Kullhadd 25.01.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IT-TNAQQIS FIT-TELF TAL-AIR MALTA Il-Óadd 25 ta’ Jannar, 2015 Óar©a Nru 1,124

Ara pa©na 8

Prezz ›0.80

KONFERMA LI D-DEPUTAT NAZZJONALISTA TONI BEZZINA

SFORZA ÓADDIEMA TAL-GVERN JAGÓMLU DIKJARAZZJONI FALZA

Investigazzjoni li nΩammet mo˙bija mill-Gvern preçedenti tikkonferma fatti Ωvelati minn din il-gazzetta fl-2012 dwar id-Deputat Nazzjonalista Toni Bezzina, li mhux biss kien ©ieg˙el ˙addiema tal-Gvern li kienu jaqg˙u ta˙tu biex jag˙mlu xog˙ol fuq kaΩin Nazzjonalista, iΩda wkoll g˙amel pressjoni fuqhom biex jag˙mlu dikjarazzjoni falza quddiem in-nutar. Il-Perit Bezzina, fil-fatt, kien ordna lil dawn il-˙addiema jag˙mlu xog˙ol fuq

L-INQAS FI 30 SENA

kaΩin Nazzjonalista taΩ-Ûurrieq, fejn hu kien President, b’materjal minn fondi tal-Gvern. Wara li l-gazzetta KullÓadd kienet Ωvelat dan il-fatt, Toni Bezzina kien bag˙at g˙all-˙addiema u ordnalhom jiffirmaw dikjarazzjoni li kiteb hu stess biex jg˙idu li kienu g˙amlu dan ix-xog˙ol b’mod volontarju. Ara pa©na 2

INKONSISTENZA

MINN TAL-EWWEL

AnaliΩi taç-çifri ppubblikati din il-©img˙a mill-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, dwar l-indiçi tal-prezzijiet blimnut, turi li matul l-2014 l-inflazzjoni f’pajjiΩna kienet tammonta g˙al 0.3%, kuntrast mal-medja ta’ 2.6% fissena ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti. Din kienet linqas rata ta’ inflazzjoni f’Malta mill-1985 ’l hawn.

Hekk kif kompla jiΩvol©i l-kaΩ tal-iskandlu tax-xiri taΩ-Ωejt, b’emails ©odda li ©ew Ωvelati b’rabta malkaΩ, kienet evidenti l-inkonsistenza tal-eks Prim Ministru Lawrence Gonzi meta kien qed jitkellem dwar ir-relazzjoni tieg˙u ma’ George Farrugia u martu quddiem il-Kumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 4

Is-servizz tal-kura tas-sa˙˙a f’Malta ©ie kklassifikat b˙ala t-tieni l-aqwa fl-Ewropa. Dan skont l-a˙˙ar st˙arri© imniedi minn Numbeo u ppubblikat fuq is-sit internazzjonali Business Insider. Fost il-fatturi li ©ew mist˙arr©a minn Numbeo kien hemm il-kompetenza u l-˙ila tal-impjegati fis-settur tassa˙˙a; l-effiçjenza fis-servizz; l-ispejjeΩ u t-tag˙mir involuti. Ara pa©na 5

02 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ABBUÛA MIR-RWOL TIEGÓU BÓALA UFFIÇJAL PUBBLIKU biex jag˙mlu xog˙ol ta’ tisbi˙ fuq il-kaΩin tal-Partit Nazzjonalista. Ix-xog˙ol sar f’darbtejn minn tliet ˙addiema li kienu ja˙dmu fir-Rapid Intervention Unit fi ˙dan ilMinisteru tar-RiΩorsi u lAffarijiet Rurali. Qabel marru, il-˙addiema ntalbu jbiddlu t-T-shirt taxxog˙ol tag˙hom u biex ma jmorrux bil-vann tax-xog˙ol g˙ax intqal lilhom li kienu ser jag˙mlu biçça xog˙ol privata g˙all-Perit Bezzina.

Investigazzjoni fuq ixShadow Minister Toni Bezzina u li nΩammet mistura mill-Gvern Nazzjonalista sabet li l-Membru Parlamentari Nazzjonalista kien ordna ˙addiema li jaqg˙u ta˙tu jag˙mlu dikjarazzjoni bil-©urament li kienet falza. Id-deputat Nazzjonalista fil-fatt kien ordna lil dawn il-˙addiema jag˙mlu xog˙ol fuq kaΩin Nazzjonalista taΩÛurrieq, fejn hu kien President, b’materjal minn fondi tal-Gvern.

Ìieg˙lhom jag˙mlu dikjarazzjoni falza

Ikkonfermat dak li konna rrappurtajna Wara li l-gazzetta KullÓadd kienet Ωvelat dan il-fatt, Toni Bezzina kien bag˙at g˙all-˙addiema u ordnalhom jiffirmaw dikjarazzjoni li kiteb hu stess biex jg˙idu li kienu g˙amlu dan ixxog˙ol b’mod volontarju. Din il-gazzetta tista’ tiΩvela li dawn il-˙addiema qalu b’mod çar li kienu ordnati jag˙mlu dikjarazzjoni li xxog˙ol li qabbadhom Toni Bezzina kienu qed jag˙mluh b’mod volontarju. L-investigazzjoni li l-kontenut tag˙ha nΩamm mistur millPN, tikkonferma dawn ilfatti. L-investigazzjoni kienet saret fl-2012 fuq ix-Shadow Minister Toni Bezzina, li dak iΩ-Ωmien kien Perit talGvern, wara li kien ©ie Ωvelat li ©ieg˙el ˙addiema ta˙tu jag˙mlu xog˙ol fuq ilkaΩin tal-PN taΩ-Ûurrieq u wara ordnalhom jag˙mlu dikjarazzjoni falza. Investigazzjoni li nΩammet mo˙bija

KullÓ add Il-gazzetta g˙andha tag˙rif li din linvestigazzjoni interna, li nΩammet mo˙bija millGvern preçedenti, sabet li xShadow Minister ta’ Toni Bezzina g˙amel pressjoni fuq ˙addiema biex jag˙mlu xog˙ol fil-kaΩin tal-PN fejn hu kien President b’materjal minn fondi tal-Gvern. Dan il-Bord kien sab li Bezzina sa˙ansitra ©ieg˙el lil dawn il-˙addiema biex jag˙mlu affidavit bi stqarrijiet foloz u jiddikjaraw li g˙amlu dan ix-xog˙ol b’mod volontarju u mhux waqt il-˙in tax-xog˙ol. Id-Deputat Nazzjonalista Ωamm ˙alqu mag˙luq dwar l-investigazzjoni. Jekk jirriΩulta li din l-investigazzjoni kkonfermat dawn l-allegazzjonijiet, allura jkun ifisser li l-Kap talOppoΩizzjoni g˙andu Shadow Minister li ©eg˙el persuni ja˙dmu ta˙tu jag˙mlu dikjarazzjoni falza. In˙atar bord wara r-rapporti tal-istampa Lejn l-a˙˙ar ta’ April 2012, wara serje ta’ rapporti fuq ilmedja, is-Segretarju Permanenti fi ˙dan ilMinisteru tar-RiΩorsi, Chris

Ciantar kellu ja˙tar bord ta’ investigazzjoni biex jinvestiga l-a©ir tas- Shadow Minister Toni Bezzina, dak iΩ-Ωmien kien perit malGvern fil-Ministeru ta’ George Pullicino. Dan ilBord in˙atar bl-g˙an li jikkalma xi ftit l-irwiefen fiddawl tal-fatt li ©img˙a wara kien hemm l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali fiΩ-Ûurrieq stess, proprju fejn ©ara lkaΩ. Kellhom bΩonnu fuq il˙ames distrett L-investigazzjoni imbag˙ad tlestiet f’Mejju tal-2012, iΩda minkejja li Gvern Nazzjonalista dam kwaΩi sa sena wara fil-poter, baqa’ ma ˙ari©x din l-inkjesta.

L-inkjesta inΩammet mistura bil-g˙an li Toni Bezzina ma jit˙ammigx biha u jkun jista’ jikkontesta l-elezzjoni ©enerali fuq il-˙ames distrett fejn il-Partit Nazzjonalista kellu problemi kbar min˙abba l-kritika li kien qed jirçievi mid-deputat tieg˙u stess Franco Debono, li kien ©ab numru sostanzjali ta’ voti fuq l-istess distrett. KawΩa ta’ din is-sitwazzjoni, l-EΩekuttiv tal-Partit Nazzjonalista kien dam biex approva n-nomina ta’ Bezzina fi Ωmien il-Partit Nazzjonalista, bl-g˙an li ma jurtax lil Debono u jibqa’ kemm jista jkun fil-Gvern. IΩda wie˙ed jista’ jasal g˙all-konkluΩjoni li seta sar xi tip ta’ arran©ament biex

Toni Bezzina ji©i dikjarat aktar tard b˙ala kandidat Nazzjonalista filwaqt li ng˙ata assigurazzjoni li linvestigazzjoni li kienet tikkundana l-a©ir tieg˙u ma kinitx ser to˙ro© fil-pubbliku. Fil-fatt Toni Bezzina kien jibg˙at kartolini u fuljetti b˙ala kandidat Nazzjonalista ˙afna qabel kien uffiçjalment iddikjarat b˙ala kandidat mill-EΩekuttiv tal-Partit Nazzjonalista.

Il-kaΩ kien Ωvelat fil-medja fit-22 ta’ April. Jum wara, ittliet ˙addiema kienu mg˙ajta quddiem Toni Bezzina, li nfurmahom li ser jiffirmaw karta “li m’hi xejn.” F’dik il-karta fil-verità, kienu qed jg˙idu li t-tibjid u tisbi˙ li g˙amlu fil-kazin Nazzjonalista g˙amluh b’mod volontarju u ma t˙allsux g˙alih. Sa˙ansitra ˙addiem minnhom kienu marru g˙alih biex jiffirma l-karta fil-jum tal-funeral ta’ ommu. L-istorja ma waqfitx hemm. Jumejn wara, Toni Bezzina re©a’ sejja˙ lit-tliet ˙addiema. Óadhom g˙and nutar il-Belt u ©ieg˙lhom jiffirmaw affidavit li kiteb hu stess. Fl-affidivit il-˙addiema, g˙ax kienu ta˙t pressjoni minn Bezzina, kienu m©ieg˙la jg˙idu li g˙amlu dan ixxoghol minn jeddhom.

Kien qabbad ˙addiema tar-Rapid Intervention

Twasslu g˙and in-nutar mix-xufier ta’ Bezzina

Il-kaΩ se˙˙ ftit jiem qabel lelezzjoni tal-Kunsilli Lokali ta’ Marzu 2012, meta l-Perit Toni Bezzina kien ta ordni lil tlett ˙addiema tal-Gvern

Huma twasslu g˙and innutar mix-xufier ta’ Bezzina u sa˙ansitra kien hemm ilperit Bezzina innifsu preΩenti g˙and in-nutar mag˙hom. JirriΩulta iΩda li fir-rapport tal-bord ta’ investigazzjoni, li nΩamm mistur minn Gvern preçedenti, hemm dikjarazzjoni o˙ra tat-tliet ˙addiema fejn jg˙idu b’mod çar li ma j˙alli l-ebda dubju li Toni Bezzina ©eg˙lhom jag˙mlu affidavit bi stqarrijiet foloz bl-g˙an li jg˙attu xtul Toni Bezzina, li fil-verità sfurzahom jag˙mlu xog˙ol privat g˙all-kaΩin Nazzjonalista li tieg˙u kien president, waqt il-˙in taxxog˙ol u b’materjal li huwa im˙allas mill-fondi talGvern. Minkejja li Gvern preçedenti kien jaf b’din l-investigazzjoni, ˙alla lil Toni Bezzina jikkontesta l-elezzjoni ©enerali. Fl-a˙˙ar elezzjoni, Simon Busuttil kien Viçi Kap taleks Prim Ministru Lawrence Gonzi. Simon Busuttil minn dejjem wera fiduçja f’Toni Bezzina, tant li l-ewwel ˙atru Shadow Minister tatTrasport Pubbliku u issa Shadow Minister tal-Biedja u Sajd.

LOKALI KÓ

25|01|2015 03

kullhadd.com

SENA POÛITTIVA GÓALL-EKONOMIJA AnaliΩi taç-çifri ppubblikati din il-©img˙a mill-Uffiççju N a z z j o n a l i t al-Istatistika, dwar l-indiçi tal-prezzijiet blimnut (RPI), turi li matul l2014 l-inflazzjoni f’pajjiΩna kienet tammonta g˙al 0.3%. Din kienet l-inqas rata ta’ inflazzjoni f’Malta mill-1985 ‘l hawn. B˙ala medja, ta˙t l-ammini s t r a z z j o n i p reçedenti, li n f l a z z j o n i k i enet tla˙˙aq 2.6% fis-sena, kwaΩi disa’ d a r b i e t i k t a r minn dik re©istrata s-sena li g˙addiet.

qeg˙da daqshekk baxxa fi tmiem is-sena kien f’Diçembru 2007. Kuntrast

Ûieda fil-poter tal-akkwist It-tnaqqis fl-inflazzjoni se˙˙ f o s t d i v e r s i prodotti u servizzi essenzjali. Fosthom linflazzjoni fil-prezzijiet talikel, illi naqqset g˙al 0.5% m i l l - 4 . 8 % l i , b˙ala medja k i e n e t o s s e r vata matul lamministrazzjoni preçedenti. Filwaqt li, bejn Marzu 2008 u Marzu 2013, kull sena, b˙ala medja, l-prezzijiet tad-dawl, i l m a , g a s s u fuel, kienu jiΩdiedu bi 13%, din is-sena naqqsu b’14%. Il-prezzijiet tat-trasport u lk o m m u n i k a z zjoni naqsu b ’ 0 . 5 % , f i l w aqt li ta˙t lamministrazzjoni ta’ qabel kienu jog˙lew b’medja ta’ 0.8% fis-sena. Kien hemm ukoll rata ferm aktar ikkontrollata, ta’ 1.1%, fil-prezzijiet t a l - m e d i ç i n i u affarijiet relatati mal-kura personali, m e t a , b ˙ a l a medja, qabel k i e n u j i Ω d i e du dawn ilprezzijiet bi 2% fis-sena. It-tnaqqis fl-inflazzjoni was-

sal biex il-paga medja g˙oliet bi 2.3% meta mqabbel massena li g˙addiet. Din is-sitwazzjoni poΩittiva tikkuntrasta mat-tnaqqir ta’ 0.5% filpaga medja li kien irre©istrat fl-a˙˙ar sena tal-amministrazzjoni preçedenti. Ji©ifieri, filwaqt li ta˙t il-Gvern preçedenti l-poter tal-akkwist tal˙addiem medju kien mar lura bi € 80, illum il-˙addiem medju mar a˙jar bi €315. Dan jispjega g˙aliex, fla˙˙ar st˙arri© li sar millKummissjoni Ewropea fost iççittadini Maltin u G˙awdxin, il-proporzjon ta’ dawk li qalu

li l-inflazzjoni hija l-akbar t˙assib tag˙hom naqas binnofs ta’ dak osservat tul lamministrazzjoni preçedenti. Il-qg˙ad ikompli jonqos L-2014 kienet ukoll is-sena li matulha kibret l-ekonomija, frott investiment qawwi filwaqt li tjieb sew il-konsum privat xprunat minn tis˙i˙ filpoter ta’ akkwist tal-familji tag˙na wara tnaqqis qawwi fl-inflazzjoni. Dawn il-kisbiet wasslu g˙al rata ta’ ˙olqien ta’ xog˙ol li kienet id-doppju tas-snin ta’ qabel.

Stqarrija ma˙ru©a llum millUffiçç j u N a z z j o n a l i t a l Istatistika tikkonferma li nnumru ta’ nies jirre©istraw f’Diçembru 2014 naqas g˙al 6,287. Dan ifisser tnaqqis ta’ 1,114 p e r s u n a j f i t x x u x xog˙ol meta mqabbel massena ta’ qabel. B’hekk, matul l-2014 pajjiΩna kellu l-akbar tnaqqis assolut fin-numru ta’ nies j i r r e © i s t r a w f l - a ˙ ˙ a r erbatax-il sena. Kien biss bejn Diçembru 1999 u Diçembru 2000 li kien ©ie rr e © i s t r a t t n a q q i s f t i t ikbar, i©ifieri 1,118. L-a˙˙ar li pajjiΩna kellu figura ta’ nies

Fil-bidu ta’ din il-le©islatura, in-numru ta’ nies jirre©istraw kien 7,279. B’hekk, kull jumejn ta’ din il-le©islatura, tliet persuni qeg˙da rnexxilhom isibu xog˙ol. Dan jikkuntrasta bil-kbir malandament tas-suq tax-xog˙ol ta˙t l-amministrazzjoni preçedenti fejn il-qg˙ad kien Ωdied b’937 persuna li ng˙aqdu mas-6,342 li kien hemm sa tmiem Frar 2008. Dan ifisser li kull jumejn fi Ωmien lamministrazzjoni preçedenti persuna aktar kienet tispiçça tirre©istra. It-tnaqqis qawwi li se˙˙ filqg˙ad matul l-2014 in˙ass laktar fost iΩ-Ωg˙aΩag˙. Fil-fatt kien hemm tnaqqis ta’ 365, jew terz, fin-numru ta’ Ωg˙aΩag˙ bla xog˙ol. Dan juri kemm il-˙idma li qed issir biex aktar Ωg˙aΩag˙ jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol qed i˙alli frott. Fl-istess ˙in kien hemm ukoll titjib ta’ 290 persuna fin-nies jirre©istraw li g˙andhom età ta’ 45 sena jew aktar, il-kategorija ta’ nies qeg˙da laktar eskluΩa mis-suq taxxog˙ol. Dan ifisser tnaqqis ta’ 9% mil-livell ta’ sena qabel. Fost dawk li ilhom jirre©istraw g˙al aktar minn sena kien hemm tnaqqis ta’ 216, jew 7%, filwaqt il-qg˙ad fost dawk b’diΩabbiltà naqas b’84 persuna jew 16%.

OPEN DAY TAS-SERVIZZ PUBBLIKU LLUM I l l u m , b ˙ a l a l-a˙˙ar jum tal-©img˙a iddedikata g˙as-servizz pubbliku, il-pubbliku se jkollu l-opportunità li jΩur diversi postijiet ta’ interess relatati mas-servizz pubbliku. Fost dawn se jkun hemm l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, fejn il-pubbliku se jkun jista’ jΩur diversi dipartimenti u swali, kif ukoll jag˙mel it-testijiet taz-zokkor u tal-pressjoni. Se jkun hemm ukoll sessjoni tad-donazzjoni tad-demm. Minn G˙awdex ninΩlu g˙an-na˙a t’isfel ta’ Malta, fejn wie˙ed jista’ jΩur l-Impjant tarRiçikla©© ta’ Sant Antnin f’Wied il-G˙ajn, fejn se jkun hemm diversi preΩentazzjonijiet kull sieg˙a. Fil-Furjana wie˙ed jista’ jsib miftu˙ ilKwartieri Ìenerali tal-Pulizija, li se joffru tours tal-muΩewijiet u x-xelters. Fuq tema

simili wie˙ed jista’ jΩur ukoll id-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili f’Óal Far u l-Barracks ta’ Óal Luqa tal-Forzi Armati. Imbag˙ad, f’Santa Venera, wie˙ed jista’ jΩur iç-çentru tal-MITA, fejn minbarra informazzjoni ©enerali g˙all-pubbliku, se jkun hemm ukoll sessjonijiet ta’ tag˙lim fl-informatika immirati g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Ma jistax jonqos li f’dan il-jum jinfet˙u wkoll is-siti ta’ Heritage Malta, li d-d˙ul g˙alihom se jkun b’xejn. Dawn is-siti jinkludu l-muΩew u l-katakombi fl-Imdina, il-muΩewijiet fil-Belt, il-palazz u l-muΩew marittimu fil-Birgu, it-tempji preistoriçi, u ç-Çittadella. G˙al iktar informazzjoni wie˙ed g˙andu jΩur is-sit: http://www.gov.mt/en/Pages/banner%20pages/Servizz-ta’-Kwalita’-–-Ìimg˙ag˙as-Servizz-Pubbliku-2015.aspx

04 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IL-KURA F’MALTA T-TIENI L-AQWA FL-EWROPA RAPPORTI TA’ LIAM GAUCI Is-servizz tal-kura tas-sa˙˙a f’Malta ©ie kklassifikat b˙ala t-tieni l-aqwa fl-Ewropa. Dan skont l-a˙˙ar st˙arri© imniedi minn Numbeo u ppubblikat fuq is-sit internazzjonali Business Insider. Imwaqqaf fl-2009, Numbeo huwa çentru independenti ta’ riçerka li perjodikament janalizza oqsma varji. Fost il-fatturi li ji©u mist˙arr©a minn Numbeo hemm il-kompetenza u l˙ila tal-impjegati fis-settur tas-sa˙˙a; l-effiçjenza fisservizz; l-ispejjeΩ u t-tag˙mir involuti.

“Konferma b˙al din tkompli tqawwilna qalbna u timliena b’ottimiΩmu li t-triq ta’ ˙idma li qbadna fissettur tas-sa˙˙a hija tassew dik it-tajba,” stqarr ma’ din il-gazzetta s-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne. Dr Fearne tenna li suççessi simili ma jistg˙ux ikunu possibbli ming˙ajr id-dedikazzjoni kontinwa tal-professjonisti kollha involuti f’dan is-settur li ja˙dmu bla heda biex jag˙tu lill-poplu Malti u G˙awdxi servizz tas-sa˙˙a mill-aqwa.

L-a˙˙ar figuri ppubblikati jaraw lis-servizz ta’ kura tas-sa˙˙a f’Malta jiggwadanja 82.18 punt, fit-tieni post wara Franza bi 82.58 punt. Fost il-bqija tal-pajjiΩi Ewropej, il-Maçedonja kklassifikat fl-a˙˙ar tal-klassifika b’35.12 punt. Mill-banda l-o˙ra l-Ìappun irriΩulta b˙ala l-pajjiΩ bl-a˙jar servizz tas-sa˙˙a fuq baΩi globali, b’87.07 punt. Fuq baΩi globali Malta marret tajjeb ukoll peress li qieg˙da fis-sitt post fid-dinja.

APPOÌÌ GÓAT-TIENI ÌENITUR qaltilna li g˙all-©enituri huwa naturali li j˙ossu lbΩonn illi jkunu inkluΩi f’kull kwistjoni ta’ sa˙˙a li jistg˙u jkollhom it-tfal tag˙hom. “Óafna ©enituri anke meta t-tfal tag˙hom ikollhom sempliçiment ftit influwenza jinkwetaw, a˙seb u ara mard serju b˙all-kançer,” spjegatilna Josette. “Meta jkollok sitwazzjoni bit-tfal barra l-pajjiΩ g˙allkura, lanqas mo˙˙ xejn ma jkollok. Tkun trid toqg˙od viçin tag˙hom biex tarahom u ΩΩommilhom kumpanija. Dawn mhux affarijiet ta’ telefown, tkun trid tkun ˙dejhom.” PiΩ inqas fuq mo˙˙hom

F’risposta parlamentari li ta iktar kmieni din il©img˙a, il-Ministru g˙all-Ener©ija u s-Sa˙˙a Konrad Mizzi Ωvela li matul l-2014 ibbenifikaw 177 ©enitur minn miΩura li permezz tag˙ha l-Gvern beda j˙allas g˙all-passa©© tal-ajru tat-tieni ©enitur li jakkumpanja lil ibnu jew lil bintu g˙all-kura barra l-pajjiΩ. Din il-miΩura, li twettqet b’investiment totali ta’ aktar minn €68,500, kienet introdotta fil-ba©it g˙all-2014 u implimentata minn Jannar tas-sena l-o˙ra. Meta kien g˙adu fl-OppoΩizzjoni, il-Partit Laburista ma setax jifhem g˙aliex kien hemm sitwazzjoni fejn kien jitla’ ©enitur wie˙ed biss meta din hija miΩura li verament tiswa ftit flus g˙allGvern, iΩda li tfisser ˙afna g˙all-familja. Il-fehma tal-Partit Laburista nbidlet f’miΩura konkreta li permezz tag˙ha wettaq weg˙da o˙ra

tal-Manifest Elettorali. Dan sar g˙ax il-Gvern preΩenti jemmen li l-appo©© tat-tieni ©enitur waqt li jkollhom lil xi ˙add mit-tfal tag˙hom li jkun qieg˙ed jie˙u l-kura barra minn Malta huwa importanti ferm. “Tkun trid tkun ˙dejhom” Dwar din it-tema, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mas-Sinjura Josette Frendo, illi kienet wa˙da millbosta ©enituri li bbenefikaw minn din il-miΩura hekk kif it-tifel tag˙ha kellu bΩonn jitla’ l-Ingilterra g˙all-kura kontra l-kançer. Meta staqsejna lil Josette g˙alfejn huwa importanti li t-tfal ikunu akkumpanjati miΩ-Ωew© ©enituri tag˙hom meta jsiefru biex jing˙ataw il-kura, hija

Meta staqsejtha x’fissret f’termini finanzjarji din ilmiΩura, Josette spjegatilna li fil-kaΩ tag˙hom kull post fuq l-ajruplan kien jiswa’ madwar €300, spiΩa li issa qieg˙da ti©i koperta mill-Gvern. Hija qaltilna wkoll li l-ispejjeΩ g˙all-©enituri li jakkumpanjaw lit-tfal tag˙hom g˙all-kura barra minn Malta huma kbar. Fost l-eΩempji li tatna kien hemm l-ispejjeΩ ta’ akkomodazzjoni li we˙idhom jammontaw g˙al madwar €100 kuljum, anke g˙al residenza baΩika. “Fis-sitwazzjoni tag˙na ma stajniex noqog˙du firresidenza ta’ Puttinu Cares f’Sutton g˙ax kienet ’il bog˙od wisq minn Headington, qrib Oxford, fejn kien hemm l-isptar illi fih kien jirçievi l-kura t-tifel. Allura, a˙na konna noqog˙du f’ guesthouse sempliçi ˙afna. Lanqas fri©© u fejn insajru ma kellna,” ftakret Josette. Barra l-ispejjeΩ tal-akkomodazzjoni, kien hemm ukoll dawk tal-ikel, fejn il-fatt illi ma kellhomx fri©© jew fejn isajru fisser li l-koppja Frendo kien ikollha tixtri ikel pre-packaged. Dan il-bΩonn kien iwassal g˙al spiΩa ta’ madwar €70 kuljum min˙abba l-fatt li Ω-Ωona hija ffrekwentata minn ˙afna studenti universitarji li kienu lesti li j˙allsu bl-g˙oli. G˙aldaqstant, Josette g˙alqet billi rringrazzjat lillGvern g˙al din il-miΩura g˙ax ne˙˙iet wie˙ed millbosta piΩijiet finanzjarji li ˙afna ©enituri j˙abbtu wiççhom mag˙hom f’dawn iç-çirkostanzi.

KURA PRIMARJA AKTAR SOFISTIKATA irrispettivament jekk hux mill-Isptar Mater Dei jew minn xi wie˙ed miç-Çentri tas-Sa˙˙a jew bere©. Servizz eqreb taç-çittadin

Il-˙idma kontinwa tal-Gvern Laburista sabiex jassigura li l-pazjenti Maltin u G˙awdxin jing˙ataw la˙jar servizz minn kwalunkwe angolu qieg˙da tkompli tag˙ti r-riΩultati tan©ibbli tag˙ha fil-Qasam tal-Kura Primarja. Dan qalu s-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne meta aktar kmieni din il-©img˙a Ωar içÇentru tal-Furjana fejn kellu l-opportunità li jiltaqa’ mal-professjonisti varji involuti f’firxa dejjem aktar kbira ta’ servizzi disponibbli minn hemmhekk. Sforz kontinwu Iç-Çentru tas-Sa˙˙a tal-Furjana huwa pilastru ewlieni fil-Qasam tal-Kura Primarja, hekk kif, grazzi probabbilment ukoll g˙all-poΩizzjoni ©eografika vanta©©juΩa tul il-medda tas-snin Ωamm il-popolarità

tieg˙u mal-poplu Malti minkejja li kibret ix-xibka ta’ Çentri tas-Sa˙˙a madwar il-pajjiΩ. Fil-fatt, fuq baΩi annwali, iç-Çentru tas-Sa˙˙a talFurjana jaqdi kwaΩi terz tat-total tal-volum ta’ pazjenti li jutilizzaw it-tmien Çentri tas-Sa˙˙a mifruxa madwar Malta, çifra li fil-kaΩ ta’ dan iç-çentru tla˙˙aq man-nofs miljun bejn appuntamenti varji u interventi ta’ natura anqas prevedibbli. F’dan il-kuntest, is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne fa˙˙ar l-isforz kontinwu li qieg˙ed isir biex il-firxa ta’ servizzi li pazjent isib fiç-Çentru tas-Sa˙˙a tal-Furjana kulma jmur titwessa’ u ssir aktar sofistikata, speçjalment bl-installazzjoni ta’ apparat mediku mill-iktar modern u ta˙ri© relatat g˙all-impjegati. Dan kollu huwa intiΩ, sa˙aq Dr Fearne, sabiex ilpazjent jing˙ata l-aqwa trattament ikun fejn ikun,

Aktar riçentament, fil-fatt, iç-Çentru tas-Sa˙˙a talFurjana, b˙al dak ta’ Ra˙al Ìdid qablu, ©ie mg˙ammar b’apparat di©itali tal-X-rays li jippermetti li pazjent jie˙u twe©ibiet fil-pront u ming˙ajr skari©©. It-titjib fis-servizz ma waqafx fl-infrastruttura biss però. Biex il-pazjent ikompli jinqeda a˙jar, it-tmexxija taç-Çentru tas-Sa˙˙a ˙asbet ukoll sabiex testendi ssig˙at tas-servizz tal-X-rays mill-Furjana, biex issa dan huwa disponibbli sas-7.30pm mit-Tnejn sas-Sibt. Is-sena li g˙addiet imbag˙ad rat l-introduzzjoni ta’ numru ta’ kliniki ©odda fiç-Çentru tal-Furjana flimkien ma’ klinika mmirata g˙all-pazjenti tal-ortopedija u l-klinika ffukata fuq il-pazjent li jsofri millkundizzjoni tad-dimensja. L-2014 rat ukoll l-introduzzjoni ta’ tag˙mir mediku li ffaçilita mhux ftit il-˙ajja g˙al dawk il-pazjenti li je˙tie©u trattament relatat mal-warfarina – dan lapparat ©ie installat fiç-Çentri tas-Sa˙˙a ta’ Ra˙al Ìdid, Óal Qormi, Birkirkara, il-Mosta kif ukoll f’dak tal-Furjana. Fl-a˙˙ar nett, Dr Fearne semma kif f’sintonija s˙i˙a mal-mira tal-Gvern Laburista li j˙affef proçeduri ˙afna drabi meqjusa kkumplikati u li g˙aldaqstant jistg˙u jo˙olqu inkonvenjent g˙al min juΩahom, minn dan ix-xahar it-tobba taç-Çentri tas-Sa˙˙a g˙andhom il-fakultà japplikaw direttament g˙all-kartuna s-safra g˙al mard marbut mal-kundizzjoni ta’ pressjoni g˙olja. Bla ebda dubju, temm jg˙id is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a, dan huwa pass ie˙or ’il quddiem fil-mixja tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a li qed jistinka biex sa fejn hu possibbli jressaq is-servizzi eqreb lejn iç-çittadin.

LoKALI KÓ

25|01|2015 05

kullhadd.com

KIF ÌRAW IL-FATTI?

EVIDENZA ÌDIDA FL-ISKANDLU TAÛ-ÛEJT RAPPORT TA’ GLEN FALZON Il-Ìimg˙a filg˙axija kompliet tinstema’ x-xhieda tal-eks-Prim Ministru Nazzjonalista Lawrence Gonzi quddiem ilKumitat tal-Kontijiet Pubbliçi dwar il-korruzzjoni fix-xiri taΩΩejt. Dan hekk kif minn din listess xhieda ˙ar©et evidenza ©dida fuq il-komunikazzjoni bejn Gonzi u mart George Farrugia, Cathy Farrugia, liema komunikazzjoni kienet aktar informali milli wie˙ed kien jistenna meta titkellem ma’ Prim Ministru. F’din it-tieni xhieda tieg˙u f’temp ta’ ©img˙a, din iddarba Gonzi deher aktar frustrat u skomdu quddiem il-mistoqsijiet imressqa mill-membri, b’mod speçjali ta’ dawk minna˙a tal-Gvern fejn fil-fatt spikkat l-inkonsistenza fixxhieda tieg˙u stess. Fost punti ta’ kjarifika dwar it-traskrizzjoni tax-xhieda tieg˙u, l-eks-Prim Ministru Gonzi sostna li l-akkuΩi dwar l-allegat familjarità tieg˙u kemm ma’ Cathy kif ukoll ma’ George Farrugia, huma malizzjuΩi u fi kliemu “il-buΩΩieqa se tinfaqa’ f’wiçç min qed jitfa’ d-dubju fuq dan”. Imma fil-verità f’wiçç min se tinfaqa’ l-a˙˙ar buΩΩieqa? ... Korrispondenzi ma’ Cathy Farrugia Fix-xhieda tieg˙u, Gonzi Ωied jg˙id li fil-kwaΩi g˙axar snin li dam fil-kariga ta’ Prim Ministru huwa rçieva aktar minn 142,000 email bejn l2006 u l-2013. Minn fost dawn il-korrispondenzi kollha, kien hemm tnejn ming˙and Cathy Farrugia. F’wa˙da minn dawn il-korrispondenzi, il-mara ta’ George Farrugia talbet lil Gonzi biex jiltaqa’ mar-ra©el tag˙ha biex jitkellmu dwar xi tender. B’risposta g˙al din ittalba, Gonzi kien irrifjuta li jiltaqa’ mieg˙u u dan kien

Kien hawnhekk li l-Ministru Bonnici intervjena u ççara li lkumitat qed jimxi skont irregoli tal-Qrati.

Gonzi ressaq Ωew© emails o˙ra li, din id-darba irçieva ming˙and George Farrugia fejn dan ried jiltaqa’ ma’ Gonzi. F’dawn il-korrispondenzi Farrugia rrefera g˙al xi g˙ajdut li kien hemm f’dak iΩΩmien partikolari fuq irregolaritajiet fil-proçess tal-privatizzazzjoni tal-Petroleum Division fl-Enemalta. Proçess li fih l-istess Farrugia kien wie˙ed mill-offerenti ewlenin. Kien hawnhekk li Gonzi sostna li, min˙abba dawn iççirkustanzi, m’aççettax li jiltaqa’ ma’ Farrugia. Ix-xhieda ntemmet bi proposta ta’ Beppe Fenech Adami li l-Awditur Ìenerali jag˙mel rapport fuq is-sistema talhedging mill-2013 sal-preΩent liema proposta l-Gvern aççetta minnufih.

Indirizz informali li jistona

Fatti o˙rajn

Is-Segretarju Parlamentari Justyne Caruana ©ibdet lattenzjoni fuq il-fatt li f’dawn l-imsemmija emails bejn Gonzi u Cathy Farrugia kien hemm kontenut familjari li normalment ma jkunx diskuss ma’ Prim Ministru ta’ pajjiΩ. F’dawn il-korrispondenzi fost o˙rajn jissemmew b’mod partikolari it-tfal u kif dawn spiççaw l-iskola. Id-dubju fuq il-livell ta’ familjarità li kellu Gonzi ma’ Cathy Farrugia jkompli jo˙ro© meta f’din l-istess korrispondenza Gonzi, li kien il-Prim Ministru ta’ Malta ta’ dak iΩ-Ωmien, iffirma “Lawrence”. Dan jikkuntrasta bil-kbir mal-korrispondenza li Gonzi kellu ma’ George Farrugia. Dan g˙aliex, f’dan il-kaΩ, Gonzi ffirma kif ©ej: “Lawrence Gonzi, Prime Minister”.

Il-©img˙a l-o˙ra spikka l-aktar il-mument li kien pjuttost movimentat, meta Gonzi sostna li hu qatt ma ltaqa’ ma’ George Farrugia fuq xog˙ol. Huwa qal ukoll li ma jiftakarx jekk qattx kien infurmat dwar xi pro©ett li l-istess Farrugia kien tkellem dwaru ma’ persuni fl-uffiççju tal-Prim Ministru. Dwar il-konoxxenza li seta’ kellu mal-mara ta’ George Farrugia huwa qal li lil din jiftakarha biss b˙ala kollega u xejn aktar minn hekk. Gonzi qal ukoll li hu qatt ma kien infurmat dwar il-fatt li Farrugia kien jag˙ti rigali, b˙al arlo©©i, lill-Partit Nazzjonalista. Dwar jekk jafx jekk Farrugia iltaqax mal-Kap tas-Segretarjat tieg˙u Gonzi wkoll wie©eb li ma jafx. Meta mistoqsi jekk kienx hemm xi irregolaritajiet o˙ra fil-proçess ta’ tenders Gonzi wie©eb filpoΩittiv u g˙addihom g˙and lawtoritajiet responsabbli. Issmig˙ tax-xhieda li jmiss se jkun nhar it-Tlieta li ©ej.

Ritratt li juri lil Lawrence Gonzi u lil Tonio Fenech jitkellmu ma’ George Farrugia u martu waqt attività iddokumentat f’emails o˙ra li l-istess Gonzi qara quddiem ilkumitat. Meta mistoqsi mill-Ministru tal-Ìustizzja Owen Bonnici jekk kienx hemm emails jew messa©©i bejnu u bejn Cathy Farrugia qabel l-2006, Gonzi allega li ma jiftakarx u m'g˙andux mod kif jivverifika hekk kif dawn mhux qeg˙din fil- hardrive tal-kompjuter tieg˙u. “Kont nafha imma ma kontx familjari mag˙ha” Meta mfakkar mill-Ministru Bonnici li fl-a˙˙ar xhieda tieg˙u stess, li saret il-©img˙a l-o˙ra, huwa kien iddikjara li lil Cathy Farrugia ma jafhiex u ma kienx jiftakar jekk qatt bag˙titlux xi tip ta’ korrispondenza, Gonzi biddel id-diska u kkonferma li kien jaf lil Cathy Farrugia iΩda ma kellu l-ebda rabta familjari mag˙ha. Dan minkejja l-informalità li jixhdu l-istess korrispondenza li pprovda Gonzi nnifsu. Qalb dawn l-allegazzjonijiet, l-eks-Prim Ministru Nazzjonalista Gonzi sostna li huwa jinsab irrabjat ˙afna mieg˙u nnifsu li fl-ewwel xhieda tieg˙u ma kienx ftakar

li kien hemm dawn it-tip ta’ korrispondenzi bejnu u bejn Cathy Farrugia. G˙alhekk, minn dawn lemails jo˙ro© biç-çar li fi Ωmien ©img˙a l-avukat Gonzi g˙amel Ωew© stqarrijiet kontradittorji fejn il-©img˙a l-o˙ra qal li ma kienx jaf lil Cathy Farrugia u l-Ìimg˙a li g˙adda xehed li kien jaf min hi. Fi kliem ie˙or, Ωgur li wie˙ed ma jistax jg˙id li Gonzi kien konsistenti fixxhieda li ta f’temp ta’ ©img˙a. M’g˙o©bux il-mod kif ilmistoqsijiet bdew isiru F’qalb l-inkonsistenza u l-frustrazzjoni evidenti fuq wiçç Gonzi, huwa infexx ukoll fi kritika xejn kostruttiva fuq ilmod kif kienu qed isirulu lmistoqsijiet mill-kumitat fejn, kif miftiehem minn qabel, kull membru kellu d-dritt li jistaqsi li jrid fuq dan il-kaΩ biex b’hekk tin˙are© il-verità kollha. Fid-dawl ta’ dan, Gonzi staqsa wkoll jekk il-kumitat hux qed jimxi bir-regoli talQorti u kien hawn li spikka lkumment arroganti tieg˙u: “U jien g˙andi dritt li nwie©eb u jekk hawn xi ˙add iwaqqafni.”

Korrispondenzi o˙ra Aktar minn hekk, tul ix-xhieda

06 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

XOGÓLIJIET ESTENSIVI F’SAN VINÇENZ RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

Rirtatt: IAN NOEL PACE

Qabel

Wara

Matul din il-©img˙a l-medja Nazzjonalista nfexxet f’attakk fuq il-Gvern fejn kien imiss lir-residenti ta’ San Vinçenz de Paul illi jintuΩaw b˙ala ballun politiku mill-OppoΩizzjoni hekk kif kien allegat dewmien kbir fix-xog˙lijiet ta’ manutenzjoni fuq is-Sala San ÌuΩepp 3. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, l-istess rapporti sostnew li l-pazjenti bdew sa˙ansitra jidda˙˙lu fl-iswali qabel ma tlesta x-xog˙ol fuqhom u b’hekk ir-residenti sabu ru˙hom esposti g˙al trabijiet u ˙mie©, b’detriment g˙al sa˙˙ithom. Madankollu, kif wie˙ed jistenna, f’dawn l-attakki qatt ma ssemma l-fatt li lmanutenzjoni estensiva qieg˙da ssir biex jitran©aw nuqqasijiet serji li n˙olqu u ggravaw ru˙hom ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti. “Il-prijorità tag˙na huma l-anzjani” G˙aldaqstant, din il-gazzetta tkellmet ma’ kelliem tasSegretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva li spjegalna kif Ωvol©ew ru˙hom ix-xog˙lijiet inkwistjoni. Il-kelliem qalilna wkoll li s-Sala San ÌuΩepp ©iet identifikata g˙al xog˙lijiet estensivi ta’ titjib g˙ax kienet wa˙da mis-swali li g˙al snin twal t˙alliet fi stat ta’ abbandun b’detriment g˙ar-residenti li kienu fiha. Is-Sala San ÌuΩepp 3 tilqa’ madwar 44 resident u kellha biss Ωew© kmamar tal-banju g˙al kul˙add. Ixxog˙ol g˙alhekk beda f’Novembru u llum huwa lest. Issa din is-sala g˙andha kamra tal-banju en suite f’kull

kamra u s-servizzi saru kollha mill-©did. G˙alhekk irresidenti, apparti li qeg˙din igawdu ambjenti ©odda, g˙andhom ukoll façilitajiet aktar dinjituΩ u li jag˙tuhom privatezza. Din is-sala issa saret ukoll dementia friendly u hija kollha kemm hi colourcoded. Il-kelliem qalilna wkoll li, g˙all-kuntrarju ta’ kif ippruvat ixxandar il-medja Nazzjonalista, din il-©img˙a s-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva qatt ma ddikjara data fissa g˙aç-çerimonja tal-ftu˙ tas-Sala San ÌuΩepp. Dan ifisser li, g˙all-kuntrarju ta’ kif ixxandar, ma ©iet posposta l-ebda inawgurazzjoni uffiçjali. “Wara kollox,” sa˙aq il-kelliem, “iç-çeremonja hija wa˙da sekondarja u l-prijorità tag˙na huma l-anzjani residenti f’din is-sala biex jie˙du l-aqwa u l-a˙jar kura u servizz possibbli.” Proçess ta’ rinnovazzjoni Sadanittant, b˙alissa g˙addej ukoll ix-xog˙ol f’Ωew© swali o˙ra, San Fran©isk 3 u San Fran©isk 4 illi huma swali g˙al residenti nisa u mistennijin ikunu lesti fi ftit xhur o˙ra. Dawn ix-xog˙lijiet huma pjuttost estensivi u kienu jirrikjedu wkoll proçess quddiem il-MEPA u tendering. Barra minn hekk, ©iet sottomessa wkoll l-applikazzjoni tal-MEPA biex ti©i rinnovata l-aktar sezzjoni antika tar-residenza, dik tal-kumpless RuΩar Briffa, fejn se jiΩdiedu madwar 125 sodda, u ©iet indentifikata sala

o˙ra biex ukoll tibda ti©i rinnovata. Is-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva lesta wkoll sezzjonijiet fir-residenza b˙all-Materials Maintenance Management Unit, day clinics ©odda tad-dentistrija, oftalmolo©ija u dermatolo©ija, illi kollha saru dementia friendly. Is-Segretarju Parlamentari Justyne Caruana l-©img˙a l-o˙ra ˙abbret ukoll proçess ta’ rebranding li qieg˙ed isir lir-residenza biex tkun tista’ tilqa’ fiha residenti ta’ dipendenza g˙olja. Apparti minn hekk, hija ˙abbret ukoll li din ir-residenza qieg˙da bil-mod ti©i wkoll trasformata f’çentru ta’ eççellenza g˙at-tag˙lim dwar il-kura tal-anzjani. Fil-fatt, din il-©img˙a re©g˙u nfet˙u l-applikazzjonijiet g˙al korsijiet ta’ care assistants. “Irridu n©ibuha up to standard” F’kummenti li tat lil din il-gazzetta, is-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva Justyne Caruana stqarret li din il©img˙a stess marret iΩΩur lill-anzjani wara li re©g˙u ttie˙du fis-swali meta tlesta x-xog˙ol. “Is-sodisfazzjon tieg˙i huwa li narahom kuntenti u sodisfatti bix-xog˙ol li sar u li issa finalment qed i˙ossuhom f’ambjent ta’ dar u g˙andhom il-kumdità kollha. Il-missjoni tal-Gvern hija li sal-a˙˙ar talle©iΩlatura nag˙mlu kemm nifil˙u xog˙lijiet biex irresidenza San Vinçenz in©ibuha up to standard u kull resident ©ewwa fiha jkun jista’ jgawdi minn servizzi moderni u ta’ kwalità,” temmet tg˙id Dr Caruana.

JINFETAÓ IT-TIENI ÇENTRU GÓALL-VOLONTARJAT Ilbiera˙ il-Ministru Helena Dalli inawgurat ittieni çentru g˙all-volontarjat fil-Qawra li se jkun qed jikkumplimenta dak tal-Belt Valletta. Dan l-NGO Hub huwa ˙olqa o˙ra f’kullana ta’ tliet çentri g˙all-g˙aqdiet volontarji mwieg˙da mill-Gvern g˙al dan is-settur, u se joffri spazju g˙all-g˙aqdiet volontarji tat-Tramuntana biex ikunu jistg˙u jwettqu l-˙idma tag˙hom b’risq issoçjetà çivili. Dawn iç-çentri huma mmexxija mill-Kunsill Malti g˙as-Settur tal-Volontarjat u se jservu kemm sabiex jitrawwem u jiΩviluppa l-volontarjat fil-komunità, kif ukoll sabiex l-organizzazzjonijiet volontarji jsibu s-sostenn fl-operat tag˙hom, speçjalment dawk ta’ daqs Ωg˙ir u medju. Iç-çentru tal-Qawra xorta se jkun qed joffri listess servizzi b˙al dak tal-Belt, b’enfasi partikolari fuq il-komunitajiet diversi li dan i˙addan

fih. F’diskors li g˙amlet il-Ministru Helena Dalli esprimiet is-sodisfazzjon tag˙ha g˙all-˙idma li qed iwettaq il-Kunsill tal-Volontarjat fejn fi spazju ta’ sitt ©img˙at infet˙u Ωew© çentri g˙allvolontarjat, wie˙ed fiç-çentru ta’ Malta u issa ie˙or biex ikopri t-Tramuntana tal-pajjiΩ. Hija tkellmet ukoll dwar il-pjani tal-Gvern li fix-xhur li ©ejjin jibda bix-xog˙ol biex ikun jista’ jinfeta˙ it-tielet çentru tal-volontarjat finNofsinhar ta’ Malta. Min-na˙a tieg˙u, il-Ministru Michael Farrugia sa˙aq li l-volontarjat huwa parti mis-sinsla ta’ pajjiΩna fejn ming˙ajr il-volontarjat pajjiΩna ma jkunx l-istess. Huwa qal li l-Gvern qed jirrikonoxxi dan il-fatt b’numru ta’ inizjattivi li qed isiru bil-g˙an li l-g˙aqdiet tal-volontarjat ikunu jistg˙u jiksbu aktar façilitajiet biex ja˙dmu b’mod effettiv fis-soçjetà Maltija.

LOkALI kÓ

25|01|2015 07

kullhadd.com

JITTRIPPLAW IT-TESTIJIET GÓAD-DROGA

It-testijiet fil-˙abs fuq ilpri©unieri b’rabta mad-droga kwaΩi ttripplaw fis-sentejn ta’ Gvern Laburista fuq id-disa’ snin ta’ qabel ta’ gvernijiet Nazzjonalisti. Tag˙rif mog˙ti fil-Parlament din il-©img˙a mill-Ministru Carmelo Abela g˙al mistoqsijiet parlamentari tad-Deputat Laburista Anthony Agius Decelis ikkon-

ferma d-differenza kbira ferm fil-mod kif Gvern Laburista qieg˙ed ji©©ieled il-pjaga taddroga fil-˙abs b’˙afna iktar qawwa minn gvernijiet Nazzjonalisti. B˙ala medja, waqt li matul l2013 u l-2014 saru 1,100 test fuq il-pri©unieri, fis-snin ta’ qabel, ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti, saru 380 test

MALTA FUQ NETT FIT-TNAQQIS TAD-DEJN

Bejn it-tieni u t-tielet kwart tal2014, Malta kellha t-tieni lakbar tnaqqis fid-dejn nazzjonali minn fost il-pajjiΩi kollha talUnjoni Ewropea. Stqarrija talEurostat illum tikkonferma li, fi tmiem Settembru 2014, id-dejn nazzjonali ta’ pajjiΩna naqas bi 2.7% tal-prodott domestiku gross. Dan it-tnaqqis ifisser ukoll li, imqabbel ma’ sena preçedenti, id-dejn nazzjonali ta’ pajjiΩna naqas b’madwar 0.5% talprodott domestiku gross. Barra Malta, kien biss f’disa’ pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea li d-dejn nazzjonali wera tnaqqis fuq issena ta’ qabel. G˙aldaqstant, filwaqt li fil-medja tal-Unjoni Ewropea d-dejn nazzjonali Ωdied b’1.3% tal-©id nazzjonali, f’pajjiΩna kellna tnaqqis. Dan l-iΩvilupp Ωied id-distakk fid-dejn nazzjonali bejn Malta u l-bqija tal-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea. Malta, fil-fatt, g˙andha livell ta’ dejn nazzjonali li niΩel ta˙t tal-Ìermanja u wasal qrib tal-Olanda, li huma l-aktar pajjiΩi rispettati fejn jid˙ol immani©©ar ta’ finanzi pubbliçi. Ir-riΩultati ppubblikati nhar ilÓamis mill-Eurostat i©ibu fix-

xejn l-istqarrijiet talOppoΩizzjoni li d-dejn nazzjonali qed jisplodi ta˙t din lamministrazzjoni. Anzi, kien matul l-ewwel kwart tal-2013 meta Simon Busuttil kien Viçi Kap tal-Partit Nazzjonalista filGvern, li d-dejn nazzjonali kien Ωdied bi 3.6% tal-prodott domestiku gross. Din kienet lakbar Ωieda fid-dejn nazzjonali fi tliet xhur li qatt irre©istrat ilEurostat mindu bdiet ti©bor din l-istatistika g˙al Malta ˙mistax-il sena ilu. Li kieku pajjiΩna baqa’ g˙addej biΩ-Ωieda fid-dejn nazzjonali li se˙˙et fiΩ-Ωmien meta Simon Busuttil kien Viçi Kap tal-Partit Nazzjonalista filGvern, kieku Malta b˙alissa qed tiffaççja problemi serji ˙afna. Ir-riΩultati ppubblikati mill-Eurostat illum juru kemm kienet importanti g˙al pajjiΩna l-bidla fl-amministrazzjoni li qed tissarraf f’tis˙i˙ tal-finanzi pubbliçi ming˙ajr bΩonn ta’ awsterità fiskali. Fi stqarrija l-Gvern qal li fixxhur li ©ejjin se jibqa’ jwettaq il-politika ta’ tkabbir ekonomiku li tibni fuq l-ottimiΩmu u dinamiΩmu tal-poplu Malti u G˙awdxi.

biss. Fl-istess ˙in, waqt li ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti fi 13% tat-testijiet li kienu jsiru l-prigunieri kienu jinstabu poΩittivi g˙ad-droga, dan il-persenta©© niΩel kwaΩi bin-nofs, g˙al 7%, fl-a˙˙ar sentejn ta’ Gvern Laburista. Dan fl-istess ˙in li, bejn Ottubru 2013 u Diçembru 2014, saru kwaΩi 3,000 spez-

zjoni g˙al droga fiç-çelel fil˙abs. Kienu biss f’erba’ okkaΩjonijiet li nstabet droga fiç-çelel. Differenza fl-attitudni Id-differenza fl-attitudni ta’ Gvern Laburista fil-©lieda kontra d-droga fil-˙abs hija kkonfermata wkoll min-numru ta’

miΩuri o˙ra li ttie˙du fl-a˙˙ar sentejn. F’Jannar 2012, l-eksMinistru Carm Mifsud Bonnici kien qal fil-Parlament li fil˙abs ma kienx hemm apparat speçifiku li jintuΩa sabiex tinstab il-preΩenza tad-droga. Bil-kontra, fl-a˙˙ar sentejn Gvern Laburista investa fixxiri ta’ sitt iklieb mirRepubblika Çeka g˙al spiΩa ta’ madwar €30,000. Ma’ dawn il-klieb ©ew assenjati sitt handlers li qeg˙din jing˙ataw itta˙ri© me˙tie©. Fl-istess ˙in, l-eks-Ministru Mifsud Bonnici, fil-Parlament kien ammetta wkoll li ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti ma kienx hemm prassi li minn Ωmien g˙al Ωmien isiru testijiet g˙ad-droga fuq l-istaff tal˙abs. IΩda dan inbidel fla˙˙ar sentejn g˙ax g˙allewwel darba ttie˙det deçiΩjoni li jsiru testijiet fuq listaff. Fl-2013 u fl-2014, fil-fatt, saru 188 test u Ωew© uffiçjali nstabu poΩittivi g˙ad-droga u tressqu l-Qorti. Fl-istess Ωmien saru wkoll spezzjonijiet g˙addroga fuq il-viΩitaturi li jkunu de˙lin il-˙abs u kien hemm seba’ kaΩijiet fejn instabet iddroga. F’kull kaΩ saret investigazzjoni mill-pulizija u l-persuni involuti kienu sospiΩi b’mod indefinit milli jid˙lu l˙abs.

08 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

IT-TELF FL-AIR MALTA QED JITNAQQAS B’RITMU MGÓAÌÌEL RAPPORT TA’ GLEN FALZON

FiΩ-Ωmien li l-Partit Nazzjonalista g˙amel fil-Gvern, b’mod partikolari fl-a˙˙ar le©iΩlatura, huwa kellu missjoni biex l-Air Malta ter©a’ tqum fuq saqajha permezz talprogramm ta’ ristrutturar approvat mill-Kummissjoni Ewropea. Madankollu, jidher li l-PN ma mexiex ma’ dan l-istess programm u kellu jkun Partit Laburista fil-Gvern li jonora dan il-pjan, tant li t-telf qed jitnaqqas b’ritmu mg˙a©©el. Fil-fatt, fl-ewwel sena s˙i˙a ta’ Gvern Laburista, it-telf tnaqqas minn €31 miljun g˙al €16-il miljun is-sena l-o˙ra. G˙alhekk jidher biç-çar minn dawn iç-çifri li Gvern Laburista jinsab impenjat biex jag˙mel dak kollu possibbli biex il-linja nazzjonali tag˙na ter©a’ tqum fuq saqajha u tkun sostenibbli. Ir-riΩultati fl-2014 inkisbu minkejja diversi diffukultajiet, fosthom l-g˙eluq tar-rotot Libjani u kompetizzjoni aktar ˙arxa fix-xhur tas-sajf minn linji o˙ra tal-ivvja©©ar. Min ma jil˙aqx l-g˙eneb jg˙id li hu qares Ta’ min wie˙ed isemmi wkoll li d-differenza fit-tmexxjia bejn dan il-Gvern u l-amministrazzjoni preçedenti hija çara kristall; dan g˙ax il-Gvern preçedenti ra l-aqwa m˙u˙ jitilqu mill-Air Malta, u minkejja l-˙las ta’ diversi miljuni f’konsulenzi naqas milli jistabbilixxi struttura xierqa. Barra minn hekk, diversi partijiet mill-pjan ta’ ristrutturar ma ©ewx implimentati fil-˙in u dan irriΩulta f’telf li seta’ ji©i evitat. B˙ala eΩempju tipiku hemm il-ftehim tal-catering, li kien parti mill-pjan ta’ ristrutturar li ©ie injorat g˙al snin mill-amministrazzjoni preçedenti biex hekk tpo©©iet

f’riskju is-sostenibbiltà tal-Air Malta. Iffrankati €4 miljuni fis-sena L-objettiv ta’ Gvern Laburista huwa li l-linja nazzjonali talajru tikseb il-miri tal-pjan ta’ ristrutturar u ti©i kummerçjalment vijabbli sa Marzu tal2016. Fil-fatt, g˙al dan il-g˙an, l-Air Malta rrevediet il-kuntratti tal-fornituri eΩistenti tag˙ha biex jitnaqqsu l-ispejjeΩ u fl-istess ˙in ittejjeb id-d˙ul tag˙ha. Fil-fatt, f’Diçembru li g˙adda l-Air Malta u SkyGourmet, ilfornitur tal-catering tal-linja talajru, la˙qu ftehim li wassal g˙al bidliet kbar fl- inflight catering tal-linja tal-ajru u fisservizzi ançillari mill-1 ta’ Jannar ta’ din is-sena, liema ftehim se jkun qed jiffranka lillAir Malta madwar €4 miljun fissena. Il-ftehim jara li passi©©ieri talKlassi Club jibbenefikaw minn menu a˙jar matul it-titjira, filwaqt li passi©©ieri tal-Economy qed ji©u offruti baguette u nofs litru ilma fuq ir-rotot kollha ming˙ajr ˙las. G˙aΩla wiesg˙a ta’ ikel ta’ kwalità li jinkludu snacks s˙an u xorb se jkunu disponibbli g˙ax-xiri millmembri tal-kabina bi ˙las nominali fil-futur qrib. Fid-dawl ta’ din il-miΩura hekk importanti, Maria Micallef, iç-Chairperson tal-Air Malta, sostniet li dan il-ftehim huwa pass importanti g˙all-Air Malta u dan b˙ala parti millisforzi kontinwi biex il-linja talajru tkompli tkun ristrutturata. Hi Ωiedet tg˙id li permezz ta’ dan il-ftehim se jkunu ffrankati madwar €4 miljun kull sena lillinja tal-ajru mis-servizzi ©enerali li jaqg˙u ta˙t il-kuntratt attwali, inkluΩ dry goods u servizzi ta’ kummissjoni. Din is-somma hija konsiderevoli g˙ax dan ikun ifisser tnaqqis

ta’ aktar minn nofs in-nefqa kurrenti. Aktar minn hekk, minflok ma l-PN kompla jassisti l-Gvern filmissjoni tieg˙u biex titqajjem mill-©did l-Air Malta g˙all-©id tal-poplu kollu, il-medja tieg˙u permezz tal-gazzetta IlMument, fil-pa©na ta’ quddiem, irredikolat il-miΩura tal-Gvern li jiffranka €4 miljun fis-sena. L-Air Malta mhux se ji©rilha b˙al Cyprus Airways Fid-dawl tal-falliment tal-linja nazzjonali Çiprijotta, il-Ministru g˙at-TuriΩmu Edward Zammit Lewis sostna li s-sitwazzjoni li Ωviluppat fil-linja tal-ajru Çiprijotta ssa˙˙a˙ id-determinazzjoni tal-Gvern li jittie˙du d-deçiΩjonijiet neçessarji biex lAir Malta ter©a’ tkun suççess. Apparti l-ftehim mal-fornituri tal-ikel, f’Diçembru tnieda wkoll proçess fejn numru ta’ esperti fl-avjazzjoni qed jevalwaw l-Air Malta b’mod indipendenti mill-pjan ta’ ristrutturar. Din il-˙idma se tirrevedi l-poΩizzjoni tal-Gvern b˙ala azzjonista tal-Air Malta u kif ukoll il-viΩjoni tal-linja nazzjonali tal-ajru. Din ir-reviΩjoni ma saritx min˙abba dak li ©ara lil Cyprus Airways; fil-fatt dan ilproçess kien di©à beda f’Diçembru tal-2014. Madankollu, dak li ©ara lil Cyprus Airways huwa xhieda konkreta li l-Unjoni Ewropea qieg˙da ssegwi mill-qrib ferm il-pjan ta’ ristrutturar. Fi kliem il-Ministru Zammit Lewis, il-Gvern jinsab determinat u kunfidenti li mhux biss ser jintla˙qu l-miri tal-pjan ta’ ristrutturar, imma se jiΩgura wkoll li Malta u G˙awdex se jer©a’ jkollhom linja tal-ajru nazzjonali sostenibbli li sservi b˙ala parti integrali tal-industrija tat-turiΩmu tag˙na.

LOkALI kÓ

25|01|2015 09

kullhadd.com

DAR ÌDIDA GÓALL-ANZJANI GÓAWDXIN Fi kliem il-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo, liΩvilupp li se jsiru fil-qasam tal-kura tal-anzjani fil-gΩira ta’ G˙awdex se jkun wie˙ed eççezzjonali tant li ddeskrivieh b˙ala Ωvilupp state of the art. Nuqqas ta’ kbir ta’ akkomodazzjoni Matul dawn l-a˙˙ar snin, f’G˙awdex kien hawn nuqqas kroniku dejjem jikber ta’ akkomodazzjoni komunitarja g˙all-anzjani u dan huwa frott tal-amministrazzjoni preçedenti. Il-problema kompliet tikkomplika ru˙ha min˙abba li l-popolazzjoni qieg˙da tg˙ix aktar. G˙add Ωg˙ir ta’ djar immexxijin minn g˙aqdiet reli©juΩi b’kura©© u sagrifiççji kbar jie˙du ˙sieb ftit mijiet ta’ çittadini anzjani, imma dak li jipprovdu huwa ferm inqas mid-domanda. Dawk inqas ixxurtjati jkollhom jirrikoru g˙all-kenn ipprovdut mill-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex. L-uΩu tal-orfanatrofju ta’ San ÌuΩepp Il-Ministru Refalo qal li hekk kif ing˙ata r-responsabbiltà ta’ Ministru g˙al G˙awdex, wa˙da mill-ewwel affarijiet li kien li akkwista mid-Djoçesi ta’ G˙awdex kienet Casa San Giuseppe, mag˙rufa a˙jar b˙ala l-orfanatrofju ta’ San ÌuΩepp. Dan kien possibbli g˙ax l-Isqof ta’ G˙awdex huwa konxju, b˙alma huwa lGvern, bil-˙tie©a li jipprovdi dar diçenti g˙all-anzjani G˙awdxin. Approvata dar tal-anzjani b’70 kamra Wara xog˙ol intensiv millperit tal-Ministeru g˙al G˙awdex, pjanta g˙al dar talanzjani b’70 kamra b’Ωew© sodod f’kull kamra ©iet approvata mill-MEPA fid-9 ta’ Ottubru 2014. Il-Perit Angelo Portelli spjega kif din il-façilità ©dida sejra ti©i integrata ma’ bini antik li di©à hemm, ji©ifieri r-residen-

za tal-Balliju tal-Forti Chambray. Il-bini l-antik sejjer ji©i rrestawrat filwaqt li bini ie˙or qadim, li m’g˙andux valur storiku jew arkitettoniku, sejjer jitne˙˙a biex jag˙mel spazju g˙alliΩvilupp il-©did. Id-disinn jikkonsidra l-orjentament eΩistenti tar-residenza tal-Balliju li sejra tifforma l-parti tar-reception tal-iΩvilupp il-©did. Ir-residenza tal-Balliju, filfatt, sejra tifforma l-entratura ewlenija g˙al din id-dar. Ilkmamar kollha se jkollhom façilitajiet en suite, li jinkludu façilitajiet ta’ magni tal-kafè u galleriji li jag˙tu g˙al fuq ©onna u xeni panoramiçi talba˙ar. Numru ta’ façilitajiet L-iΩvilupp propost g˙andu veduti stupendi tal-fliegu bejn Malta u G˙awdex u ji©i faççata tan-Nofsinhar. Il-façilità hija ddisinjata apposta kemm g˙al persuni li jkunu g˙adhom fuq saqajhom kif ukoll g˙al persuni li g˙andhom problemi ta’ mobbiltà, inkluΩi dawk li juΩaw is-si©©u tar-roti. Il-façilità ©iet iddisinjata skont il-linji-gwida ta’ aççess g˙al kul˙add. Fattur importanti f’façilità b˙al din hija l-integrazzjoni tal-ispazji soçjali pubbliçi malbini kollu. Aktar minn hekk, iΩ-Ωoni kollha tal-façilità huma wkoll landscaped. Fost dawn l-ispazji pubbliçi hemm klinika tat-tabib, sala tal-pranzu, kappella, uffiçini, hairdresser, librerija, post g˙all-krafts u Ωona amministrattiva. Opportunitajiet ta’ xog˙ol g˙all-G˙awdxin Dan il-pro©ett se jo˙loq spazju fejn l-anzjani, inkluΩi koppji miΩΩew©in, jistg˙u jg˙ixu flimkien f’armonija u f’post sigur. Dan il-pro©ett ser jo˙loq opportunitajiet ©odda ta’ xog˙ol f’G˙awdex g˙all-G˙awdxin u b’hekk ser tid˙ol fis-se˙˙ weg˙da o˙ra tal-Gvern li l-gΩira G˙awdxija toffri opportunitajiet ta’ xog˙ol f’G˙awdex g˙allG˙awdxin.

Dehra preΩenti ta’ Dar San ÌuΩepp

Impressjoni artistika tal-pro©ett

Waqt wa˙da mill-laqg˙at mal-Ministru Anton Refalo

10 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ OPInJOnI

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Kif jaqsmuni bid-da˙k dawk ilming˙ula ta’ Klassi G˙alina ! Minkejja l-balla difetti li fih u li kellu, xorta nie˙u gost insegwih. G˙amilt Ωmien kont insejtu, iΩda issa milli jidher re©a’ rxoxta. Dan ifakkarni f’ Mind Your Language li konna naraw ˙afna snin ilu. Klassi G˙alina hija produzzjoni ˙elwa u sempliçi ˙afna u bi skript fjakk, iΩda s-sustanza u l-battibekki li jkun fih jirnexxilhom ida˙˙ku n-nies bihom. Meta beda, daqs sentejn ilu, kellu ammont ta’ difetti fejn jid˙ol il-viΩwal, iΩda maΩΩmien naqqsu sew. Kull nhar ta’ Erbg˙a nkun qieg˙ed nistennieh biex fl-a˙˙ar intaffi ftit l-istress li jakkumula matul iljum. Fhimtu issa Kinks!? G˙adhom simpatiçi? Din ktibt fuqha l-©img˙a l-o˙ra u g˙edt li ser ner©a’ nsemmiha fil-©ranet li ©ejjin, kemm-il darba nsib iç-çans u jirnexxili niddedika ftit ˙in biex nara. Kif spiçça Klassi G˙alina minn fuq il-One dawwart fuq TVM biex insegwi Simpatiçi u nara x’ser joffri. Jiddispjaçini ng˙id li storja bla sens daqsha ftit rajt, na˙seb waqa’ fil-livell taddrama ta’ Montesin. Alla jbierek u Alla jbierek issapjenza tieg˙u, isSupratendent Leonard, li mhux kummissarju g˙ax qabΩuh, taparsi miet u issa skoprejna li kien fuq missjoni f’pajjiΩ G˙arbi. Dan ˙add ma kien jaf bih, lanqas tal-familja, li msieken difnuh. Imma peress li Leonard huwa bniedem talkorp u huwa pilastru fil-pulizija, obda u mar fuq din il-mis-

sjoni. IΩda issa, peress li Simpatiçi rritorna fuq TVM, isSupratendent Leonard irritorna. Bassezza o˙ra kienet dik talfamilja ta’ Joe, li skont l-iskript tal-istorja marru fuq missjoni, liema missjoni waslet lejn tmiemha g˙ax kulma kienu bog˙od kienu biss ftit kilomteri peress li kienu jinsabu içChadwick Lakes. Jiddispjaçini ng˙id li Simpatiçi huwa vojt aktar minn stonku ta’ xi ˙add bid-dieta; ˙lief l-atturi ˙er©in minn dar u jid˙lu f’o˙ra ma rajniex. Ner©a’ nag˙tih çans darb’o˙ra forsi, ma tafx kif, liskript tieg˙u jitla˙˙am, iΩda xorta jibqa ’l bog˙od minn dak l-ori©inali tal-mibki Lino Grech. Tal-mowbajls re©a’ g˙amilha! Id-drama Katrina u Óbieb u G˙edewwa g˙andhom ˙afna

affarijiet inkomuni, l-istess script writers, l-istess produtturi, direzzjoni, eççetra. Li g˙and h o m k o m u n i w k o l l huma x - x e n i f e j n l - a t t u r i jidhru bil-mowbajl ma’ widnejho m . L - a k t a r l i t i d h e r kerha u li lili ddejjaqni fi Óbieb u G˙edewwa huwa lfatt li huwa qasir, g˙alhekk dawn ix-xeni partikulari aktar jag˙tuni f’g˙ajni. Naf li jien bniedem fonqla u jdejjaqni kollox, iΩda din talmowb a j l s m a n i f l a ˙ h i e x aktar; ma hemm l-ebda attur mara jew ra©el li ma dehrux b’dan l-imniefa˙ telefown ma’ widnejhom. Vera hawn kompetizzjoni qawwija minn ditti li jipproduçu l-mowbajls u dawk li jipprovdu s-servizz, Óbieb u iΩda waqt din hija G˙edewwa esa©erata. Possibbli min jikteb g˙adu ma indunax b’din il-biçça?

Tal-Ba˙ar B˙alissa ninsabu fix-xahar talkes˙a u l-bard u x-xita u linqas ˙a©a li jg˙addilek minn mo˙˙ok hu li taqbeΩ tg˙um, anzi, li tinΩel tog˙dos fil-fond! Fuq TVM 2 beda jintwera dokumentarju dwar l-ib˙ra u x’hemm ta˙thom. Il-produttur, li naf li huwa g˙addas fenomenali, dejjem ipproduça programmi interessanti fuq wie˙ed mill-aktar su©©etti interessanti. Matul din il©img˙a rajt biss ftit minnu g˙ax ma kontx naf il-˙in eΩatt. B˙as-soltu l-filmati huma spettakolari u li jg˙axxquk. G˙o©obni wkoll il-fatt li l-intervisti saru flakkwarju nazzjonali minflok ©o xi studio, kif normalment isir. Na˙seb paçpaçt biΩΩejjed g˙al dalg˙odu u daqt jiksa˙li l-kafè. Niltaqg˙u d-die˙la!

In-nIssIeÌ/A

Patri Mario Attard

Iç-çombini. It-trajbu. Il-˙ajt. Il-mag˙Ωel. Il-labra. Il-˙olqa. Il-minçott. Il-punt... Id-dinja tax-xog˙ol tal-idejn! Id-dinja li tkun Malti u Maltija! FilbΩulija tal-id u s-sliem talmo˙˙! Ìenna ta’ sliem! Xi xhur ilu kelli l-grazzja nduq din il-©enna ta’ sliem. Dak is-sliem li jo˙ro© millqalb ˙elwa u qalbiena talmara u tax-xebba bil-g˙aqal. Li jinsew lilhom infushom. U jintefg˙u ja˙dmu b’ru˙hom u ©isimhom fuq biçça xog˙ol tal-idejn. Punt wara punt. Bilkalma. Bis-sliem. Bis-sewwa. Is-skiet imexxihom hu. G˙ax is-skiet mhuwiex wa˙du. Isskiet huwa tqil. Tqil bil-˙ajja. Anzi...il-˙ajja! Il-le˙en ta’ dak li hu l-˙ajja nnifisha. Ta’ dak li qal: “Jiena hu t-triq, il-verità u l-˙ajja” (Ìw 14:6). L-istess le˙en ta’ dak li, fl-ewwel kapitlu tal-ewwel ktieb talBibbja, il-Ìenesi, g˙ammar: “‘Óa jkun id-dawl.’ U d-dawl sar” (Ìen 1:3). U d-dawl sar g˙ax ©ej mid-dawl! Minn dak li qal: “Jiena d-dawl taddinja. Min ji©i warajja ma jimxix fid-dlam, iΩda jkollu ddawl tal-˙ajja” (Ìw 8:12). U fid-dawl, fl-eqqel dawl tal-jum, jiena Ωort ˙anut sabi˙ u mg˙ammar sewwa bix-xog˙ol tal-idejn. G˙ax

fid-dawl stajt nilma˙ isseng˙a qadima u ©dida Maltija. Qadima g˙ax g˙addewhielna missirijietna. U g˙addewhielna fi ©rajjiet ta’ niket imgeΩwra fid-dlam, g˙ajr id-dawl ˙anin tallampa. G˙addewhielna bilg˙araq ta’ ©binhom. U biddmug˙ li le˙˙ f’g˙ajnejhom. G˙addewhielna fost ˙afna inçertezza u tbatija. Imma…g˙ax Maltin ta’ veru, g˙addewhielna bl-o˙la tjubija ta’ ru˙hom u bl-g˙eja li tifnik ta’ ©isimhom. Issa, f’dan il-˙anut, stajt nilma˙ din is-seng˙a m˙ollija lilna mix-xju˙ tag˙na, imgeΩwra fil-©did. Fil-modern tat-teknolo©ija. G˙all-qieg˙a tad-dawl elettriku u l-frisk tal-arja kkundizzjonata. Imsie˙ba mill-˙sejjes tal-cash register u l-ixkafef sbie˙ u li j˙ajruk li jimlew il-˙anut. Madankollu, ma kinux ilkumditajiet tad-dinja moderna li sa˙˙runi. Anzi! Dawn tefg˙uni bil-©iri biex nitg˙axxaq u nitpaxxa bil©miel tas-seng˙a tal-idejn. G˙ax dan ix-xog˙ol, hekk mill-ifjen u grandjuΩ, fakkarni fil-mara bieΩla tal-ktieb talProverbji. Dik il-mara li warajha, l-awtur sagru, tilef g˙aqlu. Attenti! Mhux g˙aliha

daqskemm g˙al dak li ssbej˙a jdejha kienu qeg˙din jins©u! “Mara ta’ ˙ila min isibha? Tiswa ˙afna aktar mill©awhar. Fuqha tistrie˙ qalb Ωew©ha, u dan Ωgur ikunlu ta’ ©id. RiΩq tajjeb i©©iblu, u mhux ˙aΩin, il-jiem kollha ta’ ˙ajjitha. Tfittex suf u ˙jut talqoton, u ta˙dmu bil-qalb b’idejha. B˙al ©ifen talmerkanti, hi ©©ib millbog˙od ikilha… Tmidd idejha g˙all-mag˙Ωel, jaqbdu ddussies idejha. Ma tibΩax mis-sil© g˙an-nies ta’ darha, g˙ax kollha g˙andhom Ωew©t ilbiesi. Ówejji©ha hi tag˙milhom; g˙aΩel fin u porpra lbiesha… Tinse© drapp talg˙aΩel u tbig˙u; u tag˙ti trie˙i lill-merkanti. Tilbes bil©ie˙ u l-qawwa, t˙ares da˙kana lejn il-©ejjieni. Kliem l-g˙erf g˙andha fuq fommha, kliem it-tjieba fuq ilsienha. Ósiebha fit-tmexxija ta’ darha, minn ˙obΩ l-g˙aΩΩ ma tiekol qatt. Uliedha jqumu u hienja jsej˙ulha; u Ωew©ha wkoll ifa˙˙arha u jg˙idilha: ‘Óafna nisa wrew ˙ila kbira, imma inti lkoll g˙addejthom.’ Mara li tibΩa’ mill-Mulej ta’ min ifa˙˙arha. Ag˙tuha mill-frott ta’ xog˙ol idejha. Óa jfa˙˙ruha f’bibien

il-belt l-g˙emejjel tag˙ha” (Prov 31: 10-14. 19 -22. 2431). U meta tlabna flimkien ilKurunella tal-Óniena Divina, li biha kkonsagrajna l-˙anut, ma stajtx ma nlissinx biddmug˙ f’g˙ajnejja lil dawk preΩenti g˙al din il-barka laktar speçjali: “Óbieb!” g˙edtilhom. “M’intomx tinteb˙u kif din it-talba talÓniena Divina hija b˙axxog˙ol tal-idejn? Bit-talba talMissier Etern nift˙u l-ispazju biex nimlewh bit-talba. F’©ie˙ il-passjoni ˙arxa tieg˙u. Punt wara punt. Salg˙axar wie˙ed. U ner©g˙u nag˙lqu din il-parti bit-talba tal-Missier Etern. U nibqg˙u nag˙mlu hekk g˙al ˙ames darbiet. Imbag˙ad, nag˙lqu fer˙ana din il-bizzilla ta’ talb bit-talba Qaddis Alla...g˙al tliet darbiet! U n-nis©a lesta! U fit-talba tar-RuΩarju mhux l-istess nag˙mlu ˙bieb?” Tbissimna. G˙ax tg˙allimna! Jien l-ewwel wie˙ed! G˙ax ˙ajti u ˙ajtek nis©a. Punt wara punt. L-importanti hu li jkollna ˙ajt b’sa˙˙tu. Il˙ajt tat-talb. G˙ax bih innis©a ma tiΩΩarrat qatt! Anzi! Tissa˙˙a˙! Inse© ˙ajtek bilÓniena Divina u r-RuΩarju! U tkun nissie©/a gwapp/a!

opINjoNI kÓ

25|01|2015 11

kullhadd.com

INÓARSU ’L QUDDIEM Sena ©dida toffri diversi sfidi sabiex il-pajjiΩ jibqa’ miexi ’l quddiem u jkompli j©ib irriΩultati. Il-poplu li qed jidra jisma’ bir-riΩultati poΩittivi li qed tikseb l-ekonomija Maltija, jitfa’ aktar pressjoni fuq ilGvern sabiex dawn ir-riΩultati jissoktaw u jittejbu. Direzzjoni tajba

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista

Il-©img˙a l-o˙ra Malta rre©istrat it-tieni l-inqas rata ta’ inflazzjoni annwali fl-istorja. Ir-rata ta’ inflazzjoni l-a˙˙ar re©istrata kienet ta’ 0.8%. Fi Ωmien amminstrazzjoni preçedenti r-rata ta’ inflazzjoni kienet sa˙ansittra la˙qet it3.2%, jew erba’ darbiet aktar mill-inflazzjoni re©istrata fl2014. Rata daqshekk baxxa ta’ inflazzjoni ma gietx mill-arja, imma frott tal-˙idma g˙aqlija ta’ dan il-Gvern. Filwaqt li fille©iΩlatura preçedenti l-indiçi tal-prezzijiet ta’ prodotti essenzjali b˙al dawl, ilma, gass u fjuwils g˙olew, f’din ille©iΩlatura l-indiçi tal-prezzijiet ta’ dawn il-prodotti ra˙su b’5%. Din il-©img˙a smajna wkoll a˙barijiet sbie˙ rigward issuççess li qed jag˙mel ilProgramm taç-Çittadinanza b’Investiment. Il-kumpanija Henley and Partners, li hija lkumpanija li qed tamministra dan il-programm, ˙abbret li rçeviet aktar minn 400 applikazzjoni minn meta tnieda lprogramm is-sena li g˙addiet. Dan se jissarraf f’aktar minn €450 miljun f’investiment barrani dirett f’Malta. Fi stqarrija, Henley and Partners qalet li dan l-investiment jinkludi depoΩiti, bonds u proprjetà, fost elementi o˙ra, u jammonta g˙al madwar €10 miljun kull ©img˙a. It-turiΩmu fis-sena 2014 kien storja ta’ suççess kbir. L-2014 kienet l-aqwa sena g˙at-turiΩmu. Sa Novembru li g˙adda pajjiΩna kien di©à qabeΩ iç-çifri re©istrati sal-a˙˙ar tas-sena 2013, kemm fil-wasliet, kemm fl-iljieli u kemm fl-infiq tat-turisti. Sal-a˙˙ar tal-2014 huwa mistenni li n-numru ta’ wasliet jaqbeΩ iç-çifra ta’ 1.7 miljun turist. PajjiΩna rnexxielu jirkupra tassew tajjeb minnuqqas li sofrejna fis-sena 2013 minn passi©©ieri bil-cruise liners. PajjiΩna mmarka Ωieda ta’ aktar minn 9% f’passi©©ieri bilcruise liners meta kkomparat mal-2013. Huwa tassew interessanti li l-akbar tkabbir se˙˙ fl-ewwel u fl-a˙˙ar kwarti tassena. Dan huwa tassew importanti g˙ax ifisser li l-˙idma talGvern, sabiex jifrex it-turiΩmu tul ix-xhur kollha tas-sena u li t-turiΩmu jkun sostenibbli wkoll fl-ista©uni off peak, qed tag˙ti l-frott mixtieq. Dawn ir-riΩultati avolja joffru pressjoni u sfidi sabiex jinΩamm il-momentum u jkomplu jittejbu dawn ir-riΩultati, jawguraw tajjeb g˙al viΩjoni itwal u pjanijiet g˙all-futur biex it-turiΩmu, li huwa lmutur tal-ekonomija Maltija, ikompli jikber mhux biss blammonti imma bil-kwalità li t˙alli aktar ©id fl-ekonomija Maltija, aktar investiment u eventwalment aktar ˙olqien ta’ impjiegi f’dan is-settur. IlGvern huwa fit-triq it-tajba filpjanijiet tieg˙u g˙at-turiΩmu.

Dan huwa kkonfermat bil-pubblikazzjoni tar-reviΩjoni tatTourism Policy nazzjonali 2015-2020 fi ftit ©img˙at o˙ra mill-Ministeru g˙at-TuriΩmu. Je suis Paix B˙ala opinjonista li nikteb fuq ©urnal ma nistax ma nikkummentax fuq dak li ©ara f’Pari©i ftit tal-©ranet ilu. Ìrajjiet li jkexkxu, ©rajjiet li j©eg˙luk bilfors tistaqsi g˙aliex. Kull min hu f’sensih jiddeplora u jikkundanna dan l-attakk terroristiku. Niddepolara wkoll l-uΩu u liskuΩa tar-reli©jon sabiex ji©u ©©ustifikati etroçitajiet b˙al dawn. Li tag˙mel dawn l-atti f’isem Alla huwa diΩgustanti. Il-libertà tal-espressjoni g˙andha ti©i protetta u g˙andha tkun eΩerçitata bi dritt u bi dmir. Però, personalment in˙oss li l-libertà tal-espressjoni g˙andu jkollha l-lok ukoll li tkun sensittiva kif se tesprimi lilek innifsek u tie˙u responsabbiltà g˙al dak li se tesprimi billi tkun konxja tar-riperkussjonijiet li jistg˙u jinqalg˙u jew talwe©g˙at li tista’ to˙loq meta tesprimi opinjoni fuq il-medja, speçjalment meta tittratta su©©etti sensittivi g˙an-nies b˙ar-reli©jon. G˙aldaqstant naqbel perfettament ma’ li qal il-Q.T. il-Papa Fran©isku meta qal li rreli©jon, ikun xi jkun, m’g˙andux jitwaqqa’ g˙aç-çajt. B˙alma mhux sew li to˙loq atroçitajiet f’isem ir-reli©jon, daqshekk m’g˙andux wie˙ed iwaqqa’ g˙aç-çajt kwistjoni tassew sensittiva g˙all-bniedem. Sonda©© ie˙or ta’ fiduçja Il-©img˙a l-o˙ra re©a’ kellna s˙arri© ie˙or popolari li kkonferma l-fiduçja tal-poplu filPrim Ministru Dr Joseph Muscat. Il-poplu qed juri biççar li mhux qed jaqa’ g˙al ˙rejjef u l-istejjer tas-s˙a˙ar li jippruvaw ibeΩΩg˙u bihom lOppoΩizzjoni u qed jifhmu u jilqg˙u l-˙idma tal-Gvern favur il-©id tal-poplu Malti u G˙awdxi kollu. Il-Prim Ministru qed iΩid il-fiduçja fuq il-Kap tal-OppoΩizzjoni u,

skont l-a˙˙ar st˙arri©, il-Prim Ministru qed jaqbΩu bi 15-il punt. Dan ir-riΩultat mhu xejn ta’ sorpriΩa g˙alija. Meta tara kif il-Prim Ministru jaf jaqra kull sitwazzjoni u kif jie˙u ddeçiΩjonijet ming˙ajr tidwir mal-lewΩa u ming˙ajr ˙ela ta’ ˙in, malajr tinduna l-kwalitajiet li g˙andu l-Prim Ministru huma l-kwalitajiet li l-poplu japprova u j˙oss çertu ser˙an tal-mo˙˙ b’dan it-tip ta’ tmexxija. Meta tara li fil-kwistjoni tar-referendum dwar il-kaçça fir-rebbieg˙a l-Prim Ministru ˙are© çar u konvinçenti sa millewwel sekondi, il-Kap talOppoΩiΩΩjoni dam ©ranet sieket, jimmedita u jipprova ji©bor l-appo©© mill-faxxi kollha tal-partit tieg˙u, sa ma fla˙˙ar iddeçieda li jie˙u l-istess deçiΩjoni li ˙a l-Prim Ministru. Is-sabi˙a hi li qalilna li filwaqt li d-deçiΩjoni tal-Prim Ministru ta’ kif se jivvota f’dan ir-referendum hija wa˙da opportunistika u ta’ konvenjenza, iddeçiΩjoni tieg˙u kienet wa˙da konvinçenti g˙ax dejjem emmen f’din id-deroga u dejjem kien favur u ˙adem biex din id-deroga tid˙ol fis-se˙˙. Din id-dikjarazzjoni tal-Kap tal-OppoΩizzjoni ma nafx jekk i©©eg˙lekx tibki jew tid˙ak. Id-deçiΩjoni li ˙a l-Kap talOppoΩizzjoni hija tassew sitwazzjoni ta’ inkonvenjenza liema b˙alha, altru milli opportuniΩmu min-na˙a tal-Prim Ministru. Il-Prim Ministru jie˙u d-deçiΩjoni u l-Kap talOppoΩizzjoni jafferma l-istess deçiΩjoni. Barra minn hekk il-Prim Ministru mhu l-ebda opportunist f’din il-kwistjoni. Kien ilPartit Laburista li wieg˙ed din id-deroga fil-manifest elettorali. Dr Busuttil kien wieg˙ed qabel ma Malta da˙let fl-Unjoni Ewropea li l-kaçça mhux se ti©i mittiefsa ©aladarba nid˙lu fl-Ewropa. U tant kemm g˙andu konvinzjoni fil-kaçça li l-Gvern tieg˙u lanqas kellu l˙e©©a li jeΩerçita deroga fuq ilkaçça fir-rebbieg˙a. Kellu jkun Gvern Laburista li ˙addem din id-deroga bis-serjetà. Itt˙addim tad-deroga kienet da˙ka fil-wiçç ta˙t GonziPN, il-Gvern li Dr Busuttil kien

parti integrali minnu. G˙alhekk mhux ta’ b’xejn li g˙addew kwaΩi sentejn minn meta Dr Joseph Muscat in˙atar Prim Ministru u xorta g˙adu jΩid fil-fiduçja tal-poplu. Il-Kap tal-OppoΩizzjoni jista’ jkun li j˙oss li telaq jigri, imma Ωgur li g˙adu ma missx mal-art. Wisq probabbli g˙adu ji©ri fuq ittreadmill. Konferenza Annwali 2015

Ìenerali

Il-©img˙a d-die˙la nag˙tu bidu g˙all-Konferenza Ìenerali Annwali tal-Partit Laburista. IlKonferenza, li tikkonsisti fillaqg˙at plenarji u workshops g˙ad-delegati tal-Partit, tag˙laq il-Óadd l-1 ta’ Frar bil-wisq mistenni diskors tal-Prim Ministru Dr Joseph Muscat. Parti minn din il-Konferenza Ìenerali Annwali hija l-elezzjoni sabiex ji©u eletti 12-il membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista, li hu log˙la organu fi ˙dan il-partit. Jien, g˙at-tielet sena konsekuttiva, tfajt in-nomina tieg˙i sabiex inservi lid-delegati talPartit Laburista fl-EΩekuttiv Nazzjonali g˙al darb’o˙ra. G˙amilt dan il-pass sforz illealtà u s-sens ta’ dmir li nag˙ti servizz lill-poplu Malti u G˙awdxi, partikolarment lillvotanti u aktar minn hekk liddelegati tal-PL. G˙amilt dan ilpass sabiex ng˙in kemm nifla˙ u nag˙ti sehmi biex dan il-partit ikompli ji©©edded u jag˙mel suççess fil-Gvern. Il-Partit Laburista li tant g˙amel ©id g˙all-poplu Malti u G˙awdxi kollu, il-Partit Laburista li g˙allimni l-prinçipji tal-©ustizzja soçjali, ir-rikonoxximent talminoranzi f’pajjiΩna u lim˙abba lejn pajjiΩi, ˙aqqu ferm li nag˙tih ftit lura g˙all©id li g˙amel lili l-ewwel wa˙da, billi noffri ftit minn ˙ini u l-ener©ija tieg˙i biex naraw li dan il-partit ikompli jissa˙˙a˙ u jimxi ’l quddiem. Minn din il-pa©na nixtieq nirringrazzja bil-quddiem lid-delegati g˙all-fiduçja tag˙hom. Inweg˙idhom b˙al dejjem li, ikun xi jkun ir-riΩultat, il-lealtà u l-˙idma tieg˙i lejn il-Partit Laburista tibqa’ g˙addejja blistess ˙e©©a u determinazzjoni.

12 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ OPINJONI

CHARLIE HEBDO U Ç-ÇENSURA F’PAJJIÛNA Adrian Dominic Ellul Membru FÛL

Ftit tal-©imghat ilu, ˙afna minna konna qed insegwu b’attenzjoni kbira dak li kien qed ji©ri fi Franza fejn Ωew© persuni armati attakkaw listamperija tal-©urnal satiriku Charlie Hebdo. Nistqarr li l©urnata tas-7 ta’ Jannar kienet ©urnata kerha g˙allistorja tal-Ewropa. B’reazzjoni g˙al dan lattakk mhux mistenni, ilkomunità internazzjonali ng˙aqdet ta˙t l-g˙ajta ta’ ‘Je Suis Charlie’ (Jiena Charlie). Dakinhar u fil-©ranet ta’ wara, kull wie˙ed u wa˙da minna xi ftit jew wisq identi-

fika ru˙u ma’ dan l-islogan; slogan li, apparti li ta ©ie˙ xieraq lill-vittmi ta’ dan lattakk, serva wkoll b˙ala g˙ajta ta’ poplu li xtaq jafferma ru˙u favur il-libertà talespressjoni. Ma ninsewx li lvittmi li taw ˙ajjithom dakinhar mietu waqt li kienu qed ja˙dmu u jippubblikaw materjal li g˙all-aggressuri kien jitqies b˙ala arti li toffendi r-reli©jon tag˙hom. Nixtieq ng˙id li l-iskop ta’ dan l-artiklu mhux wie˙ed ta’ denunzja kontra r-reli©jon IΩlamika. Dak li ©ara f’Pari©i kien frott Ωew© irgiel

b’fehmiet estremisti li attakkaw grupp ta’ nies çivili waqt li kienu qed jag˙mlu xog˙olhom li jiddevertu lillqarrejja tag˙hom bl-arti tattpin©ija. Laiq Ahmed Atif, President tal-Komunità Ahmadiyya f’pajjiΩna, jistqarr li fil-Kuran imkien ma tissemma l-blasfemija b˙ala att li g˙andu ji©i kkastigat millbniedem. G˙al dawn iΩ-Ωew© ir©iel, dak li kien qed jag˙mel il-©urnal satiriku Charlie Hebdo kien blasfemiku. G˙alkemm hawn Malta qatt ma kellna problemi ta’ dan

GVERN TA’ MALTA

SEJÓA GÓAL PROPOSTI DISINN, KOSTRUZZJONI U L-OPERAZZJONI TA’ IMPJANT GÓALL-IPPROÇESSAR TAL-ÓUT FIL-PIXKERIJA, IL-MARSA Il-Privatisation Unit, f’isem is-Segretarju Parlamentari g˙all-Agrikultura, Sajd u Drittijiet tal-Annimali, qieg˙da to˙ro© g˙all-pubbliku Sej˙a g˙al Proposti b’konnessjoni mal-konçessjoni g˙ad-disinn, kostruzzjoni u l-operazzjoni ta’ impjant g˙all-ipproçessar tal-˙ut fil-bini tal-Pixkerija, fil-Marsa. Il-Privatisation Unit qieg˙da ssejja˙ g˙al proposti minn persuni ta’ reputazzjoni tajba u/jew entitajiet bl-esperjenza u r-riΩorsi me˙tie©a biex iwettqu dan il-pro©ett. Fl-ewwel lok, il-partijiet interessati huma mistiedna li jikkomunikaw mal-Privatisation Unit fl-indirizz elettroniku muri hawn ta˙t sabiex jesprimu l-interess tag˙hom biex iwettqu dan il-pro©ett. Ladarba din il-komunikazzjoni inizzjali sse˙˙, il-Privatisation Unit se tibg˙at ittra ta’ proçess biex tistieden lill-partijiet interessati biex ji©bru d-dokument tas-Sej˙a g˙al Proposti. L-ittra ta’ proçess se tispjega l-proçedura li g˙andha ti©i segwita g˙all-©bir u s-sottomissjoni tad-dokument g˙as-Sej˙a g˙al Proposti. Data minn meta tista’ tin©abar is-Sej˙a g˙al Proposti: Data sa meta tista’ tin©abar is-Sej˙a g˙al Proposti: Data tal-g˙eluq g˙as-sottomissjoni tas-Sej˙a g˙al Proposti:

26 ta’ Jannar 2015 (12.00 CET) 16 ta’ Frar 2015 (12.00 CET) 23 ta’ Frar 2015 (12.00 CET)

Iç-Chairman Privatisation Unit Ministeru g˙all-Ekonomija, Investiment u Negozji Ûg˙ar, 4, Clock Tower, Level 1, Tignè Point, Tas-Sliema, TP01 Numru tat-telefown: (+356) 2220 9572 Indirizz elettroniku: privatisation.meib@gov.mt Sit elettroniku: privatisation.gov.mt

it-tip, artist xorta kellu j˙abbat wiççu ma’ çertu tip ta’ ripressjoni f’dak li g˙andu jesprimi. Artiklu 163 talKodiçi Kriminali ta’ pajjiΩna jg˙idlek li artist jew persuna o˙ra li tipprova tressaq messa©© li jista’ joffendi rreli©jon Kattolika Rumana, jista’ je˙el piena ta’ pri©unerija ta’ mhux aktar minn sitt xhur. Artiklu 164 jg˙id ukoll li persuna li b’xi mod tkaΩbar kwalunkwe reli©jon o˙ra tista’ tinsab ˙atja ta’ piena ta’ pri©unerija ta’ mhux aktar minn tliet xhur. L-artikli msemmija aktar qabel ilhom preΩenti filli©ijiet ta’ Malta sa mis-sena 1933. Fl-2012, diversi g˙aqdiet f’pajjiΩna, fosthom ilForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, ing˙aqdu flimkien ta˙t front wie˙ed imsemmi Front Kontra ç-Çensura. L-iskop ta’ dan il-Front kien li jag˙mel pressjoni fuq il-Parlament sabiex jemenda l-li©ijiet rigward iç-çensura, fosthom lartikli tal-li©i li semmejt hawn fuq. Il-weg˙da li kien ilu jikkampanja g˙aliha lForum Ûg˙azag˙ Laburisti flimkien ma’ dan il-Front saret realtà fil-manifest elettorali tal-Partit Laburista. Weg˙da partikolari talPartit Laburista g˙all-a˙˙ar elezzjoni ©enerali kienet dik li dawn il-li©ijiet ji©u riveduti g˙all-bΩonnijiet tal-lum. Flopinjoni tieg˙i, ma tag˙milx sens li jkollok li©ijiet b˙al dawn li jxekklu lill-artist milli jesprimi ru˙u kif suppost, flisfond ta’ xenarju fejn il-Belt Kapitali ta’ pajjiΩna ser tkun Belt Kapitali Ewropea talKultura fl-2018. Fl-2013, l-eks-Segretarju Parlamentari tal-Kultura, Josè Herrera kien semma li ma kienx jag˙mel sens li dawn il-li©ijiet jibqg˙u fis-se˙˙, min˙abba li dawn mhuma jag˙mlu xejn g˙ajr jaffettwaw il-livell artistiku ta’ pajjiΩna. L-iskop ta’ dan it-tibdil kien li jag˙ti d-dritt lil çertu artisti jesprimu ru˙hom fid-dinja moderna tal-lum. Politika liberali b˙al din ser tkun qed tag˙ti spazju lill-artisti biex ikunu jistg˙u itellg˙u xog˙lijiet ta’ kwalità ming˙ajr ix-xkiel ta’ çertu tabujiet soçjali. Wara dak li se˙˙ f’Pari©i, tim ta’ esperti legali ©ie kkummissjonat mill-Ministeru tal-Ìustizzja sabiex dawn illi©ijiet ji©u emendati g˙allbΩonnijiet tas-soçjetà tal-lum. Nemmen li dan kollu qed ise˙˙ fi Ωmien mill-iktar opportun fejn dan il-Gvern qed juri bil-fatti li l-g˙ajta g˙al-libertà tal-espressjoni ming˙ajr biza’ ta’ persekuzzjoni ta’ Charlie Hebdo ma kinitx biss slogan jew g˙ajta ta’ ©urnata, iΩda prinçipju baΩiku li dan il-Gvern bi˙siebu jibdlu f’realtà fixxhur li ©ejjin g˙all-©id tassoçjetà Maltija.

EDITORJAL kÓ

25|01|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌuRnALIsTI REkLAmI ImPAÌnAR u DIsInn

DITORJAL

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

BIX-XIBER Il-Malti jg˙id li kul˙add ikejjel b’xibru. Kien g˙alhekk li proprju ftit tal-jiem ilu lViçi Kap tal-Partit Nazzjonalista, Beppe Fenech Adami, talab lill-Awditur Ìenerali jinvestiga x-xiri taΩΩejt bil-hedging ta˙t amministrazzjoni Laburista. G˙amel din it-talba fil-Kumitat tal-Kontijiet tal-Parlament, meta suppost dan il-Kumitat gie ma˙tur biex jinvestiga lill-omm tal-iskandli kollha fix-xiri taΩ-Ωejt. Skandlu li ta’ kuljum tfaqqas xi ˙a©a dwaru jew ta’ kuljum xi ˙add jispiçça sospiΩ minn xog˙lu jew jittella’ l-Qorti. Meta Beppe Fenech Adami g˙amel din it-talba ˙aseb li ja˙sad lil kul˙add, inkluΩi lMinistri Owen Bonnici u Edward Zammit Lewis. Ìara bil-kuntrarju. Owen Bonnici blistil solitu tieg˙u u bl-akbar kalma qallu li ma kien hemm ebda o©©ezzjoni. Gvern Laburista ma g˙andu xejn minn xiex jibΩa’, g˙ax dak li g˙amel g˙amlu biex jiffranka minn flus il-poplu u mhux biex jag˙mel sinjuri lil xi erbg˙a min-nies! Il-hedging isir meta s-suq ta’ kommodità b˙alma hu Ω-Ωejt jindika li l-prezz tieg˙u x’aktarx ikompli jitla’, kif fil-fatt kien qieg˙ed ji©ri xhur ilu. Dan dejjem fih irriskju tieg˙u. Il-Ministru Konrad Mizzi qal li kif jag˙laq il-perjodu tal-kuntratt tal-hedging, il-prezz talfjuwil jibda jirrifletti l-prezzijiet tas-suq. IΩda l-Ministru Konrad Mizzi ma qalx il-verità kollha.

Ma qalx li, minkejja kollox, ilprezzijiet tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma ra˙su drastikament g˙ar-residenzi. Lanqas ma qal li f’Marzu li ©ej jor˙su wkoll dawk tan-negozju, bil-hedging u ming˙ajru! G˙alhekk Beppe Fenech Adami qieg˙ed ikejjel b’xibru. G˙andu ra©un jissuspetta li laffarijiet ma sarux sewwa, g˙ax sakemm hu u s˙abu kienu filGvern hekk kien jigri. B˙al meta s˙abu taw lilhom infushom Ωieda fl-onorarja minn wara dahar il-poplu. Veru li dakinhar ma g˙amel ebda talba lill-Awditur Ìenerali biex jinvestiga din il-pudina, iΩda l-Awditur xorta ma baqax lura milli jag˙tihom ˙asla papali. G˙ax Beppe Fenech Adami ˙aseb li dak li kien ji©ri flEnemalta fi Ωmienu qieg˙ed ji©ri issa. Li nesa hu l-fatt li filKumitat tax-Xiri taΩ-Ûejt hemm

il-Perit Michael Falzon, li issa rega’ lura lejn il-Partit Nazzjonalista b’qawwa aktar minn qabel, kif g˙andu dritt li jag˙mel. Possibbli li Beppe ma jid˙ollux f’mo˙˙u li b’din ilpersuna f’dan il-Kumitat ma jista’ qatt ji©ri dak li ©ara ta˙t amministrazzjoni Nazzjonalista. Issa anke fi s˙abu g˙andu suspett! Il-qasam tal-ener©ija qatt ma kien il-pilastru politiku talamministrazzjoni Nazzjonalista. Mhux biss g˙ax ma amministrawx il-qasam tajjeb, iΩda g˙ax iffla©ellawh bi traskura©ni g˙amja. Tant dan huwa minnu li kien hemm min qieg˙ed jisraqhom ˙ajjin ta˙t imne˙irhom u lanqas biss xammewh. Talinqas hekk jg˙idu, li ma kinux jafu x’qieg˙ed ji©ri! Tort ta’ din it-traskura©ni ˙afna kienu dawk li ©ew fl-g˙ali jew spiççaw bil-but imtaqqab, b’familji imdamdmin u nies fin-

negozju mbikkmin. G˙alhekk ma nistg˙ux ma nid˙kux meta naraw il-kampanja negattiva li qeg˙din jag˙mlu l-mexxejja Nazzjonalisti b’meter tad-dawl virtwali, biex ming˙alihom jallarmaw lin-nies g˙ax, skont huma, il-prezz tal-fjuwil ma ra˙asx. Dawn huma l-istess nies li sa ftit ilu ma kellhom ebda simpatija mal-poplu, tant li tibqa’ tidwi d-dikjarazzjoni tal-Prim Ministru ta’ dak iΩΩmien li kien ser jivvota bilqalb biex jog˙lew il-prezzijiet tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma. IΩda meter li ma jridux jaraw huwa dak reali u li jridu jnessu; dak li hemm fid-djar talfamilji. Meter tad-dawl u l-ilma, li qabel Marzu 2013 kien jag˙qad u jdur aktar minn pinnur tar-ri˙. Meter li llum, meta mara tad-dar t˙ares lejh, ma g˙adhiex tie˙u l-qatg˙a li kienet tie˙u meta kien hemm amministrazzjoni Nazzjonalista. F’Marzu li ©ej messhom imorru jaraw il-meter fil-˙wienet u nnegozji biex forsi jifhmu d-differenza bejn meter ta’ veru u dak virtwali, li qeg˙din ming˙alihom jikkonvinçu linnies bih. G˙ahekk nifhmu il-g˙ala Beppe kull fejn i˙ares jilma˙ ilkorruzzjoni u d-diΩonestà. G˙ax ta˙t il-Gvern tieg˙u b’dan ix-xiber kienu jkejlu, jew a˙jar, dan kien il-metru li kienu jimxu bih. Ìaladarba lkontroversja hija dwar id-dawl, nawgurawlhom li xi darba jarawh!

14 25|01|2015

kullhadd.com

BIL-BÛULIJA TQASSAM IL-ÌID

KOLLOX KUNDANNABBLI

Sur Editur,

Sur Editur, Meta persuna matura tkun trid tixtri xi ˙a©a dejjem tara li fil-but g˙andha l-ammont ta’ flus neçessarju g˙all-ispiΩa li tkun se tid˙ol g˙aliha. Anke jekk tkun se tixtri binnifs, Ωgur li tikkalkula li dd˙ul tag˙ha se jkopri g˙al dik l-ispiΩa, waqt li tibqa’ g˙addejja bil-˙ajja normali tag˙ha. Dak hu s-sens komun. Hekk ukoll l-Istat, il-Gvern, biex ikompli jo˙ro© jew iΩid il-benefiççji soçjali, irid jara kif u minn fejn se ji©bor ilflus fil-kaxxa tal-poplu. Jg˙idulek: “G˙ax il-Gvern jintaxxa liç-çittadin.” Imma jekk ma jkunx hemm taxxi kif jista’ jkun hemm sptarijiet, edukazzjoni, pensjonijiet u benefiççji o˙ra b’xejn! Darba kien hemm eksministru li qal: “Xejn mhu b’xejn.” Din hi verità, g˙ax

mix-xejn ma tista’ tqassam xejn. G˙alhekk jien ma nistax nifhem kif il-Kap talOppoΩizzjoni u issa d-dell ©did tal-Ener©ija qeg˙din ifettqu fuq il-petrol u d-diΩil (na˙seb huma qed jin˙bew wara dan il-paraventu). Kull gvern biex iqassam irid jintaxxa. L-importanti kif it-taxxi jitqassmu b’©ustizzja. It-taxxi huma d-d˙ul prinçipali ta’ kull gvern, Laburist jew Nazzjonalist, b˙alma l-paga hija l-˙obΩa tal-˙addiem. Insemmi wa˙da millweg˙diet elettorali tal-Gvern preΩenti – il-˙arsien tat-tfal b’xejn. Miljuni ma˙ru©a mittaxxi, però fl-istess ˙in dawn il-miljuni qeg˙din ikomplu jdawru r-rota tax-xog˙ol, waqt li l-Gvern qed ikompli jg˙in lill-©enituri bi grants g˙ax re©g˙u ˙ar©u ja˙dmu. Ma tridx tinsa li, b’dan it-tkattir tax-xog˙ol, l-istess Gvern ikun qed jibbenefika bi d˙ul

ta’ aktar bolla tas-sigurtà u taxxa tad-d˙ul, li bihom ikun jista’ jsostni l-pensjonijiet u ledukazzjoni. Biex mutur ja˙dem sew trid tillubrikah, niftakar mani©er fejn kont na˙dem dejjem jirrepeti l-fraΩi “Ωejt u ilma” lillmekkaniks, u hekk qed jag˙mel il-Gvern g˙aqli ta’ Joseph Muscat, idawwar ilmutur tal-ekonomija bit-tkattir tal-impjiegi biex minnha jibbenefikaw kemm l-istess Stat billi jitnaqqas id-defiçit, kif ukoll il-kumpaniji u l˙addiema. Nota tal-a˙˙ar. Óadt gost naqra fil-©urnali li sSegretarju Ìenerali tal-G.W.U. Tony Zarb ippropona lillMinistru Michael Farrugia li kull xog˙ol prekarju fil-privat g˙andu ji©i fl-istess linja b˙al tad-dipartimenti tal-Gvern. NAGÓTI U NIRÇIEVI, IL-ÓAMRUN

KÓ ITTRI

Kull xorta ta’ terroriΩmu u vjolenza huma kundannabbli. Tie˙u gost tara l-mexxejja ta’ tant pajjiΩi jimxu flimkien id f’id b i e x j u r u l - g ˙ a q d a tag˙h o m k o n t r a l - q t i l b l a sens t a ’ n i e s i n n o ç e n t i l i jkunu qed jag˙tu servizz liççittadini. Però, u hawn qed nikteb b’mod ©enerali, na˙seb li tterroriΩmu jinbet bl-imbix kontinwu, kemm bil-kitba kif ukoll bl-azzjonijiet, u dan dejjem f’isem id-demokrazija u t-tolleranza. Qed ng˙id hekk, g˙ax jekk wie˙ed jaf li çerti gruppi ta’ nies ma ji˙dux gost li tizzikahom, tniggiΩhom jew twaqqa’ g˙a Ω-Ω u f j e t t i s - s e n t i m e n t i tag˙hom, trid toqg˙od ferm attent kif tuΩa kliem, kitba, xandir , k a r i k a t u r i , e ç ç . fuqhom. Kultant trid toqg˙od b’seba’ mitt g˙ajn anke kif tiççajta ma’ persuna wa˙da, g˙ax ma tafx kif se tie˙u dik iç-çajta, a˙seb u ara meta qed tizzika grupp ta’ nies li huma ffissita fil-persona©©i reli©juΩi tag˙hom. Il-Ó a d d 1 1 t a ’ J a n n a r f i

Franza kien hemm bosta mexxejja li f’pajjiΩhom ittolleranza u d-demokrazija huma ma˙nuqa, imma g˙addeher tad-dinja kienu hemm fl-ewwel filliera, waqt li g˙al ftit sig˙at insew is-sarima imposta fuq nieshom, sarima mhux biss fil-kitba jew fixxandir, imma bl-impoΩizzjoni fuq popli s˙a˙ miç˙uda milli jg˙ixu bi dritt f’arthom ˙ajja trankwilla u bla biΩa’. F’soçjetà demokratika, g˙alkemm g˙andek id-dritt tal-libertà tal-espressjoni, m’g˙andek l-ebda dritt li twe©©a’ u tirredikola s-sentimenti tal-proxxmu tieg˙ek. CHARLIE L-MALTI, BL-EMAIL NOTA ED IT ORJALI : Tajjeb nispeçifikaw li din mhix ilfehma tal-gazzetta, iΩda g˙ax verament nemmnu fil-libertà tal-espressjoni, ippubblikajnieha xorta wa˙da. Din ilgazzetta temmen fil-verità, u l-verità ˙afna drabi twe©©a’. Jekk l-istampa ma tg˙idx ilv er ità bi ex ma t we© ©a’ li l ˙add, ma jkun baqa’ l-ebda skop g˙aliha.

METODI NATURALI Sur Editur,

Din il-©img˙a l-Papa qal li koppja miΩΩew©a m’g˙andhiex ta©ixxi b˙all-fniek, sempliçiment g˙ax ilknisja ma tippermettix li jintuΩaw kontraçettivi ‘artifiçjali’. Filwaqt li dan huwa messa©© poΩittiv, fl-opinjoni tieg˙i huwa ftit wisq, tard wisq. G˙alkemm il-metodi naturali jidher li ja˙dmu g˙al ˙afna koppji, dawn ma ja˙dmux g˙al kul˙add, u m’g˙andhom l-ebda çertezza li se ja˙dmu dejjem. Illum il-©urnata ˙add mhu qed jistenna lil entità mimlija nies li ˙alfu ç-çelibat biex ti©i tg˙idlu x’g˙andu jag˙mel biex jevita ttqala. Kontradizzjoni wkoll fil-fatt li lKnisja tibqa’ tinsisti kontra metodi artifiçjali g˙ax imorru kontra lpjan t’Alla g˙all-prokreazzjoni, u fl-istess waqt temmen f’metodi naturali li g˙andhom l-istess funzjoni. MARIA GRECH, BIRKIRKARA

ITTRI KÓ

25|01|2015 15

kullhadd.com

IL-PN B’DISPREZZ LEJN PARTIT MIMLI INTAMATI IL-KAÇÇATURI

Sur Editur, Mhux ta’ b’xejn kull meta jsir sonda©© dwar min hu l-a˙jar u l-iΩjed abbli, il-Prim Ministru Joseph Muscat i˙allih bla nifs lil Simon Busuttil. Damdima kull darba li jsiru dawn issonda©©i. Wara ©img˙a ta’ taqtig˙ il-qalb, ta’ stennija millkaççaturi Nazzjonalist, fl-a˙˙ar iddeçieda li se jivvota favur ilkaçça fir-rebbieg˙a. Deçizzjoni kontra qalbu, wara pressjoni qawwija li sar-

itlu minn dawk ta’ madwaru, kellu jiblag˙ha sa ta˙t griΩmejh. Ipprova jin˙abb minn kul˙add ming˙alih. G˙andu jkun g˙adu ma tg˙allimx li jew m’Alla jew inkella maxxitan. Ikolli ng˙id li beΩa’ li jispiçça mqalfat ’il barra millkariga b˙alma kien ©ralu sie˙bu Borg Olivier. Dam itella’ u jniΩΩel ©img˙a fuq affarijiet daqstant Ωg˙ar, kif ja˙sibha hu personali, a˙seb u ara fuq affarijiet kbar, b˙alma hu l-ftehim dwar l-

ener©ija maç-ÇiniΩi. Ûgur li mhux denju u lanqas jist˙oqqlu li xi darba jkun jokkupa l-kariga ta’ Prim Ministru ta’ Malta. Kollox jista’ jkun u jista’ ji©ri, imma diffiçilissimu ˙afna li dan isir. Ma jag˙milx wa˙da tajba, qassata wara l-o˙ra u wa˙da ikbar mill-o˙ra, u xorta ma jippruvax jitg˙allem minn Joseph Muscat ja˙asra.

Sur Editur, Jekk qatt kien hemm bΩonn ta’ prova li l-PN huwa mimli nies inkompetenti u intamati, issa Ωgur li dik il-prova ˙adnieha. Din il-©img˙a rajna lil Claudette Buttigieg titkaΩa bil-Gvern g˙ax, skont hi, anzjana kienet mietet fil-kuritur tal-Isptar Mater Dei, li mhux attrezzat biex joqog˙du fih il-pazjenti. Meta g˙amel din il-konferenza, il-PN mhux biss waqa’ g˙aç-çajt g˙ax ammetta dak li kien ilu snin jiç˙ad, çjoè li l-isptar kien attrezzat kif suppost, iΩda wkoll g˙ax ulied l-anzjana ˙ar©u jgiddbu lill-PN, u sostnew li biex ti©i salvata ommhom il-paramediçi kienu uΩaw l-apparat kollu neçessarju. INTAMATI A1, ÓAÛ-ÛEBBUÌ

KAÇÇATUR EKS-PN, IR-RABAT, GÓAWDEX

IL-KAMRA TAL-AVUKATI GÓAMJA U MUTA?

Sur Editur, Matul il-kampanja negattiva tal-PN kontra l-proposta talGvern Laburista rigward linvestiment permezz taç-çittadinanza, il-Kamra talAvukati kienet ˙ar©et stqarrija kontra dan l-investiment li

kienet iffirmata minn diversi avukati membri. G˙alkemm liskema ta’ investiment kienet purament ˙a©a politika u direttament assolutament ma kellhiex x’taqsam maxxog˙ol tal-avukati, il-Kamra tal-Avukati ma ˙asbithiex darbtejn biex to˙ro© stqarrija

pubblika tikkundanna l-politika tal-Gvern Laburista. Nhar l-10 ta’ Dicembru 2014 il-Kamra tal-Avukati ˙ar©et stqarrija fejn uriet it-t˙assib tag˙ha fuq proposta talGvern Laburista dwar kuntratti ta’ xog˙ol lil uffiçjali g˙olja tal-pulizija.

Fir-rapport li ˙ar©u t-tliet Im˙allfin Emeriti dwar il-kaΩ tas-sewwieq tal-eks-Ministru tal-Intern, b’referenza g˙al dak li qal kemm-il darba pubblikament il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil kitbu hekk, u nikkwota: “L-esponenti jixtiequ jirrilevaw illi kien hemm min g˙amel allegazzjoni li dan listess Bord huwa cover up . Fil-fehma tag˙na jing˙ad mill-ewwel illi nkunu qeg˙din nonqsu jekk ma nirrimarkawx li allegazzjoni malafamanti b˙al din, mag˙mula ferm qabel ma listess Bord iffinalizza l-kompitu mog˙ti lilu skont il-ligi, tikkostitwixxi pressjoni politika mhux xierqa u li ma tag˙mel ebda ©ie˙ lil min g˙amilha.” Ìustament kont nistenna li l-Kamra tal-Avukati minnufih to˙ro© stqarrija fejn tag˙ti lappo©© tag˙ha lit-tliet Im˙allfin Emeriti u li bl-akbar qawwa tikkundanna lil-Kap tal-PN Simon Busuttil g˙allattakk infami li g˙amel fuq listess Im˙allfin Emeriti. Kont nistenna li l-Kamra talAvukati tag˙ti çamata tajba lill-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil biex ma jΩeffinx politikament lit-tliet Im˙allfin; Biex jekk mhux kapaçi politikament li jirba˙ argument jew li jikkonvincçi lill-poplu li hu ghandu ragun, i˙alli lqasam tal-©ustizzja ’l bog˙od mill-politika parti©©jana. Barra minn hekk kont ukoll ©ustament qed nistenna li din

l-istqarrija tkun iffirmata minn dawk l-avukati kollha li kienu ffirmaw dik l-istqarrija li ˙ar©et l-istess Kamra talAvukati kontra l-investiment permezz taç-çidattinanza. IΩda f’dan il-kaΩ il-Kamra tal-Avukati baqg˙et g˙amja u muta. G˙amja g˙ax jidher li ma qratx dak li kitbu t-tliet Im˙allfin Emeriti – anzi, injorat g˙al kollox dak li ©ustament kitbu tant tajjeb ittliet Im˙allfin – u muta g˙ax ma ˙ar©itx stqarrija ta’ appo©© lill-istess Im˙allfin u tat kundanna lill-Kap tal-PN, avolja l-Im˙allfin Emeriti g˙al ˙afna snin ˙admu fl-istess qrati li ja˙dmu l-avukati membri tal-Kamra talAvukati. Min˙abba dawn il-fatti kelli nasal g˙all-konkluΩjoni li lKamra tal-Avukati g˙adha kif kienet fl-img˙oddi tag˙ti daqqa t’id lill-PN politikament, anke jekk indirettament. G˙andi Ωmien biΩΩejjed fejn, b˙al ˙afna o˙rajn, nasal façilment g˙al din il-konkluΩjoni, g˙ax fl-img˙oddi listess Kamra attakkat permezz ta’ stqarrijiet lill-Partit talÓaddiema, iΩda mill-banda lo˙ra baqg˙et b’˙alqa mag˙luq meta kellha dmir li tikkundanna lill-PN. Tg˙id g˙alhekk li l-PN kien mag˙ruf b˙ala l-partit talavukati? G˙ax il-Kamra talAvukati kienet wa˙da millforçini tal-PN? FEHMA LABURISTA, RAÓAL ÌDID

16 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

maDwar

1 mIrI ambIzzjuÛI

Il-President Amerikan Barack Obama nhar it-Tlieta li g˙adda g˙amel is-State of the Union Address, diskors annwali li fih iniedi l-qafas tal-politika domestika u internazzjonali g˙as-sena li tkun ©ejja. Fost il-punti ewlenin li qajjem kien hemm il-bΩonn ur©enti li l©id jitqassam b’mod aktar ©ust bejn il-klassijiet soçjali kollha, speçjalment issa li l-Istati Uniti tidher illi ˙ar©et mir-riçessjoni. G˙aldaqstant, huwa talab lill-Partit Repubblikan, illi b˙alissa g˙andu kontroll tal-Kungress u s-Senat, biex jikkoopera mieg˙u biex jil˙aq dan l-g˙an ambizzjuΩ. Madankollu, ir-Repubblikani kellhom reazzjoni negattiva g˙addiskors tal-President hekk kif u˙ud mill-proposti tieg˙u, speçjalment dik li jiΩdiedu t-taxxi fuq is-sinjuri biex ji©u ffinanzjati lpro©etti pubbliçi, imorru kontra l-valuri fundamentali tag˙hom. G˙aldaqstant, il-possibbiltà li Obama jil˙aq il-miri ambizzjuΩi tieg˙u huma baxxi fl-a˙˙ar sentejn li g˙ad fadallu fil-presidenza.

2 InvEstImEnt fIs-sIgurtÀ

3 QE gÓaÛ-Ûona Ewro

Il-Prim Ministru FrançiΩ Manuel Valls ˙abbar li l-Gvern ta’ pajjiΩu beda proçess biex jespandi s-servizzi ta’ sigurtà g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u. Dan qieg˙ed isir b’reazzjoni g˙all-attakki terroristiçi li se˙˙ew f’Pari©i ©imag˙tejn ilu u li ˙allew 17-il persuna innoçenti mejta, flimkien ma’ tliet militanti IΩlamisti. Skont il-pjan imressaq minn Valls, is-servizzi ta’ sigurtà l-©odda se jgawdu minn 2,680 rekluta ©dida li se joperaw f’setturi differenti, fosthom il-Forzi tal-Ordni, il-Ìustizzja u d-DifiΩa. Din lespansjoni se tkun konkluΩa sal-2018 u se tiswa lill-Gvern FrançiΩ madwar €425 miljun. Minkejja l-iskala ta’ dan l-investiment, il-Prim Ministru FrançiΩ sostna li l-ispiΩa mhijiex se tpo©©i fil-periklu r-riformi miftiehma mal-Kummissjoni Ewropea biex l-ekonomija ter©a’ titpo©©a fuq sisien sodi wara snin twal ta’ infiq pubbliku insostenibbli.

Mario Draghi, il-President tal-Bank Çentrali Ewropew, il-Óamis ˙abbar li f’Marzu li ©ej l-istess bank se jag˙ti bidu g˙al programm ta’ Quantitative Easing (QE). Permezz ta’ dan il-programm, il-BÇE se tistampa kwantità kbira ta’ flus illi bihom se tixtri €60 biljun fix-xahar f’bonds ma˙ru©in millIstati Membri tal-Unjoni Ewropea li jag˙mlu parti miΩ-Ûona Ewro. Dan il-programm mistenni li jibqa’ g˙addej sa Settembru tas-sena d-die˙la u se jkunu inkluΩi fih anke pajjiΩi li attwalment qeg˙din jirçievu l-bailouts. Id-deçiΩjoni tal-BÇE ttie˙det b’riΩultat tar-rata allarmanti ta’ deflazzjoni li laqtet liΩ-Ûona Ewro. Fl-a˙˙ar rapport tal-BÇE, din ir-rata kienet ta’ -0.2%, illi hija ferm iktar baxxa minn dik mixtieqa, ji©ifieri ta’ 2%.

ta’ barra kÓ

25|01|2015 17

kullhadd.com

id-dinJa

6 JoÓorÌu l-eWWel dettalJi

Iktar kmieni din il-©img˙a, il-Gvern IndoneΩjan ˙abbar li l-kawΩa tal-inçident tat-titjira QZ8501 tal-Air Asia kienet ir-rata eççessiva li biha l-ajruplan Ωied l-altitudni fil-minuti li ppreçedew il-waqa’ tieg˙u. Matul dawn l-a˙˙ar jiem, l-investigaturi kienu qeg˙din janalizzaw l-informazzjoni li ©abru mill-black boxes li nstabu wara t-tfittxijiet estensivi li saru fl-ib˙ra ta’ bejn l-IndoneΩja u Singapor. Lawtoritajiet g˙adhom ma sabux lill-vittmi kollha ta’ dan l-inçident. Madankollu, il-passi©©iera qeg˙din jitqiesu b˙ala mejta min˙abba l-entità tal-inçident. F’konferenza stampa li ta din il-©img˙a, il-Ministru g˙at-Trasport IndoneΩjan Ignasius Jonan spjega li, biex jevita l-maltemp qawwi li ˙akem iΩ-Ωona, l-ajruplan qabad rata ta’ tlug˙ li la˙qet il-11,100 pied fil-minuta. Din ir-rata estrema ta’ tlug˙ tidher li kienet wisq g˙all-magni tal-ajruplan illi ntfew u ˙allew lill-pilota bla kontroll.

5 attakk gÓal gÓarrieda

4 Waqfien mill-Ìlied F’laqg˙a li saret f’Berlin nhar l-Erbg˙a li g˙adda, il-Ministri g˙all-Affarijiet Barranin tar-Russja u l-Ukraina kkonfermaw iddeterminazzjoni tag˙hom li jirrispettaw ilfruntiera tal-konflitt çivili fl-Ukraina. Qbil simili kien sar fil-Belarus f’Settembru li g˙adda. Madankollu, dan ilftehim fuq il-karta ma nbidilx f’wie˙ed prattiku, hekk kif il-Gvern Ukrain u rribelli pro-Russi baqg˙u ji©©ieldu g˙at-territorju fix-xhur li segwew. G˙aldaqstant, fil-ftehim il-©did iΩ-Ωew© na˙at intrabtu illi jirtiraw it-truppi u l-armamenti tag˙hom minn madwar disg˙a mill-fruntiera talkonflitt. Dan huwa biss ftehim ta’ waqfien mill©lied temporanju bi preparazzjoni g˙allaqg˙a li se ssir fil-kapitali tal-Kazakistan, Astana, fejn il-partijiet ikkonçernati mistennijin illi jaslu g˙al qbil aktar permanenti.

Il-Houthis, grupp militanti Xita li jopera fil-Jemen, din il-©img˙a ˙a kontroll tar-residenza privata tal-President Abd-Rabbu Mansour Hadi. Dan l-attakk wasal wara diversi ©img˙at ta’ tensjoni bejn il-Houthis u l-Gvern hekk kif dan tal-a˙˙ar naqas milli jirrispetta t-termini ta’ ftehim ta’ paçi li sar f’Settembru li g˙adda fit-tmiem ta’ g˙axar snin ta’ konflitt. Permezz ta’ dan il-ftehim, Hadi kien ikkommetta ru˙u li jag˙ti lopportunità lill-minoranza Xita li jkollha sehem aktar attiv fittmexxija tal-pajjiΩ. Madankollu, meta s-sitwazzjoni politika kkalmat, il-president deher li se jmur lura fuq kelmtu u beda ja˙dem biex jistabbilixxi mill-©did l-influwenza personali tieg˙u. Dan il-pjan sfaxxa fix-xejn wara l-attakk ta’ din il-©img˙a. Minkejja li l-Houthis sostnew illi m’g˙andhom l-ebda intenzjoni li jwettqu kolp ta’ stat, il-President Hadi rriΩenja bi protesta lejn lazzjoni aggressiva tag˙hom.

18 25|01|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-lum NAFU RESQIN LEJN L-ASSURD 1533: Ir-Re Enriku VIII tal-Ingilterra jiΩΩewwe© bil-mo˙bi lit-tieni mara tieg˙u, Anna Bolena. Aktar tard, Bolena twelled lil EliΩabetta I. 1755: Ti©i stabbilita l-Università ta’ Moska, f’Jum Tatiana. 1802: Napuljun Bonaparte elett President tar-Repubblika Taljana (Cisalpine). 1840: Spedizzjoni navali Amerikana mmexxija minn Charles Wilkes hi l-ewwel li tag˙raf lill-Antartika b˙ala kontinent ©did. 1910: L-ewwel darba li t-tfal bdew bl-idea li j˙awlu s-si©ar f’Ìerusalemm. 1915: Alexander Graham Bell jinawgura sservizz tat-telefown b’mod transkontinentali. 1924: L-ewwel log˙ob tal-Olimpjadi taxxitwa jsiru fl-Alpi FrançiΩi. 1942: It-Tajlandja tiddikjara gwerra kontra l-Istati Unti, l-Ingilterra u forzi alleati tat-Tieni Gwerra Dinjija. 1947: Al Capone jmut bi pnewmonja u ka©un ukoll ta’ qalb g˙ajjiena, wara li ˙ajtu kollha beΩa’ li jinqatel b˙ala gangster. 1961: L-ewwel konferenza tal-a˙barijiet live, li xxandret mal-Amerika kollha permezz tat-televiΩjoni. Saret minn John Fitzgerald Kennedy.

L-awturi tal-kotba tal-iskejjel fl-Ingilterra g˙adu kemm intqalilhom biex ma jiktbux fuq iz-zalzett jew ilqaΩquΩ, min˙abba li jistg˙u joffendu l-morali ta’ ˙addie˙or. L-Oxford University Press, li hi l-pubblikatriçi ewlenija tal-kotba edukattivi, ipprojbixxiet li l-awturi jinkludu l-majjal fil-kitba tag˙hom, inkluΩi l-prodotti li jsiru minnu. Dan l-g˙ag˙a kollu, li apparentament sar biex titwarrab kull offiΩa li jistg˙u j˙ossu l-Lhud u lMusulmani, tqanqal fit-12 ta’ Jannar, waqt diskussjoni fuq il-libertà tal-kelma fuq Radju 4. Immedjatament, dan il-pass tqies b˙ala ‘politikament skorrett u bla sens’. Jim Naughtie, il-preΩentatur, li martu Eleanor Updale tinsab f’ta˙ditiet mal-Oxford University Press (OUP) fuq serje ta’ kotba edukattivi, qal: “Hawn g˙andi ittra li ntbag˙tet mill-OUP lill-awtur, li jinsab g˙addej b’kitba g˙at-tfal.” Fost l-o©©etti projbiti fil-kitba g˙all-Università ta’ Oxford hemm il-majjal u z-zalzett u kull ˙a©a o˙ra li hi prodotta mill-porku. Kien hemm min sostna li issa jekk xi pubblikatur rispettabbli jkun marbut ma’ istituzzjoni akkademika, se jkun im©ieg˙el ma jsemmix il-qΩieqeΩ min˙abba li xi nies jistg˙u ji©u offiΩi. Qalu li din hi çajta jew deçiΩjoni assurda. Khalid Mahmood, Membru Parlamentari Laburista IngliΩ u Musulman, qal: “Jien naqbel perfettament. Din hi ˙a©a assolutament bla sens. U meta n-nies jesi©u ΩΩejjed, id-diskussjoni kollha taqa’ fil-˙merijiet.” G˙alhekk, l-Università ta’ Oxford wie©bet li l-linji

gwida tag˙ha jsiru biex il-materjal edukattiv li to˙ro© ikun jista’ jintuΩa minn firxa aktar wiesg˙a ta’ nies. Kelliem g˙all-istess Università qal: “Óafna millmaterjal edukattiv li nippubblikaw fl-Ingilterra jinbieg˙ f’aktar minn 150 pajjiΩ, u g˙alhekk irridu nag˙tu kas tas-sensittivitajiet u d-differenzi kulturali li j˙addnu.” IΩda fid-diskussjoni radjofonika, dawn il-li©ijiet flistampar sfaw ridikulati g˙all-a˙˙ar, g˙ax intqal li hu tard wisq biex il-Lhud jew il-Musulmani joffendu rwie˙hom jekk jissemma razzett tal-annimali fi ktieb tat-tfal. Philip Davies, Membru Parlamentari ie˙or qal: “Kif jista’ qatt wie˙ed ikun offiΩ bil-kelma ‘qaΩquΩ’ jew ‘porku’?” Hu Ωied: “Fuq na˙a g˙andna l-politiçi u nies g˙oljin li jistqarru li jemmnu fil-libertà tal-kelma u fuq in-na˙a l-o˙ra, huma stess, g˙addejjin fuq nies li mhumiex kapaçi juΩaw u jiktbu kliem li minn mo˙˙hom ivvintaw, li qed jing˙ad li huwa offensiv, bla ma firrealtà hu.” Óafna huma tal-fehma li l-brigata favur il-korrezzjoni politika qed tie˙u kontroll tal-iskejjel IngliΩi. Huma talbu li s-Segretarju tal-Istat jaqbad lill-barri minn qrunu, u jwaqqaf dawn l-atte©©jamenti stupidi millaktar fis possibbli. Jodie Ginsberg, Kap EΩekuttiv tal-grupp Index on Censorship, li qed jag˙mel kampanja fuq din iddeçiΩjoni, qalet: “Hu diffiçli timma©ina ktieb bir-ritratti ta’ affarijiet li naraw kuljum – b˙al qΩieqeΩ – jew ilkelma nnifisha, u din tkun ipprojbita mill-kotba tattfal.”

ÓRUXIJA MA’ TFAL TAT-TOROQ FIL-FILIPPINI JINQAFLU FIL-GAÌEÌ GÓAÛ-ÛJARA TAL-PAPA

1964: Il-Beatles jiksbu l-ewwel post fil-klassifika Amerikana bil-kanzunetta I Want To Hold Your Hand. 1971: Charles Manson jintbag˙at il-˙abs flimkien mas-segwaçi tal-kult tieg˙u Susan Atkins, Leslie Van Houten u Patricia Krenwinkle, wara l-qtil tal-attriçi Sharon Tate u sitta min-nies o˙ra fl-1969. 1971: Kolp ta’ stat militari fl-Uganda ta˙t ilÌeneral Idi Amin Dada. 1974: Christian Barnard jittrapjanta l-ewwel qalb umana bla ma jne˙˙i l-qadima. 1994: Michael Jackson, akkuΩat li mmolesta tifel ta’ 13-il sena, jil˙aq ftehim mieg˙u barra l-Qorti u je˙les mill-akkuΩi çivili. 1998: Ir-Re©ina Omm tal-Ingilterra, fl-età ta’ 97 sena ssirilha operazzjoni b’emer©enza g˙al hip replacement. 1998: Il-Papa Ìwanni Pawlu II iΩur Kuba u jitlob g˙all-˙elsien tal-pri©unieri politiçi; jikkundanna wkoll il-politika Amerikana li tiΩola lil dak il-pajjiΩ.

Waqt li kul˙add sar espert fil-qasam tal-libertajiet u fiddrittijiet umani, g˙adna kif qrajna li g˙aΩ-Ωjara tal-Papa Fran©isku fil-Filippini l-awtoritajiet tal-pajjiΩ qabdu mijiet ta’ tfal subien u bniet, minn ˙ames snin ’il fuq, li soltu jitlajjaw fit-toroq tal-kapitali, u qafluhom f’ga©e© flimkien ma’ adulti kriminali. Din il-mossa ˙olqot furur mad-dinja kollha, l-aktar min˙abba li kulma sar kien biex il-belt fqira tkun tidher ftit a˙jar meta l-Papa jΩurha. Dawn it-tfal inqaflu f’çentri tad-detenzjoni ma˙mu©in, fejn, apparti li kellhom jorqdu fuq art tal-konkos, u˙ud minnhom sfaw imsawta jew abbuΩati minn pri©unieri adulti. Kienu rrappurtati wkoll kaΩi fejn xi tfal intrabtu ma’ arbli u ntelqu jbatu l-©u˙. Il-MailOnline rrappurtat li sabet tuΩΩani ta’ tfal tat-triq, maqfulin fl-ag˙ar kundizzjonijiet, qalb kriminali adulti f’Manila, fejn uffiçjal g˙oli ammetta li kien hemm tindifa s˙i˙a minn dawn it-tfal, minn pulizija u ˙addiema talgvern, biex jiΩguraw li l-Papa ma jarahomx. Huma kellhom iç-çans g˙all-aççess f’çentru tad-detenzjoni wara li akkumpanjaw lis-saçerdot Shay Cullen, ta’ 71 sena, nominat g˙all-Premju Nobel g˙all-Paçi, li hu nnifsu ˙eles tifel ta’ madwar seba’ snin u ˙adu mieg˙u fil-Fundazzjoni Preda, li hu çentru g˙all-kenn tat-tfal, mitt mil bog˙od, fil-Bajja Subic. Mak-Mak, li saqajh u ©ismu kienu infettati bl-iskabbja,

in©abar mill-awtoritajiet ©img˙at ilu u qatta’ l-Milied u lEwwel tas-Sena fil-ga©©a b’art tal-konkos, mo˙bi fisslums ta’ Manila. Hemm, it-tfal bla ˙tija t˙allew mag˙luqin, jawrinaw filbramel u jieklu mill-art dak li j˙alli ˙addie˙or. La ntbag˙tu skola u lanqas t˙allew ja˙lu l-ener©ija tag˙hom. Mhux hekk biss, talli w˙ud intqalilhom li jridu jg˙addu xi xhur qabel ma jer©g˙u jing˙ataw il-libertà. Mak-Mak, li g˙all-bidu kien beΩg˙an bil-libertà li ng˙ata, meta sab li kien se jkun im˙ares sew, l-ewwel mistoqsija tieg˙u kienet: “Hawnhekk hawn xi ©ugarelli?” Catherine Scerri, deputata direttriçi ta’ Bahay-Tuluyan, grupp tal-karità, qalet li ftit qabel iΩ-Ωjara tal-Papa kien hemm Ωieda notevoli fin-numru ta’ tfal ‘salvati’ mittoroq mill-uffiçjali tal-pajjiΩ. Is-Sa Scerri, Awstraljana li ilha g˙al dawn l-a˙˙ar 11-il sena ta˙dem biex ittejjeb il˙ajja tat-tfal tat-toroq f’Manila, qalet li dan l-‘arrest’ tattfal b’dan il-mod kundannabbli sar kull darba li se˙˙et xi ©rajja internazzjonali fil-pajjiΩ. L-a˙˙ar li ©ara l-istess qbid tat-tfal kien f’April tas-sena l-o˙ra meta saret Ωjara mill-President Amerikan Barak Obama. It-tfal, l-ewwel jinqabdu, u wara li min iΩur il-pajjiΩ jitlaq, jing˙ataw illibertà, bl-iskuΩa li kienu me˙lusa min˙abba Ω-Ωjara ta’ dak li jkun.

JITWIELDU B’QALB WAÓDA 1999: Sitt membri tal-Kumitat Olimpiku Internazzjonali jistennew li jitkeççew wara inkjesta fuq skandlu li jirrigwarda l-korruzzjoni. 2011: Tibda r-Rivoluzzjoni E©izzjana flE©ittu, b’dimostrazzjonijiet fit-toroq, rallies , atti ta’ diΩubbidjenza çivili, irvellijiet, strajkijiet u ©lied vjolenti fil-Kajr, Lixandra u f’bosta bliet o˙ra E©izzjani. 2013: 50 ru˙ jinqatlu u 90 jisfaw feruti fi rvell f’˙abs f’Barquisimeto, fil-Venezwela.

Tewmin Palestinjani li twieldu mwa˙˙lin, b’qalb wa˙da u organi o˙ra vitali wkoll, re©g˙u ntbag˙tu pajjiΩhom wara li tobba IΩraeljani kienu perswaΩi li ma setg˙ux jisseparawhom minn xulxin. L-omm, Basma Breiwesh, marret fl-Isptar talUniversità ta’ Hadassah f’Ìerusalemm, tlett ijiem wara li welldet liΩ-Ωew© uliedha bniet. Basma Breiwesh, ta’ 34 sena, qalet li kienet taf li kien se jkollha tewmin imwa˙˙lin, sa mill-ewwel tliet xhur tat-tqala iΩda, b˙ala Musulmana devota, irrifjutat tabortixxi. “Jien mara reli©juΩa u ma nistax noqtol lil uliedi b’ide-

jja stess,” kienet irrappurtata li qalet. “Ninsab fer˙ana li wellidthom. Issa, f’idejn Alla jΩommhomx ˙ajjin jew le.” Hi Ωiedet li fl-IΩrael kienet ittrattata sew, iΩda qatg˙etha li tirritorna d-dar biex tkun viçin tal-erbat itfal l-o˙ra tag˙ha. Hu mag˙ruf li, bejn wie˙ed u ie˙or, twelid minn kull 200,000 ta’ tewmin fid-dinja jirriΩulta fi trabi mwa˙˙lin. Dan hu rappurtat miç-Çentru Mediku tal-Università ta’ Maryland. Óafna minn dawn it-tfal jitwieldu mejta u madwar tliet kwarti tat-tewmin imwa˙˙lin ikunu bniet u mwa˙˙lin minn sidirhom u jaqsmu l-istess organi.

KUN AF KÓ

25|01|2015 19

kullhadd.com

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

X’TIFHEM META TISMA’ L-KELMA BLACKBOX Din il-kelma tinstema’ l-aktar meta ji©©arraf xi ajruplan, ta˙bat xi tren jew jie˙u n-nar xi vapur. Kif jindika l-isem, ilblackbox (il-kaxxa s-sewda) huwa apparat elettroniku li jiffaçilita l-investigazzjoni f’kaΩ ta’ xi diΩgrazzja. Dan l-apparat jissejja˙ FDR, li tfisser flight data recorder, u mieg˙u jkun hemm inkorporat is-CVR li tfisser cockpit voice recorder. Skont ir-re©oli internazzjonali, l-FDR u s-CVR iridu jkunu installati fuq kull ajruplan kummerçjali jew vapur tal-passi©©ieri. Tag˙rif Il-kaxxa s-sewda fil-fatt tkun ta’ kulur ˙amrani ta’ lewn illarin©a, naturalment biex f’kaΩ ta’ ti©rif il-kaxxa tidher ming˙ajr problemi. L-istruttura ta’ dan apparat tkun mag˙mula minn qafas talazzar rinforzat li kapaçi jirreΩisti daqqa ta’ 3,400 g. (33 km/s²; veloçità ta’ 310 mili fissieg˙a). Ikollha wkoll qoxra fuq barra ( cover ) li tifla˙ s˙ana ta’ iktar minn 1,000°C (1,830°F ). F’kaΩ li ssir xi diΩgrazzja, l-apparat jibg˙at sinjal elettroniku (ping) fuq il-frekwenza 37.5 kHz, sew jekk lapparat ikun fl-art jew ta˙t lilma. Dawn is-sinjali jistg˙u jinqabdu bir-radju sa 4 mili bog˙od. Il-batterija interna tal-apparat isservi sa 30 ©urnata. Il-kaxxa tirre©istra l˙in u l-©urnata, l-g˙oli u lveloçità tal-ajruplan, ilpressjoni taΩ-Ωejt ta’ kull

Dehra ta’ blackbox magna, temperaturi u parametri o˙ra neçessarji mifruxin mal-ajruplan. Il-kaxxa tirre©istra wkoll id-diskors kollu li jsir fil-kabina talpilota. Ìeneralment il-kaxxa tkun f’post lejn id-denb tal-ajruplan, fejn l-inqas issir ˙sara f’kaΩ ta’ inçident. L-ewwel disinji Ma tistax tg˙id min kien lewwel bniedem li ©ietu din lidea. Però, g˙alija, il-pijunieri kienu Ω-Ωew© FrançiΩi, Francois Hussenot u Paul Beaudeoin. Fl-1939 kienu

wa˙˙lu speçi ta’ kamera tarritratti f’kabina ta’ ajruplan u ˙adu sekwenza ta’ ritratti talarlo©©i li jimmarkaw l-g˙oli u l-veloçità tal-ajruplan, waqt titjira f’Marignane fi Franza. Nistg˙u ng˙idu li, g˙al dak iΩΩmien, din l-idea kienet suççess, tant li ˙afna kumpaniji tal-ajruplani bdew juΩaw dan l-apparat. Fil-bidu, din l-invenzjoni bdiet tissejja˙ ‘HB recorder ’. Fl- 1947 tlaqqmet ‘Hussenograph’. Ilkumpanija bdiet ukoll tissupplixxi dan l-apparat fuq il-ferroviji u in©enji kbar o˙ra li g˙adhom jintuΩaw sal-lum. Meta t-teknolo©ija fl-elettroni-

ka kompliet tikber, ilblackbox kompliet tiΩviluppa. Fit-Tieni Gwerra Dinjija, Ωew© Inglizi, Len Hurrison u Vic Husband, ivvintaw sistema kif l-informazzjoni talkaxxa tkun iktar protetta f’kaΩ ta’ kraxx ta’ ajruplan. Minflok il-kamera tar-ritratti ivvintaw speçi ta’ rukkell Ωg˙ir li fuqu tkun imkebba folja rqieqa tarram. Ma din il-folja jkun hemm numru ta’ labar (styli) li jimmarkaw kull sinjal li jirçievu individwalment. Meta r-rukkell idur, dawn il-labar jigirfu r-ram u jo˙olqu sistema ta’ sinjali. Meta dawn is-sinjali ji©u analizzati jissarrfu

f’informazzjoni. Din l-invenzjoni g˙adha tintuΩa sal-lum, bid-differenza li l-informazzjoni mill-kontroll tal-ajruplan sal-kaxxa titwassal bis-sinjal tar-radju. Óafna inginiera f’dan il-qasam komplew u tejbu din l-invenzjoni. Fosthom insibu dik FinlandiΩa bl-isem Mata Hari u l-mudell IngliΩ Red Egg. Fl-1960 iddinja bdiet taqleb kollox di©itali. Spiççat l-era taΩΩigarella (tape recording). Linformazzjoni bdiet ti©i rrekordjata ming˙ajr ebda mekkaniΩmu, b’iktar memorja, b’inqas konsum ta’ ener©ija u inqas spazju. Fl-istorja tal-invenzjonijiet insibu li çertu professur flinginerija mekkanika, lAmerikan James J. ‘Crash’ Ryan li kien l-ewwel bniedem li ivvinta l-flight recorder kif nafuha llum. Mieg˙u nsibu Amerikan ie˙or, Edmund A. Boniface, li ivvinta il-cockpit sound recorder. Jista’ jsir iktar studju Wara l-kraxx tal-ajruplan Malasjan Flight 370, fit-12 ta’ Marzu 2014, qamu ˙afna mistoqsijiet jekk g˙andhiex tinbidel is-sistema tal-informazzjoni mill- blackbox . Wa˙da minnhom kienet li l-batterija tal- blackbox g˙andha tkun ikbar biex minflok isservi 30 ©urnata, isservi 90 ©urnata. It-tieni g˙andu jkun hemm live streaming data bejn l-ajruplan u t-torri tal-kontroll il-˙in kollu.

Tinstab il-kaxxa s-sewda tal-Air Asia QZ8501 li kien ikkraxxja fit-28 ta’ Diçembru 2014

20 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ PeRsonAÌÌ

IL-KURAÌÌ TA’ APRIL

KITBA TA’ MARY CHETCUTI

L-ewwel persuna transgender fir-Renju Unit kienet Roberta Elizabeth Marshall Cowell li twieldet b˙ala Robert fl-1918 u mietet fl-2011. Robert kien iben il-Ìeneral Ma©©ur Sir Ernest Marshall Cowell. Serva fit-Tieni Gwerra Dinija b˙ala pilota fuq ajruplani tal-©lied. Waqa’ pri©unier tal-gwerra ta˙t il-ÌermaniΩi u fi tmiem il-gwerra ntbag˙at lura d-dar fi stat ta’ dipressjoni qawwija. Iddivorzja minn ma’ martu u ntefa’ g˙all-kura ta˙t terapija Freudjana li wrietu l-vera orjentazzjoni sesswali tieg˙u. Sa fla˙˙ar ˙a d-deçiΩjoni li jopera ru˙u u minn hemm ’il quddiem sar Roberta Elizabeth. Óa©a wa˙da qatt ma warrbet mill-˙ajja preçedenti tag˙ha Roberta – il-passjoni li kellha g˙all-karozzi sportivi u t-tlielaq tal-karozzi. Sakemm tatha sa˙˙itha baqg˙et iΩΩomm kollezzjoni ta’ karozzi tal-©iri u ttellaq bihom. G˙adda mill-infern tad-dinja IΩda r-rakkont tieg˙i tal-lum mhuwiex fuq il-˙ajja tal-ewwel persuna transgender iΩda tattieni persuna transgender firRenju Unit, April Ashley, li g˙andha storja drammatika ˙afna iktar minn ta’ Roberta. April twieldet b˙ala tifel fid29 ta’ April 1935 f’Liverpool, blisem ta’ George Jamieson. Ilpassatempi ta’ missier George, ba˙ri fil-Qawwa Navali Brittanika tul it-Tieni Gwerra Dinija, kienu s-sokor u lprokreazzjoni li, ipprattikati flimkien, irriΩultaw f’familja numeruΩa, fqira u qajla g˙andha x’tiekol. G˙aldaqstant, George trabba b˙ala tifel fra©li b’nuqqas ta’ nutrimenti. Ta’ 14il sena salpa b˙ala ba˙ri fuq bastiment tal-merkanzija. FiΩΩmien li g˙amel fuq il-ba˙ar, George g˙adda mill-infern taddinja. Ta’ 15-il sena beda jiΩviluppalu sider b˙al tan-nisa u l-parti ©enitali maskili tieg˙u baqg˙et ma Ωviluppatx b˙al ta’ Ωg˙aΩag˙ tamparu. Din innatura effemminata u wiçç grazzjuΩ kienu ta˙lita diΩastruΩa g˙as-sigurtà tieg˙u fuq bastiment mimli r©iel. Fil-fatt, George Jamieson ©ie stuprat minn ba˙ri ie˙or li kien jaqsam kabina mieg˙u. Mhux talli hekk, talli l-˙tija waqg˙et kollha fuqu, u b’konsegwenza ta’ hekk ipprova jne˙˙i ˙ajtu b’idejh, tkeçça minn ba˙ri u ntbag˙at g˙all-kura fi sptar mentali. Meta ˙are© mill-isptar niΩel ja˙dem Londra fejn kien imidd idejh g˙al kull tip ta’ xog˙ol fi kçejjen ta’ stabbilimenti tal-ikel. Ta’ min isemmi hawn li, f’dan iΩ-Ωmien bikri, George kien jaqsam post fejn joqg˙od ma’ John Prescott, illum eksMinistru u Membru Parlamentari mal-Partit Laburista IngliΩ. Dik il-˙abta, Prescott kien eksba˙ri b˙alu. George sab ˙abib ©enwin f’John Prescott u prova ta’ dan tidher aktar tard f’din l-istorja. Aktar ’il quddiem, George beda’ jilbes ta’ mara. Din il-˙a©a ma kinitx tinΩel tajjeb malLondiniΩi tas-snin ˙amsin, u fuq parir ta’ ˙abib ie˙or mar jg˙ix

Pari©i, belt aktar liberali, fejn beda jsejja˙ lilu nnifsu April E u ng˙aqad mal-grupp teatrali taliktar drag queen famuΩa ta’ dak iΩ-Ωmien, Coccinelle, fl-istabbiliment tad-divertiment rinomat Le Carrousel. Finalment George jsir Ashley Meta g˙alqet 25 sena, April kienet faddlet biΩΩejjed flus biex tmur Casablanca filMarokk, fejn kien jg˙ix u ja˙dem it-Tabib Georges Burou, li kien qed jakkwista fama internazzjonali b˙ala kirurgu jag˙mel operazzjonijiet sperimentali ta’ bdil tas-sessi. April g˙addiet minn sofferenzi kbar wara operazzjoni ta’ seba’ sig˙at u damet sentejn sabiex fieqet kompletament. B˙ala mara, April iddeçidiet li taqbad karriera fl-immudellar. Irritornat lejn l-Ingilterra u kisbet suççess immedjat bil-figura eleganti u lwiçç sabi˙ tag˙ha. Saret ilmudella favorita ta’ fotografi talmoda famuΩi u ta’ rivisti talmoda b˙al Vogue . Ing˙atat sa˙ansitra partijiet Ωg˙ar fi produzzjonijiet ta’ Hollywood b˙all-film Road to Hong Kong ma’ Bob Hope u Bing Crosby. Meta l-gazzetta IngliΩa Sunday People kixfet l-identità transgender tag˙ha, April ©iet umiljata pubblikament u l-karriera tag˙ha fl-immudellar u fil-films spiççat ˙esrem. Però, dak li seta’ deher b˙ala skandlu g˙al xi w˙ud, ©ibed l-attrazzjoni ta’ ˙addie˙or u fl-1963 in-nobbli Arthur Corbett sar jaf lil April u ΩΩewwi©ha. IΩ-Ωwie© tag˙hom dam seba’ snin u spiçça annullat fl-1970 fuq l-argument, mi©jub minn Corbett stess, illi peress li April twieldet ra©el, iΩΩwie© tag˙hom ma kienx validu. Arthur Corbett ressaq petizzjoni biex isa˙˙a˙ l-argument tieg˙u anke jekk hu kien jaf l-istorja tag˙ha kollha minn qabel iΩ-Ωwie©. L-annullament ta’ Corbett u Ashley kien lewwel wie˙ed tan-natura tieg˙u fir-Renju Unit u serva ta’ preçedent g˙al kaΩi o˙ra simili sakemm ©iet fis-se˙˙ il-Gender Recognition Act fl-2005. B’dankollu, il-popolarità ta’ April baqg˙et tikber bil-kuljum u kienet tintalab tag˙ti intervisti fuq l-istil impekkabbli ta’ lbiesha, ta’ xag˙arha, x’dieta ssegwi, eçç. Kienet ukoll koproprjetarja ta’ ristoranti fil-qalba ta’ Londra. Fl-1975, April sofriet attakk tal-qalb qawwi u min˙abba f’hekk kellha tirtira mill-˙ajja pubblika u marret toqg˙od g˙all-kwiet fir-ra˙al ta’ Hay-on-Wye, f’Wales, fejn g˙exet g˙al 11-il sena s˙a˙ mal-kelba tag˙ha, Flora. Tul dan il-perjodu, Duncan Fallowell talabha tg˙inu biex jikteb il-bijografija tag˙ha blisem ta’ April Ashley’s Odyssey. Fil-ktieb tag˙ha, April g˙amlet rivelazzjonijiet interessanti ˙afna, fosthom li l-˙abiba antika tag˙ha, Amanda Lear, hija fil-fatt transgender b˙alha, li ori©inarjament kien jisimha Alain Tapp u ˙admu flimkien f’Le Carrousel fejn Lear kienet tuΩa l-isem ta’ Peki d’Oslo. Meta sa˙˙itha ©iet g˙an-normal u re©a’ kellha wkoll ftit flus f’idejha, April ivvja©©at lejn

Franza, Spanja u finalment lIstati Uniti tal-Amerika fejn g˙al darb’o˙ra sabet l-im˙abba – fl1980 waqt çerimonja sempliçi fuq il-bastiment irtirat RMS Queen Mary, f’Long Beach, Kalifornja, April iΩΩew©et littieni ra©el tag˙ha, Jeffrey West, liema Ωwie© irnexxa. Rikonoxxuta b˙ala mara billi©i Fl-2005, il-Parlament IngliΩ g˙adda l-li©i tal-Gender Recognition Act 2004. Bis-sa˙˙a ta’ din il-li©i April fl-a˙˙ar kienet rikonoxxuta b˙ala mara u n˙ar©ilha çertifikat ©did tattwelid u domumenti ta’ identità ©odda. Il-˙abib antik tag˙ha, John Prescott, li issa kien jokkupa l-poΩizzjoni ta’ Deputat Prim Ministru, g˙enha ˙afna sakemm g˙addiet mill-proçeduri kollha me˙tie©a. Fl-2006, April semmiet dan kollu fl-awtobijografija ©dida tag˙ha The First Lady. Fl-2012, April ©iet ippremjata u appuntata Membru tal-Ordni tal-Imperu Brittaniku, l-MBE, unur li r-Re©ina EliΩabetta II tag˙ti kull sena f’g˙eluq sninha. April intg˙aΩlet biex ti©i ppremjata fuq l-g˙ajnuna kbira li tag˙ti lil persuni transgender. F’kummenti li tat lill-medja rigward dan il-premju, April ikkummentat hekk: “G˙alija, kont qed nag˙mel xi ˙a©a normali g˙all-a˙˙ar. Qatt ma’ ˙sibt li kont qed nag˙mel affarijiet speçjali, g˙alhekk bqajt skantata li ng˙atajt dan l-unur.” Fil-fatt, April ilha iktar minn ˙amsin sena tikteb u tirrispondi ittri ta’ persuni li jitolbuha g˙ajnuna u pariri dwar problemi fuq identità tal-©eneru, omosesswalità, u sa˙ansitra ming˙and nisa fi kriΩi taΩ-Ωwie©. Bag˙tet eluf ta’ risposti. Illum, April Ashley tg˙ix ˙ajja kwieta f’appartament Ωg˙ir f’Fulham fil-punent ta’ Londra. G˙andha tmenin sena, m’g˙andhiex ©id materjali kbir, anzi tg˙ix f’çirkustanzi umli ˙afna, imma dejjem lesta b’kelma ta’ kura©© g˙al min je˙tie©ha.

April Ashley f’Ωg˙oΩitha, meta kul˙add kien jafha b˙ala ©uvni bl-isem ta’ George Jamieson

April fis-snin sittin, meta l-pubbliku sar jaf li kienet trans

April illum il-©urnata

PERSONALITÀ KÓ

25|01|2015 21

kullhadd.com

IRNEXXIELHA TONQOS AKTAR MINN 20 KILO FI TMIEN XHUR RAMONA PORTELLI tintervista lil CYNTHIA SAMMUT

www.ramonaportelli.com

Ftit xhur ilu sirt naf persuna ©dida permezz ta’ ˙bieb o˙ra li g˙andi jiena. Kelma ©©ib o˙ra u f’kemm ili ng˙idlek sirt naf xi fatti interessanti dwarha. Qed nirreferi g˙al Cynthia Sammut. Fil-fatt, skoprejt li xi xhur ilu kellha ferm aktar piΩ. T˙ares lejha llum lanqas biss timma©ina li xhur ilu kellha figura differenti minn dik li akkwistat illum. Assumejt li g˙andha ˙afna x’tirrakonta u b’hekk irnexxieli nikkonvinçiha g˙al intervista fuq din il-pa©na sabiex tkun ta’ ispirazzjoni g˙al ˙addie˙or. Cynthia toqg˙od Óal G˙axaq u g˙andha tnejn u g˙oxrin sena. Meta jkollha l-˙in liberu t˙obb tipprattika xi tip ta’ eΩerçizzju fiΩiku b˙al mixi fit-tul, u jogging. B˙ala passatempi mhux li g˙andha daqstant ˙in g˙alihom, iΩda t˙obb tesperimenta fil-kçina.

ramonaportelli@hotmail.com

Mitluba tiddeskrivi lilha nnifisha, Cynthia sostniet li hija tfajla attiva, allegruΩa u sempliçi. Persuna li t˙obb tg˙in u tipprova tifhem lil dak li jkun. “B˙ala persuna jiena determinata ˙afna, u li jkolli f’mo˙˙i nipprova nwettqu kemm jista’ jkun malajr, iΩda b’mod perfett.” Fi Frar 2014, Cynthia kienet tiΩen 83 kilo. Bdiet id-dieta, u sa Lulju 2014 kienet tiΩen 67 kilo. Illum hija tiΩen 60 kilo. Staqsejtha kif iddeçidiet li tibda d-dieta ˙abta u sabta, u jekk hux kuntenta birriΩultati li kisbet. “Kont ili ninnota li qed niΩdied fil-piΩ, imma ma indunajtx li kont tlajt fil-piΩ daqstant malajr. Bdejt in˙ossni moralment ˙aΩin, g˙ax kont naf li kelli sitwazzjoni quddiemi li ridt ni©©ildilha. Fi Frar kont qieg˙da f’ shopping mall barra minn xtutna u, taf int kemm in-nisa j˙obbu jilbsu u jesperimentaw, u jien wa˙da minnhom. Bdejt nid˙ol fi ˙wienet u nipprova xi ˙wejje© li bdew jog˙©buni u ma bdewx ji©uni. Bdejt in˙ossni frustrata g˙all-a˙˙ar. Dak il-˙in g˙amilt weg˙da

mieg˙i nnifsi li meta ninΩel lura Malta nibda ddieta,” bdiet tirrakonali l-bidu tal-avventura tag˙ha. Ridt inkun naf x’tip ta’ dieta kienet issegwi, u jekk g˙adhiex issegwi l-istess dieta llum. “Id-dieta li kont qed nsegwi tibbaΩa l-iktar billi tiekol kull sag˙tejn u Ωew© litri ilma kuljum. B’hekk i©©ieg˙el il-metaboliΩmu jg˙a©©el iktar. Kont nibda biç-çereali kull filg˙odu, xi frotta wara sag˙tejn, g˙all-ikla ta’ nofsinhar kont nag˙mel xi salad jew wrap, frotta o˙ra sag˙tejn wara l-ikla ta’ nofsinhar, jogurt, u ikla filg˙axija. Fil-preΩent m’g˙adnix insegwiha daqshekk din id-dieta, niekol meta jaqbadni l-aptit. Matul il-©urnata nipprova niekol healthy u g˙allikla ta’ filg˙axija niekol kull tip ta’ ikel, imma dejjem porzjon moderat. Apparti minn hekk, kont nag˙mel sieg˙a eΩerçizzju kuljum.” L-ikel kien Ωvog g˙aliha Domanda o˙ra li g˙amiltilha kienet dwar kif kienet t˙ares lejn l-ikel qabel u kif qed t˙ares lejh illum il©urnata. Stqarret li l-ikel qabel kienet tarah b˙ala Ωvog u b˙ala pjaçir fl-istess ˙in. “Kont nie˙u gost nibqa’ niekol sakemm t˙oss dik is-sensazzjoni li tkun infqajt ˙afna. Illum il-©urnata dik is-sensazzjoni m’g˙adhiex tog˙©obni, niekol b’qies moderat u n˙ossni ˙afna a˙jar milli kif kont in˙ossni qabel ma bdejt id-dieta.” Ma’ Cynthia ddiskutejt dwar jekk kienx diffiçli jew façli li tonqos mill-piz u li toqg˙od lura minn çertu ikel. Stqarret mieg˙i li l-bidu dejjem diffiçli, iΩda meta bdiet id-dieta u g˙addew l-ewwel ftit ©img˙at bdiet t˙ossha ˙afna a˙jar, aktar ˙afifa u ma kinitx qed tkun daqshekk g˙ajjiena. “Dawn laffarijiet kollha kenu g˙amluni mimlija kura©© li nkompliha.” Kienet tibΩa’ tintiΩen Qabel ma bdiet id-dieta, Cynthia ma kinitx tintiΩen g˙ax kienet tag˙mel id-dwejjaq. Kienet pjuttost tibΩa’ tintiΩen, tant li l-istess biΩa’ wasslitha li ma tintiΩinx u, skont hi, kien l-ikbar Ωball li g˙amlet g˙ax ma kinitx taf kemm qed iΩΩid fil-piz b’mod mg˙a©©el. “Fil-mera ma kontx narani li Ωidt fil-piz daqshekk, ritratti ma kontx nie˙u g˙ax kont niddejjaq, allura ma kontx naf kif qed nidher eΩatt. Qabel ma bdejt id-dieta, l-ewwel u l-a˙˙ar darba li ntiΩint kien xi ©imag˙tejn qabel ma sifirt u sibtni qieg˙da 83 kilo. Óadt qatg˙a u g˙edt mhux ser nibda d-dieta issa la daqt ser insiefer. Ovvjament, la sifirt kelli nie˙u r-ritratti u hemmhekk sirt konxja kif veru kont nidher.” Ta’ min jg˙id, li meta Cynthia niΩlet g˙al çertu piz sodisfaçenti, t˙ajret tibda timmudella. Fil-fatt, spiss tag˙mel photoshoots b’diversi temi. “Il-modelling u l-photoshoots huma Ωew© affarijiet li veru jolqtuni. Infatti, b˙ala rigal lili nnifsi talli nΩilt dan il-piΩ f’temp qasir, mort kors tal-modelling fejn tg˙allimt tipi differenti ta’ catwalks u g˙amilt ˙ames tipi ta’ photoshoots,” spjegatli kuntenta Cynthia. B’wiççha minn quddiem, Cynthia sostniet mieg˙i li qatt ma qatg˙et qalbha, anzi emmnet fiha nnifisha li hi kapaçi tnaqqas dawk il-kili kollha u rnexxielha. G˙al dawk li forsi waslu f’estrem li jaqtg˙u qalbhom li xi darba jista’ jer©a’ jkollhom figura tajba, Cynthia kellha messa©© g˙alihom. “Ng˙idilhom biex ma jaqtg˙ux qalbhom, iebsa g˙all-bidu, imma tidra maΩ-Ωmien. L-iktar ˙a©a importanti hija li ΩΩomm f’mo˙˙ok dejjem li ser tnaqqas il-piΩ, u jekk ma jkollokx determinazzjoni

ma jirnexxilekx tkompli dieta. Assumejt li biex illum iΩΩomm l-istess figura, qed tag˙mel xi tip ta’ sagrifiççji, u kkonfermatli li sabiex iΩΩomm l-istess figura baΩikament qed tiekol ikel li kienet tiekol fid-dieta matul il-©urnata, filwaqt li filg˙axija tiekol minn kollox, imma porzjon moderat. Mag˙ha ddiskutejt ukoll ir-reazzjoni tan-nies ta’ madwarha, meta indunaw li naqset dawk il-kili kollha f’daqqa. “In-nies indunaw li nqast ˙afna, speçjalment dawk li tkun ilek ma tarahom, jaraw id-differenza iktar milli minn persuna li tarak kuljum. Jg˙addulek kummenti sbie˙, li moralment isa˙˙uk biex inti tkompli temmen fik innifsek.” Fl-a˙˙ar tal-intervista stedint lil Cynthia tg˙addi kura©© lill-qarrejja tal- KullÓadd . “Il-parir tieg˙i g˙all-qarrejja hu li importanti jieklu bil-qies, healthy u jag˙mlu xi tip ta’ eΩerçizzju fiΩiku; b’hekk iΩΩomm ©ismek attiv u ma ta˙sdux bil-piΩ Ωejjed.”

22 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ KULTURA

KTIEB ‘ÌDID’ TA’ FRANS SAMMUT

ÌRAJJET IT-TAGÓLIM F’MALTA

G˙adu kif ˙are© il-ktieb Ìrajjet it-Tag˙lim f'Malta, l-ewwel volum li Frans Sammut (19452011) kitbu fl-2004 imma ma la˙aqx ippubblikah matul ˙ajtu. Issalva b’xorti minn fuq il- hard disk ta’ kompjuter antik li kellha l-˙sara bissogru li l-ktieb jintilef. It-tieni volum baqa’ ma nstabx, jew inkella qatt ma nkiteb. Il-pedament filosofiku Il-ktieb hu msejjes fuq ˙sieb Michel Foucault (1926-1984), il-˙assieb FrançiΩ li g˙allem dwar tiswir l-Istat Modern. Dal-proçess kien preokkupazzjoni ewlenija ta’ Frans Sammut, kif jo˙ro© mid-diskors (Joyce-jan) ta’ Savonarola f’Paceville (1991) u mill-˙sibiet imxerrdin f’Il-Ħolma Maltija (1995). U filwaqt li Bonaparti f’Malta (1997) iddedikah lill˙abib tieg˙u Giampaolo Proietti (1943-2003), direttur tat-Teatru Sferisterio ta’ Maçerata, l-Italja, l-edizzjoni FrançiΩa, Bonaparte à Malte (2008), iddedikaha lit-tifkira tal-kittieb Sqalli Leonardo Sciascia (1921-1989) li sa˙aq li l-Modernità lil Sqallija qabΩitha. Darba xi ˙add b’sens ta’ umoriΩmu dubjuΩ, fuq çertu blogg qabbel Il-Ga©©a (1971) ma’ Kafka – konferma li sa˙ansitra l-g˙edewwa politiçi ta’ Sammut ma setg˙ux ma jarawx fih il-Modernità. Meta Dr Owen Bonnici, ilMinistru tal-Kultura, lil Sammut sejja˙lu l-“Awtur modern nazzjonali,” laqat ilmusmar fuq rasu. Il-˙assieba FrançiΩi Il-‘bijopolitika’ hi idea ewlenija ta’ Foucault. Tfisser, fost ˙wejje© o˙ra, li l-Istat Modern jg˙allem liç-çittadini ˙alli jsiru burokrati tajbin, u jamminis-

trawlu seteg˙tu, u ˙alli jsiru suldati tajbin, u j˙addmulu larmi sofistikati. Però, dan hu Stat li jinqeda biç-çittadin. Nis©et Ìrajjet itTag˙lim hi dwar il-bini talIstat modern imma wkoll soçjal-demokratiku. Fost l-og˙la esponenti tal˙sibijiet li fuqhom inbena lIstat Modern hemm Voltaire u Montesquieu, li kitbu fis-seklu tmintax, proprju meta g˙ex u kiteb Mikiel Anton Vassalli. Çar allura g˙aliex Vassalli g˙andu rwol çentrali fi Ìrajjet it-Tag˙lim. Fuq dal-pedament hu mibni Ìrajjet it-Tag˙lim f’Malta , g˙ad li jimxi tul Ωew© binarji. Il-Malti L-ewwel binarju hu l-Malti b˙ala l-og˙la espressjoni talidentità nazzjonali. Frans Sammut jag˙mel mill©enerazzjoni taΩ-Ωmien meta n˙oloq l-Istat Malti, li messu n˙oloq seklu qabel, is-seklu dsatax, meta l-Istat ried isir lespressjoni politika tan-nazzjon. U kif ting˙araf nazzjon minn o˙ra jekk mhux blilsien? L-armonizzazzjoni legali-kummerçjali fl-Istati Ewropej ta’ dak iΩ-Ωmien imxiet id f’id mal-armonizzazzjoni lingwistika. F’Malta, billi a˙na Ωg˙ar u maqtug˙in bil-ba˙ar mill-©nus l-o˙rajn, din l-armonizzazzjoni hi e˙fef. Minkejja l-eΩistenza ta’ seba’ djaletti, xorta l-Maltin jitkellmu b’ilsien wie˙ed – li iΩda qieg˙ed hemm mhux frott ta’ pro©ett politiku imma min˙abba çirkostanzi ©eografiçi. Il-pro©ett g˙al Stat Modern (Stat-Nazzjon, BorgiΩ), kellu, fil-fehma ta’ Sammut u o˙rajn, jg˙addi mill-proçess li l-Malti jsir l-espressjoni tal-identità nazzjonali. Dak hu binarju minnhom, il-

binarju tal-Malti b˙ala l-prerekwiΩit biex jin˙oloq Stat Malti Modern. (Dwar il-˙tie©a ta’ Stat-BorgiΩ g˙all-kawΩa tal˙addiema, wie˙ed isib teΩi brillanti fil-ktieb ta’ Mario Vella, Reflections in a Canvas Bag.) FiΩ-Ωmien li qed nitkellmu dwaru, il-Malti ma kienx ilsien it-tag˙lim, imma lsien il-baxx u l-fqir. L-Istat Malti Modern kellu jkun ukoll demokratiku, u biex dan ise˙˙, ma kellux jinqeda bil-Malti biss b˙ala lg˙odda ideolo©ika g˙all-eΩistenza tieg˙u b˙ala Stat, imma wkoll jippermetti lil kull çittadin jie˙u sehem fih. Lanqas ma kellu jkun hemm l-isfruttament ta’ klassi soçjali minn o˙ra min˙abba li l-klassi t’isfel ma tafx l-ilsien uΩat missetg˙anin. L-edukazzjoni g˙odda

b˙ala

It-tieni binarju hu l-edukazzjoni b˙ala g˙odda. B˙al filkaΩ tal-Malti, dan il-binarju trid t˙ares lejh minn Ωew© angoli. Mill-angolu tal-Istat, ledukazzjoni hi g˙odda ta’ kif jissa˙˙a˙lu l-apparat tieg˙u. Is-servizz çivili u l-forzati armati jiddependu minn kemm huma struwiti l-membri tag˙hom. Suldati injuranti m’g˙andhomx ˙ila juΩaw ilkanuni; skrivani analfabeti m’g˙andhomx ˙ila jΩommu listatistika u ji©bru t-taxxi. Ukoll jekk t˙ares lejha b’mod usa’: ˙addiema industrijali bla skola m’g˙andhomx ˙ila j˙addmu l-makkinarju li ˙a post il-min©el u l-mo˙riet. Jekk l-industrija ma tkunx taf ta˙dem, ma tistax tipproduçi l-armi, titma’ u tlibbes lis-suldati u lill-burokrati, tesporta u dda˙˙al il-©id fil-pajjiΩ li mbag˙ad jintaxxah l-Istat ˙alli jinvesti aktar fil-burokrati u s-

suldati, u fl-infrastruttura li tippermetti aktar industrija u allura aktar ©id u taxxi, u allura aktar setg˙a, g˙all-Istat, u nibqg˙u sejrin. L-edukazzjoni g˙alhekk hi lis˙a˙ g˙odda li g˙andu l-Istat biex ikattar seteg˙tu. Mill-angolu tal-individwu, ledukazzjoni hi g˙odda li tippermettilu jitla’ l-iskaluni tassoçjetà. Jekk mo˙˙u jkun jag˙tih, jista’ jil˙aq fl-oqsma tal-Istat u tal-industrija, li ma jibqg˙ux aktar merfug˙in g˙as-sinjur. L-edukazzjoni b˙ala lotta Din, allura, hija lotta bejn dawk li di©à qeg˙din fil-g˙oli u dawk li jridu jitilg˙u ˙dejhom – il-˙sieb li jsostni lil Ìrajjet it-Tag˙lim f’Malta. Il-Malti, jirra©una Sammut, ma ng˙atax importanza biex dawk t’isfel jibqg˙u jiçça˙˙du mill-opportunitajiet li jitilg˙u ’l fuq. Il-pjan ta’ Vassalli kien ta’ taqbida ma’ din il-mentalità. Ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa kienet weg˙det il-libertà u l-ugwaljanza, mal-fraternità. L-ugwaljanza riedet li kul˙add ikun liberu jitg˙allem ˙alli kul˙add jaqsam b˙all-a˙wa. U biex ilpoplu Malti jitg˙allem, kellu jitg˙allem bil-Malti. IΩda l-pjan ta’ Vassalli falla. Id-destin kien akbar. Vassalli emmen li Malta setg˙et issir b˙ar-Repubblika ta’ Ragusa (il-lum Dubrovnik) u allura te˙tie© il-Malti b˙ala g˙odda ta’ identità b˙ala Nazzjon. L-IngliΩi konservattivi Wara s-sentejn imqallbin talFrançiΩi, Malta waqg˙et f’idejn l-IngliΩi, li g˙alihom Malta kienet arma tal-gwerra. G˙abet l-idea tal-Malti b˙ala g˙odda g˙all-bini ta’ Stat Malti, u minflok fe©©ew il-

Protestanti li riedu juΩaw lillMalti ˙alli jxerrdu twemminhom fil-pajjiΩi tal-Mediterran li ma kinux Insara. F’daΩ-Ωmien, tkun mara li tag˙ti sfog g˙all-˙e©©a li lpoplu jitg˙allem: is-Sinjura Kummissarja Sarah Austin. IlMaltin jinnamraw minnha, u hi tag˙mel ©id kbir mag˙hom. Mhux g˙ax hi mmexxija millideali g˙oljin li nebb˙u lil Vassalli, imma g˙ax tit˙assarhom u t˙obbhom. L-ideali ta’ Vassalli jibqg˙u ˙ajjin fis-segwaçi tieg˙u Panzavecchia, direttur taledukazzjoni... Is-seng˙a tar-rumanz Filwaqt li hu ktieb storikofilosofiku, Ìrajjet it-Tag˙lim f’Malta miktub bis-seng˙a tarrumanz. L-antieroj tieg˙u hu l-poplu Malti, u l-ilsien tieg˙u u, b’estensjoni, l-Istat tieg˙u li (dak iΩ-Ωmien) g˙adu jrid jitwieled. Ja˙dem g˙alihom hemm Vassalli, li imma hu persona©© tra©iku g˙ax destin is˙a˙ minnu fl-a˙˙ar ikissru. T˙enn g˙alihom hemm isSinjura Austin, li mmexxija mill-emozzjonijiet tal-im˙abba u tal-˙asra trid tg˙inhom, u ddestin jid˙qilha. Il-poplu Malti, iΩda, fadallu biex jintrifed. Panzavecchia, is-segwaçi ta’ Vassalli, jixtieq ikompli fejn ˙alla l-img˙allem tieg˙u, imma hu wkoll jsib destin kontra. U l-ktieb jag˙laq ˙esrem... It-tieni volum Min jaf kif kien se jitkompla ttieni volum? Jekk kienx se jkun hemm il-mument taliΩvolta, meta xi ˙add jifdi lillpoplu Malti mill-qag˙da tieg˙u, jew jekk l-analiΩi kinitx tkun li l-poplu Malti baqa’ miexi tul it-triq li dejjem mexa fiha?

KULTURA KÓ

25|01|2015 23

kullhadd.com

83 SENA MILL-QANPIENA L-KBIRA TA’ BIRKIRKARA – HELENA

KITBA TA’ ALAN SALIBA

Fil-passat il-qniepen tal-knejjes kellhom sinifikat ferm iΩjed importanti mil-lum. Is-sinjali li jo˙or©u mill-qniepen kollha jfissru xi ˙a©a. InkluΩ l-arlo©© li jindika l-˙in, it-tokki ta’ qabel ilquddies, it-tokki qabel ir-ruΩarju, trapassjoni, libra, mota ferri˙ija u ˙afna daqq ie˙or li jo˙ro© mill-knejjes sbie˙ tag˙na. Tempju b˙alma hija lKolle©©ata BaΩilika ta’ Birkirkara, iddedikat lil Santa Liena, bix-xieraq li jkun imΩejjen b’qanpiena kbira. Infatti, din hija l-ikbar qanpiena tal-knejjes fil-GΩejjer Maltin, ftit iΩg˙ar minn dik li nsibu fid-da˙la talPort il-Kbir. Din il-qanpiena, li ing˙atat l-isem ta’ ‘Helena’ hija wkoll wa˙da mill-ikbar qniepen fid-dinja li tindaqq b’mod regolari f’kull funjzoni li ti©i ççelebrata fil-knisja. Il-KarkariΩi minn dejjem xtaqu qanpiena kbira Il-poplu KarkariΩ minn dejjem ˙ass il-˙tie©a li jkollu qanpiena kbira fil-kolle©©ata tant g˙aΩiΩa g˙alih, sabiex tkun tista’ tidwi mar-ra˙al kollu, li fl-img˙oddi kien ferm ikbar milli huwa llum. Infatti, il-qanpiena l-kbira l-antika, bl-isem ta’ Marija u mag˙rufa b˙ala ‘l-antika’, dedikata g˙all-parroçça l-antika ta’ Birkirkara, g˙andha 202 sena, in˙admet fil-funderija Maltija ta’ Trigance u saret flimkien ma’ dik li nsibu fl-istess kampnar. Dawn it-tnejn jinsabu fil-kampnar tax-xellug tal-baΩilika. Il-kampnar tallemin, li fih 5 qniepen, huwa kemxejn ikbar minn ©ewwa biex ikun jista’ jospita qanpiena kbira. In˙admu Ωew© qniepen kbar qabel din li nsibu llum, li nqasmu wara ftit Ωmien. Dawn re©g˙u iddewbu biex saru qniepen o˙ra f’xi knejjes f’Malta stess.

Ritratt popolari ˙afna li juri l-qanpiena l-kbira waqt it-tberik fuq iz-zuntier tal-kolle©©ata, f’çerimonja prepositali, ftit mumenti qabel ittellg˙et fil-kampnar Meta tniΩΩlet it-tieni qanpiena kbira, kienet daqqa ta’ ˙arta kbira g˙all-KarkariΩi. Minn hemm raw li jkollhom qanpiena kbira o˙ra li tin˙adem filfunderija Barigozzi f’Milan, lItalja. Din ˙adet madwar sena biex in˙admet. Il-prezz ta’ din il-qanpiena kien ta’ 1,300 lira ta’ dak iΩ-Ωmien u ˙adu biss 10 xhur biex in©abru dawn il-flus, minn kumitat li twaqqaf apposta. Il-forma tal-bronΩ saret fl-24 ta’ Settembru 1931 u ©iet intunata mill-kompoΩitur ta’ fama kbira, Carlo Diacono, fuq nota ‘FA maggiore’. Il-wasla tal-qanpiena Kien it-12 ta’ Jannar meta folol kbar ta’ nies minn madwar ilpajjiΩ kollu niΩlu fl-in˙awi talPort il-Kbir biex jag˙tu mer˙ba xierqa lil din il-qanpiena. Kien g˙all-˙abta tal-10am li l-vapur li kienet fuqu, M.V. Garibaldi, deher ife©© fil-bokka tal-Port ilKbir. Wara ammont konsiderevoli ta’ ˙in kaxxa kbira talinjam, li fiha kien hemm il-qan-

piena, dehret fil-pruwa talvapur fost g˙ag˙a kbira minn dawk mi©bura. Din tniΩΩlet fuq barkun u ©iet imressqa bil-mod lejn il-moll, fejn hemm infet˙et il-kaxxa. Il-prepostu talkolle©©ata Elenjana, ta Ωew© daqqiet b’martell biex jara li din waslet f’kundizzjoni tajba u tindaqq. Minn hemm ©iet mg˙obbija fuq karru mi©bud minn Ωew© bg˙ula u bdiet ittriq tag˙ha lejn Birkirkara. Filg˙axija din fe©©et fit-tarf ta’ Triq Psaila fejn t˙alliet hemm biex ikun jista’ jsir korteo çerimonjali. Kien fis-17 ta’ Jannar li l-qanpiena ttie˙det lejn il-pjazza talkolle©©ata, fost tapit ta’ nies li n©emg˙u mat-toroq kollha ta’ Birkirkara biex isegwu dan lavveniment storiku f’atmosfera ta’ festa kbira. IΩ-Ωew© baned ta’ Birkirkara, Duke of Coughnnat’s Own u Sant’Elena allegraw il-folla b’daqq ta’ marçi brijuΩi, waqt li l-G˙aqda tanNar Sant’Elena ˙adet ˙sieb li jin˙araq xi log˙ob tan-nar g˙all-okkaΩjoni.

Kienu n-nies stess li ©ibdu lkarru li fuqu kienet qed tin©arr il-qanpiena. Kul˙add ta sehmu ftit ftit. Min˙abba l-folla enormi ta’ nies, ir-rotta twalet ftit sabiex il-qanpiena tg˙addi minn toroq usa’ peress li l-organizzaturi beΩg˙u li jista’ jin˙oloq periklu meta tg˙addi minn çertu toroq dojoq bin-nies. Huwa ma˙sub li l-qanpiena g˙addiet fir-rotta minn Triq Psaila, g˙al fejn ilknisja ta’ Sant’Antnin, lejn ilpjazza ewlenija, g˙al Pjazza San Fran©isk u Triq Santa Liena sakemm waslet fuq iz-zuntier tal-kolle©©ata. Planki kbar ©ew impo©©ijin fuq it-tara© taz-zuntier sabiex ti©i ffurmata rampa u tag˙milha iΩjed façli li tittella’ lqanpiena fuq iz-zuntier. Il-qanpiena tpo©©iet fuq struttura tal©ebel, ma˙duma apposta g˙al dan l-g˙an, b’©ebel mi©bur miΩ-Ωona mag˙rufa b˙ala ‘TalBalal’, limiti tal-G˙arg˙ur. Tittella’ l-qanpiena Minn hemm kienu bosta n-nies li ©ew jaraw din il-qanpiena, li

kienet l-ikbar f’Malta g˙al dak iΩ-Ωmien. Ìiet ikkonsagrata mill-Isqof Mauro Caruana OSB fit-22 ta’ Jannar u ttellg˙et nhar l-24 ta’ Jannar 1932. Sabiex din il-qanpiena ttellg˙et, ©ie mibni mradd li ddawwar minn bosta r©iel ta’ sa˙˙a kbira, b’numru ta’ çimi li ©ew marbuta mal-koppla talkolle©©ata, b’diversi tarjoli biex itaffu mill-piΩ. Ìiet ukoll imçarrta biçça mill-bokka talkampnar sabiex tkun tista’ tidda˙˙al façilment il-qanpiena f’postha. Kollox koordinat minn Filippo Sammut, mag˙ruf b˙ala Lippu l-Lupu, u ˙adet biss 55 minuta (mis-1.20pm sas-2.15pm) sabiex ittellg˙et minn fuq iz-zuntier sal-kampnar. Indaqqet l-ewwel darba propju b˙al-lum 25 ta’ Jannar 1932, jum il-konverΩjoni ta’ San Pawl. ÌuΩi Carabott, li wiΩen ilqanpiena permezz ta’ miΩien tal-molla, sab li din tinΩen 100 qantar u 9 rtal, filwaqt li l-ilsien jiΩen 5 iqnatar. Il-qanpiena hija twila 10 piedi u 3 pulzieri u xxoffa tag˙ha fiha dijametru ta’ 8 piedi. Helena hija mΩejna b’bosta disinni u anke skrizzjonijiet li jfakkru dan l-avveniment storiku. Insibu ukoll erba’ xbihat fuq din il-qanpiena: xbiha ta’ Sant’Elena, patruna talkolle©©ata u ta’ Birkirkara u propju g˙alhekk ing˙atat lisem ta’ Helena; xbiha ta’ Santa Marija, li g˙aliha kienet iddedikata l-parroçça l-antika ta’ Birkirkara; xbiha ta’ San ÌuΩepp, patrun tal-knisja universali; u xbiha ta’ San Pawl, patrun tal-GΩejjer Maltin. Din il-qanpiena hija g˙al qalb il-KarkariΩi kollha, tant li bosta jkunu qed jistennew it-tokk tag˙ha fl-ewwel Óadd wara t18 ta’ Awwissu, fit-tmienja ta’ filg˙odu, meta ti©i ççelebrata il-festa ta’ Santa Liena.

Óaddiema tal-funderija Barigozzi biswit il-qanpiena Helena, eΩatt kif tlestiet

Ir©iel idawru l-imradd biex tittella’ l-qanpiena. Tidher ukoll parti mill-folla kbira ta’ nies

Il-qanpiena l-kbira toqrob lejn il-kampnar fejn ser titpo©©a

Dehra tal-kampnar tal-lemin tal-Kolle©©ata fejn jidhru l-˙ames qniepen

24 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ KULTURA

IX-XITAN KUNJOMU MALTI Sta©un Teatru Malti, bil-kollaborazzjoni tat-Teatru Manoel, se jtella’ Ix-Xitan Kunjomu Malti, produzzjoni ©dida u ori©inali mid-direttur u kittieb Mario Philip Azzopardi. Azzopardi kellu Ωew© xog˙lijiet preçedenti: Sulari Fuq Strada Sretta u Xbihat ta’ xi W˙ud li Huma Kattoliçi . Qabel dawn ix-xog˙lijiet, ilkumpanija kienet ikkummissjonat u pproduçiet seba’ xog˙lijiet o˙ra ori©inali u kontemporanji bil-Malti. It-teatru ta’ Azzopardi jo˙loq in-niçça tieg˙u billi jΩewwaq lumoriΩmu, il-fantasija, is-satira u kummentarju soçjali li jniggeΩ, ispirat minn dak li huwa jsejja˙ b˙ala “l-esperjenza Maltija”. It-temi li jag˙Ωel huma innovattivi u kontroversjali. Ix-Xitan Kunjomu Malti jittratta t-tema ta’ possessjoni mix-xitan. Din it-tielet produzzjoni ta’ Azzopardi probabbilment hija l-iktar wa˙da kontroversjali u l-udjenza se tittie˙ed f’territorji ©odda. L-istorja hija dwar tifla Ωg˙ira

SkoççiΩa, ippossessata mixxitan u tg˙ajjat kliem g˙oxxen bil-Malti. Hija tin©ieb Malta biex l-eΩorçisti jsibu l-konnessjoni u hemm fejn u meta jinfet˙u l-bibien tal-infern g˙ax-xitan innifsu biex iΩur ludjenza g˙al ta˙dita wiçç imb wiçç. Hekk kif l-udjenza tkun drat is-satira bla raΩan u kummiedja sfrenata, l-istorja tinbidel fi tra©edja vjolenti ta’ qsim ilqalb. Roderick Vassallo, John Suda, Marvic Cordina, Jamie Cardona u Shelby Aquilina – li kollha ˙admu fil-produzzjoni ta’ Azzopardi Il-Kappillan Ta’ Malta – jing˙aqdu ma’ Paul Portelli, Mikhail Basmadjian u Polly March f’din l-esperjenza teatrali li tqanqal u tisfida lil dak li jkun. Ix-Xitan Kunjomu Malti se tittella’ fil-31 ta’ Jannar, l-1, is-6, is-7, it-8 u d-9 ta’ Frar fit-8pm fit-Tearu Manoel, il-Belt Valletta. Il-biljetti jinkisbu millbox office tat-Teatru Manoel, fuq il-linja tat-telefown 2124 6389 jew bl-internet.

PROGRAMM TAL-FESTA LITURÌIKA TNEDIJA TAL-FESTIVAL L-GÓANJA TAL-POPLU 2015 TA’ SAN ÌILJAN OSPITALIER 2015 ta’ Lapsi. Il-purçissjoni ti©i akkumpanjata millBanda Spinola. Wara ssir quddiesa fil-knisja ta’ Lapsi g˙all-istess tfal mill-Viçi Kappillan, ir-Rev. Paul Mizzi. Din il-festa hija mtellg˙a mill-Iskola Primarja b’kollaborazzjoni mal-parroçça ta' San Ìiljan u l-G˙aqda Dilettanti Knisja ta’ Lapsi. It-Tlieta 27 ta’ Jannar 2015 – jum il-festa litur©ika ta’ San Ìiljan

Is-Soçjetà MuΩikali Spinola A.D. 1987 ta’ San Ìiljan ting˙aqad mal-poplu kollu ÌiljaniΩ biex tfakkar il-festa litur©ika ta’ San Ìiljan b’g˙add ta’ attivitajiet: It-Tnejn 26 ta’ Jannar 2015 – lejlet il-festa litur©ika ta’ San Ìiljan Fid-8.40am: purçissjoni g˙at-tfal tal-Iskola Primarja bil-vara ta’ San Ìiljan mill-Iskola Primarja ta’ San Ìiljan g˙al Triq Lapsi sal-knisja

Fis-18.30: quddiesa solenni ta’ jum il-festa filknisja parrokkjali ta’ San Giljan Ospitalier bissehem tal-kor tal-parroçça ta’ San Giljan. Jikkonçelebra l-quddiesa u jinse© il-pani©ierku, f’©ie˙ il-patrun tar-ra˙al li jgib ismu, ilKappillan tal-parroçça, ir-Rev. Claude Portelli. Wara l-quddiesa titkanta l-antifona Beate Juliane 1847 ta’ Dr Paolo Nani, issir çelebrazzjoni Ewkaristika u fl-a˙˙ar jitkanta l- Innu Popolari lil San Ìiljan Ospitalier tal-Mro. Angelo Pullicino. Fis-19.30: març mill-Banda Spinola li jibda mill-knisja parrokkjali ta’ San Ìiljan g˙al Triq Lapsi, Triq Sant’An©lu, Triq il-Karmnu, Triq ilKbira. F’Misra˙ il-Qalb ta’ Ìesu jitqieg˙ed bukkett fjuri quddiem il-monument ta’ San Ìiljan. Il-març jissokta mill-istess Misra˙ g˙al Triq San Ìor©, Triq Luigi Apap sal-kaΩin. Wara jsir gathering tal-festa fil-Big G’s Bar, fi Triq Ross. G˙alhekk in˙e©©u lill-ÌiljaniΩi kollha, u anke dawk id-dilettanti, sabiex jipparteçipaw bi ˙©arhom f’dawn l-attivitajiet. G˙al iktar informazzjoni rigward dawn l-attivitajiet tista’ ççempel fuq 9904 4123 jew tibga˙at email lil spinolabandclub@gmail.com

WIRJA OÓRA MINN ARTISTI ÛGÓAÛAGÓ A Junction hija esibizzjoni li ser tittella’ filMit˙na tax-Xarolla, iΩ-Ûurrieq, fit-30 ta’ Jannar 2015, fil-7.30pm. L-isem ˙are© mill-fatt li din l-esibizzjoni ser isservi b˙ala g˙eluq g˙all-pro©ett ta’ studio miftu˙. Dan il-pro©ett, li ilu g˙addej kwaΩi sentejn, serva ta’ strument biex artisti Ωg˙ar iltaqg˙u, ˙admu u tkellmu. F’din l-esibizzjoni ser jesibixxu artisti li ˙admu jew esibixxew fil-Mit˙na tax-Xarolla. Dawn huma Gabriel Buttigieg, Sabrina Calleja Jackson, Fabio D’Amato, Ryan Falzon, Sarah Mamo, Sarah Maria Scicluna, Robert Zahra u Andrea Zerafa. Bil-kuntrarju ta’ esibizzjonijiet preçedenti, din id-darba l-artisti ˙admu fuq tema talg˙aΩla tag˙hom. Din l-esibizzjoni qed tittella’ bl-g˙ajnuna talKunsill Lokali taΩ-Ûurrieq.

Il-Óamis 15 ta’ Jannar 2015 saret çerimonja biex jitnieda l-festival L-G˙anja tal-Poplu 2015 li qed jittella’ flimkien maç-Çentru talKreattività, bil-kollaborazzjoni ta’ Valletta 2018, u bl-g˙ajnuna talMalta Arts Funds. Din iç-çerimonja saret fil-Kavallier ta’ San Ìakbu. Numru sabi˙ ta’ kompoΩituri, awturi, kantanti, muΩiçisti u persuni o˙ra attendew u gawdew kant bil-muΩika live minn Karen Debattista u Frank O’Neil. IppreΩentat is-serata Josephine Ebejer Grech. Carmelo Schembri tkellem g˙an-nom tal-kumitat organizzattiv biex jirringrazzja lill-persuni u g˙aqdiet kollha li qed jg˙inu biex jittella’ dan il-festival. Tony Micallef ta tag˙rif dwar id-39 edizzjoni li se ssir fil-21 ta’ Marzu 2015 fit-Teatru Sir Temi Zammit fl-Università ta’ Malta. Is-Sur Jason Micallef, içChairman ta’ Valletta 2018, indirizza lill-udjenza u spjega l-kollaborazzjoni li qed issir mal-kumitat biex jittella’ dan il-festival. Toni Sant, mill-Kavallier ta’ San Ìakbu, ukoll spjega dwar il-kollaborazzjoni mal-kumitat u l-˙idma favur il-kanzunetta Maltija. Is-sottomissjonijiet mill-kompoΩituri u awturi li jixtiequ jipparteçipaw, se jintlaqg˙u fil-YTC, Triq il-Merkanti, il-Belt Valletta nhar il-Ìimg˙a 23 ta’ Jannar. L-g˙ada, ©urija esperta fil-lirika u lmuΩika, se janalizzaw is-sottomissjonijiet u jag˙Ωlu l-kanzunetti finalisti. Ir-rebbie˙a tal-ewwel post se jie˙du €1000 u trofew kull wie˙ed lill-kantant/i, kompoΩitur u awtur. It-trofew tal-G˙anja tal-Poplu jinΩamm g˙al sena. Ir-rebbie˙a tat-tieni post se jie˙du 600ewro u trofej, u tat-tielet post se jie˙du €400. L-a˙jar kantawtur se jie˙u €500. L-a˙jar talent Ωag˙Ωug˙, u l-parteçipant/i bla˙jar interpretazzjoni se jie˙du trofew. B˙al kull sena, il-kumitat se jo˙ro© CD bil-kanzunetti finalisti akkumpanjata minn ktejjeb bil-lirika tal-kanzunetti kollha. Il-festival se jixxandar fuq TVM2 fl-1 ta’ April, filwaqt li Tony Micallef, minn nhar il-Ìimg˙a 30 ta’ Jannar ser jibda jippreΩenta programm ta’ sieg˙a, kull nhar ta’ Ìimg˙a fis-6.15pm fuq Radju Malta 2. Fil-programm ser jie˙du sehem parteçipanti kemm milledizzjoni ta’ din is-sena, kif ukoll mill-edizzjonijiet img˙oddija talfestival. Ser ikunu mistiedna wkoll personalitaijiet o˙ra mix-xena muΩikali Maltija, kif ukoll membri tal-kumitat organizzativ. Il-kumitat jixtieq jirringrazzja lil kull stazzjon u lill-preΩentaturi u xandara kollha li qed jag˙mlu promozzjoni g˙all-festival.

MADwARNA kÓ

25|01|2015 25

kullhadd.com

L-INDUSTRIJA TAL-GAMING F’MALTA TIBQA’ B’SAÓÓITHA L-ONOR. CHRIS CARDONA JÛUR L-UFFIÇÇJI TA’ BETCLIC EVEREST GROUP Il-Ministru tal-Ekonomija, lInvestiment u IntrapriΩi Ûg˙ar, l-Onor. Chris Cardona u ç-Chairman EΩekuttiv talAwtorità Maltija tal-Log˙ob, Joseph Cuschieri Ωaru l-uffiççji tal-operatur tal-log˙ob blinternet Betclic Everest Group f’Tas-Sliema. Isabelle Andrès, il-Kap EΩekuttiv tal-grupp laqg˙et id-delegazzjoni. Waqt li indirizzat lil dawk preΩenti waqt iΩ-Ωjara, Isabelle Andrès laqg˙et u rringrazzjat lill-Gvern Malti u l-Awtoritá Maltija tal-Log˙ob taΩ-Ωjara u tal-appo©© li taw lill-grupp. Il-grupp dan la˙˙ar mexxa l-attivitajiet kummerçjali u finanzjarji minn Ìibiltà lejn Malta wara perijodu intensiv ta’ konsultazzjoni. Din id-deçiΩjoni wasslet ukoll g˙al Ωieda fl-opportunitajiet ta’ xog˙ol f’Malta, fejn ilgrupp g˙andu l-akbar uffiççji ta’ operat. Andrès qalet: “Betclic Everest Group huma kuntenti li g˙andhom liçenzja Maltija u impenjati li jkomplu jtejbu r-relazzjoni tajba tag˙hom mall-Awtorità Maltija tal-Log˙ob.”

“Dawn l-impjiegi jirriflettu listrate©ija proattiva tal-Gvern sabiex jo˙loq impjiegi ©odda,” qal il-Ministru Cardona. “Huwa dejjem inko-

ra©©anti li tara investiment kontinwu minn kumpaniji internazzjonali ta’ reputazzjoni b˙al Betclic Everest Group f’Malta. Il-Gvern hu

impenjat li jappo©©a l-industrija tal-log˙ob sabiex jinΩamm ir-ritmu tal-kompetizzjoni u biex ikompli jattira investiment barrani lejn

L-MSV LIFE TIÇÇELEBRA L-20 ANNIVERSARJU MSV Life, il-kumpanija tal-assigurazzjoni fuq il-˙ajja ewlenija f’Malta, iççelebrat 20 sena ta’ suççess permezz ta’ kunçert straordinarju mill-kitarrist klassiku Simon Schembri u l-Orkestra Filarmonika ta’ Malta ta˙t id-direzzjoni ta’ Zahia Ziouani fit-Teatru Manoel. Fil-kunçert indaqq il- Concierto de Aranjuez ta’ Joaquín Rodrigo u xog˙lijiet o˙ra ta’ Rodrigo u Manuel de Falla. L-attività, li rat teatru mimli mistiedna distinti li permezz ta’ modi differenti kkontribwixxew g˙as-suççess tal-MSV Life tul l-istorja tag˙ha, saret ta˙t ilpatrona©© tal-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca. Simon Schembri, solist Malti mag˙ruf g˙at-talent kbir li g˙andu u li n©ieb speçifikament g˙al din l-okkaΩjoni minn Pari©i, kien akkumpanjat minn Chef d’Orchestre Zahia Ziouani li ddiri©iet l-Orkestra Nazzjonali bixxog˙lijiet taΩ-Ωew© kompoΩituri famuzi Spanjoli. “Ninsabu kburin li ççelebrajna l-20 anniversarju tal-MSV Life billi rrikoxxejna l-kontribut ta’ dawk kollha li emmnu fil-kumpanija minn mindu twaqqfet u dawk li taw sehemhom g˙as-suççess tag˙ha f’dawn l-a˙˙ar 20 sena. Nirringrazzjaw ukoll lill-˙bieb u l-imsie˙ba kummerçjali tag˙na li ©ew

Malta speçifikament biex jattendu din l-attività,” qal il-Kap EΩekuttiv tal-MSV Life David G. Curmi. Wara l-kunçert, il-mistednin imxew fuq tapit a˙mar lejn il-KaΩin Malti fejn sar riçeviment lussuΩ. L-MSV Life kienet inizjattiva bejn tliet imsie˙ba: Middlesea Insurance plc, Bank of Valletta plc u Munich Re, fl1994. Illum l-MSV Life hija proprjetà kon©unta bejn il-Middlesea Insurance plc (membru tal-grupp MAPFRE ta’ Spanja) u l-Bank of Valletta plc. L-MSV Life hija l-kumpanija ewlenija f’Malta li tipprovdi protezzjoni u assigurazzjoni fuq il-˙ajja, tfaddil fit-tul u ppjanar g˙all-irtirar. Bil-kumbinazzjoni ta’ brand b’sa˙˙itha, reputazzjoni soda, sa˙˙a finanzjarja, varjetà ta’ prodotti u distribuzzjoni sinifikanti, partikolarment grazzi g˙as-s˙ubija ta’ bancassurance mal-BOV li tat ˙afna suççess, u lalleanza strate©ika mal-Grupp MAPFRE, l-MSV Life hija ppoΩizzjonata li tkompli ΩΩid is-sehem importanti tag˙ha fis-suq lokali tal-protezzjoni, tfaddil u rtirar. MSV Life plc hija awtorizzata millAwtorità Maltija g˙al Servizzi Finanzjarji sabiex tmexxi kummerç ta’ l-assigurazzjoni fit-tul ta˙t l-Att dwar ilKummerç tal-Assigurazzjoni 1998.

Malta.” Iç-Chairman EΩekuttiv talAwtorità Maltija tal-Log˙ob Joseph Cuschieri tenna li wara li Malta stabbiliet ru˙ha b˙ala ©urisdizzjoni ewlenija fil-qasam tal-iGaming, pajjiΩna issa se jkompli joffri soluzzjonijiet innovattivi kemm filpreΩent u kif ukoll fil-©ejjieni biex jindirizza l-isfidi fl-industrija. “Is-settur tal-iGaming wera li hu ta’ benefiççju g˙al Malta billi jipprovdi aktar valur, kwalità ta’ xog˙ol a˙jar u servizzi addizzjonali g˙annegozji,” Ωied jg˙id. Betclic Everest Grupp hu sit tal-log˙ob bl-internet flEwropa li jopera f’firxa wiesg˙a ta’ log˙ob fuq l-internet f’aktar minn 20 pajjiΩ. Ilkumpanija g˙andha portafoll uniku li jinkludi ˙ames ditti internazzjonali diversi u kumplimentari, Betclic, bet-athome.com, Everest, Expekt u Monte Carlo Casino. Betclic Everest Group hi kumpanija proprjetà ta’ Ωew© entitajiet Ewropej ta’ divertiment: Lov Group u La Société des Bains de Mer.

26 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ MIN IÓADDEM

KIf TAÓSIBhA L-ASSOÇjAzzjONI TA’ MIN IÓADDEM?

OBBLIGU LI NÓARSU SAÓÓET IL-ÓADDIEM Anton Vella SMEs Helpdesk Executive Malta Employers’ Association

employers li lesti li jikkonformaw mal-li©ijiet eΩistenti, sabiex b’hekk ma ji˙dux riskji bla bΩonn. Permezz tal-SME Helpdesk taghna, b˙alissa qed isiru laqg˙at ma’ diversi entitajiet li jirregolaw dan is-settur, u g˙alhekk l- employers li jixtiequ jkunu jafu aktar dwar din il-materja huma mistiedna li jikkomunikaw mag˙na, u a˙na nag˙mlu l-g˙almu tag˙na kollu sabiex nissupplixxu l-informazzjoni me˙tie©a.

L-ewwel nett ner©a’ nie˙u din l-okkaΩjoni sabiex infakkar li b˙alissa, skont l-a˙˙ar statistika tal-NSO, insibu rre©istrati f’pajjiΩna xejn inqas minn 71,000 entità ta’ negozju. Minn dawn hemm mal-46,000 li huma attivi u mag˙hom jimpjegaw aktar minn 188,000 impjegat. Mill-a˙˙ar statistika li rnexxieli ni©bor jirriΩulta wkoll li 50,000 minn fost il-188,000 impjegat insibuhom ja˙dmu f’negozji li jaqg˙u ta˙t il-kategorija ta’ micros , ji©ifieri li j˙addmu inqas minn 10 persuni. IΩda kemm ninsabu çerti jekk l-istess ˙addiema humiex qed ji©u protetti u m˙arsa minn inçidenti fuq il-post taxxog˙ol? Kemm hawn employers, sidien ta’ negozji, li jafu eΩattament kif g˙andhom jirregolaw irwie˙hom sabiex ikunu konformi ma’ dak li jassigura ssa˙˙a u sigurtà fuq il-post taxxog˙ol ? G˙ad hemm min ma jag˙tix kas Waqt proçess ta’ ftu˙ ta’ negozju ©did, kif ukoll filmumenti li n-negozju jkun di©à miftu˙, u jkun qed joffri sservizzi u prodotti tieg˙u lillkonsumatur, g˙ad g˙andna min ma jag˙tix kas sabiex jassigura li jkun konformi malligijiet tal-pajjiΩ fejn tid˙ol issa˙˙a u s-sigurtà fuq il-post tax-xog˙ol. F’˙afna mill-kaΩi, dan ji©ri frott it-traskura©ni, u g˙alhekk hu importanti li ma nieqfu qatt nis˙qu fuq l-importanza ta’ dan is-su©©ett. F’pajjiΩna g˙andna l-biçça lkbira ta’ min i˙addem, u sidien ta’ negozji, li jafu eΩattament kif g˙andhom jevitaw riskji ta’ inçidenti Ωejda fost in-nies taxxog˙ol tag˙hom; iΩda huwa fatt ukoll li g˙alkemm dawn lemployers jafu li jeΩistu lli©ijiet, u li minn Ωmien g˙al Ωmien ji©u mfassla regolamenti ©odda, g˙ad hawn min ma jsibx il-˙in li ja©©orna ru˙u ma dawn kontinwament u, ming˙ajr ma jrid, jispiçça jkun qed jopera n-negozju tieg˙u f’riskju u sa˙ansitra ma jkunx protett mill-istess legiΩlazzjoni. B’riΩultat ta’ dan, sfortunatament, kuljum fil-bulettini tala˙barijiet nisimg˙u b’inçidenti li ji©ru fuq il-post tax-xog˙ol. Inçidenti li, ner©a’ ng˙id, sfortunatament, u˙ud minnhom ikunu fatali. Hu dan jo˙ro© mill-fatt li fl-a˙barijiet ji©u rappurtati l-aktar dawk l-inçidenti

Mhux mertu, iΩda obbligu

li jkunu ˙allew konsegwenzi gravi. Irridu nΩommu f’mo˙˙na li kuljum ji©ru mijiet ta’ inçidenti o˙rajn, li lanqas biss inkunu nafu bihom. Hija ˙asra li, minbarra li bosta familji jkollhom jg˙addu minn trawma sakemm jirkupraw minn dawn l-inçidenti, hemm ukoll l-aspett talkonsegwenzi li ji©u fuq lemployer , li jistg˙u jirrovinawlu kull pjan ta’ investiment li jkun fassal g˙an-negozju tieg˙u. Inçidenti fuq il-post tax-xog˙ol jista’ jkollhom konsegwenzi koroh ˙afna fuq innegozju. Hemm proçeduri legali li jekk is-sid tan-negozju jinstab ˙ati ta’ negli©enza, u nuqqas ta’ konformità malli©ijiet eΩistenti, jista’ jid˙ol f’inkwiet kbir u sa˙ansitra jista’ jasal f’punt fejn ikun ukoll kostrett jag˙laq il-bibien tannegozju tieg˙u. Mhux dejjem l-inçidenti jse˙˙u tort ta’ xi nuqqasijiet mill-employers, anzi na˙seb li f’˙afna mill-kaΩijiet l-employer Malti hu meqjus b˙ala wie˙ed sensittiv g˙al dan is-su©©ett, u b˙ala regola nsibu li jimxi b’konformità mar-regoli u jag˙mel minn kollox sabiex jie˙u ˙sieb sa˙˙et il-˙addiem fuq il-post tax-xog˙ol. IΩda huwa fatt li hemm u˙ud li g˙adhom ma humiex jirrealizzaw x’riskji kbar qeg˙din jie˙du meta ma jfittxux li jserr˙u rashom minn inkwiet Ωejjed li jista’ ji©i fuqhom bla ˙sieb.

L-ikbar investiment g˙andu jkun fin-nies Huwa essenzjali li ma nekonomizzawx fejn tid˙ol sa˙˙et il˙addiem fuq il-post taxxog˙ol. Mhux biΩΩejjed li wie˙ed jarma l-istabbiliment tieg˙u b’apparat g˙al kontra ˙ruq, u jassigura li f’kull rokna tal-˙anut tieg˙u ma jeΩistix periklu, iΩda llum je˙tie© li nimxu pass ie˙or ’il quddiem. L-akbar riΩors g˙an-negozjant, mhuwiex il-prodott jew isservizz li qed joffri, iΩda huwa l-istess sid innifsu u l˙addiema li qed i˙addem mieg˙u. L-akbar investiment g˙andu jkun fin-nies, u g˙alhekk g˙andu jsir minn kollox biex l-istess bniedem ikun protett u salvagwardjat minn kull periklu. Illum sa˙ansitra jeΩistu korsijiet sabiex kemm l-employers kif ukoll il-˙addiema jkunu m˙arr©a f’kaΩ ta’ inçidenti, u jkunu jafu eΩattament x’inhuma d-doveri u d-drittijiet tag˙hom fejn tid˙ol sa˙˙a fuq il-post tax-xog˙ol. L-MEA, jew a˙jar, kif jafuna ˙afna nies, l-Assoçjazzjoni ta’ Min I˙addem, minn dejjem kienet minn ta’ quddiem sabiex teduka u twassal l-a˙˙ar informazzjoni lil sidien ta’ negozji dwar x’inhuma l-a˙˙ar Ωviluppi fir-regolameti li jirregolaw sa˙˙et il-˙addiem fuq ilpost tax-xog˙ol. Illum, aktar minn qatt qabel, dejjem lesti li nkunu ta’ spalla ma’ dawk l-

Imprenditur u employer tajjeb mhuwiex dak biss li hu kapaçi jmexxi n-negozju tieg˙u ’il quddiem, iΩda employer g˙andu jiddistingwi ru˙u wkoll fl-atte©©jament, fis-sensittività, u prekawzjonijiet li jkun lest li jie˙u, sabiex jipprote©i lill-istess impjegati tieg˙u, lilu nnifsu, kif ukoll il-konsumaturi klijenti tieg˙u. Wara kollox dan mhuwiex biss xi mertu, iΩda huwa wkoll obbligu fuq lemployer li j˙ares sa˙˙et il˙addiem fuq il-post taxxog˙ol. Kemm jekk int tmexxi negozju, kif ukoll jekk int ˙addiem impjegat, tajjeb li tkun taf li teΩisti l-Awtorità dwar is-Sa˙˙a u s-Sigurtà fuq il-post tax-xog˙ol (OHSA), entità nazzjonali responsabbli li tiΩgura li jkun salvagwardjat il-©id fiΩiku, psikolo©iku u soçjali tal-˙addiema kollha filpostijiet tax-xog˙ol, fosthom billi tara li l-livell ta’ protezzjoni tas-sa˙˙a u tas-sigurtà huma miΩmuma kif stabbiliti mil-li©i u tie˙u azzjoni eΩekuttiva. Fost funzjonijiet o˙ra, lOHSA tara li jin©ieb ’il quddiem it-tkattir ta’ informazzjoni, ta˙ri© u tag˙lim dwar issu©©ett. Prevention is better than cure , ng˙idu bl-IngliΩ, u g˙alhekk huwa importanti li na˙sbu g˙al kollox qabel ma nesperjenzaw l-inçidenti. BlIngliΩ in˙obbu ng˙idu wkoll li better late than never , u g˙alhekk nappellaw li ma n˙allux g˙al g˙ada dak li nistg˙u nag˙mlu llum u nkunu proattivi. Negozjant bil-g˙aqal jag˙raf jibΩa’ g˙all-impjegati tieg˙u, u jien perswaΩ li jekk int, qarrej ta’ dawn il-kolonni, int wie˙ed minn dawk il-ftit li sal-lum kien g˙adek ma rrealizzajtx biΩΩejjed x’riskji qed tie˙u, minn g˙ada g˙andek tag˙mel kura©© u b’konvinzjoni ta©ixxi g˙all-©id tieg˙ek u ta’ madwarek.

Facebook : www.facebook.com/MaltaEmployersAssociation Jekk tixtieq tag˙mel kuntatt mag˙na (b˙ala Assoçjazzjoni ta’ Min I˙addem) tista’ tag˙mel dan billi ççempel 2122 2992 jew 2123 7585. Tista’ wkoll tibg˙at email lil anton.vella@maltaemployers.com, jew tuΩa t-24/7 helpline 2122 2006 billi ççempel u t˙allilna ismek sabiex fl-iqsar Ωmien possibbli nkunu nistg˙u nirritornaw it-telefonata tieg˙ek. Grazzi talli tajtni l-opportunità li nitkellem mieg˙ek. Nibqg˙u niltaqg˙u b’artikli o˙ra simili fil-©img˙at li ©ejjin. Jekk tixtieq tg˙addili xi su©©erimenti u proposti g˙al dan l-artiklu nitolbok biex tikkomunika mieg˙i jew mal-istaff editorjali ta’ din ilgazzetta u jien inwieg˙dek li nag˙mel ˙ilti sabiex ma niddiΩappuntakx.

Skeda kÓ

06.30 07.00 07.15 08.00 08.30 10.00

25|01|2015 27

kullhadd.com

07.00 08.15 09.00 10.00

12.30 12.40 13.00 16.30 17.30 17.40 18.15 18.45 19.30 20.25 21.30 23.00 23.30

One News Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien ma’ Nancy (R) Paper Scan Q&A Konferenza Ìenerali talPartit Laburista One News Telebejgh Maratona b’Risq il-Missjoni World Next Top Model Malta One News On D Road Esperti Il-Vjagg it-Tajjeb One News It-Tfal L-Argument Maratona b’Risq Il-Missjoni One News

06.00 06.30 07.00 08.05 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.40 13.45 15.30 17.05 17.08 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40

FILM Battlefield America Nautilus Identità perdute Lassie – Il prezzo del progresso Delitti in Paradiso Caccia ai diamanti volanti Cronache animali Mezzogiorno In Famiglia TG2 GIORNO TG 2 Motori Meteo 2 Quelli che aspettano Quelli che il calcio TG2 L.I.S. Meteo 2 Stadio Sprint 90* minuto Squadra Speciale Cobra 11 TG2 N.C.I.S. La Domenica Sportiva

07.00 07.30 07.50 09.45 11.00 11.40 13.30 14.00 14.40 16.30 17.50 19.45 20.00 20.30

Omnibus Tg La7 Omnibus – Meteo L’Aria che tira – Il Diario Otto e mezzo (R) Napoletani a Milano Tg La7 Tg La7 Cronache Jack Frost McBride L’Ispettore Barnaby Meteo La7 Tg La7 Domenica Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

Net News The Client (R) G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju talMadonna ta’ Pinu Il-Óadd fi Sqallija L-Istandard Maratona b’Risq il-Missjoni Net News Maratona b’Risq il-Missjoni Sport Extra Wheelspin (R) Net News What’s For Dinner News Feed Net News News Feed Flusek (R) Becky Net News Replay Maratona b’Risq il-Missjoni Net News

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.50 21.50 21.55 23.00 23.30

A˙barijietLoop Sports Science Madwarna Óannieqa Gadgets Mera ta’ Dinja O˙ra Malta U Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb u G˙edewwa News G˙awdex Illum Paq Paq On Test L-Irkant Dot Eu News X-Factor Uk Headline News X-Factor Uk Cont… News Rajtx ma Rajtx

06.00 07.00 08.30 09.00 09.45 18.00 18.30 19.00 19.30 20.30 20.40 21.00 23.00 23.15 23.20

06.00 07.00 07.05 07.55 08.45 10.25 11.10 11.30 12.00 12.25 12.55 14.00 14.09 14.15 14.30 15.00 15.05 18.55 19.00 20.00 20.10 21.45

Fuori orario. Cose (mai) viste Kilimangiaro Album Ai Confini dell’Arizona La Signora del West Film: Gambe d’Oro Community – L’Altra Italia TGR Estovest TGR RegionEuropa TG3 TGR Mediterraneo Radici TG Regione TG Regione Meteo TG3 In 1/2 ora TG3 LIS Kilimangiaro Meteo 3 TG3 Blob Che tempo che fa Presa diretta famiglie abbandonate

06.10 07.00 07.30 07.55 08.20 08.45 09.35 10.25 12.25 12.58 13.00 14.00 17.30 17.35 18.30 18.58 19.00 21.30

True Jackson, Vp Ii Super Partes Heidi L’Incantevole Creamy Sailor Moon Spada Per Lady Oscar Scooby-Doo Where Are You? Un Poliziotto A Quattro Zampe Studio Aperto Meteo.It Sport Mediaset Xxl Jack E Il Fagiolo Magico Speciale Chicago Fire Tom E Jerry Incontrano Sherlock Holmes Studio Aperto Meteo.It Fuoco Assassino (Di R. Howard) Wild Oltrenatura

06.00 07.55 07.58 07.59 08.46 08.50 10.05 11.10 12.00 13.00 13.39 13.40 14.01 18.45 19.57 20.00 20.39 20.40

07.00 07.15 07.20 07.45 08.00 08.10 08.55 09.40 10.55 11.25 11.55 12.40 13.20 13.50 15.10 17.30 18.00 18.30 19.05 19.35 20.05 20.50 21.40

Nina and the Neurons. In the Lab CBeebies Stories Green Balloon Club Gigglebiz Charlie and Lola The Weakest Link Sinbad Doctor Who As Time Goes By Being Eileen The Weakest Link Sinbad My Family Doctor Who Doctors As Time Goes By Being Eileen The Omid Djalili Show Rev. The Vicar of Dibley Call the Midwife Frankie Whitechapel

06.15 07.05 07.30 08.20 09.10 10.00 10.25 11.15 12.05 13.45 14.35 15.25 16.40 17.30 18.20 19.10 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

Chopped Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Eats Hungry Girl Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Chopped Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Chopped

10.45 12.00 12.30 14.00 14.05 16.30 17.10 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.10 20.40 21.40 21.45 23.15 00.00

Euronews News Loop Tuffi˙at Migduma Quddiesa tal-Óadd Maratona Ag˙ti t-Tama Kultema Venere G˙awdex Illum King of Europe News for the hearing impaired Madwarna Kontrattakk Sports News News in English Maratona Ag˙ti t-Tama

10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.33 16.35 18.50 20.00 20.35 21.30 23.24 23.30

Parlamento Punto Europa UnoMattina in famiglia TG 1 Dreams Road 2014 USA South East A sua immagine Santa Messa A sua immagine Recita dell'Angelus A sua immagine Linea verde TELEGIORNALE L'Arena TG 1 Che tempo fa Domenica In L'Eredità TELEGIORNALE Affari tuoi Braccialetti rossi TG1 60 Secondi Speciale Tg1

Prima Pagina Tg5 Traffico Meteo.It Tg5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito Mondo Sommerso Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 Meteo.It L’Arca di Noè – 14 Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Prima Pagina Tg5 Meteo.It Paperissima Sprint Domenica 21.10 Riassunto – Il Segreto 21.11 Il Segreto Viii – Prima TV 23.30 X Style

07.00 07.20 07.50 08.30 09.00 10.00 10.50 11.30 11.58 12.00 13.55 14.47 16.47 18.55 19.33 19.35 21.15 00.02 01.15

Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Super Partes Magnifica Italia Terra Santa Messa Le Storie Di Viaggio A… Tg4 Meteo.It Walker Texas Ranger Vii Donnavventura – Prima TV Avalanche Express Uomo Bianco, Va’ Col Tuo Dio! Tg4 Meteo.It Tempesta D'amore 8 – Prima TV Il Fuggitivo La Sconosciuta (Di G. Tornatore) Tg4 Night News

07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People, Big World My 600-Lb. Life 42 Stone Mum. One Year Later Iyanla, Fix My Life The Fabulous Baker Brothers 17 Kids and Counting Ultimate Shopper Super Saver Showdown Brides of Beverly Hills Left at the Altar Say Yes to the Dress Sister Wives What Not to Wear

Selling LA Healthy Appetite With Ellie Krieger Suggs’ Italian Job Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins Desperate Landscapes 10 Grand in Your Hand Selling LA Keasha’s Perfect Dress Giada at Home Extreme Homes Desperate Landscapes How the Best Is Done House Hunters Selling LA 10 Grand in Your Hand Suggs’ Italian Job Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Platinum Babies Extreme Homes Vintage Hunter Keasha’s Perfect Dress

06.00 06.30 07.00 09.45

WORLD NEXT TOP MODEL MALTA 2015, illum fl-16.30 fuq ONE 06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 12.00 13.30 14.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Overhaulin’ Mega Builders MythBusters. Torpedo Tastic Extreme Engineering The Liquidator Flip Men Storage Hunters Auction Hunters What Happened Next? You Have Been Warned Redwood Kings Treehouse Masters. Sky High Spa Magic of Science Extreme Engineering Chasing Classic Cars Car Vs Wild. Jungle Crater Lake Railroad Alaska. Bear Attack Yukon Men. Rising Sons Deadliest Catch. Careful What You Wish For

06.00 07.30 09.30 11.00 12.30 14.00 16.15 17.45 19.15 21.00 22.45

The Boost Reversal Of Fortune September Cohen & Tate The Heavenly Kid Texasville Trashin’ Far North Nobody’s fool The Angel Levine Accidents

22.00 22.30 23.00

Bigger, Badder Celebrity Feuds E! News Style Star. J.Lo and Beyonce Modern Family Giuliana & Bill E! News House of DVF Fashion Bloggers. Show Pony Kourtney & Khloé Take the Hamptons. Riding Dirty House of DVF E! News Kourtney & Khloé Take the Hamptons Fashion Bloggers. Off Duty Rich Kids of Beverly Hills. Chinabound E! News The Soup E! News

07.45 17.45 21.00 21.30 22.30 23.30

Tennis Football Tennis Equestrian Freestyle skiing Tennis

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40

Swamp Brothers Treehouse Masters Reign of the Dinosaurs Yankee Jungle Deadly Islands Wild Things With Dominic Monaghan Ten Deadliest Snakes Call of the Wildman Yankee Jungle Ten Deadliest Snakes Wild Things With Dominic Monaghan Shark Attack Files II Tanked 21.00 Treehouse Masters Reign of the Dinosaurs Gator Boys In Search of the King Cobra

08.20 08.45 09.10 09.35 10.00 10.25 11.15 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.40 15.30 15.55 16.45 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.40 20.05 20.30

Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Turtles 10.50 T.U.F.F. Puppy Winx Club 11.40 iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly 16.20 Big Time Rush Victorious 17.10 Life With Boys SpongeBob SquarePants Turtles The Penguins of Madagascar Sanjay and Craig The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants

16.00 18.00 19.00 21.00 21.30

14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.55 22.50 23.45

Waqt World Next Top Model Malta ser inkunu qeg˙din naraw x’©ara waqt il-party uffiçjali. Din il-©img˙a ser insiru nafu t-tfajliet f’liema tim se jkunu u wkoll liema se jkunu l-isponsors tag˙hom li jg˙inuhom matul din l-avventura.

IT-TFAL, illum fit-20.25 fuq ONE

Johnny g˙alfejn mar id-dar ta’ Pauline? Xi jrid? Iris tkompli tit˙awwad bil-mod kif ming˙aliha qed titlef il-kontroll ta’ mo˙˙ha, ming˙ajr ebda suspett fil-manipulazzjoni mo˙bija ta’ Doris. Angela tiltaqa’ ma’ sitwazzjoni li tisfurzaha tirrifletti fuq deçiΩjonijiet tal-passat u l-mod kif ikkundizzjonat ˙ajjitha min˙abba fihom, u tiddeçiedi li tibdel l-affarijiet darba g˙al dejjem. Chris jaqbel mag˙ha; partikolarment id-determinazzjoni li g˙andha biex tikxef kollox. Sadanittant, Pauline tifta˙ qalbha ma’ Marlene, Josette tikkritika l-˙ajja miΩΩew©a ta’ bintha u Paul jaqdi lil Roger fil-pjaçir li talbu. Johnny jiltaqa’ ma’ John, li b˙alu mimli rabja u mifni minn xewqa ta’ tpattija fil-konfront tal-familja Galea. Çirkostanzi favorevoli jwasslu biex it-tnejn li huma jirrealizzaw kemm jistg˙u fil-fatt iservu l-iskop ta’ xulxin. Bi pjaçir g˙al kul˙add, fl-a˙˙ar Amanda tag˙ti r-riΩenja tag˙ha, iΩda mhux qabel ma t˙amme© u tkisser lil wie˙ed mill-iktar impjegati fidili ta’ George. It-Tfal g˙andu produzzjoni eΩekuttiva ta’ 26th Frame u direzzjoni ta’ Bryan Muscat.

28 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

AMERICAN SNIPER

BRILLANTI

L-EROJ LI MA JFALLIX IL-MIRA Atturi Ewlenin: Bradley Cooper, Sienna Miller, Luke Grimes, Jake McDorman, Cory Hardrict, Kevin Lecz Direttur: Clint Eastwood Distributur: Warner Bros Ma˙ru© minn KRS Releasing Bradley Cooper beda b˙ala attur f’kummiedji sfrenati u tant movimentati bla brejkijiet, fosthom dawk popolari The Hangover u s-sikwels. Meta dan l-attur qaleb il-folja g˙al films b’kontenut serju b˙al The Place Beyond The Pines, Silver Linings Playbook u American Hustle impressjona ˙afna aktar u anke kien innominat g˙allOscar. Clint Eastwood ˙adem il-parti ta’ ‘l-artist’ (wie˙ed li ˙add ma jag˙millu xejn), fost ˙afna o˙rajn, f’ Where Eagles Dare (1968) u Kelly’s Heroes (1970), Ωew© xog˙lijiet tal-gwerra. Wara, qaleb g˙al direttur u nistg˙u ng˙idu li llum sar

Óin: 132 min. Çert. 12 wie˙ed mill-aktar kapaçissimu f’xog˙lu, b’sensiela ta’ films diretti minnu tassew mill-aqwa. Fosthom insibu t-tnejn talgwerra Flags Of Our Fathers (2006) li juri l-attakk Amerikan g˙all-˙tif tal-gΩira Iwo Jima minn ta˙t idejn il-GappuniΩi u s-superjuri sikwel Letters From Iwo Jima (2006) li jittratta nna˙a GappuniΩa, Eastwood kompla kabbar il-fama u lpresti©ju. G˙all-aktar film riçenti tieg˙u, American Sniper , xog˙ol ie˙or tal-gwerra, dan id-direttur juri l-istorja vera ta’ Chris Kyle, suldat tan-Navy SEALS li fil-gwerra tal-Iraq sar le©©enda fost s˙abu, ibbaΩata

minn fuq l-awtobijografija ta’ Kyle stess. Sa minn meta kien çkejken f’Texas, Kyle wera kapaçità kbira fil-mira tieg˙u meta, ta’ madwar g˙axar snin, flimkien ma’ missieru jmorru g˙all-kaçça u ma jfallix meta jispara fuq çerva. Hu kompla rfina dan id-don tieg˙u meta da˙al fis-servizz u nga©©a malaqwa: in-Navy SEALS. Malajr intbag˙at l-Iraq fejn l-abbiltà tieg˙u li dejjem jolqot fil-mira li jie˙u, anke minn Ωew© kilometri bog˙od, irnexxielu jipprote©i lil ‘˙utu’ s˙abu s-suldati. Anzi, f’dan il-post ta’ periklu kontinwu, hu serva f’erba’ mawriet minkejja li ˙alla warajh lil martu Taya (Miller) bi tqala avvanzata, l-ewwel darba li mar fl-Iraq. Is-suççessi kbar tieg˙u xterdu ma’ kullimkien, reba˙ it-titlu ta’ Legend, waqt li l-g˙adu offra prezz jekk jinqatel. Dan ilbniedem Amerikan ta’ razza Çeçena kien dejjem mo˙˙u fil-

BIRDMAN

familja li ˙alla warajh u li jkun missier eΩemplari g˙al uliedu. Fil-ktieb miktub minnu sostna: “Mhux in-nies li salvajt jien niftakar, imma dawk li ma stajt nag˙mel xejn g˙alihom. Luçu˙ tag˙hom se jibqg˙u f’mo˙˙i g˙al dejjem.” Fl-istorja tal-militar Amerikan, dan l-eroj jibqa’ l-aqwa sniper li qatt kellhom, bniedem mhux imkabbar li f’˙ajtu dejjem mexa b’motto wie˙ed: Alla, pajjiΩi u familja. American Sniper hu xog˙ol ie˙or grandjuΩ ta’ Clint Eastwood, li jiΩvol©i b’manjiera affaxxinanti, emozzjonanti, però qatt sentimentali. Din hi produzzjoni ta’ stoffa b˙al Zero Dark Thirty li di©à g˙andha sitt nominazzjonijiet g˙all-Oscars ta’ Frar li ©ej, fosthom g˙all-aqwa film u Bradley Cooper g˙all-Aaqwa attur. Pro©ett ie˙or li jkompli juri kemm Clint Eastwood sar direttur metikoluΩ u rrispettat f’Hollywood. Titilfuhx!

EÛILERANTI

KUMMIEDJA SFRENATA, EÇÇENTRIKA IMMA MERAVILJUÛA Atturi Ewlenin: Michael Keaton, Zach Gallifianakis, Edward Norton, Andrea Risborough, Naomi Watts, Emma Stone, Amy Ryan Direttur: Alejandro Gonzales Inarritu Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 119 min. Çert. 15

Id-direttur Messikan Alejandro Gonzales Inarritu dejjem ˙abbat wiççu ma’ su©©etti drammatiçi, xi kultant ta’ çerta intensità wkoll. G˙alhekk, meta ˙a f’idejh it-tmun ta’ Birdman ( or The Unexpected Virtue Of Ignorance) hu da˙al f’territorju ©did u forsi xi ftit aljen g˙alih – il-kummiedja sfrenata u anke oskura ˙afna. F’dan ix-xog˙ol ©did tieg˙u ffoka fuq iç-çelebrità u kif tolqot lil xi individwu meta din il-glorja personali u adulazzjoni tal-pubbliku tisparixxi g˙al kollox. Hawn g˙andna attur li kien rinomat ˙afna meta ˙adem ilparti ta’ supereroj Ωmien twil qabel u issa dan il-karattru qed jie˙u pussess ta’ persuntu bilkbir. Fil-preΩent, fi New York, lattur Riggan Thompson (Keaton) jinsab ittormentat ˙afna mill-vuçi ta’ Birdman, ilkarattru tas-supereroj li kien jinterpreta mal-˙amsa u g˙oxrin sena ilu. Biex forsi jer©a’ jirnexxi fil-karriera tieg˙u, qed jittama li jkun il-protagonist f’reçta ambizzjuΩa g˙al fuq il-palk ta’ Broadway. Fil-lejla li suppost tifta˙ din ilwirja tifta˙, l-attur ewlieni jkorri u, fuq su©©eriment ta’ Lesley (Watts), l-attriçi prinçipali, u istigat mill-produttur Jake

(Gallifianakis), l-ikbar ˙abib tieg˙u, Riggan kontra qalbu jitlob is-servizzi ta’ Mike Shiner (Norton), attur brillanti iΩda spissjat u mhux ta’ min jafdah. Waqt li l-palk ikun qieg˙ed jitlesta hu jkollu jinnegozja ma’ Laura (Risborough), il-ma˙buba tieg˙u, jie˙u ˙sieb bintu Sam (Stone) li hi l-assistenta personali tieg˙u u li g˙adha ˙ier©a minn klinika tal-kura, u jiffaççja lill-eksmara tieg˙u, Sylvia (Ryan), li kultant turi ru˙ha biex tara li l-affarijiet mexjin kif suppost. L-elementi sovversivi kollha jduru kontra Riggan waqt li mo˙˙u jibda jçedi. Birdman g˙andu andament tassew stramb iΩda eΩileranti, b’muΩika kollha daqq ta’ tnabar ta’ Antonio Sanchez li ΩΩommok dejjem alert u b’xi azzjoni ta’ effetti speçjali meta l-protagonist ja˙seb li g˙adu dak l-eroj ta’ qabel. Fir-realtà, Michael Keaton, li hawn hu brillanti, kien ˙adem il-parti ta’ Batman fl-1989 u fl1992; Edward Norton dik ta’ Hulk; Naomi Watts is-sbej˙a li warajha ssa˙˙ar il-gorilla King Kong (2006); u Emma Stone kienet il-ma˙buba ta’ Spider Man, Gwen Stacy. Eroji li issa g˙addejjin minn Ωmien diffiçli!

ÇINEMA KÓ

25|01|2015 29

kullhadd.com

L-AQWA GÓAXAR FILMS

MAÓRUÌA MINN KRS RELEASING MATUL L-2014 SKONT ID-DÓUL TAL-FLUS MATUL L-2014 SKONT IL-FEHMA TAL-KRITIÇI LOKALI

18 TA’ DIÇEMBRU 2013 SAS-16 ta’ DIÇEMBRU 2014

INTERSTELLAR

MALEFICENCE (3D)

18-il ©img˙a

GONE GIRL

THE HOBBIT (3D)

12A

*4 ©img˙at

THE IMITATION GAME

THE AMAZING SPIDER-MAN 2 (3D)

8 ©img˙at

BOYHOOD

HOW TO TRAIN YOUR DRAGON 2 (3D)

11-il ©img˙a

THE HOBBIT

THE HUNGER GAMES

12A

6 ©img˙at

UNBROKEN

GUARDIANS OF THE GALAXY (3D)

12A

10 ©img˙at

12 YEARS A SLAVE

NOAH

12A

9 ©img˙at

CAPTAIN AMERICA

PADDINGTON

*7 ©img˙at

THE JUDGE

RIO 2 (3D)

14-il ©img˙a

THE GRAND BUDAPEST HOTEL

10. 22 JUMP STREET

*16-il ©img˙a

THE WOLF OF WALL STREET

10.

DAWN OF THE PLANET OF THE APES

10.

THE HUNGER GAMES

* dawn il-films g˙adhom jintwerew

MY OLD LADY

MELODRAMMATIKU

INTRIÇÇI U BATTIBEKKI WARA WIRT Atturi Ewlenin: Kevin Kline, Kristin Scott Thomas, Maggie Smith, Stephane Friess, Dominque Pinon Direttur: Israel Horowitz. Distributur: Curzon Film World Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas

My Old Lady g˙andu l-ori©ini tieg˙u mir-reçta ta’ Israel Horowitz, li hu stess addattaha u anke dderi©ieha g˙al fuq illiΩar il-kbir. Dan ix-xog˙ol dwar wirt materjali f’Pari©i jiΩvol©i f’forma ta’ kummiedja kkalkulata li spiss taqleb fi drama b’toni pjuttost serji. Ilma©©or parti ta’ din il-produzzjoni sse˙˙ fl-appartament fejn tg˙ix il-mara anzjana tat-titlu, b’˙ar©iet iΩolati u qosra b’veduti ta’ din il-belt sabi˙a FrançiΩa. Il-film jista’ jissejja˙ three hander, g˙ax hu ddominat mittliet karattri prinçipali li jokkupaw kwaΩi l-˙in kollu ta’ din ilproduzzjoni. Matthias Gold (Kline), Amerikan li dalwaqt joqrob is-sittin sena u li jinsab f’sitwazzjoni mwieg˙ra u batuta, wara l-mewt ta’ missieru jiskopri li wiret appartament f’Pari©i. Meta jmur hemm isibu okkupat minn Mathilde Girard (Smith), xi˙a ta’ 92 sena. Biex tkompli tag˙qad, din g˙andha d-dritt li tibqa’ hemm sa mewtha u Matthias suppost li j˙allas lilha somma kull xahar, skont kuntratt. Fl-appartament qed toqg˙od ukoll Chloe (Scott Thomas), it-tifla ta’ mezza età ta’ Mathilde, li tiΩvela mieg˙u sigrieti familjari.

Óin: 107 min. Çert. 12A

Hu jing˙ata permess li jg˙ix fid-dar sakemm isib post u, biex i˙allas il-flus ta’ kull xahar. ikollu jbig˙ xi g˙amara. Matthias, anzi, se jipprova b’kull mezz possibbli jara kif je˙les minn dawn iΩ-Ωew© nisa billi jbig˙ id-dar li issa saret piΩ fuq dahru. My Old Lady jibbrilla fis-sekwenzi ta’ argumenti, kultant s˙an, bejnu u Ω-Ωew© nisa, u hawn wie˙ed jie˙u gost birreçtar ta’ dawn it-tliet atturi ta’ kalibru, g˙alkemm Kevin Kline ©ieli jesa©era l-aktar meta, f’att iddisprat, jibda jixrob ˙afna nbid b’dehra ta’ wie˙ed çerçur.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn l-14 u t-18 ta’ Jannar 2015

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’inhi t-tema ewlenija tal-film American Sniper? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: DORIS DEBONO, 100, Millenium Court, Triq il-Ó©ejje©, Bu©ibba

1. 2. 3. 4. 5.

Taken 3 Into the Woods Exodus: Gods and Kings Paddington Unbroken

30 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ

Appartament ©did f’ÓaΩ-Ûabbar fit-tieni sular bi 3 kmamar tassodda. Lest bil-kçina, kamra talbanju, main bedroom bl-ensuite u bibien ta’ barra u ©ewwa lesti. Prezz €118,000. Çempel 9987 1967. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. Plot b’qies ta’ 43 pied b’194 pied f’Ωona industrijali f’ÓaΩ Ûebbu©, ideali g˙al tliet warehouses . Appartament ©did b’Ωew© kmamar tas-sodda f’Bu©ibba b’garaxx twil. Çempel 2146 6910 jew 7766 6259.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Toyota Avensis daqs gdida, u Toyota Carina f’kundizzjoni tajba. Çempel 2146 6910 jew 7766 6259. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test ) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-

Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

SERVIZZI G˙all kull tip ta’ Ωbir ta’ si©ar u tindif ta’ ©onna çemplu lil C&S Gardening fuq 9903 0066 jew 7932 6737. Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙all-Matematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi filkompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit e l e t t r o n i k u www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna

fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.c om

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444.

at. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma taxxita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA Qed Infittex Proprjetà

Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq ilfil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moder-

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

G˙andi klienti serji li qed ifittxu dar/post antik l-Isla (Senglea); ilBirgu u Bormla kkunsidrati wkoll. Çempel lil Brian Sacco fuq 7978 8888. Ìita Fantastika g˙all-Karnival Vaganzi tal-Karnival fi Sqallija. Ìita fantastika bi prezz speçjali ta’ €450 biss. Jinkludi vja©©ar blajru, lukanda lussuza H.B. u leskursjonijiet kollha. Kumdità, kultura u divertiment assigurat!Çempel issa fuq 9949 9072 jew 2141 4788.

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram,

wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com Talba lill-Ispirtu s-Santu Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem l-illuΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja bla ma tissemma’ x’kienet. Nixtieq niltaqa’ Ìuvni bil-g˙aqal ta’ 39 sena. Nixtieq niltaqa’ ma’ tfajla, single mother jew separata, bejn 23 u 37 sena bi skop serju jew b˙ala ˙bieb jekk m’g˙andhiex ma’ min to˙ro©. Kull min hu interesssat jibg˙at SMS fuq 7946 8435.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM, NUMRU TA’ TELEFON/MOBILE U INDIRIZZ KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

AVVIÛI kÓ

25|01|2015 31

kullhadd.com

Óar©a kulturali L-G˙aqda Veterani Laburisti tixtieq tavΩa li l-˙ar©a kulturali li jmiss ser tkun attività biΩ-Ωfin u ser issir nhar il-Óamis 29 ta’ Jannar 2015, fil-Qawra Palace Hotel, il-Qawra. Membri u ˙bieb huma mistiedna ji©u mag˙na. Tluq mill-postijiet tas-soltu fit-8.30 ta’ filg˙odu. Il-biljetti jinkisbu ming˙and il-helpers tas-soltu. G˙al aktar dettalji tista’ ççempel lil Veronica Cuschieri fuq 9946 8416. A˙sbu kmieni g˙all-biljetti.

AVVIÛIÌENERALI Quddies ta’ tifkira Il-Ìimg˙a 30 ta’ Jannar ser issir quddiesa ta’ tifkira g˙al ru˙ Dr Alexander Cachia Zammit, eks-President talG˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun. Il-quddiesa tibda fis6.30pm fil-knisja ta’ San Girgor iΩ-Ûejtun. Ikla bejn il-˙bieb Is-Sibt 31 ta’ Jannar il-Kummissjoni Nar fi ˙dan l-G˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun ser torganizza ikla bejn il˙bieb b’risq il-festa ta’ Santa Katarina. L-attività ser issir fis-sede tal-istess G˙aqda mit-8pm ’il quddiem. G˙ar-riservazzjonijiet çemplu fuq 9993 0119.

Carnival costume party minn Tal-Ìilju Junior Club – l-Imqabba Il-Junior Club fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju tal-Imqabba ser jorganizza festin tal-Karnival g˙attfal kollha tal-Imqabba u l-˙bieb tag˙hom. Dan il-festin ser isir nhar it-Tlieta 17 ta’ Frar 2015 fid-9.30am, fil-bini tal-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju, li jinsab fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba. L-attività ser tinkludi ikel, xorb u diversi sorpriΩi. It-tfal kollha huma m˙e©©in jattendu f’atmosfera divertenti u ji©u lebsin il-kostum talKarnival. Divertiment ipprovdut b’mod live minn DJ Commander J. Riservazzjonijiet isiru fuq 9903 8285, filwaqt li aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

B’tifkira g˙aΩiΩa ta’

Sula Cann

F’g˙eluq it-tielet sena mill-mewt tag˙ha wara li ˙alliet din id-dinja nhar it-Tlieta 27 ta’ Jannar 2012, fl-età ta’ 72 sena Qatt minsija minn Ωew©ha Michael, uliedha Tony u martu Yolanda, Carmen u Ωew©ha Peter, David, Theresa u Ωew©ha Mario, neputijiet, proneputijiet, ˙utha u ˙ut ir-ra©el, il-familjari tag˙hom, bosta qraba u ˙bieb.

ÇENTRU LABURISTA VALLETTA Kiri ta’ bar tal-kaΩin Laburista tal-Belt Valletta g˙al 3 snin. Offerti jintlaqg˙u minn nhar it-Tnejn 26 sas-Sibt 31 ta’ Jannar. Kopja tal-kuntratt tinkiseb mill-bar. Il-kumitat jista’ jirrifjuta kull offerta anke l-iΩjed wa˙da vanta©©juΩa

32 25|01|2015

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

TWISSIJIET: Ir-ri˙ mill-Punent g˙allMajjistral ser ikun qawwi g˙al qawwi ˙afna kultant fl-in˙awi fejn jaqbel tal-GΩejjer Maltin. Din it-twissija tibqa’ fis-se˙˙ sas-sebg˙a tal-lejla (˙in lokali) L-OGÓLA TEMPERATURA: 15°C

13°C

14°C

13°C

L-INQAS TEMPERATURA: 10°C

09°C

INDIÇI UV: 2

TEMP: Pjuttost imsa˙˙ab bil-˙albiet tax-xita

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

Ritratt: RAYMOND FALZON

iΩolati u b’çans ta’ xi maltempati bir-rag˙ad iΩolati.

VIÛIBBILTÀ: Tajba minbarra fil-˙albiet tax-xita. RIÓ: Qawwi g˙al qawwi ˙afna millPunent g˙all-Majjistral, li jsir ftit qawwi g˙al qawwi. Bil-buffuri tar-ri˙ qrib il-maltempati bir-rag˙ad. BAÓAR: Qawwi

14°C

16°C

IMBATT: Baxx g˙al moderat mill-Punent g˙all-Majjistral, lokalment baxx g˙all-ewwel.

10°C

09°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 16°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant' Anna, il-Furjana Chemimart International Pharmacy, 650, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris, Birkirkara Regional Pharmacy, Triq E. H. Furse, l-Imsida SpiΩerija Mer˙a, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Giorni Chemimart Ltd. 4,5,6, il-Piazzetta, Triq it-Torri, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard Sg˙ajtar Pharmacy, Triq is-Sag˙jtar, il-Mosta St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Brown’s Pharmacy, 45, Telg˙et Ra˙al Ìdid, Ra˙al Ìdid Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu 207/2011, Triq Hompesch, il-Fgura Blossoms Pharmacy, Triq il-Ìur©ier, BirΩebbu©a Mqabba Central Pharmacy, 5, Triq Santa Katerina, l-Imqabba Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-Óelsien, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli

Il-pjazza tal-Gudja fiΩ-Ωminijiet img˙oddija. Jidhru s-salib tad-dejma li kien hemm fil-pjazza u l-faççata l-antika tal-knisja parrokkjali

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

G˙awdex Taç-Çawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Diçembru, in-Nadur

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

33 89 28 88 90 52 46 82

SUPER 5

42 43 34 19 18

GRAND LOTTERY

04 09

01 05 00 06 08

27.01.2013 242 persuna jitilfu ˙ajjithom f’nirien fin-nightclub Kiss bil-belt ta’ Santa Maria fil-BraΩil.

TISLIBA kÓ

25|01|2015 33

kullhadd.com

Din it-tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li g˙ad hawn domanda g˙aliha, il-gazzetta KullÓadd iddeçidiet li tkompli to˙ro© din it-tisliba fl-a˙˙ar Óadd tax-xahar. RIÛULTATI TAX-XAHAR LI GÓADDA MIMDUDIN: 1 SkoççiΩ, 5 Spnott, 8 Óamallu, 14 Kupun, 15 Lebbet, 17 Kusksu, 19 Bonus, 20 Rank, 21 Siçç, 23 Monti, 25 u 28 Arretrati, 29 u 30 Qasqas, 31 Awla, 33 Bumbardament, 39 Mjaw, 41 u 42 Glorja, 43 Bata, 45 Rmixk, 46 Bidwi, 47 Ìbin, 50 Anti, 53 u 54 Panama, 56 Gar©i, 58 Tombla, 60 Sammar, 62 D˙uli, 64 Rival, 67 KuΩakk, 69 u 70 Dizzjunarju, 72 u 73 Bjonda, 75 Tjur, 77 Vuçi, 79 Dwett, 80 Radar, 82 Sisa, 84 u 85 Sajjem, 87 Tina, 88 Anniversarju, 93 Óakk, 94 u 95 Pariri, 96 Nisa, 98 Klabb, 100 Dalma, 101 Óbub, 105 Ewro, 108 Uqija, 109 Twavel, 110 Nemnem, 111 Kemxa, 112 Msallab, 113 Bassas, 114 Trentun.

012

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 20 21 23 25 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72

Platt minnu mimli bil-la˙am taz-zalza tat-tadam u ˙wawar (7) Jekk tg˙alli ˙afna l-˙alib, din titla’ fil-wiçç (6) Il-kantanta li twieldet b˙ala Louise Veronica Ciccone (7) Minnu jisparaw balal kbar (5) Xi ˙add img˙akkes, imsawwat jew imkasbar (6) u 19 Dawn jo˙or©u mill-©rajjiet tal-qedem (11) Tieg˙ek stess tarah fix-xemx (4) Min g˙andu smieg˙ b˙al dan jaf idoqq dak li jisma’ (4) Ix-xag˙ar li jsir daqna (5) u 28 L-oçean bejn l-Amerika u lEwropa (9) u 30 Il-˙abs tag˙na hemm issibu (6) Noè baqa’ mag˙ruf g˙aliha (4) Xejn mhija sabi˙a fuq il-wiçç (5,2,5) Jitla’ dejjem f’wiçç l-ilma (4) u 42 Dan tal-port jinqabad b’gamblu jinten (6) Wa˙da mill-in˙awi (4) Nawguralek li tibqa’ ..... u s˙i˙! (5) Darba kienu l-ikbar g˙edewwa tag˙na (5) Wie˙ed mir-rollijiet (4) PreçiΩ, eΩatt, tal-piΩ (4) u 54 Aktar minn sa˙˙ara wa˙da (6) Kontra rari (5) PajjiΩ kbir fl-Ewropa imma mhijiex fl-Unjoni Ewropea (6) Taqfel iç-çinturin biha (6) Allura din il-mara tal-akut? (5) L-ewwel wie˙ed kien dak ta’ Babel (5) Wasal fl-......, m’hemmx fejn jasal aktar (6) Aktar minn moqdief wie˙ed (6) Qabadni b˙al ..... ta’ w©ig˙ ta’ ras (5) u 73 Wa˙da mill-ktajjen (6)

WEQFIN:

75 Tpo©©i bilqieg˙da fuqu jew tie˙u lflus minnu (4) 77 Din aktar ˙elwa (4) 79 Dan ir-ra©el tal-kromba (5) 80 Il-penitenza fil-qrar (5) 82 Fil-kçina jin˙asel kollox fih (4) 84 u 85 Aktar minn ballun wie˙ed (6) 87 Dawn il-patrimonji jew wirt issibhom f’Assisi? (4) 88 Dawn mag˙rufa a˙jar b˙ala friefet il-lejl (12) 93 Il-vulkan ta’ Sqallija (4) 94 u 95 Jil˙aqlu ˙afna (6) 96 Manwel fil-qosor (4) 98 Nikluh l-aktar fis-sajf (5) 100 u 101 Xi ˙add dejjem g˙addej, jipprova j©ib bidliet radikali (9) 105 R li malajr titlifha (4) 108 Issib ˙afna minnu fl-G˙adira (5) 109 Isir minn tnejn li jin˙abbu (6) 110 Biçça ˙obΩ biΩ-Ωejt u lilha (6) 111 . (5) 112 Purçissjoni bit-tebut (7) 113 Jg˙ix ma’ mara li mhijiex martu (6) 114 Bexx bil-lamtu biex iwebbes (7) Weqfin 2 3 6 9 10 12 13 16 18 22 24 26 32

Mhumiex kwadri (5) u 4 Din suppost mimlija fatati (8) u 7 Din g˙andha g˙amla ta’ Ωigarella (10) X’.... sbie˙ min jaf jarana! (4) u 11 Dawn komuni jew normali (9) Jittella’ quddiem il-qorti (7) ....... fuq il-post tax-xog˙ol g˙all˙arsien tal-˙addiema (7) Xi wa˙da sabi˙a ta’ Esopu (5) Ra©el kbir tal-˙rejjef (5) TaΩ-Ωwiemel issibha fil-Marsa (5) Mhux isfel (3) u 27 L-ikbar wie˙ed kien Ìuda (8) Aktar minn kenura wa˙da (6)

33 34 35 (6) 36 37 38 44 48 49 51 52 55 57 59 61

Bill ilsienu (3) Tarah nofs tond f’nofs il-qawsalla (4) Óuta li nikluha mnixxfa u mmell˙a

Dan ilaqqa’ tnejn g˙aΩ-Ωwie© (6) Kontra 56 mimduda (4) u 40 Dan studjuΩ tal-arkeolo©ija (9) Wie˙ed mill-˙sejjes (4) Kelma b’.... hija gidba (4) Malajr jitqaxxar u jittiekel (8) L-og˙la ©udikaturi fil-qorti (8) Skont minn liema ...... tarah (6) Wie˙ed mill-aspetti (6) Ftit skurdat u mudlam (4) Erfa’ u .... g˙al meta ti©i bΩonn (4) Trid t˙allasha jekk fejn toqg˙od mhuwiex tieg˙ek (4) 63 Fih taqbad il-˙ut Ωg˙ir (4) 65 Dan sog˙ba jew indiema (6) 66 Il-˙in tal-.... f’nofsinhar (4) 68 G˙and Fino ssib ˙afna minnhom (6) 69 IΩΩommu fil-but biex timsa˙ bih (6) 70 Dan ir-ra˙al l-aktar wie˙ed pur? (4) 71 Xi ˙add pulit u m˙arre© tajjeb (6) 74 Inga©©a fil-.... tal-pulizija (4) 76 Nies li xejn m’huma qsar (4) 78 Kontra iswed (5) 79 Dak li jmexxi (3) 81 ... Baba u l-40 ˙alliel (3) 82 Ikla ˙afifa ˙afifa (5) 83 Óuta li qisha serp (7) 86 Il-belt tal-Papa (7) 89 Aktar ferm (5) 90 u 91 Setg˙at (6) 92 Din wa˙da mill-ilsiera (5) 97 Jag˙tik idea ta’ dlam immens (5) 99 u 100 Dan jimmarka t-temperatura (10) 102 Jaqa’ wara xi mewt (5) 103 u 104 Din tfisser ftehim bejn Ωew© na˙at g˙all-©id ta’ xulxin (8) 106 u 107 Din omm il-gallettina? (8)

2 u 3 Kapuççino, 4 Ikla, 6, Patri, 7 Tikka, 9 Akut, 10 Ambu, 11 Lanza, 12 Mkessa˙, 13 Assidwi, 16 Brodu, 18 Krejn, 22 Çanga, 24 u 26 Tibrim, 27 Tara©, 32 Librar, 33 u 34 BormliΩ, 35 Arkata, 36 Abbiss, 37 Ebda, 38 u 40 Trijanglu, 44 Tipi, 48 Abjad, 49 Interkom, 51 Paraguni, 52 Ûgarra, 55 Sinjur, 57 Ìara, 59 Bekka, 61 Mazz, 63 Óamra, 65 Venven, 66 Lbiç, 68 Kattiv, 69 Darras, 70 NaΩi, 71 Rumana, 74 Ìenn, 76 Ódar, 78 Isba˙, 79 u 81 Djarju, 82 Smura, 83 StonkuΩ, 86 Mkabbar, 89 Nulla, 90 u 91 IbbaΩa, 92 Jemen, 97 Spiss, 99 u 100 Belladonna, 102 Bambu, 103 u 104 Valletta, 106 u 107 Amerikan.

34 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0114 0383 0410 0950 1118 1160 1241 1751 1984 2089 2214 2517 2610 3493 3575 3812 3981 4634 4728 4837 4903 5315 5380 5889 6248 6281 6451 7059 7112 8123 8442 8630

8675 8834 9198 9398 9486 9502

B’5 numri

B’6 numri

05324 08502 08868 31611 36157 36580 48075 48264 57126 62238 64053 67169 82414 84466 87202 88636 88641 90458 91365 97725 97780 98571

129502 232261 776702 827359

Bi 8 numri 04511514 08731877 48272991 51623254

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: PAUL MIFSUD, 19, Triq Toni WiΩΩini, Birkirkara.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

25|01|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

Tg˙id ta’ San Martin? (5) 4. Jista’ jkun ta’ barra (4) 7,16. Kunjom (5) 9,10. It-tim tal-Kop, f’Enfield (9) 10. Ara 9 12. Kunjom ie˙or (6) 16. Ara 7 18. United Kingdom (1,1) 19. Ara 12 wieqfa 20. Soppa? (5) 21. Ara 6 23. Jaqbdek f’Ωaqqek (4) 24. BiΩΩejjed (5)

Bih jintlag˙ab il-futbol (6) 2,22. G˙edewwa? (6) 3,11. Il-President Emeritu Ìor© (5) 5,14. Iwe©©g˙ulek (9) 6,21M. G˙asfur (6) 8. Ibassru bl-istilel? (9) 11. Ara 3 12,19. Tond (5) 13. Jikber ˙afna kappar mieg˙u (3) 14. Ara 5 15. Qisu basal tawwali (6) 17. Pupa IngliΩa zoppa (3) 21. Pulizija IngliΩ (3) 22. Ara 2

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7,9. 10. 12. 16. 18,23. 20. 21. 24.

1. Bilbla, 2,19. Jinfed, 3,15. Aççidenti, 5,6. Ûarrat, 8. Irçevejtu, 11,12 W Ìifa, 13,22. Tajbin, 14. Iffoka, 17. Rio, 21. Aiv

Bejta, BΩar, Çilen, Çraret, Fiteni, Ara, Avvent, Tjelf, AOB, UΩati

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© atturi nisa nominati g˙al Oscar Awards tal-2015

Attriçi 1:

Attriçi 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Kevin Spacey

Michael Kelly

36 25|01|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

AUTOCROSS

ILLUM IKOMPLU L-AUTOCROSS U MOTOCROSS Nhar il-Óadd 25 ta’ Jannar 2015 l-Assocjazzjoni Sport Muturi u Karozzi sa tkompli bl-attivitajiet tag˙ha mill-Kampjonat ASMK Pasta Poiatti 2014/2015. Dan ha jsir fil-kumpless talMotorsport f’Ta’ Qali. Nhar il-Óadd l-ASMK ser torgranizza is-seba’ programm bis-sezzjoni Autocross u t-tielet program ghal Motocross. Il-progrmam jibda fl-11:00am. Intant ˙arsa lejn il-klassifika ©enerali lejn ilMotocross li wara Ωew©t attivitajiet fi Klassi A insibu lill Clayton Camilleri fuq mutur KTM 250cc jinsab fil-quççata tal-klassifika b’102 punti. Fit-tieni post b’sitt punti inqas hemm Paul Muscat fuq KTM b’96 punt waqt li fittielet post b˙alissa jinsab Edward Ciantar fuq mutur Kawasaki b’79 punt. B’erba punti inqas b’75 punt u fir-raba’ post jinsab Trevor Muscat fuq mutur KTM ukoll. Fi Klassi B naraw lill Ludvick Muscat fuq mutur KTM li jinsab fil-quççata tal-klassifika b’105 punti Dan huwa segwiet mis-sewwieq Ghawdxi Adam Sultana fuq mutur Kawasaki b’83 punt waqt li fit-tielet post jinsab Elvin Debono fuq mutur Kawasaki b’69 punt. Irraba’ post huwa mirbu˙ minn Julian Abela fuq mutur Honda b’59 punt. Fis-Sezzjoni Autocross wara li ghadda nofs ilkampjonat, fil-quççata tal-Kampjonat Nazzjonali nsibu lill Philip Joe Vella fuq Opel

Corsa b’133 punt. Vella li jidher beda jiΩviluppa vanta©© fuq is-segwaçi tieg˙u jinsab segwiet minn Christian Mark Galea fuq Fiat Ritmo b’111 punt. It-tielet poΩizzjoni jinsab okkupat minn Vince Farrugia fuq Volkswagen Polo b’99 punt segwiet fir-raba’ post min Jason Martin fuq Volkswagen Polo o˙ra b’83 punt. Intant nhar il-Óadd li g˙adda fit-18 ta’ Jannar kompla l-kampjonat Trials fejn g˙all-˙abta tad9:00am ing˙ata bidu g˙all-ewwel sezzjoni. Sfortunatament l-attivita kellha tieqaf g˙al çertu ˙in min˙abba inçident Ωg˙ir fejn wie˙ed mir-riders kompetitur kellu injury u ttie˙ed ˙in biex dan ittella’ mill-post fejn kienet qed issir l-attivita u min˙abba l-prekawzjoni li lAmbulanza titlaq minn fuq il-post ©ie deçiΩ li l-attivita Trials ti©i posposta g˙al ©urnata o˙ra. Dan huwa wie˙ed mill-miΩuri li ASMK tie˙u li ming˙ajr l-ambulanza l-attivitajiet ma jitkomplewx. Minkejja dan, is-sewwieq involut f’dan l-incident ittie˙ed l-isptar u ntbag˙at lura d-dar aktar tard. L-Assocjazzjoni ddeçidiet li din lattivita se tkompli nhar il-Óadd 15 ta’ Frar 2015 u iktar dettalji jing˙ataw fil-©ranet li ©ejjin. Wie˙ed jista’ jkompli jsegwi l-attivitajiet talAssoçjazzjoni permezz tas-sit elettroniku www.asmk.org.mt jew inkella permezz talpa©na fuq Facebook bl-isem ‘A.S.M.K. Malta’.

Jason Martin fuq quddiem b’Volkswagen Polo

Edward Ciantar fuq Kawasaki

JUDO

ORGANIZZATA T-43 EDIZZJONI TAL-KAMPJONAT NAZZJONALI Il-Federazzjoni Maltija tal-Judo organizzat it-43 edizzjoni tal-Kampjonati Nazzjonali fil-Boççi Drome fil-Kumpless Sportiv talKottonera. Is-Senseis Joe Castillo, Gaetano Scerri, Joseph Muscat, John Curmi flimkien ma’ 60 Judoka Ωg˙ar, mag˙rufa b˙ala Draguni, fet˙u l-avveniment. Il-Judoka Ωg˙ar imlew is-sala b’g˙ajat u fer˙ hekk kif urew il-˙iliet tag˙hom fil-Judo permezz ta' log˙ob u kompetizzjonijiet amikevoli. Envic Galea, President tal-Federazzjoni Maltija tal-Judo, fid-diskors tal-ftu˙ tieg˙u qal li l-Judoka Ωg˙aΩag˙ tag˙na huma kollha rebbie˙a. Dan g˙aliex il-Judo huwa mhux biss sport, imma mod ta' ˙ajja. Iddraguni ©ew mog˙tija midalja tad-deheb b˙ala tifkira ta’ dan l-avveniment. L-ewwel Judoka li telg˙u fuq il-tapit kienu l-Espoirs - Judoka tal-età ta’ 12 sa 14-il sena. Din il-kategorija g˙andha regoli speçjali, b˙al pereΩempju hux permessi tekniki ta’ sagrifiççju, strangles u armlocks. Din hija meqjusa b˙ala kategorija ta' tranΩizzjoni bejn l-kategoriji non-kompetittiv u kompetittivi. Ir-rebbie˙a tal-kategoriji Espoir kienu Massimo Micallef, Cameron Gray, Sean Spiteri, Adin Vella, Clive Camilleri, Thomas Zerafa, Gabriel Camilleri, and Ena Camilleri. Lamberto Raffi, kien ukoll preΩenti waqt l-avveniment, li flimkien mad-Direttur Sportiv, Alex Bezzina, u l-President, Envic Galea, kienu qed josservaw it-talenti ©odda g˙allfutur tal-Judo f’Malta. Fil-kategoriji tal-Cadet, Junior u Senior, lispettaturi u coaches preΩenti raw kompetizzjonijiet estremament interessanti u ©miel ta’ Ippon. Ir-rebbie˙a fil-kategoriji tal-kadetti kienu Kurt Camilleri (Tigne Judo Club), Andreas Castillo (Shirojudokwai Judo Club), Joseph Muscat u Kurt Butters (Kamikwai Judo Club), Alice Battistino u Martha Spiteri (Hibernians Budokwai Judo Club). Xi

w˙ud mill-Kadetti kkontestaw ukoll il-kategoriji Junior u Senior. Ir-rebbie˙a talKategoriji Junior kienu Joseph Muscat (Kamikwai Judo Club), Cormack Spiteri (Tigne Judo Club), Alessio Muscat (Kinsu Judo Club), u Esther Spiteri (Hibernians Budokwai Judo Club). It-titoli prinçipali kkontestati kienu dawk tas-Seniors. Jeremy Saywell, Marcon Bezzina u Isaac Bezzina (Malta Judo Academy) irrikonfermaw it-titoli tag˙hom hekk kif eliminaw l-avversarji tag˙hom façilment. Murman Korchilava ma kienx ikkuntestat. F'dawn il-kampjonati, rajna wkoll ir-ritorn ta Joanna Camilleri (Hibernians Budokwai Judo Club) li reb˙et lura t-titolu tag˙ha fil-57kgs. Wa˙da minn dawk illi bbrillaw u ser nistennew affarijiet kbar minnhom hija, Alice Battistino, li wriet is-superjorità tag˙ha biex reb˙et it-titlu tal-52kgs, wara illi irnexxielha teghleb l-esperjenza tal-veterana Vanessa Frazier fil-finali. Vanessa iddeçiediet illi tikkontesta l-Kampjonati Nazzjonali wara li kompliet it-ta˙ri© tag˙ha fi klabb fl-Italja minkejja l-iskeda estremament mimlija tag˙ha b˙ala Ambaxxatur ta 'Malta fl-Italja. Fi kliemha stess, "Judo huwa sport li inti tista' tkompli tipprattika tul ˙ajtek kollha." Ir-rebbie˙a lo˙ra kienu Gencheva Redka (Hibernians Budokwai Judo Club) u George Atanasov (Malta Judo Aademy). Cormack Spiteri, anke g˙alkemm ma wasalx sa fuq ilquççata tal-podju tal-kbar, ta prestazzjoni tajba ˙afna u wera teknika spettakolari. Ming˙ajr l-g˙ajnuna tar-referees John Zammit, Abdul Rahman Lativ, Lloyd Caruana, Ray Spiteri; l-uffiçjali mejda Mario Giuliano, Louisa Galea, Alexis Milne; t-tim Mediku mag˙mul minn Ivan Esposito u St John Ambulance; u l-voluntiera l-o˙ra, dan l-avveniment ma kienx ikun possibbli.

spoRTs kÓ

25|01|2015 37

kullhadd.com

ANALiÛi TA’ LiAM GAUçi

LiL HiNN Miç-ÇiRkwiT imnie˙er tal-vettura fejn ©ie abbandunat il-famuΩ anteater design biex il-forma tkun konformi mar-regolamenti l-©odda. G˙al dan l-ista©un, il-kuluri talvettura se jibqg˙u kwaΩi identiçi g˙ al da wk t al - 2014 h ek k k i f i l Martini baqg˙u l-isponsors ewlenin tat-tim. Debutt fil-Messiku

Wara xahrejn ta’ stennija, din il©img˙a kellna l-opportunità li nibdew nie˙du idea tad-disinn tal-vetturi li se jie˙du sehem fl-ista©un li ©ej h ek k k i f i l -Fo rc e In di a u l Williams ippreΩentaw il-mudelli l©odda tag˙hom. Barra minn hekk, rajna wkoll it-tmiem tas-saga taliΩvilupp tal-power units hekk kif lFIA u l-Honda waslu g˙al kompromess. Ftehim mal-FIA Wara ˙afna diskussjonijiet wara lkwinti, l-FIA g˙aΩlet li tag˙ti permess l i l l -H on da b i ex t i Ω vi l u ppa l magna tag˙ha wara t-28 ta’ Frar, iddata tal-omologazzjoni tal- power units g˙all-ista©un 2015. Kif kien irrappurtat matul dawn la˙ ˙a r ©i m g˙a t , i l -H on da ©ew eskluΩi minn eççezzjoni g˙ar-rego-

l am en ti l i se t i pp erm et ti l i l l Mercedes, Renault u Ferrari li jkomplu jiΩviluppaw il-magni tag˙hom matul l-ista©un li ©ej. D an se˙ ˙ m et a l -Fe rrari s ab u kavikolu fir-regolamenti li biddel kompletament l-interpretazzjoni li ori©inarjament kellu jwassal g˙attmiem ta’ Ωviluppi ma©©uri fil-magni wara l-bidu tal-ista©un. Il-Honda ma gawdewx minn din l-interpretazzj on i l -©d i d a h ek k k i f i l -f t eh i m tag˙hom mal-FIA kien ˙afna iktar çar dwar id-data. M ad an k ol l u , it - ti m Ìa ppu n i Ω appella lill-FIA biex tag˙tihom l-istess o pp ort u ni t à t a’ Ω vi l u pp l i ng˙ataw it-timijiet l-o˙ra, talba li was l et g˙ a l k o mp rom es s m al Federazzjoni. Permezz ta’ dan ilkompromess, il-Honda se jkollhom re stri zz jon i ji et si mi l i g˙a l da wk imposti fuq il-Mercedes, ir-Renault

u l-Ferrari. Jisirqu x-xena Kif semmejna qabel, din il-©img˙a rat il-bidu tat-tnedijiet tal-vetturi l©odda li se jintuΩaw matul dan lista©un. Nhar l-Erbg˙a li g˙adda ddilettanti kollha kienu qeg˙din jistennew b’˙erqa d-debutt tal-Force India. Madankollu, il-Williams issorprendew lil kul˙add hekk kif ftit sig˙at qabel iç-çerimonja ppjanata millForce India, ippubblikaw diversi impressjonijiet artistiçi tal-vetturi l©dida tag˙hom, l-FW37. B’hekk, il-Williams serqu xi ftit ixx ena m i n g˙a nd i l -Fo rce In d i a, minkejja l-fatt li mad-daqqa t’g˙ajn ma jidhirx li saru xi bidliet rivol uz jonarji fuq ix- cha ssis il -©di d. E ç ç ez zj on i i m po rt an ti k i en l -

Madankollu, sal-Erbg˙a waranofsinhar, il-Force India re©g˙u ©ibdu lattenzjoni tal-medja meta Ωvelaw idd i si n n t ag˙ ho m f i l -M es si k u, i l VJM08. Id-disinn g˙al dan l-ista©un huwa aktar evoluzzjoni milli rivoluzzjoni, però l-Force India g˙amlu g˙aΩla simili b˙al dik tal-Williams fejn l-imnie˙er sar anqas prominenti minn dak tas-sena l-o˙ra. Barra minn hekk, il- front wing tbaxxiet biex il-vettura tikseb lura xi ftit mid-downforce li ntilef bl-applikazzjoni tar-regolamenti tekniçi l©odda s-sena l-o˙ra. Waqt il-preΩentazzjoni d-direttur t ek n ik u t al - Forc e Ind i a A nd rew Green spjega wkoll li saru bidliet Ωg˙ar illi jinkludu modifiki fis-sidepods u fil- cooling intakes . Il-Force I nd i a g˙ am l u w ko l l bidliet konsiderevoli fis-sistema ta’ sospenzjoni ta’ wara bl-installazz joni t a’ sist ema id ro mekk ani ka ©dida li se tissostitwixxi l-molol ta’ torsjoni uΩati fl-2014. Fuq livell estetiku, ˙afna mill-partijiet illi kienu miΩbug˙in bojod issa huma kulur il-fidda. Dan il-kulur intuΩa wkoll fuq is- sidepods, illi ssena l-o˙ra kienu suwed. Il-VJM08 g˙andha wkoll strixxa oran©jo li timxi tul il-vettura kollha. Il-VJM08 mistennija li tag˙mel iddebutt tag˙ha f’Barçellona bejn id19 u t-22 ta’ Frar hekk kif it-tim g˙aΩel li fit-testijiet ta’ Jerez ta’ bejn l-1 u l-4 ta’ Frar juΩa l-VJM07.

L-ARGUMENT Illum, fid-21.30 fuq ONE

L-Argument jirritorna llum b’aktar temi g˙ad-diskussjoni li ser tvarja bejn il-kampjonat Premier u l-FA Trophy li ntlag˙bu dan nofs il-©img˙a. Manuel Bezzina (B’Kara) u Mario Mallia (Pietà) jing˙aqdu mal-mistiedna residenti. Antvin Monseigneur u Alfred Attard biex jer©g˙u jag˙mlu L-Argument tal-lum wie˙ed li m’g˙andkomx titilfu. Id-diviΩjonijiet inferjuri wkoll jibqg˙u ta’ kull ©img˙a jΩommu posthom f’ L-Argument . Din il-©img˙a telespettaturi jistg˙u jaraw il-gowls tal-log˙ba mill-ewwel diviΩjoni bejn St George’s u Lija A. Is-servizz speçjali ser jag˙ti ˙arsa lejn il-˙ajja tal- ex-champion ÌermaniΩ Andreas Brehme li l-˙ajja tieg˙u ltaqg˙et ma ntoppi finanzjarji s-sena li g˙addiet u kellu jiddikjara falliment. L-Argument huwa ppreΩentat minn Clinton Buhagiar u lproduzzjoni eΩekuttiva hija ta’ Mark Cutajar u jixxandar illejla fid-9.30pm fuq ONE.

38 25|01|2015

kullhadd.com

FA CUP FL-INGILTERRA

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA Villa meta dawn s e j k u n u q e d jilqg˙u lit-tim taç-Championship Bournemouth illum wara nofsinhar. Dan il-plejer Spanjol da˙al jilg˙ab il©img˙a l-o˙ra fit-telfa ta’ 2-0 kontra Liverpool iΩda kien wie˙ed mill-ftit li spikka. Madankollu, il-Villa g˙andhom ilproblemi tag˙hom f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ injuries tant li Gabby Agbonlahor u Joe Cole huma dubjuΩi min˙abba injury fil-hamstring, Ron Vlaar, Philippe Senderos u Libor Kozak kollha m’g˙andhom çans li jilg˙abu g˙ada iΩda Ciaran Clark jinsab dispost wara sospensjoni. Bournemouth jistg˙u jag˙mlu xi tibdil wara li din se tkun it-tieni log˙ba tag˙hom din il-©img˙a. Il-goalkeeper Artur Boruc lag˙ab lewwel log˙ba tieg˙u f’Elland Road din il-©img˙a u mistenni jkun bejn il-lasti llum ukoll.

It-team ta’ Arsenal jiççelebra r-reb˙ tal-FA Cup tas-sena l-o˙ra

BRISTOL CITY VS WEST HAM Fl-ewwel log˙ba li hemm illum fl-aktar kompetizzjoni antika tal-futbol l-FA Cup, naraw lit-tim minn Londra ta’ West Ham jilg˙ab barra minn daru kontra t-tim ta’ League Two Bristol City. Il-kowç tal-istess Bristol Steve Cotterill g˙andu dubju fuq il-plejers tieg˙u Aaron Wilbraham u Kieran Agard min˙abba xi injuries li sofrew. Tal-ewwel qed ibati minn problema f’©enbu u ilu nieqes minn Diçembru filwaqt li Agard ukoll ilu ma jilg˙ab mill-g˙ada tal-Milied. Aktar minn hekk, id-difensur James Tavernier huwa cup-tied g˙ax di©à lag˙ab f’din il-kompetizzjoni ma’

KÓ SPORTS

Wigan fit-telfa tag˙hom kontra Bolton fir-round li g˙adda. Madankollu, il-plejers missellfa George Saville u Matt Smith it-tnejn huma eli© ibbli biex jilag˙bu. Min-na˙a tag˙hom it-tim ta’ Sam Allardyce g˙andhom lid-difensur importanti James Collins nieqes min˙abba problema f’dahru. Fil-fatt huwa kellu jinbidel fil-log˙ba kontra Hull tal-©img˙a l-o˙ra li t-tim tieg˙u reba˙ bl-iskor ta’ 3-0.

ASTON VILLA VS AFC BOURNEMOUTH Il-plejer Carles Gil jista’ jag˙mel jilg˙ab id-disg˙in minuta kollha g˙al Aston

BRIGHTON & HOVE ALBION VS ARSENAL Il-kowç Arsene W e n g e r h u w a konxju tal-poter fl-attakk ta’ dan ittim tac-Championship liema tim reba˙ erba’ konfronti mill-a˙˙ar ˙amsa. Min-na˙a tag˙hom Arsenal g˙adhom ©ejjin minn reb˙a ta’ 2-0 kontra Hull fir-round ta’ qabel wara li dawn kienu ltaqg˙u kontra xulxin fil-finali tas-sena l-o˙ra. Minkejja li Brighton qeg˙din lejn la˙˙ar tal-klassi f i k a taçChampionship, Wenger jaf li t-tim tieg˙u se jkollu g˙adma iebsa flAmex Stadium wara li sentejn ilu huma kienu reb˙u l-istess tim bi sbrixx bl-iskor ta’ 3-2.

Cambridge v Manchester U

0-0

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ Blackburn R v Swansea City

3-1

Birmingham C v WBA

1-2

Cardiff City v Reading

1-2

Chelsea v Bradford City

2-4

Derby C v Chesterfield

2-0

Mancester C v Middlesbrough

0-2

Preston NE v Sheffield U

1-1

Southampton v Crystal Palace

2-3

Sunderland v Fulham

0-0

Tottenham H v Leicester C

1-2

Liverpool v Bolton W

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Bristol C v West Ham U

15.00

Aston Villa v AFC Bournemouth 16.00 Brighton & Hove A v Arsenal

17.00

LOGÓOB GÓAL GÓADA Rochdale v Stoke City

21.00

PUNTI OÓRA

SERIE A

IL-FUTUR INÇERT GÓAL BENITEZ

Inter v Torino

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ Cagliari v Sassuolo Lazio v AC Milan

2-1 Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM 15.00

Hellas Verona v Atalanta Inter v Torino Juventus v Chievo Verona Parma v Cesena Sampdoria v Palermo Fiorentina v Roma

15.00 15.00 15.00 15.00 20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA 19.00

Empoli v Udinese SSC Napoli v Genoa

It-tim ta’ Torini se jkunu qed jilg˙abu kontra Inter f’San Siro liema Inter jinsabu biss erba’ punti ‘l bog˙od mill-istess Torino. Reb˙a g˙al Inter jew Torini se tkun qed isservi ta’ çans tajjeb ˙afna ta’ Europa League s-sena ddie˙la. Wara l-waqfa tax-xitwa, in-Neroazzuri nbidlu g˙all-a˙jar b˙ala tim u tieni taqsima stupenda kontra Juventus segwieta minn taqsima tajba kontra Genoa wassluhom g˙al riΩultati ferm poΩittivi. Il-forma ta’ Torino hija simili ma’ dak ta’ Inter tant li rnexxilhom jiksbu disa’ punti mill-a˙˙ar ˙a mes log˙biet tag˙hom fis-Serie A. Prestazzjonijiet impressjonanti kontra Milan u Genoa ©abu sens kbir ta’ ottimiΩmu lil dan it-tim.

Juventus v Chievo

21.00

KLASSIFIKA TIM

Juventus Roma Napoli Sampdoria Lazio Fiorentina Genoa Milan Internazionale Palermo Sassuolo Udinese Torino Hellas Verona Atalanta Empoli Chievo Cagliari Cesena Parma

19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19

14 12 9 8 9 8 7 6 6 6 5 6 5 5 4 3 4 3 1 3

4 5 6 9 4 6 7 8 8 8 10 6 7 6 8 10 6 7 6 1

1 2 4 2 6 5 5 5 5 5 4 7 7 8 7 6 9 9 12 15

42 32 34 25 33 27 27 27 29 31 23 23 16 21 15 17 14 25 17 18

9 14 24 17 22 18 23 22 25 31 26 26 21 32 24 23 22 37 39 41

46 41 33 33 31 30 28 26 26 26 25 24 22 21 20 19 18 16 9 9

Wara li umiljaw lil Verona s-sena l-o˙ra bl-iskor ta’ 4-0, it-tim ta’ Massimiliano Allegri huwa l-favorit li jirba˙ kontra l-©ara tag˙hom Chievo li jinsabu lejn l-a˙˙ar poΩizzjonijiet tal-klassifika. It-tim ta’ Juve jidher li ˙add ma jista’ jwaqqfu dan minkejja li ma kellhomx riΩultati daqstant poΩittivi fil-perjodu tal-festi. Huma g˙adhom ©ejjin minn Ωew© reb˙iet infila, u f’Carlos Tevez li skurja Ωew© goals il-©img˙a l-o˙ra, g˙andhom plejer li b˙alissa jinsab fil-quççata tal-klassifika ta’ min skurja laktar. Min-na˙a tag˙hom, it-tim ta’ Chievo g˙andhom bΩonn il-punti kemm jista’ jkun malajr biex jipprova jitbieg˙du miΩ-Ωona ta’ relegazzjoni.

Fiorentina v Roma Fil-log˙ba tal-©img˙a fl-Italja t-tim ta’ Fiorentina se jkun qed jilqa’ f’daru lil Roma liema log˙ba mistennija toffri ˙afna spettaklu.It-tim ta’ Rudi Garcia se jkun qed jiltaqa’ mal-istess tim ta’ Fiorentina l©img˙a d-die˙la fil-Coppa Italia. Minkejja li Roma ©ew draw fl-a˙˙ar Ωew© log˙biet tag˙hom u g˙alhekk waqg˙u ˙ames punti ta˙t l-istess Juventus, Roma rnexxilhom jirb˙u lillVjola fl-a˙˙ar sitt log˙biet f’kull kompetizzjoni u tilfu biss sitt darbiet f’42 log˙ba.

L-eks kowç ta’ Liverpool u Chelsea, l-Ispanjol Rafa Benitez sostna li mhuwiex çert jekk hux se jkun g˙adu hu l-kowç ta’ Napoli fl-ista©un li ©ej. Dan il-kowç ta’ 54 sena g˙adu jrid jil˙aq ftehim mal-istess Napoli fuq kuntratt ©did g˙ax il-kuntratt li g˙andu b˙alissa iskadi fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un. L-Ispanjol li kien ma˙tur kowç tal-Partonopei f’Mejju tal-2013 u b˙alissa jinsabu fittielet post tal-klassifika fis-Serie A Taljan. F’kummenti li ta lill-medja huwa sostna li g˙adu ma ˙ax deçiΩjoni f’dan ir-rigward u qal li fadallu tliet xhur o˙ra biex ja˙seb fuq il-futur tieg˙u. Kemm hu kif ukoll it-tim ta’ Napoli jafu fejn qeg˙din ma’ xulxin. ATTAKKANT TA’ CELTIC ARRESTAT L-attakkant tat-tim SkoççiΩ ta’ Celtic Leigh Griffiths kien arrestat b’konnessjoni ma’ inçident li nqala’ f’pub. Dan il-plejer SkoççiΩ ta’ 24 sena kien akkuΩat u mwissi wara li kiser l-att ta’ komunikazzjoni g˙all-im©iba offensiva u theddida fil-futbol liema li©i trid tkun irrispettat jekk tkun futboler fir-Renju Unit. Dan l-inçident se˙˙ fil-kapitali SkoççiΩa ta’ Edinburgh is-sena l-o˙ra. Kellima mill-Pulizija SkoççiΩa kkonfermaw li persuna ta’ 24 sena kienet arrestat b’rabta ma’ dan l-inçident. Dan l-arrest ©ie qabel ma’ Griffiths lag˙ab g˙al Celtic fil-Kampjonat SkoççiΩ kontra Ross County. Fid-dawl ta’ dan kollu, il-klabb SkoççiΩ irrifjuta li jikkummenta. LUIS ENRIQUE B’APPOÌÌ LEJN SUAREZ Il-kowç Spanjol ta’ Barçellona Luis Enrique qed jag˙mel dak kollu li jista’ biex jg˙in lill-attakkant Luis Suarez biex jer©a’ jsib l-a˙jar forma tieg˙u li kkaraterizzat il-karriera tieg˙u ma’ Liverpool. Dan meta skurja biss ˙ames goals f’sittax-il partita li lag˙ab mat-tim Katalan. Dan l-attakkant mill-Urugwaj ta’ 28 sena skurja 31 goal filKampjonat IngliΩ ma’ Liverpool qabel ma ng˙aqad ma’ Barçellona s-sajf li g˙adda g˙as-somma fenominali ta’ €75 miljun. Huwa g˙amel id-debutt tieg˙u f’Ottubru li g˙adda iΩda skurja biss Ωew© goals fil-Kampjonat Spanjol. Fil-kummenti tieg˙u, Enrique sostna li ma jinsabx inkwetat bil-forma ta’ Suarez u qal li jinsab çert li l-goals daqt jer©g˙u jirritornaw g˙al dan l-attakkant prolifiku Urugwajan.

SPORTS KÓ

25|01|2015 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE MOSTA

1 VS 3

FLORIANA

BIRKIRKARA

1 VS 1

HIBERNIANS

Ritratti: STEPHEN GATT

FLORIANA LURA GÓAR-REBÓ

Matteo Piciollo ta’ Floriana segwit minn Ekani Rodrigez ta’ Mosta

It-tim ta’ Floriana rritorna lura g˙ar-reb˙ meta g˙eleb lit-tim ta’ Mosta bl-iskor ta’ 3-1 f’konfront dirett bejn Ωew© timijiet g˙al ˙ames post. L-ewwel azzjoni tal-log˙ba waslet proprju minn Floriana fis-16il minuta meta minn cross ta’ Steve Pisani lejn Gary Muir li millviçin ra l-ballun ji©i salvat mill-gowler Mosti Kyle Gerada. Tliet minuti wara Floriana komplew ikunu perikoluΩi hekk kif pass tas-solitu Vito Plut lejn Muir li mill-viçin ra l-ballun tieg˙u ji©i salvat u mdawwar f’corner mill-gowler Mosti Gerada. Fit-33 minuta pass ta’ Marcellino lejn Plut li mill-viçin ra l-ballun ja˙bat malmimduda – dominju assolut minn Floriana. L-ewwel azzjoni ta’ Mosta waslet meta minn corner li inkariga minnu Gary Roberts, jid˙ol tajjeb Matteus Riberio li bir-ras ra l-ballun ja˙bat mal-lasti bid-difiΩa FurjaniΩa tbieg˙ed il-periklu. Fit-tieni taqsima Floriana re©g˙u bdew fuq l-attakk u kien proprju fit-53 minuta li huma marru fil-vanta©© meritatament meta minn corner li inkariga ru˙u minnu Steve Pisani dan tefa’ lejn Plut li mill-viçin tefa’ bir-ras wara l-gowler tal-Mosta Gerada. Fis66 minuta Floriana rduppjaw meta minn pass ta’ Muir lejn Piciollo li wa˙du quddiem il-gowler Mosti tefa’ bi preçiΩjoni firrokna tax-xibka biex g˙amel l-iskor 2-0 g˙al Greens. Ûew© minuti mit-tmiem Mosta naqqsu d-distakk meta Ian Zammit tefa’ wara Tyrone Gauci minn free-kick dirett. Fil-˙in miΩjud, preçiΩament fit-92 minuta Mosta resqu viçin li jiksbu lgoal ta’ draw meta minn cross fit-tul ta’ Ian Zammit jid˙ol tajjeb il-gowler Mosti li tela’ jattakka fl-a˙˙ar minuti tal-partita, dan niΩΩel tajjeb lejn Tyron Farrugia li mill-viçin ra l-ballun ji©i devjat g˙all-corner. Minuta biss wara t-tim ta’ Floriana g˙amlu fiç-çert mit-tliet punti hekk kif f’lasti vojta Douglas Felipe min-nofs ilgrawnd tefa’ fix-xibka.

Referee: Ignasi Villamayor

Ribeiro Dos Santos ta’ Mosta jsegwi lil Muir Gary ta’ Floriana

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

KLASSIFIKA Hibernians Birkirkara Valletta Balzan Floriana Mosta Naxxar Lions Qormi Tarxien Rainbows Pietà Hotspurs Ûebbu© Rangers

L 20 20 19 19 20 20 19 19 19 19 19

R 18 13 13 7 7 7 4 4 3 4 2

D 2 2 1 7 6 3 6 5 8 5 6

T 0 5 5 5 7 10 9 10 8 10 11

F 63 39 46 27 35 22 21 19 18 15 22

K 11 20 14 27 38 40 30 33 32 32 46

+/+52 +19 +32 +0 -3 -18 -9 -14 -14 -17 -24

Pti 56 41 40 28 27 24 18 17 17 17 12

LOGÓOB GÓAL-LUM Hibs Ground Tarxien R v Qormi Zebbug R v Pieta H Victor Tedesco Stadium Naxxar L v Valletta Balzan v Sliema W

14.00 16.00 14.00 16.15

AGIUS ISALVA LIL HIBS MILL-EWWEL TELFA

Edison Luis Dos Santos ta’ Hibs issikkat minn Alejandro Mendoza ta’ Birkirkara

Haruna Shola Shodija ta’ Birkirkara imwaqqa’ minn Rodolfo Soares u Joseph Essienmbong ta’ Hibs

It-tim KarkariΩ deher li kien riesaq g˙al tliet punti prezzjuzi iΩda Andrei Agius kellu fehmiet differenti dan meta skurja fl-a˙˙ar nett ta’ din il-log˙ba biex b’hekk it-tim ta’ Hibs g˙adhom ming˙ajr telfa. L-ewwel azzjoni tal-log˙ba fl-ewwel taqsima waslet biss wara 2 minuti log˙ob meta minn pass fit-tul ta’ Clayton Failla lejn Tarabai li minn qag˙da angolata pprova xutt li ©ie salvat minn Haber ming˙ajr ebda diffkultà u fil-fatt din kienet l-unika azzjoni fl-ewwel taqsima. Fit-tieni taqsima l-log˙ba kienet aktar movimentata tant li tliet minuti wara l-mistrie˙, fit-48 minuta, kien hemm azzjoni personali ta’ Birkirkara mill-plejer Ryan Camenzuli li baqa’ javvanza u pprova xutt iΩda dan g˙adda ferm ‘il bog˙od mil-lasti Pawlisti. Fis-57 minuta Hibs kienu viçin li jmorru fil-vanta©© meta minn pass ta’ Mbong lejn Jorge Perreira u dan mill-viçin sab lil Haber attent ferm u b’hekk il-ballun ©ie salvat u spiçça f’corner. Ûew© minuti wara, proprju fid-59 minuta, Hibs re©g˙u kienu perikoluΩi dan meta Tarabai baqa’ javvanza u ra x-xutt tieg˙u ji©i antiçipat bil-ballun jer©a’ jispiçça g˙and Jorge Perreira li g˙al darb’o˙ra tefa’ ftit ‘il bog˙od millasti. Kwarta mit-tmiem wasal l-ewwel goal tal-partita minn Birkirkara. Kien proprju minn corner li inkariga ru˙u minnu Rafael Ledesma li tefa’ lejn Nikola Vukanac li mill-viçin tefa’ fir-rokna tax-xibka wara Bonello. Erba’ minuti wara Hibs ippruvaw jirrea©ixxu permezz ta’ Tarabai li pprova bir-ras imma g˙al darb’o˙ra sab lil Haber attent. Fil˙in miΩjud, propju fil-91 minuta, wasal il-goal drammatiku tad-draw minn Hibs. Wara li r-referee keçça lil Mendoza meta urieh it-tieni karta safra, mill-istess free-kick li inkariga ru˙u minnu Andrew Cohen, tefa’ fin-nofs lejn Andre Agius li minn qag˙da perfetta ma Ωbaljax.

Referee: Trustan Farrugia Cann

40 25|01|2015

kullhadd.com

IL-PARAVENTU TA’ BUSUTTIL

Miriam Dalli Membru Parlamentari Ewropew

Sa minn Marzu 2013 pajjiΩna qieg˙ed jitmexxa minn Gvern ©did, bi spirtu u filosofija politika totalment differenti minn ta’ qablu. Perjodikament jinqalg˙u affarijiet li jfakkruna kif kienet is-sitwazzjoni fi Ωmien lamministrazzjoni preçedenti, u jkun hawnhekk li d-differenza to˙ro© aktar çara. EΩempju ta’ dan huwa dak li rajna jiΩviluppa fl-a˙˙ar ©ranet. Qed nirreferi g˙all-iΩviluppi ©odda Ωvelati dwar l-iskandlu taΩ-Ωejt. Dwar l-˙biberija millqrib li jidher li kien hemm fi Ωmien l-amministrazzjoni preçedenti bejn l-uffiçjali responsabbli miç-çertifikazzjoni taΩ-Ωejt tal-Enemalta u persuna li kienet il-wiçç tal-kumpaniji li ng˙ataw il-miljuni f’kuntratti taΩ-Ωejt mill-istess Enemalta. Evidenti l-familjarità

Mill- emails li qeg˙din ji©u ppubblikati qieg˙da tidher çara il-familjarità bejn dawn l-uffiçjali pubbliçi fi Ωmien Gvern Nazzjonalista u n-negozjant George Farrugia li kien jirrappreΩenta lill-kumpaniji taΩ-Ωejt Totsa u Trafigura. Il- Media Today allegat ukoll li dawn luffiçjali kienu jg˙addu lil Farrugia noti dwar il-politika li tkun ser tie˙u l-Enemalta u dokumenti o˙ra li setg˙u jag˙tu lil Totsa u Trafigura vanta©© kummerçjali. Dan apparti allegazzjonijiet o˙ra dwar biljetti tal-log˙ob tal-futbol IngliΩ li g˙addew g˙and wie˙ed minn dawn luffiçjali permezz ta’ Farrugia u

l-allegazzjonijiet li qieg˙da tindika dwarhom il- Media Today li George Farrugia b’xi mod sa˙ansittra anke ˙allas ilkors tal-Masters lil uffiçjal ie˙or. George Farrugia kien ing˙ata proklama fi Ωmien il-Prim Ministru Lawrence Gonzi, bilkundizzjoni li jg˙id il-verità kollha biex l-iskandlu taΩ-Ωejt ikun investigat bl-a˙jar mod. Issa qed jitqanqlu mistoqsijiet dwar jekk Lawrence Gonzi kienx jaf jew le lil Cathy Farrugia, il-mara ta’ George Farrugia. B’Lawrence Gonzi jiç˙ad dan fix-xhieda tieg˙u quddiem il-Public Account

Committee u l-editur talMediaToday Saviour Balzan isostni mod ie˙or. G˙al Busuttil ma jfisser xejn Filwaqt li g˙al kull çittadin serju dan l-iskandlu mhux aççettabbli, il-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil ta l-impressjoni li dan l-iskandlu ma jfisser xejn. G˙al Simon Busuttil dan hu biss paraventu g˙al dak li hu qed isejja˙ serq fuq il-prezz tal-fjuwils. Kien hekk li ddeskriva dan l-iskandlu fuq l-istazzjon nazzjonali din il-©img˙a. Dan huwa l-istess kap ta’ par-

kÓ LokALI

tit li sal-a˙˙ar elezzjoni baqa’ ji©©ustifika l-prezzijiet enormi li l-familji u l-impriΩi kienu qed i˙allsu fuq il-kontijiet tad-dawl u l-ilma, tant li vvota bil-qalb biex kull wie˙ed minna j˙allas fost l-og˙la kontijiet tad-dawl u l-ilma. Madankollu, kif qed jiΩviluppaw l-affarijiet, jidher li l-istqarrija ta’ Busuttil kienet biss kliem ta’ min qed jipprova jidher xi ftit b’sa˙˙tu mal-partitarji tieg˙u. Il-Prim Ministru fil-Parlament l-Erbg˙a li g˙adda di©à faqa’ lbuΩΩieqa li kien g˙adu qed jipprova jonfo˙ Simon Busuttil meta spjega kif fil-kalkoli tieg˙u Simon Busuttill ma kkunsidrax il-kambju bejn lewro u d-dollaru Amerikan. Ag˙ar min hekk, Busuttil ipprova ja˙bi li dan il-Gvern ra˙˙as il-fjuwil g˙al sitt darbiet f’inqas minn sentejn u pprova jnessi li dan il-Gvern ra˙˙as ilkontijiet tad-dawl u l-ilma b’25%. Dan meta l-Gvern Nazzjonalista, fl-2008, ©ieg˙el lill-familji u l-impriΩi j˙allsu iktar tant li l-fjuwils u l-kontijiet kienu g˙olew biex ©ew jiswew 20% iktar mis-sena ta’ qabel, minkejja li Ω-Ωejt kien 50% inqas milli hu llum. Issa anke l-Ministru Konrad Mizzi spjega kif la jispiçça lhedging agreement li hemm b˙alissa, il-fjuwils ikomplu jor˙su. G˙ax wara kollox, kif qal il-Prim Ministru din il©img˙a, jipprova kemm jipprova jag˙tina l-impressjoni li qed ji©©edded, Simon Busuttil xorta se jibqa’ jkollu j©orr problema wa˙da: lilu nnifsu.