KullHadd_19.07.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN ID-DISKORS TAL-PM DWAR IL-ÌREÇJA Il-Óadd 19 ta’ Lulju, 2015 Óar©a Nru 1,149

Ara pa©na 9 Prezz ›0.80

IT-TABÙ TAS-SUWIÇIDJU F’MALTA F’pajjiΩna s-su©©ett tas-suwiçidju g˙adu tabù. Issuwiçidji li jse˙˙u f’Malta ˙afna drabi la ji©u rrappurtati mill-midja u lanqas mill-pulizija, u dan minkejja li ©ieli jse˙˙u f’postijiet pubbliçi. U˙ud forsi huma tal-fehma li f’pajjiΩna g˙andna rata ta’ suwiçidji li hija baxxa, iΩda din l-idea mhux bilfors hija korretta. Fil-fatt, jirriΩulta li fl-Ewropa l-iktar kawΩa talmewt komuni fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ hija proprju ssuwiçidju. Ara pa©na 3

ATTAKK PERSONALI MILL-PN

PROÇESS IKTAR TRASPARENTI

Kienu ˙afna dawk li lbiera˙ baqg˙u xxukkjati blattakk fuq livell personali li qed isir mill-Partit Nazzjonalista fil-konfront ta’ Sai Mizzi Liang. Persuni indipendenti li fil-passat i©©ustifikaw il-kritika tal-PN dwar il-kariga ta’ Mizzi Liang, ilbiera˙ stqarru fuq il-midja soçjali li l-a˙˙ar kampanja tal-PN filkonfront tag˙ha kienet “pastaΩa” u “tal-mist˙ija”. U˙ud sa˙ansitra ddeskrivew l-attakk tal-PN b˙ala wie˙ed “maskilista”, “razzista” u “kodard”. Ara pa©na 4

Il-15 ta’ Lulju kien jum storiku g˙al Malta hekk kif il-Parlament g˙adda l-ewwel li©i dwar l-finanzjament tal-partiti politiçi li qatt kellu pajjiΩna. L-iskop tal-Att huwa li jirrendi l-proçess politiku fil-partiti, inkluΩ dak intern, aktar responsabbli u trasparenti, filwaqt li jirregola wkoll il-kandidati indipendenti. Din ir-riforma saret wara g˙oxrin sena li fiha lPN g˙aΩel li ma jag˙mel xejn dwar il-finanzjament tal-partiti meta kien hu fil-Gvern. Ara pa©na 8

€8 MILJUN GÓAR-RIÇERKA

Il-KullÓadd tinsab infurmata li l-Università ta’ Malta se tifta˙ numru ta’ pro©etti infrastrutturali li se jibbenefikaw lir-riçerka. Dan l-investiment jaqbeΩ €8 miljun u se jsir sal-a˙˙ar tas-sena. Dawn il-pro©etti infrastrutturali se jkunu qeg˙din ipo©©u l-Università f’poΩizzjoni tajba ˙afna fil-qasam tar-riçerka u jag˙mlu parti minn pro©ett akbar ta’ tibdil tal-binjiet u l-infrastruttura li l-Università se tara fis-snin li ©ejjin.

L-ikbar investiment, dak ta’ €3 miljun, se jsir fir-riçerka solari, u se jkun jinkludi primarjament il-bini ta’ laboratorju speçjalizzat f’dan il-qasam. Pro©ett ie˙or se jsir fid-Dipartiment tal-FiΩika, li bis-sa˙˙a ta’ dan l-investiment se jgawdi minn erba’ laboratorji ©odda. Ara pa©na 5

02 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

JIEM POÛITTIVI GÓALL-EKONOMIJA PajjiΩna g˙addej minn mument tajjeb hekk kif fl-a˙˙ar jiem kellna a˙barijiet ta’ iktar investiment barrani, ©ew ippubblikati Ωew© rapporti ta’ Standard and Poor’s li taw upgrade lil Malta kif ukoll lillKorporazzjoni Enemalta, kellna statistika li turi rekord ta’ nies ja˙dmu, kif ukoll ©iet konkluΩa l-Li©i tal-Finanzjament talPartiti.

Ωvolta hekk kif l-a©enzija ta’ kreditu internazzjonali Standard & Poor’s irrevediet ’il fuq ilprospettiva tal-Enemalta minn stabbli g˙al poΩittiva. Din hija turija o˙ra ta’ kemm iddeçiΩjonijiet tal-Gvern qed iwasslu biex l-Enemalta ter©a’ tqum fuq saqajha wara li t˙alliet f’xifer falliment, b’aktar minn €800 miljun dejn, ta˙t amministrazzjoni preçedenti.

Huawei f’Malta

Rekord ta’ nies ja˙dmu

Huawei bdiet relazzjoni importanti g˙al pajjiΩna ma’ kumpanija ewlenija fid-dinja tal-informatika u li tag˙mel minn Malta çentru tal-eççellenza fl-informatika u hub teknolo©iku fil-Mediterran. Din l-ikbar kumpanija tattekonolo©ija fid-dinja se tkun qed tittestja t-teknolo©ija l-aktar avvanzata fl-internet – il-5G – minn Malta. Fuq dawn ir-riΩultati to˙ro© il-possibbilità li jinbena çentru ta’ riçerka u Ωvilupp f’Malta. Huawei se tkun qed ta˙dem ukoll mal-Gvern Malti fuq inizjattivi b˙all-fibreto-the-home li jag˙mel l-internet speed g˙ad- dowloading ˙afna iktar veloçi. Dawn fost opportunitajiet o˙ra ta’ Ωvilupp li din l-ikbar

Fi tmiem Frar 2015, in-numru ta’ nies ja˙dmu full-time tela’ g˙al kwaΩi 167,400. Dan ifisser li matul l-ewwel sentejn ta’ din l-amministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ kwaΩi 12,000 impjieg full-time. Dan meta, matul ˙ames snin s˙a˙, fl-amministrazzjoni preçedenti t-tkabbir kien ta’ 11,250 impjieg full-time. F’sentejn kien hawn Ωieda akbar minn dik f’˙ames snin s˙a˙. Fl-ewwel sentejn ta’ din l-amministrazzjoni kuljum Ωdiedu 16-il impjieg full-time. Mill-bidu tal-amministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ 9,600 persuna full-time mas-settur privat. Li jfisser li tmienja minn kull g˙axar impjieg ©did in˙olqu fis-settur privat.

kumpanija tat-telekomunikazzjoni qed turi interess fihom. Iktar minn hekk, f’konferenza lbiera˙, il-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna fisser kif ilpreΩenza ta’ Huawei f’Malta se tattira iktar investiment. Standard and Poor’s: Malta bi tbassir poΩittiv L-a©enzija tal-kreditu Standard and Poor’s tat upgrade lil Malta u minn poΩizzjoni stabbli

rrevediet il-prospetti u qed tg˙id li t-tbassir g˙al Malta huwa wie˙ed poΩittiv. Dan ikompli jsa˙˙a˙ ir-rapporti li lekonomija Maltija qed tissa˙˙a˙ bid-deçiΩjonijiet li qed jie˙u l-Gvern. Fil-fatt, Standard and Poor’s qalet li l-ekonomija sejra tajjeb ˙afna bis-sa˙˙a tal-investiment fil-qasam tal-ener©ija u niçeç ekonomiçi o˙ra b˙all-qasam tas-sa˙˙a, l-ICT u t-turiΩmu. Tkellmet ukoll dwar it-tis˙i˙ fl-

investiment dirett barrani u kif il-Malta Enterprise approvat 72 pro©ett ©did li 20 minnhom di©à bdew joperaw. L-a©enzija tal-kreditu qalet ukoll li l-infiq min-nies Ωdied g˙ax Ωdiedu l-pagi. Il-familji, qalet l-a©enzija, qed ikollhom aktar x’jonfqu g˙ax Ωdiedu lammont ta’ nisa li ja˙dmu. Il-futur tal-Enemalta poΩittiv Din il-©img˙a kien hemm

Ilbiera˙ il-Prim Ministru Joseph Muscat, flimkien ma’ martu Michelle, ipparteçipa fil-maratona O˙loq Tbissima, li kull sena ti©bor il-fondi g˙as-Soçjetà Missjunarja ta’ San Pawl. Din is-soçjetà tag˙ti lg˙ajnuna lil tfal fil-Perù, il-Pakistan u l-Filippini.

LOKALI KÓ

19|07|2015 03

kullhadd.com

IS-SUWIÇIDJU: L-AKTAR MEWTA KOMUNI FOST IÛ-ÛGÓAÛAGÓ EWROPEJ Sfortunatament is-su©©ett tas-suwiçidju f’Malta g˙adu tabù, u dan jixhdu l-fatt li m’hawn l-ebda forma ta’ statistika pubblika ta’ kemm isiru bejn wie˙ed u ie˙or suwiçidji f’Malta. Óafna huma tal-fehma li min˙abba li dan il-fenomenu ma jissemma kwaΩi xejn fil-midja lokali, allura jfisser li Malta hija l-eççezzjoni fil-pajjiΩi kollha talUnjoni Ewropea u li ftit f’pajjiΩna jaslu biex jag˙mlu dan il-pass li, fil-ma©©oranza tal-kaΩi, ikun fatali. IΩda, le, Malta mhijiex l-eççezzjoni. Lebda pajjiΩ mhu. Hawn numru sostanzjali ta’ persuni b˙alna li jbatu fis-skiet u li l-intenzjonijiet personali tag˙hom iΩommuhom g˙alihom infushom g˙ax jafu li, jekk forsi jo˙or©uhom fid-dieher se tinqala’ xi kontroversja kbira li tista’ tinfluwenza b’mod ˙aΩin lil dawk l-aktar vulnerabbli, fost diversi ra©unijiet o˙rajn. Is-suwiçidju mhuwiex biss realtà li ilha mal-bniedem g˙al Ωmien twil, iΩda huwa l-kawΩa ta’ ˙afna mwiet fl-Ewropa blaktar milquta jkunu Ω-Ωg˙aΩag˙. Fil-fatt, ir-rata tas-suwiçidju fl-Ewropa hija l-og˙la fost iΩ-Ωg˙aΩag˙, fost l-irgiel ta’ mezza età kif ukoll fl-ir©iel anzjani. LiΩjed ˙a©a inkwetanti imma hija li, fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ Ewropej ta’ bejn il-15 u d-29 sena, is-suwiçidju huwa l-iΩjed forma ta’ mewt komuni. Fid-dawl ta’ dan kollu, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-psikologu Dr Nicholas Briffa li, filwaqt li kkonferma din il-figura, tkellem mag˙na fuq il-fatturi li jwasslu g˙al dan il-pass kif ukoll fuq xi kaΩijiet li ltaqa’ mag˙hom hu u baqg˙u ttimbrati f’mo˙˙u, fost affarijiet o˙ra.

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Is-soçjetà Maltija t˙ossha skomda titkellem fuq issuwiçidju Dr Briffa, li attwalment qed jispeçjalizza wkoll b˙ala sesswologu, sostna li hu jemmen li ˙afna nies fis-soçjetà Maltija ma j˙ossuhomx komdi li jitkellmu fuq is-suwiçidju, b’mod speçjali fejn jid˙lu ΩΩg˙aΩag˙. “Spiss, il-vittmi jing˙ataw ittort u l-familji u s˙abhom jispiççaw biex ikunu stigmatizzati. Konsegwenza ta’ hekk, innies ma jitkellmux b’mod apert fuq dan, g˙alhekk din il-problema ta’ sa˙˙a pubblika tibqa’ mistura, speçjalment g˙al dawk il-persuni li jippruvaw jipprevienu milli jsir suwiçidju,” spjega Dr Briffa. Suwiçidju li jidher qisu aççident “Nibda biex ng˙id li l-istatistika eΩatta fuq il-prevalenza tassuwiçidju huwa diffiçli biex ikollna. Dan g˙ax ˙afna nies jippreferu li joqtlu lilhom infushom b’mod sottili tant li jkun jidher qisu aççident.” Dan kien l-ewwel kumment ta’ Dr Briffa hekk kif kien mistoqsi dwar x’tip ta’ statistika hemm f’dan ir-rigward, liema stqarrija tkompli tikkonferma li dan l-g˙emil huwa ˙iemed iΩda effettiv. 804,000 suwiçidju fl-2012 Fis-sena 2012, madwar id-dinja

kollha kien hemm madwar 804,000 suwiçidju. Fil-fatt, flEwropa r-rata ta’ suwiçidju hija kemxejn og˙la mill-medja globali ta’ 11.4 mewt g˙al kull 100,000. “IΩjed minn hekk, sitt pajjiΩi Ewropej huma fil-lista tal-iktar g˙oxrin pajjiΩ li g˙andhom rata ta’ suwiçidju g˙olja b˙al, pereΩempju, il-Litwanja hija l˙ames l-aktar pajjiΩ fid-dinja li g˙andu rata ta’ suwiçidju g˙olja,” fisser Dr Briffa.

©enerali t-tendenza li persuna twettaq suwiçidju tiΩdied malfunzjoni tal-età, b’mod speçjali fl-ir©iel. In-nisa jippruvaw jag˙mlu suwiçidju t-tripplu talir©iel, iΩda l-ir©iel jirnexxilhom joqtlu lilhom infushom erba’ darbiet aktar min-nisa.

jinnota sew hija l-fatt li f’Malta, b˙ala parti mill-Ewropa, hemm aktar çans li l-bniet adoloxxenti jippruvaw jag˙mlu suwiçidju. F’dan ir-rigward Dr Briffa Ωied jg˙id li, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, illum il-©urnata rrata tal-adoloxxenti li jg˙addu minn dipressjoni u jabbuΩaw minn xi sustanza qieg˙da kulma tmur tiΩied hekk kif dawn iΩ-Ωew© fatturi jistg˙u jwassluhom g˙al suwiçidju. “IΩjed minn hekk, ir-riçerka turi li fattur ie˙or li jista’ jag˙mel il-persuna, speçjalment dik Ωag˙Ωug˙a, iΩjed suxxettibbli g˙as-suwiçidju huma l-problemi serji fil-familja. B’hekk huwa importanti li kemm jista’ jkun na˙dmu biex ikollna familji iΩjed b’sa˙˙ithom u li anke nkomplu nsa˙˙u l-istrutturi li jkunu ta’ forçina g˙all-familja,” appella Dr Briffa.

Dr Nicholas Briffa

L-edukazzjoni hija ç-çavetta

Aktar minn 63% jbatu minn dipressjoni Diversi individwi jag˙Ωlu li jne˙˙u l-˙ajja tag˙hom g˙al diversi ra©unijiet, biss jidher li r-ra©uni komuni ˙afna g˙ala persuna tag˙Ωel li tne˙˙i ˙ajjitha b’idejha hija perjodu ta’ problemi ta’ sa˙˙a mentali, b’mod partikolari d-dipressjoni. “Tant hu hekk li iΩjed minn 63% ta’ dawk li wettqu suwiçidju kienu g˙addejjin minn Ωmien ta’ dipressjoni,” kompla jg˙id Dr Briffa. Fatturi o˙ra li jistg˙u jwasslu g˙al dan il-pass huma s-solitudni, l-abbuΩ mid-droga u lalko˙ol, problemi serji bl-identità u bl-identità sesswali talpersuna u disturbi tal-personalità, fost affarijiet o˙rajn. Min hu l-aktar suxxettibbli? Çerti varjabbli demografiçi huma relatati ˙afna massuwiçidju, tant li d-doppju ta’ persuni single mqabbla ma’ persuni miΩΩew©a joqtlu lilhom infushom, flimkien marromol, mal-persuni separati u ddivorzjati. Dr Briffa fisser kif b’mod

Il-fatt li l-ir©iel jag˙Ωlu aktar metodi letali, b˙al pereΩempju jag˙Ωlu li jisparaw g˙alihom infushom, hija wa˙da mirra©unijiet g˙ala hemm tendenza li l-ir©iel jirnexxilhom joqtlu lilhom infushom aktar. Apparti min-nies dipressati, dawk li jabbuΩaw mid-droga wkoll g˙andhom riskju g˙oli li jirrikorru g˙as-suwiçidju, kif ukoll dawk li kienu abbuΩati sesswalment u/jew fiΩikament fi tfulithom. Il-bniet adoloxxenti l-aktar fir-riskju Óa©a o˙ra li ta’ min wie˙ed

Kien hawnhekk li Dr Briffa appella biex kul˙add jag˙mel il-parti tieg˙u biex kemm jista’ jkun jitbaxxa n-numru ta’ suwiçidji fost iΩ-Ωg˙aΩag˙. Fil-fatt, huwa beda jsemmi kemm hi importanti l-edukazzjoni fuq dan is-su©©ett, tant li r-riçerka turi li meta dan issu©©ett ikun mitkellem b’mod apert ming˙ajr pre©udizzji jitnaqqsu ç-çansijiet li Ωag˙Ωug˙ jew Ωag˙Ωug˙a jirrikorri g˙al suwiçidju. Mal-edukazzjoni hemm fatturi o˙rajn importanti li jg˙inu f’dan ir-rigward fosthom lappo©© u l-g˙aqda fil-familja, l-appo©© soçjali tal-˙bieb, twemmin kulturali u reli©juΩ li

ma jippromovux is-suwiçidju iΩda ˙ajja sana, fost ˙afna affarijiet o˙rajn. “Qatel lilu nnifsu quddiemna” Meta mistoqsi dwar jekk kienx hemm xi esperjenza fil-karriera tieg˙u li baqa’ jiftakar marbut ma’ dan il-fenomenu, Dr Briffa Ωvela kif wie˙ed mill-iΩjed kaΩijiet ibsin li kellu huwa meta waqt clinical practice fidDipartiment Sesswali tal-Isptar ta’ Padova, kollega tieg˙u kien sab persuna mejta. “Dan qatel lilu nnifsu b’mod vjolenti proprju quddiemna. Kien avveniment tassew ikrah anke min˙abba li kien suwiçidju li, kwazi kwaΩi, se˙˙ fil-pubbliku,” stqarr Dr Briffa. Intant, filwaqt li appella lil dawk il-persuni li g˙addejjin minn Ωmien ˙aΩin biex ifittxu l-g˙ajnuna minnufih, Dr Briffa sostna li importanti li nkunu sensittivi g˙all-bΩonnijiet ta’ xulxin u wkoll li nuru empatija u kompassjoni ma’ min ikun g˙addej minn Ωmien iebes.

Nixtieq niddedika din l-intervista lil dawk kollha li forsi riedu jitkellmu u ma setg˙ux, lil dawk li forsi riedu jift˙u qalbhom iΩda ma ©ewx mismug˙a, lil dawk li forsi riedu jlissnu l-içken kelma iΩda ˙add ma fehem il-problemi tag˙hom u li min˙abba li ma sabux dan il-wens, spiççaw qerdu ˙ajjithom qabel iΩΩmien b’detriment g˙all-familjari tag˙hom li l-u©ig˙ li g˙adhom i˙ossu sal-lum qatt ma jista’ jittaffa. Il-memorja tag˙kom mhi se tintesa qatt.

04 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ LoKALI

ATTAKK “TAL-MISTÓIJA” FUQ SAI MIZZI MILL-PN RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Ilbiera˙ kienu ˙afna dawk li esprimew ru˙hom ixxukkjati u ddiΩgustati bil-propaganda talPartit Nazzjonalista kontra Dr Sai Mizzi Liang, li qed tag˙ti servizz lil Malta b˙ala Konslu Ìenerali f’Shangai, u li g˙adha kif ©abet investiment fl-informatika lejn pajjiΩna. Persuni indipendenti li fil-passat aççettaw u anke ©©ustifikaw il-kritika tal-PN dwar il-kariga ta’ Mizzi Liang, ilbiera˙ stqarru fuq il-midja soçjali li l-a˙˙ar kampanja tal-PN fil-konfront tag˙ha kienet “pastaΩa” u “tal-mist˙ija”. U˙ud sa˙ansitra ddeskrivew lattakk tal-PN b˙ala wie˙ed “maskilista”, “razzista” u “kodard”. Waqt konferenza stampa l-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil irrefera kontinwament g˙al Sai

Mizzi Liang b˙ala “l-mara talMinistru”, f’attentat biex ine˙˙ilha l-integrità u l-identità tag˙ha. U˙ud staqsew kif kien i˙ossu l-istess Busuttil li kieku nnies tibda tirreferi g˙alih b˙ala “in-namrat ta’ Kristina”, b’referenza g˙as-sie˙ba tieg˙u, il©urnalista Kristina Chetcuti. Il-PN jiΩΩufjetta bil-lingwa ÇiniΩa IΩda dan mhux kollox, g˙ax ilPN iddeçieda li jkompli jattakka lil Sai Mizzi fuq baΩi personali billi fuq il-pa©na ta’ Facebook tieg˙u xandar filmat bit-titlu #WotAiDuForYu, b’referenza g˙al dak li qalet Mizzi Liang lill©urnalisti. Il-kliem bl-IngliΩ kien miktub ˙aΩin intenzjonalment biex jimita u fl-istess ˙in jiΩΩufjetta bil-lingwa ÇiniΩa. Il-filmat kien akkumpanjat b’voiceover mill-iktar arroganti u

redikolu, li sa˙ansitra kkummenta fuq l-istil ta’ xag˙ar talKonslu Ìenerali u qal li din qed tag˙mel xag˙arha minn flus ilpoplu. Dan il-filmat, li qed jattakka bliktar mod baxx uffiçjal diplomatiku li jirrappreΩenta lill-pajjiΩna, tmexxa fuq il-midja soçjali minn diversi deputati Nazzjonalisti, fosthom Beppe Fenech Adami, Jason Azzopardi, George Pullicino u Ryan Callus. Ma kellux id-diçenzja jg˙idilha f’wiççha Ironikament, dan il-filmat ittella’ biss ftit tal-˙in wara li Simon Busuttil u d-delegazzjoni Nazzjonalista ltaqg˙u ma’ Sai Mizzi f’Shangai, u ftit jiem wara li ltaqg˙u ma’ uffiçjali g˙olja talGvern ÇiniΩ. Il-Kap tal-OppoΩizzjoni g˙aΩel li jifta˙ attakk bla raΩan fuq Sai Mizzi hekk kif spiççat il-laqg˙a, li fiha Mizzi kienet g˙adha kif kellmitu dwar ix-xog˙ol li qed tag˙mel biex tattira l-investiment lejn Malta. Dan l-attakk Busuttil g˙amlu permezz ta’ stqarrija ma˙ru©a ta’ malajr mill-uffiççju tal-PN, g˙ax jidher li ma kellux id-diçenza li jikkritika lil Sai Mizzi f’wiççha meta ltaqa’ mag˙ha. Minflok g˙aΩel li jo˙ro© jattakkaha minn wara dahra, ˙alli ma tkunx tista’ tiddefendi ru˙ha. Filwaqt li l-PN jiΩΩuffjetta billingwa ÇiniΩa u jikkritika kull investiment ÇiniΩ li qed isir f’Malta, Busuttil ipprova jidher b˙ala palladin tal-investiment ÇiniΩ, fejn ˙ass li huwa espert biΩΩejjed biex ji©©udika min huwa u min mhuwiex kapaçi g˙al dan ix-xog˙ol. B˙ala espert fil-materja, li naqas milli jg˙id Busuttil huwa x’tip ta’ investimenti miç-Çina ©ab il-PN fil-25 sena li dam filGvern. Wie˙ed jittama biss li linvestimenti ÇiniΩi kienu sostanzjali iktar minn dawk BraΩiljani. Huawei di©à qed ta˙dem ma’ diversi Universitajiet presti©juΩi fl-Ewropa Diska skaduta tal-PN hija li çÇiniΩi qed juΩaw lil Malta biex, fi kliemhom, jid˙lu fl-Ewropa. Din id-diska re©g˙u daqqewha g˙al darb’o˙ra b’rabta mal-investiment ta’ Huawei f’pajjiΩna. Madankollu, din il-kumpanija, li hija l-ikbar wa˙da fid-dinja talmanifattura fil-qasam tat-telekomunikazzjoni, di©à qed ta˙dem ma’ diversi universitajiet presti©juΩi fl-Ewropa, proprju fuq l-ittestjar tat-teknolo©ija 5G, li hija l-istess teknolo©ija li se tkun qed ti©i ttestjata f’Malta. JirriΩulta li l-kumpanija multinazzjonali Huawei qed ta˙dem ma’ 20 università differenti, u˙ud minnhom fl-Ewropa. Dawn jinkludu lill-Università ta’ Surrey fl-Ingilterra u l-Università Teknika ta’ Munich. Ma jonqsux universitajiet o˙ra ta’ presti©ju flIstati Uniti, b˙all-Università ta’ Stanford u dik ta’ Harvard. Huawei qed ta˙dem fuq ˙ames pro©etti differenti relatati mat-teknolo©ija 5G, u qed timmira li jkun varat l-ewwel pro©ett pilota tat-teknolo©ija 5G sal-2018, filwaqt li sal-2020 jkollha infrastruttura stabbilita li permezz tag˙ha tvara l-5G kummerçjalment. B˙ala sie˙eb f’dan il-pro©ett, pajjiΩna jkun minn talewwel b’din it-teknolo©ija.

LoKALI KÓ

19|07|2015 05

kullhadd.com

PROÌETTI KBAR FL-UNIVERSITÀ TA’ MALTA

Ritratt: ALAN SALIBA

IKTAR MINN €8 MILJUN GÓALL-QASAM TAR-RIÇERKA SAL-AÓÓAR TAS-SENA

L-Università ta’ Malta se tifta˙ numru ta’ pro©etti marbuta mar-riçerka sal-a˙˙ar tas-sena li l-investiment tag˙hom jaqbeΩ it-€8 miljuni. Dawn il-pro©etti infrastrutturali se jkunu qeg˙din ipo©©u l-Università f’poΩizzjoni tajba ˙afna fil-qasam tar-riçerka u jag˙mlu parti minn pro©ett akbar ta’ tibdil tal-binjiet u l-infrastruttura li l-Università se tara fis-snin li ©ejjin. L-ikbar investiment fir-riçerka solari Dan l-investiment qed isir minkejja li l-Gvern Ωied ilba©it rikorrenti bi €22 miljun fis-sena. L-investiment infrastruttrali fl-Università kompla jisa˙˙a˙ u pro©etti importanti qed isiru realtà permezz tal-investiment addizzjonali tal-Gvern, kif ukoll minn fondi Ewropej. L-ikbar pro©ett li se jkun varat sal-a˙˙ar tas-sena huwa fil-qasam tar-riçerka solari, fejn se jinbena laboratorju speçjalizzat f’dan il-qasam. Dan is-Solar Research Lab, li jiswa mat-€3 miljun, se jkun ta’ valur u interess nazzjonali min˙abba li se jsa˙˙a˙ ir-riçerka fuq ir-riΩorsa solari ta’ pajjiΩna biex iΩid l-effiçjenza

f’dan il-qasam u potenzjalment iΩid l-investiment ta’ pajjiΩna f’din it-teknolo©ija. Il-pro©ett ©ie kkummisjonat fil-bidu tal-2014 u mistenni ji©i fi tmiemu fla˙˙ar ta’ din is-sena. Id f’id ma’ dan il-pro©ett se jkun hemm pro©ett ie˙or ta’ €1 miljun biex jitwa˙˙lu sistemi fotovoltajçi ta’ effiçjenza g˙olja madwar l-Università. Dawn is-sistemi se jkunu qeg˙din ji©©eneraw l-ener©ija min fuq il-bjut ta’ binjiet differenti madwar l-Università u tteknolo©ija li se tintuΩa se jkollha 80% iktar effiçjenza g˙al kull unit mill-pannelli fotovoltajçi tradizzjonali. Erba’ laboratorji ©odda fid-dipartiment tal-fiΩika Pro©ett ie˙or se jkun fid-Dipartiment tal-FiΩika fejn se jinfet˙u erba’ laboratorji tar-riçerka sal-a˙˙ar tal-2015. Dawn il-laboratorji se jkollhom l-aqwa apparat u strumenti fit-teknolo©ija tal-electromagnetics, u se jkun qed isa˙˙a˙ il-kwalità tar-riçerka u jg˙in biex lUniversità tkun tista’ ta˙dem fil-viçin mal-industrija. Iffinanzjat permezz tal-ERDF, dan il-pro©ett se jkun

IL-MINISTRU BRINCAT F’LAQGÓA URÌENTI F’PARIÌI DWAR IL-KLIMA Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat ©ie mistieden mill-Gvern FrançiΩ biex bejn g˙ada u t-Tlieta jie˙u sehem f’konsultazzjonijiet ministerjali informali dwar il-klima, f’laqg˙a li ssej˙et mill-Ministru tal-Affarijiet Barranin FrançiΩ Laurent Fabius b’ur©enza f’Pari©i. Din il-laqg˙a hija parti mitt˙ejjija g˙al-laqg˙a globali COP 21 dwar il-klima li mistennija ssir f’Pari©i lejn tmiem din is sena. Huwa mifhum li Fabius qed jikkordina l-˙idma preparatorja g˙al-laqg˙a globali ta’ Diçembru dwar il-klima. Sadanittant, ninsabu infurmati li n-negozjati internazzjonali dwar il-klima sejrin ikunu wkoll fuq quddiem tal-a©enda tal-laqg˙a informali tal-Ministri tal-Ambjent Ewropej li din il©img˙a stess sejra titlaqqa’ ta˙t il-Presidenza ©dida tal-UE, dik tal-Lussemburgu.

jiswa madwar €1.5 miljun. Dawn il-pro©etti huma parti mill-pjanijiet talUniversità biex issa˙˙a˙ ir-riçerka, qasam li fil-passat ftit ing˙ata spazju fil-ba©its ta’ gvernijiet preçedenti. IΩda fis-snin li ©ejjin l-Università se tkun qed tara tibdil qawwi biex tkun iktar iffukata fir-riçerka u jissa˙˙a˙ l-element innovattiv. Dan l-investiment mistenni jtejjeb il-poΩizzjoni tal-Università f’dawn l-oqsma li, fl-a˙˙ar nett, i˙alli l-frott fl-ekonomija ta’ pajjiΩna. Il-pro©etti li jammontaw iktar minn €8 miljun huma biss numru Ωg˙ir minn lista ta’ pro©etti li l-Università qieg˙da ta˙dem fuqhom u li se jkunu varati fix-xhur li ©ejjin. Apparti mill-pro©etti infrastrutturali fl-Università, ilqasam tar-riçerka ˙a spinta ’l quddiem permezz ta’ boroΩ ta’ studju postdottorali fejn persuni li g˙andhom PhD jistg˙u japplikaw g˙al borΩa ta’ studju biex ikomplu jag˙mlu riçerka fil-linja tag˙hom. Dan flisfond ta’ numru rekord ta’ boroΩ ta’ studju li ng˙ataw f’livell ta’ Masters u PhDs f’dawn l-a˙˙ar sentejn permezz ta’ fondi Ewropej u tis˙i˙ ta’ fondi nazzjonali.

kÓ LokALI

06 19|07|2015

kullhadd.com

L-INFERMIERA SE JIÛDIEDU BI 30%

l-qasam tas-sa˙˙a b˙alissa qatt ma kien daqshekk stimulanti. L-investiment ta’ aktar minn €200 miljun mill-privat sabiex nibnu mill-©did l-isptar ta’ G˙awdex, kif ukoll nift˙u mill-©did l-Isptar San Luqa u nimmodernizzaw l-Isptar Karen Grech se jwasslu wkoll biex, apparti li noffru servizz iprem u kif xieraq lill-pazjenti Maltin u o˙rajn barranin li se ji©u f’pajjiΩna fuq turiΩmu mediku, se jwassal ukoll sabiex jinfet˙u opportunitajiet kbar g˙al min irid ikollu karriera fil-qasam tas-sa˙˙a,” qal Fearne. Huwa stmat li dawn ilpro©etti se jkunu qeg˙din jo˙olqu madwar 1,000 impjieg ©did f’dan is-settur, f’oqsma varji. PreΩentement, il-qasam tassa˙˙a pubblika j˙addem mal2,400 infermier, li madwar 1,500 minnhom ja˙dmu flIsptar Mater Dei. Ma’ dawn hemm ukoll mijiet o˙ra ta’ carers , tobba, speçjalisti u g˙add kbir ie˙or ta’ ˙addiema li jag˙mlu xog˙ol mhux kliniku u li xog˙olhom hu daqstant bΩonjuΩ daqs dawk li ja˙dmu f’ambjent kliniku dirett mal-pazjent. “B˙ala tabib u kirurgu, irrid in˙e©©e© lil dawk il-˙afna nies li forsi ilhom ja˙sbuha li jersqu lejn karriera ta’ xog˙ol f’dan il-qasam u s’issa, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, qag˙du lura. A˙na impenjati li na˙dmu biss˙i˙ sabiex noffru t-ta˙ri© me˙tie© lil dawk kollha li lesti jitg˙allmu. Apparti li qed na˙dmu sabiex in©ibu l-investiment lejn pajjiΩna fis-settur tas-sa˙˙a, qed na˙dmu malistituzzjonijiet edukattivi ta’ pajjiΩna sabiex it-tag˙lim offrut s’issa jkompli jespandi,” qal Fearne b’referenza g˙allftehim iffirmat din il-©img˙a bejn l-Università ta’ Malta u lMCAST. Matul l-2014, 312 infermier u 14-il qabla ©odda da˙lu ja˙dmu fl-entitajiet tas-sa˙˙a tal-Gvern. Fost dawn kien hemm ukoll infermiera barranin, fosthom mill-Bulgarija, ir-Rumanija u Spanja. Matul din is-sena mistennija jigradwaw b’Diploma millUniversità ta’ Malta 112-il infermier, filwaqt li 63 o˙ra se jiggradwaw bil-Baçellerat. “Madankollu, grazzi g˙allpro©etti kollha li ˙abbarna, fis-snin li ©ejjin se jkollna bΩonn influss akbar ta’ infermiera, kemm biex inla˙˙qu mal-˙ti©ijiet eΩistenti, kif ukoll ma’ dawk li se jkollna fil-futur qrib,” kompla s-Segretarju Parlamentari. “Dak li qed nag˙mlu a˙na jikkuntrasta bil-kbir ma’ dak li g˙amlet l-amministrazzjoni ta’ qabilna f’dan il-qasam li, mhux talli ma ©abet ebda investiment barrani f’dan issettur, talli kienet illimitat itta˙ri© lill-infermiera meta kienu da˙˙lu n- numerus clausus . L-infermiera tag˙na llum qed jing˙ataw opportunitajiet li jkomplu javvanzaw fil-karrieri tag˙hom bi speçjalizzazzjonijiet f’diversi oqsma u fejn riçentement ˙ar©et sej˙a interna g˙al dawk interessati, li finalment se jkompli jkabbar in-numru ta’ infermiera li t-ta˙ri© speçjalizzat li jkunu ˙adu jkun mhux biss ta’ sodisfazzjon g˙alihom iΩda finalment anke sabiex il-pazjent jing˙ata kura a˙jar,” qal is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne.

Bi ftehim li ©ie ffirmat aktar kmieni din il-©img˙a bejn lMCAST u l-Università ta’ Malta huwa stmat li n-numru tal-

infermiera l-©odda fi Ωmien ftit snin mistenni jiΩdied bi 30%. Mitlub jikkumenta dwar il-

bΩonn ta’ aktar infermiera, isSegretarju Parlamentari Chris Fearne qal li l-pro©etti m˙abbra minn dan il-Gvern

fil-qasam tas-sa˙˙a se jag˙tu lok g˙al opportunitajiet ©odda f’dan is-settur. “IΩ-Ωmien li g˙addej minnu

LOkALI kÓ

19|07|2015 07

kullhadd.com

GONZIÓASSLIL-ODZSETA’JIÌIÛVILUPPAT Minkejja l-fatt li wara kwaΩi sentejn u nofs ta’ Gvern Laburista g˙ad ma kienx hemm Ωvilupp wie˙ed f’ODZ hekk kif imwieg˙ed fil-manifest elettorali li l-ambjent g˙andu jing˙ata l-prijorità li jixraqlu, u wara li amministrazzjonijiet differenti Nazzjonalisti g˙amlu sfre©ji ambjentali s˙a˙ bl-aktar wie˙ed, li g˙ad irridu n˙ossu l-effett tieg˙u wkoll fil-futur imbieg˙ed, dak tal-eΩerçizzju tar-razzjonalizzazzjoni fl-2006, meta l-Prim Ministru Joseph Muscat ˙abbar li se jkun hawn investiment ta’ Università barranija fiΩ-Ûonqor, il-Partit Nazzjonalista (PN) g˙aΩel li jirkeb il-karru politiku tal-ambjent u mar jipprotesta kontra dan l-investiment biex ming˙alih jirba˙ xi punti politiçi jew taptipa fuq id-dahar min-nies ta’ ©ewwa. Dawn it-teatrini min-na˙a tal-PN intensifikaw aktar hekk kif il-Prim Ministru Joseph Muscat b’responsabbiltà qal li l-li©i preΩenti tippermetti li jkun hemm Ωviluppi f’ODZ jekk l-iΩvilupp ikun ta’ natura edukattiva u/jew ta’ sa˙˙a. Filwaqt li stieden lil dawk kollha interessati biex fil-futur ikun hemm diskussjonijiet dwar jekk din il-li©i g˙andhiex ti©i emendata jew le, ilPrim Ministru Joseph Muscat qal li ma jistax iwieg˙ed li jkun hemm moratorju totali fuq ODZ, dan hekk kif lesi©enzi tal-futur ˙add ma jafhom u g˙alhekk ˙add ma jaf jekk ’il quddiem ikollniex bΩonn sptar ie˙or min˙abba li n-nies qed jg˙ixu aktar, pereΩempju, jew ikunx hemm bΩonn li jinbnew aktar skejjel g˙at-tfal Maltin u G˙awdxin. Fid-dawl ta’ din id-dikjarazzjoni, il-PN, permezz tal-Kap Simon Busuttil ˙adha qatta bla ˙abel kontra l-Gvern u qal li dan mhuwiex veru Gvern li jisma’ u li qed jirrombla minn fuq kul˙add, fost allegazzjonijiet o˙rajn bla baΩi li ntqalu biss biex ifixklu l-˙idma talGvern. Madankollu, jidher li Simon Busuttil jew g˙andu memorja qasira jew inkella ‘nesa’ g˙all-konvenjenza tieg˙u. Dan hekk kif l-eksPrim Ministru u l-eks-Kap talPN Lawrence Gonzi, li Busuttil innifsu kien parti integrali mill-amministrazzjoni tieg˙u fejn sa˙ansitra kien ukoll il-mibg˙ut speçjali talPN, ftit qabel l-elezzjoni li g˙addiet kien qal li ma jistax jag˙ti garanzija li ma jkunx hemm Ωviluppi f’ODZ, u dan hekk kif seta’ kien hemm kaΩi meta l-permessi f’ODZ setg˙u jin˙ar©u xorta wa˙da b˙al, pereΩempju, fejn jid˙lu Ωviluppi agrikoli. Allura wie˙ed jistaqsi: fejn kien dakinhar Simon Busuttil meta l-Kap tieg˙u g˙amel din id-dikjarazzjoni simili ˙afna ta’ dik li g˙amel il-Prim Ministru preΩenti? G˙aliex ma ˙adhiex qatta bla ˙abel kontrih ukoll? X’kienu r-ra©unijiet li baqa’ sieket? Veru li Simon Busuttil g˙andu l-ambjent g˙al qalbu jew juΩah biss meta jaqbillu, kif qed jag˙mel? Ma kienx hemmx post g˙all-E fil-MEPA Apparti minn hekk, l-ambjentalista Alfred E. Baldacchino

fil-blogg tieg˙u fi Frar tal2013, kien kiteb li m’hemmx post g˙all-E (ambjent) filMEPA u, fil-fatt, kien qal verbatim dan li ©ej fuq l-ambjent: “ Sadly, today the environment is like a ship without a rudder, and without a captain, exposed to brutal elements and high seas, wandering where the wind blows… and the wind is always blowing from the direction of the development-orientated Planning Directorate. Undoubtedly there is no place for the E in MEPA. It has made a mess of it.” BΩonn ta’ regolatorju ambjentali L-istess opinjoni espremiet ukoll il-Kummissjoni Ambjentali tal-Knisja fejn fi Frar tal-2013 kienet ukoll sostniet li pajjiΩna g˙andu bΩonn regolatorju ambjentali li huwa indipendenti mill-awtorità g˙all-ippjanar. Dan huwa neçessarju, kienet qalet ilKummissjoni Ambjentali talKnisja, g˙ax b’hekk ikun Ωgurat li kemm l-ambjent kif ukoll l-ippjanar jing˙ataw lattenzjoni u r-riΩorsi me˙tie©a biex ikun hemm ˙idma effiçjenti u ffokata. Fil-fatt, din il-poΩizzjoni kienet simili ˙afna ta’ dak li qed jipproponi l-Gvern preΩenti, dik li jkun hemm qasma bejn il-funzjonijiet talambjent u l-ippjanar. L-eks-Awditur tal-MEPA kien favur il-qasma Intant, nhar l-Erbg˙a li g˙adda l-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, lAmbjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat sostna li l-eksAwditur tal-MEPA Joseph Falzon kien favur il-qasma talMEPA biex b’hekk l-ambjent ma jibqax is-Cinderella ta’ din

l-awtorità kif dejjem kien hu fi Ωmienu. Fl-indirizz tieg˙u, il-Ministru Brincat sostna li, biex ji©i Ωgurat li l-li©i dwar it-twaqqif tal-Awtorità Maltija g˙allAmbjent u r-RiΩorsi (ERA) verament tirrifletti l-ispirtu u s-sustanza ta’ dak kollu mwieg˙ed mill-Partit Laburista (PL) fil-manifest elettorali tieg˙u, assigura lill-Kamra li kull sottomissjoni ambjentali se ti©i miflija bir-reqqa diment li ji©i aççettat il-prinçipju talmandat elettorali li l-MEPA g˙andha tinqasam kif ori©inarajment kien propost u mwieg˙ed. Fl-g˙eluq tad-diskors tieg˙u, il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima enfasizza li lli©i se tiΩgura li kull policy tal-ippjanar se tirrifletti lesi©enzi ambjentali filwaqt li, g˙all-ewwel darba fl-istorja tal-MEPA, se jkun hemm bilanç bejn il-konservazzjoni u l-˙arsien tal-ambjent u liΩvilupp sostenibbli. “Minn hemm ’il quddiem se nkunu qed nistiednu u nistennew lill-pubbliku kollu, mhux biss lill-g˙aqdiet ambjentali u lill-midja, biex ikunu seqer fuqna ˙alli jiΩguraw li lg˙emil tag˙na jkun korrett il˙in kollu, anke fit-twettiq, fitt˙addim u fl-implimentazzjoni tal-bidliet li sejrin jo˙or©u minn din il-li©i,” tenna lMinistru Brincat.

08 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

LIÌI TA’ IMPORTANZA STORIKA LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Il-15 ta’ Lulju kien jum storiku g˙al Malta hekk kif ilParlament g˙adda l-ewwel li©i dwar il-finanzjament tal-partiti politiçi li qatt kellu pajjiΩna. Liskop tal-Att huwa li jirrendi lproçess politiku fil-partiti, inkluΩ dak intern, aktar responsabbli u trasparenti, filwaqt li jirregola wkoll il-kandidati indipendenti. Meta kien qieg˙ed jikkunsidra din ir-riforma, il-Gvern g˙araf li l-mod kif ji©u finanzjati l-partiti politiçi jaffettwa direttament it-t˙addim talproçess demokratiku li huwa mmirat lejn l-espressjoni tarrieda libera tal-poplu. Mill-banda l-o˙ra, huwa fatt li l-partiti politiçi huma assoçjazzjonijiet ta’ çittadini li huma wkoll fundamentali g˙as-sistema demokratika u li dawn jiddependu b’mod sostanzjali mid-donazzjonijiet ta’ min jappo©©jahom. Re©istrazzjoni u drittijiet Il-li©i ta˙seb g˙ar-re©istrazzjoni tal-partiti politiçi u tal-uffiçjali ewlenin mal-Kummissjoni Elettorali. Barra minn hekk, illi©i tindirizza wkoll il-mod kif jistg˙u ji©u nominati kandidati mill-partiti g˙all-elezzjonijiet u g˙all-mod kif partit politiku jista’ jitlef ir-re©istrazzjoni tieg˙u jekk ma jippreΩenta ebda kandidat g˙al elezzjoni g˙al perjodu ta’ g˙axar snin. Il-li©i tag˙ti dritt ta’ appell f’kaΩ li l-Kummissjoni tiç˙ad applikazzjoni g˙ar-re©istrazzjoni ta’ partit u dritt ta’ aççess g˙all-Qorti jekk il-Kummissjoni timponi multi amministrattivi fuq partit, fuq l-uffiçjali tieg˙u jew fuq kandidat indipendenti. Il-Kummissjoni jkollha wkoll id-dritt li t˙arrek fil-Qorti lillpartit li ma jikkonformax malAtt. L-Att introduça wkoll perjodu ta’ sitt xhur sabiex partit politiku li ma jkunx konformi ma’ dak li jipprovdi l-Att jirregolarizza ru˙u wara avviΩ millKummissjoni Elettorali. Kontabbiltà L-Att jid˙ol f’çertu dettall g˙al dak li jirrigwarda l-kontijiet li jridu jinΩammu mill-partiti u dan sabiex jit˙ares il-prinçipju tat-trasparenza. Il-kontijiet talpartiti politiçi g˙andhom ji©u verifikati minn awditur kwalifikat, mibg˙uta lillKummissjoni Elettorali u mqieg˙da g˙ad-dispoΩizzjoni tal-pubbliku u wkoll ippubblikati fuq is-sit elettroniku talKummissjoni. L-Att ja˙seb ukoll g˙all-kontroll ta’ donazzjonijiet li jistg˙u jsiru lill-partiti re©istrati. F’dan ir-rigward, l-Att jiddistingwi bejn donazzjonijiet permissibbli u dawk mhux permissibbli. B’hekk, donazzjonijiet mag˙mula fl-istennija, jew bi tpattija ta’, xi vanta©© politiku jew finanzjarju, jew donazzjonijiet mag˙mula minn trusts, fondazzjonijiet jew korpi o˙ra fejn is-sid benefiçjarju a˙˙ari ma jkunx identifikabbli, mhumiex donazzjonijiet permissibbli. Lanqas ma huma permissibbli donazzjonijiet ta’ aktar

minn €25,000 mill-istess sors f’sena wa˙da. B’mod ©enerali, id-donazzjonijiet iridu jkunu kollha re©istrati fil-kotba ta’ partit politiku. Il-partit politiku jista’, waqt attività ta’ ©bir ta’ fondi, jaççetta donazzjonijiet li ma jaqbΩux l-ammont ta’ €50 u f’dan il-kaΩ ma hemmx bΩonn ta’ re©istrazzjoni individwali ta’ dan it-tip ta’ donazzjoni. Partit politiku jista’ wkoll jaççetta donazzjonijiet ta’ bejn €50 sa €500 dwar liema l-partit jista’ jipprometti l-kunfidenzjalità u mhux obbligat jirrapporta lill-Kummissjoni kull donazzjoni speçifika li ssir f’dawn lammonti, iΩda jista’ jirrapporta biss l-ammont globali ta’ dawn id-donazzjonijiet. Madankollu, jekk ilKummissjoni jkollha provi ra©onevoli li jindikaw li lammont ta’ donazzjoni mill-istess sors qed ji©i ddikjarat b˙ala li ma jaqbiΩx il-€500 meta filfatt l-istess sors ikun g˙amel donazzjonijiet ta’ aktar minn hekk, hija tista’ teΩi©i li tara rre©istru ta’ dawn id-donazzjonijiet g˙all-iskop ta’ verifika. Il-partiti xorta huma obbligati li jΩommu rekord ta’ minn tahom dawn id-donazzjonijiet ta’ bejn €50 u €500. Dwar donazzjonijiet minn €500 sa €7,000 il-partiti g˙andhom ukoll lobbligu ta’ re©istrazzjoni taddonatur, però mhumiex obbligati li jirrapportaw dawn iddonazzjonijiet lill-Kummissjoni b’referenza speçifika g˙as-sors tag˙hom. Madankollu, huma ma jistg˙ux jirçievu donazzjonijiet f’dawn l-ammonti b’mod kunfidenzjali u jridu juru s-sorsi ta’ dawn id-donazzjonijiet lillKummissjoni jekk din titlobhom. Sadanittant, kull donaz-

zjoni li taqbeΩ is-€7,000 trid ti©i rrappurtata lill-Kummissjoni b’referenza g˙as-sors speçifiku tag˙ha, filwaqt li ma tistax issir donazzjoni lill-partit li taqbeΩ €25,000 f’sena kalendarja wa˙da mill-istess sors. Il-Kummissjoni g˙andha lobbli©u li tippubblika online llisti ta’ donazzjonijiet li jaqbΩu s-€7,000 b’referenza g˙as-sors speçifiku tal-istess donazzjonijiet, ji©ifieri bl-ismijiet ta’ min ta dawn id-donazzjonijiet. ReviΩjoni fl-infiq tal-kandidati B’din ir-riforma kien rivedut ukoll l-ammont ta’ flus li jistg˙u jintefqu mill-kandidati. B’hekk, kandidati g˙all-elezzjonijiet ©enerali jistg˙u jonqfu massimu ta’ €20,000 jekk jikkontestaw distrett wie˙ed, filwaqt li l-limitu huwa ta’ €40,000 g˙al min jo˙ro© fuq tnejn. Barra minn hekk, kandidati g˙all-elezzjonijiet g˙all-kunsilli lokali jistg˙u jonfqu massimu ta’ €5,000, filwaqt li dawk g˙all-elezzjonijiet g˙allParlament Ewropew g˙andhom fuqhom impoΩizzjoni ta’ ba©it massimu ta’ €50,000. Idda˙˙let ukoll proçedura ©dida li biha l-kontijiet tal-ispejjeΩ elettorali tal-kandidati eletti ji©u riveduti b’˙effa sabiex ma jkunx hemm nuqqas ta’ çertezza dwar jekk Membru Parlamentari huwiex se jkun su©©etti g˙all-proçedura Kostituzzjonali biex jitne˙˙a min˙abba nfiq Ωejjed jew g˙oti ta’ informazzjoni falza filprospett tal-ispejjeΩ elettorali. Implimentazzjoni Huwa ppjanat li l-Att jid˙ol fis-

se˙˙ fl-1 ta’ Jannar 2016. Dan ifisser li sat-30 ta’ Gunju 2016 il-partiti politiçi jkollhom jirre©istraw mal-Kummissjoni Elettorali fuq il-forma li ti©i stabbilita mill-Kummissjoni. Jekk l-implimentazzjoni talli©i ΩΩomm ma’ dawn liskadenzi, il-partiti jkunu jridu jibag˙tu rapport dwar donazzjoniijiet li jkun juri l-ammonti ta’ donazzjonijiet li huma rçevew fil-perjodi minn Jannar sa April; Mejju sa Awwissu; u Settembru sa Dicembru 2016 sa mhux aktar tard mill-1 ta’ Marzu 2017. Il-partiti g˙andhom dritt li jag˙Ωlu huma meta tibda ssena finanzjarja tag˙hom li dwarha jΩommu kontijiet verifikati, però g˙andhom obbli©u li jippreΩentaw dawn il-kontijiet lill-Kummissjoni sa mhux aktar tard mit-tmiem tal-ewwel sena finanzjarja li tibda wara d-d˙ul fis-se˙˙ tal-Att. Dan ifisser li jekk partit jag˙Ωel li s-sena finanzjarja tieg˙u tibda, ng˙idu a˙na, fl-1 ta’ Lulju, allura l-ewwel kontijiet verifikati jkollhom jaslu g˙and il-Kummissjoni sa mhux aktar tard mill-31 ta’ Ottubru 2017. Fix-xhur li ©ejjin g˙andhom isiru l-Avvizi Legali sabiex jistabbilixxu l-formoli me˙tie©a g˙all-implimentazzjoni tal-Att. Dawn jinkludu l-formoli li ser jistabbilixxu kif g˙andhom ji©u ppreΩentati l-kontijiet verifikati tal-partiti u l-formoli g˙arre©istrazzjoni tal-partiti. Fiduçja fil-Kummissjoni Elettorali Fi stqarrija ma˙ru©a millGvern, huwa ©ibet l-attenzjoni g˙all-fatt li din ir-riforma saret wara g˙oxrin sena li fiha l-

Partit Nazzjonalista g˙aΩel li ma jag˙mel xejn fuq il-finanzjament tal-partiti meta kien hu fil-Gvern. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, issa li l-PN qieg˙ed fl-OppoΩizzjoni, huwa g˙aΩel li jattakka l-g˙aΩla tal-Gvern biex il-Kummissjoni Elettorali tkun l-awtorità regolatorja ta’ din il-li©i. “Din il-kritika ma tinftiehemx hekk kif il-Kummissjoni Elettorali hija organu Kostituzzjonali li g˙al diversi snin issorveljat b’suççess lelezzjonijiet demokratiçi kollha li se˙˙ew f’pajjiΩna. Wie˙ed jistaqsi kif l-OppoΩizzjoni tista’ titwemmen meta tg˙id li lKummissjoni Elettorali hi tajba biex tmexxi l-elezzjonijiet ©enerali, imbag˙ad fl-istess nifs tg˙id li mhix tajba biex tirregola l-finanzjament tal-partiti politiçi,” sostna l-Gvern flistqarrija tieg˙u. Il-Gvern kompla jg˙id illi jemmen li biex din il-li©i tid˙ol fis-se˙˙ illum qabel g˙ada, lAwtorità Regolatorja kellha tkun entità di©à mwaqqfa, li tifhem fis-su©©ett u li allura tkun tista’ ta˙dem b’mod immedjat. Kien spjegat ukoll li fil-proçess kollu tal-˙olqien tal-li©i, il-Gvern sema’ lillOppoΩizzjoni u partijiet interessati o˙ra u, kif iddikjarat hi stess, intlaqg˙u g˙add konsiderevoli ta’ emendi proposti mid-diversi partiti fi stadju ta’ kumitat. Fl-istqarrija tieg˙u kkonkluda li din il-li©i g˙addiet millParlament wara sentejn mill˙atra ta’ din l-amministrazzjoni, kif saru li©ijiet o˙ra li jkomplu jsa˙˙u t-trasparenza fil-politika b˙allWhistleblower’s Act u ttne˙˙ija tal-preskrizzjoni fuq reati mwettqa minn politiçi.

LOkALI kÓ

19|07|2015 09

kullhadd.com

“IL-GVERN MALTI RNEXXIELU JIPPROTEÌI L-FLUS LI L-GVERN TA’ QABEL SELLEF LILL-GREÇJA” Il-Prim Ministru Joseph Muscat LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar it-Tlieta li g˙adda l-Prim Ministru Joseph Muscat g˙amel diskors fil-Parlament Malti li fih a©©orna lill-Kamra dwar x’se˙˙ fil-laqg˙a straordinarja tal-Mexxejja taΩ-Ûona Ewro li saret nhar il-Óadd, 12 ta’ Lulju 2015. Fl-intervent tieg˙u, Muscat spjega li l-laqg˙a tal-Mexxejja taΩ-Ûona Ewro kienet preçeduta minn laqg˙a tal-Ministri tal-Finanzi tal-Eurogroup li bdiet is-Sibt u kompliet ilÓadd li g˙adda. G˙al-laqg˙a attendew ukoll il-Presidenti tal-Kummissjoni Ewropea, ilEurogroup, il-Bank Çentrali Ewropew u l-Fond Monetarju Internazzjonali. Il-qbil li permezz tieg˙u lGreçja tista’ ting˙ata lg˙ajnuna u tibqa’ fiΩ-Ûona Ewro kien ibbaΩat fuq analiΩi tal-istituzzjonijiet tal-proposta mog˙tija mill-Greçja, fejn ikkonkludew li jag˙mel sens li jibdew id-diskussjonijiet. Is-sitwazzjoni nbidlet Il-Prim Ministru ta’ Malta tenna li l-proposta Griega kienet prattikament l-istess b˙al dik imressqa millKummissjoni Ewropea ©imag˙tejn qabel, li l-Gvern Grieg po©©a g˙al referendum, u li kienet ©iet rifjutata kemm mill-Gvern Grieg kif ukoll mill-votanti Griegi. Huwa sostna li l-˙in li ˙ela l-Gvern Grieg biex g˙amel irreferendum wassal biex dan il-pajjiΩ jie˙u ftehim ferm ag˙ar minn dak li l-kredituri kienu pproponewlha ftit jiem biss qabel. Dan g˙ax, matul dan il-perjodu, il-qag˙da ekonomika tal-Greçja kienet marret g˙all-ag˙ar. Barra minn hekk, filwaqt li ©imag˙tejn ilu kienet qed ti©i diskussa estenzjoni tal-programm ta’ qabel, dan issa la˙aq skada u kellu ji©i diskuss programm ie˙or ta’ g˙ajnuna. X’miΩuri ntalbu Dan il-ftehim huwa rifless fi stqarrija maqbula unanimament, u li Muscat po©© fuq ilmejda tal-Kamra, li l-baΩi tieg˙u kien illi, sal-Erbg˙a li g˙adda, il-Gvern Grieg kellu jg˙addi erba’ miΩuri millParlament ta’ pajjiΩu. Dawn il-miΩuri jipprovdu, fost o˙rajn, g˙al tibdil fis-sistema tal-VAT li jΩid u jifrex din it-taxxa, bidliet fis-sistema tal-pensjonijiet li jirristrin©u nnefqa, kif ukoll assigurazzjoni tal-indipendenza tal-a©enzija tal-istatistika Griega. Barra minn hekk, kellu jkun hemm l-implimentazzjoni ta’ sistema fejn, jekk il-Gvern Grieg ma jil˙aqx il-miri ba©itarji tieg˙u, ikun hemm spending cuts awtomatiçi. IlGvern Grieg ing˙ata wkoll sat-22 ta’ Lulju 2015 biex jg˙addi mill-Parlament miΩuri li jirriformaw il-Kodiçi Çivili fil-qasam tal-Ìustizzja, kif

ukoll jimplimenta l-Bank Resolution and Recovery Directive. Il-Parlament Grieg intalab ukoll li jaqbel mal-impenji kollha li kkommetta ru˙u g˙alihom il-Gvern Grieg, filwaqt li l-Fond Monetarju Internazzjonali jibqa’ involut fil-proçess. Barra dawn ir-riformi jrid ikun hemm o˙rajn b˙ala parti minn dan il-ftehim illi jridu ji©u implimentati fi Ωmien mhux imbieg˙ed. Jekk ise˙˙ dan kollu, jibda l-proçess ta’ negozjati biex il-Greçja ting˙ata g˙ajnuna millEuropean Stability Mechanism. Madankollu, dan ma jfissirx li din l-implimentazzjoni se twassal g˙al proçess awtomatiku li jag˙ti bidu g˙an-negozjati. Trasferiment tal-assi Muscat tenna wkoll li l-aktar proposta li ©ibdet attenzjoni, u li hija ©dida g˙al dan it-tip ta’ ftehim kienet dik tattrasferiment ta’ assi Griegi lil fond indipendenti. Hawnhekk il-Gvern Grieg qabel li, fuq perjodu ta’ tliet snin, jittrasferixxi assi bl-g˙an li jintla˙aq lammont ta’ €50 biljun lil fond indipendenti. Dan il-fond ibbaΩat filGreçja jkun immexxi millGvern Grieg u jkun ta˙t issuperviΩjoni tal-istituzzjonijiet Ewropej. L-assi se jkunu pprivatizzati u l-fondi li jid˙lu minnhom imorru biex tit˙allas lura r-rikapitalizzazzjoni mill©did tal-banek, stmata li se tiswa €25 biljun. Il-bqija talfondi se jmorru nofs bin-nofs biex jg˙inu jit˙allas lura ddejn u g˙al investimenti. “Wie˙ed irid jg˙id li lammont huwa meqjus b˙ala g˙oli ˙afna u hemm dubji kemm din is-somma tista’ tintla˙aq. Madankollu, il-valur ta’ dan il-punt huwa biex juri limpenn min-na˙a tal-Gvern Grieg biex jer©a’ jakkwista lura l-fiduçja li tilef mal-Istati Membri,” spjega Muscat. Huwa ddeskriva dan il-programm b˙ala ambizzjuΩ ˙afna, iΩda li l-qbil fuqu kien meqjus b˙ala prerekwiΩit g˙al ftehim biex jibdew in-negozjati g˙all-flus li jo˙or©u millEuropean Stability Mechanism (ESM), iΩda ming˙ajr ma jkun hemm garanzija li dawn innegozjati ji©u konkluΩi. Il-Prim Ministru spjega li lESM hija istituzzjoni g˙aliha, u l-fatt li l-flus se jo˙or©u minn hemm ifisser li l-Istati Membri, fosthom Malta, mhux se jo˙or©u flus mill-©did g˙al dan il-g˙an. Jidher li l-ammont ta’ fondi li se jkun hemm bΩonn huwa bejn €82 biljun u €86 biljun. Madankollu, hemm min qed jg˙id li dawn l-istimi huma konservattivi, filwaqt li se jkun hemm tentattiv biex dan l-ammont jitnaqqas. Hawnhekk Muscat innota lironija g˙all-fatt li dan kollu nqala’ min˙abba li ma kienx hemm ftehim mal-Gvern Grieg dwar l-a˙˙ar parti talbailout ta’ qabel ta’ €7.5

biljun. Mhux se jin˙afer dejn Punt kruçjali li Muscat ©ibed l-attenzjoni g˙alih huwa dak tal- haircut , ji©ifieri jekk g˙andux jinqata’ jew jin˙afer parti mid-dejn kif kien qed jitlob il-Gvern Grieg. F’dan irrigward kien çar li bosta Stati Membri, fosthom Malta, ma kinux se jaççettaw li jitnaqqas l-ammont nominali jew ori©inali li g˙andhom jie˙du. Madankollu, qieg˙da ti©i kkunsidrata proposta tal-Fond Monetarju Internazzjonali li ting˙ata aktar flessibbiltà dwar meta jimmatura d-dejn. Dan huwa punt li l-ftehim mhux qed jintrabat mieg˙u, iΩda li se ji©i kkunsidrat jekk il-Gvern Grieg jimxi mar-riformi maqbula. Min-na˙a tal-Kummissjoni Ewropea, din se ta˙dem malGvern Grieg biex timmobilizza b’€35 biljun f’fondi Ewropej minn programmi differenti u ΩΩid il-prefinanzjament biex jg˙inu t-tkabbir ekonomiku. “It-triq hija twila” Muscat iddeskriva din illaqg˙a b˙ala wa˙da kruçjali, u, f’waqtiet minnhom, drammatika. Huwa Ωied jg˙id li fi tmiem dawn in-negozjati se jkun hemm bΩonn qbil biex wie˙ed jimxi ’l quddiem, filwaqt li qal illi s-suççess tag˙hom se jkun jiddependi minn kemm il-Gvern Grieg se jΩomm kelmtu. “Filwaqt li t-triq hija twila, intla˙aq ftehim kruçjali li jΩomm lill-Greçja fiΩ-Ûona Ewro u li jipprote©i l-interessi tal-Istati Membri, fosthom Malta, filwaqt li jΩomm l-unità fil-pro©ett Ewropew. Tajjeb nenfasizza li l-Gvern Malti rnexxielu jipprote©i l-flus li pajjiΩna, ta˙t il-Gvern ta’ qabel, sellef lill-Greçja. IlBank Çentrali Ewropew, li huwa istituzzjoni indipendenti, issa jara dan il-ftehim u jie˙u deçiΩjonijiet fir-rigward tal-fondi disponibbli g˙al banek Griegi,” temm jg˙id ilPrim Ministru.

10 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ OPINJONI

FIL-POST ÛBALJAT, FIL-ÓIN ÛBALJAT

Sens Komun

Din il-©img˙a l-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil ©ratlu biçça tinkiteb. Wara dawk ix-xhur twal igerrem difrejh u jinkwieta dwar fejn kienet tinsab il-mara talMinistru Konrad Mizzi, fla˙˙ar sab ix-xoqqa f’moxtha biex jitla’ ç-Çina u jinvestiga huwa stess fejn tinsab u liema xog˙ol qed twettaq. Minkejja l-kritika qawwija li l-Partit Nazzjonalista kien ilu g˙addej biha fil-konfront taçÇiniΩi, ma ddejjaq xejn jitla’ je˙dilhom b’idejhom u juΩa din iΩ-Ωjara diplomatika biex iΩeffen fin-nofs il-politika parti©©jana u jkompli jattakka fuq livell personali lill-mara tal-Ministru, li hija wkoll çittadina ÇiniΩa. Ìara, iΩda, li dan il-pjan lil Busuttil g˙al ftit ma fallilux, g˙ax filwaqt li huwa tela’ çÇina mal-bella kumpanija tadDar Çentrali, Sai Mizzi niΩlet Malta biex t˙abbar l-investiment ta’ Huawei miç-Çina li hi stess irnexxielha ©©ib b˙ala parti mix-xog˙ol tag˙ha. G˙alxejn Busuttil ˙a mieg˙u lil Tonio Fenech, li dan la˙˙ar sar mag˙ruf g˙allkapaçitajiet tieg˙u ta’ spjuna©©, g˙ax li kieku, ta’ persuna responabbli u edukata li hi, is-Sinjura Mizzi ma telg˙etx ti©ri lura lejn iç-Çina, Busuttil qatt ma kien se jirnexxilu jiltaqa’ mag˙ha. Dwar kemm fuq din ilkwistjoni l-Kap talOppoΩizzjoni waqa’ g˙aç-çajt ma smajna xejn ming˙and il-

midja tal-PN. Minflok, il-PN ipprova juΩa lill-midja tieg˙u biex jer©a’ jilg˙ab log˙ba parti©©jana waqt il-konferenza stampa li matulha ©ie ffirmat il-ftehim ma’ Huawei, li g˙aΩlet lil pajjiΩna biex tittestja teknolo©ija ©dida tal-internet, u li g˙al dan il-g˙an se tifta˙ uffiççju fi Smart City. Il-©urnalisti tal-PN, ming˙ajr mist˙ija ta’ xejn, re©g˙u qabdu jistaqsu fuq il-paga tasSinjura Mizzi, bis-soltu diska skaduta tag˙hom tat-tlettax-il elf. Dan g˙amluh fil-preΩenza tal-istess Mizzi u quddiem irrappreΩentant tal-ikbar kumpanija tal-manifattura tattelekomunikazzjoni fid-dinja,

li deher imbarazzat b’dak li kien qed ji©ri. G˙amel sew il-Prim Ministru li ma ˙alliex lil Sai Mizzi twie©eb g˙all-mistoqsijiet tag˙hom, minkejja li din xtaqet, fejn ©ibed l-attenzjoni tal-©urnalisti li dan ma kienx il-mument adattat g˙al dawn il-mistoqsijiet. Jibdlu kemm jibdlu faççati, dawn tal-PN ma jfiqu qatt. M’g˙andhom l-ebda sens ta’ etika jew maturità biex joqog˙du lura milli jesponu lbattibekki lokali quddiem ilbarranin. Biex jidhru sbie˙, speçjalment jekk hemm il-midja barranija, jaraw kif jag˙mlu biex

jippruvaw iwaqqg˙u lill-Gvern Malti g˙aç-çajt. U meta jwaqqg˙u lill-Gvern Malti g˙aç-çajt quddiem il-barranin, ikunu qed iwaqqg˙u lil pajjiΩna kollu kemm hu g˙aç-çajt. IΩda minn dan kollu l-partit fl-oppoΩizzjoni jidher li ma jinteressahx, tant li kien lest jaqa’ fil-bassezzi li jfettaq fuq paga ta’ uffiçjal diplomatiku waqt ftehim ma’ kumpanija multinazzjonali. Dan kollu g˙amluh sempliçiment biex jippruvaw inessu lfatt li l-kap tal-partit tag˙hom g˙al darb’o˙ra re©a’ ˙are© ta’ maΩetta, g˙ax spiçça jpeçlaq fil-vojt fil-post Ωbaljat, u fil-˙in Ωbaljat.

SESS TA’ 16-IL SENA, X’WAÓDA DIN! Ma nafx min huwa dak ilmi©nun li se jmur i˙e©©e© lil uliedu biex jid˙lu f’relazzjoni sesswali qabel ikunu adulti. Kemm il-©enituri, u anke ledukaturi, jag˙mlu ˙ilithom biex iwasslu l-messa©© liΩΩg˙aΩag˙ tag˙na li s-sess, minkejja li huwa parti integ r a l i m i l l -umanità, i©orr mieg˙u kumplikazzjonijiet u r e s p o n s a b biltajiet li jkun ˙ a f n a a ˙ j ar jekk wie˙ed jg˙addi ming˙ajrhom sakemm jimmatura u jkun adult. Madankollu, minkejja lisforzi kollettivi tal-©enituri u l-edukaturi, jibqa’ l-fatt li ˙ a f n a Ω g ˙aΩag˙ jid˙lu f’relazzjonijiet sesswali f’età bikrija. Din il-©img˙a g˙adna kemm rajna lill-Ministru talE d u k a z z j o ni jg˙id filParlament kif xbejba ta’ 12-il sena kellha t˙alli l-bank taliskola g˙ax inqabdet tqila. Hija a˙bar tajba li matul issnin l-ammont ta’ tfajliet fliskola sekondarja li jinqabdu tqal naqas, però dan ma jfissirx li mhumiex qed ikunu attivi sesswalment. Min jixtieq jiddeludi ru˙u li t-tqala fost it-tfajliet Ωg˙ar naqset g˙ax qed ikun hemm i k t a r a s t i nenza, in˙allih ikompli jg˙ix fid-dinja utopik a t i e g ˙ u , iΩda ng˙idlu w k o l l b i e x waqt li jkun hemm fuq, rasu fis-s˙ab, ma jippruvax itellef riformi li se j i n d i r i z z a w anomaliji filli©ijiet tag˙na. PajjiΩna huwa l-uniku pajjiΩ

fl-Unjoni Ewropea bl-età talkunsens sesswali ta’ 18-il sena. Prattikament dan ifisser li kull Ωag˙Ωug˙ jew Ωag˙Ωug˙a li jag˙mlu s-sess qabel jag˙lqu 18, ikunu parteçipi fit-twettiq ta’ reat. Jekk dan huwa minnu, jista’ xi ˙add bravu jispjegali g˙alfejn dawk it-tfajliet Ωg˙ar li jinqabdu tqal ma ji©ux interrogati mill-pulizija? Jekk is-sie˙eb ta’ dawn ix-xbejbiet jirriΩulta li huwa adult, anke jekk forsi sena biss ikbar mit-tfajla, jista’ ji©i proçessat. Iridu bilfors jag˙mlu rapport il-©enituri tat-tfajla biex ilpulizija tie˙u azzjoni, millbqija kollox imut fuq ommu.

G˙alfejn? G˙ax il-li©i kif inhi kul˙add jaf li hija redikola. G˙al tfajla ta’ 16-il sena mhux iΩ - Ω m i e n i d e a l i l i tid˙ol f’relazzjoni sesswali, dan jafu kul˙add. IΩda millbanda l-o˙ra dan lanqas ma jfisser li din it-tfajla mhix kapaçi tie˙u deçiΩjoni infurmata fuq ©isimha, bl-istat li jispiçç a j i v v i t t i m i z z a h a u jie˙u passi legali kontra ssie˙eb t a g ˙ h a , l i f o r s i g˙andu 18-il sena u b˙alha g˙adu qed jiskopri lilu nnifsu. G˙alhekk b˙alissa g˙andna li©ijiet li filwaqt li j˙allu tfajla jew ©uvni jiΩΩew©u ta’ 16-il sena bil-kunsens tal-©enituri

tag˙hom, ma j˙alluhomx jid˙lu f’relazzjoni sesswali. Din allura tfisser li min jiΩΩewwe© ta’ 16 ma jkunx jista’ jikkonsma Ω-Ωwie©? Jew la ΩΩewwe© ikun skuΩat? Wasal iΩ-Ωmien li nindirizzaw dawn l-anomaliji filli©ijiet tag˙na, b˙alma huwa qed jag˙mel tajjeb dan ilGvern. Filwaqt li rridu nkomplu nag˙fsu fuq ledukazzjoni sesswali, ma nistg˙ux nibqg˙u ndeffsu rasna fir-ramel u nippersistu bl-idea banali li s-sess qabel 18-il sena huwa illegali, b˙allikieku dan isir biss minn grupp ristrett ta’ Ωg˙aΩag˙ f’kaΩijiet estremi.

OpinjOni kÓ

19|07|2015 11

kullhadd.com

OppOrtuniÛmu pOlitiku mill-kulleÌÌ tal-kunsilliera tal-partit nazzjOnalista

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

kunsilli lOkali

email: keaneo@onvol.net

Wara d-diskussjonijiet li saru fil-Parlament dwar emendi filli©i tal-Att tal-Kunsilli Lokali biex, fost l-o˙rajn, l-elezzjonijiet jibdew isiru kull ˙ames snin, il-Kulle©© tal-Kunsilliera ˙are© stqarrija jattakka lillPartit Laburista fil-Gvern dwar dan g˙ax, skont hu, il-Gvern qed jimmina d-demokrazija. Bi twe©iba g˙al dan, isSezzjoni Kunsilliera tal-Partit Laburista, permezz talPresident Mario Fava, ˙ar©et stqarrija biex tirribatti dan lopportuniΩmu politiku minna˙a tal-Partit Nazzjonalista. L-istqarrija tikkundanna lopportuniΩmu politku talKulle©© tal-Kunsilliera tal-PN. Dan wara li l-istess Kulle©© tal-Kunsilliera ˙are© stqarrija jattakka lil-Gvern Laburista li qed jimmina d-demokrazija billi ppospona l-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali li kellhom isiru fl-2017 biex dawn issa ser isiru fl-2019 u li dan huwa tebg˙a fuq l-istess Gvern. Is-Sezzjoni Kunsilliera talPartit Laburista tfakkar li din ilmiΩura ttie˙det f’qafas s˙i˙ ta’ riforma biex l-elezzjonijiet lokali jibdew isiru kollha f’daqqa kull ˙ames snin. MiΩura simili kienet ittie˙det minn Gvern Nazzjonalista fejn, dak iΩ-Ωmien, id-Deputat Nazzjonalista Chris Said kien mexxa ’l quddiem posponiment simili biex it-terminu talkunsilli lokali Ωdied minn tliet snin g˙al erbg˙a. Mhux biss, il-lokalitajiet tal-Birgu, Óal Qormi, is-Si©©iewi, Ó’Attard, il-GΩira, il-Óamrun, Ta’ Kerçem, Óal G˙ag˙ur, Óal Luqa, Marsaxlokk, il-Mosta, ilMunxar, il-Qala, Óal Safi, San Lawrenz, Santa Lucija, isSwieqi, ix-Xag˙ra, BirΩebbu©a, il-Furjana, Ra˙al Ìdid u ÓaΩÛebbu© kellhom le©iΩlatura ta’ ˙ames snin. Dan sar mis-sena 2010 minn Gvern Nazzjonalista. Illum l-istess Partit Nazzjonalista qed jg˙id li ˙ames snin huma ˙afna. Dak iΩ-Ωmien, il-Kulle©© talKunsilliera ma ˙ari©x jattakka lill-Gvern Nazzjonalista li jrid i˙assar elezzjonijiet, u hawn jidher kemm l-istess Kulle©© qed jitkellem biss b’konvenjenza politika nieqsa minn kull konvinzjoni. Lanqas ma tkellem il-Kulle©© tal-Kunsilliera tal-Partit Nazzjonalista meta fis-sena 2005 il-Partit Nazzjonalista, bla konsultazzjoni ma’ ˙add, lanqas mal-kandidati nfushom, irtira l-kandidati tieg˙u g˙allelezzjonijiet li kellhom isiru dik is-sena fiΩ-Ûejtun u lMarsa. Dan fisser li iktar minn 13,000 ©ew imça˙˙da milli jivvutaw u kandidati Nazzjonalisti imça˙˙da milli jikkontestaw. G˙aldaqstant, ittemm l-istqarrija tas-Sezzjoni Kunsilliera PL, la l-Partit Nazzjonalista u wisq u wisq inqas il-Kulle©© talKunsilliera tieg˙u m’g˙andu lkredenzjali biex jitkellem fuq arroganza, demokrazija u drittijiet tal-votanti Maltin u G˙awdxin. Dan kollu jkompli juri u jikkonferma l-politika negattiva u mhux kredibbli talPartit Nazzjonalista. Telqa f’Paceville G˙al diversi ©img˙at ilu jkolli

diversi lmenti fuq l-istat li jinsabu fih çertu toroq f’Paceville u dwar dak li jridu j˙abbtu wiççhom mieg˙u r-residenti li joqog˙du f’din iΩ-Ωona. Storbju fit-toroq, karozzi b’volum g˙oli ta’ muΩika fissig˙at bikrin ta’ filg˙odu, ipparkjar ˙aΩin minn vetturi b’numri ta’ re©istrazzjoni barranin, tkissir ta’ flixken fittoroq u sewqan b’voloçità eççessiva, huma l-ordni tal©urnata. Dan barra problemi infrastrutturali u mmani©jar ˙aΩin tat-traffiku. Fost dawn, id-d˙ul u ˙ru© minn Paceville. Paceville g˙andu tliet toroq li permezz tag˙hom tista’ tid˙ol fil-qalba tal-lokal, imma wa˙da biss biex to˙ro© minnu. Dan jag˙milha kwaΩi impossibbli li wie˙ed jo˙ro© minn Paceville bla ma jag˙mel minuti twal fi traffiku, li jimxi b’pass ta’ nemla. Is-sitwazzjoni fi Triq il-Knisja hija wa˙da viçin l-impossibbli, speçjalment meta jkun hemm trakkijiet, vannijiet u vetturi o˙ra li jkunu qed iwasslu merkanzija lill-˙wienet. L-istess jista’ jing˙ad meta jkun g˙addej it-trakk tal-©bir taliskart. Dan kollu jkompli jag˙mel il-problema iktar akuta u çertament li hemm bΩonn li jsir studju bir-reqqa dwar din is-sitwazzjoni. Naf li madwar erba’ snin ilu kien sar xi studju f’dan ir-rigward imma jidher li s’issa ftit jew xejn sar biex ti©i mtaffija din il-problema. Problema o˙ra priçipali hi li

f’lokal b˙al Paceville, fejn fi tmiem il-©img˙a jmorru eluf kbar ta’ nies jiddevertu, lanqas biss hemm latrina wa˙da pubblika. Dan iwassal biex nies bla skrupli jew jaqdu l-bΩonnijiet tag˙hom fuq il-bankini jew sa˙ansitra fil-parapetti jew mad-djar tar-residenti. Din ilproblema wkoll jin˙tie© li ti©i indirizzata. Tajjeb li jsiru l-laqg˙at, imma dawn iridu j˙allu l-frott u dan irid mhux biss jidher imma wkoll jin˙ass mir-residenti. L-iskop tieg˙i la hu li nikkritika lill-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan, la lill-Kumitat Amministrattiv ta’ Paceville, la lil TM u l-ebda entità o˙ra. Nifhem li din hija problema li ilha hemm is-snin u ˙add qatt ma ndenja ru˙u jindirizzha bis-serjetà. RiΩultat ta’ dan qed ibatu r-residenti u dan m’g˙andux jibqa’ jsir u m’g˙andux ikun aççettat. G˙aldaqstant, nag˙mel appell lill-Kunsill Lokali, li g˙andi nifhem li g˙andu l-istess skop tieg˙i, li jifforma working group apposta li fih jinkludi kemm membri minn ˙danu kif ukoll membri millKumitat Amministrattiv u anke r-residenti biex, flimkien ma’ rappreΩentanza tas-sidien tal˙wienet fiΩ-Ωona u l-entitajiet li b’xi mod jew ie˙or g˙andhom x’jaqsmu mal-lokal, jibda jkun hemm iktar siner©ija u segwitu minn laqg˙a g˙al o˙ra. Il-problemi li semmejt ma jistg˙ux ji©u indirizzati kollha f’daqqa. Jekk isir hekk wisq nibΩa’ li ma jsir xejn u

ma naslu mkien. Iridu jaqbdu problema wa˙da u, meta ti©i indirizzata, jaqbdu problema o˙ra. Nemmen li dan hu luniku mezz li wie˙ed jista’ b’xi mod jibda jindirizza dawn il-problemi. Çertament li r-residenti ta’ Paceville jixirqilhom a˙jar. Iktar ˙mie©, skart u telqa f’San Pawl il-Ba˙ar Wara li l-©img˙a l-o˙ra ©ibna sensiela ta’ ritratti li jixhdu ttelqa u abbandun li hemm f’çertu Ωoni ta’ San Pawl ilBa˙ar, b’kunsill immexxi minn ma©©oranza Nazzjonalista, illum qed nippubblika sensiela o˙ra ta’ ritratti minn Ωoni differenti li jkomplu jikkonfermaw dak li g˙edt il-©img˙a li g˙addiet. Nifhem li l-lokal huwa kbir u trid ˙idma organizzata bla˙jar mod possibbli biex iΩommu nadif, anke min˙abba t-traskura©ni ta’ w˙ud mir-residenti, imma çertament li lKunsill Lokal qed ifalli f’dan u r-riΩultat huwa dak li hu. Dak li kien jg˙odd sa qabel April li g˙adda jibqa’ u g˙adu jg˙odd illum ukoll. Niskanta, però, kif ma saret l-ebda mistoqsija parlamentari dwar dan il-˙mie© fil-lokal minn min jg˙id li hu kburi li jg˙ix f’San Pawl il-Ba˙ar u li sa ftit xhur ilu kien jog˙xa jag˙mel mistoqsijiet fuq il-Kunsill Lokali mmexxi minn ma©©oranza Laburista! Tg˙id qed ikollu ˙afna x’jag˙mel?!

12 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ opinjoni

it-tisÓiÓ tal-intrapriÛi fil-qofol tal-Óidma tal-Gvern

Rachel Powell FÛL

Fl-isfond ta’ dak li qed ji©ri ftit ’l hinn minn xtutna filGreçja fejn diversi intrapriΩi qed jiffaçjaw sfida diffiçli hekk kif jinsabu f’xifer preçipizju ta’ falliment, wie˙ed japprezza aktar kif Gvern Laburista qieg˙ed ikompli jsa˙˙a˙ l-intrapriΩi, jo˙loq opportunitajiet g˙al dawn innegozji li huma s-sinsla talekonomija tal-pajjiΩ. Fil-Greçja l-estensività talqg˙ad ipo©©i l-ekonomija talpajjiΩ f’poΩizzjoni kritika, b˙al pazjent li jiddependi millg˙ajnuna tal-magna biex ikun jista’ jsalva. Hekk kif il-Griegi qeg˙din jittamaw fl-a˙jar riΩultat poΩittiv minn din ilkriΩi li qed t˙arrek lil dan ilpajjiΩ, in-negozji Ω-Ωg˙ar qed jippreparaw ru˙hom g˙allag˙ar. Il-pajjiΩ jiddependi fuq intrapriΩi Ωg˙ar sabiex jipproduçi 72% tad-d˙ul tieg˙u jew a˙jar 58% tax-xog˙ol. Dan ikompli juri biç-çar kemm investiment f’dawn in-negozji huwa neçessarju g˙al tkabbir ekonomiku u l-investiment tal-pajjiΩ. Fix-xena lokali wie˙ed jista’ josserva diversi skemi u investimenti li qed ikomplu jg˙inu lil diversi persuni li jit˙ajru jift˙u negozju. Dan huwa inkora©©anti, b’mod speçjali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jibdew f’dan is-settur. Ftit tal-jiem ilu ©ie ffirmat it-

trattat tal-iskema SME Initiative. Din hija skema ta’ self b’rati vvanta©juΩi ˙afna;, u li qed ikun kofinanzjat millKummissjoni Ewropea, ilBank Ewropew g˙allInvestiment u l-Fond Ewropew g˙all-Investiment, bl-a˙˙ar tnejn jimmani©jaw liskema f’isem il-kontributuri. PreΩentament l-iskema qieg˙da ti©i m˙addma biss fi Spanja u f’Malta. Malta ser tkun qed tibbenifi-

ka minn €15-il miljun, grazzi g˙all-Fond Strutturali u ta’ Investiment Ewropew. Huwa mistenni li flimkien mar-riΩorsi tal-kontributuri l-o˙ra dan ji©©enera iktar minn €60 miljun f’finanzjament tal-SMEs f’Malta fis-snin li ©ejjin. L-iskema SME Initiative hija simili g˙al Jeremie Initiative, immexxija b’suççess mill-Bank of Valletta. Il-benefiçarji ta’ din l-iskema jistg˙u jkunu kemm is-settur

pubbliku kif ukoll dak privat, kemm f’Malta kif ukoll f’G˙awdex. L-intrapriΩi jistg˙u jibbenefikaw minnha billi jisselfu mill-bank b’rati ta’ interess baxxi ˙afna, u dan g˙ax linteressi tkoprihom l-Unjoni Ewropea. Din l-iskema hija strument ta’ garanzija u sigurtà, u toffri l-intermedjarji finanzjarji protezzjoni mit-telf u ser˙an tal-kapital potenzjali. Bi tpattija g˙al dan il-qsim tarriskju, l-intermedjarji finanzjarji jintrabtu li jipprovdu lSMEs b’self, kiri u/jew garanziji fuq termini favorevoli (pereΩempju, rati ta’ mg˙ax imnaqqsa u r-rekwiΩiti kollaterali g˙ad-destinatarji finali). Bejn €25,000 u nofs miljun se jkunu jistg˙u ji©u msellfa g˙al perjodu ta’ 10 sa 12-il sena lil intrapriΩi varji. Dan huwa l-qofol ta’ ˙idma ta’ Gvern li jpo©©i fiç-çentru ttis˙i˙ tal-ekonomija tal-pajjiΩ. PajjiΩna kellu sfidi kbar li, bilmod il-mod u b’g˙aqal qed jirnexxilu jeg˙leb. Turija ta’ dan huwa l-investiment u pro©etti li qed jirnexxilna n©ibu lejn pajjiΩna. Dan huwa Gvern li ja˙dem sabiex pajjiΩna jkun eΩempju g˙al pajjiΩi o˙ra fejn, g˙all-kuntrarju ta’ dak li qed ji©ri f’pajjiΩi ©irien tag˙na, pajjiΩna jkompli jikber, jissa˙˙a˙ u jag˙ti l-frott g˙alina u g˙all-©enerazzjonijiet li ©ejjin.

Bid-demm…mHUX Bil-qrUn

Patri Mario Attard

“Kemm jis˙et!” “Dik tis˙et!” “Ag˙millu l-qrun!” “Ag˙mlilha l-qrun!” Kemm kienu jg˙iduhieli din il-fraΩi! Meta kont Ωg˙ir kont waqajt f’din in-nasba jiena stess! Xi ˙add kien qalli li meta ng˙addi minfejn it-tali bieb nag˙mel ilqrun. G˙ax min kien joqg˙od hemm kienet tis˙et! E˙! Kemm kont Ωbaljat! Imma, g˙all-grazzja t’Alla, minn din in-nasba l-Mulej ˙ari©ni bit-tag˙lim li g˙adni nirçievi sal-©urnata mqaddsa tal-lum. Jekk ta˙seb li se˙tuk jew tibΩa’ li jis˙tuk ˙allik milli tilbes il-qrun! U la twa˙˙lu filkarozza mal-mera ta’ ©ewwa, u la tag˙mlu fid-dar u, jekk g˙andek ir-razzett, aqalg˙u bil-©iri minn fuq il-bejt! Jekk tg˙idli: “U dak mhux ornament?” Ng˙idlek: “Aqilg˙u bil©iri minn hemm!” G˙ax lissa˙ta tal-˙aΩen bit-tajjeb u mhux bil-˙aΩin trid tiqfilha! Lill-˙aΩen tax-xitan mhux bilqrun trid tiqaflu jew l-amuletti li tag˙tik is-sa˙˙ara jew issa˙˙ar! Dawk, jekk tilbishom, jift˙ulek it-twieqi ta’ ru˙ek g˙ax-xitan! Mela tmurx g˙and s˙a˙ar jekk ma tridx li x-xitan jag˙millek xebg˙a ˙sara! Waddab dak il-qrun ’il barra g˙ax il-qrun huwa simbolu tax-xitan. U minfloku ilbes issalib! Is-simbolu ta’ Ìesù Kristu, l-uniku salvatur talunivers! Jekk trid tin˙eles minn xi sa˙ta itlob lid-demm ta’ Kristu ja˙slek u tara x’paçi u x’barka kbira taqa’ fuqek! Imma x’sa˙˙a g˙andu ddemm ta’ Kristu? Kien biddemm ta’ Ìesù Kristu li int u jien ©ejna mifdija! Isimg˙u

x’jg˙idilna San Pietru fl-Ewwel Ittra tieg˙u: “Kunu afu li intom kontu mifdija mill-˙ajja tag˙kom fierg˙a li ˙adtu ming˙and missirijietkom, mhux b’xi ˙a©a li tintemm, b˙alma hi l-fidda jew iddeheb, imma bid-demm g˙aΩiΩ ta’ Ìesù Kristu, li kien b˙al ˙aruf bla g˙ajb u bla tebg˙a” (1 Pt 1:18-19). Huwa d-demm ta’ Ìesù Kristu li jg˙aqqadna ma’ Alla. L-Ittra lill-Efesin tg˙idilna: “Imma issa, fi Kristu Ìesù, intom, li darba kontu ’l bog˙od, issa tqarribtu bissa˙˙a tad-demm ta’ Kristu” (Efes:2:13). Id-demm ta’ Ìesù Kristu jag˙milna ˙bieb ma’ Alla. Minnatura tag˙na a˙na l-bnedmin nirribellaw g˙al Alla. Madankollu, bid-demm ta’ Ìesù Kristu a˙na nit˙abbu ma’ Alla mill-©did. L-Ittra lillKolossin tg˙idilna: “Bih

(b’Ìesù Kristu) Alla g˙o©bu jer©a’ j˙abbeb kollox mieg˙u; bid-demm tieg˙u, imxerred fuq is-salib, ©ab is-sliem permezz tieg˙u fis-sema u fl-art” (Kol:1:20). Id-demm ta’ Kristu jnaddafna minn dnubietna. Jg˙idilna San Ìwann: “Iddemm ta’ Ìesù Kristu ibnu jnaddafna minn kull dnub” (1 Ìw 1:7). Fl-a˙˙ar nett, u hawn jinteressa ˙afna l-argument tallum, id-demm ta’ Ìesù Kristu jag˙tina qawwa fuq ix-xitan u s-sa˙tiet kollha tieg˙u. Ix-xitan jag˙mel ta˙tu bil-biΩa’ meta nitolbu fuqna d-demm ta’ Kristu! Isimg˙u l-ktieb talApokalissi: “U huma ˙ar©u rebbie˙a fuqu (fuq ix-xitan) permezz tad-demm tal-˙aruf” (Apk:12:11). Ejjew nitolbuh iddemm ta’ Kristu fuqna l-˙in kollu! Id-demm ta’ Kristu hu ddemm tal-kelma ta’ Alla inkar-

nata. Id-demm tat-Testment ilÌdid u l-Etern. Id-demm imxerred fuq id-dinja fl-agunija. Id-demm imxerred b’abbundanza fil-fla©ellazzjoni. Iddemm içarçar mill-kuruna taxxewk. Id-demm imxerred missalib. Id-demm prezz is-salvazzjoni tag˙na. Id-demm li ming˙ajru m’hemmx fidwa. Iddemm li jaqta’ l-g˙atx talerwie˙ u jippurifikahom flEwkaristija. Id-demm torri ta’ ˙niena. Id-demm rebbie˙ fuq ix-xjaten. Id-demm kura©© talmartri. Id-demm qawwa talkonfessuri. Id-demm prinçipju tal-ver©ni. Id-demm qawwa tal-im©arrbin. Id-demm ser˙an tal-˙addiema. Id-demm konsolazzjoni tal-imnikkta. Id-demm tat-tama tan-niedma. Id-demm tal-paçi u ˙lewwa tal-qlub. Iddemm tal-˙las tal-˙ajja ta’ dejjem. Id-demm tal-˙elsien talerwie˙ tal-purgatorju. Iddemm li jist˙oqqlu kull unur u glorja. Dan huwa d-demm ta’ Ìesù Kristu ˙bieb! G˙alhekk minn qalbna nitolbuh: Salvana! G˙ax veru jsalvana jekk nitolbuh minn qalbna! Veru li, jekk insej˙ulu, jag˙milna, ilkoll kemm a˙na, çittadini tas-sema pajjiΩna! Itolbu kuljum lil dan idDemm g˙aΩiΩ ta’ Kristu! Mulej Ìesù a˙sel b’demmek l-g˙aΩiΩ lili, lill-familja tieg˙i, lil ˙biebi u lil dawk li jag˙mluli l-˙sara. A˙sel Ìesù, b’demmek ilg˙aΩiΩ, kulma ipprovdejtli u kulma g˙andi. Ammen. U bil˙aqq, jekk Ωbaljajt g˙ax qrajt xortik g˙and xi sa˙˙ara, mur qerr ˙a tin˙eles mir-rabta tax-xitan. In˙eles!

EDItORJaL kÓ

19|07|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POStaLI ÌuRNaLIStI REkLamI ImPaÌNaR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDItORJaL La SaI L’uLtIma?! Jekk il-politiçi Nazzjonalisti ja˙slu jiddeçiedu li jiggranfaw ma’ xi ˙add, mhux lakemm twaqqafhom. Jirrvellaw l-aktar meta l-aktar ikunu sejrin tajbin l-affarijiet g˙all-Gvern. Minflok jifir˙u bis-suççessi li jkunu qeg˙din isiru, jaraw kif jag˙mlu biex jisfrattawhom. G˙alhekk, aktar ma la©enziji ta’ kredtu finanzjarju b˙al Fitch, Standard and Poor’s u l-Eurostat ikomplu jo˙or©u rapporti poΩittivi dwar kif miexi l-pajjiΩ, g˙andna nistennew aktar tfixkil u gambetti mill-politiçi Nazzjonalisti, g˙alkemm hemm u˙ud minnhom li g˙andhom rieda tajba. Ittfixkil u l-gambetti ma jsirux biss f’pajjiΩna, iΩda anke barra minn pajjiΩna. B˙al persuna li ma g˙andhiex kwiet f’©isimha u li tg˙ir g˙al ˙addie˙or, il-politiçi Nazzjonalisti ma huma ser jieqfu qatt jaqbdu ma’ dak u mal-o˙ra. Tista’ tg˙id daru lil kull membru fil-Kabinett, issa g˙al ˙a©a u issa g˙al o˙ra. Lanqas ikunu g˙adhom insew wie˙ed li ma jaqbdux ma’ o˙ra. Issa kien imiss lillKonslu ta’ Malta f’Shangai, Sai Mizzi, li ti©i mart ilMinistru Konrad Mizzi. Meta kienu fil-Gvern ma kienx hawn niçça wa˙da fla m m i n i s t r a z z j o n i

Nazzjonalista li ma kellhiex fiha xi qaddis Nazzjonalist. Tant dan huwa minnu li kull meta jin˙atar xi bniedem ta’ fiduçja ta˙t din l-amministrazzjoni dejjem ikun allegat li dan ˙a post persuna o˙ra li hija Nazzjonalista. G˙allOppoΩizzjoni, minkejja l-biΩibilju ta’ ˙atriet li saru ta’ nies li mhumiex tal-istess fehma politika ta’ din l-amministrazzjoni, li tkun Laburist hija skawlifika anke jekk tkun laktar persuna kompetenti fid-dinja. Jippretendu li dawk kollha li ˙atru fi Ωmienhom, mhux fuq mertu iΩda kulur, jibqg˙u fejn huma u, jekk ma tirdx, jibqg˙u jg˙addu informazzjoni minn ta˙t li xi Tonio Fenech. Dawk li huma onesti u kompetenti hemm baqg˙u, iΩda dawk li nΩerg˙u, u˙ud ftit qabel la˙˙ar elezzjoni, sempliçiment g˙ax huma min huma u mhux g˙ax kompetenti, posthom imtela minn min g˙andu l-mertu, indipendentement mill-lewn politiku tag˙hom. G˙alihom din hija diskriminazzjoni. Issa kien imiss lil Sai Mizzi. Mara li taf iç-Çina ˙afna aktar milli kienu jafu çertu pajjiΩi çertu diplomatiçi fi Ωmien amministrazzjoni Nazzjonalista. Mara li taf titkellem biç-ÇiniΩ ˙afna aktar minn, pereΩempju, min

kien jaf jitkellem bl-OlandiΩ b˙al Noel Buttigieg Scicluna. Dak li dejjem jippreΩenta lilu nnifsu b˙ala opinjonista fuq kull programm televiΩiv meta huwa wie˙ed mill-aktar Nazzjonalisti sfegatati fuq ilpajneta. Billi jilbes qisu xi manekkin f’xi vetrina tal˙wejje© ma jbiddel xejn minn dak li verament hu: wie˙ed li gawda kemm fela˙ ta˙t renju Nazzjonalista. Dwar dan is-sinjur g˙ad irridu nisimg˙u ˙afna, b’mod partikolari kemm ©id kbir ©ab lejn Malta. Hija sfortuna li l-istil ta’ politika tal-OppoΩizzjoni jidher li huwa wie˙ed ma˙sub mhux biex jg˙in, iΩda biex inaffar l-investiment barrani. Kull investitur barrani li wera interess ©enwin li ji©i pajjiΩna ©rew warajh mhux biex jikkonvinçuh jinvesti iΩda biex innaffruh. B˙al meta bag˙tu ©urnalista sabiex timbarrazza investitur ÇiniΩ li kien g˙adu kif wasal Malta bil-jet privat tieg˙u. G˙amlu l-istess meta ppruvaw jisfrattaw l-iskema ta’ investiment b’çittadinanza billi j˙ammru wiçç pajjiΩna quddiem il-Parlament Ewropew, sal-punt li anke tkaΩaw bihom il-barranin. Hekk ukoll fil-kaΩ talUniversità fiΩ-Ûonqor. IlpreΩentatur komiku David Thake, ‘figlio d’arte’, sa˙ansi-

tra pprova jimbarazza lillinvestituri f’dan il-pro©ett b’wa˙da minn dawk it-telefonati tal-kummiedji li j˙obb jag˙mel minn fuq Radju 101. IΩda b˙ar-riklam li qieg˙ed jag˙mel, baqa’ biz-zalzett f’idejh. Biex ikomplu g˙addejjin b’din il-kampanja ta’ tif˙ir, telg˙u ç-Çina, wara li dejjem ippruvaw iwerwru lill-poplu b’dak kollu li hu ÇiniΩ. Wara li ma kienx hemm kumpanija wa˙da ÇiniΩa li ma ppruvawx i˙amm©u, mill-investiment fl-Enemalta, il-pont bejn Malta u G˙awdex u issa l-investiment tal-kumpanija globali Huawei, telg˙u çÇina biex jiltaqg˙u mal-og˙la awtoritajiet. F’qalbna g˙edna: min jaf kemm da˙ku bihom iç-ÇiniΩi f’qalbhom! Bi Ωjara b˙al din ma jistax jikkumpensa g˙al kemm qalu kontra dan ilpajjiΩ. Il-veru skop ta’ din iΩ-Ωjara kien biex ikomplu bil-fastidju politiku ta’ Sai Mizzi. IlKap tal-OppoΩizzjoni qieg˙ed ikompli juri kemm huwa infantili fil-mod kif qieg˙ed i©ib ru˙u. Jekk ma jilg˙abx irid i˙assar. ItTaljani g˙andhom fraΩi li tg˙id: “ La SAI l’ultima?! ” A˙na wkoll nistaqsuh jekk jafx tala˙˙ar. Jekk le, mela dalwaqt jismag˙ha!

14 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ ittri

imlaÓalÓin u KonKoS inferjuri fl-avoKatura? jSuqu

Sur Editur, Kienu interessanti l-interventi li g˙amlu l-Avukat Joe Giglio u sSur John Bundy dwar il-perikli tas-sewqan, fost l-o˙rajn fuq programm fuq il-midja. Xtaqt kieku çempilt u esprimejt fehmti, iΩda tul il-programm s˙i˙ telefonata wa˙da biss saret ma’ min kien qed isegwi. L-ilment tas-Sur Bundy fuq Ωlieq fit-toroq ©ie f’mo˙˙i wara l-˙asla lit-toroq tal-Furjana wara l-lsle of MTV, aktar u aktar fejn iΩomm l-ilma. Avveniment li kieku jsir Ta’ Qali jevita l-iskomfort lil tant residenti. Ìie wkoll f’mo˙˙i l-kumment tal-Avukat Joe Gilio dwar sewqan ta˙t l-effett tax-xorb g˙ax wara avveniment b˙al dan fil-qalba ta’ komunità residenzjali, receptions ta’ ti©ijiet u postijiet ta’ divertiment, u minkejja l-aççessibbiltà g˙at-trasport, xorta ssib min jitla˙la˙ u wara xorta jsuq b’periklu g˙alih u g˙al terzi. Hawnhekk naqbel mija fil-mija mal-Avukat Joe Giglio li, kieku dak li jkun jg˙addilu minn mo˙˙u li hemm çans kbir li kif jitlaq minn post tad-divertiment jew reception ser isib min jiççekkjalu llivell tal-alko˙ol, ja˙sibha darbtejn tlieta qabel isuq u minflok jie˙u lift jew imur b’vettura kummerçjali b’sewwieq. X’jaf min ma ©arrabx? Dawk li ©arrbu telfa ta’ xi ˙add g˙aΩiΩ b’inçident tat-traffiku, sew jekk ˙adu xi kumpens kif ukoll jekk le, l-g˙afsa talqalb u l-imrar jibqa’ hemm. J. BONNET BALZAN, IL-BALLUTA

bravuri fit-toroq?

Sur Editur, Il-programm Court TV fuq stazzjon televiΩiv insibu ta’ interess u ©eneralment ilprestazzjoni tal-presentatur, avukat abbli u ©urnalist tkun tajba. Però, mhux dawk kollha li jitkellmu b’tant awtorevolezza fuq it-televiΩjoni firrealtà ssibhom daqstant…x’naqbad ng˙id: li jissodisfaw? Mirquma fl-aççent u fil-konoxxenzi u ˙elwin qishom figurini jduru madwarhom iva; iΩda korretti g˙al kollox? Le! Ibda biex, u˙ud mill-avukati ta˙seb li qed joperaw f’xi free tax zone g˙ax irçevuti ma jag˙tukx tasservizzi li tkun ˙allasthom g˙alihom, jew jag˙tuk lewwel darba imbag˙ad qishom iniΩΩluk maç- chums tag˙hom u ma jkomplux jimlewk b’dawk il-folji griΩi ta’

rçevuti tal-VAT. B˙al fil-kaΩ tal-konkos lokali ta’ grad anqas minn dak talIngiliterra; hekk tist˙ajjilhom u˙ud mill-avukati li l-isfortuna ©©ieg˙elek, g˙ax ma tkunx taf a˙jar, tirrikorri g˙as-servizzi tag˙hom. Óa niççara: ilkonkos fil-kontinent u filGran Brittanja bilfors ikollhom jag˙mluh ta’ grad g˙oli biex ikun jiflah, pereΩempju, xi pied sil© meta t-temp jiksa˙. PiΩijiet li Malta s-soqfa tag˙na mhumiex me˙tie©a li jerfg˙u. U, barra minn hekk, il-kompetizzjoni fil-Gran Brittanja u fuq il-kontinent hi iΩjed qalila u, minkejja li hemmhekk ukoll hemm id-dinastiji talajkli legali, il-li©ijiet u r-regolamenti u l-prattiçi jassiguraw iΩjed libertà u valur g˙all-flus, g˙ax is-sorveljanza hi akbar. It-telespettatur mhux pontifikali legali jrid jisma’ mill-kat-

edri tal-edukazzjoni g˙olja, iΩda dik l-eΩemplarità li g˙andha tikkaraterizza sservizz legali. U mela tistaqsi avukat jekk jaqdikx biex jag˙millek affidavit, g˙ax ma tkunx taf li dan avukat mhux suppost jag˙mlu, u jg˙idlek iva, jg˙idiek i©ibu draftjat, ibiddillek kelma wa˙da u jΩommlok €35, imbag˙ad jg˙idlek biex l-g˙ada tmur ilQorti tistaqsi g˙at-tali nutara u din to˙ro© mieg˙ek barra lbini tal-Qorti biex tag˙millek l-affidavit. X’rimedju jista’ jie˙u ç-çittadin? Imur g˙and il-Kummissjoni talAmministrazzjoni tal-Ìustizzja biex din, wara d-deliberazzjoni tag˙ha, tg˙idlek li ttie˙det deçiΩjoni iΩda ma tistax tkun komunikata lilek? FOOL LET, IL-ÓAMRUN

Stretcher motorizzat gÓal mater Dei?

Sur Editur, L-inçident li se˙˙ fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Mejju fit-terminus tal-Pjazza tat-Tritoni, fejn tal-linja bla sewwieq qabdet id-daqsxejn ta’ diΩlivell, niΩlet, ˙abtet ma’ burdura tal-konkos u darbet Ωew© sewwieqa tat-Trasport Pubbliku, tista’ tindika kemm kienet Ωbaljata d-deçiΩjoni li jitne˙˙ew il-bankini nofs tundjaturi li kien hemm din in-na˙a tat-terminus. Bankini o˙ra li tne˙˙ew u li min˙abba f’hekk hemm periklu çar u mhux mitigat huma Triq irRepubblika u Triq il-Merkanti fejn kien u g˙adhom jg˙addu vetturi u passanti bil-mixi ˙allata ballata. Dik bravura! Miskin min ikun vittma! Fi Munich, l-a˙˙ar li kont snin ilu, fil-parti pedonali trakkijiet tal-fornituri jipparkjaw fejn tieqaf it-triq u l-o©©etti li jkunu jridu jwasslu lil tal-˙wienet jitwasslu fuq trolleys . Hekk ukoll ji©i ffrankat çertu Ωjut u ˙sarat tal-paviment. BUDDY, WIED IL-GÓAJN

Sur Editur, Dan l-a˙˙ar qrajt dwar inizjattiva ta’ mmani©jar a˙jar tattoroq. Jekk niftakar sew, madwar sentejn ilu, ˙abib antik tieg˙i kien esprima tt˙assib tieg˙u f’laqg˙a ta’ konsultazzjoni li kienet saret fis-sala ta’ fuq tal-Ber©a ta’ Kastilja, dwar l-immani©jar tat-toroq nhar ta’ Ìimg˙a filg˙odu madwar il-BaΩilika ta’ Sant’Elena f’Birkirkara. Dan ifisser li f’emer©enza lambulanza ma tkunx tista’

tg˙addi. Il-mard u lemer©enzi m’g˙andhomx ˙in x’˙in ise˙˙u. Inutli li dawk f’dik in-na˙a tal-bypass huma tant qrib l-Isptar Mater Dei jekk ikun diffiçli ferm li ambulanza tg˙addi biex ti©borhom mid-dar g˙al Mater Dei. Minn dakinhar ’l hawn osservajt li ma sar xejn. Tassew li l-monti ta’ nhar ta’ Ìimg˙a f’Birkirkara jag˙ti servizz iΩda hux possibbli li n-numru ta’ dawk li jarmaw ji©u mqassmin a˙jar hekk li jit˙alla passa©© mnejn tkun

tista’ tg˙addi ambulanza f’emer©enza? Jew forsi, kif fil-kapitali qed jinkrew qishom scooters fuq Ωew© roti ˙dejn xulxin minflok b˙al dawk tal-muturi, hemm xi ˙sieb li jsiru xi stretchers motorizzati biex f’kaΩ ta’ emer©enza dawn ikunu jistg˙u jserrpu qalb tal-monti u jibqg˙u g˙addejjin missubway lejn l-Isptar Mater Dei? VECCHIO, BIRKIRKARA

IttrI kÓ

19|07|2015 15

kullhadd.com

Il-PolItIka PoPulIsta NazzjoNalIsta Sur Editur, Wara l-kritika negattiva u distruttiva kemm mill-Kap talPartit Negattiv (PN) Simon Busuttil kif ukoll mill-bqija talmidja tal-istess partit, u wara lkutrumbajsa politika gwappa Nazzjonalista dwar dak kollu li hu ÇiniΩ, miç-Çina Simon Busuttil, wara l-ftehim dwar ilkriΩi ta’ djun tal-Greçja, qalilna li l-popli g˙andhom bΩonn mexxejja li kapaçi joffru soluzzjonijiet u mhux mexxejja populisti li jwasslu lil pajjiΩhom sax-xifer. Il-populiΩmu ma jwasslek imkien. Ta’ min jag˙milha çara li ma kienx il-Gvern Grieg ta’ Tsipras li ©ab lill-Greçja f’falliment ekonomiku g˙ax id-dejn esa©erat g˙amluh gvernijiet tal-lemin fl-img˙oddi. L-iΩball li g˙amel Tsipras kien li wieg˙ed affarijiet li, min˙abba d-djun kbar li saru, kien impossibbli li jwettaq dak li wieg˙ed, ji©ifieri li assolutament ma jsirux aktar sagrifiççji ekonomiçi mill-poplu Grieg min˙abba d-djun. Dak li ©ara lill-Greçja kien min˙abba dak li qalilna Simon Busuttil miç-Çina, ji©ifieri li lpopli g˙andhom bΩonn mexxejja li kapaçi joffru soluzzjonijiet u mhux mexxejja populisti li jwasslu lil pajjiΩhom sax-xifer. Il-Griegi ma kellhomx mexxejja li kienu kapaçi li jmexxu lil pajjiΩhom ming˙ajr ma jag˙mlu miljuni ta’ dejn bla raΩan. Ma kellhomx mexxejja li kienu kapaçi joffru soluzzjonijiet ekonomiçi mhux ibbaΩati fuq dejn esa©erat. Anzi, gvernijiet Griegi, g˙ax kienu populisti ddejnu fuq li ddejnu biex jidhru sbie˙ malelettorat. Wasslu lil pajjiΩhom f’falliment ekonomiku, soçjali u politiku. Dak li qalilna Simon Busuttil, Kap tal-PN, jg˙odd eΩattament g˙al Gvernijiet Nazzjonalisti ta’ George Borg Olivier, Eddie Fenech Adami u Lawrence Gonzi, g˙ax biex jidhru sbie˙ u jkunu populisti mal-elettorat u g˙ax ma kinux kapaçi joffru soluzzjonijiet g˙all-problemi ekonomiçi u soçjali, gvernijiet Nazzjonalisti imbarkaw fuq dejn nazzjonali esa©erat g˙al aktar minn tletin sena. IbbaΩaw il-politika tag˙hom ekonomika u finanzjarja fuq populiΩmu. Dan juri kemm verament ilPN ma joffrix mexxejja kapaçi li kellu bΩonn il-poplu Malti kif stqarr tant tajjeb Simon Busuttil. Meta miç-Çina qalilna li l-popli g˙andhom bΩonn mexxejja li kapaçi joffru soluzzjonijiet. G˙all-kapijiet Nazzjonalisti aktar hu façli li jie˙du l-e˙fef triq, ji©ifieri dik li j˙addmu politika ta’ djun, milli joqog˙du j˙abblu rashom kif dejjem g˙amlu mexxejja Laburisti li jkabbru l-ekonomija mhux permezz tad-djun iΩda billi j˙addmu t-talenti li tahom Alla. In-Nazzjonalisti dejjem ibbaΩaw il-politika ekonomika u finanzjarja tag˙hom fuq djun esa©erati, eΩatt kif g˙amlu gvernijiet Griegi flimg˙oddi. G˙alhekk illum ilpoplu Malti kull sena qed ikollu jissussidja b’aktar minn €l00 miljun interessi fis-sena biex jag˙mel tajjeb g˙ad-djun

li ˙olqu d-diversi gvernijiet Nazzjonalisti ta˙t diversi prim ministri. Dan juri kemm verament il-populiΩmu Nazzjonalista hu falliment. Il-politika Nazzjonalista ta’

djun mhux biss hi politika populista iΩda hi wkoll politika ta’ ingann mill-kbir g˙ax turi ˙a©a b’o˙ra, g˙ax permezz tad-djun il-poplu ja˙seb li l-pajjiΩ ikun sejjer tajjeb meta

fil-fatt, kif qalilna Simon Busuttil miç-Çina, mexxejja populisti jwasslu lill-pajjiΩ saxxifer. Anke l-istess PN sab ru˙u f’diffikultà kbira min˙abba l-

populiΩmu tal-kapijiet Nazzjonalisti g˙ax, biex jidhru sbie˙ mal-partitarji Nazzjonalisti, il-PN imtela tilja dejn u batew biss il-˙addiema u l-familji tag˙hom fi ˙dan listess PN. G˙alhekk, dak li stqarr miçÇina Simon Busuttil li l-populiΩmu ma jwasslek imkien, hu Ωbaljat g˙all-a˙˙ar g˙ax filkaΩ tal-Greçja wassal lil dan ilpajjiΩ g˙all-falliment. Fil-kaΩ ta’ Malta alla˙ares re©a’ tela’ Gvern tal-Partit Negattiv (PN) g˙ax Malta kienet tkun id f’id mal-Greçja, u fil-kaΩ tal-istess PN hemm xhieda l-istess ˙addiema Nazzjonalisti kemm verament il-populiΩmu Nazzjonalista hu falliment s˙i˙. ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

16 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ TA’ bARRA

FTEHIM KONTROVERSJALI tmien snin ta’ implimentazzjoni tal-ftehim il-©did min-na˙a tal-Iran. Il-bejg˙ u x-xiri ta’ armamenti aktar konvenzjonali se jkun permess wara ˙ames snin. Dawn l-embargoes jistg˙u jitne˙˙ew qabel jekk l-IAEA tirrakkomanda li jsir dan. Skont estimi preliminari, it-tne˙˙ija ta’ dawn is-sanzjonijiet g˙andha twassal biex l-ekonomija Iranjana tesperjenza tkabbir ekonomiku ta’ bejn 7% u 8% fissena.

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Kmieni din il-©img˙a, l-Iran flimkien mal-hekk imsejja˙ ‘E3+3’, ji©ifieri lIstati Uniti, Franza, il-Ìermanja, irRenju Unit, ir-Russja u ç-Çina, waslu g˙al ftehim dwar l-applikazzjoni paçifika tal-programm nukleari ta’ dan ilpajjiΩ tal-ewwel. Dan it-tragward intla˙aq wara 20 xahar ta’ negozjati ibsin fejn il-possibbiltà ta’ falliment qatt ma kienet ’il bog˙od milli ssir realtà. L-g˙an ta’ dan il-ftehim huwa li l-Iran ikollu programm nukleari li d-daqs u lforma tieg˙u jkun jindika b’mod çar li dan il-pajjiΩ m’g˙andux aspirazzjoni li juΩa din it-teknolo©ija g˙al skopijiet militari. Min-na˙a tag˙hom, l-Iranjani riedu qbil li permezz tieg˙u jitne˙˙ew id-diversi sanzjonijiet ekonomiçi li matul is-snin dg˙ajfu l-ekonomija ta’ pajjiΩhom.

OppoΩizzjoni

Xi jrid jag˙mel l-Iran? Permezz ta’ dan il-ftehim, l-Iran qabel li jniΩΩel l-ammont massimu ta’ fjuwil nukleari li jista’ ja˙Ωen minn madwar 10,000 kilogramma g˙al 300 kilogramma. Barra minn hekk, l-Iranjani aççettaw li jnaqqsu l-ammont ta’ çentrifugi li jintuΩaw g˙all-arrikkiment tal-uranju. Dan l-ammont issa se jinΩel minn 19,000 g˙al 6,104. Minn dawn se jintuΩaw biss 5,060, illi se jkunu mudelli antiki b’teknolo©ija tas-snin sebg˙in. Sadanittant, l-Iran mhux se jkun jista’ jag˙mel l-ebda riçerka u Ωvilupp relatat mal-arrikkiment taluranju. Il-limitazzjoni ta’ dawn iç-çentrifugi g˙andha twassal biex il-breakout time, ji©ifieri l-perjodu ta’ Ωmien li l-Iran g˙andu bΩonn biex jipproduçi l-materjal nukleari neçessarju biex jag˙mel arma nukleari, jiΩdied minn ftit gimg˙at g˙al sena.

Dawn in-negozjati wasslu wkoll g˙all-iffirmar ta’ ftehim bejn lInternational Atomic Energy Agency u l-Iran (IAEA), li fih dawn tal-a˙˙ar intrabtu li jikkjarifikaw diversi kwistjonijiet pendenti elenkati fir-rapport GOV/2011/65, ippubblikat f’Novembru 2011. Il-ftehim mal-IAEA jag˙ti lill-Iran sal15 ta’ Awwissu biex jikkjarifika lpoΩizzjoni tieg˙u rigward dawn ilkwistjonijiet. Imbag˙ad, din tal-ewwel se jkollha xahar biex tanalizza dan irrapport u titlob il-kjarifiki neçessarji. Matul il-©img˙at ta’ wara, l-Iran u lIAEA se jkollhom diversi laqg˙at fuq livell tekniku biex ji©u ççarati l-pendenzi li jkun g˙ad baqa’ biex sal-15 ta’ Diçembru jsir rapport finali minn Yukiyo Amano, id-Direttur Ìenerali tal-IAEA, li fih se jag˙mel valutazzjoni tal-progress li g˙amel l-Iran f’dan irrigward.

X’se toffri l-komunità internazzjonali? Kif inhu msemmi aktar ’il fuq, il-komunità internazzjonali ntrabtet illi tne˙˙i ssanzjonijiet ekonomiçi minn fuq l-Iran. Dan se jaffettwa b’mod partikolari s-settur ener©etiku hekk kif l-Iran se jer©a’ jibda jit˙alla jesporta Ω-Ωejt lejn il-pajjiΩi firmatarji tal-embargo. L-Iranjani mistennijin jing˙ataw mill©did l-aççess g˙as-suq tal-ener©ija lejn ilbidu tas-sena d-die˙la. Madankollu, leffett ta’ dan id-d˙ul mhux mistenni li jin˙ass fis-swieq qabel l-2017 g˙ax ilproblemi ekonomiçi tal-Iran illimitaw ilkapaçità tieg˙u li jisfrutta r-riservi taΩ-Ωejt tieg˙u. G˙aldaqstant, dan il-pajjiΩ se jkollu bΩonn diversi xhur biex i©ib linfrastruttura marbuta ma’ dan is-settur mill-©did fuq saqajha. Barra minn hekk, l-embargo fuq ix-xiri ta’ armamenti ballistiçi se jitne˙˙a wara

Il-ftehim bejn l-E3+3 u l-Iran g˙adu jrid ji©i rratifikat mill-parlamenti tal-pajjiΩi firmatarji. Dan il-pass jaf ikun partikolarment diffiçli fl-Istati Uniti fejn ilKungress, illi huwa ddominat mill-Partit Repubblikan, di©à wera b’mod çar illi mhuwiex komdu bil-ftehim. Dan g˙ax bosta Repubblikani j˙ossu li xi klawsoli ta’ dan il-ftehim jag˙tu lopportunità lill-Iran illi jdur mal-obbligi tieg˙u. Fost dawn hemm dik li tat lillIran 24 ©urnata çans biex jipprepara ru˙u qabel ma ssir l-ewwel spezzjoni mill-uffiçjali tal-IAEA; Ωmien li rRepubblikani ja˙sbu li se jintuΩa biex jin˙eba xi materjal jew makkinarju pprojbit. Il-President Amerikan Barack Obama, però, g˙amilha çara li huwa lest li juΩa lveto biex il-ftehim jg˙addi mil-livelli le©iΩlattivi kollha f’pajjiΩu. Madankollu, huwa jrid ukoll jikkonvinçi xi w˙ud millalleati tradizzjonali ta’ pajjiΩu b˙all-IΩrael u l-Arabja Sawdija, illi esprimew il-biΩa’ tag˙hom li l-ftehim se jippermetti lill-Iran illi jarma ru˙u minn wara dahar il-pajjiΩi tal-E3+3. Obama, minkejja li ammetta l-kawtela tieg˙u fil-konfront tal-Iran, qal illi ma setax isir ftehim a˙jar milli fil-fatt sar. Filfehma tieg˙u, kieku l-affarijiet baqg˙u kif kienu, il-possibbiltà li jkun hemm aktar konflitti militari u sa˙ansitra anke eskalazzjoni nukleari fil-Lvant Nofsani, kienet tkun kbira.

FUTUR INÇERT GÓALL-GVERN GRIEG RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Fl-a˙˙ar ©img˙at l-a˙barijiet kienu ddominati minn dak li l-Greçja g˙amlet jew m’g˙amiltx fil-fora Ewropea, tant li forsi jkun hemm min nesa l-isfidi li qed jiffaççja l-Prim Ministru Grieg Alexis Tsipras fuq livell politiku f’pajjiΩu stess. EΩatt wara r-riΩultat ta’ referendum li fih il-poplu Grieg wera li ma jridx jaççetta l-pakkett finanzjarju tal-Unjoni Ewropea, Tsipras çeda g˙all-pressjoni u aççetta l-kundizzjonijiet imposti mill-Ewropa. Mhux hekk biss, iΩda ˙afna kienu tal-fehma li t-tieni pakkett li aççetta Tspiras kien inqas vanta©©uΩ mill-pakkett preçedenti. B’din il-mossa Tspiras mar kontra rrieda tal-ma©©oranza tal-poplu Grieg, fejn anke qasam il-Gvern tieg˙u stess. Meta ttie˙ed il-vot fil-Parlament talGreçja biex ji©i aççettat il-pakkett ta’ awsterità neçessarju g˙al bailout ie˙or, kienu kwaΩi 40 il-membri parlamentari fuq il-bank tal-Gvern li vvutaw kontra. Minkejja li mad-daqqa t’g˙ajn il-vot jidher li g˙adda b’ma©©oranza kbira, hekk kif kien hemm 229 favur u kwaΩi 50 biss kontra, inkluΩ astensjonijiet u membri mhux preΩenti, din il-ma©©oranza kbira kienet dovuta f’parti g˙all-appo©© tal-OppoΩizzjoni. Dawk li appo©©jaw lill-Prim Ministru Tsipras, mexxej tal-partit xellugi Syriza, kienu ironikament loppoΩizzjoni leminjia u l-partit favur lUnjoni Ewropea. Il-fazzjonijiet xellugin radikali fi ˙dan Syriza huma urtati

g˙all-fatt li Tspiras çeda g˙allpressjoni tal-Ewropa, u g˙alhekk ˙afna minnhom ma vvutawx favur ilpakkett. Kemm se jdum imexxi? Filwaqt li, b’referenza g˙all-poΩizzjoni tieg˙u b˙ala Prim Ministru, Tsipras sostna li l-ag˙ar ˙a©a li jista’ jag˙mel kaptan hija li jabbanduna t-tmun, hija dibattibbli kemm se jkun jista’ jibqa’ jmexxi f’din is-sitwazzjoni. Esperti politiçi qed ibassru li Tsipras mhux se jsaddad wisq iktar minn tmiem is-sajf li ©ej, speçjalment jekk dawk li opponew il-pakkett ta’ awsterità jing˙aqdu f’fazzjoni g˙alihom, ta˙t

it-tmexxija tal-eks-Ministru tal-Finanzi Yanis Varoufakis. Varoufakis irriΩenja eΩatt wara r-referendum u eΩatt qabel Tspiras aççetta l-pakkett. Kien hemm ˙afna spekulazzjoni fuq ir-riΩenja tieg˙u, fejn ˙afna assumew li dan kien irriΩenja g˙ax ma qabilx ma’ Tsipras fuq l-aççettazzjoni tal-pakkett ta’ awsterità. Madankollu, fil-blogg tieg˙u, Varoufakis qal li kien irriΩenja g˙ax ilMinistri tal-Finanzi ta’ diversi pajjiΩi Ewropej ma riduhx ikun preΩenti g˙al-laqg˙at, u ©aladarba Tspiras ˙ass li kien ikun a˙jar g˙an-negozjati jekk huwa ma jkunx fix-xena, iddeçieda li jirriΩenja. IΩda minkejja dan kollu, Varoufakis

sa˙aq li kien se jibqa’ jappo©©ja lil Tsipras u lill-Gvern, u g˙alhekk mhuwiex çar jekk dan ikunx lest li jmexxi fazzjoni xellugija kontra Tsipras. Kien hemm ukoll rapporti konfli©©enti, fejn sezzjonijiet tal-midja qalu li fil-Parlament Varoufakis kien ivvota kontra l-pakkett, filwaqt li o˙rajn qalu li ma kienx preΩenti g˙allvot. Daqqa ta’ ˙arta o˙ra g˙al Tsipras kienet ir-riΩenja tad-Deputat Ministru g˙all-Finanzi Nadia Valavani ftit qabel ma ttie˙ed il-vot. Ministri o˙ra li vvutaw kontra l-pakkett jinkludu lillMinistru g˙all-Ener©ija Panagiotis Lafazanis u d-Deputat Ministru g˙axXog˙ol Dimitris Stratoulis. Ilbiera˙ stess Tsipras g˙amel reshuffle biex jibdel il-ministri li ma jridux ilpjan ta’ awsterità, b’dawk li lesti jikkoperaw. G˙alkemm din il-mossa kienet mistennija u neçessarja, ftit kienu qed jobsru li se ssir daqshekk malajr. Ming˙ajr dan ir-reshuffle ikun kwaΩi impossibbli li Tsipras jimplimenta pjan li di©à huwa diffiçli ˙afna, tant li w˙ud qeg˙din sa˙ansitra jg˙idu li huwa impossibbli li jitwettaq. Apparti minn hekk, sabiex isa˙˙a˙ il-Gvern u jer©a’ jikseb ma©©oranza komda, Tsipras jista’ jipprova jifforma koalizzjoni mal-partiti tal-oppoΩizzjoni li appo©©jaw ftehim mal-Ewropa. IΩda, minkejja li dawn ivvutaw favur il-pakkett, jista’ jag˙ti l-kaΩ li ma jkunux lesti jassoçjaw daqstant ru˙hom mal-awsterità li se ti©i imposta u maΩ-Ωminijiet koroh g˙all-poplu Grieg li Ωgur se jakkumpanjaw din lawsterità.

ta’ barra kÓ

19|07|2015 17

kullhadd.com

minn madwar id-dinja jerÌa’ jaÓrab

ÛewÌ sparaturi

L-awtoritajiet Messikani g˙addejjin bit-tfittxija g˙al Joaquin ‘El Chapo’ Guzman, traffikant tad-droga li fil-11 ta’ Lulju ˙arab minn ˙abs illi suppost kien ta’ sigurtà massima. Il-metodu li uΩa jidher li kien dak illi j˙affer mina ta’ madwar mil miç-çella tieg˙u g˙al barra. Madankollu, huwa kwaΩi çert illi din il-˙arba twettqet bl-g˙ajnuna ta’ diversi persuni o˙ra hekk kif il-mina saret b’mod preçiΩ ferm u t˙affret f’perjodu ta’ ˙ames xhur biss. Din hija t-tieni darba li Guzman ˙arab mill-kustodja talawtoritajiet.

Muhammed Youssef Abdulazeez, ra©el ta’ 24 sena, qatel erba’ membri talMarines Amerikani f’attakki li wettaq fuq Ωew© façilitajiet militari fl-istat ta’ Tennessee. L-ewwel attakk se˙˙ fuq çentru ta’ rekluta©© f’Chattanooga fejn spara diversi tiri mill-vettura tieg˙u li ma ˙allew l-ebda vittma. Wara din l-isparatura, huwa baqa’ sejjer lejn in-Navy Operational Support Center and Marine Corps Reserve Center tal-istess belt fejn qatel erba’ suldati. Ftit tal-˙in wara dawn l-attakki, Abdulazeez inqatel waqt sparatura ma’ membri tal-Forzi tal-Ordni.

jingÓataw il-kumpens

jirriÛenja

Il-belt ta’ New York waslet g˙al ftehim biex jit˙allas kumpens ta’ $5.9 miljun lill-familja ta’ Eric Gardner, illi s-sena l-o˙ra miet b’konsegwenza ta’ arrest mag˙mul bi vjolenza Ωejda minn uffiçjal tal-pulizija. Waqt l-arrest huwa kemmil darba qal li wie˙ed mill-uffiçjali kien qed jifgaw. Madankollu, il-karba tieg˙u kienet injorata bil-konsegwenza li Gardner tilef ˙ajtu. Il-belt ta’ New York g˙aΩlet li tasal g˙al dan il-ftehim mal-familjari tieg˙u biex tevita litigazzjoni twila fil-qrati hekk kif di©à g˙andha ˙afna kaΩijiet pendenti ta’ dan it-tip.

Il-Prim Ministru tar-Rumanija Victor Ponta rriΩenja mit-tmexxija tal-partit tieg˙u hekk kif sab ru˙u fil-mira ta’ investigazzjoni marbuta ma’ atti kriminali li se˙˙ew meta hu ma kienx g˙adu jkopri l-kariga attwali tieg˙u. Fost l-akkuΩi li tressqu fil-konfront tieg˙u mid-Direttorat Nazzjonali ta’ Kontra l-Korruzzjoni tar-Rumanija hemm dawk tal-falsifikazzjoni, ˙asil tal-flus u evaΩjoni tat-taxxa. Ponta sostna li r-riΩenja tieg˙u mill-partit hija biss wa˙da temporanja sakemm jag˙ti prova li huwa innoçenti. Madankollu, huwa rreΩista t-talbiet li sarulu biex jirriΩenja wkoll minn Prim Ministru.

lura fil-jemen

tensjonijiet Ìodda

Fil-jiem li g˙addew, membri tal-Gvern tal-Jemen bdew jirritornaw f’pajjiΩhom mill-eΩilju hekk kif l-alleati tag˙hom irnexxielhom jie˙du lura l-belt ta’ Aden u diversi Ωoni tal-madwar. Il-membri tal-Gvern intbag˙tu lura fil-Jemen mill-President Abdrabbuh Mansour Hadi biex ipo©©u l-pedament g˙all-istituzzjonijiet tal-pajjiΩ illi ΩΩarmaw matul il-konflitt mar-ribelli Houthi. Dan is-suççess inkiseb prinçiparjament bl-appo©© tal-Arabja Sawdija li investiet riΩorsi kbar f’kampanja militari kontra r-ribelli biex iΩΩomm lill-Jemen milli taqa’ b’idejn forzi Xiti li huma alleati mal-Iran, g˙adu storiku tas-Sawditi.

Il-Ministru g˙ad-DifiΩa taç-Çina Chang Wanquan esprima d-diΩappunt tieg˙u lejn id-deçiΩjoni tal-Ìappun illi tapprova bidla fil-kostituzzjoni li se tippermetti lill-forzi tas-sigurtà ÌappuniΩi jipparteçipaw f’operazzjoni militari f’pajjiΩi o˙ra. Chang wissa wkoll li din id-deçiΩjoni tista’ tikkumplika r-relazzjonijiet bejn iΩΩew© pajjiΩi f’perjodu li di©à huwa kkaratterizzat minn tensjonijiet kbar. Il-ÌappuniΩi ˙adu din id-deçiΩjoni hekk kif l-Istati Uniti bdiet tnaqqas ilpreΩenza militari tag˙ha fl-Asja hekk kif iç-Çina bdiet timponi l-influwenza tag˙ha fuq territorji li b˙alissa huma kkontestati miΩ-Ωew© pajjiΩi.

18 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ MILL-ISTORJA

IS-SINJURA TA’ TAORMINA KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Il-©irien Sqallin tag˙ha kienu jsej˙ulha ‘La Francisa’, anke jekk kienet IngliΩa; g˙alihom kull barrani kien FrançiΩ. Kien jisimha Florence Trevelyan u kienet iΩΩid ittitlu ta’ ‘Lady’ qabel isimha g˙alkemm h uwa dubjuΩ kemm dan it-titlu kien tag˙ha bi dritt. Issej˙ilha kif issej˙ilha, jekk illum iΩΩur ilbelt sabi˙a ta’ Taormina u tistaqsi lill-abitanti min kienet Lady Florence Trevelyan, iwi©buk xi ˙a©a kif ©ej: Florence Trevelyan twieldet f’Wallington (jew H a l l i n g t o n ) , Northumberland, fis-sena 1852. Tilfet lil missierha meta kellha sentejn u, grazzi g˙all-parentela li kellha ma’ Sir John Trevelyan, il-Baruni ta’ Wallington Hall, Florence u ommha saru viΩitaturi spissi tal-Kastell ta’ Barmoral, fl-Iskozja; ir-residenza tas-sajf tar-Re©ina Vittorja u l-familja tag˙ha. Hi u ommha, Catherine Ann Forster, kienu rinomati g˙all-kapaçità kbira li jo˙olqu u jikkultivaw ©onna tipikament IngliΩi li jpaxxu lg˙ajn. Inqabdet tinnamra malPrinçep u tkeççiet Jing˙ad li darba minnhom irRe©ina qabdet lil binha, Edward il-Prinçep ta’ Wales, jinnamra maΩ-Ωag˙Ωug˙a Florence u ordnatilha titlaq mill-kastell. Biex tkun çerta li Florence ma’ tiksirx l-ordni tag˙ha, ir-Re©ina Vittorja

˙ar©itilha pensjoni adegwata g˙al g˙omorha, basta ma ter©ax tag˙mel kuntatt malPrinçep. Biex tibqa’ tirçievi din il-pens j o n i , F l o r e n c e kellha wkoll titlaq g˙al dejjem mill-In g i l t e r r a , p a j j i Ω twelidha. Mhux kull storiku huwa tal-o p i n j o n i l i d i n kienet ir-ra©uni li g˙aliha Florence Trevelyan telqet mis-servizz tar-Re©ina, g˙ax kieku r-R e © i n a V i t t o r j a g˙amlet h e k k m a ’ k u l l ma˙buba l i k e l l u b i n h a Edward, kieku l-Gran Brittanja tilfet parti sostanzjali mill-popolazzjoni femminili tag˙ha! Issa˙˙ret minn Sqallija u baqg˙et hemm Wara sentejn tivja©©a madwar id-dinja flimkien ma’ ku©initha Harriet Perceval, fl-1884 g˙a m l e t w a q f a f i Sqallija u meta Ωaret il-belt ta’ Taormina tant issa˙˙ret bil-©miel naturali tag˙ha li ddeçidiet li tix˙et l-ankri u tibqa’ tg˙ix hemm. Florence ma tilfitx ˙in – xtrat il-gΩira çkejkna Isola Bella, bniet dar g˙aliha fuqha u dawritha bi ©nien mill-isba˙. Dan kollu setg˙et tag˙mlu g˙ax l-art u x-xog˙ol manwali kienu litteralment bis-soldi fi Sqallija ta’ Ωmienha. Fl-1890 i Ω Ω e w © e t l i l l Professur Salvatore Cacciola, professur t a l - m e d i ç i n a u Sindku ta’ Taormina. Salvatore kien ukoll Gran Mastru tal-Lo©©a talMaΩunerija lokali u aktar tard waqqa f i l - L o © © a t a l -

MaΩunerija Rinascimento, f’Taormina wkoll. Salvatore Cacciola kien ra©el g˙ani u, biex ikompli juri m˙abbtu lejn l-g˙aΩiΩa martu, xtralha l-g˙oljiet kollha ta’ fuq Taormina inkluΩa l-belt Ωg˙ira ta’ Castelmola. Florence Cacciola Trevelyan intefg˙et b’ru˙ha u ©isimha fuq pro©ett biex to˙loq ©nien mill-isba˙ b’veduti talba˙ar u l-Muntanja Etna. F’dan il-©nien bniet torrijiet jew binjiet fuq stili Rococo, Romanesk u Gotiku imma b’laqta AΩjatika ispirati millvja©©i tag˙ha li kienet g˙amlet fl-Indja u Burma. Ûerg˙at u ˙awlet minn kull tip ta’ si©ar u pjanti u ˙olqot abitat g˙all-g˙asafar kbar u Ωg˙ar. Semmiet dan il-kapolavur tag˙ha Hallington Siculo, illum kul˙add jafu b˙ala Villa Comunale. Laqg˙et f’darha lil Oscar Wilde F’rokna fil-Villa Comunale g˙adek issib çimiterju Ωg˙ir tal-klieb li rabbiet Florence. Mid-dehra dawn il-klieb ma tantx kienu ji©bdu s-simpatija tal-©irien tag˙ha u dan tixhdu l-kitba li hemm fuq illapidi tag˙hom li tg˙id: Dear Fanny. Faithful friend and companion. Poisoned June 27th 1899 aged 15 years ; u Jumbo Perceval (Terrier) true, honourable loving friend and helper. Born September 3rd 1887 – murdered July 24th 1904. Never forgotten. Kollox ma’ kollox,

Florence g˙exet ˙ajja kuntenta ferm f’Taormina u qatt ma’ Ωammet xejn f’qalbha kontra l-©irien tag˙ha Sqallin. Ûaruha fil-villa tag˙ha membri tal-aristokrazija Ewropea. Laqg˙et f’darha ismijiet kbar tal-letteratura, fosthom Oscar Wilde, u Florence sa˙ansitra g˙enitu finanzjarjament. Wilde kien g˙adu kemm skonta sentejn ˙abs fuq omosesswalità u kien qed jipprova jer©a’ jsib saqajh. Lady Trevelyan kienet mara ©eneruΩa ma’ kul˙add, tant li adottat numru kbir ta’ xebbiet lokali. Wara mewtha, Ωew©ha ΩΩewwe© lis-seftura Mietet fl-1907 u ndifnet f’Castelmola wara funeral kbir li attendew g˙alih mijiet ta’ nies. Akkumpanjawha wkoll ir-rg˙ajja lokali li daqqew iç-çirimelli Sqallin apposta g˙aliha g˙ax kienet dejjem tg˙id li jfakkruha fittfulija u Ω-Ωg˙oΩija tag˙ha flIskozja. L-Isqallin ˙abbewha tassew. Florence ˙alliet il-©id materjali tag˙ha kollu lil Ωew©ha, Salvatore, anke g˙all-fatt li huma ma’ kellhomx tfal. Ûew©ha kien ra©el ©eneruΩ b˙alha. Snin qabel kien xtara l-Kunvent ta’ San Francesco di Paola, bidlu fi sptar u g˙addih b˙ala rigal lill-Kunsill ta’ Taormina. F’testment li g˙amel wara l-mewt ta’ martu, g˙adda toroq privati, artijiet u parti minn

Hallington Siculo liç-çittadini ta’ Taormina. Fuq il-parti tal©nien li baqg˙et tieg˙u, bena Lo©©a tal-MaΩunerija – binja sabi˙a kompluta b’kaptelli u kolonni ori©inali tal-epoka Griega-Rumana. Fl-g˙abex ta’ ˙ajtu Salvatore Cacciola ΩΩewwe© lil Ida Mosca li kienet is-seftura tieg˙u u ta’ martu g˙al snin twal. In-neputi ta’ Ida, Cesare Acrosso wiret Isola Bella, il-palazz li jinsab ˙dejn it-Teatru Grieg, lg˙oljiet ta’ madwar Taormina u ˙afna proprjetajiet o˙ra ming˙and Salvatore li miet fl-1927. Fl-1923 il©nien ta’ Lady Florence Trevelyan ©ie esproprjat mirRe©im Faxxista li g˙addih kollu kemm hu lill-Kunsill ta’ Taormina. Il-proprjetà kollha li kellhom Florence u Salvatore Cacciola biΩ-Ωmien g˙addiet f’idejn il-Kunsill ta’ Taormina u llum huma fost l-isba˙ attrazzjonijiet turistiçi u jΩuruhom mijiet ta’ eluf ta’ nies. Fil-©nien ta’ Palazzo Acrosso Papale jew Villa Comunale tista’ tara l-bust tal-Professur Salvatore Cacciola akkumpanjat mill-bust ta’ Lady Florence Cacciola Trevelyan fuq na˙a, u l-bust ta’ Ida Cacciola Mosca fuq in-na˙a l-o˙ra. Meta ΩΩur Taormina, asal wasla sa dan il-©nien meraviljuΩ u kif tilma˙ il-bust ta’ Salvatore u Florence tkun qed t˙ares f’wiçç il-pijunieri li fil-passat bnew il-futur ta’ Taormina turistika kif nafuha llum.

PERSONAlITÀ kÓ

19|07|2015 19

kullhadd.com

JIRSISTI U JITTRENJA GÓAll-mIdAlJA TAd-dEhEb F’ISEm mAlTA RAmONA PORTEllI tintervista lil LUKE DEBONO

www.ramonaportelli.com

Kull darba li Malta tag˙mel ˙oss u jixxandar isimha mal-kumplament tad-dinja, tkun bla dubju xi ˙a©a kbira g˙al gΩira çkejkna fil-Mediterran. Dan l-a˙˙ar tkellimt ma’ bodybuilder Ωag˙Ωug˙ li ftit ilu ©ab riΩultati tajbin ˙afna g˙al isem gΩiritna. Qed nirreferi g˙al Luke Debono.

ramonaportelli@hotmail.com

Luke g˙andu tnejn u g˙oxrin sena, joqg˙od iΩ-Ûejtun u dalwaqt ser jiggradwa biex isir g˙alliem tal-PE. Ja˙dem b˙ala personal trainer u jag˙ti messa©©i wkoll b˙ala xog˙ol supplimentari part-time. I˙obb ˙afna jsuq il-muturi u l-passjoni tieg˙u, apparti t-ta˙ri© fiΩiku, hi li jivja©©a wa˙du u jduq il-kulturi ta’ pajjiΩi differenti. B˙ala persuna j˙oss li huwa bniedem metikoluΩ u perfezzjonista. “Ma tantx in˙obb na˙li ˙in, infatti d-dar ma narax televiΩjoni u playstation u log˙ob elettroniku qatt ma kont naf x’inhuma. Inbati daqsxejn minn problemi ta’ emozzjonijiet, kemm min˙abba l-istress tal-isport tieg˙i, kif wkoll min˙abba l-fatt li jiena perfezzjonista u ovvjament mhux kul˙add jifimha b˙ali. Ma tantx narani avventuruΩ u spontanju, anzi jiena n˙obb nippjana l-affarijiet minn qabel sew. In˙oss li g˙alkemm jien bniedem ri©idu ˙afna, xorta kapaçi no˙loq tbissima, speçjalment fuq wiçç ˙biebi meta ng˙idilhom xi çajta tajba.” Esebizzjoni fiΩika G˙al Luke l- bodybuilding huwa esibizzjoni fiΩika. “Meta l-bodybuilding ji©i organizzat b’mod kompetittiv, il-©isem li laktar jintog˙©ob u ji©bed ilqlub ikun dak rebbie˙. Ilkriterja fil-bodybuilding tikkonsisti fuq l-g˙amla tal-©isem, ilproporzjoni tal-muskoli diversi meta mqabbla ma’ xulxin, ilkundizzjoni tal-©ilda (lanqas xa˙am possibbli ta˙t il-©ilda), kif ukoll il-massa tal-muskoli in©enerali. Il-©urija li tag˙ti lpunti t˙ares lejn dawn l-affarijiet u ©eneralment f’din l-ordni wkoll. Il-kobor mhux l-iktar ˙a©a importanti, infatti, ©eneralment hija l-a˙˙ar ˙a©a li jag˙tu kas. Wie˙ed li jsegwi stil ta’ ˙ajja biex ikollu dawn laffarijiet jissejja˙ bodybuilder,” spjegali b’mod dettaljat Luke. Ridt inkun naf kemm ilu interessat fil- bodybuilding , u g˙aliex g˙aΩel din il-kategorija ta’ sports u mhux xi sports ie˙or. “Jien kont nie˙u sehem f’˙afna sports ie˙or qabel bdejt il- bodybuilding kompetittiv, fosthom ilwaterpolo . Meta kelli 14-il sena, d˙alt f’ gym g˙all-ewwel darba; dak iΩΩmien kont g˙adni nilg˙ab waterpolo regolari. Ta’ 17-il sena kelli aççident Ωg˙ir u waqaft mill- waterpolo g˙al Ωmien twil. Bil-kura©© ta’ ˙afna ˙bieb li kont g˙amilt f’dan l-istess gym , inkluΩ l-instruttur, bdejt nit˙arre© speçifikament fil-bodybuilding. Minn dakinhar ’l hawn ma ddisjaçini xejn.” Ta’ min jg˙id li l-©enituri

tieg˙u mhumiex dilettanti talbodybuilding , imma jg˙inuh ˙afna. Fil-fatt, ˙allejt f’idejh sabiex jitkellem dwar it-tip ta’ sapport li jsib ming˙andhom. “Il-©enituri tieg˙i u ˙ija ma jifhmu xejn fil-bodybuilding. Però, l-g˙ajnuna li jag˙tuni hija imprezzabli. Missieri u ˙ija jg˙inuni bil-kura©© u l-motivazzjoni li jag˙tuni, u ommi tie˙u rwol aktar prominenti fl-isports tieg˙i fejn tg˙ini fil-kçina, kif wkoll tiΩbag˙ni u tippreparani f’dawk il-©ranet tal-kompetizzjonijiet. Il-©enituri tieg˙i sa˙ansitra akkumpanjawni meta kkompetejt barra minn Malta f’Mejju ta’ din is-sena,” tbissem jg˙idli Luke. Dwar jekk ja˙sibx li n-nies hemm barra j˙arsux lejh differenti minn ˙addie˙or, Luke ikkonfermali li jirçievi ˙afna ˙ars u jara ˙afna swaba’ minn ta˙t l-g˙ajn jippuntaw lejh. “Sfortunatament l-istatura tieg˙i qatt ma nistax na˙biha lanqas g˙al ©urnata wa˙da u hija parti minni sakemm niddeçiedi li nieqaf min dan l-isports. Però, maΩ-Ωmien tibda tinduna li dawn mhux affarijiet negattivi, imma affarijiet li ji©u mal-professjonalità tal-isports li nag˙mel. Óafna nies, speçjalment tas-sess oppost, ©eneral-

ment jaqtg˙uni ta’ çertu tip ta’ karattru min˙abba d-dehra tieg˙i, imma mbag˙ad ikunu sorpriΩi meta jsiru jafuniaktar mill-qrib; g˙ax donnhom innies ma jippretendux li minn ©ewwa hemm bniedem b˙al kwalunkwe bniedem ie˙or.” Konsistenza u dixxiplina b’tibdil fil-burdati Ma’ Luke tkellimt dwar it-tip ta’ dieti li normalment jimxi mag˙hom u s-sagrifiççji dan i©ib mieg˙u. “Id-dieta hija wa˙da iebsa speçjalment la˙˙ar ˙ames xhur qabel xi esibizzjoni. Nispiçça niekol kwaΩi ˙ut u ˙axix biss g˙al dan iΩΩmien, u ˙afna ilma. Xejn iΩjed u xejn inqas. Filg˙odu, filg˙axija, waranofsinhar u anke g˙al ˙in tat-te, ˙ut u ˙axix a˙dar. Ma n˙obbx insej˙ilhom sagrifiççji g˙ax hija l-g˙aΩla tieg˙i li nag˙mel dan. G˙alija hija aktar konsistenza u dixxiplina.” Bqajt fuq l-istess su©©ett u imma©inajt li min˙abba d-dieti li jag˙mel u t-tensjonijiet li j©ibu mag˙hom, ikollu tibdil fil-burdati wkoll. Fil-fatt, ikkonfermali li dan huwa minnu. “Likel jirregola l-ormoni tal-bniedem; jekk taqleb is-sistemi tal-

ikel ser taqleb is-sistemi talormoni. Ìieli nsib ru˙i f’diffikultà biex nirra©una ma’ xi ˙add jew biex inΩomm ilpaçenzja, Meta wie˙ed jag˙mel din id-dieta jrid ukoll jipprepara ru˙u sew kemm mentalment kif wkoll fiΩikament billi jorqod tajjeb matul il-lejl u ma jit˙abatx u jesa©era filg˙axijiet biex ikollu kemm jista’ jkun energija g˙al matul il-©urnata. Fl-a˙˙ar tad-dieta tant inkun imkisser li ©ieli ninfaqa’ nibki jew nitkellem wa˙di u nhewden bil-gu˙ u l-g˙eja li jkolli, imma din xi ˙a©a poΩittiva wkoll g˙ax tindika li d-dieta hija wa˙da tajba u effettiva u mhux ta’ kafkaf.” B’kurΩita xtaqt inkun naf xi jsir eΩattament f’dawk il-ftit minuti minn bodybuilders b˙alu li jkunu fuq il-palk waqt il-prestazzjoni tag˙hom g˙allkompetizzjonijiet. “Il-kompetizzjoni tikkonsisti f’seba’ poΩi mandatorji g˙al kul˙add u minuta çans g˙al rutina individwali bil-muΩika g˙all-aqwa sitt kompetituri. Il-poΩi mandatorji ji©u mg˙ajta mill-©urija u latleti jridu jimxu fuq il-gwidi tal-©urija g˙al x’tip ta’ poΩa g˙andha ssir. Il-poΩi jirrikjedu ˙afna u ˙afna energija u mhux l-ewwel darba li kompetituri backstage jid˙lu lura b’nifishom maqtug˙ g˙alla˙˙ar. Jekk il-©urija ma tkunx g˙adha deçiΩa mir-riΩultati tag˙ha tista’ bi dritt ter©a tg˙addi l-atleti kollha minn dawn il-poΩi g˙al kemm-il darba jkun hemm bΩonn. PereΩempju, f’Mejju, fi Spanja, fil-kategorija tas-Seniors 100kg kelli nag˙mel il-poΩi mandatorji g˙al tliet darbiet daqskemm kien hemm livell g˙oli. G˙allpubbliku hija xi ˙aga sabi˙a, imma g˙alina l-atleti hija l-qatla tag˙na li jkollna ˙afna rawnds ta’ poΩi. Is-soltu ndumu xi kwarta fuq l-istage sakemm il©urija tikkuntenta ru˙ha, imma dan jista’ jvarja, kif di©à spjegajt,” kompla jg˙id Luke. Reba˙ midalja tad-deheb filJuniors ta’ aktar minn 75kg u gie t-tieni overall fisSeniors ta˙t il-100kg B’unur kbir dan l-a˙˙ar Luke kien wie˙ed mill-˙ames rebbie˙a overall tal-Kampjonati Nazzjonali li rrappreΩentaw lil Malta fil-Kampjonati Ewropej tal-IFBB li saru fi Spanja bejn it13 u t-18 Mejju 2015. Fil-fatt, Luke rnexxielu jirba˙ midalja tad-deheb fil-Juniors ta’ aktar minn 75 kg waqt l-istess Kampjonati Ewropej tal-IFBB. Mhux biss reba˙ midalja taddeheb, imma wkoll spiçça ttieni overall fis-Seniors ta’ ta˙t

il-100kg. Il-kummenti tieg˙u kienu: “Wara li rba˙na l-Mr Malta, a˙na konna fiduçjuΩi li din is-sena konna l˙aqna livell tajjeb g˙al barra. Però, tensjoni u anzjetà dejjem ikollok xi naqra iΩjed, g˙ax barra taf li ser issib g˙adma iebsa. Kollox mar kif ippjanajna u ˙adna medalja tad-deheb u o˙ra tal-fidda malkategorija tal-kbar, fost kompetizzjoni ˙arxa ˙afna. Nitkellem u ng˙id ‘a˙na’ minflok ‘jien’ g˙ax barra minn xtutna jien m’iniex Luke Debono biss, iΩda qed in©orr il-bandiera Maltija u hemm tim ta’ sapport kbir warajja. B˙alissa nipprova ma tantx na˙seb fuq kompetizzjonijiet o˙ra peress li jkolli bΩonn nistrie˙ sew mentalment u anke fiΩikament wara kedda b˙al din. Issa naraw l-g˙aΩliet li g˙andna quddiemna u kif ser inkomplu nimxu ’l quddiem.” Dawwart id-diskors g˙al fuq is-supplimenti li jittie˙du minflok l-ikel bnin waqt it-ta˙rig ta’ atleta b˙alu. Fi kliemu, l-unika ra©uni g˙alfejn jittie˙du s-supplimenti hi g˙all-konvenjenza, ˙effa u g˙all-fatt li m’hemmx preparazzjoni involuta biex tie˙u s-supplimenti. “Imma©ina jiena kif ser nie˙u Ωew© kili ˙ut fil-lecture rooms tal-Università? Allura s-supplimenti huma mod konvenjenti u preçiz biex tie˙u n-nutrijenti u l-proteini neçessarji g˙ad-dieta tag˙na. Bqajna fuq is-su©©ett tal-ikel, u kont naf li normalment f’©urnata Luke jiekol xi seba’ darbiet. Imma©inajt li jrid ˙afna preparazzjonijiet minn qabel. Ikkonfermali li d-dieta tieg˙u hija wa˙da varjata u moderata. “Kemm jista’ jkun nipprova niekol ˙afna proteini minn sorsi bnini b˙as-salamun, ti©ie© u la˙am a˙mar. Kemm jista’ jkun niekol ukoll ˙afna ˙axix a˙dar ma’ kull ikla biex inΩomm bilanç ta’ nutrijenti. Inqassam il-©urnata b’tali mod li niekol sitta jew seba’ ikliet moderati kuljum. Idealment dan l-ikel kollu jkun di©à lest u mqassam fil-kontenituri mill©urnata ta’ qabel bil-lest g˙allg˙ada.” Fl-a˙˙ar nett Luke g˙adda messa©© importanti lill-qarrejja tal-KullÓadd. “Jekk ma tippruvax l-eΩerçizzju fiΩiku, fil-˙ajja qatt m’inti ser tkun taf x’ji©ifieri t-ta˙ri© fiΩiku. Però, nixtieq inwissi wkoll b’mod poΩittiv lil dawk li g˙andhom lg˙an li jaslu li jrid ikollhom paçenzja kbira. Ma tistax torqod kif inti issa u tqum champion l-g˙ada! Moderazzjoni u varjetà flimkien ma’ konsistenza u dixxiplina g˙andhom ikunu l-ingredjenti f’kull programm ta’ ta˙rig,” temm jg˙id Luke.

20 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

bidlet darha f’rifuÌju gÓall-qtates

“L-isem ta’ Ìesù hu g˙asel g˙all-fomm, g˙all-muΩika, g˙all-widna u fer˙ g˙all-qalb.” – S. Bernard ta’ Calirvaux

Ìraw bÓal-luM 1939: It-tabib Roy P. Scholz isir l-ewwel kirurgu li beda juΩa lfiberglass biex i˙it lill-pazjenti tieg˙u. 1940:

Hitler jordna lill-Gran Brittanja biex iççedi.

1940: L-okkupaturi NaΩisti jitfg˙u fil-˙abs lil 231 çittadin OlandiΩ prominenti f’Buchenwald. Ma jippermettux ukoll li flOlanda jintwerew filmati kontra n-NaΩisti. 1941: Il-Prim Ministru IngliΩ Winston Churchill jibda bil-kampanja tieg˙u ‘V for Victory’. 1942: L-okkupaturi ÌermaniΩi jikkonfiskaw ir-roti f’Rotterdam u f’The Hague. 1943: Il-forzi tal-ajru tal-alleati jirrejdjaw Ruma matul it-Tieni Gwerra Dinjija. 1944:

F’Chicago tifta˙ konvenzjoni demokratika.

1944: L-Earl Claus von Stauffenberg iΩur knisja Kattolika Rumana f’Berlin-Dahlem.

Omm ta’ Ωew©t itfal g˙adha kif Ωvelat li tonfoq £90,000 fissena biex tindokra 120 qattus u qattusa li salvat mit-triq. Silvana Valentino-Locke ta’ 55 sena t˙addem tnejn minnies, li jg˙ixu wkoll f’darha f’Downe fi Bromley, Kent, biex jindukraw lill-qtates lejl u nhar. Sorprendenti hi kif Ωew©ha Tony, li flimkien ilhom miΩΩew©a g˙al 32 sena, jaqbel mal-˙idma li qed tag˙mel martu minkejja l-flus kbar li qed tonfoq f’dan il-pro©ett. U Silvana ssostni li, fortunatament, Ωew©ha ja˙dem sig˙at twal u g˙alhekk ma jarax ixxog˙ol kollu li hi u l˙addiema tag˙ha jag˙mlu biex

jie˙du ˙sieb il-qtates. Hi bdiet taqleb id-dar matrimonjali tag˙hom f’çentru tassalvata©© aktar minn 20 sena ilu, u la˙qet il-potenzjal tag˙ha fl-1998 meta darha saret mag˙rufa bl-isem ta’ Romney House Cat Rescue. B˙alissa, Silvana g˙andha 52 qattus u qattusa jg˙ixu mag˙hom fid-dar b’erba’ kmamar tas-sodda, waqt li bejn 30 u 40 o˙ra qed jistennew li jsibu dar tilqag˙hom u jinsabu fi kmamar apposta li nbnew fil-©nien. Biex twettaq dan ix-xog˙ol, Silvana tonfoq £500 fil-©img˙a. G˙all-ikel biss, biex tforni lillqtates bi tliet ikliet kuljum, lispiΩa titla’ g˙al £30 kuljum.

IΩ-Ωew© nannies li g˙andha t˙allashom £250 fil-©img˙a u tipprovdilhom l-ikel u l-irqad. Finalment, tonfoq £4,500 fixxahar g˙and il-veterinarji. Silvana hi dedikata ferm g˙al dan ix-xog˙ol, tant li l-jum tag˙ha jibda mis-6.30am u tibqa’ sejra sa nofsillejl. Hi u ΩΩew© ˙addiema tag˙ha jnaddfu u ja˙slu d-dar darbtejn kuljum. Nofs il-flus me˙tie©a jo˙ro©hom Ωew©ha Tony, waqt li l-kumplament jaslulha minn donazzjonijiet, attivitajiet li ji©©eneraw il-fondi u mill˙anut tal-karità li g˙andhom. Tant ti©bed attenzjoni li mhux darba kienet intervistata g˙al xi dokumentarju televiΩiv.

1944: L-aircraft carriers ÌappuniΩi Taiho u Shokaku jg˙erqu f’Marianas. 1950:

Il-Papa Piju XII jippubblika l-ençiklika Summi Maeroris.

1956: L-Istati Uniti tirrifjuta li tislef flus lill-E©ittu biex jibni lAswan Dam. 1961:

Jintwera g˙all-ewwel darba film waqt titjira tat-TWA.

Maturazzjoni ta’ Ìobon fl-gÓerien

1966: Il-kantant Frank Sinatra, ta’ 50 sena, jiΩΩewwe© lill-attriçi Mia Farrow, ta’ 21 sena. 1967: TintuΩa l-ewwel karozza g˙al ta˙t l-art mg˙ammra bl-arja kundizzjonata fil-belt ta’ New York. 1971: Kolp ta’ stat militari fis-Sudan, immexxi mill-Ma©©ur Hashem al-Atta. Numeiry ja˙rab. 1979: Ja˙btu Ωew© supertankers ’il barra minn Tobago. Jinxterdu fil-ba˙ar 260,000 tunnellata ta’ Ωejt. 1982:

JirriΩenja l-Gvern Bolivjan.

1982:

David S. Dodge isir l-ewwel osta©© Amerikan fil-Libanu.

1982: Ti©i ppubblikata l-ewwel rikostruzzjoni tridimensjonali ta’ ras umana f’CT. 1984: Lynn Rippelmeyer issir l-ewwel kaptan ta’ ajruplan mara li qasmet l-Atlantiku b’ajruplan tat-tip 747. 1990: Impjant tal-BASF f’Cincinnati jie˙u n-nar u jisplodi. Persuna titlef ˙ajjitha. 1991: Il-boxer Mike Tyson jistupra lil Desiree Washington, kontestanta ta’ Miss Black America. 1993: Il-President Bill Clinton ikeççi minn xog˙lu lil William Sessions, id-direttur tal-FBI. 1996: Radovan Karadzic, President BoΩnjan Serb u kriminal talgwerra, ji©©ieled u jitlaq postu. 2001: Michael Brunet isib il-kranju ta’ Sahelanthropus tchadensis ma˙sub l-eqdem speçi uman, fid-DeΩert Djurab, fiç-Chad. Ilpersuna g˙exet bejn sitta u seba’ miljun sena ilu, fejn bdew jidhru l-umani. 2013: Iraq.

G˙oxrin persuna jinqatlu f’attakki suwiçidali f’Diyala, l-

Li d-dinja l-˙in kollu tg˙addi minn tibdiliet kbar ma jista’ jmerih ˙add. Fi Ωmienhom, inNeanderthals kienu juΩaw lg˙erien b˙ala oqbra. F’numru minnhom, wie˙ed isib dik li jg˙idulha ‘pittura tal-g˙erien’, u riçentement g˙add ta’ koppji qed jikru minn dawn l-istess g˙erien biex jorganizzaw il-festin taΩ-Ωwie© tag˙hom fihom. Issa, in-National Showcaves ta’ Wales, ’il barra minn Swansea, l-g˙erien qed jipprovdu kundizzjonijiet ideali biex fihom jin˙aΩnu u jimmaturaw il-©obniet. Il-kumpanija Blaenafon Cheddar, li di©à timmatura

kwalità tal-©obniet tag˙ha filqieg˙ ta’ minjiera, ˙abbret li se tibda ta˙Ωen eluf ta’ ©obniet speçjalizzjati, mag˙mula blidejn, f’g˙ar ta’ 11-il mil f’Dan yr Ogof, fin-na˙a t’isfel ta’ Wales. Dan iç-çaqliq se jsir wara li kien ippruvat b’suççess ir-riΩultat mistenni u b’hekk se jippruvaw jo˙or©u b’tog˙ma ta’ ©obon tal-g˙erien. L-operatur tal-g˙erien qal li nnies preistoriçi rrealizzaw li ttemperaturi fl-g˙erien jibqg˙u kostanti tul is-sena kollha. JirriΩulta li fix-xhur sajfin kienu juΩawhom min˙abba li kienu jΩommu friski, waqt li fix-xitwa

ma kinux ikun tant kes˙in, tant li t-temperatura xitwija fihom kienet tkun ta’ 10°C. Eluf ta’ snin wara, lejn tmiem l-1600, il-©obon beda jin˙aΩen fl-g˙erien biex jimmatura. Instab li meta jg˙addi Ω-Ωmien mixtieq fl-umdu, il-©obniet jie˙du t-tog˙ma u l-lewn talambjent li jkunu fih. Susan Fiander-Woodhouse, idDirettriçi tad-ditta Blaenafon Cheddar, qalet li permezz talg˙erien se tin˙oloq s˙ubija bejn in-negozju tal-ikel u dak tatturiΩmu, peress li t-turisti jkunu jistg˙u jittie˙du jaraw il-©obniet fil-kontenituri u jduquhom fil˙anut tal-kafè li g˙andhom.

KUN AF KÓ

19|07|2015 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

LI MA TAFX FUQ CHARLIE CHAPLIN

Il-kummidjant Charlie Chaplin kien probabbilment l-iktar attur famuΩ fil-bidu tas-seklu g˙oxrin. Kien imlaqqam The Tramp min˙abba l-kostum li kien jilbes fuq is-sett tal-films B’dak il-qalziet wiesa’, bastun tal-qasab, Ωarbun goff u kappell nofs tomna, Chaplin kien sar l-ikona ta’ Hollywood. Minkejja li f’dik l-epoka kienu jin˙admu ˙afna films komiçi, il-films ta’ Charlie Chaplin kienu fost l-iktar popolari. Chaplin g˙ex ˙ajja komplessa. Óafna mil-films li kien jipproduçi ma tantx kienu jinΩlu tajjeb mal-Gvern Amerikan min˙abba xi kritika indiretta. Bejn l-1940 u l-1950 Chaplin kien akkuΩat li jissimpatizza mal-komuniΩmu. Kollox ma’ kollox, fl-1952 kien sfurzat jitlaq mill-Istati Uniti u jmur jg˙ix fl-IΩvizzera fejn g˙ex g˙all-kumplament ta’ ˙ajtu sakemm miet fl-1977. Ftit huma dawk li jafu l-˙ajja privata li g˙ex Charlie Chaplin, ˙lief dawk li ˙admu mieg˙u f’Hollywood. Dawn huma ftit fatti li n-nies

in©ererali ma jafux: Kien l-ewwel attur li deher fuq il magaΩin Time. Chaplin kien deher fuq il-qoxra ta’ barra ta’ dan il-magaΩin Amerikan fis-6 ta’ Lulju 1925, fejn ©ie mfa˙˙ar bis-suççess li kien qieg˙ed jag˙mel fl-Istati Uniti. Rebbie˙ ta’ tliet Oscars Tul il-karriera tieg˙u, Chaplin irçieva tliet Oscars. L-ewwel Oscar onorarju li kien reba˙ fl-1929 kien insteraq f’Pari©i. Il-valur ta’ din l-istatwa taddeheb kien ta’ madwar miljun ewro. Chaplin reba˙ ukoll Oscar bil-film Limelight tal1952. Dan il-film kien ˙are© g˙all-wiri wara 21 sena fl-Los Angeles. Waqt il-preΩentazzjoni talpremju, fl-1973, iç-çapçip dam sejjer g˙al 12-il minuta bi standing ovation. Chaplin ipprefera l-films silent. Minkejja li fit-tletinijiet bdiet l-era tat-talkies (film bil˙oss) Caplin kiteb, ipproduça u ˙adem b˙ala attur, f’Ωew©

films. B’sorpriΩa Chaplin irnexxielu jikkomponi muΩika tal-pjanu li taqbel mal-movimenti fil-film. Chaplin iΩΩewwe© nisa Ωg˙ar. Kien iΩΩewwe© erba’ darbiet. Fl-1918, meta Chaplin kellhu 29 sena, iΩΩewwe© lil Midred Harris li kellha 16-il sena. Wara sentejn iddivurzjaw. It-tieni mara li kellu Chaplin kienet Lita Grey, li kellha wkoll 16-il sena meta Chaplin kellhu 35 sena. Minn Lita, Chaplin kellhu Ωewgt itfal, Charles u Sydney. Wara tliet snin il-koppja spiççat ilqorti. Fl-1936 Chaplin iΩΩewwe© lil Paulette Goddard. Paulette kellha 28 sena u Chaplin kellhu 47 sena. IΩ-Ωwie© dam biss seba’ snin. Fl-1943 Chaplin iΩΩewwe© lirraba’ mara tieg˙u, Oona O’Niel li kellha biss 18-il sena, u Chaplin kellhu 53 sena. Flimkien baqg˙u sakemm Chaplin miet. Skont Chaplin, f’Oona sab im˙abba perfetta. Minn Oona Chaplin kellu tmint itfal. Oona kienet ta’ g˙ajnuna kbira g˙al Chaplin

meta spiçça eΩiljat mill-Istati Uniti. Kellu j˙allas ammont ta’ flus g˙al tarbija li ma kinitx tieg˙u. Fl-1940 Charlie kellu relazzjoni qasira mal-attriçi Joan Barry. Wara ftit xhur li sseparaw, Barry kellha tarbija u akkuΩat lil Chaplin li dik it-tarbija kienet minn tieg˙u. Wara ˙afna dibattiti u ©lied fil-qorti bejn l-avukati taΩ-Ωew© na˙at, il-qorti kkundannat lil Chaplin biex i˙allas $75 Amerikan fil©img˙a lil Barry g˙al dik it-tarbija. Kienet somma fenomenali g˙al dak iΩ-Ωmien. Jinsteraq il-katavru ta’ Chaplin. Fl-1 ta’ Marzu 1978, tliet xhur fuq il-mewt ta’ Charlie Chaplin, il-katavru tieg˙u kien insteraq mill-qabar minn Ωew© emigranti, Roman Wardas mill-Polonja u Gantcho Ganev, mill-Bulgarija. Wara tfittxija intensiva millpulizija, il-katavru nstab xahrejn wara, ftit ’il bog˙od millvilla©© ta’ Noville. Illum, ilqabar ta’ Chaplin jinsab ta˙t Ωew© metri konkos. Hemm pjaneta msemmija

g˙al Charlie Chaplin. Erba’ snin wara l-mewt ta’ Chaplin, l-astronoma mill-Ukrajna, Lyudmila Karachkina, kienet semmiet asterojdi partikolari g˙al Chaplin bin-numru 3623. Din l-asterojdi hija wa˙da mill131 asterojdi li jinsabu bejn ilpjaneta Mars u l-pjaneta Jupiter. Fl-1975, ir-Re©ina EliΩabetta kienet onorat ‘Sir’ lil Charlie Chaplin f’çerimonja f’Buckingham Palace ftit mili ’il bog˙od minn fejn trabba listess Charlie. Sir Charlie rçieva dan l-unur minn fuq si©©u tar-roti. Charlie kien akkumpanjat minn martu Oona u tnejn minn uliedu ΩΩg˙ar. Fl-età ta’ 85 sena, tliet snin qabel miet, g˙al Charlie din kienet l-okkaΩjoni li dejjem xtaq. Charlie Chaplin deher f’aktar minn 80 film fl-era tas- silent films. Fl-1914 biss g˙amel 40 film. Sena wara, Charlie ˙adem 15 o˙ra. Fl-g˙oxrinijiet, Charlie kien l-iktar attur u direttur famuΩ tal-films fiddinja.

22 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ rIÇettI

KeBABS gÓAl FuQ Il-BBQ It-temp sabi˙ u s˙un, il-©ranet twal sajfin u l-vaganzi j©ibu mag˙hom ukoll iΩ-Ωmien li nieklu g˙all-apert u g˙alhekk, g˙al darb’o˙ra, Ωmien il-BBQs, kemm ma’ xatt il-ba˙ar u kemm fuq il-bjut u l-btie˙i tag˙na. Biex nibdlu ftit, hawn se ssib riçetti ta’ kif g˙andek tipprepara kebabs differenti – çanga, ti©ie© u salamun – li jistg˙u jkunu kollha mag˙mulin qabel biex jinxtwew skont il-bΩonn. Biex tag˙mel il-kebabs ikollok bΩonn stikek tal-bambù mxarrbin fl-ilma.

KeBABS tAÇ-ÇAngA FuQ SOddA tAl-COuSCOuS IngredjentI (8 KeBABS): • • • •

800g çanga dejf, imqattg˙a dadi ta’ 2çm 2 basliet, imqattg˙in flieli 2 limes jew lumijiet, imqattg˙in flieli 300g tadam çirasa

KeBABS tAt-tIÌIeÌ BIt-tzAtzIKI IngredjentI (8 KeBABS): • • • •

4 isdra tat-ti©ie©, madwar 800g b’kollox, imqattg˙in dadi ta’ 2çm ÓobΩ pitta u insalata m˙allta, biex isservi Ûejt taΩ-Ωebbu©a Mel˙ u bΩar

G˙all-immarinar:

• • • • • • •

•

350ml inbid a˙mar 100 ml Ωejt ve©etali 2 mg˙aref Worchestershire sauce Kuççarina zokkor ismar Mg˙arfa kunserva ½-1 kuççarina paprika Kuççarina ˙xejjex aromatiçi m˙alltin

4 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a

• • • •

Meraq ta’ lumija 2 sinniet tewm, mis˙uqin Mg˙arfa origanu mnixxef Mel˙ u bΩar mit˙un frisk

G˙az-zalza tzatziki: • • • • • •

Ójara mdaqqsa 2 sinniet tewm, mis˙uqin 60ml Ωejt taΩ-Ωebbu©a 500g jogurt naturali Mg˙arfa ˙all tal-inbid abjad Niskata mel˙

metOdu: 1.

F’bieqja kbira ˙abbat flimkien l-ingredjenti tal-immarinar, Ωid il-biççiet tat-ti©ie© u ˙allat sakemm jinksew kompletament. G˙atti l-bieqja u po©©iha fil-fri©© g˙al mill-inqas sag˙tejn, jew tul il-lejl.

Sa˙˙an grilja jew BBQ. Domm id-dadi tat-ti©ie© fuq l-istikek tal-bambù u ixwihom, filwaqt li ddawwarhom kultant, sakemm it-ti©ie© isiru sewwa. Idlek bl-immarinar waqt ix-xiwi jekk ikun hemm bΩonn.

Idlek il-˙obΩ pitta bi ftit Ωejt taΩ-Ωebbu©a miΩ-Ωew© uçu˙ u roxxhom bil-mel˙ u l-bΩar. Ixwi miΩ-Ωew© na˙at fuq il-grilja sakemm jis˙nu u jie˙du ftit kulur.

Biex tag˙mel iz-tzatziki: Qaxxar u ne˙˙i Ω-Ωerrieg˙a tal-˙jara, u ˙okkha. F’bieqja ˙allat iljogurt, iΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a, il-˙all, it-tewm, il-mel˙ u l-˙jar ma˙kuk. Tista’ t˙allihom hekk kif inhuma u tista’ wkoll tit˙anhom aktar fin. G˙atti l-bieqja u po©©i t-tzatziki fil-fri©©.

Servi l-kebabs mal-˙obΩ pitta maqsum, insalata u t-tzatziki.

G˙all-couscous: • • • • • • • •

350g couscous 700ml stokk tal-˙axix, ja˙raq 2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a 2 basliet, imqattg˙in irqiq 4 sinniet tewm, imqattg˙in 2 zunnarijiet, ma˙kukin Bott faΩola sewda, imsaffija u mla˙al˙a. Jekk trid tista’ tuΩa çiçri jew qam˙irrun, jew ta˙lita, minflok il-faΩola. Mel˙ u bΩar mit˙un frisk

metOdu: 1.

Óabbat l-ingredjenti kollha tal-immarinar flimkien f’bieqja kbira u Ωid il-la˙am. Óallat kollox sew, g˙atti lbieqja u po©©iha fil-fri©©. Óalli l-la˙am jimmarina g˙al mill-inqas sag˙tejn, jew tul il-lejl. Sa˙˙an grilja jew BBQ. Domm id-dadi taç-çanga fuq listikek tal-bambù u bejn kull biçça Ωid ukoll flieli talbasal, u lime jew lumi. Domm ukoll it-tadam çirasa fuq stikek g˙alihom. Ixwi l-kebabs u dawwarhom sikwit sakemm il-la˙am isir g˙all-gosti tieg˙ek. Idlek blimmarinar waqt ix-xiwi jekk ikun hemm bΩonn.Fl-istess ˙in ixwi wkoll it-tadam. Biex tipprepara l-couscous: Po©©i l-couscous f’bieqja u ferra’ fuqu l-istokk tal-˙axix ja˙raq. Óallih joqg˙od g˙al madwar ˙ames minuti sakemm jinxtorob il-likwidu kollu. Sa˙˙an iΩ-Ωejt f’ta©en fuq nar moderat u qalli lbasla, it-tewm u z-zunnarija ma˙kuka sakemm jirtabu u jibdew jie˙du l-kulur. Ûid il-faΩola, ˙awwad u ne˙˙i tta©en minn fuq in-nar. B’furketta tella’ ftit il-couscous biex ma je˙ilx u Ωidu fit-ta©en. Roxx bil-mel˙ u l-bΩar u ˙awwad kollox sew. Qassam it-ta˙lita tal-couscous fuq il-platti, po©©i lkebabs tal-la˙am fil-wiçç u Ωejjen bit-tadam mixwi.

KeBABS tAS-SAlAmun u lumI IngredjentI (8 KeBABS): • • •

800 g flett tas-salamun, imqatta’ dadi ta’ 2çm 2 lumijiet, imqattg˙in roti rqaq ˙afna Kuççarina origanu

• • • • •

Kuççarina sag˙tar Ûejt taΩ-Ωebbu©a Mel˙ u bΩar mit˙un frisk Xibt frisk jew tursin imqatta’, biex iΩΩejjen Ross abjad mg˙olli, biex isservi

metOdu: 1.

Roxx id-dadi tas-salamun bil-mel˙ u l-bΩar. Biex tag˙mel il-kebabs uΩa Ωew© stikek talbambù ˙dejn xulxin biex tevita li l-˙ut jitfarrak u jinqala’ meta ddawwar il-kebabs waqt ixxiwi (ara l-istampa). Da˙˙al biçça salamun, imbag˙ad itwi rota lumija u da˙˙alha fuq l-istikek, u kompli domm b’dan il-mod. Jekk ikollok biççiet tas-salamun irqaq itwihom fi tnejn jew f’erba’. Idlek is-salamun biΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a u roxx bl-origanu u s-sag˙tar dawramejt.

Sa˙˙an il-grilja jew BBQ u ixwi l-kebabs sakemm isir is-salamun. Dan g˙andu jie˙u biss ftit minuti.

Servi l-kebabs tas-salamun fuq sodda tar-ross u mΩejjen bix-xibt jew tursin frisk.

D.I.Y. kÓ

19|07|2015 23

kullhadd.com

X’TISTA’ TAGÓMEL

bil-pallets

Óafna drabi narmu affarijiet li na˙sbu li ma g˙adx fadlilhom aktar uΩu u li ma narawx il-potenzjal li jistg˙u jinbidlu f’affarijiet o˙ra. B’hekk il-gazzetta KullÓadd iddeçidiet li tibda tag˙ti ideat varji dwar kif materjal li jkun g˙ar-rimi nkunu nistg˙u nutilizzawh b’mod differenti li nistg˙u nag˙mlu uΩu minnu fid-djar. Fl-ewwel artiklu qed nag˙tu ˙arsa lejn kif nistg˙u nutilizzaw il-pallets tal-injam u li ji©u Ωviluppati f’g˙amara varja b’ideat inovattivi g˙ad-dekorazzjoni tad-djar b’affarijiet irriçiklati. Riçerka ta’ LEANNE GRECH.

Informazzjoni dwar ir-riciklagg Kemm-il darba nisimg˙u bit-terminu ‘riçikla©©’ u ©eneralment nabbinaw ilkelma mas-separazzjoni tal-iskart. IΩda r-riçikla©© huwa wkoll il-proçess tattibdil ta’ materjal li ©eneralment ikun g˙ar-rimi u li ji©i Ωviluppat f’affarijiet differenti. G˙alkemm dan l-a˙˙ar qed nisimg˙u tant il-kelma ‘riçikla©©’, infatti bosta g˙aqdiet nongovernattivi u anke dawk governattivi qed jag˙mlu pressjoni fuq iç-çittadini sabiex jid˙lu fil-kultura tar-riçikla©©, dan it-terminu mhu xejn ©did fl-istorja tal-umanità. Fl-img˙oddi, ir-riçikla©© kien l-aktar popolari min˙bba problemi finanzjarji, fejn affarijiet irriçiklati kienu alternattiva or˙os g˙al dawk ©odda. Infatti, Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija kien Ωmien diffiçli kemm mil-lat finanzjarju, kif ukoll konsegwenza ta’ skarsezza ta’ materjal. Min˙abba f’hekk in-nies kellhom ikunu kreattivi u jiΩviluppaw affarijiet ©odda minn materjali li kienu g˙ar-rimi. Ftit tas-snin wara li ntemmet t-Tieni Gwerra Dinjija, eΩattament fis-snin erbg˙in u ˙amsin tas-seklu l-ie˙or, beda jid˙ol il-kunçett tal- landfills . F’dawk id-diçenji, il- landfills kienu saru ferm aktar popolari, u b’konsegwenza t’hekk kien hemm tnaqqis sostanzjali mill-uΩu tar-riçikla©©. L-ammont ta’ skart mormi fil-landfills qajjem ˙afna ˙sibijiet dwar l-ambjent, u hekk kif bdejna l-era tas-sittinijiet u s-sebg˙inijiet in˙olqu bosta movimenti favur l-ambjent. Fosthom hemm ilUnited Nations Environment Programme (UNEP) li n˙oloq fis-sena 1972. Il-missjoni ta’ dan il-programm huwa li jippromovi implimentazzjonijiet dwar l-ambejnt u l-iΩvilupp sostenibbli fi ˙dan in-Nazzjonijiet Uniti, biex tin˙loq kuxjenza li tinforma u tispira lin-nies biex ikollhom ˙ajja a˙jar ming˙ajr ma jo˙olqu problemi ambjentali g˙all-©enerazzjonijiet futuri.

Pro©etti ˙fief biex tag˙mel fid-dar, u li jiswew ftit flus

24 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ MADWARNA

ÓARSA LEJN IL-FESTI TAL-150 SENA BANDA MILL-BANDA QUEEN VICTORIA TAÛ-ÛURRIEQ Kitba ta’ Alfred Camilleri BA, PGCE Tul is-sena 2015 il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq qieg˙da tfakkar il-150 sena mit-twaqqif tag˙ha (1865) b’numru ta’ çelebrazzjonijiet. Nhar il-Óadd 28 ta’ Diçembru 2014, fis-Sala Madonna tal-Karmnu tal-kaΩin saret it-tnedija taç-çelebrazzjonijiet. Il-konferenza li kienet miftu˙a g˙all-istampa bdiet b’introduzzjoni qasira mill-President Dr Joseph R. Darmanin, kompliet b’diskors qasir mis-Sur Alfred Camilleri dwar l-istorja tal-Banda Queen Victoria, u g˙alqet b’elenku taç-çelebrazzjonijiet mis-Surmast Alfred Farrugia. Nhar il-Óadd 4 ta’ Jannar 2015, il-Banda Queen Victoria fet˙et iç-çelebrazzjonijiet speçjali tal-150 Sena Banda b’març trijonfali minn Triq ilKbira sa Misra˙ ir-Repubblika. Ori©inarjament, dan il-març kellu jsir nhar l-1 ta’ Jannar, imma l-kumitat kellu jipposponih min˙abba l-maltemp. Nhar il-Óadd 18 ta’ Jannar 2015 ©iet organizzata quddiesa ta’ ringrazzjament fisSantwarju BaΩilika talMadonna tal-Karmnu fil-Belt Valletta. Din il-quddiesa kienet immexxija mir-Rettur Patri Alex Scerri O. Carm waqt li kienet animata millQueen Victoria Ensemble ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Alfred Farrugia u bis-sehem tat-tenur Charles Vincenti u lbaritonu Alfred Camilleri. Fi tmiem il-quddiesa l-Komunità Karmelitana ppreΩentat tifkira tal-okkaΩjoni lill-President Dr Joseph R. Darmanin. Wara din il-quddiesa ©iet organizzata ikla fil-Browns Restaurant fil-Valletta Waterfront. Waqt pizza and pasta night fil-kaΩin, nhar il-Ìimg˙a 20 ta’ Frar 2015, saret it-tnedija ta’ tliet diski kompatti ©odda rrekordjati mill-Banda Queen Victoria. It-tliet diski jinkludu sett ta’ marçi popolari ©odda miktuba g˙all-okkaΩjoni ta’ dan l-anniversarju, sett ta’ marçi mill-pinna tad-diretturi u l-assistenti diretturi li kellha l-banda tul is-snin u sett ta’ marçi funebri. Din il-pubblikazzjoni wie˙ed g˙adu jista’ jakkwistaha fi tliet formati differenti: edizzjoni speçjali limitata u numerata, edizzjoni normali, jew format di©itali dirett mis-sit www.talkarmnuzurrieq.org Bejn il-Óamis 26 ta’ Marzu u l-Ìimg˙a 3 ta’ April 2015, isSezzjoni Ûg˙aΩag˙ Karmelitani Ωammet l-appuntament tag˙ha tal-Ìimg˙a Mqaddsa mal-membri u l-partitarji. G˙aldaqstant, re©g˙et tellg˙et fil-kaΩin wirja b’konnessjoni mal-Ìimg˙a Mqaddsa, din id-darba blisem Sitio. Fil-ftu˙ uffiçjali ta’ din il-wirja, fis-Sala Madonna tal-Karmnu, ittella’ programm ta’ muΩika sagra li fih ˙adet sehem il-Queen Victoria Ensemble ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Alfred Farrugia. Il-preΩentatur kien is-Sur Karmenu D’Amato.

Nhar il-Ìimg˙a 10 ta’ April 2015 kien imiss lill-Banda Queen Victoria tag˙ti kunçert kolossali ta’ muΩika sagra filProkatidral Anglikan ta’ San Pawl fil-Belt Valletta ta˙t ilpatroçinju tal-Kummissarju G˙oli IngliΩ s-Sur Rob Luke. Óadu sehem is-sopran Marita Bezzina, l-alto Graziella Debattista, it-tenur Joseph Aquilina, il-baritonu Alfred Camilleri, il-kor Bel Canto dirett mis-Surmast Hermann Farrugia Frantz, l-organista Geoffrey Thomas u l-bagpiper Marlon Tanti. Ix-xog˙lijiet kollha li ndaqqu waqt dan ilkunçert ©ew irran©ati g˙allbanda mis-Surmast Alfred Farrugia, mill-Ass. Surmast Mauro Farrugia u mid-Direttur tal-kor il-Mro. Hermann Farrugia Frantz. Fit-tmiem saru diskorsi mill-President Dr Joseph R. Darmanin u millKummissarju G˙oli IngliΩ isSur Rob Luke. Bejn it-12 u d-19 ta’ April 2015 is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Karmelitani, bil-parteçipazzjoni tal-grupp tat-tfal Wee Blues u l-˙bieb tag˙hom, tellg˙et esibizzjoni ta’ tpin©ija u poeΩija bis-su©©ett ‘Il-Banda Queen Victoria u l-festa in©enerali’. Fl-istess esibiz-

zjoni kien hemm sezzjoni ddedikata g˙all-adulti li xtaqu jesibixxu xog˙lijiet simili. Is-Sibt, 18 ta’ April l-istess Sezzjoni organizzat kwiΩΩ bissu©©ett ‘Il-Banda Queen Victoria A.D. 1865’ g˙al tfal ta’ bejn il-5 u t-12-il sena. Irrebbie˙a kienu Catriona Mifsud, Gabriel Cini u Ylenia Camilleri. Suççess kbir kien il-programm imtella’ f’Misra˙ irRepubblika minn The Doncaster Concert Band nhar il-Óamis 28 ta’ Mejju. Din ilbanda IngliΩa kienet il-mistiedna tal-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal150 sena banda. Fil-21 ta’ Ìunju, ilKarmelitani Ûrieraq ˙adu ˙sieb li f’dawn iç-çelebrazzjonijiet ja˙sbu wkoll f’˙addie˙or u g˙alhekk ©ie organizzat l-g˙oti tad-demm fil-kaΩin. L-attività kienet qed i©©ib l-isem ‘G˙oti tad-Demm – 150 BorΩa…150 sena’. Nhar il-Óadd 28 ta’ Ìunju saret it-tnedija uffiçjali ta’ ktieb bl-istorja tal-Banda Queen Victoria, kitba ta’ Alfred Camilleri u Mauro Farrugia, flimkien malkanzunetta Ewlenin kantata

minn Shaun u Cynthia Zaffarese. Din il-kanzunetta g˙andha muΩika tas-Surmast Paul Abela u kliem ta’ Joe Julian Farrugia. Il-Ìimgha 3 ta’ Lulju, ittella’ l-kunçert b˙ala tribut lil Michael Jackson, min NAVI bis-sehem ta’ bosta talent lokali. Çelebrazzjonijiet speçjali tul il-festa 2015 L-Erbg˙a, 15 ta’ Lulju it tellg˙et serata ta’ storja f’Misra˙ ir-Repubblika fejn ilBanda Queen Victoria daqqet marçi brijuΩi tas-surmastrijiet u l-assistenti surmastrijiet li kellha tul dawn il-150 sena. Tul din is-serata ntwera feature dwar is-surmastrijiet talBanda Queen Victoria m˙ejji mis-Sur Alfred Camilleri. Hawn ©ie mΩanΩan pavaljun ©did bl-isfumar u pittura malgallarija tal-faççata tal-kaΩin. L-g˙ada, 16 ta’ Lulju, festa litur©ika tal-Madonna talKarmnu, il-Banda ˙adet sehem b’servizz muΩikali filfesta tal-Madonna tal-Karmnu fil-Belt, u wara kien imiss lillBanda Ûejtun li tag˙mel març mat-toroq prinçipali taΩ-Ûurrieq u wara tesegwixxi pro-

gramm strumentali f’Misra˙ irRepubblika. Hawn ©ie wkoll imΩanΩan pavaljun ©did taddawl, fil-bidu ta’ Vjal Blue Grotto, fid-da˙la taΩ-Ûurrieq. Il-qofol taç-çelebrazzjonijiet intla˙qu lbiera˙ is-Sibt, 18 ta’ Lulju 2015 bi programm strumentali tal-okkaΩjoni millBanda Queen Victoria ta˙t ilpatroçinju tal-E.T. MarieLouise Coleiro Preca, President ta’ Malta. G˙al din l-okkaΩjoni l-Banda Queen Victoria mmexxija misSurmast Alfred Farrugia daqqet dawn ix-xog˙lijiet: LInnu Nazzjonali Malti ; l-innu Marcia Fior Del Carmel ta’ C. Botti; L-Innu TaΩ-Ûurrieq ta’ Rev. M. D’Amato; ir-raba’ moviment minn Symphony no. 5 Opus 64 ta’ P.I. Capriccio Tchaikovsky; Mediterraneo ta’ M. Farrugia; finali ta’ Symphony no. 3 Opus 78 ta’ C. Saint-Saens; overture bl-isem ta’ L-Ewwel Banda Ûurriqija kompozizzjoni ta’ A. Farrugia; 150 Sena ta’ Storja Kontinwa – Omaggio alla Banda Queen Victoria ta’ E. Bugeja u L-Innu Nazzjonali. F’dan il-programm ˙adu sehem il-Queen Victoria Pipes and Drums u l-organista s-Sur Geoffrey Thomas. Fis-silta Capriccio Mediterraneo lBanda Queen Victoria kienet diretta mill-Assistent Surmast Mauro Farrugia. Wara l-programm, il-President ta’ Malta kixfet ir˙ama kommemorattiva fil-kaΩin. Illum, fiΩ-Ûurrieq ting˙ata bidu g˙all-festa tal-Madonna tal-Karmnu bil-˙ru© f’nofsinhar tal-istatwa artistika u devota min-niçça bis-sehem tal-Banda Queen Victoria. Ilfesta sejra tkun iççelebrata nhar il-Óadd 26 ta’ Lulju. Matul il-©img˙a se jkunu qed jie˙du sehem il-baned Queen Victoria, San ÌuΩepp ta’ Óal G˙axaq, Lourdes tal-Qrendi, San ÌuΩepp tal-Óamrun, San Ìor© ta’ Bormla, Duke of Connaught’s Own ta’ Birkirkara, San Filep ta’ ÓaΩÛebbu©, Peace tan-Naxxar, Re Ìor© V tal-Imqabba, u La Valette tal-Belt Valletta. Il-Mt Carmel Fireworks Factory se tkun qed ittella’ spettaklu pirotekniku mill-aqwa matul il-©img˙a kollha li jil˙aq ilqofol tieg˙u nhar is-Sibt 25 ta’ Lulju bl-ispettaklu Magic In The Sky; spettaklu ta’ murtali tradizzjonali u wirja sinkronizzata mal-muΩika ma˙ruqa bis-sistema pyromaster, liema sistema ©iet mibnija f’pajjiΩna stess. G˙at-tieni sena konsekuttiva dan l-ispettaklu se jara s-sehem tal- hanabi towers, li ©ew introdotti s-sena li g˙addiet. Wara l-festa huwa mistenni li jkomplu ç-çelebrazzjonijiet li qeg˙din ifakkru l-150 sena mill-mixja muΩikali tal-ewwel banda Ûurriqija, il-Banda Queen Victoria A.D. 1865. Laktar mistennija hija l-mawra muΩikali li l-istess banda se tkun qed tag˙mel f’San Marino u Rimini mit-28 ta’ Awwissu sal-4 ta’ Settembru, wara li saritilha stedina uffiçjali biex tie˙u sehem f’Jum irRepubblika ta’ San Marino.

MADwArnA kÓ

19|07|2015 25

kullhadd.com

Il-MEPA tIffInAnzjA ÛEwÌ ProÌEttI tA’ rEstAwr tA’ wIrt kulturAlI fIl-MEllIEÓA Xog˙lijiet ta’ restawr li qed jitwettqu fuq bini militari storiku tas-seklu tmintax u fuq sistema tal-ilma ta’ wirt ta’ in©inerija, li t-tnejn jinsabu fillokalità tal-Mellie˙a, ing˙ataw l-appo©© finanzjarju tal-MEPA, wara li l-Awtorità, permezz tal-Environment Initiative Partnership Programme (EIPP), qablet li tkopri parti sostanzjali mill-ispejjeΩ relatati ma’ dawn ix-xog˙lijiet. Ix-xog˙lijiet ta’ restawr u riabilitazzjoni fuq il-Batterija Kostali Militari tal-Mistra skedata b˙ala Grad 1 jinsabu fi stadju avvanzat u jinkludu ttne˙˙ija ta’ saff konkrit ta’ 15il çentimetru biex ter©a’ tkun esposta l-pjattaforma ori©inali u estensiva tal-©ebel fejn kienu jitpo©©ew il-kanuni, irrikostruzzjoni tal-lamberzuni tal-kanuni u parti mill-˙ajt talparapett tal-©ebel. Qed ti©i skavata ukoll il-parti ta’ wara tal-foss tad-difiΩa waqt li ser jer©a’ jitpo©©a l-pont li jin©ibed u jittella’ bilg˙ajnuna ta’ kontrapiΩ. Xog˙ol ie˙or ta’ restawr qed isir fuq ©ewwa ta’ Ωew© binjiet Ωg˙ar li ser jintuΩaw b˙ala muΩew. Il-batterija, li nbniet millGran Mastru Perellos fl-1714 u li wara re©g˙et inbniet millGran Mastru Pinto fl-1761, sal-bidu tas-seklu g˙oxrin kienet uΩata prinçipalment g˙al skopijiet militari u g˙allg˙assa tal-kosta. Fid-disg˙inijiet, il-batterija kienet qed tintuΩa minn kumpanija privata g˙al skopijiet ta’ sajd. Fl-2013, il-Gvern g˙adda l-©estjoni talbatterija tal-Mistra lill-organizzazzjoni nongovernattiva Fondazzjoni Wirt Artna sabiex tie˙u ˙sieb ir-restawr u l©estjoni tag˙ha. L-Awtorità qed tiffinanzja wkoll xog˙ol ta’ restawr li qed jitwettaq mill-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a, fuq il-funtana, li hija sistema ta’ in©inerija proposta g˙al skedar tat-Tieni Grad. Ixxog˙ol jinkludi t-tfassil ta’ baΩi tal-konkrit sabiex din ma tnixxix, l-installazzjoni ta’ saff kontra l-moffa, xog˙ol ta’ ©ebel u ˙amrija. Qed isiru wkoll xog˙lijiet ta’ plumbing biex tkun eliminata Ω-Ωamma ta’ ilma mni©©es, it-tne˙˙ija ta’ ˙axix ˙aΩin, l-installazzjoni ta’ pompa u Ω-Ωarmar u rikostruzzjoni ta’ numru ta’ ˙itan tas-sejjie˙. Il-funtana tal-Mellie˙a, li tinsab lil hinn minn triq dejqa ta˙t is-Santwarju tal-Madonna tal-Mellie˙a, sal-1912 kienet is-sors ewlieni tal-ilma g˙aΩΩwiemel u l-bg˙ula talbdiewa fi triqthom lejn u minn G˙awdex, qabel ma n©ieb l-ilma fil-Mellie˙a. Innies tal-lokal kienu jie˙du lilma minnha g˙ax-xorb, filwaqt li n-nisa kienu jag˙mlu l-˙asla tag˙hom fiha. Il-funtana kienet uΩata wkoll filbini tal-knisja parrokkjali lejn l-a˙˙ar tas-seklu dsatax. Issors tal-ilma tag˙ha jori©ina mill-gallerija prinçipali li tinsab ta˙t Triq George Borg Olivier, jg˙addi ta˙t l-art millkripta tal-Madonna u mbag˙ad imur g˙all-©ewwa l©ibjun. Fl-a˙˙ar jo˙ro© sabiex iforni din il-funtana antika li

tikkonsisti f’˙awt twil li hu maqsum fi tliet sezzjonijiet filparti ta’ isfel, flimkien ma’ Ωew© Ωennuniet tal-ilma.

L-g˙an tal-EIPP hu li jtejjeb u jipprote©i l-ambjent naturali u l-patrimonju kulturali Malti permezz ta’ fondi miksubin

mill-Planning Gain. IlPlanning Gain hu mezz imfittex mill-MEPA b˙ala forma ta’ kumpens ambjentali g˙all-

impatti li jistg˙u jirriΩultaw minn Ωvilupp, liema impatti ma jkunux jistg˙u ji©u mitigati ra©onevolment.

26 19|07|2015

kullhadd.com

HSBC InIedI l-kaMPanja YeS 4 StudentS 2015

hom jiksbu jekk iridu jil˙qu liktar g˙anijiet importanti f’˙ajjithom. “A˙na kollha nafu li l-a˙jar g˙aΩliet iwasslu g˙all-a˙jar esperjenzi. Il-˙ajja tal-istudent hi esperjenza ta’ darba f’˙ajjithom, imma hi wkoll pass importanti li g˙andha twassalhom g˙ad-dinja professjonali. A˙na nipprovdu lill-istudenti b’esperjenza bankarja tajba li toffri mhux biss sens ta’ divertiment u premijiet iΩda li tippreparahom ukoll g˙allimmani©jar tal-finanzi personali fit-tul,” qal Paul Steel, Kap tarRetail Banking u Wealth Management ma’ HSBC Malta. Il-posti ta’ HSBC Malta Yes 4 Students ser jittellg˙u flUniversità ta’ Malta fis-17 u 20 ta’ Lulju filwaqt li fl-MCAST ser jittellg˙u fl-a˙˙ar ©imag˙tejn ta’ Lulju. Il-posti joffru lill-istudenti mod divertenti u interattiv kif jistg˙u jitg˙allmu dwar il-pakketti finanzjarji ta’ HSBC li huma ma˙suba apposta g˙all-istudenti sekondarji u terzjarji. Din is-sena, HSBC Malta ssie˙bet mill-©did ma’ SCAN Malta biex toffri rigali li jikkumplimentaw il-pakketti finanzjarji tal-HSBC Yes 4 Students. L-istudenti kollha li jift˙u kont bankarju HSBC Yes 4 Students qabel il-31 ta’ Ottubru jirçievu 8GB pendrive. L-istudenti li jag˙Ωlu li jitfg˙u l-istipendju tag˙hom f’kont Yes 4 Students ikunu eli©ibbli wkoll g˙al g˙aΩla addizzjonali ta’ rigali, u˙ud minnhom kompletament b’xejn,

filwaqt li rigali o˙rajn qed ikunu offruti bi skont qawwi. Fost l-g˙aΩla ta’ rigali wie˙ed isib vawçer ta’ €50 li jista’ jissarraf ma’ Apple iPhone/iPad/Macbook/iMac, Case Logic laptop backpack , Grundig/Philips ceramic straightner , Philips hair clipper , Sennheiser professional audio headphones HD201 jew Juice Bank high power USB battery charger li jista’ jintuΩa g˙as-smart phones u tablets. Barra minn hekk hemm a©©e©©i elettroniçi o˙ra li g˙andhom skont qawwi, fosthom 1TB external mini hard drive g˙all-prezz ta’ €39.95, Sony waterproof walkman 4GB MP3 g˙al €43.00, Fuji Instax Mini 8 instant colour film black camera b’+20 pack film g˙all-prezz ta’ €49.95, smartwatch g˙all-android smartphone bi prezz skontat ta’ €99.00 u Bose SoundLink bluetooth mobile speaker III STD bi prezz attraenti ta’ €199. L-istudenti jistg˙u japplikaw blinternet g˙all-kont HSBC Student fuq is-sit www.hsbc.com.mt/yes4 fejn wie˙ed isib il-firxa kollha tar-rigali offruti. Din is-sena, lapplikanti bl-internet ser jirçievu wkoll 8GB MicroSD card addizzjonali. Aktar tag˙rif dwar il-pakketti Yes 4 Students jinkiseb mis-sit www.hsbc.com.mt/yes4, permezz tal-Customer Service fuq innumru 2380 2380, jew minn kwalunkwe ferg˙a tal-HSBC f’Malta jew G˙awdex.

unur PreStIÌjuÛ GÓall-fundatur tal-BPC

Joseph Brockdorff, il-fundatur ta’ BPC International li ˙alla din iddinja iktar kmieni din is-sena, ing˙ata l-Gold Award mill-Istitut tal-Ìurnalisti Maltin (IÌM). Dan ilpremju, li hu l-aktar unur presti©juΩ li jing˙ata mill-Istitut, jirrikonoxxi lil dawk il-persuni li jkunu taw kontribut sinifikanti u wrew impenn straodrinarju biex jippromovu l-©urnaliΩmu f’Malta. Il-bord tal-©urija tmexxa millPresident Emeritu Dr George Abela. Sponsorjat mill-Fondazzjoni Tumas Fenech g˙all-Edukazzjoni fil-ÌurnaliΩmu, il-Gold Award kien ippreΩentat mill-President Emeritu Dr Ugo Mifsud Bonnici. G˙alkemm JB, kif kien mag˙ruf, ma kienx ©urnalist, l-appo©© kontinwu tieg˙u lejn l-Istitut, l-g˙arfien tieg˙u u l-kontribut siewi fit-tfassil tal-istrate©ija li ta g˙al snin twal kienu fatturi determinanti li g˙enu biex il-©urnaliΩmu f’Malta jikseb livell aktar professjonali u sostenibbli. Xhieda wa˙da ta’ dan hija l-fatt li ç-çerimonja tal-g˙oti tal-unuri hi l-25 wa˙da minn mindu bdiet.

HSBC Malta ta bidu g˙all-kampanja Yes for Students 2015 li ser tibqa’ sejra sal-31 ta’ Ottubru 2015. L-istudenti full-time li jattendu l-a˙˙ar forms fl-iskejjel sekondarji, MCAST, 6th Form, lUniversità jew kwalunkwe istituzzjoni akkademika postsekondarja jew terzjarja jistg˙u jgawdu minn servizzi personalizzati permezz tal-pakketti tal-HSBC Malta Yes 4 Students 13+, 16+ u 18+. Benefiççji jinkludu debit cards internazzjonali ming˙ajr ˙las, rati ta’ skambju favorevoli g˙all-istudenti li qed jistudjaw barra minn Malta jew g˙all-istudenti barranin li qed jistudjaw Malta, kif ukoll servizzi bankarji ming˙ajr ˙las fuq il-mowbajl u internet, fost tant benefiççji o˙ra. Skont ir-rapport globali talHSBC li kien ippubblikat dan la˙˙ar, 79% tal-©enituri jqisu li luniversità hi ‘bΩonn’ g˙at-tfal tag˙hom biex jiksbu l-miri tag˙hom fil-˙ajja, u fl-istess waqt jistennew li l-universitajiet jg˙allmu mhux biss ˙iliet akkademiçi. Fil-fatt, tmienja minn kull g˙axar ©enituri wie©bu li l-università g˙andha tg˙allem lil uliedhom isiru indipendenti u responsabbli g˙all-finanzi tag˙hom. Ir-rapport tal-HSBC Learning for life, it-tieni wie˙ed mis-serje The Value of Education, jiΩvela li ˙afna mill©enituri g˙andhom aspettattivi g˙olja ta’ edukazzjoni g˙at-tfal tag˙hom, b’50% jg˙idu li livell ta’ postgraduate hu l-minimu li ttifel jew tifla tag˙hom g˙and-

Il-Premju tad-Deheb in©abar mill-armla tieg˙u, is-Sinjura Aurelia Brockdorff. PreΩenti wkoll g˙aç-çerimonja presti©juΩa kien hemm David Brockdorff, id-Direttur Mani©erjali ta’ BPC (l-ewwel mil-lemin); Wojtek Brockdorff (tieni mil-lemin); Adam Brockdorff (tielet mix-xellug); James Brockdorff (l-ewwel mix-xellug); u Audrey Brockdorff.

kÓ MadWarna

Il-ProÌett lIfeMedGreenroof

G˙addew kwaΩi sentejn minn meta beda l-pro©ett LifeMedGreenRoof li qieg˙ed isir fuq medda ta’ erba’ snin. Ilpro©ett mexa ’l quddiem b’pass tajjeb u r-riΩultati sal-lum kienu inkora©©anti. L-interess mill-pubbliku kien poΩittiv ukoll. Dan ifisser li hemm potenzjal akbar sabiex l-effiçjenza fl-uΩu talener©ija fil-bini f’Malta titjieb u jittaffew xi ftit il-problemi relatati maΩ-Ωoni urbani. L-g˙an ta’ dan il-pro©ett hu li jsir studju baΩiku dwar il-prestazzjoni tal-bjut im˙addra fi klima xotta Mediterranja b˙al dik li nsibu fil-GΩejjer Maltin, u li jinkora©©ixxu l-firxa tat-teknolo©ija tal-bjut im˙addra f’Malta. Matul dawn l-a˙˙ar sentejn ©ew identifikati ’l fuq minn 15-il speçi ta’ pjanti indi©eni li kapaci jg˙ixu u jikbru fuq il-bjut taddjar. Il-bjut huma ©eneralment esposti g˙all-irjie˙ u g˙all-qilla tax-xemx. IΩda l-uΩu ta’ dawn il-pjanti indi©eni huwa importanti min˙abba li l-pjanti huma adattati biex jikbru u jiΩviluppaw filklima lokali u jipprovdu kenn g˙al diversi ˙lejjaq indi©eni. Il-bjut im˙addra jistg˙u, sa çertu punt, jissostitwixxu l-ambjent naturali li ntilef min˙abba il-bini. Fl-a˙˙ar, il-pjanti indi©eni huma estetikament attraenti daqs il-pjanti eΩotiçi. Madankollu, il-pjanti eΩotiçi wkoll g˙andhom ir-rwol tag˙hom fiΩ-Ωoni urbani g˙ax jistg˙u jkunu utli u ta’ benefiççju. L-imsie˙ba Taljani, Minoprio Analisi e Certificazioni u Fondazione Minoprio, studjaw numru differenti ta’ materjali organiçi u inorganiçi sabiex jistabbilixxu Ωew© materjali g˙attkabbir li huma adattati g˙all-klima lokali. Sar ukoll st˙arri© fuq skart industrijali lokali li jista’ jintuΩa b˙ala parti mill-materjal g˙at-tkabbir. Sfortunatament, l-ebda materjal ittestjat ma kien adattat. Fuq il-bejt tal-Fakultà tal-Ambjent Mibni fl-Università ta’ Malta saru testijiet fuq iΩ-Ωew© tipi ta’ materjal g˙at-tkabbir u l-pjanti mag˙Ωula. Dawn it-testijiet kienu importanti sabiex ikun studjat liΩvilupp tal-pjanti kif ukoll tal-materjal g˙at-tkabbir. Il-pjanti Ωviluppaw b’suççess bi ftit manutenzjoni. It-tisqija kienet biss matul is-sajf u twaqqfet bejn Ottubru u April. Matul is-sena liΩvilupp tal-pjanti ©ie studjat bl-uΩu ta’ ritratti me˙uda mill-g˙oli. Numru sostanzjali ta’ insetti ta’ benefiççju marru fuq il-pjanti ta’ fuq il-bejt, fosthom na˙al, brimb u friefet. F’Ottubru li g˙adda, numru ta’ xag˙at tal-farfett tal-fej©el, li huwa farfett endemiku g˙al Malta, instabu fuq wa˙da mill-ispeçi ta’ pjanti li qed jitkabbru. Wie˙ed min dawn il-friefet kien osservat jag˙mel l-ewwel titjira tieg˙u (ara Facebook tal-5 ta’ Novembru 2014). Sar ukoll disinn g˙all-kostruzzjoni ta’ bejt im˙addar g˙all-wiri li ser jinbena fuq il-bini tal-Fakultà tal-Ambjent Mibni. Dan il-©nien ser ikun miftu˙ g˙all-pubbliku u ser jintuΩa wkoll g˙al aktar studji u ricerka dwar il-bjut im˙addra. Din ir-ricerka hija importanti min˙abba li l-bjut im˙addra itaffu l-problemi relatati maΩ-Ωoni urbani. Is-suççess ta’ dan il-pro©ett ifisser li dawn il-bjut im˙addra jkunu jistg˙u jinbnew bl-uΩu ta’ teknolo©iji ppruvati u ttestjati lokalment. Il-benefiççji tal-bjut im˙addra jinkludu tnaqqis fil-konsum tal-elettriku min˙abba li jnaqqsu l-uΩu tal-arja kkundizzjonata. Peress li l-materjal tat-tkabbir ja˙dem qisu sponΩa, dan kapaçi jnaqqas l-g˙arg˙ar lokali billi jassorbi l-ilma tax-xita. Dan tal-a˙˙ar jibda jiskula g˙al ©ol-katusi bil-mod u fuq perjodu ta’ ˙in itwal. Il-bejt im˙addar jo˙loq lok g˙al spazju rikreattiv u g˙alhekk jg˙olli l-valur tal-proprjetà. Dawn il-bjut jipprovdu wkoll kenn g˙al diversi ˙lejjaq indi©eni li huma ta’ ©id g˙all-bniedem, b˙alma huma n-na˙al u l-friefet. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar il-bjut im˙addra g˙andhom il-potenzjal li jtejbu l-kwalità tal-˙ajja ta’ dawk li ja˙dmu u jg˙ixu f’Ωoni urbani u kapaçi jo˙olqu bliet u r˙ula aktar sostenibbli. Il-pro©ett LifeMedGreenRoof jintemm f’Lulju tal-2017. Dan il-pro©ett huwa mmani©jat mill-Università ta’ Malta u huwa parzjalment iffinanzjat mill-programm tal-UE Life+. Ir-riΩultati kollha ser ikunu ppubblikati sabiex tit˙e©©e© il-firxa tatteknolo©ija tal-bjut im˙addra f’pajjiΩna. G˙al aktar informzzjoni Ωuril-pa©na ta’ Facebook (www.facebook.com/lifemedgreenroofproject) jew is-sit elettroniku www.lifemedgreenroof.org

Skeda kÓ

19|07|2015 27

kullhadd.com

06.30 07.00 07.30 08.30 09.00 10.00 11.30 12.30 12.40 12.45 13.00 14.00 15.00 17.30 17.35 17.40 18.00 18.30 19.00 19.30 20.15 23.30

One News Executive Better Living Flimkien ma’ Nancy Paperscan O˙loq Tbissima 2015 Cibus One News Il-Ósieb tal-Ìurnata Snajja’ Maltin Mad-Daqqa t’G˙ajn Telebejg˙ O˙loq Tbissima 2015 One News Hazzzard Daily Update O˙loq Tbissima 2015 Popcorn Esperti O˙loq Tbissima 2015 One News O˙loq Tbissima 2015 One News

07.00 07.40 08.00 09.00 12.45 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.35 19.30 20.10 20.40 21.40 21.45 00.00

A˙barijiet Il-Fatt (R) G˙alkul˙add Maratona O˙loq Tbissima Telebejg˙ A˙barijiet Becky Iswed Fuq l-Abjad (R) A˙barijiet Flusek (R) Maratona O˙loq Tbissima A˙barijiet Business Chat Maratona O˙loq Tbissima A˙barijiet Maratona O˙loq Tbissima A˙barijiet

07.00 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 16.35 17.00 18.00 18.15 18.45 19.15 19.45 20.00 20.45 22.15 22.20 23.00

A˙barijeit Tuffi˙at Migduma Xjenzarti Madwarna Pellikola Valletta Malta u lil hinn minnha A˙barijiet Hadd Ghalik Simpatici Teatru Zambulla L-irkant A˙barijiet Ghawdex Illum Int min int Mill-Im˙aΩen tal-Festa Nis©a Maltija A˙barijiet Film: Gulliver’s Travels Headlines – A˙barijiet Rajt ma Rajtx A˙barijiet

07.00 09.00 10.00 14.30 15.00 16.00 18.00 18.45 19.15 19.45 20.30

O˙loq Tbissima Quddiesa tal-Óadd O˙loq Tbissima Int min Int Mr Fisherman O˙loq Tbissima Knots Swim up G˙awdex illum O˙loq Tbissima A˙barijiet g˙al persuni neqsin mis-smig˙ 20.40 O˙loq Tbissima

06.30 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.25 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 15.00 17.30 18.50 20.00 20.35 21.20 23.25 23.30

Delfini. Una Spia Tra Le Onde Overland Tg 1 Passaggio A Nord-Ovest Dreams Road Igiganti Marche Con Neri Marcorè A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale Italia Da Stimare Visto Non Visto Che Spettacolo Il Lago Delle Ninfee Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè Un Passo Dal Cielo 2 Tg1 60 Secondi Speciale Tg1

06.00 06.30 07.00 08.30 09.15 10.45 12.10 13.00 13.30 13.45 14.30 15.30 16.30 17.30 18.00 18.05 18.50 20.30 21.05 22.40 23.30

Settimo Cielo Nautilus La Natura Modificata Once Upon A Time Heartland La Nave Dei Sogni Viaggio Amore Tra I Fiordi La Nostra Amica Robbie Tg2 Giorno Tg 2 Motori Sereno Variabile Estate Delitti In Paradiso Il Commissario Lanz Il Commissario Voss Signori Del Vino Tg2 L.I.S. King & Maxwell Squadra Speciale Cobra 11 Tg2 Hawaii Five-0 Scorpion La Domenica Sportiva Estate

07.00 07.20 09.00 09.35 10.35 11.10 12.00 12.10 12.27

Kilimangiaro Teatro – I nipoti del sindaco Per il Ciclo Peppino Girella Community L’Ha detto Elisir TG3 TG3 Fuori linea estate Fidel Castro e Che Guevara Il Cubano e l’Argentino Fuori quadro Geo Magazine TG Regione TG3 Tour de France 2015 Tour Replay Tour de France 2015 Hotel 6 stelle TG3 Blob Sconosciuti Collection Kilimangiaro TG3

06.05 06.20 06.35 06.50 07.10 07.20 07.30 08.00 08.30 10.10 12.10 12.25 13.00 13.46 16.10 18.30 19.00 19.10 20.00

Televendita Media Shopping Till Death – Per Tutta La Vita Iv Televendita Media Shopping Mike & Molly I Puffi Titti E Silvestroi Scooby & Scrappy Doo Dragons. I Cavalieri Di Berk Lupin E Il Tesoro Del Titanic December Boys Giffoni Festival Carpe Diem Studio Aperto Sport Mediaset 4 Amiche E Un Paio Di Jeans Prom – Ballo Di Fine Anno Studio Aperto Tom E Jerry Due Uomini E Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) 21.25 Suda E Cresci

06.00 08.00 08.45 09.20 11.00 12.00 13.00 13.40 13.58 14.01 16.10 18.44 20.00 20.40 21.10 21.11 22.30

Prima Pagina Tg5 Tg5 Tgcom24 Rosamunde Pilcher Pianeta Mare Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Giffoni Film Festival La Forza Del Perdono Paolo Borsellino Il Segreto Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto Omicidi

07.35 07.55 08.25 09.27 10.00 10.50 11.30 12.00 12.10 13.00 14.47 16.50 18.55 19.35 21.15 23.55

Tg4 Night News Televendità Media Shopping5 Casa Vianello Magnifica Italia 4 Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 Ieri E Oggi In Tv Walker Texas Ranger Colombo I Due Marescialli Il Monte Di Venere Tg4 The Mentalist Iv Lo Squalo 2 Poltergeist-Demoniache Presenze

07.00 07.30 07.50 09.45 11.15 13.30 14.00 14.40 16.15 20.00 20.30 21.10 23.00

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria D’Estate Il Fiume Dell’Ira Tg La7 Tg La7 Cronache Il Commissario Maigret Josephine, Ange Gardien Tg La7 La Copertina Di Crozza I Tartassati Il Coraggio

06.00 Green Balloon Club Goes on Holiday 06.25 Mr Bloom’s Nursery 06.45 Show Me Show Me 07.05 Nuzzle and Scratch 07.25 Green Balloon Club Goes on Holiday 07.50 Mr Bloom’s Nursery 08.10 Doctors 10.10 EastEnders 12.10 Prison My Family and Me 12.55 The Weakest Link 13.40 Doctor Who 14.30 Hebburn 15.00 Prison My Family and Me 15.50 The Weakest Link 16.35 Doctor Who 17.20 37 Days 20.05 Great Expectations 21.00 Starlings 21.45 Silent Witness 22.40 Sherlock

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Obsessive Compulsive Cleaners Cake Boss The Undateables Candy Queen Love Lust or Run Return to Amish Risking It All Brides of Beverly Hills My Crazy Italian Wedding Curvy Brides 90 Days to Wed Fabulous Baker Brothers

06.50 07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.15 14.10 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.35

Caribbean Life Hawaii Life Spice of Life With Bal Arneson Giada at Home Million Dollar Rooms Caribbean Life Hawaii Life Extreme Homes Rehab Addict Candice Tells All Platinum Babies Platinum Weddings Keasha’s Perfect Dress Beachfront Bargain Hunt Hawaii Life Caribbean Life Extreme Homes Million Dollar Rooms Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Going Yard Cousins on Call Caribbean Life

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Meerkat Manor Gator Boys In Search of the King Cobra River Monsters The Lion Queen Bahama Blue Rogue Nature Deadly Islands Dark Days in Monkey City Zoltan the Wolfman After the Attack The Lion Queen Ten Deadliest Snakes River Monsters In Search of the King Cobra Gator Boys Tanked

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Highway to Sell Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Lost and Sold For the Love of Cars Supercar Superbuild MythBusters: The A-Team Special X-Ray Mega Airport King of Thrones Beyond Survival With Les Stroud Dual Survival Survive That! Running Wild With Bear Grylls Deadliest Catch

06.00 07.40 09.20 10.55 12.35 14.05 15.30 17.00 18.30 20.10 22.00 22.45

Rikky And Pete Revenge Of The Pink Panther The Grabage Pail Kids Movie She Devil Mannequin Love At Stake The Whales Of August Hard Choices Stevie Eye Of The Needle Archangel Submarine X-1

06.00 07.00 07.30 08.00 11.00 12.00 15.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Beyond Candid with Giuliana E! News Style Star Keeping Up With the Kardashians E! News Keeping Up With the Kardashians Rich Kids of Beverly Hills E! News Rich Kids of Beverly Hills Botched Hollywood Cycle E! News

06.00 09.00 10.00 12.00 15.00 19.00 20.00

07.05 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.30 16.45 18.10 18.50 19.15 19.45 20.10 20.30 20.55 21.20 22.10

Bubble Guppies PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush The Haunted Hathaways Swindle The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush The Penguins of Madagascar

06.00 07.00 08.30 09.45

Tour de France Cycling World Championship Fencing Tour de France Cycling UEFA European Under 19 Championship Football IAAF World Junior Championship Athletics Tour de France Cycling LeMond on Tour Tour de France Cycling LeMond on Tour World Championship Fencing UEFA European Under 19 Championship Footba Tour de France Cycling FIM World Championship Superbike Motorcycle

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.00 15.00 16.00 17.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs Airport 24/7. Miami Piha Rescue Durban Beach Rescue Building Alaska Ultimate Sportsman’s Lodge Man Caves Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Building Alaska World’s Greatest Motorcycle Rides Salvage Dawgs Mysteries at the Castle Mysteries at the Museum Durban Beach Rescue Xtreme Waterparks. Building the World’s Tallest Xtreme Waterparks

13.10 13.40 14.00 14.15 14.30 17.15 18.07 18.10 19.00 20.00 20.10 21.15 23.45

11.00 12.45 13.45 14.00 17.30 17.45 19.00 22.00 23.00

Man Fire Food Chopped The Big Eat The Kitchen The Pioneer Woman Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Man Fire Food Kitchen Casino Australian Food Adventures with Matt Moran 21.00 Trisha’s Southern Kitchen 22.00 Food Court Wars 23.00 Diners Drive-Ins and Dives

18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars American Pickers Storage Wars Pawn Stars Swamp People Legend of the Superstition Mountains 21.00 Alaska Off-Road Warriors 22.00 Storage Wars 23.00 Black Sails.

28 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ Çinema

jikeb SUNNY CACHIA

miÇ-Çinema retUrn tO Sender

THRILLER

StranÌier perikOlUÛ Atturi Ewlenin: Rosamund Pike, Shiloh Fernandez, Nick Nolte, Camryn Manheim Direttur: Fouad Mikati Distributur: Arrow Films Ma˙ru© mill-KRS Il-film Return to Sender (li m’g˙anda x’taqsam xejn maddiska famuΩa ta’ Elvis Presley) huwa film maqsum fi tliet stejjer u fl-istess ˙in jing˙aqdu fi storja wa˙da u fuq kollox fih dik it-tag˙lima, kemm m’g˙andekx tafda strangier perikoluΩ. Miranda (Rosamund Pike), mara tabiba tg˙ix f’belt Ωg˙ira u ta˙dem fi sptar topera nies morda b’qalbhom, ti©i struprata minn Ωag˙Ωug˙ stran©ier, William (Shiloh Fernandez) f’darha stess. G˙al xi Ωmien tid˙ol f’dippresjoni qawwija ˙afna u anke ma tit˙alliex topera aktar g˙ax kienet titlef il-konçentrazzjoni waqt li tkun qieg˙da tag˙mel dawn l-operazjonijiet hekk delikati. MaΩ-Ωmien tirkupra bil-mod il-mod u tiddeçiedi li tibda tikkorrispondi ma’ William, li kien we˙el il-˙abs fuq ir-reat li kien wettaq fuqha, sa anke kienet tmur iΩΩuru l-˙abs u,

Óin: 95 min Çert. 15 meta ˙are© mill-˙abs, kienet tistiednu id-dar tag˙ha biex jag˙mel xog˙ol fid-dar stess g˙ax kellha l-˙sieb li tbig˙ha g˙ax u tixtri o˙ra iΩjed moderna. Missierha (Nick Nolte) xejn ma jie˙u gost bil-preΩenza ta’ William wara dak li kien g˙amel lil bintu Miranda u li kienet g˙adha tbati bit-trawma. Min jaf? Forsi William biddel ˙ajtu u rabba l-g˙aqal? Jew Miranda jkollha xi pjan f’mo˙˙a biex tpattihielu? Return to Sender huwa thriller psikolo©iku li ta˙dem fih Rosamund Pike, li l-a˙˙ar li rajnieha kien fil-film Gone Girl ma’ Ben Affleck u li g˙all-parti li ˙admet ©ietinnominata Oscar. Lil Rosamund Pike niftakruha wkoll fil-film ta’ James Bond Die Another Day (2004) fejn interpretat parti li, kumbinazzjoni, kellha l-isem Miranda wkoll.

magic mike XXl

KOMIKU

StripteaSe tal-irÌiel gÓan-niSa! Atturi Ewlenin: Channing Tatum, Joe Manganiello, Matt Bomer, Kevin Nash, Adam Rodriguez, Gabriel Iglesias Direttur: Gregory Jacobs Distributur: Warner Bros. Ma˙ru© mill-KRS. Jekk inti se tara dan il-film, g˙andek tkun taf li inti ser tara film tal- istrippers maskili. Flopinjoni tieg˙i, Magic Mike XXL huwa aktar superfiçjali mill-ewwel Magic Mike li kien ˙are© g˙all-wiri tliet snin ilu, eΩattament f’Lulju tal-2012. Il-film jibda meta Magic Mike (Tatum) jipprova jg˙ix ˙ajja normali…iΩda darba ji©i avΩat li wie˙ed mill-kollegi tieg˙u, Ωeffien li kienu jag˙tu l-wirjiet flimkien, kien miet. Meta hu jattendi l-funeral, huwa jirrealizza li dan kollu ma kien xejn g˙ajr çajta, u din iç-çajta g˙amluhielu s˙abu biex jer©g˙u jiltaqg˙u u jing˙aqdu ˙alli jer©g˙u jibdew jag˙tu lwirjiet g˙an-nisa. Gregory Jacobs huwa d-direttur u l-produttur tal-film u, minbarra li kien responsabbli g˙al Magic Mike XXL, idderie©a wkoll Haywire ( 2011), Contagion ( 2011), Ocean’s Thirteen (2007), The Good German (2006), Ocean’s Twelve (2004), u Ocean’s Eleven (2001). Channing Tatum twieled fil-

Óin: 104 min Çert. 15 belt Ωg˙ira, Cullman, Alabama, 50 mil fit-Tramuntana ta’ Birmingham. Huwa l-iben ta’ Kay (Faust), u Glenn Matthew Tatum. Meta kiber kien mimli ener©ija u kien imqareb mhux ˙aΩin; infatti l-©enituri kellhom jinvolvuh f’˙afna tipi ta’ sports b˙al track and field, baseball, soccer u futbol biex iΩomm ru˙u ’l bog˙od mill-inkwiet. Fid-disa’ grad kien mibg˙ut fi skola Kattolika fejn skopra lpassjoni tieg˙u g˙all-futbol. Tatum huwa wkoll im˙arre© fil-kung fu u fil-gor-chor kung fu, forma ta’ arti marzjali, li fihom kiseb il-black belt. Aktar tard Channing ˙are© millkulle©©, fil-frattemp ˙adem b˙ala ˙addiem tal-kostruzzjoni, stripper, sensar u bejjieg˙ talproprjetà. Huwa mmudella g˙al ˙afna ditti marufa ˙afna u deher ukoll f’reklami g˙at-televiΩjoni fejn fl-2005 ©ie nnotat u deher fil-film Coach Carter b˙ala plejer tal-baseball tat-tim ta’ Samuel L. Jackson, u minn hemm Tatum ma ˙arisx lura g˙ax ©ew ˙afna offerti biex ja˙dem f’aktar films, fosthom

Jupiter Ascending (2015), The Book Of Life (vuçi 2014), 22 Jump Street (2014), The Lego Movie (vuçi 2014) White House Down (2013), G.I. Joe: Retaliation (2013), u ˙afna o˙rajn. Magic Mike XXL huwa film immirat g˙at-tfajliet u nisa

maturi u, tista’ tg˙id, mill-bidu sal-a˙˙ar mimli muΩika u Ωfin sexy . Channing Tatum huwa Ωeffien eççellenti. L-g˙aΩla u listil ta’ muΩika li tinstema’ matul il-film hija pjuttost tajba u fuq kollox huwa film imΩewaq b’mumenti ˙elwin ˙afna ta’ sitwazzjonijiet komiçi wkoll.

ÇINEMA KÓ

19|07|2015 29

kullhadd.com

ANT-MAN

ÌENJALI

ISSA WASAL IR-RAÌEL-NEMLU Atturi Ewlenin: Paul Rudd, Evangeline Lilly, Corey Stoll, Bobby Cannavale, Michael Pena, Wood Harris, Judy Greer u Michael Douglas Direttur : Peyton Reed Distributur: Walt Disney Studios Ma˙ru© mill-KRS

Eksa©ent tal-organizzazzjoni SHIELD (Strategic Homeland Intervention, Enforcement and Logistics Division), Hank Pym/Ant-Man (Michael Douglas) entomolo©ista u fiΩiçista, li fl-1963 skopra lpartiçelli subatomiçi li jag˙mlu l-possibbiltà ta’

Óin: 117 min. Çert: 12A

trasformazzjoni minn ra©el normali g˙al Ant-Man (Ra©el-Nemlu). Darren Cross (Corey Stoll) ikun ossessjonat li jakkwista l-formula, u kaos s˙i˙ jin˙oloq jekk jirnexxilu jiksibha. G˙alhekk Hank Pym ja˙tar lil Scott Lang (Paul

Rudd) biex ikun l-eroj tieg˙u, l-Ant-Man billi jilbes il-libsa li jkollha qawwa sopranaturali li tixbah lil dik ta’ Iron Man iΩda bl-aktar qawwa u teknolo©ija avvanzata tal-lum u ta’ g˙ada. Kif tilbes l-elmu jkollok ilkapaçitajiet kollha, inkluΩ dik li f’˙akka t’g˙ajn tiçkien daqs toqba ta’ bullet u jkollok l-istess sa˙˙a, jew sa˙˙a ta’ barra minn hawn. L-iΩvilupp tal-film Ant-Man beda fis-sena 1980 meta lkreatur Stan Lee bag˙at lidea lil New World Entertainment, kumpanija li

tag˙mel parti mill-komiks Marvel . Fl-istess sena Walt Disney Pictures kienu qed jiΩviluppaw il-film ibbaΩat fuq kunçett simili, Honey , I Shrunk the Kids u g˙alkemm Ant-Man baqa’ ji©i Ωviluppat, ˙add ma nda˙al fil-qofol talidea. Ant-Man huwa film inkredibbli, azzjoni ma jaqta’ xejn bi djalogu li spiss jo˙loqlok tbissima. Paul Rudd ja˙dem tajjeb ˙afna il-parti tal-eroj bil-˙arsiet kareΩmatiçi tieg˙u. Michael Pena jisraq kull xena li jidher fiha. Corey Stoll b˙ala Darren

Cross, il-kattiv, kienet lg˙aΩla fantastika minn Marvel g˙ax g˙andu l-parti ta’ bniedem tan-negozju korporattiv u viljak intimidanti fl-istess ˙in. Il-viΩwal huwa stupend f’dan il-film. Ix-xeni kollha ta’ meta jidher Paul Rudd Ωg˙ir daqs nemla huma viΩwalmet tajbin u verament tie˙u gost ˙afna b’dawn ixxeni. Kollox ma’ kollox ilfilm Ant-Man huwa film meraviljuΩ u g˙alhekk nissu©©erixxi li tara dan ilfilm fiç-çinema biex ma titlifx ix-xeni spettakolari li fih.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn 08.07.2015 u 12.07.2015

Minions Jurassic World Terminator Genisys San Andreas Spy

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Ma’ liema organizzazzjoni kien Ant-man? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: SALVU MIFSUD, 8, Triq il-Qalb Imqaddsa, Birkirkara.

30 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235.

SERVIZZI AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Kamra tas-sodda tal-kewkba, kundizzjoni tajba. Prezz €400. Çempel 2166 4716 jew 7934 3742. Fjuri friski g˙all-bejg˙. Qronfol, Lilium, Sempre Viva, Limonium, Gebra, eçç. Prezzijiet tajbin ˙afna. Çempel 2157 0714 jew 7957 0414. Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk l-arlo©©i tajbin g˙allilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks

Manutenzjoni: G˙al kull xog˙ol ta’ Ωebg˙a, kisi normali u bil-©ibs, coving , xog˙ol fuq l-antik, fuq il-fil, graffiato , gypsum board , twa˙˙il ta’ madum tal-art u tal-˙ajt u kmamar tal-banju. Çempel 7970 1502 jew ibg˙at email lil alibodhir@yahoo.co.uk

assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTAURANT, LABOUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil- weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away. Tistg˙u ΩΩuru s-sit

elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din ittalba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem l-illuΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙allbidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ lgrazzja bla ma tissemma x’kienet.

PART-TIME/FULL-TIME WEB DEVELOPERS Teleflora Malta qeg˙din jaççettaw web developers biex ja˙dmu fl-uffiççju tag˙na fiΩÛurrieq. Naççettaw ukoll studenti. Ibg˙at CV lil info@teleflora.com.mt jew çempel fuq 2168 9816.

€5

€10

€15

€30

€56

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

AVVIZI

TAL-PARTIT LABURISTA Kors g˙ar-resit tal-Matrikola tal-Università ta’ Malta fisSystems of Knowledge L-G˙aqda Veterani Laburisti qieg˙da torganizza sett ta’ lectures g˙al dawk l-istudenti li se jersqu g˙ar-resit tal-Matrikola tal-Università ta’ Malta fis-Systems of Knowledge, fis-sajf 2015. Il-kors huwa mifrux fuq erba’ lectures: 1. 2. 3. 4.

19|07|2015 31

kullhadd.com

Il-kors huwa mmexxi minn g˙alliem ikkwalifikat u se jsir f’dawn id-dati: It-Tnejn 10 ta’ Awwissu, fis-6.00pm Il-Ìimg˙a 14 ta’ Awwissu, fis-6.00pm It-Tnejn 17 ta’ Awwissu, fis-6.00pm Is-Sibt 22 ta’ Awwissu, fl-10.30am L-applikazzjonijiet jin©abru miç-Çentru Nazzjonali Laburista il-Óamrun, bejn l-Erbg˙a it-22 ta’ Lulju u l-Erbg˙a 5 ta’ Awwissu (sa nofsinhar). Il-kors huwa bla ˙las. L-ewwel 25 applikant jing˙ataw preferenza.

avviÛiÌENERaLi Festa litur©ika Festa litur©ika ta’ Santa Marija Madalena fil-knisja ddedikata lilha fi Triq il-Merkanti, il-Belt Valletta, nhar lErbg˙a 22 ta’ Lulju 2015, fis-7.00pm. Quddiesa kantata mill-Kappillna Michael M. Camilleri, O.P. Janima l-kor Cappella Sanctae Catherinae. BBQ ˙dejn il-ba˙ar Is-Soçjetà Dun Filippu Borgia ta’ Birkirkara ser torganizza BBQ ˙dejn il-ba˙ar g˙all-arja sajfija nhar il-Ìimg˙a 24 ta’ Lulju 2015. Il-prezz hu €10.00, u €2.00 g˙attrasport li jitlaq minn wara l-BaΩilika ta’ Sant’Elena fis7.00pm. Ejja inti flimkien mal-familjari u l-˙bieb tieg˙ek. Soçjetà Al Jolson Is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson ser torganizza BBQ buffet g˙all-membri u ammiraturi tal-kantant le©©endarju Al Jolson, f’lukanda ta’ 4 stilel nhar il-Ìimg˙a 24 ta’ Lulju 2015. Kul˙add hu mistieden. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil: vinwilljolsonmalta@gmail.com Serata letterarja L-G˙aqda Filantropika Talent Mosti flimkien mal-G˙aqda Poeti Maltin bi pjaçir tippreΩenta serata letterarja, nhar lErbg˙a 29 ta’ Lulju 2015, fis-7pm, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta. Din is-serata ser tkun miftu˙a g˙al kul˙add u min ji©i jista’ j©ib ilpoeΩiji tieg˙u biex ikunu jistg˙u jinqraw. G˙al aktar tag˙rif sibuna fuq www.talentmosti.com kif ukoll fil-pa©na ta’ Facebook: razzett tal-markiΩ Velja madwar il-Familja Mqaddsa Bit-t˙ejjija g˙as-Sinodu Ìenerali dwar il-Familja li se jsir fil-Vatikan f’Ottubru li ©ej. L-Arçikonfraternità ta’ San ÌuΩepp tar-Rabat tal-Imdina se torganizza velja ta’ talb. Matul din il-velja se jsir talb lill-Familja Mqaddsa g˙allfamilji kif ukoll se ssir katekeΩi dwar il-familja. Il-velja se ssir nhar l-Erbg˙a 5 ta’ Awwissu 20 1 5 , ˙ d e j n i s Santwarju Nazzjonali ta’ San ÌuΩepp, fi Triq San ÌuΩepp, ir-Rabat, Malta. Fis-6.30pm jing˙ad RuΩarju meditat u ting˙ata l-Barka Sagramentali. Fis-7.00pm çelebrazzjoni tal-quddiesa fejn fiha ssir katekeΩi mir-Rev. Patri Christopher Caruana OP. Jie˙u sehem il-Kor Santa Klara tal-knisja ta’ Santa Marija ta’ Ìesù tar-Rabat flimkien mas-St Martin’s Choir talBa˙rija. Wara ssir bibita fil-bit˙a tal-kaΩin tal-Banda L’Isle Adam.

aGÓFaS LikE FUQ iL-PaÌNa TaGÓNa Ta’ FaCEBOOk www.facebook.com/kullhadd The CEO [Procurement & Supplies] MEH notifies that the following Expression of Interest for the Provision of Dental Check-Up Services to the Department of Health has been issued through https://healthcms.gov.mt/en/cpsu/Pages/Expression-of-Interests.aspx MDH37/15 – Provision of Dental Check-Up Services A signed Expression of Interest can be scanned and sent through email or brought by hand, in which case they should be addressed to: Procurement Office Central Procurement and Supplies Unit Administration Block, Mater Dei Hospital Requests for Participation can be brought by hand from Monday to Friday between 8.00 am and 2.00 pm only. Requests may be received via E-mail (purchasing.cpsu@gov.mt). Requests for Participation are to be submitted by 10.00 am on Wednesday 5th August 2015.

32 19|07|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

S IT W AZ Z JO NI Ì EN E RA L I: Firxa ta’ pressjoni g˙olja tiksi l-Punent u ç-Çentru talMediterran L-OGÓLA TEMPERATURA: 36°C L-INQAS TEMPERATURA: 24°C INDIÇI UV: 10

34°C

26°C

25°C

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

TEMP: Xemxi u s˙un VIÛIBBILTÀ: Tajba

Ritratt: BAY RETRO

R I Ó: Ó a f i f l - a k t a r m i l l - P u n e n t g ˙ a l l Majjistral, lokalment ˙afif g˙al moderat f’xi waqtiet BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°C

34°C

32°C

25°C

24°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’Anna, il-Furjana St Gaetan Pharmacy, Triq il-Kappillan Mifsud, il-Óamrun St Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera Holy Cross Pharmacy, 37, Triq il-Kbira, Birkirkara O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩira San Ìwann Pharmacy, 11, Triq Feliç Bor©, San Ìwann Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin St Louis Pharmacy, Triq Cali, il-Mosta Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Sta Lucia Pharmacy, 1, Misra˙ Dorell, Santa Luçija White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla San Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Wied il-G˙ajn St Philip Pharmacy, Triq iç-Çeppun, Óal G˙axaq Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon, iΩ-Ûurrieq De Rohan Pharmacy, Triq Sant' Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat, Malta

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

22.07.1962 Il-vettura spazjali Mariner 1 ittir b’mod mhux konsistenti g˙al ftit minuti peress li kellha tigi meqruda

G˙awdex Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat St Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, il-Qala

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

75 76 59 80 89 60 26 58

SUPER 5

32 01 14 30 36

GRAND LOTTERY

01 01

00 06 06 09 09

KOmPETIzzJONI KTIEb KÓ

19|07|2015 33

kullhadd.com

KOmPETIzzJONI KTIEb JOHN F. KENNEDY IL-PRESIDENT ASSASSINAT Dan ir-rakkont fattwali tal-awtur Edward Attard je˙odna lura lejn il©rajja tal-qtil tal-eks-President Amerikan John F. Kennedy, dakinhar tal-21 ta’ Novembru 1963. Dan l-assassinju kien kexkex iddinja u qajjem dibattitu li dam sejjer g˙al ˙afna snin. BiΩΩejjed wie˙ed isemmi li kien hemm aktar minn elf pubblikazzjoni dwar dan is-su©©ett u ma’ dawn kien hemm ˙afna artikli, dokumentarji u intervisti. Il-parti l-kbira tal-pubblikazzjonijiet kienu dwar il-kontroversji li n˙olqu wara li ©ie ppubblikat irrapport tal-Kummisjoni Warren, lewwel kummissjoni li st˙arr©et ilkaΩ. G˙alkemm il-kummissjonijiet li studjaw il-kaΩ g˙amlu l-almu tag˙hom biex to˙ro© il-verità kollha, dan ma sarx. Kien g˙alhekk li ˙afna ©urnalisti u nies o˙ra ˙assew li kellhom jag˙mlu l-investigazzjonijiet tag˙hom. Kien hemm min fa˙˙ar l-isforzi ta’ dawn in-nies, filwaqt li o˙rajn maqdruhom. Madankollu jibqa’ lfatt li ˙afna mill-investigazzjonijiet u riçerki li saru kienu me˙tie©a u ˙olqu d-dubji. BiΩΩejjed jissemma x’qal ilPresident Lyndon Johnson waqt intervista f’Settembru 1969, meta

stqarr li ma kienx assolutament çert dwar x’qanqal lil Oswald, jew o˙rajn li setg˙u kienu mda˙˙la filkaΩ, biex joqtlu lill-President Kennedy. L-opinjoni pubblika wkoll bdiet tinbidel wara li ˙ar©et bosta kritika dwar ir-rapport tal-Kummissjoni Warren. EΩatt wara li ˙are© ir-rapport ta’ din il-kummissjoni, ilma©©oranza tal-poplu Amerikan kien sodisfatt bil-konkluΩjonijiet tal-membri ta’ dan il-kumitat. Eventwalment, iΩda, il-kredibbiltà tar-rapport bdiet tonqos u kien g˙alhekk li l-kaΩ kompla ji©i investigat minn iktar kumitati. Attard i˙ares lejn il-kwistjoni talinvaΩjoni ta’ Kuba, l-irtirar talAmerikani mill-Vjetnam, il-kapijiet tal-kriminalità organizzata li kienu qed ji©u mraΩΩna, u sezzjonijiet fis-CIA li ma kinux kuntenti bittmexxija ta’ Kennedy, b˙ala possibbiltajiet ta’ mottivi g˙all-qtil talPresident. IΩda, kif jg˙id l-awtur innifsu flintroduzzjoni ta’ dan il-ktieb, dan ix-xog˙ol mhuwiex bijografija ta’ Kennedy, tant li t˙allew barra çertu fatti u allegazzjonijiet dwar il-˙ajja privata tieg˙u, iΩda analiΩi ta’ w˙ud mit-teoriji u l-allegazzjonijiet li ©ew ippubblikati matul iΩ-Ωmien.

SILTA mILL-KTIEb Hekk kif il-karozza talPresident daret g˙al Elm Street, Kennedy deher jirran©a xag˙ru b’idu l-leminija. F’dak il-˙in Nellie Connally, mart il-Gvernatur, qalet lil mart ilPresident li kienu kwaΩi waslu. Nellie qalet ukoll lill-President: “Ma tistax tg˙id li l-poplu ta’ Dallas ma j˙obbokx.” Ironikament kien f’dak il-˙in li nstema’ ˙oss ta’ sparatura u jing˙ad li kien ilGvernatur li nteba˙ l-ewwel b’dak li kien qed ji©ri. Mumenti wara, Connally ˙ass xi ˙a©a fin-na˙a tallemin ta’ dahru u minnufih qal lil martu: Alla tieg˙i, se joqtluna.” F’dak il-˙in Nellie Connally rat lillPresident jitg˙awwe© bl-u©ig˙ u f’daqqa wa˙da Ωew©ha nxte˙et fuqha.

Glen Bennet u s˙abu, l-a©enti tas-servizz sigriet li kienu fil-karozza ta’ wara, ukoll indunaw x’kien qed ji©ri. Dave Powers, l-assistent personali u ˙abib tal-President, eventwalment stqarr li g˙all-ewwel ˙asbu li kienu sparati tliet bombi tal-musketterija. Powers qal ukoll li l-˙oss tal-bombi kien ta’ tlieta, u li dawn ©ew mill-g˙oli, filwaqt li wa˙da minnhom x’aktarx kienet ©ejja mil-lemin. L-a©ent tas-sigurtà Clint Hill, li kien f’karozza wara dik ta’ Kennedy, sema’ ˙oss ©ej min-na˙a ta’ wara fuq il-lemin li ˙asbu faqqatura. Kif ˙ares lejn il-karozza ra lil Kennedy jitgeddes u f’daqqa wa˙da jinxte˙et fuq ix-xellug. Hill mar minnufih biex jara x’©ara u kif, ˙ames sekondi wara, wasal

˙dejn il-karozza ta’ Kennedy, sema’ t-tieni sparatura. Wara li qabeΩ fil-karozza min-na˙a ta’ wara, Hill ta protezzjoni lil Jacqueline Kennedy. F’Dealey Plaza kien hemm xena ta’ paniku bin-nies ma tafx fejn se taqbad tmur. Sadanittant, il-karozza tal-President baqg˙et sejra lParkland Memorial Hospital, distanza ta’ erba’ mili li ˙adet madwar sitt minuti. Kennedy twassal flentratura tal-isptar fit-12.35pm u lkarozza li fiha kien hemm il-Viçi President waslet kwaΩi fl-istess ˙in. Kennedy kellu ferita f’g˙onqu u parti mill-iskutella ta’ rasu mtajra. Il-Gvernatur kien ukoll ferut g˙ax intlaqat kemm f’sidru kif ukoll filpolz ta’ idu x-xellugija. It-tabib personali tal-President, il-Viçi

Ammiral George Burkley, wasal ftit minuti wara g˙ax, peress li ma kienx jaf x’©ara, baqa’ sejjer lejn itTrade Mart. F’dawk il-˙ames minuti qabel Kennedy twassal fl-isptar, fit-taqsima tal-emer©enza la˙qu tlestew Ωew©t ikmamar u tnax-il tabib, ji©ifieri Malcolm O. Perry, Charels R. Baxter, Robert N. McClelland, Ronald C. Jones, William Kemp Clark, Marion T. Jenkins, Adolph H. Giesecke Jr., Jackie H. Hunt, C. Paul Gene, C. Peters, Don T. Curtis u l-ispeçjalsita tal-qalb Dott. Fouad A. Bashour. Sadanittant l-a©ent tasservizz sigriet Hill ne˙˙a l-©lekk u g˙atta wiçç u sider ilPresident bih biex ma jidhrux jekk jittie˙du xi ritratti.

Mistoqsija: X’kien jisimha l-ewwel kummissjoni li ˙ejjiet ir-rapport kontroversjali dwar il-qtil ta’ Kennedy?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: JOHN F. KENNEDY: IL-PRESIDENT ASSASSINAT ©entilment ipprovduti minn BDL Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 26 ta’ Lulju. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-PROFESSUR GÓASFUR hija:

HELEN DEBONO, 3, Maryanne Court, Triq Santa Margerita, San Ìwann, SÌN 1677.

34 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0156 0318 0562 0657 0687 0923 0977 1113 1145 1483 1566 1765 2358 2657 2927 3003 3499 3767 4187 4614 5368 5945 6149 6742 7262 7302 7337 7441 8382 8436 8462 8942

9140 9516 9534 9848 9912 9992

B’5 numri

B’6 numri

04874 05687 08567 28371 30074 31337 34667 38790 48035 48634 51049 54554 55430 59102 61135 68651 78739 84098 86794 87743 88064 90206

437372 575772 993553 996575

Bi 8 numri 22894198 34777088 43320505 88752512

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: VICTORIA DEBONO, 14, Las Palmas, TaΩ-Ûokrija, limiti tal-Mosta, MST 1613.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

19|07|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. Wissew? ( 6) 2,12W. 22. Lura g˙al li kien? (8) 3,6. Qassis Ωg˙ir? (6) 5,23. Tal-bnedmin? (7) 6. Ara 3 8. Si©ra tag˙mel fjuri vjola (9) 11. Ara 7 12. Ara 2 13. Kif insej˙u saçerdot imqassra (3) 14. Rabat? (6) 15. Ibbukkja g˙al perjodu ta’ Ωmien (6) 17. Ilma˙! (3) 21. Qassar qassis imla˙˙aq! (3) 22. Ara 2

Kompli l-qawl: A˙jar id-dliel (˙lewwa) mill-..... (5) Biex tikteb tridha! (4) JinΩamm l-ilma fihom (4) Ikun fit-tarf tasseba’ (5) Redikolu (6) Ok (6) Ûul (6) Ara 9 Ara 16 Skansa (5) Post fil-Belt Valletta (8) Ara 5 Ara 21 mimduda (5)

4. 7,11. 9,18. 10. 12. 16,19. 18. 19. 20. 21,24. 23. 24.

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin: 1,2. 4. 7,23. 9. 10. 12. 16,18. 19. 20. 21. 24.

Ssa˙˙anx, Óajt, Umdità, Rix, Tanker, Sarima, Tre Re, Vot, Ballu, Dro, Ittra

Weqfin: 1. 3. 5,11. 6,17. 8,12W. 13. 14. 15. 21. 22.

Serbut, Óut, Ankra, Terrur, Marie Louise, RRA, Avukat, Storda, Dud, Ort

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: A˙wa li huma l-aktar famuΩi min˙abba kunjomhom, u li forsi ma jing˙atawx tant importanza daqs o˙thom l-o˙ra.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Jason Derulo

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: MARIE CLAIRE GATT, 42, Triq San Mikiel, ir-Rabat, RBT 2442. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Martin Garrix

kullhadd.com

KÓ SPORTS

VALLETTA SUBBOTEO KLABB IKOMPLU JIRBÓU Ftit tal-©ranet ilu, ©ie fi tmiemu l-ista©un tat-Table Football u kif ©ara f'dawn l-a˙˙ar snin, il-membri tal-Valletta Subbuteo Club reb˙u l-ma©©oranza tat-titli nazzjonali li ©ew organizzati mill-Malta Table Football Sports Association. G˙ar-raba’ darba konsekuttiva, Samuel Bartolo ©ie inkurunat champion ta' Malta. Bartolo reba˙ il-Kampjonat Premier ming˙ajr ma tilef log˙ba u rnexxielu jerba˙ 62 punt, minn total ta 66. Dan lista©un, Bartolo reba˙ ukoll il-kategorija Open tal-FISTF Grand Prix li ©ie organizzat f’Malta, ic-Challenge Cup organizzata mill-MTFSA u kien finalist fil-kompetizzjoni Knock Out. Fil-kategorija ta’ ta˙t id-dsatax-il sena, Andrew Abela reba˙ ilkampjonat nazzjonali. Din hija l-a˙˙ar sena ta' Abela f'din il-kategorija u rnexxielu jerba˙ ukoll iΩ-Ωew© FISTF International Open u anke l-FISTF Grand Prix ta' Malta. Jason Pisani ©ie ddikjarat champion fil-kategorija veterani, g˙attieni darba, f'dawn l-a˙˙ar erba' snin. Dan l-ista©un ukoll, Pisani rnexxielu jerba˙ il-kategorija veterani fil-FISTF International Open li ©ie organizzat f'Malta. Fil-kompetizzjoni tat-timijiet, il-Valletta Subbuteo Club irnexxielu jerba˙ kemm il-kampjonat kif ukoll in-Knock Out. Apparti dawn iΩΩew© kompetizzjonijiet, il-klabb reba˙ ukoll il-FISTF Grand Prix ta' Malta. Dawn it-tliet kompetizzjonijiet ©ew mirbu˙a bla telfa.

RIÛULTATI POÛITTIVI GÓAÛ-ÛGÓAÛAGÓ MALTIN

L-ewwel Ωew© timijiet nazzjonali taΩ-Ωg˙aΩag˙ fl-azzjoni dan is-Sajf kellhom riΩutati inkorra©anti u poΩittivi fil-Kampjonati Ewropej talkategorija rispettiva tag˙hom fil-Ìibiltà u San Marino rispettivament. It-tim nazzjonali femminili ta’ ta˙t it-tmintax-il sena kiseb il-midalja tal-fidda fil-Ìibiltà wara li f’˙ames ©ranet ta’ kompetizzjoni, ittfajliet Maltin kellhom biss ibaxxu rashom kontra l-qawwa tat-tim SkoççiΩ li eventwalment reb˙u d-deheb fil-kampjonati. Fil-fatt, it-tim imexxi minn Sandro Farrugia u Moira Caruana, flewwel ©urnata kellhom taqtig˙a sal-a˙˙ar sekondi kontra Andorra g˙al reb˙a ta’ 57-5. Wara telfa kontra l-Iskozja, it-tim Malti rrea©ixxa b’reb˙a komda ta’ 60-34 fuq il-Ìibiltà u wara definittivament kisbu l-midalja tal-fidda b’reb˙a ta’51-39 wara log˙ba missielta kontra Wales Il-Maltija Hannah Al-Tumi ntag˙Ωlet fost l-aqwa ˙ames plejers talkampjonati wara li spiççat l-ewwel fi blocks, bi tlieta kull log˙ba, kif ukoll medja ta’ 9 rebounds kull log˙ba. F’San Marino, it-tim nazzjonali tas-subien ta’ ta˙t is-sittax-il sena feta˙ l-impenji b’Ωew© reb˙iet inkorra©anti fuq l-Albanija 58-48 u fuq Andorra wara log˙ba deçiΩa fl-˙in barrani fejn Kurt Cassar kiseb 50 punt fir-reb˙a 81-74. It-tim Malti g˙alaq il-faΩi tal-gruppi b’telfa ta’ 48-77 kontra San Marino, li eventwalment reb˙u d-deheb, però xorta spiççaw fittieni post tal-grupp. Fis-semifinali Malta kellha tilg˙ab kontra t-tim qawwi ta’ Kosovo u minkejja l-isforzi kollha Malta tilfet 45-65. Is-subien Maltin, immexxija minn Gabriele Alesse u Duncan Fenech, iffaççjaw lil Wales fil-log˙ba g˙all-midalja tal-bronΩ u wara bidu kwiet, it-tim Malti rkupra u reba˙ 55-44. Ta’ min isemmi l-fatt li Kurt Cassar ntg˙aΩel fost l-aqwa ˙ames plejers tal-kampjonati wara li seraq ix-xena g˙al Malta u spiçça wkoll l-aqwa skorer u rebounder tat-tornew wara li rre©istra ˙ames ‘double-doubles’ konsekuttivi inkluΩ erba’ log˙biet fejn kiseb aktar minn 20 punt u 20 rebound kull log˙ba.

SPORTS kÓ

19|07|2015 37

kullhadd.com

IL-POPOLARITÀ TA’ SUMMER ON THE MOVE DEJJEM TIÛDIED Is-Segretarju Parlamentari g˙arRiçerka, l-Innovazzjoni, ΩÛg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius ilbiera˙ Ωar id-diversi çentri Sportivi li nhar it-Tnejn fet˙u lbibien tag˙hom sabiex jilqg˙u l-programm sportivi tas-Sajf talKunsill Malti g˙all-Isport Summer on the Move. Huwa esprima s-sodisfazzjoni tieg˙u hekk kif g˙al darb’o˙ra Summer on the Move re©a’ Ωied l-parteçipanti g˙all-aktar minn 4,000. Ûieda fil-façilitajiet Is-Segretarju Parlamentari seta’ jara l-andament tas-sessjonijiet li qed isiru minn kowçis kwalifikati f’10 çentri madwar Malta. Filfatt, din is-sena l-Kunsill Malti g˙all-Isport ˙aseb sabiex jkompli jil˙aq l-g˙an tieg˙u u jressaq l-isport lejn aktar lokalitajiet u dan g˙amlu billi Ωied l-ammont ta’ façilitajiet li fihom qed isiru sessjonijiet ta’ Summer on the Move. Minbarra l-kumplessi tradizzjonali g˙al din l-edizzjoni ta’ Summer on the Move, Ωdiedu sessjonijiet fil-kumpless tal-basketball f’Ta Qali, l-Family Park ta’ Selmun u l-Kumpless sportiv tal-Marsa li normalment ma jsirux fih attivitajiet fix-xhur tas-Sajf. Tajjeb wie˙ed isemmi li g˙all-ewwel darba, qabel ma beda l-programm it-Tnejn li g˙adda, 7 mill-10 kumplessi kienu fullybooked u dan jixhed l-popolarità li jgawdi Summer on the Move. G˙oti ta’ çertifikat Waqt li kien fil-Pixxina Nazzjonali tal-Qroqq, isSegretarju Parlamentari ra wkoll

sessjonijiet tal-g˙awm li jvarjaw skont l-livell tal-parteçipanti nfushom u ˙e©©e© lil dawk preΩenti sabiex juΩaw il-btajjel tas-Sajf u jag˙mlu l-almu tag˙hom biex jtejbu l-˙iliet tag˙hom f’din id-dixxiplina. Fakkarhom li fl-a˙˙ar tat-tmien ©img˙at huma ser jing˙ataw çertifikat li juri l-livell li jkunu eventwalment la˙qu. F’din ledizzjoni kienet introdotta wkoll s-sessjoni ‘Parent and Child Swimming’ li g˙aliha setg˙u jattendu ©enituri flimkien mat-tfal Ωg˙ar tag˙hom mill-eta’ ta’ sentejn. Fil-kumpless sportiv talKottonera, is-Segretarju Parlamentari fost l-o˙rajn assista g˙all-sessjonijiet taΩ-Ωfin li huwa l-aktar dixxiplina popolari wara l-g˙awm f’din l-edizzjoni tal-programm Summer on the Move. Il-kowçis spjegaw kif l-istudenti ser ikunu jistg˙u jit˙arr©u f’tipi ta’ Ωfin differenti minn ballet sa jazz u hip hop. L-ewwel akkademja tal-boxing Minbarra Ω-Ωfin u attivitajiet o˙ra spikkat l-ewwel akkademja tal- boxing , b’10 atleti jit˙arr©u ta˙t il-gwida tar-referee internazzjonali Marc E.L. James. Chris Agius sa˙aq li lKMS qed jil˙aq g˙an ie˙or li jdewwaq l-isport lil dawn iΩΩg˙aΩag˙ u dawn eventwalment jing˙aqdu ma’ klabb u jibdew jie˙du l-isport bis-serjetà. Waqt iΩ-Ωjara tieg˙u sSegretarju Parlamentari kien akkumpanjat mill-A©ent Kap EΩekuttiv tal-KMS Mark Cutajar u l-facility managers Dermot Galea u Edwin Butti©ie©.

FUTBOL MALTI ukoll Mario Fontanella, Taljan li jilg˙ab fil-poΩizzjonijiet ta’ quddiem. Dawn iΩΩew© plejers proprju g˙amlu d-debutt tag˙hom ilbiera˙ f’log˙ba ta’ ˙biberija kontra t-tim SkoççiΩ ta’ Hamilton li ntlag˙bet fil-Hibernians Stadium. JITKEÇÇEW IL-PLEJERS KOLLHA TA’ ULISESS FC WARA T-TELFA SORPRIÛA KONTRA B’KARA Ulisess FC, it-tim mill-Armenja li safa skwalifikat fil-kompetizzjoni Ewropea talEuropa League mill-klabb Malti ta’ Birkirkara ftit taΩ-Ωmien ilu, iddeçieda li jie˙u deçiΩjoni iebsa ˙afna tant li keçça lill-plejers kollha li kienu parti mit-tim li tilef bliskor ta’ 3-1 f’daru kontra l-istess tim Malti. Fi stqarrija li ˙are© dan it-tim mill-Armenja, il-klabb qal li l-ma©©oranza assoluta tal-plejers se jkollhom il-kuntratt tag˙hom itterminati immedjatament bl-eççezzjoni tal-gowler Arsen Beglaryan li ftit li xejn seta’ jag˙mel g˙all-gowls li qalg˙u kontra t-tim Malti. L-isqarrija Ωiedet tg˙id li dawn l-istess plejers li kellhom il-kuntratt tag˙hom itterminat ©ew trasferiti mal-klabb Russu Torpedo Armavir. Fl-istess waqt Valeri Hovhannisyan, is-sid tal-istess klabb Armen, in˙atar chairman ta’ Torpedo Armavir. Fid-dawl ta’ dan kollu, l-amministrazzjoni ta’ dan il-klabb mill-Armenja sostniet li issa l-isfida l-kbira hi li jsibu plejers ©odda u qalbiena biex il-klabb jer©a’ jqum fuq saqajh u g˙alhekk ikun kompetittiv. ÓADD M’HU AKBAR MILL-KLABB ANDREI AGIUS MA’ HIBERNIANS GÓAL 4 SNIN OÓRA L-g˙ada tat-tluq mhux mistenni ta’ Emerson Marcelina li ng˙aqad ma’ Birkirkara g˙at-tliet snin li ©ejjin, nhar it-Tlieta li g˙adda fi stqarrija fuq is-sit ta’ Floriana, ilPresident tal-istess klabb Riccardo Gaucci g˙amilha çara li, minkejja dan it-tluq, ilkumitat u t-tmexxija tal-klabb se jkomplu jag˙mlu minn kollox biex i©ibu aktar plejers qabel ma jing˙ata bidu g˙all-ista©un il-©did. Fid-dawl ta’ dan kollu, Gaucci sostna li l-klabb FurjaniΩ ma jistax iΩomm plejers kontra qalbhom u aktar importanti minn hekk jekk kwalunkwe plejer juri x-xewqa li jrid jitlaq il-klabb mhux se jΩommu milli jag˙mel dan g˙ax l-ebda plejer mhu akbar mill-klabb. Emerson Marcelina sar it-tielet barrani li fl-a˙˙ar ©img˙at ˙alla lill-Floriana u ng˙aqad mat-tim KarkariΩ wara l-kowç innifsu ta’ dan it-tim Giovanni Tedesco u lattakkant Sloven Vito Plut. Fl-a˙˙ar ©img˙at ukoll, Floriana rnexxilhom jeg˙lbu d-diffikultajiet finanzjarji u problemi o˙rajn li kellhom u huma wie˙ed mill-ftit klabbs hawn Malta li rnexxielu jikseb il-liçenzja tal-UEFA tant li miexi lejn sitwazzjoni sostenibbli. Intant, nhar il-Óamis li g˙adda Floriana rnexxilhom jiffirmaw Ωew© plejers barranin o˙rajn li huma l-Italo-Ar©entin Nicolas Hernan Chiesa li jilg˙ab fin-nofs kif

Nhar l-Erbg˙a li g˙adda, id-difensur internazzjonali Malti ta’ Hibernians Andre Agius iffirma kuntratt ©did ta’ 4 snin mal-klabb ta’ Hibernians wara li f’daw l-a˙˙ar ©img˙at dan kien qed jattira interess minn klabb fir-Rumanija. Minkejja li l-a˙bar kienet di©à mag˙rufa, kien proprju din il-©img˙a, l-g˙ada tarreb˙a storika li g˙amel dan it-tim fl-aqwa kompetizzjoni Ewropea tal-UEFA Champions League, li dan il-ftehim kien im˙abbar b’mod uffiçjali u dan fil-preΩenza tal-President tal-istess klabb Tony Bezzina. Agius ing˙aqad ma’ Hibernians fil-bidu tal-ista©un li g˙adda fejn fl-ewwel sta©un tieg˙u rnexxielu jg˙in lil ra˙al twelidu jirba˙ il-11-il kampjonat fl-istorja tag˙hom. Dan il-plejer li ftit tal-©img˙at o˙ra jkun qed jag˙laq 29 sena qatta’ ˙afna millkarriera tieg˙u jilg˙ab fl-Italja ma’ klabbs fosthom Messina, Igea Virtus, Latina u Torres. Agius huwa wkoll regolari fit-tim nazzjonali Malti fejn di©à lag˙ab 51 darba g˙al Malta u skurja gowl wie˙ed. Intant, dan il-plejer ing˙aqad ma’ sie˙bu fit-tim Andrew Cohen li fl-a˙˙ar jiem ukoll ikkommetta ru˙u mat-tim Pawlist wara li ffirma kuntratt ©did ta’ 3 snin.

38 19|07|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

“MINN ISSA ‘L QUDDIEM KULL LOGÓBA Boris Vapenski HIJA DECIDER ”

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Hekk kif qed joqrob it-tmiem tat-tieni rawnd tal-waterpolo u wara li tkellmet mal-plejer Spanjol ta’ fama mondjali ta’ San Ìiljan ASC Guillermo Molina Rios, din id-darba lgazzetta KullHadd tkellmet ukoll mal-kollega fl-istess tim ta’ Molina Rios, is-Serb Boris Vapenski li wkoll igawdi minn fama internazzjonali kbira. Id-determinazzjoni ta’ dan ilplejer kienet evidenti millewwel u dan hekk kif filwaqt li fa˙˙ar lil s˙abu fit-tim li g˙enuh ˙afna biex jadatta malajr f’dan it-tim, afferma li minn issa ‘l quddiem kull log˙ba hija decider u m’hemmx lok g˙al nuqqas ta’ konçentrazzjoni biex kemm jista’ jkun it-tim jibqa’ ffukat biex jirba˙ il-log˙ob li fadallu. “M’hemm l-ebda log˙ba ˙afifa” Wara li prattikament San Ìiljan ASC, u g˙alhekk Vapenski nnifsu, lag˙bu kontra kull tim ie˙or tal-waterpolo fil-league, meta mistoqsi biex jag˙ti lopinjoni fuq il-livell ta’ dan lisport f’pajjiΩna, Vapenski millewwel qal li hemm bilanç tajjeb bejn it-timijiet kollha u g˙alhekk l-ebda konfront m’huwa façli. “M’hemm l-ebda log˙ba ˙afifa g˙ax kull tim joffri sfida iebsa, madankollu ninsab kon-

vint li l-kwalità u s-sa˙˙a ta’ s˙abi l-o˙rajn fit-tim se jg˙inuna biex naslu kemm nistg˙u,” sostna dan il-plejer internazzjonali Serb. Il-fokus prinçipali huwa San Ìiljan ASC Kien hawnhekk li Vapenski stqarr li l-esperjenza tieg˙u s’issa kienet wa˙da poΩittiva ˙afna u l-aktar ˙a©a li laqtitu kienet il-passjoni li g˙andhom is-segwaçi Maltin dan l-isport li kulma jmur qed tiΩdied il-fama tieg˙u, sentiment li wkoll in˙ass minn sie˙bu Molina Rios ta’ San Ìiljan. Apparti minn hekk, filwaqt li fa˙˙ar lil s˙abu fit-tim li g˙enuh ˙afna biex jadatta malajr f’dan it-tim, re©a’ afferma li minn issa ‘l quddiem kull log˙ba hija decider u m’hemmx lok g˙al nuqqas ta’ konçentrazzjoni biex kemm jista’ jkun it-tim jibqa’ ffukat biex jirba˙ il-log˙ob li fadallu u b’hekk jikbru ç-çansijiet li San Ìiljan jirb˙u l-ewwel league tag˙hom wara 20 sena. Meta mistoqsi fuq il-possibbiltà li jer©a’ ji©i jilg˙ab f’Malta, Vapenski qal li Ωgur jikkunsidraha iΩda b˙alissa l-fokus prinçipali tieg˙u hu li din issena jg˙in kemm jista’ jkun lil San Ìiljan ASC jirb˙u l-unuri. Eger u t-tim nazzjonali Serb Tkellimna wkoll fuq il-pjanijiet li g˙andu f’mo˙˙u g˙all-futur qrib u fil-fatt Vapenski qal li se

jibqa’ jilg˙ab fl-Ungerija ma’ Eger g˙at-tieni sena konsekuttiva tieg˙u u qed jittama li jirba˙ il-Kampjonat UngeriΩ ma’ dan it-tim kif ukoll li jasal kemm jista’ fiç-Champions League. Meta mistoqsi dwar iç-çansijiet li g˙andhom is-Serbja g˙allOlimpjadi li se jsiru fil-BraΩil is-sena d-die˙la, Vapenski rrimarka li jemmen li pajjiΩu g˙andu çans tajjeb ferm li jag˙mel ˙oss f’din il-kompetizzjoni hekk presti©juΩa. “Jien se nag˙mel dak kollu possibbli biex ner©a’ lura fittim nazzjonali. Is-Serbja di©à g˙andhom Ωew© plejers xellugin ta’ fama mondjali fil-forma ta’ Filip Filipovic u Dusan Mandic iΩda determinat li nag˙mel ˙ilti kollha biex ner©a’ nirba˙ lura posti fliskwadra nazzjonali,” qalilna Vapenski b’ton ta’ determinazzjoni liema b˙alha. Midalja tal-bronΩ Champions League

ç-

Meta mistoqsi fuq x’inhuma laqwa kisbiet li qatt g˙amel f’dan ir-rigward, Vapenski millewwel semma’ Ωew© episodji f’˙ajtu li Ωgur qatt ma jista’ jinsihom u se jibqg˙u ttimbrati f’mo˙˙u u f’qalbu g˙al dejjem. “L-aqwa Ωew© kisbiet li g˙amilt s’issa fil-karriera sportiva tieg˙u kienet meta rba˙t ilmidalja tal-bronΩ mat-tim nazzjonali tas-Serbja u meta rba˙t ç-Champions League ma’ Red Star Belgrade fl-2013,” sostna

dan il-plejer Serb. “Smajt ˙afna affarijiet sbie˙ fuq il-league Malti” Lil hinn mill-isfond lokali, staqsejna wkoll lil Vapenski x’wasslu biex jag˙Ωel li ji©i jilg˙ab f’pajjiΩna minflok ma mar f’pajjiΩi o˙rajn Ewropej li huma ferm akbar minna. “B˙alissa m’iniex qed nilg˙ab mat-tim nazzjonali Serb u g˙alhekk interessatni ˙afna lpossibbiltà li ni©i nilg˙ab Malta u dan hekk kif smajt ˙afna affarijiet sbie˙ fuq illeague Malti,” fisser Vapenski. L-ebda soluzzjoni ma©ika Mitlub jag˙ti l-opinjoni tieg˙u dwar x’g˙andu jsir biex ilwaterpolo f’pajjiΩna jkompli jitjib u jimxi ‘l quddiem, Vapenski sostna li m’hemm lebda soluzzjoni ma©ika ˙lief li aktar plejers Maltin g˙andhom jipparteçipaw f’kampjonati barra minn xtutna. “Il-league Malti huwa twil 3 xhur biss – wie˙ed irid jilg˙ab il-waterpolo tal-inqas 9 xhur fis-sena biex jintla˙aq çertu livell g˙oli. G˙alhekk, possibbiltà o˙ra tista’ tkun li l- league lokali jkun estiΩ fuq Ωmien itwal,” fisser Vapenski. Kien hawnhekk li dan il-plejer ta’ 24 sena fisser kif pajjiΩna g˙andu ˙afna plejers tajbin f’dan l-isport meta jikkunsidra d-daqs tal-popolazzjoni tag˙na. “Jien personalment rajt ˙afna

plejers li b’˙afna dedikazzjoni u impenn kif ukoll xi ftit fortuna jistg˙u jmorru jilag˙bu f’kampjonati barra,” qal dan ilplejer Serb. Sport li jg˙allem ˙afna B’appell u parir g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin, Vapenski qal li l-waterpolo mhux xi sport façli u ma taqlax ˙afna flus minnu g˙al kontra ta’ dixxiplini sportivi o˙rajn madwar id-dinja. “Minkejja li huwa sport iebes, jg˙in u jg˙allem ˙afna kif wie˙ed g˙andu jibni u jifforma karattru sod, ikun persuna tajba u l-aktar importanti li jkun persuna sportiva,” tenna Vapenski. L-influwenza ta’ ommu Kien hawnhekk li Vapenski nnifsu semma’ kif, minkejja li l-waterpolo minn dejjem kien l-aktar sport favorit tieg˙u u kien popolari ˙afna f’pajjiΩu fis-Serbja, g˙amel Ωmien ukoll jipprattika dixxiplina sportiva o˙ra interessanti iΩda bissa˙˙a ta’ ommu g˙aΩel ilwaterpolo. “Kont nipprattika wkoll ilkarate iΩda fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar g˙aΩilt li niffoka biss fuq ilwaterpolo bi ftit g˙ajnuna ming˙and ommi,” qalilna Vapenski bi tbissima fuq wiççu. Fi kliem ie˙or, li kieku ma kienx g˙al omm Vapenski kieku din l-intervista ma’ dan il-plejer qatt ma setg˙et issir.

FoRMULA 1kullhadd.com KÓ

19|07|2015 39

ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWIT l-istess rwol is-sena id-die˙la. Is-sewwieq li jista’ jkollu j˙alli post lil Palmer, però, jidher li se jkun Pastor Maldonado u mhux Romain Grosjean, kif kien mistenni ori©inarjam e nt. Dan g˙al ie x, m inke jja lisp onsors b’sa˙˙ithom li g˙andu warajh, i l-VeneΩwelan m’g˙andux relazzjoni tajba mal-Lotus. Dan huwa frott kwistjonijiet b˙addeçiΩjoni tieg˙u li jirrifjuta li jçedi postu lil Palmer fis-sessjonijiet ta’ prattika, sitwazzjoni li ©eg˙let lil Grosjean jitlef ˙afna mill-˙in allokat lilu biex jag˙ti çans lill-Brittaniku js uq minfloku. Barra m inn hekk, Maldonado kien involut f’diversi inçidenti matul dawn is-sentejn illi swew ˙afna ˙in, flus u punti lit-tim tieg˙u. Pedina importanti

G˙ad-di ffe re nza tal- ©i mg ˙at li g˙addew, l-attenzjoni ta’ ˙afna timijiet kienet aktar fuq il-futur tag˙hom f’livell individwali, aktar milli talisport b’mod ©enerali. Dan l-ippjanar mhux biss iffoka fuq l-iΩviluppi li se jse˙˙u matul dan l-ista©un, imma anki dawk li se jsiru bi preparazzjoni g˙all-2016. Ritorn g˙all-passat L-aktar a˙bar interessati kien dak marbut ma’ g˙ajdut illi l-amministraturi tal-Lotus u dawk tar-Re nault qeg˙din jippreparaw ru˙hom biex jiltaqg˙u fil-˙sieb li jinnegozjaw ilbejg˙ tat-tim Brittaniku lill-kumpanija awtomobilistika FrançiΩa. Skont l-istess xnieg˙at din il-laqg˙a tista’ ssir il©img˙a d-die˙la stess matul il-Gran Premju tal-Ungerija. Madankollu, is-CEO tal-Lotus F1 Mat the w Cart er sostna li l- Lotus g˙adha ma rçeviet l-ebda offerta f’dan ir-rigward. Carter qal li f’dan listadju huwa jaf biss li r- Renault esprimew l-interess li jsiru mill-©did tim kostruttur, b˙al ma kienu bejn l1977 u l-1985, kif ukoll mill-2002 sal2010, imma li g˙ad m’avviçinaw lil ˙add formalment. Il-Lotus telg˙u fil-quççata tal-lista tal- kandidati g˙al dan i l- be jg˙ min˙abba l-problemi finanzjarji li qed je s pe rjenzaw u l i jistg˙u j©eg˙luhom jabbandunaw l-isport g˙al kollox. Barra minn hekk, sal20 10 , dan it -ti m ki en g˙adu tarRenault u g ˙alhe kk il -kum panija FrançiΩa hija familjari ˙afna marriΩorsi li jkollha g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙ha jekk ter©a’ tie˙u l-kontroll tieg˙u. TranΩizzjoni ta’ din ix-xorta, però, ma tistax issir qabel l-2017 g˙aliex irRenault g˙andha kuntratt mar-Red Bull li jobbligaha tag˙ti l-aqwa riΩorsi ta’ riçerka u Ωvilupp tag˙ha lit-tim Awstrijaku. Irid aktar Sadanittant, l-amministraturi tar-Red Bull Racing (RBR) qeg˙din jag˙mlu pressjoni kbira fuq ir-Renault biex jipprovdulhom power units aktar kompetittivi malajr kemm jista’ jkun.

Minkejja li fil-©img˙at li g˙addew saru xi diskorsi li indikaw li t-tim Awstrijakk kien di©à qieg˙ed i˙ares lejn l-2016, Christian Horner, it- team principal tal-RBR g˙amilha çara li ttim qed jistenna li jkun kompetittiv minn dan l-ista©un stess. Fil-fehma tieg˙u, dawn l-iΩviluppi g˙andhom jaslu mhux aktar tard mit-tmiem talfaΩi Ewropea tal-ista©un, ji©ifieri salGran Premju ta’ Singapor tal-20 ta’ Settembru. Fl-a˙˙ar Ωew© sta©uni, Horner ftit li xejn iddejjaq jitfa’ l-˙tija tal-problemi ta’ rendiment tar-Red Bull fuq irRenault. Madankollu, f’kummenti li ta’ Adrian Newey, iç- Chief Technical Officer tal-RBR, ammetta li parti mittort ta’ dawn il-problemi huwa taxchassis. Dan g˙aliex, fil-fehma tieg˙u, huwa u l-kollegi tieg˙u ma rnexxilhomx jaddattaw ru˙hom g˙all-bidliet tarregolamenti tekniçi daqs il-Mercedes u l-Ferr ari. G ˙al daqstant, Newey qieg˙ed jaraha diffiçli ˙afna g˙ar-Red Bull illi jirb˙u tellieqa fl-2015 hekk kif qeg˙din lura wisq ikkumparat ma’ timijiet o˙rajn f’termini ta’ Ωvilupp. Imdejqin bis-sitwazzjoni Tenzjonijiet bejn l-iΩviluppaturi ajrudi nam içi u dawk tal -p ower uni ts t elg ˙u wkol l fil- wi çç fi l- kaΩ tal McLaren u l-Honda. Fl-ewwel nofs tal-ista©un, il-McLaren esperjenzaw problemi serji ta’ rendiment illi wasslu g˙al riΩultati diΩappuntanti ferm g˙al dan it-tim. Il-McLaren, però, kellhom attitudni aktar poΩittiva minn dik tar-Red Bull hekk kif Ωammew lura milli jikkrit ikaw lil l- Honda fi l- mi dja. Madankollu, il-McLaren ftit li xejn g˙amlu sforz biex jiddefendu lillHonda mill-attakki tal-midja u ˙allew lill-kumpanija ÌappuniΩa tie˙u ˙afna mit-tort g˙al dawn ir-riΩultati diΩappuntanti. Din l-attitudni tidher li bdiet iddejjaq xi fti t li ll- H onda hekk ki f Yasuhisa Arai, id-direttur tad-dipartiment ta’ riçerka u Ωvilupp ta’ din ilkumpanija, sostna li l-McLaren iridu ja˙dmu aktar fuq ix-chassis biex jkun sfruttat a˙jar il-potenzjal tal-magna. Sadanittant, Arai Ωvela li l-Honda

qeg˙din qrib illi jer©g˙u juΩaw u˙ud m it- tokens ta’ Ωv ilup p tag˙hom . Madankollu, dan mhuwiex mistenni li jse˙˙ qabel il-Gran Premju talBel ©ju he kk kif dak tal -Unge ri ja huwa wie˙ed kajman f’termini ta’ v el oçi tà kkum par at m a’ çi rkwi ti o˙rajn. G˙aldaqstant, Ar ai j˙oss l i fl Ungerija jkun aktar utli li l-Honda jiffukaw fuq aspetti b˙all-affidabiltà u l-iΩvilupp tas-sistema ta’ rkupru talener©ija fil-kurvi biex imbag˙ad iΩidu r-rendiment g˙all-Bel©ju. Futur inçert Fejn jid˙lu l-McLaren tajjeb li wie˙ed isemmi wkoll li l-kwistjoni tal-futur ta’ Button g˙adha g˙addejja minkejja l-istqarrijiet differenti li g˙amel Ron Dennis, it-team principal ta’ dan ittim. Dan hekk kif Jenson Button din il©img˙a sostna li m’g˙andu l-ebda garanzija g˙all-ista©un li ©ej mil-lat kuntrattwali. Huwa qal li g˙alissa ttim ma kellmux fuq l-2016 g˙aliex di©à g˙andu ˙afna sfidi quddiemu min˙abba l-problemi ta’ rendiment li qieg˙ed jesperjenza. G ˙all- p ost ta’ Button qeg˙din jikkom pe tu K ev in Mag nus s en u Stoffel Vandoorne, Ωew© sewwieqa Ωg˙ar u bi prospetti tajbin ˙afna g˙all-©ejjieni. Magnussen, b’mod partikolari wera li mhuwiex se jaççetta li jag˙mel sta©un ie˙or b˙ala sewwieq ta’ riserva, poΩizzjoni li kien irrelegat fiha meta nag˙qad Fernando Alonso mat-tim. G˙aldaqstant, b’Alonso kkonfermat g˙all -2 01 6, huwa But ton l- aktar wie˙ed li qieg˙ed viçin il-bieb ta’ barra b˙alissa. Din is-sitwazzjoni kien di©à fiha fl-a˙˙ar tal-2014, meta Ron Dennis deher li ried sewwieq Ωag˙Ωug˙ ma’ Alonso. Palmer minflok Maldonado? I l- Lot us uk ol l ir idu jaraw x’s e jag˙mlu fir-rigward tal-g˙aΩla tassewwieqa tag˙hom g˙all-2016. Dan hekk kif Jolyon Palmer, il-kampjun attwali tal-kategorija GP2 u sewwieq ta’ r ise rva tal- Lotus , s os tna l i m’g˙andu l-ebda intenzjoni li jkopri

Fejn jid˙ol tibdil fis-sewwieqa, jidher li fl-2015 Valtteri Bottas se jkun çentrali fil-log˙ba tat-trasferimenti li j©ib mieg˙u t-tmiem ta’ kull sta©un. Dan sos tnieh il -koll ega tie g˙u Fel ipe Massa, illi qal li d-deçiΩjoni li se jie˙u Bottas, illi qieg˙ed jissema’ li jie˙u post Kimi Raikkonen fl-2016, se jkun importanti biex jiççaqalqu sewwieqa o˙ra. S’issa l-FinlandiΩ tal-Williams kien evaΩiv dwar il-futur tieg˙u u sostna biss li jixtieq ikun ma’ tim illi kapaçi jirba˙ it-tlielaq. Mal-Williams g˙adu ma rnexxielux jil˙aq dan it-tragward. G˙aldaqstant, wie˙ed jista’ jispekula li Bottas qed jag˙ti messa©© çar littim biex itejjeb ir-rendiment tal-vetturi tieg˙u jekk irid li jΩommu g˙al sta©un ie˙or. Min-na˙a tieg˙u, Massa sostna li huwa kuntent ˙afna mal-Williams u esprima x-xewqa li jibqa’ ma’ dan ittim fl-2016 ukoll. Madankollu, iddeçiΩjoni finali qeg˙da f’idejn it-tim illi g˙andu l-opportunità li j©edded il-kuntratt attwali tal-BraΩiljan g˙al sena o˙ra. A˙bar kerha L-a˙˙ar u Ωgur mhux l-inqas, ta’ min isemmi l-a˙bar kerha li ˙adet id-dinja tal-awtomobiliΩmu sportiv meta sar mag˙ruf li Jules Bianchi, l-eks sewwieq tal-Manor ˙alla din id-dinja b’konsegwenza tal-©rie˙i li sofra f’rasu waqt il-Gran Premju tal-Ìappun tassena l-o˙ra. Dan l-inçident se˙˙ meta ˙abat f’vettura tal-irkupru li kienet qeg˙da ©©or is-Sauber ta’ Adrian Sutil barra mittraççat wara li l-ÌermaniΩ tilef il-kontroll tag˙ha min˙abba x-xita bil-qliel li ˙akmet it-tellieqa. Minkejja li Bianchi kellu biss l-opportunità li jipparteçipa f’34 gran premju, huwa di©à kellu influwenza kbira fuq id-destin tat-tim tieg˙u. Dan g˙aliex iΩΩew© punti li kiseb f’Monaco ftit xhur biss qabel l-inçident tieg˙u kienu essenzjali biex il-Manor F1 tirxoxta mill-irmied tal-Marussia, grazzi g˙allpremju finanzjarju li ng˙ata t-tim permezz tal-poΩizzjoni li kiseb fil-klassifika tal-kostrutturi. Bianchi kiseb numru ta’ suççessi matul il-karriera qasira tieg˙u u fil-perjodu meta se˙˙ l-inçident kien hemm g˙ejdut illi l-Ferrari kienu qeg˙din jikkunsidraw il-possibbiltà li jag˙tuh lopportunità illi jsuq mag˙hom hekk kif kien di©à jag˙mel parti mill-Ferrari Driver Academy. Dan kien l-ewwel inçident fatali li se˙˙ fil-F1 mill-1994 ‘l hawn, meta filjiem tal-Gran Premju ta’ San Marino tilfu ˙ajjithom Roland Ratzenberger u Ayrton Senna.

40 19|07|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

GeorGios il-GrieG u Ìanni l-Malti

Marlene Mizzi Membru Parlamentari Ewropew

Georgios huwa isem komuni ˙afna fil-Greçja. L-isem ifisser ‘ja˙dem l-art’. Ìanni, akkumpanjat mill-kunjom Borg, huwa l-isem narrattiv li nag˙tu liç-çittadin Malti meta nirreferu g˙aç-‘çittadin komuni’ fis-sens ©enwin tal-a©©ettiv. Nhar it-Tnejn li g˙adda, wara li ntla˙aq il-ftehim li Ωamm lill-Greçja fiΩ-Ûona Ewro b’dak kollu li tali ftehim ifisser, komplejt nit˙assar bil-kbir lillGrieg Georgios u fl-istess ˙in nissimpatizza ma’ Ìanni Borg, il-Malti. Komplejt nit˙assar lil Georgios g˙ax dan huwa Ìanni Borg tag˙na l-Maltin – dak li qieg˙ed fl-iskaluni t’isfel tas-sellum. Li finalment huwa hu li l-aktar se j˙oss id-daqqiet tal-miΩuri ibsin ferm li issa kellu jaççetta l-Prim Ministru Grieg Tsipras. Inkompli nissimpatizza aktar ma’ Ìanni Borg tag˙na g˙ax Ìanni ssogra flus sostanzjali minn tieg˙u biex jipprova jg˙in lil Georgios. Miç-çokon tag˙na ˙ri©na u g˙amilna garanziji b’mod sostanzjali. Meta qeg˙din nitkellmu fuq €170 miljun minn daqsxejn ta’ poplu mhux çajta. Imma fl-istess ˙in kien dover tag˙na li nuru s-solidarjetà mal-poplu Grieg, anke jekk pajjiΩ hu ffurmat minn Georgios fliskaluni ta’ isfel, Georgios fliskaluni tan-nofs u Georgios fl-iskaluni ta’ fuq. Il-miΩuri ta’ awsterità li kellu jaççetta Tsipras se jkomplu

jfissru tbatija kbira g˙allma©©oranza tal-Griegi. Anke jekk huma miΩuri li fuq medda ta’ snin jistg˙u jg˙inu biex il-Greçja titpo©©a fuq saqajha mill-©did, il-punt kruçjali ta’ dan kollu huwa li finalment Georgios tal-lum se jibqa’ jbati bil-kbir biex forsi Georgios ta’ g˙ada ma jkunx fl-istess sitwazzjoni. Georgios tal-lum se jkompli jara tnaqqis fil-pagi, tnaqqis fil-pensjonijiet, tnaqqis fil-benefiççji soçjali. Se jkollu jkompli jara kif se j©ebbed il-lastiku tal-˙ajja bla ma jaqtg˙u. Il-miΩuri ta’ awsterità wasslu x’imkien?

zjoni, nuqqas ta’ kontabbiltà, tmexxija ˙aΩina, reg˙ba u inkompetenza. Id-djun tal-Greçja huma kbar. U jg˙idu x’jg˙idu, u j©ibu kemm i©ibu paraguni ma’ dak li sar mal-Ìermanja fl-1953 meta lill-ÌermaniΩi n˙afrulhom ˙afna mid-djun li kellhom, jibqa’ l-fatt li hemm l-obbligu morali li d-dejn irid jit˙allas lura. Ma na˙sibx li huwa sewwa li a˙na, li b˙al ˙addie˙or slifna lill-Greçja bilg˙an li ΩΩomm f’wiçç l-ilma, nitpin©ew b˙ala l-viljakki filwaqt li lil min slifna flusna jpin©i lilu nnifsu b˙ala lvittma! Ûarbun kbir g˙all-Greçja

Huwa qawwi l-argument ta’ dawk li jg˙idu li l-miΩuri ta’ awsterità li di©à ˙addmet ilGreçja sa mill-ewwel proçess ta’ bailout ma wasslu g˙al imkien. Imma min-na˙a l-o˙ra g˙andek l-argument li lanqas tali miΩuri ma t˙addmu kif kien mistenni li jit˙addmu. U hawnhekk tinbet il-kwistjoni ta’ kredibbiltà; ta’ kemm g˙andhom ikunu fdati lGriegi; ta’ kemm hu kompetenti min qed imexxihom. Ma narax tant sens f’min i©ib l-argument li issa inutli tara x’wassal lill-Greçja g˙as-sitwazzjoni li tinsab fiha llum. Tajjeb t˙ares lura biex, jekk xejn, titg˙allem u tara li ma tag˙milx l-istess Ωbalji. Huwa fatt innegabbli li tali sitwazzjoni hija riΩultat ta’ korruz-

Fatt ie˙or innegabbli huwa dak li l-Greçja kienet ilha Ωmien twil tilbes Ωarbun akbar mid-daqs ta’ saqajha. Ma ninsewx x’kienu jg˙idu missirijietna: tie˙u bla ma trodd anke s-swar t˙ott. Kien wasal iΩ-Ωmien li l-Greçja tin©ieb f’sensiha. Bosta huma dawk li jsostnu li primarjament il-Greçja lanqas kien imissha ©iet aççettata b˙ala membru tal-Unjoni Ewropea. Dan min˙abba l-fatt li hemm akkuΩi li l-Griegi ma kinux onesti fl-istatistika li kienu pprovdew. Kienet statistika falza. Minfu˙a. ImΩejna. Kellu jinduna min ivverifikaha min-na˙a tal-Unjoni Ewropea ta’ dak iΩ-Ωmien? Jista’ jkun, u jista’ jkun ukoll li kien hemm

min kellu interess jag˙laq g˙ajn wa˙da kompletament u l-o˙ra kemm kemm ibexxaqha. Ninsab sorpriΩa – na˙seb mhux wa˙di – bl-atte©©jament ta’ Tsipras wara r-riΩultat tarreferendum li bih il-poplu Grieg qallu jg˙id “le” lillUnjoni Ewropea. Kif wara kollox ˙e©©u jag˙mel Tsipras innifsu. Imma mbag˙ad Tsipras stess qal “iva” g˙al miΩuri ferm aktar ibsin minn dawk li rrifjuta qabel ir-referendum. Óawwadni ˙a nifhem! Çertament li Tsipras mhux se jkollu ˙ajja politika façli f’pajjiΩu. Il-vot g˙al bailout fil-Parlament Grieg g˙adda b’ma©©oranza kbira – ironikament bl-g˙ajnuna talOppoΩizzjoni li hi pro-UE – iΩda hemm ˙erba fil-partit Syriza ta’ Tsipras. Fil-fatt, filParlament kien hemm 229 favur u 64 kontra u sitt astensjonijiet, imma mill-64 deputat li vvutaw kontra hemm 40 li huma tal-partit Syriza. Tipprova tevita milli tuΩa lkelma ‘umiljazzjoni’, imma jkolli ng˙id li dak huwa dak li ©ara fil-konfront ta’ Tsipras, u allura fil-konfront tal-Greçja, fil-bidu tal-©img˙a li g˙adha kemm g˙addiet. G˙alkemm nemmen bis-s˙i˙ fil-prinçipju tas-solidarjetà li mibnija fuqu l-Unjoni Ewropea, ma nistax ma nkomplix nit˙assar lil Georgios filwaqt li nibqa’ nissimpatizza ma’ Ìanni Borg.