KullĦadd_27.11.2022

GĦEX U MIET

BIN-NAR TA’ SAN ĠUŻEPP

Leonard Camilleri, il-vittma fl-isplużjoni tal-kamra tan-nar, kien f’inċident ieħor fl-2012

Waqt li l-pajjiż stenbaħ maħsud bi splużjoni fil-Kamra tan-Nar ta’ San Ġużepp ta’ Ħal Kirkop, li heżżet diversi nħawi u ħalliet persuna mejta, jirriżulta Leon ard Camilleri, il-vittma, kien diġà involut f’inċident identi ku 10 snin ilu. In-namra għallogħob tan-nar u l-festa tal-lo kal wasslu lir-raġel, deskritt kwiet, biex jirritorna fil-post għal qalbu.

MAL-AKBAR IRKUPRI TURISTIĊI FID-DINJA

Malta fil-grupp ta’ stati li jinsabu l-ewwel biex iqarrbu l-livelli ta’ turiżmu bħalma kien hemm qabel il-pandemija, skont ċifri mill-Organizzazzjoni Dinjija tat-Turiżmu

Malta tinsab mal-ewwel pajjiżi fid-dinja kollha li qed jirnexxilhom jirkupraw ma lajr in-numri fis-settur turistiku meta mqabblin mal-livelli rreġistrati qabel faqqgħet il-pandemija tal-COVID-19.

Anke jekk prattikament dipendenti kompletament fuq l-ivvjaġġar bl-ajru, pajjiżna jinsab fl-istess triq ta’ rkupru fl-Ewropa, il-kontinent bl-aħjar riżulta ti, skont l-aħħar barometru turistiku li

għadu kemm ħareġ mill-Organizzazz joni Dinjija tat-Turiżmu fi ħdan il-Ġnus Magħquda (UNWTO).

Fil-fatt, fl-ewwel disa’ xhur tal-2022, l-Ewropa laqgħet 477 miljun turist (68% tat-turiżmu kollu fid-dinja) biex irreġ istrat livell ta’ 81% imqabbel mal-istess perjodu ta’ tliet snin ilu.

Minn tagħrif li ta fil-Parlament din il-ġimgħa l-Ministru għat-Turiżmu Clay

ton Bartolo, pajjiżna, li fl-2019 kien laħaq rekord ta’ turisti, bejn Jannar u Settem bru rkupra 81% tat-turisti tal-2019, 84% tal-iljieli tal-2019 u 88% tan-nefqa tal2019.

Skont l-UNWTO, it-turiżmu globali jinsab fit-triq biex sa tmiem l-2022 jilħaq 65% tal-livelli ta’ qabel il-pandemija.

4 u 5

Tkompli f’paġni

Ritratt: VISITMALTA

VITTMA: Leonard “Nardu” Camilleri

Rapport f’paġna 6

Rapport f’paġna 5

GĦAL-LUM

L-Ogħla Temperatura: 18°C L-Inqas Temperatura: 14°C L-Indiċi UV: 2

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Ċirkolazzjoni ta’ pressjoni baxxa minn fuq il-Gżejjer Maltin ser tersaq lejn il-Libja It-Temp: Imsaħħab bil-ħalbiet tax-xita u bil-maltempati bir-ragħad għall-ewwel Ir-Riħ: Ħafif għal moderat mill-Majjistral it-Tramuntana għall-ewwel, li jsir qawwi għal qawwi ħafna mill-Grigal Il-Viżibilità: Tajba li ssir moderata fix-xita Il-Baħar: Qawwi li jsir qawwi ħafna L-Imbatt: Moderat mill-Majjistral li jsir baxx għal moderat mix-Xlokk It-Temperatura tal-Baħar: 22°C

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21252396 The Cross Pharmacy, 859, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21227682 Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Franġisk Farrugia, Ħaż-Żebbuġ – 21462068 St. Anne Pharmacy, 24, Misraħ Sant’Elena, Birkirkara – 27441913 D’Argens Pharmacy, 330, Triq D’Argens, Il-Gżira – 21330817 Pembroke Pharmacy, 87, Triq Giuseppe Malfeggiani, Pembroke – 21372784 Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema – 21313535 Reeds Pharmacy 191, Triq il-21 ta’ Settembru, In-Naxxar – 27130068

Brown’s Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, Il-Mosta – 21432038

Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, Il-Mellieħa – 21523462

Brown’s Pharmacy, 45, Telgħet Raħal Ġdid, Raħal Ġdid – 21694818

Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla – 21824720

Anici Pharmacy, 6. Triq in-Nadur, Marsaskala – 21637300

St. Catherine Pharmacy, Plot 3, Triq il-Qadi, Iż-Żejtun – 21678039

Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, Il-Gudja – 21676294

Lantern Pharmacy, Misraħ il-Kebbies, Santa Venera – 21444648

The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, Is-Siġġiewi – 21461681

Għawdex

Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, Ir-Rabat – 21566170

Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Imġarr, Għajnsielem – 21563017

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

Tkompli minn paġna 1

Pajjiżi fil-Punent u anke fin-Nofsin har tal-Ewropa, li wkoll għandhom mezzi alternattivi fuq l-art biex jat tiraw turiżmu minn pajjiżi ġirien, irreġistraw l-akbar qabża fl-għadd ta’ turisti 88% u 86.1% rispettiva ment. Skont l-organizzazzjoni in ternazzjonali, dawn ir-riżultati ta jbin Ewropej kienu megħjuna minn domanda qawwija fl-istess reġjun u vvjaġġar mill-Istati Uniti. L-aħjar riżultati nkisbu fit-tielet kwart (Q3) meta l-wasliet laħqu 90% tal-livelli tal-2019.

Meta tkellem dwar ir-riżultati Maltin, waqt li kien qed jagħti ren dikont tal-estimi tal-Baġit 2023 talMinisteru msemmi, Bartolo (inset) semma li fl-ewwel disa’ xhur ta’ din is-sena t-turisti li ġew fostna qattgħu 12.7 miljun lejl. Dan ifis ser saħansitra żieda fin-numru ta’ ljieli meta mqabbel mal-2019. Firrigward tan-nefqa, qal li nqabżet iċ-ċifra ta’ €1.5 biljun fl-istess per jodu, hekk kif in-nefqa medja għal kull turist żdiedet minn €822 (Jan nar-Settembru 2019) għal €896 din is-sena.

Sa tmiem din is-sena, il-Gvern qed ibassar li jattira madwar 2.2 miljun turist. Bartolo tenna li r-rel evanza ta’ dawn ir-riżultati hi akbar meta jitqies li l-ewwel kwart ta’ din is-sena (Jannar-Marzu) kien bidu diffiċli għall-industrija minħabba l-imxija tal-varjant Omicron.

Minkejja dan, l-irkupru veloċi f’pajjiżna huwa dovut għall-ħidma sfiqa mill-Gvern bl-implimentazz joni ta’ strateġija bbażata fuq tliet pilastri: il-programm ta’ tilqim ef fettiv, il-miżuri li ttieħdu biex jiġu ppriservati l-impjiegi fis-settur u rriżorsi li ġew allokati lill-Ministeru u lill-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA). Dawn tal-aħħar ukoll biex terġa’ tinbena l-konnettività bl-ajru, isiru kampanji promozzjonali ag gressivi fis-swieq ewlenin u jkom plu l-interventi biex jiġi aġevolat il-prodott turistiku mil-lat infras trutturali u dak fl-organizzazzjoni ta’ avvenimenti intiżi biex jiġbdu ak tar barranin lejn xtutna.

Fil-każ ta’ swieq partikolari, il-Mi nistru semma li kien hemm rispons b’saħħtu sew mill-Polonja, Franza u l-Awstrija, li sa Settembru kien diġà qabeż ir-riżultati rekord li kellna fissajf ta’ qabel il-COVID b’131%, 107% u 106% rispettivament.

Mill-Olanda ntlaħaq livell identi ku tal-2019, filwaqt li swieq bħal dawk tal-Italja u l-Ungerija lħaqna l-livell ta’ 95% ta’ dak ta’ tliet snin ilu biex kwazi rkuprajna għalkollox.

Min-naħa l-oħra, kawża ta’ restriz zjonijiet f’ċerti ajruporti u l-ivvjaġġar kien hemm distakk mit-turiżmu In gliż u dak Ġermaniż, filwaqt li s-suq Amerikan irkupra 76% tal-volumi tal-2019.

Għax-xhur li ġejjin kol lox qed jindika li se jkoll na 89% tal-konnettività li kellna fl-aħħar xitwa qabel tfaċċat il-pandemi ja, waqt li l-maġġoranza tal-linji tal-ajru operattivi fis-sajf li għadda se jkom plu joperaw f’dawn ixxhur li ġejjin.

Il-lista tal-linja tal-ajru, minbar ra l-Air Malta, tinkludi lill-Aegean Airlines, il-British Airways, l-Easy Jet, l-Emirates, il-Jet2, il-Lufthansa, ir-Ryanair, is-SWISS, it-Tunisair Ex

press, it-Turkish Airlines, il-Vueling u l-Wizz Air.

Ftit ġimgħat ilu beda servizz ġdid mill-Air Serbia, waqt li l-linja Emir ates reġgħet bdiet ittir sebat ijiem fil-ġimgħa mill-bidu ta’ dan ix-xa har. Ir-Ryanair bdiet rotta ġdida minn u lejn Stokkolma, waqt li wkoll introduċiet mill-ġdid Liverpool u es tendiet il-vjaġġi lejn Bournemouth

fil-Parlament.

Hu wkoll irrefera għal xogħliji et ta’ riġenerazzjoni f’żoni turistiċi, bħax-xatt tal-Għadira u l-pjazza tal-Mellieħa, żewġ proġetti li kienu ilhom jiġu mwiegħda sa mill-1988 minn Gvernijiet Nazzjonalisti. Minkejja dan, kellu jkun il-Gvern attwali li jimpenja ruħu biex iż-żoni popolari jiġu aġġornati għaż-żmini jiet tal-lum.

Minbarra hekk, se tkompli wkoll il-ħidma biex jibdew ukoll xogħljiet infrastrutturali fil-pjazez tal-Birgu u ta’ Buġibba.

mis-sajf għax-xitwa.

“B’kollox għandna aktar minn 70 rotta diretta minn u lejn l-Ajru port Internazzjonali ta’ Malta (MIA) fl-iskeda tax-xitwa, li għadna kemm bdejna,” tenna l-Ministru Bartolo

Din is-sena mistenni ja tkun waħda pożittiva għall-Istitut tal-Istudji Tur istiċi (ITS) fejn esperjenzat żieda fin-numru ta’ studenti ġodda, ir-raba’ żieda konsekuttiva mindu beda jopera minn Ħal Luqa, u fi ftit tal-jiem oħra se jkunu qed jiggrad waw rekord ta’ 345 student.

Il-Ministru wkoll semma kif kol

Anke jekk kważi niddependu

OGĦLA LIVELLI

manda qawwija, livelli aħjar ta’ kunfidenza fl-ivvjaġġar u t-tneħħija tar-restrizzjonijiet f’numru akbar ta’ destinazzjonijiet.

B’enfasi fuq il-veloċità li bih is-settur qed jerġa’ jqum fuq saqa jh mill-agħar kriżi tiegħu fl-istorja, l-aħħar barometru tal-UNWTO juri li l-wasliet kull xahar ta’ vjaġġi inter nazzjonali varjaw minn 64% f’Jan nar li għadda għal 73% f’Settemb ru, meta jitqabblu mal-istess xhur fl-aħħar sena qabel il-pandemija. Hu stmat li 340 persuna vjaġġaw fit-tielet kwart (Lulju u Settembru) li għadda fid-dinja, biex waħedhom laħqu kważi 50% tat-turiżmu kollu din is-sena fl-ewwel disa’ xhur. Minbarra l-kontinent Ewropew, li kellu l-aħjar irkupru minn kullim kien (+126%), il-Lvant Nofsani ak tar milli ttrippla (+225%) il-wasliet tiegħu fuq is-sena l-oħra biex laħaq 77% tal-livelli qabel il-pandemija. Il-kontinent Afrikan (+166%) u dak Amerikan (+106%) ukoll irreġistraw tkabbir b’saħħtu mqabbel mal2021. Għalihom dawn fissru 63% u 66% tal-livelli tal-2019.

Żvelati klawżoli

lox qed jindika li għal din is-sena l-industrija tal-films f’Malta tinsab riesqa lejn sena rekord fl-aħħar ħames snin, bl-introjtu ekonomi ku jaqbeż sew l-aħħar ħames snin ta’ amministrazzjoni Nazzjonalis ta. “Filwaqt li, bejn l-2008 u l-2013, f’Malta nġibdu 43 produzzjoni li ħallew €84 miljun f’ħames snin, sa tmiem din is-sena biss se jkunu nġibdu 25 produzzjoni li mistenni ja jaqbżu din l-istess ċifra. Apparti minn hekk, fl-aħħar ħames snin ta’ Gvern Laburista, kellna 95 produzz joni li ħallew b’kollox €230 miljun fl-ekonomija Maltija,” qal Bartolo. Sadanittant, l-aħħar stħarriġ tal-UNWTO wera kif l-istima ta’ 700 miljun vjaġġatur internazzjonal ment fl-ewwel disa’ xhur li għad dew aktar milli rduppjaw (+133%) in-numri rreġistrati fl-istess perjo du sena ilu. Dan jikkwantifika fi 63% tal-livelli ta’ tliet snin ilu.

L-organizzazzjoni globali qalet li l-irkupru kien ir-riżultat ta’ do

L-irkupru b’saħħtu tat-turiżmu ġie rifless ukoll f’diversi indikatu ri fl-industrija, fosthom il-kapaċità tal-ajruplani u l-akkomodazzjonijiet fil-lukandi. L-air seat capacity fuq rotot internazzjonali bejn Jannar u Awwissu laħaq it-62% tal-2019, bl-Ewropa mill-ġdid (78%) u l-Amer ki (76%) jirreġistraw l-aħjar riżultati. Id-domanda fi vjaġġar bl-ajru fl-ist ess pajjiżi kibret għal 86% tal-livelli ta’ tliet snin ilu, bil-Lvant Nofsani jilħaq prattikament il-livelli ta’ qabel il-pandemija b’99%.

Fl-istess perjodu, ir-rati tal-ok kupanza fil-lukandi laħqet is-66% f’Settembru 2022, minn 43% f’Jan nar. L-Ewropa rreġistrat okkupanza ta’ 77% fix-xahar li għadda, wara l-livelli ta’ 74% f’Lulju u f’Awwissu. Fin-Nofsinhar tal-Ewropa, li jinkludi lil Malta, intlaħqet l-ogħla medja ta’ okkupanza f’Settembru 2022, dik ta’ 79%, waqt li t-tieni l-ogħla med ja fl-istess xahar ġiet irreġistrata fil-Punent tal-Ewropa b’75%.

Fir-rapport tagħha, l-Organiz zazzjoni Dinjija tat-Turiżmu wriet ottimiżmu iżjed kawt għax-xhur li ġejjin, hekk kif l-isfidi ekonomiċi, inflazzjoni persistenti għolja u prez zijiet jiżdiedu tal-enerġija jistgħu jaffettwaw ħażin ir-ritmu tar-ra ba’ kwart ta’ din is-sena u l-ewwel kwart tal-2023.

Ftit tal-ġimgħat ilu, diversi esponenti tal-Partit Nazzjonalista, bdew kontin wament jistaqsu dwar min kien il-Min istru responsabbli u taħt liema ammin istrazzjoni ġie ffirmat il-ftehim kollettiv attwali li permezz tiegħu l-ħaddiema tal-linja nazzjonali tal-ajru, l-Air Malta, għandhom il-possibbiltà li jirtiraw ta’ 55 sena u jibqgħu jirċievu żewġ terzi tal-pa ga sakemm jilħqu l-età tal-pensjoni. Naturalment dan f’tentattiv biex b’xi mod iħammru wiċċ il-Gvern Laburista.

Iżda sparaw ftit f’saqajhom! Din ilġimgħa fil-Parlament, waqt id-dibattitu dwar l-estimi finanzjarji tal-Ministeru għall-Finanzi u x-Xogħol, il-Ministru Clyde Caruana żvela u poġġa fuq il-me jda tal-kamra dokumenti ffirmati li juru li dawn il-klawżoli fil-ftehim kollettiv tal-Air Malta daħlu fis-seħħ fl-2008 u fl2009, dak iż-żmien taħt l-amministrazz joni mmexxija mill-Partit Nazzjonalista taħt il-Prim Ministru Lawrence Gonzi. Dawn id-dokumenti juru iswed fuq l-abjad kif l-iskema tal-irtirar kmie ni għall-piloti tal-Air Malta kienet ilha fil-pjani mis-sena 1999, hekk kif filftehim kollettiv iffirmat dak iż-żmien kienet diġà saret referenza għaliha. Iżda kien fit-28 ta’ Jannar tas-sena 2008, proprju xahar u ġimgħa qabel l-elez zjoni ġenerali, li din immaterjalizzat. Dak iż-żmien il-Ministru responsabbli mill-Air Malta kien Austin Gatt.

Min-naħa l-oħra, l-iskema tal-irtirar kmieni għall-ħaddiema tal-Cabin Crew ġiet iffirmata sena wara, fis-17 ta’ Lul ju tal-2009. Din id-darba, taħt il-barka tal-Ministru Tonio Fenech li taħtu kienet taqa’ r-responsabbiltà tal-linja tal-ajru.

Minbarra hekk, fl-2012 ġie ffirmat side agreement li fih l-iskali tal-piloti naqsu minn għaxra għal ħames skali, li komplew ipoġġu piż finanzjarju kbir fuq il-kumpanija.

Kif spjega l-Ministru Caruana, mat ul is-snin dawn l-obbligi li ddaħħlu fisseħħ dak iż-żmien ġabu l-linja nazzjona li tagħna f’diffikultajiet finanzjarji kbar.

Dawn il-klawżoli waħedhom qed jiswew mal-€4 miljun fis-sena.

Illum, biex dawn il-mażżri li poġġa ħaddieħor jitneħħew minn ma’ għonq l-Air Malta u l-linja nazzjonali tagħna tibqa’ sostenibbli, pajjiżna se jkollu jerfa’ piż ta’ xejn inqas minn €100 miljun. Dan għaliex dak li ġie ffirmat dak iż-żmien għadu legalment jorbot lill-kumpanija biex tonora l-obbligi tagħha.

Dan hu l-mod irresponsabbli li bih ilPN fil-Gvern kien imexxi lil dan il-pajjiż. Deċiżjonijet li ħallew riperkussjonijiet kbar u poġġew lil din il-kumpanija f’ri skju kbir ta’ likwidazzjoni.

Linja tal-arju li tant għandha rwoli es senzjali għal pajjiżna. Rajna kif fiż-żmini jiet diffiċli bħal pandemija, kienet kruċjali biex twassal ċittadini Maltin u Għawdxin lura lejn pajjiżna meta dawn kienu maqbuda f’pajjiżi ’l bogħod. L-ist ess Air Malta li taqdi funzjonijiet relatati mas-saħħa ta’ dan il-pajjiż. Fuq kollox, kumpanija li tikkontribwixxi ferm lejn l-ekonomija ta’ pajjiżna u ġġib mal-40% tat-turisti li jiġu lejn Malta.

Pajjiżna jixraqlu u jeħtieġ li jibqa’ jkollu l-linja nazzjonali tal-ajru tiegħu u Partit Laburista fil-Gvern se jibqa’ jieħdu deċiżjonijiet kruċjali biex jissalvagward ja l-linja nazzjonali tagħna.

IRRESPONSABBLI:

L-Eks Ministri Gatt u Fenech (lemin) li daħħlu l-klawżola skandaluża (taħt)

fuq l-art prinċipali Ewropea

Il-kumment tas-Soċjetà Mużikali San Ġużepp fuq Facebook wara l-isplużjoni kmieni lbieraħ li qatlet lil “Nardu” (inset)

GĦEX U MIET GĦAN-NAR ĠUŻEPPIN

Splużjoni qawwija fil-Kamra tan-Nar ta’ San Ġużepp taħsad il-ħajja ta’ Leonard Camilleri, “raġel kwiet” li kien ukoll involut f’inċident simili fl-istess post fl-2012 … tlett irġiel oħra, inkluż ieħor li kien fil-kumpless, jindarbu

Leonard Camilleri, magħruf bħala “Nar du ż-Żurrieqi” fil-lokalità ta’ Ħal Kirkop, tilef ħajtu fl-isplużjoni qawwija li seħħet ilbieraħ mas-sebħ fil-Kamra tan-Nar ta’ San Ġużepp, li tinsab fil-limiti ta’ Ħal Safi. Koppini ddeskrivew lil Camilleri, għażeb ta’ 64 sena, bħala raġel kwiet ħafna li ilu għomru u żmienu involut fillogħob tan-nar.

Jirriżulta li fi splużjoni oħra li seħħet 10 snin ilu fl-istess post, Camilleri kien weġġa’ serjament id minnhom bil-kon segwenza li kellu jagħmel żmien twil ta’ konvalexxenza. Skont is-Soċjetà San Ġużepp, li għaliha kien jaħdem in-nar, “Nardu ż-Żurrieqi” rritorna jinnamra mal-passjoni li kellu ftit taż-żmien ilu biss.

Fl-imgħoddi, il-kamra tan-nar kienet ukoll liċenzjata fuq isem Camilleri.

Fl-isplużjoni tal-bieraħ, li nstemgħet minn bosta nħawi anke ’l bogħod għall-ħabta tas-7:10 a.m., indarbu tliet persuni oħra, fosthom Koppi ta’ 45 sena li fil-ħin kien ukoll fil-kumpless tan-nar, iżda rnexxielu joħroġ waħdu.

Nifhmu li kien dan li informa lill-aw toritajiet li taħt it-tifrik tal-bini kien għad hemm “Nardu”, li l-ġisem bla ħajja tiegħu nstab aktar tard.

Żewġt irġiel oħrajn, ta’ 63 sena u 72 sena residenti ż-Żurrieq, li inzertaw għandhom l-għelieqi tagħhom fil-viċi nanzi ta’ fejn seħħet l-isplużjoni fl-akk wati ta’ Ħlantun bejn Ħal Safi, iż-Żur rieq u Ħal Far, kellhom jittieħdu l-Isptar Mater Dei wara li wkoll sofrew xi ġrieħi ħfief.

Mumenti wara li ħarġet l-aħbar li Ca milleri kien tilef ħajtu, Koppin, li nġabar fuq il-post flimkien ma’ bosta oħrajn, qal lill-ġurnalisti preżenti li Camilleri, il-vit

tma, kien reġa’ beda jaħdem in-nar din is-sena. Persuni oħrajn iddeskrivew lil “Nardu” bħala raġel umli u kwiet ħafna.

Emozzjonat fuq il-post, Frans Zammit qal li ibnu s-soltu kien ikun fil-kamra tan-nar bħal dak il-ħin, iżda lbieraħ ma kienx hemm, minħabba li inzerta xog ħol. Għal dan irrakkomandalu biex imur ipoġġi kuruna fjuri quddiem ix-xbieha ta’ San Ġużepp, bħala ġest li ma safax vittma hu wkoll.

L-ewwel li nstemgħet kienet splużjoni żgħira segwita minn waħda ferm akbar li riegħdet l-akkwati u ħolqot kolonna kbira bajda ta’ duħħan. Ġew ikkawżati wkoll ħsarat f’residenzi, partikolarment dawk f’Ħal Safi li huma l-eqreb li hemm. Il-ħoss, iżda, instema’ minn bosta nħawi u kien hemm min ħaseb li dan seta’ kien xi terremot ieħor. Segwew ukoll spluż

jonijiet oħrajn żgħar, b’riżultat tal-ma terjal splussiv li kien hemm fil-kump less.

Mill-ewwel skattat operazzjoni kbira ta’ salvataġġ, ikkordinata minn ħaddi ema mid-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili flimkien ma’ suldati mit-Taqsima tal-Isplussiv u Ordinanza tal-Forzi Ar mati ta’ Malta, waqt li bdiet maltem pata. Minħabba l-perikli kbar eżistenti fejn seħħ l-inċident, il-Pulizija għalqet diversi toroq bħala prekawzjoni u biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-vetturi tal-emerġenza.

Diversi metri ’l bogħod mis-sit ukoll inġabru għadd ta’ timijiet mediċi fejn ramaw klinika mobbli biex tkun tista’ topera bl-aħjar mod matul l-operazzjoni delikata. Fiha ngħatat ukoll l-ewwel as sistenza lil xi qraba u ħbieb tal-vittma,

fost numru mdaqqas ta’ dilettanti tannar u l-festa ta’ San Ġużepp.

F’kumment li tella’ fuq Twitter, ilPrim Ministru Robert Abela wera sol idarjetà mal-komunità ta’ Ħal Kirkop, waqt li radd ħajr lill-ħaddiema kollha, fosthom dawk tal-korp dixxiplinat, li dak il-ħin kienu qed jaħdmu f’kundiz zjonijiet li ma kinux faċli.

Anke l-Ministru għall-Intern, is-Si gurtà, l-Ugwaljanza u r-Riformi Byron Camilleri appella lil kulħadd, permezz tal-midja soċjali, biex ikunu viġilanti u jagħtu aċċess faċli lil diversi ħaddiema involuti fuq il-post. Minbarra hekk, ir refera għall-maltemp li kien qed jaħkem lill-pajjiż u li kompla joħloq diffikultajiet fl-operazzjoni li kienet għaddejja.

“Nappella lil kulħadd biex f’dan iljum inkunu iżjed viġilanti u nibżgħu ak tar għal xulxin. Il-ħaddiema fis-setturi tas-sigurtà se jkomplu jkunu ta’ servizz importanti f’dawn iċ-ċirkostanzi,” qal il-Ministru, fost tbassir ukoll ta’ Grigala ta b’forza ta’ riefnu.

Minħabba l-perikli kbar ta’ murtali u materjal pirotekniku ieħor li kien għad baqa’, il-ħaddiema tas-salvataġġ ma setgħux jaħdmu kif xtaqu b’aċċess sħiħ għall-kumpless tal-logħob tan-nar.

Is-Sindku ta’ Ħal Safi, Johan Mula, ukoll appella biex wieħed ma jersaqx fil-viċinanzi ta’ Misraħ Ħlantun fejn hemm il-Kamra tan-Nar ta’ San Ġużepp. Fil-viċinanzi hemm ukoll il-Kamra tanNar ta’ San Pawl, għall-festa ċċelebrata fil-lokalità ta’ Ħal Safi.

Bit-traġedja ġiet infurmata l-Maġis trat tal-Għassa Claire Stafrace Zammit, li ħatret diversi esperti biex jassistu ha f’inkjesta, li għandha tistabbilixxi l-kawżi tal-isplużjoni.

L-INQAS GĦADD

TA’ GĦAWDXIN JIRREĠISTRAW

Fi tmiem Ottubru li għadda kien hemm 64 Għawdxi jirreġistraw għal impjieg. Dan ir-riżultat, bl-inqas ammont fl-istor ja għaċ-ċittadini Għawdxin, hu fl-istess tendenza tas-suq tax-xogħol nazzjonali, minkejja l-kriżi riċenti globali bil-pan demija u dik attwali tal-en erġija li t-tnejn kellhom impatt ħażin fuq l-impjiegi fil-bqija tal-Ewropa kollha.

Ċifri ta’ JobsPlus ippubblikati fl-aħħar jiem juru li, bħala medja fl-2021, kien hemm 145 Għawdxi jfittxu impjieg, jew aktar minn darbtejn l-ammont tax-xahar li għadda. B’riżultat tal-pandemija, l-ammont ta’ Għawdxin jirreġistraw fl-2020 kien laħaq medja ta’ 221, imma anke jekk dan kien akbar minn dak osservat fis-sentejn ta’ qa bel, xorta kien ferm inqas minn dak irreġistrat taħt l-aħħar amministrazzjonijiet Nazzjon alisti.

Fil-fatt, fl-2013 l-ammont ta’ Għawdxin jirreġistraw kien ilaħħaq għal 743, jew aktar minn 11-il darba iżjed mil-lum. L-akbar ammont ta’ Għawdxin ifittxu x-xogħol kien osservat fl-2009, meta kien hemm med ja ta’ 769 persuna tagħmel dan, riflessjoni tal-miżuri ta’ aw sterità li kien ħa dak iż-żmien il-Gvern biex jipprova jnaqqas id-defiċit.

L-istat ħażin tal-ekonomija Għawdxija wara dawk il-miżuri kien kompla għal diversi snin, tant li sal-2013 l-ammont ta’ Għawdxin bla xogħol kien dejj em baqa’ ta’ aktar minn 700.

Min-naħa l-oħra, Gvernijiet Laburisti bdew jimplimentaw politika ekonomika li tagħti iżjed importanza lil Għawdex, waqt li attiraw lejn il-ġżira in vestimenti diretti barranin. B’riżultat t’hekk l-ammont ta’ Għawdxin bla xogħol beda jon qos b’mod konsistenti, grazzi għal żieda qawwija fl-impjiegi mal-privat. Dawn ilaħħqu għal kważi 70% tal-impjiegi kollha.

Fil-fatt, ċifri f’idejn ilKullĦadd juru li sa Settembru li għadda kien hemm kważi 15,500 impjieg f’Għawdex, żieda ta’ 70% fuq 10 snin qabel, waqt li sa tmiem is-sena li għaddiet kien hemm mal-2,500 persuna self-employed, 60% żieda fuq l-2012.

Miċ-ċifra tas-self-employed illum, kważi 680 huma nisa. Dan hu aktar minn darbtejn u nofs l-ammont ta’ nisa self-em ployed taħt l-aħħar Gvern Naz zjonalista, grazzi għal għadd ta’

inċentivi li ffaċilitaw it-triq lil min ried joħroġ jaħdem, parti kolarment lin-nisa.

Anke meta ġie biex jintroduċi miżuri ta’ sostenn fil-pan demija fis-sentejn li għaddew, il-Gvern dejjem kien iżjed ġe neruż għall-familji u għall-az jendi Għawdxin, li wassal biex ir-rata ta’ rkupru ekonomiku fil-gżira kienet aktar dinamika u t-tnaqqis fil-qgħad kien aktar sostnut.

B’hekk minn gżira fejn kien hemm problema ta’ qgħad għo li, issa l-isfida ekonomika saret li azjendi Għawdxin qegħdin isi buha diffiċli biex isibu biżżejjed ħaddiema.

2022 64 persuna

2021 145 persuna

2020 221 persuna

2019 167 persuna

2018 186 persuna

2017 423 persuna

2016 536 persuna

2015 686 persuna

2014 723 persuna

2013 743 persuna

2012 702 persuni

2011 704 persuni

2010 719-il persuna 2009 769 persuna 2008 709 persuni 2007 673 persuna

Jekk qatt kien hemm bżonn ta’ konferma kemm il-Partit Naz zjonalista huwa inkonsistenti, l-iżvilupp tal-pożizzjoni li ħa fil-ħatra ta’ persuni ġodda li jok kupaw il-karigi ta’ Ombudsman u Kummissarju għall-Istan dards fil-Ħajja Pubblika, żgur li rriflettiet dan. Anzi, hi kon ferma wkoll ta’ kemm il-Kap Nazzjonalista Bernard Grech hu skjav ta’ dawk li verament qed imexxulu l-Partit wara li kien imġiegħel imur lura minn kelmtu.

Fil-fatt, fid-diskussjonijiet li kellhom iwasslu għal dawn il-ħatriet Kostituzzjonali, li jeħtieġu l-appoġġ ta’ żewġ ter zi tal-Parlament, Grech kien diġà qabel mal-proposta talPrim Ministru biex l-Eks Prim Imħallef Joe Azzopardi jiġi nnominat għal Kummissarju tal-Istandards fil-Ħajja Pubbli ka, waqt l-Eks Imħallef Joseph Zammit McKeon jiġi nnominat għall-kariga ta’ Ombudsman.

Il-Prim Ministru Robert Abe la żvela fil-Parlament li Grech kien saħansitra kkonferma dan miegħu bil-miktub, anke jekk fil-bidu xtaq li r-rwoli jkunu bil-maqlub.

Dr Abela rrefera għal-laqgħa sigrieta tal-fazzjoni estrema Nazzjonalista, dik tal-estab lishment, li seħħet minn wara dahar Grech u li b’konsegwen za t’hekk dan tal-aħħar kien imġiegħel imur lura minn kelmtu. Ingħad li wara dik l-ist ess laqgħa Grech kien mhed ded minn dawk li poġġewh fittmun tal-Partit li b’rasu jdur jekk ikunu jafu li vera qabel mal-pożizzjoni tal-Eks Prim Imħallef Azzopardi għal Kum missarju tal-Istandards.

B’konsegwenza ta’ dan, il-PN ħareġ stqarrija fejn qal li qed jaqbel mal-pożizzjoni ta’ Zam mit McKeon, imma mhux ta’ Azzopardi. Ftit ħin wara ħarġu bl-istess pożizzjoni tal-fergħa tal-establishment, Repubblika.

Madanakollu, ma ngħatawx raġunijiet għall-pożizzjoni u mistoqsi direttament fuq l-istazzjon nazzjonali, Grech qal biss li għandhom ir-raġunijiet tagħhom.

Dwar dan, il-Partit Laburis ta qal li l-Oppożizzjoni għandha idea ħażina ħafna ta’ xi tfisser demokrazija, għax għaliha trid li tgħaddi tagħha dejjem u l-ħin kollu. “Mhemm l-ebda raġuni

valida għaliex in-nomina ta’ eks imħallef hi aċċettabbli u ta’ eks prim imħallef le,” tenna l-PL. Quddiem dawn iċ-ċirkostan zi, il-Gvern se jassigura li jieħu l-passi meħtieġa biex iż-żewġ karigi jimtlew. Meta kien qed jikkummenta dwar din is-sa ga maħluqa minn Grech, jew aħjar minn dawk li jiddettaw lil Grech, il-Prim Ministru kien ċar. Hu spjega li fuq il-mejda tad-diskussjoni ma’ Grech kien ressaq żewġ ismijiet ta’ persuni

għu jkunu kontroversjali jew diffiċli għall-Oppożizzjoni. Tant li għall-ewwel il-Kap Nazzjon alista kien qabel mal-ismijiet.

Dan il-pass min-naħa talPrim Ministru kien biex bl-ebda mod il-Gvern ma jkun akkużat li b’xi mod qed jimponi r-rie da tiegħu. Min-naħa l-oħra, il-pożizzjoni tal-Oppożizzjoni spiċċat wasslet għal impass, meta l-ewwel taqbel, imbagħad tibdel fehmitha għalkollox.

Dwar dan il-Prim Minis

il-pożizzjoni se tibqa’ kif inhi u, għall-ebda raġuni valida, jibqa’ ma jintlaħaqx qbil fuq iż-żewġ karigi, li għandhom jimtlew f’daqqa, in-naħa tal-Gvern tikkunsidra li ddaħħal mek kaniżmu speċifiku biex jinħat ru ż-żewġ pożizzjonijiet.

L-anti-deadlock mechanism, li jwassal biex il-karigi jimtlew b’maġġoranza sempliċi fil-Par lament, kien ukoll propost mill-Kummissjoni Venezja firrakkomandazzjonijiet għallħatriet pubbliċi u saħanistra ssemma mill-Eks Kap Nazzjo nalista Simon Busuttil, kif sem ma l-Prim Ministru.

L-Oppożizzjoni għad għand ha kull ċans li taqbel mal-ħat riet billi l-Kap tal-Oppożizzjoni jżomm mal-kelma li ta u jap poġġja l-mozzjoni li ressaq ilPrim Ministru fil-Parlament.

Il-kariga ta’ Ombudsman hi battala wara li skada t-ter minu ta’ ħames snin ta’ An thony Mifsud, anke jekk baqa’ fil-kariga sa ma jinstab sos titut, waqt li George Hyzler

missarju tal-Istandards

DGĦAJJEF: Bernard Grech

JINQELA F’ŻEJTU DWAR IL-PULIZIJA

Matul din il-ġimgħa l-Kelliem Ewlieni tal-Oppożizzjoni għall-Intern Joe Giglio (inset) għamel xejn inqas minn 18-il Mistoqsija Parlamentari fi tliet sess jonijiet plenarji jistaqsi dwar il-progress fl-istrateġija ta’ trasformazzjoni tal-Pu lizija biex mingħalih iħammar wiċċ il-Korp jew lill-Ministru responsabbli Byron Camilleri. Minflok, wasal biex ef fettivament inqela f’żejtu stess.

L-Avukat Giglio qabad l-istrateġija ta’ trasformazzjoni tal-Korp tal-Pulizija li kienet varata f’Settembru tal-2020 u litteralment għamel Mistoqsija Parlam entari fuq kull kapitlu li hemm fl-istess strateġija. Minbarra dawn it-18-il Mis toqsija Parlamentari li ġew imwieġba, il-KullĦadd hi infurmata li fil-fatt fadal oħrajn li għad iridu jitwieġbu fil-jiem li ġejjin.

Minkejja dan, jirriżulta ċar li dak li d-Deputat ġdid Nazzjonalista ppjana li juża dan l-eżerċizzju biex jipprova jaqbad lit-tmexxija tal-Korp jew lill-Min isteru għall-Intern fuq sieq waħda, kel lu effett pervers. Permezz tat-tweġibiet li ngħataw, ħareġ bl-aktar mod ċar kif l-istrateġija ta’ trasformazzjoni tal-Korp tal-Pulizija mhux biss qiegħda titħad dem, iżda, aktar minn hekk, tinsab fi stadju avvanzat minkejja li din mibnija fuq perjodu ta’ ħames snin.

Mill-informazzjoni, li ngħatat fl-ogħ la istituzzjoni fl-aħħar jiem, il-progress hu mifrux fuq diversi binarji.

Fost it-tweġibiet li ngħataw kien hemm li llum hemm diversi faċilitajiet għall-pubbliku biex ikun jista’ jagħmel kuntatt mal-Pulizija, il-laqgħat ta’ kon sultazzjoni ma’ partijiet ta’ interess f’dak li għandu x’jaqsam mal-uffiċja li tal-komunità (Community Police),

l-iżvilupp ta’ diversi indikaturi ewle nin ta’ prestazzjoni (key performance indicators - KPIs) u l-pubblikazzjoni tar-riżultati li jkunu nkisbu mid-diver si dipartimenti tal-Pulizija, bħal arresti, persuni mressqin il-Qorti u anke rondi. Intqal ukoll kif saret trasformazz joni mill-uffiċċju tal-affarijiet interni għal standards professjonali, iddaħħlu numru ta’ proċeduri standard (SOPs) ta’

kif għandhom isiru l-affarijiet, qed isiru verifiki fuq il-membri tal-Korp tal-Pu lizija, ġie stabbilit l-uffiċjal tal-integrità, beda x-xogħol fuq sistema kompjuteriz zata ta’ case management, saret ħidma fl-uffiċċju tar-riżorsi umani, u eżerċizz ju ta’ risk assessments u ħafna aktar.

Hu ċar ħafna mit-tweġibiet li l-Korp tal-Pulizija qed jagħmel progress.Min kejja dan, it-tentattiv ta’ Giglio biex jipprova jesponi li l-maqlub, xi ħaġa li tinsab biss fl-immaġinazzjoni tiegħu, ħareġ biċ-ċar kemm il-ħidma fil-Pulizija qiegħda fil-fatt issir u ssir bis-saħħa.

Jidher li l-Kelliem Ewlieni tal-Oppo żizzjoni għandu ċerta qrusa lejn il-Pu lizija tant li nhar l-Erbgħa li għadda, waqt li kien hemm id-diskussjoni fuq l-estimi tal-Ministeru tal-Intern spiċċa biex attakka lill-Pulizija, fosthom lil dawk il-Pulizija tal-Komunità fejn skon tu qegħdin hemm biex joqogħdu jieħdu s-selfies u li ġew misruqa mill-għases. Ukoll, minkejja li fil-passat fil-Parla ment sostnew li l-Pulizija tal-Komu nità hi idea tajba għax kienet “idea tagħhom”, Giglio wera li ma jaqbilx ma’ dan il-mod ġdid kif joperaw dawn l-uffiċjali.

Dan juri li anke Giglio ntrikeb minnarattiva negattiva li wasslitu biex jin qela f’żejtu.

MAT-800 JAPPLIKAW BIEX JAĦDMU FL-INDUSTRIJA LOKALI TAL-FILMS

Tagħrif ippubblikat fil-Parlament jindika kif fl-aħħar snin l-interess

Pajjiżna rnexxielu jdawwar irrotta fl-industrija tal-films flaħħar snin, minn waħda staġ jonali għal xogħol kontinwu s-sena kollha, b’opportunitaji et jikbru għal aktar ħaddiema, partikolarment dawk b’sengħa. Dan fisser ukoll introjtu qawwi għall-ekonomija lokali.

Il-fiduċja fis-settur mill-ak tar interessanti kibret tant li, fl-aħħar ħames snin, mhux biss attira iżjed mid-doppju ta’ pro duzzjonijiet ċinematografiċi milli kien hemm 10 snin ilu, iżda l-KullĦadd tista’ tiżvela wkoll li, fis-sejħa miftuħa għal iżjed ħaddiema u artisti lokali interessati, il-Kummissjoni talFilms diġà rċeviet aktar minn 800 applikazzjoni.

Waqt li fil-passat dan il-qa sam kien jagħti opportunitajiet lil numru limitat ħafna ta’ ħad diema u fuq bażi part-time biss, il-fatti llum juru li pajjiżna qed joffri xogħol matul is-sena kollha għal persuni f’livelli tekniċi u professjonali u t-talba qiegħda dejjem tikber, inkluż billi jiġu attirati aktar films kbar ta’ Hollywood u produzzjonijiet oħrajn minn kull reġjun taddinja.

Minn tagħrif, li ta l-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo fl-aħħar jiem fil-Parlament, jirriżulta li bejn l-2018 u l-2022 inġibdu f’pajjiżna 95 produzz joni ċinematografika, filwaqt li bejn l-2008 u l-2012 kienu nħadmu inqas minn nofs (43).

Fost il-films kbar li partijiet estensivi minnhom inħadmu f’Malta hemm dak li ħareġ proprju din is-sena, “Jurassic World: Dominion”, sequel tassaga “Jurassic Park”, li kienet diġà famuża mad-dinja kollha.

Fi tweġiba Parlamentari lidDeputata Laburista Romilda Baldacchino Zarb, il-Ministru Bartolo rrefera għall-klassifika tal-akbar films fl-istorja ċine matografika (Box Office Mojo), skont id-dħul tagħhom misswali taċ-ċinema, u semma kif “Jurassic World: Dominion” jokkupa l-pożizzjoni numru 49 bi dħul s’issa madwar id-dinja ta’ aktar minn €1 biljun.

Dan l-ewwel blockbuster ta’ Hollywood li jsemmi lil paj jiżna fl-iskript tiegħu, hu biss wieħed minn tlieta li ħarġu din is-sena fil-lista tal-aqwa 50.

Dan jawgura wkoll li “Jurassic World: Dominion” jibqa’ sejjer tajjeb fid-dħul tiegħu, waqt li jkompli jirreklama lil Malta mal-erbat irjieħ tad-dinja.

Fil-Parlament, il-Ministru Bartolo fakkar ukoll kif l-Awto

rità tal-Ippjanar ftit ilu tat ilpermess għall-bini tal-ewwel sound stages f’Malta li se jik konsistu f’super stage ta’ 4,000 metru kwadru u stage ieħor biex jikkumplimentah.

Dawn se jkunu kkumplimen tati wkoll b’ammont ta’ faċili tajiet anċillari, fosthom work shops, uffiċini, prop stores u multipurpose car park, fost oħrajn. “Il-proġett, li hu parti mill-masterplan tal-Malta Film Studios, hu l-akbar investiment infrastrutturali fl-industrija tal-films fl-istorja u se joħloq karrieri għal kull min jixtieq ikun parti minn dan is-settur tant importanti għall-ekonomi ja Maltija,” qal il-Ministru għatTuriżmu f’waħda mit-tweġibiet li ta.

Sadanittant, sejħa pubbli ka fl-aħħar jiem għal dawk il-persuni, li huma interessati li jitħarrġu u jaħdmu f’oqsma speċifiċi li regolarment ikunu rikjesti minn kumpaniji ċine matografiċi jew dawk fil-qa sam tat-televiżjoni li jagħżlu li jiġu fostna biex jiġbdu kemm films, serje televiżivi jew xeni għall-produzzjonijiet tagħhom, diġà rriżultat suċċess qabel biss għalqet.

Fost il-vakanzi li qed jiġu offruti hemm dawk ta’ bini u ddisinjar ta’ settijiet (props), xogħlijiet ta’ dwal, żebgħa u kisi, mastrudaxxi u welders,

waqt li l-Kummissjoni tal-Films se tagħti taħriġ għal tal-appos ta lil dawk interessati. L-ap plikazzjonijiet għadhom qed jintlaqgħu fuq is-sit opportuni tyforall.mt/jobs.

f’postijiet differenti, joħol qu affarijiet bħal props u jaħdmu mil-lat tekniku wkoll, mill-produzzjoni nnifisha salgrafika. Il-qasam qed jikber. Qed naraw li nkomplu nsaħħuh u nagħmluh mutur ekonomiku għal pajjiżna.”

għalhekk li fl-aħħar ġimgħat tnediet sejħa biex dawk kollha li jixtiequ jaħdmu fil-films f’diversi oqsma jingħaqdu malindustrija.

“Se nkunu qegħdin naraw li għall-ewwel ngħinuhom jifh mu eżatt x’tirrikjedi l-industrija meta produzzjoni barranija tagħżel lil Malta biex twettaq ix-xogħol tagħha hawnhekk. Dan isir b’sessjonijiet ta’ taħ riġ introduttorji min-nies li diġà għandhom l-esperjenza fil-qasam. Għax li taħdem filfilms mhux xogħol kwalunkwe, iżda hi esperjenza fejn tim jingħaqad biex joħloq storja u tara l-ħidma tiegħek apprez zata meta joħroġ għal għajnejn ta’ mijiet ta’ eluf, u xi kultant miljuni ta’ nies,” kompla l-Kummissarju talFilms.

“Kellna rispons akbar milli qatt sten nejna u jimliena b’kuraġġ li l-pro duzzjonijiet futuri, se jsibu biżżejjed nies interessati biex jaħdmu. Se nkomplu nħeġ ġu aktar minn qatt qabel biex inżidu l-opportunitajiet għal dawk li diġà jaħdmu filfilms, għal dawk li qed jersqu lejna u jixtiequ jingħaqdu magħna u għal oħrajn li ċert li se nikkonvinċuhom biex jingħaqdu magħna fil-ġejjieni.

Fl-aħħar snin saru bidliet importanti u nkisbu suċċessi fejn produzzjonijiet internazzjonali taw vot ta’ fiduċja wara ieħor lil pajjiżna

Mitlub jikkummenta dwar il-konkorrenza li diġà kien hemm, il-Kummissarju għallFilms Johann Grech qal lil din il-gazzetta: “Meta jiġi film f’pajjiżna, ma jiġux biss l-attu ri u d-direttur, iżda ħafna drabi jiġu b’numru kbir ta’ affarijiet u bżonnijiet li jkunu jridu jinħadmu f’pajjiżna. U llum Malta fil-films m’għadhiex biss sfond, iżda għandna industrija li taħdem ma’ studios kbar biex meta jiġu hawn ikunu jistgħu jibnu settijiet, jaħdmu

Kif inhu magħruf, pajjiżna joffri ħafna inċentivi, permezz tal-Ministeru għat-Turiżmu u l-Gvern kollu, biex jiġbed lejh dawn l-investimenti kbar, kif urew ħafna suċċessi fl-aħħar snin u l-industrija kompliet tistabbilixxi isem b’saħħtu għal pajjiżna.

L-inċentivi li joffri l-Gvern huma permezz ta’ rifużjoni tannefqa li jagħmel l-investitur, li ħafna drabi jkunu studios u producers ta’ fama internaz zjonali. Waqt li dawn l-inċen tivi importanti, Malta mhix l-unika pajjiż li joffrihom u fil-fatt tikkompeti ma’ diversi pajjiżi oħrajn fl-Ewropa li joff ru opportunitajiet simili u, f’ċerti każi ta’ produzzjonijiet partikolari, huma saħansitra aktar vantaġġużi.

“Iżda bħala pakkett, bejn l-inċentivi u l-kwalità tas-ser vizz li noffru, pajjiżna hu wieħed kompetittiv f’dan is-suq u l-evi denza tagħtina raġun, hekk kif il-produzzjonijiet barranin li jiġu f’Malta qed jiżdiedu minn sena għal oħra,” insista Grech, waqt li saħaq li kien

“F’dawn l-aħħar ħames snin, kemm ili Kummissarju tal-Films, rajna bidliet impor tanti jitwettqu, frott l-għaqal u x-xogħol tan-nies li jaħdmu f’din l-industrija. Rajna ħafna suċċessi u produzzjonijiet in ternazzjonali li jagħtu vot ta’ fiduċja wara ieħor lil pajjiżna u x-xogħol li nagħmlu. Nemmen li hemm ħafna iżjed miri li nistgħu nilħqu. Biex nagħmlu dan irridu nies tas-sengħa, li bil-kapaċitajiet tagħhom joffru l-kwalitajiet li għandhom. Nemmnu fil-kapaċitajiet talMaltin u l-Għawdxin. Pajjiżna vera ċkejken, iżda għax naħ dmu flimkien, sena wara sena, tejjibna l-prodott tagħna f’din l-industrija u ksibna ħafna riżultati tajbin.

“Se nibqgħu nagħmlu l-almu tagħna biex niġbdu kemm jis ta’ jkun investiment barrani f’dan il-qasam u ntejbu l-livell. F’dan il-qasam illum tista’ tibni karriera u għalhekk inħeġġeġ lil oħrajn biex jingħaqdu maleluf oħrajn li diġà jaħdmu filfilms u jkunu parti minn mutur ekonomiku ġdid li qed nibnu għal pajjiżna,” temm Grech.

internazzjonali kiber b’rata bla preċedent

Fl-aħħar ħames snin, taħt il-Kummissarju Johann Grech (inset), inħadmu 95 produzzjoni f’pajjiżna, bi dħul qawwi għall-ekonomija lokali

PROGRAMM TA’ DIVERTIMENT GĦAL GĦAWDEX

F’Għawdex tnieda l-programm ta’ attivitajiet “Milied f’Għaw dex”, li se jibqa’ għaddej sat-8 ta’ Jannar. Il-qofol ta’ dawn l-attivitajiet se jintlaħaq lejlet l-Ewwel tas-Sena bi spettaklu mill-aqwa fil-Belt Victoria, li fih se jieħdu sehem bosta artisti lokali u l-kantanta internazz jonali INNA, magħrufa l-aktar għal kanzunetti “Amazing” u “Sun is Up”.

Il-kantanta Rumena kisbet suċċessi internazzjonali mad war id-dinja u bħalissa hi meq jusa bħala l-aktar artista rino mata għal pajjiżha u għal-Lvant tal-Ewropa.

Dan il-programm għall-btajj el tal-festi tħabbar mill-Min istru għal Għawdex Clint Ca milleri.

Hu qal li “dan se jkun kunċert mill-aqwa miftuħ għal kulħadd fil-Pjazza tat-Tokk, b’diversi kantanti lokali u oħra ta’ fama internazzjonali. Għaldaqstant, apparti t-tiżjin kollu li qed ilibbes lill-gżira għall-festi ta’ dawn iż-żminijiet, qed naraw lil Għawdex mill-ġdid ikun des tinazzjoni unika, anke f’dan iżżmien.”

Il-Ministru kompla jgħid li l-programm hu maħsub għall-gosti ta’ kulħadd ħalli aktar nies jaqsmu l-fliegu biex jiddevertu f’dawn iż-żminijiet festivi. Dawn l-attivitajiet se jvarjaw minn parata tal-Milied fil-Belt Victoria, suq tal-Milied f’Villa Rundle, kunċerti u l-pre spju ħaj tant popolari ta’ Betle hem f’Għajnsielem.

OFFERTA GĦALL-KIRI TAL-BAR

Boċċi Club Birżebbuġa jixtieq javża li qiegħed jilqa’ l-offerti għat-tender tal-bar tal-istess lokal sa mhux aktar tard minn nhar il-Ħadd 4 ta’ Diċembru 2022.

Dawk interessati jistgħu jiġbru l-formola tagħhom mingħand is-Segretarju, mill-istess bar kuljum mis6:00pm sas-7:30pm.

ESPRESSJONI TA’ INTERESS

Espressjoni ta’ Interess għal servizzi ta’ Avukati għall-Unita‘ tal-Pre-1995 (2) (Rif.: EOI 2/2021).

L-applikazzjonijiet iridu jigu sottomessi sa nofsinhar ta’ nhar l-Erbgħa 7 ta’ Deċembru 2022.

Id-dokument tal-EOI jiġi miksub u mniżżel BISS minn fuq is-sit eletroniku: www.housingauthority.gov.mt. (Sezzjoni: Expressions of Interest).

Kull kjarifika jew addenda jiġu mtella u jinkisbu minn fuq is-sit: www.housingauthority.gov.mt. (Sezzjoni: Expressions of Interest).

Sejħa għall-offerta għ al xogħlijiet:

Framework Agreement għat-twettiq ta’ xogħol ta’ tiswija strutturali u oħrajn f’postijiet tal-Gvern f’Malta u f’Għawdex (Rif. CT 2373/2022, Avviż Nru. CT001/2022).

L-offerta tagħlaq fl-20 ta’ Diċembru 2022 fid-09:30 ta’ filgħ odu.

Id-dokument jiġ i miksub u imniżżel BISS minn fuq is-sit eletroniku http://contracts.gov.mt/en/Tenders/Pages/Tenders.aspx.

Kull kjarifika jew addenda fuq l-offerta jiġ u mtella u jinkisbu minn fuq is-sit http://contracts.gov.mt/en/Tenders/Pages/Tenders.aspx.

MINISTERU GĦALL-AKKOMODAZZJONI SOĊJALI U AFFORDABBLI GVERN TA’ MALTA

MINISTERU GHALL-AKKOMODAZZJONI SOCJALI U

INNA, il-kantanta Rumena ta’ fama internazzjonali

IS-SIGURTÀ FIT-TOROQ TAGĦNA: AZZJONI

Issa fil-verità nistgħu ngħi du li l-pajjiżi kollha qed jes perjenzaw dan, speċjalment dawk li bħalna kellhom żieda fil-popolazzjoni.

Iżda n-numri u ċ-ċifri mhux se jsolvu l-isfida. Wara kollox għalija dawn mhumiex num ri, huma nies li jekk ikunu til fu ħajjithom, iħallu warajhom ġenituri, tfal, aħwa u ħbieb. Għaliex persuna għandha tin qatel fit-toroq tagħna? Il-poplu qed jitlob għal azzjoni.

Din hi strateġija li għand ha tinkludi l-miżuri li pajjiżna se jkun qed jieħu, anke dawk id-deċiżjonijiet ibsin li mhux bilfors ikunu popolari.

Kummissjoni għal investigazzjonijiet ta’ inċidenti tat-traffiku

Din il-Kummissjoni qed naħd mu fuqha bħalissa biex tiġi mwaqqfa u tibda topera bla dewmien.

il-materja.

Il-membri tal-Kunsill huma lkoll professjonisti u esperti fl-oqsma rispettivi tagħhom. Hemm bżonn il-parteċipazzjoni tal-ħafna biex naslu fid-desti nazzjoni tagħna.

Tagħlim minn ċkunitna

It-tagħlim dwar is-sigurtà fit-toroq tagħna jrid isir minn meta nkunu għadna tfal.

is-sena kollha fosthom dawk li jħeġġu biex ma tixrobx, biex ma tiħux sustanzi, biex ma ssuqx b’mod eċċessiv u biex ma tużax il-mobile waqt issewqan. Bl-istess mod kam panja għall-pedestrians biex jaqsmu bil-galbu u jobdu s-sin jali fit-toroq tagħna.

Infurzar

Persuna tmut kull 23 sekonda fid-dinja f’aċċidenti tat-traffi ku.

Kien għalhekk li l-Gvernijiet iltaqgħu u ftiehmu li jaħdmu flimkien biex jimxu għal żmien fejn ma jkollniex imwiet fit-to roq - tissejjaħ Vision Zero.

Malta ffirmat dan il-ftehim iżda n-numri juru li minflok mixjin lejn din il-mira, il-fatali tajiet qed jiżdiedu speċjalment hekk kif irritornajna għall-ħajja kif nafuha wara l-pandemija.

U għaldaqstant permezz ta’ dan l-artiklu se nkun qed nisp jega x’inhu jsir, il-pjan tagħna x’inhu u kif flimkien mal-espe rti qed naraw li nieħdu azzjoni.

Strateġija għas-sigurtà fit-toroq

Din hi strateġija li għandha twassalna sas-sena 2030. L-es perti tagħna bdew jaħdmu fuqha biex tieħu konjizzjoni tax-xejriet ġodda f’pajjiżna, taż-żieda fil-popolazzjoni, talkarozzi, ta’ drawwiet u fenome ni li huma magħna.

Hemm bżonn li nifhmu għal fejn ikun seħħ inċident, li jiġu stabbiliti l-fatti lil hinn minn inkjesti maġisterjali. B’hekk ikollna r-rakkomandazzjonijiet biex tali inċidenti jiġu evitati.

Kunsill għal sigurtà fit-toroq

Dan hu kunsill indipendenti li diġà jeżisti iżda li m’għandu ebda bażi legali. Għaldaqstant, se nkunu qed nagħtuh qafas legali b’termini ta’ referenza ġodda biex b’hekk ikun il-kon sulent primarju tal-Gvern f’din

Għalhekk ninsab f’diskuss jonijiet mal-kollega tiegħi, il-Ministru tal-Edukazzjoni Clifton Grima biex nesploraw li nintroduċu dan it-tagħlim fl-iskejjel tagħna b’mod kontin wu u permanenti.

Kampanji ta’ informazzjoni Il-kampanji ta’ informazzjoni bħal dawk li jħeġġuk biex ma tixrobx alkoħol u ssuq huma tajbin u effettivi iżda rridu nagħmlu iktar.

Hu għalhekk li hemm pjan biex dawn il-kampanji jsi ru b’mod permanenti matul

Ma niqfux biss mal-kampanji. Hemm bżonn li jiżdied id-de terrent u għaldaqstant diġà rajna żieda fl-infurzar fit-toroq tagħna, fosthom roadblocks iżda wkoll iktar uffiċjali fit-to roq tagħna. Il-multi se jiżdiedu wkoll u anki l-punti li sewwieq jitlef minħabba mġiba ħażina. M’hemm ebda bakketta maġika biex naslu għal Vi sion Zero. Fl-aħħar xhur ra jna żieda fl-imwiet fit-toroq tagħna b’medja ta’ mewta kull ġimagħtejn! Dan biex ma nsem mux inċidenti li jħallu persuni b’diżabilitajiet permanenti. Innies talbu azzjoni. Dawn huma l-miżuri li qed nimplimentaw.

Ftit tal-jiem ilu seħħ każ li nik ket pajjiż sħiħ. Mara nqatlet. Kull mewta hija kerha tkun fuq min tkun imma meta tkun kie saħ u biered fuq xi ħadd żgħir fl-età tnikket iżjed.

Mhux ħa niġi hawn u niġġu dika. Dak mhuwiex ix-xogħol tas-soċjetà. Hemm awtoritajiet li jistgħu jagħmlu dan. Madana kollu, dan ma jwaqqafna xejn milli nitkellmu iżjed u nqajmu iżjed diskussjonijiet dwar kull tip ta’ vjolenza.

Lil hinn mill-każ li seħħ ftit tal-jiem ilu u dan għaliex ma jkunx etiku li jiġi diskuss każ li jkun qiegħed jiżviluppa, il-pjaga tal-vjolenza domestika kienet u

għadha tidwi ma’ kull riħ fuq din il-gżira.

Irrid nibda billi ngħid li kull tip ta’ vjolenza hija kundan nabbli tiġi minn fejn tiġi u hi x’inhi r-raġuni. Irid jiġi sotto lineat li l-vjolenza domestika m’għandhiex ġeneru jew livell ta’ edukazzjoni. Barra minn hekk, bi vjolenza ma nfissrux swat biss. Il-vjolenza tista’ tkun finanzjarja, emozzjonali u psi koloġika.

Matul is-snin, il-liġi ġiet emendata b’tali mod li tat iż jed protezzjoni lill-vittmi ta’ vjolenza domestika. Waħda mill-emendi kbar li saru matul l-aħħar snin hija li mal-mument li jidħol rapport ta’ vjolenza do mestika l-pulizija jkollhom ob bligu li jinvestigaw u jipproċe du u dan anke jekk il-persuna li tkun għamlet rapport għal xi raġuni jew oħra tkun trid tirti ra r-rapport. Il-ħsieb wara din l-emenda kienet proprju sabiex l-ebda każ ma jintilef qabel jin stema’ l-Qorti jew saħansitra persuna tkun mhedda sabiex tirtira rapport.

Twaqqaf ukoll id-Domes tic Violence Unit li offra u għadu joffri kenn ċentraliz zat għall-vittmi ta’ vjolenza b’membri tal-korp li huma

mħarrġin sabiex jaġixxu b’em patija għall-vittmi sabiex joffru servizz ta’ kwalità. L-għan ta’ dan il-Unit kien proprju biex filwaqt li l-każijiet ikunu iżjed ċentralizzati joffri wkoll pro tezzjoni ikbar lill-vittma u dan għaliex il-pulizija jkunu mħar rġa speċifikament kif jaġixxu ma’ vittmi fl-iktar mumenti dgħajfa.

Konsegwentament dan wassal sabiex iżjed każijiet jiġu mressqa l-Qorti u allura tefa’ toqol ikbar fuq is-sistema ġudizzjarja biex tlaħħaq maleluf ta’ kawżi li daħlu fi ftit snin.

Barra minn hekk, iżjed ma titqajjem kuxjenza iżjed nies resqu ’l quddiem sabiex jagħm lu rapport u dan ifisser fiduċja fis-sistema li toffri protezzjoni fl-iktar mumenti mudlama għall-vittma.

Dawn huma ftit mill-affariji et li nbidlu matul l-aħħar snin.

Madanakollu, it-triq ċer tament li ferm iżjed rigoruża. Hemm tibdiliet li huma ċari li jridu jsiru. Mhux aċċettab bli li każ idum ma jinstema 12-il xahar. Għaldaqstant, din hija sfida li trid tittieħed b’ser jetà u b’sens ta’ urġenza. Kien għalhekk li l-Gvern ħabbar li se tkun qed tinħatar maġistrat

ġdida ma’ dik li hemm preżenti llum sabiex tippresjedi kawżi ta’ vjolenza domestika. Il-liġi għandha tipprovdi wkoll għal limitu ta’ żmien biex allegat agressur jitressaq quddiem il-Ġustizzja filwaqt li tipprov di għal pieni iżjed ħorox u dan sabiex ikun ta’ deterrent iżjed b’saħħtu.

Huwa tajjeb li tingħata pro tection order. Madanakollu, li tkun fuq karta mhix biżżejj ed. Fil-mument li tinkiser dik l-ordni għandu jsir arrest im medjat tal-persuna.

Id-dipartiment tal-vjolenza domestika fi ħdan il-pulizija wkoll għandu jingħata iżjed riżorsi sabiex jissaħħaħ. B’hekk l-investigazzjonijiet u l-għa jnuna li tingħata jkunu iżjed spediti. Ir-riżors uman huwa kruċjali sabiex il-proċess ikun iżjed spedit.

Barra minn hekk, nemmen ukoll li l-bidla tmur oltre minn emenda fil-liġi jew minn tkab bir fir-riżors uman. Nemmen li l-għeruq tal-isfida huma ferm iżjed fil-fond. Il-bidla trid tkun kulturali, bidla ta’ mentalità li tibda minn tagħlim minn età żgħira. Il-kontroll tal-emozz jonijiet huwa kruċjali sabiex persuna tkun tista’ tibqa’

fil-kontroll tal-emozzjonijiet anke meta rinfaċċata b’ostak li u sfidi. Barra minn hekk, ilħajja mgħaġġla ta’ kuljum ukoll ma tgħinx biex persuna tkun tista’ ssib ftit ħin ta’ serenità. Dawn huma għodod li ż-żgħar tagħna għandhom jingħatul hom mill-bank tal-iskola. Fil waqt li nemmen li fuq dan l-as pett ukoll kien hemm ħidma, nemmen ukoll li hemm bżonn ta’ iżjed xogħol xi jsir.

It-triq mhix waħda faċli. Ix-xogħol beda jsir u ejjew ma naħsbux li l-istituzzjonijiet mhumiex qegħdin hemmhekk biex jassiguraw il-benessere tal-persuni. Madanakollu, ma nistgħux nieqfu hemm. Huwa d-dover tagħna lkoll li qabel nibdew nippuntaw subgħajna lejn ħaddieħor x’jista’ jagħmel, inħarsu ftit lejna nfusna u naraw aħna x’nistgħu nagħmlu u jekk aħniex qed inkun wkoll parti mill-problema.

Il-vjolenza hija kundannabb li ġejja minn fejn ġejja u ssir fuq min issir. Il-memorja ta’ dawk kollha li ħallewna minħabba l-vjolenza għandna nħallu ha timliena b’enerġija sabiex inkomplu naraw x’jista’ jsir. B’hekk biss nistgħu nkomplu niġġieldu din il-pjaga soċjali.

Ministru

AARON FARRUGIA

Chairperson Fondazzjoni iDEAT

ELAINE DEGIORGIO

OPPOŻIZZJONI KAPRIĊĊUŻA

Reġa’ għal darb’oħra ħareġ ċar daqs il-kristall li miegħu ma tafx fejn qiegħed. Sitwazz joni li l-Kap tal-Oppożizzjoni spiċċa fiha minħabba l-fatt li hemm min fil-Partit Nazzjon alista, fil-Grupp Parlamentari Nazzjonalista u barra minnu, għandu saħħa aktar mill-Kap tal-Partit.

itu Joseph Zammit McKeon għall-kariga ta’ Ombudsman huma persuni ta’ integrità u esperjenza.

Kull min nhar it-Tnejn li għadda segwa l-intervent li għamel il-Prim Ministru Rob ert Abela fil-Parlament li mat ulu tratta s-sitwazzjoni dwar il-ħatriet ta’ Kummissarju għall-Istandards fil-Ħajja Pub blika u tal-Ombudsman seta’ faċilment jinnota d-differenza enormi bejn il-Prim Ministru u l-Kap tal-Oppożizzjoni.

B’mod mill-aktar ċar, bi kro noloġija perfetta, il-Prim Min istru wera kif filwaqt li l-Gvern mexa bl-aktar mod prudenti, b’mod li jsaħħaħ id-demokrazi ja, il-Kap tal-Oppożizzjoni reġa’ għal darb’oħra wera li ma ti stax tafdah fi kliemu.

X’inhu l-iskop li għal darb’oħra l-Kap Nazzjonalista spiċċa f’pożizzjoni li jkollu ji rtira minn xi ħaġa li jkun diġà qabel fuqha mal-Prim Ministru jarawh huma. Mhux qegħdin nitkellmu fuq affarijiet żgħar imma qegħdin nittrattaw żewġ karigi ta’ importanza kbira.

Karigi li l-Gvern u l-poplu, jistennew li jitħaddmu minn persuni b’ħila li jħaddmu l-liġi li għandhom quddiemhm. Per suni li jiddeċiedu fuq il-mertu tal-każ li jkollhom quddiem hom u ebda mertu ieħor. Per suni li jkunu kapaċi mhux biss ikunu ġusti, mhux biss jagħm lu ġustizzja, iżda li jkunu jidhru li qegħdin jagħmlu dan.

Il-persuni nominati millPrim Ministru, il-Prim Imħallef Emeritu Joseph Azzopardi għall-kariga ta’ Kummissar ju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika u l-Imħallef Emer

Persuni li saħansitra kienu jgawdu l-fiduċja tal-Gvern Nazzjonalista għax it-tnejn li huma nħatru mħallfin fuq għażla ta’ Prim Ministru Naz zjonalista. Joseph Azzopardi u Joseph Zammit McKeon, al lura avukati, inħatru mħallfin fis-sena 2003 u fis-sena 2009 rispettivament. Sa dakinhar ħatriet bħal dawn kienu jsiru direttament mill-Prim Minist ru attwali.

Imma lanqas għandna għal fejn immorru lura għas-snin 2003 u 2009. Immorru lura biss ftit ġranet meta kif spjega l-Prim Ministru Robert Abela, il-Kap tal-Oppożizzjoni Ber nard Grech qabel maż-żewġ nomini. X’ġara f’terminu ta’ ftit ġranet biex Bernard Grech bidel fehemtu jafu hu u jafuh dawk li wassluh biex jirtira minn kelmtu.

Huwa episodju ieħor li wera kemm Bernard Grech jinsab rikattat. Kemm jinsab ikkontrollat mill-fazzjoni es trema tal-Partit Nazzjonalis ta, li minkejja li taf li kienet hi li wasslet lill-Partit Nazz

BAQGĦU L-ISTESS

jonalista għal telfa kbira oħra fl-Elezzjoni Ġenerali ta’ Marzu li għadda xorta qed tirrendi lill-Oppożizzjoni Nazzjonalis ta f’waħda kapriċċuża. Op pożizzjoni li minkejja li taf x’inhi l-pożizzjoni tagħha f’għajnejn il-poplu xorta trid li bl-aktar mod li jmur kontra d-demokrazija tgħaddi tagħha biss.

Oppożizzjoni kapriċċuża li tibqa’ topponi mingħajr raġuni. Oppożizzjoni li taf li minkejja s-saħħa elettorali li għandu warajh il-Gvern xorta waħda daħħal riformi li bihom wera u qed juri kif verament għandha taħdem id-demokrazija.

Illum għandna Prim Min istru li l-iktar li telaq poteri minn idejh. Illum il-ġudikanti m’għadhomx jinħatru diretta ment mill-Gvern imma jinħa tru minn kumitat apposta u wara sejħa pubblika. Illum il-Kummissarju tal-Pulizija wkoll jinħatar wara sejħa pub blika u skrutinju parlamentari.

Illum anke meta ma kienx hemm ħtieġa ta’ qbil b’żewġ terzi fuq il-ħatra ta’ Prim Imħallef il-Gvern Laburis ta xorta waħda fittex li jkun hemm qbil. Illum saru emendi biex il-President tar-Repub

blika jinħatar bl-approvazz joni ta’ żewġ terzi tal-Kamra tar-Rappreżentanti. U nista’ nibqa’ għaddejja b’għadd kbir ieħor ta’ riformi.

Imma mbagħad ma jfissirx li għax ikollok Oppożizzjoni kapriċċuża bħalma għand na llum ikollu jieqaf kollox. U mhux se jieqaf kollox.

Huwa għalhekk li l-Gvern, bil-poteri li tagħtih il-liġi, res saq il-mekkaniżmu magħruf bħala ‘anti-deadlock’. Dan hu bbażat fuq dak li kienet qalet il-Kummissjoni Venez ja għall-ħatra ta’ President tar-Repubblika, li jekk wara żewġ voti b’żewġ terzi l-mozz joni għall-ħatra ma tgħaddix, tidħol il-maġġoranza sempliċi. Wara kollox dan hu l-istess mekkaniżmu li kien ippropo na l-Partit Nazzjonalista stess f’dokument dwar il-governan za tajba.

U l-ħajja tkompli. Il-Gvern Laburista jkompli jmexxi b’risq il-ġid tal-poplu u l-Op pożizzjoni Nazzjonalista tkom pli titgħaddas b’kapriċċ għax għandha Kap rikattat li jkollu joqgħod għal dak li tordna lu l-fazzjoni estrema tal-Par tit Nazzjonalista li se tkompli ddaħħal lill-partit fil-ħajt.

(INSOMMA MARRU LURA WKOLL)

sejħu għal inkjesta permezz ta’ Imħallef irtirat biex jiġu stabbiliti l-fatti u jinstab jekk kienx hemm xi defiċjenza di partimentali. Kienet azzjoni f’waqtha li għalkemm mhux se treġġa’ lura l-arloġġ żgur li se tkun qed iġġib magħha tib dil għall-aħjar biex din il-pja ga nibqgħu niġġilduha. Irrid inwassal il-kondoljanzi tiegħi lill-familjari ta’ Bernice Cassar b’mod speċjali liż-żewġ ulieda.

jekk wieħed jifhem, jgħarbel u jaħseb fuq dak li għaddej, is-sitwazzjoni fis tiċċajpar.

Mhux ċajta li jkollok Kap tal-Oppożizzjoni li minkejja l-kariga Kostituzzjonali li għan du, lanqas ikun jista’ jżomm kelmtu.

Iżda qabel xejn ...

Inkun qed nonqos jekk ma nsemmix dak li seħħ din ilġimgħa. L-ewwel u qabel kollox il-każ ta’ femiċidju. Bħalissa quddiem il-Qrati tal-ġustizzja hemm individwu akkużat bilqtil brutali ta’ martu. Dawn huma każijiet li ġabu stmerri ja tas-soċjetà kollha iżda ħadt gost nara Gvern proattiv fejn iż-żewġ Ministri Byron Ca milleri u Jonathan Attard fis

Irrid insellem ukoll lid-dil ettant tan-nar li lbieraħ ħalla ħajtu f’Ħal Kirkop. Bħala dilet tant tal-festi jiena stess nista’ nifhem dak li għaddejjin minnu s-soċjetà involuta u minn hawn nagħti l-kondoljanzi lill-famil jari u nesprimi s-solidarjetà tiegħi mas-Soċjetà Mużikali San Ġużepp ta’ Ħal Kirkop.

Il-ħajja iebsa iżda rridu nibqgħu għaddejjin. Irrid in semmi u nikteb ta’ bilfors fuq dak li għaddej bħalissa.

Ħafna qed jieħdu s-sitwazz joni fil-Partit Nazzjonalista bħala ċajta, biż-żuffjett iżda

U qed ngħid li ma jkunx jista’ għax il-problema ta’ Bernard Grech dik hi. Jinsab ingarżat min-nies li poġġewh hemm u li ma kkontestawhx wara l-fjask elettorali li għamel biex għam lulu pjaċir u baqa’ hemm.

Iva, qed nitkellem fuq il-każ tal-Ombudsman u l-Kummis sarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika.

Kif tista’ tmexxi Partit jekk il-kelma tiegħek ma tgħoddx? Kif tista’ taspira li tmexxi pajjiż jekk dak li tgħid lanqas ‘jinfed’ lil dawk f’darek stess? Kif tista’ tgħid li qed toffri alternattiva meta lanqas alternattiva lilek stess mhi qed titħallielek?

Kienet waqgħa għaċ-ċajt ta’ Bernard Grech li mal-Prim Min istru Robert Abela, meta dan

tal-aħħar isuġġerixxa żewġ Eks Imħallfin (wieħed minnhom Eks Prim Imħallef) għall-karigi, (l-Imħallfin McKeon u Azzopar di) jgħid li “jista’ jgħix bihom”, imbagħad sakemm mar l-ista mperija u tkellem mal-grupp Parlamentari induna li se jkollu jlebbet lura b’saqajh ma’ dahru u jibla’ kliemu stess.

Biex tgħaxxaq fil-Parlament, il-Prim Ministru Robert Abela qallu li anke laqgħat minn wara dahru għamlu!

Din ma ġratx l-ewwel darba.

Kull darba li jipprova jim botta ’l quddiem xi ħaġa jsib mażżra żżommu lura. Dik ilmażżra hija l-klikka estremista li telgħet fuq rasu wara li tell għetu fil-kariga.

Ċara ħafna li l-ġlekk qed jinġibed lil hemm.

Hija ħasra li l-Oppożizz joni spiċċat f’dan il-framment bi fjask wieħed wara l-ieħor bħalma kien il-pre-budget document dilettantesk li ġab il-kundanna anke ta’ sezzjoni jiet tal-midja li s-soltu jkunu

apoloġetiċi lejn l-Oppożizzjoni.

Dan l-indħil fit-tmexxija ta’ Grech qed jerġa’ jwassal biex tiġi imbuttata dik il-politika li l-klikka estremista tħobb l-ak tar, politika negattiva.

Fit-titlu għedt li baqgħu l-ist ess, insomma marru aktar lura minn dak l-istess li nitkellmu dwaru.

Kap ma jistax ma jmexxix.

Kemm huwa importanti li llum f’pajjiżna hemm Gvern li forsi vera mhux perfett, iżda li miegħu taf fejn qiegħed.

Prim Ministru li meta jgħid kelma jżommha.

Prim Ministru li jmur lura biex jirranġa u jtejjeb l-affariji et u mhux għax xi ħadd qiegħed jiġbidlu l-ġlekk.

What you see is what you get.

In-naħa l-oħra tara lil Ber nard Grech u tieħu lil Karol Aquilina, Beppe Fenech Adami, Repubblika u l-akkolti kollha li huma ambaxxaturi kburin tal-politika negattiva.

Il-Ħadd it-tajjeb.

NIGEL VELLA

Ministru

JULIA

FARRUGIA PORTELLI

SEBA’ TERREMOTI SINIFIKANTI F’PAJJIŻNA

Ċaqliq siżmiku jiġi rreġistrat regolarment fid-dinja u Malta mhijiex eskluża … minkejja ħsarat, anke xi drabi

It-terremoti jseħħu ta’ spiss madwar id-dinja u dan jiġri kemm b’ċaqliq żgħir ħafna sa wħud li jwass lu għal diversi konsegwenzi, partikolarment tifrik, valangi, tiġrib u mwiet. Eżempju ċar tal-frekwenza ta’ dan il-fenomenu naturali hu li meta nhar it-Tlie ta li għadda, 22 ta’ Novembru, inħass sew fostna terremot b’qawwa ta’ 4.5 fit-Tramuntana ta’ Għaw dex, fl-istess jum kien hemm xejn inqas minn 18il theżżiża oħra rreġistrati madwar il-globu. Huwa stmat li jseħħu man-nofs miljun terremot kull sena f’xi parti jew oħra tal-pjaneta tagħna, li minnhom huma biss 100,000 li jinħassu mill-bniedem. Dan il-fenomenu hu kkawżat mit-theżżiż ta’ wiċċ id-dinja (lithosphere) li jwassal immedjatament għall-ħruġ ta’ enerġija fil-qoxra ta’ barra li toħloq mewġ siżmiku. It-tieni qoxra (asthenosphere), li hi aktar dgħajfa, taħraq aktar u aktar fonda, tiċċaqlaq u tinbidel kontinwament u allura tikkawża movi menti anke fil-parti ta’ fuq.

L-ewwel mezz ta’ kejl tat-terremoti ġie vvintat mis-Siżmologu Amerikan Charles F. Richter u għal kemm komunament jiġi rrapportat dwar qawwa ta’ ċaqliq simili skont l-Iskala Richter, il-prattika uża ta llum il-ġurnata minn ħafna awtoritajiet fid-din ja titkejjel fuq il-qawwa momentarja bbażata fuq l-enerġija attwali li tiġi prodotta mit-terremot.

Fi ħdan l-Università ta’ Malta hemm ċentru speċifiku, li ilu jimmoniterja terremoti u theżżiżiet siżmiċi li jseħħu madwarna sa mill-bidu tas-Seklu 20 bl-użu ta’ diversi apparati. Fl-1977 apparat ieħor ġie installat f’xelter antik tal-gwerra fl-Università

stess, waqt li mill-1995 ’il quddiem beda jitħaddem apparat installat, din id-darba, f’mina mhux użata fil-limiti ta’ Birżebbuġa, bl-isem (kodiċi) ta’ Wied Dalam. F’Marzu tal-2015 iċ ċentru investa u xtara apparat mill-aqwa biex ikun jista’ jagħmel moniter aġġ aħjar bi stazzjonijiet siżmiċi ġodda li għadhom ikejlu kull ċaqliq sal-lum.

Ħarsa matul iż-żminijiet, turi kif Malta ntlaqtet minn għadd ta’ terremoti direttament jew indiret tament li ħallew tifrik, imma fortunatament l-eb da mewta. B’kollox kien hemm seba’ terremoti flaħħar 500 sena li ħallew ammont konsiderevoli ta’ ħsarat f’artna.

Fl-10 ta’ Diċembru tal-1542 seħħ terre mot fi Sqallija, imma li nħass sew f’Malta. Dan kien ta’ qawwa 7 fuq l-Iskala Richter. Kawża tiegħu, numru ta’ residenzi ta’ su lar wieħed kienu ġġarrfu.

Mal-150 sena wara, fid-9 ta’ Jannar tal1693, fi Sqallija nħass theżżiż b’effett ta’ terremot ta’ 5.9 fuq l-Iskala Richter u jume jn wara seħħ ieħor wisq akbar (7.4). Dan ikkawża mwiet aktar milli wassal l-iżbroff tal-vulkan Vessuvju fis-sena 79 W.K. Kien stmat li bejn 60,000 u 93,000 mietu b’dan it-terremot u farrak diversi bliet. Katanja waħedha ġarrbet tiġrif enormi u żewġ terzi tal-popolazzjoni tagħha mietu.

San Ġwann, li kienu qegħdin f’Augusta. Malta wkoll ġarrbet sew il-konsegwenzi ta’ dan it-terremot, li kien l-aktar wieħed li ħalla tiġrif fl-istorja tagħna. Il-ħsarat kienu kbar u mifruxin f’diversi nħawi madwar Malta u Għawdex. Kien hawn ħafna biża’ fost in-nies, li ħafna minnhom għaddew diversi ljieli barra minn djarhom. Fil-Belt Valletta ħafna djar ġarrbu ħsarat estensivi, l-istess kif seħħ fl-Imdina, tant li l-Katidral tagħha ġġarraf, waqt li ħsarat kbar seħħew fis-swar u l-pont talfoss. F’Għawdex, il-Katidral tar-Rabat tilef il-kamp nar u diversi knejjes sofrew ħsarat fil-koppli l-kampnari wkoll.

Man-nofs miljun terremot iseħħu kull sena f’xi parti jew oħra tal-pjaneta tagħna, li minnhom huma biss 100,000 li jinħassu mill-bniedem nhar it-Tlieta, waqt li Malta u Għawdex intlaqtu minn terremot ta’ 4.5, kien hemm 18-il theżżiża oħra madwar id-dinja

L-ibliet Sqallin ta’ mal-kosta kellhom ukoll mewġ għoli ħafna (tsunami) li kkawża ħsarat, fosthom lil diversi bastimenti (galeri) tal-Kavallieri tal-Ordni ta’

Terremot ieħor ta’ 6.9 fuq l-Iskala Richter laqat lil Malta fl-20 ta’ Frar tal-1743 u l-istess għamel di versi ħsarat f’diversi knejjes f’Malta u f’Għawdex, fosthom dawk ta’ San Ġorġ u ta’ San Ġakbu fir-Ra bat u l-Kappella tal-Madonna tal-Qala f’Għawdex. Il-Katidral tal-Imdina reġa’ sofra xi tiġrif ukoll.

Kitba u riċerka ta’ DAVID BARTOLO

Dehra artistika ta’ kif kienet tidher l-Imdina qabel it-terremot tal-1693 (fuq) u struttura prominenti – it-Torri ta’ Għajn Ħadid f’Selmun, fil-limiti tal-Mellieħa (lemin) – li ġġarrfet fit-terremot tal-1856 u għadha hekk sal-lum

F’PAJJIŻNA F’500 SENA

konsiderevoli, maż-żminijiet ma kienet irrapportata l-ebda mewta fostna

DATA SKALA

22 ta’ Jannar 2002 6.2

8 ta’ Awwissu 2002 3

7 ta’ Lulju 2003 4

12 ta’ Frar 2006 2.6

10 ta’ Mejju 2006 2.5

18 ta’ Mejju 2006 2.5 28 ta’ Ġunju 2006 2.7

23 ta’ Novembru 2006 4.8

24 ta’ Novembru 2006 4.9

11 ta’ Frar 2007 4.2

18 ta’ Frar 2007 2.7 23 ta’ Awwissu 2007 2.8 14 ta’ Frar 2008 6.7 24 ta’ Frar 2008 3.3

3 ta’ Lulju 2008 3.9 8 ta’ Lulju 2008 3.2 19 ta’ Marzu 2009 4 25 ta’ April 2009 4.5

7 ta’ Awwissu 2009 3.4 12 ta’ Novembru 2010 3.8

1 ta’ April 2011 6.1 24 ta’ April 2011(diversi) 3.5 - 4.1 11 ta’ Mejju 2011 2.5 18 ta’ Diċembru 2011 4.6 29 ta’ Marzu 2012 4.3 3 ta’ Lulju 2012 4.7 14 ta’ Settembru 2012 4 14 ta’ Mejju 2013 3.3 Lulju 2013 (diversi) inqas minn 3 24 ta’ Awwissu 2013 4.4 26 ta’ Awwissu 2013 3.7 15 ta’ Diċembru 2013 4.1

dan rif mifruxin Kien minnhom Fil-Belt l-istess arraf, talil-kamp u laqat di awdex, fir-Ra awdex.

Fit-12 ta’ Ottubru 1856 terremot ieħor qaw wi (7.7) laqat lil pajjiżna, bi knejjes bħall-Katidral tal-Imdina u l-Knisja ta’ San Ġorġ fir-Rabat Għaw dex reġgħu ntlaqtu. Il-kappella fuq l-Għolja tas-Sal ib fil-limiti tas-Siġġiewi ġġarrfet, torri tas-sinjali f’Għawdex waqa’ u anki djar ġodda sofrew xi ħsarat. It-Torri ta’ Għajn Ħadid f’Selmun waqa’ u dan għadu jidher hekk sal-ġurnata tal-lum. 30 sena wara, seħħ terremot ieħor fis-27 ta’ Awwissu tal-1886 ta’ 5.5 fuq l-Iskala Richter. Dan għamel ħsarat fil-Qorti, fil-Konkatidral ta’ San Ġwann u f’xi djar fil-Belt Valletta.

Terremot kbir u li ħalla xi effetti f’Malta kien dak ta’ Messina fit-28 ta’ Diċembru tal-1908. B’qawwa ta’ 7 fuq l-Iskala Richter dan ħalla ħafna vittmi u tiġrif fil-pajjiż ġar, bl-ibliet ta’ Messina u Reggio Calabria nqerdu u mal-200,000 persuna tilfu ħajjithom.

sena minnhom mill-bniedem … intlaqtu theżżiża

B’effett tal-istess terremot, kien daħal mewġ għoli fil-Port ta’ Marsamxett, bilbaħar jitla’ l-art u jibqa’ dieħel fid-djar u l-ħwienet max-xatt ta’ Tas-Sliema u l-in ħawi. Proprjetajiet fl-Imsida wkoll ġarr bu ħsarat.

Il-Gvern Ingliż f’Malta kien bagħat diversi għa jnuniet biex jiġu megħjuna n-nies ta’ Messina u, fost l-oħrajn, kienu anke marru diversi Maltin, bħal tobba u infermieri, għal dan il-għan. Minbar ra hekk, il-flotta Ingliża stazzjonata f’Malta kienet ħadet diversi provvisti, bħal gvieret, mediċini,

tined, ilbies u ikel.

Ħsarat konsiderevoli f’Għawdex seħħew b’ef fett ta’ terremot ta’ 7.3, li seħħ fit-30 ta’ Settemb ru tal-1911. Minbarra ħsarat fi knejjes, bħal dawk fir-Rabat, fin-Nadur u fl-Għarb, binjiet pubbliċi wkoll ġarrbu l-konsegwenzi. Pereżempju, il-Forti Chambray f’Għajnsielem kellu ħsarat konsiderev oli kemm fil-pjazza kif ukoll f’xi kmamar ta’ fejn kienu jgħammru s-suldati.

Fit-18 ta’ Settembru 1923 Malta kienet qrib ter remot ieħor li kien ta’ skala 6.4 fuq l-Iskala Richter. Ħafna nies, partikolarment dawk fl-inħawi tal-Port il-Kbir, ħarġu fit-toroq imwerwrin. Ħsarat konsid erevoli seħħew fil-knejjes, bħal twaqqigħ ta’ slaleb minn fuq koppli u kampnari, l-aktar fil-Knisja ta’ San Pawl fir-Rabat, Malta, u f’bini kummerċjali u residenzjali.

Terremot li ma ħalla l-ebda ħsara, imma jibqa’ msemmi żgur kien dak tal-21 ta’ Marzu fl-1972 li kien irreġistrat b’qawwa ta’ 4.5 fuq l-Iskala Richter. Kien irrapportat kif ħafna nies telqu minn djarhom u nġabru f’postijiet miftuħa fost biża’ kbir.

Apparti dawn, kien hemm theżżiżiet oħrajn li nħassu sew f’pajjiżna, kif tindika t-tabella annessa (lemin) ta’ wħud minn dawk irreġistrati fiċ-ċentru siżmiku Malti sa mill-bidu ta’ dan is-seklu. Ta’ min iżid ukoll li l-pajjiżi ġirien tagħna, l-Italja u l-Greċ ja, isofru ħafna mit-terremoti. Fl-Italja biss, bejn l-1456 u din is-sena, seħħew mal-100 terremot b’xi wħud minnhom iħallu għadd kbir ta’ mwiet u tiġrif.

4 ta’ April 2014 5.7 5 ta’ April 2014 4.8 21 ta’ Mejju 2014 3.8 - 4.2

Mejju 2014 (diversi) inqas minn 3.8 Ġunju 2014 (diversi) inqas minn 5 Lulju 2014 (diversi) inqas minn 3 Awwissu 2014 (diversi) 5.8 u inqas 29 ta’ Awwissu 2014 5.8 11 ta’ Novembru 2014 3 19 ta’ Novembru 2014 3.5 19 ta’ Diċembru 2014 2.8 20 ta’ Diċembru 2014 3.6 3 ta’ Frar 2015 (2 theżżiżiet) 2.4 u 2.6 19 ta’ Marzu 2015 3 30 ta’ Lulju 2015 (diversi) 2.3 - 3.3

10 ta’ Ottubru 2015 2.8

13 ta’ Ottubru 2015 2.7 16 ta’ Ottubru 2015 2.8 22 ta’ Diċembru 2015 3.5

13 ta’ Jannar 2016 4.4 17 ta’ Jannar 2016 4.1 1 ta’ Diċembru 2017 3 8 ta’ Ottubru 2019 3.3 13 ta’ Mejju 2020 4 30 ta’ Settembru 2020 4.3

15 ta’ April 2022 4 22 ta’ Novembru 2022 4.5 23 ta’ Novembru 2022 3.3

L-ANZJANI FIL-KOMUNITÀ

li kontinwament ġejjin u sejrin b’diversi lmenti, se jgħidu li l-Kunsill qajla jagħti kas tagħhom. Oħrajn li jagħtu suġġerimenti u jattendu attivitajiet u laqgħat organizzati mill-Kunsill, ser jgħidu li jħossuhom viċin. Ifisser li apparti l-perċezzjoni, hemm ukoll l-attitudni tal-persuni nfushom.

L-anzjani huma dawk li għexu u rabbew il-familja fil-lokalità fejn jgħixu u l-Kun sill għandu jara li s-servizzi offfruti min nu jilħqu l-aspettattiva tagħhom. Huwa kruċjali li anzjan jibqa’ jgħix fejn twieled u trabba. Li jibqa’ jgħix fil-komunità. Li jibqa’ jiltaqa’ u jissoċjalizza ma’ nies anz jani bħalu li sawru l-kultura tal-lokalità.

Sur Editur, Ma tantx kelli moħħ nikteb din il-ġimgħa. Għax jien dilettant sew tal-ballun u ma nitlifx logħba waħda tat-Tazza tad-Dinja. Imma emminni ma jagħtinix li ma niktibx. Bejn niġġieled malkaxxa, għax jien naqra animat meta nara logħba, bejn inlaħħaq mal-qrid ta’ Melda tiegħi, għax ilsienha ma jiqafx jgerger waqt il-logħob, u bejn ħaġa u oħra, sibt naqra ħin nikteb ukoll.

Biex nifhmu r-rwol li l-anzjan għandu fil-komunità rridu l-ewwel nifhmu x’in hu r-rwol tal-Kunsill Lokali u l-elementi meħtieġa li għandhom ikunu mħaddma sabiex kull resident, inklużi l-anzjani, iħossuhom parti minn dan il-proċess ta’ żvilupp, deċiżjonijiet, governanza u tħad dim ta’ demokrazija lokali.

Il-parteċipazzjoni tar-residenti fid-deċiżjonijiet li jolqtu b’mod dirett u indirett il-kwalità tal-ħajja tagħhom, hija fundamentali għall-iżvilupp sostenibbli. Dan il-bżonn huwa partikolarment rile vanti fuq livell lokali - fejn ir-resident jo qgħod u jaħdem, fejn servizzi bażiċi jiġu offruti u fejn l-intrapriżi jinbtu u jissaħħu. Ir-residenti allura għandhom interess komuni biex jiġu stabbiliti miri u biex isir xogħol konġunt sabiex jinstabu solu zzjonijiet, partikolarment għal servizzi aħjar u iktar effiċjenti, għal tqassim ta’ riżorsi iktar ibbilanċjati, għal integrazz joni soċjali aħjar, għal aktar akkontabil ità u trasparenza f’entitajiet pubbliċi, inklużi mekkaniżmi ta’ responsabbiltà u akkontabilità. Dan japplika b’mod parti kolari wkoll għall-anzjani tagħna, li jkunu diġà taw ħafna lill-komunitajiet fejn trab bew, kibru u kabbru l-familji tagħhom. Bil-vantaġġ li huma viċin in-nies b’mod kostanti, il-Kunsilli Lokali, iktar minn kull istituzzjoni pubblika oħra, għandhom ikollhom ir-responsabbiltà u l-obbligu li jitkellmu f’isem ir-resident, li jimmo bilizzaw is-soċjetajiet ċivili u fuq kollox li jkunu katalisti tal-bidla. Dan speċjal ment f’kuntest ta’ effiċjenza ikbar fl-am ministrazzjoni pubblika, fl-iżvilupp iktar inklussiv, fir-relazzjonijiet ta’ għaqdiet lokali, għaqdiet mhux governattivi u orga nizzazzjonijiet oħra, u għal soluzzjonijiet u għajnuniet għal sfidi urġenti li jiffaċċjaw il-komunitajiet lokali. Dawn l-isfidi jinklu du l-esklużjoni soċjali, l-immigrazzjoni, il-faqar, in-nuqqas ta’ infrastruttura bażi ka u aċċess, l-anzjanità, l-urbanizzazzjoni mgħaġġla, is-sigurtà pubblika u l-prob lemi relatati ma’ vjolenza, abbuż u nuqqas ta’ infurzar. Dan biex ma nsemmux l-effet ti negattivi li qed iħallu l-impatt fuq it-tib dil tal-klima.

X’inhu dak li jressaq lir-resident lejn il-Kunsill Lokali?

Kieku jkollna nistaqsu lil numru ta’ res identi kemm verament iħossuhom viċin il-Kunsill rispettiv tagħhom, it-tweġibiet ikunu varji. Dawk li ma jħossux li huma parti mid-deċiżjonijiet li jittieħdu, jgħidu li huma maqtugħa mill-Kunsill. Oħrajn

Mhux biss, huwa imperattiv għall-anz jani li jibqgħu fil-komunità għaliex huwa meħtieġ li huma jibqgħu jieħdu d-deċiż jonijiet li jaffettwaw il-ħajja tagħhom, jagħmlu x-xirjiet tagħhom, jiddeċiedu huma xi jridu jieklu, minn fejn jixtru l-bżonnijiet tagħhom ta’ kuljum, jagħmlu l-qadi tagħhom u jilbsu dak li jixtiequ biex joħorġu jisimgħu quddiesa.

Meta anzjan imur jgħix f’residenza privata, dawn id-deċiżjonijiet jeħodhom għalih ħaddieħor bla ma jkollu l-ebda op injoni fuq dak li jixtieq hu. Ħadd ma jara jew jipprova jifhem dak li jixtieq, dak li għandu aptit. Għaldaqstant, il-Kunsilli huma kruċjali sabiex jinvolvu lir-residenti anzjani fil-ħidma tagħhom.

Dan mhux biss fid-deċiżjonijiet li jit tieħdu imma wkoll fis-servizzi li l-ist ess anzjani jistgħu joffru. Il-ħin liberu li anzjan jista’ jkollu, m’għandux jiġi meq jus bħala xkiel jew xi ħaġa medjokri iżda bħala komponent importanti li peremezz tiegħu, l-anzjan jista’ jkun attiv fil-komu nità.

Eżempji kif dan isir huma ħafna. Saru anki proġetti pilota fejn ġew imżewġa flimkien l-innoċenza tat-tfal u l-għarfien tal-anzjan. Modi kif l-anzjani jkunu par ti minn proġett li jagħtu informazzjoni b’mod innovattiv lit-tfal tal-lokalità. Modi ta’ kif l-anzjani jkunu msieħba b’għaqdi et li jippermettu li jkun hemm kuntatt mat-tfal. Jiġu f’moħħi l-każini tal-baned, it-tagħlim tal-mużika, scouts, ċentru par rokkjali bit-tagħlim tad-duttrina u oħrajn.

Dawn huma ftit eżempji ta’ kif wieħed jista’ joħloq spazji u opportunitajiet, sa biex b’mod proattiv, noħolqu ambjent li permezz tiegħu ninkoraġġixxu aktar anz jani li mhux biss iħossuhom jappertjenu għall-komunità imma effettivament dan ikun il-każ.

Dan fih innifsu huwa tħaddim talkunċett tad-demokrazija lokali fejn għandek sistema u qafas li jippermettu parteċipazzjoni attiva bejn il-Kunsill Lo kali u r-resident. Hawn qed issir enfasi ik bar fuq l-anzjanità.

Din hija l-anzjanità attiva fl-aktar mod wiesa’ tagħha. Dik li jkun hemm sens ta’ appartenenza qawwija bil-parteċipazzjoni fit-tħaddim tad-demokrazija, li flimkien iwasslu għal inklużjoni soċjali akbar. Dan huwa kif il-Kunsilli Lokali jħaddmu l-as pett soċjali b’mod konkret fil-komunita jiet tagħhom, billi residenti ta’ kull età, twemmin, ġeneru u kultura, jaħdmu flim kien u jmexxu ’l quddiem għan wieħed. Dak li flimkien itejbu l-kwalità tal-ħajja ta’ xulxin.

X’ma niktibx meta naqra x’qed jgħid il-Kap tagħhom u l-forċini mnellħa li għandu. Xi dwejjaq ta’ nies, qaddisa ħanina dinja! Mhux għax Laburist minn ġuf ommi, imma ma nafx kif ma jdejqux lilhom infushom dal-qatta’ intamati. Xi dwejjaq ta’ nies, nerġa’ ngħid!

Ma tgħaddix ġimgħa li ma jitolbux xi riżenja ta’ xi ħadd minn tagħna. Puuu għal wiċċhom, x’qerda fihom. Imbagħad dak ilpezza ħu Karol l-Aquilina! Ħanżira dinja! Imma nsomma, ħallih lil dan, għax ma rridx naħli ħin fuqu, ma jmurx jaħseb li hu xi stilla oħra tal-PeNe dan.

Taqra t-tħarbix li jiktbu fuq il-gazzetti tal-Ħadd tagħhom taħseb li ninsabu fl-Apokalissi, it-tmiem taż-żmien. Għax ħlief ibeżżgħu u jiktbu li hawn qerda fil-pajjiż ma jagħmlux. Nerġa’ ngħid, Sur Editur, xi dwejjaq ta’ nies.

Il-Ħadd li għadda ma kienx hemm paġna li hija paġna li ma kinetx negattiva fil-ġurnal imlaqqat tagħhom. U qrid li l-Gvern huwa arroganti, u li ma jinteressahx mill-anzjani, li l-Gvern qed inaqqas id-demokrazija u li għaddejjin il-konġuri f’Kastilja, Kastilja tielgħa u Kastilja nieżla. U gideb li l-Prim tagħna jrid idaħħal l-abort f’pajjiżna, u li l-Gvern ma jinteressahx millpoplu... What a bunch of losers!

Issa Robert tagħna ilu li qal li se jsegwi d-diskussjoni fissoċjetà dwar l-abort. U issa qed idawruha li Robert tagħna jrid idaħħal l-abort. Kemm huma fakin giddibin.

Taf għalfejn jieħdu l-ewwel dawn? Biex xi ħaġa li wettaq ilGvern tagħna jaraw kif idawruha li mnalla kienu huma. Bħal dik taċ-Ċittadella ta’ Għawdex. Ir-restawr taċ-Ċittadella rebaħ xi unur kbir. U kienu pronti joħorġu jgħidu li dan il-proġett huwa tagħhom. U morru saqqu l-kappar ta’ mas-swar, x’kull waħda.

Telqilhom ieħor, Sur Editur. Simon il-Vella Gregory. Kien ilKap tal-Komunikazzjoni tagħhom u telqilhom għax qal, dejjem x’qal hu, li rriżenja minħabba raġunijiet personali u biex ikompli għaddej fil-karriera tiegħu. Lanqas għamel sena, induna li daħal f’infern u dabbar. Says a lot hux! Awguri fil-karriera Sur Simon.

Dawn huma nies, li kollox tagħhom huwa tajjeb. Kollox kif iridu huma. Qatt ma aċċettaw li r-rota ddur u li l-poplu jagħżel lil min irid imexxih, Sur Editur. Jekk nibda nikteb ma nispiċċa qatt fuqha. Ma jistgħux għaliha li l-partit tagħna jkun fil-gvern. U aktar minn hekk ma jistgħux għaliha li l-partit tagħna filgvern huwa rikonoxxut għall-ġid li qed jagħmel għal Malta tagħna kemm mill-poplu kif ukoll mill-istituzzjonijiet barranin.

U allura kif jirritaljaw? Kif dejjem għamlu. Jaraw kif jitfgħu l-ħmieġ ibbażat fuq il-qerq. Meta jkunu fl-oppożizzjoni dejjem hekk, Sur Editur. Għax huma prepotenti u arroganti.

U kap wara kap tagħhom jirrikorri għat-teżawru politiku mġiddem li għandhom. “Gvern Arroganti li ma jinteressah minn xejn u minn ħadd,” qalilna dak li joħlom li xi darba jmexxi l-partit tagħhom. Bernard il-Grech. Ara naqra min irid jitkellem ukoll! Ħareġ kelma mit-teżawru li kienu jużaw ta’ qablu u reġa’ użaha.

U skont dan il-Grech, il-Ministri tagħna jibżgħu jaffaċċjaw lill-Oppożizzjoni. Maaaa x’biża’! Imbagħad, hu stess, ma jaffaċċjax lill-ġurnalisti u jirrikorri għal messaġġi rrekordjati biex jitkellem dwar xi ħaġa.

Biex ħadd ma jkun jista’ jmerih u jgħidlu li qed ipeċlaq filvojt, għax qed jibbaża kollox fuq nuqqas ta’ fatti u nuqqas ta’ verità.

Qegħdin sew e! Għad-dieħla!

President Sezzjoni Kunsilliera PL

MARIO FAVA

STRATEĠIJA NAZZJONALI GĦAS-SAJD

Is-Segretarju Parlamentari għas-Sajd, l-Akkwakultura u d-Drittijiet tal-Anni mali Alicia Bugeja Said nediet proċess ta’ konsultazzjoni wiesa’ mas-sajjieda Maltin u Għawdxin, permezz ta’ 43 laq għa ta’ konsultazzjoni sa Mejju li ġej bilgħan li titfassal Strateġija Nazzjonali ġdida għas-Sajd.

Bugeja Said tenniet kif dan is-settur hu wieħed varjat u multidimensjonali, li jinvolvi l-għajxien ta’ eluf ta’ familji u allura nħass il-bżonn li jinħoloq qafas politiku u legali li jindirizza l-bżonni jiet u x-xewqat ta’ nies ta’ esperjenzi u sfond differenti fl-immedjat u fuq ter minu medju u fit-tul.

Fost is-suġġetti għad-diskussjoni se jkun hemm l-importanza li jiġi ppriser vat l-għarfien tradizzjonali u l-inkor porazzjoni tal-għodod l-iktar moderni u sostenibbli fil-ħajja ta’ kuljum. Għal daqstant, sajjieda ta’ kull tip qed jiġu mistiedna jesprimu l-ħsibijiet u x-xew qat tagħhom.

Il-Gvern kompla jkun it-tarka tas-sajjied billi nieda diversi għajnuniet

Il-proposti minn din il-konsultazzjo ni se jwasslu għal strateġija nazzjonali li tirrifletti r-realtajiet ambjentali, soċjali u ekonomiċi tas-settur, waqt li tesplora l-aħjar mod kif is-settur iħajjar aktar żgħażagħ biex jaħdmu fih.

“Wasal iż-żmien li dan is-settur jieħu l-qabża li jmiss, permezz ta’ viżjoni ħolistika li tpoġġi lis-sajjied fiċ-ċentru tal-ħidma tagħna, waqt li nindirizzaw b’mod ċar u koerenti l-kwistjonijiet preżenti u futuri, bl-aktar mod effikaċi, koerenti u konsistenti,” temmet tgħid is-Segretarju Parlamentari.

IL-MILIED “JIFTAĦ” FIL-BELT

Minn nhar il-Ġimgħa li għadda fetaħ il-programm ta’ attivitajiet tal-Mi lied, li se jittella’ fil-Belt Valletta sal-31 ta’ Diċembru, bl-isem ta’ “Christmas in the Capital”. B’kollox se jinkludi 25 avveniment f’25 jum. Dan tħabbar din il-ġimgħa mill-Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali Owen Bonnici, akkumpanjat miċ-Ċermen tal-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta Jason Micallef.

Id-dwal u s-siġar tal-Milied f’postijiet ewlenin diġà nxtegħlu nhar il-Ġimgħa stess u ġie inawgurat ukoll presep ju artistiku tal-Milied biswit id-daħla tal-Konkatidral ta’ San Ġwann. Il-pro jezzjonijiet spettakolari, li jkunu tant mistennija fi Pjazza San Ġorġ, se jibdew fis-7 ta’ Diċembru, waqt li se tindaqq ukoll mużika tal-Milied fi Triq ir-Repub blika matul il-perjodu kollu.

Il-Ministru Bonnici ddeskriva l-prog ramm bħala opportunità għall-familji

ĠEDDED IS-SĦUBIJA TIEGĦEK jew issieħeb bħala membru ġdid fil-familja tal-Partit Laburista. Gawdi minn sħubija valida għal tliet snin għall-prezz ta’ €20 minflok €24.

Idħol fis-sit www.partitlaburista.org/membership jew ċempel fuq in-numru 5160 2034 (it-telefonata tiswa €10). Tista’ wkoll tagħmel kuntatt ma’ xi membru tal-kumitat tal-lokalità tiegħek.

Għal aktar informazzjoni ċempel iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900.

Maltin u Għawdxin biex iżuru l-kapitali matul dan il-perjodu sabiħ.

“Il-kapitali tagħna, għalkemm fiżika ment waħda mill-iżgħar bliet kapitali fl-Ewropa, hi l-post perfett għal ċeleb razzjonijiet bħal dawn. Dan l-avveni ment jibni fuq l-impenn tagħna li niċ ċelebraw il-kultura fil-ġeneri diversi tagħha u nibqgħu nagħtu sostenn lillartisti,” qal Dr Bonnici. Hu saħaq kif ilGvern hu kommess li jkompli jkabbar l-attivitajiet kulturali fil-Belt u f’għadd ta’ postijiet oħrajn fil-pajjiż.

Min-naħa tiegħu, Micallef tenna kif dan il-Milied se jilqgħu lill-familji lura fil-Belt Valletta b’attivitajiet u b’attrazz jonijiet fuq medda ta’ xahar.

Hu stieden lil kulħadd biex jieħu nota tal-avvenimenti fuq il-programm, fost hom baned fit-toroq u street walkers, korijiet u kunċerti mużikali minn num ru ta’ gruppi popolari li jinkludu The New Victorians, MARA, Centrestage,

Klinsmann, Tikka Banda, Big Friends Guggen Musik u Sterjotipi, fost oħrajn.

Qal ukoll li, għall-ewwel darba, minn wara l-pandemija tal-COVID-19, l-avve niment mistenni tal-aħħar tas-sena se jirritorna fi Pjazza San Ġorġ. Dawn iċ-ċelebrazzjonijiet ta’ Lejlet l-Ewwel tas-Sena jagħlqu l-programm bil-kbir, bi spettaklu mill-aqwa ta’ mużika b’di versi mistednin speċjali.

L-avvenimenti u l-protagonisti talprogramm “Christmas in the Capital” jinkludu lil Opening Doors, Amber, Sean Borg u Veronique Vella, Jackson’s Żaqq u Tanbur Folk Group, Franklin, u d-Dan cel Dance Studio u workshop, immexxi minn Sarah Galea u Caroline Curmi fejn it-tfal jistgħu jibnu l-pupazzi.

Wieħed jista’ jżur is-sit uffiċjali (vca. gov.mt) u l-paġna ta’ Facebook tal-Aġen zija Kulturali għall-Belt Valletta biex iżomm ruħu aġġornat bl-attivitajiet u għal aktar informazzjoni.

Ritratt: CLODAGH O’NEILL/DOI

GĦALIEX INSIBU AKTAR NISA

Il-femminizzazzjoni tal-professjoni tal-għalliema għandha żewġ dimensjonijiet kbar. L-ewwel waħda hi fattwali, għax in-numri jitkellmu waħidhom. Jiġifieri, meta tħares lejn il-professjoni, li tgħodd l-eluf se nsibu dominju ta’ nisa jagħmlu dan ix-xogħol. Iżda, interessanti hu l-fatt li iktar ma tinżel ’l isfel fl-iskaluni tas-settur obbligatorju tal-edukazzjoni, jiġifi eri tfulija bikrija, minn żero sa seba’ snin - childcare, kindergarten u l-ewwel sentejn tal-iskola primarja - aktar se ssib preżenza qawwija ta’ nisa. Biex issib raġel fil-qasam imsemmi, speċjalment fiċ-ċentri taċ-childcare u l-kindergarten, hi fula f’qargħa. Dan it-tagħrif u aktar ksibtu minn intervista mal-Professur CARMEL BORG: edukatur b’aktar minn 30 sena esperjenza, lokali u internazzjonali; lettur u akkademiku fi ħdan il-Fakultà tal-Edukazzjoni fl-Università ta’ Malta; intellettwali pubbliku u promotur tal-ġustizzja soċjali; u bħalissa hu wkoll il-Kap tad-Dipartiment tal-Arti, Komunitajiet Miftuħa u l-Edukazzjoni tal-Adulti.

Minn CHARLES B. SPITERI

Il-Professur Borg spjega li li aktar ma nitilgħu ’l fuq fis-settur edukattiv, speċjal ment f’dak sekondarju, aktar se nsibu preżenza ta’ rġiel. Komprensivament, xorta nsibu aktar nisa minn irġiel fis-settur. Dan hu l-ewwel fenomenu fattwali u m’hem mx fejn induru. Jirriżulta mill-istatistika, li f’Malta, bħal f’ħafna pajjiżi fid-din ja, hemm ħafna aktar nisa fil-professjoni milli rġiel. Dan il-fatt, mifrux f’ħafna pajjiżi madwar id-dinja, għadu jqa nqal ħafna interess inter nazzjonali, u huwa rriċerkat b’mod estensiv.

Wara li stabbilixxejna l-femminizzazzjoni tal-pro fessjoni bħala fatt, it-tieni dimensjoni tal-fenomenu toħroġ mill-mistoqsija: Għaliex qisna qegħdin nink wetaw li din il-professjoni hi ffemminizzata?

Il-preġudizzju

Naraw li meta nħaffru filfond, xi mkien fid-dlam talblat, insibu l-idea, b’doża qawwija ta’ preġudizzju, li l-mara għalliema, waħidha fis-sistema edukattiva, ma tistax tagħtina r-riżultati jew l-edukazzjoni xierqa li għand hom bżonn it-tfal.

Marbut ma’ dan il-preġudizzju, hemm l-idea u t-tħassib li joħroġ minnu, li l-predominju tan-nisa għal liema, hi waħda mir-raġuni jiet għaliex ir-riżultati ak kademiċi tas-subien huma inferjuri għal dawk tal-bniet.

Madanakollu, kif stqarr il-Professur Borg, mir-riċer ka estensiva internazzjonali li għandna, ma jirriżultax li hemm rabta bejn il-preżen za qawwija tan-nisa fl-iskejj el u ċentri edukattivi oħra u r-riżultati pjuttost inferjuri tas-subien (inklużi dawk ta’ Malta), meta mqabbla ma’ dawk tal-bniet.

Għalhekk, filwaqt li l-istatistika tal-istudenti Maltin, kemm lokali (MATSEC) kif ukoll internazzjonali (eż. ir-riżultati tal-istudju PISA), turi li r-riżultati akkademiċi u skolastiċi tas-subien huma inferjuri għal dawk tal-bniet, f’ħafna mill-oqsma tas-set tur edukattiv, biex nifhmu dan l-iżbilanċ fir-riżultati rri du nħaffru fi nħawi oħra għax mhux se nsibuhom fil-perċez zjoni li r-riżultati tas-subien huma affettwati mill-femmi nizzazzjoni tal-professjoni tal-għalliema. Din il-perċez zjoni m’għandhiex is-saħħa tar-riċerka.

Nistħarrġu l-fenomenu

Mela, jekk ngħidu li mir-riċer ka estensiva li għandna, ma jirriżultalniex li nistgħu norbtu r-riżultati inferjuri tas-subien mal-preżenza qa wwija tal-għalliema nisa, al lura, kif spjega l-Profs. Borg, ikollna nħarsu xi mkien ieħor għall-ispjegazzjoni.

Biżżejjed niftakru li meta nitkellmu fuq subien, m’aħniex nitkellmu fuq kat egorija waħda ta’ subien. Hemm subien li jitwieldu fi djar foqra, u hemm oħrajn li jitwieldu fi djar privileġġja ti, biex insemmu żewġ kate goriji li jaf bihom kulħadd. U meta nanalizzaw ir-riżultati tagħna, l-akbar fattur li s’issa għandna biżżejjed riċerka lo kali biex norbtu s-suċċess ak kademiku miegħu, hu propr ju l-isfond soċjo-ekonomiku tat-tfal, aktar milli l-ġeneru.

Jiġifieri, bin min int f’dan il-pajjiż, għadu jgħodd ħafna, u l-aktar kategorija b’riżulta ti xejn tajbin hi dik tas-subien ġejjin minn kuntest b’kapital ekonomiku, kuturali u soċja li baxx. U dan hu fenomenu wieħed li jista’ jispjega d-dif ferenza fir-riżultati akka demiċi. Hemm ħafna aktar fatturi.

Mela, meta neliminaw is-suspett li jista’ jkollna, li b’xi mod hemm xi rabta malfatt li ħafna mill-għalliema, speċjalment fit-tfulija bikrija u fil-primarja huma nisa, u qed ngħidu li dik ir-rabta ma teżistix b’mod empiriku, bil fors irridu nħarsu xi mkien ieħor, għal xi jwassal għal riżultati inferjuri tas-subien. Għalhekk, għandna nkomp lu neskavaw u nsibu li mhux kull tifel għandu din il-prob lema.

Mela l-mistoqsija dejjem għandha tkun: min huma dawk is-subien li għandhom din il-problema? Jekk ma nagħmlux hekk ma nkunux qegħdin nifhmu l-kumples sità tas-suġġett, u nkunu qegħdin naħarbu mill-fatt li s-suċċess akkademiku għan du kuntesti – id-dar, il-famil ja estensiva, l-iskola, il-ħbieb, eċċ -- li l-kwalità, l-aspet tattivi, l-aspirazzjonijiet u l-kapital tagħhom, ħafna drabi, għandhom impatt fuq is-suċċess.

Le, is-suċċess akkademi ku mhux biss motivazzjoni, sforz u ħidma personali. Lan qas hu essenzjalment ġene tiku. U għalkemm għandna stejjer ta’ tfal li rnexxielhom jirbħu fuq il-kuntesti li jgħixu fihom, ħafna wkoll huma dawk li ma rnexxilhomx, u komplew fejn ħallew dawk ta’ qabilhom fil-familja. Hu f’dan il-kuntest fejn il-ġlie da għall-ġustizzja soċjali ssir relevanti u kruċjali, għax ma nistgħux nittolleraw, jew naċċettaw bħala naturali, dawn id-differenzi soċjali, li sikwit huma frott l-atteġġja ment u n-nuqqas ta’ azzjoni, jew azzjoni żbaljata umana. Għaliex għandna daqshekk nisa fil-professjoni?

Profs. Borg jispjega li biex nib dew nifhmu dan il-fenomenu rridu mmorru lura fl-istor

ja. Jiġifieri, din it-tradizzjoni ta’ preżenza qawwija ta’ nisa ma bdietx ilbieraħ. Dan ilfenomenu għandu għeruq storiċi fondi. Ma ninsewx minn fejn ġejja l-mara stori kament, u fejn kien meqjus li hu postha -- id-dar, fl-isfera privata, tieħu ħsieb lit-tfal, u/jew lill-familja estensiva. U għalkemm sar progress, dak il-legat għadu b’saħħtu, f’ħafna kulturi, inkluża tagħ na.

Mela storikament, meta bdew jinfetħu l-bibien għall-possibbiltajiet li l-mara toħroġ mid-dar u tibda taħdem, fejn kienu l-ispaz ji li fihom setgħet tagħmel dan? Kienu spazji tax-xogħol li s-soċjetà patrijarkali ddeċi diet li huma ideali għallmara, għax ħarsu lejhom bħala estensjoni tal-voka zzjoni tagħha fid-dar. Għal hekk, mhux b’kumbinazzjni li bdejna narawha fin-nursing u fit-tagħlim, fost xogħlijiet oħrajn, għax il-ħsieb sterjoti pat kien u għadu f’ħafna nħa wi li l-mara hi aktar addatta ta għal dan ix-xogħol għax hi aktar empatika, paċenzjuża, jimpurtaha aktar, tagħti ak tar kura, eċċ.

Minn hemm irridu nitilqu biex nifhmu fejn qegħdin – l-idea normalizzata, li hu minn ewl id-dinja u leġittimu li wieħed jaħseb li l-mara hi aktar preparata mentalment u emozzjonalment mir-raġel biex tieħu ħsieb lit-tfal, speċ jalment meta jkunu għadhom żgħar. U dak il-legat storiku ma telaqx, għadu magħna, u b’saħħtu ferm.

Marbut ma’ dan il-legat storiku tal-mara, fil-fehma ta’ Profs. Borg, sterjotipika ment meqjusa bħala r-reġi na tal-kura, hemm ir-raġuni għal xiex il-mara nsibuha ħafna aktar preżenti fl-edu kazzjoni bikrija (childcare centres, kindergartens u l-ewwel snin tal-primarja).

Aktar ma t-tfal ikunu żgħar, aktar ikunu dipendenti, iridu kura u allura, aktar għand hom bżonn dik l-għajnuna assoċjata man-nisa. U din l-idea, meqjusa bħala nat urali f’ħafna kulturi u soċ jetajiet, inkluża dik tagħna, għadha, konvenjentament, tiddomina, bi Profs. Borg jin sisti li bil-liġi kif inhi s’issa, speċjalment dik tax-xogħol, tipproteġi u tippriserva dan l-atteġġjament patrijarkali.

Liberazzjoni

Profs. Borg jargumenta li x-xogħol mhux dejjem u bil fors illibera lill-mara. Dik kienet il-mantra: oħroġ aħdem għax dik hi l-liber azzjoni. Hu minnu li x-xog ħol ta lil mara xi indipen denza ekonomika (‘xi’, għax hawn ħafna nisa jaħdmu bil-prekarjat), iżda fil-kunt est patrijarkali tagħna nafu li l-mara tabilħaqq ħarġet taħdem, iżda mbagħad trid terġa’ tmur id-dar u tkompli l-ħidma tagħha.

Mela jekk se nħarsu lejn il-ħidma bħala liberazzjoni, irridu nagħmlu punt inter rogattiv, għax lill-mara mhux talli ma naqsilhiex ix-xog ħol iżda żdidilha b’mod al larmanti. Anke għall-fatt li x’aktarx mhux biss trid tin dokra lill-familja immedja ta tagħha, iżda jekk hemm il-ġenituri anzjani, hemm il-possibbiltà kbira, li terġa’ tkun hi li tieħu ħsiebhom.

F’din il-kundizzjoni, dejjem fil-kuntest Malti, xogħol ta’ għalliema jista’ jippermet ti lill-mara li tagħmel dawn ix-xogħlijiet kollha, u għal hekk ħafna jaħsbu u jużaw il-kliem – xogħol konvenjen ti għall-mara – li l-Profes sur Borg iqis bħala diskors offensiv. Iqis dan id-diskors bħala insult, għax jaf ifiss er li dan hu xogħol li dak li jkun jagħmlu għal raġunijiet

GĦALLIEMA

tal-edukazzjoni bikrija, u r-riżultati inferjuri ta’ num ru ta’ subien, biex nistaqsu: Għaliex nixtiequ naraw aktar irġiel fis-settur edukattiv? Quddiem il-fatti msemmija, l-argument favur aktar irġiel jaqa’ kollu?”

Għal Profs. Borg, l-argu ment li nistgħu nagħmlu fiddawl tal-fatti hu l-argument favur l-inklużjoni. Dan ifisser li jeħtieġ inwessgħu d-dis kors fuq irġiel u nisa, u nib dew nitkellmu dwar preżen za u rappreżentanza akbar fil-professjoni tal-għalliema, mhux biss ta’ ġeneri differ enti iżda wkoll ta’ klassijiet soċjali, etniċitajiet u abbilt ajiet diversi, biex insemmu tliet differenzi soċjali. Fi kliem ieħor, diversità akbar ta’ għalliema lil hinn minn sempliċiment ġeneri differ enti, u lil hinn mill-kunċett binarju ta’ mara u raġel.

Il-prinċipju ewlieni li rridu ngħożżu u nimbuttaw hu dak tad-diversità, u dan jgħodd għal kull tip ta’ differenza.

ulterjuri tiegħu jew tagħha, mentri dan hu xogħol li jip permetti lill-mara tkompli xogħolha d-dar u ma’ ħad dieħor. B’hekk, il-proble ma mhix li l-mara qed tfit tex il-konvenjenza, iżda li s-soċjetà li ħeġġitha toħroġ taħdem u żiditilha l-piż kol lu fuq spallejha, tad-dar u tal-familja estensiva. Il-prob lema hi soċjali u strutturali, u mhux tal-mara li trid tlaħħaq ma’ ħafna impenji, li kollha jitolbu attenzjoni u enerġija bla qies.

Struttura soċjali

Jiġifieri l-fatt li l-mara tokku pa daqshekk spazju fil-qasam edukattiv, għandu l-għeruq tiegħu fil-mod kif is-soċjetà hi strutturata. Mhux bilfors minnu li din is-soċjetà llib erat lill-mara, meta żiedet b’mod esaġerat ix-xogħol tagħha. Li jista’ jingħad hu li forsi tatha l-indipenden za (relattiva) ekonomika, iżda żgur li l-ħruġ tal-mara fid-dinja tax-xogħol ma ġabx il-bidla sostanzjali fir-relazz jonijiet bejn is-sessi fid-dar u lil hinn minnha.

Ħafna mix-xogħol xorta baqa’ jaqa’ fuq il-mara. U al lura fil-professjoni ta’ għal liema, sabet mezz kif jirnexx ilha toħroġ taħdem, waqt li fl-istess ħin tkompli bix-xog ħol tagħha fid-dar. Jiġifieri

x-xogħol ta’ għalliema żgur li mhux wieħed ta’ konven jenza, għax il-kwistjoni u l-is fida huma soċjali, iktar milli l-konvenjenza tal-mara.

L-istatus tal-edukaturi

Profs. Borg, li qatta’ ħajtu jimbotta l-aġenda tal-ġustiz zja soċjali f’kull aspett talħajja umana, jirreferi għal ħafna studji dwar is-soċ joloġija tal-professjonijiet. U interessanti li tradizzjonal ment kważi kull fejn hemm predominju tal-mara fi pro fessjoni jew xogħol, x’aktarx se ssib status baxx u pagi baxxi. L-edukazzjoni bikrija hi każ klassiku ta’ din l-osser vazzjoni soċjoloġika.

Għalkemm rajna progress ġmielu f’dan il-qasam, meta wieħed iħares lejn l-eduka turi fiċ-childcare u l-kinder garten, mill-ewwel jinduna li l-ħlas tax-xogħol hu baxx u l-formazzjoni hi limitata; żewġ elementi li jirriflettu stima soċjali baxxa u nuqqas ta’ apprezzament għax-xog ħol importanti u strateġiku ta’ dan il-qasam edukattiv.

F’kuntesti tax-xogħol bħal dawn, u għax hemm l-għaż la fid-dinja tax-xogħol, irraġel mhux se jidħol għal dan ix-xogħol, aktar u aktar bil-fehma normalizzata li dan hu tajjeb għan-nisa. Il-ħlas, l-istatus u l-maċiżmu jżom

mu lir-raġel milli jikkunsidra karriera f’dan il-qasam. Sadanittant, għand na l-ekonomija li kompliet tevolvi u tipprovdi opportuni tajiet ġodda ta’ xogħol, li jista’ jkun li jitlob ħinijiet twal għal pagi ogħla, u hemmhekk fejn x’aktarx se nsibu d-domi nanza tal-irġiel, b’pagi ogħla minn tan-nisa. Dan hu l-każ, pereżempju, fil-livelli għol ja ta’ tmexxija eżekuttiva, pożizzjonijiet ta’ poter okk upati b’mod żbilanċjat millirġiel. Dan kollu juri kemm hu importanti li nifhmu kif taħdem l-ekonomija u s-soċ jetà, biex inkunu nafu sew għaliex baqa’ l-predomin ju tan-nisa fil-professjoni tal-għalliema.

Professjoni ġenerazzjonali

Imbagħad niltaqgħu malkunċett ta’ professjoni li tin tiret. Il-professur jistqarr li mid-djalogi li kellu mal-istu denti tal-Fakultà tal-Eduka zzjoni u oħrajn, jirriżultalu li numru ta’ għalliema prospet tivi jkunu ġejjin minn famil ji b’omm jew numru ta’ nisa għalliema.

Dawn l-għalliema prospet tivi jkunu soċjalizzati fil-pro fessjoni minn ċkunitihom, minkejja l-fatt li sikwit ji simgħu t-tgergir tal-famil jari rigward kundizzjonijiet ta’ xogħol, klassijiet diffiċli,

nuqqas ta’ dixxiplina, sillabi ma jispiċċaw qatt u sitwazz jonijiet kumplikati.

Is-saħħa tas-soċjalizzazz joni tal-familja, aktar u ak tar meta l-ulied jaraw u jes perjenzaw id-dedikazzjoni u l-imħabba għat-tagħlim tal-familjari tagħhom, tisboq id-diffikultajiet li jimmarkaw il-professjoni fiż-żminijiet tal-lum.

Issa dan mhux fenomenu esklussiv għall-għalliema, għax nafu li hemm familji sħaħ ta’ avukati jew tobba, kollha eżempji li jikkonfer maw is-saħħa tal-familja flgħażliet vokazzjonali u pro fessjonali tal-ulied.

Għaliex irridu aktar irġiel?

“Filwaqt li bdejna nifhmu l-faċċati differenti tal-femmi nizzazzjoni tal-professjoni, immur lura għall-fatt em piriku li m’hemmx rabta bejn il-preżenza daqstant qawwi ja ta’ nisa fis-settur edukat tiv, b’mod speċjali fis-settur

Din hi s-soċjetà Malt ija, u dan hu li rridu naraw fil-komuni tajiet edukattivi differenti tagħna -- preżenza akbar u rappreżentan za aktar varja ta ta’ għalliema; preżenza li tirri fletti r-realtà soċja li barra mill-iskola; għax fejn m’hemmx rappreżentanza, fejn id-diversità mhix afferma ta, fejn uħud huma inviżibbli, fejn il-vuċi hi fgata, ma nist għux nitkellmu fuq ambjent demokratiku matur.

U fejn m’hemmx amb jent konxjament demokra tiku, tlaqqigħ reali tat-tfal mad-diversità, inkluża dik tal-għalliema, allura d-demokrazija fl-iskejjel tagħna tibqa’ kunċett relat tivament astratt, ’il bogħod mill-ħajja konkreta u attwa li, u mis-soċjetà li noħolmu li jkollna soċjetà inklussiva li tħares lejn id-diversità bħala barka.

Jiġifieri, jekk tabilħaqq ir ridu l-integrazzjoni, l-inkluż joni u d-demokrazija, irridu naħdmu qatigħ biex l-iskejj el tagħna jirriflettu dawn il-valuri, mhux biss fl-inte grazzjoni tal-istudenti koll ha, iżda wkoll fl-inklużjoni u l-viżibbiltà ta’ firxa ta’ għal liema minn inħawi soċjali u identitajiet differenti. B’dan il-ħsieb, l-inkwiet ta’ xi wħud li m’hawnx irġiel biżżejjed fil-professjoni tal-għalliema jsir irrelevanti.

L-ORDNI EKWESTRU TAS-SANTU SEPULKRU

Nisimgħu bosta drabi dwar ordnijiet; dawk antiki u wħud li forsi jkunu twaqqfu reċentement. Interessanti immens u anke bi skop importanti huwa l-Ordni Ekwestru tas-Santu Sepulkru. Tkellimt fid-dettall ma’ ROBERTO BUONTEMPO; Logutenent fi ħdan dan l-Ordni.

Min hu Roberto Buontempo?

Jien twelidt fit-73 u allura llum ngħodd 49 sena. Għixt Birkirk ara sakemm iżżewwiġt u llum noqgħod l-Ibraġġ. Ġej minn familja li rawmitni fi trobbija tajba. Kemm min-naħa t’ommi u anke ta’ missieri kienu familji eżemplari.

Insemmi biss lil missier ommi li kien il-pittur Gużeppi Briffa u li nħoss li kellu influ wenza kbira fuqi, iżda wkoll ħut missieri, bħal Monsinjur Aman te Buontempo u l-Professur Giovanni, li t-tnejn kont nam mirahom għal dak li għamlu, minbarra ovvjament missieri (illum mejjet) u ommi. It-tfuli ja għaddejtha l-Knisja l-Qad ima ta’ Birkirkara, illum par roċċa, fejn servejt għal bosta snin bħala abbati. Wara l-kors postsekondarju fin-Nautical School, Haywharf, kont mort għal xi żmien l-Ingilterra. Kont għadni żgħir u xtaqt esperjenzi li forsi hawn ma kontx insib hom. F’dak iż-żmien kont anke bdejt nirreffja l-futbol u wasalt biex għamilt 18-il sena, tmienja minnhom fil-premier division. Għamilt ukoll madwar ħames snin ngħix u naħdem il-Libja. Sadanittant, kont iżżewwiġt lil Marie Josette Sammut. Illum ilna 22 sena miżżewġin u t-ti fla tagħna Filippa qed tistudja l-liġi. Bħala passatempi tista’ tgħid li huma l-futbol, il-qari u l-kontinwazzjoni tal-istud ju, ikun xi jkun. Fil-fatt, tista’ tgħid li kull diploma jew lawrja li għandi, ġew wara li kont ili fid-dinja tax-xogħol. Illum nok kupa l-kariga ta’ Kap tal-Propr jetà tal-Kurja Arċiveskovili ta’ Malta u allura nservi fuq diversi bordijiet fl-istess Kurja.

X’kien li ħajrek li tissieħeb mal-Ordni Ekwestru tas-Santu Sepulkru? U kif fi żmien relattivament daqstant qasir wasalt biex tilħaq l-ogħla kariga fil-Logutenenza Maltija tal-Ordni bħala Logutenent, li hi kariga ta’ prestiġju kbir kemm fil-Logutenenza Maltija kif ukoll fl-Ordni Ekwestru nnifsu?

Niftakar kont qed nipprepara biex nikkontesta għall-kariga ta’ Kunsillier Lokali u f’waħda mill-funzjonijiet fil-Bażilika ta’ Sant’Elena rajt grupp ta’ kaval

lieri jipparteċipaw. Kont dejjem interessat, iżda dik l-esperjenza donnha kienet il-preludju għal dak li nokkupa llum. Niftakar sew il-laqgħa li kelli mal-ewwel Logutenent għal Malta Victor Licari.

Kienet esperjenza li wieħed ma jistax jinsa. Mill-bidu kienu qaluli biex nifforma parti mill-Kunsill tal-Logotenenza u allura kont qisni dejjem xi ftit jew wisq involut, sakemm fl2015 kien avviċinani l-predeċes sur tiegħi, il-mibki Eric Fenech Pace u talabni biex nieħu l-kari ga ta’ Kanċillier. Kemm Licari kif ukoll Fenech Pace ħallewna fl-2018.

Meta miet Fenech Pace, jien niftakar kont speċi qed nieħu ħsieb l-affarijiet sakemm jinħatar Logutenent ġdid. Per ess li f’dan iż-żmien kellna reġġent (persuna qabel tidħol fl-ogħla kariga uffiċjali) fil-per suna tal-Arċisqof ta’ Malta Charles Scicluna, kien hu li nnominani ghall-kariga ta’ Lo gutenent.

Pruvajt ngħidlu jinnomina lil ħaddieħor għax kont inħossni li forsi ma kienx il-mument iżda n-nomina ġiet u nħtart fl-1 ta’ Jannar 2019. Dak iż-żmien l-iżgħar fid-dinja ta’ 45 sena. Ismek jidher li qiegħed jitla’ tajjeb ħafna fil-midja lokali, kemm fir-rigward ta’ ħidmitek bħala Logutenent kif ukoll bħala uffiċjal għoli fil-Kurja tal-

Arċisqof li xogħlok full-time ewlieni fil-Kurja hu ta’ amministratur tal-proprjetajiet u tal-artijiet tal-Knisja f’Malta. X’tikkummenta dwar dan?

Jien nemmen ħafna fil-ħidma hands on, tkun xi tkun il-kari ga tiegħek. Kemm fil-ħidma tal-Kurja kif ukoll fl-Ordni, imdawwar b’nies kompetenti għall-aħħar li meta jaraw lilek taħdem fuq quddiem, ovvja ment ikomplu miegħek u al lura jitla’ iktar xogħol, bil-kon segwenza li jkun hemm iktar okkażjonijiet fejn wieħed forsi jissemma.

Il-midja nemmen ħafna fiha għax dejjem għandna bżonn ta’ exposure. Ġieli jkun hemm xi kontroversja, iżda kif jgħidli l-Arċisqof, aħna qegħdin hemm biex inservu u għall-kalunn ji. L-aqwa li nagħmlu x-xogħol tagħna b’serenità u b’kuxjenza tajba.

Nafu wkoll li inti ġejt ippreżentat bis-Salib prestiġjuż ta’ Kmandant tal-Ordni Sovran Militari ta’ Malta. Onorifiċenza tabilħaqq ta’ unur kemm għalik personalment, kemm għal-Logutenenza Maltija kif ukoll għall-Ordni Ekwestru. Dan juri u jawgura qrubija dejjem aktar sana u ta’ benefiċċju kbir għall-uniċi żewġ Ordnijiet Kavallereski

rikonoxxuti uffiċjalment mill-Istat ta’ Malta u mill-Knisja Kattolika. X’tikkummenta dwar dan. X’rabtiet jeżistu f’Malta bejn dawn iż-żewġ Ordnijiet?

Ir-rabtiet bejn iż-żewġ Ordnijiet imorru lura ferm fis-snin, iżda dan l-aħħar perjodu naħseb li hemm l-iktar rabta viċin, almenu f’Malta. Int kont kor rett meta għidt li aħna l-uniċi rikonoxxuti u dan jirrifletti anke f’ħaġa ferm sempliċi: aħna l-uniċi żewġ Ordnijiet li nużaw il-Konkatidral ta’ San Ġwann għall-investituri tagħ na.

Ovvjament il-Kavallieri ta’ Malta għandhom konoxxenza akbar għall-fatt li rawmu l-is torja ta’ pajjiżna u tista’ tgħid parti integrali minn Malta, iżda llum naħseb li anke l-Ordni tagħna qiegħed ftit ftit joħroġ minn qoxortu u n-nies saru jafu iktar dwaru. L-onorifiċen za ta’ Kommendatur tal-Ordni Pro Merito Melitensi, kienet sorpriża kbira meta qaluli biha. Dan jissoda l-argument li hemm kollaborazzjoni ver ament eċċellenti bejn iż-żewġ Ordnijiet.

Nitkellmu dwar l-Ordni Ekwestru tas-Santu Sepulkru ta’ Ġerusalemm. Dan l-aħħar kellna l-okkażjoni li naqraw ħafna dwar dan l-Ordni kemm bħala Ordni

Kavalleresk magħruf ħafna internazzjonalment kif ukoll bħala Ordni li bis-saħħa tal-Logutenenza Maltija għandu l-preżenza tiegħu f’Malta u li għandu numru sabiħ ta’ Maltin, irġiel u nisa, li huma mseħbin fih. Tista’ fil-qosor tgħidilna xi ħaġa dwar l-oriġini storika ta’ dan l-Ordni fid-dinja, u tal-Logutenenza Maltija, u dwar in-natura u l-għanijiet ewlenin ta’ dan l-Ordni, u kif effettivament qegħdin jitwettqu kemm fid-diversi pajjiżi mxerrdin f’dinja, kif ukoll ovvjament fil-gżejjer Maltin u Għawdxin.

L-istorja tal-Ordni teħodna lura għal żmien il-kruċjati, iżda l-organizzazzjoni kif nafuha llum tmur lura lejn it-tieni nofs tas-seklu 19 meta allura anke n-nisa setgħu jsiru membri. Mill-1907 sal-1949 kien saħansi tra l-Papa nnifsu li kien jokkupa l-kariga ta’ Gran Mastru. Mill1949 sal-lum għandna Kardinal maħtur direttament mill-Papa.

L-Ordni llum hu entità ċentrali tal-Knisja Kattolika, b’personalità ġuridika ta’ dritt kanoniku u anke dritt Vatikan. L-għan prinċipali jibqa’ l-for mazzjoni spiritwali tal-membri u s-sostenn tal-preżenza Krist jana fit-Terra Santa li permezz tagħha allura jgawdi l-aspett karitattiv, kulturali u soċjali tal-Knisja Kattolika. Il-Preżen

Minn CLIFFORD GALEA

za f’Malta tmur lura għall-1996, u allura s-sena li għaddiet fak karna l-25 anniversarju. Illum ngħoddu madwar 100 membru bejn Kavallieri, Dami u Ekkleż jastiċi.

Ħdimna mingħajr daqq ta’ trombi anke waqt il-pandemi ja, fejn kellna food bank u għin na madwar 100 familja li kienu milqutin ħażin.

Kif jitmexxa dan l-Ordni Ekwestru fid-dinja? X’rabtiet għandu mal-Knisja Kattolika, il-Papa, is-Santa Sede. Ikkummenta dwar it-tmexxija tal-Ordni, il-Ġerarkija tiegħu: Gran Mastru Gvernatur Ġenerali, Gran Maġisterju eċċ...

Is-Sovran tal-Ordni hu l-Papa li jaħtar Kardinal mill-Kurja Ru mana bħala Gran Mastru. Illum għandna lil Fernando Filoni, li s-sena l-oħra ġie Malta biex jippresiedi l-investitura. Huwa jkun assistit mill-Gran Maġis teru li l-kap tiegħu hu l-Gverna tur Ġenerali Leonardo Visconti di Modrone u hemm fih diversi membri minn madwar id-dinja kollha.

Bħalissa hemm madwar 64 Logutenenza u/jew Delegazz joni Maġistrali, b’Malta tkun waħda minnhom. Kull Logute nent jinħatar għal terminu fiss ta’ erba’ snin li jista’ jiġġedded darba. Imbagħad hemm il-kap spiritwali f’kull Logutenenza fil-persuna tal-Gran Prijur, li f’Malta aħna fortunati ħafna li għandna lill-Arċisqof Charles Scicluna.

Kif għidtilna proprju s-sena l-oħra l-preżenza tal-Ordni Ekwestru tagħlaq 25 sena minn meta l-Gran Mastru Carlo Furno ppubblika d-digriet tat-twaqqif uffiċjali tad-Delegazzjoni Maġistrali f’Malta. Minn dak iż-żmien ’l hawn ovvjament in-numru tal-membri Maltin imseħbin fl-Ordni dejjem baqa’ jiżdied, tant hu hekk li fil-preżent hawn 100 membru. Inti, bħala Logutenent fit-tmexxija tiegħek kif qiegħed jirnexxilek tgħaqqad is-sehem sħiħ ta’ membri li ilhom snin sħaħ imseħbin fl-Ordni ma’ dak ta’ membri li għadhom kemm issieħbu fl-Ordni, mingħajr ħadd minnhom ma jħossu mwarrab jew mhux daqstant importanti fl-Ordni jew fil-Logutenenza Maltija?

Jien nemmen ħafna li kulħadd huwa validu u allura niddelega ħafna. Mhux biss dawk li jkunu membri tal-Kunsill iżda wkoll oħrajn li jintalbu jservu f’Kum missjonijiet u oħrajn li jgħinu b’kull mod li jistgħu.

Anke b’artikli f’gazzetti pereżempju jew inkella bil li jgħinu fl-organizzazzjoni ta’ attivitajiet. Li hu żgur li jien in segwi ħafna dik li tissejjaħ “an

open door policy”. Ma nħossnix aħjar jew iktar minn ħaddieħor, anzi mingħajr il-membri, mill-iktar wieħed antik sa l-ik tar riċenti, inħoss li hemm xi ħaġa nieqsa. Jien biss imsejjaħ biex immexxi din il-Logutenen za f’dan il-mument partikulari.

Kien hemm oħrajn qabli u jkun hemm warajja. Aħna “di passaggio”, għalhekk impor tanti li kulħadd iħossu inkluż. Jien żgur niżgura li kulħadd iħossu komdu li jikkontribwixxi kif jista’.

Jidher li l-għadd ta’ membri maskili (Kavallieri) fil-Logutenenza Maltija huwa akbar minn dak ta’ membri nisa (Dami). X’taħseb li hi r-raġuni ewlenija għal dan l-iżbilanċ ovvju li teżisti fil-Logutenenza? Taħseb li s-sess femminil hu b’xi mod ddiskriminat kemm fl-Ordni kif ukoll fil-Logutenenza Maltija? Inti bħala Logutenent kif qiegħed tindirizza din is-sitwazzjoni?

Dan hu minnu, iżda s-sitwazz joni qed tinbidel għall-aħjar. Jien li nista’ ngħid li kemm ilni Logutenent, jiġifieri f’erba’ in vestituri (inkluż ta’ din is-se na) se nkun daħħalt 16-il Dama fl-Ordni.

Għadna lura meta tqis it-to tal ta’ membri, iżda l-paragun irid isir mal-preżent. Hemm ħafna iktar nisa li qed jersqu biex jissieħbu minn qatt qabel. Illum għandna madwar 25% li huma Dami.

Però, jien ma waqaftx hemm, għandi żewġ Dami fuq il-Kun sill tal-Logutenenza kif ukoll beħsiebni ninnomina t-tielet Dama minn Jannar li ġej.

Qrajna li l-Gran Mastru Fernando Filoni ħabbar ritwal ġdid fiċ-ċerimonja tal-Investitura ta’ Kavallieri ġodda fl-Ordni: fir-rigward tal-użu tax-xabla li tradizzjonalment kienet

titqiegħed jew tintmess mal-ispallejn tal-Kavallieri investiti ġodda fl-Ordni. Jidher li kien hemm reazzjonijiet varji għal dan it-tibdil tar-ritwal. Uhud saħansitra jħossuhom urtati u diżappuntati b’dan it-tibdil, għaliex qiegħda tiġi eliminata ċerimonja tipika u essenzjali fl-Investitura talKavallieri ġodda li ilha teżisti u għadha teżisti sal-ġurnata tal-lum fl-Investitura ta’ Kavallieri ġodda fi kwalunkwe Ordni Kavalleresk ieħor eżistenti. X’tikkummenta dwar dan? Taħseb li din il-ħaġa tista’ jkollha effetti negattivi fuq l-Ordni Ekwestru, b’mod speċjali fis-sħubija ta’ membri ġodda ?

Ghalkemm żgur li hemm nos talġija għall-użu tax-xabla, din xorta se tibqa’ parti essenzjali mill-investitura. F’waħda millaqgħat li kelli mal-Gran Mas tru, kien spjegali r-raġunijiet wara dan it-tiġdid.

Li laqatni hu li meta’ ċ-ċel ebrant ipoġġi l-Baklu tal-Isqof jew is-Salib (Croce Astile) fuq spallejn il-postulanti l-ġodda, ikun qisu qed ipoggi jdejh il-Pa pa nnifsu u allura qed isaħħaħ ir-rabta storika tal-Ordni mal-Papiet. Huwa tajjeb ukoll li dan ir-rit issa hu identi ku kemm għall-Kavallieri kif ukoll għad-Dami. Dwar diżgwid jien ngħid ħaġa waħda: Meta wieħed jinħatar Logutenent ikun qed jinħatar Logutenent tal-Gran Mastru u allura bħala Logutenenti għandna ngħinu u nappoġġjaw lil min hu fuqna.

L-ubbidjenza u d-dixxipli na hija wkoll parti integra li mill-formazzjoni ta’ kull membru, speċjalment dawk li jkollhom xi kariga. Jien dan is-sentiment nipprova dejjem ngħaddih lill-membri tiegħi.

Dan l-aħħar ukoll il-Gran Mastru għadu kemm ippubblika ktieb informattiv dwar l-ispiritwalità

tal-membri kollha fl-Ordni Ekwestru. Jinsisti ħafna dwar l-importanza kbira u essenzjali tal-element spiritwali tal-membri kollha fl-Ordni, kemm fuq livell individwali kif ukoll fuq livell kollettiv. X’tikkummenta f’dan ir-rigward, u x’inhi tagħmel il-Logutenenza Maltija biex tkompli dejjem tkabbar dan l-element spiritwali fil-membri?

Dan kien veru pass importanti li għamel il-Gran Mastru. Minnaħa tagħna aħna norganiz zaw laqgħat ta’ formazzjoni għall-postulanti qabel isiru membri.

Kull minn jigi avviċinat, ġeneralment ikun diġà xi ftit jew wisq attiv, pereżempju f’xi għaqda jew fil-parroċċa fejn ikun. Apparti funzjonijiet u at tivitajiet oħra li jkollna matul is-sena, aħna niltaqgħu kull l-ewwel ġimgħa tax-xahar fejn tissaħħaħ anke il-konoxxenza bejn l-istess membri.

Qrajna wkoll li fl-2020 il-Logutenenza Maltija ingħatat il-kustodja tal-Knisja storika u artistika tal-Madonna tal-Lunzjata (ta’ Doni) fir-Rabat, Malta. Fil-fatt jidher li diġà sar xogħol ta’ restawr kbir fuq din il-Knisja. B’liema mod il-Logutenenza se tibda tħaddem din il-Kustodja ta’ din il-knisja kemm għall-użu spiritwali tal-membri infushom tal-Logutenenza kif ukoll għall-pubbliku inġenerali?

Sa fl-aħħar għandna Knisja li se nkunu qegħdin nużawha b’mod regolari, kemm b’qud dies kif ukoll b’funzjonijiet oħra li jkunu jistgħu jsiru fil-Knisja. Dħalna għal biċċa xogħol kbira quddiemna u kif għidt tajjeb lestejna r-restawr minn barra. Għandna tim tajjeb ta’ mem bri li huma professjonisti li qed imexxu dan il-proġett. Hawn

nixtieq nirringrazzja lill-Arċis qof Scicluna, f’inqas minn 10 minuti mit-talba tiegħi, għad dielna l-Knisja f’idejna. Se nkunu qed nagħtu lura lill-Knisja u allura lill-komu nità, knisja mill-isbaħ irrestaw rata kif jixraq. Ta’ min jgħid li anke l-Gvern tana sostenn kbir fir-restawr u ta’ dan aħna ferm grati.

Bħala Logutenent xi proġetti għandek għal-Logutenenza Maltija?

Proġett li hu kbir huwa r-rest awr intern li semmejt qabel tal-knisja tagħna fir-Rabat. Dan jirrikjedi impenn kbir u anke fondi sostanzjali, iżda mhux se naqta’ qalbi żgur.

Ikun ta’ sodisfazzjon li n-numru ta’ membri jkompli jikber bi kwalità tajba ta’ pos tulanti u li nkomplu nagħmlu investitura kull sena. Iktar ma jikber in-numru, iktar ikun hemm nies li qabdu triq li żżommhom viċin tal-formazz joni tagħna u allura nkunu qed inwettqu l-missjoni tagħna mill-aspett spiritwali.

Huwa ħsieb tiegħi li nor ganizzaw pellegrinaġġ fl-Art Imqaddsa f’Lulju 2023 kif ukoll li nkomplu nipparteċipaw f’in vestituri barra minn xtutna għax dan ipoġġi lil Malta fuq binarju ugwali ma’ Logutenen zi oħrajn. Għall-25 anniver sarju kellna l-ikbar numru li qatt kellna f’investitura waħ da, jiġifieri 17-il kandidat ġdid u din is-sena kellna mal-24 delegat barrani jipparteċi paw magħna; numru rekord għal-Logutenenza li ġejja minn pajjiż żgħir bħal Malta. Jien nawgura minn qalbi lil kull membru, attiv u mhux, biex ikompli jgħin ħalli nkomplu nwettqu mill-aħjar li nistgħu l-missjoni tagħna. Għal dawk li jkunu interessati jsiru jafu ik tar, għandna s-sit elettroniku tagħna www.eohsjmalta.com kif ukoll il-paġna fuq Facebook.

MARIA CINI IL-VJOLINISTA LI L-MUŻIKA TQABBILHA MA’ TGĦANNIQA

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

Il-personalità li tkellimt magħha llum hija pjuttost wiċċ popolari ma’ dawk li jseg wu t-televixin lokali. Għandha għal qalbha l-mużika, speċjal ment il-vjolin. Qed nirreferi għal Maria Cini.

Għandha 24 sena. Toqgħod il-Mellieħa u taħdem bħala Learning Support Educator fi skola tal-Knisja. Fil-ħin libe ru tagħha tħobb iżżomm lilha nnifisha attiva u tmur il-gym, kif ukoll tħobb tesperimenta fuq il-pjanu u tikteb id-diski. Tiddeskrivi lilha nnifisha bħala tfajla umli u l-karriera u l-mużika huma prijorità f’ħajjitha. Kemm jista’ jkun tipprova li kultant żmien, tittrażmetti l-imħabba u l-ferħ li ġġib il-mużika lil min hu filbżonn għaliex hija importanti għaliha li tagħmel xi ħaġa li biha tgħin lil ħaddieħor. Tħobb l-annimali speċjalment ilqtates. Għandha qattusa jisim ha Nina u għandha erba’ snin. Maria hija persuna kemm in troverta u wkoll estroverta.

Tħobb tkun organizzata u perfetta f’xogħolha, però, meta tiġi għall-affarijiet per sonali tagħha, hija kemxejn diżorganizzata. Ma tantx tafda allura kemm jista’ jkun tippro va tagħmel kollox hi. Tħobb tara lin-nies jidħqu, u fil-fatt tagħmel li tista’ biex tara lil sħabha jidħqu, imma tara li tkun hemm ukoll għal min ikollu bżonn f’mumenti diffiċli.

Maria ilha vjolinista għal dawn l-aħħar 16-il sena kif ukoll kantanta. Taf ukoll iddo qq il-pjanu u l-kitarra b’mod bażiku. “Jiena studjajt profess jonalment il-vjolin, però dejj em urejt interess fi strumenti oħra. Pereżempju, ommi ddo qq il-kitarra, allura bla ma ridt xtaqt nitgħallimha. Il-pjanu minn dejjem kien jogħġobni u dejjem xtaqt li nitgħallmu.

Kelli xi kotba minn tal-kuġina u kont noqgħod nipprattika u tgħallimt l-affarijiet bażiċi li kelli bżonn nitgħallem. Minn dejjem kont inkanta u nikteb id-diski, però dawn l-aħħar sentejn bdejt nieħu l-kant ik tar bis-serjetà.

Nieħu gost nesperimen ta bil-vuċi, kif ukoll bil-kit ba b’diski bi stili differenti.

Il-mużika inġenerali tagħtini l-abbiltà li nesprimi ruħi b’mo di differenti. Il-mużika għalija hija l-lingwa li nista’ nitkellem biha meta nħossni bla vuċi. Niftaħ qalbi mal-vjolin u flim kien noħolqu affarijiet li qatt ma ħsibt li noħolqu. Il-mużika hija akbar milli naħsbu, tifhem u tħallik tesprimi l-espress jonijiet tiegħek, bil-mod li trid inti. Il-mużika nqabbilha ma’ tgħanniqa għaliex meta jkolli dak il-ħin tal-ġurnata mal-mużika, inħossha tilqa għni u tħallini nkun jien bl-ik tar mod possibbli,” bdiet tgħid li dwarha.

Ta’ min jgħid ukoll li l-kar riera tagħha quddiem udjenza bdiet meta kellha madwar 13-il sena, meta kienet ġiet magħżu la ddoqq quddiem 4,000 stu dent waqt kunċert kontra l-bullying, organizzat minn Ira Losco. Kien hawn li bniet ċerta mħabba u ħajra lejn il-mużika. Ħallejt f’idejha sabiex telabo ra aktar dwar dan l-avveni ment li fetħil ha l-bibien. “Il-memorji tiegħi ta’ dan l-avveniment huma minimi. Niftakar żgur li kont eċitata ħaf na. Jien u l-għalliem tal-vjolin kellna bosta provi biex kollox imur sew. Kif tlajt fuq il-palk, bdejt l-ewwel biċċa u rajt l-istudenti kollha quddiemi. Bdejt neċita ftit ruħi però fl-istess ħin kont qed naħseb x’se nagħmel biex dawk it-tliet minuti li kelli fuq il-palk nagħmilhom memo rabbli.

Allura x’għamilt? Qbadt naqbeż, għedtilhom iċapċpu u nista’ ngħid li kien wieħed mill-isbaħ mumenti ta’ ħajti. Meta tara l-udjenza tieħu gost, taqbeż, iċċapċap u tkompli miegħek, tista’ tgħid li tkun tajt interpretazzjoni tajba. Hija xi ħaġa li tagħmilni kburija li ta’ 12-il sena kelli l-opportunità li ndoqq fuq palk quddiem ud jenza hekk kbira. Kelli sapport kbir mill-familjari, mill-għal

kif ukoll minn sħabi tal-iskola. Ma nin sa qatt nara kartonċina roża tixgħel mill-klassi tiegħi bħa la turija ta’ sapport. Minn dik l-esperjenza akkwistajt ukoll ħafna kunfidenza u stajt nara biċ-ċert kemm il-mużika hija importanti għalija u li vera ment nixtieq inkompli fuq din il-linja.”

Kellha diversi opportunitajiet oħra ddoqq ma’ orkestri f’Malta

Għal sitt snin sħaħ kienet ukoll tifforma parti mill-programm ‘Arani Issa’ fejn kien ikollha ftit ħin tippreżenta fl-istess

programm. Bih rawmet ħafna kunfidenza fiha nnifisha u għamlitha dik li hija llum. Wara kienet tħajret tibda ddoqq il-vjolin f’tiġiji et, f’ristoranti, f’bars, f’attivitajiet privati u fi klabbs. B’hekk, iddi skutejt magħha d-dif ferenza li tosserva minn meta ddoqq fuq it-televix in għal quddiem massa ta’ nies quddiemha. “Hemm dif ferenza kbira meta ddoqq fuq it-televixin għal meta ddoqq live.

Meta jkollok il-kamera quddiemek tkun qisek qed iddoqq għalik innifsek però meta tkun qiegħda ddoqq live fuq xi palk jew waqt xi festival, l-atmosfera tan-nies tagħmel differenza kbira. L-udjen za ssir parti minnek u parti mill-prestazzjoni tiegħek. Ikol lok il-friefet qabel ma titla’ fuq il-palk kif ukoll trid tikkalma li lek innifsek ħalli tagħti l-almu tiegħek. L-emozzjonijiet kollha li tgħaddi minnhom artista qa bel, waqt u wara prestazzjoni, huma sentimentali ħafna.”

Matul iż-żmien kellha diver si opportunitajiet oħra ddo qq ma’ orkestri f’Malta, bħal

Xtaqt inkun naf aktar dwar l-involvi ment tagħha magħhom. “L-in volviment tiegħi mal-orkestri li kelli x-xorti ndoqq magħhom, kien li nkun mas-sekondi vjoli ni. Din is-sezzjoni normalment ma jkollhiex il-parti prinċipali tal-mużika li tkun qed tindaqq imma pjuttost ikun arranġa ment li jagħti iktar kulur u ħajja lill-melodija li tkun qed tindaqq mill-vjolini primi. Kien irwol li kont nieħu ħafna gost nagħmel però maż-żmien indunajt li kont preferejt li nkompli l-karriera tiegħi bħa la artista solista.”

Ta’ min jgħid ukoll, li sente jn ilu kienet ħadet sehem waqt Malta’s Got Talent, fejn akk wistat esperjenzi u għamlet ħbieb ġodda. Minn hemm ’il quddiem, iddeċidiet li taħdem fuq kanzunetta oriġinali sabiex tikkombina d-daqq tal-vjolin u l-kant flimkien. Il-kanzunetta “Not Enough” irċeviet rispons tajjeb, tant li bdiet taħdem fuq mużika ġdida.

Ħallejt f’idejha sabiex tel abora. “Wara l-esperjenza in dimentikabbli fuq Malta’s Got Talent, xtaqt niftaħ iktar fuq

Malta Youth Orchestra, Malta Concert Orchestra, u St Paul Metropolitan Orchestra.

it-talent tiegħi. Bis-saħħa ta’ Malta’s Got Talent, akkwista jt iktar segwaċi fuq il-paġna tal-Facebook tiegħi u għal żmien twil kelli ħafna nies jis taqsuni għal mużika oriġinali. Wara r-rispons tajjeb li rċevi et “Not Enough”, kien imiss li nibda naħdem fuq aktar ma terjal ġdid. Bħalissa qegħdin fl-istadji finali tad-diska, im bagħad nipproċedu bil-ħidma fuq il-video mużikali tagħha.”

Hi stqarret miegħi: “Ma tantx se ngħid fuq id-diska l-ġdida għax nixtieq inżomm naqra element ta’ sorpriża però d-diska li se noħroġ hija stil differenti minn “Not Enough”. Se nkun qiegħda mmur fuq stil blues u pop. Il-produzzjoni u l-mużika huma magħmulin minn Cyprian Cassar u l-lirika hija miktuba minni stess. Qed naħseb biex noħroġ din id-dis ka għall-bidu tas-sena 2023.”

Fis-sena 2022, kellha wkoll l-opportunità li ddoqq barra minn xtutna. Fil-fatt, daqqet waqt tieġ ġewwa Ragusa fi Sqallija, kif ukoll daqqet waqt fashion show organizzat minn UNICI ġewwa Siracusa fi Sqalli ja. “Kienu esperjenzi fejn kelli l-opportunità li nara l-kultu ra differenti. In-nies laqgħuni b’idejhom miftuħin, u l-am bjent kien differenti minn ta’ Malta, però xorta ħassejtni qisni għadni f’pajjiżi. Kelli eċitament kbir kemm meta daqqejt fit-tieġ u anki meta daqqejt fl-isfilati. Saru ħaf na preparamenti għaż-żewġ opportunitajiet li rriżultaw f’suċċess. Kienu esperjenzi in dimentikabbli.”

Il-vjolin sar parti minn ħajjitha

Mistoqsija kif bħala strument mużikali, għażlet il-vjolin u mhux xi strument ieħor, Maria weġbitni: “Meta kelli biss sitt snin, kont rajt orkestra fuq it-televixin u kif rajt il-vjolin, lill-ġenituri tiegħi għedtilhom li rrid nitgħallem dak l-istru ment. Ommi pruvat tikkon vinċini nitgħallem il-kitarra peress li hi ddoqqha wkoll, però kont konvinta li ridt nit għallem il-vjolin. Ma nafx x’laqatni eżatt fil-vjolin, però meta bdejt nieħdu bis-serjetà u bdejt nistudjah, skoprejt li hu biss seta’ jifhem l-emozz jonijiet tiegħi, u iktar minn hekk, hu biss beda verament isemma’ dak li jien kont qiegħ da nħoss meta kont inkun siekta.

Qatt ma kelli għalfejn nit kellem jew nesprimi ruħi ver balment fuq xi tip ta’ mużika li kelli ndoqq għaliex il-vjolin dejjem kien jitkellem waħdu, u l-emozzjonijiet li nesprimi fuqu, dejjem kien jittrażmet tihom perfettament. Il-vjolin sar parti minn ħajti u ma nim maġinanix mingħajru.”

Ta’ min jgħid ukoll, li f’Diċembru li ġej għandha

opportunità li ddoqq ġewwa Betlehem quddiem knisja. Ħallejt f’idejha sabiex telab ora. “Fl-ewwel ġimagħtejn ta’ Diċembru ser inkun qiegħda nżur il-Palestina u ser inkun parti mill-ftuħ tal-avvenimen ti tal-Milied. Se jkolli l-oppor tunità li ndoqq ġewwa Manger Square f’Bethlehem. Se nkun qed indoqq ukoll ġewwa Beit Sahur u Beit Jala. Din kell ha tkun opportunità s-sena l-oħra, però minħabba l-var jant Omicron, il-vjaġġ tiegħi lejn il-Palestina tħassar ħes rem. Għal grazzja t’Alla, reġgħu offrewli din l-opportunità. Għal din l-esperjenza, lestejt sett ta’ diski Maltin tal-Milied fosthom; “Fuq Tiben f’Maxtu ra”, “Qed Jinfirex mal-Widien”, eċċ., b’arranġament bil-kant u bil-vjolin speċifikament għal dawn l-avvenimenti. Dawn id-diski tistgħu ssibuhom fuq Spotify bl-isem “Ħolm tal-Mi lied”. Għal din l-opportunità qiegħda kemm jista’ jkun nip prepara lili nnifsi mentalment ukoll. Ċerta li se tkun espe rjenza li se tibqa’ mnaqqxa f’qalbi għal ħajti kollha u qed nipprova ngawdi u napprezza kull mument ta’ preparazz joni.”

Fl-aħħar ta’ din l-interv ista, Maria ħalliet messaġġ għall-qarrejja ta’ din ilgazzetta li huwa. “Uru s-sap port tagħkom lejn it-talent lokali. Għandna gżira żgħi ra mfawra b’talenti diversi u sfortunatament ma jsibux is-sapport li jkun mistħoqq. Se nkun qiegħda nirrappreżenta lil Malta, il-gżira li tant hi għal qalbi, u nitlobkom iżżommuni f’talbkom waqt li jien inkun qed inwettaq din l-esperjenza.

Nixtieq nirringrazzja lil kull min wera s-sapport tiegħu lejja għal din l-opportunità li se nkun qed nesperjenza minn hawn u ftit taż-żmien ieħor. Nixtieq nirringrazzja wkoll lil kull min ilu jsegwini fil-kar riera mużikali tiegħi. Nixtieq nirringrazzja lill-Ambaxxatur ta’ Malta fil-Palestina tax-xog ħol kontinwu tiegħu biex din l-opportunità ssir realtà. Grazzi kbira tmur lil The Cul tural Diplomacy Fund (CDF), fi ħdan il-Ministeru għall-Af farijiet Barranin u Ewropej u l-Kummerċ ta’ Malta, is-Sur Elias Alarja, Konslu Onorarju ta’ Malta f’Betlehem u Beth lehem Hotel għall-appoġġ tagħhom lejn dan il-proġett.

L-apprezzament imur ukoll għat-tliet muniċipalitajiet involuti. Grazzi lill-familjari tiegħi u lil sħabi li dejjem kienu hemm jissapportjawni f’kull deċiżjoni u f’kull esperjenza li kelli fil-karriera mużikali tiegħi. L-aħħar u mhux l-inqas, nixtieq nirringrazzja lili nnif si ta’ kemm-il darba kont se naqta’ qalbi, u bqajt għaddejja. Kieku m’iniex fejn qiegħda llum. Nispera li nagħmel lil kom u lil Malta kburin.”

SKEDA ONE

06:30 ONE News

06:45 Popcorn

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 Denfil

07:25 PrimeTime

07:50 HazZzard Update

08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

TLIETA

29-11

06:30 ONE News 06:45 Żona Sport 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 Denfil 07:25 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

06:30 ONE News 06:45 Esperti

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 Denfil 07:25 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil

06:30 ONE News 06:45 What’s

09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa

12:30 ONE News

12:35 Telebejgħ

12:50 HazZzard Update

13:00 Kalamita

15:30 ONE News

15:35 PrimeTime

16:00 Indhouse 17:30 Flimkien ma’ Nancy

09:55 Denfil

10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News

12:35 Telebejgħ 12:50 HazZzard Update 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 16:00 Flimkien ma’ Nancy 17:00 Dak li Jgħodd 18:00 Pjazza

10:00 Fost il-Ġimgħa

12:30 ONE News

12:35 Telebejgħ 12:50 HazZzard Update 13:00 Kalamita

15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 16:00 Dak li Jgħodd 17:00 Esperti 18:00 What’s Cooking 18:30 Pjazza

01-12

Cooking

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 Denfil 07:25 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

06:30 ONE News 06:45 Taste & Travel 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 Denfil 07:25 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil

06:30 ONE News 06:45 Country Jamboree 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:30 HazZzard 10:30 Popcorn 11:00 Maratona Caritas

06:30 ONE News 06:45 Ondroad

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime

07:50 HazZzard Update 08:00 Il-Quddiesa tal-jum

08:40 Paperscan

10:00 Esperti 10:30 Indhouse 11:25 What’s Cooking

09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 HazZzard Update 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 16:00 The Local Traveller 16:35 Żona Sport 17:00 Aroma Kitchen

10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 HazZzard Update

13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 16:00 What’s Cooking 16:30 Popcorn 17:00 Indhouse 18:00 Pjazza

11:55 Telebejgħ

12:30 ONE News 12:35 Maratona Caritas 15:30 ONE News 15:35 Maratona Caritas 17:40 Ondroad 18:10 Pink Panther 18:45 Żona Dinjija 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News

11:55 Telebejgħ

12:30 ONE News

12:35 HazZzard Update 13:00 Arani Issa 15:30 ONE News 15:35 Dak li Jgħodd 16:30 Żona Sport

17:00 Ieqaf 20 minuta

17:30 L-Argument 18:45 Żona Dinjija

18:30 Pjazza

18:45 Żona Dinjija 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:10 PrimeTime 20:30 HazZzard 22:30 Teżori fil-Garaxx 23:30 ONE News

18:45 Żona Dinjija

19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:10 PrimeTime 20:30 Esperti 21:00 Awla 22:30 Country Jamboree 23:00 Ieqaf 20 Minuta 23:30 ONE News

18:45 Żona Dinjija 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 The Local Travel 21:00 Jackpot 4 22:20 Imqades L-Istorja 23:00 Ondroad 23:30 ONE News

30-11

18:00 Pjazza 18:45 Żona Dinjija 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Taste & Travel 21:00 ONE 21:30 Teżori fil-Garaxx 22:15 Awla 23:30 ONE News

18:45 Żona Dinjija 19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Niftakru 21:00 Pandora 21:00 Imqades l-Istorja 22:30 Żona Sport 23:00 Ieqaf 20 Minuta 23:30 ONE News

ĠIMGĦA

02-12

20:05 Ieqaf 20 Minuta 20:30 Maratona Caritas 23:00 Taste & Travel 23:30 ONE News

19:20 Rapport tat-Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:20 Taste & Travel 21:00 Teżori fil-Garaxx 21:50 Country Jamboree 22:20 HazZzard 23:30 ONE News

04-12 ĦADD

ERBGĦA

TAĦBIL IL-MOĦĦ

Mistoqsija: X’tip ta’ ktieb huwa Taħbil il-Moħħ ?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb TAĦBIL IL-MOĦĦ. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 4 ta’ Diċembru. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi. Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb IL-ĦARBA hija:

Tweġiba:

A. MIFSUD - MOSTA

THE FLORIDA HIGHWAY KILLER

Aileen Wuornos toqtol sebat irġiel f’sena

L-ewwel vittma ta’ Wuornos kien Richard Charles Mallory, sid ta’ ħanut tal-apparat elettroniku. Wuorons qalet li Mallory, li kellu 51 sena, sawwatha u stupraha wara li ħadha f’post imwarrab. Saħqet li dakinhar tat-30 ta’ Novembru tal1989, hi qatlitu biex tiddefendi lilha nnifisha. Il-karozza ta’ Mallory ins tabet jumejn wara mid-delitt filwaqt li l-katavru tiegħu nstab fit-13 ta’ Diċembru. Mill-awtopsja rriżulta li Mallory inqatel b’diversi tiri ta’ arma tan-nar. Hekk kif saret tfittxija fuq min kien Mallory, kien sar magħruf li fl-imgħoddi kien ġie mixli bi stupru f’Maryland.

It-tieni vittma kien David Andrew Spears ta’ 47 sena. Spears kien ħad diem tal-kostruzzjoni f’Winter Gar den u ġie rrappurtat nieqes fid-19 ta’ Mejju tal-1990. Il-katavru tiegħu nstab bla ħwejjeġ fl-1 ta’ Ġunju tal-ist ess sena f’Citrus County. Hu kellu sitt tiri ta’ arma tan-nar. It-tielet vittma kien Charles Edmund Carskaddon ta’ 40 sena. Carskaddon inqatel fil-31 ta’ Mejju tal-1990 u l-katavru tiegħu nstab imgeżwer f’kutra fis-6 ta’ Ġun ju f’Pasco County. Hu miet b’disa’ tiri ta’ arma tan-nar. Kien hemm xi xhie da li raw lil Wourons issuq il-karozza ta’ Carskaddon u sar magħruf ukoll li biegħet il-pistola tal-vittma.

Ir-raba’ vittma kien Peter Abra ham Siems ta’ 65 sena. Siems kien negozjant u baħħar. F’Ġunju tal1990, Siems telaq minn Jupiter u reħielha lejn Arkansas iżda l-karozza tiegħu nstabet f’Orange Springs fejn ħallewha Wuornos u Moore. Il-mara li rathom jabbandunaw il-karoz za, Rhonda Bailey, tat deskrizzjoni tad-dehra tagħhom lill-pulizija, li bdew kampanja għat-tfittxija tagħhom. Fil-karozza nstabet mar ka tal-pala ta’ id Wuornos, li tqab blet mal-marka li ħalliet fuq irċevu ta f’ħanut fejn biegħet xi affarijiet tal-vittma. Apparti minn hekk, il-pu lizija diġà kellhom il-marki tas-swa ba’ ta’ Wuornos fis-sistema tagħhom minħabba li xellfet difrejha mal-liġi kemm-il darba. Il-katavru ta’ Siems ma nstabx u fil-fatt, Wuornos ma ġi etx mixlija bil-qtil tiegħu.

Il-ħames vittma kien Troy Eugene Burress ta’ 50 sena. Fil-31 ta’ Lulju tal-1990, Burress ġie rrappurtat ni eqes u l-katavru tiegħu nstab fl-4 ta’ Awwissu b’żewġ tiri ta’ arma tan-nar. Is-sitt vittma kien Charles Richard Humphreys, maġġur irtirat tal-For zi Armati tal-Istati Uniti, li kien jaħdem ukoll bħala investigatur fuq abbużi tat-tfal. Humphreys inqatel fil-11 ta’ Settembru tal-1990 u l-kat avru tiegħu nstab l-għada b’seba’ tiri

ta’ arma tan-nar. Il-karozza tiegħu nstabet abbandunata f’Suwannee County.

L-aħħar vittma kien Walter Jeno Antonio ta’ 62 sena. Fid-19 ta’ Novem bru, il-katavru nofs għeri ta’ Antonio nstab f’Dixie County b’erba’ tiri ta’ arma tan-nar. Il-karozza tiegħu ns tabet f’Brevard County ħamest ijiem wara mis-sejba tal-katavru.

L-arrest

Fid-9 ta’ Jannar tal-1991, Wuornos ġiet arrestata f’Volusia County, fil waqt li Moore ġiet arrestata l-għada fi Scranton f’Pennysylvania. Moore aċċettat li tgħin lill-pulizija fl-inves tigazzjoni bil-patt u l-kundizzjoni li jkollha immunità mill-prosekuzz joni. Moore għamlet diversi telefona ti lil Wuorons fejn bdiet titlobha biex tgħinha ħalli tinħeles mill-arrest. Tlett ijiem wara, Wuorons ammettiet li wettqet l-omiċidji u qalet li qatlith om biex tiddefendi lilha nnifisha.

Fl-14 ta’ Jannar tal-1992, Wuornos dehret il-qorti għall-qtil ta’ Richard Charles Mallory u nstabet ħatja fis-27 ta’ Jannar tal-istess sena. Erbat ijiem wara, Wuorons ingħatat is-sentenza tal-piena tal-mewt. Fil-31 ta’ Marzu, Wuornos la ammettiet u lanqas ċaħ det l-akkużi miġjuba kontriha għall-

qtil ta’ Charles Richard Humphreys, Troy Eugene Burress u David Andrew Spears. Fil-qorti, Wuornos qalet li Mallory vera strupraha u kien vjolen ti magħha, iżda t-tlieta l-oħra kienu għadhom ma wrewx vjolenza. Dan wassal biex fil-15 ta’ Mejju, Wuornos tirċievi tliet sentenzi oħra tal-pie na tal-mewt. F’Ġunju, Wuornos am mettiet li qatlet lil Charles Edmund Carskaddon u f’Novembru weħlet sentenza oħra tal-piena tal-mewt. Fi Frar tal-1993, Wuorons ingħatat l-aħħar sentenza tal-mewt għall-qtil

ta’ Walter Jeno Antonio. B’kollox, Wuorons weħlet sitt sentenzi tal-pi ena tal-mewt għax ma nstabitx ħat ja għall-qtil ta’ Siems minħabba li l-katavru tiegħu ma nstabx.

Wuornos intbagħtet fil-Florida Department of Corrections Broward Correctional Institution fejn kien hemm nisa oħrajn bħalha li kienu qed jistennew il-piena tal-mewt. Hi ngħatat l-injezzjoni letali fid-9 ta’ Ottubru tal-2002, wara li damet 12-il sena l-ħabs tistenna d-data tal-eżekuzzjoni.

Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Aileen Wuorons

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju:

Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

POLITIKA TAL-KOMPROMESSI

Editorjal

Sa mill-ewwel ġurnata tal-ħat ra tiegħu bħala Prim Ministru lura għal Jannar tal-2020, Ro bert Abela ta prova wara oħra kif, fl-interess tal-pajjiż, jim modernizza u jirriforma l-isti tuzzjonijiet għaż-żminijiet tallum, anke jekk dan fisser li kien jeħtieġ ibiddel kompletament prattiċi li kienu ilhom fis-seħħ għal mijiet ta’ snin.

Għaraf il-bżonn li jerħi minn idejh anke poteri li kellu kull prim ministru li ġie qablu u dan favur governanza u demokrazi ja aħjar. Fittex anke kull kom promess u kull approvazzjoni minn istituzzjonijiet internazz jonali biex jasal fejn ħadd qatt ma wasal qablu.

statista, li kapaċi jġib dejjem l-interessi nazzjonali qabel kollox. Akkużi fil-konfront tiegħu li jħaddan xi forma ta’ arroganza ma jistgħux ikunu iżjed pwerili u jirredikolaw biss lil min jagħmilhom.

L-irġulija, Robert Abela reġa’ esponieha fl-aħħar jiem meta ppropona lil żewġ persuni ta’ integrità u eks membri tal-ġu dikatura għall-karigi Kostituz zjonali ta’ Ombudsman u Kum missarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika, li għalihom jeħtieġ appoġġ ta’ żewġ terzi tal-Parlament.

joni li tiġi mistmerra anke fost iċ-ċittadini komuni. Ħlief għal “għandna r-raġunijiet tagħna”, Grech ma kienx kapaċi jispje ga s-sitwazzjoni imbarazzanti għalih li rriżultat wara laqgħa sigrieta tal-grupp tal-establish ment li, skont tagħrif mogħ ti, ukoll wissieh u heddu li l-pożizzjoni tiegħu fit-tmexxija tal-PN tista’ ma tibqax tenibbli.

jaħtar il-persuna nnominata għal Kummissarju.

Robert Abela wera l-irġulija sa mill-ewwel jum li nħatar Prim Ministru. Wera li d-deċiżjonijiet jeħodhom fl-interess nazzjonali biex il-pajjiż jibqa’ miexi ’l quddiem u mhux joqgħod jistenna t-titubar u l-arroganza talPartit Nazzjonalista

Kompla jagħmel dan anke waqt li ħabbat wiċċu mal-agħar ċirkostanzi li nqalgħu fid-din ja u esponew lill-poplu kollu għal riskji kbar. Minkejja dan, xejn ma qatagħlu qalbu u, taħt it-tmexxija tiegħu, pajjiżna ħa ħsieb ukoll jilqa’ għall-ħalel talmard u kriżijiet internazzjonali bl-inqas konsegwenzi possibbli fuq ġensna.

Dan kollu għollieh ’il fuq minn kull livell ta’ partiġ janiżmu politiku għal dak ta’

Anke jekk qabel mal-għaż la u ddikjara bil-miktub li “lest jgħix bihom”, il-Kap tal-Op pożizzjoni Bernard Grech kien imġiegħel jibdel il-pożizzjoni u joġġezzjona għal isem l-Eks Prim Imħallef Joseph Azzo pardi fl-għażla għal Kummis sarju. Għal dan ma ta l-ebda raġuni u, għal darb’oħra, wera li kelmtu ma tiswa xejn lanqas fil-Partit tiegħu (aħseb u ara fil-pajjiż) u għamel biss dak li imponewlu mill-establishment Nazzjonalista li jiddominah.

Il-kelma ta’ rġulija tiegħu wkoll remieha l-baħar, azz

Dik hi ċ-ċirkostanza mill-ak tar gravi llum tal-Oppożizzjo ni, grazzi wkoll għall-politika ta’ arroganza u superjorità li Grech innifsu jaħti li reġa’ qajjem mill-fossa ftit aktar minn sentejn ilu meta qagħad għad-dispożizzjoni li jilgħab ta’ pupazz f’idejn grupp żgħir ta’ persuni diġà rriġettati millpoplu darba wara l-oħra.

Il-Prim Ministru, għax huwa bniedem ta’ deċiżjoni u d-deċiż jonijiet jeħodhom, ikunu kemm ikunu ibsin, ta l-opportunità lill-Oppożizzjoni ta’ Grech biex terġa’ taħsibha qabel imur għall-mekkaniżmu (anti-dead lock mechanism), li qablet miegħu l-Kummissjoni Venezja u pproponieh anke l-Eks Kap Nazzjonalista Simon Busuttil, biex jiżblokka s-sitwazzjoni u

Il-Prim Ministru fakkar li l-irġulija wrieha wkoll meta fl-2020 kien meħtieġ li jiġi propost isem għall-pożizzjoni ta’ Prim Imħallef. Dak iż-żmien, Abela talab u sab il-kunsens tal-Oppożizzjoni ta’ Adrian De lia, avolja l-liġi kienet għadha ma nbidlitx u allura seta’ faċil ment iddeċieda waħdu.

Avolja hu sigriet magħruf min jieħu d-deċiżjonijiet fil-PN, probabbli nibqgħu ma nafux bir-raġuni għar-rifjut Nazzjon alista biex jiġi approvat l-Eks Prim Imħallef, anke jekk kien intgħażel biex iservi fuq il-bank tal-ġudikatura minn Gvern pas sat Nazzjonalista. Imma l-pajjiż irid jimxi ’l quddiem u mhux se jistenna t-titubar u l-arroganza tal-PN, li qed ikompli jaqta’ lura ġurnata iżjed minn oħra.

Iż-żmien fejn grupp żgħir jip prova jikkontrolla pajjiż sħiħ billi jimponi affarijiet li ma jagħmlu ġid lil ħadd, jekk mhux lilhom stess, ilu li skada. L-ar roganza tipika ta’ żmien l-am ministrazzjonijiet Nazzjonalisti ta’ qabel l-2013 ma fadlilha l-eb da lok li teżisti.