KullHadd 21.12.14

www.kullhadd.com

INTERVISTA MA’ PROF. FRANS CIAPPARA DWAR IL-MALTIN FIS-SEKLU TMINTAX Il-Óadd 21 ta’ Diçembru, 2014 Óar©a Nru 1,119

Ara pa©na 6 u 7

Prezz ›0.80

MA DAQQX GÓAL WIDNEJHOM

Il-Kummissjoni Ewropea informat lill-Partit Nazzjonalista illi l-ftehim bejn ilGvern u x-Shanghai Power Electric g˙all-bini ta’ power station ©dida, kif ukoll il-Power Purchase Agreement li sar mal-ElectroGas Malta Consortium ma jmorrux kontra t-trattati Ewropej.

Dwar din ir-risposta, l-OppoΩizzjoni ma g˙amlet l-ebda konferenza stampa

KEJL DIFFERENTI

quddiem xi bini pubbliku biex tammetti li kellha tort dwar il-kwistjoni, anzi hija ppreferiet li tixkupaha ta˙t it-tapit g˙ax ma kinitx isservi l-finijiet politiçi tag˙ha.

Ara pa©na 3

XEWQA GÓALL-HIV

ÌBIR TA’ FONDI

RITRATT: JOE CAMENZULI Din il-gazzetta tista’ tiΩvela li ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti ntuΩa kejl differenti ma’ dawk is-suldati li ˙allew bieb miftu˙ f’çentru ta’ detenzjoni.

Filwaqt li fl-2008 suldat partikolari ng˙ata charge talli ˙alla bieb miftu˙, fl-2011 Mifsud Bonnici ta struzzjoni biex ma jitti˙dux tali passi dixxiplinarji fil-konfront ta’ dawk li ˙allew bibien miftu˙a u ˙arbu sitt immigranti.

Ara pa©na 2

Kultura perikoluΩa nfirxet sew fl-Istati Uniti u anke f’pajjiΩi Ewropej, fejn persuni li mhumiex infettati bil-virus tal-HIV qed ifittxu persuni infettati proprju sabiex ikollhom relazzjoni mag˙hom bl-iskop li jie˙du dan il-virus qerriedi. Staqsejna lis-Segretarjat Parlamentari g˙as-Sa˙˙a jekk hux qed jiltaqa’ ma’ dan il-fenomenu wkoll f’pajjiΩna.

Ara pa©na 4

Mument ˙elu mill-kampanja ©bir ta’ fondi talPartit Laburista. Iç-çkejkna Georgia, bint isSegretarju EΩekuttiv Lydia Abela, tmelles ilBambin fiç-Çentru Nazzjonali Laburista.

Matul tmiem il-©img˙a li g˙addiet il-Partit Laburista rçieva s-somma sabi˙a ta’ €568,344 f’donazzjonijiet. Il-Partit Laburista jirringrazzja mill-qalb lil dawk kollha li taw id-donazzjoni tag˙hom.

02 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

MIFSUD BONNICI ÌIMAGÓTEJN FOMMU SIEKET Mistoqsijiet li qed iqumu dwar id-deçiΩjoni tal-eksMinistru Carm Mifsud Bonnici li fl-2011 ordna li ma jitti˙dux passi dixxiplinarji kontra persuni li kienu responsabbli g˙all-˙arba ta’ immigrant miç-çentru ta’ detenzjoni ta’ Óal Safi, liema ˙arba ntemmet bil-mewt tal-immigrant, qed jibqg˙u ming˙ajr twe©iba. U dan g˙ax fl-a˙˙ar ©imag˙tejn l-istess Mifsud Bonnici Ωamm fommu sieket g˙al kollox.

Il-fatti li saru mag˙rufa sa issa dwar dan il-kaΩ millikter serju jpo©©u r-responsabbiltà politika kollha kemm hi fuq Carm Mifsud Bonnici. IΩda informazzjoni li jista’ jiΩvela l-KullÓadd tkompli tqanqal iktar mistoqsijiet dwar l-a©ir tad-deputat Nazzjonalista.

Il-˙arba tal-immigranti li spiççat fil-mewt ta’ wie˙ed minnhom tmur lura g˙al-lejl ta’ bejn is-16 u s-17 ta’ April 2011. Dakinhar ˙arbu sitt immigranti li kienu miΩmuma fiç-çentru ta’ detenzjoni ta’ Óal Safi u wara li nqabdu tnejn minnhom, wie˙ed minn dawn – immigrant min-Ni©erja – kien spiçça miet. Kien in˙atar Bord ta’ Inkjesta li, fost o˙rajn, sab li l-˙arba kienet saret g˙ax kien hemm gates li ma kinux inΩammu mag˙luqa.

Il-Logutenent Kurunell Brian Gatt, li dak iΩ-Ωmien kien imexxi ç-çentri tad-detenzjoni, kien irrakkomanda li jittie˙du passi dixxiplinarji g˙ax, fi kliemu, kien hemm negli©enza u traskura©ni mill-uffiçjali li ma obdewx ir-regolamenti. Huwa talab lil dawn l-uffiçjali involuti biex jag˙mlu stqarrija iΩda dawn irrifjutaw. IlLogutenent Kurunell Gatt ried ikeççi lil dawn l-uffiçjali min˙abba li ma ridux jikkooperaw. Hawnhekk iΩda interviena l-eks-Ministru Carm Mifsud Bonnici li kien tah direttiva biex l-affarijiet jibqg˙u kif kienu g˙ax kien qallu li l-Pulizija kienet qed tinvestiga.

Waqt li jirriΩulta li fil-verità l-Pulizija dak iΩ-Ωmien baqg˙u ma ˙adu ebda passi, dan l-a©ir ta’ Mifsud Bonnici huwa attakkat anke mill-konkluΩjonijiet talinkjesta. L-inkjesta, fil-fatt, tirrimarka li jekk xi ˙add i˙alli bieb miftu˙ meta skont ir-regolamenti l-bieb suppost ikun mag˙luq, ma hemmx g˙alfejn wie˙ed

joqg˙od jistenna l-Qorti biex jie˙u passi dixxiplinarji.

Fir-rakkomandazzjonijiet tal-inkjesta jintqal ukoll li g˙andhom ji©u infurzati r-regoli ta’ dixxiplina u sigurtà, u fejn dawn ma ji©ux obduti g˙andhom jittie˙du passi immedjati indipendentement minn inkjesti bilQorti. L-inkjesta tis˙aq li n-nuqqas ta’ passi immedjati jista’ jindika li kollox jista’ jg˙addi. Fil-verità, iΩda, kien biss fi Frar ta’ din is-sena, kwaΩi tliet snin wara li se˙˙ il-kaΩ, li Ωew© suldati u uffiçjal tad-detenzjoni tressqu l-Qorti b’rabta mal-mewta tal-immigrant minNi©erja.

L-ind˙il tad-Deputat Nazzjonalista biex iwaqqaf milli jittie˙du passi dixxiplinarji jqanqal ˙afna iktar mistoqsijiet fid-dawl ta’ kif imxew l-affarijiet f’kaΩijiet o˙ra.

Il-KullÓadd hija infurmata li fl-2008, fuq kaΩ ta’ natura simili, l-affarijiet kienu mxew b’mod g˙al kollox differenti. Din il-gazzetta tista’ tiΩvela li fl-2008 suldat

MALTA BL-AKBAR ÛIEDA FL-OPPORTUNITAJIET TA’ XOGÓOL U FIL-PAGI

Matul it-tielet kwart tal-2014, Malta kellha l-akbar Ωieda fl-opportunitajiet ta’ xog˙ol fost il-pajjiΩi kollha Ewropej u issa huwa biss fil-Ìermanja li hemm opportunitajiet ta’ xog˙ol aktar milli hawn f’Malta.

Dan ir-riΩultat poΩittiv huwa kkonfermat mill-a©enzija tal-Unjoni Ewropea, il-Eurostat, li ppubblikat statistika dwar kemm hemm opportunitajiet ta’ xog˙ol f’kull pajjiΩ u kif jitqabbel mal-postijiet tax-xog˙ol eΩistenti.

Dan jikkonferma l-potenzjal kbir li g˙andu pajjiΩna. Lil hinn mill-bozoz ˙omor li qed tara lOppoΩizzjoni, l-azjendi f’pajjiΩna huma g˙atxana g˙al iktar ˙addiema u jridu jkabbru l-operat tag˙hom.

Il-pagi jog˙lew iktar mill-medja Ewropea Matul it-tielet kwart tal-2014, il-paga medja f’pajjiΩna g˙oliet bi 2.1% f’perjodu meta l-inflazzjoni kienet ta’ inqas minn 0.4%. L-istatistika ma˙ru©a l-Erbg˙a li g˙adda mill-Eurostat turi li l-pagi Ωdiedu fis-setturi kollha tal-ekonomija Maltija.

IΩ-Ωieda fil-pagi f’Malta kompliet tisboq sewwa dik irre©istrata fil-bqija tal-Unjoni Ewropea. Matul it-tielet kwart tal-2014, il-paga medja fil-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea Ωdiedet b’1.4% kontra t-2.1% f’Malta. IΩ-Ωieda li gawdew minnha l-˙addiema Maltin kienet il-˙ames l-og˙la fost il-pajjiΩi taΩ-Ûona Ewro.

L-akbar Ωieda fil-paga medja kienet fil-kostruzzjoni, fejn il-Eurostat osservat tkabbir ta’ 4.4%. Kien hemm ukoll Ωieda Ωg˙ira fil-paga medja fil-manifattura, settur fejn il-pagi kienu naqsu matul it-tnaxil xahar ta’ qabel.

L-istatistika tal-Eurostat tikkonferma li, fl-a˙˙ar tnax-il xahar, iΩ-Ωieda fil-paga medja f’Malta la˙qet it-2.3% li hija ferm og˙la mill-inflazzjoni matul dan il-perjodu. Dan ir-riΩultat i©ib fix-xejn l-argument negattiv tal-OppoΩizzjoni li b˙alissa hawn g˙afsa fil-pagi u l-˙addiema qed jispiççaw b’anqas flus fil-but.

ing˙ata charge g˙ax kien ˙alla bieb ta’ compound miftu˙ u ming˙ajr superviΩjoni, bil-konsegwenza li immigrant ipprova ja˙rab. Tliet snin wara, iΩda, meta sitt immigranti ˙arbu g˙ax t˙alliet gate miftu˙a u wie˙ed minnhom spiçça miet, Carm Mifsud Bonnici ordna biex ma jittie˙du ebda passi dixxiplinarji, anke jekk il-parir kien g˙al kollox il-kontra.

Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil qieg˙ed jiddefendi lil Mifsud Bonnici u qed jg˙id li dan m’g˙andu ebda responsabbiltà politika xi j©orr g˙ax, skont hu, din ir-responsabbiltà politika n©arret meta lPartit Nazzjonalista tilef l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali.

Anke hawn Simon Busuttil huwa Ωbaljat g˙ax sala˙˙ar elezzjoni ©enerali ˙add ma kien jaf b’dan l-a©ir ta’ Carm Mifsud Bonnici, liema a©ir sar mag˙ruf biss iktar kmieni dan ix-xahar wara li l-Prim Ministru Ωvela t-tag˙rif fil-Parlament.

ÌURNALIÛMU FJAKK

Din il-©img˙a l-istampa tal-Partit Nazzjonalista ppruvat tag˙mel storja mill-fatt li Glen Bedingfield ing˙ata çitazzjoni g˙ax kien ipparkjat ˙aΩin f’Tas-Sliema.

L-istampa tal-Partit Laburista t˙oss li kwistjonijiet frivoli b˙al dawn mhumiex posthom fl-a˙barijiet, iΩda din id-darba ddeçidejna li nikkupjaw ftit lill-Partit Nazzjonalista u noqog˙du nfittxu min qieg˙ed jikser il-li©ijiet tat-traffiku.

Minnufih iltqajna mal-kaΩ tad-Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi, li fil-5 ta’ Novembru li g˙adda nstab ˙ati ta’ overspeeding mit-Tribunal ta’ Óal Qormi.

EΩatt wara waslilna ritatt tal-vettura ta’ Anne Fenech, ilPresident tal-EΩekuttiv tal-PN, li nhar l-Erbg˙a kienet ipparkjata ˙aΩin tant li bdiet tostakola wisa’ s˙i˙ ta’ bankina fi Triq San Ìwann fil-Belt.

L-g˙ada stess, ji©ifieri l-Óamis, ilma˙na l-karozza tal-Viçi Kap tal-PN Mario Demarco pparkjata f’kantuniera fuq linji sofor doppji fi Triq San ÌuΩepp, il-Óamrun.

Irridu niççaraw li din tal-a˙˙ar ilma˙nieha b’kumbinazzjoni waqt li konna sejrin id-dar mill-uffiççju, u ma konniex qed ni©ru wara xi ˙add biex nissindikaw x’inhu jag˙mel. Tant hu hekk li lanqas kellna ener©ija ni©bdulu ritratt.

Konvinti li, kieku fittixna iΩjed, konna nsibu ˙afna iktar esponenti tal-PN li kisru xi regolamenti tat-traffiku. A˙frulna li ma fla˙niex nag˙mlu sforz ikbar f’dan l-eΩerçizzju ta’ ©urnaliΩmu fjakk.

LOKALI KÓ

21|12|2014 03

kullhadd.com

M’GÓOÌBITHOMX IR-RISPOSTA Il-Kummissjoni Ewropea informat lillPartit Nazzjonalista illi l-ftehim bejn ilGvern u x-Shanghai Power Electric g˙allbini ta’ power station ©dida, kif ukoll ilPower Purchase Agreement li sar malElectroGas Malta Consortium ma jmorrux kontra t-trattati Ewropej.

Dan sar permezz ta’ risposta li tat ilKummissjoni Ewropea (KE) g˙al mistoqsija parlamentari tal-Membru Parlamentari Ewropew Therese Comodini Cachia nhar it-Tnejn li g˙adda.

L-ebda irregolarità Fil-mistoqsija tag˙ha, hija allegat li lGvern Malti kien injora b’mod deliberat il-proçeduri normali g˙all-offerti filproçess li wassal g˙al investiment ta’ iktar minn €300 miljun fis-settur ener©etiku Malti.

Madankollu, fir-risposta tag˙ha, ilKummissjoni Ewropea sa˙qet li, millinformazzjoni g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙ha, hija tqis li l-awtoritajiet Maltin ma evitaw l-ebda obbligu relatat mal-proçeduri g˙all-akkwist tal-Unjoni Ewropea.

Min-na˙a, sostniet il-KE, kuntratti g˙allprovvista ta’ ener©ija jew ta’ fjuwils g˙allproduzzjoni tal-ener©ija, b˙al gas purchase agreements , huma eskluΩi mill-

ambitu tad-Direttiva marbuta ma’ utilities attwalment applikabbli meta jing˙ata minn entitajiet li joperaw fis-settur talener©ija.

Min-na˙a l-o˙ra, ftehim ta’ xiri ta’ ener©ija li tinvolvi l-obbligazzjoni g˙allinvestituri biex jibnu u joperaw impjant ©did jikkostitwixxi kuntratt ta’ konçessjoni li wkoll mhuwiex kopert mid-Direttiva 2004/17/KE, u g˙alhekk su©©etta biss g˙all-prinçipji tat-Trattat TFEU (Treaty on the Functioning of the European Union).

Fir-rigward tal-proçess kompetittiv, ilKummissjoni nnutat is-sej˙a korrispondenti g˙all-espressjonijiet ta’ interess mog˙tija g˙all-uΩu, b˙ala linja gwida, tad-dispoΩizzjonijiet tal-AvviΩ Legali Malti 178 tal-2005, li jimplimenta d-Direttiva 2004/17/KE, minkejja l-fatt li dawn iddispoΩizzjonijiet ma japplikawx speçifikament g˙all-provvista ta’ ener©ija jew ta’ fjuwils. “Sakemm ippruvat mod ie˙or, dan jimplika li l-prinçipji tat-Trattat ©ew rispettati,” ikkonkludiet il-KE. Dwar din ir-risposta, l-OppoΩizzjoni ma g˙amlet l-ebda konferenza stampa biex tammetti li kellha tort dwar il-kwistjoni, anzi hija ppreferiet li tixkupaha ta˙t ittapit g˙aliex ma kinitx isservi l-finijiet politiçi tag˙ha.

IT-TRASPORT PUBBLIKU L-ÌDID SE JIBDA FIT-8 TA’ JANNAR Il-Gvern la˙aq ftehim li permezz tieg˙u l-ishma tal-Malta Public Transport, ilkumpanija mmexxija mill-Gvern biex topera s-servizz tranΩitorju tat-trasport pubbliku, jinxtraw mill-kumpanija Spanjola Autobuses de Leon g˙allprezz ta’ €8 miljun. Bis-sa˙˙a ta’ dan ilftehim, il-kumpanija Spanjola ntrabtet biex tibda tmexxi s-servizz tat-trasport pubbliku mit-8 ta’ Jannar li ©ej.

Il-ftehim intla˙aq wara negozjati sensittivi li kienu ilhom g˙addejjin g˙al dawn l-a˙˙ar xhur, li kellhom ji©u sospiΩi g˙al xahar min˙abba mandat ta’ inibizzjoni li madankollu ©ie miç˙ud mill-Qorti, u b’hekk setg˙u jitkomplew fil-©ranet li g˙addew.

Permezz ta’ dan il-ftehim, il-kumpanija se tkun qieg˙da wkoll tinvesti fit-ta˙ri© tal-impjegati tag˙ha, kif ukoll fl-uΩu ta’ simulators g˙all-karozzi tal-linja u fittitjib tas-sistema tal-ICT. Il-ftehim jinkludi wkoll l-implimentazzjoni b’mod gradwali ta’ rotot ©odda u frekwenzi a˙jar tat-trasport pubbliku li se jammontaw g˙al Ωieda ta’ 3 miljun kilometru kull sena. Kopja tal-ftehim se tkun imqieg˙da fuq il-mejda tal-Kamra tar-RappreΩentanti fil-©ranet li ©ejjin.

Il-prezz tan-noll se jibqa’ l-istess

“Mhux se nwieg˙du mirakli”

Il-bejg˙ tal-kumpanija tal-Gvern jinkludi l-˙las ta’ €8 miljun g˙all-akkwist talassi kollha tal-kumpanija. L-operatur il©did se jkun qed jinvesti madwar €40 miljun biex jopera s-servizz tat-trasport pubbliku. Dan l-investiment mhux se jkun rifless fin-noll, g˙ax kif ©ie mwieg˙ed, in-nollijiet se jibqg˙u l-istess.

L-investiment jinkludi x-xiri ta’ 142 karozza tal-linja ©dida, li kollha huma Euro 6, u li se jid˙lu fis-servizz sas-sajf li ©ej. Barra minn hekk, biex is-servizz ikun jista’ jid˙ol gradwalment sakemm jaslu l-karozzi tal-linja l-©odda, se

Il-Ministru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi qal li l-Gvern ried jassigura li dan il-kuntratt ikun jag˙mel sens g˙aΩ-Ωew© na˙at. Fi kliemu stess, il-Gvern mhux se jkun qed iwieg˙ed mirakli imma li hu Ωgur li se jibqa’ ja˙dem qatig˙ biex dan isservizz hekk importanti jil˙aq l-aspirazzjonijiet tal-Maltin u l-G˙awdxin kollha.

“Irridu servizz li jkun alternattiva kredibbli, serju, effiçjenti u li jil˙aq lil ˙afna nies. Konxji li dan mhux façli, iΩda konvinti li b’rieda tajba minn kul˙add nistg˙u naslu,” sostna l-Ministru Mizzi.

jinkrew numru ta’ karozzi tal-linja tattip low floor.

X’jinkludi l-ftehim?

04 21|12|2014

kullhadd.com

ÓIDMA F’KUNDIZZJONIJIET DIFFIÇLI

L-akbar pro©ett tadDipartiment tax-Xog˙lijiet fi ˙dan il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura, sew minna˙a ta’ nefqa, kif ukoll sfidi ta’ in©inerija, hu bla dubju ta’ xejn il-Pro©ett Nazzjonali g˙atTaffija tal-G˙arg˙ar (NFRP).

Dan il-pro©ett, li jikkonsisti f’˙ames komponenti qieg˙ed joqrob it-tmiem tieg˙u.

Il-©img˙a li g˙addiet, tlesta xxog˙ol fl-in˙awi ta’ Óal Lija, fejn hemmhekk instab li kien hemm problema kbira ta’ drena©© li qatt ma ©iet indirizzata qabel. G˙aldaqstant, kellhom jittie˙du miΩuri immedjati biex jibda x-xog˙ol minnufih.

Kieku ma sarx hekk, ix-xog˙ol b’rabta mal-pro©ett talg˙arg˙ar kien jaqa’ lura.

tal-Milied. Fil-fatt, il-wiçç huwa wie˙ed temporanju li se jkun qed jinbidel.

Mistoqsi minn din il-gazzetta, kelliem g˙all-Ministeru spjega li x-xog˙ol li sar kien wie˙ed estensiv ˙afna u li sar f’kundizzjonijiet diffiçli. Il-˙addiema, kemm tal-kuntrattur kif ukoll tal-Korporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma, ˙afna drabi kellhom i˙abbtu wiççhom ma’ drena©© ©ej fuqhom u ˙admu fejn hemm g˙addejjin servizzi tattelefon, tal-Enemalta u talKorporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma u kellhom g˙alhekk joqog˙du attenti biex dawn ma jintlaqtux u jaffetwaw lirresidenti u l-˙wienet tal-madwar.

Pro©ett estensiv

Xog˙ol kkordinat Il-Ministru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi millewwel irrikonoxxa li din iddeçiΩjoni kienet se taffetwa b’mod negattiv lir-residenti u b’mod speçjali lis-sidien tal˙wienet fl-in˙awi, g˙alhekk, filwaqt li n˙adem b’reqqa pjan dwar l-immani©©jar tat-traffiku, ittie˙det id-deçiΩjoni li xxog˙ol jibqa’ g˙addej bil-lejl biex kemm jista’ jkun, ter©a’ tinfeta˙ fl-aqwa tan-negozju

Wara li fil-©img˙at li g˙addew, tlesta l-komponent ta’ Óal Qormi, fil-komponent ta’ ÓaΩÛebbu© saru mini ta˙t l-art ta’ tul ta’ 1.9 km u wisa’ ta’ 3m kif ukoll 32 sprall fit-toroq biex jilqg˙u l-ilma u Ωew© oil & grit sedimentators. Fil-komponent ta’ ÓaΩ-Ûabbar sa Wied ilG˙ajn saret mina ta’ 3.2 km u wisa’ ta’ 3m flimkien ma’ 30 sprall fit-toroq u 19 oil and grit sedimentators.

Tlesta wkoll ix-xog˙ol fuq il-

bini tal-˙ru© tal-ilma fuq ix-xatt ˙dejn G˙ar id-Du˙˙an Wied ilG˙ajn. Matul dawn l-a˙˙ar tliet xhur inbeda x-xog˙ol biex l-art u l-˙itan ta’ dawn il-mini jkunu miksija bil-konkrit u jitqieg˙ed pajp ©ewwa l-mina biex parti mill-ilma li jin©abar fil-mina jkun ippumpjat g˙al ilqug˙ li hemm fi Triq Wied il-G˙ajn.

L-akbar komponent ta’ dan ilpro©ett huwa dak li jibda minn Wied Inçita Ó’Attard, kif ukoll mill-Mosta u jispiçça Ta’ Xbiex.

Dan il-komponent huwa mistenni li jitlesta lejn nofs l-2015.

Hu mistenni li sal-a˙˙ar ta’ din is-sena jkunu t˙affru il-mini kollha ta’ dan il-komponent li g˙andhom tul ta’ 11 km u wisa’ ta’ bejn 3m u 6.5m.

Fil-konfini tal-istess pro©ett, dan l-a˙˙ar in˙ar©u wkoll numru ta’ tenders biex isiru culverts f’ÓaΩ-Ûebbu©, Birkirkara u Óal Qormi.

Matul l-2015 mistenni wkoll li jinbena bini fil-Mosta fejn ti©i kkordinata l-˙idma tat-tim li ser ikun responsabbli millmanutenzjoni tal-infrastruttura ta’ dan il-pro©ett. F’dan is-sit, se jkun hemm ukoll post fejn jinΩammu l-in©enji u makkinarju, li nxtraw mill-istess fondi, u eventwalment ser jintuΩaw biex jassiguraw il-manutenzjoni tal-istess pro©ett.

KÓ LOKALI

JIPPRUVAW JINFETTAW RUÓHOM BL-HIV

Fenomenu li nfirex sew fl-Istati Uniti u issa anki f'pajjiΩi Ewropej, fosthom fl-Italja, huwa dak mag˙ruf b˙ala bug chasing.

Hawnhekk persuni li m'humiex infettati bl-HIV, iffitxu persuni poΩittivi g˙all-HIV sabiex ikollhom relazzjoni mag˙hom proprju bl-iskop li jie˙du dan il-virus qattiel.

L-ewwel reazzjoni meta wie˙ed jisma’ b’dan tkun bla dubju wa˙da ta’ konfuΩjoni. G˙alfejn jasal wie˙ed jinfetta ru˙u konxjament b’marda li tista’ twasslu g˙all-mewt?

Filwaqt li fl-Istati Uniti l-benefiççji socjali assoçjati ma’ dawk morda bl-HIV huma fattur li jwassal lil xi nies biex jie˙du dan il-virus, dan il-fenomenu qed isir ukoll g˙all-gost, g˙ax infirxet perçezzjoni li jekk ikollok l-AIDS tkun 'speçjali'.

Fil-fatt il-persuni li jitraΩmettu l-virus fost dawn iç-çrieki huma mag˙rufa b˙ala 'gift givers', u jirreklamaw 'is-servizzi' tag˙hom fuq siti soçjali. Instab li din il-fenomenu huwa l-iktar mifrux fost ir©iel omosesswali.

L-awtoritajiet tas-sa˙˙a g˙adhom qatt ma ltaqg˙u ma’ dawn il-kaΩijiet f’pajjiΩna Kien g˙alhekk li staqsejna lill-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a jekk humiex konxji ta’ dan il-fenomenu, jekk iltaqg˙ux di©à ma’ xi kaΩijiet simili f'Malta, u jekk hemmx xi kampanji edukattivi ma˙suba biex jevitaw li dan il-fenomenu jinfirex ukoll f'pajjiΩna.

L-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a f'Malta wie©bu li huma konxji millprattika perikoluΩa mag˙rufa b˙ala bug chasing, li fil-fatt hija ikkonsidrata b˙ala forma ta’ self-harm.

“Sa issa g˙adna qatt ma ltqajna ma’ dan il-fenomenu fil-gΩejjer Maltin,” qalulna l-awtoritajiet konçernati. Ûiedu jg˙idu li l-kampanja ta’ din is-sena g˙all-Jum dinji talAIDS kienet iffukata biex titnaqqas l-istigma assoçjata ma’ din il-kundizzjoni u biex aktar nies jag˙mlu t-testijiet neçessarji sabiex f’kaΩ ta’ riΩultat poΩittiv jibdew it-trattament mill-iktar kmieni possibbli.

“Li tkun poΩittiv g˙all-HIV jista’ jwassal g˙al infezzjonjiet serji, kançer u sa˙ansitra l-mewt jekk it-trattament ma jitte˙idx bis-serjetà. It-test tal-HIV jista’ jsir bla ˙las mill-GU clinic ta’ Mater Dei,” temm jg˙id kelliem g˙ad-Dipartiment talPromozzjoni tas-Sa˙˙a.

L-avukat Aaron Farrugia ilbiera˙ nieda l-Fondazzjoni Anton Buttigieg, Fondazzjoni mwielda bil-g˙an li ttejjeb il-kwalità tal˙ajja tal-komunità, il-familji u n-nies tal-ewwel distrett.

LOKALI KÓ

21|12|2014 05

kullhadd.com

TAGÓLIM DWAR IN-NUTRIZZJONI

SE JKUN ESTIÛ GÓAL SKEJJEL SEKONDARJI Waqt it-tnedija tal-Politika u l-Pjan ta’ Azzjoni dwar l-Ikel u n-Nutrizzjoni li jkopri l-perjodu bejn l-2015 u l-2020, isSegretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne sostna li Gvern Laburista huwa impenjat li jqieg˙ed is-sa˙˙a fil-quççata tal-prijoritajiet tieg˙u u b’hekk ikunu Ωgurati standards a˙jar g˙all-poplu Malti u G˙awdxi.

Min qed i˙ares il-kwalità tal-ikel fliskejjel?

It-tuckshops fl-iskejjel tal-Istat huma ssorveljati minn impjegati tal-Ministeru tal-Edukazzjoni u tal-Environmental Health Officers tad-Dipartiment tasSa˙˙a li bdew jag˙mlu spezzjonijiet fit-tuckshops biex jiΩguraw li l-ikel ma jkollux livell g˙oli ta’ xa˙am u ta’ zokkor u jekk ikun hekk jag˙mlu fiççert li dawn ma jinbig˙ux.

Il-Politika u Pjan ta’ Azzjoni dwar lIkel u n-Nutrizzjoni li nedejna din il©img˙a te˙tie© kollaborazzjoni s˙i˙a bejn kull livell tal-Gvern, u l-partijiet kollha kkonçernati fis-soçjetà b˙alma huma l-©enituri u l-g˙alliema biex titjieb id-dieta u jitnaqqas ir-riskju ta’ mard li huwa marbut ma' dieta ˙aΩina.

Sfidi ewlenin Il-Politika u Pjan ta’ Azzjoni dwar l-Ikel u n-Nutrizzjoni kienet imfassla minn grupp ta’ ˙idma multidixxiplinarju li ˙adem biex ji©u stabbiliti l-isfidi ewlenin fis-soçjetà Maltija f’dan ir-rigward. G˙alhekk, din listrate©ija hija mmirata biex taffaçja dawn l-istess sfidi li pajjiΩna ilu jesperjenza g˙al Ωmien iΩda li qatt ma ©ew indirizzati.

Biex dan ikun Ωgur hemm bΩonn l-isforz kontinwu kemm tal-Gvern kif ukoll tassoçjetà b’mod ˙olistiku u b’hekk ikunu kkordinati l-politiki sew biex effettivament jintla˙qu wkoll f’setturi o˙ra mhux tassa˙˙a kostantament jimpi©u fuq is-sa˙˙a ta’ dak li jkun.

Rikonoxximent mill-WHO PreΩenti g˙al din it-tnedija kien hemm idDirettur Re©jonali tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa˙˙a g˙all-Ewropa Zsuzsanna Jakab fejn ˙adet l-opportunità biex tirrikonoxxi dan il-pass li g˙amel pajjiΩna.

Dan g˙aliex pajjiΩna huwa l-ewwel pajjiΩ li g˙aΩel li j©edded il-politika tieg˙u dwar l-ikel u n-nutrizzjoni, politika li kienet ispirata mill-pjan ta’ din l-istess organizzazzjoni dinjija.

L-importanza ta’ ˙ajja sana Meta wie˙ed ma jikolx ikel tajjeb u sus-

Gvern impenajt li jbiddel il-mentalità tanzjuΩ ikun qed jag˙mel il-˙sara lilu nnifsu u b’hekk ikun qed iΩid il-possibiltà ta’ xi kumplikazzjonijiet mediçi fosthom l-obeΩità kif ukoll mard kroniku b˙alma huwa l-mard tal-qalb u lkançer.

Fid-dawl ta’ dan kollu, is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a fisser kif anki l-iΩg˙ar bidliet possibbli fil-˙ajja tag˙na ta’ kuljum jistg˙u jag˙mlu differenza fuq livell nazzjonali biex hekk jibdew ji©u evitati çerti piΩijiet relatati ma’ sa˙˙a li jolqtu kemm lill-individwu kif ukoll lis-soçjetà.

Fid-dawl tat-tnedija ta’ din il-Politika u Pjan ta’ Azzjoni, il-gazzetta Kull add tkellmet mas-Segretarjat g˙as-Sa˙˙a fuq il-˙idma konkreta tal-Gvern f’dan

ir-rigward.

Promozzjoni ta’ dieti tajbin g˙assa˙˙a B’mod konkret dan il-Gvern qed jie˙u ˙sieb li fl-iskejjel kollha tal-Istat ikun hemm inizjattivi ma˙suba apposta biex jippromwovu u jipprote©u dieti tajbin g˙as-sa˙˙a, l-importanza li l-istudenti jixorbu ˙afna ilma min˙abba n-nutrijenti li fih kif ukoll il-benefiççji kbar tal-attività fiΩika.

Aktar minn hekk, se jkun hemm aktar enfasi fuq it-tag˙lim dwar innutrizzjoni g˙at-tfal minn etajiet teneri biex aktar ma jikbru aktar isiru konxji dwar in-nutrizzjoni. Tant hu hekk, li dan it-tag˙lim se jinfirex ukoll g˙al min qieg˙ed fi skejjel sekondarji.

Staqsejna dwar il-mod kif din il-politika qed t˙ares lejn il-possibbiltà tal-ftehim tat-TTIP, li mistenni jbaxxi l-istandards tal-ikel Ewropej biex ji©u jixbhu lil dawk Amerikani. Is-Segretarjat tasSa˙˙a qalilna li l-ambjent u s-soçjetà li ng˙ixu fiha timbuttana biex nieklu iΩjed u nag˙mlu anqas eΩerçizzju. “Din hija l-isfida li g˙andna quddiemna; illi jekk ma nibdlux din il-mentalità, il-rata g˙olja ta’ ˙xuna f'pajjiΩna se tkompli tiΩdied bil-perikli kollha li din i©©ib g˙al sa˙˙itna.”

G˙alhekk, Gvern Laburista jinsab dedikat biex jeg˙leb din l-isfida u b’hekk jg˙in biex tinbidel din il-mentalità u titnaqqas ir-rata g˙olja ta’ ˙xuna li g˙andna f’pajjiΩna u l-perikli li ©©ib mag˙ha.

06 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ loKali

Min Kienu Dawn il-Maltin?

Is-seklu tmintax kien çentenarju li ra l-qawmien ta’ movimenti intellettwali u politiçi illuministi li po©©ew il-pedamenti ta’ bosta soçjetajiet Ewropej moderni. Minkejja l-importanza ta’ dawn il-movimenti, l-impatt tag˙hom fuq Malta g˙adu ma jistax ji©i apprezzat bi s˙i˙ f’pajjiΩna g˙ax fil-passat bosta studjuΩi lokali g˙aΩlu li jiffukaw prinçiparjament fuq il-gvern tal-Ordni ta’ San Ìwann iktar milli l-poplu li kien ja˙kem.

Dwar dan il-fatt LIAM GAUCI tkellem mal-PROFESSUR FRANS CIAPPARA, illi din is-sena ppubblika Ωew© kotba Mikiel Anton Vassalli (1764-1829): An Enlightened Maltese Reformer u Qrendi, a late-eighteenth-century Maltese parish, li g˙andhom l-g˙an li jimlew dawn l-ispazji vojta fl-g˙arfien tag˙na dwar dan il-perjodu tant kruçjali fl-iΩvilupp ta’ Malta b˙ala nazzjon ˙ieles.

Il-Prof. Ciappara j˙obb jikteb ˙afna dwar is-seklu tmintax, speçjalment fuq l-a˙˙ar ˙amsin sena ta’ dan is-seklu. “Dan il-perjodu jaffaxxinani g˙ax huwa ΩΩmien ta’ qabel ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa. Óafna ja˙sbu li hawn Malta ma kienx hawn illuminiΩmu, però kien hawn illuministi f’Malta, mela le. Il-mew© ta’ dan ilmoviment li laqtu lil pajjiΩna kienu kajmani, imma n˙assu,” qalli Ciappara.

Dan l-interess jestendi ru˙u g˙al Ωmien il-FrançiΩi f’Malta, kif ukoll l-ewwel snin tal-IngliΩi f’pajjiΩna.

Huwa qalli li dejjem xtaq jifhem g˙alfejn il-Maltin qamu kontra l-FrançiΩi, biex imbag˙ad laqg˙u lillIngliΩi.

Fil-kitba tieg˙u, Ciappara dejjem po©©a lill-Maltin fiç-çentru g˙ax fl-Istorja huma kellhom impatt kbir fuq l-iΩvilupp ta’ dan il-pajjiΩ, minkejja l-fatt li ma

kinux g˙adhom ˙adu r-riedni tat-tmexxija f’idejhom.

“Dejjem kont nistaqsi ‘Min kienu dawn il-Maltin?’ ‘Kif kienu jg˙ixu?’ ‘X’kienu l-motivazzjonijiet tag˙hom?’

Jien mill-Maltin kien jinteressani, mhux mill-Kavallieri, jew ˙addie˙or. Jiena nixtieq li Ìanni tal-˙axix isib ru˙u fil-kotba tieg˙i. X’kien qed jg˙id Ìanni f’dawn iΩ-Ωminijiet? X’kienu d-delizzji tieg˙u? Ir-relazzjoni mal-mara kif kienet?” spjegali Ciappara.

Vassalli: Missjunarju ta’ niesu

L-im˙abba tieg˙u g˙al dawn ittemi wasslitu g˙all-g˙aΩla ta’ Mikiel Anton Vassalli b˙ala ssu©©ett tar-riçerki tieg˙u. Huwa stqarr li Vassalli dejjem kien jaffaxxinah u xtaq jifhem sew min kien u xi pprova jag˙mel g˙allingwa Maltija, l-edukazzjoni u d-drittijiet tal-poplu Malti b’mod ©enerali.

“Na˙seb li bir-riçerka g˙allktieb Mikiel Anton Vassalli (1764-1829): An Enlightened Maltese Reformer , irnexxieli nil˙aq dan l-g˙an,” sosta

Ciappara. “Dan il-ktieb ilu ja˙dem fuqu mill-1983, meta ppubblikajt artiklu fejn Ωvelajt li Vassalli kien ˙a premju talG˙arbi u li kien qara Dei Delitti e Delle Pene, ta’ Beccaria.”

G˙al Ωmien twil dik il-biçça informazzjoni biss kellu f’idejh.

Però, meta kien qieg˙ed jag˙mel id-dottorat fuq lInkwiΩizzjoni kien sab ittra li lInkwiΩitur Giulio Carpegna kien bag˙at Ruma.

F’din l-ittra, Carpegna kien kritiku ferm lejn il-Maltin li g˙amlu parti minn ribelljuni fallimentari kontra l-Ordni ta’ San Ìwann fl1797 u ddeskriviehom b˙ala persuni ta’ klassi baxxa u ta’ ebda talent li jispikka.

Madankollu, Carpegna rrefera b’mod differenti g˙al Vassalli fejn semma li ftit taΩ-Ωmien qabel kien ippubblika grammatika u dizzjunarju tal-Malti.

Prodott tal-ambjent tieg˙u Minkejja li llum nafu lil Vassalli b˙ala bniedem rivoluzzjonarju, huwa kien ukoll prodott talambjent u Ω-Ωmien li trabba fih.

Fir-ra˙al tieg˙u, ÓaΩ-Ûebbu©, kien hemm reli©joΩità tremenda u dan il-fatt ˙alla impatt tant kbir fuqu li applika biex jid˙ol

is-Seminarju biex jistudja g˙al qassis.

Kieku sar qassis, huwa kien jing˙aqad mat-tnejn u ˙amsin qassis li di©à kien hemm firra˙al. Din l-edukazzjoni reli©juΩa, però, kien iddestinat li jiksibha f’Ruma g˙ax ma sabx post fis-Seminarju ta’ Malta.

Matul dan iΩ-Ωmien, Vassalli mhux biss tg˙allem il-litur©ija Kattolika imma anke l-G˙arbi, lAramajk u diversi lingwi Semitiçi o˙ra. Tant kien mg˙allem illi iktar ’il quddiem f’˙ajtu huwa sa˙ansitra applika biex jibda’ jg˙allem il-Litur©ija Orjentali fl-Università tasSapienza, fl-Italja.

Madankollu, qalli Ciappara, lideat illuministi li sab ma’ wiççu f’din il-belt kellhom impatt fuqu li, ironikament, spiççaw ressquh ’il bog˙od mill-˙ajja reli©juΩa.

G˙aldaqstant, Vassalli, minflok uΩa t-talenti lingwistiçi biex ixerred it-tag˙lim Nisrani filpajjiΩi G˙arab, g˙aΩel li ji©i lura Malta biex jistudja u jg˙allem illingwa Maltija f’pajjiΩna.

“Missjunarju ma sarx, però Vassalli sar missjunarju ta’ niesu.

Kien f’Ruma li huwa sar bniedem ©did. Fil-fatt, hemm teorija li tg˙id illi huwa ried juri li g˙amel din it-tranΩizzjoni per-

mezz tal-bdil ta’ kunjomu minn Vassallo g˙al Vassalli biex juri li ˙alla l-passat tieg˙u warajh.

B’hekk insibu li Vassalli ©ie lura Malta b˙ala persuna determinata li ©©ib il-bidla, bniedem rivoluzzjonarju,” spjegali Ciappara.

Vassalli l-edukatur Minkejja li Vassalli Ωviluppa fibniedem ta’ edukazzjoni kbira, din it-triq kienet kollha ostakli g˙alih min˙abba li ma kienx ji©i minn familja ta’ statura jew d˙ul kbir. Illum nafu li, sakemm kellu tmintax-il sena, hu ma kien jaf l-ebda lingwa ˙lief ilMalti, lingwa illi ftit li xejn kienet tintuΩa fl-edukazzjoni dak iΩ-Ωmien. Hu ma kienx wa˙du g˙ax dak iΩ-Ωmien kwaΩi kul˙add kien b˙alu.

Ciappara spjegali li f’Malta kien ikun hawn ˙afna klassijiet, kwaΩi f’kull ra˙al, ekwivalenti g˙all-privatijiet tal-lum, fejn kien ikun hemm qassis li jg˙allem xi ftit Latin, Taljan u l-Aritmetika.

Madankollu, dan kien riservat g˙at-tfal tan-nobbli, tal-avukati, tan-nutara; persuni ta’ statura u bi prospettivi tajbin ta’ xog˙ol u avvanz.

“Imbag˙ad ©ie dan Vassalli u qal ‘Le, edukazzjoni g˙al

kul˙add, b’xejn, lajka u bi lsien il-poplu’,’” sostna Ciappara. Lopportunità g˙al din ir-riforma hemm kienet. Tradizzjonalment, fis-soçjetà li g˙ex fiha Vassalli, il-Knisja kienet kollox. Però, f’dan il-perjodu, il-ÌiΩwiti kienu tkeççew minn kullimkien u dik kienet okkaΩjoni tajba g˙allgvernijiet biex jibdew tip ta’ edukazzjoni ©dida li ma tag˙tix importanza kbira lil-Latin, imma lill-Istorja u l-lingwi vernakulari b˙all-Malti.

Vassalli, minn dan it-tip ta’ kurrenti politiçi u intellettwali, kien qed jassorbi biex jifforma lviΩjoni tieg˙u.

Vassalli l-politiku B’hekk naraw lil Vassalli jag˙mel tranΩizzjoni g˙al persona©© politiku. Hu kien qed jistudja mhux biss biex jikteb ilkotba u jsir bniedem tat-teoriji astratti, imma anke biex jipprova jo˙ro© b’soluzzjonijiet li jistg˙u jitwettqu fil-prattika.

Xewqa ewlenija tieg˙u kienet li jara lill-Maltin jitg˙allmu jiktbu u jaqraw bil-Malti. Vassalli kien beda dan il-proçess billi kiteb dizzjunarju, grammatika u alfabet. Meta dawn kienu lesti, huwa ppreΩenta petizzjoni lill-

lokali kÓ

21|12|2014 07

kullhadd.com

Gran Mastru biex f’pajjiΩna jibda’ t-tag˙lim tal-Malti.

Madankollu, minn din il-petizzjoni ma ˙are© xejn. Allura, mill-kitba, kellu jimxi g˙all-armi.

Din wasslet g˙all-parteçipazzjoni fir-ribelljuni armata tal1797, li falliet ukoll u Vassalli sab ru˙u eΩiljat.

Meta eventwalment irritorna f’Malta huwa partat mill-©did larmi mal-pinna. F’dan il-perjodu nsibu kontroversji o˙rajn relatati mar-relazzjoni li kellu mal-missjunarji Protestanti li kienu qeg˙din f’Malta bl-g˙an li jikkonvertu lil missirijietna g˙allfidi tag˙hom.

Madankollu, Ciappara huwa tal-fehma li Vassalli kkoopera ma’ dawn il-missjurarji g˙ax tradizzjonalment il-Protestanti kienu jg˙allmu l-litur©ija

tag˙hom bil-lingwa tal-komunità nativa ˙alli jkunu jistg˙u jil˙qu lill-klassi l-baxxi li ma kellhiex g˙arfien ta’ lingwi b˙all-IngliΩ u t-Taljan. G˙al dan l-g˙an, huma riedu persuna mg˙allma b˙al Vassalli biex jittraduçi l-litur©ija bil-lingwa Maltija Vassalli u r-reli©jon Minkejja din l-assoçjazzjoni, jidher li Vassalli la kien Kattoliku u lanqas Protestant. “Huwa kien Deista,” spjegali Ciappara, “ji©ifieri kien jemmen f’Alla ming˙ajr l-ixkiel ta’ dogmi reli©juΩi, twemmin li kien komuni fost illuministi. Vassalli kellu wkoll fiduçja kbira ˙afna fil-Providenza. Kemm-il darba naraw kif, fil-pro©etti li kien iwettaq, huwa dejjem ta impor-

tanza kbira lill-Providenza, lg˙arfien tax-xog˙ol t’Alla u fidi li wara din il-˙ajja hemm o˙ra.”

Madankollu, meta Vassalli miet, il-kappillan tieg˙u xorta wa˙da ried jidfnu f’post mhux imbierek. G˙alhekk, kienu lProtestanti li offrewlu difna birriti tag˙hom. Din kienet ˙a©a tremenda dak iΩ-Ωmien, li tindifen bir-riti Protestanti f’pajjiΩna.

Qawmien mill-©did Minkejja l-fidi tieg˙u filProvidenza, fl-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu, Vassalli sab ru˙u rrassenjat hekk kif kemm-il darba sab ru˙u fil-mira ta’ persekuzzjoni politika u reli©juΩa. “Fl-a˙˙ar ta’ ˙ajtu Vassalli kien irrassenjat hekk kif ra li ˙afna mix-xog˙ol

li g˙amel ma kien wassal g˙al imkien g˙ax l-objettivi tieg˙u dejjem marru kontra l-interessi tal-˙akkiema ta’ pajjiΩna,” spjegali Ciappara.

B’hekk insibu li Vassalli sparixxa g˙al kollox mill-kotba talIstorja g˙al madwar mitt sena.

Madankollu, huwa kien iddestinat li jer©a’ jsir prominenti fissnin tletin, f’perjodu meta pajjiΩna beda jesperjenza qawmien letterarju ©did. L-awturi prinçipali ta’ dak iΩ-Ωmien, b˙al Dun Karm Psaila u Ninu Cremona, bdew ifittxu figura storika ma’ min setg˙u jassoçjaw il-bidu talvja©© li wassal g˙al dan ilqawmien.

G˙al ˙afna kittieba ta’ dak iΩΩmien, l-g˙aΩla ta’ Vassalli kienet wa˙da naturali.

Eççezzjoni fost il-kittieba kien

ÌuΩè Muscat Azzopardi, li sa˙ansitra kien esprima l-fehma li Mikiel Anton Vassalli kien Ωera’ Ωerrieg˙a ˙aΩina. Tant li f’wie˙ed mix-xog˙lijiet prominenti tieg˙u, Nazju Ellul , rumanz bi sfond politiku bbaΩat fil-perjodu storiku li g˙ex fih Vassalli, lanqas biss semmieh u minflok ta l-importanza lil Dun Mikiel Xerri.

Il-popolarità ta’ Mikiel Anton Vassalli baqg˙et tikber matul issnin u llum il-©urnata hu wie˙ed mill-iktar figuri storiçi Maltin li huwa su©©ett ta’ skrutinju akkademiku u interess popolari. Dan g˙ax huwa mhux biss kien studjuΩ li po©©a l-lingwa Maltija fuq sisien sodi, imma anke viΩjunarju politiku li kellu fiduçja fil-kapaçità tal-Maltin li jmexxu lilhom infushom.

il-qrendi fis-seklu tmintax

Dak li l-Prof. Ciappara g˙amel fuq fuq fl-ewwel kapitlu talktieb dwar Vassalli, ji©ifieri analiΩi ta’ ra˙al tipiku Malti tasseklu tmintax, kellu l-opportunità li jag˙mlu f’iktar dettall fi Qrendi, a late-eighteenth-century Maltese parish.

Huwa spjegali li dan il-ktieb mhuwiex fuq il-kappelli jew ilKnisja, imma fuq in-nies li sawruhom. G˙aldaqstant, filktieb huwa jipprova jirrispondi mistoqsijiet b˙al: Min kienu dawn in-nies? X’relazzjonijiet kellhom bejniethom? Kif kienu jaraw il-˙ajja u l-mewt?

Ir-riçerka saret fuq manuskritti ori©inali. Prinçiparjament lawtur uΩa r-re©istri talmag˙mudija, tat-twelid, taΩΩwie© u tal-funerali li hemm fil-parroçça. Barra minn hekk huwa rrefera wkoll g˙at-testmenti tan-nutara, illi ddefinixxa b˙ala infurmattivi ˙afna, kif ukoll l-arkivji talInkwiΩizzjoni fejn dehru kaΩijiet ta’ inçidenti bejn il-Qrendin.

Ciappara qalli li l-arkivji talKurja wkoll kellhom dettalji relatati mal-ispejjeΩ tal-Knisja, kif ukoll il-festi.

Ta’ interess partikolari g˙allawtur kien l-Istatus Animarum, fejn kull sena l-kappillan kien idur dar dar jag˙mel iç-çensiment. Huwa ddefinixxiehom b˙ala minjiera ta’ informazzjoni g˙ax kienu jid˙lu f’dettalji b˙all-professjoni tar-residenti u anke l-istat ta’ sa˙˙a tag˙hom.

Miti “L-Istatus Animarum urew, fost l-o˙rajn, illi l-Qrendi ma kienx ra˙al iΩolat. Anzi, kien hemm influss kontinwu ta’ nies ©ejjin u sejrin minn bnadi o˙ra.

Huwa mit li r˙ula b˙al dawn

kienu maqtug˙in, qishom qeg˙din wara l-muntanji. Filverità, in-nies tal-Qrendi kienu ©ejjin u sejrin il-Belt fuq xog˙ol, pereΩempju l-bdiewa biex jie˙du l-bieg˙a. Kien ikollok ukoll nies imorru jag˙mlu t-testmenti Ω-Ûurrieq, jew jattendu l-qrati l-Imdina,” irrakkontali Ciappara.

Huwa sab ukoll illi, minkejja li kien hemm ˙afna Qrendin li kienu jiΩΩew©u r-ra˙al tag˙hom, kien hemm bosta o˙rajn li g˙aΩlu li jiΩΩew©u barra mill-Qrendi u o˙rajn li kienu jmorru joqog˙du fi r˙ula o˙ra wara Ω-Ωwie©.

Mit ie˙or illi huwa indirizzat fil-ktieb huwa dak li l-Maltin kienu jiΩΩew©u ta’ età Ωg˙ira ˙afna, kultant sa˙ansitra anke ta’ età minuri. “Din kienet eççezzjoni u mhux ir-regola,” spjegali Ciappara.

“Fir-riçerka tieg˙i sibt li l-età medja tan-nies meta jiΩΩew©u kienet ta’ 22.3 sena, filwaqt li tal-ir©iel kienet ta’ 25.6. Mhux hekk biss, imma kien hemm anke min kien jag˙Ωel li ma jiΩΩewwi©x. Id-drittijiet legali tan-nisa kienu ftit, però kien hemm opportunitajiet fejn setg˙u jiksbu l-g˙ajxien tag˙hom ming˙ajr ma jiΩΩew©u, pereΩempju permezz tal-©bir tal-qoton fl-g˙elieqi u l-˙jata.”

Kappillan irrispettat G˙ad-differenza ta’ bosta r˙ula o˙ra, fejn il-kappillan ma tantx kien igawdi mill-fiduçja tannies, il-kappillan tal-Qrendi Dun Antonio Mizzi kellu relazzjoni tajba ferm mal-Qrendin.

Dan g˙ax, filwaqt li ˙afna parroççi kien ikollhom kappillani li jkunu ©ejjin minn ir˙ula o˙ra u li kienu jinbidlu ta’ spiss, dak tal-Qrendi fit-tieni nofs tasseklu tmintax kien mill-Qrendi stess u dam madwar ˙amsin sena f’din il-kariga.

Ir-rwol importanti li kellu Mizzi fil-˙ajja ta’ dan ir-ra˙al wassal lil Ciappara biex jag˙tih post prominenti fil-ktieb tieg˙u. Óafna kappillani ta’ parroççi Ωg˙ar kienu jitilqu minnhom mal-ewwel çans li jkollhom. Dan g˙ax, dak iΩΩmien kienu n-nies stess li j˙allsu l-pagi tal-kappillani tag˙hom. Allura, parroççi Ωg˙ar kienu jfissru d˙ul baxx.

Mizzi, però, kien ja˙sibha mod ie˙or. Huwa mhux biss kien kuntent li jibqa’ l-Qrendi, imma kien anke xtara d-dar ta’ ˙dejn tieg˙u biex tkun tista’ toqg˙od o˙tu qribu. Ir-rabta mal-Qrendi baqg˙et sal-a˙˙ar ta’ ˙ajtu hekk kif huwa miet u

˙ajja tan-nies minkejja l-fatt li, fil-perjodu li jkopri l-ktieb, ilpesta kienet battiet mhux ˙aΩin ikkomparat mas-sekli preçedenti. Madankollu, fisseklu tmintax kien hemm diversi okkaΩjonijiet fejn mard b˙all-©idri r-ri˙ ˙alla diversi mejtin warajh min˙abba li dak iΩ-Ωmien kien fatali.

Realtà b˙al din kienet i©©ieg˙el lin-nies jiddedikaw ˙afna minn ˙ajjithom g˙allpreparazzjoni g˙all-mewt u dak li ©ej warajha. B’hekk insibu diversi testmenti, fejn ilQrendin kienu j˙allu l-©id tag˙hom lill-familjari. Barra minn hekk, kien ikun hemm bosta g˙otjiet lil istituzzjonijiet reli©juΩi li jistg˙u jwittu t-triq biex ru˙hom tasal sal-Ìenna malajr kemm jista’ jkun permezz tal-quddies u t-talb.

Sejba interessanti

ndifen fl-istess ra˙al.

Ir-rispett li kien igawdi Mizzi wassal g˙al g˙aqda fost ilQrendin illi kienu ja˙dmu flimkien ta˙t it-tmexxija tieg˙u.

Dan ir-rapport poΩittiv kien importanti ˙afna g˙ax, dak iΩΩmien, ir˙ula mbieg˙da b˙allQrendi kienu distakkati mhux ˙aΩin mill-gvern çentrali talOrdni ta’ San Ìwann. B’hekk, ir-rwol ta’ tmexxija u medjazzjoni kienet, f’˙afna kaΩijiet, tkoprih il-Knisja.

Struttura soçjali u ekonomika Dan ir-rwol çentrali kien jispikka aktar u aktar min˙abba lfatt li klassi medja ftit li xejn kien hemm fil-Qrendi f’dan ilperjodu. “Kien hemm il-kappillan u l-qassisin, kif ukoll tabib.

Nutar ma kienx hemm ilQrendi u n-nies kienu jitilg˙u Ω-Ûurrieq biex jag˙mlu l-kuntratti. Imbag˙ad insibu li kien hemm ˙afna bdiewa u snajja’,” qalli Ciappara.

Madankollu, huwa sab li filQrendi kien hemm ˙afna flus jiççirkulaw. Fil-Qrendi ma kinitx popolari d-drawwa li jitpo©©ew il-flus il-banek biex jin©abru l-interessi, b˙alma seta’ jsir fl-Università dei Grani

tal-Imdina. Minflok, huma kienu jag˙tuhom lin-negozjanti li kienu involuti fil-kummerç f’pajjiΩi b˙all-Italja, Franza, Spanja u l-Portugall biex imbag˙ad kienu jgawdu millqlig˙ li j˙allu dawn in-negozji.

Ciappara spjegali wkoll kif ˙afna Qrendin kienu jippreferu li jirrikorru g˙all-fratellanzi biex jissellfu l-flus milli g˙and il-banek. Madankollu, l-iskop ta’ dawn il-fratellanzi ma kinux kummerçjali hekk kif il-flejjes i©©enerati minn dawn ittranΩazzjonijiet kienu jintuΩaw biex jg˙inu lil min ikun filbΩonn. “Ìeneralment, dak iΩ-Ωmien kul˙add kien membru ta’ fratellanza, anzi, ta’ ˙afna fratellanzi. Il-fratellanza ma kinitx kif jg˙idu bosta, xi forma ta’ unjin. In-nies, pereΩempju, kienu jing˙aqdu ma’ fratellanza biex ikollhom funeral diçenti fejn hija tkopri l-ispejjeΩ neçessarji biex ikollok quddiesa tajba. Barra minn hekk, kien ikollok il-membri kollha tal-fratellanza preΩenti g˙all-funeral tieg˙ek.”

Il-mewt Dwar it-tema tal-mewt, semma li din kienet parti integrali mill-

Fl-a˙˙ar, Ciappara semmieli kif bosta Maltin ja˙sbu li relazzjonijiet intimi qabel iΩ-Ωwie© huma fenomenu modern u li tradizzjonalment il-koppji kienu jistennew iΩ-Ωwie© qabel ma jag˙mlu dan il-pass.

Madankollu, fir-riçerki tieg˙u, Ciappara sab li fil-Qrendi kienu xejn inqas minn 7.4% tan-nisa bejn l-1750 u l-1798, ji©ifieri 230 mara, li welldu qabel ma g˙addew tmien xhur mid-data taΩ-Ωwie© tag˙hom.

Dan il-konçepiment qabel iΩΩwie© ma kienx isir bi Ωball, imma apposta biex ir-ra©el ikun çert li l-mara kienet fertili qabel ma jiΩΩewwi©ha.

Tant hu hekk, illi Ciappara, f’riçerka g˙al ktieb ie˙or, kien sab kaΩ iddokumentat fl-Arkivji tal-InkwiΩitur fejn xebba li tg˙ix we˙idha marret g˙and ilkappillan taΩ-Ûejtun biex tqerr qabel ma tiΩΩewwe©. Il-kappillan staqsieha kellhiex x’taqsam mal-g˙arus tag˙ha qabel iΩΩwie©. Meta din qaltlu li le, huwa lanqas ried jemminha g˙ax kien fatt mag˙ruf li dan it-tip ta’ relazzjonijiet kienu komuni.

“Dan il-kaΩ nafu bih g˙ax ixxebba tant ˙adet g˙aliha birreazzjoni tal-kappillan illi rrappurtatu lill-InkwiΩitur,” qalli Ciappara bid-da˙ka.

Mikiel Anton Vassalli (17641829): An Enlightened Maltese Reformer u Qrendi, a lateeighteenth-century Maltese parish jistg˙u jinkisbu mill˙wienet ewlenin tal-kotba u huma ta’ interess kemm g˙allistudjuΩi tal-istorja, kif ukoll g˙ad-dilettanti li jixtiequ jitg˙allmu aktar dwar missirijietna.

PerSoNalitÀ kÓ

21|12|2014 09

kullhadd.com

Sajjetta gÓalihom ma tiÌix u titlaq biSS, imma tibqa’ magÓhom fir-ritratt ramoNa Portelli tintervista lil STORM CHASERS MALTA

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Ta’ min jg˙id li t-tim tag˙hom beda tliet snin ilu meta Steve kien ikkuntattja lil Fredrick permezz tal-ku©in tieg˙u millAwstralja, filwaqt li flimkien iltaqg˙u ma’ Sam waqt maltempata. Minn dak iΩ-Ωmien baqg˙u flimkien isewgu kull maltempata li g˙addiet minn fuq Malta.

Fotografu tal-maltempati f’Malta ma tantx jitqabbel ma dak li naraw fl-Amerika, g˙ax il-maltempati huma differenti.

Meta tkun qed toqrob xi maltempata jkunu ppreparati minn qabel tasal fuq Malta. Ìieli jag˙mlu lejl s˙i˙ barra sa ma jisba˙ filg˙odu. Sirt naf li r-ritratti huwa billejl, mhux mal-©urnata. F’Malta dan ilpassatemp mhuwiex daqshekk popolari, però meta ji©u ppubblikati r-ritratti qed ikollhom rispons qawwi.

Sabiex insir naf aktar dwarhom tkellimt ma’ Fredrick Muscat li tkellem f’isem it-tim tieg˙u. Spjegali aktar dwar x’jag˙mlu eΩatt, l-apparat li juΩaw u ˙afna kurΩitajiet o˙ra.

Fredrick g˙andu sebg˙a u tletin sena, miΩΩewwe© u g˙andu tifel ta’ tliet snin, joqg˙od l-Im©arr, u ja˙dem b˙ala system administrator u fotografu ma’ kumpanija lokali. B˙ala passatempi g˙andu ˙afna, però l-aktar huma l-fotografija, storm chasing u jsegwi l-futbol internazzjonali. Jikkunsidra lilu nnifsu b˙ala mist˙i, però meta jkun ma’ s˙abu tal-grupp jo˙ro© ilkarattru u l-mist˙ija tmurlu.

Mitlub jg˙idli minn fejn nibet l-interess tieg˙u lejn fotografija ta’ sajjetti, Fredrick infurmani li beda jie˙u ritratti tas-sajjetti madwar g˙oxrin sena ilu.

Normalment waqt il-maltemp kul˙add jipprova jsib kenn xi mkien ©ewwa. IΩda fid-dinja ssib minn kollox, gosti differenti li jwasslu g˙al passatempi varji, interessanti u g˙al xi w˙ud jistg˙u jkunu strambi. Dan l-a˙˙ar sirt naf bi grupp Malti ta’ tlett ir©iel li l-g˙axqa tag˙hom meta tkun xi maltempata bis-sajjetti, g˙ax dlonk issibhom lesti ji©ru warajha barra b’kamera tar-ritratti f’idejhom sabiex ji©bdu mumenti uniçi konnessi mal-maltemp.

Qed nirreferi g˙al Storm Chasers Malta li jikkonsisti fi tlett i˙bieb: Fredrick Muscat, Steve Cutajar u Sam Scicluna. It-tlieta li huma j˙obbu l-fotografija, b’mod partikolari fejn jistennew u ji©ru wara l-maltemp sabiex ji©bdu ritratti interessanti. Fi kliem ie˙or, jissej˙u storm chasers, jew inkella dilettanti tal-weather photography, jew extreme weather photography. B˙ala tim, l-aktar li jfittxu g˙ar-ritratti huma s-sajjetti, g˙ax f’Malta dawk l-aktar li jag˙mlu, però jsegwu kull tip ta’ maltempati speçjalment meta jkun hemm çans ta’ tromba tal-ilma fil-ba˙ar.

“Kien il-ku©in tieg˙i li jg˙ix lAwstralja li huwa storm chaser mag˙ruf li ˙ajjarni nibda dan il-passatemp. MaΩ-Ωmien sirt dilettant u studjajt il-fotografija

perikoluΩ, speçjalment meta lmaltemp ikun g˙addej minn fuqhom, u l-ilmijiet fit-toroq jistg˙u jkunu perikoluΩi ukoll.

Staqsejtu jekk ikunux qed

kont fil-karozza u sajjetta ˙abtet viçin ˙afna, tant li ma bqajtx nara u l-˙oss bqajt nisimg˙u g˙al tul ta’ ˙in.

Niftakar li kont bΩajt ˙afna

wa˙di. F’dawn l-a˙˙ar snin iltqajt ma’ s˙abi Sam u Steve u flimkien bdejna nsegwu l-maltempati. Dan il-passatemp ˙a Ωvolta ©dida, kemm g˙alija kif ukoll g˙al s˙abi.”

Rigward jekk jinteressahomx il-maltemp biss g˙all-fotografija tag˙hom, Fredrick stqarr li kemm hu kif ukoll Sam jie˙du ritratti o˙ra, speçjalment ta’ xeni madwar Malta, iΩda Steve jinteressa˙ aktar it-temp milli tip ta’ fotografija o˙ra.

jistkennu xi mkien waqt li jkunu qed ji©bdu r-ritratti talmaltemp, speçjalment tas-sajjetti, u aktar u aktar g˙ax jkollhom il-kamera tar-ritratti f’idejhom esposta g˙al riskju ta’ xokk min˙abba l-kurrent tassajjetti. “Mistoqsija interessanti!

Is-sa˙˙a g˙alina ti©i l-ewwel, meta nkunu f’periklu li tista’ ta˙bat sajjetta viçin nid˙lu filkarozza g˙ax ma tkunx ertjata u dak hu l-aktar post sigur f’dak il-mument. L-apparat li nuΩaw ikun miksi b’ cover apposta g˙ax-xita. Meta l-maltemp ikun viçin, it-tripod ma nmissuhx min˙abba xi xokk,” spjegali Fredrick.

Fil-kaΩ ta’ Frederick, l-aktar li impressjonah kien meta darba ˙abtet sajjetta viçin tieg˙u, g˙alkemm dan ma ji©rix spiss.

“L-aktar li niftakar huwa meta

dakinhar.”

Iddiskutejna s-sodisfazzjon li jag˙ti kull ritratt li jie˙du.

“Sodisfazzjon kbir; meta ni©bdu ritratt ta’ sajjetta, g˙alina ma tkunx sajjetti b˙allo˙rajn li ©iet u telqet, imma tibqa’ mag˙na fir-ritratt.

M’hemmx angolu partikolari li ni©bdu ritratt, però l-isba˙ ritratti jkunu meta sajjetta ti©i tidher fejn ˙abtet mal-art jew fil-ba˙ar.”

Ridt inkun naf ukoll dwar ittip ta’ kamera li juΩaw, tkunx xi wa˙da partikolari u elaborata aktar mill-o˙rajn. Fredrick ikkonfermali li ma teΩistix kamera partikolari g˙al dan ittip ta’ passatemp. “B’SLR normali tista’ ti©bed ritratti tas-sajjetti. Fil-grupp hemm min juΩa sensor apposta biex mas-sajjetta l-kamera ti©bed wa˙edha.”

Riskji u perikli li jistg˙u j©ibu s-sajjetti Kif forsi di©à ˙sibtu, ma stajtx ma nistaqsihx fuq ir-riskju u lperiklu li jistg˙u jsibu ru˙hom fih waqt dan it-tip ta’ fotografija. Fil-fatt, ikkonfermali li dan il-passatemp jista’ jkun

Preparazzjoni u kuntatti qabel kull maltempata B’kurΩità xtaqt inkun naf b’liema mod ikunu ppreparati g˙al xi maltempata fil-viçin.

“Meta tkun qed toqrob xi maltempata nΩommu l-kuntatt il-˙in kollu, ni©bru informazzjoni kemm nistg˙u biex inkunu nafu l-˙in u minn fejn tista’ tolqot ilmaltempata fil-GΩejjer Maltin,” irrispondieni Fredrick. Min-na˙a l-o˙ra imma©inajt li matul is-sajf jikkalmaw minn dan it-tip ta’ fotografija min˙abba li ma jkollniex maltempati, u Fredrick ikkonfermali li s-sajf g˙alihom ikun kwiet, però jafu li l-ista©un tal-maltempati jkun qed joqrob.

Fil-fatt, f’Settembru jkunu di©à ppreparati g˙all-ewwel maltempati.

Id-domanda naturali li kien imissni nistaqsih kienet x’ji©ri mir-ritratti u fejn isibu posthom wara li jkunu ˙adu sessjoni ta’ ritratti tal-maltemp. Fredrick infurmani li wara kull maltempata r-ritratti ji©u ppublikati fuq siti soçjali, gazzetti lokali u issa wkoll fuq is-sit elettroniku tag˙hom.

Dwar jekk ji©bdux ritratti ta’ maltempati hawn Malta biss, Fredrick stqarr li s’issa dan g˙amluh hawn Malta biss, imma hija x-xewqa tal-grupp li jmorru barra wkoll. “L-akbar ˙olma hi li mmorru l-Istati Uniti g˙al maltempati ferm akbar minn dawk li naraw f’pajjiΩna, speçjalment it-trombi tal-art (tornadoes).”

Kull min jinteressah jara xxog˙ol tag˙hom jista’ jΩur is-sit elettroniku sabiex jara r-ritratti varji li jie˙du u dak li jag˙mlu fuq www.stormchasersmalta.com

10 21|12|2014

kullhadd.com

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

M’iniex xi fanatiku tal-programm Xarabank. Naf li dan g˙andu udjenzi kbar u maΩΩmien sar wie˙ed mill-aktar popolari, iΩda jien dejjem rajtu programm forçina g˙almin jaqbillu. Kien hemm ˙afna programmi li kienu kontroversjali waqt li kien hemm o˙rajn li bqajt skantat kif Peppi kellu d-diçenza jxandarhom fuq l-istazzjon tal-Istat.

Jien qatt ma nniΩΩilha li ji©i Alan Bates g˙al sena, tnejn, tlieta, jekk mhux aktar, u jag˙mel show fuq l-istazzjon nazzjonali. Qatt ma g˙o©obni l-fatt li fuq ix- Xarabank jipprova jag˙mel intervista mimlija inçertezzi b˙alma g˙amel ftit ilu fuq dawk iΩ-Ωew©t a˙wa li qalu li kienu ma˙qura minn missierhom.

Mela g˙all-intervista attewlhom wiççhom, imbag˙ad, Alla jbierek, urew li joqog˙du ©o caravan f’nofs barriera. Jg˙idu li jridu imma jien dawn il-kummiedji ma nniΩilhomx. Óadd qatt ma bellag˙li ross bil-labbra lili.

Trick of the trade jisejja˙ dan; l-ewwel nag˙mlu storja ta’ dan it-tip biex xi nofs tuΩΩana çwieç jemmnuha biex kul˙add jarah, imbag˙ad niddevjaw is-su©©ett. Fl-istess programm ukoll kien ©ie jitkellem il-ministru li, Alla jbierek, beda jitkellem wara lg˙axra ta’ billejl. IΩda l-aktar li miss il-qieg˙ Xarabank kien proprju fuq tal-isparatura.

O˙ro© il-g˙a©eb u lil min kellu fil-panel, kollha kontra wie˙ed. F’dan il-programm ˙are© biç-çar il-lanΩit li g˙anhom u g˙ad

kÓ opinjoni

ta’ Xarabank. Iva, niddejjaq li s-Sibt qabel l-a˙barijiet nara lil Peppi bilqieg˙da fuq issufan b’mejda ˙dejh mimlija imbarazz jirreklama l-programm tieg˙u. Jien, li nipprova nara kollox fuq l-istazzjonijiet kollha, jizzikawni u jdejquni u ninsab çert li ˙afna o˙rajn huma tal-istess fehma.

Pink Panther

baqg˙alhom in-Nazzjonalisti bejniethom. Malli feta˙ ˙alqu JPO qabeΩ Beppe u ˙lief jg˙ajru u jkeççih m’g˙amilx fi programm s˙i˙. EΩatt ukoll kif kien ser jitkellem Toni Abela, Peppi jxomm subg˙ajh u javΩa li ser imorru g˙ar-reklami.

Pogramm Ωbilançjat daqs dan kont g˙adni qatt ma rajt fuq TVM, flok ma Peppi g˙amel programm fuq l-40 anniversarju ta’ Malta Repubblika, meta dan il-programm inzerta lejlet din il-festa nazzjonali, g˙aΩel li j©elled nazzjon. Fil-fehma tieg˙i wasal iΩ-Ωmien g˙al manutenzjoni tajba fuq listazzjon nazzjonali, çerta

programmi jridu jkunu b’kontenut diçenti mhux kumbattiment mill-bidu sal-a˙˙ar.

A˙na l-Maltin ma rridux naraw ©lied fuq ir -ring talgladjaturi imma programmi li jedukaw u jg˙allmu. G˙allgrazzja tal-˙anin Alla ˙ri©na minn dak il-perjodu ikrah li kien itappan u j©elled u jifred.

Idejjaqni wkoll il-fatt li dan il-programm ji©i rreklamat minn nhar ta’ Sibt u jibqa’ sejjer sa ©urnata qabel, qisu hu biss jeΩisti. Ninsab infurmat ukoll li ˙afna produtturi jgergru, u ma tlumhomx, li lpromo tag˙hom jidher 50 darba inqas milli jidher dak

Il-programm tal-annimali Pink Panther issa ilu g˙addej is-snin. Nifhem id-dedikazzjoni li g˙andha g˙al-annimali l-preΩentatriçi, iΩda xi drabi dan il-programm qed ikun nieqes mis-sustanza.

Nhar is-Sibt segwejtu u Nevise intervistat ra©el li j˙obb l-annimali daqs in-nies ta’ madwaru. Dan spjega kif ˙ajtu qattag˙ha jg˙in lil dawn il-˙bieb tag˙na. IΩda inkredibbilment l-intervista damet aktar minn 10 minuti, u ˙lief lil Nevise ma’ dan ir-ra©el jirrakonta ma rajniex. Lanqas biss deher il-kelb partikulari li tkellem fuqu. Jiddispjaçini ng˙id li dan mhux entertaining ; titkellem ma’ persuna bilqieg˙da ˙dejk mod u tintervista persuna g˙al aktar minn tmien minuti, speçjalment bilqieg˙da fuq ˙ajt, huwa mod ie˙or.

Dan il-programm mhux eççezzjoni, b˙alu hawn tliet kwarti o˙ra, li waqt programm s˙i˙ il-camera person lanqas jit˙arrek minn postu.

Jekk taqbdu l-iskedi televiΩivi ta’ kull stazzjon tindunaw kif jien ili li indunajt.

Il-Óadd it-tajjeb.

id-dgÓAjjef…immA…il-qAwwi

Patri Mario Attard

“Mieg˙i jew nejja jew ma˙ruqa!”

“Mhux sieqek ’l hawn u l-o˙ra ’l hemm!” “Jiena jew abjad inkella iswed!” Kemm-il darba g˙edtu dan id-diskors!

U tant kemm g˙edtu li mhux lewwel darba li reg˙ext bilmist˙ija lil min semag˙ni! G˙ax il-patri pin©a lilu nnifsu subg˙ajh dritt! Bla ebda Ωball! Li jag˙mel hu kollu tajjeb! Perfett!

Ma fih xejn xi tg˙id fih! Ûinn!

B˙alissa nist˙ajlek titbissem u ççaqlaq rasek. “Ajma ˙ej!

Hawnx g˙alih il-patri eh!” Attent ˙abib! G˙ax min jitkaΩa jaqa’ filkaΩa! U l-img˙allem jg˙idilna çar u tond: “Ti©©udikawx, u ma tkunux i©©udikati; tikkundannawx, u ma tkunux ikkundannati; a˙fru, u ssibu l-ma˙fra,” (Lq 6:37). Ara! Óa niddritta rasi.

In©ib g˙ajnejja f’posthom. U nieqaf nitkerrah. G˙ax meta nilg˙abha tal-im˙allef tg˙idx kemm nikrieh! G˙ax ma nkunx il-veru jien. L-im˙allef wie˙ed hu: is-sultan! Dak t’hemm fuq!

Possibbli? U ˙allik minn t’hemm fuq! T’hemm fuq niΩel hawn! Mela m’g˙o©bux hemm fuq? Ma nafx. Li hemm l-abbundanza naf. G˙alkemm ma nafx li hemm il-˙ela. U se ng˙idlek g˙aliex. Tiftakar meta g˙amel ilmiraklu tal-˙ames ˙obΩiet u Ωew© ˙utiet? Mela tnax-il qoffa bil-biççiet. U g˙aliex, ng˙id jien?

G˙ax il-Mulej jaf jinvesti! Mhux iqammel. Min iqammel ifaddal

biss jaf u qatt ma juΩa dak li jfaddal. Imma min jinvesti xorta o˙ra. Ifaddal g˙al ftit taΩ-Ωmien ˙alli mbag˙ad juΩa dak li faddal meta jkun wasal il-waqt! Wise man!

U kif u f’min jinvesti? Mhux fik u fija! Mela! Jinvesti fik meta t˙alli dik il-˙erqa ©ewwiena u qaddisa fik tirkbek u ççempel lil ommok li ntrefg˙et kontra tieg˙ek. Jew lil missierek li qatg˙ek mill-wirt f’dag˙dig˙a ta’ demm. Meta tg˙id lilek innifsek: “U mbilli se nibqa’ ng˙addi minn quddiemu u ma nkellmux?

X’se nie˙u b’daqshekk?” U tkellmu!

Naf. Int b˙ali. Loqma. Dg˙ajjef. Çkejken. Limitat. Anke hu sar b˙ali u b˙alek: limitat. Jiekol.

Jixrob. Jit˙amme© g˙ax tarbija!

Min jaf kemm ommu Marija ˙aslitu. Imma hekk g˙aΩel li jsir.

Dg˙ajjef. Fil-©isem sintendi.

G˙ax fir-rieda warrablu! Dejjem dritt mexa. Mhux g˙ax iffanfra li kien subg˙ajh dritt. Ma jparlax Ωejjed b˙ali. Saqajh mal-art.

Avolja hu ©ej mis-sema u tassema. Imma stqarr: “Jiena t-triq, il-verità u l-˙ajja,” (Ìwanni 14:6). G˙alhekk, fi kliem ie˙or qal: “Jiena d-dritt.”

Xorta baqa’ mag˙na. Mexa mag˙na. Da˙ak mag˙na. Kiel mag˙na. Beka mag˙na. Raqad mag˙na.

Insomma…g˙ex mag˙na. Kollox mag˙na. Anke meta warrabnieh. Óa©a wa˙da qatt ma wettaq: id-dnub. Tafu g˙aliex? Inkella jekk dineb kif kien se jtella’ lili u lilek mill˙aΩen tag˙na? Kif seta’ jg˙idilna:

“Ejjew g˙andi, intom ilkoll li tinsabu m˙abbtin u mtaqqlin, u jiena nserra˙kom. Óudu fuqkom il-madmad tieg˙i u tg˙allmu minni, g˙ax jiena ta’ qalb ˙elwa u umli, u intom issibu l-mistrie˙ g˙al ru˙kom. G˙ax il-madmad tieg˙i ˙elu u t-toqol tieg˙i ˙afif,” (Mt 11 :28-30)? Kieku kif jista’ jg˙inna jekk hu m˙abbat u mtaqqal bil-˙aΩen tieg˙u stess?

Kif jista’ jserra˙na jekk fih hemm l-g˙eja li j©ib mieg˙u d-dnub?

Kif seta’ j˙affef it-toqol tag˙na jekk hu kien mis˙uq bil-˙tija li wettaq hu stess?

Imma hu, li ma g˙amel l-ebda ˙aΩen, jista’ iva jserra˙ lili u lilek mit-ta˙wid tag˙na. Mid-dubji li hemm ikarwtu ©ewwa fina. Hu jista’ jixxuttalna dmug˙ g˙ajnejna. Jag˙tina t-tg˙anniqa tieg˙u.

Jurina t-tama veru. Basta imma ng˙addu minnu. Qalilna: “Jiena hu l-bieb; jekk xi ˙add jid˙ol ©ewwa permezz tieg˙i jsalva, u jid˙ol u jo˙ro© u jsib fejn jirg˙a,” (Ìw 10:9). Óa nid˙lu minnu xbin f’dan ilMilied! Jiena dg˙ajjef f’©ismi u anke f’ru˙i. G˙ax midneb. Imma jekk nid˙ol f’Ìesù nsir ˙abib tieg˙u u n˙allih jg˙ix fija. Insir qawwi b˙alu!

Mulej! F’jum twelidek nitolbok biex tie˙u kontroll ta’ ˙ajti!

Invadini Mulej! Irrid li ni©i mxebbah mieg˙ek biss. Int. Iddg˙ajjef. Imma l-qawwi!

Ammen.

opINJoNI kÓ

21|12|2014 11

kullhadd.com

DIFFERENZA FI STIL TA’ TMEXXIJA

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

email: keaneo@onvol.net

It-tentazzjoni kienet kbira wisq biex ma niktibx fuq dak li ©ara fl-a˙˙ar jiem u g˙aldaqstant nittama li l-Editur din il-©img˙a ja˙firli li ma ktibtx fuq il-kunsilli lokali.

Kul˙add jaf x’©ara fuq l-inçident tax-xufier ta’ Manuel Mallia. Il-medja Nazzjonalista kellha xalata biex iΩΩid, tnaqqas, tag˙Ωel u tiddeçiedi xi xxandar u ma xxandarx. Il-Kap tal-OppoΩizjoni kont tist˙ajlu lavukat tal-fqar jag˙ti l-pariri b’xejn lill-Prim Ministru dwar x’g˙andu jag˙mel. Il-klips li kellhom g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom bdew juΩawhom qishom slot machines biex iΩidu l-flus li bdew ji©bru. Linteress tag˙hom ma kienx li to˙ro© il-verità imma li permezz ta’ dan l-inçident jitmejlu bilpartitarji tag˙hom biex dawn jag˙tuhom iktar flus. U sa çertu punt irnexxielhom.

Imma x’˙are© bl-iktar mod çar minn dan l-inçident? Wara kollox dan li jimpurtani minnu u dwar dan irrid nikteb.

Integrità mhix mittiefsa Minn dan il-kaΩ tax-xufier ta’ Manuel Mallia, il-Prim Ministru ˙are© bl-integrità tieg˙u mhix mittifsa. Ûamm mal-weg˙da li g˙amel mall-poplu Malti u G˙awdxi kollu u, wara li kellu f’idejh ir-riΩultat tal-inkjesta, ˙a d-deçiΩjonijiet li kellu jie˙u.

Prim Ministru li jiddeçiedi!

Manuel Mallia kellu j˙allas ta’ a©ir bla sens u irresponsabbli ta’ wie˙ed min-nies tal-fiduçja tieg˙u. Óasra, g˙ax kien qed jag˙mel riformi li tant kien hemm bΩonn li jsiru fil-Korp tal-Pulizija.

L-A©ent Kummissarju Ray Zammit ukoll spiçça j˙allas g˙al g˙emil ˙addie˙or. Wara karriera illustra fil-Korp b’dispjaçir naraha tintemm hekk.

Minkejja li l-Prim Ministru ddeçieda, Simon Busuttil xorta mhux kuntent. KaΩ li kompla juri kemm din il-persuna mhux kredibbli. La jaf xi jrid u lanqas fejn jinsab.

Però, l-inkonsistenza ta’ Simon Busuttil tkompli to˙ro© bl-iktar mod çar meta fil-konvenzjoni tal-partit tieg˙u, fejn tkellem ˙afna fuq l-onestà politika, l-g˙ada sirna nafu li disg˙a mill-eksmembri talKabinett tal-a˙˙ar Gvern Nazzjonalista (li tieg˙u Simon kien mibg˙ut speçjali), u li llum huma parti mis- shadow cabinet ta’ Simon Busuttil, Ωammew bejniethom madwar miljun ewro miΩ-Ωieda li kienu taw lilhom infushom wara lelezzjoni tal-2008. Infakkar li din kienet wa˙da mill-ewwel deçiΩjonijiet li ˙a l-Kabinett ta’ Lawrence Gonzi. Is-sabi˙a hi li Busuttil kien qal li kien kontra din id-deçiΩjoni u li kienet deçiΩjoni Ωbaljata. Allura x’inhu jΩommu milli jgieg˙el lil s˙abu jirritornaw dawn il-flus?

U rrid infakkar b’xi kaΩijiet o˙ra tal-onestà tal-Partit Nazzjonalista tafux. Tiftakruh ilkaΩ tax-Shell? Óa nfakkarkom ftit. Lawrence Gonzi u lKabinett tieg˙u kienu ftiehmu li jag˙tu €5 miljun lill-kumpanija Shell wara li din kienet ilha disa’ snin s˙a˙ tilmenta kif kienet qed ti©i mmani©©jata lkwistjoni tal-aviation fuel bejn l-MOBC u l-Enemalta. Dan wara li kien rapurtat fil-medja minn ©urnal ewlieni f’pajjiΩna

kif kienu qed isiru l-affarijiet f’dan il-qasam. Tafu min kien wara l-kaΩ tax-Shell? Kien ©ie rapurtat li l-Uffiççju ta’ Simon Busuttil kien li ressaq dan lilment quddiem il-Kummissjoni Ewropea meta dan kien Membru Parlamentari Ewropew. Kemm t˙allas lUffiççju ta’ Simon Busuttil g˙al din il-biçça xog˙ol fuq kaΩ kontra l-Gvern Malti? Ma ninsewx lanqas li dak iΩ-Ωmien flEnemalta kien g˙addej wie˙ed mill-ikbar skandli li qatt kellna f’pajjiΩna fuq ix-xiri taΩ-Ωejt.

tarax. Lawrence Gonzi ddefenda lil Austin Gatt. Iddefendieh anke meta dan tal-a˙˙ar, b’kumbinazzjoni miskin, nesa li kellu kont bankarju li kien fih madwar €700,000. Kemm kitbet il-medja tal-PN meta Manuel Mallia ˙alla xi ˙a©a fil-karta tad-dikjarazzjoni tieg˙u. Ma’ dan kellna l-arlo©© ta’ Tonio Fenech. Fejn kienet il-medja tal-PN fuq il-kaΩ tal-kont bankarju ta’ Austin Gatt?

Ipokriti!

L-allegazzjonijiet ta’ George Farrugia

Kellna l-kaΩ tal-immigrant mill-Mali li tliet uffiçjali tawh xebg˙a tant li spiçça biex miet ta˙t il-kustodja tag˙hom.

X’g˙amel Lawrence Gonzi dakinhar? Dan kien kaΩ ta’ qtil mhux sparatura li ma laqtet lil ˙add! Fuq dan il-kaΩ il-Partit Nazzjonalista kien ˙are© stqarrija u qal li se jistenna l-eΩodu tar-riΩultat tal-inkjesta u jittamaw li ssir ©ustizja. Imma llum, fuq il-kaΩ tax-xufier ta’ Mallia, ma ridux jistennew ir-riΩultat tal-inkjesta. G˙al darb’o˙ra, ipokriti!

La qed insemmi l-kaΩ taliskandlu tax-xiri taΩ-Ωejt, ma nistax ma nitkellmix fuq dak li qal George Farrugia quddiem il-PAC. Dan qal, fost ˙wejje© o˙ra, li Austin Gatt kien iltaqa’ ma’ a©enti ta’ kumpanija taΩΩejt u minkejja li Austin Gatt g˙all-ewwel kien innega, imbg˙ad kien ©ie rapurtat li dan nesa u qal li ltaqa’ mag˙hom xi darba fix-xahar.

George Farrugia wkoll g˙amel allegazzjonijiet o˙ra fix-xhieda tieg˙u u semma bosta ismijiet li lilhom hu g˙addielhom ‘rigali’.

Semma wkoll id-donazzjoni li hu qal li g˙amel g˙all-kampnja elettorali ta’ Austin Gatt innifsu.

Semma lil Tancred Tabone, Alex Tranter, William Spiteri Bailey u Antoine Galea.

X’g˙amel dakinhar Lawrence Gonzi? G˙amel dak li tant insista fuqu Simon Busuttil tul dawn l-a˙˙ar ˙mistax? Le, ma

Mewt ta’ immigrant

Il-kuntratt tal-pannelli Biex ma tg˙idux li dakinhar Simon, miskin, ma kellux ‘say’ fil-Partit, ejja nsemmu xi ˙a©a li qed ti©ri fi Ωmienu. Kellna lkuntratt tal-pannelli fotovoltajçi fuq bjut ta’ binjiet pubbliçi. Illetter of intent kienet iffirmata minn dak li kien is-segretarju permanenti fil-Ministeru ta’ George Pullicino. Din l-ittra

kienet tinforma lill-konsorzju li l-Gvern kien aççetta l-offerta tag˙hom flimkien mal-bejg˙ tag˙hom lill-operatur tas-sistema tad-distribuzzjoni. Dan meta kien hemm dokument bankarju li ma kienx iffirmat.

Imma George Pullicino qed jg˙id li ma kien jaf b’xejn.

Hawn Simon Busuttil qed jistenna r-riΩultat tal-investigazzjonijiet u sadanittant g˙adu jiddefendi lil Pullicino u lMinisteru li kien imexxi. L-istess, Ωew© kejliet Ωew© piΩijiet.

Ipokrita!

Konsulenzi legali Iktar riçenti sirna nafu blistorja tal-kuntratti li l-kumpanija ta’ Mario Demarco g˙andha mal-Malta Enterprise b˙ala konsulenza legali. Dan meta listess Malta Enterprise g˙andha l-avukati tag˙ha biex proprju jag˙mlu dan ix-xog˙ol. Ìie rappurtat li dan huwa kuntratt li ji©i m©edded kull tliet snin u issa jiskadi fis-sena 2016. Hu allegat li, barra l-over time, il˙las g˙al din il-konsulenza hi ta’ madwar €70,000 fis-sena.

Dan ifisser li sakemm ji©i biex jintemm il-kuntratt fis-sena 2016, Demarco and Associates se jkunu da˙˙lu madwar €800,000 f’konsultazzjoni. Kif ilmedja tal-PN u Simon Busuttil baqg˙u siekta dwar dan il-kuntratt? Possibbli ma kienx hemm min jillikjah b˙alma ©ara bittelefonati tal-kaΩ tax-xufier ta’ Mallia? KaΩ ie˙or fejn tispikka d-diΩonestà tal-PN u l-ipokresija ta’ Simon Busuttil u s˙abu.

12 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ opINjoNI

DAN HU BISS IL-BIDU Naomi Cachia Uffiçjal Politiku

Ftit ©img˙at ilu, waqt l-indirizz tieg˙u lil dawk preΩenti g˙all-Laqg˙a Ìenerali Annwali tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, il-Prim Ministru Dr Joseph Muscat qalilna li l-isfida prinçipali tal-g˙aqda hija li dejjem g˙andha tantiçipa ΩΩminijiet. Stedinna sabiex ma

nibΩg˙ux inkunu pass ’il quddiem minnu, u n˙arsu lejn ideat biex jiΩirg˙u ΩΩerrieg˙a g˙al ˙sibijiet dejjem iktar progressivi.

Nhar il-Óadd li g˙adda, waqt il-Maratona Ìbir ta’ Fondi tal-Partit Laburista, lFÛL kellu open day li l-qofol

tag˙ha kienu Ωew© workshops fejn iddiskutejna rriforma tal-li©ijiet dwar iddrogi tal-abbuΩ u l-abbozz ta’ li©i dwar l-identità tal-©eneru.

B˙ala uffiçjal politku tal-FÛL, ˙adt gost jiena u mmexxi ddiskussjonijiet nara li dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ mhumiex interessati jkunu biss fl-isfond, içapçpu g˙al kulma jg˙id u jag˙mel il-Partit, jew ilGvern. Huwa ta’ dispjaçir kbir g˙alija li jkun hemm min iqisna sempliçiment b˙ala estenzjoni tal-Partit li qed nirrappreΩentaw. A˙na rridu nkunu parteçipi u – g˙aliex le? – kritiçi ta’ x’inhu jintqal u jsir. Irridu nkunu a˙na li nixprunaw çerta bidliet.

Ir-riforma tal-li©ijiet dwar id-drogi tal-abbuΩ Inçidentalment nhar it-Tlieta g˙adda mit-tieni qari labbozz dwar ir-riforma talli©ijiet tad-droga. Dan huwa qasam fejn kien hemm ˙tie©a kbira li ji©i diskuss u indirizzat minn aspett iktar uman u relattiv g˙all-problemi soçjali li ©©ib mag˙ha l-uΩu taddroga. L-ewwel u qabel kollox, ir-riforma proposta u lkonsultazzjoni pubblika li ©iet imnedija wasslu g˙al numru ta’ diskussjonijiet li fihom infushom huma pass importanti sabiex innaqsu listigma relatata ma’ din ilproblema. Huwa importanti ˙afna li nittrattaw dan ilqasam b’mod ˙olistiku, u g˙andna nag˙fsu fuq kampanji edukattivi mmirati sabiex, anke minn età zg˙ira, jiskora©©ixxu u jipprevienu luΩu tad-droga.

Li s-sistema ssir iktar flessibbli, speçjalment fir-rigward ta’ first time users, hija essenzjali meta tikkonsidra li fil-qalba ta’ dan kollu nsibu numru ta’ individwi li g˙andhom problema soçjali, psikolo©ika u fiΩika, u iktar ma nersqu ’l bog˙od mit-tabella ta’ kriminalità, b’rispett lejn dawn in-nies, iktar nistg˙u nibdew insibu soluzzjonijiet effettivi. L-FÛL jemmen li lli©i proposta hija pass importanti fid-direzzjoni t-tajba, u ta’ min jg˙id li huwa pass li missu ilu li sar.

L-abbozz ta’ li©i dwar l-identità tal-©eneru, l-espressjoni tal-©eneru u l-karatteristiçi tas-sess Fit-tieni diskussjoni dwar il-li©i tal-identità tal-©eneru, liema abbozz ipo©©ina fost l-aqwa pajjiΩi fl-Ewropa f’dan ir-rigward, ˙are© biç-çar kemm din hija li©i radikali iΩda indikattiva ta’ Gvern li jifhem biç-çar x’inhuma d-diffikultajiet talminoranzi, Gvern li jag˙raf li jista’ jag˙mel differenza fil-˙ajja ta’ ˙afna nies li minn çkunithom iffaçjaw numru ta’ diffikultajiet.

Punt li ssemma diversi drabi matul id-diskussjoni li kelli ma’ s˙abi l-membri tal-FÛL kien li lpass li jmiss g˙andu jkun lintroduzzjoni tat-tielet ©eneru, biex b’hekk inkunu qed ning˙aqdu ma’ pajjiΩi b˙all-Ìermanja u l-Awstralja u nibqg˙u nibnu fuq il-passi ta’ ©gant li ser i©©ib fis-se˙˙ din il-li©i.

Irridu nkunu a˙na li nie˙du poΩizzjoni u naqbΩu g˙ad-drittijiet tal-komunità LGBTI; jekk ma nkunux a˙na, Ωgur li mhux ser jitkellem g˙alihom min astiena f’vot dwar l-unjoni çivili.

Fl-introduzzjoni ta’ dawn iΩΩew© li©ijiet li semmejt ˙are© biç-çar kif il-Gvern g˙aΩel li jindirizza dawn il-kwistjonijiet li s’issa kienu minsija, kwistjonijiet li ta’ qablu beΩg˙u jindirizzaw. Dan il-moviment huwa liktar sa˙˙a progressiva f’Malta.

F’sena u nofs saru bidliet kbar fil-mentalità ta’ dan il-pajjiΩ. U dan g˙adu biss il-bidu.

B˙ala uffiçjal politiku talForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, lg˙an ewlieni tieg˙i huwa li fi ˙dan l-g˙aqda, Ωg˙aΩag˙ b˙ali jsibu pjattaforma fejn ma jibΩg˙ux jesprimu lilhom infushom, anke fejn l-opinjoni tag˙hom forsi ma tkunx tikkorrispondi ma’ dik popolari. Di©à qeg˙din nippjanaw numru ta’ attivitajiet politiçi g˙as-sena li ©ejja. Is-sena 2014 kienet wa˙da ta’ numru ta’ suççessi g˙all-FÛL, u dan jawgura tajjeb ˙afna g˙as-sena d-die˙la.

Nistieden lill-qarrejja talKullÓadd jibqg˙u jsegwu u jappo©©jaw lill-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti b˙alma dejjem g˙amlu, filwaqt li nawguralhom Milied u sena ©dida mill-isba˙.

EDITORJAL KÓ

21|12|2014 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌURNALISTI REKLAmI ImPAÌNAR U DISINN

EDITORJAL

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

LIL DAWK TA’ RIEDA TAJBA Meta tkun riesqa l-festa tal-Milied kul˙add jibda jsemmi r-rieda tajba.

Anke l-an©li fuq il-presepju, fuq il-faxxa li jΩommu ikun hemm miktub li mberkin dawk ta’ rieda tajba. Qisha r-rieda tajba marbuta ma’ festa u mhux malmod kif g˙andna ng˙ixu. Meta n˙rasu lura lejn din is-sena, rieda dejjem kien hemm. Kemm kienet tajba ma nafux.

Kien hemm rieda qawwija millOppoΩizzjoni li taqbad ma’ kull deçiΩjoni li jag˙mel il-Gvern, anke meta d-deçiΩjonijiet kienu tajbin. L-eΩempju klassiku kien irro˙s tal-kontiiet tad-dawl. F’dan il-kaΩ kul˙add qabel li din kienet l-a˙jar deçiΩjoni li ttie˙det f’dawn l-a˙˙ar g˙axar snin. Sa˙ansitra lViçi Kap tal-Partit Nazzjonalista ammetta li l-˙ajja ma g˙olietx b’konsegwenza ta’ din iddeçiΩjoni.

B’dankollu xorta wa˙da baqg˙u jippruvaw jiΩirg˙u l-biΩa’ fost innies; ida˙˙lu suspetti li l-Gvern kien jisraqhom minn xi mkien ie˙or biex jag˙mel tajjeb g˙arro˙s. Minn dan kollu ma ©ara xejn g˙ax il-ba©it wera xorta o˙ra. Li ma kienx g˙all-fatt li nqala’ l-inçident sfortunat talisparatura ma kinux jafu x’ser jaqbdu jg˙idu dwar ba©it, li g˙al darba o˙ra kien wie˙ed preelettorali, g˙alkemm elezzjoni ma hix ©ejja.

Kien hemm ukoll il-kaΩ talinvestiment b’çittadinanza.

Kellhom rieda qawwija li jag˙mlu

minn kollox biex din l-iskema ma tirnexxix. G˙amlu minn kollox biex iqieg˙du quddiem ilGvern ostaklu wara l-ie˙or. Sa avvelewna quddiem il-Parlament Ewropew.

Minflok, ilKummissjoni Ewropea mhux biss qablet mag˙ha imma tat ukoll ilkunsens tag˙ha. Aktar minn hekk, ˙afna fost dawk li kienu kontra, issa huma stess qeg˙din jistag˙naw minnha! Ir-rieda tajba qeg˙din juruha biex isiru sinjuri minn skema li, li kien g˙alihom, ma saritx.

Din ir-rieda ‘tajba’ baqg˙u juruha sal-a˙˙ar. Meta kien ippubblikat ir-rapport tal-inkjesta dwar il-kaΩ tal-isparatura, it-tliet

im˙allfin, b’referenza çara g˙allmexxejja tal-PN, iddikjaraw li min kien akkuΩahom li kienu parti minn cover-up ma kellux rieda tajba. Ag˙ar minn hekk, akkuΩawhom b’malafama serja u li ppruvaw jimminaw il-kors tal©ustizzja.

Kul˙add ˙aseb li kienu ser jitolbu xi xorta ta’ apolo©ija. Ìara proprju bil-kuntrarju. Il-Viçi Kap Beppe Fenech Adami ddikjara bil-kuntrarju. Ça˙ad il-malafama daqslikieku a©ixxew b’rieda tajba. Hija sitwazzjoni patetika g˙all-a˙˙ar meta naraw li lOppoΩizzjoni g˙adha g˙addejja bl-istess stil ta’ politika ta’ qabel la˙˙ar elezzjoni. Il-fatt li ma

hemmx rieda tajba hija diΩgrazzja g˙all-pajjiΩ.

IΩda l-aktar li tispikka r-rieda tajba hija meta jkomplu jressqu quddiem in-nies lil dawk li ©abu lill-Partit Nazzjonalista fi lsien innies g˙ax ma tantx ©abu rwie˙hom ta’ nies. T˙assarna lil Mario Demarco, meta dan l-a˙˙ar ta konferenza stampa u fuq na˙a kellu tnejn li jispiraw kollox minbarra fiduçja u rieda tajba. Kien qisu pri©unier taç-çirkostanzi bejn Ωew© kalzriera politiçi, wie˙ed jismu Tonio Fenech u l-ie˙or George Pullicino.

Il-lista tan-nies li g˙andhom rieda ‘tajba’ ma tispiçça qatt. IΩda dawn mhux biss qeg˙din fuq ilbankijiet tal-OppoΩizzjoni. Irridu nibΩg˙u wkoll minn dawk li juΩaw lill-Partit Laburista u lillGvern g˙all-iskopijiet u l-finijiet ta’ mo˙˙hom. Persuni li suppost qeg˙din fuq in-na˙a tal-Gvern jag˙mlu ˙sara jew g˙ax jitlg˙alhom il-poter g˙al rashom, jew ikunu qeg˙din ja˙sbu flinteressi tag˙hom flok dak talpajjiΩ. Dawn issibhom dejjem u ssibhom f’kull Ωmien.

Tag˙rafhom minn kemm g˙andhom rieda tajba.

Minkejja kollox, l-Editur u listaff kollu ta’ din il-gazzetta jawguraw il-Milied it-tajjeb lil kul˙add b’mod indiskriminat: kemm lil dawk li g˙andhom u kif ukoll lil dawk li ma g˙andhomx rieda tajba bit-tama li xi darba isibuha!

IN-NIES TAX-XOGÓOL U DAWK LI JOÓOLQU X-XOGÓOL

Leo Brincat Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima

Kien hemm Ωmien meta min i˙addem u min ja˙dem kienu meqjusa qishom kelb u qattus.

Mal-milja taΩ-Ωmien bdew jinteb˙u li kienu bΩonn xulxin u ma setg˙ux jimxu ’l quddiem jekk ma jikkollaborawx flimkien.

Sid ta’ azjenda ming˙ajr ˙addiema jispiçça wa˙du daqskemm ˙addiem bla sid ta’ azjenda ma jistax ikollu futur.

FiΩ-Ωmien li g˙amilt na˙dem fis-settur privat g˙ext mill-qrib l-esperjenzi taΩ-Ωew© na˙at tal-munita meta kelli kuntatt dirett relatat max-xog˙ol tieg˙i minn production managers barranin li kienu jaqilg˙u eluf kbar ta’ liri Maltin qabel biss qlibna g˙allewro, sa tfajliet machine operators li kienu g˙adhom kif telqu mill-bankijiet tal-iskola.

Fil-Gvern il-kuntatt tieg˙ek mal-˙addiema jkun f’diversi livelli G˙alkemm min jafni sew jaf li jien lest li na˙dem ma’

ku˙add li jinsab lest li ja˙dem mieg˙i, kultant issib min jag˙tik gambetta minn ta˙t biex ming˙alih ixekklek f’˙idmietek.

IΩda fuq in-na˙a poΩittiva hemm ferm aktar tajjeb x’wie˙ed jg˙id dwar dawn lesperjenzi u l-aspetti negattivi.

Din s-sena kelli sodisfazzjon doppju Kelli s-sodisfazzjon li fil-Waste Serv nara ˙addiema, fosthom nies li ilhom ja˙dmu malkumpanija sa mis-sena 2002, ikollhom l-ewwel ftehim kollettiv f’g˙omorhom. Ma kinitx biçça xog˙ol façli g˙all-management meta tqis li 75% tal˙addiema huma ˙addiema tal-kuntrattur. G˙alkemm lunjin ippruvat, kif huwa dmirha, tag˙mel lil dawn innies tal-post mal-kumpanija, wasalna fi ftehim g˙ax raw li min-na˙a tag˙na kien hemm rieda ©enwina, li g˙alkemm ma stajniex nag˙mlu dan

g˙ax konna no˙olqu preçedent ikrah, xorta wa˙da rajna li jgawdu mill-istess kundizzjonijiet tal-˙addiema malkumpanija.

Kieku ma ntla˙aqx il-ftehim dwar il-ftehim kollettiv kieku anke dawk li ja˙dmu mal-kuntrattur kienu jmorru minn ta˙t.

Min-na˙a l-o˙ra kienet ta’ sodisfazzjon g˙alija li, b˙ala parti mit-t˙ejjijiet g˙all-qasma tal-MEPA, kelli g˙add ta’ laqg˙at mal-˙addiema taddirettorat ambjentali tal-MEPA li fix-xhur li ©ejjin sejra taqa’ ta˙t ir-responsabbiltà talMinisteru tag˙na.

G˙amilna laqg˙a apposta g˙all-˙addiema f’lukanda ewlenija fejn, fuq firxa ta’ xi tliet sig˙at, kul˙add qal tieg˙u. Iltqajna g˙al aktar minn darba mal-unjins u malunit managers u tajna lopportunità lil kul˙add li jag˙tina r-reazzjoni u ssu©©erimenti tieg˙u g˙allabbozz ta’ li©i li bi˙siebna nressqu fil-Parlament.

Ovvjament, l-a˙˙ar kelma

b˙al dejjem tkun tal-Gvern tal-©urnata, iΩda seren li dak li ser inkunu qed nag˙mlu ser nag˙mluh f’mod konxju li kellimna u smajna lin-nies direttament involuti f’dan ilproçess.

Inutli li wie˙ed jitkellem dwar riformi u strutturi ©odda jekk jinsa jew ipo©©i fil-©enb l-aqwa riΩors li g˙andna f’pajjiΩna: il-˙addiema nfushom.

L-ittri u l-kliem ta’ apprezzament tag˙hom g˙all-attenzjoni li tajniehom huma affarijiet li jag˙tuk sodisfazzjon personali.

Dawn huma l-affarijiet li jimlewk bil-kura©© u jΩidulek limpenn tieg˙ek f’˙idmietek.

B’hekk, id-dover tag˙na, nag˙mluh b’serenità akbar.

Nie˙u din l-okkaΩjoni biex nawgura Milied u Sena Ìdida mill-aqwa lill-qarrejja, filwaqt li nawguralhom risq u hena.

Infakkar ukoll lill-kostitwenti li ser inkompli nara n-nies b˙as-soltu hekk kif jg˙addu lfesti.

14 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ ITTRI

SImON BUSUTTIL U L-€4 mILJUN KUmmISSJONI Sur Editur, Il-ftehim li g˙amel il-Gvern Laburista mal-kumpanija ÇiniΩa dwar l-investiment rekord salva mhux biss lillEnemalta mir-rovina li tefg˙uha fiha gvernijiet Nazzjonalisti, iΩda li salva lill-pajjiΩ fejn l-Enemalta kienet maΩΩra, lill-banek Maltin li silfu miljuni ta’ ewro lill-Enemalta u fuq kollox lill-˙addiema u lill-familji tag˙hom. G˙ax li kieku re©a’ tela’ fil-Gvern GonziPartitNegattiv Ωgur li lEnemalta kienet tfalli g˙al kollox.

Differenza o˙ra kbira u enormi li hemm bejn il-Partit Negattiv (PN) u l-PL hi l-mod ta’ kif sar il-ftehim dwar ilpower station tal-BWSC ta˙t Gvern Nazzjonalista u l-ftehim poΩittiv ta˙t Gvern Laburista.

Fejn dak ta’ Gvern Nazzjonalista kien ftehim ferm negattiv li ˙alla konsegwenzi koroh anke ta’ mard, dak ta’ Gvern Laburista kien ta’ gwadann kbir permezz tat-tra˙˙is tal-kontijiet taddawl u l-ilma lill-poplu kollu, inkluΩ lill-industrija privata kollha.

Barra minn hekk, il-ftehim Nazzjonalista dwar il- power station tal-BWSC gawdew minnu erbg˙a min-nies li

˙asbu g˙al buthom, fosthom çertu Joe Mizzi li allegatament irçieva €4 miljun f’kummissjoni, mentri l-ftehim Laburista gawda minnu l-poplu kollu. Avolja l-ftehim li g˙amel Gvern Laburista b˙ala investiment barrani hu ferm u ferm akbar u sostanzjali minn dak talGvern Nazzjonalista.

Peress li l-eks-Prim Ministru Nazzjonalista Lawrence Gonzi u l-Gvern tieg˙u farfru minn fuq spallejhom kull responsabbiltà politika u m’g˙amlu l-ebda inkjesta dwar l-€4 miljun f’kummissjoni li ˙a eks impjegat talEnemalta li allegatament uΩa l-g˙arfien u l-kuntatti li kiseb f’xog˙lu g˙all-gwadann personali tieg˙u, jekk verament il-Kap preΩenti Simon Busuttil jemmen fir-responsabbiltà politika g˙andu hu issa jordna inkjesta fuq l-€4 miljun kummissjoni li s-Sur Mizzi ˙ataf wara l-ftehim talpower station tal-BWSC. Jekk Simon Busuttil ma jordnax din l-inkjesta indipendenti f’isem il-PN flOppoΩizzjoni g˙ax assolutament ma jemminx fir-responsabbiltà politika, fittrasparenza u l-kontabbiltà li kull politikant g˙andu j©orr.

Il-Viçi Kap Nazzjonalista Mario Demarco u Beppe Fenech Adami, kif ukoll id-

deputati parlamentari Nazzjonalisti u anke uffiçjali o˙ra fl-istess partit, g˙andhom jag˙mlu pressjoni politika fuq il-Kap tag˙hom Simon Busuttil. G˙andhom jag˙mlu pressjoni ©usta u mistennija wkoll Norman Vella u Louise Tedesco permezz tal-programm ta’ kuljum li jag˙mlu fuq l-istazzjon televiΩiv tal-PN. It-termini tal-inkjesta li g˙andu jordna Simon Busuttil g˙andha tistabbilixxi l-g˙ala l-Ministru Nazzjonalista ma ˙ax ˙sieb li ˙add ma japprofitta ru˙u u jie˙u l-miljuni ta’ kummissjoni minn fuq dahar ilpoplu.

Jekk barra s-Sur Mizzi kienx hemm xi ˙add ie˙or li gawda minn din il-kummissjoni u, jekk iva, b’liema mod direttament jew indirettament. Jekk xi ministru Nazzjonalista jew xi kandidat tal-istess partit ing˙atax xi donazzjoni minn dawn l-€4 miljun.

L-inkjesta g˙andha wkoll tistabbilixxi jekk kienx hemm xi donazzjonijiet li ng˙ataw lil xi ministru jew kandidati jew individwi u dawn g˙addewhom lill-PN waqt xi maratona ta’ ©bir ta’ fondi mill-PN. Jekk fl-affermattiv, din id-donazzjoni ng˙atatx f’g˙otja wa˙da jew

f’diversi g˙otjiet.

L-inkjesta g˙andha tistabbilixxi wkoll jekk ing˙atatx xi donazzjoni lil xi persuna jew lil diversi persuni u minn liema distretti elettorali kienu ©ejjin dawn il-persuni.

Kif ukoll jekk, wara, dawn listess persuni b’xi mod tawx lill-PN dik id-donazzjoni.

L-inkjesta g˙andha tistabbilixxi wkoll jekk kienx hemm xi donazzjoni li biha nxtraw xi o©©etti jew affarijiet li gawda minnhom il-PN jew xi kandidat tal-istess partit u li ©ew uΩati matul la˙˙ar kampanja elettorali.

G˙andu jkun stabbilit jekk ilPN, direttament jew indirettament, gawdiex f’xi Ωmien minn din il-kummissjoni ta’ €4 miljun.

Din l-inkjesta jin˙ass ilbΩonn tag˙ha, aktar u aktar meta wie˙ed jiftakar li filbidu tal-2013, waqt l-a˙barijiet ta’ One, il-Membru Parlamentari Nazzjonalista Franco Debono deher die˙el id-Dar Çentrali tal-PN jipponta jdejh ’il fuq u jinstema’ jistaqsi b’vuçi g˙olja: “G˙aliex ma jg˙idux minn fejn ©abu l-flus biex sar dan il-bini?”

Wara din il-mistoqsija imbarazzanti, l-ebda uffiçjal Nazzjonalist ma ˙a passi legali, la kontra Dr Franco Debono u lanqas kontra l-

istazzjon televiΩiv Laburista.

G˙alhekk ©ustament ner©a’ nsostni li l-Kap tal-PN Simon Busuttil g˙andu minnufih isejja˙ g˙al inkjesta indipendenti dwar l-g˙otja ta’ €4 miljun fil-kaΩ tal- power station tal-BWSC. Çert li Simon Busuttil ma jkollu l-ebda diffikultà li jsib persuni ta’ integrità kbira biex imexxu tali inkjesta.

Kulma g˙andu bΩonn Simon Busuttil hu ftit ener©ija, kura©© u nitfa responsabbiltà u kontabbiltà politika.

Barra minn hekk nistaqsi lil Simon Busuttil, kif ukoll lil Mario Demarco, Beppe Fenech Adami, Jason Azzopardi, Frank Psaila u lil kull uffiçjal ie˙or tal-PN, jekk g˙andhomx xi tag˙rif li xi ˙add ˙a €4 miljun wara lftehim li g˙amel il-Gvern Laburista mal-kumpanija ÇiniΩa.

B˙al ˙afna, hi x’inhi lfehma politika tag˙hom, ninsab fuq ix-xwiek kemm g˙ar-risposta tal-membri parlamentari Nazzjonalisti, kif ukoll stennija kbira g˙all˙olqien tal-inkjesta minn Simon Busuttil dwar l- €4 miljun kummissjoni li ng˙ataw ta˙t l-a˙˙ar Gvern Nazzjonalista. ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

KONSULTAZZJONI AÓJAR?

Sur Editur, Id-deçiΩjoni m˙abbra mill-PM li s-sena d-die˙la l-ba©it jit˙abbar f’Ottubru na˙seb li fiha vanta©©i tajbin. Wie˙ed minnhom ikun li d-diskussjonijiet fuq il-ba©it isiru tul dak ix-xahar u anke l-konsultazzjonijiet maç-çittadini jkunu jistg˙u jibdew aktar kmieni.

Dan ikun ifisser li ma jittifisx l-ista©un tal-Milied, u anke bejnietna jista’ jkun hemm iΩjed perjodu ta’ ftehim fil-preludju ta’ dawn ilfesti tant g˙eΩieΩ.

Forsi wkoll g˙ax-xahar li fih nag˙laq snini jkollu xi rigal li ilni nistenna u li semmejtu lill-PM meta g˙edna Ωew© kelmiet qabel il-©irja g˙all-karità tal-President. Çjoè li dawk li rriskjaw flushom u investewhom f’ishma fuq il-BorΩa ta’ Malta, igawdu rata mnaqqsa ta’ taxxa (ladarba dawk b’kontijiet bankarji sa €100,000 g˙andhom flushom salvagwardjati fl-Unjoni Ewropea kollha u j˙allsu taxxa f’Malta biss ta’ 15% g˙al kull ammont li g˙andhom). ÇITTADIN B’INIZJATTIVA, L-IMSIDA

ITTRI KÓ

21|12|2014 15

kullhadd.com

NUQQASIJIET

IS-SULDATI TAL-AZZAR

Sur Editur,

Sur Editur,

Fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Ottubru ppubblikajtli korrispondenza dwar xi nuqqasijiet fil-Kunsill Lokali tal-Óamrun. G˙andi pjaçir nafferma li tnejn minn dawk in-nuqqasijiet ma waqg˙ux fuq widnejn torox, g˙ax kemm il-floodlight quddiem il-Kunsill, li taffiet iddalma, kif ukoll il-bandiera Maltija ©iet imtellg˙a fil-festa tarRepubblika.

G˙alkemm dawn huma d-dover u d-dmir tal-Kunsill, kemm tassindku, tal-kunsilliera u tas-segretarju amministrattiv, xorta nirringrazzja u nag˙ti prosit lil min ˙a l-inkarigu biex jinbidlu dawn in-nuqqasijiet.

Dan l-a˙˙ar iΩ-Ωew© partiti ewlenin li g˙andna f’Malta wrewna xi tfisser li jkollok is-suldati talazzar. Xi xhur ilu jien kont ktibt ittra f’dan il-©urnal lill-Prim Ministru, intitolata ‘Biex tirba˙ gwerra trid tmur bis-suldati talazzar tieg˙ek’. F’din is-saga tala˙˙ar dwar l-isparatura tax-xufier tal-eks-Ministru Mallia, rajna fejn jinsabu s-suldati tal-azzar. Rajna biç-çar kif il-Partit Nazzjonalista fiΩ-Ωminijiet tieg˙u ma kienx çiççi bilqieg˙da, imma kien bil-mo˙bi kollu jimla d-dipartimenti kollha u l-Korp tal-Pulizija bis-suldati talazzar tieg˙u. Rajna biç-çar kif linformazzjoni kunfidenzjali kienet ˙ier©a minn kull dipartiment biex titma l-medja Nazzjonalista blinformazzjoni kontra l-Gvern, li b˙alissa aktar medhi biex ikabbar l-ekonomija Maltija u jara kif ser jg˙in iΩ-Ωg˙ir. Kampanja qalila biex ittellef ir-ritmu tal-Gvern f’xog˙lu u fl-istess ˙in bil-qerq kollu jΩebil˙uh mal-poplu Malti kollu.

Immur ftit lura fis-snin, meta s˙abi s-sajjieda kellhom inçidenti fuq il-ba˙ar ma’ sajjieda Taljani, meta dawn tal-a˙˙ar qattg˙u lkonzijiet tas-sajjieda Maltin biex jg˙addu bil-ga©©a tat-tonn, u s˙abi l-Maltin kienu ˙adulhom ilga©©a tat-tonn biex ma jkomplux jag˙mlulhom il-˙sara. Marru ssuldati Maltin, u fl-inçidenti dawn ˙aduha kontra s-sajjieda Maltin, sa˙ansitra sparaw fuq il-laneç tassajjieda Maltin. Saret inkjesta u, o˙ro© il-g˙a©eb, ©ie deçiΩ li s-suldati g˙amlu sewwa meta ˙aduha kontra ˙uthom il-Maltin. Is-suldati tal-azzar dawru l-fatti kif riedu g˙ax sabu li s-sajjieda

RESIDENT ÓAMRUNIÛ, IL-ÓAMRUN

MAL-ÓAÌRA T-TAJN Sur Editur, Na˙seb li mhux jiena biss, minkejja li m’iniex minn Óad-Dingli, apprezzajt il-prontezza li bih ser ti©i msewwija l-kappella ta’ Santa Marija li ntlaqtet minn sajjetta f’nofs Diçembru. M’hemm xejn isba˙ minn kollaborazzjoni bejn l-Istat u l-Knisja. Anke g˙ax b’hekk il-©id komuni jisserva a˙jar. Il-knejjes u kappelli barra li huma post sagru ta’ kult, ji©bdu lejhom numru mhux Ωg˙ir ta’ turisti, anzi huma wie˙ed mis-selling points tal-prodott turistiku Malti u G˙awdxi.

J. BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

IÇ-ÇITTADINI JAGÓÛLU, IL-KUNTRATTUR IÓALLAT Sur Editur, Jista’ l-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan iqabbad lil xi ˙add biex jissorvelja ˙alli jara li dak li jbattal il-bombli taΩ-Ωibel mag˙Ωul, i˙allih mag˙Ωul u mhux jix˙tu kollu flimkien mill-©did ©ot-trakk? ÇITTADIN LI JIMPURTAH SAN ÌILJAN

m’g˙andhomx xe˙ta g˙all-proçeduri u l-li©ijiet, u s-sajjieda spiççaw il-vittmi, tilfu l-in©enji tag˙hom bi spejjeΩ kbar g˙alihom, u l-ga©©a bit-ton tawha lura lit-Taljani li bdew jid˙ku bina.

Issa qed naraw li ˙er©in kaΩijiet o˙ra li g˙alihom kien isir coverup fi Ωmien in-Nazzjonalisti, u tant din il-cover-up kienet tkun tajba li l-OppoΩizzjoni ta’ dak iΩΩmien ma kinitx tinduna, g˙ax dawk li qed insej˙ulhom suldati tal-azzar kienu leali lejn il-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien.

B˙alma dejjem ng˙id, irba˙na lGvern, però l-pajjiΩ ma rba˙niehx, g˙ax id-dipartimenti li minnhom irid il-Gvern mimlija bis-suldati tal-azzar tanNazzjonalisti. Jekk mhux se jsir xi ˙a©a biex is-sitwazzjoni tibbilançja ru˙ha, nistg˙u nroddulu ssalib lil dan il-Gvern li tellajna blakbar sa˙˙a li qatt kellna fl-istorja ta’ Malta. B’dawn is-suldati lPartit Nazzjonalista qed jag˙mel ir-ri˙ u s-sa˙˙a kollha, g˙ax jaf li meta jrid ser isibhom, u li dawn

Ωgur qatt mhuma ser jippre©udikawh f’xi ˙a©a. Però, irrid inwissi li ser tkun biçça xog˙ol iebsa g˙all-Gvern. Dan g˙ax id-dipartimenti tant imlewhom b’Nazzjonalisti ˙orox matul iΩ-Ωmien, li issa l-Gvern ©ie f’sitwazzjoni li ma hemmx wisa’ fejn ida˙˙al nies o˙ra u kull meta jda˙˙al lill xi ˙add jaqbΩu fuqu b˙al tigra.

G˙alhekk ner©a’ ntenni dak li kien jg˙id il-kbir Duminku Mintoff, li biex tirba˙ gwerra bissuldati tieg˙ek trid tmur. U g˙alhekk lill-Prim Ministru tag˙na nag˙dru, nikkumpatih u nfa˙˙ru bl-og˙la tif˙ir g˙ax qed ji©©ieled il-gwerer bis-suldati ta’ ˙addie˙or. Intenni lil- Laburisti biex jibqg˙u leali u sodi fil-fehma tag˙hom g˙ax bil-mod jasal iΩΩmien li jixtiequ u l-Partit Laburista u Malta jkunu fost laqwa fl-Ewropa.

CARMELO BUGEJA (REGEN), VIÇI SINDKU, MARSAXLOKK

16 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

madWar

1 deÇiÛjoni mhux mistennija

Il-President Amerikan Barack Obama din is-sena ˙asad lil bosta osservaturi politiçi meta nhar l-Erbg˙a li g˙adda ddikkjara li lIstati Uniti lesta li tinnormalizza r-relazzjonijiet diplomatiçi tag˙ha ma’ Kuba.

Ir-relazzjoni bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi ilhom fi stat ˙aΩin mill-1959 meta kolp ta’ stat armat mir-ribelli Komunisti ©ab fi tmiemha ttmexxija tal-Gvern immexxi minn Fulgencio Batista, alleat leali tal-Istati Uniti.

Il-mexxej Kuban, Raul Castro, laqa’ dan l-iΩvilupp u sostna li se jirrispetta l-poΩizzjoni ta’ Obama u jikkoopera mieg˙u biex ilpajjiΩi mmexxijin minnhom ja˙dmu id f’id fis-snin li ©ejjin.

Kif kien mistenni, bosta Amerikani ta’ dixxendenza Kubana kellhom reazzjoni qawwija g˙al din id-deçiΩjoni. Filwaqt li w˙ud fer˙u li se jer©g˙u jinfet˙u l-bibien g˙all-pajjiΩ ta’ ori©ini tag˙hom, o˙rajn kienu rrabbjati li l-Amerika se jkollha relazzjoni amikevoli mal-Gvern Komunista li ppersegwitahom.

1

2 summit qasir

3 vot ta’ fiduÇja?

Is-summit li sar f’Brussell din il-©img˙a mar kontra r-rutina tradizzjonali ta’ laqg˙at simili hekk kif kien konkluΩ f’©urnata wa˙da biss u mhux tnejn b˙as-soltu. Il-punti ewlenin li ©ew diskussi f’dan is-summit kienu t-tensjoni bejn ir-Russja u l-Ukraina, kif ukoll il-fond ta’ investiment imressaq mill-President talKummissjoni Ewropea Jean-Claude Juncker.

Bosta mexxejja Ewropej kellhom reazzjoni poΩittiva g˙all-mod konçiΩ kif saret il-laqg˙a u rritornaw f’pajjiΩhom konvinti li lUnjoni Ewropea qieg˙da toqrob lejn poΩizzjoni definittiva dwar dawn iΩ-Ωew© kwistjonijiet.

Madankollu, diversi vuçijiet kritiçi rrimarkaw li s-summit naqas milli jg˙id b’mod speçifiku minn fejn se ji©i l-investiment neçessarju biex il-fond propost minn Juncker jil˙aq il-miri tieg˙u. Barra minn hekk, kien hemm min spekula li l-mexxejja Ewropej ikkonkludew in-negozjati kmieni biex jevitaw il-protesti kbar li laqtu lil Brussell f’dik li kellha tkun it-tieni ©urnata tas-summit.

Il-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi reba˙ vot ta’ fiduçja li qajjem kontroversja kbira din il-©img˙a b’162 vot favur u 37 kontra, ming˙ajr ebda astenzjoni. Fost l-iktar punti li qajmu kontroversja kien hemm tnaqqis notevoli fil-ba©it ta’ diversi re©juni, kif ukoll riformi li se jag˙tu flessibbiltà ikbar lil min i˙addem meta ji©i biex itemm limpjieg tal-˙addiema tieg˙u.

Minkejja r-riΩultat apparentament poΩittiv tal-vot, kien hemm tensjoni kbira fis-Senat hekk kif diversi esponenti tal-oppoΩizzjoni rriffjutaw li jivvutaw filwaqt li o˙rajn sa˙ansitra abbandunaw il-kamra.

Barra l-konflitti li se˙˙ew fis-Senat, kien hemm bosta o˙rajn fit-toroq tal-Italja fejn l-ikbar unjins tal-pajjiΩ organizzaw protesti kontra dawn il-miΩuri illi, fil-fehma tag˙hom, se jwasslu g˙at-telf ta’ eluf ta’ postijiet tax-xog˙ol.

ta’ barra kÓ

21|12|2014 17

kullhadd.com

iD-Dinja

6 tensjoni kbira

2 5 3 6 4

Ir-relazzjonijiet diplomatiçi bejn l-Istati Uniti u l-Korea ta’ Fuq g˙amlu pass kbir lura fil-jiem li g˙addew hekk kif il-pajjiΩ AΩjatiku sab ru˙u akkuΩat illi g˙amel attakk virtwali fuq Sony Pictures biex jipprova jwaqqafha milli to˙ro© il-film The Interview.

Dan il-film komiku jinkludi fih pjan fittizju biex ji©i assassinat ilmexxej tal-Korea ta’ Fuq Kim Jong-un. Madankollu, huwa ma ˙ax din l-istorja b’mod çajtier u kemm-il darba ordna lil Sony Pictures biex ma jo˙or©ux dan il-film. Meta dawn tal-a˙˙ar injorawh, grupp ta’ hackers da˙lu fl-arkivji virtwali tag˙hom u ˙ar©u diversi films tal-kumpanija fuq l-internet biex jitniΩΩlu b’xejn.

L-attakk fuq Sony kien segwit minn theddida li, jekk jibqg˙u bil-˙sieb li jo˙or©u l-film, se jkun hemm attentat terroristiku simili g˙al dak tal-11 ta’ Settembru 2001. Din it-theddida wasslet lil diversi teatri biex jirrifjutaw li juru dan il-film min˙abba l-biΩa’ li jkunu involuti f’attentat.

5 iktar sanzjonijiet

4 DeÇiÛjoni kontroversjali Qorti g˙olja tal-Unjoni Ewropea ordnat ittne˙˙ija tal-Óamas mil-lista ta’ gruppi terroristiçi tal-istess Unjoni wara li laqg˙et l-argument tal-Palestinjani li sostnew illi din ilklassifikazzjoni kienet in©usta min˙abba kwistjoni teknika ta’ natura legali.

Il-Óamas ilhom jag˙mlu parti minn din illista mill-2003 wara li kkoordinaw diversi attakki terroristiçi kontra vittmi IΩraeljani.

Madankollu, fl-2010, il-Óamas appellaw din id-deçiΩjoni hekk kif sostnew li organizzazzjoni eletta mill-poplu b’mod demokratiku ma tistax ti©i kklassifikata b’dan il-mod.

Il-Gvern IΩraeljan ikkritika b’mod iebes din id-deçiΩjoni u sostna li qieg˙da tag˙tihom sens ta’ le©ittimità. Madankollu, ilKummissjoni Ewropea assigurat lill-IΩraeljani li l-poΩizzjoni politika tal-Unjoni Ewropea fil-konfront tal-Óamas mhix se tinbidel u li d-deçiΩjoni tal-Qorti se ti©i appellata.

L-Istati Uniti u l-Unjoni Ewropea imponew sanzjonijiet ©odda fuq ir-Russja din il-©img˙a. Madankollu, ir-rawnd il-©did ta’ sanzjonijiet ma kinux immirati lejn ir-Russja direttament, imma lejn ilpeniΩola Krimena, illi b˙alissa qieg˙da ta˙t il-kontroll Russu.

Dawn is-sanzjonijiet qeg˙din ji©u imposti f’forma ta’ projbizzjoni fuq ix-xiri ta’ prodotti esportati minn dan ir-re©jun, kif ukoll limitazzjoniet fuq is-settur turistiku.

Ir-rawnd il-©did ta’ sanzjonijiet qeg˙din ji©u interpretati b˙ala messa©© çar li l-Istati Uniti u l-Unjoni Ewropea ma aççettawx lokkupazzjoni illegali tal-Krimea minkejja l-fatt li fix-xhur li g˙addew dan ir-re©jun ftit li xejn issemma fin-negozjati ta’ paçi bejn ir-Russi u l-Ukraini.

Minkejja dan l-iΩvilupp, il-President Russu Vladimir Putin jidher li se jibqa’ jirreΩisti l-pressjoni tal-Punent u sostna li l-pajjiΩ huwa kapaçi li jsib alternattivi g˙all-investiment Amerikan u Ewropew.

18 21|12|2014 KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

kullhadd.com

KÓ KUN Af

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

ID-DRAGUN KOMODO

Hu l-ikbar u l-iktar rettilu b’sa˙˙tu li jeΩisti fil-familja tal-gremxul. G˙andu rasu tawwalija u çatta b’geddum jag˙ti fit-tond, ©ilda ˙arxa bil-qxur u denb immuskolat. Kaççatur feroçi li jista’ jikber sa 10 piedi (3mt) u jiΩen mal-300 libbra (136kg). Fis-salva©© jista’ jg˙ix g˙al 30 sena. Kapaçi jitla’ mas-si©ar u jaf jg˙um.

Annimal li jiekol minn kollox Il-komodo jiekol kulma jsib quddiemu, b˙al çriev, mog˙oΩ, ˙nieΩer, klieb u xi minn daqqiet jattakka lill- bniedem. Però, il-biçça l-kbira jiekol fdalijiet ta’ annimali mejta. Meta ma jsibx x’jiekol jattakka lil speçi b˙alu.

Din il-kwalità ta’ gremxula ©ganteska ttieg˙em u xxomm minn ilsienha, li g˙andu forma ta’ furketta b’Ωew© ponot. Ìeneralment, biex tikkaççja toqg˙od misto˙bija u ma tiççaqlaqx; ©ieli ddum diversi sig˙at tistenna l-priΩa tg˙addi viçin. Hekk kif ikun il-waqt id-dragun jaqbeΩ fuq il-vittma u b’dak ix-xedaq mimli snien li jaqtg˙u daqs mus tal-le˙ja u par idejn bi dwiefer li jwa˙˙xu, ja˙taf il-priΩa ming˙ajr ebda çans li ta˙rab. Dawk l-annimali li jlaqqtu biss xi ©idma ta’ dan id-dragun xorta wa˙da jmutu fi Ωmien 24 sieg˙a.

Dan g˙ax din il-gremxula ter˙i speçi ta’ bΩieq (saliva) li, appena jmiss ma’ xi ferita, il-batterju jivvalena d-demm tal-vittma u tikka©una l-mewt. Meta d-dragun ta˙rablu l-priΩa wara li jkun attakkaha, dan isegwiha (©ieli anke mili ’l bog˙od) grazzi g˙as-sens taxxamm, sakemm l-effett tal-velenu joqtol il-priΩa fer-

uta. F’ikla wa˙da d-dragun kapaçi jiekol 80% daqs ittoqol tieg˙u.

Namur In-namur ta’ din ir-razza ta’ gremxul hu bejn Mejju u Awwissu. F’Settembru jbidu mat-30 bajda ta˙t munzell ˙atab niexef. L-omm tipprote©i l-bajd billi toq˙od g˙assa ˙dejn il-bejta. Wara disa’ xhur il-bajd ifaqqas. Appena jfaqqsu, il-frie˙ jitilqu ji©ru g˙allkenn fis-si©ar g˙ax malajr ji©u attakkati mill-predaturi. Il-frie˙ jiΩnu 3.5 uqiji (100g), b’tul ta’ 16-il pulzier (40çm). Sakemm isiru adulti 10% biss jirnexxilhom jg˙ixu min˙abba li spiss jieklu ’l xulxin.

Meta id-dragun komodo jsir adult jag˙mel territorju g˙alih wa˙du b’distanza ta’ 1.2 mil (2km) kwadru, ˙lief waqt iΩ-Ωmien tan-namra. I˙obb jag˙mel toqob ta˙t l-art biex jistkenn mill-qilla tax-xemx. I˙obb ukoll jg˙um u jaqsam distanzi kbar bejn gΩira u o˙ra.

G˙alkemm ˙afna minn dawn id-draguni jitrabbew fiΩ- zoos , l-abitat tag˙hom hu fil-gΩejjer ta’ Flores, Padar u l-gΩejjer ta’ Lesser Sunda fl-IndoneΩja, li tag˙mel parti mil-arçipelagu ta’ Malay.

Dejjem jonqsu Din il-gremxula qieg˙da fil-periklu li tispiçça sa ftit Ωmien ie˙or. Dan g˙ax kienet u g˙adha ssir ˙afna kaçça illegali g˙al dawn l-ispeçi. Fil-park nazzjonali tal-IndoneΩja li sar fl-1980, hu stabbilit li hemm

jg˙ixu bejn 4,000 u 5,000 speçi minn din il-gremxula fis-selva©©. Imma konservazzjonisti ja˙sbu li hemm 350 biss minn dawn li jistg˙u jitg˙ammru. JeΩistu mal-55 komodo mrobbija fiΩ- zoos . Fl-1992, g˙allewwel darba f’zoo fl-IndoneΩja, faqqsu erbg˙a minn din l-ispeçi. Fil-mag˙luq (fiΩ-zoo) ma jg˙ixux iktar minn ˙ames snin.

Attività tal-vulkani, terremoti, nirin, nuqqas ta’ ikel, kaçça illegali u turiΩmu, wasslu biex din il-gremxula mostruΩa tonqos min-numru.

G˙alkemm il-komodo tikkaççja bis-sens tax-xamm, din il-gremxula kapaçi tara sa 300 metru (980 pied) bog˙od. Kapaçi jxomm annimal mejjet minn 4km (2.5 mili) bog˙od. Is-sens tas-smig˙ hu baxx ˙afna.

KurjuΩ il-fatt li l-velenu tal-komodo ma jaffettwax komodo ie˙or waqt il-©lied ta’ bejniethom. Din ilgremxula ©ganteska kapaçi ti©ri g˙al distanza qasira ta’ madwar 11-il mil fis-sieg˙a, (18kph).

G˙alkemm id-dragun komodo ilu jeΩisti miljuni ta’ snin, il-bniedem sar jaf bih mal-mitt sena ilu.

Mhux ta’ min jafdah Veru jidher annimal mans, imma jkun aggressiv u perikoluΩ jekk xi ˙add jid˙ol fit-territorju tieg˙u, speçjalment fi Ωmien in-namur. F’Ìunju tal-2001, waqt Ωjara fiΩ-zoo ta’ Los Angeles, Phil Bronstein, leksra©el tal-attriçi Sharon Stone, kien ©ie attakkat u ferut gravi minn komodo dragon u kellu jittie˙ed lisptar.

MILIEd KÓ

21|12|2014 19

kullhadd.com

INTERVISTA MAL-PRESEPISTA SANDRO FARRUGIA

PRESEPJU STATIKU GÓALL-WIRI F’ÓAL LUQA KITBA TA’ ALAN SALIBA

L-inkora©©iment tan-nies isa˙˙a˙ lid-dilettant

Sandro Farrugia

Issa li ninsabu ftit jiem biss ’il bog˙od mill-©urnata tal-Milied, dan l-ispirtu jin˙ass iktar. It-toroq u d-djar kollha mΩejnin biex i˙abbru l-mi©ja tal-Mulej fostna. It-temp ukoll da˙al fl-ispirtu g˙ax kesa˙ mhux ˙aΩin u xi ˙alba xita ma tonqosx. Il-knejjes jinsabu armati, u iΩjed ma toqrob il-©urnata tal-Óamis, iΩjed ikompli jΩidu fl-armar tag˙hom.

Diversi g˙aqdiet u indvidwi fet˙u lwirjiet tag˙hom ta’ presepji u materjal ie˙or relatat, waqt li diversi nies jinsabu fi djarom jippreparaw il-˙elu u ikel ie˙or tal-Milied. Dawn u ˙afna aktar jag˙mlu l-Milied Malti.

Fost il-bosta wirjiet ta’ presepji li nsibu f’pajjiΩna, Ωort il-presepju li jibni Sandro Farrugia, esibit fil-kaΩin tasSoçjetà Filarmonika Unjoni ta’ Óal Luqa. Emozzjonat, iΩda sodisfatt immens b’xog˙lu, Sandro tani ˙arsa dettaljata ta’ kull rokna li nsibu f’dan ilpresepju mdaqqas mhux ˙aΩin, b’qies ta’ 100 pied kwadru.

Dilettant minn çkunitu Minn meta kien Ωg˙ir Sandro dejjem kien jg˙in lill-katekisti tal-muΩew biex jag˙mlu l-grotot li kienu jqassmu b˙ala rigal lit-tfal tal-muΩew, fiΩ-Ωmien tal-

Milied. Dawn kienu jkunu tal-kartapesta, b’pasturi tal-©ibs. Minn hemm Sandro dejjem kien jipprova jesperimenta biex jag˙mel xi ˙a©a g˙al rasu.

Emozzjonat, beda jirrakkuntali li missieru, li ˙alla din id-dinja g˙axar snin ilu, kien i˙e©©u biex jurih kif ja˙dem presepji ikbar fid-daqs u anke biex jirfina çerta teknika. Sandro ˙a interess kbir u kompla jkabbar maΩΩmien. “Xi darba nag˙mlu wie˙ed kbir flimkien,” kien jg˙idlu missieru. IΩda sfortunatament dan baqa’ qatt ma se˙˙. L-a˙˙ar presepju li ˙admu flimkien hu u missieru kien presepju mdaqqas ma˙dum bl-expanding foam.

Materjal ori©inali li bih kienu anke reb˙u premju.

Il-˙sieb ta’ missieru baqa’ jidwi f’mo˙˙ Sandro, iΩda l-akbar problema kienet il-pasturi, sakemm sentejn ilu ltaqa’ ma’ Lawrence Baldacchino u ordna sett pasturi tat-tafal ma˙duma kompletament bl-idejn, u s-sena l-o˙ra tella’ l-ewwel wirja ta’ presepju statiku kbir iddedikat proprju g˙all-memorja ta’ missieru. Dan ukoll idda˙˙al filkompetizzjoni nazzjonali fl-istess kategorija.

L-inkora©©iment tan-nies ˙e©©ewh biex ikompli g˙addej f’dan il-pass u din is-sena qed tella’ t-tieni presepju g˙all-wiri.

kollu li naraw ˙adimhom Sandro stess.

Ma jonqosx ukoll li nsibu bosta innovitajiet, sforz l-imma©inazzjoni ta’ Sandro. Insibu projezzjoni ta’ sema movimentata fl-isfond ta’ tliet ˙itan u ssaqaf tal-presepju, li mal-©urnata tidher b˙ala sema bis-s˙ab u mal-lejl tidher bl-istilel u kewkba. Flimkien ma’ ˙u©©ie©a nar ta’ veru u nixxieg˙a ta’ ilma veru b’pastur ta˙tha. Dawn huma innovitajiet li Ωgur ma ssibomx fi presepji o˙ra u jag˙mlu dan il-prespju eqreb lejn ir-realtà.

In-nag˙a© li nsibu fil-presepju ˙adimhom ukoll Sandro mit-tafal tatterrakotta. B’kollox, f’sentejn ˙adem 138 nag˙a©a, b’˙afna minnhom b’poΩizzjonijiet ori©inali g˙all-a˙˙ar li Ωgur ma ssibx tixtrihom. Fost dawn insibu d-dehra tal-an©lu lir-rag˙ajja, fejn in-nag˙a© jidhru sfrattati u, blimma©inazzjoni tieg˙u, Sandro ˙oloq poΩizzjonijiet uniçi g˙an-nag˙a©.

Il-kmamar li naraw ˙adimhom kollha ©odda din is-sena. Dawn huma mg˙ammra b’g˙amara u affarijiet minn ©ewwa biex jidhru ferm iΩjed realistiçi.

F’dan il-presepju nsibu ˙ames qisien differenti ta’ pasturi biex tin˙oloq perspettiva, fejn il-pasturi Ω-Ωg˙ar jitpo©©ew wara u l-kbar iΩjed ’il quddiem. Óinijiet tal-ftu˙

Presepju statiku kbir g˙all-wiri

Xena li turi nixxieg˙a b’pastur ta˙t l-ilma

Sandro spjegali li ilu sena s˙i˙a ja˙dem g˙al dan il-presepju. Minkejja li l-˙dima materjali tibda lejn l-a˙˙ar erba’ xhur tas-sena, minn sena qabel huwa jkollu l-˙sieb ta’ kif ikun se jibni l-presepju tas-sena ta’ wara. B˙alissa, waqt li jinsab miftuh g˙all-wiri, di©à g˙andu m˙aΩΩeΩ idea çara g˙all-presepju tas-sena d-die˙la. Hekk kif tg˙addi l-festa ta’ Sant’Andrija, li g˙aliha Sandro jag˙ti parti sew minn ˙inu, huwa jibda jipprepara xi affarijiet b˙al kmamar, si©ar u aççessorji li ja˙dimhom id-dar, waqt li fil-bidu ta’ Settembru jibda l-˙idma fil-post, kuljum bis-Sibtijiet, Ódud u festi.

Il-presepju ta’ din is-sena huwa ma˙dum kompletament ©did mill-bidu sal-a˙˙ar fil-jablo u miksi bil-©ibs, g˙ajr g˙al u˙ud mill-pasturi li din is-sena Ωdiedu fil-kwantità. Sandro spjegali wkoll li kwalunkwe ˙a©a li nsibu filpresepju ˙adima hu stess, g˙ajr g˙allpasturi, ming˙ajr g˙ajnuna materjali ta’ ˙add. Qafas, kmamar, si©ar, blat, ambjent, ˙itan, narrazzjoni, dwal u dak

Biex taraw dawn u ˙afna iΩjed nissu©erilkom li ΩΩuru dan il-presepju interessanti ˙afna li jifta˙ fost il-©img˙a

mill-5.30pm sad-9.00pm. Is-Sibtijiet, Ódud u festi jifta˙ ukoll fil-g˙odu mid9.30am sa 12pm u fil-g˙axija mill5.30pm sad-9.00pm. Ósieb g˙all-futur Il-˙sieb ta’ Sandro huwa li jkompli jkabbar fil-qies. Jixtieq ukoll iΩid finnumru ta’ pasturi kif ukoll jo˙loq bosta ideat differenti u ori©inali biex b’hekk ikomplu jag˙mlu dan il-presepju uniku b˙al kull sena, dejjem iddedikat g˙allmemorja tal-mibki missieru.

Naturalment, biex tittella’ wirja b˙al din, Sandro sab g˙ajnuna ming˙and bosta sponsors u individwi fosthom Sergio Costa, Lawrence Cassar, Keith Micallef, Raymond Saliba, Jason Farrugia u Andre Magri li g˙enuh f’bosta affarijiet differenti. Ta’ dan Sandro jirringrazzjahom mill-qalb.

Ringrazzjament speçjali jmur ukoll g˙all-Kumitat Çentrali tas-Soçjetà Filarmonika Unjoni ta’ Óal Luqa, li g˙al sena o˙ra re©g˙u wrew fiduçja fih biex jer©a’ jesibixxi dan il-presepju f’wa˙da mill-kmamar tal-kaΩin tag˙hom.

Ringrazzjament finali jmur g˙all-familja tieg˙u, b’mod speçjali lil martu Maria tal-paçenzja kbira li tie˙u bih u tassapport kontinwu li jsib ming˙andhom. Fl-a˙˙ar nett Sandro jixtieq jirringrazzja lill-viΩitaturi kollha li jΩuru lpresepju tieg˙u u wirjiet o˙ra g˙ax, kif temm jg˙idli hu stess: “Linkora©©iment tan-nies isa˙˙a˙ liddilettant.”

Xena li turi rag˙aj imdawwar bin-nag˙a© li ˙adem Sandro stess

20 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ milied

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI “Minn din ir-rokna nixtieq nawgura lid-diri©enti u lill-qarrejja kollha tal-KullÓadd, il-Milied it-Tajjeb u Sena Ìdida mimlija hena, barka u risq”

Ìraw bÓal-lum Twelid: 1773: Robert Brown, botaniku Brittaniku li miet fl-1858. Mag˙ruf g˙ad-deskrizzjoni taç-çaqliq ˙afif ta’ partiçelli Ωg˙ar ˙afna, li jkunu sospiΩi fil-likwidi. Hu sab dan kollu fl-1827.

1804: Benjamin Disraeli, Prim Ministru IngliΩ. Darba ddikjara li “Ebda gvern ma jista’ jkollu sigurtà fit-tul jekk ma jkollux oppoΩizzjoni formidabbli.” Miet fl-1881.

1829: Laura Dewey Bridgman, Amerikana li kienet g˙amja, truxa u muta. Kienet l-ewwel persuna mg˙allma tekniçi li aktar tard evolvew fil-metodi moderni tat-tag˙lim.

1879: Josef Stalin, dittatur Russu bejn l-1929 u l-1953. Fl-1893 da˙al f’seminarju biex jistudja g˙al saçerdot, iΩda tkeçça fl-1898 min˙abba li ˙a sehem fl-attivitajiet Marxisti. Waqqaf il-gazzetta Pravda (1911) u kien mag˙Ωul b˙ala l-Bniedem tas-Sena tal-magaΩin Time, fl-1939 u fl1942.

Hampers differenti gÓall-milied G˙al bosta nies fid-dinja, inkluΩi a˙na l-Maltin, ilfesti u l-jiem tal-Milied i ku nu Ωm ie n l i f i hom ‘nindafru’ xi fti t ak tar, fejn nisimg˙u wkoll lil min jg˙id “kul u ixrob u mix-xog˙ol i loq”.

Ma dank ol lu, q ed ji rri Ωu lt a l i d i n i s-sen a ˙a fna u ˙ af na n i es qeg˙din joqog˙du attenti g˙al dak li jieklu u jixorbu, peress li saru konxji ta’ sa˙˙ithom u nstab li qed jibdlu x- sherry u lmince pies maΩ-Ωejt talcoconut u l-quinoa.

G˙alhekk din is-sena lklijenti qed ikunu offruti varjetà kbira ta’ hampers bi prodotti li jg˙inu ssa˙˙a ta’ dak li jkun, u fihom jinstabu minn pilloli ta’ vitamini sa ˙axix nej u qmu˙ sustanzjuΩi.

Ham pers o ˙ra hum a pp ak kja ti b i prod ot ti glut en-f ree , te t al ˙wawar, g˙asel organiku, tadam imqadded, ©amm u ilma u Ωejt tal- coconut.

C hi n zal ee Son am i, il k reat ur t al - fo od ch ain Planet Organic kien rappu rta t li qa l:

“Tradizzjonalment konna nbig˙u hampers mimlija bl-aqwa ikel… IΩda kellna numru qawwi ta’ klijenti li talbuna prodotti li jindukraw aktar is-sa˙˙a tal-individwi. G˙alhekk, din is-sena kabbarna lvarjetà biex nilqg˙u g˙attalba.”

Id-ditta ˙ar©et kaxxa tal-Milied, li tiswa €158, li, fost affarijiet o˙ra, fiha çi kk u la ta ne jja, ˙ob Ω mag˙ mu l m i ll -b ro k kl i , Ωerrieg˙a t al- chia , Ωejt tal- coconut, ta˙ini u xi vaΩetti ta’ butir tal-©ewΩ.

JinÌabru biex JifqgÓu l-crackers L-akbar katina ta’ nies biex ifaqqg˙u l- crackers talMilied kienet rekordjata fit-13 ta’ Diçembru tassena l-o˙ra f’Birmingham.

Din l-attività tniΩΩlet filGuinness Book of Records wara li ˙addiema tal-

uffiççju, ˙addiema tar-ristorant, nies li kienu qed jixtru u o˙rajn li kienu mexjin fit-triq, ing˙aqdu fi Brindleyplace waqt ˙in likel biex b’total ta’ 749 ru˙ li jfaqqg˙u l- crackers waqqfu r-rekord g˙all-

itwal katina ta’ nies.

Qabel, l-itwal rekord kien dak b’603 parteçipanti f’Tobacco Dock f’Londra. Dan ir-rekord twettaq ukoll fit-2 ta’ Novembru tas-sena li g˙addiet.

l-itwal siÌra tal-milied …taÇ-Çikkulata 1922: Paul Winchell, ventrilokwist Amerikan. Óadem b’Ωew© pupi, li ng˙ataw l-isem ta’ Jerry Mahoney u Knucklehead Smiff. Kien ukoll il-vuçi ta’ Tigger fis-sensiela Winnie the Pooh. Miet fl-2005.

1937: Jane Fonda, attriçi Amerikana, rebbie˙a ta’ Oscar u attivista.

Reb˙et l-Oscar bil-film Coming Home (1978).

Imwiet: 1807: John Newton, saçerdot IngliΩ, kittieb tal-innijiet. Fosthom insibu Amazing Grace (1779).

1824: James Parkinson, tabib IngliΩ li twieled fl-1755. Hu ddeskriva l-marda tar-rog˙da fl-1817, li llum ˙adet kunjomu.

1967: Louis Washkansky, bejjieg˙ tal-merça mill-Afrika t’Isfel. Hu kien l-ewwel bniedem li rçieva trapjant tal-qalb minn bniedem ie˙or u g˙ex g˙al 18-il jum. Hu kien twieled fl-1914.

1992: Stella Adler, g˙alliema Amerikana tar-reçtar. L-istudenti tag˙ha jinkludu lil Marlon Brando u lil Robert De Niro. Twieldet fl1901.

2000: Alfred J. Gross, inventur imwieled fil-Kanada. Fl-1939 ivvinta l-walkie-talkie u fl-1949 ivvinta l-pager li wassal g˙at-telefowns bla fil u ç-çellulari. Gross twieled fl-1918.

Ìrajjiet: 1992: Home Alone. Ûew©t ibniet minn Chicago, fl-età ta’ disa’ u erba’ snin çemplu 911 wara li mlew il-banju bl-ilma u taw allarm taddu˙˙an. Il-pulizija sabu li kienu t˙allew we˙idhom id-dar, waqt li l©enituri tag˙hom ˙adu vaganza ta’ disat ijiem f’Acapulco, il-Messiku.

2012: Tmiem id-Dinja. Skont xi w˙ud, il-kalendarju antik tal-Mayas ˙abbar tmiem id-dinja f’din id-data. Anke s-solstizju tax-xitwa jkun f’linja wa˙da mal-Milky Way f’din id-data.

L-itwal si ©ra tal-M ili ed mag˙mula miç-çikkulata ˙adet xahar biex saret.

G˙aliha t˙allsu ¤36,197 g˙al 65% t a’ çik ku lat a sewda. Ġ ibd et l -att enzjoni tal-medja internazzjonali, g˙ax saret minn Pat ri ck Roger, sk ult ur mag˙ruf tal-prodotti taç-

çikkulata.

Is-si©ra, li hi twila 32 pied saret fi Sceaux, inna˙a t’isfel ta’ Pari©i u liskop prinçipali tag˙ha kien biex jin©abru flus g˙all-karità. Tant hu hekk li kienet meg˙juna organizzazzjoni li tistudja lmard newromuskulari.

Patri ck Ro ger hu mag˙ruf sew fi Franza g˙all-prodotti taç-çikkulata l i jag˙mel . Fis-sena 2000 kien ivvutatat b˙ala l-aqwa arti©jan FrançiΩ u hu mfittex ukoll g˙allmudelli żg˙ar ta’ Santa Claus u çriev li jag˙mel fi Ωmien il-Milied.

MILIed kÓ

21|12|2014 21

kullhadd.com

L-Ite MIssa est bIL-GILjottIna L-isem tant popalari Noël, derivat millFra nç i Ω, mi ©j ub g˙ al l -M al t i jf i sse r propju ‘Milied’. U peress li dan huwa x-xahar tal-Milied, il-persuna©© li ser infakkru llum, minkejja li rabta partikolari ma’ din il-festa m’g˙andux, iħaddan proprju dan l-isem li jfakkar il-Mi©ja tas-Sinjur.

Dun Noël Pinot

Eman Bonnici

Imwieled Angers, madwar tliet mitt kilometru fuq il-Lbiç tal-belt ta’ Pari©i f i Fra nza nh ar i d-19 ta’ Di çembru 1747, Noël Pinot kien l-iΩg˙ar fost sittax-il wild ta’ nissie©. Ma nafux meta kien ordnat saçerdot sewwasew, imma xi bijografi tieg˙u jag˙tu s-sena 1771, meta allura kellu erbg˙a u g˙oxrin sena. Wie˙ed mit-tipiçi ‘kurati tal-kampanja’, Pinot kien assenjat fis-snin li segwew b˙ala viçi parroku f’diversi parroççi f’vill a©©i diversi, fosthom Boussé fid-djoçesi ta’ Mans, f’Coutures f ’Ot tu bru 17 74 u C orz é f l -1776 .

K appi l l an t al -Isp ta r t al -In ku rabb l i f’Angers, fit-3 ta’ Settembru 1788 kien m a˙ t ur ka ppi l l an t a l- parro çç a t a’ Louroux-Béconnais. Minkejja li ma kienx meqjus b˙ala xi skular kbir, forsi wkoll min˙abba l-fatt li qatt ma ng˙ata l-opportunità sabiex japprofondixxi l-istudji tieg˙u, innutata lintelli©enza partikolari li kien i˙addan, k i en i m˙ e©©e© j i ffre kwe nt a l Università ta’ Angers, mnejn iggradwa fil-letteratura u x-xjenza meta kellu wie˙ed u erbg˙in sena.

Ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa M i n n d ak k ol l u l i g˙ed na s’ i ssa , m’hemm xejn impressjonanti. Xejn talgħa©eb. Ħajja ta’ qassis sempliçi, simili ta’ tant o˙rajn. Wa˙da mill-ftit xhieda li waslet dwaru kienet dwar il˙idma tieg˙u fil-˙abs: “Kien jirrispetta l-morda b˙al qaddis u jikkarezzahom b ˙a l mi s si er. ” K i en f ors i prop rju g˙alhekk li eventwalment ing˙ata l˙ ars ie n t al -p arro çç a t a’ Lo uro uxB éc on na i s mi l l -i sq of t al -p os t, l i mag˙rufa b˙ala ‘l-parroçça tal-miΩerabbli’, matul ˙idmietu ddistingwa ru˙u b˙ala ‘l-ewwel fqir tal-parroçça’.

Ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa m’g˙andha bΩonn tal-ebda introduzzjoni u talebda kumment. Imma Ωmienha kellu sehem kbir fil-˙ajja u eventwalment fil-mewt tal-qassis tagħna. Fit-12 ta’ Lulju 1790 ©iet mg˙oddija l-li©i talKostituzzjoni Ċivili tal-Kleru u kull kurat u kappillan fi Franza ntalab jie˙u l-©urament tieg˙u lejha sabiex ma jitlifx il-kariga tieg˙u inkella jirriΩenja.

Pinot ma kienx meqjus b˙ala wie˙ed mill-‘g˙edewwa’ tar-Rivoluzzjoni imma sempliċi qassis u kappillan ta’ parroçça çkejkna. Imma ©ara li meta sSindku tar-ra˙al insista mieg˙u sabiex jie˙u dan il-©urament mitlub u Pinot rrifjuta, inqala’ l-g˙aw©. Dan kollu se˙˙ waqt iç-çelebrazzjoni ta’ quddiesa fis-27 ta’ Frar 1791, li matulha nnies Ωammet mal-kappillan, iżda sSindku baqa’ sakemm ne˙˙a lil Dun Noël mill-uffiççju tieg˙u. Il-kappillan k om pl a g˙a dd ej b ’˙ id m ie tu xo rt a wa˙da fid-dieher. Img˙arrfa b’dan lg˙a©ir tieg˙u, il-Gwardja Nazzjonali ma rret t arre st ah f ’M arz u t al -1 791.

Mg˙oddi proçess f’Angers, bl-akkuża ta ’ k os pi raz z jon i ko nt ra l -I st at u

ribelljoni g˙al-li©ijiet tieg˙u, min˙abba nuqqas ta’ provi g˙al dan kollu, Dun Noël spiçça assolt. Madankollu kien dlonk me˙ud Beaupréau, fejn g˙al d arb ’o ˙ra l -q ort i t al -po st s abi t u i n no çe nt i . U hek k , me˙ l us g˙a l darb’o˙ra, fis-sentejn li segwew kompla bil-˙idmiet saçerdotali tieg˙u klandestinament wara li kien espuls millkariga tieg˙u. Hekk baqa’ jassisti lfoqra u l-miΩerabbli, sakemm irritorna g˙al g˙arrieda f’Louroux-Béconnais f’Ġunju 1793 flimkien ma’ grupp ta’ bdiewa lebsin mill-aktar fqir u sempliçi, li flimkien iffurmaw grupp imsejja˙ l-Armata Kattolika u Rjali. Il-grupp, g˙alk em m ‘i rjali ’ f’sens nobb li ma kienx, g˙ax kien iffurmat mill-ifqar fost il-fqar, g˙all-bidu deher li kien wie˙ed b’sa˙˙tu, iΩda ma damx ma ©ie meg˙lub g˙al kollox, b’Pinot jirritona g˙all-˙ajja klandestina tieg˙u.

Din id-darba iΩda ma damx, g˙ax xi ˙add g˙amilha ta’ spija u l-qassis, li sadanittant ittravesta ru˙u ta’ mastrudaxxa f’dar imsej˙a La Milanderie ftit ’il barra mir-ra˙al, sab ru˙u arrestat. Fi Frar 1794, wara ©uri ie˙or, instab ˙ati ta’ “fanatiΩmu reli©juΩ” u kien ikkundannat g˙all-mewt ming˙ajr akkuΩa partikolari jew diretta ta’ ˙idma kontra l-Istat. IppreΩenta ru˙u quddiem ilgiljottina fi Place du Ralliement liebes il-paramenti sagri. Mexa lejha u tela’ ttara© tag˙ha wa˙du, waqt li esklama lkelmiet “Introibo ad altare Dei” hekk k i f ri f es l -ewwe l s ka l un a t ag˙ ha : “ Ni d˙ ol ˙dej n l -artal ta’ Al la ,” ki f hemm i mniΩΩel fi l-Ktieb tas-Salmi .

Kien il-Ġimgħa, 21 ta’ Frar 1794 fit-tlieta ta’ waranofsinhar.

In-nies ma damitx ma nisslet çerta devozzjoni lejn dan is-saçerdot li ffaççja l-mewt bl-istess mod li kien jiffaċċja artal sabiex fuqu jiççelebra l-Misteru Di vi n. Dan wassal l ill -Papa Pi ju X sabiex jibbeatifikah fil-31 ta’ Ottubru 1906, wara li numru ta’ mirakli kienu a tt ri bw it i bl -i n terç es sjo ni t ie g˙u .

Fil-muΩew parrokkjali ta’ LourouxBéconnai s g˙adna sal-lum nistg˙u nsibu konservati g˙add ta’ tifkiriet appartenenti lilu f’˙ajtu. Il-memorja l i tur©ik a t ieg˙u ti tfa kk ar fi l-21 ta’ Frar.

22 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ MILIED

KUNÇERT TAL-MILIED 2014 MILL-KOR SANTA ÇEÇILJA A.D. 2013 G ˙all- Milied ta’ din is-se na l-kor Santa Çeçilja ta’ G˙awdex ser jer©a’ jtella’ t-tieni edizzjoni tal-kunçert festi v tal- Milie d bit-te ma Ve nite Adoremus. Kif tindika t-tema nnifisha l-kunçert idur madwar il-misteru tatTre Re, meta tliet slaten, skont ittradizzjoni bikrija Nisranija, Ωaru littarbija Ìesù u offrewl ha deheb, inçens u mirra.

Matul din is-sena, mill-Milied 2013 sa dan iΩ-Ωmien, il-kor tella’ Ωew© kunçerti, f’Diçembru 2013 u f’April 2014 u g˙al kull serata kien hemm attendenza numeruΩa li mliet kull rokna tal-knisja ˙elwa tal-Patrijiet Fran©iskani Konventwali tar-Rabat G˙awdex. Din is-sena l-kunçert ser jer©a’ jittella’ fl-istess knisja u se jkun nhar is-Sibt, 27 ta’ Diçembru 2014 fit7.45pm.

F os t ir- rep ertorju m uΩi kali ser nisimg˙u g˙anjiet tal-Milied ta’ John H enry H op kins, Stefano Me lone, Greensleeves, John Stanley, Lewis Henry Redner, Howard Blake, Pietro

Yon, siltiet b’addattament muΩikali tradizzjonali u ma tonqosx il-kompoΩizzjoni brillanti, ˙elwa u tal-widna tal-Mro Antoine Mercieca, li hu ddirettur muΩikali tal-kor u fundatur

KUNÇERT ANNWALI MILL-BANDA TAL-KORP TAL-PULIZIJA Din is-sena, meta l-Korp tal-Pulizija qieg˙ed jiççelebra l-200 sena mit-twaqqif tieg˙u fl1814, il-Banda tal-Korp tal-Pulizija tag˙laq g˙oxrin sena mill-a˙˙ar darba li ©iet riattivata fl-1994.

Il-Banda tellg˙et diversi kunçerti biex tiççelebra dawn l-attivitajiet uniçi u f’Lejlet il-Milied se tkun qieg˙da tag˙laq l-attivitajiet tag˙ha g˙al din is-sena billi tag˙mel is-solitu kunçert annwali u tradizzjonali tag˙ha ta’ Lejlet ilMilied, li g˙alih jattendu mijiet ta’ nies.

Dan il-kunçert ,li se jsir fil-Pjazza Teatru Rjal, ilu jsir g˙al dawn l-a˙˙ar 20 sena.

Flimkien mal-Banda tal-Pulizija tie˙u sehem il-Pipe Band tal-Korp kif ukoll u˙ud mill-aqwa kantanti f’pajjiΩna. Dan il-kuncert b˙as-soltu se jkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast tal-Banda tal-Pulizija, l-Ispettur Anzjan Mro Anthony Cassar.

Il-kunçert organizzat mill-Korp tal-Pulizija flimkien mal-Kunsill Malti g˙all-Arti u l-Kultura se jsir b’risq il-Malta Community Chest Fund ta˙t l- Awsp içi tal- Eççe lle nza Tag˙ha l President Marie-Louise Coleiro Preca.

Dan il-kunçert jibda fis-6.00pm u d-d˙ul ikun b’xejn, g˙alkemm kull donazzjoni g˙allCommunity Chest Fund tkun apprezzata.

Kul˙add huwa kordjalment mistieden li jattendi.

iΩda wkoll id-direttur artistiku ta’ dan il-kunçert.

Mal-kor ser jie˙du sehem is-soprani Rosabelle Pavia, Patricia Buttigieg, ilmezzo sopran Marthes e Borg , it-

tenur i G eorge Mercie ca u Mario Portelli li huma lkoll solisti stabbiliti u residenti tal-kor tag˙na u l-baritonu Pio Dalli minn Malta. Il-kor ser ikun akkumpanjat minn strings quintet u Jason Camilleri b˙ala solista fuq ittrumpet, li flimkien mal-kor ser jag˙tu din it-ta˙lita s˙i˙a ta’ g˙anjiet talMilied fuq arran©ament muΩikali taddirettur artistiku tal-kunçert. Ser ikun hemm ukoll rokna letterarja fejn jinqraw tliet poeΩiji marbuta mal-Milied.

Il-kunçert mistenni jibda b’medley tradizzjonali bis-sehem tal- istrings quintet, imbag˙ad il-kor jippreΩenta r-repertorju muΩikali tieg˙u flimkien mal- quintet . Ûgur u mhux forsi li fost il-©eneri differenti f’dan ir-repertorju tas-sena ser jispikkaw iΩ-Ωew© kompoΩizzjoni jie t tal- Mr o Antoine Mercieca, il- Capriccio Pastorale g˙al trumpe t solo u strings qui nte t u Medley by Carols g˙al kor, solisti u strings quintet.

Il-kunçert ser ikollu l-preΩentazzjoni tas-Sur Joe Chetcuti.

X’TISTA’ TAQRA DAN IL-MILIED? RAKKONTI TA’ ALFRED SANT; REBBIEÓA TAL-PREMJU NAZZJONALI TAL-KTIEB (2014) L-antolo©ija ta’ novelli Çpar (SKS 2013) ta’ Alfred Sant, ter©a’ turi lversatilità ta’ awtur u drammaturgu ewlieni li kien ukoll Prim Ministru ta’ Malta u issa Membru Parlamentari Ewropew mal-grupp tas-Soçjalisti.

Peress li Çpar huwa maqsum f’g˙axar rakkonti qosra, dan huwa perfett biex jinqara f’dawn iΩΩminijiet ta’ festi, Dan g˙ax, minkejja li forsi nkunu d-dar bil-vaganzi, xorta nkunu tant impenjati bi preparamenti, tiΩjin u xiri, li nispiççaw bi ftit ˙in liberu!

Sant, li issa ilu mill-1968 jikteb proΩa, drammi u esejs politiçi-soçjali, imiss f’dil-©abra ma’ oqsma li lqarrejja, min b’mod u min b’ie˙or, jistg˙u jidentifikaw mag˙hom, ibda mill-anarkija fit-traffiku sa le©©endi qodma jew stejjer storiçi u morali li jmorru lura mijiet ta’ snin (Fossa Nuova).

Hemm ukoll preokkupazzjonijiet kulturali b˙al meta Sant jesprimi lbiΩa’ li t-teatru, pereΩempju, qed jitlef u jkompli jitlef ir-rilevanza soçjali tieg˙u (Joyce u Klara). F’ItTmenin Anniversarju, Sant jid˙ol fid-dinja dejqa u parrokkjali biex

jo˙loq parodija dwar nies Ωg˙ar minfu˙in bihom infishom, medhijin f’laqg˙at li jie˙du s-sig˙at biex iniΩΩlu l-minuti. Hi l-battalja eterna tal-kaΩini, iddominata mill-professjonisti u naturalment, mill-kappillan.

Imma hemm stejjer o˙ra fuq livell differenti, b˙al dik ta’ Carabott, il-pellegrin solitarju li jmur fuq btala meta lanqas hu stess ma jaf

x ’i nhu jfittex.

L-istorja li tag˙ti isem lillktieb Çpar , tifli lintriççi, ta’ impjiegi u ta’ relazzjonijiet intimi li hemm g˙addejjin fost ilkomunità Maltija ta’ Brussell,

belt li Alfred Sant jafha b˙alma jaf il-pali ta’ jdejh. Iç-çpar hu uΩat b˙ala kisja bajda sil© li ta˙tha hemm mirdumin intriççi ambigwi, element li f’Alfred Sant dejjem hu preΩenti ta˙t forma jew o˙ra. Çpar qed jinbieg˙ €10 mill˙wienet ewlenin tal-kotba li rraportaw bejg˙ aktar mis-soltu wara li t˙abbar li kien reba˙ il-Premju Nazzjonali tal-Ktieb (2014).

milied kÓ

21|12|2014 23

kullhadd.com

films tAl-milied mirACle oN 34th street Miracle on 34th Street huwa film tal-fantasija Amerikan, li ori©inarjament kien ˙are© fl-1947. L-istorja hija bbaΩata fi New York, fejn ta’ kull sena jkun hemm il-parata ta’ Macy’s fil-©urnata li l-Amerikani jiççelebraw Thanksgiving. Din id-darba l-persuna li kien is-soltu jag˙milha ta’ Santa Claus jisker u g˙alhekk kellhom isibu ie˙or minfloku. Huma jsibu lil Kris Kringle li, tant jkun jixbah lil Santa Claus, li t-tfal kollha jibdew ja˙sbu li huwa l-vera Santa Claus. Imma Susan, tifla Ωg˙ira ta’ sitt snin, tkun g˙adha mhix konvinta li hu vera Santa Claus. Darba, waqt li Kris kien qieg˙ed jie˙u ˙siebha, Susan tg˙idlu li g˙all-Milied tixtieq missier, dar and tarbija b˙ala ˙uha.

Però, l-istorja tinbidel hekk kif Kris innoçentament jispiçça arrestat.

L-unika mod kif Kris jista’ jin˙eles hu billi jipprova lill-pubbliku li Santa Claus jeΩisti, kif ukoll li Kris huwa l-proprju Santa Claus.

Finalment Kris jispiçça jin˙eles u Susan jirnexxilha taqta’ xewqitha g˙all-Milied.

the NightmAre Before ChristmAs Proprjament The Nightmare before Christmas hija peoΩija miktuba minn Tim Burton, imma fl-1993, l-istoja nbidlet f’film animat tal-fantasija li jirrakkonta l-istorja ta’ Jack Skellington, li joqg˙od f’Halloween Town. Halloween Town huwa post li fih joqog˙du ˙afna vampiri, mostri u s˙a˙ar. Jack Skellington, mag˙ruf b˙ala The Pumpkin King, huwa inkarigat jorganizza l-festa ta’ Halloween. Sena wara sena huwa ddejjaq dejjem jag˙mel l-istess ˙a©a. Darba fost l-o˙rajn jifta˙ bieb u jsib ru˙u fi Christmas Town. Christmas Town huwa post li r-residenti tieg˙u jiççelebraw il-festa tal-Milied, li ta’ kull sena jkun ingarigat minnha Santa Claus. Jack Skellington jiddeçiedi li juri lir-residenti ta’ Halloween Town x’sab, imma min˙abba din id-deçizjoni huwa jkollu jbati l-konsegwenzi. Dawn il-konsegwenzi jirrizultaw fi praspar komiçi bejn ir-residenti ta’ dawn iΩ-Ωew© postijiet, tant li jibdew jit˙awdu bejn iΩ-Ωew© festi. Min˙abba f’dawn il-praspar, kemm Jack Skellington u kemm Santa Claus, kemm-il darba jkollhom jirribattu lil xulxin.

love ACtuAlly Love Actually huwa film komiku u romantiku IngliΩ li ˙are© fl-2003 li jitratta l-istejjer ta’ numru ta’ persuni ˙bieb u familjari li b’xi mod jew ie˙or kollha g˙andhom x’jaqsmu ma’ xulxin fil-jiem tal-Milied.

Il-film huwa bbaΩat fil-belt kapitali IngliΩa madwar ˙ames ©img˙at qabel il-Milied. Il-karattri prinçipali huma l-kantant Billy u l-mani©er tieg˙u Joe; il-koppja Juliet u Peter u l-˙abib ta’ Peter, Mark; Jamie u l-PortugiΩa Aurélia; il-koppja Harry u Karen kif ukoll is-segretarja l©dida ta’ Harry, Mia; il-Prim Ministru IngliΩ David u l-membru talistaff tieg˙u Natalie; Daniel, li kien g˙adu kemm tilef lill-mara tieg˙u, it-tifel tar-risptett tieg˙u Sam, il-persuna li jiffansja Sam, Joanna u omm Joanna, Carol; Sarah, id-direttur tal-kumpanija Karl u ˙u Sarah, Michael, Colin, il-˙abib tieg˙u Tony u t-tfaljiet Amerikani; u fl-a˙˙ar John u l-attriçi Judy. Kull storja twassal messa©© a˙˙ari.

Messa©© ta’ m˙abba, ta’ paçi u l-fer˙ li j©ib mieg˙u l-Milied

A ChristmAs CArol L-istorja ta’ Ebenezer Scrooge, mag˙rufa b˙ala A Christmas Carol hija storja klassika g˙al Ωmien il-Milied. Scrooge, li kien bniedem qammiel u mda˙˙al ˙afna fiΩ-Ωmien, kien jobg˙od iΩ-Ωmien talMilied, imma lejlet tal-Milied iΩuru l-˙ares ta’ Jacob Marley li kien miet seba’ snin qabel. Marley iwissi lil Scrooge li hu se jsofri destin ag˙ar jekk ma jindimx. Huwa mbag˙ad jg˙id lil Scrooge li se jΩuruh tliet i˙irsa li se jg˙inuh jer©a’ jsib it-triq it-tajba. L-ewwel ˙ares juri lil Scrooge xeni mill-passat tieg˙u dwar kif spiçça fissitwazzjoni li kien qieg˙ed fiha. It-tieni ˙ares juri lil Scrooge xeni tal-preΩent ta’ nies qrib tieg˙u jie˙du pjaçir fi Ωmien il-Milied.

Mat-tielet u l-a˙˙ar spirtu Scrooge jara l-futur tieg˙u. Huwa jara lilu nnifsu mejjet imma ma jara lil ˙add jikbih. Dawn it-tlett i˙irsa jibdlu l-fehma ta’ Scrooge, tant li minn dakinhar ’il quddiem Scrooge jibda jiççellebra l-jum tal-Milied.

24 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ MILIED

L-ARMAR TAL-MEJDA GÓALL-MILIED Kitba ta’ LEANNE GRECH

mill-ewwel fuq il-mejda bl-iskutella tassoppa (11) fuqu. Il-frieket jitpo©©ew fuq in-na˙a tax-xellug tal-platt, u jkunu mqassmin hekk: il-furketta l-aktar viçin il-platt tkun tas-salad (13), ˙dejha jkun hemm il-furketta tal-la˙am, (14) u ttielet furketta tkun tal-˙ut (15), is-sarvetta (16) tkun ˙dejn il-furketta tal-˙ut. Fuq in-na˙a l-o˙ra tal-platt ikun hemm issikkina tal-la˙am (10), li tkun l-eqreb tal-platt, ˙dejha s-sikkina tal-˙ut (9) u fla˙˙ar l-img˙arfa tas-soppa (8).

Kemm jg˙addi malajr iΩ-Ωmien, filli konna qed nipprepraw sabiex narmaw id-djar tag˙na bit-tiΩjin tal-Milied, filli issa qed nippreparaw g˙all-ikla. Il˙abiba tieg˙i Victoria ippreparat riçetti verament tajbin g˙al dawk li forsi g˙ad m’g˙andhomx idea x’se jsajru nhar ilÓamis li ©ej.

Din is-sena ˙sibt sabiex nag˙tikom idea ta’ kif tarmaw il-mejda b’mod formali kemm g˙all-ikla tal-Milied u anke g˙all-Ewwel tas-Sena.

Filwaqt li nistidinkom tkomplu taqraw dawn iΩ-Ωew© pa©ni relatati mal-ikel u larmar tal-mejda, nixtieq nag˙tikom lawguri tieg˙i g˙all-Milied hieni lilkom u lill-g˙eΩieΩ tag˙kom. Messa©© Ωg˙ir ie˙or qabel nibda huwa li jekk se tixorbu, issuqux! Vera dan il-messa©© nisimg˙uh ta’ kull sena, però tisma’ kemm tisma’ qatt mhu biΩΩejjed.

Madwar il-mejda

Kif g˙andek tpo©©i l-affarijiet b’mod formali fuq il-mejda tal-ikel Fl-istampa g˙andkom illustrazzjoni ta’ kif tintarma l-mejda tal-ikel b’mod formali sabiex l-ispjegazzjoni tieg˙i tkun ferm aktar çara.

Po©©u plattina çatta tal-˙obΩ (2) u ssikkina tal-butir (1) fuq in-na˙a tax-xellug u t-tazzi fuq in-na˙a tal-lemin. Ittazzi jkunu mqasma hekk: it-tazza tal-

ilma (5) fuq is-sikkina tal-main course, it-tazza tal-inbid abjad (7) tkun fuq illemin ˙dejn it-tazza tal-ilma, u t-tazza tal-inbid a˙mar (6) fin-na˙a ta’ fuq ta’ bejn it-tazza tal-ilma u t-tazza tal-inbid abjad.

Po©©u l-furketta (4) u l-kuççarina (3) tad-deΩerta bejn il-plattina tal-˙obΩ u t-

tazzi. Il-furketta tad-deΩerta tkun l-istess daqs tal-kuççarina. Il-furketta tkun t˙ares lejn it-tazzi (lemin) u fuqha jkun hemm il-kuççarina t˙ares lejn il-plattina tal-˙obΩ (xellug)’’ Dawn l-affarijiet kollha jitpo©©ew ’il fuq mill-platt tal-main course.

Il-platt tal-main course (12) jitpo©©a

Meta l-mistednin ipo©©u madwar ilmejda g˙all-ikel, is-sarvetta – li ©eneralment tkun tad-drapp – titpo©©a fuq ˙o©or il-persuna. B˙ala l-ewwel platt tkun servuta s-soppa, l-iskutella titne˙˙a minn fuq il-mejda sabiex tkun servuta ssoppa. Meta kul˙add ikun lesta missoppa, l-iskutella, il-platt tal-main course u l-img˙arfa jitne˙˙ew minn fuq ilmejda. Mhux kul˙add ine˙˙i l-platt talmain course minn fuq il-mejda, dan skont kif ikun se ji©i servut l-ikel.

F’kaΩ li jkun hemm persuni li mhux se jie˙du nbid jew ilma, it-tazzi jitne˙˙ew minn fuq il-mejda.

G˙alkemm dan huwa mod formali ta’ kif tqassam il-mejda, kul˙add g˙andu l-prefernzi tieg˙u.

CENTRE PIECES GÓAL FUQ IL-MEJDA Jekk tkun tixtieq tag˙mel xi ˙a©a aktar speçjali sabiex iΩΩejjen il-mejda g˙allMilied, tista’ tag˙mel centre piece relatata.

B˙ala center piece g˙al fuq il-mejda tista’ tvarja t-tiΩjin kif tixtieq u li

jikkumplimenta l-kumplament talkamra. Jien nippreferi li nag˙mel armar Ωg˙ir li ma jfixkilx lil dak li jkun milli jitkellem mal-persuna ta’ faççata, u nevita li jkun hemm affarijiet li jistg˙u jinkisru jew xemg˙at twal fin-

Din l-idea tista’ ssir ukoll bil-biççiet Ωejda taΩ-Ωigarella li jibqg˙alkom.

nofs, b’mod speçjali jekk fuq il-mejda se jkun hemm tfal Ωg˙ar.

Fir-ritratti tistg˙u taraw ftit ideat ta’ kif tistg˙u tarmaw l-imwejjed tag˙kom g˙all-ikla tal-Milied. Dan it-tiΩjin jista’ jsir façilment minn ornamenti li g˙ad

baqg˙alkom mill-armar tad-dar. Óafna mill-ideat huma mag˙mulin minn affarijiet li façilment tistg˙u ssibuhom id-dar. B’naqra attenzzjoni lejn id-dettall, dawn is- centre pieces jistg˙u jag˙tu riΩultati ferm sbie˙.

milied kÓ

21|12|2014 25

kullhadd.com

Jekk GÓadek ma ddeÇideJtx...

HaWn Hi l-ikla tal-milied Riçetti ta’ VICTORIA CASSAR

G˙al din l-ikla kompluta g˙aΩilt platti li tista’ tipprepara malajr jew minn qabel. L-ewwel platt tas-salamun affumikat jie˙u biss ftit minuti biex tg˙aqqdu. Id-dundjan mimli tista’ tag˙mlu mill-©urnata ta’ qabel u ssajru dakinhar; filwaqt li l-˙axix mixwi wkoll tista’ tippreparah minn qabel, tg˙attih u ΩΩommu fil-fri©©, u titfg˙u fil-forn eΩatt wara li to˙ro© id-dundjan. Il-panna cotta u x-xropp g˙al mag˙ha tista’ tippreparahom, t˙allihom fil-fri©© u tg˙aqqadhom qabel isservihom ukoll. B’dan il-mod int ukoll tista’ tgawdi l-ikla mal-˙bieb u l-familja. Nawgura Milied hieni lil kul˙add.

Salamun affumikat u avokado

Patata bil-Óaxix fil-forn

Ingredjenti g˙al 4 persuni

Ingredjenti g˙al 4 persuni

• • • • • • •

• • • • • • •

2 avokados misjurin Meraq ta’ lumija 250g salamun affumikat 4 mg˙aref jogurt Grieg Ponn weraq tal-˙abaq, imqatta’ rqiq 1 mg˙arfa kappar ÓobΩ ismar, biex isservi

1.2kg qarg˙a ˙amra, imqaxxra u mnaddfa 6 patatiet imdaqqsin, ma˙sulin sew 2 basliet kbar mill-˙omor 1 mg˙arfa klin frisk, imqatta’ 1 mg˙arfa salvja friska, imqattg˙a 80ml Ωejt taΩ-Ωebbu©a Mel˙ o˙xon u bΩar mit˙un frisk

Qaxxar u ne˙˙i l-g˙adam tal-avokado, qattag˙hom fi flieli u dawwarhom filmeraq tal-lumi. Fuq il-platti li se sservi fihom irran©a s-salamun u l-avokado. Óallat flimkien il-jogurt, il-˙abaq u l-meraq tal-lumi li jkun fadal u roxxu fuq is-salamun. Ferrex il-kappar fuq kollox u servi fil-pront ma’ biççiet ta’ ˙obΩ ismar.

Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 230°C. Iksi 2 tilari bil-foil.

Qatta’ l-qarg˙a, il-patata u l-basal f’dadi ta’ 2çm u po©©i kollox f’bieqja kbira.

Roxx bil-klin u s-salvja u biΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a. Óallat kollox u ifrex il-˙axix fuq it-tilari. Roxx bil-bΩar u l-mel˙.

Ixwi g˙al 20-30 minuta u dawwar l-ixkafef tat-tilari wara 10 minuti fil-forn.

Il-˙axix ikun sar meta l-patata titniffed façilment b’furketta.

SIDER TAD-DUNDJAN MIMLI BL-ISPINAÇI U L-FAQQIEGÓ

Panna cotta bil-cranberrieS

Ingredjenti g˙al 6-8 persuni

Ingredjenti g˙al 4 persuni

• • • • • • • • • • • • • • •

G˙all-panna cotta

300g spinaçi tal-friΩa, jew imsajra u mag˙sura Niskata noçemuskata mit˙una 2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a 2 mg˙aref klin frisk, ming˙ajr zokk u mqatta’ 4 sinniet tewm, mis˙uqin 250g faqqieg˙, imqatta’ Ωg˙ir 1 basla mdaqqsa, imqattg˙a rqiq 100g ©ewΩ imfarrak 100g frak tal-˙obΩ 150ml stokk tat-ti©ie© 80g butir 225ml meraq jew cider tat-tuffie˙ Sider tad-dundjan (1.5kg) miftug˙ g˙al darbtejn (butterfly) Mel˙ u bΩar mit˙un frisk Spag biex torbot

Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 160°C. Iksi dixx bil-foil.

G˙all-mili: Sa˙˙an iΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a f’ta©en kbir fuq nar moderat. Ûid ilbasla u l-klin u qalli g˙al 5 minuti. Ûid ukoll it-tewm, il-faqqieg˙, l-ispinaçi u n-noçemuskata u kompli qalli g˙al 6 minuti o˙ra. Ûid Ωew© mg˙aref millmeraq jew cider tat-tuffie˙ u l-frak tal-˙obΩ. Roxx bil-bΩar u l-mel˙ u ˙awwad sew.

Ifta˙ is-sider tad-dundjan çatt fuq il-mejda u roxxu bil-bΩar u l-mel˙. Ifrex itta˙lita tal-ispinaçi fuq is-sider u ferrex il-©ewΩ imfarrak fuq kollox. Gerbeb issider min-na˙a t-twila. Orbot u ssikka bl-ispag.

Dewweb il-butir f’ta©en kbir fuq nar g˙oli u xawwat ir-romblu minn kull na˙a ming˙ajr ma ssajru ΩΩejjed. Po©©i d-dundjan mimli fid-dixx ippreparat. Óallat flimkien l-istokk u l-meraq jew cider tat-tuffie˙ u ferrg˙u fuq iddundjan. G˙atti d-dixx bil-foil u a˙mi g˙al sieg˙a u nofs. Kull 30 minuta xarrab id-dundjan bil-meraq tieg˙u stess. O˙rog id-dixx mill-forn u ˙alli ddundjan joqg˙od g˙al 20 minuta. Qattg˙u roti ta’ 2çm ˙xuna u servi.

• • • • •

3 folji tal-©elatina 250ml ˙alib 250ml krema doppja MiΩwed tal-vanilla, maqsum g˙at-tul, iΩ-Ωerrieg˙a mi©bura 25g zokkor

G˙ax-xropp tal-cranberries • • •

4 kikkri cranberries friski jew iffriΩati 150g zokkor Meraq u qoxra ma˙kuka ta’ larin©a

Biex tag˙mel il- panna cotta : Xarrab il-©elatina fi ftit ilma kiesa˙ sakemm tirtab. Po©©i l-˙alib, il-krema, iz-zokkor, u l-miΩwed u ΩΩerrieg˙a tal-vanilla f’kazzola, u po©©ihom fuq nar moderat sakemm jaqbdu jbaqbqu. Tella’ l-miΩwed tal-vanilla u armih. Farfar l-ilma minn mal-©elatina, po©©iha fil-kazzola bil-˙alib u ne˙˙i l-kazzola minn fuq in-nar. Óawwad sakemm tin˙all il-©elatina.

Aqsam it-ta˙lita bejn erba’ kontenituri (ramekins jew bwieqi Ωg˙ar), ˙allihom jibirdu , imbag˙ad da˙˙alhom fil-fri©© sakemm jag˙qdu.

Biex tag˙mel ix-xropp: Po©©i l-ingredjenti f’kazzola fuq nar moderat sakemm it-ta˙lita tibda tbaqbaq. Baxxi n-nar u tektek g˙al 15-il minuta sakemm il-cranberries jinfaqg˙u. G˙addi t-ta˙lita minn passatur, ag˙sar kemm tista’ likwidu u armi li jibqa’ fil-passatur.

Biex isservi: Aqleb il-panna cotta fuq il-platti li se sservi fuqhom u ferra’ ftit xropp fuq kull wa˙da. Ûejjen bil-cranberries s˙a˙ u weraq tan-nag˙nieg˙.

26 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ madwarna

titnieda l-iskema ta’ kontribuzzjoni mill-impejgati tal-universitÀ gÓal proÌetti ta’ riÇerka Ir-riçerka qed issir wa˙da mill-prijoritajiet ewlenin talUniversità ta’ Malta. LUniversità qed iΩΩid fil-˙idma tag˙ha biex tattira fondi u ssa˙˙a˙ l-investiment g˙al riçerka ta’ kalibru g˙oli u Ωvilupp permezz tal-fond independenti RIDT (Research, Innovation and Development Trust).

L-iskema ©dida ta’ kontribuzzjoni mill-impjegati (Staff Contribution Scheme) tal-Università ta’ Malta u lJunior College, li tnediet minn RIDT, se tibda minn Jannar 2015. Il-membri tal-istaff qed ikunu m˙e©©a biex, fuq baΩi volontarja, jag˙tu donazzjoni regolari ta’ ammont Ωg˙ir ta’ flus li jkun imnaqqas awtomatikament mis-salarji tag˙hom qabel it-taxxa.

Dawn id-donazzjonijiet ta’ kull xahar ser imorru g˙al aktar studji ta’ riçerka fost ilfakultajiet u d-dipartimenti kollha.

Din l-iskema l-©dida ta’ kontribuzzjoni g˙andha l-appo©© mit-tliet unjins li jirrappreΩentaw il-biçça l-kbira talimpjegati tal-Università u lJunior College.

LAssoçjazzjoni UMASA (University of Malta Academic

Staff Association), l-MUT u lUÓM kollha wrew l-appo©© tag˙hom g˙al din l-iskema l©dida u ser ikunu qed i˙e©©u lill-membri tag˙hom biex jipparteçipaw. L-UMASA qed tkun tal-ewwel li tappo©©ja din l-iskema b’mod konkret b’donazzjoni ta’ €1000 lil RIDT.

L-Università g˙andha limpenn li tibqa’ minn ta’ quddiem fir-riçerka, lil hinn jekk hux studji esplorattivi, immexxija b’riΩultat, jew riçerka applikata, b’tali mod li l-iΩvilupp u l-innovazzjoni jitkomplew. Madankollu, irriçerka tiswa l-flus.

“L-Università tag˙na qed

issir çentru importanti g˙al pro©etti ta’ riçerka ta’ klassi dinjija, f’g˙add ta’ dixxiplini, b˙alma hi x-xjenza, il-mediçina kif ukoll l-istudji umanitarji u l-arti. L-Università tikkollabora ma’ universitajiet internazzjonali o˙ra, u çentri u istituzzjonijiet edukattivi fuq numru sostanzjali ta’ pro©etti ta’

riçerka,” qal il-Kap EΩekuttiv ta’ RIDT Wilfred Kenely.

“Qeg˙din nibdew nesperjenzaw l-appo©© minn diversi setturi tas-soçjetà, imma l-università g˙andha bΩonn kontinwament tal-fondi. Qed nitolbu l-g˙ajnuna tal-kollegi u l-membri tal-istaff tag˙na biex ikunu parti minn din liskema ta’ kontribuzzjoni biex issostnu din il-kawΩa ©usta,” qal Kenely.

Matul dawn l-a˙˙ar sentejn l-Università ta’ Malta permezz ta’ RIDT irçiviet kontribuzzjonijiet sostanzjali minn NGOs, b˙alma huma lFondazzjoni ALIVE, LifeCycle Malta, Fondazzjoni Action for Breast Cancer, Europa Donna, kif ukoll minn kumpaniji korporattivi b˙alma huma l-Fondazzjoni Alfred Mizzi, Malta Freeport Terminal, Evolve Limited, FIMBank, Bit8 u o˙rajn.

L-applikazzjoni g˙all-iskema ta’ kontribuzzjoni mill-impjegati tal-Università tista’ titniΩΩel mis-sit ta’ RIDT https://www.ridt.org.mt/dow nloads jew direttament mis-sit http://www.ridt.org.mt/__data /assets/pdf_file/0019/231832/ RIDT_Contribution_Scheme_f orm.pdf

jiddebuttaw globalment

Ispirati mill-messa©© ta’ konservazzjoni tal-ilma, ilProgramm tal-Ilma f’Malta talHSBC nieda Ωew© kanzunetti speçjali li mistennija jag˙mlu d-debutt globali kull fejn ilProgramm tal-Ilma tal-HSBC se jkun attiv fil-komunitajiet lokali.

Bl-isem Water Life u Catch the Drop, il-kanzunetti huma riΩultat ta’ kampanja talProgramm tal-Ilma f’Malta talHSBC, li tifforma parti minn inizjattiva ta’ US$100 miljun tal-Grupp tal-HSBC dwar ilprogramm tal-ilma mad-dinja kollha.

Grupp ta’ disa’ studenti li jattendu Our Lady Immaculate School (OLIS) fil-Óamrun ikkontribwew bil-vuçi simpatika tag˙hom g˙all-kanzunetti b’muΩika tal-widna, blg˙ajnuna mill-qalb ta’ artisti mill-Filippini u l-Istati Uniti. Ilkollaborazzjoni tmexxiet millg˙alliema tal-muΩika ta’ OLIS Maria Cachia Abdilla, li ˙admet mas-Surmast Sandro Crippa minn Firenze.

Fl-ewwel wirja pubblika talkanzunetti, l-istudenti taw wirja mill-aqwa fl-OLIS, meta l-istudenti esebixxew ukoll il˙idma artistika tag˙hom relatata mal-ambjent.

Il-Kap EΩekuttiv ta’ HSBC Malta Mark Watkinson qal: “A˙na nie˙du l-ilma qisu xi ˙a©a mhi xejn u kemm-il darba ninjoraw il-fatt li dan issors mhux g˙al dejjem. Ilkanzunetti mill-istudenti taliskola Our Lady Immaculate tassew irrappreΩentaw ilmessa©© tal-Programm tal-Ilma tag˙na kif ukoll dawn it-tfal Ωg˙ar ˙adu l-messa©© tag˙na bil-qalb.”

Il-Kap ta’ OLIS Audrey Galea qalet: “Fl-iskola tag˙na a˙na nemmnu l-edukazzjoni tal-istudenti tag˙na g˙andha twassal biex dawn ikunu çittadini iktar sostenibbli, u dan hu inkorporat fil-kurrikulu tal-iskola. Dan l-g˙an jintla˙aq b’diversi attivitajiet edukattivi, fosthom ˙ar©iet barra mill-iskola, attivitajiet fl-iskola bil-˙idma diretta tat-tfal, diskussjonijiet u affari-

jiet o˙ra. L-opportuntà li ng˙atat lill-iskola mill-HSBC Water Programme, li se tissarraf f’Ωew© kanzunetti li jippromovu l-Programm tal-Ilma, hi unur g˙all-komunità kollha tal-iskola.”

L-OLIS ipproponiet l-idea talkanzunetta lill-HSBC matul ilkampanja Stopover waqt Ωjara mill-Mani©er anzjana tal-HSBC Global Corporate Sustainability of Environmental Programmes Sue Alexander.

It-tim impressjona ru˙u bil-proposta u beda ja˙dem qatig˙ bil-kitba tal-kliem, u l-provi tar-recordings . Wara li jintemm ilproçess finali tal-kanzunetti, se jibdew ji©u inkluΩi fl-attivitajiet kollha HSBC Malta Water Programme matul is-sena skolastika f’Malta u G˙awdex.

Il-Programm tal-Ilma f’Malta tal-HSBC jifforma parti minn kampanja nazzjonali ambjentali u edukattiva dwar il-konservazzjoni tal-ilma u hu wie˙ed mill-ikbar kampanji konservazzjonali f’Malta sallum.

Skeda kÓ

21|12|2014 27

kullhadd.com

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 10.30 11.30 12.30 12.40 13.00 14.00 14.30 16.55 17.30 17.40 18.15 18.45 19.30 20.20 21.30 22.55 23.30

One News Snajja’ Maltin Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paper Scan Tlaqna Sal-Belt Aroma Kitchen (R) Gaxin One News Telebejgh In D House (R) Dchange (R) Arani Issa (R) Top Model One News On D Road Esperti Joe’s Kitchen One News It-Tfal L-Argument Fresh & Funky (R) One News

07.00 08.15 09.00 10.00

06.00 06.30 07.00 07.44 08.15 08.35 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.30 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40

Film: Vorrei Vederti Ballare Nautilus Jake E I Pirati Dell'isola Cubby E Lo Scambio Di Mappe Sofia La Principessa Il Nostro Amico Charly Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che Il Calcio Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra Tg2 N.C.I.S. La Domenica Sportiva

06.00 Fuori Orario. Cose (Mai) Viste 07.10 Ai Confini Dell'arizona Nostra Signora Di Guadalupe 08.00 La Signora Del West Una Malattia Mortale 08.45 Film Cuori Nella Tormenta 10.25 Community - L'altra Italia 11.10 Tgr 12.55 Radici 14.00 Tg Regione 14.30 In 1/2 Ora 15.00 Tg3 Lis 15.05 Kilimangiaro 19.00 Tg3 19.30 Tg Regione 19.51 Tg Regione Meteo 20.00 Blob 20.10 Che Tempo Che Fa 21.45 Report 23.30 Tg3 23.40 Tg Regione 23.45 Gazebo

07.00 07.30 07.50 09.45 10.45 11.30 13.30 14.40 16.45 17.45 19.55 20.00 20.30

10.45 12.30 14.00 14.05 15.35 16.30 17.10 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.40 21.40 21.45 23.15

Net News The Client (R) G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu Se NiΩΩew©u Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News Flusek (R) What’s For Dinner Net News G˙alik Fl-Ewropa Becky Net News Replay Net News

Omnibus TG LA7 Omnibus L’Aria Che Tira Otto E Mezzo Sabato (R) Bersaglio Mobile (R) TG LA7 I Cacciatori Del Lago D’Argento Le Strade Di San Francisco L’Ispettore Barnaby Meteo LA7 TG LA7 Natale Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

07.00 07.15 07.35 07.45 08.00 08.20 09.05 09.35 10.20 11.10 12.05 12.50 13.40 14.10 15.00 17.30 18.25 19.10 20.00 20.30 21.00 21.50 23.20

Nina And The Neurons Me Too! 3rd & Bird Charlie And Lola Nuzzle And Scratch The Weakest Link Rev. Doctor Who Lorna Doone Outcasts The Weakest Link Tough Guy Or Chicken?

Rev. Doctor Who Doctors Outcasts Doctor Who Lorna Doone Rev. Hebburn The Town The Suspicions Of Mr Whicher Sherlock

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 11.30 12.00 14.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Mega Builders MythBusters Human Body The Liquidator Flip Men Salvage Hunters Auction Hunters Head Games Close-Up Kings What Happened Next?

Superhuman Showdown Magic of Science Extreme Engineering Chasing Classic Cars Car Vs Wild Survive That!

Anaconda Deadliest Catch

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 10.00 10.55 11.50 12.45 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Orangutan Island The Wild Life Of Tim Faulkner Meet The Sloths Too Cute!

Treehouse Masters Call Of The Wildman Jurassica Wild Dog Island Wildest Islands Tanked Gangland Killers Leopard Fight Club Shark Attack File Gangland Killers Leopard Fight Club I’m Alive Shark Attack File

16.00 17.00 19.00 21.00 22.00 22.30 23.00

Bigger, Badder Celebrity Feuds Extreme Close-Up Style Star Modern Family Giuliana & Bill E! News Party On House Of Dvf Kourtney & Khloé Take The Hamptons E! News House Of Dvf Kourtney & Khloé Take The Hamptons House Of Dvf E! News The Soup E! News

08.30 FIS World Cup Ski Jumping 09.15 FIS World Cup Alpine Skiing 10.30 FIS World Cup Cross-Country Skiing 11.15 IBU World Cup Biathlon 12.15 FIS World Cup Alpine Skiing 13.30 IBU World Cup Biathlon 14.15 FIS World Cup Ski Jumping 16.00 FIS World Cup Freestyle Skiing 17.00 FIS World Cup Nordic Combined Skiing 17.30 IBU World Cup Biathlon 18.30 FIS World Cup Cross-Country Skiing 19.00 FIS World Cup Alpine Skiing 19.45 FIS World Cup Ski Jumping 21.00 Boxing 23.00 IBU World Cup Biathlon

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.40 19.40 20.00 20.50 23.00

A˙barijiet Sports Science Madwarna Il-Gwerra l-Kbira Gadgets House Hunt Malta U Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb U G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum L-Irkant Dot EU A˙barijiet X-Factor UK A˙barijiet

08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.00 13.30 14.00 14.30 15.00 16.30 18.00 18.30 19.00 19.30 20.30

Treasure Island Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Kurrenti Luxdesign Valletta Househunt Gadgets Il-Gwerra l-Kbira Pellikola Sakharov Lecture BOV Match (R) Kultema Venere G˙awdex Illum Super Ships A˙barijiet g˙al Persuni b’Nuqqas ta’ Smig˙ 20.40 Madwarna 21.30 Kontrattakk 23.00 A˙barijiet Sportivi

06.00 Parlamento Punto Europa 06.30 UnoMattina in famiglia 09.45 Dreams Road 2014 America Latina 10.30 A sua immagine 10.55 Santa Messa 11.50 A sua immagine 12.00 Recita dell'Angelus 12.10 A sua immagine 12.20 Concerto di Natale 13.30 Telegiornale 14.00 L’Arena 16.30 TG 1 16.33 Che tempo fa 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Affari tuoi 21.30 Il ritorno di Ulisse 23.35 Speciale Tg1

06.15 07.00 07.30 08.35 10.30 12.25 12.58 13.00 14.00 17.35 18.15 18.30 19.00 19.30 21.30

Summer Crush Super Partes Super Car A-Team I Rubacchiotti Studio Aperto Meteo.It Sport Mediaset XXL Neverland Deep Sea: Il Mondo Sommerso Tom E Jerry Studio Aperto Tom E Jerry Chiamatemi Babbo Natale La Grande Magia

06.00 07.54 08.00 08.46 08.50 10.10 11.09 11.59 13.00 13.40 14.01 16.20 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Prima Pagina TG5 Traffico TG5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito The Chef Ii Talento E Passione In Cucina Le Storie Di Melaverde Melaverde TG5 L' Arca Di Noè Mistletoe Over Manhattan Domenica Live Rewind Avanti Un Altro TG5 Prima Pagina TG5 Paperissima Sprint Domenica Riassunto Il Segreto X-Style Motori 2014

06.00 06.20 06.40 07.10 07.50 08.27 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.56 14.25 17.05 18.55 19.35

06.15 07.05 07.30 08.20 09.10 10.00 10.25 11.15 12.05 13.45 14.35 15.25 16.40 17.30 18.20 19.10 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Eats Hungry Girl Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Chopped Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Chopped

07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00

Selling New York Healthy Appetite With Ellie Krieger Suggs’ Italian Job Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins Desperate Landscapes 10 Grand In Your Hand Selling New York Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad Vintage Hunter Desperate Landscapes How The Best Is Done House Hunters Selling New York 10 Grand In Your Hand Suggs’ Italian Job Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Platinum Babies Extreme Homes

06.00 08.30 10.35 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 17.15 18.05

Ieri E Oggi In Tv Special TG4 Night News Televendita Media Shopping Super Partes Magnifica Italia Confessione Reporter Santa Messa I Grandi Della Fede TG4 I Grandi Della Fede Pianeta Mare Donnavventura Ragazze Vincenti Gli Uomini Della Terra Selvaggia TG4 Comandante Florent: Un Uomo Violento 21.32 Lo Straniero Senza Nome 23.34 Un Giorno Di Ordinaria Follia

19.45 20.10 21.00 21.50 22.40

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World My 600-Lb. Life What Not To Wear Long Island Medium Cake Boss. Next Great Baker Misfit Mums Buying Naked Your Style In His Hands Something Borrowed, Something New Happily Ever Laughter My Big Fat American Gypsy Wedding Say Yes To The Dress Gypsy Sisters What Not To Wear

28 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ ÇINeMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINeMA NIgHT AT THe MUseUM: secReT OF THe TOMB

FANTASTIKU

L-esIBITI TAL-MUÛeW TA’ LONdRA JIeÓdU L-ÓAJJA Atturi Ewlenin: Ben Stiller, Robin Williams, Skyler Gisondo, Owen Wilson, Steve Coogan, Dan Stevens, Ben Kingsley Direttur: Shawn Levy Distributur: 2Oth Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing Meta l-esibiti tal-MuΩew talIstorja Naturali ta’ New York ˙adu l-˙ajja billejl meta kien g˙assa l-gwardjan Larry Daley (Stiller) fil-film Night At The Museum, l-ispettaturi kollha li raw dan ix-xog˙ol kellhom xalata kbira.

Dan l-g˙ors kompla Ωdied fissikwel, Night At The Museum 2 , b’aktar karattri janimaw ru˙hom, li b˙al ta’ qablu kiseb ukoll suççess finanzjarju.

Naturalment, xenarju b˙al dan kompla ˙ajjar lill-produtturi, eçç., li jerg˙u jkomplu din issensiela divertenti.

Night At The Museum: Secret Of The Tomb jipprova madwar sieg˙a u nofs o˙ra ta’ avventuri fantastiçi, din id-darba ’l bog˙od mill-belt ta’ New York.

Fl-1938, fl-E©ittu, arkeolo©isti li kienu j˙affru jiskopru l-qabar ta’ Ahkmenrah f’sotterran u mill-affarijiet li jo˙or©u minn hemm jinstab o©©ett ma©iku rqiq tal-injam, The Tablet li jinsab fil-muΩew ta’ New York, u li kapaçi jag˙ti l-˙ajja lill-esibiti kollha ta’ dan il-post. Meta lejla wa˙da dawn il-karattri jibdew jiffunzjonaw b’mod stramb, Larry, li baqa’ jie˙u ˙sieb l-operat ta’ billejl, jinduna

Óin: 97 min. Çert. PG li din it-tavla (The Tablet) bdiet tit˙assar.

Hu jirrealizza li l-uniku tama li din tkun restawrata hu li jmur Londra, fil-British Museum, lewwel wie˙ed tax-xorta tieg˙u fid-dinja, imwaqqaf fl-1753.

Mieg˙u jie˙u lil ibnu Nick (Gisondo) u xi esibiti o˙ra talmuΩew ta’ New York li ˙adu l˙ajja, fosthom Teddy Roosevelt (Robin Williams li la˙aq ˙admu qabel ma miet) u o˙rajn.

Flimkien, f’dan il-post storiku, se jg˙addu minn avventuri o˙ra inkredibbli fejn karattri o˙ra se jie˙du l-˙ajja u dawn kollha jo˙or©u fl-apert fit-toroq ta’ Londra.

Night At The Museum: Secret Of The Tomb g˙alkemm mimli effetti speçjali viΩwali millaqwa hu produzzjoni old-fashioned, mimlija azzjoni u anke umoriΩmu, ipprovdut l-aktar minn Rebel Wilson b˙ala uffiçjal tas-sigurtà tal-MuΩew ta’ Londra li tinkaram bil-kbir ma’ Laaa (Matthew Harrison) bniedem mill-aktar primittiv u bla mo˙˙ li kien jg˙ix ©o g˙ar.

Dan il-film, b˙at-tnejn ta’ qablu, jer©a’ jipprovdi eçitament, divertiment u fantasija fertili.

TINKeRBeLL ANd THe LegeNd OF THe NeveRBeAsT

ATTRAENTI

IL-FAIRY LI TÓOBB L-ANNIMALI KOLLHA Vuçijiet Ewlenin: Ginnifer Goodwin, Mae Whitman, Rosario Dawson, Lucy Liu, Raven-Symone, Anjelica Huston.

Direttur: Steve Loter Distributur: Disney/Buena Vista Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 76 min.

Is-serje tal-films animati tal-fairy çkejkna bi ©wiena˙ trasparenti tal-kumpanija Disneytoons Studios ikomplu bil-produzzjoni TinkerBell And The Legend Of The Neverbeast. G˙al darb’o˙ra l-protagonista mhijiex is-sa˙˙ara tajba TinkerBell (vuçi ta’ Whitman), imma l-˙abiba kbira tag˙ha, Fawn (Goodwin) li tant t˙obb l-annimali u li lesta tikser ir-regoli kollha biex tg˙in lill-bhejjem li jkunu jridu l-g˙ajnuna.

Infatti, hi ΩΩomm ©o darha seqer çkejken ming˙ajr ma tavΩa lil ˙add. Min˙abba f’hekk, Fawn, li ta˙seb primarjament b’mo˙˙ha u mhux b’qalbha wkoll, tista’ ©©ib lil dawn l-abitanti ˙elwin ta’ Pixie Hollow f’˙afna inkwiet kbir.

Fis-snin ˙amsin ˙ar©u diversi xog˙lijiet ta’ livell u ba©its baxxi tax-xjenza fittizja fejn xi aljeni jΩuru d-dinja tag˙na b’intenzjonijiet malinni. Ûgur li ma nassoçjawx lill-kumpanija Disney ma’ dan it-tip ta’ produzzjonijiet.

Però, il-bidu jurina metjorita li tarmi dawl qawwi a˙dar nieΩla b’˙effa kbira mis-smewwiet

f’Pixie Hollow.

Il-paraguni jispiççaw hawn g˙ax meta din l-akkanita g˙al kull kwalità ta’ annimal tisma’ g˙ajta li tidwi, il-kurΩità tag˙ha teg˙libha u ttir lejn fejn semg˙et il-˙oss. Lannimal li ssib hu kbir, stramb, bi snienu mikxufin u b’g˙ajnejn ˙odor ileqqu. Hi tistudjah biex tara jekk hux feroçi. Il- fairie scouts li jie˙du ˙sieb is-sigurtà ta’ dan il-post imsa˙˙ar huma determinati li jaqbdu lil din il-bestja.

Fawn iΩda tinduna li ta˙t il-gilda sufija u ˙arxa ta’ Neverbeast hemm qalb ˙anina u tipprova minn kollox biex te˙ilsu minn xi nasba.

TinkerBell And The Legend Of The Neverbeast hu film bi storja ˙elwa u attraenti, b’xenarju tassew ma©iku tant li Ω-Ωg˙ar g˙andhom jiggustawh sewwa. Ittag˙lima li nie˙du minn dan ixxog˙ol hi li g˙andna n˙obbu lillannimali kollha u ma na˙qruhomx. Wie˙ed jista’ wkoll jiftakar fil-film E.T. meta jara dan, bl-aljen irrid biss li jirritorna lejn daru

Çert. U

ÇINEMA KÓ

21|12|2014 29

kullhadd.com

ANNIE

OTTIMISTIKU

L-ORFNI TA’ DISPOÛIZZJONI FERRIEÓA U POÛITTIVA

Atturi Ewlenin: Jamie Foxx, Quvenshanè Wallis, Rose Byrne, Bobby Cannavale, Cameron Diaz Direttur: Will Gluck Distributur: Columbia/Sony Ma˙ru© minn KRS Releasing Ix- show muΩikali Annie g˙amlet suççess kbir fuq ilpalk ta’ Broadway, anke dak kritiku, tant li reb˙et seba’ unuri Tony. Fl-1982, dan ixxog˙ol pjaçevoli u movimentat in˙adem g˙al fuq il-liΩar il-kbir biex ta gost lil miljuni ta’ tfal li issa huma stess saru ©enituri.

L-istorja originali jisimha Little Orfan Annie , ambjentata fiΩΩmien oskur tad-Dipressjoni Amerikana. Wara 32 sena, verΩjoni o˙ra b’parti minnha muΩikali kienet b˙al xi ˙a©a me˙tie©a, issa b’viΩjoni kontemporanja. Il-karattru tat-tfajla tat-titlu li minn fuq il-palk, minn fuq il-liΩar çinematografiku u anke minn fuq it-televiΩjoni da˙al sewwa filqlub tal-udjenzi.

Annie (Wallis), orfni mitluqa mill-©enituri tag˙ha meta kienet g˙adha tarbija wara bieb ta’ creche , tikber u tiΩviluppa ru˙ha fi tfajla çerta minnha nniffisha, persistenti, dejjem ferrie˙a u anke tferra˙ li dawk ta’ madwarha. Fil-ftu˙, narawha tibbrilla b’mod poΩittiv fil-klassi u anke tqajjem fuq tag˙hom lill-istudenti kollha.

Minkejja l-età tenera tag˙ha, hi taf kif g˙andha tirrea©ixxi meta tkun g˙addejja mit-triqat koroh ta’ New York.

Lanqas l-attitudni negattiva ta’ Miss Harrington (Diaz), dejjem aktarx fis-sakra, li tie˙u ˙sieb orfanatrofju ta’ diversi tfajliet, ma ddejjaqha. G˙al din it-tfajla grazzjuΩa li taf kif tit˙allat ma’ nies ta’ klassijiet differenti, jidher li l-futur se jkun wie˙ed tajjeb ˙afna. Meta l-manjieri tajbin tag˙ha jolqtu lil Grace (Byrne) u lil Guy (Cannavale),

Óin: 118 min. Çert. U Ωew© attivisti fil-kampnja elettorali ta’ Will Stacks (Foxx), negozjant ta’ mo˙˙ stinat li qed jikkompeti biex jil˙aq isSindku ta’ New York, huma jirnexxilhom jipperswaduh biex ikun il-protettur tag˙ha bit-tama li ©©iblu r-risq.

In-natura ˙elwa tag˙ha li dejjem ti©bed lin-nies lejha daqs kalamita tista’ ©©ib bidla radikali fuq dan il-bniedem Ωorr. Annie hu primarjament immirat g˙all-familji, b’andament dejjem ferrie˙i, ikkulurit li f’˙afna sekwenzi jaqleb f’wie˙ed muΩikali.

Iç-çkejkna Quvenshanè Wallis (li di©à kienet innominata g˙all-Oscar) tippersonifika lparti ta’ din l-orfni ta’ dispoΩizzjoni dejjem poΩittiva, b’determinazzjoni brillanti u anke xebbahtha ma’ Whoopi Goldberg meta kienet Ωg˙ira.

Il-familji g˙andhom film ie˙or adattat x’jaraw g˙all-festi talMilied!

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn l-10 u l-14 ta’ Diçembru 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’jisimha l-fairy li t˙obb ˙afna l-annimali?

Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun.

Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba.

Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: JOE CASSAR, 85A, Triq Sant’Anna, Wied il-G˙ajn.

1.

2.

3.

4.

5.

The Hunger Games: Mockingjay – Pt 1 Paddington Penguins Of Madagascar Horrible Bosses 2 The Imitation Game

30 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ

AFFARIJIET GÓALL-KIRI

Appartament ©did f’ÓaΩ-Ûabbar fit-tieni sular bi 3 kmamar tas-sodda. Lest bil-kçina, kamra tal-banju, main bedroom bl- ensuite u bibien ta’ barra u ©ewwa lesti. Prezz €118,000. Çempel 9987 1967.

Furniture lifter jil˙aq sa 8 sulari. Ideali g˙al kull tip ta’ materjal. Itella’ gypsum boards , madum, twieqi u bibien, g˙amara, appliances , eçç. Nipprovdu wkoll trakkijiet g˙all-©arr, kemm kbar kif ukoll Ωg˙ar, bl-or˙os prezzijiet. Çempel fuq 9987 0193.

Garaxx ta’ 5 karozzi livell mat-triq, b’kantina ta˙tu daqs il-garaxx stess. Dan jinsab filG Ω i r a . P r e z z ta’ €80,000. Çempel 9982 5810.

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ω o n a t a ’ M a l ta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙alls u l e k i l - k u n t ratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sander , k a l i bratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni millaqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i.

Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i t a l - i d e j n C a s io u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena t a l - m a r k a P i erre Cardin.

Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bilbatterija. Prezzijiet tajbin.

Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt u grandfather clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma ( vacuum test u pressurised test ) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih.

Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

SERVIZZI G˙all kull tip ta’ Ωbir ta’ sigar u tindif ta’ ©onna çemplu lil C&S Gardening fuq 9903 0066 jew 7932 6737.

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn.

Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module.

Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908.

Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters.

Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti.

Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti.

Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI P.A. Plastering. G˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, xog˙ol fuq l-antik u bil-pont, kisi bil-©ibs, graffiato u silicato gypsum board u aktar çempel 7904 9649

jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi , j i s p e ç j a l i z z a w f u q xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3 8 4 0 j e w Ω u r i s - s i t www.wpmalta.com

Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: Email : 2147 0295. alex@agrautoparts.com

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 j e w i d ˙ o l f u q i s - s i t www.darrendoitall.com

B’tifkira ta’ ommna Raffaela Griscti b’©ie˙ f’g˙eluq lewwel sena mill-mewt tag˙ha li ©rat il-Ìimgha 6 ta’ Diçembru, 2013.

Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma?

G˙andek problema ta’ moffa?

Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija.

Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato, Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444.

Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato .

Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU NOTA IMPORTANTI: Çekkijiet g˙andhom ji©u indirizzati lil SOUND VISION PRINT LTD

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim.

Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru.

Huma wkoll importaturi ta’

AVVIÛ TA’ NIKET B˙al mew© iΩ-Ωmien…

B˙al mew© iΩ-Ωmien, rimja tirkeb rimj’o˙ra, u r-rimja a˙˙arija, ta˙sel lil dik qabilha.

G˙addiet sena minn mindu fuq sodditha, ommna, bil-kwiet, fil˙emda, ˙adet l-a˙˙ar nifs tag˙ha, biex da˙let f’˙ajja o˙ra, u tnaddfet mit-tbatija li sofriet matul iΩ-Ωminijiet.

B˙al mew© iΩ-Ωmien, imm’ommna f’qalbna g˙adha xorta ˙ajja, u nistg˙u ng˙ajtu “ma” u in˙ossuha, u nistg˙u inkellmuha, b’g˙ajnejna mxarrba, niedja jew nexfin.

U nemmnu illi ommna, xorta baqg˙et tismag˙na, jew qed tismag˙na a˙jar, u qed tarana a˙jar, u qed tifhimna tajjeb, ta’ omm li kienet, ta’ omm li g˙adha, ta’ omm li tibqa’.

B˙al mew© eΩatt, iΩ-Ωmien, illum ommna hi rimja illi rikbet, fuq rimjiet o˙ra, illum rebbie˙a, ˙ajja, fi ˙dan il-glorja t’Alla, li fih emmnet bis-s˙i˙.

Fil-qalb, mutur id-demm li hemm ©o fina, fil-qalba ta’ di’l-qalb, mag˙quda ΩΩommna, hemm il-preΩenza t’ommna, kollox g˙alina.

Uliedha: Carmel, Raymond u Mario Griscti.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM U INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI KÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI Presepju statiku artistiku fuq stil Bibbliku g˙all-wiri Dan il-presepju, mag˙mul mill-jablo u ©ibs fih kobor ta’ madwar 70 pied kwadru. Hu mg˙ammar b’sett ta’ madwar 70 pastur, xog˙ol bl-idejn minn Lawrence Baldacchino. Il-presepju jinsab g˙all-wiri f’Nru 71, Triq il-Kbira, Birkirkara, sal-4 ta’ Jannar 2015. Óinijiet tal-ftu˙: fost il-©img˙a mill-5.00pm sat-8.15pm. Ódud u festi mid-9.30am sa 12.00pm u mill-5.00pm sat-8.15pm.

Father Christmas iqassam ir-rigali f’Óal Qormi G˙al sena o˙ra, l-G˙aqda MuΩikali San Ìor© Martri ta’ Óal Qormi se torganizza attività li matulha Father Christmas se jkun qed iqassam ir-rigali lit-tfal Qriema. It-tqassim tar-rigali se jsir bejn illum il-Óadd 21 ta’ Diçembru sat-Tlieta 23 ta’ Diçembru.

G˙al aktar dettalji çempel 7994 8507.

Awguri minn Nazareth Fondazzjoni Nazareth illum il-Óadd, il-21 ta’ Diçembru se tkun qed torganizza attività tal-Milied bl-isem Awguri minn Nazareth b’g˙anjiet tal-Milied madwar it-toroq taΩ-Ûejtun. Din l-attività se tkun qed tibda mill-workshop tal-Fondazzjoni Nazareth, Misra˙ ir-Repubblika, fil-5.00pm, u tg˙addi minn diversi toroq antiki, bil-parteçipazzjoni ta’ diversi tfal u residenti tal-Fondazzjoni Nazareth.

Kunçert tal-Milied bandisti u allievi L-G˙aqda Filarmonika Prince Of Wales Own tal-Birgu sejra tippreΩenta serata muΩikali bis-sehem ta’ bandisti u allievi tal-istess soçjetà, flimkien mal-kor tal-knisja tal-Lunzjata fil-Birgu, nhar ilÌimg˙a 26 ta’ Diçembru fis-7.00pm.

Sejrin jindaqqu kemm muΩika tal-Milied kif ukoll muΩika o˙ra klassika. Kul˙add huwa mistieden, d˙ul ming˙ajr ˙las. Dan ilkunçert li se jsir fis-sala tal-kaΩin huwa kkoordinat mis-surmast tal-istess soçjetà, il-Mro Emanuel Spagnol.

Party tal-Milied g˙at-tfal Il-junior club fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju talImqabba ser jorganizza l-party annwali tal-Milied g˙at-tfal Imqabbin speçjalment dawk tas-soçji u partitarji. Dan il-party ser isir nhar il-Óadd 28 ta’ Diçembru 2014 mid-9.30am ’il quddiem fis-sala tal-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju, fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba.

Hemm im˙ejji programm ta’ divertiment g˙at-tfal, u bosta sorpriΩi o˙ra u ser jing˙ataw rigali sbie˙ lil dawk kollha preΩenti.

Aktar dettalji u riservazzjonijiet jistg˙u jinkisbu fuq in-numru 9927 5037 jew fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Ìurnata G˙awdex mas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju – l-Imqabba Il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza mawra ta’ ©urnata fil-GΩira G˙awdxija nhar il-Óadd 4 ta’ Jannar 2015. Din il-©urnata ser tkun tikkonsisti minn Ωjarat f’diversi postijiet ta’ interess relatati ma’ Ωmien il-festi, fosthom il-mi©ja tas-Slaten Ma©i, il-presepju ˙aj ta’ G˙ajnsielem u kif ukoll wirjiet o˙rajn fix-Xag˙ra u r-Rabat. Immorru g˙all-ikla ta’ nofsinhar f’lukanda rinomata fil-Belt Victoria, segwita minn ˙in ta’ rilassament. Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija talImqabba fis-7.30am. Kul˙add huwa m˙e©©e© li jattendi.

Riservazzjonijiet isiru fuq 7953 9542 jew 9927 5037 u aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

21|12|2014 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 21|12|2014

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 18°C L-INQAS TEMPERATURA: 12°C INDIÇI UV: 2 TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab

HI

17°C

17°C

17°C

LO

12°C

12°C

12°C

UV

02

03

03

VIÛIBBILTÀ: Tajba

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt Ritratt: culturalmalta.org

RIÓ: Ftit qawwi g˙al qawwi mill-Majjistral li jsir moderat tard waranofsinhar BAÓAR: Moderat g˙al qawwi li jsir qawwi IMBATT: Ftit li xejn li jsir baxx g˙al moderat millPunent Majjistru

HI

17°C

17°C

15°C

LO

12°C

12°C

10°C

UV

02

01

01

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 19°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Collis Williams Pharmacy, 15, Triq irRepubblika, il-Belt Valletta Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Óal Qormi Fleur-De-Lys Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩira St Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier, San Ìiljan Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema St Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ó’Attard Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta Euro Chemist, Triq il-Kurazza, il-Qawra Fleming Pharmacy, 61, Triq ÓaΩ-Ûabbar, Ra˙al Ìdid San Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-Isla San Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Wied il-G˙ajn Beta Pharmacy, 50/52, Triq Santa Marija, Óal G˙axaq Ûurrieq Dispensary, 68, Triq il-Kbira, iΩ-Ûurrieq St Nicholas Pharmacy, 1, Triq il-Parroçça, is-Si©©iewi Imtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, l-Imtarfa Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, irRabat, G˙awdex Nadur Pharmacy, Pjazza it-28 ta’ April 1688, in-Nadur, G˙awdex

Ir-Rotunda, il-Mosta

SpiÛeriji li Se jiftÓu f’jum il-milied Waterfront Dispensary, Forni 2I, Pinto Wharf, il-Furjana Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Óal Qormi Holy Cross Pharmacy, 37, Triq il-Kbira, Birkirkara Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt ta’ Xbiex, l-Imsida SpiΩerija Mer˙a, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Giorni Norman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira Tas-Sliema Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, l-Iklin Sta Margherita Pharmacy, Vjal il-Qalbiena Mostin, Santa Margherita Estate, il-Mosta St Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Ba˙ar Brown’s Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al Ìdid Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus Bormla Fgura Pharmacy, Triq il-Koppla, Fgura Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Repubblika, iΩ-Ûurrieq The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi Make Over Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, l-Imtarfa Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex St Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, ilQala, G˙awdex

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

24.12.1951 Il-Libja tie˙u l-indipendenza mill-Italja. Idris I ikun ipproklamat ir-Re tal-Libja.

Numri reBBieÓa LOTTU

28 69 90 34 48 79 14 40

SUPER 5

14 22 37 38 40

GRAND LOTTERY

02 08

09 03 00 09 09

25.12.1130 Il-Konti Roger II ji©i kkurunat l-ewwel re ta’ Sqallija

KOMPETIZZJONI KTIEB KÓ

21|12|2014 33

kullhadd.com

KOMPETIZZJONI KTIEB RUMANZ TALJAN

KATINA ETERNA Carolina Invernizio kienet kittieba Taljana li twieldet f’nofs is-seklu dsatax. Bdiet b’kitbiet fil-gazzetti, iΩda mbag˙ad imxiet g˙ar-rumanzi.

L-istejjer tag˙ha saru popolari mill-eww el u baqg˙u jag˙mlu suççess. Dan minkejja li l-kritiçi letterarji xejn ma kienu ˙anina mag˙ha.

F’din il-pubblikazzjoni tal-BDL Charles B. Spiteri addatta wie˙ed mix-xog˙lijiet ta’ Invernizio g˙allMalti, ta˙t l-isem Katina Eterna.

Dan r-rumanz, miktub fl-1894, huwa maqsum f’Ωew© partijiet: lewwel wie˙ed li j©ib it-titlu Eugenio u Giuliana, u l-ie˙or Tilde u Mario.

L-ewwel ktieb jifta˙ bil-˙ajja ta’ Giuliana, tifla ltima maltrattata, li ta˙rab u tfittex ˙ajja a˙jar g˙aliha nnifisha. Tifla li tikber u ssir tfajla sabi˙a b’impjieg f’˙anut tal-ingwanti. Tfajla li ti©bed l-g˙ajn ta’ diversi ©uvintur, fosthom wie˙ed sinjur li kien qed jaspira li jsir qassis.

Rakkont mexxej li jΩommok fuq ix-xwiek, bi prologu li wkoll jaqtag˙lek nifsek bil-˙effa tal-avvenimenti mimlija emozzjoni u tra©edji mill-bidu nett.

Naraw lil Giuliana li l-ewwel sig˙at taΩ-Ωwie© tag˙ha ma jmorru xejn kif mistenni. Dak li kellu jkun lejl ta’ m˙abba jispiçça fi tra©edja mdemmija u g˙ajbien ta’ persuna.

Xi jkun ©ara? U g˙alfejn?

Insiru nafu li fi xbubitha Giuliana jkollha tifla, li tabbandunaha, waqt li lil missier it-tarbija tg˙idlu li mietet. IΩda kemm jemmen ilmissier din l-istqarrija?

U x’ji©ri meta x-xbejba Tilde tasal g˙and Giuliana g˙al impjieg? Min ikun ix-xifajk li jrid iwaqqg˙alha ©ie˙ha, u x’g˙ajnuna jikseb ming˙and Giuliana?

IΩda b˙alma drajna naraw fl-istejjer, g˙all-˙aΩin spiss ikun hemm forza opposta ta’ tjubija. Ra©el ie˙or ikun attent g˙al dak li qed ji©ri u jsus warajha.

SILTA MILL-KTIEB “Bon©ornu, Sinjura Testa,” qalilha fil˙in li beda jid˙aq. “Kif inhuma lg˙arajjes?”

“G˙adni ma rajthomx, u n˙ossni ninkwieta.”

“Eh! Eh! Sinjura, raqduha bl-o˙xon; min jaf kemm damu mqajmin! Jien d˙alt f’xi t-tlieta, u meta wasalt ma©enb il-bieb tag˙hom smajt le˙en is-Sinjura Giuliana... eh! eh!”

Matul dan id-diskors il-padruna tad-dar çemplet g˙at-tielet darba, u kwaΩi bil-herra.

IΩda l-bieb ma nfeta˙x u l-ebda le˙en ma nstema’.

“Sur Daneo, jien ng˙idlek li ©ara xi ˙a©a; g˙ax kieku kienu jirrispondu.”

“Intom in-nisa dejjem ta˙sbu fil-˙aΩin. Taf xejn x’©ara? IΩ-Ωew© g˙arajjes telqu bil-mod il-mod.”

Is-Sinjura Testa çaqalqet rasha: dehrilha li ma jistax ikun.

“Int ma g˙andekx muftie˙ ie˙or?” staqsieha limpjegat.

“Kelli, iΩda lbiera˙ tajtu lis-Sur Rinaldo, g˙ax tilef tieg˙u.”

“Allura ma nafx x’nibda ng˙idlek: ipprova er©a’ çempel; iΩda ma ng˙idx li qeg˙din hawn.

Arrivederci.”

Baqa’ nieΩel it-tara© isaffar, iΩda ma la˙aqx wasal isfel, x˙in sema’ min jg˙ajjatlu.

“Sur Daneo, Sur Daneo.”

Il-©uvni tela’ ji©ri malajr.

“X’©ara?” qal.

Il-padruna kienet tidher beΩg˙ana wisq.

“G˙amilt widinti max-xaqq tal-bieb,” qaltlu, “u smajt b˙al tnehida ta’ xi ˙add li jkun qieg˙ed isofri.”

“Smajt ˙aΩin, forsi widnejk kienu qeg˙din iΩanΩnu.”

“Le, le, ipprova int ukoll.”

L-impjegat mar jissemma’. F’daqqa wa˙da qam, isfar b˙al katavru.

“Tassew,” g˙ajjat. “Smajtu jien ukoll.”

Id-da˙qa marret minn fuq fommu, u fuqu waqa’ skunçert kbir.

“Hemm bΩonn nisfrundaw il-bieb,” qal. “Ûgur li ©rat xi diΩgrazzja lil dawk l-imsieken.”

“A˙jar tmur i©©ib spettur tal-Pulizija.”

“IΩda nkunu nistg˙u nieqfu mag˙hom jekk g˙andhom bΩonn? Óalli l-piΩ kollu g˙alija... u er˙ili nag˙mel jien.”

U fil-˙in li po©©a spallejh mal-bieb, imbuttah

b’sa˙˙tu kollha.

Is-serratura çaqçqet, iΩda ma nfet˙itx.

Sadattant kienu ©ew ˙afna kerrejja, meta semg˙u le˙en il-©uvni u lis-Sinjura Testa, u mlew il-kuritur kollu. Kul˙add stag˙©eb u approvaw il-kliem tas-Sur Daneo.

Il-purtinar tela’ wkoll, u bil-g˙ajnuna ta’ ra©el ie˙or, g˙en lill-impjegat fix-xog˙ol tieg˙u.

B’dik is-sa˙˙a unita, il-bieb ma Ωammx wisq kolp. IΩ-Ωew© bibien malajr infet˙u, u kwaΩi filpront, g˙ajta ta’ biΩa’ ˙ar©et minn fomm kul˙add, g˙ad-dehra ta’ dik ix-xena orribbli li tfaççat quddiem g˙ajnejhom.

Mix˙uta minn tulha fil-kamra, b’rasha lejn ilbieb, kienet tinsab Giuliana, bil-qmis mimlija kollha demm.

L-imsejkna ma baqg˙etx titniehed: forsi kienet g˙amlet l-a˙˙ar sforz biex tasal ˙dejn il-bieb u tift˙u, iΩda waqg˙et ming˙ajr forzi.

Is-Sur Daneo, wara li g˙addielu l-ewwel biΩa’, tbaxxa biex imissha.

“Mhix mejta,” g˙ajjat. “Ìisimha g˙adu s˙un, ejjew ˙alli nqeg˙duha fuq issodda, u xi ˙add minnkom imur ji©ri g˙al tabib.”

Mistoqsija: X’inhu l-kunjom tal-padruna tad-dar?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ewwel ktieb minn KATINA ETERNA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 4 ta’ Jannar.

Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi.

Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-FABBRIKA TAL-KLIEM hija:

PAULINE CARUANA, 56, Triq il-Knisja, l-Imsida, MSD 1537

34 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ logÓoB

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 025 114 200 248 267 299 399 455 510 540 784 817 850 868 908 918

B’4 numri 0075 0366 0442 0929 0932 1190 1236 1480 1607 1678 1821 1962 2779 2877 2985 3325 3668 3741 3970 4221 4594 4800 4846 5104 5341 5663 6052 7365 7408 7604 7952 8185

8872 8875 8913 8937 9445 9814

B’5 numri

B’6 numri

01454 11878 13916 14853 15078 18392 28452 29353 37162 41422 47431 50816 52023 65234 74396 82771 84777 85352 88461 91622 94625 97029

011820 580705 752418 770633

Bi 8 numri 04848010 51746827 54779894 84053120

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: ..........................................................................................

Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: SALVINA SCHEMBRI, Joesal, Triq Ìanni Bonnici, ÓaΩ-Ûebbu©

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

3

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ...........................................................................................................................................................................

Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

21|12|2014 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

50

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.

4.

7,15.

9.

10.

12.

16.

18.

19.

20.

21.

1.

2,17.

Tajba mal-g˙a©in (5) Ma tarax sew bih (4) LibelluΩi? (8) Safi (3) Re (6) Óasel idejh (6) Zero (3) Jew bl-IngliΩ (2) Ara 6 Pjani? (5) Henry Gouder Abela (1,1,1) Ara 3 Isem (5)

23.

24.

3 ,23.

5,11.

6,19.

8.

11.

12,22.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

G˙odda (6) Il-meraq tieg˙u tajjeb ferm (6) NervoΩiΩmu? (7) Jabita fil-kunvent (5) Ìerrej bl-IngliΩ? (6) Jilag˙bu bihom ittfal (9) Ara 5 Nieklu fih (5) Post (3) There’s only one.......... (6) Ara 7 Ara 2 Mhux mejjet (3) Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1.

4.

7,22.

9,19.

10.

12.

16,18.

20.

23.

24.

1.

2,5.

3,21W. 6.

8.

11,21M. 12,13.

14.

15.

17.

TeΩor, Fwar, Akbar, Awwiss, Baqqun, Barkun, A˙ara, Tiret, Ward, Inqum

Tnalja, Ûewwaq, Rabbew, Ron, KalkariΩi, Óabib, Barri, Nitlaq, Estrem HBI

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: G˙alkemm dawn iΩ-Ωew© atturi huma ˙bieb sew, fil-films tal-X-men huma rivali.

Attur 1:

Attur 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Ashton Kutcher

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: DORIS CEFAI, 47, Trejqet ix-Xilep, ix-Xg˙ajra.

Jon Cryer

36 21|12|2014

kullhadd.com

kÓ SPORTS

TIÌRIJIET TAT-TOROQ: BSJ FLEUR-DE-LYS 2014

Il-Mellie˙a Athletic Club kien dominanti fit-tellieqa tal-10km organizzata minn Birkirkara St Joseph Sports Club flimkien malKunsill Amministrattiv ta’ Fleur-de-Lys u l-Kunsill Lokali ta’ Birkirkara b˙ala parti mill-avvenimenti annwali organizzati fit-13 ta’ Diçembru li g˙adda.

L-atleta tal-mument ta’ Mellie˙a, Andrew Grech (ritratt fuq), reba˙ it-tellieqa f’rekord ta’ 32 minuta u 33 sekonda, segwit minn s˙abu Stephen Borg (34:23) u Christopher Mizzi (35:40). Fil-kategorija tan-nisa, Kriten Borg (ritratt isfel) ta’ La Salle A.C. spiççat lewwel f’˙in ta’ 39 minuta u 57 sekonda segwita minn Tara Abdilla (La Salle A.C.) li spiççat it-tieni f’˙in ta’ 40 minuta u 14-il sekonda flimkien ma’ Gianella Bugeja ta’ Birkirkara St Joseph li spiççat fit-tielet post wara li lestiet it-tellieqa f’41 minuta u 35 sekonda.

Mark Herrera ta’ Pembroke Athleta reba˙ it-tellieqa tal-5km dan wara 18-il minuta u 59 sekonda wara Clive Gerada ta’ St Patrick’s A.C. li spiçça fit-tieni post segwit minn Dario Mangion ta’ Pembroke Athleta li spiçça fit-tielet post f’˙in ta’ 16-il minuta u 22 sekonda. Marthese Mercieca reb˙et bla diffikultà l-kategorija femminili fit-tellieqa tal-5km tant li spiççatha wara 18-il minuta u 59 sekonda segwita minn Hannah Pace ta’ Pembroke Athleta li spiççat it-tieni wara 19-il minuta u 48 sekonda, warajha fit-tielet post ©iet Catherine Chetcuti ta’ Birkirkara St Joseph li spiççat ittellieqa wara 19-il minuta u 55 sekonda.

Ir-rebbie˙a tal-gruppi skont tal-età fit-tellieqa tal-5km kienu Shaun Galea ta’ Birkirkara St Joseph u Jodie Mifsud ta’ Mellie˙a A.C. fil-kategorija ta’ ta˙t is-17-il sena, Melvin Mifsud ta’ Ûurrieq Wolves u Caroline Ciappara fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 35 sena, Matthew Cutajar ta’ St Patrick’s u Sandra Schembri ta’ Birkirkara St Joseph fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 45 sena, Peter Azzopardi ta’ St Patrick’s u Cecila Fenech ta’ Ûurrieq Wolves fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 50 sena, Wally Ghiller ta’ Attard A.C. fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 55 sena u Stephen Mifsud ta’ St Patrick’s fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 60 sena.

Fit-tellieqa tal-10km, ir-rebbie˙a tal-gruppi skont l-età kienu Alex Schembri u Alexia Cutajar fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 35, Anthony Dimech u Charmaine Mifsud ta’ Mellie˙a A.C. fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 40 sena, Joseph Barbieri u Marthese Lia filkategorija ta’ ’l fuq minn 45 sena, David Sammut ta’ Pembroke Atheleta u Glorianne Borg ta’ La Salle A.C. fil-kategorijata’ ’l fuq minn 50 sena, Mario Pisani ta’ Birkirkara St Joseph fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 55 sena u Joseph Farrugia fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 60 sena.

Eurosport kienu l-isponsors ewlenin tal-avveniment.

L-ARGUMENT ILLEJLA FUQ ONE | 21.30 Nhar il-Óadd huwa l-a˙˙ar programm ta’ L-Argument g˙al din is-sena. Kif inhu xieraq il-fulkru ser ikun ˙arsa lura lejn din is-sena fl-isport lokali, mhux biss fil-futbol. Sabiex jag˙mlu dan se jkun mistieden it-tim kollu tal-produzzjoni tal-programm: Mark Cutajar, Pamela Schembri, u l-mistiedna residenti Alfred Attard u Antvin Monseigneur.

Madanakollu, L-Argument xorta ser jiddiskuti l-kampjonat Premier. Minbarra l-a˙jar siltiet mil-log˙biet ta’ tmiem il©img˙a, ser jixxandru wkoll l-a˙jar siltiet mill-log˙ba tal-futbol tan-nisa bejn Tarxien u Sliema W. Barra minn hekk ser ikunu mxandrin ukoll il-gowls tal-log˙biet bejn Qrendi u Marsaskala, Kirkop u Sta Luçija mill-kampjonat tat-tielet diviΩjoni, u Senglea vs San Ìwann u Óamrun S vs Ûabbar SP mill-kampjonat tat-tieni diviΩjoni.

L-Argument g˙andu preΩentazzjoni ta’ Clinton Buhagiar u produzzjoni ta’ Mark Cutajar, u jixxandar il-Óadd fid-9.30 fuq ONE.

SPORTS KÓ

21|12|2014 37

kullhadd.com

RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWIT Matul din il-©img˙a kienu l-Ferrari li serqu x-xena ming˙and il-McLaren hekk kif bdew jimplimentaw riformi interni kbar biex jippreparaw ru˙hom g˙all-isfidi tas-snin li ©ejjin.

Madankollu, il-McLaren ma baqg˙ux weqfin lanqas g˙ax kienu fiç-çentru ta’ Ωviluppi mhux mistennija.

illi jindika li hemm baΩi ta’ verità wara din l-ispekulazzjoni.

Fuq nota differenti, id-destin taxchassis il-©did tal-McLaren jidher li huwa aktar çert hekk kif kien l-ewwel wie˙ed approvat mill-FIA wara li g˙adda mit-testijiet ta’ sigurtà obbligatorji. Din l-a˙bar tajba tikkuntrasta bilkbir mal-kriΩi li t-tim kellu fl-2014 meta x-chassis kien approvat ©img˙a biss qabel il-bidu tal-kampjonat.

Bidliet kbar Fix-xhur li g˙addew, Sergio Marchionne, il-president tal-Ferrari, kemm-il darba sostna li l-membri tattim minn Maranello m’g˙andhomx jibΩg˙u mill-bidla. Dawn l-a˙˙ar ©img˙at rawh imexxi bl-eΩempju g˙ax, f’temp ta’ ftit jiem, biddel lil Nikolas Tombazis u lil Pat Fry, li kienu l-kap tad-disinn u d-direttur talen©inerija rispettivament.

Post Tombazis issa se jie˙du James Allison illi g˙aqqad dan ir-rwol ma’ dak li g˙andu attwalment, ji©ifieri dak ta’ direttur tekniku. Min-na˙a l-o˙ra, is-suççessur ta’ Fry se jkun Simone Resta, li ng˙ata promozzjoni minn deputat kap tad-disinn. Hemm ukoll g˙ajdut mhux ikkonfermat li anke Hirohide Hamashima, il-persuna responsabbli mir-rapport bejn il-vettura u r-roti, se j˙alli lill-Ferrari.

Min-na˙a l-o˙ra, hemm spekulazzjoni li Jock Clear, in©inier veteran tal-Mercedes, illi fl-ista©un li g˙adda ˙adem ma’ Lewis Hamilton, se jkun mat-tim ta’ Maranello s-sena d-die˙la.

Wiçç ie˙or ©did mal-Ferrari huwa Esteban Gutierrez, illi se jkun issewwieq ta’ riserva tag˙hom fl-2015

Minn id g˙all-o˙ra

wara li s-Sauber g˙aΩlu li ma j©eddulux il-kuntratt. Mieg˙u ng˙aqad JeanÉric Vergne li se jie˙u post Pedro de la Rosa b˙ala test driver tal-Ferrari.

Sid ©did Iç-çaqliq li raw il-McLaren din il©img˙a kien ta’ g˙amla differenti.

Matul ix-xhur li g˙addew sar fatt prattikament aççettat illi Ron Dennis kien qieg˙ed jitlef l-influwenza fi ˙dan ittim ta’ Woking hekk kif bosta millinvestituri dehru determinati li lMcLaren jibdew era ©dida ming˙ajr ilparteçipazzjoni tieg˙u.

Madankollu, Dennis jidher li mhuwiex lest li jaççetta dawn ilmanuvri kontrih b’idejh fuq Ωaqqu u se jipprova jixtri biΩΩejjed ishma sabiex jie˙u kontroll dirett talMcLaren Group, illi g˙andu lillMcLaren F1 Team b˙ala sussidjarja tag˙ha. B˙alissa Dennis g˙andu f’idejh 25% tal-ishma tal-kumpanija u jrid jinnegozja ma’ TAG u lMumtalakat Sovereign Wealth Fund illi g˙andhom 25% u 50% mill-ishma rispettivament.

Min-na˙a tieg˙u, Dennis g˙adu ma kkonferma xejn, però kien hemm silenzju li jtarrax dwar dan is-su©©ett

137 KOMPETITUR ÛAGÓÛUGÓ JISFIDAW GÓALL-UNUR MALTI

IΩ-Ωg˙aΩag˙ multinazzjonali j˙arsu bil-˙erqa li jgawdu u jikkompetu fil-EuroMed matul il-vaganzi tal-Milied tag˙hom – definittivament attrazzjoni internazzjonali li dejjem tikber fis-settur tat-turiΩmu sportiv 137 kompetitur Ωag˙Ωug˙ minn 9 pajjiΩi ser jikkontestaw il-15-il Edizzjoni tal-Optimists Class EUROMED Malta Championship li se ssir din il©img˙a bejn id-19 u t-22 ta’ Diçembru. Il-Bajja tal-Mellie˙a g˙al darb'o˙ra ser tkun l-arena g˙at-ti©rijiet bil-Lido Maxima li se jospita luffiççju amministrattiv u Ω-Ωona ta’ varar talkampjonat.

L-avveniment ta’ erbat ijiem se jkun ikkontestat minn kompetituri kemm maskili kif ukoll femminili li ©ejjin minn Çipru, l-Irlanda, ir-Russja, Spanja, l-Italja, ir-Renju Unit, il-Greçja, irRumanija u Malta. L-Irlanda, Spanja u l-Greçja huma ©odda g˙all-avveniment Malti. L-akbar tliet kontin©enti barranin huma dawk minn Sqallija b’29 ba˙ri, l-Irlanda b’16, u r-Russja b’14 il-parteçipant waqt li l-kontin©ent Malti huwa mag˙mul minn 40 ba˙ri.

“A˙na nipprattikaw kull weekend matul issena, iΩda nΩidu t-ta˙ri© tag˙na fl-a˙˙ar tliet ©img˙at qabel l-avveniment. U˙ud miΩΩg˙aΩag˙ tag˙na sa˙ansitra jing˙aqdu malcoaches barranin f’aktar ta˙rig fil-©img˙a qabel il-Euromed. Nemmen li g˙andna ˙ames kompetituri b’sa˙˙ithom ˙afna li kollha g˙andhom çans li jmorru tajjeb, iΩda dan kollu jiddependi fuq il-kundizzjonijiet tat-temp u kif ukoll imorru il-kompetituri barrani fil-jiem tal-avveniment,” irrimarka Jean Paul Fleri Soler, coach fil-Malta Young Sailors Club. Minbarra l-MYSC, ilBirΩebbu©a Sailing Club huma klabb lokali ie˙or li g˙andhom ukoll kompetitur fil-Euromed 2014.

Il-kampjonat ta’ Malta huwa wkoll attrazzjoni g˙all-kompetituri tad- dinghies Laser fejn ilparteçipazzjoni ma tkunx kostretta b’limitu ta’ età. Il-parteçipanti se jinqasmu f’˙ames kategoriji, ji©ifieri l-Cadet Klassi Optimist, l-Ottimist Klassi Open, l-Ottimist Klassi Novice u Ωew© Klassijiet tad-dinghy Lase – Laser Klassi Radial u Laser Klassi 4.7.

Disa’ ti©rijiet, b’sebg˙a li jg˙oddu, se jag˙mlu l-programm tat-tlielaq tal-kampjonat mifruxa fuq erbat ijiem organizzat mill-Malta Young Sailors Club bil-kooperazzjoni tal-Kunsill Malti g˙allIsport u l-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a u miΩmum ta˙t il-patroçinju tal-Federazzjoni tal-Ibburdjar ta’ Malta. Il-lukanda uffiçjali tal-Euromed 2014 hija s-Seabank Resort + Spa fil-Mellie˙a.

Ir-Red Bull ˙abbru li nstabu madwar g˙oxrin mis-sittin trofew li nsterqu mill-fabbrika tag˙hom f’Milton Keynes il-©img˙a l-o˙ra. Dawn it-trofej instabu fil-qieg˙ ta’ Horseshoe Lake, qrib ir-ra˙al ta’ Sandhurst, millpulizija tal-lokalità. Jidher li bosta minn dawn il-premji nstabu f’kundizzjoni ˙aΩina u g˙adu mhuwiex çert jistg˙ux ji©u msewwija.

Sadanittant, g˙ad hemm madwar erbg˙in trofew ie˙or f’idejn il-˙allelin u r-Red Bull ˙abbru li se jag˙mlu repliki tag˙hom jekk dawn ma jinstabux mill-Forzi tal-Ordni.

Fuq l-istess tema ta’ proprjetà li tbiddel l-idejn, il-Haas F1 Team Ωvela li se jkun qieg˙ed jixtri bi rkant xi w˙ud mill-o©©etti tal-Marussia F1, illi ©ew xolti ftit tal-©img˙at ilu min˙abba ra©unijiet finanzjarji. Dan l-investiment qieg˙ed isir biex it-tim Amerikan ikun jista’ jistudja iktar millviçin it-teknolo©ija tal-F1 qabel idd˙ul uffiçjali tieg˙u fl-isport, li mistenni jse˙˙ fl-2016.

RIÛULTATI TAL-LOTTERIJA ORGANIZZATA MINN KERYGMA

Dawn huma r-riΩultati tal-lotterija tal-Milied 2014 organizzata mill-Moviment Kerygma (DPL21/2014): L-ewwel premju: Weekend break B&B g˙al Ωew© persuni firRadisson Blu Resort, San Ìiljan – A. Vinci, Tas-Sliema; It-tieni premju: Weekend break B&B g˙al Ωew© persuni filKempinski Hotel, San Lawrenz, G˙awdex – V. Gatt, in-Naxxar; It-tielet premju: €100 voucher prodotti Skincare Ainhoa minn Beauty Plus, il-Belt Valletta – M. Gauci irRabat, Malta; Ir-raba’ premju: €100 voucher minn Chemimart Group, B’Kara – M. Spiteri, Óal Qormi; Il-˙ames premju: €100 voucher prodotti tal-make-up tadditta Make-up Studio minn Beauty Plus, il-Belt Valletta – A. Sammut, Sta Venera; Is-sitt premju: €100 voucher prodotti tal-inbejjed minn Attard & Co. Ltd – C. Refalo, il-Mosta; Is-seba’ premju: €50 voucher mill-Medina Restaurant, lImdina – M. Mallia, il-Marsa.

38 21|12|2014

kullhadd.com

KÓ SPORTS

RIÛULTATI

PREMIER INGLIÛ Christian Benteke li b’xutt sabi˙ bixxellug tefa’ fix-xibka.

It-tim ta’ van Gaal ˙are© mill-ewwel fuq l-attakk fit-tieni taqsima, meta wara diversi okkaΩjonijiet, kienu proprju l-attakkant Kolumbjan Falcao li skurjaw it-tieni goal tieg˙u ma’ dan it-tim. Dan il-goal wasal wara azzjoni tajba fuq in-na˙a tax-xellug b’Young jikkrossja lejn l-istess Falco li bir-ras tefa’ ©ewwa.

Fil-65 minuta kien hemm tkeççija in©usta ta’ Gabriel Agbonlahor li iΩda t-tim ta’ van Gaal ma g˙arafx japprofitta minn dan il-vanta©© numeriku filground biex b’hekk il-partita spiççat fi draw ©ust ta’ 1-1.

LIVERPOOL V ARSENAL

Falcao jiççelebra l-gowl li ©ab id-draw bejn il-United u l-Palace

MAN CITY V CRYSTAL P. It-tim ta’ Manchester City g˙eleb littim minn Londra ta’ Crystal Palace bliskor ta’ 3-0 wara li fl-ewwel taqsima l-log˙ob kien pjuttost maqsum tant ilPalace kellhom opportunitajiet biex imorru fil-vanta©©.

Wara ˙afna log˙ob maqsum u opportunitajiet g˙aΩ-Ωew© na˙at, l-ewwel gowl tal-log˙ba wasal proprju fit-48 minuta meta x-xutt ta’ David Silva ˙abat ma’ difensur tal-Palace bil-ballun spiçça ©ewwa. City irduppjaw liskors meta re©a’ kien David Silva li skurja t-tieni goal personali tieg˙u

wara azzjoni tajba mit-tim tieg˙u.

It-tielet gowl wasal proprju disa’ minuti mit-tmiem meta l-midfielder tal-Kosta tal-Ivorju Yaya Toure ssi©illa r-reb˙a bit-tielet gowl tal-partita.

ASTON VILLA V MAN. UTD Wara sitt reb˙iet konsekuttivi, it-tim ta’ Manchester United inΩamm fi draw ta’ 1-1 barra minn daru. Kienu proprju t-tim ta’ Aston Villa li marru fil-vanta©© meta minn free-kick ˙dejn nofs il-ground id-difiΩa tal-United naqset li tbieg˙ed il-periklu bil-ballun jispiçça g˙and l-attakkant Bel©jan

Liverpool se jkunu qed ifittxu li jirritornaw g˙ar-reb˙ wara t-telfa umiljanti tal-©img˙a l-o˙ra r-rivali eterni Manchester United bl-iskor ta’3-0. Din id-darba huma se jkunu qed jiltaqg˙u mat-tim minn Londra ta’ Arsenal f’Anfield.

Wara t-telfa tal-©img˙a l-o˙ra u leleminazzjoni mic-Champions League, il-kowç ta’ Liverpool Brendan Rodgers jinsab ta˙t pressjoni enormi wara li kien hemm xnieg˙at li hemm xi diΩgwid fi ˙dan it-tim ta’ Liverpool.

Ir-rekord ta’ Liverpool kontra l-istess Arsenal ma tantx hu tajjeb tant li dawn tal-ewwel reb˙u biss darbtejn minn erbatax-il konfront. Min-na˙a tag˙hom, it-tim ta’ Wenger ma kienx qed ikun konsistenti iΩda Ωew© reb˙iet fuq xulxin kontra Galatasaray u Newcastle g˙enuhom jistabilixxu rritmu tar-reb˙ u se jippruvaw isostnuh kontra Liverpool.

3-0

Man City v Crystal Palace Aston Villa v Man United Hull City v Swansea City QPR v West Brom Southampton v Everton Tottenham v Burnley West Ham v Leicester City

1-1 0-1 3-2 3-0 2-1 2-0

LOGÓOB GÓAL-LUM 14.30

Newcastle v Sunderland Liverpool v Arsenal

17.00

LOGÓOB GÓAL GÓADA 21.00

Stoke City v Chelsea

KLASSIFIKA TIM

L

R

D

T

F

K

P

Chelsea Manchester City Man United West Ham United Southampton Tottenham Arsenal Swansea City Newcastle United Everton Liverpool Aston Villa Stoke City West Brom QPR Sunderland Crystal Palace Burnley Hull City Leicester City

16 17 17 17 17 17 16 17 16 17 16 17 16 17 17 16 17 17 17 17

12 12 9 9 9 8 7 7 6 5 6 5 5 4 5 2 3 3 2 2

3 3 5 4 2 3 5 4 5 6 3 5 4 5 2 10 6 6 7 4

1 2 3 4 6 6 4 6 5 6 7 7 7 8 10 4 8 8 8 11

36 36 30 29 28 22 28 22 18 27 19 11 18 17 20 14 19 12 15 15

13 14 18 19 13 23 19 19 22 27 22 21 21 23 32 24 27 26 24 29

39 39 32 31 29 27 26 25 23 21 21 20 19 17 17 16 15 15 13 10

PUNTI OÓRA

SERIE A

MAN. UTD JISTGÓU JIRBÓU L-KAMPJONAT SAMPDORIA V UDINESE

RIÛULTATI TAL-ÓAMIS 1-3

Cagliari v Juventus Napoli v Parma

15.00

F’wa˙da mil-log˙biet li hemm illum wara nofsinhar hija dik bejn Sampdoria u Udinese, biΩ-Ωew© timijiet g˙addejjin minn forma differenti fil-Kampjonat Taljan.

It-tim ta’ Sampdoria g˙addejjin minn forma tajba tant li ma kinux meg˙luba fl-a˙˙ar seba’ log˙biet u b’telfa wa˙da matul l-ista©un kollu. Min-na˙a l-o˙ra, it-tim ta’ Udinese g˙adu kemm ©ej minn erba’ telfiet fla˙˙ar tmien log˙biet li lag˙ab.

Kontra kull mistenni, t-tim ta’ Sinisa Mihajlovic jinsab fir-raba’ posta wara li fl-a˙˙ar log˙ba tag˙hom irnexxilhom jakkwistaw draw kontra t-tim tal-mument fl-Italja Juventus. Madankollu, it-tim ta’ Andrea Stramaccioni, wara r-reb˙a kontra Inter, il-forma tag˙hom majnat minn mindu beda Ottubru b’detriment g˙all-poΩizzjoni tag˙hom fil-Kampjonat.

15.00

FIORENTINA V EMPOLI

2-0

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ 1-1

Sassuolo v Cesena Roma v AC Milan

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Hellas Verona v ChievoVerona Atalanta v Palermo Fiorentina v Empoli Sampdoria v Udinese Torino v Genoa Inter v Lazio

12.30 15.00 15.00

20.45

KLASSIFIKA TIM

L

R

D

T

F

K

P

Juventus Roma SSC Napoli Lazio Sampdoria Genoa AC Milan Fiorentina Udinese Palermo Inter Sassuolo Hellas Verona Empoli Torino Atalanta ChievoVerona Cagliari Parma *

16 15 16 15 15 15 15 15 15 15 15 16 15 15 15 15 15 16 16

12 11 7 8 6 7 6 6 6 5 5 4 4 3 3 3 3 2 2

3 2 6 2 8 5 6 5 3 6 5 8 5 7 5 5 4 6 1

1 2 3 5 1 3 3 4 6 4 5 4 6 5 7 7 8 8 13

34 28 28 26 20 20 25 20 18 19 23 17 18 16 10 8 11 21 16

7 11 20 17 12 13 18 12 20 23 21 21 26 21 17 18 19 29 36

39 35 27 26 26 26 24 23 21 21 20 20 17 16 14 14 13 12 6

*parma tnaqqsilom punt

Wara t-titjib sostanzjali fil-prestazzjonijiet tal-Vjola, din id-darba se jkunu qed jilqg˙u lil Empoli f’darhom biex ikomplu jimpressjonaw. Jekk jirb˙u din illog˙ba, Fiorentina jkunu ilhom ma jitilfu 5 log˙biet.

Ta’ min wie˙ed isemmi li, minkejja li l-attakkant ÌermaniΩ Mario Gomez mhuwiex g˙addej minn forma tajba, xorta wa˙da t-tim ta’ Montella rnexxielu jirba˙ sensiela ta’ log˙ob.

Min-na˙a tag˙hom it-tim ta’ Empoli wkoll ilhom ma jitilfu sitt log˙biet tant li f’erba’ minnhom Ωammew clean sheet, sinjal li d-difiΩa ta’ dan it-tim hija kompatta.

INTER V LAZIO It-tim minn Ruma ta’ Lazio se jkunu kunfidenti g˙al din il-log˙ba iΩda xorta wa˙da konxji meta se jkunu qed jilag˙bu kontra Inter fis-San Siro fil-partitissima ta’ din il-©img˙a fil-Kampjonat Taljan.

Inter g˙elbu lil Chievo nhar it-Tnejn li g˙addew f’partita fejn il-kowç tag˙hom Roberto Mancini g˙aΩel li jbiddel it-tattiki. Din il-bidla minn 4-3-3 g˙al 4-3-1-2 jidher li ˙alliet il-frott b’reb˙a konvinçenti fuq l-istess Chievo.

L-ista©un tan-Neroazzuri s’issa ma kienx wie˙ed tajjeb tant li jinsabu fil-˙dax-il post tal-klassifika iΩda sitt punti biss mill-istess Lazio.

Il-kowç ta’ Aston Villa Paul Lambert sostna li t-tim ta’ Louis van Gaal g˙adu jista’ jirba˙ il-Kampjonat IngliΩ. It-tim ta’ Manchester United qeg˙din biss tmien punti ta˙t il-leaders Chelsea u ˙ames punti wara r-rivali minn Manchester, Manchester City.

Lambert jirrikonoxxi l-fatt li l-United kellhom bidu diffiçli iΩda insista li bil-kwalità hu mΩewwaq biha dan it-tim ta’ Van Gaal, wie˙ed ma jistax jaqbad u jaqtag˙hom awtomatikament mirreb˙ tat-titlu.

Fi kliem Lambert stess, dan it-tim ma jistax jaffordja li jitlef ˙afna log˙ob jekk iridu jirb˙u l-Kampjonat iΩda g˙andhom çans kbir li jag˙mlu dan jekk jibqg˙u konsistenti.

ARSENAL U LIVERPOOL INTERESSATI F’EL SHAARAWY It-tim ta’ Arsenal u Liverpool waslitilhom l-a˙bar li biex jirnexxilhom jakkwistaw lill-attakkant internazzjonali Taljan ta’ Milan Stephan El Shaarawy f’Jannar iridu jag˙mlu offerta fenomenali.

L-attakkant internazzjonali Taljan ilu jissemma’ ˙afna li jista’ jitlaq lil Milan f’Jannar b’numru kbir ta’ klabbs Ewropej urew interess fih f’dawn l-a˙˙ar ©img˙at. Dawn jinkludu lil dawn iΩΩew© timijiet tal-Premier League IngliΩ kif ukoll Borussia Dortmund u Roma.

Madankollu, l-a©ent tal-istess player sostna li min verament irid jakkwista lil dan it-talent Taljan, b’dixxindenza E©izzjana, irid jag˙mel offerta kbira biex jikkonvinçu lit-tim ta’ Milan biex ibig˙uh f’Jannar.

IΩda Ωvela wkoll li s’issa l-ebda tim minn dawn ma kkuntatjah biex jag˙mel xi offerta g˙al dan il-player. Fi kliemu, El Shaarawy jinsab fiç-çentru tal-pro©ett li Milan qed jippruvaw jibnu ta˙t Pippo Inzaghi.

HAZARD JISTA’ JSIR LEÌÌENDA TA’ CHELSEA Il-kowç PortugiΩ ta’ Chelsea Jose Mourinho ˙e©©e© lill-midfielder Bel©jan Eden Hazard biex isir le©©enda tal-istess klabb jekk jibqa’ jkun konsistenti fil-log˙ob tieg˙u u jg˙in lill-klabb jirba˙ iktar unuri.

F’Marzu li g˙adda sar mag˙ruf li Hazard kien se jiffirma kuntratt ta’ £200,000 fil-©img˙a biex b’hekk jestendi Ω-Ωmien tieg˙u mat-tim minn Londra ta’ Stamford Bridge. Hazard g˙amel impatt kbir fuq il-klabb ta’ Chelsea minn mindu ng˙aqad mag˙hom ming˙and Lille g˙as-somma ta’ £32m fl-2012.

Permezz ta’ dan il-kuntratt Chelsea naffru l-interess ming˙and potenzi o˙ra Ewropej fosthom Paris St. Germain.

SPORTS KÓ

21|12|2014 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE NAXXAR L TARXIEN R

0 1

ÛEBBUÌ R FLORIANA

1 4

PIETÀ HIBERNIANS

0 3

BALZAN MOSTA

1 0

Ritratti: STEPHEN GATT

TARXIEN LURA GÓAR-REBÓ

Gilmar Da Silva Ribeiro (N) Carlos Hevia Menendez (T)

It-tim ta’ Tarxien Rainbows re©a’ lura g˙ar-reb˙ meta reba˙ bi skor minimu ta’ 1-0 kontra Naxxar Lions.

L-ewwel azzjoni tal-partita waslet proprju minn Tarxien meta fis-16il minuta kien hemm xutt minn barra l-kaxxa ta’ Cleber Barbosa Viana iΩda l-ballun g˙adda ftit g˙oli. Naxxar irrea©ixxew erba’ minuti biss wara, proprju fl-20 minuta, meta minn free-kick f’poΩizzjoni angolata ta’ Gilmar da Silva Ribeiro kien salvat mill-gowler ta’ Tarxien Sean Mintoff.

Fit-22 minuta kien hemm free-kick ie˙or, din id-darba g˙al Tarxien minn madwar Ωew© metri bog˙od li nkariga ru˙u minnu Triston Caruana bit-tentattiv tieg˙u jg˙addi barra. Tarxien komplew jag˙fsu u waslet azzjoni o˙ra fl-24 minuta, din id-darba minn xutt ta’ Alvaro Andre Rodrigyes Silva li wkoll g˙adda ftit barra.

Opportunità o˙ra g˙al Tarxien, din id-darba minn xutt ta’ Cleber Barbosa li g˙adda ftit barra. L-isforsi tal-istess Tarxien kienu ppremejati fit-35 minuta meta minn azzjoni personali ta’ Firazz Aboulezz, wara li dar ma’ Ibok Edet, ikkonkluda fix-xibka b’xutt fil-baxx minn poΩizzjoni angolata. Naxxar irrea©ixxew b’azzjoni o˙ra fit-43 minuta meta minn corner ta’ da Silva Ribeiro, daqqa ta’ ras ta’ Edet g˙addiet g˙oli biex l-ewwel taqsima g˙alqet b’Tarxien minn fuq.

It-tieni taqsima kienet kollha ta’ Naxxar tant li fit-tieni taqsima bdew mill-ewwel fuq l-attakk meta cross ta’ Uchenna Eminike kienet daqqa ta’ ras ta’ Darren Falzon li minn qag˙da tajba g˙addiet g˙oli. Fis-57 minuta kien hemm corner ie˙or g˙al Naxxar li wkoll id-daqqa ta’ ras Angus Buhagiar ©iet g˙al darb’o˙ra salvata minn Sean Mintoff. Fis-60 minuta kien hemm azzjoni o˙ra minn Pape Gueye ta’ Naxxar b’xutt li g˙adda ftit barra.

Nuqqas ta’ preçiΩjoni min-na˙a ta’ Naxxar wasslithom g˙al telfa kontra Tarxien li re©g˙u lura fit-triq tar-reb˙.

Referee: Chris Lautier

Kane Farrugia (T) Ryan Cassar (N)

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

KLASSIFIKA Hibernians Valletta Birkirkara Floriana Mosta Sliema Wanderers Balzan Naxxar Lions Qormi Tarxien Rainbows Pietà Hotspurs Ûebbug Rangers

L

R

D

T

F

K

+/-

Pti

16 15 15 16 15 15 15 16 15 16 16 16

15 9 9 5 6 5 4 4 4 3 3 1

1 1 1 6 2 4 7 5 5 7 5 6

0 5 5 5 7 6 4 7 6 6 8 9

51 35 27 25 16 16 18 20 16 16 13 18

8 11 16 31 29 18 21 24 24 24 27 38

+43 +24 +11 -6 -13 -2 -3 -4 -8 -8 -14 -20

46 28 28 21 20 19 19 17 17 16 14 9

LOGÓOB GÓAL-LUM Fl-Istadium Nazzjonali Birkirkara Valletta

v Qormi v Sliema W

14.00 16.00

REBÓA PREZZJUÛA GÓAL FLORIANA

Matthew Gauci (Z) Amadou Samb (F)

Piciollo Matteo (F) flimkien ma Jacob Borg (Û) u Lee Galea (Û)

F’din il-partita t-tim ta’ Floriana rre©istra reb˙a importanti immes fuq it-tim ta’ Ûebbu© bl-iskor ta’ 4-1 f’wa˙da mill-partiti li kellna lbiera˙ fl-4pm.

Fir-raba’ minuta Floriana mill-ewwel bdew fuq nota poΩittiva meta mal-ewwel azzjoni skurjaw l-ewwel gowl tal-partita. Kien proprju Amadou Samb li g˙eleb lil Rapchan b’xutt g˙ar-rokna tax-xibka wara li tal-ewwel irçieva ballun bit-takkuna ming˙and Vito Plut.

Floriana komplew jattakkaw bla ˙niena u fl-10 minuta wasal it-tieni gowl fejn g˙al darb’o˙ra re©a’ kien Samb li skurja bir-ras minn freekick ta’ Steve Pisani u g˙amilhom 2-0 g˙at-tim tieg˙u b’dopjetta personali.

Fil-15-il minuta Floriana resqu qrib it-tielet gowl meta Plut temm azzjoni personali b’xutt fil-baxx li ˙abat ma’ sieq il-lasta u ˙are© barra. Ûew© minuti wara, dominju FurjaniΩ, azzjoni o˙ra minn Floriana bejn Samb u Picillo bix-xutt ta’ dan tal-a˙˙ar kien salvat mill-gowler ta’ Ûebbu© Rapchan. L-ewwel azzjoni denja ta’ Ûebbu© waslet fis-26 minuta meta minn free-kick ta’ Carlo Monti, Yessous Camilleri ra d-daqqa ta’ ras tieg˙u ti©i salvata mill-gowler FurjaniΩ Tyrone Gauci. Azzjoni o˙ra Ûebbu©ija qabel tmiem l-ewwel taqsima bil-gowler Gauci jer©a’ jsalva, din id-darba xutt ta’ Matthew Guaci minn cross ta’ Monti.

Wara bidu kwiet tat-tieni taqsima, fis-70 minuta t-tim Ûebbu© naqqsu l-mar©ini tal-iskor permezz ta’ Mauricio Osmar Rodrigues Britto li g˙eleb lil Gauci b’xutt fil-baxx wara azzjoni personali. IΩda Floriana kienu deçiΩivi u fit-78 minuta skurjaw it-tielet gowl permezz ta’ Plut li fflikkja l-ballun g˙al ©ox-xibka mill-qrib wara li rçieva ming˙and Piciollo. Floriana g˙alqu l-log˙ba bir-raba’ gowl tag˙hom meta Matteo Piciollo bidel il-ballun ma’ Plut qabel ma skurja l-˙ames u l-a˙˙ar gowl ta’ din il-log˙ba mimlija gowls.

Referee: Esther Farrugia

40 21|12|2014

kullhadd.com

2014 Miriam Dalli Membru Parlamentari Ewropew

G˙addiet sena o˙ra u, b˙al kull sena f’dawn iΩ-Ωminijiet, nieqfu u na˙sbu dwar dak li nkunu g˙addejna minnu fittnax-il xahar ta’ qabel. Dak li nixtieq nag˙mel f’dan l-artiklu. Se nag˙ti ˙arsa lejn il˙idma tieg˙i u l-˙idma li saret mill-Partit Laburista matul din is-sena.

Sena li qed tag˙laq b’ba©it ie˙or poΩittiv fejn il-poplu qieg˙ed jer©a’ jgawdi minn miΩuri li ser itejbu l-kwalità tal-˙ajja li ng˙ixu. MiΩuri li huma prodott ta’ Gvern li huwa g˙aqli fil-mod kif jonfoq flusna filwaqt li jara li jattira investiment ©did.

B’mod konsistenti fi studji tal-opinjoni pubblika li kienu jsiru qabel l-2013, l-ikbar inkwiet tan-nies kien il-kontijiet g˙olja tad-dawl u l-ilma. Fi ftit xhur irnexxielna li dan linkwiet prinçipali tan-nies intaffuh bil-kbir. Ir-ro˙s filkontijiet tad-dawl u l-ilma minn Marzu ta’ din is-sena kien wie˙ed mill-akbar çertifikati ta’ dan il-Gvern u l-fatt li minn Marzu tas-sena d-die˙la l-kontijiet se jor˙su wkoll g˙all-industrija jfisser ˙afna g˙an-negozjanti u l-industrijalisti f’pajjiΩna.

G˙andna Gvern li qieg˙ed isa˙˙a˙ is-sistema tas-servizzi soçjali. Filwaqt li g˙andna nkomplu naraw li min verament g˙andu bΩonn is-servizzi soçjali jing˙atawlu, anzi nsa˙˙uhom, fl-istess ˙in naq-

bel li naççertaw ru˙na li jinqatg˙u l-abbuΩi. F’dawn la˙˙ar xhur rajna wkoll tid˙ol fil-prattika wa˙da mill-akbar miΩuri soçjali ta’ dan il-Gvern; miΩura li, ikolli nammetti, hija wa˙da g˙al qalbi, dik taç-çentri ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn.

MiΩura li, apparti li qieg˙da tiffranka eluf ta’ ewro lil min jag˙mel uΩu minnha, fl-istess ˙in qieg˙da tinkora©©ixxi aktar nisa biex ifittxu impjieg filwaqt li jkollhom mo˙˙hom mistrie˙ minn min qed jie˙u ˙sieb uliedhom.

Kellna wkoll il-bidu ta’ Ωviluppi rivoluzzjonarji li ser ida˙˙lu iktar dinjità u ugwaljanza fostna, b˙al-li©i tal-identità tal-©eneru. Dan fl-istess sena li fiha bdejna naraw lewwel koppji tal-istess sess jag˙mlu uffiçjali r-rabta tag˙hom.

Sena li fiha rajna wkoll likbar investiment li qatt ra pajjiΩna, il-ftehim talEnemalta. Ftehim li ser jag˙ti sa˙˙a ©dida lill-ekonomija tag˙na, li ser jassigura limpjiegi u li ser jifta˙ bibien ©odda g˙al Malta fis-swieq talener©ija alternattiva. Biex ma nsemmux il-kumpaniji minn setturi varji li qeg˙din jinvestu f’dan il-pajjiΩ.

In˙ossni kburija li na˙dem ma’ Prim Ministru li ma jiddejaqx jie˙u d-deçiΩjonijiet g˙allinteress u g˙all-©id ta’ dan ilpajjiΩ. Li jifhem l-aspirazzjonijiet ta’ kull wie˙ed u wa˙da

minnha minkejja d-diversità tag˙na.

Dan is-sens ta’ poplu mag˙qud ˙assejnieh iktar u iktar din s-sena g˙ax rajna lanniversarji importanti tal-festi nazzjonali tag˙na ççelebrati b’rispett, fejn konna kapaçi ning˙aqdu b˙ala poplu wie˙ed, g˙al-lanqas f’dawn ilfesti.

G˙alija personali din kienet sena ta’ bidla kbira. Bidla li ©iet meta eluf minnkom tajtuni l-fiduçja biex nirrappreΩentakom fil-Parlament Ewropew.

Kellna kampanja li kienet wa˙da mill-isba˙ esperjenzi ta’ ˙ajti. Fejn sirt naf il-poplu tag˙na iktar mill-qrib meta lqajtuni g˙andkom. Fehemtuni intom dak li hu importanti g˙alikom, g˙al age groups differenti, g˙al oqsma differenti tax-xog˙ol. Kienet esperjenza unika li tag˙tik l-opportunità li tiltaqa’ ma’ tant nies differenti u fl-istess waqt tag˙tik l-opportunità li titg˙allem ˙afna u turik irresponsabbiltà kbira li trid tg˙amel xi ˙a©a biex tg˙in fejn tista’. Mhux dejjem jirnexxili, imma naççertakom li dejjem g˙amilt l-g˙almu kollu tieg˙i.

G˙amiltha premessa li l-istess ener©ija li wrejt matul ilkampanja elettorali, inkompli nuriha wkoll fil-Parlament Ewropew. Qed na˙dem f’erba’ kumitati differneti u

kÓ LokaLi

kuljum nara li niffoka fuq dawk l-oqsma u s-su©©etti li huma importanti g˙alikom u li huma importanti g˙al pajjiΩna.

Qed na˙dem biex nara li jitnaqqas it-tni©©iΩ fit-triqat tag˙na billi jkollna kontrolli ikbar fuq il-karozzi u l-emissjonijiet tag˙hom. Qieg˙da na˙dem fuq strate©ija Ewropea li tassigura l-ener©ija lill-Unjoni Ewropea kollha kemm hi bi prezzijiet li jkunu affordabbli g˙all-familji.

Qieg˙da na˙dem biex it-tfal tag˙na jkunu iktar protetti fuq l-internet. Qieg˙da na˙dem ukoll fuq l-immigrazzjoni illegali. Mhux biss bid-diskorsi imma b’˙idma kontinwa biex l-MEPs u politiçi importanti o˙ra fl-Ewropa jifhmu s-sitwazzjoni tag˙na.

Biex jittie˙du passi li lilna jg˙inuna tassew.

Kif g˙amilt din is-sena nintrabat mag˙kom li nibqa’ nag˙mel is-sena d-die˙la wkoll. Ix-xog˙ol tieg˙i ma jiqafx biss fil-Parlament Ewropew imma qed nara li nkompli bil-˙idma tieg˙i f’Malta. Qed nag˙mel dan billi nkompli bil-laqg˙at ma’ bosta g˙aqdiet u organizzazzjonijiet u anke mal-familji tag˙na. Ilprijorità tieg˙i kienet u ser tibqa’ Malta.

Nie˙u din l-opportunità biex nawgura l-festi t-tajba lil kull wie˙ed u wa˙da minnkom b’xewqat ta’ sa˙˙a u suççessi g˙as-sena l-©dida.