Kullhadd 27.04.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

NITKELLMU MA’

TONIO CINI DWAR IR-RACE TRACK

Il-Óadd 27 ta’ April, 2014 Óar©a Nru 1,085

Ara pa©na 5

Prezz ›0.80

IL-KBIR GÓADU ÌEJ!

NEGOZJANTI GÓAWDXIN IGIDDBU LILL-PN

Minkejja li l-Partit Nazzjonalista din il-©img˙a ˙adha qatta’ bla ˙abel kontra l-Gvern g˙aliex qal li n-negozju f’G˙awdex ta˙t Gvern Laburista ma kinx mar tajjeb, diversi negozjanti G˙awdxin li tkellmu ma’ din il-gazzetta sostnew proprju bilkontra. Fil-fatt wie˙ed minn dawn in-negozjanti qalilna li nnegozju tant kien sejjer tajjeb, li kien qed iΩid l-impjegati. Negozjant ie˙or qalilna li l-klijenti tieg˙u kienu iktar minn irduppjaw matul l-a˙˙ar sena. Ara pa©na 2

IL-KANONIZZAZZJONI TA’ ÛEWÌ PAPIET

“Il-kbir g˙adu ©ej!” Hekk sostna l-Prim Ministru u l-Mexxej tal-Partit Laburista lbiera˙ filg˙axija waqt attività politika minn ta˙t it-tinda fir-Rabat, G˙awdex. Kienet tin˙ass sew l-atmosfera ta’ eçitament u anke kurΩità meta l-Prim Ministru Joseph Muscat stqarr li fil-jiem li ©ejjin il-Gvern se jkun f’poΩizzjoni li jag˙ti a˙bar o˙ra tajba lill-poplu Malti u G˙awdxi. Il-Prim Ministru tkellem ukoll fuq l-importanza li dan il-Gvern qed jag˙ti lil G˙awdex, u kif dan se jkompli ja˙dem biex jo˙loq iktar impjiegi f’G˙awdex u jtejjeb in-negozju. G˙amel aççenn ukoll g˙ad-differenza evidenti bejn il-Partit Nazzjonalista u l-Partit Laburista, fejn ilGvern preΩenti kien qed iwettaq dak kollu li wieg˙ed qabel l-elezzjoni; dak kollu li l-PN kien qal li huwa impossibbli li jitwettaq.

Illum hija okkaΩjoni importanti g˙all-Knisja Kattolika, hekk kif se ti©i ççelebrata l-kanonizzazzjoni tal-Papa Ìwanni XXIII u l-Papa Ìwanni Pawlu II. F’din l-okkaΩjoni l-gazzetta KullÓadd qed tippubblika intervista esklussiva mal-Kardinal Pollakk Zenon Grocholewski. Grocholewski huwa l-ekwivalenti tal-Ministru g˙allEdukazzjoni fis-Santa Sede, u kellu x-xorti josserva mill-qrib il-˙idma tal-Papa Ìwanni Pawlu II, mag˙ruf ukoll bl-isem ordinarju tieg˙u ta’ Karol Wojtyla.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 6

TONIO IN WONDERLAND Il-Eurostat, l-a©enzija tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea, ikkonfermat li l-Gvern g˙alaq l-2013 b’defiçit ta’ 2.8%. Dan huwa suççess kbir meta wie˙ed jikkunsidra li d-defiçit li t˙alla minn Gvern Nazzjonalista kien ta’ 3.3%. Madankollu, fi stqarrija ma˙ru©a minnu, il-PN ipprova jdawwar ir-rapport tal-Eurostat biex jo˙loq ˙rafa fantasjuΩa li tipprova ta˙bi l-˙sara ekonomika li ˙alla warajh. Din ir-reazzjoni infantili turi kemm il-motivazzjoni prinçipali tal-PN flOppoΩizzjoni hija l-g˙ira parti©©jana ta’ partit li g˙adu ma jistax jaççetta l-fatt li l-Gvern il-©did wera kapaçità ferm ikbar minnu fl-amministrazzjoni talekonomija Maltija. Fl-edizzjoni ta’ din il-©img˙a tal-gazzetta KullÓadd il-Ministru g˙all-Finanzi Edward Scicluna jispjega g˙alfejn l-analiΩi tal-PN m’g˙andha x’taqsam xejn mar-realtà tal-fatt. Dan huwa kkonfermat mill-Unjoni Ewropea stess illi qieg˙da ©img˙a b’©img˙a tosserva lill-ekonomija Maltija min˙abba l-proçedura ta’ defiçit eççessiv li da˙˙alna fih il-PN inniffsu. Ara pa©na 40

Lokali

02 27.04.2014

IN-NEGOZJI GÓAWDXIN B’KUMMENTI POÛITTIVI Din il-©img˙a l-Partit Nazzjonalista qal li n-negozju f’G˙awdex matul l-a˙˙ar sena ta’ Gvern Laburista ma kienx mar g˙all-a˙jar, u li issa kien jinsab wieqaf. Il-PN ikkummenta wkoll fuq il-qg˙ad, li huwa qal kien qieg˙ed jiΩdied. Madankollu, dan ma jidhirx li huwa s-sentiment ©enerali f’G˙awdex, hekk kif il-ma©©oranza tannegozji G˙awdxin jidhru li kellhom sena tajba ˙afna meta mqabbla mas-snin ta’ qabel. RITIANNE AGIUS ˙adet il-kummenti ta’ diversi negozjanti G˙awdxin u g˙aqdiet rappreΩentanti tag˙om dwar in-negozju G˙awdxi matul l-a˙˙ar sena. “Kienet sena tajba tant li Ωidt l-impjegati” – VICTOR BORG, sid tallukandi Cornucopia, St Patricks’s, Ta’ Çenç u lGozo Garage “Matul l-a˙˙ar sena x-xog˙ol Ωdied, u nista’ ng˙id li kienet sena tajba, tant li Ωidt l-impjegati u llum g˙andi total ta’ 200 impjegat. Fl-a˙˙ar sena kien hemm Ωieda kemm fis-suq Malti u anke fis-suq barrani, fejn fissuq barrani rajna Ωieda, b’mod speçjali minn dak FrançiΩ. Mill-banda l-o˙ra, l-inizjattivi li ttie˙du mill-Gozo Channel jidher li Ωiedu l-klijenti Maltin. B˙al postijiet o˙ra, il-problema ta’ G˙awdex hija x-

xitwa, u g˙alhekk hemm dejjem bΩonn ta’ inizjattivi biex inΩidu Ω-Ωjarat lejn G˙awdex matul dawn ix-xhur.”

F’G˙awdex qed ja˙dmu ˙afna l- weekends fejn ilprezz tal-vapur ikun imra˙˙as, u nissu©©erixxi li din il-miΩura tibqa’ tittie˙ed.”

“In-negozju mar ’il quddiem, speçjalment f’Ωoni turistiçi” – ANTOINE PORTELLI, General Manager talArkadia

“In-negozju tieg˙i Ωdied b’iktar mid-doppju” – JOE SPITERI, sid ta’ Mena Estate (agrituriΩmu)

“B’mod ©enerali nista’ ng˙id li n-negozju mar ’il quddiem, speçjalment f’Ωoni turistiçi fejn Ωdied ix-xog˙ol sostanzjalment. Dan l-a˙˙ar innutajt li g˙al xi ra©uni n-nies qed tonfoq iktar fl-ewwel ©imag˙tejn taxxahar. G˙alhekk l-ewwel parti tax-xahar tkun dejjem iktar movimentata mit-tieni parti.

“Fl-a˙˙ar sena ng˙id li morna ’l quddiem ˙afna, tant li nnegozju tieg˙i Ωdied b’iktar mid-doppju. Jekk qabel kont nara 10 klijenti, dan l-a˙˙ar bdejt nara 25 klijent. Mis-settur tieg˙i nista’ ng˙id li fl-agrituriΩmu n-nies tfittex xi ˙a©a b’differenza, u a˙na nippruvaw dejjem no˙olqu attrazzjonijiet ©odda. Però, nemmen li l-inizjattivi talGvern, b˙al dawk tal-vapur

imra˙˙as, g˙enu ˙afna. G˙enet ukoll il-promozzjoni qawwija li qed ting˙ata lil G˙awdex. Rajna Ωieda fis-suq turistiku mhux biss millIngliΩi, imma wkoll b’mod speçjali mill-FrançiΩi. F’dak li hu suq domestiku, eΩempju f’San Girgor, minkejja li kien ˙afna ri˙, G˙awdex kien mimli bil-Maltin. Nista’ ng˙id li l-perçezzjoni ta’ G˙awdex inbidlet, u din insostni fuqha. Jg˙idu xi jg˙idu xi w˙ud, huwa fatt li qed ji©u ˙afna iktar nies G˙awdex. Xi ˙a©a bilfors li ©ara.” “Novembru rre©istra Ωieda ta’ 45% fuq l-istess xahar tal-2012” – JOE MUSCAT, Kap EΩekuttiv tal-Assoçjazzjoni G˙awdxija g˙at-TuriΩmu (GTA) “Fl-2013, meta mqabbla mal2012, kellna Ωidiet kemm fissuq barrani u anke dak domestiku. Mill-figuri jidher li fl-2013 kellna Ωieda ta’ 12% fil- bed nights . Filwaqt li ΩΩieda mis-suq barrani kienet simili g˙al ta’ Malta, u forsi anke iktar, is-suq domestiku ra Ωieda ta’ 5%. Dan wara li dan l-a˙˙ar is-suq domestiku kien mar lura g˙ax kien qed jiffaççja kompetizzjoni lejn destinazzjonijiet li jintla˙qu bil-low cost carriers. L-akbar Ωidiet fix-xitwa kienu jinkludu dawk ta’ Novembru, li rre©istra Ωieda ta’ 45% fuq l-istess xahar tassena 2012. Kien hemm ukoll Ωieda sostanzjali f’Diçembru. Dan ifisser li qed titnaqqas lista©jonalità, fejn qabel fixxhur tas-sajf in-negozji kienu jkunu mimlija, iΩda mbag˙ad jitbattlu fix-xitwa. Fl-2013, ilperijodu tax-xitwa jidher li ©ie utilizzat a˙jar, u dan inaqqas it-telf li j©arrbu nnegozji f’dawn ix-xhur. Settoralment rajna li s-settur tad- diving mar tajjeb ˙afna matul l-a˙˙ar sena. L-2013 rat ukoll lil G˙awdex tikklassifika b˙ala t-tielet la˙jar gΩira Ewropea mis-sit Trip Advisor. G˙enu wkoll ilmiΩuri li ttie˙du dwar laççessibbiltà, fejn tnaqqsu ttariffi f’çertu okkaΩjonijiet. Dawn ˙allew impatt poΩittiv. PereΩempju, fil-jiem ta’ San Valentinu fi Frar kien hemm Ωieda ta’ 7000 passi©©ier li qasmu mal-Gozo Channel, u l-lukandi kienu mimlija.

G˙enet ukoll l-inizjattiva Betlehem f’G˙ajnsielem, fejn g˙alkemm ˙afna ©ew g˙al ©urnata biss, kien hemm min g˙aΩel ukoll li jqatta’ l-lejl. Nikkalkulaw li minn total ta’ 1.5 miljun viΩitatur f’G˙awdex, madwar 800,000 huma day-trippers , ji©ifieri jΩuru G˙awdex g˙all-©urnata. Inizjattiva simili issa hija ppjanata wkoll g˙al Mejju li ©ej.” “Is-sentiment huwa wie˙ed poΩittiv” – MICHAEL GRECH, President tal-Kamra talKummerç g˙al G˙awdex (GBC) “Il-kummerç f’G˙awdex matul l-a˙˙ar sena jiddependi mis-settur. F’dik li hija proprjetà, g˙alkemm is-settur talbejg˙ g˙adu ftit batut, is-settur tal-kiri jidher li ˙a spinta. Nemmen li dan kien ukoll effett tal-inizjattivi tal-Gvern ta’ ‘weekends speçjali’. Il-bejg˙ fis-setturi kollha, b’mod ©enerali, nistg˙u ng˙idu li kien mar©inamlent poΩittiv. Probabbli li r-ristoranti u l-lukandi jirrappurtaw d˙ul a˙jar minn negozji o˙ra, u dan jirrifletti l-figuri tan-nies li Ωdiedu filgΩira. G˙ad hemm lok g˙al titjib, fejn fost o˙rajn hemm bΩonn li jiΩdiedu l-impjiegi f’G˙awdex, g˙aliex iΩΩg˙aΩag˙ qed jinΩlu ja˙dmu u jistudjaw Malta u g˙alhekk l-infiq tag˙hom qed jag˙mluh hemm ukoll. Madankollu, is-sentiment huwa wie˙ed poΩittiv, u wie˙ed irid iqis ukoll illi sena wa˙da hija kmieni biex wie˙ed jevalwa sew. Hemm ˙afna pro©etti, b˙al yacht marina , cruiseliner terminal , skola medika, u o˙rajn, li jridu Ω-Ωmien biex isiru u j˙allu l-frott. Is-su©©erimenti tag˙na jinkludu aççessibbiltà a˙jar, mhux biss bejn iΩ-Ωew© gΩejjer, imma anke lejn Sqallija. Importanti li jsir il- fast ferry service u s-servizz bl-ajru. Hemm ukoll il-kwistjoni talbroadband , fejn g˙andna fibre optic wie˙ed biss bejn Malta u G˙awdex. Dan jag˙milha diffiçli g˙al negozji b˙all- Igaming biex ja˙dmu minn G˙awdex. Però, naf li lGvern konxju tas-sitwazzjoni u qed jag˙mel dak kollu possibbli biex issir cable o˙ra.”

Lokali

27.04.2014 03

AÓBAR OÓRA TAJBA Il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li l-Partit Laburista kien g˙amel g˙aΩla simbolika importanti meta ©ie biex iniedi lit-tim ta’ kandidati g˙all-elezzjonijiet talParlament Ewropew li se jsiru inqas minn xahar ie˙or. Din lg˙aΩla kienet G˙awdex. “Matul l-a˙˙ar xhur ˙dimna biex in©ibu iktar xog˙ol, inqajjmu l-ekonomija, biex kull xahar ikollna attività li ©©ib mijiet ta’ turisti u Maltin, u permezz tag˙hom nag˙tu nifs lill-˙wienet u l-lukandi G˙awdxin,” qal il-Prim Ministru. Ûied jg˙id li ˙addie˙or jara biss in-negattiv. Il-PN kien qal li ma jistg˙ux jitnaqqsu l-kontijiet taddawl. “Staqsewni jekk kontx lest nirriΩenja jekk ma jor˙sux il-kontijiet tad-dawl, u jien intrabatt li nirriΩenja.” Ûied jg˙id li llum ilkontijiet ra˙su u huwa g˙adu filkariga. “Imnalla ma rbattniex lil ˙addie˙or li jirriΩenja jekk jor˙su l-kontijiet, g˙ax konna nispiççaw bil-bankijiet tal-OppoΩizzjoni vojta!” qal il-PM b’nofs çajta. Minkejja li l-PN ukoll sostna li ma jistax jitnaqqas id-defiçit ta˙t it-3%, illum qed naraw li dan se˙˙ ukoll. U mhux billi Ωdiedu lkontijiet u t-taxxi, qal il-PM, imma sa˙ansitra bil-kontra. Ro˙su lkontijiet, tnaqqas l-income tax,

Ritratt: JOE CAMENZULI

ing˙atat ir-rifuΩjoni tat-taxxa fuq ir-re©istrazzjoni tal-karozzi, u ing˙ata s-servizz ta’ childcare b’xejn. Il-PN kien nesa lil G˙awdex Il-Gvern preΩenti rnexxielu jo˙loq iktar minn 200 impjieg ©did f’G˙awdex. “Dan mhux biΩΩejjed, u a˙na ˙a nkomplu na˙dmu biex il-postijiet taxxog˙ol ikomplu jiΩdiedu,” qal ilPM. Spjega kif il-Gvern telaq mill-

ewwel jum ja˙dem fuq wie˙ed mill-ikbar Ωviluppi li se j˙addmu mijiet ta’ nies; b˙al yacht marina u cruiseliner terminal, filwaqt li kienu g˙addejin l-istudji rigward il-mina u l-pont bejn iΩ-zew© gΩejjer, kif ukoll fuq l-istrippa tal-ajru. Dr Muscat qal li l-poplu ma setax jie˙u bis-serjetà lil min g˙andu track record daqshekk ˙aΩin. Il-Gvern preΩenti skopra kif, filwaqt li l-PN fil-gvern kien baqa’ jitkellem li ried jonfoq 10% talfondi Ewropej f’G˙awdex, dan

mhux vera kien se jse˙˙, u fil-fatt kien ikkommetta €16-il miljun inqas milli suppost. Fl-ewwel ba©it Ewropew li Malta gawdiet minnu, gvern Nazzjonalista nesa lil G˙awdex, qal il-PM. Il-Gvern kellu dritt jg˙id lill-Kummissjoni Ewropea tistudja lil G˙awdex biex din tkun trattata b’mod preferenzjali, iΩda fl-2004 il-PN nesa g˙al kollox lin-negozji u l-familji G˙awdxin. It-talba il-PN g˙amilha biss fl2012, u hawnhekk lanqas irnexxielhom jippreΩentaw argument b’sa˙˙tu g˙aliex G˙awdex g˙andu jkun ikkunsditrat b˙ala re©jun. Fil-fatt it-talba ma ntlaqatx mill-Kummissjoni Ewropea. “Il-PN ma rnexxilux jikkonvinçi lill-Unjoni Ewropea li G˙awdex ˙aqqu iktar, qal il-PM. “Ûammew din id-deçiΩjoni mistura, imma a˙na fl-erba’ snin li g˙andna quddiemna se nag˙mlu l-a˙jar li nistg˙u biex lil G˙awdex ng˙olluh ’il fuq!” Gvern li ma jastjenix Il-PM kompla jg˙id li jekk il-PN ja˙seb li l-affarijiet spiççaw hawn, sejjer imqarraq. Sostna li l-Gvern se jkun qed jag˙ti sinjali çari ta’ kif se jtejjeb in-negozju

f’G˙awdex u jsostni l-ekonomija f’Malta. “Il-Kbir g˙adu ©ej!” sa˙aq il-PM. Ûied jg˙id li fil-jiem li ©ejjin ilGvern se jkun f’poΩizzjoni li jag˙ti a˙bar tajba o˙ra lill-poplu Malti u G˙awdxi. Dr Muscat qal li dan hu gvern li ma joqg˙odx gallarija, gvern li ma jastjenix, u gvern li jie˙u ddeçizjonijiet, anki diffiçli, b˙al ma kienu dawk tal-unjoni çivili. “Iddiska tal-kap tal-oppoΩizzjoni se jkun li jastjeni,” qal il-PM. Semma’ kif Simon Busuttil ma ˙ax poΩizzjoni fuq il-kaçça fir-Rebbieg˙a. Il-Gvern min-na˙a l-o˙ra kien çar fl-intenzjonijiet tieg˙u meta feta˙ l-ista©un tal-kaçça. Mhux fula f’qarg˙a Il-PM sa˙aq li ma jridx li r-riΩultat tas-sena l-o˙ra mill-G˙awdxin ikun fula f’qarg˙a, imma jrid li G˙awdex jibqa’ juri l-fiduçja tieg˙u fil-moviment Laburista. “G˙andna l-aqwa tim ta’ kandidati g˙al bidla fid-direzzjoni flEwropa wkoll,” sostna l-PM. “Nappellalkom biex fl-24 ta’ Mejju to˙or©u tivvutaw lill-kandidati kollha tal-Partit Laburista, biex nuru li Malta hija verament Ener©ija PoΩittiva!” temm jg˙id ilPM.

IkOmplu JITnAqqsu l-WAITIng lIsTs Nhar il-Ìimg˙a l l-Ministru Konrad Mizzi u s-Segretarju Parlamentari Chris Fearne ˙abbar inizjattiva bejn idDipartiment tas-Sa˙˙a, l-Isptar St. James u l-Isptar Da Vinci biex titnaqqas l-istennija taΩΩmien tat-testijiet tal-MRI minn sentejn g˙al ta˙t it-tlett xhur. Dan l-g˙an ˙a jintla˙aq billi ting˙ata l-opportunità lill-pazjenti li ilhom jistennew g˙al aktar minn sena illi jag˙mlu ttestijiet fi sptar privat, bilGvern i˙allas direttament g˙al dan is-servizz ming˙ajr ma jintalab ˙las mill-pazjenti. Din il-faΩi tal-ftehim ser tibda ti©i implimentata mill-1 ta’ Mejju 2014. Meta tintemm din il-faΩi, ilGvern ser ikun qieg˙ed jestendi dan is-servizz g˙al dawk

li ilhom jistennew g˙al aktar minn sitt xhur u eventwalment lill-pazjenti li jkunu ilhom jistennew aktar minn tliet xhur. Il-Ministru responsabbli mis-Sa˙˙a Konrad Mizzi qal li dan huwa konsistenti ma’ dak imwieg˙ed mill-Gvern qabel l-elezzjoni ©enerali, fejn permezz ta’ Public Private Partnerships, f’dan il-qasam ˙a jkun jista’ jag˙ti lill-pazjenti servizz b’xejn fi Ωmien iqsar. Min-na˙a tieg˙u, isSegretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a Chris Fearne qal li lMedical Imaging Department f’Mater Dei Ωied ukoll l-effiçjenza fl-uΩu tar-riΩorsi u qieg˙ed iwettaq aktar testijiet tal-MRI kuljum, milli kien isir fil-passat. Dan l-iΩvilupp wassal biex qeg˙din isiru 55 test

tal-MRI kuljum, mqabbla mat30 li kienu jsiru qabel. Koperazzjoni mal-imsie˙ba Dan il-ftehim qieg˙ed ikompli jibni fuq ix-xog˙ol li di©à wettaq il-Gvern f’dan il-qasam fejn il-Ministeru tal-Ener©ija u s-Sa˙˙a u l-Union Óaddiema Mag˙qudin waslu g˙all-ftehim dwar kwistjonijiet relatati ma’ ftehim iffirmati minnhom kif ukoll dwar talbiet pendenti li huma relatati mal-membri tag˙hom. U˙ud minn dawn ilkwistjonijiet kienu riΩultat ta’ ftehim kollettiv li ©ie ffirmat fl-2012 kif ukoll Memorandum of Understandings li ©ew iffirmati kmieni fl-2013. Il-ftehim il-©did ˙a jsarraf f’kundizzjonijiet a˙jar g˙allmembri tal-unjin fejn fost

o˙rajn se ji©i implimentat dak mifthiem fis-sectoral agreement tal-membri li l-UÓM tirrappreΩenta. Fosthom hemm Allied Health Practioners u kategoriji o˙ra fl-Allied Health, Dental Surgery Assistants, Pharmacy Technicians, Pharmacists, Managers, Health Inspectors u skrivani mill-Foundation of Medical Services u kategoriji o˙rajn. G˙aldaqstant il-possibilità ta’ direttivi mill-Union Óaddiema Maqg˙udin ©iet irtirata. Fil©img˙at li ©ejjin, se tkun qed issir ˙idma mill-Ministeru flimkien mal-UÓM biex dak miftihem jigi implementat. Ìie maqbul ukoll li ser, jibdew negozjati dwar il-ftehim taddentisti li ilu pendenti g˙al numru ta’ snin.

YOU HAVE ONE LIFE ONE SHOT, SO MAKE IT COUNT NO REGRET TOURS AMAZING TOURS BY ROCS TRAVEL Terms T erms and C Conditions onditions apply. apply. Ra Rates tes ar are e per person. Pric Prices es ma may yv vary ary without notice notic e for for a full lis listt of the ROCS T Travel ravel tterms erms and c condition ondition please visit the w web eb www.rocsgrp.com/travel/terms link w ww.rocsgrp.com/ om/tr travel/ el/tterms

Call us on 20 2015 15 1515 travel@rocsgrp.com or email tr avel@rocsgrp.com w ww.rocsholidays.com www.rocsholidays.com

Segretarju Parlamentari g˙asSa˙˙a, Chris Fearne kiseb suççessi simili fejn mill-ewwel wera li l-˙idma tieg˙u kienet se tkun wa˙da bbaΩata fuq ilkonsultazzjoni mal-istakeholders kollha fis-settur. Fost l-ewwel laqg˙at kien hemm dawk mal-˙ames unjins li hemm fis-settur tasSa˙˙a. Din l-inizjattiva ©iet milqug˙a b’sodisfazzjon millMUMN li apprezzat il-koperazzjoni li wera s-Segretarju Parlamentari Chris Fearne. B’riΩultat ta’ dan il-fatt, lUnjin tal-Qwiebel u Infermiera di©à rtirat diversi direttivi u dwar dawk li baqa’, qed ikun hemm laqg˙at bejn id-Dipartimenti tas-Sa˙˙a u lMUMN biex anki g˙alihom tinstab soluzzjoni li tkun sodisfaçenti g˙aΩ-Ωew© na˙at.

Lokali

27.04.2014 05

ProÌett Li JÌib investiment Kbir u Jnaqqas iL-PeriKLu L-g˙ajta biex f’pajjiΩna jkun hawn çirkwit li fih isiru kompetizzjonijiet awtomobilistiçi ilha tidwi f’pajjiΩna. Madankollu, f’dan ir-rigward minn dejjem kien hemm il-biΩa’ li pajjiΩna ma jifla˙x g˙al pro©ett ta’ dan it-tip, kemm min˙abba ra©unijiet finanzjarji, kif ukoll ta’ infrastruttura. LIAM GAUCI tkellem ma’ TONIO CINI, il-President tal-Malta Motorsport Federation (MMF), li jemmen li l-bini ta’ trekk f’Malta mhux biss ikun investiment g˙aqli fl-isport awtomobilistiku f’pajjiΩna, imma wkoll pass importanti biex jog˙la l-livell tat-tag˙lim tas-sewqan. Id-dilettanti Maltin ilhom madwar erbg˙in sena jappellaw biex ikun hawn çirkwit f’pajjiΩna. Però, l-investiment kapitali u l-allokazzjoni ta’ art li jitlob pro©ett b˙al dan dejjem qata’ qalb il-gvernijiet li ssuççedew lil xulxin. Biex tinstab soluzzjoni, il-Malta Motorsport Federation ippruvat tibni kuntatti fuq livell internazzjonali biex tg˙arraf b’dettall iktar professjonali lill-pubbliku u lGvern, kif ukoll tattira b’mod konkret l-investiment privat neçessarju biex dan il-pro©ett ikun iffinanzjat ming˙ajr ilbΩonn ta’ fondi pubbliçi. Interess barrani Riçentement l-MMF ˙abbret il˙olqien ta’ tim irre©istrat f’pajjiΩna li ser jikkompeti filkategorija tal-Formula Racing, pass storiku g˙all-motorsport f’pajjiΩna. Madankollu, l-ambizzjonijiet tal-MMF mhumiex se jieqfu hawnhekk, hekk kif xi w˙ud mill-persuni li investew f’dan it-tim esprimew l-intenzjoni serja li jiffinanzjaw il-bini ta’ trekk f’Malta. “Dan huwa grupp ta’ nies li avviçinani u staqsieni: ‘Tonio, kif nistg˙u ng˙addu messa©© çar lill-Gvern illi a˙na serji? Kif nistg˙u nuru il-veru potenzjal tat-talent Malti u li hemm bΩonn immedjat li ssir trekk f’Malta?’” ftakar Cini. Dan ilmessa©© twassal permezz tal˙olqien tal-Malta Formula Racing illi t-tim, f’Ìunju li ©ej, ser jag˙tu l-opportunità lillewwel Malti li jikkompeti fuq livell ta’ FIA Formula 4 fil-kampjonat Taljan.

o˙ra ippreΩentajna pro©ett fejn ipproponejna l-˙olqien ta’ façilità li, matul il-©img˙a, ikollha tag˙mir li jippermetti t-ta˙ri© ta’ persuni li jkunu qeg˙din jippruvaw i©ibu l-liçenzji ta’ sewqan tag˙hom g˙all-ewwel darba. “B’hekk ikun hemm ambjent ikkontrollat fejn, pereΩempju, ti©i mxarrba t-triq u l-istudent ikun im˙arre© dwar kif g˙andu jer©a’ jie˙u lura lkontroll tal-vettura tieg˙u jekk jitlifha f’dawn il-kundizzjonijiet.” Cini j˙oss li dan it-tip ta’ ta˙ri© jista’ jsir mit-Tnejn salÌimg˙a sal-5pm u wara l-façilità tkun tista’ tintuΩa g˙all-kompetizzjonijiet awtomobilistiçi. Allura, it-trekk tkun tista’ tintuΩa b’mod kontinwu g˙aliex tkun qieg˙da sservi l-bΩonnijiet ta’ firxa kbira tal-popolazzjoni u mhux biss ta’ dilettanti talisport awtomobilistiku. “Ovvjament, is-sewwieqa mhux ser jag˙mlu t-ta˙ri© kollu fit-trekk g˙aliex il-prattika fittriq hija importanti ˙afna. Madankollu, çertu eΩerçizzji ta’ sewqan ikunu jistg˙u jsiru f’ambjent ikkontrollat. Blammont ta’ persuni li qeg˙din jippruvaw i©ibu l-liçenzja b˙alissa g˙andek çans kbir li matul il-©img˙a din it-trekk sa˙ansitra tkun overbooked . B’hekk inkunu qeg˙din innaqqsu ftit mit-traffiku fittoroq u fl-istess ˙in jonqos ukoll il-periklu li jin˙oloq missewwieqa inesperti li ji©u m˙arr©a bis-sa˙˙a ta’ façilità li di©à jeΩistu b˙alha madwar iddinja. Ir-riΩultati li g˙andna

huma impressjonanti g˙ax ©ie rre©istrat tnaqqis sostanzjali flimwiet fost is-sewwieqa l©odda fejn ©ew mibnija façilitajiet b˙al dawn.” Pro©ett sostenibbli Fost ir-ra©unijiet li ˙olqu dubji dwar il-vijabbiltà ta’ dan ilpro©ett kien hemm il-biΩa’ li trekk b˙al din tista’ tie˙u medda ta’ art kbira; xi ˙a©a li pajjiΩna qajla jista’ jifla˙ blispazji limitati li di©à g˙andna. Madankollu, Cini qalli li min ja˙seb hekk g˙andu idea Ωbaljata tat-tip ta’ façilità li qieg˙da ti©i proposta millFederazzjoni. “G˙al dan il-pro©ett ma tridx xi kobor daqs it-trekks talFormula 1 li naraw fuq it-televiΩjoni. A˙na qeg˙din nipproponu çirkwit li jkollu tul ta’ bejn 2.5 u 3 kilometri li jirrispetta r-regoli ambjentali ©odda biex ikun eco-friendly. Dan ikun perfett g˙all-bΩonnijiet ta’ pajjiΩna u fl-istess ˙in ikun jista’ jilqa’ kompetizzjonijiet internazzjonali b˙all-Formula 4. Jekk ikun ikbar minn hekk, l-ispejjeΩ ikunu insostenibbli. Allura, biex issir b’mod g˙aqli, irridu n˙arsu lejn dan it-tul u ninkludu kombinazzjoni ta’ façilitajiet li jippermettu uΩu kontinwu. Nista’ nassigurak li tkellimna fuq dan ma’ diversi investituri barranin li jaqblu li pro©ett b˙al dan jag˙mel sens kbir.” G˙aldaqstant, Cini kkonkluda billi qal li l-MMF qieg˙da tistenna bil-˙erqa biex il-Gvern

jie˙u l-pass li jmiss mill-aktar fis possibbli billi jo˙ro© lespressjoni ta’ interess g˙alliΩvilupp ta’ trekk qabel ma jintilef iktar Ωmien prezzjuΩ. “B’hekk f’Malta jkollna trekk li

taqdi l-bΩonnijiet sportivi taddilettanti, ti©©enera x-xog˙ol u t-turiΩmu, u tg˙in biex in˙arrgu sewwieqa b’iktar esperjenza li jnaqqsu l-imwiet fit-toroq tag˙na.”

Çentru ta’ ta˙ri© Cini jemmen illi li jkollna çirkwit f’Malta mhijiex xi ˙a©a li tkun utli g˙ad-dilettanti tattlielaq biss. F’dan l-istadju lFederazzjoni qieg˙da tistenna lill-Gvern illi jo˙loq espressjoni ta’ interess fuq art partikolari biex tinbena Road Safety and Motorsport Facility. “Min qed ja˙seb li a˙na rridu nag˙mlu racetrack biss, huwa Ωbaljat bilkbir. L-ewwel ˙a©a, l-art hija limitata, u t-tieni ˙a©a, hemm g˙ajta ta’ assoçjazzjoni o˙ra tad-driving learning schools li ilha g˙al kwaΩi tletin sena titlob g˙all-˙olqien ta’ façilità simili ta’ dik li qeg˙din nipproponu a˙na,” spjegali Cini. Huwa g˙alhekk li wara laqg˙at bejn il-kumitati – u grazzi partikolarment lillPresidenti tal-assoçjazzjonijiet, is-Sur Vince Mizzi g˙al-learners tal-karozzi, u s-Sur John Mamo g˙al- learners tal-muturi – ing˙aqadna flimkien u s-sena l-

Il-Wachauring, fl-Awstrija – eΩempju ta’ Road Safety and Motorsport Facility simili g˙al dak li qed ji©i propost mill-MMF

Intervista

06 27.04.42014

Il-PaPa ÌwannI Pawlu II

“KIenet mIetet StIlla lI bbrIllat gÓal KwaÛI 27 Sena!”

Il-Kardinal Zenon Grocholewski

Hekk kif illum mistennija ssir il-kanonizzazzjoni tal-Papa Ìwanni Pawlu II, FRANK ZAMMIT iltaqa’ ma’ Kardinal Pollakk li kellu x-xorti josserva mill-qrib il-˙idma ta’ Karol Wojtyla, anke qabel dan sar Papa. Fil-fatt, meta Wojtyla kien Isqof ta’ Krakovja, Grocholewski kien g˙adu kemm ©ie ordnat saçerdot fil-Polonja. IΩ-Ωew© toroq tag˙hom kellhom jiltaqg˙u f’Ruma ftit tas-snin wara, meta Wojtyla u Grocholewski spiççaw joqog˙du fl-istess kulle©© g˙all-Pollakki. F’din l-intervista l-Kardinal ZENON GROCHOLEWSKI, li huwa l-Prefett tal-Kongregazzjoni g˙all-Edukazzjoni Kattolika, jitkellem dwar u˙ud mill-memorji li g˙andu ta’ Wojtyla matul is-snin twal li kien ilu jafu.

Eminenza, meta ltqajt g˙all-ewwel darba ma Karol Wojtyla? Jien sirt naf lil Karol Wojtyla f’Ruma. Kont ordnat saçerdot fil-Polonja fl-1963, u g˙al tliet snin kont ˙dimt f’parroçça. F’dak iΩ-Ωmien Karol Wojtyla kien di©à isqof u aktar tard arçisqof ta’ Krakovja. Qatt ma kont iltqajt mieg˙u sabiex inkellmu personalment. Madankollu, fis-snin tas-seminarju kont qrajt il-ktieb famuΩ Im˙abba u tieg˙u Responsabbiltà , li kien ktieb daqsxejn diffiçli, però kul˙add kien ifittxu g˙ax kien juri sinjali ta’ ti©did. Fir-realtà kien ktieb importanti. Fl-1966 kont wasalt Ruma u mort ng˙ix fil-Kulle©© Pontifiçju Pollakk, u kien hemm li sirt naf lill-Isqof Wojtyla. Kull meta kien jasal Ruma hu kien jg˙ix f’dan ilkulle©©. Kien l-aktar isqof li kien jaf jintegra lilu nnifsu flattivitajiet tal-kulle©©. Kien i˙obb jieqaf ikellimna, sa˙ansitra anke kien jattendi l-onomastiçi tag˙na (il-festin meta niççelebraw l-isem talqaddis tag˙na). Konna nag˙mlu festini Ωg˙ar, g˙ax a˙na ma niççelebrawx g˙eluq sninna imma l-isem tal-qaddis

tag˙na. Hu dejjem kien ikun preΩenti, anke kien jie˙u pariri ming˙andna. Jien kont qed nistudja d-dritt kanoniku u ©ieli ˙a pariri ming˙andi fuq dan is-su©©ett. Kien wie˙ed minna. Darba konna ddikjarajnieh b˙ala membru onorarju tal-Kulle©© Pollakk u darba kien anke ççelebra l-onomastiku tieg˙u mag˙na. Ir-rapport tieg˙u mag˙na kien wie˙ed kordjali u intens. Kien jinteressa ru˙u fl-istudji tag˙na; kien jistaqsina fejn konna wasalna bl-istudji tag˙na; u na˙seb li dan huwa rikordju sabi˙ dwaru. Fejn kont tinsab meta lArçisqof ta’ Krakovja kien elett Papa? X’kienu l-ewwel ˙sibijiet tieg˙ek? F’dawk iΩ-Ωminijiet kont ilni di©à sitt snin na˙dem fitTribunal Suprem tasSegnatura Appostolika. Però, meta ©ie m˙abbar ismu li kien ©ie elett Papa jien kont qieg˙ed fil-Kulle©© Pollakk ma’ g˙add ta’ studenti; konna qed naraw it-televiΩjoni u f’daqqa wa˙da deher ilKardinal Feliçi biex i˙abbar lelezzjoni tal-Papa. Hekk kif il-Kardinal Felici

deher fuq it-televiΩjoni jien mill-ewwel indunajt li xi ˙a©a ma kinitx qed tinkwadra, g˙ax jien kont ilni naf lillKardinal Felici g˙al diversi snin. Hu kien il-Prefett tasSegnatura Appostolika fejn kont na˙dem jien. Kien çajtier u da˙kan u hawn deher serju g˙all-a˙˙ar. Kien jidher im˙asseb g˙al din l-elezzjoni straordinarja. Hu li kien Ruman, kien jikteb il-poeΩija bil-Latin. Kienet it-tieni ˙ar©a tieg˙u mill-gallarija f’xahrejn! Fl-ewwel wa˙da deher da˙kan, iΩda ttieni darba deher serju, u meta beda: “Annuntio Vobis Gaudium Magnum Habemus Papaem Carolum,” dak il-˙in splodejna bil-fer˙ u komplejna: “WOJTYLA!” u hu kompla: “Sanctae Romana Ecclesiae Cardinalem Wojtyla …,” Kien fer˙ immens fost listudenti kollha. X’se˙˙ fil-Polonja fil©ranet u x-xhur ta’ wara lelezzjoni tieg˙u b˙ala Papa? Kien hemm spluΩjoni ta’ fer˙! Ma kinux ˙afna dawk li kienu ja˙sbu fl-elezzjoni tieg˙u. Allura kif xterdet l-a˙bar talelezzjoni tieg˙u kien hemm

festa mal-pajjiΩ kollu. Fer˙u anke dawk li kienu jafu li dan il-Papa kien ser ikun skomdu g˙all-istorja tag˙na. Fil-Polonja kienu jg˙idu li lPapa kien jitkellem dwar ilKomuniΩmu imma ma kien jifhem xejn! Qatt ma kien ra lKomuniΩmu kif ja˙dem! Imma issa kien ©ie mag˙Ωul Papa minn pajjiΩ Komunista u jaf kif ja˙dem il-KomuniΩmu, kemm mill-punt teoretiku kif ukoll mill-punt tal-˙ajja, g˙ax g˙ex fih. Kien hemm Ωmien li nnegawlu l-passaport, allura dawn l-awtoritajiet politiçi filpajjiΩ kienu m˙assba ˙afna. Fir-realtà dan kien biss il-bidu ta’ çerta rivolta biex jintreba˙ il-KomuniΩmu u kienet prattikament l-unika rivoluzzjoni tal-˙addiema, mhux bi kliem negattiv imma bil-quddiesa, bil-Madonna, bil-Papa… Jien na˙seb li l-˙addiema Pollakki taw xhieda sabi˙a ˙afna. Kien l-aktar vja©© importanti. G˙aliex kien se˙˙ skontru frontali kontra d-duttrina kollha Komunista. Il-Komunisti kienu jg˙idu li r-reli©jon hi aljenazzjoni li toppressa l-persuna umana. Kienu jippruvaw jisseparaw il-bniedem mirreli©jon sabiex jag˙mluh ˙ieles. Madankollu, il-Papa,

fil-kapitali Varsavja ddikjara li l-bniedem ma jifhem xejn ming˙ajr Kristu; Kristu biss je˙lisna, Kristu j©eg˙elna nifhmu li a˙na persuna umana. Wara mar fi Gniezno, il-belt storika u belt primat talPolonja, l-ewwel metropoli u mill-©did skontru frontali malistorja kollha. Hemm min jg˙id li xtaq jie˙u l-isem ta’ Stanislaw b˙ala l-isem tieg˙u ta’ Papa. Iva, seta’ kien il-fatt. Hu kien imsa˙˙ar minn dan il-qaddis. San Stanislaw kien Isqof ta’ Krakovja li kien maqtul mir-re waqt li kien qed jiççelebra lquddiesa. G˙alhekk persuna©© sabi˙ ˙afna. Kien imbag˙ad Ìwanni Pawlu II li kkonferielek lordinazzjoni episkopali flEpifanija tal-1983… Irrid ng˙id bl-aktar mod onest li mit-t˙abbira tan-nomina kelli jumejn biss sal-Milied, id-dokument kien iffirmat fit22 ta’ Diçembru u t-t˙abbira waslitli l-g˙ada fit-23 ta’ Diçembru. Jien kont na˙seb

Intervista li kien ikun sabi˙ g˙alija li nkun midluk isqof mill-Papa nnifsu. Però, il-Papa jordna lisqfijiet fis-6 ta’ Jannar, u allura kien g˙ad baqa’ ftit jiem biss. Mill-ewwel kien hemm il-festi, wara l-Milied, il-Óadd ta’ wara, tmiem is-sena, l-1 ta’ Jannar, g˙alhekk biex t˙ejji g˙as-6 ta’ Jannar kien diffiçli ferm. Diffiçli veru, però l˙ajjata ta’ Ruma huma m˙ejjija sew u kollox tlesta fil-˙in. Dan kien g˙adu Ωmien ilKomunisti u g˙alhekk biex tie˙u passaport kien je˙odlok xhur twal. Anke biex jag˙tuk il-viΩa biex tid˙ol l-Italja ridt iΩ-Ωmien peress li l-awtoritajiet Taljani kienu kawti ˙afna fuq applikazzjonijiet ©ejjin minn çittadini ta’ pajjiΩi Komunisti. Imma jien tkellimt kemm mal-Ambaxxata Pollakka kif ukoll ma’ dik Taljana fil-Polonja, permezz tas-Segretarjat tal-Istat filKonsolat u l-Ambaxxata Pollakka f’Ruma, biex il-qraba tieg˙i jkunu jistg˙u ji©u Ruma. Fil-verità mhux ilqraba tieg˙i kollha ©ew, pereΩempju l-©enituri tieg˙i ma ©ewx Ruma peress li huma anzjani u l-fatt li t-temp ikun kiesa˙, kif ukoll iΩΩmien qasir li kien fadal, ma ppermettiex li jattendu. Huma ©ew wara. Imma g˙alija din kienet nomina li ©eg˙litni na˙seb, aktar milli bdejt naqbeΩ bilfer˙. Alla jrid minni xi ˙a©a akbar. Allura din tista’ tkun problema? Kobor tal-Knisja mhijiex fl-uffiçju, jew fid-dinjità. Il-kobor fil-Knisja hija ssantità. G˙aliex imbag˙ad quddiem il-Missier ikollok salib u responsabbiltà akbar. L-uffiççju ta’ isqof jitlob impenn spiritwali akbar. X’tg˙allimt minnu? Jien nista’ ng˙id li tg˙allimt ˙afna minnu u se nag˙ti ftit eΩempji. Fost ˙afna affarijiet o˙rajn jien tg˙allimt dan: li fil-Knisja, sakemm il-Knisja tibqa’ tikber u tissa˙˙a˙, huwa me˙tie© li jkun hemm kuntatt m’Alla bit-talb. Lili impressjonani mhux ftit li meta Wojtyla ©ie elett Papa, lewwel pellegrina©© tieg˙u kien g˙as-santwarju talMentorella. Dan post fejn hu kien imur spiss jitlob bil-mixi. Huwa spjega li g˙aΩel dan ilpost g˙aliex kien il-post fejn hu tg˙allem jitlob. U qal ukoll ˙a©a o˙ra importanti. Qal li l-ewwel dmir tal-Papa huwa t-talb. Ji©ifieri l-ewwel dmir mhux li jg˙allem, li jivvja©©a, però lewwel dmir tal-Papa huwa li jitlob. U xahar wara qal li mument ta’ adorazzjoni jiswa aktar minn ˙afna xog˙ol ie˙or, anke jekk ikun xog˙ol appostoliku. Huwa g˙alhekk li l-Papa nteba˙ li l-fonti talprogress tal-Knisja huwa Kristu. Ìesù qal: “Ming˙ajri ma tistg˙u tag˙mlu xejn.” Jien na˙seb li din hi tag˙lima kbira. Imbag˙ad tul il-pontifikat kollu tieg˙u g˙allimna kif wie˙ed g˙andu jitlob fil©abra, talb intens li meta wie˙ed kien iqaddes mieg˙u fil-kappella privata tieg˙u, wie˙ed seta’ jinnota li hemmhekk Alla kien l-aktar importanti. G˙alija dan kien tag˙lim kbir. Is-sa˙˙a talKnisja hija Kristu u mhux a˙na. Kien hemm affarijiet o˙rajn

27.04.2014

li g˙allimni, fosthom id-djalogu. Fl-opinjoni tieg˙i kien luniku persuna pubblika li g˙araf jiddjaloga. Jien dejjem infakkar erba’ elementi fih. Kien jitkellem ma’ kul˙add: Lhud, buddisti, Musulmani – mar-reli©jonijiet kollha; tkellem mal-politiçi, xjenzati, iΩ-Ωg˙aΩag˙, it-tfal, mal-anzjani u mal-morda; ried jitkellem ukoll ma’ min ipprova joqtlu. Tkellem ma’ kul˙add; ma kienx hemm kategorija wa˙da ta’ nies li ma tkellimx mag˙ha. It-tieni element kien li hu tkellem ma’ kul˙add b’rispett. Qatt ma offenda lil ˙add. Illum, tara t-televiΩjoni, ˙lief offiΩi u ©lied ma tarax. IlPapa ma offenda lil ˙add. Kellu rispett kbir lejn il-bniedem u f’dan is-sens kien antropologu. It-tielet element huwa li quddiem kul˙add kien kapaçi jibqa’ hu nnifsu. Quddiem kul˙add kien juri t-twemmin tieg˙u, ji©ifieri ma kienx jipprova juri wiçç b’ie˙or biex jintg˙o©ob mill-udjenza ta’ quddiemu. Le! Quddiem kul˙add kien çar ˙afna fidduttrina tieg˙u; kien juri twemminu u kien jibqa’ hu nnifsu. Dan kien importanti. Ir-raba’ element huwa li baqa’ dejjem koerenti tul is-27 sena ta’ pontifikat tieg˙u. Qatt ma kellu jirtira minn xi poΩizzjoni li ˙a. Kien koerenti fit-tag˙lim tieg˙u. U kien koerenti wkoll fil-personalità kollha tieg˙u li kienet twassal biex ˙add ma kellu g˙alfejn jiddubita minn dak li jg˙id, minn dak li jemmen jew minn kif jg˙ix ta’ kuljum. Jien na˙seb li l-popolarità tieg˙u, anke wara mewtu u l-ammont ta’ nies li Ωaruh mejjet, ©ejjin minn kull razza u twemmin, ©ew g˙ax hu ta xhieda ta’ bniedem veru, ta’ uman li kien kapaçi jiddjaloga ma’ kul˙add; u dan ©ablu ˙afna stima. Il-21 ta’ Frar 2001. Kif sirt taf bl-elevazzjoni tieg˙ek g˙al kardinal? Jien kont nominat b˙ala Prefett tal-Kongregazzjoni talEdukazzjoni Kattolika f’Novembru tal-1999 u kien g˙alhekk kwaΩi skontat li filkonçistorju li kien imiss kelli ni©i ordnat kardinal. Fil-Kurja Rumana l-prefetti tal-kongregazzjonijiet huma kardinali g˙aliex g˙andhom il-kwaΩi ©uriΩdizzjoni; g˙andom ˙afna responsabbiltà fuq l-isfqijiet tad-dinja kollha u g˙alhekk prefett fil-Kurja Rumana normalment ikun kardinal. Eminenza, kif g˙ext la˙˙ar jiem ta’ Ìwanni Pawlu II fuq din l-art? Jien, meta kien l-isptar, ma kontx inΩuru. Óafna kienu jΩuruh imma l-˙sieb tieg˙i kien li, jekk kul˙add iΩuru, din ma kinitx tibqa’ karità iΩda disturb g˙all-Papa. Jien kont nitlob g˙alih ˙afna. Il˙sieb tieg˙i kien li, jekk ridt ng˙in lil-Papa, kelli ng˙inu bit-talb tieg˙i. F’dawk il-jiem tra©içi kul˙add kien konxju li kien g˙adu kif miet personalità straordinarja, fuq livell mondjali. Ma bbrillax g˙al ftit xhur, imma g˙al kwaΩi 27 sena. Kien perijodu twil u koerenti u prattikament kul˙add kien sa˙˙a˙ il-˙sieb li dan ir-ra©el kien qaddis.

Lokali

08 27.04.2014

PERSPETTIVA STORIKA DIFFERENTI GÓAT-TIFSIRA TA’ ‘IL-ÓELSIEN’ ANALIÛI TA’ MARIO VELLA

IT-TIENI PARTI

Il-Partit Laburista IngliΩ ma riedx g˙al wiçç Malta jipperikola ç-çans li jirba˙ l-elezzjoni billi jo©©ezzjona g˙allmod kif kienet se ting˙ata lindipendenza u wkoll g˙allFtehim Finanzjarju, Militari u ta’ DifiΩa! “They sold us down the river, ” kien qal membru parlamentari Laburista IngliΩ, backbencher. Kien qed jirreferi g˙at-Top Brass. Dan kien aspett importanti fit-tislita g˙all-˙elsien, imma li kien juri wkoll li fih il-klassi tal-˙addiema ma kinitx protagonista. Kien fuq inizjattiva ta’ Mintoff li kienet saret listrate©ija ta’ pressjoni fuq ilGvern IngliΩ. Fuq kollox kienet prova tan©ibbli kif il-Partit Laburista kien li ©©ieled g˙allindipendenza ta’ veru. Mintoff internazzjonalizza l-©lieda g˙all-indipendenza ta’ Malta. Óari©ha mill-kuntest ta’ dekolonizzazzjoni u po©©ieha f’kuntest ta’ ©lieda antikolonjali. Iva, ma riedx indipendenza fuq it-termini tal-Gvern tarRenju Unit, iΩda fuq termini tal-poplu Malti. Ma riedx ikun l-imsie˙eb talGvern IngliΩ fil-qasma tal-poter fil-perijodu postkolonjali; Malta ma kinitx g˙all-bejg˙! Kieku ried kellu ç-çans li jkun imsie˙eb tal-Gvern IngliΩ, imma ma riedx. Duncan Sandys kien ippropinielu li jekk jaççetta l-Ftehim Finanzjarju, Militari u ta’ DifiΩa kien lest li jag˙ti ’l Malta kostituzzjoni tal-independenza billi©i tal-corrupt practices inkorporata fiha; Mintoff sempliçiment irrifjuta! Huwa minnu li Mintoff stess kien jg˙id li ming˙ajr ilMoviment tal-Óaddiema ma kien ikun kapaçi jikseb xejn. Huwa minnu wkoll li fl-Istorja il-Big Man Theory – ji©ifieri li l-Istorja hija mag˙mula minn

persuna©©i kbar – ilha li ©iet imwarrba. Imma ˙add ma jista’ jmeri li l-©rajja tal-©lieda tal˙elsien hija intrinsikament marbuta mieg˙u. Huwa kien lispirazzjoni g˙all-klassi tal˙addiema, i©©ieled g˙aliha, kien prodott tas-soçjetà ta’ Ωmienu, issawwar minnha, iΩda bl-inizjattivi li ˙a u listrate©iji li ˙addem kienu influwenti fl-iΩvol©iment tal©rajja politika, soçjali u ekonomika ta’ Malta minn wara l-gwerra ’l quddiem. IlPro©ett tal-Óelsien kien tieg˙u! Kien jaqbel mal-aspirazzjonijiet tal-klassi tal-˙addiema, u g˙alhekk din appo©©jatu u lpro©ett seta’ jse˙˙. L-a˙˙ar kapitlu huwa l-climax tal-interpretazzjoni ta’ Camilleri. L-awtur juri li l-fatt li xi darba Malta ma kinitx se tibqa’ tkampa fuq infiq militari tal-barrani fil-baΩi navali militari, minnu nnifsu kien ‘˙sieb politiku radikali’. Biex ise˙˙ Malta riedet issegwi politika barranija rivoluzzjonarja, dik ta’ pajjiΩ mhux allineat u newtrali biex ikun jista’ jattira investiment barrani u jin˙oloq ixxog˙ol u jissa˙˙a˙ l-istat soçjali. Il-politika barranija tal-PN, min-na˙a l-o˙ra, marbuta kif kienet mal-Punent ma kinitx toffri dan. Biex ise˙˙ dan ilpro©ett, iΩda, kien fundamentali li l-Gvern tar-Renju Unit u s˙abu tan-NATO ji©u m©ieg˙la j˙allsu aktar, ferm aktar, milli kienu ˙allsu g˙all-baΩi sa mill1964. L-estensjoni tal-kera u Ωieda fil-kera kienu se jag˙mlu tajjeb biex Malta, wara tmiem il-kera, fl-1979, kienet tkun b’sa˙˙itha biΩΩejjed biex tkampa g˙al rasha. Mhux biss dan ir-ra©unament kien is-sinsla talPro©ett tal-Óelsien, iΩda kien hemm obbligu morali li lIngliΩi j˙allsu iktar biex ipattu g˙al kemm kienu xxa˙˙ew

ma’ Malta – dan kien il-konvinçiment politiku ta’ Mintoff sa minn wara t-Tieni Gwerra ’l quddiem. Kien il-˙sieb wara kull inizjattiva politika li ˙a Mintoff fil-konfront tal-Gvern IngliΩ sa mill-kwistjoni dwar ilMarshall Aid, l-Integration, u wara. Fl-1971, kien ©ieh iççans u ˙adu. IΩda dan l-argument ma jo˙or©ux l-awtur! Camilleri ffoka fuq l-implimentazzjoni tal-pro©ett b˙ala xi ˙a©a radikalment ©dida u allura kellu valur intrinsiku. L-awtur g˙andu jie˙u l-mertu g˙all-fatt li kkonsulta dokumenti li g˙adhom kif infet˙u f’diversi arkivji, kemm f’Malta u fir-Renju Unit, u li servewh biex jiddiskuti r-rinegozjar talFtehim Finanzjarju u Militari u ta’ DifiΩa tal-1964. Jid˙ol filqalba tan-negozjati. Ma naqbilx mal-istqarrija tieg˙u li middokumenti “wie˙ed jie˙u limpressjoni li Mintoff donnu pprefera li jil˙aq ftehim marRenju Unit”. Minn negozjati o˙ra li Mintoff kien g˙amel mal-Gvern IngliΩ dwar lIntegration, wie˙ed jinduna li Mintoff kien jispara ˙afna ’l fuq fin-negozzjar biex jikseb dak li kien ikun aspira g˙alih b˙ala minimu! U na˙seb li hekk sar wkoll fl-1972! Mintoff g˙amel talba qawwija lir-Renju Unit u lin-NATO billi Ωeffen ilkunçett tal-esklussività tal-uΩu tal-baΩi minnhom, allura kellhom i˙allsu aktar milli kienu qed joffru! F’sitwazzjoni ta’ Gwerra Bierda, bil-flotta Sovjetika fil-Mediterran, blg˙ajnuna finanzjarja li l-Gvern Malti kien kiseb mil-Libja, kien hemm biΩa’ li Malta setg˙et tintuΩa wkoll minn xi rivali! Allura r-Renju Unit u n-NATO rra©unaw li a˙jar ikollhom uΩu esklussiv u jkunu preΩenti huma f’Malta milli jid˙ol ˙addiehor. Kien kwaΩi l-istess

ra©unament li kienu g˙amlu lIngliΩi meta kienu ˙adu ’l Malta fl-1800 – Malta qisu kellha valur strate©iku negattiv, fissens li kellhom jokkupawha biex ˙addiehor ma je˙odhiex hu u mhux biex jag˙mlu uΩu minnha, valur poΩittiv! U allura meta l-Gvern IngliΩ da˙allu suspett li Malta setg˙et tintuΩa mill-Albanija, alleata taç-Çina, li kien ikun ifisser li ç-Çina kienet se tid˙ol fil-Mediterran mhux mill-bieb ta’ quddiem imma minn ta’ wara, dan qabdu paniku! L-ewwel nett g˙aliex l-IngliΩi u n-NATO kienu biss iffukati fuq il-Blokk Sovjetiku u allura n˙asdu meta ssuspettaw li potenza o˙ra setg˙et iddeffes sieqha hawn ukoll, anke b’mod indirett. Interessanti wie˙ed jaqra dwar din fl-awtobijografija ta’ Edgar Mizzi, Malta in the Making – Mizzi kien mexxa ˙afna minnegozjati mal-Gvern IngliΩ f’isem il-Gvern Malti! Interessanti l-analiΩi taddokumentazzjoni dwar ir-rinegozjar tal-ftehim tal-1964, g˙aliex jikxfu x’nuqqas ta’ ftehim kien hemm bejn il-Gvern IngliΩ u l-NATO, b’mod partikolari l-Istati Uniti, dwar lammont li n-NATO kellha to˙ro© biex timla l-vojt bejn dak li kellu jag˙ti hu u t-talba ta’ Mintoff. L-awtur kixef lintransin©enza Amerikana, filpersuna ta’ Henry Kissinger li ma ried jaf b’xejn. Juri s-sehem u r-rwol importanti li lag˙ab ilGvern Taljan u kemm dan kien strumentali biex jintla˙aq ftehim. Kollox ma’ kollox, Mintoff kiseb ftehim tajjeb g˙alih (g˙al Malta), u g˙al ˙addie˙or; g˙alLibja g˙aliex kiseb assigurazzjoni li Malta ma setg˙etx tintuΩa kontra xi pajjiΩ G˙arbi. Hekk kif il-ftehim kien intla˙aq u l-linka tieg˙u bilkemm kienet g˙adha nixfet,

Mintoff telaq lejn iç-Çina u ˙alla lil kul˙add fil-Punent imbellah! Dak kien Mintoff: jinnegozja mieg˙ek, fl-istess ˙in ma jintrabatx mieg˙ek, anzi jkun f’negozjar ma’ ˙addie˙or, ˙alli jekk ifalli mieg˙ek u jaqa’ jkollu xibka x’tilqg˙u! Kien i˙obb juΩa l-espressjoni ta’ saftey net. Camilleri jag˙laq il-ktieb billi juri kif, wara li ntla˙aq il-ftehim, il-Pro©ett tal-Óelsien beda ji©i implimentat minn Ωew© gvernijiet Laburisti, 1971-6, 1976-81, b’politika barranija bbaΩata fuq relazzjonijiet bilaterali ma’ kul˙add, u mhux mal-Punent biss, u Ωvilupp ekonomiku solidu li kien awtosostenibbli, Malta seb˙et, f’jum kiesa˙ u bir-ri˙ nhar il-31 ta’ Marzu 1979, pajjiΩ ©did. “Fl1979 Malta da˙let fl-era postkolonjali u fl-era moderna tag˙ha.” Jum il-Óelsien kien ilpunt tat-tluq! B˙ala post-scriptum, ta’ min jg˙id u jag˙ti kredtu lill-awtur g˙ad-dokumentazzjoni ©dida, f’˙afna mill-kaΩi, u f’o˙rajn ng˙id relattivament ©dida, li espona. L-interpretazzjoni tieg˙u hija kwaΩi kollha kemm hi bbaΩata fuq sorsi primarji li ©abar minn diversi arkivji. Ji©ifieri r-riçerka kienet wa˙da estensiva. Ori©inali huwa l-fatt, na˙seb, li l-awtur ikkummenta separatament fuq l-arkivji li kkonsulta. Fil-bibljografija hemm neqsin is-sorsi sekondarji. Donnu li l-awtur ried jintefa’ l-ba˙ar u jg˙um millewwel u ma stenna lil ˙add biex jimbuttah. Óafna drabi huwa tajjeb li tag˙mel hekk, imma xi kultant trid toqg˙od attent li ma ssibx lil ˙addiehor li jkun wasal qablek ’il fejn tkun ridt tg˙um! Imma prosit Mark; ktieb li se jkun fundamentali fl-istorjografija tal-Partit Laburista!

Kunsilli Lokali

27.04.2014 09

ABBUÛ TA’ POTER U NUQQAS TA’ ETIKA Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

Il-karozza tas-Sindku ta’ Óal Lija ipparkjata ˙aΩin fejn ir-residenza tieg˙u

email: keaneo@onvol.net

KUNSILLI LOKALI

Is-sindku ta’ Óal Lija jag˙ti eΩempju Ftit tal-jiem ilu rçivejt dan irritratt li jidher fuq il-lemin fejn ing˙ad li din il-vettura hija tasSindku ta’ Óal Lija, is-Sur Ian Castaldi Paris, li tinsab wieqfa iktar ’il barra minn numru ta’ skips li jinsabu jiΩgumbraw ilparke©© quddiem ir-residenza tieg˙u. Il-post huwa preçiΩament ˙dejn it-Torri ta’ Óal Lija. KurjuΩ il-fatt kemm damet hemm din ilvettura. KurjuΩ ukoll il-fatt jekk inzertax g˙addej xi gwardjan lokali dak il-˙in. Stamb ukoll ilfatt g˙aliex il-vettura ma ©ietx ipparkjata fil-parking bay li tidher vojta fuq in-na˙a t’isfel taxxellug tar-ritratt. Forsi wie˙ed jistenna li minn persuna pubblika fil-politika u sindku ta’ lokalità, ikun hemm iktar sensittività mhux biss lejn ir-regolamenti tat-traffiku iΩda wkoll lejn ir-residenti li meta jag˙mlu nuqqas fir-regolamenti tat-traffiku, ©ustament ji©u m˙arrka u mitluba j˙allsu g˙annuqqasijiet tag˙hom!

parti©©jana, na˙seb li ma tag˙milx wisq sens. Anke l-etika titlob li dan ma jsirx g˙aliex Segretarju EΩekuttiv g˙andu biçça xog˙ol delikata ˙afna biex kemm jista’ jkun iΩomm parzjalità fil-qadi ta’ dmirijietu fuq il-post tax-xog˙ol. Mhux qed ng˙id li dan ma jsirx filkunsilli lokali tal-Belt u ta’ Óal Lija. Madankollu, wie˙ed jista’ jasal g˙all-konkluΩjoni li atte©©jament b˙al dan jista’ jag˙ti lok biex jin©ibdu çertu konkluΩjonijiet. Iktar u iktar meta is-Segretarju EΩekuttiv attwali tal-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta, idda˙˙let ta˙dem ma’ dan il-Kunsill meta Dr Chris Said kien is-Segretarju Parlamentari responsabbli millgvern lokali. Na˙seb li l-etika titlob xort o˙ra u kull segretarju eΩekuttiv g˙andu jΩomm lura milli filpubbliku jag˙mel çertu affarijiet li b’xi mod jistg˙u jqanqlu çertu allegazzjonijiet fil-konfront tag˙hom.

L-uffiçjali pubbliçi u l-politika parti©©jana Proprju nhar it-Tnejn li g˙adda ng˙ata bidu g˙all-kampanja talelezzjonijiet li ser isiru fl-24 ta’ Mejju li ©ej biex ji©u eletti sitt membri parlametari ©odda filParlament Ewropew. IΩ-Ωew© partiti, naturalment bil-modi differenti tag˙hom, nedew din ilkampanja. G˙all-Partit Nazzjonalista, isSegretarju Ìenerali Dr Chris Said flimkien mal-Kap Dr Simon Busuttil, g˙amlu diskorsi sabiex varaw dak li se nkunu qed nistennew fil-jiem u l-©img˙at li ©ejjin. Naturalment, b˙alma ji©ri dejjem, il-politiçi, b˙al kull individwu ie˙or li g˙andu l-pa©na tieg˙u tas-sit soçjali Facebook, ipo©©i r-ritratti ta’ avvenitmenti simili. Hekk g˙amel Dr Chris Said. B’daqshekk ma ©ara’ xejn ˙aΩin. Il-˙a©a li dejqitni kien il-fatt li fost dawk li g˙amlu like g˙al u˙ud mir-ritratti ta’ din l-attività, kien hemm is-Segretarju EΩekuttiv tal-Kunsill Lokali talBelt u fl-istess waqt ukoll hija lA©ent Segretarju EΩekuttiv talKunsill Lokali ta’ Óal Lija. Çertament li kul˙add g˙andu dritt g˙all-opinjoni politika personali tieg˙u, iΩda li jkollok uffiçjal pubbliku b˙alma hu segretarju eΩekuttiv u jag˙mel ˙a©a b˙al din fuq attività politika

"! !

Tkompli l-balbuljata fl-G˙arb: Sindku jivvota g˙alih innifsu? Xahar biss wara li ©ie ma˙tur Sindku tal-G˙arb, Louis Apap irriΩenja mill-kariga tieg˙u millKunsill Lokali. Dan wara li huwa stess kien kiteb u anke talab li s-Sindku preçedenti kellu jirriΩenja min˙abba kaΩ li g˙andu pendenti quddiem ilQorti. Minkejja li r-ra©uni mog˙tija hija wa˙da ta’ natura personali, wie˙ed ikollu dubji kemm dan huwa minnu. Dan g˙aliex l-istess Louis Apap kien anke lest li jivvota biex ji©i mne˙˙i s-Sindku preçedenti David Agius Apap. Fil-fatt, huwa kien in˙atar Sindku biex mela l-post vakant min˙abba r-riΩenja ta’ David Apap Agius li dam jokkupa lkariga g˙al iktar minn 15-il sena. Tul din l-a˙˙ar sena, Louis Apap kien jokkupa l-kariga ta’ Viçi Sindku, wara li g˙al xi Ωmien kien anke okkupa l-kariga ta’ Sindku fl-ewwel elezzjoni-

jiet li kienu saru lura fis-sena 1994. Wara r-riΩenja ta’ Louis Apap, David Apap Agius re©a’ ntg˙aΩel b˙ala s-Sindku talG˙arb. Dan wara li ftit tal-jiem ilu ttie˙ed il-vot g˙al Sindku filKunsill Lokali tal-G˙arb. Kif ©ie rrapurtant fil-medja, Apap Agius ©ie kkonfermat mill©did b’erba’ voti favur u astensjoni wa˙da. L-astensjoni kienet minn Emanuel Muscat min-na˙a tal-Partit Laburista. Hawn wie˙ed jistaqsi: Jekk il-vot ©ie 4 favur u astensjoni wa˙da, dan ifisser li David Apap Agius ivvota g˙alih innifsu? Tajjeb li jkollna kjarifika dwar dan jekk hemm Ωball filminuti tal-Kunsill, jew ir-rapurta©© tal-©urnalisti, jew inkella jekk effettivament is-Sindku l©did ivvutax g˙alih innifsu! Ir-riΩenja ta’ Louis Apap wasslet biex mill-©did infeta˙ ilproçess tal-elezzjonijiet kaΩwali fejn telg˙et ukoll Shirley-Anne Cecchini.

$! $!

&#7 .'+!', )7=$70&#7 )0 7 =))#%#7=$7 .0/ 7 !'#+!#7 +"7 #!&+=)=%5 +=0'8#/70& 07=$$#./7$.=*7'+0#.#/0#"7, .0'#/73'))7 #7.#!#'2#"7$=. $ $%

# $

#$ $ $#

$ # # # $ #

# $

$ #

#+"#.7"=!1*#+0/7* 57 #7.#-1#/0#"7 57#* ')7 =+70&#7#* ')7 "".#//7 #)=3 7=.7!=))#!0#" $.=*70&#7 1.!& /'+%7<#, .0*#+07 070&#7 7 "*'+'/0. 0'2#7 1')"'+%7 070&#7 "".#// #)=3 7$.=*7 =+" 570=7 .'" 5 7$.=*7 : &./70=7 9 &./ 7 +"7$.=*7 &./70=7 &./ #+"#./7/&=1)"7 #7,) !#"7'+70&#7,.# "".#//#"7#+2#)=,#7 +"7"#,=/'0#"7'+70&#7 ,,.=,.' 0# 0#+"#.7 =47 070&#7 7 "*'+'/0. 0'=+7 1')"'+% 7 070&#7 "".#//7 #)=3 7 57+=7) 0#.70& + #"+#/" 57 0&7 579 7 07 &./

,#. 0'=+ )7 .=%. **#7 767 =&#/'=+7 =)'!579

9 :

.=(#!07, .0 8+ +!#"7 570&#7 1.=,# +7 +'=+7 1.=,# +7 =!' )7 1+"7 = 8+ +!'+%7. 0# 7 ;>7 7 1+"/ 7 ;>7 0'=+ )7 1+"/

)0 7 =))#%#7=$7 .0/ 7 !'#+!#7 +"7 #!&+=)=%5 "*'+'/0. 0'=+7 1')"'+% 7 7 '+7 *,1/ 7 =.. "'+=7 ')) 7 =) 7 7 :9 7 9: 7 77 9: 7 : 77 &. *! /0 #"1 *0

Opinjoni

10 27.04.2014

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Kemm ilna li bdejna n˙arbxu dawn il-kelmiet dwar il-programmi lokali, semmejna, ktibna, ikkritikajna, u fa˙˙arna diversi programmi televiΩivi. Impossibli li tla˙˙aq tara kollox, imma bil-mod jirnexxili, u na˙seb li rajt liskedi kollha minn Ottubru sa issa. L-artiklu tal-lum ser nibbaΩah biss fuq it-teleserje, jew a˙jar id-drama, li naraw fuq listazzjonijiet lokali. Id-drama f’pajjiΩna issa indraw ©mielhom. It-telespattaturi jkunu qeg˙din jistennewhom, sa˙ansitra ©ieli jqumu jitkellmu dwarhom lg˙ada filg˙odu. F’dawn la˙˙ar Ωminijiet rajna qabΩa g˙olja fil-kwalità; il-prodott inbidel u tjieb ˙afna. Il-produtturi ja˙dmu b’ba©its limitati ˙afna, iΩda l-prodott a˙˙ari jkun sodisfaçenti. Biex ng˙idu kollox, mhux id-drama kollha huma ta’ kwalità tajba (jekk qg˙adtu attenti tindunaw liema huma), ©ieli ninzerta xi wie˙ed li jkun niexef aktar mid-deΩert tal-Libja u jkolli noqg˙od nara d-difetti u l-iΩbalji (flimkien ma’ da˙k kontinwu) u nispiçça nitlef il-ftit storja li jkollu. IΩda l-aktar li kienet idejjaqni hija l-klikek tal-atturi, biex ninftiehmu tajjeb, meta ng˙id klikka jfisser li ˙afna mill-atturi jkunu sinonimi malproduzzjoni. Biex nag˙milha aktar sempliçi u ma nikkumplikawx l-affarijiet u nispjegaw a˙jar se nfisser eΩatt x’qed ng˙id bi klikek. Óa nibdew b’tal-Bronk. Mela

sa ftit snin ilu l-Bronk kienu jtellg˙u diversi produzzjonijiet u l-atturi, b˙al Benny Casha u l-mara tieg˙u, Pierre Bonello, John Suda, Norma Cristina u Graziella Casha, dawn tista’ tg˙id li kienu jidhru f’kull produzzjoni li kienu jtellg˙u tal-Bronk. Biex insemmu aktar, iddrama li kien jag˙mel Mark Doneo, dan kwaΩi kien ikollu dejjem mieg˙u lil Louise Doneo, Lawrence Buontempo, Claudio Tonna, Pat Mahoney, Ray Cutajar u Etienne St John. Produzzjonijiet o˙rajn bl-istess uçu˙ huma dawk li kien jag˙mel Herman Bonaci; dan, apparti hu, kien ikollu mieg˙u lil Frida Cauchi. Kienu jidhru wkoll Ray Abdilla, Kurt Castillo u Mary Rose Mallia. Dawn bdew f’Simpatiçi meta

kien jidher fuq One TV u komplew f’diversi produzzjonijiet o˙ra. Óafna mill-atturi li konna u g˙adna naraw bdew jirreçtaw fuq il-palk, imbag˙ad maΩΩmien trawmu sew, anke g˙all-fatt li ji©uhom opportunitajiet ©odda sabiex imbag˙ad jibdew jirreçtaw fuq it-TiVi. Interessanti li ftit snin ilu bdiet tintwera d-drama Gizelle . Din fiha bdejna naraw ˙afna wçu˙ ©odda (jista’ jag˙ti l-kaΩ li kisbet suçess ukoll min˙abba f’hekk). Fortunatament dan ilkunçett inΩamm u b’hekk ilprodutturi bdew jag˙tu spazju lil atturi ©odda u dan jistg˙u jixhduh il-produzzjonijiet ta’ din is-sena: Katrina , IçÇaqqufa , It-Tfal , Il-Klikka u Ûafira.

It-tim tal-produzzjoni Sabiex tittella’ produzzjoni ta’ drama tirrikjedi ˙afna xog˙ol, mhux fil-kitba biss iΩda fil-filmat, fid-direzzjoni, munta©©, g˙aΩla tal-atturi, props, irtokk u kostumi. Dawn mhumiex kollha, imma g˙aΩilt li nsemmi ftit. Meta jkollok drama li din tkun ibbaΩata fuq is-snin talpassat, il-kostumista jkollu w©ig˙ ta’ ras ©mielha, g˙aliex dan irid i˙abbel rasu sew sabiex ilibbes l-atturi u jqabbilhom ma’ dawk iΩ-Ωminijiet. Niftakar li saret f’ Ûafira meta din id-drama kienet g˙amlet Ωmien ambjentata fil-passat sew, g˙aliex l-atturi kienu jkunu lebsin b˙al meta n-nies kienu jg˙ixu fl-g˙erien. IçÇaqqufa, meta bdiet, l-istorja kienet ambjentata fis-snin sebg˙in, iΩda issa l-istorja waslet fit-tmeninijiet. Il-moda u l-istil, kemm tal-˙wejje© kif ukoll tax-xahar, l-aktar fin-nisa, trid tqabbilha wkoll. F’ IçÇaqqufa dan ma narahx li qieg˙ed isir tajjeb; l-atturi li jidhru fil-partijiet prinçipali ma jlibbsuhomx kif il-©enerazzjoni tat-tmeninijiet kienet tilbes, lanqas l-istil tax-xahar ma g˙andux x’jaqsam ma’ dawk iΩ-Ωminijiet. Dawn it-tip ta’ diffetti, filfehma tieg˙i, narahom itellfu lprodott finali u, li kieku jkun hemm ftit attenzjoni aktar, jista’ jkollna xi ˙a©a ferm a˙jar. Na˙seb lablabna biΩΩejjed dalg˙odu, il-Óadd it-tajjeb u niltaqg˙u b˙al-lum tmint ijiem.

NIKKArGA U NIsPArA

Patri Mario Attard

Kelli x-xorti li, fil-biçça l-kbira ta’ tfuliti, nitla’ f’ambjent ta’ kaççaturi. Ma nafx il-g˙aliex hawn min qieg˙ed jitkaΩa jismag˙ni nit˙addet hekk! Hawn min jg˙idli: “Imma int Fran©iskan!” SkuΩi ta! Jista’ xi ˙add jinda˙allu lill-Mulej minn fejn se jag˙Ωel lil dawk li jaqduh? Óeqq lili fettillu jag˙Ωilni minn dak l-ambjent! Allura? Barra minn hekk, safejn naf jien, lill-kaççaturi mhux ilMulej ˙alaqhom ukoll? U, safejn naf jien ˙alaqhom ukoll bl-istess im˙abba daqs dawk li l-kaçça ma ja˙mluhiex u qeg˙din jag˙mlu minn kollox biex ine˙˙uha! Issa l-Mulej mhux iΩΩew© na˙at uliedu? Mhux ittnejn i˙obbhom? U mela jien, ilPatri, b˙alu sa nag˙mel! In˙obbhom it-tnejn! Imma llum bi˙siebni nit˙addet ftit fuq il-fenomenu li tikkarga u tispara! Óeqq…na˙seb li di©à i©©udikajtni. Óabib! Xammejt ˙aΩin! Ejja ng˙idu li se nispara fuq plattina! Mejta u taç-çaqquf! Tajjeb? It-tiratur, bil-lajma kollha jifta˙ is-senter. Jitfa’ Ωew©t iskrataç. Jag˙laq. Jerfa’ s-senter naqra ’l fuq mill-kamra. Jg˙ajjat “Pull”. Il-plattina to˙ro©! U, jekk ikun tiratur mustaççun, kif g˙allgrazzja ta’ Alla Malta dejjem ipproduçiet f’dawn l-a˙˙ar snin, ja˙biha naqra bil-mira fuqha u jag˙milha trab! U l-marker, fuq dik l-imbierka board, jimmarkalu bl-a˙mar g˙ax laqatha! U jekk miskin tmurlu, arah jimmarkalu bl-abjad. Forsi g˙aliex jilma˙ listess bjuda fuq wiçç it-tiratur!

Issa din il-biçça tal-ikkargar u tal-isparar sa˙˙ritni. G˙aliex fil˙ajja ta’ ru˙na mhux hekk irridu nag˙mlu? Min jaf kemm affarijiet ˙ajjin jg˙addu minn quddiem ilkanna ta’ ˙ajjitna! Le! M’iniex qieg˙ed ng˙id g˙all-g˙asafar. G˙edtlek biΩΩejjed biex ma ti©©udikanix fuqhom! Mhux fuq dawk qieg˙ed nit˙addet! Imma fuq ˙lejjaq ˙ajjin li, g˙alkemm ma jidhrux, huma Ωg˙ar daqs innemus u daqstant ie˙or kbar daqs il-mostri! Iva ˙bieb! Fuqhom qieg˙ed nit˙addet! Fuq l-ispirti ˙Ωiena li hawn ji©ru fostna. Mela dawn il-mis˙uta spirti ˙Ωiena qeg˙din jippruvaw jeqirdu l-uçu˙ tar-raba ta’ ru˙na! Mg˙allqin li huma qeg˙din jippruvaw inaqqru Ω-Ωerrieg˙a talKelma ta’ Alla li l-Mulej qieg˙ed jiΩrg˙alna fl-g˙elieqi ta’ ˙ajjitna. Issa dawn, kuntrarju g˙all-g˙asa-

far, irridu nisparawlhom. Ma nistg˙ux nit˙assruhom! G˙ax jekk nit˙assruhom se jag˙mluna rmied! Mela soluzzjoni wa˙da hemm: li nisparawlhom! Imma biex Patri? Ara ˙abib, bi˙siebni nag˙tik dan is-su©©eriment kif tahuli fuq platt lImg˙allem: jekk quddiem ilkanna ta’ ˙ajti g˙addej mostru daqsiex li jismu mibeg˙da, tg˙idlix li ˙a nikkargalu skartoçç jismu mibeg˙da biex inwaqqg˙u. Ejja ma nda˙˙kux nies bina b˙alma qeg˙din nag˙mlu xbin! Le! Óa nkun rasi fuq g˙onqi u nikkargalu skartoçç jismu ma˙fra. Óa ng˙idlek man, meta ji©i fit-tir u tisparalu b’dan l-iskartoçç ma tfallix! Tolqtu Ωgur u tag˙mlu trab! Imbag˙ad xi ng˙idu meta quddiem il-kanna ta’ ˙ajjitna jg˙addi l-mostru tat-tgergir! Kemm hu mill-ag˙ar dan il-mostru! L-

g˙alqa i˙arbathielek! Óeqq, trid ida˙˙al idek fil-barΩakka, to˙ro© l-iskartoçç tas-sabar u tag˙mlu demel! G˙ax it-tgergir, ˙abib, demel hu! M’hemmx kelma o˙ra a˙jar biex tiddeskrivih. Imbag˙ad, meta tkun ta˙t il-˙ajt tistrie˙, jaf jg˙addilek mostru ie˙or li jibda’ jdur mieg˙ek. Idejqek. G˙ax arroganti! Dan hu l-mostru tas-suppervja. Dan laqwa skartoçç li tista’ tikkarga fis-senter tar-rieda tieg˙ek, li t˙obb lill-Mulej ˙a tisparalu hu dak tal-umiltà! Kemm hawn bΩonn ja˙asra li dan it-tip ta’ skartoçç nikkargawh ˙a nisparawh! Mill-esperjenza ta’ ˙ajti sibtu tajjeb biex joqtol jew iferi g˙all-mewt prattikament lillmostri kollha! U˙ud mill-mostri li rridu nisparawlhom huma Ωina, fa˙x, nuqqas ta’ raΩan, idolatrija, se˙er, mibeg˙da, ©lied, g˙ira, korla, ambizzjoni, firda, partiti, invidja, sokor, tba˙rid, u l-bqija. Imma l-Mulej tana daqstant ie˙or skrataç tajbin biex bihom nisparawlhom, b˙all-im˙abba, il-hena, is-sliem, is-sabar, il˙niena, it-tjieba, il-fidi, il˙lewwa, ir-raΩan, l-g˙erf, lg˙aqal, l-umiltà, u l-bqija. Ilpolvri u l-pressa tal-kargatura ta’ dawn l-iskrataç hija t-talb. Dan qalulna Ìesù stess: “Ishru u itolbu biex ma tid˙lux fit-ti©rib.” (Mt 26,41). Il-kaçça mhux dejjem ˙aΩina! Anzi, f’dan il-kaΩ alla˙ares ma kienx hekk! Kieku rwie˙na addijo! Mela ˙a nikkarga u nispara!

Opinjoni

27.04.2014 11

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

VOT MITLUF, VOT MIRBUÓ GÓALL-PARTIT NAZZJONALISTA Max Zammit Sindku ta’ Ta’ Xbiex

Fadal kwazi xahar g˙all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Ikunu ˙afna dawk li, sfortunatament, din lelezzjoni ftit jag˙tuha importanza. Ir-ra©unijiet jidher li huma primarjament tlieta. L-ewwel ra©uni li ti©ini f’mo˙˙i huwa l-ewroxettiçiΩmu. Óafna g˙adhom jikkritikaw id-d˙ul ta’ Malta flUnjoni Ewropea. Ir-realtà hija li a˙na membri s˙a˙ f’din listituzzjoni u jrid ikollna nies kompetenti biΩΩejjed biex nibbenefikaw mill-ahjar li nistg˙u. Barra minn hekk importanti li jkollna sa˙˙a biΩΩejjed sabiex ni©©ieldu g˙ad-drittijiet tal-poplu tag˙na. Mill-esperjenza, f’dawn l-a˙˙ar xhur jidher biç-çar li l-interess tal-MEPs tal-Partit Nazzjonalista ma kienx li ji©©ieldu g˙al Malta, iΩda li ji©©ieldu kontra Malta biex jippruvaw jitfg˙u f’dell ikrah lill-Gvern g˙al skopijiet parti©©jani. Insemmg˙u le˙inna It-tieni ra©uni hija n-nuqqas ta’ importanza li ting˙ata millelettorat g˙al elezzjoni b˙al din, g˙ax ti©i kkomparata ma’ elezzjoni ©enerali. Fuq ilqasam Ewropew irridu nifhmu li kull wie˙ed u wa˙da minna, b˙ala çittadini Ewropej, ninsabu proprju fiççentru ta’ proçess demokratiku, sabiex kemm

fuq livell individwali u kif ukoll kollettiv inkunu nistg˙u nsemmg˙u le˙inna u ninfluwenzaw id-deçiΩjonijiet li jolqtu lilna direttament. U t-tielet ra©uni nemmen li hija marbuta ma’ dawk l-individwi li qed itellg˙u u jniΩΩlu jivvutawx f’din l-elezzjoni, g˙ax forsi jinsabu urtati min˙abba li j˙ossu li l-Gvern g˙adu ma indirizzax direttament il-kaΩijiet individwali tag˙hom. Jien lil dawn il-persuni n˙oss u jiddispjaçini ˙afna g˙all-we©g˙at tag˙hom, u ng˙idilhom jag˙mlu kura©©, g˙ax nemmen li b˙alma dan il-Gvern wassal lill-pajjiΩ g˙al progressi kbar fl-ewwel sena tieg˙u, daqstant ie˙or bl-istess mod fis-snin li ©ejjin se jkompli jindirizza l-in©ustizzji li sofrew ˙afna nies fis-snin li g˙addew. Wara kollox, tajjeb nistaqsu lilna nfusna jekk dan il-Gvern hux qed ja˙dem. Jekk dan ilGvern da˙akx bihom, jew jekk dan il-Gvern huwiex iwettaq dak li wieg˙ed. Ûbalji jsiru u qatt ˙add ma jista’ jkun perfett. Dejjem hemm lok g˙al titjib, imma g˙andna naqblu li dan ilGvern huwa wie˙ed li qed ja˙dem bla waqfien g˙all-©id tal-poplu kollu. Ftakru f’dik il-˙a©a li tg˙aqqadna lkoll, u dan huwa l-Partit Laburista mmexxi minn Joseph Muscat, u l-ideal li j˙addan. Simon Busuttil

wera biç-çar li l-kilba g˙allpoter qed twassal lilu u lil ta’ madwaru biex ja˙dmu kull fejn jistg˙u kontra pajjiΩna, anke fl-istituzzjonijiet Ewropej, fejn dawn qed jaspiraw li jirrappreΩentaw lil pajjiΩna. Nemmen li kull vot mitluf ifisser vot aktar g˙al Simon Busuttil u s˙abu. G˙alhekk ejja ning˙aqdu flimkien biex ma n˙allux aktar li jag˙mlu l-˙sara dawk li b’g˙emilhom qed juru biççar li ma jirrispettawx lil pajjiΩna, imma xorta wa˙da, bl-arroganza kollha, iridu jirrappreΩentawna fl-Ewropa. Dan nistg˙u na˙dmu g˙alih b’vot lill-Partit Laburista. RiΩultati poΩittivi B˙ala Ωag˙Ωug˙ li nsegwi u ng˙ix il-politika, nemmen li hemm kandidati li huma kapaçi f’aspetti differenti. Filfatt, nemmen li huma x’inhuma l-gosti u l-kwalitajiet li jfittex il-votant, Ωgur li ser isibhom fil-kandidati tal-Partit Laburista. Partit li kemm ilu jirrappreΩentana fl-Ewropa dejjem ©ab riΩultati poΩittivi lejn pajjiΩna. G˙andna Kap u Prim Ministru li, meta kien MEP flimkien mal-MEPs l-o˙ra li tellajna f’isem il-Partit, ˙adem g˙al pajjiΩna f’diversi oqsma. Ji©uni f’mo˙˙i oqsma b˙as-sa˙˙a u d-drittijiet talkonsumatur li fl-a˙˙ar milla˙˙ar jolqtu l-bwiet u s-sa˙˙a

tag˙na lkoll. Ser inkunu qed nag˙tu fiduçja lill-Partit li dak li jwieg˙ed iwettqu. Partit li, b’wiççu minn quddiem, jista’ jg˙id li fl-ewwel sena filGvern ra˙˙as il-kontijiet taddawl u l-ilma; g˙amel child care bla ˙las; Ωied il-boroΩ ta’ studju lil min irid ikompli javvanza fl-istudji tieg˙u; Ωied listipendji; da˙˙al ilWhistleblower’s Act; nieda skema ta’ garanzija ta’ xog˙ol, edukazzjoni jew ta˙rig g˙aΩΩg˙aΩag˙ tag˙na; qed irodd lura l-flus misruqa mit-taxxa in©usta fuq ir-re©istrazzjoni tal-karozzi; u diversi affarijiet o˙ra li minnhom qed igawdu l-Maltin kollha. Gvern li r-riΩultati juru li tassew f’pajjiΩna jista’ jkun hemm Gvern ja˙dem u jistinka daqs il-poplu bieΩel tag˙na. Çertifikat li juri li Malta hija a˙jar wara sena ta’ Gvern Laburista mimli ideat u ener©ija poΩittiva. Ener©ija li huma n-nies stess li jag˙tuha lill-pajjiΩ biex ja˙dem kif jixraq. PajjiΩ b’ambizzjonijiet poΩittivi u li jimmira li jkun laqwa fl-Ewropa. U dan jista’ jsir biss bl-appo©© u l-ener©ija tag˙kom, g˙ax intom il-protagonisti ta’ dan is-suççess. Ejja flimkien ner©g˙u niktbu kapitlu ie˙or fl-istorja ta’ pajjiΩna billi nkunu l-ewwel Gvern f’Malta u fost il-ftit gvernijiet fl-Ewropa li niksbu l-ma©©oranza f’dawn l-elezzjonijiet.

ÓARSA LURA U ’L QUDDIEM G˙adni nasal lura minn StraΩburgu fejn attendejt g˙alla˙˙ar seduta plenarja talParlament Ewropew ta’ din ille©iΩlatura g˙ax, kif tafu, fi Ωmien ftit ©img˙at o˙ra se jsiru l-elezzjonijiet biex iç-çittadini tal-pajjiΩi membri tal-Unjoni Ewropea jele©©u Parlament ©did. Sodisfazzjon

Claudette Abela Baldacchino Membru Parlamentari Eropew

Kienu erbat ijiem ta’ ˙idma kontinwa min˙abba li kellna ˙afna rapporti, riΩoluzzjonijiet u li©ijiet x’napprovaw; imma kienu jiem ta’ riflessjoni g˙ax, trid jew ma tridx, meta kapitlu jkun qed joqrob it-tmiem tieg˙u t˙ares xi ftit lura u tirrifletti fuq dak li tkun g˙amilt. Is-sena ˙idma fil-Parlament Ewropew tatni sodisfazzjon kbir. Sodisfazzjon akbar g˙aliex kontu intom il-Maltin u lG˙awdxin li bil-vot tag˙kom tajtuni l-fiduçja biex nirrappreΩentakom f’din l-istituzzjoni Ewropea. Ta’ dan jiena grata. Ilweg˙da tieg˙i lill-poplu Malti u G˙awdxi fl-elezzjoni ta’ ˙ames snin ilu kienet li na˙dem g˙al Ewropa aktar soçjali. Tul din issena g˙amilt minn kollox biex nag˙ti sehmi g˙al dan il-g˙an. Óadt kull okkaΩjoni li kelli biex tkellimt fuq il-problema tal-

faqar li g˙adha wa˙da kbira flEwropa. Faqar materjali u faqar soçjali. U wie˙ed mill-akbar dispjaçiri li kelli f’dawn l-a˙˙ar ©img˙at kienet proprju twe©iba li ng˙atajt mill-Kummissjoni Ewropea li kienet tg˙id li l-miri li po©©ejna quddiemna g˙al dan il-qasam, ji©ifieri li n-numru ta’ dawk li qeg˙din jg˙ixu filfaqar jew f’riskju ta’ faqar jitnaqqas drastikament sas-sena 2020, mhumiex se jintla˙qu. Tkellimt kemm-il darba fuq dawk li l-IngliΩi jsej˙ulhom “the working poor ”, fi ftit kliem dawk il-˙addiema li, g˙alkemm ja˙dmu, l-impjieg tag˙hom mhuwiex wie˙ed diçenti. U meta ng˙id impjieg diçenti, ma narax biss l-g˙add finanzjarji, issalarju, imma nara wkoll il-kundizzjonijiet tax-xog˙ol li jippermettu lill- individwu u lill-familja tieg˙u jg˙ixu ˙ajja diçenti. Ma jistax jonqos g˙alhekk li diversi drabi tkellimt fuq ilproblema tax-xog˙ol prekarju, mhux biss f’pajjiΩna, imma anke f’pajjiΩi o˙ra membri tal-Unjoni Ewropea fejn l-isftruttament tal˙addiema g˙adu xi ˙a©a ta’ kuljum, speçjalment fil-konfront ta’ çittadini minn pajjiΩi terzi li ©ew l-Ewropa bit-tama li jkollhom futur a˙jar. U dan iwassalni g˙al problema o˙ra li tkellimt dwarha

kemm-il darba. Il-problema talimmigrazzjoni illegali li tul din la˙˙ar sena tkellimna dwarha diversi drabi, proprju min˙abba d-diΩgrazzji li se˙˙ew filMediterran, fosthom dawk qrib pajjiΩna. Proprju l-problema re©g˙et tqajmet fl-a˙˙ar seduta meta kellna riΩoluzzjoni dwar id-Direttiva tad-Detenzjoni, u anke it-tis˙i˙ tal-Frontex. Hija problema li, b’dispjaçir ng˙id, turi li mhux kull pajjiΩ qieg˙ed verament ja˙dem biex ikollna Ewropa aktar soçjali. Qieg˙da ng˙id dan g˙ax waqt li l-pajjiΩi kollha jitkellmu fuq iddrittijiet tal-immigranti illegali, mhux kull pajjiΩ qieg˙ed jerfa’ r-responsabbiltajiet tieg˙u. F’kull diskussjoni li kellna ˙afna kienu dawk li sa˙qu li qeg˙din nitkellmu fuq nies tad-demm u l-la˙am li qeg˙din ji©u flEwropa jfittxu g˙ajnuna u appo©©, (xi ˙a©a li jien naqbel mag˙ha wkoll) imma jien dejjem s˙aqt li l-piΩ kbir li jrid jin©arr biex dawn ‘in-nies taddemm u l-la˙am’ jing˙ataw g˙ajnuna u appo©© qieg˙ed jispiçça fuq spallejn ftit pajjiΩi biss, fosthom Malta, l-Italja u lGreçja. Drittijiet u opportunitajiet Ewropa soçjali tfisser ukoll

Ewropa fejn kul˙add ikun igawdi mill-istess drittijiet u mill-istess opportunitajiet, irrispettivament mit-twemmin u/jew l-orjentazzjoni sesswali tal-individwu. Nemmen li dawk li jkunu mça˙˙da mill-istess drittijiet u/jew l-istess opportunitajiet ukoll ikunu qeg˙din jg˙ixu fil-faqar – faqar soçjali. G˙alhekk tul is-sena li g˙amilt fil-Parlament Ewropew kont minn ta’ quddiem fil©lieda kontra l-vjolenza domestika, biex ikollna aktar nisa fil-politika, biex ikollna opportunitajiet indaqs g˙al kul˙add. Kont minn ta’ quddiem ukoll biex nag˙ti s-sehem tieg˙i favur id-drittijiet tan-nisa, favur id-drittijiet tal-˙addiema, fuq id-drittijiet tal-persuni LGBT. BiΩΩejjed ng˙id li tul din ille©iΩlatura kien hemm 118-il rapport u riΩoluzzjoni li kellhom rabta ma’ ˙ti©ijiet ta’ persuni LGBT. G˙alhekk kien ta’ sodisfazzjon g˙alija li, proprju fil-bidu ta’ din il-gimg˙a, ilParlament Malti approva l-Li©i tal-Unjoni Çivili. Kull kapitlu jifta˙ ie˙or. Mhux se nieqaf mill-˙idma tieg˙i. Anzi, deçiΩa li nkompli na˙dem bla heda minn pajjiΩi bit-tama li nara t-twettieq ta’ dak kollu li nemmen fih ji©i implimentat

Opinjoni

12 27.04.2014

naGÓtu l-qasba u mhux il-Óuta Charlon Gouder Kandidat g˙all-Parlament Ewropew

Din il-©img˙a kellna Ωew© a˙barijiet poΩittivi. L-ewwel li lUnjoni Ewropea qalet lillEwropa u lid-dinja li Malta irnexxielha tnaqqas id-defiçit tag˙ha ta˙t it-3% u t-tieni dak li t˙abbar mill-Gvern din il©img˙a dwar il-garanzija taΩΩg˙aΩag˙ ta’ xog˙ol, ta˙ri© u edukazzjoni. B˙ala Ωag˙Ωug˙ li qed naspira illi b’ener©ija Ωag˙Ωug˙a nirrappreΩenta lillpoplu Malti u G˙awdxi filParlament Ewropew, fl-artiklu tieg˙i tal-lum ser nikteb dwar ilgaranzija taΩ-Ωg˙aΩag˙ li talPartit Nazzjonalista m’emmnux fiha. Konsistenza Sentejn ilu, dak iΩ-Ωmien il-Kap tal-OppoΩizzjoni Joseph Muscat, tkellem dwar il-garanzija taΩΩg˙aΩag˙. Li kieku dak iΩ-Ωmien il-Gvern ˙a azzjoni, il-probabbiltà hija li anqas Ωg˙aΩag˙ b˙alissa huma inattivi inkella qed jirre©istraw g˙ax-xog˙ol. Minflok, il-Partit Nazzjonalista fil-Gvern ˙ela sena u m’g˙amel xejn biex jindirizza l-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙. Meta fl-eqqel talkampanja elettorali g˙all-elezzjoni ©enerali l-Prim Ministru ta’ dak iΩ-Ωmien ©ie mistoqsi dwar din il-garanzija, huwa qal li mhix neçessarja. Illum l-istess nies li fiΩ-Ωmien ta’ qabel l-elezzjoni ©enerali ppruvaw jirredikolaw il-garanzija taΩΩg˙aΩag˙, iridu jitwemmnu li

g˙andhom il-kredibbiltà u l-kredenzjali biex il-poplu jemminhom fuq dan is-su©©ett. G˙all-kuntrarju, dan il-Partit, illum fil-Gvern, dejjem kien konsistenti fuq dan is-su©©ett u issa qed iwettaq dak li wieg˙ed. Dak li t˙abbar fit-23 ta’ April huwa biss l-ewwel parti ta’ din il-garanzija biex anqas Ωg˙aΩag˙ jispiççaw mill-edukazzjoni ming˙ajr il-˙iliet baΩiçi li jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol. Fil-fatt, matul din il-©img˙a, ilGvern nieda tliet inizjattivi flestensjoni tal-Garanzija taΩÛg˙aΩag˙. L-inizjattivi prinçipali huma korsijiet tar-reviΩjoni fissajf g˙al dawk l-istudenti li ma jg˙addux jew ma jgibux ir-riΩultati mixtieqa fl-O Levels tal-core subjects. Il-Gvern, fis-sajf li ©ej, ser ikun qed joffri korsijiet ta’ reviΩjoni g˙al dawk l-istudenti tal-MCAST li ma jg˙addux filwaqt li ser joffri programm vokazzjonali fis-sajf biex jg˙in lill-istudenti jkollhom il-˙iliet neçessarji u jid˙lu fl-MCAST f’Settembru. Bis-sa˙˙a ta’ dawn l-inizjattivi, mal-elfejn Ωag˙Ωug˙ jew Ωag˙Ωug˙a ser ikunu qed jibbenefikaw minn programm b’valur ta’ €2.7 miljun. L-g˙an ta’ din l-ewwel parti tal-garanzija tax-xog˙ol, ta˙ri© u edukazzjoni huwa proprju biex tindirizza dak li ma kienx qed ji©i indirizzat qabel, ji©ifieri nnuqqasijiet kbar fis-sistema edukattiva b˙ar-rata g˙olja ta’

studenti li j˙allu l-istudji tag˙hom qabel iΩ-Ωmien u l-illitteriΩmu. PajjiΩna llum g˙andu 22% taΩΩg˙aΩag˙ tag˙na jitilqu milliskola qabel iΩ-Ωmien. Din iççifra hija ferm og˙la mill-medja tal-Unjoni Ewropea u g˙alhekk je˙tie© li ti©i indirizzata, tant li sal-2020 dan il-Gvern qed ibassar li jniΩΩel ir-rata ta’ early school leavers sa 15%. Problema o˙ra li qed jiffaççja pajjiΩna hija r-rata g˙olja ta’ illetteriΩmu filwaqt li g˙andu fost l-anqas livell edukattiv fix-xjenza, il-matematika u l-lingwi. MiΩuri g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Kien f’dan ix-xenarju li l-Gvern Laburista ˙aseb li jintroduçi miΩuri biex joffri liΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na toroq alternattivi minn dik tal-Università u b’hekk nevitaw sitwazzjoni fejn Ωg˙aΩag˙ jid˙lu fid-dinja taxxog˙ol minn età Ωg˙ira ming˙ajr il-˙iliet neçessarji. B’dan il-mod il-Gvern ser ikun qed jibda jindirizza parti wa˙da tal-isfida: ji©ifieri l-prevenΩjoni li anqas nies jispiççaw mis-sistema edukattiva ming˙ajr il-˙iliet neçessarji. Aktar ’il quddiem, inkluΩ permezz tal-politika nazzjonali dwar l-impjiegi, il-Gvern ser ikun qed i˙abbar aktar proposti biex dawk li b˙alissa qed jirre©istraw jew huma inattivi jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol, ta˙ri© jew edukazzjoni.

Minkejja li ç-çifri u l-figuri jindikaw li l-Gvern, bl-ener©ija poΩittiva tieg˙u, qabad ritmu tajjeb biex jindirizza l-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙, jibqa’ l-fatt li f’Malta g˙andna 35% taΩ-Ωg˙aΩag˙ li mhumiex fit-ta˙ri©, edukazzjoni jew xog˙ol li digà qed jie˙du lbenefiççji. Iç-çavetta tas-suççess g˙al dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ hija biss wa˙da: edukazzjoni. Edukazzjoni li di©à bdiet ting˙ata permess tal-Alternative Learning Programme bl-g˙an tal-programm ikun li jipprovdu t-ta˙ri© neçessarju fl-ICT biex iΩΩg˙aΩag˙ isibu impjieg ta’ kwalità. Programm ie˙or g˙al Ωg˙aΩag˙ li b˙alissa huma inattivi huwa job shadowing fejn wara konsultazzjoni maΩΩg˙aΩag˙ stess dawn jing˙ataw esperjenza fuq il-post taxxog˙ol biex i˙ajjarhom jid˙lu fid-dinja tax-xog˙ol. Fl-istess ˙in li qed ng˙id dan, l-a©enzija kompetenti ser tkun qed tiltaqa’ maΩ-Ωg˙aΩag˙ li b˙alissa qed jirre©istraw biex b’hekk jag˙tihom l-attenzjoni indiviwali li g˙andhom bΩonn u huma wkoll jid˙lu fid-dinja taxxog˙ol. B’dan kollu quddiemna bil-fors nikkonkludu li l-Gvern g˙andu l-ener©ija poΩittiva biex iwettaq wa˙da mill-aktar weg˙di kruçjali: dik li jag˙ti l-qasba u mhux il-˙uta liΩ-Ωg˙aΩag˙ li b˙alissa mhux qeg˙din fit-tahrig, fledukazzjoni, inkella fix-xog˙ol.

GÓaqda, tollerranza u azzjoni

Marlene Mizzi Kandidata g˙all-Parlament Ewropew

Ftit tal-©img˙at ilu kelli l-opportunià nattendi g˙all-˙atra talPresident il-©did, Marie-Louise Coleiro Preca. Esperjenza unika; wa˙da li Ωgur ser nibqa’ n˙addan. Óassejtni onorata li kelli din l-opportunità. Ninsab pjuttost kuntenta b’din l-g˙aΩla; kuntenta mhux biss g˙ax Marie-Louise hija mara, iΩda fuq kollox hija mara kapaçi. Huwa fatt mag˙ruf li l-Prim Ministru Joseph Muscat ried jg˙addi messa©© çar bl-g˙aΩla ta’ Coleiro Preca – li n-nisa fis-soçjetà Maltija u G˙awdxija g˙andhom post, u fuq kollox li g˙andu fiduçja fil-mara. Huwa vera li f’pajjiΩna r-rwol tal-mara çertu drabi g˙adu wisq assoçjat mal-familija u d-dar, però jinzerta wkoll li l-verità hi li mara hi multitasker u kapaçi iktar minn ra©el biex tla˙˙aq ma’ affarijiet differenti. Kif tafu jien mhux xi wa˙da li nΩomm jew nemmen bl-isterjotipi. Qed nitkellem b’mod fattwali u anke skont studji li saru fil-qasam tal©eneri differenti. L-istess jirrifletti r-rwol talPresident Marie-Louise Coleiro Preca. Minn dak li rajt s’issa hija mara ta’ ˙afna wçu˙. Xi rrid infisser b’dan: skont iç-çirkostanza, Coleiro Preca kapaçi tbiddel ir-rwol. EΩempju prattiku hu ta’ meta n˙atret President. Hi u nieΩla minn Strada Rjali ma ˙asbithiex darbtejn biex tara ttfal u tg˙annaqhom – ©est ta’ omm li taf turi m˙abba. Minna˙a l-o˙ra wriet ©est simboliku ta’ g˙aqda u solidarjetà meta

qabdet tfajjel çkejken refu©jat f’idejha u g˙ollietu ’l fuq – mesa©© ta’ tolleranza u g˙aqda. Il-messa©©i li bag˙tet s’issa din il-President huma kostanti u çari – g˙aqda fost il-poplu Malti u G˙awdxi. Kien hemm min tefa’ dawl ikrah dwar ir-residenza talPresident f’G˙awdex. Ma nafx xi skandlu hu dan fil-verità! X’hemm skandaluΩ li l-President trid tkun viçin il-poplu G˙awdxi wkoll? Mill-esperjenza li g˙andi mal-G˙awdxin, huma j˙ossu lbΩonn li jkun hemm iktar kuntatt mag˙hom u li jing˙ataw iktar vuçi, g˙ax xi kultant l-g˙ajta tag˙hom ma tinstemax biΩΩejjed. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar in-nuqqasijiet u l-we©g˙at tag˙hom Ωgur ˙add ma jafhom iktar minnhom. Immigranti illegali u/jew irregolari Ner©a’ naqbeΩ ftit g˙all-messa©© ta’ g˙aqda u tolleranza; kliem li jwassulni nitkellem dwar su©©ett g˙all-qalb tal-Maltin, min b’mod u min b’ie˙or: l-immigrazzjoni. Ftit ilu l-Prim Ministru g˙adda messa©© dwar it-tfal innoçenti tal-immigranti li jibqg˙u maqbudin fiç-çentri ta’ detenzjoni. Hu minnu li tfal innoçenti li jin©iebu f’dak il-periklu m’g˙andhomx x’jaqsmu maddeçiΩjonijiet li jie˙du l-familjari tag˙hhom. Biss biss, jekk tara kemm imutu tfal fl-ib˙ra talMediterran, huwa ammont sostanzjali. Min-na˙a l-o˙ra huwa allarmanti wkoll l-ammont ta’ immi-

granti li di©à qasmu mill-Afrika sal-Ewropa sa mill-bidu tas-sena – 15,000 – u dan g˙adu lanqas biss bdejna s-sajf! Dan l-ammont ikkonfermah ukoll il-Ministru talIntern Taljan Angelino Alfano. Fil-messa©© tieg˙u Alfano qal li hemm mas-600,000 Afrikan li qed jippreparaw biex jivvja©©aw bid-dg˙ajjes lejn l-Ewropa. Ftit tal-jiem ilu fl-Italja kien hemm kaΩ fejn f’inqas minn 48 sieg˙a da˙lu 4,000 immigrant irregolari. Hekk kif spjega tajjeb il-Ministru Taljan, hemm merçenarji li lesti li jag˙mlu l-flus minn nies hekk vulnerabbli u ddisprati u g˙alhekk, fil-fehma tieg˙u, g˙andha ssir xi ˙a©a millEwropa biex din is-sitwazzjoni tittaffa. Óadd m’g˙andu jbati min˙abba din is-sitwazzjoni. Din hija sitwazzjoni li t˙assibni u tinkwetani. L-istess ˙sieb li ©arrab Alfano huwa l-istess ˙sieb li jien ilni ntambar fuqu flEwropa. Hemm gruppi o˙ra li qalu li, g˙alkemm l-influss kiber, qed jissejja˙ allarmanti min˙abba mmani©©jar ˙aΩin min-na˙a talpajjiΩi li jilqg˙uhom! Influss qawwi huwa influss qawwi u ma tistax issejja˙lu mod ie˙or. Pass poΩittiv li sar min-na˙a talPrim Ministru Malti hu li g˙amel ftehim mal-Ministru tan-Ni©erja biex in-Ni©erjani li ji©u f’pajjiΩna jer©g˙u jintbatu lura pajjiΩhom, bil-patt u l-kundizzjoni li ma ji©ux ittorturati jew maltrattati; deçiΩjoni li ntlaqg˙et tajjeb anke mill-Ministru Ni©erjan. Se ner©a’ nuΩa kliem li uΩajt aktar qabel: tolleranza u solidar-

jetà; imma dawn iridu ji©u mhux biss mill-Awtoritajiet Maltin, mhux biss mill-Maltin. It-tolleranza u solidarjetà jridu jintwerew b’messa©© aktar b’sa˙˙tu, kemm mill-Ewropa u iktar u iktar millpajjiΩi li ©ejjin minnhom lAfrikani. L-ewwel u qabel kollox l-Afrikani g˙andhom jing˙ataw opportunitajiet ta’ xog˙ol f’pajjiΩhom stess. G˙andhom ji©u ttrattati b’mod uman f’pajjiΩhom stess; fuq kollox, g˙andhom ji©u ttrattati b’dinjità f’pajjiΩhom stess. Jekk isir hekk ma jkollhomx ghalfejn ja˙arbu lejn l-Ewropa jfittxu futur a˙jar. G˙andha tinstab soluzzjoni Min-na˙a l-o˙ra ˙add ma jista’ jippretendi li gΩira Ωg˙ira b˙al tag˙na tilqa’ miljuni ta’ Afrikani li, g˙al ra©uni jew o˙ra, kellhom jew xtaqu jitilqu minn pajjiΩhom. Min hu immigrant illegali g˙andu jintbag˙at lura millewwel b˙alma jsir ma’ kull persuna o˙ra, ©ejja minn fejn ©ejja, li tid˙ol Malta illegalmnet. Min g˙andu dritt ta’ refu©ju jrid jing˙ata aΩil u g˙ajnuna, iΩda jinstab mezz kif jintbag˙at f’pajjiΩ fejn verament jista’ jsib futur. Soluzzjoni trid tinstab, u tinstab malajr, kemm g˙al dawn in-nies u kemm g˙al Malta u l-Maltin li qed jintuΩaw b˙al antiporta talEwropa. Fuq kollox, problema ta’ Malta hi problema tal-Ewropa u a˙na g˙andna nippretendu bi dritt li din is-sitwazzjoni ti©i indirizzata b’mod konkret u mhux bil-paroli u rapporti biss.

Editorjal

27.04.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌUrnaliSti rEklami impaÌnar U DiSinn

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

bla SUStanZa

”

EDitorjal

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

Smajnieh jitkellem. Smajna x’g˙andu xi jg˙id. G˙adu l-istess b˙alma kien qabel l-elezzjoni…ming˙ajr sustanza! Qeg˙din ng˙idu g˙al Simon Busuttil. Id-diskorsi tieg˙u ma g˙andhom xejn x’jaqsmu ma’ dawk li kien hemm qabel fiΩΩarbun tieg˙u. Tal-inqas ma’ dawk li kien hemm qablu stajt ma taqbilx mag˙hom dwar dak li kienu jg˙idu. Fil-kaΩ ta’ Simon Busuttil, la tista’ taqbel u lanqas ma taqbilx, g˙aliex ma jg˙id xejn u g˙aliex ma fih ebda sustanza. Kull fejn jitkellem ˙lief retorika li ma ma tag˙milx sens u platitudnijiet li xbajna nisimg˙u b˙alhom ma jg˙idx. Minn wiçç dawk li jkun hemm warajh tista’ tinteba˙ li ddiskorsi tieg˙u la jirfdu u lanqas jolqtu lil dawk li jkunu qeg˙din jisimg˙u. Jag˙mel sewwa li jimita s-set up politiku li ˙are© bih ilPartit Laburista. B˙alma huma t-tined, l-udjenza ta’ Ωg˙aΩag˙

li jkollu warajh u folla nies ixejru l- placards politiçi. Li jag˙mel laqg˙a interessanti ma hix il-koreografija politika iΩda s-sustanza fil-kliem ta’ min ikun qieg˙ed jitkellem. Iç-çapçip li jkollu huwa artifiç-

jali u mhux naturali, b’xi floor manager jindika lill-folla meta g˙andha ççapçap fejn ma jkollhiex g˙alfejn iççapçap. JuΩa fraΩijiet u dikjarazzjonijiet li ma jiriflettux ir-realtà politika fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista. EΩempju klassiku huwa meta dan l-a˙˙ar g˙amel appell biex in-nies jersqu lejn il-Partit Nazzjonalista g˙aliex il-bibien u t-twieqi huma miftu˙in g˙al kul˙add. Grupp soçjali li Ωgur mhux ser jid˙lu la mill-bieb u wisq anqas mit-twieqi huwa dak tal-gay. Il-bibien u t-twieqi li g˙andu f’mo˙˙u Simon Busuttil huma dojoq wisq g˙all-kwantità ta’ gruppi fissoçjetà li ©ew imqarrqa minn Simon u w˙ud minn s˙abu. Anke l-Professur Joe Friggieri qallu li meta tifta˙ ittwieqi trid t˙alli r-ri˙ tal-bidla jid˙ol, inkella tkun fta˙thom g˙alxejn. Ma jidhirx li dan qieg˙ed ji©ri fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista. Sakemm l-element konservattiv fi ˙dan dan

il-Partit jibqa’ jirba˙, kif qed jag˙mel, u sakemm l-istess nies li nbeΩqu mill-elettorat jibqg˙u hemm, Simon Busuttil jibqa’ osta©© tal-img˙oddi. Sakemm dawk li kienu responsabbli g˙at-t˙arbit li ˙allew warajhom ma jistqarrux in-nuqqasijiet tag˙hom, aktar façli g˙al ©emel li jg˙addi minn g˙ajn ta’ labra milli xi ˙add rasu fuq g˙onqu jid˙ol mill-bibien u t-twieqi li g˙andu f’mo˙˙u Simon Busuttil. Pjuttost g˙andu f’mo˙˙u ˙afna garigori ta’ kliem u dikjarazzjonijiet ming˙ajr sustanza. Kellu ççans jaqbad rotta ©dida u baqa’ fit-triq l-antika. Hija ˙asra g˙all-Partit Nazzjonalista li llum g˙andhom Kap li ma jispirax g˙aliex ma hux bniedem ta’ sustanza. Ma g˙andna ebda dubju li llum hemm min, fil-Partit Nazzjonalista, li jixtieq jigdem minkbu u jag˙Ωel kap ie˙or. IΩda issa tard wisq!

”

EnErÌija poÛittiva, bil-fatti

Marc Vella Bonnici Segretarju Internazzjonali tal-Partit Laburista

Is- slogan li ˙abbar il-Partit Laburista g˙all-kampanja talelezzjoni tal-Parlament Ewropew nsibu daqsxejn ovvju. Dan g˙aliex it-tmexxija ta’ Joseph Muscat, matul din is-sena b˙ala Prim Ministru, hija wirja s˙i˙a ta’ ener©ija li wasslet lil dan il-pajjiΩ g˙al diversi riΩultati. Ilkoll nifhmu li g˙ad fadal x’jitwettaq, u g˙ad fadal ukoll in©ustizzji mill-Gvern ta’ qabel li rridu noffru rimedju g˙alihom. Minkejja dan, illum, votanti li qatt ma vvutaw lill-Partit Laburista, wkoll jirrikonoxxu li dan il-Gvern wera b’suççess id-determinazzjoni tieg˙u li jtejjeb il-˙ajja tal-familji u nnegozji. Il-poplu kollu jaqbel li ˙idmet dan il-Gvern wasslet g˙al aktar flus fil-bwiet tannies, edukazzjoni li til˙aq lil kul˙add u potenzjal ta’ investiment barrani lejn pajjiΩna. L-ener©ija ta’ dan il-Gvern wasslet biex areas li kienu jfissru falliment inbidlu f’opportunitajiet ta’ investiment qawwi minn barra xtutna. Óidmet il-Gvern f’dan kollu kienet ikkumplimentata minn ©lieda konkreta kontra l-korruzzjoni u l-˙ela. Is-suççessi ekonomiçi jsa˙˙u r-reputazzjoni ta’ pajjiΩna, speçjalment fost linvestituri barranin. Dan g˙aliex il-kisbiet tal-preΩent huma ççertifikati wkoll mill-

a©enziji ta’ kreditu barranin u mill-Kummissjoni Ewropea. Wara snin ta’ weg˙di u log˙ob bin-numri mill-Gvern ta’ qabel, din il-©img˙a lKummissjoni Ewropea fa˙˙ret lil pajjiΩna g˙all-mod kif ilGvern ikkontrolla l-ispiΩa nazzjonali u naqqas id-defiçit sostanzjalment. L-g˙aqal huwa dak li jiddistingwina. Id-defiçit ma naqqasniehx bil-metodi talpassat. Konna drajna f’pajjiΩ fejn il-Gvern jag˙fas lill-poplu sabiex jag˙mel tajjeb g˙allispejjeΩ, jg˙atti l-˙ela u jirkupra l-flus misruqa millkorruzzjoni. B’differenza g˙al qabel, illum qed inkabbru lekonomija, inΩommu l-og˙li tal-˙ajja ta˙t kontroll u nevitaw li nberbqu flus iç-çittadin fi spejjeΩ li ma jrendu xejn lill-familji. Nemmen li l-poplu qed jifhem dan. Qed jag˙mel hekk bl-istess mod li japprezza l-onestà ta’ Joseph Muscat meta jaççetta li g˙ad fadal xi jsir. Il-Gvern ma qed ja˙bi lebda problema ta˙t it-tapit. Il-politika tag˙na hija çara u poΩittiva, g˙alhekk a˙na nsibuha diffiçli nastienu fuq deçiΩjonijiet storiçi li jolqtu lil pajjiΩna. U hawn to˙ro© id-distinzjoni çara u ©enerali bejn iΩ-Ωew© forzi politiçi kbar f’pajjiΩna. Il-Partit

Nazzjonalista jrid ikun kollox barra ener©etiku jew poΩittiv. Meta l-ebda minn dawn ma tkun possibbli, jew iççirkostanzi jwasslu g˙as-soltu qasmiet fil-Partit, Simon Busuttil ser ikun lest sabiex jer©a’ jastieni. L-OppoΩizzjoni Nazzjonalista g˙andha ˙afna x’titg˙allem mis- slogan uΩat mill-Partit Laburista. G˙andha ˙afna x’titg˙allem ukoll mis-serjetà

tat-tmexxija ta’ Joseph Muscat. Dan g˙aliex meta lPartit Laburista kien flOppoΩizzjoni, il-˙in tag˙na uΩajnieh sabiex inkunu proattivi u nibdlu r-rotta lil kien qabad dan il-pajjiΩ. Illum Malta qed tgawdi biss˙i˙ mill-pjani li ppreΩentajna sena ilu. Il-poplu afdana u llum qed nag˙tuh lura inizjattivi fl-a˙jar interess tal-familji Maltin u G˙awdxin.

Ittri

14 27.04.2014

Ibg˙at l-ittri tieg˙ek b’email lil editorial@kullhadd.com jew bil-posta tradizzjonali indirizzata lill-Editur, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun

IL-PN HU ANNIMAL StRAMb GRAZZI DUN NAZJU Sur Editur, Permezz ta’ din l-ittra filgazzetta tieg˙ek nixtieq nuri l-apprezzament kbir tal-parruççani kollha tal-Qala lejn lArçipriet il-©did Dun Nazju Borg li g˙o©bu jag˙tina lIsqof Mario Grech. Fil-ftit jiem li ilu fostna Dun Nazju ©ibed mal-ewwel il-qlub talQalin kollha, u dan rah kul˙add fiç-çelebrazzjonijiet sbie˙ tal-G˙id li kellna filQala fejn il-quddies kien dej-

jem mimli daqs bajda. Dun Nazju mal-ewwel wera ru˙u b˙ala missier umli ta’ kul˙add u mhux wie˙ed supperv, jew im˙allef li jikkundanna nnies minn fuq l-artal. G˙alhekk, kura©© Dun Nazju; Ωgur li ser ti©bed iktar Qalin lejn il-knisja u Ωgur ser ter©a’ ti©bor il-mer˙la kollha tal-Qala flimkien mieg˙ek. PARRUÇÇAN, IL-QALA

GVERN LI QED IMEXXINA Sur Editur, Hekk kien stqarr il-Mexxej u eks-Prim Ministru Laburista Dom Mintoff waqt dibattitu Parlamentari lejn tmiem ilkarriera politika tieg˙u. Çert li Mintoff kellu mitt elf ra©un. L-OppoΩizzjoni Nazzjonalista, filwaqt li pproponiet li fil-Kostituzzjoni ma jkunx hemm l-ebda diskriminazzjoni kontra persuni li huma LGBT, ma vvutatx favur il-proposta tal-Gvern Laburista biex dawn l-istess nies ikunu jistg˙u jaddottaw. Il-Politika Nazzjonalista g˙alhekk hi diskriminatorja u kontradittorja g˙all-a˙˙ar. Dan g˙ax filwaqt li filKostituzzjoni, li hi l-og˙la li©i tal-pajjiΩ, riedu li tg˙id mod, l-istess Nazzjonalisti riedu li mill-banda l-o˙ra jwettqu diskriminazzjoni kontra persuni LGBT dwar l-adozzjoni. Din il-mossa Nazzjonalista turi kemm verament il-PN hu annimal stramb, politikament, u fejn fuq kollox tkompli tikkonferma kemm il-PN hu partit konservattiv. Waqt programm fuq l-istazzjon televiΩiv Nazzjonalista tat-Tlieta 15 ta’ April 2014, ilMembru Parlamentari tal-PN Claudette Buttigieg qalet li çemplitilha persuna LGBT li

qaltilha li fl-img˙oddi saret diskriminazzjoni kontriha u staqsiet jekk issa tistax tie˙u passi wara li ©iet approvata lemenda fil-Kostituzzjoni. Ta’ min ifakkar linNazzjonalisti li l-Gvern Laburista qabel u vvota favur din l-emenda imressqa millOppoΩizzjoni Nazzjonalista. G˙ax il-politika tal-Gvern Laburista hi sinçiera u mhux ta’ diskriminazzjoni. Çert li kieku l-emenda talGvern Laburista biex LGBT ikunu jistg˙u jadottaw m’g˙addietx mill-Parlament, kien ikun hemm persuni LGBT li kienu jkunu lesti li jie˙du l-kaΩ quddiem il-Qorti fuq baΩi ta’ diskriminazzjoni fejn, fil-fehma tieg˙i, kien ikollhom ra©un li jag˙mlu hekk. Dan g˙ax diskriminazzjoni tfisser li tiddistingwi in©ustament kontra jew favur persuna min˙abba sess, razza, kulur jew reli©jon. U l-politika tal-OppoΩizzjoni Nazzjonalista, fejn jid˙lu lpersuni LGBT, hekk tfisser. Kif kienu jfissru l-istess lemendi li l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista riedet tg˙addi biex b’xi mod iΩΩomm lil LGBT mill-adozzjoni. Tant dan hu hekk li s-Segretarju Ìenerali tal-PN u eks-

Ministru Chris Said kien stqarr li l-PN ma kienx ser jag˙raf il-koppji LGBT b˙ala familji. G˙al darb’o˙ra l-poΩizzjoni ta’ astensjoni tal-PN waqt ilvotazzjoni fil-Parlament turi kemm verament il-PN hu partit konservattiv anke fejn jid˙lu li©ijiet ta’ libertajiet çivili u ta’ ugwaljanza. Hemm diversi fatti li juru kemm verament il-PN kien b’ru˙u u b’©ismu kontra meta Gvern Laburista ta˙t Dom Mintoff ne˙˙a l-att kriminali kontra l-im˙abba intima bejn koppji tal-istess sess. Il-PN kien kontra li kull ra©el li kellu ’l fuq minn 21 sena u li ma kellu ebda proprjetà jkollu l-vot. Tant il-PN kien kontra li l-mara ting˙ata l-vot li meta fis-snin tletin tas-seklu li g˙adda kien hemm tentattiv min-na˙a Laburista, l-eks-Kap tal-PN u Prim Ministru g˙al tliet xhur Nerik Mizzi kien kiteb lisSegretarju tal-Kolonji IngliΩi biex ma jag˙tix il-vot lillmara Maltija. Il-PN g˙al aktar minn darba kien ivvota filParlament kontra l-vot taΩΩg˙aΩag˙ ta’ 18-il sena. ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

Sur Editur, Fl-a˙˙ar nistg˙u ng˙idu li g˙andna Gvern li verament qed jag˙mel xog˙lu u jmexxi l-pajjiΩ ’il quddiem. Konna drajna bi Gvern li, mhux biss ma jmexxiniex ’il quddiem, imma sa˙ansitra jΩommna lura meta xtaqna nimxu lejn il-futur u nid˙lu fis-seklu wie˙ed u g˙oxrin. Dan anke jekk kienu qed ibatu ˙afna nies min˙abba din il-mentalità skaduta u lapatija grassa. Dan rajnieh çar f’diversi kwistjonijiet; fosthom iç-çensura fuq l-arti, iΩ-Ωwie© g˙al persuni transesswali, issuperjorità tal-Qorti EkkleΩjastika fuq il-Qorti Çivili, it-tag˙lim mandatorju tar-Reli©jon fl-iskejjel, iddivorzju, u issa fuq l-unjoni çivili. Kellu jkun Gvern Laburista biex, b˙alma g˙amel fil-passat, wera kura©© u viΩjoni u mexxa l-pajjiΩ ’il quddiem. Ne˙˙a ç-çensura g˙allartisti, ta d-dritt lil persuni trans biex jiΩΩew©u, re©a’ ta lura s-setg˙a lill-Qorti Çivili minflok dik EkkleΩjastika, da˙˙al is-su©©ett tal-Etika g˙al dawk it-tfal li ma jridux jistudjaw ir-Reli©jon, ivvota favur id-divorzju millOppoΩizzjoni, u issa da˙˙al il-Li©i tal-Unjoni Çivili. Qed nirrealizza li dan huwa Gvern li ma jitlifx Ωmien biex iwettaq dak li jemmen fih: il-prinçipju tal-

©ustizzja soçjali u l-ugwaljanza. Dan huwa Gvern li qed ja˙dem g˙al pajjiΩ iktar sekulari, b˙alma kienu g˙amlu gvernijiet Laburisti ta’ qablu. Bejn il-kliem u l-fatti hemm ba˙ar jikkumbatti, jg˙id ilMalti. Hekk kienu jg˙idu ˙afna nies qabel l-elezzjoni, li ma kinux jemmnu li lPartit Laburista se jkun kapaçi jwettaq dak kollu li wieg˙ed. Ma nist˙ix ng˙id li jien kont wie˙ed minnhom. Xtaqt il-bidla tal-uçu˙, u vvutajt g˙aliha wkoll, imma ma kellix fiduçja kbira li se jkun hemm bidla fis-sustanza. Illum ng˙id li kont Ωbaljat. Qed nissorprendi ru˙i kif dan il-Gvern mhux biss qed iwettaq dak li wieg˙ed, imma qed jag˙mel ˙afna iΩjed minn hekk. Na˙seb tant konna drajna n˙abbtu wiççna ma’ gvern giddieb, g˙ajjien u skadut, li konna nsejna kif ikun gvern bieΩel u ener©etiku li jwettaq dak li jwieg˙ed. Fl-a˙˙ar, il-poplu Malti u G˙awdxi g˙andu gvern li jixraqlu. Gvern li verament tista’ ma taqbilx mieg˙u dejjem, imma li bilfors ikollok tapprezza li, tal-inqas, qed jag˙mel xi ˙a©a biex jipprova jtejjeb il-qag˙da tag˙na lkoll! Grazzi mill-qalb Prim Ministru. TONI CASSAR, IN-NAXXAR

Ta’ Barra

16 27.04.2014

IrId Front MagÓqud

ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI Matul dawn il-jiem Obama kien impenjat f’serje ta’ laqg˙at mal-alleati AΩjatiçi ta’ pajjiΩi biex isa˙˙a˙ ir-relazzjonijiet bejniethom. Il-bΩonn ta’ dan il-pass in˙ass hekk kif iç-Çina wriet ambizzjonijiet ta’ espansjoni politika u ekonomika dejjem ikbar matul dawn l-a˙˙ar snin. Madankollu, il-President Amerikan g˙andu biçça xog˙ol iebsa quddiemu g˙aliex ˙afna mill-alleati tar-re©jun g˙andhom diversi kwistjonijiet pendenti li qed jo˙olqu tensjoni kbira bejniethom. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, lAmerika ˙admet malajr biex tibni relazzjonijiet b’sa˙˙ithom malpajjiΩi AΩjatiçi biex ti©i kkontrollata l-firxa tal-KomuniΩmu illi, wara li ˙akem liç-Çina, beda jinfiltra wkoll diversi mill-©irien tag˙ha. B˙ala parti minn dan lisforz, l-Amerikani ffirmaw diversi trattati ta’ difiΩa li g˙adhom attivi sal-lum. Madankollu, minkejja li ç-ÇiniΩi ilhom juΩaw retorika aggressiva fil-konfront tal-Punent g˙al g˙exieren ta’ snin, ir-riΩorsi g˙addispoΩizzjoni tag˙hom biex ikunu ta’ theddida reali kienu kemxejn limitati fil-passat. Dan wassal biex i©ibu biss suççessi limitati lil hinn mill-fruntieri tag˙hom, bl-ikbar wie˙ed ikun fil-Vjetnam, fejn iç-ÇiniΩi kellhom rwol importanti fit-telfa Amerikana. Però, wara li ç-Çina g˙addiet minn proçess ta’ modernizzazzjoni radikali bejn is-snin disg˙in u elfejn, l-ekonomija ÇiniΩa kibret ferm u mag˙ha fe©©ew ambizzjonijiet ©odda. Fost dawn l-ambizzjonijiet kien hemm dik li j˙abbtuha mal-Istati Uniti b˙ala liktar potenza influwenti fir-re©jun AΩjatiku. Il-bidla fil-mentalità taçÇina ma g˙o©bot xejn lil pajjiΩi b˙all-Korea ta’ Isfel, il-Ìappun u Malasja, illi malajr appellaw lillAmerikani g˙all-appo©© biex jiddefendu ru˙hom mill-espansjoni ÇiniΩa.

daw b’mod iktar dirett lillAmerikani ˙alli jaraw jekk dawn tal-a˙˙ar g˙andhomx ir-rieda u rriΩorsi biex jiddefendu lill-alleati tag˙hom. Wara perijodu ta’ indeçiΩjoni lPresident Obama ˙ass li m’hemmx prezz g˙all-konteniment taç-Çina u g˙aΩel li jimbotta politika aggressiva fil-konfront tag˙ha. L-iktar manifestazzjoni çara ta’ din il-fehma rajnieha din il-©img˙a fejn g˙all-ewwel darba sa˙aq b’mod kategoriku li huwa jemmen li l-Ìappun g˙andu ra©un meta jsostni li l-GΩejjer Senkaku jinsabu fit-territorju tag˙ha; poΩizzjoni li ç-ÇiniΩi kkontestaw b’mod iebes. F’dan ir-rigward, Obama sa˙ansitra sostna li pajjiΩu jikkunsidra lil dan it-territorju b˙ala wie˙ed li jaqa’ ta˙t it-trattat ta’ difiΩa li pajjiΩu g˙andu mal-Ìappun. B’hekk, huwa ta x’jifhem li l-Amerika tista’ t˙ossha obbligata illi tuΩa’ l-forza biex tiddefendi lil dawn il-gΩejjer minn attakk ÇiniΩ jekk is-sitwazzjoni til˙aq dan lestrem. Kemm fil-fatt huwa prattiku li l-Amerika tag˙mel intervent militari hija kwistjoni o˙ra, kif rajna bil-kawtela li wriet wara l-invaΩjoni Russa tal-Krimea. Madankollu, huwa fl-interess taçÇiniΩi li ma jiskoprux sa fejn huma lesti li jaslu l-Amerikani, jekk iridu li jΩommu relazzjonijiet amikevoli mag˙hom.

Jong-un, is-sitwazzjoni dde©enerat b’mod qawwi, fejn sa˙ansitra kien hemm il-biΩa’ ta’ konfront militari bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Minkejja li l-Korea ta’ Fuq g˙amlet pass lura f’dawn l-a˙˙ar xhur, hija mhijiex qieg˙da tonqos milli tag˙mel atti ta’ provokazzjoni fil-konfront tal-©irien tag˙ha. L-a˙˙ar fosthom se˙˙ filjiem li g˙addew hekk kif il-Korea ta’ Isfel innutat movimenti suspettuΩi f’baΩi ta’ riçerka nukleari tal-Korea ta’ Fuq. Bosta osservaturi militari esprimew il-fehma illi wisq probabbli dan il-fatt jindika li l-Koreani ta’ Fuq qeg˙din jippreparaw biex jag˙mlu r-raba’ test ipprojbit ta’ armi nukleari. Bla dubju, dan l-iΩvilupp, li se˙˙ matul il-mawra diplomatika ta’ Obama, ma sarx b’kumbinazzjoni g˙aliex huwa fatt mag˙ruf illi dan il-pajjiΩ i˙obb iwettaq atti provokattivi meta xi wie˙ed mill©irien tieg˙u jipprova jasal g˙al ftehim mal-Istati Uniti, li skont

Kim Jong-un g˙andu l-iskop li jiΩola lill-Korea ta’ Fuq. Barra din il-kwistjoni, Obama g˙addej ukoll b’eΩerçizzju ta’ medjazzjoni bejn il-Korea ta’ Isfel u l-Ìappun, Ωew© alleati li qatt ma raw g˙ajn m’g˙ajn wara li din tal-a˙˙ar okkupat il-peniΩola Koreana bejn l-1910 u l-1945. Madankollu, wara diversi snin ta’ tolleranza bierda, ir-relazzjoni diplomatika bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi marret lura mhux ˙aΩin minn meta l-Prim Ministru ÌappuniΩ attwali, Shinzo Abe, beda jabbanduna l-politika paçifista tal-predeçessuri tieg˙u. Konteniment Obama ma qalx b’mod çar li qieg˙ed jipprova jibni front mag˙qud biex jikkontieni lespansjoni ÇiniΩa. Però, huwa diffiçli biex wie˙ed jinterpreta dawn il-laqg˙at b’mod differenti. Minkejja l-fatt li l-Amerika g˙amlet minn kollox biex tipprova tressaq liç-Çina lejn is-sistemi politiçi u ekonomiçi tal-Punent, Ωviluppi politiçi riçenti wrew biççar li din it-triq hija twila u mimlija ostakli. EΩempju li b˙alissa qieg˙ed quddiem g˙ajnejn kul˙add huma l-atti aggressivi tar-Russja fil-konfront tal-Ukraina illi wrew liddinja li ˙add ma jrid ikun ta˙t lilluΩjoni li ra©unijiet ekonomiçi

huma biΩΩejjed biex iΩommu lil çertu pajjiΩi milli juΩaw il-forza militari biex jag˙mlu punt politiku. Dan ir-riskju huwa partikolarment g˙oli fi Ωmien meta pajjiΩ ikun g˙addej minn perijodu ekonomiku diffiçli li jista’ j©ieg˙el lill-Gvern jag˙mel xi mossi ostili u sensazzjonali fuq livell internazzjonali biex jipprova jaljena lill-poplu mill-problemi interni. Din ir-realtà qeg˙din narawha kemm fir-Russja, fejn l-ekonomija sta©nat matul dawn is-sentejn, kif ukoll fiç-Çina, li qed ikollha rendiment ekonomiku aktar batut minn dak tas-snin preçedenti. Allura, Obama jrid joqg˙od attent ˙afna iktar mis-soltu dwar x’jg˙id u x’jag˙mel matul dawn il-jiem g˙aliex l-interessi tal-Istati Uniti huma marbuta mal-pajjiΩi fuq in-na˙at kollha ta’ dan l-argument. Jekk kollox imur kif mixtieq, huwa se jtemm din is-serje ta’ laqg˙at bl-alleati tal-Amerika iktar mag˙quda ming˙ajr ma jirfes is-swaba’ tal-Gvern ÇiniΩ, li qieg˙ed josserva l-movimenti tieg˙u b’interess kbir millbog˙od. B’dan il-g˙an mil˙uq huwa jkun jista’ jiltaqa’ b’mod separat maç-ÇiniΩi f’atmosfera kordjali biex jipprova jifhem a˙jar x’tip ta’ relazzjonijiet se jkollhom iΩ-Ωew© pajjiΩi fil©ejjieni.

Ìar skomdu PoΩizzjoni netta Il-kriΩi politika fl-Asja qabdet lillAmerikani fi Ωmien ˙aΩin. Minn meta fe©©et ir-riçessjoni globali, deher li l-Istati Uniti kienu qeg˙din jikkunsidraw li jnaqqsu l-preΩenza tag˙hom f’diversi re©juni biex jikkontrollaw il-ba©it militari li kien la˙aq figuri ta’ mijiet ta’ biljuni fis-sena. Dan ilfatt ta l-kura©© liç-ÇiniΩi li jisfi-

Is-sitwazzjoni fuq il-peniΩola Koreana mhijiex wisq a˙jar hekk kif it-tensjoni bejn il-Korea ta’ Fuq u dik ta’ Isfel la˙qet livelli perikoluΩi matul dawn l-a˙˙ar snin. Fi Ωmien it-tmexxija ta’ Kim Jong-il, di©à beda jberraq l-inkwiet hekk kif il-Korea ta’ Fuq ˙adet diversi inizjattivi biex ikollha larmamenti nukleari. Madankollu, ta˙t is-suççessur tieg˙u, Kim

Fil-©img˙at li g˙addew Obama ˙adem biex jipprova jnaqqas it-tensjonijiet bejn il-mexxejja tal-Ìappun u l-Korea ta’ Isfel

Ta’ Barra

27.04.2014 17

Óamas reba˙ ma©©oranza parlamentari li, iΩda, ma ©ietx rikonoxxuta mill-OppoΩizzjoni, mill-IΩrael u mill-Quartet (lAmerika, ir-Russja, il-Ìnus Mag˙quda u l-Unjoni Ewropea). Il-Quartet g˙amel sett ta’ kundizzjonijiet g˙all-Gvern talÓamas, fosthom ir-rikonoxximent tal-istat IΩraeljan. IΩda lÓamas ma kinux aççettaw dawn il-kundizzjonijiet, u b’konsegwenza ta’ dan il-Quartet waqqaf l-g˙ajnuna finanzjarja lillPalestina, filwaqt li l-IΩrael impona sanzjonijiet ekonomiçi. Finalment it-tensjoni kienet wasslet g˙all-Battalja ta’ GaΩa fl2007, li ntemmet bil-Óammas iΩommu kontroll tal-Istrippa ta’ GaΩa, u l-Fatah li ˙adu u Ωammew il-kontroll tal-West Bank.

“JEW MAGÓNA JEW MAGÓHOM” KITBA TA’ RITIANNE AGIUS Din il-©img˙a Ω-Ωew© fazzjonijiet opposti fil-Palestina: il-Fata˙ u lÓamas, la˙qu ftehim storiku ta’ paçi bejniethom. Dan ifisser li lfirda bejn il-Palestinjani f’GaΩa u dawk fil-West Bank intemmet wara snin ta’ konflitti, kultant anke vjolenti. Dan il-ftehim ta’ paçi xejn ma niΩel tajjeb mal-IΩrael, li ma ddejaqx jesprimi pubblikament loppoΩizzjoni tieg˙u g˙al din lg˙aqda ©dida bejn il-Palestinjani. Din kompliet tikkumplika s-sit-

wazzjoni g˙all-Amerika li qed tipprova ©©ib il-paçi bejn iΩΩew© pajjiΩi. Dak li ©ara bejn iΩ-Ωew© fazzjonijiet Il-Fata˙ huwa l-partit li qed jiggverna fil-West Bank, immexxi minn Mahmoud Abbas, filwaqt li l-Óamas huwa l-partit li qed jiggverna fl-Istrippa ta’ GaΩa, immexxi minn Ismael Haniyeh. G˙alkemm g˙al ˙afna pajjiΩi tal-

Punent, inkluΩ l-Amerika u lUnjoni Ewropea, il-Óamas huwa grupp terroristiku, l-istess ma jistax jing˙ad g˙al pajjiΩi tal-Lvant b˙ar-Russja u ç-Çina. Il-Óamas ©ie mwaqqaf fl-1987 b˙ala ferg˙a mill-Fratellanza Musulmana, u huwa bbaΩat fuq il-fundamentaliΩmu IΩlamiku. FilPalestina l-partit ©ie mwaqqaf bliskop ewlieni li je˙les mill-okkupazzjoni IΩraeljana tal-Palestina. Fl-elezzjoni tal-2006 beda l-konflitt qawwi mal-Fata˙, meta l-

X’motivazzjonijiet g˙andu lPunent? IΩda issa dawn iΩ-Ωew© fazzjonijiet re©g˙u ng˙aqdu flimkien, u g˙addejjin diskussjonijiet dwar ilpossibbiltà li ting˙aqad koalizzjoni bejn il-Óamas u l-Fata˙. Madankollu, il-preΩenza ta’ uffiçjali tal-Óamas fil-Gvern mistennija to˙loq problemi mal-pajjiΩi talPunent, li probabbilment iwaqqfu l-g˙ajnuna finanzjarja lillPalestina peress li ma jirrikonoxxux lill-Óamas b˙ala partit le©ittimu. Dan kollu, bla dubju, jer©a’ jqajjem mistoqsijiet dwar il-motivazzjonijiet wara çertu deçiΩjonijiet min-na˙a tal-Punent, li jistg˙u jwasslu biex jopponu proçess ta’ paçi li bla dubju se jwassal g˙al iktar stabbiltà fil-pajjiΩ. Dan iktar u iktar meta jippersistu li jimponu kundizzjonijiet fuq ilGvern Palestinjan, iΩda ma jimponux l-istess kundizzjonijiet fuq l-IΩrael. Fost is-soltu kundizzjonijiet imposti, il-Punent jitlob millPalestina r-rikonoxximent tal-istat

PUNTI EWLENIN TA’ BARRA Jeskala l-konflitt

L-a©enda IΩraeljana F’kumment li tat eΩatt wara l-ftehim bejn il-Óamas u l-Fata˙, kelliema g˙al Washington qalet li huwa diffiçli biex l-IΩrael jinnegozja ma’ Gvern li ma jirrikonoxxix id-dritt tieg˙u li jeΩisti. Madankollu, il-kelliema jidher li naqset milli tg˙id li fl1993 il-Palestina kienet irrikonoxxiet l-istat IΩraeljan, irrilevanti minn dak li se˙˙ wara, filwaqt li l-IΩrael dejjem baqa’ lura milli jirrikonoxxi l-istat Palestinjan. Il-mistqosijiet ikomplu jqumu meta l-Prim Ministru Benjamin Netanyahu jippersisti li jag˙mel diskorsi li jistg˙u jitqiesu b˙ala dilettanteski fid-dinja diplomatika, u jibqa’ jittie˙ed bis-serjetà. Minkejja li Abbas sa˙aq li l-paçi mal-Óamas ma kinitx konfli©©enti mad-diskussjonijiet ta’ paçi mal-IΩrael, Netanyahu uΩa argumenti ta’: “Jew mag˙na, jew mag˙hom,” u sostna li lPresident Palestinjan ma riedx ilpaçi mal-IΩrael g˙aliex minflok kien qed ifittex il-paçi malÓamas. Iktar minn hekk, eΩatt meta t˙abbar il-ftehim ta’ paçi malÓamas, l-IΩrael ˙assar laqg˙a ta’ negozjati mal-Palestina, u immedjatament ordna attakk mill-ajru fuq l-Istrippa ta’ GaΩa, li ˙alliet tnax-il persuna feruta, fosthom anke tfal. Dan latte©©jament min-na˙a tal-IΩrael u l-persistenza tal-Punent li jappo©©jah kontra kull sens komun bilfors li jkompli jissostanzja dawk it-teoriji li jg˙idu li l-a©enda IΩraeljana tinsab wara d-deçiΩjonijiet tal-Punent.

minn LIAM GAUCI

Kundanna ta’ Ban Ki-moon

Nofs apolo©ija

Is-Segretarju Ìenerali tal-Ìnus Mag˙quda Ban Kimoon talab lill-Kunsill tas-Sigurtà biex jie˙u passi fil-konfront tas-Sirja hekk kif jidher çar li l-partijiet kollha involuti fil-konflitt çivili naqsu milli jirrispettaw it-termini mitluba biex jing˙ataw l-g˙ajnuna umanitarja. Huwa naqas milli jispeçifika x’miΩuri g˙andhom jittie˙du, imma qal li f’dan l-istadju qieg˙da ssir diffiçli g˙all-komunità internazzjonali biex tag˙ti l-g˙ajnuna lill-persuni li ntlaqtu ˙aΩin minn dan il-konflitt. Rapport simili kien di©à ©ie ppubblikat ix-xahar li g˙adda, imma l-appell li sar dak iΩ-Ωmien ma kien wasal imkien g˙aliex ir-Russja mblukkat il-mozzjoni ta’ kundanna fil-Kunsill tas-Sigurtà. Madankollu, minkejja l-insistenza ta’ Ban Ki-moon, l-appell ta’ din il-©img˙a mistenni li jiffaççja destin simili.

Il-Prim Ministru tat-Turkija, Tayyip Erdogan, din il©img˙a ˙are© stqarrija li fiha ddeskriva l-massakru tal-Armeni mis-suldati tal-Imperu Ottoman fl-1915 b˙ala we©g˙a komuni g˙aΩ-Ωew© pajjiΩi. Huwa offra wkoll il-kondoljanzi tieg˙u lill-familjari ˙ajjin tal-vittmi ta’ dan il-massakru u appella biex ir-relazzjoni bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi tkun iktar amikevoli filfutur. Madankollu, xi gruppi li jirrappreΩentaw lill-familjari tal-vittmi ˙assew li din l-istqarrija naqset milli tirrikonoxxi l-iskala tal-massakru li l-Armeni jikkunsidraw b˙ala ©enoçidju hekk kif l-istima tal-vittmi tvarja minn 300,000 g˙al 1.5 miljun. G˙aldaqstant, minkejja l-fatt li l-istqarrija ta’ Erdogan kienet pass ’il quddiem, jidher diffiçli li se jkun biΩΩejjed biex itejjeb ir-relazzjoni bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi kif ukoll dik bejn il-Gvern Tork u l-minoranza Armena li g˙adha tg˙ix fit-Turkija.

Sanzjonijiet ©odda? L-eskalazzjoni tal-vjolenza bejn it-truppi tal-Gvern u dawk leali lejn l-eks-Deputat President Riek Machar wasslet lill-Komunità Internazzjonali biex tikkunsidra l-applikazzjoni ta’ sanzjonijiet ekonomiçi kontra diversi uffiçjali prominenti fuq iΩ-Ωew© na˙at talkonflitt fis-Sudan ta’ Isfel. Din il-poΩizzjoni ˙aduha kemm il-Ìnus Mag˙quda, kif ukoll l-Unjoni Ewropea. Minkejja l-fatt li dan il-konflitt çivili ilu g˙addej minn Diçembru li g˙adda, il-˙ruxija tal-©lied Ωdiedet bil-bosta matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at. Il-Ìnus Mag˙quda b’mod partikolari o©©ezzjonat g˙all-fatt li grupp ta’ truppi ribelli sa˙ansitra attakka baΩi ta’ refu©ju amministrat minnha f’assalt li ˙alla 58 persuna mejta u 98 midruba. G˙aldaqstant, mhuwiex qieg˙ed ji©i eskluΩ li minbarra l-applikazzjonijiet ta’ sanzjonijiet ©odda, il-Ìnus Mag˙quda tista’ wkoll tibg˙at eluf ta’ truppi o˙ra biex jipprote©u l-popolazzjoni çivili.

IΩraeljan. Madankollu, sal-lum lIΩrael g˙adu qatt ma rrikonoxxa l-Palestina b˙ala stat, g˙aliex jekk jag˙mel dan, ikun qed jikkonferma li l-okkupazzjoni IΩraeljana ta’ madwar 42% talWest Bank hija illegali.

Il-Gvern Amerikan g˙amilha çara li r-Russja trid tie˙u passi konkreti biex turi lill-komunità internazzjonali illi se tirrispetta l-ftehim li ntla˙aq fis-17 ta’ April. B’dan il-ftehim ir-Russja kienet tat garanzija li mhijiex qieg˙da tfittex illi tinvadi l-Lvant talUkraina kif g˙amlet fil-kaΩ tal-Krimea. Madankollu, wara din id-data l-Gvern Russu kompla jawtorizza movimenti kbar ta’ truppi viçin ilfruntiera li tmiss ir-re©juni kkonçernati. Barra minn hekk, numru ta’ gruppi pro-Russi ˙adu kontroll ta’ diversi binjiet pubbliçi Ukraini b’metodi simili g˙al dawk li dehru qabel l-invaΩjoni Krimena. G˙ad m’hemmx kunsens dwar x’passi ser jie˙u lPunent jekk ir-Russi jibqg˙u jippersistu b’dawn latti aggressivi. Madankollu, l-Istati Uniti di©à bdew jag˙mlu pressjoni fuq l-Unjoni Ewropea biex jing˙aqdu mag˙hom fl-approvazzjoni ta’ diversi sanzjonijiet ekonomiçi ©odda fil-konfront tarRussja.

18 27.04.2014

Madwarna

“HsBC Malta jaPPoÌÌja l-viÛjoni ta’ Malta” Mark Watkinson Mark Watkinson, il-Kap EΩekuttiv ta’ HSBC Bank Malta, fil-Laqg˙a Ìenerali Annwali tal-Bank li saret fit-16 ta’ April, qal li Malta g˙andha lopportunità li ssir çentru ewlieni g˙all-kummerç. “Bit-tielet l-akbar port fil-Mediterran u poΩizzjoni ©eografika mill-aqwa b˙ala pont bejn l-Unjoni Ewropea u l-Afrika, il-potenzjal ta’ Malta hu poΩittiv ˙afna. B’appo©© g˙al din il-viΩjoni, matul is-sena li ghaddiet lHSBC nieda fond ta’ €50 miljuni bl-isem Malta Trade for Growth. Dan sar biex jiffaçilita l-aspirazzjonijiet ta’ kumpaniji Maltin li jridu jsibu swieq ta’ esportazzjoni ©odda u fornituri barranin aktar kompetittivi,” qal Mark Watkinson. Mark Watkinson iddeskriva s-sena 2013 b˙ala wa˙da ta’ sfidi konsiderevoli li matulha l-HSBC Bank Malta kiseb riΩultati reΩiljenti li jitqabblu favorevolment mas-settur. L-isfidi ewlenin li kienu ffaççjati jinkludu linçertezza kontinwa fiΩ-Ωona Ewropea, bidliet regolatorji sinjifikanti u ttkabbir ekonomiku lokali mraΩΩan. Minkejja dan kollu, l-HSBC Malta ta prestazzjoni ferm tajba u kiseb qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €90 miljun g˙assena li ntemmet fil-31 Diçembru 2013. “Dan hu ta’ ©ie˙ g˙ax-xog˙ol iebes mit-tim tag˙na. It-tliet setturi ewlenin tan-negozju: is-settur tas-Servizzi Bankarji bl-Imnut u talImmani©jar tal-Ìid (RBWM), is-Servizzi Bankarji Kummerçjali (CMB) u s-Servizzi Bankarji Globali u tas-Swieq (GBM) kienu profittabbli matul is-sena ta˙t reviΩjoni. Inkomplu ninvestu fin-negozju tag˙na biex niΩguraw is-sostenibbiltà tag˙ha fit-tul u nistinkaw biex noffru l-og˙la livell ta’ servizz lill-klijenti tag˙na u l-komunità,” qal Watkinson. L-investimenti available-for-sale tal-Bank huma ferm diversifikati u poΩizzjonati b’mod konservattiv. HSBC Malta g˙andu kapital tajjeb, g˙andu l-likwidità tajba, u jinsab f’poΩizzjoni mill-aqwa biex jappo©©ja lill-ekonomija Maltija. L-Uffiçjal Finanzjarju Ewlieni tal-Bank, Josephine Magri, indirizzat ukoll lill-azzjonisti u g˙amlet analiΩi dettaljata tar-riΩultati finanzjarji tal-2013. Waqt il-Laqg˙a Ìenerali Annwali kienu kkonfermati d-Diretturi ma˙tura mill-HSBC Europe BV li g˙andu l-ma©©oranza tal-ishma. Dawn huma: Sonny Portelli (Chairman), Mark Watkinson (Kap EΩekuttiv), Ranjit Gokarn, Brian Robertson, Dr Philip Farrugia Randon, u lProfessur Andrew Muscat. John Bonello, James Dunbar Cousin u Caroline Zammit Testaferrata Moroni Viani kienu eletti b˙ala Diretturi Mhux EΩekuttivi. T˙abbar dividend ordinarju gross finali ta’ 5.2 çenteΩmi g˙al kull sehem, li se jit˙allas fil-25 ta’ April 2014. Il-laqg˙a approvat ukoll rakkomandazzjoni tal-bord g˙all-˙ru© ta’ ishma bonus ta’ sehem wie˙ed ©did g˙al kull disa’ ishma miΩmuma b˙alissa mill-azzjonisti rre©istrati sa tmiem il-kummerç fuq il-BorΩa ta’ Malta fid-29 ta’ April 2014. L-ishma bonus se jkunu disponibbli g˙all-

MARK WATKINSON il-Kap Esekuttiv ta’ HSBC Bank Malta

kummerç mill-azzjonisti fil-ftu˙ tan-negozju fit-30 ta’ April 2014. F’dan ir-rigward, l-azzjonisti approvaw Ωieda tal-kapital azzjonarju ma˙ru© tal-Bank ta’ 32,431,380, sehem ordinarju m˙allas b’valur nominali ta’ 30ç g˙al kull sehem kontra d-debitu tal-ammont ekwivalenti ta’ €9,729,414 lill-kont tar-retained earnings tal-Bank. Ir-riΩoluzzjonijiet ordinarji ppreΩentati waqt il-laqg˙a kienu approvati kollha mill-azzjonisti, f’konformità mal-memorandum u l-artikli ta’ assoçjazzjoni tal-kumpanija. Il-kontijiet verifikati g˙as-sena li ntemmet fil-31 Diçembru 2013 kienu approvati. L-azzjonisti approvaw ukoll il-˙atra mill-©did tal-KPMG b˙ala awdituri, u l-˙las massimu annwali tad-diretturi mhux eΩekuttivi.

Disa’ snin ta’ suÇÇess gÓall-greenPak

L-istaff ta’ GreenPak idur id-djar u l-kumpaniji biex jurihom kif jistg˙u jirriçiklaw bl-a˙jar mod Wara sena o˙ra ta’ suççess, il-koperattiva GreenPak g˙ad-9 sena konsekuttiva rre©istrat bilanç nett fuq l-operat tag˙ha tar-riçiklar. Liskema tal-GreenPak kisbet ukoll l-aqwa riΩultati fir-riçiklar sa mittwaqqif tag˙ha fl-2005. Dan seta’ jsir biss bis-sa˙˙a tal-impenn kontinwu li g˙andha g˙al tmexxija tajba u tal-weg˙da, li g˙amlet fl2005, li topera bl-inqas spiΩa possibbli fl-interess tal-ambjent. Illum, il-GreenPak topera f’Malta u anki G˙awdex, u toffri s-

servizzi ta’ riçiklar lil aktar minn 65% tal-popolazzjoni Maltija. Aktar minn 1,300 kumpannija qeg˙din f’din il-koperattiva ta’ riçiklar taliskart tal-ippakkjar u jgawdu mis-servizzi tag˙ha. Fl-a˙˙ar 12-il xahar issie˙bu wkoll tmien Kunsilli Lokali o˙ra g˙ax g˙arfu s-servizz ta’ kwalità li tipprovdi. Iç-çifri juru li fl-a˙˙ar sena l-kumpaniji msie˙ba fl-iskema GreenPak irre©istraw Ωieda ta’ 4.5% fl-irkupru mill-iskart. Il-Kunsilli Lokali kellhom Ωieda simili fuq ir-riΩultati tas-sena ta’ qabel. Il-GreenPak titmexxa b˙ala koperattiva u l-iskema tag˙ha mhix immexxija bil-˙sieb li tag˙mel xi profitt. G˙alhekk, toffri trasparenza assoluta fil-mod li bih tmexxi l-operat tag˙ha. Kif ji©ri f’koperattivi o˙ra, il-qlig˙ li jsir jg˙addi lura g˙and il-membri. Fil-fatt, sa kwart mill-˙lasijiet li g˙amlu fl-2013 dawn il-kumpaniji msie˙ba fiha, se jer©a’ jing˙atalhom lura. Il-kontijiet tal-2013 qed ikunu awditjati minn PwC u se jkunu ppreΩentati fil-LÌA fil-15 ta’ Mejju 2014. Il-Kap EΩekuttiv tal-GreenPak l-In©. Mario Schembri spjega: “F’dawn l-a˙˙ar disa’ snin ˙dimna kemm fla˙na biex nibdlu l-idea tal-pubbliku dwar ir-riçiklar tal-iskart. Minflok ˙lejna Ω-Ωmien nippruvaw no˙olqu xi sistema li mbag˙ad insibu li ma ta˙dimx, il-GreenPak adottat l-iskema Green Dot, ippruvata u mag˙rufa mad-dinja, biex tinçentiva lill-kumpaniji u l-Kunsilli Lokali biex jibdew ja˙sbu aktar favur l-ambjent u fl-istess waqt i˙addmu prattiçi li jaqblu g˙annegozju tag˙hom.” L-In©. Schembri qal: “Illum, qed nuru bil-fatti li meta tissie˙eb malGreenPak tkun qed tag˙mel l-a˙jar g˙aΩla. G˙aΩla innovattiva, u favur il-kunçett ta’ negozji ambjentali. B’din l-iskema, l-industrija tg˙in lill-komunità tirriçikla aktar. Tg˙inhom ikunu sostenibbli g˙allambjent u fl-istess ˙in jibqg˙u jla˙˙qu mal-˙ti©ijiet ekonomiçi tannegozju tag˙hom. Qabel, l-imsie˙ba kienu jsibuha diffiçli biex jirriçiklaw l-iskart tal-ippakkjar, imma issa g˙andhom skema li qed toffrilhom opportunitajiet ta’ negozju u li tkattar il-parteçipazzjoni talpubbliku.” G˙al aktar tag˙rif dwar l-iskema GreenPak g˙all-©bir tal-iskart u dwar bring-in sites tal-iskart mag˙Ωul persuna tista’ ΩΩur is-sit www.greenpak.com.mt, iççempel fuq 2166 1081 jew tikteb lil info@greenpak.com.mt

Madwarna

27.04.2014 19

LINE Of DUTy TERÌA’ LURA fUq GO STARS f’MEJJU Id-drama IngliΩa dwar il-pulizija bl-isem Line of Duty, bil-karattru prinçipali interpretat mill-attur Keeley Hawes, ser tirritorna fuq GO Stars bit-tieni serje tal-ista©un jibda nhar is-Sibt 3 ta’ Mejju fid-9.00pm. Matul ix-xahar ta’ Mejju, il-klijenti abbonati ma’ GO Stars ser ikunu jistg˙u jibbenefikaw minn firxa wiesg˙a ta’ films ©odda b˙al The Wolverine, Pacific Rim, The Croods u The Conjuring, fost ˙afna o˙rajn. Elizabeth Scerri mit-tim ta’ TV Content ma’ GO qalet: “Mejju ser ikun xahar ie˙or mimli programmi, teleserje, u films millaqwa g˙al dawk abbonati ma’ GO Stars. Minbarra s-serje l-©dida Line of Duty , hemm lista s˙i˙a ta’ films ©odda li Ωgur jolqtu l-©osti ta’ kul˙add. Il-klijenti li jix-

tiequ l-informazzjoni kollha dwar l-iskeda jistg˙u jiççekkjaw is-sit elettroniku www.go.com.mt fis-sezzjoni ta’ GO Stars.” Qabel ma tixxandar it-tieni serje, GO Stars ser tkun qed turi l-ewwel sta©un ta’ Line of Duty fl-1 u t-2 ta’ Mejju fl10.30pm. Fost il-films il-©odda li qed ikunu mxandra g˙all-ewwel darba hemm: White House Down , The Heat u The Purge biex id-dilettanti tal-films ikollhom l-opportunità li jaraw u˙ud mill-aqwa atturi fosthom Hugh Jackman, Jamie Foxx, Sandra Bullock u Ethan Hawke. G˙al aktar tag˙rif dwar is-servizz tat-TV ta’ GO u GO Stars wie˙ed jista’ jΩur il˙wienet kollha ta’ GO u r-resellers esklussivi, permezz tal-freephone 8007 2121 jew billi jΩur is-sit www.go.com.mt

CARDINAL HEALTH TAGÓTI DONAZZJONI GÓAL KUNDIZZJONI RARI L-impjegati tal-fabbrika Cardinal Health ing˙aqdu flimkien biex taw donazzjoni mill-paga tag˙hom bil-g˙an li ji©i meg˙jun tifel ta’ sentejn li jbati minn kundizzjoni rari. Din il-©abra saret fuq l-inizjattiva tal-impjegat Keith Azzopardi bil-kollaborazzjoni tal-management, wara li din il-gazzetta ppubblikat l-istorja ta’ Gabriel Abela, tifel Ωg˙ir li qed jikkumbatti ma’ kundizzjoni rari tassa˙˙a, mag˙rufa b˙ala lewkodistrofija. Marcelle Abela, flimkien maç-çkejken Gabriel, Ωaret il-fabbrika fejn iltaqg˙et mal- management u w˙ud mill-impjegati, li ppreΩentaw issomma ta’ €814.80. Marcelle, filwaqt li rringrazzjat lil kull min ta sehem f’din id-donazzjoni, sa˙qet li l-familja kienet qed tiffaççja mhux biss problemi finanzjarji min˙abba l-bΩonnijiet ta’ Gabriel, iΩda wkoll problemi ta’ g˙arfien, peress li g˙adu mhux çar x’inhi eΩattament il-kundizzjoni tat-tifel; jekk hux lewkodistrofija inkella kundizzjoni o˙ra li tixbaha, mag˙rufa b˙ala spastic diplegia. Hija Ωiedet tg˙id li g˙al dan il-g˙an tixtieq twaqqaf assoçjazzjoni ta’ g˙arfien u appo©© sabiex familji o˙ra li jsibu ru˙hom f’din is-sitwazzjoni jkollhom fuq min iduru u jkunu jafu li mhumiex qeg˙din wa˙edhom. Id-donazzjoni ©iet ippreΩentata mill-HR Manager Charmaine Portelli, filpreΩenza ta’ James Galdes (Financial Controller), David Schembri (Operations Manager), Clint Grima (Quality Manager) u Alex Portelli u Kurt Sacco (operators).

REDTOUCH fONE IÛUR ID-DAR TAT-TfAL TA’ ST PATRICK’S F’dan iΩ-Ωmien hekk importanti tal-G˙id, l-istaff ta’ Redtouch Fone ˙aseb sabiex ixerred il-fer˙ fost il-familja mill-isba˙ u mag˙quda li

tg˙ix fid-dar StPatrick’s, f’Tas-Sliema. F’din l-attività ttfal li jg˙ixu f’din id-dar ing˙ataw figolla kull wie˙ed. It-tbissima li dan il-˙sieb

Ωg˙ir nissel fuq l-uçu˙ ta’ dawn it-tfal, kienet ta’ sodisfazzjon kbir g˙ax b’hekk intla˙aq l-g˙an ta’ din l-attività.

“IΩ-Ωjara li g˙amilna kienet esperjenza mill-isba˙. Na˙seb li l-poplu Malti ma jafx eΩatt x’verament ji©ri f’dawn id-djar, fejn anke jien nammetti li kelli perçezzjoni differenti. Bil-g˙ajnuna ta’ care workers , social workers , LSAs u, ovvjament, ilKomunità SaleΩjana ta’ Dun Bosco dawn it-tfal jing˙ataw

l-im˙abba li kull persuna jixirqilha, f’ambjent li verament t˙ossok milqug˙. Lindafa, l-organizzazzjoni, ledukazzjoni fost it-tfal, u ddedikazzjoni ta’ dawk li jiffurmaw parti jew jg˙inu lil dil-familja huma tassew ta’ eΩempju.” Sa˙aq Alex Ellul, Senior Executive talkumpanija Redtouch Fone

Kun Af

20 27.04.2014

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

IT-TRAFFIKAR TAD-DROGA Skont id-Dipartiment tal-Ìustizzja tal-Istati Uniti, hija organizzazzjoni komplessa kif ji©u mxerrdin ammonti sostanzjali ta’ droga mad-dinja kollha. Min˙abba li f’dan il-kummerç illegali jkunu mda˙˙lin miljuni ta’ dollari u jsiru ˙afna intiççi b˙al qtil bejn il-barunijiet li jmexxu jew jikkultivaw iddroga. Óafna mill-g˙assiesa talfruntieri jinxtraw u j˙allu tunnellati ta’ droga tg˙addi minn pajjiΩ g˙all-ie˙or. G˙al çerti pajjiΩi, b˙al Singapor u li Malasja, it-traffikar tad-droga huwa offiΩa gravi u g˙alhekk teΩisti l-piena kapitali g˙al min jazzarda jag˙mel dan. F’Diçembru 2005, Van Tuong Nguyen, Awstraljan ta’ 25 sena, kien ing˙ata l-forka bit-tg˙alliq f’Singapor g˙ax kien inqabad bid-droga f’Marzu 2004. Fis-sena 2012, Ωew© Ωg˙aΩag˙ ing˙ataw il-piena kapitali fil-Malasja g˙ax ukoll inqabdu jda˙˙lu kilo kannabis f’dan il-pajjiΩ. Fl-ajruporti ÇiniΩi hemm tabelli li jwissuk li jekk idda˙˙al id-droga f’dan il-pajjiΩ ti©i mog˙ti l-piena kapitali. Kummerç u qtil L-Amerika Latina huwa l-ikbar kontinent wara l-Afganistan fejn isir l-akbar kummerç taddroga. Dan qieg˙ed jo˙loq problemi kbar, speçjalment flEkwador. Mat-300,000 refu©jat ˙arbu lejn dan il-pajjiΩ millKolumbja min˙abba l-©lied sfrenat li hemm bejn il-barunijiet tad-droga. Minn dan il-pajjiΩ id-droga (kokaina) tg˙addi g˙all-Óonduras u ssib posta lIstati Uniti. Ta’ min jg˙id li lÓonduras huwa l-iktar pajjiΩ fid-dinja li jsiru omiçidji. Minna˙a tal-Lvant insibu lAfganistan. F’dan il-pajjiΩ insibu kull xorta ta’ kriminalità, b˙al ˙asil ta’ flus, frodi u kuntrabandu. Però, l-iktar li hu mag˙ruf huwa g˙all-kultivazzjoni tal-peprin. F’dawn l-a˙˙ar ˙amsa u g˙oxrin sena l-kultivazzjoni talpeprin fl-Afganistan, li minnha jsir il-loppju kibret sostanzjalment. Dan g˙ax it-traffikar ta’ din il-pjanta g˙andu rwol

importanti f’dik li hi politika u ekonimija. MiΩ-Ωerrieg˙a talpeprin tittie˙ed sustanza baΩika biex tin˙adem l-eroina. Minn meta telqu s-Sovjetiçi labbuΩ Ωdied. Óafna millMujahideen kienu jit˙allsu ta’ dan in-negozju bil-mo˙bi millfinanzi militari. G˙alkemm itTalibani ma kinux jaqblu massustanzi narkotiçi, kienu jag˙lqu g˙ajnejhom, basta jid˙lu l-finanzi lejn il-pajjiΩ. G˙alqa miΩrug˙a peprin i©©ib flus daqs disa’ darbiet aktar minn kemm tiswa g˙alqa qam˙. Fl-1999, l-Afganistan ipproduça madwar 4,581 tunnellata metrika ta’ loppju. Grazzi g˙al sforz li sar mid-dinja kollha biex dan il-kummerç jonqos. Fis-sena 2000 it-Talibani naqqsu l-produzzjoni g˙al 185 tunnellata metrika. Re©a’ kiber il-kummerç Meta t-Talibani waqg˙u fissena 2001, il-kultivazzjoni u lkummerç tal-loppju sploda ’l fuq. Il-pajjiΩ kollu sar konfoffa wa˙da f’dik li hi korruzzjoni u kriminalità organizzata. Dan se˙˙ bil-barka ta’ xi uffiçjali korrotti tal-Gvern u l-militar. Min˙abba dan il-fattur, ilGvern huwa dg˙ajjef biex jiggverna u hemm instabbiltà kbira. L-ikbar pajjiΩ li jipproduçi lloppju (naturament biex issir leroina) huwa l-Afganistan. Fissena 2001, 87% tal-loppju fiddinja kien ma˙dum illegalment f’dan il-pajjiΩ. Bejn 80% u 90% tal-eroina kkunsmata fl-Ewropa ti©i mill-Afganistan. Skont studju li sar mill-United Nations Office on Drugs and Crime fl2007, il-loppju mifrux maddinja kollha ji©i mis-suq Afgan. Mhux ta’ b’xejn li dan il-pajjiΩ huwa l-iktar pajjiΩ mifni bilkriminalità. Anke f’pajjiΩna, l-uΩu taddroga kiber sew fost iΩΩg˙aΩag˙ tag˙na u qed ikun ta’ rovina kbira. Hemm bΩonn li min jinqabad ida˙˙al din ilmis˙uta droga je˙el piena kbira; mhux multi, imma ˙abs indefinit.

Il-fjura tal-peprin li minnha jsir il-loppju

Xtieli tal-kannabis

KurΩitajiet

27.04.2014 21

KALEJDOSKOPJU: ARTIKLI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

jibnu rockeT u Tarbija akkuÛaTa fil-QorTi Tank Tal-gwerra Huang Yuzhan hu bidwi ÇiniΩ li qatta’ aktar minn sena jibni rocket u shuttle ©gantesk fuq il-bejt tad-dar tieg˙u. Ir-rocket hu seba’ metri g˙oli u x-shuttle fih 3.8 metri. Meta t˙ares lejh, qisu mag˙mul miç-çeramika. Huang jg˙id li minn meta kien g˙adu tifel, dejjem ˙olom li xi darba jibni space shuttle g˙alih. U waqt li ˙afna nies jaslu jaqtg˙u jieshom minn dak li jkunu jixtiequ jag˙mlu, dan il-bidwi ÇiniΩ g˙ex biex iwettaq il-˙olma tieg˙u. Ir-rocket komplut b’Ωew© boosters fuq kull na˙a, jinsab armat b’mod prominenti fuq il-bejt tad-dar tieg˙u. Hu l-og˙la binja filmadwar. Aktar kmieni, Jian Lin, li kien impjegat fil-militar ÇiniΩ, bena replika ta’ tank tal-gwerra, mag˙ruf b˙ala s-63A light tank , b’kanun li jispara tabil˙aqq. Jian, li kien uffiçjal tan-Navy, bena din il-vettura g˙al ibnu ta’ sitt snin li g˙al g˙eluq sninu xtaq tank tal-gwerra. Hu rrakkonta li dar is-suq biex jara jsiblux. Meta ma sabx dak li xtaq, qatag˙ha li jibni wie˙ed hu. Il-missier, ta’ 31 sena, qal li kienet ˙a©a aktar façli li jibni wie˙ed kbir, g˙ax seta’ jsib partijiet , b˙ar-roti ta’ tractor u magna ta’ trakk li ma tantx ˙allas g˙alihom. Jian kien ja˙dem fuq il-manutenzjoni tal-ajruplani militari u wara li rtira beda ja˙dem b˙ala sewwieq ta’ trakk. Imbag˙ad bieg˙ it-trakk u ried jag˙mel xi ˙a©a biex juΩa l-˙in li kellu. Hekk kif beda x-xog˙ol fuq it-tank, tkattret l-isfida li jarah lest. U rnexxielu. Hu bnieh fil-villa©© Mianzhu, fil-provinçja ta’ Sichuan. U l-missier tant kien kburi meta lestieh li, g˙all-ewwel ˙ar©a bih ma’ ibnu, libes l-uniformi militari antika li kellu.

Kultant hu minnu li fil-©urnali jkollna naraw a˙barijiet li ma jre©ux. Din l-istorja se˙˙et filPakistan. Tarbija tifel ta’ disa’ xhur, ittella’ l-Qorti akkuΩat li pprova joqtol lil uffiçjali tal-pulizija. Biex ©ie lliberat mill-akkuΩa, lIm˙allef ˙a ©img˙a s˙i˙a biex iddeçieda. It-tarbija, Muhammad Mosa Khanwas, li allura tressaq b’akkuΩat, deher fil-Qorti fuq ˙o©or nannuh, isoff flixkun tal-˙alib li kien qed jixrob. Kien irrappurtat li, g˙allewwel, l-im˙allef deher bla ˙e©©a li jwaqqa’ l-akkuΩa, u li l-Ministru responsabbli tal-

Punjab ordna rapport millIspettur Ìenerali. L-akkuΩi kontra t-tarbija kienu jinkludu li kien jag˙mel parti minn grupp ta’ ˙allelin tal-gass, li ppruvaw joqtlu lillpulizija billi tefg˙ulhom il©ebel. Avukat Pakistani qal li lim˙allef ˙abbar id-deçiΩjoni tieg˙u wara li l-pulizija nnifisha waqqg˙et l-akkuΩa kontra t-tifel, u li min-na˙a tieg˙u talab spjegazzjoni. Dan kollu juri kemm is-sistema kriminali tal-pajjiΩ ma ta˙dimx sew, g˙ax anke tfal Ωg˙ar ˙afna mhumiex immuni f’deçiΩjonijiet legali li jqanqlu

t˙assib. IrriΩulta li tassew kien hemm ©lied f’inçident bejn ir-residenti u numru ta’ membri talpulizija li marru jwettqu rejd. U dawn, biex qatg˙uha filqasir, ˙arrku lill-familja kollha ta’ Muhammad Yassen, li inkludiet lill-proneputi ta’ disa’ xhur. Biex jin©abar il-©ie˙, lAssistent Spettur Kashif Ahmed ©ie sospiΩ minn xog˙lu b’riΩultat tal-kaΩ li ressaq kontra t-tifel. Missier ittarbija qal li l-grupp kien qed jipprotesta kontra n-nuqqas tal-provista tal-elettriku firra˙al tag˙hom.

l-ikbar mudell Ta’ ferrovija f’dar

imuT hu biex jeÓles lil ibnu Kien deskritt b˙ala att erojku l-©est ta’ missier ÇiniΩ li ssagrifika ˙ajtu biex salva dik ta’ ibnu, billi mbuttah biex ma jolqtux trakk. Hsiung Kuo skansa lil ibnu Yong mir-roti tat-trakk, mumenti qabel ma l-istess vetturi qatlitu fil-belt Quanzhou, fix-Xlokk taçÇina. Il-pulizija qalet li l-missier u l-iben kienu qed jivvja©©aw fuq rota elettrika fejn Yong, ta’ 47 sena, kien qed isuq lil missieru, ta’ 71 sena, fil-belt. L-imma©ni fuq CCTV turihom jieqfu g˙al ftit f’salib it-toroq meta trakk deher g˙addej b’veloçità kbira lejhom. Kien jidher li hekk kif it-trakk farrkilhom ir-rota, il-missier, b’mod qalbieni, ˙ataf lil ibnu u xe˙tu ’l bog˙od mill-periklu. Anke waqt li t-trakk g˙adda minn fuq saqajn ix-xi˙, hu kien g˙adu jipprova jimbotta lil Yong lil hemm mit-trakk. Sekondi wara l-missier miet b’sidru mifqug˙. Fil-post waslu t-tobba u l-infermiera, iΩda kien tard wisq. Issewwieq tat-trakk, li ˙arab ji©ri mill-post tal-inçident, ©ie arrestat mill-pulizija, li bdew l-investigazzjonijiet.

B’aktar minn 3,000 pied ta’ linji ferrovjarji u 28 ferrovija, din ilwirja aktarx li hi l-ikbar mudell armat f’dar fl-Ingilterra. L-esibizzjoni n˙olqot middilettant qawwi tal-ferroviji, Sean Green ta’ 45 sena, u ibnu Robert ta’ 23 sena, f’Norfolk. Fiha xeni dettaljati minn madwar id-dinja – mill-kampanja IngliΩa g˙at-toroq traffikuΩi talÌappun. Infet˙et g˙all-ewwel darba g˙all-pubbliku xi Ωmien ilu, iΩda l-˙sieb hu li tkun miftu˙a kull sena. Sean, li hu operatur tal-karozzi tal-linja, qal li kien fer˙an li rnexxielu jwettaq il-

˙olma li minn dejjem kellu. Biex ˙oloqha dam tliet snin u, b˙all-kolletturi kollha, meta lesta qal li ma kellux spazju biΩΩejjed. Fost il-bini tul il-vja©© wie˙ed jilma˙ knejjes, ˙wienet lokali, ˙xejjex, kampanji enormi, siti bil-kampijiet u karozzi Ωg˙ar u trakkijiet. Hemm ukoll annimali jirg˙u waqt li l-bdiewa jag˙Ωqu l-g˙elieqi tag˙hom; festa ta’ villa©©, b’vann tal-©elat u numru ta’ posti tal-monti u swieq. Ma jonqosx ukoll klabb tal-cricket bil-lag˙ba fih u nies jonog˙su fuq id-deckchairs fixxemx.

F’xi n˙awi jidhru wkoll destinazzjonijiet o˙ra Ewropej, bilferroviji g˙addejjin minn qalb muntanji bis-sil©, kastelli u playing grounds g˙at-tfal. Imbag˙ad hemm 260 pied kwadru mmudellat fuq il-Ìappun fejn tidher il-bullet train g˙addejja mill-belt u villa©©i tas-sajd u l-kampanja. Sean jixtieq li l-esibizzjoni tieg˙u ting˙o©ob minn kolletturi o˙ra li jit˙ajru jibnu mudelli u sistemi ta’ ferroviji o˙ra. Finalment qed jistenna li l-wirja tieg˙u ti©bed lejha madwar 40,000 viΩitatur fis-sena.

Personalità

22 27.04.2014

kif gÓandna nnaqsu l-Óela tal-ikel RaMOna PORtelli tintervista lil DR SUZANNE PISCOPO

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

L-ewwel darba li ltqajt ma’ Suzanne kien proprju waqt inizjattiva tag˙ha u t-tim warajha meta kienu Ta’ Qali b’posta b’tema Food Rescue jippromovu kif jitnaqqas il-˙ela ta’ ikel b’ikel varjat u purees li jistg˙u jsiru minn ˙axix u frott li jkunu dbielu, jew affarijiet li waslu biex jiskadu. Ftit jiem ilu t˙abbar li ©ew l-ewwel post b˙ala NGO fil-European Week for Waste Reduction Awards (Malta) g˙all-kampanja tag˙hom Food Rescue. Interessajt ru˙i flinizjattiva u ftehemt mag˙ha g˙al din l-intervista. Suzanne g˙andha tmienja u erbg˙in sena, toqg˙od Ó’Attard u ilha miΩΩew©a g˙al dawn la˙˙ar ˙amsa u g˙oxrin sena. Il-passatempi tag˙ha huma lfotografija, il-qari, it-tisjir, livvja©©ar u t-tgawdija tan-natura. Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna li jekk ser tid˙ol g˙al xi ˙a©a ser tipprova tag˙milha sew. “Infittex livell g˙oli fix-xog˙ol, nag˙mlu b’passjoni u n˙e©©e© l-istess flo˙rajn. B˙ala edukatriçi n˙obb naqsam dak li naf ma’ o˙rajn u ng˙inhom ikollhom g˙arfien u ˙iliet biex itejbu l-kwalità tal˙ajja tag˙hom fl-iktar sens wiesa’,” bdiet tg˙idli dwarha. Tikteb ukoll stejjer qosra g˙attfal dwar l-ikel u stil ta’ ˙ajja sana bi stampi mpin©ija mirra©el tag˙ha stess, Michael. Filfatt, f’idejja kelli ktieb minn tag˙ha Stejjer minn Ikelandja li huwa sensiela ta’ rakkonti qosra g˙at-tfal dwar sors ta’ tag˙lim fuq l-ikel. Flok narmu, nuΩaw g˙al affarijiet o˙ra Óafna drabi ma ji©iniex f’mo˙˙na li xi ikel jista’ ma jintremix, iΩda minflok ikun jista’ jittiekel xorta wa˙da. Iddiskutejt dan il-fatt ma’ Suzanne. “It-tendenza hi li jekk l-ikel ma jittikilx hekk kif ©ie msajjar, dan jintrema. Din lim©ieba forsi ©ejja minn biΩa’ Ωbaljata li jekk l-ikel jg˙addi çerta ˙in minn fuqu dan Ωgur ser jikkawΩa avvelenament, jew ©ejja minn nuqqas ta’ ˙iliet kif tista’ ter©a’ ssa˙˙an jew tuΩa ikel li hu di©à misjur. Rigward lewwel punt, huwa veru li wie˙ed irid joqg˙od attent li ma jdumx ma jkessa˙ l-ikel g˙al temperatura suffiçjenti, imma jekk tag˙mel dan sew, l-ikel jista’ jΩomm g˙al xi ©ranet filfri©©, jew g˙al ˙afna iktar Ωmien fil-friΩer. Rigward it-tieni, xi kul-

G˙ad hawn it-tendenza f’Malta li jekk l-ikel ma jittikilx hekk kif sajjartu, jew aktar tard dakinhar, dan jintrema.Din l-im©ieba forsi ©ejja minn biΩa’ Ωbaljata li jekk l-ikel jg˙addi çerta ˙in minn fuqu dan Ωgur ser jikkawΩa avvelenament (food poisoning). Dwar dan, u kif ukoll dwar kif nistg˙u nag˙mlu l-a˙jar uΩu mir-riΩorsi li g˙andna, tkellimt ma’ Dr Suzanne Piscopo li hija Lettur Anzjana fl-Istudji tan-Nutrizzjoni, Familja u Konsumatur fil-Fakultà tal-Edukazzjoni. Ix-xog˙ol prinçipali tag˙ha huwa li tag˙ti ta˙ri© lil dawk li ser jil˙qu g˙alliema jew tal-Home Economics, jew tal-Primarja, jew tal-etajiet bikrin. Barra ta˙ri© dwar id-dixxiplina tal-Home Economics, tiffoka ˙afna fuq is-sa˙˙a, n-nutrizzjoni, is-sostennibbiltà, il-kultura tal-ikel, u kif ukoll tg˙allem b’mod effettiv dwar dawn il-fatturi f’ambjenti differenti. iqis kemm hawn nies li qed ibatu jew imutu bil-©u˙ kuljum, u kemm jin˙lew rizorsi o˙ra b˙al ilma u fjuwil biex inti tipproduçi l-ikel. Imma Ωgur li m’hawnx biΩΩejjed g˙arfien. Naraw ˙afna ikel jintrema fliskejjel – tfal i©ibu lunch middar biex imbag˙ad jarmuh ˙alli jixtru xi ˙a©a mit-tuckshop; jew ikel li jintrema fid-djar g˙ax ikun skada, jew g˙ax in-nies ma ppreservawhx sew, jew ma kinux jafu kif juΩawh; jew ikel li jintrema mir-ristoranti g˙ax innies ordnaw bil-goff, jew iggoffaw fl-ammont li g˙amlu fil-platt f’xi buffet, jew g˙ax st˙aw jitolbu l-ikel li ma fel˙ux jieklu ji©i mgeΩwer biex ikunu jistg˙u je˙duh mag˙hom id-dar g˙al iktar tard jew l-g˙ada,” sostniet. Li tarmi l-ikel huwa l-a˙˙ar pass

tant kulma trid huwa ftit ˙sieb jew imma©inazzjoni kif l-ikel tista’ tag˙tih forma jew dehra o˙ra. Din xi ˙a©a li l-anzjani jafu jag˙mlu sew: pereΩempju tag˙mel mili tat-torti jew bΩar jew tadam b’˙axix, la˙am, ˙ut jew ross li fadallek minn ikla o˙ra; jew tag˙mel pulpetti minn pastard misjur li g˙andek Ωejjed; jew issa˙˙an biçça ross il-forn li fadallek fil-brodu, jew tag˙mel fro©a minn g˙a©in mg˙olli li sajjart iΩΩejjed, jew tuΩa l-˙obz xott g˙all-pudina tal-˙obz. Xi kultant in-nies jaqbdu u jarmu frott li jkun misjur jew irtab meta dan seta ntuΩa. PereΩempju, frott misjur iΩΩejjed tista’ tuΩah g˙al smoothies, tuΩah f’xi crumble, tg˙allih u tag˙mel zlazi g˙al fuq xi panedispanja jew ©elat, tg˙aff©u u tuΩah biex tag˙ti l-˙lewwa f’xi kejk flok çerta ammont ta’ zokkor. Óaxix li jkun dbiel jew forsi m’g˙adux fl-aqwa tieg˙u tista’ tuΩah f’sopop, stir fries, jew biex tag˙mel dips,” spjegat Suzanne. Kompliet tg˙idli li n-nies g˙atxana g˙al dan it-tip ta’

tag˙lim prattiku. “Na˙seb li nnies qed isiru aktar konxji dwar il-bΩonn li l-ikel ma jin˙eliex, kemm mil-lat ekonomiku, ji©ifieri g˙all-©id ta’ buthom, u anke b˙ala çittadini globali responsabbli. Dan meta wie˙ed

Tlabt lil Suzanne tg˙addi parir lil dawk in-nisa tad-djar li forsi huma kemxejn ˙alja u jaqbdu u jarmu l-ikel. “Hemm bΩonn li tippjana sew il-menù tal©img˙a. IbbaΩat fuq dan l-ippjanar trid tag˙mel lista qabel ma tmur tixtri l-ikel u tipprova ssegwiha. Meta jkun hemm offerti trid tara li vera jaqblilha te˙odhom. Ma tridx tixtri bilgoff jekk mhix çerta li l-ikel ser jittiekel qabel ma jiskadi, jew jekk ma tafx kif tippriservah. Meta jifdlilha l-ikel, jew forsi spiççat b’ammont kbir ta’ xi ingredjent, tajjeb li tqassam malfamiljari u l-˙bieb, jew tistaqsi lill-familjari, ˙bieb, jew tfittex fuq l-internet g˙al riçetti interes-

santi u tajbin fit-tog˙ma. Li tarmi l-ikel huwa l-a˙˙ar pass, u dan tag˙mlu biss meta, jekk tieklu, ser jag˙millek id-deni,” sa˙˙qet Suzanne. Fl-a˙˙ar nett Suzanne xtaqet tfakkar lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd li l-ikel g˙all-konsum mill-bniedem huwa riΩors li biex jin˙oloq jintuΩaw ˙afna riΩorsi o˙ra. “Meta qed tarmi likel qed tarmi ˙afna iktar minn dak li g˙andek quddiemek. Likel trid tqisu b˙alma tqis il-flus – jekk g˙andek iΩΩejjed ©eneralment tfaddalhom, tinvestihom jew tag˙tihom rigal. L-istess likel – meta g˙andek iΩΩejjed g˙ax spiççajt b’ammont kbir jew fadallek, ara kif ser ta˙Ωnu, kif ser ter©a’ tuΩah mod ie˙or, jew kif ser tqassmu. Kun kreattiv. Ftit huma n-nies li ma j˙obbux jieklu. Ejja nkomplu napprezzaw l-ikel u l-gost li jag˙tina, filwaqt li nkunu g˙aqlin u responsabbli b˙ala individwi, familji u çittadini globali,” temmet tg˙idli. Dawk li jixtiequ aktar tag˙rif jew riçetti, il-Home Economists in Action po©©ew fuq l-internet xi riçetti u fuljetti bil-Malti u blIngliΩ b’eΩempji u tag˙rif dwar kif tnaqqas il-˙ela tal-ikel. Dawn qeg˙din fuq http://heiamalta.wix.com/home (mur resources, printed material, food rescue). Hemm wkoll g˙axar filmati fuq YouTube (http://www.youtube.com/HEiA Malta) ta’ riçetti fejn qed isir uΩu ta’ ikel di© misjur, u ta’ ikel li kwaΩi wasal biex jiskadi, jew li m’g˙adux fl-a˙jar tieg˙u, jew li forsi s-soltu narmuh. Dawn il-filmati jispjegaw kif issajjar ir-riçetti pass pass.

Persona©©i

27.04.2014 23

L-isqof Li baqa’ fiL-kexxun

Mons. aLonso suÀrez

Eman Bonnici

Eva Perón, it-tieni mara tal-eksPresident Ar©entin Juan Perón, ˙adet g˙oxrin sena sakemm ilkatavru tag˙ha sab il-mistrie˙ tieg˙u: minn Buenos Aires spiçça Milan, imbag˙ad Spanja u mill-©did l-Ar©entina, fejn fla˙˙ar tqieg˙ed f’qabar inaççessibbli fiç-çimiterju famuΩ ta’ La Recoleta. Il-fdal ikkremat tal-attur IngliΩ James Mason, li miet l-IΩvizzera fl1984, dam sittax-il sena mag˙luq f’sejf f’bank f’Ìinevra min˙abba kwistjoni legali, sakemm eventwalment kien midfun fiç-çimiterju ta’ Corsiersur-Vevey, ftit passi bog˙od minn Charles Chaplin. IΩda Spanja kien hemm isqof li ˙a 481 sena sakemm irnexxielu jinΩel f’qabar g˙all-mistrie˙ tieg˙u. Min kien dan l-isqof? Imwieled fir-ra˙al Ωg˙ir ta’ Fuente el Saúz fil-provinçja ta’ Ávila, Spanja, ftit li xejn huwa mag˙ruf dwar l-ewwel snin ta’ Mons. Alonso Suárez de la Fuente del Sauce, g˙ajr li fl1493 insibuh isqof ta’ Mondoñedo u ta’ Lugo bejn l1494 u l-1500. Fl-istess sena li la˙aq isqof ta’ Lugo, ir-Re©ina Isabella I ta’ Kastilja ˙atritu InkwiΩitur Ìenerali tar-Renju tag˙ha u, fl-1496, Kuratur tasSanta Cruzada u g˙aldaqstant President tal-Kunsill ta’ Kastilja. Ma˙tur isqof ta’ Jaén fis-sena 1500, ta’ bniedem influwenti li Ωgur kien, Mons. Alonso ma damx ma beda jissejja˙ b˙ala ‘Obispo constructor’ – ‘l-Isqof kostruttur’ – g˙ad-diversi xog˙lijiet li kkummissjona, b’mod speçjali fil-limiti tad-djoçesi l-©dida tieg˙u. Dawn jinkludu: kappella filknisja ta’ ra˙al twelidu, Fuente el Saúz, sabiex isservi g˙addfin ta’ niesu; il-knisja talInkarnazzjoni f’Bailén fl-1504; il-Pont tal-Isqof fuq ix-xmara Guadalquivir li jg˙aqqad Begíjar ma’ Baeza fl-1505; knisja çkejkna ad unur il-Madonna

biswit il-pont imsemmi fuq inna˙a ta’ Begíjar; it-tkomplija tal-knisja ta’ San Ildefonso f’Jaén; kappella ©dida filkatidral ta’ Jaén fl-1509; ilfaççata tal-knisja ta’ San Pawl f’Úbeda fl-1511; il-knisja ta’ Sant’Andrija f’Baeza; il-knisja parrokkjali ta’ San Pietru f’Sabiote; is-sedji tal-kor talkatidral ta’ Jaén; il-bieb talknisja tal-Assunta ta’ Villacarrillo fl-1510; u l-palazz episkopali ta’ Begíjar, Jaén, li tnieda fl-1505 u tlesta ˙ames snin wara. Tant wettaq xog˙lijiet Mons. Alonso, li malajr bdew ji©ru xxnig˙at, sforz il-fatt li l-flus donnhom ma kienu jonqsulu qatt, u sa kien hemm min qal li f’Jaén irnexxielu jsib il-Mejda tad-Deheb tas-Sultan Salamun li tissemma fl-Iskrittura li ta˙tha kien jissokkta kontinwament isib il-©id. Kien x’kien, l-Isqof kellu ferm g˙al qalbu l-arti u g˙araf jippromoviha b’tant opri sbie˙. Milqut mis-sindromu Marfan fl-a˙˙ar snin tieg˙u, disturb ©enetiku li jaffettwa ttessut konnettiv tal-©isem, Mons. Alonso miet f’Jaén fil-5 ta’ Novembru 1520 fir-residenza tieg˙u, li kienet mg˙aqqda mal-katidral permezz ta’ arkata li kienet tie˙dok fil-parti mag˙rufa b˙ala ‘it-Tabernaklu l-Antik’. ‘L-Isqof mhux midfun’ IΩda jekk, kif di©à ssemma, Mons. Alonso kien imsejja˙ b˙ala ‘l-Isqof kostruttur’, dan illaqam ma damx ma nbidillu g˙al ‘l-Isqof mhux midfun’, g˙ax daqs seklu fuq mewtu, bdiet saga b’rabta mal-katavru tieg˙u li kellha tie˙u 366 sena sakemm fl-a˙˙ar il-kaΩ ing˙alaq u l-Isqof re©a’ niΩel f’qabru. Il-kaΩ ©ara hekk: lura fl-1520, ma’ mewtu, l-Isqof indifen fil-Capilla Mayor talkatidral ta’ Jaén fuq xewqa tieg˙u stess. Biss fl-1635, matul l-episkopat ta’ Mons. Baltasar Moscoso y Sandoval, li ’l qud-

diem se˙˙lu jkun Arçisqof ta’ Toledo u g˙aldaqstant Kardinal Primat ta’ Spanja, dan il-kappellun flimkien mal-bqija talkatidral ©ie mwaqqa’ sabiex jag˙mel spazju g˙al dak li llum huwa meqjus b˙ala l-aktar binja esponenti tal-era Rinaxximentali f’Andalusia. Hekk ©ara li matul it-twaqqig˙ tal-katidral l-antik, il-katavru ta’ Mons. Alonso nqala’ minn postu u tqieg˙ed ‘temporanjament’ f’senduq fis-sagristija, sakemm hekk kif jitlesta lkatidral il-©did jindifen mill©did f’qabar im˙ejji apposta. IΩda l-Isqof kellu jistenna ftit aktar minn ˙addie˙or, g˙ax g˙al ’il fuq minn tliet sekli baqa’ mag˙luq f’kexxun jistenna d-difna tieg˙u. Il-kaΩ qam min-na˙a talfamiljari tieg˙u rigward il-lok li fih kellu jindifen fil-katidral il©did. Il-Kapitlu ried jidfnu filkor, mal-bqija tal-isqfijiet li mexxew id-djoçesi, iΩda niesu ma qablux, g˙ax sa˙qu li ddifna kellha ssir fil-kappella talWiçç Divin, li fil-katidral l-antik kienet telg˙et minn flusu. IΩda l-Kapitlu insista li g˙ad-dfin kellu jintuΩa biss il-kor, waqt li l-kappelli laterali kellhom iservu biss g˙ad-devozzjoni u t-talb. Dan in-nuqqas ta’ qbil wassal lil nies l-Isqof sabiex jift˙u kawΩa l-Qorti li permezz tag˙ha ©ie deçiΩ li l-familjari kellhom ta’ kull sena, lejlet ilfesta tal-Qaddisin Kollha, jag˙mlu offerta lill-Kapitlu u jekk dan jaççettaha, l-Isqof jindifen fil-kappellun li riedu niesu, waqt li jekk jirrifjutaha jibqa’ fil-kexxun. Jekk imbag˙ad niesu jieqfu milli jippreΩentaw l-offerta tag˙hom, il-Kapitlu kellu l-jedd jidfen lillisqof fil-kor. U hekk, minn sena g˙al o˙ra, nies l-Isqof kienu jippreΩentaw lill-Kapitlu offerta dejjem differenti, u ta’ kull darba l-Kanonçi kienu jirrifjutaw dawn l-offerti li kienu jinkludu nag˙a©, inbid, g˙asel u ˙wejje© o˙ra. IΩ-

Ωmien gerbeb u g˙alkemm sew nies l-Isqof u sew il-membri tal-Kapitlu li da˙lu l-Qorti mietu u ntnesew, l-offerta baqg˙et miexja minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra, tant li l-ewwel darba li l-Kapitlu ma rçieva xejn ming˙andhom kien fl1939. Matul is-snin il-kexxun li fih kien hemm il-©isem immummifikat tieg˙u ra d-dawl tliet darbiet: l-ewwel fl-1876, meta biddlulu l-kamΩu u l-pjaneta g˙ax dawk li kellu mxidda fuqu kienu g˙oddhom therrew; ittieni fil-15 ta’ Mejju 1904, biex jarah ir-Re Alfonso XIII; u mill©did fil-5 ta’ Jannar 1968, fuq talba ta’ Carmen Polo, mart iddittatur Francisco Franco, li waqt Ωjara uffiçjali tag˙ha filbelt ta’ Jaén uriet ix-xewqa li tara l-katavru tal-Isqof. Dakinhar ©ew me˙uda l-uniku Ωew© ritratti mag˙rufa li jeΩistu tal-mummja. Id-difna tant mistennija Mal-millennju l-©did, il-Kapitlu u nies l-Isqof la˙qu ftehim bejniethom li d-difna ta’ Mons. Alonso ssir fil-kor qrib ilkançell li jifred minnu l-kappella tal-Wiçç Divin. Hekk g˙addiet ftit tat-tnejn u l-Isqof seta’ jindifen wara 366 sena ta’ stennija. Fit-13 ta’ Mejju 2001, f’çerimonja mmexxija millOrdinarju tad-Djoçesi, Mons. Santiago García Aracil, il-predeçessur tieg˙u, Mons. Alonso Suárez de la Fuente del Sauce, kwaΩi ˙ames mitt sena wara mewtu, sab il-mistrie˙ tant mistenni f’qabar im˙ejji apposta g˙alih. Il-©isem tieg˙u tne˙˙a millkexxun li Ωammu fih g˙al dawk is-snin u tqieg˙ed f’tebut ©did. U waqt li kien qieg˙ed ji©i reçitat is-Salm 117, bilmuΩika funebri li Henry Purcell kiteb g˙ar-Re©ina Maria takkumpanja l-mument, it-tebut tal-Isqof, imraxxax bl-ilma mbierek, niΩel g˙all-mistrie˙ tant mistenni tieg˙u.

Kultura

24 27.04.2014

IS-SITI KOLLHA TA’ HERITAGE MALTA IL-BANDA MIFTUÓA B’XEJN GÓALL-PUBBLIKU TAL-PARTIT LABURISTA

B˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-g˙axar anniversarju midd˙ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea, Heritage Malta, nhar il-Óamis l-1 ta’ Mejju, se tifta˙ is-siti kollha tag˙ha g˙all-pubbliku b’xejn. Dawk li g˙andhom il-wirt kulturali g˙al qalbhom se jkollhom g˙aΩla kbira fejn imorru nhar il-Óamis l-1 ta’ Mejju 2014. Fil-fatt l-uniçi siti li mhux se jkun inkluΩi f’din linizjattiva huma l-Ipo©ew ta’ Óal Saflieni min˙abba s-sensittività tieg˙u, u t-tempji Ta’ Skorba u Ta’ Óa©rat. Is-siti li se jkunu miftu˙in huma: Il-Katakombi ta’ San

Pawl, id-Domvs Romana (Rabat), il-MuΩew Nazzjonali tal-Istorja Naturali (l-Imdina), il-MuΩew Nazzjonali tal-Arti, ilMuΩew Nazzjonali talArkeolo©ija, il-MuΩew Nazzjonali tal-Gwerra, lArmerija tal-Palazz u s-Swali Statali (il-Belt Valletta), ilMuΩew Marittimu ta’ Malta, ilPalazz tal-InkwiΩitur (il-Birgu), G˙ar Dalam (BirΩebbu©a), ittempji ta’ Óa©ar Qim u lImnajdra (il-Qrendi) u tTempji ta’ Óal Tarxien (Óal Tarxien) f’Malta, filwaqt li f’G˙awdex se jkunu miftu˙a b’xejn il-MuΩew talArkeolo©ija, il-MuΩew tal-

Folklor, il-MuΩew tan-Natura, il-Óabs l-Antik (iç-Çittadella, ir-Rabat), it-Tempji tal-Ìgantija u l-Mit˙na ta’ Kola (ixXag˙ra). Numru ta’ o©©etti u pubblikazzjonijiet kif ukoll lis˙ubija b˙ala membri ta’ Heritage Malta se jkunu qeg˙din jinbieg˙u bi prezzijiet imnaqqsa mis-siti u l-muΩewijiet kollha. G˙all-istess okkaΩjoni wie˙ed se jkun jista’ jΩur ukoll il-wirja temporanja li tfakkar id-d˙ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Din il-wirja tag˙mel parti mill-wirja prinçipali Malta, the great story of a small island-nation through 100 objects, li qed tittella’ filMuΩew Nazzjonali talArkeolo©ija. Il-firxa tal-g˙aΩla tal-o©©etti tirrappreΩenta lparti l-kbira tal-kollezzjoni nazzjonali fdata f’idejn Heritage Malta. Aktar milli jΩur wirja konvenzjonali, il-viΩitatur qed ji©i mqanqal sabiex jimbarka fuq vja©© ta’ skoperta li je˙odna lura 35 miljun sena meta l-GΩejjer Maltin bdew jiffurmaw ta˙t il-ba˙ar. Din tibqa’ tterraq sal-kisbiet kostituzzjonali li sawru l-milja tannazzjon Malti matul l-a˙˙ar ˙amsin sena. G˙al iktar informazzjoni dwar l-open day tal-1 ta’ Mejju u attivitajjiet o˙ra organizzati minn Heritage Malta Ωur is-sit elettroniku www.heritagemalta.org jew segwi l-a©enzija fuq Facebook.

U S-SEHEM TAGÓHA FL-1 TA’ MEJJU

Il-Banda fl-1 ta’ Mejju 2003 Din hija id-59 sena li l-Banda tal-Partit Laburista ser tie˙u sehem fiç-çelebrazzjonijiet tal-1 ta’ Mejju, Jum il-Óaddiem maddinja kollha, organizzat f’Malta mill-Partit Laburista. Din is-sena l-1 ta’ Mejju ser ikun iççelebrat f’Bormla. Din iç-çelebrazzjoni l-ewwel ma bdiet kien fl-Amerika g˙all˙abta tal-1889. Wara xi snin bdiet ti©i ççelebrata fir-Russja, b’mod ta’ dimostrazzjoni favur id-drittijiet tal-˙addiema. Wara dan da˙let b’sa˙˙a qawwija flEwropa kollha, u sal-1920 kienu twaqqfu organizz-azzjonijiet biex dan il-jum ikun il-le˙en tal-klassi tal-˙addiema. F’Malta, dan il-jum ˙adem g˙alih il-Partit tal-Óaddiema ta˙t it-tmexxija tat-Tabib Pawlu Boffa, fil-bidu tas-snin g˙oxrin. Beda ji©i ççelebrat fl-Isla, Bormla u l-Óamrun. L-ewwel çelebrazzjoni ta’ din il-festa saret fil-Belt fis-snin ta’ qabel il-gwerra fejn ˙adu sehem il-˙addiema kollha, speçjalment dawk tas-snajja’. Dakinhar, f’din id-dimostrazzjoni daqqet ilBanda Çittadina King’s Own peress li kienet sej˙a nazzjonali. Kien fl-1955, wara r-reb˙a kbira tal-Perit Dom Mintoff, li din ilfesta bdiet ti©i ççelebrata fuq skala ikbar, bis-sehem tal-Banda tal-Partit Laburista, fuq talba ta’ Mintoff stess. Bdew isiru wkoll karrijiet bil-fjuri tal-karti kkuluriti. G˙al din iç-çelebrazzjoni twaqqaf kumitat ©did g˙allbanda, li ˙afna minnom kienu kollha Ûabbarin, ˙addiema tatTarzna. In˙atar il-Mro Adeodato Gatt b˙ala s-Surmast il-©did talBanda, li dak iΩ-Ωmien kien ukoll is-Surmast tal-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar. L-ewwel kunçerti mal-Mro Gatt saru filKaΩin Laburista ta’ ÓaΩ-Ûabbar, peress li ˙afna muΩiçisti kienu Ûabbarin. Kien minn hemm li lBanda tal-Partit ˙adet Ωvolta kbira, u baqg˙et dejjem tikber.

Fis-snin sittin, min˙abba filkwistjoni politiko-reli©juΩa, l-1 ta’ Mejju beda ji©i ççelebrat flEmpire Stadium fil-GΩira u wara fil-Óamrun. Fl-1972, wara rreb˙a Laburista, re©a’ beda ji©i ççelebrat fil-Belt Valletta. Fis-snin sebg˙in twaqqfet ukoll il-banda tal-G˙aqda Ûg˙aΩag˙ Soçjalisti, li kienet ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Hector Dalli, u wara l-Banda Laburista G˙awdxija. Illum g˙andna banda wa˙da li tg˙aqqad kollox li hija l-Banda Partit Laburista. L-uffiçini tag˙ha jinsabu fiç-Çentru Nazzjonali Laburista l-Óamrun. G˙al Ωmien twil il-Banda kienet ta˙t iddirezzjoni ta’ Ray Azzopardi. Illum il-©urnata l-Banda tinsab ta˙t id-direzzjoni tal-Mro David Agius u l-Assistent tieg˙u Nicholas Vella. Il-Banda tal-Partit ser tie˙u sehem fiç-çelebrazzjonijiet tal-1 ta’ Mejju ta’ din is-sena, nhar ilÓamis li ©ej. Din is-sena, iç-çelebrazzjonijiet mill-Partit Laburista ser ji©u organizzati f’Bormla. G˙alhekk il-bandisti kollha huma m˙e©©a li jkunu ˙dejn il-mina ta’ Sant’Elena f’Bormla fis-2.30pm, jew ˙dejn il-Lukanda Phoenicia fis2.45pm, fejn ikun hemm trasport lejn Bormla u lura. Lattività tispiçça g˙all-˙abta tal4.30pm. L-ilbies ser ikun qalziet iswed u qmis bajda g˙all-ir©iel u n-nisa qalziet jew dublett iswed u qmis bajda. Nota: dawk il-bandisti li jixtiequ jing˙aqdu mal-Banda g˙all-ewwel darba huma m˙e©©a jibag˙tu email lil segretarjat@partitlaburista.org, jew iΩuru l-pa©na ta’ Facebook: Banda Parit Laburista, jew javviçinaw xi membru tal-kumitat. Wie˙ed jista’ wkoll içempel taç-Çentru ir- reception Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900 u jing˙ata d-dettalji me˙tie©a.

Kultura

27.04.2014 25

IL-FESTA TA’ SANTU KRUÇ IL-FESTA TA’ SAN PUBLJU FIL-FURJANA F’BIRKIRKARA Santu Kruç huwa l-isem Malti li tajna lillfesta tas-Sejba tas-Salib. L-isem ©ie millkelma ‘Crouchmas’, u l-kelma ‘Crouch’ ittrasformat ru˙ha g˙al ‘Kruç’. Din hija festa li bdiet ti©i ççelebrata g˙all-˙abta tas-seba’ seklu u bdiet ti©i ççelebrata fit3 ta’ Mejju. Meta l-prattiçi Rumani bdew ise˙˙u, fid-data tal-14 ta’ Settembru, bdiet ti©i mfakkra wkoll is-Salvazzjoni tas-Salib mill-Persjani Sassanidi, u d-data ta’ Mejju baqg˙et mag˙rufa g˙as-Sejba tas-Salib Imqaddes. Kien il-Papa Ìwanni XIII, li g˙aqqad dawn iΩ-Ωew© dati u bdiet ti©i ççelebrata fil-kalendarju Ruman fl-14 ta’ Settembru. Din il-festa baqg˙et ti©i ççelebrata hawn Malta f’Birkirkara biss u hija wkoll sekonda festa fil-Kolle©©jata BaΩilika Elenjana, min˙abba l-qima kbira li hemm lejn Sant’Elena, il-qaddisa li proprju sabet is-Salib li fuqu ssallab Kristu. Fl-img˙oddi, il-©urnata tat-3 ta’ Mejju, kienet btala pubblika. Jing˙ad li sa ftit Ωmien ilu lG˙awdxin kienu la˙˙ar li baqg˙u isegwu din ilbtala, speçjalment il-bdiewa. Dawn kienu jg˙idu li dakinhar ma

ja˙dmux g˙ax ix-xog˙ol isir ‘suf’, ji©ifieri jisfa fix-xejn. Il-festa ta’ din is-sena ser tkun kemxejn differenti. Normalment, il-purçissjoni, li ta’ kull sena ssir fit-3 ta’ Mejju, issir bilvara ta’ Sant’Elena, imma din is-sena lvara ta’ Sant’Elena mhux se takkumpanja min˙abba r-restawr li qed isir fuqha u fuq il-pedestall. G˙aldaqstant, nhar itTlieta 29 ta’ April, sejra ssir laqg˙a b’informazzjoni dwar ir-restawr tal-istess vara. Din ser tkun organizzata millG˙aqda MuΩikali Sant’Elena u ser issir fis-sala tal-istess kaΩin u tibda g˙all˙abta tas-6.30pm. Il-Ìimg˙a 2 ta’ Mejju, fis-6.30pm, issir transulazzjoni bir-relikwa tal-Vero Lignium, u l-g˙ada s-Sibt 3 ta’ Mejju, fis6.30pm, quddies prepositali bilpani©ierku, u wara ssegwi purçissjoni bir-relikwa tal-Veru Lignium. Takkumanja l-purçissjoni l-Banda Duke of Coughnnat’s Own, b’daqq ta’ marçi proçessjonali.

Open weekend Min˙abba r-restawr li qed isir fuq il-vara ta’ Sant’Elena, mill-Ìimg˙a 2, sal-Óadd 4 ta’ April, ser ikun qed jigi organizzat open weekend fejn il-vara ser tkun g˙all-wiri fil-kappellun tad-Duluri talBaΩilika ta’ Sant’Elena, biex wie˙ed ikun jista’ jsegwi mill-qrib ix-xog˙ol ta’ restawr li qed isir fuq il-vara tant g˙al qalb il-KarkariΩi. Óinijiet ikunu l-Ìimg˙a mill-5pm sas-6pm u mit-8pm sad-9pm. Is-Sibt, jum il-festa mid-9.30am sa 12pm, u mis-7.30pm sad-9pm. IlÓadd mill-4.30pm sas-6pm. Donazzjonijiet b’risq dan il-pro©ett ikunu ferm aprezzati. Tul ittlett ijiem ser ikun hemm ukoll spjegazzjoni mill-konservaturi stess li qed ja˙dmu f’dan ilpro©ett.

ThE JEwELLER’S ShoP L-AÓÓAR PRodUzzJoNI TAL-Gozo CREATIVE ThEATRE Fl-okkaΩjoni tal-kanonizzazzjoni ta’ Ìwanni Pawlu II, il-Gozo Creative Theatre Club ser itella’ il-produzzoni Il-Óanut tad-Deheb: Meditazzjoni fuq is-sagrament taΩ-Ωwie© ta’ Karol Wojtyia (il-Papa Ìwanni Pawlu II). Din il-produzzjoni ta’ att wie˙ed li ©iet tradotta mill-Polakk minn Boleslaw Taborski, tesplora r-relazzjonijiet bejn il-mara u r-ra©el kif ukoll tinvestiga l-fer˙ u l-u©ig˙ tal-im˙abba u Ω-Ωwie©. Karol Wojtyia kien involut g˙al snin s˙a˙ fid-dinja tat-teatru. B˙ala student tal-letteratura, u wara saçerdot, isqof u arçisqof, huwa ˙adem fuq il-palk, idderi©a, kiteb kritika drammatika, g˙amel traduzzjoni ta’ Oedipus Rex ta’ Sophocles u kiteb sitt drammi. The Jeweller’s Shop hija l-unika dramm li ©ie tradott bl-In©liΩ li ©ie awtorizzat mill-Vatikan. Dan id-dramm i˙ares lejn dak kollu li tinvolvi lim˙abba romantika u Ω-Ωwie© minn att uman. F’din il-produzzjoni niltaqg˙u ma’ sitwazzjoni reali u animata tal-mod kif wie˙ed i˙ares lejn l-im˙abba. Insibu wkoll esplorazzjoni tal-motivazzjonijiet wara li wie˙ed i˙oss li g˙andu jing˙aqad ma’ persuna o˙ra. Kollox ma’ kollox, din il-produzzjoni tippro©©etta l-˙sibijiet tar-ra©el il-kbir li l-kariΩma tieg˙u ©ibdet l-ima©inazzjoni tal-poplu mondjali. George Mizzi huwa d-direttur artistiku ta’ The Jeweller’s Shop li ser jie˙du sehem fiha diversi awturi G˙awdxin mill-aqwa b˙al Mariella Cassar, Mariella Falzon Gannon, George Camilleri, Charlene Galea, Jamie Camilleri, Marisa Galea, Mark Lawrence Zammit, Sharona Refalo, Andy Fava u Sandra Grech. The Jeweller’s Shop ser ti©i mtellg˙a b’kollaborazzjoni ma’ Wirt G˙awdex fil-kappella Medjevali ta’ Santa Cecilia, Triq Lambert, G˙ajnsielem, G˙awdex, nhar il-Ìimg˙a u s-Sibt 2 u 3 ta’ Mejju 2014 fit8.00pm, kif ukoll il-Óadd 4 ta’ Mejju fis-7.00pm. D˙ul b’xejn. Nissu©erilkom ta˙sbu kmieni sabiex ma to˙or©ux iddiΩΩappuntati.

San Publju, l-ewwel isqof ta’ Malta, jissemma fil-Bibbja mal-wasla ta’ San Pawl fi gΩiritna. Huwa ma kienx Kattoliku, biss ikkonverta meta ra lil San Pawl ifejjaq lil missieru. B’hekk huwa sar isqof g˙aliex kien gvernatur, ©ej minn familja nobbli. Xi Ωmien wara huwa ©ie msejja˙ biex ikun suççessur ta’ San Narcisu ta’ Ateni, biex sar it-tieni isqof ta’ din il-Belt. Wara ng˙ata l-martirju fil-Greçja stess g˙all-˙abta tas-sena 125 W.K. ta˙t li lImperatur Hadrian u b’hekk sar qaddis. Il-festa Litur©ika tieg˙u ti©i ççelebrata fit-22 ta’ Jannar u ti©i ççelebrata festa esterna u interna filFurjana, li ta’ din il-lokalità huwa qaddis patrun. San Publju huwa wkoll wie˙ed millpatruni ta’ Malta. Il-festa filFurjana ti©i ççelebrata dejjem Ωew© ˙dud wara l-G˙id, u kull sena tifta˙ l-ista©un tal-festi f’pajjiΩna. Din issena ser ta˙bat nhar il-Óadd 4 ta’ Mejju, bis-sehem

s˙i˙ tas-Soçjetà Filarmonika Vilhena, li dis-sena qed tiççelebra l-140 sena millfondazzjoni tag˙ha. Il-Banda Vilhena ççelebrat dan l-anniversarju b’akkademja muΩikali li ttellg˙et filknisja parrokkjali tal-Furjana nhar ilÌimg˙a 25 ta’ April, bil-Banda tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur Heathcliffe Balzan. Il-Banda tkompli ssehem tag˙ha llum, b’març qasir li jassisti g˙all-˙ru© tal-vara min-niçça li jkun g˙all-˙abta ta’ 11.45am. L-Erbg˙a jkun l-ewwel jum tat-Tridu ddedikat g˙all-familja, u nhar ilÓamis, festa pubblika, ikun imiss ittieni Tridu, jum iddedikat g˙all-komunità. Il-Banda tkompli bil-happy hour, kunçert ta’ marçi brijuΩi fil-kaΩin fit8.30pm. Il-Ìimg˙a, jum l-a˙˙ar Tridu, iddedikat g˙all-morda, isir març brijuΩ mat-toroq tal-Furjana bi statwa ta’ San Publju. Ódejn il-Klabb tal-Boççi talFurjana, il-Banda Vilhena tiltaqa’ malBanda La Vincitrice tal-Isla fejn ikompli jdoqqu flimkien sa tmiem tal-marc. Is-Sibt, lejlet il-festa, fis-6pm ikun hemm transulazzjoni solenni mill-kappella tad-Depot tal-Pulizija sal-knisja arcipretali. Wara jsir quddies li jibda fis-7.30pm u fit-8.30pm, il-Banda Vilhena tibda març minn ˙dejn ilkazin sal-knisja parrokkjali fejn isir programm muΩikali fuq iz-zuntier talknisja. Wara li jintemm il-programm ikun imiss il-Festival Nazzjonali talLog˙ob tan-Nar tal-Art organizzat millKunsill Lokali, bil-parteçipazzjoni ta’ diversi g˙aqdiet tan-nar lokali, li jibda g˙all-˙abta tal-10.15pm. L-g˙ada l-Óadd, jum il-festa, ikun imiss il-quddiesa pontifikali, li tibda fid-9.15am, immexxija mill-Arcisqof Pawlu Cremona, u fis-1pm jibda lmarç tradizzjonali sal-5pm li jibda u jispiçça ˙dejn il-kaΩin. Filg˙axija, g˙all-˙abta tas-6.45pm, ikun imiss ilpurçissjoni bl-istatwa artistika ta’ San Publju li ddur mat-toroq tal-Furjana, li tintemm g˙all-˙abta tal-10.30pm.

IL-FERÓ TAL-VANÌELU TAL-PAPA FRANÌISKU BIL-MALTI Il-Provinçja Dumnikana Maltija, permezz talpubblikazzjonijiet Dumnikani, qed joffri lverΩjoni bil-Malti tal-ewwel EΩortazzjoni Appostolika tal-Papa Fran©isku, Evangelii Gaudium (Il-Fer˙ tal-Van©elu). It-traduzzjoni ta’ dan id-dokument mit-test ori©inali Taljan saret wara xhur ta’ ˙idma minn Francesco Pio Attard, bl-g˙ajnuna ta’ Joe Farrugia u Vivienne Attard. L-EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Gaudium , maqsuma fuq ˙ames kapitli, hi meqjusa wie˙ed mill-aktar dokumenti importanti miktub minn Papa f’dawn l-a˙˙ar snin, u fiha l-Papa Fran©isku joffri dak li jista’ jissejja˙ il-programm tal-pontifikat tieg˙u. Hu g˙alhekk li, minn kemm ilu li ˙are© f’Novembru li g˙adda, id-dokument qanqal interess qawwi mhux biss fil-Knisja imma anke fid-dinja sekulari. Bl-istil uniku u inçiΩiv tieg˙u, il-Papa Fran©isku jistieden lill-Insara kollha biex fid-dawl tal-evan©elizzazzjoni ©dida “imiddu pass ©did ta’ evan©elizzazzjoni mmarkat mill-fer˙,” u joffri proposti ©odda g˙at-traΩmissjoni tal-fidi fid-dinja tal-lum. Fil-25 ta’ April 2014, Il-Fer˙ tal-Van©elu b’208 pa©na, hardbound, b’sinjal li jimmarka l-pagni, ser tkun disponibbli wkoll fi ktieb stampat mid-Dar tal-Pubblikazzjonijiet Dumnikani Maltin. Ser ikun g˙all-bejg˙ bilprezz ta’ €12 Jinkiseb mill-uffiççju ta’ Radju Marija f’Malta u f’G˙awdex;smill-Catholic Book Shop fil-Pjazza ta’ Ra˙al Ìdid; millLiberija CAK, Birkirkara; mill-Librerija Preca, il-Blata l-Bajda; u f’St Catherine’s Home, Ó’Attard. Jinkiseb bl-internet fuq www.opmalta.org

Almanakk

26 27.04.2014

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 22°C L-INQAS TEMPERATURA: 14°C INDIÇI UV: 7

19°C

20°C

21°C

TEMP:

15°C

14°C

GÓANDEKRITRATTI MILL-ANTIK? IL-GAZZETTAKULLÓADD QEDTAGÓTIOPPORTUNITÀ LILDAWKKOLLHALIGÓANDHOM RITRATTIANTIKIBIEXJIÌU IPPUBBLIKATIHAWN

Ftit imsa˙˙ab

IBGÓATKOPJATAR-RITRATTB’EMAIL LIL

VIÛIBBILTÀ:

gazzettakullhadd@gmail.com

Tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ:

FL-EMAIL IKTEBDESKRIZZJONITAR-RITRATTU L-ISEMTA’MINQEDJIBGÓATIR-RITRATT

Ftit qawwi g˙al qawwi mill-Majjistral li jsir moderat g˙al ftit qawwi mill-Punent

BAÓAR:

Qawwi li jsir moderat g˙al qawwi

IMBATT: Baxx g˙al moderat mill-Punent g˙all-Majjisral li jsir baxx

23°C

24°C

26°C

15°C

21°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 16°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

SpiΩeriji li jift˙u nhar l-Ewwel ta’ Mejju

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Fra Diego Dispensary, 94, Triq Villambrosa, il-Óamrun St Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera St Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-De-Lys, Santa Venera Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinçipessa Margerita, Ta’ Xbiex St Julian’s Pharmacy, 24, Triq Ìor© Borg Olivier, San Ìiljan Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta Mellie˙a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Óal Tarxien San Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-Isla May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri il-Gudja Qrendi Pharmacy, 6, Triq il-Kbira, il-Qrendi The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat, Malta Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Victoria, G˙awdex St Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, il-Qala G˙awdex

Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi Holy Cross Pharmacy, 37, Triq il-Kbira, Birkirkara Remedies Chemists, Marina Court, 49A, Triq lAbate Rigord, Ta’ Xbiex Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar, San Ìwann Rudolph Pharmacy, 133, Triq Rudolfu, Tas-Sliema Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar, Óal Balzan Tat-Tar©a Pharmacy, Plot Nru 2, Triq ilKostituzzjoni, il-Mosta Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1, Triq l-Im˙ar, il-Qawra De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus Bormla St Peter Pharmacy, Triq is-Sebbelika ÓaΩ-Ûabbar Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Óal Safi Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-Óelsien, ÓaΩ-Ûebbu© Central Pharmacy, Triq G˙ajn Kajjet, ir-Rabat, Malta Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, Victoria, G˙awdex Xag˙ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ix-Xag˙ra, G˙awdex

Lottu

75 32 72 18 69

Grand Lottery

03 03

52 83 43

Super 5

04 04 04 05 03

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

28.04.2001 – Il-miljunarju Dennis Tito ikun lewwel turist spazjali tad-dinja

29.04.2014 – It-tielet anniversarju tat-tie© tal-Prinçep William u d-Dukessa Kate Middleton

Awditorju ©did fl-Iskola Immaculate Conception jinfeta˙ nhar il-Óaddli©ej Il-ftu˙ uffiçjali tal-awditorju l-©did fl-Iskola Immaculate Conception Óal Tarxien se jsir il-Óadd 4 ta’ Mejju 2014 fl10am. Il-konçelebrazzjoni solenni ta’ radd il-˙ajr se titmexxa mill-Eççellenza Tieg˙u Mons. Charles Scicluna, Isqof AwΩiljarju ta’ Malta, fil-preΩenza tal-Onorevoli Ministru g˙all-Edukazzjoni u l-Impjieg, Evarist Bartolo. Wara se jkun hemm attivitajiet g˙al kul˙add sal-4pm. “Il-Kulle©© Santa Giovanna Antida, flimkien malKomunità tas-Sorijiet tal-Karità, qed jistiednu lil kul˙add, b’mod speçjali l-eksstudenti u l-familjari tag˙hom, g˙allinawgurazzjoni tal-ftu˙ tal-Awditorju Sr Nemesia Valle flIskola Immaculate Conception Óal Tarxien. Wara 20 sena ta’ ˙idma, nie˙du gost ˙afna naraw numru kbir ta’ nies igawdu mir-riΩultat finali,” qalet Sr Teresa Tonna, il-Kap tal-Iskola. G˙al aktar tag˙rif wie˙ed jista’ jikkuntattja lill-Iskola Immaculate Conception bin-numru tat-telefown: 2182 1337 jew permezz tal-email: immconhead@sja.mcs.edu.mt Il-Festival tal-Ktieb fuq il-kampus L-G˙aqda tal-Malti – Università qed torganizza l-ewwel edizzjoni tal-Festival tal-Ktieb fl-Università, b’kollaborazzjoni mal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb. Il-Festival se jittella’ bejn it-28 u t-30 ta’ April, mid-9.00 sat-15.00 b’xi attivitajiet li jittellg˙u wara s-7 ta’ filg˙axija. G˙al dan il-Festival se jkun hemm diversi posti ta’ g˙add ta’ pubblikaturi u distributuri ewlenin, fosthom Sierra Book Distributors, Horizons, Faraxa Books, Sensiela Kotba Soçjalisti, Bronk Productions, u Agius and Agius. Se jkun hemm ukoll kotba ta’ pubblikaturi o˙ra, filwaqt li f’posta minnhom se jkun hemm il-preΩenza tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti. Rebbie˙a tal-lotterija tal-Ìilju – Imqabba Il-Kumitat Amministrattiv fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba jinforma li l-lotterija, li b˙ala premju kellha statwa ta’ Marija Addolorata, telg˙et nhar Óadd il-G˙id 20 ta’ April 2014, u ntreb˙et mis-Sinjura Shirley Cauchi mill-Imqabba. Il-biljett rebbie˙ kien b’numru 09070. Il-Kumitat jixtieq jirringrazzja lil dawk kollha li ˙adu sehem f’din il-lotterija. Aktar informazzjoni tinkiseb minn www.talgilju.com Wirja ta’ skultura L-G˙aqda Filantropika Talent Mosti bi pjaçir tippreΩenta wirja ta’ skultura minn Mario Agius fiç-Çentru ta’ Kultura Nazzjonali, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta, bejn l-1 u s-17 ta’ Mejju 2014. Mit-Tnejn sas-Sibt mill-5.30pm sat-8.00pm. Ódud mill-10.00am sa nofsinhar u bejn il-5.30pm u t-8.00pm. Mario Agius, li huwa skultur mix-Xag˙ra G˙awdex, twieled fl-1956. Ix-xog˙ol ta’ skultura kien jaffaxinah sa minn età Ωg˙ira. Huwa beda l-istudju tieg˙u fl-arti maliskultur mag˙ruf Anton Agius u kompla jistudja ta˙t Ian Norbury, skultur famuΩ fl-Ingilterra. Fil-wirja li Mario Agius se jtella’ fir-Razzett tal-MarkiΩ, il-Mosta, insibu xog˙ol millisba˙ fuq injam u ©ebel. In-natura g˙al Mario hija ispirazzjoni fl-iskultura tieg˙u. Mario ©ie fdat ja˙dem monument tal-injam li llum qieg˙ed jitgawda fit-terminal tal-Gozo Channel f’G˙awdex. Mario Agius huwa g˙alliem fitTeknoli©ija u d-Disinn fil-Kulle©© t’G˙awdex tasSekondarja tas-Subien.

Skeda

08.00 09.30 12.30 12.40 13.45 14.00 14.40 16.10 17.00 17.30 17.35 19.30 20.30 22.00 22.45 23.30

Aroma Kitchen Il-Kanonizzazjoni tal-Papiet One News Mad-Daqqa t’G˙ajn (R) Telebejg˙ Pink Panther (R) Saturday Xpress (R) Telebejg˙ L-Argument One News L-Argument (Ikompli) One News It-Tfal Bin 61 On D Road (R) One News

27.04.2014 27

07.00 Net News 08.30 Telebejg˙ 09.45 Il-KanoniΩazzjoni tal-Papa Ìwanni XXIII u Papa Ìwanni Pawlu II 13.30 Nis©a Maltija 14.00 Net News 14.05 Mitqlu Deheb (R) 17.00 M Fashions Malta 18.00 Net News 18.05 Flusek (R) 18 .40 Wheelspin (R) 19.30 Net News 20.15 G˙alik fl-Ewropa 20.30 Iswed fuq l-Abjad 21.30 Net News 21.35 Iswed fuq l-Abjad 22.00 Replay (R) 23.00 Net News 23.30 Replay (R)

07.00 L-G˙odwa t-Tajba 07.40 G˙awdex Illum 08.00 Quddies tal-Beatifikazzjonu Papa Ìwanni II 12.00 A˙barijiet 12.30 Óadd G˙alik 14.00 A˙barijiet 14.05 Óadd G˙alik…ikompli 16.00 A˙barijiet 16.05 Gadgets 16.35 Madwarna 17.10 Malta U Lill Hinn Minnha 17.30 Pellikola 18.00 A˙barijiet 18.10 Madwarna 18.40 Mr Fisherman 19.15 Mixage 20.00 A˙barijiet 20.45 American Idol 23.15 A˙barijiet

06.00 Da Da Da Musica E Cinema 06.30 Unomattina In Famiglia 09.20 Santa Messa E Canonizzazione Dei Beati Giovanni Xxiii Papa, Giovanni Paolo Ii Papa E Recita Del Regina Coeli 12.25 Linea Verde 13.30 Telegiornale 14.00 L’Arena 16.30 Tg 1 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Tg Sport 20.40 Affari Tuoi 21.25 Carosello Reloaded 21.30 Non Aver Paura – Un’Amicizia con Papa Wojtyla 23.30 Speciale Tg1

06.00 Videocomic Passerella Di Comici In Tv 06.30 Real School Il Divertinglese 07.00 Incinta Per Caso Speed 07.25 Lassie 08.15 Voyager Factory 09.05 Il Nostro Amico Charly 10.30 Cronache Animali 11.30 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 Tg2 Giorno 13.45 Quelli Che Aspettano 15.40 Quelli Che Il Calcio 17.05 Tg2 L.I.S. 17.10 Stadio Sprint 18.10 90° Minuto 19.35 Countdown Deposizione Contro Deposizione 20.30 Tg2 20.30 21.00 N.C.I.S. Il Codice Jalaa 21.45 Hawaii Five - 0 Il Ricordo 22.40 La Domenica Sportiva

09.50 Guglielmo Marconi E Enrico Fermi Una Vita Per La Scienza 10.45 Telecamere 11.10 Tgr 12.55 12 Idee Per La Crescita 13.25 Fuori Quadro Amore Mio 14.00 Tg Regione 14.15 Tg3 14.30 In 1/2 Ora 15.00 Tg3 Lis 17.00 Geo 17.25 Film: E' Gia' Ieri 19.00 Tg3 19.30 Tg Regione 20.00 Blob 20.10 Che Tempo Che Fa 22.45 Glob 23.45 Tg3 23.55 Tg Regione

06.00 07.00 07.50 08.15 08.20 10.00

12.25 12.45 2014 13.50 14.10 14.35 17.40 18.30 19.00 19.05 21.30

Life Bites Superpartes Til Death Tom E Jerry I Scooby-Doo Campionato Mondiale Superbike 2014 (I1-I2) Fuori Giri - Sbk Campionato Mondiale Superbike 2014 (I1-I2) Studio Aperto Campionato Mondiale Superbike (I1-I2) Fuori Giri – Sbk Grande Fratello Beast-Abissi Di Paura Vecchi Bastardi Studio Aperto Così Fan Tutte Il Mondo Perduto: Jurassic Park Lucignolo

06.00 07.55 07.59 08.50 10.05 11.10 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.10 21.11 23.10

06.10 06.30 07.00 07.55 08.25 09.25 10.00 10.50 13.00 13.55 14.55 16.05 17.20 18.55 19.40 21.20

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Super Partes Zorro Ii Magnifica Italia 3 I Santi Santa Messa Tg4 Ricette All'Italiana Blue Beach Paradyse Story Zorro I Vite Straordinarie Karol, Un Papa Rimasto Uomo Tg4 Karol, Un Papa Rimasto Uomo The Departed

07.00 07.30 09.45 11.30 13.30 14.40 16.40 18.10 20.00 20.30 21.20 23.15

Omnibus TG La7 L’Aria Che Tira Bersaglio Mobile TG La7 Assassinio Sul Treno La Libreria Del Mistero L’Ispettore Barnaby TG La7 Otto E Mezzo Il Piccolo Nicolas E I Suoi Genitori Invito A Cena Con Delitto

07.05 07.15 07.35 08.00 08.05 08.20 08.40 09.30 10.15 11.00 11.30 12.00 12.40 13.25 14.15 15.00 17.30 18.15 19.05 20.00 20.30 21.00 21.50

08.05 08.30 09.20 09.45 10.10 10.35 11.00 11.25 11.50 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 16.50 17.15 17.40 18.05 18.30 18.55 19.20 20.10 21.00

Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Extra Virgin Siba’s Table Cooking for Real Andy Bates. Street Feasts Unique Eats Barefoot Contessa Hungry Girl Food Network Challenge Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Guy’s Big Bite Diners, Drive-Ins and Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Extra Virgin Siba’s Table Cooking for Real Chopped Food Network Challenge Diners, Drive-Ins and Dives

08:35 FIA World Endurance Championship 10:00 UEFA Women’s Champions League Football 11:30 ISU Grand Prix, Figure Skating 14:30 FIFA Under 17 World Cup Football 16:00 UEFA Women’s Champions League Football 17:00 UEFA Women’s Champions League Football 19:00 ISU Grand Prix, Figure Skating 21:00 Boxing 23:00 Motorsports Weekend 23:15 UEFA Women’s Champions League Football

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00

How It’s Made American Chopper Crisis Control MythBusters Salvage Hunters Baggage Battles Flip Men Storage Hunters Auction Kings Auction Hunters Gold Rush Gold Divers Diamond Divers MythBusters Overhaulin’ Outback Truckers Hell Roads Naked and Afraid Naked and Marooned With Ed Stafford 23.00 Klondike

06.00 06.50 09.45 10.35 11.25 13.05 13.55 14.45 16.50 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 22.40

Queen of Bling Kitchen Boss Cake Boss Queen of Bling Long Island Medium Say Yes to the Dress 90 Days to Wed Cake Boss 42 Stone Mum Hoarding All-American Muslim The Undateables Happily Ever Laughter 25 Greatest Wedding Shockers Hoarding. Buried Alive Strange Attractions

is-segretarju privat tieg˙u. Fl-10.00am ning˙aqdu f’kollegament dirett ma’ Pjazza San Pietru g˙aç-çelebrazzjoni talquddiesa tal-kanonizzazzjoni mmexxija minn Papa Fran©isku. Il-programm fuq Television Malta qed ikun koordinat miç-Çentru tal-A˙barijiet tal-PBS.

minn fuq il-pa©na ta’ Facebook ta’ Liquorish 08.05 Chasing the Yum 08.30 Extreme Cuisine With Jeff Corwin 09.25 Candice Tells All 09.50 Color Splash 10.15 Color Correction 10.40 Design on a Dime 11.10 State of Style 11.35 Easy Entertaining With Michael Chiarello 12.00 Chef Abroad 12.25 House Hunters 13.15 Barn Finder 13.45 Million Dollar Rooms 14.35 My Yard Goes Disney 15.00 Selling New York 15.25 Kitchen Impossible 15.50 My First Renovation 16.15 House Hunters 17.05 Drop 5 lbs With Good Housekeeping 17.30 Chef Abroad 18.00 Extreme Cuisine With Jeff Corwin

06.00 06.30 07.00 07.30 08.00 09.00 10.00 11.00 14.00 14.30 16.00 17.00 20.00 21.00 22.00 22.30 23.00 23.30

Tempted Got Rich Quick. Extreme Close-Up Style Star Buying for Billionaires Keeping Up With the Kardashians Ryan Seacrest. Giuliana & Bill. Tempted RichKids of Beverly Hills E! News RichKids of Beverly Hill Giuliana & Bill Beyond Candid with Giuliana RichKids of Beverly Hills E! News Hello Ross The Soup

07.05 07.55 08.20 08.45 09.10 09.35 10.00 10.25 10.50 11.15 11.40 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.40 15.30 15.55 17.10 17.35 18.00 18.25

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.30 10.00 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Steve Irwin’s Wildlife Warriors My Cat From Hell Too Cute! Gator Boys Call of the Wildman Swamp Brothers Tanked Treehouse Masters Ocean’s Deadliest Predators Playground Romeo & Juliet Running With Wolves Savage Alaska Saving Rhino Phila Treehouse Masters The Real Lion Queen Shamwari Into the Shark Bite The Real Lion Queen Shamwari Untamed and Uncut Into the Shark Bite

Charlie and Lola Me Too! Green Balloon Club Poetry Pie Gigglebiz Charlie and Lola Lorna Doone Doctor Who The Weakest Link Absolutely Fabulous Me and Mrs Jones One Foot in the Grave The Weakest Link Lorna Doone Doctor Who Doctors Doctor Who King George & Queen Mary Upstairs Downstairs Me and Mrs Jones Absolutely Fabulous Silk Waking the Dead

Il-Kanonizzazzjoni talPapiet, illum fid-09.30 fuq One Illum hija ©urnata speçjali g˙all-Knisja Kattolika hekk kif ser issir il-kanonizzazzjoni doppja tal-Papa Ìwanni XXIII u tal-Papa Ìwanni Pawlu II. One ser ikun qed iwassal dak kollu li ser ikun qed ji©ri fi Pjazza San Pietru fil-Vatikan, f’xandira diretta li tibda mid9.30am ’il quddiem Il-Kanonizzazzjoni tal-Beati Ìwanni XXIII u Ìwanni Pawlu II fuq TVM Il-Kanonizzazzjoni tal-Beati Ìwanni XXIII u Ìwanni Pawlu II fuq Television Malta mit-8.00 am ’il quddiem. Illum, 27 ta’ April 2014, Television Malta se jxandar dirett mill-Vatikan il-kanonizzazzjoni tal-Beati Ìwanni XXIII u Ìwanni Pawlu II. Programm speçjali jibda fit8.00am b’diskussjoni fl-istudio u servizzi dwar ˙ajjet dawn ilPapiet u l-kontribut tag˙hom fil-Knisja Kattolika. Fil-programm se jixxandru siltiet minn intervista esklussiva li lKardinal Stanislaw Dziwisz ta lil Television Malta fil-Polonja. Il-Kardinal Dziwisz kien l-aktar persuna qrib tal-Papa Ìwanni Pawlu II billi g˙al 40 sena kien

11.10 11.35

Liquorish, g˙ada fid-20.40, fuq One

Liquorish da˙al fil-˙ames ©img˙a tal-avventura tieg˙u hekk kif il-parteçipanti jsibu lilhom infushom imdawrin bissbu˙ija tar-re©jun ta’ Sapa. Hawnhekk insibu s-suq prinçipali fil-parti ta’ Lao Cai fejn jg˙ixu diversi minoritajiet etniçi b˙al Hmong, Dao (Yao), Giáy, Pho Lu, u Tay. L-ebda ammont ta’ preparament fiΩiku ma jistg˙u qatt jippreparawk biΩΩejjed g˙all-avventura ta’ Liquorish. It-13-il parteçipant ©ew mitluba jippreparaw ilbasktijiet biex jibdew tlett ijiem ta’ trekking kontinwu minn villa©© g˙all-ie˙or. Kemm Anthea u anke Jean jiffaççjaaw problemi fiΩiçi filwaqt li Marie u Chantelle jibqg˙u l-aktar tnejn li jbatu fejn jid˙lu sfidi fiΩiçi. Kull min g˙andu ’l fuq minn 18-il sena jista’ jkun parti mill-avventura ta’ Liquorish. Lapplikazzjoni tista’ titniΩΩel

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Le Frontiere Dello Spirito La Vita Dei Mammiferi Supercinema Melaverde Tg5 L' Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto V Grande Fratello

One Night Stand, it-Tlieta fl21.45, fuq One Wara l-intervista esklussiva ma’ Iris Falzon waqt l-a˙˙ar xandira tag˙na, il-31 episodju ta’ One Night Stand twassal id-9 President ta’ Malta, l-Eççellenza Tag˙ha Marie-Louise Coleiro Preca; il-kantanta lokali Jessika; u Anni Galea, ta’ 81 sena, sid ta’ guest house filBelt Valletta. Qed joqrob ittmiem ta’ sta©un kbir ma’ Stand Night One, u nittamaw li tgawdu kull episodju, kif qedin a˙na s’issa! Niltaqg˙u t-Tlieta.

Bubble Guppies Go, Diego, Go! Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Penguins of Madagascar Turtles SpongeBob SquarePants Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents Victorious Life With Boys SpongeBob SquarePants Turtles The Penguins of Madagascar

Çinema

28 27.04.2014

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

THE GRAND BUDAPEST HOTEL

EVOKATTIV

XOGÓOL IMPRESSJONANTI, STILISTIKU U TA’ REQQA PALPABBLI Atturi Ewlenin: Ralph Fiennes, Tony Revolori, F. Murray Abraham, Adrien Brody, Jude Law, Bill Murray, Tilda Swinton, Edward Norton, Willem Dafoe, Owen Wilson Direttur: Wes Anderson Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© mill-KRS

Óin: 100 min. Çert. I2A

Ûgur li fil-preΩent m’hawn lebda direttur li kapaçi j˙allat eççentriçitajiet b’andament affaxxinanti daqs Wes Anderson. Dan di©à wrieh f’The Royal Tenenbaums (2001) u The Life Aquatic With Steve Zissou (2004) u kompla rfinah b’mod tassew impressjonanti f’ Moonrise Kingdom (2012). G˙al darb’o˙ra, Anderson re©a’ laqat il-musmar fuq rasu b’The Grand Budapest Hotel, bi ˙rafa meraviljuΩa, forma ta’ kummiedja gwappa eΩileranti, bla brejkijiet, li tfakkar Ωmien iddeheb ta’ Hollywood tas-snin tletin. L-ispirazzjoni ta’ dan itthriller/kummiedja ener©etika b’furja tal-©enn, Anderson ˙adha mill-istejjer u l-memorji tal-awtur minn Vjenna, Stefan Zweig. The Grand Budapest Hotel jippreΩenta quddiemna dinja lussuΩa ta’ etika u kodiçi dixxiplinarji stretti li Ωmienhom g˙adda, ambjentat f’post fittizju, Zubrowka, tal-Ewropa tal-Lvant fl-epoka ta’ bejn iΩ-Ωew© gwerer. Din il-produzzjoni tirrakkonta l-avventuri ta’ Gustave H. (Fiennes), porter straordinarju, u t-tfajjel li jilqa’ u jaqdi lill-klijenti, Zero Moustafa (Revolori), f’lukanda tassew lussuΩa, li jsiru verament ˙bieb intimi. Il-klijenti nisa anzjani sinjuri kollha jinkarmu wara Gustave, u hu jaf kif g˙andu japprofitta

DIVERGENT

ru˙u sewwa minnhom. Involuti f’din l-istorja hemm is-serqa u ssejbien ta’ pittura inprezzabbli ta’ Ωmien ir-Rinaxximent, il-battalja ˙arxa dwar il-wirt ta’ fortuna kbira, u relazzjoni ©entili u tassew ˙elwa ta’ m˙abba. L-azzjoni kontinwament movimentata tie˙u rankatura waqt ˙arba minn ˙abs fuq is-sil© u bil-preΩenza ta’ karattru viljakk (Dafoe) li jibda jelimina lil dawk kollha involuti f’wirt talfamilja tas-sid tieg˙u. Fin-nofs jid˙lu wkoll ri©ment ta’ suldati, tip tan-NaΩisti, immexxija milllspettur Henckels (Norton). Illukanda Grand Budapest, mibnija fuq il-muntanji, li l-aççess g˙aliha huwa bil-funikular u li tidher wisq maestuΩa meta miksija bis-sil©, b’dak il-lussu palpabbli u fin u l-kurituri twal miksija twapet ˙omor nar, Ωgur li tfakkar fl-Overlook Hotel ta’ The Shining (1980) u b’hekk tesibixxi ˙ajja meraviljuΩa li sparixxiet darba g˙al dejjem. Iddirettur Wes Anderson irnexxielu ji©bor kast formidabbli, diversi minnhom regolari fix-xog˙lijiet tieg˙u ta’ qabel, li kollha jinterpretaw il-parti tajjeb immens. The Grand Budapest Hotel hu film li jag˙tik pjaçir ferm meta tarah u wara li to˙ro© miç-çinema u ta˙seb fuqu jolqtok sens qawwi ta’ nostal©ija u tibda tapprezzah ˙afna aktar. RIBELLUÛ

STAT TA’ UBBIDJENZA U SOTTOMISSJONI IMPOSTA Atturi Ewlenin: Shailene Woodley, Theo James, Jai Courtney, Miles Teller, Ashley Judd, Ray Stevenson, Zoe Kravitz, Maggie Q, Kate Winslet Direttur: Neil Burger Distributur: E-One Entertainment Films Ma˙ru© mill-KRS

Divergent hu xog˙ol impressjonanti b’siltiet simili ma’ diversi films tax-xjenza fittizja iΩda, b’mod speçjali, eku palpabbli tas-serje The Hunger Games. Dan hu bbaΩat fuq il- bestseller ta’ Veronica Roth, ambjentata f’Chicago tal-futur fejn is-soçjetà hi maqsuma f’˙ames gruppi jew fazzjonijiet, skont labbiltà li jippossedu u jintg˙arfu anke minn ˙wejji©hom; sitwazzjoni ma˙suba biex i©©ib paçi dewwiema. Kull min jag˙laq is-sittax-il sena jrid joqg˙od g˙al test u jag˙Ωel ma’ liema fazzjoni g˙andu jing˙aqad. Fil-bidu nett naraw kwantità kbira ta’ nies sejrin kalmi, bla ma xejn itellfilhom l-attenzjoni, qishom f’estasi, lejn xog˙olhom. Il-˙sieb hawn imur lejn ix-xog˙ol klassiku ta’ George Orwell tal-1984; u anke l-film Joe Versus The Volcano, bl-attur Tom Hanks u bil-kanzunetta popolari ta’

Óin: 141 min. Çert. I2A

Tennessee Ernie Ford, Sixteen Tons , tinstema’ waqt din ilpurçissjoni ordinata u kbira ta’ nies lejn il-post tax-xog˙ol. L-g˙aΩla g˙al Tris Prior (Woodley) mhix se tkun xi ˙a©a ˙afifa. F’dan l-ambjent ta’ sottomissjoni fejn kul˙add irid jobdi, Tris hija differenti u se to˙loq periklu lil din is-sistema perfetta. Sfurzata ta˙bi dan issigriet li g˙andha, hi tag˙Ωel li tmur mal-grupp tal-kura©©uΩi u malajr tinkaram wara Four (James), l-g˙alliem enigmatiku tag˙ha li jrid jipprote©iha, iΩda kultant ikun ukoll ta’ periklu g˙aliha. Bil-mod jinqala’ konflitt bejn il-gruppi u hawn Tris trid tistrie˙ fuq il-kura©© u ssa˙˙a tag˙ha stess biex tibqa’ tferfer u anke ssalva lil dawk li t˙obb. F’dan l-ewwel film minn dik li hi ma˙suba trilo©ija, iΩΩag˙Ωug˙a Shailene Woodley tispikka b˙ala t-tfajla stinata li trid tittestja s-sistema tiranika stabbilita li ma tog˙©obhiex u

biex tag˙mel hekk se tbati w©ig˙, daqqiet u sagrifiççji. B’wiçç aktarx melankoliku u b’rieda tal-azzar li tissaporti u b’hekk tista’ to˙ro© trijonfanti, b˙al Katniss Everdeen (Jennifer Lawrence), l-erojina ta’ The Hubger Games , Tris Prior tuΩa l-makakkerija ta’ mo˙˙ha biex tkisser sistema li tbaxxi d-dinjità tal-umanità. Janine Matthews (Winslet), il-

kap tal-grupp Intelligent), liebsa tassew eleganti, però l-kattiva tal-istorja hija replika perfetta ta’ Delacourt (Jodie Foster) fil-film Elysium. Divergent hu produzzjoni b’andament eΩileranti u tassew movimentat; avventura gwappa mimlija azzjoni u b’final furjuΩ. Xorta wa˙da dan hu xog˙ol adattat ˙afna g˙aΩΩg˙aΩag˙ u qatt mhu brutali.

Çinema

27.04.2014 29

ThE oThEr womAN

FARSESK

IL-VENDETTA TA’ TLIET NISA

Atturi ewlenin: Cameron Diaz, Leslie Mann, Nikolaj CosterWaldau, Kate Upton, Nicki Minaj, Don Johnson Direttur: Nick Cassavetes Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© mill-KRS

Wara li dderie©a films romantiçi ta’ natura matura u melodrammi b’impatt soçjali, Nick Cassavetes inda˙al issa g˙allkummiedja le©©era fejn issu©©ett prinçipali hu l-adulterju, bil-vendetta ta’ tliet nisa li sse˙˙ wara. Sfortunatament, f’din it-tieni parti The Other Woman sorpriΩament jaqleb f’farsa pwerili b’azzjonijiet li aktar nassoçjawhom ma’ Ωg˙aΩag˙ mo˙˙ ir-ri˙ milli ma’ persunii responsabbli. Minkejja t-tema adulta ta’ din il-produzzjoni, il-film jibqa’ adattat anke g˙at-tfal imfarfrin li Ωgur jie˙du gost bl-iΩvilupp frenetiku tieg˙u. Carly Whitten (Diaz), avukata minn New York li taf kif g˙andha ta©ixxi mal-ir©iel u taf sa fejn g˙andha tasal f’relazzjoni, tinkaram bis-s˙i˙ wara Mark King (CosterWaldau), ra©el smart u attraenti. Meta g˙al g˙arrieda tmur fid-dar tieg˙u f’Connecticut, tie˙u l-qatg˙a ta’ ˙ajjitha meta tifta˙ il-bieb il-mara tieg˙u Kate (Mann). Kate, mara devota tad-dar, qatt ma basret li Mark qed jibdilha u Carly qatt ma kienet taf li hu miΩΩewwe©. Wara xi antagoniΩmu lejn xulxin tal-bidu, Carly u Kate jindunaw li jinsabu fl-istess sitwazzjoni u jing˙aqdu biex meta jasal il-waqt propizju jiffaççjaw flimkien lil Mark. Dawn it-tnejn isiru jafu li g˙andu mara o˙ra, aktar

Óin: 109 min. Çert. 12A

Ωag˙Ωug˙a u spirituΩa, Amber (Upton), li wkoll ma kinitx konxja tal-gideb tieg˙u. It-tlieta flimkien i˙ejju pjan ta’ tpattija kif se jumiljaw sewwa lil dan il-viljakk. Il-bidu tal-film jag˙ti impressjoni li Cameron Diaz se tkompli b’xi parti simili ta’ dawn l-a˙˙ar films tag˙ha – mara diΩonesta li tag˙ti eΩempju ˙aΩin jew li trid tfarrak familja – iΩda din id-darba lkaΩ ma jkunx hekk. Fuq kollox The Other Woman jiΩviluppa aktar b˙ala t-tema ta’ ˙biberija u solidarjetà bejn tliet nisa determinati li jag˙tu lezzjoni kif tixraq lil wie˙ed adulteru. Óasra li ssitwazzjonijiet li jid˙lu g˙alihom huma aktar abbinati ma’ persuni ta’ intelli©enza limitata.

KomPETIZZJoNI EmPIrE CINEmA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’jisimha l-attriçi li tinterpreta il-parti ta’ Carly Whitten fil-film The Other Woman? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: BRIAN CASSAR, The Wrekin, Flat 2, Triq il-Bajja, M’skala, MSK 1076

L-AQwA GÓAXAr FILmS bejn is-16 u l-20 ta’ April

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

The Amazin Spiderman 2 Noah Rio 2 Captain America: The Winter Soldier Non-Stop Need For Speed Mr. Peabody & Sherman Muppets Most Wanted That Akward Moment The Book Thief

AvviΩi

30 27.04.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ ÓaΩ-Ûabbar: Garaxx jesa’ 10 karozzi, b’qies ta’ 121 metru kwadru, g˙all-kiri. Jinsab

ÓaΩ-Ûabbar, fiΩ-Ωona mag˙rufa b˙ala Ta’ San Pietru. Jista’ jintuΩa b˙ala ma˙Ωen. Prezz ta’ €8 kuljum. Çempel 7995 5308.

XGÓAJRA: Garaxx ta’ 3 karozzi, g˙all-kiri, livell mattriq, jinsab ix-Xg˙ajra ta’ ÓaΩÛabbar. Prezz €2.47 kuljum. Çempel 7947 3621.

Elevated IS-SIÌÌIEWI. ground-floor shell maisonette li fih tliet kmamar tas-sodda u kejl ta’ 188 metru kwadru. Faççata tieg˙u hemm green area u veduti mill-isba˙ tal-kampanja. €130,000 (Lm55,809). Çempel lis-sid fuq 7992 4120. IL-FGURA: Appartament g˙all-bejg˙. Jinsab f’kantuniera u jikkonsisti fi 3 kmamar tas-sodda kbar, salott u kamra tal-ikel, living-room , kçina u kamra tal-banju. G˙andu t-twieqi jag˙tu kollha g˙al barra. Prezz €85,000. Çempel 7931 8222. TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

““Sal-2020, Sal-2020, 90% tal-impjiegi tal-impjiegi se jk ollhom b bż żonn ħiliet diġitali jkollhom bżonn diġitali”” Viċi V iċi P President resident tal-Kummisjoni Ewropea Ewropea Neelie Kroes Kroes

Stedina bie Stedina biexx tipparteċipa tipparteċipa fi djalogu fuq l-iStrateġija għall-Edukazzjoni l-iS trateġija għall-E dukazzjoni f’Malta f ’Malta Ingħaqad magħna biex tikkontribwixxi Ingħaqad tikkontribwixxi għall-iStrateġija għall-iStrateġija għall-E dukazzjoni ff’Malta ’Malta 2014-2024 u ﬁx-xogħol ﬁx-xogħol għall-Edukazzjoni tal-F ondazzjoni eSk ills Malta Malta għall-Ekonomija għall-Ekonomija Diġitali. Diġitali. tal-Fondazzjoni eSkills

eSkills e Skills

Għall-programm Għall-pr ogramm sħiħ, żur www.eskills.org.mt/edustrategy w ww.eskills.org.mt/edustrategy

eSkills e Skills Malta Malta Foundation Foundation

IIt-Tlieta t-Tlieta 29 ta ta’’ A April pril 2014 bejn it-8:30 it-8:30 u n-12:30 ﬁl-MITA ﬁlMITA MIT A Da Data ta C Centre, entre, Triq Triq il-Ferrovija, il-Ferrovija, Santa Venera Venera

IRREĠISTRA A

Biex tir tirreġistra reġistra ibgħat email fuq

info.eskills@eskills.org.mt info inf o.eskills@eskills.org.mt

www.eskills.org.mt www. eskills.org.mt //eSkillsMalta eSkillsMalta //eSkillsMalta eSkillsMalta

BUÌIBBA: Appartament g˙all-bejg˙. Ideali biex jintuΩa b˙ala studio flat, irran©at riçenti. Fully furnished u fih l- aircondition u 2 sofa beds . L-appartament jikkonsisti f’kamra tas-sodda double bed , kamra tal-banju, kçina/kamra tal-ikel combined . Fih ukoll uΩu tal-bejt. Jinsab fir-raba’ sular, livell mal-bejt, u m’hemmx lift. Prezz €53,000, dirett ming˙and is-sid. A©enti xejn. Freehold. G˙al aktar informazzjoni çempel

2155 1306 jew 7729 0946. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Lawrence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙allkiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew Facebook www.facebook.com/saviour.borg.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙allilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bilgaranzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

AvviΩi

27.04.2014 31

Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew 9982 4139.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz

€35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. G˙al aktar dettalji çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax:

Email : 2147 0295. alex@agrautoparts.com

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/ 9947 0178.

TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason g˙al aktar informazzjoni fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

DAR GÓALL-ANZJANI

OFFERTA LI M’GÓANDEKX TITLEF

AVVIÛ GÓAL 5 ÌIMGÓAT ISSA BI PREZZ TA’ €10 MINFLOK €14 2 AVVIÛI GÓAL 5 ÌIMGÓAT €15 BISS! Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 908, 2145 4858 jew 7945 4908.

KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS

MUSIC LINK INVESTIGAZZJONI PRIVATA

Music Link, 262, Triq Fleurde-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur

Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 7993 0419. SITWAZZJONI VAKANTI Jin˙tie©u persuni full time u part time biex ibig˙u f’gabbana – Balzan RTC Ltd, lImdina. Çemplu 9916 9169.

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

€3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun ÓMR 1717

Kompetizzjoni Ktieb

32 27.04.2014

KOMPETIZZJONI KTIEB KTIEB GÓAT-TFAL

IMELDINA Iltaqg˙u ma’ Imeldina: tifla gustuΩa u li tag˙mel ta’ rasha, li t˙obb ix-xita. U liema tifel jew tifla ma j˙obbux içafalsu fl-g˙adajj a r ? Imeldina , k i t b a t a ’ Sandra Hili Vassallo u pubblikazzjoni Merlin Publishers, huwa picture book ma˙sub g˙at-tfal ta’ bejn it-tlieta u s-sitt snin. Nafu kemm dak li j˙oll u jorbot jekk it-tfal iΩ-Ωg˙ar jikbrux i˙obbu l-kotba u lqari hu kemm dawn ilkotba jattirawhom blistampi u bl-istorja, u kemm iwebbluhom jo˙olmu u jid˙lu fl-istorja. U Imeldina Ω g u r l i s e jolqothom g˙ax huwa miΩg˙ud b’illustrazzjonijiet sbie˙, friski u ˙elwin ta’ Beatrice Costamagna, illustratriçi Taljana – kooperazzjoni o˙ra ta’ suççess ma’ illustratur barrani g˙allMerlin Publishers. Imeldina hija storja fejn naraw l-ideat imma©inattivi

li t-tfal jo˙or©u bihom biex isolvu problema li tkun inqalg˙atilhom. Bil-mod innoçenti tag˙hom jippruvaw isibu soluzzjoniet innovattivi. Anke jekk mhux dejjem ikunu prattiçi jew ja˙dmu. Naqraw kif Imeldina, in©enjuΩa u mimlija kreattività, tipprova traqqa’ t-toqba li ssib filboots b’kull ˙a©a li ta˙seb li jista’ jΩomm l-ilma milli jid˙ol u jxarrbilha l-kalzetti u saqajha. Sandra Hili Vassallo – hawn fid-debutt tag˙ha filletteratura g˙at-tfal iΩ-Ωg˙ar – kitbet storja sempliçi u effettiva fejn ma niltaqg˙ux biss mat-tifla Imeldina, iΩda wkoll mal-©enituri tag˙ha. Dawn ma jimpurtahomx li Imeldina ççaflas. Ma jinkwetawx li timrad jew tit˙amme©. Imeldina m’g˙andhiex minn dawn ir-restrizzjoni-jiet Ωejda. Anke biex ittajjar fuq ˙addie˙or li, minflok jig-

gustaha jew jitbissmilha, i˙ares lejha biç-ciera. Il©enituri tag˙ha ma jimpurtahomx x’ja˙sbu n-nies u jg˙allmuha biex hi wkoll ma tag˙tix kas x’jg˙idu nnies. Barra minn hekk, il-©enituri ta’ Imeldina jg˙inu jsa˙˙u l-kreattività tag˙ha g˙ax huma wkoll ja˙sbu differenti – jie˙du lil Imeldina tipprova l- boots fil-ba˙ar. Stramba b˙ala idea, iΩda g˙ala le, jekk ifisser li t-tifla tie˙u gost? Kumment komuni ˙afna hu li hawn nuqqas serju ta’ kotba bil-Malti g˙al din letà. Imeldina , bil-kwalità g˙olja ta’ kitba, illustrazzjoni u produzzjoni li fih, qed jag˙ti sehem importanti biex dan in-nuqqas ikompli jimtela. Imeldina j i n s a b g ˙ a l l bejg˙ ming˙and il-˙wienet tal-kotba kollha, jew blinternet minn www.merlinpublishers.com

Mistoqsija: Min hi l-awtriçi ta’ dan il-ktieb?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb IMELDINA ©entilment ipprovdut minn Merlin Publishers Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 4 ta’ Mejju Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tar-rumanz ÓABIB FIL-BÛONN hija:

M.TALIANA, 44/6, Seawave Court, Triq Efesu, San Pawl il-Ba˙ar

MELA AQTA’ DIN…

MILL-ARKIVJI TA’ CHARLES CLEWS

1. Kompli dan il-qawl Malti: “Min tag˙mlu ba˙ar…” 2. F’liema pajjiΩ kienu nΩammu l-Olimpjadi tal-2004? 3. Wara li kien miet Gamal Abdel Nassar, min la˙aq il-mexxej talE©ittu? 4. Dan kien waqqa’ l-gvern ta’ koalizzjoni Borg Olivier - Boffa. Min kien? 5. Ag˙ti l-maqlub ta’: 1. bieΩel, 2. xerrej, 3. qarrej 6. Semmi n-nazzjonalità ta’ dawn l-isportivi lag˙ba tal-futbol: Dennis Bergkamp, Luc Nilis, Tomas Rosicky 7. Liema huwa l-kanal li jg˙aqqad l-oçean Paçifiku u Atlantiku? 8. Ag˙ti s-singular ta’: 1. prasapar, 2. stofof, 3. swieq 9. Biljun o©©ett kemm isarrfu? 10l Manuel Dimech kien mar l-E©ittu minn jeddu. Veru jew falz? Manuel Dimech

Tisliba

27.04.2014 33

*NOTA IMPORTANTI Din it-Tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li kellna domanda g˙aliha, se tibda to˙ro© fl-a˙˙ar Óadd ta’ kull xahar MIMDUDIN: 1 Servuti, 5 Xbejba, 8 Edukati, 14 Skjav, 15 Ra˙˙al, 17 Alaska, 19 Naqra, 20 Lest, 21 Kola, 23 Briku, 25 u 28 Antikalja, 29 u 30 Fidila, 31 Ateu, 33 Ibbottiljati, 39 Ìelu, 41 u 42 Ordnat, 43 Rikk, 45 UΩura, 46 Niket, 47 Tard, 50 Bajd, 53 u 54 Klikek, 56 Tokki, 58 Terrur, 60 Almenu, 62 Attiv, 64 Dlonk, 67 Imbatt, 69 Palptu, 70 Ìamra, 72 u 73 Sajran, 75 Óall, 77 Rari, 79 Darab, 80 A©ent, 82 Asja, 84 u 85 Surtun, 87 Roti, 88 Istituzzjoni, 93 Óama, 94 u 95 Felula, 96 u 98 Vagabondi, 100 Mnejn, 101 Çpar, 105 Nani, 108 Ramla, 109 Okkult, 110 Xalata, 111 Lvent, 112 Karavan, 113 Orjent, 114 In©azza.

003

WEQFIN: 2 Erjal, 3 Vava, 4 Tarf, 6 Ballu, 7 Blata, 9 Qras, 10 Kana, 11 Toqol, 12 Msakkar, 13 Paragun, 16 Óarab, 18 Spint, 22 u 24 Pinokkjo, 26 Nej, 27 Flitt, 32 Ebrajk, 33 Idu, 34 Bjut, 35 Tnabar, 36 Londra, 37 Alka, 38 u 40 Interdett, 44 Koki, 48 Arka, 49 Litanija, 51 Skultura, 52 Storda, 55 Avukat, 57 Kenn, 59 Ri˙a, 61 Moll, 63 Toga, 65 Onorat, 66 Ksir, 68 Ta˙bit, 69 Palazz, 70 Ìnus, 71 MiΩata, 74 Órit, 76 Veto, 78 Iswed, 79 u 81 Dritti, 82 An©lu, 83 Bravura, 86 Farfett, 89 Stokk, 90 u 91 Indjan, 92 Nejba, 97 Gomma, 99 u 100 Intermixin, 102 Prezz, 103 u 104 Maradona, 106 u 107 Kannella.

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77

Wa˙da mill-imkissrin (7) Irnexxielu jiΩgiçça (6) Umiljat u m©ieg˙el jist˙i (7) SkuΩi, jiena qatt ma kiltha mieg˙ek! (5) Qal minn qabel x’kien se ji©ri (6) Sa˙˙tu kienet f’xag˙ru (6) Ûiemel tat-..... (5) Il-˙tija (4) Jinstema’ waqt l-irqad (4) Din ma ççaqçaqx g˙alxejn (5) u 28 Telaq, ma tax kas aktar (9) u 30 Issibu f’xi razzett g˙all-kenn tal-bhejjem (6) Isem l-attriçi çelebri Magnani (4) Xi ˙a©a li ti©bdek bi ©mielha (12) Xbieha tar-ras u l-ispallejn fl-iskultura (4) u 42 Kemm huwa tajjeb mimli krema! (6) Din i©©ibha r-ras iebsa (4) Kollha foloz, la hemm ˙afna (5) Kontra beka (5) Ma ng˙addux ming˙ajru (4) Kontra kwadru (4) u 54 Qlubija liema b˙alha (6) Radd lura, jew ivvendika ru˙u (5) Dan kien jag˙ti twe©iba b’Ωew© tifsiriet (6) Xorta ta’ çeramika (6) Dan itir fil-qorti? (5) Ji©i jarak biex jikkurak (5) Sinjal mog˙ti bi twiddiba, biex kul˙add ikun g˙al-lest (6) ...... Mater Dolorosa! (6) Dan ta’ kmieni (5) u 73 Mhuwiex xellugi (6) Mer˙i, xejn mhuwa sod (4) Ilbies tal-isport g˙and il-kittieb? (4)

79 80 82 84 87 88 93 94 96 98 100 101 105 108 109 110 111 112 113 114

Nuqqas kbir ta’ entuΩjaΩmu (5) NiΩΩel fuq il-karta (5) Issaporti ftit f’dan il-˙in (4) u 85 Dan kif jista’ jid˙ol f’rasek? (6) Ikantawh f’nofs pinnur? (4) Il-partit tat-triq l-o˙ra (12) Óa lewn il-mibeg˙da (4) u 95 Aktar minn gallun wie˙ed (6) Itellg˙ek fuq u jniΩΩlek isfel (4) L-istess b˙al 5 mimduda (5) L-effett tal-ispluΩjoni (5) Wie˙ed mill-qrun (4) Il-mod kif xi ˙add i©ib ru˙u (4) Il-kantant çelebri Lanza (5) Narawhom fis-sema billejl (6) Xi partijiet minn ©isimna (6) Dan tar-razza xi ddendel mieg˙u? (5) Ftehim importanti bejn il-pajjiΩi (7) I˙irsa (6) Meta jpejpuh initten kullimkien (7) Weqfin

2 3 4 6 9 11 12 13 16 18 22 24 26 32 34 35

Strada ... fil-Belt, g˙andha latrina kbira (5) Sur u sur u sur (4) Ta’ wara t-tielet u qabel il-˙ames (4) u 7 Kultant jag˙mlu xi statwa minnha (10) u 10 Tpattija bl-ikrah (4) Xbieha ta’ alla falz (5) B’˙alqu miftu˙ (7) Ta fastidju (7) Xalpa, jew ingravata wiesg˙a (5) Inwarrbuh kuljum (5) Din il-mara tal-bank? (5) Jilbsuha n-nisa minn ta˙t (3) u 27 Fuqhom tin©arr xi statwa (8) u 33 Din l-aqwa pizza (9) Maqsuma ti©i tewmin (4) Dan kien il-˙atar tas-setg˙a (6)

36 37 38 44 48 49 51 52 55 57 59 61 63 65 66 68 69

Ne˙˙a l-˙mie© (6) Wa˙da mill-in˙awi (4) u 40 JintuΩa flok il-qroqqa (9) Hi taf x’fiha l-borma (4) Finestrun (4) Óa l-........ u ˙afrulu (8) Dan assigurat (8) Dawn kwaΩi oxxeni (6) L-ikbar dittatur Russu (6) Jo˙or©u minn xi pistola (4) Il-pajjiΩ ta’ Fidel Castro (4) Kapaçità liema b˙alha (4) Ma j˙obbx juri ru˙u (4) It-ti©rija sal-...... (6) Mag˙mul minn art iebsa (4) Bil©ri, kollox ta’ ...... (6) Ma ˙alliex lil min jag˙mel storbju (6) 70 Daqshekk, mhux iΩjed fl-abbissi? (4) 71 BeΩΩieg˙ u ©ifa (6) 74 u 76 Tlaqqig˙ bejn Ωew© partijiet (3,3) 78 G˙andu mit-tfal (5) 79 u 81 Bla ... ... (3,3) 82 Kontra fuq (5) 83 Biha nfakkru lil xi ˙add importanti (7) 86 Dan ir-ra©el tat-trenta? (7) 89 Kontra traditur (5) 90 Kienet mag˙mula minn kustilja (3) 91 Lino Cassar g˙andu ˙afna minnu (3) 92 Din suppost mimlija dejjem bl-ilma (5) 97 Suççess kbir (5) 99 u 100 Dari konna nag˙mluh taççraret u nilag˙bu bih (10) 102 Taqraha f’gazzetta jew tismag˙ha fuq ir-radju (5) 103 u 104 Din ftit inqas minn markiΩa (8) 106 u 107 Katina sabi˙a madwar l-g˙onq (8)

Log˙ob

34 27.04.2014

B’4 numri 0111 0634 1144 1177 1427 1432 1480 1703 2121 2377 2801 3131 3504 3829 3840 4131 4285 4487 4603 4622 4746 4808 4867 5286 5401 5796 6563 6825 7019 7106 8112 8234

8327 8507 8614 8707 9049 9659

B’5 numri

B’6 numri

00453 00830 05588 07809 09447 15442 19215 20731 21588 24604 30007 32723 38740 40274 40599 48600 64048 68230 75659 81288 86517 89002

026831 109177 393174 963545

Bi 8 numri 30300982 50193583 68737888 74608438

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

MARIA AZZOPARDI, 10, Triq il-Forn, Sqaq Numru 6, Óal Lija, BZN10

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Log˙ob

27.04.2014 35

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin

1. 4. 7,16. 9,12W.

Iddawwal din (5) B’nifsu maqtug˙ (4) Xatba? (5) To˙ro© minn pistola (5) 10. Regolament? (6) 12. Tista’ tag˙sru u tixorbu (6) 16. Ara 7 18. Ara 17 19,21W. EliΩabetta? (6) 20. L-G˙adira (5) 21. Isem (3) 23. Il-Mulej (4) 24. Tpin©ija (5)

2,11. 3,15. 5,6. 6. 8. 11. 12. 13. 14. 15. 17,18. 21. 22.

It-Tag˙lim ta’ Kristu (6) Tajba ferm malg˙a©in (5) Belt Taljana (9) G˙ar (6) Ara 5 Dixx? (9) Ara 2 Ara 9 Robert Pullicino Agius (1,1,1) Jiem (6) Ara 3 Xoqqa? (5) Ara 19 Ûero (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin 1. Karta, 4. Wiçç, 7. RP, 10. Tadama, 12. Óarrab, 16. Ara, 18. EI, 20. Bajja, 23. Rota, 24. Tinda.

Weqfin 1. 2. 3,9. 5. 6,17. 8. 11,21M. 12,21W. 13,19. 14. 15. 22.

Kwarta, RAI, Artali, Iva, Çraret, Patrijiet, Nafta, Óafer, Realtà, Blalen, Patata, Att.

Attur 1 :

Attur 2 :

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: David Beckham

Gary Neville

Sports

36 27.04.2014

medalIsTa olImpIka TÓarreÌ l-gÓawm sInkronIzzaT Saho Harada, atleta ÌappuniΩa mattim nazzjonali tal-g˙awm sinkronizzat ta’ pajjiΩha, hi parti mit-tim dedikat ta’ kowçis li jg˙allmu lisports relatat mal-ilma tal-programm KMS Skolasport sponsorjat minn Kellogg’s. Harada, li tg˙allem filKumpless Sportiv f’Tal-Qroqq, i©©ib mag˙ha esperjenza u g˙arfien wiesa’ peress li kienet ikkompetiet b’suççess fil-Log˙ob Olimpiku ta’ Ateni fl-2004 fejn reb˙et il-midalja tal-fidda, u erba’ snin wara filLog˙ob Olimpiku ta’ Beijing tal-2008 fejn reb˙et il-midalja tal-bronΩ. L-g˙awm sinkronizzat, mag˙ruf ukoll b˙ala ballet tal-ilma, hu ta˙lita ta’ akkrobazija koordinata, g˙awm u Ωfin. Dan l-isport jirrikjedi ˙afna movimenti grazzjuΩi, sa˙˙a baΩika, flessibbiltà, kontroll tan-nifs, timing perfett u reΩistenza. Harada kkumentat hekk: “Óafna min-nies jiddefinixxu l-isport talg˙awm sinkronizzat b˙ala Ωfin flilma, però hemm ˙afna iktar g˙addej milli jolqot l-g˙ajn. L-g˙awwiema sinkronizzata hi mistennija li tag˙mel numru ta’ movimenti atletiçi ibsin u li je˙tie©u finesse , flessibbiltà, movimenti koordinati u perfetti biex jispikkaw f’din id-dixxiplina. B˙ala parti mir-rutina ta’ kull sessjoni l-g˙awwiema jg˙inu lill-

Il-medalista Olimpika Saho Harada waqt sessjoni ta’ g˙awm sinkronizzat maΩ-Ωg˙aΩag˙ li jattendu l-programm tal-KMS Skolasport fil-Kumpless Sportiv f’Tal-Qroqq

g˙awwiema l-o˙ra ming˙ajr ma jmissu l-qieg˙ tal-pixxina.” “Il-programm, iddisinjat minn KMS Skolasport, hu ma˙sub biex jiggwida lill-partiçipant fit-ta˙ri© baΩiku li jsir fuq l-art, u movimenti ta’ koreografi-

ja avvanzata fl-ilma. G˙andna tim Ωg˙aΩug˙, ener©etiku, u kapaçi, li qed juri progress. Huma qed i˙ejju ttriq biex jikkompetu fuq livell nazzjonali,” Ωiedet Harada. Din id-dixxiplina sportiva fem-

minili tissejja˙ ukoll synchro middilettanti tal-isport u kienet Ωviluppata fl-Istati Uniti fis-snin tletin. Matul il-Log˙ob Olimpiku u f’kompetizzjonijiet ewlenin madwar id-dinja jkun hemm ©urija ta’ g˙axra biex jeΩaminaw ir-rutina skont leΩekuzzjoni u l-istil. L-iskor, fuq skala ta’ 100, jing˙ata skont il-˙iliet tekniçi, il-koreografija, is-sinkronizzazzjoni, il-livell ta’ movimenti u lpreΩentazzjoni. KMS Skolasport g˙adha qed tilqa’ l-applikazzjonijiet g˙all-korsijiet talg˙awm sinkronizzat li jsiru kull nhar ta’ Sibt filg˙odu g˙at-tfalijiet ta’ bejn id-9 u s-16-il sena, kif ukoll g˙al korsijiet o˙ra. Il-programm ta’ KMS Skolasport jintemm fit-30 ta’ Mejju 2014. Ir-rata tal-applikazzjoni hi ta’ €15 u tkopri l-perijodu bejn April u Mejju 2014. Termini u kundizzjonijiet japplikaw. G˙al iktar tag˙rif dwar il-klassijiet tal-g˙awm sinkronizzat, li ser isir ukoll fis-sajf li ©ej, jew id-dixxiplini sportivi l-o˙ra pprattikati fil-KMS Skolasport, wie˙ed jista’ jikkuntattja lis-Sezzjoni tal-Programmi fl-uffiççju ewlieni tal-Kunsill Malti g˙all-Isport fuq 2203 6000, jew b’ email lil programmes@sportmalta.org.mt, inkella jΩur is-sit eletroniku www.sportmalta.org.mt

JITÓabbar Ir-rebbIeÓ Tal-kompeTIzzJonI Tal-player escorT 2014 Denziel Jo Armani, tifel ta’ 7 snin minn Birkirkara, hu rrebbie˙ tal-programm talMcDonald’s ta’ Player Escort ta’ din is-sena. F’Lulju li ©ej, il-˙olma ta’ Denziel Jo se ssir realtà g˙ax se jmur il-BraΩil biex jipparteçipa fi programm ta’ attivitajiet organizzati minn McDonald’s. Minbarra li se jkun qed jakkumpanja wie˙ed mill-plejers internazzjonali talfutbol waqt il-log˙ba tassemifinali tat-Tazza tad-Dinja 2014 tal-FIFA, Denziel Jo se jkun qed jag˙mel ukoll ˙bieb ©odda ma’ Player Escorts o˙ra minn madwar id-dinja. Barra minn hekk, Denziel Jo se jie˙u sehem fil-log˙ob talPlayer Escorts u se jkun qed jesperjenza x-xenarji u l-˙sejjes affaxxinanti ta’ Rio de Janeiro, flimkien ma’ ©enitur jew persuna adulta o˙ra. Denziel Jo t˙abbar b˙ala rrebbie˙ tal-programm talMcDonald’s ta’ Player Escort dalg˙odu fis-Centenary Stadium, Ta’ Qali. It-tfal ©ew im˙e©©a jie˙du sehem f’din il-kompetizzjoni billi jipparteçipaw fi kwiΩΩ elettroniku. Il-115-il parteçipant li wie©bu tajjeb, imbag˙ad ©ew mistiedna g˙al log˙ba futbol organizzata mill-McDonald’s f’kollaborazzjoni malAssoçjazzjoni Maltija talFutbol (MFA). Ir-rebbie˙ talprogramm tal-McDonald’s ta’ Player Escort ta’ din is-sena, Denziel Jo, ittella’ bil-polza waqt dan l-avveniment. Laura Jasenaite, il-Group Marketing Director ta’ Premier Capital plc qalet: “In˙ossuna onorati li nistg˙u noffru din l-

opportunità unika f’Malta, b˙ala turija ta’ apprezzament kontinwu lill-klijenti tag˙na.” IΩda din l-a˙bar sabi˙a ma tiqafx hemm. T˙abbar ukoll li se jintg˙aΩlu 114-il tifel u tifla o˙ra biex jie˙du sehem filUEFA European Under 17 Championship 2014 aktar tard din is-sena, f’Malta. Din is-sena, il-McDonald’s g˙aΩlet ukoll li tippremja lilladulti billi toffrilhom l-opportunità unika li huma wkoll ikunu parti minn din il-˙olma. Warren Zammit minn ÓaΩÛabbar se jmur il-BraΩil g˙al safra ta’ tliet iljieli, li Ωgur se jibqa’ jiftakar, biex jara l-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA 2014. Il-premju tieg˙u jinkludi t-titjiriet, l-akkomodazzjoni u l-biljett tal-log˙ba. Warren t˙abbar b˙ala r-rebbie˙ ta’ din is-sena talMcDonald’s Adult FIFA World Cup Programme fi quiz show diretta, ippreΩentata minn Rodney Vassallo, waqt il-programm Kontrattakk fuq TVM2. F’dan il-programm dirett millMcDonald’s tal-G˙arg˙ur, tliet finalisti ntalbu jwie©bu sensiela ta’ 25 mistoqsija, u r-rebbie˙ fosthom kien Warren. Shaun Galea Lucas, Glenn Busuttil, u Josette Azzopardi kkompetew ukoll fis-semifinali. Laura Jasenaite qalet: “Ilkumpanija McDonald’s hi sodisfatta li qed tisponsorja inizjattivi b˙al dawn li bihom tirringrazzja lit-tfal, u lill-adulti, billi tippremjahom b’opportunitajiet uniçi li Ωgur jibqg˙u fil-memorja tag˙hom snin wara li jg˙addi t-turnament.”

Sports

27.04.2014 37

ÓARSA LEJN IL-GRAND PRIX TAÇ-ÇINA RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

DOMINJU TAL-MERCEDES kien ©ara fil-Ba˙rejn. Hawnhekk, il-ÌermaniΩ re©a’ ng˙ata l-ordni mit-tim tieg˙u biex iwarrab g˙allAwstraljan g˙aliex dan tal-a˙˙ar kellu pass iktar veloçi minn tieg˙u. Madankollu, din id-darba Vettel irrifjuta li jçedi postu mill-ewwel u Ricciardo dam Ωew© dawriet biex qabΩu. Wara t-ti©rija Vettel sostna li meta rrifjuta li jobdi lordni, huwa ma kienx konxju li l-istrate©ija ta’ Ricciardo kienet differenti minn tieg˙u u g˙alhekk ˙ass li kellu d-dritt jiddefendi l-poΩizzjoni tieg˙u sakemm ittim spjegalu fid-dettall g˙alfejn kellu jersaq. Però, l-atte©©ament ta’ Vettel juri biç-çar li huwa mhuwiex kunfidenti fil-kapaçità tat-tim tieg˙u li jiggwidah matul it-ti©rija. Sewwieq bl-esperjenza tieg˙u g˙andu jkun jaf li t-tim ma jistax joqg˙od jid˙ol fid-dettall ta’ strate©ija fuq ir-radju f’nofs it-tellieqa meta jaf ikun hemm ˙afna widnejn qeg˙din jisimg˙u. Sodisfatti?

KLASSIFIKA TAL-F1 | ÇINA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Fernando Alonso Daniel Ricciardo Sebastian Vettel Nico Hulkenberg Valtteri Bottas Kimi Räikkönen Sergio Perez Daniil Kvyat

Mercedes Mercedes Ferrari Red Bull Racing-Renault Red Bull Racing-Renault Force India-Mercedes Williams-Mercedes Ferrari Force India-Mercedes STR-Renault

Il-Grand Prix taç-Çina ma kienx spettakolari daqs tal-Ba˙rejn. Madankollu, is-sitwazzjonijiet drammatiçi ma naqsux matul it-tellieqa minkejja l-fatt li l-vetturi tal-Mercedes re©g˙u kisbu l-ewwel Ωew© poΩizzjonijiet. F’Shanghai Hamilton kiseb it-tielet reb˙a konsekuttiva, xi ˙a©a li lanqas irnexxielu jag˙mel meta kien reba˙ il-kampjonat tal-2008. Wara l- pole position li kiseb, is-sewwieq Brittaniku Ωamm ilpoΩizzjoni b’çertu kumdità matul it-tellieqa kollha. Il-façilità apparenti ta’ din ir-reb˙a ma tnaqqasx mill-meritu ta’ dan is-sewwieq li amministra rriΩorsi g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u b’intelli©enza kbira. Rosberg kien l-uniku wie˙ed li deher li kellu lpass neçessarju biex jo˙loqlu xi tip ta’ problemi, però l-kuntatt iebes li kellu ma’ Bottas fl-ewwel kurva malajr telliflu diversi poΩizzjonijiet. Barra minn hekk, il-ÌermaniΩ kellu xi problemi tekniçi li ma ppermettewx lill-in©iniera jsegwu t-telemetrija, kif ukoll l-influss ta’ fjuwil, tieg˙u mill-garaxx. Dan wassal g˙al sitwazzjoni stramba fejn Rosberg kellu joqg˙od jaqralhom l-informazzjoni minn fuq l- isteering tal-karozza tieg˙u stess. Minkejja dawn l-inkonvenjenzi, il-ÌermaniΩ irnexxielu jsostni pass tajjeb biex spiçça t-tieni post. Però, huwa konxju li jrid jer©a’ jibda jirba˙ malajr kemm jista’ jkun g˙aliex issa g˙andu biss erba’ punti iktar minn Hamilton fil-klassifika tal-piloti.

1:33:28.338 +18.0 secs +23.6 secs +27.1 secs +47.8 secs +54.3 secs +55.7 secs +76.3 secs +82.6 secs +1 Lap 13

Avvanz tal-Ferrari Alonso kiseb l-ewwel podju tieg˙u wara bidu diΩappuntanti ˙afna tal-ista©un. L-Ispanjol approfitta ru˙u mill-problemi li kellhom ir-Red Bull biex jamministraw id-degradazzjoni tat-tyres u Ωamm il-poΩizzjoni tieg˙u. Madankollu, huwa qag˙ad attent li jikkonserva xi ftit tal-fjuwil Ωejjed g˙aliex kien konxju tal-fatt li Ricciardo seta’ ©ieg˙lu jiddefendi ru˙u fl-a˙˙ar ftit dawriet tat-tellieqa. Però, dan l-attakk qatt ma wasal. Minkejja l-fatt illi din kienet l-ewwel tellieqa ming˙ajr Stefano Domenicali, m’hemmx dubju li mil-lat tekniku l-meritu tax-xog˙ol g˙aqli li wassal g˙al dan ir-riΩultat kien tieg˙u u mhux ta’ Marco Mattiacci, li ˙adlu postu b˙ala Team Principal ftit tal-jiem ilu. Fil-fatt, Alonso stess ma naqasx milli jiddedika r-riΩultat tieg˙u lil Domenicali meta intervistawh wara t-tellieqa. Raikkonen kellu tellieqa o˙ra anonima fejn spiçça fittmien post, madwar minuta wara Alonso. G˙al darb’o˙ra huwa deher skomdu fis-sewqan tieg˙u u qal li dan kien riΩultat tal-fatt illi bata biex isa˙˙an it-tyres tieg˙u matul it-tul kollu tat-tellieqa. Kontroversja Red Bull Ir-riΩultat poΩittiv tal-Red Bulls, li kisbu r-raba’ u l˙ames post, kien imtappan mit-tensjoni çara li kien hemm bejn Ricciardo u Vettel. IΩ-Ωew© sewwieqa re©g˙u sabu ru˙hom wara xulxin matul it-tellieqa kif

Il-Ωew© Williams kienu fortunati li spiççaw it-tellieqa g˙aliex it-tnejn li huma kienu involuti f’inçident flewwel kurva tat-ti©rija, b’Massa u Bottas i˙abbtu r-roti tag˙hom mal-vetturi ta’ Alonso u Rosberg rispettivament. Il-problemi g˙as-sewwieq BraΩiljan ma spiççawx hemmhekk hekk kif il-mekkaniki g˙amlu Ωball kbir flewwel waqfa tieg˙u li Ωammu fil-pits g˙al madwar minuta. Din il-pitstop diΩastruΩa, li kienet frott ta’ ta˙wida flg˙aΩla tat-tyres, ©ieg˙let lill-BraΩiljan jipprova jsalva li jista’ mit-tellieqa biex spiçça fil-˙mistax-il post. Minna˙a tieg˙u, Bottas kellu tellieqa iktar kwieta wara ddisfatta tal-bidu. Kien biss fl-a˙˙ar dawriet li l-FinlandiΩ kellu konfront qasir ma’ Hulkenberg li, però, ma wassal g˙all-ebda gwadann fil-poΩizzjonijiet. Il-ÌermaniΩ tal-Force India kellu g˙aliex i˙ossu fortunat li t-tellieqa ma kinitx itwal g˙aliex deher çar li fla˙˙ar minuti Bottas kellu pass a˙jar minn tieg˙u. Madankollu, jista’ jkun sodisfatt illi temm it-tellieqa tliet poΩizzjonijiet quddiem sie˙bu Perez, li ma rnexxilux jirrepeti r-riΩultat tajjeb tal-Ba˙rejn. Kuntrasti It-tellieqa ÇiniΩa uriet b’mod çar illi l-McLaren g˙adhom ferm iktar ‘l bog˙od milli ˙asbu biex ikollhom vetturi kompetittivi biΩΩejjed biex ila˙˙qu mattimijiet ta’ quddiem. Il-˙dax u t-tlettax-il post li kisbu Button u Magnussen rispettivament, issa ˙allewhom fil˙ames post tal-klassifika tal-kostrutturi. Ir-Racing Director tal-McLaren Eric Boullier wieg˙ed li se jsir xog˙ol fuq il-karozzi, li g˙andu jag˙milhom iktar kompetittivi g˙at-tellieqa ta’ Spanja. Min-na˙a l-o˙ra l-Lotus, minkejja li kisbu biss lerbatax-il post ta’ Maldonado wara li rtira Grosjean, g˙andhom g˙alfejn ikunu sodisfatti bir-riΩultat tag˙hom. Is-sewwieq FrançiΩ kellu kwalifiki tajbin ˙afna, fejn sa˙ansitra wasal sa Q3. Ir-rendiment poΩittiv tal-vettura tieg˙u deher li se jkompli fit-tellieqa hekk kif sab ru˙u ji©©ieled g˙at-tmien post. Madankollu, problemi biex ida˙˙al ir-raba’ gear ©eg˙luh jaqbeΩ mit-tielet g˙all-˙ames g˙al xi dawriet qabel ma l-˙sara estendiet ru˙ha g˙all-gerijiet kollha biex kellu jirtira fit-tmienja u g˙oxrin dawra. Ûbalji u korrezzjonijiet It-tellieqa taç-Çina kienet ikkaraterizzata minn Ωball traskurat tal-persuna li xejret iç-chequered flag dawra qabel milli suppost. B’hekk, ir-riΩultat finali tat-tellieqa kien dak li s-sewwieqa kisbu fl-erbg˙a u ˙amsin dawra, ji©ifieri l-a˙˙ar wa˙da li ma ©ietx affettwata minn dan l-iΩball. Fortunatament, kulma ©ie affettwat kien Kobayashi li fis-sitta u ˙amsin, u suppost l-a˙˙ar, dawra kien qabeΩ lil Bianchi biex ˙adlu s-sbatax-il post. Il-Grand Prix ta’ Spanja, li se ssir fil-11 ta’ Mejju, se tifta˙ faΩi ©dida tal-kampjonat hekk kif diversi timijiet tradizzjonalment jintroduçu diversi partijiet ©odda g˙all-karozzi tag˙hom wara l-pawsa ta’ tliet ©img˙at li tippreçiedi lil din it-tellieqa. Wie˙ed jittama li t-timijiet jirnexxilhom jag˙mlu avvanzi konsiderevoli li jikkore©u l-problemi li sabu ma wiççhom s’issa. Jekk le, ser naraw sta©un iddominat mill-Mercedes.

Sports

38 27.04.2014

pREMIER InGLIÛ RIÛULTATI Man Utd mag˙qudin

bdew jiddominaw il-log˙ob. Donnu il-plejers semg˙u lkliem ta’ inkora©©iment li kellu Giggs, sabiex jo˙or©u jilg˙abu b˙ala l-Manchester United. Ftit minuti qabel tmiem l-ewwel taqsima Whittaker tan-Norwich iwaqqa’ lil Wellbeck, u l-United jing˙atalhom penalty u Rooney mill-˙dax il-metru jiskurja g˙arRed Devils. Rooney jirdoppja minn kwaΩi 23 metru bog˙od. Juan Mata jΩid l-iskor fis-63 minuta u 73 minuta. B’hekk il-log˙ba tintemm bl-iskor ta’ 4-0 favur it-tim minn Machester. L-G˙aΩla bejn Liverpool jew Atletico Madrid

Moyes barra!...Fis-Sajf li g˙adda Ferguson irreΩenja minn mani©er tar-Red Devils u Moyes kien appuntant b˙ala s-suççesur tieg˙u, kien l-istess Ferguson li ta parir lill-bord sabiex jappuntawh. Ma kinitx façli g˙al Moyes li jkompli fuq dak li bena Ferguson, li tim ikun ilu g˙al snin twal ta˙t l-istess mani©er, dak l-istess mani©er ikun ˙alla impatt kbir fuq it-tim. Moyes kellu Ωarbun kbir x’jimla iΩda deher li ma kienx il-persuna adattata. Ryan Giggs ˙a t-tmexxija tal-klabb temporanjament, iΩda hu determinat li jimpressjona f’dawn l-a˙˙ar tliet log˙biet. Giggs, flimkien ma’ Butt, Scholes u Phil Neville, li kienu jag˙mlu parti mill-Class of 92, ser jag˙mlu minn kollox sabiex jg˙inu lit-tim jikseb riΩultati tajbin minn issa sal-a˙˙ar tal-ista©un. Fil-log˙ba tal-biera˙ deher li ma tantx in˙asset ittkeççija ta’ Moyes hekk kif il-United mill-ewwel minuti

Il-Mani©er taç-Chelsea, Josè Mourinho jinsab f’dilemma g˙al fatt li f’temp ta’ ftit jiem ˙a jkun qed jilg˙ab log˙ob importanti g˙at-tim li jmexxi. Il-PortugiΩ sostna li g˙al-log˙ba tal-lum kontra l-Liverpool jista’ jinΩel bi plejers li mhux ˙a jilg˙abu fil-log˙ba taç-Champions League li g˙andhom f’darhom nhar l-Erbg˙a. Hu j˙oss li hu fl-obbligu tieg˙u li jkompli javvanza sal-finali, peress li ç-Chelsea huwa l-unika tim IngliΩ li baqa’ fil-kampjonat Ewropew. IΩda min-na˙a l-o˙ra jaf li l-log˙ba tal-lum mhix ser tkun wa˙da façli kontra l-leaders Liverpool, li jinsabu ˙ames punti f’vanta©© fuq il-Blues. Fil-log˙ba tas-Sibt li g˙adda Fabio Borini li inçidentalment huwa eks plejer tal-Liverpool tellef tliet punti importanti lil Chelsea, meta minn ˙dax il-metru bog˙od skurja l-penalty li sSunderland ing˙ataw fl-a˙˙ar minuti tal-partita. Arsenal g˙andhom vanta©© L-Everton jiskurjaw tnejn iΩda t-tliet punti jo˙duhom isSouthampton. L-ewwel gowl ©ie fl-ewwel minuta meta Alcaraz b’daqqa ta’ ras tefa’ ©ox-xibka tat-tim tieg˙u stess. IΩda ftit minuti mil-log˙ob l-Everton dehru li qed jippressaw, iΩda x-xorti ma kinitx fuq in-na˙a tag˙hom ilbiera˙. Tletin minuta wara l-ewwel gowl, Howard ©ie meg˙lub minn plejer tat-tim tieg˙u stess. L-iskor finali baqa 2-0. Everton tilfu ç-çans milli javvanzaw g˙ar-raba’ post. Huma jinsabu punt ta˙t l-Aresnal, però l-punti jafu jinbidlu hekk kif g˙ada Arsenal jilqg˙u g˙andhom lit-tim tad-disa’ post Newcastle United.

BUnDEsLIGA

IÇ-ChAMpIOns MA JIDDIÛAppUnTAwx Il-Bundesliga issa qeg˙da fl-a˙˙ar faΩi tag˙ha b’diversi timijiet ji©©ieldu g˙all-a˙˙ar punti li jistg˙u jg˙olluhom qrib il-quççata jew isabbtuhom f’qieg˙ il-klassifika. Bayern Munich g˙elbu lill-Werder Bremen bl-iskor konvinçenti ta’ 52. Il-log˙ba ma bdietx tajjeb g˙allBayern li sabu ru˙hom 2-1 minn ta˙t sa tmiem l-ewwel taqsima. Però, fit-tieni taqsima ç-champions ÌermaniΩi ˙ar©u kkargati g˙allWerder u skurjaw erba’ gowls biex spiççaw b’vanta©© komdu. Borussia Dortmund kellhom jikkuntentaw bi draw ta’ 2-2 kontra Bayer Leverkusen. B’dan ir-riΩultat il-Leverkusen g˙adhom bit-tama li jil˙qu lix-Schalke biex jippruvaw jakkwistaw l-a˙˙ar post g˙açChampions’ League tas-sena ddie˙la. Freiburg kisbu punt importanti ˙afna fi triqithom lejn is-salvazzjoni bi draw kontra l-Wolfsburg, li qeg˙din jaraw il-˙olma li jirritornaw fl-og˙la kompetizzjoni Ewropea tisparixxi. Ta’ nota wkoll kienet il-prestazzjoni tal-FSV Mainz li kisbu reb˙a importanti kontra Nurnberg biex issa huma kwaΩi çerti li jie˙du sehem fl-Europa League tas-sena ddie˙la. Nurnberg issa qeg˙din f’periklu serju li ji©u relegati bilHamburg viçin li jΩommu l-poΩizzjoni ta’ qabilhom illi tassiguralhom

2-0

Southampton v Everton Fulham v Hull City Stoke City v Tottenham H Swansea City v Aston Villa West Brom v West Ham Man Utd v Norwich City

2-2 0-1 4-1 1-0 4-0

LOGÓOB GÓAL-LUM Sunderland v Cardiff City Liverpool v Chelsea Crystal Palace v Man City

13.00 15.05 17.10

LOGÓOB GÓAL-GÓADA Arsenal v Newcastle Utd

21.00

KLAssIFIKA TIM

Liverpool Chelsea Manchester City Arsenal Everton Tottenham H Man United Southampton Newcastle United Stoke City Crystal Palace Swansea City Hull City West Ham United West Brom Aston Villa Norwich City Fulham Cardiff City Sunderland

35 35 34 35 36 36 35 36 35 36 35 36 35 36 35 35 36 36 35 34

25 23 23 21 20 20 18 14 14 11 13 10 10 10 7 9 8 9 7 7

5 6 5 7 9 6 6 10 4 11 4 9 7 7 15 8 8 4 9 8

5 6 6 7 7 10 11 12 17 14 18 17 18 19 13 18 20 23 19 19

96 67 91 62 57 52 60 52 39 39 28 51 36 38 42 36 28 37 31 33

44 26 35 41 36 49 40 45 54 50 41 52 45 49 54 53 60 79 65 57

80 75 74 70 69 66 60 52 46 44 43 39 37 37 36 35 32 31 30 29

sERIE A RIÛULTATI Bayern Munich v W Bremen Hertha Berlin v Braunschweig Hoffenheim v E Frankfurt Mainz 05 v Nurnberg Wolfsburg v Freiburg Bayer L v Borussia D

5-2 2-0 0-0 2-0 2-2 2-2

LOGÓOB GÓAL-LUM Augsburg v Hamburger SV Schalke 04 v Borussia M

15.30 17.30

KLAssIFIKA TIM

Bayern Munich 32 Borussia D 32 Schalke 04 31 Bayer Leverkusen 32 Wolfsburg 32 Mainz 05 32 Borussia M 31 Augsburg 31 Hoffenheim 32 Hertha Berlin 32 Eintracht Frankfurt 32 Freiburg 32 Hannover 96 32 Werder Bremen 32 VfB Stuttgart 32 Hamburger SV 31 Nurnberg 32 Braunschweig 32

27 20 17 17 16 15 14 12 10 11 9 9 10 9 8 7 5 6

3 5 7 4 6 5 7 7 11 8 9 9 6 9 8 6 11 7

2 7 7 11 10 12 10 12 11 13 14 14 16 14 16 18 16 19

89 73 57 56 58 48 54 41 67 40 39 41 41 39 48 47 36 28

22 36 41 40 48 49 39 45 66 42 53 56 57 64 59 65 64 56

84 65 58 55 54 7 49 43 41 41 36 36 36 36 32 27 26 25

il-parteçipazzjoni fil-play-off g˙arrelegazzjoni.

Bologna v Fiorentina

RIÛULTATI

Fid-Derby dell’Appennino l-iskor finali kien ta’ 0-3. Fiorentina li kienu l-favoriti li jirb˙u din illog˙ba tellfu ç-çans lil Bologna milli jirkupraw miΩ-Ωona tar-relegazzjoni. It-tim ta’ Ballardini reba˙ log˙ba wa˙da mill-a˙˙ar 12 il-log˙ba. Fl-ewwel minuti tal-log˙ba ilBologna g˙amlu bosta attentati lejn il-lasta avversarja, iΩda lpressjoni li g˙amlu ma ˙allietx riΩultati poΩittivi. Kien Juan Guillermo Cuadrado li bil-leminija tefa’ ©ox-xibka, ˙dax-il minuta wara l-BoΩnjaku Josip Ilicic jag˙mel l-iskor ta’ 2-0. Juan Guillermo Cuadrado skurja t-tieni gowl personali sabiex temm illog˙ba b’reb˙a g˙all-Vjola.

Bologna v Fiorentina Inter v SSC Napoli

Sassuolo v Juventus Sassuolo li s’issa g˙andhom posthom sigur fis-Serie A, g˙ada jilqg˙u lil-leaders Taljni Juventus. Din il-©img˙a il-Bianconeri jistg˙u ji©u kkurunati bit-30 titlu tag˙hom. Sassuolo jidhru li qed iΩommu forma tajba meta kisbu seba’ punti mill-a˙˙ar tliet log˙biet. Il-Juventus ser ikollhom g˙ad dispoΩizzjoni tag˙hom lil Carlos Tevez u Federico li ser jirritornaw minn injuries u lil Leonardo Bonucci u Stephan Lichtsteiner li kienu sospiΩi. Arturo Vidal ser jinΩamm g˙al mistrie˙, g˙allog˙ba li g˙andhom nhar il-Óamis kontra l-Benifca.

0-3 Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Hellas Verona v Catania Cagliari v Parma Livorno v Lazio Sampdoria v ChievoVerona Torino v Udinese Atalanta v Genoa

12.30 15.00 15.00 15.00 15.00 20.45

LOGÓOB GÓAL-GÓADA 20.45

Sassuolo v Juventus

KLAssIFIKA TIM Juventus Roma SSC Napoli Fiorentina Inter Parma AC Milan Torino Lazio Hellas Verona Atalanta Sampdoria Udinese Genoa Cagliari ChievoVerona Sassuolo Bologna Livorno Catania

L 34 35 35 35 35 34 35 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 35 34 34

R 29 26 20 18 14 13 14 13 13 15 14 11 11 10 8 8 7 5 6 5

D 3 7 9 7 15 12 9 10 10 4 4 8 6 9 12 6 7 13 7 8

T 2 2 6 10 6 9 12 11 11 15 16 15 17 15 14 20 20 17 21 21

F 72 71 64 59 57 53 53 52 47 52 39 41 36 37 33 30 33 27 36 26

K 22 19 36 38 35 44 46 45 47 58 46 51 47 45 46 50 62 55 67 59

P 90 85 69 61 57 51 51 49 49 49 46 41 39 39 36 30 28 28 25 23

Sports

27.04.2014 39

0 2

Ritratti: STEPHEN GATT

bOv PReMieR LeaGUe

biRKiRKaRa vaLLeTTa

RebÓa DeÇisiva Valletta kellhom bilfors jirb˙u lpartita tal-biera˙ biex jie˙du lkampjonat u hekk g˙amlu meta g˙elbu lil Birkirkara bliskor ta’ 2-0. Dan ir-riΩultat inkiseb bi prestazzjoni kalma u organizzata li ftit ˙alliet spazju lill-KarkariΩi biex ikunu ta’ periklu. Il-Beltin ˙ar©u mill-ewwel fuq l-attakk u damu biss tliet minuti biex marru fil-vanta©© hekk kif Shaun Bajada tefa’ l-ballun firrokna tax-xibka permezz ta’ freekick dirett. Óames minuti wara, ilKarkariΩi appellaw g˙al penalty meta Paul Fenech twaqqa’ filkaxxa Beltija. Madankollu, irreferee Chris Lautier, li kien viçin l-azzjoni, ˙alla l-log˙ob g˙addej. Birkirkara kellhom çans ie˙or fid-disa’ minuta meta Zach Muscat, b’daqqa ta’ ras, hedded lil-lasta Beltija, imma l-gowler Revishvili tajjar f’korner. IlBeltin ma baqg˙ux i˙arsu u xutt minn qag˙da angolata millemin ta’ Alan da Silva Souza wassal g˙al save tajjeb ta’ Justin Haber. Il-gowler KarkariΩ re©a’ kien impenjat fil-˙amsa u g˙oxrin minuta meta kross mix-xellug ta’ Abdelkarim Nafti wasal g˙and da Silva Souza li

ra x-xutt tieg˙u mtajjar f’korner. Valletta baqg˙u jippressaw lil Birkirkara g˙al ˙in twil. Madankollu, kien Jhonnattan Benites li kellu l-a˙jar çans lejn l-a˙˙ar tat-taqsima meta sab ru˙u quddiem il-lasta Beltija flerbg˙in minuta, imma l-Beltin tajru l-ballun biex ˙elsu millperiklu. Il-KarkariΩi ˙ar©u iktar determinati fit-tieni taqsima u ppruvaw idawwru l-istorja tal-partit b’diversi attakki. Però, matul lewwel tletin minuta tat-taqsima l-plejers Beltin irnexxielhom jo˙onqu ˙afna mill-ener©ija talazzjonijiet KarkariΩi. Is-sitwazzjoni nbidlet meta Temile, li da˙al minflok Matheus Bissi mas-sieg˙a log˙ob, ta kross mix-xellug li po©©a lil Ronaille f’qag˙da tajba biex i©ib id- draw g˙al Birkirkara. Dan iç-çans ma wassal g˙al xejn però, hekk kif Revishvili g˙amel save providenzjali biex Ωamm lill-Beltin fil-vanta©©. Fl-erbg˙a u tmenin minuta kien Temili stess li ra xxutt tieg˙u salvat b’mod tajjeb ferm minn Revishvili. Hekk kif deher li l-KarkariΩi setg˙u j©ibu gowl drammatiku fl-a˙˙ar minuti, kienu fil-fatt ilBeltin li fl-erbg˙a u disg˙in

iL-PReMieR LeaGUe MaLTi KLassiFiKa CHaMPiONsHiP POOL ˙asdu l-avversarji tag˙hom u g˙alqu l-partita hekk kif Roderick Briffa g˙eleb lil Haber b’xutt b’sa˙˙tu li spiçça firrokna tax-xibka. B’hekk Valletta reb˙u t-tnejn u g˙oxrin kampjonat tag˙hom quddiem attendenza sabi˙a ta’ 10,633, li mhux biss kienet lakbar wa˙da ta’ dan l-ista©un, imma wkoll wa˙da mill-og˙la matul dawn l-a˙˙ar snin.

Plejer tal-Log˙ba: Shaun Bajada (Valletta) Referee: Chris Lautier Birkirkara: Justin Haber, Zach Muscat, Nikola Vukanac, Matheus Bissi (Frank Temile), Joseph Zerafa, Paul Fenech, Gareth Scibberras, Rowen Muscat (Ronaille Calhera Seara), Edward Herrera, Shodiya Haruna Shola, Jhonnattann Benites. Valletta: Jonathan Caruana, Steve Borg, Ryan Fenech (Edmond Agius), Luke Montebello (Lateef Alliyu), Alan Da Silva Souza, Shaun Bajada, Denni Rocha Dos Santos (Roderick Briffa), Irakli Maisuradze, Nukri Revishvili, Abdelkarim Nafti, Luke Dimech.

Valletta Birkirkara Hibernians Mosta Sliema W Balzan

+/-

Pti

10 10 10 10 10 10

7 7 3 3 2 1

3 1 2 4 3 1

0 2 5 3 5 8

22 25 20 14 11 12

7 6 24 22 18 27

+15 +19 -04 -08 -07 -15

51 50 35 32 31 18

KLassiFiKa ReLeGaTiON POOL Floriana Tarxien R Qormi Naxxar Lions Vittoriosa Stars Rabat Ajax

+/-

Pti

10 10 10 10 10 10

6 6 6 3 4 0

1 2 0 3 3 1

3 2 4 4 3 9

20 24 23 13 17 6

12 9 17 16 19 30

+8 +15 +6 -03 -02 -24

30 28 26 26 24 04

iLLUM F’L-aRGUMeNT Il-programm L-Argument jirritorna fil-5pm fuq ONE u se jkun kollu ddedikat licChampions tal-Kampjonat Premier 2013-2014. Se tkunu tistg˙u ssegwu l-atmosfera qabel ma’ tibda l-partita bejn Valletta u Birkirkara flIstadium Nazzjonali f’Ta’ Qali, l-a˙jar siltiet tal-partita, l-ewwel reazzjonijiet millplejers, kowçis u uffiçjali eΩattament wara li tispiçça llog˙ba, l-prezΩentazzjoni lir-

rebbie˙a u ç-çelebrazzjonijiet fil-lokalità ta’ fejn se jintreba˙ il-Kampjonat. Fl-Istudio ta’ L-Argument se jkun hemm panel b’rappreΩentanti tat-tim rebbie˙ kif ukoll it-Tazza taçChampions. Titilfux l-appuntament g˙al ma’ L-Argument illum fil5pm fuq ONE bi preΩentazzjoni ta’ Clinton Buhagiar u Janice Briffa, bi produzzjoni eΩekuttiva ta’ Mark Cutajar.

iL-KaRTiNG OFFRUT GÓaLL-eWWeL DaRba F’sUMMeR ON THe MOve Re©g˙u nfet˙u l-applikazzjonijiet g˙all-programm sportiv Summer on the Move, organizzat mill-Kunsill Malti g˙all-Isport. Din hija il-11-il edizzjoni ta’ dan ilprogramm li fih jistg˙u jipparteçipaw tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti minn 4 snin ’il fuq. G˙al dan il-programm ser ikunu utilizzati 250 kowç speçjalizzat li ser jie˙du ˙sieb li jag˙tu l-attenzjoni me˙tie©a lil kull parteçipant.

Il-programm qed ikun offrut fil-kumplessi sportivi tal-KMS fil-Kottonera, Óal Kirkop u tal-Qroqq, kif ukoll fl-iskejjel tal-Mosta u tas-Si©©iewi. Huma diversi d-dixxiplini sportivi offruti f’dan il-programm, fejn jibqg˙u l-iΩjed popolari l-g˙awm, il-©innastika, ilbaskitbol u l-futbol. G˙al din l-edizzjoni, il-Kunsill Malti g˙all-Isport g˙all-ewwel darba se joffri l-programm tal-karting matul il-©img˙a.

Summer on the Move huwa imfassal b’tali mod biex dawk il-©enituri li jwasslu lit-tfal fid-diversi çentri, jkunu jistg˙u jipparteçipaw f’attivitjiet sportivi iddisinjati apposta g˙alihom. Din is-sena ©ew ukoll reveduti l-prezzijiet biex dejjem ikunu vanta©©uzi, speçjalment g˙al dawk li jridu juΩaw is-servizz il-©imgha kollha. Il-programm jibda fl-14 ta’ Lulju u jintemm fil-5 ta’ Settembru 2014.

Lokali

40 27.04.2014

Min jidÓak l-aÓÓar jidÓak l-aÓjar

Edward Scicluna Ministru g˙all-Finanzi

Iridu jkunu jafu minn fejn ser insibu l-flus g˙ad-diΩastru li ˙allew bl-Arriva. Kif ser nag˙mlu biex inpattu g˙allbiljetti tat-trasport pubbliku li kellhom jitra˙˙su g˙all-barranin wara li l-Kummissjoni widdbet lill-Gvern ta’ qabel u qaltlu li g˙amel fro©a. Iridu jkunu jafu kif ser inniΩlu ddejn li tellg˙u matul il-25 sena. Iridu jkunu jafu kif ser insibu l-flus biex il-Gvern Laburista ©did iwettaq ilweg˙diet tieg˙u ta’ qabel lelezzjoni. U l-weg˙diet qed jitwettqu wa˙da wara l-o˙ra. L-income tax waqg˙et, it-tariffi tad-dawl u l-ilma naqsu, l-applikazzjonijiet g˙aç-çentri ta’ childcare b’xejn de˙lin, il-paga minima, il-pensjonijiet u listipendji Ωdiedu. Il-Partit Nazzjonalista qieg˙ed b’˙alqu miftu˙ u ma jridx jemmen dak li qed jara. La emmen qabel, u lanqas irid jemmen issa. U g˙alhekk, issa li twettqet weg˙da o˙ra, dik li d-defiçit

fl-a˙˙ar tas-sena li g˙addiet jaqa’ g˙al 2.8%, ukoll ma jridux jemmnuha. Dan is-sintomu psikolo©iku bl-IngliΩ jiddiskirvuh b˙ala sitwazzjoni ta’ denial. Minn ˙rafa u ‘Alice in Wonderland’ qed jg˙idu li qed nag˙mlu l-ma©ija finanzjarja. Dak li qed jaraw hu biss illuΩjoni. Li l-Kummissjoni u l-Eurostat qeg˙din, ©img˙a b’©img˙a, wara daharna jg˙assuna min˙abba l-proçedura ta’ defiçit eççessiv li da˙˙luna fiha huma stess, qishom insewh. Qed jallegaw li lKummissjoni mhux qed tag˙mel xog˙olha sew. U g˙alhekk ma tistax tie˙u bis-serjetà l-kritika talOppoΩizzjoni, li qed tg˙id li filwaqt li d-defiçit waqa’, iddejn tela’. Ara x’g˙andu x’jaqsam. Mela ma jafux millesperjenza tag˙hom li kull defiçit, anke jekk ikun ta’ ewro wie˙ed, ukoll iΩid iddejn. Sakemm nibqg˙u nag˙mlu defiçits, ji©ifieri self addizzjonali, dan iΩid id-dejn.

Meta d-dejn jiΩdied b’valur og˙la minn dak tad-defiçit ikun ifisser li l-Gvern qed jistenna xi ˙lasijiet b˙al ming˙and l-Enemalta (€40 miljun) jew ukoll g˙aliex Malta g˙adha marbuta malobbligi li tkompli ssellef lil fondi ta’ solidarjetà b˙alma huma l-EFSF u l-ESM (€60 miljun), self ta’ awtoritajiet, u fl-a˙˙ar hemm a©©ustament ta’ €40 miljun f’sens ta’ accounting biss. Dawn il-flus ser ji©u lura u g˙alhekk b’mod reali ekonomiku mhux qed inΩidu mad-dejn b’mod nett. Issa tal-a˙˙ar qed jg˙idu li d-defiçit sploda fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena. L-ewwel net il-figuri ma tistax tevalwahom b’dak il-mod superfiçjali g˙aliex figuri fil-fond konsolidat huma varjabbli ˙afna. Imma kieku biss indunaw li fl-ewwel tliet xhur kien hemm g˙otja ta’ grant mill-Unjoni Ewropea ta’ €31 miljun inqas, u li din ti©i fix-xhur li ©ejjin, id-differenza taqa’ g˙al €27 miljun. Jafu li kull tliet xhur

id-d˙ul tal-Prodott Domestiku Gross (PDG), li fuqu jitkejjel id-defiçit, qed jiΩdied b’medja ta’ €80 miljun. G˙al min jifhem, jinduna li lproporzjon tad-defiçit vis-à-vis l-PDG ma jitkejjilx fuq baΩi ta’ cashflow , imma fuq baΩi ta’ accruals. Il-cashflow tal-Gvern tvarja ˙afna, u altru trid tag˙mel analiΩi fonda biex tipprova tasal g˙al dik ta’ accruals . Fil-fatt, l-Uffiççju talIstatistika Nazzjonali jasal biex jippubblika dawn il-figuri fi Ωmien xahrejn o˙ra. Huwa redikolu allura li llum to˙ro© tg˙id b’mod trivjali li d-defiçit sploda. Dak li verament qed jisplodi hu l-inkwiet fi ˙dan il-Partit, li mhux qed i˙allilhom mo˙˙hom kalm biex jevalwaw bis-serjetà s-suççess ekonomiku u finanzjarju ta’ dan il-Gvern. Xi ˙a©a li qed tinnotaha kull a©enzija internazzjonali. Issa nafu g˙aliex ©abu lekonomija u l-finanzi tal-pajjiΩ f’dik il-qag˙da mwieg˙ra!