Kullhadd 17.08.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

intervista ma’

gavril flores Il-Óadd 17 ta’ Awwissu, 2014 Óar©a Nru 1,101

Ara pa©na 9

Prezz ›0.80

stadju kruÇjali gÓat-trasport pubbliku

Il-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi din il-©img˙a ˙abbar li lGvern g˙amel pass ie˙or ’il quddiem fil-proçess tal-g˙aΩla tal-operatur il-©did tas-servizz tat-trasport pubbliku. Din id-deçiΩjoni ©iet me˙uda wara li l-Gvern evalwa s-sottomissjonijiet kollha mressqin minn operaturi o˙rajn Maltin, ji©ifieri Island Buses Malta u Gozo First Travel. B’din l-g˙aΩla l-Gvern mexa bil-g˙aqal u g˙aΩel l-a˙jar offerta skont il-kriterji li ©ew stabbiliti mill-Gvern

il-gvern jieÓu passi immedjati

Matul il-jiem li g˙addew il-Gvern mexxa ˙idma intensiva sabiex ji©i assigurat li ma ter©ax tirrepeti ru˙ha sitwazzjoni b˙al dik li rajna l-©img˙a l-o˙ra fejn karozza pparkjata ˙aΩin imblukkat l-aççess g˙all-helipad tal-Isptar San Luqa. Filwaqt li dDipartiment tas-Sa˙˙a ser ikun qed jistenna l-eΩitu tal-inkjesta ma©isterjali, minn din il-©img˙a stess bdew jittie˙du l-passi neçessarji ˙alli tkun iggarantita s-sigurtà f’din iΩ-Ωona billi ma jing˙atax aççess lil persuni mhux awtorizzati. Ara pa©na 2

innifsu u ma ©ewx mag˙Ωula operaturi bl-addoçç ming˙ajr ma jkunu saru lverifiki me˙tie©a. F’kummenti li ta lil din il-gazzetta, l-Ministru Mizzi qalilna li b˙alissa l-Gvern qieg˙ed fi stadju kruçjali li minnu jiddependi l-futur tattrasport pubbliku f’pajjiΩna. Ara pa©na 2

miljun turist se jÛuru gÓawdex

applikaw 40,000

Minn çifri uffiçjali ma˙ru©a mill-Awtorità Maltija tat-TuriΩmu, sar mag˙ruf li n-numru ta’ turisti li jΩuru G˙awdex qieg˙ed dejjem jiΩdied u l-Gvern qed jag˙mel l-almu tieg˙u biex dan in-numru jkompli jissa˙˙a˙ iktar. Fl-2012 l-ammont ta’ viΩitaturi kien ta’ 872,664 filwaqt li fl-2013 kien 993,712, u indikazzjonijiet li g˙adhom mhumiex uffiçjali qed jipprevedu li anke din is-sena se jkun hemm Ωieda fin-numru ta’ viΩitaturi.

Gvern Laburista ˙a l-inizjattiva li jibda ja˙dem fuq la©©ornament fis-sistema tal-karti tal-identità wara li Gvern Nazzjonalista kien naqas milli jag˙mel dan minkejja li wieg˙ed jlesti l-proçess sal-a˙˙ar tal2012. G˙aldaqstant, il-Ministeru g˙all-Intern u sSigurtà Nazzjonali b˙alissa g˙addej b’eΩerçizzju ta’ tibdil tal-karta tal-identità li qieg˙ed jitwettaq f’diversi lokalitajiet madwar Malta, kif ukoll il-˙ru© u tti©did ta’ dan id-dokument fuq baΩi individwali.

Ara pa©na 4

Ara pa©na 3

Lokali

02 17.08.2014

paSS ieÓor fl-gÓaÛla tal-operatur il-Ìdid KITBA TA’ GLEN FALZON Il-Ministru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi din il©img˙a ˙abbar li l-Gvern g˙amel pass ie˙or ’il quddiem fil-proçess tal-g˙aΩla taloperatur il-©did tas-servizz tat-trasport pubbliku. Dan wara li Gvern Laburista kien ˙are© l-espressjoni ta’ interess f’Jannar li g˙adda, wara li kien ˙a f’idejh dan is-servizz ming˙and il-kumpanija Arriva. G˙aldaqstant, l-Erbg˙a li g˙adda sar mag˙ruf li lGvern se jibda d-diskussjonijiet uffiçjali mal-kumpanija Spanjola Autobuses de Leon. Din id-deçiΩjoni ©iet me˙uda wara li l-Gvern evalwa s-sottomissjonijiet kollha mressqin minn operaturi o˙rajn, fosthom Island Buses Malta u Gozo First Travel. Kuntrast B’din l-g˙aΩla l-Gvern mexa bil-g˙aqal u g˙aΩel l-a˙jar offerta skont il-kriterji li ©ew stabbiliti mill-Gvern innifsu u ma ©ewx mag˙Ωula operaturi bl-addoçç ming˙ajr ma jkunu saru l-verifiki me˙tie©a. G˙alkemm Gvern Laburista ˙a l-˙in tieg˙u biex jag˙mel din l-g˙aΩla, dan il-˙in Ωgur se jsarraf f’servizz li verament jixraq lill-poplu Malti u G˙awdxi. Dan qieg˙ed isir biex ma jer©g˙ux ji©u ripetuti l-istess Ωbalji li wasslu g˙allfalliment totali tal-pjan talA m m i n i s t r a z z j o n i Nazzjonalista. Kif jaf kul˙add, il-Ministru g˙at-Trasport ta’ dak iΩΩmien, Austin Gatt, kien fta˙ar li r-riforma fit-trasport pubbliku permezz tad-d˙ul tal-Arriva kienet se tkun

suççess u l-poplu kien se jkollu l-aqwa servizz tattrasport pubbliku possibbli. Madankollu, malajr ˙are© çar li dan mhux minnu, hekk kif bosta Maltin esperjenzaw problemi kbar meta ppruvaw juΩaw din is-sistema l-©dida. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, anke s-Sindku ta’ Londra Boris Johnson, f’kummenti li kien g˙adda ftit taΩ-Ωmien wara l-mi©ja tal-Arriva, sostna li hu kien litteralment “bellg˙alna” trakkijiet tal-linja li ma kinux tajba. Din iddarba Gvern Laburista g˙aΩel li jimxi mod ie˙or. G˙aΩel li ma jg˙a©©ilx g˙ax, kif jg˙id il-Malti, il-qattusa g˙a©©elija frie˙ g˙omja tag˙mel, u dan kien il-kaΩ fi Ωmien il-Partit Nazzjonalista. Fil-verità, il-Gvern Laburista qed iΩomm il-weg˙da tieg˙u li jkun hemm riforma kif suppost fit-trasport pubbliku. Servizz sostenibbli u ta’ kwalità g˙olja Il-gazzetta KullÓadd ˙adet ilkummenti tal-Ministru Joe Mizzi fuq din l-g˙aΩla taloperaturi Spanjoli. Huwa kkonferma mag˙na li s’issa g˙adhom ma sarux in-negozjati b’mod uffiçjali, iΩda saru l-verifiki me˙tie©a f’dan ilproçess tal-assi ta’ din ilkumpanija Spanjola. Is-serjetà ta’ dan il-Gvern spikkat meta l-Ministru Mizzi qalilna li ftit qabel ma lGvern iddeçieda, rappreΩentanti min-na˙a tieg˙u kienu sa˙ansitra Ωaru Spanja biex jaraw lil din il-kumpanija topera f’pajjiΩha stess. Dan sar bil-g˙an li l-Gvern ikollu

iktar idea tal-operat kif ukoll dwar il-livell g˙oli ta’ servizz li din il-kumpanija toffri linnies li jag˙mlu uΩu mittrasport pubbliku ta’ kuljum. Meta mistoqsi fuq il-proçess tal-g˙aΩla tal-operaturi, ilMinistru Mizzi sostna li fil©ranet li g˙addew ilkumpaniji l-o˙ra li kienu interessati ©ew infurmati li huma mhumiex il-preferuti u li g˙alhekk ©iet preferuta lkumpanija Spanjola. Apparti minn hekk, il-Gvern g˙amel çert li l-kriterji stabbiliti talespressjoni ta’ interess ikunu ta’ kwalità g˙olja, imma fl-istess ˙in aççettabbli u sostenibbli. Bis-sa˙˙a ta’ dawn il-

kriterji, il-Gvern aççerta li lkumpanija mag˙Ωula tkun wa˙da serja u li tipprovdi servizz sostenibbli li jil˙aq lesi©enzi tal-pubbliku u jkun hemm bilanç bejn l-aspett ekonomiku u dak soçjali. Il-Ministru Mizzi aççenna lfatt li b˙alissa l-Gvern qieg˙ed fi stadju kruçjali li minnu jiddependi l-futur tattrasport pubbliku f’pajjiΩna. G˙aldaqstant, il-Ministru afferma li matul dan ilmument se ji©u me˙uda deçiΩjonijiet importanti immens bl-g˙an ewlieni jkun li l-pubbliku Malti jkun moqdi bl-aqwa mod possibbli. F’dan il-kuntest kollu, il-

Ministru appella biex kul˙add ji©bed ˙abel wie˙ed u ma jin˙olqux spekulazzjonijiet Ωejda u bla baΩi li jistg˙u jkunu ta’ xkiel g˙an-negozjati. Madankollu, minkejja kollox, dan l-appell jidher li waqa’ fuq widnejn torox g˙ax l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista mhu qed tag˙mel xejn ˙lief tfixkel il-˙idma tal-Gvern. IΩda, fid-dawl ta’ din innuqqas ta’ kooperazzjoni, ilMinistru kkonkluda billi aççerta lill-poplu Malti li lGvern huwa ffukat biex ma jkunx hemm ripetizzjoni taliΩbalji kardinali li saru fil-passat f’dan is-settur.

MiÛuri ta’ SigurtÀ Ìodda gÓall-Helipad Matul il-jiem li g˙addew ilGvern mexxa ˙idma intensiva sabiex ji©i assigurat li ma ter©ax tirrepeti ru˙ha sitwazzjoni b˙al dik li rajna l©img˙a l-o˙ra fejn karozza pparkjata ˙aΩin imblukkat laççess g˙all-helipad tal-Isptar San Luqa. Din il-gazzetta ˙adet il-kummenti ta’ kelliema g˙as-Segretarjat Parlamentari g˙as-Sa˙˙a li spjegatilna eΩatt fiex jikkonsistu dawn il-miΩuri. Waqt li ©iet mitluba inkjesta magisterjali biex ikunu stabbiliti l-fatti dwar l-inçident tal-helipad li se˙˙ nhar is-Sibt 9 ta’ Awwissu, ilGvern beda proçess li permezz tieg˙u se tkun qed issir reviΩjoni tal-proçeduri li kienu stabbiliti fl-2012. Intervent immedjat Sadanittant, ittie˙du miΩuri ©odda ta’ sigurtà b’mod immedjat. Filwaqt li d-

Dipartiment tas-Sa˙˙a ser ikun qed jistenna l-eΩitu talimsemmija inkjesta, minn din il-©img˙a stess bdew jittie˙du l-passi neçessarji biex dak li ©ara fi tmiem il©img˙a li g˙addiet ma jer©ax

ise˙˙, hekk kif jista’ jkollu konsegwenzi koroh f’sitwazzjonijiet ta’ ˙ajja jew mewt. “Fil-fatt, di©à ttie˙du miΩuri ©odda ta’ sigurtà biex min mhuwiex awtorizzat ma jkollux aççess g˙all-helipad. Dan

billi saru bollards quddiem laççess g˙all- helipad . Safrattant, saru wkoll arran©amenti fil-qasam tassigurtà u persuni inkarigati mis-sigurtà qed ikunu fuq ilpost,” spjegatilna l-kelliema

g˙as-Segretarjat g˙as-Sa˙˙a. Barra minn hekk, qieg˙ed isir ukoll xog˙ol fuq irreviΩjoni tal-proçeduri minn project team bejn il-ministeri li b’xi mod g˙andhom konnessjoni mal-operat tal- helipad , ji©ifieri l-Ministeru talEkonomija, billi l-post huwa tal-Malta Enterprise; ilMinisteru tal-Intern, billi loperat tal-˙elikopter jit˙addem mill-AFM; u millMinisteru tas-Sa˙˙a. B˙alissa fuq idDipartiment tal-Emer©enza flIsptar Mater Dei g˙addej ixxog˙ol fuq Ωew© swali li huma ppjanati li jitlestew lejn l-a˙˙ar tas-sena 2015. “Malli dan il-pro©ett jippermetti, se jkompli x-xog˙ol fuq ilpro©ett il-©did tal- helipad li ser ikun fuq is-saqaf talIsptar Mater Dei u li xxog˙ol fuqu kellu jkun sospiΩ min˙abba ra©unijiet ta’ sigurtà,” temmet tg˙id ilkelliema.

Lokali

17.08.2014 03

IKoMplI l-proÇess ta’ tIbdIl tal-KartI tal-IdentItÀ Fi Frar li g˙adda Gvern Laburista ˙a l-inizjattiva li jibda ja˙dem fuq l-a©©ornament fis-sistema tal-Karti tal-Identità. Din l-azzjoni immedjata min-na˙a tal-Gvern iffrankat li jintilfu madwar €8 miljun f’fondi nazzjonali u Ewropej minkejja li l-Gvern ta’ qabel kien wieg˙ed li kien se jlesti dawn il-karti tal-identità sal-a˙˙ar 2012. Però, dan kollu tar mar-ri˙ hekk kif Gvern Nazzjonalista kien qed jiffaççja r-riskju ta’ elezzjoni bikrija min˙abba n-nuqqas ta’ ma©©oranza li kellu fil-Parlament. Task force

tag˙hom.

L-unika miΩura prattika li kien g˙amel il-Gvern preçedenti biex jipprova jΩomm ma’ din ilweg˙da hu li kien ˙oloq task ta’ 20 persuna. force Madankollu, Gvern Laburista sab li dan ma kienx effettiv hekk kif il-membri ma kinux jafu x’kienu qeg˙din jag˙mlu u spiççaw jg˙aff©u fuq xulxin. Min˙abba f’hekk, il-Gvern g˙aΩel li jnaqqasha g˙al t ask force ta’ ˙ames persuni li rnexxiet f’xog˙olha. Din it-task force ˙admet ta˙t id-direzzjoni tal-Ministeru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali biex jie˙du ta˙t idejhom dan la©©ornament. Dawn il-persuni mqabbda apposta, fi 11-il xahar, rnexxielhom jag˙mlu dak li m’g˙amilx Gvern Nazzjonalista fi snin s˙a˙. B’hekk illum insibu li, minn Frar ta’ din is-sena lil hawn, applikaw 39,392 persuna g˙at-ti©did tal-karti tal-identità

Min jista’ japplika

cards se jkunu L- e-ID mg˙ammra b’çippa elettronika fejn permezz tag˙ha kul˙add se jkollu aççess g˙as-servizzi talGvern fuq l-internet. Dawk ilpersuni li tinsterqilhom il-karta tal-identità l-antika, dawk li jitilfuha, dawk il-persuni li jridu ja©©ornaw xi dettalji personali, kif ukoll dawk li se jag˙mlu lkarta tal-identità g˙all-ewwel darba, huma kollha eli©ibbli biex japplikaw g˙al din l-e-ID card. Il-Karta Anzjan ukoll se tkun inkorporata f’din l-e-ID card blg˙an li kemm jista’ jkun titnaqqas il-burokrazija. Dawk ilpersuni kollha li huma eli©ibbli g˙all- e-ID card jistg˙u ji©bru applikazzjoni minn Gattard House, il-Blata l-Bajda, fejn hemm l-uffiççju l-©did ta’ dawn il-karta tal-identità.

Tkompli mifruxa

l-introduzzjoni

Il-Ministeru tal-Affarijiet Interni u s-Sigurtà Soçjali b˙alissa g˙addej ukoll b’eΩerçizzju ta’ tibdil talkarta tal-identità li qieg˙ed jitwettaq f’diversi lokalitajiet madwar Malta. Dan il-proçess s’issa tlesta fl-ir˙ula tax-Xg˙ajra, Óal Kirkop, l-Imtarfa, il-Furjana, Óal G˙arg˙ur u l-Qrendi. Filjiem li g˙addew dan il-proçess issokta fil-Óamrun u f’Ó’Attard, fejn mistenni li jintemm sala˙˙ar ta’ dan ix-xahar. Fil-25 ta’ Awwissu dan il-proçess se jibda wkoll f’G˙awdex bl-ewwel ra˙al ikun l-G˙asri, segwit minn Ta’ Kerçem, San Lawrenz u l-G˙arb. Biex wie˙ed japplika fillokalità tieg˙u g˙andu bΩonn jie˙u mieg˙u l-karta tal-identità u l-Formola ID 10 mimlija. Din il-formola se ti©i mqassma milluffiçjali tal-Uffiççju g˙allImmani©©ar tal-Identità (IDMO) fil-lokalità fejn iç-çittadini se

KartI tal-IdentItÀ pproÇessatI Matul l-eÛerÇIzzju ta’ tIÌdId (sat-13 ta’ awwIssu) LOKALITÀ

APPLIKAZZJONIJIET

Ix-Xg˙ajra

943

Óal Kirkop

1,588

L-Imtarfa

1,472

Il-Furjana

1,329

Óal G˙arg˙ur

1,546

Il-Qrendi

1,826

Il-Óamrun

1,990

Ó’Attard

1,493

jmorru japplikaw. Alternattivament, din tista’ ti©i pprintjata miç-çittadin innifsu billi jaççessa is-sezzjoni tal-formoli tas-sit elettroniku tal-IDMO. Dawk li m’g˙andhomx karta tal-identità g˙aliex qeg˙din japplikaw g˙all-ewwel darba jew g˙aliex il-karta tal-identita hija mitlufa jew misruqa, g˙andhom jippreΩentaw dokument ta’ identifikazzjoni validu ma˙ru© minn sors uffiçjali, ng˙idu a˙na passaport, li jinkludi ritratt riçenti u dettalji personali tal-applikant. Meta ji©u pproçessati l-karti talidentità, dawn se jitqassmu

direttament fir-residenza taç-çittadini minn uffiçjal tal-Maltapost. Se tintbag˙at ukoll ittra ming˙and l-IDMO li se jkun fiha Ωew© numri personali ta’ identifikazzjoni, mag˙rufin b˙ala ‘PIN’. Dawn in-numri huma me˙tie©a sabiex ’il quddiem jintuΩaw g˙all-attivazzjoni talparti elettronika tal-karta talidentità. Iktar informazzjoni dwar dan il-proçess ta’ tibdil tista’ tinkiseb mill-pa©na: http://mhas.gov.mt/mt/MHASDepartments/Land%20Public%2 0Registry/Pages/ID-MO.aspx

Il-MInIstru Vella F’laqgÓa tal-KunsIll ewropew Il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin Dr George Vella kien preΩenti g˙al-laqg˙a straordinarja tal-Kunsill tal-Affarijiet Barranin fi Brussell, fejn ©ew diskussi su©©etti li b˙alissa qeg˙din jiddominaw id-dibattitu internazzjonali. Fost lo˙rajn, Vella, flimkien malministri tal-pajjiΩi l-o˙ra talUnjoni Ewropea, esprimew itt˙assib tag˙hom dwar s-sitwazzjoni mdemmija li hemm g˙addejja b˙alissa fl-Iraq u li qed tkun ta’ detriment g˙al ˙afna nies innoçenti. Dan kollu konsegwenza talassalt tal-Istat IΩlamiku illi jridu jimponu l-ideolo©iji fundamentalisti tag˙hom fuq dan il-pajjiΩ. Il-Kunsill Ewropew aççetta t-talba ta’ membri individwali biex jag˙tu l-g˙ajnuna

militari lit-truppi Kurdi ˙alli jkollhom iktar sa˙˙a biex jeg˙lbu t-theddida tal-Istat IΩlamiku. Il-Ministru Vella, flimkien ma’ s˙abu l-o˙ra lministri, appo©©aw ukoll innominazzjoni tal-Prim Ministru ©did Iraqqin Haider Al-Abadi u esprimew is-sapport kontinwu tag˙hom lejh. Inçertezza fl-Ukraina Min-na˙a l-o˙ra, dwar il-konflitt çivili fl-Ukraina, il-ministri preΩenti f’din il-laqg˙a straordinarja esprimew is-sapport tag˙hom lejn is-sovranità u lindipendenza tal-Ukraina. IlKunsill Ewropew talab biex ikun hemm iktar kooperazzjoni bejn il-Federazzjoni Russa, dik Ukraina, l-Istati

Uniti kif ukoll l-OSCE, biex b’hekk tkun tista’ tinstab soluzzjoni sostenibbli g˙al din il-kriΩi fil-Lvant tal-Ewropa. Il-Ministri komplew billi qalu li kull g˙ajnuna li ©ejja mir-Russja g˙andha tg˙in linnies çivili u tkun maqbula minn qabel mal-awtoritajiet Ukraini. Ikkonçernati mis-sitwazzjoni umanitarja flUkraina, il-ministri kollha qablu li g˙andu jkun hemm aççess iffaçilitat mill-awtoritajiet biex b’hekk dawk in-nies çivili li qed ibatu jkunu jistg˙u ja˙arbu miΩ-Ωoni li huma miΩg˙uda bil-©lied. Problemi fil-Mediterran Fost dawn it-ta˙ditiet, ilKunsill Ewropew tkellem

ukoll dwar is-sitwazzjoni flIstrixxa ta’ GaΩa. Hawnhekk, il-Ministru Vella appella lillUnjoni Ewropea biex tag˙mel dak kollu possibbli biex tipprova twaqqaf il-©lied qalil li g˙addej b˙alissa. Huwa sa˙aq li l-Ewropa g˙andha d-dmir li ssib soluzzjoni g˙al dawn ilkonflitti u tibni fuq esperjenzi simili li di©à g˙addiet minnhom fil-passat. Apparti hekk, il-Ministru Vella aççenna wkoll li lUnjoni Ewropea g˙andha tag˙ti iktar attenzjoni lill©enerazzjonijiet li ttellg˙u f’ambjenti vjolenti u b’hekk m’g˙andhomx viΩjoni ˙lief din li trabbew fiha. Intant, fuq is-sitwazzjoni talLibja, il-Ministru Vella rrefera g˙all-iΩviluppi mg˙a©©la li

huma ta’ theddida g˙all-istabbiltà f’dan ir-re©jun. F’dan irrigward huwa esprima tt˙assib tieg˙u dwar il-fatt li iktar ma jmur iktar qed tiΩdied il-vjolenza u li din l-istess vjolenza se tkun ta’ detriment enormi g˙as-sigurtà tal-pajjiΩ kif ukoll g˙all-pajjiΩi tal-madwar. Skont il-Ministru, din ilvjolenza hija opportunità biex gruppi estremisti b˙all-Istat IΩlamiku jokkupaw dawn ilpajjiΩi u b’hekk tintefa’ f’periklu s-sigurtà tal-Unjoni Ewropea. Huwa wkoll laqa’ b’sodisfazzjon l-ewwel laqg˙a tar-rappreΩentanti eletti f’Tobruk u appella lill-partiti kollha fil-Libja biex jappo©©aw lil dawn ir-rappreΩentanti tal-poplu.

Lokali

04 17.08.2014

PajjiÛna jiÇÇElEbRa l-jum Dinji taÛ-ÛgÓaÛagÓ Fit-12 ta’ Awwissu l-Kunsill Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ fakkar ilJum Internazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙. F’din l-okkaΩjoni, permezz ta’ konferenza tal-a˙barijiet, il-President ta’ dan il-Kunsill, Isabelle Camilleri, tkellmet dwar l-g˙aΩla tat-tema g˙al din issena li hija dik tas-sa˙˙a mentali. Hija rreferiet g˙all-importanza li Ω-Ωg˙aΩag˙ ma jkunux diskriminati min˙abba l-fatt li dawn huma l-preΩent u l-futur tas-soçjetà. Is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport, Chris Agius, ˙e©©e© liΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ età Ωg˙ira biex jie˙du xi tip ta’ inizjattivi komunitarja g˙ax huma wkoll g˙andhom rwol x’jaqdu fis-soçjetà. G˙aldaqstant, Agius sa˙aq dwar l-importanza li jkun hemm iktar Ωg˙aΩag˙ li ja˙dmu f’g˙aqdiet volontarji, g˙aqdiet li wkoll huma dipendenti fuq dan l-istess entuΩjaΩmu. Huwa aççenna l-fatt li l-inklussività fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ hija importanti ˙afna g˙ax din twassal g˙al iktar integrazzjoni bejn Ωg˙aΩag˙ differenti. G˙alhekk, huwa appella li wie˙ed m’g˙andux jiddistingwi Ω-Ωg˙aΩag˙ abbaΩi ta’ kulur tal-©ilda, reli©jon jew il-post fejn jg˙ixu, iΩda g˙andna nqisu lil kul˙add ugwali. Huwa temm l-indirizz tieg˙u billi stieden lil iktar Ωg˙aΩag˙ biex ja˙tfu l-opportunitajiet li jkollhom jekk kemmil darba dawn ikunu ta’ g˙ajnuna biex jiΩviluppaw b’mod s˙i˙. L-attività li jmiss, organizzata minn dan l-istess Kunsill, hija lParlament taΩ-Ûg˙aΩag˙ li se tittella’ nhar it-18 ta’ Settembru li ©ej. Çelebrazzjoni fil-Bajja tal-Mellie˙a It-Tlieta filg˙axija l-Bajja tal-Mellie˙a nbidlet f’ambjent uniku, ambjent sportiv sabiex ji©i ççelebrat il-Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙. Din kienet l-ewwel darba li attività ta’ din ix-xorta kienet organizzata bil-kollaborazzjoni bejn is-Segretarjat Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, Ω-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport flimkien mal-A©enzija Ûg˙aΩag˙ u l-Kumitat Olimpiku Malti. Kif imsemmi qabel, it-tema mag˙Ωula g˙al din is-sena hija dik tas-sa˙˙a mentali u g˙alhekk dawn iΩ-Ωew© entitajiet g˙aΩlu li jittrattawha minn perspettiva differenti. Fil-fatt, huma g˙aΩlu li jinvolvu l-isport g˙ax dan huwa wie˙ed mill-g˙odda importanti sabiex ikun hemm titjib fis-sa˙˙a mentali. Huwa fatt mag˙ruf li l-eΩerçizzju fiΩiku j©ieg˙el lill-bniedem i˙ossu a˙jar permezz ta’ proçessi li jse˙˙u fil-mo˙˙ u huwa mezz ta’ kif wie˙ed ibieg˙ed id-dipressjoni. Din l-attività kienet wa˙da ta’ suççess g˙ax attirat numru sostanzjali ta’ Ωg˙aΩag˙ li kellhom l-opportunità li jesperjenzaw tipi differenti ta’ sports li jintlag˙bu fuq ir-ramel. Fost ittipi differenti ta’ sport kien hemm il-beach soccer, beach volleyball, beach golf, beach handball, badminton u netball fost o˙rajn. Is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, iΩÛg˙aΩag˙ u l-Isports, Chris Agius, Ωar din l-attività fejn, u f’din l-okkaΩjoni unika huwa kellu l-opportunità li mhux biss jitkellem mal-uffiçjali tal-Kumitat Olimpiku Malti, mal-A©enzija Ûg˙aΩag˙ u l-EUPA, iΩda wkoll ma’ numru ta’ Ωg˙aΩag˙ o˙ra li ˙adu sehem f’din l-attività.

Rwol EwliEni Fis-sEttuR tuRistiku ta’ PajjiÛna G˙awdex, flimkien ma’ Malta, g˙andha rwol ewlieni fis-settur turistiku tal-gΩejjer tag˙na. Dan is-settur mhuwiex biss importanti g˙all-istampa ©enerali talekonomija ta’ pajjiΩna, imma huwa wkoll wie˙ed mis-sorsi ewlenin tat-tkabbir ekonomiku t’G˙awdex. Din il-gΩira, minkejja li hi unika, g˙andha potenzjal enormi li toffri prodott turistiku distint li j˙alli lok biex il-gΩira ti©i rriklamata b˙ala destinazzjoni turistika fiha nnifisha. L-uniçità ta’ G˙awdex narawha fil-karatteristiçi tieg˙u b˙al, ng˙idu a˙na, l-identità kulturali, lambjent, il-pajsa©© rurali u lkaratteristiçi li jag˙mlu lil din il-gΩira b˙ala attrazzjoni turistika.

Biex tkompli tikber il-popolarità ta’ din il-gΩira, ilMinisteru g˙al G˙awdex qed ja˙dem qatig˙ biex ikompli jiskopri inizjattivi varji u innovattivi sabiex din il-gΩira tkompli tissebba˙. Fil-fatt, il˙idma tal-Gvern f’G˙awdex hija ffukata biex dejjem ting˙ata iktar promozzjoni effettiva li g˙andha twassal sabiex iktar nies barranin ti©ihom il-˙ajra li jaqsmu lejn G˙awdex waqt iΩ-Ωjara tag˙hom f’Malta. Bis-sa˙˙a ta’ hekk, dawn itturisti jkunu jistg˙u jqattg˙u iktar iljieli f’G˙awdex u sabiex ji©u attirati turisti speçifikament g˙all-gΩira G˙awdxija. Dan kollu, ovvjament, bi prezz ekonomiku vanta©©uΩ li dejjem se jiggwadanja minnu G˙awdex.

Statistiçi poΩittivi Minn çifri uffiçjali ma˙ru©a mill-Awtorità Maltija tatTuriΩmu, sar mag˙ruf li nnumru ta’ turisti li jΩuru G˙awdex qieg˙ed dejjem jiΩdied u l-Gvern qed jag˙mel l-almu tieg˙u biex dan in-numru jkompli jissa˙˙a˙ iktar. Fl-2012, lammont ta’ viΩitaturi kien ta’ 872,664 filwaqt li fl-2013 kien 993,712, u indikazzjonijiet li g˙adhom mhumiex uffiçjali qed jipprevedu li anke din is-sena se jkun hemm Ωieda fin-numru ta’ viΩitaturi. Fis-sena 2013, 10,175 turist qag˙du g˙al lejl wie˙ed f’G˙awdex, filwaqt li 137,425 turist qag˙du g˙al iktar minn lejl wie˙ed. Dawn iΩ-Ωidiet

qed ji©u rrekordjati wkoll firriservazzjonijiet tal-lukandi u dan kollu frott tal-˙idma ta’ Gvern Laburista. Il-Gvern qed ikompli ja˙dem biex jespandi l-ista©un turistiku, speçjalment bejn Novembru u April. Dan qed isir permezz ta’ Ωvilupp ta’ niçeç partikolari li qed isiru matul issena b˙al xi konferenzi kbar jew inkella avvenimenti li jilqg˙u ˙afna nies. Dawn issinjali poΩittivi fuq G˙awdex huma indikaturi çari li dan is-settur g˙andu potenzjal qawwi. Ûieda ta’ turisti b’mod ©enerali Dawn iç-çifri fuq G˙awdex huma biss parti Ωg˙ira minn stampa ikbar ta’ suççessi li

Gvern Laburista kiseb filqasam tat-turiΩmu. Dan kien ikkonfermat permezz ta’ çifri ma˙ru©a mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika rigward it-turisti li Ωaru Malta f’Ìunju li g˙adda. IrriΩulta li kien hemm Ωieda ta’ kwaΩi 9% fit-turisti li Ωaru Malta mqabbel ma’ Ìunju tas-sena l-o˙ra. Ta’ min jinnota li kien hemm ukoll Ωieda sostanzjali ta’ 21% ta’ turisti li Ωaru Malta g˙al skop ta’ xog˙ol u negozju meta mqabbel ma’ Ìunju tal-2013. Dawn iç-çifri ferm inkora©©anti jawguraw tajjeb g˙all-futur qrib kif ukoll imbieg˙ed biex il-Gvern preΩenti jkompli jbiddel lil Malta u lil G˙awdex f’g˙aΩla awtomatika g˙at-turisti li jΩuru l-Mediterran.

Lokali

17.08.2014 05

MessaÌÌ ta’ PaÇi Waqt it-tifkira tat-72 anniversarju mill-missjoni militari ta’ g˙ajnuna lejn Malta millIngilterra, mag˙rufa mal-Maltin b˙ala l-Konvoj ta’ Santa Marija, il-President Marie-Louise Coleiro Preca wasslet messa©© imqanqal favur il-paçi. Hi g˙amlet dan waqt din il-kommemorazzjoni u kompliet tistqarr biex a˙na l-Maltin inkomplu nippromovu l-virtujiet tal-paçi u tal-istabbiltà – valuri importanti li b˙ala poplu g˙andna nibqg˙u ng˙oΩΩu. Apparti hekk, hi sa˙qet ukoll fuq l-importanza tal-komunikazzjoni bejn in-nazzjonijiet g˙ax, fi kliemha, dan huwa lunika mezz li jwassal g˙al ftehim u g˙aqda – karatteristiçi li jag˙mlu ˙afna differenzi f’˙ajjet in-nies. Dawn il-kummenti kienu referenza diretta g˙all-instabbiltà li b˙alissa hemm fil-pajjiΩi Ewropej b˙allUkraina kif ukoll f’pajjiΩi o˙ra Afrikani b˙al-Libja, is-Sirja, inNi©erja, kif ukoll l-Iraq. Il-President sostniet ukoll li a˙na g˙andna nitg˙allmu millpassat u nibqg˙u na˙dmu qatig˙ g˙al pajjiΩna. Hi temmet dan id-diskors billi g˙amlet referenza g˙ar-rwol strate©iku li g˙andu pajjiΩna, poΩizzjoni li tista’ tg˙inna nservu ta’ pont bejn dawn il-pajjiΩi biex ter©a’ tirrenja l-paçi u l-istabbiltà filMediterran u fid-dinja kollha. Sfont storiku Winston Churchill, il-Prim Ministru tal-Ingilterra fi Ωmien

IΩda, minkejja kollox, ma kienx possibbli li l-Ohio jkompli l-vja©© g˙ax it-tmun tieg˙u kien ©arrab ˙afna ˙sara. It-tama li dan il-vapur jitrakka mal-Port il-Kbir kienet qed ittir mar-ri˙ minkejja li kien 100 mil biss ‘il barra. Madankollu, blg˙ajnuna ta’ tliet vapuri o˙ra: l-HMS Penn, l-HMS Ledbury, u l-HMS Brandam, l-Ohio da˙al qawwi u s˙i˙ f’Malta. Fl-14 ta’ Awwissu 1942, lejlet Santa Marija, da˙al l-ewwel vapur li kien segwit minn Ωew© vapuri o˙ra. Malg˙odwa tal-15 ta’ Awwissu, nhar Santa Marija, da˙al lOhio, fejn intlaqa’ minn dellirju ta’ fer˙ u çapçip millpoplu ferut u fil-bΩonn. Il-mumenti a˙˙arija talOhio

it-Tieni Gwerra Dinjija, kien ta l-ordni biex jintbag˙at vapur lejn il-Mediterran mimli provvisti g˙all-Maltin. Dan ilkonvoj mimli vapuri kien salpa mill-Iskozja g˙al Malta fis-sajf tal-1942, ta˙t segretezza liema b˙alha min˙abba l-possibbiltà tal-attakki tal-g˙adu. Minkejja li kien sar minn kollox biex dan il-konvoj ma jag˙tix fl-g˙ajn lit-Taljani u lillÌermaniΩi, l- aircraft carrier Eagle kien spiçça fil-mira talattakki tag˙hom u ntlaqat hekk

kif kien riesaq viçin l-Al©erija. Min˙abba l-˙sarat kbar li ©arrbet, din l- aircraft carrier g˙erqet wara biss sitt minuti, imma b’xorti tajba l-ma©©oranza tal-ekwipa©© ©ie salvat. Ta’ min wie˙ed jg˙id li dan lattakk kien wie˙ed mill-iktar attakki ˙orox li qatt se˙˙ flistorja tal-gwerra. It-tanker Ohio F’dan iΩ-Ωmien, il-Maltin kienu fix-xifer li jçedu min˙abba n-

nuqqas ta’ provvisti li kellhom u g˙alhekk dan il-konvoj kien meqjus b˙ala l-a˙˙ar çans biex l-art tal-Maltin ma taqax f’idejn l-g˙adu. Limportanza ta’ dan il-vapur inteb˙u biha wkoll il-ÌermaniΩi, tant li g˙amlu minn kollox biex jg˙errquh. Fil-fatt, dan it-tanker kien fil-mira ta’ ˙afna bombi, b’wa˙da minnhom tolqot il-magna b’konsegwenza li kkawΩat ˙afna nirien – nirien li b’xi mod kienu kkontrollati.

Min˙abba n-numru ta’ attakki li sofra, dan it-tanker g˙amel ˙afna Ωmien fil-Port il-Kbir biex isirulu xi manutenzjonijiet, imma dan kollu kien g˙alxejn g˙ax kellu ˙afna ˙sarat li ma setg˙ux jissewwew. L-a˙˙ar mumenti li l-Ohio ra x-xefaq tal-Port ilKbir kien proprju fid-19 ta’ Settembru 1946, meta dakinhar ©ie mg˙arraq wara erba’ snin f’pajjiΩna. Min˙abba dawn l-avvenimenti storiçi, id-d˙ul ta’ dan il-vapur baqa’ ji©i assoçjat mal-festa ta’ Santa Marija u g˙alhekk proprju ˙a l-isem ta’ ‘Il-Konvoj ta’ Santa Marija’.

JitÓeJJa l-qafas gÓall-PJan nazzJonali gÓall-afforestazzJoni f’PaJJiÛna Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat ˙atar lill-Professur Louis F. Cassar biex i˙ejji qafas ta’ abbozz ta’ pjan nazzjonali dwar l-afforestazzjoni f’Malta. Il-Ministru Brincat qal li dan il-pjan irid jie˙u inkunsiderazzjoni l-qag˙da preΩenti ta’ fejn hemm konçentrazzjoni ta’ si©ar u lisforzi li saru fir-rigward talafforestazzjoni f’Malta u G˙awdex. Irid jidentifika wkoll l-azzj oni li trid tittie˙ed fuq medda ta’ Ωmien biex t˙ares u t˙addem is-siti preΩenti, il-potenzjal ta’ ˙olqien ta’ msa©ar ©odda u l-immani©©ar tal-postijiet ideali. Il-pjan g˙andu jiΩgura wkoll li l-proposti jkunu jaqblu mal-istrate©ija nazzjonali tal-bijodiversità, jikkontribwixxi g˙all-azzjoni nazzjonali dwar it-tibdil filklima u jipprovdi spazji ©odda g˙al postijiet rikreattivi informali li jwasslu biex titjieb il-kwalità tal-˙ajja talkomunità. Is-Sur Brincat qal li lMinisteru tieg˙u se jeΩamina r-rapport fuq livell konsultattiv u, wara, il-proposti jg˙addihom g˙all-kunsider-

azzjoni tal-Gvern. Ir-rappor t t a l - P r o f e s s u r Cassar mistenni jitlesta salewwel nofs ta’ Ottubru. T˙addir urban Din mhijiex l-ewwel inizjattiva ta’ t˙addir li saret millGvern hekk kif, fost l-o˙rajn, f’Mejju li g ˙ a d d a n i e d a pro©ett pilota ma˙sub filkomunitajiet ta’ erba’ lokalitajiet ewlenin: il-Fgura, lImsida, San Pawl il-Ba˙ar u r-Rabat G˙awdex. Il-mira ta’ dan il-Gvern huwa li, jekk dan il-pro©ett pilota jirnexxi, fis-snin li ©ejjin ikompli jinfirex fillokalitajiet kollha ta’ gΩiritna. Meta ©ie v a r a t d a n i l pro©ett, il-Ministru sa˙aq li lGvern, minflok ma fassal u ddeçieda k o l l o x w a ˙ d u , anke f’dawn l-inizjattivi offra l-ispazju u l-inizjattiva lil ˙addie˙or. Huwa fisser ukoll kif dan il-pro©ett ©ie varat bl-involviment tal-Kunsilli Lokali rispettivi. Il-Ministru Brincat spjega li Ωieda fis-si©ar f’Ωoni urbani huma me˙tie©a g˙all-benefiççji tar-residenti u dawk li j Ωuru l-be l t G ˙ a w d x i j a . B’hekk il-kwalità tal-˙ajja tar-residenti u ta’ dawk kollha li jΩuru dawn il-lokalitaji-

et titjieb. Min-na˙a tieg˙u, isSegretarju Parlamentari responsabbli g˙all-Gvern

Lokali Stefan Buontempo sa˙aq li l-lokalitajiet f’pajjiΩna g˙andhom bosta sfidi ambjentali. Huwa sostna li

Gvern Laburista huwa sensittiv g˙al dawn il-bΩonnijiet u se jirsisti biex Malta jkollha komunitajiet b’sa˙˙ithom.

Lokali

06 17.08.2014

L-immunitÀ personaLi f’postijiet sagri

Ritratt: Kunsill Lokali ta’ Óad-Dingli

MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Il-kappella ta’ Marija Madalena f’Óad-Dingli

Wa˙da mill-problemi ja˙arqu tas-seklu sbatax kienu limmunità personali u d-dritt ta’ kenn fil-postijiet sagri u knejjes. Dawn it-tnejn kienu jo˙olqu problemi lillAwtorità Çivili u kienu ta’ xkiel fl-amministrazzjoni tal©ustizzja. Id-dritt tal-kenn fi knejjes, kunventi u postijiet sagri kien ifisser li kriminali li jkunu marru jfittxu dan ilkenn biex ja˙arbu mill©ustizzja ma kinux jistg˙u ji©u arrestati jew imçaqalqa minn dawn il-postijiet. Lanqas kienu jistg˙u ji©u ssentenzjati g˙all-mewt jew mog˙tija xi kastig ie˙or millawtoritajiet çivili. Knejjes, kappelli, kunventi, oratorji, kif ukoll il-bini li kien ikun proprjetà tal-Knisja u jmiss mag˙hom, b˙al pereΩempju s-sagristija, l-kampnari u ççimiterji, kienu joffru post ta’ refu©ju lid-delinkwenti. Kull istituzzjoni jew sptar talKnisja kien ikollu dan id-dritt u privile©©. F’numru kbir F’Malta, in-numru ta’ knejjes u kappelli u postijiet sagri

o˙ra, sew fil-bliet kif ukoll fl-ir˙ula, k i e n t a ’ n u m r u tassew kbi r . F ’ p o s t Ω g ˙ i r b˙al Malta, b’dawk il-˙afna postijiet kollha joffru kenn mill-©ustizzja, kienet ˙a©a tassew façli g˙all-kriminali li jsibu fejn jistkennu u ja˙arbu milli ssir ©ustizzja mag˙hom. Meta Mons. Dusina Ωar inNaxxar, fl-1575, sab li kien hemm 14-il knisja fin-Naxxar biss, waqt li rapport bid-data tal-1661, ta’ viΩta li g˙amel il-Kappillan tan-Naxxar, Don Giacomo Azzopardo, fl-1658, jg˙id li f’dak iΩ-Ωmien finNaxxar kie n h e m m 1 9 - i l knisja. F’Óal G˙arg˙ur, post ferm iΩg˙ar min - N a x x a r , k i e n hemm seba’ knejjes f’nofs isseklu sbatax. Dawn kienu lparroçça ddedikata lil San Bert, San Ìwann Battista u ç-çimiterju , i l - k n i s j a t a l Assunta taΩ-Ûellieqa, il-knisja ta’ Santa Marija ta’ Bernarda, dik ta’ San Nikola, il-knisja tal-Madliena u dik ta’ San Ìwann, f’Ba˙ar iç-Çag˙aq. Sal-1618, kien hemm ukoll il-kappella ddedikata lil San Girgor, li f’dik is-sena kienet ©iet profanata. Ma’ dawn, wie˙ed jis t a ’ j Ω i d l i f i x -

Xwieki kien hemm ukoll ilknisja ta’ Santa Katarina. Kienu jie˙du ˙siebha lwerrieta ta’ Dun Juliano Borg, il-Kappillan tanNaxxar, li tant kien irreΩista s-separazzjoni tar-ra˙al minNaxxar. Probabbilment, din il-knisja kienet inbniet minn Dun Ìiljan stess u kienet issir quddiesa kuljum fiha u quddiesa kantata kienet issir matul il-©img˙a li kienet tispiçça bil-festa ta’ Santa Marija ta˙t it-titlu talViΩitazzjoni. Din kienet wa˙da mill-knejjes l-aktar imfittxija mill-kriminali, g˙all-kenn mil-li©i. Tnaqqis tal-abbuΩi Il-papiet kienu jippruvaw jag˙mlu xi ˙a©a biex inaqqsu dawn l-abbuΩi. Hekk pereΩempju, il-Papa Gregorju XIV ˙are© digriet Cum Alia. Benedittu XIII ˙are© ie˙or Ex Quo Divina, u Klement XII ˙are© ie˙or In Supremo Iustitiae Solio. Fihom iddikjaraw xi delitti b˙ala crimini excepta , ji©ifieri li wie˙ed ma setax jitlob kenn fi knisja jekk ikun ikkommetta xi

wie˙ed minnhom. IΩda xorta wa˙da ftit kellhom effett g˙ax, b’dawn id-digrieti li saru, min kien jag˙mel xi wie˙ed minn dawn id-delitti kien ji©i arrestat u miΩmum fil-˙abs tal-Isqof, sakemm ilQorti tal-Isqof kienet tiddeçiedi jekk kienx ˙ati jew le. Jekk kien jinstab ˙ati kien jing˙ata f’idejn il-©ustizzja tal-Istat. IΩda dan xorta kien itellef ˙afna Ωmien u kien wassal g˙al ˙afna konflitti bejn l-awtoritajiet ekkleΩjastiçi u çivili. Din il-kwistjoni ta’ kenn f’postijiet sagri kienet kawΩa ta’ ˙afna lmenti li l-Ordni kienet tag˙mel mal-Vatikan. Il-gran mastri kienu jsostnu li f’Malta kien hawn ˙afna postijiet sagri, li kienu joffru kenn lil dawk li riedu ja˙arbu lill-©ustizzja. Min˙abba f’hekk, il-kors tal©ustizzja u l-bon ordni talgΩira kienu qed ji©u mminati. Min-na˙a l-o˙ra l-isqfijiet kienu jipprotestaw li lOrdni kienet qed tipprova tkisser l-immunità mog˙tija mill-Knisja. Dan il-konflitt bejn il-Knisja u l-Ordni tant la˙aq kiber li ©ab rivalità u

nuqqas ta’ fiduçja bejn ilKnisja u l-Ordni. Fil-fatt lamministrazzjoni tal-Ordni kienet tassew qed ti©i mfixkla serjament, u din il-qag˙da kompliet sas-seklu tmintax, bil-quççata tag˙ha tasal meta fl-1775 se˙˙et ir-rewwixta tal-qassisin. Anomaliji fid-dixxiplina tal-kleru G˙alkemm id-digrieti talKonçilju ta’ Trento kienu qed ji©u attwati bil-mod ilmod u r-riforma tal-kleru bdiet isse˙˙, xorta wa˙da g˙al aktar minn Ωew© sekli baqg˙u çerti anomaliji fiddixxiplina tal-kleru. L-akbar minn dawn l-anomaliji kienet il-kwistjoni tal-kjeriçi. Aktar ma bdiet ti˙rax il©lieda bejn Knisja u Stat fuq dawn il-kwistjonijiet tal-li©i, u aktar ma l-Maltin bdew i˙ossu li l-Gvern tal-Ordni kien qed isir dejjem iktar oppressiv, aktar beda jiΩdied in-numru ta’ dawk li bdew iqieg˙du lilhom infushom u l-proprjetà tag˙hom ta˙t ilprotezzjoni tal-Isqof jew lInkwiΩitur. Id-drawwa li bdiet tid˙ol

Lokali

17.08.2014 07

kienet dik li ting˙ata lewwel tonsura jew l-ordijiet minuri lill-individwi li ma kellhom l-ebda vokazjoni saçerdotali, iΩda kienu jie˙du dawn l-ordnijiet g˙al skopjiet purament egoistiçi. B’hekk dawk li bdew jissej˙u kjeriçi kienu je˙ilsu mid-dmirijiet çivili, igawdu drittijiet ekkleΩjastiçi, ji©u eΩentati mill-˙las tat-taxxi, milli jag˙mlu l-g˙ases u millobbligazzjonijiet l-o˙ra militari. Mal-lista tal-kleru ta’ dak iΩ-Ωmien kont issib ukoll u˙ud minn dawn il-kjeriçi li kienu jiΩΩew©u wkoll. Dawn kienu jkunu mag˙rufa b˙ala clericus coniugatus. In˙olqu tliet gvernijiet Din il-kwistjoni tal-kjeriçi li bdew dejjem jiΩdiedu, ˙olqot fil-fatt tliet gvernijiet – dak tal-Ordni, dak tal-Isqof u dak tal-InkwiΩitur. Wie˙ed jista’ ja˙seb kemm din ilproblema tal-kjeriçi, flimkien mal-o˙ra tal-kenn f’postijiet sagri, ˙olqu inkwiet bejn lawtoritajiet çivili u ekkleΩjastiçi. U mal-kjeriçi, wie˙ed irid iΩid il-membri tal-familji tag˙hom li kollha kienu jgawdu dawn id-drittijiet speçjali. G˙alhekk in-nies kienet tit˙abat biex takkwista d-dritt ta’ kjeriku g˙ax dan kien ifisser privile©©i waqt li l-Isqof u lInkwiΩitur kienu ©eneruΩi flg˙oti ta’ dan id-dritt g˙ax b’hekk kienu jkabbru linfluwenza tag˙hom filgΩira. Il-kjeriçi tal-Isqof kienu aktar abbundanti minn tal-InkwiΩitur u kienu jaqg˙u kompletament ta˙t l-awtorità tal-Isqof, bil-kawΩi tag˙hom jinstemg˙u fil-Qrati EkkleΩjastiçi. Kellhom ukoll id-dritt li jappellaw lillArçisqof ta’ Palermo u wkoll lil Ruma. Fost aktar privile©©i kellhom ukoll dak li jixtru lqam˙ bi prezzijiet aktar baxxi mill-kumplament talpopolazzjoni. Hi ˙a©a naturali li dawn ilprivile©©i kabbru n-numru ta’ kjeriçi iΩda daqstant ie˙or l-abbuΩi. Dawk li kienu jil˙qu kjeriçi ma kien ikollhom l-ebda vokazzjoni ˙lief li japprofittaw ru˙hom. Óafna kjeriçi, sew miΩΩew©a jew le, bdew jidhru mal-lista tal-kleru u dan l-abbuΩ beda aktar jikber fi Ωmien l-Isqof Cagliares (1615-1635). Ta˙t l-Isqof Balaguer (1635-1663), in-numru ta’ kjeriçi tant kiber li ftit kienu dawk li ma kellhomx immunità milli©ijiet tal-Ordni. Dan il-proporzjon ta’ kjeriçi, imqabbel man-numru talabitanti l-o˙ra kien tant kbir li, ukoll f’komunità Ωg˙ira b˙alma kienet dik ta’ Óal G˙arg˙ur, insibu li fl-1640 kien hemm ’il fuq minn 15-il kjeriku. U dawn huma biss dawk li huma msemmija firre©istru tal-mag˙mudijiet – jew g˙ax kellhom xi tarbija, jew g˙ax kienu jag˙mluha ta’ parrinijiet. Hu lo©iku li wie˙ed ja˙seb li kien hemm aktar minn hekk, jew g˙ax ma kinux miΩΩew©a u qatt ma kellhom tfal, jew g˙ax qatt ma g˙amluha ta’ parrinijiet.

Achille Ferris jg˙id li l-qassisin, flimkien ma’ nies o˙ra reli©juΩi, il-kjeriçi li kellhom it-tonsura ( m i Ω Ω e w © i n u mhumiex), dawk li kellhom liçenzja speçjali ming˙and lInkwiΩitur, in-nies sekulari li kienu ja˙dmu mal-Kurja talIsqof u n-nies kollha li kienu ja˙dmu fil-˙afna knejjes tadDjoçesi, flimkien mal-membri kollh a tal-familji tag˙hom, k i e n u t a s s e w numru kbir ta’ nies eΩenti milli jobdu l-li©ijiet tal-gvern tal-Ordni. Arroganza u vjolenza Óafna minn dawn il-kjeriçi kienu saru arroganti u vjolenti u spiss kienu jkunu mda˙˙la f’ i n ç i d e n t i m a l kavallieri tal-Ordni ta’ San Ìwann. Din il-qag˙da kienet l-istess f’kull ra˙al. Hekk pereΩempju, fl-istess perjodu fin-Naxxar, wie˙ed jiltaqa’ ma’ mhux i n q a s m i n n 2 9 minn dawn il-kjeriçi u dawn kienu biss dawk li wie˙ed isib imsemmija fil-kotba talmag˙mudija jew taΩ-Ωwie©. Fl-1594, i l - G r a n M a s t r u Verdala kien appella lillPapa Klement VIII jobbliga lill-kjeriçi miΩΩew©a jag˙mlu l-g˙ases, g˙ax il-pesta kienet naqqset bis-s˙i˙ in-numru ta’ nies tal-armi, iΩda l-Isqof Gargallo qal lill-Papa li din kienet skuΩa biex il-Gran Mastru j©ib fix-xejn l-immunità tal-kleru. Jidher li matul iΩ-Ωmien, f l o k m a d i n i l kwistjoni ©iet solvuta, aktar ikkumplikat ru˙ha. Dan juri b i ç - ç a r l - i s t a t kaotiku fit - t m e x x i i j a t a l gvern tal-gΩira f’dawk iΩΩminijiet. Minn kitba ta’ Francis Pace fil-ktieb ‘Il-Gargur: In-nies u l-knejjes tieg˙u’.

Lokali

17.08.2014 09

IL-ÓIDMA TAL-AWTORITÀ TAL-MEDIÇINI

SPEZZJONIJIET FUQ MEDIÇINI MANIFATTURATI BARRA MILL-EWROPA ifatturi kollha tal-mediçini, limportaturi, il-bejjieg˙a blingrossa u l-ispiΩeriji ta’ Malta u G˙awdex biex tassigura l-kwalità ta’ din ilkatina, u b’hekk tkun im˙arsa s-sa˙˙a tal-konsumaturi u tal-pazjenti. X’inhi d-differenza bejn limportazzjoni parallela tal-mediçini u mediçini ©eneriçi?

Gavril Flores L-Awtorità Maltija dwar il-Mediçini b˙alissa qed twettaq ˙idma bil-g˙an li til˙aq iktar lill-konsumaturi u lill-professjonisti, iΩda mhux biss. F’kummenti li ta lil din il-gazzetta, Gavril Flores, Direttur talIstrate©ija, l-Operat u Affarijiet Regolatorji fi ˙dan lAwtorità qal li g˙all-ewwel darba din l-awtorità qed tag˙mel spezzjonijiet fuq mediçini mmanifatturati barra mill-Ewropa u tag˙tihom çertifikat jekk dawn ikunu konformi ma’ standards Ewropej. F’dan is-servizz id-Direttur Gavril Flores iwie©eb il-mistoqsijiet tag˙na dwar ir-rwol preΩenti tal-Awtorità dwar ilMediçini u l-˙idma li qieg˙da twettaq fuq livell lokali, Ewropew u internazzjonali. B’liema mod hija regolata l-importazzjoni tal-mediçini f’Malta? Biex mediçina tkun tista’ titqieg˙ed fis-suq Malti te˙tie© awtorizzazzjoni. Dan isir billi l-ewwel il-

kumpaniji farmaçewtiçi jag˙mlu talba g˙all-awtorizzazzjoni u jg˙addu informazzjoni fuq il-kwalità, is-sigurtà u l-effikaçja tal-prodott manifatturat minnhom lillAwtorità dwar il-Mediçini. Linformazzjoni tkun evalwata bir-reqqa u jekk jinstab li lmediçina g˙andha aktar benefiççji milli riskji, ting˙ata l-awtorizzazzjoni biex titqieg˙ed fis-suq. L-Awtorità dwar il-Mediçini tirregola wkoll il-katina talprovvista tal-mediçini billi jsiru spezzjonijiet fuq il-man-

Il-mediçini kollha li ting˙atalhom l-awtorizzazzjoni me˙tie©a biex jitpo©©ew fis-suq Malti jridu jkunu jaqblu mal-istandards stabbiliti g˙all-kwalità, is-sigurtà u l-effikaçja. Il-mediçina ©enerika hi mediçina mag˙mula biex tkun kemm jista’ jkun l-istess b˙all-mediçina li tkun di©à ©iet awtorizzata g˙all-ewwel darba (il-mediçina ta’ referenza) b˙ala mediçina ©dida. Il-mediçina ©enerika fiha listess ingredjenti attivi b˙allmedicina ta’ referenza u tintuΩa fl-istess doΩa, g˙all-kura tal-istess kundizzjonijiet jew mard. L-isem, id-dehra tag˙ha (b˙all-kulur u lg˙amla) u l-pakkett/kaxxa tag˙ha jistg˙u jkunu differenti minn dawk tal-mediçina ta’ referenza. Il-kumpanija wkoll tkun differenti. B’mod ©enerali, kemm ilmediçini ta’ referenza u kemm il-mediçini ©eneriçi jistg˙u jintuΩaw biex jinkiseb l-istess effett jew benefiççju. Importanti li l-pazjent jiddiskuti l-g˙aΩla bejn ilmediçini ta’ referenza u lmediçini ©enerici mat-tabib jew l-ispiΩjar. L-importazzjoni parallela hija l-importazzjoni tal-istess prodott mediçinali minn pajjiΩi differenti tal-Unjoni Ewropea. Dan il-prodott ikun di©à awtorizzat fuq issuq Malti u mill-pajjiΩ Ewropew minn fejn qed ji©i impurtat. Dan it-tip ta’

importazzjoni ta’ mediçini to˙loq kompetizzjoni fis-suq billi l-istess prodott ikun jista’ ji©i impurtat minn pajjiΩi differenti fl-Unjoni Ewropea bi prezzijiet kompetittivi. Din il-kompetizzjoni tista’ twassal g˙al g˙aΩla akbar g˙all-konsumatur kif ukoll g˙al tra˙˙is fil-prezzijiet tal-mediçini jew biex ilmediçini ma jog˙lewx. X’kienet tinvolvi l-˙idma biex dan l-a˙˙ar ra˙su numru ta’ mediçini ©eneriçi? Is-settur tal-mediçini huwa suq regolat permezz tal-kompetizzjoni. Din l-a˙˙ar sena, l-Awtorità dwar il-Mediçini ˙admet flimkien malAwtorità ta’ Malta g˙allKompetizzjoni u g˙allAffarijiet tal-Konsumatur (MCCAA) sabiex permezz ta’ proçess ta’ djalogu kontinwu mal-partijiet interessati filqasam farmaçewtiku twassal g˙al prezzijiet ta’ mediçini iktar baxxi g˙all-benefiççju tal-konsumatur. Dan il-proçess sar billi ltqajna flimkien mal-importaturi kkonçernati u wara sensiela ta’ laqg˙at intla˙aq ftehim li permezz tieg˙u ˙ar©et lewwel lista ta’ mediçini li ra˙su. Dan il-proçess ta’ djalogu qeg˙din inkomplu nsa˙˙uh u g˙addejjin diskussjonijiet li mhux talli jitra˙˙su l-prezzijiet talmediçini, iΩda wkoll in©ibu l-Awtorità dwar il-Mediçini finanzjarment sostenibbli. A˙na wkoll nemmnu li permezz tal-˙idma tag˙na li nawtorizzaw kemm jista’ jkun mediçini, inwasslu sabiex ikun hawn iktar kompetizzjoni u hekk il-konsumatur jista’ jgawdi minnha. X’qed tag˙mel l-Awtorità biex iΩΩid il-kuntatt malkonsumaturi? G˙adna kemm bdejna kam-

panja sabiex inΩidu l-kuntatt mal-konsumatur. Il-kampanja ‘Il-Mediçini: G˙aΩla A˙jar G˙alik’ ©iet imnedija millMinistru Helena Dalli. Bdejna sensiela ta’ laqg˙at ta’ informazzjoni mal-konsumaturi u mal-professjonisti fil-qasam tas-sa˙˙a sabiex nisimg˙u l-bΩonnijiet tag˙hom, intejbu s-servizz u nedukaw lill-konsumatur dwar l-g˙aΩla tal-mediçini. Sa˙˙a˙na l- helpline binnumru 2343 9111 sabiex lawtorità tkun f’kuntatt dirett mal-konsumatur u tkun tista’ taqdi a˙jar il-bΩonnijiet talprofessjonisti fil-qasam tassa˙˙a. G˙addejja xi ˙idma ma’ kumpaniji barranin? X’tinvolvi? L-Awtorità dwar il-Mediçini tifforma parti minn netwerks Ewropej u internazzjonali sabiex tassigura li l-konsumatur Malti jkollu l-aqwa mediçini fis-suq u l-industrija lokali jkollha standards hekk kif jixraq lill-konsumatur Malti. Fuq livell Ewropew, lAwtorità dwar il-Mediçini hija involuta wkoll fl-awtorizzazzjoni ta’ prodotti mediçinali mhux biss fis-suq lokali iΩda anke fis-suq Ewropew. Din is-sena g˙all-ewwel darba fl-istorja ta’ Malta spetturi mill-Awtorità dwar ilMediçini bdew jag˙mlu spezzjonijiet ta’ manifatturi talmediçini f’pajjiΩi barra millEwropa. Dawn l-ispezzjonijiet iwasslu biex kumpaniji barra mill-Ewropa jie˙du çertifikat (EU Good Manufacturing Practice Certificate) li jfisser li qed jimmanifatturaw skont standards Ewropej u g˙aldaqstant ikun assigurat li lmediçini manifatturati minn dawn il-kumpaniji jkunu ta’ kwalità hekk kif jist˙oqqilhom il-konsumaturi.

Opinjoni

17.08.2014 11

ewrOPA gÓAÇ-ÇIttAdIN PrOgrAmm LI mINNU jIStgÓU jgAwdU L-LOKALItAjIet tAgÓNA

Diversi huma l-programmi Ewropej li jg˙inu biex ikun hemm g˙arfien ikbar ta’ dak li jkun qed ji©ri f’pajjiΩi o˙ra Ewropej li b’xi mod ikunu qed jinfluwenzaw l-andament tat-triq li tkun qed tie˙u l-Unjoni Ewropea f’oqsma varji tal-politika tag˙ha. Wie˙ed mill-iktar programmi li jing˙ata importanza huwa dak tal-parteçipazzjoni taç-çittadin komuni biex dan i˙ossu li jappartieni u jag˙mel parti minn dan il-proçess. X’inhu dan il-progamm? Il-programm

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

KUNSILLI LOKALI

email: keaneo@onvol.net

Il-programm Ewropa g˙açÇittadin li gie adottat g˙all-perjodu 2014-2020 huwa strument important ˙afna g˙ax huwa mmirat prinçiparjament biex il500 miljun çittadin tal-Unjoni Ewropea jag˙tu sehem a˙jar u iktar parteçipattiv fl-iΩvilupp tal-istess Unjoni. Permezz ta’ fondi u skemi apposta li fihom iç-çittadin jista’ jipparteçipa, il-programm qed jo˙loq opportunità li jkun hemm promozzjoni g˙al qsim ta’ ideat, storja u valuri o˙ra tradizzjonali bejn il-pajjiΩi biex b’hekk ikun hemm iktar sens u g˙arfien li kull wie˙ed u wa˙da minnha jappartienu lejn xi ˙a©a, lejn dawn l-istess drawwiet, tradizzjonijiet, kulturi u valuri. M’hemmx dubju li l-Unjoni Ewropea g˙andha quddiema seba’ snin ta’ sfidi li matulhom trid tie˙u deçiΩjonijiet çari u kura©©uΩi dwar diversi oqsma fosthom it-tkabbir ekonomiku, is-sigurtà u r-rwol tal-istess Unjoni fid-dinja. G˙aldaqstant, huwa imperattiv u importanti iktar minn qatt qabel li ç-çittadin ikollu sehem s˙i˙ f’dawn id-deçiΩjonijiet li jridu jittie˙du u anke fil-politika li trid ti©i addatata f’dan ir-rigward. Huwa g˙alhekk importanti li jkun hemm inkora©©iment sabiex ti©i ssimplifikata lparteçipazzjoni s˙i˙a taç-çittadin biex permezz tal-involviment tieg˙u naslu g˙all-a˙jar riΩultati. O©©ettiv u fondi Il-fondi huma ma˙suba biex jg˙inu f’attivitajiet li jkopru lparteçipazzjoni fl-iktar sens wiesa’ b’attenzjoni partikolari lejn attivitajiet li g˙andhom x’jaqsmu b’mod dirett u konkret sabiex titfassal politika

Core group tal-Meusac waqt wa˙da mill-attivitajiet tieg˙u relatata mas-su©©etti msemmija li huma l-objettiv ewlieni. Objettiv ie˙or huwa li dawn listess fondi jkopru pro©etti u inizjattivi li jesploraw u jiΩviluppaw opportunitajiet biex ikun hemm g˙arfien u ftehim fuq solidarjetà interkulturali, g˙aqda soçjali u b’mod volontarju fuq livell Ewropew. Pro©etti eli©ibbli Ix-xibka potenzjali li tista’ tipprovdi u tikkrea sensiela ta’ ©emella©©i bejn bliet u r˙ula differenti, g˙andha sservi ta’ baΩi tajba g˙al kooperazzjoni fit-tul bejn l-istess parteçipanti. Kooperazzjoni li tista’ u g˙andha twassal biex ikun hemm skambji interessanti li jwasslu u jg˙inu biex jintla˙aq l-objettiv ewlieni kif semmejna iktar ’il fuq. Çertament li lKummissjoni Ewropea

tappo©©a Ωviluppi simili g˙aliex huma importanti biex ikun hemm strutturi b’sa˙˙ithom li jservu wkoll b˙ala baΩi ta’ kooperazzjoni fit-tul bejn il-parteçipanti. Din il-katina li jo˙olqu dawn l-ibliet hija mistennija li: (i) Tintegra ammont ta’ attivitajiet dwar su©©etti ta’ interess komuni sabiex ji©u indirizzati fil-kuntest tal-objettivi tal-programm u prijoritajiet o˙rajn (ii) Ikollhom g˙anijiet çari u definiti fejn ikunu rilevanti biΩΩejjed g˙al membri filkomunitajiet biex iktar çittadini jkunu parteçipattivi fis-su©©etti li l-aktar li jolqtu lilhom. Min jista’ japplika (i) Bliet, ir˙ula u kommunitajiet jew kumitati fi ˙danhom (ii) Awtoritajiet lokali o˙ra jew re©jonali

L-Uffiççju tas-Segretarju Parlamentari Dr Ian Borg fil-Ministeru tad-Deputat Prim Ministru Louis Grech, responsabbli mill-Affarijiet Ewropej u l-Implimentazzjoni tal-Manifest Elettorali, flimkien qed ja˙dmu biex jaraw li pajjiΩna ma jitlef l-ebda fondi eli©ibbli ta˙t programmi varji g˙all-benefiççju taç-çittadini Maltin u G˙awdxin kollha

(iii) Federazzjonijiet jew assoçjazzjonijiet ta’ awtoritajiet lokali (iv) NGOs Fond ta’ flus Il-massimu eli©ibbli b˙al g˙ajnuna g˙al kull pro©ett hu €150,000. Dan il-fond huwa kkalkulat fuq baΩi ta’ somma globali wa˙da g˙al kull porzjon jew perjodu. Din issomma tkopri l-ispejjeΩ kollha involuti tal-pro©ett li huma: (i) L-ispejjeΩ tal-uffiçjali li jkunu qed ja˙dmu fuq ilpro©ett (ii) L-ispejjeΩ u allowances o˙ra tal-ivvja©©ar tal-parteçipanti (iii) L-ispejjeΩ b˙al kiri ta’ interpreti waqt l-attivitajiet (iv) L-ispejjeΩ relatati ma’ komunikazzjoni dwar ilpro©etti (v) L-ispejjeΩ kollha ta’ koordinament bejn l-organizzazzjonijiet li jkunu qed jipparteçipaw. Tajjeb li wie˙ed iΩid illi d-data tal-g˙eluq tal-porzjon li jmiss hija l-1 ta’ Settembru 2014. Meusac Il-Malta EU Steering and Action Commitee, mag˙ruf a˙jar b˙ala l-Meusac, jista’ jg˙in lil dawk l-g˙aqdiet jew organizzazzjonijiet li jkunu jixtiequ japplikaw g˙al dawn ilpro©etti. Mhux biss, iΩda wie˙ed jista’ anke jkun inkluΩ fil-lista ta’ indirizzi elettroniçi ta’ dan il-kumitat u jibda jirçievi informazzjoni b˙al din li nikteb dwarha. Çertament li x-xog˙ol li qed jag˙mel dan ilkumitat huwa imprezzabbli anke jekk ˙afna drabi jkollu jla˙˙aq ma’ volum mhux ˙aΩin ta’ applikazzjonijiet u biex jag˙ti tag˙rif u g˙ajnuna varja lil kull min ifittex l-g˙ajnuna tieg˙u.

Opinjoni

12 17.08.2014

festival dinji tal-iusy malta 2014 Josef Azzopardi Viçi Segretarju FÛL

Ninsabu tlett ijiem biss ’il bog˙od mill-akbar festival tasSoçjalisti fid-dinja. Festival li se jg˙aqqad aktar minn elf Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a li ©ejjin mill-kontinenti kollha tad-dinja. Çelebrazzjoni kbira tat-twemmin soçjalist demokratiku li j˙addnu bosta movimenti internazzjonali fejn fiç-çentru tal-˙sieb hemm lprogress favur il-˙addiem. G˙al bosta snin il-˙addiem kien sfruttat u ma kellux drittijiet, u kienu l-movimenti soçjalisti li wasslu g˙all-kisba tad-drittijiet li mdorrijin bihom illum. Sfortunatament, g˙adhom jeΩistu diversi pajjiΩi fejn il-˙addiem huwa mkaΩbar, fejn g˙ad jeΩisti xxog˙ol tat-tfal, fejn m’hemmx ugwaljanza bejn is-sessi filpost tax-xog˙ol, fejn ra©el jew mara huma m˙allsin differenti minkejja li jag˙mlu l-istess xog˙ol, fejn persuni b’diΩabbiltà g˙adhom meqjusin li ma jistg˙ux ja˙dmu. Bosta drabi sitwazzjonijiet b˙al dawn ji©u diskussi biss mill-movimenti ssoçjalisti li ma jiddejqux jitkellmu fil-bera˙ dwarhom. Partiti politiçi o˙rajn, fejn lg˙an tag˙hom huwa l-kisba ta’ aktar flus f’idejn il-ftit, m’g˙andhomx interessi favur il-˙addiem. Huma jarawh sempliçiment g˙odda, makkinarju biex jipproduçi l-flus. F’pajjiΩna kien il-moviment Laburista li matul is-snin issielet biex l-edukazzjoni tkun obbligatorja; biex jing˙ataw stipendji lill-istudenti u b’hekk jimxu ’l quddiem; biddel il-mentalità li wlied is-sinjur biss setg˙u jistudjaw fl-Università; il˙addiem beda jing˙ata kumpens f’kaΩ ta’ mard, g˙ajnuna g˙al min iwe©©a’ fuq il-post tax-xog˙ol, u kumpens lir-romol; da˙˙al iddritt tal-vot lin-nisa; ta pensjoni g˙al min jirtira mixxog˙ol bl-età; g˙amel ©img˙a xog˙ol ta’ erbg˙in sieg˙a; ta lbonus darbtejn fis-sena lill˙addiema, fost ˙afna miΩuri o˙rajn. Fl-a˙˙ar ba©it tal-2013, ta €400 fis-sena li dawk it-tfal li

jinsabu fir-riskju ta’ faqar u dan il-benefiççju jibqg˙u jgawduh sakemm jag˙lqu 23 sena. Anke b˙alissa lMinisteru g˙all-Edukazzjoni qed jag˙ti privat b’xejn lil dawk l-istudenti li we˙lu fleΩamijiet baΩiçi tal-Matrikola. Bla dubju ta’ xejn dawn huma benefiççji u servizzi biex ilklassi tal-˙addiema dejjem titla’ ’l fuq u l-persuna umana ting˙ata dejjem aktar id-dinjità li jist˙oqqilha. Dawn il-kisbiet se˙˙ew g˙aliex il-Partit Laburista f’Malta g˙araf ilbΩonn li ma j˙arisx lejn ilkapitalist b˙ala g˙adu iΩda b˙ala sie˙eb fil-©lieda biex jinqered il-faqar. Ming˙ajr ilkapitalist il-˙addiem ma jeΩistix, u ming˙ajr il-˙addiem ilkapitalist ma jeΩistix. Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti fl-isfera internazzjonali Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, iddinja qed dejjem issir aktar globalizzata. Dak li jse˙˙ f’pajjiΩ f’kontinent ’il bog˙od, l-effetti tieg˙u poΩittivi jew negattivi, in˙ossuhom madwar id-dinja kollha. Il-politiku Ωag˙Ωug˙ Malti jrid i˙ares lejn l-isfera Ewropea u internazzjonali u j˙oss li huwa çittadin Ewropew u anke çittadin internazzjonali. Meta l-g˙ajta u l-karba ta’ nazzjonijiet differenti titwa˙˙ad, allura ssir vuçi soda. Fl-11 ta’ Diçembru 2013, ilForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti (FÛL) applika formalment biex Malta tilqa’ fiha l-Festival Dinji tas-Soçjalisti Ûg˙aΩag˙, organizzat mil-International Union of Socialist Youth (IUSY). Lapplikazzjoni ©iet aççettata fl4 ta’ Jannar 2014 u minn hemm bdiet ˙idma kontinwa. Ix-xog˙ol baqa’ g˙addej anke waqt li l-FÛL kien g˙addej bilkampanja ‘Charge the Vote’ g˙all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew f’Mejju 2014, fl-istess Ωmien li konna qed intellg˙u workshop g˙all-konferenza Ìenerali Annwali talPartit Laburista fejn ressaqna proposti biex Malta ssir aktar stat sekulari, u fl-istess waqt li

konna g˙addejjin bil-kampanja ‘Empower Us’ fejn ressaqna proposti favur l-emançipazzjoni tal-persuni b’diΩabbiltà. Is-Segretarjat tal-IUSY beda jinduna li qed ja˙dem ma’ g˙aqda serja u ried iΩid l-attività f’Malta, tant li talab lill-FÛL biex jintroduçi skola politika li kienet se tkun l-ewwel wa˙da f’Malta, li saret bejn id-19 u t23 ta’ Frar 2014. Dan kien qed ise˙˙ wara li bejn it-28 ta’ Novembru u l-1 ta’ Diçembru 2013 l-FÛL ospita s-seminar tal-Young European Socialists (YES), seminar li ffoka fuq drittijiet ugwali g˙al persuni LGBTI u anke fuq kif isiru kampanji politiçi. Fi ftit xhur is-suççess tal-FÛL fl-isfera Ewropea u internazzjonali ssarraf billi l-IUSY aççettat li lakbar avveniment tag˙hom jafdawh f’idejn l-FÛL. Festival Dinji tal-IUSY f’Malta bejn l-20 u s-26 ta’ Awwissu Il-post mag˙Ωul huwa G˙ajn Tuffie˙a, bil-veduta sabi˙a talbajja ramlija, u anke tar-raba’ u l-irdum li taf toffri l-kampanja Maltija. Il-parteçipanti se jkunu qed iqattg˙u l-perjodu tal-festival fit-tined li qed jintramaw apposta. Il-camping site tal- iscouts li hemm f’G˙ajn Tuffie˙a se tinbidel f’villa©© u tie˙u l-˙ajja b’tant Ωg˙aΩag˙ li ©ejjin g˙al dan ilfestival. Permezz ta’ dan il-festival se nkunu qed nuru ssbu˙ija ta’ Malta lil tant popli. Medja internazzjonali se tkun preΩenti biex twassal dak li jkun qed ise˙˙ u bla dubju dan huwa riklam b’sa˙˙tu g˙al artna. Minbarra l-parteçipazzjoni kbira taΩ-Ωg˙aΩag˙, se jing˙aqdu mag˙na wkoll nies distinti fix-xena politika, kemm lokali kif ukoll dik internazzjonali. Il-parti politika hija l-qofol ta’ dan il-festival. Kull ©urnata hija ddedikata g˙al su©©ett partikolari. L-edukazzjoni, innutrizzjoni, is-sa˙˙a, l-ambjent, ix-xog˙ol u l-˙addiem se jkunu t-temi prinçipali. Kull tema partikolari se ti©i diskus-

sa f’disa’ tined, fejn kull tinda tittratta aspett partikolari mittema tal-©urnata. Se jkun hemm madwar ˙amsa u erbg˙in diskussjoni matul issitt ijiem tas-seminar. Mit-temi prinçipali se jsiru diskussjonijiet fuq il-Ìnus Mag˙quda, il-futur taddemokrazija soçjali, il-kriminalità organizzata, is-sitwazzjoni fit-Tajlandja peress li larmata g˙adha kif ˙adet ittmexxija tal-pajjiΩ f’idejha, issitwazzjoni fis-Sa˙ara talPunent fejn g˙ad hemm inkwiet bin-nies lokali li g˙adhom jissieltu g˙allindipendenza, is-sitwazzjoni fl-IΩrael u dik fis-Sirja, il-futur tal-Kurdistan, u t-tmexxija dittatorjali tal-Belarus, il-kriΩi ekonomika, it-taxxi fl-Ewropa, il-moviment ˙ieles fl-IΩvizzera, il-˙ames snin li ©ejjin ta’ politika fl-Unjoni Ewropea, iddrittijiet tal-minoranzi filpajjiΩi Balkani, l-ikel organiku, l-effetti tan-nutrizzjoni ˙aΩina u l-g˙ajnuna lill-pazjenti, l-uΩu tal-kannabis b˙ala mediçina, in-nuqqas tal-ilma, il-©lieda kontra l-mard qerriedi ta’ lHIV u l-Aids, u s-sitwazzjonijiet differenti li jaffettwaw lil persuni LGBTI, fost su©©etti o˙rajn. Il-lista tat-temi hija wa˙da twila u interessanti; tiffoka fuq dak li huwa interenazzjonali, Ewropew u anke sitwazzjonijiet lokali. L-g˙aΩla hija kbira u, bla dubju, min se jattendi se jkollu opportunità enormi biex jara, jiddiskuti u jifhem il-politika minn lenti ta’ nies li ©ejjin mid-dinja kollha. Dan huwa r-riΩultat ta’ xog˙ol kbir ˙afna u pro©ett ambizzjuΩ bi preparamenti li ilhom xhur g˙addejjin, u li matul il-©img˙a li ©ejja jil˙qu l-qofol tag˙hom. Dan seta’ jsir b’sagrifiççju kbir millPresident u l-eΩekuttiv tal-FÛL, bl-g˙ajnuna ta’ tant voluntiera u kumpaniji li offrew isservizz tag˙hom. Lil dawk kollha li taw u qed jag˙tu ssehem tag˙hom b’mod jew ie˙or nirringrazzjawhom g˙ax ming˙ajrhom dan il-pro©ett ambizzjuΩ ma setax isir.

Editorjal

17.08.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun Ìurnalisti reklaMi iMPaÌnar u disinn

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

dak li Ìara nhar it-tlieta

”

editOrJal

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

Il-Partit Laburista ilu kwaΩi sena u nofs filGvern. F’˙afna oqsma d-differenza bdiet tidher. F’o˙rajn qisu l-affarijiet ma nbidlux. Ma nistg˙ux nistennew li f’sena u nofs jinbidel kollox g˙all-a˙jar. L-importanti li qieg˙ed isir kull sforz biex laffarijiet, minn kif wirithom dan il-Gvern, jinbidlu g˙alla˙jar malajr kemm jista’ jkun. Qasam li kien u g˙adu politikament kontroversjali huwa dak tal-ener©ija. B’mod partikolari l-provvista tal-elettriku u l-ilma. F’dawn l-a˙˙ar xhur saru qabΩiet importanti li bag˙tu messa©© ta’ tama lillpoplu Malti. L-ewwel kien hemm ir-ro˙s sostanzjali talkontijiet tad-dawl u l-ilma. Ittieni kien l-investiment ÇiniΩ f’dan il-qasam. Investiment li mhux biss ser i©ib mieg˙u aktar effetti poΩittivi fuq lekonomija b’mod ©enerali, iΩda salva lill-Enemalta minn falliment u kollass finanzjarju totali. Dan il-Gvern wiret dejn ta’ aktar minn €800,000,000. Li kieku l-Enemalta baqg˙et sejra

kif kienet sejra, kien hemm çans li ti©bed mag˙ha anke lissettur bankarju. IΩda, mhux kollox ward u Ωahar fil-qasam tal-ener©ija. G˙alkemm il-pjan ta’ dan ilGvern hu li jkollna power station li ta˙dem bil-gass u li jkomplu jor˙su l-kontijiet, kif fil-fatt ser ji©ri s-sena d-die˙la g˙an-negozji, il-problemi xorta jeΩistu. It-Tlieta li g˙adda Malta kollha kwaΩi spiççat fi dlam totali. Kien hemm Ωew© spluΩjonijiet ta’ makkinarju li ji©©enera u jiddistribwixxi ddawl. Li ma we©©a’ ˙add di©à huwa miraklu. IΩda, huwa wkoll miraklu li, minkejja l˙sara estensiva, id-dawl ma damx ma re©a’ ©ie. Dak li ©ara nhar it-Tlieta li g˙adda huwa sinjal ta’ ˙afna affarijiet. Sinjal li dan il-Gvern qieg˙ed ikollu jiddobba b’dak li sab ma’ wiççu. Sab qasam li mhux biss kien nieqes millinvestiment, iΩda kien bejta ta’ korruzzjoni u prattiçi xejn trasparenti. Dak li ©ara nhar itTlieta jibg˙at messa©© li dan ilGvern irid iwettaq il-pjan

tieg˙u malajr kemm jista’ jkun. B’Ministru g˙all-Ener©ija li huwa ener©etiku, dan il-pjan m’g˙andux ifalli. Fl-a˙˙ar nett dan il-Gvern irid joqg˙od attent li, b˙alma ©ara lil gvernijiet o˙ra li ˙admu, ma jispiççax vittma tas-suççessi li jikseb. M’hemmx dubju li f’dawn l-a˙˙ar sena u nofs iddomanda g˙all-ener©ija Ωdiedet. BiΩΩejjed ng˙idu li lindustrija tat-turiΩmu Ωdiedet b’20% fuq is-snin ta’ qabel. Dan il-fatt wa˙du j©ib mieg˙u konsegwenzi ta’ aktar konsum u stress fuq l-infrastruttura, fosthom il-konsum tad-dawl u lilma. Fattur ie˙or li seta’ kompla kabbar id-domanda kien irro˙s tal-kontijiet tad-dawl u lilma. Dan Ωgur li ©ab mieg˙u aktar konsum. G˙alhekk kibret id-domanda tal-produzzjoni kemm tad-dawl kif ukoll talilma, li g˙adha ssir b’teknolo©ija li ma tantx sar investiment fiha qabel. G˙alhekk g˙andek sitwazzjoni li to˙loq kriΩijiet fil-produzzjoni li fost o˙rajn iwasslu g˙al

dak li ©ara nhar it-Tlieta li g˙adda. G˙alhekk, huwa flinteress tal-pajjiΩ li l-pjan li g˙andu l-Gvern jitwettaq illum qabel g˙ada. Dan il-©urnal jifra˙ lill˙addiema tal-Enemalta. B’dak li ©ara t-Tlieta napprezzaw li f’xog˙olhom hemm çertu sogru. B’xorti tajba ˙add ma we©©a’. IΩda, minkejja kollox ˙admu ming˙ajr heda sabiex f’qasir Ωmien is-sitwazzjoni ©iet lura g˙an-normal. Il-˙addiema tal-Enemalta huma l-eroji veri ta’ dak li ©ara nhar it-Tlieta. Kienet ˙a©a tajba li l-Gvern ˙abbar li kien ser jikkompensa lil xi w˙ud g˙all-hsara li setg˙u sofrew min˙abba lqtug˙ tad-dawl. Inizjattiva li tindika Ωew© affarijiet: li dan ilGvern lest li jerfa’ r-responsabbiltajiet tieg˙u u ma joqg˙odx jin˙eba wara kantunieri; tfisser ukoll li meta l-konsumatur g˙andu ra©un m’g˙andniex in˙alluh joqg˙od ikarkar filkurituri tal-Qorti, iΩda g˙andna mill-ewwel nirrikonoxxu d-drittijiet tieg˙u.

”

Madwarna u aÓna Ma tantx hemm fiex wie˙ed jitfixkel. Jekk in˙arsu ˙arsa madwarna, is-sitwazzjoni preΩenti ma tantx hi wa˙da li wie˙ed jista’ jkun kuntent ˙afna biha. Ma nixtieqx ninstema’ pessimist g˙ax m’iniex, però dak li hu abjad wie˙ed ma jistax isejja˙lu iswed u viçi versa. Madwarna qed isse˙˙u episodji li diffiçli ma tikkummentax dwarhom. L-IΩrael u l-Palestina

Joesph Cuschieri josephcuschieri@gmail.com

G˙addew madwar erba’ ©img˙at minn meta beda l©lied fil-Medda ta’ GaΩa. Larmata tal-IΩrael ma jidhirx li ser iççedi l-pressjoni sabiex ilgrupp militanti iΩlamiku, ilÓamas, içedi l-armi. In-numru ta’ mwiet kompla jiΩdied, bilparti l-kbira tal-vittmi jkunu nies çivili, fosthom tfal bla ebda ˙tija. Sforzi sabiex ikun hemm negozjati ta’ paçi kienu g˙alxejn u sa issa ftit hemm tama li jieqaf il-©lied. Filwaqt li nuru solidarjetà mal-vittmi u dawk li qed i©arrbu f’dawn ilmumenti diffiçli, nibqg˙u n˙e©©u g˙al ˙idma diplomatika li twassal g˙al waqfien mill©lied sabiex tinkiseb lura lpaçi. Il-Libja Id-diplomatiçi, apparti dawk Taljani u ta’ Malta, issa kollha ˙allew il-Libja. L-ambaxxata Amerikana fi Tripoli issa ilha

evakwata aktar minn ©img˙a wara li l-©lied bejn il-forzi talmilizzja ma waqaf xejn. Sfaw fix-xejn ukoll u waqfu g˙al kollox in-negozjati mill-Unjoni Ewropea u mill-Istati Uniti biex jippruvaw i©ibu l-paçi f’dan ilpajjiΩ. Anke hawn, wie˙ed jittama li l-˙idma diplomatika ©©ib flimkien lil dawk kollha li huma involuti f’dan il-konflitt u tinstab soluzzjoni dejjiema. Hekk biss jista’ jieqaf iç-çarçir tad-dmija u l-poplu ©ar Libjan ikun jista’ jg˙ix fis-sigurtà, filpaçi u fis-sliem. Ir-Russja u l-Ukraina L-Unjoni Ewropea u l-Istati Uniti tal-Amerika komplew iΩidu s-sanzjonijiet fuq Vladimir Putin u r-Russja f’tentattiv sabiex iwaqqfuh milli jkompli jag˙ti s-sapport tieg˙u lis-separatisti Russi fl-Ukraina. Dawn is-sanzjonijiet jag˙mluha aktar diffiçli g˙al investituri Ewropej u Amerikani sabiex jinvestu fir-Russja, jesportaw teknolo©ija lejn l-industrija taΩΩejt u d-difiΩa. Madankollu, ma kien hemm l-ebda referenza g˙as-settur tal-gass – possibbilment min˙abba li ˙afna millEwropa tiddependi minn provvista ta’ gass mir-Russja. Dawn il-miΩuri ©ew im˙abbra fid-dawl tal-a˙bar minNazzjonijiet Uniti li sal-a˙˙ar ta’ Ìunju tilfu ˙ajjithom madwar 1200 persuna fl-Ukraina, bi 800 minnhom ikunu nies

çivili. G˙alkemm l-armata Ukraina jidher li g˙amlet avvanzi kbar, speçjalment filbelt ta’ Donetsk li hi wa˙da mill-ikbar bliet viçin il-fruntiera Russa, is-separatisti Russi jidher li issa da˙lu fl-ibliet u qed ikun mistenni ©lied qalil. Barra minn hekk, qed ikun imbassar li n-numru ta’ mwiet ser ikompli jikber b’rata aktar mg˙a©©la. Min-na˙a l-o˙ra lPrim Ministru Russu Dmitry Medvedev ˙abbar li pajjiΩu qieg˙ed jikkonsidra sanzjonjiet kontra l-Unjoni Ewropea fosthom fl-aççess u l-uΩu talispazju Russu mil-linji nazzjonali tal-pajjiΩi tal-UE u sanzjonijiet o˙ra fuq importazzjoni firRussja ta’ prodotti b˙alma huma l-˙xejjex u l-frott, la˙mijiet u ˙ut, kif ukoll prodotti konnessi mal-˙alib. Wie˙ed irid jara x’effetti miΩuri b˙al dawn jistg˙u j˙allu fuq ilpajjiΩi tal-UE meta l-esportazzjoni tal-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea lejn ir-Russja tammonta g˙al biljuni ta’ ewro fissena. L-Ar©entina Fuq nota differenti mill-gwerer imsemmija hawn fuq, iΩda xejn inqas serja, hi l-a˙bar li lAr©entina re©g˙et naqset milli t˙allas il-kredituri tag˙ha g˙attmien darba fl-istorja tag˙ha. Dan hekk kif qorti fl-Amerika qatg˙et sentenza favur numru ta’ investituri li ma kinux

irçivew il-pagamenti dovuti meta l-Ar©entina falliet fl-2001. B’hekk, l-Ar©entina issa hi g˙al darba o˙ra pajjiΩ ‘fallut’. Kif wie˙ed jista’ jara meta jag˙ti ˙arsa lejn l-a˙barijiet internazzjonali, g˙andna n˙ossuna xxurtjati li, g˙alkemm imdawrin b’instabbiltà f’kull rokna tad-dinja, a˙na l-Maltin u l-G˙awdxin ng˙ixu f’pajjiΩ stabbli ekonomikament u fejn tirrenja l-paçi. G˙alkemm ma jonqsux l-argumenti bejnietna, fortunatament dawn inΩommuhom çivili, kif g˙andu jkun f’kull demokrazija moderna. L-Ebola Qed tkompli tixtered il-biΩa’ li l-marda Ebola, li fe©©et lewwel fi Sierra Leone, ilLiberia u Guinea, tkompli tixtered. Dan hekk kif ftit tal-jiem ilu miet Amerikan kawΩa ta’ din il-marda fin-Ni©erja. Sa issa ©ew irrappurtati mhux inqas minn 1,200 kaΩ ta’ din l-infezzjoni li jista’ jkollha diversi sintomi. Fi Spanja u l-Italja wkoll ©ew irrappurtati kaΩi iΩolati. Id-Direttur Ìenerali talOrganizzazzjoni Dinjija tasSa˙˙a (WHO) Dr Margaret Chan ˙abbret pjan ta’ mitt miljun dollaru Amerikan u madwar 120 espert – tobba u paramedici, biex issir ˙idma koordinata g˙all-kontroll ta’ din l-epidemija perikoluΩa u qattiela.

Ittri

14 17.08.2014

Çavetta nru 507: salvu seychell

Bonus gÓal min ma jiÓux sick leave

Sur Editur, Ma nafx kif fost il-proposti li ressqet il-Malta Employers’ Association ma kienx hemm miktub li t-tfajliet u n-nisa impjegati g˙andhom jissewwew b˙all-klieb u l-qtates biex ma jkunux jistg˙u jkollhom tfal u b’hekk ma ji˙dux maternity leave. Biex jeqirdulhom il-maternity instinct tag˙hom! Il-Malta Employers’ Association kien imissha – flok fittxet ixxag˙ra fl-g˙a©ina bil-proposti ©odda tag˙ha – ˙ar©et bl-idea li kull min ma ji˙ux sick leave matul is-sena jing˙ata bonus speçjali ta’ flus ˙alli kul˙add jibda joqg˙od attent mill-˙ruq tax-xemx, kul˙add ma jibqax jixrob iΩΩejjed u ˙add ma jag˙mel operazzjonijiet biex isebba˙ wiççu. Wara l-flus kul˙add ji©ri. Sur Editur, X’tista’ tg˙id fuq Salvu aktar milli qalu Dr Toni Abela u lPresident tal-FÛL Alex Saliba, u anke Michael Camilleri. Ili naf lil Salvu xi erbg˙a u tletin sena. Meta d˙alt malPartit, il-Maçina, kont sibt ˙afna g˙ajnuna ming˙andu. Minn dejjem nafu ja˙dem filPartit u dejjem b’lealtà lejn lamministrazzjoni tal-Partit. Dejjem lest li jisma’ lil kul˙add u, fejn ma jasalx hu, imur g˙al parir g˙and min hu akbar filPartit. Kont ilni ma narah u, daqs tliet ©img˙at ilu, meta rajtu x˙in ©ie jie˙u ç-çavetta taluffiççju tieg˙u, f’qalbi g˙edt: “Kif niΩel Salvu.” Qisu qrali mo˙˙i; resaq lejja u bil-mod qalli: “G˙andi ftit trouble Chalie, g˙ax infirixli ma’ kul-

limkien.” Ma fla˙tx inkellmu, però g˙edtlu biex jag˙mel ilkura©©. U telaq lejn l-uffiççju tieg˙u biex ikompli x-xog˙ol g˙all-konferenza tal-kaΩini. Ma j˙alli xejn lil min kien se ji©i warajh. Kien ji©i jag˙mel dan ixxog˙ol b’detriment g˙al sa˙˙tu. Lanqas g˙aç-çavetta ma kien baqa’ ji©i g˙ax konna nibag˙tuhielu u meta jkun sejjer kien imur g˙alih Raymond, sa anke ©ieli kien jg˙inu jqum minn fuq is-si©©u u jimxi mieg˙u tul il-kuruturi tat-tieni sular sal-karozza. Qatt ma nista’ ninsa meta kien jinΩel biç-çavetta u kien jg˙idli biex inçempel lil o˙tu biex jg˙idilha li se jitlaq miççentru. Jien kont inçemplilha u ng˙idilha biex tibda ssa˙˙an g˙aliex il-klijent ©ej g˙all-ikel, u Salvu kien jg˙idilha: “Dak

Chalie kollu çajt.” Lil Salvu, jien, diffiçli biex ninsieh, g˙ax kull meta ji©u lindividwi g˙aç-çavetta taluffiççji tag˙hom, dejjem titfaçça ç-çavetta numru 507 quddiem g˙ajnejja. Na˙seb li l-Partit diffiçli jsib ra©el tal-kalibru ta’ Salvu – ra©el li twieled u miet g˙all-partit li dejjem ˙addan u ˙abb. Issa stri˙ Salvu u itlob g˙alina minn ˙dejn il-˙allieq li m’g˙andix dubju li qed tgawdi l-frott tal-˙ajja li g˙ext skont illi©i t’Alla, li tg˙in lil ˙addie˙or. Kondoljanzi lill-familjari tieg˙u u lil Doris li g˙amlu minn kollox biex jag˙mlu la˙jar Ωmien ta’ Salvu dejjem kif xtaq hu. Grazzi Salv ta’ kollox. Sakemm ner©g˙u niltaqg˙u. CHALIE GALEA, RECEPTIONIST ÇNL

laqgÓat ta’ konsultaZZjoni F’san Ìiljan

CHARLES MICALLEF, IS-SIÌÌIEWI

urtat sal-aÓÓar Sur Editur, Mela fettilli mmur ©urnata G˙awdex u, flok ˙adt pjaçir, iddejjaqt u ma ner©ax immur. Kont jiena u persuna o˙ra u morna nieklu f’lukanda x-Xlendi. Ta’ salad, stuffat tal-qarnita biççips, u tazza luminata Ωammli €64 tat-tnejn. Meta ©bitlu lattenzjoni qalli li ˙a Ωball g˙ax Ωamm ta’ erbg˙a flok ta’ tnejn. B˙allikieku ma indunax li konna biss tnejn fuq il-mejda. Na˙seb ir-ra©uni kienet li ˙asibna turisti peress li minn kelli mieg˙i titkellem bl-IngliΩ (imma Maltija). L-istorja ma waqfitx hawn. Tlajna r-Rabat u ˙adna flixkun ilma miΩ-Ωg˙ar u tazza luminata. Tag˙hom Ωammli €8.50. X˙in rajt is-slip indunajt li barra l-luminata Ωammli wkoll ta’ milkshake. Naturalment x˙in mort g˙etlu: “Din jaqaw xorbitha n-nanna?” malajr irrispondieni: “Jista jkun.” Dik risposta! Flok skuΩa ru˙u g˙ax ipprova jisraqni. B’hekk irridu nsiru sinjuri? Hemm bΩonn li jsir kontroll f’çerti ˙wienet g˙ax qeg˙din innaffru ˙afna t-turisti u anke Maltin. ÇAW ÇAW GÓAWDEX, IL-FGURA

prosit lill-gÓaqda muÛikali Banda san gejtanu

Sur Editur, Fuq ©urnal ie˙or kont ilmentajt li din is-sena l-laqg˙at tal-ministri mal-pubbliku kienu saru fil-bidu tas-sena u hekk mhux kul˙add kellu dak il-˙in liberu li seta’ jattendi. Kienet g˙alhekk sorpriΩa sabi˙a u apprezzata dik tal-Ministru tal-Intern, l-Avukat Mallia, li f’dawn ix-xhur tas-sajf nieda sensiela ta’ laqg˙at ta’ konsultazzjoni fl-in˙awi ta’ San Ìiljan. Kien rispons mixtieq dawn il-laqg˙at mill-Ministru tal-Intern g˙ax, skont l-istatistika, San Ìiljan hu l-‘kapitali’ tar-reati li jse˙˙u f’dawn ilgΩejjer. KUXJENZA KRITIKA, SAN ÌILJAN

Sur Editur,

Ritratt: Renè Monseigneur

F’din in-nota nixtieq ng˙id prosit lill-G˙aqda MuΩikali Banda San Gejtanu tas-servizz tajjeb li taw fil-festa tal-patrun tag˙ha San Gejtanu. Prosit ukoll lill-Kummissjoni Tamlin li l-Óamis 7 ta’ Awwissu 2014 kisret ir-rekords fil-Malta Records tal-ikbar replika ta’ inkwatru bil-pittura titulari tal-qaddis patrun San Gejtanu – tliet metri u sitta u ˙amsin çentimetru, b’˙ames metri u sitta u ˙amsin çentimetru. Prosit ukoll tal-briju li organizzaw g˙al unur il-patrun San Gejtanu. JOSEF CALLEJA, IL-MARSA

Ta’ Barra

17.08.2014 15

KITBA TA’ GLEN FALZON

offerta LI NtLaqgÓet B’XettIÇIÛmu

Il-President Russu Vladimir Putin it-Tnejn li g˙adda sa˙aq li r-Russja se tibg˙at in-nies tag˙ha biex jag˙tu l-g˙ajnuna fil-Lvant tal-Ukraina. Dan minkejja li l-President Russu kien imwissi mill-forzi tal-Punent biex ma juΩax dawn l-g˙ajnuniet umani biex jipprova jΩid in-nies tieg˙u fir-re©jun. Il-qawwiet tal-Punent qed jissusspettaw li din il-mossa ta’ Putin hija sempliçiment tattika biex jibg˙at il-forzi tieg˙u ˙alli jkunu jistg˙u ji©©ieldu kontra r-ribelli Ukraini. Eluf ta’ nies jinsabu bla ilma, bla elettriku u ming˙ajr g˙ajnuniet mediçi u dan kollu frott tal-©lied li g˙ad hemm preΩenti fl-Ukraina. Fid-dawl ta’ dan kollu, il-President Amerikan Barack Obama sostna li jekk ikun hemm xi intervent Russu ming˙ajr lapprovazzjoni ta’ Kiev, dan

ikun inaççettabbli min˙abba li jkun hemm ksur tal-li©ijiet internazzjonali. Ìlied bejn ir-ribelli Il-biΩa’ tal-Punent hija riflessa wkoll fil-˙sibijiet tan-NATO; dan g˙aliex dawn tal-a˙˙ar huma m˙assba mill-fatt li Putin

L-Iraq f’Kaos sÓIÓ

Il-President tal-Iraq g˙aΩel Prim Ministru ©did, imma l-Prim Ministru ta’ qabel, Nuri alMaliki, g˙all-ewwel irrifjuta din in-nomina tant li ordna l-forzi tieg˙u biex jinΩlu fit-toroq talIraq. Fi programm televiΩiv, alMaliki sostna li d-deçiΩjoni li lPresident jag˙Ωel prim ministru ©did tikser kull li©i kostituzzjon-

ali u g˙alhekk sa˙aq li n-nies tieg˙u se jag˙mlu minn kollox biex isewwu dan l-iΩball. Min-na˙a l-o˙ra, il-Gvern Amerikan wissa lil Maliki biex ma jkomplix iΩid mal-©lied kbir li di©à hemm fl-Iraq, u g˙alhekk talbu biex ma juΩax il-forzi tieg˙u b˙ala mossa biex jer©a’ jie˙u l-poter tal-pajjiΩ

jista’ juΩa l-g˙ajnuna li se jibg˙at biex isa˙˙a˙ lir-ribelli pro-Russi fin-Nofsinhar u filLvant tal-Ukraina. Madankollu, l-Ukraina qed tippressa bloffensiva tag˙ha minkejja li hemm madwar 20,000 truppi Russi f’dawn in-na˙at tal-pajjiΩ. Skont il-kelliem militari Ukrain, Andriy Lysenko, f’dawn l-a˙˙ar jiem il-Gvern irnexxielu je˙les it-triq li kienet tg˙aqqad Donetsk u Luhansk. Fil-fatt, il-kapitali Ukraina u l-qawwiet talPunent raw din il-mossa b˙ala wa˙da essenzjali g˙ax din irrotta kienet qed tipprovdi mezz g˙al kif ir-ribelli proRussi jakkwistaw l-armi. Intant, din il-©img˙a ©ie rrappurtat mill-awtoritajiet f’Donetsk li ˙afna mill-bombi mitfug˙a laqtu power station, kif ukoll ˙abs kbir mag˙ruf g˙as-sigurtà tieg˙u. Dawn l-

attakki ˙allew persuna mejta u kienu ta’ g˙ajnuna biex ja˙arbu madwar 100 kriminal minn dan l-istess ˙abs.

f’idejh. Fi kliem il-President Amerikan Barack Obama, lg˙aΩla ta’ Prim Ministru ©did flIraq hija pass ’il quddiem biex ji©i mi©©ieled l-Istat IΩlamiku li, f’dawn l-a˙˙ar jiem, qed jie˙u fil-kontroll tieg˙u diversi partijiet tal-pajjiΩ. Obama stqarr li hu tkellem ma’ Haider al-Abadi, il-Prim Ministru l-©did, u ˙e©©u biex illum qabel g˙ada jifforma kabinett li jirrappreΩenta numru ta’ komunitajiet etniçi u reli©juΩi. Fil-fatt, al-Abadi se jifforma lkabinett il-©did nhar it-Tnejn li ©ej. Meta ra din l-oppoΩizzjoni iebsa fil-konfront tieg˙u, alMaliki fl-a˙˙ar g˙aΩel li j˙alli postu lil al-Abadi. Intant, il-Ìimg˙a filg˙axija ttruppi tal-ISIS komplew jattakkaw bliet o˙ra fitTramuntana tal-pajjiΩ. Huma mmassakraw madwar 80 ra©el u ˙atfu diversi nisa u tfal millkomunità tal-Yazidi. Diversi rapporti sostnew li t-truppi talISIS talbuhom biex jag˙mlu g˙aΩla: jew jeqilbu Musulmani jew jinqatlu. Uffiçjali tal-Kurdi kkonfermaw dawn l-attakki.

jkollhom iktar g˙ajnuna militari biex ji©©ieldu kontra r-ribelli tal-Istat IΩlamiku, l-Istati Uniti bag˙tet madwar 130 konsulent tal-militar fit-Tramuntana talIraq. Stqarr dan is-Segretarju g˙ad-DifiΩa Amerikan Chuck Hagel fejn ikkonferma li se tit˙ejja analiΩi tas-sitwazzjoni umanitarja preΩenti li hemm filpajjiΩ ming˙ajr ebda tixrid ta’ demm. Uffiçjal ie˙or Amerikan ˙abbar li, flimkien mal-Gvern Iraqqin, se jkomplu jesploraw modi ©odda biex ikunu ta’ sapport g˙all-Iraqqini affettwati mill-©lied li b˙alissa hemm madwar il-pajjiΩ, u biex jipprevienu ©enoçidju mit-truppi talIstat IΩlamiku. Il-Ìnus Mag˙quda qed isostnu li ˙afna minn dawn in-nies qeg˙din jinΩammu osta©©i mill-ISIS filmuntanja ta’ Sinjar u g˙alhekk g˙andhom bΩonn g˙ajnuna immedjata g˙ax ˙ajjithom qieg˙da fil-periklu.

Iktar g˙ajnuna g˙all-Kurdi Bl-g˙an li t-truppi tal-Kurdi

Talba g˙al sforz internazzjonali Il-President Ukrain Petro Poroshenko sa˙aq li huwa favur li jkun hemm g˙ajnuna, g˙ajnuna li g˙andha tkun wa˙da internazzjonali u li tinvolvi kemm ’l-Unjoni Ewropea kif ukoll lir-Russja. Iktar kmieni, uffiçjali mill-belt kapitali Ukraina stqarru li Kiev tinsab fl-a˙˙ar stadji biex jer©a’ jkollha ta˙t idejha l-belt ta’ Donetsk fil-Lvant talUkraina – parti mill-Ukraina li g˙al ˙afna Ωmien kienet ta˙t il-kontroll tar-ribelli pro-Russi. Intant, is-Segretarju Ìenerali tan-NATO Andres Fogh Rasmussen sostna li m’hemm

L-Ewropa g˙ajnuna

tibg˙at

Nhar it-Tlieta li g˙adda, fi Brussell, l-Istati Membri talUnjoni Ewropea resqu iktar viçin li jil˙qu ftehim u jibag˙tu

l-ebda sinjali li r-Russja se tirtira l-forzi tag˙ha mill-Ukraina. IΩda, meta mistoqsi x’possibbiltà hemm li dawn l-istess truppi jkunu rtirati, huwa wie©eb li hemm çans kbir li dan ise˙˙ – xaqq ta’ dawl g˙all-konflitti li laqtu lillUkraina f’dawn l-a˙˙ar xhur. Min-na˙a l-o˙ra, il-mexxej tar-ribelli f’Donetsk, Alexander Zakharchenko, individwu komuni li ˙a ta˙t idejh ilkmand ming˙and Alexander Borodai, çittadin Russu li ˙arab miΩ-Ωona ftit tal-jiem ilu, sostna li r-ribelli qed jikkunsidraw li jattakkaw lill-forzi talGvern Ukrain. Apparti hekk, voluntier man-na˙a tal-Gvern huwa tal-fehma li biex ilGvern Ukrain jer©a’ jirba˙ ta˙t idejh lil Donetsk, iridu jg˙addu diversi ©img˙at u g˙alhekk din il-missjoni hija wa˙da delikata ˙afna.

l-armi lill-Kurdi biex ikunu jistg˙u juΩawhom kontra t-truppu tal-Istat IΩlamiku. Diversi ambaxxaturi ta’ pajjiΩi differenti f’din il-laqg˙a qablu li g˙andhom jintbag˙tu dawn l-armi minn pajjiΩi individwali g˙allKurdi. Madankollu, dan ma kienx sforz fuq livell Ewropew b˙ala istituzzjoni wa˙da, imma sforz ta’ pajjiΩi individwali b’a©endi differenti. B’hekk insibu li, fost l-o˙rajn, Franza ng˙atat il-permess mill-Unjoni Ewropea biex tibg˙at armi lejn l-Iraq. Il-Kummissjoni Ewropea pprovdiet €5 miljuni o˙ra g˙al g˙ajnuna umanitarja g˙al iktar minn 200,000 persuna maqbuda f’din il-gwerra çivili. Franza kienet il-mo˙˙ wara l-idea li tipprovdi g˙ajnuna militari lillKurdi wara li l-Ministru FrançiΩ g˙all-Affarijiet Barranin Ωar ilpajjiΩ il-Óadd li g˙adda. Intant, il-Ministeru g˙all-Affarijiet Barranin ÌermaniΩ ukoll qed jikkunsidra li jibg˙at tag˙mir militari biex ikompli jg˙in lillKurdi. Huwa mifhum li, apparti l-Ìermanja, hemm ukoll irRepubblika Çeka, l-Italja u lOlanda li lesti joffru l-g˙ajnuna tag˙hom lill-Kurdi f’din ittaqbida ˙arxa.

Ta’ Barra

16 17.08.2014

1 STAT TA’ EMERÌENZA

MINN MADW

6 Kemm in-Ni©erja, kif ukoll il-Liberja ddikkjaraw stat ta’ emer©enza fil-jiem li g˙addew hekk kif il-gvernijiet ta’ dawn ilpajjiΩi waslu g˙all-konkluΩjoni li hemm bΩonn ta’ miΩuri radikali biex il-marda tal-Ebola ti©i kkontrollata. Dan wasal fi Ωmien meta l-World Health Organization ˙abbret li n-numru ta’ mwiet minn din il-marda qabeΩ l-elf ru˙ illi filma©©oranza kbira tag˙hom kienu çittadini ta’ pajjiΩi tal-Punent tal-Afrika. Sadanittant, Mapp Biopharmaceutical, kumpanija farmaçewtika bbaΩata f’Kalifornja, bag˙tet diversi doΩi ta’ droga sperimentali lilLiberja biex tipprova tfejjaq Ωew© tobba li ntlaqtu minn din ilmarda qerrieda. Dan il-pass ittie˙ed wara l-kritika li saret fil-konfront ta’ din il-kumpanija g˙all-fatt li tat diversi doΩi ta’ din il-kura sperimentali lil xi pajjiΩi tal-Punent, minkejja li l-ikbar numru ta’ vittmi kien fl-Afrika.

2 PRESIDENT ‘ÌDID’

3 IL-MALAYSIAN AIRLINES SE TINXTARA? L-influwenza kbira ta’ Recep Tayyip Erdogan fuq il-politika tatTurkija tidher li se tibqa’ tin˙ass g˙al diversi snin o˙ra wara li reba˙ l-elezzjoni presidenzjali b’vanta©© komdu ˙afna fuq lavversarji tieg˙u. Erdogan, li b˙alissa huwa l-Prim Ministru tatTurkija, reba˙ l-elezzjoni fl-ewwel rawnd wara li kiseb ftit inqas minn 52%. Huwa di©à wera l-intenzjoni tieg˙u li jΩid is-sa˙˙a tal-uffiççju presidenzjali li b˙alissa hija çerimonjali. Jekk dan ise˙˙, huwa jkun irnexxielu jΩomm ru˙u fit-tmun tat-tmexxija tal-pajjiΩ wara li provedimenti tal-istatut tal-partit tieg˙u Ωammewh milli jitlob lillpoplu g˙ar-raba’ mandat elettorali biex jibqa’ l-Prim Ministru tatTurkija. Minkejja li Erdogan wieg˙ed li se jkun il-president ta’ kul˙add wara l-elezzjoni, bosta osservaturi fakkru li matul il-kampanja elettorali huwa uΩa retorika ta’ mibeg˙da fil-konfront tal-kritiçi tieg˙u, kemm dawk Torok, kif ukoll barranin.

Fond statali Malasjan bl-isem ta’ Khazanah Nasional ressaq offerta biex jixtri l-Malaysian Airlines hekk kif din qieg˙da tesperjenza Ωmien ta’ kriΩi kbira min˙abba l-inçidenti gravi li kienu involuti fihom Ωew© ajruplani tal-flotta tal-ajru tag˙ha. Permezz ta’ din l-offerta, li hija ta’ madwar €320 miljun, il-Gvern se jipprova jipprote©i lil din ilkumpanija mill-problemi li kellha s’issa fis-suq ta’ skambju miftu˙. Jekk dan ise˙˙, il-Gvern wera lintenzjoni li jag˙mel riformi estensivi fi ˙dan ilkumpanija biex jag˙milha iktar moderna u kompetittiva. Sadanittant, il-gvernijiet tal-Olanda, l-Awstralja u lMalasja evakwaw l-esperti li kellhom fl-Ukraina biex jinvestigaw is-sit fejn waqa’ l-ajruplan tat-titjira MH17 hekk kif is-sitwazzjoni ta’ sigurtà fiΩ-Ωona dde©enerat min˙abba l-konflitt li g˙addej b˙alissa bejn il-Gvern u r-ribelli. S’issa ©ew identifikati biss 23 mill-298 vittma li ˙allew ˙ajjithom f’dan l-inçident.

Ta’ Barra

17.08.2014 17

WAR ID-DINJA

6 TELFA KBIRA

2 4

Din il-©img˙a t˙abbret il-mewt ta’ Robin Williams fl-età ta’ 63 sena. Huwa rrappurtat li Williams ˙a ˙ajtu b’idejh fir-residenza tieg˙u wara battalja twila kontra d-dipressjoni illi ta’ spiss tkellem dwarha fil-pubbliku. Il-familjari u l-˙bieb tieg˙u esprimew ix-xewqa li Williams ikun imfakkar g˙at-talent kbir tieg˙u u l-fer˙ li ©ab bit-talent komiku li qasam mad-dinja b’interpretazzjonijiet klassiçi b˙al dawk f’films b˙al Popeye, Hook u Mrs Doubtfire. Madankollu, dan l-attur ma kienx biss kapaçi joffri interpretazzjonijiet komiçi, imma anke o˙rajn li j©eg˙luk ta˙seb kif rajna f’Good Morning Vietnam u Dead Poets Society. Kien filfatt wie˙ed minn dawn ir-rwoli serji, dak li interpreta f’Good Will Hunting fl-1997, illi wasslu g˙ar-reb˙ tal-Oscar b˙ala laqwa attur fi rwol sekondarju.

5 QRIB FTEHIM

4 APPELL GÓALL-GÓAJNUNA Il-Parlament Libjan g˙adda mozzjoni li biha talab g˙al intervent mill-komunità internazzjonali biex tassisti l-awtoritajiet isibu tarf tal-problemi kbar ta’ sigurtà li hemm fil-pajjiΩ b˙alissa. Din il-mozzjoni, li g˙addiet b’111-il vot favur fost il-124 membru parlamentari preΩenti, però ma speçifikatx fiex g˙andu jikkonsisti dan l-intervent. B’hekk, il-bieb huwa miftu˙ kemm g˙al intervent militari, kif ukoll operazzjonijiet g˙aΩ-Ωamma tal-paçi b’miri iktar speçifiçi. Madankollu, s’issa l-ebda pajjiΩ g˙adu ma wera interess li jag˙mel xi mossa ta’ dan it-tip hekk kif bosta gvernijiet di©à huma impenjati fuq numru ta’ fronti b˙al-Lvant tal-Ewropa u l-Lvant Nofsani. In-numru eΩatt tal-vittmi g˙adu mhuwiex çert, imma jidher li minn meta eskala l-konflitt ix-xahar li g˙adda, l-imwiet la˙qu l-mijiet b’˙afna mill-©lied riçenti jkun ikkonçentrat madwar l-ajruport internazzjonali ta’ Tripli, kif ukoll il-belt ta’ BengaΩi.

Il-gvernijiet tal-IΩrael u l-Palestina ˙abbru waqfien mill-©lied ta’ ˙amest ijiem biex jippruvaw jaslu g˙al xi qbil diplomatiku ˙alli tinΩam il-paçi fiΩ-Ωona. Madankollu, din il-waqfa malajr tpo©©iet fil-periklu hekk kif l-IΩrael kien milqut minn diversi rockets li ori©inaw mill-Istrixxa ta’ GaΩa. Minkejja li l-IΩraeljani rritaljaw g˙al dan l-attakk b’bumbardament mill-ajru, huma wieg˙du li se jΩommu mat-termini tal-ftehim. L-attakk mill-Istrixxa ta’ GaΩa wera b’mod çar id-differenza kbira fl-opinjonijiet bejn il-gruppi tal-Fata˙ u l-Óamas. Dawn talewwel, li g˙andhom il-baΩi tag˙hom fiΩ-Ωona mag˙rufa b˙ala lWest Bank, ilhom juru x-xewqa li jaslu g˙al ftehim mal-IΩraeljani, filwaqt li l-Óamas, li huma bbaΩati f’GaΩa, g˙amlu minn kollox biex jag˙mlu l-bsaten fir-roti f’kull proçess ta’ paçi li se˙˙. Dan il-konflitt, li ilu g˙addej mill-bidu ta’ Lulju, ˙alla kwaΩi 2,000 Palestinjan u madwar 70 IΩraeljan mejjet.

Kalejdoskopju

18 17.08.2014

KALEJDOSKOPJU: ARTIKLI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

ÌraW BÓal-lUM TWELID

kont taf?

1913: William Mark Felt Sr. A©ent Amerikan u Direttur imsie˙eb fl-FBI. Hu kien a©ent sigriet, mag˙ruf b˙ala Deep Throat fl-iskandlu Watergate. 1920: Maureen O’Hara (Maureen Fitz Simons) attriçi IrlandiΩa. L-aktar mag˙rufa g˙all-parti tag˙ha b˙ala Esmeralda, fl-1939, fil-film The Hunchback of Notre Dame. 1929: Francis Gary Powers, A©ent tas-CIA Amerikana u pilota tal-U-2. Fl-1960 twaqqa’ fuq ir-Russja; kien akkuΩat li qed jispija u sentejn wara ng˙ata l-˙elsien wara li sar bdil bejnu u l-ispija Russu, Rudolf Abel. Miet fl-1977. 1943: Robert De Niro. Attur Amerikan, rebbie˙ tal-Oscar. Rajnieh f’The Godfather Part II (fil-parti ta’ Vito Corleone, fl1974), Taxi Driver (1976) u The Deer Hunter (1978).

IMWIET 1920: Ray Chapman, lag˙ab tal-baseball Amerikan. Kien lewwel bniedem li we©©a’ mortalment waqt log˙ba. Intlaqat f’rasu b’daqqa ta’ pitch tal-baseball. 1987: Rudolf Hess, politiku ÌermaniΩ u segretarju privat ta’ Hitler. Fl-1941, mexxa missjoni ta’ paçi wa˙du fl-Iskozja, ming˙ajr il-permess ta’ Hitler. G˙al dan safa arrestat u ssentenzjat g˙all-˙abs g˙al g˙omru. Hu kien twieled fl-1894. 1990: Pearl Bailey, imwielda fl-1918, kantanta u attriçi li reb˙et it-Tony Award. Mag˙rufa l-aktar g˙all-parti tag˙ha fil-verΩjoni ta’ Hello Dolly!

L-ikbar annimal li qatt g˙ex u g˙adu jg˙ix preΩentament hi l-baliena l-blu.

Mill-istatistika Maltija In-nies ja˙dmu fil-qasam agrikolu kienu jla˙˙qu g˙al 19,065 persuna. Dawk li ja˙dmu part-time ammontaw g˙al 17,693, jew 92.8%, waqt li 1,372 persuna (7.2%) kienu ja˙dmu fuq baΩi full-time. L-ir©iel kienu prominenti f’din il-˙idma. Sal-1 ta’ Settembru tas-sena l-o˙ra, in-numru ta’ baqar li kien hawn re©istrati kien ila˙˙aq g˙al 14,949, li minnhom 6,239, jew 41.7%, kienu g˙all-˙alib. In-numru ta’ majjali kien ta’ 51,641, waqt li nag˙a© u mog˙oΩ la˙˙qu g˙al 9.916 u 4,032 rispettivament. B’kollox kienu rre©istrati 0.9 miljun ta’ tjur, li minnhom 67.2 u 32.4% kienu brojlers u ti©ie© talbajd rispettivament.

Pearl Bailey, attriċi f’Hello Dolly!

ÌRAJJIET 1945: Animal Farm. Wara li ˙add ma ried jippubblika dan ixxog˙ol klassiku ta’ George Orwell, fl-a˙˙ar ˙are© g˙ad-dawl. Immedjatament kien bestseller u hu meqjus b˙ala wie˙ed mill-akbar xog˙lijiet letterarji fil-pajjiΩi tal-Punent. 1962: Ringo Starr jing˙aqad ma’ The Beatles wara li ˙a post Pete Best fuq id-drums. 1969: L-uragan Camile jolqot Alabama, Mississippi u Louisiana: Joqtol 300 ru˙ u j˙alli 70,000 persuna bla dar. 1978: L-ewwel vja©© tranΩatlantiku b’ballun baraxx. Tliet Amerikani jaslu fi Franza wara li sitt ijiem qabel telqu minn Maine. 1981: F’Dakota t’Isfel, jinstab l-iskeletru ta’ Tyrannosaurus Rex, ta’ 65,000,000 sena. 1998: Il-˙biberija bejn Clinton u Lewinsky. Il-President jammetti li kellu relazzjoni ‘mhix xierqa’ ma’ Monica Lewinsky. Hu ça˙ad li wettaq sper©ur, g˙ax is-sess orali mhux meqjus b˙ala relazzjoni sesswali.

Sejba tat-Tyrannosaurus Rex

Qanpiena gÓall-Ìerrejja Novità li g˙adha kemm kienet introdotta se tnaqqas ir-rabja ta’ dawk li j˙obbu ji©ru fl-ibliet u n˙awi ffullati bin-nies. Koppja ÌappuniΩa ˙olqot qanpiena çkejkna mwa˙˙la ma’ Ωew© çrieket, li l-©errejja jistg˙u jilbsu f’subg˙ajhom u jçemplu meta xi ˙add jid˙ol fi triqthom. Il-koppja, minn Tokjo, mag˙mula mir-ra©el Kevin Nadolny u martu Tomoko Yano, qalu li din linvenzjoni, li mhix goffa u tintlibes façilment f’Ωew©t iswaba’ tal-id, issolvi l-problema ta’ dwejjaq g˙al dawk li ji©ru f’postijiet fejn il-©errejja u n-nies komuni juΩaw l-istess in˙awi. Din il-qanpiena se tinbieg˙ g˙al €15.09 u d-dehra tag˙ha hi ta’ ©ojjellerija popolari. Hi fiha stili differenti g˙all-ir©iel u n-nisa u l-qies jista’ jkun a©©ustat. TiΩen biss 30 gramma u tista’ tintlibes fuq l-ingwanti meta tkun il-kes˙a. Biex jo˙olqu l-qanpiena, id-disinjaturi ©abru l-flus permezz tas-sit elettroniku popolari Kickstarter u qabΩu s-somma li kienu qed jistennew ta’ €1 4,700. B’riΩultat t’hekk qed jisperaw li jibdew lesportazzjoni tal-invenzjoni tag˙hom f’Settembru. Li jonqos ikun ippruvat hu jekk il-˙oss tag˙ha jkunx qawwi biΩΩejjed li jiΩboq il-muΩika, li numru ta’ nies fit-toroq ikunu qed jisimg˙u permezz tal-headphones.

17.08.2014 19

Kun Af KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

kurÛitaJiEt MiNN HaWN u MiNN HEMM

DóN’t CrY fór ME arGENtiNa

Niftakru f’Eva PEróN

Maria Eva Duarte de Peron jew a˙jar ‘Evita’, li bil-lingwa Spanjola tfisser ‘Eva Ωg˙ira’, twieldet fil-belt ta’ Los Toldos f’Pampas fl-Ar©entina, x’aktarx fil-21 ta’ Novembru 1919. Tissemma data o˙ra tat- twelid ta’ Eva, dik tas-7 ta’ Lulju 1919. Trabbiet fil-faqar ma ˙amest a˙wa bla missier, u ommha qatt ma bag˙titha skola. Minflok kienet tibg˙atha ta˙dem fil-kçejjen. Ta’ 15-il sena, fl-1934, Eva marret lejn il-belt ta’ Buenos Aires biex tittanta xortiha u tibda karriera ta’ attriçi fil-films Amerikani, kif ukoll fuq ir-radju. Fi Ωmien tliet snin saret famuΩa Fit-22 ta’ Jannar 1944, waqt kampanja ta’ ©bir ta’ fondi fl-istadju Luna Park g˙all-vittmi ta’ terremot li kien se˙˙ f’San Juan, fejn kienu mietu 10,000 ru˙, Eva ltaqg˙et g˙all-ewwel darba mal-President tal-Ar©entina Juan Domingo Peron li dak iΩΩmien kien g˙adu kurunell. Eva u Juan ΩΩew©u sena wara. Eva g˙enet lil Juan Fl-1945, Eva kienet l-id il-leminija ta’ Juan. G˙enitu ˙afna, tant li sena wara kien ©ie elett president. Fi Ωmien sitt snin, Eva sa˙˙et iktar il-popolarità u ffurmat l-Unjoni Peronista. Kienet torganizza laqg˙at fil-pjazez u titkellem favur il-˙addiem. B˙ala First Lady, Eva waqqfet fondazzjoni biex bniet mijiet ta’ skejjel u sptarijiet fl-Ar©entina. Kienet tg˙in ˙afna lill-foqra u tirrispetta lil min kien isemma’ le˙nu g˙ad-drittijiet ta’ pajjiΩu. G˙alkemm Eva kienet il-mara tal-President, kellha parti sew fil-politika. Infatti, ta’ min jg˙id li Eva kienet l-ewwel mara fl-Ar©entina mda˙˙la fil-politika. Min˙abba l-g˙ira sfrenata mill-membri talGvern, Juan kien ©ie arrestat. Wara dimostrazzjoni ta’ bejn 250,000 u 350,000 ru˙ quddiem Casa Rosada, flimkien ma’ Eva Peron, Juan ©ie me˙lus. Hi dejjem xtaqet tg˙olli l-livell tal-edukazzjoni fil-pajjiΩ. G˙alkemm qatt ma kellha konnessjonijiet diretti mal-Gvern hi kienet serviet b˙ala Ministru tas-Sa˙˙a u tax-Xog˙ol. Tul il˙idma tag˙ha, Eva Peron kienet g˙amlet Ωjara fl-Ewropa fejn kienet ©iet milqug˙a bil-kbir fi Spanja minn Franco. Eva Peron Kontra s-sinjuri Eva kienet ma˙buba mill-ma©©oranΩa tal-poplu Ar©entin, g˙alkemm kellha xi g˙edewwa wkoll. Kienet ˙olqot soçjetà ta’ 87 mara biex ti©bor fondi g˙all-fqar. Kienet spiss tikkritika lissinjuri g˙ax ma kinux jikkontribwixxu g˙al din l-g˙aqda. Kienet tg˙in ˙afna lill-orfni u lin-nisa li ma kellhomx saqaf fuq rashom. Biex ti©bor xi ˙a©a tal-flus kienet g˙amlet taxxa fuq il-biljetti tal-log˙ob, fil-kasinò u fuq it-ti©rijiet taΩ-Ωwiemel. Ftit snin wara din il-fondazzjoni rnexxielha tag˙mel kapital ta’ 3 biljun pesos li jfissru 200 miljun dollaru, u t˙addem mal-14,000 ˙addiem li 6,000 minnhom kienu ja˙dmu fil-kostruzzjoni. Minn dan il-kapital kienu tqassmu kwazi nofs miljun par Ωarbun, nofs miljun magna tal-˙jata u 200,000 borma tat-tisjir. Kienu ng˙ataw ˙afna boroΩ ta’ studju, inbnew djar u sptarijiet. Eva kienet tit˙allat ˙afna mal-morda. Kienet sa˙ansitra tbus lil kul˙add, anke min ikun marid serjament. Eva timrad Eva kellha ˙ajja qasira fil-politika g˙ax wara erba’ snin ta’ ˙idma kontinwa mardet bil-marda qerrieda tal-kançer. Fid-9 ta’ Jannar 1950, waqt li kienet qieg˙da tindirizza folla nies, ˙assa ˙azin u ttie˙det lejn l-isptar. F’eΩami mediku rriΩulta li kellha kançer. Kienet spiss tintilef minn sensiha u ftit ftit sa˙˙itha bdiet tmur lura. Fl-4 ta’ Ìunju 1952, Eva Peron u Ωew©ha Juan ˙adu sehem f’parata biex jiççelebraw ir-reb˙a ta’ Juan b˙ala lPresident tal-Ar©entina g˙at-tieni darba. G˙al Eva dik kienet la˙˙ar dehra fil-pubbliku min˙abba l-gravità ta’ sa˙˙itha. Minkejja li saru ˙afna interventi minn professuri min˙abba sa˙˙itha, g˙al Eva kien kollu g˙alxejn. Tilfet ˙afna mill-piΩ, tant li ©img˙a qabel mietet kienet tiΩen 33kg (78lb). Fis-26 ta’ Lulju 1952 Eva Peron ˙alliet din id-dinja. Kienet a˙bar kiefra speçjalment mal-Ar©entini. Id-dinja kollha bkiet il-mewt tag˙ha. Kien sar luttu s˙i˙ fil-pajjiz g˙al g˙axart ijiem. Min˙abba r-rassa talpoplu Ar©entin fil-pjazza biex jaraw il-katavru ta’ Eva jin©arr, kienu mietu tmien persuni u korrew mal-2,000 ru˙. Fid-9 ta’ Awwissu, is-Sibt, il-katavru ta’ Eva kien ©ie espost g˙all-pubbliku fil-bini tal-Kungress fejn l-g˙ada, wara quddiesa solenni, in©arr fuq karru ta’ kanun mi©bud mill-og˙la awtoritajiet. Wara mewtha nqalg˙u ˙afna spekulazzjonijiet, kemm favur kif ukoll kontra. Il-katavru tag˙ha kien insteraq u ttie˙ed lejn lEwropa fejn inΩamm mo˙bi sal-1976. L-istorja tag˙ha tg˙allimna kif, minn xejn, bniedem jista’ jil˙aq il-quççata u jsir l-aktar bniedem b’sa˙˙tu tal-pajjiΩ. Kienu saru ˙afna talbiet lill-Vatikan biex Eva Peron issir qaddisa, imma qatt ma ntlaqg˙u. Eva baqg˙et ma˙buba wkoll wara mewtha, speçjalment mill-Ar©entini.

Eva Peron fis-sodda tal-mewt

Personalità

20 17.08.2014

Óajjitha tesperimenta bil-make-up ramOna pOrtelli tintervista lil RACHEL GILFORD

www.ramonaportelli.com

Dan l-a˙˙ar sirt naf b’make-up artist professjonali tajba ˙afna. Proprjament, l-ewwel ma smajt kien fuq it-tie© tag˙ha li sar riçenti u, wara li skoprejt aktar dwarha, waslet ukoll il-©urnata ta’ din l-intervista mag˙ha. Qed nirreferi g˙al Rachel Gilford li, minbarra li hija make-up artist professjonali, hija wkoll l-ewwel persuna transgender li ΩΩew©et f’Malta. Iltqajt mag˙ha f’kafeterija fil-Mosta sabiex insir nafha aktar mill-qrib.

ramonaportelli@hotmail.com

Rachel g˙andha ˙amsa u erbg˙in sena. Proprjament hija mill-Isla, iΩda llum tg˙ix marra©el tag˙ha f’San Ìwann. Kienet t˙obb tilg˙ab it-tenis, u anke ti©ri bir- roller blades f’Tas-Sliema, però llum m’g˙andhiex çans. Fil-fatt irrakkuntatli li bir-roller blades stess kellha aççident fejn, waqt li kienet qed tiskejzja, da˙litilha Ωrara u tajritha madwar g˙axar metri. Dakinhar Rachel kienet spiççat mibruxa, biddmija nieΩel mag˙ha. Minn dakinhar ’l hawn qatt ma re©g˙et libsithom, però issa g˙andha xewqa li s-sena ddie˙la, flok tag˙mel il-mixja tal-President, tag˙mel l-istess rotta bir-roller blades! Kompliet tg˙idli li ming˙ajr il-kumpanija tal-˙bieb t˙ossha vojta, anke minkejja li dan la˙˙ar iΩΩew©et, ma jfissirx li ttraskurat lill-˙bieb. Rachel tippreferi min jismag˙ha, iΩda ssostni li pariri ma tie˙u ming˙and ˙add. Persuna li tafda ˙afna u, sforz hekk, xi drabi marret minn ta˙t ukoll. Ilha tinteressa ru˙ha fil-makeup minn mindu kellha tliet snin. Fil-fatt bdiet tispjegali li meta kienet Ωg˙ira kellha lillku©ina tag˙ha li ta’ spiss kienet tkun g˙andhom id-dar biex tbiddel u to˙ro© ming˙andhom. Dak iΩ-Ωmien, fis-snin sebg˙in, kien moda li kull tfajla fil-handbag ikollha pocket mimli make-up. Rachel bdiet tirrakkontali li, sakemm ku©initha tkun qed tin˙asel, kienet te˙dilha l- make-up u er˙ilha titfa’ fuq wiççha, u tilbes xi Ωarbun bit-takkuna f’saqajha u handbag imdendel ma’ jdejha. Dan kien il-bidu tan-namra tag˙ha g˙all- make-up , imbag˙ad kompliet tesperimenta fuq il-pupi, u aktar tard fis-sena 1998 bdiet tmur b˙ala voluntiera fuq stazzjon televiΩiv tag˙mel ilmake-up . Aktar tard bdiet tag˙mel ilmake-up b˙ala talent person g˙all-programmi li kellu dak iΩ-Ωmien Tony Parnis. Óadmet ukoll b˙ala fashion designer. Fil-fatt, fis-sena 2001, kienet nominata fil-Malta Fashion Awards. Is-sodisfazzjon ta’ Rachel illum il-©urnata huwa li meta lklijenti tag˙ha j˙arsu lejn ilmera wara li tkun g˙amlitilhom il-make-up u jg˙idulha li tkun ©abithom sbie˙; dak ilmument g˙aliha huwa imprezzabli. B’kollox Rachel issa ilha ta˙dem tliet snin b˙ala fulltime freelance make-up artist professjonali. Ta˙dem fuq diversi programmi televiΩivi lokali. Óadmet ukoll ma’ Fleur

onorata li ntg˙aΩlet b˙ala lmake-up artist uffiçjali talPresident, iΩda ma t˙osshiex differenti, anzi pjuttost t˙ossha umli. “Min jog˙la jie˙u tisbita. Jien dejjem Ωammejt saqajja mal-art,” sostniet Rachel. Çertu tfajliet g˙adhom jippreferu ma jag˙mlux ˙afna make-up bla bΩonn. Ridt inkun naf kif Rachel t˙ares lejhom dawn il-persuni peress li xog˙olha huwa l- make-up . “Din il-˙a©a n˙ares lejha minn Ωew© aspetti. Nippretendi li almenu kull tfajla tiddedika kwarta kull filg˙odu bil-mezzi sempliçi tal- make-up li tista’ tuΩa sabiex tidher friska. Ilmake-up huwa neçessità fiddinja tal-lum. L-importanti li ma jkunx estrem. Min-na˙a lo˙ra, persuna tista’ t˙ares lejn il-make-up b˙ala kapriçç Ωejjed fejn il-bΩonnijiet l-o˙ra tal˙ajja.” It-tie© tag˙ha kien l-ewwel tie© trans li sar f’Malta

Kelinza Couture minn Londra, kif ukoll ma’ mudelli internazzjonali, ma’ Runway Magazine u anke ma’ preΩentaturi u atturi Maltin. Mitluba tg˙idli hi personali kif t˙ares lejn ilmake-up , Rachel we©bitni li ma t˙arisx lejh b˙ala teknika biex tibdel id-dehra, iΩda b˙ala xi ˙a©a biex tag˙mel a˙jar dak li persuna di©à g˙andha. “In˙ares lejh b˙ala xi ˙a©a li bih persuna t˙ossha a˙jar, u anke b˙ala metodu li ma jiswiex ˙afna flus biex jikkore©i d-difetti li sfortunatament ˙afna nisa g˙andhom flapparenza tag˙hom.”

Make-up artist uffiçjali talPresident ta’ Malta Barra minn hekk, Rachel hija wkoll il-make-up artist uffiçjali tal-President ta’ Malta, isSinjura Marie-Louise Coleiro Preca. B’hekk xtaqtha tg˙idli aktar dwar dan il-pre©ju, li qed ta˙dem daqstant viçin malPresident. “Di©à kont ˙dimt fuqha qabel ma kienet saret President. Kienet mistiedna biex titkellem fuq stazzjon televiΩiv u, bl-umiltà kollha, ma riditx ˙afna make-up fuqha. Kif lestejtulha niftakar kienet fa˙˙ritni g˙ax ˙allejtha naturali kif xtaqet hi stess. Wara l-˙atra rçivejt telefonata mill-uffiççju tag˙ha fejn ing˙atajt appunta-

ment g˙al prova ta’ make-up mal-President. Kif kienet ratni fl-uffiççju, infurmathom li ma kienx hemm g˙alfejn ta’ prova g˙ax di©à kienet taf xi nsarraf u minn dakinhar ’l hawn bdejt na˙dem fuqha kull meta jkollha bΩonn,” bdiet tg˙idli Rachel. Kompliet tg˙idli li tinsab

Qabel ma mort g˙al din l-intervista, kont konxja li Rachel kienet g˙adha friska miΩ-Ωwie© mar-ra©el tag˙ha, u kont naf ukoll li ma kinitx triq façli, fejn ˙addie˙or jiΩΩewwe© tista’ tg˙id ming˙ajr intoppi. Fil-fatt, it-tie© ta’ Rachel kien l-ewwel tie© trans li sar f’Malta. Óadt xi kummenti ming˙andha stess dwar kif kienet il-˙ajja tag˙hom qabel ma da˙let il-li©i taΩ-Ωwie© f’Malta. “Konna assolutament koppja normali ng˙ixu flimkien. Sentejn ilu konna ser nitilg˙u l-Bel©ju biex nemigraw l-Awstralja, iΩda smajna bl-appell tal-li©i li

kien hemm fil-qrati Maltin u filQorti Ewropea tad-Drittijiet talBniedem, u tajna çans biex forsi l-affarijiet jitran©aw. U hekk ©ara fil-fatt. Il-li©i g˙addiet u xahar wara bdejna lpreparamenti g˙at-tie© tag˙na.” B’kurΩità staqsejtha jekk ilmake-up tat-tie© tag˙ha g˙amlitux hi stess, iΩda kkonfermatli li, g˙alkemm xtaqet, ma setg˙etx g˙ax biex tag˙mlu fuqha stess ma tinqalax. Però kkonfermatli wkoll li l-makeup tag˙ha fdatu f’idejn ˙abib tag˙ha. Dwar jekk kellhiex xi tibdil f’˙ajjitha wara li ΩΩew©et, Rachel sostniet mieg˙i li pjuttost kienet l-ewwel ©img˙a wara li ΩΩew©et preçiΩ li, g˙alkemm ma kien inbidel xejn, psikolo©ikament ma setg˙etx tid˙ol fir-rutina tassoltu tag˙ha! Lejn l-a˙˙ar ta’ din l-intervista Rachel qaltli bix-xewqa tag˙ha li ’l quddiem tibda ta˙dem bilmake-up barra minn Malta wkoll – f’Londra. Tixtieq ukoll li jkollha Ωew©t itfal. Óalliet ukoll messa©© lill-qarrejja talgazzetta KullÓadd. “Nixtieq li ˙add ma ji©©udika lil ˙addie˙or qabel ma jkunu jafu lil dak li jkun. Ng˙id ukoll li ˙add m’g˙andu g˙alfejn jipponta subg˙ajh lejn ˙add, g˙ax min jipponta lejn ˙addie˙or ikollu tlieta ppuntati lejh. Qed nistieden lil kul˙add jipprova dan il-fatt,” temmet tg˙idli Rachel filwaqt li ppruvatli b’idejha stess din il-mossa u ˙ar©et il-verità kollha wara dan il-messa©© – fatt li spiççat bih!

Festi

17.08.2014 21

FESTI MATUL DIN IL-ÌIMGÓA KITBA TA’ ALAN SALIBA

Matul din il-©img˙a ser niççelebraw numru sabi˙ ta’ festi madwar gΩiritna. Proprju din il-©img˙a hija l-a˙˙ar ©img˙a impenjattiva b’numru kbir ta’ festi li ser niççelebraw f’diversi r˙ula. Ser niççelebraw il-festa tal-Madonna ta’ Lourdes f’Ra˙al Ìdid, San Leonardu f’Óal Kirkop, Santa Marija fl-Im©arr, San Piju X f’Sant Luçija, Stella Maris f’Tas-Sliema, Sant’Elena f’Birkirkara u San Bert f’Óal G˙arg˙ur, li din is-sena ser ji©i ççelebrat fil-jum litur©iku tieg˙u, waqt li f’G˙awdex niççelebraw il-festa ta’ Santa Marija fiΩ-Ûebbu©.

Meta ssemmi r-ra˙al ta’ Birkirkara, mal-ewwel ti©ik f’mo˙˙ok il-qima u l-im˙abba kbira li l-KarkariΩi g˙andhom lejn Sant’Elena. Il-qima lejn Sant’Elena f’Birkirkara tmur lura g˙al bosta snin. Sa mill-1402 insibu li Birkirkara kienet wa˙da millewwel g˙axar parroççi li ffurmaw f’pajjiΩna. L-ewwel knisja li serviet biex taqdi lill-komunità KarkariΩa, hija proprju kappella li g˙adha teΩisti sallum u tinsab fil-lokal ta’ San Ìwann, dak iΩ-Ωmien mag˙ruf b˙ala l-Imsiera˙. Minn hemm inbniet knisja o˙ra f’Birkirkara, fl-in˙awi talImrie˙el, li ©iet iddedikata lil Santa Marija. Biss din ma kinitx biΩΩejjed biex toffri servizz g˙all-komunità li dejjem kienet qed tikber u nbniet il-knisja parrokkjali ta’ Sant’Elena li nafu llum. Din inbniet ˙dejn kappella li kienet tinsab fl-istess post li kienet iddedikata lil Sant’Elena. Il-parroçça, b’tempju maestuΩ, tgawdi t-titli ta’ Perinsinji ProtoKolle©jata Sagrosanta BaΩilika Arçi Matriçi Parroçça ta’ Sant’Elena Impertatriçi Awgusta. Fl-img˙oddi, ma kienx hemm vara li takkumpanja l-purçissjoni, iΩda kienet tkun akkumpanjata bissagrament jew relikwa flimkien mal-kapitlu u, f’Birkirkara lpurçissjoni kienet issir nhar it18 ta’ Awwissu, jum il-mewt tal-qaddisa Helena, li l-isem proprju tag˙ha kien Julia Flavia Helena. Illum il-©urnata lpurçissjoni ssir il-Óadd ta’ wara t-18 ta’ Awwissu u hija l-uniku purçissjoni fi gΩiritna li baqg˙et issir filg˙odu b’mod regolari. MaΩ-Ωmien in˙asset il-˙tie©a li ssir statwa biex tkompli tkabbar il-qima lejn din il-qaddisa. Il˙sibijiet kienu ilhom jissawru, tant li nsibu skizz datat 1823, li juri l-vara ta’ Sant’Elena bi proporzjonijiet im˙aΩΩa, viçin g˙al dak li hija llum. Fit-23 ta’ Awwissu 1833 sar kuntratt li g˙andha tin˙adem statwa milliskultur BormliΩ Salvu Psaila, bil-˙sieb illi titlesta fi Ωmien g˙axar xhur. Din kellha ti©i ffinanzjata mill-Kavallier KarkariΩ Vincenzo Borg mag˙ruf b˙ala ‘Brared’. G˙all-kuntrartju ta’ dan il-kuntratt, din il-vara tlestiet wara erba’ snin u n˙admet f’palazz Barokk f’Birkirkara stess, fl-in˙awi mag˙rufa b˙ala ‘Il-Laqxija’. Sfortunatament, Brared ma kellux ix-xorti li jara l-vara lesta min˙abba li ˙alla din id-dinja. In˙adem l-abbozz, fuq ix-xbieha ta’ Sant’Elena li nsibu fil-kwadru titulari mpitter minn Francesco Zahra fl-1763. L-abbozz g˙andu l-istess kuluri tax-xbieha fit-titular. Kif ©ie approvat l-abbozz, bdiet il˙idma b’tant reqqa u preçiΩjoni, u llum ingawdu minn kapulavur ta’ arti kbira,

Ritratt: IVAN SALIBA

M’HEMMX BIRKIRKARA, JEKK M’HEMMX SANT’ELENA

Waqt l-akkademja muΩikali li saret nhar it-Tlieta fil-BaΩilika ta’ Sant’Elena, fl-okkaΩjoni tal-inawgurazzjoni mir-restawr tal-vara. Fir-ritratt tidher massed band komposta miΩ-Ωew© baned Elenjani flimkien mal-Kor tal-Parroçça Sant’Elena, waqt l-antifona Manum Suam, quddiem il-vara restawrata u kkonservata, fuq il-presbiteru quddiem l-artal ma©©ur meqjusa minn bosta kritiçi talarti Ewropej b˙ala “ A self explantory work of art”. Meta tlestiet il-vara ttie˙det lejn il-Kolle©©ata b’mod privat, b’turija ta’ rispett lejn il-mibki benefattur Brared, kif ukoll min˙abba biΩa’ mill-g˙ajn. Infatti, jing˙ad li mal-wiçç talvara ntlibbset maskra sabiex tkun protetta iΩjed mill-g˙ajn, li dak iΩ-Ωmien kienu jemmnu ˙afna biha. Restawr u rinovazzjoni matul iΩ-Ωmien G˙adda Ω-Ωmien u fl-1919 ilvara saritilha rinovazzjoni kbira. Ìiet indurata b’mod mill-iΩjed rikk mill-kumpanija ta’ Coleiro u saritilha l-polikromija. Fissnin ˙amsin saru d-dehbijiet, pedestall, fjuretti, bankun u bradella ©odda, li g˙adhom jitgawdew sal-lum. Il-˙sarat li saru maΩ-Ωmien m’hemmx kontroll fuqhom u, kultant Ωmien, ikollhom bΩonn rinovazzjoni u restawr. Konservazzjoni u restawr tal-istatwa titulari polikroma ta’ Sant’Elena Proprju din is-sena, fuq il-vara ta’ Sant’Elena, sar progett ta’ konservazzjoni u restawr millkumpanija Atelier del Restauro. Saret rinovazzjoni u induratura mill-gdid tal-pedestall, millinduratur Arthur Vassallo, ilpedestall tnaddaf kompletament mill-induratura u ©ibs u nkixef l-injam. Sar ukoll it-tindif tal-bradella, salib, dehbijiet u fjuretti li jΩejnu l-vara.

Din il-kumpanija bbaΩata hawn Malta u mmexxija mitTaljana Maria Grazia Zenzani u l-Maltija Valentina Lupo, li mag˙ha kelli intervista, huma Ωew© gradwati fil-konservazzjoni u restawr ta’ pitturi u statwi polikromi. Lupo spjegatli fid-dettall il-˙idma li saret fuq ir-restawr u konservazzjoni talvara titulari polikroma ta’ Sant’Elena. Valentina spjegatli dwar ilkonservazzjoni u r-restawr. Il˙sieb kien li ji©i msewwi fejn hemm il-˙sarat (restawr), u fejn g˙adu fl-istat ori©inali ji©i msa˙˙a˙ u ppriservat (konservazzjoni). Il-proçess ewlieni kien ta’ tindif mit-trabijiet u l-effett tal-elementi li jakkumulaw matul iΩΩminijiet, u beda proprju minn x-rays me˙uda biex isir mag˙ruf x’hemm fl-istruttura. Dan jissejja˙ condition assesment u sar f’Diçembru. Instabu wkoll traççi ta’ materjal pirotekniku ta’ meta tin˙araq ilmusketterija li tag˙mel ˙sara kbira meta jinΩlu l-karti s˙an fuq il-vara, anke jekk din tkun ’il bog˙od. Hsarat o˙ra kienu brix ikkawΩat minn tfig˙ ta’ karti li jintefg˙u mill-gallariji, brix li jsir bid-dehbijiet li jintlibsu, kif ukoll xi xpakkaturi Ωg˙ar fl-injam. L-umdità u ss˙ana kkawΩaw li l-polikromija tinqala’ minn mal-injam. Dan ©ie trattat sewwa biex b’hekk baqa’ fl-istat ori©inali. F’Ωoni fejn id-deheb ingiref jew iddeterjora biΩ-Ωmien saret induratura b’folja doppja ta’ 23.75 karat, u intuΩat l-istess teknika ta’ water gilding kif sar

fl-1919. Interessanti ˙afna li fil-proçess ta’ tindif ˙ar©u l-kuluri ori©inali, b˙all-a˙mar tal-mant, li ©ie iΩjed çar minn kif nafuh; il-velu inkixfitlu l-passata ˙oxna ta’ Ωebg˙a li kellu, u ©ie lewn il-krema; l-inforra tal-kmiem, li konna kienet tidher griΩa, issa tidher ta’ kuluri çelesti u roΩa b’disinni fl-induratura mill-ifjen. L-ermellin tne˙˙ielu l-isfumar griΩ çar li kellu u nkixef il-lewn il-krema ori©inali. Waqt ir-restawr ittie˙ed kampjun tal-materjal li bih hija ma˙duma l-vara. Instab li g˙allkuntrarju ta’ li kien ma˙sub, dan huwa injam larçi. Kien hemm xnig˙at li jg˙idu li l-vara hija ma˙duma minn zokk ta’ ˙arruba s˙i˙. Dan mhux minnu, g˙aliex fil-kuntratt ori©inali tal-1833 kien ©ie mniΩΩel li l-vara trid tin˙adem bl-arΩnu. Però, minn analiΩi xjentifiçi li saru waqt dan ilpro©ett minn kampjun tal-injam tal-vara, irriΩulta li Psaila uΩa llarçi, li huwa njam simili ˙afna g˙all-arΩnu, iΩda huwa iΩjed reΩistenti g˙al kontra s-susa. Il˙sarat minimi li nstabu fl-injam u l-materjal uΩat juri biç-çar li l-

iskultur BormliΩ kien jaf x’qieg˙ed jag˙mel meta skolpa din l-hekk meqjusa b˙ala ‘fantasija ta’ skultura’. L-g˙an ewlieni ta’ dan ilpro©ett kien li titwaqqaf il˙sara u deterjorazzjoni u b’hekk il-vara ti©i kkonservata g˙all-istat ori©inali kif kienet fl1919. Biex titwaqqaf il-˙sara bid-dehbijiet, dawn ©ew miksija b’pannu apposta biex iddeheb ma jmissx mal-injama u jag˙mel ˙sara. Dan il-proçess jissejja˙ preventive conservation . Kollox ©ie eΩaminat u miΩmum b’reqqa, sakemm finalment, nhar it-Tlieta li g˙adda, ©iet inawgurata l-vara restawrata f’akkademja muΩikali komposta minn banda bejn iΩ-Ωew© baned KarkariΩi. G˙alhekk, ringrazzjamenti speçjali jmorru g˙al dawk kollha li g˙enu biex setg˙et titwettaq il-˙olma ta’ ˙afna. LG˙aqda tal-Armar, il-Kumitat tal-Festa, iΩ-Ωew© kaΩini talBanda u dawk kollha li g˙o©obhom jag˙tu donazzjoni sabiex dan il-pro©ett seta’ jitwettaq u din il-©awhra, patrimonju nazzjonali, tibqa’ titgawda fl-istat ori©inali tag˙ha.

Statistiki tal-piΩ ta’ din il-vara maestuΩa Materjal PiΩ f’kg Statwa wa˙eda 256 Salib 14.5 Pedestall 220.5 Bradella 180 Bsaten (5 ta’ 12kg kull wie˙ed) 60 Óadid ie˙or 17 Gastri (3 ta’ 10kg u 1 ta’ 11kg) 41 Fjuretti (4 ta’ 2.5kg) 10 PiΩ totali huwa ta’ 799kg. Kull reffieg˙ ikun qed jerfa 79.90kg

Persona©©i

22 17.08.2014

Id-demm u l-ImÓabba: IÇ-Çkejken Rolando RIvI

Rolando RIvI

Eman Bonnici

Matul is-sena 2013, bejn April u Novembru, ©ew iççelebrati dsatax-il beatifikazzjoni madwar id-dinja, li jinkludu dawk tas-saçerdot popolari Ar©entin José Gabriel del Rosario Brochero (1840-1914); ilmistika Maria Bolognesi (1924-1980); Don Pino Puglisi (1937-1993); saçerdot Palermitan vittma talMafja; 522 martri tal-Gwerra Çivili Spanjola bejn isqfijiet, saçerdoti djoçesani u reli©juΩi, sorijiet u lajçi; u ççkejken Rolando Maria Rivi, seminarist li safa vittma f’idejn il-parti©jani lejn tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija. Min kien Rolando? Imwieled fil-villa©© çkejken rurali ta’ San Valentino f’Castellarano, Reggio Emilia, l-Italja, minn Roberto Rivi u Albertina Canovi nhar is-7 ta’ Jannar 1931, Rolando Maria Rivi sa minn çkunitu wera li kien tifel intelli©enti u vivaçi. “Dan it-tifel g˙ad ikun jew bonavolja jew qaddis. M’hemmx triq tan-nofs!” kienu jg˙idu dwaru dawk qrib tieg˙u. Intant, il-kura tal-erwie˙ fir-ra˙al kienet fdata f’idejn Don Olinto Marzocchini, saçerdot twajjeb li sal-lum g˙adu miΩmum b’qaddis. Wara li rçieva l-ewwel tqarbina fil-festa ta’ Korpus f’Ìunju 1938, Rolando ma damx ma ssie˙eb mal-abbatini tar-ra˙al u ta’ kull filg˙odu kien jer˙ilha kmieni kmieni lejn il-knisja sabiex jg˙in lil Don Olinto fil-quddiesa. Wara li temm listudji tieg˙u fl-iskola elementari ta’ San Valentino, fil-bidu ta’ Ottubru tal-1942, fl-età ta’ ˙dax-il sena, Rolando da˙al jistudja fisSeminarju ta’ Marola, Carpineti, Reggio Emilia. Dan il-pass tieg˙u kellu jwasslu g˙all-martirju. ‘Sanguis Martyrum Est Semen Christianorum’ F’Ìunju tal-1944 il-ÌermaniΩi okkupaw il-binja tasSeminarju, bis-seminaristi jintbag˙tu kollha d-dar, iΩda minkejja dan Rolando baqa’ xorta wa˙da g˙addej blistudji tieg˙u f’San Valentino, sabiex hekk ma jitlifx sena s k o l a s t i k a : i l knisja parrokkjali u d-dar kanonika kienu l-postijiet favoriti tieg˙u. Liebes dejjem is-suttana, wara li jisma’ l-quddies tal-ewwel, Rolando kien jg˙addi ˙afna mill-˙in tal-©urnata jitlob quddiem is-Sagrament. Simpatiku ma’ kul˙add, filg˙axijiet kien imbag˙ad ji©bor it-tfal tar-ra˙al u jurihom kif jag˙mluha ta’ abbatini u wara, biswit nanntu, jirreçta r-RuΩarju. IΩda

minkejja li kif wie˙ed jaqra dan kollu ja˙seb li San Valentino kien ra˙al trankwill, fil-fatt ma kienx, g˙ax l-antiklerikaliΩmu b˙al donnu ddomina l-post. IlKappillan, Don Olinto, safa umiljat u aggredit millparti©jani, tant li g˙al xi Ωmien kellu jmur jin˙eba u l-parroçça t˙alliet fit-tmexxija ta’ çertu Don Alberto Camellini; is-saçerdoti Luigi Donadelli, Luigi Ilariucci, Aldemiro Corsi u Luigi Manfredi sfaw maqtula, waqt li ˙dax-il saçerdot ie˙or madwar Reggio Emilia messhom l-istess tmiem imdemmi. It-Tlieta, 10 ta’ April 1945, attenda g˙al quddiesa kantata f’©ie˙ San Vinçenz Ferreri li, minkejja li lkalendarju litur©iku soltu jiççelebraha fil-5 tax-xahar – il-jum li fih dan il-qaddis Dumnikan miet fl-1419 f’Vannes, Franza – saret ˙amest ijiem wara peress li ˙abtet mal-Ottava tal-G˙id. Bniedem li kellu ferm g˙al qalbu l-muΩika, tant li kien kapaçi jdoqq l-armonju u lorgni, Rolando mexxa l-kant tal-kor, li minnu kien jifforma wkoll parti missieru Roberto, u ma’ tmiem iç-çelebrazzjoni, kif kien soltu jag˙mel, er˙ielha jistudja filkampanja, mhux bog˙od wisq mid-dar tal-©enituri tieg˙u. IΩda meta g˙adda ˙afna ˙in u Rolando ma deherx, saret tfittxija g˙alih mill-©enituri u minn ˙biebu. G˙all-bidu ˙add ma lema˙ xejn stramb, g˙ajr il-fatt li Rolando b˙al donnu g˙eb

minn fuq wiçç l-art, sakemm instab biljett li fuqu kien hemm miktub: “Tfittxuhx iΩjed. Ìej daqsxejn mag˙na. (iffirmat) Il-parti©jani”. U hekk, kif sar mag˙ruf li Rolando safa misruq millparti©jani Komunisti, it-tfittxija kompliet sejra minn missieru u Don Alberto. “G˙ada jkollna qassis inqas” Sadanittant, Rolando beda lVia Crucis tieg˙u: me˙ud fil-bosk ta’ Piane di Monchio, frazzjoni ta’ Palagano, g˙al tlett ijiem s˙a˙ kien ittorturat u mΩebla˙ b’kull xorta ta’ kliem u umiljazzjonijiet. Is-sitwazzjoni tant issawret f’wa˙da serja, li sa wie˙ed minn dawk li ˙atfuh talab lil s˙abu sabiex jitilquh, iΩda ttalba tieg˙u waqg˙et fuq widnejn torox. Minkejja dak kollu li g˙adda minnu, Rolando rrifjuta li jinΩa minn fuqu s-suttana. Fla˙˙ar nett ©ie deçiΩ li l©uvnott ji©i eliminat sabiex “g˙ada jkollna qassis inqas”. Rolando ©ie mneΩΩa s-suttana bil-forza u mitfug˙ b’sa˙˙a f’˙ofra li t˙ejjiet sabiex tilqa’ fiha l-katavru tieg˙u. Beka u talab ˙niena lill-aggressuri tieg˙u. Intefa’ jitlob, iΩ da ma te mmx ilkliem kollu g˙ax Ωew© tiri ˙asdulu ˙ajtu. Is-suttana tieg˙u g˙amluha g˙oqda u biha lag˙bu partita futbol. Kien it-13 ta’ April 1945. Rolando kellu biss erbatax-il sena. G˙alkemm f’San Valentino

˙add ma kien g˙adu sema’ l-içken a˙bar dwar Rolando, missieru u Don Alberto kienu g˙adhom g˙addejjin bit-tfittxijiet tag˙hom. Don Alberto se˙˙lu jid˙ol f’kuntatt mal-kap tal-parti©jani tal-in˙awi u talbu jag˙tih tag˙rif dwar Rolando. Ilmexxej ˙adu fuq il-qabar taç-çkejken seminarista u bil-kalma kollha qallu li kien hu stess li qatlu. “Bata ˙afna?” staqsa l-qassis lillmexxej tal-parti©jani. “B’din ma tantx tbati, g˙ax ma tistax tiΩbalja,” wie©bu huwa u jurih l-arma tieg˙u. Bla telf ta’ ˙in Don Alberto qala’ lil Rolando mill-˙ofra li sa dak il-˙in kienet qieg˙da sservi b˙ala qabru. Sabu liebes biss qmis u par peduni waqt li nnota li t-tiri kienu laqtuh wa˙da f’rasu u o˙ra f’qalbu. Missieru Roberto la˙aq wasal huwa wkoll fil-post u, bid-dmug˙ i©elben ma’ ˙addejh, ˙adu lura d-dar fejn ©ie ma˙sul u mqieg˙ed f’tebut sempliçi. Midfun fiççimiterju tar-ra˙al, ftit xhur wara li spiççat il-gwerra lkatavru tieg˙u ttie˙ed filknisja parrokkjali, fejn indifen mill-©did f’nofs ilkorsija, f’qabar li fiΩ-Ωmien kien iservi g˙ad-dfin talkappillani ta’ San Valentino. Wara sensiela ta’ mirakli attribwiti lilu, l-Arçidjoçesi ta’ Modena nediet il-proçess g˙all-beatifikazzjoni tieg˙u fis-7 ta’ Jannar 2006. Wara li f’Mejju 2012 ©iet approvata l-validità tal-martirju tieg˙u in odium fidei minn kummissjoni ta’ teologi tas-Santa Sede, il-Papa Fran©isku, fit28 ta’ Marzu 2013, awtorizza l-Kongregazzjoni g˙allKawΩi tal-Qaddisin sabiex tippromulga d-digriet li jirrikonoxxi l-martirju tieg˙u. Il-beatifikazzjoni tieg˙u saret fi Piazza Grande, Modena, nhar il-5 ta’ Ottubru 2013, f’çerimonja ppreseduta mill-Kardinal Angelo Amato SDB, Prefett tal-Kongregazzjoni g˙allKawΩi tal-Qaddisin. Wara l-gwerra, Don Olinto, li bosta jg˙idu li lfigura tieg˙u wasslet liççkejken Rolando sabiex jag˙mel l-g˙aΩla tieg˙u u jid˙ol is-Seminarju, re©a’ lura San Valentino, fejn dam iservi sal-1967, meta min˙abba ra©unijiet ta’ sa˙˙a mar joqg˙od ma’ ˙uh Ulisse fi Pratissolo, ftit ’il bog˙od minn San Valentino. Sal-a˙˙ar baqa’ jsemmi lil Rolando u kien proprju fil©urnata ta’ g˙eluq sninu, is7 ta’ Jannar, li Don Olinto ˙a l-a˙˙ar nifs tieg˙u fl1972. Mimli merti, mar huwa wkoll igawdi lill˙allieq, immexxi minn wie˙ed mill-abbatini tieg˙u. Issa, li proprju wie˙ed minnhom ©ie mg˙olli g˙all©ie˙ tal-artali, nimma©ina li Don Olinto qieg˙ed i˙ares…u jitbissem.

Kultura

17.08.2014 23

BÓAL DAÛ-ÛmIEN mITT sENA ILu, sTuDENT TA’ 19-IL sENA WETTAq DELITT DoPPJu LI kELLu RIPERkussJoNIJIET kBAR mADWAR ID-DINJA GÓAx TA BIDu GÓALL-

EWWEL GWERRA DINJIJA

L-EWWEL PARTI Dawn huma siltiet mill-ktieb ©did Storja Tra©ika ta’ Karozza Mis˙uta miktub minn TONY C. CUTAJAR, li g˙adu ma ©iex ippubblikat. Gavrilo Princip ipprova jid˙ol fl-armata Serba u anke filmoviment tal-©ellieda nazzjonalisti tas-Serbja, iΩda t-tnejn li huma xejn ma ˙adu grazzja mieg˙u, forsi g˙ax kien qasir u marradi u m’aççettawhx. Ma damx ma sar nazzjonalista Serb akkanit ˙afna. Fl-1910 huwa wera stima lejn Bogdan Zerajic, rivoluzzjonarju Bosnjakk Serb li pprova joqtol lil Marijan Varesanin, ilGvernatur Awstro-UngeriΩ talBosnja-Óerzegovina qabel qatel ru˙u b’idejh. Sena wara, huwa da˙al malMiada Bosna, soçjetà mag˙mula minn Ωg˙aΩag˙ Bosnjakki li riedu jisseparaw lill-Bosnja mill-AwstrijaUngerija u jg˙aqqduha marrenju tas-Serbja. Dawn iΩΩg˙aΩag˙ kellhom konnessjoni mal-moviment klandestin mag˙ruf b˙ala Black Hand li kien iddedikat g˙all-g˙aqda tas-Serbja. Gavrilo u xi w˙ud minn s˙abu kienu membri taΩΩew© movimenti minkejja li lawtoritajiet lokali ma ˙allewx l-istudenti jiffurmaw g˙aqdiet jew klabbs. G˙alhekk, Princip u s˙abu kienu jiltaqg˙u f’post sigriet fejn kienu spiss jiddiskutu l-letteratura, l-etika u lpolitika, imma l-iktar il-politika. Fl-1912 Princip ©ie mkeççi mill-iskola wara li ˙a sehem f’dimostrazzjoni kontra lawtoritajiet Awstro-UngeriΩi. Wie˙ed minn s˙abu tal-iskola qal: “Gavrilo kien imur minn klassi g˙al o˙ra b’ponn tal˙adid f’idu jhedded lit-tfal kollha li ma kinux Ωguri jekk jattendux id-dimostrazzjoni.” Wara li tkeçça huwa telaq minn Sarajevo u mexa l-280 kilometru sa Belgrade. Hekk kif qasam il-fruntiera u wasal is-Serbja niΩel g˙arkopptejh u bies l-art. F’Belgrade huwa offra li jid˙ol mal-g˙aqdiet tal©ellieda Serbi li kienu kontra tTorok Ottomani u li kellhom b˙ala kap lill-Ma©©ur Vojin Tankosic. G˙all-ewwel Gavrilo ma ©iex aççettat g˙ax kien qasir. B’rabja kbira mar ifittex lil Tankosic, iΩda dak kulma qallu kien: “Imma int qasir u ma tidhirx b’sa˙˙tek.” Dak kien qed jistenna Princip, li tant ˙assu umiljat li re©a’ mar lura l-Bosnja biex imur joqg˙od ma’ ˙uh f’Sarajevo. Fix-xhur ta’ wara vvja©©a kemm-il darba bejn Sarajevo u Belgrade u ltaqa’ ma’ Ωg˙aΩag˙ o˙ra li kellhom l-istess ambizzjonijiet tieg˙u.

Gavrilo Princip lukanda kienu armaw kappella speçifikament g˙all-koppja rjali u fil-boskijiet fil-qrib kien hemm g˙add ta’ çriev li Ωgur Franz Ferdiand kien jie˙u pjaçir imur g˙all-kaçça tag˙hom kieku kellu l-˙in. Filg˙axija l-Kontessa Sophie kellmet lil wa˙da li kienet takkumpanjaha, li kienet wissietha minn qabel dwar il-periklu. “Kull fejn morna laqg˙una bi ˙biberija kbira, anke misSerbi.” In-nies tal-belt marru bi ˙©arhom biex jaraw sew u forsi g˙all-ewwel darba lillwerrieta tat-tron. L-uniku iben

tal-Imperatur, il-Prinçep Rudolf, kellu jie˙u postu wara li jmut, iΩda dan kien miet mewta skandaluΩa g˙oxrin sena qabel. Mart l-Imperatur, is-sbej˙a Sisi, kienet inqatlet g˙axar snin wara hi u sejra g˙al vaganza. Din tal-lum kienet okkaΩjoni speçjali li dawn in-nies tal-belt ma kinux se jer©g˙u jaraw hekk millqrib. “Il-vja©© tag˙na beda b’awgurju mill-isba˙,” qal b’mod sarkastiku l-Arçiduka meta ˙in minnhom il-magna tal-karozza li kien fiha sa˙net

wisq u kellha tieqaf. Meta waslu ftit mili ’l bog˙od minn Sarajevo, il-belt kapitali talBosnja-Óerzegovina, Ferdinand attenda jumejn ta’ eΩerçizzji militari filwaqt li martu Ωaret xi skejjel u orfanatrofji. Lejla minnhom marru jduru l-˙wienet ta’ Sarajevo fejn ©ew milqug˙a minn folla ta’ nies, fosthom Gavrilo Princip, li tawhom mer˙ba kbira. Wara kienu mistiedna g˙al pranzu flimkien ma’ mexxejja reli©juΩi u politiçi, ©urnata qabel l-avvenimenti meta mbag˙ad kellhom imorru lura. Waqt l-ikel, fis-27 ta’ Ìunju, l-Arçiduka re©a’ semma ddubji li kellu. IΩda xorta wa˙da ddeçieda li jkompli bilprogramm li lestewlu. LokkaΩjoni taΩ-Ωjara kienet li lÌeneral Oskar Potiorek, Gvernatur Oskar Potiorek talprovinçji Awstrijaçi tal-BosnjaÓerzegovina kien stieden lillArçiduka u lil martu biex imorru jaraw it-truppi tieg˙u waqt il-manuvri fis-26 u s-27 ta’ Ìunju 1914 u biex jift˙u sptar uffiçjalment. Potiorek iktar kien inkwetat fuq il-presti©ju tieg˙u milli dwar affarijiet o˙ra. Je˙ilsuha ˙afif Kienet g˙odwa xemxija u s˙una. Óafna mid-djar it-tul tar-rotta kienu mΩejna bilbnadar, fjuri u twapet ikkuluriti mdendla mat-twieqi miftu˙a. Folol kbar ta’ nies kienu fuq ilbankini biex isellmu lill-koppja imperjali g˙ax kienu ©ew mg˙arrfa minn qabel minn fejn kienu se jg˙addu. Fost ilfolla t˙alltu s-seba’ Ωg˙aΩag˙, li, kollha minbarra wie˙ed, ˙adu posthom kif kien

Ûjara perikoluΩa L-Arçiduka Franz Ferdinand u martu Sophie xorta wa˙da telqu lejn il-Bosnja-Óerzegovina fit-23 ta’ Ìunju minkejja li fet˙ulhom g˙ajnejhom kemmil darba dwar il-periklu li setg˙u jiltaqg˙u mieg˙u. Huma vvja©©aw separatament minn Vjenna u ltaqg˙u filLukanda Bosna, g˙oxrin minuta ’l bog˙od bil-ferrovija millbelt kapitali ta’ Sarajevo. Fil-

L-Arçiduka tal-Awstrija Franz Ferdinand u martu Sophie waqt iΩ-Ωjara tag˙hom fil-Bosnja-Óerzegovina

miftiehem, fuq in-na˙a taxxmara. Huma ng˙ataw struzzjonijiet biex jippruvaw joqtlu lill-Arçiduka meta jkun resaq lejhom. S˙ab Mehmedbasic, li kien lewwel wie˙ed, kienu mxerrdin sal-pont u kull wie˙ed minnhom kien lest biex jipprova joqtol lill-Arçiduka hekk kif il-karozza tieg˙u tersaq lejh. Ilpurçissjoni ta’ karozzi bdiet riesqa waqt li n-nies qabdu jçapçpu u jxejru l-bnadar. Hekk kif il-karozza fejn kien hemm Franz g˙addiet minn quddiem Mehmedbasic, li kien kwaΩi fit-tarf tat-triq, huwa m’g˙amel xejn u ˙alla l-karozza g˙addejja. Mix-xe˙ta marlu l-kura©© u re©a’ bdielu, iΩda wara huwa qal li kien hemm pulizija warajh u beΩa’ li ji©i arrestat qabel jitfa’ l-bomba li kellu g˙al-lest. Ódejh, ftit ’il bog˙od minnu, kien hemm Veljko Cabrinovic. Huwa kien iktar riΩolut minn sie˙bu u hekk kif il-karozza rjali g˙addiet minn quddiem lg˙assa tal-pulizija huwa ˙are© il-bomba tal-idejn mill-but talkowt, ˙abbatha mal-arblu taddawl, immira u tefag˙ha direttament lejn l-Arçiduka. Sid ilkarozza, il-Konti Harrach, sema’ l-˙oss tal-bomba malarblu u ˙aseb li kienet niΩlet wa˙da mir-roti. “Tajjeb ukoll!” qal. “Issa jkollna nieqfu.” Ix-xufier, li bilfors kien ra lbomba ttir, g˙amel l-oppost u g˙afas il-gass biex ja˙rab minn hemm. B’hekk, il-bomba ma laqtitx fejn xtaq Cabrinovic. Franz ukoll lema˙ xi ˙a©a ttir lejh u refa’ idu biex jipprote©i lil martu Sophie. Hija kienet bilqieg˙da fuq il-lemin tieg˙u, ji©ifieri bejnu u bejn Cabrinovic. Il-bomba g˙addiet minn ˙dejn id Franz, qabΩet ilkarozza u ©iet fl-art warajhom. L-ispluΩjoni ta˙t ir-roti tat-tielet karozza we©©g˙at lil xi g˙axra min-nies li kienu fit-triq. Irraba’ karozza ntlaqtet millbiççiet tal-bomba u x-xufier tag˙ha waqqafha. Eric von Merizzi we©©a’ meta ntlaqat fuq wara ta’ rasu filwaqt li dawk li kienu mieg˙u ndarbu ˙afif. L-ewwel u t-tieni karozza baqg˙u sejrin g˙al ftit ˙in imbag˙ad ©ew imwaqqfa biex jaraw min kien we©©a’. LArçiduka anke niΩel millkarozza fejn kien biex jara x’kien ©ara u min kien midrub. Meta raw li l-bomba ta’ Cabrinovic ma laqtitx il-karozza tal-Arçiduka, l-erba’ ©uvnotti l-o˙ra, fosthom Princip, indunaw li kienu tilfu l-opportunità tal-attakk. Biex ma jinqabadtx, Cabrinovic bela kapsula tas- cynade u qabeΩ fixxmara Miljacka biex Ωgur imut. Inzerta li l-kapsula kienet antika u ma ˙admitx u x-xmara kienet fonda biss 10 çentimetri u Cabrinovic we©©a’ l-g˙aksa. Fi ftit sekondi huwa n˙are© mix-xmara mill-pulizija u ©ie arrestat. Tkompli l-©img˙a d-die˙la.

Madwarna

24 17.08.2014

Il-FondazzjonI HSBC Malta tappoÌÌa SuMMer CaMp dwar Id-dIjaBete

Ritratt: (mix-xellug) Sarah Watkinson, id-Deputat Chairperson tal-Fondazzjoni HSBC Malta flimkien ma’ Anna Zammit McKeon, il-President tal-Assoçjazzjoni Maltija tad-Dijabete qed isegwu t-tfal waqt l-attivitajiet rikreattivi organizzati b˙ala parti mis- summer camp annwali. Il-Fondazzjoni HSBC Malta ilha toffri l-appo©© tag˙ha lillAssoçjazzjoni Maltija tadDijabete g˙al iktar minn g˙axar snin. Sarah Watkinson, idDeputat Chairperson talFondazzjoni HSBC Malta Foundation ippreΩentat id-donazzjoni tal-Bank lill-President

tal-Assoçjazzjoni Maltija g˙adDijabete Anna Zammit McKeon. Il-flus ser imorru g˙as-summer camp annwali tat-tfal talAssoçjazzjoni li qed isir fuq tlett ijiem f’Porziuncola House f’Ba˙ar iç-Çag˙aq. Óamsin parteçipant ta’ età li tvarja bejn

il-5 snin u s-16-il sena ser ikollhom g˙add ta’ attivitajiet rikreattivi, workshops, u ta˙ditiet dwar is-sa˙˙a li jaffettwawlhom ˙ajjithom b’mod poΩittiv. Zammit McKeon qalet: “Lg˙an ewlieni hu li ninkora©©ixxu lit-tfal u ΩΩg˙aΩag˙ tag˙na biex jim-

mani©©aw id-dijabete tag˙hom b’mod effiçjenti. Il-kamp g˙andu jservi g˙al g˙add ta’ parteçipanti b˙ala mezz ta’ kif jistg˙u jitg˙allmu jinjettaw lilhom infushom g˙all-ewwel darba.” Il- camp leaders huma mmexxija minn tim ta’ membri

volontarji mill-Assoçjazzjoni Maltija tad-Dijabete flimkien ma’ tobba u infermiera miçÇentru tad-Diabete u Endokrina fl-Isptar Mater Dei. Minbarra lattivitajiet ta’ rikreazzjoni, ikunu organizzati g˙add ta’ workshops fuq numru ta’ su©©etti li jaffettwaw il-˙ajja ta’ dawn ittfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ li jg˙ixu biddijabete. Imwaqqfa fl-1981, lAssoçjazzjoni tad-Dijabete hi organizzazzjoni volontarja mhux governattiva li l-g˙an tag˙ha hu li teduka lill-membri u lill-pubbliku dwar id-dijabete. L-Assoçjazzjoni tipprovdi wkoll lill-membri Ω-Ωg˙ar tag˙ha b’ta˙ditiet edukattivi, support groups g˙all-familji, u support group g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ bl-isem Daisy. Dan fost attivitajiet o˙ra li jinkludu weekend live-ins u lkamp annwali g˙all-membri ΩΩg˙ar tag˙ha. L-Assoçjazzjoni tippubblika wkoll rivista blisem Id-Dijabete u Sa˙˙tek fejn toffri numru ta’ artikli relatati mas-su©©ett, u newsletter darbtejn fix-xahar. Aktar tag˙rif jinkiseb mis-sit elettroniku: www.diabetesmalta.org Sarah Watkinson qalet: “It-tfal li qed isofru mid-dijabete g˙andhom bΩonn min jifhem ilbΩonnijiet speçjali tag˙hom, u l-©enituri tag˙hom g˙andhom ikunu armati bl-g˙arfien korrett dwar kif jistg˙u jappo©©awhom. L-appo©© kontinwu tal-Fondazzjoni HSBC Malta tg˙in lit-tfal li qed jiffaççjaw d-dijabete b’esperjenzi utli u importanti.”

Madwarna

17.08.2014 25

Bov eCo PerSonal loan Il-Bank of Valletta ˙abbar li ser ti©i estiΩa l-BOV ECO Personal Loan – l-Iskema Speçjali tal-GRTU sal-31 ta’ Diçembru 2014. Klijenti li jixtiequ jixtru pannelli fotovoltajçi u solar heaters ming˙and wie˙ed mill-˙wienet li qed jipparteçipaw fl-iskema speçjali jistg˙u jid˙lu fi ftehim ta’ self fejn l-interess fuq dan lapparat ji©i mnaqqas mill-Bank of Valletta u jit˙allas millbejjieg˙. Klijenti li ser jibbenefikaw minn din l-offerta jkunu qed i˙allsu biss is-somma mislufa f’36 pagament fix-xahar ming˙ajr ma j˙allsu l-ebda interessi. “Il-BOV ECO Personal Loan – l-Iskema Speçjali tal-GRTU toffri soluzzjonijiet affordabbli u skont ix-xewqa tal-klijent ma˙suba apposta biex ng˙inuk tiΩviluppa darek filwaqt li tie˙u ˙sieb l-ambjent,” qal Edward, Grech Executive Head Consumer Finance. Bank of Valletta jg˙in lis-sidien ta’ djarhom fl-iffinanzjar ta’ investiment g˙al tag˙mir fotovoltajku u ˙iters tal-ilma li ja˙dmu bix-xemx, billi jg˙in lill-klijenti jimmani©©aw a˙jar ilkontijiet tag˙hom ta’ konsum b’mod sostenibbli filwaqt li jg˙in fil-protezzjoni tal-ambjent g˙all-benefiççju tas-soçjetà in©enerali. Id-dettalji kollha fuq dan il-prodott ©did ming˙and il-Bank of Valletta jistg˙u jinkisbu minn kwalunkwe ferg˙a tal-BOV jew billi wie˙ed içempel lill-BOV Customer Service Centre fuq innumru tat-telefown 2131 2020 mit-Tnejn sas-Sibt, mit-8am sat8pm (minbarra festi bankarji u pubbliçi).

Studenti jitgÓallmu inizjattivi dwar xogÓol Sbatax-il student tal-MCAST li jattendu diversi korsijiet, ˙adu sehem f’g˙add ta’ attivitajiet speçifiçi li kienu organizzati filBirrerija ta’ Farsons. Din l-attività saret b˙ala parti minn programm komprensiv g˙all-istudenti qabel ma kienu allokati xog˙ol temporanju (work placement) mal-kumpanija. Wara Ωjara biex isiru familjari mal-˙idma fil-birrerija, l-istudenti ng˙ataw introduzzjoni dwar l-operat kummerçjali talGrupp Farsons mill-Mani©er g˙ar-RisorΩi Umani tal-Grupp Antoinette Caruana. Diversi su©©etti ta’ interess relatati massa˙˙a u s-sigurtà fuq il-post tax-xog˙ol kif ukoll quality management kienu wkoll indirizzati mit-tim mani©erjali ta’ Farsons. L-istudenti esperjenzaw attività ta’ team building organizzata minn LEAD Training Services abbinata ma’ tag˙lim, fosthom dwar l-importanza ta’ orjentazzjoni bikrija tax-xog˙ol, kemm bix-xog˙ol attwali u flimkien mal-membri l-o˙ra tal-grupp, tfassil ta’ pjan ta’ ˙idma biex jintla˙aq l-o©©ettiv finali, limmani©©ar tajjeb tal-˙in u prototyping. Il-Grupp Farsons g˙andu relazzjoni ta’ kollaborazzjoni qawwija mal-MCAST u jag˙ti appo©© s˙i˙ lill-inizjattivi talKulle©© li qed jag˙ti lill-istudenti esperjenzi hands-on ta’ xog˙ol waqt ix-xhur tas-sajf g˙al su©©etti relatati li jkunu qed jistudjaw. Kemm l-istudenti u d-dipartimenti involuti kellhom kliem ta’ tif˙ir dwar l-esperjenza tax-xog˙ol li kienet tkopri 125 sieg˙a mifruxa fuq ˙ames ©img˙at.

Ritratt: L-istudenti tal-MCAST qed jie˙du sehem f’wa˙da mill-inizjattivi ta’ tag˙lim g˙and Farsons.

President

26 17.08.2014

L-APPUNTAMENTI TAL-PRESIDENT TA’ MALTA U S-SUR PRECA IT-TNEJN 18 TA’ AWWISSU 2014 10.00am:

Il-President tilqa’ lill-membri ta’ The Malta Unborn Child Movement g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz ta’ Sant’Anton

12.00pm:

Il-President tiltaqa’ mal-Onor. Simon Busuttil, Kap tal-OppoΩizzjoni, fil-Palazz ta’ Sant’Anton

L-ERBGÓA 20 TA’ AWWISSU 2014 10.00am:

Il-President tiltaqa’ mal-Onor. Joseph Muscat, Prim Ministru, fil-Palazz ta’ Sant’Anton

9.00pm:

Il-President tattendi g˙al kunçert organizzat mill-Banda San Leonardu f’Misra˙ Óal Kirkop, Óal Kirkop

IL-ÓAMIS 21 TA’ AWWISSU 2014 8.00pm:

Il-President tattendi g˙al riçeviment ospitat mill-G˙aqda Soçjali 8 ta’ Settembru fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ Marija Bambina fil-Lukanda Solana fil-Mellie˙a

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca ppreΩentata b’donazzjoni b’risq l-MCCF minn Ruth Farrugia mill-Kommunità Maltija f'Toronto

IL-ÌIMGÓA 22 TA’ AWWISSU 2014 4.30pm:

Il-President tippresiedi laqg˙a ta’ L-Istrina 2014 Core Group fil-Palazz ta’ Sant’Anton

IS-SIBT 23 TA’ AWWISSU 2014 9.30am:

Il-President tiltaqa’ mal-membri tal-Kunsill Studenti Universitarji KSU u l-organizzazzjonijiet tal-istudenti universitarji fil-Palazz Verdala

6.30pm:

Il-President u s-Sur Preca jattendu g˙al quddiesa tat-transulazzjoni solenni flokkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Liena, fil-BaΩilika ta’ Santa Liena f’B’Kara

IL-ÓADD 24 TA’ AWWISSU 2014 10.00am:

Il-President tilqa’ liç-Chairperson u l-membri ta’ Compassionate Friends – Support Group of Bereaved Parents, g˙al Ωjara ta’ korteΩija filPalazz ta’ Sant’Anton

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca tattendi çerimonja ta’ tqeg˙id ta’ kuruni fl-okkaΩjoni tat-72 anniversarju mill-Konvoj ta’ Santa Marija fuq il-monument iddedikat lill-ba˙rin fil-Belt Valletta

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca tilqa’ lill-membri tal-kumitat tal-George Cross Island Association GCIA Malta Branch g˙al Ωjara ta’ korteΩija

Il-President ippresediet çerimonja tal-g˙oti tal-premjijiet tal-Wirja tal-Biedja u Snajja’ 2014 fil-Ìonna Pubbliçi, Villa Rundle, ir-Rabat G˙awdex

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca tilqa’ lit-tfal li jattendu Skola Sajf organizzata mill-Appo©© Cottonera Community Team g˙al Ωjara ta’ korteżija fil-Palazz ta’ Sant’Anton

Il-President ta’ Malta tista’ ti©i kkuntattjata bl-email marie-louise.coleiro@gov.mt Is-Sur Edgar Preca jista’ ji©i kkuntattjat bl-email edgar.preca@gov.mt L-Uffiççju tal-President jista’ ji©i kkuntattjat permezz tal-email: presidentsappointments.opr@gov.mt jew bin-numru tat-telefown 2122 1221, il-Palazz il-Belt Valletta (mit-Tnejn sal-Ìimg˙a) jew bin-numru tat-telefown 2144 0354, il-Palazz ta’ Sant’Anton (mit-Tnejn sal-Óadd)

Skeda

17.08.2014 27

07.30 07.50 08.45 09.15 09.30 09.45 11.00 11.55 12.30 12.40 13.40 14.45 15.05 17.30 17.40 18.30 18.45 19.30 20.15 20.45 22.30 23.30

One News Street Blush (R) Ûona Sport Sajf (R) Identità (R) One News Fun & Splash (R) Sheriff’s Cuisine Óilithom (R) One News Mad-Daqqa t’G˙ajn (R) Telebejg˙ Identità (R) Arani Issa One News Fresh & Funky Snajja’ Maltin (R) Executive One News Ieqaf 20 Minuta Kunçert Santa Marija Mosta Tfesfisa (R) One News

07.00 08.30 09.30 11.15

Net News Iswed Fuq l-Abjad (R) Telebejg˙ Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Telebejg˙ Indifest (R) Net News Ma Tinbidel Qatt Aqtag˙ha (R) Net News Flusek (R) Nis©a Maltija Net News Tour Du Ron Net News Minn Festa G˙al O˙ra (R) Net News

07.00 08.00 08.30 09.30 10.00 11.30 12.00 12.10 15.00 15.30 16.00 16.05 16.50 17.35 18.00 18.10 18.40 19.00 20.00 21.00 23.15

L-G˙odwa t-Tajba Tuffi˙at Migduma G˙anafest G˙awdex Illum Malta u lil Hinn Minnha Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik (ikompli) L-Irkant Telebejg˙ A˙barijiet Kurrenti Is-Sajf ma’ Salv Paq Paq On Test A˙barijiet Int Min Inti Paq Paq On Test Mr Fisherman A˙barijiet Film: Ella Enchanted A˙barijiet

06.00 08.00 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.30 14.00 14.30 15.15 17.30 19.00 19.30 20.30

06.00 06.30 07.00 07.30 07.50 08.10 09.10 12.10 13.00 13.30 13.45 14.15 15.15 16.15 17.15 18.00 18.05 19.35 20.30 21.05 22.40 23.27

Videocomic Passerella Real School Hulk S.m.a.s.h.! Per Asgard Straniero in Terra Straniera Spaccare è Meraviglioso Cronache Animali La Nave Dei Sogni La Nostra Amica Robbie TG2 GIORNO TG 2 Motori Sereno Variabile Estate Delitti in Paradiso Il Commissario Lanz Il Commissario Herzog Squadra Speciale TG2 L.I.S. Reign Il Commissario Rex TG2 Hawaii Five-0 Strike Back La Domenica Sportiva Estate

06.00 Morning News 06.30 Rassegna Stampa Italiana E Inter Nazionale 08.00 Film: Io Ho Ucciso! 09.20 Film: I Criminali Della Metropoli 10.35 Film: La Città Si Difende 11.10 Tg3 Minuti 11.11 Film: La Città Si Difende 12.00 Tg3 12.15 La Signora Del West 13.00 Kilimangiaro 13.10 Cultura il Tempo e La Storia Maggio 1915. L’Italia Va in Guerra 14.00 Tg Regione 14.50 Tgr Piazza Affari 15.00 Terra Nostra 2 15.45 Film: Lucky Luke 17.25 Geo Magazine 2014 19.00 Tg3 20.00 Blob 20.20 Hotel 6 Stelle 21.05 Film: One For The Money 22.40 Tg Regione

06.10 07.00 08.45 10.35 12.25 13.00 14.05 15.45

Friends Super Car A-Team No Ordinary Family Studio Aperto Sport Mediaset Matrimonio Per Papa Carlito Alla Conquista Di Un Sogno Provaci Ancora Gary Vecchi Bastardi Studio Aperto Vecchi Bastardi Provaci Ancora Gary Scuola Di Polizia Devil 666 Park Avenue

06.00 07.55 07.58 07.59 09.10 09.25

12.00 13.30 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.45 19.30 20.30 21.30 21.35 23.00

17.50 18.15 18.30 19.05 19.10 19.30 21.10 23.00

INDIGO, g˙ada fis-17.40 fuq One

07.00 07.30 07.50 10.15 11.15 13.30 14.00 16.15 18.10 20.00 20.30 21.10 23.15 23.35

Omnibus Tg La7 Film: Casa Ricordi Le Strade Di San Francisco Film: Cat Ballou Tg La7 Film: Tre Tigri Contro Tre Tigri Film:Mcbride L’Ispettore Barnaby Tg La7 Otto È Mezzo Film: Monte Walsh Tg La7 Film: Il Cacciatore Di Taglie

06.00 06.25 06.35 07.00 07.15 07.50 08.15 09.00 10.15 11.05 12.50 13.35 14.25 15.10 17.40 18.30 19.15 20.10 21.00 21.45 22.40

Teletubbies 3rd & Bird Green Balloon Club Nina and the Neurons: In the Lab Teletubbies Green Balloon Club The Weakest Link Fawlty Towers Little Dorrit Tess of the D’Urbervilles Starlings Last Man Standing Sinbad Doctors Richard Hammond Meets Evel Knievel Sinbad Little Dorrit Tess of the D’Urbervilles Starlings Spooks Silk

Yoga for Life Chasing the Yum Extreme Cuisine With Jeff Corwin Dear Genevieve Rehab Addict Keasha’s Perfect Dress Eating Art Dear Genevieve Million Dollar Rooms My Yard Goes Disney Selling LA Suggs’ Italian Job House Hunters Chasing the Yum Chef Abroad Extreme Cuisine With Jeff Corwin Million Dollar Rooms Keasha’s Perfect Dress Platinum Weddings Suggs’ Italian Job Dear Genevieve Eating Art Million Dollar Rooms

06.00 06.25 06.50 07.15 08.05 08.30 09.20 10.10 11.00 11.25 12.15 13.05 14.20 14.45 15.35 16.25 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 23.05 23.55

Tastiest Places To Chowdown Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Sweets Hungry Girl Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Chopped South Africa Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table

06.50 08.05 08.30 09.50 10.15 11.10 11.35 13.15 13.45 14.35 15.00 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45 20.10 20.35 21.55 22.45 23.35

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How It’s Made Ultimate Car Build-Off X-Machines Mythbusters You Have Been Warned Garage Gold Storage Wars Canada Flip Men Auction Kings Auction Hunters Lost And Sold Rise Of The Machines Extreme Engineering How It’s Made What’s In The Barn? Chasing Classic Cars Wheeler Dealers Dynamo Magic Of Science Penn & Teller Tell A Lie

10.35 Fia World Endurance Championship 12.00 Uefa Women’s Champions League Football 13.30 Isu Grand Prix, Figure Skating 16.30 Fifa Under 17 World Cup Football 18.00 Uefa Women’s Champions League Football 21.00 Isu Grand Prix, Figure Skating 23.00 Boxing

20.30 21.15 21.30 22.15 23.30

09.30 09.51 12.00 13.00 13.40 14.00 14.05 15.55 16.01 19.01 20.00 20.40 21.10 23.15

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-Óadd Kurrenti Mill-Im˙aΩen tal-Festi Valletta Mixja ta’ Poplu Yuri Rozum Madwarna Mr Fisherman Iç-Çaqqufa Malta u Lil Hinn Minnha G˙awdex Illum Is-Sajf ma’ Salv A˙barijiet G˙al Persuni b’nuqqas ta’ Smig˙ Valletta vs Mosta A˙barijiet Valletta vs Mosta G˙anafest A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 07.00 07.05 08.00 08.19 09.00 09.05 09.25 12.00 12.20 13.30 14.00 15.50 16.35 16.55 16.58 17.00 18.50 20.00 20.35 20.40 21.25 23.37 23.40

Wanted: Massimo Boldi Tg 1 Overland Tg 1 Quark Atlante Tg 1 L.I.S. Road Book – Libano, Australia Santa Messa A Sua Immagine Linea Verde Estate Telegiornale Così Lontani Così Vicini La Casa Del Guardaboschi Road Book Tg 1 Che Tempo Fa Provaci Ancora Prof 2 Reazione A Catena Telegiornale Tg Sport Techetechetè Il Restauratore Tg1 60 Secondi Speciale Tg1

Prima Pagina Tg5 Traffico Meteo.It Tg5 Miracoli Degli Animali Dietro Le Quinte Di ‘Squadra Antimafia 6’ Bye Bye Cinderella 2 Lo Scapolo d’oro Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Speciale Di ‘Squadra Anti Mafia 6’ L’Affondamento Del Laco Nia Dietro Le Quinte Di ‘I Cesa Roni Una Famiglia Il Segreto tg5 Paperissima Sprint Estate Tu La Conosci Claudia? Maurizio Costanzo Show La Storia

07.05 07.25 07.55 08.25 09.25 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 14.00

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Zorro Pianeta Terra Magnifica Italia 3 Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Pianeta Mare Le Storie Di Alive L’Albero Della Vita (Di E. Dmytryk) Colpo Grosso Alla Napole Tana Tg4 Il Ritorno Di Colombo Bones Boogie Nights

16.50 18.55 19.35 21.30 23.25

Indigo jesplora l-edukazzjoni fil-Façilità Korrettiva ta’ Kordin. Waqt il-programm ser niddiskutu x’qed isir biex dawk li xi darba jew o˙ra messew mal-˙abs jer©g˙u lura fis-soçjetà u fl-istess ˙in kif din is-soçjetà ser tilqag˙hom ming˙ajr ma tpo©©i fuqhom stigma akbar milli di©à g˙andhom. Irridu naraw ukoll x’ostakoli legali jeΩistu u x’jista’ jsir sabiex dawn jitne˙˙ew. Jesplora wkoll l-opportunitajiet ta’ xog˙ol u anke jiddiskuti l-vittmi tal-kriminalità. Tul il-programm nistiednu u nitkellmu wkoll masSegretarju tal-Island Car Club u l-iΩg˙ar mara membru ta’ dan il-klabb li qatt saqet karozza. Lea Hogg fis-sessjoni tal-informazzjoni dwar l-ikel tlaqqana mal-ikel Taljan imsajjar mill-prodott lokali u anke lg˙asel Malti.

Çinema

28 17.08.2014

MIÇ-ÇIneMA

jikteb CARMELO BONNICI

BegIn AgAIn

ÌENJALI

MUÛIÇISTI LI MA JFITTXUX IL-FAMA

Atturi Ewlenin: Keira Knightley, Mark Ruffalo, Hailee Steinfeld, Adam Levine, James Coredem, Catherine Keener Direttriçi: John Carney Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 104min.

Xi kultant naraw film bla ebda pretenzjonijiet, bi storja sempliçi u li dwaru ma sarx daqq ta’ trombi, però li ultimament tant jissodisfak li to˙ro© mitteatru bi tbissima ˙elwa fuq fommok. Wie˙ed minn dawn huwa Begin Again – produzzjoni li fiha l-muΩika tilg˙ab parti importanti. Óafna minn dawk li g˙amlu isem fl-isfera tal-kant u l-muΩika bdew minn ori©ini

umli, idoqqu fit-triqat u flistazzjonijiet tal-karozzi jew ferroviji biex jaqilg˙u xi ˙a©a tal-flus. Gretta (Knightley) u l-˙abib tag˙ha Dave (Levine) bil-˙sieb li jirnexxu fil-muΩika, imorru New York. Meta hu jakkwista kuntratt tajjeb, il-fama tant tag˙mel bih li jabbandunaha. Gretta, issa wa˙edha, tkun se tiddeçiedi li ter©a’ lura lejn Londra meta tiltaqa’ ma’ Dan

Çert. 12A

(Ruffalo), produttur tad-diski li tilef ˙obΩu min˙abba x-xorb. Meta hu jismag˙ha tkanta f’˙anut mill-ewwel jinduna li f’dik il-persuna hemm mo˙bi talent muΩikali. Hu jipperswadiha t˙ares lejn il-kant b’mod aktar prattiku u professjonali u, flimkien, juΩaw ittoroq u l-istazzjonijiet ta’ New York b˙ala l-lok fejn jipprattikaw. Begin Again jippreΩentalna karattri li g˙alihom il-fama filkant mhix kollox u li s-sodisfazzjon tag˙hom hu li jipprattikaw dan il-passatemp, ikun fejn ikun. Dan ix-xog˙ol hu mimli b’sitwazzjonijiet ˙elwin u sempliçi fl-istess ˙in, bl-akbar wa˙da notevoli meta fi triq imwarrba,

qalb bramel taΩ-Ωibel, Dan jidderie©i lil Gretta u l-muΩiçisti l-o˙rajn, b’xi tfal Ωg˙ar li jkunu hemmhekk jilag˙bu l-ballun jipprovdu sapport vokali, qabel ma kul˙add jitferrex ta’ malajr meta jaslu l-pulizija. Waqt li Keira Knightley tidher adattata g˙al din il-parti, Ωgur li l-unuri jmorru g˙and Mark Ruffalo, tassew eççellenti b˙ala l-produttur g˙addej minn kriΩi fejn dejjem juri wiçç fer˙an u jimpressjona b˙ala ba˙bu˙, l-aktar meta jkun ta˙t l-influwenza talalko˙ol. Begin Again g˙andu l-istess atmosfera delizzjuΩa ta’ Once, produzzjoni o˙ra b’tema muΩikali tal-istess direttur, John Carney.

Çinema

17.08.2014 29

PLANES 2: FIRE AND RESCUE (3D)

DELIZZJUÛ

EROJ AFFAXXINANTI TAT-TIFI TAN-NAR

Vuçijiet Ewlenin: Dane Cook, Ed Harris, Julie Bowen, Curtis Armstring, John Michael Higgins, Hal Halbrook, Wes Strudi, Teri Hatcher, Stacy Keach Direttur: Bobs Gannaway Distributur: Disney/Buena Vista Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 85 min.

Id-dinja tal-umani kienet assenti meta l-kumpanija Disney/Pixar Animation Studio fl-2006 ˙ar©et ix-xog˙ol animat Cars. L-istess esperiment kien irrepetut fis-sikwel Cars 2 u Planes. F’dawn il-pro©etti, ilkarozzi u l-ajruplani ta’ kull g˙amla, b’par g˙ajnejn u ˙alq, jie˙du l-˙ajja u anke jitkellmu, kif ukoll fl-a˙˙ar anke jsibu post ©o qalbna. Planes 2: Fire And Rescue, ma˙dum ukoll bit-3D, ilaqqag˙na ma’ karattri ©enjali ©odda u ma’ o˙rajn li di©à dehru fil-films ta’ qabel. F’din l-avventura ©dida naraw kif grupp ta’ ajruplani dinamiçi u mill-aqwa lesti dejjem jipprote©u Piston Peak National Park min-nirien kbar li kull tant Ωmien jag˙mlu ˙sara terribbli u ©ieli irreparabbli. Dusty Crophopper (vuçi ta’ Dane Cook) li xog˙lu qabel kien li jbixx l-g˙elieqi mizrug˙a, kien sar ukoll famuΩ fit-tlielaq tal-ajru. Meta lmagna tieg˙u ti©rilha l-˙sara u b’hekk ma jkunx jista’ jie˙u sehem f’ti©rijiet aktar, hu jing˙aqad mat-tim ta’ ajruplani li jitfu n-nar. Dawn jinkludu lveteran ˙elikopter Blade Ranger (Harris) u t-tim kura©©uΩ tieg˙u kompost minn Dipper (Bowen), tanker tal-ajru, Windlifter (Studi), ˙elikopter li jerfa’ tag˙bijiet kbar, ma’ Cabbie (Dale Dye) u o˙rajn. Fix-xog˙ol ©did tieg˙u, Dusty bi˙siebu jintegra sewwa ma’ s˙abu, jag˙mel xog˙lu blakbar dedikazzjoni u b’hekk isir eroj ta’ veru. Planes 2: Fire And Rescue, b’uΩu tajjeb tad-3D, jippreΩen-

talna storja tassew kredibbli, b’animazzjoni affaxxinanti, laktar tal-foresta mimlija nirien kbar u g˙al darb’o˙ra b’karattri li mill-ewwel nin©ibdu lejhom. Dan il-film, g˙alkemm animat, hu bbaΩat u ispirat u anke ddedikat lill-©ellieda umani ta’ dan il-mestier perikoluΩ iΩda ta’ fejda u bΩonnjuΩ, wara riçerka li saret mill-produttur eΩekuttiv John Lasseter. Dawn l-in©enji ja©ixxu b˙al bnedmin vera, anke jid˙lu fil- honky-tonks , jixorbu u jiΩfnu mal-muΩika country. Hu skopra wkoll li ˙afna minn dawk l-ajruplani li jitfu n-nar, qabel kienu tassew ibixxu l-g˙elieqi immensi talpjanuri tal-Istati Uniti. Planes 2: Fire And Rescue hu wkoll kummiedja avventuruΩa interessanti li t-tema tieg˙u tirrikjedi anke mumenti melodrammatiçi u ta’ tensjoni.

Çert. U

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn is-6 u l-10 ta’ Awwissu 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’jismu l-attur li ˙adem il-parti ta’ Dan fil-film Begin Again? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: MARGARET CARUANA, 25, Margerita, Triq it-Tuffie˙, in-Naxxar.

1. 2. 3. 4. 5.

Guardians Of The Galaxy Hercules Step Up 5: All In Dawn Of The Planet Of The Apes How To Train Your Dragon 2

AvviΩi

30 17.08.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Lawrence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙all-kiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew Facebook www.facebook.com/saviour.bor g.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051.

control. IntuΩat ftit Ωmien biss. Sufan-kantuniera, iswed miksi bir-rexin 2 wall-units tal-cane wa˙da bil˙©ie© Çempel 7939 4865 jew 9951 1823.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ TAGÓLIM Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389. Sodda tal-anzjani kkultivata li tista’ ti©i m˙addma b’ remote

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙all-Matematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fiddjar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/ 9947 0178.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

DAR GÓALL-ANZJANI

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn innumri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908.

Il-familja ta’ Salvu Seychell minn Óal Lija tixtieq tirringrazzja lill-kleru li kkonçelebra l-quddiesa speçjalment lill-Kappillan Fr David Gauci, il-President ta’ Malta l-E.T. Marie-Louise Coleiro Preca, lill-Prim Ministru Dr Joseph Muscat u s-Sinjura tieg˙u Michelle Muscat, l-amministrazzjoni tal-Partit Laburista, id-Deputat Mexxej Dr Toni Abela, qraba u ˙bieb, u kull min bag˙at kartolini, fjuri u donazzjonijiet, u min b’xi mod wera sog˙ba g˙at-telfa tal-g˙aΩiΩ Salvu Seychell li miet nhar is-Sibt 26 ta’ Lulju

INVESTIGAZZJONI PRIVATA

Il-familja tixtieq tirringrazzja l-istaff tal-Isptar Boffa u lHospice Malta g˙all-attenzjoni u d-dedikazzjoni li wrew ma’ Salvu Seychell

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali talilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167.

Ag˙tih O Mulej il-Mistrie˙ ta’ Dejjem

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com MUSIC LINK

tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. G˙al aktar informazzjoni tista’ ççempel fuq 7993 0419. MANNICK DANCING SCHOOL Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (I.S.T.D.) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq ilfil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti

SITWAZZJONI VAKANTI Vin Aluminium, il-Marsa. Jin˙tie© ˙addiem, preferibbilment blesperjenza, g˙al xog˙ol fuq laluminium, fuq baΩi part-time. Çemplu 9946 5666.

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

€3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

AvviΩi

17.08.2014 31

AVVIÛIÌENERALI Festa Ìelat Illum l-organizzazzjoni nongovernattiva Qalb it-Tfal qed itella’ attività b’risq din l-istess organizzazzjoni. F’din l-attività se taraw l-akbar bandiera mag˙mula mil©elat, fost bosta attivitajiet o˙ra. L-attività se tibda mis-19.30 ’il quddiem u d-d˙ul huwa b’xejn. Narawkom.

Sejħa għall-

OFFERTI IL-MITA TIXTIEQ TAVŻA LI QEGĦDIN JINTLAQGĦU OFFERTI GĦAL:

- Provision of Microsoft SharePoint 2013 Consultancy, Training and Additional Services – T023/14 Data ta’ ħruġ: 8 ta’ Awwissu 2014 / Data ta’ għeluq: 17 ta’ Settembru 2014

Banda Madonna tal-Ìilju, l-Imqabba f’Óal Kirkop Fl-okkaΩjoni tal-festa titulari ad Unur San Leonardu, li ser ti©i ççelebrata f’Óal Kirkop, il-Banda Madonna tal-Ìilju talImqabba ©iet mistiedna tag˙ti s-servizz muΩikali tag˙ha nhar is-Sibt 23 ta’ Awwissu 2014, lejlet il-festa. Is-servizz jibda’ fit-8.15pm permezz ta’ març madwar ittoroq ta’ Óal Kirkop. Wara, il-Banda Madonna tal-Ìilju tesegwixxi programm muΩikali fuq il-plançier f’Misra˙ Kirkop. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Attività Soçjali L-G˙aqda Voluntiera Lajçi Missjunarji qieg˙da torganizza attività soçjali b’risq il-missjonijiet. L-attività hija BBQ li se jsir nhar is-Sibt 23 ta’ Awwissu 2014 fis-7.30pm f’San Pawl Hotel, Triq il-Ka˙li, San Pawl ilBa˙ar. Wara l-ikel tittella’ lotterija b’numru ta’ rigali sbie˙. Il-prezz g˙al din l-attività huwa ta’ €18.00 g˙all-kbar u €9.00 g˙at-tfal ta˙t l-g˙axar snin. G˙ar-riservazzjonijiet çemplu 2703 2362 jew 7934 3183 jew ibag˙tu email lil jhnbsn@gmail.com sa nhar il-Óamis 21 ta’ Awwissu.

‘Ftira Night’ mill-Kummissjoni Nisa tal-Ìilju – l-Imqabba Il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza attività soçjali o˙ra nhar it-Tlieta 26 ta’ Awwissu 2014 fi Ìnien il-Ìibjun, iΩ-Ûurrieq. Waqt din l-attività ser ji©i servut ikel tipiku Malti li fostu jkun hemm il-ftira. Ser ikun hemm trasport provdut li jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fil-5.30pm. Riservazzjonijiet isiru fuq 7953 9542. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Gozo Horse Racing Association Pre-Season Meeting Ti©rijiet g˙all-ponijiet u tat-trott fil-korsa ta’ G˙awdex, biçchallenge cups Nhar il-Óadd 14 ta’ Settembru 2014 – il-programm jibda fit-3pm. Il-premjijiet taç-challenge cups ser ikunu hekk: •

trott klassi premier u gold – €1000

•

trott klassi silver, bronze u copper – €800

•

tal-ponijiet ser ikun hemm Ωew© challenge cups bi premju ta’ €250 kull wa˙da

•

se jkun hemm ukoll ti©rija tal-ponijiet tax-Shetland,

•

ti©rija tal-˙mir

Il-˙lasijiet ser ikunu hekk: •

tat-trott €50

•

ponijiet €25

•

Shetland u ˙mir €15

Min hu interessat il-kitbiet ser isiru: •

fl-20, 21, 27 u 28 ta’ Awwissu, bejn l-4pm u s-6pm, fil-korsa ta’ G˙awdex.

•

g˙al dawk il-Maltin interessati, il-kitba f’Malta se jie˙u ˙siebha s-Sur Anton Pace (mob: 9922 7854).

•

jekk ikollna ˙afna konkorrenza, il-kitba tista’ tag˙laq qabel iΩ-Ωmien imsemmi hawn fuq.

It-ti©rijiet m’g˙andhomx x’jaqsmu mal-programm tal-korsa.

- Supply and Delivery of Drinking Water in 19 Litre Water Bottles – T052/14 Data ta’ ħruġ: 8 ta’ Awwissu 2014 / Data ta’ għeluq: 12 ta’ Settembru 2014

Operaturi Ekonomiċi li huma interessati sabiex jipparteċipaw f’dawn is-sejħiet għall-offerti huma mħeġġa jieħdu nota għall-workshops organizzati mid-Dipartiment tal-Kuntratti fis-Centre for Development Research and Training (CDRT), It-Telgħa ta’ Sa Maison, Il-Furjana. F’dawn il-workshops, Operaturi Ekonomiċi jkollhom l-opportunità li jsiru jafu aħjar kif għandhom jikkompilaw u jissottomettu l-offerti tagħhom online. Iktar informazzjoni tinsab fid-dokument tal-offerta. Dawn is-sejħiet għall-offerti jistgħu jinkisbu mis-Sistema Elettronika għas-Sejħiet Pubbliċi (www.etenders.gov.mt) Għal aktar informazzjoni, mazzjoni, kkkuntattja kuntattja lill-Contracts lill-Contracts Ma nagement D epartment Management Department

2123 4710 www.mita.gov.mt w ww.mita.gov.mt

Almanakk

32 17.08.2014

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 32°C

INDIÇI UV: 9

30°C

31°C

32°C

TEMP: Ftit imsa˙˙ab li jsir xemxi

22°C

24°C

23°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

Ritratt: Facebook – Malta Once Upon A Time

L-INQAS TEMPERATURA: 24°C

RIÓ: Óafif g˙al moderat kultant moderat mitTramuntana g˙all-Majjistral, li jsir moderat g˙al ftit qawwi mill-Majjistral BAÓAR: Óafif lokalment moderat IMBATT: Ftit li xejn

33°C

34°C

24°C

26°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°C

Ix-Xatt ta’ Tas-Sliema

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’Anna, il-Furjana National Pharmacy, 17, Triq Santa Marija, il-Óamrun St George’s Pharmacy, 21, Triq il-Kbira, Óal Qormi The Local Dispensary, Triq Kan. K. Pirotta, Birkirkara Remedies Chemists, Marina Court, 49A, Triq Abate Rigord, Ta’ Xbiex Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar, San Ìwann Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd, 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema St Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri, Ó’Attard Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru, in-Naxxar St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Brown’s Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al Ìdid Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, il-Fgura Polymer, Triq ix-Xg˙ajra, ÓaΩ-Ûabbar Beta Pharmacy, 50/52, Triq Santa Marija, Óal G˙axaq Kirkop Pharmacy, 9, Triq il-Parroçça, Óal Kirkop De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© SpiΩerija Carmen, 1, Triq Misra˙ is-Suffara, Óad-Dingli

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

19.08.2005 Beda l-ewwel eΩerçizzju militari bejn ir-Russja u ç-Çina mag˙ruf b˙ala Peace Mission 2005

Numri reBBieÓa LOTTU

90 07 29 08 12 33 81 56

SUPER 5

12 28 14 11 16

GRAND LOTTERY

00 06

07 01 08 00 05

21.08.2013 Mijiet ta’ persuni rrapurtati mejta min˙abba attakki kemikali fis-Sirja

Kompetizzjoni Ktieb

17.08.2014 33

KOMPETIZZjONI KTIEB RUMANZ

INDR∫, Is-sAjjIED MAlTI 2 IT-TRADIMENT INFAMI

Riçensjoni miktuba minn Mario Griscti Minn sensiela ta’ sitt kotba dwar lavventuri u esperjenzi ta’ Indrì, isSajjied Malti, g˙adu kemm ˙are© ittieni ktieb li jismu: It-Tradiment Infami li jkompli mal-kullana ta’ intriççi u avvenimenti mΩewqa, li daqskemm jimxu paralleli viçin ta’ xulxin, daqstant ie˙or jitwa˙˙du u jsiru ©rajja wa˙da kumplessa b’soluzzjoni fil-bog˙od, li t˙alli lillqarrejja meΩmerizzati, kurjuΩi u mikluba g˙all-verità. Dan it-tieni ktieb jifta˙ b’Indrì b˙ala s-salvatur ta’ Dorotea, g˙aliex je˙lisha minn grupp kavallieri li riedu jwaqqg˙ulha ©ie˙ha u lilllavrant ma©©ur tieg˙u Pietru jg˙idlu li jrid iwarrabha minn San Ìiljan. Huwa jibg˙at lil Pietru jaqdih l-

Imdina g˙and il-Baruni Ìanni Dingli u g˙and il-Óakem, biex jag˙tuh xi ˙a©a tal-flus, madankollu hemm is-‘sorpriΩi’ jistennew. Arturo Caruana, il-kittieb ori©inali ta’ dawn ir-rakkonti juΩa l-element vjolenti mhux biss biex juri t-tirannija ta’ min f’qalbu kellu biss g˙atx g˙all-vendetta, imma b˙ala reΩistenza ©usta min-na˙a tal-vittma. Bladdattament tal-kittieb Charles B. Spiteri ta’ dawn ir-rakkonti, il-qarrejja jistg˙u jifhmu aktar il-kif u lg˙aliex ta’ dawn l-azzjonijiet u x’riΩultati, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, jo˙or©u minnhom. ÌuΩeppi, l-ilsir tal-Baruni Ìanni Dingli, g˙adu infatwat g˙al Marija, bint Indrì s-Sajjied. Mhux talli hekk, talli din l-infatwazzjoni tikber fittriq, ÌuΩeppi jkun xhud t’attentat ta’ omiçidju minn kavallieri. Wara li

l-Baruni Dingli jisma’ ming˙and ÌuΩeppi b’dan l-attentat ta’ qtil jer˙ilha g˙al g˙and il-Gran Mastru u jissemma isem Indrì. L-iskantament tal-Gran Mastru ma jkunx Ωg˙ir. Bis-sabi˙ u l-ikrah tieg˙u, id-destin jibqa’ jdellel ˙ajjet Indrì, protagonist çentrali u b’sa˙˙tu ˙afna li, g˙alkemm immanuvrat millg˙edewwa tieg˙u, jirnexxilu bosta drabi jg˙ibhom fejn iridhu. Limpenn a˙˙ari ta’ Indrì jibqa’ dak li jikxef l-abbuΩi sfrenati tal-awtoritajiet b’poter oskur f’idejhom li kienu ja˙sbu li ma jista’ g˙alihom ˙add. Donnhom insew il-potenzjalità ta’ Indrì. Insibu kakofonija ta’ dubji, ˙sibijiet ˙Ωiena wie˙ed fuq l-ie˙or, g˙ira, gideb fuq xulxin, tnassis u studju ta’ vendetta, wie˙ed kontra l-ie˙or.

“Óa, ˙aj…idda˙˙aqnix, Pietru, trid issejja˙li Sinjur, mentri fl-ilbies tag˙na naqblu perfettament…ittnejn lebsin ta’ sajjieda?” “IΩda fil-persuna…” “Óallik minn dan, ismag˙ni. Jien g˙edtlek fil-bidu tad-diskors tieg˙i li jien feliçi, iΩda g˙ad m’iniex g˙alkollox.” “X’jonqsok, mg˙allem?” “Jonqosni ne˙les minn xebba li g˙andi ta˙t il-protezzjoni tieg˙i.” “G˙al bintek Marija qieg˙ed tg˙id?” “G˙al binti? X’int tg˙id, Pietru? Ma tarax li qieg˙ed tiΩbalja… Mela jien g˙andi xi xkiel minn binti? O kemm mort Ωball!” “A˙firli, jien ma nafx.” “Mela kun af li jien salvajt xebba mid-diΩunur li fuqha riedu jitfg˙u xi kavallieri tal-Ordni, u g˙adni ma ˙adthiex g˙and missierha.” “Tridx no˙odha jien, mg˙allem?” “Li kieku bejni u bejn missierha ma kellniex xi kontijiet x’jit˙allsu, kont ng˙idlek iva, ˙udha, ˙alli taqla’ s-somma ta’ flus li hemm imwieg˙da b’rigal g˙al min isibha…iΩda kun af, Pietru, li missierha hu g˙adu tieg˙i…u biex jarani mg˙allaq b˙ala assassin, kellu l-˙ila jag˙mel dak kollu li wrejtek fil-lejl

ta’ ˙mistax-il ©urnata ilu.” “O, x’kumbinazzjoni!” “Kbira wisq, Pietru…” “Qieg˙ed niskanta.” “U jien inblajt fija.” “Allura mnejn sirt taf, mg˙allem, min kienu dawk tad-difna?” “Minn fomm it-tifla tal-awtur stess.” “U issa x’sejjer tag˙mel?” “Ismag˙ni. Jien illum sejjer nag˙mel Ωjara o˙ra lil missier dik ixxebba, ˙alli nara x’somma flus be˙siebu jag˙ti lil min jirritonahielu d-dar, u inti murli sal-Imdina, g˙addi g˙and il-Baruni Dingli, imbag˙ad g˙and il-Óakem, u littnejn g˙idilhom dawn il-preçiΩi kelmiet: Bag˙atni Indrì s-sajjied ˙alli tag˙tini xi ˙a©a tal-flus minn dawk l-elf skud, çoè minn dawk il-˙ames mija.” Tajjeb wisq, mg˙allem. Allura llum ma na˙dmux, hux?” “Ma ˙dimtux ilbiera˙?” “Iva, u g˙andi l-flus tal-˙ut li qbadna u beg˙na, mg˙allem.” “Qbadtu xi ˙uta sabi˙a?” “Is-soltu, mg˙allem.” “Basta, nag˙mlu mela kif g˙edtlek.” “Iva. Issa mmur sad-dar, inbiddel u nibqa’ tiela’ l-Imdina fejn bg˙attni.”

SILTA MILL-KTIEB “U jien nag˙mel b˙alek u nitlaq g˙al g˙and il-Manifku ˙alli nara kemm sejjer joffrili flus ˙alli nikkunsinnalu lil bintu u b’hekk inkun ˙list g˙alkollox minn kull imbarazz…bil˙aqq, jibqag˙li lil Beatrice…ma jimpurtax…ne˙les minnha wkoll, g˙ax inΩewwi©ha lil min ˙abbet…avolja tifel ta’ g˙adu tieg˙i, iΩda basta ne˙les minn kull piΩ, u hekk forsi jirnexxili ng˙addi dawn l-a˙˙ar erbat ijiem ta’ ˙ajti kwiet u fil-paçi ma’ Alla.” “Kif nixtieq jien, mg˙allem.” “U kif nispera li jkun, Piet. Immorru.” Hawn qamu t-tnejn minn fejn kienu u x˙in waslu biex jinfirdu, Pietru dar lejn l-img˙allem u qal bilmist˙ija: “Bla ma tg˙id li jien kurjuΩ, mg˙allem, nitolbok tg˙idli xi nwe©ibhom jekk jistaqsuni ta’ xiex tridhom il-flus.” “G˙amiltli mistoqsija me˙tie©a, Piet, g˙ax ming˙ajrha ma konna nag˙mlu xejn. Niftiehmu mela. LillBaruni g˙idlu biss: L-img˙allem tieg˙i Indrì bag˙at iselli g˙alik ˙afna u qallek jekk tista’, ibg˙atlu xi ˙a©a minn dawk il-˙ames mitt skud, jekk jog˙©bok…

“

G˙addew ˙mistax-il ©urnata minn dil-lejla li minnha bdejna dan irrakkont. Fl-ewwel xahar ta’ Ottubru, filg˙odu kmieni, xi nofs sieg˙a qabel tlug˙ ix-xemx, Indrì u Pietru kienu qeg˙din bilqieg˙da ˙dejn si©ra tal-˙arrub fuq l-g˙olja ta’ Ta’ Xbiex faççata tal-Port, i˙arsu lejn il-©miel tas-sema u tal-ba˙ar, it-tnejn bil-pipa mkebbsa f’˙alqhom, qeg˙din jissospiraw dik l-arja pura li min-na˙a tal-Majjistral, lejhom kienet ©ejja. “Issa n˙ossni ftit kwiet u f’sikkti, Pietru,” qal Indrì lil-lavrant ma©©ur tieg˙u, “g˙ax nista’ ng˙id li f’dawn il-˙mistax-il ©urnata li g˙addew minn fuqi, kemm-il darba kont sejjer in˙alli ˙ajti fil-forka.” “Mela issa, mg˙allem, ner©g˙u nag˙tuha g˙ax-xog˙ol, hux tassew?” G˙ax-xog˙ol…u iva…biex ma toqog˙dux qeg˙din, tg˙id inti, Pietru.” “U biex ma nit˙allsux ming˙andek ta’ xejn, mg˙allem.” Is-salarju tag˙kom, Pietru, g˙alija hu ˙rafa…u dan int tafu tajjeb…g˙ax tippossiedi l-istorja kollha tieg˙i.” “Iva…u ma nafx g˙aliex tridni nsejja˙lek mg˙allem u mhux Sinjur.”

Mistoqsija: X’jisimha t-tifla ta’ Indrì?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb INDRI IS-SAJJIED MALTI 2 ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 24 ta’ Awwissu. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb PASS PASS hija:

SYLVANA VELLA, 79, Vjal it-Torri, il-Gudja, GDJ 1707

Log˙ob

34 17.08.2014

B’4 numri 0075 0141 0289 0638 1857 2214 2326 2484 2641 3418 3468 3477 3830 4127 4638 4809 4891 5504 6082 6668 6990 7003 7482 7487 7636 7900 7914 8097 8100 8176 8663 8774

8836 8876 9468 9480 9729 9804

B’5 numri

B’6 numri

04014 04154 06040 07586 09522 15076 18864 23740 30931 34712 36892 37087 43790 44078 44809 67502 68606 78092 79548 84516 84944 99899

04014 04154 06040 07586

Bi 8 numri 06831919 60494894 94447070 97771008

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: CARMEL AGIUS, 12, Chaber, Triq ir-RuΩell, Ó’Attard, ATD 1503

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Log˙ob

17.08.2014 35

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

Tista’ tkun tixxejjer mar-ri˙ (5) Nag˙mluh biex nag˙mlu paçi ma’ Alla (4) Meta tqattag˙ha tista’ ta˙raqlek g˙ajnejk (5) Ara 7 Ib˙ra (6) B’sa˙˙itha! (6) Ja˙raq dan (3) Kien Prim Ministru (5) Ara 18 Anke dan kien Prim Ministru (5) Imwa˙˙al (7) Ara 21 Kulur ikrah? (5)

4. 7,9. 9. 10. 12. 16. 18,19. 19. 20. 21,23. 23. 24.

2,5. 3,6. 5. 6. 8. 11. 12,22. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Jittiekel l-aktar imbuljuta (6) Óarab (6) Qtil (6) Ara 2 Ara 3 Ikun hawn ˙afna fit-toroq (9) Missier (2) Storja (5) Daniel Ellul Randich (1,1,1) Qiemu (6) Il-Ìimg˙a Taljana bla sieq (6) Nimxu fuqha (3) L-ewwel tlieta ta’ maqg˙ad (3) Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1,4. 9,12W. 10. 12. 16,21W. 19,22, 20. 21. 23. 24.

1. 2,3,11. 5,7. 6,18. 8. 13. 14. 15. 17.

Barumbara, Rumba, Eletti, Barrin, Lealtà, Amanda, Baned, LEN, Alan, Tqila

Barmil, Rummiena, Antik, Amici, Klarinett, RCA, Naduri, FaΩola, Eve

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ωew© atturi komiçi li rajniehom f’bosta films b˙al Grown ups u starsky & Hutch Attur 1:

Attur 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: James Hunt u Niki Lauda

Indirizz:

Nru tat-Telefown:

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA DENNIS BONNICI, 161, il-Merill, Triq is-Swieqi, is-Swieqi

Sports

36 17.08.2014

tenIs

roGer Federer IkomplI javvanza F’partita li ntlag˙bet ilbiera˙ bejn it-tenisti Roger Federer u Andy Murray, dan tal-a˙˙ar safa eliminat mill-Western & Southern Open. Wara li tilef l-ewwel set, Murray irrisponda lura billi akkwista double-break fit-tieni sett. IΩda, g˙al darb’o˙ra, Federer kien eççellenti, tant li spiçça biex reba˙ dan il-konfront. Huwa interessanti lfatt li, permezz ta’ din ir-reb˙a, kemm Murray kif ukoll Federer ©ew indaqs fin-numru ta’ konfront diretti bejniethom, preçiΩament 11 bi 11. It-tenista Brittaniku Murray beda jimmira li jag˙mel impressjoni tajba f’dan it-tournament biex b’hekk ikollu baΩi soda g˙all-US Open li jmiss. IΩda kien Federer li seraq ix-xena bi prestazzjoni brillanti minkejja l-età tieg˙u. F’kummenti li ta lill-medja wara dan il-konfront, Murray ammetta li beda l-log˙ba fuq sieq ˙aΩina u, g˙alkemm tjieb fis-sets ta’ wara, xorta wa˙da ma kienx biΩzejjed biex jeg˙leb l-isfida ta’ Federer. G˙alhekk, wara din ir-reb˙a, l-appuntament li jmiss g˙al Federer huwa fi Flushing Meadows daqs ©imag˙tejn o˙ra.

atletIka

ÛaGÓÛuGÓ BI prospettI enormI IΩ-Ωag˙Ωug˙ Brittaniku Adam Gemili reba˙ b’mod komdu ˙afna lir-rivali tieg˙u, il-FrançiΩ Christophe Lemaitre, biex b’hekk reba˙ il-midalja Ewropea tad-deheb tal-200 metru. B’dan l-unur, Gemili kkonferma li huwa wie˙ed mill-a˙jar talenti f’dan l-isport. Dan iΩ-Ωag˙Ωu©˙ ta’ 20 sena, li sentejn ilu ddeçieda li jie˙u dan l-isport b˙ala x-xog˙ol full-time tieg˙u, la˙aq ir-rekord tieg˙u stess minkejja l-kundizzjonijiet diffiçli tat-temp waqt ittellieqa. L-avversarju tieg˙u, Lemaitre, qatt ma kien viçin latleta Brittaniku fit-tellieqa. Din il-midalja tad-deheb hija lewwel unur li Gemili rnexxielu jirba˙, u huwa wkoll il-100 unur tad-deheb li l-Gran Brittanja rnexxielha tirba˙ fl-istorja twila tal-atletika. F’kummenti li ta wara din ir-reb˙a, Gemili esprima l-fer˙ tieg˙u u sostna mal-©urnalisti preΩenti li huwa kien qed jimmira biex ikun ir-rebbie˙ Ewropew f’din it-tellieqa. Minn mindu g˙aΩel l-atletika b˙ala l-isport ewlieni tieg˙u, Gemili rnexxielu jakkwista diversi riΩultati sodisfaçenti minkejja l-età tenera tieg˙u. Dawn jinkludu t-titlu dinji tal-atleti Ωg˙ar, wasla sas-semifinali ta’ Londra fis-sena 2012, kif ukoll ir-reb˙ talmidalja tal-fidda fil-log˙ob tal-Commonwealth.

GÓawm

It-tIm BrIttanIku IspIrat mInn GlasGow 2014 L-g˙awwiema Brittanika Jezz Carlin temmen li s-suççess li lGran Brittanija rnexxielha tikseb fil-log˙ob talCommonwealth li saru fi Glasgow se jkun importanti g˙ax se jkunu ta’ ispirazzjoni g˙at-tim Brittaniku hekk kif dawn imisshom jikkompetu filKampjonati Ewropej. Carlin, li reb˙et il-midalja taddeheb g˙al Wales fit-800m freestyle , hija wa˙da mill-45 midalja li l-Gran Brittanja kis-

bet. L-g˙awwiema ta’ 23 sena minn Swansea se ting˙aqad mal-g˙awwiema l-o˙ra s˙abha fit-tim tal-Gran Brittanija, li huwa mag˙mul minn rebbie˙a o˙rajn tal-midalja tad-deheb, f’Berlin nhar it-Tnejn li ©ej. Hi stqarret li s-suççess li t-tim Brittaniku kellu fi Glasgow se jkollu sehem importanti filprestazzjonijiet li jmisshom filKampjonati Ewropej. It-tamiet tal-Gran Brittanja jaqg˙u wkoll fuq Fran Halsall, li rre©istrat l-

inqas ˙in fil-50m freestyle fi Glasgow. Dan l-istess ottimiΩmu fi ˙dan it-tim Brittaniku jin˙ass ukoll mill-kowç Bill Furniss fejn il©img˙a l-o˙ra sa˙aq li t-tir ewlieni tal-g˙awwiema g˙andu jkun li jΩommu l-istess livelli g˙olja, l-istess livelli li nΩammu fi Glasgow. Fil-fehma tal-kowç, din g˙andha tkun il-formula biex it-tim Brittaniku jer©a’ jag˙mel ˙oss f’dawn il-kampjonati.

Sports

17.08.2014 37

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWITI TAL-F1

TAÓT PRESSJONI

RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

deçiedi x’se jag˙mel, mhux mistennijin Ωviluppi partikolari fil-kompoΩizzjoni tat-timijiet. Daqqa ta’ ˙arta Mhumiex biss is-sewwieqa li huma inçerti dwar il-futur tag˙hom. Il-kaΩ tal-allegat tix˙im li wettaq Bernie Ecclestone kellu Ωvilupp imprevist wara li Bayern Landesbank ma aççettawx offerta ta’ madwar €25 miljun biex iwaqqfu l-proçeduri legali kontra tieg˙u. Ecclestone, l-iktar persuni influwenti fil-F1, deher li kien qrib illi je˙les mill-problemi legali tieg˙u meta wasal g˙al ftehim ta’ €75 miljun mal-qorti biex jaqg˙u l-akkuΩi kriminali li kien qed jiffaççja. BayernLB qeg˙din jakkuΩaw lil Ecclestone illi xa˙˙am impjegat taghhom biex jag˙tih preferenza fix-xiri ta’ ishma tal-Formula 1 u li l-prezz li t˙allas kien ferm inqas mill-valur reali tag˙hom. Din hija daqqa ta’ ˙arta kbira g˙all-intraprenditur Brittaniku, li kien qieg˙ed jittama li jer©a’ jibda jinvolvi ru˙u b’mod dirett fl-amministrazzjoni tal-isport wara l-ftehim li kien la˙aq kmieni l-©img˙a l-o˙ra. Kritika ˙arxa

Minkejja li l-kampjonat tal-Formula 1 ilu ©imag˙tejn wieqaf min˙abba l-brejk tas-sajf, l-attività wara l-kwinti g˙addejja ©mielha hekk kif diversi timijiet u sewwieqa qeg˙din ja˙sbu dwar il-futur tag˙hom fl-isport. Barra minn hekk, qieg˙da terfg˙a rasha wkoll kriΩi kbira ta’ identità u tmexxija li qieg˙ed jesperjenza l-isport inniffsu u li matul dawn l-a˙˙ar xhur Ωammet lill-amministraturi tal-F1 fuq ponot subag˙hom. Uffiçjalment, il-Formula 1 m’g˙andhiex suq tattrasferiment kif, ng˙idu a˙na, g˙andu l-futbol. Però, matul Lulju u Awwissu dejjem naraw log˙ba li wie˙ed jista’ jxebbah ma’ musical chairs fejn is-sewwieqa jridu jsibu post ma’ xi tim malajr kemm jista’ jkun qabel ma jimtlew kollha. Din il-log˙ba ma taffettwax lis-sewwieqa l©odda biss, imma anke dawk stabbiliti fejn flistorja tal-F1 mhix l-ewwel darba li sa˙ansitra kampjuni tad-dinja ma rnexxilhomx isibu post ma’ tim tajjeb eΩatt wara li reb˙u t-titlu. Wie˙ed jista’ jsemmi l-kaΩ famuΩ ta’ Damon Hill li, wara r-reb˙ tat-titlu fl-1996, sab ru˙u jsuq mal-Arrows fl-1997, tim li fl-ista©un ta’ qabel kien ©abar biss punt wie˙ed. DeçiΩjoni importanti Alonso jittama li jkollu destin a˙jar hekk kif hemm spekulazzjoni kbira li huwa jista’ jitlaq lill-Ferrari wara ˙ames sta©uni diΩappuntanti. Issewwieq Spanjol jidher li g˙andu xewqa kbira li jirnexxi mat-tim ta’ Maranello. Dan jo˙ro© çar mill-fatt li baqa’ mag˙hom g˙al dan it-tul ta’ Ωmien minkejja li batew ˙afna biex jibnu vetturi kompetittivi matul dawn l-a˙˙ar snin. Il-bidla fix-xorti tal-Ferrari dehret li setg˙et ti©i din is-sena bl-introduzzjoni tal-magni hybrid li mill-ewwel taw problemi lit-timijiet b˙ar-Red Bull, li jiddependu fuq it-teknolo©ija tar-Renault. Sfortunatament g˙al Alonso, ma ki nux ilFerrari, imma l-Mercedes li approfittaw ru˙hom minn dan il-mument diffiçli tat-tim Awstrijak. Ag˙ar minn hekk, issa li kemm ir-Red Bull kif ukoll il-Williams jidhru li bdew isibu saqajhom, hemm riskju kbir li l-Ferrari jistg˙u sa˙ansitra

jispiççaw l-ista©un fir-raba’ post tal-klassifika talkostrutturi. Alonso g˙alaq 33 sena f’Lulju li g˙adda u huwa konxju li Ω-Ωmien tieg˙u f’dan l-isport riesaq lejn tmiemu. Allura, huwa ma jistax jibqa’ ji s te nn a l i l l -Ferra ri j ag˙ m lu l- av van z i t an t imwieg˙da u g˙andu bΩonn isib tim li jista’ jippermettilu li jkun kompetittiv malajr kemm jista’ jkun. S’issa, l-Ispanjol dejjem ça˙ad li se jitlaq minn mal-Ferrari, imma m’g˙adux ikun kategoriku daqskemm kien qabel . Mi nkejja dan kollu, il-futur ta’ Alonso ma jiddependix biss mid-deçiΩjonijiet li jie˙u hu.

Musical chairs Fil-fatt, b˙alissa d-destin ta’ diversi sewwieqa huwa bbilançjat b’mod prekarju u deçiΩjoni ta’ wie˙ed li jiççaqlaq taf to˙loq taqtig˙a kbira g˙all-postijiet f’xi tim jew ie˙or. B’hekk, insibu li Alonso ma jistax jiddeçiedi, hekk kif il-post li jidher li ˙ajru qieg˙ed g˙and Vettel. Però, minkejja li l-ÌermaniΩ mhux qed i˙ossu apprezzat mit-tim wara s-suççess li kiseb Ricciardo, ma jistax jitlaq minn mar-Red Bull g˙alissa. Dan g˙aliex, fl-uniku tim li mieg˙u jista’ jer©a’ jibda ji©©ieled g˙all-kampjonat missena d-die˙la stess, il-Mercedes, hemm Hamilton li g˙adu ma ddeçidiex hux se jibqa’ fejn hu. L-indeçiΩjoni ta’ Hamilton tidher li tiddependi mill-fatt illi, minkejja l-interess illi wera li jer©a’ jing˙aqad mal-McLaren, g˙adu mhuwiex çar jekk dan it-tim se jkun kompetittiv hekk kif se jkun qieg˙ed juΩa l-magni hybrid tal-Honda, manifattur li ilu assenti mill-isport g˙al dawn la˙˙ar sitt snin. Sakemm xi ˙add minn dawn is-sewwieqa jid-

Il-bΩonn ta’ tmexxija g˙all-isport qed tin˙ass bilkbir b˙alissa hekk kif il-vuçijiet ta’ kritika lejn id-direzzjoni li qabad qeg˙din kulma jmur jiΩdiedi. Madankollu, il-˙a©a sorprendenti hija li din il-kritika ma bdietx minn barra l-isport, imma minn ©ewwa fih stess fejn kienu bosta l-amministraturi tat-timijiet illi maqdru xi aspett jew ie˙or tal-Formula 1 fix-xhur li g˙addew. Minkejja li hija normali li jkun hemm dibattiti ja˙arqu matul l-istagun, diffiçli biex wie˙ed jiftakar Ωmien meta kien hemm mew©a ta’ kritika ta’ dan il-proporzjon. L-ewwel tellieqa lanqas kienet g˙adha bdiet meta bosta persuni, inkluΩ Ecclestone nniffsu, bdew imaqdru b’mod iebes il-˙oss baxx tal-magni wara li raw il-provi ta’ qabel il-kampjonat. Wara l-GP tal-Awstralja, il-kritika dwar il-˙oss mhux bi ss Ωdi edet , imma mag˙ha ng˙aqdu o˙rajn b˙al dawk dwar l-indikaturi tal-influss tal-fjuwil li jidhru li mhumiex preçiΩi u li wasslu g˙all-iskwalifika ta’ Ricciardo mit-tellieqa ta’ pajjiΩu. Ftit wara fe©©et il-kritika dwar il-fatt li hemm ˙afna regolamenti kumplessi fl-isport li qeg˙din iwasslu g˙al diversi penalitajiet li qed iΩommu lis-sewwieqa milli joffru spettaklu. Konsegwenzi koroh Ftit hemm nies li jistg˙u jg˙idu li dawn issu©©etti ta’ dibattitu u o˙rajn mhumiex utli g˙all-isport. Però, il-mod negattiv kif qeg˙din jitressqu mit-timijiet u t-tmexxija tal-F1 qed tag˙ti imma©ni ˙aΩina ˙afna ta’ din id-dixxiplina. Din hija ˙asra kbira g˙aliex, fil-verità, dan huwa wie˙ed mill-iktar sta©uni interessanti li rajna matul dawn l-a˙˙ar snin hekk kif g˙andna Ωew© sewwieqa li jidhru li se jibqg˙u ji©©ieldu g˙at-titlu sal-a˙˙ar tellieqa. Barra minn hekk, ilbattalji bejn it-timijiet tan-nofs u l-qieg˙ tal-klassifika ma naqsux, bi kwaΩi kull tellieqa toffri xi sitwazzjoni spettakolari g˙ad-dilettanti. B’hekk, wie˙ed i˙oss li din l-attitudni negattiva m’g˙andha xejn x’taqsam mal-isport inniffsu, imma hija biss il-konsegwenza tal-log˙ob politiku ta’ amministraturi li mhumiex lesti li jikkooperaw ma’ xulxin jekk ma ji˙dux li jridu. Madankollu, iridu joqog˙du attenti kif jilag˙bu din il-log˙ba g˙ax bil-mod il-mod din in-negatt i vi t à q i eg˙d a t a sa l sad -d i l et t an ti l i q ed jitbieg˙du mill-isport. Dan deher b’mod çar milludjenzi televiΩivi baxxi u l-attendenza fjakka li rajna f’xi w˙ud mit-tlielaq. Wie˙ed jittama li l-partijiet kollha kkonçernati jiftiehmu qabel ma jkun tard wisq.

Sports

38 17.08.2014

RIÛULTATI

pREmIER INgLIÛ

IL-LEAgUE INgLIÛ

L-IkTAR LEAgUE kompETITTIv fId-dINjA L-aspettattivi tas-segwaçi F’g˙ajnejn ˙afna segwaçi tal-futbol, illeague IngliΩ huwa l-aqwa league taddinja g˙al diversi ra©unijiet, fosthom is-sa˙˙a ekonomika, in-numru kbir ˙afna ta’ nies li jsegwuh, kif ukoll il˙ila li g˙andu li jattira plejers ta’ kalibru mondjali. IΩda, xi kultant, wie˙ed jistaqsi: jista’ jkun li dawn l-aspettattivi li jinbnew min˙abba dawn ir-ra©unijiet mhumiex realistiçi? Ûgur li hija mistoqsija li mhux lakemm wie˙ed jaqbad u jirrispondiha kif ©ieb u la˙aq. Xi drabi, dawn l-aspettattivi jistg˙u ma jkunux realistiçi u mhux kollox hu ward u Ωahar f’dan illeague . B˙al, pereΩempju, il-kowç ta’ Crystal Palace Tony Pulis telaq lil dan il-klabb wara li kien hemm nuqqas ta’ ftehim mal-proprjetarju. Ta’ min wie˙ed jg˙id li Tony Pulis sa˙aq li dan l-istess klabb m’g˙andux ambizzjonijiet li jixtri plejers b’kalibru g˙oli ˙alli l-klabb ikun jista’ jag˙mel avvanzi ’l quddiem. Allura l-mistoqsija ovvja li ti©i f’mo˙˙ dak li jkun hi: x’inhu l-iktar importanti – dak li jg˙id il-kowç u l-opinjoni tieg˙u fuqhom, jew l-a˙˙ar kelma dejjem g˙andha tkun ta’ dawn in-nies li jmexxu l-klabb minn wara l-kwinti, fi kliem ie˙or, il-proprjetarji? U fuq liema kriterji g˙andu ji©u ©©udikat klabb talfutbol? Fuq l-istorja tal-passat, jew fuq l-unuri li ntreb˙u fl-a˙˙ar snin? Unuri x’jintreb˙u Domestikament hemm tliet unuri li wie˙ed jista’ jirba˙ fi sta©un wie˙ed. Dawn huma l- league nnifsu u Ωew© kompetizzjonijiet l-FA Cup u l-Carling Cup. Dawn iΩ-Ωew© tazzi tal-a˙˙ar huma meqjusa b˙ala çans g˙at-timijiet l-o˙ra li mhumiex daqshekk ikkwotati biex jag˙mlu ˙oss. IΩda dan ma jfissirx li t-timijiet il-kbar tal-league IngliΩ ma jkunux iridu jirb˙u dawn it-tazzi, anzi jservu b˙ala inçentiv biex jistabbilixxu l-forma neçessarja biex eventwalment jintreba˙ illeague . B’mod ©enerali, reb˙ ta’ wa˙da minn dawn it-tazzi jew

inkella post mal-sitta fil-league, li jiggarantixxi lil dak il-klabb post flEwropa, ikun meqjus b˙ala sta©un suççess. Min-na˙a l-o˙ra, jekk l-aspettattivi tal-klabb ikunu g˙olja wisq qabel jibda l-ista©un iΩda meta jispiçça jibqg˙u b’idhom f’idhom, fuq min se jaqa’ t-tort? Fuq il-kowç jew fuq il-plejers? Minkejja dawn l-ispekulazzjonijiet u d-dibattiti kollha, xorta wa˙da hemm lok g˙al previΩjonijiet fuq çerti timijiet li jkunu spikkaw l-iktar fis-suq tattrasferimenti, fi Ωmien ta’ qabel jibda lleague . Hemm ukoll lok g˙all-previΩjonijiet tat-timijiet li jistg˙u jaqg˙u li ma jsalvawx fil-league IngliΩ – taqtig˙a o˙ra interessanti li ma tistax ti©i injorata. Il-fatturi msemmija fil-bidu, mitfug˙a fl-istess borma jwasslu kollha g˙al mistoqsija wa˙da: min ta˙seb li se jirba˙ illeague ? G˙aliex? U min ta˙seb li se jaqa’ u ma jibqax fl-isba˙ league, possibbilment, tad-dinja? Manchester City FC – Manuel Pellegrini Fuq il-karta jidher li t-tim minn Manchester, ta’ Manchester City huwa l-favorit li jirba˙ il-league. Minkejja lprestazzjoni diΩappuntanti tal-©img˙a l-o˙ra li kellhom fil-log˙ba talCommunity Shield kontra Arsenal, huma xorta wa˙da jinsabu favoriti biex jirb˙u l- league g˙at-tieni sena konsekuttiva. F’g˙ajn ˙afna, minkejja l-isfida denja immens li jistg˙u jag˙tuhom it-tim minn Londra ta’ Chelsea, xorta wa˙da fuq il-karta jidher li Manchester City huma l-favoriti. Chelsea FC – Jose Mourinho Min-na˙a l-o˙ra, hemm ta’ min hu talfehma li l-favoriti g˙al- league huma Chelsea FC ta˙t it-tmexxija tal-PortugiΩ Jose Mourinho. Ta’ min wie˙ed jg˙id li fl-ewwel sta©un tieg˙u lura flIngilterra, Mourinho falla milli jirba˙ unur mat-tim minn Londra. Fatt li ma niΩel xejn tajjeb mas-sapporters

min˙abba l-ammont kbir ta’ investimenti li se˙˙ew fi plejers. Dan l-investiment ma kienx rarità g˙ax dan is-sajf re©g˙u g˙amlu l-istess, bid-differenza li din id-darba huma xtraw bil-g˙aqal u fejn verament kellhom bΩonn jissa˙˙u. Bis-sa˙˙a tal-attakkant letali Diego Costa jista’ jkun li huma l-unika tim li jistg˙u jag˙tu sfida denja lil Manchester City, min˙abba l-fatt li din id-darba t-tim ta’ Londra g˙andhom attakkant li kapaçi jiskurja mix-xejn – xi ˙a©a li kienet nieqsa l-ista©un li g˙adda. Xi ˙a©a wa˙da hi çerta, li Mourinho Ωgur se jipprova juΩa l-massimu tal-plejers disponibbli g˙alih bittama li l-league jer©a’ jmur f’Londra. Liverpool FC – Brendan Rogers Tim ie˙or li g˙al ˙afna Ωmien ma kienx il-favorit li jirba˙ il-league, din id-darba t-tim minn Merseyside, jinsab b’çans tajjeb li jag˙mel dan wara nuqqas ta’ 24 sena. Minkejja l-fatt li tilfu l-aqwa plejer tal-league IngliΩ flista©un li g˙adda, f’Luis Suarez, xorta wa˙da investew b’mod g˙aqli bil-fondi li ©abu mill-bejg˙ tieg˙u. L-ista©un li g˙adda huma kienu viçin ˙afna li jirb˙u l- league, imma min˙abba nuqqas ta’ konçentrazzjoni fid-difiΩa tag˙hom il-˙olma li jirb˙u l- league taret mar-ri˙. Is-suççess ta’ dan it-tim jista’ ji©i attribwit g˙all-filosofija ta’ Brendan Rogers u g˙all-mod kif bidel it-tim ta’ Liverpool, li minn tim medjokri biddlu f’tim li jilg˙ab log˙ob sabi˙ u li kapaçi jag˙ti sfida lil timijiet ta’ sa˙˙a b˙al Manchester City u Chelsea. Wie˙ed irid jistenna u jara jekk dan it-tim huwiex kapaçi jirba˙ illeague u jaqta’ x-xewqa tas-sapporters, xewqa li ilha tiddeludihom Ωmien twil. Timijiet li jistg˙u ji©u relegati B˙alma ji©ri kull sena, it-timijiet li jkunu g˙adhom kemm telg˙u miçChampionship kollha jkunu, fuq ilkarta, l-iktar favoriti li jer©g˙u jinΩlu. IΩda, madankollu, dan ma jfissirx li

1-2

Man Utd v Swansea City Leicester City v Everton QPR v Hull City Stoke City v Aston Villa West Brom v Sunderland West Ham v Tottenham H Arsenal v Crystal Palace

2-2 0-1 0-1 2-2 0-1 2-1

LogÓoB gÓAL-LUm Liverpool v Southampton Newcastle v Man City

14.30 17.00

LogÓoB gÓAL gÓAdA Burnley v Chelsea

21.00

kLASSIfIkA TIM

Arsenal Swansea City Aston Villa Hull City Tottenham H. Everton Leicester City Sunderland W.B.A. Burnley Chelsea Liverpool Manchester City Newcastle United Southampton Crystal Palace Manchester U QPR Stoke City West Ham United

1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1

2 2 1 1 1 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0

1 1 0 0 0 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 2 2 1 1 1

3 3 3 3 3 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

timijiet o˙ra stabbiliti fil-league IngliΩ ma jistg˙ux jinΩlu wkoll. G˙alhekk, apparti Burnley, QPR u Leicester, qed jissemmew ukoll it-timijiet ta’ West Brom, Aston Villa u Southampton – timijiet li tul iΩ-Ωminijiet kien jag˙tu sfida denja lit-timijiet il-kbar. F’dan l-istadju ˙add ma jista’ jkun çert min se jirba˙ il-league jew min se ji©i relegat, iΩda xi ˙a©a wa˙da li ninsab çert minnha hi li, b˙al dejjem, illeague IngliΩ Ωgur g˙andu spettaklu sabi˙ immens x’joffri lis-segwaçi tieg˙u.

L-EWWEL ÌURNATA

Leicester: Promossi miç-championship u jΩommu lil Everton bi draw ta’ 2-2

Sports

17.08.2014 39

BOV PREMIER LEAGUE TARXIEN SLIEMA

1 1

BIRKIRKARA PIETÀ H.

2 1

FLORIANA HIBERNIANS

Tard

BALZAN ÛEBBUG R.

Tard

Michael Mifsud ta’ Sliema issikat minn Matthew Tabone u Owen Bugeja ta’ Tarxien

Il-log˙ba Tarxien kontra Sliema, rat l-ewwel azzjoni denja ta’ nota, f’20 minuta mill-bidu tal-partita. Corner g˙al Sliema li nkariga ru˙u minnu il-captian SlimiΩ Alex Muscat li tefa il-ballun lejn in nofs tal-kaxxa, fejn da˙al tajjeb Marko Potezika, li bi ras ra l-ballun ji©i salvat ming˙ajr ebda diffikultà mill-goalkeeper ta’ Tarxien, Jonathan Debono. Risposta mit-tim ta’ Tarxien tasal propju fis-26 minuta, blewwel azzjoni tag˙hom. Azzjoni personali ta’ Alvaro Rodrigues Silva ra x-xutt tieg˙u ji©i parzjalment salvat mill-goalkeeper ta’ Sliema Glen Zammit bil-ballun ja˙bat mal-lasti bid-difiΩa SlimiΩa tbieg˙ed il-periklu Erba’ minuti mit-tmiem tal-ewwel taqsima, jasal l-ewwel gowl tal-partita g˙at-tim ta’ Sliema. Cross ta’ Alex Muscat, jid˙ol tajjeb Bianciardi li b’daqqa ta’ ras xe˙et il-ballun fix-xibka, u b’hekk intemmet l-ewwel taqsima. It-tieni taqsima rat lil Sliema jit˙abtu mhux ftit biex ikabbru liskor. Fil-53 minuta, wasal l-ewwel corner ta’ din it-taqsima, li nkariga ru˙u minnu Andrea Pisanu li da˙al tajjeb Marko Potezika li ra d-daqqa ta’ ras tg˙addi ftit barra. Erba’ minuti wara, free-kick g˙al Sliema li nkariga ru˙u minnu il-player taljan Andrea Pisanu li tefa’ lejn Stefano Bianchi biss id-daqqa ta’ ras tieg˙u tg˙addi g˙oli min mal-minduda Kollox kien jidher li r-reb˙a ser tkun favur Sliema, sakemm Ωew© minuti fuq il-˙in miΩjud, Tarxien kisbu l-gowl ta’ draw. Freekick mg˙oti min Alvaro Rodrigues Silva li da˙al tajjeb Triston Caruana u b’daqqa ta’ ras tefa’ wara l-goalkeeper SlimiΩ Glen Zammit.

Player tal-log˙ba Stefano Bianchardi (Sliema) Ref: Alan Mario Sant

KLASSIFIKA

Azzjoni bejn Matthew Tabone ta’ Tarxien u Michael Mifsud ta’ Sliema

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

Ritratti: STEPHEN GATT

TARXIEN R. IÌIBU DRAW FL-AÓÓAR MUMENTI

Birkirkara Sliema Wanderers Tarxien Rainbows Balzan Floriana Hibernians Mosta Naxxar Lions Qormi Valletta Zebbug Rangers Pietà Hotspurs

L 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1

R 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

D 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

F 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1

K 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2

+/+1 +0 +0 +0 +0 +0 +0 +0 +0 +0 +0 -1

Pti 3 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0

LOGÓOB LI JMISS Log˙ob g˙all-lum | Grawnd Nazzjonali

Qormi Mosta

vs Naxxar Lions vs Valletta

18.30 20.30

BIDU POÛITTIV GÓAL BIRKIRKARA F.C.

Tackle minn Jurgen Pisani ta’ Pietà fuq Ryan Scicluna ta’ Birkirkara

Xavier Zacarias ta’ Pietà ippressat minn Paul Fenech ta’ Birkirkara

Fil-partita tal-biera˙, Birkirkara, ir-rebbie˙a tas-Super Cup, ltaqg˙u ma’ Pietà Hotspurs li rritornaw fil-Premier League wara assenza ta’ sitt snin. Il-log˙ba kienet kemmxejn kwieta fl-ewwel minuti tag˙ha. Kien biss fit-tlettin minuta li l-KarkariΩi ˙olqu lewwel çans çar tal-partita b’xutt minn barra l-kaxxa ta’ Ryan Scicluna li kien devjat minn difensur ta’ Pietà g˙al corner. Il-KarkariΩi komplew jag˙mlu pressjoni u fl-erbg˙in minuta, cross mill-lemin ta’ Herrera ©ie f’saqajn Ryan Scicluna li ra xxutt tieg˙u mtajjar mid-difiΩa. Madankollu, l-azzjoni ma waqfitx hemm hekk kif Rafael Rodrigues Ledesma b’xutt sabi˙ minn tarf il-kaxxa skurja wara l-ballun ˙abat mal-lasta. It-taqsima ntemmet b’xut tajjeb ta’ Ryan CamenΩuli li però kien milqug˙ millgoalkeeper Cassar. Pietà sabu ru˙hom b’g˙axar min-nies meta fl-49 minuta tkeççielhom Rafael Xavier Zacarias wara li ta daqqa ta’ sieq lil Ryan Camenzuli li l-plejer kien mal-art. Il-vanta©© numeriku talKarkariΩi mill-ewwel deher çar hekk kif l-Istripes ˙adu kontroll tal-partita u ˙olqu diversi çansijiet fil-minuti li segwew. Pietà kwaΩi waqfu g˙al kollox wara t-tkeççija u ˙allew lillKarkariΩi jiddettaw ir-ritmu tal-log˙ba g˙al ˙inijiet twal. B’hekk, Birkirkara rnexxielhom ikabbru l-vanta©© tag˙hom meta cross ta’ Zach Muscat wasal g˙and Ellinton Costa li kkontrolla l-ballun tajjeb quddiem il-lasta u mill-viçin tefa’ fix-xibka. Fit-82 minuta l-KarkariΩi kienu viçin li jiskurjaw it-tielet gowl tag˙hom meta xutt b’sa˙˙tu kien milqu˙ b’kapaçità minn Cassar. Madankollu, Pietà qamu fl-a˙˙ar minuti u skurjaw lewwel gol tag˙hom permezz ta’ daqqa ta’ ras ta’ Cain Attard. Dan il-gowl, però wasal tard wisq biex isalvaw il-partita hekk kif il-KarkariΩi kisbu reb˙a mist˙oqqa.

Referee: Philip Farrugia L-Ahjar Plejer: Rafael Ledesma (BKR)

Lokali

40 17.08.2014

Simon Jitlob l-GÓaJnuna tal-Pl Wara t-telfa umiljanti ta’ ’l fuq minn 36,000 vot fl-elezzjoni ©enerali u telfa o˙ra ta’ madwar 32,000 vot fl-elezzjoni tal-Parlament Ewropew, il-Partit Nazzjonalista kellu bΩonn bidla. Bidla radikali fi ˙dan l-istrutturi tal-Partit biex jer©a’ jqum fuq tieg˙u u jkun OppoΩizzjoni b’sa˙˙itha. Dan il-kliem qalu wkoll il-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil fejn sa˙aq ukoll li b˙ala Kap tal-Partit qed jag˙mel minn kollox biex ikun hemm it-tibdil me˙tie© biex b’hekk ilPartit Nazzjonalista jer©a’ jkun il-vuçi tal-poplu Malti. Fil-verità, il-kelma tieg˙u jidher li qieg˙ed iΩommha u dan tista’ tiΩvelah il-gazzetta KullÓadd. Dan g˙ax f’idejha g˙andha emails li ©ew mibg˙uta mill-Partit Nazzjonalista b˙ala sej˙a g˙al voluntiera fit-ti©did talPartit. Minkejja li din hija xi ˙a©a tajba fiha nnifisha, g˙ax pajjiΩ demokratiku g˙andu bΩonn OppoΩizzjoni b’sa˙˙itha, l-ironija tinsab hawn – dawn l- emails intbag˙tu wkoll lill-membri talAmministrazzjoni tal-Partit Laburista, rappreΩentati eletti f’isem il-Partit Laburista, kif ukoll membri tal-istaff ta’ din il-gazzetta stess. Iktar minn hekk, din ma kinitx l-ewwel okkaΩjoni li ©rat xi ˙a©a simili. Dan g˙ax meta kienet qed toqrob la˙˙ar elezzjoni ©enerali, il-

Kap tal-OppoΩizzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien, li llum huwa ilPrim Ministru, Joseph Muscat, kien ukoll irçieva emails simili fejn talbuh biex jag˙ti daqqa t’id lill-Partit Nazzjonalista! Óafna millmembri Laburisti li rçevew

dan it-tip ta’ emails sostnew li qatt ma kienu taw id-dettalji personali tag˙hom lillPartit Nazzjonalista. G˙alhekk, il-mistoqsija li tfe©© mill-ewwel f’mo˙˙ dak li jkun hija: minn fejn setg˙u ©abu dawn il-kuntatti u det-

talji personali? Wie˙ed jista’ biss jimma©ina x’inhi rrisposta g˙al din il-mistoqsija. Li hi çerta hija t-twe©iba talpersuni li tkellimna mag˙hom wara li rçivew dan l- email : “Grazzi tal-offerta

tag˙kom, imma qeg˙din tajjeb fejn a˙na.” Allura wie˙ed jistaqsi: il-Partit Nazzjonalista qed ikollu jdur g˙allg˙ajnuna tat-tim rebbie˙ talPartit Laburista biex jg˙inu fil-proçess ta’ bidla fi ˙dan ilpartit tieg˙u?