Kullhadd 24.08.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

tItKELLEM

L-ENEMALtA DWAR IL-qtUGÓ tAD-DAWL Il-Óadd 24 ta’ Awwissu, 2014 Óar©a Nru 1,102

Ara pa©na 4

Prezz ›0.80

NIÛVELAW SKEMI ÌODDA GÓAt-tURIÛMU

Il-Gvern qed jippjana skemi ©odda g˙an-negozji Ω-Ωg˙ar u r-ristoranti li mistennija jkunu ta’ benefiççju mhux biss g˙at-turiΩmu, iΩda anke g˙an-negozju nnifsu. Mistqosi mill-gazzetta KullÓadd rigward inizjattivi speçifiçi li l-Ministeru g˙atTuriΩmu se jie˙u biex ikompli jibni fuq is-suççessi sostanzjali ta’ din is-sena, kelliema g˙all-Ministeru Ωvelat kif il-Gvern qed ja˙dem fuq Ωew© skemi ©odda.

’IL fUq MINN 4,000 EVAKWAtI

L-ewwel skema hija dik ta’ programm ta’ g˙ajnuna lin-negozji Ω-Ωg˙ar biex dawn ikunu jistg˙u jtejbu dejjem iktar il-prodott li joffru, filwaqt li t-tieni skema toffri l-opportunità lir-ristoranti sabiex jakkwista çertifikat ta’ kwalità b’rabta mas-servizzi tag˙hom. Ara pa©na 5

EVALWAZZJONI MILL-ÌDID

20 MILJUN GÓALL-ISKEJJEL

It-total ta’ nies evakwati mil-Libja lejn Malta bl-ajru u bil-ba˙ar fil-˙ames ©img˙at ta’ bejn nofs Lulju u nofs Awwissu kien ta’ 4,203. Il-ma©©oranza assoluta ta’ dawn il-persuni kienu barranin u g˙alhekk dawn qabdu titjiriet lejn pajjiΩhom hekk kif waslu Malta, u kienu biss 211 il-Maltin li ©ew evakwati lejn pajjiΩna. Din l-informazzjoni ng˙atat millUffiççju tal-Prim Ministru fuq talba ta’ din ilgazzetta.

Il-Gvern qed jikkunsidra li jer©a’ jevalwa l-kaΩijiet ta’ persuni b’diΩabbiltà li jgawdu minn dik mag˙rufa b˙ala blue badge u li permezz tag˙ha jkunu jistg˙u jipparkjaw f’parke©©i riservati g˙allpersuni b’diΩabbiltà. Dan qalu kelliem g˙asSegretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabbiltà meta mistoqsi minn din il-gazzetta dwar il-possibbiltà ta’ abbuΩi relatati ma’ din ilbadge.

Il-Ministru g˙all-Edukazzjoni lbiera˙ ˙abbar li l-Gvern se jinvesti xejn inqas minn €20 miljun g˙all-manutenzjoni tal-iskejjel madwar Malta u G˙awdex. JirriΩulta li matul dan is-sajf di©à ntefqu €8 miljun f’manutenzjonijiet f’erbg˙in skola, liema xog˙ol mexa b’pass mg˙a©©el biex l-iskejjel se jkunu lesti g˙all-bidu tas-sena skolastika li ©ej dalwaqt.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 4

Ara pa©na 3

Lokali

02 24.08.2014

EvALwAZZJONI mILL-ÌDID TAL-BLUE BADGES KITBA TA’ RITIANNE AGIUS Il-Gvern irid li jkun hemm evalwazzjoni mill-©did tal˙ru© tal- blue badges , li jippermettu lill-individwu li jipparkja fi spazju riservat g˙allpersuni b’diΩabbiltà. Dan qalu kelliem g˙as-Segretarjat Parlamentari g˙all-Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva meta mistoqsi millKullÓadd fuq il-possibilità ta’ abbuΩi. Ftit taΩ-Ωmien ilu lKummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiΩabbiltà (KNPD) appellat biex ji˙raxu l-multi g˙al min jinqabad jipparkja fi spazju riservat g˙all-persuni b’diΩabbiltà u ma jkollux ilblue badge li tag˙tih permess li jipparkja f’dak il-lok partikolari. Diversi persuni esprimew ilfehma tag˙hom favur dan lappell, iΩda fl-istess waqt sa˙qu li qabel il-pieni ji˙raxu, ikun tajjeb li l-awtoritajiet jevalwaw il-˙ru© tal- blue badges biex jaraw li ma jkunx hemm abbuΩi, fejn persuni jing˙ataw blue badge minkejja li ma jkunux intitolati g˙aliha. X’inhuma l-kriterji? Din il-gazzetta g˙alhekk staqsiet lis-Segretarjat Parlamentari g˙all-Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva x’inhuma l-kriterji biex wie˙ed ikun jista’ jikkwalifika g˙al din ilblue badge , jew

permezz ta’ pum mal- isteering • Persuni li g˙andhom diΩabbilità fiΩika permanenti u sostanzjali li ma jimxux jew jimxu b’diffikultà kbira ˙afna, jew jekk kull sforz ta’ mixi jistà jservi ta’ detriment g˙al ˙ajjiet il-persuna, u liema persuna tuΩa il-karozza b’mod regolari • Persuni b’DiΩabbiltà mentali permanenti severa jew li g˙andhom im©ieba diffiçli severa, persuni li g˙andhom bΩonn l-g˙ajnuna jew superviΩjoni frekwenti matul il-©urnata u matul il-lejl u juΩaw il-karozza b’mod regolari Possibiltà reali ta’ abbuΩi

kif inhi mag˙rufa l-iktar b˙ala blue sticker. Kelliem g˙as-Segretarjat wie©eb li biex wie˙ed tin˙ari©lu l-Blue Badge, irid lewwel ikun irre©istrat malKNPD. Tabib jara b’appuntament l-applikant fl-uffiçini talKummisjoni. Blue Sticker tista’ tin˙are© kemm g˙al Ωmien permanenti kif ukoll temporanjament. F’kaΩ li lapplikazzjoni ti©i irrifjutata, l-

applikant jistà jappella billi jikteb lill-bord tal-appell. Ilkelliem speçifika li lKummisjoni tag˙mel biss ixxog˙ol amministrattiv. Dawn huma l-Kriterji biex wie˙ed jikkwalifika g˙al Blue Badge, bl-eççezzjoni ta’ tfal ta˙t sentejn l ima jikkwalifikawx: • Persuni li g˙andhom diΩabbilità permanenti filvista tag˙hom li tirriΩulta

anke wara korrezzjoni f’nuqqas ta’ vista li ma tibqax 6/60 fl-g˙ajn bl-a˙jar vista jew li tillimita l-parti li wie˙ed g˙al anqas minn angolu ta’ 20 grad u li juΩaw karozza b’mod regolari • Persuni b’DiΩabbilità severa permanenti fiΩ-Ωew© dirg˙ajn u li jsuqu karozza regolarment, pero ma jistg˙ux juΩaw l- isteering wheel ta’ karozza b’idejhom anke jekk

Mistoqsi dwar il-possibilità ta’ abbuΩi, il-kelliem spjega li l-Gvern b˙alissa g˙addej b’ta˙didiet mal-korp talPulizija biex ti©i riveduta ilforma tal- blue sticker biex neliminaw abbuΩi ta’ stickers falsifikati. Apparti minn hekk il-Gvern irid li jkun hemm evalwazzjoni mill-©did ta’ dawn il- badges u kif ukoll infurzar bis-serjetà kontra min jinqabad jabbuΩa mis-sistema. Biex wie˙ed jirraporta abbuΩ irid jirrikori g˙and ilKorp tal-Pulizija jew g˙and ilKNPD. Importanti li wie˙ed jie˙u n-numru fuq il-blue badge u mhux tan-number plate.

4,203 EvAkwATI mIL-LIBJA ID-DETTALJI SER It-total ta’ nies evakwati milLibja lejn Malta bl-ajru fil-˙ames ©img˙at ta’ bejn il-15 ta’ Lulju 2014 u l-20 t’Awwissu 2014 kien ta’ 4,203. Il-ma©©oranza assoluta ta’ dawn il-persuni kienu barranin u g˙alhekk dawn qabdu titjiriet lejn pajjiΩhom hekk kif waslu Malta. Dan ifisser li pajjiΩna kien biss ta’ pont g˙al dawn ilbarranin biex ja˙arbu millinstabbilità tal-Libja u jmorru lura pajjiΩhom. Din l-informazzjoni, li ng˙atat mill-Uffiççju tal-Prim Ministru fuq talba ta’ din il-gazzetta, turi wkoll li kienu 211 il-Maltin li ©ew evakwati bl-ajru lejn pajjiΩna. Jidher li l-ma©©oranza talMaltin ppreferew li jivvja©©aw bl-ajru, hekk kif l-ammont ta’ dawk li ©ew Malta b’titjira jammonta g˙al 177, filwaqt li dawk li ©ew bil-ba˙ar kienu biss 34. Din it-tendenza kienet l-istess g˙all-Ewropej, fejn 327 ©ew blajru u 233 ©ew bil-ba˙ar. L-istess, iΩda, ma jistax jing˙ad g˙all-barranin li ©ejjin minn pajjiΩi terzi. Dawn dehru li ppreferew jivvja©©aw bil-ba˙ar, bl-ammont ta’ dawk li ©ew bilvapur ila˙˙aq 1985, u dawk li ©ew bl-ajru li kien biss ta’ 1447. Dawn iç-çifri urew ukoll li kien hemm ˙afna iktar barranin minn pajjiΩi terzi li ©ew evakwati, milli barranin mill-Unjoni Ewropea.

JITÓABBRU GÓADA

Il-Ministru g˙all-Ambjent, Ûvilupp Sostenibbli u Tibdil fil-Klima Leo Brincat qal lil din il-gazzetta li g˙ada se jkun qed i˙abbar iddettalji tad-deçiΩjoni tal-kabinett b’rabta mal-pro©ett ta’ kummerçjalizzazzjoni tal-Park tal-Familja f’Wied il-G˙ajn. Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda L-Orizzont irrapporta li kien hemm 15-il entità li kienu interessati li jwettqu pro©etti f’dan il-park, liema pro©etti g˙andhom l-iskop li jkomplu jag˙mlu dan il-park iktar attraenti g˙all-familji. Fost dawn il-15-il entità intqal li hemm l-Inspire, il-klabb tal-futbol ta’ Wied il-G˙ajn stess, il-klabb tal-hockey ta’ Tas-Sliema u MC Adventure, li jispeçjalizzaw f’tixbit mal-blat. Jidher li Ω-Ωoni proposti g˙all-kummerçjalizzazzjoni huma listalel, ir-rock climbing area, iΩ-Ωona tar-ristorant u t-tea rooms, iΩ-Ωona ta’ madwar il-kappella, iΩ-Ωona tal-annimali, l-amfiteatru, iΩ-Ωona miftu˙a u ç-çentru agrarju.

Lokali

24.08.2014 03

Il-PulIzIja mxIet skont Il-PRassI L-interventi tal-Pulizija

Fil-kaΩ tar-ra©el li beda jipprotesta ming˙ajr ebda permessi ˙dejn Kastilja fl-4 ta’ Awwissu li g˙adda, jirriΩulta li l-Pulizija mxiet skont il-prassi legali. Mal-˙©ie© tal-karozza ta’ dan ir-ra©el kien hemm kumment rigward id-deçiΩjonijiet li jittie˙du mill-MEPA. Kif ©raw l-affarijiet Mistoqsija minn din il-gazzetta, kelliema g˙all-Ministeru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali tat spjegazzjoni dettaljata ta’ kif ©raw il-fatti. JirriΩulta li dan irra©el, apparti li beda jipprotesta ming˙ajr il-permessi neçessarji, kien ipparkjat b’mod li beda jimblokka t-traffiku. Apparti hekk, huwa beda kontinwament jinjora l-ordnijiet li bdew jag˙tuh il-Pulizija preΩenti fuq il-post, fosthom biex ine˙˙i l-karozza min-nofs. Dan ir-ra©el baqa’ jippersisti u g˙alhekk il-Pulizija tawh çitazzjoni. Fil-©urnata ta’ wara, ji©ifieri

fil-5 ta’ Awwissu, dan l-istess persuna re©a’ mar jipparkja quddiem Kastilja, ipparkjar li huwa perikoluΩ kif ukoll kontra l-li©i. Din id-darba l-Pulizija marret titkellem mieg˙u u talbitu, biex jekk irid, jirrapporta

fl-g˙assa tal-Belt Valletta biex ikun jista’ jesprimi l-fehma tieg˙u b’konformità mal-li©i. Fit-8 ta’ Awwissu, dan irra©el, re©a’ sfida l-li©i u pparkja b’mod li beda jostakola ttraffiku. Iktar minn hekk, huwa

beda jdur mar-roundabout ta’ quddiem Kastilja b’mod perikoluΩ u g˙al darb’o˙ra ma mexiex mal-istruzzjonijiet talPulizija meta ordnawlu biex ine˙˙i l-karozza li kienet ipparkjata illegalment.

F’dan l-istadju l-Pulizija kienet kostretta li tinterroga lil dan irra©el. Meta kien mistoqsi, huwa sostna li jinsab ta˙t kura psikajtrika u g˙alhekk ©ie referut g˙aç-Çentru tas-Sa˙˙a tal-Furjana. Minn hemmhekk huwa kien irreferut g˙al Psychiatric Unit ©ewwa Mater dei fejn ©ie eΩaminat minn psikajatra. Filwaqt li wie˙ed jifhem li kull individwu g˙andu d-dritt li jipprotesta u jsemma’ le˙nu b’mod liberu, dan l-individwu jidher li ma kellux il-permessi ddettati mil-li©i biex jag˙mel dan. G˙alhekk, f’dan il-kaΩ, ilPulizija osservat il-prassi kollha kif titlob il-li©i. Dan jistona bil-qawwi marrappurta©© evidentement parti©©jan ta’ sezzjoni tal-istampa li tat l-impressjoni li l-pulizija kienet arrestat lil dan ir-ra©el u ppruvat tg˙addih b’mi©nun sempliçiment g˙ax kien qed ‘jipprotesta b’mod paçifiku’.

InvestIment ta’ €20 mIljun f’xogÓlIjIet ta’ manutenzjonI fl-Iskejjel Is-Sibt filg˙odu, il-Ministru g˙allEdukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo Ωar diversi skejjel madwar Malta u G˙awdex u segwa l-manutenzjonijiet li g˙addejjin b˙alissa. Il-Gvern se jinvesti €20 miljun g˙al dawn il-manutenzjonijiet fi skejjel madwar Malta u G˙awdex. Il-Ministru Bartolo ˙abbar li matul ix-xhur tas-Sajf di©à ntefqu €8 miljun f’manutenzjonijiet f’erbg˙in skola f’Malta u f’G˙awdex. Dawn il-manutenzjonijiet huma bΩonjuΩi biex jg˙inu fl-iΩvilupp tal- middle schools u fit-tag˙lim koedukazzjonali. Apparti hekk, qed isiru tiswijiet fuq binjiet o˙ra li t˙allew abbandunati g˙al ˙afna Ωmien minn amministrazzjoni preçedenti. Il-Ministru Ωar ix-xog˙lijiet li b˙alissa g˙addejjin fl-Iskola Nazzjonali g˙all-Isports f’Pembroke, pro©ett li se jiswa madwar €1.6 miljun. Ìaladarba jitlestew ix-xog˙lijiet kollha me˙tie©a, din l-iskola se tilqa’ madwar 225 student.

Il-Ministru Bartolo mar ukoll ilKulle©© ta’ Santa Margerita f’Bormla, li qabel kienet skola sekondarja tal-bniet u li issa se

tkun middle school, biex josserva l-iΩviluppi li g˙addejjin b˙alissa. F’din l-iskola ©ew investiti madwar €2.1 miljun u t-tieni faΩi

tal-iΩvilupp se jitlesta s-sena ddie˙la. Huwa mistenni li wara li jitlesta dan il-pro©ett, iΩ-Ωona madwar l-iskola se tesa’ 6000

metru kwadru; Ωieda ta’ 2,271 metru kwadru minn kif kienet qabel. Iktar minn hekk, ©ew installati kameras tas-CCTV kwaΩi f’kull middle school talkoedukazzjoni flimkien ma’ g˙amara ©dida u façilitajiet sanitarji ©odda. Il-Ministru stqarr li huwa jinsab kuntent li x-xog˙ol tkompla g˙addej b’ritmu mg˙a©©el fixxhur tas-Sajf biex b’hekk u˙ud minn dawn l-iskejjel ikunu lesti g˙as-sena skolastika li jmiss. Huwa sa˙aq li l-istudenti kif ukoll l-edukaturi jist˙oqqilhom li ja˙dmu f’ambjent mg˙ammar bil-façilitajiet. Fi kliem il-Ministru Bartolo, dawn huwa importanti min˙abba l-fatt li “l-ambjent jg˙in biex l-istudenti jie˙du gost jitg˙allmu”. Huwa kkonkluda ddiskors tieg˙u billi sa˙aq li dan linvestiment ta’ €20 miljun huwa xhieda konkreta tal-˙idma li qed jag˙mel il-Gvern fil-qasam taledukazzjoni u aççenna l-fatt li kien hemm Ωieda ta’ fondi g˙al dawn il-manutenzjonijiet meta mqabbel mas-sena l-o˙ra.

Lokali

04 24.08.2014

X’ÌARA EÛATT?

IR-RAÌUNIJIET TEKNIÇI WARA L-QTUGÓ TAD-DAWL MINN LIAM GAUCI U GLEN FALZON Nhar it-Tlieta tal-©img˙a li g˙addiet, preçiΩament fittmienja nieqes g˙axra ta’ filg˙axija, kien hemm spluΩjoni fiç-çentru ta’ distribuzzjoni talelettriku fil-Marsa. Dan iç-çentru jinsab fil-qasam industrijali tal-Marsa u huwa responsabbli mis-suppliment tad-dawl g˙al diversi lokalitajiet fiç-çentru u fin-na˙a t’isfel. Dawn jinkludu l-Belt Valletta kif ukoll il-postijiet tal-madwar u postijiet finna˙a t’isfel ta’ Malta fosthom BirΩebbu©a u l-ir˙ula tal-madwar. Mistoqsi minn din il-gazzetta, kelliem g˙all-Enemalta spjega li l-ispluΩjoni se˙˙et wara ˙sara fil- cable 11kV li kien ˙iere© minn dan iç-çentru biex jissupplixxi l-elettriku f’dawn lin˙awi. Din l-ispluΩjoni kkawΩat ukoll nirien f’wa˙da mill-kmamar tal-istess bini. Fortunatament, fil-˙in talispluΩjoni, ma kien hemm ˙add f’dan iç-çentru ta’ distribuzzjoni. Hekk kif se˙˙et lispluΩjoni ntfew ukoll l-impjanti tal-©enerazzjoni tal-elettriku fl-Istazzjoni tal-Elettriku ta’ Dellimara b˙ala prekawzjoni. Min˙abba din l-istess prekawzjoni kien hemm qtug˙ fil-provvista madwar Malta kollha. Ûew© emer©enzi kbar F’dan l-isfond, l-Enemalta kellha Ωew© emer©enzi kbar: nirien f’kamra importanti talinstallazzjoni u qtug˙ ta’ dawl kullimkien. G˙al dawn l-

emer©enzi l-Enemalta g˙andha pjanijiet ta’ emer©enza a©©ornati biex jilqg˙u sitwazzjoniet b˙al dawn. G˙alhekk, bl-g˙ajnuna tal-Pulizija, tadDipartiment tal-Protezzjoni Çivili, ˙addiema tas-Sezzjoni tan-Nar tal-Enemalta, ˙addiema o˙rajn mis-Sezzjoni tad-Distribuzzjoni u minn sezzjonijiet o˙ra, in-nirien ©ew ikkontrollati fl-inqas ˙in possibbli. EΩattament wara, il˙addiema tal-Enemalta bdew b’˙idma kontinwa biex ire©©g˙u lura l-provvista taddawl liç-çittadini. Il-provvista bdiet ting˙ata ftit minuti wara l-inçident, blewwel provvista ting˙ata flin˙awi ta’ Marsaskala u wara kompliet tinxtered ma’ lokalitajiet o˙rajn. Waqt l-andament ta’ dan ix-xog˙ol, sfortunatament, re©a’ kien hemm diffikultà o˙ra u g˙al xi mumenti re©g˙et inqatg˙et il-provvista mill-©did. Madankollu, din mill-ewwel bdiet ting˙ata lura peress li ma kienx hemm g˙alfejn jer©g˙u jinxteg˙lu mill-©did l-impjanti kollha. Sa xis-sieg˙a u nofs ta’ filg˙odu, il-provvista kienet ©iet lura fillokalitajiet kollha minbarra dawk l-in˙awi mqabbdin maççentru tad-distribuzzjoni talMarsa, fejn se˙˙et l-ispluΩjoni. Minkejja li ma kienx hemm ˙sarat kbar fil-Marsa, xorta wa˙da kien hemm il-bΩonn li jsir xog˙ol estentiv. Fil-fatt, wa˙da mill-kmamar tal-iswitch gear ta’ dan iç-çentru nqerdet g˙al kollox. B’hekk, il-

g˙addejjin. Óidma biex ikollna provvista sostenbbli

˙addiema tal-Enemalta kellhom jo˙olqu konnessjonijiet alternattivi biex jipprovdu lelettriku permezz ta’ apparat u cables o˙rajn. L-in˙awi li kienu mqabbda mal-cables u lapparat li sofrew ˙sarat binnirien tat-Tlieta kellhom ji©u mog˙tija l-provvista b’mod temporanju permezz ta’ konnessjonijiet o˙rajn. Dan sar biex il-klijenti f’dawn l-in˙awi jer©a’ jkollhom l-elettriku flinqas ˙in possibbli. Madankollu, dan l-intervent ta’ emer©enza qed iΩid ilpressjoni fuq partijiet o˙ra talgrid fl-istess re©jun. G˙alhekk, l-Enemalta avΩat lill-pubbliku li

fil-jiem ta’ wara seta’ jkun hemm xi qtug˙ ta’ dawl f’xi n˙awi li jie˙du l-provvista tag˙hom mill-istess çentru ta’ distribuzzjoni. Il-˙sarat estensivi f’dan iç-çentru affettwaw u˙ud mill-modi alternattivi ta’ kif l-elettriku jitwassal g˙and il-pubbliku f’dawn l-in˙awi. G˙alhekk, f’eventwalità o˙ra li tista’ tinqala’ fil-futur, lEnemalta qieg˙da ta˙dem qatig˙ biex ikollha konnessjonijiet alternattivi o˙rajn ˙alli tkun f’qag˙da a˙jar li tilqa’ g˙al dawn il-˙sarat. Linvestigazzjonijiet tal-Pulizija, tal-Enemalta, kif ukoll l-inkjesta ma©isterjali g˙adhom

Fid-dawl ta’ dan kollu, f’kummenti li ta lil din il-gazzetta, kelliem g˙all-Ministru g˙allEner©ija u l-Konservazzjoni talIlma sostna li “il-Gvern beda sa mill-ewwel jum ja˙dem biex f’pajjiΩna jkollna provvista ta’ ener©ija sostenibbli. Dan qed jag˙mlu kemm fil-©enerazzjoni permezz ta’ investiment fissena li ©ejja, kif ukoll bi pjan ta’ investiment fid-distribuzzjoni g˙all-˙ames snin li ©ejjin flimkien mas-sie˙ba strate©içi tal-Enemalta”. Il-kelliem g˙all-Ministeru Ωied jg˙id li. wara li l-Gvern preçedenti m’g˙amilx l-investiment me˙tie©, dan il-Gvern beda minnufih ja˙dem biex ibiddel ir-rotta tal-Enemalta, inkluΩi rrotta finanzjarja. Dan l-impenn ©ie rrikonoxxut anke millKummissjoni Ewropea, minn a©enΩiji ta’ kreditu internazzjonali, kif ukoll mill-Fond Monetarju Internazzjonali. Fla˙˙ar nett il-Ministru kkonkluda billi qal li, g˙all-kuntrarju g˙al dak li kien ji©ri ta˙t amministrazzjoni preçedenti, Gvern Laburista fehem l-inkonvenjent tal-poplu u g˙alhekk dawk li esperjenzaw aktar minn 12-il sieg˙a bla dawl se jirçievu pagament ex-gratia ta’ €25. Dan il-pagament huwa ekwivalenti g˙al madwar g˙axart ijiem konsum tal-elettriku.

IL-BLACKOUT FL-AJRUPORT

NEVITAW RIPETIZZJONI

Il-Ministru g˙at-TuriΩmu, li huwa wkoll responsabbli mill-Avjazzjoni Çivili, il-©img˙a li g˙addiet sejja˙ laqg˙a ur©enti dwar dak li se˙˙ jumejn qabel, fejn numru ta’ titjiriet ma waslux jew ma telqux fil-˙in mill-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta. Dan se˙˙ min˙abba l-qtug˙ fil-provvista tal-elettriku

nazzjonali, iΩda din kienet l-ewwel darba li ©ara inçident b˙al dan fl-ajruport. G˙al din il-laqg˙a ©ew imsej˙a rappreΩentanti mill-Malta Air Traffic Services (MATS), Malta International Airport plc u r-Regolatur tal-Avjazzjoni Çivili ˙alli tkun diskussa din is-sitwazzjoni fid-dettall.

Fi stqarrija l-Gvern qal li l-Ministru Zammit Lewis talab g˙al rapport tekniku minn kull parti, li g˙andu ji©i ppreΩentat lir-Regolatur tal-Avjazzjoni Çivili immedjatament u li g˙andu wkoll jinkludi rimedji sabiex iservi ˙alli sitwazzjoni b˙al tat-Tlieta ma ter©ax tirrepeti ru˙ha. Minn informazzjoni li g˙andha din il-gazzetta jirriΩulta li waqt il-laqg˙a l-Ministru talab lil dawk preΩenti spjegazzjoni ta’ x’wassal g˙all-problema kollha, u jekk kienx hemm pjan ta’ kontin©enza. Il-Ministru talab ukoll rapport g˙al rimedji sabiex dak li ©ara ma jer©ax ise˙˙. Dan peress li meta sse˙˙ xi ˙a©a b˙al din, is-settur turistiku b’mod ©enerali ser isofri danni. M’hemmx dubju li kien hemm min sofra dannu ekonomiku min˙abba f’hekk, jekk wie˙ed i˙ares lejn l-operaturi tal-lukandi, kif ukoll il-linji tal-ajru. Sorsi infurmati qalu lil din il-gazzetta li l-Ministeru talab li r-rapport imur g˙and ir-Regolatur, g˙ax huwa r-Regolatur li jaf l-obbligi tal-entitajiet rispettivi. Mhuwiex il-kompitu tal-Ministeru li jakkuΩa jew jag˙ti t-tort, iΩda li jag˙mel dak kollu possibbli sabiex dak li se˙˙ ma jer©ax isir. Intant, il-passi©©ieri li jixtiequ jitolbu kumpens jistg˙u jag˙mlu dan billi jirrikorru g˙and l-MCCAA li statutorjament tie˙u ˙sieb lill-konsumatur u tag˙tih rimedju. Hemm ukoll il-prinçipju ©enerali li min sofra pre©udizzju finanzjarju jista’ jitlob g˙ad-danni.

Lokali

24.08.2014 05

IPPJANATI SKEMI ÌODDA GÓAN-NEGOZJI U R-RISTORANTI Minkejja s-suççessi li pajjiΩna kellu din is-sena fit-turiΩmu, liema suççessi wasslu g˙al rekords ©odda nazzjonali u kkontribwew xejn inqas minn €590 miljun g˙all-ekonomija, il-Gvern mhux se jieqaf hawn. Meta kien qed iwie©eb mistoqsijiet ta’ din il-gazzetta, il-Ministeru g˙at-TuriΩmu Ωvela skemi ©odda li qed ji©u evalwati sabiex in-negozji Ω-Ωg˙ar u r-ristoranti f’Malta u G˙awdex jkunu jistg˙u joffru servizz a˙jar lit-turist, u g˙alhekk jiggwadanjaw iktar huma wkoll.

Ir-restorants dalwaqt se jkunu jistg˙u japplikaw g˙al Quality Assured Seal li jikkonferma l-kwalità tas-servizz tag˙hom

KwaΩi 60,000 turist iktar mis-sena l-o˙ra Mistoqsija rigward it-turiΩmu matul din is-sena, kif ukoll dak li qed ji©i pro©ettat, kelliema g˙all-Ministeru g˙atTuriΩmu qalet li hekk kif t˙abbar mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, ixxejriet g˙at-turiΩmu lejn Malta fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena huma poΩittivi ˙afna. Minn Jannar sa Ìunju tal-2014 ©ew fostna 8.7% aktar turisti li ssarraf fi 58,500 turist aktar milli ©ew fl-ewwel sitt xhur tas-sena lo˙ra. Id-d˙ul mit-turiΩmu wkoll kien wie˙ed li Ωdied b’rata b’sa˙˙itha sabiex la˙aq iççifra totali ta’ €590.34 miljun fl-ewwel sitt xhur: Ωieda impressjonanti ta’ €46.4 miljun. Il-kelliema qalet li lindikazzjonijiet g˙all-ista©un tas-sajf huma wkoll poΩittivi ˙afna u se jg˙inu sabiex inkunu nistg˙u nbassru sena

tajba o˙ra fejn jinkisru rekords o˙ra f’oqsma varji, b˙annumru totali ta’ turisti, innumru ta’ ljieli li jqattg˙u fostna, kif ukoll in-nefqa li j˙allu fl-ekonomija Maltija. F’G˙awdex il-lukandi biss raw Ωieda ta’ ’l fuq minn 2,000 turist Mistoqsija dwar kif kien linfluss tat-turisti f’G˙awdex matul ix-xitwa u r-rebbieg˙a li g˙addew, il-kelliema spjegat li sal-lum l-istatistika g˙al G˙awdex tkopri biss itturiΩmu, kemm domestiku kif ukoll internazzjonali, li jakkomoda ru˙u fil-lukandi, mag˙rufa b˙ala akkommodazzjoni kollettiva. Iççifri disponibbli g˙alhekk ma jinkludux lil dawk kollha li jutilizzaw vilel, farmhouses u appartamenti. Minn dak li ppubblika lUffiççju Nazzjonali talIstatistika s’issa g˙all-perjodu bejn Jannar u Mejju ta’ din is-sena jirriΩulta li, mil-

simili b˙al dawk re©istrati fuq livell nazzjonali. Destinazzjoni b’identità differenti Apparti investimenti infrastrutturali li jkomplu jkattru l-kompetittività ta’ G˙awdex u ˙idma sabiex din il-gΩira ti©i promossa b’mod aktar effettiv fis-swieq barranin, ilGvern huwa kunfidenti wkoll li l-attrazzjoni ta’ atturi mag˙rufa u produzzjonijiet çinematografiçi, b˙al dak li qed jin©ibed fi M©arr ix-Xini, ilkoll se jg˙inu biex ipo©©u lil G˙awdex b’mod aktar stabbilit fuq il-mappa turistika internazzjonali.

“

IΩ-Ωieda ta’ kwaΩi 60,000 turist fuq is-sena l-o˙ra ssarrfet f’Ωieda ta’ €46 miljun fl-ekonomija Maltija

“

In-negozji Ω-Ωg˙ar se jing˙ataw g˙ajnuna biex itejbu l-prodott tag˙hom

lat ta’ akkommodazzjoni kollettiva, G˙awdex irre©istra Ωieda ta’ 7.7% fin-numru ta’ turisti fuq l-ewwel ˙ames xhur tas-sena l-o˙ra. B’hekk ifisser li matul dan il-perjodu relattivament kwiet, innumru ta’ turisti li qag˙du biss f’akkommodazzjoni kollettiva f’G˙awdex Ωdied b’2,136 sabiex la˙aq iç-çifra ta’ 29,805 turist. Il-kelliema Ωiedet tg˙id li stima dwar il-volum totali ta’ turisti barranin li jΩuru G˙awdex tin˙adem millAwtorità g˙at-TuriΩmu fuq baΩi annwali u g˙alhekk ilMinisteru g˙adu mhux f’poΩizzjoni li jitkellem dwarha.

Rigward id-d˙ul ekonomiku ntqal li x-xejriet tal-a˙˙ar snin huma poΩittivi ˙afna g˙at-turiΩmu f’G˙awdex u wie˙ed jista’ jikkalkula li d-d˙ul ekonomiku mit-turiΩmu f’G˙awdex huwa f’livelli

Il-kelliema g˙all-Ministeru sosniet li l-Gvern jag˙raf biss˙i˙ li G˙awdex huwa prodott distint u speçifiku tal-esperjenza turistika talGΩejjer Maltin u g˙aldaqstant jibqa’ impenjat li jg˙in lil din il-gΩira til˙aq il-miri

ta’ industrija tat-turiΩmu aktar sostenibbli msejsa fuq offerta superjuri li tattira turist ta’ kwalità. Barra minn hekk, fl-a˙˙ar xhur ©ie ffurmat Kumitat Konsultattiv sabiex ja˙dem fuq il-viΩjoni fit-tul tal-Gvern fil-qasam tat-turiΩmu kif ukoll fuq il-politika talGvern fit-turiΩmu. “Il-Gozo Tourism Association tifforma parti minn dan il-kumitat u ser ikunu qed i˙arsu lejn G˙awdex b˙ala destinazzjoni b’identità differenti,” qalet il-kelliema. Skemi ©odda g˙all-SMEs u r-ristoranti Minkejja dawn is-suççessi, jidher li l-Gvern mhux se jieqaf hawn. Il-kelliema spjegat li g˙all-perjodu 20142020, il-Ministeru g˙atTuriΩmu qed jesplora l-possibbiltajiet li jo˙loq skema ©dida fuq innovazzjoni u intraprenditorija fit-turiΩmu g˙al SMEs sabiex jing˙ataw tip ta’ g˙ajnuna u jtejbu lkwalità tal-prodott tag˙hom. Din l-inizjattiva, fost o˙rajn, mistennija ti©©enera aktar xog˙ol u titjib anke filprodott G˙awdxi. Iktar minn hekk, fix-xhur li ©ejjin il-Ministeru se j˙abbar skema mag˙rufa b˙ala Quality Assured Seal g˙arristoranti fiΩ-Ωew© gΩejjer. Din l-iskema, li tkun fuq baΩi volontarja, tkun tista’ tevalwa l-kwalità tar-ristoranti minn kull aspett fisservizz li joffru, kemm dak formali kif ukoll informali.

Lokali

06 24.08.2014

ÓOLQA ÌDIDA mAL-ISPTAr TA’ GÓAWDEX

L-IUSY FESTIVAL SUÇÇESS L-IUSY International Festival organizzat mill-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti matul din il-©img˙a kien suççess kbir, hekk kif ra l-parteçipazzjoni ta’ mijiet ta’ Ωg˙aΩag˙ minn pajjiΩi differenti. Dan kien l-ikbar festival qatt organizzat mill-FZL u mill-IUSY f’pajjiΩna. Fir-ritratti jidhru u˙ud millkelliema ewlenin f’attività minnhom; il-Prim Ministru Joseph Muscat, il-President tal-FZL Alex Saliba u l-President tal-PES Women Zita Gurmai. Il-banda tal-PL ukoll tat kontribut f’din l-attività.

Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne g˙all-ewwel darba appunta bord ta’ tmexxija strate©ika g˙all-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex. Dan il-bord g˙andu ja©ixxi b˙ala ˙olqa mat-tim mani©erjali u mas-Segretarjat. Ir-responsabbiltà ewlenija tal-bord se tkun dik li tipprovdi struttura li fiha il-mani©ment tal-Isptar Ìenerali t’G˙awdex ikun jista’ jopera, filwaqt li jkun hemm koordinament mat-tim mani©erjali biex ikun Ωgurat li r-riΩorsi g˙ad-dispoΩizzjoni tal-isptar ikunu salvagwardjati. Dan il-bord se jkun immexxi mill-Membru Parlamentari Franco Mercieca. Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne attenda g˙all-ewwel laqg˙a ta’ dan il-bord li matulu ©ew diskussi diveri kwistjonijiet. Filwaqt li s-Segretarju Parlamentari tkellem dwar il-viΩjoni tieg˙u g˙al dan l-isptar, huwa sa˙aq li s-servizzi offruti fl-isptar G˙awdxi jridu jkunu tal-istess livell b˙al dawk offruti f’Malti. Il-Gvern qal li dan il-bord se jkun qed jiltaqa’ fuq baΩi regolari u se jkun qed iwitti t-triq g˙allbΩonnijiet preΩenti u futuri tal-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex biex jiΩgura li l-pazjent jinΩamm fiç-çentru tal-kura pprovduta.

ATTIVITÀ mTELLGÓA mIn-nISA LAbUrISTI

Madwar l-Ewropa kollha hemm nuqqas ta’ nisa f’poΩizzjonijiet tat-tmexxija forsi l-aktar min˙abba l-fatt li l-politika hija ddominata mill-ir©iel, kif ukoll g˙al sterjotipi li jeΩistu. Ilparteçipazzjoni tan-nisa fittmexxija ssa˙˙a˙ id-demokrazija u l-ugwaljanza. Stqarret dan il-Ministru Helena Dalli waqt li kienet qieg˙da titkellem fis-seminar organizzat minn NL-Nisa Laburisti bl-isem ta’ ‘Women – Leaders in an evolving society’. Helena Dalli qalet li f’Malta lGvern huwa wkoll komess li jΩid il-preΩenza femminili filbordijiet filwaqt li ˙atar President tar-Repubblika mara. Il-Ministru Dalli fakkret f’miΩuri li implimenta dan il-Gvern ewlenin fosthom l-introduzzjoni taç- childcare bla ˙las b˙ala miΩura li tkompli tg˙in lin-nisa sabiex isegwu l-karriera tag˙hom jew ikomplu jistudjaw.

Fl-a˙˙ar nett il-Ministru sa˙qet li hemm bΩonn li l-partiti politiçi jkomplu jippromovu l-parteçipazzjoni ta’ nisa fl-elezzjonijiet, kemm dawk nazzjonali kif ukoll dawk fuq baΩi lokali, sabiex aktar nisa jkun fi rwoli ta’ tmexxija. Indirizzaw dan is-seminar ukoll il-President tal-PES Woman Zita Gurmai u lPresident ta’ NL-Nisa Laburisti Claudette Abela Baldacchino. Zita Gurmai tkellmet dwar il˙tie©a ta’ aktar parteçipazzjoni tan-nisa fil-politika filwaqt li semmiet kif f’pajjiΩna l-Gvern ta’ Joseph Muscat qieg˙ed ja˙dem bis-s˙i˙ sabiex tiΩdied il-preΩenza tan-nisa fil-postijiet taxxog˙ol. Min-na˙a l-o˙ra, Claudette Abela Baldacchino sa˙qet dwar l-importanza tal-valuri tal-ugwaljanza u r-rispett, liema valuri g˙andhom ikunu mg˙allma littfal tag˙na minn età Ωg˙ira

sabiex anke huma jikbru u jitg˙allmu jirrispetaw lil dawk ta’ madwarhom minkejja li jafu jkunu differenti minnhom. Intant, iktar kmieni matul il©img˙a, delegazzjoni min-Nisa Laburisti, flimkien ma’ Zita Gurmai, Ωaru lill-Ministru Dalli. Waqt din iΩ-Ωjara Claudette Abela Baldacchino qalet li filwaqt li g˙andna obbligu politiku u morali li ntellg˙u fuq nett tal-a©enda l-˙ti©ijiet ta’ nisa vulnerabbli, ma nistg˙ux iΩda ninsew l-istejjer ta’ suççess ta’ nisa li bil-˙ila tag˙hom irnexxielhom jibnu negozju, javvanzaw fil-karriera u anke fil-politika. Abela Baldacchino qalet ukoll li l-investiment fin-nisa Ωg˙aΩag˙, b’mod partikolari filqasam edukattiv, huwa essenzjali, iΩda fl-istess ˙in ma nistg˙ux ninsew lil dawk in-nisa li ssagrifikaw il-karriera biex jie˙du ˙sieb lill-qrabathom anzjani.

Ritratti: JOE CAMENZULI U IAN NOEL PACE

IL-bÛOnn TAn-nISA FIT-TmEXXIJA

Lokali

SENTEJN MILL-MEWT TAL-PERIT MINTOFF

Il-funeral statali tal-Perit Mintoff li g˙alih kienu attendew eluf ta’ nies

Il-monument tal-eks Prim Ministru Laburista li se jitpo©©a f’Bormla

TISLIMA LIL SALVU MIFSUD Din il-©img˙a t˙abbret il-mewt ta’ Salvu Mifsud mill-Imsida, fl-età ta’ 75 sena. Salvu huwa missier Charlton Mifsud, il-kollettur tal-gazzetta KullÓadd. Salvu Mifsud twieled fl-1938, u qatta’ perjodi twal minn ˙ajtu b˙ala sagristan fil-knisja talFurjana u fil-knisja tal-Imsida. Kien ja˙dem ukoll mal-Malta Rubber u mal-Gazelle Couriers. Kien i˙obb ˙afna l-festa tar-ra˙al u, fil-fatt, g˙amel 49 sena jerfa’ l-vara ta’ San ÌuΩepp. Barra minn hekk kien i˙obb jarma ˙afna fil-festa u kien ji©bor il-flus u jorganizza t-tiΩjin tat-triq tag˙hom. Kien dilettant ukoll tal-armar talÌimg˙a l-Kbira, hekk kif kien jedha bil-vari u larmar tal-knisja marbuta ma’ dan iΩ-Ωmien. Iltqajna ma’ wliedu Charlton u Josette, li esprimew kif missierhom se j˙alli vojt kbir f’˙ajjithom. Isemmu kif fl-ikla tal-festa tar-ra˙al kien ji©bor lill-familja kollha flimkien, u din hija tradizzjoni li se j˙ossu ˙afna n-nuqqas tag˙ha. In-neputijiet ukoll kienu l-g˙axqa tieg˙u, u kienu jqattg˙u ˙afna ˙in fil-kumpanija tieg˙u. Salvu ng˙ata l-a˙˙ar tislima lbiera˙ waranofsinhar fil-knisja parrokkjali tal-Imsida. Salvu mar jiltaqa’ ma’ bintu l-kbira Janie, li tant kien ˙ass innuqqas tag˙ha. Qatt minsi minn martu Mary, uliedu Marion, Jacqueline, Stephen, Josette u Charlton, u d-disa’ neputijiet u l-proneputija. Din il-gazzetta toffri kondoljanzi sinçiera lil qrabatu.

24.08.2014 07

Nhar l-Erbg˙a li g˙adda ˙abat is-sentejn mill-mewt tal-eks-Prim Ministru Laburista Dom Mintoff. F’din l-okkaΩjoni l-Partit Laburista sellem il-memorja tieg˙u u ˙abbar li l-monument ikkummissjonat sena ilu huwa lest. Dan se ji©i inawgurat fil-11 ta’ Diçembru li ©ej fi Pjazza Paolino Vassallo f’Bormla. Dan il-monument se jsir fil-qalba tal-Kottonera, id-distrett li fuqu dejjem ikkontesta l-Perit Mintoff matul il-karriera politika tieg˙u. Id-data mag˙Ωula g˙al din l-okkaΩjoni importanti hija wkoll ftit ’il bog˙od mill-festa tar-Repubblika, liema jum tant ˙adem g˙alih ilPerit Mintoff. Minkejja li g˙addew sentejn minn mewtu, il-Perit Mintoff g˙adu ˙aj fil-memorja ta’ dawk kollha li ˙admu mieg˙u fit-twaqqif u lbini ta’ stat ©did sovran, kif ukoll dawk li ma kinux jafuh personalment, iΩda g˙adhom sal-lum igawdu mir-riformi importanti li kellu l-kura©© biex iwettaq fi Ωmien u çirkostanzi li kienu tant diffiçli.

Lokali

08 24.08.2014

100 sena Mill-eÛilju ta’

Manwel DiMech KITBA TA’ MARK MONTEBELLO Ktieb ©did bil-poeΩiji mi©bura ta’ Manwel Dimech se jkun qieg˙ed ifakkar il100 sena minn mindu ©ie eΩiljat Manwel Dimech. Ilktieb hu ma˙dum minn Jessica Micallef u ma˙ru© mis-Sensiela Kotba Soçjalisti. L-isem tieg˙u hu Dimech Poeta: Mill-Óabs g˙all-EΩlju . Il-ktieb se ji©i ma˙ru© uffiçjalment 100 sena eΩatt mill-bidu tal-eΩilju ta’ Dimech, ji©ifieri, fis-7 ta’ filg˙axija, 5 ta’ Settembru, ix-Xatt tal-Belt. Kien eΩattament f’dan il-˙in, f’dan iljum u minn quddiem dan ilpost li l-vapur Taljan SS Stura, b’Manwel Dimech fuqu, beda jsalpa ’l barra mill-Port il-Kbir. Din kienet l-a˙˙ar darba li Dimech ra lil art twelidu. L-eΩilju tieg˙u ntemm b’mewtu fl-E©ittu sitt snin u nofs wara. Tnax-il sold iwassluh salvapur li firdu g˙al dejjem min art twelidu Dimech kien g˙adda l-jum ta’ qabel l-eΩilju tieg˙u wa˙du fiç-çella tal-˙abs talKlistanija fi Triq Merkanti, ilBelt. Baqa’ hemmhekk jistenna bla ma kien jaf meta se jse˙˙ it-tluq tieg˙u. Ma nafu xejn x’g˙adda minn mo˙˙u dak il-˙in u f’dak illejl, imma nistg˙u nobsru kemm ˙sibijiet ittormentawh f’sieg˙a daqshekk kerha. Il-waqt tat-tluq ©ie l-g˙ada, is-Sibt, 5 ta’ Settembru tal1914. Fis-sitta ta’ filg˙axija, flimkien ma’ g˙add ta’ pulizija o˙ra, l-Ispettur Schiedà wassal lil Dimech sa karozzin u, minn hemm, saq bih sad-dwana fix-xatt talBelt. Wara li ˙allsu sitt soldi lill-karozzier, il-pulizija rikkbu lil Dimech fuq dg˙ajsa u l-barklor, li talkirja t˙allas sitt soldi wkoll, qadef bih u bil-pulizija salvapur Taljan SS Stura, li kellu jitlaq sieg˙a wara g˙al SirakuΩa, Sqallija. Il-vapur, ikkmandat minn Enrico Esposito, kellu fuqu ekwipa©© ta’ ˙amsa u ˙amsin ba˙ri Taljan. Ma’ dawn, f’dak il-vja©© kien hemm disg˙a u erbg˙in passi©ier, bejn Taljani, Maltin, IngliΩi u anke Ωew© ÌappuniΩi. Xi w˙ud minn dawn, b˙al Dimech, kienu se jieqfu SirakuΩa, o˙rajn Katanja, o˙rajn (b˙all-ÌappuniΩi) Napli u o˙rajn Ìenova. Ûammu sigriet

t-tluq

tieg˙u

Il-‘passaport’ ta’ Dimech, mag˙mul minn nofs folja u

ma˙ru© ta˙t id-data ta’ dakinhar stess, kien jg˙id biss: “Emmanuele Dimech, son of late Carmelo, 53 years, British subject ” ( M a n w e l Dimech, iben il-mejjet Karmenu, 53 sena, çittadin Brittaniku). Mieg˙u, Dimech kellu xi çertifikati li, skont ma qalet Virginia snin wara, kienu jixhdu “ his excellent method of teaching languages” (g˙all-metodu eççellenti tieg˙u biex jg˙allem lilsna). It-trasport ta’ Dimech millKlistanija g˙all-vapur sar fost segretezza kbira. Óadd ma kien jaf bih. G˙alhekk, ebda ˙abib u ebda qarib ta’ Dimech ma seta’ jmur iwasslu. IΩda nzerta li, ftit wara li g˙abbew lil Dimech fuq ilvapur, wie˙ed ˙abib tieg˙u, Salvu Astarita, niΩel ix-xatt tal-Belt minn lança. Peress li xi nies tax-xatt g˙arfuh b˙ala wie˙ed mill-˙bieb ta’ Dimech (fil-fatt, dan kien anke xandar poeΩija fuq IlBandiera sena qabel), qalulu minnufih li kienu g˙adhom kemm raw il-pulizija jie˙du lil Dimech fuq lIstura. Astarita ma tilifx Ωmien. Qabbad balklor u baqa’ sejjer dritt lejn il-vapur biex jitla’ abbord. IΩda l-Ispettur Schiedà, li kien hemm g˙assa propju anke biex iraΩΩan ˙a©a b˙al din, meta ra li ma kellux biljett talpassa©©, ma ˙allihx jitla’. G˙alhekk, Astarita qadef malajr sa ta˙t il-poppa talvapur. Minn hemm, wie˙ed isfel u l-ie˙or fuq, hu u Dimech qag˙du jsellmu lil xulxin g˙all-a˙˙ar darba salwaqt tat-tluq. Kienet xena kommoventi. Dimech ˙assu mqanqal g˙all-a˙˙ar b’dik il-laqg˙a mhux mistennija f’mument daqshekk tqil u ikrah g˙alih u baqa’ jiftakarha b’g˙oΩΩa kbira g˙all-bqija ta’ ˙ajtu. “Ma˙bub ˙abib tieg˙i,” kiteb lil Astarita snin wara millE©ittu, “jiena ma nsejtx issieg˙a li fiha inti ersaqt biddg˙ajsa wa˙dek ta˙t il-vapur li kien sejjer je˙odni bg˙id minn Malta, u tajtni l-a˙˙ar tislima. Bosta drabi ˙sibt fik f’dan iΩ-Ωmien kollu.” Fis-sebg˙a ta’ filg˙axija ta’ dak il-jum ikrah – 5 ta’ Settembru tal-1914 – l-SS Stura salpat ’il barra b’Dimech mill-Port il-Kbir. Hekk beda l-eΩilju ta’ Dimech 100 sena ilu. Ejja fakkar dan l-avventiment importanti ma’ poplu rikonoxxenti nhar il-Ìimg˙a, 5 ta’ Settembru, 2014, fis-7 ta’ filg˙axija, ix-Xatt tal-Belt. Titlifx din l-okkaΩjoni speçjali. Narawk!

Manwel Dimech

Il-Port il-Kbir madwar l-1914

Lokali

24.08.2014 09

Il-MItÓna tal-IMrIeÓel

MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Parti minn wirt artna huma l-imtie˙en tar-ri˙ li jinsabu mxerrda f’diversi n˙awi tal-GΩejjer Maltin. Parti minnhom huma wirt il-Kavallieri, g˙ax il-Gran Mastri Nikol Cottoner (1663-1680), Gregorio Carafa (16801690) u Antonio Manoel de Vilhena (1722-1730) bnew diversi minnhom. Dan tal-a˙˙ar bena l-mit˙na ta’ Ganu f’Birkirkara. F’Birkirkara, fil-bidu tas-seklu dsatax (1801) kien hemm l-imtie˙en ta’ Ganu tal-Imrie˙el. Fl-1808 tissemma lmit˙na tar-ri˙ li kienet tinsab f’Birkirkara, fil-wied. Din kienet f’idejn ÌuΩeppi Mangion li fl-istess sena talab li ji©©eddidlu ç-çens. Tliet snin qabel kien hemm il-mit˙na tarri˙. Dan jindika li kien hemm xi mkien ie˙or f’Birkirkara, mit˙na o˙ra tar-ri˙ li di©à kienet spiççat sa dak iΩΩmien. Il-mit˙na tal-Imrie˙el JirriΩulta li l-mit˙na tal-Imrie˙el kienet di©à teΩisti fl-a˙˙ar snin talKavallieri. Dan jo˙ro© mill-fatt li, fl1826, Giovanni Sammut stqarr li lmit˙na kienet ilha f’idejh g˙al 29 sena, bil-kera ta’ 725 skud fis-sena. Fl-istess sena, fl-1 ta’ Lulju, l-istess mit˙na ng˙atat lil ÌuΩeppi Fenech u ˙utu g˙al perjodu ta’ 29 sena, bilkera ta’ £42.1s, 8d (505 skudi) inkluΩi l-karna©©i. Jidher iΩda li fl-1847 la˙wa Fenech talbu li titnaqqas il-kera tal-mit˙na. It-talba tag˙hom g˙addiet lill-Kollettur tal-Kera tal-Artijiet talGvern. Fir-rapport tieg˙u bid-data tas-27 ta’ Novembru 1847, il-kollettur Vincenzo Casolani stqarr: “The position of this mill is advantageous but among to the great number of ‘centimuli’ now existing, the rate of rent has become excessive!” Billi, skont dan ir-rapport, il-kera tal-mit˙na kienet eççessiva, f’dawn iççirkustanzi l-kollettur irrikmanda li skont rapport u stima li kienu saru, ilkera kollha kellha titnaqqas g˙al £38 fis-sena (456 skud). F’Ottubru tal-1857, il-mit˙na g˙addiet f’idejn Çensu Sammut bil-kera ta’ £23.10s fis-sena (282 skud), iΩda filkuntratt kellu klawsola li jista’ jçedi lkirja f’kaΩ li titwaqqaf xi mit˙na ©dida fir-ra˙al, iΩda kellu jΩomm il-kirja g˙al sena. Fil-bidu tal-1858 Sammut g˙amel talba lill-Gvern li jew titnaqqaslu lkera jew içedi l-kirja. Il-Gvern, fit-23 ta’ Marzu 1858, g˙adda din it-talba lill-kollettur, li g˙amel rapport. Fir-rapport tieg˙u l-kollettur stqarr li kien evidenti li l-imtie˙en tal-Gvern kienu qeg˙din ja˙dmu b’tlef u li hu stess kien qed isib diffikultajiet kbar biex ji©bor il-kera tag˙hom. G˙aldaqstant, il-kollettur kien tal-idea li tintlaqa’ t-talba ta’ Sammut u li jçedi l-kirja f’Ìunju li jmiss (1858) kemm g˙ax din il-konçessjoni kienet ing˙atat lil ˙addie˙or, kif ukoll billi kienet tlestiet mit˙na ©dida f’Birkirkara li bdiet ukoll ta˙dem. IΩda billi ma kienx hemm Ωmien biex jo˙or©u l-offerti g˙all-mit˙na sal-1 ta’ April, Sammut kellu jibqa’ responsabbli g˙aliha g˙at-tliet xhur li jmiss u mbag˙ad jin˙ar©u l-offerti g˙aliha. Fil-fatt, in˙ar©u l-offerti u kien hemm seba’ persuni li offrew li jo˙duha. Fost l-offerti kien hemm dik ta’ Pietru Pawl Bonavia g˙al £18, li kienet l-og˙la offerta, u dik ta’ An©lu Grech li offra £16. G˙alkemm l-offerta ta’ Bonavia kienet ta’ £5.10s inqas mill-kera preΩenti, il-kollettur tal-kera Mamo ssu©©erixxa li Bonavia jing˙ata l-mit˙na b’effett mill-1 ta’ Lulju 1858. Il-Gvern laqa’ t-talba tieg˙u. IΩda ©ara li Bonavia ma setax jag˙ti

s-sigurtà mitluba, li j˙allas il-kera, u ddeçieda li ma ji˙ux il-mit˙na. G˙aldaqstant, saru avviΩi biex ilmit˙na ting˙ata bl-offerta. L-og˙la offerta kienet dik ta’ An©lu Grech li offra s-somma ta’ £17 (204 skukdi) g˙all-perjodu ta’ tmien snin. DiΩgrazzja fil-mit˙na Aktar ’il quddiem An©lu Grech ing˙ata l-mit˙na g˙al 99 sena, g˙assomma ta’ £8. 8s fis-sena (100 skud fis-sena). F’talba li g˙amel lill-Gvern fl-1867, hu stqarr li min˙abba nuqqas ta’ xog˙ol ma setax i˙allas l-imsemmi çens u g˙aldaqstant g˙amel talba lillGvern biex jitnaqqaslu ç-çens. B˙as-soltu, it-talba ng˙atat lill-kollettur. Fir-rapport tieg˙u l-kollettur stqarr li l-isteam engines kienu ˙adu l-parti l-kbira tax-xog˙ol tal-imtie˙en tar-ri˙. IΩda billi ma kienx ikun ©ust li titnaqqas biss il-kera ta’ din il-mit˙na, il-kollettur issu©©erixxa li l-kunsiderazzjoni ta’ din it-talba ti©i posposta g˙all-preΩent sakemm il-Gvern jiddeçiedi li jag˙mel riduzzjoni ©enerali tal-kera tal-imtie˙en kollha kif kien g˙amel ftit qabel. Il-Gvern qabel ma’ din it-talba. IΩda, sfortunatament, l-imsemmi An©lu Grech kellu j˙alli ˙ajtu f’din ilmit˙na. Ìara li nhar il-Óamis 8 ta’ Ottubru 1868, matul maltempata, sajjetta laqtet il-mit˙na u mhux biss ikkawΩatilha ˙sarat kbar, iΩda qatlet ukoll lil An©lu Grech fil-post, filwaqt li çertu Salvu miet sag˙tejn wara.

Makkinarju ta’ mit˙na

L-a˙˙ar snin tal-mit˙na Fl-1886 il-bini tal-mit˙na kien f’idejn Pawlu Grech li talab li tibqa’ f’idejh b’kera mnaqqsa. Is-Supretendent taxXog˙lijiet Pubbliçi ntalab jag˙ti stima tal-post biex jinkera b˙ala post ta’ abitazzjoni u din hi indikazzjoni li kien hemm ˙sieb li l-post ma jibqax jintuΩa b˙ala mit˙na. Sar rapport li mieg˙u qabel is-Supretendent Galizia, li iΩda g˙amel su©©eriment li, qabel ma l-post jing˙ata b’çens twil, ilmakkinarju jinbieg˙ bl-offerti. Tliet snin wara, Pawlu Grech g˙amel talba biex jixtri l-makkinarju tal-mit˙na tal-Imrie˙el. It-talba tieg˙u g˙addiet lis-Supretendent taxXog˙lijiet Pubbliçi li stqarr: “Owing to the present circumstances of windmills having almost generally fallen out of use, I am disposed to propose that the grinding stones, iron ring and axis applied for, be offered to petitioner for the price of £2.10s.” Il-Gvernatur qabel ma’ din it-talba. Fil-fatt, min-noti li hemm fir-Re©istru tax-Xog˙lijiet Pubbliçi bid-data tas-7 ta’ Ottubru 1889, nafu li l-makkinarju tal-mit˙na kien inbieg˙ lil Pawlu Grech g˙as-somma ta’ £2.10s li kienet t˙allset lir-Riçevitur Ìenerali. B’hekk nafu fiç-çert li l-mit˙na tal-Imrie˙el Ωgur waqfet ta˙dem fl-1889. Illum g˙adna naraw biss il-baΩi tag˙ha.

Ir-Rabat G˙awdex: makkinarju ta’ mit˙na

Il-kirja tal-mit˙na Insibu li fl-1797 il-mit˙na kienet tinkera b’725 skud lil Giovanni Sammut. Fl-1826 inkriet g˙al 505 skudi (£41.1s, 8d) lil ÌuΩeppi Fenech u ˙utu. Fl1847 re©g˙et inkriet lill-istess bil-kirja ta’ 456 skud (£38). Çensu Sammut krieha fl-1857 g˙all-prezz ta’ 282 skud (£23.10s). Warajh ˙adha An©lu Grech. Dan ©ara s-sena ta’ wara, fl-1858 u g˙aliha ˙allas kerha ta’ 204 skudi (£17). Hu re©a’ ©edded il-kera fl-1867 u beda j˙allas 100 skud (£8.8s) fissena. Minn kitba ta’ Winston Zammit g˙all-Banda Sant’Elena Birkirkara 2001

Ix-Xag˙ra G˙awdex: mit˙na minn ©ewwa

Mill-Istorja

10 24.08.2014

FUQ IL-GÛIRA TA’ WIGHT KITBA TA’ MARY CHETCUTI Fix-xahar ta’ Lulju ta’ din issena kelli x-xorti li nΩur ilgΩira IngliΩa ta’ Wight jew kif jafha kull˙add Isle of Wight – il-©nien tal-Ingilterra. Din il-gΩira sabi˙a ferm tinsab fin-Nofsinhar tar-Renju Unit, eΩattament ˙ames mili ’l barra mill-port storiku ta’ Portsmouth. Fiha 23 mil milllvant sal-Punent u madwar 13 -il mil mit-Tramuntana sanNofsinhar tag˙ha, b’popolazzjoni ta’ bejn wie˙ed u ie˙or 140,000 ru˙, li fil-parti l-kbira tag˙hom ja˙dmu fil-biedja u t-turiΩmu. B’tal-a˙˙ar qasam i m p o r t a n t i ˙afna g˙allekonomija tal-gΩira. Vja©© ta’ ftit minuti bilHovercraft, li huwa wie˙ed mill-˙afna mezzi ta’ kif tasal fuq din il-gΩira, u wasalna filqalba ta’ wa˙da mill-ibliet e w l e n i n t a g ˙ ha li jisimha Ryde. Qattajna tmint ijiem induru u nΩuru postijiet ta’ © m i e l n a t u r a li u postijiet storiçi bi stejjer interessanti ˙afna warajhom. Hija ©enna tal-art g˙al min i˙obb il-mixi fil-miftu˙ g˙ax fiha abbundanza ta’ kampanja tipikament IngliΩa u bajjiet twal mill-isba˙, ramlin jew biççag˙aq. Insa li din il-gΩira tag˙mel p a r t i m i r - R e nju Unit fejn tid˙ol il-klima, g˙ax il-poΩizzjoni tag˙ha tg˙inha tgawdi minn perjodi twal ta’ bnazzi u ©ranet s˙an u xemxin. Fixx h u r t a l - v a g anzi l-IngliΩi jinΩlu bil-gzuz u bi ˙©arhom biex iqattg˙u btala mal-familja fuqha.

Re, il-Prinçipessa Elisabeth, li kienet in©iebet fuq il-GΩira ta’ Wight b˙ala pri©uniera hija wkoll, wara l-mewt ta’ missierha, mietet ftit ©img˙at wara l-wasla tag˙ha fl-età ta’ erbatax-il sena bi pnewmonja. Ìiet midfuna fil-knisja ta’ San Tumas fi Newport, lakbar belt ta’ Wight. Il-monument fuq il-qabar tag˙ha huwa biçça xog˙ol mill-isba˙ minquxa fl-ir˙am abjad mill-

prattika komuni ˙afna aktar minn mitt sena ilu madwar lEwropa u l-kumplament taddinja. Illum, il-MuΩew Marittimu jirrakkonta xi w˙ud minn dawn l-istejjer ta’g˙ajb. Il-ville©©jatura tar-Re©ina Vittorja Post ie˙or li Ωorna u li kien ta’ interess kbir kienet id-dar

g˙addieha lin-nazzjon fejn matul l-Ewwel Gwerra Dinija sa˙ansitra serviet ta’ sptar talkonvalexxenza g˙all-uffiçjali milita r i B r i t t a n i ç i . W a r a ddawret f’Akkademja g˙allKadetti. Illum Osborne House tinsab f’idejn l-English Heritage u ©iet miftu˙a g˙all-pubbliku. G˙andek l-isba˙ nofstanhar iddur fiha, fil-©onna sbie˙ tag˙ha , i l - b a j j a p r i v a t a

bukketti kemxejn kbar talganutell ma˙dumin b’seng˙a kbira, u statwi mlibbsin bilkostum Malti. Il-kitba ta’ ta˙t il-bukketti tg˙id li dawn huma rigal arti©©janali ming˙and il-poplu ta’ Malta u li l-ganutell illum hija seng˙a estinta! Na˙seb g˙andhom bΩonn ja©©ornaw ftit il-kitba g˙ax mhux talli mhix estinta, talli s-seng˙a tal-ganutell hawn Malta g˙adha qawwija

Osborne House, il-ville©©jatura tar-Re©ina Vittorja – dehra minn barra

Il-gΩira tad-dinosawri Il-GΩira ta’ Wight, li qed tikseb popolarità wkoll b˙ala l‘GΩira t a d-Dinosawri’, m i n ˙ a b b a l -fdalijiet ta’ s k e l e t r i t a ’ dinosawri li g˙adhom qed ji©u skavati s a l - l u m , i l h a abitata millb n i e d e m s a miΩ- Ωminijiet N e o l i t i ç i . G ˙ addiet Ωmien ma˙kuma mill-Imperu Ruman (b˙al kwaΩi l-kumplament tal-Gran Brittanja) u warajhom ©ew in-Normanni. L-Abbazija Benedittina ta’ Quarr li kienet ilha stabbilita fuq Wight miΩ-Ωminijiet medjevali bikrin, daqet il-qilla tarRe Enriku VIII meta huwa ordna li jinqerdu l-abbaziji kollha waqt li kien qed iwettaq ir-Riforma tar-Reli©jon filGΩejjer Brittaniçi bil-mod goff t i e g ˙ u ! K w a Ω i ˙ames mitt s e n a w a r a l-Benedittini r e © g ˙ u t e f g ˙u l-g˙eruq tag˙hom fuq il-gΩira u bnew ©miel ta’ abbazija eΩatt ˙dejn il-fdalijiet ta’ dik meqruda. Il-GΩira ta’ Wight intuΩat ukoll b ˙ ala ˙abs. P r o p r j a m e n t il-Kastell ta’ Carisbrooke li jinsab fuqha i n t u Ω a b ˙ a l a l-post fejn inΩamm pri©unier ir-Re Karlu I wara li se˙˙ l-ewwel u luniku ‘kolp ta’ stat’ fir-Renju Unit immexxi minn Oliver Cromwell aktar minn erba’ mitt sena ilu. Huwa baqa’ jinΩamm maqful fuq il-GΩira ta’ Wight sakemm ittie˙ed Londra fejn g˙adda ©uri u wara ng˙ata l-mewt bi qtug˙ ir-ras. Ta’ min jg˙id li bint ir-

Dehra minn ©ewwa

iskultur Taljan Carlo Marochetti. Dan il-monument ©ie ordnat mir-Re©ina Vittorja fl-1856, aktar minn mitejn sena wara l-mewt taç-çkejkna prinçipessa. Episodji o˙ra koroh jirrakkuntaw dwar nawfra©ji ta’ bastimenti fiΩ-Ωoni remoti u perikoluΩi tax-xtut ta’ din ilgΩira. Aktar minn tliet mitt bastiment huma dokumentati li nkaljaw u tfarrku mal-blat tag˙ha waqt maltempati talbiΩa’. Il-fatt li g˙andha bnadi remoti u perikoluΩi ta wkoll lok g˙al ˙afna attività ta’ kontrabandu u kienet perfetta g˙all-famuΩi (jew mis˙utin) wreckers – ilklikek ta’ nies, xi drabi sa˙anistra ir-ra˙al kollu, li kienu jqarrqu bil-bastimenti waqt maltempata billi jag˙mlulhom sinjali bil-fanali minn fuq l-irdumijiet ˙alli lekwipa©© ming˙alih li riesaq lejn da˙la kennija, u minflok dawn kienu jinkaljaw bilkonsegwenza li dawk abbord jitilfu ˙ajjithom u r- wreckers jinΩlu bil-©irja minn fuq lirdumijiet u jisirqu u jkaxkru kulma jsibu bla ma’ jag˙tu sokkors lil min jibqa’ ˙aj. Sfortunatament, din kienet

grandjuΩa Osborne House. Din kienet ir-residenza talville©©jatura tar-Re©ina Vittorja u l-familja tag˙ha. Inbniet bejn l-1845 u l-1851 fuq stil rinaxximentali Taljan bi pjanti ddisinjati millPrinçep Albertu, ir-ra©el tarRe©ina Vittorja nnifsu, flimkien mal-Perit Thomas Cubitt. Il-familja numeruΩa rjali kienu j˙obbu jqattg˙u perjodi twal f’din id-dar, speçjalment matul ix-xhur ta’ Mejju, Lulju, Awwissu u qabel kull Milied. Osborne House kienet il-mimmi ta’ g˙ajnejn ir-Re©ina. Tant hu hekk illi aktar ma bdiet tavvanza fl-età aktar bdiet tqatta’ ˙in fiha. Sa˙ansitra ˙alliet bil-miktub fit-testment tag˙ha illi din id-dar partikolari tibqa’ f’idejn uliedha u ma jitilquha qatt. Vittorja mietet f’Osborne House, fuq il-GΩira ta’ Wight, nhar it-22 ta’ Jannar 1901. Ilkatavru tag˙ha ©ie espost f’wa˙da mis-swali tas-salott ta’ din id-dar sakemm ittie˙det Londra g˙all-funeral statali u d-difna. Wara mewtha ˙add mit-tfal tag˙ha ma’ kellu interess jibqa’ jokkupa din id-dar u, fil-fatt, binha, ir-Re Edwardu VII,

tag˙ha, u s-Swiss chalet u lcricket pavilion fejn kienu jqattg˙ u l - ˙ i n t a g ˙ h o m jilag˙b u t - t f a l i r j a l i m e t a kienu g˙adhom Ωg˙ar. Ganutell ming˙and ilpoplu Malti Ma setg˙etx tonqos dik ix-xi ˙a©a li torbot lil Osborne House ma’ Malta. Konna sorpriΩi ˙ a f n a m e t a w a q t l i konna q e g ˙ d i n i n d u r u u naraw i r - r i g a l i l i k i e n e t ting˙a t a r - R e © i n a V i t t o r j a ming˙and il-pajjiΩi li kienu jag˙mlu parti mill-Imperu tag˙ha, li jinsabu esibiti filcricket pavilion , ©ejna wiçç imb wiçç ma’ vetrina li fiha hemm rigali li r-Re©ina kienet qalg˙et ming˙and il-poplu Malti f iΩ - Ω m i e n l i k i e n e t sovrana ta’ Malta. Hemm tliet

u s˙i˙a u jalla tibqa’ hekk! U Maltija wkoll kienet çerta Sinjura Marlene, li waqqfitna hekk kif konna ˙ir©in mill©nien botaniku fil-belt ta’ Ventnor meta semg˙atna nitkellmu bil-Malti. Óadna gost nitkellmu mag˙ha u staqsietna mnejn a˙na. Skoprejna li ©ejjin minn bliet Maltin ©irien u li ilha tg˙ix mal-familja tag˙ha fuq ilG Ω i r a t a ’ W i g h t k w aΩ i erbg˙in sena. Kif stqarret mag˙na hi stess, il-˙ajja fuq din il-gΩira tog˙©obha wisq g˙ax mhix mg˙a©©la. Hi persuna li t˙obb in-natura u tinsab kontiwament imdawra bil-©miel u lwien naturali. M’hemm bog˙od g˙al imkien u fi ftit minuti tasal lIngilterra. Qbilna mag˙ha perfettament.

Opinjoni

24.08.2014 11

ÛewÌ Ósibijiet CDAU

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Ftit tal-©img˙at ilu rajt artiklu fuq il-medja lokali dwar sitwazzjonijiet li kienu qed idejqu lil xi ©enituri ta’ tfal li jie˙du servizz miç-Child Development Assessment Unit (CDAU), partikolarment sitwazzjonijiet ta’ nuqqas ta’ parke©©. Meta qrajt dan l-artiklu ˙adt nifs qawwi g˙ax fl-a˙˙ar kien hawn xi ˙add li ndenja ru˙u jilmenta pubblikament dwar din ilqag˙da antipatka u tedjanti; qag˙da illi kieku ma tesperjenzahiex personalment, lanqas biss tinduna li teΩisti u qajla jimpurtak. Jien ilni nΩur isCDAU g˙al aktar minn tliet snin issa min˙abba l-kundizzjoni ortopedika ta’ binti u mill-ewwel ftit ©ranet li bdejt ne˙odha g˙at-terapija bdejt ninnota dawn in-nuqqasijiet. Tliet snin ilni n˙ambaq u ni©bed l-attenzjoni lill-awtoritajiet. Tliet snin g˙addew u s-sitwazzjoni baqg˙et l-istess, diΩgrazzjatament. Is-servizz mog˙ti mill-professjonisti fis-CDAU huwa wie˙ed eççellenti u professjonali. KwaΩi kwaΩi ng˙id li dawn il-persuni jag˙mlu l-mirakli billimitazzjoni tal-post u talg˙odda li g˙andhom g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom. Il-˙sieb ori©inali li jing˙ata servizz ta’ fiΩjoterapija g˙at-tfal f’binja viçin ferm l-Isptar Karen Grech kienet wa˙da tajba. Imma ©aladarba l-kura tat-tfal imxiet lejn l-Isptar Mater Dei b˙al kull kura o˙ra, kien jag˙mel iktar sens li s-servizz ta’ fiΩjoterapija g˙at-tfal jimxi g˙all-Mater Dei ukoll. Dan g˙aliex filwaqt li lfiΩjoterapisti jaraw il-pazjenti Ωg˙ar tag˙hom fil-binja tasCDAU fl-Isptar San Luqa, ilkonsulenti jaraw lil dawn l-ist-

ess tfal b˙ala outpatients flIsptar Mater Dei. Hemm nuqqas ta’ komunikazzjoni bejn il-konsulent u bejn ilfiΩjoterapista. In˙oss li meta jkun se jsir ir-review tal-pazjent, kemm il-konsulent u kemm il-fiΩjoterapista g˙andhom ikunu preΩenti biex tittie˙ed id-deçiΩjoni l-aktar tajba g˙all-pazjent. Diskussjoni verbali bejn il-konsulent u lfiΩjoterapista hija aktar ideali milli komunikazzjoni permezz ta’ ittra biss. In˙oss ukoll li l-binja li tilqa’ lil dawn it-tfal mhix adattata g˙all-bΩonnijiet tal-lum il©urnata, u kif ukoll t-tag˙mir li jintuΩa g˙andu bΩonn ji©i a©©ornat b’mod drastiku. Nappella lis-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a sabiex imur jag˙ti titwila fisCDAU u nassigurah li jikkonferma dak li, sfortunatament, ilni nara b’g˙ajnejja tul dawn la˙˙ar tliet snin ming˙ajr qatt ma nbidel xejn. Imma l-aktar ˙a©a li tag˙tini ©ewwa hija l-problema Ωejda tal-parke©©. U ng˙idilha Ωejda g˙aliex tassew hija problema li m’g˙andhiex g˙alfejn teΩisti. Quddiem il-bini tas-CDAU hemm fet˙a li tintuΩa g˙allparke©©. Però, sfortunatament, hemm biss tliet spazji ta’ parke©© li huma riservati g˙al min g˙andu l- blue sticker . Apparti li mhux kull pazjent tas-CDAU huwa intitolat g˙allparke©© riservat g˙all-persuni bi bΩonnijiet speçjali, tliet spazji Ωgur mhumiex biΩΩejjed g˙all-ammont ta’ pazjenti li jΩuru s-CDAU ta’ kuljum. Dan il-parke©© jittie˙ed prattikament kollu mill-˙addiema li ja˙dmu f’diversi azjendi li qeg˙din fi Triq ix-Xatt, talPietà, g˙ad-detriment tal-©eni-

turi li ji©u jwasslu lil uliedhom çkejknin g˙all-kura u ma jsibux fejn jipparkjaw. Dan iwassal biex il-©enituri jkollhom imorru jsibu jipparkjaw fejn id-Detox Centre jew it-toroq tal-madwar. Min hu mid˙la ta’ dawn l-akwati jaf li meta l-©enituri jipparkjaw hemm fuq, imbag˙ad iridu jinΩlu niΩla qawwija bi wliedhom biex jaslu g˙as-CDAU u, naturalment, ikollhom telg˙a qawwija lura biex jer©g˙u imorru lura lejn il-vettura tag˙hom. Hawn qeg˙din nitkellmu fuq ulied çkejknin li diversi minnhom g˙andhom problemi biex jimxu. Imma©inaw meta tkun xemx taqli jew xita nieΩla u trid tinΩel u/jew titla’ telg˙a qawwija b˙al dik, bi wliedek f’idejk jew fil-pushchair. Dan kollu w©ig˙ u sagrifiçju Ωejjed li qed ng˙abbu lill-©enituri, u b’mod speçjali lil uliedhom pazjenti, bih g˙alxejn. M’iniex ng˙id li l-parke©© g˙andu jkun kollu riservat g˙al min jag˙mel uΩu mis-CDAU, imma g˙allinqas irid ikun hemm g˙axar spazji ta’ parke©© riservati g˙all-pazjenti li jie˙du servizz mis-CDAU. Biex ng˙id kollox, hemm aççess ukoll min-na˙a ta’ fuq g˙as-CDAU, ji©ifieri min-na˙a ta’ Karen Grech. Però, min ja˙seb li fl-Isptar San Luqa sar façli li ssib fejn tipparkja, ng˙idlu li qed jarralu. KwaΩi kwaΩi, issa sar ag˙ar. Ner©a’ ntenni li min mhux im©arrab forsi ma jikklassifikax dawn l-ilmenti b˙ala importanti. Però, jien li qed nitkellem mill-esperjenza, nista’ nassigurakom li dawn mhumiex ilmenti li g˙andhom ji©u injorati. Nappella lill-awtoritajiet tas-sa˙˙a u ta’ Transport Malta

sabiex jikkunsidraw li jsolvu lproblemi li jduru mas-CDAU, partikolarment din il-problema tal-parke©© li kulma jmur qieg˙da dejjem tiΩdied.

Emails Wara l-inizjattiva ˙elwa li talPN ˙adu biex f’g˙eluq sninek jawgurawlek minn qalbhom billi jistednuk tag˙tihom rigal u tag˙mel donazzjoni lill-Partit Nazzjonalista, issa ˙ar©u b’idea o˙ra sublimi sabiex ji©bru nnag˙a© mitlufa, jew a˙jar, ji©bru nag˙a© ©odda. Il-PN qed jibg˙at emails lil ˙afna persuni sabiex jistednuhom jissie˙bu b˙ala voluntiera mag˙hom. Kieku s’hawn m’hawn xejn stramb. Imma dawn l- emails irçivewhom diversi attivisti u sa˙ansitra membri fl-Amministrazzjoni talPartit Laburista. Titbissmu hux! Hemm minn dawn il-persuni li rçivew din l-istedina fuq l-indirizz postali tax-xog˙ol tag˙hom, anke min ja˙dem maç-çivil. Din mhix xi ˙a©a ©dida tafux. Infakkarkom li ftit qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali xi ˙a©a simili sa˙ansitra rçevieha Dr Joseph Muscat, dak iΩ-Ωmien kien Kap talOppoΩizzjoni. Dawn l-attivisti u membri talAmministrazzjoni tal-Partit Laburista jsostnu li huma qatt ma taw id-dettalji personali tag˙hom lill-Partit Nazzjonalista. G˙aldaqstant, ilmistoqsija ti©i wa˙idha: minn fejn ©abu l-informazzjoni u lkuntatti l-PN biex bag˙tu dawn personalizzati? l- emails Jewwilla g˙adhom ja˙sbu li g˙adhom fil-Gvern u jemmnu li jistg˙u jg˙addu romblu minn fuq kull li©i, inkluΩ dik talProtezzjoni tad-Data?

meta Ìarrni x-xitan

Patri Mario Attard

Miskin! Hekk g˙o©obhom ilaqqmuh! G˙all-ewwel x˙in rajtu u smajt ismu n˙sadt! G˙ajjatt bil-biΩa’! “Ma!” BΩajt! Raddejt is-salib! Imma meta rajtu, kellimtu, mellistu, irkibt fuqu, imbag˙ad rajt li mhu xitan xejn! G˙andu qalbu bilwisq itjeb minn tieg˙i! Avolja Ωiemel! Óadt gost li rmawh sabi˙. Bi çfuf u l-armar fin u jleqq! G˙ax fl-a˙˙ar inteb˙u bilqalb kbira li g˙andu! Mela ismu, g˙alkemm mhu sabi˙ xejn, anzi…ma jixraqlu xejn, ma joqg˙odlux! Fil-verità jixraqlu isem a˙jar! Óalluni ˙bieb inlaqqmu An©lu Kustodju! G˙aliex, meta kelli x-xorti nitla’ fuqu, tg˙idx kemm mexa b’pass meqjus. Eleganti. Bil-pass il-pass. Ming˙ajr g˙a©la. Attent g˙al kull pass li jag˙ti. La ja˙rab u lanqas jitnikker. Ubbidjenti. RispettuΩ. Qalbu tg˙idlek “˙obbni!” Avolja laqqmuh Xitan! Iva ˙a ng˙idha darb’o˙ra! Óa neqridha ˙a! Ieqfu ˙bieb sej˙ulu Xitan! Ibdlulu ismu! Ix-Xitan da˙˙alni f’riflessjoni kbira! Fakkarni f’qabda nies li j©orru fuqhom tabella mo˙bija imma li tid-

her daqs muntanja! U tinxtamm minn seba’ mili bog˙od. Fuq din it-tabella hemm miktub l-isem ‘Xitan’! U g˙aliex ng˙id jien? Forsi g˙ax t˙obb tilbes pulit? G˙alhekk laqqamtha ‘Xitan’? Inkella g˙ax g˙andu l- boat ? Tg˙id g˙alhekk wa˙˙altha f’rasi li hu xitan? Jew g˙ax jorganizza l-festini d-dar? E˙˙! Dak Ωgur xitan! Jew g˙ax t˙obb tag˙mel il-blow dry ? G˙alhekk hi xitan? Na˙seb l-g˙ax tag˙mel iddwiefer kull ˙mistax! Issa ma nistax infalli! Dik Ωgur xitan! Ara! Óa noqg˙od kwiet. Imma ma jtinix! Forsi g˙ax tidher sexy ? Imbag˙ad dik xitan tax-xjaten! Ara! Ieqaf Patri xbin! U ara x’tag˙mel int! L-istorja tal-©udizzju ma tbiddlitx! Anke fi Ωmien Ìesù wkoll kien hemm min kien jidher tal- life ! Kien hemm min i˙obbhom il-parties! Ma mmorrux ’il bog˙od! L-Iben ta’ Alla stess tg˙idx kemm kien jie˙u gost imurhom! Mela! Kien ikun l-ewwel wie˙ed li jiΩΩattat f’nofshom! U g˙aliex dan? Dak suppost kellu jinqafel fit-tempju jew fis-sinagoga fejn in-nies ‘puri’

kienu jin©abru! Dak suppost li meta kien jg˙addi minn fejn dawn il-postijiet moqΩieΩa u famuΩi g˙addnubiet li kienu jsiru fihom kellu b’sa˙˙a jitlob lil Missieru biex jibag˙tilhom nar mis-sema u jis˙ethom! U dawk mhux hekk ˙aqqhom! Ûibel li kienu! Qatta ˙allelin, ma jistg˙ux jaraw ra©el jew mara li ma jkunux iridu jmorru mieg˙u jew mag˙ha! U tihom jit˙anΩru, jixxalaw u jiddie˙ku u ttihom xejn iΩjed! Dawk ta’ min jg˙allaqhom! Se˙tu kull fejn resqu! U mela mmur niekol mag˙hom? Mela jien purçinell! Hekk kienu ja˙sbuha ‘l-qaddisin’ ta’ Ωmien Ìesù. Ma ridux jit˙alltu mag˙hom. Ma ridux jitni©©su! Riedu jibqg˙u ‘puri’! Riedu li man-nies ikollhom fama tajba. G˙alihom limportanti hu li n-nies kienu jg˙idu fuqhom: “Kemm hu ra©el sewwa!” “Dik mara qaddisa!” Issa ˙alliha li g˙all©udizzji, il-˙dura u lmibeg˙da li g˙andu f’qalbu jew f’qalbha, mhux elf infern ˙aqqu jew ˙aqqha, imma miljun wie˙ed! U le ja˙asra! Ìesù, ta’ g˙aqli li kien, ara ta˙sbu li

qag˙ad ja˙li ˙inu mal-‘qaddisin’! U mur ’l hemm! Dak sab s˙ab ix-Xitan, iΩ-Ωiemel li bi m˙abba ©arrni bilkarozzin! U ˙a ng˙idilkom, ma s˙ab ix-Xitan g˙amel festa ta’ tag˙lim u fejqan millkbar nett! Anzi! Kien minn s˙ab ix-Xitan stess li g˙aΩel lil Mattew il-pubblikan. U li llum, bl-akbar qima, ng˙idulu San Mattew! G˙ax Mattew, b˙al sie˙bi li ©arrni l-Marsa, ix-Xitan, kellu qalbu f’idu! Kien ubbidjenti u fidil daqs ix-Xitan tal-karozzin! X˙in sema’ l-Img˙allem isejja˙lu ˙alla kollox u mar warajh! Obdieh minn qalbu u qag˙ad kwiet i˙alli lil Ìesù jmexxih fil-korsa tal-qdusija b˙alma mexxa dak ir-ra©el lix-Xitan bil-karozzin bil-Patri fih! Óa ng˙idilkom mela ˙bieb: il-Knisja mxiet ’il quddiem blInsara li n-nies kienu jsibuhom Xitan! B’dawn tqaddset! G˙ax b’g˙emilhom dawn kienu an©li mill-kbar nett! Tinteba˙ bihom waqt ilbΩonn! Kemm jg˙inuk! Mela attent ˙ija u ti©©udika qatt lil dik jew dak li l-‘qaddisin’ laqqmuhom ‘Xitan’! G˙ax fil-©enna taf issibhom qablek!

Opinjoni

12 24.08.2014

festival ta’ politika u divertiment Veronica Barbara

Ritratt: Renè Monseigneur

Uffiçjal Politiku FÛL

Minkejja li kemm-il darba naqraw dwar il-bidu tas-soçjaliΩmu u kif dan l-ideal politiku Ωviluppa, anke f’pajjiΩna, ©ieli n˙allu barra persuni li kellhom impatt mhux Ωg˙ir fl-iΩvilupp tal-kunçetti fundamentali tieg˙u. G˙alhekk, filwaqt li qatt ma ninsew insemmu lil Nelson Mandela bil-˙olma tieg˙u li jeqred ilfaqar darba g˙al dejjem, lil Ernesto ‘Che’ Guevara blispirtu rivoluzzjonarju tieg˙u, lill-Perit Dom Mintoff li ˙adem qatig˙ biex jg˙olli lill˙addiema, jew lil Agatha Barbara li kienet xempju talapiçi li kapaçi til˙aq il-mara fis-socjetà Maltija, bosta drabi ninsew il-kontribut ta’ o˙rajn. Fix-xena internazzjonali, nsibu lil Rosa Luxemburg, filosfa, teorista u revoluzzjonarja soçjalista ta’ dixxendenza Pollakka, li ˙admet bla heda favur il-klassi tal˙addiema fi Ωmien irRivoluzzjoni Industrijali. Kienet hi li Ωviluppat l-idea tal-istrajk ©enerali b˙ala g˙odda politika. Nista’ nsemmi wkoll lil Bertrand Russell, filosfu, edukatur u attivist politiku li permezz tal-kitbiet tieg˙u pparteçipa fil-˙idma talmoviment favur il-paçi. Wie˙ed mil-aqwa filosfi tasseklu g˙oxrin, Russell kien involut f’˙idma kontinwa favur il-libertà tal-˙sieb u kontra l-Gwerra Bierda. Ma ninsewx ukoll persuni li ˙allewna biss ftit tal-©img˙at

ilu, b˙al Barbara Prammer li kienet President talParlament Awstrijak u li kienet tati ˙afna importanza lir-rwol taΩ-Ωg˙aΩag˙ fixxena politika. Fil-fatt, kienet bdiet bosta inizjattivi fejn iΩΩg˙aΩag˙ setg˙u jitg˙allmu iΩjed dwar il-proçess demokratiku u b’hekk t˙e©©i©hom jipparteçipaw huma wkoll biex ikunu lpreΩent u mhux biss il-futur tal-iΩvilupp politiku ta’ pajjiΩha. Lokalment kellna nies kbar li iddedikaw ˙ajjithom biex imexxu ’l quddiem ilprinçipji baΩiçi tas-soçjaliΩmu, b˙al Manwel Dimech li kien jag˙mel minn kollox biex jg˙allem lill-poplu u jg˙inu jikber intellettwalment biex ikisser il-ktajjen talkolonjaliΩmu. Ma nistax ma nsemmix ukoll lil John F. Marks, wie˙ed mill-fundaturi tal-Partit Laburista, u Gerry Zammit li kien bis-sa˙˙a ta’ ittra tieg˙u li bdiet is-sezzjoni Ωag˙Ωug˙a fi ˙dan l-istess Partit. O˙rajn b˙al ÌuΩè Ellul Mercer, Patrick Holland u Anton Buttigieg, uΩaw kull g˙odda u kull talent tag˙hom biex ikomplu jibnu fuq il-pedamenti soçjalisti f’pajjiΩna, g˙all-©id tal˙addiema u tal-foqra. B˙al ˙afna persuni o˙ra, huma kienu ja˙dmu u jirsistu g˙al Malta ˙ielsa – ˙ielsa mhux biss mill-kolonjaliΩmu imma anke mill-˙sibijiet antikwati li

ma j˙alluhiex tiΩviluppa u timra˙ lejn ideat progressivi. U Ωgur ma nistax in˙alli barra lill-mibki Salvu Seychell li, b’umiltà, lealtà u determinazzjoni, dejjem ˙adem g˙all-prinçipji tal-Partit Laburista u g˙all-armonija fost il-membri tieg˙u. Dawn il-persuna©©i, flimkien ma’ ˙afna o˙rajn, qed ji©u mfakkra fil-villa©© li b˙alissa qed jiddomina lcampsite ta’ G˙ajn Tuffie˙a, fejn il-Óamis li g˙adda, 21 ta’ Awwissu, kien hemm il-ftu˙ tal-IUSY International Festival. Waqt çerimonja spettakolari ng˙ata l-bidu g˙all-ikbar festival li qatt ©ie organizzat mill-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti u millInternational Union of Socialist Youth (IUSY) f’pajjiΩna. Matul dawn l-erbat ijiem, mijiet ta’ Ωg˙aΩag˙ minn pajjiΩi differenti kellhom lopportunità jiddiskutu numru ta’ aspetti differenti, li kollha g˙andhom x’jaqsmu mattema prinçipali tas-solidarjetà. Is-sessjonijiet tal-lum, ilÓadd 24 ta’ Awwissu, se jkunu qed jiffokaw fuq lambjent, b’ workshop organizzat mil-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti stess li se jkun qed jiddiskuti l-problema tannuqqas tal-ilma, mhux biss f’pajjiΩna imma anke fi mkejjen o˙ra fid-dinja. G˙ada, it-Tnejn 25 ta’ Awwissu, se jkun qed jimmarka l-a˙˙ar ©urnata tal-

IUSY Festival, u se tkun ©urnata ddedikata lillekonomija u x-xog˙ol. Ilworkshop tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti se jkun qed jiffoka fuq il- housing u d-diffikultajiet finanzjarji li jiltaqg˙u mag˙hom ˙afna Ωg˙aΩag˙ meta jiddeçiedu li jmorru joqog˙du g˙al rashom jew jibdew jippjanaw familja. AnaliΩi tal-workshops kollha li l-FÛL organizza matul dan il-festival se tkun qed tidher f’din ir-rokna tal©urnal fil-©img˙at li ©ejjin. Dan il-festival qed iservi b˙ala festa ad unur is-soçjaliΩmu u l-prinçipji li, permezz tag˙hom, il-©enerazzjoni tag˙na qed tgawdi mhux biss minn sapport finanzjarju fiΩΩminijiet diffiçli ta’ ˙ajjitna imma anke libertà tal-˙sieb u tal-espressjoni. Festival fejn, apparti li qed niddiskutu tant su©©etti minn perspettivi differenti, qed niddevertu flimkien filwaqt li nosservaw il-kulturi ta’ xulxin. Dan kollu ma kienx ikun possibbli jekk mhux bl-g˙ajnuna tal-˙afna membri u voluntiera tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, li kienu ta’ sapport kontinwu lill-EΩekuttiv talG˙aqda matul kull mument, kemm waqt il-preparazzjonijiet kif ukoll fuq il-campsite matul dawn il-jiem. Esperjenza mill-aqwa li, minkejja li se ti©i fi tmiemha g˙ada, se nibqg˙u n©orru lmemorji tag˙ha matul ˙ajjitna kollha.

Editorjal

24.08.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRnalisTi Reklami imPaÌnaR u Disinn

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

’il fuq minn 50 sena ilu

”

eDiTORJal

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

Issa ilna ’l fuq minn ˙amsin sena naqilg˙u x’nieklu mit-turiΩmu. Bil-mod il-mod it-turiΩmu kiber sal-punt li ming˙jar l-ekonomija tag˙na ma tistax tg˙addi. Anzi, irridu nammettu li sirna dipendenti fuq din l-industrija. Kibret u ssa˙˙et ta˙t amministrazzjoni Laburista fis-snin sebg˙in. Minn dakinhar ’l hawn kull amminstrazzjoni g˙arfet l-importanza ta’ din l-industrija. IΩda wara ’l fuq minn ˙amsin sena ta’ turiΩmu, wasal iΩ-Ωmien li npo©©u jdejna fuq il-kuxjenza tag˙na u nistqarru fejn morna tajjeb u fejn morna ˙aΩin. A˙na na˙sbu li wasal iΩΩmien li dawk kollha involuti f’din l-industrija, kemm jekk kbar u kemm jekk Ωg˙ar, jag˙mlu eΩami tajjeb ta’ fejn nistg˙u nirran©aw f’din l-industrija u jekk g˙andniex nibqg˙u g˙addejjin fuq mudell li na˙sbu li g˙amel Ωmienu. Iç-çifri tat-turisti dejjem jiΩdiedu huma sbie˙. Din issena kient wa˙da rekord b’Ωieda ta’ madwar 20% ta’

dawk li ©ew iΩuruna. Waqt li nifir˙u li n-numru ta’ turisti li jΩuruna qieg˙ed dejjem jiΩdied, f’dan is-suççess hemm ukoll messa©© mo˙bi. Irridu noqog˙du attenti li din l-industrija hija mg˙ammra tajjeb biex tag˙ti servizz mhux tajjeb iΩda eççellenti lit-turist. Turist li jmur lura lejn pajjiΩu mhux sodisfatt g˙andu effett aktar minn kull riklam ie˙or biex inkunu destinazzjoni poplari. A˙na nafu li l-Ministeru tatTuriΩmu flimkien malAwtorità tat-TuriΩmu qeg˙din jag˙mlu minn kollox biex jirrisponsabbilizzaw lil dawk li jag˙tu servizz f’din l-industrija. Min g˙andu ˙ajtu marbut ma’ din lindustrija, minn ˙addiem f’ristorant sal-ikbar investitur, huwa fl-interess tieg˙u li jara li t-turist ikun kuntent. Min jipprova jag˙sar lit-turist ma jkun qieg˙ed jag˙mel xejn ˙lief jispara g˙al saqajh. Hija sfortuna li g˙al dawn l-a˙˙ar ˙amsin sena dejjem bena lill-pajjiΩ tag˙na li kulma g˙andu x’jag˙ti huwa x-xemx, ba˙ar u ramel. Forsi

fl-infanzja ta’ din l-industrija dan kien jag˙mel sens ˙afna u huwa minnu wkoll li ˙afna mit-turisti ji©u Malta g˙allklima. IΩda Malta g˙andha ˙afna x’toffri: storja kbira, kultura antika, u pajsa©© uniku. Hemm oqsma o˙ra li joffru niçeç turistiçi o˙rajn. Minbarra dan, wie˙ed g˙andu wkoll jistaqsi g˙andniex nibqg˙u mmorru g˙allkwantità aktar milli g˙all-kwalità ta’ turist. Kif g˙edna, il-kwantità hija sabi˙a, iΩda mhux dejjem tfisser li bilfors inkunu qeg˙din nag˙mlu l-qlig˙ li nixtiequ. Kwantitajiet kbar ta’ turiΩmu kultant igerrxu lit-turist ta’ kwalità. Kwantitajiet kbar ta’ turisti jfissru wkoll stress kbir fuq l-infrastruttura ta’ pajjiΩna. Ftit tal-jiem ilu kellna black out totali ta’ dawl u ilma li ma na˙sibx li tat pjaçir li dawk it-turisti li nqabdu fiddlam u ming˙ajr ebda dawl. G˙alhekk, meta nisimg˙u li qeg˙din jiΩdiedu l-applikazzjonijiet g ˙ a l l - boutique hotels nie˙du gost. Dawn huma mmirati g˙al dak itturist li jfittex attenzjoni

aktar individwali u ffukata. Turist li huwa ta’ kwalità li lest li j˙allas aktar, basta jing˙ata servizz aktar raffinat. A˙na na˙sbu li wasal iΩΩmien, wara ’l fuq minn ˙amsin sena, li nippruvaw nirfinaw u forsi nissofistikaw ftit aktar is-servizzi f’din lindustrija. Sa issa Malta dejjem kienet meqjusa qisha lCosta Brava fi Spanja. Forsi wasal iΩ-Ωmien li nkunu kkunsidrati wkoll b˙ala l-Costa Azzurra ta’ Sardinja. Sa issa kkonçentrajna biss fuq l-aspett kwantitattiv aktar mill-kwalitattiv tat-turiΩmu. Min g˙andu lesperjenza f’dan il-qasam u tassew jixtieq ©id lil pajjiΩna jag˙ti l-parir li g˙andu jkun hemm ta˙lita tat-tnejn, ming˙jar wa˙da ma tnaqqas il-pre©ju tal-o˙ra. A˙na na˙sbu li, wara ’l fuq minn ˙amsin sena, il-partijiet interessati kollha, mill-kbir saΩ-Ωg˙ir, g˙andhom joqg˙odu madwar mejda biex dak li g˙andu jsir isir malajr qabel ikun tard wisq. A˙na na˙sbu li di©à ninsabu tard, iΩda a˙jar tard milli qatt.

”

Ittri

14 24.08.2014

ÓELA!

Din KURÛitÀ jEW gÓiRA SimOn? Sur Editur,

Sur Editur, B’parke©©jar razzjonali nifhem li m’g˙andux jing˙ata çertu parke©©jar riservat. Xi ˙add imla˙˙aq g˙andu quddiem bieb daru jkollu riservat meta bissalarju li g˙andu façilment jista’ jikri garaxx? U dan f’na˙at iffullati bit-traffiku speçjalment f’Malta? L-ipparke©©jar riservat g˙andu jkun b’mod razzjonali anke filparke©©i pubbliçi. PereΩempju, tista’ timma©ina lil xi ˙add bi

bΩonnijiet speçjali sejjer jipparkja l-vettura fil-parke©© tat-terminus tal-Im©arr G˙awdex u jimxi dik il-mixja kollha biex jaqta’ biljett, imbag˙ad biex jirkeb ilvapur u wara mixja o˙ra meta jasal Malta mill-vapur sa tal-linja? Forsi wie˙ed jasal li jag˙milha iΩda erbg˙a? Ng˙id erbg˙a g˙ax daqshekk hemm postijiet riservati fil-parke©© tat-terminus talvapur fl-Im©arr G˙awdex g˙al persuni bi bΩonnijiet speçjali. Postijiet li spiss jibqg˙u vojta. Jekk flok erbg˙a jonqsu g˙al

tnejn mhux xorta jaqdu l˙ti©ijiet? Dan aktar u aktar jekk tqis il-persenta©© tal-persuni bi bΩonnijiet speçjali mal-bqija talpopolazzjoni statistikament. Qed nikteb dan mhux b’nuqqas ta’ rispett jew g˙ax irrid nie˙u xi ˙a©a lil xi ˙add, iΩda mill-˙ela ma jie˙u ˙add xejn, g˙ajr xi gwardjan li jkun spiss i˙uf jara li jimmulta li xi ˙add li bi Ωvista jipparkja hemm. FOLJA ÌDIDA, BL-EMAIL

Dan l-a˙˙ar Simon Busuttil qabad ma’ Sai Mizzi g˙ax irid jara x’fih il-kuntratt li g˙amlet mal-Gvern tag˙na dwar xog˙olha fiç-Çina. Nag˙tu kaΩ li l-pakkett s˙i˙ ta’ din il-mara, li tidher unikament brava g˙al pajjiΩna jiswa lill-kaxxa ta’ Malta iΩjed milli qed jallega Dr Busuttil, ji©ifieri madwar €14,000 fix-xahar. Dan jammonta g˙al madwar €168,000 fis-sena. Jekk il-Gvern i˙alli lil Sai Mizzi tag˙mel dan ixxog˙ol g˙al ˙ames snin, lispiΩa ti©i ta’ madwar €840,000. X’hemm ˙aΩin? Simon, taf li dan ifisser li ji©i €3,160,000 inqas min dak il˙abib tal-PN li tqabbad isib minn fuq il-Yellow Pages ilpower station tal-BWSC, li ˙a s-somma ta’ €4 miljun? La l-Gvern preçedenti ma kellux il-˙ila jsib ˙addiem f’xi dipartiment u kien joqg˙od iqalleb huwa fil-Yellow Pages u jag˙mel xi Ωew© telefonati, u b’hekk il-Gvern kien jiffranka €4 miljun. Barra minn hekk wie˙ed jista’ jsemmi wkoll il-kuntratt li l-Gvern preçedenti kien g˙amel ma’ RCC meta kien di©à qed i˙oss li ser jitlef lelezzjoni; però, qabel xejn, RCC kien jaf li ser jitne˙˙a b’vot fil-Parlament. Dan ilkuntratt il-poplu Malti g˙adu qed jitqanna bih, g˙ax tal-PN jafu sewwa kif g˙andhom jag˙mlu l-kuntratti li jorbtu g˙al Ωmien twil. Il-poplu Malti x’qed jie˙u minn RCC illum? G˙alkemm ma nafux x’konna qed nie˙du qabel minn dan il-bniedem. Imma Simon dawn l-affarijiet inessihomlna jrid, u g˙alhekk qed tu©g˙u Ωaqqu b’Mrs Mizzi. Lill-Prim Ministru nixtieq nistaqsih jekk il-poplu Malti jistax ikun jaf jekk il-fatt li l-

power station tal-BWSC intqal li nstabet minn fuq ilYellow Pages hux veru jew le. A˙na niftakru li meta Joseph Muscat kien floppoΩizzjoni kien qed jitlob li ji©i ppubblikat il-kuntratt tal-BWSC, u r-risposta li dejjem kien jie˙u kienet li dan kien xi ˙a©a kunfidenzjali, u ma jistax ji©i ppubblikat. Dan minnu jew le? Jien nixtieq li, f’isem il-poplu Malti, dan il-kuntratt g˙andu ji©i ppubblikat biex inkunu nafu l-verità kollha, g˙ax jekk illum kuntratt tista’ tippubblikah b˙alma qed jg˙id Simon Busuttil, allura dak iΩΩmien g˙aliex ma setax ji©i ppubblikat u kien xi ˙a©a kunfidenzjali? Kemm-il darba nkun qed nitkellem ma nies, u ji©i ddiskors fuq il-kwistjoni talkorruzzjoni taΩ-Ωejt. Li qed jing˙ad mill-popolin iΩ-Ωg˙ir hu li issa qed jittawlu l-affarijiet biex l-istess popolin jinsa u kollox jorqod fuq ommu. Jew forsi kappell ma jmejjilx ’il ie˙or? Nistaqsi lillPrim Ministru: jekk dawn huma ˙atja, g˙ad xi darba naraw lil xi ˙add minnhom il-˙abs? Lil Dr Simon ng˙idlu biex lil Mrs Sai Mizzi j˙alliha tag˙mel dmira g˙ax forsi minn hemm nistg˙u naraw xi ˙a©a f’Malta, g˙ax g˙alkemm da˙˙altna fil-UE, in˙ossuna imwarrbin g˙al kollox minn din it-taparsi unjoni. Lil Dr Simon ng˙idlu wkoll li fl-amministrazzjoni lo˙ra lil Mrs Mizzi qatt ma fixkilha f’xog˙olha, u dejjem ˙allieha ta˙dem u tag˙mel dmira, g˙aliex issa ma jridx i˙alliha? Forsi qed jg˙ir g˙aliha? CARMELO BUGEJA (REGEN), VIÇI SINDKU, MARSAXLOKK

RingRAzzjAmEnt xiERAq Sur Editur, Nixtieq permezz ta’ din il-gazzetta nwassal l-apprezzament tieg˙i lill-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria u mag˙hom inΩid liΩ-Ûrieraq kollha g˙all-festa kbira u sabi˙a li huma organizzaw fiΩ-Ûurrieq f’©ie˙ il-Madonna tal-Karmnu, festa kompluta minn kollox, purçissjoni devota, nar eççellenti, armar sabi˙ u banda kbira u organizzata. Óadt gost immens naqra l-ktieb tal-festa tal-istess Soçjetà, illi tista’ tg˙id li huwa wie˙ed mill-aqwa pubblikazzjonijiet tax-xorti tieg˙u fil-pajjiΩ. B’mod partikolari ˙adt gost naqra l-artiklu ‘Bl-iswed fuq labjad’. Tista’ tg˙id li f’kull ra˙al, jew inkella belt, fejn hemm Ωew© baned teΩisti wkoll il-kontroversja ta’ min kien l-ewwel. Jekk hemm xi ˙a©a illi wie˙ed, bir-ra©un kollu, jista’ jikkonkludi minn dan l-artiklu rriçerkat, irra©unat u bbaΩat fuq il-provi hija bla dubju ta’ xejn li l-primat fejn tid˙ol il-muΩika fiΩ-Ûurrieq qieg˙ed f’idejn il-Banda Queen Victoria b˙ala l-kontinwazzjoni ta’ La Filarmonica Del Zurrico. Ma’ dan l-artiklu jidher biç-çar li ma hemm xejn li kienet teΩisti jew setg˙et kienet teΩisti qabel is-sena 1865, sew jekk orkestra sew jekk soçjetà, hi x’inhi, u li g˙ada teΩisti llum! Prosit mill-©did u grazzi tal-festa unika, kbira u sabi˙a f’©ie˙ ilBeata Ver©ni Marija Re©ina tal-Karmelu Protettriçi Ewlenija taΩÛrieraq. JOE CHETCUTI, ÓAÛ-ÛEBBUÌ

Ittri

24.08.2014 15

ID-DMIR TAL-UNJONI EWROPEA “IL-PULIZIJA SETGÓU ÓADU L-FRANK” Sur Editur,

Id-dmir tal-Unjoni Ewropea hu, mhux li tkompli t˙ajjar immigranti illegali jaqsmu mill-Afrika g˙allEwropa tan-na˙a t’isfel, imma li tara li fil-kontinent sinjur fir-riΩorsi naturali jkun hemm impjieg s˙i˙ g˙all-˙addiema kollha Afrikani. Iridu jinqatg˙u r-rabtiet kummerçjali bejn politiçi Afrikani korrotti u l-kbarat tal-korporazzjonijiet multinazzjonali li b˙alissa qed jistupraw lil dan il-kontinent g˙all-benefiççju tag˙hom biss, u mhux g˙all-klassi tal-˙addiema Afrikani. Fl-Unjoni Ewropea b˙alissa hemm 25 miljun ru˙ bla xog˙ol. L-immigrazzjoni mill-Afrika qed tkompli ΩΩid il-qg˙ad u t-ta˙wid fl-Unjoni Ewropea. CHARLES MICALLEF, IS-SIÌÌIEWI

GÓANDU JSIR ARÇISQOF Sur Editur, G˙aliex ma jag˙mlux lil Fr Joe Borg Arçisqof ta’ Malta? Jiena çert li ta˙t it-tmexxija tieg˙u l-Knisja Maltija ter©a’ takkwista s-sa˙˙a li kellha fis-snin sittin u qabel. Fr Joe Borg ma ja˙sibhiex darbtejn biex ifaqqa’ l-interdett u l-iskomunika fuq id-dfin, il-©urnali u Ω-Ωwi©ijiet. AMMIRATUR, BIRKIRKARA

Sur Editur,

Filwaqt li l-isqfijiet Maltin jitolbuna nkunu ©eneruΩi mal-Yazidis fuq il-Muntanja Sinaj, l-Arçipriet taxXewkija jitlobna nkunu ©eneruΩi biex jimla’ l-kor b’iktar minn €260,000, eskluΩ il-VAT, pajpijiet. Iva, qrajtu sewwa, iktar minn kwart ta’ miljun ewro pajpijiet. Ara kieku bena t-tieni kampnar minflok il-pipe organ, u jien çert li kwaΩi bl-istess ammont kien ikun qrib, kieku l-˙olma tax-Xewkin ˙ajjin u mejtin li jaraw il-knisja lesta kienet issir realtà.

Kif ©ara f’dawn l-a˙˙ar snin, il-festa ta’ San Gejtanu fil-Óamrun din issena wkoll kienet suççess kbir b’folol kbar isegwu ç-çelebrazzjonijiet matul il-©img˙a kollha. Kollox mexa ˙arir u jidher li dik l-g˙ag˙a li kien ikun hemm qabel il-festa fil-Óamrun u li kienet to˙loq çerta tensjoni, illum jidher li g˙ebet. Tant li fejn qabel, min˙abba dan l-g˙ajdut, il-pulizija kienet iΩΩid sew in-numru tal-membri tal-Korp g˙all-festa u kienet tpo©©i barrikati bejn il-partitarji taΩ-Ωew© baned, din is-sena wkoll, kif kien ipprinzipjat xi tliet snin ilu mis-Supretendent Carmel Magri, il-barrikati tne˙˙ew u l-partitarji g˙addew ma’ xulxin u t˙alltu u kollox baqa’ sejjer tajjeb. U lanqas deher li kien hemm bΩonn preΩenza massiççja ta’ pulizija. Anzi, tant l-affarijiet imxew tajjeb, li ç-çajta fuq fomm innies kienet li “il-pulizija setg˙u ˙adu l-frank”. U dan grazzi g˙all-istess pulizija mmexxijin mill-AC Martin Sammut, is-Supretendent Carmel Bartolo, l-Ispettur Robert Vella, il-Ma©©ur Audrey Cassar, u s-Sur©enti li kienu xog˙ol, u l-istess pulizija li kienu xog˙ol fosthom is-Sur Mamo li kien il-˙in kollu ji©ri ’l hemm u ’l hawn biex l-affarijiet jimxu a˙jar. Grazzi wkoll g˙ad-diri©enti taΩ-Ωew© baned, g˙all-appelli millKappillan u g˙al ˙afna o˙rajn li taw l-g˙ajnuna tag˙hom. Ta’ min ifa˙˙ar ukoll ix-xog˙ol li qed jag˙mlu Ω-Ωew© gruppi talarmar li qed jimlew Strada Rjali b’tiΩjin sabi˙. Il-marçi tant mag˙rufa u li huma parti integrali mill-festa ta’ San Gejtanu, kienu suççess kbir, kif kienet ukoll il-famuΩa ©irja bil-vara ta’ San Gejtanu. U hawn ta’ min jifra˙ lir-reffieg˙a li b’g˙aqal kbir imxew fuq su©©erimenti li kienu ntbag˙tu lill-Kummissjoni li kienet qed tist˙arre© fuq l-inçident tas-sena l-o˙ra, u li dehru wkoll fil-©urnali, u segwew metodu ©did ta’ ta˙ri© fuq it-tara© taz-zuntier i©orru bradella finta b’kaxxa bl-ixkejjer tar-ramel g˙all-piΩ tal-vara proprja. Jidher li dan it-ta˙ri© irnexxa u g˙andu jibqa’ jsir u jiΩdied ˙alli r-reffieg˙a, li w˙ud minnhom kienu ©odda, jidraw il-©irja, il-piΩ u l-pass tas-saqajn flimkien. Dawn issu©©erimenti sa˙qu li g˙andu jkun hemm attenzjoni g˙al çertu affarijiet qabel il-©irja proprja u dawn ©ew segwiti wkoll. Kien f’waqtu u pass g˙aqli li tara l-prokuratur tal-vara jiççekkja l-lazzijiet tar-reffieg˙a u jekk il-konfratija hix imtellg˙a tajjeb waqt li jistaqsihom wie˙ed wie˙ed jekk hux kollox sew, u b’attenzjoni jag˙ti s-sinjal wara li kien çert li kollox qieg˙ed f’postu. Su©©eriment ie˙or kien li g˙andu jkun hemm xi r©iel apposta matul iz-zuntier biex jie˙du ˙sieb il-vara waqt il-©irja. U dan is-su©©eriment ©ie attwat ukoll u dan il-grupp ta’ stewards kien ukoll f’postu matul iz-zuntier. Hekk iridu jsiru l-affarijiet, bil-g˙aqal u bl-attenzjoni u ming˙ajr ˙afna xeni Ωejda. Ta’ min jinnota, però, li waqt li l-inçident li ©ara ssena l-o˙ra waqt il-©irja tal-vara ©ie rraportat bis-s˙i˙ fil-medja kollha lokali u anke fuq xi medja barranija, din is-sena g˙ax kollox mar tajjeb ma deher xejn. Mhux biss, imma inçident li sar f’post ie˙or (f’Santa Venera) ©ie rraportat li sar fil-Óamrun, waqt li f’rapport issemma wkoll li Ωew© ˙absin kienu qed jixorbu waqt il-marçi. Mhux sewwa li jsiru rapporti b˙al dawn li jistg˙u jitfg˙u dell fuq ilfesta ÓamruniΩa u jxejnu l-˙idma sfiqa li ssir biex fil-festa ta’ San Gejtanu kollox jimxi sew minkejja l-eluf kbar li jattendu ç-çelebrazzjonijiet. Ta’ min jifra˙ ukoll lill-G˙aqda MuΩikali San ÌuΩepp g˙al g˙eluq il125 sena mit-twaqqif tag˙ha. G˙al din l-okkaΩjoni, is-Sibt 16 ta’ Awwissu 2014, kien hemm març mill-G˙aqda tal-MuΩika San Gejtanu. Dan il-març kien sinjal ie˙or ta’ g˙aqda bejn iΩ-Ωew© baned ÓamruniΩi, mhux biss g˙ax ˙adu sehem il-membri taΩ-Ωew© kumitati bi ˙©arhom flimkien, imma wkoll g˙ax il-Banda San Gejtanu da˙let iddoqq fil-KaΩin tal-G˙aqda MuΩikali San GuΩepp bl-innu popolari Xerrdu l-Fer˙ fost iç-çapcip tal-folla preΩenti. L-g˙ada l-Óadd sar kunçert fuq il-plançier quddiem il-KaΩin li wkoll kien ta’ livell g˙oli u ta Ωgur pjaçir lil min segwih. Prosit.

BERTU ZAMMIT, TA’ SANNAT

JOE C.CORDINA, IL-ÓAMRUN

SERQ MINN FUQ IL-BJUT Qieg˙ed jissemma ˙afna serq mid-djar u kif wie˙ed g˙andu jag˙mel biex jonqos is-serq. Óa©a wa˙da biss mhux qieg˙da tissemma. Li s-serq qieg˙ed isir l-iktar minn fuq il-bjut. Hemm bΩonn li kull appartament li g˙andu t-tara© minn barra u jibqa’ tiela’ sa fuq il-bejt g˙andu jissakkar bil-˙adid u katnazz, kemm mit-triq kif ukoll fl-a˙˙ar indana li tag˙ti g˙al fuq il-bejt. Jekk wie˙ed jasal wasla sal-Fgura jara kwantità ta’ bini bit-tara© minn barra. Minn dawn hemm ˙afna ming˙ajr kançell. Dan ifisser li min irid jista’ mit-triq jibqa’ tiela’ fuq il-bejt. Hemm bΩonn li to˙rog li©i jew avviΩ li kull appartament li g˙andu tara© minn barra g˙andu jissakkar bil-katnazz u minn jikser din il-li©i je˙el multa kbira. B’hekk nistg˙u nnaqsu s-serq mid-djar tag˙na. XOFAN, BL-EMAIL

JAÓASRA X’ÓELA Sur Editur,

Ta’ Barra

16 24.08.2014

1 PROTESTI VJOLENTI

MINN MADW

1 Wara li fid-9 ta’ Awwissu Ωag˙Ωug˙ Afro-Amerikan ta’ 18-il sena safa maqtul minn uffiçjal tal-pulizija, is-subborg ta’ Ferguson f’St Louis, Missouri kien karatterizzat minn protesti u kaos ma jaqtg˙u xejn. Fil-˙in tal-inçident Michael Brown kien miexi lejn id-dar flimkien ma’ sie˙bu. Xhieda li raw l-isparatorja qalu li Brown ma kienx armat u sa˙ansitra kien qed iΩomm idejh ’il fuq meta lpulizija spara fuqu. Ir-relazzjoni bejn il-komunità Afro-Amerikana u l-pulizija f’din il-belt di©à kienet wa˙da ˙aΩina, u dan l-inçident kellu jkun iççirasa fuq il-kejk. Protesti vjolenti baqg˙u g˙addejjin kwaΩi kuljum tul dawn il-©imag˙tejn, tant li l-Gvernatur ta’ Missouri ddikjara stat ta’ emer©enza u kerfju fuq Ferguson. Ûag˙Ωug˙ ie˙or ta’ 23 sena nqatel waqt dawn id-dimostrazzjonijiet, u xi ©urnalisti kienu arrestati.

2 IMUT L-EKS-PM IRLANDIÛ

3 IL-BOKO HARAM BLA REÛISTENZA?

Il-Óamis li g˙adda t˙abbret il-mewt tal-eks-Prim Ministru talIrlanda Albert Reynolds fl-età ta’ 81 sena. Reynolds kien ibati mill-Alzheimer’s Disease. Huwa serva b˙ala Prim Ministru, jew Taoiseach, kif inhu mag˙ruf fl-Irlanda, g˙al kwaΩi tliet snin, bejn Frar tal-1992 u Diçembru tal-1994. Huwa wkoll g˙amel Ωmien b˙ala Ministru talIndustrija u l-Kummerç fil-1987, kif ukoll tal-Finanzi fl-1988. G˙al ˙afna nies Reynolds se jibqa’ mag˙ruf l-iktar min˙abba ssehem tieg˙u fil-kampanja ta’ paçi bejn l-Irlanda u l-Irlanda ta’ Fuq. “Ma na˙sibx li kien ikun hemm proçess ta’ paçi ming˙ajr Albert,” sa˙aq Sir John Major, li wkoll kien jokkupa l-kariga ta’ Prim Ministru tal-Ingilterra u ˙adem ma’ Reynolds fuq dan ilproçess ta’ paçi.

Hekk kif il-gwerilli tal-Boko Haram fin-Ni©erja qed ikomplu jinvadu l-villa©©i u ja˙tfu çentri pubbliçi, bla˙˙ar reb˙a tag˙hom tkun dik fuq il-kulle©© ta’ ta˙ri© tal-pulizija f’Gwoza, qed tqum il-mistoqsija dwar kemm dan il-grupp qed isib reΩistenza millawtoritajiet. Iktar minn 200 studenta li nsterqu minn skola f’April li g˙adda g˙adhom ma ©ewx salvati, u sadanittant qed jissokktaw l-attakki suwiçida. Jidher li qed isiru komuni attakki suwiçida minn tfajliet, u dan qed iqajjem suspett li dawn jistg˙u jkunu w˙ud mit-tfajliet misruqa mill-Boko Haram. Il-grupp Bring Back Our Girls issa qed jag˙mel pressjoni fuq il-Gvern biex juΩa tattiçi militari sabiex je˙les lil dawn l-istudenti. IΩda hemm dubji kemm ilGvern se jkun jista’ jag˙mel dan, hekk kif sezzjoni tal-armata qed tg˙id li se tirrifjuta li ti©©ieled lillBoko Haram min˙abba li mhux qed ting˙ata biΩΩejjed riΩorsi.

Ta’ Barra

24.08.2014 17

WAR ID-DINJA

6 3

6 PM ÌDID FIT-TAJLANDJA

Wara l-kolp ta’ stat ta’ Mejju li g˙adda ©ie mag˙Ωul Prim Ministru ©did fit-Tajlandja: Prayuth Chan-ocha, li kien iservi ta’ Ìeneral fl-Armata u li kien imissu jirtira f’Settembru li ©ej. Din ma kinitx l-ewwel darba li ©enerali tal-Armata Militari kienu mag˙Ωula biex imexxu l-pajjiΩ. Apparti hekk, Chanocha kien mag˙Ωul mill-Assemblea Le©iΩlattiva Nazzjonali li lmembri tag˙ha kienu ma˙tufa mill-©unta x-xahar li g˙adda. Il-militar sostna li l-missjoni tieg˙u hi li jag˙mel lin-nies kuntenti, u fil-fatt ©ew im˙abbra numru ta’ miΩuri popolisti. Dawn jinkludu Ωieda fil-paga g˙all-˙addiema tal-Gvern, biljetti b’xejn g˙aç-çinema, kif ukoll xandir ta’ futbol b’xejn fuq listazzjonijiet tat-televiΩjoni. Ta˙t Chan-ocha l-militar mela l-Kabinett b’uffiçjali militari u polizjeski, kif ukoll ta lilu nnifsu iktar poteri. Il-militar qed ji©©ustifika dawn l-azzjonijiet biex tinΩamm l-istabbiltà.

5 IL-QTIL TA’ JAMES FOLEY

4 JISSOKTA L-MASSAKRU F’GAÛA G˙all-waqfien mill-©lied tal-©img˙a l-o˙ra bejn lIΩrael u l-Palestina kien hemm tpattija ˙arxa din il©img˙a miΩ-Ωew© na˙at. L-IΩrael qatlu tliet uffiçjali g˙olja tal-Óamas f’attakk mill-ajru. Attakk li sar fuq uffiçjal g˙oli ie˙or falla, iΩda ˙alla lil mart u iben l-istess uffiçjal mejta. F’dak li deher b˙ala ritaljazzjoni, militanti talÓamas qatlu 18-il persuna li allegatament kienu qed jispijaw g˙all-IΩrael. L-E©ittu kien qed imexxi d-diskussjonijiet ta’ paçi matul il-©img˙a li g˙addiet, iΩda wara l-vjolenza ta’ din il-©img˙a ftit hemm tama li dawn id-diskussjonijiet ikomplu. Fil-fatt, il-Óamas irrifjutaw proposta ta’ paçi u qed jinsistu li ter©a’ tinfeta˙ il-fruntiera li ng˙alqet millIΩrael u l-E©ittu fl-2007. Fl-a˙˙ar xahrejn inqatlu ’l fuq minn 2,000 Palestinjan u ftit inqas minn 70 IΩraeljan. Filwaqt li lma©©oranza tal-vittmi Palestinjani kienu çivili, il-vittmi IΩraeljani kienu kwaΩi kollha suldati.

Fil-filmat li ntwera din il-©img˙a mill-grupp IΩlamiku IS, ©ie kkonfermat li l-vittma huwa ©urnalist Amerikan bl-isem ta’ James Foley. Foley ilu nieqes mill-2012, fejn huwa ma˙sub li kien in˙ataf fis-Sirja. Fil-filmat Foley jidher g˙arkupptejh, fejn isellem lill-qraba tieg˙u u jg˙id li mewtu ©iet ikkawΩata mill-Amerika. Jitkellem ukoll il-qattiel b’aççent IngliΩ, u jwissi lill-President Amerikan biex jirtira l-attakki mill-ajru fuq l-Iraq. Min-na˙a tieg˙u, il-Prim Ministru IngliΩ David Cameron qal li g˙adu mhux çert li l-qattiel ta’ Foley huwa IngliΩ, iΩda sostna li linvestigazzjonijiet g˙adhom g˙addejjin. Intant, tqajmu wkoll dubji fuq il-©enwinità ta’ dak li se˙˙ fil-filmat, hekk kif jista’ jag˙ti l-kaΩ li l-qtil ta’ Foley kienet ‘messa in scena’. Fil-filmat intwera wkoll ©urnalist ie˙or li, skont il-militant, ˙ajtu tiddependi minn dak li se tag˙mel l-Amerika.

Kalejdoskopju

18 24.08.2014

KALEJDOSKOPJU: ARTIKLI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

ÌraW bÓal-lUM TWELID

koNt taf?

1846: Henry Gannett, ©eografu Amerikan. Missier il-mapep Amerikani. Kien kofundatur tas-Soçjetà Ìeografika Nazzjonali (1883). Miet fl-1914. 1929: Yasser Arafat. Mexxej politiku Palestinjan. Kien Chairman tal-Organizzazzjoni g˙al-Liberazzjoni tal-Palestina (PLO 19692004), President tal-Awtorità Nazzjonali tal-Palestina (PNA 1993-2004) u korebbie˙ tal-Premju Nobel fl-1994. Hu miet fl2004. 1965: Marlee Matlin, attriçi Amerikana truxa, li reb˙et l-Oscar. Óadmet fil-film Children of a Lesser God (1986) u Reasonable Doubts g˙at-televiΩjoni.

In-nies ma jg˙attsu qatt meta jkunu reqdin

Mill-istatistika Maltija Marlee Matlin

IMWIET 1680: Thomas Blood, li twieled g˙all-˙abta tal-1618. Avventurier IrlandiΩ. Fl-1671, libes l-abiti ta’ qassis, seraq il©ojjelli tal-kuruna mit-Torri ta’ Londra. Minkejja li nqabad ftit ˙in wara, ir-Re Karlu II, li ammira l-kura©© tieg˙u, ˙afirlu g˙al kollox. 1923: James Leonard Corning, newrologu Amerikan, li sab illoppju g˙all-ispina fl-1885, meta kellu 30 sena. 2004: Elisabeth Kubler-Ross, tabiba Amerikana li twieldet flIΩvizzera fl-1926. Hi kitbet il-ktieb On Death and Dying (1969). Tidentifika l-istadji tal-mewt b˙ala: ça˙da, rabja, negozjar, dipressjoni u aççettazzjoni.

ÌRAJJIET A.D. 79: Il-vulkan Taljan Mt Vesuvius jiΩbroffa u jidfen lil Pompeii u Herculaneum. Dan il-vulkan g˙adu attiv u meqjus b˙ala l-aktar wie˙ed perikoluΩ fid-dinja peress li hemm tliet biljun ru˙ jg˙ixu madwaru. (Id-data attwali ta’ meta Ωbroffa g˙adha tkun diskussa bejn l-istoriçi). 1875: Il-Kaptan tan-Navy Matthew Webb beda jg˙um biex jaqsam il-Kanal IngliΩ ming˙ajr salvawomu. Hu temm lg˙awma l-g˙ada, wara 21 sieg˙a u 45 minuta. Sors: Guinness Book of World Records. 1891: Thomas Edison japplika g˙al-liçenzja tal-kamera tal-films. 1939: L-ewwel titjira b’ajruplan turbojet. Hu ajruplan ÌermaniΩ b’makna ddisinjata minn Dr Hans von Ohain. 1992: L-uragan Andrew jolqot Miami.

Thomas Edison

Fl-ewwel tliet xhur ta’ din issena, il-produzzjoni tal-la˙am naqset bi 2% g˙al 3,032 tunnellata. Waqt li l-produzzjoni talla˙am tal-majjal u taç-çanga telg˙et bi 8.2 u 2.4% rispettivament, kien hemm tnaqqis ta’

10.3% fil-produzzjoni tat-ti©ie©. Il-valur tal-annimali maqtula fil-biççeriji liçenzjati g˙all-produttur fiΩ-Ωmiem imsemmi la˙˙aq €6.8 miljun jew 1.5% inqas meta mqabbel mal-ewwel tliet xhur tas-sena l-o˙ra. It-tnaqqis ta’ 14.7% u 6.3% fil-

valur g˙all-produttur fejn jid˙lu t-ti©ie© u ç-çanga rispettivament kienu r-riΩultat tat-tnaqqis ta’ 8.4% u 4.8% fil-prezz medju kull kilogramm g˙all-baqar u ti©ie© maqtula.

NostalÌija bi prezz esaÌerat! Ara tabil˙aqq li kollox idur dawra tond! Tiftakruha liskuter Maltija bir-roti tal- ball races, u kemm, ta’ tfal, konna ni©ru bihom fit-toroq? Mela dik l-invenzjoni re©g˙et ˙adet issura u tispera li tikseb popolarità. IΩda kontra l-iskuter tag˙na, li ma kinitx tiswa flus, din l-invenzjoni ©dida mistennija li ti©i tiswa €1,257.50ç.

Hu ma˙sub li minn tfal sa eΩekuttivi tan-negozju aktarx jibdew i˙addmu dan it-tip ta’ sewqan biex jaslu malajr fluffiççji fl-ibliet. U dan g˙ax disinn ©did ta’ skuters jippermettilhom ikunu tant Ωg˙ar li jing˙alqu fil-qies ta’ karta A4. Kien George Mabey, student fl-Università ta’ Londra li ˙are© b’din l-invenzjoni ta’ skuter li

ting˙alaq u li biha reba˙ premju. Hu ffurmaha mill-aluminju; fih g˙adda cable li, meta dak li jkun jifta˙ha, tkun tifla˙ il-piΩ ta’ bniedem adult. IΩda meta tkun mag˙luqa tkun tant Ωg˙ir li tista’ titqieg˙ed f’basket. Hi tiΩen inqas minn 11-il libbra (˙ames kilogrammi) u se tkun tiswa madwar £1,000.

24.08.2014 19

Kun Af

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

IL-MEZZ TAT-TRASPORT BEJN MALTA U GÓAWDEX Id-dg˙ajsa tal-mog˙dija. Hekk kienet tissejja˙ Ωmien ilu lopra tal-ba˙ar li kienet i©©or il-passi©©ieri bejn Malta u G˙awdex. Skont l-istorja, lewwel data fejn jissemma sservizz bejn iΩ-Ωew© gΩejjer jo˙odna lura fis-sena 1241. Din id-dg˙ajsa kienet tba˙˙ar bl-g˙ajnuna tal-qlug˙ lateen (qlug˙ trijangulari marbut angulat mill-pruwa salpoppa) u baqg˙et tintuΩa sasseklu g˙oxrin. MaΩ-Ωmien bdiet tissejja˙ ‘id-dg˙ajsa tallatini’. Dak iΩ-Ωmien il-ba˙ar fil-Port tal-Im©arr ma kienx fond biΩΩejjed u g˙alhekk ma setax jilqa’ dg˙ajjes ta’ çerta daqs. Min˙abba f’hekk kienu jsor©u fuq barra tal-Port, esposti g˙al kull element li jinqala’. Ma kienx g˙adu nbena l-ebda lqug˙ ( breakwater ) u lanqas moll. Ilpassi©©ieri kien ikollhom jirkbu fuq xi dg˙ajsa tas-sajd biex twassalhom sad-dg˙ajsa msemmija. L-ewwel ilqug˙ fl-Im©arr inbena fl-1841 u baqa’ jitkabbar u ji©i rrinforzat minn Ωmien g˙al Ωmien sal-1906. Bejn l-1929 u l-1936 inbena lqug˙ ie˙or. Fis-sena 1969 inbena lqug˙ ikbar u moll ta’ 121,400 metru kwadru. L-ewwel servizz L-ewwel servizz regolari talpassi©©ieri bejn Malta u G˙awdex beda fit-13 ta’ Ìunju 1885, flimkien ma’ dak tal-posta. Dan is-servizz kien im˙addem mill-kumpanija O.F. Gollcher & Sons Ltd blS.S. Gleneagles. In-noll biex taqsam il-fliegu kien ta’ 8 soldi, u xelin biex tmur u ti©i. Kien jin©abar sold ie˙or g˙all-quddiesa b˙ala ringrazzjament lill-Alla tal-vja©© li sar b’wiçç il-©id. Il-quddiesa kienet issir fil-knisja talIm©arr. Fl-1892 bdew isiru vja©©i kull ©img˙a bejn Malta u SirakuΩa. Il-Gleneagles baqg˙et tag˙ti servizz sal1914. Tfaççat kumpanija o˙ra – il-Malta Steamship Company, u bdiet t˙addem ilPrincess Melita g˙all-©arr ©enerali. Bejn l-1923 u l-1937 din il-kumpanija kellha Ωew© bastimenti: il-Wembley li kien g˙ereq fl-1935 u l-Golly li fl1937 kien inbieg˙ fl-Egittu. In-negozjanti Joseph Gasan, Giovanni Dacoutros, il-familja Grech, imlaqqma ‘Gelluxa’ u sehem Ωg˙ir ta’ g˙axar G˙awdxin, iffurmaw il-Gozo Mail Company. Din ilkumpanija kellha Ωew© bastimenti: ir-Royal Lady li kien ˙adem minn Ottubru 1938 sa Majju 1942, u d-dg˙ajsa talqlug˙ Franco li ˙admet bejn Mejju 1942 sa April 1948. Dawn il-bastimenti t-tnejn missithom ix-xorti ˙aΩina talgwerra; ir-Royal Lady kien g˙ereq u l-Franco kienet ©arrbet xi ˙sarat fiç-çumnija imma ma kinitx g˙erqet u

baqg˙et tag˙ti servizz sal1948. L-g˙arqa tal-Anna Fl-1945 il-Gvern kolonjali IngliΩ kien ˙a f’idejh l-iskuna Anna ta’ Giovanni Dacoutros biex i©orr ammont ta’ qam˙ u bΩonnijiet o˙ra neçessarji lejn G˙awdex. Sfortunatament, kif kienet se ssalpa mill-Marsa, fil-Port il-Kbir, ©iet ibbumbardjata u mg˙arrqa b’dik ittag˙bija prezzjuΩa li kienet se ©©orr lejn il-gΩira G˙awdxija. L-Anna damet Ωmien wara lgwerra mg˙arrqa u ta’ xkiel g˙an-navigazzjoni fil-Port ilKbir. Il-Gvern IngliΩ kien ©ieg˙el lis-sidien i˙allsu 15-il lira Maltin multa kuljum sakemm tittella’ din l-iskuna mill-qieg˙. G˙al din ir-ra©uni kellu jin©ieb krejn minn Ìibiltà g˙ax Malta ma kienx hawn maçina li terfa’ dak ilpiΩ. L-iskuna kienet nbieg˙et g˙all-injam. Kull bastiment g˙andu storja Hu wkoll interessanti li fiΩΩmien ta’ wara l-gwerra, wie˙ed mill-ftit bastimenti li salvaw kien il-Maria Dacoutros. Dan g˙amel ˙afna vja©©i jgorr il-qam˙ bejn iΩΩew© gΩejjer. Kien ukoll lewwel bastiment li ba˙˙ar bejn Malta u Sqallija wara li lItalja kienet çediet. Kien hemm servizz ie˙or bejn Malta u G˙awdex li dam sal-1951. Dan is-servizz kien ta’ Bernard Zammit. Zammit kellhu Ωew© bastimenti: ilKing of England u l-Lady Strickland. Fl-istess perjodu, ji©ifieri bejn l-1947 u l-1950, Joseph Gasan kien i˙addem il-Calipsu. Mill-1950 sal-1957 Gasan kellhu bastiment ie˙or, il-Bançinu. Dan kien spiçça inkaljat iΩ-Ûellieqa G˙awdex waqt maltempata qalila. Dakinhar kien tilef ˙ajtu lg˙assies li nzerta fuqu. IlMaid of Pinto wkoll kien bastiment tas-Sur Gasan, imma dan g˙ereq ukoll fl-1951. Kien hemm ukoll il-bastiment Pinu li wkoll waqaf misservizz fl-istess Ωmien malBançinu. Bejn l-1948 u l-1956, il-familja Magro kienu j˙addmu l-bastiment IlÓanini. G˙al erbatax-il sena s˙a˙, ji©ifieri bejn l-1956 u 1970, il-familja Magro kellhom il-Queen of Peace. Sfortunatament, fl-1977, dan il-bastiment g˙ereq waqt maltempata meta kien qieg˙ed iba˙˙ar lejn l-Afrika ta’ Fuq. Is-Sur Ellul Sullivan li kien jag˙mel parti mill-ekwipa©© kien iddikjarat mitluf. Bastiment ie˙or, li kien jag˙mel parti mill-flotta ta’ Magro u l-familja Zammit kien l-Imperial Eagle. Dan kien ta servizz bejn l-1958 u l1968. Wara Ωmien mitluq ilMarsa, fl-1999 kien ©ie

mi©bud u mg˙arraq quddiem il-ponta tal-Qawra. Fl-1964, il-Malta Aliscafi Ltd bdiet t˙addem servizz bilba˙ar bejn il-Port il-Kbir u lPort tal-Im©arr b’lança hyrdofoil jisimha Dolphin. Din kienet lança li titla’ f’wiçç lilma u timxi b’veloçità kbira. Wara erba’ snin din ilkumpanija falliet u marret ta˙dem fl-Italja. Is-servizz dejjem jikber Il-familja Zammit kompliet tkabbar il-flotta tag˙ha. Fl1967 xtrat il-Jylland flimkien mal-Melitaland u lCalypsoland li servew sal1978. Ma dawn kien Ωdied bastiment ie˙or, il-Minor Eagle. Dan il-bastiment biddel ismu darbtejn: Calypsoland fl1976, u Jylland 11 fl-1980. Fl-l979 ©iet iffurmata lkumpanija Gozo Channel biex ta˙dem bejn Malta u G˙awdex u fejn hemm bΩonn. L-ewwel vapur li kellha din il-kumpanija kien lM/V G˙awdex, imbag˙ad lM/V Melitaland u l-M/V M©arr (eks-Salthorn) li nxtraw fl1980. G˙all-bidu dawn il-bastimenti kienu jag˙mlu tmien vja©©i kuljum. F’Ìunju tal1981 l-M/V G˙awdex beda jag˙mel vja©©i g˙al Sqallija. Kien popolari ˙afna g˙allMaltin g˙ax kienu jmorru bi ˙©arhom iqattg˙u ©urnata jixtru fi Sqallija. Dan is-servizz baqa’ sal-1995. Fid-29 ta’ April 1988, il-Gozo Channel introduçiet il- hovermarine SES Calypso. Min˙abba li n-numru talpassi©©ieri kien dejjem jiΩdied, fl-1990 il-kumpanija Ωiedet il-vja©©i g˙al 27 kuljum, inkluΩ dawk li jitilqu minn Sa Maison u Tas-Sliema. F’sena l-kumpanija ©arret 1.93 miljun passi©©ier u 370,000 karozza. Fl-1995 kien hemm erba’ bastimenti ja˙dmu g˙al G˙awdex. Dawn kienu: M©arr (eks-Marsdiep), iç-Cittadella 11 (eks-Telstom), il-Calypso u l-G˙awdex. Fl-1996 il-katmaran l-SES Victoria Express ˙a post il- hovermarine u baqa’ jservi sal-2001. F’nofs id-disg˙inijiet ilkumpanija da˙let g˙al programm ambizzjuΩ – li timmodernizza l-flotta. Il-pjan kien li jinbnew tliet vapuri kbar ©odda fil-Malta Shipbuilding. L-M/V Ta’ Pinu tlesta f’Mejju 2000, l-M/V Gaudos tlesta fi Frar 2001, u lM/V Melita tlesta f’Marzu 2002. Dawn it-tliet vapuri ja˙dmu bl-a˙˙ar teknolo©ija u jservu l-passi©©ieri bl-ikbar kumdità. I©orru mal-138 karozza u mat-800 passi©©ier kull vja©©. Ta’ minn jg˙id li fi tliet xhur iktar minn miljun persuna tivvja©©a bejn Malta u G˙awdex. Fil-futur jista’ jkun li l-vja©©i bejn iΩ-Ωew© gΩejjer ikun minn mina ta˙t il-ba˙ar.

L-ewwel servizz bil-Gleneagles u l-Princess Melita 1885-1924

Il-Bançinu fl-aqwa tieg˙u 1950-1957

L-Imperial Eagle fil-Port il-Kbir 1960

L-M/V Melita 2004

Personalità

20 24.08.2014

Jixtieq li ismu Jsir ditta maltiJa ramONa POrtelli tintervista lil MARCO PARASCANDOLO

www.ramonaportelli.com

Il-moda timxi skont iΩ-Ωmien u, kif nafu, dejjem tinbidel. Daqqa moda ˙a©a u daqqa moda o˙ra, u r-rota dejjem iddur. Tirrikjedi kreattività kbira minn min ser ifassalha, u fuq kollox imma©ni g˙al min ser igawdiha. Sabiex insir naf aktar dwar moda lokali, tkellimt ma’ disinjatur Ωag˙Ωug˙ tal-˙wejje© tal-marka Parascandalo Fashion – Parascandolo Marco. Il-perçezzjoni tieg˙u hi li f’Malta l-industrija tal-moda g˙adha pjuttost xi ˙a©a ©dida. L-a˙˙ar kollezzjoni tieg˙u, li wera fil-Malta Fashion Week 2014, kienet tikkonsisti fi ˙wejje© g˙all-ir©iel. I˙oss li l-qasam tal-˙wejje© g˙all-ir©iel f’Malta hu wisq me˙ud for granted. Madankollu, kellu rispons tajjeb g˙all-kollezzjoni tieg˙u u jidher li ntg˙o©bot sew.

ramonaportelli@hotmail.com

Minn btala, spiçça jg˙ix Londra g˙al erba’ snin Ìara li fis-snin 2008 u 2009 kien mar Londra g˙al btala u biex iΩur xi ˙bieb tieg˙u. Hemmhekk sar i˙obb lil Londra, in-nies, il-moda u l˙wienet. “Kienet qisha l-©enna fl-art g˙alija. G˙alhekk, fl-2010 ddeçidejt li mmur ng˙ix hemm g˙al sena biex niggwadanja

“

Kuntent ˙afna li nista’

na˙dem f’industrija li t˙allini nkun dak li jien

aktar esperjenza u wkoll, kif

“

Marco Parascandalo huwa mill-Birgu u g˙andu sebg˙a u g˙oxrin sena. Ja˙dem b˙ala mani©er fir-retail u disinjatur tal-˙wejje© tal-marka tieg˙u stess ‘Parascandalo Marco, Parascandalo Fashion’. Fil-˙in liberu tieg˙u j˙obb ifittex fuq stili, apparenzi u disinjaturi kbar fil-qasam tal-moda. Jirrilassa d-dar ukoll billi jirriproduçi u jer©a’ jag˙ti l-˙ajja lil ˙wejje© antiki. Iqis lilu nnifsu b˙ala persuna kreattiva u miftu˙a g˙al diversi ideat. Ilgost tieg˙u hu li jiltaqa’ ma’ persuni minn pajjiΩi differenti u b’hekk jag˙mel ˙afna ˙bieb ©odda. Ilu jinteressa ru˙u filmoda minn mindu kien tifel çkejken. Fil-fatt, meta kellu tnax-il sena kien jg˙in fil˙anut tal-˙wejje© ta’ ommu, biex tarma l-vetrini kull darba li kien ji©ihom xog˙ol ©did. Ta’ dik l-età kien ftit indeçiΩ dwar jekk jag˙Ωilx il-catering jew l-arti u d-disinn, g˙ax fissekondarja kellu kemm l-Arti u anke l-Home Economics. Log˙la marki tieg˙u dejjem ©abhom f’dawn iΩ-Ωew© su©©etti, u dan g˙amillu ddeçiΩjoni tieg˙u itqal. Madankollu, il-moda u l-arti kienu dejjem importanti g˙alih u g˙alhekk iddeçieda li jie˙u kors fl-MCAST biex ikabbar lg˙arfien tieg˙u fis-su©©ett. Eventwalment beda ja˙dem part-time f’dan il-qasam f’˙anut tar- retail . Wara xi Ωmien beda full-time. “Dan ixxog˙ol g˙eni ˙afna biex nifhem ir-relazzjonijiet mal-klijent u s-servizz offrut. G˙eni nifhem ukoll il-qasam tannegozju fl-industrija tal-moda. Kont fortunat biΩΩejjed ukoll biex nie˙u sehem fi preΩentazzjonijiet, showrooms u sfilati tal-moda ta’ ditti li kont na˙dem mag˙hom. Barra minn hekk, xi ˙bieb tieg˙i f’Malta kienu nedew magaΩin fuq l-internet u kienu offrewli l-opportunità biex nibda nippreΩenta xog˙ol stilistiku biex ikun ippubblikat fuq il-magaΩin. Din l-esperjenza kienet verament eççezzjonali g˙alija g˙ax g˙enitni nwessa’ lopportunitajiet fl-industrija talmoda,” beda jg˙idli dwar ilbidu tal-karriera tieg˙u.

g˙edt inti, b˙ala avventura. Eventwalment spiççajt ng˙ix hemm g˙al erba’ snin. L-esperjenzi li g˙addejt minnhom hemm jibqg˙u mmarkati f’˙ajti. Dawn jinkludu produzzjonijiet tal-moda ma’ diversi fotografi, mudelli, disinjaturi u l-bqija. G˙amilt ukoll perjodi ta’ ta˙ri© ma’ ditta Ωg˙ira talmoda f’Londra. Ir-rwol tieg˙i kien li no˙loq stili differenti ta’ rakkmu, macramè u beading g˙al ilbiesi lussuΩi, imma fl-istess ˙in ekstravaganti. Kelli wkoll l-opportunità li mmexxi b’mod kreattiv look-book shoot ta’ ditta miç-Çilì bbaΩata f’Londra, li g˙adha tistabbilixxi ru˙ha. Barra minn hekk irnexxieli ndawwar il-passatemp tieg˙i f’negozju Ωg˙ir. Illum il-bejg˙ mill-internet sar popolari ˙afna, u g˙alhekk bdejt inbig˙ dak li nipproduçi fuq siti b˙al Asos, Market Place, Ebay, Depop u Etsy,” infurmani Marco. Mistoqsi kemm kienet triq façli jew tqila li jitlaq minn Malta, Marco kkonfermali li ma kienet façli xejn. “Barra mill-fatt li tlaqt minn Malta, kienet diffiçli li nitlaq mid-dar tal-©enituri tieg˙i. Din kienet sfida kbira g˙alija, imma ommi u missieri dejjem rabbew lili u

lil ˙uti biex inkunu indipendenti, organizzati u li nie˙du ˙sieb tag˙na nfusna. In˙ossni rikonoxxenti wkoll lejn dawk il-˙bieb, kemm Maltin u anke barranin, li sibt meta ddeçidejt li ng˙ix f’Londra. Dawn millewwel g˙enuni nag˙mel kuntatti ©odda u g˙enuni wkoll insir naf nies ©odda li, aktar ’il quddiem, g˙amluhieli façli biex no˙loq il-portafoll tieg˙i.” Il-moda f’Malta saret ikkunsidrata b’mod serju u n-nies bdew jifhmuha Minn xog˙lu Marco jie˙u sodisfazzjon garantit g˙ax fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar dak li jkollu f’mo˙˙u li jiddisinja jkun g˙amlu. “Sodisfazzjon ie˙or hu li x-xog˙ol tieg˙i ikun milqug˙ b’suççess kemm millpubbliku ©enerali, kif ukoll min-nies li ja˙dmu f’din lindustrija. Fl-a˙˙ar il-moda f’Malta saret ikkunsidrata b’mod serju u n-nies bdew jifhmuha. Din tg˙inni biex inkompli nikber fiha u nsir a˙jar.” Dwar jekk il-˙wejjeg li jilbes hu stess jiddisinjahomx hu stess, jew jixtrihomx lesti, Marco kkonfermali li b˙alissa g˙andu ta˙tlita tat-tnejn. Jie˙u gost jixtri ˙wejje© lesti

imbag˙ad jaddattahom g˙allgosti tieg˙u f’dik li hi dehra. “PereΩempju, nixtri xi ˙a©a b’kulur u mbag˙ad nibdilhulha, jew inne˙˙i l-kmiem, eçç. Personalment il-˙wejje© g˙alijja jfissru li tesprimi ru˙ek. Ilkumdità hija l-qofol. Dejjem trid tara x’inhi l-moda, imma fl-istess ˙in hu importanti wkoll dak li jog˙©bok personalment,” sostna Marco. Illum Marco jinsab lura Malta, u ilu minn Frar li g˙adda. Jixtieq ikabbar in-negozju tieg˙u fuq l-internet u jibda nnegozju tieg˙u hawn f’Malta. “Irrid li Parascandalo Marco ssir ditta Maltija u nittama wkoll li mbag˙ad tkun esposta internazzjonalment,” sa˙aq Marco. Fuq din ix-xewqa tieg˙u kompla jg˙idli li meta jiddisinja xi ˙a©a ma jag˙milx hekk biex jg˙id li ˙oloq xi ˙a©a sabi˙a. “It-tendenza hi li nispira ru˙i minn dak li jkun g˙addej madwari. Dak li jinfluwenza lili u l-istil tal-˙ajja tieg˙i. Nemmen li dan hu li jg˙ini jkolli aktar suççess g˙ax in-nies isibuha interessanti u jistg˙u jirrelataw mag˙ha. Riçentament qed na˙dem b˙ala mani©er f’Tas-Sliema ma’ kumpanija li g˙andha ˙wienet tal-˙wejje© madwar Malta.” Aktar riçenti din is-sena Marco ˙a sehem fil-Fashion Week & Awards ta’ Malta. Filfatt, ˙a sehem b˙ala disinjatur lokali fil-kategorija ta’ disinjaturi ©odda. Innutajt li fil˙wejje© li ppreΩenta waqt lisfilata kellu kliem partikolari li forsi anke ©ibdu l-g˙ajnejn. Óallejt f’idejh sabiex jispjegali. “Is-slogans tieg˙i huma ispirati minn avvenimenti li ©raw verament. BaΩikament, wara li g˙addiet il-li©i tal-Unjoni Çivili ˙assejtni aktar komdu li nuΩa l-fraΩijiet ‘Faqa’ Sew’, ‘Kemm In˙obb’ u ‘Faqa’ O˙t’ g˙ax dawn huma ferm popolari filkomunità LGBT. ‘Skandlu’ ma tantx hemm xi nΩid fuqha, min˙abba li hija parti minn kunjomi. Na˙seb li fi Ωmien qasir ser nibdew naraw nies lebsin il-flokkijiet tieg˙i b’dawn il-fraΩijiet,” spjegali sodisfatt Marco. Marco temm din l-intervista billi sa˙aq fuq il-fatt li l-moda g˙andha tkun ta’ gost u xi ˙a©a li jista’ jgawdiha kul˙add, waqt li jesprimi l-personalità tieg˙u. “Kontinwament qed tevolvi u din hi l-aktar ˙a©a eçitanti dwarha. Kuntent ˙afna li nista’ na˙dem f’industrija li t˙allini nkun dak li jien u ©©eg˙elni ng˙in lin-nies jesploraw is-sens stilistiku tag˙hom,” temm jg˙id Marco.

Festi

24.08.2014 21

Festi Fl-AÓÓAr ÓAdd tA’ lulju KITBA TA’ ALAN SALIBA L-ista©un tal-festi nistg˙u ng˙idu li riesaq lejn it-tmiem. In-numru ta’ festi ççelebrati f’©img˙a wa˙da jonqos biex b’hekk, tul din il-©img˙a, ser niççelebraw erba’ festi f’Malta u wa˙da f’G˙awdex. F’San Ìiljan niççelebraw ilfesta ta’ San Ìiljan, bis-sehem taΩ-Ωew© baned – dik San Ìiljan u Spinola, flimkien malG˙aqda Armar San Ìiljan u lG˙aqda tan-Nar li tie˙u ˙sieb in-nar u l-armar tan-na˙at fejn jinstab il-ma˙Ωen tal-kartun, kif ukoll l- G˙aqda Dilettanti Knisja ta’ Lapsi li jie˙du ˙sieb jarmaw it-toroq tan-na˙a talknisja l-antika ta’ San Ìiljan, u l-G˙aqda Armar Telg˙et Birkirkar. Fil-Birgu niççelebraw il-festa ta’ San Duminku bis-sehem tal-Banda Prince of Wales Own u l-grupp talArmar. Fil-Marsa ti©i ççelebrata il-festa ta’ Marija Re©ina, bis-sehem tal-Banda Marija Re©ina u l-Kumitat Festi Esterni Marija Re©ina. Imbag˙ad f’Óal Safi ti©i ççelebrata l-festa tal-Konverzjoni ta’ San Pawl, bis-sehem tal-Banda San Pawl, il-Kummissjoni Armar tal-Festa San Pawl u lG˙aqda tan-Nar San Pawl ta’ Óal Safi. F’G˙awdex ti©i ççelebrata il-Festa tal-Madonna ta’ Loretu f’G˙ajnsielem bissehem ewlieni tal-G˙aqda MuΩikali San ÌuΩepp ta’ G˙ajnsielem li twaqqfet fl1928, flimkien mal-G˙aqda tan-Nar 10 ta’ Diçembru li jie˙du ˙sieb in-nar li jin˙araq f’din il-festa, u l-G˙aqda talArmar G˙ajnsielem. Il-Banda Spinola ta’ San Ìiljan Il-Banda Spinola ta’ San Ìiljan hija soçjetà relattivament Ωag˙Ωug˙a li twaqqfet fl-1987. F’San Ìiljan di©à kienet teΩisti banda, iΩda min˙abba li rra˙al beda jikber in˙asset il˙tie©a li titwaqqaf banda o˙ra sabiex tkun tista’ tferra˙ lillÌiljaniΩi tul il-festa ta’ San Ìiljan. Kien hemm biΩa’ li din setg˙et to˙loq pika, iΩda ma kienx il-kaΩ. In˙atar ilKarkariΩ Mro. Francis Zammit, mag˙ruf b˙ala l-Ixto b˙ala surmast direttur tal-Banda. Fl1991, Mro. Zammit ˙alla din id-dinja u fil-funeral li sar f’Birkirkara, il-Banda Spinola akkumpanjat il-korteo millKaΩin tal-Banda Duke of Coughnnat’s Own sal-BaΩilika ta’ Sant’Elena, fejn il-katavru tieg˙u idda˙˙al bid-daqq talmarç tant popolari tieg˙u Bel©jan . Dan kien l-ewwel servizz tal-Banda Spinola barra r-ra˙al u hawn il-Banda ng˙atat f’idejn is-Surmast Aldo Minuti b˙ala surmast direttur u g˙alliem tal-istudenti, li g˙adu f’din il-kariga sal-lum. L-G˙id il-Kbir tal-1990 kienet ©urnata o˙ra memorabbli g˙as-soçjetà. F’din is-sena ΩΩanΩnet statwa ta’ Kirstu Rxoxt, liema statwa ma ©ietx rikonoxxuta mill-Knisja, iΩda d-dimostrazzjoni nhar l-G˙id il-Kbir baqg˙et issir mill-KaΩin tal-Banda Spinola tul it-Toroq ta’ San Ìiljan.

Il-Banda Spinola waqt il-programm muΩikali li jittella’ kull nhar ta’ Tlieta tal-©img˙a tal-festa ta’ San Ìiljan Avveniment ie˙or memorabbli kien fl-1990. Meta fuq inizjattiva tal-mibki Kan. Karm Calleja, iΩ-Ωew© baned ing˙aqdu flimkien g˙allewwel darba fejn laqg˙u lillQ.T. il-Papa Gwanni Pawlu II f’Misrah il-Qalb ta’ Ìesu, b’daqq ta’ marçi u innijiet. Is-snin komplew g˙adejjin, u din is-soçjetà relattivament Ωag˙Ωug˙a baqg˙et miexja fittriq poΩittiva. Fl-1994, sena li tibqa mfakkra, is-soçjetà kellha 35 servizz muΩikali fl-istess sena. Illum il-©urnata ddoqq filfesta ta’ San Ìiljan g˙al hamest ijiem s˙a˙, mit-Tlieta sas-Sibt, kif ukoll qed ti©i mistiedna f’bosta r˙ula biex tferra˙ in-nies waqt festi o˙ra

madwar Malta u avvenimenti o˙ra f’diversi r˙ula. Iddoqq ukoll fil-festa ta’ Lapsi f’San Ìiljan stess. Din is-soçjetà g˙andha wkoll fi ˙dana l-Kummissjoni Armar li tie˙u ˙sieb tarma t-toroq talin˙awi tal-KaΩin. Il-Banda San ÌuΩepp ta’ G˙ajnsielem Il-Banda San ÌuΩepp ta’ G˙ajnsielem, li tag˙ti s-sehem tag˙ha fil-festa tal-Madonna ta’ Loretu, twaqqfet fis-sena 1928 fl-Istitut ta’ San ÌuΩepp li jinsab f’G˙ajnsielem stess. Kien fl1925 li f’G˙ajnsielem infeta˙ listitut g˙all-orfni minn Monsinjur ÌuΩeppi De Piro, persuna ta’ importanza naz-

zjonali. Huwa kien im˙e©©e© biex jo˙loq attivitajiet differenti g˙at-tfal li kienu jg˙ixu f’dan l-istitut u kienet ©urnata mhux datata, fl-1928, li rawh ©ej minn Malta b’kaxxa kbira f’idejh. Din kien fiha l-ewwel strumenti muΩikali li kienu ser jintuΩaw minn dik li wara saret il-Banda San ÌuΩepp. Mons. De Piro, mimli ener©ija, iffaççja d-diversi problemi li ©©ib mag˙ha soçjetà b˙al din. Avviçina lil Mro. Anton Muscat b˙ala l-ewwel surmast, biex ikun jista jg˙allem xi strument lil dawn it-tfal. Il-Banda kienet immexxija min-nies stess talisitut u l-muΩiçisti kienu wkoll residenti hawnhekk, ©ejjin minn bosta r˙ula G˙awdxin.

L-ewwel bandisti tal-Banda San ÌuΩepp t’G˙ajnsielem

Mro. Muscat induna li wa˙du ma setax ila˙˙aq biex ilBanda timxi ’l quddiem g˙al dak li kellu f’mo˙˙u Mons. De Piro, u fl-1930 çeda postu lil Mro. Mikiel Farrugia, mirRabat G˙awdex. Farrugia kien meqjus b˙ala muΩiçist ta’ stoffa, tant li kien membru filBanda tal-RMA u kif ukoll muΩiçist mal-Banda King’s Own tal-Belt. Ta˙t it-tmexxija ta’ Mro. Farrugia, il-Banda kompliet miexja ’l quddiem, u s-sitt anniversarju tal-ftu˙ tal-istitut xtaqu li jkun imfakkar b’mod speçjali. Il-banda kienet mistiedna biex tag˙mel id-debut tag˙ha fil-pubbliku fis-sena 1931. Folla kbira ta’ nies attendiet g˙al dan il-kunçert fil-bit˙a tal-isitut biex jaraw g˙all-ewwel darba l-Banda San ÌuΩepp. Fost il-muΩika li ndaqqet f’dan il-kunçert, kien hemm is-silta Omaggio al Superiore Mons. De Piro , xog˙ol l-istess Surmast. Minn hawn il-Banda bdiet tirçievi bosta stediniet biex iddoqq barra r-ra˙al u tallegra lill-folla waqt il-festi ççelebrati fl-ir˙ula G˙awdxin. L-ewwel stedina barra r-ra˙al kienet fil-festa tal-Knisja ta’ Sabina fir-Rabat G˙awdex. Il-Mewt ta’ Mons. De Piro, fl1933, ˙asdet lil bosta, u ttmexxija tal-istitut g˙addiet f’idejn Fr Galea Rapa. Il-Banda kompliet sejra ’l quddiem u saret parti integrali mill-kultura tar-ra˙al ta’ G˙ajnsielem. Kienet tin˙ass il-˙tie©a li tissa˙˙a˙ il-Banda, g˙alhekk ©ew avviçinati bosta Ωg˙aΩag˙ mill-Azzjoni Kattolika biex jissie˙bu mag˙hom. Il-Gwerra ©abet mumenti diffiçli g˙all-banda. Minkejja li kompliet g˙addejja u fl-1947 ©ie inawgurat plançier ©did, xog˙ol in-nies ta’ G˙ajnsielem stess, din naqqset ˙afna misservizzi tag˙ha, u anke lmuΩiçisti naqsu. Óafna millmuΩiçisti emigraw u fil-bidu tas-snin ˙amsin il-Banda kienet fi kriΩi. Ftit nafu x’©ara eΩatt sakemm fl-1966 din re©g˙et ing˙aqdet minn grupp ta’ Ωg˙aΩag˙, proprju fiΩΩmien li kienet qed tinbena lknisja. Il-Banda San ÌuΩepp re©g˙et irxuxtat u re©g˙et bdiet tie˙u sehem f’servizzi barra r-ra˙al, sakemm in˙asset il-˙tie©a li din tinfired mill-istitut. Fl-1973 sar kuntratt biex tinbena art tal-Kurja G˙awdxija biex isservi bhala kaΩin g˙all-banda. Ix-xog˙ol mexa ©mielu sakemm tlesta fi Ωmien sentejn. Tul is-snin, il-kaΩin dejjem kompla jiΩviluppa, sakemm maΩ-Ωmien Ωdidulu terazzin fil-©enb u ie˙or quddiem biex b’hekk sar kaΩin uniku tat-tip tieg˙u f’G˙awdex. Il-post sar çentru g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ tfajliet u ©uvintur li involvew ru˙hom b’mod attiv fis-soçjetà biex ikomplu jkabbru l-Banda, wa˙da mill-eqdem fil-gΩira G˙awdxija, li mas-suççessi li kisbet f’dawn il-gΩejjer kellha wkoll bosta unuri fi Ωjarat barra l-pajjiΩ.

Kultura

22 24.08.2014

fEsta f’Óal QoRmi gÓad-dilEttanti tal-gÓasiR tal-gÓEnEb B˙ala parti mill-g˙axar edizzjoni tal-Qormi Wine Festival li se jsir f’Óal Qormi bejn il-5 u s6 ta’ Settembru, it-toroq mimlija storja u kultura tal-Belt Pinto se jer©g˙u ikunu xhieda tal-akbar kompetizzjoni tal-inbid li ssir f’pajjiΩna. Il-kompetizzjoni tal-inbid, li ssena l-o˙ra ©ibdet numru rekord ta’ parteçipanti, hi miftu˙a g˙ad-dilettanti kollha tal-g˙asir tal-g˙eneb minn madwar Malta. Il-kompetizzjoni ssir flewwel lejl tal-festival, ji©ifieri lÌimg˙a 5 ta’ Settembru, tibda fis-7pm, u r-riΩultati jit˙abbru dakinhar stess. Se jkun hemm tim ta’ ©urija professjonali li se jevalwaw linbejjed li jid˙lu g˙all-kompetizzjoni, u li se jkunu huma li jippremjaw ir-rebbie˙a tattaqsimiet differenti. Se jing˙ataw l-ewwel tliet premijiet f’kull taqsima. It-taqsimiet huma sitta: l-a˙jar inbid abjad dry (Kategorija A), l-a˙jar inbid a˙mar dry (Kategorija B), l-a˙jar inbid rosé dry (Kategorija Ç), l-a˙jar inbid mag˙mul mill-frott – eskluΩ l-g˙eneb (Kategorija D), u l-a˙jar inbid mag˙mul f’Óal

Qormi li jaqa’ ta˙t Kategorija A jew B. Il-kompetizzjoni se ssir f’Ωona apposta fi Triq il-Kbira, qrib ilknisja ta’ San Ìor©, fejn kul˙add ikun jista’ jsegwi l©urija li tkun qed idduq dawn l-inbejjed prodotti fid-djar. Linbid ji©i ©©udikat skont iççarezza, il-kulur, il-fwie˙a, u lpalat (tog˙ma). Il-formoli tal-applikazzjoni g˙al dawk li jixtiequ jda˙˙lu linbid tag˙hom g˙al din il-kompetizzjoni g˙andhom jimtlew mill-iktar fis possibbli u jinkisbu ming˙and Peter Farrugia fuq in-numri tat-telefown 2167 7331 jew 7967 7331, inkella ming˙and il-kumitat organizzattiv fi Triq il-Blata, Óal Qormi stess. L-inbejjed li jipparteçipaw f’din il-kompetizzjoni g˙andhom jidda˙˙lu g˙and ilKumitat bejn l-Erbgha 3 u lÓamis 4 ta’ Settembru, bejn is6pm u d-9pm. Fl-istess jiem tal-festival se ji©u organizzati numru ta’ wirjiet, fosthom wa˙da dwar il-kultura tal-g˙asir tal-g˙eneb, li dd˙ul g˙aliha huwa ming˙ajr ˙las.

Se ssir ukoll kompetizzjoni tal-arran©ementi tal-fjuri, liema kompetizzjoni tista’ titgawda filknisja arçipretali ta’ San Ìor©. It-tema ta’ din il-kompetizzjoni se tkun ‘Glorious Glory’. Matul dan l-avveniment jitwasslu wkoll diversi rappreΩentazzjonijiet teatrali, fosthom wa˙da mill G˙aqda Qawmien ta’ Óal Qormi, li b˙al kull sena ser to˙odna lura fi Ωmien il-gwerra, f’xelter li jinsab qrib il-knisja ta’ San Ìor©. Min jid˙ol g˙al din ir-rappreΩentazzjoni bl-isem ‘Storja ta’ Gwerra’ ikun qed jesperjenza dak li g˙addew minnu missirijietna f’dawk iΩ- Ωminijiet koroh. Il-Qormi Wine Festival hu organizzat mill-Kumitat Festi Esterni San Ìor© Martri ta’ Óal Qormi bil-kollaborazzjoni talMinisteru g˙at-TuriΩmu, isSegretarjat Parlamentari g˙allAgrikoltura, Sajd u Drittijiet talAnnimali, kif ukoll il-Kunsill Lokali ta’ Óal Qormi. Iktar informazzjoni tista’ tinkiseb ming˙and l-organizzaturi fuq in-numru tat-telefown 7906 2455 jew l-indirizz elettroniku festiesterniqormi@gmail.com

Puss in boots, il-Pantomima gÓall-adulti fis-sajf! B˙alma jaf kul˙add il-pantomimi f’pajjiΩna huma avvenimenti li lpubbliku jkun ilu sena s˙i˙a jistenna. Appuntament annwali fi Ωmien il-Milied illi jferra˙ it-tfal u j˙allik bi tbissima ˙elwa. L-adulti li jmorru jaraw il-pantomima jafu wkoll illi dejjem ikun hemm xi çajt sottili li jkun immirat g˙alihom. Il-kbar jie˙du gost b’dan iç-çajt imma, ovvjament, hemm çertu linji li ma tistax taqbiΩhom. Wara kollox, ilpantomima hija l-ewwel u qabel kollox show tat-tfal. Mhux hekk? Imma issa le ta! G˙ax it-tim ta’ Revolt (li tag˙na shows b˙al Adam and Eve…and Kevin u Romeo and Juliet 2…and a Zombie) se jaqleb kollox ta’ ta˙t fuq! Puss in Boots hija pantomima g˙all-adulti minflok g˙at-tfal. Huwa show ‘ naughty ’ iΩjed minn ‘nice’ u se jsir fissajf…g˙ax la qeg˙din fiΩ-Ωifna, mela verament se jag˙mlu KOLLOX bil-maqlub! L-istorja tittratta lil Puss, qattusa brava u qalbenija; sidha Joseph, tifel konfuΩ li jixtieq li jkollu karriera fit-teatru,; u omm Joseph, id-dama illi lesta li tag˙mel minn kollox biex issir sinjura! Ûid flistorja prinçipessa innoçenti, re im˙awwad ‘baddie’ tat-twerwir (flimkien ma’ forsi l-iΩjed assistent famuΩ fid-dinja) u g˙andek idea Ωg˙ira ta’ ftit mill-©enn ta’ din l-istorja. Ûid ukoll skript mimli bluha (miktub mill-komiku Steve Hili), çajt goff, u kast li jinkludi w˙ud mill-aqwa talent teatrali f’pajjiΩna, u b’hekk g˙andek show li se j˙allik bla kliem! U bla nifs! Puss in Boots se tittella’ fil-clubrooms tal-MADC g˙al tlett ijiem biss, fid-29, 30 u 31 ta’ Awwissu. Irriserva l-biljetti fuq www.madc.com.mt jew 9944 9161. Biljetti jiswew biss €12 Dan ix-show huwa tajjeb g˙al min g˙andu ’l fuq minn 18-il sena u huwa bil-lingwa IngliΩa.

Kultura

24.08.2014 23

BÓAL DAÛ-ÛmIEN mITT sENA ILu, sTuDENT TA’ 19-IL sENA WETTAq DELITT DoPPJu LI kELLu RIPERkussJoNIJIET kBAR mADWAR ID-DINJA GÓAx TA BIDu GÓALL-

EWWEL GWERRA DINJIJA

IT-TIENI PARTI Dawn huma siltiet mill-ktieb ©did Storja Tra©ika ta’ Karozza Mis˙uta miktub minn TONY C. CUTAJAR, li g˙adu ma ©iex ippubblikat.

Tkompli ma’ tal-©img˙a lo˙ra Biex jevitaw iç-çentru talbelt, Potiorek iddeçieda li lkarozza tal-koppja imperjali tibqa’ sejra dritt lejn l-isptar. IΩda la x-xufier tal-karozza tas-Sindku u lanqas dak ta’ fejn kien hemm l-Arçiduka ma ©ew infurmati bit-tibdil li kien se jsir fil-programm. Il-karozza tas-Sindku quddiem dik ta’ Franz baqg˙et sejra lejn il-muΩew, skont ilpjan ori©inali. F’daqqa wa˙da l-Ìeneral Potoirek ˙ares lura kollu mifxul. “Nista’ nkun naf x’qed ji©ri?” qal kollu rrabjat. “Mhux minn hawn kellna ng˙addu!” Meta Ω-Ωew© xufiera saru jafu, kellhom jer©g˙u jmorru lura. Irriversjaw fit-triq u da˙lu fi triq Ωg˙ira fil-©enb – ˙ames piedi ’l hemm minn fejn kien Gavrilo Princip! F’dak il-˙in Gavrilo kien bilqieg˙da f’˙anut tax-xorb in-na˙a l-o˙ra tat-triq. Kienu l-˙dax nieqes kwart meta huwa sab ru˙u wiçç imb wiçç mal-Arçiduka. Minflok ma dabbar rasu u ˙arab, Gavrilo ried ikompli bil-pjan li kellu f’mo˙˙u: qam bilwieqfa u mexa sa tarf it-triq. Ix-xufier tal-karozza talArçiduka kien imissu saq b’veloçità kbira minn quddiem Gavrilo, iΩda fl-eçitament dawwar il-karozza filkantuniera eΩatt fejn kien hemm il-©uvnott wieqaf. Inzerta li f’dak il-˙in ilmagna tal-karozza waqfitlu u l-gerijiet illokkjaw. Dik eΩatt kienet l-opportunità li Princip kien qed jistenna. Huwa kien pront ˙are© il-pistola FN Model 1910 mill-but tal-©lekk u spara darbtejn fil-karozza 1.5m ’l bog˙od minnu. Ma setax ma jil˙aqx il-mira. Lewwel balla laqtet lil Sophie f’Ωaqqha u t-tieni balla

Il-karozza limousine li fiha nqatel il-werriet tat-tron ta’ Habsburg, Franz Ferdinand, fit-28 ta’ Ìunju 1914

da˙let fil-vina ta’ g˙onq Franz li nxte˙et jibki fuq martu. Kien g˙adu ˙aj meta resqu n-nies biex jg˙inuh. Ix-xufier kien lest biex imur lura lejn ir-residenza tal-Gvernatur g˙ax ˙aseb u li l-Arçiduka ma kienx we©©a’. F’dak il-˙in spara ddemm minn ˙alq Franz u ©ie dritt fuq wiçç il-Konti Harrack li kien bilwieqfa fuq l-istaffa tal-karozza. Huwa ˙are© maktur biex iΩommlu d-demm. Id-Dukessa daret lejn Ωew©ha filwaqt li qaltlu, “Xi ©ralek?” u waqg˙et lura b’wiççha bejn irkopptejn Franz. L-uffiçjali ˙asbu li kien ˙assha ˙aΩin iΩda Franz donnu induna x’kien ©ara. Dar lejn martu u minkejja lballa f’g˙onqu qalilha: “ Sopherl! Sopherl! Sterbe nicht! Bleibe am Leben für

unsere Kinder !” – “Sophie, tmutx, qalbi. Ibqa’ ˙ajja g˙al uliedna!” Imbag˙ad waqa’ lura waqt li l-kappell bir-rix li kien liebes inqala’ minn fuq rasu. Imwerwer, il-Konti Harrach qabad lil Franz mill-kullar tal-uniformi biex iΩommu wieqaf. Imbag˙ad staqsieh, “ Leiden Eure Kaiserliche Hoheit sehr? ” – “ M u © u g ˙ ˙afna, Eççellenza?” “ Es ist nichts. ” – “ L e , mhux wisq,” wie©bu lArçiduka b’le˙en dg˙ajjef bilkemm jinstema’. Deher li kien qed jintilef minn sensih u le˙nu kompla ddg˙ajjef meta qal l-istess kliem g˙al sitta jew seba’ darbiet o˙ra. Minn gerΩumtu ˙ar©et t˙ar˙ira hekk kif il-karozza waslet quddiem ir-residenza tal-Gvernatur. Minkejja lisforzi ta’ g˙add ta’ tobba li

©ew imsej˙a biex jg˙inu, Franz miet ftit wara li dda˙˙al ©ewwa waqt li martu kienet di©à mietet fittriq qabel ma twasslet firresidenza. Wara li ©ew arrestati u g˙addew ©uri huma lkoll instabu ˙atja ta’ tradiment iΩda xi w˙ud minnhom kienu ta˙t l-g˙oxrin sena u ma setg˙ux ji©u mg˙allqin. Gavrilo, Cabrinovic u Grabez we˙lu l-massimu ta’ g˙oxrin sena ˙abs b’xog˙ol iebes g˙ax kienu ta˙t l-età meta sar id-delitt. Vaso we˙el sittax-il sena u Cvetko we˙el tlettax-il sena. Veljko Cubrilovic, Misko u Danilo, li g˙enu lill-assassini ©ew mg˙allqa fl-1915. Vaso u Cvjetko n˙elsu mill-Alleati fl-1918. Vaso sar g˙alliem u professur fl-Università ta’ Belgrade u g˙ex sal-1990,

miet meta kellu 93 sena. Cvjetko sar professur talfilosofija u miet ta’ 84 sena. Trifko Grabez, li kellu missieru qassis tal-Ortodossi Serbi u li kien tkeçça milliskola g˙ax kien ˙abat g˙allg˙alliem tieg˙u, miet ta’ 21 sena mill-marda tas-sider. Gavrilo Princip kien miΩmum wa˙du f’çella fil-˙abs f’kundizzjonijiet ˙arxa li marru g˙all-ag˙ar min˙abba l-gwerra. Huwa marad b’sidru u miet fit-28 ta’ April 1918 wara li g˙amel tliet snin u g˙axar xhur il-˙abs. Ìismu, dg˙ajjef min˙abba lmard u n-nuqqas ta’ ikel, kien jiΩen 40 kilogramma. Ilmarda tat-tuberikoloΩi tant da˙let ’il ©ewwa li kellhom jaqtg˙ulu drieg˙u tal-lemin Il-karozza limousine li fiha nqatel il-werriet tat-tron ta’ Habsburg, Franz Ferdinand fit-28 ta’ Ìunju 1914, hija tal-marka 1911 Gräf & Stift Double Phaeton (possibbilment it-tip ta’ Bois de Boulogne tourer , kif kienet imsej˙a). Gräf & Stift immanifatturaw ˙afna karozzi mill-1902 u kienu g˙adhom fil-kummerç sal2001. Sfortunatament, ftit nafu dwar din il-karozza limousine li kienet stmata li tiswa iktar minn erba’ miljun lira IngliΩa. Skont ˙afna millinformazzjoni, il-magna kienet ta’ erba’ çilindri u tag˙mel 32 BHP, u kienet ori©inarjament inxtrat millKonti Franz von Harrach fl1910. Wara, din il-karozza meqjusa b˙ala mis˙uta, g˙addiet minn ˙afna jdejn li kollha kemm huma sabu ru˙hom f’inçidenti serji u anke mewt wara li kienet g˙andhom g˙al ftit Ωmien. Almenu, hekk tg˙id ille©©enda. Dawn l-istejjer talbiΩa’ jidhru li kollha ©raw madwar is-sena 1950.

Riçetti

24 24.08.2014

IL-BENNA TAL-BRUNÌIEL RIÇETTI MINN VICTORIA CASSAR Il-brun©iel (Solanum melongena) huwa parti mir-razza tat-tadam u bΩar capiscum. Fil-fatt, il-mod kif jikber il-brun©iel jixbah ˙afna lil dawn – imdendel minn xitla li tixxeblek ftit piedi ’l fuq mill-art. Il-brun©iel l-aktar popolari huwa ta’ kulur vjola skur, imma nsibuh ukoll lewn il-lavanda, a˙dar çar, isfar u oran©jo, u f’g˙amliet differenti wkoll. Il-brun©iel ori©ina mix-Xlokk tal-Asja, wara ©ie introdott fl-Afrika u nxtered fl-Ewropa u Lvant Nofsani. Fih insibu nutrijenti b˙al vitamini B1, B5 u B6, u l-minerali potassju, manjeΩju u ˙adid. Huwa g˙ani fl-antiossidanti u l-fibra, u jista’ jg˙in biex ibaxxi l-kolesterol u l-pressjoni fid-demm. Kull 100g brun©iel fih biss 24 kalorija.

BRUNÌIEL FIÛ-ÛEjT INGREDJENTI

METODU

• • •

Ne˙˙i t-tarf l-a˙dar tal-brun©iel; aqsam fil-tul f’biççiet ta’ madwar 2çm, imbag˙ad qattag˙hom f’listi rqaq g˙all-wisa’. Po©©ihom f’bieqja u ferrex fuqhom madwar 2 mg˙aref mel˙ fin, ˙awwad sewwa sakemm jinkesa l-brun©iel, ittrasferixxi f’passatur u ˙allih joqtor g˙al sag˙tejn. Er©a’ po©©i l-brun©iel fil-bieqja, la˙la˙ bl-ilma çar u saffih. F’borma mdaqqsa g˙alli flimkien il-˙all, l-ilma u l-mel˙ o˙xon. Ûid il-brun©iel, ˙allih jifta˙ jag˙li, baxxi n-nar u tektek g˙al 2 minuti. Saffi l-brun©iel mill-ilma u ˙allih fil-passatur sakemm joqtor sew u jibred. Sadanittant sterilizza l-vaΩetti billi tg˙allihom g˙al 10 minuti u ˙allihom jinxfu wa˙edhom ming˙ajr ma tixxuttahom. F’bieqja Ωg˙ira ˙allat flimkien iΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a, l-origanu, it-tewm, u felfel b’kemm tiggosta. Ûid din it-ta˙lita mal-brun©iel u ˙awwad sew sakemm jinkesa. Po©©i l-brun©iel fil-vaΩetti ppreperati u ag˙fas it-ta˙lita ’l isfel b’mg˙arfa. Jekk ikun hemm bΩonn Ωid aktar Ωejt biex jinkesa l-brun©iel. Issi©illa l-vaΩetti u ˙allihom fil-fri©© g˙al tal-inqas tlett ijiem qabel tiekol minnhom biex it-tog˙miet ikunu ˙ar©u u amalgamaw. Tista’ ΩΩomm il-brun©iel g˙al tliet gimg˙at fil-fri©©.

• • • • • •

800g brun©iel Mel˙ fin 500ml ˙all tal-inbid abjad (white wine vinegar) 500ml ilma 1 mg˙arfa mel˙ o˙xon 250ml Ωejt taΩ-Ωebbu©a 2 mg˙aref origanu 4 sinniet tewm, imqatta’ rqiq BΩaru felfel (chili pepper), imnaddaf u mqatta’ rqiq

DIPP TAL-BRUNÌIEL U FETA INGREDJENTI

METODU

• • • • • •

Sa˙˙an il-forn g˙al 180°C. A˙sel u xxottta l-brun©iela. Po©©iha fuq dixx miksi bil-karta tal-forn u taqqabha ’l hemm u ’l hawn b’furketta. A˙mi g˙al nofs sieg˙a. Óalli l-brun©iela tibred; aqsamha min-nofs g˙at-tul; b’mg˙arfa aqla’ l-©ewwieni u qattg˙u. F’bieqja ˙awwad sewwa flimkien il-brun©iel, il-meraq tal-lumi u Ω-Ωejt taΩ-Ωebbu©a. Ûid il-©obon feta, il-basla, il-bΩaru a˙mar, il-˙abaq u t-tursin, il-bΩar cayenne u l-mel˙. G˙atti t-ta˙lita u po©©iha fil-fri©©.

• • • •

1 brun©iela mdaqqsa (500g) 2 mg˙aref meraq tal-lumi 50ml Ωejt taΩ-Ωebbu©a 75g ©obon feta, imfarrak 1 basla, imqattg˙a rqiq 1 bΩaru a˙mar (bell pepper), imqatta’ rqiq 2 mg˙aref ˙abaq frisk, imqatta’ rqiq 1 mg˙arfa tursin, imqatta’ rqiq ¼ kuççarina bΩar cayenne 1 niskata mel˙

PARMIÌÌANA TAL-BRUNÌIEL INGREDJENTI

METODU

• • • • •

A˙sel u xxotta l-brun©iel u qattg˙u g˙at-tul f’listi ta’ madwar 1çm ˙xuna. Po©©i saff saff f’passatur kbir u bejn kull saff ferrex ftit mel˙ o˙xon. Óallih joqtor g˙al sieg˙a biex ine˙˙i t-tog˙ma morra tieg˙u. La˙al˙u tajjeb ta˙t l-ilma u xxuttah sewwa. F’ta©en fond sa˙˙an mg˙arfa Ωejt taΩ-Ωebbu©a u fih qalli g˙al ftit minuti l-basla u t-tewm. Ûid il-kunserva u l-passata, niskata mel˙ u bΩar mit˙un frisk. Tektek fuq nar bati sakemm tin©ibed iz-zalza. Fl-a˙˙ar Ωid il-˙abaq. F’ta©en kbir sa˙˙an madwar 1çm g˙oli ta’ Ωejt tal-qali u aqli l-listi tal-brun©iel ftit ftit miΩ-Ωew© na˙at. Ixxuttahom miΩ-Ωejt fuq karta tal-kçina. Sa˙˙an il-forn g˙al 190°C. Idlek dixx tal-forn (15çm X 20çm) biΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a u iksi l-qieg˙ bi ftit miz-zalza. Iksi b’saff brun©iel u saff ie˙or zalza. Fuq iz-zalza ferrex ftit ©obon Parmi©©an u iksi b’saff ©obon Provolone. Er©a’ ibda b’saff ie˙or brun©iel, imbag˙ad zalza, ©obon Parmi©©an u ©obon Provolone. Ibqa’ sejra hekk sakemm tispiçça b’saff brun©iel. Ifrex iz-zalza li jkun fadal u ferrex ftit ©obon Parmi©©an. A˙mi g˙al 35-40 minuta. Itfi l-forn u ˙alli l-parmi©©ana toqg˙od g˙al ftit tal-˙in qabel isserviha. Tista’ tisserva wkoll kies˙a.

• • • • • • •

1.5 kg brun©iel Basla Ωg˙ira, imqattg˙a rqiq 2 sinniet tewm, imqatta’ irqiq Ûejt taΩ-Ωebbu©a 500g ©obon Provolone jew scamorza jew mozzarella, imqatta’ f’listi rqaq 150 ©obon Parmi©©an, ma˙kuk 1 mg˙arfa kunserva 1.4 lt passata tat-tadam Ftit weraq tal-˙abaq frisk, imqatta’ 100g mel˙ o˙xon Mel˙, u bΩar mit˙un frisk Ûejt g˙all-qali

Madwarna

24.08.2014 25

iL-bank HsbC iwassaL iL-pakkEtti finanzjarji YEs 4 studEnt

Wara ©imag˙tejn impenjattivi fl-Università ta’ Malta u MCAST, l-istands tal-HSBC Malta Yes 4 Students issa jinsabu fl-Iskola Sekondarja Giovanni Curmi g˙allewwel ©img˙a ta’ Settembru. L- istand joffri lill-istudenti mod façli u divertenti kif jitg˙allmu dwar il-pakketti finanzjarji tal-HSBC li huma ma˙suba apposta g˙all-istudenti sekondarji u terzjarji. Sergio Bellizzi, il-Kap tal-RBWM Marketing ta’ HSBC Malta qal: “Kellna rispons tajjeb ˙afna mill-istudenti li g˙aΩlu l-pakketti tal-HSBC Yes 4 Students g˙al futur aktar sigur u ta’ suççess. L-g˙aΩla li jiksbu pakkett Yes 4 Students hu pass importanti ˙afna g˙all-istudenti. Dan il-pakkett joffri lill-istudenti firxa wiesg˙a ta’ servizzi, rati preferenzjali, u assistenza speçjalizzata bil-˙sieb li tg˙inhom iΩommu l-finanzi tag˙hom ta˙t kontroll fittul.” Din is-sena, HSBC Malta ssie˙eb mill-©did ma’ SCAN Malta biex toffri rigali li jikkumplimentaw il-pakketti finanzjarji tal-HSBC Yes 4 Students. L-istudenti kollha li jift˙u kont bankarju HSBC Yes 4 Students qabel il-31 ta’ Ottubru jistg˙u jag˙Ωlu dak il-˙in stess wie˙ed minn dawn ir-rigali: 4GB pendrive, Dynamode headphones, jew Dicota mini optical mouse. L-istudenti li jag˙Ωlu li jitfg˙u l-istipendju tag˙hom f’kont Yes 4 Students ikunu eli©ibbli wkoll g˙al g˙aΩla addizzjonali ta’ rigali, u˙ud minnhom kompletament b’xejn. Fost l-g˙aΩla ta’ rigali wie˙ed isib digital voice recorder Sony, Philips pro hair clipper, Philips hair dryer, Sennheiser professional headphones, u Philips digital tuning clock radio. Barra minn hekk hemm a©©e©©i elettroniçi o˙ra li g˙andhom skont qawwi fosthom Fuji digital photo camera 14MP g˙al €25, 1TB USB3.0 portable external hard drive bi prezz ta’ €35, Agfa video action camera g˙al €45, Samsung/Asus 7” Android tablet bi prezz attraenti ta’ €129, u Toshiba 32” LED HDTV bi prezz imra˙˙as ta’ €199. Din is-sena dawk li japplikaw bl-internet jirçievu wkoll vawçer ta’ €38 ming˙and SCAN jew 16GB pen drive. Aktar tag˙rif dwar il-pakketti Yes 4 Students jinkiseb mis-sit https://www.hsbc.com.mt/1/2/mt/yes4, permezz tal-Customer Service fuq in-numru 2380 2380, jew minn kwalunkwe ferg˙a tal-HSBC f’Malta.

madwar 500 grant disponibbLi gÓaL L-EvErEst protagonista dawk Li jaqiLbu L-karozza gÓaL-Lpg fiL-boardroom taL-banif

Meta vettura tinqaleb g˙all-AutoLiquigas tkun qed tuΩa fjuwil aktar nadif u tnaqqas l-ispejjeΩ. Madwar 500 sid ta’ vettura g˙adhom jistg˙u jaqilbu lkarozza tag˙hom g˙all-autogas, inaqqsu sostanzjalment l-ispejjeΩ tal-fjuwil, u japplikaw g˙al skema tal-Gvern li tipprovdi g˙otjiet f’dan ir-rigward. Hu smat li di©à kien hemm aktar minn 200 persuna li bbenefikaw minn din l-iskema li ser tag˙laq fl-a˙˙ar tal-2014, inkella qabel jekk ikun hemm 750 talba g˙al dawn l-g˙otjiet. Numru ta’ kumpaniji huma awtorizzati biex jaqilbu karozzi g˙all-autogas. Dawn jinkludu lil Acheck Ltd fil-Mosta, BRC Malta Ltd f’Óal Qormi, Green It f’Birkirkara, Michael Debono Ltd f’ÓaΩ-Ûebbu©, Muscats Motors Ltd u Innovation Energy Malta Ltd, it-tnejn li huma flImsida. L-AutoLiquigas, li tissupplixxi l-Liquigas Malta, hu ferm or˙os mill-petrol u d-diΩil. Il-prezz attwali tieg˙u f’Malta ta’ €0.73 kull litru. Fil-fatt hu nofs ilprezz tal-petrol u 46% ir˙as

minn dak tad-diΩil. L-investiment li persuna tag˙mel biex taqleb il-karozza g˙all-gass hu effettiv l-aktar g˙al dawk li juΩaw il-karozza tag˙hom ta’ kuljum. Fl-istess waqt, bl-autogas, magna ta’ karozza jkollha anqas spejjeΩ u sservi aktar. Il-Kap EΩekuttiv ta’ Liquigas Malta, Roberto Capelluto, qal: “B˙ala fornitur ewlieni fis-suq Malti, Liquigas hi impenjata biss˙i˙ li ΩΩid l-uΩu tal-LPG b˙ala fjuwil g˙all-karozzi. G˙andna domanda tajba mis-suq u g˙alhekk kienet ˙a©a naturali li se nΩidu aktar pompi talAutoLiquigas biex naqdu aktar klijenti. Dan qed i˙e©©e© aktar klijenti biex jaqilbu g˙allAutoLiquigas, li hu ta’ inqas dannu g˙all-ambjent u aktar effiçjenti mil-lat ta’ spejjeΩ.” “ IΩ-Ωieda fil-volum, kemm finnumru ta’ dawk li jaqilbu g˙alLPG kif ukoll fin-numru ta’ kits installati qed tibg˙at messa©© çar mis-suq Malti: il-klijenti Maltin fehmu l-benefiççji li

g˙andu dan is-sors alternattiv ta’ ener©ija.” Mistoqsi g˙aliex wie˙ed g˙andu jaqleb vettura fuq ilgass, Capelluto wie©eb li ttrasport hu kontributur ewlieni tat-tni©©is ambjentali u tal-bidla fil-klima. AutoLiquigas inaqqas il-konçentrazzjoni ta’ trab fin ˙afna mag˙ruf b˙ala ‘materja partikolata’ (particulate matter) u b’hekk i˙alli impatt poΩittiv fuq sa˙˙et in-nies, b’mod speçjali fuq dawk li jg˙ixu qrib toroq arterjali u f’postijiet traffikuΩi,” spjega Capelluto. Bil-proçess tal-qlib g˙al-LPG, il-karozza tkun tista’ tinstaq blLPG inkella bil-petrol b’sempliçiment g˙afsa ta’ buttuna, sa˙ansitra waqt li tkun qed tinstaq. Fuq id- dashboard talkarozza jitwa˙˙al swiçç li bih ix-xufier jag˙Ωel iridx i˙addem il-karozza bil-petrol jew bl-autogas (LPG). Il-proçess tal-qlib talvettura biex topera wkoll blautogas ©eneralment jie˙u bejn jumejn u tlett ijiem biss.

“Ir-rispett reçiproku kien il-fattur ewlieni li wassalna g˙assuççess miksub fl-isfida tag˙na,” qal Douglas Barbaro Sant, waqt li t-tim ta’ Everest14 qasam l-istejjer, il-fer˙ u d-diffikultajiet tal-espedizzjoni malKumitat EΩekuttiv ta’ Banif Bank. L-erba’ xabbata li f’Mejju rnexxielhom jitilg˙u sal-quççata tal-Everest min-na˙a tal-Grigal tal-muntanja, li hi kkunsidrata b˙ala wa˙da iebsa ˙afna, g˙amlu Ωjara lil Banif Bank biex jirringrazzjaw lill-Bank talappo©© tieg˙u. Matthew Xerri, Raphael Fenech Adami, Douglas Barbaro Sant u Gregory Attard qasmu l-esperjenzi tag˙hom mal-Kap EΩekuttiv u d-Diretturi tal-Bank. Huma tkellmu dwar il-biΩg˙at li g˙addew minnhom, kif ukoll il-fer˙ li esperjenzaw wara s-suççess miksub. Permezz ta’ ritratti memorabbli huma rrakkuntaw il-proçess li g˙addew minnu, ilklima ˙arxa li ˙abbtu wiççhom mag˙ha, il-kundizzjonijiet iebsa fil-kampijiet li stkennew fihom

u fuq kollox iddeskrivew ilveduti fantastiçi li raw millquççata. “F’din l-istorja ninnutaw ˙afna karatteristiçi simili ma’ tag˙na,” qal Adrian Coppini, Direttur u Kap tas-Servizzi Korporattivi tal-Banif. “Fl-istorja qasira imma ta’ suççess tal-Banif, hemm elementi ta’ strate©ija, passjoni, ambizzjoni u ˙idma f’tim. Dawn il-valuri huma simili ˙afna ma’ dawk li ˙addan ittim ta’ Everest14. Din il-laqg˙a tikkonferma li s-slogan li jixpruna l-Bank: The power of believing, verament iwassal g˙al suççessi li ˙afna drabi jkunu ˙afna akbar milli wie˙ed qatt jo˙lom jew jimma©ina. In˙ossuna onorati li tajna lappo©© lil Everest14 fl-isfida tag˙hom.” Il-kollaborazzoni tal-Banif ma’ Everest14 se testendi f’attivitajiet g˙all-impjegati li se jg˙inu fliΩvilupp ta’ dawk li jissej˙u soft skills. Il-Kumitat EΩekuttiv talBank ippreΩenta tifkira talokkaΩjoni lit-tim ta’ Everest14 b˙ala ©est ta’ apprezzament.

President

26 24.08.2014

L-APPUNTAMENTI TAL-PRESIDENT TA’ MALTA U S-SUR PRECA IT-TNEJN 25 TA’ AWWISSU 2014 8.30am: 10.30am:

11.15am: 12.00pm: 12.30pm: 1.00pm: 2.30pm: 4.00pm: 5.00pm:

Il-President ti©i intervistata mis-Sur Farah Abdi, bloger tal-gazzetta Malta Today fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mas-Sa Anastasia Budyko, Direttriçi EΩekuttiva, u s-Sa Carmen Grech , Direttriçi g˙all-Maltese Relations and Administration tal-U Group Malta Ltd St Julian’s, fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President ti©i ppreΩentata bl-a˙˙ar pubblikazzjonijiet millAkkademja tal-Malti fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sur Roger De Gaetano, Direttur ta’ Link School of English fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sa El-Nahhal, President ta’ Arabic Cultural Information Society fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tilqa’ lill-President u l-membri tal-Kumitat tal-Europa Donna Malta, Breast Care Support Group g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tippresiedi laqg˙a tal-mani©ment fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ ma’ Dott. Katiucha Gatt Galea u l-membri tal-Kumitat tal-G˙aqda Ûwiemel u Kultura fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-voluntiera li organizzaw ‘Festa Donaturi tad-Demm’ fil-Palazz ta’ Sant’Anton

IT-TLIETA 26 TA’ AWWISSU 2014 11.00am: 12.00pm: 12.30pm: 1.30pm: 4.00pm: 4.30pm:

Il-President Marie-Louise Coleiro Preca tilqa’ lill-membri ta’ The Malta Unborn Child Movement g˙al Ωjara ta’ korteΩija

Il-President tiltaqa’ mal-Prof. Mary Darmanin, Professur fl-Education Studies fil-Fakultà tal-Edukazzjoni fi ˙dan lUniversità ta’ Malta fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tilqa’ lill-Altezza Rjali l-Prinçipessa Maha Chakri Sirindhorn tar-Renju tat-Tajlandja g˙al Ωjara ta’ korteΩija filPalazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sur Mark Sagona inkonnessjoni ma’ Studju Akkademiku u Analitiku tax-Xog˙lijiet tal-Pittur Giuseppe Calì fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ mas-Sa Maria Micallef, Chairperson, u s-Sur Louis Giordimaina, Kap EΩekuttiv ta’ Airmalta plc, fil-Palazz ta’ Sant’Anton Is-Sur Preca jippresiedi l-Working Committee tal-Malta Community Chest Fund fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-membri tal-Multiple Sclerosis Society of Malta fil-Palazz ta’ Sant’Anton

L-ERBGÓA 27 TA’ AWWISSU 2014 9.00am: 12.00pm: 2.30pm: 3.00pm: 6.00pm: 7.30pm: 9.00pm:

Il-President iΩΩur iç-Child Care Centre fl-Università ta’ Malta flImsida Il-President tiltaqa’ mal-membri tal-pro©ett Aqra Mieg˙i/Read with Me, fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tilqa’ lill-membri tal-Emergency Response and Rescue Corps g˙al Ωjara ta’ korteΩija fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tippresiedi board meeting tal-Fondazzjoni talPresident g˙all-Ìid tas-Soçjetà fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tospità attività ta’ solidarjetà g˙al children out of home care organizzata minn Inter Club Malta fil-Palazz Verdala Il-President iΩΩur l-esibizzjoni ‘Nature – Still and Live’ mis-Sa Patricia Fenech fis-Sala tal-Paroçça ta’ Óal Luqa Il-President tattendi l-attività Kelma Kelma u Nota Nota organizzata mill-Arts Council Malta fit-Teatru Rjal, il-Belt Valletta

Il-President u s-Sur Preca jattendu g˙all-Quddiesa Solenni fl-okkaΩjoni tal-75 Anniversarju mill-Konsagrazzjoni tal-knisja parrokkjali ta’ Santa Marija f’Óad-Dingli

IL-ÓAMIS 28 TA’ AWWISSU 2014 12.30pm: 3.30pm: 5.00pm: 6.00pm:

Il-President tiltaqa’ mas-Sur Vincent Bonello, Sindku, Kunsill Lokali tal-Óamrun fil-Palazz, il-Belt Valletta Il-President tiltaqa’ ma’ Dott. Joseph Spiteri, Consultant Psychiatrist, fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tippresiedi Rockestra 2014 Committee Meeting fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tattendi g˙al Cultural Performance of Viet Nam fit-Teatru Rjal, il-Belt Valletta

IL-ÌIMGÓA 29 TA’ AWWISSU 2014 9.00am: 10.00am: 12.00pm:

Il-President tiltaqa’ ma’ Dott. Raymond Xerri fil-Palazz ta’ Sant’Anton Il-President tiltaqa’ mal-Prof. Arnold Cassola, Chairperson Alternattiva Demokratika, fil-Palazz ta’ Sant’ Anton Il-President tiltaqa’ mal-g˙aqdiet mhux governattivi fil-qasam tas-sa˙˙a fil-Palazz ta’ Sant’Anton

IS-SIBT 30 TA’ AWWISSU 2014 7.30pm:

Il-President u s-Sur Preca jospitaw The President’s Ball b’risq il-Malta Community Chest Fund fil-Ìgantija, G˙awdex

l-President ippresediet çerimonja tal-g˙oti tal-Premji tal-Wirja tal-Biedja u Snajja’ 2014 fil-Ìonna Pubbliç i,Villa Rundle, ir-Rabat G˙awdex

Il-President tospita Pro©ett Bravi g˙all-istudenti ta’ Skolasajf nhar it-Tlieta, l-Erbg˙a u l-Ìimg˙a fil-Palazz ta’ Sant’Anton. Il-President tospita Pro©ett Aqra Mieg˙i/Read with Me nhar it-Tnejn u l-Erbg˙a fil-Palazz ta’ Sant’Anton. Il-President ta’ Malta tista’ ti©i kkuntattjata bl-email marie-louise.coleiro@gov.mt Is-Sur Edgar Preca jista’ ji©i kkuntattjat bl-email edgar.preca@gov.mt L-Uffiççju tal-President jista’ ji©i kkuntattjat permezz tal-email: presidentsappointments.opr@gov.mt jew bin-numru tat-telefown 2122 1221, il-Palazz, il-Belt Valletta (mit-Tnejn sal-Ìimg˙a) jew bin-numru tat-telefown 2144 0354, il-Palazz ta’ Sant’Anton (mit-Tnejn sal-Óadd) u l-Uffiççju tal-Malta Community Chest Fund f’G˙awdex bin-numru tat-telefown 2155 3807.

Skeda

24.08.2014 27

07.30 07.50 08.45 09.15 09.30 09.45 11.00 11.55 12.30 12.40 13.40 14.45 15.05 17.30 17.40 18.30 18.45 19.20 19.30 20.15 20.45 21.15 21.45 22.30

One News Street Blush (R) Ûona Sport Sajf (R) Identità (R) One News Fun & Splash (R) Sheriff’s Cuisine Óilithom (R) One News Mad-Daqqa T’g˙ajn (R) Telebejg˙ Identità (R) Arani Issa One News Fresh & Funky Snajja’ Maltin (R) Executive Iusy World Festival Feature One News Ieqaf 20 Minuta The Thursday Night Project (R) Popcorn (R) Bin 61 (R) Tfesfisa (R)

07.00 Net News 08.00 Iswed Fuq l-Abjad (R) 09.00 Pontifikal: Festa ta’ San Bartilmew Appostlu 12.00 Telebejg˙ 13.30 Indifest (R) 15.00 Net News 15.05 Ma Tinbidel Qatt 17.00 Aqtag˙ha (R) 18.00 Net News 18.05 Flusek (R) 18.45 Minn Festa g˙al O˙ra: Festa ta’ San Bartilmew Appostlu 19.30 Net News 20.30 Minn Festa g˙al O˙ra: Festa ta’ San Bartilmew Appostlu 21.30 Net News 21.35 Minn Festa g˙al O˙ra: Festa ta’ San Bartilmew Appostlu 23.00 Net News

07.00 08.00 08.30 09.30 10.00 11.30 12.00 12.10 15.00 15.30 16.00 16.05 16.50 17.35 18.00 18.10 18.40 19.00 20.00 21.00 23.15

L-G˙odwa t-Tajba Tuffi˙at Migduma G˙anafest G˙awdex Illum Malta u lil Hinn Minnha Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik (ikompli) L-Irkant Telebejg˙ A˙barijiet Kurrenti Is-Sajf ma’ Salv Paq Paq On Test A˙barijiet Int Min Inti Paq Paq On Test Mr Fisherman A˙barijiet Film: Finding Neverland A˙barijiet

06.00 08.00 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.30 13.20 14.00 14.30 17.30 19.00 19.30 20.25

06.00 06.30 07.00 08.10 09.10 12.10 13.00 13.30 13.45 14.15 15.15 16.15 17.15 18.00 18.05 19.35 20.30 21.00 21.10 23.10

Videocomic Passerella Real School Hulk S.M.A.S.H.! Cronache Animali La Nave Dei Sogni La Nostra Amica Robbie Tg2 Giorno Tg 2 Motori Sereno Variabile Estate Delitti In Paradiso Il Commissario Lanz Il Commissario Herzog Squadra Speciale Lipsia Tg2 L.I.S. Reign Il Commissario Rex Tg2 Pole Position Formula 1 – Gara La Domenica Sportiva Estate

06.00 06.50 07.40 09.10 11.10 12.00 12.10 12.25 13.05

06.05 07.00 08.40 10.35 12.25 13.02 14.05

Friends X Super Car V A-Team V No Ordinary Family Studio Aperto Sport Mediaset Topolino Marty E La Fabbrica Di Perle Il Topolino Marty 2 Vecchi Bastardi Studio Aperto Vecchi Bastardi Scuola Di Polizia Sanctum 666 Park Avenue

07.00 07.30 07.50 09.45 11.40 13.30 14.00 16.15 18.10 20.00 20.30 21.10 00.00

Omnibus Tg La7 In Onda Murderer 101 Cowboy Tg La7 Il Giovane Toscanini McBride L’Ispettore Barnaby Tg La7 Crozza Best I Cannoni di Navarone Tg La7

06.00 06.25 06.35 07.00 07.15 07.40 07.50 08.15 09.00 09.30 10.15 11.05 12.00 12.50 13.35 14.25 15.10 17.40 18.30 19.15 20.10 21.00 21.45 22.40

Teletubbies 3rd & Bird Green Balloon Club Nina And The Neurons Teletubbies 3rd & Bird Green Balloon Club The Weakest Link Blackadder Goes Forth Sinbad Little Dorrit Tess Of The D’urbervilles A Totally Different Me Starlings The Fat Fighters Sinbad Doctors A Totally Different Me Sinbad Little Dorrit Tess Of The D’urbervilles Starlings Spooks Silk

06.00 06.25 06.50 07.15 08.05 08.30 09.20 10.10 11.00 11.25 12.15 13.05 14.20 14.45 15.35 16.25 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 23.05 23.55

Tastiest Places to Chowdown Diners, Drive-Ins and Dives Guy’s Big Bite Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Sweets Hungry Girl Diners, Drive-Ins and Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Chopped South Africa Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table

06.00 06.50 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00 18.55

Pilates Yoga for Life The Sweet Truth Chasing the Yum Extreme Cuisine With Jeff Corwin Candice Tells All Dear Genevieve Rehab Addict Selling LA Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad House Hunters Dear Genevieve Million Dollar Rooms My Yard Goes Disney Selling LA Rehab Addict Suggs’ Italian Job House Hunters Chasing the Yum Chef Abroad Extreme Cuisine With Jeff Corwin Million Dollar Roomsfect Dress

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How It’s Made Ultimate Car Build-Off Mega Builders MythBusters You Have Been Warned Garage Gold Storage Wars Canada Flip Men Auction Kings Auction Hunters Lost and Sold Rise of the Machines Extreme Engineering How It’s Made What’s in the Barn? Chasing Classic Cars Wheeler Dealers Dynamo. Magician Impossible Head Games Penn & Teller Tell a Lie

06.00 06.50 07.40 08.30 09.20 11.25

Ballroom Blitz Secretly Pregnant Obsessive Compulsive Cleaners Say Yes to the Dress Kitchen Boss Something Borrowed, Something New Little People, Big World Cake Boss Ballroom Blitz What Not to Wear Best Funeral Ever Something Borrowed, Something New Say Yes to the Dress Something Borrowed, Something New Long Island Medium What Not to Wear

14.00 14.30 16.10 18.10 19.00 20.00 20.05 21.05 22.55 23.10

12.15 13.55 14.45 15.35 17.15 18.05 20.10 21.00 21.50 22.40

Fuori Orario. Cose (Mai) Viste Ai Confini Dell'arizona Film: La Donna Del Bandito Film: Salvatore Giuliano Ponderosa Arma Segreta Tg3 Tg3 Fuori Linea Estate Telecamere Estate Quel Gran Pezzo Dell'italia Era Già Tutto Scritto Ma Ci Eravamo Distratti Il Più Mancino Dei Tiri Tg Regione Film: I Due Colonnelli Film: Camera Con Vista Squadra Speciale Vienna Tg3 Blob Un Caso Per Due Film: Sfida Senza Regole Tg3 Sconosciuti Collection La Nostra Personale Ricerca Della Felicita'

16.00 17.40 18.30 19.00 19.20 21.10 23.30

07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.00 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 15.40

20.30 21.40 21.45 22.45 23.15

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-Óadd Kurrenti Mill-Im˙aΩen tal-Festi Valletta Mixja ta’ Poplu Who Do You Think You Are Spice Journey Madwarna Iç-Çaqqufa Malta u Lil Hinn Minnha G˙awdex Illum Mr Fisherman A˙barijiet g˙al Persuni b’nuqqas ta’ Smig˙ G˙anafest A˙barijiet Mid-Dinja tat-Teatru Storjografija A˙barijiet bl-IngliΩ

16.20 16.55 16.58 17.00 18.50 20.00 20.35 20.40

Overland Tg 1 Odissea Nella Giungla Dreams Road 2013 Sudafrica Tg 1 L.I.S. Con I Tuoi Occhi Andalusia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita dell’Angelus A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale Un Caso d’Amore La Casa Del Guardaboschi Un Ospite Nel Bosco Road Book Tg 1 Che Tempo Fa Provaci Ancora Prof 2 Reazione A Catena Telegiornale Tg Sport Techetechetè

06.00 07.55 08.00 09.20 09.5 12.00 13.00 13.40 14.01 16.15 16.55 19.00 20.00 20.40 21.10 23.10

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Bye Bye Cinderella 2 1solo Tu-Only You-Amore Melaverde Tg5 L’Arca di Noè Il Ritmo Della Vita Belli Dentro Iii Un Cane Per Due Il Segreto Tg5 Paperissima Sprint Chiedimi Se Sono Felice Maurizio Costanzo Show La Storia

07.05 07.25 07.55 08.25 09.25 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.45 13.55 16.05 18.55 19.35 21.30 23.30

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Zorro Pianeta Terra Magnifica Italia Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Pianeta Mare Le Storie Di Alive Ieri E Oggi In Tv Riccardo Cuor Di Leone Apollo 13 Tg4 Il Ritorno Di Colombo Ii Vizi Di Famiglia La Morte Ti Fa Bella

Çinema

28 24.08.2014

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇIneMa the expendables 3

AVVENTURUÛ

Atturi Ewlenin: Sylvester Stallone, Jason Statham, Jet Li, Wesley Snipes, Antonio Banderas, Kelsey Grammer, Dolph Lundgren, Arnold Schwarzenegger, Mel Gibson Direttur: Patrick Hughes Distributur: Lionsgate UK Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd Sylvester Stallone kien ilmo˙˙ wara çorma merçenarji, il-ma©©oranza tag˙hom imda˙˙lin fiΩ-Ωmien, li jid˙lu g˙al missjonijiet ta’ periklu u sogru kbir f’The Expendables 1 & 2. Dawn l-ewwel Ωew© kapitli marru tajjeb fid-d˙ul tal-flus u da˙˙lu s-somma ta’ madwar $500 miljun. Stallone re©a’ ©abar il-banda tieg˙u g˙atThe tielet puntata, Expendables III, u din iddarba ˙ajjar atturi o˙ra veterani biex jie˙du parti, b˙al

Óin: 126 min. Çert. 12A Harrison Ford, Antonio Banderas, Wesley Snipes u Mel Gibson. Din id-darba wkoll, Stallone, li kien ukoll d-direttur talewwel Ωew© pro©etti, çeda ttmun lil Partick Hughes, billi sostna li jie˙u ˙sieb id-direzzjoni kif ukoll ikun il-protagonist fl-istess ˙in, kien xog˙ol verament ta’ strapazz. Ferrovija ffortifikata tg˙addi b’˙effa kbira minn deΩert bi pri©unier speçjali fiha. Xorta wa˙da l-grupp ta’ suldati ©ellieda ta’ Barney Ross

(Stallone), mag˙rufa b˙ala The Expendables, jattakkawha b’˙ila kbira u je˙ilsu lil Doctor Doc Death (Snipes), il-pri©unier li hu indispensabbli g˙al dan it-tim. Wara dan il-ftu˙ splussiv, The Expendables III ikompli b’azzjoni furjuΩa, kultant esa©erata, permezz ta’ ©iri fi triqat traffikuΩi, muturi li jag˙mlu akrobaziji fl-ajru, ˙elikopters tal-©lied u kull tip ta’ moviment ie˙or. Max Drummond (Ford) tasCIA jqabbad lil dan il-grupp biex i©ibu arma qawwija qabel taqa’ f’idejn perikoluΩi. Bi skantament, isiru jafu li dan in-negozjant tal-armi li qed ifittxu mhu ˙add ˙lief Conrad Stonebank (Gibson), wie˙ed mill-fundaturi ta’ The Expendables, li kien dar traditur u li ming˙alih Barney

qatlu xi g˙axar snin qabel. Din se tkun missjoni iebsa g˙ax Stonebank ˙alef li jeqred lil dan it-tim u g˙andu armata kbira mieg˙u. The Expendables III hu mag˙mul apposta biex jag˙ti divertiment kbir lill-udjenzi, b’taqbidiet ˙orox, stunts effettivi u kull xorta ta’ azzjoni inkredibbli. Din il-produzzjoni fiha minn kollox: azzjoni blarti marzjali u tattiçi umoristiçi u enfatiçi, l-aktar fejn jersaq Galgo (Banderas), ekssuldat Spanjol li ˙alqu m’g˙andux brejkijiet. Dan il-grupp jinkludi membri ©odda Ωg˙aΩag˙ li wkoll jag˙tu sehemhom, u˙ud minnhom kampjuni ta’ diversi dixxipliniet sportivi. Min jara dan il-film bla ebda ˙sibijiet sublimi g˙andu jqatta’ sag˙tejn jixxala sewwa.

Çinema

24.08.2014 29

IL-FILMS TAD-DIÛASTRI: L-URAGANI

Il-films tad-diΩastri sa millbidu nett taç-çinema kienu jattiraw pubbliku numeruΩ. Fenomenu qalil tan-natura li jikkawΩa qerda kbira li tiswa miljuni kbar ta’ dollari, kif ukoll to˙loq diversi mwiet, kemm tal-umani u kemm talannimali, huma l-uragani jew çikluni. Dawn l-uragani ( hurricanes ) ise˙˙u kull sena f’diversi partijiet tad-dinja u waqt li fil-Punent jissej˙u b’dan l-isem, jew çikluni ( cyclones ), fl-Orjent insibuhom b˙ala typhoons. Isem popolari ie˙or g˙al dawn il-maltempati tal-biΩa’, b’ri˙ idur dawra tond kontra l-arlo©© u sajjetti li j©ibu wkoll xita bil-qliel u kultant anke sil©, huwa tornados jew kif laqqmuhom twisters, g˙ax g˙andhom is-sa˙˙a, barra li jerfg˙u in©enji tqal fl-ajru anke jg˙aw©u l-˙adid. Óafna minn dawn l-uragani ji©ru l-aktar qabel ma jispiçça s-sajf u tkun die˙la l-˙arifa u f’diversi partijiet tad-dinja. Fl-Istati Uniti, barra fi n˙awi o˙ra, l-aktar

re©jun suxxettibbli huwa nna˙a t’isfel t a l - I s t a t i t a n Nofsinhar tal-pajjiΩ, fosthom Texas, Flo r i d a , G e o r g i a , South Carolina, Louisiana u o˙rajn. Dawn il-fenomeni potenti servew ukoll ta’ sors tajjeb g˙all-produtturi tal-films. Matul is - s n i n minn Hollywood ˙ a r © u d i v e r s i produzzjon i j i e t t a ’ l i v e l l adegwat. Fost ˙afna nsibu:

THE HURRICANE (1937), dirett minn John Ford, bl-atturi Dorothy Lamour, Jon Hall u Mary Astor. L-uragan tal-final fuq il-gΩira ta’ Manikoora kien tassew spettakolari.

TYPHOON (1940) dirett minn Louis King, bl-atturi Dorothy Lamour u Robert Preston. Lamour kienet saret famuΩa b˙ala sarong girl (speçi ta’ dublett orjentali).

HURRICANE (1979) dirett minn Jan Troell, bl-atturi Max Von Sydow, Mia Farrow u Trevor Howard. Remake talfilm tal-1937, iΩda li ma jibdiex mieg˙u.

MONSOON (1952) dirett minn Rodney Amateau, bl-atturi Ursula Thiess, Diana Douglas u George Nader. Konsegwenzi tra©içi f’ra˙al flIndja.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

TWISTER (1996) dirett minn Jan De Bont, bl-atturi Helen Hunt, Bill Paxton u Cary Elwes. Grupp ta’ nies li ji©ru wara dawn il-fenomeni biex ji©bdu ritratti vividi. Effetti speçjali viΩwali tal-prima klassi. INTO THE STORM (2014) – fuq dan il-film nitkellem meta jo˙ro©, aktarx fi Ωmien ©img˙a o˙ra.

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-13 u s-17 ta’ Awwissu 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi wie˙ed mill-atturi li ˙adu sehem fil-film The Expendables 3 Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: Ljudmila Cirillo, 5, Triq J.Caruana Demajo, il-Óamrun.

1. 2. 3. 4. 5.

Guardians Of The Galaxy Hercules Planes: Fire & Rescue Step Up 5: All In Dawn Of The Planet Of The Apes

AvviΩi

30 24.08.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

G˙andi klijenti serji li qed ifittxu dar/post antik l-Isla (Senglea); il-Birgu u Bormla kkunsidrati wkoll. Çempel lil Brian Sacco 7978 8888 (20). TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙allilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bilgaranzija. Irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI Nixtieq nikri flat f’Bu©ibba jew BirΩebbu©a. Çempel 2157 3437 jew 2149 4023. SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Lawrence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙all-kiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew Facebook www.facebook.com/saviour.borg.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Kamra tal-kewba tal-pranzu ming˙and Carmelo Delia. Kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €700 jew prezz viçin. Çempel 2131 5684 jew 9923 1933. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm

Sodda tal-anzjani kkultivata li tista’ ti©i m˙addma b’remote control. IntuΩat ftit Ωmien biss. Sufan-kantuniera, iswed miksi bir-rexin 2 wall-units tal-cane wa˙da bil-˙©ie© Çempel 7939 4865 jew 9951 1823.

karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: Email : 2147 0295. alex@agrautoparts.com

TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. XOGÓOL TAL-ÌEBEL

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/ 9947 0178. DAR GÓALL-ANZJANI

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945.

TAGÓLIM TAS-SEWQAN

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908.

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleurde-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. G˙al aktar informazzjoni tista’ ççempel fuq 7993 0419.

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al

M ANN IC K SCHOOL

DA NC ING

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (I.S.T.D.) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. SITWAZZJONI VAKANTI Vin Aluminium, il-Marsa. Jin˙tie© ˙addiem, preferibbilment bl-esperjenza, g˙al xog˙ol fuq l- aluminium, fuq baΩi part-time . Çemplu 9946 5666.

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

€3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

AvviΩi

AVVIÛIÌENERALI AvviΩ – Kunsill Lokali tar-Rabat Il-Kunsill Lokali tar-Rabat (M) jixtieq javΩa lill-pubbliku in©enerali li l-monti li huwa allokat fi Triq Santa Rita ser jiççaqlaq b’mod temporanju g˙al Triq it-Ti©rija (mag˙rufa b˙ala ‘Tal-Plieri’) minn nhar il-Óadd 31 ta’ Awwissu 2014, u dan sakemm jitlesta l-pro©ett ta’ tisbi˙ fi Triq Santa Rita. IlKunsill ser ikun qed jipprovdi servizz ta’ trasport b’xejn minn Misra˙ il-Parroçça g˙al Triq it-Ti©rija u lura mis-7.30am sannofsieg˙a. Óar©a billejl f’G˙awdex Wara s-suççess li kellha fis-snin li g˙addew din l-attività, ilKummissjoni Kultura fi ˙dan l-G˙aqda KaΩin Banda San Filep se ter©a’ torganizza l-˙ar©a Gozo by Night. Nitilqu bil-kowç fit-300pm nhar is-Sibt 30 ta’ Awwissu 2014 minn ÓaΩ-Ûebbu© fi triqitna lejn G˙awdex, fejn inΩuru xXlendi, Marsalforn, il-Qbajjar u G˙ajnsielem. F’Marsalforn nirkbu l-Calypso Train g˙al dawra pittoreska, imbag˙ad immorru l-Qbajjar g˙al ikla (3 platti) u wara mmorru g˙all-festa tal-Madonna ta’ Loretu f’G˙ajnsielem. Nirritornaw lejn Malta meta jispiçça n-nar tal-art. Dan kollu bil-prezz baxx ta’ €20 li jinkludi t-trasport f’Malta u f’G˙awdex kif ukoll l-ikla kompluta bl-inbid u r-rikba fuq il-ferrovija. It-Tfal ta˙t it-tnax-il sena j˙allsu prezz imnaqqas ta’ €13. Biljetti jinkisbu mill-bar tal-KaΩin San Filep u ming˙and John Scerri. Programm vokali u strumentali – il-Birgu Il-banda Prince of Wales Own tal-Birgu sejra tesegwixxi programm vokali u strumentali lejlet il-festa ta’ San Duminku ta’ GuΩman fil-Birgu nhar is-Sibt 30 ta’ Awwissu fid-9.15 ta’ filg˙axija fuq is-sur, fi Triq it-Torri ta’ San Gwann, il-Birgu. B˙alma tag˙mel kull sena, il-banda Prince of Wales Own tag˙Ωel tema u tiddedika dik is-serata b’temi differenti. Din is-sena jmiss serata ta’ muΩika Taljana bl-isem ta’ Bell’Italia, muΩika u kanzunetti popolari mir-repertorju Taljan. Ma’ din il-banda, li sejra tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur tag˙ha Emanuel Spagnol, li ta’ min jg˙id li qieg˙ed fil-25 sena tieg˙u b˙ala direttur muΩikali ta’ din il-banda, sejrin jing˙aqdu wkoll il-kantanti Petra Zammit, Aldo Busuttil u Joe Mallia, flimkien mal-pjanista Ωag˙Ωug˙a Celine Talbot. MalmuΩika jin˙araq ukoll nar sinkronizzat ma˙dum bis-sistema pyroshure. Din is-serata se tkun ippreΩentata mill-preΩentatur popolari Etienne Schembri. G˙alkemm si©©ijiet ikunu pprovduti, wie˙ed g˙andu ja˙seb kmieni g˙ax jimtlew minn ˙afna ˙in qabel. Servizz mill-Banda Çittadina Sliema Nhar il-Óadd 31 ta’ Awwissu 2014 il-Banda Çittadina Sliema ser tag˙mel servizz ta’ marçi brijuΩi u innijiet Dumnikani g˙all-Festa ta’ San Duminku fil-Belt Vittoriosa. Il-Banda Çittadina Sliema tilqa’ l-istatwa ta’ San Duminku fil-Pjazza u g˙all-˙abta tas-7.30pm u wara tkompli tag˙mel marçi brijuΩi sal-KaΩin tal-G˙aqda MuΩikali Prince of Wales Own. Fl-a˙˙ar il-Banda Sliema takkumpanja l-istatwa fid-d˙ul tag˙ha b’diversi innijiet Dumnikani.

Boat party mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Madonna tal-Ìilju, lImqabba Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser torganizza boat party nhar il-Óadd 7 ta’ Settembru 2014 (lejlet festa pubblika) fuq id-dg˙ajsa Seahorse Cruises. Tluq fit-800pm mill-jetty ta’ Bu©ibba, li jg˙addi g˙all-GΩejjer ta’ San Pawl, l-G˙adira u l-A˙rax talMellie˙a. Waqt dan il-boat party ser ikun hemm ˙afna divertiment muΩikali provdut bis-sehem ta’ DJ. Din l-attività hija miftu˙a g˙al kul˙add u kul˙add huwa mistieden jing˙aqad mag˙na fl-aqwa atmosfera sajfija. Riservazzjonijiet isiru fuq 9968 5737 u aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com Rebbie˙ tal-lotterija tal-Ìilju – l-Imqabba Il-Kumitat Amministrattiv fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba jinforma li l-lotterija, li b˙ala premju kellha gwarniç bi xbieha tal-istatwa artistika u devota tal-Madonna tal-Ìilju telg˙et nhar il-Ìimg˙a 15 ta’ Awwissu 2014 u ntreb˙et mis-Sur Victor Micallef mill-Imqabba. Il-biljett rebbie˙ kien bin-numru 09660. Il-Kumitat jixtieq jirringrazzja lil dawk kollha li ˙adu sehem f’din il-lotterija. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit www.talgilju.com RuΩarju f’BirΩebbu©a Jing˙ad ruΩarju kull nhar ta’ Erbg˙a u kull 26 tax-xahar fis7.00 ta’ filg˙axija fuq Bor© in-Nadur f’BirΩebbu©a. Kul˙add mistieden.

24.08.2014 31

Almanakk

32 24.08.2014

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 34°C L-INQAS TEMPERATURA: 24°C INDIÇI UV: 10

31°C

30°C

31°C

TEMP: Il-biçça l-kbira xemxi

22°C

23°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Majjistral BAÓAR: Óafif li jsir moderat IMBATT: Ftit li xejn li jsir baxx mill-Punent Majjistru TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°C

32°C

31°C

24°C

23°C

Strada Merkanti fl-1850

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Chemimart 20/21, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Fatima Pharmacy, Triq iΩ-Ûonqor, Santa Venera St Paul’s, Triq Brared, Birkirkara Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, l-Imsida St Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier, San Ìiljan Norman’s Pharmacy, 133, High Street, Tas-Sliema Balzan Pharmacy, 70, Triq San Fran©isk, Óal Balzan Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta Brown’s Village Pharmacy, Main Street, il-Mellie˙a Sta Lucia Pharmacy, 1, Misra˙ Dorell, Santa Luçija San Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-Isla Cilia’s Pharmacy, 303, Triq ÓaΩ-Ûabbar, il-Fgura Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Repubblika, iΩ-Ûurrieq Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, is-Si©©iewi Central Pharmacy, Triq G˙ajn Kajjet, ir-Rabat

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

27.08.2003 Il-pjaneta Mars tkun l-aktar darba qrib tad-dinja tag˙na f’60,000 sena, b’distanza ta’ 34,646,418 mil ’il bog˙od.

G˙awdex Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat Xag˙ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ix-Xag˙ra

Numri reBBieÓa LOTTU

22 09 04 02 55 23 27 80

SUPER 5

29 45 36 19 02

GRAND LOTTERY

02 09

06 03 06 05 09

30.08.1942 Tibda l-battalja ta’ Alam Halfa (it-Tieni Gwerra Dinjija)

Kompetizzjoni Ktieb

24.08.2014 33

KOMPETIZZJONI KTIEB RUMANZ

SARAH F’MORSA TA’ MÓABBA Kitba ta’ Raymond Mahoney Dan huwa rumanz paradossali li filwaqt li jifrex lantenni tieg˙u lejn il-bera˙ ta’ ˙elsien imfittex b’˙erqa assoluta, jibqa’ mmaΩΩrat f’inkubu oskur ta’ dellijiet ta’ preΩent li huwa statiku, mag˙luq bejn erba’ ˙itan ming˙ajr twieqi, bla bibien. G˙aldaqstant it-tema, g˙alkemm tg˙arbel su©©ett qadim daqs il-bniedem: ittrijangolu jew trittiku etern ta’ m˙abbiet leçiti u pprojbiti bejn tliet karattri prinçipali fir-rumanz, hija tant klawstrofobika li fl-istess ossessjoni tag˙ha hija negattiva u distruttiva. Hija m˙abba bla konfini, Ωingara, bla l©iem! Filwaqt li l-pern tarrumaz isib il-qofol tieg˙u bejn il-le©ittimità ta’ m˙abbet koppja miΩΩew©a, it-Tabib Mark u martu Ìulja, it-terzett jing˙aqad bl-introduzzjoni, jew a˙jar bl-ind˙il, ta’ Rebekka –

feles u kunjard komdu bejn il-miΩΩew©a. Rebekka tkisser ir-relazzjoni perfetta, l-intimità trankwilla talkoppja relattivament Ωag˙Ωug˙a kif ukoll l-istabbilità morali, sesswali u soçjali f’˙ajjithom. U jbatu t-tlieta fiç-çirku vizzjuΩ ta’ tliet im˙abbiet. Dan ittifrik, din is-susa marradija b˙al berrina fina t˙ossha tinfed minn pa©na g˙allo˙ra fi krexxendo sostentut tul in-nis©a tal-©rajja, li g˙alkemm xi minn daqqiet ittenni dak li jkun intqal di©à u qabel, min jaf, forsi g˙al aktar enfasi, hija patetika daqskemm madankollu reali u attwali g˙al Ωminijietna. G˙ax hija ©rajja universali. Rumanz paradossali g˙ax waqt li huwa kruçjata s˙i˙a g˙at-tiftix u l-otteniment tal-kuntentizza u lbilanç fil-˙ajja, huwa jog˙dos fi st˙ajjil skiΩofreniku, imma©inazzjoni possessiva u ossessiva bir-riΩultat li n-negattività tal-©rajja t˙alli l-qarrej

bla nifs ta’ mqar ftit ser˙an u kalma li ma jinsabu mkien fid-drama kollha.

Meta jkun se jixref merΩuq dawl ta’ ftit ser˙an u tama, dan malajr jidda˙˙an u

jiççajpar f’dubji, beΩg˙at, suspetti u qtig˙ il-qalb. Illotta fil-ktieb hija kontinwa. Hemm intermezz qasir fejn l-awtur jittanta jo˙loq diversiv u tema ©did blintroduzzjoni tar-raba’ karattru, Sarah, ˙abiba intima ta’ Ìulja, li, madankollu, in˙oss li seta’ ©ie Ωviluppat aktar g˙alkemm kif ippreΩentat huwa b’mod diskret biΩΩejjed u lmessa©© jasal b’mod sodisfaçenti u bl-attreanza limitata tieg˙u. Rumanz b˙al dan, li jilg˙ab u jistrie˙ fuq lemozzjonijiet, blossessjonijiet, bl-illuΩjonijiet u bis-siΩilluΩjonijiet tant kotrana fil-˙ajja, huwa qafas ta’ trabokk li kif tissabbat biebtu, ma tinfeta˙x aktar. Meta titkisser, tinfaqa’ u tistenna tisma’ ©wiena˙ jittajru jkun tard wisq. Ìwen˙ajn il-karattri jkunu la˙qu ltwew g˙al dejjem f’mard il-qalb, ilmo˙˙, il-©isem, ir-ru˙, u lkollass a˙˙ari huwa inevitabbli u komplet.

SILTA MILL-KTIEB Mark kien twajjeb u d˙uli ma’ kul˙add: mas-sinjur u mal-fqir, mal-pulit u mal-baxx, mal-edukat u mal-injorant. Bl-im©ieba tieg˙u, ˙elwa minn tag˙na, Mark Attard ©ibed il-qalb mhux biss tal-morda li kienu ta˙t il-kura tieg˙u, imma ta’ kull min kien jafu. Fl-isptar fejn kien ja˙dem kien ©ibed lejh ir-rispett u l-ammirazzjoni ta’ ˙afna mill-istaff tieg˙u u l-g˙ira (g˙aliex dan hu mikrobu fis-soçjetà li ma jmut qatt) ta’ xi w˙ud li qatt ma setg˙et tonqos. Mark kien ifittex li jag˙ti dejjem minn qalbu ming˙ajr ma jie˙u xejn lura. Hekk kien jg˙id qaddisu. Ilkliem s˙i˙ ta’ missieru li kien qallu f’widnejh ftit wara li ntemmet iççerimonja tal-gradwazzjoni baqa’ jidwi f’rasu anke issa, bosta snin

wara mewtu: “L-akbar unur li l-bniedem umli jista’ jikseb f’din il-˙ajja hu meta jg˙in minn qalbu lil min ikun filbΩonn: lill-batut, lill-fqir, lil min g˙andu xi diΩabbiltà! F’atti ta’ karità b˙al dawn ma’ min ikun im©arrab, ma’ min ikun inqas ixxurtjat, ma’ min ikun fqir li lbniedem isib il-hena tieg˙u…” Mirakli ma kienx jag˙mel. U lakbar diΩappunt tieg˙u kien ikun meta jinteba˙ li bl-isforzi kollha li jag˙mel u bil-mezzi moderni u effiçjenti li kellu f’idejh ma jkunx jista’ jfejjaq mard sejru li jkun ikkankra. Wara kors intensiv fl-Istati Uniti tal-Amerika, Mark Attard kien ˙adha ta’ konsulent. Ix-xog˙ol, m’g˙andniex xi ng˙idu, kien Ωdiedlu qatig˙, tant li kellu jaqta’

çerti viΩti privati fid-djar. Kien Ωamm biss il-klinika li kellu f’Misra˙ Kola fejn kien jattendi filg˙axijiet regolarment. Imma dan l-a˙˙ar, minn xi ftit tax-xhur ilu ’l hawn, sewwasew minn mindu telqitu Rebekka, itTabib Mark Attard kien tbiddel b˙al-lejl min-nhar! Kien sar bla paçenzja, jitlag˙lu g˙al kull ˙a©a ta’ xejn u mal-içken nuqqas tarah jibda jgerger u jilmenta. Kultant, mg˙obbi ta˙t il-qilla tal-˙sieb, ma kienx ikun jaf x’ser jaqbad jag˙mel bih innifsu. Kont tarah jitlajja filkurituri tal-isptar, i˙ares madwaru mifxul ming˙ajr ma jara, ming˙ajr ma jifhem, ming˙ajr ma jlissen kelma.

“

Il-vokazzjoni ta’ tabib hi vokazzjoni iebsa, vokazzjoni serja li te˙tie© issabar, l-g˙aqal, id-dixxiplina…vokazzjoni li titlob dedikazzjoni kbira u s˙i˙a u ˙afna sagrifiççju. F’din it-triq, qalb kull xorta ta’ mard, fost kull xorta ta’ slaleb, kien g˙aΩel li jkompli miexi lKonsulent Mark Attard. G˙amilha mal-batut, tg˙allem iservih minn qalbu u l-fer˙ tieg˙u ken ikun meta l-ener©ija u s-sa˙˙a tieg˙u biex ifejjaq lill-marid kienu jag˙tu l-frott u j˙allu riΩultati tajbin. Quddiem g˙ajnejh Mark Attard ma kien jara xejn g˙ajr li jag˙mel il-©id lill-pazjenti li kienu jaqg˙u ta˙t idejh f’xi wa˙da mis-swali kbar tal-kirur©ija tal-Isptar Mater Dei.

Mistoqsija: Xi professjoni g˙andu Mark Attard?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb SARAH F’MORSA TA’ MÓABBA ©entilment ipprovdut minn BDL. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 30 ta’ Awwissu. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb INDRI S-SAJJIED MALTI 2 hija:

M. CIAPPARA, Carinja 2, Triq Tabor, Óal Lija, LJA 1040.

Log˙ob

34 24.08.2014

B’4 numri 0988 1510 1741 1742 2335 2354 2454 2498 2636 2716 3140 3270 3387 3606 4036 4048 4719 5245 5463 5688 6060 6205 6339 6709 6902 7003 7138 7654 7712 8197 8360 8494

8567 8591 8606 8788 9435 9885

B’5 numri

B’6 numri

04356 05840 16854 18091 21306 24505 24869 30450 31369 38448 47197 47880 56657 71718 75472 78888 87139 92788 94612 96829 96957 98453

349546 392947 718602 818105

Bi 8 numri 24263684 70432788 86334428 89685177

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: JOHN MARY TANTI, 24, Mayflower, Triq il-Kileb, l-Imqabba.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Log˙ob

24.08.2014 35

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 2,12. 3,11.

Jistg˙u jkunu ta’ studju (5) JintuΩa fis-salads (4) Ingrid Jones (1,1) Ara 5 Óaddiema fuq ilvapuri (6) Plural ta’ quççata (6) Kienet Triq irRepubblika l-Belt (5) Ara 16 Ara 17 UΩa l-ixkupa (5) Parti minn reçta (3) Konservattiv IngliΩ (4) Kiseb wara xi mewt (5)

4. 7. 9. 10. 12. 16,18. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

5,9. 6,15. 8. 11. 12. 13. 14. 15. 17,19. 21. 22.

Qal minn qabel (6) Sewwa (5) Hekk jiktbu xi w˙ud il-kelma ‘Ωibe©’ (5) Iqarreb (6) Tag˙mel il-kontijiet (9) Jag˙tu importanza (9) Ara 3 Ara 2 Isem G˙arbi (3) Tixrob iΩΩejjed (6) Ara 6 Kalkulazzjonijiet (6) Ieqaf! (3) G˙amel b˙al farfett (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7,9. 10. 12. 16. 18,19. 20. 21,23. 24.

1. 2,5. 3,6. 8. 11. 12.22. 13. 14. 15. 17. 21.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Kokijiet Amerikani: wie˙ed tarah isajjar fuq il-food Network u l-ie˙or tarah ja˙mi fuq it-TlC Kok 1:

Kok 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Ben Stiller

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA ANNA MARIA VELLA, 18, Triq Giovanni Gafà, Óal G˙arg˙ur.

Adam Sandler

Sports

36 24.08.2014

INTERVISTA MA’ BIRÛEBBUÌA ST PETER’S

BIRÛEBBUÌA GÓADHA MINGÓAJR GRAWND TAL-FUTBOL Min˙abba l-fatt li l-ista©un tal-futbol re©a’ mag˙na wara nuqqas ta’ tliet xhur min˙abba s-sajf, il-gazzetta KullÓadd g˙amlet intervista ma’ klabb tal-Ewwel DiviΩjoni, BirΩebbu©a St Peter’s. L-ewwel log˙ba ta’ dan it-tim se tintlag˙ab fl-14 ta’ Settembru li ©ej meta jift˙u l-ista©un tag˙hom kontra Gudja United. GLEN FALZON tkellem ma’ ANTONELLO ABELA fuq l-aspirazzjonijiet ta’ dan il-klabb b’potenzjal kif ukoll fuq il-futbol b’mod ©enerali. X’inhuma l-iΩviluppi tan-nursery (mhux tal-klabb) u x’inhu l-g˙an tag˙ha? F’BirΩebbu©a, is-settur taΩ-Ωg˙aΩag˙ sal-età ta’ 17 jie˙du ˙siebu n- nursery ta’ BirΩebbu©a Windmills. IΩ-Ωew© entitajiet jikkooperaw bejniethom biex il-plejers li jo˙or©u min-nursery jag˙mlu l-qabΩa g˙at-tim tal-Youths u eventwalment l-ewwel tim. Problema essenzjali fil-lokal hija n-nuqqas ta’ façilitajiet. BirΩebbu©a hija wie˙ed mill-ftit postijiet f’Malta li g˙adhom ming˙ajr grawnd tal-futbol. Il-klabb u n-nursery ilhom ja˙dmu flimkien biex isir grawnd g˙al dawn l-a˙˙ar sitt snin. Fil-fatt, iffurmaw bejniethom fondazzjoni li ˙admet tul il-proçess kollu biex dan il-pro©ett isir.

Kif tista’ tkun ta’ g˙ajnuna g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Ωg˙ar? Iktar milli g˙ajnuna, iktar na˙seb nista’ nag˙ti dan il-parir liΩ-Ωg˙aΩag˙, speçjalment dawk li g˙adhom Ωg˙ar: Tarmux it-talent li g˙andkom fil-futbol min˙abba pressjonijiet esterni. Huwa importanti li tibqg˙u tistudjaw, iΩda huwa importanti li jekk g˙andkom talent fil-futbol tkomplu tiΩviluppawh u tkomplu tit˙arr©u b’impenn u b’dedikazzjoni.

G˙aliex ta˙seb li l-isports huwa importanti? L-isport huwa importanti g˙ax minbarra li jΩommna attivi fiΩikament, kapaçi jwassal messa©© ta’ g˙aqda u ˙biberija bejn nies ta’ diversi kulturi u diversi tradizzjonijiet li minnhom wie˙ed jista’ jitg˙allem ˙afna affarijiet. ANTONELLO ABELA G˙idli ftit dwarek u x’inhu xog˙lok fi ˙dan il-klabb? Jien Antonello Abela g˙andi 30 sena, u fil-preΩent ir-rwol tieg˙i fil-klabb jinvolvi l-preΩenza kontinwa tieg˙i f’kull sessjoni ta’ ta˙ri© u log˙ob li jkollu l-ewwel tim. Barra minn hekk, jien nie˙u ˙sieb il-pa©na ta’ Facebook tal-klabb kif ukoll Sostitut Delegat g˙al BirΩebbu©a St Peter’s fisStanding Committee tal-Ewwel Divizjoni. Li nista’ ng˙id dwari b’mod ©enerali hu li jien partitarju kbir tat-tim tal-futbol Taljan Inter, kif ukoll tat-tim tal-Formula 1 McLaren Mercedes, fejn jien ukoll ninsab membru fis- supporters clubs lokali rispettivi ta’ dawn iΩ-Ωew© timijiet: l-Inter Club Malta u l-McLaren Supporters Club Malta. Barra minn hekk, jien ammiratur ukoll tas-sewwieq FinlandiΩ tal-Formula 1 Kimi Raikkonen. Minbarra l-isports jien jog˙©buni wkoll ilfilms ta’ James Bond u l-muΩika, b’mod specjali dik Taljana u dik tas-snin tmenin. Kemm ilek tokkupa din il-kariga? Ili nokkupa dawn il-karigi mill-ista©un 2012-13. Din is-sena er©ajt irritornajt ma’ BirΩebbu©a St Peter’s wara esperjenza ta’ sena li kelli ma’ Vittoriosa Stars fil-BOV Premier League. Nixtieq nie˙u din l-okkaΩjoni biex, l-ewwel nett nirringrazzja lil dawn tal-a˙˙ar talli tawni çans na˙dem mag˙hom flista©un li g˙adda, kif ukoll lill-Kumitat ta’ BirΩebbu©a St Peter’s tal-fiduçja li wrew fija u li tawni poΩizzjoni daqshekk importanti li mag˙ha wkoll i©©ib responsabbiltajiet kbar.

Ta˙seb li hemm xi areas fejn il-klabb jista’ javvanza? Forsi xi façilitajiet? Kif g˙edt, b˙alissa nittamaw li ma ndumux ma jkollna l-façilitajiet tant me˙tie©a. Nemmen li dawn jistg˙u jg˙inuna nag˙mlu dik il-qabΩa fil-kwalità li hemm bΩonn issir biex iktar ni©u qrib klabbs o˙ra f’pajjiΩna. M’hemmx dubju li hemm xi ttejjeb f’kull aspett: l-amministrazzjoni, inna˙a teknika, u t-trawwim taΩ-Ωg˙aΩag˙ narahom l-aktar importanti.

Fejn qed jimmira li jasal il-klabb dan l-ista©un? Il-mira tal-klabb hija, kif di©à aççennajt, li l-ewwel u qabel kollox ikollu kampjonat trankwill fil-BOV First Division. Min-na˙a l-o˙ra, wie˙ed jittama li anke bl-g˙ajnuna teknika li ser ikollna dan l-ista©un, il-klabb jirnexxilu jtella’ iktar plejers mit-tim tal-youths li jirnexxilhom jag˙mluha mal-ewwel tim.

X’rispons ikollkom mill-plejers Maltin u barranin fuq il-klabb? Ir-rispons li jkollna mill-plejers sew Maltin u sew barranin fuq il-klabb dejjem kien wie˙ed poΩittiv. Il-klabb tela’ tar©a tar©a mit-Tielet DiviΩjoni sa fejn qieg˙ed illum, u l-ambjent huwa wie˙ed imfittex mill-plejers. Dan kollu jkun possibbli g˙ax nippruvaw kemm nistg˙u mmexxu b’mod serju u g˙aqli. Il-ma©©oranza tal-plejers barranin ukoll kellhom rispons poΩittiv dwar lesperjenzi tag˙hom mag˙na.

Huwa possibbli biex ekonomikament tag˙mlu qabΩa g˙all-Premier? X’inhuma l-ambizzjonijiet tal-klabb? L-ambizzjonijiet tal-klabb huma li g˙al sena o˙ra nippruvaw inΩommu postna fil-BOV First Division u li nikkompetu kemm jista’ jkun ’il fuq fil-klassifika. Barra minn hekk, hija x-xewqa tal-Kumitat li jkompli jg˙olli l-livell tal-amministrazzjoni li tkun tassigura futur poΩittiv. Kemm ilek involut fil-qasam tal-futbol, g˙andek xi memorja li qatt ma tinsa? M’ilnix ˙afna nokkupa din il-kariga, iΩda çertament ikollok ˙afna memorji u episodji li tibqa’ tiftakar. Wie˙ed minnhom kien f’log˙ba partikolari fl-ista©un 2012-13 meta kont koordinatur tat-tim tal-youths u rnexxielna niksbu reb˙a importanti ta’ 4-3 kontra Santa Luçija, tim li kien g˙adu qed ji©©ieled biex jirba˙ is-sezzjoni tag˙na.

G˙alkemm tajjeb li jkollok tim ekonomikament b’sa˙˙tu, ma na˙sibx li dan huwa biΩΩejjed biex wie˙ed jag˙mel il-qabΩa g˙all-Kampjonat BOV Premier League min˙abba li kemm-il darba rajna timijiet li jkunu b’sa˙˙ithom ekonomikament iΩda li ma jirnexxilhomx jiksbu l-promozzjoni. B˙al dejjem, huwa l-grawnd li jiddeçiedi min hu dak it-tim li jista’ jag˙mel il-qabΩa g˙all-og˙la livell tal-futbol Malti u, g˙aldaqstant, minbarra li jkollok tim ekonomikament b’sa˙˙tu, l-ewwel u qabel kollox irid ikollok grupp li jkun kapaçi u motivat biΩΩejjed biex jg˙inek tag˙mel dik il-qabΩa tant mixtieqa lejn il-Kampjonat BOV Premier League.

L-a˙˙ar kummenti…forsi g˙andek xi appell jew xi ringrazzjamenti? L-ewwel nett nixtieq nirringrazzja lill-Kumitat li re©a’ laqag˙ni lura fi ˙danu wara nuqqas ta’ sena. It-tieni, nappella lill-partitarji tag˙na biex jibqg˙u dejjem warajna kemm fit-tajjeb u kemm fil-˙aΩin u biex jg˙inu lill-klabb sew waqt il-log˙ob li jkollna kemm dawk ta’ ˙biberija u iktar u iktar waqt il-kampjonat, kif ukoll fl-attivitajiet li a˙na norganizzaw biex hekk mill-ftit tag˙na nkunu nistg˙u ng˙inu lill-klabb jil˙aq l-g˙anijiet u l-pro©etti li b˙alissa g˙andu f’mo˙˙u li jaghmel. Nixtieq ˙afna li jkun hemm aktar nies minn BirΩebbu©a li jsegwu t-tim tag˙hom mill-qrib.

Sports

24.08.2014 37

numru ta’ tidwir

tul tat-tellieqa

308.052 km

Dawra rekord

min ipartat u min ibigÓ

S.Vettel (2019)

rebbie˙a tal-2013

S.Vettel (Red Bull) POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Nico Rosberg Lewis Hamilton Sebastian Vettel Fernando Alonso Daniel Ricciardo Valtteri Bottas Kevin Magnussen Kimi Raikkonen Felipe Massa Jenson Button

Mercedes Mercedes Red Bull Ferrari Red Bull Williams McLaren Ferrari Williams McLaren

2:05.591 2:05.819 2:07.717 2:07.786 2:07.911 2:08.049 2:08.679 2:08.780 2:09.178 2:09.776

+0.228 +2.126 +2.195 +2.320 +2.458 +3.088 +3.189 +3.587 +4.185

SuperjOritÀ Çara Wara assenza ta’ tliet ©img˙at, ilkampjonat tal-Formula 1 re©a’ lura lejn iç-çirkwiti bl-appuntament mistenni ta’ Spa-Francochamps. Dan ittraççat huwa fost il-favoriti ma’ ˙afna dilettanti g˙ax huwa wie˙ed miç-çirkwiti klassiçi li jifred lillkampjuni minn mal-medjokri bl-isfida iebsa li joffri lis-sewwieqa. Temp inçert B˙al dejjem, it-temp fil-Bel©ju kien inçert mhux ˙aΩin hekk kif l-ewwel se ss joni ta’ kwalifika ki enet ippreçeduta b’xita qawwija ˙afna li mliet iç-çirkwit b’g˙adajjar kbar. Din ix-xita battiet ftit minuti qabel ma bdiet din is-sessjoni u ˙afna sewwieqa ma kinux çerti b’liema roti kienu se jo˙or©u. Madankollu, wara ftit minuti deher çar li blIntermediates is-sewwieqa kienu qeg˙din jirre©istraw ˙inijiet a˙jar u fi Ωmien qasir kul˙add g˙amel ittranΩizzjoni g˙alihom. Vittma l lustri ta’ Q1 kien Hulkenberg li matul is-sessjoni kollha deher li ma kellux kunfidenza fil-vettura tieg˙u g˙ax beda jsuq b’kawte la kbira. Fl -a˙˙ar tassessjoni s-sewwieq ÌermaniΩ informa lit-tim tieg˙u li l-brejkijiet tieg˙u ma kinux qeg˙din jis˙nu sew u g˙alhekk beda jibΩa’ li ma jΩommulux tajjeb hu u die˙el fil-kurvi. Ix-xita re©g˙et tfaççat kmieni fit-

tieni sessjoni, imma s-sewwieqa g˙aΩlu li jibqg˙u idur u bir -roti intermedji biex jippruvaw jiksbu ˙inijiet tajbin qabel ma jkun hemm wisq ilm a fuq iç-çirkwit. Pe rò, minkejja x-xita li niΩlet matul Q2 kollu, iç-çirkwit deher li qieg˙ed isir iktar veloçi. It-timijiet prinçipali kienu lesti g˙al dawn il-kundizzjoni ji et inçer ti u Ωamm ew l issewwi eqa tag˙hom bar ra bie x ikomplu jtejbu l-˙inijiet tag˙hom sal-a˙˙ar.

Minkejja li l-Formula 1 kien wieqaf fuq iç-çirkwiti, lil hinn minnhom l-attività ma naqsitx. Din il-©img˙a b’mod partikolari rajna l-ewwel faΩi taç-çaqliq li jindika li l-verΩjoni tal-F1 tas-suq tattrasferimenti daqt ikun mag˙na hekk kif it-timijiet iΩ-Ωg˙ar bdew ibiddlu xi w˙ud mis-sewwieqa biex jippruvaw itejbu l-prospettivi sportivi, kif ukoll isa˙˙u l-poΩizzjoni finanzjarja tag˙hom.

Vanta©© kbir

Kapaçi?

B’hekk it-timijiet ewlenin kollha rnexxielhom ida˙˙lu lis-sewwieqa tag˙hom fl-a˙˙ar sessjoni. Però, ilMercedes dehru ferm iktar komdi jsuqu fuq iç-çirkwit imxarrab u dan kien rifless fil-˙inijiet illi rre©istraw he kk kif kie nu madwar Ωe w© sekondi a˙jar minn dawk tal-kompetituri tag˙hom. L-unika difett fil-prestazzjoni tasSilver Arrows kienet min-na˙a ta’ Hamilton li fl-ewwel kurva deher li ma kienx qieg˙ed isib il-˙in tajjeb bie x i Ωom m il- br ejk. M’he mm x dubju li s-sewwieq Brittaniku se jkun qatta’ ftit tal-˙in mhux ˙aΩin mal-mekkaniçi tieg˙u qabel it-tellieqa tal-lum biex jippruvaw isibu set-up a˙jar biex ikun jista’ jΩomm il-vettura tieg˙u stabbli fid-d˙ul g˙al din il-kurva.

Forsi l-aktar bidla interessanti huwa dd˙ul ta’ Max Verstappen mat-Toro Rosso mill-2015. Dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ OlandiΩ, it-tifel tal-ekssewwieq tal-F1 Jos Verstappen, impressjona lil diversi timijiet fl-ista©un tad-debutt tieg˙u filFormula 3 hekk kif wera kapaçità kbira li jo˙ro© il-massimu mill-vettura tieg˙u. Madankollu, il-kritika lejn it-Toro Rosso ma naqsitx g˙ax Max se jkollu biss 17-il sena fid-debutt tieg˙u u ˙afna qeg˙din jistaqsu jekk g˙andux il-maturità neçessarja biex jikkontrolla karozza talFormula 1. Fir-realtà, huwa ng˙aqad mar-Red Bull, però, min˙abba li dan it-tim jidher determinati li jΩomm lil Vettel u Ricciardo g˙all-2015, Verstappen g˙adda b’self g˙and it-Toro Rosso. B’hekk, l-OlandiΩ se jie˙u post JeanEric Vergne li s’issa g˙adu ma sabx tim ©did g˙as-sena d-die˙la. Din hija ˙asra g˙ax il-FrançiΩ wera potenzjal kbir matul is-snin li g˙addew fejn ˙abbatha tajjeb mal-ekskollega tieg˙u Daniel Ricciardo, meta t-tnejn kienu g˙adhom mat-Toro Rosso. Jitlef postu Matul il-©img˙at li g˙addew il-Caterham esperjenzaw bidliet notevoli wara li ttim g˙adda f’idejn sidien ©odda. Dawn it-tibdiliet fl-a˙˙ar laqtu wkoll lissewwieqa hekk kif Kamui Kobayashi tne˙˙a biex idda˙˙al minfloku André Lotterer, sewwieq veteran li kiseb diversi suççessi fil-kategorija endurance, flimkien mal-24 Sieg˙a ta’ Le Mans. Jidher çar li l-motivazzjoni wara ddeçiΩjoni tal-Caterham kienet biss wa˙da finanzjarja. Dan g˙ax, filwaqt li Marcus Ericsson rarament saq a˙jar mill-ÌappuniΩ, huwa qieg˙ed f’poΩizzjoni finanzjarja li tippermettilu illi j˙allas lit-tim biex iΩomm postu. Differenti s-sitwazzjoni ta’ Kobayashi, li

rnexxielu jid˙ol mal-Caterham biss blg˙ajnuna tal-ammiraturi tieg˙u li ©abrulu ’l fuq minn miljun ewro biex ikun jista’ jsuq ming˙ajr ma jit˙allas. S’issa l-Caterham qalu li din il-bidla se tkun g˙at-tellieqa ta’ Spa-Francochamps biss u li f’Monza Kobayashi se jer©a’ jkun f’postu b˙as-soltu. Però, is-sitwazzjoni finanzjarja ta’ dan it-tim hija tant prekarja li wie˙ed ma jkunx sorpriΩ li jer©a’ jara mossa o˙ra ta’ din it-tip fil©ejjieni. KonfuΩjoni Is-sitwazzjoni fi ˙dan il-Marussia kienet iktar konfuΩa hekk kif kmieni din il©img˙a t-tim ˙abbar li Alexander Rossi, it-test driver Amerikan tag˙hom, kien se jie˙u post Max Chilton fi Spa. Madankollu, din id-deçizjoni re©g˙et daret kompletament l-g˙ada stess meta t-tim sostna li Chilton kien se jsuq mag˙hom b˙as-soltu. L-amministraturi tal-Marussia kienu kemxejn vagi dwar il-motivazzjoni wara dan it-tibdil u qalu li kien hemm xi kwistjonijiet finanzjarji ma’ Chilton li riedu ji©u ççarati. Però, ir-rappreΩentanti tas-sewwieq Brittaniku taw verΩjoni differenti hekk kif sostnew li kien Chilton stess li warrab biex jag˙ti lopportunità lit-tim biex isib sewwieq li lest illi j˙allas iktar minnu biex isuq mag˙hom. BΩonn ta’ riforma Jekk hemm tema li tg˙aqqad dawn la˙barijiet kollha, hemm dik li d-drawwa li s-sewwieqa j˙allsu biex isuqu filFormula 1 qieg˙da ssir dejjem iktar komuni. Minkejja li din il-prassi mhijiex ©dida g˙al dan l-isport, illum il-©urnata din infirxet ˙afna, fejn hemm sa˙ansitra min jispekula li f’dan l-ista©un issewwieqa li j˙allsu biex isuqu huma filma©©oranza. Huwa diffiçli biex wie˙ed jikkundanna lit-timijiet medji u Ωg˙ar g˙al dan ittip ta’ manuvri g˙ax il-mod kif ji©u distribwiti l-flus fil-F1 fi tmiem l-ista©un prattikament jeqred kull çans g˙al dawn it-timijiet biex ikunu kompetittivi. B’hekk, qeg˙din dejjem naraw l-istess timijiet fuq quddiem u l-istess timijiet fuq wara. Jekk il-Federazzjoni verament tixtieq timplimenta riformi li jag˙mlu lisport aktar interessanti, forsi wasal iΩΩmien li dan in-nuqqas ji©i rran©at.

Sports

38 24.08.2014

rIÛultatI

premIer InglIÛ

mIll-premIer InglIÛ sieg˙a log˙ob, wara li l-plejer BraΩiljan Oscar, ˙arab mal-linja leminija, qassam il-ballun lejn Ivanovic li kompla lejn Diego Costa u dan tal-a˙˙ar ma ˙afirx. It-tim minn Londra, issi©illa r-reb˙a kwarta mit-tmiem, b’xutt devjat talBel©jan Eden Hazard.

Chelsea 2 – 0 Leicester City Fi Stamford Bridge, Chelsea sabuha iktar diffiçli milli ˙asbu meta g˙elbu littim promoss ta’ Leicester City ©ewwa

darhom, bl-iskor ta’ 2-0. Minkejja li kienu qed jilag˙bu barra minn darhom, it-tim promoss ta’ Leicester offra sfida denja lit-tim ta’ Mourinho. Il-Foxes iddenfendew b’mod kompatt, difiΩa li kienet immexxija b’mod tajjeb mill-goal keeper DaniΩ Kasper Schmeichel li g˙al iktar minn darba ça˙˙ad lil Chelsea milli jiskurjaw, xi ˙a©a li ma niΩlet tajjeb xejn ma’ Mourinho. Madankollu, dan kollu nbidel, wara

0-0 1-0 2-2

logÓob gÓal-lum 14.30

Hull City v Stoke City Tottenham Hotspur v QPR Sunderland v Man Utd

14.30 17.00

logÓob gÓal gÓada Man City v Liverpool

Aston Villa 0 – 0 Newcastle Southampton 0 – 0 West Brom

It-tim minn Londra, Chelsea FC kif ukoll it-tim minn Wales, Swansea City, komplew fejn ˙allew fl-ewwel ©urnata tal-kampjonat IngliΩ, meta reb˙u llog˙biet ©ewwa darhom li kellhom ilbiera˙.

1-3

Swansea City ukoll Ωammew ir-rekord ta’ reb˙ tag˙hom meta f’darhom g˙elbu lil tim promoss ie˙or ta’ Burnley. Huma g˙elbuhom bl-iskor minimu ta’ 1-0, riΩultat kemxejn kiefer ma’ Burnley li kien ˙aqqhom tal-inqas draw. Il-goal ta’ din il-log˙ba wasal f’nofs lewwel taqsima mill-plejer Nathan Dyer, wara azzjoni tajba fuq in-na˙a ta’ xellug.

Fid-derby ta’ Londra, barra minn darhom it-tim ta’ Sam Allardyce g˙elbu b’mod konvinçenti lil Crystal Palace bliskor ta’ 3-1. Po©©a fil-vanta©©, il-plejer Ar©entin u eks-Lazio, Mauro Zarate li tefa’ lil West Ham fil-vanta©© ftit minuti qabel tmiem l-ewwel taqsima. Il-Hammers Ωiedu lvanta©© tag˙hom meta l-eks plejer ta’ Liverpool, Stewart Downing, g˙amilhom tnejn ftit minuti wara. Crystal Palace pruvaw jag˙mlu rimonta fil-bidu tat-tieni taqsima, meta l-plejer Marokkin, eks-Arsenal, Marouane Chamakh, skurja. IΩda t-tamiet talPalace mill-ewwel taru mar-ri˙ g˙ax ilHammers re©g˙u skurjaw din id-darba mill-attakkant IngliΩ Carlton Cole li ssi©©illa r-reb˙a f’dan id-derby.

Oliver Giroud jiskurja l-gowl tad-draw g˙al-Gunners

2-0

Swansea 1 – 0 Burnley

Crystal Palace 1 – 3 West Ham Diego Costa skurja l-ewwel gowl g˙aç-Chelsea kontra Leicester City fit-63 minuta

0-0

Aston Villa v Newcastle Chelsea v Leicester City Crystal Palace v West Ham Southampton v West Brom Swansea City v Burnley Everton v Arsenal

Ûew© konfronti o˙ra li s-sibt wara nofsinhar spiççaw f’riΩultat ta’ draw huma dawk f’Villa Park bejn Aston Villa u Newcastle, partita li ftit li xejn offriet azzjonijiet, u f’St. Mary’s Stadium, flewwel log˙ba tal-kowç il-©did ta’ Southampton, Ronald Koeman. Minkejja t-tamiet g˙olja tas-sapporters ta’ Southampton fl-ewwel log˙ba f’darhom g˙al Koeman, din il-partita xorta wa˙da spiççat draw ta’ 0-0 kontra West Brom. Everton vs Arsenal F’log˙ba mill-isba˙ f’Goodison Park, f’Merseyside, Everton u Arsenal spiççaw bi dro ta’ 2-2. Fl-ewwel taqsima rajna

21.00

KlaSSIFIKa TIM

Chelsea Swansea City Arsenal Aston Villa Manchester City West Ham United Liverpool Hull City Tottenham Everton West Brom Sunderland Southampton Leicester City Newcastle United Man Utd QPR Stoke City Crystal Palace Burnley

2 2 2 2 1 2 1 1 1 2 2 1 2 2 2 1 1 1 2 2

2 2 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 1 1 0 0 0 0 0 2 2 1 1 1 1 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2

5 3 4 1 2 3 2 1 1 4 2 2 1 2 0 1 0 0 2 1

1 1 3 0 0 2 1 0 0 4 2 2 2 4 2 2 1 1 5 4

6 6 4 4 3 3 3 3 3 2 2 1 1 1 1 0 0 0 0 0

dominju assolut mit-tim ta’ Everton li beda jilg˙ab l-ewwel log˙ba f’daru. Filfatt, wara azzjoni tajba fuq in-na˙a taxxellug, Seamus Coleman sammar il-ballun fix-xibka b’daqqa ta’ ras tajba minn cross ta’ Barry. Everton komplew jag˙fsu u eΩatt qabel tmiem l-ewwel taqsima, skurjaw it-tieni goal tag˙hom permezz ta’ Steven Naismith wara ©irja b’sa˙˙itha ta’ Romelu Lukaku. Goal, li minkejja li ©ie skurjat minn poΩizzjoni ta’ offside, ing˙ata xorta wa˙da. Fit-tieni taqsima rajna risposta ming˙and it-tim minn Londra. G˙al dawn l-isforzi Arsenal, skurjaw l-ewwel goal tag˙hom seba’ minuti mit-tmiem met Aaron Ramsey da˙al tajjeb u skurja ballun ta’ tama g˙at-tim minn Londra. L-isforzi kollettivi ta’ Arsenal ©ew ippremjati fid-90 minuta meta minn cross perfett ta’ Nacho Monreal, daqqa ta’ ras, din id-darba ta’ Oliver Giroud, titfa’ f’dellirju ta’ fer˙ lill-partitarji preΩenti ta’ Arsenal.

Il-bIdu tal-Kampjonat ÌermanIÛ u daK Spanjol Illum wara nofsinhar jing˙ata bidu g˙al iktar kampjonati popolari mal-Maltin kif ukoll man-nies madwar id-dinja. Dan g˙aliex se jibdew il-kampjonati tal-Bundesliga kif ukoll il-Primera Liga Spanjola. Il-Bundesliga Dan l-ista©un, g˙al darb’o˙ra, se tispikka l-battalja qalila bejn ic-champions preΩenti mill-Bavarja Bayern Munich u t-tim immexxi minn Jurgen Klopp ta’ Borussia Dortmund. G˙al ˙afna bookmakers di©à hemm imbassar li Bayern Munich se jer©g˙u jirb˙u lkampjonat. IΩda hemm ˙afna tal-opinjoni, li din id-darba, ittim ta’ Klopp se joffri sfida iktar denja mis-snin ta’ qabel. Dan l-ista©un, jidher, li mhux se jkun wie˙ed façli g˙al

Bayern Munich. Dan g˙aliex, hekk kmieni, di©à g˙andhom numru ta’ pedini importanti nieqsa min˙abba xi injury. Fost dawn l-injuries, insibu tal-midfielder Spanjol, Javi Martinez li we©©a’ waqt ittelfa kontra l-istess rivali talleague, fi kliem ie˙or, Borussia Dortmund. Bastain Schweinsteiger, Franck Ribery, Rafinha u Thiago huma fost ilplejers li b˙alissa jinsabu mwe©©g˙in, b’konsegwenza li se jitilfu l-ewwel log˙biet ta’ dan l-ista©un. Min-na˙a l-o˙ra, it-tim ta’ Borussia Dortmund, qed jittama li jkompli jibni fuq ilprestazzjoni poΩittiva li kellhom fis-Super Cup. Dan ittim, li ta’ min ng˙idu tilef wie˙ed mill-aqwa pedini

f’dawn l-a˙˙ar snin, Robert Lewandowski, mela l-vojt billi akkwistaw lill-attakkant Taljan, eks-Torini, Ciro Immobile. Iktar a˙barijiet tajba g˙al Klopp, fejn laqa’ lura plejers important b˙al Marco Reus u Neven Subotic li rnexxilhom jirkupraw mill-injuries li kellhom u huma lesti biex jibdew l-ista©un. Hemm ukoll, plejer ie˙or importanti, li ilu nieqes, Ilkay Gundogan, li wkoll qed jidher f’forma tajba wara li tilef il-parti kbira tal-ista©un li g˙adda min˙abba l-g˙add ta’ injuries li kellu. Il-Primera Liga Fi Spanja wkoll mistennija tkompli t-taqtig˙a bejn ir-rivali

eterni ta’ Real Madrid u Barcelona, segwiti mic-champions renjati Atletico Madrid u li kapaçi joffru sfidaw lil dawn l-i©ganti tal-futbol Spanjol. Atletico Madrid, immexxija mill-kowç bravu, Diego Simeone, tilfu lill-attakkant prolifiku tag˙hom Diego Costa u minfloku akkwistaw lil Mario Mandzukic ming˙and Bayern Munich. Mandzukic kien strumentali fil-partit tasSuper Coppa Spanjola g˙ax permezz tal-goal rebba˙ littim tieg˙u dan l-unur kontra Real Madrid. Dan it-tim kisbu wkoll is-servizzi tal-winger FrançiΩ Antoine Griezmann li kellu sena tajba ma’ tim ie˙or Spanjol, Real Sociedad. Min-na˙a tag˙hom, it-timijiet ta’ Barcelona u ta’ Real

Madrid, qed jittamaw li l-istilel tat-timijiet tag˙hom fosthom Gareth Bale, Cristiano Ronaldo, Lionel Messi u Messi, jer©g˙u jkollhom sta©un tajjeb. Kemm Barcelona kif ukoll Real Madrid Ωiedu ma’ dawn it-talenti li di©à kellhom g˙ax akkawistaw lil Luis Suarez u lill-istilla tat-Tazza tad-Dinja, James Rodriguez. G˙at-tim Katalan, immexxijin mill-kowç il-©did, Luis Enrique, dawn kienu l-a˙˙ar akkwisti g˙al diversi xhur. Dan wara li fl-a˙˙ar jiem, ©iet ikkonfermata s-sospenzjoni tal-FIFA fuq dan il-klabb, sospenzjoni li biha mhumiex se jit˙allew jag˙mlu iktar akkwisti la f’Jannar u lanqas fis-sajf li ©ej.

Sports

24.08.2014 39

bOV PreMier league ÛebbuÌ birkirkara

0 4

Naxxar l. balZaN

1 1

SlieMa FlOriaNa

Tard

Valletta tarxieN r.

Tard

Kmieni fil-partita t-tim KarkariΩi jmur fil-vanta©© fl-1 minuta meta Paul Fenech qassam lejn Leighton Grech li wa˙du quddiem il-goalkeeper jitfa’ l-ballun fir-rokna tax-xibka. Fit-3 minuta, Birkirkara g˙ad darb’o˙ra perikoluΩi, meta pass ta’ Zach Muscat lejn Paul Fenech li ra x-xutt tieg˙u jg˙addi ftit barra. Fit-36 minuta, azzjoni o˙ra tal-KarkariΩi, clearance ˙aΩin ta’ Thomas Paris, il-ballun ji©i f’saqajn Morias li kkrossja lejn Dos Santos imma l-ballun jispiçça barra. Tliet minuti, free-kick ta’ Ledesma jispiçça ftit barra mil-lasta minduda ta’ Ûebbu©. Ûew© minuti qabel tmiem l-ewwel taqsima, wasal it-tieni goal, Morias b’daqqa ta’ ras jeg˙leb lil goalkepper ta’ Ûebbu©. Wara bidu kwiet fit-tieni taqsuma, wasal goal ie˙or ta’ Birkirkara, minn through pass ta’ Leighton Grech, li wasal g˙and Dos Santos Gonzaga, qabeΩ il-goalkeeper u tefa’ fixxibka. 10 minuti wara, wasal ir-raba’ u l-a˙˙ar goal talKarkariΩi meta d-difensur ta’ Zebbu© , Yessous Camilleri, waqqa’ lil Dos Santos Gonzaga fil-kaxxa Ω-Ωg˙ira. Rafael Pompeo Ledesma skurja l-penalty biex g˙amel l-iskors 4-0.

L-Ahjar Plejer: Leighton Grech (B’Kara) Referee: Marco Borg

klaSSiFika

il-PreMier league Malti

Ritratti: STEPHEN GATT

tkaxkira gÓal ÛebbuÌ

Birkirkara Balzan Hibernians Mosta Qormi Sliema Wanderers Tarxien Rainbows Naxxar Lions Pietà Hotspurs Valletta Floriana Ûebbug Rangers

L 2 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 2

R 2 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0

D 0 1 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0

T 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 2

F 6 5 3 1 1 1 1 1 1 0 0 2

K 1 3 0 0 0 1 1 2 2 1 3 8

+/+5 +2 +3 +1 +1 +0 +0 -1 -1 -1 -3 -6

Pti 6 4 3 3 3 1 1 1 0 0 0 0

lOgÓOb li JMiSS Log˙ob g˙all-lum | Grawnd Nazzjonali

Pietà Hotspurs Hibernians

vs Mosta vs Qormi

18.30 20.30

DraW ÌuSt Il-log˙ba bejn Balzan u Tarxien rat l-ewwel azzjoni tag˙ha denja fit- 8 minuta u jift˙u l-iskors Balzan fl-ewwel azzjoni tal-loghba meta minn cross fuq il-lemin ta' Grioli, Gianmarco Piccioni bir-ras gheleb lil Azzopardi 0-1 Fil-15-il minuta, Naxxar ppruvaw iwettqu reazzjoni u xutt ta' Gilmar Ribeiro ji©i mblukkat tajjeb mill-goalkeeper Cassar Fis-26 minuta, ittim ta’ Naxxar jirb˙u penalty meta l-goalkeeper Cassar waqqa' lil Falzon fil-kaxxa, bir-referee juri anke l-karta ˙amra lil Cassar. Mill-penalty Da Silva Ribeiro ma falliex biex g˙amel l-iskor indaqs 1-1. Fid-39 minuta kien çans tajjeb g˙al Naxxar biex imorru fil-vanta©© imma l-goalkeeper Sultana mblokka tajjeb ix-xutt b'sa˙˙tu ta' Emenike. Fil-55 minuta, it-tim ta’ Naxxar jo˙olqu azzjoni tajba permezz ta' Gilmar Ribeiro li qassam lil Emenike li x-xutt tieg˙u ©ie salvat f'corner mill-goalkeeper Sultana. Fis-64 minuta, azzjoni o˙ra ta' Naxxar b'Reano jikkrossja lejn Eminike li xxuttja mill-qrib imma Sultana rega' mblokka biex evita lperiklu. Fl-64 minuta, azzjoni o˙ra ta’ Naxxar, b’Reano jikkrossja lejn Eminike li xxuttja mill-qrib imma Sultana re©a’ mblokk biex evita l-periklu. L-a˙˙ar sforz Naxxari jasal permezz ta’ azzjoni bejn Gueye u Gilmar Ribiero imma g˙al darb’o˙ra jkun Sultana li jikklirja f’corner.

L-Ahjar Plejer: Gilmar Da Silva Ribeiro (Naxxar) Referee: Sandro Spiteri

Lokali

40 24.08.2014

IS-SENS TAD-DOVER

Ministru g˙as-Sigurtà Nazzjonali u l-Intern

“

Huwa d-dover ta’ dan il-Gvern li jipprote©i l-˙ajjiet taç-çittadini, iΩda huwa d-dover tag˙na wkoll li nipprote©u l-˙ajjiet ta’ dawk li xog˙olhom huwa li jipprote©u lil ˙addiehor

“

Manuel Mallia

F’dawn il-jiem ta’ vaganzi, fejn bosta nies ikunu qed ja˙dmu anqas u jqattg˙u aktar ˙in mal-familja, lapprezzament u l-˙sieb tieg˙i mill-ewwel imur fuq il˙addiema tad-dipartimenti li jaqg˙u ta˙t il-Ministeru tieg˙i. Óafna minn dawn il˙addiema g˙alihom is-sajf ifisser aktar xog˙ol u aktar ˙in ’il bog˙od mill-familja. Listess kif ji©ri f’˙afna vaganzi o˙ra, b˙al ng˙idu a˙na lMilied. Dawn huma nies li ja˙dmu bla waqfien, ming˙ajr ebda daqq ta’ trombi. Il-membri tal-Forzi Armati ta’ Malta g˙alihom is-sajf ifisser l-isfida tal-immigrazzjoni. Ja˙dmu bla waqfien mhux f’dan ilqasam biss imma anke biex jissorveljaw l-ib˙ra tag˙na biex ikunu siguri. L-isfida talimmigrazzjoni tinvolvi wkoll il-˙addiema li ja˙dmu fiç-çentri ta’ detenzjoni u anke fiççentri miftu˙a. Il-˙addiema tal-Protezzjoni Çivili wkoll jintalbu jintervienu f’inçidenti li jse˙˙u, speçjalment waqt attivitajiet tal-massa li fis-sajf jiΩdiedu, jew inkella f’inçidenti li jse˙˙u b’rabta ma’ attivitajiet fil-ba˙ar. Ovvjament, min˙abba l-istess ra©unijiet, anke l-pulizija jkunu mitluba jΩidu s-sig˙at tag˙hom, speçjalment dan issajf fejn pajjiΩna ra mew©a ta’

mhux neçessarjament din ilpreΩenza tin˙ass mir-residenti. Dan kollu jsir mhux b’sagrifiççju, imma b’sens ta’ dover.

Il-poplu jixraqlu li jkollu dan kollu biex i˙ossu protett. Dan huwa prinçipju baΩiku f’pajjiΩ demokratiku b˙alma hu pajjiΩna. Però, jien nemmen li, anke b˙ala poplu Malti, ma nistg˙ux ma napprezzawx u ma nirringrazzjawx ta’ dan l-isforz, fejn membri tal-forzi dixxiplinati sa˙ansitra ©ieli jwe©©g˙u jew anke jitilfu ˙ajjithom biex jipprote©u ˙ajjet iç-çittadini Maltin u G˙awdxin. Riçentament we©©g˙u erba’ pulizija fuq il-lant tax-xog˙ol. Je˙tie© li nkunu ˙arxa ma’ min iwe©©a’ l-pulziija. Dawn l-atti huma kundanabbli, u nirringrazzja lill-General Workers Union u anke lAssoçjazzjoni tal-Pulizija li filpront ikkundanaw dawn latti. Ir-rwol ta’ trejdunjins huwa wie˙ed importanti anke f’inçidenti b˙al dawn. F’dawn iç-çirkostanzi wie˙ed jista’ jixtarr a˙jar kemm ˙adna pass importanti meta tajna d-dritt ta’ unjin tal-g˙aΩla lill-korpi dixxiplinati kollha. Dan l-a˙˙ar attendejt g˙al çerimonja li timmarka l-mitt sena mill-mewt ta’ Santo Cassar, l-ewwel pulizija li miet f’G˙awdex waqt il-qadi ta’ dmirijietu. Il-qtil ta’ pulizija jew uffiçjal ie˙or tal-korpi dixxiplinati huwa wie˙ed mill-ag˙ar reati. Meta jinqatel pulizija tkun saret ©er˙a lis-

soçjetà kollha Maltija u G˙awdxija. Meta jinqatel pulizija u ma jinstabx ilkolpevoli, kif ©ara fil-kaΩ ta’ Santo Cassar, din il-we©g˙a tkun ˙afna ag˙ar. Ftit jiem ilu kont preΩenti wkoll g˙all-inawgurazzjoni ta’ ˙elikopter ©did tal-Forzi Amati ta’ Malta. Il-Gvern ˙adem qatig˙ biex jirnexxilu j©ib dan il-˙elikopter g˙al pajjiΩna li g˙andu funzjonijiet li jΩidu l-kapaçità biex wie˙ed jara matul il-lejl. Dan ©ag˙alni nirrifletti fuq att erojku li sar minn membri talArmata u li forsi ftit jafu. Fi Frar tas-sena l-o˙ra, membri tal-Armata ddeçidew li jkomplu t-tiftix tag˙hom g˙al persuna li kienet qed teg˙req f’ib˙ra qawwija fid-Dwejra. Dan l-att erojku kien suççess g˙ax il-mara rnexxielha ssalva, iΩda ta’ min jg˙id li, biex sar hekk, il- crew tal˙elikopter kellhom juΩaw hand-torch biex jaraw, b’riskju evidenti lejn ˙ajjithom. Huwa d-dover ta’ dan ilGvern li jipprote©i l-˙ajjiet taç-çittadini, iΩda huwa ddover tag˙na wkoll li nipprote©u l-˙ajjiet ta’ dawk li xog˙olhom huwa li jipprote©u lil ˙addie˙or. F’isem il-poplu Malti u G˙awdxi nuri r-rikonoxximent g˙al dan kollu.