KullĦadd 16.10.2022

DWAR

Malta tibqa’ ma tgħabbix piżijiet esaġerati fuq il-poplu u tkompli tgħin lil dawk l-aktar fil-bżonn

Il-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF) din il-ġimgħa wissa lill-Banek Ċentrali biex iżom mu mal-pass fil-ġlieda kontra l-inflazzjoni, minkejja li terz tal-ekonomija globali xorta se tidħol f’riċessjoni din is-sena.

Grazzi għall-politika tal-Gvern li jassorbi kull żieda fil-prezzijiet tal-enerġija u anke jissussi dja l-importazzjoni ta’ qmuħ u ċereali, Malta tgawdi waħda mill-iżgħar inflazzjonijiet fl-Un joni Ewropea kollha kemm hi. L-istess l-am ministrazzjoni mmexxija mill-Prim Ministru Robert Abela għadha toffri l-akbar għajnuna lill-poplu u lin-negozji.

Fir-rapport tiegħu ta’ nofs is-sena, l-IMF qal li l-maġġoranza tal-gvernijiet qegħdin jiffaċċ jaw pressjonijiet akbar fuq il-finanzi pubbliċi, li diġà kienu stressjati kawża tal-pandemija talCOVID-19. “L-agħar tad-diffikultajiet għad iridu jiġu,” qal il-Fond din il-ġimgħa b’referenza għal taħlita ta’ pressjonijiet bl-għoli tal-ħajja u bl-in vażjoni fl-Ukrajna, fost ir-raġunijiet prinċipali wara t-tnaqqis irreġistrat.

Bl-eżempju ta’ sħab iswed li qed jakkumula, kelliem għall-Fond insista li l-Banek Ċentra li jeħtieġu jibqgħu ffukati fuq l-inflazzjoni jew inkella jissograw azzjonijiet iżjed ibsin ’il qud diem. Pierre-Olivier Gourinchas qal li l-IMF, bħal bosta Banek Ċentrali, ma bassarx is-saħħa ta’ pressjonijiet inflazzjonarji meta feġġew l-ewwel darba fl-2021 u issa l-UE u l-Istati Uniti tal-Amerka qed jirreġistraw livelli tal-għoli talħajja li ilhom ma jinħassu sa mit-tmeninijiet.

L-IMF ħeġġeġ lill-gvernijiet biex jipprijoritiz zaw l-appoġġ liċ-ċittadini l-aktar vulnerabbli permezz ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali, li jista’ jinvolvi roħs fuq il-kontijiet tad-dawl lil familji bi dħul baxx jew medju.

Tkompli f’paġna 3

ENFASI FUQ SOĊJETÀ ĠUSTA U SENSIBBLI

Il-Prim Ministru Robert Abela lbieraħ kien fil-kapitali Ġermaniża, Berlin, fuq stedina tal-Kanċillier Olaf Scholz (xellug), biex flimkien ma’ Prim Ministri oħrajn, fosthom dawk ta’ Spanja u l-Portugall, u l-mexx ejja Soċjalista fl-Iżvezja, iltaqgħu għal diskussjoni dwar temi kurrenti. Bħala parti mill-Kungress talGrupp tas-Soċjalisti Ewropej (PES), il-Prim Ministru Malti għamel enfasi fuq il-prinċipji li jagħtu prijorità lin-nies bil-għan li jkollna soċjetà ġusta, sostenibbli u sensittiva għar-realtajiet li qed niffaċċjaw.

Rapport

IT-TEMP GĦAL-LUM

L-Ogħla

L-Inqas

L-Indiċi

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja qed

tiksi ċ-ċentru tal-Mediterran

It-Temp: Ftit imsaħħab kultant ftit jew wisq imsaħħab

Ir-Riħ: Ħafif mix-Xlokk il-Lvant

Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif

L-Imbatt: Baxx mill-Majjistral li jsir ftit li xejn

It-Temperatura tal-Baħar: 25°C

It-Tnejn

Chemimart City Gate Pharmacy, City Gate, Il-Belt Valletta — 21238355

San Raffael Pharmacy, 247, Triq Ħal Qormi, Il-Marsa — 21221118

De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, Ħaż-Żebbuġ — 21464128

St. Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara — 21492151

Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar, San Ġwann — 21387479

Penny Lane Pharmacy, Triq is-Sejjieħ, Is-Swieqi — 21375373

Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema — 21334102

St. Joseph Pharmacy, 164, Triq Annibale Preca, Ħal Lija — 21414051

Sgħajtar Pharmacy, Triq is-Sgħajtar, Il-Mosta — 21415198

El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra — 21576308

Sonren Pharmacy, Triq iż-Żejtun, Ħal Tarxien — 21672757

White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla — 21821671

Bellavista Pharmacy, 88 Triq il-Ħortan, Marsaskala — 21633788

Green Cross Pharmacy, 8, Misraħ Gregorio Bonnici, Iż-Żejtun — 21693723

Remedies Pharmacy, 5, Triq Santa Katerina, L-Imqabba — 21641133

Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, L-Imsida — 21244366 Imtarfa Pharmacy, 207, Triq San David, L-Imtarfa — 21451261

Għawdex

JISĦAQ FUQ SOĊJETÀ ĠUSTA, SOSTENIBBLI U SENSITTIVA GĦAR-REALTAJIET TAN-NIES

F’Berlin, fuq stedina tal-Kanċil lier tal-Ġermanja Olaf Scholz, il-Prim Ministru Robert Abe la ħa sehem f’diskussjonijiet ma’ Prim Ministri u politiċi Ewropej oħrajn, filwaqt li ind irizza l-Kungress tas-Soċjalisti Ewropej (PES), bit-tema “With Courage For Europe.”

F’waħda mis-sessjonijiet ewlenin tal-Kungress, il-Prim Ministru wieġeb għad-doman di, flimkien mal-Prim Ministru ta’ Spanja, Pedro Sanchez, il-Prim Ministru tal-Portugall, Antonio Cos ta, u l-Mexxej tal-Partit Soċjalista vediż, Magdalena Andersson.   Mistoqsi dwar is-suċċessi elettorali tal-Partit Laburista Malti, il-Prim Min istru tkellem dwar il-prinċipji mħaddna minnu, dawk li jpoġġu lin-nies l-ewwel. Spjega kif dan iwassal għall-ħtieġa ta’ ġusta, sostenibbli u sensittiva

għar-realtajiet tan-nies.

Huwa tenna wkoll kif it-tibdil fil-kli ma qed joħloq theddida serja għalina lkoll u Malta lesta li tkun minn ta’ qud diem nett biex tmexxi dan il-qasam bi sforzi kbar, fosthom fid-dekarboniz zazzjoni u d-diġitalizzazzjoni – żewġ pi lastri ewlenin fil-viżjoni ekonomika ta’ Malta.

l-ambjent bħala ċ-ċavetta għal futur sostenibbli, enfasizza li l-mexxejja jridu jaħdmu flimkien jekk iridu joffru dinja aħjar għal uliedna u għall-ġenerazzjoni jiet ta’ warajna.

L-isfidi mill-gwerra ġabu responsabbiltà ikbar biex ma nħallux nies waħedhom

Dwar dan, Dr Abela semma li biex jint laħqu dawn il-miri “neħtieġu tranżizz joni ġusta madwar id-dinja u mhux firdiet u inġustizzji.” Waqt li ddeskriva

Il-Prim Ministru enfasizza wkoll ilħtieġa li nibqgħu sensittivi għar-realta jiet tan-nies. “L-isfidi li ġabet magħha l-gwerra fl-Ukrajna poġġew iżjed res ponsabilità fuqna lkoll biex ma nħal lux in-nies waħedhom jerfgħu l-piżi jiet.” Hu fakkar ukoll kif l-għajnuniet tal-Gvern immexxi minnu ssarrfu biex pajjiżna żamm il-prezzijiet tal-enerġi ja stabbli u għandu l-inqas rata ta’ in flazzjoni fl-Ewropa.

Il-Prim Ministru kellu wkoll mes saġġ ta’ kuraġġ fejn qal: “Ejjew ilkoll indawru l-isfidi li niffaċċjaw f’oppor tunitajiet. Nittrasformaw l-ekonomiji tagħna u nagħmluhom lesti għall-fu tur. Il-futur hu l-ambjent. Il-futur hu diġitali.”

Tkompli minn paġna 1

Il-Gvern Laburista Malti an tiċipa dan kollu u mill-ewwel assorba kull żieda fil-prezzijiet internazzjonali biex iċ-ċitta din ma jkollux iġorr iż-żidiet fil-kontijiet tad-dawl u tal-ilma, fil-prezzijiet tal-gass jew fuels. Għal dan il-għan se jkun qed joħroġ mal-€1.1 biljun f’sussi dji bejn din is-sena u s-sena d-dieħla.

“Bosta għodod fiskali, li rriżultaw utli matul il-pan demija, jistgħu jkunu par ti minn miżuri permanen ti, skont il-kapaċitajiet u d-disponibbiltajiet fiskali tal-pajjiżi. Pereżempju, skemi li jgħinu negozji ma jkeċċux il-ħaddiema f’pajjiżi li qed jif faċċjaw kontijiet esaġerati jistgħu jkunu effettivi,” tenna l-Fond Monetarju.

Wara li qassam iżjed minn

€900 miljun f’Wage Supple ment fil-pandemija, bħala parti minn għajnuniet nazzjonali li swew €1.6 biljun, pajjiżna qed jerġa’ jagħti sostenn bla preċe dent lin-negozji, lill-ħaddiema u lill-familji inġenerali per mezz tas-sussidji tal-enerġija.

Ir-rapport tal-IMF jistma li t-tkabbir globali se jmajna minn 6% fl-2021 għal 3.2% din is-sena u 2.7% fl-2023. It-tbas sir għall-2022 hu 0.4% inqas

minn dak imbassar sitt xhur ilu, imma simili għall-aġġor nament ta’ Lulju li għadda.

It-tkabbir għall-2023 tn aqqas b’0.9% minn April ’l hawn u b’0.2% minn Lulju. It-tbassir għall-2023 hu aktar dgħajjef għal 143 pajjiż u aktar minn terz tal-pajjiżi fid-dinja se jaraw tnaqqis, waqt li t-tliet ekonomiji kbar – l-Istati Uni ti, l-UE u ċ-Ċina – se jkomplu jistaġnaw.

L-AWDITUR IFAĦĦAR L-AZZJONIJIET KRUĊJALI TAL-GVERN FIL-PANDEMIJA

F’rapport tal-verifika ddettaljat, l-NAO janalizza l-passi li ttieħdu mill-amministrazzjoni nazzjonali, b’mod partikolari l-Uffiċċju tal-Prim Ministru u l-Ministeri għas-Saħħa, għall-Finanzi, għall-Edukazzjoni u għall-Politika Soċjali

Il-Gvern kompla jipprovdi servizzi kruċ jali u essenzjali matul il-pandemija, fil waqt li offra kull appoġġ u sostenn biex il-pandemija ma kellhiex effetti dras tiċi fuq kull settur soċjo-ekonomiku u s-saħħa tal-poplu Malti u Għawdxi. Dan hu ċertifikat ieħor li ngħata l-Gvern, din id-darba permezz ta’ rapport ta’ verifi ka mill-Uffiċċju tal-Awditur Ġenerali dwar il-mod kif l-awtoritajiet fil-pajjiż aġixxew bl-aħjar mod f’ċirkostanzi bla preċedent.

Ir-rapport ippubblikat din il-ġimgħa msemmi “The COVID-19 pandemic –Business continuity within the public administration”, kellu l-għan ewlieni li jiddetermina kemm il-Gvern żgura l-kontinwità tal-operat jew is-servizzi tiegħu waqt li ġew implimentati miżuri b’mod effiċjenti u effettiv relatati malCOVID-19.

F’rapport dettaljat ta’ 86 paġna, l-Awditur Ġenerali Charles Deguara jgħid li, b’mod ġenerali, l-entitajiet amminis trattivi rnexxielhom ikomplu jipprovdu s-servizzi ewlenin tagħhom. Minkejja li l-pandemija ġiet għal għarrieda u b’konsegwenzi ibsin, intweriet deter minazzjoni qawwija tal-impjegati tasServizz Pubbliku li ddedikaw il-ħin u l-enerġija kollha tagħhom biex jitrażżan it-tixrid tal-virus, waqt li wkoll irrispon dew bl-aħjar mod għall-konsegwenzi soċjo-ekonomiċi li ġabet il-pandemija.

F’din il-ħidma, iċ-Ċivil kien jeħtieġlu wkoll jaddatta għas-sitwazzjoni li kienet qed tiżviluppa b’mod kontinwu u jim provviża b’mod immedjat u kontinwu tul l-imxija tal-virus.

Ir-rapport jgħid li filwaqt li l-Uffiċċju tal-Prim Ministru, immexxi minn Rob ert Abela, assuma r-responsabbiltajiet ewlenin, dan ikkollabora bis-sħiħ b’mod

prinċipali mal-Ministeru għas-Saħ ħa biex jipprovdi l-miżuri dwar aspetti tas-saħħa u s-sigurtà, u mal-Ministeru għall-Finanzi u x-Xogħol, biex jipprov di direzzjoni finanzjarja u ekonomika. Dan l-arranġament offra linji ċari ta’ responsabbiltajiet kif ukoll direzzjoni strateġika matul dawn iż-żminijiet dif fiċli.

Ir-rapport jagħti wkoll ċertifikat millaqwa fejn tidħol it-trasparenza u r-res ponsabbiltà fit-tħaddim tal-fondi pub bliċi u jisħaq li aspett fundamentali ta’ governanza pubblika tajba hu relatat

mat-trasparenza u r-responsabbiltà.

Il-verifika tal-prestazzjoni, li hi l-bażi tar-rapport, tiddetermina li fil-ħidma tiegħu waqt il-pandemija, l-Uffiċċju talPrim Ministru ssodisfa b’mod ġenera li l-kriterji relatati mat-trasparenza u r-responsabbiltà. L-Uffiċċju tal-Prim Ministru jiġi mfaħħar ukoll anke fejn tidħol il-kontabbilità u l-komunikazz joni mħaddna fil-pandemija.

Żewġ ministeri oħrajn, li ssir analiżi dettaljata tagħhom fir-rapport, kienu l-Ministeru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni

u l-Ministeru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tat-Tfal, flimkien mal-Aġen zija Maltija għat-Teknoloġija tal-Infor matika (MITA).

L-Uffiċċju tal-Prim Ministru, il-Minis teru għas-Saħħa u l-Ministeru għall-Fi nanzi u x-Xogħol kienu l-atturi ewlenin li mexxew ’il quddiem l-inizjattivi, ip provdew direzzjoni strateġika u riżorsi biex ikun aċċertat li l-ħidma tas-servizz pubbliku tkompli għaddejja u jkun hemm aċċessibbiltà tas-servizz, sigurtà tas-saħħa pubblika u miżuri finanzjar ji kif ukoll arranġamenti oħrajn biex jiġi mtaffi l-impatt soċjo-ekonomiku tal-pandemija.

Ir-rapport jikkonferma wkoll li l-ko munikazzjoni min-naħa tal-Ministe ru għas-Saħħa mal-ministeri l-oħrajn u mad-dipartimenti tal-Gvern kienet ġeneralment effettiva u f’waqtha. Id-di rettivi u l-linji gwida ta’ dan il-Ministeru kienu bbażati fuq evidenza xjentifika, filwaqt li ġew ikkunsidrati wkoll l-anda ment ta’ korpi internazzjonali u Ewropej tas-saħħa kif ukoll iċ-ċirkostanzi preva lenti lokali.

Il-Ministeru għall-Finanzi u x-Xogħol jiġi mfaħħar għall-miżuri finanzjarji u l-Baġits relatati mal-pandemija. Dawn ippermettew kontinwità tan-negozju fuq numru ta’ fronti, fosthom il-fon di disponibbli għal miżuri mmirati biex itaffu l-impatt tal-pandemija fuq l-ekonomija. Jintqal b’mod ċar li minn meta faqqgħet il-pandemija u b’uħud mill-miżuri finanzjarji li għadhom għaddejjin, dan il-Ministeru kien stru mentali f’għajnuna finanzjarja ta’ aktar minn €1.7 biljun għall-implimentazzjoni ta’ firxa ta’ inċentivi u miżuri lil għadd sostanzjali ta’ setturi ekonomiċi.

Minbarra hekk, dan il-Ministeru

It-tmexxija ta’ Robert Abela tat direzzjoni strateġika amministrattiva

Minkejja l-konsegwenzi ibsin għal għarrieda bil-pandemija tal-COVID-19, is-servizzi tas-saħħa pprovdew l-aħjar kura lill-poplu Malti u Għawdxi kollu

wkoll ipprovda direzzjoni u gwida biex l-entitajiet governattivi jkunu jistgħu joperaw bl-inqas tfixkil possibbli matul dan iż-żmien ta’ emerġenza nazzjonali.

L-Awditur Deguara jisħaq li, f’ċirkos tanzi bħal dawn, il-Ministeru kellu jsib bilanċ bejn l-urġenza u l-akkwist kom petittiv biex tiġi ffaċilitata l-kontinwità tan-negozju f’ambjent diffiċli, mingħajr ma jkunu kompromessi l-prinċipji ta’ governanza tajba.

It-teknoloġija kellha sehem ċentrali biex tiżgura l-kontinwità fl-operat. F’dan il-kuntest, il-MITA pprovdiet appoġġ lill-entitajiet kollha governattivi, biex isostnu inizjattivi bħal dik tar-remote working u sistemi online li ffaċilitaw isservizzi offruti. L-inizjattivi tal-aġenzija MITA wasslu biex jiżdiedu iktar servizzi u jkun imsaħħaħ il-kuntatt virtwali mal-pubbliku permezz ta’ servizz.gov. Ir-rapport jgħid li, minn kull aspett, il-MITA kienet ippreparata sew għal kull eventwalità u wkoll f’termini ta’ kontin wità fl-eventwalità tal-introduzzjoni ta’ miżuri ta’ mitigazzjoni.

Il-Ministeru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tat-Tfal ħaddan id-direzzjoni u l-linji gwida maħruġa u żamm malistess livelli ta’ prestazzjoni li kienu eżis tenti qabel din il-pandemija fejn jidħol l-ipproċessar u l-ħlas tal-benefiċċji soċ jali. Ta’ min jinnota li dan il-ministeru, implimenta b’mod effiċjenti u effettiv proċessi ġodda bħal dawk tat-trasferi ment tas-servizzi li kien qed joffri fl-ar ea offices lis-servizz.gov.

Il-ħidma tal-Ministeru għall-Edukaz zjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċer ka u l-Innovazzjoni, li ntgħażel bħala kampjun, kienet loġistikament aktar kumplessa, għax dan kellu jwettaq bid la malajr fil-metodi tat-tagħlim, filwaqt li jżomm mal-miżuri ta’ saħħa fiżika u sigurtà. Imma l-miżuri li ttieħdu kell hom suċċess b’mod ġenerali, minkejja li t-tagħlim b’mod tradizzjonali kif ukoll dak online ġabu sfidi sinifikanti.

Fost dawn, jissemmew mill-Awditur Ġenerali n-nuqqas ta’ spazju fil-klassi jiet biex tinżamm id-distanza soċjali u l-ħtieġa ta’ aktar għalliema minħabba ż-żieda ta’ klassijiet addizzjonali. Kien hemm ukoll tfal li għal diversi raġuni jiet ma setgħux jibbenefikaw bis-sħiħ mit-tagħlim online.

Dan ir-rapport għen biex jiġu iden tifikati materji li jistgħu jiġu indirizzati

aħjar f’sitwazzjonijiet ta’ emerġenza. Għal dan il-għan, l-Uffiċċju tal-Awditur jipproponi numru ta’ rakkomandazz jonijiet strateġiċi mmirati lejn l-ammi nistrazzjoni pubblika b’mod ġenera li, u rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-ministeri magħżula għal dan l-is tudju.

Fost oħrajn, il-Ministeru għall-Finanzi wkoll kellu jsib bilanċ bejn l-urġenza u l-akkwist kompetittiv biex tiġi ffaċilitata l-kontinwità tan-negozju lokali f’ambjent diffiċli, mingħajr ma jkunu kompromessi l-prinċipji ta’ governanza tajba

Fir-rapport tiegħu, l-Uffiċċju tal-Aw ditur awgura li l-entitajiet tal-Gvern ikomplu jwettqu analiżi ta’ xogħlijiet li saru biex jidentifikaw tagħlimiet minn din l-esperjenza. Dan japplika b’mod partikolari għall-proċessi u l-identifi kazzjoni ta’ liema minn dawn jistgħu jinżammu lil hinn mill-pandemija. L-entitatjiet huma wkoll imħeġġa biex ikomplu jaġġornaw il-pjani tagħhom ta’ kontinġenza nazzjonali.

Ir-rapport hu bbażat fuq analiżi taddirezzjoni strateġika li ġiet ipprovduta mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru, il-Minis teru għas-Saħħa u l-Ministeru għall-Fi nanzi u x-Xogħol.

Fil-konklużjoni tiegħu, l-Awditur in kluda wkoll evalwazzjoni ta’ kif żewġ ministeri oħrajn ewlenin, il-Ministeru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tatTfal u l-Ministeru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Inno vazzjoni, adottaw miżuri ta’ kontinwità fl-operat biex jipprovdu s-servizzi es senzjali tagħhom matul il-pandemija tal-COVID-19 bejn Marzu 2020 u Marzu 2021.

ENFASI FUQ IR-RUĦ SOĊJALI FIL-QASAM

TAL-EDUKAZZJONI

Dik li hi magħrufa bħala Skema 9, li għandha l-għan li tilħaq aktar tfal ta’ familji fil-bżonn jew li huma meqjusa bħala vulnerabbli, se tkun qed tiġi estiża u mwessgħa biex toffri iżjed benefiċċji. Minn din is-sena skolastika, l-iskema se titwessa’ skont il-ħtieġa biex studenti, li attwalment igawdu minn xi wieħed mill-benefiċċji, issa jkunu jistgħu jingħataw kull benefiċċ ju li jeżisti fl-istess ħin. Dan tħabbar waqt Kabinett speċjali din il-ġimgħa (ritratt), li ġie organizzat fil-Kulleġġ San Nikola f’Ħad-Dingli, fejn il-Prim Ministru Robert Abela ħabbar li proposta oħra tal-manifest elettorali u li tħabbret fil-Baġit għal din is-sena se tkun qed tiġi fis-seħħ.

Skema 9 ġiet introdotta minn dan il-Gvern fis-sena skolastika 2016-17 biex toffri appoġġ lil studenti bi sfidi soċjali, billi tipprovdilhom affarijiet es senzjali. Bħalissa, din toffri l-għażla lil numru ta’ tfal li jibbenefikaw minn waħda minn sensiela ta’ għajnuniet, fosthom uniformi b’xejn, lunch ta’ kul jum, sett ta’ stationery b’xejn, fotokopji b’xejn u attivitajiet ekstrakurriku lari bla ħlas.

Waqt il-Kabinett nhar it-Tlieta, li fl-ewwel parti tiegħu kien diskuss is-set tur edukattiv, b’enfasi fuq għajnuniet simili lil min jeħtieġhom, il-Prim Mi nistru qal li hemm madwar 2,000 student li jibbenefikaw minn din l-iskema u s’issa kienu jingħataw waħda minn uniformi, lunch, stationery jew photo copies b’xejn f’kull sena skolastika. Imma minn din is-sena skolastika stess l-iskema se titwessa’ biex, skont il-ħtieġa, tkun tista’ tingħata aktar minn għajnuna waħda. Jekk tifel jew tifla għandhom bżonn l-erba’ benefiċċji, jeħduhom l-erbgħa, skont kif imwiegħed fil-manifest elettorali.

Apparti minn hekk din il-miżura se tiġi akkumpanjata minn fond b’medja ta’ €10,000 għal kull skola, biex jiġu megħjuna studenti fil-ħtiġijiet bażiċi. B’hekk din il-wegħda tal-manifest elettorali, li l-poplu ta mandat ċar dwaru, qed titwettaq ukoll.

F’kumment mal-KullĦadd, il-Ministru għall-Edukazzjoni Clifton Grima qalilna li t-twettiq ta’ din il-wegħda turi kemm dan huwa Gvern li għandu ruħ soċjali. Huwa qal li jemmen li l-edukazzjoni għandha tkun waħda sħiħa, u dan ifisser li l-istudenti mhux biss jingħataw l-opportunitajiet kollha waqt is-snin tal-edukazzjoni tagħhom, u ambjent edukattiv sabiħ u modern, imma li kull student jingħata l-għajnuna b’mod individwali u skont il-ħtiġi jiet tiegħu, kif qed isir ukoll permezz ta’ Skema 9.

“L-istudenti tagħna huma prijorità. U meta ngħidu dan, ma ngħiduhx bil-kliem biss, imma qed inwettquh bil-fatti. Din is-sena wkoll se tkun sena eċċitanti għas-settur edukattiv, u dan irridu nagħmluh possibbli b’kull mezz li nistgħu,” qalilna l-Ministru Grima.

Din it-tħabbira ntlaqgħet tajjeb ferm, u waqt il-laqgħa tal-Kabinett stess, il-Kap tas-Seminarju tal-Arċisqof, Fr Mark Ellul, li wkoll indirizza l-Kabinett qal li jieħu gost jisma’ bi Skema 9 u b’attivitajiet oħrajn bħal dawn li permezz tagħhom jintlaħqu studenti b’mod ħolistiku.

Din l-iskema kienet ukoll strumentali matul is-sentejn tal-pandemi ja, għax permezz tagħha hekk kif faqqgħet il-pandemija u kienu għalqu l-iskejjel, madwar 500 student taħt Skema 9, li kien jingħatalhom l-ikel b’xejn mill-iskola, dan il-lunch kompla jitqassam sad-djar ta’ dawn it-tfal. Mhux biss, iżda f’dan il-perjodu wkoll ingħata internet b’xejn lil madwar 250 student li wkoll kienu fuq Skema 9, wara li ġie stabbilit li m’għandhomx is-servizz fi djarhom. Dan sar biex ikunu jistgħu jkomplu bl-edukazzjoni tagħhom online. Mingħajr din l-għajnuna, dawn l-istudenti u familji vulne rabbli oħrajn kienu jispiċċaw mingħajr aċċess għall-edukazzjoni.

b’kollaborazzjoni ma’ ministeri u entitajiet oħrajn fl-amministrazzjoni

PASS IMPORTANTI GĦALL-ĠUSTIZZJA

Il-ġuri, li ntemm fi ftit sigħat nhar il-Ġimgħa bl-ammissjoni taż-żewġ eżekuturi l-oħrajn filqtil ta’ Daphne Caruana Galizia bħal-lum ħames snin ilu, ġie meqjus bħala pass ieħor im portanti biex titwettaq ġustizz ja mal-qraba tal-vittma.

George Degiorgio, magħruf bħala “iċ-Ċiniż”, u ħuh Alfred, magħruf bħala “il-Fulu”, ġew ikkundannati 40 sena ħabs kull wieħed wara li ammettew ħtijiethom fil-qtil permezz ta’ bomba li poġġew fil-karozza ta’ Caruana Galizia. Il-Qorti, ippreseduta mill-Imħallef Ed wina Grima, ikkundannathom ukoll iħallsu €42,930.73 kull wieħed fi żmien tliet snin bħala spejjeż

B’dan l-iżvilupp issa hemm tliet persuni li nstabu ħatja b’rabta ma’ dan il-qtil, wara li fi Frar tas-sena l-oħra Vince Mus cat “il-Koħħu” ammetta l-in volviment tiegħu u ntbagħat 15-

bħala sensar bejn il-mandant u l-istess eże kuturi, ingħata maħfra Presidenzjali biex jikx ef kulma jaf fuq il-każ.

Ftit ta’ żmien ilu George Degiorgio kien ammetta f’intervista mar-Reuters li kien qa tel lil Caruana Galizia, iżda dik l-ammissjoni ma setgħetx tintuża kontrih fil-Qorti.

Il-proċeduri tal-ġuri bdew fid-9:00 ta’ filgħodu tal-Ġimgħa, iżda ntemmu għall-ħabta tal5:45 ta’ waranofsinhar fl-istess jum bl-ammissjoni tal-akkużati u ftehim fuq is-sentenza li kell ha tingħata bejn il-prosekuzz joni, l-avukati tal-għajnuna le gali, li rrappreżentaw id-difiża tal-aħwa Degiorgio, u l-parte civile, li riedet tħares l-interessi tal-familja Caruana Galizia.

Fil-ftuħ tal-ġuri, l-aħwa lmentaw li ma kienx qed isir smigħ ġust fil-konfront

40 SENA ĦABS… L-aħwa George u Alfred Degiorgio

żmien biex janalizzaw kull evi denza abbundanti f’dan ir-rig ward. Dakinhar stess, tressaq protest ġudizzjarju quddiem il-Qorti Kostituzzjonali f’dan ir-rigward, iżda mbagħad l-Imħallef Grima infurmat li dan ma kienx intlaqa’.

L-aħwa Degiorgio, li ġew ar restati fit-“tinda tal-patata”, maħżen abbandunat fil-Men qa tal-Marsa ftit ġimgħat wara l-qtil ħames snin ilu, kienu akkużati fil-Qorti b’sitt kapi –omiċidju volontarju; ikkawżar ta’ splużjoni li wasslet għallmewt ta’ persuna; pussess illeċitu ta’ splussiv; konfoffa kriminali bil-mira li tinqatel persuna; organizzazzjoni jew if finanzjar ta’ organizzazzjoni bilgħan li jitwettaq reat; u parteċi pazzjoni attiva f’konfoffa bejn żewġ persuni jew aktar biex jit wettaq reat – li setgħu jwasslu għal massimu ta’ sentenza ta’ għomor il-ħabs għal darbtejn u 76 sena ħabs oħra kull wieħed.

Tul il-ġurnata tal-Ġimgħa u wara l-għażla tal-ġurati, fil-Qor ti ngħataw dettalji mill-Pro sekuzzjoni fuq fatti li wasslu lill-investigaturi biex jarrestaw u jakkużaw lill-aħwa Degiorgio bir-reat. Fost oħrajn, issemma kif l-awtoritajiet lokali kienu qabbdu ħames esperti Olandiżi, ħames esperti oħra mill-Eu ropol speċjalizzati fuq l-isplus sivi u analisti tad-data, u żewġ esperti Amerikani mill-Federal Bureau of Investigation (FBI).

tal-akkużati, waqt li wieħed mill-apparat kien irreġistrat direttament fuq isem George De giorgio, waqt li ħuh Alfred darba għadda n-numru tal-mobile f’booking f’lukanda f’Għawdex. Waqt li issa l-eżekuturi kollha ġew ikkundannati għal għemilhom, jifdal tliet persuni oħra li qed jiffaċċjaw il-ġus tizzja akkużati bl-istess qtil, jiġifieri l-allegat mandant u l-aħwa Adrian u Robert Agius, magħrufin bħala “Tal-Maksar”, li allegatament fornew il-bom ba użata fid-delitt.

Fost ir-reazzjonijiet, il-Prim Ministru Robert Abela qal li jinnota s-sentenza tal-Qorti Kriminali li ngħatat u li per mezz tagħha żewġ persuni oħra nstabu ħatja għall-omiċ idju u tenna li dan hu “pass

Fi stqarrija uffiċjali, hu tenna l-impenn ċar talGvern li jkun hemm ġustizzja mal-familja Caruana Galizia u mal-poplu kollu, waqt li radd ħajr lill-awtoritajiet kollha li ħadmu u qed ikomplu jaħdmu bil-għan li ssir ġustizzja sħiħa f’dan il-każ.

“Awtoritajiet, li se jibqgħu jsi bu lill-Gvern ta’ sostenn fil-ħid ma tagħhom,” kompla l-Prim Ministru, li rrefera wkoll għal riformi importanti li jsaħħu s-saltna tad-dritt u l-qafas demokratiku ta’ pajjiżna.

F’reazzjoni mal-midja bar ra l-bini tal-Qorti, eżatt wara l-kundanna tal-Ġimgħa, Mat thew Caruana Galizia, f’isem il-familja, qal kif hu kuntent li l-Iskwadra tal-Omiċidji tal-Pulizija, l-Avukat Ġener ali u bosta entitajiet oħrajn baqgħu magħqudin u ħadmu qatigħ biex din id-deċiżjoni

for Offers (CFO)

Invitation to submit proposals to manage the present bar and catering area at the Partit Laburista Club in Luqa

CFO document to be collected from

Ċentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile-End, Ħamrun.

Monday 17th October 2022 to Thursday 20th October 2022, 9:00am to 5:00pm and Friday 21st October 2022, 9:00am to noon.

Closing date for submissions:

Friday, 21st October, 2022 at 12.00pm

Ingħad kif “persuna” (ref erenza għall-allegat mandant Yorgen Fenech) qabbdet lil Mel vin Theuma biex isib lil xi ħadd li jkun jista’ joqtol lil Caruana Galizia u, min-naħa tiegħu, dan tal-aħħar, li wkoll ammetta l-involviment tiegħu, tkellem ma’ Alfred Degiorgio, li aċċetta għall-ħlas ta’ €150,000, b’de pożitu ta’ €30,000.

Theuma kien infurmat li kienu se jkunu tlieta li jwettqu d-delitt – Alfred u ħuh George u Vince Muscat.

Il-prosekuzzjoni qalet li l-in vestigaturi stabbilixxew kif tele fowns ċellulari (burner phones), li nxtraw apposta biex jintużaw fiż-żmien li wassal għad-delitt, ġew lokalizzati fl-istess posti jiet u ħin ta’ mobiles oħrajn

Invitation to submit proposals to manage the present bar and catering area at the Partit Laburista Club in Żabbar.

CFO document to be collected from

Ċentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile-End, Ħamrun.

Monday 17th October 2022 to Thursday 20th October 2022, 9:00am to 5:00pm and Friday 21st October 2022, 9:00am to noon.

Closing date for submissions:

Friday, 21st October, 2022 at 12.00pm

Il-kundanna taż-żewġ eżekuturi l-oħra fil-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia bi qbil bejn prosekuzzjoni, difiża u familja

TA’ ARRIGO

“JINĦASS FIL-FOND(I)”

Il-ġabra

ilu mill-PN kienet

Fl-ewwel ġabra tiegħu mindu Robert Arrigo spiċċa minn Viċi Kap xahrejn u nofs ilu, il-Partit Nazzjonalista ġimgħa ilu kellu jikkuntenta b’waħda mill-in qas somom ta’ donazzjonijiet fl-aħħar seba’ snin.

Arrigo, li kien prattikament il-mutur wara diversi ġabriet għall-PN sa minn żmien it-tmexxija ta’ Lawrence Gonzi, qatta’ l-karti kollha mat-tmexxija att wali ta’ Bernard Grech fl-aħħar Kunsill Ġenerali f’Lulju li għadda.

Dakinhar, waqt li kien qed iċedi postu lil Alex Perici Calascione, Arrigo żvoga l-weġgħat u l-umiljazzjoni kollha li spiċċa jsofri fl-aħħar sentejn minn nies qrib il-Kap stess. Fost oħrajn sem ma l-fatt kif kien imwarrab minn kull attività u jitħalla fil-għama f’kull deċiż joni, waqt li kienu jgħidulu li hu “tajjeb biss biex jiġbor il-flus”.

Arrigo, li kien qal f’intervista susseg wenti li dan weġġgħu iżjed mill-marda tal-kanċer li ħakmitu fl-aħħar żmini jiet, xorta għadu jservi bħala Deputat tal-Oppożizzjoni wara li ġie elett minn żewġ distretti fl-elezzjoni ta’ Marzu li għadda. Iżda fl-aħħar jiem, waqt li kien intervistat fuq l-istazzjon F Liv ing, l-Eks Viċi Kap tenna li, minn Lulju lil hawn ħadd ma kkuntattjah mill-PN biex jitolbu apoloġija għall-mod kif ġie ttrattat, lanqas il-Kap innifsu.

Minn analiżi li għamlet il-KullĦadd, jirriżulta li s-somma ta’ ftit aktar minn €150,000 tal-Ħadd li għadda mhux biss hi l-inqas waħda miġbura mindu Grech ħa post Adrian Delia fit-tmexxija Nazz

l-iżgħar li kien hemm fl-aħħar seba’

jonalista f’Ottubru tal-2020, iżda wkoll tikser ir-rekords baxxi tal-aħħar snin irreġistrati fi żmien it-tmexxija ta’ Si mon Busuttil fl-2016.

Fi żmien il-furur tal-kampanja elet torali li għaddiet, bejn Frar u Marzu, il-PN kien irnexxielu jiġbor kważi €1.5 miljun f’żewġ maratoni biss li fihom kien involut Arrigo. Waħedhom dawn għollew il-medja ta’ ġabriet taħt ittmexxija ta’ Grech għal ftit iżjed minn €400,000. Il-ġabriet fi żmien il-prede ċessuri tiegħu Delia u Busuttil kellhom medja ta’ €390,000 u €260,000 rispet tivament.

lieri tiegħu skont l-istatut.

snin

Għalkemm hu ddikjara li l-PN għan du €32 miljun xi jħallas, rapport ta’ din il-gazzetta stess kien żvela li, fil-verità, hemm mat-€8 miljun oħra li jridu jin għaddu. Dawn ġejjin mill-maturazzjoni din is-sena ta’ self fl-iskema mnedija fis-snin li għaddew imsejħa ĊedoliPN.

“Bil-problemi finanzjarji (tal-Partit) kollha, li ma qatgħu xejn, l-effetti diġà jinħassu fil-fond … u jistgħu biss jikb ru,” tenna sors fi ħdan il-PN. “Kif qegħ din, (kienet) ċuċata kbira li (Arrigo) twarrab,” kompla, waqt li wera tħas sib serju li jekk din se tkun in-norma l-ġdida, l-affarijiet se jkunu ferm agħar mhux l-inqas għal dawk impjegati malPN, li diġà qed isofru f’eżerċizzju ta’ tnaqqis ta’ spejjeż li jinsab għaddej.

2016 Marzu

Ġunju

Ottubru

2017

April

Mejju

Diċembru

2018 Marzu

Ġunju

Ottubru

2019 Mejju

Ottubru

Diċembru

2020

Ġunju €290,820

Ottubru €307,300

Sorsi fil-PN ibassru li t-tendenza ta’ tnaqqis ta’ fondi tibqa’ tippersisti għaż-żmien li ġej

Minkejja dan, ir-riżultat mill-mara tona tal-Ħadd li għadda u n-nuqqas ta’ Arrigo qanqlu tħassib serju fit-tmex xija Nazzjonalista, b’sorsi mid-Dar Ċen trali jisħqu li “nħassu fil-fond”, waqt li indikaw li din it-tendenza mistennija tippersisti fiż-żmien li ġej.

Wara l-akbar telfa elettorali, Grech kien uża l-karta tad-dejn kbir li għandu l-Partit biex jaqta’ qalb dawk li setgħu jikkontestawh għall-kariga, li kellha tiġi kkonfermata b’vot fost il-kunsil

Arrigo, lukandier bi professjoni, kien magħruf fiċ-ċrieki Nazzjonalisti bħala l-ħolqa li tgħaqqad lill-Partit ma’ negozji ta’ kull tip li kienu jikkontrib wixxu regolarment fil-ġabriet.

Ta’ min jinnota li, kawża tal-firdiet u daqqa fil-kredibbiltà, il-ġabriet kienu wkoll ħadu majnata appena Bernard Grech ġie elett Kap tal-Partit bħal dan iż-żmien sentejn ilu wara konġura mill-establishment li mmina l-ħidma ta’ Adrian Delia sa ma spiċċa jtajru mill-pożizzjoni.

Ġabra, li kienet saret eżatt wara l-ħatra ta’ Grech, laħqet iċ-ċifra ta’ €307,000. Dan kien inqas min-nofs ta’ dak li kien inġabar f’Diċembru tal-2017 tliet xhur wara l-ħatra ta’ Delia dak iżżmien.

Diċembru €324,450

2021

Ġunju €240,510

Ottubru €343,563

Diċembru €431,847

2022

Frar €541,230

Marzu €887,450 Ottubru €151,158

Il-maratona tal-Ħadd, l-ewwel waħda wara t-“tluq” t’Arrigo (xellug), ipproduċiet l-inqas somma fl-aħħar seba’ snin ta’ ġbir mill-PN u li fihom kollha kien involut sew l-istess Deputat u Eks Viċi Kap Nazzjonalista

Diversi pajjiżi madwar id-dinja jespandu t-territorju tagħhom għal ħafna raġunijiet, fosthom biex ikabbru l-ekonomija u jilqgħu għal industriji ġodda

ĦIDMA AVVANZATA GĦAL

PROĠETTI KAPITALI BL-UŻU TA’ REKLAMAZZJONI T’ART

Il-wegħda fil-manifest elettorali tal-Partit Laburista dwar proġetti li jistgħu jsiru permezz ta’ reklamazz joni, jiġifieri t-twessigħ tal-art fuq ilbaħar, tinsab fi stadju avvanzat. IlKullĦadd hi infurmata li l-Ministeru, li taħtu jaqgħu r-responsabbiltajiet tal-infrastruttura u l-proġetti kap itali, qed iħejji qafas politiku f’dan ir-rigward flimkien ma’ disinji ta’ numru ta proġetti potenzjali ferm interessanti. F’dan l-istadju, huwa mifhum li qed jiġu evalwati wkoll proġetti li jistgħu jkunu ta’ interess għas-settur privat.

Il-manifest, li fuqu ġie vvotat ilGvern attwali fl-aħħar elezzjoni ġe nerali, jgħid preċiżament li “r-rekla mazzjoni tal-art hi meħtieġa f’pajjiż żgħir bħal tagħna fejn l-ammont ta’ art disponibbli hu wieħed limitat ħafna. Wara snin ta’ diskussjoni u studji, naraw li jimxu ’l quddiem dawn it-tip ta’ proġetti li jkunu ta’ benefiċċju għal pajjiżna, fosthom il-produzzjoni ta’ enerġija nadifa”.

Minn Franza sa Ċipru u diver

si pajjiżi f’kontinenti oħrajn, bħal Singapore, Dubai u Hong Kong, il-proġetti b’reklamazzjoni tal-art saru xi ħaġa normali.

Dawn il-pajjiżi qed jespandu u jkabbru t-territorju tagħhom għal ħafna raġunijiet, fosthom biex ik abbru l-ekonomija, jilqgħu għal industriji ġodda u biex id-doman

reklamazzjoni simili diġà seħħet qabel f’pajjiżna, b’mod partiko lari fis-sittinijiet u fis-sebgħinijiet, bi proġetti li jvarjaw mill-Freeport f’Birżebbuġa sal-promenades talImsida, il-Kalkara, il-Gżira, Tas-Slie ma u Marsaxlokk.

Illum il-ġurnata ngħaddu minn fuqhom kuljum, waqt li bis-saħħa

ġgħu jqajmu u jmexxu ’l quddiem proġetti ta’ din ix-xorta. Fil-fatt, fl-aħħar snin kien intalab rapport voluminuż mill-amministrazzjoni tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi.

Ix-xogħol tkompla fis-snin ta’ wara, taħt amministrazzjoni La burista, billi sar rapport ieħor miktub mill-Awtorità Maltija għallAmbjent u r-Riżorsi (ERA), li per mezz tiegħu ġew identifikati numru ta’ żoni fejn l-impatt fuq l-ambjent ikun wieħed minimu u fejn il-baħar mhuwiex fond ħafna.

Proġetti simili ta’ reklamazzjoni tal-art, li llum isiru b’konformità mad-direttivi, regolamenti stretti u prattiċi li jissalvagwardjaw l-ambjent, joħolqu spazji ġodda u jsolvu sfidi bħar-rimi ta’ materjal nadif ta’ kostruzzjoni

da għal proġetti ambizzjużi ma jibqgħux biss fuq il-karta, iżda jsiru realtà

Is-suġġett, li jqum kultant żmien f’pajjiżna, hu xprunat minn għatx kbir għal proġetti simili, anke jekk

tagħhom inbnew industriji ġodda, toroq u infrastruttura oħra, fost oħrajn. Partijiet minnhom ukoll ġew ikkummerċjalizzati.

Fl-aħħar snin kienu diversi am ministrazzjonijiet li pprovaw jer

Hu mifhum li dawn il-proġetti għandhom skopijiet varji, b’uħud minnhom ikunu purament għal skop industrijali, b’oħrajn għal skop kummerċjali u oħrajn proġetti in tenzjonati biex ikunu għal rikreazz joni jew biex tiġi ġġenerata enerġi ja alternattiva fid-dawl tal-mixja ta’ pajjiżna lejn ekonomija li taħdem mingħajr kabonju.

Magħhom jingħaqdu dawk hekk imsejħa ‘artificial reefs’ bi skop li tis saħħaħ l-akkwakultura u siti ġodda

għall-għaddasa.

Ta’ min jirrikonoxxi li r-reklamaz zjoni tal-art illum il-ġurnata ssir b’konformità mad-direttivi, regola menti stretti u prattiċi li jissalvag wardjaw l-ambjent ta’ madwarna. Għal Malta, proġetti ta’ din ix-xorta mhux biss se jkunu qed joħolqu spazji ġodda, iżda se jkunu wkoll qed isolvu sfida li ilha magħna għal ħafna snin, jiġifieri metodi alternat tivi fejn materjal nadif ta’ kostruz zjoni jista’ jiġi depożitat, lil hinn mill-barrieri li huma wkoll limitati.

Mistoqsi minn din il-gazzetta dwar proġetti simili u l-fattibilità tagħhom, il-Ministru Aaron Farru gia kkonferma li fl-aħħar xhur ilt aqa’ mal-esperti biex jiġu esplorati numru ta’ proġetti ta’ din ix-xorta, li mhux biss jirrispettaw u jtejbu l-ambjent, iżda jagħtu valur miżjud li jixraq lil dawn iż-żoni identifikati u lill-pajjiż inġenerali.

Hu saħaq li l-għan ta’ dawn il-proġetti hu li l-art, li tiġi rreklam ata, isservi ta’ estensjoni tax-xtaj ta jew inkella biex jinħolqu gżejjer żgħar. Il-pass li jmiss f’dan il-proġett hu li fil-ġimgħat u fix-xhur li ġejjin jingħata bidu għal studji li għand hom jiddeterminaw il-fattibilità ekonomika u finanzjarja ta’ dawn il-proġetti.

Studji oħrajn jinkludu Environ mental Impact Assessments (EIAs) u studji tekniċi, li għandhom jid determinaw l-impatt ambjentali, naturali, ġeoloġiku u soċjali, waqt li jsiru l-konsultazzjonijiet pubbliċi wkoll.

L-INVESTIMENTI FIS-SERVIZZI

TAS-SAĦĦA MENTALI JISSOKTAW

Chris Fearne: Il-politika tal-Gvern xprunata minn żewġ prinċipji fundamentali, l-inklużjoni akbar fis-soċjetà u l-kura adegwata iżjed qrib il-komunità

Is-servizzi ta’ saħħa mentali, kemm fil-komunità kif ukoll fl-Isptar Monte Karmeli qegħdin jingħataw prijorità kbira fil-ħidma tal-awtoritajiet tassaħħa. Xhieda ta’ dan huma n-numru ta’ servizzi li tnedew u li qed ikomplu jissaħħu maż-żmien.

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne għamel elen ku ta’ dawn is-servizzi waqt żewġ sedu ti fil-Parlament din il-ġimgħa. Fl-ist ess waqt, f’okkażjoni separata waqt il-Kumitat tal-Verifiki, kien l-Awditur Ġenerali nnifsu li rrimarka kif l-avvanz fl-Isptar Monte Karmeli kien wieħed “impressjonanti”.

Fil-Jum Dinji għas-Saħħa Mentali, nhar it-Tnejn, id-Deputat Prim Ministru ħabbar fil-Parlament li ngħata l-kun tratt għat-tfassil tat-tender għall-bini ta’ sptar ġdid tal-psikjatrija. Dan wara li l-art għaddiet mingħand id-Dipar timent tal-Artijiet u ġew akkwistati l-fondi neċessarji. Hu tenna li issa beda x-xogħol ta’ dokumentazzjoni biex fissnin li ġejjin jinbena u jibda jiffunzjona dan l-isptar il-ġdid tal-kura psikjatrika li se jkun biswit l-Isptar Mater Dei.

Dan l-isptar ġdid hu wegħda elet torali tal-Partit Laburista u parti millPjan Strateġiku Nazzjonali għas-Saħħa Mentali 2020-2030.

Kura fil-komunità u mhux fi sptar

Il-Ministru għas-Saħħa wkoll qal li l-ħidma tal-Gvern fil-qasam tas-saħħa qed tiffoka fuq il-prinċipju tal-inklus sività. Dan biex jekk bniedem għandu problema ta’ saħħa mentali ma jmurx xi mkien separat daqslikieku għandu xi ħaġa inqas minn ħaddieħor, imma fejn possibbli fl-aqwa interess tal-pazjent, jingħata l-kura fil-komunità u jkompli b’ħajtu b’mod normali.

Il-KullĦadd hi infurmata li fl-aħħar 12-il xahar, sa Settembru, saru 159,210 interventi ta’ saħħa mentali fil-komu nità, bis-sehem ta’ tobba, psikjatri, in fermieri, ħaddiema soċjali, psikologi u occupational therapists. Dawn jinklu du l-interventi li saru fiċ-ċentri tassaħħa, kliniċi, bereġ u anke fir-residen zi tal-istess pazjenti.

Dawn iċ-ċifri b’saħħithom ta’ kura fil-komunità, jixhdu l-impenn ammi nistrattiv li jiġu offruti s-servizzi meħtieġa ħalli persuni bi sfidi mentali jingħataw l-għajnuna li jkollhom bżonn fil-pront u jevitaw il-bżonn li jiddaħħlu l-Isptar Monte Karmeli.

Minn meta f’Diċembru li għadda beda jopera s-servizz li jagħti għajnuna psikjatrika, anke fid-djar, f’mumen ti ta’ kriżi, ġew megħjuna aktar minn 220 persuna, li aktar minn 90% minn hom baqgħu jieħdu l-għajnuna fil-ko munità. Dan is-servizz ġdid, li jingħata minn tim ta’ professjonisti li jinkludi psikjatri, psikologi, tobba u infermiera, hu msejjaħ “Crisis Resolution Home Treatment” u joffri għajnuna psikjatri ka lill-adulti f’ħinijiet sensittivi ta’ kriżi.

F’diversi lokalitajiet madwar il-pajjiż diġà jeżisti servizz ta’ outreach, fejn pazjenti bi sfidi ta’ saħħa mentali jmor ru fi kliniċi apposta u jieħdu għajnuna psikoloġika b’xejn. Li qed jiġri differen ti issa hu li, wara li persuna tidħol fl-Emerġenza ta’ Mater Dei bi kriżi mentali, tiġi riferuta għal dan it-tim u fi ftit sigħat, tiġi kkuntattjata u tingħa ta l-għajnuna li jkollha bżonn.

Ħafna drabi, dan is-servizz qed jin għata fid-djar stess tal-pazjenti.

Jirriżulta li l-maġġoranza tal-per suni, li, għal xi raġuni, għaddew minn kriżi mentali, kellhom bejn 20 u 40 sena. Minbarra hekk, l-istatistika turi li l-perċezzjoni li l-aktar li jgħaddu minn problemi simili huma nisa hi żbaljata, għax nofs il-persuni li ġew bżonn isservizz, kienu fil-fatt irġiel. Dipartiment speċjalizzat għas-saħħa mentali fil-Paola Hub

Din il-ġimgħa wkoll fil-Parlament, id-Deputat Prim Ministru ħabbar li fiċ-Ċentru tas-Saħħa Reġjonali Ċensu Moran, li qed jinbena f’Raħal Ġdid, se jkun hemm dipartiment sħiħ iddedikat għas-saħħa mentali lil hinn minn Mon te Karmeli

Iċ-Ċentru Ċensu Moran, jew il-Paola Hub kif inhu magħruf ukoll, mistenni jilqa’ l-ewwel pazjenti lejn nofs is-sena

d-dieħla.

Ix-xogħol b’investiment ta’ €40 mil jun miexi ġmielu, tant li l-istruttura tal-binja ta’ seba’ sulari issa hi lesta, u għaddejjin ix-xogħlijiet fuq ġewwa. Il-binja, li se tissemma għat-Tabib u l-Eks Ministru għas-Saħħa, hi mifruxa fuq 40 tomna ta’ art.

Helpline ġdid 24/7 għall-għajnuna ta’ problemi ta’ saħħa mentali

Fil-ġimgħat li ġejjin se jitnieda helpline ġdid 24 siegħa kuljum, imħaddem misServizzi tas-Saħħa Mentali (Mental Health Services), bil-għan li jgħin per suni fl-aktar mumenti vulnerabbli ta’ ħajjithom.

Fl-intervent tiegħu fl-ogħla istituzz joni tal-pajjiż, Chris Fearne saħaq li dan is-servizz se jingħaqad mal-katina ta’ oħrajn offruti diġà mill-awtorita jiet tas-saħħa mentali pubbliċi fil-ko munità. Fih se jaħdmu professjonisti mħarrġin fil-qasam biex joffru l-għa jnuna kollha meħtieġa lil kull min iċempel bi problemi ta’ ansjetà, dip ressjoni jew problemi oħrajn relatati.

Il-pazjenti jiġu megħjuna kemm tul it-telefonata kif ukoll permezz ta’ follow-ups neċessarji permezz tasservizzi l-oħrajn anċillari offruti taħt il-kappa tas-Servizzi tas-Saħħa Men tali.

Xogħlijiet fuq il-binja ġdida taċ-Ċentru tas-Saħħa Ċensu Moran

Dehra mill-ajru tal-Mall waqt l-inawgurazzjoni mill-Ministru Farrugia (inset) nhar il-Ġimgħa

ĦAJJA ĠDIDA LILL-MALL TAL-FURJANA

Investiment ta’ €4 miljun irodd lura lill-pubbliku fl-aħjar forma tiegħu l-ġnien storiku mibni mill-Kavallieri

Bi proġett ta’ €4 miljun mill-Grand Harbour Regeneration Corporation (GHRC), nhar ilĠimgħa ġie inawgurat il-Mall tal-Furjana, li ngħata ħajja ġdida b’diversi xogħlijiet infrastrutturali li jirrispettaw dan il-post storiku, li se jkun jista’ jitgawda bl-aħjar mod mir-resdienti tal-lokal u mill-pubbliku inġenerali

Il-Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u l-Proġetti Kapitali Aaron Farrugia ppreżenta r-riżultat tal-investiment qawwi, akkumpanjat mill-Kap Eżekuttiv u ċ-Ċermen tal-GHRC Gino Cauchi u Anthony Agius Decelis rispettivament u s-Sindku tal-lokal Vince Borg.

“Dan mhux ġnien komuni. Il-ġnien tal-Mall hu wieħed storiku. Ġnien li ilu jeżisti mijiet ta’ snin, li minn żmien il-Kavallieri u tul is-snin dejjem kien fiċ-ċentru tal-attivitajiet u avven imenti storiċi li seħħew f’din iż-żona tal-pajjiż. Huwa għalhekk li l-Gvern deherlu li kellu jin vesti f’dan il-proġett li permezz tiegħu l-Ġnien tal-Mall qed jingħata mill-ġdid id-dinjità li jistħoqqlu,” qal il-Ministru Farrugia.

“Smajna wkoll lill-Kunsill u lill-Furjaniżi, li għalihom dan il-ġnien hu ikona tal-lokalità. Fost oħrajn irrimarkaw in-nuqqas ta’ sigurtà għalihom f’dan il-ġnien, b’mod partikolari mat ul il-lejl. Smajna lil dawk esperti fir-restawr, li rrimarkaw il-ħtieġa li l-funtani, il-monumen ti u l-ħitan jiġu rrestawrati. Fuq kollox ridna nkomplu nwettqu proġetti ta’ żoni maħsubin u miftuħin għall-pubbliku. Fuq kollox inħarsu ’l quddiem biex naraw dan il-ġnien jitgaw da minn kulħadd, filwaqt li jinżamm fi stat li jix raqlu,” kompla l-Ministru, waqt li ħabbar ukoll li mill-bieraħ il-proġett għadda f’idejn Ambjent Malta biex ikun jista’ jinżamm kif jixraq.

Min-naħa tiegħu, il-Kap Eżekuttiv tal-GHRC Gino Cauchi qal li “bħala entità, qed inħarsu ’l quddiem biex inkomplu nżidu proġetti oħrajn f’diversi lokalitajiet li qed inwettqu b’konfor mità mal-linja tal-Gvern: jiġifieri dik li jżid u jagħti lura lill-pubbliku żoni li jitgawdew fi stat li jixraq.”

• Bini mill-ġdid tas-servizzi kollha meħtieġa, li ġew mgħoddija taħt l-art, bħal dawl, ilma u internet;

• Tranġar ta’ żewġ ġwiebi taħt il-ġnien;

• 7,500 metru kwadru ta’ pavimentar ġdid tal-ġnien kollu;

• Madwar 2,000 metru kwadru ta’ pavimentar ġdid  tal-bankina mad-dawra tal-ġnien;

• Tranġar fiċ-ċint tad-dawra tal-ġnien;

• Manutenzjoni tal-ħadid kollu tad-dawra tal-Mall u madwar il-monumenti;

• Restawr tal-arkati antiki fid-daħla tal-ġnien u l-monumenti kollha li jinsabu fil-Mall;

• Bini mill-ġdid tal-funtana (lemin), inkluża l-iskultura li saret mill-ġdid kollha kemm hi;

• Sistema ġdida ta’ dawl fuq ġewwa tal-ġnien;

• Upgrading fis-sistema tad-dwal fuq il-bankina u tat-toroq madwar il-ġnien;

• Installata għall-ewwel darba sistema ta’ CCTV cameras;

• Sistema ġdida ta’ irrigazzjoni għas-siġar u għall-arbuxelli preżenti;

• Faċilitajiet ta’ Wi-Fi b’xejn.

CIRQUE DU SOLEIL LURA F’PAJJIŻNA BI SPETTAKLU ĠDID

Bejn l-24 ta’ Novembru u t-18 ta’ Diċembru li ġejjin f’Dar il-Med iterran għall-Konferenzi fil-Belt Valletta se jkun qiegħed jirri torna l-ispettaklu akrobatiku u artistiku ta’ fama dinjija tasCirque Du Soleil, li fl-aħħar snin attira eluf kbar lejh.

It-tema għal din is-sena hi “Amora”, u bħas-snin preċeden ti hi produzzjoni li qiegħda ssir b’mod li tesponi l-karatteristiċi kulturali ta’ pajjiżna.

Fil-fatt, l-ispettaklu artisti ku se jieħu lill-udjenzi fi vjaġġ partikolari ta’ mħabba fit-toroq tal-kapitali, li jingħataw il-ħajja permezz ta’ elementi akrobatiċi mżewqin b’karattri kurjużi.

Din il-produzzjoni spettako lari tkompli ssaħħaħ il-pro dott turistiku f’xhur magħrufa għall-bidu tal-festi tal-Milied.

Dawn id-dettalji tħabbru mill-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo fil-preżenza ta’ Noel Zarb, l-Uffiċjal għall-Ko munikazzjoni tal-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA), li hi responsabbli għall-produzz joni.

Il-Ministru Clayton Bartolo saħaq kif is-suċċess tas-Cirque

Du Soleil hu konferma oħra ta’ kemm il-prinċipji tal-kwalità u l-kwantità fid-dinja turistika qed jimxu id f’id flimkien.

“Ninsabu ottimisti li l-esper jenza artistika tas-Cirque Du Soleil tkun qiegħda tattira iżjed turisti lejn pajjiżna. L-industrija turistika Maltija ma tagħlaqx fix-xhur tax-xitwa minħabba li matul l-aħħar snin irnexxielna ntejbu l-istaġjonalità permezz ta’ avvenimenti intiżi li jattiraw diversi niċeċ ta’ turiżmu lejn ilGżejjer Maltin,” kompla jgħid ilMinistru.

Hu tenna li l-ħidma kontin wa tal-Awtorità Maltija għatTuriżmu qiegħda tiġi sostnuta bi pjanar serju biex jiġi assi gurat li t-turiżmu lejn pajjiżna jibqa’ sostenibbli għaż-żmien li ġej.

Ir-rappreżentant tal-MTA enfasizza li l-attrazzjoni tasCirque Du Soleil mhux biss se tkompli ssaħħaħ il-kalendarju kulturali Malti, imma anke żżid il-prospetti tat-turiżmu tal-familji – niċċa li kulma jmur qiegħda tikber fl-interess għar-rendiment turistiku ta’ pajjiżna.

L-industrija turistika Maltija ma tagħlaqx

u fl-aħħar snin tejjibna l-istaġjonalità

intiżi li jattiraw

Il-Ministru Bartolo jħabbar ir-ritorn ta’ spettaklu uniku u esklussiv ta’ akrobazija mill-kumpanija ta’ fama dinjija

L-EDUKAZZJONI BIEX IKOLLNA EKONOMIJA B’SAĦĦITHA FIT-TUL

Il-viżjoni fis-settur edu kattiv mhix mibnija biss fuq il-ħidma li qed issir f’dan is-settur vast, imma wkoll bit-twettiq tal-wegħdi eletto rali u wkoll bl-implimentazz joni tal-miżuri mħabbra f’baġit wara l-ieħor.

tal-iskejjel tal-Knisja u indip endenti, l-istudenti nfushom, l-edukaturi u wkoll il-politiċi.

F’din il-laqgħa kompliet ukoll tispikka r-ruħ soċjali ta’ dan il-Gvern.

Meta f’Awwissu tal-2020, ilPrim Ministru Robert Abe la, indirizza laqgħa storika tal-Kabinett, li għall-ew wel darba ltaqgħet fil-bi ni tal-Kamra tal-Kummerċ, kien ċar ħafna. Tkellem dwar il-viżjoni, li qed issir realtà, li kwalità ta’ ħajja aħjar tista’ tintlaħaq permezz ta’ ħames punti ta’ prinċipju. U wieħed minn dawn il-punti kien proprju s-settur edukattiv: Edukazzjoni għal ekonomija b’saħħitha fit-tul.

Dan kollu qed ikun ta’ peda ment sod għas-settur edukat tiv, imma fl-aħħar mill-aħħar, qed ikun ta’ benefiċċju għal dawk kollha li s-settur edu kattiv qiegħed hemm proprju għalihom. Uliedna, li huma l-ġenerazzjoni u l-mexxejja ta’ għada, u dawk li qed iraw muhom biex jilħqu l-aspi razzjonijiet kollha tagħhom, l-edukaturi.

Il-prijorità li qed tingħata lil dan is-settur ma setgħetx tid her aktar fis-sod, bil-laqgħa tal-Kabinett ta’ din il-ġimgħa, li għall-ewwel parti tagħha ddiskutiet is-settur edukattiv.

Kienet laqgħa tal-Kabinett ferm interessanti, bis-seh em u l-opinjoni ta’ dawk li huma nisġa importanti f’dan is-settur, ir-rappreżentanti tal-edukaturi, rappreżentanti

Waqt il-laqgħa tal-Kabinett ‘Gvern man-nies’, li saret fl-is kola sekondarja ta’ Ħad-Ding li, Kulleġġ San Nikola, il-Prim Ministru ħabbar li minn din is-sena skolastika, Skema 9 se titwessa’ skont il-ħtieġa u madwar 2,000 student li jgaw du minn din l-iskema se jiġu megħjuna aktar.

Apparti minn hekk, il-Prim Ministru sostna li din il-miżu ra se tiġi akkumpanjata minn fond b’medja ta’ €10,000 għal kull skola, biex jiġu megħjuna studenti fil-ħtiġijiet bażiċi.

U dan ifisser għalhekk, li din il-wegħda tal-manifest elet torali li l-poplu ta mandat ċar dwaru, qed titwettaq.

Din hija l-bażi tal-politika tagħna. Inwiegħdu u nwettqu. B’hekk il-poplu jinsab b’moħħu mistrieħ għaliex jaf li b’dan ilGvern, jaf fejn qiegħed.

Fil-laqgħa tal-Kabinett spik

kaw l-opinjonijiet ta’ dawk li kienu mistiedna jgħidu tagħhom. Smajna rappreżen tanti taż-żewġ unions u wkoll ir-rappreżentanti tal-iskejj el tal-Knisja u indipendenti. Smajna wkoll l-edukaturi jgħi du tagħhom.

Imma naħseb inkun qed nirrifletti s-sentiment ta’ sħa bi wkoll jekk ngħid li ħadna gost nisimgħu l-opinjonijiet tal-edukaturi u l-istudenti. Dawn kolha flimkien kienu suġġerimenti biex il-qasam edukattiv ikompli jagħmel passi pożittivi ’l quddiem. Ji ena ħadt nota ta’ kulma ntqal u diġà qed nanalizza dawn is-suġġerimenti. Għaliex issabiħ tad-diskussjoni huwa li tara aspetti differenti li jit poġġew fuq mejda, li jwasslu għal diskussjoni miftuħa, kif irriżulta minn din il-laqgħa tal-Kabinett.

U kif diġà esprimejt ruħi, nerġa’ nirrepeti l-importan za tal-konsultazzjoni f’dan il-qasam. Konsultazzjoni ġġib it-titjib, kif sar fl-aħħar snin u dan għandu jnissel aktar mo

tivazzjoni favur aktar ħidma li twassal għal edukazzjoni aqwa għal uliedna.

Dan huwa żmien eċitanti għas-settur edukattiv. Dal waqt se nkunu f’fażi oħra im portanti li deħlin għaliha f’dan is-settur. Fażi ġdida li rridu niddiskutu mal-edukaturi dwar kundizzjonijiet aħjar u opportunitajiet aqwa filwaqt li lill-istudenti nagħtuhom għodda ġdida.

B’hekk naraw li niksbu riżultati aħjar fis-settur edu kattiv u bl-aqwa opportuni tajiet li jinħolqu fl-ekonomi ja jeħduhom it-tfal Maltin u Għawdxin.

Għaliex dan huwa Gvern li tassew jemmen f’uliedna u jrid, kif għedna fix-xhur li għaddew, li t-tfal verament ikunu l-istilel tal-futur.

Qed naħdmu. Sar ħafna xogħol. Sar biżżejjed? Qatt ma hu biżżejjed f’settur li dejj em qed jevolvi. Irridu nkunu kuraġġużi u naraw li s-siste ma edukattiva tagħna tibqa’ tevolvi u tirrifletti dik li hija r-realtà hemm barra.

MA JARAX

L-ABILITÀ

kien fl-istess perjodu meta l-ħabib tiegħi, Oliver Sciclu na sar Membru Parlamentari u rrealizzajt il-ħtieġa li nem men fija nnifsi u fil-kapaċita jiet tiegħi.

Sa minn ċkuniti, dejjem xtaqt nidħol fid-dinja tal-politi ka, iżda dejjem bqajt lura minħabba l-fatt li jien persu na f’siġġu tar-roti, għax kont nemmen li m’hemmx post għal nies bħali f’dan il-qa sam.

Għal snin twal, bdejt intel la’ u nniżżel għandix nagħmel l-ewwel pass. Jekk iva, fejn u jekk le, għaliex? Niftakar

Meta ħarġet sejħa għall-programm LEAD, għamilt kuraġġ, ipparteċi pajt fih u llum ngħid imnalla ħadt dak il-pass. Ma jfissirx li kien kollox ward u żahar. Barra l-fatt li jien persuna mistħija, għandi wkoll ċerti bżonnijiet minħabba l-lim itazzjonijiet li ġġib magħha d-diżabilità tiegħi. Minkejja kollox, kull sessjoni li kell na, sew dik teoretika u sew prattika, rawmet fina ħiliet li bihom nistgħu nipprepa raw lilna nfusna għall-pass li jmiss fil-karriera politika.

LEAD jagħtik ċans li tis kopri min int u fejn tixtieq tmur f’ħajtek, pereżemp ju bis-saħħa ta’ LEAD sko prejt l-imħabba tiegħi lejn is-suġġetti tat-tibdil fil-kli

ma u sostenibilità. Grazzi għal LEAD, li tani ċ-ċans li niltaqa’ ma’ esperti f’dan il-qasam, illum qiegħda nkompli navvanza bl-istud ji tiegħi f’dawn is-suġġetti, bl-għajnuna ta’ mentors li ltqajt magħhom tul din l-es perjenza, bit-tama li għa da pitgħada jkolli karriera f’dawn l-oqsma.

Minbarra li jgħinek issib karriera fil-politika kif tixti eq, LEAD jagħtik ukoll l-op portunità li tkabbar lilek in nifsek.

Il-ġimgħa li għaddiet il-Ministru Dalli flimkien ma’ parteċipanti mis-sitt grupp, li kont parti minnu jien ukoll, flimkien mad-Deputat Mexx ej għall-Affarijiet tal-Partit, Daniel Micallef, nedew is-se ba’ edizzjoni ta’ dan il-pro gramm tant edukattiv. Nam metti li ħadt gost nara lil sħabi jitkellmu b’kunfidenza quddiem il-kamera, għaliex naf li ħafna minnhom kienu

jgħidu li żgur qatt ma kienu lesti jidhru fuq it-televix in. Iżda bis-saħħa ta’ LEAD irnexxielhom ineħħu l-biża’ u l-mistħija, għax dak huwa LEAD, inizjattiva li tgħinek toħroġ mill-qoxra li tkun fiha u tħossok komda fid-dinja pubblika.

Issa li fetħu l-applikazz jonijiet nixtieq li nara iktar nisa u tfajliet b’abbiltajiet differenti jidħlu fid-dinja tasservizz pubbliku u l-politika biex flimkien inkunu nist għu nbiddlu l-perspettiva li l-persuni b’diżabilità mhuma tajbin għal xejn ħlief biex jo qogħdu d-dar mal-ġenituri.

Fil-fehma tiegħi LEAD huwa aktar minn sempliċi ment programm. Huwa familja u nista’ nassigurak li jekk tapplika, int se tikseb mhux biss għarfien u op portunitajiet, iżda grupp ta’ ħbieb għal ħajtek kollha, kif għamilt jien.

Għalhekk inħeġġeġ lil kull

tfajla u mara ta ’l fuq minn 16-il sena, speċjalment nisa u tfajliet b’abbiltajiet dif ferenti, biex japplikaw għal dan il-kors li mhux biss ser jgħinhom jidħlu fid-dinja tas-servizz pubbliku u l-poli tika, iżda ser jgħinhom jikb ru u jiltaqgħu ma’ nies ġod da, fosthom mentors li ser jemmnu fihom sa mill-bidu nett ta’ din l-esperjenza indi mentikabbli.

Jekk tixtieq tkun parti mill-istorja ta dan il-pro gramm, tista’ tapplika bil li żżur is-sit: https://www. partitlaburista.org/lead. Ilproċess tal-applikazzjoniji et jagħlaq fit-22 ta’ Ottubru. Għalhekk inħeġġeġ lil dawk in-nisa, speċjalment dawk b’kapaċitajiet differenti li jridu jidħlu fil-politika, biex japplikaw għal din l-inizjat tiva mill-aqwa. Niggaran tilkom li mhux ser jiddisp jaċikom, lanqas għal minuta waħda.

INKOMPLU NKUNU QRIB IN-NIES

ka li d-dinja bħalissa reġgħet tinsab fi kriżi proprju f’dan iżżmien meta nistgħu ngħidu li konna bdejna nieħdu ftit tannifs wara li għaddejna millkriżi tal-pandemija.

Kemm ili attiv fil-politika dejj em emmint li l-kuntatt mannies huwa l-aqwa mezz biex politiku jkun jista’ jifforma op injoni dwar x’inhuma l-ħtiġi jiet u l-preokkupazzjonijiet tagħhom u b’hekk wieħed ikun jista’ jaħdem u jirsisti biex jara li x-xewqat tan-nies jitwettqu.

Nafu li din hija sfida kon tinwa għaliex it-tmexxija tal-pajjiż ikollha quddiemha strateġija għall-pajjiż kollu u waqt li tkun qed tmexxi tkun trid tiżen xi jkunu l-prijoritaji et tal-pajjiż fiċ-ċirkostanżi talpreżent.

Hawnhekk irrid nirrimar

Bilkemm konna għadna neħħejna r-restrizzjonijiet kollha li ġabet magħha l-pan demija li ma bdejniex inħabb tu wiċċna mal-gwerra bejn ir-Russja u l-Ukrajna. Fuq din il-gwerra s’issa nafu biss meta bdiet u l-ħerba li qed iġġib magħha iżda kif se tispiċċa u meta, għadna ma nafux. Anzi jidher li t-theddida li l-affari jiet jistgħu jeskalaw qiegħda hemm u nittamaw li jsir sforz ġenwin għall-paċi bejn iż-żewg naħat.

Waqt li għaddej dan kol lu, id-dinja qiegħda tħab bat wiċċha ma’ kriżi fil-qasam tal-enerġija kkaġu nata mill-istess gwerra li ġabet magħha skarsezza partiko larment fil-provvista tal-gass fil-kontinent Ewropew. Hija ħasra li dawn il-provvisti bdew jintużaw bħala arma li tista’ ġġib ukoll tbatija lil ħafna popli fid-dinja.

L-iskarsezza ġabet magħha għoli tal-ħajja qawwi fid-din

ja kollha għaliex ħafna pajjiżi kellhom jitfgħu l-piż taż-żidiet fil-prezzijiet tal-enerġija fuq in-nies li bdew jaraw il-konti jiet tad-dawl tagħhom jisplo du. Intrapriżi mad-dinja koll ha bdew jgħollu l-prezzijiet tal-prodotti tagħhom għaliex l-ispiża tal-produzzjoni kibret immens minħabba ż-żieda filprezz tal-elettriku. U għand na wkoll lill-Unjoni Ewropea tħeġġeġ pajjiżi Ewropej biex jieħdu miżuri ħalli jnaqqsu l-konsum tal-enerġija fix-xhur kesħin tax-xitwa li ġejja u dan ukoll mistenni jġib tbatija.

B’għażla għaqlija, f’pajjiżna għandna Gvern għaqli li għa lih il-kwalità tal-ħajja tan-nies tiġi qabel kull kunsiderazzjoni oħra. Wara l-miljuni kbar ta’ ewro li l-Gvern nefaq biex is sussidja l-pagi ta’ eluf ta’ ħad diema waqt il-pandemija, ma ddejjaq xejn li għal darb’oħra jerġa’ jinvesti miljuni kbar f’sussidju biex il-poplu Malti u Għawdxi baqa’ jgawdi minn prezzijiet tal-enerġija stab bli li ma ħolqu l-ebda skossi għall-ekonomija tal-pajjiż.

Il-Gvern wiegħed li se jik kumpensa lill-familji Maltin għall-għoli tal-ħajja u fil-Baġit

li ġej huwa mistenni li jingħa taw il-kumpens sħiħ maħdum skont il-mekkaniżmu maqbul bejn l-imsieħba soċjali kollha, magħruf bħala COLA. Il-Gvern mhux se jonqos li jgħin ukoll lil dawk l-aktar vulnerabbli fost hom il-pensjonanti.

Dejjem emminna bħala Gvern li m’għandniex naddot taw politika ta’ awsterità li bosta pajjiżi Ewropej qed jad dottaw fiċ-ċirkostanżi tal-lum, partikolarment pajjiżi mmexx ija minn gvernijiet konser vattivi u tal-lemin. Hekk kien jemmen ukoll Gvern Nazz jonalista qabel l-2013 meta l-politika tiegħu ta’ awsterità, b’kontijiet tad-dawl u tal-ilma għoljin b’mod esaġerat fost affarijiet oħra, ġabet magħha staġnar ekonomiku tant li spiċċaw il-leġiżlatura b’aktar minn 8,000 ruħ bla xogħol.

Il-politika tal-Gvern La burista ta’ investiment kon tinwu fin-nies ġabet magħha il-ġid u tkabbir ekonomiku bla preċedent tant li llum stess, minkejja l-kriżi tal-pandemija u issa l-gwerra bejn ir-Russ ja u l-Ukranja, għandna l-in qas rata ta’ qgħad fl-Ewropa. Għandna nkomplu f’din it-triq

ħalli nkomplu noħolqu l-ġid u nużawh bil-għaqal favur innies anke f’dawn iż-żminijiet diffiċli.

Huwa essenzjali li nkom plu nisimgħu lin-nies ħalli nkunu nafu mill-qrib x’inhu ma l-aspirazzjonijiet tagħhom. L-akbar għajnuna li nistgħu nagħtu bħalissa huwa li nkom plu mmexxu fid-direzzjoni li nżommu l-istabbiltà fil-prez zijiet tal-enerġija u ngħinu kemm nistgħu lil dawk l-aktar vulnerabbli biex il-kwalità talħajja tagħhom tibqa’ waħda tajba u fejn inkunu nistgħu, in tejbuha wkoll.

Il-Maltin u l-Għawdxin għandhom aktar minn prova waħda kemm Gvern Laburis ta taħt it-tmexxija tal-Prim Ministru Robert Abela, huwa gvern li jieħu d-deċiżjonijiet u jeħodhom b’għaqal tant li wara noħorġu aktar b’saħħit na minn qabel. Dan huwa mu ment ieħor importanti fejn se tkun it-tmexxija għaqlija li tgħinna nsalpaw ’il barra millgħawġ ta’ dawn iż-żminijiet biex wara nkomplu mexjin ’il quddiem u nsostnu l-kwalità tal-ħajja għall-familji Maltin u Għawdxin.

IL-QAGĦDA EKONOMIKA U L-BAĠIT 2023

jħares fit-tul, għaliex kien ikun irresponsabbli li kieku ħadna deċiżjonijiet li jsolvu l-problemi tal-lum iżda li joħolqu problemi futuri.

Tajjeb li wieħed anke jsem mi li pajjiżi oħra fl-Ewropa għaddejjin minn riċessjoni minħabba l-qagħda ekonomi ka tagħhom. Pajjiżna kellu jkun - din id-daqsxejn ta’ gżira, li baqgħet relattivament reżiljen ti għaliex għandha Gvern li qed imexxi b’mod għaqli.

li għandhom konnessjoni ma’ manifattura, importazzjoni jew bejgħ ta’ prodotti affettwati mill-gwerra, kif ukoll is-sussi dju fuq il-prezzijiet tal-enerġija. Il-Gvern qiegħed jassorbi żidiet kbar fuqu fejn jidħlu l-prezzijiet tal-fuel; l-enerġija, u ċerti pro dotti sabiex iħalli aktar flus filbut għall-konsumaturi u n-ne gozji lokali.

l-kapaċità li jżomm dejn stabbli taħt is-60% (Stability & Growth Pact; Maastricht Treaty). Sa Marzu tal-2022 id-dejn kien madwar 58%.

Baġit 2023

L-isfidi globali ħallew impatt f’kull pajjiż u aħna m’aħniex eċċezzjoni. Madankollu, id-deċiżjonijiet li ħa Gvern La burista wassluna fil-qagħda ekonomika li qegħdin fiha bħa lissa - qagħda fiskali stabbli bi tkabbir ekonomiku li saħansi tra jaqbeż dak imbassar minn aġenzji u istituzzjonijiet inter nazzjonali.

Deċiżjonijiet li bihom stajna nkomplu nsostnu u nipproteġu lill-familji u lin-negozji tagħ na. Din hija d-direzzjoni li dan il-Gvern ħa fil-bidu ta’ sfidi es terni, u din hija d-direzzjoni li ser nibqgħu mexjin fiha. Il-pjan tal-Gvern dejjem kien wieħed li

Madanakollu, aħna bħa la Gvern Malti, xorta waħda konxji mis-sitwazzjoni tal-in flazzjoni. L-inflazzjoni, jew kif forsi hi iktar magħrufa, l-għoli tal-ħajja, hija wieħed mill-ind ikaturi makroekonomiċi li ġiet affettwata l-aktar minħabba l-pandemija u l-gwerra fl-Ukra jna.

Tajjeb li nibqgħu nfakkru l-isfidi esterni li m’għandniex kontroll fuqhom. Iżda għand na kontroll fuq deċiżjonijiet interni li l-Gvern qed jieħu u ser ikompli jieħu biex jindiriz za l-għoli tal-ħajja. Mingħajr ma nsemmi l-għajnuna li diġà ngħatat f’forma ta’ ċekkijiet, fost oħrajn, ingħatat ukoll għa jnuna permezz ta’ sussidji li ngħataw lil kumpaniji f’Malta

Permezz tal-għajnuna gover nattiva, Malta rnexxielha tibqa’ tirreġistra fost l-inqas rati ta’ inflazzjoni fl-UE - s’Awwissu 7% - it-tieni l-inqas rata wara Fran za (6.6%). Il-Gvern diġà ħab bar li matul l-2023 se jkun qed jinvesti madwar €600 miljun biex jilqa’ għaż-żieda fil-prez zijiet tal-ikel u l-enerġija. Ftit tal-jiem ilu rajna lill-Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol jagħ ti garanzija li sakemm jibqa’ jogħla l-gass, il-Gvern se jibqa’ jissussidja l-enerġija għal xhur jekk mhux snin. Dan juri kemm il-Gvern iħoss il-polz tal-pop lu u dan għax Malta għandha Gvern affidabbli u kredibbli.

Indikatur ieħor li juri l-għaqal ta’ dan il-Gvern huwa d-dejn pubbliku li minkejja l-għajnuna sostanzjali li qed jagħti l-Gvern u minkejja żie da fl-inflazzjoni, xorta għandu

Fil-ġimgħat li ġejjin ser jiġi ppreżentat Baġit ieħor soċjali, li mhu se jżid ebda piż f’forma ta’ taxxa, anzi ser ikun Baġit li bih ser ikompli jiġi megħjun iżżgħir.

Il-pjan tal-Gvern fil-Baġit li ġej jinkludi wkoll li jiżgura triq b’saħħitha ta’ rkupru fa vur l-ambjent, fost l-isfidi glo bali kollha li qed naffaċċjaw bħalissa. Flimkien mal-privat, is-settur pubbliku ser ikom pli jinvesti f’miżuri sostenibbli favur l-ambjent sabiex tiġi in ċentivata enerġija rinnovabbli, b’vetturi li jħammġu inqas, u billi tkompli l-ħidma fuq is-sep arazzjoni tal-iskart.

Apparti s-setturi tal-ambjent u l-enerġija, is-suq tax-xog ħol ser jibqa’ prijorità għaliex il-magna għal ekonomija b’saħħitha huma l-ħaddiema. Għalhekk in-negozji u l-imp jiegi ser jibqgħu ta’ prijorità għal dan il-Gvern, kif dejjem kienu. Ir-riżultati jirriflettu dan

għaliex fl-2021 kien hemm żie da qawwija fin-numru ta’ az jendi, kif ukoll kien hemm żieda fil-bejgħ mill-ħwienet, minkejja xokkijiet esterni li ġew espe rjenzati u dawk li għadhom qegħdin jiġu esperjenzati. Pajjiżna wkoll baqa’ jirreġistra rekord fejn tidħol ir-rata ta’ qgħad.

L-anzjani kienu u dejjem jibqgħu fic-ċentru tal-politika ta’ Gvern Laburista. Ser ikom pli jiġi żgurat li tiġi mrodda lura għajnuna lill-anzjani tagħna bħala rikonoxximent tal-ħid ma tagħhom matul is-snin. Fl-istess ħin, ser ikomplu jiġu megħjuna dawk li huma l-aktar vulnerabbli sabiex jgħixu ħajja aktar diċenti.

Li tkun kuraġġuż ifisser li tkun kapaċi tieħu d-deċiż jonijiet meħtieġa. Deċiżjoni jiet li mhux dejjem jolqtu lil kulħadd l-istess; deċiżjonijiet li mhux dejjem se jaffettwaw lill-maġġoranza; u li mhux dejj em se ssib lil min ifaħħarhom, iżda deċiżjonijiet neċessarji li jtejbu l-ħajja ta’ dawk milquta, u li jilħqu l-aspirazzjonijiet ta’ kulħadd, anke tal-minoranza. Dawn huma deċiżjonijiet li jid distingwuna bħala partit; iżda fuq kollox bħala pajjiż.

Membru Parlamentari

CRESSIDA GALEA

Ministru

STEFAN ZRINZO AZZOPARDI

L-AKBAR XINI JIDĦOL F’MALTA

Il-Götheborg, l-akbar opra tal-baħar bil-qlugħ fid-dinja, waslet fil-Port il-Kbir nhar ilĠimgħa waranofsinhar għal waqfa ta’ ħamest ijiem qabel tkompli bil-vjaġġ predestinat tagħha lejn Spanja fi triqitha lejn l-Ażja. Viżitaturi jistgħu jitilgħu abbord sakemm ix-xini jkun fostna.

Il-bastiment, li hu replika ta’ ieħor li kien għereq fl-1745 ’il barra minn Götheborg fl-Iżvezja, qed ibaħħar fi spedizzjoni mifruxa fuq sentejn sakemm jasal f’Shanghai f’Settembru tas-sena d-dieħla. Din il-waqfa f’Malta, li qed tingħata l-appoġġ tal-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA), hi t-12-il waħda f’din il-missjoni u l-ewwel waħda għall-bastiment, li nbena bejn l-1995 u l-2003.

Wara d-dħul tiegħu fil-Port Malti, il-Götheborg sellem lil pajjiżna b’salut, li ġie reċiprokat mill-batterija tal-Barrakka ta’ Fuq.

IL-GOLDEN BUCKLE

JIĠI FI TMIEMU LLUM

Spettaklu uniku fuq tlett ijiem bis-sehem ta’ żwiemel u ġerrejja internazzjonali li bidel l-MFCC f’korsa tar-ramel imsaqqfa

L-akbar avveniment ekwestri tas-sena, li ttrasforma t-tinda tal-Malta Fairs & Con vention Centre (MFCC) f’Ta’ Qali f’korsa tar-ramel għal din il-kompetizzjoni unika, se jasal fi tmiemu llum.

Fi tlett ijiem ta’ spettaklu ta’ ħila minn ġerrejja internazzjonali fuq żwiemel, li nġiebu apposta minn barra, Malta ospitat għall-ewwel darba l-Golden Buckle, waħ da mill-aktar kompetizzjonijiet innovattivi tal-barrel racing u li tattira interess kbir fl-Istati Uniti tal-Amerka, minn fejn toriġi na, u issa anke fl-Ewropa.

L-avveniment organizzat bi sħab bejn l-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA) u Golden Buckle International, kellu l-għan ukoll li jattira lejn pajjiżna iżjed turiżmu sportiv f’portafoll li qed ikompli jitwessa’ favur aktar kwalità f’din l-industrija impor tanti.

Luigi Spina u Jonathan Pace, diretturi ta’ Golden Buckle International, spjegaw li r-rispons mill-parteċipanti għal dan l-av veniment f’Malta kien tajjeb ħafna u ra s-sehem ta’ ġerrejja rinomati u champions tad-dinja. Fost il-parteċipanti kien hemm ukoll il-ġerrej Malti Matthew Mallia. Mill-ġimgħa li għaddiet waslu f’Malta żwiemel minn madwar l-Ewropa, fost hom mill-Italja, minn Franza, mir-Repub blika Ċeka, mis-Slovakkja, mill-Ungerija u mill-Belġju.

Kienu bosta raġunijiet li Golden Buck le International għażlet lil Malta għal din l-edizzjoni tal-kompetizzjoni, li issa se tis sokta f’Jannar li ġej f’Dallas

“Minkejja ċ-ċokon ta’ Malta, il-pajjiż hu aċċessibbli ħafna u f’Malta hawn klima addattata għaż-żwiemel, speċjalment fix-

xhur tal-ħarifa u x-xitwa. Jien nofsni Malti u nofsni Taljan, u tul dawn is-snin li ili ngħix Malta dejjem ħlomt li nġib dan l-avven iment. Illum il-Maltin għandhom abbilt ajiet tajbin ħafna fil-loġistika u l-organiz zazzjoni u din kienet waħda mir-raġunijiet ewlenin li inkoraġġietna niġu f’Malta biex nelevaw il-prodott tagħna,” spjega Spina, waqt li tenna wkoll li l-fattur li hawn entuż jażmu kbir għat-tlielaq taż-żwiemel ukoll ħeġġiġhom jiġu hawn.

Il-Golden Buckle hi meqjusa kompetiz zjoni ta’ stima u li kulma jmur qed tikber fil-popolarità. Il-kompetizzjoni, li toriġina minn Texas, hi mfassla biex toffri pjatta forma ta’ tiġrijiet, iżda wkoll esperjenza ta’ wirja professjonali li tivvjaġġa minn kon tinent għal ieħor, b’ġerrejja ta’ kwalità u b’abbiltajiet kbar.

Il-kumpanija Maltija NRGY Concepts Ltd, li kkordinat l-avveniment lokali, sp jegat l-isfidi biex jiġi organizzat avveni ment ta’ dan il-kalibru u fuq livell internaz zjonali.

“L-ewwel u qabel kollox, f’Malta hawn nuqqas ta’ faċilitajiet għal attivitajiet simi li. L-akbar sfida kienet li nibnu arena ta’ 60 metru tul u 35 metru wisa’, minbarra l-installazzjoni ta’ 200 stalla, spazju fejn jinħaslu ż-żwiemel u spazji tekniċi, fost oħrajn. Ħafna mill-faċilitajiet kellhom jiġu importati minn barra. Madanakollu, it-tim daħal għall-isfida u l-MFCC ġie mibdul kif qatt ma deher qabel, b’aktar minn 1,200 tunnellata ta’ ramel, li fforma l-akbar are na tat-tiġrijiet taż-żwiemel imsaqqfa f’Mal ta,” qal Jonathan Pace, f’isem il-kumpanija.

Aktar informazzjoni hi disponibbli fuq is-sit www.goldenbuckel.eu.

L-ETIKA U T-TĦADDIM TAD-DEMOKRAZIJA

amministrazzjonijiet li, minħabba ċertu ammont ta’ esperjenza u minħabba l-adozz joni tal-istess sistemi li dejjem ħadmu sew fil-passat, ikunu reżiljenti għall-bidla u għall-introduzzjoni ta’ metodi ġodda.

Bidla fil-mentalità tat-tmexxija mhix l-iktar ħaġa faċli iżda għandna nassig uraw li naħdmu f’ambjent fejn dejjem ninkoraġġixxu u nippromwovu l-bidliet neċessarji. Il-problemi tal-bieraħ jistħoqqil hom is-soluzzjonijiet tal-bieraħ. Il-problemi tal-lum jirrikjedu approċċ differenti u iktar flessibbli.

President Sezzjoni Kunsilliera PL

Fl-aħħar żewġ artikli tajna ħarsa lejn il-parteċipazzoni tar-resident fid-deċiż jonijiet li jieħu l-Kunsill Lokali u rajna wkoll l-importanza li l-Kunsill jitmexxa b’gover nanza tajba u anki trasparenza. Dan jgħin biex ikun hemm aktar fiduċja mir-resident fil-Kunsill tiegħu u l-membri li jirrappreżen tawh. Illum, fl-aħħar parti, se nagħti ħar sa lejn l-importanza li membru elett jimxi b’ċerta etika, kif ukoll x’inhuma dawk l-ele menti li jsaħħu s-sussidjarjetà u t-tħaddim tad-demokrazija lokali bl-aħjar mod possib bli.

Smajna ħafna dwar il-prinċipju tal-istat tad-dritt imma forsi huma ftit li rnexxiel hom ifissru b’mod sempliċi x’inhuma dawn iż-żewġ kelmiet. L-istat tad-dritt ifisser li rri du nsegwu u jkollna fiduċja f’dak li tgħid illiġi u f’kulma jiġi deċiż fil-Qrati tagħna. Minnaħa l-oħra, għandna nassiguraw li l-liġijiet qed jiġu adottati bl-istess mod għal kulħadd, b’imparzjalità u b’ugwaljanza. Naturalment, dan irid jiġi applikat ukoll fuq livell lokali mill-membri eletti u mill-amministrattiv.

Li wieħed jaġixxi b’mod etiku mhuwa msemmi mkien fl-ebda liġi. Jeżistu dawk li aħna nsejħu l-etika morali, fiskali u poli tika. It-tlieta li huma jġorru piż differenti iżda t-tlieta li huma għandhom l-istess im portanza. Il-ġid komuni għandu dejjem jiġi qabel l-interessi personali. Il-kondotta etika għandha tassigura li hemm miżuri b’saħ ħithom f’posthom biex ma jkun hemm l-eb da spazju għall-korruzzjoni. Konflitti ta’ in teress għandhom jiġu ddikjarati mill-ewwel u ma jista’ jkun hemm l-ebda involviment ta’ dik il-persuna – la fid-diskussjoni ta’ dak is-suġġett u lanqas fil-proċess tat-teħid ta’ deċiżjoni.

Hu neċessarju li l-abbiltajiet ta’ dawk li għandhom il-poter li jaġixxu u jġibu l-bid la jkunu msaħħa kontinwament. Dan jiġri sabiex dejjem jingħata servizz superjuri u aġġornat. Dan għandu jwassal għall-moti vazzjoni kontinwa tan-nies, speċjalment tal-ufċjali pubbliċi biex ikomplu jtejbu s-servizzi li joffru. Il-prattiċi u l-metodi biex tiġi evalwata l-abbiltà tan-nies għandhom jinżammu, u dawn jirriżultaw f’kapaċitajiet li jistgħu jwasslu għal riżultati iktar efċjen ti.

Is-soluzzjonijiet ġodda u efċjenti huma t-tweġiba għall-problemi li jippreżentawlna b’mod frekwenti r-residenti tagħna. Huwa kruċjali li aħna nkunu innovattivi fil-mod li nipprovdu s-servizz mitlub u għandna nkunu dejjem disponibbli għall-bidla. Ħaf na mid-drabi, anke f’Kunsill Lokali, issib

Irridu nassiguraw li fil-politiki li nadottaw jiġu kkunsidrati l-ħtiġijiet tal-ġenerazzjoni jiet futuri. Il-politiki li nadottaw iridu jħarsu fil-futur biex aħna nkunu nistgħu nassigu raw is-sostenibbiltà tal-lokalità li nirrisjedu fiha. Id-deċiżjonijiet li nieħdu ma jistgħux joħolqu tensjoni jew jitfgħu kwistjonijiet minn post għal ieħor għax inkunu qed insol vu l-problemi tal-lum mingħajr ma nikkun sidraw l-effett fit-tul tad-deċiżjoni tagħna.

Għandna nkunu proattivi u, b’konsultazz joni man-nies, naraw x’inhuma l-bżonnijiet futuri. In-nisġa soċjali għandha tkun pro tetta u, iktar minn hekk, għandna naġixxu b’manjieri li jiggarantixxu li dak li huwa tagħna llum ikun jista’ jitgawda minn min jiġi warajna.

Għandna niftakru li qed noperaw b’fondi pubbliċi. Għalhekk, kull deċiżjoni li tittie ħed dwar l-infiq għandha tkun fl-aqwa interess ta’ kulħadd u, fuq kollox, biex jint laħaq l-aqwa riżultat. Li jinbidlu l-affarjiet biex jiżdied il-valur ta’ dak li qed jintefaq ma jiġġustifikax il-bidla. Dan japplika wkoll għal meta nippruvaw nirriduċu l-ispiża billi nnaqqsu s-servizzi li qed jiġu offruti jew bil li jiġi offrut servizz medjokri. Għandha tiġi osservata l-kawtela f’kull ħin, speċjalment fejn jidħlu deċiżjonijiet li se jħallu impatt fuq ġenerazzjonijiet futuri pereżempju, isself, id-dejn, eċċ. Ir-riskji li nieħdu għand hom jiġu kkalkulati u approvati.

Fl-iskop tar-regolamenti lokali, id-drit tijiet umani huma protetti, iżda dan mhux biżżejjed. Bħala awtorità lokali rridu nassi guraw li dawn jiġu salvagwardjati u li jiġu implimentati bla ebda forma ta’ diskrim inazzjoni. Il-parteċipazzjoni hi neċessarja biex inkunu lesti li nindirizzaw il-każijiet fejn dan ma jsirx. Id-diversità kulturali hija fundamentali f’kull lokalità. Dan huwa im portanti b’mod speċjali għal dawk li huma l-iktar vulnerabbli fis-soċjetà. L-inklużjoni u l-integrazzjoni soċjali huma essenzjali biex ikollna soċjetajiet b’saħħithom u toll eranti.

Kull min isib ruħu f’pożizzjoni li jieħu d-deċiżjonijiet għandu jaġixxi b’mod responsabbli meta jieħu dawn id-deċiżjoni jiet. Hu importanti li kull deċiżjoni meħuda hi sostnuta minn evidenza dwar ir-raġuni wara din ir-riżoluzzjoni. Din l-informazzjoni għandha tinżamm ħalli jekk ikun hemm xi mistoqsijiet, din id-data tkun aċċessibbli biex tiġi assigurata t-trasparenza. Għan du jkun hemm, u jeżistu diġà, modi ta’ kif wieħed jista’ jikkontesta d-deċiżjonijiet li ttieħdu b’mod sigriet.

Bla dubju, jekk bħala kunsillieri elet ti nżommu dawn il-prinċipji li jassiguraw governanza tajba f’moħħna, għandna jkoll na assigurazzjoni li ċ-ċittadini huma fil-qa lba tax-xogħol tagħna.

Sur Editur, Emminni, Sur Editur, ma nafx! Ma nafx kif dan il-povru iħallihom iwaqqgħuh għaż-żuffjett jien. Għax ma jista’ jissejjaħ xejn għajr povru. Taf għalfejn qed ngħidlek hekk, Sur Editur? Mela ħa ngħidlek jien.

Dan il-povru Bernard il-Grech, dak li suppost huwa l-Kap tagħhom, mar għand tal-Kamra tal-Kummerċ u fost ħafna kakka tal-barrin, għax jekk ngħid bullxitt ikun hawn min jitkaża, qalilhom li l-partit tagħhom jemmen li l-politika ma ssirx millufċini imma hemm bżonn diskussjoni u konsultazzjoni ma’ kull entità u individwu. Kemm qiegħed sew, Alla jbierek.

Għax il-Prim tagħna nħeleb idur mal-entitajiet, unjins, u għaqdiet biex jikkonsulta magħhom dwar il-Baġit. Anki ma’ dawn tal-Kamra tal-Kummerċ iltaqa’. U ma nafx għalfejn meta qal hekk, kif dawn ma qabżux u qalulu: “Sorry, Bern, but the Prime Minister was here to consult, ta!”

X’kull waħda wkoll. U mhux biss mal-Kamra tal-Kummerċ iltaqa’ l-Prim tagħna, imma ma’ skoss oħra. Ara vera ma jarax aħbarijiet u ma jaqrax il-gazzetti dan l-imniegħel ta! Naħseb l-istazzjon taxxibka tal-gideb biss jara dan. Jew xi artiklu msawwar mill-baħħ ta’ Mikallef. U jibla’ kollox. Povru u miskin.

U biex ikompli jirfes il-kallu ta’ subgħajh il-kbir, qal ukoll li l-partit li suppost imexxi se jniedi dokument bi proposti ċari biex jiġu implimentati fil-Baġit għas-sena d-dieħla.

Hekk għidtilha l-Melda tiegħi, naħseb ċari daqs in-nuċċali li kien jilbes dak tal-bagalja. Mhux Tonio tal-Arloġġ il-Fenech, għannuċċali ta’ Gawdenz Bilocca qed ngħid. Kos, minjaf għadhomx iduru l-minutieri tal-arloġġ tal-Fenech!

U biex tgħaxxaq, meta qalha din Bernard il-Grech? L-għada li l-Prim tagħna u l-Ministru Clifton kienu qed jikkonsultaw dwar l-edukazzjoni flimkien ma’ Kabinett sħiħ ma’ skoss persuni u studenti u għalliema fl-iskola ta’ Ħad-Dingli.

U skont l-intamat Grech, ippropona li l-Prim tagħna għandu joħroġ mill-ufċini għaliex il-politika ma ssirx hekk. Jaħasra! Żelaq għal darba oħra f’din, aħseb u ara f’dan id-dokument li qatt ma rajna bħalu li fih hemm il-proposti lill-Gvern għall-Baġit.

Jien tgħidli xejn, Sur Editur, imma l-proposti ta’ dawn ma nemminx fihom. Għax għandna esperjenza ta’ dak li jipproponu!

Ħu mill-kampanja elettorali ta’ ħames snin ilu, meta Simon il-Busuttil kien wiegħed li l-kimoterapija tibda tingħata b’xejn. U konna qbiżna fuqu aħna u fakkarnieh li l-Gvern tagħna hekk jagħmel diġà! Imbagħad wiret din l-inkompetenza Bernard ilGrech. U fl-aħħar kampanja elettorali wiegħed li joħloq 10 setturi ekonomiċi ġodda. Li wħud minnhom kienu diġà jeżistu f’pajjiżna, għax għamilhom il-Gvern tagħna.

Rekord għandhom fil-proposti li jressqu dawn. Hekk għidtilha lil Melda tiegħi. Li aktar iva milli le, nofs il-proposti li se jressaq għallBaġit li ġej, diġà daħħalniehom aħna. Ara jipproponix li l-eżamijiet tal-Metsek ikunu b’xejn, dan l-imbeċilli! Jew li t-trasport pubbliku jkun b’xejn għal kulħadd! Nistennieha ta, Sur Editur! Għax l-imbeċillaġni grassa tal-politika tagħhom ma tissorpendix.

Anyway. Kemm hu ħelu ħu l-Karol l-Aquilina hux! Robert. Dak li ma tgħaddix ġurnata li ma jridx jiddetta hu xi jsir fil-pajjiż. Kawża quddiem Maġistrat? Irid jagħżel hu min ikun il-Maġistrat. Kemm qegħdin qanna sew! Lil Melda tiegħi jrid dan biex tpoġġih f’postu.

Niftakar għall-ewwel li żżewwiġna, fettilli ngħidilha biex tagħmilli torta tal-kombijf kif kienet tagħmel ommi, Alla jagħtiha l-glorja tal-ġenna. Ma kinetx torta tal-kombijf! Għax għamlitli paniġierku itwal milli jsir fil-festa ta’ Santa Liena. F’żewġ kelmiet, biex nispjega, qaltli li la hi kienet tkewwes fil-kċina, mela jien ma nindaħalx u ssajjar li trid hi u kif trid hi. Għax qanna hi l-Queen of the Kitchen.

U dan ħu Karol, Robert l-Aquilina, hekk jaħseb li hu. Mhux Queen ta. Imma l-King of Everything. Għax jaħseb li kollox kif jiddetta hu. Ħelu l-boy ħej! U jmur jitmejjel!

Għad-dieħla!

MARIO FAVA

CARITASFEST FUQ ĠIMGĦA MINN GĦADA

Il-ħidma ta’ prevenzjoni fl-iskejjel ma’ diversi studenti f’livelli varji hi fost is-servizzi offruti minn Caritas Malta għal dawn l-aħħar 38 sena. Il-prog ramm FOCUS jiġbor fih temi li jolqtu lill-istudenti ta’ etajiet bejn 10 u 16-il sena, bil-għan li jingħaddu ħiliet varji u għarfien dwar aspetti psiko-soċjali biex l-istudenti jaslu jagħmlu deċiz jonijiet għaqlin fil-ħajja tagħhom.

Biex tkompli tissaħħaħ il-ħidma preventiva fost l-istudenti, il-Caritas ħadet l-inizjattiva li, għal din is-sena skolastika ġdida, tinkludi avveniment li qed jissejjaħ CaritasFest.

Għal dan il-għan, l-organizzazzjoni stiednet lill-iskejjel kollha Primarji u Sekondarji tal-Istat, tal-Knisja u dawk independenti, kif ukoll, il-Junior Col lege, is-Sixth Forms u l-MCAST biex filġimgħa li ġejja jorganizzaw attivitajiet marbutin mat-tema “Live Life Natural ly High”. Għal din l-okkażjoni nħadem filmat pożittiv li jattira lill-adolexxenti f’attivitajiet fiżiċi li jwassalhom għal spirtu għoli naturali.

Il-Caritas tibqa’ timpenja u taġġorna lilha nfisha

Matul il-ġimgħa ta’ CaritasFest, li se tiftaħ għada b’attività fl-Iskola St Mi chael f’Santa Venera, uħud mill-istaff tal-Caritas se jkunu qed iżuru l-iskejjel fil-ħin li jiġu organizzati l-attivitajiet imtella’ mill-istudenti.

Fl-Iskola St Michael it-tim tat-Tnab bar ta’ Caritas Malta se jiggwidaw lill-is tudenti ta’ din l-iskola biex ilkoll flim kien idoqqu bi strumenti magħmulin minnhom minn materjal riċiklat Caritas Malta għandha ħafna għal qalbha l-iżvilupp ħolistiku ta’ wliedna u għalhekk tibqa’ timpenja u taġġorna ruħha skont il-ħtiġijiet kurrenti.

KUNGRESS INTERNAZZJONALI

DWAR ABBUŻ MINN MEDIĊINALI

GĦALL-EWWEL DARBA F’MALTA

L-International Society of Addiction Medicine (ISAM) għażlet lil pajjiżna biex fl-aħħar jiem organizzat il-Kungress tagħha. Din kienet l-ewwel darba li dan il-Kungress sar f’Malta, mhux biss sinjal ta’ prestiġju, iżda wkoll poġġiena fuq quddiem fejn tidħol l-ispeċjalizzazzjoni f’dan il-qasam vast, partikolarment l-użu abbużiv minn sustanzi u mediċi nali, li ħafna jħabbtu wiċċhom miegħu fil-pajjiżi kollha.

Din id-darba, fost oħrajn, il-Kungress tratta wkoll ix-xiri u l-konsum ta’ mediċinali, ħafna drabi minn fuq dik li tissejjaħ id-dark web, ċirku ta’ siti diġitali li mhumiex speċjalizzati filmediċina u l-prodotti tagħhom lanqas ikunu ttestjati f’laboratorji speċjalizzati b’kull riperkussjoni serja li dan iġib miegħu.

Il-Kungress, li ġie organizzat fil-bini tal-Università l-Antika fil-Belt Valletta, sar bil-kollaborazzjoni mal-Fondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali (FSWS) u l-Università ta’ Malta. Il-parteċipazzjoni għalih kienet waħda sodisfaċenti, tant li b’kollox ipparteċipaw 485 persuna, li kienu jinkludu 323 barrani, fosthom 11-il kelliem ewlieni.

L-attività, li ġabret flimkien l-esperti ewlenin fid-dinja fil-qasam tal-mediċina marbuta mal-vizzji, ingħataw l-oppor tunità li jikkontribwixxu u jiddiskutu 46 simpożju interessanti li ġew imħejjijin għall-okkażjoni. Dan minbarra li kien hemm 12-il laqgħa addizzjonali, fosthom seminars għat-tobba tal-familja u l-vizzji bħala speċjalizzazzjoni medika, fost oħrajn.

Waqt laqgħa li seħħet matul dan ilKungress, kien hemm qbil unanimu bejn il-professjonisti li minkejja li d-dinja għaddejja minn diffikultajiet, fejn rat żieda fil-prezzijiet tal-enerġija, tal-ikel u tat-trasport, il-livell ta’ din ilkonferenza kien wieħed għoli ħafna.

ĠEDDED IS-SĦUBIJA TIEGĦEK jew issieħeb bħala membru ġdid fil-familja tal-Partit Laburista. Gawdi minn sħubija valida għal tliet snin għall-prezz ta’ €20 minflok €24.

Idħol fis-sit www.partitlaburista.org/membership jew ċempel fuq in-numru 5160 2034 (it-telefonata tiswa €10). Tista’ wkoll tagħmel kuntatt ma’ xi membru tal-kumitat tal-lokalità tiegħek.

Għal aktar informazzjoni ċempel iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900

Dr. Kathleen Brady, Eks President tal-ISAM, qalet li “din is-sena kienet waħda mill-aktar konferenzi eċċitanti u interessanti li qatt attendejt. L-għarfien li qasmu d-diversi professjonisti kienet verament ta’ għajnuna. Minbarra hekk xi ħaġa li vera rajt sabiħa kienet ilparteċipazzjoni notevoli li kien hemm matul din il-konferenza. Kien hemm diversi mistoqsijiet u diskussjonijiet interessanti li lkoll għenu biex nit għallmu minn xulxin.”

Xhieda ta’ dan kienu l-kummenti u l-kliem ta’ tifħir li għaddew uħud millkelliema ewlenin u ta’ fama dinjija f’dan il-qasam li kienu qed jindirizzaw dan il-Kungress bit-tema “Addictions in a pandemic reality: building resilience”.

Ornella Corazza, Professur fl-Univer sità ta’ Hertfordshire fir-Renju Unit u waħda mill-kelliema ewlenin, qalet li kien ta’ “unur u pjaċir kbir il-fatt li pparteċipajt fil-Kungress tal-ISAM u li kellna l-opportunità li naqsmu l-ħsi bijiet u r-riċerka li għamilna fuq dak li jissejjaħ ‘dark web market’. Dan hu suġġett ta’ studju li tista’ tgħid għadu ġdid u hemm ħafna opportunitajiet

ISAM u mal-professjonisti kollha invo luti fin-network globali.”

Hi tenniet kif id-darknet tabilħaqq hi waħda mill-akbar sfidi li qed jiffaċċjaw f’dan il-qasam. “Ma nistgħux negħlbu sfida bħal din u wkoll inbassru x’se tkun l-isfida li jmiss mingħajr ma naħdmu flimkien,” tenniet il-Professur Corazza, waqt li enfasizzat li din il-konferenza kienet ferm pożittiva fejn iltaqgħet ma’ diversi professjonisti b’ħafna ideat interessanti.

“Din kienet opportunità biex nifhem l-ideat u l-aħjar mod kif għandna nik kollaboraw u naħdmu flimkien. Malta hi post mill-isbaħ fejn tospita avveniment daqstant sabiħ.”

Dr Brian Hurley, Psikjatra u Presi dent elett tal-American Society Addic tions Medicine (ASAM), qal li waqt l-ISAM kellu l-opportunità biex jiltaqa’ mal-komunità internazzjonali tattobba esperti fuq id-dipendenzi minn madwar id-dinja. Hu fisser li l-ISAM hi organizzazzjoni li tiġbor flimkien diversi nies b’perspettivi differenti u li b’hekk kulħadd jitgħallem minn xulxin, waqt li ma naqasx ukoll milli jgħid kliem ta’

Dr Brady u Dr Hurley, tnejn mill-kelliema esperti fil-Kungress

IL-ĦWIENET TAX-XORB U S-SWALI TAŻ-ŻFIN FIL-BIDU TAS-SEKLU L-IEĦOR

Fil-bidu tas-seklu l-ieħor, f’Malta kien hawn kwantità kbira ta’ ħwienet tax-xorb. Is-swali taż-żfin kienu qed jiżdiedu ġmielhom. Dan kien qed iwassal biex il-baħrin u s-suldati stazzjonati fil-barracks madwar Malta jew fuq il-flotot navali sorġuti fil-Port il-Kbir, kienu ta’ kull lejla jispiċċaw f’sakra ma tarax art. Mal-inbid u l-ispirti mħallta, id-divertiment kien ukoll imsawwar bilmużika, kant u żfin, bl-intriċċi tal-barmaids, tlajjar u prostituzzjoni. F’dan ix-xenarju espliċitu, l-istorbju, il-ġlied u t-tkissir kienu jkunu n-norma ta’ kull lejl. Tkellimt ma’ NOEL D’ANASTAS li għal diversi snin irriċerka dan ix-xenarju għall-istudju tiegħu. Diġà ppubblika diversi papers u l-intervista tal-lum, se tkompli tagħti aktar dawl fuq dak li kien isir meta x-xorb kien jagħmel tiegħu. Xi żmien ilu, Noel ippubblika wkoll fuq il-ħwienet tax-xorb f’Ħaż-Żabbar fis-seklu l-ieħor, li deher fil-ħarġa Storja u Kultura Ħaż-Żabbar

Minn CHARLES B. SPITERI

Mistoqsi jgħidli xi kemm kien hawn ħwienet tax-xorb f’pajjiżna fil-qalba tas-sek lu 20, Noel qalli li jidher li sa Diċembru tal-1900, fil-Gżejj er Maltin kien hawn mal2,187 ħanut ibigħu l-inbejjed u l-ispirti, bl-akbar ammont ta’ ħwienet ikun fil-Belt Val letta. Kien hemm 295 ħanut, 13% tal-ammont totali. Fittlett ibliet tal-Kottonera kien hemm 273 ħanut.

Il-Furjana, il-Ħamrun, tal-Pietà u l-Imsida kien hemm 212, daqskemm kien hemm f’Għawdex kollu. L-istess ammont ta’ ħwienet tax-xorb kien hemm fl-in ħawi t’isfel ta’ Malta, jiġifi eri fl-irħula ta’ Ħaż-Żabbar, iż-Żejtun, il-Gudja, Ħal Għax aq, Marsaxlokk, Wied il-Għa jn, Birżebbuġa u l-Bajja ta’ San Tumas. L-istess total ta’ ħwienet kienu jinsabu wkoll fl-irħula ta’ Ħal Qormi, Ħal Luqa, Ħal Tarxien u Raħal Ġdid.

L-inqas lokalitajiet li fi hom kien hemm ħwienet tal-inbejjed u spirti kienu fl-inħawi taż-Żurrieq, il-Qren di, l-Imqabba, Ħal Safi, Ħal Kirkop u Bubaqra fejn kien hemm 99. Tas-Sliema u San Ġiljan, li kienu qed jiżvilup paw b’ritmu mgħaġġel kien hemm 140.

Miżuri mill-Gvernatur għar-regoli

Il-Gvernatur kien ħatar Kum missjoni biex tinvestiga u tirrapporta fuq il-liġijiet u r-regolamenti tal-liċenzji

għall-bejgħ ta’ nbejjed u spir ti, u dawk mhux tossiċi, kif ukoll għaż-żamma ta’ risto ranti, bl-iskop ukoll li dawn jiġu emendati. Biex jitnaqqas in-numru tagħhom, li kien wieħed eċċessiv, fost l-evi denza ħareġ il-ħsieb li ħafna mill-grog shops kellhom jit poġġew out of bounds u num ru sew minnhom kellhom jingħalqu.

Ix-xhieda kollha ttieħdet quddiem il-Kummissjoni. Fl-ewwel laqgħa ta’ nhar is16 ta’ Settembru 1902 kien ġie maħtur A. Naudi, l-Avukat tal-Kuruna biex jippressie di din il-Kummissjoni, li in kludiet ukoll lill-Assistent Segretarju għall-Gvernatur; lis-Supretendent tas-Saħħa Pubblika; lill-Aġent Supreten dent tal-Pulizija; lill-Kman dant F.G. Dineley tar-Royal Navy u lill-Maġġur H. Wid wood.

It-tariffa tal-liċenzja

Ir-rati tal-liċenzji kienu jvar jaw. Fil-fatt, fit-toroq prinċi pali tal-Belt Valletta, dik ta’ Strada Rjali (Triq ir-Repubb lika), Triq il-Merkanti u Triq San Pawl, ir-rati għal-liċenzja kienu jkunu ta’ sitt liri ster lini, filwaqt li għall-istess ħwienet fi Triq San Nikola kienet ta’ ħames liri. Stra da Stretta u partijiet minn Strada San Nikola, Triq San Kristofru, Triq San Duminku u wkoll xi partijiet minn Triq il-Merkanti u anke Strada Rjali, kien hemm tariffa ta’ erba’ liri.

Il-ħwienet tax-xorb f’toroq magħrufin għall-prostituzz joni, jiġifieri dik ta’ Triq Sant’An na fil-Belt Valletta wkoll, kienu jħallsu tliet liri, filwaqt li toroq fin-naħa tal-Mandraġġ, fost hom Strada Fontana kellhom tariffa irħas li tlaħħaq għal żewġ liri fis-sena. Il-ħwienet tax-xorb fix-xatt ta’ Tas-Sliema, kellhom tariffa aktar għolja, li kienet tammonta għal sitt liri fis-sena.

Il-ħwienet ta’ Balzunetta fil-Furjana kienu jħallsu tliet liri. Strada Marina fl-Isla kell hom liċenzja ta’ erba’ liri, waqt li l-ħwienet l-oħra tax-xorb fil-Ħamrun, fl-irħula u f’Għaw dex, it-tariffa kienet ħafna irħas minn postijiet oħra. Kienet ta’ għaxar xelini, jew nofs lira.

Il-grog shops u l-public houses

Il-grog shops kienu ħwienet żgħar tal-inbejjed u l-ispirti u l-public houses kienu ħwienet tax-xorb akbar sew fid-daqs. Imbagħad kien hemm ir-resto ranti, li ġieli wkoll kien ikollhom anness magħhom sala taż-żfin. L-istess propjetarju ġieli kien ikollu wkoll lodging house.

Il-konsum tal-baħrin u s-suldati

Bosta minn dawk li xehdu qud diem il-Kummissjoni msemmi ja tal-1902 qalu li f’Malta hawn aktar każi ta’ sokor milli qatt iltaqgħu magħhom f’postijiet oħra fejn kienu stazzjonati. Jat tribwixxu dan il-fatt għall-faċil ità kbira kif kien jinġieb ix-xorb f’pajjiżna.

Bħala medja kienu jkunu rappurtati għaxar każi ta’ sokor kuljum fir-Reġiment. Xi drabi, il-baħrin jew is-suldati jidħlu fil-Barracks bi fliexken żgħar tal-whisky u dan il-kuntraban du kien jissarraf għas-sokor ta’ filgħodu. Kien hemm bosta rap porti li dawn il-baħrin u suldati kienu jħalltu l-likuri u milli jid her din kienet il-kawża ewleni ja ta’ sakra, għax kieku kienu jibqgħu fuq il-birra ma kinux ikunu daqshekk fis-sakra.

Ġeneralment il-lejla tax-xorb għat-truppi kienet tibda billi wieħed jieħu xi tliet pinet bir ra mill-Canteen u wara jmorru f’dawn il-grog shops u jikkun smaw l-inbid u xi xorb alkoħo liku. Taħlita ta’ din il-kwalità kienet issabbat mal-art lil dak li jkun u jibqa’ bla saħħa għal diversi jiem. Hawn Malta, il-konsum tax-xorb kien aktar b’saħħtu minn postijiet oħra fl-Ingilterra - aktar minn Ports mouth, Chatham u Devonport. Aktar ukoll mill-Irlanda.

Irid jingħad li l-birra kienet orħos fl-Ingilterra milli f’Mal ta, u bil-kontra, l-inbid ħafna irħas f’Malta milli fl-Ingilterra. Il-problema tas-sokor kienet li x-xorb kien irħis, u dan kien ikun imħallat. Kien hawn kwantità kbira ta’ grog shops żgħar f’pajjiżna, ilkoll wieħed ħdejn l-ieħor, u għalhekk iddoża aktar kienet tikber...

Kif kienu l-grog shops

Ġeneralment dawk it-trup pi stazzjonati fil-Kottonera kienu jmorru jixorbu filgrog shops tat-tlett ibliet

u f’Ħaż-Żabbar. Dan jixhdu l-Provost Sergeant H. Bor land, K.O. Royal Lancaster Regiment. Hu jgħid li kien jaf li f’xi grog shops is-sul dati jibqgħu ġewwa wara l-ħdax ta’ filgħaxija, li kien ilħin stabbilit għall-għeluq ta’ dawn il-ħwienet.

Isemmi li l-istess ħwienet kienu jagħtuhom ħafna ink wiet. Jirreferi fost l-oħrajn għall-Welcome Hall fi Strada Maggiore, The Union Jack of Old England fil-Kalkara, The Bacchante fit-triq ta’ wara l-kwartieri, u l-First and Last ħdejn il-Bieb ta’ Sant’Elena. Ħanut ieħor li kien joħolqil hom ħafna inkwiet kien The Navy Club li kien meqjus bħa la out of bounds.

Ix-xenarju f’San Ġiljan

Jidher li bejn il-Forrest Hos pital (Villa Spinola f’San Ġil jan, li kienet inbidlet għal sptar biex isservi għat-trup pi stazzjonati fil-barracks ta’ Pembroke) u ċ-ċentru ta’ San Giljan, kien hemm ħames grog shops ħdejn xulxin, fejn is-suldati ta’ sik wit kienu jkunu fis-sakra. Kien magħruf li kien hemm xi nisa jservu fil-ħwienet, iżda mid-dehra dawn kienu mem bri tal-familja li jmexxu l-ħa nut.

Milli jidher, l-aktar ħwienet tax-xorb frekwentati millirġiel tas-servizzi kienu l-Mil itary Bar, is-Sea View u l-Big Drum, b’dan tal-aħħar kellu waitress li kienet l-aktar fa vorita fost il-klijentela. Ħanut

ieħor popolari ħafna u l-ak tar li kien jinqala’ inkwiet fih, kien ir-Royal Sussex.

Ix-xejra f’Balzunetta F’Balzunetta fil-Furjana, diġà kien hemm stabbiliti public houses, restoranti u wkoll swali taż-żfin. Dawn appar ti n-numru ta’ grog shops li kien hemm imferrxin. Insem mi l-Golden Lion, The Rose and the Queen, The Traveller’s Rest, Union, Silver Eagle u The Klondkyke, li snin wara kien magħruf ukoll għall-ispettakli minn females impersonators.

Bosta gays kienu jiffre

kwentaw dan l-istabbili ment u kemm-il darba kien out of bounds. Kien hemm ukoll il-Flagship ta’ Dowdell u l-British Flag. Fil-Golden Lion kien hemm mara wara l-bar, li kienet magħrufa għall-inkwi et li kienet taqla’. Ħanut ieħor li kellu kondotta ħażina kien il-Five Sisters. Fih kien hemm xi nisa jaqdu l-klijenti bixxorb, ikantaw u jiżfnu. Is-sistema tas-sanità fil-ħwienet

Is-sanità ta’ dawn il-ħwienet ma kienet tajba xejn. Il-flush ings tat-toilets ma jaħdmux

jew ma jeżistux, u f’ħaf na minn dawn il-ħwienet, bħall-Aldershot Bar, is-sul dati kienu jitħallew jagħm lu l-awrina f’barmil jew f’xi reċipjent tal-landa li kien ikun hemm wara l-bank mne jn jisserva x-xorb, u għalhekk wieħed jista’ jaħseb kif ir-riħa fermentata kienet insap portabbli. Pereżempju, ħafna mill-ħwienet fi Strada Stret ta kellhom borma tal-landa, wara purtiera.

F’postijiet oħrajn fejn W.C. kien disponibbli, ħafna drabi kien ikun żgħir ħafna u jinten. Hekk insibu li fil-ħanut im semmi Mr Smiles’s fil-Furjana

u fl-Empress of India, fi Triq San Nikola l-Belt kienu jużaw xi tip ta’ reċipjent tal-landa għall-awrina. L-istess fir-Roy al Sovereign u fir-Revenge, fi Triq San Duminku l-Belt Val letta. Ukoll fil-British Queen fi Strada Stretta. Hawn, minn dawn l-ismijiet, ta’ min jin nota li s-sens ta’ identità Brittanika kolonjali li s-sidi en kienu jagħtu lill-ħwienet tagħhom.

L-inbejjed u l-ispirti Fl-evidenza li kien ta l-Pro vost Sergeant A. Swift talFirst Lancashire Fusiliers, li kien stazzjonat fil-Furjana, qal li wħud mill-ħwienet taxxorb fil-lokal kienu pjuttost diċenti iżda l-bqija ma kinux. Jgħid li x-xorb alkoħoliku li kienu qed jissupplixxu dawn il-ħwienet kien ħażin u vele nuż, tant li kien iħalli klijen tela tat-truppi li kienu jiffre kwentawhom, f’sakra għal 24 siegħa. Xi ħwienet oġġez zjonabbli kienu jinsabu ħdejn il-Jews Sally Port. Dawn kienu jipprovdu nbejjed imħalltin bil-maskta jew xi ħaġa oħra. Iċ-ċentru tas-sokor

L-aktar post magħruf għassokor kien jinsab fil-Belt Val letta u mhux fil-Kottonera.

Fi Triq San Nikola l-Belt kien hemm ħafna grog shops ħde jn xulxin. Iżda ċ-ċentru tassokor kien jinsab fil-parti t’isfel tal-Belt Valletta, qrib il-kwartieri tal-prostituti, jiġi fieri n-naħa ta’ Triq Sant’Anna u Strada Fontana.

Nixtieq insemmi l-fatt li ħafna drabi l-baħrin u s-sul dati,diġà tliet kwarti fissakra, li jgħaddu minn din il-parti tal-Belt, kienu jissejħu jew aħjar jinġibdu mill-pros tituti, u jagħmlulhom jixorbu kull xorta ta’ likur velenuż. F’xi ħwienet, is-suldati kienu jitħallew jinħbew u meta f’xi rejd, il-proprjetarju jkun mistoqsi għandux xi sulda ti fil-post, kien jgħid kelma b’oħra. Iżda kieku kienet is sir tiftixa, żgur li jinstabu. Is-suldati kienu jinżammu fil-ħwienet anke wara l-ħini jiet tal-għeluq u jkunu fornu ti bix-xorb, ukoll meta jkunu diġà fis-sakra. L-importan ti li jkollhom il-flus biex iħallsu għal dak li jitol bu, inkella jinħarġu ’l barra.

Għax-xorb, is-sul dati u l-baħrin kienu jagħmlu kol lox. Kienu saħan sitra jibdlu oġġetti tal-ħwejjeġ militari għall-inbid u xorb ieħor.

U fil-ħwienet tatte, li bil-liġi suppost ma kinux iservu xorb alkoħo liku, kienu jservuh ukoll. Is-sidien kienu jevadu l-liġi billi jkollhom ix-xorb moħ bi u jservuh biss meta mit lubin jagħmlu dan u meta jkunu ċerti li min jitolbu ma jkunx xi bniedem b’rabta jew mibgħut mill-Pulizija, biex jilgħabhom u jaqbadhom filfatt. Madanakollu, wieħed irid jifhem li l-uniku skop ta’ dawn il-ħwienet kien biex jagħmlu l-flus u sakemm ikunu jistgħu jagħmluhom, jirrikorru għal kwalunkwe mezz.

Il-post popolari mal-prostituti

Il-prostituti minn Strada Sant’Anna u partijiet oħra min-naħa t’Isfel tal-Belt Val letta, ħafna drabi kienu jif frekwentaw dawn il-ħwienet tax-xorb u jibqgħu hemm bilqiegħda għal nofs siegħa kull darba. Xi wħud minn hom imorru wkoll mid-djar liċenzjati għall-prostituzz joni. Kienu jibqgħu jitlajjaw hemm sat-tlieta jew l-erbgħa ta’ filgħodu f’xi ħwienet ta’ Strada Stretta, l-aktar dawk ta’ bejn Triq San Kristofru u Triq San Nikola, fejn kienu jkunu fornuti wkoll bl-ikel u x-xorb.

Is-suldati u l-baħrin kienu jittieħdu fi kmamar privati biex jingħataw ix-xorb u biex jiltaqgħu mal-prostituti.

IS-SANTWARJU TAL-MADONNA TA’ PINU

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Ix-xahar ta’ Ottubru, huwa wieħed mix-xahrejn tas-se na li l-Knisja Kattolika tid dedika lill-Verġni Marija. Malta u Għawdex ’il barra minn xtutna huma magħr ufa bħala gżejjer Marjani. Għaldaqstant, illum xtaqt inwasslilkom ftit tagħrif dwar is-santwarju nazzjonali tagħna li huwa xhieda ħajja tal-imħabba u d-devozzjoni tal-poplu tagħna lejn din l-Omm tas-sema.

Taħt ir-riħ tal-Għolja tal-Għammar, madwar mil u nofs mir-Rabat t’Għawdex, qalb it-twapet tal-għelieqi għammiela, għoli u maestuż, insibu santwarju mill-isbaħ, magħruf bħala s-Santwar ju tal-Madonna Ta’ Pinu. Ma’ dan is-santwarju hemm mar buta storja ħelwa.

Karmni Grima

Kollox jaf il-bidu tiegħu lillġrajja li seħħet fl-10 ta’ fil għodu ta’ nhar it-22 ta’ Ġun ju, 1883, meta Karmni Grima, xebba ta’ 45 sena mill-Għarb, kienet ġejja mill-għalqa, li kienet fil-limiti magħrufa

Ta’ Ġordan. Kif waslet qrib il-kappella ta’ Ta’ Pinu, bħal semgħet leħen isejħilha: “Ejja! Ejja!”.

Billi ma kien jidher ħadd, kienet se tkompli triqtha, meta reġgħet semgħet illeħen isejħilha, “Ejja llum, għax ma tkunx tista’ terġa’ tiġi qabel sena oħra”. Karmni marret lejn il-bieb tal-kap pella, ittawlet mit-toqba tal-muftieħ, imma ma deher xejn li ma kienx tas-soltu. Ħadet il-muftieħ minn taħt ġebla, fejn kien jinżamm, u fetħet. Qagħdet titlob bil-qa lb, waqt li ħasset ferħ li ma jitfissirx. Imbagħad semgħet leħen li qalilha: “Għid tliet Ave Marijiet, f’gieħ it-tlett ijiem li

l-ġisem tiegħi dam fil-qabar.”

B’devozzjoni kbira Karmni għamlet kif ġiet ordnata, u mbagħad, ħosbiena fuq dak li ġara, marret lura lejn dar ha. Minħabba l-mard, Karm ni, għal madwar sena, ma resqitx lejn Ta’ Pinu.

Hija ma qalet lil ħadd dwar dak li semgħet f’Ta’ Pinu. Kien wara xi sentejn, li hija fetħet qalbha ma’ ċertu Franġisk Portelli, għażeb u bniedem tar-ruħ mill-Għarb, li qalilha li hu wkoll ġieli kellu xi es perjenzi mhux tas-soltu f’Ta’ Pinu. Min-naħa tiegħu, Frenċ, għax hekk isejħu ’l dawk li jisimhom Franġisk, stqarril ha, li hu wkoll sema’ l-leħen tal-Madonna, għal sitt darbi

et, li kien iħeġġu biex ikollu devozzjoni lejn it-tbatijiet ta’ Kristu fil-passjoni.

Ftit ta’ żmien wara, f’Ot tubru tal-1886, ġara li omm Frenċ, Vinċenza Portelli, li kellha 75 sena, kienet marida serjament. Uliedha għamlu wegħda lill-Madonna ta’ Pinu għall-fejqan t’ommhom, u b’mod meraviljuż, din fieqet. Din il-ġrajja xegħlet lil Għaw dex u lil Malta, u l-ġrajja ta’ Karmni Grima bdiet tinxtered fost kulħadd.

Hawnhekk, l-Isqof t’Għaw dex ta’ dak iż-żmien Mons. Pi etro Pace, għarbel lil Karmni Grima, u din taħt ġurament xehdet dak kollu li kienet semgħet nhar it-22 ta’ Ġun

ju, 1883. L-istess ġara minn Franġisk Portelli.

Fir-raħal tal-Għarb, dawn iż-żewġ persuni kienu miż mumin bħala nies tar-ruħ, ta’ fommhom sieket u ta’ rispett kbir. Fl-1887 imxija tal-Kolera laqtet lil Malta. Il-biża’ kien li din tieħu wkoll f’Għawdex minħabba li xi Maltin fittxew il-kenn f’din il-gżira.

Għalhekk, l-Għawdxin għamlu wegħda lill-Madon na Ta’ Pinu biex tiskansa hom minn dan il-flaġell. Wara erba’ xhur, il-kolera battiet u ntemmet minn Mal ta, waqt li Għawdex ħelisha b’wiċċ il-ġid. F’pellegrinaġġ kbir, l-Għawdxin raddew ħajr lill-Madonna Ta’ Pinu għal din il-grazzja.

Il-kappella

Is-santwarju li hemm illum ħa ismu minn kappella ċkejkna li dari kienet tinsab mitluqa waħedha f’nofs l-għelieqi u li llum hija l-qalba, jew aħjar il-‘qaddis tal-qaddisin’, ta’ dan is-santwarju għażiż

Is-santwarju li hemm illum ħa ismu minn kappella ċke jkna li dari kienet tinsab mit luqa waħedha f’nofs l-għeli eqi u li llum hija l-qalba, jew aħjar il-‘qaddis tal-qaddisin’, ta’ dan is-santwarju għażiż. Din il-kappella diġà tissemma fiż-żjara pastorali tal-Isqof

Fra Domenico Cubelles, Pri jur tal-Ordni, li fl-1545 ħalla bil-miktub li din ma kenitx ilha wisq li reġgħet inbniet.

Dan ifisser li kien hemm almenu kappella oħra qa bel din, li jsemmi Cubelles. Il-kappella oriġinali kienet inbniet mill-familja Gentile u għalhekk kienet magħr ufa bħala ‘Tal-Ġentili’. Fl1654 kienet ġiet ipprofanata mill-Isqof Michele Balaguer.

Il-kappella kienet reġgħet ġiet ipprofanata fl-1575 iżda wara l-1615 permezz ta’ ċertu Filippu Gauci, magħruf bħala Pinu li minnu l-kappella ħa det isimha, kienet ġiet irrest awrata u baqgħet magħrufa bħala “Ta’ Pinu” sal-ġurnata tal-lum. L-artijiet ta’ mad warha kienu ta’ neputih, Gio Domenico Muscat.

Fl-1619 hu għamel għotja tat-titular tal-Assunta, xog ħol ta’ Bartolomeo Amadeo Perugino li kien ġie Malta mal-Inkwiżitur Ettore Di otalievi di Rimini. Rapport wara ieħor ta’ visti pastora li jindikaw li din il-kappella mhux talli kienet waħda miż muma sew iżda talli kienet

waħda fost l-aħjar kappelli fi żmienha.

Madanakollu, għal xi raġuni jew oħra jidher li din il-kappella reġgħet ġiet ip profanata fl-1663 iżda biss għal ftit żmien għax id-devoti tagħha reġgħu fetħuha. Wara l-mewt ta’ Pinu, il-kappella għaddiet taħt il-kura ta’ bin tu Elena, li fl-1672 iżżewġet lin-Nobbli Giovanni Gourgion, Kaptan tal-Virga.

Dawn tista’ tgħid li bne wha mill-ġdid, ħallewlha renta fis-sena, u għammru ha bil-paramenti sagri, hekk li l-Isqof Fra Lorenzo Astiria fl-1676, reġa’ fetaħha millġdid għall-kult. Il-kappella u s-santwarju li hemm illum huma ddedikati lit-Tlugħ fis-Sema ta’ Marija.

Is-Santwarju ġdid

Il-fama tad-devozzjoni tal-Madonna Ta’ Pinu waslet fost l-emigranti Maltin ’il bogħod minn xtutna, u f’qasir żmien, il-kappella saret żgħi ra wisq għan-numru kbir ta’ pellegrinaġġi li bdew jinvist awha, u beda jinħass il-bżonn

li jkabbru l-kappella.

B’hekk seħħet it-tbassira ta’ Karmni Grima, li tempju ta’ qisien kbar kellu jinbena madwar il-kappella fil-ġejjie ni. Ix-xogħol fuq is-santwarju l-ġdid inbeda fit-30 ta’ Mejju, 1920 fuq il-pjanta tal-perit Andrea Vassallo, minn Ħal Luqa, u bħala bennej kien hemm Mastru Vitor Vella. Ħdax-il sena wara, nhar it-13 ta’ Diċembru tal-1931, Mons. Mikiel Gonzi, dak iż-żmien is qof t’Għawdex, ikkonsagraha.

Disa’ xhur biss wara, l-Is qof Gonzi ġab it-titlu ta’ Bażi lika lis-Santwarju Ta’ Pinu. Il-quċċata tal-ġrajja Ta’ Pinu waslet meta l-Kardinal Lepic ier, delegat mill-Papa Piju XI, żejjen ix-xbieha tal-Madonna, b’kuruna tad-deheb, fost ilferħ u l-entużjażmu tad-devo ti, fis-sena 1935.

F’ġurnata oħra memorab bli, fis-26 ta’ Mejju tal-1990, il-Q.T. Papa Ġwanni Pawlu II, żar is-Santwarju, u żejjen il-kwadru, bi stellarju tad-de heb, madwar ir-ras tal-Ma donna. 20 sena wara, fit-18 t’April tal-2010, il-Papa Ben edittu XVI waqt iż-żjara tiegħu

f’Malta ta u qiegħed warda tad-deheb quddiem ix-xbieha devota tal-Madonna Ta’ Pinu li kienet inġiebet f’Malta minn Għawdex għal din l-okkażjoni. Il-Papa Benedittu ħeġġeġ lillMaltin u l-Għawdxin biex “ji tolbu lill-Madonna taħt it-titlu ta’ Reġina tal-Familja”. Devozzjoni kbira

Is-Santwarju Ta’ Pinu, sar l-aktar post devot tal-gżi ra Għawdxija, u tista’ tgħid tal-gżejjer Maltin ukoll. Il-bosta ex voto li nsibu fih juru d-devozzjoni li teżisti lejn il-Madonna taħt dan it-titlu. Fi żminijiet ta’ hemm, il-Maltin u l-Għawdxin daru lejn il-Ma donna Ta’ Pinu u din minnaħa tagħha, ma ħallithomx mingħajr il-faraġ matern, li huma fittxew li jsibu fiha. Illum is-Santwarju jħadd an fih il-fdalijiet ta’ Karmni Grima u ta’ Franġisku Mercie ca, magħruf bħala Frenċ talGħarb li kellu fama ta’ qdusija u li f’ħajtu hu kien imfittex ħafna għad-duwa li kien jagħ ti, magħmula minnu stess, mill-ħxejjex.

Kien hu li kompla xerred id-devozzjoni lejn il-Madon na Ta’ Pinu, u kien hu wkoll li ta bidu għall-Via Sagra li llum iżżejjen l-Għolja tal-Għammar, quddiem is-Santwarju. Ta’ kull sena, nhar it-22 ta’ Ġunju, is sir it-tifkira ta’ meta Karm ni Grima semgħet l-istedina ta’ Marija, “Ejja!, Ejja llum!”. Fl-għaxra ta’ filgħodu ssir is-supplika tal-Madonna Ta’ Pinu, jitkanta t-Te Deum, u l-qniepen kollha ta’ Għawdex jinfexxu f’mota ferrieħa ta’ kwarta.

Jalla kull Malti u Għawdxi jisma’ u jiftaħ qalbu għall-iste dina ta’ Marija, li għadha sse jħilna ‘Ejja! Ejja llum!’, bla ma nħallu għall-għada. Is-sejħa ta’ Marija hija sejħa għal-lum, għax illum neħtiġuha, bħal kull jum ieħor ta’ ħajjitna.

Minn Ta’ Pinu, l-istedi na li taslilna, hija stedina ta’ omm, li hija konċerna ta ħafna minn uliedha, li hi tant tħobb. Għalkemm for si nqisu li ż-żmien modern li ngħixu fih berridna xi ftit mid-devozzjoni, fl-għawġ u fl-inkwiet, lejhom nirrikor ru.

AUDRIENNE

TUŻA L-MUŻIKA SABIEX IXXERRED IL-POŻITTIVITÀ

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

It-talent lokali dejjem qed jik ber. Aktar ma jgħaddi żmien aktar niskopru b’talenti ġodda u b’hekk l-industrija mużika li tibqa’ ħajja u vibranti. Dan l-aħħar sirt naf li kantanta żagħżugħa u promettenti għad ha kif ħarġet l-ewwel kanzu netta tagħha. Qed nirreferi għal Audrienne Fenech.

Minn ċkunitha trabbiet fil-mużika, għax missierha kien idoqq il-kitarra u jkanta. Filfatt, bdiet titgħallem il-pjanu minn età żgħira. Ħallejt f’ide jha sabiex tgħidli aktar dwar ilvjaġġ tagħha fil-mużika. “Meta kont żgħira ommi tirrakkonta li kont nieħu pjaċir inkanta ma’ missieri meta jkun qed idoqq il-kitarra.

Niftakar ukoll li kelli ġugarell, pjanu żgħir ta’ veru, u kont in sib in-noti ta’ xi diska togħġob ni jew xi Ave Maria mill-knisja! Minn hemm indunat kemm il-mużika kienet fija u bagħtitni nitgħallem il-pjanu. Kien iktar ’il quddiem f’ħajti, meta kelli dawk l-10 snin, li niftakar kont nipprova nkanta fil-klassi jew fit-talent show tal-iskola,” bdiet tgħidli Audrienne.

Kompliet tgħidli li aktar tard, meta kienet Junior College, ħa det sehem darbtejn fis-soiree u

kantat bħala solista għall-ew wel darba. Matul is-snin, minħabba li daħlet għal studji u eventwalment għall-karri era ta’ infermiera, sfortunata ment ma tantx kienet issib ħin għall-mużika u l-kant li tant tħobb.

Ħadet sehem f’xi affarijiet żgħar u dejjem kienet tqanqal l-interess. Fis-swali li ħadmet fihom, dejjem kienet tispiċċa tkanta waħedha jew mal-paz jenti. Il-kant li tant iġibilha ferħ tħobb tużah biex iġġib ferħ lil ħaddieħor.

Immaġinajt li dan il-per jodu kien perjodu ta’ studju tal-karriera għaliha u allura kellha twarrab ftit il-mużika minn ħajjitha. “Iva xogħli dejj em ġie mal-istudju. Meta lħaqt infermiera, bqajt nistudja, u għamilt degree u issa master’s waqt li dejjem bqajt naħdem infermiera full-time. Żid il-fatt li naħdem bis-shift u naħdem l-iljieli, allura qatt ma stajt in żomm impenn ta’ lezzjonijiet darba fil-ġimgħa jew xi ħaġa hekk relatata ma’ kant.”

Kellha tkun il-Covid biex reġgħet fittxet il-mużika

Però kellha tkun il-Covid biex

reġgħet fittxet il-mużika. Wara shift partikolarment iebes l-isptar, kienet waslet id-dar u ssib li ħabiba tagħha għamlit ilha tag fuq post tal-auditions għal X-Factor Malta.

Wara d-dwejjaq u l-għe ja tax-xogħol, din l-oppor tunità ratha bħala raġġ ta’ dawl u ddeċidiet li tagħmel xi ħaġa għaliha nnifisha u tap plika. Is-suċċess li kisbet fuq X-Factor kien ta’ esperjenza meraviljuża. Indunat li meta kienet qed taqsam il-passjoni tagħha għall-kant, mhux biss ġiet apprezzata, imma wkoll għenitha terġa’ ssib il-veru min hija - persuna ferriħija u tieħu l-ħajja ġurnata b’ġur nata, lesta li dejjem tkun hi nnifisha u taqsam il-ferħ u l-pożittività ma’ ta’ madwar ha. Ħallejt f’idejha sabiex tel abora.

“Wara l-X Factor, sibt ħaf na opportunitajiet sabiex inkompli nkanta. Xogħli xor ta jeħodli ħafna ħin, però sirt nipprova noħloq iktar ħin għall-passjonijiet tiegħi. Kantajt f’shows, f’marato ni ta’ ġbir ta’ fondi, kantajt f’attivitajiet uffiċjali tal-Uni versità ta’ Malta u saħansitra kelli l-unur li niġi mistiedna

nkanta fl-August Moon Ball tal-President li jittella’ b’għan għall-Community Chest Fund. Għandi ħafna iktar affarijiet ippjanati għax xhur li ġejjin,” stqarret miegħi.

Wara din l-esperjenza, Au drienne kienet determina ta li tibqa’ tagħmel xi ħaġa fil-mużika, u saħansitra bdiet ukoll tikteb il-mużika u l-lirika tagħha. Dan wassal għall-ew wel diska oriġinali tagħha, ‘I Want You To...’. Hija diska li hija tassew għal qalbha.

“Iva, din hija l-ewwel dis ka tiegħi minn wara X-Fac tor. Hija diska li ġġiegħlek tiċċaqlaq, u ġġib emozzjoni sabiħa ħafna magħha, xi ħaġa li nħobb naqsam man-nies. Jien persuna ferriħija ħafna u nħobb naqsam il-pożittività. Il-fatt li nista’ nuża l-mużika tiegħi biex inkompli nxerred din l-atmosfera u emozzjoni hija xi ħaġa li togħġobni ħaf na.”

Fil-fatt, mill-X-Factor ’l hawn Audrienne saret magħr ufa li tkanta fuq stil sassy. Fi kliemha stess, taħseb li huwa l-karattru tagħha li jaq bel mal-movimenti u l-kant tagħha. “Dik l-attitudni mim lija ħajja, ferħ u pożittività

saret sinonima miegħi u l-fatt li nħobb dik id-daqqa jazzy tagħti dik togħma cheeky.”

Tispera li ssib iktar bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja

Magħha ddiskutejt xi jdejjaqha fil-ħajja b’mod inġenerali. “Il-karriera tiegħi nħobbha immens, però l-ħajja ta’ infer miera hija iebsa ħafna. Taħdem sigħat twal u xħin tlesti tħos sok għajjiena fiżikament għax tegħja bix-xogħol u anki men talment għax tara ħafna wġigħ u dwejjaq.

Però qatt ma naqta’ qalbi. Nixtieq ħafna li nkompli fix-xe na tal-mużika u naqsam iktar mal-poplu Malti. Nispera li nsib iktar bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja biex inkompli naqsam ma’ ħaddieħor dak li nħobb u dak kollu li jista’ jġib ferħ lill-poplu Malti. Permezz t’hekk inkun nista’ nkompli nxerred il-pożittività, għax nemmen li kultant nisimgħu ħafna affari jiet negattivi.”

Mistoqsija x’sodisfazzjon tagħtiha l-mużika, Audrienne weġbitni: “Il-mużika hija ver ament espressjoni personali. Tħalli wieħed jaqsam ħsibijietu, il-ħolm u l-ideat ma’ ħaddieħor

permezz ta’ mezz artistiku. Meta tara lin-nies jieħdu pjaċir bil-mużika li tkanta jew toħloq, hija waħda mill-aktar affarijiet li ġġibli ferħ. Għax tkun qsamt mument ma’ dak li jkun u tkun missejtlu ħajtu.”

Magħha ddiskutejt ukoll x’taħseb mill-industrija tal-mużika u kant hawn Malta. Jekk hemmx fejn timraħ, jew jekk tikkunsidrax xi oppor tunitajiet barra minn xtutna. “Malta hawn talent kbir. Iltqajt ma’ nies li għandhom potenz jal enormi u kulħadd għandu jkollu pjattaforma fejn ikun jis ta’ jaqsam it-talent u l-mużika tiegħu. Naħseb li hawn bżonn iktar sapport fuq l-istazzjonijiet tar-radji lokali u anke forsi fuq il-televixin sabiex ikun hawn mezz fejn in-nies ikunu jist għu jisimgħu l-mużika sabiħa li qed tiġi maħluqa lokalment.

Għandna bżonn inkunu iktar kburin tat-talent Malti. Hemm fejn timraħ barra minn Malta, mela le, però naħseb li f’Malta għandu jkun hawn suq ħafna aħjar għat-talent lokali.”

Fl-aħħar tal-intervista, sted intha tħalli messaġġ għall-qar rejja ta’ din il-gazzetta. “Nixtieq ngħid grazzi lil kull min kien issapportjani waqt X-Factor u grazzi iktar tar-rispons pożit tiv li rċivejt dwar l-attitudni u l-personalità tiegħi. Nemmen li għandna nkunu ġentili u kun fidenti, dejjem naraw il-sabiħ fil-ħajja u ngħinu lil xulxin biex inkunu l-aħjar verżjoni tagħna nfusna. Jekk imqar nagħmel ġid jew inġib ferħ lil persuna waħda, għalija l-ħidma tiegħi kemm fil-karriera ta’ infer miera u kemm tal-mużika, tkun waħda sodisfaċenti u ta’ suċċess kbir,” temmet tgħidli.

06:30

SKEDA ONE

News

Telebejgħ

TLIETA

Update

tal-jum

Update

06:30 ONE News

06:45 Żona Sport

07:15 Mill-Chcina

ta’ Dari 07:20 PrimeTime

07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil

06:30 ONE News

06:45 Esperti

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa

ĦAMIS

06:30 ONE News 06:45 The Local Travel

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil

06:30 ONE News 06:45 Taste & Travel 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa

SIBT

06:30 ONE News

06:45 Country Jamboree

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:30 HazZzard 10:30 Aroma Kitchen

06:30 ONE News 06:45 Ondroad 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:40 Paperscan 10:00 Esperti 10:30 Attività Politika 11:25 What’s Cooking

10:00

Fost il-Ġimgħa

ONE News

PrimeTime

Denfil 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime

15:55 HazZzard Update 16:00 Indhouse

17:00 The Local Traveller

10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ

12:50 Denfil 13:00 Kalamita

15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update

16:00 Flimkien ma’ Nancy

17:00 Ondroad 17:30 Dak li Jgħodd

12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 Dak li Jgħodd 17:00 Investigaturi tal-Mużika 17:15 Pink Panther 18:00 What’s Cooking

10:00 Fost il-Ġimgħa

12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita

15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 What’s Cooking 16:30 Esperti 17:00 Żona Sport

12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita

15:30 ONE News 15:35 PrimeTime

15:55 HazZzard Update 16:00 Aroma Kitchen 17:00 Popcorn 17:30 Indhouse 18:30 Pjazza

11:30 Popcorn 11:55 Telebejgħ

12:30 ONE News 12:35 Awla 14:00 Brillanti

15:30 ONE News 15:35 Brillanti

16:15 Flimkien ma’ Nancy

17:15 Sabiħa l-Ħajja

11:55 Telebejgħ

12:30 ONE News

12:35 HazZzard

14:35 Arani Issa 15:30 ONE News 15:35 Dak Li Jgħodd 16:25 The Local Traveller

17:00 Ieqaf 20 minuta

17:30 L-Argument

19:20 Rapport tat-Temp

17:30 Flimkien ma’ Nancy 18:30 Pjazza 19:20 Rapport tat-Temp

19:30 ONE News

20:05 PrimeTime 20:35 HazZzard 22:35 Teżori fil-Garaxx 23:30 ONE News

18:30 Pjazza 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Esperti 21:00 Awla

22:45 Country Jamboree 23:00 Ieqaf 20 Minuta 23:30 ONE News

18:30 Pjazza 19:20 Rapport

tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 The Local Travel 21:00 Jackpot 4 22:15 Imqades L-Istorja 23:00 Ondroad 23:30 ONE News

ERBGĦA

19-10

17:30 Aroma Kitchen 18:30 Pjazza 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Taste & Travel 21:00 The Women of George Cross Island 21:30 Teżori fil-Garaxx 22:10 Awla 23:30 ONE News

19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Niftakru 21:00 Pandora

21:00 Imqades l-Istorja 22:30 Żona Sport 23:00 Ieqaf 20 Minuta 23:30 ONE News

21-10

17:45 Ondroad

18:15 Pink Panther 18:55 PrimeTime 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 Ieqaf 20 Minuta 20:35 Arani Issa 23:30 ONE News

19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:30 Attività Politika

21:00 Teżori fil-Garaxx 22:15 HazZzard 23:30 ONE News

23-10 ĦADD

Hija diska li ġġiegħlek tiċċaqlaq, u ġġib emozzjoni sabiħa ħafna magħha, xi ħaġa li nħobb naqsam man-nies

THE CROWN DAISY PATCH

If she only could, Amber would try to reimagine a path full of crown daisies. This was a game she played with her mother, where they would try to escape the hustle and bustle of the apartment building they lived in. When her mum picked her final petal, Amber understood that the game was over and that she was now all alone.

The start of a new life Amber couldn’t keep living with Rose in the apartment downstairs. When she moved in with Uncle Patrick’s family, she wished to escape to that crown daisy field. Instead, her imagination led her to Elizabeth, who was going through a similar experience... albeit a few years back!

Mistoqsija: X’kienet il-logħba li Amber kienet tilgħab m’ommha?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb THE CROWNDAISY PATCH. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 23 ta’ Ottubru. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi. Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb IR-RUĦ TQELL BIL-POEŻIJA hija:

P. CARUANA - L-IMSIDA

IL-KANNIBALU TA’ MILWAUKEE

Jeffrey Dahmer wettaq l-ewwel omiċ idju tliet ġimgħat wara li ggradwa. Fit-18 ta’ Ġunju tal-1978, Dahmer ra lil Steven Mark Hicks, li kellu 18-il sena, mal-ġenb tat-triq jipprova jiddobba rikba. Hu waqaf u offrielu li jwasslu għall-kunċert li ried imur iżda l-ew wel riedu jmur għandu biex joqogħdu jixorbu l-birra flimkien. Hicks aċċetta u marru għand Dahmer, li issa kien qed jgħix waħdu fid-dar tal-ġenituri tiegħu.

Wara li qattgħu ftit sigħat jixor bu, jisimgħu l-mużika u jagħmlu l-eżerċizzju, Hicks qal lil Dahmer biex iwasslu għax kien se jitlef il-kunċert. Dahmer ma ħax pjaċir għax ma ridux jitlaq u kien għalhekk li qabad dumb bell u ta daqqtejn biha f’ras Hicks. Hekk kif Hicks intilef minn sensih bid-daqqiet, Dahmer fgah bil-ħadida tad-dumbbell stess. L-għada filgħo du, Dahmer niżżel il-katavru ta’ Hicks fil-kantina, qattgħu u difnu fil-ġar dina tad-dar. Ftit ġimgħat wara, Dahmer reġa’ ħaffer fil-ġardina u tel la’ l-fdalijiet ta’ Hicks fil-kantina biex jeħles minnhom. Hu neħħa l-laħam minn mal-għadam, tefgħu fl-aċtu u wara flaxxjah. Imbagħad, b’martell farrak l-għadam u xerred il-fdalijiet fil-bosk li kien hemm qrib id-dar.

Hekk kif għaddew sitt ġimgħat mill-qtil ta’ Hicks, missier Dahmer u s-sieħba tiegħu marru jżuruh iddar u skoprew li ommu ħallietu jgħix waħdu. Missieru ħeġġu biex ikompli jistudja u f’Awwissu tal-istess sena, Dahmer inkiteb fl-Ohio State Univer sity fejn għażel biex jistudja fuq in-ne gozju. Il-marki tiegħu kienu baxxi ħafna minħabba l-vizzju tax-xorb li kellu u darba minnhom, missieru mar iżuru għal għarrieda u sabu mit luf minn sensih. Wara biss tliet xhur skola, Dahmer irriżenja mill-kors. Wara din ir-riżenja, missier Dahmer ħeġġu biex jidħol fl-armata fejn għall-bidu ġie mħarreġ fil-Fort Mc Clellan f’Anniston f’Alabama, u wara kompla jitħarreġ bħala speċjalista mediku fil-Fort Sam Houston, f’San Antonio f’Texas. Fit-13 ta’ Lulju tal1979, Dahmer intbagħat f’Baumhold er f’West Germany fejn serva bħala combat medic. Minħabba l-problema tax-xorb li kellu u ċerta mġiba li wera, Dahmer tkeċċa mill-armata f’Marzu tal-1991 b’dik li tissejjaħ ‘honourable discharge’ għax is-superjuri tiegħu ħasbu li l-problemi li kellu ma kinux se jaffettwaw il-ħajja ċivili tiegħu.

Wara li tkeċċa mill-armata, Dahmer mar jgħix f’Miami Beach fi Florida għax ma riedx jaffaċċja lil mis sieru b’diżappunt ieħor. Hawnhekk, Dahmer sab xogħol u kera kamra qribu. Il-problema tax-xorb baqgħet

u Dahmer beda jonfoq il-paga kollha fuq xorb. Peress li kien qed jispiċċa bla flus, Dahmer ma kellux biex iħal las għall-kamra u b’hekk tkeċċa ’l bar ra. Għall-bidu, Dahmer beda jorqod fuq il-bajja iżda mbagħad spiċċa biex ċempel lil missieru u staqsieh jistax imur jgħix għandu f’Ohio.

Minkejja li missieru u ommu tarrispett aċċettawh f’darhom, Dahmer kompla jixrob. Ħmistax wara r-ri torn tiegħu, Dahmer ġie arrestat għax kien fis-sakra u beda jġib ruħu b’mod indiċenti fil-pubbliku. Ta’ dan ir-reat, hu weħel multa u senten za sospiża ta’ għaxart ijiem ħabs. Missieru prova jgħinu jaqta’ l-vizzju tax-xorb iżda Dahmer ma rnexxilux. Kien għalhekk li f’Diċembru tal-1981, missieru bagħtu jgħix ma’ nanntu bilpatt u l-kundizzjoni li jieqaf jixrob u jgħinha fil-faċendi tad-dar sakemm isib xogħol. Missieru ħaseb li peress li Dahmer kien iħobb lil nanntu, din kienet se tinfluwenzah b’mod pożit tiv.

Għall-bidu, Dahmer prova jimxi mal-kundizzjonijiet li għamlitlu, jiġi fieri li jgħin fid-dar u jfittex xogħol, iżda xorta waħda baqa’ jixrob u jpejj ep. Fl-1982, Dahmer sab xogħol fil-Mil waukee Blood Plasma Center. Dahmer dam għaxar xhur jaħdem hawnhekk u tkeċċa ftit wara li ġie arrestat fuq att

L-ossessjoni

tiegħu wasslitu biex jiddroga lill-vittmi ħalli jkun jista’ jagħmel li jrid bihom u kif ilesti jitlaqhom fil-bathhouses mitlufin minn sensihom

indiċenti fil-pubbliku. Waqt li kien bla xogħol, Dahmer kien jgħix bil-flus li kienet tagħtih nanntu. Wara kważi tliet snin bla xogħol, Dahmer sab xog ħol fil-Milwaukee Ambrosia Chocolate Factory u l-flus li kien jaqla’ kien imur jonfoqhom f’barijiet u f’bathhouses fejn kienu jiltaqgħu rġiel omosesswa li.

Dahmer beda jsib il-vittmi tiegħu fil-barijiet, li għall-ewwel kien jeħod hom fil-bathhouses, f’lukandi, għand nanntu u fl-aħħar fl-appartament li

beda jikri. L-ossessjoni tiegħu was slitu biex jiddroga lill-vittmi ħalli jkun jista’ jagħmel li jrid bihom u kif ilesti jitlaqhom fil-bathhouses mit lufin minn sensihom. Hekk kif beda jeħodhom fil-lukandi, għand nanntu u ’l quddiem fl-appartament tiegħu, l-istorja ħadet xejra iktar makabra.

Id-dar tan-nanna ta’ Dahmer

L-ewwel vittma ta’ Dahmer - Steven Hicks

IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

PRINĊIPJI FUNDAMENTALI

Editorjal

Li din hi amministrazzjoni bi prinċipji fundamentali, li jikkonċentraw fuq it titjib tal ħajja ta’ kull ċittadin, hu magħruf sew, anke wara l esperjenzi ib sin li kellna u għadna niffaċċ jaw mindu l COVID 19 ħakem lid dinja kollha mill 2020 u l kriżi bl invażjoni fl Ukrajna, li bdiet iktar kmieni din is sena, li ħolqot pressjonijiet kbar. Ir riżultati lokali jitkellmu waħedhom u saħansitra jiddis tingwuna minn għexieren ta’ pajjiżi oħrajn li nqabdu mhux ippreparati jew ma setgħux jgħinu kif xtaqu inkella ppreferew li jadottaw politika differenti bbażata fuq l awsterità. Politika bħal din diġà ħalliet rip erkussjonijiet serji fuq is soċ jetà Maltija lura għal leġiżlatura Nazzjonalista ta’ bejn l 2008 u l 2013.

Il Mexxej Laburista enfasiz za dwar dan proprju lbieraħ waqt li ħa sehem fil Kungress tas Soċjalisti Ewropej f’Berlin, ma’ għadd ta’ prim ministri u mexxejja oħrajn.

Għax is suċċessi ta’ pajjiżna fil pandemija u għajnuna oħra kbira li qed tingħata lill familji u lin negozji bis sussidji fil prez zijiet tal enerġija wkoll ip oġġuna f’pożizzjoni aħjar minn oħrajn, waqt li terz tad dinja riesqa lejn riċessjoni, kif qed iwissi l Fond Monetarju Inter nazzjonali (IMF).

Dan jagħti lok ukoll għall kontinwità fil ħidma ġeneruża Laburista mal iżjed vulnerabbli fis soċjetà.

Mingħajr il-prinċipji u l-ideoloġiji storiċi li jixprunaw il-ħidma talGvern, kieku ma ttiħdux deċiżjonijiet li wasslu lil pajjiżna biex ikompli jkun ta’ sostenn u solidali b’mod speċjali mal-iżjed vulnerabbli fis-soċjetà

Xprunat mill ideoloġiji storiċi tiegħu u minn dik l esper jenza qarsa ta’ 10 snin ilu, Gvern Laburista mexa b’politika tan nies l ewwel, li ġiet enfasizzata fl aħħar sentejn u nofs meta, taħt it tmexxija tal Prim Minis tru Robert Abela, pajjiżna kellu jiffaċċja l agħar żminijiet f’ak tar minn 80 sena.

Il politika bbażata fuq prinċipji fundamentali għenet fil kisba tar riżultati impress jonanti fit tkabbir ekonomiku u sostenn bla limitu. Wasslet ukoll lil pajjiżna f’pożizzjoni li jista’ jippermetti biex dan iċ ċirku ta’ solidarjetà u prosperità jibqa’ jdur b’saħħtu.

Din il ġimgħa fil Parlament il Ministru għall Finanzi u x Xogħol Clyde Caruana spjega fid dettall kif dan jista’ jkompli b’mod sostenibbli, bla ma l fi nanzi tal pajjiż jitgħabbew b’xi piż akbar milli jifilħu u mingħa jr ma mmorru kontra xi regoli stabbiliti.

Dan kif rifless fil laqgħa speċ jali tal Kabinett nhar it Tlieta li għadda fl Iskola Sekondarja ta’ Ħad Dingli, bit twessigħ ta’ ske ma li tindokra tfal u żgħażagħ fl edukazzjoni tagħhom. Anke d Deputat Prim Ministru u Ministru għas Saħħa Chris Fearne fil Parlament spjega kif il pjani jiet tal Gvern baqgħu għaddejjin għall bini ta’ sptar ġdid iddedikat għal persuni bi problemi ta’ saħħa mentali u ċentru tas saħħa reġjonali f’Raħal Ġdid, li jżidu l inklussività u jqarrbu kura tal ogħla livell lejn iċ ċitta din fil komunità fejn jgħix.

Ma’ dan u iżjed, il Ministru għall Intern Byron Camilleri ħabbar ir rimedju b’lura għal uffiċjali ta’ riserva tal Pulizija li ġew affettwati ħażin kawża ta’ lakuna fil ftehim kollettiv iffir mat mal unjins tal ħaddiema erba’ snin ilu.

L istess prinċipji instigaw deċiżjonijiet oħrajn ta’ żvilupp importanti matul din is sena, inkluż it tnedija ta’ trasport pubbliku b’xejn għal kulħadd

mill bidu ta’ dan ix xahar, l in vestimenti wkoll kbar biex jin traddu lura jew għall ewwel darba lill pubbliku spazji pub bliċi aħjar, u xibka soċjali dejjem akbar, imma b’inqas dipenden ti, fost tant oħrajn.

Minbarra hekk, issa hu antiċipat li tali mentalità Soċjalista tirreġistra mill ġdid il marka tagħha fil preżentazzjoni tal Baġit 2023 bħal għada ġimgħa, li jwitti t triq lil din il politika fuq is sena d dieħla.

Kif diġà mħabbar, dan l eżerċizzju finanzjarju se jerġa’ ma jintroduċi l ebda taxxa ġdida u fl istess waqt jibqa’ jsostni benefiċċji attwali u jżid oħrajn magħhom.

Din hi l politika li tiddisting wi lill Partit Laburista fil Gvern fuq livell nazzjonali u anke in ternazzjonali. Mingħajrha, xejn minn dan kollu ma jitwettaq, xejn ma jkun sostnut u l ebda frott ma jkun jista’ jitgawda.

Kieku mhux hekk naslu għal ċirkostanzi kif diġà doqna sal 2013 taħt it tmexxija tal Partit Nazzjonalista, li għadu propr ju sal lum jissielet għal ħajtu, mhux l inqas frott in nuqqas ta’ prinċipji li jiggwidawh.