Kullhadd 15.06.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

NITKELLMU MA’

INÌINIER DWAR PROÌETT INNOVATTIV

Il-Óadd 15 ta’ Ìunju, 2014 Óar©a Nru 1,092

Ara pa©na 7

Prezz ›0.80

QODMA WISQ?

Jidher li Simon Busuttil u l-Partit Nazzjonalista qed ja˙sbu biex ma j˙allux lil George Pullicino u Tonio Fenech jikkontestaw l-elezzjoni ©enerali. Din il-gazzetta infurmata li l-iskuΩa li qed tin©ieb hija li dawn huma l-wiçç l-antik tal-Partit. Ir-responsabbiltà tad-deçiΩjoni mistennija tintefa’ fuq il-Kummissjoni li tag˙Ωel il-kandidati tal-PN, immexxija mill-eks-Kummissarju Ewropew Joe Borg.

Ara pa©na 2

JIRRINGRAZZJA LILL-PM

WEGÓDA OÓRA MWETTQA

TLIET XHUR ÇANS

Qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali l-Partit Nazzjonalista kien laqqam lil Franco Debono ‘irrilevanti’. IΩda llum mhuwiex biss il-Parlament li qed jadotta proposti minn tieg˙u, iΩda sa˙ansitra l-PN innifsu. Debono jesprimi ma’ din il-gazzetta l-gratitudni tieg˙u lill-Prim Ministru Joseph Muscat u lillMinistru Owen Bonnici tal-fiduçja li wrew fih, filwaqt li jistqarr li min-na˙a tieg˙u lest ja˙fer lil min fil-passat ikkundannah.

Ilbiera˙ il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo nieda l-Istrate©ija Nazzjonali talLitteriΩmu g˙al Kul˙add. Sa mill-OppoΩizzjoni lPartit Laburista kien ilu jis˙aq fuq il-bΩonn ta’ din l-istrate©ija, iΩda minkejja li Ω-Ωg˙aΩag˙ ta’ pajjiΩna ©ew ikklassifikati fost l-iktar illitterati fl-Ewropa, Gvern Nazzjonalista baqa’ çass quddiem sitwazzjoni mwierg˙a u qatt ma nieda strate©ija ta’ dan it-tip.

Min g˙andu assi barra minn Malta li d-d˙ul fuqhom mhux irre©istrat qed jing˙ata tliet xhur çans biex jirre©istra dawn l-assi u jibda j˙allas ittaxxa b’konformità mal-li©i. Dan qalu l-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna wara mistoqsijiet minn din il-gazzetta b’rabta mal-Programm tarRe©istrazzjoni tal-Assi varat din il-©img˙a.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 4

Ara pa©na 3

Lokali

02 15.06.2014

PULLICINO U FENECH JISTGÓU JITWAQQFU MILLI JIKKONTESTAW L-ELEZZJONI ÌENERALI Fl-a˙˙ar ©ranet fil-Partit Nazzjonalista nbena moviment intern immexxi minn Simon Busuttil stess biex jipprova li lg˙all-elezzjoni ©enerali ma’ “j©orrx uçu˙ antiki”, liema uçuh jidher li jinkludu lil dawk ta’ George Pullicino u Tonio Fenech. Kemm Pullicino u anke Fenech kienu fiç-çentru ta’ kontroversji kbar fil-pajjiΩ. Anke sa˙ansitra ta’ rapporti ta’ nuqqas ta’ governanza ta˙t ilMinisteri rispettivi tag˙hom. Huwa mag˙ruf li Ω-Ωew© heavyweights tal-PN dehru jitkellmu mill-qrib u jippassi©©aw flimkien fç-çentru tal-g˙add tal-voti ftit wara ttelfa enormi li l-PN ©arrab filkonfront tal-Prim Ministru

Joseph Muscat u l-Partit Laburista. Dawk qrib ta’ Pullicino u Fenech sa˙ansitra kienu qed jg˙idu li Simon Busuttil huwa problema. Fosthom anke eks-impjegati filMinisteri rispettivi li okkupaw iΩ-Ωew© eks-Ministri. Óafna qiesu stramba kif Simon Busuttil flimkien maΩΩew© deputati Kapijiet tela’ lcounting hall jumejn wara ttelfa biex jag˙mel konferenza stampa hemmhekk. Madankollu fi ˙dan il-PN din kienet mossa biex Busuttil jasserixxi ru˙u fuq in-nies filcounting hall li prattikament kienu spiççaw g˙alqa g˙al Pullicino u Fenech. F’intervisti wara u fil-mod kif

©ie poΩizzjonat Busuttil, iddiskors kien li hu tajjeb imma g˙ad hemm elementi fil-partit li g˙adhom iridu jitnaddfu. Sa˙ansitra anke editorjali ta’ gazzetti bl-IngliΩ kienu qed jag˙tu din l-impressjoni. Issa jidher li l-affarijiet qed jikkonkretizzaw billi juΩaw ilkummissjoni ta’ Joe Borg biex jg˙idu li l-Partit Nazzjonalista qed jinbidel g˙ax ne˙˙a tnejn min-nies meqjusa b˙ala nies fuq quddiem tal-PN ta˙t Gonzi. George Pullicino appo©©ja ˙afna lil Busuttil g˙al Kap talPN. Madankollu r-relazzjonijiet bejniethom marru ˙afna g˙allag˙ar minn wara t-telfa li Busuttil ©arrab fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew.

“ATTEÌÌJAMENT LI QED IWASSAL GÓAL QAWMIEN ÌDID” Dr Franco Debono

Ir-riforma tal-Ìustizzja, jew kif qed ilaqqmuha ˙afna, irriforma Bonello-Debono, miexja ©mielha. It-tibdiliet importanti fil-qasam tal©ustizzja qed isiru grazzi g˙all-Gvern preΩenti li g˙araf dawn il-bΩonnijiet u li ma ddejjaqx jutilizza persuni validi b˙al Franco Debono, li minkejja li ©ejjin mill-kamp politiku oppost, g˙andhom ˙afna x’jikkontribwixxu filqasam ©udizzjarju. Dan kien ikkonfermat minn Dr Franco Debono nnifsu, illum Kummissarju g˙alLi©ijiet, li esprima ma’ din ilgazzetta l-gratitudni tieg˙u lejn il-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Ministru g˙allÌustizzja Owen Bonnici g˙all-fiduçja li urew fih. Partit partikolari g˙adu ostili “Óafna persuni ta’ intelligenza u rieda tajba innutaw fl-a˙˙ar xhur illi filwaqt li partit partikolari g˙adu ostili fil-konfront ta’ min prova jifta˙lu g˙ajnejh, partit ie˙or qieg˙ed sa˙ansitra jabbraççja lil min kien tant kritiku filkonfront tieg˙u,” jg˙id Debono. “Dan tal-a˙˙ar huwa l-atte©©jament li qed iwassal g˙al qawmien ©did u

sens ©enwin ta rikonçiljazzjoni nazzjonali.” Jesprimi t - t a m a t i e g ˙ u f’g˙aqda li twassal biex dan il-pajjiΩ ikompli jimxi ’l quddiem u jibni fuq dak li sar fla˙˙ar g˙exieren ta’ snin biex jitwettqu b’suççess ir-riformi essenzjali. Ir-riformi proposti huma ˙ajjin grazzi g˙all-Gvern preΩenti Dr Debono jg˙id li japprezza illi l-proposti li g˙amel fille©iΩlatura preçedenti illum mhux biss mhux qed ikunu skartati, iΩ d a q e d i k u n u implimentati. “Il-preΩenza fil-Parlament jew fil-politika mhux neçessarjament tkun wa˙da fiΩika iΩda l-preΩenza tista’ tkun wa˙da permezz tal-proposti, l-ideat u s-sej˙iet tal-istess persuna,” isostni Debono. “Ir-riform i l i p r o p o n e j t huma ferm ˙ajjin u f’din lle©iΩlatura qeg˙din fiç-çentru tal-a©enda le©iΩlattiva, grazzi speç j a l m e n t g ˙ a l l impenn tal-gvern preΩenti.” “Irrelevanti” u “acqua passata”, iΩda jibqg˙u jadottaw proposti tieg˙u Matul il-le©iΩlatura li g˙addi-

et esponenti tal-Partit Nazzjonalista kien laqqmu lil Debono “irrelevanti” u “acqua passata”, iΩda llum listess partit qed jadotta proposti li kien g˙amel Debono stess, fosthom dawk dwar ittwaqqif tal-attivitajiet politiçi ta’ nhar ta’ Óadd. Il-PN qed jippreΩenta din id-deçiΩjoni b˙ala idea ©dida, meta filfatt kienet di©à ©iet proposta

minn Debono fl-2011. Mistoqsi dwar dan il-fatt, Debono jwie©eb li filwaqt li ma jistax iwaqqaf il-©udizzju tal-istorja jew tal-elettorat li kkundanna u jista jkun se jkompli jikkundanna lil min g˙amel tali kummenti dispre©jattivi u in©usti fil-konfront ta’ persuna li ddedikat tant ener©ija g˙al riformi fundamentali, huwa lest

ja˙fer lil min g˙amel tali kummenti fil-konfront tieg˙u u jfittex rikonçiljazzjoni. “Anke g˙ax illum nokkupa lkarigi ta’ Kummissarju g˙alLigijiet u konsulent tal-gvern dwar ir-riforma tal-©ustizzja, li wara kollox wellidt fille©iΩlatura preçedenti, u anke se nkun qed immexxi l-konvenzjoni kostituzzjonali,” itemm jg˙id Dr Debono.

Lokali

15.06.2014 03

“IS-SEGRETEZZA BANKARJA MAL-AWTORITAJIET TAT-TAXXA MA GÓADIEX TEÛISTI” il-Ministru Edward Scicluna Investigazzjonijiet fuq min ma jirregolarizzax ru˙u

Jis˙aq l i k u l l i s t i t u z z j o n i finanz j a r j a s e w f l - U n j o n i Ewropea u sew barra, b˙al ma hi l-IΩvizzera, ser tkun responsabbli li tara li t-taxxa fuq l-img˙axx qed tithallas. Il-Ministru temm jg˙id li hu g˙alhekk li ˙afna pajjiΩi qed jift˙u skemi b˙al ta’ Malta, biex min g˙andu dawn l-assi jiddikjarhom volontarjament qabel ma l-awtoritajiet jibdew juΩaw d i n l - i n f o r m a z z j o n i kollha disponibbli.

D i n i l - © i m g ˙a l-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna nieda l-Programm tar-Re©istrazzjoni tal-Assi bliskop li b’mod volontarju ji©u rre©istrati assi li jinsabu barra minn Malta u li attwalment mhux qed tit˙allas taxxa fuq id-d˙ul minnhom. Din il-gazzetta staqsiet lillMinistru tal-Finanzi kemm h u w a l i m i t u ta’ Ωmien li w i e ˙ e d g ˙ a n du çans biex jirre©istra l-assi tieg˙u b’mod volontarju. Il-Ministru Scicluna spjega li l-iskema ser tibqa’ miftu˙a tliet xhur. L-assi ddikjarati barranin li volontarjament iridu j i n © i e bu pajjiΩna jing˙ataw tliet ©img˙at Ωmien minn meta tag˙laq l-iskema. Koperazzjoni anki minn pajjiΩi barra l-UE Il-Ministru iΩid jg˙id li minn xahar li tkun g˙alqet l-iskema, l-Awtoritajiet tat-Taxxa ser jibdew juΩaw l-informazzjoni fuq kontijiet bankarji u assi o˙ra li baqg˙u ma ©ewx irre©istrati.

“Din l-informazzjoni ©iet imweg˙da lilna minn pajjiΩi u t-territorji tag˙hom sew flUnjoni Ewropea u sew barra, b˙ala parti minn ftehim li se˙˙ bejnietna ta˙t id-direttiva msejj˙a Savings Directive,”

sostna l-Ministru. “L-iskop primarju ta’ din liskema hu li biha qed navΩaw lil kul˙add li s-segretezza bankarja mal-awtoritatijiet tat-taxxa ma g˙adiex teΩisti,” jg˙id il-Ministru.

Il-Gvern Malti b’iktar poteri u g˙odod Meta kien qed iniedi l-programm iktar kmieni din il©img˙a, il-Prof. Scicluna spjega li se˙˙ew bosta Ωviluppi fil-kuntest globali finanzjarju, b˙all-EU Savings Directive, ilqbil FATCA bejn Malta u lIstati Uniti, u Tax Information Excha n g e A g r e e m e n t s m a çentri offshore. Daw n w a s s l u s a b i e x i l Gvern M a l t i l l u m g ˙ a n d u ferm aktar poteri u g˙odod sabiex jikseb informazzjoni dwar assi li huma barra minn Malta u li fuqhom hemm s˙ul mhux iddikjarat. Il-Ministru sostna li l-Gvern hu determinat li jag˙mel l-

uΩ u k o l l u m e ˙ t i e © m i n n dawn l-g˙odod b˙ala parti mill-˙idma tieg˙u kontra levaΩjoni tat-taxxa. L-evaΩjoni tat-taxxa hi soçjalment in©usta Il-Ministru Scicluna sa˙aq li ttwemmin tal-Gvern huwa li levaΩjoni tat-taxxa hi soçjalment in©usta g˙aliex qed ittellef lill-pajjiΩ minn d˙ul bΩ o n n j u Ω l i h u m e ˙ t i e © sabiex ji©u sostnuti numru ta’ servizzji essenzjali soçjali, b˙all-edukazzjoni, u s-sa˙˙a. Il-Programm tarRegistrazzjoni tal-Assi se jipprovdi l-opportunità biex individwi u kumpaniji jiddikjaraw assi bbaΩati kemm f’Malta u kemm barra minn Malta. Din ir-re©istrazzjoni se tkun kontra ˙las ta’ 7.5% talvalur tal-assi, u 5% g˙all-assi ripatrijati minn barra minn Malta. Il-Programm hu wkoll konformi ma’ bosta programmi u skemi o˙ra fuq baΩi globali li ©ew ippreΩentanti minn pajjiΩi o˙ra, fosthom Franza, l-Italja, l-Olanda, in-Norve©ja, Singapore, L-IΩvizzera, u lIngilterra.

JITLEF IL-KONTROLL U JIDÓOL F’ÓAJT NIRIEN FL-ISPTAR SAN LUQA Ra©el ta’ 30 sena mill-Im©arr, ilbiera˙ we©©a’ f’inçident tattraffiku wara li tilef il-kontroll tal-vann tieg˙u fil- bypass li minn Tal-Qroqq tag˙ti lejn Birkirkara. L-inçident se˙˙ g˙all-˙abta tal-5.15 a.m. Hu kien qed isuq il-vann tat-tip Isuzu meta jidher li tilef il-kontroll tieg˙u, darlu l- isteering , tela’ u qasam iscentre strip bil-konsegwenza li baqa’ die˙el fil-˙ajt. B’kumbinazzjoni tajba fl-istess mument ma kinux qed jinstaqu karozzi min-na˙a l-o˙ra f’din it-triq traffikuΩa. Ma damux ma waqfu s-sewwieqa li tawh l-ewwel g˙ajnuna u çemplu lill-ambulanza. Waslu wkoll il-pulizija u r-ra©el ittie˙ed l-Isptar Mater Dei. Bl-impatt tad-daqqa, il-vann ©arrab ˙sarat konsiderevoli, tant li anki ç-çinturin tassewqan tqaççat mill-˙jata tieg˙u.

Ilbiera˙ filg˙odu ©ew irrappurtati nirien fl-Amputee Rehab Unit fl-Isptar San Luqa. Immedjatament ©ew imsej˙a l-pulizija u l-membri tal-protezzjoni çivili li ˙adu l-passi neçessarji biex jikkontrollaw innirien. Investigazzjonijiet preliminari urew li n-nirien ©ew ikkawΩati b’mod aççidentali. B’xorti tajba f’dan l-inċident ma we©©a’ ˙add. L-awtoritajiet tas-Sa˙˙a qalu li ˙adu l-passi neçessarji sabiex jinsab post alternattiv minn fejn ser jing˙ataw is-servizzi relatati ma’ dan il-Unit. Il-pazjenti li jie˙du dan is-servizz se ji©u infurmati bl-arran©amenti l-©odda

Lokali

15.06.2014

WEGÓDA OÓRA MWETTqA

IMNEDIJA L-ISTRATEÌIJA NAZZJONALI TAL-LITTERIÛMU Sa mill-OppoΩizzjoni l-Partit Laburista kien ilu jis˙aq fuq ilproblema tal-illiteriΩmu u lbΩonn li titnieda strate©ija nazzjonali tal-litteriΩmu. Madankollu, il-Gvern preçedenti ftit li xejn g˙amel biex jindirizza din il-problema, tant li pajjiΩna spiçça fost il-pajjiΩi Ewropej bl-og˙la rata ta’ illiteriΩmu fost iΩ-Ωg˙aΩag˙. IΩda wie˙ed jawgura li issa din is-sitwazzjoni tinbidel hekk kif ilbiera˙ il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo nieda lIstrate©ija Nazzjonali talLitteriΩmu g˙al Kul˙add. Din hija weg˙da o˙ra li Gvern Laburista Ωamm mal-elettorat f’inqas minn ˙mistax-il xahar. Matul konferenza stampa lMinistru Evarist Bartolo sa˙aq fuq l-importanza li wie˙ed ikollu l-kompetenzi u l-˙iliet biex jg˙ix ˙ajja mimlija. Hu qal li l-istrate©ija tippromovi lkunçett tal-bilingwiΩmu u tis˙aq fuq iΩjed ˙in g˙all-qari fil-klassijiet. Fit-tnedija ˙adu sehem lg˙alliema tad-drama tadDipartiment tat-Tmexxija talKurrikulu, u l-karattri talKampanja Nazzjonali favur ilLitteriΩmu, fi kliem ie˙or, innannu ÌuΩi, in-nanna Anna, Roberta u Kevin, Luke, Jan, Alexia u l-kelb Çiko. LAmbaxxaturi tal-Qari, personalitajiet lokali li ©ew appuntati biex jippromovu l-qari fost ittfal, ˙adu sehem f’numru ta’ sessjonijiet tal-qari fejn tqassmu wkoll numru ta’ kotba. Is-sitwazzjoni prekarja ta’ pajjiΩna Fil-Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS)1, il-marka medja filqari tat-tfal Maltin li g˙andhom g˙axar snin kienet ta’ 477, ta˙t il-medja internazzjonali ta’ 500. Fil-Programme for International Student Assessment (PISA 2009+)2, 36.3% tal-istudenti ta’ 15-il sena marru ˙aΩin fil-qari b’mod sinjifikanti meta tqis li lmedja tal-Unjoni Ewropea kienet ta’ 19.7%. Mir-riΩultati tal-PIRLS (2011) ta’ Malta, fil-Malti u l-IngliΩ, listudenti Maltin ©abu marki og˙la f’ta˙ri© fejn kellhom jif-

Mudell ta’ litteriΩmu bilançjat, mid-dokument tal-Istrate©ija Nazzjonali tal-LitteriΩmu g˙al Kul˙add f’Malta u G˙awdex takru informazzjoni u jag˙mlu inferenzi çari milli f’ta˙ri© fejn intalbu jinterpretaw, jintegraw u jevalwaw l-informazzjoni. Iktar minn hekk, il-˙in iddedikat g˙at-tag˙lim tal-lingwa f’sena skolastika f’Malta, skont l-g˙alliema, huwa 51 sieg˙a inqas mill-medja internazzjonali. Il-˙in iddedikat g˙all-qari b˙ala parti mittag˙lim ta’ lingwa f’sena skolastika f’Malta huwa l-aktar wie˙ed baxx fil-pajjiΩi kollha: madwar 34 sieg˙a inqas millmedja internazzjonali. Il-˙in iddedikat g˙all-qari fil-firxa ta’ su©©etti li hemm fil-kurrikulu f’sena skolastika f’Malta, inkluΩ il-˙in iddedikat g˙at-tag˙lim tal-qari, huwa wkoll 42 sieg˙a

inqas mill-medja internazzjonali. Mir-riΩultati ta’ Malta fil-PISA (2009+) ˙are© li l-istudenti li jattendu l-iskejjel sekondarji u s-subien li jattendu l-Junior Lyceum ©abu aktar minn 100 marka inqas fil-kejl tal-qari mill-istudenti l-o˙ra tamparhom. Il-miri tal-istrate©ija Il-Ministeru qal li qieg˙ed jag˙mel ˙iltu kollha biex jiΩgura li kull individwu f’Malta u G˙awdex jing˙atawlu l-aqwa opportunitajiet ta’ tag˙lim u b’hekk jikseb il-˙iliet me˙tie©a tal-litteriΩmu. Din il-mira se tintla˙aq permezz tal-

Istrate©ija Nazzjonali talLitteriΩmu g˙al Kul˙add u Kampanja Nazzjonali favur ilLitteriΩmu fost is-setturi kollha tas-soçjetà. Din l-istrate©ija titkellem kemm fuq l-edukazzjoni tul il˙ajja kif ukoll fuq l-edukazzjoni fil-firxa wiesg˙a tag˙ha. Fiha hemm miΩuri g˙allewwel snin, is-snin bikrin, ilPrimarja, is-Sekondarja, iΩΩg˙aΩag˙, l-adulti, il-persuni li jkollhom diΩabbiltajiet u diffikultajiet biex jitg˙allmu, lindividwi minn pajjiΩi terzi u l-litteriΩmu di©itali. B’mod partikolari l-istrate©ija tiffoka fuq l-ewwel snin u s-snin bikrin, u s-sehem kbir li g˙andhom il©enituri u dawk li jie˙du ˙sieb

it-tfal fl-iΩvilupp tal-litteriΩmu. Il-punti ewlenin talIstrate©ija Nazzjonali talLitteriΩmu g˙al Kul˙add f’Malta u G˙awdex huma dawn: Il-LitteriΩmu huwa element importanti g˙all-kisba tal-inkluΩjoni soçjali u g˙aldaqstant jekk il-komunità tkun litterata tissa˙˙a˙ iddemokrazija parteçipattiva. Li jkollna politika bilingwi u bilitteriΩmu fil-Malti u l-IngliΩ u li jkunu kkonsolidati u integrati l-inizjattivi u l-programmi eΩistenti fil-qasam tallitteriΩmu biex ikunu aktar effettivi u jag˙tu aktar frott. Li jixtered il-metodu ta’ tag˙lim mag˙ruf b˙ala lLitteriΩmu Bilançjat fejn laspetti tekniçi tal-qari u l-kitba ji©u mg˙allma f’kuntest li listudenti jag˙mlu sens mittesti li jkunu qeg˙din jaqraw u/jew jiktbu, u tit˙e©©e© lintegrazzjoni tal-˙iliet tatta˙dit, il-fehim, il-qari u lkitba. Fost il-metodi ta’ tag˙lim ta’ lingwa jit˙addmu lImmersjoni fil-Lingwa, itTag˙lim Integrat tal-Kontenut u l-Lingwa (CLIL) u s-sistema Tandem. JiΩdied kull xorta ta’ qari, eΩempju, b’inizjattivi b˙all-programmi televiΩivi, Ambaxxaturi tal-Qari, persona©©i popolari li qeg˙din irawmu kultura ta’ qari fost ittfal u l-istudenti u l-Promoturi tal-Qari u s-S˙ab fil-Qari li j˙e©©u lil tfal u Ωg˙aΩag˙ b˙alhom jaqraw. Tis˙aq li g˙andu jkun hemm opportunitajiet g˙alliΩvilupp professjonali taledukaturi kollha huma f’liema livell huma fit-tag˙lim tal-litteriΩmu. T˙e©©e© l-uΩu ta’ teknolo©iji ©odda fit-tag˙lim tal-litteriΩmu. Tippromovi aktar studji ta’ riçerka biex ikollna stampa çara tal-prattiki tal-litteriΩmu f’pajjiΩna. Ixxerred kuxjenza favur il-litteriΩmu permezz ta’ inizjattivi nazzjonali, il-medja u miΩuri li jiffavorixxu l-familja. Kopja tad-dokument jista’ jitniΩΩel mis-sit www.education.gov.mt/literacy

DISKRIMINAZZJONI FL-GÓOTI TAD-DEMM Hekk kif ilbiera˙ ©ie ççelebrat il-Jum Dinji g˙ad-Donazzjoni tad-Demm, il-Kunsill Konsultattiv g˙ad-Drittijiet LGBTI imwaqqaf mill-Gvern talab li tintemm id-diskriminazzjoni fl-g˙oti tad-demm. Dan fid-dawl tal-fatt li r©iel li pajjizna g˙adu jeskludi b’mod permanenti ir©iel li xi darba kellhom relazzjoni sesswali ma’ ra©el ie˙or milli jag˙tu d-demm. Il-Kunsill Konsultattiv ˙e©©e© lill-Gvern biex isegwi passi li qed jie˙du numru ta’ pajjiΩi o˙ra u jibbaΩa l-eli©ibbiltà fuq listil ta’ ˙ajja sesswali li jg˙ixu ddonaturi u r-riskji li din i©©ib

mag˙ha. Il-Kunsill Konsultattiv sa˙aq li minkejja li kontinwament jing˙ad li l-eli©ibbiltà f'Malta mhijiex diskriminatorja, ir-realtà turi mod ie˙or, hekk kif koppja omosesswali f’relazzjoni stabbli xorta hija eskluΩa milli tag˙ti ddemm. “Hija ironika kif minn Ωmien g˙all-iehor isiru kampanji ta’ kuxjenza dwar il-bΩonn ta’ aktar donaturi, meta hemm persuni li jistg˙u u jixtiequ jag˙tu u qed ji©u eskluΩi,” qal il-Kunsill fi stqarrija. “Dan fi Ωmien meta tteknolo©ija avvanzat biΩΩejjed biex ikunu rfinati t-testijiet fuq

id-demm u dan inaqqas ir-riskju li xi mard jista’ jing˙adda middonatur g˙all-pazjent.” Il-Kunsill Konsultattiv fakkar li l-Kummissjoni Ewropea kemmil darba ddikjarat li l-eskluΩjoni permanenti ta’ persuni milli jag˙tu d-demm min˙abba lorjentazzjoni sesswali hija diskriminatorja kontra l-li©i Ewropea. Meta kien qed iΩur iç-çentru tal-g˙oti tad-demm fi Frar 2013, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien esprima l-fehma tieg˙u li m’g˙andux jibqa’ jkun hemm diskriminazzjoni abbaΩi l-orjentazzjoni sesswali.

Lokali

06 15.06.2014

ÛBROFF TA’ VULKAN MUÛIKALI RIEQED KITBA TA’ CHARLES B. SPITERI Kos. Il-proverbji tabil˙aqq inkitbu minn nies g˙orrief, u l-filosofija tag˙hom esperjenzajtha ftit jiem ilu. G˙ax proverbju minnhom jg˙id li ‘l-apparenza tinganna’. U hekk ©rali tabil˙aqq. Lil Peter Calamatta kont nafu b˙ala l-bniedem li ta sura ©dida lid-dehra ambjentali Maltija. Kellu l-ewwel negozju g˙at-tisbi˙ taddjar b’dak kollu li hu naturali. Kien il-bniedem li verament kellu swaba’ ˙odor, g˙ax kulma jag˙mel kien f’isem l-ortikultura. Bla tlaqliq ng˙id li kont inpin©ih b˙ala bniedem konservattiv u riservat; iΩda meta l-proverbju li semmejt ˙abat ma’ mo˙˙i, ©eg˙ilni nirrifletti kemm kont Ωbaljat. Kultant Ωmien immur inΩur lill-˙bieb li g˙andi fl-ELC, u kif d˙alt f’uffiççju nsib ma’ wiççi lil Peter u nara lil kul˙add jisma’ lkanzunetta indimentikabbli u romantika g˙all-a˙˙ar Unforgettable ta’ Nat King Cole. G˙edtilhom li kienet wa˙da mill-kanzunetti favoriti tieg˙i kantata minn kantant ‘tal-©enn’. IΩda qatt ma kont nobsor li l-kantant kien Peter Calamatta nnifsu. Ma emmintx, qabel ma l-istess Peter ©abli t-tieni CD tieg˙u, b’g˙anjiet u kanzunetti tal-Milied, li ˙are© b’risq il-Kappella tal-Millennju. Bniedem differenti Minn dak il-˙in lil Peter bdejt narah minn perspettiva o˙ra u, aktar ma sirt nafu, aktar apprezzajt il-˙ila tieg˙u. Fid-diskursata tag˙na sirt naf li l-˙ajra tal-kant f’Peter bdiet ferm qabel lortikultura. Kien g˙adu tifel meta flimkien ma’ ˙uh Narcy da˙lu g˙al kompetizzjoni tal-kant li kienet saret fix-Chalet, Tas-Sliema. Hu kien ©ie flewwel post u ˙uh fit-tieni. Fer˙anin bittrofej li reb˙u marru d-dar biex jag˙tu l-a˙bar lill-©enituri, iΩda missierhom, flok fer˙ilhom, beda jg˙ajjat u jirrabja. Sa˙aq mag˙hom li riedhom jistudjaw, g˙ax qalilhom li “il-futur tag˙kom jinkiseb mill-kotba, mhux mill-kant u ΩΩfin”. B˙ala tfal ubbidjenti, qag˙du g˙al kliem missierhom u qatg˙u l-kant. Minn kif jidher, l-istudju kien il-qofol ta’ kollox fil-familja Calamatta; tant li lil Peter insibuh die˙el fil-Liçeo ta’ disa’ snin biss. Kien l-iΩg˙ar u l-iqsar student. Jiftakar li ta’ 14-il sena kien di©à kiseb 15-il ‘O’ level u erba’ ‘A’levels. Peress li x-xewqa tieg˙u kienet li jsiefer u jkompli jistudja barra minn Malta, ˙ataf l-okkaΩjoni meta sema’ b’borΩa ta’ studju fl-ortikultura. Tant kienet ˙a©a ©dida g˙al Malta, li mar fittex dan it-titlu fid-dizzjunarju. U minkejja li dak iΩ-Ωmien la kellhom ©nien u lanqas kien jifhem fil-pjanti u l-agrikultura, kien determinat li japplika u jinse© isem g˙alih innifsu. L-istudju g˙enu jsiefer kemm-il darba lejn Writtle, qrib Chelmsford, flIngilterra u fl-Istati Uniti. Fl-Ingilterra, Peter in˙atar mexxej tal-unjin tal-istudenti u kellu l-aqwa relazzjonijiet kemm mal-kollegi kif ukoll mal-istaff akkademiku. Sa tmiem it-tag˙lim tieg˙u kiseb Ωew© unuri universitarji: flortikultura u fil-landscaping.

ti favoriti ta’ kull Ωmien, b’risq ilKappella tal-Millennju. Mhux biss is-CD kisbet is-suççess mixtieq, talli l-vulkan muΩikali li t˙alla rieqed tul bosta snin Ωbroffa, mal-inkura©©iment ta’ Patri Hilary Tagliaferro, li ˙e©©u jo˙ro© CD o˙ra bl-g˙anjiet u kanzunetti tal-Milied b’risq l-istess kappella. Peter rikeb dik l-isfida wkoll u minn dak iΩ-Ωmien se jkun wasal biex jo˙ro© it-tielet CD tieg˙u bl-g˙ajnuna ta’ bosta nies, fosthom tas-sopran Ruth Cassingena. Din is-CD se jkun fiha 22 kanzunetta romantika, mag˙Ωula bejn l-1940 sallum. Se tkun dedikata lil martu Simone, l-id il-leminija tieg˙u. Min ikun jixtieq jakkwista xi wa˙da minn dawn is-CDs jista’ jibg˙at email lil info@millenniumchapel.org jew içempel fuq 2135 4464. Rikonoxximent ta’ Ni©erjan

Min jaf kemm-il ‘X’ qasmu bejn Malta u l-Istati Uniti u viçiversa, biex ifissru lbews fittizju, li immaturahom u wassalhom biex jibnu familthom! Lura Malta, Peter sab jistennieh post tax-xog˙ol mal-Gvern, sewwasew madDipartiment tal-Agrikultura. Mill-ewwel ˙adem qatig˙ u kien hu li beda jibni sserer madwar pajjiΩna, biex il-bdiewa u r-ra˙˙ala jipprote©u l-frott u l-˙xejjex tag˙hom. Dan g˙en ferm biex il-b˙ajra tiΩdied u tla˙˙aq man-numru ta’ turisti li bdew iΩuruna; il-bdiewa jkollhom aktar qlig˙ finanzjarju u l-Maltin isibu jixtru l-prodotti s-sena kollha. Barra minn hekk beda pro©etti ta’ afforestazzjoni fil-GΩejjer Maltin, u wassal biex ilfjuri u t-tadam li jitkabbru lokalment ikunu l-ewwel prodotti esportati lejn ilpajjiΩi tat-Tramuntana.

Min-namur g˙aΩ-Ωwie© 45 sena ta’ xandir Qabel telaq g˙at-tieni faΩi ta’ studju flIstati Uniti ltaqa’ ma’ Simone, xbejba b’fiΩonomija Spanjola, li sa˙˙ritu, u li aktar tard kellha tkun martu. In-namur tag˙hom kien permezz tal-ittri talim˙abba li kienu jibag˙tu lil xulxin.

Meta l-˙ajja miΩΩew©a ta’ Peter irregalatu b’Ωew©t itfal: Daniela u Carlos, hu ˙ass aktar responsabbiltà. Ried jibni karriera u ja˙dem iebes. G˙alhekk beda jidher fi programm televiΩiv, li dam jixxandar g˙al aktar minn 45 sena – jg˙allem u jispjega dwar il-fjuri, ilpjanti, il-qsari u l-kura ta’ dak kollu li jikber fil-˙amrija. Peress li g˙all-Maltin dan kollu kien xi ˙a©a ©dida, il-programm tieg˙u tant kiseb popolarità li, wara ftit snin impjegat mal-Gvern, iddeçieda li jifta˙ negozju g˙al rasu, blewwel ˙anut tieg˙u fi Triq il-Wied, lImsida, bl-isem ta’ Garden Centre. Minn dak iΩ-Ωmien u b’˙idma bla waqfien ixxog˙ol ta’ Peter beda jrendi u da˙al f’qalb il-poplu ta’ dawn il-gΩejjer.

tisbi˙ ta’ gΩiritna, ma jkunx involut f’dan il-konsorzju. B’hekk in˙oloq l-esperiment talEnvironmental Landcape Consortium (ELC), li tul dawn is-snin biddel u sebba˙ l-uçu˙ ta’ Malta u G˙awdex. Illum, il-pajjiΩi barranin jikkonfermaw li l-GΩejjer Maltin huma l-isba˙ ‘©onna’ fil-Mediterran kollu. Fit-tmexxija tal-ELC nsibu lil Peter b˙ala Chairman u mieg˙u g˙andu lil Boris Farrugia, Carlos (ibnu), Wi©i Micallef u Charles Polidano. Bis-sa˙˙a ta’ dawn in-nies ta’ kull filg˙odu nitg˙axxqu bil-fjuri, pjanti u ndafa li nsibu kull fejn naraw irqajja’ ta’ ˙amrija fit-toroq u l-©onna pubbliçi li g˙andna. Il-fjamma muΩikali U jekk maΩ-Ωmien is-swaba’ ta’ Peter xettlu dak kollu sabi˙ u ˙aj li naraw madwarna, il-fjamma muΩikali ma ntfiet qatt minn qalbu. Kien fl-2010 li ku©inuh Stan, li hu involut fix-xena muΩikali Awstraljana, ©ie Malta g˙al vaganza u sema’ lil Peter ikanta waqt li jsuq. Staqsieh jekk qattx kanta b’mod professjonali, u Peter semmielu dik l-unika darba li kien reba˙ ittrofew. G˙alhekk Stan ˙ejja kollox biex Peter, li dak iΩ-Ωmien kellu 72 sena, seta’ jo˙ro© l-ewwel CD tieg˙u bil-kanzunet-

It-twelid tal-ELC

Is-Sur Calamatta, meta gradwa fl1968 fl-Università ta’ California

Imbag˙ad, meta ftit aktar minn ˙dax-il sena ilu l-Gvern ˙aseb li jg˙addi ˙afna mill-arej pubbliçi, b˙al roundabouts , centre strips u ©onna pubbliçi lil konsorzju, in˙olqot Public Private Partnership. Ma setax jonqos li Peter, bl-im˙abba u l-esperjenza li kiseb g˙at-

Id-dar tal-˙olm tas-Sur Calamatta

Peter hu bniedem tal-familja msawwar b’valuri Nsara qawwija. Apparti milli lmimmi ta’ g˙ajnejh huma l-membri talfamilja tieg˙u, g˙andu naturalment lillproneputijiet Jacques, Yann, Luca u Benji. Hu u martu huma marbutin mag˙hom b’mod kalamitiku u dejjem isusu warajhom biex jarawhom kuntenti. IΩda l-valuri Nsara ta’ Peter u martu Simone jestendu aktar minn hekk, tant li Peter g˙andu tifel Ni©erjan imsemmi g˙alih. Jirrakkonta li darba kien miexi u ra Ωag˙Ωug˙ Ni©erjan mix˙ut fl-art, bilkemm jiççaqlaq. G˙all-ewwel ˙aseb li kien mejjet. Resaq fuqu u wara li ra li ma kellu ebda feriti, qatag˙ha li ˙assu ˙aΩin sforz in-nuqqas ta’ ikel u xorb. ˙adu d-dar tieg˙u, fejn hu u martu ˙asbu li se jΩommuh u jie˙du ˙siebu g˙al xi jumejn. IΩda l-jiem saru xhur u finalment dan il-©uvni, li kien jismu Wisdom, baqa’ g˙andhom g˙al kwaΩi sentejn. Huma mhux biss daru bih b˙ala binhom, iΩda pprovdewlu allo©© u tag˙lim skolastiku u reli©juΩ. Meta aktar tard Wisdom telaq minn Malta, baqa’ rikonoxxenti lejn il-Calamattas g˙all-im˙abba, iddevozzjoni u r-rispett li wrewh. Mar l-Ingilterra fejn kompla jistudja, feta˙ in-negozju tieg˙u u ΩΩewwe© lil Patience. MiΩ-Ωwie© tag˙hom kellhom tarbija tifel…li naturalment semmewha Peter – g˙all-bniedem li tant g˙enu biex seta’ jg˙ix u jil˙aq fejn la˙aq.

Lokali

15.06.2014 07

BRIKS ÌDID B’INSULARITÀ OGÓLA

“PROÌETT LI GÓANDU JÓALLI IMPATT FUQ IR-REPUTAZZJONI TA’ MALTA” L-In©inier Charlon Grima G˙alkemm l-ista©un sajfi g˙adu ma bediex uffiçjalment, is-s˙ana li g˙amlet fl-a˙˙ar jiem Ωgur li ©ieg˙let lil ˙afna nies jer©g˙u jibdew jixeg˙lu l-arja kkundizzjonata – teknolo©ija essenzjali iΩda li ta˙li ˙afna ener©ija. Iktar ma jg˙addi Ωmien iktar qed insiru konxji dwar l-importanza li nikkonservaw l-ener©ija, hekk kif l-a˙˙ar rapport tal-Ìnus Mag˙quda wera li l-problema tat-tis˙in globali hija wa˙da serja li tirrikjedi attenzjoni immedjata mill-mexxejja tal-pajjiΩi kollha, qabel ma jkun tard wisq. Wie˙ed mill-fatturi li jg˙inna nikkonservaw l-ener©ija huwa bini b’insularità g˙olja, li jnaqqas il-bΩonn talarja kkundizzjonata. Din il-gazzetta tkellmet mal-In©inier Charlon Grima, li flimkien ma’ tekniki o˙ra qed ja˙dem fuq pro©ett importanti biex il-briks li nibnu bih ikollu livelli og˙la ta’ insularità minn dak li qed jintuΩa b˙alissa. Dan il-pro©ett mistenni j˙alli impatt fuq ir-reputazzjoni ta’ Malta fl-a˙jar prattiçi tal-bini. Irridu nil˙qu l-miri talUnjoni Ewropea

jitraΩΩan l-influss tas-s˙ana mill-˙itan tal-bini.

L-In©inier Charlon Grima jispjega li ˙afna mill-Ewropa g˙andha klima ‘moderata’: la s˙una ˙afna u lanqas kies˙a ˙afna. Però, il-klima ta Malta, fejn l-ista©un tas-sajf huwa pjuttost itwal mill-ista©un taxxitwa, id-domanda g˙al arja ikkundizjonata qieg˙da tiΩdied b’rata allarmanti. G˙alhekk iddomanda g˙all-konservazzjoni tal-energija fil-bini saret kwistjoni ewlenija. “Fil-fatt, l-Ewropa tag˙ti importanza kbira lill-uΩu effiçjenti tal-ener©ija f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-bini. Dan sabiex inaqqsu l-emissjonijiet ta’ CO2 u b’hekk innaqsu l-carbon footprint tal-bini,” jispjega Grima. IΩid jg˙id li l-a˙˙ar Direttiva li ˙ar©et mill-Unjoni Ewropea, dik tal-2010/31/UE, fejn qed tippreΩenta sfidi ikbar g˙as-settur tal-bini fl-Ewropa. B˙ala membru s˙i˙ fl-Unjoni Ewropea, Malta trid tapplika dawn ir-riformi biex b’hekk pajjiΩna wkoll ikun qed jil˙aq dawn il-miri fil-qasam talener©ija.

PreΩentazzjoni tal-pro©ett barra minn Malta

Mill-©ebla tal-franka g˙allbriks Il-˙itan, l-art u s-saqaf, li jikkostitwixxu l-qoxra tal-binja, g˙andhom impatt ewlieni fuq il-kumdità interna tal-bini, u g˙alhekk huma meqjusa b˙ala l-iktar elementi importanti meta wie˙ed jibni proprjetà ©dida f’Malta. Grima jispjega li g˙al dan huwa essenzjali li nfittxu soluzzjonijiet effettivi sabiex it-temperatura fil-bini tinΩamm f’livelli komdi, ming˙ajr l-uΩu estensiv ta’ sistemi li jikkundizzjonaw l-arja. B’hekk inkunu qeg˙din innaqqsu l-konsum talener©ija. Wie˙ed mill-modi ta’ kif wie˙ed jista’ jtejjeb il-qoxra talbinja hu permezz tal-uΩu ta’ prodotti tal-kostruzzjoni aktar effiçjenti li jirreΩistu s-s˙ana fissajf u l-kes˙a fix-xitwa, jg˙id Grima. Min-na˙a l-o˙ra, xorta jibqa’ l-fatt li prodotti ta’ dan ittip mhumiex daqshekk disponibbli fis-suq lokali, u forsi min˙abba nuqqas ta’

domanda l-prezz ta’ dawn ilprodotti huwa g˙oli ferm. “Proprjetà li tinbena f’Malta ©eneralment tkun mibnija b’saqaf çatt tal-konkrit appo©©jat mill-briks tal-konkrit jew ©ebel tal-franka,” jg˙id Grima. “L-insulazzjoni tal-˙itan mhux daqstant komuni f’Malta, g˙alkemm il-˙itan esterni huma bbaΩati fuq Ωew© ˙itan tal-©ebel separati bi spazju talarja.” Jispjega li din it-tip ta’ kostruzzjoni kienet effettiva biex iΩΩomm kontroll tat-temperatura interjuri, min˙abba lfatt li s-s˙ana li ti©i assorbita mill-˙ajt ta’ barra ssibha diffiçli biex tinfiltra fl-ispazju tal-arja li jmiss mal-interjuri tal-ispazji tal-bini. IΩda matul iΩ-Ωminijiet, billi l©ebla tal-franka kienet qed tintuΩa ˙afna g˙all-kostruzzjoni tal-bini, bosta barrieri ©ew eΩawriti u b’hekk dan it-tip ta’ kostruzzjoni naqas ferm filpopolarità. Illum il-briks talkonkrit sar ˙afna iktar popolari g˙all-kostruzzjoni lokali min˙abba li hu iktar b’sa˙˙tu u prattiku. Il-briks tad-disa’ dobblu jintuΩa ˙afna fil-˙itan esterni tal-binjiet f’Malta, u proprju hawnhekk jid˙ol il-pro©ett THERMHCB li fuqu qed ja˙dem Grima u l-kumpanija Galea Curmi Engineering Ltd,

li huwa jifforma parti minnha. L-istess disinn u dimensjoni, iΩda b’insularità og˙la Il-pro©ett THERMHCB, jispjega Grima, huwa intiΩ biex itejjeb l-insulazzjoni ta’ dan il-briks tad-dobblu. “B’hekk inkunu qeg˙din inraΩΩnu l-influss tass˙ana fis-sajf u l-kes˙a fixxitwa, u b’hekk innaqqsu drastikament il-konsm talenergija. Il-pro©ett ‘THERMHCB ©ie mwaqqaf fl-2012 sabiex jindirizza dan il-kunçett, u huwa kofinanzjat millProgramm R&I 2012 ta˙t ilKunsill Malti g˙ax-Xjenza u tTeknolo©ija (MCST). Il-konsorzju huwa kkoordinat minn Galea Curmi Engineering flimkien mal-Università ta’ Malta u RA & Sons Manufacturing Ltd.” Permezz ta’ dan il-pro©ett qed ji©i Ωviluppat briks taddisa’ dobblu li g˙andu l-istess karatteristiçi strutturali u ©eometriçi tal-briks normali, però b’aktar insulazzjoni, li jnaqqas id-domanda g˙allener©ija. Peress li nΩammu listess disinn u dimensjonijiet tal-briks attwali, mhux se jkun hemm bΩonn ta’ ta˙ri© addizzjonali g˙all-bennejja, periti u in©iniera, ©aladarba l-briks ta’

THERMHCB jo˙ro© fis-suq. Grima jispjega li dan ilpro©ett hu maqsum f’numru ta’ stadji li fihom qed isir xog˙ol dedikat sabiex ji©i Ωviluppat dan il-briks innovattiv. Apparti li l-briks qed ji©i ittestjat g˙assa˙˙a tal-kompressjoni sabiex ikun aççertat li qed jil˙aq ilmiri ta’ sa˙˙a, qed ji©i ittestjat ukoll g˙at-traΩmissjoni termali. Fl-industrija tal-bini dan huwa mag˙ruf bhala U-value. Dan ilU-value g˙andu x’jaqsam malinsulazzjoni termali tal-briks li qed ji©i ttestjat. Meta jitnaqqas il- U-value tal-briks, titjieb linsulazzjoni termali, u b’hekk

Grima jg˙id li, g˙all-a˙˙ar ta’ dan ix-xahar, hu u l-kumplament tat-tim se jie˙du sehem fil-konferenza presti©juΩa talSEB-14 li ser issir f’Cardiff, Wales. “Ser nippreΩentaw rapport bit-titlu ‘Overview of Testing Methodologies for Thermally Improved HollowCore Concrete Blocks’, li se ti©i ppubblikata wkoll fuq il-©urnal Elsevier Procedia Energy Proceedings.” Jispjega li f’dan ir-rapport se jkunu qeg˙din jippreΩentaw ixxog˙lijiet kollha li saru s’issa mill-konsorzju tal-pro©ett, inkluΩ il-manifattura tal-briks innovattiv, testijiet li saru fuq sa˙˙a ta’ kompressjoni u ttestjar termali. F’Mejju tas-sena ddie˙la, imbag˙ad, se jkunu qeg˙din jie˙du sehem f’konferenza o˙ra speçalizzata fuq termografija; dik tal-INFRAMATION 2015 li se ssir f’Nashville, Tennessee. L-In©inier Grima jtemm jg˙id li l-pro©ett THERMHCB g˙andu j˙alli impatt fuq ir-reputazzjoni ta’ Malta fl-a˙jar prattiçi g˙all-kostruzzjoni, waqt li jassisti lill-GΩejjer Maltin sabiex jintla˙qu l-miri ssettjati millUnjoni Ewropea biex titnaqqas id-domanda fl-ener©ija f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-bini.

Isfel: Ritratt infra-red li juri ttelf ta’ s˙ana minn ©ol-©ebla tal-franka

Lokali

08 15.06.2014

il-Ministru Mallia b’kontroProtest Wara li l-Ombudsman ippreΩenta protest ©udizzjarju fil-konfront tal-Ministru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali Manuel Mallia u s-Segretarju Permanenti Kevin Mahoney, ilMinisteru lbiera˙ ˙abbar li se jkun qed jippreΩenta kontroprotest fil-jiem li ©ejjin. L-Ombudsman allega li lMinisteru ma kienx qed jikkoopera fl-g˙oti tal-informazzjoni biex isiru l-investigazzjonijiet marbuta ma’ promozzjonijiet fl-Armata, wara allegati lmenti minn uffiçjali fil-Forzi Armati li saru lill-Uffiççju talOmbudsman. IΩda fi stqarrija l-Ministeru kkonçernat, filwaqt li tenna r-

rispett tieg˙u lejn l-istituzzjoni tal-Ombudsman, sa˙aq li qatt ma ça˙˙ad lill-membri talForzi Armata ta’ Malta milli jressqu l-ilmenti tag˙hom biex dawn jinstemg˙u u ji©u anke indirizzati, però kien hemm bΩonn li ji©u osservati t-toroq stabbiliti fil-li©i. Il-Ministeru sostna li g˙allkuntrarju ta’ dak li kien qed ji©i allegat, il-Ministeru kien ˙oloq aktar g˙odod biex tali lmenti ji©u indirizzati, bil˙olqien ta’ Bord tal-In©ustizzji fl-Armata li sab li l-ma©©oranza tal-ilmenti li tressqu minn diversi membri tal-Armata kienu ©ustifikati u fil-jiem li ©ejjin ser jibdew ji©u indirizza-

ti. Il-Ministeru kkjarifika li lUffiççju tal-Ombudsman jista’ jinvestiga kull ilment minn kull membru tal-Armata li hu inqas mir-rank ta’ Uffiçjal ikkummissjonat, u l-Ministeru jibqa’, kif dejjem g˙amel s’issa, jikkoopera bis-s˙i˙ f’tali investigazzjonijiet. “Uffiçjali kkummissjonati g˙andhom, però, mezzi o˙ra biex jindirizzaw l-ilmenti tag˙hom, skont l-Att tal-Forzi Armati ta’ Malta, liema li©i ilha ti©i rispettata g˙al diversi snin, anke f’kaΩijiet simili preçedenti, u liema li©i qatt ma ©iet mibdula,” temm jg˙id ilMinisteru fl-istqarrija.

“M’gÓadux iÛ-ÛMien li nÓarsu lejn il-MuÛewijiet bÓala attrazzjoni turistika biss” il-Ministru Owen Bonnici

Kien bla dubju a˙bar tajba g˙all-artisti d-diskors talMinistru Owen Bonnici lbiera˙, fejn sa˙aq li m’g˙adux iΩΩmien li n˙arsu lejn il-muΩewijiet b˙ala attrazzjoni turistika biss, imma rridu nibdew nitkellmu mal-udjenzi interni b’lingwa©© li jinftiehem. Jidher g˙alhekk li l-firda tal-Kultura mit-TuriΩmu fl-a˙˙ar reshuffle kien pass f’din id-direzzjoni. Waqt is-seminar ‘MuΩa – Project and Vision’ il-Ministru g˙all-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici stqarr li l-Gvern jag˙raf li lespressjoni artistika u kulturali hija importanti g˙all-iΩvilupp nazzjonali u li din ti©©enera benefiççji wiesa’ li jo˙olqu l©id f’aspetti diversi. “L-arti u lkultura g˙andhom jing˙ataw is-sostenn u l-g˙oΩΩa me˙tie©a g˙aliex huma investiment dirett

fiç-çittadini u s-soçjetà Maltija,” qal Dr Bonnici. Il-Ministru stqarr li l-Gvern huwa impenjat li jo˙loq pro©etti b˙al MuΩa, l-ICAS, Sant’Iermu, Sant’An©lu, ilKatakombi ta’ San Pawl, ilÌgantija, u t-tempji ta’ Óal Tarxien fost l-o˙rajn. B’dan ilmod ser ikun qed ipo©©i investiment dirett kif ukoll anke permezz ta’ fondi Ewropej fuq pro©etti ta’ livell nazzjonali. “A˙na nemmnu li l-˙idma m’g˙andhiex biss issir fuq livell nazzjonali iΩda anke b’mod li tolqot direttament liç-çittadin. G˙alhekk, permezz ta’ pro©etti b˙al MuΩa ser tin˙oloq pjattaforma fejn udjenzi differenti jistg˙u jesponu ru˙hom g˙all-arti u l-kultura b’narrattiva differenti,” stqarr Dr Bonnici. Huwa spjega li m’g˙adux iΩ-

il-gV ern se jin V esti Fi studji dwar il-Futur tal-iskart

Ωmien li n˙arsu lejn il-muΩewijiet b˙ala attrazzjoni turistika biss imma rridu nibdew nitkellmu mal-udjenzi interni b’lingwa©© li jinftiehem, u dan jirrikjedi li f’dinja li dejjem qieg˙da tevolvi nuΩaw mezzi ta’ komunikazzjoni adegwati. Dr Bonnici Ωied jg˙id li dan il-pro©ett fil-fatt huwa parti mill-impenn tal-Gvern sabiex jiΩviluppa muΩew b’kunçett ©did ma˙luq apposta g˙al pajjiΩna, bil-g˙an li mmorru lil hinn mill-kunçett li l-muΩewijiet jintuΩaw b˙ala ma˙Ωen ta’ o©©etti storiçi u artistiçi, iΩda nda˙˙lu aktar il-mentalità li lmuΩewijiet ikunu aktar ˙ajjin u interattivi u li joffru esperjenza g˙al min iΩurhom. Barra min hekk il-Ministru Owen Bonnici stqarr li MuΩa ser tkun parti minn katina li tg˙aqqad flimkien entitajiet o˙ra fil-viçinanzi fosthom içÇentru ta’ Kreattività ta’ San Ìakbu, Pjazza Teatru Rjal, ilKnisja tal-Vittorja u Pjazza La Valette. Il-Gvern g˙andu l-impenn ukoll li jsa˙˙a˙ l-ekonomija kreattiva fejn artist jista’ jaqla’ x’jiekol mix-xog˙ol artistiku. MuΩa u pro©etti o˙ra, b˙alma huwa l-Culture Hub, ser jin˙olqu inizjattivi fejn l-artisti lokali jkunu jistg˙u jirriçerkaw, jikkreaw u jesponu x-xog˙lijiet tag˙hom. Il-Ministru g˙alaq billi qal li l-Gvern huwa kommess li jqarreb aktar l-arti u l-kultura viçin taç-çittadin.

Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat qal li l-Gvern jemmen li g˙andu jkun hemm kejl serju ekonomiku u ambjentali meta l-Gvern ifassal it-triq li g˙andu jie˙u dwar l-ener©ija mill-iskart g˙all-©ejjieni. G˙al dan il-g˙an kien se jinvesti fi studji fil-fond dwar il-possibbiltajiet ta’ ener©ija mill-iskart g˙al pajjiΩna. Il-Ministru sostna li t-triq li eventwalment tintg˙aΩel g˙andha tkun ibbaΩata fuq studji verament indipendenti minn nies li ma jistax ikollhom l-a©enda tag˙hom jew interessi kummerçjali fin-nofs. Huwa qal li kien f’dan ilkuntest li l-Gvern ser juΩa fondi tal-Unjoni Ewropea biex isiru studji fil-fond, wara li g˙al dawn l-a˙˙ar snin ma jidhirx li kien hemm ebda studji simili minkejja l-impenn iddikjarat pubblikament li mmorru g˙allinçinerazzjoni. Il-Ministru Brincat tenna li lGvern qed jistudja wkoll ilvijabbiltà li l-iskart ta’ pajjiΩna ji©i esportat lejn pajjiΩi terzi, billi huwa mag˙ruf li ˙afna pajjiΩi Ewropej b˙alissa g˙andhom inçineraturi li qeg˙din sa˙ansitra jbaxxu r-rati kummerçjali tag˙hom, tant li jinsabu neqsin minn biΩΩejjed skart x’ja˙arqu biex iΩommu linçineraturi tag˙hom g˙addejjin b’mod vijabbli ekonomikament. Semma b˙ala eΩempju kif pajjiΩi b˙all-Ingilterra qeg˙din jesportaw dejjem aktar minn qatt qabel refuse derived fuel (RDF) lill-Ewropa, filwaqt li pajjiΩi b˙all-Ìermanja, lOlanda, Franza u g˙add ta’ pajjiΩi nordiçi qeg˙din jimpurtaw l-iskart minn numru ta’ pajjiΩi o˙ra, fosthom minNofsinhar tal-Ewropa. Il-Ministru Brincat Ωvela li ˙afna mill-RDF ta’ pajjiΩna huwa kontaminat b’˙afna impuritajiet – xi ˙a©a li twassal g˙al theddida akbar g˙assa˙˙a ambjentali anke li kieku kellu ji©i inçinerat f’pajjiΩna. IlMinistru Brincat sa˙aq li jkun Ωball li napplikaw mudelli ta’ pajjiΩi o˙rajn fil-g˙ama ming˙ajr ma nqisu sew il-passi li nkunu sejrin nag˙mlu fi gΩiritna. Huwa Ωvela li l-biçça l-kbira tal-interess muri mill-barranin

fil-qasam tal-iskart f’pajjiΩna kien proprju fis-settur talener©ija mill-iskart, iΩda mhux kull min resaq ’il quddiem g˙adda due diligence tests preliminari, speçjalment f’kaΩi fejn flok avviçinaw lil pajjiΩna ditti stabbiliti biss, kien hemm ditti anqas mag˙rufa li ppruvaw jinqdew b’intermedjarji bi ftit li xejn esperjenza fil-qasam taliskart. Il-Ministru Brincat fa˙˙ar lillKamra tal-Kummerç li kienet fost l-aktar korpi kostitwiti li g˙amlet su©©erimenti prattiçi u konkreti lill-Gvern dwar il-Pjan tal-Immani©©jar tal-Iskart u anke talli wriet l-apprezzament tag˙ha li ˙afna mis-su©©erimenti tag˙ha kienu ©ew sa˙ansitra adottati mill-Gvern Malti fl-istrate©ija finali. Qal li kienet idea tag˙hom ukoll li jkun hemm grupp ta’ msie˙ba li qed jiltaqa’ regolarment u jag˙ti l-frott mixtieq fuq livell konsultattiv fl-implimentazzjoni tal-pjan. Il-Ministru qal li jekk u meta l-Gvern jiddeçiedi t-triq g˙all©ejjieni fl-uΩu tal-ener©ija taliskart, la jitlestew l-istudji me˙tie©a sas-sena d-die˙la, ser ikun qed jiΩgura li mhux biss ikun hemm trasparenza s˙i˙a fil-proçess tal-g˙aΩla iΩda ser ikun qed jinsisti li jersqu ’l quddiem dawk li jkunu verament lesti jie˙du r-riskji billi jinvestu flushom direttament flok jinqdew biss b’intermedjarji u middle men li jistg˙u jkunu interessati biss fil-commissions . It- track record talkumpaniji involuti ser ikun fattur determinanti wkoll f’kull g˙aΩla li tista’ ssir. Il-Ministru Brincat tenna li filwaqt li pajjiΩna jag˙mel Ωball jekk jag˙laq g˙ajnejh g˙atteknolo©iji l-©odda li hawn fissuq, fl-istess waqt huwa fiddmir li jara li pajjiΩna ma jintuΩax b˙ala ‘guinea pig’ g˙al xi esperimenti li jistg˙u jitfg˙u lura kemm is-sa˙˙a ambjentali tag˙na u l-flus f’butna b˙ala tax payers. Il-Ministru temm jg˙id li lGvern jibqa’ kommess li fejn huwa possibbli ser jara li lWasteServ tnaqqas mill-attivitajiet li mhumiex fil-qalba taloperat tag˙ha filwaqt li ser iΩomm g˙ajnejh miftu˙a g˙al kull opportunita serja li tista’ tinqala’ ta’ investiment kemm lokali u anke barrani.

CALL FOR TR TRAINERS RAINERS ESF 2.201 ENHANCING EMPLOY EMPLOYABILITY YA AB BILITY THROUGH TRAINING (EET)

ETC Permit 96/2014 ET CP ermit No: 96 /2014

The The Employment Employment and Training Training Corporation Corporation is seeking se eeking suitably qualified and experienced experienced individuals individu uals to to deliver deliver training training in the following following courses, courses, on a part-time e employment employment basis. This This call is open to to everyone, every e one, including employees employees of the Public Service Service and the Public Sector. Sector. ETC ETC employees employees may may nott deliver deliver such courses courses whilst whilst in full-time full-tim me employment employment with the Corporation. Corporation. Full details about the trainer trainer minimum qualifications qualifications and experience, experience, as well well as information information aboutt the remuneration remuneration rates rates and courses’ courses’ contact contact hours, can be found found on the ETC ETC website website www.etc.gov.mt www.etc.gov.mt along with other requirements requirements necessary nec ecessary for for each application. application. t Interested Interested persons should shou uld send an application application letter, le etter, together together with a detailed deta ailed CV, CV V,, by by registered registered mail il or by by hand to: to: The The A/Department Manager Ma anager People People Management & Corporate Corporate Services Services Employment Employment and Training Train ning Corporation Corporation Head Office Office Ħal Far Far BBG 3000 Applicants must must quote quote the code code HR/03/14 HR/ /03/14 in the the application application letter. letter. Applications Applications are are to to reach rea ach the Corporation Corporation by by not not later later than Tuesday Tuesday 24th 24th 4 June 2014. 2014. All applications applications will be acknowledged acknowledged and will be e treated treated in the strictest strictest confidence. confidence. CV’s CV’s sent by by applicantss will be kept kept by by ETC ETC for for future ffuture reference. reference. Those Those individuals ind dividuals who do not wish h to to have have their CV kept kept by by ETC ETC should send a letter letter to to the above abo ove address address and will receive receiv ve their CV back following following g the recruitment recruitment exercise. exercise e. The by The Employment Employment and Training Training Corporation Corporation is licensed licensed e by the NCFHE as a Further & Higher Education Education Institution Institution (Licence (Licence No. No o. S5). The The full list list of course course is below: below: Title T itle and Accreditation Accreditation Status Status and and MQF Level Level

Title Status T itle and Accreditation Accreditation S tatus and MQF QF Level Level

Title Level Title and d Accreditation Accreditation Status Status and MQF L evel

ICT Award VET A ward A+ PC Technician Technician - 3 Award VET A ward in Basic Web Web Design - 2 Microsoft Micr osoft Digital Literacy Literacy - N/A N/ /A A ECDL Base Module: C omputer Essentials Es ssentials - N/A N/ /A A Computer Essentials ECDL Base Module: Online Es sen ntials - N/A N/ /A A Word - N/A ECDL Base B Module: M d l W ord Processing P oces Pr ssing i N/ /A A Spreadsheets ECDL Base Module: Spr eadsheetts - N/A N/ /A A Standard ECDL S tandard Module: Presentation Presenta ation - N/A N/ /A A Standard ECDL S tandard Module: Using Databases Da atabases - N/A N/ /A A ECDLStandard ECDLS tandard Module: Web Web Editing Editting - N/A N/ /A A Standard ECDL S tandard Module: Image Editing Editing - N/A N/ /A A ECDLStandard ECDLS tandard Module: IT Security Security - N/A N/ /A A Advanced ECDL A dvanced 3 – Word Word Processing Proces ssing - N/A N/ /A A Advanced ECDL A dvanced 4 - Excel Excel - N/A N/ /A A Advanced ECDL A dvanced 5 - Database Database - N/A N/ N/A A Advanced ECDL A dvanced 6 - Presentation Presentation n - N/A N/ /A A Clerical Award VET A ward in Principles of Sales Techniques Techniques - 2 VET A ward in Office Office Procedures Procedures - 3 Award VET A ward for for Travel Travel Agents Agents - Airline Airline and Ticketing Ticketing - 3 Award VET A ward in Freight Freight and Shipping Shipping - 4 Award A ccounting Accounting Award A ward in Business Business Accounting Accounting - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Award A ward in Advanced Advanced Business Business Accounting Accounting - Awaiting Awaiting Accreditation A ccreditation Award VET A ward in Payroll Payroll Processing Processing - 3 Level Sage Line 50 L evel 1 - N/A N/ /A A Level Sage Line 50 L evel 2 & 3 - N/A N/ /A A Numeracy Language and Numer rac ac cy Skills Award GED A ward in English Literacy Literacy 1 - 11 GED A ward in English Literacy Literacy 2 - 2 Award GED A ward in Maltese Maltese Language e1-1 Award GED A ward in Maltese Maltese Language e2-2 Award GED A ward in English for for Foreigners Foreign ners 1 - 1 Award GED A ward in English for for Foreigners Foreign ners 2 - 2 Award Award GED A ward in Maltese Maltese Language e for for Foreigners Foreigners 1 - 1 GED A ward in Maltese Maltese Language e for for Foreigners Foreigners 2 - 2 Award GED A ward in Numeracy Numeracy Level Level 1 - 1 Award GED A ward in Numeracy Numeracy Level Level 2 - 2 Award Car re W Work ork kers Care Workers Award VET A Aw ward in Child Care Care (0-5 years) years e )-4 Development Child De velopment - 4 Development De velopment of communication, communication, imagination imagination and creativity creativity - 4 Ph ysical Care Care of the Child - 4 Physical Nutrition & Hy giene - 4 Hygiene Health and Saf ety - 4 Safety Childr en’s Rights, Equality Equality & Inclusion Inclu usion - 4 Children’s Supporting a child with disability y or individual educa tional educational needs (including a child whose main language is not English or Malt ese) - 4 Maltese) Self R eflection & Self Development Development and Placement Placement - 4 Reflection VET A Aw ward for for Care Care W orkers for forr Persons Persons with Disability - 4 Award Workers Personal P ersonal and Social Development Development Skills for for Staff Staff - 4 Work W ork with People People with Intellectual Intellectua al Disabilities - 4 Personal P ersonal and Social Development Development Skills for for Clients - 4 Activities Carrying Out A ctivities - 4 Communication C ommunication and Behaviour Behaviour - 4

Award Care Workers VET TA Aw ward ffor or Car eW Work orkers for for the Elderly lderly - 4 Profile Pr ofile of caring services services - 3 Asp pects of the elderly - 3 Aspects Ana atomy and physiology physiology - 3 Anatomy Management Man nagement principles - 3 C ommunica mmunication skills - 3 Communication A cttivities t iti ffor ti or elderly ld l persons - 3 Activities life An independent lif e for for elderly persons - 3 T echnical ec chnical Skills Technical Award A war a d in Principles of Electrical and Electronics Electr ectronics Engineering A waiting a Accreditation Awaiting Accreditation VET TA ward in Bench Fitting and Tool Tool Making aking - Awaiting Awaiting Award Accreditation A ccr c editation VET TA ward in Metal Machining - 3 Award VET TA ward in Refrigeration Refrigeration and Airconditioning Airconditioning ditioning - 2 Award Award A war a d in Maintenance Maintenance and Servicing of Refrigeration Refrigeration and Air conditioning Systems Systems - Awaiting Awaiting Accreditation Accr c editation Airconditioning VET TA ward Electrician's Assistant Assistant - 3 Award Award VET TA ward in Physics Physics and Mathematics Mathematics s for for Electrical Fitters Fitters - 2 Elec ctrical Domes tic Installations Installations (Licence (Licenc ce A) - N/A N/ /A A Electrical Domestic W elding ellding Welding Award VET TA ward Foundation Foundation in Welding Welding - 1 VET TA ward Foundation Foundation in Manual Metall Arc Arc Welding Welding - 2 Award VET TA ward in Manual Metal Arc Arc Welding Welding g-3 Award Award VET TA ward Foundation Foundation in OXY OXY Acetylene Acetyle ene Welding Welding and Cutting -2 VET TA ward Foundation Foundation Metal Inert Gas Gas s (MIG) and Metal Active Active Award Gas G as s (MAG) (MAG) Welding Welding - 2 VET TA ward in Metal Inert Gas Gas (MIG) and Metal Active Active Gas Gas (MAG) (MAG) Award W elding - 3 Welding Award VET TA ward Foundation Foundation in Tungsten Tungsten Inert Inert Gas Gas (TIG) Welding Welding - 2 VET TA ward in Tungsten Tungsten Inert Gas Gas (TIG) Welding Welding - 3 Award T rade ad de Skills Trade Award Landscaping - 2 VET TA ward in Principles of Gardening Gardening and a VET TA ward in Carpentry and Joinery - 2 Award A war a d in Vehicle Vehicle Spray Spray Painting Painting - Awaiting Awaitting Accreditation Accreditation Award Award VET TA ward in Principles of Plumbing - 2 VET TA ward Foundation Foundation in Tile Tile Laying Laying - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Award A war a d in Stone Stone Masonry and Brick Laying Laying - 2 Award Award VET TA ward in Plastering Plastering - 2 A war a d in Water Water Well Well Repair Repair and Maintenance Maintenance - Awaiting Awaiting Award A ccr c editation Accreditation Module Safety, Mod dule : Health and Saf ety, Conservation Cons servation of Rainwater Rainwater R eg gulations, Numeracy Numeracy Skills - Awaiting Awaiting g Accreditation Accreditation Regulations, Mod dule: W ater Well Well Equipment Equipment - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Module: Water Module: Water Mod dule: W ater Treatment Treatment - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Mod dule: W ater Well Well Repair Repair and Maintenance Mainten nance - Awaiting Awaiting Module: Water A ccr c editation Accreditation Employability Emp plo oyability Skills Award VET TA ward in Employability Employability Skills - 2 Award VET TA ward in Life Life Skills for for the Work Work Environment En nvironment - Awaiting Awaiting Accreditation A ccr c editation Centre Agents Calll Centr C entrre A gents Award VET TA ward for for Call Centre Centre Agents Agents - 3 Hos spitality and Cus tomer Services Services Hospitality Customer Food F oo od Handling Category Category B - N/A N/ /A A Award VET TA ward for for Cleaning Attendants Attendants - 2

Health and nd Safety Saffety ety Award VET A war a d in Occupational Occupational Health and Safety Safety ty - 3 Firstt aid - N/A Firs N/ /A A Private Priv vate e Guards Guarrds ds Award VET A war a d in Private Private Security Guard Guard Services Services e -2 Private Priv ate Guard Guar G d Refresher Refresher - N/A N/ /A A Lift Ins talla talla llation ti d Maintenance Maintenance Installation and Award A ward Foundation Founda o tion in Lift Installation Installation & Maintenance Maintenance - Awaiting Awaiting Accreditation A ccredita ation Award A ward in n Lift Installation Installation & Maintenance Maintenance - Awaiting Awaiting Accreditation A ccredita ation Transport Warrants T ransport ansporrt Malta W Warr arrrants VRT Class VR T Testing Testing t Class II - N/A N/ /A A VRT Class VR T Testing Testing t Class III - N/A N/ /A A A ward Carriage arriage of Dangerous Dangerous Goods by by Road Roa ad - Awaiting Awaiting Award A ccredita ation Accreditation Award A ward Carriage arriage of Dangerous Dangerous Goods in Tanks Tanks s by by Road Road A waiting Accreditation Accreditation Awaiting Award A ward Carriage arriage of Class Class 1 Dangerous Dangerous Goods by by Road Road (Explosives) (Explosiv ves) - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation A ward Carriage arriage of Class Class 7 Dangerous Dangerous Goods by by Road Road Award (Radioactive (Radioactiv ctive Material) Material) - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation on Manuf facturing turing Manufacturing Award VET A war a d in Pneumatics Pneumatics and Hydraulics Hydraulics - Awaiting Awaiting Accreditation A ccredita ation Award A ward in n Process Process Manufacturing Manufacturing - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Awaiting Basic IT Skills - A waiting Accreditation Accreditation Numeracy Numer ac cy Skills - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Operational Oper ational onal English - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation n Safe Saf e Working Worrking Practices Practices - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Effective Eff ective Working Working Practices Practices - Awaiting Awaiting Accreditation Accredita e tion Product Continuous Pr oduct Quality and C ontinuous Improvement Improvement nt - Awaiting Awaiting Accreditation A ccredita ation Entrepreneurship Entr reprreneurship e Award VET A war a d in Entrepreneurship Entrepreneurship - 4 Soft Skills s ffor or Entrepreneurs Entrepreneurs - 4 Introduction Intr oduction tion to to Entrepreneurship Entrepreneurship - 4 Marketing Mark eting - 4 Investment In vestment ent and Financial Management - 4 Business Busines s Law Law - 4 Business Busines s Planning - 4 Trainer Training T rainer T Tr raining Customised Cus tomis sed Award Award in Training Training the Trainer Trainer - 3 Customised Cus tomis sed Award Award in Occupational Occupational Assessment Assessment ment - 4 English as a F For orreign Language Foreign Award A ward in n English Language Preparation Preparation for for EFL Teachers Teachers Awaiting A waiting Rene wable ab ble Energy Enerrgy gy Renewable Award VET A war a d for for PV PV System System Installer's Installer's Assistant Assistant nt - 3 Award A ward for for o Solar Thermal Thermal Systems Systems Installers Installers - Awaiting Awaiting Accreditation A ccredita ation Thermal Solar T hermal ermal Theory Theory & Design - Awaiting Awaiting Accreditation Accreditation Solar T hermal ermal Installations Installations - Awaiting Awaiting Accreditation Accred ditation Thermal

Operational Programme II - Cohesion n Policy 2007-2013 Empowering People for More Jobs and a Better Quality of Life e European Union The Project is part-financed by the European Social Fund (ESF) ESF) Co-financing rate: 85% EU Funds; 15% 5% National Funds

Investing in your future futurre

10 15.06.2014

Oppinjoni

TiVi AwArdS MINN

SALVU

CANALE

Issa ilna minn Settembru li g˙adda n˙arbxu u niktbu, u tista’ tg˙id li minn dawn lerba’ kelmiet irnexxielna nsemmu kwaΩi kull programm, sew jekk huwa drama, kwiΩΩ, programmi ta’ diskussjoni, programmi li jaqg˙u ta˙t il-kategorija ta’ lifestyle, programmi tat-tfal, u programmi diversi o˙rajn. F’çerti kaΩi kkritikajna b’mod kostruttiv fejn ©bidna ssaqajn u ˙loqna tbissima. Kien hemm kaΩijiet ukoll li ©ieli fa˙˙art. Insomma, qatt ma ddejjaqt nag˙ti tbeΩbiΩa lil min kien ˙aqqu. L-aktar li niddejjaq, u vera niddejjaq, huwa meta l-lingwa Maltija nbiççruha. Ktibt diversi drabi u semmejt ukoll preΩentaturi b’isimhom u identifikajt il-programm liema hu meta dawn jitqaΩΩu bl-IngliΩ mg˙awwe© g˙all-Malti. Niddejjaq ukoll meta ninzerta preΩentaturi inkapaçi li qeg˙din jidhru fuq it-TiVi jew g˙ax l- airtime tag˙hom jew inkella g˙ax pruΩuntuΩi. Wasal iΩ-Ωmien ukoll li nirregalaw lunuri lil min ˙aqqu u ser nidentifika liema kienu l-aqwa Ωew© drama, l-aqwa programmi tal-kategorija lifestyle, dawk tal-ikel, u dawk ta’ diskussjoni. Is-Sur Hansford Dan Brian Hansford niggustah, dejjem jimxi maç-çirkustanzi u jag˙Ωel su©©etti dejjem imqabbla maΩ-Ωminijiet. Iddibatta fuq su©©etti differenti iΩda, b˙alma ji©ri f’˙afna kaΩi, ©ieli naqbel u

’l hawn bdew ixandruh darbtejn: wie˙ed it-Tnejn u ie˙or itTlieta. Matul din il-©img˙a rajna l-a˙˙ar Ωew© episodji g˙al dan l-ista©un. Min, kif u g˙aliex ser ji©u mwie©ba fliskeda l-©dida li ser tibda f’Ottubru li ©ej. Din id-drama serqet il-qlub ta’ ˙afna u, jekk tqabbilha ma’ o˙rajn, fil-fehma tieg˙i kienet l-a˙jar wa˙da. L-istorja mqallba dwar tifla çkejkna u l-familja tag˙ha ambjentata fis-snin sebg˙in bit-tkomplija fittmeninijiet u fid-disg˙inijiet. Issa Rose kibret, la˙qet tabiba, iΩΩew©et u romlot ftit wara. Insomma, jekk trid taf x’se ji©ri g˙amel is-sajf tistenna sakemm tid˙ol il-˙arifa. ©ieli le. Xi minn daqqiet Brian ikollu xi mistieden li jag˙mel il-programm tieg˙u u jibqa’ jtaqtaq. L-a˙˙ar Realtà li segwejt tg˙idx kemm baqbaqni. Mela l-˙abib tag˙na Brian iddeçieda li l-programm jag˙mlu fuq it-Tazza tad-Dinja; kellu mistiedna interessanti fosthom il-Prof. Mangion li titg˙axxaq tisimg˙u jitkellem g˙ax bniedem li jifhem u jaf jitkellem fuq kollox (u mhux Ωatat). Imma Hansford vera biased wa˙da u sew; il-˙in kollu jΩeffen lill-Ìermanja g˙ax ˙lief Ìermanja tielg˙a u Ìermanja nieΩla ma jg˙idx. G˙iduli intom kif jista’ jkun ikollok preΩentatur li jmexxilek programm dwar su©ett partikolari meta l-istess preΩentatur ˙lief it-tim li hu j˙obb ma jsemmix. Tafu x’kien

jonqsu? Minflok jilbes il-©lekk u l-ingravata, jilbes il-flokk tatTedeski, u minflok is-sigla jitfa’ l-innu ÌermaniΩ. Li forsi ma semmiex Hansford huwa li lÌermanja ta’ qalbu huma inferjuri kemm g˙at-Taljani u wisq aktar g˙all-BraΩil. Nag˙milhielu la narah, g˙ax ikollu j˙allasli remote ©dida g˙ax, bin-nervi li tellag˙li, wara li kilt diffrejja kollha nfexxejt mar-remote u povra li hi ma bdietx taqlibli aktar. Qalu li f’Ottubru

ser

jitkompla

Rose, RoΩina jew Çaqqufa (sej˙ilha li trid), Ninu, Karla, Benna, (Fr) Mario, Pawlu u lbella kumpanija tad-drama Içser jitkompla Çaqqufa f’Ottubru. Minn ftit ©img˙at ilu

Inwettqu dak li nwieg˙du Le, mhux slogan politiku, imma l-©img˙a l-o˙ra weg˙idtkom li ser nag˙Ωel ftit programmi li fihom jidher kok isajjar. Fuq fuq huma dawn: Niskata, TVPM, Menù, Kalamita, Aroma Kitchen u Aroma Mattina, Niltaqg˙u, FilKçina ma’ Farah, Purée, FilKçina ma’ Malcolm, Flimkien ma’ Nancy, Mad-Daqqa ta’ G˙ajn, Malta u lil Hinn Minnha, nofs it-teleshopping u l-programmi kollha li jippreΩentaw Karl u Romina Bonaci (u dawn mhux kollha). L-aqwa li kul˙add isajjar, kul˙add jiekol, kul˙add biddieta u kul˙add jag˙mel leΩerçizzju. Çaw, aqrawni d-die˙la.

Kemm hu Óelu!

Patri Mario Attard

Din hija l-fraΩi ˙elwa li sikwit to˙ro© minn fommu. Nis˙ajjilha b˙all-air freshener li tfewwa˙ kull fejn tkun. Sew jekk issibu jdur mal-kunvent mal-patrijiet, inkella j˙uf ’l hawn u ’l hemm iwassal il-fara© u l-fejqan ta’ Kristu fil-merg˙at kollhom ˙ajja fl-Isptar. Idur fejn idur, imidd ri©lejh fejn imiddhom, Ωgur li se ssib warajh ilfwie˙a ta’ dak Alla li fih jilqa’ u jfarra© lil kul˙add! G˙ax iç-çoqqa Fran©iskana li jxidd hemm jixg˙el fiha l-Ispirtu ta’ Alla l-˙aj li hemm fih. Le! ˙a nserr˙ilkom raskom minn issa! F’dik il-fraΩi m’hemmx kliem ta’ Ωeg˙il fierag˙. Dak iΩ-Ωeg˙il li l-ewwel iwieg˙dek biΩibilju ˙wejje© fl-arja u kundizzjonati biex imbag˙ad, meta ji©i waqt il-prova, jekk ifettillek ta˙bat difrek mieg˙u, jo˙ro©lok bil-˙atfa minn warajh stallett daqsiex u ppuntant biex ideffisulek bla ˙niena minn na˙a sa o˙ra! Lanqas m’hemm ‘il-˙dura qaddisa’, ji©ifieri dik il-˙dura moqΩieΩa li f’isem lli©i u dritt ‘ivvintat’ ma ta˙firha lil ˙add! Lanqas lil Alla nnifsu! Sinjur a˙firli! A˙seb u ara lid-dg˙ajfa u liç-çkejknin mill-a©ir kiefer tal-bulijiet! G˙aliex ˙dura mxajtna ta’ dan it-tip Ωgur li qieg˙da tg˙ix f’dimenzja s˙i˙a ta’ dak Alla li, qabel kollox u fuq kollox, hu ˙niena assoluta! U li l©ustizzja tieg˙u, iddawwarha kif iddawwarha, bilfors li jkollok tammeti li mhija xejn g˙ajr dik li a˙na l-bnedmin, id-dg˙ajfa, u li nit˙assru lilna nfusna, ma nafux insej˙ulha a˙jar g˙ajr ‘˙niena talprima klassi’! Il-le˙en ˙elu tieg˙u jnissel fer˙ kbir f’min ikollu x-xorti jkun fil-viçinanza tieg˙u. G˙ax qalbu hija miΩg˙uda b’dak Alla li hu l-hena taç-çkejken, tad-dg˙ajjef, tal-marid, tal-imwarrab, tal-i©©udikat, talikkundannat, tal-mistmerr; insomma, ta’

min f’g˙ajnejk u f’g˙ajnejja g˙omja, ma jist˙oqqlux. G˙ax fih dawn isibu l-akbar ˙abib u difensur! Dik l-hena, dak il-fer˙, li jheΩΩeΩ il-qalb l-aktar samma u mjassra mill-e˙rex ˙tija tal-˙aΩen, tifta˙ bil˙lewwa kollha l-g˙ajnejn. Issemma’ filwidnejn. Tnissel fil-qalb l-im˙abba ta’ min ˙alla lill-brejbes ixekklu milli jg˙ix il-fer˙ li l-Mulej iridu jg˙ix! G˙ax dik l-hena smewwija li l-patri fer˙an i©orr kontinwament fuq fommu, g˙ax dak hemm f’qalbu, tag˙mel lil wie˙ed b˙ali l-qalb ta’ sur li ng˙ix bi m˙abba u fervur dak li l-˙abib

kbir tieg˙i, Ray Mahoney, imnebba˙ minn Ru˙ il-Qdusija, kiteb fil-kanzunetta li ma tmut qatt, Tfajjel Çkejken. “Tbissem illum, il-biera˙ g˙adda u mar. G˙ix il-jum wara jum u g˙ada qatt ma sar. G˙ax l-u©ig˙ tal-lum biΩΩejjed, dak li ©ej ma jafu ˙add. ‘Ag˙ini jdejk, g˙allimni ng˙ix a˙jar’”. Bi ˙lewwietu dan ˙ija f’San Fran©isk jg˙allimni ng˙ix a˙jar. Imma stenna ftit ˙ej! ‘Ng˙ix a˙jar’ mhux kif tridni u tiddettali int! Dawk! Inkella l-o˙rajn! Le! Ng˙ix a˙jar ma jfissirx li nkun il-bojja tar-regoli tal-˙dura qaddisa! Tal-li©i! Ta’ qtug˙ lirjus! Ta’ ‘ara ma tag˙milx dak li ng˙idlek g˙ax numbrak! Nobog˙dok f’qalbi! Nag˙millek gwerra siekta u nkissrek biçça biçça!’ U ˙allina! Is-sewwa min hu? Ru˙ il-qdusija! Jew dak li ng˙idulu l-Ispirtu sSantu. Iva. Dak! Il-˙amiema! Li jmur kontra l-pjanijiet imjassra tieg˙ek u tieg˙i! Kemm g˙andu ra©un il-patri ˙elu li g˙alih kul˙add ˙elu! Kemm hu g˙aqli li jaf jara l-˙elu f’kollox! Ifakkarni fil-patri xwejja˙ Kapuççin li assista ma nafx kemm-il ˙absi qabel g˙allquh! Kollha mmansahom bil-˙lewwa u l-umiltà ta’ Alla fih! Huwa dak baqa’ jara t-tajjeb fihom sal-a˙˙ar! Issa itlob lill-Mulej mieg˙i din it-talba: Mulej, g˙inni nara l-˙elu fil-morr, izzokkor fil-mel˙, il-benna fil-qrusa. G˙ax Mulej dak il-˙elu, dak iz-zokkor u dik ilbenna huma biΩΩejjed biex inessuni kull morr, mel˙ u qrusa fija u fl-o˙rajn! Huma biΩΩejjed biex i©ennuni g˙at-tjubija tieg˙ek li tinsab fija u fl-o˙rajn! Óija f’San Fran©isk, issokta semmag˙hieli l-fraΩi ta’ Alla fik: Kemm hu ˙elu! U int u jien, meta se nisbie˙u naqra? Ejja nibdew naraw it-tjubija tal-Mulej fina u fl-o˙rajn ˙a nfenduha b˙al patri umli: kemm hu ˙elu!

Opinjoni

15.06.2014 11

RebÓa kbiRa Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

G˙addew tliet ©img˙at millelezzjoni tal-Parlament Ewropew. Intqal ˙afna matul il-kampanja elettorali u ntqal ˙afna aktar wara r-riΩultat. F’din l-ewwel kitba tieg˙i ma nistax ma nikkumentax fuq irriΩultat u, l-aktar l-aktar, ilmessa©© li ˙are© mir-riΩultat ta’ din l-elezzjoni. Jing˙ad x’jing˙ad il-Partit Laburista g˙andu g˙al xiex ikun fer˙an u kburi bir-riΩultat. Ikkonferma ma©©oranza ta’ 33,000 vot; kwaΩi kwaΩi fotokopja tar-riΩultat elettorali tal-elezzjoni ©enerali tas-sena l-o˙ra. Dan ir-riΩultat huwa a˙bar tajba aktar milli wie˙ed ja˙seb meta tinterpreta dan irriΩultat statistikament. Il-Partit Laburista ©ab 33,000 vot ma©©oranza meta vvotaw 75% ta’ dawk li ©abru d-dokument tal-vot tag˙hom. Jekk tinterpreta dan ir-riΩultat fuq turn out ta’ elezzjoni ©enerali li normalment tkun ta’ medja ta’ 95%, din il-ma©©oranza tikber g˙al madwar 50,000. Mela altru li Ω-Ωewg partiti l-kbar ma ©ewx draw . Altru li l-Partit Nazzjonalista g˙andu biex jinkwieta. G˙awdex wera li ma jappartieni lill-ebda partit Il-Partit Nazzjonalista jaf li tilef din l-elezzjoni u tilef bil-kbir. Jaf li tilef mhux g˙ax ma rnexxilux jibda jikseb lura nnag˙a© mitlufa tieg˙u imma sa˙ansitra r-riΩultat qed juri lemorra©ija g˙adha ma waqfitx u hemm persenta©© ta’ votanti li vvutaw lill-PN fl-elezzjoni ©enerali li g˙addiet, imma f’din l-elezzjoni vvutaw g˙all-ewwel darba lill-Partit Laburista.

Il-Kap ta’l-OppoΩizzjoni jista’ j©ib miljun argument biex jipprova jpengi l-viΩjoni kif jixtieqha hu. Jista’ j˙ambaq kemm irid u jinsisti li la˙aq lg˙an tieg˙u li jirba˙ tliet si©©ijiet. Jista’ jipprova jimsa˙ il-©rie˙i ta’ tkaxkira o˙ra billi jg˙id li f’din l-elezzjoni l-voti ma jg˙oddux. Jaf fil-qieg˙ ta’ qalbu li l-partit tieg˙u u li listrate©ija u l-politika li qed joffri lill-poplu ©iet sfiduçjatha mill-elettorat Malti u aktar u aktar dak G˙awdxi. G˙awdex aktar minn Malta wera lappo©© u l-fiduçja fil-politika tal-Gvern attwali, ikkonfermat biΩ-Ωieda ta’ elf vot minn G˙awdex lejn il-PL. Din il-fortizza Nazzjonalista, din il-gΩira ˙anina li l-Partit Nazzjonalista g˙amilha tieg˙u b’çens perpetwu, uriet li ma tappartieni lill-ebda partit b’g˙amad quddiem g˙ajnejha. Log˙ba falza Il-log˙ba tal-kejl bir-reb˙ tassi©©ijiet hija falza u bla sugu aktar mill-idea brillanti talalbum tal- istickers li ˙are© biha l-PN. Tant kemm kienet brillanti din l-idea li, kwaΩi kwaΩi, l-Kap tal-OppoΩizzjoni ˙assejtu jipprova jattribwixxi din it-telfa mal-pubblikazzjoni ta’ dan l-imbierek album…ma kienx f’waqtu, qal. Qed taraw g˙eΩieΩ, il-PN g˙amel ir-rapport tat-telfa. Wa˙˙al fl-album tal-istickers, wa˙˙al fil-‘loqom’ li ta l-Gvern fix-xhur ta’ qabel l-elezzjoni, wa˙˙al fl-ispinn tal-PL li l-PN huwa partit negattiv. Fil-log˙ba bil-kejl tassi©©ijiet, il-PN kien jaf minn dejjem li l-probabbiltajiet kienu favurih. U bil-probabbil-

tajiet tant favurihom xorta g˙erqu l-g˙araq tad-demm biex girfu s-sitt si©©u bla kwota b’distakk ta’ 200 vot biss, grazzi g˙al dak li fl-opinjoni tieg˙i hija l-falzita fis-sistema elettorali li n˙addmu hawn Malta. Is-sitt si©©u salvalu wiççu mal-partitarji Nazzjonalisti. Óeqq, is-si©©u hu l-aktar importanti, qal. Jien personalment nawguralu li jgawdi ssi©©u ta’ Kap tal-OppoΩizzjoni g˙al Ωmien twil. Però, l-importanza lejn is-si©©ijet f’din lelezzjoni turi l-ipokresija u ddouble standards tal-PN. Ûgur li ma argumentawx bl-istess mod wara r-riΩultat tal-elezzjoni ©enerali tal-1981. Imma lkonvenjenza politika tal-PN milli jidher m’g˙andhiex limiti u diçenza. Iqabblu fejn jaqblilhom. Imma ma jimpurtax g˙ax il-poplu wriehom bil-vot tieg˙u g˙al darba, tnejn, tlieta u erbg˙a konsekuttivament li t-tattiçi pwerili u skaduti tag˙hom ma jriduhomx, ma japprovawhomx u ma jemmnuhomx. Il-messa©© tal-elettorat Roberta Metsola qalet li l-Partit Laburista qed jitma’ l-loqom lill-poplu. Bir-ra©unar tasSinjura Metsola, allura la lPartit Laburista tema’ lill-poplu l-loqom u rnexxielu jirba˙ lelezzjoni b’ma©©oranza ta’ 33,000 vot, mela a˙seb u ara la jibda jag˙tina l-˙obΩa s˙i˙a filjiem li ©ejjin kemm se tkun akbar il-ma©©oranza, g˙idilha lis-Sinjura Metsola! Madankollu, fit-trijonf mist˙oqq tal-PL u fit-tbissima ta’ sodisfazzjon imqanΩa˙ tal-

PN, iΩ-Ωew© partiti g˙andhom jag˙mlu l-eΩami u analiΩi xierqa tal-messa©© tal-elettorat. Ma rridx inwarrab il-fatt li kien hemm votanti li tkellmu billi astienew jew ivvotaw lill-partiti Ω-Ωg˙ar. Il-Partit Laburista di©à ddikjara li dan il-messa©© se jie˙du u se ja˙dem fuqu. Nawgura li din l-evalwazzjoni ssir b’dili©enza u b’impenn mill-aktar fis possibbli. Dritt g˙al ©ol-˙ajt Lill-PN mhux se nipprova nag˙milha tal-pruΩuntuΩa u nappellalhom biex jag˙mlu levalwazzjoni xierqa tar-riΩultat. Çerta li dan qed jag˙mluh. Madankollu, xejn mhu qed jg˙in lill-PN li jibqg˙u in denial – ma jridux jammettu li g˙andhom problema. Il-poplu tahom messa©© f’erba’ elezzjonijiet nazzjonali konsekuttivi u xorta baqg˙u b’rashom fir-ramel, jew a˙jar il-fraΩi li hi tant g˙all-qalb il-Kap talOppoΩizzjoni: Dritt g˙al ©ol˙ajt. U lil hinn mill-kçejjen li jrid jid˙ol fihom u mit-twieqi mbexxqa li jixtieq li j˙allilu lpoplu, Dr Busuttil irid jisma’ laktar lil ta’ madwaru li qed jer©g˙u donnhom jg˙ollu rashom u jikkritikawh. Persuni madwaru li hu stess fdalhom il-kitba tar-rapport dwar it-telfa fl-elezzjoni ©enerali sostnew li l-PN ftit li xejn implimenta mis-su©©erimenti ta’ tibdil li ©ew ipproponuti f’dan ir-rapport u, dawk is-su©©erimenti li ©ew applikati, ©ew applikati rashom ’l isfel. U jien wara din id-dikjarazzjoni, kif jg˙id l-IngliΩ: I rest my case.

Opinjoni

12 15.06.2014

IUSY World FeStIval 2014

Alex Saliba

ForUM ÛGÓaÛaGÓ laBUrIStI

President tal-FÛL

Issa li ©iet fi tmiemha l-kampanja tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti g˙all-elezzjoni talParlament Ewropew, Charge the Vote, l-G˙aqda bdiet b’ritmu mg˙a©©el il-preparamenti g˙all-IUSY World Festival. Darba kull sentejn lInternational Union of Socialist Youth (IUSY) torganizza camp festival internazzjonali li jipparteçipaw fih g˙exieren ta’ pajjiΩi minn madwar id-dinja kollha. Din il-©abra ta’ Ωg˙aΩag˙ soçjalisti ilha ti©i organizzata mil-IUSY sa mill1952 u se˙˙et f’˙afna pajjiΩi differenti fosthom fl-Awstrija, fil-Ìermanja, fid-Danimarka, fi Spanja u fil-Lussemburgu. Kif kellna l-unur in˙abbru ftit taxxhur ilu, din is-sena dan il-festival importanti se jsir f’Malta, fil-camp site ta’ G˙ajn Tuffie˙a, bejn l-20 u s-26 ta’ Awwissu.

kif ukoll lejn ©lieda bla waqfien kontra id-diskriminazzjoni. Dan g˙andu jkun il-kunçett baΩiku wara s-soçjaliΩmu Ωag˙Ωug˙ tas-seklu wie˙ed u g˙oxrin. Is-sessjonijiet u d-diskussjonijiet li se jkunu qed ji©u organizzati waqt il-IUSY World Festival 2014 se jkunu bbaΩati proprju fuq dan il-kunçett u se jinkludu firxa wiesg˙a ta’ su©©etti. Flimkien ma’ s˙abna s-Soçjalisti barranin se nitkellmu dwar l-edukazzjoni, issa˙˙a, id-drittijiet çivili, lekonomija, ix-xog˙ol, l-ambjent, u l-emigrazzjoni, fost o˙rajn. Kull ©urnata se jkollha tema partikolari biex ikun iΩjed façli li wie˙ed jimxi minn diskussjoni g˙al o˙ra. Ûgur li se jkunu diskussjonijiet ferm interessanti, bil-parteçipazzjoni ta’ perspettivi differenti.

numru ta’ kunçerti tal-muΩika. Ix-xenarju huwa wkoll wie˙ed mill-isba˙, bil-Bajja ta’ G˙ajn Tuffie˙a fl-isfond u s-sema sabi˙ ta’ Malta sajfija. G˙all-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti din se tkun ukoll opportunità biex nippromovu lil pajjiΩna u nuru s-sbu˙ija tieg˙u ma’ ©nus o˙ra. Se jersqu lejn xtutna Ωg˙aΩag˙ li forsi qatt qabel ma kellhom il-˙sieb li jΩuru lil Malta. Ûgur li wara dan il-festival se jitilqu bix-xewqa li jergg˙u jΩuru lil pajjiΩna, hekk kif ma tistax ma tarax il-potenzjal tal-gΩejjer tag˙na, kemm b˙ala destinazzjoni g˙al btala, kif ukoll b˙ala çentru ta’ konferenzi u attivitajiet internazzjonali.

OkkaΩjoni g˙ad-divertiment u d-diskussjoni

Kunçerti muΩikali

Ix-xog˙ol li qed isir biex dan il-festival ikun possibbli huwa enormi. Fil-verità l˙idma ilha g˙addejja x-xhur imma, b˙alma ji©ri dejjem

Dan l-avveniment se jkun okkaΩjoni tajba g˙al Ωg˙aΩag˙ Maltin biex jiddiskutu u jiddevertu ma’ Ωg˙aΩag˙ barranin, hekk kif inhu mistenni li se jattendu iΩjed minn elf Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a. Se jattendu wkoll numru ta’ personalitajiet politiçi ta’ profil g˙oli, fosthom kapijiet ta’ stat, ministri u kapijiet u uffiçjali g˙olja ta’ diversi partiti soçjalisti madwar iddinja. It-tema ewlenija g˙all-IUSY World Festival 2014 hija s-solidarjetà. Kif kien qal Nelson Mandela: “Li teradika l-faqar mhuwiex att ta’ karità imma ta’ ©ustizzja. B˙all-iskjavitù u lapartheid , il-faqar mhuwiex naturali imma mo˙luq millbniedem. G˙alhekk jista’ ji©i eradikat permezz tal-azzjonijiet tal-istess bnedmin.” Hekk f’kull settur tal-˙ajja huwa importanti li jkun hemm is-solidarjetà, fejn nifhmu lil xulxin, nissapportjaw lil xulxin u na˙dmu spalla ma’ spalla biex ni©©ieldu dak li jo˙noq id-dinjità tal-bnedmin. L-IUSY taf l-ori©ini bikrija tag˙ha sa mill-bidu tas-seklu g˙oxrin u dejjem rat kif timxi mal-˙tigijiet taΩ-Ωminijiet. Filwaqt li t˙oss li huwa importanti li tfakkar il-passat taΩΩg˙aΩag˙ Soçjalisti u l-kisbiet tag˙hom li g˙adna nibbenefikaw minnhom sal-lum, l-IUSY t˙ares ’il quddiem lejn iΩjed ˙idma. Din l-g˙aqda internazzjonali regolarment tikkommetti ru˙ha lejn il-paçi, iddemokrazija, il-©ustizzja soçjali, kundizzjonijiet tax-xog˙ol dinjituΩi g˙all-˙addiema kollha,

Minn barra l-aspett politiku, il-festival se joffri wkoll spazji g˙al rikreazzjoni, fosthom

L-ikbar attività qatt organizzata

f’attivitajiet simili, aktar kemm toqrob id-data mistennija aktar jiΩdied ix-xog˙ol. Din se tkun l-ikbar attività li lForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, kif ukoll il-Partit Laburista, qatt organizza u g˙alhekk l- input irid bilfors ikun wie˙ed straodinarju. Nixtieq nirringrazzja lill-voluntiera u l-membri kollha talg˙aqda li b’xi mod jew ie˙or qeg˙din jg˙inu u joffru sapport g˙al dawn il-preparamenti. Min jixtieq jing˙aqad ma’ dan it-tim dedikat ta’ voluntiera jista’ jikkuntattjana fuq il-pa©na tag˙na fuq Facebook jew permezz talemail : info@fzl.org.mt. Filwaqt li tkunu qed tag˙tu daqqa t’id lill-g˙aqda, tkunu wkoll qed tipparteçipaw filfestival u b’hekk tesperjenzaw l-atmosfera fantastika li jkun hemm f’attivitajiet internazzjonali b˙al dawn. G˙al iΩjed informazzjoni dwar ilIUSY World Festival 2014 tistg˙u ΩΩuru s-sit www.iusyfestival14.com

Editorjal

15.06.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR u DISINN

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

TEÛORI MOÓBIJA

”

EDITORJAL

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

Il-problema li ma nafux x’g˙andna. G˙al snin twal qatt ma sar inventarju ta’ xi proprjetà g˙andu l-Gvern. G˙andu kull xorta ta’ proprjetà. Dik li jaf biha. Dik li ma jafx biha. Dik li g˙adha mikrija bis-soldi. Dik li xi darba kienet mikrija lil xi ˙add u llum qieg˙da f’idejn ˙addie˙or. Il-problema hi li l-Gvern g˙ad ma g˙andux inventarju çar ta’ kemm hi u ©ieli anke fejn qieg˙da din lart. Meta kien in˙atar Michael Farrugia Ministru, fost o˙rajn tal-Artijiet, kien di©à beda ja˙dem fuq it-tag˙rif neçessarju. Fost o˙rajn fuq il˙wienet li hemm il-Belt, u sal-lum g˙adna ma nafux x’inhi s-siwazzjoni eΩatta anke fil-Belt kapitali. Ta˙t lamministrazzjoni l-o˙ra kienet ˙ar©et skema biex forsi jkun regolarizzat dan ilqasam fil-Belt. Ftit kienu dawk li applikaw u g˙ad hemm ˙afna xi jsir biex iddiΩordni li fih ˙add ma jaf fejn qieg˙ed, inkluΩ il-Gvern u min jokkupa dawn ilfondi, sa fl-a˙˙ar jispiçça. Nafu li l-Avukat Michael Falzon, b˙al dak li kien hemm qablu, da˙al g˙al biçça xog˙ol iebsa iΩda blistess ˙e©©a. Nafu li Michael ser ikompli g˙addej bixxog˙ol tant tajjeb li kien

beda Michael l-ie˙or. B˙ala Segretraju Parlamentari g˙andu g˙adma daqstant iebsa daqskemm kellu lie˙or. Li jkollok il-MEPA u d-Dipartiment tal-Artijiet mhux ˙a©a façli. Dawn huma Ωew© pjaneti li kienu ilhom traskurati g˙al snin twal. Kienu ˙allewhom fillimbu. L-ewwel riforma li saret kienet li ta˙t it-Tabib Michael Farrugia saret taqliba fit-tariffi tal-MEPA li tat nifs lil kul˙add. Kien pass kura©©uΩ g˙aliex dan kien ifisser li l-Gvern ser jirrofta

d-d˙ul tieg˙u. Ta˙t Michael Farrugia saru tibdiliet radikali anke fil-lo©istika ta’ kif ta˙dem il-MEPA u policies li kien hemm bΩonn ©ew fis-se˙˙ biex naqqsu mill-burokrazija. Fil-qasam tal-proprjetà tal-Gvern kien di©à beda ja˙dem fuq skemi u inçentivi. Illum hemm l-Avukat Michael Falzon. Bejn Michael l-Avukat u Michael it-Tabib hemm Ωew© affarijiet komuni. Min ja˙dem mag˙hom jista’ jg˙idlilkom li jisimg˙u minn min huwa espert u li ssuppervja mhux karatteristi-

SAQAJNA MAL-ART

Daniel Micallef President tal-Partit Laburista daniel.micallef@partitlaburista.org

Kien imissni nikteb fuq din ilgazzetta fil-25 ta’ Mejju, lg˙ada li l-poplu mar jivvota fl-elezzjonijiet Ewropej. Kontra qalbi ma sibtx ˙in g˙ax kif wie˙ed jistenna kienu jiem impenjattivi aktar mis-soltu. Il-˙idma, iΩda, ˙alliet il-frott. Rajna l-poplu jer©a’ jikkonferma l-fiduçja tieg˙u f’dan ilPartit, f’dan il-moviment u filPrim Ministru. Rajna riΩultat li ftit nimma©ina li stennew – g˙all-inqas jien Ωgur wie˙ed minn dawk li, g˙alkemm lispirtu poΩittiv lejn il-˙idma tal-Gvern kont in˙ossu, ma stennejtx riΩultat daqshekk b’sa˙˙tu. RiΩultat li g˙andu ˙afna faççati, u li wie˙ed irid ja˙seb, janalizza, u jirrifletti fuqu. Kien hemm numru ta’ nies li g˙aΩlu li jibqg˙u d-dar, numru ta’ nies o˙rajn li

g˙aΩlu li jivvotaw lil partiti differenti minn dawk li jivvutaw is-soltu, u kif ukoll nies li, g˙alkemm marru jivvutaw, ˙assru l-vot tag˙hom. G˙alkemm kien riΩultat poΩittiv ˙afna g˙all-Partit Laburista, dan ir-riΩultat ilqajnieh b’umiltà; saqajna malart. RiΩultat li filwaqt li jag˙tina kura©©, g˙ax kul˙add tad-demm u l-la˙am, jag˙tina stimolu biex inkomplu na˙dmu u na˙dmu aktar. Filwaqt li nirringrazzja lil kull min esprima fiduçja filPartit Laburista, nirringrazzja b’mod speçjali lill-kandidati kollha li kkontestaw dawn lelezzjonijiet f’isem il-Partit Laburista, u nawgura lil Alfred, Miriam u Marlene il˙idma t-tajba b˙ala rappreΩentanti tal-poplu Malti u G˙awdxi fi Brussell. L-istess

awgurju jmur lill-MEPs eletti f’isem il-Partit Nazzjonalista, u wie˙ed jawgura li b˙ala Maltin ni©bdu l-istess ˙abel g˙all-©id ta’ pajjiΩna fi ˙dan din l-istituzzjoni politika importanti. Is-sajf Ir-ritmu politiku jonqos xi ftit f’dawn ix-xhur, minkejja li l˙idma tibqa’ g˙addejja. Ixxhur tas-sajf jintuΩaw g˙al preparamenti g˙al aktar ˙idma li tissokta fix-xhur tal˙arifa. Il-fatt li ftit ˙afna wara l-elezzjoni tal-24 ta’ Mejju bdiet it-Tazza tad-Dinja, g˙en sabiex l-attenzjoni ta’ kul˙add tmur totalment fuq din ilkompetizzjoni li ssir kull erba’ snin, u li tqanqal emozzjonijiet kbar, anke f’dawk li normalment ma jsegwux illog˙ba tal-ballun.

ka tag˙hom. It-tnejn jiltaqg˙u kontinwament anke ma’ min ilu snin isofri xi in©ustizzja u fejn jistg˙u taw rimedju ta’ malajr u effettiv. It-tnejn g˙andhom l-ener©ija u l-ideat innovattivi sabiex teΩor li ilu snin mo˙bi mhux biss jinstab iΩda jkun utilizzat fl-a˙jar ineteress talpoplu. Nafu li Michael Falzon g˙andu ideat kif nistg˙u nimmassimizzaw il-proprjetà li g˙andu l-Gvern imxerrda ma’ Malta kollha. Kemm jekk fil-Housing Estate, kemm jekk raba’, kemm jekk mag˙rufa u kif ukoll jekk ma hix. Dak li g˙al snin twal kien t˙alla ji©bor it-trab fillimbu determinat b˙al ta’ qablu biex isib tarf ta’ dan ir-riΩors tant ta’ valur u importanti g˙all-pajjiΩ. Din hija wa˙da mill-karatteristiki ta’ din lAmministrazzjoni – li g˙andu riΩors uman poltiku kbir; li jkun min qieghed ikun jokkupa ministeru jew segretarjat parlamentari dejjem hemm il-persuna adatta biex tag˙mel ix-xog˙ol me˙tie©. IΩ-Ωmien li nitilfu Ω-Ωmien spiçça. Dak li g˙andu jsir irridu n˙alluh isir biex issir ©ustizzja mal-poplu Malti. Fost dawn l-oqsma hemm ilMEPA u dDipartiment talArtijiet.

”

Jien u nikteb dan l-artiklu, fadal biss ftit sig˙at sabiex tibda l-log˙ba tant mistennija bejn l-Italja u l-Ingilterra – log˙ba li minkejja li fiha nfisha mhi ser tiddeçiedi xejn g˙ax hija l-ewwel log˙ba talgrupp, xorta wa˙da hawn aspetattiva kbira g˙aliha min˙abba l-ammont kbir ta’ partitarji taΩ-Ωew© nazzjonijiet. Filwaqt li b˙ala sapporter Taljan nawgura li tirba˙ lItalja, nawgura wkoll li lIngliΩi jg˙addu mill-grupp sabiex l-interess fl-istess kompetizzjoni f’pajjiΩna ma jonqosx. Nie˙u din l-opportunità sabiex nawgura wkoll lill-missirijiet kollha g˙al Jum ilMissier, filwaqt li nsellem lil dawk il-missirijiet li m’g˙adhomx mag˙na. Il-kumplament tal-Óadd ittajjeb.

Ittri

14 15.06.2014

BIRKIRKARA F’KITBIETNA

IL-BINI TAL-PARLAMENT

Sur Editur, Il-©img˙a l-o˙ra ˙ar©et l-a˙bar li l-ftu˙ tal-Parlament li jmiss ikun fil-bini l-©did li hemm ˙dejn Xaqq il-Belt. Mela g˙alhekk in-Nazzjonalisti g˙orku jdejhom, g˙ax bellg˙ulna zokk ie˙or milli fattru. Ma kinitx biΩΩejjed li blajna t-teatru bla saqaf u, ta’ bravi li a˙na, mhux talli uΩajnieh imma semmejnieh ukoll Pjazza Teatru Rjal. Mela issa l-Gvern huwa kompliçi tad-diΩastru ta’ dan il-mostru li ma g˙o©ob lil ˙add ˙lief ’l-arroganti Gatt u Gonzi li g˙aff©u li riedu b’dan il-pro©ett li lanqas l-UE ma riedet tag˙ti parti mill-flus g˙alih, u ˙ari©hom bank Malti. Dan il-mostru falz li jixbah im˙akka tal-©obon kont nistenna li dan il-Gvern ‘tieg˙i’ ma jkollu x’jaqsam xejn mieg˙u, u issa ser jinawgurah wara s-sajf. U mhux hekk! U nag˙mlu xi çerimonja u tberik u riçeviment u stedin… Meta

kkundannajna daqstant tberbiq, issa sejrin inpo©©u fuq dawk il-pultruni li swew l-eluf. U ser t˙ossukom komdi fuqhom? G˙aΩiΩ Prim Ministru u Onorevoli Ministri, eçç.,eçç., possibbli ma indunajtux li dik il-binja mis˙uta nbniet hemm ˙alli Misra˙ Óelsien ma jibqax jeΩisti? U ara ma ji©ix xi ˙add jg˙idli li ma stajtu tag˙mlu xejn g˙ax ix-xog˙ol kien avvanzat, g˙ax stajtu waqqaftu x-xog˙ol sa minn Marzu tas-sena l-o˙ra u jibda jiΩΩarma jew jinbieg˙ bi rkant! Qatt rajtu xi belt, speçjalment fuq stil Barokk b˙allBelt Valletta li jkollha bini li fih jiltaqa’ l-Parlament eΩatt kif tid˙ol fil-belt? Qatt xi ˙add qalilkom li lpost minn fejn ji©i amministrat pajjiΩ ma jkunx fiç-çentru talbelt? Il-Belt Valletta ma nbnietx issa. Mela g˙ala ˙allejna ttkomplija ta’ bini mostruΩ fuq stil modern meta xejn ma jaq-

bel mal-estetika tal-post? Hemm Pjazza Indipendenza, hemm Triq ir-Repubblika, imma Misra˙ Óelsien ©ie fgat bi pro©ett li sar b’pika u g˙ira g˙al dak kollu li g˙amel ilLabour. Jien, li ng˙odd 77 sena, in˙ossni mwe©©a’ g˙ax imxejt il-mixja twila u iebsa sa ma wasalna g˙all-Óelsien. Jien g˙adni hawn mill-ftit li fadal mill-50,000 suldat tal-azzar, li lg˙edewwa tal-˙addiema g˙addewna minn daqs dik tbatija, u kelli nkun offiΩ millgvern li jien dejjem ivvutajt g˙alih biex narah jibni Malta ˙anina u timxi ’l quddiem g˙all-©id tal-˙addiem. Qatt ma se nonqos li ma nag˙tix lappo©© kollu lill-Partit Laburista, imma we©©ajt! Meta se ng˙idu “daqshekk” g˙al tant ˙niΩrijiet li wikkewlna n-Nazzjonalisti? EMM B. GRECH VALLETTA

ANOMALIJA INÌUSTA F’TISRIF TA’ ÇEKKIJIET Sur Editur, Persuna li ma jkollhiex introjtu ie˙or, g˙ajr iççekk tal-g˙ajnuna soçjali, Ωgur taraha ˙a©a in©usta g˙all-a˙˙ar li jkollha tistenna tliet ijiem minn mindu tirçievi ç-çekk, biex tmur issarrfu. Din il-persuna trid tiekol, tixrob, tilbes, t˙allas il-kont tad-dawl u tal-ilma, sa˙ansitra jekk imra˙˙sin, u taqdi l-˙ti©ijiet tag˙ha daqs kull bniedem ie˙or. Ji©ifieri fil-faqar tag˙ha jkollha l-ispejjeΩ tag˙ha. G˙aldaqstant nissu©©erixxi biex iç-çekkijiet

tal-g˙ajnuniet soçjali kollha jkunu jistg˙u jissarrfu minn dakinhar stess li jkunu riçevuti mill-klijent. Dawk it-tliet ijiem biex issarraf çekk li g˙andha dritt g˙alih, dik il-persuna tarahom twal, iktar u iktar jekk tkun qed tistenna dan iç-çekk biex sempliçiment tg˙ix. Nittama li dan is-su©©eriment/appell ma jaqax fuq widnejn torox, g˙all-©id ta’ min hu fqir tassew. BATUT, IL-BELT VALLETTA

GRAZZI CLINT Sur Editur, Inkunu qeg˙din nonqsu li ma nirringrazzjawx lis-Sindku tal-Qala il-Perit Clint Camilleri illi bl-g˙ajnuna ta’ tim Ωg˙ir ta’ Ωg˙aΩag˙ mirra˙al çkejken tal-Qala u riΩorsi limitati ˙afna mexxew kampanja elettorali u, minkejja ˙afna tfixkil, irnexxielu jikseb riΩultat daqsekk kbir u ta’ sorpriΩa ta’ 14,000 vot, il-˙ames wie˙ed l-aktar li ©ab voti u l-iktar wie˙ed li ©ab voti minn distrett wie˙ed fl-ewwel g˙add. Óasra li s-sistema elettorali daqshekk demokratika imma g˙andha d-difetti tag˙ha, li tajjeb li lawtoritajiet ikomplu jistudjaw g˙all-futur. A˙na tal-Qala u l-poplu G˙awdxi u Malti kburin bik Clint. G˙amilt unur lill-Qala. G˙alhekk g˙andhom jist˙u dawk kollha, fosthom Qalin u G˙awdxin, li ma tawx appo©© lil dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ sabiex ikollna wie˙ed

G˙awdxi jaqbeΩ g˙alina fl-Ewropa. G˙alhekk issa nistiednu sabiex jaqbΩu g˙alina lil dawk kollha, fosthom xi ambjentalisti u dak il-qassis li xandar u g˙amel kampanja kontra s-Sindku Clint minn fuq l-artal imqaddes, li s-si©ar talpjazza tal-Qala kienu ser jitqaççtu u ma qalu xejn meta si©ar ta’ postijiet o˙ra, fosthom quddiem Kastilja, ©ew trasferiti g˙al post ie˙or. Clint qatt ma kien se jqaççat si©ar millpjazza tal-Qala. Imisskom tist˙u, g˙aliex filwaqt li ˙siebkom biex ma tkissrux l-ambjent, imbag˙ad lesti biex tkissru Ωag˙Ωug˙ ˙abrieki b˙alma hu s-Sindku tal-Qala. Taqtax qalbek Clint, kura©©, dawn g˙ad imorru l-infern u int g˙ad t˙ares lejhom millEwropa! VOTANT, IL-QALA

Sur Editur, Ma nistax ma ng˙idx prosit f’isem il-KarkariΩi kollha li ©ew annuna biex isegwu lprogramm li t˙ejja nhar is-Sibt 7 ta’ Ìunju, fit-toroq ta’ ÓasSajjied f’Birkirkara. Prosit o˙ra jmorru g˙all-Kunsill Lokali, immexxi b’˙erqa tant kbira minn Joanna Debono Grech u Terry Muscat, li ˙adet ˙sieb lorganizzazzjoni fejn tid˙ol illetteratura. Kollox beda g˙all-˙abta tas6.30pm meta t-toroq dojoq ta’ dawn l-in˙awi ng˙alqu g˙attraffiku u n-nies setg˙u japprezzaw il-posti armati b’arti©janat Malti, fosthom inkwatri ornati tal-qaddisin, g˙amara tat- triply , Ωejt ta’ Malta, costume jewellery, eçç. Ma naqasx ukoll il-briju, bilbanda u palk imdaqqas sew, fejn kantaw numru ta’ kantanti Maltin u grupp ta’ muΩiçisti u kantant mill-Awstralja ta’ nisel Malti. Interessanti wkoll kienu nnumru ta’ persuni li libsu ta’ suldati tal-gwerra u li ©abu mag˙hom vetturi ta’ dik lepoka, armi u materjal li jfakkar it-Tieni Gwerra Dinjija. Imbag˙ad it-tie© Malti, bilqari nutarili u t-twassil talg˙arajjes b’karozzin armat mill-isba˙. G˙all-ewwel darba wkoll rajt g˙all-wiri fi triq wie˙ed mill-karrijiet li fl-antik kienu jwasslu lill-mejtin saççimiterju. Ma’ dan kollu ma kinitx

tonqos il-parti letterarja, fejn numru ta’ KarkariΩi qrajna siltiet mix-xog˙lijiet tag˙na. Dawn kienu jinkludu lili, lil Philip Borg, Ìor© Peresso, Charles Mifsud, Catherine Fenech, Therese Pace, Philip Xuereb u Frans Borg. B˙ala compere kien hemm Maria Mintoff, waqt li Dorianna Vella u Elena Muscat daqqew fuq il-vjolin u s- saxophone alto . Fl-a˙˙ar nett, Roberta Mallia g˙alqet bil-kant tal-Ave Maria. L-apprezzament ma kienx biss fid-dieher, iΩda fin-numru qawwi ta’ KarkariΩi li ˙onqu ttoroq. Il-preΩenza tas-Sindku waqt il-programm muΩiko-letterarju, u aktar tard fil-kuntatt tag˙ha man-nies u l-bejjieg˙a inkluΩi dawk tal-imqaret, kienet apprezzata wkoll. Ma nkunx ng˙id ˙a©a b’o˙ra meta nsemmi li l-KarkariΩi kienu ilhom is-snin neqsin minn attivitajiet b˙al dawn, u din id-darba wrew li kull meta ter©a’ tkun organizzata xi ˙a©a simili lesti jikkonkorru bi ˙©arhom. Dan il-Kunsill wera li mhux qieg˙ed hemm g˙attul taΩ-Ωmien tieg˙u, mag˙luq fl-uffiççji, iΩda qed jag˙ti nifs lil beltna, lir-residenti, lil dawk li jixtiequ jinnegozjaw xi ˙a©a, u fuq kollox jo˙loq sfog edukattiv u ekonomiku g˙allKarkariΩi kollha. Tabil˙aqq prosit. CHARLES B. SPITERI, BIRKIRKARA

ANZJANI FIL-QRENDI Sur Editur, Fil-Qrendi hawn kunvent tassorijiet, issa mitluq g˙ax vojt g˙ax is-sorijiet telqu xi snin ilu. Intqal li issa qieg˙ed f’idejn il-Knisja. Jistax il-Gvern jil˙aq ftehim mal-Knisja u dan jinbidel f’dar g˙all-anzjani? Na˙seb li jrid jibena mill-©did, Imma dan isir mill-esperti. Jekk jintla˙aq dan il ftehim, jistg˙u

ji©u impjegati cleaners, carers, eçç., mill-Qrendi stess. B’hekk nikkuntentaw lill-anzjani g˙ax jibqg˙u qrib il-familja u mdawrin b’nies li jafuhom, u jin˙oloq xog˙ol g˙an-nies talQrendi. Nispera li din l-idea ti©i kkunsidrata u forsi jista jintervieni l-Kunsill ukoll. ANZJAN, IL-QRENDI

Ta’ Barra

15.06.2014 15

L-EWROXETTIÇI ANALIÛI TA’ GLENN FALZON

Issonda©©i ta’ qabel l-elezzjoni tal-Parlament Ewropew urew biççar li kien se jkun hemm Ωieda drastika fl-ewroxettiçi min˙abba diversi ra©unijiet li lEwropa falliet milli tindirizza. Sonda©©i li, t˙obbhom jew tobg˙odhom, ma daqqewx g˙al widnejn dawk favur l-Ewropa. Madankollu, iΩ-Ωmien tana parir, tant li dak li ma ridux jisimg˙u bih ilMembri Parlamentari favur lEwropa se˙˙, u kif. F’din l-elezzjoni kien hemm reb˙iet g˙all-partiti tal-lemin estrem u dawk ewroxettiçi, g˙alhekk wie˙ed jista’ jinterpreta dan ir-riΩultat b˙ala nuqqas ta’ fiduçja fil-mod kif qed titmexxa l-Ewropa. Dan g˙aliex, possibbilment, dawn ir-reb˙iet jistg˙u jikxfu bosta realtajiet tal-Unjoni Ewropea li s’issa jista’ jkun li g˙adhom mistura. Realtà ©dida Il-votanti minn kull pajjiΩ stat membru fi ˙dan din l-istituzzjoni sostnew b’mod çar li mhumiex kuntenti bil-miΩuri ta’ awsterità u l-problema li Ωgur tolqotna fil-la˙am il-˙aj, tal-immigrazzjoni illegali. Dawn il-partiti l-©odda g˙andhom sfond ideolo©iku li jibda mil-lemin estrem tal-Front Nazzjonali fi Franza, li ©ab ilma©©oranza tal-voti, u li kompli san-na˙a l-o˙ra tal-ispettru politiku, ix-xellug estrem li kiseb il-ma©©oranza ta’ voti filGreçja. Din hija realtà ©dida g˙allEwropa u dan jista’ jikkomplika çerti deçiΩjonijiet fi Brussell, fosthom fil-kamp tal-politika ekonomika. Dan g˙aliex dawn il-partiti ©odda huma kontra lkummerç ˙ieles u l-Parlament Ewropew g˙andu l-veto fuq bosta trattati internazzjonali. Dawn id-dilemmi g˙andhom jinteressaw lil kul˙add g˙ax jolqtu lid-dinja kollha b’mod ˙olistiku peress li l-Unjoni Ewropea hija potenza qawwija ekonomika daqs l-Istati Uniti u hi l-ikbar istituzzjoni li tesporta prodotti. Iktar minn hekk, iΩ-Ωieda filpopolarità tal-ewroxettiçi qed tqajjem bosta dubji, mhux biss fin-nuqqas ta’ integrazzjoni Ewropea, iΩda f’bosta fatturi o˙ra. Interessanti huwa l-fatt li filwaqt li t-turn out dejjem qed jinΩel, il-kandidati ewroxettiçi xorta wa˙da qed iΩidu fil-voti. Dan ifisser ˙a©a wa˙da biss – li l-fiduçja fil-partiti politiçi l-

kbar kulma jmur dejjem qieg˙da tonqos. Nuqqas ta’ fiduçja Dan in-nuqqas ta’ fiduçja huwa attribwit g˙al bosta fatturi, fosthom it-t˙assib dwar l-immigrazzjoni u l-qag˙da mwieg˙ra ekonomika, kif ukoll il-miΩuri ta’ awsterità li diversi popli Ewropej qeg˙din jiffaççjaw b’konsegwenza li dejjem qed igawdi s-sinjur, u l-fqir dejjem jibqa’ l-˙aruf tas-sagrifiççju. Dawn huma biss ftit mill-fatturi li kienu l-kawΩa primarja ta’ dan ir-riΩultat. Apparti dawn il-problemi, wa˙da mill-pjagi li tibqa’ tippersisti fi ˙dan il-pajjiΩi talUnjoni Ewropea hija l-qg˙ad fejn il-figura ©enerali g˙adha dik ta’ 12% u r-rata fost iΩΩg˙aΩag˙ baqg˙et ma ççaqalqitx u g˙adha ta’ 24%. Figuri li fil-verità huma inkwetanti ferm u probabbilment se jinkora©©ixxu iktar nies biex ma jo˙or©ux jivvutaw. Dan kollu jwassalna g˙all-fatt li n-nuqqas ta’ fiduçja ma kienx biss muri mill-qawmien tal-ewroxettiçi, iΩda minnuqqas ta’ interess fil-votanti eli©ibbli. Din il-passività ©ejja mill-fatt li, ironikament, l-istituzzjoni Ewropea ma tgawdix mill-popolarità s˙i˙a minn bosta pajjiΩi fi ˙dan l-Ewropa. Parti minn dawn in-nies jista’ jkun li possibbilment qed jg˙ixu ˙ajja komda u lussuΩa, tant li ma jinteressahomx minn dawk il-povri bnedmin li, minkejja li qed ng˙ixu fis-seklu wie˙ed u g˙oxrin, m’g˙andhomx id-dritt baΩiku li jkollhom saqaf fuq rashom. Jekk wie˙ed i˙ares ftit lejn listatistika jsib li meta jqabbel lammont ta’ nies li ˙ar©u jivvutaw fl-ewwel elezzjoni talUnjoni Ewropea, li se˙˙et fl1979, l-ammont kien dak ta’ 62%. Meta mqabbel mat- turn out tal-elezzjonijiet tal-24 ta’ Mejju li g˙adda ç-çifra ˙adet daqqa kbira ’l isfel, tant li niΩlet g˙al 43%.

Dawn il-fatti jista’ jarahom kul˙add u Ωgur ma jawgurawx tajjeb g˙al dawk li g˙andhom g˙all-qalbhom l-istituzzjoni Ewropea. Min-na˙a lo˙ra, apparti minn din l-apatija elettorali, wie˙ed jista’ jinterpreta dawn ir-riΩultati b˙ala opportunità akbar biex dawn il-membri l-©odda jsemmg˙u le˙inhom bil-vot tag˙hom g˙all-President il-©did talKummissjoni Ewropea; poΩizzjoni li l-Partit Popolari Ewropew di©à g˙amilha tieg˙u. Fil-laqg˙a li saret eΩattament wara dawn ir-riΩultati u l-messa©© hekk qawwi millvotanti, il-kapijiet tal-Istati Membri kienu mitluba biex jiddiskutu dwar il-konsultazzjonijiet me˙tie©a fuq il-politika talfutur qrib. Temi komuni Spunt interessanti li wie˙ed ta’ min janalizza u jitkellem dwaru huwa l-fatt li f’xi w˙ud millpajjiΩi fejn l-ewroxettiçi ©abu lma©©oranza tal-voti hemm temi li huma komuni bejniethom. Permezz ta’ din l-analiΩi wie˙ed g˙andu jsibha iktar façli biex jin˙ar©u fil-bera˙ dawk is-setturi li l-Unjoni Ewropea falliet bil-kbir fihom. G˙aldaqstant, nibdew bil-partit tal-lemin estrem ta’ Marie Le Pen, il-Front Nazzjonali, li ©ab 26% tal-voti u dan wara li kkampanja bis-s˙i˙ kontra limmigrazzjoni irregolari fi Franza. Fil-fatt, skont il-Prim Ministru FrançiΩ Manuel Valls, dan l-att storiku tal-partit ta’ Le Pen iddeskrivieh b˙ala “terremot politiku” wara li rnexxielha ti©i eletta fil-Parlament Ewropew. Dan il-partit safa wkoll

ikkritikat mill-kap tas-Soçjalisti u Demokratiçi Martin Schulz. Schulz esprima d-dispjaçir tieg˙u fuq il-fatt li, minkejja li dan il-partit fassal il-programm elettorali tieg˙u fuq ir-razziΩmu, ix-xenofobija u propaganda anti-Semitika, xorta wa˙da kiseb appo©© inkora©©anti ta’ 24-25% tal-voti fi Franza. Iktar minn hekk, naraw li l-Partit Demokratiku Nazzjonali talÌermanja, li huwa partit NeoNaΩist, ukoll ikkampanja biex l-immigrazzjoni illegali titwaqqaf g˙al kollox. Tant hu hekk li, skont diversi rapporti, esponenti ewlenin ta’ dan ilpartit sostnew bl-a˙rax li lEwropa hija “kontinent talbojod”. Barra minn hekk dan se jkun l-ewwel partit fl-istorja Ewropea li se jiddikjara pubblikament u uffiçjalment li hu partit Neo-NaΩist. Il-kampanja kontra l-immigrazzjoni tissokta wkoll fidDanimarka fejn il-Partit Popolari DaniΩ reba˙ 27% talvoti u sa˙ansitra rdoppja lg˙add ta’ deputati tieg˙u filParlament Ewropew. Il-fundattriçi ta’ dan il-partit, Pia Kjærsgaard, temmen li pajjiΩha mhuwiex il-post fejn l-immigrazzjoni hija fenomenu naturali jew li ti©i milqug˙a tajjeb. Hi kompliet issostni l-fehmiet tag˙ha minkejja l-kritika ˙arxa li rçeviet ming˙and il-pajjiΩ qarib tad-Danimarka, l-IΩvezja. Permezz tal-Partit tal-Óelsien l-Awstrija wkoll g˙amlet kisbiet kbar, tant li ggwadanjat madwar vot minn kull ˙amsa filpajjiΩ b’konsegwenza li rnexxielha tirdoppja n-numru ta’ deputati fil-Parlament Ewropew. Dan il-partit ukoll kellu propaganda kontinwa kontra l-immigrazzjoni, speçjalment kontra immigrazzjoni talMusulmani. Ta’ min jaççenna li

d a n il-partit g ˙ a n d u pjanijiet li jifforma alleanza mal-Front Nazzjonali ta’ Le Pen, partit bl-istess prinçipji, biex possibbilment jabolixxu darba g˙al dejjem il-problema tal-immigrazzjoni. Minn din l-analiΩi wie˙ed jista’ façilment jikkonkludi li lkawΩa komuni bejn dawn ilpartiti hija l-immigrazzjoni irregolari. Fi kliem ie˙or, in-nies li vvutaw g˙al dawn il-partiti taw çanfira u wrew li xebg˙u mill-immigrazzjoni illegali u qed jistennew azzjoni immedjata. Dan il-messa©© b’sa˙˙tu g˙andu jing˙ata l-importanza li demokratikament jist˙oqqlu illum qabel g˙ada, u g˙alhekk hemm bΩonn li jibdew jittie˙du d-deçiΩjonijiet billi listituzzjoni Ewropea titfa’ din il-problema tal-immigranti irregolari fuq nett tal-a©enda tag˙ha g˙al dawn il-˙ames snin li ©ejjin. Firda çara Dawn l-elezzjonijiet li g˙adna kemm g˙addejna minnhom jo˙or©u fil-bera˙ id-differenzi u l-opinjonijiet differenti li j˙addnu l-pajjiΩi Ewropej. Issa, iktar minn qatt qabel, g˙andna stampa çara kristall tal-firda li hemm f’diversi pajjiΩi bejn iççittadini pro-Ewropej u dawk kontra-Ewropej. L-istituzzjoni Ewropea g˙andha r-responsabbiltà li tattakka direttament il-problemi li ˙onqu l-Ewropa f’dawn la˙˙ar snin biex forsi jkollha çans ©enwin tikseb riΩultati a˙jar fis-sena 2019, meta jkun wasal iΩ-Ωmien g˙al elezzjoni o˙ra. F’dan l-istadju l-Ewropa Ωgur se tag˙mel minn kollox biex ma tkomplix titlef il-kredibbiltà tag˙ha fost il-pajjiΩi Ewropej. Ta˙seb li l-Ewropa se jirnexxilha til˙aq dan l-g˙an, li kulma jmur qed isir iktar diffiçli? In˙alli f’idejk biex tasal g˙al konkluΩjoni.

Ta’ Barra

16 15.06.2014

RAPPORT LI JÓASSEB ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI Id-Dipartiment tad-DifiΩa talIstati Uniti akkuΩa liç-Çina li qieg˙da tirrapporta l-infiq g˙al skopijiet militari tag˙ha b’mod qarrieqi. Dan sar permezz ta’ rapport ma˙ru© mill-Pentagon li esprima x-xettiçiΩmu dwar lallokazzjoni ta’ €87.67 biljun li kien hemm fil-ba©it tal-2013 g˙al dan l-g˙an. Fil-fatt, ilPentagon sostna li l-infiq reali kien iktar qrib ta’ €106 biljun. Skont dan ir-rapport, dawn il-fondi jag˙mlu parti minn sforz kbir illi qieg˙ed isir millGvern ÇiniΩ biex jimmodernizza u jespandi r-riΩorsi militari tieg˙u. Din l-istrate©ija ma tkoprix biss armi konvenzjonali b˙al ajruplani u bastimenti talgwerra, imma wkoll apparat ta’ spjuna©© b˙al droni u programmi li jistg˙u jinfiltraw issistemi di©itali ta’ pajjiΩi o˙ra. Ambizzjonijiet kbar Il-Pentagon esprima l-fehma li din iΩ-Ωieda drastika fl-infiq, u r-rappurta©© qarrieqi tieg˙u, jixhdu l-ambizzjonijiet taç-Çina li jkollha rwol politiku, kif ukoll militari, fir-re©jun AΩjatiku. Dawn l-ambizzjonijiet, fost l-o˙rajn, dehru çari fleΩerçizzju militari marittimu li se˙˙ f’Ottubru li g˙adda, blisem ta’ ‘Manuever 5’, illi kellu l-˙sieb li juri l-kapaçità taçÇina li tag˙mel manuvri difensivi kumplessi u fuq skala kbira f’nofs ta’ ba˙ar. Barra minn hekk, ir-rapport innota li l-Gvern ÇiniΩ qieg˙ed jinvesti f’armamenti li jistg˙u jolqtu poΩizzjonijiet iktar imbieg˙da

minn qatt qabel. Kif mistenni, l-awtoritajiet ÇiniΩi kienu kritiçi ferm lejn lallegazzjonijiet tal-Pentagon u sostnew li l-Gvern Ωamm malba©it ta’ infiq militari m˙abbar is-sena l-o˙ra. Iç-Çina fakkret li, filwaqt li r-rapport ˙a ˙afna ˙in biex jikkritika l-ambizzjonijiet militari tag˙hom, ilverità hija li l-infiq tal-Istati Uniti f’dan is-settur huwa madwar tliet darbiet iktar. G˙aldaqstant, il-Gvern ÇiniΩ ikkonkluda li din il-manipulaz-

zjoni tal-fatti qieg˙da ssir ˙alli jin˙oloq is-sensazzjonaliΩmu kontra ç-Çina li hemm bΩonn biex tkun im˙e©©a Ω-Ωieda flinvestiment militari li qed jitolbu çertu setturi tal-politika Amerikana. Minkejja l-fatt li din il-politika tista’ tidher b˙ala wa˙da naturali meta wie˙ed jikkunsidra ssitwazzjoni mil-lat ©eografiku, ir-realtajiet storiçi jag˙tu stampa differenti ˙afna. Iç-Çina g˙andha relazzjonijiet kumplessi ma’ diversi pajjiΩi AΩjatiçi,

fosthom il-Ìappun, il-Korea ta’ Isfel u l-Filippini li g˙al snin twal ippreferew li jassoçjaw ru˙hom mal-Istati Uniti fi kwistjonijiet politiçi u ekonomiçi. Dawn it-tensjonijiet waslu g˙al diversi kuntrasti li po©©ew lir-re©jun fuq ixxifer tal-gwerra bosta drabi matul is-snin li g˙addew. IndeçiΩ? It-tentazzjoni hija li wie˙ed iwa˙˙al fl-interferenza tal-Istati

PUNTI EWLENIN TA’ BARRA Il-protezzjoni tan-nisa fl-Indja

minn RITIANNE AGIUS

Id iebsa mar-ribelli fl-Ukraina

DiΩappunt g˙al Suu Kyi

Il-Gvern Ukrain qed ikun iebes ˙afna mar-ribelli separatisti li fl-a˙˙ar ©img˙at tkattru fil-Lvant talUkraina. Minkejja li l-Gvern preçedenti deher li ma kellux biΩΩejjed sa˙˙a biex iΩomm il-Krimea, ilGvern preΩenti ta˙t it-tmexxija ta’ Petro Poroshenko g˙amilha çara li mhux se j˙alli li Donetsk jinqata’ minn mal-kumplament talUkraina. Jekk dan ise˙˙, hemm dubju kemm ilGvern Ukrain ikun jista’ jibqa’ jΩomm il-Lvant talpajjiΩ. Din il-©img˙a l-forzi tal-Gvern attakkaw ilbelt ta’ Mariupol u l-port tag˙ha li kien in˙ataf mirribelli. Il-Ministru g˙all-Intern Ukrain qal li r-ribelli qed jitmexxew minn kmandant kriminali, mag˙ruf b˙ala ‘iç-Çeçen’. Intant, it-tensjoni bejn Poroshenko u Putin qed tiΩdied hekk kif persuni armati u armamenti qed jibqg˙u jid˙lu minn ©orRussja g˙al ©ol-Lvant tal-Ukraina biex jg˙inu lirribelli.

Kumitat Parlamentari f’Burma vvota kontra li tinbidel il-li©i li tipprojbixxi persuni li l-qraba tag˙hom huma ‘leali’ lejn pajjiΩi barranin milli jokkupaw il-kariga ta’ President jew Viçi President tal-pajjiΩ. Din kienet daqqa ta’ ˙arta g˙all-Mexxejja tal-OppoΩizzjoni Aung San Suu Kyi, li kienet qed taspira li tmexxi lil dan il-pajjiΩ. Dan peress li rra©el ta’ Suu Kyi u Ω-Ωew© uliedhom huma çittadini IngliΩi. Il-kumitat ivvota kontra t-tibdil tal-li©i b’ma©©oranza kbira ta’ 26 vot minn 31. G˙alkemm il-vot finali jrid jittie˙ed fil-Parlament, mhuwiex probabbli li din id-deçiΩjoni tinbidel, hekk kif ilmembri tal-kumitat li vvutaw kontra tibdil fil-li©i huma membri tal-kabinett u l-militar, li g˙andu ma©©oranza fil-Parlament.

L-elezzjoni fl-Afganistan ta˙t sigurà stretta W a r a l i x - xahar li g˙adda Ωew© a˙wa ©ew stuprati u mg˙allqa ma’ si©ra f’Uttar Pradesh, kompliet tikber l-g˙ajta biex in-nisa fl-Indja ji©u protetti. Dan il-pajjiΩ ilu rinomat g˙all-istupru tan-nisa, iΩda l-mewt taΩ-Ωew© tfajliet re©g˙et qajmet kontroversja dwar dak li l-awtoritajiet Indjani qeg˙din jew mhux qeg˙din jag˙mlu biex jipprote©u lin-nisa. Sakemm kienu g˙addejjin ilprotesti matul din il-©img˙a, Ωew© nisa o˙ra, wa˙da ta’ 44 u l-o˙ra ta’ 19-il sena, instabu mg˙allqa ma’ si©ra f’postijiet differenti. Il-Prim Ministru Indjan Narenda Modi qal li l-protezzjoni tan-nisa se tkun prijorità, u li l-kwistjoni ma kellhiex tintuΩa b˙ala ballun politiku. Jista’ jag˙ti lkaΩ li din il-kwistjoni qed tintuΩa b˙ala diversiv mill-OppoΩizzjoni peress li l-Gvern ta’ Modi di©à rnexxielu jnaqqas l-inflazzjoni tal-prezzijiet u jΩid il-produzzjoni tal-fabbriki.

Uniti g˙al dawn it-tensjonijiet. Madankollu, iç-Çina kellha wkoll diversi kuntrasti serji anke ma’ pajjiΩi Kommunisti b˙all-Korea ta’ Fuq u lVjetnam, li tradizzjonalment i˙addnu politika antiAmerikana. Ir-ra©uni komuni fost dawn il-kuntrasti kollha hija lambizzjoni territorjali taç-Çina li matul il-kwaΩi sebg˙in sena tar-re©im Komunista naqqret minn diversi Ωoni kkontrollati mill-©irien tag˙ha. Din il-politika espansiva wasslet lil Chuck Hagel, is-Segretarju tad-DifiΩa Amerikan, biex jiddeskrivi liç-Çina b˙ala forza distabbilizzanti fl-Asja. Sabiex jipprova jikkontrolla s-sa˙˙a taç-Çina, il-President Amerikan Barack Obama ltaqa’ ma’ diversi mexxejja AΩjatiçi fix-xhur li g˙addew biex i©edded jew ja©©orna ttrattati ta’ difiΩa reçiproka li pajjiΩu g˙amel mag˙hom filpassat. Jekk dawn in-negozjati jirnexxu, Obama jkun kiseb suççess bΩonjuΩ ˙afna g˙arreputazzjoni tieg˙u. Dan g˙aliex, s’issa, huwa sab ru˙u ta˙t akkuΩa g˙all-indeçiΩjoni li wera fil-politika barranija tieg˙u. Skont il-kritiçi tieg˙u, din l-indeçiΩjoni fet˙et il-bibien g˙al diversi antagonisti talIstati Uniti, b˙ar-Russja u lmilitanti IΩlamiçi, biex jer©g˙u jibdew jimponu ru˙hom f’territorji b˙all-Ewropa u l-Lvant Nofsani fejn jinsabu numru ta’ alleati tradizzjonali talAmerikani.

G˙all-elezzjoni li saret ilbiera˙ fl-Afganistan t˙ejjiet sistema ta’ sigurtà stretta minn jiem qabel, blg˙eluq tal-iskejjel u l-binjiet tal-Gvern. It-Talibani heddu li kienu se jag˙mlu l-bsaten fir-roti, u g˙alhekk kien hemm çertu tensjoni. L-elezzjoni kienet maqsuma f’Ωew© partijiet, bl-ewwel wa˙da li saret fil-5 ta’ April, u t-tieni wa˙da lbiera˙. Flelezzjoni ta’ April l-g˙aΩla niΩlet g˙al Ωew© kandidati ewlenin: Abdullah Abdullah u Ashraf Ghani, li t-tnejn kienu servew fil-kabinett ta’ Hamid Karzai, li ilu jmexxi l-Afganistan sa mill-2001. Jekk din lelezzjoni tg˙addi b’wiçç il-©id u t-tellief jaççetta rriΩultat, tkun l-ewwel darba fl-istorja tal-Afganistan li sar trasferiment ta’ poter b’mod paçifiku. Abdullah huwa mistenni li jkun il-President li jmiss, hekk kif f’April kien l-iktar wie˙ed li ©ab voti.

Ta’ Barra

15.06.2014 17

IL-25 ANNIVERSARJU MILL-MASSAKRU TA’ PJAZZA TIANANMEN

Demelsa Grech

Dan ix-xahar jimmarka l-25 sena anniversarju minn meta se˙˙ il-massakru fuq persuni çivili fil-pjazza ta’ Tiananmen fiç-Çina. L-avveniment la˙aq ilqofol tieg˙u f’demonstrazzjoni li saret bejn it-3 u l-4 ta’ Ìunju 1989. Però, l-avvenimenti li Ωvol©ew matul is-seba’ ©img˙at ta’ qabel u wara li se˙˙ il-massakru kienu importanti wkoll g˙aliex jag˙tu kuntest çar lil dak li ©ara f’dawn il-jiem ta’ ribelljoni.

kienu ©ejjin mill-klassi medja, fosthom negozjanti u professjonisti. Flimkien, komplew ©ibdu l-attenzjoni ta’ persuni o˙ra minn madwar iç-Çina u globalment dwar dak li kien qieg˙ed ji©ri waqt l-istrajk. Speçjalment hekk kif, waqt li kien g˙addej l-istrajk tal-©u˙, il-Mexxej Sovjet Mikhail Gorbahov kien g˙addej bi Ωjara statali fiç-Çina. Kollettivament dawn il-kawΩi raw madwar miljun persuna jipprotestaw fi Pjazza Tiananmen kontra s-sistema antikwata li kienu jinsabu fiha. Intant, dawn id-demonstranti kulma xtaqu jag˙mlu kien li jsemmg˙u le˙inhom paçifikament sabiex ikollhom g˙aΩla aktar wiesg˙a ta’ karrieri, kontabbiltà fit-tmexxija, libertà tal-espressjoni u tal-istampa, kif ukoll aktar drittijiet g˙all˙addiema u drittijiet çivili. Però, il-Gvern ta’ dakinhar minflok wasal g˙al kompromess g˙aΩel li jiddikkjara l-li©i marzjali u jibg˙at 250,000 suldat sabiex jifgaw l-g˙ajta l©dida g˙ad-demokraΩija u l-libertà.

KawΩi ©usti Il-persona©© prinçipali li ta lbidu lil dawn il-protesti kien leks-Segretarju Ìenerali talPartit Komunista ÇiniΩ Hu Yaobang. Yaobang kien meqjus b˙ala bniedem liberali li dejjem kien jippromovi riformi ekonomiçi u politika demokratika li tant kienu bΩonjuΩi sabiex jag˙tu spinta lill-pajjiΩ. IΩda huwa miet ˙abta u sabta, u l-funeral tieg˙u tant sar ta’ malajr li ˙afna mis-segwaçi tieg˙u kienu urtati b’dan l-atte©©jament ming˙ajr rispett. Dan it-trattament ˙aΩin ˙e©©e© madwar 100,000 persuna jibdew il-protesta fil-pjazza ta’ Tiananmen. Wa˙da mill-kawΩi li bdew jipprotestaw dwarha kienet innuqqas ta’ demokrazija li kellhom fil-pajjiΩ. B’risposta g˙al dan in-nuqqas, studenti tal-arti li kienu qeg˙din jipprotestaw fil-pjazza ta’ Tiananmen po©©ew statwa li tissimbolizza l-alla tad-demokrazija. Din kienet mossa li laqtet fil-la˙am il-˙aj lill-mexxejja tal-pajjiΩ g˙all-mod kif kien qieg˙ed imexxi. Dan g˙aliex, simbolikament, kienet qieg˙da tiddefinixxi dak kollu li hemm nieqes fil-pajjiΩ. Mill-banda lo˙ra, kif politikanti prominenti fil-pajjiΩ raw li d-demonstranti qeg˙din jiΩdiedu, bdew jaraw kif jistg˙u jimmanuvraw sabiex inaqqsu l-protesti. Fil-fatt, il-pajjiΩ kien qieg˙ed fil-proçess biex politikament jimbotta u jimplimenta diversi riformi soçjali, ekonomiçi u demokratiçi. IΩda, sfortunatament, dawn il-miΩuri importanti kienu mtappna b’kaΩijiet ta’ korruzjoni u nepotiΩmu li kienu qeg˙din jinkixfu fost ilmembri tal-Partit Komunista ÇiniΩ u l-membri tal-familji tag˙hom. Dan urta lil ˙afna ÇiniΩi g˙aliex bdew jitilfu lfiduçja tag˙hom fis-sistema tattmexxija tal-pajjiΩ. F’tentattiv biex inaqqas leffett negattiv tal-korruzzjoni u nepotiΩmu, il-Gvern ÇiniΩ beda jipprova jikkontrolla l-medja permezz taç-çensura, tnaqqis fil-libertà tal-espressjoni u tnaqqis fil-libertà tal-istampa. Tant hu hekk, li fl-editorjal talgazzetta ta’ kuljum People’s Daily, li kienet immexxija millGvern ÇiniΩ, ©ie ppubblikat editorjal bl-isem ‘Uphold the flag to clearly oppose any turmoil’. Fi ftit kliem, l-g˙an ta’ dan leditorjal kien li j˙e©©e© liΩΩg˙aΩag˙ u studenti ÇiniΩi jieqfu mill-protesti g˙aliex kienu qeg˙din jikkawΩaw instabbiltà fil-pajjiΩ. Din il-pubblikazzjoni qajmet iktar rabja fost il-poplu ÇiniΩ, tant li Ωdiedu demonstranti minn kull qasam tal-

25 sena wara

Replika tal-istatwa tal-alla tad-demokrazija li nbniet fi Pjazza Tiananmen

˙ajja ma’ dawk li di©à kien hemm fil-pjazza ta’ Tiananmen u bdew jag˙mlu pressjoni fuq il-Gvern biex jirtira dan l-editorjal. L-appo©© jinfirex B’reazzjoni g˙al din il-pressjoni

mill-awtoritajiet, numru middemonstranti Ωg˙aΩag˙ iddeçidew li jag˙mlu strajk tal©u˙ biex jippruvaw i©ieg˙lu lill-Gvern ÇiniΩ ibiddel iddirezzjoni tieg˙u. Dawn iΩΩg˙aΩag˙ ÇiniΩi tant ©ibdu simpatija li ng˙aqdu mag˙hom fl-istrajk tal-©u˙ persuni li

Id-demonstrazzjonijiet li saru fil-pjazza ta’ Tiananmen 25 sena ilu heΩΩew liç-Çina internament fi Ωmien meta kienet g˙adha tadotta l-politika Stalinista. Dan g˙aliex il-moviment ta’ demokrazija heddet irRevoluzzjoni Kulturali ta’ Mao Zedong li se˙˙et ftit tas-snin qabel. Sal-lum il-©urnata, innumru ta’ persuni li sfaw feruti jew mietu waqt id-demonstrazzjoni g˙adu mhux ikkonfermat. G˙aldaqstant, l-avveniment ta’ Tiananmen kien strumentali biex juri li kull çittadin ÇiniΩ jixtieq jg˙ix liberu, ming˙ajr restrizzjonijiet ta’ informazzjoni, f’demokrazija u bid-drittijiet çivili b˙al kull çittadin ie˙or. Dan b’kuntrast ma’ kif ˙afna ÇiniΩi kienu ja˙sbuha, ji©ifieri li l-ekonomija tista’ biss tiffjorixxi ta˙t dittatura Komunista. Fil-fatt, fl-istess perjodu wie˙ed seta’ jinnota kif pajjiΩ ©ar taç-Çina, itTajwan, kien eΩempju çar ta’ kif il-kapitaliΩmu u ddemokrazija jistg˙u ja˙dmu flimkien. Però, sfortunatement, ir-realtà hija li, minkejja li g˙addew iktar minn 25 sena minn mindu dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ u çittadini patrijottiçi pprostestaw fil-pjazza ta’ Tiananmen, dan is-su©©ett g˙adu kkunsidrat b˙ala tabù tant li g˙adhom isiru arresti fuq individwi li jixtiequ jfakkru dan l-avveniment storiku.

Ir-ritratt ikoniku tar-ra©el li qag˙ad quddiem it-tankijiet talgwerra biex iΩommhom milli jil˙qu Pjazza Tiananmen

Personalità

18 15.06.2014

Boxer ÛagÓÛugÓ Malti li s’issa kellu telfa waÓda Biss! raMoNa Portelli tintervista lil RICHARD VELLA

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Fil-˙ajja kollox fih tieg˙u u dak li jidher sempliçi jaf ma jkunx, u dak li jidher tqil jaf ikun pjaçevoli. L-istess g˙all-isports; kollha fihom id-dixxiplina tag˙hom, u fuq kollox is-suççessi warajhom. Illum g˙aΩilt li niffoka fuq il-boxing, u fil-fatt intervistajt lill-boxer Malti li dan l-a˙˙ar qed jag˙mel suççess wara l-ie˙or – Richard Vella, mag˙ruf a˙jar b˙ala ‘The Viper’. Wara ismu Richard di©à rnexxielu jikseb tliet titli: WBU SemiPro International Champion Boxer, Mediterranean Champion, u PBP Champion. Jaqa’ ta˙t il-kategorija tal-middleweight, b’piz ta’ 73 kili. Iltqajt ma’ Richard f’kafeterija fil-Mosta u ddiskutejna dak kollu li huwa g˙addej minnu b˙alissa, u s-sagrifiççji li jirrikjedi dan l-isport. Richard g˙andu tlieta u g˙oxrin sena, joqg˙od ix-Xemxija, u ja˙dem b˙ala furnisher fitter. Bla dubju ta’ xejn l-uniku passatemp tieg˙u huwa l-boxing, li je˙odlu parti kbira minn ˙ajtu.

kull ©lieda. Fil-fatt, fost ˙afna affarijiet o˙ra, spjegali kif ikollu joqg˙od lura minn xi ikel u xorb alka˙oliku. Dan biex g˙all-©lieda jkun jista’ ji©©ieled bl-istess piΩ tieg˙u – 73 kili. Din normalment tkun tikkonsisti f’sitt ©img˙at dixxiplina qabel kull ©lieda, hekk msej˙a fight diet. Nista’ ng˙id li meta ltaqa’ mieg˙i g˙al din l-intervista di©à kien jinsab fil-perjodu tal- fight diet, g˙ax xorob flixkun ilma u xejn aktar!

di ˙afna mill-isponsors. Il-livell jog˙la u t-ta˙ri© isir aktar strett.” B˙alissa, fil-livell li qed jilg˙ab hu, il-©lidiet li jid˙ol g˙alihom ikunu jikkon s i s t u f ’ s i t t r a w n d s , Ωew© m i n u t i k u l l w a ˙ d a . B’kurΩità xtaqt inkun naf xi ssarra f r e b ˙ a g ˙ a l i h w a r a ©lieda. Spjegali li ©ieli tkun esperjenza biss, iΩda mhux lewwel darba li ©ie ppremjat xi titlu jew çinturin b’xi sinjifikat warajh. Riskju ta’ korriment?

Jittrenja kuljum, bil-Ódud inkluΩi

Kellu piΩ Ωejjed, rnexxielu jeliminah

iΩda

Jiddeskrivi lilu nnifsu b˙ala outgoing , çajtier u li x˙in jasal il-mument tas-serjetà jaf j i s s e r j a u ç -çajt jieqaf. Mistoqsi kif ©ietu l-˙ajra li jibda jipprattika l- boxing , Richard spjegali li qabel kien jilg˙ab il-futbol. Ìara li meta waqaf mill-futbol, tella’ xi piΩ Ωejjed, tant li kien jiΩen aktar minn 105 kili. “Bdejt ilkickboxing , iΩda ftit wara qlibt g˙all- boxing , u nista’ ng˙id li bih sibt posti g˙ax

skoprejtu b˙ala l-isports favorit tieg˙i.” Tul iΩ-Ωmien li ilu jikkompeti, Richard kellu diversi reb˙iet, ˙lief g˙al telfa wa˙da. S’issa dejjem ikkompeta hawn Malta biss, g˙alkemm hemm il-˙sieb li fil-futur jibda jilg˙ab barra minn Malta wkoll. Il-©lieda li jmissu Richard ser tkun nhar il-Ìimg˙a 27 ta’ Ìunju finNaxxar. Kif spjegali hu stess, normalment ikollu ©lieda kull xahar u nofs. Iddiskutejt mieg˙u s-sagrifiççji li jkollu jag˙mel qabel

Ta’ min jg˙id li Richard jittrenja kuljum, inkluΩ il-Óadd. Ridt inkun naf x’tip ta’ ta˙ri© je˙tie© boxer b˙alu sabiex ikun lest g˙all-©lieda. “Kull filg˙odu qabel ix-xoghol, fl4.30, immur il-gym. Filg˙axija jkolli sessjoni normali boxing u anke nie˙u ˙sieb nag˙mel xi ta˙ri© ie˙or.” Qabel kull ©lieda l-istess rutina ta’ ta˙ri© tibqa’ l-istess, imma jibda jag˙mel ukoll, kwaΩi ta’ kull ©img˙a, deeptissue massage u xi messa©©i o˙ra sportivi. Bla dubju ta’ xejn il-˙olma ta’ Richard hija li fil-futur qrib ikun jista’ jsejja˙ lilu nnifsu boxer professjonali. “Hekk hu, fil-fatt qed nirsisti fuqha din il˙olma. Ovvjament, jiddepen-

Matul din l-intervista ˙adt lopportunità nistaqsih g˙annom ta’ xi ©enituri li forsi joqog˙ d u l u r a m i l l i t - t f a l tag˙hom jibdew jittrenjaw ilboxing g˙ax forsi jibΩg˙u li jkorru jew iwe©©g˙u. Il-parir tieg˙u kien dan: “Il- boxing jista’ ji©i ttrenjat b˙ala keepfit biss, flok g˙all-©lidiet. Nissu© e r i x x i h ˙ a f n a g ˙ a x huwa sport intensiv ˙afna, u jΩomm lil dak li jkun dixxiplinat a k t a r x a k t a r m i n n sports ie˙or ukoll,” ikkonfermali Richard. Qabel ma’ mort g˙al din lintervista, g˙amilt xi ftit riçerka u skoprejt u li normalment boxer jg˙addi minn ˙afna faΩijiet ta’ burdati. B’hekk xtaqt nikkonferma dan il-fatt ma’ Richard. “Veru, speçjalment meta tkun qed toqrob

xi ©lieda. Naturalment tinbidel il-burdata min˙abba li boxer isofri ftit tal-©u˙ sabiex jer©a’ jikseb il-piΩ tieg˙u li ssoltu ji©©ieled bih.” Xi ˙a©a poΩittiva hija li dan l-a˙˙ar Malta qed tag˙ti aktar prominenza lill- boxing . Dan ikkonfermahuli Richard stess g˙ax sostna li f’daqqa wa˙da l-interess Ωdied. “Il-medja saret tag˙tih importanza aktar u awtomatikament il-poplu sar jinteressah aktar.” Ma’ Richard iddiskutejt ukoll il-mumenti qabel ma jo˙ro© jikkompeti fir-ring. Stqarr li fil-bidu tal-karriera tieg˙u kien ikun eçitat. Illum il-©urnata qabel kull ©lieda ma jkollu kwaΩi xejn eçitament. “Li nista’ ng˙id huwa li l-pjaçir waqt il-˙in tal-©lieda huwa imprezzabbli.” Fl-a˙˙ar nett Richard xtaq jg˙addi messa©© lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd sabiex jag˙tu s-sapport tag˙hom lillboxers kollha. “Qed ng˙id hekk g˙ax, apparti s-sapport tag˙hom, ming˙ajr l-udjenza s- show ma tkunx. Nag˙mel appell sabiex nhar il-Ìimg˙a, 27 ta’ Ìunju ji©u bi ˙©arhom jissaportjaw it-talent lokali waqt ilboxing fight – Rock Solid fin-Naxxar, fejn kienet issir il-fiera. Ng˙id ukoll li g˙al din il-©lieda mistennija jattendu madwar tlett elef ru˙,” temm jg˙id Richard.

Persona©©i

15.06.2014 19

is-soru li fis-skiet sfidat lil NapuljuN

aNNa Vittoria dolara

Eman Bonnici

Fl-istorja tal-Ewropa, is-soppressjoni ta’ monasteri u stituzzjonijiet reli©juΩi niltaqg˙u mag˙ha f’bosta f’pajjiΩi u epoki diversi: fl-IΩvezja fl-1527 mir-Re Gustavus Vasa; fid-Danimarka mir-Re Federiku I is-sena ta’ wara; fl-Ingilterra kien hemm ilmag˙ruf Xoljiment talMonasteri fi Ωmien ir-Re Neriku VIII bejn l-1536 u l-1541; filÌermanja fl-1648, wara t-Trattat ta’ Westphalia u mill-©did fiΩΩmien imsejja˙ ‘ÌuΩeppiniΩmu’ tul il-renju tal-Imperatur ÌuΩeppi II; fi Franza l-perjodu tar-Rivoluzzjoni tal-1789 u ssnin li segwew; fil-peniΩola Iberika mal-introduzzjoni talKostituzzjoni Napoleonika tal1812; fl-Italja matul is-snin li wasslu g˙all-unifikazzjoni tag˙ha; u fir-Rumanija fl-1863 skont kif issu©©erixxa dDomnitor Alexandru Ioan Cuza. U dan biex ma nsemmux dak li se˙˙ f’tant pajjiΩi o˙ra, b˙aç-Çina, il-Messiku u l-ekspajjiΩi Komunisti fl-Ewropa talLvant jew is-soppressjoni tasSoçjetà ta’ Ìesù permezz talbrevi Dominus ac Redemptor ma˙ru©a mill-Papa Klement XIV fil-21 ta’ Lulju 1773. L-istorja tas-soppressjoni reli©juΩa fl-Italja hija wa˙da twila li Ωvol©iet bejn il-perjodu tal-˙akmiet Napoleoniçi u ssnin li wasslu g˙all-unifikazzjoni tag˙ha. Iç-çifri ta’ kemm reli©juΩi tilfu s-saqaf tag˙hom huma g˙oljin: eventwalment, u˙ud wara g˙ad-dirittura seklu u aktar, re©g˙u rçevew xi artijiet jew kunventi li kellhom waqt li o˙rajn qasmu l-Alpi u mxew f’pajjiΩ ie˙or jew sfaw fix-xejn. Il-monasteri li ©ew soppressi minn Napuljun huma bosta u dan jirrigwarda anke lil pajjiΩna tul il-˙akma Napoleonika. Kien hemm mara, iΩda, li minn wara l-gradi tal-monasteru li fih kienet tg˙ammar f’Ruma, azzardat tisfida lil Napuljun Bonaparti u, grazzi g˙aliha, issorijiet tal-monasteru tag˙ha se˙˙ilhom jibqg˙u g˙addejjin b’˙idmiethom u jevitaw milli jbatu l-©u˙ kif ©ralhom tant reli©juΩi o˙rajn, bil-˙idmiet talprijura li g˙arfet tmexxi b’g˙aqal dan il-monasteru tag˙hom. Aktarx li ©rajjiet din il-mara kienu jintnesew g˙al kollox kieku mhux g˙al sensiela ta’ djarji manuskritti miktuba minnha stess, li wara tant snin konservati fl-arkivji talmonasteru se˙˙ilhom jaraw iddawl.

Suor Anna Vittoria Dolara soppressjoni tal-monasteri minn dak tal-Maddalena g˙al dak ta’ Santi Domenico e Sisto f’Largo Magnanapoli, ukoll fl-in˙awi tal-Kwirinal biswit dik li llum hija l-Università Pontifiçja ta’ San Tumas minn Akwinu – mag˙rufa a˙jar b˙ala lAngelicum – Dolara ma damitx ma bdiet tikteb djarju fit-terza persuna, li ji©bor fih ©rajjiet ilmonasteru bejn l-1632 u l-1817 ta˙t l-isem Memorie del Venerabile Monastero de’ SS. Domenico e Sisto dall’epoca della Repubblica a tutto l’anno 1817, li b’kollox jammonta g˙al tnax-il volum. F’dawn it-tifkiriet niskopru l-˙iliet li din il-mara kellha: bniedma letterarja u artistika; poetessa u memorjalista minkejja li edukazzjoni ftit li xejn qatt irçeviet. Imsej˙a l-Pastorella d’Arcadia g˙all-poeΩiji tag˙ha, Dolara tirrakkonta: “Il-˙ajja trankwilla filmonasteru sfat imqallba minn maltempata FrançiΩa li ssoppressat diversi kunventi; imponew il-flejjes; irrekwiΩizzjonaw il-beni; obbligaw lissorijiet jipprovdu lit-truppi saqqijiet, qomos u ˙wejje© o˙ra me˙tie©a minnhom; waqt li ˙afna kienu dawk li kellhom kontinwament jimxu minn kunvent g˙al ie˙or qishom ˙amiem misjuqa ’l bog˙od mill-bejta tag˙hom.” Din is-soru sui generis bil˙iliet artistiçi tag˙ha, li fi

tfulitha g˙arfet tiΩviluppa b’xi mod grazzi g˙all-interess talAbbati Gioacchino Pizzi, poeta u drammaturgu li ˙a ˙sieb ida˙˙alha fl-Accademia dell’Arcadia, li tag˙ha baqg˙et membru ta˙t il-psewdominu ta’ Florinda Carisi meta ’l quddiem da˙let soru, hija xprun g˙allmara tal-lum bl-umaniΩmu integrali u l-arti tag˙ha. Matul ilperjodu ta’ taqlib monastiku, Dolara, dik il-˙abta Prijura talkomunità, intefg˙et fuq l-arti u fost ix-xog˙lijiet tag˙ha nsibu xbihat tal-Papiet Piju VII u Ljun XI u tal-Gran Dukessa tatToskana. Dan m’g˙amlitux biex tg˙addi l-˙in: permezz tal-arti hija sabiet mod sabiex bih tkun tista’ tg˙ajjex is-sorijiet talmonasteru tag˙ha billi kull wa˙da minnhom tkun impenjata f’biçça xog˙ol simili. Kien ˙sieb ta’ mara g˙aqlija meta filwaqt li tant reli©juΩi kienu qeg˙din jissieltu biex jiksbu lura dak li tte˙dilhom jew inkella, bil-maqlub, qeg˙din jippruvaw iΩommu dak li kien g˙ad g˙andhom, hi, fis-silenzju tal-monasteru, g˙arfet b’mod aktar paçifiku tasal g˙all-g˙an tag˙ha ming˙ajr ma ddoqq trombi u turi wiççha. U hekk waqt li s-soppressjonijiet bdew i©ibu l-monasteri f’distress ekonomiku, dak ta’ Dolara baqa’ g˙addej bla problemi. Permezz tal-pinna tag˙ha Dolara tiΩvela pajsa©© intel-

lettwali u reli©juΩ b’finezza letterarja mill-isba˙ f’sekwenza ta’ avvenimenti matul id-deçennji rivoluzzjonarji. Niltaqg˙u g˙alhekk, fost lo˙rajn, ma’ personalitajiet li fittxew kenn fil-monasteru, fosthom ma’ Maria Luisa ta’ Bourbon, Re©ina tal-Etrurja, bint ir-Re Karlu IV ta’ Spanja u r-Re©ina Maria Luisa ta’ Parma, li fittxet kenn wara l-eΩilju tag˙ha mid-Dukat ta’ Lucca. Dolara tiddeskrievi sew lill-qarrej dak kollu li g˙addiet minnu Maria Luisa ma’ wliedha fiddverni, f’sodod ma˙mu©in u vja©©i kontinwi miΩg˙uda ©u˙ u g˙eja. Meta jaqra dan kollu aktarx jistaqsi: b’daqshekk x’wettqet partikolari minn ˙addie˙or din il-mara? Hemm bosta fatturi li ma rridux ninsew: il-˙ila artistika u l-apprezzament tag˙ha fi Ωmien li l-mara li kellhiex l-istat li t˙addan illum; il-kapaçità letterarja li g˙addiet lil ˙addie˙or minkejja li l-fatt li edukazzjoni ftit irçeviet; u fuq kollox ir-rwol tag˙ha fiΩ-Ωmien imqalleb tassoppressjoni tal-monasteri, li permezz tieg˙u llum hija meqjusa b˙ala figura importanti fil-qasam tal-istorja femminili. Suor Anna Vittoria Dolara g˙addiet l-a˙˙ar snin tag˙ha fil-Monasteru ta’ Santi Domenico e Sisto, mnejn snin wara l-komunità eventwalment imxiet g˙all-knisja tal-Madonna tar-RuΩarju f’Monte Mario. Mietet, kif insibu mniΩΩel finnekrolo©ju tal-monasteru, nhar il-11 ta’ Jannar 1827, ta’ 63 sena, li minnhom g˙addiet 39 fir-reli©jon. Din il-mara, li Ω-Ωmien kien g˙oddu nessieha, sabet ru˙ha fil-lista ta’ nisa ta’ ˙ila u kura©© fil-pa©ni tal-Istorja tal-Italja. Matul dawn l-a˙˙ar snin, grazzi g˙all-iskoperta mill-©did ta’ kitbietha, permezz tag˙ha niskopru interpretu sensittiv ta’ era moderna fi Ωmien ta’ tranΩizzjoni li ©ab bidla rivoluzzjonarja fl-Ewropa ta’ dak iΩ-Ωmien.

Nota: Ìrajjiet Suor Anna Vittoria ©ew ippubblikati fl2012 mill-Edizioni Viella blisem: La Rivoluzione in convento: Le Memorie di Anna Vittoria Dolara (secc. XVIIIXIX).

Anna Vittoria Dolara min kienet? Imwielda Ruma fl-1764, Anna Vittoria Dolara kienet bint ilprim kamrier tal-Prinçep ta’ Piombino, Gaetano Boncompagni-Ludovisi. Ta’ erbg˙a u g˙oxrin sena ssie˙bet mas-Sorijiet Dumnikani talMonasteru ta’ Santa Maria Maddalena f’Monte Cavallo f’Ruma fuq l-g˙olja tal-Kwirinal u fit-13 ta’ Settembru 1789, g˙amlet il-professjoni solenni f’idejn Patri M. Duchi OP, Vigarju tal-Ìeneral tal-Ordni, P. Baltasar de Quiñones. Trasferita flimkien mal-komunità matul is-

Il-knisja ta’ Santi Domenico e Sisto f’Ruma

Kun Af

20 15.06.2014

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

IL-QBID TAL-BALIENI

Riçentament, il-Kummissjoni Internazzjonali tal-Baleni (IWC), fondazzjoni li ilha mwaqqfa mill-1946, g˙amlet laqg˙a importanti f’Anchorage fl-Alaska biex ti©i kkontrollata l-kaçça ta’ çerti speçi ta’ baleni kemm kummerçjalment kif ukoll xjentifikament. F’din il-laqg˙a, li kienet il59 darba, ©ie diskuss il-qbid sfrenat ta’ dawn il-kreaturi. G˙alkemm kul˙add qabel ma’ din id-deçiΩjoni, pajjizi o˙ra b˙all-Ìappun, in-Norve©ja u l-IΩlanda donnhom ma onorawx dan il-ftehim; l-iktar ilÌappun g˙ax baqa’ joqtol numru konsiderevoli ta’ baleni kull sena bliskuΩa li l-qtil qieg˙ed isir g˙al skop ta’ riçerka xjentifika. B’dan l-a©ir irresponsabbli pajjiΩi o˙ra qeg˙din isibu l-istess skuΩa biex jaqbdu dawn lispeçi. Ter©a’ u tg˙id, in-Norve©ja donnha ©iet ipprivile©©ata biex tibqa’ tikkaççja l-baleni biex tkun tista’ tgawdi iktar d˙ul g˙al pajjiΩha. L-IΩlanda wkoll; imma miskina g˙ax qieg˙da tag˙mel riçerka xjentika! SkuΩi fuq skuΩi, l-aqwa li l-qtil jibqa’ sejjer. Skont riçerka li saret dan l-a˙˙ar snin, instab li mal-2,500 speçi ta’ baleni jin-

qatlu kull sena.

L-apparat qattiel

L -I W C ( I n t er n a t i o n a l W h al i n g Commision)

Fl-img˙oddi l-baliena kienet tinqabad billi ti©i ççirkundata b’numru ta’ dg˙ajjes li minn fuqhom is-sajjieda jgaraw kwantità ta’ lanez. Kienu jsiru ˙afna inçidenti fatali. Illum il-qbid isir differenti, b’sempliçiment harpoon. Fuq il-parti ta’ quddiem tal-bastiment tas-sajd, li tissejja˙ ‘pruwa’ ikun hemm speçi ta’ kanun (granade harpoon) li jispara lanza kbira. Dan il-metodu ta’ qtil jg˙idulu penthrite (Pentaerythritol tetranitrate). Meta l-lanza ti©i sparata tikkawΩa toqba fonda ta’ madwar 12-il pulΩieri (30çm) f’dahar il-baliena bi 8 pulzieri (20çm) wisa’. Appena l-lanza tolqot il-bersall (f’dan il-kaΩ ilbaliena), din tisplodi u tikka©una ˙sara tremenda fl-intern tal-baliena. Bl-effett tal-blast, il-mo˙˙ tal-baliena ma jibqax jiffunzjona. Il-baliena tista’ tmut mill-ewwel jew tintilef minn sensiha. Biex il-baliena ma ta˙rabx meta tog˙dos, il-lanza li tinfed il-baliena tkun marbuta b’˙abel tal-azzar malbastiment. Ter©a’, din il-lanza jkollha speçi ta’ gar©i li jinfet˙u ’l barra b’molla u jippenetraw ©o Ωew© piedi

Din l-g˙aqda kienet saret biex issalva l-industrija tal-qbid tal-baleni kif ukoll biex tikkontrolla l-ammont ta’ kemm g˙andhom jinqabdu baleni fis-sena. Stabbiliet ukoll x’apparat g˙andu jintuΩa g˙all-kaçça ta’ dawn l-ispeçi, kif ukoll l-ista©uni fejn ma tistax issir kaçça. Min˙abba li l-IWC ma tantx g˙andha sa˙˙a mill-awtoritajiet, labbuΩ tant kiber li çerti speçi ta’ baleni qeg˙din f’riskju li jispiççaw darba g˙al dejjem. Mill-1960 l-industrija tal-baleni bdiet tmur lura. Biex ilferita tkompli tikber, il-klima tad-dinja qieg˙da taffettwa l-emigrazzjoni ta’ çerti baleni. Fl-1958 kienet saret l-ewwel konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti biex isiru regolamenti internazzjonali li g˙andhom x’jaqsmu mal-ba˙ar, speçjalment biex il-qbid tal-baleni u talfoki jsir ming˙ajr mo˙rija. L-IWC kienet stabbiliet x’apparat g˙andu jintuΩa g˙all-qbid ta’ dawn l-annimali.

la˙am. Jekk l-ewwel attentat ifalli ti©i sparata lanza o˙ra. F’kaΩ li l-baliena ma tmutx, ji©u sparati numru ta’ balal lejn il-parti tar-ras. Mhux l-ewwel darba li baliena damet ˙ames sig˙at issofri qabel ma ttellg˙et fuq il-bastiment tas-sajd. Illum il-Ìappun qieg˙ed juΩa lanez li, minflok jisplodu, jag˙tu xokk elettriku biex inaqqsu din il-mo˙rija fit-tul. Simpatija Riçerkatur IngliΩ, çertu Henry Lillie, kien g˙amel diskors fl-Università ta’ Londra, wara li g˙amel sta©un fuq bastiment tas-sajd tal-baleni fejn qal: “Imma©ina Ωiemel bi tliet lanez sploduti fl-istonku tieg˙u ji©bed karettun lejn bejjieg˙ tal-la˙am fit-toroq ta’ Londra mg˙arraq f’demmu. L-istess isir bil-baleni. Is-sajjieda stess jammettu li kieku l-baleni jag˙tu bl-u©ig˙, kieku lindustrija tal-qbid tal-baleni tisfaxxa. Óafna g˙aqdiet madwar id-dinja, b˙all-Greenpiece, spiss jag˙mlu protesti biex jieqaf il-qbid tal-baleni u mhux l-ewwel darba li jkun hemm inçidenti fatali.

KurΩitajiet

15.06.2014 21

KALEJDOSKOPJU: ARTIKLI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

KOnt taf?

imwiet

Victor French

1849: James Knox Polk. Il-11-il President Amerikan, li serva bejn l-1845 u l-1849. Mexxa lill-Amerika g˙ar-reb˙a fil-gwerra mal-Messiku (1846-48). Twieled fl-1795. 1888: Frederick III, Imperatur tal-Ìermanja u Re tal-Prussja bejn Marzu u Ìunju 1888. Miet kawΩa tal-kankru ftit wara li tela’ fuq it-tron. Twieled 57 sena qabel, fl-1831. 1989: Victor French, attur Amerikan, mag˙ruf l-aktar g˙allfilm televiΩiv Little House on the Prairie b˙ala Isaiah Edwards u f’ Highway to Heaven , b˙ala Mark Gordman. Twieled fl-1934. Bis-s˙ana tas-sajf it-Torri Eiffel jitwal b’madwar sitt pulzieri. 1993: John Connally Jr, Politiku Amerikan u Gvernatur ta’ Texas bejn l-1963 u l-1968. Kien is-Segretarju tat-TeΩor talPresident Nixon bejn l-1971 u l-1972. Intlaqat minn tir waqt li kien fil-karozza tal-President Kennedy, dakinhar tal-assassinju tieg˙u (1962).

twelid

Michel Lotito

1943: Johnny Hallyday. Idolu FrançiΩ tar-rock. Mag˙ruf ferm g˙all-verΩjonijiet FrançiΩi ta’ kanzunetti ta’ fama li kienu jkantaaw Elvis Presley u Chuck Berry. 1950: Michel Lotito. FrançiΩ li jiekol kollox. Id-dieta tieg˙u inkludiet g˙axar roti (bicycles), seba’ televiΩjonijiet, sitt linef, ajruplan Ωg˙ir Cessna u tebut. 1954: James Belushi. Kummidjant Amerikan u attur. Óadem fil-film Red Heat (1988). 1964: Courteney Cox. Attriçi Amerikana. Rajnieha fil-films Ace Ventura: Pet Detective (1994 b˙ala Lauren, in-namra ta’ Ace) Scream (1996), Scream 2 (1997), u Scream 3 (2000). Fuq it-televiΩjoni ˙adet sehem f’Family Tied, fil-parti tal˙abiba ta’ Alex u fi Friends b˙ala Monica Geller.

OperazzjOni fuq Ors Ors ta’ 19-il sena bl-isem ta’ Mango, ftit Ωmien ilu saritlu operazzjoni ta’ slipped disc f’IΩrael, peress li min˙abba lu©ig˙ li kellu ma setax içaqlaq saqajh ta’ wara. Óaddiema taΩ-Ωoo indunaw li l-ors kannella Sirjan, ta’ 550 libbra, kellu problema meta rawh miexi b’mod stramb. It-tabib Merav Shamir, li mexxa l-operazzjoni, qal: “Kien fi stat akut. G˙all-bidu ma setax içaqlaq siequ ta’ wara tal-lemin u f’temp ta’ jumejn spiçça paralizzat minn saqajh it-tnejn.” X-ray li saret fuq l-ors uriet li kellu xi ˙sara fl-ispina. G ˙alhekk, il-veterinarji qaxxrulu parti mis-suf ta’ dahru, waqt li tawh il-loppju biex ilestuh g˙all-operazzjoni. Qeg˙dulu rasu mistrie˙a fuq im˙adda miksija f’borΩa tal-plastik u qabbdulu pajp ma’ ˙alqu. Anki rabtulu ç-çinga tal-apparat talpressjoni ma’ idu l-leminija. Waqt li proçeduri simili mhumiex komuni fuq annimali o˙ra fiç-çentru Ωoolo©iku ta’ Ramat Gan, din

kienet l-ewwel wa˙da lil qatt saret fuq ors. Is-sena li g˙addiet il-veterinarji uΩaw l-agupuntura biex jikkuraw infezzjoni kronika f’widna ta’ tigra Sumatrana ta’ 14-il s e n a , b l - i s e m t a ’ Pedang. Shamir qal li dari, orsijiet bi problema b˙al ta’ Mango, kienu jitraqqdu u g˙alhekk din kienet l-ewwel darba li saret operazzjoni b˙al din fuq Mango. Operazzjonijiet

periKlu f’Óalq ta’ KuKKudrill

Ìrajjiet 1215: Iffirmata l-Magna Carta mir-Re Ìwanni, f’Runnymede. Fost affarijiet o˙ra ppovdiet g˙al sistema uniformi ta’ piΩijiet u kejl. 1649: L-ewwel ©uri ta’ sa˙˙ara fl-Amerika. Margaret Jones tinstab ˙atja u ting˙ata l-mewt f’Charleston, Massachusetts. 1752: Franklin itajjar tajra tal-karti. Ben Franklin iwettaq lesperiment famuΩ tieg˙u, li wera li s-sajjetti u l-elettriku huma relatati flimkien. 1775: Ir-Rivoluzzjoni Amerikana. George Washington in˙atar il-Kap Kmandant tal-Armata Kontinentali. 1877: L-ewwel iswed li ggradwa minn West Point. Kien jismu Henry O. Flipper. 1919: L-ewwel titjira transatlantika bla waqfien. Il-piloti, ilKaptan John Alcock u Arthur Whitten Brown, temmew ilvja©© tag˙hom l-g˙ada, is-16 ta’ Ìunju.

simili s’issa twettqu b’suççess f u q k l i e b Ω g˙a r . F i f t i t ©img˙at o˙ra l-veterinarji jkunu jafu jekk din l-operazzjoni kinitx ta’ suççess. Storikament, l-orsijiet kannella Sirjani, kienu jinstabu fil-postijiet muntanjuΩi tatTurkija, l-E©ittu, l-IΩrael, isSirja, il-Palestina, l-Iraq u partijiet o˙ra mill-Ewrasja. Madankollu, illum naqsu drastikament minn bosta pajjiΩi.

Wrestler li t˙obb tipperikola ˙ajjitha ma’ kull ©urnata li tg˙addi, billi dda˙˙al rasha f’˙alq kukkudrill g˙al €4.92, qed ti©bed folol kbar ta’ nies f’Ωoo TajlandiΩ. Il-˙arrie© tag˙ha fil-Pattaya

Crocodile Farm iwettaq l-istess att f’˙alq kukkudrill ie˙or, ma©enbha. Bejniethom, bil-kura©© li juri meta jaffrontaw lill-kukkudrilli, jimpressjonaw lill-udjenzi li jibqg˙u mwerwrin meta

jΩuru l-wirja tar-rettili fiΩ-Ωoo. Att minnhom juri lillg˙alliem ji©ri ©irja, jitkaxkar flart u ji©i wiçç imb wiçç malkukkudrill, waqt li jbusu fuq imnie˙ru, ming˙ajr ma jag˙mel g˙alih. U biex ma tibqax lura, ilmara traqqad lill-kukkudrill lie˙or permezz ta’ qasba talbambù u mbag˙ad idda˙˙al rasha bejn ix-xedaq miftu˙ talannimal bi snien ippuntati u tal-biΩa’. Ian Maclean, li ©ibed il-filmat waqt Ωjara staqsa: “Fadal nies li lesti jipperikolaw ˙ajjithom f’dan ix-xog˙ol g˙al €4.92 kuljum?” Xi Ωmien ilu, wie˙ed minn dawn in-nies spiçça b’rasu mis˙uqa fix-xedaq ta’ kukkudrill. IΩda minkejja l-perikli, g˙adek issib numru sew ta’ nies li kull sena jmorru jinkitbu biex i˙arr©u lill-kukkudrilli.

Kultura

22 15.06.2014

IMRIEÛAQ TA’ MOÓÓI PROFILI DWAR KITTIEBA GÓAWDXIN

L-G˙aqda Filantropika Talent Mosti u VersAg˙tini l-Kelma Maltija bi pjaçir jippreΩentaw ImrieΩaq ta’ Mo˙˙i b’tifkira ta’ Frans Baldacchino, il-Budaj, nhar il-Ìimg˙a 20 ta’ Ìunju, 2014 fis-7.30pm, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Çentru ta’ Kultura Nazzjonali, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta, bis-sehem tal-kantawtur Mario Debono. Serata mΩejna b’siltiet mill-

kotba ta’ Frans Baldacchino kif ukoll rakkonti bid-djalett. Kul˙add mistieden, d˙ul bla ˙las u parke©© mhux problema. G˙al aktar tag˙rif çemplu fuq 2123 4600, jew 9922 6186, jew ibag˙tu email lil: djaletti@gmail.com, jew sibuna fuq www.talentmosti.com, u kif ukoll fil-pa©na ta’ Facebook: razzett tal-markiΩ

NON SURREXIT MAIOR

Wie˙ed mill-g˙anijiet prinçipali tas-Soçjetà Filarmonika Prekursur hu li torganizza u li ssa˙˙a˙ l-organizzazzjoni tal-festa tar-ra˙al ad unur ta’ San Ìwann Battista, li ti©i ççelebrata fix-Xewkija, G˙awdex. L-NGO ta˙dem biex issa˙˙a˙ il-wirt kulturali, mhux biss fil-lokalità, iΩda ukoll fil-gΩira G˙awdxija. Din is-sena s-Soçjetà tag˙na tiççelebra l-85 sena mit-taqqif tag˙ha u l-kumitat ˙aseb li jtella’ wirja tal-arti b’differenza minn ta’ snin ta’ qabel, li ser tag˙ti dimensjoni ©dida lill-festi tal-lokal. Wara s-suççess tas-snin preçidenti, fejn tellajna Ωew© esibizzjonijiet, ‘Il-Kult tal-Battista maΩ-Ûminijiet’ u ‘Gozo Celebrates Mattia Preti, 400 years from his birth’, kienu ˙afna, speçjalment dawk Xewkin li inko-

ra©©ewna biex inkomplu dan l-appuntament annwali. Din s-sena l-isem ser ikun Non Surrexit Maior (m’hawn ˙add akbar minnu – San Ìwann il-Battista) L-istedina saret lill-artisti Xewkin, kemm stabbiliti u anke dawk li mhumiex, fejn dawn t˙allew liberi biex jesprimu l-arti tag˙hom kif jixtiequ huma. Wara li rçivejna l-applikazzjonijiet ming˙and 11-il artist konna sorpriΩi bil-medja differenti li ser ikollna esibiti, fosthom Ωebg˙a taΩ-Ωejt, fotografija u çeramika. Nemmnu li din linizjattiva ser twitti t-triq lillartisti ©odda. Li ntellg˙u din l-esibizzjoni fil-©img˙a tal-festa mhix koinçidenza. L-g˙an hu li ninkora©©ixxu lill-poplu, ta’ kull età, jersaq aktar qrib u jitg˙allem dwar l-arti u lkultura. Eluf ta’ nies iΩuru rra˙al tag˙na u mijiet jid˙lu l-kaΩin tas-Soçjetà Filarmonika Prekursur matul din il-©img˙a. Numru kbir ta’ turisti jattendu wkoll g˙al din l-esibizzjoni. L-esibizzjoni ser tittella’ fittielet ©img˙a ta’ Ìunju, fil©img˙a tal-festa. Ser tkun miftu˙a g˙all-pubbliku misSibt 14 ta’ Ìunju sal-Óadd 22 ta’ Ìunju, 2014. Il-˙inijiet tal-ftu˙ huma mill-10am1pm u mill-4pm-11pm. L-esibizzjoni ser issir fissede tas-Soçjetà Filarmonika Prekursur, 28, Triq Santa Katerina, ix-Xewkija, G˙awdex. N˙e©©i©kom biex tattendu.

Madwar sena ilu, il-Kav. Joe M. Attard kien tana l-ktieb talpoeΩiji tieg˙u L-G˙anja tatTifkira; ©abra ta’ madwar 150 poeΩija dwar su©©etti varji; ˙afna minnhom marbuta ma’ G˙awdex fejn twieled, trabba u kiber il-kittieb. F’dawn iljiem huwa ˙are© il-pubblikazzjoni tieg˙u dwar il-kittieba G˙awdxin li g˙exu matul la˙˙ar mitt sena. Dawn jidhru skont l-ordni tat-twelid flimkien ma’ taghrif dwar ˙ajjithom, ritratt tal-awturi u xi siltiet mix-xog˙lijiet tag˙hom. G˙al din il-pubblikazzjoni da˙al il-Klabb Kotba Maltin tal-Belt Valletta u Santa Venera, b’g˙ajnuna siewja mill-Ministeru g˙al G˙awdex, Bank of Valletta, Gozo Arts u Magro Group, waqt li l-A & M Printing talQala stampa l-ktieb (260 pa©na) li g˙andu disinn talqoxra tas-saçerdot novell Dun Daniel Sultana mix-Xag˙ra, u studju kritiku tal-Professur Charles Briffa. B’kollox Joe M. Attard irnexxielu jikteb dwar erbg˙a u ˙amsin kittieb G˙awdxi; jibda b’tag˙rif dwar Monsinjur Arçidjaknu Lui©i Vella li twieled fis-17 ta’ Diçembru 1859 u jtemm is-sensiela tieg˙u bil-kittieb Ωag˙Ωug˙ Pierre Mejlaq li twieled fl-20 ta’ Lulju 1982. U˙ud minn dawn il-kittieba g˙adhom mimlija bl-g˙omor u, kif jistqarr l-awtur innifsu, kien ta’ pjaçir g˙alih jiltaqa’ mag˙hom u jiddiskuti l-kitba tag˙hom; dawn g˙adhom jag˙nu lil-letteratura tag˙na bix-xog˙lijiet varji tag˙hom, waqt li o˙rajn illum ˙allewna u dwarhom kellu jfittex u jqalleb il-pa©ni ta’ diversi pubblikazzjonijiet biex seta’ jibni l-kitba tieg˙u. Bla dubju l-©enerazzjoni li tielg˙a Ωgur li ma tiftakarx bosta minn dawn il-kittieba u g˙alhekk l-awtur ˙ass li kellu jinkludi wkoll xbieha tal-kittieba biex il-pubblikazzjoni ma tkunx biss narrazzjoni dwar il-˙ajja tag˙hom, huwa ssokta jΩewwaq ukoll dawn ilkitbiet b’siltiet mix-xog˙lijiet tag˙hom. Kif jistqarr Dr Charles Briffa fid-da˙la tal-ktieb, it-tema ewlenija ta’ din il-˙idma kollha stampata hija n-natura umana. Mill-esperjenzi talbniedem fil-komunità tixref ilkultura li tikxef stat ta’ mo˙˙ u mod ta’ ˙ajja. Meta wie˙ed jitkellem fuq nies o˙ra jkun qed joffri possibbiltajiet biex il-˙ajja umana tkun investigata, x’aktarx fl-ambjent immedjat tag˙ha. Ta’ min jg˙id li, flisfera ta’ pajjiΩ s˙i˙, lG˙awdxin isawru taqsima essenzjali ta’ dawn il-gΩejjer biex jag˙tu aspetti me˙tie©a li jΩidu mad-definizzjoni tal-kultura tan-nazzjon tag˙na. Allura, dan il-ktieb ta’ Joe M. Attard, qieg˙ed juri ftit minn dawn l-aspetti f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-˙ajja letterarja. Fil-viΩjoni tieg˙u l-letteratura tinkludi poeΩija, proΩa, rumanz, novella, folklor, storja, drammi, xandir u ©urnaliΩmu. Dawn il-kitbiet fuq kittieba letterarji G˙awdxin huma parti minn ˙idma edukattiva ta’ rispett li g˙andu jkollna g˙al niesna li taw kontribut g˙all-ilsien Malti. Huma kitbiet li g˙andhom jixprunaw lil

xi qarrejja biex ifittxu iktar fuq xi w˙ud minn dawn il-kittieba letterarji. G˙alhekk, dan il-ktieb g˙andu j˙ajjar lill-qarrejja g˙al iktar esplorazzjoni u g˙al proçess ta’ g˙arfien aktar fil-fond biex jifhmu d-diversità g˙anja, mhux biss tal-letteratura imma tal-˙ajja umana nnifisha. Huwa ktieb ie˙or biex nag˙rfu lilna nfusna. Bla ebda dubju, it-terminu ‘kittieba G˙awdxin’ jimplika li l-kittieba huma minn G˙awdex imma ma jimplikax bilfors li kitbu fuq xi aspett G˙awdxi. Ji©ifieri fost il-kitbiet tag˙hom insibu dawk li jittrattaw temi G˙awdxin u dawk li ja˙dmu fuq materjal ie˙or. Ng˙idu a˙na, ˙afna mil-lingwistika ta’ GuΩè Aquilina u Ninu Cremona hija ˙idma li tikkonçerna lil kul˙add fuq dawn il-gΩejjer – nazzjonali, ji©ifieri ta’ siwi g˙an-nazzjon Malti kollu. Imma nsibu wkoll riçerka li tiffoka fuq G˙awdex, b˙allistudji toponomastiçi ta’ Joe Zammit Ciantar, il-folklor ta’ Anton F. Attard u l-le©©endi ta’ Ìor© Pisani. Attard jinqeda bi stil personali biex jag˙tina proΩa li, g˙alkemm hija su©©estiva, hija wkoll informattiva u espoΩitorja u g˙andha livell semantiku li j˙addem su©©estività attiva ˙afna li biha ji©bdilna l-attenzjoni tag˙na u jix˙itha fuq issu©©ett. G˙aldaqstant, f’dawn il-kitbiet jing˙ata frak bijografiku u kultant jinfet˙u xi twieqi aneddotali filwaqt li, kif g˙edna iktar ’il fuq, lawtur jislet xi ˙sibijiet mill-kitbiet ta’ dawn il-persona©©i. B’hekk jitbexxqilna l-bieb fuq is-su©©etti li huma l-persona©©i b’interess fil-letteratura u Attard jipprova jispjega kemxejn mill-impatt ta’ dawn il-persona©©i fuq il-komunità letterarja. Il-kitba, mela, hija impressjonistika g˙ax to˙ro© mill-impressjoni li Joe Attard g˙andu ta’ kull persona©© – ˙a©a naturali g˙ax meta tikteb fuq xi ˙add ©eneralment tkun parzjali u interpretattiv.

Dr Briffa jistqarr li l-lingwa u l-kultura huma inseparabbli minn xulxin, u minkejja li lktieb li g˙andna f’idejna jitkellem fuq ‘kittieba G˙awdxin’, dan ma jfissirx li hemm xi letteratura re©jonali li tinqata’ mill-kultura lokali g˙ax ukoll dawn il-kittieba G˙awdxin jirriflettu xi ˙a©a li hija nazzjonali fil-karattru tag˙ha. Il-kitba minn G˙awdex tkattar l-identità nazzjonali g˙ax iΩΩid aspetti o˙ra fl-g˙arfien nazzjonali b’lingwa li jitkellimha kul˙add fil-GΩejjer Maltin. B’mod naturali, f’dawn il-gΩejjer il-kitba G˙awdxija tintegra ru˙ha filletteratura Maltija b˙alma ji©ri b’kull kitba minn kull distrett ie˙or ta’ Malta. Min forsi g˙adu ma qarax biΩΩejjed dwar il-kittieba G˙awdxin li g˙exu matul dawn l-a˙˙ar mitt sena – b˙al Ninu Cremona; Ìor© Pisani; Anton Buttigieg; il-Kapuççin Patri Giacintu Camenzuli; ilÌiΩwita Patri ÌuΩeppi Mejlak, li kien beda ja˙dem fuq dizzjunarju Malti ma˙dum blirqaqat kollha g˙al dawk li huma fraΩijiet u kliem tekniku, iΩda li min˙abba sa˙˙tu u wara mewtu ma kienx irnexxielu jwassal sattmiem; Monsinjur ÌuΩeppi Farru©ia Goioso, li kien il˙ames bibblijotekarju talLibrerija Pubblika ta’ G˙awdex u li qaleb mit-Taljan g˙all-Malti l-Istorja t’G˙awdex f’Ωew© volumi miktuba millKanonku Gann Piet Agius de Soldanis; l-Avukat ÌuΩeppi Micallef; Laurent Ropa, li qatta’ g˙omru fi Franza u li tieg˙u g˙andna Bust fil-Villa Rundle; Monsinjur Arçidjaknu Pawlu Cauchi; u ruxxmata kittieba o˙ra – issa g˙andu lokkaΩjoni li jsir jaf iktar dwarhom u jaqra wkoll xi ˙a©a mix-xog˙lijiet tag˙hom. Profili ta’ Kittieba G˙awdxin jinsab g˙all-bejg˙ mill˙wienet tal-KKM fil-Belt u f’Santa Venera kif ukoll mill˙wienet ewlenin tal-kotba u jinbieg˙ €12.50ç.

Kultura

15.06.2014 23

FISSED LILL-MISSIRIJIET F’BAY STREET GÓAL JUM IL-MISSIER

WIRJA TA’ MUDELLI TA’ KAROZZI

L-G˙aqda Die Cast & Scale Model Society ser torganizza wirja ta’ ©urnata fil-lukanda Dolmen Resort Hotel, Bu©ibba. Din il-wirja ser tkun nhar ilÓadd 22 ta’ Ìunju 2014, fidDolmen Hall, bejn l-10.00am u s-6.00pm. D˙ul ikun ming˙ajr ˙las. F’din il-wirja wie˙ed isib madwar 800 mudell ta’ karozzi ta’ kull qies u g˙amla, li huma kollha kollezzjoni tal-istess membri msie˙ba mal-g˙aqda. Karozzi antiki, moderni, tal-©iri, tat-tlielaq, rallys, vannijiet, vetturi tal-kostruzzjoni, u ˙afna aktar huma l-mudelli li jkunu esibiti fi skala li tvarja minn 1:64 sa 1:18 u ikbar. Jispikkaw ukoll f’din il-wirja hemm mudelli ma˙duma bl-idejn li fosthom insibu mudelli ta’ xarabanks antiki, kif kienu bil-kuluri tar-rotot rispettivi tag˙hom. Kull dilettant m’g˙andux jitlef din ilwirja u l-pubbliku huwa m˙e©©e© li jattendi u japprezza l-kollezzjoni tal-membri tag˙na. L-G˙aqda Die Cast & Scale Model Society, hija g˙aqda li twaqqfet fl-2001 mill-mibki Tarcisio Saliba. Illum din lG˙aqda titmexxa minn ibnu Ejjew iççelebraw Jum il-Missier f’Bay Street, il-kumpless ta’ xiri, ikel u divertiment fil-Bajja ta’ San Ìor©, San Ìiljan. Bay Street u l-˙wienet kollha tag˙ha jixtiequ jiççelebraw mag˙kom dan il-jum speçjali ddedikat lill-missierijiet illum, il-15 ta’ Ìunju, 2014, mill-10am sal-10pm. Intom mistednin ti©u mal-familja u tistg˙u tgawdu minn ˙afna rigali li Bay Street qed toffrilek g˙ad din l-okkaΩjoni speçjali, fosthom: • sieg˙a parke©© b’xejn waqt iΩ-Ωjara tieg˙ek; • ritratt tal-familja b’xejn biex tie˙u mieg˙ek id-dar; u • divertiment u animazzjoni live b’xejn

g˙at-tfal il-©urnata kollha. “Illum, il-jum iddedikat lill-missirijiet kollha, a˙na f’Bay Street kburin li se norganizzaw xi ˙a©a li permezz tag˙ha nistg˙u nin©abru flimkien, naqsmu u niddevertu dan il-jum speçjali mal-familja kollha. B’dak kollu li dan il-kumpless jista’ joffri g˙ax-xiri, ikel u divertiment, ninsab çert li dan hu mod tajjeb kif tista’ tfissed il-missirijiet ma˙bubin li çert li jixirqilhom,” qal kelliemi ta’ Bay Street. Sadanittant, ir-rebbie˙a tal-kompetizzjoni Shop & Win g˙ax-xahar ta’ Mejju bit-tema talmoda kienet Kelly Vella li g˙andha 20 sena, u reb˙et scooter tal-elettriku. G˙al iktar informazzjoni çempel 2138 0600 jew Ωur il-pa©na ta’ Facebook Bay fuq www.facebook.com/baystreetmalta

MALTAPOST TIÇÇELEBRA T-TAZZA TAD-DINJA 2014

MaltaPost se to˙ro© miniature sheet b’Ωew© bolol biex tiççelebra l-2014 FIFA World Cup. Il-bolol g˙andhom valur ta’ €0.59 u €1.55 u juru l-maskott u l-emblema uffiçjali tal-2014 FIFA World Cup rispettiva-

ment. Il-maskott uffiçjali talBraΩil huwa Fuleco, armadillo li huwa mag˙ruf li jiddefendi lilu nnifsu mill-predaturi billi jsir ballun. L-isem ji©bor flimkien il-kliem ‘ futebol ’ (football) u ‘ecologia’ (ecology ). L-emblema uffiçjali bit-

titlu ‘Inspiration’ g˙andha disinn ibbaΩat fuq l-idea ta’ tliet idejn rebbie˙a li flimkien qed jg˙ollu t-trofew tat-Tazza tad-Dinja. Il-miniature sheet li hi ddisinjata mid-disinjatur talMaltaPost Sean Cini hija ta’ daqs 120mm x 86mm. Kull bolla hija ta’ daqs ta’ 35mm x 35mm b’perforazzjoni ta’ 13.75 x 13.75 ( comb. ) b’ watermark bis-Salib ta’ Malta. Printex Ltd stampat dawn il-bolol bil-metodu offset u l-˙ar©a tikkonsisti f’ 50,000 miniature sheet. Il- miniature sheet se tkun g˙all-bejg˙ minn nhar ilÓamis 12 ta’ Ìunju 2014 millferg˙at tal-MaltaPost f’Malta u G˙awdex. Ordnijiet jistg˙u jsiru bl-internet fuq www.maltaphilately.com jew bil-posta mill-Bureau Filateliku, MaltaPost plc 305, Triq ˙al Qormi, il-Marsa, MTP 1001-Telephone 2596 1740; e m a i l : info@maltaphilately.com

Alan u jkollha bosta stediniet biex tesibixxi f’festival li jsiru flir˙ula Maltin. L-g˙an ewlieni tal-G˙aqda huwa li l-membri msie˙ba jkunu kolletturi ta’ mudelli ta’ karozzi u jesibixxu dawn il-kollezzjonijiet f’wirjiet li torganizza l-G˙aqda. Illum il©urnata, din l-G˙aqda t˙addan mag˙ha mal-50 membru, minn madwar Malta u anke membru ˙abib tal-G˙aqda li jg˙ix flIskozja. L-attività prinçipali talG˙aqda tkun il-wirja li torganizza ta’ kull sena fix-Showroom Easysell f’Óal Qormi, li ssir f’Diçembru u li g˙aliha jie˙du sehem madwar 35 membru u ji©u esibiti ’l fuq minn 1500 mudell differenti li jinkludu wkoll diversi dijorami. L-attendenza g˙aliha tkun wa˙da sabi˙a ˙afna, u tkun anke mistennija minn bosta. L-G˙aqda, b˙al dejjem tixtieq tirringrazzja lill-familja ta’ Tumas Group tal-g˙ajnuna li ssib ming˙andhom tul is-sena kollha. G˙al iΩjed dettalji, wie˙ed huwa m˙e©©e© li jΩur il-pa©na fuq Facebook, jew jag˙mel kuntatt mag˙na fuq diecastandscalemodel@gmail.co m

ARTI FIL-BERAÓ

Nhar is-Sibt 28 u l-Óadd 29 ta’ Ìunju, il-Kumitat Kulturali fi ˙dan il-Kunsill Lokali ta’ Marsakala ser jorganizza attività bl-isem Arti fil-Bera˙. Din hi wa˙da mill-attivitajiet kulturali u annwali li jorganizza l-Kunsill. L-esibizzjoni tal-arti©janat Malti tibda fis-6.30pm ’il quddiem. Is-Sibt ser isir il-ftu˙ uffiçjali. L-attività ser issir fi Triq ix-Xatt. L-esibituri, barra li juru l-esibiti, jag˙tu wkoll dimostrazzjoni ta’ kif huma jag˙mlu l-o©©etti daqshekk irfinuti. Matul ilpromenade ser ikun hemm armati madwar 40 posta ta’ arti©janat Malti b˙alma huma tal-filugranu, pittura, statwarji, xog˙ol fl-injam, xog˙ol fuq il-˙©ie©, tas-suf, bizzilla, ©ojjelli, çeramika, xog˙ol bittafal, ir-rakkmu, u xog˙ol ta’ sapun b’ingredjenti naturali. Ser ikun hemm ukoll rokna, fejn it-tfal imiddu jdejhom jippruvaw il-˙iliet tag˙hom flarti ta’ arti©janat ta˙t sorveljanza professjonali.

Biex l-attività tkun aktar ˙olistika ©ew mistiedna wkoll grupp ta’ residenti minn San Vinçenz de Paule, biex ukoll juru l-˙iliet tag˙hom fit-tfassil tal-arti©janat. Barra dan, bil-g˙ajuna taçÇentru Kulturali ÇiniΩ ser ikun hemm ra˙al ÇiniΩ fejn wie˙ed ser isib tag˙rif u ikel ÇiniΩ. Ser ikun hemm esibizzjoni ta’ arti marzjali ÇiniΩa, kif ukoll arti©janat ÇiniΩ u tag˙rif fuq mediçina ÇiniΩa Il-Óadd filg˙odu, g˙all˙abta tal-10.00, matul ilpromenade ser ikun hemm esibizzjoni ta’ muturi. Fis2.30pm fil-Bajja ta’ San Tumas ser ikun hemm wirja tal- jet skis. Il-pubbliku li ji©i g˙al dawn l-avvenimenti jkun jista’ wkoll iΩur xi wie˙ed mir-ristoranti u joqg˙od jisma’ il-muΩika live waqt li jiekol jew jie˙u xarba jew kafè. Irid jing˙ata ˙ajr lillMinisteru taat-TuriΩmu kif ukoll lis-Segretarjat Parlamentari tal-Gvern Lokali.

Kultura

24 15.06.2014

KELMTEJN DWAR IL-BIJOGRAFIJA PSI KINGMAKER TA’ DANIEL MASSA

MIN JAF LIL SERRACINO INGLOTT? Mark Montebello

Meta Mario Vella staqsieni x’na˙seb dwar il-bijografija ta’ Peter Serracino Inglott li Daniel Massa kien ˙are© fil-bidu ta’ Diçembru tal-2013, kont qrajt biss biççiet ’l hemm u ’l hawn tal-ktieb. Dak il-˙in, kulma ©ieni f’rasi kien li nurih b’subg˙ajja qies ta’ tliet pulzieri u nwie©bu: “Bibbja!” G˙al dan Mario da˙ak bil-qalb. It-twe©iba aktarx g˙o©bitu g˙al aktar minn ra©uni wa˙da. Ibda biex, il-ktieb fih xejn anqas minn 900 pa©na. Imma barra minn hekk, il-kelma ‘bibbja’, g˙alkemm ˙afna juΩawha biex tindika awtorità assoluta, fil-fatt dejjem t˙allik fid-dubju fejn jieqfu l-fatti storiçi u fejn tibda lmitolo©ija. Fejnha l-linja li tifred l-istorja mit-twemmin? Kont naf biΩΩejjed Mario x’susspett qawwi kellu (aktarx fundat) li l-biçça lkbira ta’ dak li kien ing˙ad fuq Serracino Inglott sa minn mewtu f’Marzu tal-2012 ftit ta kas talistorja u aktar infexx fi twemmin u mitolo©iji (anke mΩewqa). Meta nuΩa l-kelma ‘storja’ hawnhekk ma nifhimx biss dak li f’˙ajtu g˙amel u m’g˙amilx Serracino Inglott; fejn twieled u studja, il-pajjiΩi li Ωar, x’qal, x’kiteb, x’g˙amel u l-bqija. Aktar minn dan, nifhem ukoll dak li g˙amel lil Serracino Inglott storikament possibbli; il-kuntest kumpless tal-kundizzjonijiet materjali li sawruh f’dak li kien, u li kkanalizzawlu ˙siebu fissura li ˙a. Min-na˙a l-o˙ra, bilkelma ‘twemmin’ nifhem il-firxa kollha ta’ st˙ajjil, miti u interpretazzjonijiet li, aktarx inevitabbilment, ji©u ppro©ettati fuq il©rajjiet storiçi skont dawk lintenzjonijiet (konxji jew inkonxji) tag˙na li n©ieg˙lu l©rajjiet jikkorraboraw jew jikkonfermaw. Id-differenza hawnhekk mhijiex, kif i˙obbu jpo©©uha xi w˙ud, bejn o©©ettività u su©©ettività; ji©ifieri bejn prodott imparzjali u ie˙or pre©udikat. B˙al kull xog˙ol ie˙or ta’ starri© evalwattiv, bijografija hi dejjem su©©ettiva; dejjem fiha narrattiva mfassla mill-kittieb skont g˙aΩliet stilistiçi, sostantivi u storjografiçi. Inevitabbilment, dejjem hemm xi pre©udizzju fin-nofs. Id-differenza hi aktar f’dak li lbijografija tfittex li tag˙mel: hijiex li tg˙arrfek dwar persuna, jew hijiex li ttg˙arraflek persuna; hijiex (kif ipo©©iha Erik Erikson) storja ta’ ˙ajja (life-history) jew storja ta’ kaΩ (case-history). F’PSI Kingmaker , Daniel Massa jag˙Ωel l-ewwel possibbiltà. Din fiha s-siwi tag˙ha, bla dubju. IΩda hija g˙aΩla metodolo©ika li, b’effett fuq l-istruttura teoretika tal-ktieb, g˙andha l-limitazzjonijiet tag˙ha. Il-possibbiltà alternattiva kienet tmur lil hinn missempliçi tag˙rif kronolo©iku, li, ovvjament, huwa me˙tie© u parti essenzjali tar-rakkont. IΩda wa˙du dan mhuwiex biΩΩejjed biex qarrej jiltaqa’ b’mod personali mas-su©©ett çentrali ta’ bijografija. Sabiex jag˙mel dan je˙tie© intervent aktar meqjus min-na˙a tal-kittieb; aktar kri-

tiku, aktar inçiΩiv, aktar kliniku. B’dan il-mod, qarrej ikun jista’ jiskopri, mhux biss x’g˙amel bniedem, imma wkoll g˙ala g˙amlu, u wkoll g˙ala m’g˙amilx mod ie˙or. G˙aldaqstant, hu wisq probabbli li l-a˙jar sura ta’ bijografija hija, min-na˙a l-wa˙da, qata’ bejn introspezzjoni psikolo©ika u apprezzament materjali storiku, u, min-na˙a l-o˙ra, kwantifikazzjoni tar-relazzjoni ta’ bejn ittnejn. Wara li qrajt il-ktieb kollu, irrealizzajt li l-g˙aΩla tieg˙u Massa g˙amilha impliçitament billi, b˙alma jidher b’mod evidenti, bena l-qafas baΩiku tal-ktieb madwar diskussjonijiet twal ma’ Serracino Inglott innifsu. Minbarra li Massa segwa fedelment l-itinerarju kronolo©iku li indikalu Serracino Inglott, spiss jikkwotah direttament mitta˙ditiet li kellu mieg˙u ming˙ajr ma sustanzjalment imerih jew i˙aqqaqha mieg˙u. Massa joqg˙od mija fil-mija fuq il-kelma ta’ Serracino Inglott u prattikament jemmnu b’mod impliçitu. B˙al meta tarraflu, ng˙idu a˙na, li, “la darba ma stajtx inkun buffu, it-tieni l-aqwa ˙a©a kienet li nsir qassis”; b˙allikieku din kienet stqarrija li tag˙mel sens. Tabil˙aqq, Massa Ωewwaq kitbietu billi kkorrobora dak kollu li qallu Serracino Inglott b’˙afna intervisti ma’ nies o˙ra u b’dokumentazzjoni rilevanti. Dan wassal ix-xog˙ol biex, effettivament, jista’ jitqies b˙al speçi ta’ kummentarju elaborat (u bosta drabi drammatiz-

zat) tat-tifkiriet ta’ Serracino Inglott stess, tan-nozzjoni li kellu tieg˙u nnifsu qrib l-g˙abex ta’ ˙ajtu, u tal-impressjoni li ried i˙alli warajh fuq ˙addie˙or. Huwa çar, ng˙idu a˙na, li fitta˙ditiet tieg˙u Serracino Inglott ippreΩenta ˙ajtu lil Massa f’g˙amla ta’ narrattiva ©randjuΩa (jew meta-narrattiva) fejn kull biçça tag˙ha torbot ma’ o˙ra u li kollha kemm hi tag˙mel sens fiha nnifisha. Tipikament, Serracino Inlgott ˙alla barra çerti fallimenti vitali li kellu f’˙ajtu. B˙al meta, biex insemmu tnejn biss, madwar l-1989 Serracino Inglott ma rnexxilux i©ib fejn irid il-ftehim ta’ bejn il-Knisja u lIstat Malti, jew meta fl-1996 irtira ming˙ajr ma ˙alla kif ried idDipartiment tal-Filosofija flUniversità ta’ Malta. Naturalment, Serracino Inglott ma semmiex kemm-il darba flistess università wessa’ l-lasta biex jiskorja (biex ng˙iduha hekk). Min-na˙a l-o˙ra, f’çerti waqtiet storiçi o˙ra kruçjali, Serracino Inglott jag˙ti lilu nnifsu post çentrali ta’ dak li kien qed ise˙˙ minn wara l-kwinti. B˙al, ng˙idu a˙na, meta nNazzjonalisti ©ew biex aççettaw li Malta ssir Repubblika, jew meta Borg Olivier tne˙˙a minn Kap tal-Partit, jew ukoll meta lPartit Nazzjonalista, ta˙t ittmexxija ta’ Fenech Adami, biddel lilu nnifsu biex jirba˙ l-elezzjoni. F’PSI Kingmaker, Daniel Massa ma ja˙bix l-ammirazzjoni tieg˙u g˙al Serracino Inglott u, g˙alhekk, wisq anqas l-inten-

zjoni tieg˙u li l-qarrej jammirah ukoll. G˙alkemm iwieg˙ed li jippreΩentah bl-‘g˙eruq u xxniexel’ (warps and all, jg˙idha bl-IngliΩ), qajla jikkritikah serjament jew juri l-inkonsistenzi tieg˙u, jew anke jikxef il-lat ‘mudlam’ li seta’ kellu fil-karattru, il-˙sieb u l-a©ir tieg˙u. Anzi, f’mumenti partikularment kritiçi tal-˙ajja ta’ Serracino Inglott, jie˙u n-na˙a tieg˙u bil-konvinzjoni ta’ avukat difensur. Minkejja dan kollu, wie˙ed ma jistax ma japprezzax id-diffikultajiet kbar li riçerkatur u kittieb jiltaqa’ mag˙hom meta jmidd idu biex isawwar bijografija ta’ personalità hekk rikka u kumplessa b˙alma kienet dik ta’ Serracino Inglott. Dan il-bniedem kien mag˙ruf l-aktar g˙allintellett tieg˙u, u ˙afna nies kapaçi lanqas biss jit˙ajru jibdew jaqraw il-bijografija tieg˙u proprju min˙abba li jist˙ajlu li hija speçi ta’ trattat filosofiku. IΩda dan mhuwiex il-kaΩ. Infatti, filosfi professjonali li huma g˙atxana li jaslu li jitfg˙u g˙ajnejhom fuq analiΩi kritika tal-filosofija ta’ Serracino Inglott mhumiex se jaqtg˙u xewqithom b’dan il-ktieb. Tabil˙aqq, ma jidhirx li kienet l-intenzjoni ta’ Massa li joffri l-aqwa wirt li seta’ j˙alli warajh Serracino Inglott. Dan irid jag˙mlu xi darba ˙addie˙or. Dak li joffri Massa f’dan il-ktieb hija panorama wiesg˙a, imma dettaljata u bosta drabi divertenti, ta’ x’g˙adda minn g˙ala bniedem imlebleb g˙all-g˙erf, ilkumpanija u l-azzjoni; bniedem li, aktar iva milli le, kien dejjem sid tieg˙u nnifsu. Bil-˙in, limpenn u l-entuΩjaΩmu li qieg˙ed f’din il-bijografija, Massa wettaq xi ˙a©a li kien ikun diffiçli ˙afna g˙al ˙addie˙or li jag˙mel b’daqshekk ˙ila. Il-firxa kbira tal-attività ta’ Serracino Inglott, l-attitudnijiet u l-poΩizzjonijiet differenti li ˙a f’diversi faΩijiet ta’ ˙ajtu, l-interessi sorprendentement varjati ta’ ˙siebu, u l-mo˙˙ djalogali iΩda fl-istess ˙in stinat tieg˙u, mhux biss jag˙mluh su©©ett imqareb li diffiçli titfg˙u f’rokna, iΩda wkoll karattru li ma ‘taqrahx’ kif ©ieb u la˙aq. Massa ma ddejjaqx jid˙ol g˙al dan kollu; u g˙amlu bilqalb u b’gost. Forsi l-prodott finali tieg˙u ma jag˙tikx is-sensazzjoni intima li laqqg˙ek ma’ Serracino Inglott personalment; iΩda Ωgur li jag˙tik ˙afna u ˙afna tag˙rif dwaru. Jiena çert li g˙al ˙afna dan hu biΩΩejjed u aktar. IΩda g˙al xi w˙ud aktar kritiçi jista’ jkun li dan kollu fl-a˙˙ar milla˙˙ar i˙allihom, b˙alma kapaçi tag˙mel Bibbja, fid-dubju fejn jieqfu l-fatti storiçi u fejn tkompli l-mitolo©ija dwar Serracino Inglott. Allura f’dan il-kaΩ jibqa’ me˙tie© ta˙ri© rigoruΩ b˙alma kien g˙amel fl-2013 Mark Debono fil-kommemorazzjoni tal-ewwel anniversarju millmewt tieg˙u. Biex wie˙ed jasal biex ikun jista’ jg˙id li tabil˙aqq jaf lil Serracino Inglott je˙tie© li j˙ott il-mitolo©iji dwaru.

Madwarna

15.06.2014 25

326 IMPJEGAT TAL-BOV JIÇÇELEBRAW WARA LI JTEMMU B’SUÇÇESS KORSIJIET TA’ TAÓRIÌ 326 impjegat tal-Bank of Valletta ©ew ppreΩentati b’çertifikat wara t-tmiem b’suççess ta’ numru ta’ korsijiet inhouse. Iç-çerimonja ta’ preΩentazzjoni saret fil-Kulle©© Malti tal-Arti, ixXjenza u t-Teknolo©ija (MCAST). PreΩenti g˙al din iç-çerimonja kien hemm iç-Chairman ta’ Bank of Valletta, is-Sur John Cassar White, uffiçjali g˙olja u uffiçjali o˙ra talBOV. Dr Godfrey Baldacchino, Professur taç-Soçjolo©ija, mexxa ddiskors prinçipali waqt din lokkaΩjoni. Il-korsijiet, organizzati mill-Bank of Valletta Training Academy, huma kollha mfassla sabiex jil˙qu l-bΩonnijiet ta’ operat tal-Bank filwaqt li jorbtu direttament mar-rwoli tal-impjegati f’oqsma b˙al self, investimenti, tmexxija u bejg˙, fost l-o˙rajn. Il-programmi ta’ ta˙ri© huma strutturati b’mod li jipprovdu lill-impjegati talBOV b’g˙arfien me˙tie© g˙al baΩi importanti fuq ta˙ri© fl-ibbankjar kif ukoll Ωvilupp tal-abbiltajiet personali. B’dan il-mod it-Training Accademy tikkontribwixxi fit-tkabbir tal-prospetti ta’ Ωvilupp tal-karrieri tal-individwi kif ukoll fl-effiçjenza tal-Bank, peress li impjegati m˙arr©a joffru servizzi ta’ kwalità lill-klijenti tal-Bank.

ÓAMSA ‘SALVATI’ F’SIMULAZZJONI TA’ EMERÌENZA FL-ENEMALTA

Óaddiema tas-salvata©© midDipartiment tal-Protezzjoni Çivili, il-Fire Section talEnemalta u l-voluntiera tas-St John Rescue Corps u l-EFRU ˙adu sehem f’eΩerçizzju ta’ simulazzjoni ta’ emer©enza flistallazzjoni tal-fjuwils f’ÓasSaptan. Matul din il-˙idma ftit taljiem ilu, il-˙addiema tas-salvata©© u g˙add ta’ impjegati o˙rajn tal-Enemalta t˙arr©u dwar kif jilqg˙u g˙al sitwazzjoni ta’ emer©enza li kienet tinvolvi ˙ames ˙addiema maqbudin f’mina ta˙t l-art li twassal minn Óas-Saptan sa Ras ÓanΩir u Marsaxlokk. Aktar minn 30 parteçipant kienu involuti fl-operazzjoni

biex ji©u salvati dawn il-persuni. Il-˙addiema tas-salvata©© kellhom ifittxu u jevakwaw il˙addiema f’kundizzjonijiet diffiçli b’nuqqas ta’ komunikazzjoni u fid-dlam. Is-Sur John Rizzo, Direttur tad-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili (DPÇ), u l-amministrazzjoni talPetroleum Division talEnemalta kienu fuq il-post biex isegwu s-salvata©©. Il-Fire Section tal-Enemalta mexxiet din l-inizjattiva b˙ala parti mill-isforzi ta’ din l-entità biex jitnaqqsu l-aççidenti u biex jit˙ejjew proçeduri effettivi li jilqg˙u g˙al sitwazzjonijiet ta’ emer©enza differenti li jistg˙u jse˙˙u fil-façilitajiet tag˙ha, fosthom impjanti tal-

©enerazzjoni tal-elettriku, ˙wienet tax-xog˙ol, çentri ta’ distribuzzjoni tal-elettriku u stallazzjonijiet tal-fjuwil. Dawn l-eΩerçizzji jiΩguraw ukoll li lEnemalta tilqa’ g˙all-obbligi tal-li©ijiet nazzjonali u Ewropej dwar is-sa˙˙a u s-sigurtà, fosthom il-Control of Major Accident Hazard Regulations (COMAH). Dan l-impenn jg˙in biex tit˙ares is-sa˙˙a tal-klijenti u l˙addiema tal-Enemalta u talpubbliku, waqt li ji©u m˙arsa wkoll il-façilitajiet tal-ener©ija, l-in˙awi ta’ madwarhom, u lambjent. Aktar informazzjoni dwar lEnemalta tinsab fis-sit www.enemalta.com.mt

Fl-indirizz tieg˙u, iç-Chairman talBank of Valletta, John Cassar White fera˙ lill-gradwati g˙all-isforzi tag˙hom u d-dedikazzjoni fl-iΩvilupp tal-abbiltajiet tag˙hom sabiex jaqdu a˙jar l-interessi tal-Bank, tal-klijenti tag˙hom, u s-soçjetà in©enerali. Huwa qal: “Permezz ta’ dawn il-programmi ta’ ta˙ri© a˙na nfittxu li ntejbu l-effiçjenza u l-kapaçitajiet talimpjegati tag˙na f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-g˙anijiet tal-Bank, ilmissjoni, u l-pjanijiet ta’ Ωvilupp ta’ kapaçitajiet u kompetenzi professjonali. L-g˙an strate©iku tag˙na huwa li nibdlu l-organizzazzjoni billi niΩviluppaw it-talent tal-impjegati filwaqt li nrawmu lill-impjegati tag˙na bl-a˙˙ar abbiltajiet u kompentenzi marbuta mal-immani©©jar u t-tmexxija. Id-dedikazzjoni u l-investiment tag˙na fin-nies tag˙na jkomplu jag˙mluna differenti mill-kompetituri tag˙na. Il-Bank of Valletta huwa impenjat fl-iΩvilupp ta’ ta˙ri© u mani©gar, billi jg˙in lill-impjegati tieg˙u sabiex jil˙qu l-g˙anijiet tal-karrieri tag˙hom billi joffri ta˙ri© ta’ Ωvilupp fuq terminu qasir u fit-tul sabiex jil˙aq ilbΩonnijiet kemm tal-individwi kif ukoll tal-organizzazzjoni.

HSBC MALTA JTEJJEB IL-MAXICREDIT

Il-proposta Maxicredit talHSBC Malta kienet imtejba aktar biex minn issa tkun tista’ toffri opportunitajiet a˙jar ta’ self lill-intraprendituri Ωg˙ar li jkollhom bΩonn jissellfu flus sa mhux iktar minn €100,000 g˙an-negozju tag˙hom. Is-sistema ta’ self mag˙rufa b˙ala Maxicredit issa tista’ tintuΩa biex jinxtraw assi fissi g˙annegozju u tag˙ti cans ta’ ˙las lura li jsir sakemm jibqa’ jintuΩa dak l-ass fiss, ©eneralment fuq perjodu li ma jaqbiΩx l-10 snin. F’çerti kaΩi, iΩda, il-˙las lura jista’ jsir sa 25 sena. Iktar b’mod ©enerali, ilMaxicredit tipprovdi lill-klijenti l-opportunità biex juΩaw ilvalur ta’ darhom, li ˙afna drabi tkun l-ikbar investiment tag˙hom. Id-differenza bejn ilvalur tal-proprjetà fis-suq u lbilanç pendenti ta’ self fuqha hu mag˙ruf b˙ala ekwità. Maxicredit tag˙ti l-opportunità lis-sidien ta’ darhom li juΩaw din l-ekwità b˙ala sigurtà g˙al self fit-tul jew fuq perjodu medju. “It-titjib li l-HSBC Malta g˙amel fil-proposta ©dida talMaxicredit jipprovdi mod aktar b’sa˙˙tu u komprensiv biex jirrispondi g˙all-bΩonnijiet tal-klijenti tag˙na. Permezz ta’ din is-sistema HSBC Malta qed joffri opportunità unika o˙ra biex jg˙in lill-ekonomija

f’Malta billi jappo©©ja sidien ta’ intrapriΩi Ωg˙ar. Dawn huma l-qafas tal-ekonomija Maltija u jipprovdu impjiegi ©odda fl-Ewropa,” qal il-Kap tal-Customer Value Management tal-HSBC Malta, James Hewitson. “Maxicredit tipprovdi opportunità lill-klijenti biex jissellfu b’rata aktar baxxa u fuq Ωmien itwal milli kieku ˙adu unsecured loan. Il-Maxicredit toffri soluzzjonijiet innovattivi u affordabbli ta’ fondi biex il-klijenti jiksbu l-a˙jar possibbli mill-investiment tag˙hom. G˙alhekk min qieg˙ed ifittex biex jixtri karozza lussuΩa, opra tal-ba˙ar g˙ar-rikreazzjoni, fondi g˙al studju barra minn Malta, jew biex jinvesti f’xi negozju, dan il-klijent jista’ jibbenefika minn self b’rata ferm kompetittiva li jit˙allas lura fuq perjodu itwal,” qal Hewitson. Ir-rata varjabbli kurrenti talMaxicredit hi ta’ 4.75%. Il-klijenti g˙andhom l-g˙aΩla li jiffissaw ir-rata tal-img˙ax fuq isself tal-Maxicredit tag˙hom g˙al sentejn, tlieta jew ˙ames snin. G˙al aktar dettalji tista’ ΩΩur is-sit elettroniku ta’ HSBC Malta www.hsbc.com.mt, iççempel lill-Customer Service fuq 2380 2380, jew iΩΩur wa˙da mill-ferg˙at tal-HSBC f’Malta jew G˙awdex.

26 15.06.2014

President

APPUNTAMENTI TAL-PRESIDENT GÓAL MATUL IL-ÌIMGÓA It-Tnejn 16 ta’ Ìunju 2014 8.00am: 9.00am: 9.30am: 11.30am: 12.00pm: 12.30pm: 1.00pm: 2.00pm: 7.00pm:

Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Mani©ment fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tag˙mel diskors tal-ftu˙ waqt l-International Summer Seminar ‘Crossing Borders: Counselling and the Challenges of Migration’ organizzat mid-Dipartiment talCounselling fi ˙dan Università ta’ Malta, fl-Università l-Qadima, il-Belt Valletta Is-Sur Edgar Preca jiltaqa’ mal-Prof. Lino Bianco, Ambaxxatur Malti g˙ar-Rumanija filPalazz ta’ Sant’Anton Il-President tilqa’ l-membri tal-Malta Historical Society g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sur Ivan Grech ta’ Winter Moods fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tirçievi donazzjoni b’risq il-Malta Community Chest Fund mis-Sur Charles N. Mifsud, President tal-Malta Cultural Association of New South Wales, Australia fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sa Phyllis Muscat, Kap tan-National Task Force for CHOGM 2015 fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Kummissjoni g˙all-Amministrazzjoni tal-Ìustizzja filPalazz, il-Belt Valletta Il-President u s-Sur Preca jospitaw Çena ad unur Dott. Stefan Gerhardinger mill-Caritas Muenchen fil-Palazz ta’ Sant’Anton

It-Tlieta 17 ta’ Ìunju 2014 8.00 am: Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Mani©ment fil-Palazz, il-Belt Valletta 10.00am: Il-President tiltaqa’ mas-Sur Peter Schatzer, Senior Advisor tad-Direttur Ìeneral talInternational Organisation for Migration (IOM) fil-Palazz, il-Belt Valletta 11.00am: Il-President tilqa’ mal-Eççellenza Tieg˙u Oren David, l-Ambaxxatur tal-Istat tal-IΩrael g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz, il-Belt Valletta 12.00pm: Il-President tilqa’ mal-Eççellenza Tieg˙u Umberto di Capua, Ambaxxatur tas-Sovereign Military Hospitaller Order of St John of Jerusalem, of Rhodes and of Malta g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz, il-Belt Valletta 1.0 pm: Il-President tiltaqa’ ma’ Dott. Joseph Buhagiar, Lettur fid-Dipartiment tal-Bijolo©ija, fil-Fakultà tax-Xjenza fi ˙dan L-Università ta’ Malta, fil-Palazz, il-Belt Valletta 2.00pm: Il-President tilqa’ lis-Sur Albert Leone Ganado, Chairman tal-Awtorità ta’ Malta g˙allIstatistika akkumpanjat mis-Sur Michael Pace Ross, Direttur Ìenerali tal-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz, il-Belt Valletta 4.00pm: Is-Sur Edgar Preca jippresiedi laqg˙a tal-Working Committee tal-Malta Community Chest Fund fil-Palazz ta’ Sant’Anton 5.30pm: Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Activities Core Group fil-Palazz ta’ Sant’Anton 8.00pm: Il-President u s-Sur Preca jospitaw riçeviment fl-okkaΩjoni tal-Laqg˙a Annwali talFaculty of Medicine and Surgery fil-Palazz ta’ Sant’Anton

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca tiltaqa’ malKummissarju G˙oli g˙all-Pakistan Javed Zia u ti©i ppreΩentata bil-kredenzjali tieg˙u

L-Erbg˙a 18 ta’ Ìunju 2014 8.00am: 9.15am:

Il-President tippresiedi laqg˙a tal-Mani©ment fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tattendi g˙all-Quddiesa organizzata mill-Membri tal-Azzjoni Kattolika ta’ Óal Luqa fil-Kappella Russa, fil-Palazz ta’ Sant’Anton 11.00am: Il-President tippresiedi Çerimonja tal-G˙oti tal-Midalja tad-Deheb Papa Ìwanni XXIII Premju g˙at-Tjubija fil-Palazz, il-Belt Valletta 1.00pm: Il-President u s-Sur Preca jospitaw pranzu ad unur ir-Rebbie˙/a tal-Midalja tad-Deheb Papa Ìwanni XXIII Premju g˙at-Tjubija, fil-Palazz ta’ Sant’Anton 7.30pm: Il-President akkumpanjata mis-Sur Preca tattedi g˙al riçeviment ospitat millEççellenza Tieg˙u Oren David, Ambaxxatur tal-Istat tal-IΩrael fl-okkaΩjoni tas-66 Anniversarju mill-Indipendenza tal-Istat tal-IΩrael fil-Lukanda Hilton, Portomaso, San Ìiljan Il-Óamis 19 ta’ Ìunju 2014 Il-President u s-Sur Preca jitilqu g˙al Ωjara l-Marokk sabiex jattendu g˙al 25 Laqg˙a Annwali ta’ Crans Montana Forum ospitat mill-Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization (ISESCO) (19-22 ta’ Ìunju 2014) Il-Ìimg˙a 20 ta’ Ìunju 2014 Il-President tag˙mel diskors waqt il-ftu˙ uffiçjali ta’ Crans Montana Forum fil-Kwartieri Ìenerali tal-Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization (ISESCO) fir-Rabat, Il-Marokk Il-President tag˙mel diskors ‘Peace and Development in the Mediterranean: Improving Cooperation and Building a Better World’ waqt il-Crans Montana Forum fil-Kwartieri Ìenerali tal-Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization (ISESCO), fir-Rabat, Il-Marokk

Il-President tinawgura esibizzjoni artistika mill-MaltijaAwstraljana Rita Muscat Galea b’risq il-Malta Guide Dogs Foundation

Is-Sibt 21 ta’ Ìunju 2014 Il-President ting˙ata l-premju ‘The Prix de la Foundation 2014’ waqt Çerimonja organizzata mill-Crans Montana Forum fil-Kwartieri Ìenerali tal-Islamic Educational Scientific and Cultural Organization (ISESCO) fir-Rabat, il-Marokk Il-Óadd 22 ta’ Ìunju 2014 Il-President u s-Sur Preca jaslu fl-Ajurport Internazzjonali ta’ Malta 8.30pm: Il-President u s-Sur Preca jattendu g˙al riçeviment ospitat mill-Eççellenza Tieg˙u Umberto Di Capua, Ambaxxatur tas-Sovereign Military Hospitaller Order of St John of Jerusalem, of Rhodes and of Malta u s-Sa Marinella Di Capua fl-okkaΩjoni tal-Festa ta’ San Ìwann il-Battista, Patrun tas-Sovereign Military Hospitaller Order of St John of Jerusalem, of Rhodes and of Malta, fil-Kavallier ta’ San Ìakbu, il-Belt Valletta

Il-President ta’ Malta tista’ ti©i kkuntattjata fuq l-email marie-louise.coleiro@gov.mt Is-Sur Edgar Preca jista’ ji©i kkuntattjat fuq l-iemail edgar.preca@gov.mt L-Uffiççju tal-President jista’ ji©i kkuntattjat permezz ta’ email: presidentsappointments.opr@gov.mt jew bin-numru tat-telefown 21221 221, il-Palazz, il-Belt Valletta (mit-Tnejn sal-Ìimg˙a) jew biin-numru tat-telefown 2144 0354, il-Palazz ta’ Sant’Anton (mit-Tnejn sal-Óadd).

Il-President tirçievi tifkira ming˙and il-Gvernatur u ç-Chairman tal-Bank Çentrali ta’ Malta f’g˙eluq il-50 sena mill-Indipendenza

Skeda

15.06.2014 27

08.00 08.30 10.00 11.25 12.30 12.40 13.55 14.30 16.00 16.50 17.30 17.40 19.30 20.10 20.50 22.00 22.50 23.30

Flimkien ma’ Nancy Minn na˙a g˙all-o˙ra Aroma Kitchen (R) Triq Wa˙da (R) ONE NEWS Mad-Daqqa t’g˙ajn (R) Pink Panther (R) Saturday Xpress (R) Fresh & Funky (R) Telebejg˙ ONE NEWS Ilsien in-Nisa (R) ONE NEWS Ûona Dinjija It-Tfal (Eps 30) Bin 61 (R) On D Road (R) ONE NEWS

07.00 08.30 11.30 12.00 14.00 14.05 16.00 17.00 18.00 18.05 18.40 19.30 20.10 20.40 21.30 21.35 23.15

NET NEWS Telebejg˙ Nis©a Maltija Iswed fuq l-Abjad (R) NET NEWS Mitqlu Deheb (R) SIBTILFIDI (R) Dokumentarju NET NEWS Flusek (R) Wheelspin (R) NET NEWS Replay – Tazza tad-Dinja Dokumentarju – Rolling Stones NET NEWS Minn Festa G˙al O˙ra (R) NET NEWS

07.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 17.45 18.00 20.00 20.45 21.00 22.55 24.00 02.00

L-G˙odwa t-Tajba World’s Worst Disasters Dot EU G˙awdex Illum Tuffi˙at Migduma Ta˙t l-Art Malta u lil hinn minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik (ikompli) Gadgets A˙barijiet Pellikola FIFA World Cup 2014 A˙barijiet FIFA World Cup 2014 L-IΩvizzera vs l-Ekwador A˙barijiet FFIA World Cup 2014 Franza vs il-Óonduras FIFA World Cup 2014 L-Ar©entina vs il-Bosnja FIFA World Cup 2014

06.00 07:00 (R) 08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 13.00 15.00 17.00 18.00 18.30 19.00 19.30 19.45 20.45 20.50 21.00 22.00 22.30 23.00

Euronews Kosta tal-Avorju vs il-Ìappun

06.00 06.15 06.45 07.30 07.50 08.15 09.15 12.10 13.00 13.40 13.45 14.15 16.35 16.40 16.45 17.50 19.15 20.00 20.35 21.05 22.40 23.25 23.39

Videocomic Real School Mondiale Replay Zorro Il forziere di ferro Lassie Il trovatello Cronache animali La nave dei sogni La nostra amica Robbie TG2 GIORNO Meteo 2 Sereno Variabile Estate Delitti in Paradiso TG2 L.I.S. Meteo 2 Dribbling Mondiale Reign Il commissario Rex Il ricatto Diario Mondiale TG2 Hawaii Five-0 – Il tesoro Pulizia Strike Back TG 2 Film – L’assalto

06.00 07.10 08.05 09.40 11.30 12.00 12.25 12.30 12.55 13.45 14.00 14.30 15.00 15.05 16.30 18.00 18.55 19.00 20.00 20.20 21.05 22.45 23.00 00.00

Fuori orario. Cose (mai) viste Ai confini dell'Arizona FILM La spiaggia FILM Norman astuto poliziotto TGR RegionEuropa TG3 Meteo 3 TeleCamere La Signora del West L'altra Kilimangiaro Album TG Regione In 1/2 ora TG3 LIS L'estate del mio primo bacio FILM Boys From County Clare TGR La Marciliana di Chioggia Meteo 3 TG3 Blob Colpo di Scena Mr. Selfridge TG3 Glob - Diversamente italiani TG3

06.05 07.00 07.30 09.25 11.25 12.25 12.58 13.02 14.05

Friends Ix Super Partes Super Car I A-Team I Human Target I Studio Aperto Meteo.It Sport Mediaset Campionato Mondiale Motocross 2014 Urban Wild Campionato Mondiale Motocross 2014 Vecchi Bastardi Studio Aperto Meteo.It Vecchi Bastardi Big Mama Parto Col Folle Confessione Reporter

06.00 07.55 07.58 07.59 08.46 09.16 12.00 13.00 13.39 13.40 14.01 17.00

06.00 Tg La7 – Meteo – Oroscopo – Traffico 07.00 Omnibus - Rassegna stampa 07.30 Tg La7 07.55 Omnibus 09.45 L’Aria Che Tira 11.15 Bersaglio Mobile 13.30 Tg La 7 14:00 TG LA7 SPORT 14:20 TG LA7 CRONACHE 14:40 Jane Doe – Il rapimento 16.30 La Libreria Del Mistero 18.10 L’Isperttore Barnaby 20.00 Tg La7 20.30 Domenica nel Paese delle Meraviglie 21.10 La tela dell'assassino 23.15 The Constant Gardener – La cospi razione

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.30 10.00 10.55 11.50 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Steve Irwin’s Wildlife Warriors My Cat From Hell Too Cute! Gator Boys Call of the Wildman Swamp Brothers Tanked Treehouse Masters Roaring with Pride Treehouse Masters Gangland Killers Shamwari. A Wild Life Shark Tribe Gangland Killers Shamwari. A Wild Life Untamed and Uncut Shark Tribe

10.35 FIA World Endurance Championship 12.00 UEFA Women’s Champions League Football 13.30 ISU Grand Prix, Figure Skating 14.30 ISU Grand Prix, Figure Skating 16.30 FIFA Under 17 World Cup Football 18.00 UEFA Women’s Champions League Football 19.00 Live. UEFA Women’s Champions League Football 21.00 ISU Grand Prix, Figure Skating 23.00 Boxing

15.00 16.00 18.00 18.30 18.58 19.00 19.25 21.30 23.30

07:00 07:05 08:00 08:20 09:00 09:05 09:55 10:00 10:30 10:55 11:50 12:00 12:10 12:20 13:30 14:00 16:28 16:30 16:35 18:50 20:00 20:35 23:00 23:05

TG 1 Overland 8 TG 1 Danubio. Il Rio delle Amazzoni TG 1 Road Italy TG 1 L.I.S. Con i tuoi occhi India: Gujarat A sua immagine Santa Messa A sua immagine Recita dell’Angelus A sua immagine Linea verde estate Telegiornale Campionati Mondiali di Calcio Che tempo fa TG 1 Film – Il mio cuore dice sì Reazione a Catena Telegiornale Campionati Mondiali di Calcio 2014 Tg1 60 Secondi Notti mondiali

20.00 20.39 20.40 21.10 21.11 22.00 23.45

Prima Pagina Tg5 Traffico Meteo.It Tg5 Tgcom24 Mio Cugino Vincenzo Melaverde Tg5 Meteo.It L' Arca Di Noe'-14 Agata & Ulisse Furore Il Vento Della Speranza Due Imbroglioni E... Mezzo! Tg5 Meteo.It Paperissima Sprint Estate Riassunto - Il Segreto Il Segreto - Prima Tv Cuore Ribelle I - Prima Tv Tg5 – Speciale

06:00 06:25 06:45 07:15 07:55 08:25 09:25 10:00 10:50 11:30 11:58 12:00 13:00 13:56 14:47 17:08 18:55 19:33 19:35 21:30 23:20 23:22

Music Line - Speciale Tg4 Night News Televendita Media Shopping Super Partes Zorro Ii Mondo Sommerso Magnifica Italia 4 Santa Messa Pianeta Mare – Estate 2014 Tg4 Meteo.It Pianeta Mare – Estate 2014 Ricette All'italiana Donnavventura Un Tè Con Mussolini Detective Extralarge Ii Tg4 Meteo.It Il Ritorno Di Colombo Ii Poseidon Cinefestival Lo Squalo

06.00 06.30 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 11.30 12.00 13.00 13.30 16.00 17.00 20.00 21.00 21.30 22.30 23.00 23.30

Attack of the Celebrity Bikinis Got Rich Quick Extreme Close-Up Style Star Beyond Candid with Giuliana Eric & Jessie E! News Fashion Police Giuliana & Bill. One Tough Tot Got Rich Quick Eric & Jessie E! News Eric & Jessie Giuliana & Bill Eric & Jessie. Game On RichKids of Beverly Hills E! News Eric & Jessie. Game On The Soup

06.00 06.25 07.15 08.05 08.30 09.20 09.45 11.00 11.25 11.50 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 16.50 17.40 18.05 19.20 20.10 21.00 23.05 23.30

Tastiest Places to Chowdown Diners, Drive-Ins and Dives Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Pizza Cuz Guy’s Big Bite Unique Sweets Barefoot Contessa Hungry Girl Food Network Star Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Guy’s Big Bite Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Pizza Cuz Chopped Food Network Star Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Extra Virgin

06.00 06.15 06.20 06.40 06.50 07.15 07.30 07.50 08.00 08.25 08.55 09.20 10.05 13.20 14.15 17.30 18.20 19.05 20.00 20.25 20.50 21.40 22.35 23.00

Nina and the Neurons Poetry Pie Mr Bloom’s Nursery Jollywobbles Green Balloon Club Nina and the Neurons Mr Bloom’s Nursery Jollywobbles 0 Green Balloon Club The Old Guys The Job Lot Doctor Who. Best Of 32 Brinkburn Street Last Woman Standing Doctor Who. Best Of Our Queen Doctor Who. Best Of Great Expectations Hunderby The Job Lot Mistresses Waking the Dead The Mimic The Café 23.25 Being Erica

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 17.40 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How It’s Made American Chopper Crisis Control MythBusters. Square Wheels Baggage Battles. Bad Blood Game of Pawns The Liquidator Storage Hunters Auction Kings Auction Hunters Container Wars Mega Builders Extreme Engineering How It’s Made How Do They Do It? Texas Car Wars. Dukin’ Donuts Extreme Car Hoarders Wheeler Dealers. Amphicar Naked and Afraid. River Monsters I Am Bruce Lee

06.00 06.50 07.40 08.05 08.30 09.25 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 14.35 15.25 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00 18.55 20.10 20.35 21.00 22.45 23.35

Yoga for Life Pilates. From the Inside Out The Sweet Truth Feng Shui Living Extreme Cuisine Candice Tells All Selling New York Keasha’s Perfect Dress Easy Entertaining House Hunters Dear Genevieve My Yard Goes Disney Color Correction Luxury Uncovered House Hunters Chasing the Yum Chef Abroad Extreme Cuisine Million Dollar Rooms Platinum Weddings Suggs’ Italian Job Secret Spaces Extreme Homes Million Dollar Rooms

07.05 Bubble Guppies 07.55 Go, Diego, Go! 08.20 Winx Club 09.35 Kung Fu Panda 10.25 Turtles 10.50 SpongeBob SquarePants 11.15 Winx Club 12.55 Big Time Rush 13.20 Marvin Marvin 13.45 SpongeBob SquarePants 15.30 The Fairly OddParents 15.55 iCarly 16.45 Victorious 17.10 Life With Boys 17.35 SpongeBob SquarePants 18.00 Turtles 18.25 The Penguins of Madagascar 20.05 Sam & Cat 20.30 SpongeBob SquarePants 20.55 Avatar. The Legend of Aang 21.45 Big Time Rush 22.10 The Penguins of Madagascar 23.00 iCarly 23.50 Victorious

18.28

Extreme Animals Quddies tal-Óadd Kurrenti Taht l-Art Il-Kolumbja vs il-Greçja (R) L-Urugway vs Kosta Rika (R) L-Ingilterra vs l-Italja (R) Mixja ta’ Poplu Tuffi˙at Migduma G˙awdex Illum Great Romances Madwarna FIFA World Cup 2014 A˙barijiet Madwarna Bijografiji Gadjets Pellikola A˙barijiet

Çinema

28 15.06.2014

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

BLENDED

KUMMIEDJA

RIToRN TAJJEB ÓAFNA MINN SANDLER U BARRYMoRE Atturi Ewlenin: Adam Sandler, Drew Barrymore, Wendi Mclendon-Covey Direttur: Frank Coraci Distributur: Warner Bros. Ma˙ru© mill-KRS IΩ-Ωew© atturi protagonisti ta’ dan il-film Blended , Adam Sandler u Drew Barrymore, se nkunu qed ner©g˙u narawhom g˙at-tielet darba flimkien meta konna rajniehom f’ The Wedding Singer (1998), u 50 First Dates (2004). Kienu g˙amlu suççess kbir b’dawn iΩ-Ωew© films u issa ma jistax jonqos suççess akbar bil-film Blended li, g˙al darb’o˙ra, huwa kummiedja romantika ˙elwa ˙afna fejn Ωew© single parents, Lauren (Drew Barrymore) u Jim (Adam Sandler), jo˙or©u flimkien ming˙ajr ma jkunu jafu lil xulxin (bind date), iΩda wara din il-laqg˙a diΩastruΩa jiftiehmu li qatt aktar ma jer©g˙u jiltaqg˙u jew jaraw lil xulxin. IΩda ji©ri li dak il-ftehim ma jse˙˙x g˙ax jer©g˙u jiltaqg˙u ming˙ajr ma jkunu jafu, din id-darba bit-tfal (hu jkollu tlett ibniet u hi jkollha Ωew© subien) meta jmorru vaganza f’lukanda lussuΩa g˙al ©img˙a s˙i˙a fl-Afrika t’Isfel. Ji©ri li waqt il-vaganza ΩΩew© subien jibdew jingwalawa sew ma’ Jim u, min-

Óin: 117 min. Çert. U na˙a l-o˙ra, Lauren tg˙in lillbniet fil-bΩonnijiet tag˙hom u huma jin©ibdu lejha. Il-film çelebri ta’ Steven Spielberg ET the ExtraTerrestrial (1982) kien wie˙ed mill-films tal-bidu tal-karriera ta’ Drew Barrymore meta kellha biss seba snin; abbuΩat mid-droga u l-alka˙ol u g˙addiet minn ˙ajja mqallba ˙afna kif irrakkontat hija stess fil-ktieb awtobijografiku li kit-

bet fl-1990 bl-isem ta’ Little Girl Lost . Fid-disg˙inijiet ˙admet diversi films b˙al Poison Ivy, Bad Girls, Boys on the Side u Everyone Says I Love You, li kollha ma kellhomx is-suççess mist˙oqq, iΩda meta kienet ˙admet films komiçi\romantiçi sabet li iΩjed qadulha u li g˙amlu suççess kbir fil-Box Office; qed nirreferi g˙all-films The Wedding Singer u 50 First Dates. Adam Sandler huwa attur Amerikan, komiku, jikteb liskripts, produttur tal-films u musiçist; infatti huwa responsabbli g˙al mhux inqas minn ˙ames kanzunetti li jinstemg˙u fil-film Blended, u

LockE

nisimg˙u wkoll muΩika ta’ ˙afna kantanti popolari b˙al The Steve Miller Band, Dr Alban, Boys II Men, R.E.M., Katy Perry, Lionel Richie u George Michael. Niftakar li meta konna ferm iΩg˙ar konna naraw il-films u ma konniex nixtiquhom jispiççaw tant kemm konna nie˙du gost narawhom, u ma tkunx ˙a©a kbira biex ner©g˙u naraw l-istess film ftit ©ranet wara, u llum ng˙id listess: ma niddejjaq xejn biex ner©a’ nara l-film Blended min hawn u ftit ©ranet o˙ra u ma jiddispjaçini xejn g˙ax vera huwa film li fih ˙afna valuri sbie˙.

REALISTIKU

ÓAJJET BNIEDEM TISFAXXA WAQT VJAÌÌ TWIL Attur Ewlieni: Tom Hardy Vuçijiet Ewlenin: Olivia Colman, Ruth Wilson, Andrew Scott, Tom Holland Direttur: Steve Knight Distributur: Lionsgate UK Films Ma˙ru© mill-KRS Fuq vja©© notturn bil-karozza minn Wales sa Londra, naraw kif il-˙ajja ta’ individwu se tit˙abbel u tisfaxxa, permezz ta’ serje ta’ telefonati, fil-film Locke . Dan hu wie˙ed mixxog˙lijiet tal-©eneru mag˙ruf b˙ala cinema of loneliness li minnu kellna eΩempju palpabbli ftit xhur ilu b’All is Lost, bl-attur Robert Redford wa˙du. Hawn ukoll insibu lil Tom Hardy li g˙al kwaΩi sieg˙a u nofs isuq il-karozza wa˙du waqt li jitkellem ma’ diversi nies matul vja©© li se jikxef id-djufijiet personali tieg˙u. Ivan Locke (Hardy) qabel jaqbad triq twila jidher li hu bniedem responsabbli, direttur effiçjenti fix-xog˙ol talkostruzzjoni, b’BMW li tiswa ˙afna flus u b’sistema sofistikata tat-telefown fejn m’hemmx bΩonn juΩa jdejh. Fi triqtu jkollu bΩonn jag˙mel ˙afna telefonati u minn dawn nindunaw li dwaru kulma jleqq mhux bilfors deheb. Bethan (vuçi ta’ Colman) hi lma˙buba tieg˙u li dalwaqt se twelled; Katrina (vuçi ta’ Wilson) martu, qed tissuspetta xi ˙a©a mhix flokha waqt li

Óin: 85 min. Çert. U anke jkun qed jitkellem ma’ ibnu. Dawn it-tnejn iriduh ˙dejhom u jinsab bejn ˙altejn x’se jag˙mel. Fuq kollox, irresponsabbilment ˙alla l-post tax-xog˙ol fejn l-g˙ada se

jitpo©©a l-konkos u jinsab ˙osbien ˙afna mill-kapaçitajiet ta’ dak li ˙alla minfloku. Jidher li hemm çans li anke jista’ jitlef l-impieg. Minkejja li Locke hu xog˙ol pjuttost klostrofobiku, b’ra©el dejjem wara l- isteering isuq b’mod responsabbli, Tom Hardy tassew jimpressjona kif jirrea©ixxi fil-bidla g˙all-ag˙ar f’˙ajtu. Il-film hu kontinwament movimentat, b’fotografija stupenda ta’ Haris Zambarloukos. Id-dwal tal-

karozzi g˙addejjin f’direzzjoni aktarx opposta hekk kif ja˙btu mal-windscreen jag˙tu dehra pjaçevoli psikadelika, simili g˙as-sekwenza twila ta’ 2001: A Space Odyssey (1968]. Locke mhuwiex xi kapolavur li j˙abbatha malaqwa ta’ dan il-©eneru b˙al The Conversation (1974) ta’ Francis Ford Coppola u aktar joqrob lejn Buried (2010), iΩda din hi produzzjoni tassew sodisfaçenti ta’ bniedem li jidher li rrovina ˙ajtu.

Çinema

15.06.2014 29

UNDER THE SKIN

PROVOKATTIV

IL-MARA LI WAQGÓET FID-DINJA Atturi Ewlenin: Scarlett Johansson, Jeremy McWilliams, Lynsey Taylor Mackay, Dougie McConnell Direttur: Jonathan Glazer Distributur: Studiocanal Ltd. Films Ma˙ru© mill-KRS

Óin: 108 min. Çert. 15

ll-kantant David Bowie ˙adem il-parti prinçipali f’ The Man Who Fell To Earth (1976), aljen li ji©i fid-dinja tag˙na fejn i˙ossu dg˙ajjef fil-bidu, bil-mod ji©i f’tieg˙u u anke jissa˙˙a˙ aktar ’il quddiem. L-oppost ta’ dan ix-xog˙ol jista’ jkun Under The Skin ; din id-darba tkun mara misterjuΩa bla ebda rimors biex telimina lill-umani li tinΩel hawn, u wara tibda t˙ossha barra minn lokha u aktarx vulnerabbli. Din il-mara, ta˙t forma umana, ti©©erra madwar Glasgow, l-lskozja u fil-muntanji u l-foresti tal-qrib, taqbad ma xi r©iel u tibg˙athom g˙ar-rovina tag˙hom. Under The Skin hu xog˙ol minimalist, qawwi, ta’ çerta bruda u empatija li

j˙allat temi ta’ xjenza fittizja, road movie u iΩolazzjoni, fejn id-dinja tag˙na tidher post misterjuΩ u li ma jilqg˙ekx minn g˙ajnejn ta’ aljen. Jekk wie˙ed jiftakar li d-direttur Jonathan Glazer tana films b˙al Sexy Beast u Birth , xog˙lijiet oskuri ˙afna u li ma t˙ossokx komdu ssegwihom, allura din il-produzzjoni toqg˙od sewwa g˙all-istil mhux kommoventi tieg˙u. Dan il-film hu bbaΩat minn fuq il-ktieb ta’ Michel Faber tas-sena 2000. Mara misterjuΩa, b’atmosfera ta’ wa˙da b’estasi fuqha, Laura (Johansson) qed iddur bilkarozza mat-triqat ta’ Glasgow taparsi tistaqsi d-direzzjonijiet biex trikkeb l-ir©iel u tisseduçi-

hom bil-g˙an li takkwista xi ˙a©a tajba ming˙andhom g˙allo˙rajn b˙alha tal-pjaneta tag˙ha. Dan il-vja©© li se timbarka fuqu bil-mod se jnaqqsilha l-entuΩjaΩmu li bdiet bih u b’hekk issib li s-superjorità inizjali qed tabbandunaha. G˙alkemm Under The Skin hu xog˙ol provokattiv b’mumenti disturbanti u muΩika stramba li tnissel çerta biΩa’, g˙andu prologu grandjuΩ meta din l-aljena tid˙ol fl-atmosfera tad-dinja, li jfakkar fil-kapolavur assolut ta’ Stanley Kubrick, 2001: A Space Odyssey (1968). Din hi kwalità ta’ produzzjoni li tista’ tfa˙˙arha mas-smewwtet jew li t˙allik kiesa˙ u biered, skont il-gosti tieg˙ek.

22 JUMP STREET

SFRENAT

ÛEWÌ INVESTIGATURI F’KULLEÌÌ LOKALI Atturi Ewlenin: Jonah Hill, Channing Tatum, Peter Stormare, Ice Cube, Wyatt Russell, Amber Stevens Direttur: Phil Lord u Christopher Miller Distributur: Columbia/MGM/Sony Ma˙ru© mill-KRS Schmidt u Jenko kienu Ωew© pulizjotti li ja˙dmu minn ta˙t u jinfiltraw fejn hemm bΩonn. Li hemm mhux f’postu hu li huma t-tnejn g˙ad g˙andhom g˙aqal ta’ tfal, xi ˙a©a ta’ periklu g˙alihom f’xog˙olhom u g˙al dawk ta’ madwarhom. Dawn iΩ-Ωew© karattri kienu ma˙luqa fis-serje popolari televiΩiva 21 Jump Street u ddebuttaw fuq il-liΩar il-kbir fil-film tal-istess isem tal-2012. B˙al dan ix-xog˙ol, is-sikwel 22 Jump Street hi kummiedja sfrenata mimlija azzjoni, movimenti u tfajliet sbie˙. Filparti prinçipali, Jonah Hill u Channing Tatum jikkombinaw tajjeb bejniethom, jidhru ineffiçjenti f’xog˙olhom, iΩda dejjem b’riΩultati a˙˙arin kaotiçi però sodisfaçenti. Din id-darba jkunu mqabbdin minn Captain Dickson (Ice Cube} jattendu f’kulle©© lokali. Issa, aktar kumpatti ma’ xulxin, isibu hemm dinja o˙ra taΩ-Ωg˙oΩija li tappella ˙afna g˙alihom. Fil-kulle©© jitg˙allmu ˙afna, forsi se jimmaturaw aktar minn qabel, iΩda ma jridux i˙allu l-˙ajja tax-xalar mat-tfajliet ittelfilhom l-iskop li g˙alih marru hemm. Din id-darba, l-investigazzjonijiet tag˙hom imexxuhom lejn it-tim tal-futbol (Amerikan) tal-kulle©©.

Óin: 112 min. Çert. 15

Jenko (Tatum) isib ˙abib ©enjali f’Zook (Russell), wie˙ed mill-plejers. Din irrelazzjoni tfixkel l-armonija tieg˙u ma’ Schmidt (Hill) u dawn jispiççaw jinvestigaw g˙al rashom fejn anke tid˙ol l-g˙ira. Il-kriminali jibdew imexxu d-droga fil-kulle©© u b’hekk jin˙tie© li jer©g˙u jing˙aqdu u juru dik is-solidarjetà ta’ qabel biex jirnexxu fid-dmir tag˙hom. 22 Jump Street nista’ ng˙id li hu kontinwazzjoni tal-produzzjoni ta’ qabel, b’aktar çajt, intriççi u sparar. Fit-titli tal-a˙˙ar naraw x’missjonijiet jista’ jkun hemm lesti g˙al dawn it-tnejn.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn l-4 u t-8 ta’ Ìunju 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Kif huwa mag˙ruf il-film Locke fil-©eneru tieg˙u? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: S. J. BRINKWORTH, PO Box 28, il-Mosta.

1. 2. 3. 4. 5.

Maleficent X-Men: Days of Future Past Godzilla Edge of Tomorrow Bad Neighbours

AvviΩi

30 15.06.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ

fuq 7942 7654.

ÓAL QORMI: Óanut lest minn kollox, b’qies ta’ 60 metru kwadru, g˙all-bejg˙ jew g˙all-kiri. Jinsab f’St Edward Street, Óal Qormi. Class 4 permit . Çempel fuq 9946 0483 jew 9982 1546.

ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Post g˙allbejg˙ – g˙at twaqqig˙ jew restawr, f’ÓaΩ-Ûebbu©. G˙al aktar informazzjoni çempel 2734 2053 jew 9980 0129.

ÓAL TARXIEN: Óanut g˙allbejg˙ bil-permess. Twil 12.19 metri bi 3.35 metri. Fih kamra kbira isfel, toilet u bit˙a interna. Fuq hemm Ωew© kmamar, bejt, washroom, blarja tieg˙u. Prezz €90,000 li huwa negozjabbli. Çempel

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Lawrence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙allkiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew F a c e b o o k www.facebook.com/saviour.borg.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051.

Karozza Peugeot ta’ kulur maroon g˙all-prezz ta’ €600; kollox im˙allas f’Marzu li g˙adda. Çempel 7942 7654

Display counter, no frost, 2 metri b’1 metru. Kundizzjoni tajba. Jista’ jintuΩa g˙al confectionery, cheese counter, u take away. Prezz €500 jew l-eqreb offerta. Çempel fuq 9982 3199, 2780 9268. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew 9982 4139.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙allilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bilgaranzija. Irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. G˙al aktar dettalji çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 Email : 0295. alex@agrautoparts.com

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assis-

tants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/ 9947 0178. DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn innumri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-deLys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

AvviΩi

15.06.2014 31

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liqMela uid membrane . pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. G˙al aktar informazzjoni

çempel fuq 7993 0419. MANNICK SCHOOL

DANCING

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (I.S.T.D.) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

KLIEB GÓALL-BEJGÓ BARGAIN Ìriewi Ωg˙ar tar-razza Yorkshire Terrier, missier il©riewi huwa rebbie˙ ta’ kompetizzjoni barra mill-pajjiΩ. Ferri˙in u tal-g˙assa. Jing˙ata starter pack ma’ kull ©eru. G˙al aktar informazzjoni çempel 2123 9627 jew 9985 9363. NIXTIEQ NILTAQA’ Jien ra©el wa˙di u nixtieq niltaqa’ ma’ persuna ta’ bejn 30 u 35 sena g˙al skop ta’ ˙biberija. Çempel fuq 9922 3462.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

€3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

32 15.06.2014

Almanakk

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 30°C L-INQAS TEMPERATURA: 21°C INDIÇI UV: 9 TEMP: Il-biçça l-kbira msa˙˙ab, li jsir sabi˙ filg˙axija

30°C

29°C

28°C

22°C

21°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Dehra tal-barracks u l-istazzjon tal-ferrovija tal-Imtarfa

Is-Sibt

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Punent il-Lbiç li jsir mil-Lbiç waranofsinhar Óar©a Kulturali

BAÓAR: Óafif g˙al moderat IMBATT: Ftit li xejn li jsir baxx mill-Majjistral TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 21°C

27°C

28°C

29°C

20°C

21°C

22°C

A˙sbu kmieni g˙all-bijetti.

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta Trinity Pharmacy, 32 Triq il-Marsa, il-Marsa Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi Marrit Pharmacy, Triq l-1 ta’ Mejju, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara St Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà St Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibra©© Wales Pharmacy,183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard St Joseph Pharmacy, 1, Triq iΩ-Ûakkak, il-Mosta St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Sonren Pharmacy, Triq iΩ-Ûejtun, Óal Tarxien Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla St Elias Pharmacy Triq San Elija, ix-Xg˙ajra Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabi˙a, BirΩebbu©a Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, il-Qrendi The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli

Buffet Breakfast Mission Fund (VO/0015) ser jorganizza buffet breakfast b’risq il-missjunarji Maltin li qeg˙din ja˙dmu filpajjiΩi tat-Tielet Dinja, nhar il-Óamis 26 ta’ Ìunju, 2014 f’San Antonio Hotel, il-Qawra. Prezz €10.00 (ming˙ajr trasport). Trasport (g˙al min g˙andu bΩonn) jista’ ji©i pprovdut bi ˙las apparti. G˙all-biljetti çemplu l-uffiççju mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u s-13.00 fuq 2141 3664 jew lil Charles Decelis 21575351/99885078. Ta˙dita Pubblika Is-Soçjetà Storika ta’ Malta g˙andha l-pjaçir t˙abbar ta˙dita pubblika bit-tema ‘The Creative Collaboration between Painters and Photographers in Malta’. Il-kelliema ser tkun is-Sa Caroline Tonna. It-ta˙dita ser tixtarr l-istorja ta’ kif artisti u fotografi, specjalment fil-bidu tas-seklu ghoxrin, ˙admu flimkien u influwenzaw lil xulxin. It-ta˙dita tkun bl-IngliΩ, nhar il-Óamis 19 ta’ Ìunju fis-7.00 ta’ filg˙axija fiil-MuΩew Marittimu fil-Birgu. D˙ul b’xejn u wara jkun hem riceviment Ωg˙ir. Il-pubbliku ©entilment mistieden li jattendi.

G˙awdex Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, ir-Rabat St John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, ix-Xewkija

Lottu

53 88 27 22 77 17 46 11

Grand Lottery

04 08

L-G˙aqda Veterani Laburisti tixtieq tavΩa li l-˙ar©a kulturali li jmiss ser tkun attività biΩ-Ωfin u ser issir nhar il-Óamis 26 ta’ Ìunju 2014, fil-lukanda Qawra Palace, il-Qawra. Membri u ˙bieb huma mistiedna ji©u mag˙na. Tluq mill-postijiet tassoltu fit-8.30 ta’ filg˙odu. Il-biljetti jinkisbu ming˙and ilhelpers tas-soltu. G˙al aktar dettalji tista’ ççempel lil Veronica Cuschieri fuq 9946 8416.

Super 5

06 03 09 05 07

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Gathering mill-G˙aqda Festi Esterni San Duminku u l-Banda King’s Own tal-Belt Valletta L-G˙aqda Festi Esterni San Duminku u s-Soçjetà Filarmornika King’s Own jistiednu lil-partitarji u l˙bie b tag ˙hom g ˙al festa gathering f il- Cortile Farmhouse f’Tal-Balal in-Naxxar, nhar is-Sibt 21 ta’ Ìunju. Il-prezz huwa ta’ €28 g˙all-adulti u €12 g˙al tfal ta˙t l-14-il sena li jinkludi finger food, BBQ buffet, deΩerta u open bar. Dakinhar l-G˙aqda Festi Esterni se ΩΩanΩan is-CD l-©dida tal-festa b’diversi kanzunetti brijuΩi ©odda. Waqt is-serata se ji©i armat big screen biex f lim kie n inkunu nistg ˙u nse g wu l- log ˙ba Ìermanja vs Gana. Biljetti jinkisbu mil-kaΩin, minn St Elmo’s Fire Jewelry, jew çemplu 9987 2124 u 9945 1909.

Pool Party mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija tal Imqabba

21.06.1900 – Iç-Çina tiddikjara gwerra malAmerika, il-Brittanja, il-Ìermanja, Franza u lÌappun, wara editt li ˙are© mill-Imperatriçi Dowager Cixi

18.06.1908 – tibda l-immigrazzjoni ÌappuniΩa lejn il-BraΩil fejn 781 persuna waslu f’Santos abbord il-vapur Kasato-Maru

Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija tal-Imqabba qed torganizza pool party b’differenza f’ farmhouse mill-isba˙ fil-limiti ta’ Óal G˙axaq, is-Sibt 21 ta’ Ìunju. Ser ikun hemm diversi attivitajiet g˙addejjin matul il-©urnata b˙al water games g˙all-addoloxxenti filg˙odu, tombla waranofsinhar, u BBQ kbir filg˙axija. G˙ar-riservazzjonijiet wie˙ed g˙andu javviçina lill-membri tal-kumitat tal-istess Sezzjoni Ûg˙aΩag˙.

Kompetizzjoni Ktieb

15.06.2014 33

KOMPETIZZJONI KTIEB MIS-SENSIELA INDRI, IS-SAJJIED MALTI

ID-DIFNA F’TA’ XBIEX Kitba ta’ Mario Griscti Mhuwiex façli tadatta rumanz li jmur ˙afna lura fis-snin, g˙aΩΩminijiet tal-lum. Hija sfida kbira li titlob konsistenza, koerenza u sabar. Lanqas hu façli tfiehem u tfisser ©rajjiet li se˙˙ew fl-img˙oddi, bi kliem mexxej, biex jifhimhom ilqarrej ta’ snin wara. Imma minkejja li dawn l-isfidi huma ˙alel ©ganteski, l-awtur Charles B. Spiteri da˙al g˙alihom u, nista’ komodament ng˙id, li reba˙hom. Tajjeb niftakru li rumanzi, illum qodma, b˙al dan, miktub minn Arturo Caruana, huma diffiçli g˙alladattament, mhux biss min˙abba lqdumija tag˙hom, u allura d-distanza ta’ Ωmien, ambjenti differenti u strutturi kompletament stran©ieri g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum, iΩda wkoll min˙abba l-˙afna intriççi li jsawru r-rumanz, li jmexxuk minn triq g˙all-o˙ra, kwaΩi bla nifs, sal-konkluΩjoni. Dawn it-tipi ta’ rumanzi huma wisq g˙al qalb il-qarrejja tag˙na. Minbarra dan, hemm interessanti wkoll li aktar ma tid˙ol fil-qalba tal©rajja, u ta˙seb li tkun taf kif ser ti©i konkluΩa, mhux darba jew tnejn li tinteba˙ li l-istorja qed tie˙dok f’direzzjoni o˙ra. Allura, minn kapitlu g˙all-ie˙or, l-avveniment jibqa’ frisk u investigattiv. Il-˙afna persona©©i involuti jag˙tu lewn mill-isba˙ lill-©rajja. Il-©rajja tibda’ sempliçi g˙alla˙˙ar, g˙alkemm b’azzjoni makabra ta’ dfin ta’ katavru fuq l-g˙olja ta’ Ta’ Xbiex. Hawnhekk tqum millewwel il-mistoqsija naturali: ta’ min kien il-katavru? Min kien l-awtur tad-delitt? X’kien il-mottiv tan-nies ta’ madwar il-Óakem biex jomiçidaw? U Indrì kien innoçenti jew manipulatur ie˙or? X’kienet tfisser lim˙abba ta’ Beatrice, in-neputija ta’ Indrì, ma’ Roberto? Indrì huwa s-simbolu tal-bniedem li jirreΩisti l-arroganza u l-manipulazzjoni tal-poter. Sa˙ansitra meta ji©i ‘ffrejmjat’ b’delitt, baqa’ b’rasu fuq g˙onqu, u quddiem interrogaz-

zjoni arroganti ma tilifx il-botti ironiçi tieg˙u. La quddiem ilKançillier, la quddiem il-Kmandant u lanqas quddiem il-Óakem, Baskal Testaferrata Xiberras, ma twerwer jew trieg˙ed; anzi kompla jesponi lidentità tieg˙u ta’ sajjied. Dan il-ktieb, li huwa l-ewwel volum mis-sensiela Indrì, is-Sajjied Malti, bl-isem Id-Difna f’Ta’ Xbiex, miktub minn Arturo Caruana u adattat mill-kittieb Charles B. Spiteri, huwa ©rajja kkumplikata imma li tinftiehem; ikkumplikata g˙ax hija nis©a ta’ intriççi, manipulazzjonijiet u akkordji kriminali, li jirriΩultaw f’reb˙a g˙al min hu makakk u ©enwin fl-istess ˙in – filkaΩ tag˙na, Indrì. Hija lezzjoni g˙all-umanità, li filwaqt li tag˙ti ˙jiel çar ta’ kura©©, turi li min ikun fis-sewwa m’g˙andux g˙alfejn ikun iblah, anzi jrid ikun g˙aqli, mhux neçessarjament g˙aref, u ta’ karattru reΩistenti biex jirba˙ lill-malizzja. Il-kittieb, Charles B. Spiteri, ottiena kura©© kbir biex wasal li jadatta klassiçità ta’ rumanz b˙al dan, miktub minn awtur fi Ωminijiet o˙ra. Arturo Caruana kien ukoll l-awtur tal-Misterji tal-Wardija. Fis-sekli dsatax u ghoxrin dawn it-tipi ta’ rumanzi kienu popolari ˙afna mannies, u kienu jinbieg˙u b˙ala faxxikli, u min kien illitterat kien jitg˙axxaq jismag˙hom jinqraw minn min kien ‘ta’ skola’. Charles B.Spiteri rega’ qajjem dawn irrumanzi klassiçi Maltin, b’din is-sensiela ta’ Indrì, is-Sajjied Malti, flewwel filliera tal-popolarità. Il-BDL Publishing jixirqilhom ˙ajr u ©ie˙ ta’ din l-edizzjoni u d-disinn impekkabbli tal-ktieb u l-qoxra tieg˙u. L-istamperija Gutenberg, ta’ Óal Tarxien, imissha sew minn dan il-˙ajr u dan il-©ie˙ bir-ra©un, g˙allistampar pulit ta’ dan il-ktieb. Jalla Charles B. Spiteri jkompli jadatta aktar xog˙lijiet ta’ dan it-tip ˙alli tkompli tistag˙na l-librerija Melitensi f’kull na˙a ta’ pajjiΩna.

Mistoqsija: X’jisimha n-neputija tal-protagonist ewlieni?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb ID-DIFNA F’TA’ XBIEX ©entilment ipprovdut minn BOOK DISTRIBUTERS LTD (BDL). Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 22 ta’ Ìunju Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb KIF JAÓSIBHOM MASTRU GERFEX hija:

YLENIA FALZON, Nru 1, ‘Blue Lagoon’, Triq Karlu Darmanin, Óal Kirkop

Log˙ob

34 15.06.2014

B’4 numri 0614 0670 1143 1585 1990 2098 2406 2415 2513 2573 3373 3651 3685 3938 4244 4319 4331 4415 4533 4632 4735 5055 5479 5846 5983 6583 7296 7301 7662 8002 8179 8535

8845 8975 8993 9097 9153 9940

B’5 numri

B’6 numri

01948 05903 15705 18572 28555 28965 29916 33844 34036 35968 44871 46122 53905 56387 56794 59794 60888 69160 84727 90743 94619 98530

032183 067165 154438 525705

Bi 8 numri 08726340 39491235 43558559 68446298

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙ tal-Ìimg˙a l-o˙ra: R. CALLEJA, 56, Favola, Triq ix-Xintill, Óal Tarxien

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Log˙ob

15.06.2014 35

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin: 1. Hemm ˙afna minnu fl-Afrika (5) 4. G˙asafar? (4) 7. Filg˙odu (2) 9. Ara 5 10. Jista’ jkun mimli blirkotta (6) 12. Qisu pappagall Ωg˙ir (6) 16,18,19.Gwadanji (8) 18. Ara 16 19. Ara 16 20,21W Bla ras millMellie˙a (8) 21. Jg˙ix ukoll flakwarju (3) 23. Ara 11 24. Qishom roti (5) Weqfin 1. Tittiekel ma’ ˙afna

2. 3,17. 5,9. 6. 8. 11,23. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

ikel ie˙or (6) Lissen (3) Xog˙ol antik Malti? (6) Imur lejn in-Nofsin har! (6) Ray Borg Laganà (1,1,1) Spanjoli dawn (9) Kienu jpo©©u ddawl fuqha fl-antik (6) IΩjed (5) Kokka IngliΩa (3) Ma ftakartux (6) L-abbilitajiet tieg˙u (ie f’kaxxa wa˙da) (6) Ara 3 Ara 20 Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin 1. Ba˙ri, 4. Mans 9,15. Russu Kolt 10. Bajtar 12. Firrol 16. One 18,19. Mietu 20. Rassa 21,23. AkkuΩat

Weqfin 1,11. 2,6. 3,7. 5. 8. 12,17. 13. 14. 21. 22,24.

Barklori Óassar Iebes Abt Sagristan Fenek RMA Lealtà Adu Kmandant

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Wa˙da Maltija u o˙ra Kolumbjana, iΩda t-tnejn kantaw diska tat-Tazza tad-Dinja Kantanta 1:

Kantanta 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Ashley Cole

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA BERNICE COHEN, 414, Triq Patri Mattew Sultana, il-sKalkara

Giuseppe Rossi

Sports

36 15.06.2014

ÓARSA LEJN IL-GRAND PRIX TA’ MONTRÉAL

HAMILTON FADALLU ÓAFNA X’JAQDEF KLASSIFIKA TAL-F1 | MONTRÉAL

KLASSIFIKA TAS-SEWWIEQA

Nru

Sewwieq

Tim

Óin

Nru

Sewwieq

Tim

Punti

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Daniel Ricciardo Nico Rosberg Sebastian Vettel Jenson Button Nico Hulkenberg Fernando Alonso Valtteri Bottas Jean-Eric Vergne Kevin Magnussen Kimi Raikkonen

Red Bull Mercedes Red Bull McLaren Force India Ferrari Williams Toro Rosso McLaren Ferrari

1:39:12.830 +4.2 +5.2 +11.7 +12.7 +14.7 +23.4 +27+7 +28.9 +53.3

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Nico Rosberg Lewis Hamilton Daniel Ricciardo Fernando Alonso Sebastian Vettel Nico Hulkenberg Jenson Button Valtteri Bottas Kevin Magnussen Sergio Perez

Mercedes Mercedes Red Bull Ferrari Red Bull Force India McLaren Williams McLaren Force India

140 118 79 69 60 57 43 40 23 20

AKTAR MINN 2000 APPLIKAZZJONI GÓAL SUMMER ON THE MOVE L-applikazzjonijiet g˙al Summer on the Move: programm sportiv g˙as-sajf organizzat mill-Kunsill Malti g˙allIsport qabΩu ’l fuq minn 2000. Din hija l-11-il edizzjoni ta’ dan il-programm li fih jistg˙u jipparteçipaw tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti minn erba’ snin ’il fuq. G˙al dan il-programm ser ikunu utilizzati 250 kowç speçjalizzat li ser jie˙du ˙sieb li jag˙tu l-attenzjoni me˙tie©a lil kull parteçipant. L-g˙an prinçipali ta’ dan il-programm hu li l-parteçipanti jit˙arr©u u jg˙ixu ˙ajja aktar sana.

Fil-fatt, il-Kunsill Malti g˙allIsport ˙aseb biex il-programm Summer on the Move ikun imfassal b’tali mod biex dawk il-©enituri li jwasslu lit-tfal fiddiversi çentri jkunu jistg˙u jipparteçipaw f’attività sportiva ddisinjati apposta g˙alihom. Hemm diversi programmi g˙all-adulti minn fejn wiehed jista’ jag˙Ωel f’kull ˙in tal©urnata u fiç-çentri kollha talKunsill. Dawn il-programmi huma popolari ˙afna u jvarjaw minn Zumba, g˙al-Tai Chi u ˙afna o˙rajn. Din is-sena ©ew ukoll reve-

duti l-prezzijiet biex dejjem ikunu vanta©©uzi, speçjalment g˙al dawk li jridu juΩaw isservizz il-©imgha kollha Il-programm jibda fl-14 ta’ Lulju u jintemm fil-5 ta’ Settembru 2014. L-applikazzjoni tista’ titniΩΩel minn fuq is-sit www.sportmalta.org.mt fejn ukoll tista’ tapplika online. B˙alma kien mistenni l-postijiet qeg˙din jimtlew b’ritmu mg˙a©©el, g˙alhekk il-pubbliku huwa m˙e©©e© biex japplika u ma j˙allix g˙all-a˙˙ar biex ma jkunx diΩappuntat.

Lewis Hamilton idg˙ajjef lil sie˙bu Nico Rosberg wara li kien ordnat li jirtira fit-tellieqa tal-Kanada

Sports

15.06.2014 37

ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI

Cost Cap or Bust It-timijiet tal-Formula 1 g˙addejjin b’konflitt iebes dwar kif jistg˙u ji©u kkontrollati l-ispejjeΩ f’dan l-isport. Filwaqt li t-timijiet iΩ-Ωg˙ar qeg˙din jimbuttaw l-idea li jkun hemm limitu stabbilit ta’ infiq, jew cost cap , it-timijiet il-kbar esprimew ix-xewqa li jkun hemm soluzzjoni inqas radikali biex jitnaqqsu l-ispejjeΩ. Il-bΩonn li jittie˙du miΩuri biex ti©i indirizzata din il-problema ilha tin˙ass. Huwa g˙alhekk li matul dawn l-a˙˙ar snin ittie˙du diversi passi biex jag˙mlu l-operat tat-timijiet iktar vijabbli, fosthom it-tranΩizzjoni g˙all-magni V8 u tnaqqis fin-numru ta’ roti u fjuwil li jistg˙u jintuΩaw f’kull tellieqa. Distakk fir-riΩorsi

U-turn Dan id-distakk fir-riΩorsi deher li seta’ ji©i solvut mill-ista©un li ©ej. Dan g˙aliex, f’laqg˙a tal-Istrategy Group tal-F1 li saret f’Ìinevra f’Jannar li g˙adda, kien maqbul b’mod unanimu li jrid ikun hemm bdil radikali fir-regolamenti li g˙andhom x’jaqsmu malkontroll tal-ispejjeΩ. Dan il-qbil ©ie interpretat minn Jean Todt, il-President tal-FIA, u mit-timijiet iΩ-Ωg˙ar b˙ala pass li kellu jwassal g˙al cost cap çara li tkun indaqs g˙al kul˙add. B’hekk, il-laqg˙a ©iet a©©ornata bil-˙sieb li f’Ìunju t-timijiet jer©g˙u jiltaqg˙u biex jiddefinixxu dan il-limitu l-©did fl-infiq. Madankollu, meta beda l-ista©un il©did f’Marzu li g˙adda, it-timijiet ilkbar bdew ibiddlu ftit ftit id-diskors tag˙hom biex, sa Mejju, deher çar li lappo©© g˙all- cost cap kien naqas ˙afna. Dan wassal lil Jean Todt biex fl-istess xahar jammetti li l-pjan ori©inali kienu kwaΩi kkundannat li jfalli, hekk kif it-timijiet il-kbar ressqu pjan alternattiv b’riformi illi kienu ferm ’il bog˙od mill-mira ta’ 40% fi tnaqqis li kellu f’mo˙˙u l-President tal-FIA. L-Istrategy Group Dan il- U-turn tat-timijiet prinçipali kompla Ωied it-tensjoni bejniethom u t-timijiet iΩ-Ωg˙ar. B’mod speçjali, din ir-rabja kienet diretta lejn l-Istrategy Group, grupp li kien iffurmat is-sena lo˙ra biex jiddeçiedi kif u meta se jinbidlu r-regolamenti li jiggvernaw ilFormula 1. Attwalment, it-timijiet iΩ-Ωg˙ar m’g˙andhomx id-dritt g˙al rappreΩentanza attiva fl-Istrategy Group u jistg˙u jattendi biss b˙ala osservaturi skont id-diskrezzjoni tat-timijiet ma©©uri. B’hekk, s’issa, huma biss il-

Ecclestone u t-timijiet il-kbar qeg˙din jirreΩistu l-introduzzjoni ta’ cost cap

BAÌITS TAT-TIMIJIET FL-2013 TIM

BAÌIT

Ferrari Red Bull McLaren Mercedes Lotus Force India Williams Sauber Toro Rosso Catherham Marussia

€308 miljun €290 miljun €197 miljun €197 miljun €160 miljun €123 miljun €111 miljun €111 miljun €86 miljun €80 miljun €63 miljun

Ferrari, il-Mercedes, ir-Red Bull, ilMcLaren, il-Williams u l-Lotus li g˙andhom vot f’dan il-grupp. Prinçiparjament, ir-ra©uni wara dan l-atte©©ament diskriminatorju hija li ttimijiet iΩ-Ωg˙ar mhumiex qeg˙din jinvestu fl-isport daqs it-timijiet il-kbar. G˙alhekk, l-FIA ˙asset li ma jkunx ©ust li jkollhom l-istess vuçi daqs lo˙rajn meta jittie˙du deçiΩjonijiet importanti. Madankollu, it-timijiet iΩΩg˙ar dejjem ˙assew li huma g˙andhom mill-inqas ikollhom vot meta ddeçiΩjonijiet jaffettwawhom direttament. L-unika tim fl-Istrategy Group li qieg˙ed jitkellem barra mill-kor huma l-Williams. Claire Williams, it-team principal tal-Williams F1, g˙amlitha çara li jekk ma jitti˙dux passi immedjati biex din il-problema ti©i indirizzata, ma kienx biss il-futur tat-timijiet iΩΩg˙ar li se jkun fil-periklu, imma wkoll dak tal-isport b’mod ©enerali. Però, hija ammettiet li se jkun diffiçli biex jinkiseb l-appo©© tat-timijiet ilkbar g˙aliex huma l-iktar li g˙andhom x’jitilfu jekk ji©i implimentat xi tip ta’ cost cap. Dixxiplina interna

Timijiet Ωg˙ar b˙all-Marussia j˙ossu li ming˙ajr riformi radikali, il-futur tal-isport se jkun fil-periklu

Min-na˙a tieg˙u, Bernie Ecclestone, ilfigura politika u finanzjarja ewlenija ta’ dan l-isport, qabel mal-poΩizzjoni tat-timijiet prinçipali. Huwa sostna li lispejjeΩ iridu jonqsu biss permezz ta’ dixxiplina interna fost it-timijiet li g˙andhom juΩaw ir-riΩorsi tag˙hom b’iktar g˙aqal. Fl-opinjoni tieg˙u, ˙afna timijiet qeg˙din ikollhom problemi biex ila˙˙qu mal-ispejjeΩ g˙aliex ˙olqu infrastruttura kbira wisq b’mijiet ta’ ˙addiema u riΩorsi ji©ru warajhom minn tellieqa g˙all-o˙ra.

Ecclestone ma tilifx l-opportunità biex jer©a’ jikkritika l-introduzzjoni talmagni hybrid il-©odda. G˙alih dawn il-magni dda˙˙lu fi Ωmien ˙aΩin g˙aliex jiswew madwar erba’ darbiet iktar mill-V8s l-antiki, spiΩa Ωejda f’perjodu finanzjarju daqshekk delikat. Il-magni hybrids ilhom fuq l-istonku ta’ Ecclestone, li mill-ewwel kellu kliem iebes g˙all-ispejjeΩ li j©ibu mag˙hom, kif ukoll il-˙oss li jag˙mlu, illi fil-fehma tieg˙u kien baxx ikkomparat mal-V8s. Madankollu, huwa kellu jçedi g˙all-pressjoni ta’ bosta timijiet li xtaqu li jkun hemm din ittranΩizzjoni g˙aliex raw fiha potenzjal kummerçjali kbir. Tard wisq? Il-laqg˙a li jmiss tal-World Motorsport Council mistennija li ssir fis-26 ta’ Ìunju. Però, il-poΩizzjoni tat-timijiet dwar il-kontroll tal-ispejjeΩ g˙adha ’l bog˙od ferm biex jittie˙du ddeçiΩjonijiet radikali li hemm bΩonn. Xi osservaturi qalu li jekk ma ti©ix introdotta l-cost cap, it-timijiet ikunu qeg˙din biss jirran©aw l-g˙amara fuq il-gverta tat-Titanic f’mument meta suppost qed jippruvaw ibieg˙duh mill-iceberg. Fi kliem qasir, minkejja s-sa˙˙a li g˙andhom it-timijiet il-kbar, l-g˙afsa ta’ dawn iΩ-Ωminijiet ekonomiçi diffiçli qeg˙din i˙ossuha huma wkoll. L-ebda tim mhu invinçibbli u mhijiex l-ewwel darba li rajna timijiet bi storja kbira jisparixxu g˙al kollox minn dan l-isport min˙abba problemi ta’ flus. Mag˙hom jista’ jeg˙req l-isport b’mod ©enerali jekk wisq timijiet jirtiraw f’daqqa. Allura, wie˙ed jistaqsi: tista’ tinstab soluzzjoni qabel ma jkun tard wisq? IΩ-Ωmien jag˙tina parir.

SORS: autosport.com

Madankollu, dawn il-miΩuri ma kinux radikali daqskemm kien hemm bΩonn u ˙allew sitwazzjoni warajhom fejn likbar timijiet g˙adhom jonfqu bejn €200 u €300 miljun kull sta©un f’riçerka, Ωvilupp u operat. It-timijiet iΩΩg˙ar, min-na˙a l-o˙ra, ma jifil˙ux jaslu g˙al dawn iç-çifri u ˙afna drabi jkollhom jikkuntentaw bi kwart u anke inqas ta’ dan il-ba©it. Dan id-distakk fir-riΩorsi jiddependi minn ˙afna fatturi. Ewlenin fosthom hemm il-fatt li l-mod kif jitqassam idd˙ul mid-drittijiet kummerçjali u televiΩivi jsir skont kif kull tim jispiçça filklassifika tal-kostrutturi fl-a˙har talista©un. Minkejja li din is-sistema tag˙mel sens, g˙aliex ˙afna nies isegwu l-F1 biex jaraw l-iktar timijiet presti©juΩi, huwa çar li dan il-metodu kompla jΩid id-distakk bejn it-timijiet ta’ quddiem u dawn ta’ wara. Minbarra l-flus li ji©u direttament mill-Federazzjoni, hemm il-flejjes kbar li ji©u ming˙and l-isponsors, illi ovvjament jiffavurixxu lit-timijiet kbar g˙allistess ra©uni li semmejna qabel, ji©ifieri li g˙ajnejn l-ispettaturi ˙afna drabi jkunu fuq il-karozzi ta’ quddiem. Barra minn hekk, hemm il-fatt li ˙afna mit-timijiet il-kbar g˙andhom d˙ul li jmur lil hinn mill-Formula 1. Timijiet b˙all-Ferrari, Mercedes u Red Bull g˙andhom korporazzjonijiet enormi li jkunu jistg˙u jg˙addu riΩorsi finanzjarji lit-timijiet f’mumenti ta’ kriΩi. Min-na˙a l-o˙ra, it-timijiet iΩΩg˙ar iridu kull sta©un jaraw minn fejn se jsibu xi sponsor ©did, jew sewwieq li jkun lest li j˙allas biex isuq mag˙hom. Fejn jid˙lu riΩorsi, timijiet b˙allFerrari u Mercedes g˙andhom ukoll ilvanta©© ulterjuri li, min˙abba li qeg˙din fl-industrija awtomobilistika, jkollhom dipartimenti o˙rajn talkumpanija tag˙hom li jkunu qed ja˙dmu fuq Ωviluppi g˙al karozzi g˙attoroq li jafu jkunu utli g˙all-vetturi talF1 ukoll. B’hekk, dawn it-timijiet, min-

barra r-riçerkaturi u l-in©iniera li jkunu mag˙hom b’mod uffiçjali, ikollhom ukoll o˙rajn li jag˙tuhom g˙ajnuna supplimentari.

Sports

38 15.06.2014

TAZZA TAD-DINJA

BRAÛIL

NISTGÓU NAGÓTU T-TAZZA LILL-BRAÛIL

L-eksdifensur tat-Tottenham, il-Kroat Corluka, jemmen li l-uffiçjali qed jiffavorixxu lit-tim ospitant tat-Tazza tad-Dinja, il-BraΩil. Il-Kroat kompla jg˙id li jekk is-sitwazzjoni, b˙alma ©ara fil-log˙ba bejn ilBraΩil u l-Kroazja, tkompli tul il-log˙biet l-o˙ra, ˙add m’g˙andu jilg˙ab kontra l-BraΩil. Nistg˙u naqbdu u nag˙tu t-tazza lilhom u kul˙add imur lura d-dar. Ir-referee Yuichi Nishimura deher li qed jiffavorixxi lill-BraΩil; dan l-istess referee ma jafx jitkellem bl-IngliΩ u sa˙ansitra pprova jkellem lill-plejers bilÌappuniΩ. L-AKTAR ERBA’ GOWLS KONTROVERSJALI FL-ISTORJA TAT-TAZZA TAD-DINJA L-Ingilterra vs il-Ìermanja fl-1966: Wara 90 minuta l-log˙ba baqg˙et fi draw ta’ 2-2. Fil-˙in miΩjud l-istriker ingliΩ Geoff Hurst ˙a l-opportunità li jix˙et il-ballun ©ox-xibka minn distanza qasira. Il-ballun ˙abat mal-mimduda, u konsegwenza t’hekk il-ballun immolla lura, li preΩuntament qabeΩ il-linja tal-gowl. Ir-referee g˙addieh b˙ala gowl, iΩda l-plejers ÌermaniΩi xejn ma ˙adu gost b’din id-deçiΩjoni u pprotestaw. Il-fatt huwa li ˙add mhu çert jekk il-ballun da˙alx fil-kaxxa jew le. LIngliΩi kienu reb˙u l-log˙ba 4-2 u reb˙u t-Tazza tad-Dinja. Il-BraΩil vs l-IΩvezja 1978: Il-BraΩil kienu ng˙ataw corner fl-a˙˙ar minuta tal-log˙ba. Zico (BraΩil) tefa’ l-ballun ©ox-xibka b’daqqa ta’ ras, iΩda qabel ma l-BraΩiljani kellhom çans jiççerlebraw, ir-referee Clive Thomas ikkançella dan il-gowl. Ir-ra©uni kienet li l-gowl ©ie wara li saffar it-tisfira tal-a˙˙ar. Il-log˙ba ntemmet bi draw ta’ 1-1. Franza vs il-Kuwajt 1982: Il-FrançiΩi kienu qed jirb˙u bi skor kunfidenti fuq l-avversajri tag˙hom. IΩda l-President tal-Assoçazzjoni tal-futbol tal-Kuwajt u l-kollegi tieg˙u bdew jipprotestaw hekk kif Franza kienu regalati gowl. Id-difensuri tal-Kuwajt waqfu milli jilag˙bu hekk kif semg˙u tisfira u ˙asbuha tar-referee, iΩda li probbabbilment kienu saffru l-ispetatturi. Wara l-protest li g˙amlu l-Kuwajt, ir-referee bidel il-fehma u ˙assar dan ilgowl tal-a˙˙ar. Franza reb˙et il-log˙ba bl-iskor ta’ 4-1. L-Ar©entina vs l-Ingilterra fl-1986: Il-famuΩ gowl ta’ Maradona u l-fraΩi “Hand of God” baqg˙et tisemma g˙al diversi snin wara li ntemm it-tournament . L-Ar©entin mhux biss ˙asad lill- goalkeeper IngliΩ, Peter Shilton, imma anke ’l-bqija tad-dinja hekk kif laqat il-ballun b’idu x-xellugija u tefa’ g˙al ©ox-xibka. Jista’ jkun li jidher b˙ala gowl bir-ras g˙al ˙afna, iΩda huwa çar li qabel ma da˙al ©ox-xibka l-ballun ˙abat ma’ jdejn Maradona. Ir-referee u l-assistenti tieg˙u ma rawx dan il-fawl u qiesu l-gowl b˙ala validu. BUFFON JILWI L-GÓAKSA WAQT IT-TAÓRIÌ Nhar il-©img˙a li g˙adda l- goalkeeper internazzjonali Taljan u Juventus Gianluigi Buffon we©©a’ l-g˙aksa waqt sessjoni ta’ ta˙ri©. Prandelli, il-kowç Taljan, ilbiera˙ filg˙odu sostna li Buffon qed ji©i kkurat. L-inkwiet tat-Taljni ma jiqafx hawn g˙ax it-tieni gowler ukoll kien ilu ma jattendi g˙at-ta˙ri© g˙al bosta jiem min˙abba w©ig˙ fil-kustilji. Hemm suspetti li l-awtoritajiet BraΩiljani Ωebg˙u l-˙axix tal-grawnd – fejn intlag˙bet il-log˙ba tal-biera˙ bejn l-IngliΩi u t-Taljani – a˙dar sabiex jitg˙attew l-irqajja’ bla ˙axix li kienu g˙adhom evidenti sa ftit tal-jiem ilu. ISEÓÓ L-EWWEL GOWL SABIÓ F’DIN L-EDIZZJONI TAT-TAZZA TADDINJA Ir-reb˙a tal-Olanda fuq Spanja ma kinitx wa˙da mistennija minn bosta nies, iΩda b’sorpiΩa g˙al min kien qed jiffavorixxi lill-Ispanjoli; dawn tal-a˙˙ar ma la˙qux mal-˙effa tal-avversarji tag˙hom. L-OlandiΩi umiljaw lir-rebbie˙a dinjin. Din it-telfa hija t-tieni mill-ikbar telfiet li qatt sofrew l-Ispanjoli – fl-1950 kienu tilfu 6-1 kontra l-BraΩil. L-isba˙ gowl s’issa bla dubju huwa tal- captain OlandiΩ u striker talManchester United Robin, Van Persie, li b’daqqa ta’ ras ˙asad lil Casillas u tefa’ ©ox-xibka. Wara din il-log˙ba, Van Persie ©ie mlaqqam b˙ala The Flying Dutchman. ÓDAX-IL DIMOSTRANT MIÛMUMA MILL-PULIZIJA BRAÛILJANA Il-Pulizija BraΩiljana Ωammet 11-il dimostrant fil-belt ta’ Salvador filwaqt li kienu qed jipprotestaw fi protesta Ωg˙ira kontra t-Tazza tad-Dinja. Grupp ta’ madwar 100 persuna – li kienu qed jipprotestaw fejn kienet qed tintlag˙ab il-log˙ba ta’ nhar il-Ìimg˙a li g˙adda bejn Spanja u l-Olanda – ippruvaw jid˙lu fl-in˙awi tal-FIFA Fan Fest, iΩda qabel ma rnexxielhom jaslu fil-viçinanzi l-Pulizija waqqfithom permezz ta’ stun granades.

IL-LOGÓOB GÓAL DIN IL-ÌIMGÓA Illum, il-Óadd, 15 ta’ Ìunju Grupp Ç Arena Pernambuco Recife

il-Kosta tal-Ivorju

03.00

il-Ìappun

Grupp E Estadio Nacional Brasilia

l-IΩvizzera

18.00

l-Ekwador

Grupp E Estadio Beira-Rio Porto Alegre

Franza

21.00

il-Óonduras

Grupp F Estádio Jornalista Mário Filho Rio De Janeiro

l-Ar©entina

00.00

il-BosnjaÓerzegovina

Grupp G Arena Fonte Nova Salvador

il-Ìermanja

18.00

il-Portugal

Grupp F Arena da Baixada Curitiba

l-Iran

21.00

in-Ni©erja

Grupp G Estadio das Dunas Natal

il-Gana

00.00

l-Istati Uniti

Grupp H Estadio Mineirao Belo Horizonte

il-Bel©ju

18.00

l-Al©erija

Grupp A Estadio Castelao Fortaleza

il-BraΩil

21.00

il-Messiku

Grupp H Arena Pantanal Cuiaba

ir-Russja

00.00 il-Korea t’Isfel

Grupp B Estadio Beira-Rio Porto Alegre

l-Awstralja

18.00

l-Olanda

Grupp B Estadio Jornalista Mario Filho Rio De Janeiro

Spanja

21.00

iç-Çilì

Grupp A Arena Pantanal Cuiaba

il-Kamerun

00.00

il-Kroazja

Grupp Ç Estadio Nacional Brasilia

il-Kolumbja

18.00

il-Kosta tal-Ivorju

Grupp D Arena de Sao Paulo Sao Paulo

l-Urugwaj

21.00

l-Ingilterra

Grupp Ç Estadio das Dunas Natal

il-Ìappun

00.00

il-Greçja

Grupp D Arena Pernambuco Recife

l-Italja

18.00

Kosta Rika

Grupp E Arena Fonte Nova Salvador

l-IΩvizzera

21.00

Franza

Grupp E Arena da Baixada Curitiba

il-Óonduras

00.00

l-Ekwador

Grupp F Estadio Mineirao Belo Horizonte

l-Ar©entina

18.00

l-Iran

Grupp G Estadio Castelao Fortaleza

il-Ìermanja

21.00

il-Gana

Grupp F Arena Pantanal Cuiaba

in-Ni©erja

00.00

il-BosnjaÓerzegovina

G˙ada, it-Tnejn, 16 ta’ Ìunju

it-Tlieta, 17 ta’ Ìunju

l-Erbg˙a, 18 ta’ Ìunju

il-Óamis, 19 ta’ Ìunju

il-Ìimg˙a, 20 ta’ Ìunju

is-Sibt, 21 ta’ Ìunju

Sports

15.06.2014 39

Çiklisti ta’ aliVE 2014 jiltaqgÓu ma’ riÇErkaturi fl-uniVErsitÀ ta’ malta

Ritratt: Il-Prof. Christian Scerri jindirizza ç-çiklisti ta’ ALIVE f’wie˙ed mill-laboratorji talUniversità fil-preΩenza ta’ Dr Godfrey Grech, ir-riçerkatur Shawn Baldacchino, u l-Kap EΩekuttiv tal-RIDT Wilfred Kenely. Fir-ritratt jidhru wkoll il-President ta’ Europa Donna (Malta) Gertrude Abela, il-President ta’ ABCF Esther Sant u ç-Chairperson ta’ ALIVE Nicky Camilleri

Waqt waqfa qasira mit-ta˙ri© tag˙hom ta’ nhar ta’ Óadd, iç-çiklisti ta’ ALIVE Charity Foundation marru l-Università ta’ Malta fejn Ωaru l-Laboratorju talÌenetika Molikulari. B˙alissa ç-çiklisti g˙addejjin b’ta˙ri© intensiv g˙all-isfida iebsa ta’ 1,000km imsemmija Malta Airport – ALIVE 2014 Cycling Challenge for Cancer. Din ser issir ix-xahar id-die˙el biex g˙at-tieni sena konsekuttiva jin©abru fondi g˙allprogramm speçjalizzat li hu façilitat mill-Fond g˙ar-Riçerka (RIDT) talUniversità. Is-sena l-o˙ra, il-Malta Airport ALIVE 2013 Cycling Challenge for Cancer ©abret €55,000 g˙all-Action for Breast Cancer Foundation (ABCF) li min-na˙a tag˙ha, permezz tal-RIDT, g˙addiet din is-somma g˙al riçerka tal-kançer fissider biex b’hekk twettqet l-inizjattiva ta’ ALIVE Charity Foundation. Iç-çiklisti, flimkien mal-kumitat talALIVE, intlaqg˙u mill-Pro-Rettur talUniversità l-Professur Richard Muscat, mill-Kap tad-Dipartiment tal-FiΩjolo©ija u Bijokimika l-Professur Christian Scerri, mis-Senior Lecture fidDipartiment tal-Patolo©ija Dr Godfrey Grech, u mill-Kap EΩekuttiv tal-RIDT

Wilfred Kenely. Huma ltaqg˙u wkoll mar-riçerkatur Shawn Baldacchino, li qed jibbenefika mill-g˙otja ta’ ALIVE 2013 biex jestendi r-riçerka tal-kançer fis-sider fl-Università. Huma ng˙ataw tag˙rif dwar il-pro©ett tar-riçerka li l-g˙an tieg˙u hu li jkun hemm g˙arfien a˙jar dwar il-©enetika tal-popolazzjoni Maltija biex tkun tista’ tittejjeb ir-rata ta’ sopravivenza g˙allpazjenti li jimirdu bil-kançer fis-sider. Bil-flus mi©bura miç-çiklisti tal-ALIVE Foundation, l-Università ta’ Malta ser tkun qed tiffinanzja riçerka xjentifika kruçjali dwar il-kançer fis-sider g˙assnin li ©ejjin. Filwaqt illi rringrazzja lill-ALIVE Charity Foundation g˙all-kontribut tag˙hom, il-Professur Muscat qal: “Dan hu tassew ©est nobbli. Napprezzaw ˙afna l-isforzi kollha tag˙kom g˙all©bir ta’ fondi. Permezz tal-˙idma intensiva tag˙kom, l-Università ser tkun qed tmexxi riçerka importanti fil-qasam talkançer fis-sider g˙as-snin li ©ejjin.” Meta tkellem dwar il-progress li qed isir dwar ir-riçerka tal-kançer fis-sider, il-Professur Scerri qal: “It-tim ta’ riçerkaturi tal-Università kien involut fliΩvilupp ta’ g˙arfien a˙jar dwar kif il-

©eni (genes) jaffettwaw l-iΩvilupp u lprogress tal-kançer. Dan it-tag˙rif imbag˙ad jintuΩa biex ikun hemm prevenzjoni, djanjoΩi u kura. G˙al dawn la˙˙ar ˙ames snin l-Università, f’kollaborazzjoni mad-Dipartimenti talAnatomija u l-Farmakolo©ija Klinika talFakultà tal-Mediçina, u l-Klinika tasSider tal-Isptar Mater Dei, irre©istraw progress estensiv dwar çerti biochemical pathways tal-kançer fis-sider. Lg˙an tag˙na hu li niΩguraw li dan listudju kruçjali jkun sostnut g˙al matul is-snin li ©ejjin. Dan g˙andu jwassal g˙al benefiççji g˙al perjodu medju u fit-tul g˙as-socjetà Maltija.” Iç-Chairperson tal-ALIVE Charity Foundation Nicky Camilleri qal: “IlFondazzjoni tag˙na qed ta˙dem flimkien ma’ ABCF u Ewropa Donna biex tqajjem iΩjed kuxjenza u tg˙in biex jin©abru flus g˙al pro©etti ta’ riçerka filkançer tas-sider ˙alli jiΩdiedu s-survival rates g˙al dawn il-pazjenti f’Malta. Dan jag˙tina kura©© biex inkomplu fil-missjoni tag˙na. B˙alissa g˙addejjin b’ta˙rig intensiv biex inkunu m˙ejjija tajjeb fiΩikament u mentalment bl-a˙jar mod g˙al din l-isfida. Irridu nirringrazzjaw lill-Maltin u lill- isponsors g˙all-

fiduçja li g˙andhom fina.” It-tieni edizzjoni tal-Malta Airport – ALIVE 2014 Cycling Challenge for Cancer, li fiha ser jie˙du sehem 45 çiklist, nisa u r©iel, ser tg˙addi minn ˙amest ibliet ewlenin. Tibda fid-9 ta’ Lulju minn Praga g˙al Vjenna g˙al Bratislava u Budapest, u finalment tasal f’Belgrad fit-18 ta’ Lulju 2014. ALIVE 2014 hi sponsorjata mill-Malta International Airport u appo©©jata minn Sky Spirits Fitness Lounge, Impressions Print, Signs and Displays, Go & Fun, Debenhams, Gollcher Group, Pizza Petrus, Garmin, Express Group, KPMG, u bosta o˙rajn. Il-pubbliku jista’ jg˙in lit-tim ta’ din issena jew billi jag˙ti donazzjoni, jew billi jattendi g˙al xi avveniment li qed ikun organizzat, inkella billi jappo©©ja lil xi çiklist billi jid˙ol fis-sit elettroniku www.alivecharity.com Donazzjonijiet jistg˙u jintbag˙tu b’ SMS fuq 5061 7364 (€2.33); 5061 8081 (€4.66); 5061 8913 (€6.99); u 5061 9208 (€11.65), jew permezz ta’ trasferiment bankarju: Kont numru: BOV 4002149804-6 Alive Charity Foundation – Bank’s Bic – VALLMTMT – IBAN – MT85 VALL 2201 3000 0000 4002 1498 046.

Lokali

40 15.06.2014

ABBOZZ LI JIPPROTEÌI L-ANZJANI

Is-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbilità u Anzjanità Attiva Justyne Caruana ilbiera˙ ˙abbret abbozz ta’ li©i li permezz tieg˙u se jkunu klassifikati b˙ala reati iddiversi abbuΩi li jeΩistu fuq l-anzjani. Din il-konferenza saret fl-okkaΩjoni tal-Jum Internazzjonali dwar l-G˙arfien Kontra l-AbbuΩ fuq l-Anzjani. Is-Segretarju Parlamentari qalet li l-Gvern jirrikonoxxi din ir-realtà kiefra iΩda mistura, u li permezz tas-Segretarjat tag˙ha trid mhux biss tqajjem kuxjenza, iΩda tikkumbatti l-abbuΩ ta’ kull tip fil-konfront tal-anzjani. Hija sa˙qet fuq lobbligi mhux biss morali, imma anki legali, li nie˙du ˙sieb l-anzjani membri tal-familja tag˙na. “Dan ma jfissirx li l-istat g˙andu jabdika mir-responsabbiltà li jipprovdi s-servizzi, anzi dan il-gvern ser iΩid u jtejjeb dawn is-servizzi anki fil-komunità, fosthom servizzi ta’ night shelters u respite fil-komunità,” qalet Dr

Caruana. Is-Segretarju Parlamentari ˙abbret ukoll li hemm sensiela ta’ li©ijiet o˙ra pjanati, fosthom abbozz ta’ li©i dwar Kummissarju g˙all-anzjani li di©à qieg˙ed g˙and l-uffiççju tal-Avukat Ìenerali; abbozz ta’ li©i li jemenda l-Kodiçi Ċivili Kap. 16 u l-Kodiçi ta’ Proçedura Kap. 12, kif ukoll li©i komprensiva li tipprote©i l-adulti vulnerabbli. Dr Caruana ˙abbret ukoll li mix-xahar iddie˙el ser jibda eΩerçizzju kbir ta’ outreach filkomunità biex ikomplu ji©u identifikati l-bΩonnijiet tal-anzjani. Dr Caruana temmet tg˙id li lGvern impenjat li jwettaq il-weg˙diet elettorali fil-manifest u din il-li©i hija weg˙da elettorali o˙ra li qed titwettaq. G˙alhekk f’din l-okkΩjoni hija appellat lil kull min ikun jaf li qed jitwettaq xi abbuΩ fil-konfront ta’ xi anzjan jew anzjana biex jirraporta, g˙aliex b’hekk verament ikollna li©i konkreta.

Ritratti: ROBERTO CASSAR

Óelikopter ©did tal-Forzi Armati ta’ Malta li tniΩΩel ilbiera˙ filg˙axija g˙all-˙abta tal-6.00pm fil-BaΩi tal-Ajru tal-AFM f’Óal Kirkop. Il-˙elikopter, li huwa tat-tip AW139, huwa l-ewwel ˙elikopter li nxtara mill-AFM. Dan se jippermetti rondi itwal fuq il-ba˙ar.