KullHadd_20.09.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IL-KRIÛI TAL-IMMIGRAZZJONI FL-UNJONI EWROPEA Il-Óadd 20 ta’ Settembru, 2015 Óar©a Nru 1,158

Ara pa©na 16

Prezz ›0.80

LI MA SARX F’20 SENA JSIR F’SENTEJN U NOFS L-irran©ar tal-pixxina tal-waterpolo f’BirΩebbu©a kien pro©ett li r-residenti ta’ dan ir-ra˙al damu fuq g˙oxrin sena jitolbuh. Il-kostruzzjoni ta’ din il-pixxina, li nbdiet mill-Gvern preΩenti, issa hija kwaΩi lesta, tant li l-pixxina dalwaqt tkun tista’ tibda tintuΩa. Dak li ma sarx f’g˙oxrin sena, issa kwaΩi tlesta f’sentejn u nofs. Ara pa©na 3

L-IRTIRAR TAL-PROF. FENECH SKONT IL-FTEHIM KOLLETTIV Il-proçedura li wasslet biex il-Professur Albert Fenech jirtira bl-età hija l-istess wa˙da li ntuΩat fil-konfront ta’ konsulenti o˙ra u hija skont ilftehim kollettiv iffirmat qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali. Dan kien ikkonfermat mis-Segretarju Ìenerali tal-MAM Martin Balzan. Ara pa©na 4

IMÓALLFIN KIENU ASTIENEW FUQ KONFLITT TA’ INTERESS Fl-1985 numru ta’ m˙allfin astienew minn smig˙ ta’ kawΩa min˙abba possibbilità ta’ konflitt ta’ interess. Dan il-preçedent huwa relevanti hekk kif b˙alissa qed tinstema’ l-kawΩa kostituzzjonali biex ji©i sostitwit l-im˙allef li se jiddeçiedi fuq it-talba g˙al kumpens ta’ vittmi ta’ abbuΩ minn membri tal-kleru, peress li dan huwa l-President ta’ Radju Marija. Ara pa©na 5

SKEJJEL TAL-KNISJA JINJORAW ID-DIREZZJONI TAL-KURJA Din il-©img˙a l-Malta Union of Teachers (MUT) appellat lill-Arçisqof Charles Scicluna biex jag˙ti bidu g˙al diskussjonijiet serji mal-istess unjin bl-g˙an illi ssir riforma fil-proçess ta’ rekluta©© fl-iskejjel tal-Knisja. Dan l-appell sar wara li l-MUT irçeviet diversi rapporti li jirreferu g˙al prattiki abbuΩivi f’numru ta’ skejjel tal-Knisja fejn g˙andu x’jaqsam ir-rekluta©© tal-impjegati, speçjalment g˙alliema. F’kummenti li ta lil din il-gazzetta, ilPresident tal-MUT Kevin Bonello qal li lunjin hija infurmata li dawn il-prattiki abbuΩivi mhumiex relatati mal-Kurja. G˙all-kuntrarju, huma biss skejjel individwali tal-Knisja li mhumiex qed jimxu mad-direzzjoni tal-Kurja, u li fi kliem Bonello qed iwettqu “l-praspar”. Sadanittant, però, kelliem g˙all-Kurja ça˙ad li l-iskejjel tal-Knisja qed jipprattikaw xi diskriminazzjoni li tmur kontra lli©i u sostna li, b˙al kull organizzazzjoni o˙ra, il-Kurja tfittex nies li jkunu kompetenti fil-qasam tag˙hom. Sostna li hija prattika effikaçi u effettiva dik li l-iskejjel ikunu inkarigati mir-rekluta©© tag˙hom stess. Ara pa©na 2

Il-Partit Laburista u l-gazzetta KullÓadd jesprimu l-kondoljanzi lill-familja tal-Prim Ministru wara l-mewt ta’ omm is-Sinjura Michelle Muscat Is-Sinjura Emmanuela Tanti mietet ilbiera˙ fl-età ta’ 68 sena. Il-funeral ser isir illum fl-4:30 ta’ waranofsinhar, fil-Knisja ta’ ÌieΩu, fir-Rabat. Il-Partit Laburista ˙assar l-attività politika li kellha ssir dalg˙odu f’BirΩebbu©a b˙ala sinjal ta’ rispett.

02 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

L-MUT U L-ARÇISQOF SE JILTAQGÓU NHAR IT-TLIETA LIAM GAUCI liam@kullhadd.com

Fi stqarrija ma˙ru©a nhar lErbg˙a li g˙adda, il-Malta Union of Teachers (MUT) appellat lill-Arçisqof Charles Scicluna biex jag˙ti bidu g˙al diskussjonijiet serji mal-istess unjin bl-g˙an illi ssir riforma fil-proçess ta’ rekluta©© fliskejjel tal-Knisja illi jirriflettu onestà, trasparenza u prattika tajba. Dan l-appell sar wara li lMUT irçeviet diversi rapporti li jirreferu g˙al prattika abbuΩiva f’numru ta’ skejjel tal-Knisja fejn g˙andu x’jaqsam ir-rekluta©© tal-impjegati, speçjalment g˙alliema. Irçeviet diversi rapporti Il-gazzetta KullÓadd tkellmet ma’ Kevin Bonello, ilPresident tal-MUT, biex tifhem a˙jar fiex jikkonsistu dawn ir-rapporti u x’riformi qieg˙ed jistenna fil-proçess ta’ rekluta©© fl-iskejjel talKnisja. Bonello kkonferma li dawn ir-rapporti kienu diversi, kemm fin-numru, kif ukoll fil-forma. “Kif g˙edna flistqarrija, dawn jinkludu diversi kaΩijiet differenti, inkluΩ ammont ta’ persuni li qatt ma bag˙tu g˙alihom g˙all-intervista tax-xog˙ol, kif ukoll nies li ©ew imkeççija fuq probation g˙all-ebda ra©uni minkejja li kienu tajbin ˙afna f’xog˙olhom, u minkejja li kien hemm bΩonnhom,” sostna Bonello. “Kellna wkoll persuni li applikaw g˙al sej˙iet ta’ applikazzjoni differenti u qatt ma bag˙tu g˙alihom, u mbag˙ad, mhux talli hekk, talli ter©a’ to˙ro© is-sej˙a u jer©g˙u ma jibag˙tux g˙alihom. Kien hemm ukoll sej˙iet ta’ applikazzjoni fejn in-nies applikaw u qatt ma ng˙ataw riΩultat tal-intervista. F’kaΩijiet o˙rajn, kien hemm min applika u l-intervista ma saret qatt, iΩda, o˙ro© ilg˙a©eb, il-post vakanti mtela. Kellna addirittura kaΩ fejn applikanti nisa ntqal lilhom f’intervista li g˙alxejn applikaw g˙ax l-iskola trid g˙alliema r©iel,” spjega Bonello. Il-problema ©ejja milliskejjel, mhux mill-Kurja Il-President tal-MUT qalilna li f’dan l-istadju l-unjin mhijiex lesta li tg˙id f’liema skejjel se˙˙ew dawn il-kaΩijiet, però, tenna li dan ma kienx kaΩ ta’ skola wa˙da, iΩda diversi kaΩijiet f’diversi skejjel. Fil-fehma ta’ Bonello, dan it-tip ta’ skejjel mhux biss qed jag˙mlu ˙sara kbira fuq dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ li qeg˙din jippruvaw jibdew id-dinja

“Il-Kurja m’g˙andha xejn x’taqsam u g˙alhekk tlabna li niltaqg˙u mal-Arçisqof. Hemm numru sostanzjali ta’ skejjel individwali li qed jag˙mlu dawn il-praspar.” – L-MUT tax-xog˙ol, iΩda wkoll lirreputazzjoni tal-iskejjel talKnisja kollha, anke dawk li jimxu kif suppost. Fost is-su©©erimenti li lMUT offriet biex din is-sitwazzjoni ti©i rran©ata, hija ˙e©©et lill-Kurja biex tg˙addi r-responsabbiltà tal-proçess ta’ rekluta©© f’idejn isSegretarjat g˙all-Edukazzjoni Nisranija u ma t˙allihiex tibqa’ ssir mill-iskejjel individwali. Mistoqsi jekk, mill-informazzjoni li g˙andha f’idejha, l-MUT t˙ossx li dawn il-kaΩijiet huma iΩolati jew humiex qed jirriΩultaw minn politika ta’ rekluta©© imposta direttament mill-Kurja, Bonello kien kategoriku fir-risposta tieg˙u. “Le, il-Kurja m’g˙andha xejn x’taqsam u g˙alhekk tlabna li niltaqg˙u malEççellenza Tieg˙u l-Arçisqof. Dawn huma numru sostanzjali ta’ skejjel individwali li jag˙mlu dal-praspar.” Din illaqg˙a, ikkonfermali Bonello, mistennija ssir nhar it-Tlieta li ©ej, filg˙odu. G˙andhom tajba

relazzjoni

Dan ma kienx l-uniku kuntrast li kien hemm fl-a˙˙ar xhur bejn l-MUT u l-Kurja dwar il-proçess ta’ rekluta©g u kundizzjonijiet tax-xog˙ol tal-impjegati tal-iskejjel tag˙ha. F’Diçembru li g˙adda l-MUT o©©ezzjonat g˙all-kontenut ta’ dokument intern talKurja li kien jis˙aq illi l-impjegati tal-iskejjel tal-Knisja kellhom isostnu stil ta’ ˙ajja li jirrifletti l-valuri Kattoliçi. Madankollu, wara laqg˙a li saret bejn l-MUT u r-rappreΩentanti g˙olja tal-Kurja lokali, l-unjin ©iet assigurata li l-Knisja f’Malta m’g˙andha

“Hija prattika effikaçi u effettiva li l-iskejjel jie˙du ˙sieb ir-rekluta©© tal-impjegati tag˙hom.” – Il-Kurja

l-ebda intenzjoni li tag˙mel ©udizzju jew diskriminazzjoni, favur jew kontra, impjegati li ja˙dmu fl-istrutturi tal-iskejjel tag˙ha fuq baΩi tal-˙ajja privata tal-persuna. Dak iΩ-Ωmien, il-Kurja assigurat ukoll li ma kien se jkun hemm l-ebda investigazzjonijiet, jew inkjesti, fuq l-edukaturi dwar x’jag˙mlu fil-˙ajja privata tag˙hom. IΩ-Ωew© partijiet kienu wkoll qablu li jag˙mlu laqg˙at o˙rajn biex isir dokument li jippermetti lilliskejjel tal-Knisja li jkomplu j˙addnu l-valuri Nsara, imma li fl-istess ˙in jinkorpora fih il-prinçipji fundamentali industrijali u d-drittijiet tal˙addiema. Dan id-dokument kellu jkun inkluΩ fil-kuntest tal-ftehim kollettiv tal-iskejjel talKnisja. Madankollu, mistoqsi fejn waslu dawn iddiskussjonijiet, Bonello sostna li sal-lum l-unjin g˙adha ma rçeviet l-ebda abbozz ta’ dokument. Sadanittant, il-ftehim biex ji©i simplifikat ir-rekluta©© tal-kapijiet u assistenti kapijiet tal-iskejjel g˙adu pendenti min˙abba li l-kumitat rappreΩentattiv tal-iskejjel talKnisja g˙adu ma ˙ari©x bilkontraproposti.

Sadanittant, huwa kkonferma li di©à beda jin˙ass leffett tal-pressjoni illi g˙amlet l-unjin fl-a˙˙ar jiem. “Tajjeb ng˙id li, mindu ˙ri©na l-istqarrija, kien hemm diversi g˙alliema Ωg˙aΩag˙ li g˙amlu kura©© u avviçinaw l-unjin b’iktar stejjer simili. Intant ukoll, wara l-istqarrija, diversi persuni rrappurtawlna li, kumbinazzjoni, çemplulhom biex imorru jag˙mlu lintervista.” Hawnhekk, però, Bonello ©ibed l-attenzjoni g˙ar-reazzjoni tal-Kurja li donnha ˙adet g˙aliha g˙ax l-MUT ˙ar©et l-istqarrija ta’ nhar lErbg˙a qabel ma kellmet lillArçisqof. “Apparti li din hi proçedura li l-unjin tuΩa dejjem f’kaΩijiet ta’ dil-portata. Sfortunatament, g˙andna sitwazzjoni fejn diversi skejjel tal-Knisja ftit li xejn jag˙tu kas id-direzzjonijiet mog˙tija mill-Kurja stess g˙ax huma re©istrati b˙ala employers separati. L-unjin ˙asset li dan kien l-uniku mod kif tin˙oloq kuxjenza fuq dawn l-abbuΩi rampanti bit-tama li n-nies li suppost ikunu ta’ eΩempju jirregolarizzaw ilproçeduri tag˙hom.”

G˙andhom tajba

Din il-gazzetta ˙adet ukoll ilkummenti ta’ kelliem talKurja dwar l-istess kwistjoni. Staqsejnieh jekk il-Kurja Maltija temminx li, waqt ilproçess ta’ rekluta©© tal-impjegati ma’ strutturi tal-Knisja, fosthom fl-iskejjel, g˙andu jkun hemm diskriminazzjoni favur jew kontra persuni abbaΩi ta’ jekk l-istil ta’ ˙ajja tag˙hom jirriflettix il-valuri Kattoliçi. Hawnhekk huwa sostna li,

relazzjoni

Minkejja dawn in-nuqqasijiet, Bonello esprima l-fehma li rrelazzjoni bejn l-MUT u lKurja hi wa˙da tajba ˙afna. “M’g˙andix dubju li l-Kurja tapprezza li l-unjin xog˙olha qed tag˙mel. Anzi, l-Arçisqof kien g˙amilha çara mal-unjin biex ni©bdulu l-attenzjoni fejn ikun hemm nuqqasijiet sabiex jindirizzahom.”

M’hemmx bΩonn ta’ bidla

b˙al kull organizzazzjoni o˙ra, il-Kurja tfittex nies kompetenti fil-qasam tag˙hom. Madankollu, huwa ça˙ad li l-iskejjel tal-Knisja qed jipprattikaw xi diskriminazzjoni li tmur kontra l-li©i. Mistoqsi hemmx il-˙sieb min-na˙a tal-Kurja li tag˙mel xi riformi fil-mod kif isir irrekluta©© tal-g˙alliema biex ikun assigurat li ma jkunx hemm diskriminazzjoni fuq baΩi reli©juΩa, il-kelliem spjega li s-Segretarjat g˙allEdukazzjoni Nisranija di©à jag˙ti sapport lill-iskejjel f’dan il-qasam u ma jarax il˙tiega ta’ riforma. “Ta’ min jinnota li l-iskejjel jimpjegaw numru sostanzjali ta’ persuni u l-proçess ta’ rekluta©© jitmexxa b’mod regolari. Dawn ji©u ppreΩentati wkoll g˙all-approvazzjoni lill-awtoritajiet taledukazzjoni. Fejn hemm allegazzjonijiet ta’ irregolaritajiet, dawn g˙andhom ji©u indikati sabiex jittie˙du lpassi neçessarji,” spjegalna lkelliem. B’riΩultat ta’ dan il-fatt, ilkelliem ikkonferma li l-Kurja m’g˙andhiex l-intenzjoni li tbiddel il-proçess ta’ rekluta©© attwali tag˙ha g˙al wa˙da çentralizzata kif issu©©eriet l-MUT. L-istess kelliem sostna li hija “prattika effikaçi u effettiva li liskejjel jie˙du ˙sieb ir-rekluta©© tal-impjegati tag˙hom. Sistema çentralizzata fiha llimitazzjonijiet u d-diffikultajiet tag˙ha”. Fl-a˙˙ar huwa kkonferma li l-Kurja u l-MUT g˙adhom ma waslux g˙al ftehim s˙i˙ dwar id-dokument li kien diskuss f’Diçembru li g˙adda u li ddiskussjonijiet g˙adhom g˙addejjin.

LOKALI KÓ

20|09|2015 03

kullhadd.com

IL-PIXXINA KWAÛI LESTA… IL-BINI TAL-CLUB HOUSE JIBDA DALWAQT Minkejja li qatta’ g˙exieren ta’ snin ming˙ajr pixxina, il-klabb akkwatiku ta’ BirΩebbu©a mhux biss irrnexxielu jibqa’ jopera, iΩda ta’ kull sena jilqa’ numru sabi˙ ta’ tfal u Ωg˙aΩag˙ ©odda g˙al-lezzjonijiet tal-g˙awm. Issa l-persistenza ta’ dan il-klabb finalment se ti©i ppremjata, g˙ax lg˙awwiema ta’ BirΩebbu©a dalwaqt ikunu jistg˙u jibdew jittrenjaw filpixxina tar-ra˙al tag˙hom; xewqa li tant ilha tistenna, li tista’ tg˙id li g˙addiet minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra ta’ g˙awwiema BirΩebbu©in.

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Il-pubbliku se jkun jista’ jixtri membership kemm g˙allpixxina u kif ukoll g˙all-gym Tkellimna ma’ George Farrugia, il-President tal-Aquatic and Sports Club ta’ BirΩebbu©a, li kkonferma li l-bini tal-pixxina issa huwa kwaΩi lest. Spjega kif din il-©img˙a ©ie kkonfermat li ma g˙adx baqa’ telf ta’ ilma minnu, u g˙alhekk issa se jitbattal mill-ilma ba˙ar u jimtela blilma ˙elu. Meta jsir dan, ji©u m˙addma l-pompi u l-filters ˙alli ji©u kkummissjonati dawn ukoll. “Ìaladarba dawn ji©u ççertifikati tajbin, allura jsir il- handover ming˙and il-kuntrattur g˙al g˙and il-Gvern. Minn dak il-˙in il-pompi ma jistg˙ux jieqfu,” sa˙aq Farrugia. Mistoqsi meta huwa ma˙sub li l-pixxina tibda tintuΩa, Farrugia jesprimi t-tama li kif ti©i kkummissjonata, il-klabb ikun jista’ jibda juΩaha mill-ewwel, u g˙al dan il-g˙an qed i˙ejju l-pjanijiet. Farrugia iΩda jispeçifika li meta l-klabb jibda juΩa l-pixxina f’dan l-istadju, dan isir biss biex jit˙arr©u l-plejers tal-klabb u g˙al-lezzjonijiet tal-g˙awm. “Ilpubbliku ©enerali u l-membri jridu jistennew sakemm ilpro©ett kollu jitlesta, u dan min˙abba kwistjonijiet ta’ sigurtà. Niftakru li l-post g˙adu sit

ta’ kostruzzjoni,” isostni lPresident. Allura l-pubbliku eventwalment se jkun jista’ jag˙mel ukoll uΩu mill-pixxina? Farrugia jwie©eb li g˙alkemm il-pixxina ser tkun primarjament g˙allmembri tal-klabb, il-pubbliku se jkun jista’ jixtri membership g˙al ©urnata, xahar jew sajf s˙i˙ g˙all-uΩu tal-pixxina. Ser ikun hemm ukoll gym u l-pubbliku jkun jista’ jixtri membership g˙alih ukoll. Il-club house se tikkonsisti f’ristorant, gym , klinika u club rooms g˙al-laqg˙at Peress li l-pixxina hija miftu˙a, staqsejna lil Farrugia jekk hux se tkun tista’ tintuΩa fix-xitwa wkoll. Il-President qalilna li din il-pixxina mhux biss se tibqa’ tintuΩa fix-xitwa, iΩda wkoll lejl u nhar. Dan jista’ jsir façilment billi wie˙ed jilbes malja apposta li ΩΩomm il-©isem s˙un. “G˙alkemm di©à kellna domanda sabiex il-pixxina tissa˙˙an fix-xitwa, din g˙adha mhux kbira biΩΩejjed biex ti©©ustifika n-nefqa neçessarja sabiex issa˙˙an il-pixxina kollha,” jispjega Farrugia. “G˙alhekk jag˙mel aktar sens li min irid jg˙um fix-xitwa jilbes malja speçjali li ΩΩommu s˙un. Fil-qosor; hu ir˙has li nsa˙˙nu lill-g˙awwiem milli l-pixxina kollha.” Dwar il-club house, Farrugia

jg˙id li din waslet biex tibda tinbena. “Il-proçess tat-tender nistennew li jing˙alaq fil-©img˙at li ©ejjin u x-xog˙ol innifsu jibda ftit wara. Ìaladarba jibda, ix-xog˙ol hu mistenni li jdum xi tmien xhur biex jitlesta. G˙alhekk jekk jibda f’Ottubru, il- club house tkun lesta g˙all-a˙˙ar tassajf li ©ej.” Il-bini ser ikun jikkonsisti f’ristorant li jesa’ 100 ru˙ ©ewwa u jkun miftu˙ is-sena kollha, u gymnasium li wkoll ikun miftu˙ is-sena kollha. Ser ikun hemm ukoll il-club rooms g˙al-laqghat u amministrazzjoni. Farrugia jΩid jg˙id li l-amministrazzjoni talklabb ser tkun f’idejn full-timers professjonali li ja˙dmu ta˙t iddirezzjoni tal-kumitat u l-membri. Il-club house ser tkun attrezzata wkoll bi klinika Ωg˙ira g˙al xi emer©enza li jista’ jkun hemm. “Biss ma neskludux li din tkun tista’ tintuΩa wkoll minn professjonisti li jkunu jridu juΩawha sabiex jag˙tu servizz lill-isportivi tal-lokalità.” Finalment, il-President tal-klabb jesprimi x-xewqa li, meta l-fondi tal-klabb jippermettu, ikunu jistg˙u jΩidu l-pixxina tat-tfal li kellhom fil-passat, u li g˙al issa t˙alliet barra min dan il-pro©ett. “B’hekk inkunu qed nilqg˙u ttalba ta’ ˙afna residenti li l-klabb ikun post g˙all-familja kollha fejn kull membru tal-familja, sewwa l-kbar kif ukoll it-trabi, ikollhom fejn jie˙du pjaçir.”

Min kellu jg˙idli li se nag˙mel ˙ames snin in˙ambaq fuqha? Franco Debono Din il-gazzetta ˙adet ukoll il-kummenti tal-eks-Deputat Nazzjonalista Franco Debono, li kien elett fuq il-˙ames distrett u li spiss kien jitkellem fuq il-bΩonn li ssir din il-pixxina f’BirΩebbu©a, li t˙alliet mitluqa g˙al iktar minn g˙oxrin sena u li x-xog˙ol b’rabta mag˙ha nbeda biss qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali f’tentattiv biex jin©abru l-voti minn din il-lokalità. Mitlub jispjega x’kienet is-sitwazzjoni fi Ωmien l-amministrazzjoni preçedenti, Dr Debono jg˙id li meta g˙amel iΩ-Ωjarat fiddjar ftit qabel l-elezzjoni tal-2008, wie˙ed mill-ilmenti prinçipali li ltaqa’ mieg˙u kien li minkejja li kien hemm fid-distrett Louis Galea b˙ala l-Ministru g˙all-Isport u Ninu Zammit b˙ala Ministru tal-Infrastruttura, f’BirΩebbu©a kien hemm defiçit akut ta’ façilitajiet sportivi, grawnd tal-futbol u l-pixxina tal-waterpolo. “Dawn n-nuqqasijiet kienu jin˙assu aktar fil-kuntest talindustrijalizzazzjoni qawwija taΩ-Ωona. Fhimt li g˙al BirΩebbu©a l-pitch tal-waterpolo g˙andu tifsira li tmur lil hinn minn dik purament sportiva, iΩda hija intrinsikament marbuta mal-identità tal-lokalità,” jg˙id Debono. Jis˙aq li kif ©ie elett fil-Parlament, fl-ewwel diskors tieg˙u mill-ewwel ˙ataf l-opportunità biex iwassal dawn l-ilmenti, u nhar it-12 ta’ Mejju 2008 kien qal hekk : “Fir-ra˙al mhux Ωg˙ir ta’ BirΩebbu©a nemmen li jeΩisti nuqqas ta’ façilitajiet sportivi, prinçipalment fil-futbol, fejn minkejja li hemm identifikat sit kif ukoll pjanti, dan jidher illi g˙adu fuq l-ixkaffa, kif ukoll f’dak li jikkonçerna l-isport akkwatiku, fejn jidher li x-xog˙lijiet kienu nbdew u g˙al xi ra©uni waqfu.” Debono kompla jqajjem din il-materja, u jg˙id li l-kumitat tal-klabb tant apprezza l-isforzi kontinwi tieg˙u li ˙atru President Onorarju tal-klabb. “Kont nitkellem dwar din is-sitwazzjoni mhux biss fil-Parlament iΩda wkoll fil-mezzi taxxandir diversi drabi,” isostni Debono. “Min kellu jg˙idli li se nag˙mel ˙ames snin in˙ambaq fuqha?”

04 20|09|2015

kullhadd.com

IL-UE B’LEÓEN WIEÓED DWAR IL-KLIMA

Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda lKunsill tal-Ministri Ewropej g˙all-Ambjent iltaqg˙u bl-g˙an li jiftieg˙mu dwar poΩizzjoni komuni li se titressaq filKonferenza tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Tibdil tal-Klima li se ssir f’Pari©i bejn it-30 ta’ Novembru u l-11 ta’ Diçembru. Reb˙a kbira Fost l-aktar aspetti li spikkaw f’din il-laqg˙a kien is-sens ta’ unanimità meta ˙afna bassru li çerti pajjiΩi tal-Ewropa talLvant – fosthom il-Polonja, li

jinsabu litteralment lejlet elezzjoni ©enerali o˙ra u li g˙andhom dipendenza kbira fuq lindustrija tal-fa˙am – setg˙u Ωammew lura milli jil˙qu xi forma ta’ kunsens. Li ©©ib flimkien daqstant pajjiΩi li g˙andhom sfidi u sitwazzjonijiet differenti minn ta’ xulxin kienet di©à fiha nniffisha reb˙a kbira li ˙add ma bassar, speçjalment meta wie˙ed jikkunsidra li dan ilftehim inkiseb fi ftit sig˙at biss wara g˙add ta’ negozjati li kienu ilhom g˙addejjin minn wara l-kwinti kif soltu jsir.

Dan qalu l-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima Leo Brincat f’kummenti li ta lill-gazzetta KullÓadd meta wasal lura millaqg˙a ministerjali ta’ Brussell. Huwa sostna wkoll li l-Unjoni Ewropea qed titlob li minn Pari©i jo˙ro© ftehim li jkun jorbot legalment, u pakkett komprensiv ta’ deçiΩjonijiet li jkunu jistg˙u ji©u implimentati. Barra minn hekk, hemm wkoll qbil li, sa mhux aktar tard mis-sena 2020, ikun hemm ftehim li sas-sena 2030 iΩ-Ωidiet fit-temperatura jinΩlu

b’5 sa 10% kkumparati ma’ li kienu fis-sena 1990 u idealment biex ma jkun hemm ebda Ωieda sas-sena 2100. “G˙alkemm snin ilu l-UE kienet qed timmira ferm aktar og˙la minn hekk, naqbel malfehma taç-Chairperson, ilMinistru g˙all-Ambjent talLussemburgu Carole Dieschbourg, li dan huwa kompromess ferm aççettabbli g˙ax g˙andu jwitti t-triq g˙al ftehim ambizzjuΩ, robust u anke wie˙ed dinamiku,” spjegalna l-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima. Brincat sa˙aq ukoll dwar limportanza li ntla˙aq qbil li g˙andu jkun hemm mekkaniΩmu g˙al follow-ups kull ˙ames snin biex ikun ivvalutat mill©did ir-rendiment ta’ kull pajjiΩ. Jekk minn dan ir-review ikun hemm pajjiΩi li jidhru li ma jkunux ser jil˙qu l-miri tag˙hom, ikollhom iressqu impenji ©odda min-na˙a tag˙hom biex iserr˙u mo˙˙ ilpajjiΩi l-o˙ra li ser jintla˙qu lmiri stabbiliti. Ser tibqa’ ti©i sostnuta lweg˙da li, sas-sena 2020, ilpajjiΩi kollha Ωviluppati g˙andhom jikkontribwixxu g˙al fond ta’ madwar $100 biljun fis-sena b˙ala g˙ajnuna g˙allpajjiΩi li qeg˙din jiΩviluppaw. Is-suççess mhux garantit Il-Ministru Brincat spjegalna wkoll li, g˙alkemm ebda poΩizzjoni ma hija perfetta, huwa jemmen li ˙dejn ˙addie˙or il-UE ser tkun qed tmexxi b’eΩempju. Issa, aktar minn qatt qabel, importanti li titkellem b’le˙en wie˙ed, speçjalment billi issa ©ie rre©istrat ftehim formali li bih il-UE tkun ser tinnegozja fissummit ta’ Pari©i.

KÓ LOKALI

Dan il-mandat ikun irid ji©i approvat fit-tieni qari millParlament Ewropew fil-©ejjieni qrib. Eventwalment, ftehim globali jkun jista’ jintla˙aq jekk jinkiseb il-ftehim a˙˙ari finnegozjati ma’ ©ganti b˙all-Istati Uniti, iç-Çina u anke pajjiΩi b˙all-Indja u l-BraΩil. “Wie˙ed irid iΩomm f’mo˙˙u li g˙adna fil-faΩi tan-negozjati u ma hemm ebda garanzija li dawn ser iwasslu g˙as-suççess a˙˙ari. Nemmen li huwa dmir tag˙na li nfissru b’lingwa©© aktar sempliçi u dirett it-tifsira ta’ dan kollu lis-soçjetà çivili fejn ˙afna g˙adhom blimpressjoni li issa, li ftehemna b˙ala ministri Ewropej, ixxilep huwa ©ewwa,” qalilna Brincat. Parti minn proçess twil Fil-fehma tal-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima, l-akbar Ωew© sfidi politiçi li g˙ad baqa’ li ji©u ffaççjati huma lattentati ta’ xi pajjiΩi o˙ra mhux fil-UE biex idg˙ajfu lpoΩizzjoni li ©iet maqbula. Barra minn hekk, hemm il˙tie©a li tintreba˙ il-fiduçja mill-©did tal-pajjiΩi li g˙adhom qed jiΩviluppaw u li g˙adhom ma reb˙ux il-fiduçja s˙i˙a taddinja industrijalizzata u Ωviluppata, inkluΩ dik talUnjoni Ewropea. “Nemmen li l-konferenza ta’ Pari©i ser tkun biss parti minn proçess wie˙ed twil li g˙ad irid ikompli tul is-snin. IΩda, jekk ma mmorrux hemmekk bit-tir li nil˙qu ftehim li jorbot, kollox jista’ jsir suf u jista’ jkun hemm min, bir-ra©un kollu, ja˙seb li nkunu qed insibu skuΩi ©odda biex inkomplu nfettqu, ntawlu u na˙arbu mirresponsabbiltajiet tag˙na,” temm jg˙idilna Brincat.

L-IRTIRAR TA’ ALBERT FENECH ÛIEDA KBIRA FL-OFFERTI SKONT IL-FTEHIM KOLLETTIV TAX-XOGÓOL U L-PAGI Il-proçedura li wasslet biex il-Professur Albert Fenech temm snin ta’ servizz fis-settur tas-sa˙˙a pubblika hija listess wa˙da li ntuΩat filkonfront ta’ konsulenti o˙ra u hija skont il-ftehim kollettiv iffirmat qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali. Dan ikkonfermah isSegretarju Ìenerali talAssocjazzjoni Medika Maltija (MAM) Martin Balzan meta kien ikkuntattjat minn ONE News. Balzan sostna li l-ftehim kollettiv bejn il-MAM u lGvern jg˙id li biex jing˙ata post ta’ konsulent li qabeΩ letà ta’ rtirar, l-ewwel trid to˙ro© sej˙a, tibqa’ vojta u mbag˙ad il-Gvern jimpjega lil xi ˙add li jkun qabeΩ l-età tal-irtirar. Jg˙id li f’dan il-kaΩ kien hemm deçiΩjoni tal-Public Service Commission, g˙ax kien hemm xi ˙add li ntg˙aΩel minn selection board , li kiteb lill-Public Service Commission u din iddeçidiet li g˙andu jing˙ata l-post skont il-ftehim kollettiv. G˙all-mistoqsija jekk dak li se˙˙ huwiex skont il-ftehim kollettiv, Balzan wie©eb flaffermattiv: “Iva, huwa kor-

rett.” Balzan iΩid li jekk irid ilGvern jista’ jda˙˙al iΩjed fuq dawk li g˙adhom Ωg˙ar jew jekk il-post jibqa’ vojt, imma

m’hemm l-ebda regola li ©©ieg˙lu jag˙mel dan. Jis˙aq li din il-prassi dejjem ©iet applikata u, meta ma ©ietx applikata, il-MAM tkellmet.

Stqarrija tal-Eurostat tindika li Malta kellha l-og˙la rata ta’ offerti ta’ xog˙ol madwar lUnjoni Ewropa matul it-tieni kwart tas-sena. Dan wara li fit-tlie t k w a r t i p r e ç e d e n t i pajjiΩna kellu t-tieni l-akbar rata ta’ offerti ta’ xog˙ol, wara l-Ìermanja. F’Malta, dawk li j˙addmu g˙and h o m vakanzi ekwivalenti g˙al 3.2% talpostijiet kollha tax-xog˙ol, kontra medja ta’ 1.7% madwar il-UE. Is-sena li g˙addiet din ir-rata kienet ta’ 3.1% f’Malta kontra 1.6% fil-UE. Loperaturi f’Malta fil-qasam tal-manifattura u l-kostruzzjoni, skont il-Eurostat, qed ifittxu l i j Ω i d u l - i m p j i e g i mag˙hom bi 2%. Dan huwa kwaΩi d-doppju tal-bΩonn ta’ ˙addiema f’dawn is-setturi madwar l-Ewropa. Fl-istess ˙in, l-operaturi f’Malta fil-qasam tas-servizzi g˙and h o m vakanzi ekwiv a l e n t i g ˙ a l 4 % t a l ammo n t t a ’ ˙ a d d i e m a l i g˙andhom bΩonn. Din ir-rata, minbarra li hija d-doppju taddomanda fil-bqija tal-UE, hija l-og˙l a r a t a t a ’ p o s t i j i e t vakanti osservata madwar ilpajjiΩi kollha tal-UE. Din iΩ-Ωieda qawwija filvakanzi, fl-istess ˙in li pajjiΩna g˙at-tieni sena konsekuttiva kel l u l - a k b a r Ω i e d a f l impjiegi qatt irre©istrata fl-

istorja, hija konferma tattkabbir qawwi fl-ekonomija ta’ pajjiΩna. L-azjendi f’pajjiΩna tant qed jikbru li mhux qed jirnexxilhom isibu ˙addiema biΩΩejjed u dan minkejja Ωieda fl-immigrazzjoni ta’ ˙addiema Ewropej lejn pajjiΩna. Stqarrija o˙ra tal-Eurostat tindika wkoll li, mentri madwar iΩ-Ûona Ewro fit-tieni kwart tal-2015 kien hemm Ωieda fil-pagi ta’ 1.9%, f’Malta kellna tkabbir ta’ 2.8%. B˙ala medja fit-tnax-il xahar sa Ìunju 2015, it-tkabbir fil-pagi f’Malta kien 3.2%. Tul l-istess Ωmien l-inflazzjoni f’pajjiΩna kienet 0.6%. Dan ifisser li l-poter talakkwist tal-˙addiema ssa˙˙a˙ b’mod konsiderevoli. IΩ-Ωieda fil-paga medja kienet ˙ames darbiet ir-rata talinflazzjoni. Dan ir-riΩultat i©ib fix-xejn l-argument negattiv tal-OppoΩizzjoni li b˙alissa hawn g˙afsa fil-pagi u l-˙addiema qed jispiççaw b’anqas flus fil-but. L-akbar Ωieda fil-pagi kien fil-qasam tas-servizzi, fejn ilEurostat osservat tkabbir ta’ 3.9% f’Malta; kwaΩi d-doppju tal-medja fiΩ-Ûona Ewro. Dan is-settur mhux talli g˙andu domanda qawwija g˙al ˙addiema, talli qieg˙ed iΩid il-pagi b’ammonti ferm qawwija.

LOKALI KÓ

20|09|2015 05

kullhadd.com

30 SENA ILU NUMRU TA’ IMÓALLFIN ASTIENEW FUQ KUNFLITT TA’ INTERESS ©udikanti separati rriΩenjaw min˙abba kunflitt ta’ interess fil-kawΩa rigward il-liçenzji tal-iskejjel tal-knisja, u dan peress li kellhom membri tal-familja li kienu jattendu dawn l-iskejjel. Filwaqt li fl-1984 irriΩenja l-ewwel ©udikant wara li tressqet mozzjoni kontrih filParlament, sena wara Ωew© ©udikanti o˙ra astjenew millistess kaΩ. L-a˙˙ar ©udikant kien aççetta li jisma’ l-kawΩa fuq il-prinçipju tan-neçessità; fis-sens li l-kawΩa kellha tinstema’ biex tinqata’ u ssir ©ustizzja.

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

B˙alissa g˙axar vittmi ta’ abbuΩ sesswali minn membri tal-kleru jinsabu quddiem ilQorti Kostituzzjonali bit-talba sabiex ji©i sostitwit l-Im˙allef Joseph R. Micallef, li ©ie assenjat biex jisma’ t-talba tag˙hom g˙all-kumpens finanzjarju quddiem il-Qorti Çivili. Il-vittmi qed jo©©ezzjonaw li dan l-Im˙allef partikolari jisma’ l-kawΩa tag˙hom g˙al kumpens ming˙and il-Knisja, u dan min˙abba li jista’ jkollu kunflitt ta’ interess fil-kaΩ. Lavukat tal-vittmi qed jargumenta li l-Im˙allef Micallef huwa wisq qrib ta’ wa˙da mill-partijiet; çioè l-Knisja, u dan peress li huwa l-President tal-istazzjon Radju Marija. Minkejja li Radju Marija ma jappartjenix lill-Kurja ta’ Malta, dan g˙andu rabtiet mill-qrib ˙afna mal-Knisja u jitmexxa mid-Dumnikani. Is-sitwazzjoni tkompli tikkumplika ru˙ha hekk kif il-fundatur innifsu ta’ Radju Marija; Fr Charles Fenech, jinsab akkuΩat quddiem il-Qorti Kriminali b’abbuΩ sesswali fuq mara. Minkejja li l-vittmi talbu lillIm˙allef Micallef biex jastieni volontarjament mis-smig˙ talkaΩ tag˙hom, dan irrifjuta, u sostna li ma kinx hemm ra©uni legali valida biΩΩejjed biex twaqqfu milli jisma’ din il-kawΩa. Nemo judex in causa sua: prinçipju intrinsiku li ˙add ma jista’ jne˙˙i˙ Din il-gazzetta g˙amlet kuntatt mal-Professur Raymond Mangion mill-Fakultà tal-Li©i fl-Università ta’ Malta bil-g˙an li jipprovdi sfond g˙al din issitwazzjoni. Mistoqsi x’tg˙id illi©i fuq il-possibilità ta’ kunflitt ta’ interess mill-Im˙allfin, Prof. Mangion jispjega li l-kunflitt

‘G˙ajnuna’ psikolo©ika li fet˙et feriti antiki

Minkejja li l-vittmi talbu lill-Im˙allef Micallef biex jastieni volontarjament mis-smig˙ tal-kaΩ tag˙hom, dan irrifjuta, u sostna li ma kinx hemm ra©uni legali valida biΩΩejjed li twaqqfu milli jisma’ din il-kawΩa

ta’ interess jo˙ro© millprinçipju ‘nemo judex in causa sua’, ji©ifieri li ˙add ma jista’ jkun Im˙allef jew Ìudikant fil-kaΩ tieg˙u stess. “Dan il-prinçipju huwa intrinsiku fid-Dritt Amministrattiv u ˙add ma jista’ jne˙˙i˙, lanqas ilParlament b’le©iΩlazzjoni,” jg˙id Prof Mangion. “Anzi, bilmaqlub, il-Parlament jista’ biss isa˙˙u bil-kliem tal-li©i.” IΩid jg˙id li, naturalment, dan ilprinçipju jiskatta wkoll fidDritt Kostituzzjonali, li huwa log˙la Li©i u l-og˙la sistema ©uridika tal-pajjiΩ. “Id-Dritt Kostituzzjonali u d-Dritt Amministrattiv jimxu ˙afna

flimkien, g˙aliex l-amministrazzjoni hija wkoll wa˙da mill-organi tal-istat.” Prof. Mangion isostni li lkunçett tal-kunflitt ta’ interess jista’ jvarja skont il-fatti u ddinamika minn kaΩ g˙al kaΩ. Madanakollu ©uristi u kittieba fuq il-li©i ppruvaw jidentifikaw x’inhuma l-kriterji jew x’lista jew linja ta’ gwida wie˙ed jista’ jifforma minn qabel b˙ala parametri. Serje ta’ m˙allfin kienu astienew f’kaΩ fejn il-Knisja wkoll kienet wa˙da millpartijiet Il-Professur Mangion iΩid jg˙id

li l-li©i proçedurali Maltija tipprovdi g˙al dak li jisseja˙ ‘recusatio judicis’, ji©ifieri li wie˙ed jirrikuΩa jew i©ieg˙el ©udikant li jastjeni milli jippresjedi jekk wie˙ed jidhirlu li hemm kaΩ ta’ kunflitt ta’ interess. “L-iktar kaΩ li baqa’ jissemma’ s’issa, fejn mhux im˙allef wie˙ed iΩda serje ta’ m˙allfin astienew min˙abba l-hekk imsejja˙ kunflitt ta’ interess kien ilkaΩ tal-iskejjel tal-Knisja Maltija, fejn fih kien hemm il-Knisja lokali b˙ala parti,” temm jg˙id Prof. Mangion. JirriΩulta li f’dan il-kaΩ partikolari li beda fl-1983, tliet

Fis-smig˙ t a l - k a wΩ a Kostituzzjonali li saret din il©img˙a, il-vittmi tal-abbuΩ sesswali f’Dar San ÌuΩepp argumentaw li huma ma jafux lil dan l-im˙allef personalment, imma m’humiex fiduçjuΩi li jista’ jg˙inhom ©aladarba huwa involut filKnisja. Meta l-vittmi tkellmu fuq lg˙ajnuna li rçevew ming˙and il-Knisja b’rabta mal-abbuΩ li sofrew meta kienu Ωg˙ar, huma qalu li kien biss meta wie˙ed minnhom çempel fuq programm ta’ Radju Marija biex jirribatti stqarrija li kienet saret minn Fr Anton Gouder, li qal li l-Knisja kienet g˙enet lill-vittmi, li l-Kurja bag˙tet g˙alihom biex jibdew sessjonijiet ma’ psikologu, psikjatra u ˙addiemsoçjali. Wie˙ed mill-vittmi rrakkonta kif dawn issessjonijiet iktar spiççaw biex g˙amlulu ˙sara milli ©id, g˙ax fet˙ulu feriti antiki. Qal li eventwalment kien preskritt il-pilloli, li iΩda ma baqax jie˙u wara li t-tabib tieg˙u tah parir biex ma je˙odhomx.

JGÓAJJAR LIN-NIES ‘BOLOH’ U ‘MSIEKEN’ Fl-istess jum li David Thake ©ie approvat b˙ala kandidat tal-Partit Nazzjonalista g˙allelezzjoni ©enerali li jmiss, fuq is-sit soçjali Facebook Thake iddeçieda li jg˙ajjar lin-nies ‘boloh’ u ‘msieken’. Minbarra li Thake huwa lViçi Sindku ta’ San Pawl ilBa˙ar u l-eks ra©el tasSegretarju Ìenerali tal-PN Rosette Thake, huwa wkoll ilpreΩentatur ta’ programm fuq Radio 101. Kien proprju b’rabta ma’ xandira partikolari ta’ dan ilprogramm li fuq Facebook qam argument bejn Thake u persuni o˙ra. Wara li Thake tella’ ˙olqa g˙all-parti mill-programm tieg˙u, persuni bdew jistaqsuh x’ried ifisser meta fuq il-programm tieg˙u xi ˙add staqsieh fuq “ir-ritratti ta’ Rachel”, b’referenza g˙at-tifla ta’ Thake. Thake mill-ewwel mar fuq id-difensiva, u qal li bintu

kienet vittma ta’ revenge porn, filwaqt li staqsa jekk min kien qed jikkummenta kinx jaqbel ma’ din it-tip ta’ vendikazzjoni fuq persuna. Kien hawn li xi ˙add ikkummenta kif Thake kien ilu jΩeblah lin-nies fuq livell personali, u li ma kellux g˙alfejn jag˙mel hekk, g˙ax jekk jg˙olli jdejh kellu ˙afna xi jxomm. Din il-persuna kompliet

tg˙idlu li Thake kien qed iduq ftit mill-mediçina tieg˙u stess, u kien g˙alhekk ˙aqqu li nnies isemmulu affarijiet personali meta jipprova jattakkahom. Thake jidher li ma kellux risposta tajba biex jirribatti lkumment ta’ din il-persuna. Minflok wie©bu biss: “Int iblah...miskin.” Iktar tard Thake ˙assar dawn il-kummenti.

LOKALI KÓ

20|09|2015 07

kullhadd.com

JONQOS GÓALL-EWWEL DARBA L-FAQAR F’MALTA WARA 10 SNIN

L-OPPOÛIZZJONI TUÛA ÇIFRI LI JIKKUNDANNAW GVERN NAZZJONALISTA GLEN FALZON glen@kullhadd.com Il-Gvern qal li g˙all-ewwel darba f’g˙axar snin kien hemm tnaqqis fir-rata ta’ faqar u eskluΩjoni soçjali f’pajjiΩna. Studju li sar fl-2014 mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) dwar id-d˙ul li kellhom ilfamilji fl-2013 juri li madwar 23.8% kienu f’riskju ta’ faqar jew eskluΩjoni soçjali. Dan ifisser tnaqqis mill-24% rre©istrat flistudju li kien sar li jkopri dd˙ul tal-familji fl-a˙˙ar sena talamministrazzjoni preçedenti. Matul l-a˙˙ar amministrazzjoni kien hemm Ωieda minn 20.1% g˙al 24% fir-rata ta’ dawk il-persuni f’riskju ta’ faqar jew ta’ eskluΩjoni soçjali. Dan ifisser Ωieda ta’ 18,000 persuna millammont li kien hemm fl-2008. Din iΩ-Ωieda qawwija kienet loppost tat-tnaqqis ta’ 6,560 persuna li l-amministrazzjoni preçedenti kienet weg˙det lillUnjoni Ewropea (UE) b˙ala lkontribut ta’ pajjiΩna g˙allistrate©ija tal-UE kontra l-faqar u l-eskluΩjoni soçjali. L-OppoΩizzjoni mhux korretta L-ebda negattività millOppoΩizzjoni ma tista’ tmeri indikatur poΩittiv dwar tnaqqis fir-rata ta’ faqar u eskluΩjoni soçjali g˙all-ewwel darba f’g˙axar snin. B˙alma kien Ωbalja d-Deputat Nazzjonalista Clyde Puli meta s-sena li g˙addiet g˙amel konferenza tal-a˙barijiet dwar il-faqar, ilPartit Nazzjonalista (PN) qed jikkwota çifra li tirreferi g˙aΩΩieda fin-numru ta’ nies foqra fis-sena 2012. Din hija biss kundanna g˙all-Gvern preçedenti li kien iqis il-faqar b˙ala perçezzjoni. Kienet Ωieda fin-numru ta’ sig˙at li persuna ta˙dem fil©img˙a flimkien maΩ-Ωieda filpagi li ˙allew impatt poΩittiv fuq id-d˙ul u l-kundizzjonijiet tal-g˙ajxien tal-familji Maltin. Minn Gvern preçedenti li jintaxxa lil dawk fuq il-paga minima u li jg˙olli l-kontijiet taddawl u l-ilma g˙all-og˙la livelli fl-istorja, illum pajjiΩna g˙andu Gvern li ja˙dem g˙all-iktar vulnerabbli u, fil-fatt, in-numru ta’ dawk bi d˙ul annwali ta’ inqas minn €5,100 naqas minn 13,400 g˙al inqas minn 10,000. Huwa ironiku li l-OppoΩizzjoni ssemmi l-isfidi li jiffaççjaw il-pensjonanti meta kienet hi stess, wa˙edha, li ˙ar©et kontra r-riforma proposta g˙all-pensjonijiet li ta˙seb g˙al Ωidiet u drittijiet ©odda g˙all-anzjani favur id-dinjità u l-progress soçjali tag˙hom. Lil hinn minnegattività tal-OppoΩizzjoni, pajjiΩna qabad it-triq it-tajba fil©lieda kontra l-faqar. Progress B’kuntrast, fl-ewwel sena ta’ din l-amministrazzjoni, finalment beda jsir progress. Fost it-titjib li kien osservat jispikka li r-riskju ta’ faqar u eskluΩjoni soçjali fost dawk ta˙t it-18-il sena naqas g˙al 31% minn 32% s-sena ta’ qabel. Statistika tal-UE tindika

li, ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti, dan kien tela’ minn 25% g˙al 32%, jew Ωieda ta’ 4,000 persuna. Fl-ewwel sena ta’ din lamministrazzjoni kien hemm ukoll titjib fil-faqar u leskluΩjoni soçjali fost il-familji ta’ ta˙t l-età pensjonistika. Fost din il-kategorija, ir-riskju naqas minn 22.5% g˙al 21.8%. Dan jikkuntrasta ma’ dak li se˙˙ ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti, meta kien hemm Ωieda minn 17.5% g˙al 22.5%, jew 14,000 persuna aktar. Fl-ewwel sena ta’ din l-amministrazzjoni kien hemm tnaqqis ta’ 2,000 persuna. Id-d˙ul tjieb b’5.2% L-istatistika tal-NSO turi li, flewwel sena ta’ din l-amministrazzjoni, id-d˙ul disponibbli tal-familja medja f’pajjiΩna tjieb b’€1,232 jew b’5.2%. Min˙abba li l-inflazzjoni dik is-sena kienet 1%, dan ifisser li l-familji tag˙na raw titjib fil-flus fil-but tag˙hom ta’ madwar €1,000. B’kuntrast, fl-a˙˙ar sena tal-amministrazzjoni preçedenti, iΩ-Ωieda filpoter tal-akkwist tal-familja medja kienet ta’ €400. Il-Gvern iqis dan l-ewwel sinjal ta’ titjib fil-qag˙da ta’ dawk l-aktar vulnerabbli fis-soçjetà b˙ala indikatur poΩittiv iΩda fadal aktar xi jsir biex ikun hemm progress aktar aççellerat f’dan il-qasam. Fosthom birriforma fil-pensjonijiet li g˙andha l-g˙an prinçipali li tindirizza l-faqar u l-eskluΩjoni soçjali fost dawk ta’ età tal-pensjoni. Il-Gvern qal li g˙al din lamministrazzjoni l-faqar mhux perçezzjoni u g˙alhekk fil-ba©it li ©ej se jkun hemm miΩuri o˙ra biex mhux biss tiΩdied l-attività ekonomika, imma speçjalment biex dawk bi d˙ul baxx jing˙ataw aktar opportunitajiet u sostenn. X’g˙amel il-Gvern biex indirizza l-faqar? Qalb dawn iç-çifri, din ilgazzetta tkellmet mal-Ministru g˙all-Familja u s-Solidarjetà Soçjali Michael Farrugia biex jg˙idilna aktar dwar il-˙idma tal-Ministeru tieg˙u fir-rigward ta’ dawn ir-riΩultati kif ukoll talmiΩuri li ˙a l-Gvern biex kemm il-faqar kif ukoll l-eskluΩjoni soçjali jibdew ji©u indirizzati bis-serjetà. Fil-ba©it li g˙adda l-Gvern ˙abbar diversi miΩuri biex jg˙inu aktar nies jitilg˙u ’l fuq u jersqu lejn id-dinja tax-xog˙ol. Dawn jinkludu t-tapering talbenefiççji soçjali fejn jekk pesuna tkun ilha fuq il-benefiççji soçjali aktar minn sentejn u tiddeçiedi li tibda ta˙dem, issa, m’g˙adhiex titlef il-benefiççji li qed tgawdi. “Permezz ta’ din l-inizjattiva huwa possibbli li persuna ΩΩomm id-d˙ul tag˙ha minn impjieg filwaqt li tibqa’ tie˙u l-benefiççji soçjali b’dan il-mod: 65% tal-benefiççju matul l-ewwel sena, 45% matul it-tieni sena u 25% tal-benefiççju matul it-tielet sena. Jekk persuna jkollha tfal b’età sa 23 sena u tissodisfa çerti kriterji

fuq id-d˙ul, wara t-tielet sena tkun eli©ibbli g˙al in-work benefit,” fisser b’reqqa l-Ministru Farrugia. Huwa Ωied jg˙id li l-in-work benefit huwa meta persuna ma tkunx eli©ibbli g˙al tapering talbenefiççji iΩda g˙andha t-tfal u ma jaqbΩux it-23 sena, tista’ tkun intitolata g˙all- in-work benefit . Dan huma eli©ibbli

g˙alih dawk li ja˙dmu u g˙andhom d˙ul baxx. Is-single parents huma intitolati g˙al massimu ta’ €1,200 g˙al kull wild filwaqt li koppji huma intitolati g˙al massimu ta’ €1,000 kull wild u ma’ dawn hemm içchildcare centres b’xejn. “Il-Ministeru tal-Familja u sSolidarjetà Soçjali ˙adem fuq dawn l-inizjattivi biex il-faqar

ikun imnaqqas filwaqt li aktar persuni jersqu lejn id-dinja taxxog˙ol. IΩda fadal ˙afna xi jsir u huwa g˙alhekk li fil-ba©it li ©ej se jkun hemm miΩuri o˙ra biex mhux biss tiΩdied l-attività ekonomika, imma speçjalment biex dawk bi d˙ul baxx jing˙ataw aktar opportunitajiet u sostenn,” temm jg˙id ilMinistru Farrugia.

08 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

“PAPA LI JÓARES LEJN KULL SFIDA BÓALA Il-Ministru Leo Brincat OPPORTUNITÀ” “Il-Papa Fran©isku huwa mexxej li s-sa˙˙a tieg˙u tmur ferm lil hinn mill-ispiritwalità biss u li meta tisimg˙u jitkellem mhux biss tinteba˙ kemm g˙andu viΩjoni iΩda wkoll kif kapaçi j˙ares lejn kull sfida b˙ala opportunità.” Dan qalu l-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat meta tlabnieh jikkummenta fuq il-laqg˙a li l-Ministri Ewropej tal-Ambjent u tal-Klima kellhom mieg˙u nhar l-Erbg˙a li g˙adda fil-Vatikan fuq inizjattiva tal-Gvern Taljan u talPresidenza tal-Lussemburgu talUnjoni Ewropea (UE). Huwa qal li l-Papa Fran©isku tkellem çar li g˙alkemm liskadenzi tas- summit taliΩvilupp sostenibbli tanNazzjonijiet Uniti u lKonferenza COP21 ta’ Pari©i dwar il-klima jinsabu fil-qrib ˙afna, il-Papa qal li, speçjalment fejn tid˙ol il-Konferenza ta’ Pari©i, iΩ-Ωmien qed joqrob sew u g˙ad baqa’ triq twila u g˙at-telg˙a. “Fil-fatt, meta darna wie˙ed wie˙ed, tenna l-istess messa©© tad-diskors tieg˙u, fejn inkora©©iena biex insa˙˙u l-˙idma tag˙na flimkien mal-kollegi

tag˙na fil-Gvern, bl-g˙an li Pari©i jikseb ir-riΩultati mixtieqa,” sostna l-Ministru Brincat. Il-Papa Fran©isku sa˙aq li f’dan kollu g˙andna nΩommu f’mo˙˙na li l-aktar nies vulnerabbli huma l-foqra, speçjalment fejn tid˙ol ukoll dik li sejja˙ environmental degradation (tnaqqir u ˙sara ambjentali). Huwa g˙amilha çara li dan liΩbilanç in˙oloq mill-mod kif il-pajjiΩi industrijalizzati tat-

Tramuntana sfruttaw ir-riΩorsi tal-pajjiΩi fin-Nofsinhar li ssarfet biss fi ˙sara ambjentali. B˙ala eΩempji dwar kif tista’ tissewwa din il-˙sara, il-Papa Fran©isku qal li g˙andna nnaqqsu kemm jista’ jkun iddipendenza fuq ener©ija mhux rinnovabbli, nipprovdu programm u policies g˙all-pajjiΩi terzi fl-iΩvilupp sostenibbli, kemm fejn jid˙ol trasport, limmani©©jar tal-iskart u anke billi nag˙fsu aktar fuq l-iskart

ma˙luq mill-ikel (food waste). Ta’ min jg˙id li meta ˙ar©et lEnçiklika tal-Papa Fran©isku ftit ©img˙at ilu, il-Kummissjoni Ewropea permezz ta’ Jean Claude Juncker kienet qalet li l-UE g˙andha tama u fiduçja kbira li din l-istess Ençiklika Laudato Si se sservi b˙ala wake up call g˙alina lkoll billi tag˙milna aktar konxji dwar xi rridu nag˙mlu jekk verament irridu ©ejjieni a˙jar. Li ˙are© çar ukoll mid-diskors

tal-Papa huwa li, kif qed jixhdu r-refu©jati mill-klima, ir-rabtiet ambjentali u soçjali dwar l-isfidi ta’ Ωminijietna qatt ma kienu çari daqs illum. Tajjeb li jing˙ad li Laudato Si ma ©ietx diskussa fid-dettall biss dwar il-klima iΩda wkoll fir-rigward tal-miri ©odda dwar l-iΩvilupp sostenibbli li ser ji©u adottati formalment fil-©ejjieni qrib. Il-Ministru Brincat qal ukoll li l-laqg˙a Ωgur serviet biex sa˙˙et l-impenn ta’ kull wie˙ed u wa˙da minna filwaqt li wriet il-˙tie©a ta’ ˙idma kordinata bejn il-gvernijiet u l-ministeri kollha. Se tkun interessanti ˙afna ΩΩjara tal-Papa Fran©isku fl-Istati Uniti u Kuba, kemm min˙abba d-diskors tant mistenni tieg˙u fin-Nazzjonijiet Uniti u kemm min˙abba l-mod kif l-isqfijiet Amerikani g˙ad g˙andhom fosthom min ma jridx jammetti li l-˙sara ambjentali hija dnub kif isej˙ilha l-Papa nnifsu. “Óadt l-okkaΩjoni li nag˙tih ktieb b’˙afna ritratti sbie˙ dwar ©miel pajjiΩna filwaqt li ˙e©©i©tu jikkunsidra li jΩurna meta j˙oss li jkun iΩ-Ωmien opportun,” tenna l-Ministru Brincat.

L-OHSA TWISSI FUQ AÌIR IRRESPONSABBLI

L-Awtorità g˙as-Sa˙˙a u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xog˙ol (OHSA) wissiet fuq individwu li qed jag˙mel xog˙ol ta’ project supervisor, u li qed juΩa l-li©ijiet biex jirrikatta lill-kumpaniji li jkunu qed jag˙mlu xog˙ol ta’ kostruzzjoni ming˙ajr superviΩjoni. Fi stqarrija l-OHSA qalet li, minn informazzjoni li g˙andha, dan l-individwu li jirrappreΩenta kumpanija li toffri servizzi ta’ project supervision qed idur siti ta’ kostruzzjoni u jg˙id lil min ikun hemm jew lis-sid li jekk mhux se jappuntaw project supervisor se jirrappurtahom lill-OHSA. Dan sa˙ansitra j˙alli l-kard professjonali tieg˙u sabiex iqabbdu lilu jag˙mel dan ix-xog˙ol. G˙alkemm legalment mhux qed jikser il-li©i, l-OHSA qalet li dan huwa kaΩ çar ta’ nuqqas ta’ etika u ta’ abbuΩ tal-professjoni. “L-OHSA tinnota b’dispjaçir li dan l-individwu qed jipprova jinqeda bl-istess OHSA sabiex jag˙mel isem ˙aΩin lill-kumpaniji li, jew mhumiex klijenti tieg˙u, jew huma kompetituri tieg˙u, waqt li jΩid in-negozju g˙alih.” L-OHSA Ωiedet tg˙id li fl-istess ˙in kemm-il darba dan qed jikteb fuq siti ta’ medja soçjali li m’hawnx livelli tajba ta’ sa˙˙a u sigurtà u jtella’ ritratti li kultant lanqas biss ikunu me˙uda f’Malta. “Dan l-aġir, filwaqt li qed jipprova jpin©i lill-OHSA b˙ala larguΩin, qed jipperpetwa wkoll l-idea li mhux qed ikun hawn infurzar. Dan l-aġir u nuqqas ta’ rispett lejn entitajiet differenti huwa inkwetanti u ta’ detriment g˙al kull titjib ta’ sa˙˙a u sigurtà f’Malta,” sostniet l-OHSA. L-OHSA spjegat kif, skont il-li©i, g˙al kull pro©ett ta’ kostruzzjoni g˙andu jin˙atar supervisor g˙all-istadju tad-disinn u supervisor g˙all-istadju tal-kostruzzjoni. Dawn jistg˙u jkunu l-istess persuna u jistg˙u jkunu wkoll il-klijent stess, jekk ikun kompetenti li jag˙mel dan. Hemm formola li tista’ titniżżel b’xejn mis-sit elettroniku tal-OHSA li g˙andha timtela u tinkludi min huwa lproject supervisor.

LoKALI KÓ

20|09|2015 09

kullhadd.com

300 PERSUNA KULL SENA B’KANÇER FIS-SIDER Ta’ kull sena l-klinka speçjalizzata g˙as-sider (Breast Clinic) fl-Isptar Mater Dei tiddijanjostika 300 kaΩ ta’ kançer fis-sider. F’kummenti li ta lill-Kull˙add, is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne qal li l-kançer tas-sider huwa l-aktar kançer komuni.” Madankollu, ir-rata ta’ fejqan minn dan il-kançer hija inkora©©anti u tiΩdied aktar f’dawk il-kaΩijiet fejn il-kançer ikun milqug˙ minn kmieni,” qal Fearne. “Barra minn hekk kull sena qed ikollna riΩultati dejjem a˙jar mit-trattament ta’ din il-marda”. L- iscreening tal-kançer tassider f’Malta ilu jsir is-snin, fejn fl-a˙˙ar snin ©iet imkabbra lfaxxa ta’ età li ji©u msej˙a biex jag˙mlu dan l-iscreening. Filfatt, illum qeg˙din ji©u msej˙a n-nisa kollha ta’ bejn il-50 u l65 sena. “Huwa tajjeb li ninvestu fi programmi ta’ screening . Meta nil˙qu kançer tassider fil-bidu tieg˙u, ir-rata ta’ fejqan hija ferm og˙la. Dan ikun ifisser ukoll li f’çertu kaΩijiet ma jkunx hemm bΩonn li l-pazjent jie˙u trattament daqshekk qawwi biex ifiq,” qal is-Segretarju Parlamentari. 10% tal-kaΩijiet li jaslu filklinika speçjalizzata tas-sider fil-fatt ikunu ©ejjin direttament mill-Iscreening Unit. Il-programmi ta’ screening f’pajjiΩna g˙andhom rata tajba ta’

parteçipazzjoni; fil-fatt, madwar 80% min-nisa li jirçievu l-invit g˙at-tieni rawnd ta’ screening tas-sider jaççettaw l-istedina. “Fl-a˙˙ar snin beda jsir ukoll l-iscreening tal-musrana u dalwaqt se jkun introdott ukoll liscreening tal-g˙onq tal-ultru. Dawn huma tipi ta’ kançer komuni li jekk jintla˙qu kmieni jistg˙u jkunu kkurati u mfejqa a˙jar,” qal Fearne. Is-Segretarjat Parlamentari g˙as-Sa˙˙a flimkien malMinisteru g˙all-Familja u Solidarjetà Soçjali u diversi g˙aqdiet, fosthom il-Marigold Foundation li hi mmexxija millmarta tal-Prim Ministru Michelle Muscat, ing˙aqdu flimkien ma’ kumpaniji privati biex matul ix-xahar ta’ Ottubru jtellg˙u diversi attivitajiet biex ikun imfakkar ix-xahar iddedikat biex isir g˙arfien fuq il-kançer tas-sider. “G˙andna dejjem inΩommu f’mo˙˙na li l-kançer ma jaffettwax biss u b’mod dirett lillpazjent, iΩda anke lill-familja kollha tieg˙u u lis-soçjetà in©enerali. Illum, biç-çentru l-©did talonkolo©ija Sir Anthony Mamo, il-kura tal-kançer ing˙atat qabΩa ta’ kwalità, f’post akkolejnti li ji©bor ta˙t l-istess saqaf id-dipartimenti kollha talkançer, inkluΩ post minn fejn ja˙dmu l-NGO’s,” Ωied Fearne.

PREMJU ‘SERVIZZ BI TBISSIMA’

K um p anij i lokali ©ew ippremjati g˙all-ewwel darba mill-MCCAA g˙al servizz tajjeb li taw lill-klijenti waqt se rata li saret il-Ìimg˙a filg˙axija. Dawn il-kumpaniji kienu fost numru akbar li ©ew nominati mill-klijenti nfushom fl-ewwel edizzjoni

tal-premju Servizz bi Tbissima. Dan il-premju ntreba˙ millkumpanija BHS Department Store f’Tas-Sliema, filwaqt li fit-tieni u fit-tielet post ©ew il-kumpaniji Mothercare talBelt Valletta u MSV Life rispettivament.

10 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ RUBRIkA

GVERN LABURISTA…GVERN LI JAÓDEM 1. Fl-ewwel seba xhur ta’ din is-sena d-defiçit naqas b’€134 miljun. 2. Çifri tal-Eurostat juru kif fil-qasam tal-kostruzzjoni Malta b˙alissa qed ti©ri b’kul˙add. 3. Ûew© cruise liners Ωaru G˙awdex f’temp ta’ jumejn, aktar cruise liners se jkunu qed imorru G˙awdex fix-xhur li ©ejjin.

Emanuel Cuschieri

4. L-istennija g˙all-bone density test naqset minn sena u nofs g˙al xahar. 5. Aktar minn 13,000 familja fil-jiem li g˙addew irçivew g˙otja supplimentari g˙at-tfal tag˙hom. €400 g˙al kull wild g˙all-ewwel tlett itfal, u €200 g˙al kull wild meta familja jkollha aktar minn tlett itfal.

Ûieda ta’ 400 impjieg full-time fil-qasam tal-manifattura fl-a˙˙ar sentejn

6. Aktar minn 16,000 familja rçivew il-˙las taç- childrens allowance qabel ma tibda ssena skolastika ©dida. 7. Statistika ma˙ru©a millEurostat turi kif bejn April u Ìunju ta’ din is-sena Malta kellha t-tieni l-akbar tkabbir ekonomiku minn fost il-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea. 8. Fil-©img˙at li g˙addew saru xog˙lijiet estensivi ta’ tindif f’˙ames widien differenti. 9. Fil-qasam tal-manifattura, filwaqt li fl-a˙˙ar ˙ames snin ta’ Gvern tal-PN kien hemm 2,000 sensja, fl-ewwel sentejn ta’ Gvern Laburista kien hemm Ωieda ta’ 400 impjieg full-time. 10. Gvern Laburista qed jikkunsidra l-kunçett ta’ pensjoni g˙al dawk li jie˙du ˙sieb lil nies tal-familja fiddjar tag˙hom stess. 11. Se jo˙or©u regolamenti ©odda li permezz tag˙hom issewqan ta’ kull tip ta’ Ωiemel, inkluΩ karozzini, se jsir illegali bejn is-7am u d-9am u l4pm u s-6pm. 12. Wara li t˙abbar li parti mill-investiment tal-Università Amerikana se jsir f’Bormla, rapporti fl-istampa kienu jg˙idu li issa l-valur tal-proprjetà f’Bormla ttrippla. 13. Gvern Laburista se jirregolarizza l-impjiegi tal˙addiema immigranti. 14. Sar mag˙ruf li Malta b˙alissa hija l-uniku pajjiΩ flEwropa li toffri s-servizz ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn g˙al kul˙add. 15. Filwaqt li ta˙t il-PN filGvern kienu jintilfu Ωew© impjiegi kuljum, issa ta˙t Gvern Laburista kuljum g˙axar persuni qed isibu impjieg. 16. Rapporti fl-istampa kienu jg˙idu li l-multa g˙al dawk li jinqabdu juΩaw il- mobile phone waqt li qed isuqu lkarozza se tirdoppja minn €50 g˙al €100. 17. Tletsew il-pjani kollha biex jigi rran©at il-Crafts Village f’Ta’ Qali.

Se tiΩdied il-multa g˙al dawk li jinqabdu juΩaw il- mobile waqt is-sewqan

OpINJONI KÓ

20|09|2015 11

kullhadd.com

INTEGRAZZJONI FIL-KOMUNITÀ: sOÇJETÀ AKTAR INKLUssIvA

Georvin Bugeja Uffiçjal Informazzjoni FÛL

Is-settur tad-diΩabbiltà f’pajjiΩna ˙a spinta ’l quddiem matul dawn l-a˙˙ar snin, kemm permezz tat-tis˙i˙ tal-li©ijiet di©à eΩistenti, iΩda wkoll min˙abba l-bidla fil-mentalità tas-soçjetà tag˙na li persuni b’xi forma ta’ diΩabbiltà m’g˙andhomx ji©u mwarrba f’©enb fejn ˙add ma jag˙tihom l-opportunità biex juru l-abbiltajiet tag˙hom. Fortunatament, matul dawn is-snin qed nisimg˙u b’aktar organizzazzjonijiet li qed jespandu s-servizzi komunitarji tag˙hom sabiex jag˙tu aktar dinjità lil dawn in-nies, li g˙andhom l-istess drittijiet b˙al kull individwu ie˙or fissoçjetà, iΩda li xi drabi l-bΩonnijiet tag˙hom ikun jist˙oqqilhom aktar attenzjoni g˙ax ikunu jridu ji©u indirizzati b’modi differenti sabiex jakkomodaw il-˙iliet u l-bΩonnijiet diversi tag˙hom. Ftit tas-snin ilu l-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti kien imbarka fuq pro©ett sabiex jippromovi l-inkluΩjoni soçjali tan-nies b’diΩabbiltà u jag˙tihom l-importanza li jist˙oqqilhom permezz talkampanja Empower Us. B’sodisfazzjon nirrimarka li l-proposti li ˙ar©u mid-dokument ippreΩentat lis-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzanità Attiva ©ew implimentati jew qeg˙din ji©u implimentati fil-parti l-kbira

tag˙hom. IΩda lura g˙all-komunitajiet; kwaΩi f’kull belt u ra˙al f’Malta qed naraw li qed ji©u ffurmati diversi g˙aqdiet biex jag˙tu servizzi kemm g˙al matul il-©urnata kif ukoll o˙rajn residenzjali fuq baΩi itwal ta’ Ωmien lil persuni b’diΩabbiltà. Dawn ir-residenzi jg˙inu lil min jag˙mel uΩu minn dawn is-servizzi biex ikunu inkluΩi fil-komunitajiet, bir-riΩultat li jkun hemm aktar integrazzjoni u aççetazzjoni g˙ad-diversità soçjali; realtà li mhix xi ˙a©a tal-preΩent, iΩda li tmur lura snin twal u li aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar qed

issir g˙al qalbna, partikolarment g˙al qalb dawk li jfasslu l-politiki tag˙na g˙ax b’hekk tkun qed tin˙oloq aktar ugwaljanza. FiΩ-Ûejtun, fit-8 ta’ Settembru ta’ g˙oxrin sena ilu, Dun An© Seychell beda fondazzjoni sabiex tilqa’ fi ˙danha persuni b’diΩabbiltà. Illum il-©urnata, Fondazzjoni Nazareth espandiet is-servizzi li l-fundatur tag˙ha beda jag˙ti, minn dar wa˙da, g˙al tlett idjar li huma fil-qalba tal-komunità. Dawn id-djar: Dar Nazareth, Dar lArçipriet Degabriele, u Dar Jean Vanier, joffru servizzi residenzjali lil ˙amsa u g˙oxrin

persuna b’diΩabbiltajiet differenti. Apparti dawn it-tliet residenzi, Fondazzjoni Nazareth tie˙u ˙sieb li dawn ir-residenti jirrikreaw ru˙hom u fl-istess ˙in juru l-abbiltajiet differenti tag˙hom fil-workshop tal-fondazzjoni, Dar San ÌuΩepp Óaddiem. Sabiex dar residenzjali g˙al persuni b’diΩabbiltà tkun tista’ topera jkollha bΩonn ˙afna fondi. Il-˙addiema, in-neçessitajiet tar-residenti, il-kura u l˙arsien tag˙hom, u l-bΩonnijiet li titlob kull dar jirrikjedu li jkun hemm bΩonn influss finanzjarju ta’ sostenn sabiex ir-residenti jibqa’ jkollhom livell ta’ g˙ajxien tajjeb u kif jist˙oqq. Aktar u aktar meta fil-pjan tal-amministrazzjoni jkun hemm l-iΩvilupp tar-raba’ dar residenzjali sabiex b’hekk itejjeb is-servizzi tag˙ha lil dawn il-persuni. G˙ar-raba’ sena lFondazzjoni Nazareth ing˙atat spazju fuq l-istazzjon ONE sabiex ixxandar maratona televiΩiva biex jin©abru fondi b’risq il-Fondazzjoni. Din ilmaratona ser tixxandar illum il-Óadd 20 ta’ Settembru mill˙dax ta’ filg˙odu sal-˙dax ta’ filg˙axija, bl-g˙an li jin©abru aktar fondi g˙all-fondazzjoni Nazareth, u allura sabiex irresidenti tag˙ha jibqa’ jing˙atalhom servizz dinjituΩ, li jkompli joffri l-opportunità ta’ integrazzjoni soçjali.

META TKELLIMHOM…ITFIH!

Patri Mario Attard

Niftakarni kwaΩi ˙er©in g˙allquddiesa ta’ Óamis ix-Xirka li kellna mal-Arçisqof din is-sena. Qbadnieha, imma ma stajniex nissuktaw l-argument. IΩda ddiskors li kien intqal di©à kien interessanti, g˙ax jibni! Qalli: “Jidher li g˙andu messa©© importanti. Arah xi jtektek fil-mowbajl!” “Óeqq, illum ming˙ajr it-teknolo©ija ma ng˙addux,” wie©bu l-qassis sie˙bu. “Mitt darba u elf,” issokta dan il-qassis g˙aqli. “IΩda ma nippermetti qatt li xi ˙add ikun qed ikellimni u, flistess ˙in, ikun qed itektek messa©©. Dan hu insult!” Nifhmu! G˙andu ra©un. Anke jien in˙ossni urtat meta xi ˙add ikun qed ikellimni u f’dak il-˙in stess joqg˙od jibg˙at ilmessa©©i. Mela jiena nista’ nag˙mel Ωew© affarijiet f’daqqa? Jew nibg˙at messa©© bil-kwiet, inkella nibqa’ nit˙addet ma’ min inkun qieg˙ed nit˙addet. Ma ninsa qatt messa©© li Papa Benedittu XVI kien ta f’wie˙ed mill-jiem dinjin tal-komunikazzjoni. F’messa©© minnhom kien qal li l-komunikazzjoni personali, wiçç imb wiçç, g˙andha tirba˙ fuq kull tip ie˙or ta’ komunikazzjoni. Veru li l-˙ajja saret mg˙a©©la. Veru wkoll li l-impenji kibru. Illum g˙idli min mhux mag˙sur bix-xog˙ol?! Issa qadja ’l hawn u mbag˙ad qadja ’l hemm. Madankollu, irridu n˙oΩΩu linja. Inkella se ng˙arrqu sa˙˙itna u dik ta’ ˙addie˙or. Jiena stess b˙alissa, waqt li qed nikteb dawn il-kelmtejn, qieg˙ed nitlob ma˙fra lill-Mulej

ta’ dawk id-drabi fejn kelli nwie©eb xi messa©© waqt li xi ˙add kien qed ikellimni. Veru! Kienet ur©enza! Biss l-ur©enzi nistg˙u nillimitawhom ukoll. Kull mowbajl fih fejn tixeg˙lu u titfih. Forsi l-ironija hi li taf tkun l-istess buttuna, kif inhu fil-kaΩ tieg˙i. Tant a˙jar! Kulma tmur tag˙fisa. Imma ˙ej, tag˙fisa li taf tfisser ˙afna kura©© u tama, inkella mewt u qerda g˙all-persuna l-o˙ra li tkun qed tit˙addet mieg˙i. Fejn tid˙ol il-persuna kollox g˙andu jieqaf. InkluΩ li persuni o˙ra jçemplu. Sakemm, ner©a’ ng˙id, ma jkunx kaΩ estrem. Li, g˙all-grazzja ta’ Alla, dawn ikunu limitati. Irridu nwa˙˙luha f’rasna: ma nistg˙ux inla˙˙qu ma’ Alla u max-xitan! Irridu ni©bdu linja! Irridu n˙arsu r-relazzjonijiet

umani li di©à g˙andna malo˙rajn. Inkella, jekk se n˙allu lmowbajls jid˙lu f’nofs iddiskursati tag˙na, se nibdew nippermettulhom li jag˙mlulna ˙afna ˙sara. Ma rridux ninsew kemm persuna tkun g˙amlet sagrifiççju biex tibda’ tit˙addet. L-aktar jekk tkun qed taqsam mag˙na xi ˙a©a personali li tkun g˙addiet minnha. Mhux sewwa li n˙allu terzi persuni jtellfuna b’telefonati jew messa©©i f’dawn il-waqtiet daqshekk delikati. Dawk l-interruzzjonijiet jafu jkissru lil min, b’tant tbatija, ikun qed iwettaq l-akbar reb˙a f’dak il-˙in: li jo˙ro© minnu nnifsu u jit˙addet, li fla˙˙ar ˙are© l-u©ig˙ li kellu ma˙Ωun fih g˙al ma nafx kemm snin! Barra minn hekk irridu n˙arsu

tip ie˙or ta’ komunikazzjoni li g˙alina ilkoll huwa importantissimu: mal-Mulej! Óin mal-Mulej huwa sagrosant. Ma naffordjawx innaqqruh bl-interruzzjonijiet. G˙alhekk, biex nie˙u l-frott tieg˙u, irrid nag˙mel ˙a©a wa˙da: nitfi l-mowbajl. Ma nistax nitlob bil-mowbajl miftu˙! Kif nista’ nikkomunika sewwa mal-Mulej meta mo˙˙i u ©ismi qeg˙din fuq allert kontinwu biex jirrispondu l-mowbajl? Impossibbli! Mhux ovvja li se nkun aktar mo˙˙ni fiddaqqa tal-mowbajl milli f’dak li l-Mulej ikun qed jg˙idli fil©ewwieni tieg˙i! U lanqas jekk ma jçemplulix xorta wa˙da ma n˙ossnix filpaçi wara li nkun tlabt. Hemmhekk inkun intba˙t li ˙allejt lix-xitan jisraqli dan il˙in prezzjuΩ fejn is-sigriet tieg˙u huwa wie˙ed: na˙rab mill-˙in biex nid˙ol fl-eΩistenza li m’g˙andhiex ˙in. Anke g˙all˙in hemm il-limitu. Hemm spazju fil-˙ajja fejn irid jit˙alla barra. U, dak li jkun, b’responsabbiltà, jag˙laqlu l-bieb f’wiççu! Inkun bniedem u bniedma tassew meta l-interjorità tieg˙i mal-Mulej u mal-bniedem nie˙u ˙siebha. Nikber fiha. In˙arisha. Nipprote©iha. Ma n˙alli lil ˙add jisraqhieli. G˙ax naf li bniedem huwa bniedem daqskemm jikber fl-im˙abba ta’ Alla u tal-proxxmu tieg˙u. U ˙add daqs l-attenzjoni totali lillMulej u lill-proxxmu meta nkellmuhom ma jista’ jiggarantihielna! Meta tkellimhom, tinsultahomx! Óobbhom! Meta tkellimhom…itfih!

12 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ OPINJONI

KREDIBBILTÀ PONTIFIKATA Inwettqu l-viΩjoni

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Fi ftit ©img˙at o˙ra l-Gvern ser ipo©©i quddiem il-poplu l-ba©it g˙as-sena d-die˙la. Fil-konsultazzjoni ta’ qabel il-Ba©it 2016, il-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna enfasizza kif, qabel lelezzjoni ©enerali, kien hemm min beΩΩa’ lill-elettorat li jekk ikun elett Gvern Laburista mhux se jkun kapaçi jmexxi. Madankollu, mhux talli ma d˙alniex fil-˙ajt, mhux talli ma morniex quddiem l-Unjoni Ewropea nittallbu g˙all-bail out, talli issa g˙addew sentejn u nofs u llum qed inwettqu l-viΩjoni. IlGvern iffoka l-ener©ija kollha tieg˙u fuq l-ekonomija billi ˙a diversi passi biex l-ekonomija tal-pajjiΩ tikber u tkun wa˙da stabbli. Fil-ba©it li jmiss il-Gvern ser ikompli jippremja l-bΩulija billi jinçentiva aktar lill- poplu sabiex jid˙ol fid-dinja tax-xog˙ol u b’hekk tissokta l-konferma ta’ din il-©img˙a li r-rata tal-faqar f’pajjiΩna wara 10 snin fl-a˙˙ar bdiet tiççaqlaq ’l isfel ukoll b˙alma qed dejjem tinΩel ’l isfel ukoll b’tant suççess ir-rata talqg˙ad. Huwa kkonfermat li, bis-sa˙˙a tal-introduzzjoni tal-˙arsien tattfal b’xejn u b’miΩuri o˙ra r-rata ta’ nisa li qeg˙din fid-dinja taxxog˙ol Ωdiedet b’4% f’sena wa˙da biss. F’sentejn, Gvern Laburista ˙oloq 12,000 post taxxog˙ol ©did, b’7,000 minnhom jin˙olqu bejn Marzu 2014 u Marzu 2015. Fl-istess sena n˙olqu 680 impjieg fis-settur pubbliku, bil-biçça l-kbira tag˙hom ikunu fis-settur tassa˙˙a, l-edukazzjoni u s-sigurtà ta’ pajjiΩna. L-istatistika tal-NSO turi li, fl-ewwel sena ta’ din lamministrazzjoni, id-d˙ul disponibbli tal-familja medja f’pajjiΩna tjieb b’€1,232, jew b’5.2%. Dan huwa l-ewwel sinjal ta’ titjib fil-qag˙da ta’ dawk l-aktar vulnerabbli fis-soçjetà. Dawn huma indikaturi poΩittivi iΩda fadal aktar xi jsir biex ikun hemm progress aktar aççellerat f’dan il-qasam, fosthom ir-riforma fil-pensjonijiet li g˙andha lg˙an prinçipali li tindirizza lfaqar u eskluΩjoni soçjali fost dawk ta’ età pensjonistika. G˙al dan il-Gvern il-faqar mhux perçezzjoni u g˙alhekk fil-ba©it li ©ej se jkun hemm miΩuri o˙ra biex, mhux biss tiΩdied l-attività ekonomika, imma speçjalment biex dawk bi d˙ul baxx jing˙ataw aktar opportunitajiet u sostenn. Ener©ija Bi pjaçir tisma’ li l-kumpanija Renewable Energy Development, li twaqqfet bejn lEnemalta u s-Shangai Electric Power, reb˙et kuntratt sabiex tiΩviluppa wind farm li ji©©enera 46 megawatt ta’ ener©ija mir-ri˙ fil-Montenegro. L-Enemalta; li minn kumpanija li Tonio Fenech kien lest li jbig˙ha €1, Gvern Laburista bidilha f’kumpanija li tirba˙ il-kuntratti internazzjonali fl-ener©ija u tikkontribwixxi g˙al ekonomija Maltija. Rajna wkoll f’dawn l-a˙˙ar ©ranet li f’Novembru li ©ej se tasal Alice Malta, l-ewwel turbina li se ti©©enera ener©ija mill-gass filpower station il-©dida. Issa, ovvjament, tal-PN se jg˙idulna li waslet tard hux! Ma jimpurtax. Biss nassigurawhom li l-power station tkun f’postha u bdiet tiffunzjona ferm qabel ma jinawguraw l-kafetterija li

wieg˙du lill-partitarji tag˙hom f’Tal-Pieta. Lanqas fuq kafetterija ma Ωammew kelmthom, a˙seb u ara kemm se jΩommu kelmthom fuq affarijiet ferm aktar serji. U issa, biex aktar ne˙duhom bis-serjetà, il-Kap talOppoΩizzjoni ˙are© jappo©©ja lproposta tal-GRTU biex il-kontijiet tad-dawl jitnaqqsu bi 30% g˙all-industrija. Emmnuni g˙eΩieΩ qarrejja, li meta qrajt din l-istqarrija tal-Kap talOppoΩizzjoni ©ejt bejn ˙altejn jekk nid˙akx jew nibkix. Dan huwa l-istess persuna li meta kien Viçi Kap fid-9 ta’ Jannar tal2013 sejja˙ il-pjan tal-ener©ija tal-PL b˙ala l-gimmick tal-millenju u li dak li kien qed jipproponi l-PL qatt ma seta’ jsir – lAlice in Wonderland, kien qalilna. Meta Simon Busuttil kien ilmibg˙ut speçjali ta’ GonziPN sabiex jid˙ol fil-kçejjen tan-nies u jisma’ l-we©g˙at tag˙hom, il©vern tieg˙u g˙olla bil-qalb ilkontijiet tad-dawl u l-ilma u qalulna biex nidrawhom g˙ax mhux se jor˙su. Dan hu l-istess partit li kieku, Alla ˙ares qatt, re©g˙u ©ew fdati fil-Gvern kienu se jer©g˙u jg˙ollu l-kontijiet, u luniku ro˙s li g˙addielhom millgarigori ta’ mo˙˙hom kien li sempliçiment inqumu na˙slu ˙wejji©na u l-platti u nsajru billejl. U issa g˙andhom il-wiçç tost u l-ardir li jitolbu li jsir aktar ro˙s fuq il-kontijiet tad-dawl. DiΩonestà politika fl-aqwa tag˙ha. Partit li jipprova jintg˙o©ob minn kul˙add u jispiçça ma jemmnu ˙add. Partit bi kredibbiltà Ωero fil-pjan talener©ija. Kif jippretendu li lpoplu Malti juri fiduçja fihom u jemminhom meta jippontifikaw il-kredibbiltà, imbag˙ad dak il˙in stess b’g˙emilhom jiskreditaw dak li jipprietkaw u jkomplu jimxu bil-politika li tant jaççellaw fiha, dik tad-double standards u diΩonestà? Ingann politiku L-ingann politiku tal-PN huwa bla limitu. Lanqas g˙andhom ˙niena lejn il-partitarji tag˙hom stess. Jibqg˙u jippruvaw ibellg˙u l-˙lieqa li fl-elezzjoni tal-kunsilli lokali li g˙addiet ilPartit Nazzjonalista qata’ d-distakk bin-nofs minn mal-Partit Laburista, illuΩjoni optika tal-Kap tal-OppoΩizzjoni sabiex jipprova jqawwi qalb il-partitarji Nazzjonalisti, illuΩjoni li hu stess jaf li mhix vera, li l-istatistika qed tgiddbu, imma xorta jibqa’ jippersisti f’din il-˙lieqa. Però, wara li kien qalilna li telaq ji©ri, issa ddikjara li jmiss li jibdel il-gear g˙ax wara li ˙oloq Partit Nazzjonalista “b’sa˙˙tu”, irid ibiddel lill-PN b˙ala gvern alternattiv. Madankollu, ma tantx jidher li l-politika talingann inbidlet fi ˙dan il-PN. Sirna nafu li ftit tal-©ranet ilu lPN kellu laqg˙a mal-ispiΩjara g˙ax ma jistax jifhem u jemmen li l-problema tal-pilloli out of stock ©iet solvuta kwaΩi g˙alkollox. G˙amlu minn kollox waqt din il-laqg˙a biex isibu x-xag˙ra fl-g˙a©ina. Imma, kif darba qal il-Kap tal-OppoΩizzjoni stess, sabu l-g˙a©ina fix-xag˙ra, g˙ax l-ispiΩjara kkonfermawlu li l-pilloli out of stock huma xi ˙a©a tal-passat. Nie˙du birra ma’ La Valette F’©ie˙ il-konsistenza u t-

trasparenza li jipprietka l-Kap tal-OppoΩizzjoni, jewwilla f’dawn il-jiem li g˙addejjin minnhom tana mezz kif nistg˙u nkejlu kliemu u g˙emilu bir-riga dritta u li ma titg˙awwi©x tieg˙u. Iddeçieda li l-PN jiççelebra l-festi tal-Indipendenza f’Bieb il-Belt Valletta. Tajjeb. Madankollu, ma jippretendix issa li ma ji©ix ikkritikat li anke f’avveniment purament politiku mexa b’inkonsistenza u b’double standards grassi. Il-PN iddeskriva l-armar ta’ kjoskijiet u bankarelli g˙all-bejg˙ fejn ilParlament il-©did b˙ala insult kulturali. Óar©u jitkaΩaw g˙ax g˙all-˙amest ijiem tal-Karnival in˙are© permess sabiex ji©i armat kjosk fi Pjazza de Valette. Issa, g˙all-festini tag˙hom biex jiççelebraw l-Indipendenza u l-135 sena mit-twaqqif talPartit Nazzjonalista, ittrasformaw Bieb il-Belt f’bit˙a ta’ divertiment dilettantesk u Pjazza de Vallette mlewha kjoskijiet tal-ikel u x-xorb, bil-monument ta’ La Valette mdawwar kollu mwejjed u si©©ijiet. Tassew fih ˙asra; povru La Valette. Hot dog f’idu jonqsu biex ji©i komplut, jew xi platt g˙a©in mixtri bl-g˙oli minn Wied il-G˙ajn. Kjosk wie˙ed fil-Karnival tahom f’g˙ajnhom u ddeskrivewh b˙ala ambjent li jistona mad-dehra l-©dida tal-Belt, u karnivalata b˙al din fil-qalba talpro©ett ta’ Piano l-PN jiddeskriviha b˙ala ˙olqien ta’ ambjent ta’ familja u daqslikieku ˙ar©u d-dar barra fit-triq. Ma jifil˙ux jaqg˙u aktar g˙arredikolu. Mel˙ aktar fuq il-ferita huwa lfatt li l-PN kien wieg˙ed lill-

poplu Belti li ser jibnilhom stadium tal-futbol kif tassew jixirqilhom. U balleç Ωammewha l-weg˙da, g˙ax g˙all-festini talIndipendenza l-PN ramawlhom Ωew© lasti tal-futbol quddiem ilParlament il-©did. Min jaf? Forsi se jag˙mlu kompetizzjoni g˙all©bir ta’ fondi: tag˙ti donazzjoni ta’ €5 lill-PN u ting˙ata ç-çans li tiskorja gowl f’lasta vojta. Min jiskorja 36,000 jing˙ata pastizz u kafè b’xejn fil-kafetterija l-©dida tad-Dar Çentrali meta tinfeta˙. Kif jarmaw u jorganizzaw dawn il-festini fil-Belt ing˙ataw pariri ming˙and l-artisti, qalu. Nispera li dawn l-artisti li qed jalludu g˙alihom mhumiex l-istess artisti, kantanti, announcers, preΩentaturi u DJs li qeg˙din ma djulhom f’forma ta’ membri parlamentari u kandidati prospettivi, g˙ax hemmhekk nikkonferma kemm il-PN qed imiss il-qieg˙. L-ipokresija fl-organizzazzjoni tal-festi tal-Indipendenza millPN uriet kemm dan il-partit mhux tassew i©©edded. Dan g˙adu l-istess partit arroganti, ilpartit li jara is-sifja f’g˙ajn ˙addie˙or u ma jarax it-travu f’g˙ajnejh, il-partit li jikkritika lil ˙addie˙or g˙al g˙emilu, imbag˙ad i˙oss li jista’ jag˙mel l-istess g˙emil u ma ji©ix ikkritikat, anzi j˙oss li g˙andu d-dritt divin li jkun inkonsistenti. Dan g˙adu l-partit li jaççella fid-double standards. U jekk il-PN jimxi b’double standards u b’inkonsistenza f’affarijiet b˙al organizzar ta’ festin g˙allIndipendenza, a˙seb u ara kemm tista’ tafdah biex jimxi bi trasparenza u b’konsistenza fuq affarijiet aktar serji.

ÇENTRU LABURISTA ÓAD-DINGLI OFFERTI GÓALL-KIRI TAL-BAR Il-Kumitat taç-Çentru Laburista ta’ Óad-Dingli jixtieq javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-bar tal-istess lokal bejn il-Óadd 20 ta’ Settembru 2015 u t-Tnejn 4 ta’ Ottubru 2015. L-applikazzjonijiet jistg˙u jin©abru mill-kaΩin tal-Partit Laburista mit-Tnejn sal-Ìimg˙a bejn il-5.00pm u s-7.00pm. L-offerti, flimkien ma’ kopja riçenti tal-kondotta tal-pulizija (tal-applikant), g˙andom jimtlew kif indikat, u jintefg˙u ssi©illati fil-kaxxa tal-kwotazzjonijiet fl-istess kaΩin sa mhux aktar tard mit-Tnejn 4 ta’ Ottubru 2015 fis-7.00pm. Il-Kumitat iΩomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar wa˙da vanta©©juΩa.

EDITORJAL kÓ

20|09|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌuRNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORJAL

GÓAD-DELL TAL-PARLAMENT Ming˙ajr il-Partit Laburista u l-Partit Nazzjonalista x’aktarx Malta kienet tkun differenti minn dik tal-lum. Jekk kinitx tkun g˙all-a˙jar jew g˙all-ag˙ar ma nistg˙ux ng˙idu. Li nistg˙u ng˙idu fiççert hu li llum ma ninsabux daqshekk ˙aΩin. B’dawn iΩΩew© partiti Malta imxiet. IΩ-Ωew© partiti kellhom ilmumenti tal-glorja tag˙hom u l-mumenti mhux daqstant glorjuΩi. Dak li g˙all-Partit Nazzjonalista huma t-tletinijiet u s-sittinijiet b˙ala mumenti mhux daqstant glorjuΩi, g˙allPartit Laburista hemm ittmeninijiet. IΩda minkejja ttg˙ajjir, battibekki u kontroversji li jinqalg˙u minn Ωmien g˙al Ωmien bejn iΩ-Ωew© partiti, hemm ˙a©a kommuni: lil Malta ˙abbewha. Min mod u min ie˙or. IΩ-Ωewg mexxejja kbar taΩΩew© partiti, li fil-fhema tag˙na mmarkaw u taw lil Malta l-karrattru tag˙ha kif nafuh illum, kienu Dom Mintoff u George Borg Olivier. Ûew© mexxejja li, g˙alkemm kellhom Ωew© temperamenti differenti, wie˙ed merkurjali u l-ie˙or rilassat, ma kinux g˙alkollox ’il bog˙od minn xulxin. Filfatt, it-tnejn riedu lIndipendenza, it-tnejn appo©©aw lil xulxin filmument tal-bΩonn, b˙al filkaΩ tar-riΩoluzzjoni Break with Britain, it-tnejn kienu sekulari u t-tnejn kellhom viΩjoni. L-g˙an tag˙hom kien wie˙ed: dak li jtejbu l-˙ajja tal-Maltin, g˙al darba o˙ra bi stil differenti. Fil-fatt, a˙na nemmnu li George Borg

Olivier kiseb parti minn dak li xtaq Dom Mintoff, sakemm dan tal-a˙˙ar kiseb dak li xtaq George, iΩda ma kisbux. F’dan id-dawl g˙andhom ikunu analizzati Jum lIndipenedenza u, 15-il sena wara, Jum il-Óelsien. Dawn ma humiex Ωew© dati li mhux jeskludu lil xulxin, iΩda li jikkumplimetaw lil xulxin. Tul l-eΩistenza tag˙hom, iΩΩew© partiti tg˙allmu minn xulxin. Anzi, biex inkun preçiΩ, iddakkru minn xulxin. Il-kunçett pro business kien assoçjat l-aktar mal-Partit Nazzjonalista. Illum il-Partit Laburista, flimkien mal˙arsien soçjali, qieg˙ed aktar minn qabel jersaq lejn ilkomunità kummerçjali, filwaqt li l-Partit Nazzjonalista fehem li l-aspett soçjali talpolitika huwa essenzjali.

Fil-fatt, l-akbar legat politiku li ˙alla l-Partit Labaurista huwa dak li wassal lill-Partit Nazzjonalista jifhem li x-xibka ta’ li©ijiet soçjali, li sa ftit qabel il-Partit Nazzjonalista ma riedx jaççetta, kienet mhux biss neçessarja, iΩda essenzjali. Difatti, qabel l1976, il-Partit Nazzjonalista kien g˙adu ddominat minn politiçi li kienu g˙adhom jemmnu li anke dudu jg˙ix f’çaqg˙a. Wara l-1976 l-istampa fil-Partit Nazzjonalista nbidlet. Ma niddejqux ng˙idu li tul il-25 sena ta’ Gvern Nazzjonalista din ix-xibka soçjali baqg˙et hemm. Kien hemm ukoll fejn tjiebet u ©iet irfinata. IΩda deher çar, li lPartit Nazzjonalista kien fehem dak li l-Partit Laburista kien ilu j˙addan. Il-mi©ja ta’

nies b˙al Louis Galea u lpariri ta’ Father Peter Serracino Inglott ©abu filPartit Nazzjonalista arja ©dida li kienet resqet ˙afna lejn dak li tant dejjem emmen fih ilPartit Laburista. Illum, il-Partit Nazzjonalista re©a’ qieg˙ed flOppoΩizzjoni. IΩda, kontra dak li ©ara fl-1976, f’dan ilpartit ma jidhirx li qieg˙da ssir dik it-trasformazzjoni li kienet tin˙ass li qieg˙da ssir kwaΩi 40 sena ilu f’dan il-partit. Ma hemm xejn ©did u differenti minn kif kien qabel Marzu 2013. Simon Busuttil baqa’ g˙addej bl-istess kantaliena ta’ platitudnijiet politiçi. In-nies li g˙andu madwaru huma l-istess li kien hemm il-biera˙. Lil min tassew irid il-bidla, difnuh. Il-bidla f’partit ma tasalx neçessarjament biex tintreba˙ elezzjoni. Issir biex partit politiku jkun perçepit b˙ala partit li tista’ tafdah bil-Gvern. Illum hija aktar minn çara li lmexxejja Nazzjonalisti g˙andhom tir wie˙ed: mhux dak li jiggvernaw iΩda li jkunu filpoter. Ûew© affarijiet kompletament differenti. G˙alhekk is-sej˙a kontinwa, g˙al kull ˙a©a ta’ xejn, biex jirriΩenja dak u jirriΩenja l-ie˙or. G˙alhekk id-dikjarazzjonijiet kontinwi li jsiru biex jitnaffar l-investiment. G˙amlu tajjeb li g˙aΩlu li jiççelebraw Jum lIndipendenza g˙ad-dell talParlament. Apparti li hemmhekk ma tridx balla nies biex timlieh, hemm ukoll spazju fejn jilag˙bu l-futbol, il- basket u log˙ob ball ie˙or li jfakkrek fittfal.

14 20|09|2015

kullhadd.com

president indifatigabbli

KÓ ittri

sOrVelJanZa QUddieM il-KnisJa tal-fgUra

Sur Editur,

Sur Editur, Il-Papa Fran©isku spiss jitkellem dwar il-˙niena; li meta nuΩaw ˙niena ma’ ˙addie˙or inkunu qed nixbhu lid-divin. Nara li l-President, lE. T. Marie Louise Coleiro Preca, fil-˙idma tag˙ha hi indifatigabbli t˙abbrek biex tieqaf ma’ kul˙add, speçjalment ma’ min l-aktar je˙tie© g˙ajnuna. Kienet okkaΩjoni sabi˙a dik

li l-President g˙o©obha tonora bil-preΩenza tag˙ha firResidenza San Vinçenz de Paul f’attività g˙all-anzjani ftit wara Santa Marija. Attività li ©iet organizzata minn kumitat tal-SVPR bl-g˙ajnuna ta’ kumitat ta’ voluntiera mill-Isptar Mater Dei. Fl-g˙abex tal-˙ajja, meta lforzi ta’ ˙afna jkunu qed ininu, attivitajiet b˙al dawn jinΩlu g˙asel g˙ax jaqtg˙u mir-rutina. Attivitajiet b˙al

dawn huma iΩjed ta’ benna f’residenza tal-anzjani, bog˙od mill-˙ajja mΩewqa tal-ibliet u l-ir˙ula fejn l-anzjani kellhom l-abitazzjoni u kienu inseriti fit-tapisterija tal-˙ajja soçjali. Ta’ min nimitaw lill-President u min jista’ jsib ftit ˙in jag˙mel xi Ωjara lill-anzjani; solliev g˙al tant li japprezzaw li ma jkunux minsijin.

Qieg˙ed nirrefieri g˙all-periklu li jeΩisti f’dan il-lok. Quddiem din ilknisja hemm zebra crossing imma, sfortunatament, xi sewwieqa ma jobdux is-sinjali ta’ dawn it-traffic lights. Qieg˙ed nistenna li ssir xi diΩgrazzja min˙abba li din it-triq partikulari hija wa˙da mill-iktar traffikuΩi li g˙andna f’Malta. Fil-peak hours imissu jkun hemm Ωew© pulizija jew gwardjani lokali biex min jabbuΩa u jikser il-li©i je˙el multa li jibqa’ jiftakarha. Nispera li dan l-ilment ma jaqax fuq widnejn torox. MAÓSUD, IL-FGURA

ingann f’Çerti reKlaMi

J. BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

ix-xlUKKaJri gÓadhOM Jistennew Sur Editur, Ftit tal-©ranet ilu ©ew Ωew© segretarji parlamentari f’Marsaxlokk biex jinawguraw dak li sej˙ulu moll ©did g˙assajjieda. Dan il-moll ma kien xejn ©did, iΩda saritlu estensjoni biex fuqu jkun jista’ jinbena uffiççju g˙all-uffiçjali tassajd sabiex ikunu jistg˙u jg˙assu a˙jar fuq is-sajjieda u biex ji©u osservati r-regolamenti tas-sajd. G˙al xi ra©uni jew o˙ra, u kontra kif isir f’attivitajiet o˙ra fi r˙ula o˙ra, il-Kunsill ta’ Marsaxlokk ma ©iex mistieden g˙al din iç-çerimonja. Forsi r-ra©uni g˙al dan kienet li l-Kunsill Lokali ilu ˙afna jitlob u jilmenta dwar bΩonnijiet u inkonvenjenzi o˙ra li g˙andhom is-sajjieda u li g˙adhom ma waslux, kuntrarju g˙al dan il-pro©ett li qatt ma ntalab missajjieda. Xi ˙a©a li l-Kunsill ilu jitlob g˙al dawn l-a˙˙ar ˙ames snin hija li ji©u rran©ati l-

iskallijiet li jinsabu max-xatt kollu, u li jintuΩaw mis-sajjieda kollha. Imma le, dawn m’hemmx flus g˙alihom, u ssajjieda jkollhom ibatu u jag˙mlu l-˙sara fl-in©enji tag˙hom waqt li jkunu qed itellg˙u jew iniΩΩlu d-dg˙ajjes tag˙hom. Xi snin ilu l-Kunsill kien g˙adda bye-law biex tirregola t-tlug˙ tal-laneç fuq l-art, ilmanutenzjoni tag˙hom u l˙aΩna tal-karrijiet li jittellg˙u fuqhom. Kull darba li l-Kunsill jipprova jinforza din il-li©i dejjem sab xi ostaklu li xxeklu. Dawn il-karrijiet, li ˙afna minnhom mhumiex taxXlukkajri, qed jo˙olqu inkonvenjent kbir lis-sajjieda stess, lix-Xlukkajri u lil kull min ji©i Marsaxlokk, u dan minbarra li jkerrhu l-ambjent. Meta dan la˙˙ar il-Kunsill wasal biex jie˙u azzjoni konkreta abbaΩi ta’ din il-li©i, ©ie mwaqqaf millMinisteru tal-Ìustizzja, li informa lill-Kunsill li kien qed jip-

prova jsib biçça art fejn jitpo©©ew dawn il-karrijiet sakemm ma jkunux qed jintuΩaw. IΩda fejn ser tkun din ilbiçça art ma ssemma xejn, u ˙add ma jaf fejn ser tinsab. Forsi hija xi ˙a©a b˙al tal-moll il-©did? Ftit qabel l-elezzjoni li g˙addiet, l-Onor. Prim Ministru, dak iΩ-Ωmien Kap talOppoΩizzjoni, kien ©ie Marsaxlokk u waqt laqg˙a mas-sajjieda kien weg˙edhom li, jekk ikun fil-Gvern, kien ser jag˙tihom biex jarmaw lin©enji tag˙hom u mhux biex iΩarmawhom. Ma jidhirlix sa issa li din il-weg˙da qed tidher li ser timmaterjalizza. Is-sajjieda Xlukkajri qed jixjie˙u sewwa, u t-tfal tag˙hom qed jaqtg˙u qalbhom li jkomplu fuq il-mistier ta’ missirijiethom, g˙ax qed i˙ossu li m’hemmx ˙obΩ. STEVEN GRECH, VIÇI SINDKU, MARSAXLOKK

Sur Editur, Xbajt insegwi riklami fuq it-televiΩjoni li ma jkunux sinçiera malkonsumatur. Wie˙ed minn dawn huwa r-riklam tat-tonn taΩ-Ωejt. Mhux ta’ ditta wa˙da biss, imma ta’ xi w˙ud minnhom. Fir-riklam tidher il-landa tat-tonn taΩ-Ωejt miftu˙a, qisha t˙ajrek biex tikolha dak il-˙in. Imbag˙ad, fir-realtà ssib frak tat-tonn jg˙um fiΩ-Ωejt, minkejja li fuq il-landa jkun hemm miktub il-kelma chunks, li tfisser biççiet, abbundanti. Jien na˙seb li minflok ilkelma chunks, a˙jar id-ditta tikteb crumbs (li tfisser frak) g˙ax ikun iktar xieraq. Ippruvajt nixtri tonn ta’ ditti o˙ra imma, sfortunatament, sibt l-istess ˙a©a. Meta tifta˙ landa minn dawn fuq platt, tist˙i tippreΩentaha, g˙ax tkun tidher qisha kkapuljat tat-ti©ie© (biex ma nsemmix ˙a©a o˙ra moqΩieΩa). Jien jidhirli li l-konsumatur m’g˙andux ji©i ingannat b’çerti riklami u l-awtorità g˙andha tie˙u azzjoni u twaqqaf dawn l-abbuΩi immedjatament. INGANNAT, ÓAL TARXIEN

16 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

kulÓadd gÓal rasu? LIAM GAUCI

Dan il-pajjiΩ mhux biss g˙alaq kwaΩi g˙al kollox il-fruntiera tieg˙u mas-Serbja, ilpajjiΩ ta’ tranΩizzjoni prinçipali lejn it-territorju UngeriΩ, imma sa˙ansitra beda jarresta lil kull persuna li bdiet tipprova tid˙ol fl-Ungerija b’mod irregolari. Kif kien mistenni, din l-inizjattiva wasslet g˙al tensjonijiet kbar fuq il-fruntiera masSerbja meta eluf kbar ta’ migranti ppruvaw jid˙lu fl-Ungerija bil-forza. Dawn ittentattivi wasslu g˙al bosta xeni ta’ vjolenza hekk kif il-Pulizija u l-Armata talUngerija mbuttaw ’il barra l-mew©a umana li bdiet ta˙bat maç-çint li ttella’ tul il-fruntiera. Minkejja l-kundanni internazzjonali, ilGvern UngeriΩ mhux biss Ωamm sod malpolitika tieg˙u dwar l-aΩil, imma ˙abbar ukoll li se jtella’ barrieri simili fuq il-fruntieri mal-Kroazja u r-Rumanija, pajjiΩi illi ma jag˙mlux parti miΩ-Ûona Schengen.

liam@kullhadd.com Il-Ministri g˙all-Intern tal-Unjoni Ewropea naqsu milli jaslu g˙al ftehim dwar irrilokazzjoni ta’ 120,000 applikant g˙all-aΩil proposta mill-President tal-Kummissjoni Ewropea Jean-Claude Juncker; numru li kien se jing˙aqad ma’ dak ta’ 40,000 li kien propost f’Mejju li g˙adda. Sadanittant, is-sitwazzjoni fuq il-fruntieri tal-Lvant tal-Unjoni Ewropea kompliet tiddi©enera fejn rajna diversi pajjiΩi jie˙du l-li©i f’idejhom biex jippruvaw isibu tarf ta’ din il-kriΩi umanitarja. Ma jaqblux F’laqg˙a li saret nhar it-Tnejn, il-Ministri g˙all-Intern taw l-appo©© tag˙hom g˙allpjan ta’ rilokazzjoni ta’ 40,000 persuna li b˙alissa qeg˙din l-Italja u l-Greçja u li huma fil-bΩonn ta’ protezzjoni internazzjonali. Dan il-mekkaniΩmu, li kien propost mill-KE f’Mejju li g˙adda, se jkun qieg˙ed jaffettwa l-applikanti g˙all-aΩil li jaslu f’dawn il-pajjiΩi bejn il-15 ta’ Awwissu tal-2015 u s-16 ta’ Settembru tal2017. Madankollu, il-mew©a kbira ta’ persuni li laqtet il-fruntieri tal-Unjoni wriet b’mod çar illi dan il-mekkaniΩmu mhuwiex se jkun adegwat g˙all-kriΩi preΩenti. Dan hekk kif huwa stmat illi se jkunu mijiet ta’ eluf il-persuni li se jippruvaw jaqsmu lfruntieri esterni tal-Unjoni g˙al din irra©uni. Realtà b˙al din, però, ma kinitx biΩΩejjed biex tikkonvinçi numru ta’ Stati Membri dwar il-bΩonn ur©enti li jintla˙aq ftehim konkret rigward kwota aktar ambizzjuΩa. G˙aldaqstant, l-uniku ftehim li ntla˙aq kien dak fi prinçipju fejn bosta pajjiΩi esprimew ir-rieda tag˙hom li eventwalment jipparteçipaw fil-mekkaniΩmu ta’

Mhux biΩΩejjed

rilokazzjoni tal-120,000 persuna msemmijin aktar qabel. B’riΩultat ta’ protokolli 21 u 22 tat-Trattat Dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, l-Irlanda, ir-Renju Unit u dDanimarka mhumiex obbligati li jipparteçipaw f’dan il-mekkaniΩmu. Dan id-dritt kien fil-fatt eΩerçitat minn dawn it-tnejn tal-a˙˙ar illi di©à ˙abbru li mhux se jie˙du sehem fil-mekkaniΩmu u minflok se jag˙Ωlu huma stess l-ammont ta’ applikanti li se jaççettaw. Min-na˙a lo˙ra l-Irlanda ddikkjarat ir-rieda tag˙ha li tipparteçipa.

Jie˙du l-li©i f’idejhom L-inadegwatezza ta’ dawn il-miΩuri ˙ar©et çara hekk kif numru ta’ Stati Membri, fosthom il-Ìermanja, l-Awstrija u s-Slovakkja ddeçidew li jie˙du l-li©i b’idejhom billi introduçew kontrolli temporanji fuq ilfruntieri tag˙hom. Dawn il-miΩuri waslu g˙al kritika minn xi bnadi, però, fil-verità huma aççettabbli skont il-ftehim ta’ Schengen illi jippermetti azzjonijiet temporanji ta’ din ix-xorta. Madankollu, l-aktar pajjiΩ li spikka fisseverità tal-miΩuri li ˙a kien l-Ungerija.

Il-Kunsill tal-Ministri g˙all-Intern tal-Unjoni Ewropea mistenni jer©a’ jiltaqa’ nhar itTlieta li ©ej biex jipprova jasal g˙al qbil konkret dwar mekkaniΩmu kumplessiv g˙ar-rilokazzjoni ta’ 160,000 persuna. Madankollu, il-fatti tal-jiem li g˙addew komplew jesponu n-nuqqasijiet kbar filpolitika tal-aΩil tal-Unjoni Ewropea, illi kienet deskritta b˙ala kaotika minn Amnesty International, hekk kif mhix qieg˙da tla˙˙aq mal-pass li bih din il-kriΩi qed tiggrava. Fil-fatt, anke jekk din il-kwota l-©dida ta’ rilokazzjoni tkun approvata, din taf ma tkunx biΩΩejjed hekk kif dan in-numru ta’ applikanti g˙all-aΩil mistenni li jintla˙aq f’temp ta’ ©img˙at u mhux is-sentejn stipulati mill-mekkaniΩmu. G˙aldaqstant, huwa mistenni li l-mexxejja tal-Unjoni se jkollhom bΩonn isibu soluzzjonijiet aktar ambizzjuΩi fi Ωmien mhux imbieg˙ed.

ta’ barra kÓ

20|09|2015 17

kullhadd.com

minn madwar id-dinja tgÓaddi tiegÓu

terremot fiÇ-Çil∫

Wara diversi xhur ta’ kuntrasti politiçi fis-Senat Amerikan, il-President Barack Obama jidher li qata’ xewqtu hekk kif irnexxielu jikseb l-appo©© li kellu bΩonn f’din il-kamra biex jimblokka riΩoluzzjoni ta’ diΩapprovazzjoni tal-Kungress illi kienet se tpo©©i fil-periklu l-ftehim nukleari mal-Iran. Kieku r-riΩoluzzjoni g˙addiet, hija kienet iΩΩomm lil Obama milli jissospendi diversi mis-sanzjonijiet li hemm attwalment fuq l-Iran u li huma marbutin malprogramm nukleari tag˙ha. Din is-sospensjoni kienet wa˙da mit-talbiet prinçipali tan-negozjaturi Iranjani u n-nuqqas tag˙ha kien jeqred il-ftehim g˙alkollox.

Madwar miljun persuna kellhom jabbandunaw id-djar tag˙hom wara li terremot ta’ 8.3 fuq l-iskala Richter laqat il-parti çentrali taç-Çilì. Dan it-terremot, illi kellu l-epiçentru tieg˙u f’nofs ta’ ba˙ar, ˙oloq mew© tul il-kosta kollha taç-Çilì li wasslu lill-Gvern biex iwissi dwar il-possibbiltà ta’ tsunami. Madankollu, din it-twissija ©iet irtirata fi Ωmien qasir hekk kif il-mew© la˙aq massimu ta’ nofs metru biss. Minkejja l-iskala tat-terremot, in-numru ta’ vittmi s’issa kien baxx, u f’diversi Ωoni l-˙ajja bdiet tirritorna g˙an-normal sal-a˙˙ar tal-©img˙a.

kolp ta’ stat

sanzjonijiet Ìodda?

Nhar l-Erbg˙a li g˙adda l-gwardji presidenzjali ta’ Burkina Faso, immexxijin mill-Ìeneral Gilbert Diendere, wettqu kolp ta’ stat li matulu arrestaw lil diversi uffiçjali g˙olja tal-pajjiΩ. Ir-ra©uni wara dan il-kolp ta’ stat tidher li hija deçiΩjoni tal-gvern tranΩitorju illi jΩarma lil dan il-grupp ta’ gwardji g˙ax kien meqjus li jifforma element politiku perikoluΩ. G˙adu mhuwiex mag˙ruf jekk dan il-kolp ta’ stat hux se j˙arbat it-tranΩizzjoni tal-pajjiΩ lejn id-demokrazija fejn, fil-11 ta’ Ottubru, kienet mistennija ssir l-ewwel elezzjoni libera tal-istorja tieg˙u.

Il-Korea ta’ Fuq tista’ ssib ru˙ha fil-mira ta’ sanzjonijiet ©odda min-na˙a talIstati Uniti. Dan wara li l-Gvern ta’ dawn tal-ewwel ˙abbar li se jispara missila ballistika ©dida. Skont il-Korea ta’ Fuq, dan se jsir biex tittella’ satellita b˙ala parti mill-programm spazjali tag˙ha. Madankollu, l-uΩu ta’ dan it-tip ta’ armamenti huwa pprojbit b’konsegwenza ta’ sanzjonijiet internazzjonali di©à eΩistenti fuq il-pajjiΩ. Fl-a˙˙ar jiem il-Korea ta’ Fuq ˙abbret ukoll li l-kumpless nukleari tag˙ha f’Yongbyon re©a’ beda ja˙dem; a˙bar li tista’ ©©ib mag˙ha serje o˙ra ta’ sanzjonijiet.

liÌi kontroversjali

prim ministru Ìdid

Il-Gvern ÌappuniΩ immexxi mill-Prim Ministru Shinzo Abe rnexxielu jg˙addi serje ta’ li©ijiet kontroversjali li se jippermettu lill-pajjiΩ jipparteçipa f’kampanji militari f’territorji barranin. Dawn il-li©ijiet ipprovokaw rabja kbira min-na˙a tal-oppoΩituri tal-Gvern hekk kif hemm sezzjonijiet tal-pajjiΩ illi g˙adhom kontra kull involviment militari tal-Ìappun f’kampanji barranin min˙abba t-tog˙ma qarsa li ˙alliet it-Tieni Gwerra Dinjija. Din r-reΩistenza dehret çara fil-Parlament fejn diversi esponenti tal-OppoΩizzjoni sa˙ansitra ppruvaw iwaqqfu l-voti fiΩikament billi ˙adu l-mikrofonu minn quddiem Yasukazu Hamada, membru parlamentari li kien se jitlob g˙all-vot.

Tony Abbott temm iΩ-Ωmien tieg˙u b˙ala Prim Ministru tal-Awstralja hekk kif, permezz ta’ vot intern tal-Partit Liberali, huwa sab ru˙u sostitwit fit-tmexxija minn Malcolm Turnbull. Ironikament, l-istess Turnbull kien fil-mira ta’ azzjoni interna simili fl-2009 fejn dak iΩ-Ωmien kien Abbott li ˙adlu postu. Minn meta la˙aq Prim Ministru, Abbott kien protagonista ta’ diversi gaffes illi naqqsu bil-bosta l-popolarità tal-partit tieg˙u, xi ˙a©a li inkwetat lill-kollegi tieg˙u hekk kif l-elezzjoni ©enerali li jmiss qieg˙da biss sena ’l bog˙od.

18 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

isalva lil sidu u Óbiebu u Ìraw bÓal-lum jmut hu 1926: Bugs Moran jipprova joqtol lil Al Capone billi jisparalu waqt li jkunu g˙addejjin fil-karozzi f’direzzjoni opposta, iΩda l-attentat ifalli.

1932: Gandhi jibda strajk tal-©u˙ kontra t-trattament lil dawk li ma jista’ g˙alihom ˙add. 1944: Nijmegen tin˙eles mill-okkupazzjoni ÌermaniΩa. 1946: Winston Churchill isostni li g˙andu jkun hemm Stati Mag˙quda g˙all-Ewropa. 1951: L-ewwel darba li ajruplan jet jaqsam in-North Pole. 1963: Il-President Amerikan John Fitzgerald Kennedy jipproponi vja©© lejn il-qamar bejn l-Amerika u l-Unjoni Sovjetika. 1964: Il-Paramount Theatre ta’ New York jippreΩenta lill-Beatles ma’ Steve & Eydie. 1966: Is-Surveyor B tal-Istati Uniti varat lejn il-qamar. Jikkraxxja fit23 ta’ Settembru. 1967: Il-bastiment IngliΩ Queen Elizabeth II varat fi Clydebank, lIskozja. 1967: Suldati IΩraeljani tat-tankijiet jisparaw u jg˙errqu tliet patrol boats E©izzjani waqt li qed i©orru suldati armati lejn il-Kanal tasSwejz, li jinsab mag˙luq. B’hekk kibret it-tensjoni fl-in˙awi. 1972: Il-Pulizija ssib il-kannabis jikber fir-razzett ta’ Paul u Linda McCartney. 1972: Il-Libja takkwista interessi ta’ 50% f’Ωew© konçessjonijiet taΩΩejt ENI. 1972: Is-Soçjal Demokratiçi u l-Partit Laburista jo˙or©u dokument bl-isem ‘Lejn Irlanda Ìdida, fejn jipproponu li l-Gvern IngliΩ u dak IrlandiΩ jaqsmu flimkien is-sovranità fuq l-Irlanda ta’ Fuq. 1976: Fi Brussell jinfeta˙ uffiçjalment il-metroliner. 1976: l-magaΩin Playboy ixandar l-intervista ma’ Jimmy Carter, fejn jistqarr ix-xewqat tieg˙u g˙an-nisa. 1976: Sid Berstein joffri £230 miljun f’kunçert g˙all-karità biex jer©a’ jg˙aqqad lill-Beatles. 1979: Il-qtil tal-militant xellugi FrançiΩ Pierre Goldman. 1984: Attakk b’karozza bomba fl-annex tal-Ambaxxata tal-Istati Uniti f’Bejrut joqtol 23 persuna. 1985: Dawk li Ωaru Walt Disney World la˙˙qu l-200 miljun ru˙. 1989: FW De Klerk jing˙ata l-˙atra ta’ President tal-Afrika t’Isfel.

Ra©el minn Colorado, li flimkien ma’ tlett i˙bieb o˙ra r˙ewlha g˙al mixja flimkien ma’ kelb German Shepherd jibqg˙u jirringrazzjawh g˙al dak li g˙amel mag˙hom meta kienu f’g˙oli ta’ 14,000 pied fuq muntanja, u laqtithom sajjetta. Is-sema kienet sabi˙a ferm meta Jonathan Hardman ixxabbat mal-muntanja Bierstadt barra Denver, flimkien mal-kelb tieg˙u Rambo u l-˙bieb Mary Prescott, Will Chandler u Matt Dayer. F’salt wie˙ed, wara li

la˙qu l-quççata u re©g˙u bdew neΩlin, is-sema bdiet tiskura u sajjetta ma damitx ma meddithom fl-art u tilfithom minn sensihom. Meta stenb˙u mill-©did sabu li Rambo, il-kelb, kien baqa’ stendut. Kien intasab fuq inna˙a tal-lemin ta’ sidu Jonathan Hardman. Aktar tard, meta t-tobba eΩaminaw lill-erbat i˙bieb, kienu tal-fehma li, probabbilment, il-kelb imbotta u ˙a post sidu biex laqqat is-sajjetta minflokhom. Ftakru li fuq nett talmuntanja kien hemm tabella,

taqra: Il-Muntanja Bierstadt, 14,060 pied. Irrakkuntaw li kien meta ©ew biex jinΩlu l-muntanja li bdiet nieΩla xita qawwija. Beda nieΩel is-sil© u ma sabux fejn jistkennu. F’salt wie˙ed ©ara dak li ©ara, tant li fuq g˙onqu Hartman ©arrab xi ˙ruq. Ma xtaqx i˙alli lill-kelb mejjet warajh u wie˙ed minn ˙biebu tefg˙u fuq spallejh, iΩda sab diffikultà biex ikompli nieΩel b’70 libbra fuqu. G˙alhekk kellhom i˙alluh warajhom biex fl-inqas ˙in isibu lg˙ajnuna tat-tobba.

il-baffi, id-daqna u l-mustaÇÇi Ix-xag˙ar fil-wiçç spiss ikun ikkritikat g˙ax ikun imqanfed jew ma˙mu©, iΩda g˙al xi r©iel hu mod ta’ ˙ajja. Wara li qattg˙u snin jipperfezzjonaw u jo˙olqu stil g˙alihom b’xag˙arhom, fl-a˙˙ar kellhom iç-çans juru lilhom infushom quddiem in-nies, meta fl-Ungerija sar is-seba’

Kunsag Beard Festival. Fost dawk li ˙adu sehem kien hemm wie˙ed li ispira ru˙u minn Napuljun III, u ie˙or li l-baffi tieg˙u kienu qishom qarn ta’ çerva. Jidher li l-baffi se ter©a’ tikseb il-popolarità ta’ darba fost l-ir©iel. IΩda xi esperti wissew li l-

baffi mhi xejn g˙ajr sponza mimlija b’miljuni ta’ batterji u sors ewlieni kif minnha jg˙addu l-mikrobi lil nies o˙ra. Carol Walker, konsulent tal©ilda minn Birmingham, isostni li x-xag˙ar tal-wiçç hu laktar li jwassal g˙al infezzjonijiet tal-©ilda.

mudell ta’ ajruplan attakkat

1990: IΩ-Ωew© Ìermanji jirratifikaw ir-riunifikazzjoni. 2000: Il-bini tas-Servizz Sigriet IngliΩ M16 jisfa attakkat minn missila sparata minn tank Russu Mark 22. 2001: F’indirizz lill-Kungress u lill-poplu Amerikan, il-President Amerikan George W. Bush jiddikjara ‘gwerra lit-terrur’. 2002: Wara l-attakk suwiçida aktar kmieni fil-©img˙a f’Tel Aviv, larmata IΩraeljana jiççirkundaw il-bini tal-mexxej Palestinjan Yasser Arafat bit-tankijiet tal-gwerra. Huma qed jesi©u li t-terroristi Palestinjani jçedu f’idejhom. 2003: Ìlied çivili fil-Maldives. Il-mewt tal-pri©unier Hassan Evan Naseem tqanqal jum ta’ rvell f’Malè. 2003: Isir referendum fil-Latvja biex ikun deçiΩ jekk il-pajjiΩ jisse˙ibx fl-Unjoni Ewropea. 2013: Il-militar Russu jitla’ abbord il-bastiment tal-Greenpeace, Artic Sunrise.

Falkun aggressiva ma qag˙ditx ta˙sibha darbtejn biex attakkat mudell ta’ ajruplan, li fil-fehma tag˙ha kien qed jinvadilha lispazju tag˙ha f’Los Angeles. Il-falkun attakkat numru ta’ ajruplani f’South Bay wara li resqu viçin tal-bejta tag˙ha. Huma ma setg˙u jag˙mlu xejn mal-˙effa tal-g˙asfura, li tista’

til˙aq ˙effa ta’ 200 mil fissieg˙a, u fi Ωmien qasir waqqg˙ethom fl-art. Il-fotografu John Qui, li ©ibed ir-ritratti tal-attakk fl-ajru qal: “Falkun mara ˙asset li ttitjir tal-mudelli tal-ajruplani kienu qed jheddulha l-bejta tag˙ha fuq l-irdum u ma riditx tieqaf qabel ma

twaqqag˙hom.” Hu Ωied li din il-falkun rari tant kienet ˙afifa li l-fotografija nnifisha ppreΩentatu bi sfida qawwija. Jidher li dawn l-g˙asafar ma jibΩg˙u minn xejn; la minn ajruplani m˙addma bir-remote control; la min-nies u lanqas minn klieb kbar.

KUN AF KÓ

20|09|2015 19

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

IL-MISTERU FIL-BAÓAR TA’ BERMUDA

Dan il-ba˙ar hu mag˙ruf ukoll b˙ala ‘l-ba˙ar taxxitan’. Jinsab bejn in-na˙a ta’ Florida fl-Amerika u l-gΩira ta’ Puetro Rico f’Bermuda. Dan il-ba˙ar jokkupa medda f’forma trijangulari. F’dan ittrijanglu ta’ ba˙ar, li fih mal1.5 miljun mil kwadru, saru mijiet ta’ diΩgrazzji misterjuΩi, b˙al nawfra©ji ta’ vapuri u telf ta’ ajruplani ming˙ajr ˙add ma jsib traççi ta’ fdalijiet jew ting˙ata xi spjegazzjoni. KurjuΩa hi li ˙add ma talab xi ajjut jew indikazzjoni qabel id-diΩgrazzja. Jag˙tik x’tifhem illi dan il-fenomenu ise˙˙ f’daqqa u bla mistenni. Rakkonti L-ewwel dokument antik li fih jissemma dan il-ba˙ar misterjuΩ jo˙odna g˙al Ωmien Kristofru Kolombu. Dan lesploratur kien kiteb li lib˙ra ta’ dawn l-in˙awi kienu effettwaw id-direzzjoni talboxxla tal-©ifen. Kien ra wkoll ballun tan-nar fis-sema u niΩel b’dawl stramb fuq lorizzont. Iltaqa’ ma’ mew© kbir ta’ xi 100 pied g˙oli li tefa’ t-tliet xwieni madwar mil ’il bog˙od mill-korsa proprja.

Minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn se˙˙ew ˙afna inçidenti, blikbar wie˙ed dak ta’ wara tTieni Gwerra Dinjija. Skwadra ta’ ˙ames ajruplani Grumman TBM Avenger ( flight 19) kienet telqet fis2.10 ta’ wara nofsinhar millajruport tan-Navy Amerikana Fort Lauderdale fi Florida. Iddata kienet il-5 ta’ Diçembru tal-1945 meta dawn l-ajruplani kellhom jag˙mlu eΩerçizzju ta’ navigazzjoni u bumbardament fuq il-ba˙ar. Fost l-14-il pilota kien hemm wie˙ed mill-aqwa g˙alliema kwalifikati g˙al dak iΩ-Ωmien. L-o˙rajn kollha kellhom bejn 380 u 500 sieg˙a ta’ titjir. Dawn ©ew iddikjarati nieqsa. Il-viΩibbiltà kienet normali sa 10 mili, bi ftit raxx ta’ xita. Ilba˙ar kien ftit imqalleb b’ri˙ ta’ 20 knot fis-sieg˙a. Lewwel messa©© bir-radju, li ma kienx çar, kien bejn ilpiloti li qalu li l-boxxla kienet bil-˙sara u x’aktarx intilfu. Wara dan il-messa©© ma nstema’ xejn aktar. Lanqas biss la˙qu talbu lpoΩizzjoni ta’ fejn setg˙u kienu. Skiet perfett. Tg˙id kien spiççalhom il-fjuwil? Óadd ma jaf. Tliet sig˙at wara, ajruplan

tas-salvata©© Martin Mariner PBM, b’ekwipa©© ta’ 13, u li kapaçi jinΩel fil-ba˙ar, kien tar fuq il-lok ta’ fejn ˙asbu li saret id-diΩgrazzja. Óa©a taliskantament, dan l-ajruplan sparixxa wkoll u x’aktarx li sploda. L-g˙ada filg˙odu ntbag˙tu mal-242 ajruplan u 19-il vapur tas-salvata©©. Ittfittxija damet sejra g˙al ˙amest ijiem s˙a˙ ming˙ajr lebda suççess. Teoriji

Bla dubju ta’ xejn, meta dawn id-diΩgrazzji misterjuΩi bdew ise˙˙u ta’ spiss f’dawk l-in˙awi, ˙afna kittieba approfittaw irwie˙hom u bdew jivvintw ˙afna teoriji dwar x’tista’ tkun ir-ra©uni. Wa˙da li tissemma, u tista’ tkun realtà, hi li f’din il-parti tal-ba˙ar, il-kalamità taddinja (magnatic field) tvarja u b’hekk teffettwa l-boxxla b’ 20 grad (compass variation). Jekk ji©ri hekk, allura ikun façli li l-vapur jew l-ajruplan jintilef. Kumpaniji tas-sigurtà kienu jg˙ollu t-tariffi g˙al min iba˙˙ar lejn dawk lin˙awi. Kienu wkoll isiru ˙afna frodi, g˙ax ˙afna millkumpaniji tal-vapuri kienu

jirrappurtaw diΩgrazzji li jkunu finta biex jit˙allsu millkumpaniji tal-assigurazzjoni, imbag˙ad isibu li jkunu biddlu biss l-isem tal-vapur involut. Studju riçenti Illum, bl-g˙ajnuna tas-satellita u esperimenti fuq il-ba˙ar b’vapuri mg˙ammra b’apparat sofistikat, ix-xjentisti kkonkludew hekk: “Fl-1981 g˙amilna studju ©eografiku profond fl-ib˙ra ta’ bejn Florida, Bermuda u Puerto Rico u sibna li f’dan is-sit, kultant Ωmien, minn qieg˙ il-ba˙ar jin˙oloq gass (methene hydrates) li jit˙allat mal-ilma. Meta dan il-gass jakkumula b’ammonti kbar, jifforma bΩieΩaq kbar li jitilg˙u fil-wiçç b’salt. Appena dawn imissu malwiçç, jinfaqg˙u u jikka©unaw spazju vojt u b’hekk tin˙oloq ˙ofra immensa fil-wiçç talba˙ar. Jekk jinΩerta dak il˙in g˙addej vapur, Ωgur li jsib ru˙u f’abbissi. L-istess ikun periklu g˙all-ajruplan. Meta dan l-ammont ta’ gass jitla’ fil-wiçç, jit˙allat mal-arja u jikka©una perikli kbar g˙al min jinqabad fih. L-ajruplan

ji©i bla sa˙˙a (airlift) g˙ax larja tkun ˙afifa ˙afna. Ilmagni jintfew g˙ax it-ta˙lita tal-fjuwil malajr tinbidel u listrumenti jinqraw b’mod Ωbaljat. Meta tara dan kollu, l-a˙jar ˙a©a hi li titbieg˙ed minn dawn l-in˙awi u jkollok mo˙˙ok mistrie˙. Fuq dan il-fenomenu nkitbu ˙afna kotba, saru ˙afna dokumentarji g˙at-televiΩjoni, kif ukoll in˙admu films. Ajruplani mitlufa f’din lakwata kienu: – fl-5 ta’ Diçembru 1945, ˙ames ajruplani Grumman, 14-il pilota neqsin; – fl-8 ta’ Diçembru 1945, ajruplan Martin Mariner, ekwipa©© ta’ 13 nieqes; – fit-30 ta’ Jannar 1948, ajruplan Avro Tudor, sitta ekwipa©© u 25 passi©©ier neqsin, – fid-28 ta’ Diçembru 1948, Douglas DC 3, tlieta ekwipa©© u 35 passi©ier neqsin; u – fis-17 ta’ Jannar 1949, Avro Tudor, seba’ ekwipa©© u 13il passi©©ier neqsin. Ma dawn hemm ukoll numru kbir ta’ bastimenti li sparixxew u li huwa impossibbli nsemmihom kollha.

20 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ MILL-ISTORJA

LEÌÌENDI U MISTERI MILL-QALBA TAL-QRENDI KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Bdiet taqa’ dalma kbira u f’daqqa wa˙da r-ri˙ tqawwa u kesa˙ iktar mis-soltu g˙al Ωmienu. Minn fuq il-Lbiç, issema beda jixg˙el ma’ kull sajjetta li tfaqqa’ u sserrep fuq ba˙ar iswed. It-tempesta bdiet toqrob b’˙effa kbira u rra˙˙ala tal-Qrendi telqu xxog˙ol minn idejhom u r˙ewla bil-©iri biex jissakkru fi djarhom sakemm tg˙addi lqilla tag˙ha. Qatt ma basru li kienu se jesperjenzaw fenomenu naturali li qatt ma kienu g˙adhom raw b˙alu. Ix-xita niΩlet bil-qliel g˙al tlett ijiem s˙a˙ bla ma qatg˙et xejn, bir-ri˙ qawwi jsabbatha mal-˙itan tad-djar qisu jrid jifqag˙hom biex jid˙ol u jkaxkar kulma jsib. In-nhar baqa’ mdallam b˙allejl. Dakinhar l-elementi Ωvugaw l-g˙adab kollu tag˙hom fuq Malta, b’mod partikolari fuq l-imsejkna Qrendin. Çediet l-art B˙allikieku l-g˙arg˙ar ma kienx biΩΩejjed, fid-daqqa u l˙in trieg˙det l-art ta˙t saqajn kul˙add u nstema’ ˙oss li jwerwer ta’ ti©rif ta’ ©ebel kbir. Medda kbira ta’ art çediet ta˙t il-piΩ tal-ilma li belg˙et, baqg˙et nieΩla filvojt li sabet ta˙tha u ˙alliet ˙ofra enormi b’kappella Ωg˙ira tibqa’ mxabbta maxxifer t˙ares ’l isfel fi dlam li jwa˙˙ax. Kien it-23 ta’ Novembru 1343, u dan ilfenomenu baqa’ jissemma

b˙ala ‘t-tempesta l-kbira’. Il˙ofra tlaqqmet ‘il-Maqluba’, li mal-milja taΩ-Ωmien qanqlet ˙afna ˙rejjef, u˙ud minnhom imΩewqin sew, u ipotesi kredibbli u inqas kredibbli ta’ xi kka©una diΩastru kbir b˙al dan. Órejjef ˙elwin Il-folklor Malti huwa miΩg˙ud bi ˙rejjef ˙elwin u mhux b’inqas fuq il-Maqluba. Jing˙ad li f’tarf ir-ra˙al talQrendi kien hemm komunità ta’ nies li kienu qed jg˙ixu ˙ajja xxellerata. Ta’ xejn kienet tammonihom wa˙da mara xwej˙a biex ibiddlu ˙ajjithom g˙ax kienu qed jo˙olqu dispjaçir kbir lill-Óallieq. Ix-xwej˙a kienet ta’ spiss tintlema˙ mi©bura g˙arkupptejha fil-Kappella ta’ San Mattew, titlob g˙allindiema ta’ dawn il-midinbin; imma kien kollu g˙alxejn. Darba fost l-o˙rajn, waqt li din il-mara kienet mi©bura b˙as-soltu titlob, g˙amel terremot qawwi, infet˙et l-art ta’ ma©enb il-kappella u belg˙et lil kul˙add. Il-kappella bixxwej˙a fiha baqg˙et l-unika binja li ma ©©arrfitx. Il-Óallieq kien tilef il-paçenzja ma’ min ma ridx ibiddel triqtu. TeΩisti verΩjoni o˙ra g˙al din il-le©©enda li tqarreb kwaΩi kwaΩi lejn il-fantaxjenza. Din tg˙id li l-Óallieq lanqas it-ti©rif f’qieg˙ il-˙ofra kka©unata mit-terremot ma ried jara b’g˙ajnejh. G˙aldaqstant, bag˙at l-an©li

tieg˙u fid-dinja, tellg˙u mill˙ofra din il-massa ta’ blat imfarrak, si©ar bl-g˙eruq imdendlin u bnedmin mg˙aff©in bil-©ebel ta’ djarhom, u tefg˙uhom flinfern. Ix-xitan irribella g˙ax lanqas hu ma riedhom g˙andu lil dawn il-mis˙utin u rmiehom lura fid-dinja fejn spiççaw fil-ba˙ar u b’hekk iffurmat il-blata ta’ Filfla. Drabi o˙ra jing˙ad li ©gant li kien jg˙ix fuq il-gΩira ta’ Malta beda jing˙ata fastidju min-nies ta’ ra˙al Ωg˙ir ˙dejn il-Qrendi; ir-ra˙al aktarx kien jismu Óal Lew. Jum minnhom il-©gant in˙akem minn rabja kbira u, mitluf kif kien, ˙ataf ir-ra˙al fil-pala ©ganteska ta’ idu, qaççtu millqieg˙ u rmieh ’il barra filba˙ar. Il-munzell g˙aqad blilma u ffurmat Filfla. Ìnien naturali Ner©g˙u lura b’saqajna malart biex nag˙tik ftit informazzjoni fuq il-˙ofra tal-Maqluba li tkopri wisa’ ta’ madwar 6,000 metru kwadru (ftit iktar minn ˙ames tomniet art) b’fond ta’ xi 15-il metru u perimetru ta’ 300 metru. Meta tittawwal minn fuq tolqtok ilve©etazzjoni ffullata li tikber fiha. Jekk tkun aktar avventuruΩ u tixxabbat bil-˙bula g˙al isfel tinteba˙ li fiha ©nien naturali ta’ si©ar fosthom ˙arrub, tin u rand, si©ar tal-g˙arg˙ar, tar-rummien u tal-anΩalor. Barra minn hekk jikber ˙afna qasab; xhieda tal-abbundanza

ta’ ilma li tilqa’ fiha din il˙ofra, g˙ollieq, liedna, kappar, bajtar tax-xewk u flora o˙ra tipika tal-Mediterran. Instab li jg˙ixu fiha insetti u friefet il-lejl li huma endemiçi g˙all-GΩejjer Maltin. Teoriji differenti Barra li hi wa˙da mill-˙afna attrazzjonijiet li joffri l-Qrendi, ir-ra˙al Ωg˙ir imma kbir flistorja, il-Maqluba hija Ωona protetta u tifforma parti millpro©ett Natura 2000 g˙all©miel naturali tag˙ha. Ti©bed l-attenzjoni u l-kurΩità ta’ ˙afna barranin li tennew loppinjonijiet differenti tag˙hom rigward il-formazzjoni ta’ ˙ofra ta’ din iddimensjoni. L-aktar wa˙da probabbli hija li ta˙t il-˙amrija kienet teΩisti ©ebla tal-franka mag˙rufa b˙ala tas-sekonda, li hija ˙afna iktar fra©li mill-franka u titfarrak malajr, flimkien ma’ strati ta’ tafal li jag˙mel it-terren instabbli. G˙alhekk, jista’ jkun li blammont ta’ xita li niΩlet f’salt matul it-tempesta tal-1343, issedimenti ta’ ta˙t il-˙amriija tant tqalu bil-piΩ tal-ilma li xorbu li sfrundaw saqaf ta’ g˙ar li seta’ eΩista ta˙thom bil-konsegwenza li ˙alla ˙ofra fonda li llum, bl-ilsien IngliΩ, insej˙ulha sinkhole . TeΩisti teorija li l-Maqluba hija wa˙da mill-˙ofriet li ˙allew xita ta’ kometi li niΩlu fuq u madwar il-GΩejjer Maltin eluf ta’ snin ilu. Dan g˙ax, fost o˙rajn, hemm

˙ofra o˙ra viçin mag˙rufa b˙ala l-Maqluba tal-Ba˙ar, il˙ofra tal-A˙rax tal-Mellie˙a u l-fatt li l-bajjiet tag˙na kollha g˙andhom id-da˙la tag˙hom fil-forma ta’ nofs qamar. Barra minn hekk, katastrofi b˙al din setg˙et kienet ir-ra©uni g˙ala Malta tbattlet kompletament mill-popolazzjoni preistorika tag˙ha u baqg˙et diΩabitata g˙al mijiet ta’ snin. Ipotesi o˙ra hija li fuq dan is-sit kienu t˙affru riservi kbar tal-ilma mill-Feniçi kemm damu fuq gΩiritna juΩaw ilportijiet u da˙liet kennija tag˙na. L-in©iniera tag˙hom ma kellhomx l-istrumenti biex ikunu jafu x’hemm ta˙t l-art u bit-toqol tal-ilma beda dejjem jistri˙ il-blat fra©li ta’ ta˙t irriservi sakemm sfrundaw u niΩlu f’vojt li qatt ma basru li kien jeΩisti. Dawn il-©wiebi jew tankijiet tal-ilma x’aktarx kienu b˙al dawk f’Ta’ Misqa, li huma sebg˙a jew tmienja b’kollox u mniffdin minn wie˙ed g˙all-ie˙or. Dawn servew b˙ala riserva mdaqqsa tal-ilma g˙aΩ-Ωew© tempji neolitiçi kbar li jinsabu fil-limiti tal-Qrendi: l-Imnajdra u Óa©ar Qim. M’g˙andi l-ebda dubju li, aktar ma jΩuruha nies, aktar sa nisimg˙u b’possibbiltajiet ta’ kif in˙olqot il-˙ofra talMaqluba. Jekk g˙adek ma mortx ng˙idlek mur Ωur dan il-post imdawwar bi ©miel naturali u misteri, u kif tkun hemm kompli tg˙axxaq bilwirt storiku u aritettoniku tarra˙al sabi˙ tal-Qrendi.

PERSONALITÀ kÓ

20|09|2015 21

kullhadd.com

IL-FISAZZJONI LEJN IT-TAI CHI WASSLITHA SAÇ-ÇINA RAMONA PORTELLI tintervista lil ALANA AXISA

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Kull sport fih id-dixxiplina u l-pjaçir tieg˙u. Hemm min jipprattika l-isport g˙all-benefiççju ta’ sa˙˙a, o˙rajn sabiex iqattg˙u ftit tal-˙in f’xi ˙a©a poΩittiva, u hemm o˙rajn li jkollhom ispirazzjonijiet li jaslu xi mkien aktar. Dan l-a˙˙ar avviçinani ra©el u qalli li bintu litteralment iffissata fuq it-tai chi. Tant huwa hekk li dan l-a˙˙ar ©iet mistiedna tmur iç-Çina biex tag˙ti wirja fil-Youth Arts Festival. Interessajt ru˙i b’din l-informazzjoni u g˙amilt kuntatt mag˙ha hekk kif waslet lura Malta miç-Çina. Qed nirreferi g˙al Alana Axisa.

G˙all-benefiççju tal-qarrejja, it-tai chi huwa tip ta’ arti marzjali, g˙alkemm meta persuna tarah ma ta˙sibx li jista’ jintuΩa b˙ala self-defence g˙ax huwa pprattikat bil-mod. Però, kull moviment g˙andu l-applikazzjoni tieg˙u. It- tai chi huwa kkunsidrat b˙ala tip ta’ sports ukoll b˙al kull arti marzjali o˙ra. It- tai chi huwa wkoll mod ta’ eΩerçizzju li kul˙add jista’ jag˙mel u huwa tajjeb g ˙ a l kul˙add, kemm biex persuna timla l-˙in b’xi ˙a©a verament speçjali b˙al fil-kaΩ tal-anzjani, u kemm g˙al dawk li g˙andhom ˙ajja mg˙a©©la biex ikunu jistg˙u jer©g˙u jikkalmaw mo˙˙hom u j˙ossuhom mimlijin ener©ija g˙al ˙ajjithom kollha! Alana g˙andha disg˙a u g˙oxrin sena u tg˙ix lIm©arr. G˙andha negozju tal-kafè u ta˙dem fil˙anut ta’ missierha. B˙ala passatempi t˙obb tpin©i, iddoqq il-pjanu u, ovvjament, it-tai chi li, fil-verità, huwa iktar minn passatemp g˙aliha g˙ax huwa l-passjoni tag˙ha! Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna li t˙obb tissoçjalizza u tiltaqa’ ma’ nies ©odda, speçjalment meta tkun qed tag˙mel xi ˙a©a li t˙obb b˙at- tai chi u taqsam dak li taf kif ukoll titg˙allem minn xi ˙add ie˙or. “Jiena persuna li npo©©i mo˙˙i hemm meta nkun qed nag˙mel xi ˙a©a u g˙alhekk nitg˙allem malajr, kif ©rali fit- tai chi u wasalt fejn wasalt illum,” bdiet tg˙idli Alana.

Ta’ min jg˙id li Alana ilha tinteressa ru˙ha fit-tai chi minn mindu kienet Ωg˙ira, però t-tai chi bdietu madwar erba’ snin ilu. Sirt naf ukoll li sa ftit ilu t-tai chi ma kienx xi sport popolari wisq hawn Malta, imma b˙alissa qed tosserva ˙afna movimenti u xi persuni qed jistaqsuha dwaru. Bilanç kbir fil-©isem tal-bniedem Alana sostniet li persuna ter©a’ ssib lilha nnifisha meta tipprattika t-tai chi. B’hekk xtaqt inkun naf aktar dwar din it-teorija. “Meta persuna tipprattika t-tai chi titg˙allem ˙afna affarijiet fuqha nnifisha g˙ax i©©ib bilanç kbir f’©isimha kif ukoll f’˙ajjitha. Permezz tat-tai chi tkun qed t˙addem ilmo˙˙, il-©isem u l-ispirtu f’daqqa b’mod ©entili u mhux ta’ strapazz. M’hemmx g˙alfejn tkun ittrenjat g˙alih g˙ax kull moviment tista’ tadattah g˙all©isem li g˙andek,” spjegat Alana. Dwar kemm tipprattika kuljum it-tai chi, Alana stqarret li tipprova tipprattikah kuljum, u meta tag˙ti l-lezzjonijiet ©eneralment idumu sieg˙a. Youth Arts Festival fiç-Çina Xi ©img˙at ilu Alana ©iet mistiedna miç-Chinese Cultural Centre ta’ Malta li kull sena jag˙mlu Chinese Cultural Centre Award Tour g˙aç-Çina.

Fil-fatt, din is-sena ©iet mistiedna tmur iç-Çina biex tag˙ti wirja fil-Youth Arts Festival fiç-Çina. Óallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar din lesperjenza unika tag˙ha. “Meta rçivejt l-a˙bar li ntg˙aΩilt ma stajtx nemmen! Kienet ˙olma g˙alija li xi darba mmur filpost fejn in˙olaq it-tai chi! Kelli unur kbir li kelli nkun jien li ©ejt mistiedna! Hemmhekk kelli tlettax-il ©urnata f’©enna g˙alija. L-esperjenza kienet inkredibbilment sabi˙a! BaΩikament, kont attendejt xi korsijiet mal-Chinese Cultural Centre ta’ Malta u, meta raw li g˙andi potenzjal, g˙aΩlu lili g˙açChinese Cultural Centre Award Tour 2015. Dan huwa b˙al rigal g˙ar-riΩultati tieg˙ek f’dawn ilkorsijiet. F’dawn il-©imag˙tejn laqg˙uni qisni xi prinçipessa: kelli kollox im˙allas, ikel u fejn norqod; u ˙afna tours b˙all-Great Wall u tempji famuΩi taç-Çina. Fl-a˙˙ar kelli nag˙ti wirja fl-Arts Festival 2015 ma’ ˙afna parteçipanti o˙rajn minn madwar id-dinja. Din l-esperjenza mhu ser ninsieha qatt!” Issa li Alana re©g˙et tinsab lura hawn Malta wara din l-avventura tag˙ha fiç-Çina, tinsab iktar ispirata biex tittrenja aktar u tg˙allem dak li taf lil min huwa interessat. Finalment, Alana qalet li temmen li ©iet f’din iddinja biex tag˙ti u toffri s-servizz tat-tai chi lil kull min jixtieq jitg˙allem aktar dwaru.

22 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ RIÇETTI

L-ISTAÌuN TAL-LAMPuKI MAGÓNA L-ista©un tal-lampuki feta˙ nhar Santa Marija, fil-15 ta’ Awwissu, u jibqa’ sejjer sal-a˙˙ar tas-sena, ji©ifieri jag˙laq fil-31 ta’ Diçembru. Il-lampuka hija ˙uta tal-Meditteran li tinqabad ukoll minn sajjieda tal-pajjiΩi ©irien tag˙na, u hija l-favorita ta’ ˙afna Maltin kif ukoll popolari mal-barranin li ji©u jΩuru dawn il-gΩejjer. Tradizzjonalment il-lampuki n˙obbu naqluhom u nservuhom ma’ zalza tat-tadam u kappar, jew nag˙mlu xi torta tal-lampuki wkoll, imma llum se nibdlu ftit u mmorru g˙al riçetti ftit differenti.

MILwIET TAL-LAMPuKI BIL-GAMBLI

LAMPuKA BIL-ÌINÌER FRISK

G˙al 4 persuni

Ingredjenti:

• • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • •

2 lampukiet Ωg˙ar (madwar 1.5 kg b’kollox) Basla, imqattg˙a rqiq 2 sinniet tewm, mis˙uqin Mg˙arfa kappar, imla˙la˙ u mqatta’ Mg˙arfa nag˙nieg˙ frisk, imqatta’ Tadama, imnaddfa u mqattg˙a rqiq (jekk trid) 150g gambli, imqaxxrin u mnaddfin (tista’ tuΩa wkoll tal-friΩa) Mg˙arfa Ωejt taΩ-Ωebbu©a Ûejt ve©etali, biex taqli Mel˙ u bΩar mit˙un frisk 200g dqiq Ftit stikkadenti

Metodu: 1.

3. 4. 5.

6. 7.

Naddaf il-lampuki mill-©ewwieni; ne˙˙i r-ras, id-denb u x-xewka tan-nofs biex ikollok erba’ flettijiet (jista’ jippreparahomlok b’dan ilmod il-bejjieg˙ tal-˙ut stess). F’dan l-istadju tista’ tne˙˙i l-©ilda wkoll inkella t˙alliha biex il-milwiet iduru a˙jar. Sa˙˙an mg˙arfa Ωejt taΩ-Ωebbu©a f’ta©en fuq nar moderat u qalli lbasla u t-tewm sakemm jirtabu. Ûid il-gambli, il-kappar, in-nag˙nieg˙, it-tadam, mel˙ u bΩar, u qalli sakemm il-gambli jie˙du l-kulur. Aqleb it-ta˙lita f’bieqja biex tibred. Po©©i l-biççiet tal-˙ut çatti u aqta’ barra l-biçça la˙am tad-dahar biex il-flett ji©i ˙xuna wa˙da. Warrab il-biççiet li tkun qtajt g˙al iktar tard. Fuq platt çatt ˙allat id-dqiq ma’ ftit mel˙ u bΩar. Qassam it-ta˙lita tal-gambli bejn il-biççiet tal-lampuki. Min-na˙a lwiesg˙a (tar-ras) gerbeb bil-mod il-flett u g˙alaq it-tarf bl-istikkadenti. Jekk ikun waqa’ xi ftit mili er©a’ deffsu fil-milwa. Aqsam kull biçça Ωejda li qtajt minn fuq id-dahar fi tnejn u da˙˙al biçça f’kull na˙a vojta tal-milwa biex iΩΩomm il-mili ©ewwa kemm jista’ jkun. Dawwar il-milwiet tal-lampuki fid-dqiq sakemm jinksew kompletament. Sa˙˙an Ωejt biΩΩejjed f’ta©en kbir u aqli l-milwiet fuq id-dawra u Ω-Ωew©t i©nub sakemm isiru u ji˙maru sew. Tellag˙hom mit-ta©en u po©©ihom fuq platt miksi bil-karti tal-kçina biex joqtru miΩ-Ωejt.

4 flettijiet tal-lampuka, bil-©ilda (madwar 200g kull biçça) 3 mg˙aref g˙asel 3 mg˙aref soy sauce 3 mg˙aref ˙all balsamiku Kuççarina ©in©er frisk, ma˙kuk 2 sinniet tewm, mis˙uqin Mg˙arfa Ωejt taΩ-Ωebbu©a Mel˙ u bΩar mit˙un frisk Ûejt ve©etali, biex taqli

2. 3. 4.

F’dixx tal-˙©ie© çatt ˙allat flimkien l-g˙asel, is-soy sauce, il-˙all balsamiku, il-©in©er u t-tewm. Roxx il-lampuki bil-mel˙ u l-bΩar u dawwarhom fit-ta˙lita sakemm jinksew. Óallihom fid-dixx bil-©ilda ’l isfel u g˙atti d-dixx bil-cling film. Da˙˙alhom fil-fri©© g˙al 30 minuta. Sa˙˙an 3 mg˙aref Ωejt ve©etali f’ta©en kbir fuq nar moderat u aqli l-biççiet tal-lampuki g˙al 4-6 minuti fuq kull na˙a jew sakemm isiru sew – ibda bin-na˙a tal-©ilda lewwel. Tellag˙hom mit-ta©en u Ωommhom g˙as-s˙ana. Ferra’ l-likwidu tal-immarinar fit-ta©en, baxxi n-nar u ˙allih jin©ibed sakemm jibda jag˙qad. Ifrex it-ta˙lita fuq il-lampuki u servi ma’ ross mg˙olli u flieli tal-lumi.

SPAGETTI B’ZALZA TAT-TADAM u LAMPuKI G˙al 4 persuni Ingredjenti: • • • • • • • • • • •

350g spagetti Lampuka ta’ madwar 800g 400g tadam çirasa, maqsumin fi tnejn 100ml inbid abjad Mg˙arfa tursin frisk, imqatta’ Mg˙arfa nag˙nieg˙ frisk, imqatta’ Basla, imqattg˙a rqiq 2 sinniet tewm, mis˙uqin Mg˙arfa kappar jew Ωebbu©, imla˙la˙ u mqatta’(jekk trid) Ûejt taΩ-Ωebbu©a Mel˙ u bΩar mit˙un frisk

Metodu: 1.

2. 3. 4. 5.

Naddaf il-lampuka, ne˙˙i r-ras, id-denb, u x-xewka tan-nofs. Aqla’ l-©ilda minn malflett, ne˙˙i xi xewk li jista’ jkun fih, u qatta’ f’dadi ta’ 1çm. Po©©i r-ras u x-xewka tan-nofs f’kazzola u Ωid 500ml ilma. Po©©iha fuq in-nar sakemm tag˙li, imbag˙ad tektek g˙al 20 minuta jew sakemm jin©ibed il-likwidu bin-nofs. G˙addi minn passatur u Ωomm l-istokk s˙un g˙al aktar tard. F’ta©en kbir u fond sa˙˙an Ωew© mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a u qalli l-basla u t-tewm sakemm jirtabu. Ûid il-biççiet tal-lampuka, it-tadam, in-nag˙nieg˙, l-inbid, Ωew© terzi tal-istokk, mel˙ u bΩar, u ˙alli z-zalza tifta˙ tag˙li. Sadanittant g˙alli l-ispagetti f’borma kbira ilma bil-mel˙ sakemm ikun g˙ad jonqsu Ωew© minuti mill-˙in tieg˙u biex isir (ji©ifieri ˙allih wieqaf). Saffi l-g˙a©in u Ωidu maz-zalza fit-ta©en. Óawwad bil-mod kultant g˙al Ωew© minuti sakemm jibda jinxtorob il-likwidu taz-zalza. Jekk ikun hemm bΩonn Ωid it-terz stokk li jkun fadal. Servi fil-pront bit-tursin imferrex fil-wiçç.

DiY kÓ

20|09|2015 23

kullhadd.com

bil-karti

kitba ta’ LEANNE GRECH

It-tema mag˙Ωula g˙al din il-˙ar©a hija l-karti; l-era li qed ng˙ixu preΩentament hija influwenzata ˙afna mit-teknolo©ija u l-informatika, u dan wassal sabiex l-uΩu tal-karti jonqos meta kkumparat mal-passat. IΩda, meta wie˙ed joqg˙od ja˙seb dwar kemm-il uΩu g˙andha l-karta – minn tissues sal-aktar kartuna ˙oxa – xorta wa˙da rridu nag˙tu kas ir-riçikla©© tal-karti, g˙alkemm, mhux kull prodott mag˙mul mill-karti jkun jista’ ji©i rriçiklat. Fl-2002, f’Malta ©ew introdotti l-bring-in-sites li fuq il-karta dehru li huma idea tajba. G˙all-kuntrarju, fil-prattika nara li ma tantx ˙admet u dan g˙ax, sal-lum il-©urnata, g˙ad hawn bosta nies li min˙abba l-g˙aΩΩ jew nuqqas ta’ informazzjoni jarmu skart ordinarju fejn is-siti li jkun hemm dawn il-bins. Sitt snin wara ©ew introdotti l-boroΩ trasparenti g˙all-uΩu tar-riçikla©© biss. Din l-introduzzjoni fid-djar Maltin ˙alliet impatt ferm ikbar minn dik tal-bring-in-sites. Il-©bir tal-boroΩ isir f’kull lokalità ta’ Malta u G˙awdex kull nhar ta’ Tlieta (anke meta l-©urnata tinzerta festa pubblika), kif ukoll, f’diversi lokalitajiet, dawn il-boroΩ jin©abru f’jiem o˙ra apparti t-Tlieta. Il-proçess tar-riçikla©© tal-karti L-iskart g˙ar-riçikla©© li jin©abar jittie˙ed f’impjant li fih issir il˙aΩna tal-materjali differenti. L-o©©etti li jkunu mag˙mulin millkarti jer©g˙u jisseperawhom skont il-grad li jkollu l-prodott; peress li l-karta jkollha ˙xuna u densità differenti, tkun imqassma skont il-gradi. Il-˙aΩna tal-karti ssir b’Ωew© modi: bl-idejn u bil-magni li jag˙rfu materjal minn ie˙or permezz tal-gravità u l-arja. Malli jitlesta l-proçess, il-materjal tal-istess grad jg˙addi minn manga hdyrapulper, biex jit˙allat mal-ilma u ssir it-ta˙lita mag˙rufa b˙ala slurry. It-ta˙lita mxarrba (slurry) titpo©©a fuq biççiet kbar tad-drapp li jassorbu l-ilma u jqieg˙du t-ta˙lita fuq saffi differenti sabiex jibda l-proçess tat-tnixxif. Fl-a˙˙ar dawn is-saffi jg˙addu minn çilindri kbar li jniffxu tta˙lita u jipproçessawha f’rombli kbar tal-karti. Fatti dwar ir-riçikla©© tal-karti • Ir-riçikla©© tal-karti huwa meqjus b˙ala l-aktar mod effettiv sabiex jitnaqqas l-impatt ambjentali dwar l-uΩu tal-karti. Infatti huwa meqjus b˙ala sors indispensabbli g˙all-materja prima, u li jwassal g˙al aktar efiçjenza fir-riΩorsi. • Il-©bir tal-karti g˙ar-reçikla©© fl-Ewropa huwa wie˙ed sostanzjali, u huwa mistenni li jkompli jiΩdied fis-snin li ©ejjin. PreΩentament 50% tal-karti g˙ar-riçikla©© jin©abar mill-industriji, filwat li 40% u 10% jin©abru mid-djar residenzjali u uffiççji rispettivament. Mhux eskluΩ il-fatt li l-persenta©© tal-ammont ta’ ©bir ta’ skart g˙ar-riçikla©© jiΩdied kemm mid-djar residnezjali u anke mill-uffiçini. Dan tal-a˙˙ar jista’ ji©i attwat meta l-kuxjenza dwar ir-riçikla©© tiΩdied. Hemm bΩonn li nibdew nifhmu li meta nkunu se narmu prodott jew o©©ett, narawh b˙ala materja prima g˙al prodott jew o©©ett ie˙or u mhux sempliçiment skart. • Il-karti jkollhom il-gradi, il-gradi jirriflettu s-sa˙˙a talfibri li nsibu fil-karti. Ir-riçikla©© inaqqas ftit mis-sa˙˙a tal-fibri. Wara l-proçess tar-riçikla©©, il-karta jkollha fibri inqas b’sa˙˙ithom milli kellha ori©inarjament, il-varjazzjoni tkun minima, diment li l-proçess tar-riçikla©© ikun sar tajjeb. It-tqattig˙ talkarti jnaqqas mis-sa˙˙a tal-fibri, b’konsegwenza t’hekk huwa ssu©©erit li l-karti ma jitqattg˙ux (dejjem jekk ikun possibbli). Nag˙laq b’din in-nota Ωg˙ira: g˙al min huwa interessat, fl-14 ta’ Ottubru li ©ej ser issir çerimonja biex jing˙ataw il-premjijiet g˙arriçikla©© tal-karti. Din iç-çerimonja se ssir fil-Parlament Ewropew u kul˙add jista’ jattendi. Tistg˙u tapplikaw billi tid˙llu fuq din il˙olqa http://www.paperrecovery.org/recycling-awards/onlineregistration

Pro©etti ˙fief biex tag˙mel fid-dar, u li jiswew ftit flus

24 20|09|2015

Il-Jum EwRoPEw TAl-lINgwI 2015 Nhar is-Sibt 26 ta’ Settembru, ir-RappreΩentanza tal-Kummissjoni Ewropea f’Malta se tkun qed tiççelebra l-Jum Ewropew tal-Lingwi fi Pjazza Sant’Anna, Tas-Sliema, bejn is-19.00 u d-21.00. G˙attielet sena konsekuttiva, l-G˙aqda tal-Malti – Università qed tie˙u ˙sieb l-organizzazzjoni ta’ din iç-çelebrazzjoni. F’din il-lejla, l-G˙aqda se tkun qed tlaqqa’ ambaxxati, skejjel u g˙aqdiet li jippromovu lingwi differenti, filwaqt li ttella’ attivitajiet li jintrabtu mat-tema tal-lingwi u li jista’ jattendi g˙alihom il-pubbliku. Fost l-attivitajiet se jkun hemm qari ta’ kitbiet ta’ Immanuel Mifsud li ©ew tradotti g˙al diversi lingwi fosthom l-IngliΩ, lUngeriΩ, il-ÌermaniΩ u l-FrançiΩ. Luke Agius u Jessica Muscat se jkunu qed jakkumpanjawna b’muΩika li tirrifletti t-tema tal-lingwi. Aktar tag˙rif dwar l-attivitajiet jista’ jinkiseb minn fuq Facebook: www.facebook.com/events/171354539865879/ Óajr lill-Fondazzjoni Valletta 2018 u lill-Kunsill Lokali ta’ TasSliema.

Il-BlAlEN TAl-ARJA TAl-PERRIER

X’hemm tassew mo˙bi fi flixkun Perrier? G˙alkemm din hi ˙a©a li ma tistax timma©inaha jew tistenniha, fil-flixkun tista’ ssib: nisa sbie˙, iljuni, banda, waiters, murtali tal-kulur u ˙afna aktar. Wasal il-waqt li xi ˙add jg˙idilna u dan hu dak li jixtieq iwassal l-a˙˙ar reklam talPerrier. Wara li kiseb l-isem g˙all-a˙jar xarba, il-Perrier issa qed jo˙odna post ie˙or: fid-dinja straordinarja tieg˙u. Il-Perrier la hu ilma minerali u lanqas ma hu ditta b˙al kwalunkwe ditta o˙ra. Il-Perrier joffri sfida, jo˙loq u jispira. G˙andu spirtu ferrie˙i, provokanti, eççentriku u joffri dak li mhux mistenni. Qatt ma jie˙u lilu nnifsu b’˙afna serjetà. L-intensità tal-bΩieΩaq hi superjuri u s-sensazzjoni rifreskanti li joffri ma tistax titkejjel. Kull flixkun mimli b’ilma minerali naturali bil-gass minn nixxieg˙a naturali, u hu m˙allat b’konçentrazzjoni ta’ eççentriçità. L-a˙˙ar reklam tal-Perrier hu wirja kreattiva ta’ din il-konçentrazzjoni. JirrappreΩenta s-sensazzjonijiet kollha li jirkbuna meta nixorbu din ixxarba, u dak kollu li n˙ossu meta n˙arsu lejha. Kull ballun tal-arja jirrappreΩenta karatteristika speçjali tal-Perrier: waiters, g˙ax ma tistax issemmi lill-Perrier ming˙ajr ma ti©ik f’mo˙˙ok xi kafetterija f’Pari©i; fanfarra, li ddoqq u tqabbdek ir-ritmu; tfajliet sbie˙; kabina, li ©©orr l-iljun mir-reklam popolari FrançiΩ talPerrier, li kien sar minn Jean-Paul Goude; clubbers, g˙ax il-Perrier jista’ jag˙ti l-˙ajja lil kwalunkwe party; murtali, li jillustraw l-ispluΩjoni li sse˙˙ f’˙alqek meta tixrob il-Perrier; u referee tat-tenis g˙ax ilPerrier hu l-ilma uffiçjali ta’ Roland Garros. Is-Sur Paul Kreitmann, id-Direttur Kreattiv ta’ Ogilvy & Mather Paris qal: “Il-metafora tal-ballun baraxx mhix biss b’referenza g˙all-bΩieΩaq kbar tal-arja li hemm imsakkra fil-flixkun l-a˙dar. Kull ballun qed jirrappreΩenta wkoll karatteristika speçjali tal-Perrier: il-kafetteriji ta’ Pari©i, il-muΩika, il-©enn u l-appell sesswali – karatteristiçi li kollha kellhom rwol importanti fl-istorja tar-reklamar ta’ din il-marka.” Is-Sur Baptiste Clinet, id-Direttur Kreattiv ta’ Ogilvy & Mather Paris qal: “Ir-reklami tal-Perrier huma mag˙rufa g˙al-laqta pjaçevoli, dinamika u eççentrika tag˙hom. Il-Perrier g˙aΩel li jikkollabora mag˙na biex ikompli b’din it-tradizzjoni, ˙a©a li jien kburi ˙afna biha.” Il-wirja spettakolari tar-reklam hi divertenti u ferrie˙a. Il-muΩika millewwel tibda tibni biex til˙aq il-qofol tag˙ha, u diffiçli biex ma dda˙˙lekx fir-ritmu u ma tin©arrx mag˙ha. Il-˙oss muΩikali tal-fanfarra jikkontrolla lill-udjenza. Il-blalen tal-arja jo˙or©u minn nixxieg˙a tal-ilma u jog˙lew b’kemm g˙andhom sa˙˙a lejn is-sema, sakemm jing˙aqdu flimkien u jiffurmaw flixkun wie˙ed. Din hi r-rappreΩentazzjoni ta’ mijiet ta’ bΩieΩaq li jibdew ifexfxu kull meta tifta˙ flixkun Perrier, u meta tintre˙a lpressjoni straordinarja tas-sensazzjonijiet. G˙al dan ir-reklam, il-Perrier g˙aΩel koppja Ωag˙Ωug˙a ta’ diretturi promettenti tal-films, Fleur u Manu, biex ji©u evitati speçjalisti tal-films li g˙andhom g˙eruq fondi fil-˙in, u l-mod kif ja˙dmu. G˙alkemm f’xog˙olhom is-soltu juΩaw imma©ni aktar skura, Fleur u Manu wettqu tajjeb il-biçça xog˙ol li fdalhom il-Perrier u ˙olqu univers ikkulurit u dinamiku. G˙al tag˙rif ie˙or Ωur il-pa©na Facebook tal-Perrier Malta: https://www.facebook.com/Perriermt?fref=ts.

mADWArNA kÓ

20|09|2015 25

kullhadd.com

GÓADDEW 30 SENA U BAQA’ ÓAJ Fl-okkaΩjoni tat-30 sena mill-mewt tasSurmast ma˙bub, il-Ma©©ur Anthony Aquilina, li ta˙bat g˙ada 21 ta’ Settembru, se ji©u organizzati numru ta’ attivitajiet illum u g˙ada biex ifakkru lil dan is-Surmast. Illejla se ti©i organizzata quddiesa u wara serata ta’ marçi brijuΩi. Waqt li g˙ada filg˙odu se ssir Ωjara fuq il-qabar fejn hu midfun fl-Addolorata u waranofisnhar ser jittella’ programm ta’ marçi brijuΩi tal-istess Aqulina fuq One Radio. Quddiesa u serata muΩikali Omar Xuereb, Victor Galea, Jeantoin Magri u Lolly Camilleri, ˙bieb talMa©©ur Aquilina, ing˙aqdu flimkien biex illejla jorganizzaw quddies g˙al ru˙ il-Ma©©ur, fil-Knisja ta’ San Fran©isk f’Birkirkara fis-6.30pm, u wara tittella’ serata ta’ marçi brijuΩi quddiem il-KaΩin tal-Banda Sant’Antnin, biswit listess knisja. Il-banda ser tkun iffurmata minn bandisti Maltin, li b’mod volontarju ng˙aqdu flimkien biex isellmu l-memorja ta’ dan is-surmast hekk kbir. Isir mument ta’ diskorsi mill-organizzaturi u ting˙ata tifkira Ωg˙ira lil dawn il-bandisti. Se jitpo©©ew ukoll xi fjuri quddiem il-mafkar tal-Ma©©ur li jinsab quddiem l-istess kaΩin. Din se tkun festa lill-Ma©©ur Aquilina li tant ˙allielna ©id f’marçi brijuΩi fejn illum il-©urnata tista’ tg˙id jindaqqu millbaned kollha f’Malta u G˙awdex. G˙al dan il-kunçert ser ikun hemm preΩenti wkoll l-istandarti u rappreΩentanti millerba’ soçjetajiet li l-Ma©©ur kellu rabta kbira mag˙hom: il-Banda San Filep ta’ ÓaΩ-Ûebbu©, il-Banda King’s Own tal-

Belt, il-Banda Duke of Connaught’s Own u l-Banda Sant’Antnin ta’ Birkirkara. Ûjara fuq il-qabar u programm fuq ir-radju

3.30pm fuq One Radio, u se jwassal sal-˙in tal-5.05pm. Jindaqqu w˙ud mill-kompoΩizzjonijiet tieg˙u, l-a˙jar fost l-aqwa li dan il-kompoΩitur jipposiedi. Bijografija fil-qosor

G˙ada filg˙odu, se ssir Ωjara fuq ilqabar tal-Banda King’s Own tal-Belt, fiç-Çimiterju tal-Addolorata, fejn jinsab midfun il-Ma©©ur Aquilina, u jitqieg˙du wkoll xi fjuri. G˙all-˙abta tat-3.30pm, One Radio se jippreΩenta programm speçjali bl-isem G˙addew 30 sena u baqa’ ˙aj. F’dan ilprogramm speçjali se ji©u mistiedna bosta persuni li kienu involuti fil-karriera tal-Ma©©ur Aquilina. U˙ud minnhom ˙bieb personali tieg˙u. Fost dawk mistiedna se jkun hemm ilpreΩentatur Peter Paul Ciantar; wie˙ed mill-fundaturi tal-Banda Sant’Antnin ta’ Birkirkara, is-Sur Lolly Camilleri; ilPresident Onorarju u Chariman talKummissjoni Banda tal-G˙aqda MuΩikali San ÌuΩepp tal-Óamrun, isSur Geatano Cristina; l-eks-President u President Onorarju tal-Banda Çittadina King’s Own, is-Sur Alfred P. Camenzuli; u l-awtur tal-ktieb IlMa©©ur Anthony Aquilina – is-Surmast tal-Marçi Maltin, is-Sur Victor Galea. Se ji©i mistieden ukoll is-Sur Ninu Sultana, bandist veteran tal-Banda Duke of Connaug˙t’s Own ta’ Birkirkara. Dan il-programm se jsir fuq preΩentazzjoni u produzzjoni ta’ Mario Degabriele, u fuq inizjattiva tal-Head of Programmes, is-Sur Clint Bajjada. Dan il-programm ser jixxandar g˙ada 21 ta’ Settembru, festa pubblika, fit-

Il-Ma©©ur Anthony Aquilina twieled nhar il-25 ta’ Lulju 1906 f’ÓaΩ-Ûebbu©. Huwa kien mag˙ruf b˙ala Anthony, iΩda l-isem proprju tieg˙u kien Paul. Fl-1914, ta’ tmien snin, t˙ajjar jing˙aqad mal-Banda San Filep biex jitg˙allem strument. Dak iΩ-Ωmien din il-banda kellha b˙ala assistent surmast lis-Sur Wi©i Said li kien hu li ˙e©©e© lil Anthony Aquilina biex jitg˙allem strument, li kien il-klarinett. Sentejn wara huwa ˙are© idoqq mal-istess banda li tg˙allem mag˙ha. Meta semg˙uh u rawh idoqq bosta muΩiçisti o˙ra kellhom kliem ta’ tif˙ir kbir g˙alih minkejja li kien g˙adu Ωg˙ir. Is-Surmast Awstrijak, il-Mro Aurelio Doncich, li kien surmast direttur talBanda King’s Own bejn l-1908 u l1930, xe˙et g˙ajnejh fuq Anthony g˙ax g˙araf il-˙ila muΩikali tieg˙u. Kien bissa˙˙a tal-istess surmast Awstrijak li Anthony issie˙eb mal-banda tal-Armata fejn da˙al b˙ala band boy . Minn hemm huwa kompla bl-istudji tieg˙u mal-Banda King’s Own. Fl-1926 huwa kiseb id-dritt g˙al borΩa ta’ studju mirRoyal Military School of Music f’Kneller Hall Teickenham, Surrey, fl-Ingilterra, fejn esegwixxa kors ta’ tliet snin u stabbilixxa l-istudju tieg˙u fil-klarinett.

Meta rritorna Malta, Anthony Aquilina ng˙ata t-tmexxija tal-banda tar-Royal Malta Artillery. B’hekk din kienet lewwel banda li tag˙ha kien surmast, u fejn dam f’din il-kariga g˙al seba’ snin. Wara li temm din il-kariga n˙atar President Onorarju tal-istess banda. Fl1946 in˙atar b˙ala surmast mal-Banda Duke of Connaught’s Own ta’ Birkirkara fejn dam jokkupa din il-kariga g˙al 10 snin. EΩatt mat-tmiem tieg˙u f’din il-kariga huwa n˙atar surmast tal-Banda King’s Own fejn dam g˙al 17-il sena. Fl-1983, wara pawsa ta’ 10 snin minn Surmast Direttur, huwa aççetta li jkun l-ewwel surmast talBanda Sant’Antin ta’ Birkirkara li twaqqfet fl-istess sena. Hemm huwa dam sentejn sakemm ˙alla din id-dinja fil-21 ta’ Settembru tal-1985 fl-età ta’ 79 sena. Huwa ©ie midfun fil-qabar talBanda King’s Own tal-Belt Valletta.

Il-fEStIvAl XJENzA fIl-BElt IWASSAl tAGÓrIf UtlI DWAr IS-SAÓÓA U l-ÌENEtIkA Tixtieq tkun taf kif tista’ tipprevieni mard fil-kliewi? Kif il©enetika qed tintuΩa biex ti©©ieled kontra mard mhux komuni? Dwar il-programmi ta’ riçerka kontra l-kançer tassider li g˙addejjin b˙alissa flUniversità ta’ Malta? Jew trid tiççekkja s-snien u fl-istess waqt tipparteçipa fir-riçerka? Ûona ddedikata g˙as-sa˙˙a, ©enetika u mard rari ser tittella’ fi Triq l-Ordinanza, bejn ilParlament il-©did u t-Teatru Rjal fil-Belt Valletta, b˙ala parti mill-festival Xjenza fil-Belt, nhar il-Ìimg˙a 25 ta’ Settembru mis-6pm ’il quddiem. Din iΩ-Ωona, li hi b’kollaborazzjoni bejn l-Università ta’ Malta, l-Isptar Mater Dei u lFond tar-Riçerka tal-Università (RIDT), ser tkun tittratta ssa˙˙a u r-riçerkaturi li jmorru oltre g˙al riçerka ©dida u kura ©dida. Ir-riçerkaturi u l-istudenti taxxjenza ser ikunu qed juru kif ta˙dem kilwa permezz ta’ mudell tal-organu li jiffunzjona. Ser ikun hemm ukoll magna tad-dijalisi, u live dissections. Il-˙sieb hu li jikber l-g˙arfien dwar is-sa˙˙a u fl-istess waqt tkun iççelebrata t-tnedija talprogramm ©did tar-riçerka talkliewi li g˙andu l-appo©© tal-

Ritratt: ELISA VON BROCKDORFF Fondazzjoni LifeCycle Malta. Ir-riçerkaturi ta’ talessemija u mard ie˙or fid-demm ser ikollhom mikroskopji fejn juru g˙add ta’ kundizzjonijiet u jitkellmu dwar l-importanza tat-transfuΩjoni tad-demm. Fil-posta tad-DNA individwi ser ikunu jistg˙u ji©bru d-DNA u jaraw kif tkun isseparata u studjata. Ir-riçerkaturi u l-istudenti ser ikunu preΩenti biex

jitkellmu mal-pubbliku u anke jg˙inu liΩ-Ωg˙aΩag˙ b’pariri dwar x’g˙andhom jag˙mlu jekk jit˙ajru jag˙Ωlu din il-karriera. Se jkun hemm l-introduzzjoni tal-Malta BioBank. Dan jifforma parti mill-Infrastruttura tarRiçerka tal-BioBanks mifruxa mal-Unjoni Ewropea. Dan ilbank jag˙mel possibbli riçerka importanti dwar mard rari u studji fuq il-©enetika tal-popo-

lazzjoni. Fi ftit Ωmien ie˙or ser ikun possibbli biex persuna tipparteçipa f’din ir-riçerka importanti permezz ta’ donazzjoni ta’ kampjuni u tag˙rif dwar sa˙˙itha. Posta o˙ra fil-qrib ser tkun mg˙ammra b’mudelli 3D talmolekuli. Wie˙ed ser ikun jista’ wkoll jibni d-DNA tieg˙u. Ir-riçerka li g˙addejja b˙alissa kontra l-kançer tas-sider flUniversità ta’ Malta g˙andha lappo©© tal-fondi tal-Unjoni Ewropea u organizzazzjonijiet lokali mhux g˙all-profitt fosthom l-ALIVE Charity Foundation, il-Fondazzjoni Azzjoni g˙all-Kançer tas-Sider u Europa Donna. Iç-çiklisti li ©abru l-fondi ser ikunu preΩenti waqt il-festival. Il-mobile dental clinic ser tkun preΩenti biex tkun tista’ tkompli fl-ist˙arri© nazzjonali dwar is-sa˙˙a orali filwaqt li toffri pariri u servizzi ta’ testijiet dentali ming˙ajr ˙las. Flimkien ma’ din il-klinika, l-istudenti talAssoçjazzjoni Maltija talIstudenti tad-Dentistrija (MADS) ser ikunu qed iwasslu attivitajiet, esperimenti, log˙ob u pariri dwar is-sa˙˙a orali. Ser ikun hemm ukoll sezzjoni g˙at-tfal b’tooth fairies li jqassmu l-bΩieΩaq, log˙ob, stampi

bil-kulur u g˙add ta’ attivitajiet o˙ra g˙at-tfal. Il-festival Xjenza fil-Belt – Lejlet ir-Riçerkaturi Ewropej g˙andu l-appo©© tal-Programm Ewropew Marie SkłodowskaCurie Action of the Horizon 2020 (H2020), u hu organizzat mill-Università ta’ Malta, ilFond tar-Riçerka tal-Università (RIDT) u l-Kamra Maltija taxXjentisti. Il-festival kiseb rikonoxximent mill-Ewropa g˙all-Festivals, Festivals g˙allEwropa (EFFE – Europe for Festivals, Festivals for Europe). Il-festival g˙andu l-appo©© tar-RappreΩentazzjoni talKummissjoni Ewropea f’Malta, is-Segretarju Parlamentari g˙arRiçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sports, Karl Borg Events, il-Bank Çentrali ta’ Malta, MCAST, MCST, Studio 7, Spazju Kreattiv, Meusac, PBS, Levo Laboratories, il-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta, Notte Bianca, il-Kunsill Malti tal-Arti, Thought 3D, u General Soft Drinks b’Coca Cola. Il-programm s˙i˙ se jkun fuq is-sit elettroniku tax-Xjenza filB e l t : www.scienceinthecity.org.mt jew fuq il-pa©na Facebook: www.facebook.com/ScienceIn TheCityMalta.

26 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ MADWARNA

ID-DISA’ EDIZZJONI TA’ ÛEJT IÛ-ÛEJTUN Ûejt iΩ-Ûejtun; iç-çelebrazzjoni fiΩ-Ωmien li jin©abar iΩ-Ωebbu© kemm g˙as-salmura kif ukoll g˙all-g˙asir. Din ser issir fiç-çentru taΩ-Ûejtun is-Sibt 26 ta’ Settembtu mis7.30pm ta’ filg˙axija ’l quddiem u l-Óadd 27 ta’ Settembru filg˙odu. L-isem Ûejtun ifisser ‘frott is-si©ar taΩ-Ωebbu©’ u l-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun qed jiççelebra din il-festa folkloristika biex ikompli jkabbar l-interess kemm fil-kultivazzjoni tas-si©ra kif ukoll fiΩ-Ωejt bnin taΩ-Ωebbu©a. Dan l-avveniment jifta˙ bil-˙rug bid-défilé tal-bdiewa u r-ra˙˙ala j©orru l-qfief biΩΩebbu© akkumpanjat mit-tnabar, daqqaqa, Ωeffiena u ra˙˙ala u jg˙addi minn diversi toroq ewlenin fiç-çentru taΩ-Ûejtun. Il-folla tilqa’ lill- Gran Mastru fil-pjazza quddiem il-knisja arçipretali ta’ Santa Katerina V.M. fejn jinqara l-bandu, jitbierku l-qfif biΩΩebbu© u ssir talba mad-daqq tal-moti ferrie˙a tal-qniepen. Dan l-avveniment ikompli bi preΩentazzjoni fuq il-varjetà tas-si©ra taΩ-Ωebbu© u rakkont awdjoviΩiv dwar il-kultivazzjoni bikrija ta’ din is-si©ra f’Malta. Wara li jsir lg˙asir taΩ-Ωebbu© ikun servut ikel tipiku m˙awwar biΩ-Ωebbu© u Ω-Ωejt. Dan kollu ser ise˙˙ f’atmosfera ta’ festa b’g˙ana u Ωfin folkloristiku, snajja’ u arti©janat Malti u ser ikun hemm ukoll g˙all-bejg˙ si©ar taΩ-Ωebbu© u prodotti agrikoli. Matul din l-attività l-knisja parrokkjali ta’ Santa Katerina V.M., il-muΩew il-©did talparroçça, l-oratorju u s-sala parrokkjali, kif ukoll il-kaΩini tal-baned, ser ikunu miftu˙in g˙all-pubbliku b’wirjiet interessanti relatati maΩ-Ûejtun. Barra dawn il-postijijiet wie˙ed jista’ jΩur ukoll il-kripta u bosta n˙awi o˙ra ta’ interess, fosthom l-Istitut Ìesù Nazzarenu u l-parroçça l-antika bil-kuritur sigriet li kienet isservi wkoll b˙ala torri tal-g˙assa. Din il-festa tkompli l-Óadd filg˙odu meta jsir it-tberik tal-annimali kif wkoll wirja ta’ bhejjem armati. Is-Sibt ikun ipprovdut parke©© fiΩ-Ûejtun stess kif ukoll servizz ta’ park and ride minn Bulebel ˙dejn il-Fondazzjoni Inspire mis-7.00pm sa nofsillejl.

X’SEÓÓ WARA L-ATTAKK MILL-AJRU FUQ IL-BELT?

Expoline VO Malta ˙adu sehem f’diversi attivitajiet b˙al Notte Bianca permezz ta’ Óitan, dramm ta’

Fancis Ebejer, u anke SMS Emden b’kitba ta’ Giovan Attard. Issa se jie˙du sehem ukoll fil-festi-

val tad-drama li ser isir fl-a˙˙ar tmiem il-©img˙a ta’ Settembru fit-teatru Grieg (open air) tad-Drama Centre, il-Blata l-Bajda, bid-dramm ta’ 20 minuta Blast . B’kitba ta’ Jesmond V. Zerafa u ta˙t iddirezzjoni ta’ Dorothy Singh ser jie˙du sehem latturi, Francesca Zarb, Stephen Buhagiar, Lidia Portelli u David George Camilleri. Dan id-dramm jittratta l-ewwel attakk tat-Taljani fuq Malta mill-ajru fuq il-Belt u l-Port il-Kbir, fl-10 ta’ Ìunju 1940. Il-Maltin ma kinux ippreparati g˙al dan l-assalt u, wara, is-skiet u l-˙emda kont taqtaghhom b’sikkina. Imbikkma, u˙ud min-nies tal-Belt sabu kenn xi mkien ie˙or u o˙rajn marru jaraw fejn saret l-aktar ˙sara u jekk hemmx xi qraba midrubin li setg˙u jg˙inu. Beda l-iskavar u t-tiftix biswit id-dar ta’ Mund u qrabatu. F’mo˙˙ il-karrattru prinçipali tax-xi˙ teΩisti biss linja rqieqa bejn irrealiΩmu u s-surrealiΩmu. Familja ntlaqtet mill-blast ta’ dan attakk mill-ajru u naraw x’effett ˙alla u x’g˙adda mill-im˙u˙ ta’ dawn il-persuni milqutin. In˙ossu wkoll it-tensjoni ta’ familja li t-tifel tag˙ha baqa’ ma nstabx wara l-attakk. Kemm ˙alla nies mejtin u feruti dan l-assalt? Min huma l-persuni nieqsa? X’a˙bar ©iet biha Evelyn? Minn liema kundizzjoni jbati Joe u minn liema trawma g˙addew il-familjari tieg˙u? X’wens sabet Marie wara li rritornat mal-familja taghha, viçin lg˙eΩieΩ tag˙ha, wara Ωmien diffiçli tikkumbatti g˙all-g˙ajxien tag˙ha u tal-familja? In˙e©©i©kom tattendu biex tiskopru x’g˙addew minnu dawn in-nies milqutin mill-Blast.

SkEdA kÓ

20|09|2015 27

kullhadd.com

12.00 12.45 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.35 19.30 20.10 23.00

Net News Indipendenza 2015 Telebejg˙ Missjoni Telebejg˙ Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Wheelspin Telebejg˙ Net News Becky Iswed Fuq l-Abjad (R) Net News Flusek (R) Maratona b’Risq Dar Nazareth Net News Indipendenza 2015 Net News

07.00 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 16.35 17.00 18.00 18.15 18.45 19.15 19.45 20.00 20.45 21.45 21.50 23.30

A˙barijiet Tuffi˙at Migduma Xjenzarti Madwarna Pellikola Valletta Malta u lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Britian’s Got Talent Teatru Zambulla L-Irkant News G˙awdex Illum Int Min Int Mill-Im˙aΩen tal-Festa Nis©a Maltija News L-Assedju Headline News Film: Flight of the Pheonix Rajt ma Rajtx

07.00 08.00 09.00 10.00 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 13.30 14.30 15.00 15.45 16.30 17.00 20.30

Euronews Secrets of the Deep Quddiesa tal-Óadd Óannieqa Mill-Im˙aΩen tal-Festa Sawru l-Istorja Pellikola Secrets of the Deep Valletta L-Irkant Int Min Int Mr Fisherman Knots G˙awdex Illum Maratona Rise A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.35 Maratona Rise 23.00 A˙barijiet Sportivi 23.05 A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 06.30 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.25 10.55 11.50 12.20 13.30 14.00 14.50 16.45 17.30 17.35 18.50 20.00 20.35 21.20 23.25

Parlamento Punto Europa Grizzly, Sorvegliati Speciali Overland 14 Tg 1 Passaggio A Nord-Ovest Dreams Road 2013 Spagna Igiganti A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Linea Verde Estate Telegiornale Aspettando L’Arena Santa Messa Di Papa Francesco Aspettando L’Arena i Protagonisti Che Tempo Fa Passaggio A Nord Reazione A Catena Telegiornale Affari Tuoi Reazione A Catena Speciale Tg1

06.00 07.05 07.30 09.15 10.00 11.05 12.00 12.25 13.25 14.00 14.15 14.30 15.00 16.35 16.50 17.40 18.00 19.00 19.30 20.00 20.15 21.05 23.25

Fuori Orario Zorro Una Trappola Per Zorro Film: Mogli Pericolose Fuori Binario The Cooking Show Ritratti Nino Manfredi Tg3 E Lasciatemi Divertire Fuori Quadro Tg Regione Tg3 In ½ Ora Film: Er Più Geo Hotel 6 Stelle Tgr Prix Italia Tgr Il Palio Di Asti Tg3 Tg Regione Blob #Tretre3 Presa Diretta Tg Regione

06.05 06.25 06.40 07.00 07.35 07.50 08.00 10.00

The Middle Televendita Media Shopping The Middle Super Partes I Puffi Tom E Jerry Lupin Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Fuori Giri – Sbk Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Studio Aperto Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Step Up Vincere Insieme La Vita Secondo Jim I Studio Aperto Camera Cafè Film: Johnny English La Rinascita Film: I Pinguini Di Mister Popper Lupin

06.00 07.55 07.59 09.10 10.10 11.10 12.00 13.00 13.40 14.01 16.36 18.45 19.57 20.00 20.40 21.11 22.50 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Mondo Sommerso Pianeta Mare Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Callas E Onassis Rosamunde Pilcher Il Segreto Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Il Segreto X-Style Speciale Premium

07.05 07.25 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 12.00 14.25 16.39 18.55 19.36 20.35 21.20

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Super Partes Casa Vianello Ix Terra! Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 Scene Da Un Matrimonio Capitan Sinbad Uomini E Cobra Tg4 The Mentalist Tempesta D’Amore Independence Day

16.10 17.10 19.35 20.30 21.00 22.40

Lena Nautilus SorprendenteMente Due uomini e mezzo Once Upon a Time Heartland Il nostro amico Charly I nostri amici animali Cesar Millan Il meglio di Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Gran Premio di Singapore di Formula 1 TG2 GIORNO Gran Premio di Singapore di Formula 1 Gara Gran Premio di Singapore di Formula 1 Quelli che il calcio 90° Minuto Squadra Speciale Cobra 11 TG2 20.30 N.C.I.S. La Domenica Sportiva

07.00 07.30 09.45 10.25 12.00 13.30 14.00 14.40 15.15 16.30 20.00 20.35 21.10

Omnibus TG La7 Otto E Mezzo Benjamin Lebel – Delitti D.O.C. Il Pollice Verde Sono Io Tg La 7 Tg La7 Cronache Special Guest Miss Italia Josephine, Ange Gardien Tg La7 Crozza Best Miss Italia

06.00 06.25 06.45 07.10 07.30 07.50 08.15 10.15 12.15 13.00 13.45 14.35 15.05 15.50 16.35 17.25 20.00 20.55 21.45 22.35

Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Charlie and Lola Green Balloon Club Mr Bloom’s Nursery Charlie and Lola Doctors EastEnders Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Jam and Jerusalem Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Doctor Who Upstairs Downstairs Tess of the D’Urbervilles Hustle The Fear The Suspicions of Mr Whicher

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

Man Fire Food Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Barefoot Contessa Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Man Fire Food Kitchen Inferno Australian Food Adventures with Matt Moran 21.00 The Freshman Class. Santa Cruz 22.00 Mystery Diners 23.00 Diners Drive-Ins and Dives

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05

21.00 21.55 22.50

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World My Extraordinary Pregnancy Sister Wives Strange Love Fabulous Baker Brothers. A Bite of Britain Dare to Wear My Big Fat Fabulous Life Six Little McGhees Say Yes to the Dress. Bridesmaids My Big Fat American Gypsy Wedding Say Yes to the Dress Canada 90 Days to Wed What Not to Wear

06.00 06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Extreme Homes Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Million Dollar Rooms Caribbean Life Hawaii Life Extreme Homes Rehab Addict Candice Tells All Junk Gypsies Giada’s Weekend Getaways Beachfront Bargain Hunt Fixer Upper Rehab Addict Extreme Homes Million Dollar Rooms Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Rehab Addict Caribbean Life Hawaii Life World’s Most Extreme Homes

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Baggage Battles Turbo Pickers Junkyard Empire How it’s Made The Pool Master King of Thrones The Pop Illusionist Dual Surviva Manhunt With Joel Lambert River Monsters Deadliest Catch

06.00 07.30 09.05 10.50 12.25 14.00 15.35 17.10 18.40 20.40 22.00 23.50

07.00 11.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00

Keeping Up With the Kardashians I Am Cait E! News I Am Cait Stewarts & Hamiltons House of DVF Stewarts & Hamilton Live From the Red Carpet

06.00 09.00 10.00 12.00 15.00 19.00 20.00 21.00 22.30 23.00

Teleshopping Pawn Stars American Pickers Storage Wars Pawn Stars Swamp People The Curse of Oak Island Ice Road Truckers Storage Wars Gangland Undercover

06.30 07.00 07.30 08.30 08.55 09.00 10.00 10.30 12.30 12.40 17.30 17.35 17.45 19.30 20.15 23.30

One News Executive Better Living One News Hazzzard Daily Update Paperscan Ethos Maratona b’Risq Dar Nazareth One News Maratona b’Risq Dar Nazareth One News Hazzzard Daily Update Maratona b’Risq Dar Nazareth One News Maratona b’Risq Dar Nazareth One News

07.00 07.15 09.15 09.45 10.45 11.15

06.00 06.30 07.00 07.20 08.00 08.45 09.30 10.15 11.00 12.55 13.00 13.40 14.00 14.15

06.00 Call of the Wildman 06.25 Gator Boys 10.55 China’s 10 Deadliest Snakes with Nigel Marven 11.50 River Monsters 12.45 Snake Sheila 13.40 Wildest Middle East 14.35 Lions and Giants 15.30 Wild Hawaii 16.25 Snake Sheila 17.20 Wildest Middle East 18.15 Lions and Giants 19.10 Wild Hawaii 20.05 Cuban Shark 21.00 River Monsters 21.55 China’s 10 Deadliest Snakes with Nigel Marven 22.50 Gator Boys 23.45 Tanked

07.05 07.30 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.30 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.25 13.50 14.40 15.00 16.45 17.50 18.00 18.25 18.50 19.15

Bubble Guppies Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay & Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Haunted Hathaways Nicky Deuce SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans

06.15 European Championship Speedway 08.30 Primus Classic Impanis-Van Petegem Cycling 09.30 FIA World Endurance Championship 10.30 FIM World Superbike Series Motorcycle 12.15 European Championship Speedway 13.00 FIM World Superbike Series Motorcycle 14.00 ICF World Championship Slalom Canoeing 16.15 Shanghai Masters Snooker 18.15 FIM World Superbike Series Motorcycle Racing 20.15 Motorsports Weekend 20.30 ICF World Championship Slalom Canoeing 21.15 Shanghai Masters Snooker 23.00 Major League Soccer

11.10 11.40 12.25 12.45 14.00 16.05 18.05 18.30 19.00 19.25 21.25 23.20

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.30 15.30 16.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

The Road To Hong Kong Late For Dinner Sunburn Delirious Full Moon In Blue Water Pulp Seperate Ways My American Cousin The French Lieutenant’s Woman Zelig The Thomas Crown Affair Fear The Walking Dead

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska. Behind the Build Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme Vacation Homes Ultimate Braai Master Jeni and Olly’s Deep South Food Adventures Shed & Buried Road Rivals Extreme Houseboats Epic Attractions Big Kitchen

15.00 15.55 16.50 17.45 20.05

ÇENTRU LABURISTA ÓAL QORMI OFFERTI GÓALL-KIRI TAL-BAR Il-Kumitat Laburista ta’ Óal Qormi jixtieq javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-bar taç-Çentru Laburista ta’ Óal Qormi. Jift˙u minn nhar il-Ìimg˙a 18 ta’ Settembru 2015 fis-7.00am u jag˙lqu nhar it-Tnejn 28 ta’ Settembru 2015 fis-6.00pm G˙all-formoli kkuntattjaw lill-President, is-Sur Renald Falzon, fuq 9903 4422, jew lil xi membru ie˙or tal-istess Kumitat. Il-Kumitat flimkien mal-Partit Laburista jΩomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar vanta©©juΩa.

28 20|09|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

kÓ ÇInEMA

Carmel Bonnici

VAcATIOn

AVVENTURUÛ

VJAÌÌ TA’ FAMILJA MIMLI SORPRIÛI Atturi Ewlenin: Ed Helms, Christina Applegate, Leslie Mann, Chris Hemsworth, Chevy Chase, Beverly D’Angelo Diretturi: Jonathan Goldstein u John Francis Daley Distributur: New Line Cinema/Warner Bros Ma˙ru© minn KRS Releasing Vja©©i ta’ familja Amerikana li jaqsmu l-pajjiΩ biex imorru f’post mixtieq u l-intriççi li jiltaqg˙u mag˙hom matul it-triq jirriΩultaw f’xog˙lijiet diversi – ta’ biΩa’ twerwir u qtil, ta’ mezz ta’ rikonçiljazzjoni; però aktar jiΩviluppaw f’kummiedji sfrenati u xi kultant anke banali. California (1993); dan itthriller u road movie je˙odna fil-lokalitajiet ta’ fejn kienu jg˙ixu l-qattelin gwappi. John Hughes, il-mibki direttur ta’ Home Alone, kiteb skripts ta’ kummiedji mexxejja ta’ familja fuq vja©©i interni (u anke barra l-pajjiΩ), fosthom National Lampoon’s Vacation (1983). Il-produzzjoni ©dida, Vacation, tidher ispirata minn dan il-film li fih jidhru f’parti Ωg˙ira Chevy Chase u Beverly D’Angelo, il-protagoinsti tattliet xog˙lijiet National Lampoon’s. Fil-parti prinçipali ta’ Vacation insibu lil Ed Helms, attur rinomat tat-televiΩjoni u Saturday Night Live, u fit-tliet films The Hangover.

Óin: 99 min. Çert. 15

Hu ja˙dem il-parti ta’ Rusty Griswold, pilota ta’ ajruplan li, fil-bidu, waqt titjira jisfa umiljat bil-kbir. Lura d-dar jag˙ti sorpriΩa lil martu, Debbie (Applegate) u liΩΩew© uliedu subien billi je˙odhom fuq vja©©, li jaqsam diversi stati, biex imorru jiddevertu Walley World – park tip ta’ Disneyland. Matul il-vja©© jg˙addu minn avventuri tassew umoristiçi u kultant strambi. Hawn wie˙ed malajr i©ib quddiem g˙ajnejh films tal-passat, b˙al Duel (1972), trakk kbir ja˙bat g˙all-karozza tag˙hom; Deliverence (1972), rekbin fuq kajjik fi xmara fi Grand Canyon, resqin b’˙effa fejn lilma jinΩel b’veloçità qawwija. Kultant it-tfal tag˙hom ja©ixxu b’maturità aktar mill©enituri. G˙al min irid jg˙addi aktar minn sieg˙a u nofs f’avventuri ta’ kull xorta ming˙ajr ˙sibijiet Ωejda u jitpaxxa bilpajsa©© li sikwit jinbidell talpostijiet li jg˙addu minnhom, dan hu l-film g˙alih.

ÇINEMA KÓ

20|09|2015 29

kullhadd.com

MAzE RuNNER: ThE ScoRch TRIALS

EÇITANTI

IL-ÓARBA MIL-LABIRINT TESPANDI Atturi Ewlenin: Dylan O’Brien, Kate Scodelario, Aidan Gillen, Giancarlo Esposito, Ki Hong Lee Direttur: Wes Ball Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 131 min. Çert. 12A

Is-suççess, forsi mhux daqshekk mistenni, iΩda li jixraqlu, li g˙amel The Maze Runner (2014) ta’ $344 miljun globali, me˙ud mill-ewwel ktieb best-seller ta’ James Dasher, dlonk qabad limma©inazzjoni ta’ ˙afna u ˙afna madwar id-dinja. G˙alhekk, kienet ˙a©a naturali li jin˙adem g˙aç-çinema t-tieni ktieb, The Scorch Trials. Meta Thomas (O’Brien) u s˙abu ˙elsu min-nases li kien hemm fil-labirint, ˙asbu li issa kollox sew. Kienu Ωbaljati ˙afna g˙ax sfida o˙ra qawwija qed tistenniehom meta jaqsmu Ω-Ωona µa˙ruqa (Scorch), pajsa©© deΩolat mimli perikli kbar. Maze Runner: The Scorch Trials jifta˙ hawn. Thomas u lGladers l-o˙rajn ja˙arbu b’˙elikopter ’il bog˙od millabirint. Jinfethu l-bibien tal˙elikopter u suldati bil-maskri je˙duhom fi kmamar ta˙t l-art. Janson (Gillen) li jmexxi dan ilpost, jag˙tihom ikel u kenn u jΩommhom hemm min˙abba li jsostni li fl-arja hemm virus qerriedi, waqt li jsirilhom eΩami mediku. Meta jiskopri xi affarijiet allarmanti, Thomas jinduna li huma jinsabu pri©unieri tal-potenti WCKD (World Catastrophe Killzone Department), l-istess organizzazzjoni li tmexxi llabirint. B’Teresa (Scodelario) mag˙hom, li ©iet ukoll millabirint, huma ja˙arbu waqt tempesta qalila tar-ramel. Filwesg˙at kbar ta’ Scorch, fejn fjammi solari ˙arqu kullimkien, jiltaqg˙u ma’ diversi perikli u jkollhom ji©ru bis-s˙i˙ biex isalvaw minn kull xorta ta’ esseri u mill-WCKD li qed ifit-

txuhom bla ˙niena. Il-˙arba tag˙hom te˙odhom f’mini ta˙t l-art, fuq g˙oljiet b’©ebel se jaqa’ u f’belt imfarrka li se tkompli ti©©arraf malinqas moviment. Maze Runner: The Scorch Trials, g˙alkemm m’g˙andux dak l-element ta’ sorpriΩa tal-ewwel xog˙ol, hu mimli attività m˙arrka u azzjoni. Fih naraw dinja wara lapokallissi li mhix abitabbli u forsi l-WCKD kienu po©©ew lil

dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-Glade (imdawwar b’˙ajt g˙oli tal˙adid u l-labirint) g˙all-©id tag˙hom stess, min˙abba lvirus li qed jirrenja barra. Billi Maze Runner: The Scorch Trials hu t-tieni episodju (tannofs), forsi wie˙ed ma jo˙ro©x sodisfatt g˙all-a˙˙ar, g˙ax kollox jag˙mel sens meta jin˙adem The Death Cure, ittielet puntata f’din is-saga epika.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-02.09.2015 u s-06.09.2015

Pixels Inside Out No Escape Hitman: Agent 47 Max

KoMPETIzzJoNI EMPIRE cINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi attur/attriçi tal-film Vacation. Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: HELEN HILI, Dove, Triq il-Ìdida fi Triq l-Imdina, ÓaΩ-Ûebbu©.

30 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PR OPRJETÀ

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙allkiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fiddjar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock . It-tiswija hija bilgaranzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel 2141 7235. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq lantik, xog˙ol fuq il-pond,

madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444.

Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel lilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur issit www.kendawaterproofing.com

Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

AVVIÛI OÓRA

TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek filglorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem ittalba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja, bla ma tissemma x’kienet.

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RE S TA U RA N T, L A B O UR AV E, I R- RA BA T, MA LTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in filweekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com A G R A U T O J A P A NE S E P A R T S G Ó A L L - K A R O Z ZI : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’

VAKANZA : ST Hotels, ilGΩira, je˙tie©u sewwieqa ta’ taxi u vannijiet bi klassifikazzjoni B u D1 fuq baΩi full-time. Applikant irid ikollu t- tag ta’ Transport Malta. Ibag˙tu s-CV fl-indirizz elettroniku hr@bayviewmalta.com VAKANZA : ST Hotels, ilGΩira, je˙tie©u room attendants fuq baΩi full-time u part-time . Ibag˙tu s-CV flindirizz elettroniku hr@bayviewmalta.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

kullhadd.com

avviÛiÌENERaLi ViΩta lill-Madonna fl-Imqabba Il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza attività reli©juΩa, li hija viΩta lill-Madonna, nhar il-Ìimg˙a 25 ta’ Settembru 2015 fis-7.00pm fl-okkaΩjoni tal-bidu taxxahar iddedikat lir-RuΩarju Mqaddes. Din l-attività ser ssir fil-Ìnien tal-Monument talMadonna tal-Ìilju li jinsab fil-by-pass tal-Imqabba u se tinkludi talb b’tema Marjana, kant, RuΩarju u kif ukoll tberik tal-kuruni. Kul˙add huwa mistieden jattendi u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Wirja ta’ arti L-G˙aqda Filantropika Talent Mosti bi pjaçir tippreΩenta l-wirja tal-arti Il-Bidwi fi Ûmien minn Vincent Abdilla, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied ilG˙asel, il-Mosta, bejn is-26 ta’ Settembru u l-10 ta’ Ottubru 2015. Il-˙inijiet tal-ftu˙ huma: mit-Tnejn sas-Sibt, mis6.30pm sat-8.00pm; u l-Ódud, mill-10.00am sa nofsinhar u bejn is-6.30pm u t-8.00pm.

Wirja filatelika Il-Grupp Filateliku taΩ-Ûejtun se jtella’ l-wirja filatelika annwali mill-Óamis 24 sal-Óadd 27 ta’ Settembru 2015, fis-Sala ÌuΩeppa Curmi, Triq l-Isqof Emman Galea, iΩÛejtun. Din il-wirja se tkun miftu˙a wkoll waqt l-attività annwali, Ûejt iΩ-Ûejtun. It-tema ta’ din is-sena hija Memorji li Jibqg˙u Óajjin, avvenimenti li ©ew minquxa fl-istorja tad-dinja li r-riΩultat tag˙hom g˙adu mag˙na sal-lum il-©urnata. Esibizzjoni rikka, minn bolol sa muniti, u ˙afna aktar materjal filateliku. D˙ul bla ˙las.

Seduta ©enerali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Il-Kumitat Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser jorganizza seduta ©enerali nhar il-Óadd 27 ta’ Settembru 2015 fil-KaΩin tas-Soçjetà, fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba, mill10.30am ’il quddiem. Is-seduta se tkun diskussjoni li tittratta l-festa tal-Madonna tal-Ìilju li g˙adha kif g˙addiet, flimkien mal-attivitajiet futuri tal-istess sezzjoni. Ser jittie˙du ideat u su©©erimenti dwar l-operat talKumitat u dwar is-sehem tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ waqt ilfesta tal-Madonna tal-Ìilju minn dawk kollha preΩenti. IΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha huma m˙e©©a jattendu bi ˙©arhom g˙al dawn il-laqg˙at hekk importanti u jag˙tu l-veduti tag˙hom dwar dak kollu diskuss. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali ta-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

L-ewwel film mitkellem Biex jitfakkar it-88 anniversarju mill-wiri tal-ewwel film mitkellem, The Jazz Singer li ntwera nhar is-6 ta’ Ottubru 1927 fi New York,is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson ser ittella’ wirja dwar dan il-film bejn il-Óamis l-1 u t-Tnejn 12 ta’ Ottubru 2015. Fl-entratura tal-kumpless taç-çinema u ˙wienet (Galleria) li jinsab fi Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura. Il-wirja li fiha diversi ritratti u taghrif interessanti tkun miftu˙a l-©urnata kollha u d˙ul hu bla ˙las. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil vinwilljolsonmalta@gmail.com

Premiere tal-oratorju Canticum Vitae (Song of Life) fl-okkaΩjoni tal-50 sena mit-twaqqif tad-Dar talProvidenza B˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet li jfakkru l-50 sena mittwaqqif tad-Dar tal-Providenza, se ji©i ppreΩentat oratorju ©did bl-isem Canticum Vitae (Song of Life). Dan loratorju nkiteb minn Mons. Lawrence Gatt, eks-Direttur tad-Dar tal-Providenza, b’muΩika tal-Mro Hermann Farrugia Frantz. Canticum Vitae se jkun esegwit mill-Orkestra Filarmonika ta’ Malta u se jsir f’Dar il-Mediterran g˙allKonferenzi nhar l-Erbg˙a 7 ta’ Ottubru, fis-7.30pm.

20|09|2015 31

32 20|09|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ AlmANAKK

ritrAtt mill-ANtiK

S IT W AZ Z JO NI Ì EN E RA L I: Firxa ta’ pressjoni g˙olja testendi minn fuq Franza sa fuq il-Libja waqt li çirkolazzjoni ta’ pressjoni baxxa fuq il-Balkani ser tintensifika L-OGÓLA TEMPERATURA: 35°C

28°C

29°C

28°C

L-INQAS TEMPERATURA: 24°C

21°C

22°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

INDIÇI UV: 7 T E M P: F t i t i m s a ˙ ˙ a b l i j s i r p j u t t o s t imsa˙˙ab minn ˙in g˙all-ie˙or VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Ftit qawwi g˙al qawwi mill-Majjistral li jsir qawwi g˙al qawwi ˙afna BAÓAR: Qawwi

28°C

IMBATT: Ftit li xejn

21°C

21°

21°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 27°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-ÓADD Floriana Dispensary, 29, Triq Vincenzo Dimech, il-Furjana Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, il-Marsa Pinto Pharmacy, 29, Triq San Bastjan, Óal Qormi Remedies Pharmacy, Triq Tumas Fenech, Birkirkara D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens, il-GΩira SpiΩerija Mer˙ba, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Giorni Remedies Pharmacy, 133, Triq Rudolfu, Tas-Sliema Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar, Óal Balzan St Mary Pharmacy, M©arr Dispensing Chemists, 71, Triq Sir Harry Luke, l-Im©arr St Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Ba˙ar Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar Green Cross Pharmacy, 8, Misra˙ Gregorio Bonnici, iΩ-Ûejtun Kristianne Pharmacy, Triq iç-Çavi, l-Imqabba De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© St Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira, ir-Rabat Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex Tony’s Pharmacy, Egret Court, Triq il-Wied, Marsalforn, G˙awdex

SpiÛeriji li Se jiftÓu GÓADA fl-iNDipeNDeNZA Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, il-Marsa Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara Deby’s Pharmacy, 1, Misra˙ il-Barrieri, l-Imsida SpiΩerija Kappara, Ûbibu Lane, San Ìwann Norman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard Sg˙ajtar Pharmacy, Triq is-Sag˙jtar, il-Mosta Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1, Triq l-Im˙ar, il-Qawra De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, il-Birgu Felice Pharmacy, 95, Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Qrendi Pharmacy, 6, Triq il-Kbira, il-Qrendi Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, is-Si©©iewi Imtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, l-Imtarfa Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat, G˙awdex Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, G˙ajnsielem, G˙awdex

Ritratt: Bay Retro Dehra tal-Bajja ta’ Marsalforn, G˙awdex, madwar 100 sena ilu

DiN il-ÌimGÓA mill-iStorjA

21.09.1961 L-ewwel titjira uffiçjali tal-˙elikopter tat-trasport, Boeing CH-47 Chinook

Numri reBBieÓA LOTTU

86 23 60 02 88 59 18 51

SUPER 5

13 40 18 30 02

GRAND LOTTERY

04 03

08 03 02 08 01

24.09.1948 Titwaqqaf il-kumpanija Honda

KoMpetIzzjonI KtIeB KÓ

20|09|2015 33

kullhadd.com

KoMpetIzzjonI KtIeB Storja vera ta’ aBBUÛ

It-tIfeL LI ÓaDD Ma ÓaBB Din il-pubblikazzjoni ta’ BDL hija traduzzjoni g˙all-Malti ta’ storja vera ta’ abbuΩ, qsim ta’ qalb, abbandun u tradiment. F’dan ir-rakkont naraw dak li g˙adda minnu Justin; tifel Ωg˙ir b’diΩabbiltà li ma ©iex emmnut meta tkellem fuq l-abbuΩi li g˙adda minnhom. Casey Watson, l-awtriçi tal-ktieb, hija foster carer g˙al tfal bi bΩonnijiet speçjali. Titlaq l-impjieg li kellha biex, flimkien ma’ Ωew©ha Mike, jit˙arr©u biex isiru ©enituri foster. IΩda, jafu kemm jafu, qatt ma

basru ma xiex kienu se j˙abbtu wiççhom fil-kaΩ ta’ Justin. Dan it-tifel çkejken ta’ ˙ames snin kien fix-xifer tad-disprament. Meta ommu, li kienet drogata, ˙a l l i e t l i l u u l i l ˙ u t u Ω g ˙ a r wa˙edhom u bil-©u˙, Justin jirrea©ixxi bl-uniku mod li kien jaf bih. Óadd mill-awtoritajiet ikkonçernati ma emmen l-esperjenzi kiefra li g˙adda minnhom Justin, u minflok emmnu lil min kien qed jabbuΩa minnu. Lil Justin ittimbrawh b˙ala tifel im ˙ a w w a d , i n d i x x i p p l i n a t , u

perikoluΩ, u po©©ewh fi stitut. Kellha tkun Casey, li ma beΩg˙etx tirfes kallu wara ie˙or tas-sistema, sakemm sabet tim li kkopera mag˙ha. Casey tiΩviluppa rabta emozzjonali qawwija ma’ Justin. Kieku ma kienx hekk, probabbilment li Justin ma kienx jirnexxielu jasal fejn wasal. Bis-sa˙˙a tal-g˙ajnuna u lim˙abba li rçieva ming˙and ilkoppja Watson, Justin jirnexxilu jeg˙leb it-trawma li g˙adda minnha biex isir çittadin li jiffunzjona u jikkontribwixxi fis-soçjetà.

Din hija storja li fiha ˙afna x’tomg˙od. Partijiet minnha jbikkmuk u jixxukkjawk. Imma hemm ukoll mumenti sentimentali, ˙elwin u li jqanqlulek tbissima. Min˙abba l-kontenut ta’ abbuΩ u lingwa©© xi kultant vulgari, din listorja mhijiex adattata g˙at-tfal. Dan il-ktieb jista’ jkun ta’ g˙ajnuna kbira g˙all-vittmi ta’ abbuΩ, psikologi, ˙addiema soçj a l i , foster carers , © e n i t u r i , g˙alliema, u kull min g˙andu g˙al qalbu t-tfal, speçjalment dawk bi m©iba diffiçli.

SILta MILL-KtIeB Kont iltqajt ma’ Justin di©à, sintendi, dak il-prezzjuΩ it-Tlieta li g˙adda. Infatti, kienet g˙addiet ©img˙a biss minn meta ntlabna, dakinhar, nikkunsidraw l-ewwel plejsment tag˙na. U, tmint ijiem biss minn mindu kont tlaqt ix-xog˙ol li kelli fl-iskola sekondarja lokali. Kienet ©img˙a intensiva, ukoll, fejn kollox deher miexi b’pass mg˙a©©el, u g˙alkemm il-mod kif saru dawn laffarijiet kollha, kollox kien g˙adu ©did g˙alina, Mike u jien, it-tnejn li a˙na, ˙assejna li kien hemm sens ta’ vera ta’ disperazzjoni fl-arja. John Fulshaw, is-sowxjal werker li kien illink tag˙na mill-a©enzija tal-fostering li konna na˙dmu mag˙ha a˙na, kien çar: din mhux se tkun ˙a©a façli. Kemm ma fhemniex dakinhar kemm kellhom ikunu vera l-kliem tieg˙u. John ©ie assenjat b˙ala link werker tag˙na meta applikajna l-ewwel darba biex inkunu foster kerers u mill-ewwel ksibna relazzjoni tajba mieg˙u. Issa ˙assejna wkoll li konna nafuh sewwa, allura jekk John kien anzjuΩ kienet ˙a©a naturali li jien insir anzjuΩa wkoll. Mhux li ma konniex qed nistennew sfidi. Dak li Mike u jien applikajna g˙alih ma kienx mejnstrim fostering. Kien speçi ta’ fostering intensiv, intenzjonat li jkun g˙al perjodu qasir, li kien jinvolvi programm ©did u kumpless ta’ mani©ment ta’ kondotta. Kien ©ie ppruvat u kien qed ikollu suççess fl-Amerika u, riçentament

beda jkun meg˙jun bil-flus minn numru ta’ kunsilli fir-Renju Unit. Kien iggerjat g˙al dik il-kwalità ta’ tfal li kienu kkunsidrati b˙ala impossibbli ji©u ffosterjati – g˙al dawk li di©à g˙addew mis-sistema u li g˙al min l-unika g˙aΩla futura realistika kienet li jid˙lu ©o kura residenzjali permanenti. U mhux istitut residenzjali ordinarju lanqas – ˙afna drabi jkunu di©à ppruvawha – imma, tra©ikament, f’junits b’sigurtà, ˙afna minn dawn it-tfal ikunu digà messew mal-li©i. “Il-problema,” qalli John waqt lewwel ta˙dita tag˙na dwar Justin, “hija li nafu wisq ftit fuqu u fuq ilpassat tieg˙u. U dak li nafu ma tantx hu sabi˙. Ilu fis-sistema tal-kura minn mindu kellu ˙ames snin u di©à g˙adda minn g˙oxrin plejsment falluti. G˙adda ming˙and numru ta’ familji li jiffosterjaw u minn djar tattfal, u issa wasal iΩ-Ωmien li jkun jaf li dan hu l-a˙˙ar çans. Allura dak li nixtieq nag˙mel hu li ni©i g˙andkom u niddiskutih personalment mag˙kom it-tnejn. G˙ada, jekk tajjeb g˙alikom.” B˙ala familja, tkellimna fuq dik ittelefonata l-filg˙axija kollu, nippruvaw nifhmu xi ˙a©a, u kollox minn dawk il-biççiet Ωg˙ar ta’ informazzjoni li tana John fuq it-tifel li ridna nie˙du. X’seta’ g˙amel it-tifel biex fi Ωmien qasir ta’ sitt snin kellu g˙oxrin plejsment falluti? Dehret ma tiftehimx. Kemm seta’ jkun im˙assar u impossibbli li jkun iffosterjat?

Mistoqsija: X’jisimha l-awtriçi tal-ktieb?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IT-TIFEL LI ÓADD MA ÓABB ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 27 ta’ Settembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb DAK L-IMBIEREK MASTRU GERFEX huwa:

ADRIAN CUTAJAR, 13, Guatemala Mansions, Triq Mario Cortis, Ó’Attard.

34 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ LoGÓoB

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 040 084 105 277 397 404 420 440 482 607 613 705 761 925 966 984

B’4 numri 0018 0048 0103 0396 0812 0828 1074 1273 1292 1371

1447 1640 2126 2336 2580 2835 3390 3448 3743 4571 4885 4937 4943 5249 5707 5717 5959 5967 6262 6899 7067 7196 7483 8309 8350 9120 9295 9938

04593 05825 06284 09519 14092 19299 22791 22952 29954 43310 45998 57893 61346

67473 68911 70224 74911 75002 79274 95403 98860

B’6 numri

565654 603494 723804

Bi 8 numri 00452112 50316451 95785041 99778320

497651

IR-RIÛULTAT TAL-LoGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 02388

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem : Indirizz :

kompeTIzzjonI CenTRo CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB KÓ

20|09|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

24.

Weqfin:

Kompli l-qawl: A˙jar mara ta’ ..... milli ta’ ra©el jistad g˙all-ka˙li (5) Unur? (4) Ara 2 Isem kantanta popolari Maltija (3) JintuΩa g˙all-façendi (6) Frotta tal-ba˙ar (6) Ilma˙ (3) IΩΩomm? (5) Ara 18 L-G˙adira (5) L-a˙˙ar tlieta ta’ President Amerikan! (3) Mhux ©did (4)

4. 7. 9. 10. 12. 16. 18,19. 19. 20. 21. 23.

Ma bqajtx isfel (5)

Tag˙mel l-g˙anqbut (6) 2,7. Qabbadt (5) 3,21W. Ûommulu (6) 5. Tmiem IngliΩ (3) 6,11. Sauce (5) 8. Timliehom bil-likwidu(9) 11. Ara 6 12. Omm (2) 13,22. Ma deherx aktar (6) 14. Stat Amerikan (6) 15. Hekk g˙amlet Ira Losco (6) 17. Fejn hemm ilmo˙˙ (3) 21. Ara 3

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7. 9. 10. 12. 16,21W. 18,19. 20. 24.

1. 2,21M. 3,11. 5,14. 6,15. 8. 12,22. 13,23. 17.

Kutra, Konz, NM, Our, Kantun, Maskri, Anabel, Tamla, Dammi, Twila

Kromba, Tarbel, Ankra, Ottimisti, Zunnarija, Mankament, Malta, Stallat, NME

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Kantanti li huma wkoll ©udikaturi fuq il-programm tal-kant Amerikan The Voice.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Will Smith

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: ANTHONY GATT, St Peter Flats/4, Triq Mimosa, Gwardaman©a, PTA 1044. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Alfonso Ribeiro

36 20|09|2015

kullhadd.com

kÓ SPORTS

€3,500 F’ÓAMSIN SIEGÓA MARATONA GÓAL PUTTINU CARES B˙alma di©à ©ie rrappurtat ftit tal-©img˙at ilu f’din ilgazzetta, fi tmiem il-©img˙a ta’ bejn il-11 u t-13 ta’ Settembru, il-Football Nursery ta’ Fgura United organizzaw maratona ta’ 50 sieg˙a bla waqfien ta’ futbol fejn in©abret is-somma sabi˙a ta’ €3,500. Kien g˙alhekk li l-gazzetta Kul lÓadd re©g˙et tkellmet mas-Segretarju tal-istess nursery Larkin Bonnici li millewwel aççetta din l-istedina b’sodisfazzjoni.

waqt li kul˙add kien liberu li jag˙ti d-donazzjoni li jrid,” fisser Bonnici. L-edukazzjoni B’çertu konvinzjoni, Bonnici sostna li b˙ala nursery iridu joperaw bil-mentalità li tie˙u ˙sieb lill-membri tag˙ha daqslikieku huma t-tfal tag˙ha, u dan ming˙ajr l-ebda distinzjoni. B˙ala organizzazzjoni sportiva, in-nursery g˙andha rwol li teduka u g˙alhekk ma ti˙ux ˙sieb biss l-aspett sportiv iΩda hemm bΩonn li tmur lil hinn minn hekk. “Anzi g˙andna nippruvaw namalgamaw l-aspett sportiv ma’ affarjiet o˙ra b˙alma hi appuntu din il-maratona,” fisser is-Segretarju tan- nursery ta’ Fgura United.

Suççess kbir B’çertu sodisfazzjon, Bonnici qalilna li l-maratona kienet wa˙da ta’ suççess kbir u dan mhux biss minn aspett wie˙ed iΩda minn kull aspett li wie˙ed jista’ jimma©ina. “Ma stajniex nibdew dan lista©un a˙jar. L-ista©un g˙adu kif beda u t-tfal di©à reb˙u laqwa tazza li qatt jistg˙u jirb˙u, dik tal-karità. Li tara ttfal, li flimkien mal-©enituri tag˙hom sabu l-˙in biex ji©u jilag˙bu darbtejn jew sa˙anstira tliet darbiet g˙al tliet ijiem s˙a˙, hi xi ˙a©a ta’ sodisfazzjoni enormi,” sostna Bonnici. G˙ajnuna lil min hu fil-bΩonn Huwa Ωied jg˙id li din il-

Ûvilupp fil-maturità maratona Ωgur serviet biex ittfal jitg˙allmu li hu dmir tag˙na lkoll li nag˙mlu sagrifiççju g˙al min hu fil-bΩonn, kif ukoll jemmen li jkun ta’ sodisfazzjon meta wie˙ed jg˙in lill-proxxmu. Fil-verità, mhu façli xejn biex torganizza avveniment b˙al dan, iΩda l-isem ta’ Puttinu jag˙milhielek ftit iΩjed façli. “L-isem Puttinu hu xi ˙a©a inkredibbli g˙ax jirnexxielu jg˙aqqad lil Malta u G˙awdex.”

zjonah ˙afna. Ûmien limitat

Minkejja li din bdiet b˙ala attività tal-Fgura United, malajr infirxet il-kelma u organizzazzjonijiet lil hinn mill-Fgura wrew ix-xewqa li jipparteçipaw. Bonnici kompla jg˙id li din ilmaratona g˙enet biex jissa˙˙u d-diversi strutturi fi ˙dan ilklabb tal-Fgura United, tant li meta jkun hemm grupp sostanzjali ta’ nies jg˙inu lil xulxin biex flimkien jaslu sat-tmiem talmaratona hija xi ˙a©a li temoz-

Hu kompla jg˙id li Ω-Ωmien kien l-iktar limitazzjoni u dan hekk kif f’xahar u nofs kien hemm bΩonn li jorganizzaw din ilmaratona fl-istess perjodu li kien hemm il-preparamenti intensivi g˙al sta©un ©did. “Madankollu, meta tikkunsidra kollox, xorta ˙adna ˙sieb iddettall. Ipprovdejna ilma, sun lotion u smoothie b’xejn lil kull tifel u tifla li ©ew jilag˙bu fil-

Bonnici Ωied jg˙id li l-futbol g˙andu jkun arma importantissima biex tiΩviluppa l-maturità fittfal tag˙na u din il-maratona serviet biex dan l-g˙an kompla jintla˙aq. “Jista’ jkun li g˙andna l-limitazzjonijiet tekniçi u finanzjarji fejn klabbs o˙rajn, però l-qalb fi ˙dan il-familja, il-klabb innifsu u l-˙e©©a li rajt f’g˙ajnejn it-tfal i©eg˙luni n˙ossni kburi li nifforma parti minn Fgura United,” tenna Bonnci bi tbissima fuq fommu.

sPorts kÓ

20|09|2015 37

kullhadd.com

Qormi st andrews

3 0

Pembroke birkirkara

1 4

valletta balzan

0 1

mosta sliema w.

1 2

Clyde Cumbo ta’ St. Andrews issikkat minn Gordon Carlo Monti ta’ Qormi

L-ewwel log˙ba tal-biera˙ fil-Hibs Stadium kien il-konfront f’qieg˙ il-klassifika bejn Qormi u St Andrews. Kienu St Andrews li ttantaw xortihom l-ewwel permezz ta’ xutt ta’ Matthew Guillaimier illi ©ie salvat parzjalment minn Andreas Vella bil-ballun ji©i mtajjar mid-difiΩa. St Andrews re©g˙u ppruvaw jift˙u l-iskor b’xutt minn poΩizzjoni angolata ta’ Kryian Nwoko li ©ie mdawwar g˙al korner minn Andreas Vella. Aktar ma beda jg˙addi l-˙in, aktar bdiet tiΩdiet il-pressjoni minna˙a ta’ Qormi. L-effett ta’ din il-pressjoni n˙ass fit-23 minuta meta azzjoni ta’ korner wasslet il-ballun f’saqajn Alessio Cassar li b’xutt minn barra l-kaxxa g˙eleb lil Rossetto. Il-Qriema ma kinux kuntenti b’dan il-vanta©© minimu u f’˙ames minuti Alex Nilsson, wara azzjoni personali, irnexxielu jikkonkludi bix-xibka minkejja li kien f’poΩizzjoni xi ftit angolata. St Andrews però, ma kinux lesti li jçedu fejn korner ta’ Jordan Williams fl-45 minuta wassal g˙al xutt mill-ewwel ta’ Matthew Guillaimier li ©ie maqlug˙ minn fuq il-linja minn Kurt Magro. Dan, però, kien l-a˙˙ar çans tajjeb g˙al St Andrews illi fit-tieni taqsima çedew l-inizjattiva lil Qormi, illi kienu determinati li jg˙alqu l-partita malajr kemm jista’ jkun. Din il-mentalità offensiva waslet g˙al çans tajjeb fis-56 minuta meta pass fit-tul ta’ Carlo Monti wasal g˙and Alex Nilsson li, minkejja li kien ssikkat minn Nicola Andreis, ixxutja tajjeb fid-direzzjoni tal-lasta bil-ballun ikun salvat minn Diego Rossetto. Il-Qriema komplew jippressaw biex tmien minuti biss wara kisbu t-tielet gowl meta Alex Nilsson ©ie mwaqqa’ fil-kaxxa minn Michael Johnson, bir-referee jordna penalty li l-istess plejer ma falliex.

Referee: Malcolm Spiteri REBÓA KOMDA GÓALL-ISTRIPES

Xutt ta’ Ryan Micallef, segwit minn Joseph Farrugia ta’ St. Andrews u Kurt Magro ta’ Qormi

Birkirkara kisbu reb˙a komda li tellg˙athom lejn in-na˙a ta’ fuq tal-klassifika wara bidu tal-ista©un kemmxejn inkonsistenti. IlKarkariΩi mill-ewwel ˙ar©u fuq l-attakk fejn sa˙ansitra kellhom çans tajjeb fl-ewwel minuta permezz ta’ azzjoni personali ta’ Ryan Camenzuli li baqa’ javvanza mal-linja u tefa’ l-ballun lejn Fabrizio Miccoli li, però, mill-viçin tefa’ barra. Madankollu, huma damu biss 11-il minuta biex marru filvanta©© meta Miccoli ta kross lejn Mauricio Mazzetti Latini li millviçin tefa’ wara l-gowler ta’ Pembroke Matthew Farrugia. Óames minuti wara Birkirkara rduppjaw il-vanta©© tag˙hom wara azzjoni ta’ Plut li qassam lejn Costa Morias b’dan tal-a˙˙ar kellu x-xutt tieg˙u parzjalment salvat minn Farrugia, illi però ra lil Plut jid˙ol tajjeb mill-viçin biex tefa’ fix-xibka. Birkirkara komplew jippruvaw iΩidu l-vanta©© tag˙hom u fis-36 minuta xutt minn barra l-kaxxa ta’ Mazzetti g˙adda ‘l bog˙od minn mal-lasta. Çans ie˙or in˙oloq fl-40 minuta meta xutt ta’ Herrera minn qag˙da angolata spiçça barra. Minkejja din il-pressjoni kbira, kienu fil-fatt Pembroke li skurjaw ˙ames minuti wara meta rebound g˙al Birkirkara wassal il-ballun g˙and O’Brian li qassam lil Austin Martz illi mill-viçin tefa’ firrokna tax-xibka. Il-KarkariΩi però ma ˙allewx dan il-gowl ixekkel id-determinazzjoni tag˙hom u fit-tieni taqsima ˙ar©u kkargati biex jer©g˙u jippruvaw jiskurjaw it-tielet gowl tag˙hom. Dan se˙˙ fil-50 minuta meta freekick ta’ Miccoli g˙at-tieni darba kien salvat parzjalment mill-gowler ta’ Pembroke u mirrebound approfitta ru˙u Zack Muscat li mill-viçin tefa’ fix-xibka. Il-gowls g˙al Birkirkara saru erbg˙a fis-67 minuta meta Miccoli ta pass lil Costa Morias b’dan tal-a˙˙ar iqassam lejn Vito Plut li wa˙du quddiem Farrugia tefa’ fir-rokna tax-xibka.

Referee: Philip Farrugia

klassiFika Azzjoni bejn Justin Haber ta’ Birkirkara u Gibson Bardsley ta’ Pembroke

il-Premier leaGUe malti

Ritratt: STEPHEN GATT

L-EWWEL PUNTI GÓAL QORMI

Mosta Valletta Balzan Birkirkara Hibernians Pembroke Athleta Tarxien Rainbows Floriana Qormi Sliema Wanderers Naxxar Lions St. Andrews

L 3 4 4 4 3 4 3 3 4 3 3 4

R 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1 0 0

D 0 0 2 1 1 0 2 0 0 0 0 0

T 0 1 0 1 0 2 0 2 3 2 3 4

F 6 6 4 11 7 7 4 5 4 1 1 3

K 1 2 1 5 3 9 2 4 6 3 10 13

Pti 9 9 8 7 7 6 5 3 3 3 0 0

loGÓob GÓal-lUm Stadium Nazzjonali Ta’Qali Naxxar L. Tarxien R.

Mauricio Mazzetti Latini ta’ Birkirkara jipprova jisraq il-ballun lill Martz Austin ta’ Pembroke

+/+5 +4 +3 +6 +4 -2 +2 +1 -2 -2 -9 -10

v v

Floriana Hibernians

17.00 19.00

38 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ sPorts

riÛultati tal-BieraÓ

Chelsea v arsenal Ir-reb˙a taç-Chelsea fuq Arsenal kienet it-tieni reb˙a g˙at-tim. LArsenal spiççaw jilag˙bu b’disa’ plej e r s . L - e w wel kien id-difensur Gabriel li ˙alla l-grawnd ftit sekondi q a b e l i l - ˙ i n tal-mistrie˙ meta, min˙abba d-diΩgwid tieg˙u mal-plejer taç-Chelsea, Costa qala’ t-tieni karta safra tieg˙u fil-log˙ba. Il-log˙ba kienet g˙adha f’parità bla gowls sal-˙in tal-mistrie˙. Ftit talm i n u t i w a r a it-tieni taqsima, içChelsea fet˙u l-iskor b’gowl minn d a q q a t a ’ r as tad-difensur Kurt Zouma, 20. Zouma ˙a post il-captain Terry, u huwa deskritt mill-kowç, Josè Mourinho, b˙ala l-aktar difensur ˙afif. Ìie mag˙Ωul g˙al-log˙ba kontra l-Arsenal biex ila˙˙aq mal-˙effa li g˙andu l-attakkant tal-Gunners Theo Walcott. It-tieni karta ˙amra kienet g˙al Cazorla g˙at-tieni karta safra tieg˙u. Ftit tal-minuti wara wasal it-tieni gowl taç-Chelsea minn Eden Hazard. liverPool v norwiCh Il-Liverpool qed jaspiraw li jirkupraw wara t-telf fl-a˙˙ar Ωew© log˙biet li kellhom kontra l-West Ham United u l-Manchester United rispettivament. Minkejja l-fatt li Liverpool se jkol-

Udinese v Empoli

1-2

Milan v Palermo

Tard

loGÓoB GÓal-lum Chievo v Inter

12.30

Atalanta v Verona

15.00

Bologna v Frosinone

15.00

Genoa v Juventus

15.00

Roma v Sassuolo

15.00

Torino v Sampdoria

15.00

Capri v Fiorentina

18.00

Napoli v Lazio

20.45

KlassiFiKa TIM

Internazionale 3 3 0 0 4 1 9 Chievo 3 2 1 0 8 2 7 Sampdoria 3 2 1 0 9 4 7 Torino 3 2 1 0 7 4 7 Roma 3 2 1 0 5 2 7 Sassuolo 3 2 1 0 5 3 7 Palermo 3 2 1 0 4 2 7 Fiorentina 3 2 0 1 4 3 6 Lazio 3 2 0 1 4 5 6 Atalanta 3 1 1 1 4 3 4 Empoli 4 1 1 2 6 8 4 Genoa 3 1 0 2 2 2 3 Milan 3 1 0 2 2 4 3 Udinese 4 1 0 3 2 5 3 Napoli 3 0 2 1 5 6 2 Hellas Verona 3 0 2 1 3 5 2 Juventus 3 0 1 2 2 4 1 1 Carpi 3 0 1 2 5 9 Bologna 3 0 0 3 1 5 0 Frosinone 3 0 0 3 1 6 0 * Il-poΩizzjonijiet ivarjaw min˙abba li r-riΩultat in˙are© wara li morna g˙all-istampar

2-0

Borunemouth v Sunderland

2-0

Aston Villa v West Brom

0-1

Newcastle v Watfrod

1-2

Stoke v Leicester City

2-2

Swansea City v Everton

0-0

Manchester City v West Ham

1-2

loGÓoB GÓal-lum Tottenham H v Crystal Palace

14.30

Liverpool v Norwich

17.00

Southampton v Man. United

17.00

Id-difensur ta’ Chelsea, Kurt Zouma, jiççelebra l-gowl tieg˙u lom lill-captain Henderson barra millog˙ob g˙al tmien ©img˙at, illum jistg˙u jaraw ir-ritorn ta’ Daniel Sturridge, 26. Sturridge kien ilu barra minn Mejju wara l-operazzjoni tieg˙u f’©enbejh. Min-na˙a l-o˙ra, in-Nowrich se jkollhom nieqsa lil Gary Hooper, 27, u lil Youssouf Mulumbu, 28, min˙abba injuries. Fl-a˙˙ar g˙axar log˙biet bejn iΩΩew© timijiet, il-Liverpool g˙adhom bla telfa, reb˙u disa’ log˙biet u ©ew draw darba. Il-Liverpool huwa l-aktar tim li skurja kontra n-Nowrich, b’total ta’ 39 gowl. Reb˙a g˙at-tim tal-Liverpool tista’ ssarraf avvanz filklassifika. southamPton v man. united Is-Southampton reb˙u ˙amsa u tilfu

biss wa˙da mill-a˙˙ar seba’ Barclays Premier League log˙biet f’St Mary Stadium. Min-na˙a l - o ˙ r a , i l Manchester United i r n e x x i e l h o m jaqilg˙u gowl fl-a˙˙ar seba’ konfronti tag˙hom fil-league kontra s-Saints. Madankollu, fl-a˙˙ar erba’ darbiet li Ronald Koeman u Louis van Gaal kellhom f’log˙ba tal-kampjonat, irreb˙a marret g˙and it-tim li lag˙ab barra, minn statis t i k a l i l l u m tiffavurixxi lill-United. Kollox ma’ kollox, il-konfronti ta’ bejn dawn iΩ-Ωew© t i m i j i e t r a w ammont ta’ fairplay sostanzjali hekk kif kien hemm tkeççija wa˙da biss fit-32 darba li ltaqg˙u fil-Premier League; bl-unika k a r t a ˙ a m r a ting˙ata lil Roy Keane, l-ekskaptan tar-Red Devils, F’Ottubru tal-1996 Southampton kisbu reb˙a komda ta’ 6-3.

Chievo v inter

riÛultati tal-BieraÓ

Chelsea v Arsenal

Fl-ewwel log˙ba tal-lum il-Chievo jilqg˙u lill-Inter, iΩΩew© timijiet ©ejjin minn partiti poΩittivi. It-tim ta’ Rolando Maran kisbu seba’ punti mit-tliet log˙biet, sa anke ˙adu punt minn fuq iç-champions renjanti, meta barra minn darhom kisbu r-riΩultat ta’ 1-1. S’issa l-Gialloblu qed juru l-istess andament li bih irnexxielhom isalvaw miΩ-Ωona tar-relegazzjoni fl-ista©un li g˙adda. L-Inter g˙adhom kemm ©ejjin minn reb˙a ta’ 1-0 fuq irrivali tag˙hom, Milan, biex b’hekk s’issa kisbu l-punti massimi. Huwa mistenni li Mancini jibda bl-istess ˙dax li lag˙bu fid-derby Della Madonnina, però, g˙al-log˙ba tal-lum se jkollu disponibbli lil Joao Miranda li rritorna wara li kellu injury. G˙all-kuntrarju, Juan Jesus huwa mistenni li jie˙u ftit aktar milli mistenni biex jirkupra mill-injury tieg˙u.

KlassiFiKa TIM

Manchester City 6 West Ham United 6 Leicester City 6 Manchester U 5 Arsenal 6 Everton 6 Crystal Palace 5 Swansea City 6 Watford 6 WBA 6 Norwich City 5 AFC Bournemouth 6 Chelsea 6 Liverpool 5 Southampton 5 5 Tottenham H Aston Villa 6 Stoke City 6 Newcastle United 6 Sunderland 6

5 4 3 3 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 0 0 0

0 0 3 1 1 3 0 3 3 2 1 1 1 1 3 3 1 3 2 2

1 2 0 1 2 1 2 1 1 2 2 3 3 2 1 1 4 3 4 4

12 13 13 6 5 8 8 7 5 4 8 8 9 3 5 4 6 5 3 6

2 7 9 3 5 5 6 5 5 6 9 9 12 6 5 4 9 9 9 13

15 12 12 10 10 9 9 9 9 8 7 7 7 7 6 6 4 3 2 2

Punti oÓra LIVERPOOL MINGÓAJR IL- CAPTAIN GÓAL TMIEN ÌIMGÓAT Il-captain ta’ Liverpool Jordan Henderson, 25, kiser saqajh illeminija waqt sessjoni ta’ ta˙ri©. Il-plejer internazzjonali, kien g˙adu kemm jid˙ol minn injury o˙ra. Dan l-ista©un lag˙ab biss Ωew© log˙biet minn ˙amsa. In-nuqqas tal-plejer in˙ass mit-tim hekk kif meta kien barra min˙abba l-injury il-Liverpool irnexxielhom jiksu punt wie˙ed biss minn tliet log˙biet. Henderson kien ghadu kemm jirritorna mill-Istati Uniti, fejn sarulu interventi mediçi f’saqajh ix-xellugija. G˙ada se jsirlu intervent g˙all-ksur li sofra l-a˙˙ar. B’konsegwenza t’hekk ilplejer Ωg˙aΩug˙ se jdum barra mil-log˙ob g˙al tmien ©img˙at, fejn se jitlef bosta log˙biet anka mat-tim IngliΩ, u l-log˙ba mportanti, id-derby kontra Everton. GÓAJNUNA LIR-REFUÌJATI

Genoa v Juventus Wara bidu xejn pjaçevoli g˙all-Juventus, din il-©img˙a kienet kemxejn difffernti wara li reb˙u fil-log˙ba ta’ nhar it-Tlieta taç-Champions league li kellhom mal-Manchester City. Il-bidu tal-ista©un g˙all-Juventini jikkuntrasta kkumparat mal-a˙˙ar erba’ sta©uni li g˙addew. Hemm il-possibbilità li llum il-kowç tal-Bianconeri jisostitwixxi lil Chellini ma’ Barzagli. Sandro ˙alla impatt poΩittiv fil-log˙ba kontra l-Chievo; b’hekk hemm iç-çans li jid˙ol flok Evra. Filwaqt li Pereyra jie˙u post Sturaro filmidfield. Hemm xnig˙at li fil-log˙ba tal-lum naraw iddebutt ta’ Zaza. IΩda, huwa diffiçli biex inbassru lprefernzi g˙all-ewwel ˙dax ta’ Allegri. Genoa wkoll kellhom bidu ˙aΩin, hekk kif huma kisbu tliet punti biss, minn reb˙a f’darhom kontra l-Verona. Fla˙˙ar appuntament li kellhom mat-tim minn Turin, ilVerona kienu kisbu t-tliet punti, wara li Antonini kien skurja gowl fl-a˙˙ar minuti tal-log˙ba. Il-verona qed jistennew li jirrepetu fil-log˙ba tal-lum. roma v sassuolo Fil-log˙ba tal-lum ir-Roma qed jittamaw li jtemmu s-sa˙ta li g˙andhom kontra t-tim tas-Sassuolo, u dan g˙ax irRoma, fis-seria A, g˙adhom qed ifittxu reb˙a kontra sSassuolo fl-Istadio Olimpico. F’dan l-ista©un, in-Neroverdi qed igawdu minn l-aqwa bidu li qatt kellhom b’Ωew© reb˙iet u draw. Ir-Roma ser ikollhom lil Wojciech Szczesny barra wara li tul din il-©img˙a we©©a’ fil-log˙ba taç-Champions League kontra l-Barçellona li ntemmet fi draw ta’ 1-1.

Il-plejer internazzjonali ÌermaniΩ rebbie˙ tat-Tazza tad-Dinja, Mario Goetze, qed jippjana li jbig˙ iΩ-Ωarbun li jilg˙ab il-futbol bih, bl-iskop li ji©bor fondi ghar-refu©jati li riçentament waslu fil-Ìermanja. IΩ-Ωarbun g˙andu il-kelma #refugeeswelcome embroidered fuqu b˙ala sinjal ta’ rispett lejn dawk kollha li b˙alissa qed jiffaçjaw mumenti diffiçli min˙abba l-kriΩi Sirjana. Goetze, 23, plejer tal-Bayern Munich libes dan iΩ–Ωarbun fillog˙ba ta’ din il-©img˙a taç-Champions League kontra lOlympiakos u li bl-istess Ωarbun skurja t-tielet gowl g˙at-tim biex b’hekk il-log˙ba ntemmet bl-iskor ta’ 3-0. L-INJURY TA’ LUKE SHAW Il-ksur minn Ωew© bnadi ta’ saqajn il-plejer internazzjoanli IngliΩ Luke Shaw, qed tqajjem bosta diskusjoniet dwar ir-ritorn tieg˙u fil-futbol. Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda sar it-tieni intervent fuq saqajn il-plejer, u huwa rrapurtat li l-klabb tal-United se joffri lil Shaw is-servizz ta’ psikologu min˙abba t-trawma li g˙addej preΩentament minnha. Bosta spekulazzjonijiet ottimisti qed jg˙idu li l-plejer jer©a’ jirritorna g˙al-log˙ob fi Ωmien sitt xhur, iΩda, spekulazzjonijiet realistiçi qed jg˙idu li Ω-Ωmien ta’ riabilitazzjoni se jkun ta’ disa’ xhur. Wara d-debutt mhux daqs tant tajjeb li kellu fl-ista©un li g˙adda, Shaw deher li se jkun promettenti f’dan l-ista©un. Ilkowç OlandiΩ, g˙andu bosta g˙aΩliet dwar is-sostitwit ta’ Shaw. G˙alkemm fil-log˙ba kontra l-PSV, Daley Blind tpo©©a fid-difiΩa xellugija, iΩda dan l-arran©ament mhux se jkun wie˙ed permanenti, min˙abba li b’dan il-bdil id-difiΩa tar-Red Devils iddg˙ajfet. Possibbilità o˙ra hija li l-plejer internazzjonali Ar©entin, Marcos Rojo, jie˙u post Shaw.

fORMULA 1kullhadd.com kÓ

TeLLIeQA NRU

20|09|2015 39

RAPPORT U ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI Numru ta’ dawriet 61

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 308.828kM sINGAPOR

Singapor

Marina Bay Street Circut

Dawra rekord s.Vettel 2013 Rebbie˙ tal-2014 L.hamilton

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

RAI 2 fis-14.00 Diretta

Temperatura tal-art

Temperatura tal-arja

28°c

29°c

Ri˙

Umdità

11-16 km/hr

77%

ITeLLIfLU R-RekORs Vettel kiseb l-ewwel pole g˙at-tim minn Maranello mill-2012 ‘l hawn permezz ta’ prestazzjoni dominanti li kkonfermat limpressjoni li ng˙atat fis-sessjonijiet ta’ prova fejn il-Mercedes bag˙tew ˙afna biex iΩommu mal-pass tal-Ferrari u r-Red Bull Racing.

distakk akbar mis-soltu fil-konfront talavversarji tag˙hom. Madankollu, dan jaf kien riΩultat tal-fatt illi ma tantx kellhom motivazzjoni biex jimbuttaw lill-vetturi tag˙hom min˙abba l-penalità li ng˙ataw wara li bidlu l-gearbox, sanzjoni li ggarantitilhom tluq minn waranett.

DiΩappunti

Ikomplu jiddominaw

L-eks kampjun tad-dinja ÌermaniΩ kellu bΩonn dawra wa˙da biss biex jissi©illa postu fi Q2. Differenti ferm kienet is-sitwazzjoni g˙as-sewwieqa tal-Mercedes illi kellhom jaqilbu g˙as-supersofts hekk kif dehru li bdew isibuha diffiçli biex jiksbu ˙inijiet kompetittivi fl-a˙˙ar settur. Il-problemi tal-Mercedes ma kienu xejn ˙dejn dawk tal-Lotus fejn, kemm Maldonado, kif ukoll Grosjean, dehru li bdew ibatu biex iΩommu kontroll tal-vetturi tag˙hom, fatt li kkundanna lillVeneΩwelan g˙all-eliminazzjoni f’Q1. Mieg˙u ng˙aqdu Ω-Ωew© sewwieqa tasSauber illi g˙al darb’o˙ra kellhom kwalifiki diΩappuntanti ferm, riΩultat li se jag˙milha diffiçli ferm g˙alihom li jiksbu l-punti fit-tellieqa tal-lum. Sadanittant, l-a˙˙ar Ωew© poΩizzjonijiet re©g˙u ˙aduhom il-Manors, illi kellhom

F’Q2 il-Ferrari u r-Red Bull komplew jiddominaw. Sadanittant, il-Force India u lMcLaren kellhom prestazzjonijiet diΩappuntanti li Ωammewhom milli jaslu sa Q3. Din kienet daqqa ta’ ˙arta b’mod partikolari g˙at-tim minn Woking hekk kif Singapor offritilhom wa˙da mill-ftit okkaΩjonijiet li kellhom biex jitilqu malewwel g˙axra. It-Toro Rosso wkoll ma la˙qux il-potenzjal s˙i˙ tag˙hom hekk kif kien biss Verstappen li wasal sa Q3 wara li Sainz ˙abat fil-barriera meta tilef il-kontroll talvettura f’kurva 19 u g˙amel ˙sara lissospenzjonijiet u l-©ewna˙ ta’ quddiem tieg˙u. Senna jΩomm postu

illi jie˙u l-pole. Madankollu, huwa sab lil Bottas itelfu matul l-a˙˙ar dawra tieg˙u. Dan l-intopp ma Ωammux milli jitlaq mit-tieni post quddiem Raikkonen, illi kien ta˙t pressjoni kbira minn Kvyat, li però kellu jikkuntenta bir-raba’ post. It-tielet filliera ntliet mill-vetturi talMercedes, b’Hamilton jispiçça quddiem Rosberg. IΩ-Ωewg Mercedes bag˙tew b’mod partikolari fit-tielet settur fejn tilfu madwar nofs sekonda. Sadanittant,

Williams ukoll kienu diΩappuntanti hekk kif Bottas u Massa kisbu biss isseba’ u d-disa’ post rispettivament. B’hekk, Hamilton tilef l-opportunità li jil˙aq ir-rekord ta’ tmien poles konsekuttivi, li se jibqa’ f’idejn Ayrton Senna. Skont il-kampjun tad-dinja attwali, l-prestazzjoni tal-biera˙ ©iet imtellfa b’riΩultat ta’ problemi fir-roti, però huwa ma setax jifhem eΩatt x’©ara g˙aliex min-na˙a tieg˙u l-affarijiet in˙assu tajbin waqt li kien qed isuq.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Sebastian Vettel Daniel Ricciardo Kimi Raikkonen Daniil Kvyat Lewis Hamilton Nico Rosberg Valtteri Bottas Max Verstappen Felipe Massa Romain Grosjean

Ferrari Red Bull Ferrari Red Bull Mercedes Mercedes Williams Toro Rosso Williams Lotus

1:43.885 1:44.428 1:44.667 1:44.745 1:45.300 1:45.415 1:45.676 1:45.798 1:46.077 1:46.413

0.543 0.782 0.860 1.415 1.530 1.791 1.913 2.192 2.528

F’Q3 Ricciardo deher li kellu çans tajjeb

LIL hINN MIÇ-ÇIRkwIT Wara xhur twal ta’ spekulazzjoni, fla˙˙ar waslet il-konferma uffiçjali li ss˙ubija bejn ir-Renault u r-Red Bull se tasal fi tmiemha. Sadanittant, il-Pirelli esprimew it-t˙assib tag˙hom dwar leffett tal-bidliet radikali fir-regolamenti tekniçi li mistennijin jid˙lu fl-2017.

huwa tal-fehma li l-problemi ta’ kordinazzjoni bejn il-McLaren u l-Honda issa huma xi ˙a©a tal-passat u esprima l-konvinzjoni tieg˙u li s-sitwazzjoni se tmur g˙all-a˙jar fl-2016. A˙bar ie˙or interessanti m˙abbar minn Boullier hija l-konferma tal-interess tal-McLaren li jΩommu lil Button fl2016. Minkejja dan l-interess, però, ilFrançiΩ sostna li g˙ad ma kienx hemm ftehim uffiçjali bejn iΩ-Ωew© na˙at.

Is-s˙ubija spiççat F’kummenti li g˙am el waqt ilFrankfurt Motor Show, is-CEO tarRenault Carlos Ghosn ˙abbar b’mod çar illi Ω-Ωmien tar-Renault b˙ala fortinur tal-magni se jispiçça dalwaqt. Wa˙da mir-ra©unijiet prinçipali li ta g˙al din id-deçiΩjoni kienet l-attitudni mhux sportiva tar-Red Bull. Fil-fehma ta’ Ghosn, ir-Red Bull ma kinitx tiddejjaq xejn illi tie˙u l-mertu kollu tarriΩultati poΩittivi li nkisbu bejn l-2010 u l-2013, imma meta l-affarijiet bdew sejrin ˙aΩin fl-2014, it-tim Awstrijaku farfar ir-responsabbiltajiet kollha fuq ir-Renault. Din l-attitudni, dejjem skont Ghosn, kienet qeg˙da tag˙mel ˙sara lir-reputazzjoni tar-Renault u g˙alhekk ma kienx jag˙mel sens g˙aliha li tibqa’ tipparteçipa bi s˙ubija mar-Red Bull. In-negozjati jkomplu Il-kuntratt attwali bejn ir-Renault u rRed Bull Racing kellu jiskadi fl-a˙˙ar tal-2016. Madankollu, is-CEO tarRenault ikkonferma li r-Red Bull g˙amlu talba biex dan il-kuntratt jintemm b’m od antiçipat, talba li lkumpanija FrançiΩa kienet lesta li tilqa’ jekk jinstab qbil mil-lat legali. Ghosn, però, ma ta l-ebda indikazzjoni dwar jekk ir-Renault kinux qrib li jakkwistaw lil-Lotus F1. Sadanittant, id-deputat kap tal-Lotus Federico

Talba u twissija

Gastaldi, sostna li t-tim minn Enstone huwa f’poΩizzjoni finanzjarja biex jasal sal-a˙˙ar tal-ista©un. Dan minkejja l-problemi legali serji li t-tim g˙andu mal-Gvern Brittaniku, kif ukoll interessi privati, dwar xi ˙lasijiet li g˙andhom ma sarux. Ottimisti Alleanza li tidher li se tkompli fl-2016 hija dik bejn il-McLaren u l-Honda. Dan hekk kif Eric Boullier, ir-Racing Director tat-tim minn Woking, sostna

li l- McLaren g˙adhom konvinti li g˙amlu d-deçiΩjoni t- tajba meta abbandunaw il-magni Mercedes. Boullier spjega li g˙all-McLaren ma kinitx sorpriΩa li l-Honda kienu qeg˙din jesperjenzaw daqstant problemi fl-2015 hekk kif il-kumpanija ÌappuniΩa ilha biss sentejn tiΩviluppa lmagni ibridi. G˙aldaqstant, minn dejjem kien çar illi l-Honda se tbati biex iΩΩomm il-pass ma’ kumpaniji b˙allMercedes, illi ilhom jippreparaw ru˙hom g˙al diversi snin. Madankollu, l-amministratur FrançiΩ

Il-Pirelli wkoll qeg˙din i˙arsu lejn l2016, imma g˙al ra©unijiet differenti. D an hekk kif Paul Hembery, ilMotorsport Director ta’ din ilkumpanija, esprima t-t˙assib tieg˙u g˙all-fatt li l-jiem ta’ prova matul issena d-die˙la se jkunu biss sitta, g˙addifferenza tad-disa’ tal-2015. Fil-fehma tal-kumpanija Taljana, dan it-tnaqqis wasal fi Ωmien ˙aΩin meta wie˙ed jikkunsidra li t-timijiet u l-fornituri g˙andhom bΩonn aktar, u mhux anqas, jiem ta’ provi fl-2016 fid-dawl tal-fatt li l-2017 se j©ib m ieg˙u ammont kbir ta’ bidliet fir-regolamenti tekniçi. G˙aldaqstant, il-Pirelli talbu li jkun hemm mill-inqas sitt sessjonijiet ta’ prova ta’ tliet t’ijiem ’il wa˙da illi fihom jipparteçipaw sewwieqa esperti u mhux dawk ta’ riserva. Dan g˙aliex, s ewwieqa veterani normalment jg˙affsu aktar lill-vetturi u b’hekk jimbuttaw lir-roti lejn il-limiti tag˙hom. Jekk din it-talba ma tintlaqax, Hembery sostna li l-Pirelli jistg˙u sa˙ansitra jikkunsidraw li jirtiraw g˙al kollox mill-isport g˙aliex ma jkunux les ti li j˙amm©u r- reputazzjoni tag˙hom b’roti li ma jkunux irendu kif mixtieq.

40 20|09|2015

kullhadd.com

KÓ LoKALi

KELLU JKUN AYLAN!

Marlene Mizzi Membru Parlamentari Ewropew

Ix-xeni li rajna fil-jiem li g˙addew, fejn jirrigwarda eluf ta’ persuni jippruvaw litteralment ja˙arbu minn pajjiΩhom u jfittxu kenn fl-Ewropa, komplew juru li qeg˙din ng˙ixu tra©edja umana. Tra©edja li fil-verità lanqas nafu kemm huma l-vittmi tag˙ha. Nistg˙u biss nassumu. Aktar u aktar fejn jirrigwarda l-Ba˙ar Mediterran. Tra©edja kontinwa li, ironikament, u sfortunatament, sakemm kienet ikkonçentrata fil-periferija talEwropa, fil-Mediterran, ma kinitx qed tag˙mel impatt wisq fuq il-qalba tal-Ewropa. Kellu jkun Aylan, tifel ta’ tliet snin minxur mejjet fuq xtajta fit-Turkija, li qanqal lill-kbarat biex jiççaqalqu! Kien fil-jiem li g˙addew, meta allura l-migranti, partikolarment dawk Sirjani, bdew ifittxu rotta o˙ra, fuq terra ferma, li l-pajjiΩi bog˙od millperiferija tal-Ewropa bdew i˙ossu l-problema. Bdew jinqarsu. U qomsu mill-ewwel. Bdew jirrealizzaw kemm kellhom ra©un pajjiΩi b˙al Malta, l-Italja, Spanja u l-Greçja kull meta kienu jinsistu li hemm bΩonn issir xi ˙a©a filkonkret. Il-kaos li rajna fuq il-fruntieri bejn l-Ungerija, il-Ìermanja u l-Awstrija, il-bini ta’ ˙itan biex jing˙alqu l-fruntieri, l-issikkar tal-kontrolli fuq l-istess fruntieri (bit- tfig˙ tal-gass taddmug˙ ukoll, g˙ax b˙al donnu dawn in-nies ma batewx bizzejjed!) u ç-çaqliq

mill-ftehim ta’ Schengen fejn jirrigwarda d-dritt ta’ moviment ˙ieles, litteralment heΩΩeΩ il-prinçipju ta’ solidarjetà li fuqu hija msejsa lUnjoni Ewropea. Il-wasla bla kontroll ta’ daqstant eluf ta’ nies, b’eluf o˙ra jistennew biex jag˙mlu listess, hija denb il-problema. Il-migrazzjoni hija sintomu talproblema u mhux il-kawΩa. IlkawΩa hija ras il-problema. Ras il-problema tinsab filpajjiΩi mnejn qeg˙din litteralment ja˙arbu dawn l-eluf ta’ nies, anke jekk jafu bil-periklu g˙al ˙ajjithom li jfisser dan ittra©itt. Problemi varji Is-soluzzjonijiet iridu jinstabu fil-post tal-ori©ini. Il-problemi huma vasti u varji. B˙alma huma r-ra©unijiet li g˙alihom qeg˙din jitilqu daqstant eluf ta’ nies minn pajjiΩhom. Inkunu Ωbaljati jekk na˙sbu li tali sitwazzjoni n˙olqot b’kapriçç. Id-differenzi bejn il-kawΩi tal-problemi jitolbu soluzzjonijiet differenti wkoll. Gwerer çivili, u persekuzzjonijiet fuq baΩi ta’ twemmin jew razez huma ferm differenti minn ra©unijiet ekonomiçi, fejn l-individwu jittanta jfittex futur a˙jar fuq baΩi finanzjarja. Is-soluzzjonijiet g˙al talewwel huma ferm aktar diffiçli biex jinstabu milli dawk g˙al ra©unijiet ekonomiçi. Ejjew ma nid˙kux bina nfus-

na. Il-gwerer çivili jfissru primarjament armamenti. Lindustrija tal-armamenti tirrendi flejjes kbar. Óadd ma jinvesti fi prodott jekk ma jkunx assigurat li jeΩisti suq g˙alih. L-investimenti f’dawn l-industriji huma enormi. Jekk wie˙ed i˙ares lejn iç-çifri ta’ biljuni kbar ta’ dollari minfuqa f’armamenti jista’ forsi jibda jifhem a˙jar g˙ala çerti pajjiΩi, partikolarment dawk fil-kontinent Afrikan, jinsabu kontinwament f’dan il-fla©ell. PajjiΩi kbar b˙all-Istati Uniti, iç-Çina, ir-Russja, Franza, il-Ìermanja u l-Ingilterra kollha g˙andhom aktar minn suba’ wie˙ed fl-ilma mbierek ta’ din ittra©edja umana. Ir-ra©unijiet g˙all-gwerer çivili jvarjaw ukoll. L-interessi barranin ikunu hemm ferm aktar milli jkun jidher li qeg˙din hemm. Ir-ra©unijiet li jitressqu ’l quddiem biex ji©©ustifikaw l-involviment barrani mhux dejjem ikunu konvinçenti, aktar u aktar meta mhux l-ewwel darba li naraw li, wara l-involviment barrani, il-pajjiΩ fil-qofol talproblema jibda jg˙ix is-sitwazzjoni deskritta perfettament mill-espressjoni: minn ©ot-ta©en g˙al ©on-nar. Il-qasba mhux il-˙uta Il-problemi ekonomiçi huma xi ˙a©a o˙ra, kompletament differenti. Imma anke hawn, il-problema trid tkun kumbattuta f’ras il-g˙ajn. Japplika

ferm il-qawl ÇiniΩ li jkun ferm a˙jar li lil dak li jkun tag˙tih il-qasba u tg˙allmu jistad milli tag˙tih ˙uta biex jikolha g˙ax il-˙uta jikolha u jaqta’ l-©u˙ g˙al ftit ˙in u wara jer©a’ flistess problema. Mentri jekk tg˙allmu jistad u tag˙tih biex jistad ikun jista’ jattakka lproblema tal-©u˙ kontinwament. Ma jistax jing˙ad li l-Unjoni Ewropea mhux qed tag˙ti ‘qasab’ ta’ din ix-xorta. Lg˙ajnuniet mill-Unjoni Ewropea lil diversi pajjiΩi Afrikani jammontaw g˙al biljuni ta’ ewro kull sena. X’inhu r-riΩultat ta’ dawn lg˙otjiet? Fejn qeg˙din naslu? X’kontrolli qeg˙din isiru biex naraw li l-fondi jaslu fejn verament g˙andhom jaslu? Nisimg˙u wisq bi stejjer li litteralment jiskantawk, biex ma ng˙idx li j©ibulek g˙ajnejk wara widnejk. Sadanittant, it-tra©edja umana tkompli. It-telf ta’ ˙ajjiet ta’ mijiet f’kull inçident li nisimg˙u bih tista’ tg˙id li m’g˙adhiex ‘a˙bar’. L-isfruttar ta’ min, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, qed jitlaq minn pajjiΩu g˙addej bla skruplu ta’ xejn. U ilu g˙addej. Sfortunatament, meta l-problema eskalat b’ritmu ferm aktar minn dak mistenni, l-Unjoni Ewropea wriet li bejn il-kliem u l-fatti hemm ba˙ar jikkumbatti, u li iΩjed façli tipprietka milli twettaq. Kellu jkun tifel ta’ tliet snin biex i©ib lill-kbarat f’sensihom u jibdew jiççaqalqu!