KullHadd 16.11.14 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

TISLIMA LILL-

EKS-MINISTRU LINO SPITERI Il-Óadd 16 ta’ Novembru, 2014 Óar©a Nru 1,114

Ara pa©na 2

Prezz ›0.80

M’HEMMX POST GÓAL KULÓADD

MHUX SE TONQOS IT-TRASPARENZA Filwaqt li kkonferma li lebda fondi talCommunity Chest Fund mhuma intenzjonati g˙all-integrazzjoni talimmigranti, l-uffiççju talPresident qalilna li bissistema l-©did l-lista ta’ benefiçjarji se tkun ippubblikata f’Jannar minflok qabel il-maratona. Dan ma jnaqqasx it-trasparenza u s-serjetà fl-immani©©ar ta’ dawn il-fondi. Ara pa©na 4

SPJEGATI L-ISKEMI TAL-PENSJONIJIET Il-Gvern din il-©img˙a nieda skema ©dida ta’ Third Pillar Pensions illi tinvolvi investiment fi skemi personali tal-irtirar, li huwa supplimentat minn skema o˙ra, ilKont tat-Tifdil talIndividwu (ISA). Din ilgazzetta ˙adet il-kummenti tal-Ministru Scicluna li spjega fiex jikkonsistu dawn l-iskemi u g˙al min jistg˙u japplikaw. Ara pa©na 5

KAÛIN MINFLOK ÇENTRU TAS-SAÓÓA

L-eks-Ministru Nazzjonalista Jesmond Mugliett u l-eks-Sindku Nazzjonalista tasSi©©iewi Robert Musumeci ma ©ewx avviçinati minn Simon Busuttil biex jer©g˙u jing˙aqdu mal-Parit Nazzjonalista. Dan minkejja li nstema’ ˙afna diskors sabi˙ dwar il-Partit Nazzjonalista l-©did, li kellu jΩomm bibien u twieqi miftu˙a bera˙ g˙al kul˙add. Wara li l-eks-Deputat Nazzjonalista Jeffrey Pullicino Orlando qal li Busuttil

kien talbu jer©a’ jing˙aqad mal-PN, din ilgazzetta staqsiet lil Mugliett u Musumeci jekk Busuttil kienx g˙amel offerta simili lilhom ukoll. Il-Periti Mugliett u Musumeci, li t-tnejn tbieg˙du mill-PN matul l-a˙˙ar le©iΩlatura, ikkonfermaw mal- KullÓadd li ma kinux ©ew avviçinati biex jibdew jag˙mlu parti mill-Partit Nazzjonalista ‘l-©did’.

L-OppoΩizzjoni qed titkellem dwar il-kaΩini tal-PL, iΩda din qed tonqos milli tirrikonoxxi lbinjiet tal-kaΩini tal-PN li n˙atfu b’manuvri minn gvernijiet Nazzjonalisti. Sal-le©iΩlatura li g˙addiet, Gvern Nazzjonalista g˙aΩel li jag˙ti binja kbira f’Ra˙al Ìdid lillPN g˙all-kaΩin, minflok lid-Dipartiment tasSa˙˙a g˙all-estensjoni taç-Çentru tas-Sa˙˙a.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 7

JINTEMM B’SUÇÇESS IL-JUNIOR EUROVISION SONG CONTEST F’PAJJIÛNA; MALTA FIR-RABA’ POST Ilbiera˙ intemm b’suççess l-ewwel Junior Eurovision Song Contest li qatt sar f’Malta. Kollox mexa b’wiçç il-©id, g˙ajr g˙al qtug˙ qasir ta’ dawl matul is-serata tal-Ìimg˙a. Il-finali tal-biera˙ intreb˙et mill-Italja bil-kanzunetta Tu Primo Grande Amore, tal-kantant Vincenzo Cantiello. LArmenja u l-Bulgarija ikklassifikaw fit-tieni u t-tielet post rispettivament. Intant, il-kantanta Maltija Federica Falzon, li kantat fil˙mistax-il post, tat prestazzjoni mill-aqwa bil-vuçi unika tag˙ha li sa˙˙ret lil kul˙add. Malta, bil-kanzunetta Diamonds, ikklassifikat fir-raba’ post minn total ta’ sittax-il pajjiΩ. Diamonds ing˙atat 10 punti mill-©urija tat-tfal, filwaqt li t12-il punt ta’ din il-©urija marru g˙all-Italja. Intant, il-pajjiΩ li ta punti massimi lill-Malta kien l-Italja, filwaqt li Malta tat ilpunti massimi tag˙ha lill-Armenja.

02 16|11|2014

kullhadd.com

PunT TA’ reFerenzA GÓAL PAjjIÛnA

Malta din il-©img˙a sellmet lil Lino Spiteri, eks-Ministru Laburista, ekonomista u kittieb, illi ˙alla din id-dinja fl-età ta’ 76 sena. Il-Partit Laburista, permezz ta’ stqarrija ma˙ru©a lbiera˙ filg˙odu, sellem lil Spiteri, li g˙al snin twal ˙adem fl-istess partit, fejn fost l-o˙rajn irsista b’risq pajjiΩna b˙ala membru tal-Kabinett. Fl-istqarrija saret ukoll referenza g˙all-karriera politika twila tieg˙u, fejn kien imfakkar li Lino Spiteri kien elett l-ewwel darba fil-Parlament fl-elezzjoni tal-1962 f’isem il-Partit Laburista; elezzjoni li kienet wa˙da ddominata mill-©lieda politika-reli©uΩa. Fl-1992, Spiteri kien anke kkontesta l-elezzjoni g˙al mexxej ©did tal-Partit Laburista, wara li temm il-kariga tieg˙u Karmenu Mifsud Bonnici, u baqa’ attiv fil-Parlament sal1998. Fl-2008 huwa ng˙ata

Ìie˙ ir-Repubblika u n˙atar Kumpann tal-Ordni tal-Mertu. “Lino Spiteri Ωgur ser jibqa’ mfakkar g˙all-˙idma kbira li wettaq, fejn b’impenn liema b˙alu dejjem ©ab quddiem g˙ajnejh l-interess tal-poplu. IlPartit Laburista f’dan il-mument ta’ dieqa jrid isellem lill-familjari tieg˙u u juri s-sog˙ba tieg˙u mag˙hom,” temmet tg˙id listqarrija. Óidma b’valuri soçjali L-istess sog˙ba kienet espressa mill-Gvern illi sa˙aq li pajjiΩna tilef persona©© importanti filqasam politiku, soçjali u letterarju. Fl-istqarrija tieg˙u, ilGvern iddeskriva lil Lino Spiteri b˙ala persona©g li se jibqa’ mfakkar g˙all-impenn u ddedikazzjoni tieg˙u tul karriera politika twila li matulha ˙adem bla distinzjoni parti©©jana lejn min kien jag˙ti s-servizz.

Il-Gvern sa˙aq ukoll li l-eks ministru Laburista kellu analiΩi profonda tal-©rajjiet kurrenti lokali u internazzjonali kif ukoll talent li ssarraf f’kitbiet kritiçi li ftit kien hawn b˙alhom u li kien persuna qrib in-nies anke fil-kontribut volontarju tieg˙u li fih dejjem ˙addan valuri soçjali. “Lino Spiteri kien punt ta’ referenza li l-pajjiΩ se j˙oss bil-kbir in-nuqqas tieg˙u,” temmet tg˙id l-istqarrija tal-Gvern. Ósieb simili esprimieh lIspeaker tal-Kamra tad-Deputati l-Onorevoli An©lu Farrugia illi fakkar li Spiteri kien elett u serva f’diversi karigi fl-og˙la istituzzjoni tal-pajjiΩ bejn l-196266 u bejn l-1981-98. Fost dawn il-karigi kien hemm dik talewwel Chairperson tal-Kumitat Permanenti dwar il-Kontijiet Pubbliçi, Membru tal-Malta-EU Joint Parliamentary Committee, kif ukoll ta’ Ministru g˙allFinanzi.

MArATonA B’rIsq MIn Hu FIL-BÛonn Ilbiera˙ il-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca varat inizjattiva o˙ra ta˙t ilkappa ta’ Solidarjetà bl-Isport b’risq L-Istrina 2014. FilPadiljun tal-Basketball f’Ta’ Qali, il-President ta’ Malta flimkien mad-diri©enti talAssoçjazzjoni Maltija g˙allBasketball (MBA) ˙abbret li fl14 ta’ Diçembru, mid-disg˙a ta’ filg˙odu sad-disg˙a ta’ filg˙axija, se tittella’ Maratona ta’ Basketball kontinwu li fiha se jin©abru flus g˙al L-Istrina. G˙al din il-maratona qeg˙din ji©u mistednin kemm dawk li huwa di©à m˙arr©a f’dan lisport, kif ukoll dawk li jixtiequ jipprovawh g˙all-ewwel darba. Filwaqt li ltaqg˙et ma’ g˙add ta’ tfal li kienu g˙addejjin bitta˙ri© tag˙hom, il-President kellha wkoll kliem ta’ ringrazzjament g˙all-©enituri g˙addedikazzjoni tag˙hom biex ittfal jedhew fl-isport.

kÓ LokALI

GÓADA L-BAÌIT

Issa li qeg˙din fuq l-g˙atba ta’ ba©it ©did ikun tajjeb li nag˙tu ˙arsa lejn l-a˙˙ar sena ta’ ˙idma ta’ dan il-Gvern filwaqt li nag˙tu wa˙da ’l quddiem lejn il-prijoritajiet li se jfittex li jindirizza bil-proposti li se jressaq. Fid-dokument ta’ qabel il-Ba©it 2015, il-Ministru g˙allFinanzi Edward Scicluna nnota li l-impenn tal-Gvern attwali li jikseb l-istabbiltà makro-ekonomika u livell g˙oli ta’ çertezza g˙all-investituri lokali u barranin ˙alliet effett fl-a˙˙ar sena. Dan ˙are© çar li f’termini ta’ tkabbir fl-attività kummerçjali, ˙olqien tax-xog˙ol u konsum aggregat og˙la. Sinjali inkora©©anti Is-suq tax-xog˙ol ukoll kompla juri riΩultati inkora©©anti ˙afna. Tabil˙aqq, ir-rata ta’ tkabbir fl-impjiegi esperjenzat aççelerazzjoni ta’ 3.1% fl-2013, l-ikbar Ωieda annwali matul la˙˙ar g˙axar snin. Óafna minn dan it-tkabbir se˙˙ bejn April u Settembru 2013. G˙aldaqstant, ir-rata annwali ta’ impjiegi Ωdiedet b’1.6 punti perçentwali fl-2013, li tfisser Ωieda minn 59% fl-2012 g˙al 60.6% fl-2013. Matul l-istess sena r-rata ta’ parteçipazzjoni tan-nisa Ωdiedet bi 2.7 punti perçentwali g˙al 50.2%, ikkumparat mas-47.5% irre©istrati fis-sena preçedenti, filwaqt li r-rata ta’ parteçipazzjoni maskili Ωiedet b’1.1 punti perçentwali g˙al 79.4%, dan wara tnaqqas b’0.3 punti perçentwali fl-2012. IΩ-Ωieda qawwija fir-rata ta’ parteçipazzjoni tan-nisa tirrifletti l-impatt poΩittiv tal-politika li qieg˙da ti©i implimentata sabiex jit˙e©©e© l-involviment tan-nisa fis-suq tax-xog˙ol. Fost l-o˙rajn, dan sar permezz tal-introduzzjoni ta’ diversi skemi u inçentivi b˙as-servizz taç-çentri tal-˙arsien tat-tfal b’xejn, il-ftu˙ tal-iskejjel iktar kmieni g˙all-breakfast clubs u it-tis˙i˙ ta’ servizzi wara l-˙in tal-iskola b˙al Klabb 3-16. Ekonomija stabbli

Waqt diskors tal-okkaΩjoni, ilPresident ta’ Malta fa˙˙ret linizjattiva li ˙adet l-MBA biex tkun tista’ tittella’ din il-maratona u qalet li huwa ta’ eΩempju tajjeb ˙afna li t-tfal, minn età daqshekk Ωg˙ira ji©u

mg˙allma s-sens ta’ solidarjetà u s-sens li nkunu hemm biex ng˙inu lil dawk il-Maltin u G˙awdxin li, sfortunatament, ikunu g˙addejjin minn perjodu mhux daqshekk tajjeb min˙abba tipi varji ta’ mard.

Il-Gvern Malti beda jwettaq ukoll il-weg˙da tieg˙u li jitraΩΩan id-defiçit ta˙t 3% biex gradwalment jitnaqqas il-proporzjon tad-dejn ta˙t is-60%. B’hekk insibu li fl-2013 il-Gvern naqqas id-defiçit minn 3.3% fl-2012 g˙al 2.8%. Barra minn hekk, id-defiçit mistenni jinΩel aktar g˙al 2.1% u 1.6% fl-2014 u l-2015 rispettivament. Dawn il-korrezzjonijiet sostenibbli se jintla˙qu permezz tar-reviΩjoni dejjem g˙addejja tal-infiq, miΩuri ta’ konsolidazzjoni fiskali u l-Att g˙arResponsabbiltà Fiskali. Il-korrezzjoni msemmija kienet saret ming˙ajr ma kien pre©udikat il-pjan tal-Gvern li jra˙˙as il-kontijiet tad-dawl u lilma g˙ar-residenti b’medja ta’ 25% u 5% rispettivament, ro˙s li s-sena d-die˙la se jkun estiΩ ukoll g˙an-negozji. Il-ba©it ta’ din is-sena se jkompli jibni fuq din il-˙idma billi jag˙ti prijorità lil inçentivi li jag˙mlu x-xog˙ol irendi u li g˙andhom il-˙sieb li jsa˙˙u l-˙sieb wara l-g˙oti tas-sigurtà soçjali billi jkun assigurat li s-sistema toffri l-livell me˙tie© ta’ protezzjoni soçjali, filwaqt li to˙loq l-opportunitajiet u mhux id-dipendenza.

LOKALI KÓ

16|11|2014 03

kullhadd.com

MUSUMECI U MUGLIETT MA ÌEWX AVVIÇINATI MILL-PN Minkejja li l-Partit Nazzjonalista l-‘©did’ ilu jsostni li g˙andu l-bibien tieg˙u miftu˙in bera˙, fil-verità jidher li mhuwiex interessat f’rikonçiljazzjoni ma’ kul˙add, u g˙andu preferenzi dwar lil min lest jilqa’ lura fi ˙danu. Dan jo˙ro© mill-fatt li kemm Jesmond Mugliett, kif ukoll Robert Musumeci, ma ©ewx avvinçinati minn Simon Busuttil, g˙allkontra ta’ dak li sar ma’ Jeffrey Pullicino Orlando. Dan ikkonfermawh ma’ din ilgazzetta l-eks-Ministru Nazzjonalista u l-eksSindku Nazzjonalista rispettivament. G˙al g˙add ta’ drabi Busuttil sostna li jrid ji©bed lura lejn il-PN persuni li ˙assewhom imwarrba minn dan l-istess partit. Ftit tal-jiem ilu JPO Ωvela li Busuttil kien g˙amillu offerta biex jing˙aqad mal-PN iΩda dan xorta wa˙da ma aççettax g˙ax, fil-fehma tieg˙u, il-PN huwa ma˙kum minn elementi konservattivi. G˙al dawn il-kummenti, Busuttil irrea©ixxa u sostna li JPO huwa kapitlu mag˙luq u l˙idma li qed issir biex il-PN jikseb lura n-nies li tilef ma tapplikax g˙alih. F’dan ir-rigward ˙afna qed jistaqsu jekk verament Busuttil iridx i©ib il-bidla fil-PN. Dan g˙ax dawn il-mistoqsijiet qed ife©©u flim˙u˙ tan-nies fi Ωmien fejn ˙afna huma talfehma li l-PN g˙adu mdawwar bl-istess nies li kien hemm qabel l-elezzjoni ©enerali. Il-maskra tal-PN il-‘©did’ ta’ Busuttil wasslet ukoll g˙ar-riΩenja ta’ Ian Castaldi Paris, eksSindku Nazzjonalista fil-lokalità ta’ Óal Lija. Castaldi Paris stqarr kif huwa kien injorat g˙alkollox meta esprima t-t˙assib tieg˙u dwar kif kienu mexjin l-affarijiet ta˙t Busuttil.

IL-KONTROLLI F’KORDIN IÓALLU R-RIÛULTATI B˙ala parti mill-impenn tal-Gvern biex kontinwament ji©i assigurat li l-Façilità Korrettiva ta’ Kordin tibqa’ post fejn ir-residenti jistg˙u jirriformaw ru˙hom, f’tiftix li sar l-Ispecial Response Team (SRT) sab madwar 90 pillola li huma steroids. L-SRT sab dawn il-pilloli f’armarju ta’ çella partikolari waqt spezzjoni li saret g˙all-˙abta tas6.00pm il-Ìimg˙a filg˙axija f’DiviΩjoni Tnax. F’dan ir-rigward mill-ewwel ittie˙du passi dixxiplinarji fil-konfront tal-pri©unier li nstab b’dan lammont. Aktar st˙arri© g˙adu g˙addej mill-pulizija mill-G˙assa ta’ Ra˙al Ìdid. Il-Ministru Mallia jΩomm kelmtu Iktar kmieni f’din il-le©iΩlatura l-Ministru Manuel Mallia kien wieg˙ed li se jag˙mel dak kollu possibbli biex id-droga ma tibqax tiççirkola fil-˙abs qalb il-pri©unieri. Fil-fatt, hu kien sostna li jixtieq jara façilità korrettiva fejn kull pri©unier ikun jaf li mhux qieg˙ed hemm biex jabbuΩa jew biex ikollu iktar façilità biex jikser il-li©i. G˙alhekk, b’inizjattiva tieg˙u u ta’ dan il-Gvern, qed isiru ˙afna iktar spezzjonijiet minn kemm kienu jsiru qabel biex l-aççess tad-droga jitnaqqas bl-iktar mod possibbli fil-˙abs – weg˙da o˙ra li dan il-Gvern qed iwettaq. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilMinistru Mallia kien fisser ukoll kif ix-xewqa tieg˙u hi li kull persuna fil-˙abs, li qed i˙allas dejn lura lis-soçjetà fuq ksur ta’ li©i, jo˙ro© mill-˙abs a˙jar milli da˙al.

04 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IL-LISTA TA’ BENEFIÇJARJI TOÓROÌ F’JANNAR Kelliema g˙all-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca ikkonfermat ma’ din il-gazzetta li l-ebda fondi tal-Malta Community Chest Fund ma huma intenzjonati g˙all-integrazzjoni tal-immigranti, kif ©ie allegat minn xi sezzjonijiet. Fir-rigward tas-sistema l-©dida li permezz tag˙ha l-lista ta’ benefiçjarji tal-MCCF din is-sena mhux se tkun ippubblikata minn qabel, tlabna lill-Uffiççju tal-President jispjegalna l˙sieb wara din is-sistema l-©dida. Kelliema g˙all-President spjegat li kull xahar il-MCCF tonfoq madwar €230,000 f’g˙ajnuna lin-nies, li €200,000 minnhom qed imorru g˙al kimoterapija speçjalizzata lil tfal u adulti, li sfortunatament ikunu g˙addejjin mill-marda talkançer. JirriΩulta li l-President se t˙abbar il-lista tal-benefiçjarji f’Jannar, u l-fondi jitqassmu skont il-˙tie©a tal-entitajiet li japplikaw g˙all-fondi. “Il-President trid li l-fondi tal-MCCF jintefqu bil-g˙aqal u li verament jindirizzaw il-˙tigijiet. Ma t˙abbritx il-lista qabel, g˙ax il-President l-ewwel trid tara kemm se jin©abru fondi f’L-Istrina, u mbag˙ad bil-g˙aqal f’Jannar jit˙abbru l-entitajiet li jkunu applikaw g˙al diversi pro©etti, biex jing˙ataw l-g˙ajnuna li g˙andhom bΩonn b’risq il-vulnerabbli,” temmet tg˙id il-kelliema g˙all-President.

XHIEDA TA’ IKTAR FLUS FIL-BWIET Minn çifri ppubblikati din il©img˙a mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika jirriΩulta li matul is-sajf li g˙adda aktar Maltin g˙aΩlu li jsiefru g˙all-btajjel tag˙hom. Bejn Lulju u Settembru ta’ din is-sena aktar minn 144,000 turist siefru barra minn Malta. Dan ifisser li meta teskludi s-same day visitors, pajjiΩna rre©istra Ωieda ta’ kwaΩi 9% f’turisti Maltin li siefru barra minn Malta kkomparat mal-istess perjodu tas-sena l-o˙ra. Is-safar permezz ta’ criuseliners qieg˙ed dejjem isir aktar popolari mal-poplu Malti. L-industrija tal-cruiseliners f’pajjiΩna bbenefikat tajjeb ˙afna f’dawn ix-xhur sajfin li g˙adhom kif g˙addew meta ©iet irre©istrata Ωieda ta’ aktar minn 8% f’passi©©ieri Maltin li siefru fuq cruiseliner meta mqabbel mal-istess xhur tas-sena lo˙ra.

Ìid li qed jinqasam bejn kul˙add Din iΩ-Ωieda fit-turisti Maltin hija çertifikat li l-pajjiΩ qed jil˙aq il-miri ekonomiçi tieg˙u u qed jil˙aq livell tajjeb ˙afna ta’ ©id li qed jissarraf fi tkabbir ekonomiku li jisboq kull aspettativa, kemm tal-Gvern Malti u kemm laspettativa tal-Unjoni Ewropea. Dan jikkonferma wkoll li tkabbir ekonomiku li qed jil˙aq il-bwiet tan-nies. Il-poplu Malti qed iΩid ilkonsum u l-infiq tieg˙u, però dan mhux jag˙mlu biex ila˙˙aq mal-g˙oli tal-˙ajja imma qed jonfoq aktar fi prodotti u servizzi ta’ divertiment u mistrie˙ b’permezz ta’ btajjel. Dan it-tkabbir fillivell ta’ ©id ma˙luq matul din is-sena huwa attribwit laktar g˙ar-riΩultati poΩittivi li l-Gvern qed jirre©istra millinçentivi u l-inizjattivi li ˙a fil-ba©it tas-sena l-o˙ra u flimplimentazzjoni bil-g˙aqal ta’ dawn il-miΩuri matul issena flimkien mal-g˙aqal u lbΩulija tal-poplu Malti. Aktar miΩuri fil-ba©it li ©ej Il-Ministru g˙at-TuriΩmu Dr Edward Zammit Lewis kien sodisfatt b’dawn iç-çifri u sostna li l-Gvern huwa dejjem kommess li jibqa’ jie˙u lmiΩuri neçessarji fil-ba©it li se ji©i ppreΩentat ftit tal©ranet o˙ra u jimplimentahom bil-g˙aqal sabiex dan il©id ekonomiku jibqa’ u mhux biss jiΩdied iΩda jibqa’ jitwassal fil-but tal-poplu. Il-Gvern jibqa’ dejjem kommess li jinkora©©ixxi linnegozji li joperaw fis-settur turistiku b’permezz ta’ miΩuri u inizjattivi li jo˙olqu aktar ©id u profitti li eventwalment jissarfu f’aktar impjiegi, investiment u tkabbir ekonomiku, temm jg˙id ilMinistru Zammit Lewis.

LoKaLI KÓ

16|11|2014 05

kullhadd.com

InÇentIvI LI JIssaLvagwardJaw IL-KwaLItÀ taL-ÓaJJa Waqt it-tnedija ta’ dawn l-iskemi l-©odda, il-Ministru Scicluna spjega li dawn kienu qeg˙din ji©u mnedija wara listabbilment ta’ qafas regolatorju g˙all-pensjonijiet privati mill-MFSA. L-inçentivi fiskali ser ikunu marbuta ma’ prodotti ta’ pensjonijiet privati li ji©u offruti mill-banek lokali u istituzzjonijiet finanzjarji o˙ra. Dawn l-inçentivi tfasslu wara l-˙idma mwettqa minn grupp ta’ ˙idma stabbilit biex tindirizza l-kwistjoni tal-pensjonijiet. Fiex jikkonsistu IΩ-Ωew© skemi huma volontarji u huma ma˙suba biex jinkora©©ixxu dawk li jaqilg˙u d˙ul baxx biex jiffrankaw aktar g˙all-irtirar tag˙hom u tissalvagwardja l-kwalità tal-˙ajja tag˙hom fil-©ejjieni. Kull individwu jista’ jinvesti sa massimu ta’ €1000 permezz tal-Iskema Personali tal-Irtirar u €1000 o˙ra f’Kont tat-Tifdil tal-Individwu. Il-Gvern dejjem Ωamm f’mo˙˙u li kull inçentiva li ting˙ata trid tkun immirata g˙al dawk li g˙andhom d˙ul baxx u medju. Min g˙andu d˙ul g˙oli di©à qed ifaddal u m’g˙andux bΩonn dawn l-inçentivi fiskali biex jag˙mel dan. “G˙alhekk,” sostna l-Ministru Scicluna, “l-inçentivi fiskali li qed in˙abbar, iridu jitkejlu b’dan ix-xiber. Kieku tajna inçentivi fiskali aktar g˙oljin, kienu ja©evolaw lil min jaqla’ ˙afna u, min veru g˙andu bΩonn dawn l-inçentivi, kien igawdu ftit li xejn. Il-©ustizzja soçjali tg˙idlek li g˙andek timxi fuq il-binarji li mexxejna a˙na.”

Investiment fi Personali tal-Irtirar

Skemi

Dawn l-iskemi jistg˙u jkunu jew skema personali tal-irtirar jew kuntratt fit-tul ta’ assigurazzjoni illi ji©u offruti minn banek u istituzzjonijiet finanzjarji li jkunu regolati millMFSA. Individwu li jikkontribwixxi jew jag˙mel ˙lasijiet fi skemi b˙al dawn imsemmija, jing˙atalu il-kreditu ta’ taxxa, meta jkollu çertifikat ma˙ru© minn min qed joffri dawn liskemi. B˙ala eΩempju, il-Ministru semma li individwu li f’dan la˙˙ar xahar tas-sena li qeg˙din fiha, ikun investa sa massimu ta’ €1000 fi skema b˙al din, ikun irid jag˙mel applikazzjoni ma’ min qed

jamministralu din l-iskema fejn jg˙idlu li qed jitlob biex ikollu kreditu kontra t-taxxa fuq idd˙ul taxxabbli f’Malta. L-amministratur ta’ din l-iskema, imbag˙ad, ikun qieg˙ed jibg˙at l-informazzjoni neçessarja, kif mitluba millKummissarju tat-Taxxi, lidDipartiment tat-Taxxi, sala˙˙ar ta’ Jannar tas-sena ta’ wara. B’hekk, l-individwu, fissena 2015, ikunu qeg˙din jitnaqqsulu sa massimu ta’ €150 mit-taxxa dovuta, fuq l-investiment li jkun g˙amel is-sena ta’ qabel. Fil-kaΩ ta’ koppja, fejn talanqas persuna minnhom tkun ta˙dem, il-koppja tista’ tifta˙ Ωew© skemi separati u f’kull skema ji©u investiti sa massimu ta’ €1000. F’dan il-kaΩ, il-

kreditu massimu ta’ taxxa li tkun tista’ ting˙ata hija ta’ €300 li titnaqqas mit-taxxa dovuta ta’ dak l-individwu li huwa taxxabbli. Meta l-persuna tirtira bl-età, l-investiment f’dawn l-iskemi, g˙andu jipprovdi lill-individwu li jie˙u somma ta’ mhux aktar minn 30% tal-investiment, mhux aktar kmieni minn meta l-individwu jag˙laq l-età ta’ ˙amsin sena. Il-kumplament tal-investiment jibda jit˙allas lill-individwu b˙ala pensjoni mifruxa fuq numru ta’ snin, bil-g˙an li l-individwu jkollu d˙ul finanzjarju annwali. Kont tat-Tifdil tal-Individwu (ISA) Min-na˙a l-o˙ra, id-d˙ul minn

kont tat-tifdil tal-individwu jikkonsisti minn img˙ax li jit˙allas lill-individwu f’ismu minn kont bankarju fir-rigward ta’ somma flus depoΩitata f’kont speçjali tat-tifdil; img˙ax li jit˙allas fuq stokks u bonds ma˙ru©a mill-Gvern jew a©enzija tieg˙u, minn korporazzjoni jew entità stabbilita mil-li©i, jew fir-rigward ta’ stokks u bonds ma˙ru©a g˙all-pubbliku minn kumpanija jew entità. B’dan il-mod, huwa s-suq li jkun qed jirregola kemm ikun il-valur tal-img˙ax li qed jing˙ata fuq l-investiment. Irrispettiv minn kemm hi rrata tal-img˙ax li qed jit˙allas, kull d˙ul li l-individwu jirçievi minn dan il-kont ma jkunx taxxabbli. Biex dan ise˙˙, l-individwu jkun irid jiddikjara u jinforma bil-miktub lill-entità li tkun qed toffri dan it-tip ta’ investiment, sabiex ma jkunx qed tinqatag˙lu l-ebda taxxa fuq dan id-d˙ul. Kull individwu huwa eli©ibbli li jinvesti sa massimu ta’ €1000 fis-sena ta˙t din liskema. Koppja, sakemm hemm persuna minnhom li qed ta˙dem, hija eli©ibbli li tifta˙ Ωew© kontijiet separati u tinvesti sa massimu ta’ €1000 fis-sena f’kull wie˙ed mill-kontijiet. Ma tit˙allas lebda taxxa fuq iΩ-Ωew© kontijiet. L-introduzzjoni tat-Third Pillar Pensions f’pajjiΩna hija weg˙da o˙ra mwettqa minn dan il-Gvern u g˙andha lg˙an li mhux biss tipprovdi d˙ul adegwat matul l-irtirar, imma anke tissalvagwardja ssostenibbiltà fit-tul tas-sistema tal-pensjonijiet.

06 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ LokaLi

memorji taL-eks-prim ministru awstraLjan gough whitLam

“L-eÛempju inkredibbLi tiegÓek ikompLi jispira LiL eLuf ta’ attivisti Laburisti” Inqas minn erba’ ©img˙at ilu, proprju fil-21 ta’ Ottubru, t˙abbret il-mewt ta’ Gough Whitlam. Whitlam serva b˙ala Prim Ministru tal-Awstralja bejn l-1972 u l-1975, u kien dak li wassal il-Partit Laburista Awstraljan g˙al reb˙a elettorali wara 23 sena. Dwar dan il-politiku tkellem ma’ din il-gazzetta CHRISTIAN ZAHRA, l-uniku Malti li qatt ©ie elett fil-Parlament Federali tal-Awstralja, fejn serva fis-si©©u ta’ McMillan bejn l-1998 u l-2004. Laqg˙a ma’ ©gant intellettwali “Meta ltqajt l-ewwel darba ma’ Gough Whitlam kelli 25 sena, u kont g˙adni kemm ©ejt elett fil-Parlament Federali,” beda jg˙idilna Zahra. Christian Zahra, fil-fatt, kien l-ewwel persuna ta’ dixxendenza Maltija li ©iet eletta fil-Parlament Awstraljan. G˙al min forsi ma jiftakarx, f’dik l-isess sena kien ©ie elett ukoll il-mibki Joe Grech b˙ala Isqof AwΩiljarju tal-Arçidjoçesi ta’ Melbourne. Zahra jg˙id li kien ilu attivist tal-Partit Laburista Awstraljan (ALP) minn meta kien g˙adu Ωg˙ir. EΩatt qabel ma ©ie elett, Zahra kien iservi b˙ala CEO ta’ Aboriginal Health Service ©o Victoria. “G˙alija, li niltaqa’ ma’ Gough kien qisu li niltaqa’ mal-awtur tal-istorja li kont qed ng˙ix, g˙ax kwaΩi kull parti ta’ ˙ajti kienet affettwata mit-tmexxija ta’ Gough filpartit u minn Ωmienu b˙ala Prim Ministru tal-Awstralja,” jispjega Zahra. Jissokkta jg˙id kif Gough

kien figura kbira anke fiΩikament u, b˙ala dixxendent Malti b’tul medju, Zahra iktar kien milqut bil-preΩenza ta’ Gough. Madankollu, Zahra jg˙id li d-daqs fiΩiku ta’ Gough ©ie relegat fl-isfond kull meta kellu l-okkaΩjoni li jitkellem mieg˙u. “Fil-fatt, liktar ˙a©a li laqtitni kienet li dan ir-ra©el kbir, li kelli ng˙olli rasi ’l fuq biex in˙ares lejh, kien ©enwinament ©gant intellettwali b’firxa straordinarja ta’ g˙arfien…it-tip ta’ esperjenza u g˙erf li nis©u listorja post-Federali Awstraljana.” Memorja eççellenti Zahra jispjega li Gough kien di©à mda˙˙al fit-tmeninijiet meta ltaqa’ mieg˙u, madankollu minnufih beda jkellmu fuq Private Member’s Motion li Zahra stess kien ressaq rigward l-asbestos, fejn il-Gvern kien qed ikaxkar saqajh biex jirratifika konvenzjonijiet internazzjonali b’rabta mieg˙u. “Bqajt mistag˙©eb kif kien jaf dan kollu,” jg˙id Zahra, “imma ma domtx ma sirt naf

li Gough kien jaqra l-Hansard kuljum. Qalli li kull min kien serju dwar il-politika kellu jag˙mel l-istess.” Il- Hansard hija l-pubblikazzjoni taddibattiti parlamentari, u tirrikjedi ˙afna impenn biex wie˙ed jaqraha kuljum. Madankollu, Gough baqa’ interessat ˙afna fil-politika Awstraljana, anke sa 35 sena wara li kien Prim Ministru. “Xtaq ikun jaf kollox dwari: fejn twelidt, l-ori©ini ta’ kunjomi, fejn attendejt Università, u fejn kont na˙dem qabel ©ejt elett fil-Parlament.” Zahra ˙aseb li r-risposti tieg˙u kienu se jid˙lu minn widna u jo˙or©u minn o˙ra, iΩda jg˙id li baqa’ sorpriΩ kif kull meta kien jer©a’ jiltaqa’ mieg˙u, kien isemmilu xi ˙a©a li jkunu tkellmu dwarha fillaqg˙a preçedenti. Bejn kull laqg˙a u o˙ra ©ieli kienu jg˙addu snin s˙a˙. Kritiku tal-kultura ta’ falliment Zahra jirrakkonta kif, snin wara li ltaqa’ mieg˙u g˙allewwel darba, kienu qeg˙din waqt festin tal-Partit Laburista mag˙ruf b˙ala Caucus, meta Gough ©ibed l-attenzjoni ta’ dawk preΩenti u qalilhom li Zahra kien l-ewwel MaltiAwstraljan li ©ie elett filParlament Federali. Gough Ωied jg˙id li din il-˙a©a ma kinitx ti©i kkontemplata fiΩΩmien li huwa da˙al fil-Partit fl-1952. Sa˙aq li l-pajjiΩ kien inbidel, u hekk ukoll ilCaucus, u din kienet ˙a©a tajba. L-g˙arfien ta’ Gough dwar lALP kien kbir immens, jg˙id Zahra. Kuntrarju g˙al xi mexxejja o˙ra tal-Partit, Gough ma kienx i˙ares lejn lALP b˙ala vettura biex twasslu g˙all-elezzjoni personali tieg˙u. Jekk ma kienx se juΩa r-rwol tieg˙u fil-Parlament biex i©ib il-bidla, allura kien i˙oss li l-preΩenza tieg˙u ma kinitx tag˙mel sens. Ma kellux simpatija g˙allkollegi tieg˙u fil-Partit li kienu qeg˙din hemm biss g˙all-benefiççji li j©ib mieg˙u si©©u parlamentari, u li kienu kuntenti li jibqg˙u membri parlamentari fl-OppoΩizzjoni Laburista li ma kienx se jkollha reb˙a elettorali. Kien jikkritika l-kultura ta’ falliment li dan il-grupp kien jirrappreΩenta, g˙ax filwaqt li dawn kienu kuntenti b’˙ajjithom, in-nies li suppost kienu qed jirrappreΩentaw, kienu jibqg˙u jbatu. Ta wiçç ©did lill-Partit

Christian Zahra fil-Parlament Awstraljan fl-2004

Zahra jg˙id li Gough kien kapaçi jag˙mel kwaΩi kollox, iΩda kien g˙aΩel li jiddedika ˙ajtu g˙as-servizz politiku biex i©ib il-bidla radikali li lAwstralja kellha bΩonn jekk riedet tirrealizza l-potenzjal tag˙ha. Min˙abba d-determinazzjoni tieg˙u, Gough kien theddida g˙al ˙afna, inkluΩ u˙ud mill-kollegi tieg˙u. Bil-politika tieg˙u Gough

L-iktar ˙a©a li laqtitni kienet li dan ir-ra©el kbir, li kelli ng˙olli rasi ’l fuq biex in˙ares lejh, kien ©enwinament ©gant intellettwali b’firxa straordinarja ta’ g˙arfien beda jaqbeΩ g˙ad-drittijiet ta’ dawk in-nies li kienu minsija g˙ax ma kinux jiffurmaw parti minn xi klikka; dawk li kienu jg˙ixu fir-re©juni u ssubborgi, in-nisa, l-Abori©ini, l-immigranti, dawk b’pagi baxxi, u o˙rajn. Din il-politika ressqet nies ©odda, bidlet l-idea dwar min l-ALP jirrappreΩenta, u ˙olqot kostitwenza ©dida g˙all-Partit. Dan kollu wassal g˙al reb˙a fl1972 u o˙ra fl-1974. Bidel il-˙ajja ta’ ˙afna nies Hemm listi twal ta’ dak li g˙amel Gough g˙allAwstralja. U˙ud minnhom huma d-drittijiet tal-artijiet lillAbori©ini, opportunitajiet indaqs g˙an-nisa, it-twaqqif tal-Australia Council u ç-çelebrazzjoni tal-arti, l-introduzzjoni ta’ no-fault divorce , ittnaqqis tal-età tal-vot minn 21 g˙al 18-il sena, servizzi tassa˙˙a universali, it-tne˙˙ija tas-sistema tal-unuri imperjali, l-irtirar tat-truppi Awstraljani mill-Vjetnam, u l-introduzzjoni ta’ Awstralja verament multikulturali, li ppermettiet lil Ωag˙Ωug˙ imwieled Malti li

ji©i elett fil-Parlament. G˙al Zahra, iΩda, l-iktar bidla importanti li Gough ©ab f’˙ajtu kienet li ppermetta lilu u lil miljuni o˙ra li kienu ©ejjin mill-istess klassi soçjali tieg˙u biex imorru l-università. “Ming˙ajr din il-possibbiltà ˙ajti kienet tkun differenti ˙afna. Trabbejt f’familja bi ftit flus, f’Ωona re©jonali tal-klassi tal-˙addiema. Ming˙ajr Gough, jien u ΩΩew© ˙uti qatt ma stajna nattendu l-università, u l-opportunitajiet li kellna f’˙ajjitna kienu jkunu differenti ˙afna li kieku ma kienx g˙alih,” jis˙aq Zahra. Zahra jirringrazzja lil Gough g˙as-servizz pubbliku twil u g˙all-kura©© kbir li kellu. “LeΩempju inkredibbli tieg˙ek ikompli jispira lili u lil eluf ta’ attivisti Laburisti o˙ra fil-pajjiΩ u madwar id-dinja. Grazzi wkoll g˙al dawk id-drabi li po©©ejt dirg˙ajk kbar fuq spallejja u sejja˙tli comrade , u ©eg˙eltni nid˙ak u n˙ossni parti minn xi ˙a©a kbira; ilkawΩa tal-Labour u l-istorja tal-Awstralja,” itemm Christian Zahra f’indirizz dirett lil Gough Whitlam.

LOKALI KÓ

16|11|2014 07

kullhadd.com

L-ESTENSJONI TAÇ-ÇENTRU TAS-SAÓÓA F’RAÓAL ÌDID

GÓAÛLU KAÛIN POLITIKU FUQ KLINIKA TAS-SAÓÓA

KaΩin tal-PN Ra˙al Ìdid L-Erbg˙a filg˙axija filParlament, il-Ministru g˙allÌustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici fisser kif, meta kien fil-Gvern, il-Partit Nazzjonalista g˙aΩel li ja©evola l-kaΩin tieg˙u f’Ra˙al Ìdid minflok ma estenda ç-çentru tas-sa˙˙a fl-istess lokalità. Il-Ministru Bonnici spjega kif din id-deçiΩjoni ttie˙det fille©iΩlatura li g˙addiet meta Jason Azzopardi kien responsabbli mid-Dipartiment talArtijiet ta˙t amministrazzjoni preçedenti. Matul il-le©iΩlatura li g˙addiet id-Diparitment tas-Sa˙˙a kien talab lid-Dipartiment talArtijiet biex jing˙ata l-binja biswit il-klinika ta’ Ra˙al Ìdid, bl-iskop li jkabbar l-istess klinika. Dan peress li l-binja attwali hija Ωg˙ira wisq biex taqdi l-funzjoni ta’ klinika ewlenija fin-Nofsinhar ta’ Malta. Madankollu, id-Dipartiment tal-Artijiet, li dak iΩ-Ωmien kien jaqa’ ta˙t Jason Azzopardi, iddeçieda li minflok ma jippermetti servizz ta’ sa˙˙a a˙jar g˙all-poplu tan-Nofsinhar, jer©a’ j©edded iç-çens tal-binja lill-PN biex dan ikompli juΩah b˙ala kaΩin. Interessanti wie˙ed jinnota li dan il-kaΩin jinsab fid-distrett ta’ Jason Azzopardi. Dan kollu ©ara fl-istess Ωmien li d-Dipartiment talArtijiet ˙a l-kaΩin tas-Si©©iewi lill-Partit Laburista, g˙ax kienet saret talba mis-Sindku Nazzjonalista Karol Aquilina biex il-binja li kienet tintuΩa mill-Partit Laburista ssir çentru çiviku. G˙al darb’o˙ra, bil-fatti, il-PN qed juri kemm mhuwiex kredibbli fi kliemu hekk kif din la˙bar tkompli ΩΩid mal-lista ta’ manuvri li g˙amel Gvern Nazzjonalista biex jakkwista bçejjeç ta’ art proprju g˙allgwadann tieg˙u. Il-kaΩin ta’ Santa Luçija Fost l-artijiet li ttie˙du b’manuvri politiçi fi Ωmien Gvern Nazzjonalista hemm dik li fuqha jinsab il-kaΩin ta’ Santa Luçija. Fl-1988, dak iΩ-Ωmien

KaΩin tal-PN Sta. Luçija permezz ta’ Austin Gatt li kien Segretarju Parlamentari responsabbli, applika biex ting˙ata biçça art fi Triq itTorri f’Santa Luçija, art li kienet tesa’ madwar 653 metru kwadru u l-iskop kien li jinbena kaΩin kif fil-fatt ©ara. It-tender ma˙ru© mill-Gvern kien jitlob çens ta’ ˙amsin sena bil-kundizzjoni li l-art ma tintuΩax g˙al skopijiet residenzjali, domestiçi jew kummerçjali. Minkejja li dawn il-kundizzjonijiet kellhom l-g˙an li jnaqqsu l-ammont ta’ applikanti xorta wa˙da kien hemm applikant ie˙or minbarra l-PN. Dan l-applikant offra s-somma ta’ Lm275 filwaqt li lPN kien offra biss Lm200 u mbag˙ad kien talab right of first refusal, liema talba ntlaqg˙et. Fid-dawl ta’ dan, il-PN kien mitlub jg˙olli l-offerta tieg˙u g˙al Lm275 u dan aççetta. Din l-art ing˙atat lilu min˙abba li, skont il-Kummissarju tal-Art ta’ dak iΩ-Ωmien, il-partiti politiçi setg˙u jing˙ataw preferenza f’dan ir-rigward. Il-kaΩin f’Ta’ Xbiex F’Jannar 1988, Austin Gatt, f'isem il-PN, kiteb lidDipartiment tal-Artijiet biex jing˙ata art b’kobor ta’ 150 metru kwadru li kienet tinsab fi Triq Abate Rigord, f’Ta’ Xbiex. F’Mejju tal-istess sena lGvern ˙are© sej˙a g˙all-offerti biex din l-art ting˙ata b’çens g˙al ˙amsin sena. IdDipartiment tal-Artijiet irçieva Ωew© offerti b’distakk kbir bejniethom. Il-PN offra biss Lm100 filwaqt li applikant ie˙or offra Lm1,130 Hawnhekk il-Gvern waqqaf it-tender, u f’Diçembru tal-istess sena re©a’ ˙are© tender ie˙or fuq l-istess art. Din iddarba ©ie stipulat li ç-çens ma kienx se jing˙ata g˙al skopijiet domestiçi, residenzjali jew kummercjali. G˙al din is-sej˙a re©g˙u ntefg˙u Ωew© offerti. Wa˙da mill-PN bis-somma ta' Lm200 u l-o˙ra mill-G˙aqda Nisa Soçjalisti bis-somma ta’ Lm150. Filwaqt li fil-kaΩ ta’ Santa

Luçija l-Partit Nazzjonalista ng˙ata ç-çans li jg˙olli l-offerta tieg˙u, fil-kaΩ ta’ Ta’ Xbiex lG˙aqda Nisa Soçjalisti ma jidhirx li ng˙ataw l-istess dritt, u g˙alkemm dan id-dritt issem-

ma’ mill-Kummissarju talArtijiet, dan xorta rrakkomanda lid-Direttur tal-Kuntratti biex jag˙ti din l-art lill-Partit Nazzjonalista. Illum fuq din l-art il-PN

g˙andu kaΩin. KaΩ ie˙or li juri biç-çar kemm il-Gvern immexxi mill-PN g˙al darbtejn konsekuttivi uΩa kejl differenti meta ©ie biex jag˙Ωel bejn Ωew© applikanti.

08 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

KONSULTAZZJONI PUBBLIKA DWAR L-ORGANIZZAZZJONIJIET VOLONTARJI L-emendi proposti fil-li©i dwar lorganizzazzjonijiet volontarji se jkunu qed jitpo©©ew g˙all-konsultazzjoni pubblika li mistennija tinbeda fil-©img˙at li ©ejjin F’indirizz li g˙amlet fil-ftu˙ ta’ konferenza dwar il-volontarjat imtellg˙a minn Volonteurope flimkien ma’ Malta Health Network, il-Ministru g˙adDjalogu Soçjali, Affarijiet tal-

Konsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli tkellmet fuq il˙idma li qed iwettaq il-Gvern fis-settur tal-volontarjat. L-ewwel NGO Hub fil-Belt Valletta Semmiet kif fil-©img˙at li ©ejjin, il-Gvern se jkun qed jinawgura l-ewwel NGO Hub fil-Belt

Valletta li mhux biss se jospita luffiçini amministrattivi g˙allKunsill tal-Volontarjat iΩda se jservi wkoll b˙ala baΩi fejn lorganizzazzjonijiet volontarji jkunu jistg˙u jiltaqg˙u. Il-post se jkun mg˙ammar ukoll biex iservi ta’ çentru g˙at-ta˙ri© u riΩorsi. Il-Ministru Dalli ˙abbret ukoll kif g˙addej xog˙ol biex jinfet˙u Ωew© NGO Hubs o˙ra, wie˙ed fit-Tramuntana u l-ie˙or finNofsinhar ta’ Malta biex jaqdu aktar organizzazzjonijijet volontarji. Dwar il-li©i tal-volontarjat, Dr

Dalli spjegat kif b˙alissa g˙addejja ˙idma biex isiru lemendi neçessarji li jassiguraw aktar trasparenza u ekwità fissettur u ˙abbret kif dwar dan ilGvern se jkun qed imexxi proçess ta’ konsultazzjoni. “Il-Gvern iqis l-organizzazzjonijiet volontarji b˙ala msie˙ba importanti,” qalet ilMinistru Dalli. Allokati €3 miljun Semmiet kif matul din is-sena biss il-Ministeru mmexxi minnha alloka aktar minn €3

miljun g˙al dan is-settur filwaqt li, permezz ta’ pro©etti kofinanzjati mill-Unjoni Ewropea, saret ˙idma kon©unta ma’ diversi NGOs lokali u internazzjonali dwar l-integrazzjoni ta’ persuni li ©ejjin minn pajjiΩi terzi. Il-Ministru Dalli enfasizzat limportanza tal-involviment tassettur volontarju fuq livell Ewropew, fejn NGOs iΩommu anke kuntatt ma’ istituzzjonijiet Ewropej li tippermettilhom li jkabbru l-firxa ta’ kuntatti u jwessg˙u l-livell ta’ g˙arfien fissettur.

“KUMPANIJI FIL-LIBJA JEÓTIEÌU L-APPOÌÌ” Alfred Sant qal lill-Parlament Ewropew li kumpaniji milquta f’Ωoni ta’ gwerra u attivitajiet terroristiçi fil-pajjiΩi tal-hekk imsej˙a ‘Rebbieg˙a G˙arbija’, inkluΩ il-Libja, g˙andhom jing˙ataw l-istess g˙ajnuna b˙al dawk il-kumpaniji li intlaqtu ˙aΩin bil-globalizzazzjoni. Mhux ©ust li ˙addiema ta’ kumpaniji li investew fil-Libja mhux jing˙ataw l-istess trattament b˙al ˙addiema li qed igawdu mill-Fond Ewropew ta’ A©©ustament g˙allGlobalizzazzjoni. Mhix ˙a©a ©usta li ˙addiema ta’ impriΩi ta’ daqs mezzan jew çkejken, li investew f’pajjiΩ b˙al-Libja u issa jinsabu f’qag˙da tassew diffiçli, mhumiex jing˙ataw listess trattament mill-Unjoni lil kumpaniji u ˙addiema o˙ra flistess qag˙da. Sant favur il-mobilizzazzjoni tal-Fond Ewropew Alfred Sant qal li vvota favur ilmobilizzazzjoni tal-Fond Ewropew li ja©©usta g˙allglobalizzazzjoni fir-rigward ta’ Andersen Ireland u f’kaΩijiet o˙ra simili li tressqu quddiem din il-Kamra g˙ax il-˙addiema li ntlaqtu ˙aΩin mill-globalizzazzjoni jixirqilhom l-appo©© me˙tie©. “Kieku ma kienx g˙alhekk, kont nivvota kontra. L-effetti tal-globalizzazzjoni ma

jin˙assux biss meta azjendi jag˙lqu jew inaqqsu n-nies b’riΩultat ta’ riçessjoni. Lil hinn mill-effetti tal-2008, il-globalizzazzjoni wasslet g˙al disturbi kbar fi ˙dan u bejn il-©nus. FilpajjiΩi ta’ madwar ir-Russja u lpajjiΩi tal-hekk imsej˙a ‘Rebbieg˙a G˙arbija’, inkluΩa lLibja, id-disturbi ˙arbtu l-kummerç u l-investiment. L-aktar milquta huma azjendi Ωg˙ar li investew bil-kbir

f’rabtiet li llum huma milquta mill-˙erba ta’ kwaΩi gwerra jew ta’ ˙idmiet terroristiçi fi sfond ta’ gwerra çivili. Ikun xieraq li azjendi li ntlaqtu b’dan il-mod u tilfu x-xog˙ol jing˙ataw appo©© b˙alma ji©ri fil-kaΩ ta’ azjendi o˙ra li ntlaqtu ˙aΩin mill-globalizzazzjoni,” qal Sant. Huwa Ωied jg˙id li meta staqsa lill-Kummissjoni Ewropea dwar dan ma ng˙atax risposta sodisfaçenti.

“ L-AKBAR TARKA KONTRA T-TRAB FIN U L-GASSIJIET SERRA”

Waqt it-tnedija ta’ mudell ©did ta’ karozza li ta˙dem bl-elettriku, Kia Soul, il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat qal li kull çittadin Malti g˙andu jilqa’ poΩittivament il-wasla fis-suq ta’ karrozzi li ja˙dmu bl-elettriku, g˙ax dawn iservu b˙ala l-akbar tarka kontra t-trab fin u l-gassijiet serra f’pajjiΩna. Min-na˙a tieg˙u, il-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi esprima s-sodisfazzjon tieg˙u g˙all-fatt li qed jintwera interess mis-settur privat, li qed jifhem dejjem aktar l-importanza li tinbidel il-kultura f’pajjiΩna.

10 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ opinjoni

tiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Dan ix-xahar huwa sinonimu mat-ti©ijiet, g˙alhekk reklami fuq it-TiVi, radju u medja o˙ra stampata kollha jirreklamaw ilprodotti tag˙hom. IΩda fuq listazzjon Net g˙andhom programm jismu The Weds . Minkejja li m’iniex fanatiku tatti©ijiet kelli xorta nara ftit minnu u nara x’joffri. Apparti minn hekk irrid in˙arbex dawn l-erba’ kelmiet ta’ kull ©img˙a, ˙eqq, u jkolli fuq xiex ng˙id. Jekk ser nikkummenta dwar il-preΩentatriçi jkolli nag˙tiha full points ; apparti li hija sabi˙a u grazzjuΩa taf tippreΩenta u taf xi tg˙id. Issu©©etti mag˙Ωula huma kollha ta’ interess g˙all-g˙arrajjes. Mill-ftit li rajt ©ew intervistati wedding planners , fotografi, tax-xag˙ar, tal-make up, eççetra. IΩda li dejjaqni u jag˙mel il-programm tedjanti, hu l-fatt li l-programm s˙i˙ bilqieg˙da u minn intervista g˙all-o˙ra. Klikkja, clickja jew ag˙fas? T˙obbu jew tobog˙du, ta’ kull sena jkollna ng˙addu minnu. Dan l-imniefa˙ Eurovision ta’ Malta kull sena jqajjem ewforija liema b˙alha, min g˙ax iffissat iΩΩejjed jew min hu kontroversjali u jmaqdar biss. Jien insegwih g˙ax il-ma©©oranza tad-dar joqog˙du jarawh u jien nag˙mel kif jg˙idu l-IngliΩi: I go with the flow. Iffissat qatt ma kont, iΩda meta kont iΩg˙ar kont nie˙u gost insegwih, imma g˙al dawn l-a˙˙ar 10 snin litteralment dejjaqni. Dejjaqni mhux g˙ax ma n˙obbx il-muΩika jew il-kantanti, iΩda dejjaqni g˙ax

ta’ kull sena Xarabank jiddedika xi tliet programmi g˙alih. Dejjaqni g˙ax ma hemmx kontinwità; filli f’sala, filli ta˙t ittinda, imbag˙ad ner©g˙u fissala, imbag˙ad back to square one …ta˙t it-tinda. Dejjaqni wkoll g˙ax g˙amel Ωmien twil politiççizzat. Anke fejn jid˙lu preΩentaturi aktarx kienu ji©u mg˙arbula! Imma l-aktar li dejjaqni kien min˙abba r-reklami kontinwi li bih ji©i mifqug˙ listazzjon nazzjonali. Taqliblu f’liema ˙in taqliblu, ˙lief le˙en Carlo ma tismax. IΩda s-sabi˙a hi li, biex tkun taf x’inhu g˙addej, trid tikklikja fuq ilwebsajt mhux tag˙fas, g˙ax hija xi ˙a©a pastaΩa li tuΩa lkelma Maltija. Jien ma nafx meta l-Awtorità tax-Xandir ser tibda tg˙arbel dawn il-pastaΩati li jsiru kuljum, il-˙in kollu.

Tal-biΩa’ spiçça

nibdew minn g˙ada.

Tg˙iduli xejn, imma nhar ta’ Tnejn fid-disg˙a ta’ filg˙axija ˙add ma jaqlag˙ni minn fuq is-sufan. Dik is-sieg˙a tal-programm Rajt ma Rajtx ma nibdilha ma’ xejn. Dan il-programm beda s-sena li g˙addiet u kien ta’ suçess immedjat. Lebda storja, l-ebda programm ma kien tedjanti. Anzi, kienu kollha bis-sens u reali ˙afna. Prosit kbira u mist˙oqqa lillprodutturi li ˙admu fih. Imma jewilla, dan spiçça ˙esrem dissena! G˙adna Novembru u, wara xahar u ftit, din il-©img˙a xandru l-a˙˙ar programm. Irra©uni ma nafhiex u g˙alhekk ma nistax nikkummenta. IΩda, li spiçça hekk ˙abta u sabta, dejqitni. Issa ˙a naraw biex ser nitqannew kull nhar ta’ Tnejn,

Is-Sibt Is-Sibt dejjem b’xi ˙a©a, mela l-Bee Gees fis-snin sebg˙in kien telg˙alhom id-deni g˙aΩΩfin, fit-tmeninijiet kul˙add flimkien insegwu lil Hamilton, fid-disg˙inijiet smajna lil Wigfield tkanta li ser tmur tiΩfen is-Sibt filg˙axija! Imma insomma, issa g˙andna pro©ett kull nhar ta’ Sibt. Mela fuq ilOne g˙andhom programm ©did The Saturday Night Project li jippreΩentawh Ωew© IngliΩi, li, jekk g˙araft sew g˙andhom programm ukoll fuq ir-radju. G˙al min qatt ma rah dan huwa programm ta’ diskussjoni le©©era fejn ilpreΩentaturi jintervistaw nies minn oqsma differenti. Il-Óadd it-tajjeb!

kont nippretendi

Patri Mario Attard

Nippretendi! Aremm ˙ej! Jaqaw tippretendiha int ukoll? Le ta! Jiena fommi sieket. Biss tirfisnix! Jew, almenu, jekk tirfisni tibqax g˙addej/ja minn fuqi! M’iniex qieg˙ed nit˙addet fuq min ma tistax t˙ares lejh li ma jsaqsikx ˙emel mistoqsijiet lg˙aliex. Lanqas mhu qieg˙ed nirreferi g˙al bully ! Ji©ifieri mhux biss dawk li j˙obbu jitfett˙u biex, b˙al speçi, jg˙addulek il-messa©© li jqallag˙lek l-istonku: “Li ng˙id jien!” Anke dawk li fuq xejn jag˙mlu storja. Dawk li jemmnu li jag˙mlu huma BISS huwa t-tajjeb! Mela ag˙mel gwerra ma’ kul˙add! G˙ax huma QATT ma jiΩbaljaw! Le ˙bieb! Mhux fuq dawn qieg˙ed nit˙addet! Imma f’mo˙˙i u f’qalbi t-twajjeb Ìesù qieg˙ed jag˙tini dawk li jag˙mlu minn kollox biex jg˙inu. Naf min, sa˙ansitra, ˙are© flejjes kbar minn butu biex jag˙mel xog˙ol volontarju minn qalbu. Ming˙ajr interessi! Ma nafx lil kemm-il wie˙ed kellem, basta se˙˙lu jg˙in lil dik, lil dak u lil dawn! Ìera ma’ kull rokna. Óabbat kull bieb li ©ie quddiemu. Mar f’kull tip ta’ uffiççju. Iltaqa’ ma’ kull persuna, hi ta’ liema lewn politiku hi. Basta jg˙in. Ifarra©. Ikun ta’ solliev g˙all-batut. Aktar ma ˙are© flus, aktar ˙assu qieg˙ed jg˙in. Aktar ma ta ˙inu g˙al dawk li kellhom bΩonnu, aktar ˙assu utli. Aktar

ma kien hemm g˙al s˙abu, aktar ˙assu ˙ieni li hu kien tassew parti minnhom! Mhuwiex, le, iç-çarlatan li jifta˙ idejh jew li j˙arref imma, fissieg˙a tal-prova, ma tarahx b’nemes! G˙ax ja˙rab. L-aqwa li ja˙seb g˙al rasu! Imma l-bniedem bniedem jibqa’. “G˙ax ˙a ng˙idlek Patri!” ©ieli nsib min jg˙idli bid-dmug˙ nieΩel jew, xi minn daqqiet, i©elben, skont il-kaΩi, minn g˙ajnejh. “Kollox nag˙tik! Jekk tg˙idli: ‘Tini dik!’ Nag˙tihielek. Tiswa kemm tiswa! Mur ara! Alla tg˙id ma jipprovdix!” Jew: “Jekk tg˙idli tini jdejk wa˙da ara ta˙seb li mhux ˙a nag˙tihielek. Anke l-o˙ra nag˙tik! Imma ˙ej almenu g˙idli: ‘Grazzi ˙anΩir!’ G˙ax b’dik il-grazzi, li ma tiswa

xejn, g˙alija tfisser ˙afna!” Nimma©ina li int ukoll, waqt li qieg˙ed taqra dawn il-fraΩijiet, qieg˙ed t˙arrek rasek. G˙ax smajthom b˙ali. Forsi inti stess g˙edthom. U g˙edthom meta int ukoll, b˙al din il-persuna, spiççajt tajt ˙inek, flusek, it-talenti kollha tieg˙ek. Basta li xxog˙ol jew il-missjoni li d˙alt g˙aliha jkunu ta’ suççess. Imma, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, x’sibt? Sibt dak li f’elf sena qatt ma ˙sibt li se ssib! Sibt li dawk stess li int tant g˙ent, farra©t u qdejt, illum lanqas jindenjaw ru˙hom i˙arsu lejk! Kieku hekk fiha u ma fihiex! Jaf lil dawk stess li int servejt ta’ tapp biex taqdihom mill-koxxa llum jg˙idu kontrik man-nies! X˙in jarawk jitilqu ji©ru ’l hemm. Jitgerrxu minnek.

Jew taparsi ma rawkx! Inkella jag˙mluha ta’ ˙bieb foloz tieg˙ek. Imsieken! X’a˙na innoçenti hux! U l-qalb twe©©a’. G˙ax taddemm u l-la˙am hi! Twe©©a’ g˙ax tippretendi mqar biçça grazzi! Intennilek. Óalli lil dak li jkun tg˙idlu ˙anΩir! Almenu g˙edtlu grazzi! Anke sempliçiment taptipa fuq l-ispallejn taf tiswa dinja. G˙ax dak li jkun jg˙id, bejnu u bejn ru˙u: “Ara! Mela swejt g˙al xi ˙a©a f’˙ajti!” Nifhmek jekk fil-politika ssib min igerger fuqek minflok japprezzak. Nifhmek jekk fil-knisja, avolja tissallab biex tg˙in malajr, issib tilqg˙ek ˙arsa kies˙a talmewt jew xi lsien jaqta’ daqs sikkina! Lil Ìesù mhux hekk g˙amlulu! Imma kompli ag˙mel il-©id! Tiqafx! U, b˙alma qalli ˙abib tieg˙i dan l-a˙˙ar: “La se ta˙dem g˙all-Mulej tippretendi xejn!” Inutli li tikkumbatti battalja mitlufa. Man-nies stenna aktar il-morr milli l-˙elu. Imma int persuna li taf t˙obb! Mela lprosit stennieha ming˙and ilMulej! G˙ax il-prosit tieg˙u tfisser paçi dejjiema f’qalbek! Ilprosit tal-bniedem imsewsa! Int tajjeb sakemm taqdini! Inkella tkun tajjeb g˙all-˙ruq! Tippretendi xejn! G˙ax jekk dak li g˙andek ing˙atalek b’rigal, allura ˙u parir lImg˙allem: “B’xejn ˙adtu b’xejn ag˙tu,” (Mt 10:8)! Imbag˙ad i˙allsek hu!

OPINJONI KÓ

16|11|2014 11

kullhadd.com

LEJN AKTAR KISBIET TA’ RIÛULTATI POÛITTIVI GÓAL PAJJIÛNA Ekonomija li qed tirpilja

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Din il-©img˙a l-Prim Ministru Dr Joseph Muscat stqarr li t-tkabbir ekonomiku qabeΩ kull aspettattiva. Awgurju tassew tajjeb u prova ta’ kemm dan huwa gvern g˙aqli li jibΩa’ g˙al flus il-poplu u ja˙dem bis-s˙i˙ sabiex il-poplu jkollu kwalità ta’ ˙ajja dejjem a˙jar minn tas-sena ta’ qabel. Ir-riΩultati poΩittivi ma ji©ux minn fuq iss˙ab. RiΩultati poΩittivi trid tippjana bil-g˙aqal u ta˙dem bis-s˙i˙ g˙alihom. U g˙ax dan huwa gvern li g˙andu g˙al qalbu tassew lill-poplu tieg˙u, intefa’ b’ru˙u u ©ismu g˙al g˙onq it-triq sabiex jag˙ti lill-poplu dak li wieg˙du, stabbiltà u ©id komuni. L-osservaturi ekonomiçi barranin kollha bassru li l-Gvern kien wisq ambizzjuΩ fil-miri ekonomiçi tieg˙u g˙al din is-sena. Imma rriΩultati ekonomiçi li rnexxielu jikseb il-pajjiΩ ikkonfermaw li lGvern kellu ra©un fil-kalkoli u lmiri tieg˙u, grazzi g˙all-istrate©ija tal-Gvern li jfittex li jkun bieΩel daqs il-poplu tieg˙u. Fi ftit ©ranet o˙ra se ji©i ppreΩentat il-ba©it. L-g˙an ewlieni f’dan il-ba©it se jkun li jikkonsolida l-miri g˙al aktar riΩultati poΩittivi u nkomplu fil-pjan li jitnaqqas id-defiçit u nkomplu nkabbru lekonomija. Meta, skont l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista, pajjiΩna suppost qieg˙ed fid-dalma tal-Medjuevu u qed jitlob g˙al bailout, l-Unjoni Ewropea, l-a©enziji ta’ kreditu u awtoritajiet tar-riçerka barranin kollha jfa˙˙ru u japprovaw il˙idma tal-Gvern favur l-istabbiltà u tkabbir fl-ekonomija li jgawdi minnha kull˙add. Tant kemm hu hekk li l-Unjoni Ewropea qed titlob li Malta tikkontribwixxi aktar lejn l-Unjoni peress li pajjiΩna rre©istra rata ta’ tkabbir ekonomiku g˙olja. Skont l-indiçi ta’ prosperità annwali kkalkulata mill-Legatum Institute, pajjiΩna kklassifika fit-23 post fost l-aktar pajjiΩi prosperi fid-dinja. Dawn iç-çertifikati mog˙tija lil Malta minn a©enziji barranin ikomplu jsa˙˙u l-˙idma tal-Gvern fil-pjanijiet tieg˙u sabiex jag˙mel lil pajjiΩna l-aqwa fl-Ewropa. Imma g˙all-PN dan xejn ma jg˙odd. Jg˙odd biss il-pjan u listrate©ija antika u solita tag˙hom li jfixklu l-˙idma tal-Gvern billi jxerrdu l-biΩa’ u d-dubju fl-im˙u˙ tal-poplu, bl-g˙an li j˙arbtu t-triq it-tajba li qabad dan il-Gvern biex lil pajjiΩna jerfg˙u ’l fuq u j©ibu fuq saqajh u jibda jirpilja millista©nar ekonomiku li sofra tul la˙˙ar le©iΩlatura ta’ GonziPN. RiΩultati BiΩΩejjed t˙ares lejn ir-riΩultati poΩittivi li pajjiΩna qed jikseb xahar wara xahar fis-settur tatturiΩmu. Il-persenta©©i miksuba minn pajjiΩna fis-settur turistiku mhux talli jikkomparaw tajjeb maç-çifri rre©istrati fl-Ewropa u globali, imma talli jaqbΩuhom ukoll. Bejn Jannar u Awwissu ta’ din is-sena Malta rat 1.1 miljun turist, li tfisser Ωieda ta’ 9% fuq l-istess xhur tas-sena l-o˙ra. Skont l-a˙˙ar çifri ppubblikati mill-UNWTO Tourism Barometer din iΩ-Ωieda rre©istrata minn pajjiΩna fl-ewwel tmien xhur ta’ din is-sena hija akbar minn dik irre©istrata globalalment madwar id-dinja, fejn immarkat tkabbir ta’ 4% u sa˙ansittra akbar ukoll minn dak irre©istrat fir-re©jun tal-Mediterran fejn irre©istra Ωieda ta’ 8.6%. Aktar minn hekk l-infiq ta’ dawn

it-turisti f’dawn l-istess xhur imsemmija la˙aq €1.1 biljun filwaqt li l-iljieli mqattg˙a ammontaw g˙al sitt miljun lejl. Dawn iç-çifri huma çifri rekord g˙al pajjiΩna li qed isarrfu f’aktar attività ekonomika, profitti g˙allindustrija turistika, aktar ˙olqien ta’ impjiegi u titjieb fil-kundizzjonijiet tax-xog˙ol g˙all-persuni li ja˙dmu f’dan is-settur u eventwalment iwassal g˙al aktar tkabbir ekonomiku. Ta’ min jinnota li n-numru ta’ turisti li Ωaru Malta kiber b’45% fi Ωmien g˙axar snin. Fil-qasam tal-cruiseliners kellna riΩultati sbie˙ ferm ukoll. Bejn Lulju u Settembru ta’ din is-sena, total ta’ 13,261 passi©©ier fuq ilcruiseliners g˙aΩlu li jqattg˙u lejl f’Malta, li ssarraf fi tkabbir ta’ seba’ darbiet aktar fuq dak irre©istrat flistess perjodu tas-sena l-o˙ra. Dan huwa çertifikat ˙aj ta’ kemm pajjiΩna llum huwa a˙jar milli kien sena u nofs ilu u li miexi fid-direzzjoni t-tajba. L-impjiegi Çertifikat ie˙or poΩittiv g˙al dan il-Gvern, li xahar wara xahar qed dejjem ji©i kkonfermat, huma rriΩultati poΩittivi fit-tnaqqis tar-rata tal-qg˙ad. L-impjiegi full-time Ωdiedu bi kwaΩi 4% f’Ìunju li g˙adda meta mqabbel mal-istess xahar tas-sena l-o˙ra. Fis-settur privat kien hemm Ωieda ta’ ’l fuq minn 4,000 impjieg. Ta’ min jinnota b’sodisfazzjon li l-˙addiema nisa full-time Ωdiedu bi kwaΩi 6%, meta l-˙addiema

r©iel Ωdiedu bin-nofs ta’ dak irre©istrat min-nisa. Dan ifisser li linizjattivi li ˙a dan il-Gvern fla˙˙ar bagit, b˙all-introduzzjoni taç-çentri ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn u diversi inçentivi o˙ra sabiex i˙ajru lill-mara Maltija to˙ro© ta˙dem u tikkontribwixxi fis-suq tax-xog˙ol qed jag˙tu l-frott mistenni u qed jintla˙qu l-miri talGvern f’dan il-qasam b’aktar parteçipazzjoni tan-nisa fid-dinja tax-xog˙ol. Però, dawn iç-çifri poΩittivi l-PN irid ja˙bihom u jnessihom lillpoplu billi jippruvaw iduru mannumri u jg˙aw©uhom kif jidhrilhom huma sabiex ming˙alihom jifqg˙u l-buΩΩieqa tal-Gvern. G˙ax issa li l-qg˙ad qed ji©i indirizzat bis-serjetà u qieg˙ed flinqas rata rre©istrata tul ˙afna snin u g˙ax in-nies fid-dinja tax-xog˙ol qeg˙din dejjem jiΩdiedu, lOppoΩizzjoni Nazzjonalista qed tipprova toskura dawn ir-riΩultati poΩittvi billi timplika li donnu lGvern qed inaqqas ir-rata talqg˙ad billi jimpjega eluf ta’ nies mas-settur pubbliku. Il-Kap tal-OppoΩizzjoni ddikjara li f’Ìunju ©ew inga©©ati mal-4,400 ru˙ mal-Gvern. Din hija totalment analiΩi matematika Ωbaljata minna˙a tal-PN. Kienu mal-2,420 persuna ©dida li da˙lu ja˙dmu fissettur pubbliku. L-elfejn ˙addiema l-o˙ra kienu replacements ta’ ˙addiema li spiççaw l-impjieg tag˙hom minn mas-settur pubbliku. Imma l-g˙erf matematiku talKap tal-OppoΩizzjoni wasslu biex jikkonkludi li ©aladarba spiççaw

elfejn ˙addiem u ©ew sostitwiti, xorta jfisser li ©ew inga©©ati ’l fuq minn 4,000 impjegat ©did malGvern. Naqbel perfettament malistqarrija tal-PL fejn ikkonkludiet li l-Kap tal-OppoΩizzjoni, sfortunatament, la jifhem fl-ekonomija u issa jirriΩulta li lanqas jaf janalizza statistika sempliçi. Mhux ta’ b’xejn li g˙adu ma telaqx ji©ri, g˙ax qed jitfixkel f’çifri bejn l-2,000 u l4,000, a˙seb u ara kemm jitfixkel aktar biex jikkalkula u janalizza çifra ta’ 36,000. Il-PN irid inessi wkoll li flammont ta’ ˙addiema fis-settur pubbliku rre©istrati f’Ìunju li g˙adda hemm mad-959 ˙addiem li huma fis-settur tat-trasport pubbliku u li kellhom jintrefg˙u millGvern g˙ax l-operat mag˙Ωul mill-amministrazzjoni ta’ GonziPN g˙aΩel li jag˙mel buΩullotta u ma jkomplix jag˙ti s-servizz tattrasport g˙all-pubbliku Malti. Eventwalment, meta jibda l-operatur privat ©did, dawn il˙addiema se jer©g˙u jmorru massettur privat. Il-PN irid inessi wkoll li mill1,461 li jibqa’ b˙ala ˙addiema ©odda mal-Gvern, 970 minnhom ©ew inga©©ati fis-setturi essenzjali tas-sa˙˙a u l-edukazzjoni. Dan la©ir mill-OppoΩizzjoni Nazzjonalista jistona mhux ftit mal-istqarrija tag˙hom stess ma˙ru©a mill-kelliem tal-PN g˙assa˙˙a fejn sa˙aq li l-Gvern m’g˙andux ikaxkar saqajh biex jimpjega lil dawk il-professjonisti fil-qasam tas-sa˙˙a li kkwalifikaw din is-sena.

12 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ OpINJONI

L-IRTIRAR TAR-RENJU UNIT

x’EffETT sE JkOLLU fUq L-UNJONI EwROpEA? Thea Leigh Micallef Membru FÛL

Il-©img˙a li g˙addiet il-Prim Ministru IngliΩ David Cameron iddikjara li l-Gvern IngliΩ kien qed jikkunsidra li jintroduçi kwoti fuq in-numru ta’ immigranti mill-Unjoni Ewropea li jkunu jistg˙u ja˙dmu fir-Renju Unit. Din kienet wa˙da mill˙afna dikjarazzjonijiet li saru matul is-snin mill-Prim Ministru IngliΩ rigward il-possibbiltà tarRenju Unit li j˙alli l-Unjoni Ewropea. Din id-dikjarazzjoni, ovvjament, ma ntlaqg˙etx tajjeb millma©©oranza tal-mexxejja tal- UE. Fil-fatt, wa˙da mil-libertajiet li fuqhom twaqqfet l-Unjoni Ewropea kien il-moviment liberu tal-˙addiema fi ˙dan l-Unjoni u l-kapaçità g˙al çittadin tal-UE biex ja˙dem kullimkien fil-UE. Wara d-dikjarazzjoni ta’ Cameron, il-Kançilliera ÌermaniΩa Angela Merkel qalet li lÌermanja kienet lesta tara lirRenju Unit jitlaq mill-UE milli tara l-moviment liberu tal˙addiema mhedded. Dan kien is-sentiment muri minn bosta mexxejja tal-UE fosthom il-prim ministri tal-pajjiΩi Nordiçi u l-eksKummissarju tal-Kummissjoni Ewropea, Josè Manuel Barroso. Issa li l-irtirar tar-Renju Unit mill-UE jidher li ©ie aççettat millmexxejja tal-Istati Membri, x’jista’ jkun l-effett ta’ din il-mossa talRenju Unit fuq l-operat tal-

Unjoni Ewropea? In-nuqqas eventwali tar-Renju Unit ser jikkawΩa xi tip ta’ vakum politiku, jew ftit li xejn ser jin˙ass? Jidher li l-irtirar tar-Renju Unit mill-Unjoni Ewropea g˙andu implikazzjoniet ferm ikbar u gravi g˙ar-Renju Unit milli g˙allUE. Bl-irtirar ta’ wie˙ed millakbar Stati Membri tal-Unjoni, ilbqija tal-UE ser tkun qieg˙da t˙abbat wiççha ma’ avveniment ming˙ajr preçedent. Dan jista’ j©ib mieg˙u bidliet sinifikanti g˙all-poΩizzjoni politika tal-Istati Membri rigward il-UE. G˙al xi w˙ud, it-telfa ta’ wie˙ed millMembri l-aktar ekonomikament liberali tista’ taqleb il-UE lejn ilpolitika ta’ protezzjoniΩmu, jew forsi jikkawΩaw kriΩi fl-integrazzjoni Ewropea, li f’kaΩ estrem tista’ twassal g˙all-kollass talUnjoni. IΩda o˙rajn jaraw il-potenzjal g˙all-UE li te˙les minn pajjiΩ membru li f’g˙add ta’ çirkostanzi g˙aΩel li jaqdef kontra l-kurrent. Ir-Renju Unit minn dejjem kien wie˙ed mill-Istati Membri l-iktar xettiku lejn l-intenzjonijiet tal-UE. Fil-fatt, huwa wie˙ed mill-ftit li rrifjuta li jissie˙eb f’bosta trattati Ewropej, fosthom taΩ-Ûona Schengen u taΩ-Ûona Ewro. Il˙ru© tar-Renju Unit mill-UE jista’ jfisser li tinstab soluzzjoni korretta g˙all-kriΩi ekonomika li ˙akmet lill-Unjoni f’dawn l-a˙˙ar

snin. Bl-irtirar tar-Renju Unit jiskattaw tliet sfidi g˙all-UE: L-ewwel wa˙da tittratta l- problema ta’ kif ser isir il-proçess talewwel irtirar mill-Unjoni li qatt sar. G˙al Ωmien twil iddiskussjoni ta’ rtirar ta’ Stat Membru li jirtira mill-UE kienet xi ˙a©a ta’ tabù. Sa çertu punt dan ser jibqa’ hekk. Minkejja linkluΩjoni tal-Artikolu 50 fitTrattat dwar l-Unjoni Ewropea, li tistabbilixxi proçess ta’ rtirar, ilproçedura hija xi ˙a©a totalment ©dida li qatt ma ©rat fil-prattika. Jekk dan ise˙˙, ikun hemm bΩonn li ji©u nnegozjati mhux biss ir-relazzjonijiet mar-Renju Unit iΩda wkoll l-istituzzjonijiet tal-UE, l-allokazzjonijiet tal-voti, kwoti u ba©its – kwistjonijiet li kienu u g˙adhom diffiçli biex ji©u solvuti. It-tieni problema hija kif ser tkun addattata l-kwistjoni talkooperazzjoni li g˙addejja bejn l-Istati Membri dwar l-integrazzjoni, fid-dawl tal-irtirar tar-Renju Unit. L-assenza ta’ wie˙ed millaktar Stati influwenti tal-Unjoni jista’ jxaqleb il-bilanç tal-poter flUE, u konsegwentement tista’ tirriΩulta f’bidla fin-natura u fiddirezzjoni tal-UE. Il-problema finali tirrigwarda kif l-Unjoni Ewropea g˙andha tmexxi r-relazzjonijiet mar-Renju Unit wara l-irtirar. Artikolu 50 jir-

rikjedi li l-ftehim tal-irtirar jinkludi qafas g˙ar-relazzjonijiet futuri bejn l-UE u l-Istat irtirat. Minkejja dak li jixtiequ l-ewroxettiçi IngliΩi u Ewropej, ir-Renju Unit u l-Unjoni Ewropea ser jibqg˙u interkonnessi fuq il-ma©©oranza ta’ setturi. Irtirar qatt ma jista’ jfisser it-tmiem tar-Renju Unit flEwropa, iΩda jfisser biss it-tmiem tas-s˙ubija tar-Renju Unit flUnjoni Ewropea. L-irtirar innifsu jista’ jie˙u numru ta’ snin biex jitwettaq. JeΩistu diversi g˙aΩliet g˙al relazzjonijiet bejn il-UE u rRenju Unit wara l-irtirar, fosthom jista’ jintla˙aq ftehim mar-Renju Unit li jadotta mudell Ûvizzeru jew Norve©iΩ tar-relazzjonijiet mal-UE. Kif wie˙ed jista’ jara, l-implikazzjonijiet potenzjali g˙all-UE fl-eventwalità li r-Renju Unit jirtira mhumiex çari u, ovvjament, huma miftu˙a g˙al ˙afna spekulazzjoni, parzjalment min˙abba li hemm nuqqas ta’ diskussjoni fuq dan is-su©©ett li xorta jibqa’ su©©ett meqjuz b˙ala tabù. Fla˙˙ar mill-a˙˙ar id-deçizjoni ta’ rtirar mill-Unjoni Ewropea trid issir mill-elettorat IngliΩ permezz ta’ referendum, li x’aktarx issir g˙all-˙abta tal-2017, jekk ilGvern ta’ David Cameron jikkonferma l-ma©©oranza flelezzjonijiet ta’ Mejju 2015. Eventwalità li kulma tmur qed issir aktar plawsibbli.

IMMIGRAZZJONI IRREGOLARI

ObbLIGI LEGALI, pOLITIÇI U MORALI

Joseph Cuschieri josephcuschieri@gmail.com

Serqet l-attenzjoni tieg˙i dan la˙˙ar id-dikjarazzjoni tar-Renju Unit li mhux ser tkun qed tipparteçipa aktar f’missjonijiet ta’ tiftix u salvata©© fil-Mediterran. Ir-ra©uni mog˙tija g˙al din iddeçiΩjoni kienet li dawn il-missjonijiet kienu qed jinkora©©ixxu aktar immigrazzjoni b’mod illegali u jassistu ç-çrieki ta’ kriminali li qed jorganizzaw dawn ilvja©©i. Irriçerkajt daqsxejn u, wara li analizzajt dak li sibt, iddeçidejt li naqsam mag˙kom il-qarrejja dawn il-ftit ˙sibijiet dwar din iddeçiΩjoni li jien insej˙ilha b˙ala politikament Ωbaljata u immorali. L-ewwel nett, ir-Renju Unit huwa membru s˙i˙ tal-Unjoni Ewropea daqskemm hi Malta – li fuq baΩi regolari qed tiffaççja problemi, kemm finanzjarji u kemm ta’ xorta o˙ra, relatati malfenomenu tal-immigrazzjoni irregolari. Ir-ra©uni g˙alfejn Malta qed tiffaççja dawn il-problemi huma direttament marbuta malpoΩizzjoni ©eografika tag˙ha. IrRenju Unit u Malta huma t-tnejn membri tal-istess Unjoni, u g˙alhekk, quddiem deçiΩjoni b˙al din, mir-Renju Unit hemm numru ta’ mistoqsijiet li g˙andhom ji©u mwie©ba u li possibbilment g˙andhom jitressqu lillUnjoni Ewropea, kemm filParlament Ewropew, kemm fuq livell ta’ Kummissjoni u b’mod partikolari waqt il-Kunsill talMinistri. Fost dawn il-mistoqsijiet wie˙ed jista’ jag˙mel enfasi fuq il-prinçipju tas-solidarjetà, li hu

wie˙ed mill-pedamenti u valuri fundamenti li fuqhom ©iet imfassla u mibnija l-Unjoni Ewropea u li jis˙aq li sabiex ikun hemm Unjoni mag˙quda flEwropa jridu jinqasmu l-vanta©©i u l-piΩijiet b’mod ugwali fost ilMembri kollha. B’hekk biss jista’ jkun hemm prosperità, paçi u stabbiltà fir-re©jun. Fil-fatt, hemm numru ta’ riferenzi g˙al dan fittrattati diversi tal-Unjoni (iddokumenti formali li fuqhom hi mibnija l-Unjoni Ewropea). Dawn ir-riferenzi jinkludu: Il-preambolu tat-Trattat dwar ilFunzjonament tal-Unjoni Ewropea jg˙id li l-Unjoni g˙andu jkollha l-˙sieb li tikkonferma ssolidarjetà li tg˙aqqad l-Ewropa u pajjiΩi barranin Artiklu 67 tat-Trattat dwar ilFunzjonament tal-Unjoni Ewropea jg˙id li l-Unjoni g˙andha tassigura li jkun hemm politika komuni dwar l-aΩil, limmigrazzjoni u l-kontroll talfruntieri esterni, ibbaΩati fuq issolidarjetà bejn il-Membri u li tkun politika ©usta maç-çittadini. Imbag˙ad l-Artikolu 80 tatTrattat dwar il-Funzjonament talUnjoni Ewropea jg˙id li implimentazzjoni tal-politika talUnjoni fil-qasam tal-aΩil u l-immigrazzjoni g˙andha ti©i regolata mill-prinçipju tas-solidarjetà u ttqassim ©ust tar-responsabbiltà, inkluΩ l-implikazzjonijiet finanzjarji tag˙ha bejn l-Istati Membri. Allura l-mistoqsija naturali f’dan il-kaΩ hi: jekk r-Renju Unit qed jabbanduna dawn il-missjonijiet, kemm qed ikun solidali mal-

poplu Malti u popli o˙rajn talUnjoni li qed jiffaççjaw wa˙edhom il-piΩijiet ta’ dan ilfenomenu ta’ immigrazzjoni irregolari? Kemm hi ©usta u bbaΩata fuq is-solidarjetà l-politika ta’ çertu Stati embri tal-Unjoni Ewropea f’dan il-qasam? Kemm qed ikunu leali lejn it-trattat, li wara kollox jobbliga legalment lill-pajjiΩi li ffirmawh, dawk l-Istati Membri li mhux qed jaqblu fuq il-politika g˙al patt ta’ qsim tal-piΩ tal-aΩil mandatorju? Kemm qed ikunu leali lejn it-trattati dawk l-Istati Membri li mhux qed jassistu lpajjiΩi li qed jiffaççjaw din ilproblema? X’qed isir min-na˙a tal-Kummissjoni Ewropea u lIstati Membri sabiex tassew nindirizzaw il-problema tal-immigrazzjoni irregolari? Meta ma ji©ix osservat dak maqbul bejn l-Istati Membri talUnjoni Ewropea u li sa˙ansitra huwa miktub iswed fuq l-abjad fit-trattati tal-Unjoni Ewropea, ikun qed inaqqas il-fiduçja taççittadini Ewropej fl-operat tal-istess Unjoni Ewropea. Dan g˙assempliçi ra©uni li ma jistax ikun li istituzzjoni kbira b˙al din tippermetti hi stess li çertu Stati Membri fi ˙danha jimminaw ilkredibbiltà tag˙ha fi kwistjonijiet serji b˙al din tal-immigrazzjoni irregolari, billi jinjoraw dak li huma obbligati politikament u marbutin legalment u moralment li jag˙mlu. Quddiem xenarju b˙al dan, li issa illu jigi imminat u injorat issnin, mistqosija o˙ra li ti©ini

f’mo˙˙i hi dwar x’qed jipproponi r-Renju Unit u Statai Membri o˙ra sabiex tinstab soluzzjoni g˙al din il-problema. Sa issa g˙adni qatt ma rajt proposta konkreta g˙al soluzzjoni politikament ©usta u moralment umana. Ikunu Ωbaljati dawk li ja˙sbu li b˙ala pajjiΩ se n˙allu xi darba lil dawn l-imsejkna jeg˙rqu bla ma nag˙tu assistenza. Çertament li lqalb kbira tal-poplu Malti u G˙awdxi mhu ser t˙alli qatt li ji©ri dan. Dak li ©ara Lampedusa u fix-xhur tas-sajf li g˙adda huma tra©edji umani li d-demm tal-vittmi tag˙hom jibqa’ fuq ilkuxjenza ta’ min kien politikament passiv u morlament insensittiv. Madankollu, intenni li b˙ala pajjiΩ Ωg˙ir, l-içken ©eografikament fl-Unjoni Ewropea, mhux possibbli g˙alina li nibqg˙u niffaççjaw din il-kwistjoni wa˙edna u nerfg˙u il-piΩ kollu politiku, finanzjarju u lo©istiku li ©©ib mag˙ha. F’kollox u g˙al kollox hemm ilpaçenzja. B˙ala pajjiΩi talMediterran g˙andna politikament nie˙du kull azzjoni politika possibli biex l-Istati membri talUnjoni Ewropea kollha jkunu obbligati legalment li jerfg˙u lobbligi politiçi u morali tag˙hom. Fuq kollox g˙andna nassiguraw li kull Stat Membru josserva l-obligi skont it-trattati tal-Unjoni Ewropea biex din ittra©edja umana ti©i politikament indirizzata bis-serjetà, b’responsabbiltà u, fuq kollox, b’sens ta’ umanità.

EDITORJAL kÓ

16|11|2014 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRNALIsTI REkLAmI ImPAÌNAR u DIsINN

EDITORJAL

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

LINO L-a˙bar li miet Lino nikktet lil kul˙add. Mal-mewt ta’ Lino ng˙alaq kapitlu ie˙or flistorja ta’ pajjiΩna. Jekk mal-mewt ta’ Mintoff ing˙alaq il-kapitlu talazzjoni politika reali, mal-mewt ta’ Lino ng˙alaq il-kapitlu talazzjoni politika intellettwali. Lino ma kienx biss politiku. Kien aktar minn hekk. Kien ekonomista ming˙ajr kantunieri. Kien kittieb letterarju. Kien opinjonista rispettat miΩ-Ωew© na˙at tal-politika; ˙a©a rari ˙afna. Lino kien ukoll jissimbolizza r-rieda tas-suççess ta’ dawk li l-˙ajja forsi tag˙tihom xi Ωvanta©© meta pparagunati ma’ dawk li jitwieldu s˙a˙. Fil-fatt, Lino qatt ma ˙eba l˙andikapp tieg˙u. Tant ma ˙biehx li nessa lil kul˙add b’dak l-iΩvata©©. F’dinja li kienet tistigmatizza lil kull min kien jitwieled b’xi ˙adndikapp, Lino rnexxa f’kulma g˙amel. Mhux hekk biss, iΩda rnexxielu jiskeb l-istatura ta’ bniedem li mhux lakemm tg˙addih minn g˙ajn il-labra. Jekk politiçi o˙ra kienu joqog˙du g˙al kollox, Lino ma kienx dak it-tip. Kien sid tieg˙u nnifsu. IΩda ma kienx sid tieg˙u nnifsu

g˙ax kien supperv. Kien sid tieg˙u nnifsu g˙ax kellu mo˙˙ analitiku u awtokritiku. Ma kienx jie˙u b’van©elu dak li kienu jg˙idu ta’ fuqu. Ma kienx jiddejjaq jg˙idilhom f’wiççhom li ma kienx jaqbel ma’ dak li qieg˙ed isir. Kien jirre©istra nuqqas ta’ qbil fuq ˙wejje© ta’ sustanza u mhux kwistjonijiet Ωg˙ar. G˙alhekk, kull fejn serva kellu ˙ajja diffiçli ˙afna. G˙al min ma jimxix mal-mer˙la, it-triq hija wa˙da solitarja. Lino kien wie˙ed minn dawn. G˙ex filfolla solitarju j˙ares fuq ras kul˙add. Qabel kul˙add jilma˙ dak li ©ej u g˙alhekk, kull meta tiltaqa’ mieg˙u, kien hemm dik ix-xi ˙a©a li turik li qieg˙ed ja˙seb…ja˙seb b’mod differenti minn ˙addie˙or. Ma kinitx b’kumbinazzjoni li l-ktieb li kiteb dwaru nnifsu g˙andu t-titlu Jiena nimxi wa˙di. Lino kien il-persuna li, f’mumenti fejn kul˙add ikun qieg˙ed jiltef rasu, bil-kalma u rra©uni kollha kien jog˙la ’l fuq minn kul˙add. Kien iebes iΩda mhux aggressiv. Kien tal-punt iΩda mhux pikuΩ. Kien intellettwalment og˙la minn dawk ta’ madwaru, iΩda jinΩel g˙al-livell ta’ kul˙add. G˙alkemm ma

kienx mejda tal-qubbajt lanqas ma kien jiddejjaq, bl-istil mhux tas-soltu tieg˙u, jit˙allat kif jista’ ma kul˙add. Lino qatt ma baqa’ j©orr mieg˙u l-mibeg˙da tas-sittinijiet, anke jekk kellu g˙alfejn. Minkejja dak kollu li g˙adda minnu dak iΩ-Ωmien, b˙al ˙afna o˙rajn li g˙exu dawk iΩ-Ωminijiet, baqa’ seren u paçi mieg˙u nnifsu. Jirrakkonta kif darba, flg˙eqqel tad-dnub il-mejjet meta kien g˙adu politiku Ωag˙Ωug˙, ma fehemx il-mossa li bdew jag˙mlu ˙afna nisa G˙awdxin meta waqt li kien g˙addej f’karrozza dawn bdew jag˙tuh il-warrani u jΩegilguh. Mossa li kienu jag˙mlu lil kull Laburist ta’ dak iΩ-Ωmien li tfisser: fejn hu denb ix-xitan? Sa çertu punt Lino kien jitqies xitan g˙al dawk il-˙afna li ma kinux jifil˙u l-pinna tieg˙u u largumenti mimlija sens g˙al dawk li sens ma ridux jag˙mlu. Kien xitan mhux biss g˙anNazzjonalisti tas-sittinijiet, iΩda anke g˙al çertu Laburisti li dejjem irrifjutaw li jisimg˙u l-le˙en tar-ra©uni, u Lino bosta drabi kien il-le˙en tar-ra©uni. Kien g˙alehkk li dejjem sofra fejn resaq lejn nies li huma

g˙edewwa tal-politika serja. Lino ser ikun ˙allielna warajh legat g˙ani ta’ kull xorta ta’ kitbiet, kemm bil-Malti kif ukoll blIngliΩ. Il-pinna kienet in-natura veru tieg˙u. KwaΩi kwaΩi, meta taqra dak li jikteb qisek tisimg˙u jitkellem. Il-kitbiet tieg˙u jibqg˙u jkunu mfakkra g˙all-˙sieb çar u artikolat. Sa mis-sodda fejn kien dan l-a˙˙ar baqa’ jikteb qisu lkitba kienet in-nifs ta’ ˙ajtu. B˙al dejjem, f’dawn il-kitbiet wera li ma g˙andux kantunieri u, minkejja li dejjem baqa’ Laburist, qatt ma ddejjaq jikkritika lill-partit tieg˙u. Il-kitbiet bl-IngliΩ tieg˙u kienu kollha labar u forsi, g˙ax stra˙ hu, issa hawn min jistrie˙ ukoll g˙ax jg˙id li sa fla˙˙ar ˙eles minnu. IΩda a˙na ng˙idu ˙a©a wa˙da: xi tlifna! Kien il-kuxjenza ta’ dawk li kienu jsibuha diffiçli biex jitkellmu. Lino kien il-le˙en ta’ dawk li, mhux ma g˙andhomx le˙en, li g˙andhom le˙en u jibΩg˙u juΩawh. Wara l-mewt ta’ dak li jkun jibda t-tif˙ir. Se jkun hemm ˙afna li jfa˙˙ruh g˙ax ma jistg˙ux jag˙mlu mod ie˙or. A˙na nfa˙˙ruh g˙ax kien wie˙ed mill-kbar tal-Partit Laburista.

ITTRI KÓ

16|11|2014 15

kullhadd.com

PROKASTINAZZJONI?

RINgRAZZJAMNET

Sur Editur, “Il-Provinçja Dumnikana kemm-il darba wissiet lil Patri Charles u ˙adet diversi passi”. Din hi parti minn komunikat li n˙are© fil-©ranet li g˙addew, dikjarazzjoni li tfisser li dan labbuΩ kienu jafu bih u kien ilu jirrepeti ru˙u g˙al diversi snin, u ˙are© fil-bera˙ issa. L-opinjoni tieg˙i hi li jekk xi ˙add, speçjalment jekk ikun fdat biex imexxi, jibqa’ jippersisti fl-iΩball tieg˙u wara lewwel twissija, dan g˙andu ji©i mwaqqaf fil-pront millkomunikazzjoni tieg˙u man-nies, kemm jekk tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti, mhux wara tant snin. Issa qed jintqal li dan il-kaΩ ilu ji©i studjat mir-response unit tal-Kurja minn qabel l-2007. Ng˙idu li l-qrati jimxu bil-mod! Aktar minn seba’ snin biex jie˙du deçiΩjoni! Dan qed ikun il-ka©un ta’ ˙afna ˙sara g˙allKnisja fil-GΩejjer Maltin. F’kelma wa˙da, qisna qeg˙din Palermo jew Napli, kul˙add ja˙bi meta jara, jisma’ jew ixomm il-˙aΩin tal-˙bieb tal-˙bieb ta’ min suppost ikun qed jiggwidana lejn il-Mulej, partikolarment f’konferenzi, laqg˙at u fuq kollox fl-omeliji tal-quddies tal-Óadd, biex wara jikkommettu huma stess il-˙aΩen li jg˙idu lilna biex na˙arbu minnu. F’dawn l-a˙˙ar snin il-Knisja Maltija u G˙awdxija g˙addiet minn maltemp qawwi b’kaΩi tas-sorijiet u l-qassis ta’ G˙awdex, flimkien ma’ dawk tal-patrijiet tal-MSSP u issa tadDumnikani. Tal-biki kif ftit nies fil-kleru jirnexxilhom ikissru t-tajjeb li jag˙mlu s˙abhom g˙all-©id tal-Knisja. Óa©a o˙ra li ssorprenditni kienet li g˙andna isqfijiet li kellhom konoxxenza tal-a˙˙ar kaΩ g˙al dawn is-snin kollha u ˙allew lil kul˙add fl-g˙ama. Mhux sew, hemm bΩonn li l-li©i kanonika ti©i a©©ornata mill-qieg˙ g˙ax ma tag˙mel l-ebda sens g˙aΩΩminijiet tal-lum. It-trasparenza jriduha biss ming˙and ˙addie˙or, imma tag˙hom jostruha bejn dawk il-˙itan ˙oxnin tal-Kujra g˙ax jibΩg˙u li ji©u kkritikati. ID-DNUB MA JORQODX, IL-ÓAMRUN

Sur Editur, F’isem s˙abi tal-kumitat tal-G˙aqda MuΩikali Marija Assunta nixtieq nirringrazzja minn qalbi lil kull min ta sehmu sabiex kellna festa tassew sabi˙a u wa˙da mill-ikbar li qatt kien hawn filGudja, dik tal-Madonna taç-Çintura. Nirringrazzja lid-dilettanti tan-nar, fi ˙dan Our Lady of the Consolation Fireworks Factory, li paxxew lil Malta kollha bil-˙arqa li kellhom kemm tal-ajru u kemm tal-art. Ringrazzjament ie˙or imur lis-Surmast Direttur tal-Banda Marija Assunta, Mro Hermann Farrugia Frantz u l-assistenti tieg˙u, u l-bandisti tal-post u barranin tas-sagrifiççji li jag˙mlu meta ddoqq il-banda tul il-jiem talfesta u anke matul is-sena. Nirringrazzja wkoll lill-grupp tal-armar li libbsu lir-ra˙al pittoresk talGudja b’armar tal-og˙la kwalità. Ringrazzjament ukoll imur lill-Kumitat taΩ-Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan issoçjetà tal-entuΩjaΩmu li wrew, lill-kumitat tan-nisa ta’ kulma g˙amlu g˙all-©bir ta’ fondi. Ringrazzjament speçjali jmur lill-Fratellanza taç-Çintura tal-mod kif sebb˙ulna t-tempju tar-ra˙al. Nirringrazzja wkoll lill-Kor Beata Mater kif ukoll il-Coro Bel Canto, lill-benefatturi, lill-Arçipriet, lill-Kunsill Lokali u lill-pulizija. Fl-a˙˙ar nirringrazzja lilkhom partitarji u ammiraturi numeruΩi li taghtuna kura©© sabiex nibqg˙u nkabbru din il-festa hekk g˙aΩiΩa g˙alina, tal-Madonna taç-Çintura. Intom timlewna blener©ija sabiex inkomplu na˙dmu ˙alli l-festa taç-Çintura tibqa’ wa˙da mill-iΩjed festi mistennija fil-kalendarju tal-festi Maltin. Viva l-Madonna taç-Çintura u viva l-Gudja. OMAR XUEREB, PRESIDENT GÓAQDA MUÛIKALI MARIJA ASSUNTA, IL-GUDJA

XOgÓOL TAJJEb fL-IMSIDA Sur Editur,

DRITT TA’ RISPOSTA MILL-ARÇIDJOÇESI TA’ MALTA

Il-˙afna li jg˙addu mill-Imsida bla ma jieqfu forsi jilmentaw fuq id-dewmien li jkollhom i©arrbu bix-xog˙ol li qed isir fl-arterja prinçipali tat-traffiku fil-Wied tal-Imsida. Però, min jg˙addi minn ˙dejn il-kaΩin Laburista di©à jista’ jibda jara d-differenza. Hemmhekk it-triq twessg˙et ftit, hekk li tag˙milha iΩjed façli g˙al tal-linja biex iniΩΩlu u jg˙abbu l-passi©©ieri bla ma jo˙onqu t-traffiku li jkun ©ej warajhom. Mhux hekk biss, talli ç-çangaturi tal-bankina li saru huma ta’ materjal li ma jiΩloqx u jservi. Biçça xog˙ol tajba li sservi – value for money – li taqdi lil dawk li jkunu g˙addejjin fuq il-bankina kif ukoll lis-sewwieqa. Prosit dovut tassew. ÇITTADIN B’INIZJATTIVA, L-IMSIDA

Sur Editur, B’referenza g˙all-artiklu ‘L-AbbuΩ, trawma g˙al kul˙add’, miktub minn ‘Osservatur Komuni’, ippubblikat fil-gazzetta KullÓadd nhar il-Óadd 9 ta’ Novembru 2014, l-Uffiççju Komunikazzjoni jixtieq jikkjarifika dan li ©ej. Meta l-Isqof Charles J. Scicluna, waqt il-programm Xarabank, qal li kien ixxukkjat li sar jaf bil-kaΩ mill-medja, kien qed jirreferi g˙all-proçeduri kriminali quddiem il-Qorti, u l-fatt li s-saçerdot ma dehrx tliet darbiet il-Qorti. Azzjoni mis-saçerdot li rrabjat lill-Isqof Scicluna. Peress li l-kaΩ kien qed ji©i investigat mir-response team, ma setax ikun hemm dubju li l-awtoritajiet tal-Knisja, inkluΩ l-Isqof Scicluna, kienu jafu bl-allegazzjoni, iΩda huma kellhom jistennew l-eΩitu tal-investigazzjoni tar-response team qabel jie˙du xi azzjoni. Waqt Xarabank, l-Isqof innifsu rrefera g˙al din l-investigazzjoni u ddeskriva d-dewmien tag˙ha b˙ala inaççettabbli. Aktar minn hekk, l-Isqof Scicluna enfasizza li hu tal-mist˙ija li wie˙ed ja˙bi kaΩi b˙al dawn u appella lil dawk kollha li g˙andhom xi informazzjoni biex jirrappurtawha lill-awtoritajiet rilevanti. B˙ala prosekutur fil-Kongregazzjoni tad-Duttrina tal-Fidi talVatikan, l-Isqof Scicluna g˙amel aktar minn 10 snin ji©©ieled kull forma ta’ abbuΩ sesswali. Huwa jinsab determinat li jag˙mel l-istess f’Malta. KEVIN PAPAGIORCOPULO, UFFIÇÇJU KOMUNIKAZZJONI TAL-KNISJA F’MALTA

IL-‘LIEVA’ TAL-VOLONTARJAT Sur Editur, Xi pajjiΩi o˙ra g˙andhom il-lieva fejn aktarx iΩ-Ωg˙aΩag˙ – iΩda anke adulti li jkunu ©abu posponiment – ikunu jridu jag˙mlu xi sena, 18-il xahar jew sentejn fil-forzi armati, bi ˙las modest biex jit˙arr©u sabiex jiddefendu lil pajjiΩhom f’kaΩ ta’ bΩonn. T˙obbha jew tobg˙odha, f’Malta m’g˙andniex il-lieva g˙al mal-Forzi Armati biex in˙arr©u Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙all-kumbattiment. Hawnhekk ti©ini f’mo˙˙i l-g˙anja ispiranti ta’ David Azzopardi Tbissima fuq kanun, u ng˙id g˙aliex. Inqis li l-appell li l-President tar-Repubblika qed tag˙mel g˙al aktar voluntiera mal-Community Chest Fund, b˙ala sej˙a g˙al ‘lieva ˙elwa’. Óadd mhuwa qed jobbliga lil ˙add, imma hawn tant imprendituri kbar u Ωg˙ar u nies imla˙˙qa li g˙amlu suççess filqlig˙ tal-flus, m’g˙andhomx jag˙tu ftit mill-˙in tag˙hom, u mhux biss ida˙˙lu jdejhom filbut jew fil-but tal-kumpanija biex jg˙inu b’xi offerta!? Li qed nifhem u na˙seb li hu me˙tie© hu g˙ajnuna vera, sig˙at ta’ volontarjat u mhux ippoΩΩar g˙ar-ritratti biex xi ˙add jidher kemm hu ©entlom li qed jag˙ti sehmu f’xi ©urnata ta’ g˙ajnuna korporattiva filantropika. Tg˙id barra s-soltu tellieqa/mixja tal-President, sejrin xi CEOs u CFOs u segretarji ta’ kumpaniji, eçç., jie˙du sehem attiv din is-sena f’tellieqa bejniethom g˙al dawk li aktarx ma jistg˙ux jg˙idulhom grazzi? J. BONETT BALZAN, BL-EMAIL

16 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ ta’ baRRa

MadwaR

1 jivvutaw gÓall-indiPendenza

1 Il-votazzjoni konsultattiva fil-Katalonja li saret il-Óadd li g˙adda kisbet l-appo©© mistenni hekk kif madwar 80% tal-eletturi approvaw il-proposta li r-re©jun jikseb l-indipendenza minn ma’ Spanja. Minkejja li l-parteçipazzjoni g˙al dan il-vot kien biss ta’ 41.6%, f’re©jun fejn normalment jivvutaw madwar 68%, il-fatt li r-reb˙a tal-indipendentisti kienet daqshekk kbira tathom ˙e©©a akbar biex jirsistu g˙al referendum uffiçjali. Madankollu, il-Gvern Spanjol g˙adu tal-fehma li referendum ta’ dan it-tip m’g˙andux isir fost l-elettorat Katalan biss, imma g˙andu jag˙ti l-opportunità lill-Ispanjoli kollha li jipparteçipaw f’dan l-eΩerçizzju demokratiku. Sadanittant, il-mexxej Katalan Artur Mas u l-Prim Ministru Mariano Rajoy qablu li jiltaqg˙u biex jippruvaw isibu kompromess illi jnaqqas it-tensjonijiet bejn iΩ-Ωew© na˙at.

2 SuÇÇeSS PaRzjali

3 RiÛultati PoÛittivi

Fil-jiem li g˙addew, Philae, sonda robotika tal-A©enzija Spazjali Ewropea (ESA) irnexxielha tag˙mel inΩul storiku fuq il-kometa 67P/Churyumov-Gerasimenko. Madankollu, l-atterra©© ta’ Philae ma kienx suççess totali hekk kif is-sonda g˙amlet impatt qawwi fuq l-art li wasslaha biex tinΩel ’il bog˙od mill-post mixtieq. Wa˙da mill-iskopijiet ta’ din il-missjoni hija li tin©abar informazzjoni li tista’ titfa’ dawl ©did fuq il-bidu tal-˙ajja fuq iddinja, fejn hemm diversi xjentisti li huma tal-fehma li l-˙ajja ©iet mill-ispazju permezz ta’ kometi li waqg˙u fuq il-pjaneta tag˙na fil-perjodu bikri tal-eΩistenza tag˙ha. G˙adu mhuwiex çert f’liema poΩizzjoni niΩlet fuq l-art, però huwa mag˙ruf li g˙andha Ωew© saqajn biss minn tlieta li qeg˙din imissu mal-art. Ag˙ar minn hekk, il-post fejn niΩlet huwa mudlam wisq biex il-pannelli solari tas-sonda jkollhom biΩΩejjed aççess g˙ar-ra©gi tax-xemx.

L-ekonomiji ta’ Franza u l-Ìermanja esperjenzaw tkabbir li ta t-tama g˙al rendiment a˙jar g˙aΩ-Ûona Ewro fix-xhur li ©ejjin. L-ekonomija ÌermaniΩa esperjenzat tkabbir ekonomiku mhux mistenni fit-tielet kwart ta’ din is-sena hekk kif ilkunfidenza tal-konsumaturi flimkien malesportazzjoni Ωdiedu b’mod notevoli f’dan il-perjodu. Kieku se˙˙ it-tnaqqis previst, il-Ìermanja kienet issib ru˙ha f’riçessjoni hekk kif kien ikun t-tieni kwart konsekuttiv li l-ekonomija kienet marret lura. A˙barijiet poΩittivi waslu wkoll minn Franza, illi esperjenzat tkabbir mhux mistenni ta’ 0.3% fit-tielet kwart tal-2014. Differenti kienet l-istorja g˙all-Italja li esperjenzat tnaqqis ta’ 0.1%, illi g˙amel la˙˙ar kwart it-tielet wie˙ed konsekuttiv ta’ kontrazzjoni.

TA’ BARRA KÓ

16|11|2014 17

kullhadd.com

ID-DINJA

6 SUMMITS MONDJALI

3 2 Il-mexxejja tal-pajjiΩi bl-aktar ekonomiji Ωviluppati qeg˙din jiltaqg˙u fi Brisbane, fl-Awstralja, g˙as-summit tal-G20. It-temi prinçipali ta’ din l-edizzjoni huma l-promozzjoni tat-tkabbir ekonomiku u l-implimentazzjoni ta’ miΩuri ©odda biex ti©i mi©©ielda l-evaΩjoni fiskali. Minkejja l-importanza ta’ dawn it-temi, diversi çittadini minn madwar id-dinja pprotestaw dwar il-fatt li t-tibdil fil-klima ma ng˙atax prijorità f’dan is-summit. Dan jidher li sar wara pressjoni tal-Gvern Awstraljan, illi j˙oss li l-iΩvilupp ekonomiku jista’ jitpo©©a fil-periklu jekk ikun hemm wisq insistenza fuq it-tibdil fil-klima. Il-bΩonn ta’ diskussjonijiet ©odda f’dan ir-rigward min-na˙a talambjentalisti n˙ass b’mod speçjali wara s-summit Asia Pacific Economic Cooperation (APEC) li sar iktar kmieni din il-©img˙a u li fih l-Istati Uniti u ç-Çina waslu biss g˙al ftehim vag biex jikkontrollaw l-emissjonijiet sas-sena 2030, minkejja li l-okkaΩjoni kienet ippreçeduta minn xhur twal ta’ negozjati.

4 5

5 6

FTEHIM NUKLEARI

4 TENSJONI KBIRA Óelikopter Armen twaqqa’ mill-Forzi Armati tal-Azerbaj©an fit-territorju mag˙ruf b˙ala Nagorno-Karabakh, Ωona li ilha kkontestata miΩ-Ωew© pajjiΩi g˙al snin twal. Il-konflitt bejn iΩ-Ωewg pajjiΩi ntemm uffiçjalment fl-1994 u ˙alla madwar 30,000 persuna mejta. Madankollu, ilftehim ta’ waqfien mill-©lied minn dejjem kien fi stat prekarju hekk kif lArmenja baqg˙et tokkupa dan it-territorju kkontestat illi jag˙mel parti millAzerbaj©an. L-attakk ta’ din il-©img˙a, li ˙a l-˙ajja ta’ tliet suldati Armeni, wasal wara sajf li ra diversi konflitti li ˙allew g˙exieren ta’ suldati mejta. Wara li ˙ar©u l-filmati tal-attakk, il-Gvern Armen g˙amilha çara li mhux se jaççetta din laggressjoni b’rasu baxxuta u wieg˙ed ritaljazzjoni qawwija fi Ωmien qasir.

L-Iran u r-Russja waslu g˙al ftehim ta’ kooperazzjoni biex din tala˙˙ar tassisti lill-Iranjani fil-kostruzzjoni u l-manutenzjoni ta’ massimu ta’ tmien reatturi nukleari ©odda. Matul dawn l-a˙˙ar xhur l-Iran kien impenjat f’negozjati fuq livell internazzjonali bil-g˙an li jitne˙˙ew s-sanzjonijiet li tpo©©ew fuqu, filwaqt illi jit˙alla jiΩviluppa programm nukleari paçifiku. Min-na˙a tieg˙u, il-Gvern Russu ta garanziji li x-xog˙ol fuq dawn ir-reatturi se jsir ta˙t il-monitora©© tal-A©enzija Internazzjonali g˙all-Ener©ija Atomika (IAEA). Barra minn hekk, il-kumpanija Russa li ˙adet il-kuntratt, Rosatom, sostniet illi lIranjani mhumiex se jit˙allew jie˙du fil-pussess tag˙hom materjal nukleari li jista’ jintuΩa’ g˙al skopijiet militari. G˙adu mhuwiex çar x’effett se jkollu l-ftehim mar-Russja fuq innegozjati internazzjonali tal-Iran, però jaf ikun il-kompromess mixtieq biex il-pajjiΩi membri tal-IAEA jkollhom mo˙˙hom mistrie˙ dwar l-intenzjonijiet paçifiçi tal-Iranjani.

18 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ PerSonaÌÌi

Tifkira Ta’ PaTri Samwel Powell

gÓeluq l-gÓoxrin Sena minn mewTu Fis-sensiela ta’ artikli tieg˙i li dehru f’dan il-©urnal matul din la˙˙ar sena, Ωorna aktar minn darba l-Italja, imxejna g˙all-Perù u l-BraΩil, iç-Çina, Spanja, Franza u l-Istati Uniti tal-Amerika. Illum iΩda m’a˙niex ser nitbieg˙du g˙ax il-persona©© li xtaqt infakkar kien proprju Malti millMarsa, Patri Samwel Powell, Fran©iskan Kapuççin. X’kellu iΩda daqstant partikolari dan irreli©juΩ? Naraw.

Eman Bonnici

Min kien Patri Samwel Imwieled il-Marsa minn Robert Percy Powell, Leading Stoker fi ˙dan il-Flotta IngliΩa, minn liema pajjiΩ kien ©ej, u martu Helen Gordon. Missieru g˙addha g˙allKnisja Kattolika minn dik Anglikana maΩ-Ωwie© tieg˙u, li minnu twieldu tmint itfal. Patri Samwel, li twieled fl-4 ta’ Novembru 1918, kien il-kbir fosthom. Huwa tg˙ammed sitt ijiem wara fil-knisja parrokkjali tatTrinità Qaddisa bl-isem ta’ Anthony. Attiv fi ˙dan is-Soçjetà talMuseum u mid˙la sew tal-fundatur San Ìor© Preca, iΩΩag˙Ωug˙ Tommy kiseb ledukazzjoni sekondarja tieg˙u f’St Patrick’s School tas-SaleΩjani f’Tas-Sliema u aktar tard misCentral School tal-Belt Valletta. Fuq parir ta’ Patri Fran©isk Saverju Fenech OFM Cap., li ’l quddiem kellu jkun l-ewwel isqof tad-djoçesi ta’ Jhansi fl-Indja, issie˙eb mal-Patrijiet Fran©iskani Minuri Kapuççini ta’ tmintax-il sena, meta beda n-novizzjat filkunvent ta’ G˙awdex fl-20 ta’ Settembru 1936 bl-isem ta’ Fra Samwel mill-Marsa. Tieg˙u kien l-ewwel grupp li ΩanΩan in-novizzjat il-©did tal-kunvent imsemmi tal-Madonna tal-Grazzja wara li g˙al 154 sena, bejn l-1781 u l1935, in-novizzjat tal-Kapuççini Maltin sar bla waqfien fil-kunvent ta’ Santa Liberata fil-Kalkara. Powell g˙amel il-professjoni sempliçi tieg˙u nhar San Fran©isk ta’ Assisi fl-4 ta’ Ottubru 1937, u sena wara dik solenni. L-ewwel snin tal-istudji tieg˙u g˙addiehom fil-kunvent tal-Furjana, fejn studja l-Letteratura u l-Filosofija, iΩda min˙abba l-attakki kontinwi tatTieni Gwerra Dinjija li wasslu g˙at-ti©rif tal-kunvent imsemmi f’April 1942, Fra Samwel u l-istudenti s˙abu intbag˙tu mill-©did G˙awdex sabiex ikomplu l-istudji tag˙hom ’il bog˙od mill-perikli. Minn hemm niΩlu fil-kunvent talKalkara meta l-perikli naqsu u

Nhar ta’ Tlieta kien jer˙ilha kmieni mill-kunvent tat-Trinità fil-Marsa [...] sabiex jaqbad il-vapur. U proprju hekk kien ser jag˙mel dakinhar tal-mewt g˙al g˙arrieda tieg˙u ma’ tmiem l-istudji teolo©içi kienu ordnati preΩbiteri minn Mons. Mikiel Gonzi fil-Konkatidral ta’ San Ìwann fit-23 ta’ Settembru 1944. Óidmiet Patri Samwel L-ewwel ˙idma ta’ P. Samwel b˙ala reli©juΩ kienet dik ta’ viçi surmast tal-istudenti Kapuççini filkunvent tal-Furjana. Fl-istess waqt kien jg˙allem il-bijolo©ija u l©eografija fl-Iskola Serafika mmexxija mill-Provinçja. G˙al xi Ωmien kappillan tal-Konservatorju Bugeja, kif ukoll tal-Istitut ta’ Fra Diegu u f’xi sptarijiet tal-Gvern, bejn l-1954 u l-1970 kien imsejja˙ kontinwament sabiex jassisti spiritwalment l-emigranti Maltin filvja©©i tag˙hom lejn l-Awstralja. Il˙idma tieg˙u kienet imfa˙˙ra sa˙anistra fil-©urnali, fosthom mill-kaptan tal-bastiment MV Skaubryn ta’ Oslo, in-Norve©ja,

f’ittra li dehret fil-©urnal The Times of Malta fit-22 ta’ April 1955. Matul l-evakwazzjoni ta’ çivili Vjetnamiti li se˙˙et bejn l-1954 u l-1955, f’operazzjoni msej˙a ‘Passage to Freedom’, li matulha ©ew salvati u ttrasportati mat31,000 ru˙ mit-Tramuntana g˙anNofsinhar tal-pajjiΩ, Patri Samwel serva temporanjament b˙ala kappillan tal-Kattoliçi çivili u militari ta’ ©ens FrançiΩ, Al©erin u Marokkin fi vja©© lejn Tripli. Konfessur imfittex IΩda bla dubju, P. Samwel kien imfittex b˙ala konfessur madwar Malta u G˙awdex. Minn G˙awdex in-nies kienet tinΩel bilvapuri sabiex tqerr g˙andu, sakemm kien deçiΩ li jkun aktar façli jekk jitla’ hu; g˙aldaqstant, nhar ta’ Tlieta kien jer˙ilha kmieni mill-kunvent tat-Trinità fil-

Marsa, fejn kien assenjat ˙ajtu kollha, sabiex jaqbad il-vapur. U proprju hekk kien ser jag˙mel dakinhar tal-mewt g˙al g˙arrieda tieg˙u. Konfessur f’diversi fabbriki u oqsma tax-xog˙ol fil-Marsa u lmadwar, fosthom tal-˙addiema tax-xatt, huwa kien ukoll kappillan tal-˙addiema tal-birrerija Simonds Farsons Cisk. G˙al 35 sena ˙e©©e© id-devozzjoni lejn id-Duluri fost il-˙addiema li xbieha tag˙ha hija meqjuma filkappella tal-istess birrerija. Viçi kappillan tal-parroçça tatTrinità Qaddisa fil-Marsa bejn l1965 u mewtu, Patri Samwel kellu wkoll interess fis-Civil Defence, tant li ˙a sehem f’erbatax-il kors imtella’ f’Óal G˙arg˙ur, in-Naxxar u Tar©a Gap. G˙as-sehem attiv tieg˙u kien ma˙tur surmast temporarju. Fit-23 ta’ Settembru 1994, Powell iççelebra l-˙amsin sena mill-ordinazzjoni saçerdotali tieg˙u b’quddiesa fil-knisja parrokkjali tat-Trinità fil-Marsa. Fl-4 ta’ Novembru ççelebra s-76 sena. Ódax-il ©urnata wara, fil-15 taxxahar, li ˙abat it-Tlieta, ilGwardjan irçieva telefonata minn G˙awdex li permezz tag˙ha kien infurmat li Patri Samwel ma deherx kif soltu kien jag˙mel g˙all-qrar. Peress li Powell kien jitlaq kmieni u g˙alhekk ma kienx jattendi g˙all-kor, b˙al dakinhar, ˙add ma kien innota xejn stramb fin-nuqqas tieg˙u. IlGwardjan u xi patrijiet preΩenti fettlilhom imorru jittawlu fiç-çella tieg˙u, u hemm, biswit is-sodda, g˙arkupptejh donnu qed jitlob, kien hemm it-twajjeb Patri Samwel, li kien g˙amel il-mewt tal-©usti fis-Sinjur. Il-funeral tieg˙u, immexxi minn Patri Anton Mompalao, Vigarju Provinçjali fl-assenza talProvinçjal li nzerta kien imsiefer, sar l-g˙ada fil-knisja tat-Trinità, segwit mid-difna fl-oqbra talProvinçja Kapuççina Maltija fiçÇimiterju ta’ Santa Marija Addolorata f’Ra˙al Ìdid, sewwasew fid-DiviΩjoni Punent AA-B, qabar nru 9. Illum jinsab fil-qabar nru 10, fl-ossarju proprjetà tal-istess Provinçja. Patri Samwel kien bniedem ferrie˙i, soçjevoli u umli, waqt li flistess ˙in kien reli©juΩ mill-aktar assidwu u eΩemplari. Illum, g˙oxrin sena wara, it-tislima tag˙na tmur lejn dan is-saçerdot twajjeb li kien tabil˙aqq eΩempju çar ta’ ‘frate del popolo’, fraΩi li biha huma mag˙rufa lKapuççini.

peRsonaliTÀ kÓ

16|11|2014 19

kullhadd.com

TieÓu T-Tieni posT fl-ewwel kompeTizzjoni TagÓha Ramona poRTelli tintervista lil HANNAH TABONE GRECH

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

“Jiena tlaqt minn Malta ta’ ˙dax-il sena – deçiΩjoni li ttie˙det minn ommi, Sara Grech. Kienet ˙adet deçiΩjoni iebsa ˙afna li tibg˙at it-tlett itfal kollha tag˙ha f’boarding school ta’ età Ωg˙ira ˙afna. Din id-deçiΩjoni saret biex tg˙inna nirnexxu fil-futur. Ommi temmen li l-akkademja biss mhux biΩΩejjed biex jinkiseb suççess fil-˙ajja u lg˙aΩliet tag˙ha tal-iskejjel residenzjali g˙amlithom mhux biss min˙abba r-riΩultati akkademiçi, imma wkoll min˙abba l-preparazzjoni talistudenti bil-˙iliet soçjali. Jiena qatt ma ddispjaçieni li tlaqt minn Malta u mort nistudja l-Ingilterra. Dan g˙eni nikber u tani sens ta’ dixxiplina, kunfidenza, u indipendenza sa minn età Ωg˙ira. In˙ares lejn ommi b˙ala lmudell li rrid ng˙ix fuqu. Tispirani u hi kollox g˙alija. Nixtieq nie˙u din l-opportunità biex nirringrazzjaha talim˙abba u l-appo©© kontinwu,” bdiet tg˙idli. Fil-fatt, il-passjoni ta’ Hannah g˙all-health and fitness bdew jiΩviluppaw minn età Ωg˙ira minn Ωmien l-iskola. “Ladarba lestejt il-GCSE ˙adt id-deçiΩjoni li nibdel liskola. Meta kelli sittax-il sena attendejt St Georges Ascot, fejn g˙amilt l-A levels filPsikolo©ija, Politika u Reli©jon. Waqt li kont nistudja g˙all-A levels komplejt inmur il- gym minn tlieta sa erba’ darbiet fil-©img˙a, kif ukoll ˙adt sehem fil-lezzjonijiet tat-tisjir biex niΩviluppa l˙iliet kulinari tieg˙i u lg˙arfien fuq in-nutrizzjon. Wara li spiççajt l-A levels, kont iddeçidejt li niggradwa fin-negozju. Madankollu, wara sentejn studju, indunajt li ma kellix il-linja g˙aliha, anke jekk ma ddejjaqtx, indunajt li ma kellix ilpassjoni g˙al dan. B’hekk, fissena 2014, bdejt nie˙u tta˙ri© fiΩiku u d-dieta tieg˙i iktar bis-serjetà,” kompliet tg˙idli Hannah. Tiddeçiedi li tid˙ol g˙allewwel kompetizzjoni tag˙ha b˙ala Bikini Fitness Athlete F’Mejju li g˙adda g˙amlet deçiΩjoni li tid˙ol fl-ewwel kompetizzjoni tag˙ha tal-bikini, f’Londra. Fil-fatt, kellha tit˙arre© matul is-sajf kollu u ˙adet ˙sieb id-dieta tag˙ha kif suppost. “Fearless Academy (Gabriel Sey and Nyisha Jordan Sey) g˙enuni bl- online coaching g˙all-

Dan l-a˙˙ar sirt naf bi tfajla Maltija li tg˙ix Londra u li, minkejja g˙adha Ωg˙ira, di©à qed tag˙mel suççess b˙ala Bikini Fitness Athlete. Irnexxieli nag˙mel kuntatt mag˙ha personali, u laqg˙et bi ˙©arha din l-intervista mieg˙i. Qed nirreferi g˙al Hannah Tabone Grech. Hannah g˙andha g˙oxrin sena, u ilha tg˙ix l-Ingilterra minn mindu kellha ˙dax-il sena, fejn attendiet l-iskola ta’ Woldingham sal-età ta’ sittax-il sena.

Trid tkun poΩittiva u motivata biex dak li to˙lom isir realtà

pjanijiet tat-ta˙ri© u d-dieta tieg˙i. F’Lulju, g˙axar ©img˙at barra mill-kompetizzjoni MuscleMania Britain, ivvja©©ajt g˙all-Ingilterra g˙al-lezzjonijiet fuq il-poΩi ma’ Nyshia Jordan Sey Fitness Pro. Hawnhekk waslet iddeçiΩjoni kbira tieg˙i. Ìimag˙tejn biss qabel ma kont ser nikkompeti, iddeçidejt li l-a˙jar post li nkun fih kien l-Ingilterra. Waqaft mill-istudju kurrenti fin-negozju u er©ajt lura lejn Londra biex inwettaq il˙olma tieg˙i. B˙alissa qed nistudja BSC fis-Sa˙˙a, EΩerçizzju u Attività FiΩika f’St Mary’s University Twickenham, filwaqt li nit˙arre© full-time u nibni lil nniffsi.” G˙all-benefiççju tal-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd, tlabtha tfissirli x’jinvolvi eΩatt li tkun Bikini Fitness Athlete. Spjegatli li hija kategorija partikolari fil-kompetizzjonijiet tal- bodybuilding . Atleta talbikini b˙al Hannah tkun meqjusa b˙ala persuna mibnija tajjeb u rqiqa. Hemm federazzjonijiet differenti madwar id-dinja. Il-kategorija li

tie˙u sehem fiha Hannah tissejja˙ short bikini category . “Waqt il-kompetizzjoni nittrenja kuljum. Madankollu, meta ma nkunx qed nipprepara g˙al kompetizzjoni, nag˙mel ta˙ri© bilweights biss. G˙all-kuntrarju ta’ dak li jg˙idu n-nies, it-ta˙ri© bilweights ma jirriΩultax f’dehra maskili. Anzi jirriΩulta f’dehra toned . Nemmen li ta˙lita tajba ta’ ta˙ri© hija importanti mhux biss biex ikollok figura tajba, iΩda biex t˙ossok tajba,” sostniet Hannah. Kisbet it-tieni post fil-kategorija tag˙ha filMuscleMania Britain 2014 F’Settembru li g˙adda, waqt show l-Ingilterra msej˙a MuscleMania Britain 2014, Hannah kisbet it-tieni post filkategorija tag˙ha minn fost mitt kompetitur. MuscleMania Britain saret nhar is-Sibt 13 ta’ Settembru 2014, fit-teatru Shaw fiç-çentru ta’ Londra. “Din il-kompetizzjoni kienet tirrikjedi xog˙ol iebes u t˙ejjija, ibda minn xag˙ar, make-up , Ωraben, bikini, ©ojjelli, u affarijiet o˙ra. Il-

prattika tal-poΩa hija importanti min˙abba preparament fiΩiku u permezz ta’ dieta speçjali. Dan jie˙u ˙afna ˙in u ta˙ri©. G˙amilt l-a˙˙ar xahrejn qabel l-avveniment nipprepara sabiex naççerta ru˙i li kollox imur tajjeb fil©urnata tal-kompetizzjoni. Óadt sorpriΩa bir-riΩultat; kollox mar sewwa wara ©img˙at ta’ ppjanar. Kienet esperjenza mill-aqwa u ©dida. Jien qatt ma kkompetejt fuq palk. Din kienet l-ewwel darba tieg˙i u meta smajt il-folla tg˙ajjat innumru tieg˙i ©ismi qam xewk xewk. Fil-folla ma kont naf lil ˙add ˙lief il-familja tieg˙i. Ikolli ng˙id li kienet wa˙da mill-esperjenzi kbar li g˙addejt minnhom u ninsab ˙erqana li ner©a nitla’ fuq ilpalk,” ikkumentat Hannah. Lejn l-a˙˙ar ta’ Novembru kkompetit fil-Miami Pro UK f’Wimbledon. Wara din ilkompetizzjoni ta’ Novembru, Hannah qed ta˙dem fuq ilfiΩika tag˙ha biex b’hekk, fissena 2015, tispera li tkun tista’ tikkompeti ma’ wa˙da mill-aqwa federazzjonijiet taddinja, il-WBFF fl-Istati Uniti. Staqsejtha x’tip ta’ kummen-

ti taqla’ minn persuni o˙ra, speçjalment Maltin, dwar lisport li tittrenja, u fuq kollox dwar is-suççessi li bdiet tikseb. “Malli saru jafu li ser nikkompeti kienet ftit ta’ xokk g˙al xi w˙ud. Proprjament ma kinux jafu x’jinvolvi, u ˙asbuni bodybuilder, g˙alkemm xorta ma fiha xejn ˙aΩin. Meta wara semg˙u bis-suççessi li qed nikseb, malajr daret il-folja fuq il-˙sieb tag˙hom lejja u lejn dan l-isport forsi pjuttost©did g˙alihom,” sostniet Hannah. Hannah spiççat l-intervista b’dan il-kumment: “Nemmen li fil-˙ajja trid tuΩa dak li g˙andek biex takkwista aktar. Trid tkun poΩittiva u motivata biex dak li to˙lom isir realtà. Jekk inda˙˙al xi ˙a©a f’rasi, naf li ser nasal nag˙milha, u nag˙mel ˙ilti kollha g˙ax, wara kollox, inkun qed nikkompeti mieg˙i nnifsi u ma’ ˙add iktar. Nag˙mel kollox biex nag˙mel l-a˙jar li nista’. Il-preΩenza tieg˙i filMuscleMania Britain fis-sena 2014 kienet biss il-bidu ta’ dak li g˙adu ©ej,” temmet tg˙idli Hannah.

20 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-lum TWELID

kont taf?

1867: Mauro Caruana, aktar tard Arçisqof ta’ Malta. Twieled filFurjana. Fit-22 ta’ Jannar tal-1915 irçieva l-ordinazzjoni episkopali u ˙a l-pussess b˙ala Isqof ta’ Malta. Fid-29 ta’ Marzu 1928, b’titlu personali n˙atar Arçisqof ta’ Malta. Miet fl-1943 1873: W.C. Handy (William Christopher Handy, kompoΩitur u muΩiçist Amerikan. Meqjus b˙ala missier il-blues. Ikkompona Memphis Blues (1912) li kienet l-ewwel kanzunetta tat-tip ma˙ru©a fl-Istati Uniti. Miet fl-1958. 1894: Mabel Normand, attriçi Amerikana. Kienet l-ewwel bniedma li garat torta waqt filmat (1913, fil-film bla kliem A Noise From the Deep). Mietet fl-1930. 1916: Daws Butler (Charles Dawson Butler), li miet fl-1988. Kien bniedem li jislef il-vuçi tieg˙u g˙al karattri tal-cartoons. Fuq it-televiΩjoni smajnieh fil-parti ta’ Elroy Jetson u l-Ors Yogi. Hu miet fl-1988.

Darba Albert Einstein qal li jekk in-na˙al jisparixxu mid-dinja f’salt wie˙ed, f’temp ta’ erba’ snin, tinqered l-umanità.

mill-istatistika maltija Daws Butler (fuq ix-xellug)

IMWIET 1934: Alice Liddell, imwielda fl-1852. It-tifla li fuqha Lewis Carroll kiteb l-istejjer ta’ Alice in Wonderland. 1960: Clark Gable, attur Amerikan li reba˙ Oscar g˙all-film li ˙adem Gone With the Wind (1939, fil-parti ta’ Rhett Butler). Aktar tard l-istudju ta’ Warner Bros warrbuh, bl-iskuΩa li widnejh kienu kbar wisq. Clark twieled fl-1901. 1965: Harry Blackstone, (Harry Bouton) buΩullottist, mag˙ruf g˙at-trick mag˙ruf b˙ala ‘Hindu rope’ u l-illuΩjonijiet bin-nisa fil-kaxxi. Kien twieled fl-1885.

ÌRAJJIET 1762: L-ewwel lezzjoni anatomika fl-Amerika. William Shippen Jr beda serje ta’ ta˙ditiet, fejn uΩa tpin©ijiet anatomiçi u forom mag˙mulin mill-pittur famuΩ DaniΩ Jan Van Rymsdyk.

Fit-tieni tliet xhur ta’ din issena n-numru ta’ inçidenti tat-traffiku rrappurtati la˙aq it-3,795, Ωieda ta’ 49 inçident fuq l-istess xhur tas-sena lo˙ra. Fl-istess Ωmien kien hemm 492 persuna li we©©g˙u fihom, li minnhom, 292 kienu sewwieqa. Minn dawn, 263 sewwieq ©arrab feriti ˙fief, waqt li t-28 l-o˙ra we©©g˙u b’mod gravi. Barra minn hekk, sewwieq minnhom miet.

Skont l-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, fl-istess perijodu kien hemm 43 persuna (17-il passi©©ier u 26 bniedem mexjin fit-triq) li sofrew feriti gravi, waqt li 156 persuna (108 passi©©ieri u 48 persuni fit-triq) ©arrbu feriti ˙fief. Barra minn dan, bniedem li kien miexi fit-triq tilef ˙ajtu f’inçident tat-traffiku. Min-nies kollha li we©©g˙u kien hemm tnejn li mietu, 419 li we©©g˙u ˙afif, b’239 persuna maskili u 180 fem-

minili u dawk li we©©g˙u gravi la˙˙qu g˙al 71 persuna, fil-ma©©oranza tag˙hom ir©iel. L-aktar li we©©g˙u kienu persuni li letà tag˙hom tvarja bejn il-25 u d-39 sena. Il-jum li fih se˙˙ew l-aktar inçidenti kien il-Ìimg˙a. Fl-istess perijodu, l-aktar li se˙˙ew inçidenti kien f’Birkirkara, 270 kaΩ. Wara, kien hemm Óal Qormi u San Pawl il-Ba˙ar b’188 u 172 kaΩ rispettivament.

katavri gÓall-wiri… bÓal tal-furjana

1864: Il-Gwerra Çivili – Il-mixja lejn il-Ba˙ar. Il-Ìeneral Sherman (tal-Unjoni) jitlaq minn Atlanta bi truppa ta’ 60,000 ru˙ u jmur lejn il-ba˙ar biex jaqsam il-Konfederazzjoni fi tnejn. 1965: L-ewwel o©©ett mag˙mul mill-bniedem (space probe) biex imur fi pjaneta o˙ra. Il-Venera 3 Sovjetika ©iet mibg˙uta b˙al-lum. NiΩlet fuq il-pjaneta Venus fl-ewwel ta’ Marzu 1966. 1992: KatekiΩmu Ìdid. Il-Knisja Kattolika Rumana ˙ar©et lewwel reviΩjoni tal-katekiΩmu tag˙ha wara 426 sena. Kien aktar tolleranti lejn il-gays u wriet il-poΩizzjoni tag˙ha kontra lkontroll tat-twelid u l-abort.

Venera

F’monasteru fir-Repubblika Çeka hemm sigriet li jqabbad ilbard lil dawk li jit˙ajru jinΩlu ta˙t l-art – Ωew© tuΩΩani katavri bil-kuruni tar-ruΩarju f’idejhom. Dawn qed jit˙allew g˙all-wiri, kif instabu. L-istess katavri fil-Kripta talKapuççini, fil-knisja tas-Salib Imqaddes f’Brno, imorru lura mijiet ta’ snin, iΩda re©g˙u nstabu dan l-a˙˙ar u nfet˙u g˙all-wiri pubbliku. Il-kamra ta’ ta˙t l-art hi binja unika bil-˙amrija u, skont idDipartiment tat-TuriΩmu f’Brno, numru ta’ toqob li kienu saru g˙all-ventilazzjoni ppermettew li

l-katavri jispiççaw mummifikati. Kelliem g˙all-knisja qal li lkatavri kienu f’ringiela ma©enb xulxin u, minn dak li rriΩulta, kien hemm madwar 200 wie˙ed. Kulma fadal huma 24, iΩda d-dehra tag˙hom twa˙˙ax; ilkoll mix˙utin fuq daharhom, b’idejhom marbutin u jΩommu lkuruna. Id-dfin inbeda mijiet ta’ snin ilu u waqaf milli jkompli jsir lejn tmiem is-seklu tmintax. Il-knisja nnifisha hi mΩejna bi skulturi Barokki u tmur lura g˙all-1765, iΩda l-attrazzjoni ewlenija huma dawn il-katavri. Fost dawk li Ωaruhom kien

hemm ideat differenti. Kien hemm min qal li t˙ossok imsa˙˙ar hekk kif tarahom. O˙ra esprimiet li joffru xena biΩarra u definittivament mhix g˙at-tfal, waqt li ie˙or qal li, g˙all-ftit dollari li t˙allas, hu ta’ min iΩurhom. Lil min jit˙ajjar iΩurhom ng˙idlu biex jekk mhux bi˙siebu jmur fi Brno, jista’ jΩur l-istess fdalijiet, jekk mhux isba˙ u a˙jar, g˙and ilKapuççini tal-Furjana, li darba f’sena jkunu miftu˙in g˙all-pubbliku. G˙ax a˙na l-Maltin g˙andna d-djamanti f’artna u m’a˙niex kapaçi nutilizzawhom kif xieraq!

KUN AF KÓ

16|11|2014 21

kullhadd.com

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

IT-TIÌRIF TAL-LANCASTER FUQ ÓAL LUQA Ìurnata biss qabel l-a˙˙ar tassena 1952, ajruplan tal-Royal Air Force kien i©©arraf fuq ilbini f’Óal Luqa. Din it-tra©edja swiet il-˙ajja ta’ erba’ vittmi. Titjijra ta’ rutina Dik li kellha tkun b˙as-soltu titjijra ta’ st˙arri© mill-Avro Lancaster B.Mk 111(SW334) spiççat bi tra©edja. Dan ilbomber b’erba’ magni kellu sehem fit-Tieni Gwerra u kien wie˙ed mill-ftit li rnexxielhom jibqg˙u jag˙tu servizz. F’April 1951, dan l-ajruplan ©ie ttrasferit mal-iskwadra nru 37 tat-tkixxif u s-salvata©© marittimu tar-Royal Air Force(RAF). Din l-iskwadra kienet ilha attrezzata bil-Lancasters mill1946 f’Fayid, l-E©ittu, imma min˙abba l-irtirar tal-IngliΩi mill-Palestina, l-RAF sabet postha Óal Luqa. Fl-1952, kien hemm il-˙sieb li dawn l-ajruplani jinbidlu min˙abba ΩΩmien li kellhom fuqhom u flokhom jibdew jintuΩaw ixShackletons. L-ekwipa©© tal-Lancaster SW334 kien jikkonsisti minn John C.E. Smith (pilota), Geoffrey Charles Glanville (ko-pilota), John Crawford Logan (operatur tar-radju) u Wilfred Morris (inginier). G˙al Genville kienet l-ewwel esperjenza tieg˙u b˙ala kaptan. Wara li sar s-soltu ççekkjar fuq il-magni, il-Lancaster saq lejn it-tarf ta’ mitjar nru 6, isSi©©iewi (Ta’ Kandja) biex jie˙u l-poΩizzjoni ˙alli jtir. Waqt li beda jirranka u jzid filveloçità, wa˙da mill-erba’ magni bdiet tag˙ti l-inkwiet. Appena l-ajruplan inqata’ millart, il-magna waqfet g˙al kollox u ma setax ikompli jog˙la u jΩied is-sa˙˙a. Sgt Smith ˙a l-kmand mill-ewwel u pprova jddawwar l-ajruplan lejn listarboard side (lemin), biex jag˙mel inΩul ta’ emer©enΩa fl-iqsar ˙in possibbli. Min˙abba li kien fil-baxx ˙afna u ma kellux veloçità biΩΩejjed, tilef l-g˙oli u ˙abat ma’ binja fuq barra tar-ra˙al ta’ Óal Luqa. Bit-tisbita lLancaster tfarrak, sar fjamma

isiru mis-sezzjoni tal-RAF t˙assru. Il-funerali ta’ Glenville u Morris saru bl-unuri militari l-Ìimg˙a, 2 ta’ Jannar 1953, u ndifnu fiç-çimiterju militari talImtarfa. Il-katavru ta’ Logan kien Crawford intbag˙at l-Iskozja.

wa˙da u kines kulma sab quddiemu. Óafna mill-biççiet tferrxu, qishom blalen tan-nar jaqbdu, fuq il-bini viçin. Wa˙da mid-djar fi Triq San Ìor© sofriet ˙sarat estensivi flimkien ma’ tlieta o˙ra fi Triq il-Ìdida. Il-©ewna˙ spiçça fuq bejt ta’ wa˙da mid-djar im©arrfa; wa˙da mill-magni sfrundat bejt, o˙ra spiççat fittriq u l-o˙ra nstabet 200 metru ’l bog˙od fi ©nien. Il-parti ta’ wara tal-ajruplan tgerbet fuq bini li kien qieg˙ed jinbena u g˙al ftit ma laqtitx xi bennejja li nzertaw fuq il-post. Kwantità ta’ Ωejt tal-ajruplan infirex fuq medda ta’ 300 metru tul u kka©una diΩastru s˙i˙.

Il-Perit Dom Mintoff jikkritika lill-RAF

Kullimkien jaqbad Minuti biss wara l-inçident waslu fuq il-post il-pompieri tal-RAF ta’ Óal Luqa, kif ukoll il-Malta Police. Ftit warajhom waslu r-Royal Naval Air Station (RNAS) ta’ Óal Far, u dawk ta’ Ta’ Qali (HMS Falcon u Goldfinch). Anke l-Ammiral tad-Dockyard g˙en fil-˙idma. Dawn kollha g˙amlu kemm setg˙u biex jitfu n-nirien u jdewwu l-korruti. Id-dar talfamilja Seychell li tinsab 61, Triq il-Ìdida, ©arrbet l-iktar ˙sarat. Il-faççata ta’ din id-dar waqg˙et g˙al kollox fit-triq. Il©abina bil-piloti nstabet f’©ardina minn çertu Indri Camilleri li kien da˙al fid-dar ta’ Seychell biex jara jekk hemmx xi ˙add mirdum. Wie˙ed mill-piloti kien g˙adu f’sensih jokrob biex Alla jg˙inu. Maria Zarb, li kienet g˙adha kemm naxret il-˙wejje© fuq ilbejt, in˙akmet min-nirien li ˙alla warajh l-ajruplan. Maria ttie˙det l-Isptar San Luqa bi ˙ruq estensiv, fejn mietet lg˙ada l-1 ta’ Jannar 1953. Maria kellha 60 sena. Cecil F. Harrison, iç-Chief tal-RAF ta’ Óal Luqa fis-sezzjoni tat-tifi tan-nar, kien sab it-tnejn lo˙ra tal-ekwipa©© talLancaster f’qag˙da kritika mirduma ta˙t id-debris. Flt Sgt Crawford Logan (l-

Lancaster b˙al dak li waqa’ Óal Luqa

Id-dar li kellha l-familja Seychell operatur tar-radju) kien iççertifikat mejjet fuq il-post, it-tliet membri l-o˙ra kienu ntbag˙tu l-isptar, fejn Flt Sgt Glanville miet wara ftit sig˙at u Sgt Morris miet il-©urnata ta’ wara.

Il-pilota Smith, li kien f’kundizzjoni kritika, jumejn wara qaleb g˙all-a˙jar imma xorta baqa’ fil-periklu tal-mewt. B˙ala rispett, il-festi kollha tal-ewwel tas-sena li kellhom

Dakinhar tat-tra©edja, l-Air Vice Marshall B.V. Reynolds, l-Uffiçjal Kmandant tal-Ajru f’Malta, kien ta donazzjoni ta’ Lm25 lill-kappillan tar-ra˙al ta’ Óal Luqa, Fr Joseph Debono, biex tag˙mel tajjeb g˙all˙sarat li ©arrbu l-vittmi. G˙all-familja Seychell kienet diffiçili biex tinstab dar o˙ra min˙abba li dak iΩ-Ωmien ˙afna djar kienu mfarrka bilgwerra. Bl-intervent personali tal-Prim Ministru ta’ dak iΩΩmien, Dr George Borg Olivier, Seychell ing˙ata l-post tal-g˙assa tal-pulizija sakemm ter©a’ tinbena d-dar im©arrfa tieg˙u. Dawk kollha li sofrew xi ˙sarat kienu talbu kumpens lill-RAF. L-estimi kienu saru u mressqa mill-Perit Dom Mintoff, li kien Mexxej talMalta Labour Party, u Mexxej tal-OppoΩizzjoni L-RAF kien o©©ezzjona g˙allammont ta’ kumpens mitlub. Il-Perit Mintoff kien ikkritikahom bl-a˙rax u qal li l-RAF qieg˙da tkaxkar saqajha biex to˙ro© il-flus. Il-kaΩ kien spiçça quddiem il-Qorti. Flt Sgt Smith, l-uniku pilota li salva mit-tra©edja, baqa’ jie˙u kura intensiva. It-trawma li tilef lil s˙abu u l-mewt ta’ mara innoçenti baqg˙u f’mo˙˙u tul ˙ajtu kollha. Kien irringrazzja lill-poplu Malti kollu g˙all-g˙ajnuna li sab ming˙andhom. Smith kien miet fl-età ta’ 47 sena. In-nies tar-ra˙al illum ftit li xejn jafu b’din id-diΩgrazzja. Jien personali mort nistaqsi lil xi w˙ud f’dawk l-akkwati biex nara jekk hemmx xi plakka jew memorja li tfakkar din ittra©edja, imma ma sibt xejn. Óasra grajjiet b˙al dawn jintesew.

22 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ kulTura

The Three SunSeTS imTellgÓa miT-TeaTru manoel YouTh TheaTre gÓal ÛiguÛajg “’L isfel mill-abissi…hemm foresta fejn iΩommu l-memorji kollha tieg˙ek!” F’parti speçjali mill-foresta mhux ’il bog˙od ˙afna minn hawn jg˙ix ra©el xi˙ u tifla Ωg˙ira li j˙arsu l-memorji kollha tad-dinja. Huwa post fejn il-memorji kollha tieg˙ek s’issa nΩammu f’sigurezza kbira. Imma nqalg˙et problema tat-twerwir. Il-memorji qed jintilfu, b’rata tant mg˙a©©la li hija allarmanti. Dawk li jΩommu l-memorja jridu jaqbdu lill˙alliel ˙afif li qed jisraq teΩori prezzjuΩi, iΩommu kull memorja tad-dinja u x’iktar…? Kulma g˙andhom huma biss tliet sbie˙ il-jum qabel ma tintilef kull memorja… The Three Sunsets hija l-produzzjoni ta’ din is-sena ta’ ÛiguΩajg mit-Teatru Manoel Youth Theatre (TMYT). TMYT huwa parti mill-programm edukattiv Toi Toi tat-Teatru Manoel immexxi minn Rosetta Debattista. Wara s-suççess kbir tal-produzzjoni tas-sena lo˙ra Club, TMYT qed jer©g˙u jing˙aqdu mal-festival, din iddarba billi jie˙du udjenzi iΩg˙ar fuq l-iktar vja©© teatrali ma©iku. The Three Sunsets huwa spettaklu fantastiku ©did li se jisraq il-qalb ta’ udjenzi ta’ kull età, bi storja ori©inali kkaratterizzata minn

xene©©atura straordinarja, puppetry mill-isba˙, kostumi, teatru fiΩiku u kummiedja. U …huwa musical ukoll? Luke Saydon, membru tatTMYT u l-kompoΩitur ta’ The

Three Sunsets , ikkummenta fuq l-esperjenza tieg˙u: “Barra li jiena membru tat-TMYT, kelli l-privile©© li ning˙aqad mal-parti kreattiva tat-tim billi nikkomponi l-muΩika g˙al din

il-produzzjoni. Il-membri kollha tal-kumpanija ilhom ja˙dmu xhur s˙a˙ ta˙t iddirezzjoni imprezzabbli ta’ Denise Mulholland. Meta konna qed no˙olqu l-kunçett

u nistabbilixxu xi stil ta’ teatru jappella g˙al udjenza Ωag˙Ωug˙a, musical deher li kien l-g˙aΩla preferita. “Li tikkomponi muΩika ori©inali, timmani©©ja liveband, kif ukoll tag˙ti lil 19-il attur ir-rwol ta’ atturi ta’ teatru muΩikali ma kinitx façli. Madankollu, huwa ta’ sodisfazzjon kbir li nara xog˙li jie˙u sura f’dan l-istadju bikri fil-perjodu tal-provi. Kienet esperjenza inkredibbli u milliktar utli g˙alija, kemm b˙ala muΩiçist kif ukoll b˙ala attur. Li ting˙ata direzzjoni minn ftit mill-aqwa diretturi tal-pajjiΩ, kif ukoll li tkun involut filproçess kreattiv ma’ membri o˙ra tal-kumpanija, hija opportunità li ma ti©rix ta’ spiss u jiena grat ˙afna.” Din il-produzzjoni muΩikali, li g˙andha l-koreografija ta’ Sandra Mifsud u d-disinn ta’ Pierre Portelli, hija parti minn ÛiguΩajg Arts Festival for Children & Young People mis17 sat-23 ta’ Novembru 2014. Foresta ta’ memorji qed tistenna li ti©i skoperta fid-dinja fantastika ta’ The Three Sunsets. Il-biljetti g˙al ÛiguΩajg jinxtraw minn www.ziguzajg.org

PreSiDenT ÌDiD

Nhar il-Óadd 2 ta’ Novembru 2014 Dr Joseph M. Buttigieg ©ie elett b˙ala d-disa’ President tal-G˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun wara proçess elettorali li sar matul il-©img˙at preçedenti. B’hekk, Dr Buttigieg ser ikun is-suççessur ta’ Dr Alexander Cachia Zammit li mexxa l-istess Soçjetà tul dawn l-a˙˙ar 54 sena. Imwieled iΩ-Ûejtun fl-14 ta’ Novembru 1945, iben Peter u Maria Anna, Dr Joseph Buttigieg attenda l-iskola Primarja taΩ-Ûejtun u s-Seminarju Minuri tal-Arçisqof. Hu kompla l-istudji tieg˙u flUniversità ta’ Malta minn fejn iggradwa bil-Baçellerat tal-Arti flIngliΩ, it-Taljan u l-Filosofija fl-1966 u wara kiseb Diploma b˙ala Nutar Pubbliku segwit minn Dottorat fil-Li©i fl-1971. Minbarra x-xog˙ol tieg˙u fil-professjoni ta’ avukat, Dr Buttigieg okkupa l-karigi ta’ Direttur fil-Bord tad-Diretturi tal-Bank Çentrali ta’ Malta (1979-1982), Chairman tal-Board tad-Diretturi tal-MidMed Bank (1982-1987), Membru Parlamentari (1987-1992) kif ukoll serva b˙ala TeΩorier tal-Fondazzjoni Patrimonju Malti (1996-2004) u Membru fil-Kummissjoni Elettorali (1999-2013). Attwalment Dr Buttigieg huwa membru fil-Kumitat Mani©erjali tal-Fondazzjoni Patrimonju Malti, membru fil-Kunsill tal-Arikivji Nazzjonali kif ukoll fil-Kumitat tal-Garanzija dwar il-Wirt Kulturali. Apparti hekk, Dr Buttigieg huwa lettur part-time fil-Ligi Rumana fl-Università ta’ Malta. Fl-2013 Dr Buttigieg in˙atar Chairman tal-Bord tad-Direttur ta’ Heritage Malta. Dr Joe Buttigieg ilu membru tal-G˙aqda MuΩikali Beland sa mill-1972, u serva wkoll fil-Kumitat Direttiv tal-istess G˙aqda bejn l-1974 u 1979 fejn okkupa l-kariga ta’ Viçi President.

KULTURA KÓ

16|11|2014 23

kullhadd.com

ILWIEN IL-FESTI MALTIN

ENÇIKLOPEDIJA TA’ RITRATTI U INFORMAZZJONI

KITBA TA’ ALAN SALIBA

Il-patrimonju tal-festi Maltin li writna ming˙and missirijietna huwa wie˙ed b’sa˙˙tu ferm, speçjalment f’dik li hija storja. Kull ra˙al issiblu l-karatteristiçi uniçi tieg˙u, mill-armar fil-knisja g˙alltat-toroq, mill-ispettakli armar pirotekniçi g˙all-muΩika tal-baned, salkaΩini tal-banda. Ilkoll flimkien jo˙olqu spettaklu ta’ lwien li f’kull aspett jolqtu diversi ©eneri ta’ persuni. Óafna patrimonju llum il-©urnata ©ie Ωviluppat, u bosta arti li naraw fil-festi, b˙all-˙jata, sfumar u pittura tal-pavaljuni, skultura, induratura u r˙amar talpedestalli u pilandri, effetti pirotekniçi li kulma jmur qed jevolvu, isiru minn persuni b’mod volontarju. Ilkoll flimkien jo˙olqu armonija ta’ lwien li jsebb˙u t-toroq prinçipali tal-ibliet u l-ir˙ula tag˙na, f’dik li g˙al ˙afna hija meqjusa b˙ala l-aqwa ©img˙a tas-sena, il-festa. Biex dawn l-affarijiet jin©abru f’kollezzjoni g˙ad-dilettanti, in˙olqot ençiklopedija ta’ ritratti mill-festi kollha, b’ritratti me˙uda b’mod professjonali minn Mark Micallef, b’informazzjoni minn Andrew Borg. Sensiela ta’ kotba mqassma fi tnax-il volum b’pubblikazzjoni ta’ volum fis-sena li jinkludi numru ta’ festi. Kif nibtet l-idea Mark Micallef, li huwa Mosti, u Andrew Borg, ÌiljaniΩ, it-tnejn huma dilettanti sew tal-festi, u jΩuru bosta festi li ji©u ççelebrati fi gΩiritna. Mark ilu madwar g˙axar snin ji©bed ritratti tal-festi li jΩur. Huwa dilettant kbir tal-festi u anke tal-fotografija, u Andrew kien ilu bosta Ωmien i˙e©©u biex dawn jippubblikahom f’forma ta’ ktieb. Min-na˙a l-o˙ra, Andrew, li huwa wkoll dilettant kbir tal-festi, ippubblika diversi kotba, l-aktar g˙attfal. Kien proprju fl-2009 li x-xewqa ta’ Mark u Andrew kompliet tinbet u l˙idma g˙aliha bdiet minnufih. L-ewwel volum minn din is-sensiela ˙are© fl-2011. Sensiela li mistennija tie˙u 12-il sena biex tkun kompluta u issa wasalna g˙al volum nru 4. Kull volum fih bejn seba’ u disa’ festi, b’aktar minn 650 ritratt professjonali bilkulur mi©buda minn Mark, b’informazzjoni dwarhom mi©brua minn Andrew Borg. Dan kollu jifforma ençiklopedija ta’ ritratti u informazzjoni li bla dubju tinΩel g˙asel mad-dilettanti tal-festi Maltin. Ritratti li jinkludu l-armar fittoroq, armar fil-knejjes, spettakli tallog˙ob tan-nar tal-art u tal-ajru, kif ukoll siltiet mill-purçissjoni. Li jispikka f’dawn il-kotba huma ritratti mill-viçin ta’ dettalji li forsi lanqas biss nag˙tu kashom.

Xi nsibu f’dawn ilkotba B˙ala introduzzjoni ta’ kull volum insibu messa©© differenti minn persuni promifil-Knisja nenti Maltija. Fl-ewwel v o l u m kiteb

ie˙or tal-festa tradizzjonali. Meta din is-sensiela tkun kompluta g˙andha tifforma dokumentarju fotografiku tal-festi Maltin hekk kif inhuma preΩentament

Barra minn hekk, fi tmien kull volum ti©i inkluΩa informazzjoni u ritratti dwar avveniment speçjali li jkun sar fis-sena ta’ qabel f’xi festa jew o˙ra. Rebbie˙ ta’ Ωew© unuri L-ewwel Ωew© volumi minn din is-sensiela ng˙ataw rikonoxximent mill-og˙la awtoritajiet tal-pajjiΩ. F’Diçembru tal2012, l-ewwel volum ing˙ata l-ewwel premju, u f’Novembru tal-2013 it-tieni volum ing˙ata it-tieni premju talPremju Nazzjonali tal-Ktieb, fil-kategoriji ‘ProΩa mhux fittizja bil-Malti jew lingwa o˙ra’. Pubblikazzjonijiet o˙ra

messa©© l-Arçisqof Emeritu Mons. Pawl Cremona; fittieni volum kiteb messa©© Mons. Mario Grech, Isqof ta’ G˙awdex; Il-Kardinal Mons. Prospero Grech kiteb messa©© fit-tielet volum; u fir-raba’ volum, il-volum li ©ie mniedi fil-jiem li g˙addew, insibu messa©© minn Mons. ÌuΩeppi Mercieca, Isqof Emeritu. Sabiex il-kotba ma jkollhomx biss ritratti, idda˙˙let l-idea li persuna o˙ra tikteb artiklu fuq tema partikolari talfesta. Insibu lill-veteran tal-festi, is-Sur Charles Coleiro, li fl-ewwel volum kiteb informazzjoni ©enerali fuq il-festi f’Malta u G˙awdex. Is-Sur Victor Caruana kiteb artiklu maqsum fuq ittieni u t-tielet volum dwar l-istatwi proçessjonali li nsibu f’pajjiΩna. Waqt li fir-raba’ volum insibu artiklu miktub mill-Kanonku Jesmond Manicaro, li jitkellem dwar il-qima tal-Knisja lejn irrelikwi tal-qaddisin u t-transulazzjoni tag˙hom. L-idea wara dan kollu hija li ji©u koperti t-temi marbuta mal-festi, fejn filvolumi li ©ejjin se nsibu kitba simili li tittratta l-armar tat-toroq, il-baned, illog˙ob tan-nar u diversi su©©etti o˙ra li jiffurmaw il-festa Maltija. L-ordni li l-festi ji©u ppreΩentati f’kull volum hija ˙ielsa minn kull kategorija jew preferenza. L-g˙an ta’ Mark u Andrew, flimkien mal-pubblikaturi, Deer Publications, huwa li f’kull volum jinkludu ta˙lita ta’ festi titulari, sekondarji u anke dawk devozzjonali, li lkoll kemm huma jeççellaw f’xi aspett jew

f’dan it-tieni deçennju talewwel seklu tat-tielet millennju. Il-festi li ©ew imsemmija fil-volumi kollha li ©ew ippubblikati s’issa huma kif ©ej: L-ewwel volum: Il-Martirju ta’ San Pawl, ir-Rabat (Malta); San ÌuΩepp, Óal Kirkop; San Pietru, BirΩebbu©a; Santa Marija, l-Imqabba; il-Madonna ta’ Lourdes, Ra˙al Ìdid; Il-Vitorja, l-Isla; Marija Immakulata, ir-Rabat (G˙awdex). It-tieni volum: il-Madonna tal-Ìilju, lImqabba; San Ìor©, Óal Qormi; ilMadonna tal-Karmnu, il-Fgura; ilMadonna Sultana tal-Martri, San Pawl ilBa˙ar; San ÌuΩepp, ÓaΩ-Ûebbu©; Santa Margerita, Ta’ Sannat; Santa Marija, ÓadDingli; Santa Luçija, Ta’ Kerçem (G˙awdex). It-tielet volum: San Publju, il-Furjana; San Pawl, il-Munxar; Sacro Cuor, TasSliema; San Sebastjan, Óal Qormi; ilMadonna tal-Karmnu, l-Imdina; Santa Marija, Ó’Attard; Marija Re©ina, il-Marsa; il-Madonna taç-Çintura, ir-Rabat (Malta); il-Madonna tal-Grazzja, ÓaΩ-Ûabbar. Ir-raba’ volum: it-Trinta, il-Marsa; il-Qalb ta’ Ìesù, il-Fontana; Marija Annunzjata, Óal Balzan; il-Madonna tal-Karmnu, ilBalluta; San ÌuΩepp, il-Qala; Santa Marija, il-Qrendi; San Pawl, Óal Safi; ilMadonna taç-Çintura, il-Gudja.

Minbarra dan il-pro©ett ta’ din is-sensiela, Andrew Borg jippublika kotba g˙at-tfal, b’tema reli©juΩa. Fost il-pubblikazzjonijiet tieg˙u nsibu Is-sellum ta’ San ÌuΩepp, Karol, it-tifel li sar Papa, Santa fil-ba˙ar u o˙rajn. Tajjeb li nsemmu li w˙ud minn dawn il-kotba kisbu popolarità kbira. Tant li lktieb g˙at-tfal Is-sellum ta’ San ÌuΩepp re©g˙et ©iet stampata t-t-tieni edizzjoni tieg˙u, filwaqt li l-ktieb Karol, it-tifel li sar Papa kien mibjug˙ fi Ωmien xahar u g˙alhekk ©ie deçiΩ li jer©a’ ji©i stampat. Pro©ett ie˙or interessanti bejn Mark u Andrew kien il-pubblikazzjoni tal-ktejjeb Ittra lil San ÌuΩepp. Hawn insibu li Andrew g˙amel traduzzjoni minn ktieb Taljan, b’kitba ori©inali ta’ Antonio Bello. Inizjattiva interessanti ta’ Mark hi li hu ©ibed ritratti tal-vari li nsibu ta’ San ÌuΩepp f’Malta u G˙awdex, u ©ew ippubblikati b’qoxra differenti li juru tnax-il statwa differenti ta’ San ÌuΩepp meqjuma fi gΩiritna. Pubblikazzjoni ©dida Fl-a˙˙ar nett, fuq inizjattiva ©dida u flokkaΩjoni tal-25 sena mit-twaqqif tadDeer Publications, ©ew ippubblikati sett kartolini tal-Milied b’ritratti ta’ Mark Micallef li juru l-Bambin tal-Milied armat f’diversi knejjes Maltin. Kif tista’ takkwista kopja Kull min jixtieq jakkwista kopja ta’ wa˙da minn dawn il-pubblikazzjonijiet imsemmija huwa m˙e©©e© biex iΩur ilposta ta’ Deer Publication fil-fiera talktieb f’Dar il-Mediterran, li tinemm illum, jew jikkuntattja lil Mark Micallef fuq markmicallef1985@gmail.com jew 7905 8691, inkella lil Andrew Borg fuq deerandrew@gmail.com jew 9938 5496, jew fuq il-pa©na Facebook ‘Ilwien ilFesti Maltin – Colours of Maltese Festas’.

kullhadd.com

kÓ madwaRna

XogÓol ta’ RestawR Bl-uÛu tal-Óadid

Il-Kunsill Konsultattiv dwar l-Industrija tal-Bini (BICC) flimkien mall-Kamra tal-Periti (KTP) organizzaw konferenza dwar l-uΩu tal-azzar f’xog˙ol ta’ restawr ta’ bini storiku. Il-kelliem ewlieni g˙al din il-konferenza kien l-espert Taljan ta’ fama internazzjonali, il-Professur Massimo Mariani. Din il-konferenza ©iet koordinata mill-Perit Ruben P. Borg bil-kollabarazzjoni tal-Istitut Kulturali Taljan. Permezz ta’ konferenzi ta’ dan it-tip il-BICC jippromovu l-introduzzjoni ta’ materjali ©odda u teknika ©dida fil-qasam tal-kostruzzjoni biex b’hekk jg˙in l-industrija ta©©orna u timmodernizza sabiex tkun tista’ tilqa’ g˙all-isfidi tal-futur. Il-konferenza ©iet miftu˙a min Dott. Salvatore Schirmo, idDirettur tal-Istitut. Wara sar diskors ta’ introduzzjoni mill-koordinatur, il-Perit Ruben P. Borg. Indirizzaw il-konferenza l-Perit Charles Buhagiar, Chairman EΩekuttiv tal-BICC u l-Perit Stephen Farrugia, President tal-KTP. Wara g˙amel il-preΩentazzjoni tieg˙u il-Prof. Massimo Mariani. Id-diskorsi li saru f’din il-konferenza se ji©u ppubblikati fi ktieb li jista’ jinxtara mill-uffiççju tal-BICC, 36, Triq Ûekka, il-Belt Valletta (Tel: 2247 9300).

RestawR sponsoRjat minn Bank of Valletta

Il-pittura restawrata tal-Madonna ta’ Loretu re©g˙et tinsab f’postha, b˙ala l-pittura titulari fil-knisja l-qadima ta’ G˙ajnsielem, wara pro©ett estensiv ta’ restawr li sarilha bl-investiment ta’ Bank of Valletta. Il-pittura ta’ Mikiel Busuttil kienet ilha fil-knisja ta’ G˙ajnsielem g˙al kwaΩi mitejn sena, wara li nhar id-9 ta’ Settembru 1820 l-istess pittura ttie˙det fil-knisja ta’ G˙ajnsielem b’purçissjoni li telqet min-Nadur. Il-pro©ett ta’ restawr ikkummisjonat mill-Arçipriet ta’ G˙ajnsielem Dun Frankie Bajada ˙a sentejn sabiex il-pittura ©iet restawrata g˙all-istat ori©inali tag˙ha. Waqt il-pro©ett ta’ restawr inkixfu l-firma tal-artist u d-data, kif ukoll il-fatt li kien hemm intervent ie˙or fuq l-istess pittura, x’aktarx minn Giuseppe Calì nnifsu, g˙ax l-istil jixbah ˙afna lil numru ta’ xog˙lijiet o˙ra ta’ Calì li jinsabu fl-istess knisja. Permezz tar-restawr re©g˙u ˙ar©u wkoll il-kuluri vibranti kif ukoll numru ta’ dettalji o˙ra li kienu mo˙bija. Ir-restawr tal-inkwatru titulari huwa biss l-ewwel faΩi tal-proçess ta’ restawr li qed ikun issapportjat minn Bank of Valletta u li ser ikun qed jinkludi r-restawr ta’ numru ta’ xog˙lijiet o˙ra ta’ Calì li jinsabu fl-istess knisja ta’ G˙ajnsielem.

RIÇETTI kÓ

16|11|2014 25

kullhadd.com

NIBDEW NAÓSBU GÓALL-ÓELU TAL-MILIED G˙adna f’nofs ix-xahar ta’ Novembru u l-Milied g˙ad jonqsu ftit, imma issa huwa l-a˙jar Ωmien li tibda ta˙seb biex tixtri l-ingredjenti u tipprepara dak il-˙elu li, aktar ma tag˙mlu kmieni, aktar jitjieb. Jekk fi ˙siebek tag˙mel il-mince pies trid ta˙seb qabel g˙all-mincemeat. Dan jg˙odd ukoll g˙all-kejk tal-Milied, li jΩomm aktar fit-tul u jibqa’ aktar morbidu jekk ixxarbu bi ftit xorb darba fil-©img˙a sakemm ti©i biex iΩΩejnu. Illum se nag˙mlu l-mincemeat u l-kejk tal-Milied, fix-xahar ta’ Diçembru nkomplu biex nag˙mlu l-mince pies, u nΩejnu l-kejk bil-pastarjali u l-©elu.

Riçetti ta’ VICTORIA CASSAR

IL-MINCEMEAT (4 vażetti x 450g) Ingredjenti: • • • • • • • • •

1kg frott niexef im˙allat: Ωbib, passolina, sultana, berquq 100g çirasa 300g zokkor muscovado jew ismar 2 tuffi˙at, imqaxxrin, imnaddfin u mqattg˙in irqiq Qoxra ma˙kuka u meraq ta’ larin©a Qoxra ma˙kuka u meraq ta’ lumija 50ml brandy ½ kuççarina msiemer talqronfol, mit˙una 1 kuççarina ˙wawar im˙allta (mixed spice)

Metodu: Qatta’ l-frott skont il-bΩonn. Óallat u ˙awwad sewwa lingredjenti kollha flimkien f’bieqja kbira tal-˙©ie©. G˙atti u ˙alli t-ta˙lita f’post frisk g˙al jumejn u ˙awwadha kull ftit sig˙at. Po©©i fil-vaΩetti sterilizzati (f’forn ja˙raq jew mis˙un jag˙li g˙al 10 minuti) u ssi©illa sew.

IL-KEJK TAL-MILIED Ingredjenti: • • • • • • • • • • • • • • •

600g frott niexef im˙allat: passolina, sultana, Ωbib 50g konfettura 200g zokkor ismar 200g butir 150g dqiq self-raising 200g dqiq plain 1 kuççarina ˙wawar im˙allta (mixed spice) 1 kuççarina trab tal-kannella 4 bajdiet, im˙abbtin 3 mg˙aref brandy Qoxra ma˙kuka ta’ lumija Qoxra ma˙kuka ta’ larin©a Meraq ta’ larin©a 2 mg˙aref g˙asel iswed 100g lewΩ, imqatta’ kbir

Metodu: G˙al riΩultat a˙jar xarrab il-frott mil-lejl ta’ qabel. F’bieqja kbira po©©i l-frott niexef, il-konfettura, il-˙wawar, il-qxur tal-lumija u l-larin©a, il-meraq tal-larin©a u l-brandy. Óawwad kollox flimkien, g˙atti l-bieqja u ˙alli kollox jimmarina tul il-lejl. Sa˙˙an il-forn g˙al 150°C. Iksi landa ta’ 20çm minn ©ewwa b’Ωew© saffi karta tal-forn. Er©a’ iksi l-landa minn barra b’Ωew© saffi karta talgazzetta jew karta kannella (brown paper) – po©©i l-landa fuq in-nofs tal-karti, tella’ l-karti mal-©enb tal-landa u Ωommhom fil-post billi torbot bl-ispag. Aqta’ l-ponot Ωejda tal-karti minn mad-dawra tal-landa.

F’bieqja ˙abbat flimkien il-butir maz-zokkor sakemm isiru krema ˙afifa. Ûid il-bajd wa˙da wa˙da mat-ta˙lita u mal-a˙˙ar wa˙da itfa’ wkoll mg˙arfa dqiq. Da˙˙al id-dqiq li jkun fadal bilmod fit-ta˙lita. Ûid l-g˙asel iswed, il-frott imxarrab u fl-a˙˙ar il-lewΩ. Ferra’ t-ta˙lita fillanda ppreparata, illixxa l-wiçç u g˙amel g˙afsa Ωg˙ira fin-nofs. A˙mi l-kejk fl-ixkaffa tan-nofs g˙al madwar sag˙tejn u nofs jew tliet sig˙at. Il-˙in jista’ jvarja minn forn g˙al ie˙or. Biex tara li l-kejk sar da˙˙al stikka jew sikkina rqiqa u din g˙andha to˙ro© nadifa jekk ikun sar. Jekk ta˙seb li l-kejk qed isir malajr wisq – jin˙ataf minn barra imma minn ©ewwa jkun g˙adu nej – g˙atti l-wiçç

tieg˙u b’Ωew© saffi karta tal-forn. O˙ro© il-kejk mill-forn u ˙allih jibred kompletament qabel to˙or©u mil-landa u tne˙˙ilu lkarti. Biex il-kejk idum aktar u ma jixxuttax, bi stikka jew sikkina rqiqa taqqab ftit il-wiçç u ferrex Ωew© mg˙aref brandy. Óalli l-likwidu jinxtorob, geΩwer il-kejk filfoil u ag˙lqu f’kontenitur tal-plastik jew landa. Tista’ xxarrab il-kejk bil- brandy kull ©img˙a sakemm ti©i biex iΩΩejnu.

26 16|11|2014

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 10.30 11.30 12.30 12.40 13.00 14.00 14.30 16.55 17.30 17.40 18.15 18.45 19.30 20.20 21.30 22.55 23.30

One News Snajja’ Maltin Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paper Scan Tlaqna sal-Belt Aroma Kitchen (R) Gaxin One News Telebejg˙ In D House (R) Dchange (R) Arani Issa (R) Top Model One News On D Road Esperti Joe’s Kitchen One News It-Tfal Ep. 7 L-Argument Fresh & Funky (R) One News

06.00 06.30 07.00 07.45 08.15 08.35 10.00 10.30 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 17.00 18.00 18.05 18.50 19.35 20.30 21.05 22.35

Film: Paranoid Park Nautilus Jake E I Pirati Dell'isola Pirati Per La Pelle Avengers Il Nostro Amico Charly I Leoni Di Makalolo Il Ritorno Delle Balene Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Squadra Omicidi Istanbul Il Commissario Herzog Tg2 L.I.S. 90° Minuto Serie B Sea Patrol Squadra Speciale Cobra 11 Tg2 N.C.I.S. Hawaii Five-0

Omnibus Tg La7 Omnibus L’Aria Che Tira Otto E Mezzo Sabato (R) Bersaglio Mobile (R) Tg La7 Jane Doe McBride L’Ispettore Barnaby Meteo La7 Tg La7 Domenica Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

07.00 07.30 07.50 09.45 10.45 11.30 13.30 14.40 16.30 18.10 19.55 20.00 20.30

kullhadd.com

07.00 08.15 09.00 10.00

Net News The Client (R) G˙alkul˙add Quddiesa Mis-Santwarju Tal-Madonna Ta’ Pinu Se NiΩΩew©u Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq L-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News Flusek (R) What’s For Dinner Net News G˙alik Fl-Ewropa Becky Net News Replay Net News

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.40 18.55 20.00 20.50 23.00 23.20

06.00 Fuori orario 06.50 Ai confini dell'Arizona Segui il tuo cuore 07.40 Il poeta 07.50 Film: Kean 09.10 Attila 09.20 Metropoli 11.10 TGR 12.55 Geo 13.10 Colpo di Scena 14.00 TG Regione 14.15 TG3 14.30 In 1/2 ora 15.00 TG3 LIS 15.05 Kilimangiaro 19.00 TG3 19.30 TG Regione 20.00 Blob 20.10 Che tempo che fa 21.45 Report 23.30 TG3 23.40 TG Regione 23.45 Gazebo

06.05 06.50 08.35 10.30 12.25 13.00 14.00 17.40 18.05 18.30 19.00 19.15 21.30

Sonny Tra Le Stelle I Super Car Ii A-Team V Il Rompiscatole Studio Aperto Sport Mediaset Merlino E L'apprendista Stregone Mike & Molly Tom E Jerry Studio Aperto Love Bugs Il Signore Degli Anelli Adam Kadmon

Gigglebiz Charlie And Lola Woolly & Tig Mr Bloom’s Nursery Bobinogs Little Prairie Dogs The Weakest Link Me And Mrs Jones Doctor Who The Paradise Outcasts The Weakest Link Tough Guy Or Chicken? Me And Mrs Jones Doctor Who Doctors Outcasts Doctor Who The Paradise Me And Mrs Jones Hebburn Southcliffe Hustle

06.15 07.05 07.30 08.20 09.10 10.00 10.25 11.15 12.05 13.20 13.45 14.35 15.25 16.40 17.30 18.20 19.10 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Eats Hungry Girl Diners, Drive-Ins and Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Chopped South Africa Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Chopped South Africa

10.45 12.30 14.00 14.05 15.35 16.30 17.10 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.40 21.40 21.45 23.15

07.00 07.15 07.30 07.35 07.55 08.05 08.15 09.00 09.30 10.15 11.10 12.05 12.55 13.45 14.15 15.00 17.30 18.25 19.10 20.00 20.30 21.00 21.50

A˙barijiet Alexander’s Lost World Madwarna Il-Gwerra L-Kbira Gadgets House Hunt Malta U Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum PaqPaq On Test L-Irkant A˙barijiet X-Factor UK A˙barijiet Rajt Ma Rajtx

07.00 08.30 09.00 09.45 1015 11.15 12.30 13.00 13.30 14.00 14.30 15.00 16.00 16.30 17.00 17.30 18.00 20.00

kÓ skeda

06.00 06.30 10.00 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.25 20.30 23.13 23.15

Parlamento Punto Europa Unomattina In Famiglia Buongiorno Benessere A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita dell’Angelus A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale L’Arena Tg 1 Domenica In L’Eredità Telegiornale Carosello Reloaded Italia – Croazia Tg1 60 Secondi Speciale Tg1

20.05 22.45 22.45 23.15

A˙barijiet Treasure Island Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Kurrenti Luxdesign Valletta Househunt Gadgets Ti©rijiet Biss 3 Pointer Dwarna Madwarna Il-Gwerra l-Kbira GFA Roundup Valletta L-Azerbaj©an v in-Norve©ja A˙barijiet g˙al Persuni b’Nuqqas ta’ Smig˙ Pre Match Bulgarija V Malta Highlights A˙barijiet Sportivi

06.00 07.55 07.59 08.46 08.50 10.10 10.13 11.10 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 19.57 20.00 20.40 21.11 23.20

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito Il Mio Amico Nanuk The Chef Ii Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Come Un Uragano X-Style

06.40 07.00 07.30 08.00 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.56 14.47 16.39 18.55 19.35 21.32

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Zorro I Il Meraviglioso Volo Degli Uccelli Terra! Santa Messa I Grandi Della Fede Tg4 Grandi Della Fede Pianeta Mare Donnavventura Fermati, O Mamma Spara Fuga Per La Vittoria Tg4 Tempesta d’Amore Il Buio nell’Anima

06.50 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 12.50 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00

Pilates. From The Inside Out Healthy Appetite With Ellie Krieger Chasing The Yum Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins Desperate Landscapes 10 Grand In Your Hand Selling LA Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad Eating Art Kitchen Cousins Desperate Landscapes Million Dollar Rooms House Hunters Selling LA 10 Grand In Your Hand Suggs’ Italian Job House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Chef Abroad Extreme Cuisine With Jeff Corwin

06.00 08.30 10.35 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 17.15 18.05

21.00 21.50 22.40

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World My Crazy Obsession Obese and Pregnant Long Island Medium Cake Boss. Next Great Baker Little People, Big World Toddlers & Tiaras Your Style in His Hands Something Borrowed, Something New Brides of Beverly Hills My Big Fat American Gypsy Wedding 90 Days to Wed Gypsy Sisters Craft Wars

06.00 07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 11.00 11.30 12.00 13.00

Bigger, Badder Celebrity Feuds Extreme Close-Up Style Star Attack Of The Celebrity Bikinis LA Sugar Rich Kids Of Beverly Hills E! News Party On House Of Dvf Keeping Up With The Kardashians E! News Rich Kids Of Beverly Hill House Of Dvf Keeping Up With The Kardashians House Of Dvf E! News The Soup E! News

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Mega Builders Mythbusters The Big Brain Theory The Liquidator Lost And Sold Storage Hunters Auction Kings. Dynamo. Magician Impossible Close-Up Kings Troy Mind Control Freaks Magic Of Science Philly Throttle Fat N’ Furious Chrome Underground Survive That! Marooned With Ed Stafford Deadliest Catch

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 10.00 10.55 11.50 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Animal Airport Must Love Cats My Pet’s Gone Viral Dogs 101 Biggest & Baddest Treehouse Masters Clash Of The Dinosaurs North America Tanked Gangland Killers Charles & Jessica. A Chimp Tale Into The Shark Bite Gangland Killers Charles & Jessica. A Chimp Tale I’m Alive Into The Shark Bite

16.00 17.00 18.00 19.00 21.00 22.00 22.30 23.00

08.30 Fis World Cup Alpine Skiing 09.00 World Championship Weightlifting 14.00 Fis World Cup Alpine Skiing 15.00 World Championship Weightlifting 15.45 Fia World Touring Car Championship 16.30 Fia World Touring Car Championship 17.15 Fis World Cup Alpine Skiing 18.00 World Championship Weightlifting 20.00 Isu Grand Prix, Figure Skating 22.00 Fis World Cup Alpine Skiing 22.45 Motorsports Weekend 23.00 World Championship Weightlifting

18.55 20.10

ARRANÌAMENT TAT-TRAFFIKU F’ÓAL LIJA/L-IKLIN

MINISTERU GÓAT-TRASPORT U L-INFRASTRUTTURA

PROÌETT NAZZJONALI GÓAT-TAFFIJA TAL-GÓARGÓAR

Il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura jg˙arraf lill-pubbliku dwar l-arran©amenti tat-traffiku fl-in˙awi ta’ Óal Lija b’rabta mal-pro©ett nazzjonali g˙at-taffija tal-g˙arg˙ar u xog˙lijiet biex tinbidel is-sistema tad-drena©©. Ir-roundabout ta’ Óal Lija mhix se tkun mag˙luqa g˙at-traffiku. It-traffiku li jkun sejjer fid-direzzjoni tal-Mosta u n-Naxxar se ji©i ddevjat lejn is-service road biswit it-triq prinçipali, waqt li t-traffiku li ©ej mill-Mosta u n-Naxxar se jkun iddevjat minn ˙dejn iç-çimiterju ta’ Óal Lija g˙al Triq San Mikiel, fl-Iklin. It-traffiku f’wa˙da mill-karre©©jati fi Triq San Mikiel ser ji©i ddevjat lejn Triq il-Wied, in-Naxxar, filwaqt li t-traffiku tal-karre©©jata l-o˙ra ser jinΩel lejn Ìirolamo Abos u jibqa’ sejjer lejn il-by-pass ming˙ajr ma jdur mar-roundabout. Triq Ìirolamo Abos se tkun one-way ’l isfel. Ix-xog˙lijiet qed jibqg˙u g˙addejjin wara l-˙in taxxog˙ol biex jitnaqqas kemm jista’ jkun l-inkonvenjent. Il-pro©ett nazzjonali tal-g˙arg˙ar huwa kofinanzjat mill-Unjoni Ewropea.

Programm Operattiv 1 – Poliltika ta’ KoeΩjoni 2007-2013 Ninvestu fil-Kompetittività g˙all-Kwalità ta’ Óajja A˙jar Dan il-Pro©ett huwa kofinanzjat mill-Unjoni Ewropea Fond g˙all-KoeΩjoni Rata ta’ kofinanzjarjament: 85% Fondi EU; 15% Fondi Nazzjonali

Ninvestu fil-futur tieg˙ek

28 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA INTERSTELLAR

KOLOSSALI

VIÛWALMENT BRILLANTI U SPETTAKOLARI

Atturi Ewlenin: Matthew McConaug˙ey, Anne Hathaway, Jessica Chastain, Ellen Burnstyn, John Lithgow, Michael Caine, Bill Irwin Direttur: Christopher Nolan Distributur: Warner Bros/Paramount Ma˙ru© mill-KRS Releasing Ltd Bla dubju ta’ xejn, l-aktar direttur innovattiv tal-preΩent f’Hollywood hu Christopher Nolan. Dan il-wonder boy qed jimpressjona f’kull film li jmidd idu g˙alih, b’kapacità kif jittratta b’mod effettiv u anke spettakolari xeni ta’ kaos u massa, u fl-istess waqt jag˙ti lill-atturi l-umanità me˙tie©a anke fl-aktar missjonijiet kura©©uΩi. Xhud ta’ dan kollu huma lfilms Batman , The Dark Knight u Inception. Interstellar hu blokkbaster assolut fejn dawn l-affarijiet li semmejt jesibixxu ru˙hom b’qawwa maestuΩa. Dan ix-xog˙ol ©did

Óin: 169 min. Çert. PG

je˙odna fuq vja©© inkredibbli madwar il-pjaneti fi tfittxija intensa u ˙erqana biex ikun mag˙ruf jekk il-bniedem jistax jabita xi mkien ie˙or. Fil-futur qarib, id-dinja tag˙na intlaqtet minn kriΩi agrikola, nuqqas ta’ ilma u b’hekk nuqqas kbir ta’ ˙axix u frott, sitwazzjoni li se ©©ib ilqerda tal-umanità. Ix-xjentisti u l-astronawti, wara li jiskopru ˙ofra sewda ( black hole ) u maltempata kbira fl-ispazju, tiΩdidilhom it-tama li jorganizzaw vja©© biex isibu xi pjaneta o˙ra fejn il-qam˙ jista’ jikber. Din se tkun missjoni diffiçli, f’univers vast u misterjuΩ

fejn il-perikli li jeΩistu ˙add g˙ad m’g˙andu ˙jiel tag˙hom. Minkejja li t-tema prinçipali ta’ din il-produzzjoni hi lavventura li ma titwemminx dwar tra©itt f’ba˙˙ enormi, filqalba ta’ Interstellar insibu listorja emozzjonanti ta’ missier lejn uliedu. It-timbru ta’ Nolan jo˙ro© hawn – l-im˙abba sinçiera filfamilja, l-impenn ta’ dover u sagrifiççju u kif individwu ja©ixxi mal-o˙rajn. F’sitwazzjoni mill-ag˙ar b˙al dik li tolqot lid-dinja, ikunu ftit individwi altruwisti li lesti jag˙mlu sagrifiççji kbar g˙all-©id universali tal-o˙rajn. Fil-vja©© spettakolari tag˙hom fl-irkejjen misterjuΩi tal-univers, a˙na nkunu qisna spettaturi b˙allastronawti stess. KwaΩi dak kollu li naraw jg˙addi minnhom waqt ilmawra qalbiena tag˙hom ’il barra mid-dinja tag˙na,

mew©iet enormi kkawΩati mill-gravità, assaltati minn dwalijiet psikadeliçi u minn trabijiet u o©©etti o˙ra spazjali, illuΩjonijiet ta’ ©enn ta’ waqtiet tal-passat mal-familji tag˙hom, huma kwaΩi l-verità sagrosanta. G˙al dan il-g˙an, il-produtturi talbu s-servizzi tal-fiΩiçist teoritiku/xjentist Kip Thorne, studjuΩ kbir ta’ dawn ilfenomeni. Interstellar hi avventura tassew grandjuΩa u eççellenti, bi prominenza ta’ rwol eΩemplari ta’ missier. Waqt li l-preferenza tieg˙u g˙as-sena 2013 marret fuq Gravity , xog˙ol spazjali tax-xjenza fittizja, jidher s’issa, li interstellar , xog˙ol tal-istess ©eneru, se jkun il-favorit tas-sena 2014. Xorta wa˙da nsostni li l-ispettru ta’ 2001: A Space Odyssey (1968) qed jittajjar ukoll fuq din il-produzzjoni.

ÇINEMA KÓ

16|11|2014 29

kullhadd.com

ThE IMITATION GAME

BIJOGRAFIKU

STORJA INKREDIBBLI TA’ EROJ MINSI Atturi Ewlenin: Benedict Cumberbatch, Keira Knightley, Matthew Goode, Rory Kinnear, Charles Dance, Mark Strong Direttur: Morten Tyldum Distributur: Studiocanal Ltd Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

The Imitation Game jirrakkonta storja vera li kwaΩi ma titwemminx, iΩda tassew affaxxinanti, dwar wie˙ed li kien eroj g˙al pajjiΩu wara li, fiç-çirkostanzi ta’ Ωmienu, jitlef il-kredtu kollu biex, ˙afna snin wara mewtu, jer©a’ jikseb il-glorja li tassew ˙aqqu. Alan Turing (Cumberbatch) kien tfajjel mist˙i, ta’ g˙alih wa˙du, stramb u mkaΩbar mit-tfal l-o˙ra. Meta kiber sar matematiku famuΩ u xjentist b’˙ila kbira biex jesplora messa©©i kriptografiçi. Tant irnexxa f’dan is-su©©ett tala˙˙ar li kien wie˙ed millmag˙Ωulin, ma’ grupp ta’ matematiçi, li matul il-gwerra marru Bletchley Park, Buckinghamshire.

Óin: 114 min. Çert 12A

Dawn stinkaw bis-s˙i˙ biex skoprew il-kodiçi li uΩaw il-ÌermaniΩi u b’hekk salvaw mijiet ta’ ˙ajjiet, kif ukoll qassru l-gwerra b’xi sentejn. Fl-1952, Turing ©ie arrestat g˙ax kien omosesswali, fi Ωmien li din il-˙a©a kienet reat gravi u, sentejn wara, wara li sarulu esperimenti fuqu li ˙assrulu mo˙˙u, ikkommetta suwiçidju fl-g˙omor ta’ 41 sena. Fl-2013, kwaΩi sittin sena wara mewtu, irçieva ma˙fra rjali mir-Re©ina u d-dinjità li jixraqlu. Il-kaΩ ta’ Turing dam ˙amsin sena sigriet. Ilmagna li vvinta hu, li qatt ma ©iet raffinata, kienet ilbaΩi soda ta’ dak li hu tassew popolari llum, imsejja˙ kompjuter.

The Imitation Game hu bbaΩat minn fuq il-ktieb ta’ Graham Moore, Alan Turing: The Enigma . Fl-2001 kien ˙are© il-film Enigma dwar dawk li fit-Tieni Gwerra Dinjija ˙admu fi Bletchley Park, fejn dan il-karattru

tassew ta’ fejda ©ie sfaççatament im˙olli barra. Dan hu xog˙ol tassew eçitanti, forma ta’ thriller o©©ettiv li kontinwament i˙allik anzjuΩ x’se jissuççiedi. Fil-parti prinçipali, Benedict Cumberbatch

(b˙alissa famuΩ fuq it-TV b˙ala Sherlock Holmes) jag˙ti interpretazzjoni tassew adegwata, meg˙jun tajjeb minn Keira Knightley, l-analista li riedet ©enwinament t˙obbu iΩda li wkoll tikkumpatih.

MR. MORGAN’S LAST LOVE

ÌENJALI

ÓBIBERIJA BEJN ANZJAN U MARA ÛAGÓÛUGÓA FERRIEÓA Atturi Ewlenin: Michael Caine, Clemence Poesy, Justin Kirk, Jane Alexander, Gillian Anderson. Direttrici: Sandra Nettlebeck Distributur: Arrow Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 116 min.

Mr. Morgan’s Last Love hija ˙rafa ferrie˙a, divertenti, kif ukoll xi ftit melodrammatika u anke eççentrika. Armel Amerikan f’Pari©i jiltaqa’ ma’ tfajla grazzjuΩa, d˙ulija u fuq tag˙ha li tibdillu l-˙ajja miΩerabbli li jkun qed jg˙ix wara l-mewt ta’ martu. Ûew© erwie˙ diversi, b’medda ta’ snin kbar tifridhom, jirnexxilhom jintegraw ma’ xulxin b’mod ammirevoli. Matthew Morgan (Caine) g˙adu ma jistax jinsa lil martu Joan (Alexander) li mietet sentejn qabel u li sikwit jimma©inaha ˙dejh, f’diversi postijiet. L-eΩistenza tieg˙u saret wa˙da oskura, dejjem bi swied il-qalb fuqu. Meta darba wa˙da jkun bilwieqfa f’karozza, ix-xufier jag˙ti brejk qawwi u tkun Pauline (Poesy) li tg˙in lil dan il-bniedem stinat u g˙ajjien. Il-karattru ottimist tag˙ha u l-vitalità li turi se jmissulu qalbu tant li jit˙ajjar jer©a’ jiltaqa’ mag˙ha. Il-˙biberija tag˙hom tikkonsisti f’mixjiet madwar Pari©i, ikliet l-aktar fuq xi bank ta’ xi ©nien pubbliku u attività ta’ Ωfin im˙arrek li Pauline tg˙allem. F’din il-belt jaslu Miles (Kirk)

u o˙tu, Karen (Anderson), iΩ-Ωew©t itfal ta’ Matthew li jixtiequ je˙duh lura lejn lIstati Uniti. Miles jinduna filbidla g˙all-a˙jar li saret f’missieru u, wara li g˙allewwel ˙aseb ˙aΩin fl-intenzjonijiet ta’ Pauline, jirrealizza li din il-proxxmu taf kif i©©ib fer˙ f’dak li jkun. Mr. Morgan’s Last Love hu xog˙ol pjaçevoli, ta’ natura ©entili li wie˙ed g˙andu japprezza waqt li jkun spettatur ta’ din l-istorja ©enjali. Din hija produzzjoni ÌermaniΩa/FrançiΩa/Bel©jana/A merikana.

Çert.12A

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn il-5 u d-9 ta’ Novembru 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min hu l-attur li ˙a sehem b˙ala Alan Turing? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: I.VELLA, 103, Triq Zerafa, il-Marsa.

1. 2. 3. 4. 5.

The Best Of Me Fury Teenage Mutant Ninja Turtles The Maze Runner Gone Girl

30 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

Appartament ©did f’ÓaΩ-Ûabbar fit-tieni sular bi 3 kmamar tas-sodda. Lest bil-kçina, kamra tal-banju, main bedroom bl-ensuite u bibien ta’ barra u ©ewwa lesti. Prezz €118,000. Çempel 9987 1967

Treadmill li tifla˙ sa 100kg. Kundizzjoni tajba u ©iet serviced is-sena l-o˙ra. Ma tantx intuΩat. Prezz ta’ €160 jew viçin. Çempel 7930 0261.

Garaxx ta’ 5 karozzi livell mat-triq, b’kantina ta˙tu daqs il-garaxx stess. Dan jinsab fil-GΩira. Prezz ta’ €80,000. Çempel 9982 5810. Appartament f’Wied il-G˙ajn fit-tieni sular g˙all-bejg˙, viçin il-ba˙ar, Ωew© kmamar tas-sodda, kamra tal-banju, kçina u dining room combined . Fully furnished b’g˙amara u appliances ©odda. Jinkludi parti millbejt b’kamra tal-˙asil b’toilet, shower u sink. Prezz ta’ €79,000 freehold (bla çens). Çempel 2700 1031 wara s7pm jew 9812 1011 il-©urnata kollha. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

KIRI TA’ BAR Il-Kumitat Laburista ta’ ÓadDingli ser ikun qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-Bar taçÇentru Laburista f’ÓadDingli. L-offerti jintlaqg˙u mit-Tnejn 27 ta’ Ottubru 2014 sat-Tnejn 24 ta’ Novembru 2014 fis-7pm. Ilformola tal-applikazzjoni tista’ tin©abar billi ççempel lill-President fuq 7939 8896 jew lis-Segretarju fuq 7994 1293. Il-Kumitat jista’ jirrifjuta kull offerta, anke l-aktar wa˙da vanta©©juΩa.

Kajjik tal- fiber 14-il pied. Magna inboard Aircool. Óadmet inqas minn 100 sieg˙a. G˙andu gabuz, arial tal-VHF u karru. Kundizzjoni tajba ˙afna. Çempel 7709 0509 jew ibg˙at email lil joecarm@melita.com. Prezz negozzjabbli. Affarijiet tal-Milied, Keychains, maggijiet (mugs), tazzi u bowls tar-reklami, statwi, inkwatri u affarijiet o˙ra tad-dar. Prezzijiet ir˙as. Bargain. Çempel 7965 1011.

Long play turn table player tad-ditta Fisher MT-640, kwaΩi ©did. Prezz €60 jew offerta viçin. Çempel 7930 0261. PVC car cover u underlay g˙al Peugeot 205. Kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €60 jew offerta viçin. Çempel 7930 0261.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙allilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed

tistenna g˙alih. Tiswija bilgaranzija. Irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

SERVIZZI G˙all kull tip ta’ Ωbir ta’ sigar u tindif ta’ ©onna çemplu lil C&S Gardening fuq 9903 0066 jew 7932 6737. Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija,

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU NOTA IMPORTANTI: Çekkijiet g˙andhom ji©u indirizzati lil SOUND VISION PRINT LTD

g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.c om

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid

membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma taxxita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com Klieb g˙all-bejg˙: Ìriewi talÌerman Shepherd, ©enituri ta’ barra. G˙andhom 8 ©img˙at. Çempel 7949 1077. Óanut g˙at-twellija: Grocer f’Ra˙al Ìdid armat bi klijentela tajba, bil-permessi me˙tie©a. Çempel 7989 4867.

Offerta 1: ©img˙atejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM U INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI kÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI

16|11|2014 31

ÇENTRU LABURISTA ÓAÛ ÛABBAR

Kompetizzjoni g˙all-Milied Il-Kunsill Çiviku ta’ ÓaΩ-Ûabbar qed jorganizza kompetizzjoni g˙all-isba˙ bambin/presepju f’tieqa f’ÓaΩ-Ûabbar. Min hu interessat jista’ ji©bor kopja tal-applikazzjoni mill-muΩew tas-Santwarju bejn id-9am u 12pm. Applikazzjonijiet jag˙lqu fit-8 ta’ Diçembru. AvviΩi mill-paroçça ta’ Óal Tarxien Infakkru li g˙ax-xahar ta’ Novembru ç-çimiterju ta’ Óal Tarxien qed ikun miftu˙ mitTnejn sas-Sibt bejn is-6.30am u s-6.45pm, u l-Óadd mis-6.15am sal-4.30pm. Infakkru wkoll li b˙alissa qed isir baΩar b’risq il-knisja fis-sala ta’ Kristu Rxoxt fi Triq Annetto Caruana, Óal Tarxien. Esibizzjoni ta’ xog˙ol fiç-çeramika Bejn l-14 u t-30 ta’ Novembru 2014, fir-Razzett talMarkiΩ, il-Mosta, l-artist Darren Spiteri ser itella’ t-tieni wirja personali tieg˙u bit-titlu Fired Earth. Din il-wirja tikkonsisti f’diversi xog˙lijiet fiç-çeramika li l-artist ˙adem tul dawn l-a˙˙ar sentejn. Il-wirja Fired Earth ser tkun miftu˙a kuljum bejn is6.00pm u d-9.00pm, filwaqt li s-Sibtijiet u l-Ódud tifta˙ ukoll bejn l-10.00am u 12.00am AvviΩi mill-paroçça tal-Imsida Nhar il-Ìimg˙a 21 ta’ Novembru 2014 ser issir lAssemblea Parrokkjali fiç-Çentru Familja Mqaddsa, Triq Johnny Catania, l-Imsida. Kul˙add mistieden jattendi. G˙al aktar tag˙rif çempel lil Lucienne Bason fuq innumru 9957 8730. Nhar is-Sibt 6 ta’ Diçembru 2014 ser issir l-ikla talMilied. Tluq minn quddiem il-knisja tal-Imsida fit8.00pm. Id-d˙ul kollu jmur b’risq il-parroçça talImsida. Ser isir baΩar fiç-Çentru Familja Mqaddsa, Triq Johnny Catania, l-Imsida, nhar it-12, it-13 u l-14 ta’ Diçembru 2014. Id-d˙ul kollu jmur b’risq il-parroçça tal-Imsida. Nhar il-Óadd 28 ta’ Diçembru 2014 ser isir afternoon tea fiç-Çentru Familja Mqaddsa, Triq Johnny Catania, lImsida, fit-3.00pm. Id-d˙ul kollu jmur b’risq il-parroçça tal-Imsida. G˙al aktar tag˙rif fuq l-attivitajiet ta’ fund raising çemplu lil Monica Caruana: 7932 3380, jew Marianne Pace: 7929 8940. Kunçert annwali Nhar il-Óadd 23 ta’ Novembru l-G˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun ser ittella’ l-kunçert annwali tag˙ha fis-7.30pm fis-Sala tal-Kulle©© Santa Margerita, Skola Sekondarja tal-Bniet, iΩ-Ûejtun. Dan l-appuntament annwali ja˙bat ukoll maç-çelebrazzjonijiet relatati malfesta litur©ika ta’ Santa Katarina V.M., patruna taΩ-Ûejtun, li ti©i ççelebrata fil-25 ta’ Novembru. Il-Banda Beland, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Ray Sciberras, g˙andha m˙ejji programm mill-isba˙ b’siltiet li jolqtu l-gosti ta’ kul˙add, b’muΩika li tvarja minn dik klassika sa muΩika kontemporanja. Kul˙add huwa mistieden u d˙ul g˙al dan il-kunçert huwa ming˙ajr ˙las. Óru© tal-istatwa tal-Madonna tal-Ìilju min-niçça Nhar il-Óadd 30 ta’ Novembru 2014 fl-10.30am, ser isir il-˙ru© min-niçça tal-istatwa artistika tal-Madonna talÌilju u l-espoΩizzjoni tag˙ha fuq il-bradella artistika fiç-çentru tal-knisja parrokkjali tal-Imqabba. L-istatwa ser tkun esposta g˙al ˙mistax-il ©urnata ta’ ve ne razzjoni pubblika fl-okkaΩ joni tal-festa talImmakulata Kunçizzjoni li ser ti©i ççelebrata flImqabba nhar il-Óadd 7 ta’ Diçembru 2014. Id-devoti kollha ta’ Marija Immakulata huma m˙e©©a li jattendu. Aktar informazzjoni mis-sit elettroniku www.talgilju.com

Tea tombola Il-Mission Fund (VO/0015) ser jorganizza tea tombola b’risq missjunarji Maltin li qeg˙din ja˙dmu fil-pajjiΩi tat-Tielet Dinja, nhar il-Óadd 30 ta’ Novembru 2014, fillukanda Imperial, Triq Rudolf, Tas-Sliema fit-3.30pm. Il-biljetti, €5 (bla trasport) u €7 (bit-trasport), jistg˙u jinkisbu mill-Mission Fund, 500, Eureka Court, Blk A / Flt 6, Triq il-Kbira, il-Mosta (Tel: 2141 3664) jew ming˙and is-Sa Speranza Xuereb (Tel: 79/2141 0860).

Iç-Çentru Laburista ta’ ÓaΩ Ûabbar, qed jilqa’ offerti g˙al-kiri tal-Bar. Dawn l offerti ser jintlaqghu mill-24 ta’ Novembru sal-1 ta’ Diçembru. Fost il-©imgha bejn is-6pm u s 7-pm u is-Sibt u l-Óadd bejn il-11am u 12pm. L-offerti jg˙alqu nhar it-Tnejn l-ewwel ta’ Diçembru fis-7pm.

32 16|11|2014

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 22°C

INDIÇI UV: 3 TEMP: Ftit imsa˙˙ab b’waqtiet twal xemxin

21°C

22°C

21°C

17°C

16°C

Il-Óamis

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt Ritratt: TREVOR MILES

L-INQAS TEMPERATURA: 17°C

RIÓ: Moderat mill-Majjistral BAÓAR: Moderat IMBATT: Baxx mil-Lbiç li jsir mill-Majjistral

20°C

21°C

15°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 22°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Chemimart Ltd. 20/21, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta San Raffael Pharmacy, 247, Triq Óal Qormi, il-Marsa Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens, il-GΩira JV’s Pharmacy, Wied is-Swieqi, is-Swieqi Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd, 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard St Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda, il-Mosta St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Sonren Pharmacy, Triq iΩ-Ûejtun, Óal Tarxien Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla Felice Pharmacy, 95, Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar Pompei Pharmacy, Xatt is-Sajjieda, Marsaxlokk Kristianne Pharmacy, Triq ic-Cavi, l-Imqabba The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli

Il-Mitjar ta’ Óal Far

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

17.11.1933 L-Istati Uniti tirrikonoxxi l-Unjoni Sovjetika

G˙awdex Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, ir-Rabat Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor, Ta’ Kerçem

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

81 21 47 24 36 57 34 44

SUPER 5

14 24 18 13 10

GRAND LOTTERY

04 00

07 09 06 01 08

18.11.2013 In-NASA tvara s-sonda Maven g˙all-pjaneta Mars

KOMpETIzzJOnI KTIEB KÓ

16|11|2014 33

kullhadd.com

KOMpETIzzJOnI KTIEB ruMAnz

pAuLInE

Ir-rumanz Pauline, bi traduzzjoni ta’ Emmanuel Portelli u pubblikazzjoni ta’ BDL, kien stampat g˙all-ewwel darba bl-IngliΩ fl-1877, ta˙t l-isem Love Works Wonders . Charlotte Mary Brame jew, kif kienet mag˙rufa fl-Amerika, Bertha M. Clay, kienet l-awtriçi ta’ diversi rumanzi o˙ra ta’ suççess, fosthom Dora Thorne. Meta n˙arsu lejn il-˙ajja ta’ kittieba li g˙amlu suççess, spiss insibu li ˙ajjithom tkun eçitanti jew tra©ika daqs, jekk mhux iktar, mill-istejjer li jiktbu. Naraw ukoll kif aspetti mill˙ajja tag˙hom ikunu riflessi fl-istess stejjer. Dan huwa wkoll il-kaΩ ta’ din l-awtriçi. Imwielda f’Leicestershire fl-1836, Charlotte Mary Brame attendiet skejjel ta’ presti©ju g˙all-bniet ta’ dak iΩ-Ωmien, fosthom dawk li kienu mag˙rufa b˙ala finishing schools f’Pari©i. Meta temmet l-edukazzjoni tag˙ha bdiet ta˙dem b˙ala governanti, iΩda wara ftit iΩΩew©et ©ojjellier minn Londra. Charlotte u Ωew©ha Philip kellhom disat itfal, iΩda ˙amsa minnhom mietu fit-tfulija. Philip ma kienx kapaçi fin-negozju, u kien ukoll sakranazz. G˙alhekk id-d˙ul tal-familja Brame kien spiss jiddependi mill-kitba ta’ Charlotte.

Minkejja li r-rumanzi tag˙ha g˙amlu suççess, dan ma kienx rifless fid-d˙ul tag˙ha, primarjament min˙abba l-piraterija. Fil-fatt, meta Charlotte mietet fl1884, ˙alliet warajha ammont sostanzjali ta’ dejn. Uliedha ttie˙du mill-awtoritajiet, u Ωew©ha Philip ikkommetta suwiçidju fl-1886. Ir-rumanz ta’ Brame Love Works Wonders ing˙ata l-isem ta’ Pauline f’din it-traduzzjoni ta’ Emanuel Portelli. Pauline hija n-neputija talBaruni Oswald Darrell, armel sinjur u sid ta’ Darrell Court. G˙alkemm Pauline hija mag˙rufa g˙all-©miel tag˙ha, il-manjieri tag˙ha huma kemxejn strambi. Miss Hastings ti©i mag˙Ωula b˙ala l-governanti ta’ Pauline. Fin-nofs tid˙ol Lady Hampton, mara vanituΩa li ˙lief xalar ma tarax, u li trid dejjem tg˙addi tag˙ha. Din ukoll g˙andha neputija grazzjuΩa u sabi˙a, bl-isem ta’ Elinor Rocheford. Mix-xena ma jistax jonqos il-Kaptan Ωag˙Ωug˙ Aubrey Langton. L-istorja hija bbaΩata fl-Ingilterra fis-seklu dsatax, u m’hemmx dubju li sitwazzjonijiet u karattri li naraw f’dan ir-rumanz kienu riflessjonijiet ta’ dak li g˙exet l-awtriçi Charlotte Brame.

SILTA MILL-KTIEB Miss Hastings kienet ippreparata li se tiltaqa’ ma tfajla diffiçli, wa˙da li qatt ma kienet parti mis-Soçjetà t-tajba. Hija ma kellha xejn minn dawk il-manjieri grazzjuΩi u fattizzi ˙elwin li wie˙ed jistenna minn tfajla ta’ din l-età. Hija stenniet li se tara figura twila, b’par idejn roΩa u b’arja ©enerali li ma tafx x’ser taqbad tag˙mel biha nnifisha. Din kienet lidea li hija fformat f’mo˙˙ha. Imma issa baqg˙et skantata bir-realtà – figura mill-isba˙ – tfajla kemxejn pallida iΩda bi ©miel li ma tantx tinsieh malajr. Ma kien hemm xejn li jixbah lil xi tfajla tal-iskola; l-ebda ˙a©a artifiçjali. Pauline kienet sempliçiment maestuΩa. L-ebda kelma o˙ra ma setg˙et tiddiskriviha mod ie˙or. Hekk kif ˙arset lejha, Miss Hastings, bla ma riedet, ˙asbet f’dawk il-linji grazzjuΩi, dawk il-kurvituri tassew sbie˙ u mirquma; l-istess fattizzi u ©miel li kellha lfamuΩa Diana li hemm fil-MuΩew ta’ Louvre; l-istess g˙onq kemxejn inklinat imma b’mod graz-

zjuΩ; l-istess linja, simetrija u armonija rjali. Miss Hastings ftakret li f’wa˙da mill-aqwa gallariji tal-arti f’Ruma, kienet rat bust sublimi ta’ Juno u issa…issa waqt li kienet qieg˙da t˙ares lejn din l-istudenta ©dida tag˙ha, hija imma©inat li dik irras ta’ Juno ©iet immudellata fuq dan l-g˙onq ta’ Pauline. Ir-ras ta’ din it-tfajla kienet wa˙da rjali; dak il©bin baxx, bajdani u mdawwar fuq il-˙u©bejn; dak ix-xag˙ar sabi˙ li wie˙ed bilkemm seta’ jiddeskrivih, kien mi©bur fuq wara u miΩmum bi vle©©a Ωg˙ira tal-fidda. Imma forsi l-g˙ajnejn kienu l-aqwa fattur li Ωejnu dak il-wiçç; par g˙ajnejn skuri daqs id-dlam tal-lejl innifsu; ˙arsa ta’ xi ˙add qieg˙ed jo˙lom iΩda li kultant jimtlew b’passjoni intensa li m’hemmx kliem li jiddeskrivihom. Dawn issa kienu jleqqu f’dak id-dawl baxx li kien hemm fil-kamra. Par xofftejn ˙omor daqs il-qroll, imla˙˙min u b’forma mill-isba˙; fomm li kien jag˙tik l-impressjoni ta’ wie˙ed li jipper-

swadik – fomm li seta’ jesprimi kemm ˙lewwa kif ukoll qrusa; kapaçi jesprimi m˙abba jew çerta kburija b’çaqliqa sempliçi tax-xofftejn. Kull moviment li tag˙mel din it-tfajla jkun mag˙mul b’çerta grazzja anke jekk forsi lanqas tkun taf. Pauline bilkemm kienet konxja biΩΩejjed tal-©miel tag˙ha. Issa mxiet lejn it-tieqa u baqg˙et wieqfa bl-aktar mod naturali, isserra˙ mal-kwadrant tal-injam tag˙ha. Imbag˙ad tefg˙et id wa˙da wara rasha b˙al wa˙da li tinsab g˙ajjiena u tixtieq tistrie˙. “Int m’g˙andek x’taqsam xejn ma’ dak li jien stennejt li se nara,” qaltilha finalment Miss Hastings, “Tant int differenti li jien ninsab tassew sorpriΩa.” “U…jien a˙jar jew…ag˙ar milli imma©inajtni li jien? staqsietha Pauline b’ton sarkastiku. “Inti differenti u forsi a˙jar f’çerti affarijiet. Aktar twila tant illi jien ninsa li int l-istudenta tieg˙i.”

Mistoqsija: Ta’ min hija studenta Pauline?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb PAULINE ©entilment ipprovdut minn BDL Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 23 ta’ Novembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb AÇÇÙ huwa:

34 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0609 0700 1863 1904 1964 2093 2130 2265 2267 2288 2658 2715 2893 3034 3179 3182 3194 3241 3433 3640 4472 5065 5186 5417 5783 5843 5989 6340 6552 6670 6755 6839

7350 7589 8761 9013 9353 9938

B’5 numri

B’6 numri

00876 21961 22455 24425 26839 28129 28182 28435 29674 31692 39145 43320 49120 53288 53444 65156 65341 78984 81746 87923 91063 95078

235199 409231 455722 862833

Bi 8 numri 09715348 15592986 55142439 67230192

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: MATILDE SCICILUNA, Block 3, Flat 10, Triq id-Deheb Fin, Bormla.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

16|11|2014 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

Tajba nejja u mg˙ollija (5) 4. Ng˙ixu fihom (4) 7. Nazzjonalisti (1,1) 9. Ara 3 10. Kalzetta (6) 12. Ta’ fuq il-kejk? (6) 16,21W. Tal-lampa (6) 18,19. Ikunu fil-posta (5) Ara 18 19. 20. Meta ji©ik, tiekol (5) 21. Daniel David Tabone (1,1,1) 23. Qbid tal-g˙asafar? (4) 24. Óad-Dingli hemm b˙alu (5)

2,5. 3,9. 5. 6,11. 8. 11. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Tista’ tkun ta’ G˙awdex (6) Sirt nafu (6) Appik (6) Ara 2 Ta’ veru (5) Oppost ta’ poΩittivi (9) Ara 6 Lixxi? (5) Rest in Peace (1,1,1) Kunjom u ra˙al (6) Spiççut (6) Avukat (1,1,1) Ara 16 Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7. 9,13. 10. 12. 16,18. 19. 20. 21. 23. 24.

1. 2,3. 5,11. 6,21W. 8. 12,22. 14. 15. 17.

Óabel, Talb, UV, Filata, Nisraq, Sqalli, Rotta, KIA, Xabba’, QTR, Na˙a, Ewwel

Óaffer, Ballun, A˙raq, Baqqun, Villabate, Stra˙, Ikalaw, Qandel, Ort

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© atturi veterani li dan l-a˙˙ar rajniehom ja˙dmu f’film flimkien ma’ bosta atturi stabbiliti o˙ra.

Attur 1:

Attur 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Lionel Messi

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: ALFRED BORG, 188, Triq San Gejtanu, il-Óamrun, ÓMR 1316.

Cristiano Ronaldo

36 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ sports

It-tIenI tellIeqa tal-Kampjonat Darts InternatIonal loKalI tal-powerboats open 2014 Dan tmiem il-©img˙a fil-Bajja ta’ San Tumas ser issir it-tieni tellieqa tal-kampjonat Patron Lukoil tal-powerboats. Id-dettalji ta’ din it-tellieqa ng˙ataw miç-champion Ewropew Aaron Ciantar waqt konferenza tala˙barijiet li saret nhar ilÌimg˙a fil-Bajja ta’ San Tumas. Ser ikunu erbg˙a l-kategoriji li g˙alihom ser jikkompetu ssewwieqa li huma: – – – –

C2 Supersport 200 D Class Supersport 250 F2 Supersport 25 F1 Supersport Pro-s25

Indirizza wkoll il-konferenza tal-a˙barijiet Patrick Pollacco, Enforcement Manager ta’ Transport Malta, li sa˙aq dwar l-importanza li l-ba˙˙ara joqog˙du g˙all-istruzzjonijiet. Mhumiex biss il-ba˙˙ara li g˙andhom ikunu prudenti imma anke l-g˙awwiema u lispettaturi, hekk kif il-bajja ser tkun mag˙luqa. Is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, Ω-

Ûg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius qal li g˙andha ting˙ata importanza lill-isport marbut mal-ba˙ar biex dan l-isport jikber. l-Onorevoli Agius qal li fiΩ-Ωmien li ©ej il-Gvern ser ikun ja˙dem mill-viçin biex

ting˙ata l-g˙ajnuna neçessarja ˙alli dan l-isport tal-ba˙ar ikompli jikber u jattira wkoll turiΩmu sportiv. It-tlielaq fil-Bajja ta’ San Tumas se tkompli llum il-Óadd bejn it-8.00am u 6.00pm.

It-Tlieta 11 ta’ Novembru, il-Malta Darts Association tat bidu g˙assebg˙a u g˙oxrin edizzjoni tal-Malta Open fil-lukanda Topaz, Bu©ibba. Barra plejers minn Malta ©ew ukoll plejers minn Çipru, l-Italja, lSkozja, Wales, id-Danimarka, l-Olanda, l-IΩvizzera, il-Greçja, inNorve©ja, il-Ìermanja u minn in˙awi differenti fl-Ingilterra. It-Tlieta sar il-log˙ob tad-doppji fejn wara erba’ sig˙at ta’ log˙ob kontinwu waslu sabiex jikkontestaw il-kwarti tal-finali Martin Degel/Mark Layton (il-Ìermanja/Wales), John Michael/Karsten Koch (il-Greçja/il-Ìermanja), Andy Krockel/Michael Nett (il-Ìermanja), Jamie Robinson/John Walton (l-Ingilterra), Greg Upton/Josh McCarty (l-Ingilterra), Greg Hoggan/Mark Cameron (l-Ingilterra), Salvarore Mantarro/Martino Tagliapietra (l-Italja) u Thomas Obsfelder/Mark Mulholland (il-Ìermanja). Fid-doubles tan-nisa waslu sas-semifinali Trixi Krockel/Silke Goebel (il-Ìermanja), Michela Michelini/Romana Petrini (l-Italja), Cheryl McLoug˙lin/Ann Chilton (l-Ingilterra) u Giada Ciofi/Giovanna Novelli (l-Italja). Ikkompetew 129 koppja Quddiem folla sabie˙a ta’ nies, l-Erbg˙a ntlag˙bu s-singles tal-irgiel u n-nisa u kkompetew xejn inqas minn 269 plejer. Waslu sabiex jikkontestaw il-kwarti tal-finali tal-ir©iel Albert Scerri (Malta), Craig Stoner, Josh McCarthy u John Walton (l-Ingilterra), Mark Layton (Wales), John Michael u Kostas Pantelidis (il-Greçja) u Matthew Medhurst (l-Olanda). Il-log˙ob tal-ir©iel kien ta’ best of 3 sets, kull sett best of 3 legs. Fil-kategorija tan-nisa waslu sas-semifinali Kirsten Byo (l-IΩvizzera), Giada Ciofi (l-Italja), Vibeke Solvik (in-Norvegja) u Giata Sfakioti (ilGreçja) Il-log˙ob tan-nisa kien ta’ best of 5 legs. Waqt il-log˙ob tas-singles inqabdu xejn anqas minn 63 punte©© massimu ta’ 180, waqt li Josh McCarthy g˙alaq log˙ba b’punte©© ta’ 170. Il-Óamis, 13 ta’ Novembru, kienet l-a˙˙ar ©urnata tal-Malta Darts International Open. Il-log˙ob kien il-faΩi finali tal-erba’ kategoriji: dawk tal-individwali u doppji sew tal-ir©iel kif ukoll tan-nisa. Il-log˙ba finali tad-doppji u dik tal-individwali tan-nisa saret fuq baΩi tal-aqwa minn seba’ sets waqt li l-finali tal-ir©iel individwali saret fuq l-aqwa minn tliet sets, kull sett l-aqwa minn ˙ames legs. Waslu biex jikkontestaw l-ewwel finali tad-doubles tan-nisa Trixi Krockel/Silke Goebel u Cherly McLoug˙in/ Ann Chilton. Dawn tala˙˙ar reb˙u 4-1. It-tieni finali, dik tad-doppji tal-ir©iel, kienet missielta ˙afna, fejn finalment ˙ar©u rebbie˙a Karsten Kornath/John Michael 4-2 kontra Jamie Robinson/John Walton. It-tielet finali, dik tal-individwali tan-nisa, marret g˙and Vibeke Solvik li g˙elbet lil Kirsten Byo 4-0. L-aktar finali mistennija bla dubju kienet dik tal-individwali talir©iel. Din ©iet ikkontestata minn Kostas Pantelidis u John Walton, Ωew© plejers mag˙rufa sew g˙al-livell g˙oli tag˙hom fix-xena internazzjonali. John kien g˙amel disa’ darts fil-Winmau World Masters 2007, reba˙ il-BDO World Championship 2001, World Masters 2000, Belgium Open 2001, British Classic 2001, British Open 2001, Welsh Open 2001, Scottish Open 2001, British Pentathlon fl-2002, 2006 u 2010, kif ukoll rebbie˙ tal-WDF Europe Cup Pairs 2008. Min-na˙a tieg˙u Kostas wasal mal-a˙˙ar 16 fil-WDF World Cup Singles 2007 u mal-a˙˙ar 32 darbtejn fil-WDF Europe Cup Singles. Walton reba˙ il-finali 3-0, 3-0.

l-arGUment ILLEJLA FUQ ONE | 21.30 G˙all-ewwel darba f’din l-edizzjoni L-Argument ser jimra˙ ’il barra minn xtutna u jiddiskuti l-futbol barrani. Fost ilmistiedna John Zammit (Inter Club Malta), u Richard Micallef (Chelsea). Huma jing˙aqdu mal-mistieden residenti Antvin Monseigneur biex jiddiskutu bosta temi relatati l-aktar mal-futbol Taljan u IngliΩ. Il-futbol femminili jibqa’ jsib l-ispazju fil-programm LArgument u din il-©img˙a ser ting˙ata ˙arsa lejn l-istorja tat-tim nazzjonali Malti tan-nisa fis-servizz speçjali. Madankollu, ser inkunu nistg˙u nassistu wkoll g˙all-a˙jar siltiet mill-log˙ba bejn l-Im©arr u Birkirkara. Ovvjament, ma jonqosx li jing˙ata spazju lit-tim nazzjonali li jkun impenjat kontra l-Bulgarija fl-istess ©urnata. Jixxandru wkoll is-siltiet mill-log˙ba ta’ ˙biberija li t-tim nazzjonali ta’ ta˙t il-21 sena g˙andu kontra l-Azerbaj©an. L-Argument g˙andu preΩentazzjoni ta’ Clinton Buhagiar u produzzjoni ta’ Mark Cutajar u jixxandar il-Óadd fid-9.30 fuq ONE.

SPORTS kÓ

16|11|2014 37

kullhadd.com

PUNTI FIL-QOSOR Il-mitt log˙ba Il-log˙ba tal-lejla li g˙andhom it-Taljani konta l-Kroazja u li se tintlag˙ab f’San Siro, hija l-mitt log˙ba g˙all- midfielder ta’ Roma, Daniele De Rossi. De Rossi idebutta g˙at-tim nazzjonali fl-2004, fil-log˙ba ta’ kwalifikazzjoni tat-tazza taddinja. Il-plejer kien skurja wie˙ed mill-gowls g˙at-Taljani. Il-log˙ba kienet spiççat 2-1 favur it-tim ©irien tag˙na. Huwa sar pedament g˙at-tim Taljan u l- highlight tal-karriera tieg˙u kienet fl-2006 meta t-Taljani reb˙u r-raba’ Tazza tad-Dinja li kienet saret fil-Ìermanja. Intant, fi kliem De Rossi, huwa qal li hija esperjenza inkredibbli li se jilg˙ab il-mitt log˙ba tieg˙u. Nafu kemm it-Taljani huma kburin li jilag˙bu bil-flokk Taljan, b’hekk il-plejer ta’ 31 sena se jibqa’ jΩomm din illog˙ba f’qalbu. IΩ-Ωew© timijiet g˙andhom listess punti, iΩda l-Kroazja jinsabu fil-vanta©© bid-differenza ta’ gowls. Ilbiera˙ kienet ukoll il-mitt log˙ba tal- captain tal-IngliΩi, Wayne Rooney, 29. Rooney beda jilg˙ab g˙at-tim nazzjonali IngliΩ fl-2003 fl-età ta’ 17-il sena. Hu kien l-ewwel plejer ta’ dik letà li lag˙ab g˙at-tim IngliΩ. L-ewwel log˙ba tal-forward tar-Red Devils kienet log˙ba ta’ ˙biberija mal-Awstralja li ntlag˙bet fit-12 ta’ Frar. B’disfatta g˙all-IngliΩ, il-log˙ba ntemment bl-iskor ta’ 1-3, telfa g˙allIngliΩi. Mhux se jilg˙ab L-istriker tal-Liverpool, it-Taljan Mario Balotelli, 24, re©a’ rritorna lura f’Anfield min˙abba injury fil-hamstring. Il-plejer Ωag˙Ωug˙ kien se jirritorna g˙al-log˙ab mat-tim nazzjonali g˙all-ewwel darba minn wara l-kampjonat tat-tazza taddinja. Neuar barra mit-tim ÌermaniΩ Il- goalkeeper tal-Bayern Munich, Manuel Neuer, 28, ©ie m©ieg˙el jibqa’ barra mit-tim nazzjonali ÌermaniΩ g˙allog˙ba ta’ ˙biberija li g˙andhom nhar it-Tlieta kontra t-tim ex-champion tad-dinja, Spanja. Neuer we©©a’ l-g˙aksa l-leminija fil-log˙ba li kellhom nhar ilÌimg˙a li g˙adda kontra Ìibiltà bl-iskor ta’ 4-0. S’issa g˙adu mhux mag˙ruf kemm hi gravi din l-injury, u l-irtirar mil-log˙ba ta’ nhar it-Tlieta hija prekawzjoni sabiex ma tiggravax is-sitwazzjoni tal-plejer. Mancini jirritorna f’Milan Robert Mancini, 49, re©a’ rritorna mat-tim li kien imexxi bejn l2004 u l-2008, Inter. Il-mani©er li ˙a post Walter Mazzarri qed jittama li jimmani©©a lit-tim g˙ar-reb˙. L-Inter offrewlu kuntratt ta’ sentejn u nofs. Mancini qal li hu m’g˙andux il-bakketta ma©ika u fil-log˙ba tal-futbol ma tantx hemm Ωmien biex tanalizza ssitwazzjoni, b’hekk hu u t-tim iridu ja˙dmu sabiex jiksbu riΩultati sodisfaçenti. FiΩ-Ωmien li Mancini kien ilkowç tal-Inter marru tajjeb u reb˙u bosta tazzi, g˙alkemm tajjeb li ng˙idu li dak iΩ-Ωmien kien hemm il-koruzzjoni tal-calciopoli.

Cristiano Ronaldo jikser ir-rekord tal-aqwa scorer fl-Ewropa L-attakkant internazzjonali PortugiΩ u ta’ Real Madrid Cristiano Ronaldo sar l-aktar plejer li skurja gowls fil-Kampjonati Ewropej ta’ kull Ωmien. Dan meta skorja l-unika gowl fil-partita li t-tim Nazzjonali PortugiΩ reba˙ din il-©img˙a fir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni tal-EURO 2016 kontra l-Armenja f’Faro li g˙adhom ming˙ajr reb˙a wa˙da f’dan il-grupp li hemm ukoll l-Albanja, is-Serbja, kif ukoll id-Danimarka. B’dan il-gowl Ronaldo tela’ fil-quççata tal-klassfika tal-aktar plejers li skurjaw gowls bi 23 gowl personali fil-kompetizzjonijiet Ewropej. G˙alhekk, l-attakkant ta’ Real Madrid qabeΩ lill-attakkant DaniΩ John Dahl Tomasson meta mill-viçin tefa’ fix-xibka wara azzjoni tajba mit-tim PortugiΩ. B’din ir-reb˙a t-tim ta’ Paulo Bento telg˙u fit-tieni post ta’ Grupp I b’total ta’ sitt punti wara tliet log˙biet. G˙aldaqstant, huma qeg˙din biss punt ’il bog˙od mil-leaders tal-istess grupp, li huma proprju d-Danimarka, li s’issa g˙andhom seba’ punti. Il-Portugall g˙andhom iç-çans li jitilg˙u fil-quççata g˙ax g˙ad iridu jirkupraw partita o˙ra biex ji©u ndaqs mad-Danimarka.

38 16|11|2014

kullhadd.com

KÓ FORMULA 1

RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

InAQQAS Id-dISTAKK Il-kundizzjonijiet metereolo©içi talGran Premju ta’ Interlagos kienu ferm differenti minn dawk mistennija. Fejn ˙afn a nies st ennew li tag˙mel xita bil-qliel matul it-tellieqa kollha, iç-çirkwit fil-fatt spiçça tant ra xemx u s˙ana li r-roti rotob li pprovdew il-Pirelli kienu fit-tarf li jiΩΩ armaw g˙al kol l ox f’di versi okkaΩjonijiet. Il -Gra n Premju tal -BraΩi l t a l opportunità lil Nico Rosberg illi jikseb il-˙ames reb˙a tieg˙u f’dan ilkampjo nat u jnaqqas i d-dist akk minn ma’ Lewis Hamilton g˙al 17-il punt. Dan ir-riΩultat ma jbiddilx ilfatt li l-kampjonat se ji©i deçiΩ filGran Premju ta’ Abu Dhabi, illi se jik konk lu di wi e˙ed mi l l-ak tar sta©uni kontroversjali tas-snin riçenti. Rosberg kellu bΩonn jag˙mel punt importanti f’Interlagos. Id-differenza enormi fin-numru ta’ reb˙iet bejn Hamilton u Rosberg, g˙axra kontra erbg˙a favur il -Bri ttan ik u, ki en ©ieg˙el lil bosta li jpo©©u fid-dubju t-talent tal-ÌermaniΩ. Madankollu, fil-kundizzjonijiet estremi li rajna filBraΩil dan tal-a˙˙ar wera li g˙andu l-mo˙˙ u l-qalb li j˙abbatha tajjeb ma’ Hamilton anke meta jkun ta˙t pressjoni kbira. Minkejja li Rosberg telaq millewwel post, g˙al ˙in twil deher kwaΩi inevitabbl i li Hamilton se jil˙qu hekk kif l-ammont baxx ta’ fjuwil li kien qieg˙ed juΩa wera li ma kienx qed juΩa l-potenzjal s˙i˙ tal-vettura tieg˙u. Mad anko ll u, il -Brit tan ik u ppre©udi ka l -ist rat e©i ja ti eg˙ u b’˙ar©a minn fuq it-traççat li tat seba’ sekondi vanta©g lil Rosberg. IlÌermaniΩ irnexxielu jiddefendi lewwel post tieg˙u sal-a˙˙ar hekk kif Hamilton, minkejja li l-ekskampjun tad-dinja g˙alaq id-di stakk minn mieg˙u lejn tmiem it-tellieqa. Kumplikazzjonijiet Mi n-na˙a tag˙ho m, il -Wi ll iam s dehru destinati li jkollhom tellieqa diΩappuntanti. Minkejja li l-ewwel pit stops ta’ Massa u Bottas kienu effiçjenti, it-tieni sett ta’ waqfiet kienu diΩastruΩi g˙at-tnejn li huma. L-ewwel tg˙affi©a se˙˙et meta lBraΩiljan aljena rasu fit-tieni pit stop u pparkja l -vet tura qud diem il garaxx tal-McLaren minflok dak talWilliams. Warajh kien il-FinlandiΩ li kien imissu jinvolvi ru˙u f’ta˙wida, hekk kif problema fiç-çintorin ta’ sigurtà tieg˙u ©ieg˙el wie˙ed mill-mekkani-

k i jag˙mel sekondi twal jil g˙ab mieg˙u biex jipprova jaqflu sew. M in kejja dan it -ta˙wi d, i Ω-Ωew© sewwieqa rnexxielhom jispiççaw fiΩΩona punti fejn Massa sa˙ansitra rnexxielu jitla’ fuq il-podju fost lentuΩjaΩmu tal-partitarji BraΩiljani. Jag˙mlu li jistg˙u Button re©a’ ta wirja o˙ra tat-talent t ieg˙u bi r-raba’ post li k iseb b ’McL aren, li bi l-mo d il -mod q ieg˙da ssi r ko mpeti tti va mh ux ˙aΩin. Kemxejn diΩappuntanti, minna˙a l-o˙ra, kien Magnussen illi esperjenza problemi kbar ta’ degrad fir-roti tieg˙u li Ωammewh milli jkun kompetittiv. Problemi kellhom ukoll ir-Red Bull li f’Interlagos batew ˙afna. Filwaqt li V ettel k ell u l-˙am es post bi ex jikkuntenta, Ricciardo temm it-tellieqa kmieni wara li sofra problema f’wa˙da mis-sospensjonijiet tal-vettura tieg˙u. Il-Ferrari taw aktar spettaklu missolt u l-Óadd li g˙adda hek k kif Alonso sab ru˙u wara Raikkonen fla˙˙ar stadju tat-tellieqa. Min-na˙a tat-tim jidher li ma waslux ordnijiet biex il-FinlandiΩ içedi minkejja l-fatt li l-Ispanjol kien iktar veloçi minnu. Dan wassal g˙al battalja interessanti li damet diversi dawriet qabel ma l-Ispanjol irnexxiel u jimponi ru˙u. Madankollu, sa dak l-˙in kien tard wisq g˙alih biex jil˙aq lil Vettel u kellu jikkuntenta ru˙u bis-sitt post.

DiΩappunti Il-Force India kienu jafu li ma kinitx se tkun façli g˙alihom biex jikkompetu mal-vetturi l-o˙ra. Is-sitwazzjoni kienet ikkumplikata b’mod partikolari g˙al Perez illi telaq milla˙˙ar filliera hekk kif kien qieg˙ed jiskonta penalità mill-Gran Premju tal-Istati Uniti. Madankollu, l-affarijiet komplew ji kku mpli kaw ru˙hom g˙al lMessikan illi kien fil-mira ta’ stop-go penalty ta’ ˙ames sekondi matul ittel li eqa meta nstab ˙ati li saq b’veloçità g˙olja wisq fil- pit lane . G˙al Hulkenberg l-affarijiet marru a˙jar hekk kif irnexxielu jamministra r-roti tieg˙u b’mod intelli©enti, fatt li Ωammu kompetittiv sal-a˙˙ar faΩijiet tat-tellieqa u li ppermettielu li jikseb it-tmien post. It-Toro Rosso batew ˙afna fil-BraΩil hek k ki f kem m Kvyat, kif ukol l Vergne, ilmentaw dwar in-nuqqas ta’ sa˙˙a tal-magna Renault tag˙hom illi Ωammithom wara ˙afna vetturi li setg˙u jiddependu fuq il-prestazzjo ni tal -m agna Mercedes. Madankoll u, dan ma Ωammx l irRussu milli jirkupra diversi poΩizzjonijiet biex temm it-ti©rija fil-˙daxil post wara tluq mill-a˙˙ar filliera. Sforzi inutli Il-Lotus dehru li kellhom çans tajjeb li jiksbu riΩultat poΩittiv hekk kif flewwel faΩi tat-tellieqa Grosjean u M aldonado rnexxielhom isostnu

KLASSIFIKA TAL-BRAÛIL

pass kompetittiv. Madankollu, ir-roti tal-FrançiΩ ma Ωammewx kif mixtieq, fatt li wassal lit-tim illi jbiddel listrate©ija tieg˙u minn wa˙da ta’ Ωew© waqfiet g˙al o˙ra ta’ tlieta. L-istrate©ija l-©dida, però, ftit li xejn affettwat ir-riΩultat finali hekk kif Grosjean kellu jitfa’ l-vettura tieg˙u mal-©enb tat-traççat wara li lmagna abbandunatu bi spluΩjoni u da˙na spettakolari. L-inçident ma ˙alla l-ebda vittma ˙lief il-paçenzja tal-FrançiΩ li qatt ma ˙eba l-fatt li mhuwiex l-ikbar dilettant tal-power units tar-Renault illi se j˙allu post g˙al dawk tal-Mercedes fl-2015. G˙as-Sauber kienet tellieqa o˙ra li a˙jar ji nsewha. L-affari jiet mil lewwel bdew ˙aΩin hekk kif Sutil kellu problema bil-vettura tieg˙u li wasslet lit-tim illi jag˙mel tibdiliet li ©eg˙luh jag˙mel tluq mill-pit lane . Wara li telaq, Sutil beda jag˙fas kemm jifla˙ biex jipprova jΩomm kuntatt mas-sewwieqa ta’ quddiemu. Madankoll u, is-Sauber g˙amlu tg˙affi©a fl-ewwel pit stop u l-ÌermaniΩ re©a’ tilef ˙afna ˙in u wassal biex iqatta’ l-kumplament tat-tellieqa jdur wa˙du fuq wara. It-tel li eqa bdi et a˙jar g˙ al Gutierrez, illi rnexxielu jinvolvi ru˙u f’battalji interessanti fl-ewwel ftit dawriet. Madankollu, il-Messikan esperjenza problemi fir-roti tieg˙u li ©eg˙luh inaqqas ir-ritmu biex spiçça sab ru˙u fil-˙mistax-il post. Ìlieda g˙all-a˙˙ar punti Minkejja l-fatt li l-Gran Premju ta’ Abu Dhabi se joffri d-doppju talpunti tat-tlielaq preçedenti, il-qag˙da tal-klassifika tat-timijiet probabbilment mhijiex se tinbidel. Bosta timijiet g˙andhom vanta©© komdu fuq lavversarji tag˙hom u jrid ikun hemm riΩultat verament drammatiku biex laffarijiet jiççaqalqu f’dan l-istadju talkampjonat. L-unika eççezzjoni tista’ tasal lejn qieg˙ il-klassifika fejn l-a˙˙ar erba’ timijiet g˙andhom biss g˙axar punti jisseparawhom. Però, fost dawn hemm il-Marussia u l-Caterham li s’issa ma jidhrux li se jipparteçipaw fl-a˙˙ar tellieqa, filwaqt li s-Sauber u Lotus bag˙tew mhux ftit biex jiksbu l-punti matul dan l-ista©un, allura ççans ta’ tibdiliet huwa baxx. Is-sitwazzjoni hija iktar fluwida filklassifika tas-sewwieqa. Ta’ interess partikolari huwa l-konfront bejn Vettel, Alonso u Bottas li jinsabu firraba’, il-˙ames u s-sitt post rispettivament, bi tliet punti biss jisseparawhom.

KLASSIFIKA – SEWWIEQA

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Punti

01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10.

Nico Rosberg Lewis Hamilton Felipe Massa Jenson Button Sebastian Vettel Fernando Alonso Kimi Räikkönen Nico Hulkenberg Kevin Magnussen Valtteri Bottas

Mercedes Mercedes Williams-Mercedes McLaren-Mercedes Red Bull Racing-Renault Ferrari Ferrari Force India-Mercedes McLaren-Mercedes Williams-Mercedes

1:30:02.555 +1.4 secs +41.0 secs +48.6 secs +51.4 secs +61.9 secs +63.7 secs +63.9 secs +70.0 secs +1 Lap

01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10.

Lewis Hamilton Nico Rosberg Daniel Ricciardo Sebastian Vettel Fernando Alonso Valtteri Bottas Jenson Button Felipe Massa Nico Hulkenberg Kevin Magnussen

Mercedes Mercedes Red Bull Racing-Renault Red Bull Racing-Renault Ferrari Williams-Mercedes McLaren-Mercedes Williams-Mercedes Force India-Mercedes McLaren-Mercedes

334 317 214 159 157 156 106 098 080 055

formula 1 kÓ

16|11|2014 39

kullhadd.com

jiem DeÇiÛivi ka tal-kostrutturi. Madankollu, it-tim ibbaΩat f’Leafield ma qatax qalbu g˙al kollox li jsalva. Din it-tama wasslithom biex jibdew kampanja ta’ ©bir ta’ fondi fuq l-internet fejn appellaw lill-pubbliku biex jg˙inhom ji©bru l-madwar €3 miljun li ke llhom bΩonn bie x ji kkomp etu f’Abu Dhabi. Il-kampanja tal-Caterham ©abet mag˙ha l-kritika ta’ Ecclestone li ddeskri viehom b˙al a tall aba. Madankollu, l-appell ta’ dan it-tim ©ibed is-simpatija ta’ eluf ta’ dilettanti li fl-ewwel ftit jiem ©abrulhom madwar nofs il -figura li g˙andhom bΩonn. Sfortunatament, il-Caterham ma rnexxilhomx ji©bru l-fondi li kellhom bΩonn. Madankoll u hum a © abru biΩΩejjed flus biex ji©bdu l-interess ta’ investituri ©odda li se jwasslu lit-tim s al -G ran Prem ju ta’ Abu Dhabi. G˙adu mhux mag˙ruf min se jsuq g˙at-tim f’din l-okkaΩjoni imma huwa çert li l-Caterham mhux se jkunu jistg˙u ji ddepe ndu fuq Mar cus Ericsson fil-©ejjieni hekk kif l-IΩvediΩ g˙aΩel li jxolji l-kuntratt tieg˙u minn mag˙hom. G˙adu mhuwiex çar min se jo˙odlu postu, però t-tim ta x’jifhem li hemm ˙ames kandidati li esprimew l-interess tag˙hom li jikkompetu mag˙hom f’Abu Dhabi, dejjem jekk il-Caterham ikunu g˙adhom jeΩistu. Problemi alko˙oliçi It-timijiet indipendenti g˙andhom futur fil-Formula 1? Il-futur tal-Formula 1 ilu ma jkun inçe rt daqs ke mm kie n fi l-jiem l i g˙addew. Il-kontroversji dwar il-mod kif qeg˙din jitqassmu l-fondi fost ittimijiet dehru li kkalmaw sal-Gran Premju tal-Istati Uniti, imma l-affarijiet m arru lura fe rm fil- ji em l i ppreçedew dak tal-BraΩil. Il-problemi rriΩultaw minn laqg˙a li kellu Bernie Ecclestone mat-timijiet indipendenti li qeg˙din jitolbu g˙al iktar fondi mill-amministraturi talisp or t. Qabe l il -G ran Prem ju ta’ Austin deher kwaΩi çert li dawn ittimijiet se jag˙mlu bojkott tat-tellieqa b’sinjal ta’ protesta. Madankollu, din id-deçiΩjoni ©iet irtirata wara li Donald MacKenzie, wie˙ed mill-iktar figuri ewlenin flam minis trazzjoni tal-F orm ul a 1 weg˙edhom li s-sitwazzjoni tag˙hom kienet se ti©i analizzata u korretta sala˙˙ar tal-ista©un. L-interv ent ta’ MacKenzie kien qieg˙ed ji©i interpretat b˙ala sinjal li l-poter fi ˙dan l-isport beda j˙alli jdejn Ecclestone, li normalment kien jie˙u dawn id-deçiΩjonijiet finanzjarji. Però, dan tal-a˙˙ar ma damx wisq biex rega’ stabbilixxa fejn jinsab ilpoter hekk kif g˙arraf lit-timijiet indipendenti li jekk iridu jsalvaw se jkollhom jaraw huma minn fejn se jsibu l-flus. Timijiet klijenti Fix-xhur li g˙addew dawn it-timijiet urew çertu ottimiΩmu li seta’ jintla˙aq ftehim g˙x kienu tal-fehma li l-isport ma jistax jeΩisti bit-timijiet il-kbar biss. Madankollu, Ecclestone ˙abbar li l-Formula 1 jista’ façilment ikollu futur ming˙ajr timijiet indipendenti. F’dan ix-xenarju, it-timijiet il-kbar jibdew jamministraw it-timijiet kollha direttament jew indirettament, b’mod simili kif ja˙dmu r-Red Bull mat-Toro Rosso. Jekk dan isse˙˙, l-ispekulazzjoni hija li t-tranΩizzjoni ssir f’Ωew© faΩijiet. Fl-ewwel faΩi, li sse˙˙ fl-2015, ittimijiet ewlenin jibdew itellqu bi tliet

vetturi biex jag˙mlu tajjeb g˙al dawk indipendenti li jiddeçiedu li jabbandunaw l-isport biex imbag˙ad, fl2016, ikunu introdotti b’mod uffiçjali timijiet klijenti ©odda amministrati minn dawk ewlenin. S’issa, it-timijiet il-kbar g˙adhom ma kkomm ettewx ru˙hom illi jie˙du sehem f’r iform a sim ili hekk kif g˙adhom qeg˙din jippruvaw jifhmu x’impatt finanzjarju jkollha fuqhom. Madankollu, ftit tax-xhur ilu Éric Boullier, figura prominenti fi ˙dan ilMcLaren, sostna li t-tim tieg˙u jkollu bΩonn madwar sitt xhur biex ikun f’poΩizzjoni li jibda jtellaq bi tliet vetturi. Jekk dan huwa minnu, iç-çans li naraw l-ewwel faΩi ta’ din ir-riforma sse˙˙ fl-2015 hija kemxejn remota. Min˙abba f’hekk, l-amministraturi talisport qeg˙din f’poΩizzjoni skomda g˙all-ista©un li ©ej meta jaf ikollhom eΩodu kbir ta’ timijiet ma’ wiççhom.

Fil-jiem li g˙addew ma kinux biss ittimijiet iΩ-Ωg˙ar li esperjenzaw theddida finanzjarja. L-isport b’mod ©enerali g˙adda minn Ωminijiet diffiçli fl-ewwel snin ta’ dan il-millennju meta saru riformi fil-li©ijiet li jirregolaw ir-riklamar ta’ prodotti li g˙andhom fihom it-tabakk. B’riΩultat ta’ dawn il-bidliet kien inqata’ l-aççess g˙al mijiet ta’ miljuni g˙al diversi timijiet li kienu jiddependu fuq l-appo©© finanzjarju ta’ dawn il-kumpaniji. Issa, din ir-riforma tista’ testendi

ru˙ha wkoll g˙al prodotti alko˙oliçi hekk kif il-European Alcohol Policy Alliance (Eurocare) din il-©img˙a ©ibdet l-attenzjoni tal-president talFIA, Jean Todt, dwar il-messa©©i kontradittorji li ˙er©in mill-Formula 1 f’dan ir-rigward. Dan hekk kif l-isport, li ilu snin jag˙mel kampanji kontra s-sewqan ta˙t l- effett tal -alko˙ol, qie g˙e d sadanittant jaççetta li jsir ir-riklamar fuq bosta mill-vetturi u ç-çirkwiti li jipp ar te çipaw fil-kamp jonat talFormula 1. Il-Eurocare, li tinkorpora fiha ’l fuq minn ˙amsin g˙aqda volontarja minn madwar l-Ewropa, m’g˙andhiex lawtorità biex tipproçedi kontra l-FIA. Madankollu, hija tista’ tressaq il-kaΩ quddiem il-Kummissjoni Ewropea hekk kif il-m od kif qieg˙ed ji©i ass oçjat ix- xorb alko˙ol iku mas sewqan fil-Formula 1 imur kontra direttivi Ewropej li jirregolaw dan ittip ta’ riklamar. Ûviluppi fil-qrib Sakemm l-FIA u l-amministraturi talisport isolvu dawn il-battibekki legali, diversi timijiet g˙addejjin bi preparamenti intensivi biex itejbu l-prestazzjonijiet tal-vetturi tag˙hom g˙alla˙˙ar tellieqa, kif ukoll g˙all-ista©un li jmiss. Forsi l-iktar tim attiv fil-preΩent huwa l-McLaren li din il-©img˙a ddebutta b’mod informali l-ewwel vettura b’magna Honda. Dan sar f’sessjoni fejn kien mi©bud materjal pubbliçitarju fejn ©iet misjuqa vettura b’verΩjoni modifikata tax-chassis attwali. Sfortunatament g˙ad baqg˙alna salprovi uffiçjali tas-sena d-die˙la biex naraw id-debutt uffiçjali tal-magna Honda. Madankollu, verΩjoni bikrija tax- chassis il-©did jista’ jitfaçça sa mill-Gran Premju ta’ Abu Dhabi stess hekk kif il-McLaren qeg˙din ifittxu li ji©bru iktar informazzjoni dwar irrendiment tieg˙u qabel ix-xhur ta’ Ωvilupp tax-xitwa.

Limbu F’sitwazzjoni ta’ limbu jinsabu wkoll il-Marussia u l-Caterham. Dawn talewwel jidhru li m’g˙adhomx jeΩistu b˙ala entità hekk kif il-proprjetà tag˙hom se ti©i likwidata wara li lamministraturi tat-tim naqsu milli jsibu xi sid ©did li jie˙u pussess talkumpanija. Madankollu, l-ex-team principal talMarussia sostna li t-tim g˙adu biççans li jeΩisti f’xi forma jekk jinstab linvestiment neçessarju biex jikkompeti fil-Gran Premju ta’ Abu Dhabi. Jekk il-Marussia jirnexxilhom iΩommu d-disa’ post tag˙hom fil-klassifika talkostrutturi, huma jkunu eli©ibbli g˙al premju ta’ madwar €50 miljun illi jpo©©ihom f’poΩizzjoni tajba biex isolvu l-problemi finanzjarji tag˙hom. Ìabra Iktar diffiçli kienet is-sitwazzjoni talCaterham illi ftit li xejn se jaraw flus fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un hekk kif jinsabu fl-a˙˙ar poΩizzjoni fil-klassifi-

Riklami tat-tip li g˙andhom il-Williams ma tantx se jkollhom g˙omor twil jekk tg˙addi tal-Eurocare

40 16|11|2014

kullhadd.com

kÓ LokALI

DIFFERENZA LI TINÓASS

Miriam Dalli Membru Parlamentari Ewropew

Huwa naturali li lejlet il-ba©it fuq l-a©enda tal-pajjiΩ jitla’ ssu©©ett tal-ekonomija u kif landament ekonomiku ta’ pajjiΩna qed jolqot lill-poplu. Ûgur li wie˙ed mill-akbar suççessi tal-Prim Minstru Joseph Muscat u dan il-Gvern huwa dak tal-qasam ekonomiku. L-a˙˙ar rapporti tal-Unjoni Ewropea kif ukoll tal-a©enzija tal-kreditu Moody’s ikkonfermaw li lekonomija Maltija hija b’sa˙˙itha, kibret u mistennija tkompli tikber. Fl-istess ˙in li qeg˙din in˙allu iktar flus filbut tan-nies, l-ekonomija talpajjiΩ xorta miexja ’l quddiem. Dan kollu jista’ ji©ri meta jkollok gvern serju, li qieg˙ed jonfoq il-flus b’mod responsabbli. Huwa fatt li l-poplu llum il©urnata g˙andu aktar flus filbut. Dan g˙ax il-Gvern ˙a diversi inizjattivi poΩittivi biex il-poplu jtejjeb il-livell tal˙ajja, fosthom li fi ftit xhur irnexxielna nra˙˙su l-kontijiet tad-dawl u l-ilma b’mod sostanzjali. Il-piΩ ta’ dawn ilkontijiet kien l-akbar inkwiet li kellu l-poplu sa ftit taΩ-Ωmien ilu. Illum il-©urnata din l-problema t˙affet g˙ax il-kontijiet ra˙su bil-fatti minkejja kull kritika bil-kontra min-na˙a talOppoΩizzjoni. Dan il-Gvern ma waqafx hemm. Da˙˙al iç-çentri ta’ ˙arsiet tat-tfal b’xejn u naqqas l- income tax . Dawn huma kollha miΩuri li wrew ir-ru˙ soçjali ta’ dan il-Gvern filwaqt

li fl-istess ˙in l-ekonomija talpajjiΩ ta˙t il-Prim Ministru Joseph Muscat xorta baqg˙et miexja ll quddiem. Bis-sa˙˙a tal-bidla fit-tmexxija ta’ dan il-pajjiΩ, sa˙˙a˙na ddimensjoni Ewopea tag˙na iΩda bdejna n˙arsu wkoll lil hinn mill-kontinent Ewropew, li b˙alissa jinsab ekonomika-

ment batut, u bdejna n˙arsu lejn swieq ©odda li minnhom nistg˙u nattiraw investiment u possibbiltajiet ©odda ta’ xog˙ol. Il-Prim Ministru, u lKabinett mieg˙u, qieg˙ed jisfrutta kull opportunità possibbli biex jattira kemm investiment mill-Ewropa kif ukoll barra mill-Ewropa.

Rajna investimenti kbar ©ejjin minn pajjiΩi b˙aç-Çina, l-Emirati u Lvant Nofsani li Ωgur g˙andu jimla b’kura©© lill-poplu Malti. Diversi kumpaniji di©à ddeçidew li jinvestu miljuni kbar f’dan ilpajjiΩ. Kumpaniji li ©ejjin min pajjiΩi fejn l-ekonomija tag˙hom hija wa˙da b’sa˙˙itha u ta’ min jipprova jie˙u l-akbar vanta©©i possibbli biex ikompli jΩid l-interess li qed jintwera f’Malta. Qabel l-elezzjoni kien jintqal li l-Partit Laburista mhux se jkun kapaçi jmexxi, li ser ida˙˙al lil dan il-pajjiΩ ©o ˙ajt u jkollu jitlob bailout. Ir-riΩultati qeg˙din juru mod ie˙or. Qed inΩidu lpostijiet tax-xog˙ol, innaqqsu l-qg˙ad, naqqasna d-defiçit ta˙t it-3% u l-pajjiΩ qieg˙ed jibqa’ jirre©istra rata poΩittiva ta’ tkabbir ekonomiku. Dan kollu ma ji©rix b’kumbinazzjoni, imma ji©ri bi tmexxija serja, responsabbli u b’direzzjoni. Dan g˙andu jimliena lkoll b’kura©© li dan ilpajjiΩ qieg˙ed ji©i fdat fi tmexxija ta’ Prim Ministru u ta’ Gvern li tista’ torbot fuqhom. Il-pajjiΩ verament qieg˙ed jimxi f’direzzjoni tajba. Minkejja l-kritika bla baΩi talPartit Nazzjonalista, il-poplu jista’ jara b’g˙ajnejh li hemm differenza fit-tmexxija ta’ dan il-pajjiΩ. Hemm g˙aqal fitt˙addim ta’ flus il-poplu mi©bura f’taxxi, hemm lener©ija biex dan il-pajjiΩ nag˙mlu minnu l-aqwa flEwropa.