Kullhadd 24.05.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓArsA LejN

IÇ-ÇIMITERJU TA’ MARIJA ADDOLORATA Il-Óadd 24 ta’ Mejju, 2015 Óar©a Nru 1,141

Ara pa©na 6 Prezz ›0.80

ODZ MITLUF BLA BÛONN

RESPONSABBLI SID IL-POMPA Mistoqsija minn din ilgazzetta, l-MRA qalet li sid il-pompa tal-petrol huwa responsabbli g˙all-fjuwil li jinbieg˙ mill-pompa tieg˙u, u mhux il-kumpanija li tissuplixxi l-fjuwil. Din il-kontroversja qamet riçentament meta pompa tal-petrol mag˙rufa kienet sfurzata tag˙laq wara ˙sarat fil-karozza li ©arrbu numru ta’ klijenti li xtraw il-fjuwil minn din il-pompa. Ara pa©na 3

MEPs TAL-PN ASSENTI L-MEPs tal-Partit Nazzjonalista g˙aΩlu li ma jiffirmawx petizzjoni indirizzata lill-Mibg˙ut Speçjali tan-Nazzjonijiet Uniti sabiex l-immigrazzjoni titpo©©a fuq l-a©enda tad-diskussjonijiet fuq il-Libja. Minkejja li l-petizzjoni talMEP Miriam Dalli sabet lappo©© tad-delegazzjoni Laburista u ta’ iktar minn 60 MEP barrani, ˙add millMEPs tal-PN ma ffirma. Ara pa©na 4

AÓBAR POÛITTIVA GÓAL MALTA

Fl-2006 l-Kabinett Nazzjonalista ˙a ddeçiΩjoni li jne˙˙i kwaΩi tliet miljun metru kwadru ta’ art minn ODZ, u dan minkejja li dak iΩ-Ωmien il-MEPA kienet iddikjarat li l-art disponibbli g˙all-iΩvilupp kienet ˙afna ikbar mid-domanda. Fil-fatt kien imbassar li sal-2020 ikun hemm bΩonn ta’ 41,200 binja ©dida, filwaqt

li l-ispazju disponibbli g˙all-iΩvilupp kien ta’ 98,300 binja. Minkejja li l-art disponibbli g˙all-iΩvilupp kienet iktar mid-doppju ta’ dak li kien hemm bΩonn, Gvern Nazzjonalista xorta wa˙da kien g˙aΩel li jibdel il-pjan lokali b’mod li jag˙ti artijiet ODZ g˙all-iΩvilupp. Ara wkoll pa©na 2

Din il-©img˙a pajjiΩna ng˙ata l-a˙bar millKummissjoni Ewropea li kienet se tirrakkomanda li Malta titne˙˙a millProçedura ta’ Defiçit Eççessiv. F’intervista ma’ din ilgazzetta, il-Ministru talFinanzi Edward Scicluna sostna li, minkejja dan irriΩultat poΩittiv, il-Gvern huwa kommess li jibqa’ jniΩΩel id-defiçit. Ara pa©na 5

02 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ART ODZ MOGÓTIJA GÓALL-IÛVILUPP FL-2006

MHUX GÓAL GÓANIJIET EDUKATTIVI JEW TA’ SAÓÓA, IÛDA GÓALL-ISPEKULATURI GLEN FALZON glen@kullhadd.com Waqt li kien qed jitlaqqa’ lKumitat tal-Ambjent u lIppjanar nhar it-Tnejn li g˙adda, il-Kap EΩekuttiv talAwtorità Maltija g˙all-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA) Johann Buttigieg Ωvela kif fl-eΩerçizzju ta’ razzjonalizzazzjoni tal-art li sar fis-sena fl-2006 ta˙t amministrazzjoni Nazzjonalista li kien parti minnha l-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil, madwar 2.8 miljun metru kwadru ta’ art meqjusa b˙ala barra miΩ-Ωona tal-iΩvilupp (ODZ) idda˙˙lu fiΩ-Ωona taliΩvilupp. G˙alhekk ing˙atat ilbarka minn amministrazzjoni Nazzjonalista biex l-ispekulaturi jkunu jistg˙u jibnu binjiet li mhumiex ta’ natura edukattiva jew ta’ sa˙˙a g˙al kontra ta’ dak li qed jipproponi l-Gvern tal-©urnata. Dak iΩ-Ωmien il-Ministru inkarigat mill-MEPA, George Pullicino, kien fta˙ar b’din iddeçiΩjoni u sa˙ansitra qal li “lGvern kien ˙are© b’rasu mg˙ollija.” L-OppoΩizzjoni Laburista kienet ikkritikat din id-deçiΩjoni u fil-fatt ivvutat kontriha. Dan l-eΩerçizzju fl-2006, li tmexxa mill-istess Pullicino, fisser li l-art madwar id-daqs tas-Si©©iewi kollu ng˙atat g˙all-iΩvilupp lill-ispekulaturi u g˙alhekk il-Partit Nazzjonalista (PN) mhuwiex kredibbli meta qed jo˙odha qatta bla ˙abel kontra s-sit tal-pro©ett talUniversità Amerikana ta’ Malta (AUM). Ag˙ar minn hekk huwa l-fatt li min˙abba dan ilftehim ta’ razzjonalizzazzjoni ta’ kwaΩi 3 miljun metru kwadru, pajjiΩna g˙ad irid jara l-konsegwenzi tieg˙u fl-20 sena li ©ejjin u s-snin ta’ wara. Ta’ min wie˙ed isemmi li din il-©img˙a li l-Gvern nieda proçess ta’ konsultazzjoni biex l-g˙aqdiet kollha ambjentali u s-soçjetà çivili jaqsmu l-opinjoni tag˙hom fuq xi sit alternattiv u xieraq g˙al dak li qed ji©i propost. Dan il-proçess fih innifsu huwa turija tal-fatt li Gvern Laburista mhuwiex supperv u lest jikkonsulta ma’ kul˙add biex b’hekk ikun qed itenni lweg˙da tieg˙u, dik ta’ Gvern li jisma’. L-art fejn hemm Smart City inbieg˙et bil-karawett Fi Ωmien amministrazzonijiet differenti Nazzjonalisti ng˙ataw madwar 3 miljun metru kwadru f’Ωoni ODZ g˙alliΩvilupp spekulattiv li, fost o˙rajn, jinkludu artijiet g˙allkostruzzjoni. Fost o˙rajn, dawn il-postijiet jinkludu diversi supermarkets tal-LIDL, Multigas, Poligas, kif ukoll partijiet minn fejn illum hemm Smart City. Ta’ min wie˙ed isemmi li l-art ta’ fejn inbniet Smart City inbieg˙et lix-xerrej bil-karawett. Illum ix-xerrej qed jag˙mel minnha l-miljuni imma b˙ala pajjiΩ mhu qed nie˙du xejn. Aktar minn hekk, klawsola fix-xiri tal-art ta’ fejn hemm Smart City tippermetti li lispekulaturi jag˙mlu li jridu bl-

Fl-2006 Gvern Nazzjonalista kien fta˙ar bid-deçiΩjoni li jne˙˙i kwaΩi 3 miljun metru kwadru ta’ art minn ODZ u jifta˙ha g˙all-iΩvilupp ta’ vilel u spekulazzjoni art u dan Ωgur ma jag˙milx ©id g˙al pajjiΩna. G˙all-kontra ta’ dawn lamministrazzjonijiet Nazzjonalisti, Gvern Laburista huwa aktar bil-g˙aqal f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ negozjati, tant li l-kundizzjonijiet fl-art taΩ-Ûonqor huma ferm differenti minn dik ta’ Smart City. Tal-PN tkaΩaw g˙ax il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo qal li fejn m’hemmx soluzzjoni jkollna nibnu skejjel fuq art li mhijiex Ωviluppata. Dawn huma l-iskejjel kollha li nbnew fl-ODZ mill1989 sal-lum li jinkludu 2 skejjel indipendenti (San Anton u San Andrea), wa˙da tal-Knisja (St Dorothy) u 3 o˙ra tal-Gvern (San Benedittu, TaΩ-Ûokrija u Tal-Óandaq). Allura wie˙ed jistaqsi: veru li l-PN ©enwinament kontra l-iΩvilupp f’artijiet ODZ, jew irid jag˙mel minn kollox biex itellef il-˙idma tal-Gvern fin-Nofsinhar ta’ Malta, liema investiment mistenni j˙alli madwar €70 miljun fil-bwiet ta’ dawn in-nies? Therese Comodini Cachia ma tafx x’qed ji©ri filParlament Malti Il-©img˙a li g˙addiet idDeputat Parlamentari Ewropea u x- Shadow Minister talEdukazzjoni tal-PN Therese Comodini Cachia akkuΩat lillMinistru Bartolo li l-avviΩ legali dwar l-emendi fil-kriterji u lakkreditazzjoni g˙all-edukazzjoni g˙olja ˙ar©u bil-mo˙bi tad-deputati l-o˙ra. Fil-fatt din hija gidba o˙ra g˙ax dan lavviΩ legali tressaq filParlament Malti nhar it-Tnejn 11 ta’ Mejju fejn ir-rapporti fuq il-midja tal-PN ukoll allegaw li l-Ministru tal-Edukazzjoni ˙are©

regolamenti li jemendaw b’mod li jdg˙ajjef il-kriterji ta’ liçenzjar u akkreditazzjoni g˙all-edukazzjoni g˙olja. Dan jindika kemm l-OppoΩizzjoni ma tridx pluraliΩmu fil-qasam tal-edukazzjoni terzjarja. L-avviΩ legali sar b’konsultazzjoni mal-Kummissjoni g˙allEdukazzjoni Og˙la, l-entità indipendenti f’dan il-qasam, li ç-Chairman tag˙ha huwa proprju Martin Scicluna. Dan lavviΩ legali se jkun qed jag˙ti spazju biex jid˙ol il-pluraliΩmu fil-livell terzjarju f’pajjiΩna. Dan g˙adda minn proçessi pubbliçi, inkluΩ dik li tpo©©a fuq ilmejda tal-Kamra Parlamentari g˙all-attenzjoni tad-deputati kollha. L-avviΩ legali, g˙alhekk, ma jbaxxi bl-ebda mod ilproçess rigoruΩ biex istituzzjoni edukattiva ting˙ata l-permess li topera kif qed tallega lOppoΩizzjoni. Fi kliem ie˙or, lg˙aΩla li g˙amel Simon Busuttil biex jag˙mel persuna eletta filParlament Ewropew b˙ala shadow minister ta’ wie˙ed mill-pilastri ta’ pajjiΩna di©à qed tfalli g˙ax lanqas biss kienet taf li dan l-avviΩ legali tressaq fil-Parlament Malti u mhux f’dak ta’ Brussell flimsemmija data. Il-PN ça˙˙ad lill-UOM €4.5 miljun L-ewwel problema kbira li lMinistru Bartolo kellu jsolvi meta sar Ministru f’Marzu tal2013 kienet talba millUniversità biex isibilha €4.5 miljun li ça˙˙adha minnhom il-PN fil-Gvern fl-a˙˙ar ba©it tieg˙u. Din il-problema kienet solvuta bl-appo©© s˙i˙ tal-Prim Ministru Joseph Muscat kif ukoll tal-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna.

Li kieku ma kienx g˙al dawn l-interventi f’waqthom, kieku lUniversità ta’ Malta (UOM) kienet t˙abbat wiççha ma’ problemi kbar, speçjalment fejn jid˙lu s-salarji tal-istaff akkademiku. Fi kliem ie˙or, lUOM kienet riesqa lejn kollass li kieku ma nstabux dawn ilfondi. G˙alhekk, jidher biç-çar li l-PN fil-Gvern ma tax biΩΩejjed allokazzjoni finanzjarja biex il-UOM tkun tista’ tiffunzjona b’mod professjonali u dan b’detriment g˙all-istudenti Maltin u G˙awdxin. €71 miljun g˙all-UOM minn Gvern Laburista Il-Gvern di©à kkonferma kemm-il darba li l-ebda pro©ett mhu se j˙alli impatt fuq ilprogress tal-Università ta’ Malta u dan mhux bil-kliem biss iΩda wkoll bil-fatti. Fil-fatt, fl-ewwel ba©it ta’ Gvern Laburista tal2013, il-UOM ing˙atat issomma ta’ €55 miljun, fl-2014 ng˙atat €63.5 miljun u fl-a˙˙ar ba©it ing˙atat is-somma ta’ €70.7 miljun. Fi kliem ie˙or, fi Ωmien sentejn kien hemm Ωieda ta’ ta’ €15.7 miljun g˙allinvestiment fil-UOM, liema Ωidiet qatt ma se˙˙ew ta˙t amministrazzjonijiet Nazzjonalisti. Fl-istess ˙in dan il-Gvern Ωied l-istipendji u ma naqqashomx, bil-kontra ta’ dak li kien jg˙id il-PN qabel l-elezzjoni; kif ukoll l-istipendji ©ew estiΩi g˙al dawk l-istudenti li min˙abba xi ra©uni jew o˙ra kellhom jirrepetu xi sena filkors tag˙hom. Dan l-investiment kien jikkonsisti wkoll fil-ftehim kollettiv li kien iffirmat g˙all-istaff akkademiku s-sena l-o˙ra bejn il-UOM u l-Junior College li, fost affarijiet o˙ra, iffaçilita l-

inga©©ar tal-letturi f’dawn l-istituzzjonijiet. Dan ifisser li jekk qabel biex persuna ssir lettur ried ikollha ˙ames snin esperjenza flimkien mal-kwalifiki, issa l-˙a©a hija aktar flessibbli tant li jekk il-˙addiem ikollu erba’ snin esperjenza xorta wa˙da jkun jista’ jsir l-inga©©. Apparti minn hekk, permezz ta’ dan il-ftehim kollettiv kien hemm ukoll Ωiedet fis-salarji tal-istaff akkademiku. Dan ilftehim ukoll qed i˙alli l-frott f’dak li g˙andu x’jaqsam malimportanza tal- e-learning , irriçerka, l-innovazzjoni u liΩvilupp ta’ start ups. F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, il-Ministru Bartolo qal li 17% tal-istudenti Maltin u G˙awdxin, illum il-©urnata, di©à jattendu istituzzjonijiet postsekondarji li mhumiex talGvern. “A˙na nemmnu li pro©ett b˙al tal-American University of Malta se jg˙in lillpajjiΩ b’mod ekonomiku g˙ax se j©ib ˙afna kummerç mis-suq tal-istudenti barranin u jikkumplimenta l-istituzzjonijiet pubbliçi li g˙andna b˙alissa. Apparti minn hekk, l-investiment tal-Gvern fil-UOM, lMCAST u istituzzjonijiet edukattivi o˙rajn se jkompli jissa˙˙a˙ biex ng˙ollu l-livell ©enerali tal-edukazzjoni f’pajjiΩna,” sostna l-Ministru g˙allEdukazzjoni. Ftehim ie˙or ma’ università ÇiniΩa Il-UOM g˙andha diversi programmi bi s˙ab ma’ universitajiet Amerikani u, fil-fatt, lErbg˙a li g˙adda l-Ministru Bartolo ˙abbar li ntla˙aq ftehim bejn il-UOM u t-Traditional Chinese Medicine University, u dan kollu parti mill-pluraliΩmu u l-internazzjonalizzazzjoni edukattiva li pajjiΩna jrid ikompli jiΩviluppa. B’riΩultat tal-ftehim se jinfeta˙ programm f’livell ta’ Masters fil-UOM g˙allMediçina Tradizzjonali ÇiniΩa u se jkun miftu˙ g˙al dawk li ja˙dmu fil-qasam mediku u tassa˙˙a biex isa˙˙u l-˙iliet prattiçi tag˙hom fis-settur. Apparti minn hekk, diversi universitajiet o˙rajn qed jit˙ajru jift˙u kampus f’Malta biex ji©bdu Ωg˙aΩag˙ minn pajjiΩi o˙rajn li jistudjaw hawn. Dan kollu se jg˙in biex jissa˙˙a˙ il-pluraliΩmu tal-edukazzjoni universitarja f’pajjiΩna. Fid-dawl ta’ dan kollu, fissnin li g˙addew, ta’ min isemmi li kien hemm ˙afna kritika lejn individwi, u˙ud minnhom qrib tal-PN, li kienu joffru korsijiet taparsi universitarji u jisirqu eluf ta’ ewro liΩΩg˙aΩag˙, imbag˙ad dawn isibu li l-lawrja li ˙adu hija bla valur. G˙alhekk, il-Ministru Bartolo sostna li Ωgur mhux se j˙alli universitajiet finta joperaw minn pajjiΩna g˙ax kull min japplika jg˙addi minn g˙arbiel rigoruΩ qabel jing˙ata l-liçenzja ta’ università. Fil-fatt, l-universitajiet serji kollha, inkluΩ dawk li ilhom sekli miftu˙a, jitolbu huma stess li jg˙addu minn proçess serju ta’ akkreditament u hekk qed isir f’pajjiΩna.

LOKALI KÓ

24|05|2015 03

kullhadd.com

RESPONSABBILTÀ TA’ -1000 F’6 XHUR SID IL-POMPA

Il-Kap EΩekuttiv tal-Awtorità Maltija g˙ar-RiΩorsi (MRA), Anthony Rizzo, iddikjara ma’ din il-gazzetta li l-fjuwil li jinbieg˙ mill-pompi tal-petrol huwa responsabbli g˙alih sid ilpompa, u mhux min jissupplixxi. Il- KullÓadd g˙amlet din ilmistoqsija lill-MRA b’referenza g˙al kaΩ riçenti fejn pompa talpetrol kienet sfurzata tag˙laq min˙abba ˙sarat li ©arrbu l-vetturi li ˙adu l-fjuwil minn din ilpompa. Filwaqt li l-klijenti fittxew lil sid il-pompa g˙ad-danni, is-sid sostna li l-˙sarat kienu ©©arrbu

min˙abba Ωball ta’ min issupplixxa l-fjuwil lill-pompa, li allegatament minflok petrol kien tefa’ d-diΩil. Fil-fatt sid il-pompa ressaq il-kaΩ tieg˙u quddiem ilQorti. Mistoqsi jekk il-klijent g˙andux dritt ikun jaf liema kumpanija qed tissupplixxi lfjuwil lill-pompa tal-g˙aΩla tieg˙u, il-Kap EΩekuttiv tal-MRA stqarr li dan hu dritt tal-klijent, tant li kull pompa turi l-isem tal-kumpanija li tforni l-pompa bil-fjuwil. “L-MRA tag˙mel spot checks regolari biex tara li kull pompa g˙andha sticker bl-isem tal-fornitur tal-fjuwil,” sa˙aq

Rizzo. Dwar il-kwalità tal-fjuwil ipprovdut mill-Enemalta u minn kumpaniji o˙ra, Rizzo jg˙id li m’hemm l-ebda differenza, u li t-tnejn jissuplixxu l-istess grad ta’ fjuwil, ji©ifieri EN590 g˙addiΩil u EN228 g˙all-petrol. Mistoqsi b’liema mod l-MRA tissorvelja li dan il-fjuwil huwa ta’ kwalità tajba, il-Kap EΩekuttiv spjega li l-awtorità g˙andha programm ta’ monitora©© fejn jittie˙du kampjuni talfjuwil biex ji©u analizzati skont l-istandards ta’ EN590 g˙addiΩil u EN228 g˙all-petrol unleaded.

Ritratt: ALAN SALIBA

ÓIDMA BIEX IL-FESTA MALTIJA TKUN RIKONOXXUTA MILL-UNESCO

Il-Festa Maltija b˙ala Wirt Kulturali Intan©ibbli huwa ttitlu ta’ laqg˙a pubblika li ser tittella’ nhar is-Sibt li ©ej filg˙odu fil-Kavallier ta’ San Ìakbu. Matul din il-laqg˙a ser ji©u diskussi diversi temi relatati mal-festa Maltija sabiex jinstabu

dawk l-elementi uniçi li ssibhom f’dawn l-attivitajiet lokali. Il-kunçett ta’ festa mhux ristrett g˙al Malta biss, iΩda hemm elementi li jiddistingwu lil pajjiΩna minn postijiet o˙ra, speçjalment dawk madwar il-Mediterran. Kul˙add huwa m˙e©©e© jipparteçipa sabiex il-kontribut tal-

pubbliku jkun inkluΩ f’rapport li qed jit˙ejja apposta minn kumitat apposta innominat mill-Ministeru tal-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali u mmexxi mill-Membru Parlamentaru Godfrey Farrugia. Dan il-kumitat se jeΩamina jekk il-festa Maltija g˙andhiex ti©i kkunsidrata b˙ala wirt intan©ibbli ta’ importanza dinjija skont il-parametri m˙ejjija mill-Unesco. Il-festa Maltija hija element importanti meta wie˙ed jistudja l-identità lokali g˙ax din hija manifestazzjoni li kibret matul iΩ-Ωminijiet u baqg˙et tiΩviluppa bl-aktar mod ˙aj u attiv. Lg˙an ewlieni ta’ din l-attività hu li jkun spjegat il-proçess u xxog˙ol li qed isir minn dan ilkumitat.

In-numru ta’ nies jirre©istraw f’April 2015 kien l-anqas numru ta’ nies jirre©istraw fix-xahar ta’ April fi kwaΩi g˙oxrin sena. Imqabbel mal-a˙˙ar ta’ Ottubru, il-qg˙ad naqas b’aktar minn elf persuna, filwaqt li mqabbel ma’ sena, il-qg˙ad naqas b’1,723 Dan ifisser li fis-sitt xhur, bejn l-a˙˙ar ta’ Ottubru u l-a˙˙ar ta’ April, kull jumejn 11-il persuna sabu xog˙ol. B’kuntrast, matul il˙ames snin tal-amministrazzjoni preçedenti, b˙ala medja, kull jumejn persuna aktar kienet tispiçça tirre©istra. FiΩ-Ωmien meta Simon Busuttil kien il-Viçi Kap tal-Partit fil-Gvern, in-numru ta’ nies jirre©istraw kien Ωdied b’266, jew aktar minn erba’ persuni kull jumejn. Dan minkejja li, f’dak iΩ-Ωmien, l-amministrazzjoni preçedenti kienet Ωiedet l-impjiegi mas-settur pubbliku bi 11 kull jumejn. Tnaqqis kbir fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ It-tnaqqis qawwi fil-qg˙ad matul din il-le©iΩlatura qed jin˙ass laktar fost iΩ-Ωg˙aΩag˙. Fl-a˙˙ar tnax-il xahar kien hemm tnaqqis ta’ 420 fin-numru ta’ Ωg˙aΩag˙ bla xog˙ol. MiΩuri b˙all-Garanzija g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙, dik li l-Kap tal-OppoΩizzjoni qabbilha ma’ garanzija tal-washing machine, sa issa sabu soluzzjoni g˙all-problemi ta’ xog˙ol erbg˙a minn kull g˙axar Ωg˙aΩag˙ qieg˙da. Kien hemm ukoll tnaqqis ta’ 513 persuna fin-nies jirre©istraw li g˙andhom età ta’ 45 sena jew aktar, kategorija ta’ nies qieg˙da meqjusa fost l-aktar eskluΩa mis-suq tax-xog˙ol. Dan ifisser tnaqqis ta’ 17% mil-livell ta’ sena qabel. Titjib f’kategoriji o˙rajn Kategoriji o˙rajn meqjusin f’riskju soçjali wkoll urew titjib. Fost dawk li ilhom jirre©istraw g˙al aktar minn sena kien hemm tnaqqis ta’ 678, jew 21%, filwaqt li l-qg˙ad fost dawk b’diΩabbiltà naqas b’117-il persuna, jew 22%. Filwaqt li l-amministrazzjoni preçedenti kienet tg˙id li l-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ ma jeΩistix u li l-faqar huwa perçezzjoni, dan ilGvern mill-ewwel ©urnata fil-kariga fehem li pajjiΩna kellu jindirizza l-eluf ta’ persuni dipendenti fuq ir-relief u bla wisq tama g˙ax-xog˙ol. Kien g˙alhekk li ©urnata wara l-o˙ra saret ˙idma qawwija biex tin˙oloq opportunità vera u xierqa g˙al kul˙add. Mistennija aktar miΩuri mill-Gvern Illum, wara sitt xhur li fihom pajjiΩna ra tnaqqis fil-qg˙ad ta’ elf persuna, jeΩisti ottimiΩmu li tista’ tkompli tintreba˙ il-©lieda kontra l-qg˙ad. G˙aldaqstant, fix-xhur li ©ejjin, il-Gvern se jwettaq miΩuri o˙ra ˙alli aktar Maltin u G˙awdxin jiksbu l-opportunità li jixirqilhom.

04 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

MEPs TAL-PN MA JIFFIRMAWX BIEX L-IMMIGRAZZJONI TITPOÌÌA FUQ L-AÌENDA F’April li g˙adda l-MEP Laburista Miriam Dalli bag˙tet ittra lill-mibg˙ut speçjali tanNazzjonijiet Uniti fil-Libja, Bernardino Leon Gross, bliskop li l-immigrazzjoni titpo©©a fuq l-a©enda tad-diskussjonijiet dwar l-instabbiltà fil-Libja. Dalli talbet il-firma tal-MEPs lo˙ra biex b’hekk issir iktar pressjoni. Fil-fatt kienu 65 lMEPs li taw l-appo©© tag˙hom lil Miriam Dalli. Dawn kienu jinkludu l-MEPs tal-Partit Laburista Alfred Sant u Marlene Mizzi, bil-kumplament kollha jkunu MEPs minn pajjiΩi varji. Madankollu, minkejja li lpetizzjoni ta’ Dalli sabet lappo©© ta’ membri parlamentari barranin, l-MEPs tal-Partit Nazzjonalista, g˙al xi ra©uni li jafu huma, iddeçidew li ma jiffirmawx biex l-immigrazzjoni titpo©©a fuq l-a©enda. Dan kien evidenti fit-twe©iba li bag˙at Leon din il-©img˙a lil Miriam Dalli u lill-kumplament tal-MEPs li ffirmaw l-ittra. Fillista ta’ dawn l-MEPs ma jidher ˙add minn Roberta Metsola, David Casa, jew Therese Comodini, li jfisser li dawn ma ffirmawx l-ittra ori©inali. Meta mistoqsi minn din ilgazzetta, kelliem g˙all-uffiççju ta’ Dr Miriam Dalli kkonferma li l-istedina sabiex l-MEPs jag˙tu l-appo©© tag˙hom g˙al din linizjattiva intbag˙tet lil kul˙add. Wie˙ed g˙alhekk jistaqsi g˙alfejn l-MEPs tal-PN iddeçidew li ma jkunux fost dawk li jag˙mlu pressjoni biex

l-immigrazzjoni titpo©©a fuq la©enda min-Nazzjonijiet Uniti: hux g˙ax i˙ossu li l-immigrazzjoni mhix importanti, inkella g˙aliex jippreferu jpo©©u l-politika parti©©jana qabel l-interess nazzjonali. Il-proposta tal-MEPs intlaqg˙et Intant, fir-risposta tieg˙u Leon wera qbil mal-proposta li limmigrazzjoni tkun parti importanti mit-ta˙ditiet li g˙addejjin dwar il-formazzjoni ta’ gvern ta’ unità nazzjonali fil-Libja u informa lil Dr Dalli u lill-MEPs li ffirmaw l-ittra li inkluda l-immigrazzjoni irregolari u t-traffikar tal-persuni fil-ftehim li qed ji©i

kkunsidrat mill-partijiet involuti fit-ta˙ditiet g˙al ftehim ta’ gvern ta’ unità nazzjonali. “Nixtieq ninfurmak li l-ftehim li qed ikun ikkunsidrat b˙alissa jinkludi referenza diretta g˙attraffikar tal-bnedmin u l-immigrazzjoni irregolari. Ninfurmak ukoll li kemm-il darba enfasizzajt fit-ta˙ditiet ir-responsabbiltà li g˙andhom l-istituzzjonijiet Libjani u l-politiçi fil-Libja biex ji©©ieldu t-traffikar tan-nies u jnaqqsu l-imwiet fil-fruntieri Libjani,” qal Bernardino Leon. Leon temm l-ittra billi wieg˙ed li se jag˙mel dak kollu possibbli biex il-Libja tindirizza l-problema tat-traffikar tal-bnedmin u l-immigrazzjoni b’rispett s˙i˙ lejn il-li©i internazzjonali.

B’reazzjoni g˙ar-risposta ta’ Leon, Miriam Dalli qalet li huwa poΩittiv li Leon inkluda lproposta tal-Membri Parlamentari Ewropej fiddiskussjonijiet li g˙addejjin b˙alissa. “Nittama li dawn iddiskussjonijiet i˙allu riΩultat g˙ax is-sitwazzjoni ta’ instabbiltà fil-Libja kulma jmur qieg˙da dejjem tiΩdied,” sostniet Miriam Dalli. Iktar pressjoni mill-MEPs talPartit Laburista Din il-©img˙a l-MEPs Laburisti komplew jag˙mlu pressjoni fuq l-immigrazzjoni. Waqt l-intervent tag˙ha fi

Strasburgu fid-dibattitu Parlamentari mal-Viçi President Frans Timmermans u lKummissarju g˙allImmigrazzjoni Dimitris Avramopoulos, l-MEP Marlene Mizzi qalet li din is-sena biss 1,800 kienu mag˙rufa li mietu, eluf qasmu l-Mediterran illegalment, u aktar minn 200,000 ru˙ jinsabu fil-Libja jistennew biex jaqsmu. “Irrispettivament ta’ dawn innumri tra©içi, g˙ad hemm oppoΩizzjoni minn çerti Stati Membri li se jag˙mlu minn kollox biex jipprevienu l-introduzzjoni ta’ sistema ta’ kwoti ©usti,” sa˙qet Mizzi. Fuq l-istess linji tkellem il-Kap tad-Delegazzjoni Laburista Alfred Sant fil-Parlament fi Strasburgu, li qal li l-Ewropa g˙andha bΩonn ur©enti ta’ politika fuq l-immigrazzjoni lokali. Dr Sant qal li wie˙ed jittama li l-pajjiΩi Ewropej ida˙˙lu s-solidarjetà fl-a©enda politika tag˙hom u jilqg˙u sistema aktar ©usta ta’ tqassim ©ust ta’ immigranti irregolari f’pajjiΩhom. “G˙andna bΩonn ur©enti ta’ politika Ewropea fuq l-immigrazzjoni. Waqt li l-influss ta’ immigranti irregolari huwa ta’ inkwiet g˙al ˙afna, u˙ud millpajjiΩi tal-UE g˙andhom bΩonn immigranti biex ja˙dmu f’pajjiΩhom. Hija verità li l-problemi ma˙luqa minn immigrazzjoni irregolari tal-massa jistg˙u ji©u biss solvuti b’titjib li jag˙ti tama ©dida fil-pajjiΩi mnejn qed ja˙arbu l-istess immigranti.”

LOKALI KÓ

24|05|2015 05

kullhadd.com

MALTA TINÓAREÌ MILL-PROÇEDURA TAD-DEFIÇIT EÇÇESSIV

“IL-GVERN IMPENJAT LI JKOMPLI JNAQQAS ID-DEFIÇIT” Il-Ministru Edward Scicluna GLEN FALZON glen@kullhadd.com

Hekk kif ftit tal-jiem ilu Malta ng˙atat l-a˙bar li lKummissjoni Ewropea ddeçidiet li tirrakkomanda lillEcofin u lill-Kunsill Ewropew tal-Unjoni Ewropea (UE) biex Malta titne˙˙a millProçedura ta’ Defiçit Eççessiv (PDE) li kienet idda˙˙let fiha f’Ìunju tal2013 wara d-defiçit g˙oli li kien ˙alla l-Gvern Nazzjonalista preçedenti, f’kummenti li ta lill-gazzetta Ku llÓ ad d , il-Ministru talFinanzi Edward Scicluna sostna li l-Gvern xorta wa˙da se jibqa’ impenjat li jkompli jnaqqas id-defiçit b’mod sostenibbli u dan g˙ax jg˙in biex ikompli jitnaqqas id-dejn gradwalment. B’hekk, parti akbar mid-d˙ul tal-Gvern tkun tista’ tintefaq f’setturi ta’ prijorità u mhux biex jit˙allas dejn tal-passat. Madankollu, fid-diskors g˙all-ba©it tal-2014 l-eksMinistru tal-Finanzi Tonio Fenech kien ippreΩenta tabella li tindika li d-dejn nazzjonali kien 70.89% fl2011 u li fl-2012 kien 71.55%. Kien ukoll ippro©etta li d-dejn nazzjonali g˙all-2013 ikun 70.43%. Apparti minn hekk, fl-a˙˙ar sena ta’ Fenech b˙ala Ministru tal-Finanzi, id-dejn nazzjonali kien jaqbeΩ is-70% tal-Prodott Domestiku Gross f’aktar minn sitt xhur ta’ dawk it-tnax-il xahar. Fi kliem ie˙or, il-˙idma talMinisteru tal-Finanzi hija kuntrastanti ferm minn dawn il-figuri fi Ωmien amministrazzjoni Nazzjonalista. Tnaqqis konsiderevoli fiddefiçit u fid-dejn Biex pajjiΩ jitne˙˙a mill-PDE jrid b’mod sostenibbli jnaqqas id-defiçit g˙al ta˙t it3% tal-Prodott Domestiku Gross (PDG) u jnaqqas iddejn – jekk dan ikun ’il fuq min 60% tal-PDG – skont irregola tal-1/20 tad-dejn. Filfatt, fid-dawl ta’ dan kollu, il-Ministru Scicluna fisser kif il-Gvern, permezz ta’ konsolidament fiskali li jiffavorixxi t-tkabbir ekonomiku, irnexxielu jnaqqas id-defiçit tal-pajjiΩ minn 3.6% fl-2012 g˙al 2.6% fl-2013 u sa˙ansitra g˙al 2.1% fl-2014. Irnexxielu wkoll inaqqas iddejn b’mod sostenibbli minn 69.2% fl-2013 g˙al 68% fl2014. “Il-Kummissjoni Ewropea rrikonnoxxiet dan it-tnaqqis u kkonkludiet li d-defiçit qed jitnaqqas b’mod sostenibbli u li d-dejn qed jonqos b’mod li qed jissodisfa r-regola tad-dejn f’approçç li j˙ares ’il quddiem. Huwa ppro©ettat li d-defiçit u ddejn se jkomplu jonqsu fissnin li ©ejjin. Dan wassal biex issir ir-rakkomandazzjoni li Malta tin˙are© millproçedura tad-defiçit eççessiv,” qalilna b’sodisfazzjon ilMinistru tal-Finanzi. Osservaturi ekonomiçi qalu

li l-abrogazzjoni tal-EDP, li mistennija ssir mill-Ecofin u l-Kunsill Ewropew fil-laqg˙a ta’ Ìunju li ©ej, tfisser li lKummissjoni g˙arfet l-isforzi li g˙amel il-Gvern Malti biex ire©©a’ lura d-defiçit g˙oli li kien wiret, u aktar minn hekk juri l-progress li sar fiΩΩew© ba©its li g˙addew. Dan huwa pass ie˙or f’sensiela ta’ rapporti riçenti fejn il-Kummissjoni kkummentat u kellha kliem ta’ tif˙ir g˙attkabbir ekonomiku f’Malta u g˙at-titjib fil-finanzi pubbliçi. G˙alhekk, Malta issa se tid˙ol f’dik li tissejja˙ preventive arm, ji©ifieri proçess fejn se tkun qed issegwi çerti o©©ettivi fuq perjodu ta’ tliet snin bl-g˙an li l-bilanç strutturali tal-finanzi jitjieb b’0.6% tal-PDG kull sena, b’mod li jonqos ir-riskju li d-defiçit ikun og˙la minn 3% tal-PDG, li d-dejn pubbliku jkun sostenibbli, u li l-istat membru jkollu mar©ni fejn jimmanuvra. X’inhuma l-benefiççji? Barra min dan kollu, il-fatt li Malta titne˙˙a mill-PDE se jg˙in biex tissa˙˙ilha l-kredibbiltà kemm fil-UE kif ukoll ma’ istituzzjonijiet internazzjonali b˙all-Fond Monetarju Internazzjonali. Dan g˙ax dawn jirrealizzaw li l-Gvern huwa impenjat bis-serjetà biex ipo©©i l-finanzi tal-pajjiΩ fuq baΩi soda u sostenibbli. Dan ir-riΩultat jg˙in ukoll biex itejjeb il-klassifikazzjoni tal-kreditu tal-pajjiΩ. Issostenibbiltà tal-finanzi pubbliçi hija, flimkien ma’ indikaturi o˙rajn, wie˙ed mill-kriterji prinçipali li fuqhom dawn l-istituzzjonijiet jibbaΩaw il-klassifikazzjoni tag˙hom. Il-Ministru Scicluna qal li lGvern implimenta diversi miΩuri li, direttament jew indirettament, qed jg˙inu

biex itejbu l-finanzi pubbliçi. Wa˙da mill-miΩuri prinçipali kienet l-Att dwar irResponsabbiltà Fiskali. “Dan l-att g˙olla bil-bosta l-livell ta’ kontabbiltà u trasparenza f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-miri u l-objettivi ba©itarji u t-twettiq tal-politika fiskali u ba©itarja. Hekk kif stipulat fl-att, il-Gvern ˙atar kunsill fiskali independenti biex jevalwa l-projezzjonijiet makroekonomiçi u fiskali nazzjonali u janalizza l-istat tal-finanzi pubbliçi. Barra minn hekk, l-att jinforza wkoll regoli fiskali li jkomplu jΩidu l-kontroll fuq innefqa tal-Gvern,” enfasizza b’reqqa l-Ministru tal-Finanzi. Riforma o˙ra importanti f’dan ir-rigward hija lComprehensive Spending Reviews (CSRs) li jsiru f’kull Ministeru, fejn kull Ministeru jintalab jindika l-objettivi li jkunu qed jintla˙qu b’kull programm. Il-ministeri jintalbu wkoll i˙arsu lejn il-prijoritajiet u jΩidu l-effiçjenza fl-infiq tag˙hom. Frott ta’ dawn is-CSRs, fost l-o˙rajn, kienu r-riformi fil-qasam tassigurtà soçjali. Effiçjenza fil-©bir ta’ taxxi Il-Gvern implimenta wkoll inizjattivi biex tiΩdied l-effiçjenza fil-©bir tat-taxxi u titnaqqas l-evaΩjoni tat-taxxa. Insemmu, pereΩempju, lInvestment Registration Scheme, fejn persuni li xtaqu jirregolarizzaw il-poΩizzjoni tag˙hom g˙ax g˙andhom flus, stokks u investimenti mhux dikjarati f’Malta jew barra, setg˙u jag˙mlu dan filwaqt li j˙allsu multa ©usta. “Din is-sena implementajna l-miΩura tal-15% taxxa minn ras il-g˙ajn fuq il-kera, fejn persuni li g˙andhom d˙ul mill-kiri ta’ proprjetà residenzjali qed ikollhom l-g˙aΩla li japplikaw taxxa finali ta’ 15%

kkalkolata fuq id-d˙ul gross tal-kirja. Dan filwaqt li kirjiet mhux iddikjarati qeg˙din so©©etti g˙al taxxa finali ta’ 35% kkalkulata fuq id-d˙ul gross tal-kiri, minbarra penalitajiet u mg˙ax li ji©u imposti. MiΩuri biex titnaqqas l-evaΩjoni tat-taxxa ©ew implimentati anke fissuq tal-proprjetà, fejn biddilna s-sistema minn wa˙da li kienet ta˙lita ta’ taxxa finali u taxxa fuq id-d˙ul g˙al taxxa finali fuq il-proprjetà,” elenka l-Ministru Scicluna. Insemmu wkoll il-fuΩjoni tad-Dipartimenti tat-Taxxa, li qed issir fuq pariri ta’ speçjalisti mid-Dipartiment Fiskali tal-Fond Monetarju Internazzjonali. Barra min hekk, il-Gvern ©ab u se jer©a’ j©ib esperti barranin li ja˙dmu f’istituzzjonijiet internazzjonali rinomati b˙all-FMI biex jag˙tuh pariri fuq kif il-proçess ba©itarju jista’ ji©i rriformat ˙alli jkun aktar effiçjenti. “B˙alissa qeg˙din na˙dmu wkoll biex ikollna unità dwar il-politika fiskali b˙al pajjiΩi o˙ra biex b’hekk ilGvern ikollu struttura li tipprovdilu su©©erimenti fuq diversi miΩuri tad-d˙ul, kif ukoll rakkomandazzjonijiet fuq l-implimentazzjoni u limpatt ekonomiku, fiskali u soçjali ta’ dawn il-miΩuri,” Ωvela l-Ministru tal-Finanzi. MiΩuri ekonomiçi Il-Gvern implimenta wkoll miΩuri li jg˙inu biex tikber lekonomija. Dawn il-miΩuri jg˙inu b’mod indirett biex jitnaqqsu d-dejn u d-defiçit billi jΩidu d-d˙ul tal-Gvern. Infatti, fiΩ-Ωew© ba©its li g˙addew kien hemm numru kbir ta’ miΩuri ta’ dan it-tip. “Insemmi, fost l-o˙rajn, miΩuri li jΩidu l-parteçipazzjoni tan-nisa u l-ir©iel ta’ kull età fid-dinja tax-xog˙ol,

b˙at-tkomplija bit-tielet faΩi tat-tnaqqis fir-rata ta’ taxxa personali minn 29% g˙al 25% u façilitajiet fejn je˙dulek ˙sieb it-tfal b’xejn. Tajna wkoll il-benefiççji waqt li wie˙ed ikun ja˙dem, li permezz tag˙hom koppja jew ©enitur wa˙du li jo˙or©u ja˙dmu u jkollhom d˙ul baxx qed jing˙ataw sa massimu ta’ €1,000 u €1,200 fissena rispettivament g˙al kull wild li jkollhom. Bdejna anke inçentivi fiskali, b˙al tnaqqis fit-taxxa g˙al nies ta’ mezz’età li jer©g˙u jid˙lu, jew jid˙lu g˙all-ewwel darba, fid-dinja tax-xog˙ol,” fakkar il-Ministru tal-Finanzi. Kien hemm ukoll miΩuri li jnaqqsu l-qg˙ad permezz tattne˙˙ija tad-dipendenzi fuq is-sistema tas-sigurtà, b˙al bl-iskema tal-Garanzija g˙aΩÛg˙aΩag˙. Kien hemm ukoll is-sistema tat-tnaqqis mhux f’salt tal-benefiççji soçjali fejn, jekk ©enitur wa˙du jibda ja˙dem full-time , ma jitlifx il-benefiççji tal-assistenza soçjali f’daqqa iΩda jibqa’ jie˙u proporzjon minnu g˙al perjodu ta’ Ωmien flimkien mal-paga. Dan minbarra inçentivi fiskali indirizzati lis-settur privat biex jimpjega lil dawn il-persuni. Dan qed iwassal g˙al Ωieda qawwija fl-investiment permezz tad-diversi pro©etti fissettur privat li t˙abbru millGvern dan l-a˙˙ar. Dawn jinkludu l-investiment ÇiniΩ fil-qasam tal-ener©ija, inkluΩ fl-Enemalta; l-investiment qawwi li mistenni jwassal biex is-servizz tas-sa˙˙a jsir verament adattat g˙a ΩΩminijiet tal-lum, inkluΩ bliskola medika ta’ Barts Medical and Dental School; l-isptar il-©did li se jinfeta˙ fi Smart City b’kollaborazzjoni ma’ Johnson & Johnson; u lUniversità Amerikana f’Malta b’investiment ÌordaniΩ.

06 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

IÇ-ÇIMITERJU TAL-ADDOLORATA

PATRIMONJU MINSI Iç-Çimiterju ta’ Santa Marija Addolorata f’Ra˙al Ìdid kul˙add jaf bih, imma ftit jafu dwar l-istorja tieg˙u u x’xog˙ol isir wara l-kwinti. G˙aldaqstant, LIAM GAUCI tkellem ma’ EMAN BONNICI, ˙addiem f’dan iç-çimiterju, dwar ‘il-˙ajja’ li hemm kontinwament g˙addejja wara l-˙itan tal-post. X’inhu r-rwol tieg˙ek filpost? L-ewwel nett, li tkun im˙arsa listorja tal-post. Iç-Çimiterju ta’ Santa Marija Addolorata huwa ©awhra ta’ importanza kbira filpajjiΩ. Bosta ma jiqfux japprezzaw dan il-fatt u o˙rajn sa˙ansitra jirridikolaw dan l-istess ˙sieb. IΩda l-fatt jibqa’ li dan il-post huwa muΩew uniku li mhux biss huwa presti©juΩ millkostruzzjoni tieg˙u nniffisu, imma li j˙addan fih ukoll tant opri ta’ arti fil-©ebla, ˙adid fondut u bronΩ. Barra minn hekk, huwa l-lok li fih jistrie˙u w˙ud mill-aktar figuri importanti ta’ pajjiΩna matul dawn l-a˙˙ar mija u ˙amsin sena; u attrazzjoni turistika ta’ nota. X’xog˙ol tag˙mlu inti u lkollegi tieg˙ek fiç-çimiterju? Óafna jaqtug˙ha fil-qasir u jg˙idulek li “mal-mewt jispiçça kollox”. Mhux biss imorru mqarrqa, imma aktarx li ma jimma©inawx li mal-mewt jitnissel proçess twil li jaf itul is-snin. Mhux biss jid˙lu f’nofs ilpreparamenti g˙all-funeral ta’ dak li jkun, imma jridu wkoll isiru tant t˙ejjijiet o˙ra minna˙a tag˙na f’kaΩ li d-difna tkun ser issir fil-post. Iç-çimiterju joffri tliet tipi ta’ allokamenti g˙ad-dfin: ilkomun, l-oqbra ta’ soçjetajiet u fratellanzi diversi, u dawk talprivat. Tal-ewwel, li jammontaw g˙al elf, huma miftu˙a g˙al kul˙add, sew b˙ala ©ens kif ukoll b˙ala fidi. TeΩisti idea in©enerali li dakinhar li l-individwu jag˙laq sentejn mejjet ji©i maqlug˙ millpost. Din mhi veru xejn. Il-li©i tag˙tik li tista’ taqla’ lil dak li jkun f’g˙eluq is-sentejn middifna, imma dan isir biss jekk ikun hemm bΩonn. Fihom lindividwu jag˙mel perjodu ta’ bejn tmienja u disa’ snin sakemm l-oqbra eventwalment jitbattlu sabiex jag˙mlu spazju g˙al ˙addie˙or. L-oqbra tas-soçjetajiet, fratellanzi u ordnijiet reli©juΩi jappartienu lil bosta entitajiet madwar Malta. Fihom sintendi jindifnu limse˙bin tal-parroçça, grupp, konfraternità, g˙aqda jew komunità. Il-bqija huma proprjetà tal-individwu li jkun akkwista l-qabar rispettiv u ta’ qrabatu jew eventwalment leredi tieg˙u. X’ji©ri f’kaΩ ta’ mewt? Kif tkun ir-rutina f’©urnata ta’ kuljum tax-xog˙ol? Jekk l-individwu jkun ser jindifen f’qabar tal-komun, allura sempliçiment jittie˙du d-dettalji tal-persuna u l-˙in li fih huwa mistenni jasal iç-çimiterju. Jekk tkun ser issir f’qabar ta’ soçjetà, tintalab dikjarazzjoni ming˙and il-prokuratur rispettiv tag˙ha li turi li f’˙ajtu kien imsie˙eb b˙ala membru tag˙ha. Fejn jid˙lu dawk privati mbag˙ad tintalab dikjarazzjoni ming˙and is-sid jew il-membri

Id-dfin ta’ wie˙ed mill-immigranti irregolari li tilef ˙ajtu fit-tra©edja marittima ta’ April li g˙adda (Óajr: Renè Rossignaud) tal-familja li lilhom jappartieni lqabar sabiex hekk dan ikun jista’ jinfeta˙ bil-kunsens tag˙hom. Filg˙odu mbag˙ad jibdew jit˙ejjew l-oqbra billi jinfet˙u u f’kaΩ li jintalab mis-sidien u jkun g˙adda Ω-Ωmien me˙tie© ˙alli jitnaddfu sabiex jintreba˙ l-ispazju. Ìieli ssibu xi sfida partikolari quddiemkom f’dan ixxog˙ol? Huma bosta l-isfidi li n˙abbtu wiççna mag˙hom ta’ kuljum. Fejn tid˙ol il-mewt ˙afna drabi l-qraba ma jirra©unawx u jkunu jridu li tg˙addi tag˙hom f’kollox, anke meta ma jkollhomx ra©un. F’g˙add ta’ okkaΩjonijiet bil-kelma t-tajba naslu g˙al konkluΩjoni sodisfaçenti ma’ dak li jkun.

Madankollu, ˙afna jippreΩentaw irwie˙hom b’sens ta’ rabja kbira g˙al bosta ra©unijiet u mhux lakemm tfehimhom kif ©ieb u la˙aq. Infatti, mhux lewwel darba li kaΩ dwar xi qabar sab ru˙u l-Qorti. Dwar dan qrajna bosta f’©urnali diversi. Il-kundizzjonijiet tal-monumenti konservati fil-post ukoll joffru sfida g˙ax din tvarja minn wie˙ed g˙all-ie˙or u, sfortunatament, bosta jinsabu fi stat ˙aΩin waqt li o˙rajn di©à g˙ebu g˙al kollox minn quddiem g˙ajnejna. Meta l-familja tispiçça, kura tal-qabar ˙add ma jie˙u u Ω-Ωmien u l-elementi ma jag˙mlux ˙lief ˙sara. Ilni mal-g˙axar snin nissu©©erixxi li hawn Malta, wara perjodu ta’ snin twal ma jintuΩawx, l-oqbra jirritornaw

f’idejn il-Gvern waqt li tkun irrispettata xorta wa˙da d-dinjità ta’ dawk midfuna fihom. Biex dan isir je˙tie© issir reviΩjoni tal-li©i u l-ebda çimiterju ma jkollu g˙alfejn jikber aktar. Xi ˙add dan l-a˙˙ar ©ranet semma fil-©urnali li sa fla˙˙ar din l-intenzjoni kienet qed tittie˙ed b’serjetà. Çimiterju huwa normalment assoçjat mad-dfin u n-niket g˙al ra©unijiet ovvji. Però, kif semmejt inti, hemm affarijiet o˙ra ta’ interess fihom b˙all-kappelli u monumenti li ftit nisimg˙u dwarhom. Tista’ tg˙idilna ftit dwar l-istorja tag˙hom u listat li jinsabu fih? Minnu dak li qed tg˙id u naqbel mieg˙ek perfettament. Biss

qed napprezza wkoll il-fatt li inti wkoll g˙amiltli din il-mistoqsija b’˙arsa poΩittiva lejn ilpost. G˙alkemm iç-çimiterju huwa aktar minn ovvju li qieg˙ed hemm b’rabta malmewt, la din hija parti mill-istess ˙ajja tal-bniedem u minkejja li kull qabar li jeΩisti fid-dinja, sabi˙ kemm hu sabi˙ u imponenti kemm hu imponenti, qieg˙ed hemm biex ja˙bi rrealtà li hemm ta˙tu: ix-xejn talbniedem. IΩda l-kunçett tal-mewt nissel romantiçiΩmu kbir espress minn kull persuna bil-mod partikolari tieg˙u jew tag˙ha. U hekk, flAddolorata, telg˙u matul is-snin tant kappelli u monumenti millisba˙ li jirreflettu l-ideat u l-istat tan-nies. Minn kappella f’g˙amla ta’ si©ar tal-palm g˙al o˙rajn b’disinn modern, minn monumenti ta’ qaddisin g˙al dawk li jirraffiguraw lill-istess persuna midfuna fil-qabar li fuqu jinsab wieqaf, g˙al sotterrani u kxiexen fil-˙itan, kull qabar g˙andu storja g˙alih, l-istess b˙alma g˙andha kull wa˙da mill-kwaΩi 300,000 persuna midfuna filpost. Monumenti famuΩi u mfittxija nsibu diversi, bl-aktar li jispikkaw ikunu dawk ta’ Micali u tas-Sette Giugno. Mela kwaΩi kwaΩi nistg˙u ng˙idu li ç-çimiterju g˙andu potenzjal turistiku? Iva. Din ukoll g˙ad fadal bosta li lokalment jid˙ku biha x˙in jisimg˙uha. Jg˙idlek: “It-turisti x’ji©u jag˙mlu ç-çimiterju?” Ji©u u kif; mhux biss g˙ax f’˙afna pajjiΩi da˙let sewwa l-kultura tal-hekk imsejja˙ cemetery tourism, tant li ssib min jg˙idlek li ©ie Malta speçifikament biex iΩur iç-çimiterju tag˙na, imma wkoll g˙ax din il-villa bi ©nien kbir t˙addan fiha xog˙lijiet artistiçi ta’ ˙iliet partikolari u uniçi li spiççaw su©©ett ta’ tant artikli, filmati, ritratti u sa˙ansitra tpin©ijiet, mhux biss f’sens ta’ kwadru jew tila, imma wkoll ta’ tattoos. G˙andek xi messa©© tala˙˙ar li tixtieq twassal lillqarrejja tag˙na? Minnu li s-su©©ett tal-mewt ilbniedem jag˙mel minn kollox biex jevitah, imma ja˙arbu ma jista’ qatt. Ma jag˙milx ˙aΩin g˙alhekk min jie˙u ˙sieb loqbra u d-dfin ta’ niesu, ukoll qabel din isse˙˙. Óafna jarawha stramba din, imma meta dak li jkun ji©i wiçç imb wiçç mag˙ha dak il-˙in ma jkollu mo˙˙ ta’ xejn u wara aktarx jiddispjaçih. Fuq lenti o˙ra, iç-Çimiterju talAddolorata ji©bor fih volum imprezzabbli ta’ storja u arti. Mhux biss nawgura li jibqa’ jitgawda minn dawk ta’ warajna, imma fuq kollox apprezzat b’rispett lejn dawk kollha li jinsabu mistrieha fil-post biex, kif insibu mniΩΩel fil-ktieb ta’ Bin Sirak: Jalla g˙adamhom jie˙u rru˙ minn fejn qieg˙ed, u isimhom ji©©edded u jissebba˙ fi wliedhom.

08 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ loKAlI

ÇERTIFIKAT EÇÇEllENTI GÓAll-BAJJIET MAlTIN LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Nhar l-Erbg˙a li g˙adda lKummissarju Ewropew g˙allAmbjent, l-Affarijiet Marittimi u s-Sajd Karmenu Vella nieda rapport intitolat European Bathing Water Quality in 2014, mi©bur mill-European Environment Agency. G˙al darb’o˙ra Malta kisbet riΩultati poΩittivi ferm f’dan ir-rigward hekk kif il-bajjiet Maltin kollha analizzati f’dan ir-rapport instabu li kellhom kwalità ta’ ilma eççellenti g˙all-g˙awm. Ir-rapport ta’ din is-sena evalwa l-kwalità tal-ilma g˙allg˙awm fl-2014 u joffri indikazzjoni ta’ x’mistennija tkun fl2015. Ir-rapport ©ie kkompilat b’informazzjoni mi©bura minn aktar minn 21,000 post g˙allg˙awm fl-Ewropa, li jinkludi kemm il-bajjiet kostali kif ukoll g˙adajjar fiΩ-Ωoni interni talpajjiΩi. Barra t-28 Stat Membru tal-Unjoni Ewropea, hemm inkluΩi wkoll iΩ-Ωoni g˙allg˙awm fl-Albanija u l-IΩvizzera. Ìeneralment, ir-riΩultati miksuba kienu poΩittivi ferm. Ilbajjiet f’pajjiΩi membri li kisbu punte©© g˙oli kienu aktar minn 85%, filwaqt li dawk li la˙qu listandards minimi aççettabbli kienu 97%. Madankollu, kienu biss Malta, is-Slovenja u Çipru li kellhom il-bajjiet kollha tag˙hom ikklassifikati b˙ala ta’ kwalità eççellenti g˙all-g˙awm. “RiΩultat li jkompli jsa˙˙a˙ il-prodott turistiku tag˙na” F’kummenti li ta lill-gazzetta KullÓadd , il-Ministru g˙atTuriΩmu Edward Zammit Lewis laqa’ b’sodisfazzjon l-a˙bar li Malta tinsab fil-quççata fost ilpajjiΩi Ewropej fir-rapport li n˙are© mill-Kummissjoni Ewropea. Huwa qal ukoll li dan iç-çertifikat eççellenti li kisbet Malta jipprovdi ta’ reklam lil pajjiΩna

b˙ala destinazzjoni tal-g˙aΩla fuq il-mappa turistika mondjali. Fih, il-kwalità u ambjent sostenibbli hija prijorità ewlenija, kif ukoll fattur importanti g˙as-suççess fl-industrija tatturiΩmu tag˙na. “It-turiΩmu kostali,” spjega lMinistru g˙at-TuriΩmu, “qieg˙ed ikun iΩjed imfittex mill-vja©©aturi tal-lum il-©urnata u t-turisti qed isiru aktar konxji fejn jonfqu flushom. G˙aldaqstant, din l-a˙bar ser twassal biex Malta ti©i mfittxija minn ˙afna turisti g˙ax proprju jkollhom mo˙˙hom mistrie˙ li se jg˙umu f’ba˙ar nadif.” “Bla dubju,” temm jg˙idilna lMinistru Zammit Lewis, “dan irriΩultat ikompli jsa˙˙a˙ ilprodott turistiku tag˙na, li huwa wie˙ed mill-pedamenti tal-Politika Nazzjonali g˙atTuriΩmu 2015-2020 li ©iet imnedija aktar kmieni din issena.” “EΩempju ˙aj ta’ kif l-ambjent u l-ekonomija bΩonn xulxin” Min-na˙a tieg˙u, il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli,

Ambjent u Tibdil fil-Klima Leo Brincat sa˙aq dwar il-benefiççji li qieg˙ed igawdi lpoplu Malti permezz tal-passi ’l quddiem li qeg˙din isiru mil-lat ambjentali. “G˙alkemm ˙afna jassoçjaw il-ba˙ar nadif mal-impatt poΩittiv li dan jista’ jkollu fuq it-turisti li jΩuruna, wie˙ed ma jridx jinsa liç-çittadini Maltin u G˙awdxin li g˙andhom kull dritt igawdu l-ba˙ar ta’ madwar gΩiritina,” innota lMinistru Brincat. Huwa qalilna wkoll li dan listudju huwa importanti anke fis-sens ta’ timing g˙ax jin˙are© apposta kull sena qabel jibda l-ista©un talg˙awm u huwa ta’ min joqg˙od fuqu hekk kif illum hemm standards ta’ kif isir dan il-kejl huma g˙oljin ferm. Fil-fehma tieg˙u, meta wie˙ed iΩomm f’mo˙˙u li ˙afna jg˙ixu fiΩ-Ωoni urbani u li l-ispazji miftu˙a huma limitati f’pajjiΩna, anke min˙abba ç-çokon ta’ gΩiritna u d-densità qawwija tal-popolazzjoni tag˙na, ba˙ar nadif forsi jiswa sa˙ansitra aktar milli jiswa g˙al nies ta’ pajjiΩi akbar

minnha. “Jien dejjem intanbar li lambjent u l-ekonomija bΩonn xulxin. Dan huwa eΩempju ˙aj. Ba˙ar ma˙mu© inaffar mhux biss lin-nies millg˙awm u jista’ anke j©ib mieg˙u mard u infezzjonijiet, iΩda wkoll jista’ jkollu impatt negattiv ekonomiku jekk ibieg˙ed lin-nies minn gΩiritna,” sostna l-Ministru Brincat. “Nittamaw li bil-pjani li g˙andu l-Gvern biex jindirizza l-pjaga tal-fliexken tal-plastik fil-ba˙ar ta’ madwarna, irrekord tal-indafa tag˙na talba˙ar ikompli jitjieb.” “Il-monitora©© li jsir millL ab o r a t o r j u Pubbliku qieg˙ed i˙alli r-riΩultati” Is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne wkoll sa˙aq dwar l-importanza li g˙andha g˙al pajjiΩna lkwalità tal-ilma tal-ba˙ar li jdawwarna, mhux biss kulturalment u soçjalment, iΩda anke min˙abba li huwa wie˙ed mill-elementi li jattira t-turiΩmu fi gΩiritna. G˙aldaqstant, spjegalna

Fearne, isir monitora©© regolari tal-kwalità tal-ilma talba˙ar, skont standards Ewropej. Dan il-monitora©© isir ta’ kull ©img˙a fix-xhur fejn l-ista©un tal-g˙awm laktar li jkun popolari, ji©ifieri minn Mejju sa Ottubru. B’hekk, huwa esprima lfehma li l-a˙bar li f’87 post g˙all-g˙awm f’Malta l-ilma ba˙ar instab ta’ kwalità eççellenti, mhux biss hija a˙bar tajba ˙afna g˙all-qasam turistiku u mil-lat ambjentali, iΩda anke mil-lat ta’ sa˙˙a. Dan g˙ax, mil-lat ta’ sa˙˙a, ba˙ar nadif ifisser illi jitne˙˙a rriskju ta’ infezzjonijiet, l-aktar fl-g˙ajnejn u fil-widnejn. “Dan ifisser li l-monitora©© li jsir b’tant reqqa millLaboratorju Pubbliku qieg˙ed i˙alli r-riΩultati. Permezz ta’ dan il-programm ta’ monitora©©, jekk ikun hemm problema f’wie˙ed mis-siti, inkunu nistg˙u nie˙du rimedju millewwel u g˙alhekk il-problema ma tibqax tikber u tinfirex u jibqa’ jinΩamm l-istandard g˙oli li g˙andna,” temm jg˙idilna s-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a.

JEGÓRQU TNEJN F’KEMMUNA Il-bajja tal-Blue Lagoon ilbiera˙ inbidlet f’xena tra©ika hekk kif tilfu ˙ajjithom Ωew© g˙awwiema barranin. L-inçident se˙˙ g˙all-˙abta tat-3.30 ta’ waranofsinhar, waqt li ΩΩew© ir©iel kienu qed jg˙umu fil-bajja ta’ Kemmuna. G˙al xi ra©uni dawn sabu ru˙hom f’diffikultà, u g˙aldaqstant fuq il-post issej˙u l-Forzi Armati ta’ Malta sabiex jag˙tu l-assistenza. Ra©el minnhom ittie˙ed lejn ix-Xatt tal-Im©arr, G˙awdex, b’dg˙ajsa privata, iΩda sfortunatament ©ie ççertifikat mejjet fuq ilpost. Ir-ra©el l-ie˙or ittie˙ed l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex permezz ta’ ˙elikopter, iΩda huwa wkoll ©ie ççertifikat mejjet.

MISSIER U IBEN FERUTI

Sakemm morna g˙all-istampa ©uvni kien jinsab f’qag˙da kritika wara li lbiera˙ g˙all-˙abta tas-1.30 ta’ waranofsinhar kellu inçident waqt li kien qieg˙ed jag˙mel xi xog˙ol fi Triq is-Si©©iewi, il-Qrendi. Minn investigazzjonijiet preliminari tal-Pulizija rrizulta li l-©uvni ta’ 28 sena u residenti l-Imqabba kien qed jag˙mel xog˙ol ta’ welding flimkien ma’ missieru, ra©el ta’ 60 sena residenti lImqabba wkoll, meta g˙al xi ra©uni se˙˙et spluΩjoni. Il-missier u l-iben ittie˙du l-Isptar Mater Dei, fejn il-©uvni ©ie ççertifikat li jinsab fil-periklu tal-mewt, filwaqt li l-missier sofra ©rie˙i ˙fief.

LOKALI KÓ

24|05|2015 09

kullhadd.com

KURA MENTALI GÓAÛ-ÛGÓAÛAGÓ F’MONTE CARMELI Nhar il-Ìimgha ©iet inawgurata binja biswit l-Isptar Monte Carmeli li fiha se jkunu qeg˙din jing˙ataw kura psikjatrika Ωg˙aΩag˙ bi problemi mentali. Dwar din il-binja li se tibda tilqa’ l-ewwel pazjenti fiha minn g˙ada t-Tnejn, il-gazzetta Kull˙add tkellmet masSegretarju Parlamentari Chris Fearne, li qal li dan il-Gvern irid li kull pazjent f’Malta u G˙awdex jing˙ata l-aqwa kura g˙all-kundizzjoni tieg˙u f’ambjent xieraq. “Meta na˙sbu fiΩ-Ωg˙oΩija u tfulija ˙afna minnha na˙sbu fi Ωmien ta’ xalar, studju u tgawdija, imma sfortunatament hawn min f’din l-età u anke iΩg˙ar ikollu bΩonn kura g˙allkundizzjonijiet mentali. Fil-fatt, wie˙ed minn kull ˙amest itfal u adoloxxenti jg˙addi minn problemi mentali li w˙ud minnhom ma jkunx biΩΩejjed g˙alihom il-kura fil-komunità. Nemmnu li persuni Ωg˙aΩag˙ m’g˙andhomx jibqg˙u snin f’Monte Carmeli, iΩda li meta ma jistg˙ux jing˙ataw kura adegwata g˙all-kundizzjoni tag˙hom fil-komunità, ikollhom ambjent simili ta’ dar li jilqag˙hom u jag˙tihom il-kura me˙tie©a sakemm ikunu

jistg˙u jintegraw lura fis-soçjetà,” qal Fearne. Sal-lum it-tfal u adoloxxenti li jkollhom bΩonn trattament mediku fi sptar kienu jing˙ataw dan fil-Youth Persons Unit (YPU) li g˙andu aççess limitat g˙all-façilitajiet rikreattivi u ta’ privatezza

b’kamra wa˙da tinqasam bejn erba’ persuni. Qabel il-Youth Residence ma kien hemm lebda binja g˙all-bniet adoloxxenti li f’çertu çirkostanzi kienu jkunu fi kmamar mal-adulti. L-investiment fil-kura mentali tat-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ hija kruç-

jali. Kundizzjonijiet mentali jdg˙ajfu l-˙ajja mhux biss talpazjenti, iΩda anke ta’ dawk qrib tag˙hom. Ir-residenza hija maqsuma f’Ωew© partijiet: parti g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ femminili u parti g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ maskili, bi spazji ta’ rikreazzjoni u edukattivi komuni. Il-binja tmur lil

hinn minn sala ta’ sptar; fil-fatt, il-kmamar tas-sodda huma jew g˙al persuna wa˙edha jew g˙al massimu ta’ tnejn u huma kmamar b˙alma nsibu d-dar u mhux dormitorju ming˙ajr privatezza. Is-Segretarju Parlamentari Fearne spjega li, g˙alkemm ilpost huwa ferm akkoljenti blesi©enzi kollha li g˙andhom bΩonn iΩ-Ωg˙aΩag˙, fosthom games room u TV room , ittie˙du wkoll il-prekawzjonijiet kollha ta’ sigurezza. “Il-binja g˙andha bibien u twieqi siguri. Min˙abba l-kundizzjonijiet tal-pazjenti li se jibda jkun hawn f’din id-dar, id-dwal u s-sistema ta’ arja kkundizzjonata mhumiex aççessibbli mill-istess pazjenti iΩda huma kkontrollati b’mod çentrali. Il-binja hija armata b’kameras u hemm ukoll sistema ta’ panic alarm f’kull kamra. Il-bibien tal-kamra g˙andhom kodiçi bil-kuluri: ilbibien il-˙omor huma biss g˙all-istaff, oran©jo g˙all-aççess ikkontrollat, filwaqt li l-bibien il-˙odor huma aççessibbli mirresidenti,” spjega Fearne. Il-Youth Residence se tkun tista’ tilqa’ fiha sa massimu ta’ 12-il pazjent, ˙amest ibniet u seba’ subien.

PREMJU ‘SERVIZZ BI TBISSIMA’; MHUX ELIÌIBBLI DAWK LI QED JIÌU INVESTIGATI L-Awtorità Maltija g˙allKonsumatur u l-Kompetizzjoni (MCCAA) nediet il-premju Servizz bi Tbissima b˙ala parti minn kampanja ta’ g˙arfien bliskop li jitjieb is-sevizz offrut lill-konsumatur mill-˙wienet. Dan il-premju, li g˙andu lg˙an li jinkora©©ixxi u jippromovi prattiçi ta’ negozju li huma ta’ benefiççju g˙all-konsumaturi, tnieda f’konferenza mill-Ministru Helena Dalli. Minkejja li g˙al dan il-premju huma eli©ibbli n-negozji kollha li jbig˙u prodott jew joffru servizz, applikazzjonijiet mhux se jintlaqg˙u ming˙and dawk li g˙andhom xi investigazzjoni pendenti mill-awtorità, jew li nstabu ˙atja li kisru l-li©i matul l-erba’ snin preçedenti. Il-Ministru Dalli tkellmet dwar l-isfidi li g˙andhom is-sidien tan-negozji, speçjalment fiddawl tal-kompetizzjoni li ©ejja mix-xiri minn fuq l-internet. Hija qalet li huwa importanti li din ir-realtà n˙arsu lejha b˙alha sfida u mhux b˙alha theddida. Sfida, biex kull min g˙andu ˙anut jirsisti biex itejjeb l-esperjenza tax-xiri g˙allkonsumaturi. Il-Ministru Dalli enfasizzat limportanza ta’ servizz tajjeb g˙all-konsumaturi mhux biss waqt il-perjodu tax-xiri imma wkoll fis-servizz after sales, u fissret kif huwa fl-interess talbejjieg˙a li jaraw li joffru servizz ta’ kwalità g˙olja. Dr Dalli spjegat kif il-konsumaturi llum juΩaw l-opportunità li g˙andhom li meta jie˙du servizz tajjeb jew ˙aΩin juΩaw il-mezzi tal-midja soçjali fuq l-

internet biex jag˙mlu rakkomandazzjonijiet jew bil-kontra, skont l-esperjenza tax-xiri tag˙hom. Hija qalet li l-kelma tista’ tkun reklam tajjeb jew reklam ˙aΩin, skont l-esperjenza tax-xerrejja. Hija qalet li s-sidien tannegozji jistg˙u jkunu aktar kompetittivi wkoll billi jipprovdu bejg˙ bl-internet lill-klijenti tag˙hom.

Iç-Chairman tal-MCCAA Marcel Pizzuto semma diversi kriterji li se tkun qed tuΩa lAwtorità meta tevalwa sottomissjonijiet g˙al dan il-premju, fosthom it-tip ta’ reklamar li jsir; jekk sid in-negozju g˙andux prezzijiet indikati fuq il-prodotti li jbig˙; x’tip ta’ servizz qed ikun offrut lill-klijenti kemm fil-˙in tax-xiri kif ukoll wara; flimkien mal-mod

kif il-konsumatur ikun ©ie trattat f’kaΩ ta’ lmenti. Is-Sur Pizzuto qal li kull ˙anut huwa liberu li jifformula l-policy tieg˙u fejn jid˙ol bdil ta’ o©©etti jew ritornar ta’ flus u f’dan ir-rigward l-MCCAA ma timponi ebda regoli. Id-Direttur Ìenerali fi ˙dan lMCCAA, Joyce Borg, semmiet kif il-premju Servizz bi Tbissima jifforma wkoll parti

minn kampanja ta’ g˙arfien li lAwtorità qed tag˙mel biex jitjieb is-servizz ta’ customer care offrut mis-sidien tal˙wienet. L-applikazzjoni, li tag˙laq fil5 ta’ Ìunju, tista’ ssir b’formola li titniΩΩel mis-sit elettroniku www.mccaa.org.mt, inkella tin©abar mill-Uffiççju talMCCAA fil-Blata l-Bajda jew mir-Rabat G˙awdex.

10 24|05|2015

kullhadd.com

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Minn dawn l-erba’ kelmiet li ta’ kull ©img˙a ng˙idu flimkien semmejna bosta programmi televiΩivi, drama, a˙barijiet u mitt elf ˙a©a o˙ra. Semmejna preΩentaturi, produtturi u kittieba. Minn dan itt˙arbix li ta’ kull nhar ta’ Óadd nag˙mel nipprova nwassal il˙sibijiet profondi li jkolli jberrnu f’mo˙˙i. Ma jfissirx li kulma ng˙id huwa van©elu iΩda l-kitbiet tieg˙i inwassalhom b’tali mod li bihom nipprova nwassal messa©©. Kemm-il darba wassalt kritika kostruttiva li n˙oss qieg˙da tkun tedjanti u ddejjaq lil dawk kollha li j˙obbu jaraw itteleviΩjoni. Óafna drabi semmejt g˙al aktar minn darba programmi partikolari, u dan nag˙mlu mhux biex nitfa’ xi dell ikrah fuq il-preΩentatur iΩda nag˙mlu bil-mod li nipprova n©ieg˙el jitbissem lil qarrej ta’ din ir-rokna. Dan sabiex jinduna li dak il-programm partikolari jkun qieg˙ed imiss ilqieg˙. Lili jdejjaqni ˙afna dak il-programm jew drama li waqt li tkun qieg˙ed tarahom tiddejjaq u j©ieg˙elek taqliblu. Fortunatament, jien ma jog˙©obnix kollox u ma nçapçapx g˙al kulma nara quddiemi. Lili, xi ˙a©a bla sens u m©ebbda ddejjaqni. Iljunk television, jag˙mlu min jag˙mlu ma nsegwihx. Ma jfissirx li kollox ˙aΩin, anzi ©ieli nsemmi wkoll li bilftit flus li g˙andna ntellg˙u prodott tajjeb immens. Alla

˙ares naqbad insemmi produzzjonijiet tajbin li nara g˙ax ma niqafx, iΩda l-ftit li qeg˙din ji©uni f’mo˙˙i huma d-dokumentarji Valletta, Harbour Life, Snajja’ Maltin u Mad-daqqa t’G˙ajn. Dawn meta narahom nifra˙ (ming˙ajr ma nçapçap) u ng˙id li, grazzi g˙alihom, jien tg˙allimt xi ˙a©a. L-istess ng˙id g˙al meta nara drama tajba; is-sena l-o˙ra fa˙˙artu ˙afna Iç-Çaqqufa iΩda din issena g˙edt ukoll li spiçça j©ebbed aktar mill-lasktu talqalziet ta’ ©ellied tas-sumo. Meta kittieb ikollu f’mo˙˙u storja huwa sabi˙ li dan jaqsamha ma’ o˙rajn, iΩda li jikkummerçjalizzaha ΩΩejjed

tkiddni. Niddejjaq nara show televiΩiv mimli prodotti u paroli kummerçjali meta suppost inkun qieg˙ed nara xi ˙a©a serja. Niddejjaq nara attur jifta˙ il-fri©© u close up talpakkett tal- juice biex taparsi ˙add ma induna li reklam. Jew attriçi b’xag˙ar issettjat u difrejn ileqqu li jservu ta’ reklam g˙al dak is-salon partikolari. Stazzjonijiet barranin ilkoll naraw u dan iç-çajt Ωejjed ma narahx isir. Imma f’din il-blata anke minn programm fuq itteleviΩjoni rridu nsiru miljunarji; jekk jista’ jkun mill-g˙ada. Dan ifakkarni meta Montesin kienet ˙olmot b’Undercover, li nbidillu ismu ma nafx kemm-il

kÓ OpiNjONi

darba u deher fuq kull stazzjon f’Malta. Kull min kien jarah – u nammetti li ©ieli ˙lejt xi ˙in in˙ares lejh – konna nsegwu filmati ©o ˙wienet partikolari, showrooms talkmamar tal-banju u tas-saqqijiet. Alla jbierek kien jinkiteb episodju dwar xi ˙add partikolari li g˙andu bΩonn jibdel ilkamra tal-banju jew jixtri xi g˙amara biex ja˙asra tidher ixshowroom jew ˙anut tieg˙u. Ajma xi qtug˙ ta’ nifs jaqbdek! Il-produtturi qatt g˙amlu eΩami jew ˙abblu mo˙˙hom u ppruvaw jistaqsu a˙na l-Maltin fidili xi rridu eΩatt? Jew naqbdu u no˙olmu biex intellg˙u programm, nitfg˙u preΩentatur b’wiçç familjari, irrelevanti jekk dan hux kantant, Ωeffien, ma©iku jew xi kok jew xi dulçier. L-aqwa li n˙ajru nofs tuΩΩana jirreklamaw u nippruvaw naqilg˙u lira, imbag˙ad ji©ri li jrid. Fix-xewqa tieg˙i li l-awtoritajiet ikkonçernati jie˙du dawn bis-serjetà sabiex dak kollu li ma jg˙oddx g˙alihom ma jkunx jg˙odd g˙al min qieg˙ed jarahom. Jafu jekk humiex kuntenti dawk issegwaçi? Vera li jo˙or©u ssonda©©i, u vera li jkun hemm programmi li lanqas jin©abru waqt li o˙rajn ikaxkru kollox. Irridu nkunu realistiçi g˙ax itteleviΩjoni mhux b˙ar-radju, trid bilfors tisma’ l-istazzjonijiet lokali, g˙ax it-televiΩjoni tista’ taqbad u taqliblu u tara stazzjonijiet barranin! Na˙seb lablabna ΩΩejjed illum. il-Óadd it-tajjeb g˙eΩieΩ!

NO NUMBEr!

Patri Mario Attard

Ma nafx kif ˙assejtukom meta rçivejtu xi telefonata u fuq liskrin tal-mowbajl tag˙kom telg˙ulkom il-kliem ‘no number’. Kull darba li nirçievi xi telefonata ta’ dan it-tip qalbi titnikket. Jiddispjaçini! G˙ax ng˙id: “Din il-persuna ma tafdanix!” G˙aliex, ng˙id jien, wara li persuna tkun invadietli l-ispazju privat tieg˙i, minn fuq m’g˙andhiex il-kura©© li turini min hi? Sewwa! Mela lili tafni g˙ax g˙andek in-numru tieg˙i. Imma jiena ma nafekx. U minn fuq iççempilli bin-no number. Din il-biçça tal-anonimità ma tog˙©obnix! In©usta g˙alla˙˙ar! U mhux g˙alhekk li l-aqwa mezz ta’ komunikazzjoni jibqa’ dejjem dak ta’ wiçç imb wiçç! Le˙en ma’ le˙en! Mo˙˙ ma’ mo˙˙! Qalb ma’ qalb! Mhux din kienet l-intenzjoni qaddisa talÓallieq meta ˙alaqna? Mhux dan li ried li nag˙mlu ma’ xulxin? Ji©ifieri li nuru min a˙na? Issa din il-biçça xog˙ol divina u umana bdieha Hu stess! G˙ax Hu, Alla li jista’ kollox, x’g˙amel eΩatt? Mhux wera lilu nnifsu? L-ewwel nett permezz tal-˙olqien tal-g˙a©eb li ˙alaq b’©eneroΩità mill-aktar kbira. Imbag˙ad g˙arraf lilu nnifsu permezz ta’ poplu li bag˙tu jg˙ix fost qabda ©nus li kienu jemmnu fl-idoli. Aktar tard lil dan il-poplu Ωejnu bil-profeti. Imbag˙ad, fl-a˙˙ar taΩ-Ωmien, il-Mulej po©©a l-©elu fuq il-kejk billi bag˙tilna lil Ibnu Ìesù Kristu. U llum, minkejja

daqshekk Ωmien, il-Mulej g˙adu ˙aj fostna permezz tal-Knisja tieg˙u. Mela int u jien! G˙aliex il-Mulej mhux ja˙bi imma jikxef tassew min hu. G˙aliex m’g˙andux mniex jibΩa’. Fil-Van©elu ta’ San Mattew insibu lill-Mulej li jg˙idilna çar u tond: “G˙ax xejn ma hu mg˙otti li ma jinkixifx, u xejn ma hu mo˙bi li ma jsirx mag˙ruf. Dak li jien ng˙idilkom fid-dlam g˙iduh fid-dawl, u dak li ng˙idilkom f’widnejkom xandruh minn fuq il-bjut” (Mt 10:26-27). U, fl-Atti tal-Appostli, g˙andna t-temma ta’ dan iddiskors meta l-Appostli, wara li rçevew l-Ispirtu s-Santu, ˙ar©u j˙abbru “kulma kienu raw u

semg˙u” (Lq 2:20). U b’fomm min? B’fomm dak li daqs sitt ©img˙at qabel kien ˙alef li lil Ìesù ma kienx jafu. Mela b’fomm dak li meta kien içempel ma nafx x’kien jag˙fas filmowbajl tieg˙u ˙alli meta kont tirçievi t-telefonata tieg˙u fuq liskrin tal-mowbajl tieg˙ek kien jitlag˙lek no number! Issa kellu jg˙id min hu. Kellu jikxef l-identità tieg˙u mhux biss quddiem il-˙dax-il dixxiplu imma wkoll quddiem il-Lhud kollha. U diskorsu ma baqax aktar ta’ wie˙ed li jit˙addet filwidnejn g˙ax beΩg˙an g˙allmewt fuq il-kontenut ta’ diskorsu. Le! Xejn affattu! Min qieg˙ed fil-verità m’g˙andux

mniex jibΩa’! Arawh! Issa t˙addet “bl-le˙en g˙oli” (Atti 2:14). Mela quddiem kul˙add! Kollox sew! Imma quddiem min? M’intomx se temmnuni, imma veru! Quddiem in-nisel tal-“qaddejja tal-qassis il-kbir” (Mk 14:66). Mela l-Lhud! Ji©ifieri quddiem dawk l-istess nies li hu, g˙ax beΩΩieg˙, sitt ©img˙at qabel kien “qabad jis˙et lilu nnifsu u ja˙lef: ‘Jiena ma nafux lil dan il-bniedem li qeg˙din issemmu.’” (Mk 14:71). Tiskanta hux! Mela sewwa kien qal Ìesù fuqhom: “IΩda qabel xejn hu [Ìesù] g˙andu jbati ˙afna minn dan in-nisel u jkun miç˙ud minnu” (Lq 17:25). Óija! O˙ti! Issa apparti l-prietki! Ejja npo©©u subajna fuq ilferita. Ara! Meta nçemplu lil xi ˙add ˙allina milli noqog˙du nbag˙bsu fil-mowbajl biex meta nçemplu lil dak jew lil dik li tkun fl-iskrin tag˙hom talmowbajl jitlg˙alhom no mumber . Dan mhux lant! Jekk se nçempillek, jew nuri min jien, ji©ifieri li n-numru tieg˙i jitla’ fuq l-iskrin tieg˙ek, inkella naqbad u ma nçempillek xejn. Din l-anonimità tferi bil-qabda! Ma jag˙milx sens li l-ewwel ma tafdanix, imbag˙ad tipprova tid˙olli mill-bieb ta’ wara! Jew tafdani nkella stenna li naqtag˙lek il-linja. Wara kollox, meta l-Mulej içemplilna, kif rajna fl-istorja ta’ Pietru, in-numru tieg˙u dejjem urieh. U tant kemm urieh li jistenna lilek u lili li nçemplulu lura! Daqskemm irid jiltaqa’ mag˙na!

opinjoni kÓ

24|05|2015 11

kullhadd.com

emendi fl-aTT dwar il-kunsilli lokali

Tinkixef l-ipokresija Tal-parTiT nazzjonalisTa

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

Nazzjonalista

Public Private Partnership

Skemi speçjali

Ma smajtx, pereΩemju, kif l-a˙˙ar tliet snin ta’ Gvern Nazzjonalista g˙all-kunsilli lokali kienu jfissru dejn ta’ €45 miljun. Tiftakru meta l-bravu Chris Said wikka lill-kunsilli lokali bil-famuΩa PPP? Tafu x’kienet tfisser din? Din kienet tfisser li, minflok il-Gvern tieg˙u da˙˙al idu fil-but kif kellu ddover li jag˙mel u g˙en lill-kunsilli lokali jirran©aw it-toroq li wikkielhom fis-snin disg˙in, qalilhom biex imorru jiddejnu u mbag˙ad i˙allsu fuq medda ta’ tmien snin. Ifisser li l-kunsilli ta’ wara jispiççaw b’idejhom marbutin u ma jkunu jistg˙u jag˙mlu xejn biex i˙allsu d-dejn tal-kunsilli ta’ qabilhom. Sitwazzjoni li meta tispiçça t˙allas l-a˙˙ar pagament, bid-diprezzazzjoni, din ittriq ma tkun tiswa xejn fuq ilkotba tal-kunsill. Din kienet issoluzzjoni tal-Partit Nazzjonalista g˙all-kunsilli lokali biex jindirizzaw il-problema ta’ toroq ˙Ωiena. Imbag˙ad kellna sena wara o˙ra bl-awdituri jift˙u attakki sfrenati fuq il-kunsilli lokali g˙ax ˙afna minn dawk li da˙lu g˙al din liskema spiççaw f’defiçit. Xi ˙a©a li wasslet lid-Dipartiment g˙allGvern Lokali biex jimponi çerti restrizzjonijiet fuq l-istess kunsill meta l-istess Dipartiment kien ordnat minn fuq (mill-Gvern tal©urnata) biex japprova dawn innefqiet li l-kunsilli ma kinux jifil˙u g˙alihom. Óa©a tal-g˙a©eb, ˙add middeputati Nazzjonalisti ma semma dan il-fatt!

Kellna l-iskema tal-playing fields. Skema li kellha tara numru ta’ kunsilli lokali jie˙du somma flus sabiex, mhux biss jag˙mlu ti©did u upgrade tal- playing fields tag˙hom, imma jassiguraw li dawn ikunu tal-og˙la livell fejn g˙andha x’taqsam is-sigurtà. Biex applikaw g˙al din l-iskema, ilkunsilli lokali kellhom iqabbdu in©iniera biex ja˙dmu fuq dan. Dan sewa lill-kunsilli lokali eluf ta’ ewro. Minkejja dan kollu u xxog˙ol amministrattiv li sar, kul˙add baqa’ b’xiber imnie˙er g˙ax l-iskema baqg˙et ma ˙ar©et qatt. Anke hawn, xejn ma ssemma dwar dan min-na˙a tad-deputati tal-OpoΩizzjoni, inkluΩ il-kelliem g˙all-OppoΩizzjoni David Agius. Dan biex ma nsemmix li kellek kunsilli lokali li kienu jgawdu dejjem minn kull skema li to˙ro© u o˙rajn li qatt ma messhom xejn, jew biex iΩommu ˙alqhom mag˙luq kienu jie˙du xi elf ewro filwaqt li o˙rajn jie˙du g˙axart elef u iktar. Ejja ma ninsewx ukoll li dDipartiment tal-Gvern Lokali sa din is-sena stess kien g˙adu qed i˙allas id-dejn ta’ dawn l-iskemi tal-a˙˙ar tliet snin ta’ Gvern Nazzjonalista. Xi jridu jg˙idu dawn fuq l-iskemi li ˙ar©u fla˙˙ar sentejn?!

kunsilli lokali

email: keaneo@onvol.net

Fil-jiem li g˙addew ippruvajt insegwi kemm stajt mid-diskorsi tad-deputati parlamentari dwar lemendi li hemm proposti g˙allAtt tal-Kunsilli Lokali fejn, fost ˙wejje© o˙ra, qed ji©i propost li lelezzjonijiet jibdew isiru kull ˙ames snin u mhux kull erba’ snin. Meta tisma’ lid-deputati Nazzjonalisti jitkellmu fuq il-kunsilli lokali ta˙seb li li dawn ˙allew il-qasam tal-gvern lokali fil-©enna tal-art. Apparti l-fatt li kien hemm minnhom li la qatt kienu involuti fil-kunsilli lokali u wisq u wisq inqas qatt interessaw ru˙hom fihom, kien hemm o˙rajn li bdew iparlaw fuq dak li, skont huma, qed jisimg˙u issa. Donnu li f’20 sena ta’ Gvern Nazzjonalista minn meta twaqqfu l-kunsilli lokali, qatt ma kellhom kuntatt ma xi kunsillier jew sindku jew inkella xi resident. Ta˙seb li f’daqqa wa˙da dawn kollha saru esperti f’dan il-qasam u tg˙idx kemm qed tag˙fashom qalbhom g˙allkunsilliera tag˙na.

Allokazzjoni Xi ng˙idu g˙all-allokazzjoni?! Fla˙˙ar erba’ snin ta’ Gvern Nazzjonalista l-kunsilli lokali ma raw l-ebda Ωieda fl-allokazzjoni diretta tag˙hom. Mhux biss, iΩda minkejja li kien hemm ˙afna fta˙ir bi ˙ru© ta’ skemi, dawn ˙afna drabi kienu skemi li g˙alihom ma kienx hemm flus ivvutati. Niftakar qisu l-biera˙ lil Karm Mifsud Bonnici f’laqg˙a tas-sindki f’lukanda ewlenija fil-Qawra, meta kompla ja˙dem wara Chris Said fil-qasam tal-gvern lokali, jg˙id li mhux billi jissemmew ˙afna skemi, meta kompla hu ma sab l-ebda flus allokati. Dan li ˙adu l-kunsilli lokali minn Partit

hemm kordinazzjoni ta’ xejn. Kont tispicca b’kunsilli lokali jag˙mlu triq u ©img˙at wara jibdew ©ejjin kumpaniji privati jew entitajiet governattivi u, wa˙da wara l-o˙ra, jistupraw l-istess triq. U kif jg˙id il-Malti: ˙arja f’wiçç ixxog˙ol li jkun sar u l-flus li jkunu ntefqu. Illum hemm kordinazzjoni a˙jar u, meta kunsill lokali jkun se jag˙mel triq ©dida, kull min g˙andu serivizz fit-triq jew g˙andu xi interess kummerçjali ie˙or, jara li jag˙mel dak li g˙andu jag˙mel qabel issir it-triq. Anke hawn, mhux isir kollox perfett u g˙ad hemm lok g˙al titjib, imma trid ma tkunx taf tist˙i biex ma ssemmix dawn l-affarijiet wara 20 sena fil-Gvern u ma tkun g˙amilt xejn dwar dan. L-Att Amministrattiv u s-segretarji eΩekuttivi

Kumitati re©jonali u s-sistema ta’ infurzar lokali Kummiedja o˙ra li g˙amel ilGvern Nazzjonalista li donnu David Agius nesa hija t-twaqqif tal-kumitati re©jonali u kif abbina s-sistema ta’ infurzar lokali mag˙hom. Il-Gvern ta’ Lawrence Gonzi ried jag˙mel xi ˙a©a li donna imponiet fuq l-Ewropa u, biex jo˙ro© ta’ ra©el, g˙alaq g˙ajnejh u ivvinta il-kumitati re©jonali, jew a˙jar il-kumitati kon©unti kif kienu mag˙rufa dak iΩ-Ωmien. Biex iwaqqafhom biss kien tajjeb g˙ax biex jiffinanzjahom ma kienx kapaçi. Óare© blidea brillanti li jaqbad is-sistema tal-infurzar lokali u jg˙addiha lilhom biex, permezz tag˙ha u lflus li jid˙lu minnha, il-kumitati re©jonali jkunu jistg˙u joperaw. Dan kien ifisser li naqqas drastikament id-d˙ul lill-kunsilli lokali minn din is-sistema. Mela

mhux talli ma tahomx Ωieda flallokazzjoni, mhux talli faqag˙hom bid-dejn, imma issa anke ˙adilhom il-ftit d˙ul li kien ikollhom Ωejjed barra l-allokazzjoni diretta. Dan ma kienx biΩΩejjed. Dan kien ifisser ukoll li lkunsilli lokali tilfu l-awtorità li kellhom fuq is-sistema fejn, biex ikollhom gwardjan lokali fillokalità, bdew jittallbu l-˙niena. Ma dan irridu nΩidu l-fatt li meta ©ew imwaqqfa l-kumitati re©jonali, dawn la ng˙ataw post minn fejn joperaw u wisq u wisq inqas rwol li kellhom jaqdu. Il-kumitati re©jonali g˙adhom sal-lum ma jafux ir-rwol tag˙hom x’inhu filqasam ta’ gvern lokali. Li ma kienx g˙al u˙ud mill-presidenti tar-re©juni nfushom li ˙adu çertu inizjattivi, kieku dawn huma fantaΩma fl-Att dwar il-Kunsilli Lokali. Konna mweg˙din li kellha ssir riforma u baqa’ ma sar xejn. B’liema wiçç issa jridu jakkuΩaw lil dan il-Gvern dwar dan?! Sigurtà fil-lokalitajiet Ta˙t Gvern Nazzjonalista ma kien hemm l-ebda siner©ija bejn ilKorp tal-Pulzija u l-kunsilli lokali. Kien hemm kunsilli li kienu ilhom imweg˙din affarijiet millpolitiçi Ωmien, imma fil-verità qatt ma mmaterjalizzaw. Ma rajna qatt Ministru tal-Intern u Sigurtà Nazzjonali jiltaqa’ ma’ komunitajiet biex jifhem a˙jar il-problemi tag˙hom. Ma kellna qatt Ministru tal-Intern li jid˙ol fil-problemi hu nnifsu u jara li dawn ji©u solvuti. Dan b’differenza g˙al dak li rajna fl-a˙˙ar sentejn. Wasalna? Ûgur li le, imma jkun hemm min jitkellem li f’dan ir-rigward ma sar xejn, jew kien u g˙adu rieqed jew irid iqarraq bin-nies, primarjament bih innifsu.

Reinstatement tat-toroq Problema o˙ra prinçipali li ˙alla l-partit Nazzjonalista kienet irreinstatement tat-toroq meta jsiru xi tiswijiet fihom. Kul˙add jaqbel li meta kienet issir xi trinka biex ji©i rran©at xi servizz jew mog˙ddi ©did, primarjament millKorporazzjoni g˙as-Servizzi talIlma, ix-xog˙ol li jsir kien wie˙ed tal-mist˙ija. Mhux qed ng˙id li llum qed isir mera, imma g˙allinqas xi ˙add qed jisma’ dawn lilmenti. Mhux biss, iΩda qabel ma kien

Qatt daqs l-a˙˙ar snin ta’ Gvern Nazzjonalista ma kellna ta˙wid f’dak li huwa l-amministrattiv talkunsilli lokali. Nuqqas ta’ ppjanar lampanti li wiret dan il-Gvern. Spiççajna b’numri ta’ kunsilli lokali bla segretarju eΩekuttiv. Kunsilli lokali li m’g˙andhomx minn fejn jag˙Ωlu segretarju eΩekuttiv g˙ax xi bravu ivvinta ssistema tal-pooling li kienet destinata li tfalli malli bdiet. Nies filpooling li la jafu x’inhu kunsill lokali jew ma jridux imorru g˙al intervisti g˙ax ma jridux fil-verità jkunu segretarji eΩekuttivi. Kellna kunsilli lokali fejn is-sindku kien irid jag˙milha wkoll ta’ segretarju eΩekuttiv. Kellna sindki li riedu jie˙du l-frank mix-xog˙ol biex iΩommu l-kunsill miftu˙. U dan iwassalni g˙al ferita o˙ra: idDipartiment tal-Gvern Lokali. Dipartiment li minkejja li fuq ilkotba jidher li g˙andu g˙exieren ta’ ˙addiema, fil-verità tg˙oddhom fuq is-swaba’ ta’ id wa˙da dawk li verament ja˙dmu midDipartiment u fuq xog˙ol dirett tal-kunsilli lokali. Dan hu l-wirt ta’ Gvern Nazzjonalista fil-qasam talgvern lokali KonkluΩjoni Se nikkonkludi mhux g˙ax m’hemmx iktar xi tg˙id imma g˙ax m’g˙andix spazju. Fejn kienu dak iΩ-Ωmien nies b˙al Marthese Portelli, Claudio Grech, Toni Bezzina, Chris Said, David Agius, Lawrence Gonzi, u Simon Busuttil innifsu? Issa qed jarawha nuqqas ta’ demokrazija li l-elezzjoni ssir kull ˙ames snin? G˙aliex mela fi Ωmienhom il-lokalitajiet tal- Birgu, Óal Qormi, is-Si©©iewi, Ó’Attard, il-GΩira, il-Óamrun, Ta’ Kerçem, Óal G˙ag˙ur, Óal Luqa, Marsaxlokk, il-Mosta, il-Munxar, il-Qala, Óal Safi, San Lawrenz, Santa Luçija, is-Swieqi, ix-Xag˙ra, BirΩebbu©a, il-Furjana, Ra˙al Ìdid u ÓaΩ-Ûebbu© kellhom le©iΩlatura ta’ ˙ames snin? Dakinhar ma ˙arqithomx qalbhom g˙ad-demokrazija? U dawn xi kredenzjali g˙andhom jitkellmu fuq demokrazija meta fi Ωmienhom ça˙˙du 13,000 resident milli jeΩerçitaw id-dritt talvot tag˙hom fil-Marsa u Ω-Ûejtun? Dan ma jfissrix li m’hemmx xi jsir u m’hemmx materji li jin˙tie©u attenzjoni ur©enti, imma trid tkun ipokrita biex tag˙mel kritika b˙alma g˙amlu filParlament fl-a˙˙ar jiem fuq ilqasam tal-gvern lokali.

12 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ opINjoNI

Id-dIversItÀ: NIÇÇelebrawha!

Naomi Cachia Uffiçjal Politiku FÛL

Ìimg˙a ilu fakkarna l-Jum Kontra l-O m o f o b j a u t -

Transfobja. M’g˙andix dubju, u dan aççennajt

g˙alih kemm-il darba anke f’artikli preçedenti, li lGvern tal-©urnata qed jille©iΩla b’mod eΩemplari f’dan ir-rigward, fejn sa˙ansitra fid-drittijiet LGBTIQ huwa ta’ mudell g˙al pajjiΩi o˙ra. Dan jidher biççar mill-klassifikazzjoni li ˙ar©et l-assoççjazzjoni ILGAEurope, fejn Malta ©iet fittielet post minn 49 pajjiΩ Ewropew. Minkejja dan, l-aktar riΩultati importanti f’dan li-qasam iridu ji©u miksuba permezz tal-attitudni tag˙na b˙ala soçjetà inklussiva li tilqa’ u tiççelebra d-diversità. Ng˙id dan g˙ax inutli nkunu lewwel pajjiΩ li b’mod espliçitu ninkludu d-diskriminazzjoni abbaΩi tal-identità tal-©eneru fil-kostituzzjoni jekk de facto fostna g˙ad hemm ˙afna individwi li ta’ kuljum qed i˙abbtu wiççhom ma’ çerta intolleranza jew mibeg˙da. Dan il-˙sieb nixtieq li nestendih g˙al kull forma ta’ diskriminazzjoni, speçjalment dik razzjali, li sfortunatament g˙adha viΩibbli ˙afna. Ir-realtà ta’ pajjiΩna ©abitna f’poΩizzjoni fejn meta tissemma d-diskriminazzjoni razzjali, wie˙ed ti©ih f’mo˙˙u l-problema talimmigrazzjoni; problema li tqajjem sentimenti ta’ rabja fost ˙afna li j˙ossu li pajjiΩna ilu g˙al snin s˙a˙ jerfa’ piΩijiet li ma jifla˙x g˙alihom, u bir-ra©un. IΩda dan g˙andu jkun argument separat u jkun qed jiΩbalja min din ir-rabja jesprimiha permezz ta’ attakki personali lejn dawn in-nies. Huwa Ωball ˙afna ikbar meta lattakki jkunu purament razz-

isti u dawn, ta˙t l-ebda çirkustanza, ma jistg˙ux ji©u ©©ustifikati. Ftit ©img˙at ilu kont ixxukkjata nara çerta kummenti fuq Facebook mimlijin mibeg˙da, u bla ebda baΩi sana jew i©©ustifikata, indirizzati lejn Maltin fostna li j˙addnu reli©jonijiet differenti. Nikkundanna bla riservi dan l-a©ir li ma jag˙mel ©ie˙ lil ˙add. Dawn l-individwi – li g˙andi ng˙id ukoll, huma l-minoranza – inqishom b˙ala pjaga f’pajjiΩ li dejjem qed isir iktar progressiv u poplu li minn dejjem kien ta’ qalb twajba. Fid-dinja tal-lum huwa façli wisq li wie˙ed jikteb dawn il-kummenti millkumdità ta’ daru. Il-linja bejn dan kollu u l-libertà tal-espressjoni kulma jmur qed issir iktar diffiçli biex tiddefinixxiha, iΩda li hu Ωgur hu li l-˙sibijiet li nag˙Ωlu li nesprimu g˙andhom ikunu intelli©enti u maturi u mhux immotivati mill-pre©udizzji; pre©udizzji li ˙afna drabi jag˙muna. Kull wie˙ed u wa˙da minnha huwa individwu, b’abbiltajiet u esperjenzi li jiddefinixxuh. Minkejja l-qafas le©iΩlattiv li qieg˙ed fis-se˙˙, ftit huma dawn ir-reati li ji©u rrappurtati. Nixtieq in˙e©©i©kom sabiex ma tag˙lqux g˙ajn wa˙da meta tkunu xhud g˙al dan it-tip ta’ a©ir. Ledukazzjoni u l-kampanji kontra d-diskriminazzjoni huma importanti ferm, iΩda fejn hu me˙tie© g˙andhom jittie˙du wkoll passi kriminali sabiex nassiguraw li jkollna soçjetà sigura g˙al kul˙add.

editOrJal kÓ

24|05|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com iNdiriZZ pOStali ÌurNaliSti reklami impaÌNar u diSiNN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

editOrJal

pilatu f’mater dei

Kieku kellna nag˙tuh parti filpassjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira, ma hemm ebda dubju li dik ta’ Pilatu jqaxxarha. Qeg˙din nirreferu g˙al Simon Busuttil. Kull meta xi ˙add jistaqsih fuq deçiΩjonijiet li ttie˙du minn a m m i n i s t r a z z j o n i Nazzjonalista, li g˙adhom sal-lum jiswew miljuni talewro, jara kif jag˙mel biex ja˙sel idejh. Hekk ©ab ru˙u meta staqsewh g˙aliex ma’ Michael Falzon u Ninu Zammit mexa mod, iΩda ma’ Austin Gatt mexa mod ie˙or, fil-kaΩ ta’ kontijiet bankarji fl-IΩvizzera. L-iskuΩa kienet li ta’ Michael u Ninu l-a˙bar ˙ar©et meta kien kap hu, fil-waqt li Austin kien xi ˙a©a differenti. Hekk ukoll fil-kaΩ ta’ Giovanna Debono. Lil min qabillu malajr qabad u ssospendih mill-PN; lil Giovanna qag˙ad jistennieha tie˙u deçiΩjoni hi u mhux hu. Nafu li ma g˙adhiex membru tal-Grupp Parlamentari; iΩda g˙adha membru tal-Partit? Ûew©ha Tony Debono ©ie sospiΩ bl-istess ˙effa ta’ Michael u Ninu? Ma nafux, iΩda Ωgur li qed iΩomm xugaman u friskatur dejjem lest ˙dejh f’kaΩ li xi ˙add jag˙millu xi mistoqsija. Dwar iΩ-Ωieda tal-onorarja me˙uda minn wara dahar ilpoplu wkoll kien qal li hu

ma kellux x’jaqsam mag˙ha. Anzi, qal li dak iΩ-Ωmien kien wera li ma kienx jaqbel mag˙ha, g˙alkemm Ωgur li esprima ru˙u f’xi kamra mag˙luqa g˙ax ˙add jew ftit semg˙uh jg˙id hekk. G˙al darba o˙ra x-xugman u lfriskatur u bla skrupli jitfa’ dell ikrah fuq ta’ qablu. IΩda meta ©ie fil-Parlament ma ddejjaqx jiddefendi din iΩΩieda fejn qabillu! IΩda kif jg˙idu: g˙alhekk lixkubetta g˙andha grillu g˙ax kul˙add jag˙mel dak li jaqbillu. Fejn hemm il-perΩuta jid˙lilha b’rasu, iΩda fejn hemm l-g˙adma jara kif iwarrbilha, anke jekk ikun ifisser li qieg˙ed jobΩoq lil dawk li kien hemm qablu. KaΩ fejn fta˙ar b’xi ˙a©a g˙alkemm ma kellux x’jaqsam xejn mag˙ha huwa l-interconnector , meta, kif ma ddejjaqx jg˙id il-Prim Ministru, din kienet idea ta’ Lawrence Gonzi. Fil-fatt, il-preΩenza ta’ Lawrence Gonzi u l-assenza ta’ Simon Busuttil g˙allinawgurazzjoni tal- interconnector jindika minn tassew kellu jie˙u l-mertu. Din l-attitudni tal-˙asil talidejn issa qeg˙din narawha g˙al darb’o˙ra fil-kaΩ skandaluΩ tal-Mater Dei. IrriΩulta li sptar li suppost kellu jkun state of the art , g˙andu konkos li jixbah ˙afna lissufra – tniffdu anke b’furketta. Óallasna g˙al prodott bil-

belli liri biex tawna xi ˙a©a li x’aktarx ma tiswiex is-soldi. Mistoqsi dwar din il-kwistjoni huwa wie©eb g˙al darb’o˙ra li hu ma kellux x’jaqsam. Anzi din id-darba qal wa˙da tinkiteb; qal li dakinhar ma kienx politiku! Sakemm ma bdietx ˙ier©a s-susa mill-˙itan ta’ Mater Dei tg˙idx kemm kien jifta˙ar b’dan l-isptar. Issa li beda ˙iere© li l-˙itan mhux talkonkos iΩda tal-kartun, malajr malajr talab g˙al darb’o˙ra g˙al xugaman u friskatur. G˙al darb’o˙ra, ming˙ajr ebda sens ta’ lealtà lejn dawk li ©ew qablu, re©a’ beΩaqhom. Issa ma jridx ikollu aktar x’jaqsam ma’ dan lisptar. Dan kollu juri kemm il-Kap tal-OppoΩizzjoni mhux politikament ippreparat g˙ax ilPartit Nazzjonalista ma twelidx mieg˙u minn meta sar kap hu. Meta g˙aΩel li jid˙ol g˙at-tmexxija ta’ dan il-Partit, dan ma g˙amlux b’menù politiku a la carte iΩda b’wie˙ed fiss. Sar kap ta’ partit bit-tajjeb u bil-˙aΩin tieg˙u. Lanqas huwa sewwa li jobΩoq lil dawk li ©ew qablu g˙ax xi ˙in jew ie˙or dejjem ˙adem mag˙hom, kemm jekk kien hemm Eddie u wisq aktar meta kien hemm Gonzi. Simon Busuttil g˙adu ma rrealizzax li l-kapijiet u lmexxejja ta’ partiti politiçi,

b˙al wie˙ed li jiret lil xi ˙add, il-werriet jid˙ol fiΩΩarbun tal-mejjet kemm jekk jinten u kemm jekk ifu˙. Simon irid biss il-fwie˙a, anke jekk din ma ma kinitx fil-menù. Li j©ib ru˙u b’dan il-mod huwa att ta’ beΩΩieg˙ u m’g˙andux il-fibra li jerfa’ kemm it-tajjeb u anke l-˙aΩin ta’ dak li jkun sab. Eddie qatt ma beΩaq il-Ìor© hekk kif sar Prim Minstru, anke jekk kellhom mhux tilwima wa˙da bejniethom, u Lawrence qatt ma beΩaq lil Eddie. Biex ming˙alih isalva ©ildu, b’din l-attitudni Simon qieg˙ed jobΩoq lil dawk kollha li ©ew qablu. Dan mhux statesmanship iΩda pjuttost abandon ship . B˙al donnu kull meta jsib ru˙u wiçç imb wiçç, f’sitwazzjonijiet b˙al dawn dejjem jg˙id lil ta’ madwaru: “ Coraggio, fuggiamo!” G˙alhekk, la Simon dejjem irid jilg˙abha ta’ Pilatu fejn jaqbel lilu, din il-gazzetta qed tipproponi dan li ©ej: flok listatwa ta’ Mater Dei nag˙mlu o˙ra ta’ dak li ©©udika lil binha: ta’ Pontius Pilatu. B’dak li ser jo˙ro© dwar x’©ara f’dan l-isptar u kemm miljuni ta’ ewro rridu biex nirran©awh, ser ikun hemm bΩonn, mhux fiskatur, iΩda ©ibjun u, mhux xugaman, iΩda pavaljun, fil-kurrituri f’Tal-Pietà.

14 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ ittri

moliÈre f’san lawrenz is-sinjali

tat-traffiku

Sur Editur,

Sur Editur, Nhar is-Sibt 2 ta’ Mejju l-G˙aqda Drammatika San Lawrenz tellg˙et kummiedja brillanti o˙ra fuq ilpalk tag˙ha. Din id-darba l-awtur kien Trevor Ûahra li addatta l-kummiedja sabi˙a ta’ Molière Le Bourgeois Gentilhomme. Id-direzzjoni artistika ta’ din il-kummiedja kienet f’idejn id-direttur bravu G˙awdxi George Mizzi. George ddedika ˙afna u ˙afna ˙in g˙al din il-produzzjoni u r-riΩultat stajna narawh dakinhar. Atturi ppreparati sa sniehom b’kostumi u palk kif jixraq. L-G˙aqda Drammatika ta’ kull sena ttella’ produzzjoni tajba g˙all-palk; dan tag˙mlu biex iΩΩomm ˙ajja din l-arti u dan il-passatemp sabi˙ fir-ra˙al ta’ San Lawrenz, speçjalment fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ u ttfal. Il-palk f’San Lawrenz g˙andu g˙eruq sodi li jmorru lura anke g˙al kwaΩi mitt sena. G˙al din il-produzzjoni l-G˙aqda Drammatika San Lawrenz kienet ikkumissjonata mill-Kunsill talKultura g˙al G˙awdex fi ˙dan il-Ministeru g˙al G˙awdex. Dan il-©est ta spinta importanti lillG˙aqda Drammatika tag˙na li permezz tieg˙u ©iet mog˙tija imbuttatura qawwija ta’ kura©©. Dan il©est qed jg˙in ukoll g˙aqdiet fl-ir˙ula sabiex jer©g˙u jag˙tu l-˙ajja lil diversi palkijiet imxerdin f’G˙awdex li kienu u qed ikunu huma li jrawmu atturi tajbin anke fuq baΩi nazzjonali. F’isem s˙abi nixtieq minn qalbi ng˙id grazzi kbira lill-Kunsill tal-Kultura, lid-Direttur George Mizzi, lill-mani©ment tat-Teatru Astra li sellfuna l-kostumi, lil Christabell Bajada li ˙adet ˙sieb ilparti taΩ-Ωfin, u lil dawk kollha li taw sehemhom. Nixtieq ukoll ng˙id grazzi lill-atturi kollha, lil dawk li ppreparaw ix-xenarju u l-props u lil dawk kollha li taw is-sehem tag˙hom biex din il-kummiedja la˙qet il-livell g˙oli li rajna. NOEL FORMOSA, PRESIDENT – GÓAQDA DRAMMATIKA SAN LAWRENZ

Kultant nid˙ol f’dubju jekk id-dawl oran©jo jfissirx biex tlesti biex twaqqaf il-vettura jew jekk g˙andikx iΩΩid fil-veloçità qabel jaqleb il-kulur a˙mar. Qieg˙ed ng˙id hekk g˙ax il-ma©©oranza tas-sewwieqa jkollhom ©enn biex ifittxu jg˙addu qabel jaqleb id-dawl a˙mar. Illum is-sewwieq, minflok iserra˙ rasu f’salib it-toroq fejn hemm it-traffic light, sar iktar jibΩa’ minn xi ˙add li jabbuΩa u jibqa’ g˙addej qisu d-dawl ma jeΩiΩtix. Immissu jkun hemm kameras installati biex min jabbuΩa u ma jobdix is-sinjali tad-dawl je˙el piena ˙arxa. Óafna inçidenti g˙alhekk isiru, g˙ax dak li jkun jibqa’ g˙addej fuq id-dawl a˙mar. U miskin hu minn jinzerta qed jaqsam. BLA KONTROLL, IL-MARSA

il-bejgÓ tal-fniek Sur Editur, Tista’ l-awtorità li tie˙u ˙sieb il-prezzijiet tie˙u passi biex ma jibqax isir abbuΩ fuq il-prezzijiet tal-fniek. Fil-˙wienet li jbig˙u lla˙am g˙adni ma rajtx prezzijiet fuq il-fniek li jkunu importati. Jien nistenna li l-fniek lokali u fniek importati g˙andhom ikunu immarkati u bi prezz differenti. Sa fejn naf jien, fenek importat mg˙andux jinbieg˙ bl-istess prezz ta’ fenek lokali, anzi ferm inqas. Meta staqsejt lil tal-la˙am jekk g˙andhomx marka, pront pront qalli: “Mela ma tafdanix?” Din mhux risposta. B˙alma l-majjal lokali jkollu marka, l-istess g˙andu jkun ittimbrat il-fenek lokali. Nistenna twe©iba jekk jog˙bok. MISRUQ, BL-EMAIL

reklami quddiem knisja

Sur Editur, Ma narahiex dekor u rispett li quddiem il-knisja parrokkjali maestuΩa u devota lil San ÌuΩepp tal-Imsida jkun hemm tabella kbira b’persuna liebsa malja spinta tal-g˙awm. Fid-da˙la tal-Imsida, minn diçenji jekk hux mitt sena, ilu ma jsir g˙awm fiha g˙ax, la kennija, kienet mog˙tija g˙ad-dg˙ajjes u anke g˙at-tiswija ta’ opri Ωg˙ar. Dan jixduh u˙ud mit-toroq qodma b˙al Dock Street! G˙alhekk na˙seb li min ta permess biex faççata tal-knisja parrokkjali ta’ San ÌuΩepp tal-Imsida titwa˙˙al dik it-tabella kbira ma qiesx kollox. Waqt li l-libertà tal-espressjoni hi jedd fundamentali, dan irid i˙ares ukoll kriterji o˙ra b˙as-sentimenti reli©juΩi tal-membri tal-komunità, sew dawk tal-Imsida kif ukoll ta’ dawk kollha li jg˙addu minn hemm u li j˙addnu valuri differenti minn dawk tal-catwalk. J. BONNET BALZAN, IL-BALLUTA

16 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ TA’ BARRA

JIBDEW IN-NEGOZJATI Dan imur id f’id max-xewqa ta’ bosta Brittaniçi li pajjiΩhom ma jkomplix ikun involut fi proçess politiku li jista’ jwassal biex l-Unjoni Ewropea ssir l-‘Istati Uniti tal-Ewropa’ bi Gvern wie˙ed li jamministra l-kontinent minn Brussell. G˙aldaqstant, Cameron mistenni jitlob biex il-bilanç tal-poter jibda jxaqleb aktar lejn il-gvernijiet nazzjonali milli listituzzjonijiet Ewropej. Barra minn hekk, Cameron jixtieq jara riformi fil-li©ijiet Ewropej li jirregolaw il-moviment ˙ieles taç-çittadini minn stat membru g˙al ie˙or. Dan hekk kif huwa j˙oss li l-influss qawwi ta’ ˙addiema barranin jista’ jag˙milha diffiçli g˙aç-çittadini Brittaniçi biex isibu impjieg f’pajjiΩhom stess.

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Bejn il-Óamis u l-Ìimg˙a li g˙addew sar summit tal-Unjoni Ewropea f’Riga fejn kienet diskussa r-relazzjoni li din lorganizzazzjoni se jkollha mal-Lvant talEwropa matul is-snin li ©ejjin fid-dawl ta’ dak li qieg˙ed jigri fl-Ukraina. Madankollu, fuq quddiem tal-a©enda tal-Prim Ministru Brittaniku David Cameron kien hemm xi ˙a©a kompletament differenti. Issa li l-mexxej tal-Partit Konservattiv ˙are© mill-elezzjoni ©enerali b’ma©©oranza fil-House of Commons, huwa qieg˙ed f’poΩizzjoni tajba li jwettaq wa˙da mill-weg˙diet prinçipali tieg˙u: li jg˙ajjat referendum li fih iççittadini tar-Renju Unit jiddeçiedu jridux li pajjiΩhom jibqa’ fl-Unjoni Ewropea. Relazzjoni diffiçli Ir-relazzjoni tar-Renju Unit mal-Unjoni qatt ma kienet façli. Dan il-pajjiΩ sar membru tag˙ha fl-1973, meta kienet g˙adha mag˙rufa b˙ala l-European Economic Community. Ironikament, dak iΩ-Ωmien kienu l-Konservattivi li riedu s-s˙ubija ta’ pajjiΩhom u lLaburisti li rreΩistewha. Referendum fl-1975 g˙alaq ilkwistjoni hekk kif 67% tal-votanti qablu li pajjiΩhom kellu jibqa’ f’din l-komunità. Madankollu, hekk kif l-Unjoni bdiet tinbidel minn sempliçiment g˙aqda ekonomika g˙al wa˙da politika, iç-çittadini Brittaniçi bdew i˙ossuhom dejjem aktar skomdi birrelazzjoni tag˙hom mal-Komunità Ewropea. Din l-iskumdità rriflettiet ru˙ha b’mod

X’ja˙sbu l-pajjiΩi l-o˙ra? partikolari fi ˙dan il-Partit Konservattiv illi bejn l-a˙˙ar tas-snin tmenin u l-bidu tas-snin disg˙in biddel il-fehma tieg˙u dwar l-Ewropa. It-tranΩizzjoni li se˙˙et f’dan iΩ-Ωmien ˙ar©et fil-bera˙ b’mod qawwi fl-2011. Ibiddlu l-poΩizzjoni Sa dak iΩ-Ωmien David Cameron kien g˙adu qieg˙ed jirreΩisti pressjoni interna dejjem akbar biex jissejja˙ referendum li fih iç-çittadini jing˙ataw lopportunità li jtemmu s-s˙ubija ta’ pajiiΩhom fl-Unjoni. Madankollu, petizzjoni b’100,000 firma li talbet g˙al referendum f’Settembru tal-2011 wasslet g˙al dibattitu parlamentari ja˙raq li eventwalment ©ieg˙el lill-Prim Ministru Brittaniku jbiddel il-poΩizzjoni tieg˙u. B’hekk, f’Jannar tal-2013, Cameron

˙abbar li, jekk jirba˙ l-elezzjoni ©enerali tal-2015, huwa kien se jag˙ti bidu g˙al negozjati mal-Unjoni Ewropea biex ir-Renju Unit ikollu relazzjoni aktar konvenjenti mal-Komunità Ewropea. Dan il-pakkett il-©did imbag˙ad jitpo©©a quddiem il-poplu Brittaniku fl-2017 f’referendum li fih jkunu jistg˙u jag˙Ωlu bejn din ir-relazzjoni l-©dida u t-tmiem tas-s˙ubija. Xi jrid? Ir-reb˙a mixtieqa minn Cameron waslet ©imag˙tejn ilu u g˙alhekk huwa mar g˙as-summit ta’ Riga bil-˙sieb li jibda’ jwitti t-triq g˙al dawn in-negozjati. Fost il-prijoritajiet tieg˙u hemm li r-Renju Unit jing˙ata aktar sa˙˙a biex jiddeçiedi liema li©ijiet Ewropej japplikaw g˙alih.

F’dan l-istadju ˙afna pajjiΩi qeg˙din ikunu kawti fil-konfront tar-Renju Unit. Bosta minnhom evitaw li jinnegozjaw ma’ Cameron biex jistennew l-eΩitu talelezzjoni ©enerali hekk kif reb˙a talavversarji prinçipali tieg˙u, il-Laburisti, kienet tfisser li r-referendum ma kienx isir. Madankollu, issa li Cameron sa˙˙a˙ postu fit-tmexxija ta’ pajjiΩu, listati membri l-o˙ra se jkollhom jisimg˙u dak li g˙andu xi jg˙id. S’issa, li jidher çar huwa li ˙afna pajjiΩi huma lesti li jil˙qu xi tip ta’ kompromess biex iΩommu lir-Renju Unit fl-Unjoni. Però, huwa kwaΩi çert li ˙afna minnhom mhumiex se jaççettaw li jintmessu valuri Ewropej fundamentali, b˙ad-dritt g˙all-moviment ˙ieles tal˙addiema. Fix-xhur li ©ejjin naraw kemm Cameron se jkun kapaçi jressaq l-argumenti tieg˙u.

IL-BIEB TA’ WARA MIFTUÓ GÓAR-RUSSJA medjazzjoni mill-pajjiΩi Ewropej, lUkraina ma baqalhiex wisq tama li tistrie˙ fuq fl-Unjoni Ewropea biex tipprote©iha, u trid tara kif se ssolvi lkonflitt mar-Russja hi stess.

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

Fl-a˙˙ar ©img˙a r-relazzjonijiet bejn ir-Russja u l-Ukraina jidher li marru mill-˙aΩin g˙all-ag˙ar, hekk kif mhux biss il-Parlament Ukrain waqqaf ilkoperazzjoni militari mar-Russja, iΩda mal-midja Ewropea l-President Ukrain Petro Poroshenko sa˙ansitra wissa dwar gwerra fil-viçin u qal li r-Russi qed jippreparaw offensiva g˙as-sajf li ©ej. Hekk kif Poroshenko deher li qed jipprova jeskala s-sitwazzjoni, ilKançillier ÌermaniΩa Angela Merkel pront iddikjarat li l-Unjoni Ewropea ma kinitx lesta tag˙ti konçessjonijiet fuq il-viΩi lill-Ukraini, u li f’dan l-istadju ma setg˙etx tikkunsidra l-possibbilità li l-Ukraina ssir membru tal-Unjoni Ewropea. Minkejja li Merkel ikkundannat ukoll lir-Russja talli g˙aqqdet lill-Krimea mat-territorji tag˙ha u qed tkompli tikkontribwixxi g˙all-instabbiltà flUkraina, din tista’ titqies b˙ala dikjarazzjoni kemxejn superfiçjali, g˙ax il-Ìermanja ˙aslet idejha u wriet li mhix lesta tid˙ol f’konflitt dirett marRussja fuq l-Ukraina. B’dan id-diskors fil-Parlament ÌermaniΩ qabel is- summit f’Riga, li permezz tieg˙u l-Ukraina kienet qed tittama li jitbexxqilha l-bieb g˙allUnjoni Ewropea, Merkel essenzjalment g˙alqet il-bieb f’wiçç l-Ukraina, li issa t˙alliet wa˙edha, u hekk fl-istess ˙in donnha fet˙et il-bieb ta’ wara lir-Russja biex din tkun tista’ tikkonkludi dak li bdiet fl-Ukraina ming˙ajr ma l-Unjoni Ewropea tkun sfurzata tintervieni. Fl-istess waqt inΩammu s-sanzjonijiet

X’g˙aΩliet g˙andha l-Ukraina?

fuq ir-Russja, u Merkel re©g˙et enfasizzat li r-Russja ma setg˙etx tippretendi li ting˙aqad mal-G7 sakemm g˙adha qed tiksier li©ijiet internazzjonali u tkun il-kawΩa ta’ instabbiltà fl-Ukraina. G˙alfejn ˙aslu jdejhom wara sena? Huwa diffiçli biex wie˙ed jg˙id kif eΩattament is-sitwazzjoni waslet s’hawn, u jekk kinux nuqqas talawtoritajiet Ukraini li mbuttaw lillÌermanja biex ta˙sel idejha daqshekk malajr mill-Ukraina. G˙alkemm issa s-sitwazzjoni qed

ittawwal, tant li f’Marzu li g˙adda lkonflitt li ˙alla 6,000 persuna mejta skorra b’sena, ˙add ma kien qed jistenna li din is-sitwazzjoni se tissolva f’tebqa t’g˙ajn. Dan anki min˙abba li r-Russja baqg˙et tiç˙ad li qed tintervieni militarment fl-Ukraina, u g˙alhekk kien iktar diffiçli g˙annegozjati biex jipprogressaw. Minkejja li l-Unjoni Ewropea m’g˙andhiex politika barranija komuni, b˙alma ji©ri kwaΩi dejjem f’sitwazzjonijiet b˙al dawn, il-poΩizzjoni talÌermanja probabbilment tkun riflessa minn pajjiΩi o˙ra tal-Unjoni Ewropea. G˙alhekk jaf ikun hemm xi tip ta’

B˙alissa l-prospettivi g˙all-Ukraina jidhru fjakki. Ming˙ajr l-appo©© dirett tal-Unjoni Ewropea, l-Ukraina ma tantx baqg˙alha fejn iddur. Dan l-abbandun kien daqqa ta’ ˙arta, b’mod speçjali g˙ad-dimostranti favur l-Ewropa li ˙ar©u jipprotestaw bl-eluf meta l-eks-President Ukrain Victor Yanukovych irtira milli jiffirma ftehim ta’ assoçjazzjoni mal-Unjoni Ewropea u minflok iffirma ftehim ta’ self mar-Russja. Dawk favur rabta iktar mill-qrib malEwropa ˙ar©u jipprotestaw bl-eluf, tant li Yanukovych kien sfurzat ja˙rab lejn ir-Russja. Postu ˙adu Poroshenko, li wieg˙ed li se jwettaq dak li rtira minnu l-predeçessur tieg˙u; çjoè assoçjazzjoni mal-Unjoni Ewropea. G˙alkemm dan il-ftehim ©ie ffirmat, fost fta˙ir minn Poroshenko li huwa lewwel pass biex l-Ukraina ssir stat membru tal-Unjoni, il-pass li jmiss jidher ’il bog˙od ˙afna, tant li l-Unjoni Ewropea ma kinitx issekondat lil Poroshenko f’din id-dikjarazzjoni, u issa qed jidher li s-sitwazzjoni ma nbidlitx. Il-President Russu Vladimir Putin kien ittimbra din ir-revoluzzjoni b˙ala kolp ta’ stat u rrifjuta li jirrikonoxxi lGvern il-©did. Minn hemm intensifikat l-azzjoni mis-separatisti favur irRussja, sakemm is-sitwazzjoni ddi©enerat g˙al dik li hi llum.

TA’ BARRA KÓ

24|05|2015 17

kullhadd.com

MINN MADwAR ID-DINJA DIÛASTRU EKOLOÌIKU

TAÓRIÌ SPEÇJALI

Ksur f’pajp taΩ-Ωejt li jimxi tul il-kosta ta’ Santa Barbara, f’Kalifornja, xerred madwar 105,000 gallun minn dan il-likwidu fl-Oçean Paçifiku. Din iΩ-Ωona sensittiva mil-lat ekolo©iku tospita diversi tipi ta’ ˙lejqiet fosthom 60 tip ta’ g˙asfur u 500 speçi ta’ ˙uta. Il-US Coast Guard, flimkien ma’ mijiet ta’ kuntratturi u diversi gruppi ambjentalisti, b˙alissa g˙addejjin lejl u nhar biex inaddfu Ωew© bajjiet u l-ba˙ar ta’ quddiemhom f’operazzjoni li mistennija ddum diversi xhur. L-a˙˙ar darba li Santa Barbara rat inçident ta’ dan it-tip kien fl-1969.

Il-pulizija li jissorveljaw Capitol Hill f’Washington DC spiççaw jag˙mlu ta˙ri© mhux tas-soltu hekk kif ©ew obbligati jattendu seminars fejn qed ji©u mg˙allma juΩaw il-latrini pubbliçi b’mod adegwat. Dan wara li se˙˙ew diversi inçidenti fejn uffiçjali tal-pulizija nsew l-armi tan-nar tag˙hom fil-latrini. Fl-2015 kien hemm tliet kaΩijiet fejn se˙˙ Ωball ta’ dan it-tip, bl-arma tan-nar sa˙ansitra tinstab minn tifel f’okkaΩjoni minnhom. Sabiex sitwazzjonijiet simili jkunu evitati fil-futur, l-awtoritajiet qeg˙din jikkumplimentaw it-ta˙ri© b’Ωieda fin-numru ta’ lockers li fihom l-uffiçjali jistg˙u jpo©©u l-armi tan-nar tag˙hom qabel ma jid˙lu juΩaw il-latrini.

REFERENDUM

FTEHIM FIL-QRIB

Il-poplu IrlandiΩ approva emenda fil-kostituzzjoni li se tippermetti Ωwi©ijiet bejn persuni tal-istess sess. Tradizzjonalment l-IrlandiΩi kienu mag˙rufin b˙ala poplu tradizzjonali hekk kif, fost l-o˙rajn, l-omosesswalità ©iet dikriminalizzata biss fl-1993. Madankollu, il-midja internazzjonali qieg˙da tispekula li d-diversi skandli li laqtu lill-Knisja Kattolika fl-Irlanda naqqsu ˙afna mill-kredibbiltà u s-sa˙˙a tag˙ha f’g˙ajnejn in-nies. Fl-2010 il-Gvern IrlandiΩ di©à approva l-introduzzjoni tas-civil partnerships, illi rrikonoxxiet il-koppji gay legalment. Però, iΩ-Ωwi©ijiet bejn koppji tal-istess sess ma kinux g˙adhom qeg˙din igawdu mill-protezzjoni li kellhom dawk tradizzjonali.

Il-Gvern Grieg esprima l-fiduçja tieg˙u li sal-a˙˙ar tax-xahar se jirnexxilu jasal g˙al ftehim mal-Unjoni Ewropea dwar ir-riformi li g˙andhom isiru biex jirçievi madwar €7.2 biljun f’fondi. Il-Greçja g˙andha bΩonn din is-somma b’mod ur©enti hekk kif huwa stmat li g˙andha biΩΩejjed fondi pubbliçi biex twassal g˙al ftit ©img˙at biss. Il-Gvern immexxi minn Alexis Tsipras g˙al diversi xhur Ωamm iebes dwar diversi riformi strutturali mitluba mill-Unjoni Ewropea biex l-ekonomija Griega ssir aktar sostenibbli. Madankollu, issa jidher li se jkollu jçedi min˙abba li m’g˙adx baqag˙lu alternattivi.

IKOMPLU JISSAÓÓU

FILMATI MBAGÓBSA

Skont is-Syrian Observatory for Human Rights, l-Istat IΩlamiku (IS) issa g˙andu ta˙t il-kontroll tieg˙u madwar nofs is-Sirja wara li g˙amel avvanzi kbar firre©juni taç-çentru u l-Lvant tal-pajjiΩ. Fost dawn it-telfiet kbar kien hemm il-belt antika ta’ Palmyra li issa qieg˙da fil-periklu li ti©i vandalizzata b˙al dawk ta’ Nimrud u Hatra. Barra minn hekk, l-IS ˙adu wkoll f’idejhom l-a˙˙ar poΩizzjoni ta’ importanza strate©ika fuq il-fruntiera mal-Iraq li minnha kienu jid˙lu n-nies u r-riΩorsi biex jintuΩaw kontra l-militanti IΩlamiçi.

L-Ammiral Amerikan James Winnefeld, il-Viçi Chairman tal-Joint Chiefs of Staff, sostna li r-ritratti u filmati ma˙ru©a riçentement mill-Korea ta’ Fuq u li fihom jidhru testijiet ta’ missili ballistiçi, huma foloz. Skont il-Gvern tal-Korea ta’ Fuq, f’dawn it-testijiet ©ew sparati missili minn sottomarin modern. Madankollu, Winnefeld qal li fil-filmati r-riflessjonijiet u ddellijiet mhumiex konsistenti mal-o©©etti li jidhru fihom. G˙aldaqstant, l-Istati Uniti qieg˙da tispekula li fil-verità dawn il-missili ©ew sparati minn barkun mo˙bi ta˙t il-ba˙ar biex imbag˙ad tpo©©ew filmati u stampi ta’ sottomarin biex jg˙attu l-illuΩjoni.

18 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ Mill-iSTroja

Skavi, TeÛori u…DeliTTi? KITBA TA’ MARY CHETCUTI

Howard Carter ˙affer fet˙a Ωg˙ira imma kbira biΩΩejjed kemm tg˙addi idu b’xemg˙a mixg˙ula fiha. Il-fjamma g˙al naqra ma ntfitlux bir-raxx ta’ arja u gassijiet velenuΩi li ˙ar©u; akkumulati hemm g˙al eluf ta’ snin. Meta l-fjamma re©g˙et stabbiliet ru˙ha, Carter deffes idu iktar ’il ©ewwa biex idawwal il-kamra tad-dfin, li kienet g˙adha kemm ©iet skavata, forsi jilma˙ xi ˙a©a f’dak id-dlam imçajpar bil-foga sepulkrali. “G˙all-ewwel ma stajt nara xejn”, kiteb iktar tard fid-djarju tieg˙u, “iΩda kif g˙ajnejja qag˙du g˙ad-dlam stajt nara xi dettalji minn qalb il-foga ta’ hemm ©ew. Ilma˙t statwi, figuri ta’ annimali strambi u deheb – kullimkien jiddi biddeheb!” Meta sie˙bu u benefattur taliskavar, Lord Carnarvon, staqsih jekk kienx jista’ jara xi ˙a©a, Howard Carter wie©bu “Iva, affarijiet meraviljuΩi!” Din kienet l-istqarrija ta’ stag˙©ib tal-arkeologu u e©ittologu IngliΩ, Howard Carter, meta nhar is-26 ta’ Novembru 1922 sab il-qabar tal-Farag˙un Tutankhamun fil-Wied tarRejiet, fl-E©ittu. Sa fl-a˙˙ar, wara tant snin ta’ t˙affir bla ebda riΩultati, sagrifiççji, taqtig˙ il-qalb u gelgul ta’ finanzjamenti mill-but ta’ Lord Carnarvon, li ammontaw g˙al spiΩa ta’ mijiet ta’ eluf ta’ sterlina, Carter qata’ l-akbar xewqa ta’ ˙ajtu. Kien spiçça jorqod u jqum jhewden li jsib il-post tad-dfin ta’ dan il-farag˙un Ωag˙Ωug˙ le©©endarju mdawwar b’tant misteri, li lebda spedizzjoni arkeolo©ika

qatt ma kien irnexxielha ssib. Filfatt, kellu jkun daqsxejn ta’ tifel E©izzjan, xog˙lu jnewwel l-ilma lill-˙addiema ta˙t ittmexxija ta’ Carter, li ftit ©ranet qabel, waqt li kien qed jilg˙ab ideffes qasba Ωg˙ira fir-ramel, ˙ass qieg˙ iebes, qabad i˙affer b’idejh b’kemm kellu sa˙˙a sakemm kixef blata minquxa forma ta’ tar©a. B’©irja wa˙da ttfajjel mar fuq Howard Carter biex ji©i jara x’kien sab. Sensazzjoni internazzjonali Is-sejba tal-qabar tar-Re talE©ittu, Tutankhamun, li rrenja g˙al Ωmien qasir madwar 1,300 sena Qabel Kristu, kienet wa˙da li ˙olqot sensazzjoni internazzjonali. B˙al le˙˙a ta’ berqa l-a˙bar ˙ar©et mill-E©ittu u waslet fl-Istati Uniti talAmerika fuq na˙a u l-Unjoni Sovjetika, iç-Çina u l-Awstralja fuq in-na˙a l-o˙ra. Fl-Ewropa, b’mod partikolari fir-Renju Unit, pajjiΩ Howard Carter u Lord Carnarvon, l-a˙bar ˙olqot ferneΩija ta’ fer˙ u furur g˙al kull ˙a©a E©izzjana. Kif ing˙ataw il-permess millUffiççju g˙as-Servizzi talAntikitajiet E©izzjani biex ikissru s-si©ill tal-qabar, liema si©ill kien tqieg˙ed iktar minn tlett elef sena qabel, Carter u l-kollegi tieg˙u da˙lu u mal-ewwel indunaw li din ma kinitx sejba b˙al tas-soltu fejn ftit biss millo©©etti skavati jkunu verament ta’ valur prezzjuΩ. Is-sepulkru ta’ Tutankhamun, ˙afna iΩg˙ar fid-daqs minn o˙rajn ta’ Ωmienu, kien litteralment teΩor kbir ta’ deheb u o©©etti imprezzabbli. Il-Farag˙un kien indifen f’sar-

gofagu enormi tal-injam indurat bid-deheb, li meta nfeta˙ instab sargofagu ie˙or ©o fih u mbag˙ad ie˙or, sakemm waslu fis-sitt sargofagu ta’ deheb mastizz bilmummja mgeΩwra fil-faxex u f’kundizzjoni tajba ©o fih. Ilkmamar l-o˙ra tal-qabar kienu mimlijin daqs bajda b’g˙amara, qwas, lanez u vle©e© ta’ kull daqs u g˙amla, karrelli (chariots), statwi kbar u Ωg˙ar, ©arar, tron kollu skultura u kull ˙a©a o˙ra li ppossieda tul ˙ajtu r-Re Tutankhamun; kollox mag˙mul minn deheb, ebbanu, alabastru, granit u ˙a©ar mill-aktar prezzjuΩ. Il-©eroglifiçi mpin©ijin b’kuluri vivaçi mal-˙itan kollha tal-kmamar sepulkrali sa˙˙ru u ˙awdu l-im˙u˙ ta’ Howard Carter u e©ittologi o˙rajn. Filwaqt li kienu jirrakkuntaw ittrobbija feliçi tal-Farag˙un tifel flimkien ma’ o˙tu min-na˙a ta’ missierhom, il-Prinçipessa Ankesenpaaten li aktar tard saret martu wkoll, ma nstab lebda sargofagu tag˙ha filqabar ta’ Tutankhamun. G˙allkuntrarju, missieru, il-Farag˙un Akenaten, u l-mara ta’ missieru, ir-Re©ina Nefertiti, li rabbiet u ˙abbet lill-Prinçep Tutankhamun sa mit-twelid daqslikieku binha, kienu ndifnu fl-istess qabar kif kienet titlob it-tradizzjoni tal-E©ittu talqedem. Ix-xbihat impittrin fuq il-˙itan juru ˙ajja ta’ Ωag˙Ωug˙ ilvent u sportiv, i˙obb il-kaçça u sa˙ansitra mexxa b’suççess battalja kontra l-g˙edewwa tarrenju tieg˙u, il-Kananiti. Lim˙abba li kellhom g˙al xulxin, il-Farag˙un Tutankhamun u

martu r-Re©ina Ankesenpaaten kienet deskritta bi tpin©ijiet ta’ waqtiet romantiçi u ˙elwin firrelazzjoni tag˙hom. Mela allura, kif re Ωag˙Ωug˙ mimli ˙ajja miet g˙al g˙arrieda ta’ 20 sena jew inqas? Óakmitu marda qasira, miet mewta aççidentali, jew ©ie assassinat? U l-g˙aΩiΩa martu li tant ˙abb x’sar minnha? Fejn indifnet? Iktar minn hekk: kif u meta mietet Ankesenpaaten? Diversi ipoteΩijiet Wa˙da mill-gzuz ta’ twe©ibiet li jeΩistu g˙al dawn il-mistoqsijiet ta’ hawn fuq qrajtha riçentement u tirrakkonta storja ta’ intriççi u delitti. L-awtur ta’ fama internazzjonali g˙al stejjer finti u mhumiex talkriminolo©ija, James Patterson, jistqarr fil-ktieb tieg˙u The Murder of King Tut , li bissa˙˙a tar-riçerka u investigazzjoni intensiva li wettaq malistoriku u awtur Martin Dugard, solva l-kaΩ misterjuΩ tal-Farag˙un Tutankhamun. Patterson kiteb li l-Farag˙un Ωag˙Ωug˙ ©ie assassinat millPrim Ministru tieg˙u, Aj – ra©el ambizzjuΩ u b’sa˙˙a politika fenomenali. L-opportunità, Aj sabha meta Tutankhamun intilef minn sensih wara li kellu inçident bil-karrella tieg˙u u ˙abat rasu. Waqt li Ω-Ωag˙Ωug˙ kien mix˙ut f’soddtu bejn ˙ajja u mewt, Aj ordna lil wie˙ed suldat tal-fiduçja tieg˙u biex joqtol lir-Re tal-E©ittu; is-suldat obda l-ordni mog˙tija lilu u g˙afas g˙onq Tutankhamun sakemm ne˙˙ilu l-ftit ˙ajja li kien fadallu. Aj ma waqafx hemm g˙ax,

biex ja˙taf ir-renju E©izzjan f’idejh, sforza fi Ωwie© mieg˙u lir-Re©ina Ankesenpaaten, larmla friska ta’ Tutankhamun. Fl-E©ittu antik il-protokol kien jitlob li d-dritt g˙at-tron jinkiseb sempliçiment jekk isir Ωwie© ma’ prinçipessa ta’ demm purament irjali. James Patterson tana wkoll ilkonkluΩjoni tieg˙u g˙al din listorja: skont hu l-qabar tarRe©ina Ankesenpaaten qatt ma jista’ jinstab g˙ax hi ©iet ivvelenata fil-jum tat-tie© tag˙ha mattirann Aj, u l-katavru tag˙ha ntefa’ fix-Xmara Nil biex jittiekel mill-kukkudrilli, minflok ing˙atat difna denja ta’ Re©ina tal-E©ittu. Din l-ipotesi Patterson wasal g˙aliha wara li kien qara silta mid-djarju ta’ Howard Carter fejn dan tal-a˙˙ar irrakkonta kif darba f’˙anut fil-Kajr kien ra u qabad b’idejh çurkett mag˙mul minn ˙©ie© ik˙al blismijiet ‘Aj’ u ‘Ankesenpaaten’ minquxa fuq ©ewwa. Sid il˙anut, E©izzjan mag˙ruf g˙annegozju ta’ o©©etti antiki misruqa, qallu li dak iç-çurkett kien instab fuq ix-xatt taxXmara Nil. Carter xtaq jixrih imma xi ˙add mhux mag˙ruf la˙aq xrah qablu g˙al prezz astronomiku. Ix-xjenza forensika sofistikata tal-lum intuΩat fuq il-mummja u tat ˙afna informazzjoni dettaljata fuq sa˙˙et il-Farag˙un. Inkixfu kundizzjonijiet fiΩiçi u ©enetiçi li kien ibati minnhom dan iΩ-Ωag˙Ωug˙. Imma x’verament wassal g˙all-mewt prematura ta’ Tutankhamun baqa’ inkonklussiv. G˙aldaqstant kul˙add jibqa’ jipotizza jew jispekula.

innoVaZZjoni kullhadd.com 24|05|2015

kitba ta’

GLEN FALZON glen@kullhadd.com

“IL-MEDIÇINI PSIKJATRIÇI JAGÓMLU AKTAR ÓSARA MILLI ÌID” il-Professur Gotzsche

“Inn i e s madwar id-dinja g˙andhom jieqfu jie˙du mediçini antidipressivi u mediçini o˙rajn illum qabel g˙ada biex ikunu ttrattati numru ta’ kundizzjonijiet mentali, li jinkludu d-dimenzja u lAttention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), hekk kif il-benefiççji tag˙hom huma esa©erati ˙afna u jkun ta’ gwadann aktar g˙all-futur jekk dawn ma jitti˙dux.” Hekk qal ilProfessur Peter Gotzsche hekk kif minn studju rriΩulta li l-mediçini psikjatriçi huma responsabbli g˙al aktar minn nofs miljun kaΩ ta’ mwiet ta’ persuni minn 65 sena ’l fuq fis-sena filPunent.

g˙andhom jintuΩaw biss f’kaΩijiet u sitwazzjonijiet akuti bi pjanijiet li fliqsar Ωmien possibbli jitwaqqfu g˙al kollox, liema prattika taf tkun diffiçli g˙all-pazjenti,” spjega b’reqqa lProfessur Gotzsche. Huwa ssu©©erixxa wkoll li g˙andu jkun hemm varjetà kbira ta’ withdrawal clinics biex iservu ta’ g˙ajnuna g˙al dawk il-pazjenti li huma dipendenti fuq dawn it-tipi ta’ mediçini. Esa©erazzjoni?

Kundanna Fil-fatt, Gotzsche kiteb li biex il-benefiççji ta’ dawn il-mediçini jkunu ©©ustifikati, iridu j˙allu effett kbir poΩittiv wie˙ed fuq il-pazjenti imma fil-verità lbenefiççji tag˙hom huma minimi u leffett tag˙hom huwa esa©erat. Gotzsche Ωied jg˙id li l-provi ta’ dawn il-mediçini ma jevalwax biΩΩejjed u b’mod preçiΩ l-effetti tag˙hom u dan g˙aliex il-ma©©oranza tal-pazjenti jkunu qed jie˙du xi tip ta’ medikazzjonijiet o˙rajn. Huwa kkundanna bilkbir il-fatt li matul dawn il-provi ma kinux ikkalkulati n-numru ta’ pazjenti li mietu, u dan skont studju kkummissjonat mill-United States Food and Drug Administration (FDA) fejn fih kienet innutata Ωieda ta’ ˙mistax-il kaΩ f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ pazjenti li wettqu suwiçidju meta kienu qed jie˙du mediçini kontra d-dipressjoni. 3,693 vittma fid-Danimarka Apparti minn hekk, il-Professur qal ukoll li l-analiΩi tieg˙u fuq il-provi ta’ pazjenti bid-dimenzja, li kien di©à

analizza qabel min˙abba li kien hemm çansijiet akbar li ma jkunux qed jie˙du xi tip ta’ mediçina, sab li r-rata ta’ mwiet kellha 1% aktar minn dawk li ˙adu placebo. Gotzsche, li g˙andu lkariga ta’ direttur tan-Nordic Cochrane Centre f’Rigshospitalet f’Kopen˙agen, ikkalkula li tliet tipi ta’ mediçini – lantipsychotics , il- benzodiazepines u mediçini simili, u mediçini kontra ddipressjoni – kienu l-kawΩa primarja g˙al madwar 3,693 vittma kull sena fid-Danimarka. Meta ˙adimha mod ie˙or u fuq skala akbar, irriΩulta li dan l-ammont huwa ugwali g˙al madwar 539,000 kaΩ ta’ mewt meta tg˙odd flimkien l-imwiet fl-Istati Uniti u flUnjoni Ewropea. X’inhi s-soluzzjoni? F’kummenti li nkitbu mill-istess

Professur Gotzsche ng˙ad li, min˙abba n-nuqqas ta’ benefiççji ta’ dawn l-imsemmija mediçini, qed jikkalkula li l-mediçini psychotropic jistg˙u jitwaqqfu kollha ming˙ajr ma tkompli ssir aktar ˙sara lill-pazjenti u dan billi jitwaqqfu l-mediçini kontra d-dipressjoni, il-mediçini g˙all-ADHD u dawk tad-dimenzja – hekk kif leffetti minimi tag˙hom probabbli huma riΩultat ta’ bias ming˙ajr preçedent – kif ukoll jitnaqqas drastikament l-ammont tal-uΩu tal-mediçini antipsychotics u benzodiazepines u g˙alhekk hemm bΩonn li tibda tintuΩa l-inqas doΩa possibbli. “Dan g˙andu jwassal g˙al aktar popolazzjonijiet b’sa˙˙ithom u b’hekk iç-çans li jg˙ixu aktar huwa kbir ˙afna. Dan g˙ax il-mediçini psychotropic jag˙mlu ˙afna ˙sara meta jintuΩaw g˙al tul ta’ Ωmien, g˙alhekk

Min-na˙a l-o˙ra, din l-opinjoni kellha wkoll oppoΩizzjoni minn professuri o˙rajn u persuni varji fosthom Allan Young, professur tal-mood disorders fil-King’s College ta’ Londra, kif ukoll pazjent psikjatriku, John Crace. Dawn it-tnejn qalu totalment il-kontra ta’ dak li qed jesprimi l-Professur Gotzsche u dan g˙ax huma tal-fehma li l-mediçini psikjatriçi huma ta’ benefiççju daqs trattamenti o˙rajn li jintuΩaw g˙all-kundizzjonijiet mediçi komuni u kumplessi. “Skont diversi studji, aktar minn wie˙ed minn kull ˙amsa tad-diΩabbilità relatata massa˙˙a hija kkawΩata minn mard mentali u, b’konsegwenza ta’ hekk, dawn il-persuni spiss ikollhom sa˙˙a fiΩika dg˙ajfa u g˙alhekk ir-riΩultati ma jkunu xejn inkora©©anti f’dawn iΩΩew© aspetti tas-sa˙˙a,” sostnew ilProfessur Young u l-pazjent Crace. Ta’ min wie˙ed jg˙id ukoll li dawn iΩ-Ωew© persuni sostnew ukoll li spiss dan it-t˙assib instab li kien esa©erat u hawn semmew l-eΩempju tal-litju li g˙all-ewwel kien ma˙sub li jag˙mel ˙afna ˙sara iΩda mbag˙ad instab li l˙sara li jikkawΩa kienet ˙afna inqas minn kif kien ma˙sub ori©inarjament. G˙alhekk, fid-dawl ta’ dan kollu, dawn l-individwi insistew fuq il-fatt li l-mediçini psikjatriçi jkunu eΩaminati rigoroΩament biex dejjem ikunu aktar effiçjenti u siguri g˙all-pazjenti, kemm qabel kif ukoll wara l-approvazzjoni regolatorja.

Ìilda elettronika kapaÇi tibdel il-Ìisem tal-bniedem f’kompjuter l-laboratorji g˙al tul ta’ ˙in biex fl-istess ˙in dan it-tag˙mir innovattiv u teknolo©iku jkun im˙arre© apposta biex jinnota s-sinjali aktar malajr u b’mod aktar preçiΩ.

Roqg˙a ©ilda kulur id-deheb, ftit çentimetri wiesg˙a u ˙afifa daqs rixa, kapaçi tikxef l-aktar ˙sibijiet u sentimenti fondi tal-bniedem. Din hija lpremessa li se jitlaq minnha lProfessur John Rogers permezz ta’ din it-teknolo©ija hekk imsej˙a minnu stess ‘biostamp’.

Ûew© g˙anijiet importanti

Setg˙a ©dida? Bis-sa˙˙a tal-fatt li dan l-apparat huwa flessibbli u mg˙ammar ukoll b’sensors Ωg˙ar ˙afna, meta jitwa˙˙al ma’ ng˙as il-bniedem, ikun kapaçi jittraçça l-brian waves f’˙in reali u jittraΩmettihom b˙ala messa©©i. “Il-prototipi tag˙na jistg˙u jipprovdu varjetà kbira ta’ funzjonijiet ta’ monitora©© u stimulazzjoni,” sostna dan ix-xjentist tal-materjal Rogers, li ©ej millUniversità Amerikana ta’ Illinois. Il-Professur Rogers Ωied jg˙id li lbnedmin g˙andhom is-setg˙a li jinnutaw il-movimenti kkordinati tanneurons u b’hekk ikunu jistg˙u jmexxu attività minn spelling interface kompjuterizzata bl-g˙an li l- brainwaves jaqbdu l-ittri li jo˙or©u minn virtual keyboard display u b’hekk ikunu jistg˙u jittajpjaw xi messa©©i.

Óafifa rixa Madankollu, l-istorja fil-passat riçenti ma kinitx hekk. Dan g˙ax dawn is-sinjali setg˙u ji©u nnutati biss bl-uΩu ta’ full helmet mimlija bl- electrodes . Min˙abba f’hekk kien jirrikjedi li l©ilda tal-pazjenti tkun imnaddfa spiss

aktar mis-soltu u dan l-imsemmi elmu seta’ biss jintlibes b’mod sigur g˙al ammont minimu ta’ ˙in. Din il-kreazzjoni ta’ Rogers tant kemm hi ˙afifa li kwaΩi kwaΩi b˙al donnu qisu m’hemm xejn imwa˙˙al ˙dejn il-mo˙˙. G˙alhekk, dan il-fatt jippermetti li din il-patch tintuΩa barra

L-hekk imsejja˙ ‘no strings approach’ jelimina wkoll il-˙sejjes fl-isfond li jtellfu ˙afna s-sinjali min˙abba li tin˙oloq positional uncertainty . Biex ikun hemm aktar preçiΩjoni, dan it-tim eççellenti ta’ Illinois qed juΩa electrodes b’densità g˙olja ˙afna biex ji©©eneraw eluf ta’ drabi aktar informazzjoni mill-attività tal-mo˙˙. Il-miri immedjati huma Ωew© applikazzjonijiet mediçi storiçi. L-ewwel wa˙da tirrigwarda l-mod kif il- brian waves assoçjati mal-attakki ta’ puplesija f’pazjent li jbatu mill-epilessija jkunu kkalkulati u dan billi dan l-attakk ikun antiçipat minn ferm qabel biex ikunu evitati diversi kumplikazzjonijiet u effetti fuq il-pazjenti. Filwaqt li t-tieni u l-a˙˙ar skoperta tirrigwarda l-monitora©© tal-mudelli ta’ rqad g˙ad-disorders fost o˙rajn, liema proçess kien impossibbli min˙abba li t-teknolo©ija ma kinitx avvanzata biΩΩejjed.

20 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

musulmani jbigÓu l-alkoÓol u s-sigaretti

“kull min irid ikun ma˙bub, irid i˙obb.” san Ìor© preca

Ìraw bÓal-lum 1915: Thomas Edison jivvinta t-telescribe biex jirrekordja l-konverΩazzjonijiet telefoniçi. 1930: Amy Johnson issir l-ewwel mara li taret we˙idha millIngilterra g˙all-Awstralja. 1931: Il-kumpanija B&O Railroad tinstalla l-ewwel ferrovija bl-arja kundizzjonata. 1941: Il-Bismarck jg˙erreq lill-battle cruiser HMS Hood. Imutu 1,416il persuna u tlieta jsalvaw. 1951: Segregazzjoni razzjali f’Washington DC, fejn ir-ristoranti saru illegali. 1954: Tifforma l-linja tal-ajru ÌermaniΩa, Lufthansa. 1954: L-IBM t˙abbar il-vacuum tube ‘electronic’ brain li kapaçi jwettaq g˙axar miljun operazzjoni fis-sieg˙a. 1968: Mick Jagger u Marianne Faithfull arrestati fuq pussess ta’ droga. 1968: Il-President FrançiΩ Charles de Gaulle jipproponi referendum u l-istudenti taw in-nar lill-BorΩa ta’ Pari©i. 1975: Grupp ta’ 80 ©urnalista u cameramen, fosthom disa’ Brittaniçi, jit˙allew jitilqu minn Saigon hekk kif waqg˙et f’idejn il-forzi komunisti.

L-awtoritajiet ÇiniΩi ordnaw lis-sidien tal-˙wienet u r-ristoranti Musulmani biex fi Xinjiang, il-villa©© fejn hemm l-inkwiet, ibig˙u l-alko˙ol u ssigaretti u jo˙or©uhom fiddieher fil-vetrini tag˙hom. Dan ordnawh biex idg˙ajfu l-IΩlam li qisu qed jiddottrina fuq irresidenti lokali. Dawk is-sidien tal-˙wienet li naqsu milli jobdu l-ordni kienu mhedda li jing˙alqulhom il-postijiet tag˙hom u huma jitressqu lQorti. Wara li g˙al sentejn s˙a˙ filprovinçja Musulmana ta’ Xinjiang irrenjat il-vjolenza, içÇina ˙ar©et b’kampanji qawwija biex iddg˙ajjef issa˙˙a tal-IΩlam fir-re©juni talpunent. Óaddiem tal-Gvern u

tfal ma t˙allewx jattendu lmoskej jew josservaw is-sawm Musulman ta’ xahar s˙i˙ firRamadan. F’˙afna postijiet, innisa lanqas t˙allew ji©©errew b’velijiet li jg˙attulhom wiççhom u l-ir©iel kienu skura©©iti milli j˙allu l-baffi titwalilhom. Fil-villa©© ta’ Aktash, finna˙a t’isfel ta’ Xinjiang, Adil Sulayman, uffiçjal tal-Partit Komunista, qal li ˙afna missidien tal-˙wienet lokali kienu waqfu jbig˙u l-alko˙ol u ssigaretti mill-2012, “g˙ax beΩg˙u mir-rabja pubblika,” waqt li ˙afna min-nies tallokal waqfu milli jixorbu u jpejpu. Il-Koran jirreferi g˙all-affarijiet ‘intossikanti’ b˙ala dnub,

waqt li l-mexxejja reli©juΩi Musulmani ça˙du lil nieshom milli jpejpu. Sulayman qal li l-awtoritajiet f’Xinjiang iqisu lil dawk in-nies li ma jpejpux, b˙ala li qed i˙addnu ‘forma ta’ estremiΩmu reli©juΩ’. G˙alhekk ˙ar©u blordni g˙all-bejg˙ tal-alko˙ol u s-sigaretti min˙abba li l-IΩlam qed jaffettwa l-istabbiltà. Sulayhman qal li madwar 60 ˙anut u ristorant obdew lordni tal-Gvern u ma kien hemm l-ebda rapport ta’ protesti. IΩda fil-provinçja qrib ta’ Qinghai, folla rrabjata ta’ Musulmani farrket it-twieqi ta’ dak li suppost hu ma˙Ωen tal˙alal, wara li zalzett tal-porku u perΩut instabu f’vann tattqassim.

pupa msaÓÓra fuq il-kompjuter

1976: Ìurija ta’ nies li ppruvaw l-inbejjed minn Kalifornja jaqtg˙uha li kien aqwa minn dak FrançiΩ. B’hekk tne˙˙iet l-idea li Franza kienet pajjiΩ minn tal-bidu nett li jipproduçi l-aqwa nbejjed. 1978: Il-Prinçipessa Margaret, o˙t ir-Re©ina EliΩabetta II tal-Ingilterra, tiddivorzja lil Earl Snowdon, wara 18-il sena Ωwie©. 1986: Margaret Thatcher issir l-ewwel Prim Ministru IngliΩ li ΩΩur lIΩrael. 1988: John Moschitta jwaqqaf rekord g˙all-iktar kliem li jlissen b’g˙a©la: 586 kelma fil-minuta. 1989: Ìuri fil-Qorti Superjuri ta’ Londra jordna ˙las ta’ €838,322 b˙ala danni lil Sonia Sutcliffe, mart Peter Sutcliffe, il-Yorkshire Ripper. Il-kaΩ kien kontra l-magaΩin satiriku Private-Eye. 1995: Heidi Fleiss, li tmexxi çirku ta’ prostituzzjoni g˙an-nies ta’ klassi g˙olja f’Hollywood, tintbag˙at tliet snin ˙abs u tisfa mmultata €1,337.

2000: Truppi IΩraeljani jitilqu min-na˙a t’isfel tal-Libanu wara okkupazzjoni ta’ 22 sena. 2001: Sherpa Temba Tsheri ta’ 15-il sena, issir l-iΩg˙ar persuna li qatt telg˙et fil-quççata ta’ Mount Everest. 2002: Ir-Russja u l-Istati Uniti jiffirmaw it-Trattat ta’ Moska. 2004: Il-Korea ta’ Fuq tipprojbixxi ç-çellulari.

Vidjow fuq pupa tal-biΩa’ ˙oloq ta˙wid s˙i˙ lil numru ta’ entuΩjasti tal-paranormal madwar id-dinja. Sa mara Brittanika kienet rappurtata li taha attakk tal-qalb. Ir-rapporti saru lill-investigatriçi tal-paranormal Jayne Harris minn Shrewsbury, Shropshire, li qalet li rçeviet numru sew ta’ messa©©i minnies li lmentaw minn u©ig˙ f’sidirhom, rimettar u u©ig˙at qawwija tar-ras wara li raw irritratti u l-filmat tal-pupa blisem ta’ Peggy, li jing˙ad li hi possessata minn spirtu ˙aΩin. U˙ud minn dawn in-nies irrappurtaw li kellhom viΩjonijiet ta’ sptarijiet tal-mo˙˙ b’kura li tiΩboq kull abbuΩ imma©inarju. Il-mara li taha attakk tal-qalb u li xtaqet tibqa’ anonima, qalet li ©ralha dan fis-16 ta’

Marzu, wara li rat il-vidjow ta’ Jayne Harris flimkien ma’ Peggy f’karozza. Jayne qalet li madwar 80 ru˙ ikkuntattjawha fuq l-esperjenzi koroh tag˙hom. Hi ilha tistudja r-rabtiet spiritwali sa mis-sena 2000, meta mitiltilha ku©intha Kelly. Fost dawk li bag˙tulha lmessa©©i kien hemm min irrapporta li x’˙in raw lill-pupa fuq il-kompjuter, waqfilhom, u ˙assew sens ta’ dwejjaq. O˙ra qalet li l-kompjuter tag˙ha ntefa u l-kamra ffriΩat. O˙ra bag˙titilha messa©© fuq Facebook tg˙idilha li kif rat ilfilmat ta’ Peggy bdiet tisma’ lil xi ˙add idur fil-kamra tag˙ha u talbitha l-g˙ajnuna. Mara o˙ra (u x’kumbinazzjoni, dejjem nisa) qalet li ljum ta’ qabel, meta kienet qed

titkellem fuq Peggy, id-dwal tad-dar tag˙ha bdew iteptpu u ˙asset preΩenza madwarha. G˙alhekk Harris qalet li qabdet il-pupa, qaflitha f’kamra u talbitha tieqaf mill-atti tag˙ha. Milli ntqal, kollox ©ie g˙annormal. Madankollu, minn dak li hu mag˙ruf, Jayne Harris tmexxi organizzazzjoni jisimha ‘Pupi Msa˙˙rin’ u spiss tirçievi o©©etti bil-posta li ma jkollhom ebda tag˙rif fuqhom. Il-pupa Peggy ntbag˙titilha dan l-a˙˙ar wara li sidtha rrappurtat li kellha sensiela ta’ ˙mar il-lejl tal-biΩa’. Kienet tqum bid-deni u titrieg˙ed. Harris hi tal-fehma li bosta minn dawn l-o©©etti msa˙˙ra possibbilment g˙andhom rabtiet mal-Olokawst u possibbilment mal-Lhud.

KUN Af KÓ

24|05|2015 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

PHOENIX – ID-DGÓAJSA LI QED ISSALVA MIJIET TA’ IMMIGRANTI

Kull sena eluf ta’ immigranti qeg˙din jippruvaw jaqsmu lBa˙ar Mediterran biex jaslu lejn l-Ewropa mill-Afrika ta’ Fuq, imma ˙afna minnhom ma jirrnexxilhomx itemmu l-vja©©. Skont l-UNHCR, l-a©enzija tarrefu©jati, is-sena li g˙addiet, mal-2,000 immigrant tilfu ˙ajji thom f’nofs dan il-ba˙ar; 1,600 minnhom ©ew minn Ìunju ’l hawn, Koppja filantropista li tg˙ix Malta xtrat vapur Ωg˙ir biex tg˙in lill-immigranti li jkunu f’diffikultà fuq il-ba˙ar. Kif ©iehom dan il-˙sieb nobbli? Meta Regina Catrabone u rra©el tag˙ha Chris kienu qeg˙din iba˙˙ru fuq il-jott tag˙hom fil-Mediterran fis-sajf li g˙adda, lem˙u ©akketta tas-salvata©© f’wiçç il-ba˙ar. In˙asdu mhux ftit g˙ax indunaw li setg˙et kienet ta’ xi wie˙ed mill-eluf ta’ immigranti li tilfu ˙ajjithom f’nofs ta’ ba˙ar biex imorru lejn l-Ewropa. Kien lewwel sinjal g˙al Regina u Chris li g˙andha ssir xi ˙a©a biex isalvaw dawn l-immi-

granti. Ix-xewqa li kellhom dawn iΩ-Ωew© qalbiena se˙˙et meta inzertaw lill-Papa Fran©isku fuq it-televiΩjoni jitkellem fuq l-g˙ajnuna li g˙andhom jing˙ataw dawn limmigranti. Bla ebda dewmien raw kif g˙amlu u xtraw vapur Ωg˙ir biex jibdluh b˙ala mezz ta’ salvata©©. F’Ottubru tas-sena l-o˙ra kienu g˙erqu mat-360 immigrant ˙dejn il-gzira Taljana ta’ Lamperdusa. B’din id-diΩgrazzja, il-koppja Catrabone Ωiedu lambizzjoni biex mill-ewwel jibdew jag˙tu servizz ta’ salva©©. Minn buthom xtraw apparat sofistikat g˙al din il-lança biex, flimkien mas-satellita, ikunu jistg˙u jidentifikaw kull qoxra f’wiçç il-ba˙ar minn distanzi kbar. Il-lança hija attrezzata wkoll b’Ωew© dinghies u Ωew© state-of-the art drones – speçi ta’ ˙elikopter Ωg˙ir, ming˙ajr bdot, li kapaçi jtir mal-100 kilometru ’l bog˙od u jissorvelja kull ˙a©a f’wiçç il-ba˙ar kemm binhar kif ukoll billejl. Din l-operazzjoni ta’ salvata©© hija msej˙a MOAS, li tfisser Migrant Offshore Aid Station.

Meta xi biçça tal-ba˙ar tkun varata, ©eneralment issir bittkissir ta’ flixkun tax-xampanja maΩ-Ωaqq tal-vapur. F’dan ilkaΩ iç-çerimonja saret bit-tberik tal-ilma mbierek. Qabel ma lPhoenix (l-isem il-©did li ng˙ata lil din id-dg˙ajsa) salpat g˙all-ewwel missjoni tag˙ha, kienet saret quddiesa abbord. Proçedura Il-Phoenix issegwi kollox skondt il-li©i ta kif g˙andu jsir is-salvata©© tal-immigranti. Meta tintlema˙ dg˙ajsa mg˙obbija bl-immigranti f’ba˙ar internazzjonali, lekwipa©© tal-Phoenix jikkomunika mal-eqreb awtorità u jag˙ti l-poΩizzjoni tad-dg˙ajsa li tkun f’diffikultà. Qabel ma tirçievi l-istruzzjonijiet, ilPhoenex tibqa’ ssegwi ddg˙ajsa. Però, jitniΩΩlu ddinghies mg˙obbija bil-©kieket tas-salvata©©, ikel u ilma, u xi mediçini f’kaΩ ta’ bΩonn u jibqg˙u viçin id-dg˙ajsa. F’kaΩ li d-dg˙ajsa tkun qed teg˙req, jew tkun mg˙obbija ΩΩejjed, jer©g˙u jkellmu lill-awtoritajiet

u jag˙mlu li hemm bΩonn. Limmigranti jittellg˙u abbord u jistennew lit-Taljani jew lillMaltin biex jittrasferuhom lejn l-eqreb art. Ta’ min isemmi li f’dawn l-a˙˙ar ©imag˙tejn, ilPhoenix salvat mal-1,440 immigrant. Dan il-pro©ett, skont Regina u Chris, iqum miljuni ta’ ewro. Meta jba˙˙ru g˙al 60 ©urnata lispiΩa titla’ maΩ-€2 miljun kull darba. Hemm ˙afna assigurazzjonijiet irre©istrati Malta li qeg˙din jg˙inu f’din il-missjoni. Hemm ukoll parti millekwipa©© li ja˙dem b’mod volontarju. Xi ˙a©a Phoenix

dwar

il-vapur

Dan il-vapur Ωg˙ir kien inbena f’Davie Shipbuilding f’Levis, Quebec fil-Kanada, fl-1973 b˙ala vapur tas-sajd bl-isem GC Bassin. MaΩ-Ωmien dan il-vapur ©ie mibdul g˙al vapur ta’ riçerka u ta˙ri©. Fl-2002 biddel ismu g˙al NSS Pattam. Fl-2007, meta ©ie mibdul kompletament g˙al vapur ta’ salvata©©, ing˙ata l-isem ta’ Phoenix. Il-

Phoenix huwa rre©istrat Belize. Fil-25 ta’ Awwissu 2014, l-NGO MOAS varat il-Phoenix b˙ala parti mill-g˙ajnuna g˙all-immigranti li jkunu f’periklu filBa˙ar Mediterran. Il-Phoenix g˙andu l-baΩi f’Malta u huwa proprjetà ta’ Christopher u Regina Catrambone. L-eksBrigadier Martin G. Xuereb, li kien il-Kmandant tal-Forzi Armati ta’ Malta huwa dDirettur ta’ dan il-pro©ett. IlPhoenix g˙andha ekwipa©© ta’ 18. Skont il-UNHCR Mis-sena 2002 mal-20,000 immigrant waslu Malta milLibja. Hu stmat li 30% minnhom g˙adhom fuq din ilgΩira – gΩira li g˙andha popolazzjoni ta’ 417,000 ru˙. Hija ˙a©a tajba li ssalva l-immigranti, imma qieg˙ed ji©ri li linfluss qieg˙ed dejjem jikber g˙ax l-immigranti qeg˙din iserr˙u rashom g˙ax ir-riskju li jeg˙rqu naqas min˙abba li Ωdiedet l-g˙ajnuna ta’ salvata©©. G˙ax kif jg˙id il-Malti: sikkina taqta’ minn Ωew© na˙at.

22 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ kULTURA

IÛ-ÛEWÌ FESTIVALS TAN-NAR MIRBUÓA MINN GÓAQDIET TAN-NAR QRENDIN It-tradizzjoni b’sa˙˙itha tal-log˙ob tan-nar f’pajjiΩna, li tmur lura g˙al mijiet ta’ snin, tibda til˙aq il-qofol tag˙ha issa li ser jibdew il-festi sajfin. Qabel dan kollu, fi ftit ©img˙at ilu ©ew organizzati Ωew© festivals tal-log˙ob tan-nar sabiex ikompli jissa˙˙a˙ dan il-patrimonju li writna ming˙and missirijietna. Il-festival tal-log˙ob tan-nar tal-art, li jkun organizzat fuq il-Fosos tal-Furjana u kif ukoll il-festival tal-log˙ob tan-nar tal-ajru li dan l-a˙˙ar beda jsir mifrux fuq tlett ijiem f’Ωoni differenti li jil˙qu n-na˙a t’isfel, in-nofs u n-na˙a ta’ fuq ta’ Malta. Dawn iΩ-Ωew© festivals li raw il-parteçipazzjoni ta’ bosta kmamar tan-nar lokali u barranin f’dak li huwa tal-ajru, intreb˙u minn Ωew© kmamar tan-nar li nsibu fil-Qrendi; dawk ta’ Santa Marija u Ta’ Lourdes rispettivament. Kull min huwa mid˙la tal-piroteknika Ωgur jaf li fil-Qrendi dejjem rajna spettakli mill-isba˙ fiΩ-Ωew© festi; kemm tal-Madonna ta’ Lourdes li tkun iççelebrata lejn l-a˙˙ar Óadd ta’ Ìunju, u anke f’Santa Marija li tkun iççelebrata fil-15 ta’ Awwissu. Minn dawn iΩ-Ωew© g˙aqdiet dejjem rajna effetti mill-isba˙ u ori©inali li maΩ-Ωmien dejjem Ωviluppaw g˙al kif nafuhom illum. Tkellimt ma’ rappreΩentanti miΩ-Ωew© g˙aqdiet: Sandro Mayer mill-G˙aqda tan-Nar Santa Marija, u John Zerafa mill-G˙aqda tan-Nar Lourdes, sabiex inkunu nafu iΩjed fid-dettall x’wassal g˙al dawn l-unuri ALAN SALIBA sales@kullhadd.com

Il-Festival Nazzjonali tan-Nar tal-Art Il-festival tal-log˙ob tan-nar tal-art mekkanizzat, li ©ie organizzat nhar isSibt 18 ta’ April ra l-parteçipazzjoni ta’ ˙dax-il grupp tan-nar Malti u tnejn G˙awdxin. Dawn offrew spettaklu mΩewwaq b’effetti u kuluri mill-isba˙ li w˙ud minnhom dehru g˙all-ewwel darba. Il-partecipazzjoni tal-Kamra tan-Nar Santa Marija tal-Qrendi, kienet tikkonsisti f’Ωew© strutturi li bihom ipparteçipaw fittliet kategoriji. Dawn kienu: Kategorija A – l-a˙jar mekkaniΩmu bl-inqas ingrana©© possibbli li jipprovdi l-isba˙ effetti; Kategorija B –L-aqwa prodotti uΩati; u kategorija Ç – l-aktar esibizzjoni ori©inali fid-disinn u movimenti. Din l-g˙aqda tan-nar tmur lura bosta snin. Insibu li fl-1928 kellha l-ewwel post tan-nar. Fl-1972 se˙˙et spluΩjoni li qerdet kompletament dan il-kumpless, u wara inxtrat l-art attwali f’Tal-Muddejm filQrendi stess. Din l-g˙aqda kisbet unuri bosta snin ilu, fejn fl-1958 u l-1959, reb˙et kompetizzjonijiet li kienu jsiru filKarnival. Minn hemm il-Qrendi kabbar

Ritratti: LOUIS ZAMMIT CORDINA

il-popolarità tieg˙u fil-piroteknika. Kien is-sena l-o˙ra li din il-kamra kisbet Ωew© unuri fil-Malta Records, li kienu: raddiena bl-itwal ˙in ta’ dawrien u rekord ie˙or li nkiseb lejlet il-festa, li kien ta’

raddiena çatta bl-itwal ˙in ta’ esibizzjoni piroteknika. L-im˙u˙ wara l-parteçipazzjoni f’dan ilfestival kienu William Buhagiar u Sandro Mayer, ta˙t is-superviΩjoni u l-kollaboraz-

Il-Festival Internazzjonali tal-Log˙ob tan-Nar tal-Ajru L-ewwel jumejn tal-festival, is-Sibt 25 ta’ April u l-Óamis 30 ta’ April kienu kompetizzjonijiet ta’ wirja piromuΩikali internazzjonali li ttellg˙et f’Marsaxlokk u kompetizzjoni nazzjonali ta’ log˙ob tan-nar tradizzjonali li ttellg˙et fil-Port il-Kbir, rispettivamnet. Dawn iΩ-Ωew© serati intreb˙u blaqwa unuri mill-Kamra tan-Nar Lourdes tal-Qrendi, li kienet l-unika kamra tan-nar fost dawk pateçipanti li ˙adet sehem fiΩ-Ωew© kompetizzjonijiet. Il-Kamra tan-Nar Lourdes twaqqfet fil-bidu tas-seklu g˙oxrin. Madwar 40 sena ilu din l-g˙aqda g˙amlet l-ewwel pass biex ikollha post tan-nar adegwat u mg˙ammar b’kull mezz ta’ sigurtà biex ikun adatat maΩ-Ωminijiet tal-lum. Il-preparamenti g˙al din il-kompetizzjoni bdew f’Ottubru tal-2014. Ìie deçiΩ li din l-g˙aqda ter©a’ tipparteçipa f’dan il-festival wara r-reb˙ tal2011, kif ukoll li jipparteçipaw fiΩΩew© kompetizzjonijiet; li dan ifisser iΩjed impenn u dedikazzjoni biex jitlesta x-xog˙ol programmat, kemm g˙all-festa li ti©i ççelebrata f’Ìunju, xog˙ol ie˙or g˙all-festi barra r-ra˙al u dan il-festival. Il-kompetizzjoni piro-muΩikali, kienet bejn tliet kmamar tan-nar Maltin, kumpanija Taljana u o˙ra TajlandiΩa. Il-membri ta’ din l-g˙aqda, ˙admu bi ˙©arhom biex lestew dak kollu me˙tie©, anke l-preparamenti flg˙elieqi. Hawnhekk, l-g˙aqda ppreparat tliet diski li matulhom in˙arqu diversi murtali tradizzjonali

Ritratt: OWEN GILI

tal-beraq u kulur, blalen ta’ kull qies u sfejjer mill-iprem, disinni, u ˙afna iktar effetti. Il-kompetizzjoni ta’ nar tradizzjonali kienet bejn tliet kmamar tan-nar Maltin. L-G˙aqda tan-Nar Lourdes, ˙adet ˙sieb li tipprepara kaxxa infernali tradizzjonali minn fuq barkun. Din ©iet imΩewqa b’murtali tradizzjonali tal-beraq u kulur, blalen, fet˙iet, sfejjer, forom u ˙afna o˙rajn. Ir-riΩultat mistenni wasal proprju nhar is-Sibt 2 ta’ Mejju waqt is-serata finali li ttellg˙et f’Bu©ibba. Il-partitarji

u membri tal-g˙aqda telg˙u bi ˙©arhom biex jisimg˙u r-riΩultat. Dawn infexxew f’çapçip kbir meta t˙abbar li l-g˙aqda tag˙hom reb˙et lunuri kollha. Dawn kienu: l-ewwel post fil-kompetizzjoni piro-muΩikali internazzjonali, l-ewwel post fil-kompetizzjoni nazzjonali ta’ nar tradizzjonali, u l-ewwel post fil-votazzjoni b’SMS taΩ-Ωew© serati. Dan is-suççess doppju tniΩΩel b’ittri tad-deheb fl-istorja ta’ din l-g˙aqda. Suççess storiku li jag˙milha l-ewwel g˙aqda tan-nar f’Malta li reb˙et

zjoni tad-dentur tal-kamra, Felice Zerafa. L-idea tal-istrutturi li tag˙hom qed naraw ritratt, kienet tal-istess Buhagiar u Mayer. Dawn ˙admu Ωew© irdieden b’wa˙da li tifforma disinji differenti ming˙ajr ebda ingrana©© u t-tieni raddiena kienet sistema ta’ universal bl-imqassijiet akkumpanjata bi spettaklu ta’ funtani ta’ kulur uniçi, sinkornizzati mal-muΩika. Dan il-kumpless ©ie klassifikat l-ewwel f’Kategorija A b’163.5 punt, kif ukoll reba˙ ix-shield tal-kategorija overall bi 364 punt. B’hekk ©ew klassifikati lewwel post. Dawn iΩ-Ωew© strutturi li bihom intreb˙u dawn l-unuri ser jer©g˙u ji©u esibiti lejlet il-festa ta’ Santa Marija filQrendi, nhar l-14 ta’ Awwissu, fi Triq itTempesta, flimkien ma’ diversi strutturi o˙ra li jsegwu spettaklu kbir ta’ nar talajru tradizzjonali u sinkornizzat malmuΩika. Is-sezzjoni nar tal-art fi ˙dan din lg˙aqda jixtiequ jirringrazzjaw lid-detentur tal-kamra, is-Sur Felice Zerafa, lillkumitat çentrali, membri tas-socjetà, familjari u lil dawk kollha li taw lg˙ajnuna u s-sapport tag˙hom. LG˙aqda tan-Nar Santa Marija tal-Qrendi, t˙ares ’il quddiem g˙al aktar suççessi u unuri fiΩ-Ωmien qrib. darbtejn din il-kompetizzjoni: fl-2011 u din is-sena. Hija wkoll l-ewwel g˙aqda li reb˙et l-unuri kollha fl-istess festival; li jfisser suççess f’kompetizzjoni nazzjonali u internazzjonali. L-G˙aqda tan-Nar Lourdes talQrendi tixtieq tirringrazzja lill-pubbliku ©enerali tal-appo©© s˙i˙ li wera permezz ta’ filmati, ritratti u messa©©i fuq is-siti soçjali u anke permezz talvotazzjoni b’SMS. L-g˙aqda tixtieq ukoll tirringrazzja lill-membri kollha fi ˙dana tad-determinazzjoni u ddedikazzjoni kbira li wrew sabiex intreb˙u dawn iΩ-Ωew© kompetizzjonijiet, u jitlesta x-xog˙ol fiΩ-Ωmien stipulat. Ringrazzjament ikbar imur lillfamiljari ta’ dawn il-˙addiema tan-nar tas-sapport kontinwu li jag˙tuhom matul is-sena kollha. Ringrazzjament finali jmur lejn is-Soçjetà MuΩikali Lourdes li flimkien ˙admu spalla ma’ spalla biex seta’ jinkiseb dan issuççess. Ringrazzjament ie˙or imur ukoll g˙ad-deneturi kollha li kellha lkamra tul dawn l-a˙˙ar snin, g˙arresponsabbiltà kbira li titlob din ilpoΩizzjoni. L-g˙aqda tan-nar t˙ares ’il quddiem u tistieden lill-pubbliku g˙all-festa grandjuΩa li ser ti©i ççelebrata bejn it22 u t-28 ta’ Gunju. Festi speçjali flokkaΩjoni tal-40 sena mit-twaqqif talpost tan-nar il-©did, u tar-reb˙ taΩΩew© kompetizzjonijiet fil-festival ta’ din is-sena. Ir-riΩultat tal-2011 u ta’ din is-sena huma l-qofol tal-unuri li kisbet din l-g˙aqda tul l-istorja. F’dawn il-mumenti ta’ glorja, l-g˙aqda qatt ma tinsa lill-membri tag˙ha li mietu b’diΩgrazzji, li g˙alihom qed jiddedikaw dawn l-unuri.

MADWARNA KÓ

24|05|2015 23

kullhadd.com

COLONIAL ENCOUNTERS: ESPERJENZI MALTIN TAL-ÓAKMA BRITTANIKA John Chircop, Colonial Encounters: British Colonial Experiences of British Rule, 1800-1970s (Horizons, 2015). Dan il-volum, editjat u b’introduzzjoni inçiΩiva tal-Professur John Chircop, ji©bor flimkien akkademiçi internazzjonali u Maltin li joffru kontribuzzjonijiet innovattivi g˙al xi w˙ud mill-aktar dibatti soçjali, ekonomici, u kulturali attwali u kumplessi relatati mal-kolonjaliΩmu, it-tmexxija kolonjali u lpostkolonjalizmu. Is-sbatax-il kapitlu ppreΩentati fih jie˙du b˙ala l-punt fokali tag˙hom diversi esperjenzi Maltin tad-dominju Brittaniku mis-seklu dsatax g˙aΩ-Ωminijiet kontemporanji. Bl-impjieg ta’ firxa ta’ metodi avvanzati ta’ riçerka l-volum jinvestiga temi ewlenin ta’ riçerka fl-letteratura dejjem tikber fuq studji kolonjali. Approçç stimolanti Óafna mill-awturi jadottaw approçç kritiku lejn, u xi drabi jipproponu, rivalutazzjoni talistorjografija ta’ dan il-perjodu storiku li jibda fl-1800 u jispiçça fl-1970. Ir-riΩultat huwa ktieb massiv mimli interpretazzjonijiet kritiçi tal-istorja u lkontemporanjetà Maltija b’enfazi fuq l-ambivalenza, u

l-kuntrast b’mod intriganti. Óafna drabi joffru esperjenza ‘lokali’ multidimensjonali talkolonjaliΩmu IngliΩ, il-proçess ta’ dekolonizzazzjoni u l-implikazzjonijiet postkolonjali tag˙hom. Colonial Encounters huwa infurmat mill-firxa kbira ta’ studji riçerkati u teoretiçi – jikkonformi mal-iktar riçerka avvanzata li qieg˙da sse˙˙ fi studji kolonjali, storiçi, transdixxiplinari. Il-kontribuzzjonijiet li jinsabu fil-volum, flimkien mal-introduzzjoni analitika, jiffukaw fuq il-preΩent u jistimolaw dimensjonijiet kumplessi tal-kuntatt kolonjali fil-kuntest Malti, b’referenza speçjali g˙al diversi gruppi soçjali Maltin – kemm f’Malta, kif ukoll dawk li emigraw minn parti g˙al o˙ra talImperu Brittaniku. Kontra l-kurrent Óafna mill-kontribuzzjonijiet imorru kontra l-kurrent fejn jid˙ol l-approçç storiku kolonjali hekk kif jitbieg˙du minnarrattivi empiriçi konvenzjonali u minflok jintuΩaw metodi teoretiçi elaborati biex janalizzaw l-esperjenzi kolonjali multidimensjonali u jo˙or©u b’inferenzi postkolonjali. Hawnhekk, l-esperjenza kolonjali ma titqiesx biss minn

g˙ajnejn il-membri tal-klassi lg˙olja bil-kollaboraturi ‘indi©eni’ u l-oppoΩizzjoni nazzjonalista imma – u aktar importanti – permezz ta’ perspettiva storjografika li tinkludi s-setturi kollha tal-poplu. Dan primarjament billi gruppi soçjali li s’issa ma ng˙atawx biΩΩejjed attenzjoni fil-kitbiet storiçi Maltin, b˙ar-ra˙˙ala u s-sajjie-

da, ji©u enfasizzati u jo˙or©u hawnhekk b˙ala a©enti talistorja tag˙hom stess. PoΩizzjonijiet provokattivi F’dawn it-termini, Colonial Encounters – Maltese Experiences of British Colonial Rule 1800-1970s jispikka b˙ala ©abra ta’ poΩizzjonijiet pro-

vokatiçi dwar temi soçjali, ekonomiçi, kulturali u politiçi attwali. Id-dibattitu ©©enerat se jkun utli g˙al fehim aktar çar tal-ambitu kolonjali (mhux biss dak Brittaniku) u storiku, kif ukoll g˙all-istudji postkolonjali. U˙ud mill-kuntesti indirizzati jinkludu approçç kritiku ˙afna g˙all-kostruzzjonijiet tal‘Idenità Nazzjonali Maltija’, irrazziΩmu fi sferi kolonjali u nazzjonalisti, il-kollaborazzjoni u r-reΩistenza f’diversi livelli, listrutturi u l-operat tal-Istat Kolonjali u dak postkolonjali, kif ukoll il-kwistjonijiet tan©ibbli b˙ax-xog˙ol, ilmigrazzjoni, is-sa˙˙a pubblika u l-mediçina, il-lingwa u le©emonija kulturali, id-dipendenza ekonomika u l-impatt kolonjali fuq l-ambjent naturali. Ghaldaqstant, il-ktieb Colonial Encounters jag˙mel sforz biex joffri firxa ta’ g˙arfien inçisiv u ta’ spiss stimulanti li jirrigwarda w˙ud millaktar inkontri kumplessi u ta’ konsegwenza bejn il-Maltin u l-˙akma kolonjali. Il-ktieb Colonial Encounters. – Maltese Experiences of British Rule 1800-1970s huwa editjat minn John Chircop (Horizons, 2015) u jinsab g˙all-bejg˙ ming˙and il-pubblikatur kif ukoll mill-˙wienet ewlenin tal-kotba.

WINTER MOODS SE JIÇÇELEBRAW 30 SENA PERMEZZ TA’ KUNÇERT B’RISQ PUTTINU

RITRATT: IVAN PIERRE VELLA

Il-grupp popolari Winter Moods nhar il-Óamis ˙abbar kunçert speçjali biex jiççelebra 30 sena ta’ muΩika. Dan ilkunçert intimu ser isir fil-Forti Sant’Iermu, il-Belt, nhar is-Sibt 13 ta’ Ìunju. Winter Moods huma mag˙rufin g˙al u˙ud mill-aktar diski poplari Maltin. Il-kunçert memorabbli tag˙hom tal-2010 fuq il-Fosos tal-Furjana kellu udjenza rekord ta’ aktar minn 10,000 ru˙. “Din id-darba ridna nag˙mlu xi ˙a©a differenti,” qal Ivan Grech, kantant ta’ Winter Moods. “G˙aΩilna post iΩg˙ar biex inkunu nistg˙u nag˙tu lilludjenza kunçert iktar intimu.” Il-pjazza tal-Forti Sant’ Iermu li ©iet restawrata riçentament ser tkun post storiku u spettakolari g˙al din l-okkaΩjoni. “Qed inwieg˙du kunçert speçjali li ser jo˙odna tul it-30 sena ta’ Winter Moods. Ridna nag˙mlu dan il-kunçert uniku permezz ta’ element ie˙or. Kull çenteΩmu mill-bejg˙ tal-biljetti ser jing˙ata lil Puttinu Cares,” qal Ivan. “Din ilha l-˙olma tag˙na g˙al Ωmien twil, li nag˙mlu avveniment fejn Puttinu jirçievu l-qlig˙ kollu, mhux biss il-profitt. Grazzi g˙al sponsors li ng˙aqdu mag˙na, dan ser ikun possibbli.” Il-biljetti jistghu jinkisbu minn www.ooii.com.mt; €15 g˙al general standing u €25 g˙allinner circle standing, li jinkludi wkoll l-a˙˙ar CD ta’ Winter Moods The Journey. L-udjenza

Din ilha l-˙olma tag˙na g˙al Ωmien twil, li nag˙mlu avveniment fejn Puttinu jirçievu l-qlig˙ kollu, mhux biss il-profitt. ser tkun limitata g˙al 3000 ru˙. “Winter Moods huma l-akbar grupp f’Malta, u l-kunçerti tag˙hom dejjem ©ibdu folol kbar. Il-grupp dejjem baqa’ ja˙dem u jimxi ’l quddiem u a˙na kuntenti li qed nag˙mlu parti minn dan il-kunçert speç-

jali g˙at-30 sena tag˙hom,” qal Rennie Zerafa ta’ Puttinu Cares. “Puttinu g˙andu relazzjoni speçjali ma’ Ivan u Winter Moods. Ódimna ˙afna flimkien f’dawn l-a˙˙ar snin. L-EP tag˙hom Xemx/Miss You ©abar eluf ta’ ewro g˙allpro©etti tag˙na. Óerqana g˙at-

13 ta’ Ìunju g˙al avveniment memorabbli ie˙or.” Aktar kmieni din is-sena Winter Moods ˙ar©u s-sitt album tag˙hom, The Journey, li qed ji©i meqjus mill-kritiçi b˙ala l-a˙jar xog˙ol tag˙hom. L-album jinkludi d-diski Days of my Life , Everlasting u

Flowers and Cash. Il-kunçert huwa ssapportjat minn BOV, Coca Cola, Jack Daniels, Hard Rock Café, Renault, BMIT, Nexos Lighting u Best Team Audio. G˙al aktar informazzjoni fuq Winter Moods Ωur is-sit www.wintermoods.net

24 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ Madwarna

FestIval agrarju tal-Patata 2015 Il-Kunsill Lokali tal-Qrendi bil-kollaborazzjoni tas-Segretarjat Parlamentari g˙all-Gvern Lokali u l-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu se jkun qieg˙ed jorganizza r-raba’ edizzjoni talFestival Agrarju tal-Patata. Dan il-festival se jkun organizzat nhar il-Óadd 31 ta’ Mejju 2015 mid-9.00am ’il quddiem fil-Ìnien tal-Warda, il-Qrendi. F’dan il-festival se jie˙du sehem ukoll is-soçjetajiet muΩikali u g˙aqdiet o˙ra tal-Qrendi. Apparti minn hekk, ilÌnien tal-Kmandant, mibni minn Sir Alexander Ball fil-bidu tas-seklu dsatax, se jkun miftu˙ g˙all-pubbliku. Storikament dan il-©nien huwa importanti min˙abba li fih l-IngliΩi kienu jesperimentaw bil-prodott talpatata. Barra minn hekk, bl-g˙ajnuna ta’ Heritage Malta, kull min iΩur itTempji ta’ Óa©ar Qim u l-Imnajdra se j˙allas €1 biss b˙ala donazzjoni u dan b’kollaborazzjoni bejn Heritage Malta u l-Kunsill Lokali tal-Qrendi. Matul l-g˙odwa se jkun hemm esibizzjoni mis-Sezzjoni tal-Klieb talPulizija li tibda fl-10.30am, u fl-istess ˙in se jkun hemm l-g˙ana tradizzjonali Malti flimkien mal-prim kitarrist Ìor© Ûabli©on u s˙abu. Se jkun

hemmk ukoll it-tberik tal-annimali. Ix-Sharp Sight Falconry se jkunu mag˙na matul dan il-festival b’esibizzjoni ta’ tjur kbar fejn il-pubbliku jkun jista’ jara aktar mill-qrib dawn lg˙asafar u anke jie˙du ritratti mag˙hom. Is-soçjetajiet muΩikali flimkien malQrendi FC Nursery se jtellg˙u posti tal-ikel li, kif inhu mistenni, il-prodott ewlieni tkun il-patata Maltija. Apparti

minn hekk, minnnofsinhar ’il quddiem se jkun hemm spettaklu provdut minn diversi skejjel ta’ Ωfin u kantanti lokali, kif ukoll spazju apposta g˙at-tfal. Se jkun hemm log˙ob bilpatata, b˙alma huma l-potato race u s-sack race. Importaturi u esportaturi tal-patata minn ra˙alna se jkunu qeg˙din jesibixxu l-prodotti tag˙hom u l-makkinarju li jintuΩa g˙aΩ-Ωrig˙ u biex tinqala’ l-patata, kif ukoll makki-

narju antik li kien jintuΩa Ωmien ilu. L-ispettaklu se jkun provdut matul il-©urnata kollha fejn ftit qabel nofsinhar se jkollna sieg˙a divertiment flimkien mal-Country Brothers u fit3.30pm se jkollna fostna l-kast ta’ Klassi G˙alina. Dan se jkun il-preludju sabiex fl-4.30pm nilqg˙u fostna lirrappreΩentanta Maltija fil-Eurovision Song Contest ta’ din is-sena, li se tkun qieg˙da tkanta g˙all-ewwel darba fil-pubbliku wara l-esperjenza tag˙ha fi Vjenna. G˙al sena o˙ra se jer©a’ jkollna l©elat tal-patata, ©elat li qieg˙ed jo˙loq sensazzjoni g˙al dawk kollha preΩenti fil-Ìnien tal-Warda. Din kienet idea innovattiva ta’ Euro Caterers u issa dan il-©elat sar sinonimu mal-Festival Agrarju tal-Patata. Il-Kunsill Lokali tal-Qrendi flimkien mal-Kumitat Organizzattiv ta’ din lattività jixtiequ jirringrazzjaw bil-quddiem lil diversi sponsors o˙ra li qeg˙din jg˙inu biex dan il-festival ikun suççess. G˙alhekk nistednuk biex nhar ilÓadd 31 ta’ Mejju 2015 taslu wasla sal-Qrendi biex intom ukoll tgawdu mag˙na waqt dan il-Festival Agrarju tal-Patata.

tIrbaÓ lIll-kanÇer kunÇertI ta’ MuÛIka F’Ìunju Malta InternatIonal MusIc FestIval IÛÛId ÛewÌ tas-sIder u tgÓIx kunÇertI dIstIntI gÓad-dIlettantI tal-MuÛIka

Il-kançer tas-sider hu l-iktar kançer komuni fin-nisa. Hu l-kawΩa ewlenija ta’ mewt fin-nisa fl-età ta’ bejn l-40 u d-59 sena. Madwar mara minn kull g˙axar nisa ser tiΩviluppa kançer tas-sider. Fatturi ta’ riskju b˙all-età, it-twelid tal-ewwel wild, l-istorja medika talfamilja, u l-menopawsa kapaçi jΩidu b’50% r-riskju, filwaqt li fatturi ambjentali wkoll jistg˙u jikkontribwixxu. Dawn huma çifri li g˙andhom jittie˙du bis-serjetà. Hu proprju g˙alhekk li r-riçerka f’dan il-qasam g˙andha rwol kruçjali. Il-Grupp tar-Riçerka fil-Kançer tas-Sider fl-Università ta’ Malta twaqqaf ˙ames snin ilu b’koperazzjoni bejn diversi dipartimenti fl-Università u l-Isptar Mater Dei. L-g˙an tal-Grupp hu li jistudja u jsolvi problemi relatati mal-kançer tas-sider f’Malta. Il-Malta Café Scientifique u l-Fond tar-Riçerka tal-Università ta’ Malta (RIDT) qed jorganizzaw ta˙dita bl-isem ‘Surviving & Thriving: Breast cancer research in Malta’. Din l-attività ser issir nhar it-Tnejn 25 ta’ Mejju fis-7.30pm, fil-Palazz, il-Belt Valletta, u ser tkun ta˙t l-awspiçi tal-President ta’ Malta, Marie-Louise Coleiro Preca. Il-Professur Christian Scerri, Dr Godfrey Grech u Shawn Baldacchino ser ikunu qed jiddiskutu l-a˙˙ar Ωviluppi fir-riçerka tal-kançer tas-sider mal-pubbliku. Il-Grupp tar-Riçerka fil-Kançer tas-Sider dan l-a˙˙ar identifika sinjal fiç-çelloli li jikkontrolla t-tkabbir taç-çelloli fid-demm. Dan is-sinjal hu importanti kontra l-mard tal-kançer fid-demm u lGrupp qed jistudja r-rwol ta’ dan is-sinjal fil-kançer tas-sider. Din ir-riçerka qed ting˙ata appo©© minn Ωew© NGOs Maltin, fosthom l-Action for Breast Cancer Foundation, (www.actionforbreastcancer.com); u ALIVE Charity Foundation (alivecharity.com/2015/). Ir-riçerka qed ting˙ata g˙ajnuna wkoll mill-pro©ett Imagenx appo©©jat b’fondi mill-UE (http://imagenx.eu/). Biex persuna tirriserva post tista’ tibg˙at email lil cafesci@mcs.org.mt. Id-d˙ul hu ming˙ajr ˙las. Il-mistiedna qed ikunu m˙e©©a biex jistaqsu lill-kelliema u jie˙du sehem attiv fiddiskussjoni. Il-Grupp tar-Riçerka fil-Kançer tas-Sider hu mag˙mul mid-Dipartiment tal-FiΩjolo©ija u Bijokimika, id-Dipartiment talPatolo©ija u d-Dipartiment tal-Kirur©ija tal-Università ta’ Malta, flimkien mad-Dipartiment tal-Patolo©ija u Kirur©ija tal-Isptar Mater Dei.

Id-dilettanti tal-muΩika ser ikollhom çans li jisimg˙u tliet muΩiçisti ta’ fama internazzjonali f’Ωew© kunçerti distinti. L-ewwel kunçert imsejja˙ Contemporary Master Pieces. Piazzolla and More... ser jittella’ nhar it-Tnejn l-1 ta’ Ìunju 2015 fis-Sala Temi Zammit, fiç-Çentru talKonferenzi Dar il-Mediterran, il-Belt Valletta. Filwaqt li ttieni kunçert bl-isem From Baroque to Jazz ser jittella’ nhar l-Erbg˙a 3 ta’ Ìunju filKatidral Anglikan ta’ San Pawl, il-Belt Valletta. IΩ-Ωew© kunçerti ser jibdew fis7.30pm u d-d˙ul hu ming˙ajr ˙las. Il-programm tal-ewwel ta’ Ìunju ser jinkludi lil Julian Milkis fuq il-klarinett, Boris Andrianov fuq il-vjolinçell, u Polina Osetinskaya fuq ilpjanu. Dawn il-muΩiçisti ser idoqqu Soledad u Four

Seasons of Buenos Aires – erba’ kompoΩizzjonijiet ta’ tango minn Astor Piazzolla, it- trio ta’ Nino Rota g˙allklarinett, vjolinçell u pjanu; u Tango Forever t a ’ I l y a Dimov . B a r r a m i n n h e k k Julian , B o r i s u P o l i n a s e r ikunu qed jippreΩentaw erba’ kompoΩizzjonijiet ta’ Alexey Shor l i s e r i k u n p r e Ω e n t i g˙all-kunçerti. Alexey Shor hu l-k o m p o Ω i t u r r e s i d e n t i g˙all-orkestra mag˙rufa ta’ Salomé Chamber Orchestra u g˙all-festival Salomé Music Festival f’Hamptons. Juli a n M i l k i s u P o l i n a Osetinskaya ser ikunu qed jippreΩentaw programm differenti fil-Katidral Anglikan ta’ San Pawl, nhar it-3 ta’ Ìunju. Il-kunçert Baroque to Jazz ser jinkludi xog˙lijiet minn J.A. Hasse, A. Templ e t o n , J . S . B a c h , G . Kanch e l i , D . H y m a n , I .

Dimov, K. Weill kif ukoll kompoΩizzjonijiet minn Alexey Shor. Organizzati mill-European Foundation for Support of C u l t u r e , d a w n iΩ - Ω e w © kunçerti speçjali qed ikunu sponsorjati minn Alexey Kononenko. Dawn il-kunçerti qed isiru b˙ala estenzjoni talprogramm tal-Malta International Music Festival and Competitions 2015. Ilfestival ta’ din is-sena attira iktar minn 150 parteçipant minn 45 pajjiΩ differenti, fosthom Malta, li ˙adu sehem f i s - s e s s j o n i j i e t t a l -master classes, kunçerti u kompetizzjonijiet internazzjonali talmuΩika g˙all-pjanu, u strumenti tal-korda u tan-nifs. Wie˙ed jista’ jirriserva lpostijiet g˙all-kunçert tal-1 ta’ Ìunju billi jibg˙at email lil info@eufsc.eu jew billi jçempel 7772 7222.

PeRsonalitÀ kÓ

24|05|2015 25

kullhadd.com

tgÓum is-sena kollha minkejja li joÓdilha Óafna mill-Óin Ramona PoRtelli tintervista lil SHANICE CASSAR

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Personalment in˙obb ng˙um ˙afna u nkun qed nistenna li jasal is-sajf kull sena wara li tg˙addi x-xitwa. Mhux l-ewwel darba wkoll li mort ng˙um fix-xitwa f’xi pool imsa˙˙an sabiex naqta’ ftit mill-monotonija tax-xitwa li, nammetti, ma tog˙©obnix wisq. Dan l-a˙˙ar, però, sirt naf li hawn persuni o˙ra ffissati aktar minni fl-g˙awm u hawn min ukoll jipprattika l-g˙awm b˙ala sports. Fil-fatt, sirt naf lil Shanice Cassar li hija g˙awwiema Ωag˙Ωug˙a. L-g˙awm g˙aliha kellu ˙afna benefiççji u g˙enha wkoll tikseb marki a˙jar fl-iskola. Barra minn hekk l-g˙awm jirrilassaha iktar u jg˙inha tnaqqas l-istress li jkollha qabel l-eΩamijiet. “Mil-lat ta’ sa˙˙a, fl-opinjoni tieg˙i l-g˙awm huwa l-a˙jar sports biex persuna tibqa’ f’sa˙˙itha fiΩikament u tevita tipi differenti ta’ injuries,” bdiet tg˙idli Shanice.

G˙andha g˙oxrin sena u toqg˙od Wied il-G˙ajn. Il-passatemp tag˙ha, bla dubju, huwa l-g˙awm, filwaqt li tattendi l-Univeristà g˙al kors li jwassalha biex tkun g˙alliema tal-edukazzjoni fiΩika. Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala tfajla çajtiera ˙afna u, fl-opinjoni tag˙ha, tmur tajjeb ma’ ˙afna tipi ta’ karattri differenti. Fuq kollox tg˙id li hija persuna sportiva ˙afna, u li t˙obb tipprova kull tip ta’ sports, ma taqta’ qalbha minn xejn u t˙obb ˙afna s-safar u l-avventura. Assumejt li sabiex tipprattika dan l-isports tal-g˙awm Shanice je˙tie© li tg˙um issena kollha. Óallejt f’idejha sabiex telabora aktar dwar dan. “L-g˙awm jibqa’ g˙addej is-sena kollha, anke fix-xitwa. Kulma nieqfu tliet ©img˙at fissajf biex inkunu nistg˙u nistrie˙u u ngawdu naqra ssajf. Kemm fis-sajf kif ukoll fix-xitwa nittrenja fil-pixxina nazzjonali Tal-Qroqq, li hija ta’ 50m fuq barra. Fix-xitwa lpixxina ti©i msa˙˙na, imma ovvjament barra xorta wa˙da jkun il-ksie˙. Il-˙inijiet tatta˙ri© ukoll jibqg˙u l-istess, filg˙odu fis-sitta u filg˙axija flerbg˙a. It-ta˙ri© fix-xitwa jibqa’ g˙addej normali. Ji©i m˙assar biss jekk ikun hemm

is-sajjetti,” spjegatli Shanice. Ta’ min jg˙id li ta’ erbatax-il sena Shanice di©à kienet kwalifikat u kisbet il-˙inijiet sabiex tilg˙ab mat-tim nazzjonali. Fil-fatt, ta’ ˙mistax-il sena g˙amlet ˙ames xhur tittrenja mal-klabb tag˙ha Neptunes, ta˙t il-kowç Gail Rizzo. “Però, wara dawn il˙ames xhur er©ajt irritornajt mat-tim nazzjonali u sal-lum bqajt nittrenja ta˙t l-istess kowç, Andy Colbourn.” Erba’ tipi ta’ strokes fiddixxiplina tal-g˙awm Matul din l-intervista skoprejt li l-qadfa favorita tag˙ha hija lbutterfly. G˙all-benefiççju talqarrejja tal- KullÓadd u anke tieg˙i stess, tlabtha tispjegali fid-dettall x’inhi eΩattament din it-tip ta’ qadfa, u sabiex tg˙addili aktar informazzjoni dwar tipi o˙ra ta’ qadfiet. “Flg˙awm hemm erba’ qadfiet differenti li huma l-freestyle , il-backstroke, il-breaststroke u l- butterfly . Il- butterfly hija kkunsidrata b˙ala l-iktar qadfa diffiçli biex tg˙um. Dan g˙ax trid taqta’ jdejk mill-ilma ttnejn li huma f’daqqa, filwaqt li tag˙mel dolphin kick b’saqajk. B˙ala moviment huwa simili ˙afna tad-denfil. Hija importanti li jkollok kor-

dinazzjoni tajba bejn idejk u saqajk, inkella ma jirnexxilekx tg˙um l-g˙awma perfetta,” spjegatli Shanice. Sirt naf ukoll li fl-g˙awm ittlielaq isiru kull erba’ ©img˙at, u kull atleta jiddeçiedi xi tlielaq irid itellaq. “M’hemmx regoli b˙al, ng˙idu a˙na, filfutbol; però regoli hemm, fosthom li ma tistax titlaq qabel ma jg˙id ir-referee inkella ti©i diskwalifikat. Mill-bqija kul˙add irid jg˙um l-g˙awma kif suppost. Ng˙idu a˙na, jekk g˙at-tellieqa ser ittellaq 50m breaststroke , ma tistax tag˙mel iktar minn dolphin kick wa˙da g˙ax inkella t-tellieqa ma tkunx tg˙odd,” infurmatni Shanice. Barra minn hekk, Shanice ttellaq bil-qadfa freestyle wkoll. Fil-fatt, il-freestyle hija qadfa li ˙afna mill-g˙awwiema j˙obbu, fejn idejk iduru wa˙da wara l-o˙ra u s-saqajn kemm jaqdfu wa˙da ’l fuq u wa˙da ’l isfel. Ovvjament, imbag˙ad hemm it-teknika li tie˙u ˙afna ˙in u Ωmien biex tirran©a. Flopinjoni tieg˙i, il-freestyle hija qadfa iktar façli mill-butterfly,” kompliet tg˙idli. Tkellimt ma’ Shanice dwar ilpjanijiet li g˙andha g˙al din is-sena b’konnessjoni malg˙awm. “Fil-fatt, stqarret mieg˙i li, b˙ala captain tan-

nazzjonal, g˙al din is-sena g˙andha ppjanat li tg˙in iktar it-tim ja˙dem flimkien, g˙alkemm huwa sports individwali. “Bis-sa˙˙a u l-kura©© ta’ xulxin waqt it-ta˙ri©, nistg˙u nnaqqsu l-˙inijiet waqt it-tlielaq. Min-na˙a lo˙ra, din is-sena qed nippjana biex nikkwalifika g˙allUniversity Games li ser isiru fil-Korea t’Isfel f’Lulju li ©ej, kif ukoll nipparteçipa fis-Small Nation Games,” sostniet Shanice. Mill-isports dawwart l-intervista g˙all-˙ajja in©enerali u ridt inkun naf b’mod ©enerali xi jdejjaqha fil-˙ajja. Bla tlaqliq ta’ xejn fissritli kif in-negattività ddejjaqha ˙afna. “Il-˙ajja di©à mimlija daqs bajda u linqas kumment negattiv nibda narah Ωejjed. Çertu nies ma japprezzawx kemm tista’ tag˙mel affarijiet f’©urnata, u ma tistax mal-içken problema tibda tara n-negattiv tag˙ha biss,” fissritli sabiex issa˙˙a˙ largument validu tag˙ha. Ta’ min jg˙id li meta kienet iΩg˙ar, bejn l-età ta’ tliet snin u seba’ snin, Shanice kienet titg˙allem il- ballroom . Irra©uni g˙aliex waqfet kienet li rrealizzat li dan it-tip ta’ Ωfin ma kienx g˙aliha. “Sentejn ilu wkoll ippruvajt nilg˙ab ilhandball mal-Luxol. Nista’

ng˙id kelli esperjenza sabi˙a ˙afna fejn, fl-ewwel log˙ba tieg˙i wara xahar ta˙ri©, kont skurjajt sitt gowls. Ovvjament il-klabb riedni nibqa’, però ma stajtx inkompli peress li handball u g˙awm ma tantx imorru flimkien min˙abba injuries . Nixtieq nipprova ˙afna iktar sports differenti matul il-karriera tieg˙i, speçjalment dawk fejn jid˙ol log˙ob bil-ballun, però l-g˙awm je˙odli ˙afna mill-˙in tal-©urnata,” ikkonfermatli Shanice. Óajjet Shanice prattikament iddur mal-isports tal-ba˙ar, g˙ax, minbarra li hija g˙awwiema, tittrenja wkoll ilwaterpolo man-Neptunes. “Peress li fis-sajf ikollna break ta’ tliet ©img˙at mill-g˙awm, sakemm ner©g˙u nibdew sta©un ie˙or niddedika l-˙in tieg˙i g˙all-waterpolo.” Fil-fatt, spjegatli li fil-waterpolo jkollhom league u knockout , u ovvjament sakemm jispiçça l- waterpolo jkunu di©à bdew jittrenjaw lg˙awm. “F’dan il-perjodu nkun qed inla˙˙aq mat-tnejn li huma. L-g˙awm huwa sports individwali u, g˙alkemm jg˙ini fil-waterpolo min˙abba li fih l-g˙awm, ma tantx jg˙in fi sports o˙ra. Però, dejjem ser jag˙tik xi tip ta’ g˙ajnuna, b˙al ng˙idu a˙na ˙effa, flessibbiltà, sa˙˙a, kif ukoll reazzjonijiet tajbin ˙afna. Ng˙idu a˙na, fil-perjodu li trenjajt il-handball, kelli xutt tajjeb ˙afna peress li lg˙awm ˙afna mis-sa˙˙a tiddependi mill-idejn,” ikkonfermatli Shanice. Fl-a˙˙ar tal-intervista, Shanice xtaqet tg˙addi messa©© lill-qarrejja sabiex jibdew minn età Ωg˙ira j˙e©©u lit-tfal jag˙mlu xi tip ta’ attività li g˙andha x’taqsam malisports. “Nafu llum kemm hi problema kbira l-obeΩità, u lisports jg˙inek iΩΩomm ’il bog˙od minnha. Dan l-a˙˙ar qed naraw ˙afna mit-tfal jilg˙abu b’affarijiet teknolo©içi g˙al sig˙at s˙a˙. Dan illog˙ob kwaΩi kwaΩi qed ikun ippreferut iktar mill-isports. Lisports ukoll jg˙inek tirrilassa mill-istress tal-iskola, u issib tfal li jibdew jiksbu marki a˙jar meta jipprattikaw xi tip ta’ sports. G˙all-ewwel tkun ftit diffiçli sakemm tidra, però wara jkollok sodisfazzjon kbir meta t˙ares lura u tara fejn tkun wasalt,” temmet tg˙id Shanice dwar l-esperjenza tag˙ha s’issa.

26 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ madwarna

maLta BnI tonora L-kIsBIet taL-memBrI tagÓha waqt It-tIeLet ÇerImonja annwaLI Kulma jmur, Malta qed tattira iktar kumpaniji b’madwar seba’ re©istrazzjonijiet ©odda kuljum. Dan t˙abbar millMinistru g˙all-Finanzi, ilProfessur Edward Scicluna, waqt it-tielet preΩentazzjoni annwali organizzata mill-Malta BNI fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq lerba’ snin tag˙ha f’Malta. “Malta hi dik li hi llum g˙ax nies professjonali b˙alma huma l-membri tal-Malta BNI li qed iservu lill-klijenti tag˙hom b’servizzi ta’ standard globali. F’Malta g˙andna kultura intraprenditorjali. IlBNI toffri filosofija ta’ ‘Givers’ gain’, kif ukoll approçç poΩittiv u strutturat. Dan iwassal biex diversi kumpaniji jΩidu lpotenzjal tag˙hom g˙ax jafu li dejjem ser ikun hemm membri o˙ra tal-BNI f’Malta u fi 58 pajjiΩ ie˙or lesti biex jg˙inuhom u ja˙dmu mag˙hom ˙alli jiksbu l-potenzjal s˙i˙ tan-negozju tag˙hom,” qal il-Ministru Scicluna. Il-Malta BNI tag˙mel parti minn organizzazzjoni internazzjonali ta’ negozji mifruxa madwar d-dinja, u b˙alissa ti©bor fiha sitt kapitli ( chapters) b’membri li bnew relazzjonijiet fit-tul u huma sinçerament impenjati li jg˙inu lil xulxin isibu iktar negozju permezz tal-filosofija tal-BNI ‘Givers’ gain’ u referenzi tannegozju ( business referrals ). Il-mira tal-BNI (www.bni.com) hi li to˙loq aktar kuxjenza dwar il-proçess ta’ business Dan mhux referrals . kwalunkwe tip ta’ networking, imma networking ta’ relazzjonijiet – approçç ta’ kif isir in-negozju bbaΩat fuq relaz-

IR-REBBIEÓA HUMA: Outstanding Chapter Presidents: Gordon Pace, Adrienne Despott, Marthese Grech, Sylvain Azzopardi, William Spiteri-Bailey u Maurizio Mamo; Outstanding Vice Presidents: Charles Calleja, Kevin Barun, Edwin Vella u Peter Mifsud; Outstanding Treasurers/Secretaries: Edward Zammit u Richard Falzon; Outstanding Contributors: Mark De Bono, Ivan Azzopardi, Anthony Farrugia, Ron Mifsud, Stephen Ciantar u Keith Abela; Best Education Co-ordinators: Adrian Cauchi, George Bonello, Graham Brown u Dr Jonathan De Giovanni; Best Events Co-ordinator: Dr Nicola Magro Axelsson; Best Visitor Hosts: Anika Gatt Seretny u Duncan Polidano; Best Chapter: Verdala Chapter – Sliema; Most Improved Chapter: La Valette Chapter – Valletta; Most Promising Chapter: Pinto de Fonseca Chapter – Sliema; Outstanding Service: Steve Micallef u Jankarl Farrugia; International Board of Advisers: Carmel Bonello. zjonijiet ta’ suççess u fit-tul ma’ nies permezz ta’ proçess ta’ networking. Id-Direttur Nazzjonali talMalta BNI David Bullock qal: “Hekk kif l-organizzazzjoni

mIss maLta 2015

Din is-sena timmarka il-52 edizzjoni tat-titlu nazzjonali Miss Malta. Dan l-avventiment presti©©juΩ huwa organizzat minn Glow Promotions immexxija minn Alan J. Darmanin u Jeff Francalanza. G˙oxrin finalista qeg˙din jie˙du sehem u jirrappreΩentaw lokalità differenti minn madwar Malta u G˙awdex. It-tliet rebbie˙a prinçipali ser ikollhom l-opportunità li jirrappreΩentaw lil Malta f’konkorsi internazzjonali fosthom Miss Grand International fit-Tajlandja u Miss Supranational fil-Polonja. Miss Malta ser ti©i ppreΩentata b’bosta rigali u sena mimlija intervisti fuq it-televiΩjoni, gazzetti, rivisti u aktar. Pearl Haber, mill-Furjana, li kienet ir-rebbie˙a tas-sena l-o˙ra, ser iççedi ir-renju tag˙ha nhar is-Sibt 6 ta’ Ìunju 2015 fil- Grand Master’s Suite, il-Hilton, Malta. Is-serata ser tixxandar diretta fuq l-istazzjon One. G˙al aktar informazzjoni rigward il-kontestanti jew dwar il-biljetti tas-serata finali Ωur il-pa©na ta’ Facebook Miss Malta jew ikkuntatja lill-organizzazzjoni fuq 7927 9571 jew 7985 5838.

tag˙na f’Malta dejjem qed tikber u qed ikollna aktar membri li ja˙dmu f’setturi differenti f’dan il-pajjiΩ, il-BNI qed issir organizzazzjoni importanti. Qed issir ukoll l-ewwel post li

jΩuru negozjanti barranin li qed iffitxu li jift˙u n-negozju tag˙hom f’Malta. Imprendituri barranin ikunu introdotti ma’ negozjanti o˙ra professjonisti u li qed jifhmu x’inhu me˙tie©

biex jibnu negozju li jrendi u li jibqg˙u kompetittivi f’dawn iΩ-Ωminijiet iebsa.” Din iç-çerimonja annwali tkun organizzata biex tirrikonoxxi u tiççelebra l-kisbiet ta’ g˙add ta’ membri tal-Malta BNI. Il-BNI toffri lill-membri tag˙ha l-opportunità li jaqsmu l-ideat, il-kuntatti u, l-aktar ˙a©a importanti – ir-referenzi tan-negozju. B˙alissa hawn sitt kapitli tal-BNI f’Malta. Kull kapitlu hu mag˙mul minn membri li huma ©enwinament impenjati li jg˙inu lil xulxin isibu iktar xog˙ol u jkabbru nnegozji ta’ xulxin permezz ta’ networking u referenzi by word of mouth. Is-sitt kapitli – kollha msemmijin g˙all-Gran Mastri – jiltaqg˙u nhar ta’ Erbg˙a f’Ó’Attard, nhar ta’ Óamis filFurjana u nhar ta’ Ìimg˙a f’San Ìiljan. It-tlieta l-o˙ra jiltaqg˙u nhar ta’ Tlieta f’TasSliema u Óal Qormi. Ûew© plakek ta’ apprezzament kienu ppreΩentati lilllukanda Corinthia Palace Hotel f’Ó’Attard u lir-Razzett lAntik f’Óal Qormi talli ospitaw b’mod eççellenti l-laqg˙at talBNI matul is-sena. Premju ta’ s˙ubija onorarja kien ippreΩentat lil Joe Vella, food & beverage server mal-lukanda The Palace f’Tas-Sliema talli assista b’mod kontinwu lill-Kapitlu Verdala matul dawn l-a˙˙ar tliet snin. B˙alissa l-Malta BNI g˙andha ’l fuq minn 120 membru ©ejjin minn setturi u professjonijiet differenti. Aktar tag˙rif dwar il-Malta BNI jinkiseb billi tibg˙at email lil carmel.bonello@bpc.com.mt jew bit-telefown 2124 3211.

L-ImpjegatI ta’ BanIf Bank jestendu s-soLIdarjetÀ tagÓhom

L-impjegati ta’ Banif Bank re©g˙u wrew l-appo©© tag˙hom lejn Hospice Malta billi ppreΩentaw somma mi©bura permezz ta’ skema volontarja fejn ting˙ata donazzjoni Ωg˙ira awtomatikament kull xahar millpaga. Malta Hospice Movement hi organizzazzjoni volontarja li ma tag˙milx qlig˙, u li tipprovdi kura speçjalizzata g˙al aktar minn 1,000 pazjent u l-familji tag˙hom. Tim ta’ professjonisti differenti joffru s-servizzi tag˙hom biex ikunu indirizzati lbΩonnijiet fiΩiçi, psikolo©içi, soçjali u spiritwali li jiffaççjaw il-pazjenti b’mard serju. Id-donazzjoni tal-Banif turi r-rikonoxximent

tax-xog˙ol siewi li tag˙mel ilHospice. Kenneth Delia, mani©er ©enerali ta’ Hospice Malta, qal: “Lg˙an ta’ Hospice Malta hu li nibqg˙u nag˙mlu differenza fil˙ajja tal-pazjenti u l-familji tag˙hom. Bis-sa˙˙a ta’ ©eneroΩità b˙al din irnexxielna nwettqu l-missjoni tag˙na li noffru kura palljattiva u ta’ tmiem il˙ajja fil-GΩejjer Maltin b’xejn g˙al dawn l-a˙˙ar 26 sena. F’isem ilpazjenti u l-familji tag˙hom, nixtiequ nuru l-apprezzament lillimpjegati ta’ Banif.” “Il-Bank hu attiv ˙afna flappo©© tieg˙u lill-komunità u dawn il-valuri huma m˙addna wkoll mill-impjegati tag˙na,” qal

Simon Grech, Kap tadDipartiment g˙as-Servizzi Korporattivi f’Banif Bank. “B’din id-donazzjoni u inizjattivi o˙ra, b˙all-©abra ta’ Casual Friday ta’ kull xahar, l-impjegati g˙andhom l-opportunità li jikkontribwixxu g˙al kawΩi importanti b’mod tan©ibbli. Flimkien maddiversi attivitajiet ta’ CSR li jwettaq il-Bank, dawn l-inizjattivi jg˙inu biex nippromovu kultura ta’ solidarjetà, li biha jissa˙˙a˙ ukoll is-sens ta’ komunità bejnietna stess. G˙andna pjaçir kbir nestendu l-appo©© tag˙na lil Hospice Malta, u nixtiequ nie˙du din l-opportunità biex nirrangrazzjawhom tax-xog˙ol eççellenti li jag˙mlu.”

Skeda kÓ

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00 11.10 11.30 12.30 12.40 13.00 14.00 15.00 15.30 16.25 17.30 17.40 18.20 19.30 20.25 21.30 23.00 23.30

24|05|2015 27

kullhadd.com

One News Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paperscan Aroma Kitchen (R) Identità (R) Cibus One News Telebejgh In D House (R) Tete-A-Tete (R) Popcorn (R) On D Job (R) Mad-Daqqa T’ghajn (R) One News On D Road In Demand (R) One News It-Tfal (Eps 30) L-Argument Corpus Delicti (R) One News

07.00 08.00 09.00 09.45 12.30 14.00 14.05 15.30 16.30 17.00 18.00 18.05 18.45 19.30 19.55 20.10 20.40 21.40 21.45 23.15

Net News Gateway To Miss World (R) G˙alkul˙add Kunsill Ìenerali PN Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Sport Extra Wheelspin (R) Net News What’s For Dinner News Feed Net News Il-Eurovision Flusek (R) Vittmi Net News Replay Net News

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.45 22.10 22.15 22.45 23.15

News Loop The Viking World Madwarna Xjenzarti Gadgets Househunt Malta u lil hinn minnha News Óadd G˙alik News Óbieb u G˙edewwa News G˙awdex illum Paq Paq on Test Nivestigaw x’qed nieklu DOT EU News Britain’s Got Talent Headline News Tertuqa 35 News Malta u lil hinn minnha

06.00 07.00 08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.15 12.45 13.15 13.45 17.15 19.15 19.45 20.15 20.30

06.30 Cultura Nautilus 07.00 Once Upon a Time in Wonderland 07.50 Chi è Alice 08.30 Heartland 09.15 Una macchina per Badger 10.00 Eurovisione dalla Chiesa Evangelica 11.00 Cronache animali 11.40 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 TG2 GIORNO 13.30 TG 2 Motori 13.45 Quelli che aspettano 15.30 Quelli che il calcio 17.05 TG2 L.I.S. 17.10 Stadio Sprint 18.10 90° minuto 19.35 Squadra Speciale Cobra 11 20.30 TG2 20.30 21.00 N.C.I.S. 21.45 C.S.I. 22.40 La Domenica Sportiva

06.00 Fuori orario 07.50 Nella terra degli infedeli 08.45 TGR Speciale Ambiente Italia Oasi WWF 10.55 TGR 11.45 Ciclismo. Giro mattina 12.00 TG3 12.55 Il posto giusto 14.00 TG Regione 14.15 TG3 14.30 In 1/2 ora 15.05 Ciclismo. Giro d'Italia 2015 17.15 Processo alla tappa 17.45 Ciclismo. Giro d'Italia 2015 18.00 Kilimangiaro Magazine 19.00 TG3 19.30 TG Regione 20.00 Blob 20.10 Che tempo che fa 21.45 Report 23.25 TG3 23.35 TG Regione 23.40 Nemico pubblico Live

06.00 06.20 07.00 08.15 08.20 08.40 10.40 12.10 12.30

17.00 17.30 18.30 19.00 21.25

Le Regole Dell'amore Televendita Media Shopping Super Partes Titti E Silvestro Dragons. I Cavalieri Di Berk Resa Dei Conti Per Lupin Piccole Pesti Vanno In Guerra Studio Aperto Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) Fuori Giri – Sbk Campionato Mondiale Superbike 2015 (I1-I2) The Big Bang Theory Karaoke Studio Aperto Tom E Jerry19.10hazzard Colorado

07.00 07.30 07.50 10.00 11.00 12.00 12.30 13.30 14.00 14.40 16.15 20.00 20.30

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria Che Tira Gustibus Il Tempo Della Politica La7 Doc Tg La7 Tg La7 Cronache 4 Donne E Un Funerale Josephine, Ange Gardien Tg La7 Crozza Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 Soluzione Estrema 23.00 The Fan

06.00 06.25 06.50 07.00 07.15 07.40 08.05 08.15 10.15 12.45 13.15 14.00 14.45 15.00 15.30 16.10 17.55 21.45 22.40

Green Balloon Club Teletubbies Charlie and Lola Gigglebiz Green Balloon Club Teletubbies Charlie and Lola Doctors EastEnders Only Fools and Horses... The Weakest Link Doctor Who Doctor Who Confidential Big School Breaking Pointe Little Dorrit Stella Silent Witness Jonathan Creek

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 14.30 15.30 16.30 18.00 19.00 19.30 20.00 21.00 22.00

Diners Drive-Ins and Dives Chopped Amazing Wedding Cakes The Pioneer Woman Siba’s Table Guy’s Big Bite Chopped Diners Drive-Ins and Dives Chopped The Pioneer Woman Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Rev Run’s Sunday Suppers Siba’s Table Farm Kings Siba’s Table Diners Drive-Ins and Dives

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 11.40 12.35 13.30 14.25 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering Storage Wars Canada Storage Hunters Auction Hunterss Flip Men Wheeler Dealers Treehouse Masters Tanked Airplane Repo World’s Toughest Jobs Gold Divers Running Wild With Bear Gryll The Island with Bear Grylls Dual Survival

07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.20 13.45 14.40 15.25 15.55 16.20 16.45 17.30 18.00 18.25 18.50 19.15

PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Sanjay and Craig The Thundermans

11.00 12.00 14.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

THS E! News The Grace Helbig Show Beyond Candid with Giuliana Kourtney & Khloé Take the Hamptons E! News Good Work Keeping Up With the Kardashians E! News Keeping Up With the Kardashians Botched Good Work E! News

13.40 14.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Euronews News Loop Xjenzarti Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Sensilhena Luxdesign Harbour Life Househunt Gadgets Eurovision 2015 – Final (R) FA Final Trophy (R) Xjenzarti G˙awdex illum Madwarna A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ Madwarna Kontrattakk A˙barijiet Sportivi A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 06.30 10.00 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.10 13.30 13.40 13.50 14.00 14.15 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 21.30 23.10

Parlamento Punto Europa Unomattina In Famiglia QB.All’Estero Quanto Basta Seoul A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Regina Coeli A Sua Immagine Linea Verde Sicilia Pole Position Telegiornale Pole Position Gran Premio Di Monaco Di F1 Gara Gran Premio Di Monaco Di F1 Tg 1 Cultura Speciale L’Eredità Telegiornale Affari Tuoi Film: Fango E Gloria Animali Nella Grande Guerra

06.00 07.55 08.00 08.45 08.50 10.10 10.40 12.00 13.00 13.40 14.01 16.15 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.10 23.15

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito Ciak Junior Il Meraviglioso Volo Degli Uccelli Melaverde – Editing Tg5 L’Arca Di Noè Scrivimi Una Canzone Domenica Live Rewind Caduta Libera Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Domenica Riassunto Il Segreto X X-Style

06.45 07.05 07.35 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.55 14.45 14.52 17.05 18.55 19.35 21.15

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Super Partes Oltre Il Limite Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Walker Texas Ranger Definire Ieri E Oggi In Tv La Valle Dell'eden Lo Sperone Insanguinato Tg4 Tempesta D'amore 9 Forrest Gump

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Outrageous 911 Viva Girls My Big Fat Fabulous Life Fabulous Baker Brothers. A Bite of Britain Shopping Is My Life Breaking Amish Outrageous Births Something Borrowed Something New Randy’s Wedding Rescue Something Borrowed Something New Mob Wives Buying Naked

08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00

Rehab Addict Million Dollar Rooms Kitchen Cousins The High Low Project 10 Grand in Your Hand Selling LA Candice Tells All Giada at Home Model: NYC Color Splash Vintage Hunter House Hunters Selling LA 10 Grand in Your Hand The High Low Project Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Hawaii Life Extreme Homes Million Dollar Rooms Color Splash Platinum Weddings Rehab Addict House Hunters

06.00 09.00 12.00 15.00 18.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Mantracker Storage Wars Pawn Stars Mantracker Search for the Lost Giants Counting Cars Storage Wars Vikings

15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

06.00 06.25 10.00 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50

Swamp Brothers Treehouse Masters Bahama Blue Reign of the Dinosaurs River Monsters Ten Deadliest Snakes Wildest Islands Wild Mexico Natural World Mutant Planet Ten Deadliest Snakes Wild Iberia Sharks Under Glass Tanked River Monsters Reign of the Dinosaurs Snake Crusader with Bruce George 23.45 Ten Deadliest Snakes

IT-TFAL, Illum fit-20.25 fuq One 06.00 07.25 10.15 11.45 13.25 15.00 16.30 18.25 19.55 22.00 23.45

King And Four Queens A Bridge Too Far Hard Choices Art School Confidential Legally Blonde The Norseman How To Murder Your Wife I Love You, Don’t Touch Me The Russians Are COming Sunnyside Pumpkinhead 2 – Blood Wings

08.30 09.30 10.45 11.00 14.15 17.45 21.00 21.30 22.15 22.45

Geneva Open Tennis Giro d’Italia Cycling Get Ready for Roland Garros The French Open Tennis Giro d’Italia Cycling The French Open Tennis Game, Set and Mats The French Open Tennis World Series by Renault FIM World Superbike Series Motorcycle Raci

Fi sforz biex jer©a’ jtella’ lmoral tal-˙addiema tieg˙u, George jistieden lil kul˙add id-dar tieg˙u. Bla mistenni John jitfaçça fuq l-g˙atba ta’ darhom ukoll, iΩda aktar milli mo˙˙u f’ta’ madwaru, qieg˙ed attent g˙al kull pass li jkun qed jag˙mel missier leksmara tieg˙u. Paul u Victoria jag˙mlu wiççhom g˙al pjaçir filwaqt li Tiziana ssir taf fatti ©odda dwar innamrat il-©did tag˙ha. Pauline teg˙req dejjem iktar fl-inkwiet tag˙ha stess, filwaqt li Johnny jasal g˙andu

recording li jkompli jg˙inu ji©bor l-evidenza falza sabiex ikun jista’ jpattiha lil ˙uh. It-

Tfal g˙andu produzzjoni eΩekuttiva ta’ 26th Frame u direzzjoni ta’ Bryan Muscat.

28 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA A LITTLE CHAOS

STORIKU

MARA LI TIPPJANA ÌNIEN EÛOTIKU F’VERSAILLES Atturi Ewlenin: Kate Winslet, Matthias Schoenaerts, Alan Rickman, Stanley Tucci, Jennifer Ehle Direttur: Alan Rickman. Distributur: Lionsgate UK Ma˙ru© minn KRS Releasing Il-film A Little Chaos je˙odna lura fi Franza fl-1682, fir-Renju ta’ Louis XIV, mag˙ruf b˙ala The Sun King (ir-Re taxXemx). Dan ir-Re kien medhi bl-eççessi tal-lussu, bena palazz formidabbli f’Versailles u biex jirrikkrea ru˙u u jog˙gob lill-familjari tieg˙u mill-a˙jar li jista’, qabbad esperti biex ikabbar b’mod tassew elaborat il-©onna ta’ madwar il-palazz. Il-protagonista ta’ A Little Chaos hija mara ta’ stoffa, intelli©enti, li kapaçi tiddisinja ©onna meraviljuΩi, bl-isem ta’ Sabine de Barra (Winslet), karattru fittizju. Meta Louis XIV (Rickman) jiddeçiedi li jo˙loq ©nien ta’ sbu˙ija eΩotika u ta’ eççellenza bla qies, ja˙tar lill-artist ewlieni tieg˙u ta’ ©onna attraenti, Maitre Le Notre (Schoenaerts). Dan iqis din il-˙a©a ta’ responsabbiltà Ωejda fuqu, u biex jaqsam ix-xog˙ol jibg˙at invit lil Sabine de Barra li di©à g˙amlet isem f’dan il-mestier, armla mhux ta’ linja rjali.

Óin: 117 min. Çert. 12A Le Notre mill-ewwel jimpressjona ru˙u b’din il-mara dedikata, determinata, li taf tippjana bil-quddiem u anke hi konxja mis-sbu˙ija tal-˙dura u l-ward tal-kampanja. Ix-xog˙ol ta’ Sabine ikun li tippjana ©nien ˙dejn il-palazz ©did tarRe ta’ Versailles, skont il-gosti tag˙ha. Minkejja li tkun restritta mit-tul ta’ Ωmien, hi b’mod brillanti tistinka ferm u mal˙addiema tag˙ha tlesti dak imsemmi b˙ala Rockwood Garden, b’teatru Grieg u sala tal-ballu g˙all-apert f’nofsu u b’funtani tal-ilma madwarhom. Le Notre, li g˙all-ewwel ma jkunx kunfidenti biΩΩejjed blabbiltà tag˙ha, japprezza ˙afna t-talent li turi u l-mod ©enjali kif fil-proçess da˙˙let xi ftit kaos fil-pro©ett tag˙ha. Din ilmara li matul il-qadi tag˙ha tiltaqa’ wkoll ma’ sabuta©©, ikollha t˙abbat wiççha ma ntrigi u antagoniΩmu fil-qorti rjali. Tiddomina l-andament ta’ A Little Chaos hemm din il-persuna ta’ ftit kliem, iΩda ta’ fibra qawwija li bil-fatti tikseb dak li

GET HARD

da˙let g˙alih aktar milli lo˙rajn basru, kif ukoll il-kunfidenza tar-Re u ta’ ˙uh, Philippe (Tucci), minkejja lg˙ira tan-nisa tal-palazz, waqt li tkun t˙abbat wiççha, fil-

menti tag˙ha, ma’ tra©edja familjari tal-passat li forsi hi kienet il-˙tija tag˙ha. Dan il-film ta’ fotgrafija verament ikkulurita jgawdi minn diversi mumenti ta’ ˙lewwa. SFRENAT

JIPPJANA GÓAL ÓAJJA IEBSA FIL-ÓABS Atturi Ewlenin: Will Ferrell, Kevin Hart, T.I. Harris, Akison Brie, Craig T. Nelson. Direttur: Etan Cohen. Distributur: Warner Bros Ma˙ru© minn KRS Releasing X’jista’ jag˙mel çittadin onest li g˙addej ˙ajja komda wara li jinqabad fi frodi u quddiemu tins ab sentenza ta’ madwar g˙axar snin ˙abs? Kif se jirrea©ixxi g˙al din il˙a©a u kif se jipprepara ru˙u issa g˙al kwalità ta’ ˙ajja differenti, tassew iebsa u ta’ periklu kontinwu, imdawwar minn kriminali gwappi? Din hi t-tema ewlenija tal-kummiedja sfrenata Get Hard. James King (Ferrell), miljunarju mfissed li ja˙dem ma’ kumpanija fiskali,i qed jg˙ix ˙ajja verament komda, mdawwar minn lussu kbir u sikwit imxa˙xa˙ fis-sodda, waqt li l-qaddejja tieg˙u ilhom jistinkaw. Meta jkun arrestat fuq frodi, l-im˙allef jag˙tih 30 ©urnata biex jipprepara ru˙u g˙al Ωmien twil f’San Quentin, ˙abs rinomat mill-ag˙ar. Billi dejjem sab kollox lest u qatt ma t˙abat xejn, b’disperazzjoni jdur fuq Darnell Lewis (Hart), dak li je˙odlu ˙sieb il-karozza, biex i˙arr©u g˙al din il-˙ajja iebsa u ta’ tbatija. Però, jinzerta li Darnell mhux ta’ din il-qatg˙a, g˙ax hu bniedem bieΩel u ta’ kon-

Óin: 100 mins. Çert. 15 dotta nadifa. Fil-proçess li dawn it-tnejn jg˙addu minnu biex il-karattru ta’ James jibbies f’g˙emilu, huma j˙abbtu wiççhom tassew ma’ nies kriminali u ma diversi sitwazzjonijiet komiçi. Din iss˙ubija tikxef kemm huma kienu ja˙sbu Ωmerç fuq ˙afna affarijiet u anke fuq xulxin. Get Hard hija kummiedja pjuttost ori©inali, però esegwita b’mod mhux daqshekk effiçjenti, fejn iΩ-Ωew© protagonisti jesa©eraw mhux ˙aΩin. Fir-realtà, wara lpreparamenti kollha li jid˙lu g˙alihom James u Darnell, ittnejn li huma xorta jibqg˙u par buffi tal-prima klassi li f’˙abs b˙al San Quentin ma jag˙mlux aktar minn ftit jiem qawwija u s˙a˙. Il-persuna twila ta’ Ferrell, b’dak il-wiçç li aktarx dejjem bi tbissima, Ωgur li ma jbeΩΩa’ lil ˙add, waqt li Hart mixxejn jippanikja b’˙afna g˙ajjat u ©esti ta’ wie˙ed mi©nun. B˙ala farsa umoristika g˙al dawk li jridu jqattg˙u sag˙tejn, din il-produzzjoni hi adegwata biΩΩejjed g˙alihom.

ÇINEMA KÓ

24|05|2015 29

kullhadd.com

MAD MAX: FURY ROAD

IÓALLIK BLA NIFS

STUNTS INKREDIBBLI U AZZJONI SPLUSSIVA F’DEÛERT TAL-WAÓX

Atturi Ewlenin: Tom Hardy, Charlize Theron, Nicholas Hoult; Josh Helman, Hugh Keays-Byrne, Zoe Kravitz Direttur: George Miller Distributur: Warner Bros Ma˙ru© minn KRS Releasing

Wie˙ed mill-ag˙ar postijiet fid-dinja fejn in-natura ma ta˙firhiex hu d-deΩert Awstraljan. Binhar, wie˙ed jista’ jmut fgat bla nifs biss˙ana tremenda li tag˙mel, u fl-oppost jiffriΩa bil-kes˙a bil-lejl. Dan il-post tal-wa˙x ispira l-le©©e n d a t a ’ M a x Rockatansky, jew kien nafuh a˙jar, Mad Max (ori©inarjament Mel Gibson), il-gwerrier tat-triq. Wara li ˙a fama mondjali f’ Mad Max : Interceptor (1979), Gibson kompla kabbar il-profil tieg˙u biΩ-Ωew© sikwels ta’ wara, Mad Max 2: The Road Warrior (1981) u Mad Max: Beyond Thunderdrome (1985), fejn kellu kompet i z z j o n i t a j b a minn Tina Turner, it-tnejn ambjentati f’dinja wara ˙erba apokaliptika fid-deΩert Awstraljan u bi stunts tassew qawwija. Wara tletin sena mill-a˙˙ar film, l-attur tant imfittex Tom Hardy aççetta rrwol li kellu Mel Gibson, fixxog˙ol ©did b i t - 3 D , Mad Max: Fury Road. L-Awstraljan George Miller , i d - d i r e t t u r ori©inali ta’ din is-serje kif ukoll tal-©eneru tad-dinja wara l-apokalissi, qed jer©a’

Óin: 120 min. Çert 15

jie˙u t-tmun f’idejh ta’ produzzjoni tant ˙erqana, adrenalika u furjuΩa, bi stunts li j˙alluk imbellah. Veru trid tkun bla sentimenti biex ma tammirax dan il-film li jispelli l-kelma SPETTAKOLARI bi ittri kbar. I d - d e Ω ert Awstraljan ( g ˙ a l k e m m xi partijiet i n ˙ a d m u fil-Namibja, flAfrika) qed jer©a’ jie˙u l˙ajja b’attività feroçi u kontinwa. Il-caption fuq il-kartellun tg˙id: What a lovely day! Jien insostni u nΩid: What a hectic day in a world gone mad ! M a d Max isib ru˙u ji©©erra wa˙du fid-deΩert, waqt li g˙adu inkwetat minn viΩjonijiet koroh tal-passat. Meta grupp ta’ nies ja˙arbu m i l l - W a s t e land, f’vettura kbira misjuqa minn Imperator Furiosa (Theron), hu ma jridx ikun imda˙˙al mag˙hom. Dawn qed ja˙arbu minn post qalb il-muntanji fejn Immortan Joe (Keays-Byrne), tirann gwapp, jirrenja. Dan il-kattiv qed isus warajhom bla ˙niena meta serqulu xi ˙ a © a l i v e rament g˙andu bΩonn. Il-gwerriera kollha t i e g ˙ u j s e gwuhom u Max

Rockatansky jinqabad pri©unier minnhom. Hu jirnexxilu ja˙rab u b’vettura kbira b’bawΩer irmunkat mag˙ha, ma’ Furiosa u çorma nisa, fosthom wa˙da li waslet biex twelled, jitilqu g˙al g˙onq it-triq, segwiti mill-qilla kollha tal-infern. Gwerra furjuΩa, qisha xi spettaklu tal-biΩa’ ta’ xi çirklu, se tibda u titwal ˙afna. Mad Max: Fury Road hu filveru sens tal-kelma western tal-futur, bix-xenarju ta’ attakki mill-Indjani fuq ilKavallerija Amerikana hawn mibdula bi gwerriera inutli slava©, b’vetturi u in©enji kbar u anke muturi ji©ru wara dawn l-eroji. Id-d˙ul ta’ Mad Max u s˙abu f’passa©© dejjaq filmuntanji, osservati minn kull post vanta©©juΩ, ifakkar f’ The Comancheros (1961), meta John Wayne u Stuart Whitman jinvadu l-mo˙ba sigrieta ta’ dawk li jbig˙u larmi lill-Indjani. Dan ixxog˙ol hu wkoll ispirat minn films b˙al Apocalypto u The Descent (qattiela b’©ilda bajdanija), Raiders Of The Lost Ark u anke mis-sekwenzi epiçi ta’ folol enormi ta’ The Lord Of The Rings. Fuq kollox, jelabora bilkbir fuq Mad Max 2: The Road Warrior u Waterworld. Parti o˙ra prinçipali hi dik ta’ Charlize Theron, il-kataklista li taqla’ l-˙erba u l-konfuΩjoni li tinqala’. Din id-

darba t˙alli s-sbu˙ija warajha, b ’ x a g ˙ a r h a m a q t u g ˙ qasir u wiççha mçappas biΩΩejt tal-vetturi. F’diversi xeni t-3D tassew jassaltjalek g˙ajnejk. Din ilproduzzjoni tipprovdi tassew

dak it-tip ta’ divertiment li ççinema n˙oloq g˙alih. Tom Hardy, l-attur tal-mument, wasal fil-punt li jsir superstilla ie˙or. Niggarantilkom li tkunu tridu taraw dan il-film aktar minn darba!

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn 13.05.2015 u 17.05.2015

The Avangers: Age Of Ultron Paul Blart: Mall Cop 2 Far From The Madding Crowd Fast & Furious 7 John Wick

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’jismu l-karattru li we˙el il-˙abs fil-film Get Hard? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: ROMINA PORTELLI, Sta TereΩa, Triq Nazju Falzon, l-Imsida.

30 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ

Flat f’Birkirkara, f’Ωona kwieta. Flat bi 3 kmamar tassodda, lest biex tid˙ol fih, blg˙amara b’kollox, uΩu ta’ bejt, washroom , terrazzin, gallarija, eçç. Çempel fuq 9974 2354. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett taç-çaqquf isfar talg˙amara. Gastri antiki talkewba, 2 kbar u 2 Ωg˙ar. Si©©ijiet tal-fuljetta tal-kewba u kanapè antik. Çempel 9968 9100.

Billiard table , kundizzjoni tajba ˙afna b’qies ta’ metru b’Ωew© metri. Mixtri €500. Talba g˙alih hija €250. Çempel fuq 2169 1301 jew 7969 1301. Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Cempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batter-

iji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. Ittiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235. SERVIZZI Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hos-

pital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma?

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL- KAROZZI : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutchParts ©enwini. es, eçç. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU SSANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan

kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. Ittalba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja bla ma tissemma x’kienet. POST VAKANTI: Jin˙tie©u negozjaturi esperjenzati biex full-time . ja˙dmu Kundizzjonijiet ta’ xog˙ol tajbin ˙afna kif ukoll commissions g˙olja li jing˙ataw lill-˙addiem ideali. Kull min japplika je˙tie© ikun: smart , matur u jkollu personalità pjaçevoli u outgoing , ikollu ˙iliet organizzattivi u komunikattivi eççellenti, kapaci ja˙dem f’ team u kapaçi ja˙dem fuq inizjattiva wa˙du, ikun kunfidenti fil-Malti u lIngliΩ, u jkollu l-karozza tieg˙u. Ser jing˙ata ta˙ri© komplet. Kull min huwa interessat g˙andu jibg˙at CV fuq info@sapphirerealestate.com jew içempel 9984 1963. NIGRET NIGHT CLUB AND RESTAURANT, LABOUR AVE , IR-RABA T, M ALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil-weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI kÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI Wirja ta’ arti Wirja ta’ arti minn Noel Azzopardi fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta; bejn l-24 ta’ Mejju u s-6 ta’ Ìunju 2015, Mit-Tnejn sas-Sibt, mis-6.00pm sat-8.30pm, Ódud: mill-10.00am sa nofsinhar u bejn is-6.00pm u t-8.30pm Id-d˙ul huwa ming˙ajr ˙las u l-parke©© mhux problema. G˙al aktar tag˙rif Ωuru s-sit elettroniku www.talentmosti.com kif ukoll pa©na Facebook razzett tal-markiΩ Ikla/buffet Biex tfakkar it-twelied tal-kantant le©©endarju Al Jolson, isSoçjetà Internazzjonali Al Jolson ser torganizza ikla/buffet g˙allmembri u l-ammiraturi tal-kantant Al Jolson f’lukanda ta’ 4 stilel nhar il-Óadd 31 ta’ Mejju 2015. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil: vinwilljolsonmalta@gmail.com Seduta ©enerali annwali Il-kumitat jixtieq jinforma li s-Seduta Ìenerali Annwali ser issir nhar il-Óadd 31 ta’ Mejju, 2015 fl-10.30am fil-kaΩin tal-futbol, li jinsab fiç-çentru 1890, Triq il-Pellegrina©©, Bormla. Fost l-o˙rajn ser ikun ma˙tur kumitat ©did g˙all-ista©un 2015/16. Il-kumitat jappella lill-membri, partitarji kif ukoll lillBormliΩi kollha sabiex jattendu. Dan l-avviΩ g˙andu jittie˙ed b˙ala çirkulari. Serata ta’ tifkira Nhar il-Ìimg˙a 5 ta’ Ìunju is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan ilKumitat Festi Esterni San Ìor© Martri se tkun qed itella’ serata ta’ tifkira f’g˙eluq il-15-il sena mit-twaqqif tal-istess Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. L-attività se ssir quddiem il-knisja ta’ San Ìor© fis-7.30pm f’Óal Qormi. Jie˙du sehem il-grupp Xarulù li se jdoqqu muΩika biex jallegraw is-serata. L-istorja tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ se tkun qed tintwera permezz ta’ feature m˙ejji g˙al din is-serata u li fih naraw il-˙idma u lpro©etti li saru minn din is-sezzjoni tant ˙abrieka tul dawn la˙˙ar 15-l sena. Fl-a˙˙ar nett jing˙ataw tifkira diversi g˙aqdiet u persuni li kienu ta’ g˙ajnuna mag˙tul dawn is-snin.

Road race, fun walk u fun run Il-Qormi Athletic CLub se jorganizzaw id-19-il edizzjoni tat-10K Qormi Road Race, 2K Fun Run u 4K Fun Walk, nhar il-Óadd 7 ta’ Ìunju 2015. Din it-tellieqa ser issir ta˙t l-awspiçi tal-Malta Amateur Athletic Association u bil-kollaborazzjoni tal-Kunsill Lokali ta’ Óal Qormi. 10K Qormi Road Race tibda fit-8.00am minn quddiem l-uffiççju tal-Kunsill Lokali ta’ Óal Qormi. Rrezz ta’ €14. 4K Fun Walk tibda fit-8.10am minn quddiem l-uffiççju talKunsill Lokali ta’Óal Qormi. Prezz ta’ €6 2K Fun Run tibda fid-9.30am minn quddiem l-klabb tal-boççi, ming˙ajr ˙las. G˙al aktar informazzjoni tistg˙u tikuntattjaw lill-Kunsill Lokali ta’ Óal Qormi fuq 2144 0101 jew personalment fl-uffiççju talKunsill Lokali, 392, Triq il-Vitorja, Óal Qormi; jew Ωur is-sit elettroniku www.qormilocalcouncil.com; jew ibg˙at email lil qormi.lc@gov.mt Se jsiru Ωew© fun runs o˙ra fit-18 ta’ Ottubru u t-8 ta’ Diçembru. Óar©a g˙al G˙awdex Is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson ser torganizza ˙ar©a g˙al G˙awdex g˙all-membri u l-ammiraturi tal-kantant le©©endarju Al Jolson nhar il-Óamis 11 ta’ Ìunju 2015. G˙al aktar tag˙rif çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil: vinwilljolsonmalta@gmail.com Stazzjon tar-radju komunitarju g˙all-jiem tal-festa talMadonna tal-Ìilju fl-Imqabba Il-Kummissjoni Radju fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba ser tniedi il 15-il skeda tal-istazzjon tar-Radju Komunitarju tag˙ha bl-isem Tal-Ìilju FM 95.4. L-istazzjon ser ikun qieg˙ed ixandar fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Madonna tal-Ìilju u ser jifta˙ uffiçjalment nhar il-Ìimg˙a 12 ta’ Ìunju 2015 permezz ta’ programm speçjali ta’ inawgurazzjoni li jibda’ fl-4.00pm milll-istudios il-©odda fis-sede tal-kaΩin tas-Soçjetà li jinsab filpjazza ewlenija tal-Imqabba. L-iskeda ser tkun tikkonsisti minn bosta programmi varjati u ser tkun ibbazata l-aktar fuq l-ispirtu tal-festa tal-Madonna talÌilju 2015. Ser ikun hemm enfasi fuq marçi, l-andament talfesta u xandiriet diretti li jag˙tu ˙arsa lejn dak kollu li qieghed ji©i ppreparat mid-diversi kummissjonijiet tas-Soçjetà g˙al din ilfesta. Ser ikun hemm il-programmi tas-soltu b˙alma huma lBreakfast Show, Drive Time u Festa Warm-up. Kif dejjem g˙amel dan l-istazzjon, ser jixxandar ir-RuΩarju filg˙odu, u filg˙axija ser tixxandar il-quddiesa. Ir-radju jibqa’ jxandar sa nhar il-Óadd 21 ta’ Ìunju, jum il-festa tal-Madonna tal-Ìilju flImqabba. Dan l-istazzjon ser ikun imxandar dirett fuq www.radio.talgilju.com

32 24|05|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

Sitwazzjoni Ìenerali: Arja ta’ pressjoni g˙olja mill-Punent tal-Mediterran sal-Ba˙ar Libjan se testendi fil-Lvant lejn l-E©ittu L-OGÓLA TEMPERATURA: 22°C

24°C

23°C

L-INQAS TEMPERATURA: 15°C

17°C

16°C

INDIÇI UV: 8

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab. VIÛIBBILTÀ: Tajba

Ritratt: BAY RETRO

RIÓ: Moderat g˙al ftit qawwi mill-Majjistral li jdur mill-Punent Majjistru ˙afif g˙al moderat waranofsinhar, isir ˙afif u varjabbli mal-lejl. BAÓAR: Moderat li jsir ˙afif g˙al moderat mal-lejl IMBATT: Baxx Punent g˙all-Majjistral

23°C

24°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 20°C

17°C

18°C

17°C

L-arkati tal-bajja ta’ Spinola f’San Ìiljan

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Chemimart Pharmacy, 14, Triq Sant’Anna, il-Furjana San Raffael Pharmacy, 247, Triq Óal Qormi, il-Marsa Lantern Pharmacy, Misra˙ il-Kebbies, Santa Venera Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà SpiΩerija Mer˙ba, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Giorni Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri, Tas-Sliema Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, l-Iklin St Mary Pharmacy,71, Triq Sir Harry Luke, l-Im©arr, Malta El Medina Chemist, Triq il-Maskli, il-Qawra Maddalen Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu St James Pharmacy, Misra˙ San Ìakbu, ÓaΩ-Ûabbar John J. Borg Pharmacy, Triq il-Kostituzzjoni, iΩ-Ûejtun Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, iΩ-Ûurrieq Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran©isk Farrugia, ÓaΩ-Ûebbu© Ba˙rija Pharmacy, Triq Raddet ir-Roti k/m Triq l-Iskola, il-Ba˙rija

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

26.05.1293 Terremot jolqot Kamakura Kanagawa fil-Ìappun u j˙alli madwar 30,000 persuna mejta.

G˙awdex Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat, G˙awdex G˙ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, G˙ajnsielem, G˙awdex

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

27 26 44 61 79 76 20 14

SUPER 5

38 20 24 14 07

GRAND LOTTERY

03 05

01 07 09 08 06

28.05.1993 L-Eritrea u Monaco jissie˙bu fin-Nazzjonijiet Uniti

KTIEB KÓ

24|05|2015 33

kullhadd.com

KOMPETIZZJONI KTIEB BIJOGRAFIJA

IL-ÓAJJA MÛEWQA TAN-NANNU KARM Minn Maria Saliba, l-awtriçi L-Indjani tal-Amerika ta’ Fuq jemmnu li l-bniedem ma jmut qatt; jibqa’ jg˙ix fi wliedu u fi wlied uliedu. Fir-rumanzett tieg˙u, Il-Óarsa ta’ RuΩann , Francis Ebejer jis˙aq fuq wirt missirijietna u kif RuΩann tinsab f’kull wie˙ed u wa˙da minna lMaltin; ulied ta’ art wa˙da. Naqbel ma’ din il-filosofija, speçjalment meta na˙seb f’dak kollu li tani nannuwi li, g˙alkemm ilu nieqes g˙al bosta snin, in˙ossu g˙adu ˙aj ©o fija u g˙adu jinsab fostna filfamilja. Kienet proprju din il-preΩenza tan-nannu Karm li g˙adni n˙ossu jg˙ix mag˙na sal-lum, li ˙e©©itni n ikt e b k tieb dwaru; bijografija maqsuma f’aneddoti minn ©rajjiet minn tul ˙ajtu kollha. Il-ktieb jibda bit-twelid diffiçli tieg˙u u jkompli bil-praspar mhux biss ta’ tfulitu i Ω d a t u l ˙ajtu kollha, u jtemm b ’ m e w t u fl-età venerabbli ta’ disg˙in sena. In-nannu kellu ˙abta j a q s a m l i l kul˙add bid-da˙k u jΩewwaq ir-rakkonti tieg˙u wkoll. Ma naqasx li nsemmi l-karriera tieg˙u li, minn sempliçi ©ardinar apprentist, la˙aq kuratur tal-Argotti fil-Furjana u kien anke jg˙allem ilbotanika u l-botanika medika lill-

istudenti universitarji. Karmenu kellu ˙ajja mΩewqa; tfulitu fir-ra˙al ta ’ Óal Tarxien, Ωg˙oΩitu filFurjana; imbag˙ad karriera, Ωwie©, missier, iΩ-Ωmien ikrah tal-gwerra, nannu, buΩnannu u rakkonti li ma jispiççaw qatt… In-nannu g˙ex ˙ajtu jferra˙ u jg˙in lin-nies. Il-fjuri, il-pjanti u laktar il-flora Maltija kienu kollha g˙al qalbu wisq. L-g˙ors tieg˙u kien li jkun f’xi ©nien jew fl-arja ta’ barra, imdawwar bin-nies, jirrakkonta storja wara l-o˙ra b’˙abta wa˙danija li ji©bdek lejh u jda˙kek anke bil-mod kif kien jirrakkonta; ©ieli jesa©era jew jivvinta wkoll! Fil-ktieb hemm bosta praspar minn tieg˙u li g˙amel anke meta kien anzjan. Hemm ukoll xi kitbiet tieg˙u, g˙ax il-kitba kienet ukoll g˙al qalbu ˙afna. Dan il-ktieb Ωgur li se j©ib tbissima u nostal©ija lil ˙afna nies u jibqa’ j˙alli lil nannuwi ˙aj fostna lMaltin. Dan huwa l-ewwel ktieb tieg˙u u n˙ossni kburija li nista’ naqsam lill-g˙aΩiΩ nannuwi, is-Sur Carmelo Penza ma’ kul˙add. Min jaf kemm hawn min jixtieq li kellu x-xorti li kelli jien, u kellu nannu b˙al tieg˙i; ra©el b’valuri sodi, imsawwar b’˙afna virtujiet u ra©el ta’ veru.

SILTA MILL-KTIEB Il-paripattu tal-Konti Kienu g˙addew xi snin. Kien g˙all-˙abta ta’ wara lEwwel Gwerra Dinjija meta Karmenu u l-Konti marru Sqallija. Dawn kienu qag˙du fil-Gran Hotel f’SirakuΩa, lukanda li g˙adha teΩisti sal-©urnata tal-lum, u l-Konti qal lin-nannu li kellu xi qadja. B’hekk, dakinhar, in-nannu kellu jo˙ro© wa˙du. F’daqqa wa˙da ©ew fuqu xi pulizjia, arrestawh, ˙aduh l-g˙assa u bdew jakkuΩawh li huwa kien spija Malti. Dan tatu rasu u qalilhom li hu kien mal-Konti Caruana Gatto u biex imorru jivverifikaw. Ilpulizija ©abu lill-Konti quddiem iççella tan-nannu u, kif ra lil Karmenu, qalilhom li hu qatt ma kien ra lil dak ir-ra©el hemm quddiemu. In-nannu ma setax jemmen li ˙abibu kien qed

jag˙millu hekk, u tg˙idx kemm kien qallu xorti bil-Malti pur! Il-Konti ˙are© u ˙allih hekk, jg˙ajjat u beΩg˙an, maqful f’dik iç-çella. Meta wara xi sieg˙a re©a’ da˙al, qallu, “Óeqq Karm, hekk taf tag˙mel mog˙Ωa!”

m’intix mog˙Ωa ja˙asra, isa qum minn hemm!” Il-Konti fis induna li dan kien kollu xog˙ol Karmenu u ˙alef li xi darba jag˙mel çajta lilu wkoll…u g˙amillu wa˙da goffa! Iç-çimiterju

jissemma. Kien hemm funeral ta’ wie˙ed ra©el u waqt li kienu g˙adejjin bih mill-pjazza, dan beda j˙abbat minn ©ot-tebut; ma kienx mejjet! Ftit wara l-Gvern ˙are© li©i li kull mejjet irid jinΩamm erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a wara li jmut.

Mog˙Ωa Din wa˙da mill-praspar kbar tannannu. Mela darba l-Konti u hu kienu ftiehmu b˙as-soltu biex imorri f’xi wied biex ifittxu u jistudjaw il-pjanti. In-nannu fettillu jg˙id lil tal-karozzin li l-Konti ma kellux mo˙˙u f’postu u kien ja˙seb li kien xi mog˙Ωa. Karmenu qallu li kull meta jara l-Konti jitbaxxa, ma j˙allihx jiekol il-˙axix. Allura hekk kif bdew ix-xog˙ol, ilpovru kuççier beda jaqbad lill-Konti minn drieg˙u u jg˙idlu, “Le Sinjur, inti

Ìieli Karmenu u l-Konti Caruna Gatto kienu jmorru f’xi çimiterju biex ji©bru xi insetti notturni jew dawk li jg˙ixu fl-oqbra. Kienu jmorru b’liΩar abjad u fanali biex jattiraw l-insetti. Iççekçket li kien hemm l-i˙irsa flAddolorata…na˙seb l-i˙irsa kienu proprju n-nannu u l-Konti! Niftakru jsemmi li d-deffiena qalulu li ©ieli kienu sabu xi skeletri ta’ nies wiççhom ’l isfel; ji©ifieri xi nies kienu ndifnu ˙ajjin! Niftakru wkoll jg˙id li fil-Frujana kien ©ara kaΩ li kien baqa’

Filfla Filfla kienet wa˙da mill-postijiet li lKonti Caruana Gatto u Karmenu kienu kultant iΩuru biex jistudjaw ilflora. Darba kien is-sajf u ftit qabel ma waslu bid-dg˙ajsa fuq Filfla, in-nannu fettillu jinΩel jg˙um, Kemm g˙ajjat mieg˙u s-sajjied: “Itla’ minn hemm ja ming˙ul, g˙ex jieklek xi pixxi plumtu!” In-nannu li kien ˙afif daqs rixa tela’ ji©ri...

Mistoqsija: F’liema pajjiΩ arrestawh lin-nannu Karm?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb IL-ÓAJJA MÛEWQA TAN-NANNU KARM ©entilment ipprovdut mil-awtriçi Maria Saliba. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 7 ta’ Ìunju. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb IL-LEÌÌENDA TA’ SAN ÌORÌ U D-DRAGUN huwa:

34 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0003 0055 0106 0201 0207 0455 0907 1079 1109 1284 1507 1617 1714 1864 2055 2595 2623 3464 3508 3706 4206 4391 5018 5384 5599 6359 6495 6876 7350 7844 8096 8177

8346 8500 8787 8818 9096 9769

B’5 numri

B’6 numri

09577 17815 20538 22444 35533 40116 44515 48067 48295 52098 56819 59019 61582 70402 70576 77198 80208 80938 81095 86565 87471 90294

146635 490463 769143 799781

Bi 8 numri 07308646 42433008 51878615 60068516

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: ROXANNE CALLEJA, 56, Favola, Triq Xintill, Óal Tarxien.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-magna tal-kafè hija: CYNTHIA CARUANA, 2, Rivendell, Triq Xandru Damato, iΩ-Ûurrieq.

lOGÓOB kÓ

24|05|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 2,21W. 3,21M. 5. 6,7. 8. 11. 12,19. 13. 14.

4. 7. 9,11. 10. 12. 16,18. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

G˙adu kif kien hawn referendum fuqha (5) Beni ? (4) Ara 6 Belt il-Juve (5) Jag˙mlu sabi˙ meta jixxejru (6) Inteba˙ (6) Ilu ˙afna (5) Ara 16 Ara 12 W Imexxi vapur (5) Ara 3 Temp? (4) Storja? (5)

15. 17. 21. 22.

Óabel tal-˙adid? (6) Frotta (6) Jg˙in fil-Quddies (6) Ìuvnott IngliΩ (3) Mis-Serbja dawn (5) Óadu ˙siebu (9) Ara 9 A˙jar (5) Mhux din (3) G˙ajnuna – mhux biss bla ras imma wkoll bla g˙ajn! (6) Óallas g˙al perjodu partikolari (6) L-istazzjon televiΩiv tal-PN (3) Ara 2 Iris Muscat Randich (1,1,1)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin: 1. 4. 7,12W. 10. 12. 16,23. 18,19. 20. 24.

Weqfin: 1. 2,21M. 3,9. 5,22. 6,11. 8. 13. 14. 15. 17. 21.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© kantanti li kienu jag˙mlu parti minn grupp Brittaniku fis-snin disg˙in.

Personalità 1:

Personalità 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: David Cameron

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: CHRISTABELLE MICALLEF, Alamea, Triq Qallu, il-Fgura. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fl-a˙˙ar tax-xahar.

Ed Miliband

36 24|05|2015

kullhadd.com

KÓ sPorTs

ImÓabbar Il-KonTInÌenT GÓal-loGÓob Tal-PajjIÛI Û-ÛGÓar Tal-ewroPa 2015 “Minkejja li b’kontin©ent mhux daqstant kbir, Malta se tkun qed taspira li tirba˙ midalji f’kull dixxiplina sportiva li se tikkompeti fiha.” Dan qalu l-President tal-Kumitat Olimpiku Malti Julian Pace Bonello waqt konferenza tala˙barijiet il-Ìimg˙a waranofsinhar u li matulha t˙abbret illista uffiçjali ta’ atleti li se jikkompetu fil-log˙ob talpajjiΩi Ω-Ωg˙ar li se jsiru flIΩlanda bejn l-ewwel u s-sitta ta’ Ìunju. B’kollox hemm 62 atleta (21 ra©el u 41 mara) u li se jikkompetu f’g˙axar dixxiplini sportivi differenti. Ilkontin©ent jinkludi atleti li g˙andhom çans ta’ reb˙ ta’ midalja jew inkella li jtejbu lprestazzjonijiet tag˙hom. Kontin©ent iΩg˙ar mis-soltu però ta’ kwalità. Fl-edizzjoni ta’ din is-sena mhux se jkun hemm sports li pajjiΩna hu b’sa˙˙tu fihom b˙at- trap , double trap u squash. G˙aldaqstant, wie˙ed ma jistax jag˙mel paraguni

ma’ edizzjonijiet tal-passat. Malta se tkun qed tikkompeti fid-dixxiplini sportivi kollha, ˙lief g˙all- volleyball . G˙allewwel darba se jkun inkluΩ il-

golf. L-atleti mhux se jkunu allo©©jati f’villa©© olimpiku iΩda f’lukandi ftit ’il bog˙od mill-postijiet fejn se jkunu qed jikkompetu.

G˙al sena o˙ra fil-log˙ob tal-pajjiΩi Ω-Ωg˙ar se jikkomeptu disa’ pajjiΩi. Il-kontin©ent Malti se j˙alli Malta fil-31 ta’ Mejju u jirritor-

na fis-7 ta’ Ìunju. Ftit ©ranet wara, u˙ud mill-atleti jer©g˙u j˙allu Malta fi triqthom lejn lAzerbaj©an g˙al-log˙ob talEwropa. Fil-konferenza ssemmiet ilproblema ta’ prezzijiet g˙olja ta’ akkomodazzjoni u vja©©ar fl-IΩlanda. Problema li ˙alliet ukoll effett fuq in-numru ta’ atleti mag˙Ωula g˙al-log˙ob. T˙abbar li kull atleta se jkun qed jiswa lill-Kumitat Olimpiku mal-€2,400. IlPresident tal-Kumitat Olimpiku Malti qal li lKumitat qed ikompli jinvesti ˙afna aktar finanzjarjament flatleti, tant li di©à ta garanzija bil-quddiem ta’ fondi li l-atleti se jie˙du g˙as-sena d-die˙la. T˙abbar li l-flag bearer g˙al Malta fiç-çerimonja tal-ftu˙ se tkun it-tiratriçi Eleonor Bezzina, rebbie˙a tad-deheb sentejn ilu fil-Lussemburgu. Indirizzaw il-konferenza tallum ix-chef de mission g˙allkontin©ent Malti William Beck u d-direttur tal-isport Mario Micallef.

naqdfu lejn TaGÓlIm PraTTIKu Il-KruÇIera Tas-seTTe

GIuGno GÓal Pozzallo

Kitba tas-Sa Charmaine Elshout u s-Sa Lai See Ho Dan hu l-isem li j©ib il-pro©ett kreattiv tal-iskola tag˙na, Verdala Subien ta’ Bormla fi ˙dan fil-Kulle©© Santa Margerita. Min˙abba li l-poΩizzjoni ta’ Malta f’nofs il-Ba˙ar Mediterran dejjem kienet kruçjali fl-istorja ta’ pajjiΩna, gΩiritna g˙andha storja u kultura kbira marbuta mas-snajja’ u opri differenti tal-ba˙ar. Is-seng˙a tal-bini tad-dg˙ajjes f’Malta qieg˙da tispiçça, u infatti f’Malta baqa’ biss tliet persuni li jibnu opri tradizzjonali talba˙ar. L-g˙an tal-Pro©ett Kreattiv hu li j˙e©©e© studenti min-na˙a tal-Kottonera biex jit˙ajru u jitg˙allmu iktar dwar is-seng˙a tal-bini tad-dg˙ajjes. Bl-g˙ajnuna tas-Sur Alex Gatt, li hu wie˙ed mill-bennejja taddg˙ajjes li baqa’ f’Malta, xi studenti tal-Iskola Sekondarja Subien tal-Verdala li jattendu lLearning Zone se jibnu Ωew© dg˙ajjes – kajjik u frejgatina. FilLearning Zone jattendu studenti li, min˙abba l-problemi soçjali, emozzjonali jew ta’ m©iba li jkunu qed jesperjenzaw, ma jsibux l-kurrikulu akkademiku jappella g˙alihom. Grazzi g˙allPro©ett Kreattiv, dawn l-istudenti qed jitg˙allmu l-

akkademiku tul il-prattika. EΩempju ta’ dan huwa meta listudenti tg˙allmu fuq tipi ta’ dg˙ajjes differenti u dwar listorja u r-regolamenti tarRegatta. L-istudenti anke tg˙allmu vokabolarju ©did li g˙andu x’jaqsam ma’ partijiet differenti tad-dg˙ajsa b˙al majjieri, tamburett, trinkarin u stamnari. Waqt il-bini tad-dg˙ajsa, l-istudenti anke qed jipprattikaw u juΩaw dak li tg˙allmu filMatematika u fid-Disinn Tekniku. Dan sar waqt li l-istudenti ˙ejjew id-disinn tat-tfassil kemm ta’ partijiet diversi taddg˙ajsa u anke tal-imqadef sakemm dawn tpin©ew fuq linjam u nqatg˙u skont il-bΩonn. L-istudenti anke tg˙allmu fuq tipi ta’ njam differenti u l-uΩu tag˙hom fuq partijiet diversi talkajjik. Tul din l-esperjenza listudenti qed ikollhom l-opportunità juΩaw g˙odod differenti b˙all-invell, ir-rotella u r-raspa. L-istudenti anke raw lill-bennej tad-dg˙ajsa juΩa g˙odod ikbar u aktar perikoluΩi b˙aç-çana, illupa tal-idejn u anke l-bandsaw. L-istudenti qed jaraw b’g˙ajnejhom kif il-bennej tad-dg˙ajsa jrid ikun ukoll mastrudaxxa prim biex jirnexxilu jg˙awwe© u jpo©©i l-injama kif irid hu permezz ta’ teknika li ma ssibha fl-

ebda ktieb imma tg˙addi bilfomm minn persuna g˙al o˙ra u titg˙allimha biss b’˙afna esperjenza. Is-Sur Alex Gatt ma j˙allix lill-istudenti j˙arsu lejh biss, anzi jinvolvihom kemm jista’ jkun f’xog˙ol li hu adattat g˙alihom skont ir-regolamenti tas-sa˙˙a u tas-sigurtà. Grazzi g˙all-Pro©ett Kreattiv, listudenti tal-Iskola Sekondarja Subien tal-Verdala qed igawdu minn esperjenza unika li Ωgur se jiggwadanjaw minnha g˙al ˙ajjithom kollha. L-istudenti qed jitg˙allmu u jaraw quddiem g˙ajnejhom kif minn folji talinjam qed jibnu kajjik u frejgatina, u mhux biss, imma anke se jintuΩaw fir-Regatta tas-sena 2016. Grazzi mill-qalb lillPro©ett Kreattiv u anke lillKlabb tar-Regatta Bormla. Óajr lill-President tal-klabb is-Sur Graham Attard u lis-Segretarju s-Sur Adrian Micallef. Fuq kollox grazzi lill-bennej taddg˙ajjes, lis-Sur Alex Gatt, talpaçenzja u d-dedikazzjoni tieg˙u. Xi studenti mill-grupp stqarru mag˙na kemm-il darba li j˙ossuhom fortunati ˙afna li qed jing˙ataw din l-esperjenza. Qalulna li hi x-xewqa tag˙hom li forsi xi darba jibnu dg˙ajsa huma u/jew ikunu qaddiefa fuq dg˙ajsa tar-Regatta!

Il-Kruçiera tas-Sette Giugno g˙al Pozzallo organizzata mill-Malta Cruising Club (MCC) din is-sena fuq it-tielet edizzjoni tag˙ha mistennija tara flotta akbar mis-sbatax-il dg˙ajsa li kien hemm fuq l-avveniment is-sena l-o˙ra. Fuq din il-kruçiera dawk li mhumiex membri huma mistiedna biex jissie˙bu membri tal-MCC fuq dak li huwa meqjus b˙ala avveniment pjaçevoli g˙all-familja kollha. Is-sezzjoni tal-Lega Navale ta’ Pozzallo g˙al darb’o˙ra qed jestendu l-kollaborazzjoni entuΩjasta tag˙hom g˙all-‘3 ^ Veleggiata dei Cavalieri 2015’, kif l-avveniment, li qed isir ta˙t il-patroçinju talKomune ta’ Pozzallo, hu mag˙ruf fuq in-na˙a tat-tmiem tal-kruçiera ta’ 93km. Ripetizzjoni tal-proçedura tat-tluq tas-snin precidenti ter©a’ ti©i adottata, fejn kull dg˙ajsa t˙alli Malta skont il-veloçità ‘kruçiera’ tag˙ha. Dan ifisser li jekk dg˙ajsa g˙andha veloçità ‘kruçiera’ ta’ sitt nodi u nofs, din t˙alli Malta fis-sitta u nofs ta’ filg˙odu; dg˙ajsa b’veloçità ‘kruçiera’ ta’ 7 nodi titlaq fis-sebg˙a u kul˙add isegwi s-sistema. Proçedura b˙al din t˙alli d-dg˙ajjes fuq il-kruçiera invista ta’ xulxin g˙all-ma©©orparti tal-vja©© fejn id-dg˙ajjes kollha g˙andhom jaslu Sqallija bejn is-sag˙tejn u t-tlieta ta’ waranofsinhar jew qrib. Din is-sena il-Kruçiera tas-Sette Giugno tibda nhar il-Ìimg˙a 5 ta’ Ìunju fejn fl-ewwel lejl f’Pozzallo hemm ippjanata ikla ˙ut g˙al kul˙add. Nhar is-Sibt filg˙odu l-jottijiet Maltin flimkien ma’ dg˙ajjes o˙ra mil-Lega Navale Sezione di Pozzallo ser iba˙˙ru tul il-kosta ta’ Pozzallo. Novità – studenti jing˙aqdu fl-ekwipa©© Din is-sena t-tba˙˙ira tul il-kosta ta’ Pozzallo ser tkun karatterizzata minn novità vivaçi – kull dg˙ajsa ser tospita Ωew©t itfal Ωg˙ar li probabbilment se jkunu qed igawdu l-ewwel tog˙ma ta’ tba˙˙ir tag˙hom. Il-‘kadetti’, ta’ età bejn l-10 u t-12-il sena, kollha libsin brieret u t-shirts tal-Lega Navale Italiana, jattendu l-Istitut Ìenerali tal-Edukazzjoni Antonio Amore ta’ Pozzallo. Din l-inizjattiva se tipprovdi eçitament mhux biss g˙all-ba˙˙ara Ωg˙aΩag˙ ©odda iΩda wkoll g˙all-membri tal-familji tag˙hom u ˙bieb li se jkunu jsegwu din il-©irja tul il-kosta wkoll. Wara l-kruçiera ta’ filg˙odu, il-komunità marittima Maltija se ΩΩur limpjant tal-inbejjed mag˙ruf Planeta di Buonivini f’Noto g˙al preΩentazzjoni ta’ snbejjed u g˙aΩla ta’ prodotti tal-ikel tipiku Sqalli. Il-Óadd filg˙odu ser ssir quddiesa fil-Clubhouse tal-Lega Navale Sezione di Pozzallo fuq il-marina fejn ser ikunu rmi©©ati l-jottijiet Maltin.

ForMuLa 1kullhadd.com kÓ

tELLiEQa nru

24|05|2015 37

anaLiÛi ta’ LiaM GauCi Numru ta’ dawriet 78

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 260.286kM

Monako Monte Carlo

Circuit De Monaco

Dawra rekord M. Schumacher 2004 Rebbie˙ tal-2014 n. rosberg

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

rai 1 fis-14.00 Diretta

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

18°c

19°c

ri˙

umdità

16km/hr

75%

tLuQ iEÓor MiLL-PoLE Minkejja l-limitazzjonijiet ta’ veloçità li j©ibu mag˙hom il-karatteristiçi ta’ Monako, il-Mercedes re©g˙u wrew b’mod çar il-vanta©© tekniku li jgawdu fil-konfront tal-avversarji tag˙hom. Madankollu, din id-darba kien Hamilton li kiseb il-pole position hekk kif Rosberg g˙amel diversi Ωbalji Ωg˙ar li po©©ew lill-kollega tieg˙u f’poΩizzjoni komda biex jirba˙ il-Gran Premju tal-lum. G˙al darb’o˙ra, l-aktar sewwieq li wasal qrib tag˙hom kien Vettel li kiseb it-tielet post b’defiçit ta’ madwar tliet kwarti ta’ sekondi. Il-kwalifiki kienu aktar kumplikati g˙al Raikkonen illi llum se jitlaq mis-sitt post. Il-FinlandiΩ, però, sostna li l-problemi li esperjenza lbiera˙ ma kellhomx x’jaqsmu mal-inçident li kien involut fih fl-a˙˙ar sessjoni ta’ prattika. Minflok, huwa alloka t-tort lit-traffika li sab ma’ wiççu matul Q3, illi Ωammu milli jisfrutta l-potenzjal s˙i˙ tal-vettura tieg˙u. Ìlieda g˙all-punti IΩ-Ωew© sewwieqa tal-Ferrari kienu sseparati minn dawk tar-Red Bull, b’Ricciardo u Kvyat jispiççaw fir-raba’ u

l-˙ames post rispettivament. It-tim Awstrijaku qieg˙ed jittama li f’Monako ji©bor ammont kbir ta’ punti hekk kif it-traççat g˙andu g˙amla li timminimizza d-defiçit tar-rendiment li qed jesperjenzaw bil-magni Renault. Il-Force India wkoll waslu f’Monako bit-tama li ji©bru diversi punti wara ddiversi tlielaq diΩappuntanti li kellhom s’issa. Madankollu, kien biss Perez li wasal sa Q3 hekk kif Ωball fl-a˙˙ar kurva wa˙˙al lil Hulkenberg f’Q2. Fortunatament g˙all-Force India, però, il-ÌermaniΩ illum se jitla’ mill-˙dax-il post wara li Sainz u Grosjean sabu ru˙hom b’penalitajiet li rrelegawhom diversi poΩizzjonijiet. L-Ispanjol tat-Toro Rosso se jkollu jibda mill-pits wara li n-nuqqas tieg˙u li jiΩen il-vettura meta ntalab mill-uffiçjali tal-FIA wasslet g˙al din il-penalità kiefra. Madankollu, l-istess penalità tat poΩizzjoni og˙la lil Verstappen li tela’ mill-g˙axar g˙ad-disa’ post. Kemm Maldonado, kif ukoll Grosjean sostnew li kienu qeg˙din i˙ossuhom komdi bil-vetturi tag˙hom. Però, kien il-Venezwelan li rnexxielu jisfrutta lLotus tieg˙u bl-a˙jar mod hekk kif Ωball u penalità rrelegaw lill-FrançiΩ g˙as-sittax-il post.

DiΩappunti F’Monako l-McLaren urew il-kapaçità li jid˙lu fiΩ-Ωona punti. Madankollu, Button kien miΩmum milli jikseb poΩizzjoni tajba mill-bnadar sofor li ˙ar©u wara Ωball ta’ Rosberg. Min-na˙a tieg˙u, Alonso esperjenza problemi elettriçi fil-vettura tieg˙u li ankrawlu lvettura tieg˙u kmieni fi Q2. L-aspettattivi negattivi tas-sewwieqa tal-Williams kienu kkonfermati hekk kif it-tnejn li huma batew biex isa˙˙nu r-roti ta’ quddiem tag˙hom. Anke s-

sewwieqa tas-Sauber irrappurtaw problemi simili, bis-sitwazzjoni ta’ Ericsson tkun iggravata mit-traffiku li sab quddiemu fi Q1. Il-Manor waslu f’Monako bil-memorji tar-riΩultat eççellenti li kisbu fuq dan it-traççat fl-2014 frisk f’mo˙˙om. Madankollu, id-defiçit tekniku tag˙hom re©a’ kien prominenti lbiera˙ biΩ-Ωew© sewwieqa jispiççaw fid-dsatax u l-g˙oxrin post, sitwazzjoni li tjiebet xi ftit bil-penalità ta’ Sainz li se jitlaq mill-pits g˙ar-ra©uni li semmejna aktar ’il fuq.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Mercedes Nico Rosberg Mercedes Sebastian Vettel Ferrari Daniel Ricciardo Red Bull Daniil Kvyat Red Bull Kimi Raikkonen Ferrari Sergio Perez Force India * Carlos Sainz Toro Rosso Pastor Maldonado Lotus Toro Rosso Max Verstappen * Se jitlaq mill-pits min˙abba penalità

ÓIN

DISTAKK

1:15.098 1:15.440 1:15.849 1:16.041 1:16.182 1:16.427 1:16.808 1:16.931 1:16.946 1:16.957

0.342 0.751 0.943 1.084 1.329 1.710 1.833 1.848 1.8

LiL Hinn MiÇ-Çirkwit Id-deçiΩjonijiet tal-iStrategy Group, illi riçentement ˙abbar riformi kbar filFormula 1, komplew jiddominaw la˙barijiet matul il-©img˙a hekk kif kien hemm diversi persona©©i involuti f’dan l-isport li taw ir-reazzjonijiet tag˙hom g˙al dawn il-proposti. Madankollu, l-a˙barijiet involvew anke Ωviluppi li mhux soltu li tisma’ b˙alhom daqshekk kmieni fl-ista©un. Dan kien jinvolvi t-ti©did ta’ kuntratt, Ωvilupp li normalment huwa aktar komuni fit-tieni nofs tal-kampjonat meta t-timijiet jibdew i˙arsu ’l quddiem lejn l-ista©uni li ©ejjin. Madankollu, in-negozjati g˙al dan ilkuntratt, dak ta’ Hamilton malMercedes, ma kinux b˙al o˙rajn. Dan g˙ax il-Brittaniku g˙aΩel li jirrappreΩenta lilu nniffsu, sitwazzjoni li tawlet in-negozjati, li suppost tlestew sa Novembru li g˙adda, b’diversi xhur. Il-kuntratt il-©did tal-kampjun taddinja se jorbtu mal-Mercedes sal-2018. Però, huwa di©à qieg˙ed i˙ares lil hinn minnu hekk kif sostna li g˙andu l-intenzjoni li jibqa’ fil-Formula 1 anke meta jiskadi l-ftehim mat-tim ÌermaniΩ. Reazzjoni poΩittiva Kif semmejna qabel, fil-jiem li g˙addew is-su©©ett ta’ interess ewlieni g˙as-sewwieqa l-o˙ra kienu r-riformi li ppropona l-iStrategy Group biex ilFormula 1 jiΩdied l-interess fl-isport. G˙add kbir ta’ sewwieqa esprimew lappo©© tag˙hom g˙al dawn il-proposti, b’mod partikolari Fernando Alonso, li kien ilu jikkritika l-mod kif evolva dan l-isport. L-ekskampjun Spanjol sostna li dawn il-bidliet se jre©©a’ l-arlo©© lura g˙al

tal-laqg˙a tal-iStrategy Group kien Bernie Ecclestone li g˙adu mhuwiex konvint li l-m agni ibridi jag˙m lu sens fid-dinja tal-Formula 1. D an g ˙ax , s k ont hu, i t- t i p ta’ magni li jintuΩaw fil-F1 m’g˙andho m x ç ans l i ji nt uΩaw fi t- t or oq. G˙aldaqstant, l-argument li l-uΩu tag˙hom s e j˙ajjar li ll- kum paniji awtomobilistiçi jid˙lu f’din il-kategori ja biex jiΩvil up paw ir- riçe rki tag˙hom mhux tenibbli. M adank ol lu , i l - ko rd ina tur t al i Ωv il up p tal - m agni tal - Me rce de s , Andy Cowell qal li dan mhuwiex minnu. Dan g˙ax, minkejja li magni b’sa˙˙ithom daqs tal-F1 mhux se jint uΩa w g ˙al v e tt ur i t at - tor oq, i t teknolo©ija wara dawn iΩ-Ωew© tipi ta’ magni hija simili. G˙aldaqstant, timijiet b˙all-Mercedes jistg˙u juΩaw dak li jitg˙allmu fuq iç-çirkwiti biex jiΩviluppaw il-magni kummerçjali tag˙hom. Nuqqas ta’ progress

perjodu fejn il-vetturi kienu ferm aktar veloçi u t-tlielaq aktar interessanti. Dan il-kuntest mistenni li jwassal g˙al Ωieda fin-numru ta’ spettaturi fiç-çirkwit u dawk televiΩivi. Ricciardo wkoll laqa’ dawn il-proposti hekk kif sostna li se jΩidu rrispett tad-dilettanti lejn is-sewwieqa. Dan g˙ax, matul dawn l-a˙˙ar snin, ˙afna spettaturi esprimew il-fehma li lvetturi saru façli wisq biex jinstaqu. Huwa esprima wkoll il-fehma, li b’vetturi aktar kumplessi biex wie˙ed jikkontrollahom, anke s-sewwieqa se jie˙du aktar pjaçir jikkompetu hekk kif

ikollhom bΩonn juΩaw it-talent kollu tag˙hom biex jirnexxu. Aktar kawt kien Massa li qal li, minkejja li jkun tajjeb li l-vetturi jsiru aktar veloçi, fil-fehma tieg˙u l-aktar ˙a©a importanti hija li jiΩdiedu l-battalji bejn is-sewwieqa. Barra minn hekk, huwa sostna li trid ti©i indirizzata lproblema tan-nuqqas ta’ ˙oss talmagni biex tkun aççentwata Ω-Ωieda fir-rendiment tal-vetturi. Ma jaqblux Persuna li ma kinitx sodisfatta bl-eΩitu

Fl-a˙˙ar ta’ min isemmi li l-possibbiltà li l-Gran Premju tal-Indja jirritorna fil-kalendarju tal-Formula 1 kompliet titbieg˙ed din il-©img˙a. Dan hekk kif persuna anonima li allegat hija qrib l-amministraturi taççirkwit sa˙qet mal-midja Indjana li din it-tellieqa ma tistax issir g˙ax lostakli burokratiçi u ta’ tassazzjoni li wasslu g˙at-tne˙˙ija tal-Gran Premju f l- 2 0 1 4 g ˙ad hom ma © ew x meg˙lubin. G˙aldaqstant, ming˙ajr intervent radikali mill-Gvern Indjan, jidher li lmira ta’ Ecclestone li dan l-appuntament jirritorna s-sena d-die˙la mhux se jsir realtà.

38 24|05|2015

kullhadd.com

FUTBOL INGLIÛ

KÓ SPORTS

LOGÓOB GÓAL-LUM league . Dan il-plejer, li mistenni jing˙aqad ma’ New York City FC fissajf, huwa wie˙ed minn erba’ plejers li g˙amel aktar minn 600 apparenza fil-Premier League. It-tim ta’ City se jkun qed jispiçça fit-tieni post hekk kif çedew it-titlu lil Chelsea tant li l-futur tal-kowç preΩenti Manuel Pellegrini g˙adu flarja u ˙add ma jaf x’jista’ ji©ri. Huma se jkunu qed jilag˙bu kontra Southampton li l-ista©un tag˙hom qabeΩ kull aspettattiva, u jekk jirnexxilhom i©ibu riΩultat a˙jar minn Tottenham, ikollhom posthom garantit fl-Europa League tal-ista©un li ©ej, g˙alkemm dan jiddependi wkoll mill-eΩitu tal-finali tal-FA Cup.

Arsenal vs West Brom

16.00

Aston Villa vs Burnley

16.00

Chelsea vs Sunderland

16.00

Crystal Palace vs Swansea City 16.00 Everton vs Tottenham

16.00

Hull City v Manchester United

16.00

Leicester City vs QPR

16.00

Man. City vs Southampton

16.00

Newcastlev vs West Ham Utd

16.00

Stoke City vs Liverpool

16.00

NEWCASTLE VS WEST HAM

Min minn dawn se jsalva?

HULL CITY VS MAN. UNITED Hull City se jkunu qed jilqg˙u lil Manchester United f’darhom hekk kif huma qed ifittxu din il-log˙ba akkost ta’ kollox hekk irid li jkollhom tama li jsalvaw fil-Premier League IngliΩ. It-tim ta’ Steve Bruce b˙alissa jinsabu Ωew© punti ’l bog˙od minn Newcastle li qeg˙din fis-17-il post fla˙˙ar ©urnata, iΩda s-superjorità talgowls tal-istess Hull ifisser li t-Tigers isalvaw jekk Newcastle ji©u draw . Madankollu, din mhux se tkun façli g˙ax, apparti li tilfu l-a˙˙ar tliet log˙biet tag˙hom, se jkunu jiltaqg˙u ma’ tim li tul l-ista©un tejjeb il-

SERIE A RIÛULTATI TAL-BIERAÓ 3-1

Juventus v Napoli Genoa v Inter

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Empoli v Sampdoria Cesena v Cagliari Chievo v Atalanta Palermo v Fiorentina Parma v Verona Udinese v Sassuolo Milan v Torino

12.30 15.00 15.00 15.00 15.00

prestazzjonijiet tieg˙u. Min-na˙a tag˙hom, il-United m’g˙andhom pressjoni ta’ xejn hekk kif il-post fiç-Champions League huwa garantit permezz tar-raba’ post u huwa kwaΩi impossibbli li jaqbΩu lill-Arsenal min˙abba s-superjorità tal-gowls li g˙andu t-tim minn Londra. MAN. CITY VS SOUTHAMPTON Din se tkun l-a˙˙ar log˙ba g˙allmidfielder IngliΩ ta’ Manchester City Frank Lampard hekk kif it-tim tieg˙u se jkun qed jilqa’ lit-tim ta’ Southampton g˙all-a˙˙ar log˙ba tal-

Newcastle se jkunu qed jilag˙bu din il-log˙ba bit-tir f’mo˙˙hom li jirb˙uha g˙ax hekk kif biss jiggarantixxilhom sigurtà fil-Premier League. It-tim ta’ John Carver jinsab biss Ωew© punti fuq Hull, g˙alhekk reb˙a g˙all-Hull u draw jew telfa g˙al Newcastle jkun ifisser li dawn ikunu relegati hekk kif Newcastle g˙andhom inferjorità ta’ gowls meta mqabbla ma’ dik ta’ Hull. Il-Magpies tilfu disg˙a mill-a˙˙ar g˙axar log˙biet minkejja li meta ˙a l-kariga Carver, is-sitwazzjoni kienet ferm differenti. Min-na˙a tag˙hom, West Ham ukoll g˙andhom inçertezza fit-tim tag˙hom hekk kif il-poΩizzjoni talkowç Sam Allardyce hija mçajpra ˙afna tant li g˙ada mistenni jkunu f’laqg˙a fuq il-futur tal-istess Allardyce.

LOGÓOB GÓAL GÓADA 18.00

lazio v Roma

KLASSIFIKA TIM

Juventus Roma Lazio Napoli Fiorentina * Genoa Sampdoria * Internazionale Torino Palermo Milan Hellas Verona Sassuolo Chievo Udinese Empoli Atalanta Cagliari Cesena Parma

37 36 36 37 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36

26 18 20 18 16 15 13 13 13 11 11 11 10 10 10 8 7 6 4 6

8 13 6 9 10 11 15 13 12 13 13 11 13 12 11 17 15 10 12 6

3 5 10 10 10 10 8 10 11 12 12 14 13 14 15 11 14 20 20 24

70 51 66 68 55 58 45 53 43 49 50 45 45 27 40 42 36 43 36 29

22 28 34 50 44 42 39 42 42 51 49 61 56 37 51 47 53 65 67 71

86 67 66 63 58 56 54 52 51 46 46 44 43 42 41 41 36 28 24 17

TIM

Chelsea Manchester City Arsenal Man. United Liverpool Tottenham Southampton Swansea City Stoke City Everton West Ham United Crystal Palace West Brom Leicester City Sunderland Aston Villa Newcastle United Hull City Burnley QPR

37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37

25 23 21 20 18 18 18 16 14 12 12 12 11 10 7 10 9 8 6 8

9 7 9 9 8 7 6 8 9 11 11 9 11 8 17 8 9 10 12 6

3 7 7 8 11 12 13 13 14 14 14 16 15 19 13 19 19 19 19 23

70 81 67 62 51 57 54 46 42 48 44 46 37 41 30 31 38 33 27 41

31 38 35 37 42 53 31 48 44 49 45 51 47 54 50 56 63 51 53 68

84 76 72 69 62 61 60 56 51 47 47 45 44 38 38 38 36 34 30 30

PALERMO VS FIORENTINA

PUNTI OÓRA

Fiorentina se jkunu qed jivvja©©aw lejn Sqallija biex jilg˙abu kontra Palermo biex ikomplu jikkonsolidaw posthom fl-Ewropa li min-na˙a tag˙hom, it-tim Sqalli m’g˙andu l-ebda g˙an partikolari. It-tim ta’ Palermo g˙andu rekord kemxejn negattiv fejn reba˙ biss 2 log˙biet minn l-a˙˙ar tnax u dan tefa’ f’detriment ilbidu tajjeb li kellhom dan it-tim. IΩda, reb˙a b’gowl wie˙ed il-©img˙a l-o˙ra kontra Cagliari tista’ tg˙ollilhom il-moral. Min-na˙a tag˙hom, Fiorentina jafu li b’reb˙a kontra Palermo taççertahom minn post awtomatiku fil-kompetizzjoni tal-Europa League g˙all-ista©un li ©ej u dan ma jiddependix mit-timijiet ta’ madwarhom fil-klassifika, minkejja li g˙all-ma©©oranza tal-ista©un kienu ferm inkonsistenti.

LOUIS VAN GAAL JEMMEN LI DE GEA SE JIBQA’ MAL-UNITED

15.00 20.45

KLASSIFIKA TAL-LEAGUE

AC MILAN VS TORINO F’sta©un li kien diΩappuntanti ferm g˙al Milan u Pippo Inzaghi huma se jkunu qed jilag˙bu kontra Torino li g˙all-ewwel darba mill-1992, mhux biss qieg˙ed fuq Milan fil-klassifika, iΩda qieg˙ed ukoll fl-Ewropa filwaqt li Milan mhumiex qeg˙din hemm. Ta’ min wie˙ed isemmi li Torino, li qattg˙u ˙dax-il sta©un fisSerie B minn mindu Berlusconi qabad jirba˙ ma’ Milan, issa huma tim mudell min˙abba l-ista©un suççess li kellhom dan l-ista©un. G˙aldaqstant, hemm xnig˙at li l-istess Berlusconi qed ja˙dem kontra l-istess Inzaghi biex jer©a’ j©ib lura lil Carlo Ancelotti f’Milan iΩda wie˙ed g˙ad irid jara kemm dawn ir-rapporti huma minnhom. LAZIO VS ROMA Id-derby ta’ g˙ada ta’ Ruma se jkun aktar speçjali missoltu u dan min˙abba l-fatt li fin-nofs se jkun hemm kwalifikazzjoni g˙all-aqwa kompetizzjoni Ewropea, dik taç-Champions League. It-tieni post fis-Serie A g˙adu mhux ikkonfermat u g˙alhekk din il-log˙ba probabbilment se tiddeçiedi d-destin ta’ dawn it-timijiet minn Ruma. Minkejja li se jispiççaw dan l-ista©un ming˙ajr unur, Lazio jinsabu ftit ’il bog˙od milli l-ewwel sena ta˙t Stefano Pioli tkun suççess. Min-na˙a tag˙hom, Roma jridu jippruvaw jer©g˙u jsibu r-ritmu li kellhom flewwel parti tal-ista©un biex ikunu çerti minn kwalifikazzjoni f’din il-kompetizzjoni, iΩda mhux se tkun façli.

Il-kowç OlandiΩ ta’ Manchester United Louis van Gaal jemmen li l-gowler internazzjonali Spanjol David De Gea se jibqa’ mattim IngliΩ minkejja li hemm rapporti qawwija li dan jista’ jing˙aqad ma’ Real Madrid. Din l-ispekulazzjoni Ωdiedet meta dan il-gowler ta’ 24 sena, wara li kien sostitwit min˙abba xi injury, beda jxejjer lis-sapporters tal-istess United b˙allikieku kienet l-a˙˙ar log˙ba tieg˙u f’Old Trafford iΩda Van Gaal qal li din il-mossa m’g˙andhiex ti©i interpretata b˙ala sinjal li se jitlaq. Fl-a˙˙ar log˙ba tal-league kontra Hull City, De Gea jinsab dubjuΩ, madankollu Van Gaal jemmen u j˙oss li l-futur fit-tul ta’ De Gea huwa ssalvagwardjat. Fid-dawl tal-fatt li Victor Valdes jista’ jie˙u post De Gea g˙al din il-log˙ba, Van Gaal qal li j˙oss li dan il-gowler huwa tajjeb biΩΩejjed biex ikun il-gowler regolari ta’ dan it-tim IngliΩ iΩda appella biex l-ewwel in-nies jistennew l-eΩitu tal-futur ta’ De Gea. SAMI KHEDIRA JÓOSSU MWEÌÌA’ Il-midfielder ÌermaniΩ ta’ Real Madrid Sami Khedira akkuΩa lillklabb Spanjol li m’g˙adux jilag˙bu minkejja li kien lest biex jilg˙ab kemm fiΩikament kif ukoll mentalment. Fid-dawl ta’ dan kollu, Khedira jista’ jitlaq lil Real Madrid b’xejn fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un wara li t-ta˙ditiet dwar kuntratt ©did fallew. Numru kbir ta’ timijiet IngliΩi fosthom Chelsea, Manchester United, Arsenal, Liverpool u t-tim Taljan ta’ Juventus huwa rrapportat li kollha kemm huma jinsabu interessati fis-servizzi tieg˙u. Dan il-plejer ta’ 28 sena bilkemm lag˙ab minn mindu bdiet issena l-©dida, bir-Real jirreferu g˙al diversi injuries li allegatament kellu iΩda Khedira kkonferma mal-gazzetta Spanjola Marca li l-klabb Spanjol iddeçieda li m’g˙andux aktar is-servizzi tieg˙u. RAFA BENITEZ MA’ REAL MADRID? Il-kowç ta’ Napoli Rafael Benitez qed jissemma’ bi prominenza kbira hekk kif jinsab favorit li jkun il-kowç il-©did ta’ Real Madrid biex jie˙u post it-Taljan Carlo Ancelotti. Fil-fatt, il-kowç ta’ Taljan ta’ Real Madrid mistenni li j˙alli l-klabb wara l-log˙ba tal-biera˙ kontra Getafe. Ta˙ditiet bejn ir-rappreΩentanti taΩ-Ωew© na˙at jinsabu g˙addejjin ©mielhom, bil-kuntratt ta’ dan il-kowç ta’ 55 sena mistenni jiskadi x-xahar li ©ej, g˙alkemm g˙ad m’hemm xejn iffirmat uffiçjalment. Interessanti wkoll li West Ham kienu wkoll g˙amlu kuntatt ma’ dan l-ekskowç ta’ Liverpool u Chelsea.

SporTS kÓ

24|05|2015 39

kullhadd.com

FuTBol MalTi

Ritratti: STEPHEN GATT

Birkirkara jirBÓu l-Fa Trophy

Fil-finali li kien hemm ilbiera˙ tal-FA Trophy it-tim ta’ Birkirkara rnexxielu jitfa’ d-diΩappunt ta’ dan l-ista©un fil-league Malti wara dahru meta g˙elbu liç-champions Hibernians bl-iskor ta’ 2-0 biex Birkirkara reb˙u dan l-unur g˙all-˙ames darba fl-istorja tag˙hom kif ukoll is-Super Cup fil-bidu tal-ista©un kontra Valletta bl-iskor ta’ 2-1. Min-na˙a tag˙hom, it-tim ta’ Hibernians kienu qed ifittxu li jag˙mlu d-double wara 35 sena, iΩda dan ma kellux ikun. L-ewwel azzjoni tal-partita waslet proprju millKarkariΩi fil-5 minuta meta Ryan Camenzuli bir-ras niΩΩel lejn Ryan Scicluna li ©ie tajjeb quddiem il-lasta iΩda l-gowler ta’ Hibs Henry Bonello kien attent u ˙are© f’waqtu biex b’hekk bieg˙ed il-periklu. Hibs irrrea©ixxew fit-8 minuta minn azzjoni ta’ Jorge Pereira li tela’ tajjeb wa˙du quddiem il-lasta iΩda Haber ukoll kien attent u ˙are© minn postu biex itajjar il-ballun. Wara bidu tajjeb miΩ-Ωew© na˙at fl-

ewwel 10 minuti log˙ob, il-log˙ba naqqset mir-ritmu b’˙afna log˙ob maqsum f’nofs il-grawnd. Madankollu, kontra x-xejra tal-log˙ob Birkirkara marru fil-vanta©© fid-29 minuta. Kien freekick ta’ Ledesma li ta ballun tajjeb fil-kaxxa fejn kien Mauricio Matais Latini Mazzetti li minn quddiem il-lasta tefa’ g˙al ©ewwa b’semirovexxata bis-sapporters ta’ Birkirkara f’dellirju ta’ fer˙ biex b’hekk Birkirkara da˙lu jistrie˙u minn fuq. Fit-tieni taqsima, Birkirkara bdew b’sa˙˙ithom biex jirduppjaw l-iskor tant li fit-52 minuta kien hemm freekick dirett tas-solitu Ledesma li iΩda l-ballun g˙adda kemm kemm g˙oli mil-lasti Pawlisti. Fit-tentattiv tag˙hom biex isibu l-gowl tad-draw, Hibernians ippressaw lill-plejers KarkariΩi kemm setg˙u iΩda dawn tal-a˙˙ar ikkontrollaw tajjeb. F’xi mumenti, anke sforz id-disperazzjoni biex isibu l-gowl taddraw, il-plejers ta’ Hibernians kienu ftit erratiçi fil-

passa©©i tag˙hom. It-tieni gowl ta’ Birkirkara wasal fid-69 minuta meta minn cross mix-xellug ta’ Joseph Zerafa, indeçiΩjoni fid-difiΩa Pawlista, fejn kien pront Ledesma li approfitta minnha u minn quddiem il-lasta tefa’ fix-xibka wara Bonello biex frankament Birkirkara ssi©illaw ir-reb˙a. Fil-71 minuta, Birkirkara resqu viçin li jkabbru l-iskor meta xutt ta’ Paul Fenech ˙abat mal-lasta. Fid-79 minuta kien hemm cross ta’ Andrew Cohen li iΩda d-daqqa ta’ ras ta’ Rodolfo Soarez il-ballun g˙adda ftit barra. Wara li r-referee saffar tmiem il-log˙ba, inqalg˙u xi inçidenti li iΩda b’xi mod il-Pulizija preΩenti rnexxielha tikkontrolla ssitwazzjoni. Il-preΩentazzjoni tal-FA Trophy saret millPresident tal-Malta Football Association (MFA) Norman Darmanin Demajo fejn ippreΩenta t-trofew lill-captain ta’ Birkirkara Paul Fenech.

Referee: Andre Arciola

40 24|05|2015

kullhadd.com

kÓ LokALI

MINN ISSA ’L QUDDIEM

Miriam Dalli Membru Parlamentari Ewropew

Il-kummenti tal-pubbliku meta jkun qed ji©i diskuss is-su©©ett tal-immigrazzjoni u l-azzjoni talUnjoni Ewropea f’dan ir-rigward ˙afna drabi jkun: “Óafna kliem li ma huwa qed jissarraf f’xejn.” Wasal iΩ-Ωmien biex dan it-tip ta’ reazzjoni tibda titne˙˙a mill-˙sieb tan-nies billi niksbu l-bidliet li ilna s-snin nistennew. Il-passi li qed ji©u proposti permezz tal-A©enda dwar ilMigrazzjoni li ©iet ippreΩentata l-©img˙a li g˙addiet huma poΩittivi. Irridu ng˙idu li dan ilpjan ta’ azzjoni wasal wara li lParlament Ewropew ilu ja˙dem ˙afna u jimbotta lillKummissjoni biex to˙ro© b’azzjoni wa˙da u mag˙quda fuq l-immigrazzjoni. L-istess ilu jag˙mel pajjiΩna fejn, ta˙t din lamministrazzjoni, l-insistenza Ωdiedet mhux ftit. Madankollu, dan kollu ma jkun ifisser xejn jekk issa l-gvernijiet tal-Istati Membri ma japprovawx dak li qed ji©i ssu©©erit. Intant, filwaqt li hu tajjeb li fla˙˙ar hemm din l-azzjoni, mhux kulma hu qed ji©i ssu©©erit huwa l-ideali. Din la©enda tinkludi sistemi ©odda dwar rilokazzjoni u resettlement ta’ immigranti ma˙duma skont il-Prodott Domestiku Gross, ilpopolazzjoni, kemm dak ilpajjiΩ irçieva applikazzjonijiet g˙al refu©ju, u l-qg˙ad fil-pajjiΩ li jkun ser jilqag˙hom. Sistema, iΩda, li ma ti˙ux inkunsiderazzjoni l-kobor ©eografiku talpajjiΩ meta a˙na wie˙ed millaktar pajjiΩi densi fid-dinja. Filwaqt li tpo©©i iktar flus u

riΩorsi fuq it-tiftix u s-salvta©© u tipproponi azzjoni fuq it-traffikanti tan-nies, din l-a©enda iΩda ma tbiddilx is-sistema ta’ Dublin. Ir-regoli ta’ Dublin jitfg˙u l-piΩ fuq il-pajjiΩi talfruntiera tal-UE peress li jorbothom li jΩommu huma kull immigrant li jissalva u jidda˙˙al fi xtuthom. Ir-regoli ta’ Dublin iridu jinbidlu darba g˙al dejjem. Sistema li ma ˙admitx ma tistax tinΩamm. Dwar dan tkellimt fis-sessjoni plenarja fi Strasburgu matul din il-©img˙a fejn iddibattejna dwar l-immigrazzjoni u l-A©enda talKummissjoni. Jidher li hemm Stati Membri o˙ra li komdi j˙allu l-piΩ fuq pajjiΩi b˙al Malta, l-Italja u l-Greçja. Çertu mexxejja Ewropej mhux lesti jilqg˙u kwoti ta’ rilokazzjoni u resettlement. Dawn l-istqarrijiet juru biss li hemm pajjiΩi komdi ma jag˙mlu xejn u j˙allu l-piΩ fuq pajjiΩi li spiççaw qed i©orru l-problema wa˙edhom. Id-diskussjoni m’g˙andhiex tkun jekk dan il-proçess isirx jew le, imma d-diskussjoni g˙andha tiffoka fuq kif g˙andu jinqasam il-piΩ – l-hekk imsej˙a distribution key . Imma l-attitudni li ˙adu çertu mexxejja Ewropej turi biss li m’hemmximpenn biex is-sitwazzjoni tkun indirizzata. Nifhem il-biΩg˙at politiçi tal-mexxejja, nifhem wkoll il-biΩg˙at tan-nies dwar ir-resettlment ta’ 20,000 persuna li jista’ jidher ta’ piΩ fuq xi pajjiΩi partikolari. Però, l-Istati Membri fil-periferija, inkluz Malta, ma kellniex il-lussu li

ng˙idu le u ©arrejna r-responsabbiltà tag˙na meta tajna kenn lil min kien ˙aqqu. Min-na˙a tal-Kummissjoni Ewropea rridu naraw skadenzi u pressjoni qawwija biex, dak li ©ie propost, issa jitwettaq. Ilmexxejja politçi jridu jag˙rfu ssens tal-mument u juru li lEwropa hija l-pro©ett ta’ solidarjetà li n˙olqot biex tkun. Din l-azzjoni, g˙alkemm kruçjai li ssir g˙ax tibda’ tnaqqas mill-pressjoni fuqna, filwaqt li tg˙in biex insalvaw il-˙ajja umana, mhijiex ser issolvi kollox. Wa˙da miç-çwievet prinçipali g˙al soluzzjoni fit-tul tibqa’ l-Libja. Imma l-instabbiltà politika, id-dubji dwar il-le©ittimità istituzzjonali u l-konflitt vjolenti ta’ b˙alissa jfissru li ma hemmx awtorità wa˙da çentrali li nistg˙u niddjalogaw mag˙ha. Jiena nemmen, iΩda, li ma g˙andniex nistennew li tissolva din il-kriΩi biex na˙dmu malLibja fuq l-immigrazzjoni, anzi. Fil-fatt, fil-©img˙at li g˙addew ressaqt il-proposta li l-immigrazzjoni tkun inkluΩa direttament u ’l fuq nett fit-ta˙ditiet ta’ paçi g˙al-Libja li qed jitmexxew mill-mibg˙ut tan-Nazzjonijiet Uniti, Bernardino Leon. Dan bil-˙sieb li gvern eventwali Libjan ta’ g˙aqda nazzjonali jkun di©à marbut li jag˙ti prijorità lill-˙idma dwar l-immigrazzjoni. Óamsa u sittin Membru Parlamentari Ewropew o˙ra qablu ma’ dan il-kunçett u ffirmaw l-ittra li bg˙att lil Bernardino Leon. U ninsab sodisfatta li l-appell

tag˙na ma waqax fuq widnejn torox. Fir-risposta li bag˙at din il-©img˙a, Leon assigurana li limmigrazzjoni u l-©lieda kontra t-traffikanti tal-bnedmin ser tkun tabil˙aqq inkluΩa b˙ala parti mit-ta˙ditiet ta’ paçi, ta˙ditiet li ser jorbtu lill-Gvern Libjan eventwali ta’ g˙aqda nazzjonali. Irridu naraw li lproçess ta’ paçi fil-Libja jibqa’ jing˙ata l-attenzjoni u l-appo©© li ˙aqqu. Finalment irridu nindirizzaw dak li hu s-sors ta’ dan kollu – il-˙ajja diffiçli, kultant iddisprata tan-nies f’çertu Ωoni tal-Afrika. L-Parlament Ewropew li jiena membru fih qieg˙ed jag˙mel ilparti tieg˙u. PereΩempju, din il©img˙a vvutajna fuq li©i biex ilkumpaniji Ewropej jibdew juru li s-sorsi minn fejn qeg˙din ji©ibu çertu minerali, li huma mag˙rufa b˙ala conflict minerals , ikunu jimxu mal-li©ijiet. Dan biex naqtg˙u finanzjament indirett li jista’ jkun hemm g˙all-operazzjonijiet li jabbuΩaw mill-˙addiema u jiffinanzjaw il-gwerer. Jekk in©ibu dawn l-azzjonijiet flimkien jo˙ro© li dak li qed isir fuq l-immigrazzjoni, li hi realtà globali, mhuwiex biss kliem. Jien ser inkompli na˙dem biex din il-kuxjenza li qamet tul il-©img˙at li g˙addew ma tmutx fix-xejn. Il-poplu Malti u n-nies ta’ rieda tajba fl-Afrika jist˙oqqilhom soluzzjonijiet u l-Ewropa g˙andha r-responsabbiltà li trid i©©orr.