traççabbli u l-proçess trasparenti. IsSegretarju Parlamentari g˙allBiedja, Sajd u Drittijiet talAnnimali qal ukoll li kien ilu jin˙ass il-bΩonn biex, b˙al pajjiΩi o˙ra, Malta jkollha sistema u prodotti lokali li jaqg˙u ta˙t il-qafas mag˙ruf u sostnut mill-Unjoni Ewropea. Galdes spjega li di©à tnieda proçess ta’ konsultazzjoni dwar l-istandards ta’ kwalità ma’ diversi ra˙˙ala u bdiewa f’diversi setturi, b’mod partikolari l-produzzjoni taΩ-Ωejt taΩΩebbu©a, tadam tal-ipproçessar, la˙am tal-fenek, g˙asel, la˙am tal-majjal, ˙alib u prodotti tal-˙alib tal-baqar, ˙alib u prodotti tal-˙alib tan-

nag˙a© u mog˙oΩ, frott u ˙axix frisk, u bajd u la˙am tatti©ie©. Madankollu, huwa sostna li din il-lista mhix esklussiva u g˙aldaqstant aktar setturi u prodotti jistg˙u ji©u inkluΩi filfutur. Il- logo ntg˙aΩel wara kompetizzjoni b’madwar 100 sottomissjoni minn tim ta’ tliet esperti fil-qasam tal-marketing u komunikazzjoni li b’mod indipendenti g˙aΩlu r-rebbie˙. Eventwalment, il-logo mag˙Ωul ©ie emendat skont ir-rakkomandazzjonijiet tal-esperti. Jilqg˙u l-inizjattiva F’kummenti li tat lil din ilgazzetta, il-MaYA Foundation, organizzazzjoni volontarja li tirrappreΩenta l-interessi talbdiewa Ωg˙aΩag˙ ta’ pajjiΩna, qaltilna li hija tilqa’ kull inizjat-

tiva li tippremja u tirrikonoxxi prodotti li ©ejjin minn produtturi li stinkaw biex ˙admu g˙all-kisba ta’ livell g˙oli f’dan is-settur. Hija stqarret li huwa tajjeb li l-konsumaturi jkunu çerti millori©ini tal-prodott li qed jixtru. Madankollu, esprimiet il-fehma li ma saritx biΩΩejjed konsultazzjoni, speçjalment dwar kif din ser ti©i implimentata. “Rigward prodotti proçessati, tal-la˙am u ˙xejjex, g˙ad hemm ˙afna xi jsir sabiex intrapriΩi Ωg˙ar jiksbu permessi. B’hekk ikunu jistg˙u joffru l-prodott li jixtiequ u japplikaw g˙al marki ta’ kwalità b˙al din, kif ukoll g˙al fondi tal-Unjoni Ewropea. In˙arsu ’l quddiem biex inkunu nafu aktar dwar kif ser ta˙dem din l-iskema,” temmet tg˙idilna l-MaYA Foundation.

lokali kÓ

14|12|2014 07

kullhadd.com

esposti gÓall-asbestos

Il-Membru Parlamentari Ewropew Alfred Sant din il©img˙a staqsa lill-

Kummissjoni Ewropea jekk iddeçidietx fuq data biex to˙ro© 1,70 0 i m p j e g a t , l i minnhom 50 huma Maltin, mill-bini Je a n M o n e t f i l Lussemburgu. Dawn l-impjegati qed ja˙dmu fil-preΩenza tal-asbesto s f ’ d a n i l - b i n i mikri li l l - K u m m i s s j o n i Ewropea wara li kien stabbilit li hem m a m m o n t t a ’ asbestos. Alfred Sa n t s t a q s a l i l l Kummissjoni kemm-il kaΩ ta’ asbestos © i e i d e n t i f i k a t f’˙addiema stazzjonati filbini Jean M o n e t . S t a q s a wkoll g˙aliex il-Kummissjoni Ewropea ˙adet 20 sena, mill-

ewwel çaqliq li beda jsir fl1995, biex to˙ro© lill˙addiema minn dan il-bini. Sant fakkar lillKummissjoni Ewropea li fit30 ta’ Novembru 2009 kienet ˙ar©et li©i f’forma ta’ direttiva dwar il-protezzjoni tal˙addiema minn riskji relatati mal-asbestos fuq il-post taxxog˙ol. Rapporti mhux uffiçjali jg˙idu li Ωew© impjegati li ja˙dmu f’dan il-kumpless ©ew affettwati bil-preΩenza tal-asbestos. Il-Kummissjoni Ewropea mistennija tag˙ti risposta lillEwroparlamentari Malti filbidu ta’ Jannar 2015.

kapaÇi jirregolaw ruÓhom?

L-Ewroparlamentari Maltija Miriam Dalli esprimiet ittwemmin tag˙ha li s-sigurtà

online , speçjalment g˙at-tfal tag˙na, trid tissa˙˙a˙ b’iktar inizjattivi diretti millkumpaniji l-kbar involuti filqasam tal-ICT. Madankollu, jekk dawn jonqsu li jipprote©u liç-çittadini vulnerabbli, allura jkollhom jid˙lu iktar li©ijiet, inkluΩi wkoll li©ijiet Ewropej. Miriam Dalli qalet dan waqt li kienet qieg˙da tindirizza konferenza tal-ICT Coalition, li ©©ib flimkien rappreΩentanti tal-ikbar kumpaniji filqasam tal-komunikazzjoni, flimkien ma’ NGOs li ja˙dmu g˙al aktar sigurtà fuq l-internet. Hija kkwotat ukoll statistika

li turi li filwaqt li 38% ta’ tfal bejn 9-12-il sena fl-Ewropa li juΩaw l-internet jg˙idu li g˙andhom profil fuq social network, huma biss 56% biss tat-tfal li g˙andhom bejn 1112-il sena li jafu jbiddlu l-privacy settings tag˙hom. Flimkien ma’ rappreΩentanti mill-Industrija, Miriam Dalli ddiskutiet eΩempji ta’ kampanji li jistg˙u isiru millindustrija stess b’riΩultati li jistg˙u jitkejlu. Sostniet li, jekk ir-riΩultati ma jaslux, mhux ser toqg˙od lura milli tag˙mel il-pressjonijiet neçessarji biex ikun hemm li©ijiet ©odda li jipprote©u littfal.

Qafas b’saÓÓtu tad-drittijiet tal-bniedem u l-ugwaljanza

Il-Gvern vara l-proçess li bih g˙all-ewwel darba pajjiΩna se jkollu Kummissjoni g˙ad-Drittijiet talBniedem u l-Ugwaljanza. Din il-Kummissjoni se tkun qieg˙da tie˙u post il-Kummissjoni Nazzjonali g˙all-Promozzjoni tal-Ugwaljanza (NCPE). F’konferenza tal-a˙barijiet li saret l-Erbg˙a li g˙adda, il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet talKonsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli nediet white paper g˙all-˙olqien ta’ din il-Kummissjoni fl-isfond tal-prinçipji u l-istandards Ωviluppati fl-a˙˙ar sittin sena minn meta kienet adottata dDikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem. Il-Ministru Dalli fissret kif din il-white paper kienet il-pass li jmiss wara konsultazzjoni pubblika li indikat li l-iskop tal-NCPE kellu jitwessa’ u tin˙oloq Kummissjoni g˙ad-Drittijiet tal-Bniedem u lUgwaljanza b’kompetenza fuq id-drittijiet tal-bniedem u l-ugwaljanza b’mod s˙i˙. Dr Dalli enfasizzat kif il-Gvern sa mill-bidu indika li din il-Kummissjoni g˙andha tkun imsejsa fuq il-Prinçipji ta’ Pari©i li jinkludu l-indipendenza tal-istituzzjoni, il-finanzjament tag˙ha u li tkun taqa’ direttament ta˙t il-Parlament. Permezz tal-white paper, qed ikunu varati Ωew© abbozzi ta’ li©i ewlenin. L-ewwel wie˙ed huwa lAtt dwar l-Ugwaljanza, li l-iskop tieg˙u hu li jil˙aq l-og˙la standards tal-ugwaljanza u l-antidiskriminazzjoni. F’dan ir-rigward, il-li©i se tkun influwenzata minn trattati internazzjonali, direttivi talantidiskriminazzjoni tal-Unjoni Ewropea u li©ijiet nazzjonali ta’ kontra d-diskriminazzjoni. It-tieni abbozz jirrigwarda l-Att dwar il-Kummissjoni g˙ad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Ugwaljanza li jistabbilixxi l-Kummissjoni nniffisha. Il-white paper hija miftu˙a g˙all-konsultazzjoni pubblika sal-10 ta’ Frar 2015 u tista’ titniΩΩel missit www.socialdialogue.gov.mt/humanrights

agÓfas like fuQ il-paÌna tagÓna ta’ faCebook www.facebook.com/kullhadd

08 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ÓIDMA TAL-GVERN EKONOMIJA U FINANZI

INFRASTRUTTURA U ENERÌIJA

Il-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna ppreΩenta l-Ba©it 2015.

L-Enemalta u Shanghai Electric Power iffirmaw il-ftehim li se jwassal g˙al investiment ta’ €320 miljun fil-korporazzjoni tal-ener©ija Maltija.

Il-Gvern nieda t-Third Pillar Pension Scheme.

L-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika j˙abbar li, bejn Lulju u Settembru, l-ekonomija Maltija kibret bir-rata ta’ 3.8%, ekwivalenti g˙al tliet darbiet dik tal-medja Ewropea. Il-Ministru g˙all-Ekonomija u l-IntrapriΩi Ω-Ûg˙ar Chris Cardona mexxa delegazzjoni li pparteçipat fil-Malta-China Joint Commission on Trade and Economic Cooperation.

Il-Ministru Konrad Mizzi ˙abbar li pajjiΩna se jibda jkollu l-elettriku ©©enerat mill-gass f’Ìunju tal-2016. Jintemm b’suççess DemoEV, pro©ett pilota ta’ €1.9 miljun illi introduça g˙all-ewwel darba f’pajjiΩna vetturi elettriçi fuq livell kummerçjali. Il-Gvern ˙abbar li se jag˙laq id-depot tal-fjuwil ‘31 ta’ Marzu’ ta’ BirΩebbu©a.

Is-Segretarju Parlamentari Josè Herrera ta d-dettalji dwar l-ispazji satellitari u s-submarine cable link bejn Malta u partijiet o˙ra mill-Ewropa.

EDUKAZZJONI U XOGÓOL

TURIÛMU, KULTURA U SPORT

Stqarrija ma˙ru©a mill-Eurostat tindika li f’Ottubru Malta kellha t-tielet l-anqas rata tal-qg˙ad mill-pajjiΩi kollha tal-UE, b’5.6%.

T˙abbru d-dettalji dwar il-pro©ett ta’ bini ta’ skola ©dida f’Óad-Dingli.

Ittella’ b’suççess il-Junior Eurovision Song Contest.

T˙abbru d-dettalji dwar il-bini tal-Iskola Nazzjonali tal-Isport f’Pembroke.

Il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat ir-rapport Education and Training Monitor 2014 fejn elenkat il-progress li qed isir f’dan il-qasam.

B’˙idma kon©unta bejn id-Direttorat g˙at-Tindif fi ˙dan il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura u l-Korporazzjoni g˙ar-Ri©enerazzjoni tal-Port il-Kbir tnaddfet iΩ-Ωona t’isfel ta’ Sant’Iermu, il-Belt Valletta.

Kien inawgurat uffiçjalment iç-çentru tal-Edukazzjoni, Xjenza u Kultura f’Dar il-Lunzjata, f’G˙awdex.

Il-Gvern nieda kampanja ta’ promozzjoni ©dida g˙all-GΩira G˙awdxija.

Infeta˙ kors bl-isem Synthetic Aperture Radar and Earth Observation Techniques, organizzat f’pajjiΩna mill-MCST flimkien mal-European Space Agency.

LOKALI KÓ

kullhadd.com

ÌUSTIZZJA U INTERN -

Ìie mwaqqaf g˙all-ewwel darba Dipartiment tal-Ìustizzja.

T˙addem b’suççess pro©ett pilota fejn tabib ta t-testimonjanza tieg˙u f’kawΩa mill-isptar stess permezz ta’ videoconferencing ming˙ajr il-˙tie©a li fiΩikament jitlaq il-post tax-xog˙ol tieg˙u u jmur fil-bini tal-Qorti. Saret spezzjoni f’DiviΩjoni Tnax minn membri tal-Ispecial Response Team (SRT) li waqtha, f’cupboard f’çella, instabu mad-disg˙in pillola li huma ma˙suba li huma steroids. Il-Ministru tal-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici ˙a sehem f’laqg˙a tal-Ministri tal-Ìustizzja fi Brussell.

SOLIDARJETÀ SOÇJALI U DRITTIJIET Il-Gvern vara l-proçess li bih g˙all-ewwel darba pajjiΩna se jkollu Kummissjoni g˙ad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Ugwaljanza. Il-Ministru g˙all-Familja u s-Solidarjetà Socjali Michael Farrugia ˙abbar li l-proçess ta’ applikazzjoni g˙aç-children’s allowance se jkun issimplifikat. Is-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva Justyne Caruana nediet uffiçjalment il-Politika Nazzjonali g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà. L-MCA, b’appo©© ming˙and il-FITA, il-KNPD, l-A©enzija Sapport u s-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva nedew il-pro©ett eInclusion. -

Titnieda l-ewwel NGO Hub f’pajjiΩna.

L-EWROPA U LIL HINN MINNHA Il-Prim Ministru Joseph Muscat u s-Segretarju Ìenerali tal-Commonwealth Kamalesh Sharma niedew il-Commonwealth Heads of Government Meeting (CHOGM) 2015. Il-˙idma tal-Gvern twassal g˙all-approvazzjoni min-na˙a tal-Kummissjoni Ewropea g˙all-Maltese Operational Programme biex dan ikollu aççess g˙al €4 miljun f’fondi mill-Fund for European Aid to the Most Deprived (FEAD). Il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin George W. Vella ffirma protocol li estenda l-ftehim bejn il-Gvern ta’ Malta u l-Assemblea Parlamentari tal-Mediterran dwar l-istat ©udizzjarju tal-istess assemblea fir-Repubblika ta’ Malta. Il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin ipparteçipa f’dibattitu dwar il-Ìlieda Kontra t-TerroriΩmu u l-isfidi komuni fil-pajjiΩi tal-Organizzazzjoni dwar is-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa (l-OSCE).

SAÓÓA U AMBJENT Il-Gvern ˙abbar ro˙s ta’ diversi mediçini fosthom dawk uΩati g˙at-trattament tal-kançer flimkien mat-twaqqif ta’ Drug Intelligence Unit. Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat kellu l-ewwel laqg˙a formali mal-Kunsill Xjentifiku Konsultattiv g˙all-Ambjent. -

Ìiet imnedija l-iskema tal-Marka ta’ Kwalità g˙all-prodotti agrikoli lokali.

Kien iffirmat l-ewwel ftehim kollettiv g˙all-˙addiema tal-Waste Serv.

Il-kampanja biex ti©i kkontrollata l-popolazzjoni tal-annimali twassal biex 700 kelb u qattus tat-triq ji©u msewwija.

GVERN LOKALI U GÓAWDEX -

Ìie introdott is-servizz ta’ Cardiac CT fl-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex.

Il-Ministru g˙al G˙awdex u l-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca inawguraw is-sitt edizzjoni ta’ Bethlehem f’G˙ajnsielem. Is-Segretarju Parlamentari Stefan Buontempo indirizza konferenza organizzata mid-Dipartiment g˙all-Gvern Lokali u li g˙aliha attendew sindki u segretarji eΩekuttivi biex jiddiskutu rapport im˙ejji mill-Kunsill tal-Ewropa fuq is-sitwazzjoni preΩenti tal-kunsilli lokali f’pajjiΩna. Il-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo flimkien mas-Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza UE 2017 u g˙all-Fondi Ewropej Ian Borg inawguraw uffiçjalment il-pro©ett taΩ-Ûewwieqa fl-Im©arr.

14|12|2014 09

10 14|12|2014

kullhadd.com

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Qatt fil-kitbiet tieg˙i ma wrejt apprezzament g˙ax qatt ma kien hemm g˙alfejn, iΩda llum, ming˙ajr ma rrid, ser nikteb u nsemmi lil Katrin ta’ Simpatiçi . Din l-attriçi wisq brava, li jien kont inqisha fost l-aqwa f’pajjiΩna, ˙allietna ftit ilu. Mary Rose Bonnello, li flimkien ma’ Lino Grech da˙lu f’kull qalb ta’ kull telespettatur. Illum Katrin u o˙rajn b˙alha m’g˙adhomx mag˙na iΩda l-filmati tag˙hom ser jibqg˙u g˙al dejjem.

Tal-biΩa’ re©a’ g˙amilha Illum ‘wiçç il-ktieb’ kul˙add g˙andu wie˙ed, inkluΩ jien.

Óiemda. Din, milli jidher, kull ©img˙a se tkun bi storja ©dida. Li rajt jien ma kienx esuberanti iΩda storja sempliçi li ˙afna persuni, sfortunatament, jg˙addu minnha. Il-produzzjoni hija tajba, anke l-filmati u l-munta©©. Ma ˙allinix b’nifsi maqtug˙ bl-eçitament, iΩda l-©img˙a d-die˙la ser inkun qieg˙ed nistennieh. Nifhmu f’kollox

Wie˙ed jispiçça u l-ie˙or jibda Nhar l-Erbg˙a li g˙addew minflok The Adventures of kien hemm Merlin drama/dokumentarju li jfakkar l-40 sena Repubblika. Kif ©ara g˙all-Indipendenza, TVM ipproduça din id-drama. Jien rajthom it-tnejn u t-tnejn g˙o©buni. Milli jidher, ukoll nhar ta’ Erbg˙a, is-sensiela tant popolari tas-sa˙˙ar Merlin waqfet g˙ax minn Jannar, fl-istess ©urnata u flistess ˙in, ser jibda Simpatiçi. Dwar din id-drama huwa kemxejn bikri li nitkellem jew nikteb dwarha. Issa trid tara kif ser tiΩvol©i l-istorja finnuqqas ta’ Katrin. G˙andi kurΩità wkoll dwar min qieg˙ed jikteb, ng˙idha kif in˙ossha li l-aqwa Ωminijiet ta’ Simpatiçi kienu meta kien jiktbu l-mibki Lino Grech.

kÓ opiNjoNi

Mela dil-©img˙a ˙adt fer˙a g˙ax waqt li kont qieg˙ed inqalleb u nara xi nkiteb, sibt li l-produttur ta’ Rajt ma Rajtx ˙alla nota ˙elwa li l-programm tal-biΩa’ ser ikompli minn Jannar li ©ej. Dan limniefa˙ ta’ programm kont ˙adt grazzja mieg˙u u ma kontx infalli wie˙ed. Ftit ilu ktibt u staqsejt g˙alfejn twaqqaf ˙esrem f’nofs skeda. Issa minn Jannar ser inkom-

plu nitwerwru. Tal-frekwenzi Din is-sena TVM2 ma tantx segwejtu, iΩda matul il-©ranet li g˙addew dawwart fuqu u skoprejt li dan sar l-istazzjon ripetittiv ta’ TVM. Meta rajt liskeda, ˙lief programmi ripetuti ma kienx fih. IΩda nhar it-Tnejn filg˙axija rajt drama ©dida, Frekwenzi

Iddeçidejt li mis-sena d-die˙la ser immur nikkompeti fiΩΩfin, imbag˙ad immur kok f’ristorant ta’ ˙ames stilel u filg˙axijiet meta ma nkunx xog˙ol immur inkanta forsi jirnexxili nirba˙ il-Eurovision. Issa mhux kul˙add qieg˙ed jag˙mel hekk? Filli nkantaw, imbag˙ad insajru, u wara niΩfnu jew niddisinjaw iddjar. Peress li jien xog˙li full-time filg˙odu, çerta programmi ta’ waranofsinhar ma narahomx, iΩda ©urnata minn din il©img˙a kont id-dar u qg˙adt nara l-istazzjonijiet x’joffru waranofsinhar. Skoprejt li TVPM qieg˙ed jippreΩentah Sander Agius. Dan ie˙or minn dawk li nitfg˙u fil-kategorija tas-super men. M’iniex ng˙id li mhux kapaçi, iΩda dan jippreΩenta l-programm tar-radju ta’ filg˙odu, TVPM waranofsinhar, rokna o˙ra li jda˙˙ak fuq ix-Xarabank, u sa ftit ilu kien ukoll jippreΩenta programm kwiΩΩ dwar l-ikel. Laktar li jeççella Sander meta jibda jippreΩenta t-telebejg˙. Jekk qatt ma rajtuh araw x’tag˙mlu u titilfuhx. It-tmiem il-©img˙a t-tajjeb.

X’kuNÇerT!

Patri Mario Attard

Folla kbira ddewwed itteatru. Inkella, jekk ikun issajf, folla ferm ikbar tmurlek fuq il-Fosos tal-Furjana u hemmhekk titg˙axxaq bilkant mill-isba˙ li jo˙ro© minn fomm il-benna tal-artisti Maltin u barranin. Ma nsemmix ismijiet biex ma n˙alli lil ˙add barra! G˙alkemm xorta wa˙da tafu g˙al min qieg˙ed nirreferi! X’inhu s-se˙er fil-vuçi ta’ tenur, kantant/a tal-lirika jew anke tal-kanzunetti pop ? X’hemm midfun fil-le˙en sabi˙ ta’ persuna li tat ˙ajjitha biex tferra˙ in-nies bil-vuçi li Alla l-g˙oli Ωejjinha biha? Ille˙en! X’qawwa g˙andu! G˙ax le˙en l-arti ©ej middeΩert ta’ ˙ajjitna. I˙e©©i©na: “Óejju ru˙kom! Óa tiddrittaw l-img˙awwe©! Óa ter©g˙u dda˙˙lu t-tama!” Ma na˙sibx li l-eluf ta’ Maltin u barranin li jattendu g˙all-kunçert jag˙mlu dan biex iqattg˙u sieg˙a Ωmien. G˙ax m’g˙andhomx fejn imorru. Lanqas ma jmorru hemm biex ibiddlu l˙ru©. Is-se˙er, il-fejqan, li ji©i ppreΩentat lilna permezz talvuçi, imgeΩwer mill-vuçi, imwieΩen mill-vuçi hija ttama! U tama ta’ xiex, ng˙id jien?

Ta’ dak li jo˙ro© mill-kunçert. G˙ax, fil-verità, il-kelma kunçert ma tfissirx biss wirja pubblika muΩikali li fiha numru ta’ kantanti jew strumentalisti jie˙du sehem flimkien. U lanqas mhija wirja pubblika li, ©eneralment, issir minn kantant jew strumentalist partikulari. Il-kelma kunçert Ωgur li tfisser ˙afna aktar minn interpetazzjoni pubblika ta’ kant jew muΩika. B’kunçert nifhmu wkoll ftehim bejn Ωew© persuni jew iΩjed fi pjan. Kunçert tfisser azzjoni kkoordinata. Qbil. Armonija. U g˙aliex ta˙sbu li kunçert ikun irnexxa? U dak li jkun qieg˙ed jattendi g˙alih tant kemm jinΩillu g˙asel li ma jkunx jixtiequ jispiçça? Ûgur mhux min˙abba l-mod kif lartisti jkunu mlibbsa. Wisq inqas g˙ax il-post ikun ma˙nuq bin-nies. Ma ta˙sbux g˙aliex il-kant, iΩ-Ωfin u listrumentalizzazzjoni jkunu f’armonija perfetta? U, tant kemm hu hekk, li din lg˙aqda fil-kliem, fil-vuçi, fiççaqliq tal-©isem, imsie˙ba mal-istrumenti l-o˙ra kollha, a˙na, bir-ra©un, insej˙ulha armonija! Meta ma jkunx hemm din l-armonija l-

kunçert ikun vroma mill-kbar nett! G˙ax isir kakofonija! Ta˙wida papali! U, ˙a ng˙idilkom, tibkihom bilqabda l-flus li tkun ˙allast fix-xejn g˙alih! Biex ˙ajjitna tkun sabi˙a tassew jin˙tie© li na˙dmu lkoll sabiex ikollna l-g˙aqda fostna. Milli jidher din kienet l-u©ig˙ ir-ras tal-Knisja talewwel Ωminijiet. Di©à fl-ittra lill-Galatin San Pawl isemmi dawk il-˙wejje© li kienu jinkwetawh. Ówejje© li, minnhom infushom, ma jixirqux lil min ta ˙ajtu lil Ìesù Kristu! Ówejje© b˙al “Ωina, fa˙x, nuqqas ta’ raΩan, idolatrija, se˙er, mibeg˙da, ©lied, g˙ira, korla, ambizzjoni, firda, partiti, invidja, sokor, tba˙rid (Gal 5 :20-21) i˙ammrulna wiççna nsemmuhom a˙seb u ara jekk inwettquhom!” Imbag˙ad San Pawl, birra©un, iwissi lill-Insara ta’ Filippi b’dan id-diskors li jolqot il-qlub sal-©urnata mqaddsa tal-lum! “Jekk hemm fikom xi fara© fi Kristu; jekk hemm xi kelma ta’ ˙lewwa fl-im˙abba; jekk hemm xi xirka fl-Ispirtu; jekk hemm xi ˙niena u mog˙drija; kunu fehma wa˙da u

imlewni bil-fer˙! Óa jkollkom l-istess im˙abba, u ru˙ wa˙da u ˙sieb wie˙ed. Tag˙mlu xejn b’pika ta’ partit, lanqas g˙all-fta˙ir fierag˙, imma kunu umli u kull wie˙ed minnkom iqis lillie˙or a˙jar minnu. Óadd minnkom ma g˙andu jfittex li jaqbillu, imma li jaqbel lil ˙addie˙or. A˙sbu b˙alma kien ja˙seb Kristu Ìesù.” (Fil 2:1-5) Meta naqra dan il-kliem ta’ t˙e©©i©, emmnuni li jaqbiΩli d-dmug˙! Dmug˙ ta’ fer˙ u ta’ niket. Ta’ fer˙ g˙ax it-triq, b˙ala soçjetà, nafuha lkoll! Ittriq tal-˙lewwa fl-im˙abba, tax-xirka fl-Ispirtu, tal-˙niena u l-mog˙drija, ta’ ru˙ wa˙da u ˙sieb wie˙ed! U mela ˙allina mill-piki tal-partiti, millkliem fierag˙ li jwe©©a’ u jifred, u milli nfittxu li jaqblilna! Ejjew inkunu umli u, kull wie˙ed minna, iqis lil g˙ajru a˙jar minnu! Ejjew infittxu li jaqbel lil ˙addie˙or l-ewwel! B’hekk is-soçjetà Maltija tkun kunçert is-sena kollha. Tkun teatru m˙ejji u dejjem i˙ajrek tie˙u sehem fih! U bla flus! G˙ax l-im˙abba, la ti©i g˙andna b’xejn, irridu nag˙tuha! Bi˙siebna nkunu kunçert?

OPINjONI KÓ

14|12|2014 11

kullhadd.com

F’ÌIEÓ L-ONESTÀ POLITIKA

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Milli jidher tahom ©ewwa mhux ˙aΩin il-ba©it im˙abbar tliet ©img˙at ilu. B˙as-sena l-o˙ra raw li jivvintaw stejjer u spins sabex jiddevjaw mo˙˙ il-poplu minn dan il-ba©it eççezzjonali u, permezz tal-manuvri meqjusa tag˙hom ta’ kif jimmanipulaw la˙barijiet u l-medja, kwaΩi kwaΩi rnexxielhom idawru lattenzjoni tal-poplu fuq stejjer sensazzjonali biex il-poplu ma japprezzax il-˙idma ta’ dan ilGvern li qed iqajjem dan ilpajjiΩ fuq saqajh u jiggarantixxi l-poplu ser˙an il-mo˙˙ u stabbiltà. Ma tag˙tihomx tort. Qatt ma kienu kapaçi fi kwart ta’ seklu li jo˙olqu tant ©id lill-poplu u jiksbu riΩultati poΩittivi f’kull settur b˙ax-xog˙ol, l-ekonomija, ledukazzjoni, is-sa˙˙a, l-ener©ija u t-turiΩmu fi Ωmien 18-il xahar biss. Ma jafux jissaportu OppoΩizzjoni

pampaluni tas-sinçerità u l-perfezzjoni ddikjaraw u ddeçidew li l-inkjesta hija giddieba u mhux vera. B˙al dak li qallu huma biss jafu x’inhi l-verità, huma biss g˙andhom id-dritt divin li jiddettaw lill-poplu x’inhu veru u x’inhu le. Ma tag˙tihomx tort li ja˙sbu b’din il-mentalità totalitarja u arroganti meta sa ftit snin ilu kellhom kap li ddikkjara persuna kriminali li kienet ti©ri ma’ saqajh b˙ala persuna bi kwalitajiet tajbin u inqas tajbin. Farsa bir-riΩenji

fl-

Dan il-Gvern qed juri biç-çar li jwettaq dak li jwieg˙ed. Fi Ωmien sena u nofs di©à ©ie mwettaq kwaΩi nofs tal-manifest elettorali. Dan biss di©à jwerwirhom lill-OppoΩizzjoni. Jafu li bil-fiduçja massiçça li jgawdi lPrim Ministru Dr Joseph Muscat u bir-riΩultati li qed jikseb ilGvern permezz tal-˙idma siner©ika u effiçjenti tieg˙u, ilPN se jdum ma jer©a’ jxomm ilkurituri ta’ Kastilja. U dan il˙sieb jag˙tihom ©ewwa wisq, g˙ax il-PN tant g˙andu kilba g˙all-poter li ma jafx jissaporti fl-OppoΩizzjoni. Il-medja tal-PN taqbad ma kull tibna biex tfassal stejjer li bilkemm ikollhom qatra verità fihom. Wara, dawn l-istejjer ji©u kkonfermati li ma kinux minnhom, imma l-g˙an ikun intla˙aq, l-iskop li t˙amme© bittir li l-˙mie© je˙el u l-˙sara ssir. Il-PN ma jistax jaqbad art. Ma jistax jikkritika l-operat talGvern g˙ax qed jikseb ir-riΩultati u, g˙aldaqstant, l-arma li fadlilhom hija l-arma eterna tag˙hom li uΩawha sa mittwelid tal-PN, l-arma ta’ tfig˙ ta’ tajn, tal-uΩu mill-aqwa tal-medja sabiex to˙loq stejjer ta’ dubji u xettiçiΩmu, stejjer li j˙awdu lim˙u˙ tal-elettorat u jiΩvijawh. G˙alkemm il-pajjiΩ ikun sejjer tajjeb, huma jirnexxilhom inisslu dubji u sens ta’ inçertezza blistejjer li jispinjaw. Il-mira primarja tag˙hom hija li jattakkaw ministri u deputati personalment, jo˙olqu stejjer li jtappnu ir-reputazzjoni tal-individwu. B˙ala kontroreplika g˙all-ba©it di©à kellhom lesti stejjer simili b˙al, ng˙idu a˙na, l-istorja li ˙olqu fuq il-Ministru Helena Dalli. Tal-PN huma esperti kif jiggranfaw ma persuna li qed tag˙mel suççess

f’xog˙olha u jdawruha fil-˙aruf tas-sagrifiççju tag˙hom. Il-providenza da˙kitilhom u tathom storja li minnha bnew kastell tal-avorju sabiex jattakkaw lill-Gvern, primarjament l-integrità tal-Prim Ministru, u opportunità tad-deheb biex jivvendikaw rwie˙hom mill-persuni li kienu mag˙hom u telquhom g˙ax g˙arfu x’pezza huma. Il-Kap tal-PN ma jgawdix ilfiduçja li jgawdi l-PM Li jçappsu l-integrità tal-Prim Ministru hija l-prijorità flistrate©ija tag˙hom sabiex jippruvaw i˙arrxu l- hard core tag˙hom u jippruvaw ji©bdu nnag˙a© il-mitlufa. Jafu x’fiduçja jgawdi l-Prim Ministru u jafu li qabel ma tintilef din il-fiduçja li l-poplu g˙andu f’Joseph Muscat m’g˙andhomx ˙jiel ta’ meta jistg˙u jirkupraw, g˙ax st˙arri© wara ie˙or qed juri li l-Kap talOppoΩizzjoni qatt ma ççaqlaq pass biex forsi jibda jisfida lillPrim Ministru u jibda ji©bed innies lejh. Kul˙add jaqbel li dan l-inçident tal-isparatura fil-GΩira kien wie˙ed kundannabbli g˙alla˙˙ar. Il-Prim Ministru g˙amel dak li kien mitlub li jag˙mel, ji©ifieri jivverifika l-verità u mbag˙ad ja©ixxi fuq li jkun ˙are© minn din l-investigazzjoni. Il-Prim Ministru kien korrett fiddeçiΩjoni demokratika tieg˙u. Imma l-OppoΩizzjoni riedet li l-Prim Ministru ja©ixxi tal-prosekutur u tal-im˙allef fl-istess ˙in u jaqbad ikeççi lil kull min huma dehrilhom li mda˙˙al filkaΩ. Il-Prim Ministru ˙atar bord

ta’ inkjesta b’sa˙˙a ta’ qorti skont l-Att tal-Inkjesti. Dan ilbord tal-inkjesta mag˙mul minn tliet eksim˙allfin ta’ integrità u professjonalità liema b˙alha, ©ie sfiduçjat mill-Kap talOppoΩizzjoni u laqqamhom “inutli”. Anzi, ag˙ar minn hekk, attakkahom u akkuΩahom filParlament li huma parti minn strate©ija tal-Gvern g˙all-cover up ta’ dan il-kaΩ. Ma ridtx nemmen lil widnejja meta smajt lil dan il-Kap tal-OppoΩizzjoni, li qed jaspira li xi darba jkun ilPrim Ministru ta’ Malta, b’nuqqas ta’ responsabbiltà politika liema b˙alha, jakkuΩa eksmembri tal-©udikatura li qeghdin f’kon©ura ta’ cover-up. A©ir tassew baxx u tal-mist˙ija li ta’ min jirraportah lill-Parlament Ewropew b˙alma jafu jiddilettaw u jag˙mlu l-Membri Parlamentari Ewropej Nazzjonalisti. L-OppoΩizzjoni, biex tiskorja gowls politiçi, tinsa ddemokrazija u l- good governance u tifta˙ attakk feroçi fuq min jidhrilha li jista’ jwassalha biex til˙aq l-g˙an tag˙ha, dak li jimminaw l-integrità tal-Prim Ministru u joskuraw il-˙idma sfiqa tal-Gvern li qed tag˙ti lfrott. Kien proprju dan l-g˙an ewlieni meta ppruvaw jallegaw il-kompliçità tal-kap tal-komunikazzjoni tal-Uffiççju tal-Prim Ministru f’dan il-kaΩ. Il-˙elwa hi li, filwaqt li talOppoΩizzjoni ddikjaraw li linkjesta hija inutli, kellhom ilwiçç jg˙idu li r-rapport talinkjesta ma jg˙idx il-verità kollha u qed jitolbu lill-Gvern jippubblika x-xhieda kollha. Tajba wkoll! L-orakli tal-onesta u l-

Malajr insew il-passat riçenti tag˙hom, passat li g˙adu ji©ri warajhom fejn g˙adhom rappreΩentati b’deputati filParlament li sa ftit xhur ilu kienu ministri u kienu f’nofs kontroversji u akkuΩi u qatt u qatt ma ˙adu responsabbiltà politika tag˙hom. G˙ax, f’©ie˙ Alla, biex tiskon©ra trid tkun pur. Gvernijiet Nazzjonalisti dejjem g˙amlu farsa bir-riΩenji, billi jitfg˙u r-riΩenji u ma ji©ux aççettati. Biex irriΩenjaw ministru u ambaxxatur speçjali kellhom ji©u sfiduçjati fil-Parlament. G˙all-PN tassew l-inkjesti huma inutli g˙ax, meta kienu filGvern, kienu jsiru l-inkjesti imma ma ji©ux ippubblikati, jinqaflu fil-kexxun tal-iskrivanija tal-ministru, jinsatru u jintnesew. L-OppoΩizzjoni tkompli t˙ambaq li l-Prim Ministru kien dg˙ajjef u ma ˙ax deçiΩjoni, meta fil-fatt ˙adha, u ˙adha blaktar mod trasparenti u b’kuxjenza safja. Dan il-Prim Ministru wera g˙al diversi drabi li huwa statista u mexxej li mhux ta’ b’xejn l-OppoΩizzjoni tibΩa’ minnu u tag˙mel minn kollox biex tipprova tpin©ih f’dell ikrah. Din hi l-onestà politika li qed iwieg˙du issa l-PN. Li kien g˙alihom, nofs il-kabinett di©à kellu jirriΩenja. Insomma, li kien g˙alihom, bil-kilba g˙all-poter li g˙andhom, na˙seb li lesti mqar imorru g˙and xi sa˙˙ara u jitolbuha tag˙mel xi mag˙mul lillGvern biex jirriΩenja. L-onestà politika titlob li t˙ares lejn il-passat, tirrikonoxxi nnuqqas ta’ kontabbiltà u responsabbiltà politika li mexxejt biha. L-onestà politika titlob li meta tixxandar l-informazzjoni, tixxandar s˙i˙a u b’mod trasparenti u mhux imqasqsa u mmanipulata. Minn qalbi, però, nispera li minn din l-istorja u l-kontroversja kollha, il-Gvern g˙andu jitg˙allem darba g˙al dejjem li jqis mitt darba u jaqta’ darba g˙ax mhux kul˙add huwa onest u tassew irid ja˙dem malGvern avolja ma jaqbilx mieg˙u.

12 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ OpiNjONi

“MALTA L-EWWEL U QABEL KOLLOX” – 40 SENA WARA Nico Muscat Membru FÛL

G˙alkemm din il-fraΩi hija sinonima mal-Perit Duminku Mintoff, dan kien ukoll ilkliem tal-ewwel President Malti Sir A n t h o n y M a m o f’Jum ir-Repubblika, it-13 ta’ Diçembru 1974. Wara ˙idma mill-Gvern Laburista ta’ dak iΩ-Ωmien, immexxi mill-Perit Mintoff, il-Kap tal-Istat issa kien, g˙all - e w w e l d a r b a , Malti. Forsi dan l-avveniment mhux app r e z z a t minn kul˙add, sew illum u sewwa dak iΩ-Ωmien. IΩda llum il©urnata, li g˙addew 40 sena u Malta kibret u Ωviluppat f’diversi bnadi, wie˙ed irid jistaqsi: X’sinifikat g˙andu llum dan l-avveniment li tant ˙admu g˙alih missirijietna? Illum, meta n˙arsu madwarna, naraw poplu kburi bih innifsu, jaf li hu kapaçi u li jista’ jimxi ’l quddiem. Ittmexxija tal-pajjiΩ qieg˙da f’idejn il- M a l t i n u d demokrazji a t a g ˙ Ω e l m i n g˙andu jkun dak li jie˙u ttmun f’ i d e j h . Illum in˙ossuna n a z z j o n , i m m a rridu nifta k r u l i d a n m a kienx jista’ jkun possibbli li kieku l-kap tal-Istat huwa barrani. Il-President Malti forsi ma g˙andux daqshekk

poteri, avolja llum din qieg˙da tinbidel. L-ebda gvern Malti ma kien i˙ossu komdu jag˙mel li©ijiet favur Malta meta l-kap tal-Istat kellu l-interessi ta’ pajjiΩ

ie˙or. B˙ala figura statali rRe©ina EliΩabetta II kellha responsabbiltà li tara l-interessi ta’ Malta, imma la kienet ukoll kap ta’ pajjiΩi o˙ra, bilfors kien ser ikun hemm konflitt ta’ interess. Jekk naraw il-lista ta’ presidenti li kellna f’dawn lerbg˙in sena, naraw li kollha kellhom fiç-çentru ta’ ˙sibijiethom lil Malta, li jtejbu u jaraw li l-˙ajja talpoplu Malti tkun miexja b’mod tajjeb. Ovvjament, mhux kull azzjoni tog˙©ob lil kul˙add, imma dak hu nnatural ta’ pajjiΩ li g˙andu Ωewg partiti kbar. Il-partiti nfushom ma kinux qablu filperjodu fejn ksibna rRepubblika. Il-viΩjoni g˙al Malta kienet wa˙da differenti minn partit g˙all-ie˙or. Kien il-Partit Laburista li mexa skont il-viΩjoni tieg˙u b’dawk il-kliem wisq g˙al qalbu: Malta l-ewwel u qabel k o l l o x . M a l t a k e l lh a v e r a tkun tal-Maltin u l-kariga talPresident hija wa˙da milliktar importanti speçjalment simbolikament. B˙ala poplu li jmexxi lilu nnifsu ma jistax ikollna xi ˙add barrani f’din il-poΩizzjoni g˙ax juri nuqqas ta’ fiduçja fil-Maltin. L-ebda poplu ma jista’ jg˙id li jkun veru mmexxi minnu nnifsu jekk ikun marbut ma’ xi ˙add ie˙or. Dik kienet issitwazzjoni tag˙na erbg˙in sena ilu fejn l-idea kienet li Malta kellha tkun kompletament tal-Maltin. Kif nafu, g˙axar snin ilu Malta da˙let fl-Unjoni Ewropea u ˙afna huma tal˙sieb li dan ifisser li a˙na er©ajna tajna lill-barrani parti minn dak li ksibna fil-©lieda g˙al Malta ˙ielsa. Kif nafu, lEwropa g˙andha l-li©ijiet tag˙ha u b˙ala membri rridu nobdu r-regolamenti tag˙ha. Malta, li issa verament kienet kollha tal-Maltin, xorta g˙andha l-barrani jikkontrollaha. IΩda f’din l-Unjoni ta’ tmienja u g˙oxrin pajjiΩ, kull poplu jag˙Ωel rappreΩentanti tieg˙u li suppost i©ibu linteressi ta’ art twelidhom le w w e l . P a j j iΩ Ω g ˙ i r b ˙ a l

tag˙na jintilef xi ftit fil-kurrent meta tikkomparah ma pajjiΩi b˙all-Ìermanja li huma b’sa˙˙ithom ˙afna. Óadd ma jista’ jmeri l-fatt li l-Unjoni Ewropea g˙andha kontroll fuqna imma importanti li nenfasizzaw li Malta baqg˙et tal-Maltin. B˙ala parti mill-Unjoni Ewropea g˙andna d-dritt ukoll li nibbenifikaw minnha, li fiha nnifisha hija xi ˙a©a poΩittiva. Ir-rwol tal-President illum kiber tant li sar jitqies b˙ala s-simbolu li jg˙aqqad lillMaltin. Ix-xog˙ol li sar dan l-a˙˙ar g˙al nies inqas ixxurtjati minn o˙rajn huwa eΩempju çar ta’ dan. Jekk wie˙ed isemmi l-attività annwali ta’ L-Istrina ji©ik f’mo˙˙ok ix-xog˙ol siewi tal-President. Politikament Malta tesperjenza fenomenu f e j n iΩ -Ω e w © p a r t i t i k b a r g˙andhom is-sa˙˙a; il-Gvern u l-alternattiva tieg˙u. Matul iΩ-Ωmien twieldu partiti o˙ra, imma qatt ma kien possibbli li jil˙qu l-livell tal-PL u l-PN. B’hekk a˙na mdorrijin f’soçjetà li hija fil-ma©©oranza t a g ˙ h a b i p o la r i , ta ’ Ω e w © kuluri. G˙alkemm ilPresident ©ej min kamp politiku, g˙andu jkun hemm g˙an-nies kollha bl-istess mod. Il-fatt li l-attivitajiet talPresident huma imparzjali hija xi ˙aga poΩittiva ferm. Dawn huma okkaΩjonijiet fejn il-poplu jinsa l-kulur politiku tieg˙u u jing˙aqad biex jiççelebra okkaΩjonijiet flimkien g˙all-©ie˙ Malta. Sfortunatament, ir-rwol talPresident kemm-il darba ©ie politiçizzat. Dan imur kontra dak kollu li jirrappreΩenta lPresident, figura ta’ poplu wie˙ed. Erbg˙in sena ilu lg˙an tal-President kien li jg˙aqqad u juri li l-Malti huwa poplu b’sa˙˙tu, unit u kapaçi jmexxi. Jg˙addi kemm jg˙addi Ωmien, dan ilkunçett m’g˙andu jinbidel qatt u rridu nΩommu f’mo˙˙na u f’qalbna dik ilfraΩi li tant dwiet f’dak ilperjodu 40 sena ilu: “Malta lewwel u qabel kollox.”

EDITORJAL kÓ

14|12|2014 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRnALIsTI REkLAmI ImPAÌnAR u DIsInn

EDITORJAL

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

BLA ÌIEÓ! “L-esponenti jixtiequ jirrilevaw illi kien hemm min g˙amel allegazzjoni li dan l-istess bord huwa cover-up. Filfehma tag˙na jing˙ad millewwel li nkunu qeg˙din nonqsu jekk ma nirrimarkawx li allegazzjoni malafamanti b˙al din, mag˙mula ferm qabel malistess bord iffinalizza l-kompitu mog˙ti lilu skont il-li©i, tikkostitwixxi pressjoni politika mhux xierqa u ma tag˙mel ebda ©ie˙ lil min g˙amilha.” Din hija silta me˙uda mir-rapport dwar l-inkjesta talisparatura tax-xufier talMinistru. Silta li t˙ammar wiçç lejn min hi indirizzata. Ji©ifieri wiçç il-kapijiet tal-Partit Nazzjonalista li, bl-akkuΩi in©usti li g˙amlu kontra t-tliet im˙allfin, ippruvaw idardru lg˙ajn tal-©ustizzja. L-im˙allfin akkuΩaw lill-kapijiet tal-Partit Nazzjonalista, fuq quddiem nett Simon Busuttil, talli meta qalu li anke din linkjesta kienet parti minn cover up, kienu huma stess qeg˙din jippruvaw jag˙mlu cover up ie˙or. Cover up tal©ustizzja! L-ag˙ar cover up li qatt jista’ jkollok. Alla˙ares li lGvern kellu g˙al darb’o˙ra jaqa’ f’idejn dawk li anke lill©ustizzja lesti jimmalafamaw biex jaslu g˙all-iskopijiet tag˙hom: dak li jer©g˙u jiksbu l-poter. Tista’ ma taqbilx li ssir inkjesta, iΩda ma tistax timmalafama lil min ikun ser jag˙milha, aktar u aktar tliet im˙allfin, mag˙rufa g˙all-integrità u lkorrettezza tag˙hom. Tliet im˙allfin li, sewwa g˙amlu firrapport tag˙hom, taw çamata lill-klassi politika ming˙ajr ma eskludew lil ˙add. Trid tkun demokratikament insensittiv biex tag˙mel attakk fuq min ikun qieg˙ed iwettaq dmiru skont il-li©ijiet. IΩda dawn ˙wejje© li rajniehom drabi o˙ra, anke jekk min g˙amilhom baqa’ ma tg˙allimx. Meta tara x’©ara qabel ma ˙are© dan ir-rapport u kif ©abet ru˙ha l-OppoΩizzjoni, kien hemm attentat çar biex lg˙ajn tal-©ustizzja tkun kontaminata. Bdew biex wettqu malafama gravi, bl-akkuΩi in©usti li g˙amlu lill-im˙allfin, iΩda ma waqfux hemm. Riedu jag˙mlu pressjoni fuqhom. Kienet speçi ta’ kampanja psikolo©ika kontra ©udikanti, li qatt ma rajna b˙alha qabel. Waqt li dawn kienu qeg˙din jisimg˙u x-xhieda u anke jiddeliberaw, komplew g˙addejjin bl- istrip tease tar- recordings ! Kien jidher çar li qeg˙din jippruvaw jag˙mlu pressjoni kattiva. A˙na konvinti li l-im˙allfin g˙amlu xog˙olhom u dan minkejja l-intoppi u l-ostakli li

bdew jo˙olqulhom minn TalPietà permezz ta’ programmi ta’ kull xorta biex itappnu lverità. Bi w˙ud minnhom anke mqasqsa u mfassla, mhux biex to˙ro© il-verità iΩda biex jigdbu u j˙awdu l-im˙u˙. B’dankollu, it-tliet im˙allfin g˙elbu d-diffikultajiet kollha li sabu ma wiççhom. Anke jekk qalu ˙wejje© li rriflettew negattivament fuq il-Gvern, ng˙idulhom grazzi minn qalbna. Grazzi talli tift˙u g˙ajnejn il-politiku. Ara ma jmurx xi ˙add ja˙seb li l-mexxejja tal-PN ˙adu gost b’dan ir-rapport. Il-˙olma tag˙hom kienet li ˙add ma jinstab responsabbli. Riedu li jkun hemm konkluΩjonijiet li jeΩoneraw lil kul˙add biex ikomplu jakkuΩaw lil kul˙add b’cover up. IΩda ma ©arax dak li riedu u min kien responsabbli g˙al dak li ©ara kellu jsofri l-konsegwenzi. Li kien g˙alihom kul˙add baqa’ fejn kien

g˙ax kien ikun ˙atab u fa˙am g˙al aktar tg˙ajjir u insulti. IΩda l-g˙atx inqatg˙alhom bilperΩuta u xorta mhumiex kuntenti! Iridu aktar irjus, anke jekk tal-innoçenti, g˙ax innixfa li g˙andhom g˙al aktar demm politiku hija insatjabbli. Minn min qieg˙ed jippretendi li jrid iqarar meta lanqas g˙adu qarr, minn min irid jipprietka dak li qatt ma pprattika, ma nistenniex li jkun hemm xi apolo©ija g˙all-malafama li g˙amlu lil dawn it-tliet im˙allfin. IΩda qatt ma ppretendejna li l-arroganza twassalhom biex, mhux biss ma jirtirawx il-malafama, iΩda li jkomplu jikkonfermawha! Dan rajnieh fil-programm Xarabank meta g˙all-mistoqsija li g˙amel id-Deputat Mexxej Laburista Toni Abela lill-Viçi Kap Nazzjonalista Beppe Fenech Adami, jekk jammettix li mmalafamaw lill-im˙allfin, dan

kategorikament wie©eb li le! Arroganza fl-aqwa tag˙ha! Kull deni ˙udu b’©id. Dan ng˙iduh g˙ax il-Gvern ˙are© b’sa˙˙tu u jfu˙. Wara dan irrapport g˙amel dak li ta’ qabel ma g˙amlux f’25 sena, imtertqa bi skandlu wara l-ie˙or u b’ebda politiku ma jerfa’ imqar uqija ta’ reponsabbiltà. Kif qal tajjeb il-Viçi Chairman talAlternattiva: “Id-deçiΩjoni talPrim Ministru kienet wa˙da tajba u hija l-bidu ta’ kif g˙andhom isiru l-affarijiet.” Aktar minn hekk, g˙ad hemm iç-çans g˙all-OppoΩizzjoni biex ta˙taf dan il-mument u jkun hemm bidu ©did. Il-˙mira g˙al ˙wejje© a˙jar hemm qieg˙da; ˙alli ma narmuhiex fil-ba˙ar flok in˙alltuha mad-dqiq. IΩda kollox jiddependi mir-rieda tajba f’Tal-Pietà…jekk wara kollox fadal rieda tajba u fuq kollox ©ie˙!

14 14|12|2014

kullhadd.com

Ósara lit-trasport pubbliku

Sur Editur, Nhar il-Ìimg˙a 5 ta’ Diçembru 2014, matul ilprogramm Xarabank li jsir fuq l-istazzjon televiΩiv nazzjonali, kien muri filmat fejn membru ta’ Xarabank rikeb diversi karozzi tal-linja g˙al tlett ijiem bl-istess biljett. Dan ©ara g˙ax diversi sewwieqa tal-karozzi tal-linja ma tawx kas jekk il-biljett li kellu l-membru ta’ Xarabank kienx taj-

jeb jew le. Matul dawn l-a˙˙ar ftit xhur inzertajt Ωew© sewwieqa tal-karozzi tal-linja li, kif telg˙u Ωew© passi©©iera li aktarx li kienu barranin u li taw lis-sewwieq €5 u €10, dawn iΩ-Ωew© sewwieqa g˙amlu sinjal b’rashom biex dawn il-passi©©iera jitilg˙u ming˙ajr ma j˙allsu. Fil-15 ta’ Novembru 2014, sewwieq ta’ karozza tal-linja tani biljett minn dawk li fihom tit˙assar il-©urnata u x-xahar. IΩda s-sewwieq ˙assarli biss id-data tal-©urnata. Ghalhekk jien nista’ nuΩa dan l-istess biljett anke fil-15 ta’ Diçembru 2014. B˙ala passi©©ier li niddependi g˙al kollox mittrasport pubbliku, nikkundanna bl-akbar qawwa lil dawn is-sewwieqa tat-trasport pubbliku li b’g˙emilhom qed jipperikolaw il-kumpanija tattrasport pubbliku finanzjarjament. Kif ukoll qed jipperikolaw, mhux biss ix-xog˙ol tag˙hom, iΩda wkoll ix-xog˙ol ta’ s˙abhom. Barra minn hekk qed jipperikolaw it-trasport li minnu jiddependu eluf u eluf ta’ passi©©iera. G˙alhekk hemm bΩonn li Transport Malta tag˙mel aktar sorveljanza fuq is-sewwieqa biex dawn ji©bru l-flus permezz tal-biljetti. Hawnhekk nag˙mel su©©eriment biex Transport Malta tbig˙ il-biljetti lis-sewwieqa. B’hekk ikun Ωgurat li s-sewwieq jitlob il-˙las ming˙and ilpassi©©ier,biex b’hekk ji©bor lura malajr kemm jista’ jkun flusu. Nispera li dak li ˙are© mill-programm Xarabank, kif ukoll minn din l-ittra, ma jaqax fuq widnejn torox u Transport Malta tie˙u dawk il-passi kollha li hemm bΩonn. Aktar u aktar biex dan it-tfixkil minn numru ta’ sewwieqa ta’ karozzi tal-linja jispiçça g˙al kollox mad-d˙ul tal-kumpanija l-©dida li ser tmexxi it-trasport pubbliku. ÓADDIEM REPUBBLIKAN, RAÓAL ÌDID

kÓ ittri

ibiGÓu CablEs taD-DaWl MisruQiN

Sur Editur, Darba nkun f’wied u nara Ωew© Ωg˙aΩag˙ jissegaw cable tarram. Wara li ssegawh ˙arqu l- cable f’˙u©©ie©a li g˙amlu apposta biex jin˙araq il-lastiku u jibqa’ r-ram biss. B˙al dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ hawn ˙afna li jmorru jfittxu r-ram, l-aluminju u l˙adid biex ibig˙uh b˙ala skrapp. Fil-gazzetti jidher avviΩ li xi regettieri jixtru ram, aluminju u ˙adid. Dan l-a˙˙ar Ωag˙Ωug˙ intbag˙at il-˙abs g˙ax seraq ˙afna twieqi u bibien tal-aluminju minn xi razzett u mar ibig˙hom g˙all-iskrapp. O˙rajn inqabdu jissegaw cable biex je˙dulu r-ram. U dan seta’ tahom xokk. Dan kollu biex jaqilg˙u ftit ewro. Imbag˙ad niskantaw kif jinqata’ d-dawl bla avviΩ, u te˙el il-power station. Nappella lill-awtoritajiet biex joqog˙du g˙assa g˙an-negozju fil-metall. F’Malta m’hawnx skrapp tal-metall fuq skala kbira b˙al barra, u g˙alhekk nemmen li ammont imdaqqas minn dan il-metall ikun misruq. TAR-RAM, IL-BELT VALLETTA

MiN Ma JaFX bil-Malti Sur Editur, Dawn il-Maltin kollha li ma kellhomx il-˙ila jitg˙allmu jiktbu, jaqraw u jitkellmu bil-Malti, kollha qeg˙din jg˙idu li l-g˙eneb qares u m’hemmx g˙alfejn naqtug˙. Hawn nies li, g˙ax ma jkunux jafu bil-Malti, qeg˙din jg˙idu li fil-Malti m’g˙andniex kelma g˙al kelma o˙ra fl-IngliΩ. Meta fil-fatt ikollna iktar minn kelma wa˙da bil-Malti. Dan qieg˙ed ji©ri g˙ax ˙afna nies Maltin ma jistg˙ux ida˙˙luha f’rashom li l-Malti huwa lsien Semitiku, U m’g˙andu x’jaqsam xejn la malIngliΩ u lanqas mat-Taljan. Kelma IngliΩa jew Taljana taf tkun trid tliet kelmiet bil-Malti biex tg˙idha. Ng˙idu a˙na l-kelma IngliΩa acquaintance bil-Malti ti©i ‘xi ˙add li nafuh’ (imma mhux ˙abib tag˙na). Fil-Malti m’g˙andniex kelma wa˙da g˙al acquaintance . G˙ax il-Malti la hu IngliΩ u lanqas Taljan. Tag˙mel ˙aΩin jekk ta˙seb bl-IngliΩ jew bit-Taljan. Trid ta˙seb dejjem bil-Malti meta tkun qieg˙ed taqra, ta˙seb, tikteb u titkellem bil-Malti. Inkella se taqa’ g˙aç-çajt. Semmejt il-kelma IngliΩa acquaintance g˙ax fuq it-televiΩjoni kien hemm ekskantanta li qalet li bil-Malti m’g˙andniex kelma g˙al acquaintance. Din il-mara, Ωew©ha j˙obb ikanta bil-Malti g˙al ©ie˙na! CHARLES MICALLEF, IS-SIÌÌIEWI

pastiZZi u Qassata Sur Editur, Ta˙seb li sewwa li fil-kafetterija tal-moll tal-Gozo Channel fiçÇirkewwa pastizz jinbieg˙ 50 çenteΩmu u qassata tinbieg˙ €2? Dan meta fil-˙wienet komuni dawn jinbieg˙u 30 çenteΩmu u €1? Jekk il-prezzijiet jor˙su, dak li jkun flok Ωew© pastizzi jixtri erbg˙a, jew flok qassata jixtri tnejn. Na˙seb li fil-kafetterija tal-Im©arr il-prezzijiet huma l-istess. Mhux sewwa napprofittaw irwie˙na mit-turisti u nnaffru lill-Maltin milli jixtru minn dawn iΩ-Ωew© kafetteriji. KONSUMATUR, L-ISLA

ITTrI KÓ

14|12|2014 15

kullhadd.com

IL-FESTA TAL-IMMAKULATA KUNÇIZZJONI FL-IMQABBA Sur Editur, Bejn il-Ìimgha 28 ta’ Novembru u l-Óadd 7 ta’ Diçembru 2014 ©iet iççelebrata l-festa tal-Immakulat Konçepiment ta’ Marija fil-parroçça tal-Imqabba. Il-festi fet˙u nhar il-Ìimgha 28 ta’ Novembru bil-bidu tanNovena tal-Immakulata Kunçizzjoni fil-knisja parrokkjali fejn ing˙adet il-kurunella, saret quddiesa kantata, ing˙atat il-barka sagramentali u saret çelebrazzjoni Ewkaristika. Dakinhar ©iet imnedija l-14-il skeda tal-istazzjon tar-radju tal-Komunità tal-Ìilju FM 95.4. Nhar il-Óadd 30 ta’ Novembru, filg˙odu, saret iççerimonja tal-˙ru© min-niçça tal-vara tal-Madonna tal-Ìilju u l-espoΩizzjoni tag˙ha fuq ilbradella artistika fiç-çentru tal-knisja parrokkjali g˙allqima tad-devoti. Nhar il-Ìimgha 5 ta’ Diçembru, il-Kumitat Amministrattiv tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju organizza l-ikla tradizzjonali tal-festa fis-Sede tas-Soçjetà fil-Pjazza ewlenija talImqabba. L-g˙ada s-Sibt, 6 ta’ Diçembru, is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Madonna tal-Ìilju organizzat lejla ta’ divertiment li kienet tikkonsisti f’gathering g˙as-soçi u partitarji fil-kaΩin. L-g˙ada l-Óadd 7 ta’

Diçembru kien jum il-festa talImmakulata Kunçizzjoni. Ilferg˙at kollha tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju po©©ew kuruni ta’ fjuri f’ri©lejn il-monument talMadonna tal-Ìilju li jinsab fil©nien tal- bypass tal-Imqabba

u wara ˙adu sehem fil-quddiesa tal-10.00am. Din il-quddiesa kienet segwita minn çerimonja simbolika fil-kumpless tan-nar Lily Fireworks b˙ala konkluΩjoni taç-çelebrazzjonijiet marbuta mal-50 anniversarju mill-inawguraz-

zjoni tieg˙u. Waqt din iç-çerimonja dawk kollha li kienu involuti fir-rikostruzzjoni mill©did ta’ dan il-kumpless 12-il sena ilu ng˙ataw tifkira sabi˙a. Fl-4.00pm bdiet quddiesa kantata u konçelebrata mill-

W.R. Dun John Curmi, ilKappillan tal-parroçça. Sfortunatament, din i-sena ttemp ma ppermettiex li to˙ro© il-purçissjoni, iΩda xorta wa˙da l-fratelli, il-kleru u l-poplu n©abru madwar ilvara tal-Madonna tal-Ìilju filknisja fejn saret funzjoni reli©juΩa mill-isba˙ bl-akbar devozzjoni. Il-programm muΩikali mill-Banda Madonna tal-Ìilju kellu ji©i kkançellat min˙abba l-maltemp. Il-festi esterni komplew b’ get-together f’atmosfera familjari fl-istess kaΩin li ©ab fi tmiemhom il-festi sbie˙ f’©ie˙ Marija Immakulata flImqabba. Is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju flimkien malFratellanza tal-Immakulata Kunçizzjoni jixtiequ jirringrazzjaw lil dawk kollha li ˙admu biex din il-festa tirnexxi. Fost dawn ta’ min isemmi lillKappillan u lill-kleru tal-parroçça u kif ukoll lill-pubbliku in©enerali li pparteçipa biss˙i˙. L-akbar ringrazzjament imur lill-Madonna tal-Ìilju li re©g˙et tatna grazzja li ngawduha g˙at-tieni darba matul is-sena. MARVIN SCIBERRAS, UFFIÇJAL RELAZZJONIJIET PUBBLIÇI SOÇ. MUÛ. MADONNA TALÌILJU, L-MQABBA A.D. 1911

16 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

maDWar

1 rapport XokkantI

Is-Central Intelligence Agency (CIA) sabet ru˙ha ta˙t skrutinju pubbliku kbir fil-jiem li g˙addew. Dan hekk kif is-Senate Select Committee on Intelligence ppreΩenta rapport lis-Senat Amerikan li wera kif din l-a©enzija uΩat it-tortura b’mod regolari biex tikseb l-informazzjoni minn persuni ssusspettati li kellhom konnessjonijiet ma’ organizzazzjonijiet terroristiçi. Dawn l-akkuΩi jmorru lura g˙al Ωmien il-presidenza ta’ George W. Bush meta ©ew introdotti diversi metodi kontroversjali ta’ interrogazzjoni wara li se˙˙ l-attakk tal-11 ta’ Settembru 2001. Fost dawn il-metodi hemm il-waterboarding, fejn persuna ting˙ata s-sensazzjoni li qieg˙da teg˙req, u lg˙eluq tas-suspettati f’kaxxi Ωg˙ar tal-˙adid g˙al perjodi twal ta’ ˙in. Matul il-presidenza kollha tieg˙u, George W. Bush dejjem sostna b’mod kategoriku li dawn il-metodi diΩumani ma kinux qeg˙din jintuΩaw.

2 It-tmIem ta’ era

3 InvestIment ta’ €1.3 trIljun

Il-kwartieri ©enerali preçedenti tal-pulizija metropolitana Brittanika, New Scotland Yard, inbieg˙et g˙al madwar €470 miljun lil konsorzju ta’ investituri minn Abu Dabi. Dan il-bini famuΩ, illi kienu ilu jintuΩa mill-1967, jinsab f’Victoria Street, Westminster. Il-kunsill ta’ Londra da˙˙al ˙afna iktar milli kien qieg˙ed jistenna minn dan il-bejg˙ hekk kif l-istima ori©inali tag˙hom kien ta’ ftit inqas minn €320 miljun. Il-bejg˙ ta’ dan is-sit storiku jag˙mel parti minn eΩerçizzju massiçç ta’ ristrutturazzjoni min-na˙a tal-awtoritajiet lokali biex ji©©eneraw il-fondi neçessarji ˙alli ji©u mmodernizzati l-forzi talordni fil-belt ta’ Londra. Huwa mistenni li s-sidien il-©odda jiΩviluppaw is-sit g˙al skopijiet residenzjali, kif ukoll dawk kummerçjali u turistiçi. Madankollu, il-pulizija metropolitana se ΩΩomm it-tabella famuΩa li kienet tinsab quddiem New Scotland Yard u li saret sinonima ma’ dan il-bini.

It-Task Force tal-Unjoni Ewropea Dwar lInvestiment ippubblikat rapport illi identifika 2,000 pro©ett minn madwar l-Ewropa biex fihom isir investiment ta’ €1.3 triljun, u li minnhom aktar minn €500 biljun jistg˙u ji©u implimentati matul it-tliet snin li ©ejjin. Ir-rapport irrakkomanda azzjoni immedjata biex jin˙oloq dak li qieg˙ed ji©i deskritt b˙ala kollegament trasparenti bejn l-awtoritajiet u l-investituri. L-identifikazzjoni tal-pro©ett mit-Task Force qieg˙da ti©i meqjusa b˙ala l-ewwel pass lejn il˙olqien ta’ dan il-kollegament li g˙andu liskop li jsa˙˙a˙ il-fiduçja u j˙e©©e© lis-settur privat biex jinvestu fl-Ewropa. Ir-rapport mistenni li jkun diskuss mill-mexxejja tal-Istati Membru f’Brussell matul summit li se jsir fit-18 u d-19 ta’ Diçembru.

ta’ barra kÓ

14|12|2014 17

kullhadd.com

id-diNJa

6 ibiddlu l-fehma

2 3 Il-Gvern Awstraljan aççetta li jikkontribwixxi A$200 miljun (€134 miljun) fuq medda ta’ erba’ snin g˙all-Green Climate Fund (GCF) tan-Nazzjonijiet Uniti. Fil-preΩent, l-Awstralja huwa wie˙ed millaktar pajjiΩi li g˙andu livell g˙oli ta’ tni©©is ikkumparat malpopolazzjoni. Madankollu, il-politika tal-amministrazzjoni Konservattiva attwali fix-xhur li g˙addew kienet illi l-kontributi finanzjarji talAwstralja f’dan is-settur se jing˙ataw biss wara ftehim bilaterali direttament mal-pajjiΩi milqutin minn kriΩijiet ambjentali. Din il-politika ta’ negozjati bilaterali ntlaqg˙et ˙aΩin minn diversi gruppi ambjentali internazzjonali, li akkuΩaw lill-Gvern Awstraljan li qieg˙ed jipprova jevita li jikkontribwixxi b’mod ©ust g˙al fond illi g˙andu l-iskop li jiffinanzja programmi li jnaqqsu ddipendenza tad-dinja fuq teknolo©ija li tni©©is. Permezz tad-donazzjoni tal-Gvern Awstraljan, il-GCF issa se jil˙aq il-figura ta’ madwar €8 biljun, bil-kontributuri prinçipali jkunu l-Istati Uniti u l-Ìappun, illi taw €2.4 u €1.2 biljun rispettivament.

5 Ûarmawhom 6

4 reÌa’ qed iberraq Il-Gvern Greek re©a’ qieg˙ed jiffaççja kriΩi politika hekk kif qed ibati biex jikseb in-numru ta’ voti parlamentari li g˙andu bΩonn ˙alli jele©©i president ©did. Fis-sistema politika Griega, kandidat presidenzjali jrid jikseb 200 vot minn fost it-300 membru parlamentari biex ji©i elett. Jekk dawn il-voti ma jinkisbux, isir rawnd ie˙or bil-kriterju tal-istess ammont ta’ voti neçessarji. Jekk anke dan ifalli, isir rawnd finali fejn kandidat jista’ ji©i elett b’180 vot biss. Nieqes dan il-kunsens, il-Parlament ikollu ji©i xolt u l-pajjiΩ jesperjenza r-raba’ elezzjoni ©enerali f’temp ta’ sitt snin. Is-swieq internazzjonali di©à kellhom reazzjoni negattiva g˙al din l-eventwalità hekk kif hemm il-biΩa’ ta’ kriΩi politika simili g˙al dik tal-2012.

Nhar il-Óamis se˙˙ dak li bosta osservaturi politiçi qeg˙din iqisu b˙ala l-a˙˙ar faΩi tal-protesti li rajna fix-xhur li g˙addew f’Óong Kong. Dan hekk kif l-awtoritajiet ta’ Óong Kong Ωarmaw ilkampijiet li kienu jinsabu fiΩ-Ωona ta’ protesta prinçipali taloppoΩituri tal-ind˙il taç-Çina fit-tmexxija tar-re©jun. L-awtoritajiet tal-ekskolonja Brittanika g˙aΩlu li jag˙mlu dan ilpass hekk kif fl-a˙˙ar ©img˙at deher çar illi l-ener©ija u l-militanza tal-manifestanti kienet naqset mhux ˙aΩin, bin-numru tag˙hom jinΩel minn eluf g˙al mijiet. L-operazzjoni ta’ Ωarmar talÓamis saret b’mod paçifiku bil-pulizija ftit li xejn isibu reΩistenza min-numru Ωg˙ir ta’ studenti li baqg˙u fuq il-post. B’hekk jidher illi d-deçiΩjoni tal-Gvern ÇiniΩ li jag˙Ωel hu l-kandidati g˙all-elezzjoni tal-amministratur il-©did ta’ Óong Kong se ti©i infurzata ming˙ajr reΩistenza ulterjuri.

18 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ mILL-ISTOrJA

O LEJL TA’ SKIET

KITBA TA’ MARY CHETCUTI Stille Nacht! Heilige Nacht jew Silent Night! Holy Night! jew bl-ilsien sabi˙ Malti Lejl ta ‘ Skiet! Lejl tal-Milied! – lisba˙ u l-iktar g˙anja tal-Milied popolari madwar id-dinja, twieldet fil-lejl tal-Milied tal-1818. Indaqqet g˙allewwel darba dakinhar fil-knisja ta’ San Nikola fir-ra˙al ta’ Oberndorf, flin˙awi tal-belt Awtrijaka ta’ SalΩburg. L-istorja tag˙ha, jew wa˙da millverΩjonijiet tal-istorja tag˙ha, tg˙id li ftit ©ranet qabel il-Milied tal-1818, lorgni tal-knisja parrokkjali ta’ dan irra˙al Ωg˙ir kien miksur u, peress li ma kien hemm ˙add lokali li jaf isewwih, in-nies ta’ Oberndorf kienu se jiççelebraw il-quddiesa tal-Milied fil-muta ming˙ajr muΩika. Saçerdot ˙abriki, ilViçi Kappillan Josef Mohr, inteba˙ li nnuqqas ta’ muΩika f’festa li ©©ib daqstant fer˙ ma kinitx aççettabbli. Mohr ftakar li sentejn qabel kien ˙arbex poeΩija sempliçi u qasira biex jaqraha lir-ra˙˙ala waqt l-ispjega tal-Van©elu tal-miraklu tat-twelid ta’ Ìesù. Mar biha g˙and il-˙abib tieg˙u, g˙alliem, kompoΩitur tal-muΩika u anke l-organista tar-ra˙al, Franz Xavier Gruber, u talbu biex jaddattalu melodija li tkun tista’ tindaqq bil-kitarra g˙al ma’ din ilpoeΩija Ωg˙ira bl-isem ori©inali ta’ Stille Nacht! Heilige Nacht!. Is-Saçerdot Josef Mohr u l-Maestro Franz Gruber kantaw g˙all-ewwel darba din l-g˙anja, flimkien quddiem udjenza ta’ parruççani li ©ew jisimg˙u l-quddiesa tal-lejl tal-Milied, bil-qassis idoqq il-kitarra u fl-istess ˙in jakkumpanja fil-kant lil sie˙bu, Gruber. Il-kor, ta˙t id-direzzjoni ta’ Franz Gruber, kompla jsebba˙ din lg˙anja bl-akkumpanjament vokali tieg˙u. Paxxiet widnejn kull min kellu x-xorti jismag˙ha. Il-Milied g˙adda u l-g˙anja Lejl ta’ Skiet! Lejl tal-Milied!, ftit ftit intesiet ukoll. G˙addew is-snin u darba fost l-o˙rajn, fl-1825, Karl Mauracher, ra©el ta’ seng˙a kbira mitTirol Awstrijak, in©ieb fir-ra˙al ta’ Oberndorf biex jer©a’ jibni mill-©did lorgni tal-Knisja ta’ San Nikola. Waqt li kien g˙addej b’xog˙lu fuq l-orgni, Mauracher sab kopja tal-kliem u muΩika ta’ din l-g˙anja. Qraha, g˙o©bitu u ˙adha lura mieg˙u lejn daru meta xxog˙ol fuq l-orgni ©did kien lest. Karl Mauracher kien nattiv taΩ-Ωona tal-alpi TiroliΩi, l-aktar Ωona mag˙rufa g˙allkorijiet folkloristiçi li kienu jivja©©aw u jag˙tu spettakli ta’ kant f’kull belt u ra˙al li jieqfu fih. Tnejn mill-aktar korijiet popolari kienu l-familja Strasser li kantaw Lejl ta’ Skiet! Lejl talMilied! f’Leipzig il-Ìermanja. fl-1832, u l-familja Rainer li l-ispettakli tag˙hom ˙aduhom sa˙ansitra quddiem lImperatur Franz I u t-Tzar Alexander I. U kienet proprju l-familja Rainer li

kantat din l-g˙anja tal-Milied g˙allewwel darba fl-Istati Uniti tal-Amerika, eΩattament quddiem il-knisja tat-Trinità fil-belt ta’ New York, fl-1839. Stille Nacht! Heilige Nacht! kisbet popolarità internazzjonali u ©iet tradotta f’˙afna ilsna biex kul˙add jifhem bi lsien pajjiΩu l-messa©© ta’ fer˙ tag˙ha. Ir-Reverendu Josef Mohr minn dejjem ©ie rikonoxxut b˙ala l-kittieb talversi ta’ din l-g˙anja ˙elwa. B’daqsekk qatt ma sar sinjur. Twieled, g˙ex u miet fqir miΩerabbli imma dejjem ˙ass li kienet il-missjoni primarja tieg˙u li jibqa’ ja˙dem mal-ifqar familji Awstrijaçi u kien jag˙ti s-salarju tieg˙u kollu biex jiffinanzja fondazzjoni li tag˙ti wens lix-xju˙ fqar u edukazzjoni baΩika lit-tfal ta’ familji fqar. Miet ming˙ajr sold fir-ra˙al ta’ Wagrain fl1848, fejn illum teΩisti skola msemmija g˙alih. Ismu baqa’ sinonimu mat-tjubija u l-g˙ajnuna lejn il-fqar.

Mohr, fejn fuq ©enb minnhom Mohr kien ˙arbex il-kliem ‘Melodija ta’ F.Xav. Gruber’. Min iΩur il-belt ta’ Hallein fl-Awstrija, jista’ jΩur id-dar fejn kien joqg˙od Franz Xavier Gruber, li nbiddlet f’muΩew bix-xog˙lijiet u manuskritti mill-pinna tieg˙u, fosthom esibizzjoni fuq l-g˙anja tal-Milied Stille Nacht! Heilige Nacht!. Il-kitarra li tant kellu g˙al qalbu s-Saçerdot Joseph Mohr qieg˙da fost l-esibiti. Fl-2011 din l-g˙anja ©iet iddikjarata b˙ala wirt kultarali intransi©enti (fil-kategorija ta’ poeΩiji, muΩika, eçç.) mill-Unesco. L-g˙anja Lejl ta’ Skiet! Lejl tal-Milied! baqg˙et minquxa fl-istorja b˙ala l-iktar g˙anja mag˙rufa u l-iktar g˙anja li timla lil min jismag˙ha b’sens ta’ paçi. U kienet din l-g˙anja wkoll li kwaΩi mitt sena wara li nstemg˙et g˙allewwel darba re©g˙et dakkret il-ma©ija tag˙ha fil-qlub tal-bnedmin. L-ewwel ma bdew kienu s-suldati

Franz Gruber kellu jit˙abat g˙arrikonoxximent

ÌermaniΩi. Kien il-lejl tal-Milied tal1914, fl-eqqel ta’ gwerra Ewropea, meta fis-satra tal-lejl wara li kien waqaf it-tanbir tal-kanuni fuq il-front tal-©lied viçin il-belt Bel©jana ta’ Ploegsteert, beda jinstema’ kant ta’ Stille Nacht! Heilige Nacht!. F’dik il˙emda, il-kant beda jwassal sattrunçieri tal-IngliΩi, li dawn min-na˙a tag˙hom, g˙all-ewwel issorprendew ru˙hom mhux ˙aΩin imma mbag˙ad irrispondew lill-ÌermaniΩi bil-kant O Wara ftit, sulCome all Ye Faithful. dat ÌermaniΩ g˙olla bandiera bajda u b’kura©© kbir ˙are© mit-trunçieri u beda miexi lejn id-direzzjoni tattrunçieri tal-g˙adu. Meta raw hekk is-

Mill-banda l-o˙ra, Franz Gruber kellu jit˙abat mhux ˙aΩin sabiex ikun rikonoxxut b˙ala l-persuna li kitbet ilmelodija ta’ Lejl ta’ Skiet! Lejl talMilied! , iktar u iktar meta kul˙add beda jassoçja din il-muΩika ma’ Haydn, Mozart u Beethoven. Kien kostrett jikteb lill-awtoritajiet kompetenti f’Berlin biex jing˙ata r-rikonoxximent mist˙oqq lilu. Il-kontroversja ta’ min kiteb il-muΩika ta’ din l-g˙anja ©iet fi tmiemha ftit tas-snin ilu meta nstabet kopja awtentika ta’ Stille Nacht! Heilige Nacht!, bil-kaligrafija ta’ Joseph

suldati IngliΩi, li fosthom kien hemm suldati FrançiΩi wkoll, bdew ˙er©in wie˙ed wie˙ed mill-tjun u l-umdità tat-trunçieri tag˙hom u mxew fiddirezzjoni tal-ÌermaniΩi. Ìew wiçç imb wiçç fuq art newtrali bejn iΩ-Ωew© trunçieri. G˙all-ewwel waqfu quddiem xulxin, i˙arsu lejn xulxin u ftit wara bdew jie˙du b’idejn xulxin u jag˙tu l-awguri tal-Milied lil xulxin. IngliΩi, FrançiΩi u ÌermaniΩi fer˙u b’xulxin daqslikieku kienu ˙bieb antiki. Qasmu sigaretti, çikkulata u ikel ie˙or ma’ xulxin. Urew ritratti talfamilja lil xulxin u komplew ikantaw u jdoqqu flimkien. Kien lejl imsa˙˙ar fejn l-g˙edewwa ma baqg˙ux g˙edewwa u rrenjat il-˙biberija. Beda jisba˙ jum ©did, jum il-Milied tal-1914. Is-suldati taΩ-Ωew© na˙at iddeçidew li jorganizzaw ru˙hom biex jiffurmaw skwadri, mhux tal-©lied, iΩda biex jilag˙bu log˙ba futbol – l-Ingilterra vs il-Ìermanja. Il-log˙ba spiççat birriΩultat ta’ 3 bi 2, il-Ìermanja minn fuq. Óadd ma ˙a g˙alih u l-ispirtu festiv kompla tul il-jum kollu tal-Milied bi tpartit ta’ bully beef Brittaniku u rum , wursters u birra ÌermaniΩa u cognac FrançiΩ, li servew ta’ ikla talMilied. B˙alma ©ara fi Ploegsteert ©ara wkoll fuq fronti o˙ra tal-©lied nhar il-Milied tal-1914. Il-pawsa tal-paçi ˙adet qisha ˙u©©ie©a. Kien mument straordinarju li, sfortunatament, b˙alma beda kellu jispiçça. Il-Kaptan J.C. Dunn, Uffiçjal Mediku tar-Royal Welsh Fusiliers fuq il-front tal-gwerra Bel©jan, kiteb fiddjarju tieg˙u li fit-tmienja u nofs ta’ filg˙axija tal-25 ta’ Diçembru 1914, wara li kul˙add kien re©a’ tgezzez fittrunçieri rispettivi, hu spara tliet tiri flajru u tella’ bandiera b’ ‘Merry Christmas’ miktuba fuqha. Uffiçjal ÌermaniΩ, min-na˙a tieg˙u, tella’ bandiera bil-kelma ‘Danke’ (grazzi) fuqha. Dunn kompla jg˙id li sellmu lil xulxin u wara l-ÌermaniΩ spara Ωew© tiri fl-ajru b˙ala sinjal li l-gwerra re©g˙et issoktat. Ma tmiem il-jum lispirtu tal-Milied kien sfuma u g˙eb. Seklu wara, il-waqfa qasira mill-©lied fil-Milied tal-1914 baqg˙et tissemma b˙ala wa˙da mill-aktar mumenti simboliçi fl-istorja tal-Gwerra l-Kbira. Bdiet tissejja˙ ra©© ta’ umanità flabbissi ta’ wie˙ed mill-aktar episodji koroh u mdemmija tal-istorja moderna. Il-gwerra baqg˙et tkarkar g˙al erba’ snin s˙a˙ u mag˙ha kaxkret ˙ajjiet ta’ suldati u nies çivili. Serqet iΩ-Ωg˙oΩija, l-aspirazzjonijiet u m˙abbet miljuni ta’ Ωg˙aΩag˙ li marru ji©©ieldu g˙all-unur ta’ pajjiΩhom u ma ©ewx lura. Tg˙id xi darba g˙ad jitg˙allem milliΩbalji tal-passat tieg˙u il-bniedem? Wie˙ed jibqa’ jittama.

PERSONALITÀ kÓ

14|12|2014 19

kullhadd.com

IL-FOTOGRAFIJA TGÓINHA TIMMATERJALIZZA L-VIÛJONIJIET TAGÓHA RAMONA PORTELLI tintervista lil RITIANNE MUSCAT

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Tikkunsidra lilha nnifisha b˙ala artista self-taught, g˙ax qatt ma ˙adet korsijiet akkademiçi relatati malfotografija. Dak kollu li tg˙allmet kien b’esperjenza u mill-kotba. Barra minn hekk, dak iΩ-Ωmien ˙asset li g˙aliha kien a˙jar li tesplora l-att artistiku tag˙ha wa˙edha. Ritianne g˙andha tlieta u g˙oxrin sena, tinsab f’relazzjoni u tista’ tg˙id li kibret u g˙exet f’Óal Kirkop. B˙ala passatempi g˙andha g˙al qalbha l-films, il-muΩika, lg˙awm u l-ivvja©©ar. Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna riservata, mist˙ija u nervuΩa, u hemm min jg˙idilha li hija perfezzjonista selettiva. G˙al Ritianne l-fotografija hija mod ta’ kif tesprimi ru˙ha, g˙ax tg˙inha timmaterjalizza lviΩjonijiet tag˙ha.

Il-fotografija minn dejjem ˙arist lejha b˙ala xi ˙a©a affaxxinanti, li biha tista’ ΩΩomm rikordju ta’ dak li tkun qed tag˙mel u tal-passi tieg˙ek fil-˙ajja, jew xi rikordji sbie˙. Waqt xi safra pereΩempju, il-memorji sbie˙ u r-ritratti jibqg˙u g˙andek g˙al dejjem. Dan l-a˙˙ar iltqajt u sirt naf aktar mill-viçin Ωag˙Ωug˙a li xog˙olha baΩikament huwa l-fotografija esperimentali. Peress li qatt ma studjat il-fotografija, g˙aliha dak kollu li tag˙mel huwa esperiment ©did. Qed nirreferi g˙al Ritianne Muscat, mag˙rufa a˙jar b˙ala Ritty Tacsum.

Ma tantx tuΩa isimha ori©inali Ma stajtx ma nistaqsihiex minn fejn ©ie l-isem Ritty Tacsum u g˙aliex aktar tuΩa lilu milli isimha proprju. “Meta kelli xi tlettax-il-sena kont bdejt nitkellem bil-kontra ma’ ˙abiba tieg˙i sabiex in-nies ta’ madwarna ma jifhmuniex. Xi ˙a©a o˙ra hi li, meta kienu g˙adhom kif ˙ar©u xi netwerks soçjali, ma xtaqtx li kul˙add isibni b’ismi proprju, allura kont bdejt nuΩa Ritty Tacsum u bqajt nuΩah sal-lum. Ironikament kul˙add sar ifittixni bih,” spjegatli Ritianne. Ta’ min jg˙id li minn meta kienet Ωg˙ira Ritianne kienet t˙obb tissellef il-kamera tarritratti ta’ wie˙ed minn ˙utha. Óafna drabi biex tie˙u ritratti ta’ s˙abha tal-

iskola u tal-g˙alliema li kellha. “Il-kamera tar-ritratti kienet dejjem xi ˙a©a li ©arrejt mieg˙i, u aktar ma bdejt nikber aktar bdejt nirrealizza li dik kienet il-linja tieg˙i.” Rigward jekk il-fotografija g˙aliha hix l-uniku mezz ta’ g˙ajxien, Ritianne kkonfermat li ©ieli ji©u xhur fejn tmur a˙jar minn xhur o˙ra. “Ìieli kien hemm xhur fejn ˙dimt biss g˙as-sodisfazzjon personali, però biex inkun onesta qatt ma ˙sibt li stajt ng˙ix minn fuq l-arti li no˙loq jiena stess,” sostniet Ritianne. Diversi esibizzjonijiet personali lokali u madwar iddinja Tkellimt mag˙ha dwar l-esibizzjonijiet li rnexxielha ttel-

la’ s’issa. Fil-fatt, f’dawn la˙˙ar tliet snin, Ritianne kellha madwar g˙axar wirjiet li jinkludu solo u anke ma’ persuni o˙ra. L-a˙˙ar e s i b i z z j o n i solo l i k e l l h a kien jisimha Four Rooms u kienet dwar dak kollu li jag˙milna umani. “Din ilwirja kienet maqsuma f’erba’ kmamar: ©ilda, ©isem, mo˙˙ u qalb. B˙alissa qed na˙dem fuq Ωew© wirjiet o˙ra li ser jittellg˙u wara s-sajf tal-2014,” a©©ornatni Ritianne. Mhux hekk biss, talli l-esibizzjonijiet tag˙ha kienu, tista’ tg˙id, madwar id-dinja g˙ax mhux biss tellg˙et xog˙ol hawn Malta, iΩda wkoll fl-Ewropa u fl-Asja. Staqsejtha kemm hu façli tibni kuntatt barra millEwropa u kif jirnexxilha tesponi xog˙olha f’pajjiΩi

simili. “Nemmen li jekk vera tirsisti u temmen f’dak li tkun qed tag˙mel, allura jirnexxilek.” Tkellimt ukoll ma’ Ritianne dwar dak li jdejjaqha fil-˙ajja b’mod in©enerali u stqarret li jdejquha ˙afna n-nuqqas ta’ rispett lejn il-©enituri, ilmo˙qrija tal-annimali, labbuΩi fuq in-nies dg˙ajfa u l-omofobija. B˙alissa Ritianne qed ta˙dem fuq Ωew© pro©etti ©odda: esibizzjoni solo o˙ra u online shop . Fil-fatt, matul din l-a˙˙ar sena ng˙aqdet ma’ ˙utha u flimkien qed ja˙dmu sabiex jibdew online shop li ser ikun immirat lejn is-suq AΩjatiku. Fl-a˙˙ar nett Ritianne xtaqet tg˙addi messa©© lillqarrejja tal- KullÓadd, dak li kull persuna g˙andha ssegwi l-˙olm tag˙ha.

20 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-luM Girfa li Óolqot paniku

Roald Amundsen 1719: It-tieni ©urnal fl-Amerika; The Boston Gazette, stampata minn William Booker bdiet to˙ro© b˙al-lum. Damet tkun ippubblikata sal-1798. 1911: L-esploratur Norve©iΩ Roald Amundsen, wasal u sab isSouth Pole. 1952: B˙al-lum saret l-ewwel separazzjoni b’suççess ta’ twemin sjamiΩi. L-operazzjoni wettaqha Dr Jac S. Geller fl-Isptar Mount Sinai f’Ohio, meta fired lil Ωew©t ibniet li kienu mwa˙˙la minn sidirhom. 1986: L-ewwel titjira madwar id-dinja, ming˙ajr ebda waqfien. Din it-titjira saret minn Dick Rutan u Jeana Yeager, bl-ajruplan Voyager. Telqu b˙al-lum u damu jduru sat-23 ta’ Diçembru. 1999: Ra©el Al©erin, jg˙ix fil-Kanada safa arrestat meta kien se jaqsam il-fruntiera f’Port Angeles, Washington, bil-ba˙ar. Uffiçjali tad-dwana sabulu n-nitrogliçerina u erba’ bombi tal-˙in mo˙bija flok ir-rota spare tal-karozza tieg˙u. Wara nstab li kellu ˙sieb jisplodihom fl-ajurpot LAX f’Los Angeles, Kalifornja. 2004: Il-Gwerra tal-Iraq. George Tenet, Direttur tas-CIA kien ippreΩentat il-Medalja Presidenzjali g˙all-Óelsien.

Omm li ma tatx wisq kas ta’ girfa ta’ qattus spiççat tissielet g˙al ˙ajjitha min˙abba infezzjoni f’demmha. Lesley Pleasant, ta’ 57 sena, kellha tqatta’ ©img˙a l-isptar b’IV drip u kwaΩi kwaΩi kienet se tonqos milli tattendi g˙attie© ta’ bintha. L-aççident ©ara ftit ilu meta lg˙alliema tat-ta˙ri© fiΩiku qatg˙etha li tnaddaf lil Oscar, il-qattus ta’ bintha, billi dda˙˙lu bil-banju u ta˙slu biex teqridlu xi brieg˙ed. ImbeΩΩa’, il-qattus deffes difrejh fin-na˙a ta’ ©ewwa talminkeb ta’ Lesley u qatg˙alha arterja. Bintha Alisha ˙adet 30 sekonda biex ˙ar©et id-dwiefer ta’ Oscar minn ma’ id ommha. Hi qalet li ˙asset l-u©ig˙, iΩda

kompliet bil-façendi tag˙ha u ma baqg˙etx ta˙seb aktar flinçident. Fis-2.00am qamet bid-deni u idha bdiet t˙ossha t˙abbat. Kellha u©ig˙ qawwi fiha u ntef˙itilha daqs buΩΩieqa. IlbiΩa’ tag˙ha Ωdied, g˙ax qajla setg˙et tiççaqlaq u ˙adet il-pilloli kontra l-u©ig˙. L-g˙ada filg˙odu, ˙abib talfamilja ˙adha fl-isptar tal-lokal, f’Shepton Mallot, fejn intqalilha li kellha bΩonn tmur fl-isptar akbar ta’ Bath. It-Tabib Suranjith Seneviratne, immunolgu fir-Royal Free Hospital ta’ Londra, qal li kull girfa, Ωg˙ira kemm tkun Ωg˙ira, trid ting˙ata l-attenzjoni. Girfa infettata ©eneralment tibda bi ˙mura, imbag˙ad tinfetta ru˙ha

u, wara g˙axart ijiem, tintefa˙. Hawn il-persuna jitlg˙alha ddeni, tibda teg˙ja, jaqbduha lu©ig˙at tar-ras u f’xi kaΩi jonqsilha l-aptit. It-Tabib Seneviratne Ωied jg˙id li girfa tista’ tidher b˙ala li qed tfiq, iΩda l-batterja taf tkun ivvja©©at g˙al xi parti o˙ra tal©isem, fejn timmultiplika u tinqasam. Kif idda˙˙let l-isptar, Lesley tqieg˙det fuq id-dripp u ttobba bdewlha wkoll il-morfina g˙all-u©ig˙ li bdiet t˙oss. Wara sitt ijiem fl-isptar, Lesley stqarret li g˙amlet biçça xog˙ol g˙aqlija li marret malajr l-isptar, g˙alkemm ma tafx g˙aliex Oscar beΩa’ daqshekk millbanju, g˙ax din ma kinitx lewwel darba g˙alih

Il-passi©©ieri tal-underground f’Londra dalwaqt jibdew jg˙iru g˙all-aktar sistema tal-metro lussuΩa fid-dinja li se tkun lesta fi ftit snin. B’dehra minn ©ewwa li titqies b˙ala lukanda b’˙ames stilel, ixxog˙ol propost f’Riyadh, flArabja Sawdija, se kollu disinn spazjali, b’passa©©i tal-ir˙am, ˙itan miksijin bid-deheb u naturalment – peress li hu post s˙un immens – sistema mill-aqwa ta’

arja kundizzjonata. Il-faççata se tkun mag˙mula b’mod li taççetta li d-dawl jid˙ol ©ewwa, waqt li fl-istess ˙in tilqa’ s-s˙ana ˙arxa tad-deΩert. Il-binja se jkollha sitt linji differenti li jit˙addmu flimkien, u sar il-ftehim mir-Re Abdullah li trid titlesta f’erba’ snin biss – l-istess Ωmien li ˙adu l-bennejja fi New York biex irrinovaw stazzjon wie˙ed. Li aktar jiffrusta lill-IngliΩi ta’

Londra hu l-fatt li din is-sistema ©dida g˙all-G˙arab kienet iddisinjata minn Zaha Hadid, perit nofsu IngliΩ, li kien wara numru ta’ Ωviluppi moderni mad-dinja kollha. Dan il-perit bl-uffiççju f’Londra hu nofsu Iraqin u kien il-mo˙˙ wara l-iΩviluppi fil-pjazza talkapitali Hoxton u f’Eaton Place, kif ukoll fi pro©etti internazzjonali fi bliet, fosthom New York, Singapor u Dubaj.

l-iMMiGrazzjoni irreGolari Metro lussuÛa fl-arabja sawdija f’pajjiÛna Skont tag˙rif li ˙are© l-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika f’Jum ir-Refu©jati, fl-20 ta’ Ìunju li g˙adda, din is-sena jirriΩulta li fl-2013 kellna Ωieda ta’ 6.2% fin-numru tag˙hom meta mqabbla mas-sena ta’ qabel. KwaΩi nofshom waslu matul Lulju. Il-ma©©oranza kbira tal-immigranti irregolari kollha kienu ta’ ori©ini Afrikana. Dawk mis-Somalja la˙˙qu l-49.8%, waqt li kwart kienu mill-Eritrea. Is-sena li g˙addiet ukoll, l-Uffiççju tal-Kummissarju tarRefu©jati ressaq 2,246 applikazzjoni ©dida g˙all-protezzjoni internazzjonali – Ωieda ta’ 8% fuq is-sena ta’ qabel. Aktar minn nofs dawn l-applikanti kienu r©iel ta’ bejn it-18 u l-34 sena. Il-ma©©oranza tag˙hom (87.5%) kienu Afrikani, li minnhom 44.7% kienu Somali u 23.9% Eritrej. 12.4% o˙ra ©ew mill-Asja, l-aktar mis-Sirja (60.1%). Is-sena l-o˙ra wkoll, l-Uffiççju tal-Kummissarju tar-Refu©jati pproçessa 1,905 applikazzjoni: 84.3% ˙ar©itilhom deçiΩjoni poΩittiva, waqt li l-o˙rajn ma ntlaqg˙etx it-talba tag˙hom. Likbar numru ta’ applikanti li ng˙ataw id-dritt g˙all-kenn kienu Somali u Eritrej, b’26.0 u 20.5% rispettivament. Kien irre©istrat tnaqqis ta’ 14.2% fil-popolazzjoni residenzjali fiç-çentri miftu˙in u fi djar o˙ra stituzzjonalizzati. L-akbar numru ta’ immigranti irregolari (72.1%) qeg˙din fiççentru miftu˙ ta’ Óal Far, waqt li 23.5% o˙ra jinsabu filMarsa. Aktar minn tliet kwarti tar-residenti huma r©iel u minnhom 42.4% huma Somali. Sadanittant, matul is-sena l-o˙ra nstabu illegalment f’pajjiΩna 2,437 persuna, Ωieda ta’ 8% fuq is-sena ta’ qabel. Filma©©oranza tag˙hom kienu Afrikani, iΩda nqabdu wkoll AΩjatiçi (Sirjani u Palestinjani). 67.2% minnhom kellhom bejn it-18 u l-34 sena. Minnhom, 460 re©g˙u ntbag˙tu lejn pajjiΩhom. 60.9% lejn pajjiΩi Afrikani, predominentement lejn il-Libja.

KUN Af KÓ

14|12|2014 21

kullhadd.com

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

L-AÓÓAR BATTALJA TAL-BISMARCK

Il-Bismarck fl-aqwa tieg˙u Varat fl-14 ta’ Frar 1939 u msemmi g˙all-Kançillier ÌermaniΩ Otto Von Bismarch. Kien l-aktar bastiment talgwerra b’sa˙˙tu fin-Navy ÌermaniΩa, imma kellu ˙ajja qasira fl-istorja tag˙ha. Ma xtaqux li jitilfuh Hitler ma xtaqx li dan il-vapur jintlaqat minn xi bomba talgwerra tant kemm kien sabi˙. Infatti ma kienx jid˙ol f’azzjonijiet kbar ta’ gwerra g˙ax g˙all-ÌermaniΩi kien ikun ta’ diΩappunt jekk jitilfuh f’kaΩ ta’ xi attakk L-ewwel missjoni Il-Bismarck u l-bastiment lie˙or tal-gwerra Prinz Eugen kienu salpaw fit-18 ta’ Marzu 1941. Tlett ijiem wara li lIngliΩi ©ew informati li dawn il-vapuri kienu f’Bergen Fjord, in-Norve©ja, jie˙du Ω-Ωejt. Minn hemm telqu lejn l-Istrett tad-Danimarka, bejn l-IΩlanda u l-Groenlandja, biex ji©u flOçean Atlantiku ta’ fuq ˙alli ma j˙allux convoys jaslu lejn

l-Ingilterra bi provvisti ta’ ikel mill-Amerika. Sfortuna g˙al Hood IΩda fit-23 ta’ Mejju l-Bismarck intlema˙ mill- cruiser IngliΩ Suffolk, fejn wara ssie˙eb mieg˙u n-Nordfolk. Il-Hood u l-Prince of Wales ukoll ©ew fil-viçinanzi imma min-na˙a lo˙ra. L-g˙ada filg˙odu bdiet il-battalja. Il-Hood feta˙ in-nar u beda javvanza lejn Prinz Eugen. Il-Bismarck ukoll feta˙ in-nar u beda jispara bilkanuni l-kbar tal-15-il pulzier kontra l-Hood. Sfortunatament il-Hood intlaqat f’ma˙Ωen talmunizzjon, sploda u g˙ereq fi ftit sekondi. Mieg˙u g˙erqu 1,421 ba˙ri. Salvaw biss tlieta. Ìie mdawwar IΩ-Ωew© vapuri ÌermaniΩi baqg˙u jattakkaw lil Prince of Wales, imma dan irnexxielu ja˙rab u jin˙eba qalb idd˙a˙en ( smoke sceen ) IlBismarck intlaqat fit-tankijiet taΩ-Ωejt u g˙alhekk kellu jkompli jba˙˙ar b’veloçità

ridotta. Filg˙axija re©a’ ©ie attakkat b’disa’ torpedo bombers. Wie˙ed biss irnexielu jolqtu ming˙ajr ˙sarat kbar. Kien deçiΩ li l-attakk fuq il-Bismarck g˙andu jieqaf u g˙alhekk salpa bil-mod lejn Brest. Fis-26 ta’ Mejju, ajruplan tanNavy IngliΩa lema˙ g˙aldarb’o˙ra lill-Bismarck. Dan lajruplan baqa’ jsegwih sakemm il-cruiser Sheffied, li kien fl-in˙awi, gie infurmat. Mieg˙u ng˙aqdu l-Ark Royal u r-Renown. Wara li ©ew sparati xi tiri, il-Bismarck intlaqat fit-tmun u ma setax ikompli l-vja©©. Il-Bismarck jeg˙req Ftit wara, mal-flotta IngliΩa ng˙aqdu l-King George V, irRodney, in-Norfork u dDorsetshire. Dawn komplew l-attakki fuq il-Bismarch sakemm farrkuh g˙al kollox. Fl-10.36am tas-27 ta’ Mejju 1941, il-Bismarck g˙ereq filba˙ar Atlantiku, 300 mil filPunent ta’ Ushant. Ìew salvati 110 ba˙ri u g˙erqu 2,222.

Il-Bismarck mg˙erreq Iktar tag˙rif Il-Bismarck beda jinbena fittarzna t a ’ B i o h m & V o s s f’Humburg, f’Lulju tal-1936. B˙all-Bismarck inbena ie˙or simili li kien jismu Tirpitz. Kienu l-ikbar vapuri tal-gwerra ÌermaniΩi li qatt inbnew. Il-Bismarck kellu tul ta’ 251 metru (823 pied) b’36 metru (118-i l p i e d ) w i s a ’ . B ˙ a l a protezzjoni mit-torpedos, iΩΩaqq t a l - b a s t i m e n t k i e n e t imdawra b’çintorin tal-azzar 320mm (13-il pulzier) ˙xuna. Kellha 12-il boiler li j˙addmu tliet turbini biex idawru t-tliet skrejje n . K i e n e t i t t e l l a ’ veloçità ta’ 30.1 knots ( 55.58 km/h jew 34.53mph). Setg˙et tba˙˙ar bla waqfin 8,870nmi (16,430km jew 10,210 mil) b’velo ç i t à ta’ 19-il knot .(35km/h jew 22mph). Kiene t a r m a t a b i t m i e n kanuni ta’ 38çm (15-il pulzier), tnax o˙ra ta’ 15çm (5.9 pulzieri), 16 ta’ 10.5çm (4.1 pulzieri), 16 ta’ 3.7çm (1.5 pulzier) u 12 o˙ra ta’ 2çm (0.79 pulzier) It-turretti talkanuni l-kbar kellhom ˙xuna

ta’ 320mm (13-il pulzier) ˙adid bl-azzar. Kien i©orr erba’ ajruplani tal-ba˙ar. IlBismarck kellu ekwipa©© ta’ 103 uffiçjali u 1,962 ba˙ri. Is-sejba tal-Bismarck Fit-8 ta’ Ìunju 1989, irriçerkatur ta’ qieg˙ il-ba˙ar Dr Robert Ballard, il-bniedem li kien sab l-RMS Titanic, sab il-Bismarck f’fond ta’ madwar 4,791m (15,719 piedi). Din irrelikwa tinsab 650km (400 mil) fil-Punent ta’ Brest. F’Ìunju 2001 kienet saret spedizzjoni o˙ra fuq dan ilfdal u saret o˙ra sena wara. It-tnejn innutaw li l-Bismarck ma ©arrabx ˙sarat ta˙t il-livell ta’ wiçç il-ba˙ar. Dan ifisser illi x’aktarx il-Bismarck ©ie mg˙arraq mill-ÌermaniΩi stess biex ma jaqax f’idejn lIngliΩi. Kien intqal xi diskors li lIngliΩi setg˙u evitaw ˙afna mwiet li kieku ma baqg˙ux jisparaw lejn il-Bismarck. Dan g˙ax il-Bismarck kien waqaf mill-isparar tant kemm kellu ˙sarat u nirien.

22 14|12|2014

Dokumentarju u esibizzjoni artistika Dwar iÇ-Çina Iç-Çentru Kulturali taç-Çina f’Malta ©ie inawgurat fl-2003 u minn dakinhar sar ˙afna xog˙ol sabiex jittellg˙u diversi attivitajiet bil-g˙an li jintroduçu lill-poplu Malti maç-Çina u mal-kultura tag˙ha. Fost dawn l-avvenimenti, wie˙ed isib il-programm CCC Partnership li jinkludi mawra saç-Çina sponsorjata annwalment miç-Çentru lil numru ta’ individwi li jkunu kkontribwixxew b’xi mod g˙alliskop tieg˙u. Barra minn hekk, kull sena, dan iç-Çentru jistieden ukoll numru ta’ artisti fiç-Çina ˙alli jaqsmu l-perspettiva artistika tag˙hom ma’ artisti o˙ra tal-post. Din is-sena Ω-Ωew© delegati Maltin kienu Fiona Vella, ©urnalista, u Anna Maria Gilson midDipartiment tal-Edukazzjoni, li Ωaru Beijing u Shanghai. Mag˙hom telg˙u wkoll Ωew© fotografi, Wistin Baldacchino u Mary Attard, flimkien mal-artist Ray Axiaq. Eventwalment dan it-tim Malti ntalab jaqsam l-esperjenzi tieg˙u mal-pubbliku. G˙aldaqstant, Fiona Vella pproduçiet dokumentarju ta’ sieg˙a li j©ib l-isem Travelogue: The Colours of China li wie˙ed issa jista’ jara fuq Youtube permezz ta’ din il-˙olqa: https://www.youtube.com/watch?v=HlHIDVjYzGQ Min-na˙a l-o˙ra, Anna Maria Gilson, Wistin Baldacchino, Mary Attard, u Ray Axiaq organizzaw preΩentazzjoni li ©iet segwita b’esibizzjoni artistika ta’ ritratti u pitturi relatati maΩ-Ωjara tag˙hom fiçÇina. Din l-esibizzjoni, intitolata Chinoiserie II, tinsab fil-Gallarija tal-Arti taç-Çentru Kulturali taç-Çina f’173, Triq Melita, il-Belt Valletta. L-esibizzjoni se tkun miftu˙a g˙all-pubbliku bejn l-10 ta’ Diçembru 2014 u d-9 ta’ Jannar 2015. G˙al aktar tag˙rif, tista’ tikkuntattja liç-Çentru Kulturali taç-Çina f’Malta fuq 2122 5055.

kullhadd.com

kÓ kultura

mela Darba kien hemm…

sinDyrella u l-bestja

Spettaklu ta’ kulur u divertiment fl-Istitut Kattoliku

Mix-xellug minn quddiem - Fiona Vella, Wistin Bladacchino, Mary Attard, Anna Maria Gilson u Ray Axiaq

Il-Kumpanija Teatru Rjal b˙alissa tinsab fl-a˙˙ar faΩi talpreparamenti tag˙ha g˙all-edizzjoni ta’ din is-sena tal-pantomima popolari annwali li ssir fl-Istitut Kattoliku, fejn dis-sena jmiss Ωew© karattri ferm popolari: Sindyrella u l-Bestja. Mela darba kien hemm Sindyrella u l-Bestja u, m’g˙andniex xi ng˙idu, id-Dama Condita. Il-proprja storja ta’ Sindyrella rrakontata mill-Fairy Tinker Bell fejn niskopru li omm Sindyrella, Condita, tkun tirrispettaha ˙afna imma ˙utha t-tewmin il-˙in kollu mqabbdin mag˙ha peress li hi sabi˙a u huma koroh. Allura l-Bestja fiex jid˙ol? Kontu tafu li Sleeping Beauty u Rapunzell huma ˙bieb kbar ta’ Sindyrella? Is-Sa˙˙ara g˙alfejn il-˙in kollhu tfittex lil Snow White? Snow White x’g˙andha x’taqsam? U l-Pastur minn hu? Xmara ta’ m˙abba? Tg˙id ˙a jirnexxilu jikkonverti lid-Dama li ma tibqax dama u d-Dama b’liema praspar u avventuri se to˙ro© biex issalva s-sitwazzjoni, jekk mhux tg˙arraqha. Mela ejjew ˙alli nassistu g˙al serata mimlija spettaklu, kulur, kant, da˙k, Ωfin u divertiment g˙all-familja kollha. Il-parti tad-Dama Condita hija fdata g˙at-tielet sena konsekuttiva lill-attur bravu Toni Busuttil li Ωgur ma g˙andux bΩonn lebda introduzzjoni. Mieg˙u g˙andu kast formidabbli, bis-Snits b˙ala l-Fairy, Ina Robinich, Brian Farrugia, Simon Curmi, Jeffrey Scicluna, Neville Refalo, Julie Pomorski, Laura Bruno, Pawlu Bonello, Franky Borg, Alan Falzon, Bernice Darmanin, Graziella Farrugia, Rhea Chetcuti u o˙rajn. Il-band b˙as-soltu tkun live ta˙t id-direzzjoni ta’ Abigail Brown b’arran©amenti muΩikali ta’ Joe Brown. Il-koreografija ©iet fdata lil Kinetic Dance Studio b’koreografija ta’ Clayton Mifsud u Daphny Gatt. Il-kostumi huma kollha ddisinjati u me˙juta minn Noel talLouie Noir u l-make up f’idejn Justin Brincat Mela darba kien hemm…Sindyrella u l-Bestja g˙andu skript ori©inali ta’ Brian Farrugia, b’direzzjoni ta’ Ray Abdilla u bilproduzzjoni b˙as-soltu tkun ta’ Pawlu Testa. Se ssir rappreΩentazzjoni l-Óadd 21 ta’ Diçembru fl-10.00am bi prezz verament speçjali ta’ €12.50/€11.50 isfel u €8.50/€10.50 fil-gallarija, b’rappreΩentazzjoni o˙ra fl-istess ©urnata fil-˙in tant popolari tal-4.00pm. B˙as-soltu r-rappreΩentazzjonijiet kollha se jsiru fl-Istitut Kattoliku, il-Furjana u jkomplu kif ©ej: f’Diçembru: il-Ìimg˙a 26 (Boxing Day) fis-2.30pm u fis-7.30pm, is-Sibt 27 fis-7.00pm, il-Óadd 28 fis-2.00 u fis-6.30pm, u t-Tnejn 29 fis7.30pm. F’Jannar isiru dawn ir-rappreΩentazzjonijiet: il-Ìimg˙a 2 fis-7.30pm, is-Sibt 3 fis-7.00pm, u l-Óadd 4 fis-6.30pm. Riservazzjonijiet miftu˙in u l-biljetti jistg˙u jinkisbu ming˙and: Pawlu Testa Travel: 2122 3340/9947 6468; l-uffiççju tar-riservazzjonijiet fl-Istitut Kattoliku, filg˙axija: 2123 8429; il-bar tal-Istitut Kattoliku, filg˙odu u filghaxija: 2124 2551; Carmen Azzopardi tar-Rabat: 2145 4836 u TereΩa BaΩar ta’ ÓaΩ-Ûabbar: 2166 2968. G˙al aktar informazzjoni u biex tibbukkja bl-internet id˙ol fuq is-sit elettroniku uffiçjali tal-Kumpanija Teatru Rjal jew dak tat-teatru ta’l-Istitut Kattoliku www.kumpanijateatrurjal.com u www.istitutkattoliku.com

Kultura KÓ

14|12|2014 23

kullhadd.com

MuÛiKa jazz gÓall-KunÇert tal-ridt waqt il-Óin tat-te

Il-Jazz Trio ser idoqqu llum il-Óadd 14 ta’ Diçembru fl-Oratorju, fil-Belt Valletta fl-4.30pm. Tliet muΩiçisti stabbiliti, Tony Sammut fuq il-pjanu, ˙uh Simon Sammut fuq il-baxx, flimkien malperkussjonista Joseph (Bibi) Camilleri, ser jippreΩentaw programm ta’ muΩika jazz b’siltiet ta’ muΩiçisti le©©endarji tal-jazz, li huma kkunsidrati pilastri fl-iΩvilupp ta’ dan il-©eneru. It-trio ser idoqq xog˙lijiet ta’ Thelonius Monk, Wayne Shorter, McCoy Tyner, Bill Evans u Herbie Hancock, fost o˙rajn. Kunçert li Ωgur g˙andu jinΩel tajjeb ferm mal-udjenza. Il-kunçert, li ser isir il-Óadd 14 ta’ Diçembru fl-4.30pm fl-Oratorju tal-knisja tal-ÌiΩwiti fi Triq l-Arçisqof, il-Belt Valletta, huwa parti minn serje ta’ kunçerti bl-isem The Oratory – Music and Art organizzati millFond ta’ Riçerka tal-Università (RIDT). Dan is-serje hu wie˙ed mill-inizjattivi tal-RIDT biex jin©abru fondi u titkabbar il-parteçipazzjoni talkomunità biex jin©abru fondi g˙ar-riçerka. Id-d˙ul g˙all-kunçert hu b’g˙otja rakkomandata ta’ €10. The Oratory – Music and Art huma serje ta’ kunçerti li qed isiru kull ˙mistax. Il-kunçert li jmiss, li se jsir fit-28 ta’ Diçembru, huwa ddedikat ghal-xog˙lijiet festivi tal-Milied mill-aqwa kompoΩituri tal-perjodu Barokk.

KunÇert BaroKK tal-Milied uniKu f’ÓaÛ-ÛaBBar It-Teatru Manoel g˙aqqad Ωmien il-Milied, wa˙da millisba˙ knejjes Barokki f’Malta u wa˙da mill- ensembles ewlenin fl-Ewropa biex jippreΩenta Kunçert tal-Milied nhar is-Sibt 20 ta’ Diçembru fis-Santwarju tal-Madonna tal-Grazzja (il-knisja parrokkjali ta’ ÓaΩ-Ûabbar). Dan kollu se jkun imΩewwaq bi programm uniku ta’ muΩika sagra FrançiΩa mis-seklu sbatax, b’mod partikolari muΩika ta’ Charpentier miktuba g˙all-Milied. Il-programm se jittella’ mill-Ensemble Correspondances, immexxija missurmast u muΩikologu mag˙ruf FrançiΩ Sébastien Daucé. Il-knisja parrokkjali ta’ ÓaΩ-Ûabbar hija ddedikata g˙all-Madonna tal-Grazzja u tmur lura mijiet ta’ snin. ÓaΩ-Ûabbar sar parroçça fl-1615 u l-knisja preΩenti kienet iddisinjata minn Tommaso Dingli u tlestiet fl1696. Fl-1738, Giovanni Bonavia ddisinja faççata ©dida g˙all-knisja u fl-1715 tpo©©ew pitturi mill-pittur Malti Alessio Erardi. Kienet wa˙da mill-eΩempji l-iktar manifiçi tal-arkitettura eklesjastika Barokka fil-gΩira. Il-programm jinkludi muΩika tradizzjonali tal-Milied mi Ω-Ωmien Barok k k if ukoll bi ççiet ta’ Bo uzignac, B o ess et , C h arp en ti e r u M o ul i n i é. L -E ns em bl e Correspondances hija mag˙mula minn studenti talConservatoire National Supérieur de Musique de Lyon, wa˙da mill-akkademji muΩikali ewlenin fid-dinja, u Malta hija destinazzjonai wa˙da fost iΩ-Ωjarat li qed jag˙mlu fi w˙ud mill-postijiet ewlenin g˙all-kunçerti flEwropa. Il-Kap EΩekuttiv tat-Teatru Manoel Ray Attard qal: “Din l-attività hija parti mill-pjan tat-Teatru Manoel li jil˙aq ludjenzi billi jippreΩenta muΩika f’xenarji presti©©juΩi f’lokalitajiet differenti f’Malta. L-g˙an hu li noffru lopportunità lil dawk kollha li j˙obbu l-muΩika li jesperjenzawha f’postijiet ta’ valur arkitettoniku u artistiku g˙oli.” L-a˙˙ar album tal-Ensemble Correspondances bl-isem Meslanges pour la Chapelle d’un Prince reba˙ il-Grand Prix 2014 de la Musique Classique, li hu wie˙ed millikbar premju fix-xena tal-muΩika. Il-kunçert, nhar is-Sibt 20 ta’ Diçembru, jibda fit-8pm. Il-biljetti jiswew €20 u huma mra˙˙sa g˙all-istudenti u dawk li g˙andhom il-kartanzjan. Il-biljetti jinxtraw bli n t ern et mi n n w ww. t eat ru ma no el . c o m. m t , bookings@teatrumanoel.com.mt jew fuq 2124 6389.

ÇeleBrazzjonijiet ta’ lejlet l-ewwel tas-sena fil-MellieÓa G˙all-ewwel darba l-Kunsill Lokali talMellie˙a se jkun qieg˙ed jorganizza çelebrazzjonijiet ta’ lejlet l-Ewwel tasSena g˙all-pubbliku fil-pjazza tal-parroçça fil-Mellie˙a. Attività li qieg˙da tkun organizzata bl-appo©© tasSegretarjat Parlamentari g˙all-Gvern Lokali u l-Awtorità Maltija tatTuriΩmu. Din l-attività tibda g˙all-˙abta tad9pm fejn se jkun hemm kant u muΩika g˙all-familja kollha. Se jie˙du sehem ukoll kor tat-tfal u muΩiçisti

Melle˙in. G˙all-˙abta ta’ nofsillejl se tintwera projettazzjoni 3D fuq il-faççata tal-knisja parrokkjali u wara tintlaqa’ s-sena l-©dida b’˙arqa spettakolari ta’ nar ikkoordinata mill-G˙aqda tan-Nar Maria Bambina. Wara dan ikompli programm ta’ muΩika varjata g˙al kul˙add. B˙ala parti mill-preparamenti g˙al din l-attività, il-Kunsill ippubblika programm fejn ing˙ata spazju lill-g˙aqdiet Melle˙in sabiex jippromovu l-attivitajiet li qeg˙din jorganizzaw g˙al

Ωmien il-Milied. Dan il-programm se jitqassam f’diversi r˙ula madwar Malta bil-g˙an li l-Kunsill ikun qieg˙ed joffri l-appo©© tieg˙u lil dawn l-g˙aqdiet u l-attivitajiet li jorganizzaw. Il-programm jinsab fuq is-sit elettroniku talKunsill www.mellieha.gov.mt Il-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a jixtieq jirringrazzja lil dawk kollha li qeg˙din jag˙tu s-sehem tag˙hom sabiex din lewwel edizzjoni tal-attività tkun suççess. Fl-istess waqt, l-istess Kunsill i˙e©©e© lil kul˙add sabiex jattendi

g˙al dawn iç-çelebrazzjonijiet ta’ lejliet l-Ewwel tas-Sena sabiex igawdi minn attività o˙ra ta’ livell g˙oli organizzata g˙all-pubbliku Malti u G˙awdxi, kif ukoll g˙at-turisti li jiffrekwentaw il-Mellie˙a matul dan iΩ-Ωmien. Is-Sindku, il-Viçi Sindku, u l-kunsillieri flimkien mal-istaff tal-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a u l-familji tag˙hom jawguraw l-isba˙ xewqat g˙al Milied u Sena Ìdida mimlija risq u hena lil kul˙add.

24 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ maDwarna

Il-FonDazzjonI alIVe tagÓtI somma rekorD L-ALIVE Charity Foundation g˙amlet donazzjoni ta’ €80,000 lill-Fond tar-Riçerka talUniversità ta’ Malta (RIDT) biex ikompli jg˙in u jsa˙˙a˙ ilprogramm speçjalizzat talUniversità ta’ Malta fir-riçerka tal-kançer tas-sider. Din issomma ©eneruΩa n©abret miççiklisti ta’ ALIVE li ˙adu sehem fl-isfida iebsa Malta Airport – ALIVE2014 Cycling Challenge for Cancer. Iç-çiklisti qadfu kwaΩi 1,100 kilometru f’sebat ijiem f’˙ames pajjiΩi minn Praga sa Belgrad. Iç-Chairperson ta’ ALIVE Charity Foundation Nicky Camilleri, f’isem il-kumitat ta’ ALIVE, l- isponsor ewlieni lAjruport Internazzjonali ta’ Malta, l- isponsors l-o˙ra, ilparteçipanti u ˙bieb, ippreΩenta d-donazzjoni lir-Rettur talUniversità ta’ Malta u çChairperson ta’ RIDT ilProfessur Juanito Camilleri, filpreΩenza ta’ membru millkumitat tal-Fondazzjoni ta’ Azzjoni g˙all-Kançer tas-Sider Betty Lee, il-President ta’ Europa Donna – Malta Gertrude Abela u l-Kap EΩekuttiv tal-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta Markus Klaushofer. Nicky Camilleri qal: “ALIVE2014 kienet g˙al darb’o˙ra suççess, fejn 45 çiklist ©abru fondi g˙ar-riçerka tal-kançer tas-sider f’Malta.

G˙at-tieni sena konsekuttiva, ˙dimna flimkien ma’ Ωew© organizzazzjonijiet: ilFondazzjoni ta’ Azzjoni g˙allKançer tas-Sider u Europa Donna – Malta, u permezz talisfida ALIVE2013 Shawn Baldacchino ng˙ata borΩa ta’ studju ta’ tliet snin biex jag˙mel Dottorat (PhD) filkançer tas-sider. Fil-©img˙at li ©ejjin ser jing˙ataw aktar boroΩ ta’ studju f’dan il-qasam, grazzi g˙all-fondi li ©barna din is-

sena. Prinçipalment, il-flus ser jiffaçilitaw it-tieni student g˙al Dottorat fir-riçerka tal-kançer tas-sider ta˙t is-superviΩjoni tal-Professur Christian Scerri u Dr Godfrey Grech fl-Università ta’ Malta u b’kollaborazzjoni mal-Isptar Mater Dei. L-isfida l-©dida ALIVE2015 ser titnieda dalwaqt. Wara disçussjonijiet mal-Fond tarRiçerka tal-Università, ALIVE Charity Foundation ser tkun

qed ti©bor il-fondi g˙al gold ribbon – li hi Ω-Ωigarella uffiçjali tat-tfal morda bil-kançer. Lg˙ajta l-©dida ta’ ALIVE g˙allisfida li jmiss: Iktar Qrib Qlubna (Closer to our Hearts), ser issostni l-kwaΩa l-©dida tag˙hom dwar il-bΩonn ur©enti g˙al riçerka xjentifika filkançer tat-tfal li jista’ jkollha karatteristiki differenti minn dawk tal-adulti. Waqt il-preΩentazzjoni talg˙otja, il-Professur Camilleri

qal: “L-investiment fir-riçerka hu impenn g˙al tul ta’ Ωmien. B’dawn il-flus l-Università ser tkun tista’ ssosstni riçerka xjentifika kruçjali fil-kançer tassider. A˙na niddependu mill©eneroΩità tal-komunità Maltija u hu ta’ inkora©©iment li lFond tar-Riçerka tal-Università qed ikun rikonoxxut b˙ala kawΩa ©usta li jixraqlu appo©©.” Il-Kap EΩekuttiv tal-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta Markus Klaushofer, qal: “Nifir˙u lit-tim organizzattiv ta’ ALIVE flimkien mal-parteçipanti g˙al sfida o˙ra ta’ suççess u g˙ar-riΩultat li kisbu. Fuq nota personali, g˙alija kien avveniment veru eçitanti li nissie˙eb maç-çiklisti fuq wa˙da mir-rikbiet minn Vjenna. Esperjenzajt tassew l-isfida flimkien ma’ ˙biebi Maltin fil-belt tieg˙i. Ninkora©©ixxu lil ALIVE biex ikomplu jibnu fuq dawn l-inizjattivi li ji©©eneraw kuxjenza u jistimulaw riçerka xjentifika f’dan il-qasam, li Ωgur t˙alli impatt fuq il-kwalità tal-˙ajja tal-pazjenti morda bil-kançer.” ALIVE 2014 kienet sponsorjata mill-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta u kellha l-appo©© ta’ Sky Spirits Fitness Lounge; Impressions Print, Signs and Displays; Go & Fun; Debenhams; Gollcher Group; Pizza Petrus; Garmin; Express Group u KPMG, fost o˙rajn.

CatCh the Drop

L-iskejjel u l-komunitajiet li ser jissottomettu l-proposti tag˙hom g˙all-Programm tal-Ilma ta’ HSBC Malta g˙andhom sad-19 ta’ Diçembru biex jibag˙tu l-pro©etti tag˙hom g˙as-sena skolastika 2014-15. Dan t˙abbar mill-uffiçjali tal-programm waqt Ωjara flIskola Primarja ta’ Óal G˙axaq. Min˙abba l-interess kbir li n˙oloq, il-proposti issa jistg˙u jkunu sottomessi ta˙t il-kategoriji ta’ School Outreach Programme, inkella Community Outreach Programme. Il-proposti rebbie˙a jit˙abbru sal-a˙˙ar ta’ Jannar 2015. Il-programm School Outreach Programme g˙andu l-g˙an li jrawwem lill-istudenti b˙ala kontributuri attivi u j˙ares speçifikament lejn azzjonijiet li jistg˙u jie˙du l-istudenti individwali blenfasi tkun fuq it-tnaqqis tal-konsum tal-ilma f’Malta. Il-proposti sottomessi mill-iskejjel u kunsilli lokali, li juru kif ilpro©ett jista’ jnaqqas il-konsum tal-ilma fost il-©enituri, qraba tattfal, fl-iskejjel u fil-komunitajiet ta’ madwar, ser ikunu ©©udikati b˙ala parti mill-Community Outreach Programme. F’Ottubru li g˙adda, iktar minn 45 rappreΩentant tal-iskola attendew sessjoni ta’ tag˙rif organizzata minn HSBC Malta Water Programme – Catch the Drop, biex i˙abbru din l-inizjattiva g˙assena skolastika 2014-15. Fis-sena skolastika li g˙addiet il-kampanja irçiviet 30 proposta, li minnhom 21 irçevew fondi mill-€500,000 riservati mill-Bank g˙al din il-kampanja ta’ tliet snin. Minbarra l-programmi l-©odda ta’ School and Community Outreach Programmes, il-kampanja tal-HSBC Catch the Drop ser tkompli tqajjem kuxjenza permezz ta’ attivitajiet separati. Dan ser jinkludi teatru forum li jΩur lokalitajiet differenti, wirjiet ta’ drama, shows edukattivi u preΩentazzjonijiet fl-iskejjel f’Malta u G˙awdex mill-istaff voluntiera tal-HSBC Water Programme. S’issa, il-voluntiera tal-kampanja HSBC Malta Water Programme – Catch the Drop g˙amlu 305 preΩentazzjonijiet lil 19,438 student, kwaΩi nofs in-numru li l-programm ta’ tliet snin qed jipprova jil˙aq sa Ìunju 2016. Il-kampanja Catch the Drop hi inizjattiva tal-Ministeru tal-Ener©ija u s-Sa˙˙a.

riÇetti kÓ

14|12|2014 25

kullhadd.com

inkOmplu l-mincepies u niksu l-kejk Biex inkomplu fejn ˙allejna x-xahar li g˙adda fil-˙ar©a tas-16 ta’ Novembru, illum se nag˙mlu l-mince pies bil-mincemeat li di©à ppreparajna, u niksu l-kejk bil-pastarjali u l-©elu. Biex jakkumpanja dawn iΩ-Ωew© ˙lewwiet se ng˙addilkom ir-riçetta tal-inbid s˙un im˙awwar (mulled wine). Riçetti ta’ VICTORIA CASSAR

il-mincepies G˙all-g˙a©ina • 275g dqiq plain, mg˙arbul • 25g lewΩ pur, mit˙un • 175g butir • 75g zokkor tal-©elu (icing sugar), mg˙arbul • Qoxra ma˙kuka ta’ nofs lumija • 1 isfar ta’ bajda • 1-2 mg˙aref ˙alib • zokkor tal-©elu biex troxx mincemeat • Óawwad flimkien id-dqiq u l-lewΩ mit˙un. Qatta’ f’biççiet il-butir u bil-ponot ta’ subg˙ajk da˙˙lu fid-dqiq sakemm isir qisu frak tal-˙obΩ. Ûid iz-zokkor tal-©elu u lqoxra tal-lumija. Óabbat flimkien l-isfar tal-bajda u l-˙alib, Ωidu mal-ingredjenti nixfin u ag˙©en kollox flimkien. G˙atti u ˙alli l-g˙a©ina toqg˙od fil-fri©© g˙al nofs sieg˙a. Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura 190°C. Idlek il-bun tins bi ftit butir ma˙lul. Ifta˙ lg˙a©ina u aqta’ çriki wisg˙in biΩΩejjed biex tiksi kull toqba. Imla bil-b’kuççarina

mincemeat. Aqta’ çriki jew forom ta’ stilel biex jg˙attu l-wiçç tal-mince pie, idlek ittruf jew ponot bi ftit ilma u ppressahom bil-mod mal-g˙a©ina tal-qieg˙. A˙mi g˙al 15-20 minuta jew sakemm tara li ˙maru. Meta to˙ro©hom mill-forn ˙allihom fil-landa g˙al 5 minuti, imbag˙ad aqlag˙hom u po©©ihom fuq gradilja biex jibirdu. G˙arbel iz-zokkor tal-©elu fuq il-wiçç tag˙hom.

inÛejnu l-kejk Il-pastarjali • 250g zokkor tal-©elu (icing sugar), mg˙arbul • 250g lewΩ ming˙ajr qoxra, mit˙un • 2 abjad tal-bajd • ½ kuççarina essenza tal-lewΩ jew tal-vanilla • 3 mg˙aref ©amm tal-berquq, imsa˙˙an u mg˙oddi minn passatur

Óabbat ˙afif l-abjad tal-bajd. Ûid l-essenza. Óallat flimkien iz-zokkor tal-©elu u llewΩ mit˙un u ˙awwadhom sew mal-bajd sakemm isiru g˙a©ina. Roxx il-wiçç fejn qed ta˙dem biz-zokkor tal-©elu u ag˙©en il-pastarjali ˙afif ming˙ajr ma ta˙dimha ΩΩejjed. GeΩwer il-pastarjali fil-cling film u ˙alliha toqg˙od g˙al sieg˙a fil-fri©©. Biex tiksi l-kejk bil-pastarjali Jekk il-kejk g˙ola xi ftit waqt il-˙ami, aqtag˙lu l-biçça Ω-Ωejda ta’ fuq biex ji©i aktar çatt. Aqleb il-kejk, biex il-qieg˙ ji©i fuq, fuq platt kbir çatt jew kartuna talkejkijiet. B’pinzell idlek il-©nub u l-wiçç tal-kejk bil-©amm. Ifta˙ il-pastarjali biΩΩejjed biex tg˙atti l-wiçç u l-©nub f’daqqa. Ara li l-˙xuna tkun ta’ madwar 0.5çm. Bl-g˙ajnuna tal-lembuba, tella’ l-pastarjali bil-mod g˙al fuq il-kejk. Bil-pali ta’ jdejk illixxa l-wiçç u bil-mod dur u inΩel mal-©nub salqieg˙ ming˙ajr ma tag˙mel qriesi. B’sikkina aqta’ Ω-Ωejjed minn mad-dawra. GeΩwer il-kejk f’sarvetta nadifa u po©©ih f’post frisk (mhux fil-fri©©) g˙al millinqas jumejn jew tlieta biex il-pastarjali til˙aq tinxef.

inbid sÓun imÓawwar • • • • • • • • •

1 flixkun inbid a˙mar 150ml ruby port 2 mg˙aref zokkor muscovado 2 bsaten tal-kannella 2 ˙lewwa stellata (star anise) 1 noçemuskata s˙i˙a ½ larin©a mqattg˙a roti rqaq ½ lumija mqattg˙a roti rqaq Imsiemer tal-qronfol

Da˙˙al Ωew© imsiemer tal-qronfol fil-qoxra ta’ kull rota tal-larin© u lumi. Po©©i l-ingredjenti kollha f’kazzola fuq nar medju, sa˙˙an u ˙awwad bil-mod sakemm jin˙all iz-zokkor u tis˙on sew itta˙lita ming˙ajr ma tag˙li. Ne˙˙i minn fuq in-nar, ˙allih joqg˙od g˙al ftit minuti, imbag˙ad servi s˙un f’tazzi bil-widna. F’kull tazza po©©i wkoll rota taç-çitru.

Il-©elu • • •

500g zokkor tal-©elu (icing sugar) mg˙arbul 2 abjad tal-bajd 1 mg˙arfa meraq tal-lumi

Óabbat il-bajd ˙afif. Filwaqt li tkompli t˙abbat, Ωid iz-zokkor ftit ftit. Ûid il-meraq tal-lumi u kompli ˙abbat sakemm il-©elu jibda jag˙qad u jΩomm il-forma. Dan ilproçess jie˙u madwar 7-10 minuti. Il-©elu g˙andu jΩomm forma g˙all-ponta meta ttellg˙u bil-wara ta’ mg˙arfa. Biex tiksi bil-©elu Qabel ma tiksi l-kejk, idlek il-pastarjali ˙afif bi ftit ilma. B’sikkina çatta (pallette knife) ifrex il-©elu mal-wiçç u l-gnub tal-kejk ugwalment. Jekk se t˙alli l-©elu lixx, g˙addi minn fuqu bis-sikkina çatta. Tista’ wkoll ittellg˙u ponot ponot biç-çatt tas-sikkina, jew tuΩa Ω-Ωew© modi: iΩomm il-wiçç çatt u ttella’ l-gnub, jew viçiversa. Óalli l-kejk f’post fejn ma jintlaqatx sakemm jag˙qad il-©elu, g˙al lejl jew aktar. Biex tiddekorah tista’ ddawwar Ωigarella mad-dawra tieghu u torbotha çoff, u ΩΩejjen il-wiçç b’xi dekorazzjonijiet tal-Milied.

26 14|12|2014

kullhadd.com

kÓ PRESIDENT

L-APPUNTAMENTI TAL-PRESIDENT TA’ MALTA It-Tnejn 15 ta’ Diçembru 2014 7.30am: 9.15am: 10.00am: 11.30am: 12.30pm: 4.00pm: 6.00pm: 7.30pm:

Il-President tippresiedi laqg˙a tal-mani©ment fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-©enituri tal-istudenti li jattendu l-iskola Mariam AlBatool fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tattendi diskussjoni fuq l-Ikel, Nutrizzjoni u Wellbeing, fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mar-rappreΩentanti tal-Friends of the National Archive of Malta fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mar-rappreΩentanti tal-Kamra tal-In©iniera fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ ma’ Dr Tonio Borg u mar-rappreΩentanti minn Kite Publishers u ti©i ppreΩentata b’kopja tal-ktieb Nid˙qu bina Nfusna – Politika bi Tbissima filPalazz ta’ Sant’Anton Il-President tinawgura d-dar tal-anzjani Casa Francesca f’Santa Venera Il-President u s-Sur Preca jattendu kunçert b’risq id-Dar tal-Providenza filKonkatidral ta’ San Ìwann, il-Belt Valletta

It-Tlieta 16 ta’ Diçembru 2014 9.00am: 10.30am: 12.30pm: 4.00pm: 6.00pm: 6.15pm: 8.15pm:

Is-Sur Preca jΩur l-Iskola Sekondarja ta’ Óal-Tarxien b’konnessjoni mal-Piggy Bank Campaign Is-Sur Preca jΩur l-Iskola TereΩa Nuzzo fil-Marsa b’konnessjoni mal-Piggy Bank Campaign Il-President tattendi ikla organizzata minn Care Malta fil-KaΩin Malti, il-Belt Valletta Il-President iΩΩur l-uffiçini tal-Media Today f’San Ìwann Il-President tiltaqa’ mas-Sur Jonathan Vella mill-kumpanija Express Logigroup u ti©i ppreΩentata donazzjoni b’risq l-Istrina b’Solidarjetà 2014 fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tospita l-Kunçert Annwali tal-Milied mill-Kor Collegium Musicum filKappella Russa, fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tinawgura l-MuΩew tal-Presepji organizzat mill-G˙aqda tal-EntuΩjasti tal-Presepji minn Caltagirone fil-Belt Valletta

Il-President u s-Sur Preca jiffirmaw il-ktieb Tisjir mill-Qalb fi stabbiliment f’G˙awdex

L-Erbg˙a 17 ta’ Diçembru 2014 9.00am: 1030am: 11.30am: 12.15pm: 1.00pm: 2.30pm: 4.00pm: 6.00pm: 7.00pm:

Il-President tiltaqa’ ma’ grupp ta’ residenti minn Óal Qormi flimkien mar-rappreΩentanti tal-Kunsill Lokali ta’ Óal Qormi fil-Palazz Verdala Il-President tiltaqa’ mas-Sur Arnold Cassola, Kap tal-Alternattiva Demokratika filPalazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-parteçipanti tal-Parlament taΩ-Ûg˙aΩag˙ fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President iΩΩur wirja ta’ o©©etti mag˙mulin miç-çeramika minn artist Taljan filKavallier ta’ San Ìakbu, il-Belt Valletta Il-President tinawgura l-uffiçini tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku f’Palazzo Spinola, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ ma’ grupp ta’ residenti mill-Qala flimkien mar-rappreΩentanti tal-Kunsill Lokali tal-Qala fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mas-Sur Robert Micallef, Koordinatur tal-Kors tal-Istudji Politiçi, flimkien mal-istudenti tal-Kors tal-Istudji Politiçi fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tinawgura wirja dwar il-baned u s-sehem tag˙hom fil-festi nazzjonali organizzata mill-Fondazzjoni Çelebrazzjonijiet Nazzjonali flimkien mal-G˙aqda KaΩini tal-Banda fis-Sala tat-Tron, il-Belt Valletta Il-President tospita riçeviment u tippreΩenta çertifikati lill-parteçipanti ta’ Solidarjetà bl-Isports 2014 fil-Palazz ta’ Sant’Anton

Il-President u s-Sur Preca jΩuru l-attività Paqpaqli g˙al LIstrina li saret il-Óadd li g˙adda

Il-Óamis 18 ta’ Diçembru 2014 9.00am: 12.00pm: 12.30pm: 4.00pm: 4.30pm: 6.30pm: f’Dar 7.00pm: 9.00pm:

Il-President iΩΩur il-Façilità Korrettiva ta’ Kordin Il-President iΩΩur l-uffiçini tal-Hospice Malta f’Óal Balzan Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Bord tal-Fondazzjoni tal-President g˙all-Ìid tasSoçjetà fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President iΩΩur wirja tal-arti mill-artist Ray Piscopo intitolata ‘L-Imma©inazzjoni li tirra©una’ fil-Cavalieri Art Hotel, San Ìiljan Il-President iΩΩur il-Cavalieri Art Hotel, f’San Ìiljan Il-President tinawgura Ωew© swali g˙all-konferenzi li saru b’fondi minn L-Istrina Qalb ta’ Ìesu, Santa Venera Il-President tattendi riçeviment fl-okkaΩjoni tal-Jum Nazzjonali tal-Qatar, fillukanda Westin Dragonara, f’San Ìiljan Il-President ti©i intervistata mis-Sinjorina Elaine Agius fuq il-programm tag˙ha Mitqlu Deheb, fl-istudios ta’ NET Television, Tal-Pietà

Beda l-proçess tal-g˙add tal-flus li n©abru fil-BOV Piggy Bank Campaign mit-Tfal b’Solidarjetà!

Il-Ìimg˙a 19 ta’ Diçembru 2014 9.00am: 9.45am: 10.00am: 1.30pm: 5.00pm: 6.00pm: 8.15pm:

Il-President tindirizza konferenza tal-a˙barijiet rigward il-Fond g˙all-G˙aqdiet Volontarji ta’ L-Istrina 2014 fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-organizzaturi tal-attività Christmas on Campus u ting˙ata donazzjoni b’risq L-Istrina b’Solidarjetà 2014 fl-Università ta’ Malta, l-Imsida Il-President tattendi l-g˙eluq tal-Family Violence Law Unit fl-Università ta’ Malta, l-Imsida Il-President tiltaqa’ mal-Assoçjazzjoni Maltija tal-FiΩjoterapisti fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tattendi sessjoni ta’ kant tal-Milied fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tattendi Kunçert tal-Epifanija ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Sigmund Mifsud fil-knisja parrokkjali tal-Birgu Il-President u s-Sur Preca jattendu edizzjoni tal-programm Xarabank

Is-Sibt 20 ta’ Diçembru 2014 8.00am: 9.00am: 10.00am: 6.00pm:

Il-President u s-Sur Preca jattendu quddiesa kkonçelebrata mill-Isqof ta’ G˙awdex Monsinjur Mario Grech biex jing˙ata bidu g˙al L-Istrina f’G˙awdex 2014 fil-knisja parrokkjali ta’ G˙awdex Il-President u s-Sur Preca jiltaqg˙u mal-parruççani ta’ G˙ajnsielem b˙ala parti min L-Istrina f’Ghawdex 2014 Il-President u s-Sur Preca jiltaqg˙u mal-parruççani tal-Qala, tan-Nadur, tax-Xag˙ra, tax-Xewkija u ta’ Ta’ Sannat b˙ala parti minn L-Istrina f’G˙awdex 2014 Il-President u s-Sur Preca jattendu g˙all-attività Milied Flimkien fil-Bit˙a talPalazz, il-Belt Valletta

L-E.T. l-President ta’ Malta tispezzjona l-Gwardja tal-Unur, fil-parata ta’ Jum ir-Repubblika li saret ilbiera˙ fi Pjazza San Ìor©

Skeda kÓ

14|12|2014 27

kullhadd.com

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 12.30 12.40 17.30 17.40 19.30 20.20 23.30

One News Snajja’ Maltin Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paper Scan Milied mill-Aqwa One News Milied mill-Aqwa One News Milied mill-Aqwa One News Milied mill-Aqwa One News

07.00 08.15 09.00 10.00

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.40 19.40 20.00 20.50 23.00

A˙barijiet Sports Science Madwarna Il-Gwerra l-Kbira Gadgets House Hunt Malta U Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb U G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum L-Irkant Dot EU A˙barijiet X-Factor UK A˙barijiet

08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.00 13.30 14.00 16.00 16.30 17.00 17.30 18.00 18.30 19.00 19.30 20.30

Treasure Island Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Kurrenti Luxdesign Valletta Househunt Gadgets Qormi Vs Sliema Madwarna Il-Gwerra l-Kbira GFA Roundup Pellikola Treasure Island Venere G˙awdex Illum Super Ships A˙barijiet g˙al Persuni b’Nuqqas ta’ Smig˙ 20.40 Madwarna 21.30 Kontrattakk 23.00 A˙barijiet Sportivi

06.00 Parlamento Punto Europa 06.30 Unomattina In Famiglia Per Telethon 09.45 Dreams Road 2014 10.30 A Sua Immagine 10.55 Santa Messa 11.50 A Sua Immagine 12.00 Recita Dell’Angelus 12.10 A Sua Immagine 12.20 Linea Verde Ragusano 13.30 Telegiornale 14.00 L’Arena 16.30 Tg 1 16.33 Che Tempo Fa 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Carosello Reloaded 20.40 Flavio Insinna Affari Tuoi Specialetelethon

06.00 06.30 07.00 07.44 08.10

Film: Il Resto Della Notte Nautilus La Scienza Di Interstellar Jake E I Pirati Dell'isola Lo Strano Uncino Di Uncino Sofia La Principessa L'apprendista Di Cedric Il Nostro Amico Charly La Gabbia Degli Struzzi Leoni Ed Elefanti Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia TG2 Giorno TG 2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che Il Calcio Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra 11 TG2 20.30 N.C.I.S. La Domenica Sportiva TG1 60 Secondi Speciale TG1

06.00 Fuori Orario. Cose (Mai) Viste 07.10 Ai Confini Dell'arizona La Festa Del Ringraziamento 08.00 La Signora Del West La Stagione Dei Miracoli 08.45 Film: Angelino E Il Papa 10.25 Community - L'altra Italia 11.10 TGR 12.55 Radici 14.00 TG 14.30 In 1/2 Ora 15.00 TG3 LIS 15.05 Kilimangiaro 19.00 TG3 20.00 Blob 20.10 Che Tempo Che Fa 21.45 Report

06.00 06.15 06.35 06.50 08.35 10.30 12.25 13.00 14.00 16.45 18.30 19.00 19.30 21.30

Televendita Media Shopping I Maghi Di Waverly Televendita Media Shopping Super Car A-Team Big Fat Liar Studio Aperto Sport Mediaset XXL Hercules White Lion Studio Aperto Love Bugs Un Semplice Desiderio La Grande Magia

06.00 07.54 08.00 08.45 08.50 10.10 11.10 12.00 13.00 13.40 14.01 16.20 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico TG5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito The Chef Ii Talento E Passione In Cucina Le Storie Di Melaverde Melaverde TG5 L’Arca Di Noè Possession –Una Storia Romantica Domenica Live Rewind Avanti Un Altro TG5 Prima Pagina TG5 Paperissima Sprint Domenica Riassunto – Il Segreto Il Segreto X-Style

07.00 07.30 08.00 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.56 14.55 16.55

Omnibus TG LA7 Omnibus L’Aria Che Tira Otto E Mezzo Sabato (R) Bersaglio Mobile (R) TG LA7 Rappresaglia Le Strade Di San Francisco L’Ispettore Barnaby Meteo LA7 TG LA7 Domenica Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

07.00 07.10 07.30 07.40 07.50 08.15 09.00 09.30 10.15 11.05 12.00 12.45 13.40 14.10 15.00 17.30 18.25 19.10 20.00 20.30 21.00 21.50 22.40

Garth and Bev Me Too! 3rd & Bird Bobinogs Nuzzle and Scratch The Weakest Link Rev. Doctor Who Lorna Doone Outcasts The Weakest Link Tough Guy Or Chicken? Rev. Doctor Who Doctors Outcasts Doctor Who Lorna Doone Rev. Hebburn The Town Hustle Life on Mars

06.15 07.05 07.30 08.20 10.25 12.30 14.35 16.40 18.45 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Siba’s Table Jenny Morris Cooks The Riviera Reza’s African Kitchen Charly’s Cake Angels Bbq Crawl Siba’s Table Chopped Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Chopped

08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45

Suggs’ Italian Job Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins Desperate Landscapes 10 Grand In Your Hand Selling New York Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad Vintage Hunter Desperate Landscapes How The Best Is Done House Hunters Selling New York 10 Grand In Your Hand Suggs’ Italian Job Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Platinum Babies Extreme Homes Vintage Hunter Keasha’s Perfect Dress

06.00 08.30 10.35 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 17.15 18.05

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 11.30 12.00 14.00

Holly Has A Baby Extreme Close-Up Style Star Nick Cannon’s Big Surprise Giuliana & Bill E! News Party On. Istanbul House Of DVF Keeping Up With The Kardashians Kourtney & Khloé Take The Hamptons E! News House Of DVF Kourtney & Khloé Take The Hamptons House Of DVF E! News The Soup E! News

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 12.10 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Mega Builders Mythbusters Human Body The Liquidator Flip Men Salvage Hunters Auction Hunters Head Games Close-Up Kings What Happened Next? Superhuman Showdown Magic Of Science Extreme Engineering Chasing Classic Cars Chrome Underground Survive That! Bear Grylls’ Wild Weekend Deadliest Catch

07.40 09.15 10.55 12.30 14.15 15.55 17.20 19.00 20.40 22.10

The In Crowd Josie And The Pussycats Legally Blonde After The Fox Prime Risk Good Boy! The Dust Factory The Meteor Man Once Bitten The Betsy

IBU World Cup Biathlon FIS World Cup Alpine Skiing IBU World Cup Biathlon FIS World Cup Alpine Skiing FIS World Cup Ski Jumping IBU World Cup Biathlon Players Tour Championship Snooker FIS World Cup Ski Jumping IBU World Cup Biathlon Players Tour Championship Snooker Rolex Grand Slam Equestrianism

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 10.00 10.55 11.50

Animal Airport The Wild Life Of Tim Faulkner Meet The Sloths Too Cute! Treehouse Masters Penguin Safari Jurassica Wild Things With Dominic Monaghan Tanked Gangland Killers The Real Lion Queen Ultimate Air Jaws Gangland Killers The Real Lion Queen I’m Alive Ultimate Air Jaws

08.20 08.45 09.10 09.35 10.00 10.25 10.50 11.15 11.40 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.40 15.30 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00 18.25

Winx Club The Fairly Oddparents Sanjay And Craig Kung Fu Panda The Legend Of Korra Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins Of Madagascar The Fairly Oddparents iCarly Big Time Rush Victorious Life With Boys SpongeBob SquarePants Turtles The Penguins Of Madagascar

08.35 09.15 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.30 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40 22.54 23.00

07.00 07.30 07.50 09.45 10.45 11.30 13.30 14.40 17.00 18.00 19.55 20.00 20.30

15.00 16.00 17.00 19.00 21.00 22.00 22.30 23.00

08.30 09.15 11.30 12.15 14.30 16.15 17.00 19.00 20.15 21.00 23.00

10.45 12.30 14.00 14.05 15.35 16.30 17.10 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.40 21.40 21.45 23.15

17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Net News The Client (R) G˙al Kul˙add Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Se NiΩΩew©u Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News Flusek (R) What’s For Dinner Net News G˙alik Fl-Ewropa Becky Net News Replay Net News

Televendita Media Shopping Zorro Il Meraviglioso Volo Degli Uccelli Confessione Reporter Santa Messa I Grandi Della Fede TG4 I Grandi Della Fede Pianeta Mare Donnavventura Joe Contro Il Vulcano Il Vendicatore Del Texas (Di T. Garnett) 18.55 TG4 19.35 Comandante Florent. Morte Clinica 21.30 Terra Di Confine-Open Range

20.10 21.00 21.50 22.40

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World My 600-Lb. Life Being Chaz Long Island Medium Cake Boss. Next Great Baker Little People, Big World Buying Naked Your Style In His Hands Something Borrowed, Something New My Big Fat American Gypsy Wedding Say Yes To The Dress Gypsy Sisters Ultimate Shopper

MILIED MILL-AQWA: ÌBIR TA’ FONDI GÓALL-PARTIT LABURISTA, illum mis-1.00P.M. ’il Quddiem fuq One TraΩmissjoni mimlija attivitajiet u divertiment b'risq il-Partit Laburista. Maratona, bil-parteçipazzjoni ta' u˙ud mill-aqwa artisti fix-xena lokali. Xandir diretta miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun.

28 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA GET SANTA

EÇITANTI

MISSIER U IBEN F’MISSJONI SKABRUÛA Atturi Ewlenin: Jim Broadbent, Rafe Spall, Jodie Whitaker, Kit Connor, Warwick Davis, Joshua McGuire Direttur: Christopher Smith Distributur: Warner Bros Ma˙ru© minn KRS Releasing

Get Santa hija avventura mexxejja g˙all-familja kollha. F’din il-produzzjoni ferrie˙a, tifel ta’ 9 snin g˙andu fiduçja s˙i˙a f’Santa Klaws, jer©a’ jit˙abbeb sewwa ma’ missieru, li ftit kien jiftakru meta ssepara minn ma’ ommu, u j˙e©©u jag˙mel xi ˙a©a biex ma tibqax tinkwetah u ttelliflu lgost tal-festi tal-Milied li qorbu. Matul l-andament ta’ dan ixxog˙ol immirat l-aktar g˙at-tfal u l-familji, tirrenja wkoll atmosfera xi ftit drammatika. Il-familja taç-çkejken Tom (Connor), mhijiex wa˙da tradizzjonali, billi ommu, Alison (Whitaker) hija ddivorzjata u issa g˙andha sie˙eb ie˙or, Tony (McGuire). Missieru Steve (Spall) g˙adu kemm ˙are© mill-˙abs u jiddeçiedi li jrid jg˙addi xi ˙in fittul u ta’ kwalità ma’ ibnu. Meta dawn ikunu flimkien u jaraw liç-çriev ta’ Santa Klaws (Broadbent) ji©©errew mitluqin barra fit-toroq ta’ Londra, isiru

Óin: 102 min. Çert: U jafu li dan ix-xwejja˙ jinsab maqful fil-˙abs wara li kkraxxja s-slitta tieg˙u ma’ karozza tal-pulizija. Flimkien, u biex ma jarax lil ibnu mdejjaq, huma se jippruvaw jo˙or©uh miç-çella g˙ax dalwaqt jasal lejlet il-Milied u jrid iqassam irrigali lit-tfal tad-dinja kollha. Biex iferrah lit-tifel, Steve hu lest li ma jirrapurtax, kif suppost jag˙mel kuljum, mal-uffiçjal inkarigat mill-˙abs u lanqas ire©©a’ lil Tom fid-dar ta’ ommu qabel jarah sodisfatt. Get Santa Ωgur li g˙andu jΩomm liΩ-Ωg˙ar kollha attenti waqt l-immanuvrar tal-missier u t-tifel biex itemmu l-missjoni tag˙hom b’suççess. L-enfasi ta’ dan il-film hija rrelazzjoni intensa ta’ bejniethom, bil-missier jag˙mel kulma hemm bΩonn biex jer©a’ jkun aççettat fil-qalb ta’ ibnu wara nuqqas twil. Din hija fantasija li g˙andha teçita u tispira liΩ-Ωg˙ar kollha f’dawn il-jiem ta’ fer˙!

LEVIATHAN

JIGGALVANIZZAK

TRIBULAZZJONIJIET KBAR GÓAL RAÌEL ONEST U ORDINARJU Atturi Ewlenin: Alexei Serebryakov, Elena Lyadova, Roman Madyanov, Vladimir Vdovichenkov, Sergey Pokhodaev Direttur: Andrey Zvyagintsev Distributur: Artificial Eye Films Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas

F’The Return, id-direttur Russu Andrey Zvyagintsev wera abbiltà enormi kif iΩomm lilludjenzi attenti b’film b’atmosfera tassew deΩolanti dwar missier, li ilu nieqes, li jie˙u lit-tfal tieg˙u fuq vja©© mister-

Óin: 140 min. Çert 15

juΩ lejn il-ba˙ar. F’dan id-debutt interessanti, Zvyagintsev di©à wera ˙jiel li kapaçi juΩa ambjent primittiv g˙all-andament drammatiku. Wara, f’Ωew© xog˙lijiet o˙ra, kompla kabbar il-presti©ju

tieg˙u. Leviathan , ir-raba’ pro©ett tieg˙u, hu ambjentat f’territorju simili g˙al dak ta’ The Return. Dan hu film aktar raffinat, grandjuΩ mhux mill-lat epiku, li, b˙al xog˙lijiet o˙ra tieg˙u, jer©a’ jiffoka fuq l-inkwiet f’familja li fl-apert tidher unita ˙afna. Mill-ewwel dehra, Leviathan jag˙ti l-impressjoni li hu bbaΩat mill-ewwel parti talktieb Bibliku ta’ Ìobb, ambjentat fil-modern, imma jenfasizza l-anarkija u l-korruzzjoni li teΩisti fir-Russja llum, fejn min g˙andu l-poter jista’ jag˙mel kwaΩi dak kollu li jrid. Minn dan il-lat, skantajt kif din l-allegorija g˙all-klima preΩenti ta’ pajjiΩ kellha s-sapport finanzjarju millFederazzjoni Russa tal-Kultura g˙aç-Çinema. Fil-Majjistral tal-Russja, f’belt Ωg˙ira pittoreska qrib il-ba˙ar Barents, Kolya (Serebryakov) ikun ordnat mis-sindku talpost, Vadim (Madyanov) biex jitlaq mid-dar fejn jg˙ix mattieni mara tieg˙u, Lilya (Lyadova) u ibnu Roma (Pokhodaev). Hu j©ib ˙abib avukat minn Moska, Dmitri (Vdovichenkov), li g˙andu re©istru b’informazzjoni li tista’ ©©ib lis-sindku korrot fl-inkwiet qabel jer©a’ ji©i elett. Meta kollox jidher li ©ej Ωew©, tinqala’ burraxka familjari ta’ malajr li tkompli tkabbar linkwiet lil dan ir-ra©el onest u

˙abrieki li l-uniku vizzju li g˙andu hu li jixrob ˙afna vodka. Waqt li Leviathan g˙andu storja ta’ m˙abba u tra©edja kif im©arrba min-nies ordinarji, jie˙u wkoll inkonsiderazzjoni ˙afna temi soçjali importanti li qed jolqtu lir-Russja filpreΩent. Din il-produzzjoni teççella bil-kbir fix-xenarju tassew panoramiku ta’ bajjiet u g˙oljiet f’ambjent selva©© ta’ sbu˙ija naturali. L-iscreenplay ta’ dan ix-xog˙ol maestuΩ di©à ˙a laqwa premju fil-festival ta’ Cannes ta’ din is-sena. dan ilfilm ©ie mressaq ukoll minn pajjiΩu biex jikkompeti flAcademy Awards g˙al L-Aqwa Film Barrani u nispera li jkun mag˙Ωul mal-a˙˙ar ˙amsa filfinali. Id-dizzjunarju jfisser il-kelma Leviathan b˙ala mostru talba˙ar jew xi ˙a©a kbira fissura tag˙ha. Waqt li dan jista’ jirreferi g˙all-balieni li huma spissi fil-ba˙ar Barents jew g˙all-iskeletru ta’ wa˙da minnhom f’xatt il-ba˙ar kif tidher fil-kartellun, wisq probabbli li din il-kelma tirreferi g˙as-sindku arroganti u tiranniku tal-post. Ma tkunx ˙a©a impossibbli li Andrey Zvyagintsev fil-futur jitqies fl-istess livell ta’ diretturi klassiçi Russi b˙al Sergei Eisenstein, Vsevolod Pudovkin, Andrei Tarkovsky u o˙rajn.

ÇINEMA KÓ

14|12|2014 29

kullhadd.com

ThE hOBBIT: ThE BATTLE OF ThE FIvE ARMIES

GRANDJUÛ

IL-FINAL EPIKU TA’ SAGA FORMIDABBLI

Atturi Ewlenin: Martin Freeman, Ian Mckellan, Richard Armitrage, Evangeline Lilly, Orlando Bloom, Lee Evans, Lee Pace, Cate Blanchett, vuçi ta’ Benedict Cumberbatch Direttur: Peter Jackson Óin: 154 min. Distributur: Warner Bros/New Line Cinema/MGM Ma˙ru© minn KRS Releasing Çert 12A

The Hobbit: The Battle Of The Five Armies hu t-tielet episodju u l-final ta’ trilo©ija maestuΩa, popolari u klassika mi©juba millkotba ta’ J. R. R. Tolkien. Lavvenimenti li ji©ru f’dawn it-tliet films jikkonçernaw lill-grupp ta’ hobbits (nani) li jitilqu fuq vja©© biex i©ibu lura teΩor misruq lilhom mid-dragun Smaug (vuçi ta’ Cumberbatch), sittin sena qabel is-saga formidabbli l-o˙ra, The Lord Of The Rings. F’din il-produzzjoni ta’ konkluΩjoni, ma˙duma wkoll bit-3D di©itali, insibu tliet sekwenzi tassew stupendi: il-vendetta infernali tad-dragun, il-©lidiet individwali talhobbits , elves (nani bjondi) u umani kontra lorcs (mostri koroh) u l-battalja tat-titlu bejn ˙ames armati, li personalment sibtha simili g˙allo˙rajn li rajna qabel fit-trilo©ija ta’ The Lord Of The Rings. Wara li ma rnexxilhomx jeqirdu lid-dragun, il-hobbit Bilbo Baggins (Freeman) li fil-pussess tieg˙u g˙andu ç-çurkett imsa˙˙ar u Thorin (Armitrage), il-mexxej, marru f’Lake-Town flimkien mal-elf Legolas (Bloom) lejn il-final ta’ The Hobbit: The Desolation Of Smaug. Gandalf the Grey (McKellan), is-sa˙˙ar li jag˙tihom il-kura©© jinsab maqbud u msakkar. Il-©id talhobbits jinsab issa g˙and in-nani ta’ Erebor u d-dragun, Smaug se jag˙mel ˙erba fuq in-nies kollha ta’ Lake-Town, inkluΩ in-nisa u ttfal. Thorin, ir-Re tal-post, ta˙t ilmuntanja, jinsab f’estasi, milqut minn marda mi©juba mid-dragun u waqt li qed ifittex o©©ett le©©endarju, Arkestone jsir qisu traditur lejn s˙abu. It-timidu Bilbo se jkollu jag˙mel g˙aΩliet iddisprati u jg˙addi minn avventuri perikoluΩi biex i©ib f’sensih lil Thorin. Sauron (Christopher Lee), is-sid oskur, avversarju u g˙adu potenti, re©a’ lura lejn l-Art tan-Nofs, u se jibg˙at le©juni qawwija ta’ orcs biex jattakka lill-eroji li qeg˙din fil-Muntanja Solitarja. Ir-razez ta’ nani, elfves u umani

jridu jing˙aqdu f’taqtig˙a ˙arxa g˙all-mewt kontra dawn ilmostri mis˙utin u hemm bΩonn li Thorin jing˙aqad mag˙hom ukoll. Bilbo se jsib ru˙u, kontra xewqtu, involut bil-kbir, jipprova jiskappa kemm-il darba ˙ajtu b’˙arira, hekk kif il-˙ames armati jiffaççjaw lil xulxin. The Hobbit: The Battle Of The Five Armies hu xog˙ol epiku li jag˙mel unur liΩ-Ωew© produzzjonijiet ta’ qablu u lit-trilo©ija tant popolari The Lord Of The Rings li reb˙et diversi Oscars u unuri o˙ra. G˙al darb’o˙ra, l-effetti speçjali viΩwali bit-3D di©itali u anke bit3D 48 kwadru kull sekonda, jispikkaw ferm fix-xeni ta’ azzjoni spinta u fix-xenarju ta’ atmosfera primittiva. Il-muΩika tal-kompoΩitur Howard Shore ΩΩid l-involviment ta’ dak li jkun fl-andament dejjem spettakolari u anke tin˙ass lid ta’ Guillermo Del Toro, wie˙ed mill-iscriptwriters. Ixxena finali fejn jidher Ian Holm (li interpreta lil Bilbo Baggins f’The Lord Of The Rings hija lpassa©© minn saga maestuΩa g˙all-o˙ra grandjuΩa ta’ qabel, li g˙adha taffaxxina miljuni ta’ udjenzi. Min jara dan il-film jg˙addi minn esperjenza unika li ma tintesiex malajr.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn l-10 u l-14 ta’ Diçembru 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min kiteb il-kotba li minnhom hija ma˙duma t-trilo©ija The Hobbit? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: ALLYSON CILIA, 30, Triq Amoroz, l-Im©arr.

1. 2. 3. 4. 5.

The Hunger Games: Mockingjay – Pt 1 Paddington Penguins Of Madagascar Horrible Bosses 2 The Imitation Game

30 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ Appartament ©did f’ÓaΩ-Ûabbar fit-tieni sular bi 3 kmamar tas-sodda. Lest bil-kçina, kamra tal-banju, main bedroom blensuite u bibien ta’ barra u ©ewwa lesti. Prezz €118,000. Çempel 9987 1967. Garaxx ta’ 5 karozzi livell mattriq, b’kantina ta˙tu daqs ilgaraxx stess. Dan jinsab filGΩira. Prezz ta’ €80,000. Çempel 9982 5810. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Ìugarelli: Mutur ja˙dem bilbatteriji, karozza Jeep kbira, rota ta’ bi tnejn u scooter . Kollha kwaΩi ©odda. Çempel 2169 2182.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress

Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

AFFARIJIET GÓALL-KIRI Furniture lifter jil˙aq sa 8 sulari. Ideali g˙al kull tip ta’ materjal. Itella’ gypsum boards, madum, twieqi u bibien, g˙amara, appliances , eçç. Nipprovdu wkoll trakkijiet g˙all-©arr, kemm kbar kif ukoll Ωg˙ar, bl-or˙os prezzijiet. Çempel fuq 9987 0193.

SERVIZZI G˙all kull tip ta’ Ωbir ta’ sigar u tindif ta’ ©onna çemplu lil C&S Gardening fuq 9903 0066 jew 7932 6737. Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç -

çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.c om

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI P.A. Plastering. G˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, xog˙ol fuq lantik u bil-pont, kisi bil-©ibs, graffiato u silicato gypsum board u aktar çempel 7904 9649 G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato, Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU NOTA IMPORTANTI: Çekkijiet g˙andhom ji©u indirizzati lil SOUND VISION PRINT LTD

il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma taxxita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru.

Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

AVVIZ TA’ NIKET B˙al mew© iΩ-Ωmien… B’tifkira ta’ ommna Raffaela Griscti b’©ie˙ f’g˙eluq l-ewwel sena mill-mewt tag˙ha li ©rat il-Ìimgha 6 ta’ Diçembru,2013. B˙al mew© iΩ-Ωmien, rimja tirkeb rimj’o˙ra, u r-rimja a˙˙arija, ta˙sel lil dik qabilha. G˙addiet sena minn mindu fuq sodditha, ommna, bil-kwiet, fil-˙emda, ˙adet l-a˙˙ar nifs tag˙ha, biex da˙let f’˙ajja o˙ra, u tnaddfet mit-tbatija li sofriet matul iΩ-Ωminijiet. B˙al mew© iΩ-Ωmien, imm’ommna f’qalbna g˙adha xorta ˙ajja, u nistg˙u ng˙ajtu “ma” u in˙ossuha, u nistg˙u inkellmuha, b’g˙ajnejna mxarrba, niedja jew nexfin. U nemmnu illi ommna, xorta baqg˙et tismag˙na, jew qed tismag˙na a˙jar, u qed tarana a˙jar, u qed tifhimna tajjeb, ta’ omm li kienet, ta’ omm li g˙adha, ta’ omm li tibqa’. B˙al mew© eΩatt, iΩ-Ωmien, illum ommna hi rimja illi rikbet, fuq rimjiet o˙ra, illum rebbie˙a, ˙ajja, fi ˙dan il-glorja t’Alla, li fih emmnet bis-s˙i˙. Fil-qalb, mutur id-demm li hemm ©o fina, fil-qalba ta’ di’l-qalb, mag˙quda ΩΩommna, hemm il-preΩenza t’ommna, kollox g˙alina. Uliedha: Carmel, Raymond u Mario Griscti.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM U INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI kÓ

kullhadd.com

Laqg˙a Ìenerali Straordinarja NL – Nisa Laburisti tistieden lill-kumitati lokali nisa Laburisti, kunsilliera nisa, kandidati u deputati nisa delegati nisa tal-Partit Laburista g˙al-laqg˙a ©enerali straordinarja, nhar il-Óamis 18 ta’ Diçembru, fis-sitta ta’ filghaxija fiç-Çentru Nazzjonali Laburista l-Óamrun. Hekk, inkomplu bil-proçess innovattiv ta’ Nisa Laburisti Óar©a kulturali L-G˙aqda Veterani Laburisti tixtieq tavΩa li l-˙arga kulturali li jmiss ser tkun attività biΩ-Ωfin u ser issir nhar ilÓamis 18 ta’ Diçembru 2014, fil-Qawra Palace Hotel, ilQawra. Membri u ˙bieb huma mistiedna ji©u mag˙na. Tluq millpostijiet tas-soltu fit-8.30 ta’ filg˙odu. Il-biljetti jinkisbu ming˙and il-helpers tas-soltu. G˙al aktar dettalji çempel lil Veronica Cuschieri fuq: 9946 8416. A˙sbu kmieni g˙all-bijetti.

AVVIÛIÌENERALI Wirja ta’ presepju statiku Minn g˙ada 15 ta’ Diçembru sal-4 ta’ Jannar se titella’ wirja ta’ prespepju statiku g˙and Fredu Muscat, 56, Triq il-Kbira, Birkirkara. Il-˙in tal-ftu˙ huwa bejn l-4.00pm u t-8.30p.m. Sibtijiet, Ódud u festi mid-9.00am sa 12.00pm u mill-4.00pm sat-8.30pm. Kul˙add huwa mistieden. Min jilg˙ab man-nar Fi Ωmien il-Milied, g˙at-tieni sena konsekuttiva, l-G˙aqda talMalti se ttella’ l-attività tag˙ha fuq il-kampus tal-Università b’kollaborazzjoni mal-KSU b˙ala parti mill-inizjattiva l-Milied fuq ilKampus. L-attrazzjoni prinçipali se tkun fire engine m˙arsa millpumpiera. Dawk li jattendu se jkunu jistg˙u jirkbu fiha, u g˙al min hu iktar avventuruΩ se jkollu ç-çans li jilbes l-uniformi talpumpiera u j˙addem xi apparat. G˙al kull attività li wie˙ed jag˙Ωel li jag˙mel hemm ˙las ta’ €2. Narawkom g˙ada l-15 ta’ Diçembru bejn l-10am u s-1pm filparke©© ta’ ˙dejn il-quad. Óajr lid-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili, b’mod speçjali lil Emanuel Psaila tal-koordinazzjoni u lil Pace Fire Prevention. Wiri ta’ presepji Il-Kummissjoni Kultura fi ˙dan l-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria ser torganizza wirja tal-presepji bejn l-14 ta’ Diçembru u l-24 ta’ Diçembru, 2014. Entratura g˙all-wirja minn Triq Pietru Pawl Saydon, iΩ-Ûurrieq KaΩin G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria. Il-˙inijiet tal-ftu˙ huma dawn : 15-19 u 22-24 ta’ Diçembru: 18.00-21.00 20-21 ta’ Diçembru: 09:00-12:00, 18.00-21.00 Konferenza Konferenza Ìor© Fenech – l-Artist tad-Dawl u Kulur se ssir nhar is-Sibt 20 ta’ Diçembru fl-10.30am fil-ÓAÌAR (Pjazza San Ìor©, Victoria). L-opra ta’ dal-pittur (1926-2011) kellha influwenza importanti fuq l-arti Maltija tas-seklu g˙oxrin. Se jitkellmu Joe Camilleri u Lino Borg. Il-pubbliku ©enerali mistieden. Il-QabΩa Il-Kummissjoni Kultura fi ˙dan l-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria ser torganizza: ‘Il-QabΩa’ nhar is-Sibt 20 ta’ Diçembru, 2014, f’Wied iΩ-Ûurrieq. Ser tin©abar donazzjoni ta’ €5.00 b’riΩq il-maratona annwali Minn Qalb iΩ-Ûrieraq. F’kaΩ illi l-attività tit˙assar min˙abba l-maltemp, xorta tin©abar din id-donazzjoni.

Christmas Eve gathering fl-Imqabba Is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba b’kollaborazzjoni mal-bartenders tal-istess kaΩin, ser torganizza gathering kbir lejlet il-Milied, nhar l-Erbg˙a 24 ta’ Diçembru 2014 fil-kaΩin tasSoçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju li jinsab fil-pjazza ewlenija talImqabba. Dan il-gathering jibda’ fit-8.30pm u ser ikun hemm divertiment muΩikali pprovdut minn DJ fl-isba˙ atmosfera talMilied. Titqassam ix-xampanja mad-daqq ta’ nofsillejl u appetizers ser ji©u pprovduti mill-bartenders. Din l-attività hija miftu˙a g˙al kul˙add u d-d˙ul huwa minghajr ˙las. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

14|12|2014 31

32 14|12|2014

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 19°C L-INQAS TEMPERATURA: 10°C INDIÇI UV: 2 TEMP: Ftit imsa˙˙ab b’waqtiet xemxin

19°C

14°C

13°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

Ritratt: Bay Retro

RIÓ: Moderat mil-Lbiç li jsir minn Nofsinhar BAÓAR: Moderat IMBATT: Baxx mill-Punent TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 20°C

17°C

18°C

13°C

12°C

It-tieqa tad-Dwejra f’G˙awdex lura fl-1880

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Thomas’ Pharmacy, 796, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi Herba Pharmacy, 183, Triq il-Kbira, Birkirkara Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt Ta’ Xbiex, l-Imsida Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar, San Ìwann Harley Pharmacy, 1, Triq Nathalie Poutiatin Tabone, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ó’Attard Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru, in-Naxxar Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1, Triq l-Im˙ar, il-Qawra Maddalena Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, il-Fgura San Gwakkin Pharmacy, 1 Triq San’Anna, Wied il-G˙ajn Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabi˙a, BirΩebbu©a Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon, iΩ-Ûurrieq SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Nigret Pharmacy, Triq iΩ-Ûahar, ir-Rabat

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

15.12.2001 Jer©a’ jinfeta˙ it-Torri ta’ Pisa wara 11-il sena. Is-somma totali biex ji©i ffortifikat kienet tammonta g˙al $27m.

G˙awdex Fontana Pharmacy, Triq il-G˙ajn, il-Fontana St John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, ix-Xewkija

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

32 86 39 69 45 58 38 60

SUPER 5

05 25 45 12 32

GRAND LOTTERY

06 08

01 06 01 06 05

17.12.1989 Jintwera l-ewwel episodju tas-serje The Simpsons fl-Amerika. Kien hemm madwar 13.4 miljun segwaçi.

KOMPETIZZJONI KTIEB KÓ

14|12|2014 33

kullhadd.com

KOMPETIZZJONI KTIEB KTIEB INNOVATTIV GÓAT-TFAL

IL-FABBRIKA TAL-KLIEM

Wie˙ed mis-sinjali ta’ ktieb blistampi ta’ kwalità huwa meta jista’ jitgawda kemm mit-tfal imma wkoll mill-©enituri u mill-adulti in©enerali. Merlin Publishers g˙adhom kemm ippubblikaw Il-fabbrika talkliem , ktieb bl-istampi li Ωgur se jie˙du pjaçir jaqrawh kemm it-tfal u kemm il-kbar. Huwa storja g˙attfal, però huwa wkoll ˙rafa inkredibbilment ˙elwa g˙all-adulti li jridu jemmnu fil-qawwa talim˙abba. Il-ktieb, ippubblikat ori©inarjament il-Bel©ju, fih 36 pa©na kollha b’illustrazzjonijiet artistiçi bellezza, u miktub b’lingwa©© sempliçi u poetiku, kif ukoll

b’g˙add ta’ kliem kumplessi li madankollu jsibu posthom b’mod naturali fin-narrattiva. Ori©inarjament miktub bilFrançiΩ, Il-fabbrika tal-kliem kien suççess internazzjonali fost il-kategorija ta’ kotba bl-istampi, tant li ©ie ppubblikat f’27 lingwa differenti, u reba˙ tliet premjijiet presti©©juΩi internazzjonali. Il-ktieb ©ie addattat g˙all-Malti minn ˙add ˙lief Clare Azzopardi, awtriçi ta’ letteratura kemm g˙attfal u kemm g˙all-kbar. Azzopardi kkummentat hekk dwaru: “Merlin Publishers qed ikunu avventuruΩi ˙afna fl-g˙aΩla ta’ kotba g˙at-tfal li qed jaddattaw g˙all-Malti. Qed

jintroduçu fis-suq lokali kotba blistampi li mhumiex tas-soltu u li jirrikjedu l-qari, il-kreattività u linterpretazzjoni.” Il-fabbrika tal-kliem jirrakkonta l-istorja ta’ pajjiΩ fejn il-kliem iridu jinxtraw inkella n-nies ma tistax titkellem. G˙aldaqstant, huma biss in-nies sinjuri li jistg˙u jikkomunikaw bil-kliem, mentri l-foqra m’g˙andhomx biex jixtru l-kliem biex jitkellmu. Il-magni fil-fabbrika jo˙olqu l-kliem u n-nies jikkunsmawhom b˙all-ikel. Listorja ddur madwar Philéas, tifel fqir li jbati biex isib kliem biex jitkellem. Sakemm jiltaqa’ ma’ Cybelle, li iΩda g˙andha wkoll lil

Oscar ji©ri warajha — tifel sinjurun. Clare Azzopardi qalet, “Na˙seb l-isba˙ punt ta’ dan il-ktieb huwa l-fatt li se jappella kemm lit-tfal u kemm lill-adulti. Huwa ktieb blistampi li t-tfal se jog˙xew bih, imma se jog˙©ob ukoll lill-©enituri li qed jaqrawh mag˙hom, b’mod differenti g˙ax il-ktieb fih livelli ta’ qari differenti fejn hemm sustanza u tifsiriet diversi. Barra minn hekk, l-illustrazzjonijiet huma inkredibbilment sbie˙.” Il-fabbrika tal-kliem jinsab g˙allbejg˙ mill-˙wienet tal-kotba kollha, jew direttament bl-internet minn www.merlinpublishers.com

Mistoqsija: Kemm reba˙ premji internazzjonali dan il-ktieb?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb Il-FABBRIKA TAL-KLIEM ©entilment ipprovdut minn Merlin Publishers Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 21 ta’ Diçembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb …MAQFUL FIL-ÓABS TA’ ÌBINI… huwa:

CHARLES AQUILINA, 9, Triq l-Ingilterra, in-Naxxar, NXR 3221.

34 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0067 0144 0150 0342 0477 1091 1351 1621 1787 2112 2183 2281 2374 2438 3048 3795 4144 4160 4309 4349 4486 4701 4878 4882 5861 6819 6923 7042 7135 7213 8141 8178

8472 8870 9070 9315 9581 9777

B’5 numri

B’6 numri

05731 06624 07199 17121 19057 23887 25764 26854 27638 39548 42862 46617 46978 58114 58537 63270 67364 74850 83495 85760 88284 99182

269889 434444 746587 748432

Bi 8 numri 02422071 26432382 46870068 53713438

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: M.TALIANA, 44/6 Seawave Court, Triq Efesu, San Pawl il-Ba˙ar

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

14|12|2014 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin

1. 2,5. 3 ,21W. 5. 6. 8.

4. 7,22. 9,19. 10. 12. 16,18. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

Tg˙id kemm jiswa? (5) Jo˙ro© mill-mis˙un (4) Daqs og˙la (5) It-tmien xahar bla sieq (6) G˙odda (6) Jg˙idu t-ti©rija sa dan (6) DeΩert kbir fl-Afrika bla ras (5) Ara 16 Ara 9 Takkwista (5) Ara 11 Fjuri (4) Hekk nag˙mel kull filg˙odu (5)

Taqla’ biha (6) Sebba˙ (6) Kabbru (6) Ara 2 Isem imqassar (3) Dawn mhux minn Birkirkara (9) 11,21M. Il-maskil ta’ ˙abiba (5) 12,13. Kattivi mieg˙u fi Spanja (5) 13. Ara 12 14. Immur (6) 15. Esa©erat (6) 17. Hubert Borg Inguanez (1,1,1) 21. Ara 3 22. Ara 7

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 9. 10. 12. 16. 18,19. 20. 21. 23. 24.

1. 2,3. ,5,7. 6,11. 8. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21.

Ìebel, Mara, RAL, Tistad, Strong, Naf, Alert, Skenn, Pro, Pizz, Obsor

Ìordan, Ballut Aktur, Ardit, Rigoletto, Sforz, Rak, Gendus, Ottubr, Air, Pop

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© atturi li narawhom f’sitcom Amerikana li kien ja˙dem fiha wkoll Charlie sheen. Attur 1:

Attur 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Daniel Redcliffe

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: FRANCESCA CAUCHI, 53, Triq Lanzon, Óal Tarxien, TXN 1813.

Rupert Grint

sPORTs KÓ

14|12|2014 37

kullhadd.com

RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWIT Wara diversi xhur ta’ spekulazzjoni, il-McLaren fl-a˙˙ar ikkonfermaw is-sewwieqa tag˙hom g˙all-ista©un li ©ej f’attività g˙all-medja li saret fil-fabbrika tag˙hom f’Woking nhar il-Óamis li g˙adda. Kif kien mistenni, Fernando Alonso ng˙aqad mat-tim Brittaniku wara li ˙abbar it-tluq tieg˙u minn mal-Ferrari ftit tal-©img˙at ilu. Min-na˙a l-o˙ra, il-konferma ta’ Jenson Button b˙ala t-tieni sewwieq tat-tim waslet b˙ala sorpriΩi g˙al ˙afna dilettanti tal-isport hekk kif kien mag˙ruf illi Ron Dennis, it-team principal talMcLaren, xtaq li jinΩamm Kevin Magnussen. Madankollu, Dennis b˙alissa jinstab f’taqtig˙a g˙allpoter ma’ diversi diri©enti u investituri tat-tim illi jixtiequ jarawh itemm Ωmienu mal-McLaren g˙ax, matul l-a˙˙ar snin, wera attitudni negattiva fil-konfront ta’ persuni li ma qablux mal-filosofija ta’ tmexxija tieg˙u. Fost l-iktar imsie˙ba li rreΩistew il-poΩizzjoni ta’ Dennis kienu l-Honda, illi ˙adu post il-Mercedes b˙ala l-fornituri tal-power units tal-McLaren. Din il-kumpanija kienet di©à ˙admet ma’ Button bejn is-snin 2003 u 2008, meta l-Brittaniku kien jag˙mel parti mill-BAR Honda u l-Honda Racing F1 Team. Magnussen, però, mhux se jtemm l-esperjenza tieg˙u mal-McLaren hekk kif dawn g˙aΩlu li jΩommuh b˙ala ssewwieq ta’ riserva tag˙hom biex jg˙inhom jiΩviluppaw il-vettura g˙all-ista©un li ©ej.

Matthew Brabham, Charles Pic, u Franck Montagny, s’issa ftit li xejn ibbrillaw.

Jiddebutta fil-Formula E

Soluzzjoni estrema

Sewwieq illi huwa kwaΩi çert li mhux se jikkompeti filF1 fl-ista©un li ©ej huwa Jean-Éric Vergne, li din il©img˙a ˙abbar li se jie˙u sehem fil-Gran Premju ta’ Punta del Este, fl-Urugwaj, li jag˙mel parti mill-kalendarju tal-Formula E. Vergne se jing˙aqad ma’ Andretti Autosport, li b˙alissa jinsabu fir-raba’ post fil-klassifika tal-kostrutturi. G˙adu ma kienx ikkonfermat jekk il-FrançiΩ hux se jing˙aqad ma’ dan it-tim, jew jekk hux se tkun parteçipazzjoni ta’ darba. Madankollu, jidher çar li Andretti Autosport se jgawdu mit-talent tieg˙u hekk kif is-sewwieqa attwali tag˙hom,

Fil-jiem li g˙addew kien hemm spekulazzjoni li l-Ferrari u r-Renault qeg˙din jaraw jistg˙ux jisfruttaw il-lingwa©© vag ta’ regolament tekniku li jaf jippermettilhom jipposponu l-konfirma tal-power unit uffiçjali tag˙hom g˙all-ista©un li ©ej. Dan il-pass qieg˙ed isir b’reazzjoni g˙ar-reΩistenza talMercedes illi jippermettu l-bdil tar-regolamenti tekniçi li jestendi l-perjodu ta’ Ωvilupp tal-power units, illi b˙alissa jintemm mal-bidu tal-kampjonat. Ir-regolamenti tal-FIA jg˙idu li t-timijiet jista’ jkollhom biss power unit ©did approvat f’kull sta©un. Allura, irRenault u l-Ferrari jidhru li qeg˙din jikkunsidraw li jib-

dew l-ista©un bil-power unit tal-2014, illi di©à kien approvat kmieni din is-sena, biex imbag˙ad jintroduçu magna ©dida qrib nofs l-2015. Dawn iΩ-Ωew© timijiet g˙adhom ma tawx reazzjoni uffiçjali g˙al din it-teorija. Madankollu, ˙afna nies ftit li xejn qeg˙din jarawha b˙ala wa˙da prattika g˙ax dawn ikunu qed jarmu l-ista©un tag˙hom hekk kif jidher li lMercedes se jkollhom power unit ferm iktar kompetittiv minn dak ta’ din is-sena. Min-na˙a l-o˙ra, jekk ir-Renault u l-Ferrari j˙ossu li qeg˙din lura ˙afna fl-iΩvilupp tal-magni tag˙hom, jista’ jkollhom jie˙du din id-deçiΩjoni estrema biex g˙allinqas isalvaw it-tieni nofs tal-ista©un li ©ej. Kif wie˙ed jistenna, l-FIA ma qablitx ma’ din l-interpretazzjoni tar-regolamenti u tat x’tifhem li se tag˙milha diffiçli kemm tista’ g˙ar-Renault u l-Ferrari biex jg˙aw©uhom skont il-bΩonnijiet tag˙hom.

38 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ SPORTS

RIÛULTATI

PREMIER INGLIÛ dan il-gowl, il-Hull City ftit li xejn ˙olqu perikli. It-tkeççija ta’ Tom Huddlestone, fis-sittin minuta wara da˙la kerha fuq Filipe Luis, kompliet tnaqqar mill-potenzjal offensiv tag˙hom biex iç-Chelsea g˙amluhom tnejn tmien minuti wara permezz ta’ gowl ta’ Diego Costa. Din ir-reb˙a kkonfermat il-poΩizzjoni taç-Chelsea fil-quççata tal-klassifika, tliet punti quddiem Manchester City. Differenti ferm hija s-sitwazzjoni talHull City illi g˙andhom l-istess ammont ta’ punti jisseparawhom milla˙˙ar post.

Frank Lampard jifra˙ wara li skurja l-unika gowl tal-log˙ba. Reb˙a g˙as-City.

MAN. UTD V LIVERPOOL Kien hemm bΩonn ˙afna paçenzja u impenn imma fl-a˙˙ar it-tim ta’ Louis van Gaal qed i©ib ir-riΩultati li huma mistennija mit-tim ta’ Old Trafford. Wara ˙ames reb˙iet infila kontra Crystal Palace, Arsenal, Hull, Stoke u Southampton issa jmiss li jiltaqg˙u kontra Liverpool fl-iktar derby ja˙raq fl-Ewropa. Min-na˙a l-o˙ra, it-tim ta’ Liverpool jinsab f’forma ˙aΩina immens wara leliminazzjoni kmieni din il-©img˙a miç-Champions League minkejja li ©ew draw fl-a˙˙ar log˙ba tag˙hom filKampjonat IngliΩ. Huma jinsabu seba’ punti ta˙t l-istess United wara li di©à tilfu sitt log˙biet dan l-ista©un.

Óa©a wa˙da hi fiç-çert, li f’dan illog˙ob hekk ja˙raq kollox jista’ ji©ri u Liverpool Ωgur se jippruvaw jie˙du din l-okkaΩjoni.

REBÓA KONTROVERSJALI Iç-Chelsea rritornaw g˙ar-reb˙ wara ttelfa li sofrew kontra Newcastle l©img˙a l-o˙ra. Dan kisbuh permezz ta’ reb˙a kontra l-Hull City li madankollu kienet imtappna b’episodji kontraversjali fejn plejers taç-Chelsea kemm-il darba nxte˙tu mal-art biex jippruvaw ipo©©u lil dawk tas-City fl-inkwiet marreferee. It-tim ta’ Stamford Bridge marru filvanta©© kmieni fil-partita permezz ta’ daqqa ta’ ras ta’ Eden Hazard. Wara

1-0

Burnley v Southampton Chelsea v Hull City Crystal Palace v Stoke City Leicester City v Man City Sunderland v West Ham West Brom v Aston Villa Arsenal v Newcastle

2-0 1-1 0-1 1-1 1-0 Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Manchester United v Liverpool 14.30 17.00 Swansea City v Tottenham

LOGÓOB GÓAL GÓADA

JILÓAQ IL-175 GOWL

Everton v QPR

Frank Lampard skurja l-175 gowl tieg˙u fil-Premier League, illi permezz tieg˙u Manchester City kisbu reb˙a ta’ 1-0 Leicester City, li estendew il-permanenza tag˙hom f’qieg˙ il-klassifika. Madankollu, din ir-reb˙a waslet bi prezz g˙oli hekk kif Edin Dzeko we©©a’ waqt il- warm-up , filwaqt li Vincent Kompany deher li ©ibed ilhamstring fil-log˙ba tar-ritorn tieg˙u minn injury o˙ra. Il-problemi tal-Manchester City kienu evidenti hekk kif, wara li kisbu l-gowl tal-vanta©©, huma dehru kuntenti li jikkontrollaw il-partita fejn Samir Nasri u Joe Hart sa˙ansitra spiççaw ammoniti g˙ax bdew ja˙lu l-˙in. Min-na˙a tag˙hom, il-Leicester ftit li xejn ˙olqu okkaΩjonijiet tajbin. Madankollu, lejn l-a˙˙ar tal-partita ppruvaw i©ibu d-draw b’Ωew© xuttijiet li, però, kienu mblukkati mid-difiΩa tal-Manchester City. Bil-gowl tieg˙u, Lampard la˙aq lil Thierry Henry firraba’ post fil-klassifika assoluta talaqwa skorers tal-Premier League.

KLASSIFIKA

21.00

TIM

Chelsea Manchester City Man Utd West Ham United Southampton Arsenal Newcastle United Swansea City Liverpool Tottenham Stoke City Aston Villa Everton West Brom Sunderland Crystal Palace Burnley QPR Hull City Leicester City

16 16 15 16 16 15 15 15 15 15 16 16 15 16 16 16 16 15 16 16

12 11 8 8 8 6 6 6 6 6 5 5 4 4 2 3 3 4 2 2

3 3 4 4 2 5 5 4 3 3 4 4 6 5 10 6 6 2 7 4

1 2 3 4 6 4 4 5 6 6 7 7 5 7 4 7 7 9 7 10

36 33 26 27 25 24 17 20 19 18 18 10 24 15 14 19 11 16 15 15

13 14 17 19 13 18 18 17 19 21 21 20 23 20 24 24 24 27 23 27

39 36 28 28 26 23 23 22 21 21 19 19 18 17 16 15 15 14 13 10

PUNTI OÓRA

SERIE A

STROORMAN MHUX GÓALL-BEJGÓ LAZIO V ATALANTA

RIÛULTATI 2-1

Palermo v Sassuolo Lazio v Atalanta

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM 12.30

Juventus v Sampdoria Genoa v Roma Parma v Cagliari Udinese v Hellas Verona Cesena v Fiorentina AC Milan v SSC Napoli

15.00 15.00 15.00 18.00 20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA 19.00

Empoli v Torino ChievoVerona v Inter

21.00

KLASSIFIKA TIM

Juventus Roma Genoa Sampdoria SSC Napoli Lazio AC Milan Udinese Palermo Fiorentina Sassuolo Inter Empoli Atalanta Hellas Verona ChievoVerona Torino Cagliari Cesena Parma

14 14 14 14 14 14 14 14 15 14 15 14 14 14 14 14 14 14 14 14

11 10 7 6 6 7 5 6 5 5 4 4 3 3 3 3 3 2 1 2

2 2 5 7 6 2 6 3 6 5 7 5 6 5 5 4 4 5 5 0

1 2 2 1 2 5 3 5 4 4 4 5 5 6 6 7 7 7 8 12

30 27 20 19 26 23 23 17 19 16 16 21 16 8 16 11 10 20 11 16

5 11 12 11 18 17 18 18 23 11 20 21 21 15 25 17 17 26 25 34

35 32 26 25 24 23 21 21 21 20 19 17 15 14 14 13 13 11 8 5

It-tim minn Ruma ta’ Lazio g˙andu bΩonn jirba˙ il-punti malajr biex javvanza fil-klassifika u dan meta se jkunu qed jilag˙bu kontra Atalanta flOlimpiko. Il-Biancocelesti se jilag˙bu din illog˙ba wara Ωew© reb˙iet konsekuttivi wara li g˙elbu lil Parma l-©img˙a l-o˙ra kif ukoll lil Varese fil-Coppa Italia. Madankollu, it-tim ta’ Atalanta g˙addej minn forma ˙aΩina minkejja li reb˙u l-a˙˙ar log˙ba tag˙hom kontra Cesena bl-iskor ta’ 3-2, wara li kienu minn ta˙t b’Ωew© gowls.

MILAN V NAPOLI Minkejja li Ω-Ωew© timijiet g˙andhom il-problemi tag˙ h o m x o r t a w a ˙ d a l - p o t e n z j a l f l - a t t a k k i tag˙hom mistennija jispikkaw f’dan il-konfront. Minkejja li t-tim ta’ Milan irre©istra l-a˙jar bidu fi tliet sta©uni xorta wa˙da t-tim ta’ Pippo Inzaghi reba˙ log˙ba wa˙da minn l-a˙˙ar seba’ log˙biet. Il-problemi ta’ Milan jidhru li qeg˙din fid-difiΩa u din hija xi ˙a©a li trid ti©i indirizzata minnufih. Min-na˙a tag˙hom, it-tim ta’ Napli se jkunu qed ifittxu li jirb˙u din il-log˙ba biex ikomplu marritmu tajjeb li g˙addew minnu din il-©img˙a wara li dawn g˙addew mill-faΩi tal-gruppi fl-Europea League.

CHIEVO V INTER G˙ada t-tim ta’ Chievo se jilqa’ lit-tim ta’ Mancini u t-tim li se jilg˙ab f’daru se jkun qed ifittex li jkompli fil-forma li g˙addej minnha fejn ma tilifx log˙ba wa˙da f’sitt log˙biet. Minn mindu Rolando Maran beda jmexxi lit-tim ta’ Chievo, dan it-tim beda jitla’ bil-mod ’il fuq fil-klassifika u dan meta l-©img˙a l-o˙ra reb˙u lil Cagliari bl-iskor ta’ 2-0. Min-na˙a tag˙hom, it-tim Inter, wara Ωew© telfiet konsekuttiv l-ewforija madwar Macini sparixxiet g˙al kollox g˙ax milli jidher fadallu ˙afna x’jaqdef biex dan it-tim ikun jista’ jisfida g˙allunuri. Il-©img˙a l-o˙ra Inter tilfu f’darhom kontra Udinese wara li kienu fil-vanta©© u se jkunu qed jag˙mlu minn kollox biex Mancini jirba˙ l-ewwel log˙ba tieg˙u.

It-tim tal-kapitali Taljana Roma baqa’ jsostni li l- midfielder OlandiΩ Kevin Strootman mhuwiex g˙all-bejg˙ g˙all-ebda prezz. Dan il-plejer ta’ 24 sena kien imsemmi ˙afna kemm ma’ Manchester United kif ukoll ma’ Milan iΩda g˙aΩel li jing˙aqad ma’ Roma ming˙and PSV Eindhove fis-sajf tas-sena l-o˙ra g˙as-somma ta’ £15.6 miljun. Wara injury serja ˙afna fl-irkoppa li sofra f’Marzu li g˙adda u li tellfitlu wkoll it-Tazza tad-Dinja li g˙addiet, Strootman g˙amel ir-ritorn tieg˙u fil-Kampjonat Taljan riçentament u se jkun qed jid˙ol lura fl-azzjon bil-mod il-mod. Il-kowç OlandiΩ ta’ Manchester United Louis van Gaal di©à ˙adem ma’ Strootman meta dan tal-ewwel kien g˙adu kowç mat-tim OlandiΩ u huwa fatt mag˙ruf li dan hu plejer li van Gaal verament jixtieq mat-tim tieg˙u.

BARTON B’ITTRA THEDDIDA Il-midfielder IngliΩ ta’ QPR Joey Barton Ωvela li kien irçieva ittra b’theddida fuq ˙ajtu meta dan kien g˙adu jilg˙ab fi Franza mat-tim ta’ Marseille. Dan il-plejer ta’ 32 sena ppowstja stampa ta’ din l-istess ittra mibg˙uta lilu fuq Twitter fejn wissietu li jekk ma jitlaqx lil Marseille fl-a˙˙ar ta’ dak lista©un kien se jsofri konsegwenzi koroh. Barton kien qatta’ kwaΩi l-ista©un kollu fis-sena 2012-2013 ma’ dan it-tim fin-Nofsinhar ta’ Franza. Fost ˙afna affarijiet li ntqalu f’din l-ittra, kien hemm sentenza li spikkat immens: “Fil-fatt, jekk ma titlaqx lejn minn Franza qabel l-ewwel ta’ Ìunju, jien ©ej infittxek u naqsamlek rasek b’baseball bat.”

REKORD ÌDID GÓAL REAL MADRID Iç-champions Ewropej Real Madrid waqqfu rekord ©did proprju meta reb˙u lil Ludogorets it-Tlieta li g˙adda u estendew ir-reb˙iet tag˙hom f’din il-kompetizzjoni g˙ad-dsatax-il reb˙a konsekuttiva. Apparti minn hekk, il-plejer PortugiΩ Cristiano Ronaldo skurja wkoll penalty biex b’hekk irre©istra rekord ie˙or, iktar minn Raul, fejn skurja t-72 gowl fil-karriera tieg˙u fl-aqwa kompetizzjoni Ewropea. B’din ir-reb˙a Real Madrid reb˙u l-log˙biet kollha tag˙hom fil-grupp, sitta minn sitta, u g˙alhekk issa qed jistennew ilkonfront li jmiss kontra timijiet o˙ra li ©ew it-tieni mill-gruppi l-o˙ra. Iktar minn hekk, Real Madrid daqt se jkunu qed jilag˙bu fil-kompetizzjoni tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs li se tintlag˙ab fil-Marokk.

SPORTS KÓ

14|12|2014 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE FLORIANA PIETÀ

1 1

TARXIEN R ÛEBBUÌ R

1 2

MOSTA NAXXAR

1 2

BIRKIRKARA BALZAN

0 0

Ritratti: STEPHEN GATT

DRAW MISSIELET

Thomas Paris (Û) f’taqtig˙a mal-goalkeeper ta’ Tarxien, Matthew Tabone

F’partita li la˙qet il-qofol tag˙ha fl-a˙˙ar minuti, Floriana u Pietà Hotspurs ˙adu punt kull wie˙ed wara li temmew il-konfront ta’ bejniethom fi draw ta’ 1-1. Fl-ewwel minuti tal-partita Floriana kienu xi ftit aktar aggressivi mill-avversarji tag˙hom u anke kienu huma li ˙olqu l-ewwel azzjoni denja wara 8 minuti meta Matteo Piciollo qassam fil-baxx lejn Steve Pisani u x-xutt ta’ dan ©ie salvat minn David Cassar. Fl-20 minuta waslet l-ewwel azzjoni min-na˙a ta’ Pietà meta xutt minn qag˙da tajba ta’ Claudio Frances, wara pass ta’ Rafel Zacarias, g˙adda g˙oli. Pietà komplew jinsistu u fit-23 minuta daqqa ta’ ras ta’ Christian Grech wara corner ta’ Claudio Frances ©iet salvata minn Tyrone Gauci. Erba’ minuti wara waslet ir-risposta min-na˙a ta’ Floriana meta xutt mill-ewwel ta’ Steve Pisani, wara cross ta’ Matteo Piciollo, ©ie mxellef u l-ballun spiçça f’corner. Fit-tieni taqsima l-andament tal-partita baqa’ l-istess bi Floriana jo˙olqu periklu fit-48 minuta meta daqqa ta’ ras minn ta˙t il-lasta ta’ Vito Plut wara cross ta’ Steve Pisani g˙addiet barra. Mal-˙in Pietà bdew de˙lin aktar fil-partita fejn resqu viçin minn free-kick ta’ Claudio Frances u daqqa ta’ ras ta’ Andre Scicluna li g˙addew barra. Ûew© minuti minn tmiem il-partita Pietà fet˙u l-iskor meta ssostitut Malcolm Licari ©ie mwaqqa’ fil-kaxxa mill-goalkeeper Tyrone Gauci, ir-referee ordna penalty li minnu Jurgen Pisani ma falliex. Pietà ma tantx damu jgawdu dan ir-riΩultat g˙ax f’risposta immedjata ta’ Floriana dawn tal-a˙˙ar g˙amlu l-iskor indaqs meta Steve Bonnici g˙eleb lil David Cassar b’daqqa ta’ ras wara freekick ta’ Steve Pisani. Plejer tal-log˙ba: Matteo Piciollo (Floriana) Referee: Chris Lautier

Thomas Paris (Û) u Carlso Hevia Menendez (T)

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

KLASSIFIKA Hibernians Valletta Birkirkara Mosta Balzan Floriana Naxxar Lions Qormi Sliema Wanderers Pietà Hotspurs Tarxien Rainbows Ûebbug Rangers

+/-

Pti

14 14 15 15 15 15 15 14 14 15 15 15

13 9 9 6 4 4 4 4 4 3 2 1

1 1 1 2 7 6 5 5 4 5 7 6

0 4 5 7 4 5 6 5 6 7 6 8

45 34 27 16 18 21 20 15 13 13 15 17

7 8 16 29 21 30 23 21 17 24 24 34

+38 +26 +11 -13 -3 -9 -3 -6 -4 -11 -9 -17

40 28 28 20 19 18 17 17 16 14 13 9

LOGÓOB GÓAL-LUM Fl-Istadium Nazzjonali Qormi Hibernians

v Sliema W v Valletta

14.00 16.00

ÛEBBUÌ INAQQSU D-DISTAKK

Anonam Orosco (P) Steve Pisani (F)

Brooke Farrugia (F) Jurgen Pisani (P)

Ûebbu© Rangers naqqsu d-distakk minn mal-avversarji tag˙hom filklassifika b’reb˙a kontra Tarxien Rainbows. Ûebbu© kienu kompetittivi minn kmieni fil-log˙ba hekk kif fit-tmien minuti meta corner li inkariga ru˙u minnu Matthias Muchardi, spiçça f’saqajn Lee Galea illi però ra il-ballun ji©i salvat wara xutt mill-viçin. Ûebbu© re©g˙u kellhom çans ie˙or fl-g˙axar minuta b’azzjoni personali ta’ Rodrigues Britto, li qassam lil Matthias Muchardi, illi minn barra l-kaxxa ra x-xutt tieg˙u ji©i salvat ming˙ajr ebda diffikultà. Madankollu, kienu Tarxien li marru fil-vanta©© meta, fit-13-il minuta, azzjoni personali ta’ Havia Menendez li wasslitu biex, minn nofs il-kaxxa, jitfa’ l-ballun fir-rokna tax-xibka. Tarxien kwaΩi g˙amluhom tnejn meta fit-42 minuta Barbosa Viana li qabeΩ lid-difiΩa ta’ Ûebbu© u mill-viçin ipprova xutt illi ©ie salvat mill-goaler ta’ Ûebbu©. Ir-Rangers kisbu l-gowl tad-draw fil-51 minuta meta corner, li g˙al darb’o˙ra inkariga ru˙u minnu Matthias Muchardi, wassal il-ballun tajjeb g˙and Bojan Mamic, illi mill-viçin b’daqqa ta’ ras tefa’ wara lgoaler ta’ Tarxien, Sean Mintoff. Fit-53 minuta Ûebbu© resqu viçin li jdawru l-partita favurihom meta pass ta’ Matthew Bartolo lejn Rodrigues Britto, li baqa’ javvanza biex sabu ru˙u wa˙du quddiem il-goaler ta’ Tarxien Mintoff, naqas milli jikkonkludi. Hekk kif deher li l-log˙ba kienet se tispiçça bi draw, free-kick li inkariga ru˙u minnu s-soltu Muchardi bag˙at il-ballun fil-viçinanzi ta’ Jesus Camillieri li b’daqqa ta’ ras tefa’ wara Sean Mintoff. B’hekk, Tarxien issa waqg˙u fil-˙dax-il post, hekk kif Pietà Hotspurs qabΩuhom wara d-draw li kisbu kontra Floriana. Min-na˙a tag˙hom, Ûebbu© naqqsu d-distakk minn mar-Rainbows g˙al erba’ punti biex tejbu ç-çans tag˙hom li jikkonservaw posthom fil-Premier League. Plejer tal-Log˙ba: Hevia Mendes (Ûebbu©) Referee: Clayton Pisani

40 14|12|2014

kullhadd.com

KÓ LoKALI

BI DRITT U MHUX B’KARITÀ

Marlene Mizzi Membru Parlamentari Ewropew

Kieku kellek tikteb dwar lammont ta’ miΩuri m˙abbra fil-Ba©it 2015 li minnhom se jibbenefika l-poplu in©enerali u sezzjonijiet minnu b’mod partikolari, ma tieqaf qatt u trid ferm u ferm aktar spazju minn dak disponibbli. G˙al din ir-ra©uni xtaqt li niffoka fuq sezzjoni partikolari fost ˙utna l-Maltin u lG˙awdxin, il-persuni b’diΩabbiltà, li g˙andu jing˙ad mill-ewwel li skont la˙˙ar çensiment jirriΩulta li hawn madwar 30,000. IddiΩabbiltajiet tag˙hom ivarjaw. Minn dawn it-30,000 hemm madwar 20,000 li huma fl-età tax-xog˙ol. Madankollu jirriΩulta wkoll li ja˙dmu hemm ftit aktar minn 1,200 filwaqt li qrib 600 o˙ra qeg˙din ifittxu x-xog˙ol. B’kollox 1,800, li hija çifra ferm baxxa pparagunata maç-çifra ta’ 20,000. G˙aliex din id-diskrepanza? Niddejjaq ferm min juΩa lkliem ‘miskin/a’ u ‘ja˙asra’ fil-konfront ta’ persuni b’diΩabbiltà. Persuni b’diΩabbiltà li jistg˙u jag˙mlu xi forma ta’ xog˙ol, fil-limitu tal-abbiltajiet tag˙hom, mhux min jg˙idilhom ‘miskin/a’ u ‘ja˙asra’ jridu, imma jridu li jing˙ataw l-opportunità b˙al u daqs kull persuna o˙ra li tissejja˙ ‘normali’. Di©à kienet ferm aktar minn Ωvanta©© enormi l-kultura fostna li min ikollu persuna b’diΩabbiltà kien

ja˙biha g˙ax kien qisu xi diΩunur. U m’iniex nitkellem dwar mijiet ta’ snin ilu. Inqas minn 50 sena. Fl-istess kategorija kienu, u sa çertu punt g˙adhom, meqjusin b’dan ilmod min ikun ibati minn mard mentali. L-istigma hija enormi. U allura kien ferm ta’ sodisfazzjon tisma’ lill-Ministru talFinanzi j˙abbar li: • Jekk persuna b’diΩabbiltà ssib xog˙ol, xorta tibqa’ tie˙u pensjoni s˙i˙a. Sal-lum, biex dan ikun il-kaΩ, persuna b’diΩabbiltà tista’ tasal biss sa paga minima. • Inçentivi lil min i˙addem biex jimpjega persuni b’diΩabbiltà. • Ilna sa mis-sena 1967 b’li©i li tipprovdi li kull kumpanija b’aktar minn 20 persuna trid timpjega 2% li jkunu persuni b’diΩabbiltà. Kumpaniji li mhux se jimxu ma’ dan il-kriterju se jkunu qeg˙din jikkontribwixxu b’mod ie˙or. Li©i li kienet hemm imma li tul dawn issnin kollha ftit li xejn ©iet implimentata u infurzata. Issa l-Gvern se jara li dan jibda jse˙˙. Naqbad primarjament malmiΩura li se tkun qed tinforza l-li©i tat-2%. Naqbad mag˙ha g˙ax ming˙ajr ebda dubju xxog˙ol jag˙ti dinjità lill-bniedem. Ix-xog˙ol bi qlig˙ jag˙tik çerta indipendenza. Il-fatt li int taf li qed tg˙ix

fuq dak li kapaçi taqla’ int, li qieg˙ed tfendi g˙al rasek, hu x’inhu dak il-massimu li tista’ tag˙mel dan, jag˙tik dinjità. Dinjità li hija dritt u mhux karità. Ma tistax ti©©eneralizza, imma ma na˙sibx li min i˙addem g˙andu xi ˙a©a kontra persuna b’diΩabbiltà. Nemmen li aktar hemm l-element li min i˙addem mhux konvint mill-kapaçità tieg˙u stess kif se jittratta sitwazzjoni b˙al din, jew a˙jar, kif se jkopri xi Ωvanta©©i li tkun trid t˙abbat wiççha mag˙hom fuq il-post taxxog˙ol persuna b’diΩabbiltà. U na˙seb li huwa hawn fejn irridu nikkonçentraw l-isforzi tag˙na biex naraw jit˙addem id-dritt tax-xog˙ol lil persuni b’diΩabbiltà. Din mhix biss kwistjoni ta’ aççessibbiltà fuq il-post tax-xog˙ol g˙al persuni b’diΩabbiltà. Nasal biex nemmen illi kieku l- interviews g˙all-g˙aΩliet ta’ min jing˙ata impjieg isiru bil-kandidati wara screen, fejn allura min qed imexxi l- interview ma jkunx qed jara lill-kandidat, na˙seb li jkun hemm ferm aktar kandidati b’diΩabbiltà li jiksbu l-impjieg. Huwa ta’ sodisfazzjon li tara li l-Gvern qed ja˙seb ukoll biex, b˙alma tul is-snin li persuna b’xi forma ta’ diΩabbiltà tkun fl-iskola jkollha mag˙ha LSA, dan is-servizz ma jiqafx ˙esrem malli l-persuna tispiçça mill-iskola, b˙al

donnu issa ma g˙andhiex bΩonn min jg˙inha aktar! Ilprinçipju jibqa’ l-istess: tali persuna kellha bΩonn min jg˙inha fil-klassi tal-iskola, issa jista’ jkollha bΩonn min jassistiha g˙al xi ˙in fuq ilpost tax-xog˙ol, ovvjament bla ma jin˙oloq piΩ finanzjarju Ωejjed fuq min i˙addem. Dan kollu jinkwadra perfettament mar-rapport Millenium Development Goals, rapport tal-Unjoni Ewropea li jiffoka fuq x’g˙andha tag˙mel l-Unjoni Ewropea fil-©lieda tag˙ha kontra l-faqar. Rapport li ja˙seb ukoll biex itejjeb ilqag˙da ta’ min jista’ jkun soçjalment Ωvanta©©at, fosthom nisa, xju˙ u persuni b’diΩabbiltà. Rapport li l-mira tieg˙u hija li jkollna soçjetà aktar ©usta ma’ persuni f’din is-sitwazzjoni. Kien ta’ sodisfazzjon kbir g˙alija li, b˙all-ma©©oranza assoluta talEwroparlamentari, nivvota favur dan ir-rapport. Il-grupp politiku li nifforma parti minnu jien, is-Soçjalisti u dDemokratiçi (S&D), g˙andu vuçi soda ˙afna fejn jirrigwarda drittijiet tal-bniedem u fuq kif g˙andu jitfassal ilfutur biex tinqered iddiskriminazzjoni soçjali. Kellu mitt elf ra©un il-Prim Ministru Joseph Muscat meta qal li anke g˙al dawn ilmiΩuri biss il-Ba©it 2015 huwa ba©it soçjali.