Kullhadd 28.09.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

Óarsa leJn il-Óidma tal-GVern matul dan ix-xaHar Il-Óadd 28 ta’ Settembru, 2014 Óar©a Nru 1,107

Ara pa©ni 8 u 9

Prezz ›0.80

passi ta’ ÌGant

Ilbiera˙ pajjiΩi minn madwar id-dinja ççelebraw il-Jum Dinji g˙at-TuriΩmu. F’Malta forsi kellna g˙alfejn niççelebraw dan il-jum b’mod speçjali, g˙ax huwa evidenti li matul din is-sena pajjiΩna g˙amel passi ta’ ©gant fis-settur tat-turiΩmu, li jifforma parti integrali mill-ekonomija Maltija. Jekk wie˙ed jag˙ti biss ˙arsa lejn ix-xahar ta’ Lulju jsib li l-ammont ta’ tur-

tHe doVekeepers F’malta

isti li waslu Malta f’Lulju ta’ din is-sena kien jaqbeΩ il-200,000; l-ikbar çifra rre©istrata fl-a˙˙ar ˙ames snin. Dan jissarraf f’Ωieda massiçça ta’ 10% fuq lammont ta’ turisti li Ωaru Malta f’Lulju tas-sena l-o˙ra. Ara pa©na 3

introdott l-spa

irridu mmexxu b’kuraÌÌ

The Dovekeepers hija l-a˙˙ar produzzjoni Amerikana li ddeçidiet li tiffilmja fil-GΩejjer Maltin. F’dak li huwa rekord g˙al pajjiΩna, b˙alissa hawn erba’ produzzjonijiet li qed ji©u mi©buda f’Malta, li mistennija j˙allu miljuni ta’ ewro fl-ekonomija Maltija. L-erba’ produzzjonijiet kbar huma Clavius, Andron, By the Sea u The Dovekeepers.

Permezz tas-Subject Proficiency Assessment (SPA), il-Gvern introduça mod differenti g˙all-istudenti tal-iskejjel sekondarji biex itejbu l-˙iliet tag˙hom fil-lingwi. Fl-istadju bikri tieg˙u, l-SPA se jkun qed jipprovdi deskrizzjoni çara ta’ dak li l-individwu hu kapaçi jag˙mel bil-lingwa f’termini ta’ ta˙dit, kitba, smig˙, u l-qari f’kuntest spontanju tipiku tal-˙ajja ta’ kuljum.

Matul din il-©img˙a l-Prim Ministru Joseph Muscat kellu l-opportunità li jintervieni f’diversi laqg˙at internazzjonali. Fid-diskorsi tieg˙u, il-PM ˙e©©e© lill-komunità internazzjonali biex tie˙u rwol iktar attiv fil-©lieda kontra t-tibdil fil-klima, kif ukoll it-terroriΩmu u l-instabbiltà politika u t-tra©edja umana li qieg˙da ©©ib mag˙ha limmigrazzjoni irregolari.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 4

Ara pa©na 5

02 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ LOkALI

CLAVIUS IÌIB €6 MILJUNI GÓAL PAJJIÛNA Il-film Clavius se j˙alli kwaΩi €6 miljuni fl-ekonomija Maltija. Dan qalu l-Ministru responsabbli mill-Industrija tal-Films, Manuel Mallia, waqt Ωjara fuq is-sett tal-film li qieg˙ed f’Fort Manoel Island. Waqt din iΩ-Ωjara l-Ministru Manuel Mallia ltaqa’ mad-direttur tal-films Kevin Reynolds li kien f’pajjiΩna fl-2002 meta dderie©a l-film The Count of Montecristo. Il-Ministru Manuel Mallia ltaqa’ wkoll mal-atturi prinçipali ta’ dan il-film fosthom Joseph Fiennes, li ˙adem ukoll f’Hercules u Tom Felton li ˙adem f’Harry Potter. Il-Ministru Mallia qal li fla˙˙ar din l-industrija qed tie˙u nifs ©did, hekk kif f’dan il-film biss ˙admu madwar 200 persuna. G˙all-ewwel darba Malta g˙andha rekord, fejn b˙alissa hawn erba’ produzzjonijiet kbar fl-istess ˙in li huma: Clavius, Andron, By the Sea u DoveKeepers. Il-Kummissarju tal-Films Engelbert Grech qal li wara li din is-sena din l-industrija rre©istrat tkabbir sostanzjali flinvestiment, il-Kummisjoni talFilms qed tkompli tipprepara biex is-sena d-die˙la jkun hemm kontinwità u jibqg˙u jaslu f’pajjiΩna produzzjonijiet wara xulxin. Qed isir ukoll ta˙ri© sabiex ikun hemm riΩorsi umani biΩΩejjed biex jilqg˙u l-isfida tat-tkabbir ta’ din lindustrija.

Cote de Pablo

The Dovekeepers Intant, mistoqsi minn din ilgazzetta dwar l-a˙˙ar produzzjoni li se tin©ibed f’Malta, ilKummissarju Grech qal li The Dovekeepers, produzzjoni ta’ CBS, hija serje qasira ta’ erba’ sig˙at, u hija bbaΩata fuq innovella storika ta’ Alice Hoffman li ©©ib l-istess isem. L-istorja hija ambjentata madwar l-avvenimenti ta’ Masada fis-sena 70 WK, u ddur madwar erba’ nisa li ©ew im©ieg˙la ja˙arbu minn djarhom

f’Ìerusalemm mir-Rumani. 900 Lhudi n©abru fil-forti ta’ Masada, li kien jinsab fuq muntanja fid-deΩert tal-Ìudea. Dawn l-erba’ nisa, bi sfond differenti iΩda bir-rieda komuni li jg˙ixu, jirrakkontaw dawn lavvenimenti mill-perspettiva tag˙hom. Hemm di©à numru ta’ atturi mag˙rufa li ©ew ikkonfermati fi rwolijiet prinçipali f’din is-serje, fosthom Cote de Pablo, Diego Boneta u Rachel Brosnahan. Grech esprima sodisfazzjoni li CBS g˙aΩlu lil Malta g˙al dan

IT-22 EDIZZJONI TAL-AIRSHOW Matul dan it-tmiem il-©img˙a qed issir it-22 edizzjoni tal-Air X International Airshow, li ta’ kull sena tikkontribwixxi biex tg˙olli l-profil ta’ pajjiΩna, kemm fis-settur tal-avjazzjoni, kif ukoll fis-settur turistiku. Din is-sena ir-Red Arrows qeg˙din jiççelebraw il-50 sena anniversarju minn meta ing˙aqdu ta˙t dan l-isem. F’din ledizzjoni ir-Red Arrows Ωiedu l-parteçipazzjoni tag˙hom wara li t-Turkish Stars irtiraw. Din is-sena qed naraw il-parteçipazzjoni wkoll tat-tim Taljan Frecce Tricolori u tat-tim Spanjol Patrulla Aguila. Din l-edizzjoni se tkun l-ikbar wirja tal-Air X Malta International Airshow. Ritratt: ALAN SALIBA

il-pro©ett sperimentali tag˙hom. Qal li, bla dubju, lammont kbir ta’ produzzjonijiet li qed jin©ibdu f’Malta huwa impressjonanti. Semma kif l-istorja tal-filmografija f’Malta hija sinjura u diversifikata, u tvarja minn Gladiator (2000) bl-attur prinçipali Russell Crowe, sa Captain Philips (2013) bl-attur prinçipali Tom Hanks, li flimkien ma’ ˙afna prodizzjonijiet o˙ra, elevaw il-profil ta’ Malta b˙ala post mill-aqwa fejn jin©ibdu lfilms.

Diego Boneta

Rachel Brosnahan

LOKALI KÓ

28|09|2014 03

kullhadd.com

PROGRESS KONSISTENTI FIT-TURIÛMU

Waqt Ωjara f’Bormla g˙al attivitajiet organizzati minn Bir Mula Heritage fl-okkaΩjoni tal-Jum Dinji g˙at-TuriΩmu, il-Ministru Zammit Lewis sa˙aq li n-Nofsinhar ta’ Malta g˙andu jibda jgawdi iktar mill-benefiççji ekonomiçi li j˙alli t-turiΩmu RIÛULTATI

INIZJATTIVI IT-TURIÛMU F’LULJU 2014 META MQABBEL MA’ LULJU 2013:

Il-Gvern mill-bidu nett da˙al g˙al ˙idma sfieqa fis-settur turistiku, u din il-˙idma qed t˙alli l-frott. Ma kienx biss linbound tourism li Ωdied, ji©ifieri t-turisti barranin li Ωaru Malta, iΩda sa˙ansitra loutbound tourism, ji©ifieri tturisti Maltin li siefru barra. Jekk wie˙ed jag˙ti ˙arsa lejn l- inbound tourism bejn April u Ìunju ta’ din is-sena jsib li l-wasliet f’akkomodazzjonijiet kollettivi, ji©ifieri lukandi, Ωdiedu b’9% fuq listess perjodu tas-sena ta’ qabel. Il-lukandi ta’ ˙ames u erbg˙a stilel kienu protagonisti f’din iΩ-Ωieda ta’ wasliet re©istrati, b’mod partikolari llukandi ta’ ˙ames stilel f’G˙awdex. F’dan it-tieni kwart ta’ din is-sena, illukandi ta’ ˙ames stilel f’G˙awdex irre©istraw Ωieda ta’ kwaΩi 15% f’wasliet minn turisti barranin meta mqabbel mal-istess kwart tas-sena lo˙ra. Speçifikament f’Ìunju ©iet irre©istrata Ωieda ta’ 5.4% filwasliet u ta’ 0.3% fl-iljieli fil-

10% 11% 35% 07% 280%

IΩ-Ωieda IΩ-Ωieda IΩ-Ωieda IΩ-Ωieda IΩ-Ωieda

totali ta’ turisti li waslu f’Malta ta’ turisti mill-Unjoni Ewropea ta’ turisti g˙al skopijiet ta’ negozju ta’ turisti li Ωaru Malta iktar minn darba f’xahar ta’ turisti li ©ew fuq il-cruiseliners

lukandi u akkomodazzjonijiet kollettivi o˙ra meta mqabbel mal-istess xahar tas-sena lo˙ra. Lukandi ta’ ˙ames stilel kellhom tkabbir sostanzjali fin-numru ta’ wasliet, speçjalment dawk f’G˙awdex. IΩda dan is-suççess ma waqafx hawn. Proprju fixxahar ta’ wara n-numru ta’ turisti li Ωaru Malta kompla jiΩdied, din id-darba b’10% meta mqabbel ma’ Lulju 2013. Dan kien ifisser 200,000 turist li Ωaru Malta fil-perjodu f’xahar wie˙ed biss. Miç-çifri ta’ Lulju deher li Malta baqg˙et popolari ˙afna mat-turisti li ©ejjin minn pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea, b’Ωieda ta’ 11% fuq l-istess

xahar tas-sena l-o˙ra. F’Lulju wkoll, it-turisti li Ωaru Malta g˙al skop ta’ negozju Ωdiedu b’35%, filwaqt li kien hemm Ωieda ta’ ’l fuq minn 7% f’turisti li Ωaru pajjiΩna aktar minn darba fl-istess xahar imsemmi meta mqabbel ma’ Lulju 2013. IΩda l-ikbar Ωieda kienet bla dubju dik fil-wasliet bilcruiseliners ; settur li kien waqa’ lura sal-bidu ta’ din ille©iΩlatura. Il-Gvern preΩenti rnexxielu jag˙mel suççess minn dan is-settur li kien qed imajna, u dan kien ikkonfermat biç-çifri ta’ Lulju ta’ din is-sena. Il-wasliet talpassi©©ieri bilcruiseliners Ωdiedu b’280% meta mqabbla ma’ Lulju tas-sena l-o˙ra.

Intant, waqt li kien qed jindirizza l-konferenza dwar l-attivitajiet ta’ din is-sena marbuta mal-Jum Dinji g˙at-TuriΩmu, il-Ministru Edward Zammit Lewis sa˙aq li g˙andna naççertaw li kul˙add jibbenefika mill-©id ekonomiku li qed i˙alli t-turiΩmu. Spjega li f’pajjiΩna nsibu interazzjoni s˙i˙a bejn it-turisti u l-membri tal-komunità, tant li kwaΩi kul˙add huwa b’xi mod affettwat jew konness ma’ dan is-settur. Kien g˙alhekk li fil-bidu ta’ din issena l-Ministeru g˙at-TuriΩmu ˙atar Kumitat Nazzjonali g˙aΩÛoni Turistiçi sabiex i˙ejji pro©etti innovattivi li jiΩviluppaw siti turistiçi li kienu traskurati fl-a˙˙ar 20 sena, speçjalment fil-Bajja ta’ San Pawl u oqsma o˙ra finNofsinhar ta’ Malta. Sostna li f’Malta hemm bΩonn li na˙dmu g˙al aktar turisti ta’ kwalità, u g˙alhekk fil-jiem li ©ejjin il-Gvern se jniedi skema ta’ Quality Assured Seal g˙al ristoranti. Din l-iskema hija volontarja u

tkopri kull tip ta’ ristoranti, inkluΩ dawk li huma allokati f’lukandi. Din l-iskema se tkun qed tirrikonoxxi ristoranti g˙al standards ta’ kwalità fuq isservizz, l-ospitalità, u l-ambjent, fost o˙rajn. Il-Gvern applika wkoll g˙al pro©ett ta˙t il-European Destination of Excellence (EDEN) li g˙andu l-iskop illi jippromovi destinazzjonijiet sostenibbli. It-tema tal-pro©ett din id-darba hija l-gastronomija. Jekk il-fondi jittie˙du, dan il-pro©ett g˙andu jibda minn nofs is-sena d-die˙la. Il-Ministru Zammit Lewis sa˙aq li G˙awdex huwa re©jun importanti ˙afna u g˙aldaqstant il-Gvern qed iΩid l-inizjattivi sabiex jiΩgura li tturiΩmu f’G˙awdex ikompli jiΩdied. G˙al dan il-g˙an lMTA g˙adha kif da˙let fi s˙ab mal-GTA u flimkien applikaw g˙al pro©ett tal-UE biex jin©iebu fondi ˙alli jiΩdied irreklamar ta’ G˙awdex b˙ala destinazzjoni distinta. “Kollox jindika li t-turiΩmu se jibqa’ jikber matul is-snin li ©ejjin,” sa˙aq Dr Zammit Lewis.

04 28|09|2014

kullhadd.com

JISSOKKTA R-ROÓS FIL-MEDIÇINI Din il-©img˙a ssokkta r-ro˙s filprezz tal-mediçini, hekk kif wara inqas minn erba’ xhur mill-a˙˙ar ro˙s, re©g˙et t˙abbret lista ta’ disa’ mediçini o˙ra li se jkunu qeg˙din jor˙su b’mod sostanzjali. Il-Ministeru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili qal li dan irro˙s kien possibbli wara proçess ta’ djalogu u konsultazzjoni bissehem tal-Awtorità dwar ilMediçini u l-Awtorità dwar ilKompetizzjoni u l-Affarijijet talKonsumatur (MCCAA). Ir-ro˙s fil-prezzijiet ivarja minn 9% sa 65% u jkopri mediçini b˙al antibijotiçi u mediçini li jintuΩaw fil-psikjatrija. Fi w˙ud millmediçini l-konsumatur se jkun qed igawdi minn ro˙s ta’ kwaΩi €35 fuq il-prezz ori©inali. F’konferenza tal-a˙barijiet fi spiΩerija ewlenija fil-Birgu, ilMinistru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Libertajiet Çivili Helena Dalli fissret kif, bis-sa˙˙a ta’ diskussjonijiet li saru, kien hemm qbil malimportaturi tal-mediçini fuq ro˙s fil-prezzijiet. Il-Ministru Dalli qalet li l-Gvern irid li l-mediçini li jid˙lu f’pajjiΩna jkunu ta’ kwalità, u fl-istess ˙in li jkun assigurat li l-konsumatur ikollu prezz ©ust. Semmiet kif iddiskussjonijiet mal-importaturi tal-mediçini se jibqg˙u g˙addejjin sabiex fil-futur qrib il-Gvern jer©a’ jkun f’poΩizzjoni li j˙abbar ro˙s ie˙or li minnu jibbenefika lkonsumatur. Dr Dalli tkellmet fuq ir-rwol importanti li g˙andhom l-ispiΩjara biex jag˙tu parir lill-pazjent dwar it-tip ta’ mediçini li g˙andu jie˙u, speçjalment f’kaΩi fejn ilkonsumatur jista’ jixtri mediçini ©eneriçi, ji©ifieri li mhux tad-ditta, li g˙andhom l-istess effett u li iΩda jiswew ferm anqas. It-tobba obbligati mediçini ©eneriçi

joffru

Iç-Chairman tal-Awtorità dwar ilMediçini Anthony Serracino Inglott fisser, kif fil-preΩent, lAwtorità qed ta˙dem biex Malta tkun konformi mar-regoli Ewropej fejn jid˙lu preskrizzjonijiet ta’ mediçini ©eneriçi. Spjega li

KÓ LOKALI

TAgÓLIM B’DIFFERENzA

ROÓS FIL-PREZZIJIET TAL-MEDIÇINI

ISEM IL-PRODOTT

INGREDJENTI ATTIVI

PREZZ ANTIK

PREZZ ÌDID

KEMM TIFRANKA

TIBDIL %

Nhar il-Ìimg˙a li g˙adda, li kienet il-Ìurnata Ewropea g˙allLingwi, il-Gvern introduça mod differenti g˙all-istudenti tal-iskejjel sekondarji Maltin u G˙awdxin biex itejbu l-˙iliet tag˙hom fillingwi. Dan se jsir permezz talintroduzzjoni tas-Subject Proficiency Assessment (SPA). Pro©ett pilota

dan se jkun ifisser li t-tobba jkollhom obbligu li, fir-riçetta li jag˙tu lill-pazjent, joffru mediçini ©eneriçi b˙ala alternattiva g˙al dawk tad-ditta. F’kaΩ li dan ma jkunx possibbli, it-tabib ikun obbligat jag˙ti ra©uni valida. Id-Direttur Ìenerali tal-MCCAA Godwin Mangion semma kif lAwtorità trid tassikura li l-konsumatur igawdi mill-benefiççji kollha tas-suq ˙ieles. Qal li filwaqt li l-prezzijiet tal-mediçini jvarjaw bejn pajjiΩ u ie˙or, iddiskussjonijiet li saru sa issa malimportaturi u l-manifatturi talmediçini wasslu g˙al ro˙s filprezzijiet. Dottorat fl-IspiΩerija Università ta’ Malta

fl-

B’rabta mal-Jum Dinji tal-IspiΩjara li kien imfakkar nhar il-Óamis li g˙adda, il-Ministru Helena Dalli semmiet kif, g˙all-ewwel darba,

minn Ottubru li ©ej, l-Università ta’ Malta se tkun qed toffri kors fil-livell ta’ Dottorat fil-Farmaçija bi speçjalizzazzjoni fil-qasam kliniku. Il-Kap tad-Dipartiment talFarmaçija fl-Università ta’ Malta lProf. Lilian Azzopardi spjegat kif dan il-kors, li g˙alih di©à applikaw 26 spiΩjar, kemm Maltin u anke barranin, se jkun qed isir b’kollaborazzjoni mal-Università ta’ Illinois f’Chicago, li hija università avvanzata fl-Istati Uniti filqasam tal-farmaçija. Is-Sur Reginald Fava, f’isem limportaturi tal-mediçini, fa˙˙ar lintroduzzjoni ta’ dan il-kors u enfasizza l-importanza tal-ispiΩjara fil-komunità. Qal li l-ispiΩjara jistg˙u jag˙tu l-pariri inizjali lillpazjenti mhux biss fejn tid˙ol sa˙˙a iΩda anke fejn jid˙lu varjetà tal-mediçini disponibbli fissuq.

Fl-ewwel faΩi tieg˙u, dan il-programm se jikkonçerna biss illingwa Taljana, però huwa mistenni li fil-futur qrib ji©i estiΩ g˙al lingwi u su©©etti o˙rajn. LSPA huwa ma˙sub biex jipprovdi evalwazzjoni alternattiva g˙asSecondary Education Certificate (SEC) ibbaΩata fuq il-livelli 1, 2 u 3 tal-Malta Qualifications Framework (MQF). Dan qieg˙ed isir bl-g˙an illi tkun ipprovduta deskrizzjoni çara ta’ dak li l-individwu hu kapaçi jag˙mel bil-lingwa f’termini ta’ ta˙dit, kitba, smig˙, u lqari f’kuntest spontanju tipiku tal-˙ajja ta’ kuljum. Il-programm kurrikulari l-©did qed ji©i mniedi permezz ta’ soft launch f’Ωew© skejjel, ji©ifieri Maria Regina College Girls’ Secondary School, il-Mosta u St Ignatius College Boys’ Secondary School, Tal-Óandaq. F’dawn l-iskejjel l-istudenti tattielet sena se ji©u offruti programm speçjali ta’ studji g˙atTaljan fl-ewwel livell tal-MQF.

Jekk ir-riΩultati ta’ dan ilpro©ett pilota jkunu sodisfaçenti, il-Gvern qieg˙ed jipproponi li f’Settembru 2015 il-programm se ji©i estiΩ g˙al ˙ames lingwi o˙ra, ji©ifieri l-FrançiΩ, il-ÌermaniΩ, lIspanjol, l-IngliΩ u l-Malti f’numru ta’ skejjel identifikati minnu. L-implimentazzjoni nazzjonali tal-SPA se tipproçedi wkoll fl-2016 b˙ala kumplimentari g˙as-Secondary Education Certificate (SEC). Fl-istadju bikri tieg˙u, dan ilprogramm se jag˙ti prijorità lillistudenti li normalment ikunu f’riskju kbir li ma jiksbux çertifikazzjoni rikonoxxuta fit-tmiem tal-edukazzjoni obbligatorja tag˙hom. Stampa negattiva F’attività bit-tema ‘Learning is Fun!’ li fiha t˙abbret din l-inizjattiva, il-Ministru g˙allEdukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo tkellem dwar l-importanza tal-lingwi f’Malta, illi lg˙arfien tag˙hom huwa kruçjali f’diversi setturi, fosthom ledukazzjoni, it-turiΩmu, l-arti, ixxjenza u l-ekonomija, kif ukoll linnovazzjoni u l-kreattività. Minkejja dan il-fatt, is-sitwazzjoni lokali preΩenti turi li din limportanza mhijiex qieg˙da ti©i apprezzata, hekk kif qieg˙ed ji©i rre©istrat numru kbir ta’ studenti li mhumiex qed jiksbu çertifikati akkreditati f’lingwa barranija fittmiem tal-istudji tag˙hom. Sfortunatament, din l-istampa negattiva qieg˙da wkoll testendi g˙at-tag˙lim tal-lingwa Maltija u dik IngliΩa. Ag˙ar minn hekk huwa nnumru mdaqqas ta’ studenti li lanqas qeg˙din jippruvaw jag˙tu eΩamijiet li jkunu g˙amlu snin jistudjaw. G˙aldaqstant, insibu li fis-sessjoni tal-eΩamijiet tas-SEC ta’ Mejju 2013, 38.5% talistudenti li twieldu fl-1997 naqsu milli jirre©istraw g˙al kwalunkwe lingwa barranija f’dan il-livell. Fl-istess ˙in, 19% naqsu milli jirre©istraw g˙alleΩami tal-IngliΩ u 23.7% g˙aΩlu li ma jag˙tux l-eΩami tal-lingwa Maltija. Barra minn hekk, kien hemm ukoll 12-15% o˙ra li rre©istraw, iΩda naqsu milli jag˙mlu leΩamijiet jew g˙amluh imma ma g˙addewx. Dan ifisser li madwar nofs l-istudenti tal-età ta’ sittax-il sena naqsu milli jiksbu kwalunkwe tip ta’ çertifikazzjoni akkreditata mill-inqas f’lingwa barranija wa˙da u madwar 30% naqsu milli jiksbu çertifikazzjoni fl-IngliΩ jew fil-Malti.

lOKalI KÓ

28|09|2014 05

kullhadd.com

aPPEll gÓall-KOPEraZZjOnI IntErnaZZjOnalI

KITBA TA’ LIAM GAUCI F’diskors li g˙amel waqt id-69 sessjoni tal-Assemblea Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti, Dr Muscat spjega illi din l-organizzazzjoni internazzjonali trid tibda’ taddatta g˙all-isfidi l-©odda li qeg˙din jippreΩentaw ru˙hom quddiemha g˙ax l-impatt tag˙hom di©à qed jin˙ass fi Ωminijietna. Çans gÓal futur aÓjar G˙aldaqstant, il-Prim Ministru Malti ©ibed l-attenzjoni lejn ˙ames sfidi li fl-opinjoni tieg˙u g˙andhom ji©u indirizzati malajr kemm jista’ jkun. L-ewwel fosthom huwa l-konflitt filLvant Nofsani, fejn Dr Muscat i˙oss li l-pajjiΩi kkonçernati g˙andhom bΩonn imorru lura g˙al negozjati konkreti u ta’ rieda tajba. Dan b’kuntrast malkultura ta’ mibeg˙da, intolleranza u vendikazzjonijiet li qieg˙da ssir dejjem iktar komuni. “G˙andna bΩonn mexxejja li jie˙du r-riskji u li jinnegozjaw b’kura©© biex jaslu g˙addeçiΩjonijiet it-tajba. Dawn jistg˙u ma jkunux l-iktar g˙aΩliet konvenjenti jew popolari, imma huma dawk li j˙allu effett fit-tul. Huma dawn iddeçiΩjonijiet li jwasslu g˙allbidla li ©©ib mag˙ha l-paçi,” tenna Dr Muscat. It-tieni sfida g˙all-paçi internazzjonali identifikata mill-Prim Ministru hija l-konflitt fis-Sirja, li huwa ddefinixxa b˙ala gwerra li qieg˙da tintesa, minkejja limportanza tag˙ha. Dwar din il-kwistjoni huwa esprima ddiΩappunt tieg˙u li l-appelli li nstemg˙u fis-sessjoni talAssemblea Ìenerali tas-sena li g˙addiet jidhru li waqg˙u fuq widnejn torox. B’hekk insibu li d-diΩastru umanitarju f’dan il-pajjiΩ g˙adu g˙addej bla raΩan. G˙aldaqstant, Dr Muscat ˙e©©e© lillmembri preΩenti biex jibnu fuq ir-RiΩoluzzjoni 2165 tal-Kunsill ta’ Sigurtà li fiha kkundanna l-

eskalazzjoni mdemmija ta’ dan il-konflitt. Hawnhekk, il-Prim Ministru Malti ©ibed l-attenzjoni g˙allkonflitt fil-Libja, illi bil-mod ilmod qieg˙ed jie˙u xejra simili g˙al dak Sirjan. Fil-fehma tieg˙u, din it-tielet sfida ©©ib mag˙ha çans g˙al futur a˙jar g˙al-Libjani, li però g˙andhom bΩonn l-appo©© tal-komunità internazzjonali biex jiksbu listabbiltà u l-prosperità. Ming˙ajr l-intervent tal-komunità internazzjonali biex ji©u stabbiliti l-paçi u l-ordni filLibja, tenna Muscat, dan ilpajjiΩ se jkun f’riskju kbir li jaqa’ f’idejn gruppi estremisti li mhumiex se ja˙sbuha darbtejn biex jestendu l-mibeg˙da tag˙hom lil hinn mill-fruntieri

Libjani. “Globalizzazzjoni mibeg˙da”

tal-

L-ambizzjonijiet ta’ dawn l-elementi radikali wasslu lill-Prim Ministru g˙ar-raba’ punt li qajjem, ji©ifieri l-firxa tal-estremiΩmu u l-intollerenza fuq livell globali. Dan il-fenomenu, li ©ie deskritt minnu b˙ala “il-globalizzazzjoni tal-mibeg˙da”, qieg˙ed iwassal g˙all-˙olqien ta’ xibka internazzjonali li qed taqbad Ωg˙aΩag˙ illi huma diΩilluΩi bis-soçjetà li jg˙ixu fiha. G˙alhekk, Muscat sostna li nnazzjonijiet kollha g˙andhom bΩonn i˙arsu lil hinn mill-fruntieri tag˙hom u ja˙dmu

flimkien biex jirreΩistu l-firxa ta’ dawn l-ideat estremi. B’hekk, bl-istess mod kif kien hemm bidla fil-mentalità wara Ω-Ωew© gwerer dinjin, g˙andu jkun hawn wa˙da fil-preΩenza ta’ din il-kultura ta’ mibeg˙da. “G˙inuna nwaqqfu t-tra©edji umani” Din, tenna l-Prim Ministru ta’ Malta, hija l-istess kultura li qieg˙da twassal g˙al fenomenu ie˙or, u sfida o˙ra g˙all-komunità internazzjonali, ji©ifieri linfluss kbir ta’ immigranti irregolari. Hawnhekk, Muscat fakkar li popolazzjonijiet s˙a˙ qeg˙din ji©u sfurzati li jirrikorru g˙al metodi dejjem iktar iddisprati biex ja˙arbu minn konflitti

li ©abu lil pajjiΩhom f’xifer ilkollass. “Malta, bil-limitazzjonijiet kollha li g˙andha, qieg˙da tag˙mel l-almu tag˙ha biex issalva l˙ajjiet. L-istess qieg˙da tag˙mel l-Italja. Hawnhekk ner©a’ nappella lill-komunità internazzjonali biex tg˙inna nwaqqfu ttra©edji umani kbar li j©ibu mag˙hom dawn il-vja©©i riskjuΩi fil-Mediterran,” sostna lPrim Ministru Malti. “L-istati li qeg˙din jilqg˙u din il-mew©a ta’ migranti, ma jistg˙ux jiffaççjaw din l-isfida we˙idhom. L-ebda pajjiΩ fiddinja ma jista’ jsolvi l-problema tal-immigrazzjoni illegali wa˙du,” kompla jg˙id Dr Muscat. Huwa fakkar lillAssemblea li kien biss ©img˙a ilu illi assistejna g˙al tra©edja o˙ra, li ©iet deskritta millUNHCR b˙ala “qtil tal-massa”. G˙aldaqstant, huwa tenna li hemm bΩonn li jkun hemm koperazzjoni ikbar bejn il-pajjiΩi ta’ ori©ini, tranΩitu u destinazzjoni. Barra minn hekk, huwa sa˙aq li hemm bΩonn ta’ governanza a˙jar, iktar riΩorsi u politiki ta’ Ωvilupp iktar effikaçi. “G˙andna bΩonn mekkaniΩmi a˙jar ta’ infurzar u penalitajiet aktar ibsin biex inwaqqfu u nikkastigaw lit-traffikanti talbnedmin. G˙andna bΩonn implimentazzjoni a˙jar talimpenji maqbula fuq livell internazzjonali. G˙andna bΩonn dan kollu u aktar, u g˙andna bΩonn niftakru nΩommu l-benesseri talbnedmin kollha fiç-çentru talpolitika tag˙na,” sa˙aq Muscat.

SUMMIT DWAR IL-KLIMA 2014 Fit-23 ta’ Settembru l-Prim Ministru Malti, flimkien ma’ kapijiet tal-Istat ta’ diversi pajjiΩi, ipparteçipa wkoll fisSummit Dwar il-Klima 2014. Din il-laqg˙a kellha l-iskop illi ssa˙˙a˙ il-˙e©©a politika biex jintla˙aq ftehim universali sinifikattiv dwar il-klima fis-summit ta’ Pari©i tas-sena d-die˙la. Numru bla preçedent ta’ mexxejja attendew dan is summit , illi ressqu viΩjoni globali g˙al tkabbir ekonomiku b’emissjonijiet baxxi ta’ karbonju u proposti biex tittie˙ed azzjoni klimatika fuq diversi fronti. F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, il-Ministru g˙all-

IΩvilupp Sostenibbli, Ambjent u Tibdil fil-Klima Leo Brincat spjegalna li, minkejja li ma sarux negozjati formali, bosta mexxejja impenjaw ru˙hom pubblikament li jie˙du azzjoni favur il-klima b’mod aktar konkret. “B˙ala eΩempju, filwaqt li ç-Çina sal-lum qatt ma kienet intrabet ma’ timetable, fi New York intrabtet li fliqsar Ωmien possibbli tippubblika data dwar çerti miri marbutin mal-gassijiet serra tag˙ha. Óafna osservaturi kienu tal-fehma li, jekk içÇina tippubblika l-figuri tag˙ha b’mod bikri, l-Istati Uniti jkollha aktar pressjoni biex tonora l-obbligi globali

tag˙ha.” Il-Ministru Brincat spjega li kien hemm impenji wkoll minn korporazzjonijiet kbar u nies ewlenin fin-negozju. L-istess g˙amlu bankiera, kumpaniji tal-assigurazzjoni u pension funds li kkommettew madwar $200 biljun f’investiment f’teknolo©ija b’livell ta’ karbonju baxx sa tmiem is-sena d-die˙la. Sadanittant, madwar elfejn belt minn madwar d-dinja g˙amlu impenn pubbliku dwar it-tnaqqis fl-emissjonijiet li permezz tieg˙u wrew li ma kinux ser joqog˙du jistennew li jintla˙aq ftehim globali biex jibdew jie˙du azzjoni.

“Sodisfazzjon personali” “Li laqatni l-aktar personalment kien li g˙add ta’ mexxejja ewlenin, fosthom il-President Amerikan Barack Obama u lPrim Ministru Brittaniku David Cameron, innutaw li spiçça ΩΩmien illi wie˙ed jag˙Ωel bejn tkabbir ekonomiku u t-tnaqqis tal-emissjonijiet g˙ax il-pajjiΩi jistg˙u jag˙mlu Ω-Ωewg affarijiet flimkien,” qalilna Brincat. Assoçjazzjoni simili g˙amlu wkoll il-Financial Times u The Economist , li kemm-il darba ˙adu poΩizzjonijiet editorjali pjuttost xettiçi dwar it-tibdil talklima fl-img˙oddi. B’hekk, huma wkoll qeg˙din jammettu li t-tnaqqis fl-emissjonijiet serra

jista’ sa˙ansitra jsa˙˙a˙ il-rendiment ekonomiku ta’ bosta pajjiΩi u anke jwassal g˙al Ωvilupp aktar qawwi u b’sa˙˙tu. “Dan jag˙tini sodisfazzjon personali kbira g˙ax ili nargumenta li l-ambjent u l-klima g˙andhom ja˙dmu id f’id malekonomija u mhux jibqg˙u ji©u meqjusa kif kienu sa ftit ilu b˙ala xkiel g˙all-iΩvilupp. Kummentatur ewlieni g˙adda kumment f’waqtu ferm meta qal li, g˙alkemm s- summit ma ddeçieda xejn ©did, xorta wa˙da di©à biddel ˙afna! Po©©a t-tibdil tal-klima ’l fuq fl-a©enda internazzjonali, fejn wie˙ed jawgura li jibqa’ sakemm jintla˙aq ftehim f’Pari©i s-sena ddie˙la.”

Nazzjonijiet Uniti Dwar il-Li©i tal-Ba˙ar. Kontribut ie˙or importanti wasal fl-1988, meta Malta pproponiet li anke l-klima ti©i kkunsidrata b˙ala patrimonju komuni u li kull nazzjon g˙andu jkun obbijat li jimmitiga l-effetti negattivi tat-tibdil fil-klima. Illum dan il-˙sieb huwa filquççata tal-a©enda ambjentali ta’ bosta gvernijiet u organizzazzjonijiet internazzjonali. Il-benefiççju jew le, sostna il-

Prim Ministru ta’ Malta, tass˙ubija fi kwalunkwe organizzazzjoni internazzjonali jiddependi fuq dak li kull Stat Membru individwali jag˙mel minn din is-s˙ubija. Malta, minkejja d-daqs tag˙ha u rriΩorsi limitati li g˙andha, ikkontribwixxiet b’mod sinifikanti fin-Nazzjonijiet Uniti, u tkompli twieg˙ed l-appo©© kontinwu u s˙i˙ tag˙ha g˙allg˙anijiet u l-prinçipji taçCharter ta’ din l-organizzaz-

zjoni. “B˙ala stat indipendenti u membru kburi tal-Unjoni Ewropea, Malta se tibqa’ msie˙ba internazzjonali affidabbli u kredibbli. Fidila lejn ilprinçipji tag˙ha u leali g˙allvaluri tag˙ha, Malta se tkompli tag˙ti sehemha, fuq livell re©jonali u b’mod aktar wiesa’, lejn il-kisba ta’ aktar prosperità, lejn dinja ©usta u libera, fejn innies kollha jistg˙u jg˙ixu filpaçi u d-dinjità.”

KONTRIBUTURI AFFIDABBLI U KREDIBBLI Il-Prim Ministru Joseph Muscat indirizza wkoll riçeviment b’tifkira g˙all-˙amsin anniversarju tal-Indipendenza ta’ Malta kmieni din il-©img˙a. F’din lokkaΩjoni huwa esprima kburija g˙all-fatt li din is-sena pajjiΩna qieg˙ed ifakkar diversi avvenimenti importanti fl-istorja tieg˙u. Fid-diskors tieg˙u Dr Muscat ta ˙arsa lejn l-impatt li kellha Malta fuq in-Nazzjonijiet Uniti, wara s-s˙ubija tag˙ha f’din l-

organizzazzjoni fl-ewwel ta’ Diçembru 1964, ftit xhur biss wara l-kisba tal-Indipendenza. Fil-fatt, kienu g˙addew biss tliet snin meta pajjiΩna ressaq proposta biex il-qig˙an talba˙ar li jinsabu lil hinn mill©uriΩdizzjonijiet nazzjonali jibdew ikunu kkunsidrati b˙ala patrimonju komuni tal-umanità. Din ir-rakkomandazzjoni wasslet g˙al proçess ta’ negozjar li kkontribwixxa g˙all˙olqien tal-Konvenzjoni tan-

06 28|09|2014

kullhadd.com

TISLIMA

BAQA’ JUMEJN ÇANS Fadal l-a˙˙ar ftit ©ranet qabel ma jag˙lqu n-nominazzjonijiet g˙all-Premju Nazzjonali Óaddiema tas-Sena 2014 li qed jorganizza l-Ministeru g˙adDjalogu Soçjali, Affarijiet talKonsumatur u Libertajiet Çivili. Dan il-premju jirrikonoxxi lkontribut fejjiedi u eΩemplari li jsir mill-˙addiema f’kull sfera fil-˙ajja ta’ kuljum u g˙andu l-g˙an li jesponi xxog˙ol tajjeb li dawn l-impjegati qeg˙din jag˙mlu. Hemm ˙afna ˙addiema li jispikkaw fid-dedikazzjoni u l-kontribut tag˙hom g˙all-attività ekonomika tal-pajjiΩ u tal-kollegi tag˙hom u li jixirqilhom ikunu ppremjati. Óaddiema u timijiet ta’ ˙addiema huma m˙e©©a millMinisteru biex jiksbu rikonoxximent g˙all-kisbiet tag˙hom b’nominazzjonijiet f’˙ames kategoriji differenti.

Din is-sena l-kategoriji huma: • • • • •

Óaddiem tas-Sena Tim tas-Sena Óaddiem Mudell tasSena Mani©er tas-Sena Employer tas-Sena

Fost ir-rebbie˙a f’kull kategorija mbag˙ad ji©i ddikjarat irrebbie˙/a finali.

G˙al kull kategorija jintg˙aΩlu tliet finalisti, b’dawk mag˙Ωula minn fost in-nominati ji©u ppreΩentati bil-premju fis-serata speçjali li se tittella’ fit-28 ta’ Novembru 2014 fillukanda New Dolmen filQawra. Il-formoli ta’ nominazzjoni u kopja tar-regolamenti jinkisbu mill-Ministeru g˙ad-Djalogu Sojali, Affarijiet tal-Konsumatur

KÓ LOKALI

u Libertajiet Çivili f’Xatt ilBarriera l-Belt Valletta, millkunsilli lokali, kif ukoll b’mod elettroniku mis-sit www.premjuhaddiema2014.msdc.gov.m t Mistoqsijiet dwar nominazzjonijiet g˙all-Premju Nazzjonali Óaddiema tas-Sena 2014 jistg˙u jsiru lill-Ministeru fuq 2090 8335 jew bl- email premjuhaddiema@gov.mt. Jistg˙u jg˙inu wkoll ilKummissjoni Nazzjonali g˙allPromozzjoni tal-Ugwaljanza (NCPE) fuq 2590 3850 jew equality@gov.mt, kif ukoll ilKummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiΩabbiltà (KNPD) fuq 2278 8555 jew helpdesk@knpd.org Dettalji jinsabu wkoll fuq ilpa©na ta’ Facebook Premju Nazzjonali Óaddiema tas-Sena 2014. In-nominazzjonijiet jag˙lqu tTlieta 30 ta’ Settembru 2014.

Din il-©img˙a l-komunità ©urnalistika n˙asdet hekk kif t˙abbret il-mewt ta’ David Chircop, cameraperson ta’ Media.Link. Chircop, li huwa missier ta’ Ωew©t itfal, ˙alla din id-dinja fletà bikrija ta’ 41 sena wara li tilef il-battalja mal-kançer. Il-gazzetta KullÓadd tesprimi sog˙ba g˙at-telfa ta’ Chircop u toffri kondoljanzi lill-qrabatu.

KORSIJIET FUQ IL-UE

120 uffiçjal pubbliku se jipparteçipaw f’korsijet barra minn xtutna ˙alli jkomplu jtejbu l-g˙arfien tag˙hom dwar l-operat tal-Unjoni Ewropea. Dan ˙abbru s-Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza Ewropea 2017 u Fondi Ewropej Dr Ian Borg. Dr Borg qal li s’issa di©à kien hemm 40 uffiçjal li temmew il-kors tag˙hom b’suççess. Il-korsijiet approvati jkopru diversi su©©etti relatati mal-˙idma tal-UE fosthom il-proçess ta’ kif jittie˙du d-deçiΩjonijiet, ˙iliet fin-negozjati, ˙iliet diplomatiçi, li©ijiet taxxog˙ol u li©ijiet ambjentali, fost l-o˙rajn. Is-sej˙a ˙ar©et f’Mejju u qed tkun iffinanzjata mill-Fond Soçjali Ewropew. L-g˙an tag˙ha huwa li ji©u identifikati uffiçjali li huma interessati li jag˙mlu kors qasir fuq materji relatati mal-UE. Il-korsijiet qed ji©u offruti minn istituzzjonijiet mag˙rufa li g˙andhom l-esperjenza me˙tie©a f’dan is-settur biex b’hekk il-parteçipanti jiksbu l-˙iliet neçessarji sabiex ikunu jistg˙u jiffaççjaw a˙jar l-impenji relatati ma’ affarjiet Ewropej. L- isponsorship offruta tkopri l-ispejjeΩ relatati mal-kors kif ukoll spejjeΩ relatati malivja©©ar u akkomodazzjoni g˙al perjodu massimu ta’ tliet ©img˙at.

08 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ÓIDMA TAL-GVERN EKONOMIJA U FINANZI

TRASPORT U ENERÌIJA

• Il-Eurostat identifikat lill-ekonomija Maltija b˙ala l-iktar wa˙da bl-og˙la rata ta’ tkabbir fl-Unjoni Ewropea kollha, hekk kif din Ωdiedet b’1.3 % fit-tieni kwart ta’ din is-sena fuq il-kwart ta’ qabel.

• Il-Gvern interviena sabiex ji©u sospiΩi Ω-Ωidiet fit-tariffi tal-Valletta Gateway Terminals li kienu se jid˙lu fis-se˙˙ mill-bidu ta’ Settembru.

• Çifri ma˙ru©a mill-NSO indikaw li matul l-ewwel seba’ xhur ta’din is-sena l-importazzjoni f’Malta ta’ o©©etti g˙all-konsum Ωdiedet b’€16-il miljun, jew 2.7%, fuq l-istess perjodu tal-2013. • Il-Ministru Edward Scicluna nieda d-Dokument ta’ Qabel il-Ba©it g˙as-sena 2015, bit-tema ‘No˙olqu Opportunitajiet, Mhux Dipendenzi’. • L-a©enzija ta’ kreditu Fitch tikkonferma r-rating A g˙al Malta u t-tkabbir ekonomiku b˙ala wie˙ed sostenibbli bi tbassir li jkompli jiΩboq pajjiΩi o˙ra tal-UE fiΩ-Ωieda tal-PDG u l-impjiegi.

• Is-Segretarju Parlamentari José Herrera ˙abbar miΩuri konkreti biex ji©i indirizzat l-iskills gap fis-settur marittimu, fosthom permezz tal-politika dwar l-integrazzjoni marittima. • It-telf tal-Gozo Channel niΩel b’aktar minn €650,000 fil-perjodu Jannar-Lulju 2014 meta mqabbel mal-istess perjodu fl-2013. F’Awwissu ta’ din is-sena l-kumpanija kisret rekord hekk kif ©arret iktar minn nofs miljun persuna. • Da˙let fis-se˙˙ skema li tag˙ti perjodu ta’ regolarizzazzjoni biex familji u negozji li g˙andhom kontijiet tad-dawl pendenti jibbenefikaw minn tnaqqis fl-img˙ax jekk i˙allsu l-kontijiet.

EDUKAZZJONI U XOGÓOL

TURIÛMU, KULTURA U SPORT

• Ter©a’ tinfeta˙ ir-re©istrazzjoni g˙as-servizz b’xejn tal-Breakfast Club, li jippermetti lill-©enituri li ja˙dmu biex ida˙˙lu lit-tfal l-iskola fis-7.00am, fejn dawn ikunu ta˙t superviΩjoni u jing˙ataw kolazzjon bnin.

• Statistika ma˙ru©a dan ix-xahar uriet li f’Lulju li g˙adda Malta rre©istrat tkabbir ta’ kwaΩi 10% fl-ammont ta’ turisti meta mqabbel ma’ Lulju tal-2013. Kien hemm ukoll tkabbir ta’ 280% fl-ammont ta’ passi©©iera fuq il-cruiseliners li Ωaru Malta.

• T˙abbar li iktar minn 2,700 tifel u tifla li l-©enituri tag˙hom ja˙dmu qed jibbenefikaw mis-servizz ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn. Minn meta l-iskema b’xejn infet˙et, kienu iktar minn 1,000 il-©enituri li applikaw. • Jitnieda programm ambizzjuΩ sabiex jog˙la l-livell tal-IngliΩ f’Malta, bl-ewwel inizjattiva tkun st˙arri© strutturat u ffukat fuq is-sitwazzjoni tal-uΩu tal-IngliΩ f’Malta. • Jonqsu b’464 il-persuni li kienu qed jirre©istraw f’Lulju 2014 meta mqabbel ma’ Lulju 2013; tnaqqis medju ta’ ˙ames persuni kuljum.

• Ìiet imnedija l-Politika dwar l-A©©ustament tal-Limitazzjoni tal-G˙oli g˙al-Lukandi, bl-objettiv prinçipali jkun it-titjib tal-kwalità tal-prodott. • Jintemm b’suççess l-ikbar riçeviment privat li qatt sar fil-Valletta Waterfront u li ©ab lejn Malta erba’ cruiseliners f’daqqa. • Isiru diversi festivals, fosthom ir-Rockestra u l-Qala International Folk Festival. • Jintemm il-programm sportiv Summer on the Move b’suççess, hekk kif kien l-uniku darba, apparti fl-2004, li dan il-programm m’g˙amilx telf.

LOKALI KÓ

kullhadd.com

ÌUSTIZZJA U INTERN • Il-Ministru Owen Bonnici nieda servizz ©did tal-IT li se jwassal g˙al proçeduri iktar mg˙a©©la fil-Qrati. Permezz ta’ dan is-servizz il-professjonisti legali se jkollhom aççess il-˙in kollu g˙all-informazzjoni kollha dwar kull atti fil-Qrati Çivili. •

Tintemm il-konsultazzjoni g˙ar-riforma fil-li©ijiet dwar id-drogi tal-abbuΩ.

• Il-Ministri Manuel Mallia u Michael Farrugia jinawguraw Art Room fil-Façilità Korrettiva ta’ Kordin, u j˙abbru l-parteçipazzjoni tar-residenti ta’ Kordin f’esibizzjoni artistika li se ssir fin-Notte Bianca. • Il-Forzi Armati ta’ Malta jilqg˙u lill-Kummissarju G˙oli tal-Ìnus Mag˙quda g˙ar-Refu©jati Antonio Guterres, u lill-Mibg˙uta Speçjali Angelina Jolie.

SOLIDARJETÀ SOÇJALI U DRITTIJIET • Is-Segretarju Parlamentari Justyne Caruana torganizza Tmiem il-Ìimg˙a Informattiv f’G˙awdex, fejn ji©u diskussi d-dimenzja u s-servizzi disponibbli g˙al persuni b’diΩabbiltà. Ji©i varat ukoll is-servizz ta’ helpdesk tal-KNPD f’G˙awdex. • Waqt Ωjara fit-Turkija, tintlaqa’ l-proposta tal-Ministru Michael Farrugia g˙all-kollaborazzjoni bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi fil-qasam soçjali. • G˙al darb’o˙ra l-Gvern jag˙ti l-benefiççju taç-childrens’ allowance lil kul˙add qabel ma tibda s-sena skolastika. • Inawgurati l-uffiçini l-©odda tal-Guardianship, li se jservu biex minnhom jopera l-Guardianship Board. Inawgurat ukoll iç-Çentro SPERO g˙al dawk neqsin mid-dawl.

L-EWROPA U LIL HINN MINNHA • Il-Ministru George Vella g˙amel Ωjara fil-Moldova fejn iffirma memorandum of understanding ta’ kooperazzjoni fuq governanza di©itali. • Id-Deputat Prim Ministru ltaqa’ mal-Kummissarju Cecilia Malmstrom fejn sa˙aq mag˙ha fuq il-bΩonn li l-Politika Komuni ta’ AΩil ti©i estiΩa biex ikun hemm rikonoxximent reçiproku tal-˙ru© tal-istat ta’ aΩil mill-pajjiΩi membri tal-UE. • Il-Gvern Malti jikkundanna d-deçiΩjoni tal-IΩrael li tesproprja madwar 1000 ettaru ta’ art Palestinjana g˙al Ωvilupp fil-West Bank. • Diversi ministri jiltaqg˙u mal-Kummissarju G˙oli tal-Ìnus Mag˙quda g˙ar-Refu©jati Antonio Guterres u jispjegawlu l-problemi marbuta mal-immigrazzjoni illegali.

SAÓÓA U AMBJENT • Minn testijiet ©ie skopert li l-kolonni tal-konkrit fid-Dipartiment tal-Emer©enza ta’ Mater Dei mhumiex f’sa˙˙ithom u g˙alhekk il-Gvern talab investigazzjoni. Fi ftit jiem ix-xog˙ol ta’ mitigazzjoni temporanja fuq l-istruttura kien lest. • Wara kwaΩi 30 sena Malta se jkollha rappreΩentant fuq il-bord eΩekuttiv tal-G˙aqda Dinjija g˙as-Sa˙˙a. • Il-Gvern ©ab magni minn barra biex ikun jista’ jibda jopera ç-çentru ta’ vitikultura fil-Buskett, li nfeta˙ g˙all-pubbliku fil-21 ta’ Settembru. • Ir-razzett storiku mag˙ruf b˙ala r-Razzett tal-G˙orof fil-Buskett se jibda jintuΩa b˙ala Çentru g˙all-Informazzjoni Edukattiva b’fondi Ewropej.

GVERN LOKALI U GÓAWDEX •

Ji©u allokati miljun ewro g˙al interventi ta’ tisbi˙ u restawr fl-Imdina.

• Isiru laqg˙at mas-Sindki ta’ Malta u G˙awdex dwar l-istrate©ija g˙all-anzjanità attiva u d-dimenzja. • Isir l-ewwel ballu tal-President b’risq il-CCF f’G˙awdex. Permezz ta’ dan il-ballu mhux biss ing˙atat iktar viΩibbiltà lil din il-gΩira, iΩda wkoll lit-tempji tal-Ìgantija. • G˙all-ewwel darba wkoll isir il-festival Sunscape – Music, Art, Lifestyle, fir-Ramla l-Óamra. Dan fl-istess waqt li kien g˙addej il-festival Jazz-Do fil-Port tal-Im©arr. • Ìiet varata sistema ta’ WiFi b’xejn fuq il-vapuri tal-Gozo Channel u fit-terminals tal-Im©arr u ç-Çirkewwa.

28|09|2014 09

10 28|09|2014

kullhadd.com

Id-dIfIÛa tal-InglIÛI permezz tal-VIctorIa lInes

MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Il-˙sieb li tinbena d-difiΩa mag˙rufa b˙ala Victoria Lines se˙˙ bejn l-1870 u l-1899, ji©ifieri fiΩ-Ωmien li kien hawn lIngliΩi fostna. Dak iΩ-Ωmien, il-Gvern IngliΩ, li kien iqis lil Malta l-ewwel nett b˙ala fortizza, kien beda jie˙u ˙sieb isa˙˙a˙ iddifiΩa ta’ gΩiritna. B˙ala Gvernatur kien hawn Sir Arthur Freemantle u l-isem li ng˙ata ta’ Victoria Lines kien biex jitfakkar il-Ìublew tad-Djamanti tarRe©ina Victoria li kienet ilha 60 sena fuq it-tron. Il-Victoria Lines kienu twal 12-il kilometru. Fihom erba’ fortizzi prinçipali, numru ta’ gun batteries u linja kontinwa g˙all-infanterija li tg˙aqqad linja ta’ difiΩa minn kosta g˙al kosta – tibda mill-Kunçizzjoni jew Fomm ir-Ri˙ filPunent, sal-Madliena u Ba˙ar içÇag˙aq fil-Lvant. Il-Victoria Lines jinΩlu minn numru ta’ widien, fosthom Wied An©lu u Wied id-Dis. Dawn bnewhom l-IngliΩi b˙ala linji ta’ difiΩa g˙at-Tramuntana ta’ Malta, fuq medda ta’ blat naturali msejja˙ il-Great Fault. G˙oli ta’ Ωew© metri Il-fortijiet kienu nbnew fl-iktar qag˙diet strate©içi, ji©ifieri Bin©emma, il-Mosta, il-Madliena u Pembroke. G˙alkemm ilVictoria Lines mhumiex og˙la minn Ωew© metri, xorta wa˙da kienu joffru protezzjoni lil dawk li kienu jkunu jiddefendu minn xi attakk u minn warajhom kienu jkunu jistg˙u jisparaw ukoll fuq l-g˙adu ta˙thom. Il-Victoria Lines qatt ma ntuΩaw fi gwerra u sal-Ewwel Gwerra Dinjija kienu di©à meqjusa li ma kinux effiçjenti kontra metodi ta’ gwerra moderna. IΩda xorta huma importanti g˙ax jiffurmaw parti mill-istorja ta’ kif Ωviluppat id-difiΩa ta’ Malta ta˙t lIngliΩi. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, numru ta’ pill-boxes tal-konkos inbnew f’˙afna postijiet matul il-Victoria Lines. Inbnew ukoll anti-aircraft batteries u postijiet g˙as-searchlights. EΩatt ta˙t ilVictoria Lines f’Óal G˙arg˙ur l-IngliΩi bnew ukoll bini fil-fond biex fih ikunu jistg˙u jqieg˙du ©eneratur tal-elettriku. Minn hekk ©ie l-isem tal-post b˙ala ‘lançiritka’ li hi korruzzjoni tal-kelma luce elettrica. Il-Victoria Lines ta’ Óal G˙arg˙ur joffru dehra li tg˙axxaq ta’ Ba˙ar içÇag˙aq u pjanura tal-Mag˙tab sal-kosta u wkoll sa G˙awdex. Passi©©ata sabi˙a matul il-Victoria Lines tibda minn Wied An©lu g˙an-na˙a ta’ Ìebel San Pietru, tg˙addi mill-ançiritka g˙al Wied ilFa˙am, g˙al San Giovanni Battery, Wied id-Dis u sal-Forti tal-Madliena. Jaqsam Wied id-Dis, wie˙ed jista’ jammira l-pont kollu arkati mibni wkoll mill-IngliΩi biex jag˙ti aççess g˙all-Forti tal-Madliena. Qabel ma nbena dan ilpont kien hemm biss mog˙dija dejqa fil-blat u g˙alhekk bnew dan il-pont li jaqsam Wied id-Dis minn fejn wie˙ed jista’ jibqa’ tiela’ qalb il-veduti meraviljuΩi sa ma jasal fir-ra˙al ta’ Óal G˙arg˙ur. Il-Forti Madliena Mill-antik nett il-Madliena kienet tifforma parti mir-ra˙al ta’ Óal G˙arg˙ur. Kienet mag˙rufa b˙ala Samud jew Ra˙al Samudi jew Bjar Sammut. F’dokument tal-1439 jinstab ukoll li Ra˙al Samud kien mag˙ruf ukoll b˙ala ta’ Santa Marija Madalena. Tant li sa mill-antik nett fuq il-quççata ta’ din lg˙olja kien hemm kappella Ωg˙ira u mag˙ha dar çkejkna g˙as-sagristan.

Dawn kellhom jitwaqqg˙u fl-1878 meta l-IngliΩi bnew il-fortizza b˙ala parti mill-Victoria Lines. Fl-1897, l-IngliΩi bnew qrib il-fortizza High Angle Battery u matul it-Tieni Gwerra Dinjija l-fortizza tal-Madliena ©iet stabbilita b˙ala stazzjon tar-radar. Is-serqa tal-fidda mill-knisja Fis-16 ta’ Awwissu 1878, il-Kappillan Francis Xavier Borg inteba˙ li xi ˙allelin kienu da˙lu fil-knisja ta’ Óal G˙arg˙ur u serqu l-fidda kollha. Isserqa kienet tla˙˙aq is-somma ta’ ’l fuq minn elf lira, somma kbira g˙al dak iΩΩmien. IΩda s-serqa jidher li mhux dakinhar li ttenda l-Kappillan kienet saret, iΩda qabel, probabbli f’xi Ωmien wara s-27 ta’ Lulju ta’ dik is-sena. Il-Kappillan ittenda fis-16 ta’ Awwissu, peress li kien wasal iΩ-Ωmien biex jo˙or©u lfidda g˙all-festa ta’ San Bert. Mill-knisja nsterqu ˙ames lampieri kbar u Ωew© lampieri Ωg˙ar, is-salib talkleru, Ωew© çnieser, Ωew© navetti u lfidda tal-istandarti. Il-˙sara l-kbira kienet li min seraq dawn l-o©©etti pprova jdewwibhom. Il-˙allelin ˙aduhom f’g˙alqa fl-isqaq ta’ wara lknisja, bdew ikissruhom biççiet Ωg˙ar u difnuhom fil-˙amrija. L-uniku lampier li ma nsteraqx kien dak tal-Madonna tar-RuΩarju. G˙alkemm il-˙allelin ippruvaw idewbu l-fidda ma rnexxilhomx, iΩda dewbuhom biΩΩejjed li ˙assruhom b’mod li dak li kien fadal minnhom ma setax ikun irran©at. Ìew arrestati Ωew©t ir©iel mir-ra˙al: ÌuΩeppi Micallef, mag˙ruf b˙ala ‘tal-kappillan’ u Bartolomeo Aquilina, mag˙ruf b˙ala ‘tas-sagristan’. Il-Kappillan Dun Francis Xavier Borg bag˙at jinforma lill-Isqof b’kulma ©ara u l-Kappillan u l-kleru ©©ieg˙lu jag˙mlu dikjarazzjoni bil-©urament fuq li ©ara. Jidher li ç-çwievet tat-teΩor talknisja kienu jinΩammu fis-sagristijiet minn fejn il-˙allelin ippussessaw ru˙hom minnhom. Il-Prokuratur Dun ÌuΩepp Micallef kien ©ie sospiΩ u patta billi g˙amel minn butu ç-çensier il-kbir tal-fidda. Meta l-Kappillan informa lill-Isqof bisserqa, issu©©erixxa li g˙al dik is-sena kien ikun a˙jar li l-festa ta’ San Bert ma ssirx. L-Isqof wie©eb: “Il-festa jkollha ssir. Araw x’tag˙mlu u ssellfu l-fidda li hemm bΩonn minn xi knisja o˙ra.” Filfatt il-festa saret u l-knisja ta’ San Duminku tal-Belt silfet il-fidda kollha li kien hemm bΩonn g˙all-festa. Il-©uri ta’ ÌuΩeppi Micallef u Bartolomeo Aquilina beda nhar ilÌimg˙a 25 ta’ Ottubru 1878. G˙al Micallef deher l-Avukat Pawlu Debono u g˙al Aquilina deher l-Avukat Alfredo Naudi. Hawn ta’ min isemmi fatt simli li ©ara fil-parroçça ta’ ÓaΩ-Ûebbu© u li lgazzetti ta’ dak iΩ-Ωmien imputawh g˙all-eΩempju li taw il-˙allelin li serqu l-knisja ta’ Óal G˙arg˙ur. F’ÓaΩ-Ûebbu©, ˙alliel bi çwievet foloz ipprova jisraq il-fidda tal-knisja f’Settembru tal-1878, iΩda ©ie sorpriΩ fil-fatt, minn saçerdot. Kif ra hekk, il˙alliel intefa’ g˙arkupptejh quddiem ilqassis, jitolbu ma˙fra u jg˙idlu biex ma jikxfux. Is-sindku tar-ra˙al, li sema’ b’li ©ara, ried ikun jaf l-isem tal-˙alliel, iΩda l-qassis Ωamm is-sigriet. In-nies ta’ ÓaΩÛebbu© talbu lill-Isqof biex i©ieg˙el lill-qassis jikxef lill-˙alliel iΩda ta’ xejn. Kulma g˙amel il-qassis kien li ta lillpulizija ç-çwievet foloz li kien ˙a ming˙and il-˙alliel. Minn kitba ta’ Francis Pace fil-ktieb IlGargur: In-nies u l-knejjes tieg˙u.

kÓ lokalI

OpInjOnI KÓ

28|09|2014 11

kullhadd.com

Ûejt IÛ-Ûejtun

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

KunSILLI LOKALI

email: keaneo@onvol.net

Re©a’ wasal Ottubru u g˙aldqstant wasal ukoll l-ista©un tal-©bir taΩ-Ωebbug biex jing˙asar u jsir iΩ-Ωejt. Din hija proprju t-tifsira tal-attività annwali li jtella’ lKunsill Lokali taΩ-Ûejtun bl-isem ta’ Ûejt iΩ-Ûejtun. Attività li issa da˙let sew fil-kalendarju kulturali Malti u ti©bed lejha mhux biss ˙afna familji Maltin imma wkoll numru kbir ta’ turisti li jkunu f’pajjiΩna f’dan il-perjodu. Din is-sena, l-attività bdiet ilbiera˙ 27, u tkompli llum ilÓadd 28 ta’ Settembru. B˙as-snin l-img˙oddija, ilbiera˙ ing˙ata bidu g˙al dawn il-jumejn ta’ festa fejn fis-19.30 beda ddéfilé fil-villa©©, iffurmat minn g˙ad ta’ bdiewa bi lbies tradizzjonali li kienu qed i©orru ΩΩebbu© li kien g˙adu kemm inqata’, sabiex imbag˙ad jibda lproçess tal-g˙asir taΩ-Ωebbu©a. Jakkumpanjaw dan id-défilé kien hemm it-tamburi kif ukoll persona©©i bi lbies medjevali li ©arrew il-bnadar ikkuluriti li komplew jag˙tu dehra mill-isba˙ lil dan id-défilé. Mag˙hom kien hemm ukoll g˙ad ta’ Ωeffiena li Ωifnu ma’ kant tradizzjonali folkloristiku li kompla jΩewwaq din il-qawsalla ta’ kuluri biex ji©i ççelebrat dan il-©bir taΩ-Ωebbu©. Waqt li jkun g˙addej dan kollu u tul il-jumejn s˙a˙, ser ikun hemm diversi wirjiet mifruxa mat-toroq tar-ra˙al taΩ-Ûejtun, fosthom wirjiet ta’ g˙odda tradizzjonali li kienet tintuΩa millbdiewa fi Ωminijiet img˙oddija, wirjiet ta’ ikel tradizzjonali, arti©©janat u snajja’ li jmorru lura s-snin. Naturalment, ma jistax jonqos li madwar ir-ra˙al ma jkunx hemm postijiet minn fejn wie˙ed ikun jista’ jduq il-ftira Maltija bit-tadam, li l-ingredjent ewlieni jkun proprju Ω-Ωejt taΩΩebbu©a. Bl-istess mod, wie˙ed se jsib ukoll g˙ad ta’ postijiet minn fejn ikun jista’ jixtri Ω-Ωejt frisk li jkun g˙adu kemm ©ie mag˙sur dak il-˙in stess. Interessanti wkoll il-fatt li kien hemm u g˙ad se jkun hemm illum ukoll, wirja viΩiva fejn minn ˙in g˙all-ie˙or se tkun qed tag˙ti tag˙rif fuq is-si©ra taΩΩebbu©, il-©bir taΩ-Ωebbu©a u anke l-g˙asir tag˙ha. Informazzjoni li Ωgur g˙andha tkun ta’ interess g˙al dawk preΩenti g˙ax se ting˙ata informazzjoni kif dawn is-si©ar g˙andhom ji©u kkultivati u liema hu l-a˙jar mod kif wie˙ed jie˙u ˙sieb il-frotta sakemm jasal Ωmien il-˙sad. Barra dan, illum ukoll se jkun hemm miftu˙a g˙all-pubbliku ssiti varji ta’ interess u ta’ wirt storiku li hemm fiΩ-Ûejtun. Wirt li forsi ftit jafu bih u g˙alhekk Ωgur li qatt ma Ωaru. Ikun interessanti, speçjalment g˙at-tfal u l-istudenti, li jie˙du din l-opportunità u jΩuru dawn is-siti, wirt missirijietna, biex ikabbru l-g˙arfien storiku tag˙hom dwar pajjiΩna stess. Illum ser isir it-tberik tradizzjonali taΩ-Ωwiemel, g˙o©iela u annimali domestiçi o˙ra. Dan ser isir wara li ji©u m˙awla g˙ad ta’ si©ar taΩ-Ωebbu© mit-tfal stess, tfal li din is-sena iççelebraw ilgriΩma tal-isqof ftit tal-©img˙at ilu fl-istess parroçça. Il-knisja se tkun miftu˙a wkoll g˙all-pubbliku tul il-jum kollu. IΩ-Ûejtun Ir-ra˙al taΩ-Ûejtun, jew a˙jar kif inhu mag˙ruf Città Beland, ©ie

mog˙ti dan it-titlu mill-Gran Mastru Ferdinand von Hompesch fis-sena 1797, proprju wara isem (kunjom) ommu li kien jisimha Bylandt. Interessanti li l-isem Ûejtun huwa mnissel mill-ilsien Semitiku G˙arbi u Sqalli g˙al Ωebbu©a, ‘zaytun’. Din l-industrija kien ilha li ˙adet l-importanza tag˙ha sa minn kmieni fis-seba’ seklu. Ìeografikament, iΩ-Ûejtun qieg˙ed bejn tliet portijijiet; dawk tal-Marsa, Marsaxlokk u Wied il-G˙ajn. IΩ-Ûejtun ma kienx kif nafuh illum fil-bidu tieg˙u. Kien okkupat b˙al ˙afna mill-ir˙ula Maltin u fih insibu g˙add ta’ postijiet preistoriçi. Interessanti li Óal Tarxien, li wie˙ed jista’ jg˙id li jmiss maΩ-Ûejtun, ukoll g˙andu postijiet simili u allura jkompli jikkonferma kemm hi sinjura flistorja din il-parti tal-GΩejjer Maltin. Nassigurakom li l-istorja tar-ra˙al taΩ-Ûejtun hija wa˙da mog˙nija b’tifkiriet u wirt tradizzjonali u storiku ie˙or. Min˙abba nuqqas ta’ spazju mhux possibbli nid˙ol f’dawn id-dettalji iΩda fil-©img˙at li ©ejjin se nkun qed nag˙ti ˙arsa dettaljata ta’ dan ir-ra˙al uniku f’dawn il-gΩejjer. L-Istorja – fejn taf il-bidu tag˙ha? Tul il-parti tan-Nofsinhar taΩÛejtun, il-kostruzzjoni ta’ skola wasslu g˙all-iskoperta ta’ villa Rumana antika. Dawn il-fdalijiet li nstabu kien fihom madum originali Ruman u biççiet o˙ra kkuluriti. Il-kumpless kien post li jmur lura g˙al Ûmien ilBronz, g˙alkemm il-fdalijiet li b˙alissa huma viΩibbli jistg˙u jkunu prinçipalment datati millPerjodu Puniku u iktar lura. Aktar evidenza ta’ abitazzjoni f’din iΩ-Ωona ©ej minn çimiterji, b˙al dawk ta’ madwar il-knisja ta’ San Girgor, Tal-Barrani, TalÓotba u Bulebel. Is-siti tatt˙affir fil-villa jikkonfermaw ilpreΩenza ta’ industrija b’sa˙˙itha taΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a lejn din iΩ-Ωona ta’ Malta. Studji storiçi moderni u topolo©ija jikkonfermaw li Ω-Ωona bejn iΩÛejtun u Marsaxlokk kienet miΩg˙uda bil-ve©etazzjoni u art g˙anja g˙all-mer˙liet. Mal-kollass tal-˙akma Rumana kmieni fil-˙ames seklu, il-villa Rumana fiΩ-Ûejtun g˙addiet minn perjodu ta’ telqa kbira. Nies ta’ reli©jonijiet Kristjani u BiΩantini, madankollu, ˙atfu Ωoni lejn Tas-Sil© u kien sar ilbini ta’ baΩilika bi tliet wesg˙at fuq tempji antiki pagani. L-istess baΩilika u monasteru qrib baqg˙u fl-uΩu sakemm se˙˙et l-invaΩjoni G˙arbija tat-870, li qatlet g˙al kollox l-uΩu tag˙hom. Ftit huwa mag˙ruf dwar iΩÛejtun ta˙t il-˙akma G˙arbija. Madankollu, çerti ismijiet li nsibu huma kollha viçin iΩ-Ûejtun b˙a: Bir id-Deheb, Óajt ilWied, Tal-Óotba u Bulebel. Kien f’dawn il-postijiet li bdew jissetiljaw xi nies, tant li nsibu referenza g˙al dawn b˙ala ‘minzel’ li tfisser waqfien jew Ωbark jew meta wie˙ed jallo©©a jew kif jg˙idu bl-IngliΩ settlement. Dan allura jfisser li kien hemm l-aççessibbiltà g˙all-art, u g˙alhekk l-uΩu tag˙ha. Din lart kienet estensivament uΩatha, bl-G˙arab juΩaw l-infrastruttura

agro-industrijali b˙ala mezz ta’ stabbiltà g˙all-baΩi tal-preΩenza tag˙hom f’Malta u G˙awdex. L-istorja iktar riçenti Sal-1575 , il-parroçça taΩ-Ûejtun kienet tinkludi 19-il knisja, 7 fiΩÛejtun, 3 f’Óal G˙axaq, 5 f’ÓaΩÛabbar u 4 kappelli rurali. Fis-6 ta’ Lulju 1614, forza Torka ta’ sittin biçça tal-ba˙ar ankrat f’Marsaskala u l-Bajja ta’ San Tumas. It-Torok attakkaw iΩÛejtun u g˙amlu ˙sara lill-knisja ta’ San Girgor u l-ir˙ula talmadwar. L-attakki komplew sakemm il-pirati Torok kienu sfurzati lura g˙all-bastimenti tag˙hom mill-kavallerija Maltija u l-milizzji. Il-mexxej tal-battaljun taΩ-Ûejtun, Clemente Tabone, bena kappella ddedikata lil San Klement b’kommemorazzjoni ta’ dan. Dan l-attakk wassal g˙allkostruzzjoni tat-torrijiet kostali ta’ San Tumas u San Luçjan, f’Marsaskala u Marsaxlokk rispettivament. Il-popolazzjoni li bdiet tiΩdied, u d-daqs estensiv talparroçça, wassal g˙al riorganizzazzjoni s˙i˙a fil-lokal. Fit-23 Diçembru 1615, l-Isqof Cagliares Baldassere fired lil ÓaΩ-Ûabbar mill-parroçça taΩÛejtun, filwaqt li Óal G˙axaq ©ie rikonoxxut b˙ala parroçça fl-1 ta’ Jannar 1626. Fl-1637, il-Gran Mastru Lascaris Giovanni Paolo injora protesta tal-kleru Malti malPapa Urban VIII dwar it-tassazzjoni. Il-Papa qabel mal-Ordni u kontra l-kleru, u l-Gran Mastru impona taxxa ta’ 50,000 skud fuq il-Maltin g˙all-kostruzzjoni tal-fortifikazzjonijiet madwar il-Furjana. Il-kolletturi tattaxxa immedjatament sabu oppoΩizzjoni kbira u qamet rewwixta fil-bidu ta’ Settembru fiΩ-Ûejtun, l-ewwel ra˙al minn fejn beda l-©bir. Il-mexxejja ttamaw li ji©bru lpoplu fil-Marsa, imbag˙ad jimxu sal-Belt Valletta b˙ala purçissjoni b’salib jew xi statwa ta’ qaddis. Il-kappillan taΩ-Ûejtun kien allarmat b’dawn ilpreparazzjonijiet, partikolarment bis-su©©erimenti tal-©arr ta’ armi fil-protesti u informa lill-Isqof Miguel Juan Balaguer Camarasa. L-Isqof bag˙at lillqassis g˙and l-InkwiΩitur Fabio Chigi, aktar tard il-Papa Alessandru VII, li talbuh jirrapporta kollox biex il- Gran Mastru li tefa’ l-˙abs ’il-mexxejja li kienu qed jag˙mlu r-rivolta.

Ja©ixxi fuq parir ta’ Fabio Chigi, il-Gran Mastru ma arrestax lillqassisin lokali, anke jekk kien jaf li kienu parti mill-protesta. Madwar nofs seklu wara, irriorganizzazzjoni tal-parroççi tax-Xlokk, Gregorio Bonnici, nobbli lokali, xtara biçça art g˙all-bini ta’ knisja parrokkjali ©dida. L-ewwel ©ebla tqieg˙det mill-Isqof Davide Cocco Palmieri fil-25 ta’ Novembru 1692, b’Don Ugolino Bonnici b˙ala arçipriet. Il-knisja ©iet iddisinjata minn Lorenzo Gafà, bil-partijiet laterali jkunu miΩjuda wara. Il-knisja kienet ikkonsagrata fil-11 ta’ Mejju 1742, blanniversarju tal-konsagrazzjoni ççelebrata fil-˙ames Óadd talG˙id. Il-knisja saret punt prinçipali g˙ax-Xlokk tal-gΩira. Artisti b˙al Enrico Regnaud, Gio Nicola Buhagiar u Francesco Zahra kollha wettqu xog˙lijiet fuq il˙itan tal-knisja. Dan tal-a˙˙ar kien l-iktar artist abbli f’dan ilperjodu. Missieru kien ukoll ˙adem fuq it-tinqix tal-©ebel tal-knisja u g˙alhekk ismu kien di©à mag˙ruf ˙afna fiΩ-Ûejtun. IΩ-Ωew© arkati kbar sekondarji tal-knisja kienu spiççaw fl-1778. Fl-1797, il-Gran Mastru Ferdinand von Hompesch zu Bolheim ©ie mistieden mill-parruççani taΩ-Ûejtun g˙all-festa ta’ Santa Katarina. Wara l-festa, Don Giacomo Tortella Michele, f’isem il-kleru taΩ-Ûejtun u rra˙˙ala, ippreΩenta petizzjoni lill-Gran Mastru biex jg˙ollu lvilla©© ta’ Ûejtun g˙all-istatus ta’ belt, g˙al ra©unijiet tad-daqs kbir tal-belt, l-interessi kummerçjali li dan i©ib mieg˙u u lkontribut li Ω-Ûejtun kien jag˙ti b˙ala difiΩa militari. Il-petizzjoni ©iet aççettata u fit-30 ta’ Diçembru 1797, il-Gran Mastru Hompesch irrikonoxxa Ω-Ûejtun b˙ala belt u tah it-titlu ta’ Città Beland, li kien il-kunjom ta’ ommu. Isem li g˙adu mag˙ruf sal-lum, tant li Ω-Ûejtun huwa mag˙ruf b˙ala Çittà Beland. Lura g˙al din il-festa folkloristika wie˙ed irid bilfors jifra˙ u jawgura lil dan il-Kunsill li b’˙idma sfiqa dejjem irnexxielu jkabbar din il-festa minn sena g˙all-o˙ra u wera kif dawn ilfesti jmorru lil hinn minn sempliçiment attività li fiha kul˙add jiekol u jixrob billi ta sinifikat lil din l-attività. G˙aldaqstant in˙e©©e© lil kul˙add sabiex jattendi u jkun parti minn din ilfesta biex, filwaqt li jiddeverti, isservi wkoll ta’ tag˙lim fuq din id-drawwa u seng˙a Maltija.

12 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ opinjoni

l-ekonomija u Û-ÛgÓaÛagÓ fl-2014 Nadia Taliana Membru tal-FÛL

Bosta huma dawk li ja˙sbu li lekonomija hi xi ˙a©a li ma tinvolviniex u forsi sempliçiment su©©ett ta’ interess g˙al xi w˙ud. Inkella ˙afna huma dawk li j˙arsu lejn l-ekonomija b˙ala xi ˙a©a mbieg˙da u maqtuha mill˙ajja tal-individwu. IΩda din hi biss perçezzjoni. Ir-realtà turina stampa ferm differenti. L-ekonomija hi bbaΩata fuq il-mod ta’ kif jittie˙du ddeçiΩjonijiet f’kull soçjetà u kif dawn jafettwaw lil kull individwu fil-˙ajja ta’ kuljum. Min˙abba lfatt li s-soçjetà kontinwament tindirizza r-restrizzjonijiet li jiffaççjaw l-individwi, l-ekonomija tista’ ti©i mifhuma b˙ala çiklu dejjem preΩenti fil-˙ajja tag˙na. Din kienet it-tema li ©iet diskussa waqt wa˙da mid-diskussjonijiet li ttellg˙u matul l-IUSY World Festival f’Awwissu li g˙adda. Minn fost l-g˙add ta’ su©©etti li tkopri l-ekonomija, f’din il-laqg˙a ng˙atat ˙arsa iktar dettaljata lejn l-ekonomija b’enfasi partikolari fuq ir-relazzjoni bejn l-ekonomija u Ω-Ωg˙aΩag˙. Id-diskussjoni nfet˙et permezz ta’ preΩentazzjoni mill-ekonomista Alfred Mifsud. Mifsud fiehem liΩ-Ωg˙aΩag˙ preΩenti g˙al-laqg˙a kif ir-riçessjoni ekonomika tal-2008 ma ©ietx fisse˙˙ hekk, ˙esrem. Fost g˙add ta’ çirkostanzi u problemi, il-kriΩi ekonomika Ωviluppat primarjament konsegwenza ta’ leverage. Mifsud kompla billi spjega kif dan ise˙˙ meta n-nies tissellef ammonti esa©erati ta’ flus, u hekk kien ©ara fl-2008. Ma kinux biss l-individwi li ssellfu ammonti konsiderevoli ta’ flus, iΩda kien hemm ukoll istituzzjonijiet finanzjarji u negozji. Wie˙ed g˙andu wkoll jikkunsidra l-aspett soçjali ta’ din ir-riçessjoni fejn kienet in˙olqot sitwazzjoni fejn nies, partikolarment dawk talklassi medja u baxxa, bdew jg˙ixu realtà diffiçli fejn il-pagi

ma bdewx iservu u l-˙ajja ma baqg˙etx iktar façli g˙alihom. Dan kien li wassal lin-nies sabiex tiddejjen g˙al darb’o˙ra biex tkun tista’ tkompli t˙allas dak lewwel dejn li jkun sar b˙al, ng˙idu a˙na, biex tinxtara dar. G˙aldaqstant, id-djun kbar li bdew jing˙ataw lin-nies wasslu g˙al kriΩi kemm finanzjarja u kemm soçjali. Wie˙ed mis-setturi tas-soçjetà affettwati mill-instabbiltà ekonomika huwa dak taΩΩg˙aΩag˙. Matul iΩ-Ωmien taΩΩg˙oΩija, kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a jiltaqg˙u ma’ bosta opportunitajiet u esperjenzi ©odda u naturalment ukoll isibu ru˙hom quddiem diversi ostakli u sfidi li mhux dejjem ikun façli teg˙libhom. Wa˙da mill-isfidi laktar kbar li Ω-Ωg˙aΩag˙ qeg˙din jesperjenzaw hija l-isfida finanzjarja. Din l-isfida ma kinitx biss fiΩ-Ωmien kif bdiet ir-riçessjoni msemmija iΩda g˙adha wkoll preΩenti sal-lum. Hi sfida li tinkludi fiha bosta aspetti fosthom listabbiltà fix-xog˙ol u l-istabbiltà fl-istat finanzjarju. Dawn jistg˙u ji©u kkunsidrati b˙ala l-aktar Ωew© fatturi li jo˙olqu anzjetà fil˙ajja ta’ kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a. Fl-intervent tieg˙u, Dr Aaron Farrugia ffoka fuq is-sitwazzjoni preΩenti li qeg˙din jg˙ixu fiha ΩΩg˙aΩag˙. Fi kliem Farrugia, “iΩΩg˙aΩag˙ qeg˙din jg˙ixu fixxifer” u dan qed ise˙˙ min˙abba

li filwaqt li Ω-Ωg˙aΩag˙ jippruvaw jg˙ixu l-˙ajja ta’ kuljum bl-a˙jar mod possibbli, il-pjanijiet g˙allfutur qeg˙din dejjem jing˙ataw il-©enb. Jekk wie˙ed jieqaf g˙al ftit, ja˙seb u jag˙ti ˙arsa madwaru, wie˙ed jibda jsir iktar konxju tal-fatt li qed tkun kwaΩi impossibbli sabiex iΩ-Ωg˙aΩag˙ ja˙sbu u jippjanaw il-futur tag˙hom. Id-dejn g˙al xiri ta’ karozza, dar jew anke studju, kontijiet li jridu jit˙allsu flimkien mal-g˙oli tal-˙ajja, qeg˙din dejjem jag˙mluha iktar diffiçli sabiex iΩ-Ωg˙aΩag˙ ifaddlu g˙all-quddiem, b˙al ng˙idu a˙na tfaddil g˙al pjan ta’ rtirar. Dawn huma kollha fatturi li jinkwetaw liΩΩg˙aΩag˙. Fatturi li jitfaççaw meta huma jipprovaw jg˙aqqdu l-avvenimenti u l-isfidi ta’ ˙ajjithom flimkien u jsiru konxji li m’hemm ebda stampa çara ta’ kif ser jeg˙lbu l-isfidi finanzjarji li jg˙ixu kif ukoll jiksbu l-aspirazzjonijiet u xewqat li jkollhom. Farrugia spjega wkoll kif din hija x-xena Ewropea, iΩda kompla billi semma wkoll u˙ud millg˙ajnuniet u inçentivi li da˙˙al fis-se˙˙ il-Gvern Malti tul din la˙˙ar sena u nofs u kif, sa millbidu tal-le©iΩlatura ta’ Gvern Laburista, iΩ-Ωg˙aΩag˙ setg˙u jgawdu minn dawn l-inçentivi. Wa˙da mill-aktar tibdiliet li serviet ta’ g˙ajnuna kienet dik relatata mal-income tax fejn lammonti tat-taxxa tad-d˙ul ©ew irran©ati b’tali mod li l-istrata dif-

ferenti tas-soçjetà, partikolarment dawk ta’ d˙ul baxx, ji©u ntaxxati b’mod ra©onevoli. Inçentiv ie˙or kbir u importanti g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ jirrigwardja dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ li qeg˙din ja˙sbu sabiex jinvestu flewwel proprjetà tag˙hom. Fejn id-dazju li kellu j˙allas ix-xerrej li qed jixtri l-ewwel dar ©ie rrinunzjat fuq l-ewwel €150,000. Din linçentiva g˙enet sabiex ix-xerrej Ωag˙Ωug˙ ikun jista’ jippjana a˙jar il-futur. Dawn huma w˙ud mill-˙afna inçentivi preΩenti li qeg˙din hemm biex jiffaçilitaw aktar ir-ritorn tal-istabbiltà filfamilji Maltin, kif ukoll jo˙olqu stabbiltà aktar soda fil-pjanijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙. Dawn l-inçentivi kienu l-punt ta’ dibattitu li tqanqal miΩΩg˙aΩag˙ preΩenti g˙addiskussjoni. Kienu bosta dawk li raw dawn l-inçentivi b˙ala poΩittivi u li inçentivi b˙al dawn i˙e©©u liΩ-Ωg˙aΩag˙ jippjanaw u jrendu stabbiltà akbar speçjalment fl-aspett finanzjarju ta’ ˙ajjithom. Bil-˙arsa ˙afifa li tajna lejn dan is-su©©ett tant interessanti ˙are© il-fatt ta’ kemm huwa fundamentali li wie˙ed isir konxju u jifhem kif l-ekonomija u kull individwu mhumiex separati minn xulxin. G˙all-kuntrarju, filwaqt illi s-soçjetà hi mag˙©una minn bosta fatturi differenti, g˙andna nag˙rfu li fost l-aktar importanti hemm lindividwi u l-fattur kruçjali talekonomija.

x’kummentarju dak!

Patri Mario Attard

Nhar is-Sibt 20 ta’ Settembru, meta pajjiΩna kien qieg˙ed jiççelebra wa˙da mill-festi nazzjonali tieg˙u, fil-knisja arçipretali ta’ San Pawl fir-Rabat, sewwasew fis-sag˙tejn u nofs ta’ wara nofsinnhar, kienet qieg˙da ti©i ççelebrata l-˙ajja sabi˙a talmibki Twanny Bugeja. G˙al min hu dilettant tat-ti©rijiet taΩ-Ωwiemel, b˙ali, Twanny huwa marbut sewwa mal-kummentarji sbie˙ li kien jag˙mel. Twanny ma kienx kummentatur kwalunkwe. Fil-kummentarji tieg˙u kont tinteba˙ bi tliet ˙wejje© li jag˙mlu kummentatur ta’ kalibru. L-ewwel nett l-isport li kien jikkummenta kienu jafu fuq ponot subg˙ajh. Kien jg˙a©©ibni kif kien jafhom iΩΩwiemel! Wie˙ed mill-g˙eΩieΩ uliedu qalli li, waqt it-ti©rijiet, Twanny rari kien i˙ares lejn ilkarta li kien ikollu quddiemu. LiΩ-Ωwiemel bil-©errejja tag˙hom kien iqaxxarhom! It-tieni ˙a©a li tolqtok f’kummentatur ta’ veru hija l-intwizzjoni personali li jkollu fuq dak li jikkummenta. Twanny ma kienx sempliçiment jg˙id x’qieg˙ed jara. Kien i˙awwar dak li kien jara bir-riflessjonijiet

tieg˙u. G˙alhekk kont nie˙u gost nisimg˙u jikkummenta! Twanny kien isammarni g˙ax kien jg˙allimni nosserva bi ˙sieb! It-tielet ˙a©a li Twanny kien imsemmi sewwa g˙aliha kienet il-passjoni li biha kien jikkummenta t-ti©rijiet taΩ-Ωwiemel. Kif nista’ ninsa dawk il-kummentarji sbie˙ tieg˙u meta, fil-qalba tassnin tmenin, fil-Marsa kien ji©ri l-mag˙ruf Ωiemel Isard Du Pont? B’liema passjoni Twanny kien jikkummenta t-ti©rijiet ta’ dan iΩΩiemel le©©enda u anke ta’ o˙rajn! U llum, minkejja li g˙adda daqshekk Ωmien, g˙ax dawk il-kummentarji g˙adhom i©ebbduk minn idek u, b˙al tifel Ωg˙ir, jg˙idulek, kwaΩi jibkulek, g˙ax jitolbuk bil-˙niena: “Arani” Minn fejn Twanny kien i©ib dak in-nifs u s-sa˙˙a li jikkummenta b’daqshekk ˙rara? Twanny Bugeja kien il-bniedem ta’ qalb kbira. Il-©entlom. Il-bniedem li jirrispetta u jiççajta ma’ kul˙add. Ir-ra©el li kellu g˙al qalbu l-familja. Fejn tid˙ol din ma kien jid˙ol ˙add u xejn. Dan ir-ra©el tar-rispett, li dejjem kien ja˙seb fi wliedu u f’iben ibnu, Cedric, li kien il-mimmi ta’

g˙ajnejh, kien i˙obb jg˙in u jaqdi lin-nies minn qalbu. Kien i˙ossha li kienet il-missjoni tieg˙u li jkun ta’ g˙ajnuna g˙allo˙rajn. Interessanti li din il-missjoni baqa’ jwettaqha bi m˙abba kbira sal-a˙˙ar ©img˙at ta’ ˙ajtu. Dan il-bniedem ©eneruΩ, intwittiv u li fuqu tista’ sserra˙, kien imΩejjen b’umiltà kbira. Ilqaddis li g˙alih kien imsemmi, Sant’Antnin ta’ Padova, kien i˙obb jg˙id: “L-ispirtu tal-umiltà huwa o˙la mill-g˙asel u dawk li jmantnu ru˙hom b’dan il-g˙asel jipproduçu frott ˙elu.” U x’inhu l-frott ˙elu li pproduça Twanny? Il-paçi. L-g˙aqda. Ir-rikonçiljazzjoni. Kemm b˙ala membru filKunsill Lokali, Segretarju talMalta Racing Club u anke fuq ilpost tax-xog˙ol tieg˙u, Twanny kien imsemmi g˙all-©id kbir li g˙amel billi pprova jibni pontijiet u jressaq lin-nies lejn xulxin biex isiru ˙bieb. B˙ala Fran©iskan, fi Twanny nara ttwettiq tat-talba attribwita lil San Fran©isk t’Assisi, Mulej ag˙milni strument tal-paçi tieg˙ek. Min jaf sewwa lil Twanny Ωgur li se jaqbel mieg˙i kemm dan ilbniedem ta’ paçi f’˙ajtu ˙e©©e© l-im˙abba fejn kien hemm il-

mibeg˙da. Kemm ferrex ilma˙fra fejn saltnet il-˙tija. Kemm da˙˙al il-fidi fejn il-˙ajja ta’ persuni o˙ra ççajpret biddubju. Kemm qawwa t-tama meta n-nies ta’ quddiemu kienu qeg˙din jittertqu bil-qtig˙ ilqalb. Kemm kebbes id-dawl tassewwa meta ˙ajjet ˙addie˙or iddallmet bid-dlam tal-˙aΩen. Kemm xerred il-fer˙ meta ˙addie˙or ˙asbu se jeg˙req finniket. U g˙aliex Twanny se˙˙lu jag˙mel dan? G˙ax fittex li jfarra© lil ˙addie˙or qabel farr©u lilu. Fittex li jifhem lil ˙addie˙or qabel stenna lil ˙addie˙or jifhmu. Fittex li jag˙ti u mhux jistenna li jaqla’. Fittex li ja˙fer minflok ma jistenna li ˙addie˙or jitolbu ma˙fra. G˙aΩiΩ Twanny! Naf li b˙alissa mis-sema qieg˙ed tg˙idli: “Dan il-kliem ta’ tif˙ir ag˙tih lil Alla. Mhux lili! Imma, meta sirt tafni sewwa, int g˙edtli bit-tbissima fuq fommok: “Int bniedem partikulari!” Anke int Twanny! Int ukoll bniedem partikulari! It-tjubija, l-umiltà u s-sempliçità li hemm ma˙Ωuna fik jag˙mluk bniedem speçjali! Óajtek fejqan! X’kummentarju dak!

EDITORJAL kÓ

28|09|2014 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌURnALIsTI REkLAmI ImPAÌnAR U DIsInn

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

EDITORJAL POPLU WIEÓED Sa min meta kien flOppoΩizzjoni, il-Partit Laburista dejjem qal li a˙na poplu wie˙ed u li ma g˙andu jkun hemm xejn li jifridna. Ma jfissirx li minn Ωmien g˙al Ωmien nistg˙u ma naqblux ma’ xulxin, g˙ax g˙alkemm poplu wie˙ed g˙andna demokrazija fejn ilkontorversji u dibbattiti ma jonqas qatt. Poplu li jaqbel mieg˙u nnifsu l-˙in kollu huwa poplu bla ˙ajja. IΩda a˙na poplu wie˙ed f’sens ta’ identità. G˙andna storja kommuni. G˙andna bandiera nazzjonali. G˙andna innu nazzjonali. G˙andna arma nazzjonali. G˙andna lsien wie˙ed. Bejn wie˙ed u ie˙or g˙andna omo©eneità anke firreli©jon prinçipali. A˙na Maltin. Inkunu fejn inkunu tag˙rafna mill-mod kif nitkellmu. Mill-mod kif ni©©estikulaw. Mill-manneriΩmi u manjieri tag˙na. Çaççaruni, qalbna tajba u ta’ tempra daqsxejn s˙una. Razza m˙allta tassew iΩda poplu wie˙ed. G˙andna wa˙da minn kollox ˙lief g˙al ˙a©a wa˙da: il-jum nazzjonali. Ilna g˙al dawn la˙˙ar erbg˙in sena niddibattu u nissottaw lil xulxin bl-istorja dwar din id-data. Min jg˙id li Jum l-Indipendeza ma g˙andniex nifta˙ru bih g˙ax kienet finta. Min jg˙id li ma kienx g˙al Jum l-Indipendenza ma kienx ikun hemm Jum ilÓelsien. Fi ftit kliem, ˙asra u ˙asra kbira li fuq jum b˙al dan sa issa g˙adna mifrudin. IΩda hemm xaqq dawl. IlPrim Minsitru Joseph Muscat sa mill-˙atra tieg˙u b˙ala mexxej tal-Partit Laburista dejjem sa˙aq li rridu nsibu tarf ta’ din il-firda. G˙adda wisq Ωmien, g˙addew wisq ©enerazzjonijiet biex din it-taqbida tkompli. Dejjem sa˙aq li l-©enerazzjonijiet il-©odda jridu nifs u ma jridux jibqg˙u lsiera ta’ pika bla sens li dejjem firdet lil dawk ta’ qabilhom. L-Istorja hi li hi u qieg˙da hemm biex tinkiteb u mhux biex tippersegwitana! G˙alhekk, g˙al dawn l-a˙˙ar sitt snin, Joseph Muscat qatt ma ntarbat ma’ festa u ta l-istess importanza lill-festi nazzjonali. Ìieli sa˙ansitra ©ie kkritikat min˙abba f’hekk minn dawk li ma jistg˙ux jifhmu li Ω-Ωminijiet inbidlu. IΩda xorta ma ddejjaqx ibiddel ilprotokoll, billi dejjem insista li, kemm f’Jum il-Óelsien u kif ukoll f’dak tal-Indipendenza, kemm hu u kif ukoll il-Kap talOppoΩizzjoni jkunu preΩenti. Sa ftit ilu kul˙add kien jiççelebrahom g˙al rasu u jkomplu jipperpetwaw il-firda.

Is-Sibt tal-©img˙a l-o˙ra, meta fostna kellna lill-Prinçep William, kul˙add assista g˙allispettaklu li ng˙ata fil-Port ilKbir, u ©img˙a qabel ©ie inawgurat il-monument lill-eksViçi Kap tal-Partit Nazzjonalista Guido De Marco. Na˙seb huwa aktar minn çar li l-Gvern qieg˙ed jibg˙at messa©©: “Ejjew naslu fuq dan il-jum!” Il-problema hi kif ser naslu g˙alih. L-ewwel ma jrid ikun hemm hija rieda tajba minna˙a ta’ kul˙add. Ûbalji kul˙add jag˙mel u Ωbalji ser jibqg˙u isiru, iΩda huwa d-dispjaçir tag˙na li waqt dawn iljiem il-mexxejja Nazzjonalisti kellhom opportunità li ja˙tfu bidu ©did u minflok baqg˙u mag˙luqin fi-bozza tal-Istorja. Óalli ninsew li fuq il-meeting tal-Fosos li organizza l-Partit Nazzjonalista ma kien hemm ebda aççenn g˙all-mod kif dan il-Gvern jixtieq li jasal fuq ilJum Nazzjonali, iΩda ©ara aktar minn hekk.

Bdew ˙er©in stqarrijiet li fiddawl ta’ dak li qieg˙ed jag˙mel dan il-Gvern f’dan ir-rigward kienu jdarrsu b˙al raspa fuq biçça ˙adida. Stqarrijiet li jisfidaw lill-Gvern fuq il-jum li g˙andu jkun mag˙Ωul; fuq ilfatt li f’G˙awdex ma kienx hemm attivitajiet bl-istess pompa u kobor li saru f’Malta. Jikkritikaw l-attività li saret ilBarrakka ta’ fuq fejn kul˙add kien mistieden min˙abba s-sigurtà li kien hemm min˙abba lPrinçep William. G˙al darb’ o˙ra kienu negattivi u n-nies qeg˙din g˙al darba jinteb˙u. Kwistjoni o˙ra hi kif u min ser jag˙Ωel dan il-jum. Is-Sur Martin Scicluna u l-g˙aqda li qieg˙ed fiha ˙ar©u b’dokument bil-proposta li jkunu tnejn il-jiem nazzjonali: lIndipendenza u r-Repubblika. Proposta interessanti g˙alkemm mhux bilfors taqbel mag˙ha, iΩda dejjem tibqa’ proposta li hija avvanz fuq dak li kellna sa issa. Hawn min

jg˙id li g˙andu jkun ilParlament b’konsensus li jag˙Ωel. Hawn min irid li din hija kwistjoni li tikkonçerna lill-poplu u g˙andu jkun ilpoplu li jiddeçiedi b’implikazzjoni çara li g˙andu jkun hemm referendum. Dawn kollha huma ideat validissimi u ta’ min jag˙tihom piΩ, iΩda ma rridux ninsew li dan il-Gvern ippropona konvenzjoni nazzjonali g˙al tibdil ta’ çertu portata g˙allKostituzzjoni li g˙andna llum. Wie˙ed irid jistaqsi jekk lg˙aΩla ta’ jum nazzjonali g˙andhiex tkun fil-kuntest ta’ din il-konvenzjoni. A˙na nemmnu li iva, iΩda sa çertu punt jiddependi xi jridu lmexxejja Nazzjonalisti g˙ax sa issa ma jidhirx li jridu jipparteçipaw. B’dan ix-xenarju quddiemna ©ej lura g˙all-istorja talbajda u t-ti©ie©a. Ûgur mhux tort ta’ dan ilGvern!

14 28|09|2014

kullhadd.com

RIABILITAZZJONI

KÓ ITTRI

L-INDepeNDeNT, IL-pN U L-KOLONNI TAL-KONKRIT

Sur Editur, Kemm huma ta’ min ifa˙˙arhom l-inizjattivi li qed isiru favur ir-riabilitazzjoni tal-˙absin, sew millawtoritajiet kif ukoll mill-NGOs! B’investiment b˙al dan mhux biss imorru a˙jar l-istess individwi u l-familji tag˙hom, iΩda wkoll is-soçjetà in©enerali. Kittieb mag˙ruf ˙are© bl-espressjoni li meta tara xi sfortunat g˙andek tg˙id: stajt kont jien. STAJT KONT JIEN, L-IMSIDA

L-IKBAR XeWQA TAGÓNA L-QReNDIN

Sur Editur, Iç-çimiterju tal-Qrendi sar kbir u tassew sabi˙. Óafna oqbra ©odda huma ta’ nies barra mir-ra˙al. IlÓadd ikun mimli nies iΩuru l-g˙eΩieΩ tag˙hom. Jien u ˙afna mill-Qrendin ilna nit˙abtu biex jirran©awlna t-triq ta’ quddiem iç-çimiterju. Din qatt ma rat tarmak. Ftit tirqig˙ u daqshekk. It-triq kollha ˙ofor, trab u ˙mie© – diΩastruΩa. Óadd ma hu responsabbli. Nixtiequ li min hu responsabbli jag˙milha. Din hi x-xewqa tag˙na. EVELYN PACE, IL-QRENDI

GÓANDU JIÛÛARMA MILL-AKTAR FIS

Sur Editur, Qieg˙ed nirreferi g˙all-impjant ta’ Sant’Antnin, jew kif insibuh ‘ir-reçikla©© ta’ Wied il-G˙ajn’. Dan limpjant qieg˙ed joqtol ftit ftit lill-abitanti ta’ madwar bl-irwejja˙ insapportabbli u valeni li jo˙or©u minnu. L-ikbar buΩullotta hi li ˙dejh, jew amalgamat mieg˙u, hemm il-Park tal-Familja. U min sejjer hemm bit-fal biex ixomm dik ir-ri˙a tinten pesta? TibΩa’ minn xi gidma ta’ xi nemusa infettata. Dak l-impjant postu hu ’l bog˙od mir-residenti u mhux billi ndawruh bis-si©ar u l-fjuri g˙ax xorta jibqa’ periklu g˙al sa˙˙itna. Jien nissu©©erixxi li, b˙alma konna bnejna razzett tal-majjali f’Kemmuna, issir l-istess ˙a©a bl-impjant u hekk ma jdejjaq lil ˙add. Possibbli dawn l-ilmenti qatt ma jaslu g˙and xi rappreΩentant tas-sa˙˙a fl-Unjoni Ewropea? Jien niftakar Ωmien ilu li dawk l-in˙awi kien wied mimli si©ar tal-˙arrub u t-triq kienet sempliçi mog˙dija. Illum issib minn kollox: reçikla©©, barriera taΩ-Ωrar u serbut ta’ scammels telg˙in u niΩlin fi triq Sant’Antnin bl-intejjen li j˙allu warajhom. Fejnu l-ambjent? Taf xi ng˙id, li a˙na tan-Nofsinhar inlaqqtu kollox. PAJJIÛ TAL-MICKEY MOUSE, BL-EMAIL

Sur Editur, Prosit lill-gazzetta Laburista KullÓadd g˙al artiklu ferm interessanti bbaΩat fuq fatti çari u kkonfermat bid-dati. Qed nirreferi g˙all-artiklu ‘Ta˙wida Papali’ li ©ie ppubblikat fil-˙ar©a tal-Óadd 14 ta’ Settembru 2014, pa©na 40. L-artiklu msemmi juri kemm verament in-Nazzjonalisti kienu jafu li sar xog˙ol ˙aΩin ta’ konkos. Tant li ˙adu deçiΩjoni li fuq id-Dipartiment tal-Emer©enza ma jibnux il-helipad kif stqarrew pubblikament li kienu ser jag˙mlu. Fil-˙ar©a tal-Óadd 7 ta’ Settembru 2014, il- Malta Independent on Sunday kellha artiklu estensiv fl-ewwel u t-tieni pa©na bit-titlu ta’ ‘Accident and Emergency ward never intended to be more than a storey high’. L-Independent kellha konferma ta’ dan minn perit ta’ kumpanija li ˙adet ˙sieb il-kostruzzjoni. L-Independent kitbet ukoll li sors ie˙or fid-Dipartment tal-Emer©enza kkonferma hekk ukoll. G˙all-argument ser inqis li d-Dipartiment tal-Emer©enza kien intenzjonat li jkun ta’ sular wie˙ed. L-ewwel nett dan juri l-faqar tal-ippjanar tanNazzjonalisti meta hu fatt li l-popolazzjoni mhux talli qed tixji˙, talli qed tiΩdied aktar u aktar bid-d˙ul ta’ Malta flUnjoni Ewropea. Meta Malta hi pajjiΩ Ωg˙ir aktar u aktar hemm bΩonn li nibnu fuq il-bini li di©à hemm. IΩda jidher çar li n-Nazzjonalisti ma j˙arsux ’il quddiem. It-tieni, jekk skont l-Independent u sorsi o˙ra li tkellmu mag˙hom, id-Dipartiment tal-Emer©enza kien intenzjonat li jkun sular wie˙ed, allura dan ifisser li ma kienx hemm bΩonn li l-kolonni tal-konkrit ma jkunux tant b’sa˙˙ithom li lanqas jifil˙u l-helipad, li skont in-Nazzjonalisti kien ser ikun fuq l-istess Dipartiment? L- Independent kitbet li peress li d-Dipartiment kien iddisinjat li jkun ta’ sular, uriet id-dubju tag˙ha jekk linvestigazzjonijiet sabux l-istruttura mhux tajba g˙al uΩu preΩenti jew jekk ma jifla˙x jekk jiΩdied sular ie˙or. Il-Gvern Laburista g˙amel tajjeb li ˙a prekawzjonijiet anke jekk ma jiΩdiedx sular ie˙or. A˙seb u ara kemm g˙amel aktar tajjeb meta sab na˙a o˙ra ta’ Mater Dei biex isolvi problema o˙ra li sab ma’ wiççu u li kienet ma˙luqa min˙abba l-ineffiçjenza Nazzjonalista. Dan apparti biex ma jintilfux finanzi mil-UE. Li jiskantani hu li, f’artiklu twil, l-Independent assolutament m’g˙amlitx l-içken referenza g˙all-fatt li nNazzjonalisti stqarrew g˙al aktar minn darba li kienu ser jibnu l-helipad fuq id-Dipartiment tal-Emer©enza. Dan ilfatt lill-Independent ˙arbilha! L-Independent m’g˙amlitx riçerka sew g˙ax kieku Ωgur li kienet issib x’wieg˙du nNazzjonalisti. L-Independent kitbet x’talbu Ω-Ωew© kelliema dwar issa˙˙a tal-PN, iΩda li jiskantani hu kif fl-istess ˙in lIndependent ma staqsietx lill-istess kelliema Nazzjonaisti diversi mistoqsijiet li Ωgur huma ta’ interess g˙all-pubbliku. Mistoqsijiet b˙al: g˙ala l-a˙˙ar Gvern Nazzjonalista ma Ωammx il-wieg˙da tieg˙u li jibni l- helipad fuq idDipartiment tal-Emer©enza? G˙ax kien jaf li sar xog˙ol ˙aΩin fejn jid˙ol il-konkos? Liema Ministru tas-Sa˙˙a Nazzjonalista tal-anqas g˙andu jerfa’ r-responsabbiltà politika? Il-PN ser jag˙mel investigazzjoni interna biex jara min kien dak il-Ministru Nazzjonalista li ta˙tu sar xog˙ol ˙aΩin? Sar dibattitu fl-istess partit biex dak l-eksMinistru Nazzjonalisa jag˙ti spjegazzjoni jekk kienx jaf jew jekk kienx infurmat li sar xog˙ol ˙aΩin ta’ konkrit? Fir-rapport tag˙ha l- Independent kitbet li, jekk kien hemm periklu g˙all-˙addiema u l-pazjenti, is-sala kellha tkun mag˙luqa. Fl-istess paragrafu kitbet li l-Gvern kien ser jie˙u miΩuri biex isa˙˙a˙ l-istruttura. IΩda kont nistenna mill- Independent li tal-anqas tag˙mel kumment li, g˙alkemm l-Isptar Mater Dei ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti dam xi 16-il sena biex jinbena u qam lill- poplu l-miljuni ta’ ewro, dan l-isptar g˙adu jo˙loq problemi lill-poplu. L -Independent kitbet li l-PN ikkundanna lill-Gvern g˙ad-deçiΩjoni biex japponta bord ta’ inkjesta malajr ming˙ajr ma g˙amel diskussjoni parlamentari kif talbet lOppoΩizzjoni. Jidher çar li l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista issa trid dak li diversi gvernijiet Nazzjonalista qatt ma g˙amlu f’25 sena. G˙ax gvernijiet Nazzjonalisti qatt ma g˙amlu xi diskussjoni parlamentari qabel ma g˙amlu xi inkjesta…meta g˙amlu. Is-sens komun jg˙idli li l-ewwel g˙andha ssir inkjesta u wara ssir diskussjoni fil-Parlament biex il-membri parlamentari jitkellmu fuq fatti li jkunu ˙ar©u mill-inkjesta. IΩda jidher çar li tant il-PN jaf sew li sar xog˙ol ˙aΩin filkolonni tal-konkrit fid-Dipartiment tal-Emer©enza, li lest li jag˙mel minn kollox biex jostor kemm jista’ jkun il-verità mill-poplu. Ara din it-tattika Nazzjonalista ˙arbet lill-Independent on Sunday. PINNA ÓAJJA, RAÓAL ÌDID

ITTrI KÓ

28|09|2014 15

kullhadd.com

KOLLOX MA’ KOLLOX Infeta˙ dan l-a˙˙ar il-playing field f’Marsaskala fejn jistg˙u jgawdu ftit uliedna mal-familji tag˙hom. Però ma tajniex kas il-perikli li jeΩistu f’dawn l-in˙awi. Nibda biex insemmi l-parke©© u l-konfuΩjoni tat-traffiku fil-bypass quddiem l-entratura tal-Park talFamilja. Ma’ dawn insemmu wkoll in-numru ta’ kjoskijiet fit-triq il-ma©©ura. Inkonvenjent ie˙or huwa ir-ri˙a tinten mir-reçikla©© li to˙ro© mill-impjant li jinsab ftit piedi ’l bog˙od minn din inna˙a. Óa©a o˙ra li g˙adu ˙add ma ©ibed l-attenΩjoni dwarha hija l-barriera taΩ-Ωrar li hemm fl-istess in˙awi. Meta jkun ftit ri˙ milLbiç l-in˙awi ta’ madwar jimtlew kollha g˙abra bajda. Dan kollu jmur fil-pulmun ta’ uliedna. Semmejna l-barriera. Din qeg˙da tag˙mel ˙afna ˙sara lill-ambjent. Jien nistieden lill-Ministri tasSa˙˙a u tal-Ambjent biex jaslu wasla sat-triq li tag˙ti mill-bypass ta’ Wied il-G˙ajn g˙aΩ-Ûejtun u jaraw b’g˙ajnejhom l-isfre©ju li qieg˙ed isir bit-tqattieg˙ tal-blat minn din il-barriera.

KIF TAQDI KLIJENT

FGATI BIT-TRAB BL-EMAIL

L-ELEZZJONIJIET TAL-KUNSILLI LOKALI Sur Editur,

Sur Editur, Il-fatt li l-Amministrazzjoni mmexxija mill-PM Dr Joseph Muscat, minkejja l-mew©, g˙addejja minn suççess wara l-ie˙or, ma na˙sibx li jekk isiru l-elezzjonijiet g˙all-kunsilli lokali ser ikollha xi tnaqqis massiç ta’ voti. IΩjed na˙seb li Dr Joseph Muscat, b’çerta ©eneroΩità, ried jag˙ti nifs lill-kamp oppost biex isib saqajh, g˙ax wara kollox in-nies fit-tmexxija tal-PN huma lkoll inesperti fil-karigi li g˙andhom. U dan minkejja l-gambetti li ppruvaw jag˙tuh g˙all-iskema li tattira individwi investituri lejn Malta. M’iniex bassar, iΩda x’ji©ri jekk il-PN jer©a’ jkollu telfa o˙ra mill-elettorat? Ittmexxija ta’ b˙alissa tibqa’ ΩΩomm postha, jew ikollha twarrab g˙al nies ©odda li qed jistennew fuq il-palk? L-abbiltà tal-PM Joseph Muscat tidher iΩjed g˙ax b’li g˙amel kien jaf li ser ikollu iΩjed mew©, kritika u akkuΩi iΩda, na˙seb jien, ©enwinament jixtieq li l-OppoΩizzjoni jkollha biex imexxiha ekskollega tieg˙u fil-Parlament Ewropew li jaf il-˙bula ta’ din l-istituzzjoni u li f’dak li qed niffaççjaw, b˙all-mew© kbir ta’ immigrazzjoni, ikollu suççess li j©ib mijiet ta’ MEPs lejn l-interess ta’ Malta kif irnexxielu jdawwarhom kontra l-iskema ta’ individwi investituri. Wara kollox, jekk pajjiΩna u l-pajjiΩi l-o˙ra ©irien b˙all-Italja, Spanja u lGreçja ma jirnexxilniex nirrimedjaw g˙all-mew© tal-

immigranti illegali, il-poplu kollu jbati, u mhux ta’ na˙a wa˙da biss. OSSERVATUR, ÓAL QORMI

In˙oss li fl-a˙˙ar snin is-servizz li jirçievi l-konsumatur Malti ddeterjora b’mod ©enerali. Spiss niffaççja bejjieg˙a li bl-atitudni tag˙hom i©eg˙luk t˙ossok li qed jag˙mlulek pjaçir kbir g˙ax qed jag˙tuk il-prodott jew is-servizz tag˙hom. Issib u˙ud b’a©ir fitt u patronizzanti ΩΩejjed, li jifta˙ru bil-prodott tag˙hom u kwaΩi j©eg˙luk tixtri bilfors, anke jekk ma jg˙oddx g˙alik, filwaqt li jag˙tu l-impressjoni li jafu iΩjed minnek u b’mod konsistenti jmaqdru l-prodott ta’ ˙addie˙or. Imbag˙ad issib o˙rajn afflitti b’apatija liema b˙alha, li jag˙mluha ovvja li qed jaqduk ta’ bilfors, b’˙ars ikrah u nofs kliem kull meta tazzarda tistaqsi mistqosija jew titlobhom juruk xi ˙a©a. Sfortunatament din l-attitudni, iktar tal-ewwel milli tat-tieni, spiss iltqajt mag˙ha wkoll filbanek Maltin, li suppost huma xempju ta’ serjetà u professjonalità mal-konsumatur. Dan l-a˙˙ar ©ejt bΩonn qadja mill-bank, u nistqarr li d˙alt ippreparata g˙as-soltu attitudni. Però, kont sorpriΩa bis-servizz li ng˙atajt minn impjegat partikolari li, ming˙ajr ˙afna mistoqsijiet personali u nd˙il Ωejjed, g˙amel ˙iltu biex jaqdini bl-a˙jar mod u jfehemni l-g˙aΩliet li kelli quddiemi, filwaqt li j˙alli d-deçiΩjoni finali f’idejja. G˙alkemm dan huwa l-mod li bih g˙andhom isiru l-affarijiet, jiddispjaçini ng˙id li kont ilni ma niltaqa’ ma’ dan it-tip ta’ servizz. G˙alhekk nixtieq nirringrazzja lis-Sur Adrian Tanti millferg˙a tal-HSBC fiΩ-Ûejtun, u nawguralu jkompli jag˙ti eΩempju ta’ kif wie˙ed g˙andu jaqdi lklijenti. KLIJENTA KUNTENTA, IÛ-ÛEJTUN

16 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

maDWar

1 problemi tekniÇi

Matul din il-©img˙a dehru diversi rapporti fuq l-internet li fihom, persuni li xtraw l-iPhone 6 u 6 Plus, sostnew li esperjenzaw diversi problemi tekniçi fl-apparat li xtraw. Fost dawn ilproblemi kien hemm dawk bil-qoxra tal-iPhones illi, skont diversi rapporti, tg˙aw©u f’temp ta’ ftit jiem sempliçiment wara li g˙amlu numru ta’ sig˙at fil-bwiet tal-qliezet. Dawn ir-rapporti inkludew ritratti li wrew b’mod çar li liPhones kienu vulnerabbli g˙all-pressjoni, speçjalment fiΩ-Ωona fejn hemm il-buttuni li jirregolaw il-volum. Il-problemi msemmija jidhru li huma konsegwenza tal-fra©ilità tal-aluminju uΩat g˙al din il-qoxra, illi huwa irqaq u e˙fef minn dak tal-mudell preçedenti. Barra din il-kwistjoni esterna, Ωviluppat ukoll wa˙da interna hekk kif a©©ornament tal-operating system tal-iPhone wassal g˙al diversi kaΩijiet fejn it-telefonati jinqatg˙u ˙esrem. L-Apple ssu©©erew lill-klijenti tag˙hom biex juΩaw verΩjonijiet aktar antiki tal-operating system sakemm to˙ro© wa˙da ©dida li tindirizza din il-problema.

2 1

2 Summit internazzjonali

3 appell gÓall-azzjoni

Fit-23 ta’ Settembru kapijiet tal-Istat ta’ diversi pajjiΩi pparteçipaw fis-Summit Dwar il-Klima 2014, li kellu l-iskop illi jsa˙˙a˙ il˙e©©a politika biex jintla˙aq ftehim universali sinifikattiv dwar ilklima fis-summit ta’ Pari©i tas-sena d-die˙la. Numru bla preçedent ta’ mexxejja attendew is-summit, inkluΩ mitt kap ta’ Stat u Gvern li mag˙hom ng˙aqdu aktar minn tmien mitt mexxej mis-setturi tan-negozju, finanzi u s-soçjetà çivili. Dawn il-figuri prominenti ressqu viΩjoni globali g˙al tkabbir ekonomiku b’emissjonijiet baxxi ta’ karbonju u proposti biex tittie˙ed azzjoni klimatika fuq diversi fronti. Christina Figueres, is-Segretarju EΩekuttiv tal-United Nations Framework Conventions on Climate Change, sa˙qet dwar limportanza li s-summit ta’ Pari©i jwassal g˙al ftehim konkret dwar il-klima wara li dak ta’ Copenhagen tal-2009 naqas milli jikseb ir-riΩultat mixtieq f’dan ir-rigward.

Waqt diskors quddiem l-Assemblea Ìenerali tal-Ìnus Mag˙quda, il-President Amerikan Barack Obama ˙e©©e© lill-membri preΩenti biex jag˙tu l-kontribut tag˙hom fil-©lieda kontra l-Ebola hekk kif in-numru ta’ mwiet issa qorob it-tliet elef. L-appell ta’ Obama jirrifletti analiΩi allarmanti talWorld Health Organization (WHO) illi kkonkludiet li n-numru ta’ infezzjonijiet jista’ jil˙aq l-g˙oxrin elf sa Novembru. KonkluΩjoni iktar inkwetanti wasal g˙aliha il-US Center for Disease Control and Prevention illi sostna li, bir-rata attwali, l-infezzjoni tista’ sa˙ansitra til˙aq 1.4 miljun persuna sa Jannar li ©ej. L-istampa mhix kollha negattiva però, hekk kif, skont il-WHO, ir-rata ta’ infezzjoni fil-Guinea tidher li stabbilizzat ru˙ha g˙al bejn 75 u 100 kaΩ ©did fil©img˙a. Madankollu, l-infezzjonijiet g˙adhom qeg˙din jiΩdiedu b’rata mg˙a©©la fi Sierra Leone u lLiberja, pajjiΩi fejn ir-reΩistenza g˙all-kura g˙adha kbira.

Ta’ barra kÓ

28|09|2014 17

kullhadd.com

iD-Dinja

6 FTehim prekarju

Ftit tal-jiem ilu l-kandidati prinçipali g˙all-presidenza Afgana, Ashraf Ghani u Abdullah Abdullah, waslu g˙al ftehim ta’ kooperazzjoni li mistenni li jwassal g˙all-˙olqien ta’ gvern ta’ unità nazzjonali. Dan ilftehim sar bit-tama li l-konflitt bejn iΩ-Ωew© na˙at jintemm wara xxhur ta’ tensjoni li rriΩultaw minn elezzjoni presidenzjali li kienet filmira ta’ akkuΩi ta’ tbag˙bis. Permezz ta’ dan il-ftehim, Ashraf Ghani huwa mistenni li jie˙u postu b˙ala president tal-Afganistan, filwaqt li Abdullah se jing˙ata poΩizzjoni simili g˙al dik ta’ prim ministru. Minkejja dan, s’issa ma jidher li hemm l-ebda indikazzjoni li l-gruppi li jappo©©jaw lil dawn il-kandidati se jirtiraw il-militanti tag˙hom hekk kif g˙adu jirrenja sens qawwi ta’ xettiçiΩmu dwar kemm hemm onestà wara dan ilqbil. Il-fatt illi l-Istati Uniti kienu strumentali biex isir dan il-ftehim ma waqqafx lill-eks-President Hamid Karzai milli jikkritika b’mod a˙rax lill-Amerikani g˙ax, skont hu, hija l-interferenza tag˙hom illi qed iΩΩomm lill-Afganistan milli jo˙ro© mill-perjodu ta’ instabbiltà li ˙akmitu matul dawn l-a˙˙ar snin.

5 Tikber il-koalizzjoni

4 ambizzjonijieT kbar Il-President Ukrain Petro Poroshenko ˙abbar it-tnedija ta’ pjan g˙al riformi soçjali u ekonomiçi li g˙andhom il-mira li jimmodernizzaw lill-pajjiΩ u jΩidu l-kredibbiltà tas-sistema politika Ukraina. Fost l-iktar miri ambizzjuΩi li ppropona Poroshenko hemm is-s˙ubija fl-Unjoni Ewropea f’temp ta’ sitt snin. Il-President Ukrain kien ta˙t pressjoni kbira biex jikxef il-karti tieg˙u wara li ftehim ta’ waqfien mill-©lied mar-Russja ˙oloq t˙assib serju dwar il-viΩjoni politika li kellu g˙al pajjiΩu. Dan hekk kif ˙afna nies ma fehmux id-deçiΩjoni li jasal g˙al ftehim meta l-kontrattakk ordnat minnu kien jidher li qed jikseb suççess notevoli. Fil-fatt, però, il-kampanja militari Ukraina kienet sejra ˙aΩin matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at, probabbilment b’riΩultat tal-ind˙il Russu. G˙adu mhuwiex çar x’possibbiltà hemm li dan il-pjan ambizzjuΩ jid˙ol fis-se˙˙ g˙ax anke l-ftehim ta’ waqfien mill-©lied attwalment qieg˙ed f’kundizzjoni prekarja hekk kif il-kuntrasti bejn iΩ-Ωew© na˙at komplew ise˙˙u b’mod regolari.

Il-lista tal-membri tal-koalizzjoni kontra l-Istat IΩlamiku kompliet tikber fil-jiem li g˙addew hekk kif ir-Renju Unit ing˙aqad malIstati Uniti u Franza fil-kampanja ta’ attakki mill-ajru fl-Iraq. F’dan l-istadju l-membri tal-koalizzjoni kkonfermaw li m’g˙andhom lebda intenzjoni li jikkonduçu kampanji fuq l-art fuq skala kbira. Madankollu, huma se jkunu qeg˙din jikkoordinaw il-forzi Iraqqini biex jg˙inuhom jinnewtralizzaw lil dan il-grupp terroristiku. F’dan l-istadju, l-Amerika biss estendiet dawn l-attakki lejn itterritorju Sirjan hekk kif Franza u r-Renju Unit baqg˙u lura milli jag˙mlu l-istess. Dan min˙abba r-riperkussjonijiet diplomatiçi li jista’ jkun hemm min˙abba ir-relazzjoni tajba li dan il-pajjiΩ g˙andu mar-Russja. Sadanittant, il-Prim Ministru Iraqqin Haidar al-Abadi sostna f’konferenza stampa li ta fi New York din il-©img˙a li g˙andu informazzjoni kredibbli li tindika illi l-Istat IΩlamiku qieg˙ed ukoll jippjana attakki terroristiçi f’diversi bliet ewlenin fil-Punent. Però, il-Gvern Amerikan, kif ukoll numru ta’ gvernijiet Ewropej, qalu li ma raw l-ebda manuvri li jindikaw theddida ta’ dan it-tip.

18 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ PersOnaÌÌI

Il-lealtÀ tal-Istudent lejn Is-surmast u t-twemmIn tIegÓu

Eman Bonnici

Joseph Marie Louis Stanislas Winance kellu erba’ snin meta mbotta lilu nniffsu minn qalb il-familjari tieg˙u mi©bura lkoll fuq il-pjattaforma tal-istazzjon tal-ferrovija ta’ Mons. fil-Bel©ju u hu u ji©ri biex ixejjer lil zitu Marta Reumont li kienet fi triqitha lejn iç-Çina qalilha: “Zija Marta, xi darba ni©i jiena wkoll iç-Çina u nkun il-kok tieg˙ek!” Ftit irrealizza dakinhar li din il-weg˙da tieg˙u kellha sse˙˙ tassew. Dom Eleutherius G˙oxrin sena wara, novizz fi ˙dan l-Abbazija Benedittina ta’ Sant’Andrija fi Bruges, kien qieg˙ed jippassi©©a bil-lajma fil-kjostru jirreçita l-brevjar. Labbati, Dom Théodore Nève mar fuqu u qallu b’mod millaktar dirett: “Ibni, qed nippjana sabiex nibag˙tek iç-Çina.” “Iva,” kien dlonk wie©bu nnovizz. Imma ma kienx ippreparat. Dak il-lejl ma raqadx. Il-˙sibijiet dwar linkwiet li l-Komunisti kienu qeg˙din iqajmu f’Szechwan, fil-provinçja fejn kien ser ikun mibg˙ut ma setg˙ux i˙alluh bi kwietu. Bdew ©ejjin f’ mo˙˙u l-monasteri li l-kongregazzjoni taz-zija tieg˙u, li issa kienet i©©ib l-isem ta’ Swor Marie Jeanne Francoise de Chantal, darba kellhom f’Kangting u li eventwalment spiççaw in˙arqu u nqerdu. Imma minkejja dan kollu, l-g˙ada ˙assu seren g˙al kollox u ma˙lul minn kull ˙sieb. Din ˙adha b’sinjal li kellu jaççetta l-volontà tas-superjuri. G˙addew sentejn. Wara lordinazzjoni presbiterali, iΩΩag˙Ωug˙ tag˙na Winance, issa Dom Eleutherius, fl-4 ta’ Settembru 1936, flimkien ma’ Ωew© Ωg˙aΩag˙ saçerdoti novelli o˙ra membri tal-istess Abbazija, ir˙ewlha lejn içÇina. Qabel ˙alla l-Abbazija, lAbbati Nève tah rigal: irRegola ta’ San Benedittu li b˙ala dedika kienet i©©or: “Ma nixtieqx ner©a’ narak aktar.” Winance tbissem. Il-messa©© li din il-fraΩi kienet i©©orr fehmu sew. It-tliet monaçi waslu çÇina vija Moska. Hekk kif wasal Peking, kellu Ωjara x’je˙les. “Hawn hu l-kok tieg˙i fiç-Çina!” laqg˙etu zitu s-soru. U dlonk introduçietu mal-membri l-o˙ra tal-komunità tag˙ha. Ma kinitx insietha dik il-weg˙da tieg˙u aktar minn g˙oxrin sena qabel. Iç-Çina Minn Peking, Winance r˙ielha flimkien maΩ-Ωew© monaçi s˙abu g˙al Hankow bit-tren. Minn hemm qabdu dg˙ajsa g˙al Chungking u vapur g˙al Hechuan. Ìimg˙a mixi g˙addiethom minn Suining, Pengxi u Nanchung. Fl-a˙˙ar, tard waranofsinhar, waqfu lkoll i˙arsu lejn dak li fe©© quddiemhom: g˙all-ewwel darba raw dik li kellha tkun id-dar permanenti tag˙hom: ilmonasteru ta’ San Pietru u Sant’Andrija f’Nanchung. Imwaqqaf fl-1929 wara talba li kienet sar lill-Abbati Nève mill-isqfijiet tal-post, il-monaçi u n-nies tal-post kienu jsibuh

b˙ala “Shi Shan” li tfisser Muntanja tal-Punent, li fuqha kien isor©i. It-temp kien ikrah. “Qatt ma jiena ser inkun kuntent hawnhekk,” ˙aseb bejnu u bejn ru˙u Winance. Fid-disa’ xhur li segwew kien residenti fil-kunvent tasSoçjetà tal-Missjonijiet Esteri ta’ Pari©i sabiex jitg˙allem içÇiniΩ Mandarin. Waranofsinhar it-tfal tal-post kienu jattendu liskola li l-patrijiet imsemmija kellhom annessa mal-kunvent. Il-lezzjonijiet kienu jirçevuhom ming˙and il-patrijiet residenti u o˙rajn preΩenti fil-post g˙all-istudji, b˙al fil-kaΩ ta’ Winance, sabiex dawn iservu g˙alihom stess ta’ ta˙ri© fillingwa tal-post. Fost dawn it-tfal kien hemm tifel ta’ g˙axar snin, mag˙lub u mist˙i bl-isem ta’ Bang-Jiu Zhou. Zhou kien ©ej minn familja Kattolika li kienu jg˙ixu lkoll f’kamra wa˙da ming˙ajr ebda kumditajiet. La kellhom dawl u lanqas ilma u g˙all-irqad kienu jintasbu g˙all-qieg˙a tal-art. Missieru talab lill-Abbati Nève waqt Ωjara tieg˙u fil-post sabiex jaççettah fl-Abbazija ta’ Nanchung. L-Abbati aççetta u hekk, ta’ tnax-il sena, Zhou sab ru˙u jg˙ix f’monasteru. Issitwazzjoni politika tal-pajjiΩ sadanittant kienet wa˙da mqallba g˙all-a˙˙ar. B’Mao-Tse-Tung jissielet lil Chiang Kai-shek u l-interess partikolari li l-Imperu ÌappuniΩ beda juri fiç-Çina, li wasslu g˙al gwerra çivili u g˙al invaΩjoni min-na˙a talÌappun, flimkien mat-tfaqqig˙ tat-Tieni Gwerra Dinjija, wasslu lill-Benedittini sabiex jabbanunaw il-monasteru tag˙hom f’Nenchang wara li dan safa maqtug˙ g˙alih wa˙du meta ntilef il-kuntatt mad-djoçesi lokali u mal-Bel©ju. Winance ˙alla l-post f’Lulju 1944. Kienu g˙addew g˙axar snin millwasla tieg˙u. “Mort Ωmerç. Kont kuntent, kuntent ˙afna hawnhekk,” qal bejnu u bejn ru˙u hekk kif ˙ares g˙all-a˙˙ar darba lejn ilmonasteru. Ma damx ma ddobba rikba abbord trakk li kienet g˙oddha swietlu ˙ajtu meta dan inqaleb ˙in bla waqt. Xi ©ranet wara wasal Chengtu, fejn ing˙aqad malmonaçi u l-oblati s˙abu li sadanittant kienu ˙allew ilmonasteru qablu. L-Oblat jg˙id “iva” Missier Zhou kien da˙˙al ’l ibnu fil-monasteru bil-g˙an li almenu wie˙ed mid-diversi tfal tieg˙u ikun mitmug˙ tajjeb. L-Abbati Nève dan kien fehmu mill-ewwel u, apparti

Dom Eleutherius Winance u Bro. Peter Bang-Jiu Zhou dan il-fatt, ta’ tnax-il sena kien g˙adu wisq Ωg˙ir biex isir, kif xtaq missieru, wie˙ed minnhom. IΩda eventwalment, Zhou g˙aΩel li j˙addan il-˙ajja monastika u fil-15 ta’ Ottubru 1949 beda n-novizzjat. Sadanittant il-gwerra çivili kienet g˙adha g˙addejja filpajjiΩ. Il-forzi ta’ Mao-TseTung g˙elbu lil dawk ta’ Kaishek. Bir-Repubblika Popolari proklamata fl-1 ta’ Ottubru 1949, il-monaçi ma damux ma sabu ru˙hom fl-inkwiet, b˙al tant komunitajiet reli©juΩi ta’ denominazzjonijiet differenti preΩenti fil-pajjiΩ. Fit-23 ta’ April 1950, g˙all-˙abta taddisg˙a ta’ filg˙axija, il-klieb tal-monasteru ma ridux jieqfu mill-inbig˙. Ftit wara ˙abbat il-bieb. ’Il fuq minn ˙amsin uffiçjal tal-pulizija, ilkoll armati, ©ew biex ifittxu lmonasteru. Il-monaçi ©ew ordnati jmorru fiç-çelel tag˙hom u t-tfittxija segwiet. Damet sejra sitt sig˙at u ma ©ietx fi tmiemha qabel it-tlieta ta’ filg˙odu. F’Novembru, Zhou, b˙ala sudditu ÇiniΩ, ©ie ordnat mill-awtoritajiet sabiex jattendi laqg˙a pubblika li fiha kienet ser ti©i kkritikata l-Knisja Kattolika. Zhou g˙alhekk ˙ejja diskors sabiex bih jiddefendi bil-qawwa din tal-a˙˙ar. IrriΩultat g˙al dan kien jafu, imma kien rassenjat, tant li ˙alla nota li fiha spjega kollox. L-g˙ada, Winance ©ie me˙ud l-g˙assa, fejn g˙addha interrogatorju twil u mimli Ωeblig˙. Fi ftit sig˙at, ming˙ajr ma jaf g˙aliex, sab ru˙u quddiem ilQorti Popolari u ssentenzjat g˙all-eΩilju dejjiemi. Dakinhar stess, flimkien ma’ ˙dax-il reli©juΩ ie˙or, ˙ames saçerdoti u sitt sorijiet. G˙al ˙mistax-il ©urnata kienu skortati minn sitt suldati armati, sakemm twasslu fil-konfini tal-pajjiΩ fin-Nofsinhar. Iz-zija ta’ Winance kienet ˙alliet iç-Çina xi Ωmien qabel. IΩda mhux l-istess mess lil Zhou. Jumejn wara l-©uri ta’ Winance, il-pulizja marret g˙alih fil-monasteru fit-tlieta ta’ filg˙odu u dam g˙addej minn interrogatorju f’ie˙or g˙at-tliet snin li segwew. Ittorturi ma naqsux. Darba minnhom dam immanettjat idejh wara dahru g˙al 29

©urnata konsekuttiva bit-tama li jiç˙ad il-lealtà tieg˙u lejn Ruma u lejn il-Papa. X’sar minn Zhou Issentenzjat g˙al g˙oxrin sena ˙abs fl-1958, kien ittrasferit minn ˙abs g˙al ie˙or u g˙addha minn interrogatorju g˙al ie˙or, imsie˙ba bit-torturi, sabiex jammetti l-“kriminalità” tieg˙u. Is-snin li segwew g˙addiehom f’çella umda u ma˙mu©a bil-ktajjen marbuta ma’ saqajh. Fl-a˙˙ar, fl1965, il-bieb tag˙ha nfeta˙ u lktajjen tne˙˙ew. IΩda sena wara ©ie mog˙ti sentenza o˙ra ta’ ˙ames snin talli fettillu jaqra poeΩija minn tieg˙u b’le˙en g˙oli. L-a˙˙ar Ωmien tieg˙u fil-˙abs g˙addieh f’iΩolament totali meta rriffjuta li jaqra l-ktieb tal-kwotazzjonijiet taçChairman Mao. Mal-mewt ta’ dan tal-a˙˙ar, assuma l-poter Deng Xiaoping li ma damx ma feta˙ il-pajjiΩ g˙all-ekonomija u r-riformi. Ma damux ukoll ma bdew jin˙elsu pri©unieri politiçi ta’ Mao. Zhou kien wie˙ed minnhom, iΩda l˙elsien ma wasalx ˙lief fl1981. Wara 26 sena sab ru˙u ˙ieles mill-©did. Fittex kemm fela˙ li jid˙ol f’kuntatt ma’ xi ˙add mill-monaçi li darba g˙ammru f’Nanchung. Winance dik il-˙abta kien jinsab fil-Bel©ju fuq btala qasira sabiex iΩur lil ˙uh. Ittra mhux mistennija g˙arrfitu li Zhou, listudent tieg˙u, kien g˙adu ˙aj. Fl-1984, ta’ 58 sena, Zhou temm it-triq li beda tant snin qabel meta ˙a l-voti solenni tieg˙u fi ˙dan l-Ordni Benedittin. Dom Eleutherius miet fl-età venerabbli ta’ 100 sena fil-15 ta’ Awwissu 2009. Sitt ijiem wara t-tebut sempliçi tieg˙u tniΩΩel g˙all-mistrie˙ fiç-çimiterju tal-Abbazija ta’ Sant’Andrija fid-deΩert ta’ California. PreΩenti wieqaf wa˙du ftit passi bog˙od millok tad-dfin kien hemm monaku liebes l-abitu Benedittin, xipli, aktarx qsajjar ta’ dehra AΩjatika. Kien qieg˙ed hemm sabiex isellem lil dak li darba kien is-surmast tieg˙u, u li lejh baqa’ fidil sal-a˙˙ar. Óadd ˙lief Zhou, illum Brother Peter.

peRSOnalitÀ kÓ

28|09|2014 19

kullhadd.com

Bdiet tuÛa l-muÛika Biex tgÓix fi Spanja RamOna pORtelli tintervista lil RUTH ABELA

www.ramonaportelli.com

Dan l-a˙˙ar sirt naf b’muΩiçista Maltija li xi snin ilu marret tg˙ix fi Spanja. Proprjament telqet minn Malta biex tibda ˙ajja ©dida, u hemmhekk sabet triq fil-muΩika. Fl-opinjoni tag˙ha, kull min g˙andu le˙en biex jitkellem jista’ jkanta. Qed nirreferi g˙all-muΩiçista Ruth Abela. Illum il-©urnata Ruth qabdet ritmu tajjeb f’Barçellona fejn g˙andha Ωew© gruppi, wie˙ed jismu ‘TroffaHamra y los Mechones’, li huwa l-grupp fejn idoqqu d-diski li tikteb hi stess, u ‘TubaHamra Trio’, li huwa trio li jdoqqu diski fuq stil swing u dixieland.

ramonaportelli@hotmail.com

Ruth g˙andha erbg˙a u tletin sena. B˙alissa tg˙ix Barçellona flimkien mal-ma˙bub tag˙ha li huwa Spanjol. Gradwata b˙ala fiΩjoterapista u neurologic music therapist , u b˙alissa ta˙dem g˙al rasha u tikkollabora ma’ xi kliniki, u wkoll ‘tibbaskja’ fil-metro ta’ Barçellona u fit-toroq. B˙ala passatempi minbarra l-muΩika t˙obb tivja©©a, tissoçjalizza, ssajjar u tiekol il-˙elu u kejkijiet. Tikkonferma dwarha li hija persuna soçjevoli, ferri˙ija u poΩittiva, iΩda tammetti li g˙andha wkoll il-lat negattiv li tipprova kemm tista ti©©ilidlu, g˙alkemm dan l-a˙˙ar tikkonferma li tg˙allmet iktar taççetta lilha nnifisha kif inhi. Mag˙rufa aktar b˙ala TroffaÓamra g˙ax hekk isej˙ulha ˙biebha, ovvjament min˙abba t-troffa ˙amra li g˙andha f’xag˙arha, li issa daqt tag˙laq g˙axar snin fuqha. “Iddeçidejt li nuΩah b˙ala stage name hawnhekk f’Barçellona fejn qed ng˙ix, min˙abba li huwa bil-Malti,” bdiet tg˙idli Ruth. Proprjament Ruth marret Barçellona f’Ìunju 2010, biex tqatta’ sitt xhur biss, u l-idea kienet li l-ewwel tag˙mel xahrejn placement b˙ala fiΩjoterapista u mbag˙ad erba’ xhur o˙ra tivvja©©a madwar Spanja. Kienet ˙adet mag˙ha s-saxophone biss, g˙ax xtaqet tiltaqa’ ma’ muΩiçisti, imma qatt ma kellha l-intenzjoni li tistabbilixxi ru˙ha hemmhekk. Waqt il-placement skopriet inneurologic music therapy u ddeçidiet li tinkiteb f’Masters ta’ Music Therapy, g˙ax huwa su©©ett li jinteressaha ˙afna u li jg˙aqqad iΩ-Ωew© passjonijiet tag˙ha – muΩika u riabilitazzjoni. Óallejt f’idejha sabiex tkompli tirrakkuntali. “Kif ˙allast il-Masters spiççajt bla flus u ma stajtx insib xog˙ol. B’hekk iddeçidejt li nuΩa lmuΩika biex ng˙ix. Bdejt indoqq il-kitarra u nkanta fil-metro u fit-toroq, u barra li bdejt immur tajjeb b˙ala flus, skoprejt li hi xi ˙a©a li nie˙u gost ˙afna nag˙mel.” Biex tg˙aqad, meta ddeçidiet li tmur g˙al kollox Spanja, kien Ωmien ˙aΩin ta’ riçessjoni, u filfatt sabitha bi tqila biex issib xog˙ol. B’hekk ridt inkun naf kif mill-avventura tag˙ha ta’ busking (tkanta f’postijiet pubbliçi) kien jirnexxilha tg˙ix komda. Saret uffiçjalment muΩiçista tal-metro “Minn dejjem kont nammira lin-nies li jdoqqu fit-toroq. U darba, mal-grupp li kont indoqq mieg˙u Zizza Ensemble, konna morna ndoqqu fit-toroq

tal-Belt Valletta u kont ˙adt gost ˙afna. Imma sakemm ma jkollokx vera bΩonn, ma tag˙milhiex. Imbag˙ad, meta mort Barçellona u ddeçidejt li nibqa’ hemm g˙all-Masters, kelli bΩonn xog˙ol. Fi Spanja biex ta˙dem ta’ fiΩjoterapista trid tg˙addi minn proçess ta’ homologación, li jfisser li jekwivalaw iç-çertifikat tieg˙ek g˙all-istandards ta’ Spanja, u dan il-proçess idum, li fil-kaΩ tieg˙i dam sena u b’hekk ma stajtx na˙dem bil-professjoni tieg˙i. U kif g˙edt qabel, kelli s-saxophone mieg˙i, imma ma n˙obbx indoqq ma’ backing tracks u b’hekk iddeçidejt li ndoqq il-kitarra u nkanta,” bdiet tg˙idli Ruth. Ûiedet tg˙idli li f’Barçellona biex persuna tibbaskja filmetro trid tag˙mel audition . “Mort nag˙mel l- audition , g˙addejt, u b’hekk sirt uffiçjalment muΩiçista tal-metro! IlmuΩiçisti tal-metro f’Barçellona g˙andhom assoçjazzjoni tag˙hom, li kull ©imag˙tejn niltaqg˙u u nag˙mlu t-timetables. Hemm g˙aqda tajba bejn il-muΩiçisti fejn kul˙add jg˙in lil xulxin u tiltaqa’ ma’ nies minn kull qasam tal-˙ajja. B˙ala busking, g˙all-bidu kont nag˙mel sag˙tejn kuljum u issa, peress li g˙andi iΩjed xog˙ol, immur daqs tliet darbiet fil-©img˙a. Ikollok il-post tieg˙ek li tkun ibbukkjajt, tmur, tarma l-apparat u tibda ddoqq. G˙all-bidu kont inkun vera eçitata, imma issa drajt u narah b˙al kull xog˙ol ie˙or, bid-differenza li vera nie˙u

gost, ovvjament g˙ax ikun qed nag˙mel dak li verament in˙obb. Ovvjament mhux façli. Dejjem i©©orr il-kitarra u lapparat, xi kultant ma jkollokx aptit tkanta u ddoqq, imma jkollok tag˙milha bi tbissima g˙ax jekk ma tag˙milhiex bilqalb, b’xi mod tittraΩmettiha u ma tmurx tajjeb. Nies issib minn kollox. Ikun hemm dawk li lanqas biss jindunaw bik, dawk li tinduna li tefg˙ulek munita g˙ax jit˙assruk b˙ala tfajla ddoqq filmetro, u dawk li jieqfu jisimg˙uk, joqog˙du jisimg˙u Ωew© diski u mbag˙ad ji©u jkellmuk, jitolbuk card u ©ieli anke jçemplulek biex iddoqq f’xi avveniment jew f’xi bar. Qatt ma tista’ tg˙id min hu g˙addej, u b’hekk dejjem nipprova ndoqq mill-qalb u bi tbissima, u din taffettwa lili wkoll g˙ax nie˙u gost iΩjed. Finanzjarjament hija xi ˙a©a instabbli. Ìieli tmur tajjeb ˙afna, ©ieli ˙aΩin. Hemm ˙afna affarijiet li jaffettwaw listazzjon fejn ikun imissek, ittemp, il-burdata tieg˙ek stess, fost o˙rajn. Imma hija xi ˙a©a li nie˙u gost nag˙mel u dejjem ng˙id li, jekk insib xog˙ol fulltime, xorta nipprova nsib ˙in biex immur nibbaskja,” ikkonfermatli Ruth. Meta Ruth bdiet tibbaskja, xi kultant kienet tkanta xi kanzunetta minn tag˙ha u bdiet tara li bdew jintlaqg˙u tajjeb. Ìieli marru xi nies jistaqsuha x’kanzunetti huma, u fejn jistg˙u jisimg˙uhom. “Filbidu ma kelli xejn, imma iktar

tard, meta bdejt indoqq malgrupp TroffaHamra y los Mechones, irrekordjajna lalbum I hate you for that u bdejt inbig˙ is-CDs fil-metro.” Album ©did: Todo es más Bonito Fil-bidu ta’ April li g˙adda Ruth, flimkien mal-grupp tag˙ha TroffaHamra y los Mechones, nidew album ©did f’Wied il-G˙ajn. L-album jismu Todo es más Bonito . Huwa album li fih id-diski li kitbet Ruth kemm ilha li ddeçidiet li tmur Barçellona. Huma diski bil-Malti, bl-IngliΩ, bl-Ispanjol u bil-Katalan. Jindaqqu millband kollha li tikkonsisti f’˙ames musiçisti: Ruth, trumbetta, tuba, kitarra elettrika, u drums. Aktar informazzjoni dwar dan l-album tinsab fuq www.troffahamraylosmechones.bandcamp.com Interessajt ru˙i u tkellimt ma’ Ruth dwar il-mod terapewtiku li bih il-muΩika tg˙in persuni li jkollhom diffikultà biex jitkellmu. Il-professjoni ta’ Ruth b˙ala fiΩjoterapista rnexxielha tg˙aqqadha mal-muΩika. G˙al mument ma tantx stajt nifhem din it-ta˙lita ‘ma©ika’. Óallejt f’idejha sabiex tispjegali. “Din mhix xi invenzjoni tieg˙i. Filmusic therapy hemm sezzjoni li jisimha neurologic music therapy li tuΩa l-muΩika biex ter©a’ tittrenja movimenti, diskors, u funzjoni mentali. Saru ˙afna studji f’dawn la˙˙ar g˙oxrin sena li juru li lmuΩika u r-ritmu jaffettwaw

˙afna l-funzjoni tal-mo˙˙ u b’hekk in˙olqu tekniçi li juΩaw il-muΩika ma’ pazjenti li g˙addew minn puplesiji jew dannu ie˙or fil-mo˙˙. Hija interessanti ferm u tag˙ti riΩultati tajbin flimkien mat-terapiji l-o˙ra, iΩda hija xi ˙a©a ©dida u b’hekk l-isfida tieg˙i hi li jirnexxili nibda nuΩa din ilprofessjoni f’Barçellona,” spjegatli Ruth. Kont naf li Ruth tikteb kanzunetti meta tkun g˙addejja minn perjodi ta’ emozzjoni. Fil-fatt tikteb kanzunetti meta jkollha bΩonn tiΩvoga. “M’iniex kapaçi nikteb diska minn jeddi, imma nikteb biss meta ti©ini l-ispirazzjoni. Qabel kont nispira ru˙i minn emozzjonijiet negattivi ta’ dwejjaq jew rabja, iΩda dan l-a˙˙ar irnexxieli nispira ru˙i minn affarijiet poΩittivi. U meta nikteb diska n˙ossni ˙afna a˙jar, kwaΩi ssong writing g˙alija huwa terapija.” Óadt il-kummenti tag˙ha dwar ix-xena muΩikali f’Malta b˙alissa. “Na˙seb li fix-xena alternattiva, li hija dik li tinteressani, hemm ˙afna gruppi vera tajbin u nie˙u gost ˙afna li hemm gruppi li qed jiktbu iktar bil-Malti, li na˙seb qabel kienu inqas,” sa˙qet Ruth. Fla˙˙ar nett Ruth xtaqet tg˙addi messa©© lill-qarrejja. “Na˙seb li minflok nag˙mlu dak li g˙andna nag˙mlu jew dak li dejjem ˙sibna li rridu nag˙mlu, g˙andna nag˙mlu dak li nixtiequ nag˙mlu, u ma nibΩg˙ux ni©ru wara dak li nemmnu fih,” temmet tghidli.

20 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopjU

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

ÌraW bÓal-lUM TWELID

kont taf?

1915: Ethel Rosenberg, traditriçi Amerikana. Hi u Ωew©ha Ìulju saru l-ewwel çittadini Amerikani akkuΩati bi tradiment waqt Ωmien ta’ paçi. Instabu ˙atja li bieg˙u informazzjoni sigrieta ferm lis-Sovjetiçi. 1923: Marcello Mastroianni, attur Taljan. Óadem fil-films: La Dolce Vita (1959), 81/2 (1963) u Divorce Italian Style (1961). 1934: Brigitte Bardot, attriçi FrançiΩa u attivista tad-drittijiet talannimali. Fost il-films tag˙ha rajna And God Created Women (1957). 1968: Rob Moroso, li miet fl-1990. Sewwieq Amerikan talkarozzi tat-tlielaq. Miet ˙dejn daru f’North Carolina. Saq fissakra bil-75 mil fis-sieg˙a u kif dar liwja ˙abat ma’ karrozza o˙ra. IΩ-Ωew© sewwieqa mietu fil-post.

IMWIET 1891: Herman Melville. Awtur Amerikan. Fost il-ktibiet tieg˙u nsibu Moby Dick (1851). Twieled fl-1819. 1895: Louis Pasteur, kimiku u batterjologu FrançiΩ li twieled fl1822. Sab it-tilqima g˙ar-rabies fl-1885 u l-preservazzjoni permezz tas-s˙ana (pasturizzazzjoni). 1938: Charles Edgar Duryea, inventur Amerikan u ‘missier ilkarozza’. Huwa u ˙uh kellhom l-ewwel kumpanija tal-karozzi id-Duryea Motor Wagon Co. (1895) u bieg˙u l-ewwel karozza tag˙hom sena wara. 1978: Papa Ìwanni Pawlu I. Imwieled fl-1912 b˙ala Albino Luciani. Il-263 Papa, li dam hekk g˙al 34 jum biss. Miet b’attakk tal-qalb. 1989: Ferdinand Edralin Marcos, il-mexxej tal-Filippini, li safa mwarrab. Twieled fl-1917.

Il-friefet itieg˙mu b’saqajhom.

MIll-IstatIstIka MaltIja Is-sena li g˙addiet in-numru ta’ Ωwi©ijiet re©istrati naqas b’245 meta mqabbla massena ta’ qabel. Dan it-tag˙rif jo˙ro© mir-rapport talUffiççju Nazzjonali talIstatistika Maltija. Mit-total jidher li kien hemm 207 Ωwi©ijiet inqas

f’Malta u 38 f’G˙awdex. M i n - n a ˙ a l - o ˙ r a , iΩ Ωwi©ijiet çivili Ωdiedu bi 2.5% fuq l-2013 u jla˙˙qu g ˙ a l 4 6 . 5 % t a t - t o t a l t aΩ Ωwi©ijiet. Fost l-g˙arajjes li ΩΩew©u, 21% kellhom bejn il-25 u d29 sena. Aktar minn terz tal-

ir©iel miΩΩew©a (33.9%) kienu f’din l-istess età, waqt li 28.2%, kellhom bejn it-30 u l-34 sena. Kien hemm ukoll 23.2% ta’ nisa li ΩΩew©u fl-età ta’ bejn il-25 u d-29 sena, waqt li 14% kellhom bejn l-20 u l-24 sena.

IÇ-ÇIna bl-Ikbar pont fId-dInja

1978 – il-Papa li dam 34 jum

ÌRAJJIET 1904: Id-drittijiet tan-Nisa: Pulizija fi New York City jg˙id lil mara: “Ma tistax tag˙mel dan fil-Fifth Ave,” hekk kif tkun arrestata g˙ax pejpet sigarett f’karozza miftu˙a. 1968: L-ewwel Kampjonat tal-Futbol Amerikan: L-Atlanta Chiefs jirb˙u lil San Diego Toros. 2014: Jitfakkar it-twelid ta’ Confucius kif çelebrat fir-Repubblika taç-Çina.

2014 – jitfakkar it-twelid ta’ Confucius

L-itwal u l-iktar pont tal-cable fid-dinja g˙adu kif infeta˙ fiçÇina wara seba’ snin ta’ ˙idma kontinwa. Il-pont Jiaxing-Shaoxing, li jinsab fuq il-ba˙ar, jinfirex g˙al g˙axar kilometri (6.2 mili) millBajja Hangzhou sa Shaoxing. Prinçiparjament, il-pont jinsab appo©©jat bejn Ωew© torrijiet, f’g˙oli ta’ 745 pied u l-wisa’ tieg˙u hu ta’ 2,560 pied.

Fih sitt kare©©jati g˙at-traffiku u ©ie inawgurat fit-28 ta’ Mejju li g˙adda. Minkejja li hu tal-cable, hu disinjat g˙al vetturi li jsuqu b’aktar minn 60 mil fis-sieg˙a. Nies bil-mixi, muturi u karozzi li jsuqu b’inqas minn 45 mil fis-sieg˙a ma jit˙allewx jg˙addu minn fuqu. Meta wie˙ed i˙ares lejn ilpont, ja˙seb li hu suspension

bridge iΩda l-binja tieg˙u hi differenti. Qabel ma ç-Çina bniet dan ilpont f’Jiaxing-Shaoxing, kellha di©à tliet pontijiet o˙ra fost lakbar g˙axra, mag˙mulin millcable, fid-dinja. L-ikbar wie˙ed kien ir-Russky Bridge, fi Vladivostok fir-Russja, filwaqt li s-Sutong Bridge f’Suzhou, iç-Çina kien fit-tieni post.

KUN AF KÓ

28|09|2014 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

IL-FORTI RINELLA U L-KANUN TAL-MIJA Il-Forti Rinella hija wa˙da mill-erba’ batteriji mal-kosta li kienu nbnew mill-IngliΩi f’Malta u f’Napier ta’ Magdala f’Ìibiltà bejn l-1878 u l-1886. Il-Forti Rinella tinsab bejn il-fortizza tar-Ricasoli u l-fortizza ta’ Santu Rokku fil-Lvant tal-Port il-Kbir. G˙all-ewwel il-˙sieb kien li l-Forti Rinella tkun pari©© il-Forti Cambridge li tinsab Tignè, li ti©i n-na˙a l-o˙ra tal-Port il-Kbir. L-iskop kien li kull forti jkollha kanun 450mm (RML) Armstrong ta’ 100 tunnellata biex jiddefendu l-bokka tal-Port il-Kbir. Il-Gran Brittanja dejjem riedet li tkun superjuri fuq kull navy fil-Mediterran, l-iktar dik Taljana. Fl-1873, in-navy Taljana kienet varat Ωew© bastimenti kbar talgwerra: id-Duilio u d-Dandolo. Kull bastiment kellu erba’ kanuni Armstrong ta’ 100 tunnellata l-wie˙ed b’turretta li kienet ˙oxna 18-il pulzier. IΩ-Ωaqq ta’ dawn il-bastimenti (waterline) kienu protetti b’çintorin tal-azzar o˙xon 22 pulzier. Meta feta˙ il-Kanal tas-Swejz fl-1869, il-Ba˙ar Mediterran ©ie jag˙mel parti importanti g˙all-Gran Brittanja biex iba˙˙ru lejn lIndja. Min˙abba l-biΩa’ li l-bastimenti kummerçjali IngliΩi setg˙u ji©u attakkati min-navy Taljana, l-Ingilterra kienet bag˙tet kummissjoni militari Malta u Ìibiltà biex jinvestigaw u jippreparaw difiΩa mal-kosta. Kien ©ie deçiΩ li Ω-Ωew© fortizzi, dik ta’ Cambri©e kif ukoll tar-Rinella, ikollhom kanun ta’ 100 tunnellata kull wie˙ed. L-istess kien sar f’Ìibiltà.

L-entratura tal-Forti Rinella fil-Kalkara

Il-bini tal-fortizza Il-fortizzi nbnew forma irre©olari b’˙ames kantunieri u mdawrin b’foss. Fuq kull na˙a tal-foss inbena kurutur ta’ difiΩa (caponier). Il-binja tan-nofs kienet tikkonsisti f’Ωew© pjani. Fil-pjan ta’ ta˙t kien jin˙aΩen il-munizzjon u fil-livell ta’ fuq kien hemm l-akkomodazzjoni u l-mekkaniΩmu tal-kanun. Il-kanun massiv li hemm fil-batterija tar-Rinella kien wasal Malta minn Woolwich fl-10 ta’ Settembru 1882. Wara xi xhur fit-Tarzna l-kanun ittie˙ed lejn il-Bajja tar-Rinella biex minn hemm jitwassal g˙all-fortizza. Kienet biçça xog˙ol iebsa g˙ax il-kanun kellu jin©arr fuq karru bl-idejn. L-operazzjoni, li involviet mal-100 suldat tal-1st Brigade Scottish R.A. Division, damet sejra tliet xhur biex il-kanun tpo©©a f’postu. F’Jannar tal-1884 il-kanun kien lest biex jintuΩa. Min˙abba t-toqol li fih il-mekkaniΩmu tal-kanun, kien jitmexxa bl-g˙ajnuna ta’ apparat li kien ja˙dem bil-fwar. Kien l-ewwel wie˙ed tax-xorta tieg˙u fid-dinja li ja˙dem b’dik issistema. L-ebda suldat ma kien ji©i espost fil-bera˙ kontra lg˙adu g˙ax kien kollox ikkontrollat minn ta˙t l-art b’sistema awtomatika. Il-kanun innifsu kien mo˙bi fil-baxx u mdawwar minn ilqug˙ id-dawra kollha. Fl-1886 kienu saru xi tibdiliet flistruttura fil-bini ta’ madwar biex il-kanun ikun iktar protett millg˙adu.

Il-kanun jitniΩΩel minn fuq l-SS Stanely fit-Tarzna fl-1882

Qatt ma da˙al f’azzjoni Kull balla kienet tiΩen mal-2,000 libbra (kwaΩi tunnellata) u biex tispara kien jin˙tie© 450 libbra porvli iswed. Il-porvli kien jinxte˙et fil-katusa tal-kanun min-na˙a ta’ quddiem. Ir-rata ta’ sparar bejn balla u o˙ra kien jie˙u sitt minuti. Il-kanun kien iwassal tul ta’ tmien mili u l-balla kienet kapaçi tippenetra ˙adid ta’ 21 pulΩier ˙xuna. Wara kull sparatura l-kanun kien jixxarrab blilma biex jitkessa˙ u fl-istess ˙in jitnaddaf minn xi fdal ta’ porvli li ma n˙araqx bit-tir ta’ qabel. Biex joperaw dan il-kanun kienu jin˙tie©u 40 suldat. Dan il-kanun baqa’ jag˙ti servizz g˙al 20 sena, però qatt ma da˙al f’azzjoni kontra xi g˙adu. Spiçça mis-servizz fl-1906. Kull balla kienet tiswa 100 lira sterlina; daqs ©urnata pa©a ta’ 2,600 suldat jew 11,000 lira IngliΩa tal-lum. Il-kanun kien jispara b˙ala prova darba kull tliet xhur. Wara l-1906 l-fortizza baqg˙et tintuΩa biss b˙ala lok ta’ osservazzjoni biex jit˙arsu l-kanuni tal-Forti Ricasoli. Sfortunatament, fit-Ttieni Gwerra Dinjija, in-Navy IngliΩa Ωarmat il-magna tal-fwar u l-mekkaniΩmu kollu li j˙addem dan ilkanun biex bidlet din il-forti f’ma˙Ωen. Fil-gwerra din il-fortizza ntlaqtet b’seba’ bombi, imma peress li hi mibnija ta˙t il-livell talart u mdawra bil-˙axix ftit li xejn ©arrbet ˙sarat. Fl-1965, lAmmiraljat g˙adda din il-proprjetà f’idejn il-Gvern ta’ Malta. Mill-1991 din il-fortizza ©iet restawrata mill-voluntiera talFondazzjoni Wirt Artna u Heritage Malta. L-g˙an ta’ din l-inizjattiva hu biex tippriserva din il-fortizza storika u tbiddilha f’muΩew ˙aj. B’hekk tfakkarna fl-istorja li g˙addiet minnha din il-fortizza. Nota: RML tfisser rifled muzzle loader, ji©ifieri li l-arma – f’dan il-kaΩ kanun – ikun ikkargat mill-parti ta’ quddiem tal-kanna. Din il-fortizza tkun miftu˙a g˙all-viΩitaturi bejn it-Tlieta u l-Óadd mill-10.00 sal-17.00. Fil-5 ta’ Mejju ta’ kull sena, grupp ta’ voluntiera jisparaw dan ilkanun (porvli biss) b˙ala tifkira u jΩidu l-viΩitaturi

Dehra tal-kanun illum

22 28|09|2014

kullhadd.com

LES ChoRISTES – IL-KoRISTI F’Jannar 1949, l-ewwel g˙alliem tal-muΩika, Clément Mathieu (Gérard Jugnot), jasal fil-Fond de l’Etang, skola g˙all-orfni u subien problematiçi. Il-post hu amministrat mid-direttur krudili Rachin (François Berléand), u ˙afna mis-subien jing˙ataw pieni ˙orox g˙all-im©iba tag˙hom. Clément jiddeçiedi li jg˙allem lis-subien ikantaw f’kor fil-˙in liberu tag˙hom, u

KÓ KULTURA

jinteba˙ bil-potenzjal muΩikali li g˙andu r-ribell Pierre Morhange (Jean-Baptiste Maunier), tifel tal-omm sabi˙a (Marie Bunel) li g˙aliha Clément kien i˙oss xi ˙a©a. Clément g˙andu wkoll ©ibda speçjali lejn iΩ-Ωag˙Ωug˙ Pépinot (Maxence Perrin), tifel li jistenna Ω-Ωjara ta’ missieru kull nhar ta’ Sibt ˙dejn il-bieb, iΩda li l-©enituri tieg˙u huma mitlufa fil-gwerra. Bil-metodi tieg˙u, Clément biddel il-˙ajja tal-subien, tal-impjegati l-o˙ra u tieg˙u stess. Il-Ìimg˙a 3 ta’ Ottubru 2014, l-G˙aqda tal-Malti se turi film sottotitolat bil-Malti: Les Choristes – Il-Koristi. Din l-attività se ssir f’LT1 l-Università mill-17.00 sas-19.30. Wara l-film se mmorru Coach & Horses, l-Imsida, fejn barra li nixorbu xi ˙a©a flimkien, nitkellmu ma’ Mary Jo Caruana u mal-Prof. Toni Aquilina li g˙amlu ttraduzzjoni. Din l-attività se tkun opportunità tajba sabiex studenti tal-ewwel sena jissoçjalizzaw ma’ studenti o˙ra tal-Malti u ta’ fakultajiet o˙rajn. Tog˙ma tal-film : www.youtube.com/watch?v=anh7Enari2U L-attività fuq Facebook: www.facebook.com/events/336990009804032

IL-FUTUR TAL-KAÛINI TAL-BANDA F’laqg˙a li saret nhar l-Erbg˙a li g˙adda f’Óal Qormi, l-G˙aqda KaΩini tal-Banda stiednet bosta nies mill-medija lokali g˙al laqg˙a, bl-iskop li tissa˙˙a˙ ir-relazzjoni bejn l istess G˙aqda u lmedja lokali. Tqajmu diversi punti, fosthom kif bosta kaΩini jorganizzaw xi attivitajiet ta’ livell nazzjonali biex jg˙inu g˙aqdiet filantropiçi b˙al Puttinu Cares, ilCommunity Chest Fund u o˙rajn. Dan ifisser li lkaΩini tal-banda mhumiex soçjetajiet attivi biss matul il-©img˙a tal-festa, iΩda s-sena kollha, minn festa sa festa, u s-sehem tag˙hom ma jkunx biss filfesti iΩda wkoll f’diversi attivitajiet o˙ra kulturali. Dan kollu frott il-˙idma volontarja li ssir mill-qalb minn bosta individwi. Óafna nies iqisu l-kaΩin tal-banda b˙ala post g˙al nies ta’ klassi baxxa. Dan l-g˙ajdut ©ie mxejjen b’diversi eΩempji li ta Dr Noel Camilleri, il-President tal-G˙aqda, fejn sostna li bosta karigi fl-istess kaΩini huma okkupati minn nies bi professjoni b˙al avukati, nutara, sidien ta’ negozji kbar, ˙addiema f’karigi g˙olja fis-settur privat, u ˙afna o˙rajn. Qal li kaΩin tal-banda m’g˙andux ikun meqjus biss b˙ala sede g˙all-banda, iΩda wkoll b˙ala kaΩin soçjali. Tqajmu diversi punti tul din il-laqg˙a, fosthom dwar it-tag˙lim tal-muΩika ming˙ajr ˙las li jsir f’kull kaΩin u f’kull lokalità. Ìie msemmi eΩempju fejn

Waqt diskors tal-veteran fil-festi, is-Sur Charles Coleiro kaΩin partikolari qassam diversi flyers fid-djar tarra˙al b’informazzjoni dwar it-tag˙lim, u r-rispons kien wie˙ed poΩittiv g˙all-a˙˙ar. Mistoqsi dwar kif qed jippjanaw g˙all-futur, Dr Camilleri spjega g˙allewwel darba li qed isir ftehim bejn il-Ministeru talEdukazzjoni, l-Università ta’ Malta u l-G˙aqda KaΩini tal-Banda, biex isir ta˙ri© speçjali lill-

g˙alliema tal-muΩika fil-kaΩini, sew fit-teorija u anke prattika tal-istrument, biex it-tag˙lim tal-muΩika li jing˙ata fl-iskejjel u fil-kaΩini jkun tal-istess livell. Tqajjem ukoll punt interesanti sabiex mhux biss in˙e©©u tfal u Ωg˙aΩag˙ biex jitg˙allmu strument, iΩda dawn in˙e©©uhom ikomplu jistudjaw wara li jo˙or©u jdoqqu mal-banda sabiex b’hekk ikomplu jtejbu l-livell muΩikali tag˙hom. Sa˙qu wkoll fuq l-importanza li kaΩin tal-banda g˙andu jag˙ti lill-banda. M’g˙andux ikun li diversi sezzjonijiet u sottokumitati fi ˙dan l-istess g˙aqdiet, fosthom taΩ-Ωg˙aΩag˙, armar u nar, jing˙ataw iΩjed importanza mill-banda. Ìew imsemmija wkoll bosta affarijiet ˙Ωiena li jridu ji©u rran©ati g˙all-a˙jar, li w˙ud minnhom di©à bdew isiru riformi kbar dwarhom. Ìie msemmi b’mod speçjali l-fatt li qabel kont tara bosta r©iel jaqbΩu fil-març ming˙ajr flokk. Dan ma kienx xieraq u, wara bosta snin, ittie˙du passi u dawn illum il©urnata kwaΩi nqatg˙u g˙al kollox. Fl-a˙˙ar ©ew imsemmija l-bosta attivitajiet li ji©u organizzati mill-kaΩini, li dawn mhux kollha ji©u msemmija fil-medja lokali. G˙alhekk, min-na˙a tag˙na b˙ala gazzetta, in˙e©©u lil dawk kollha li jkunu ser jorganizzaw xi attività sabiex jibag˙tulna l-informazzjoni dwar din l-attività tal-inqas ˙mistaxil ©urnata qabel ma tkun ser ti©i organizzata.

FESTA TA’ SAN MIKIEL F’ÓAÛ-ÛABBAR

Il-Kav. Alfred Camilleri Cauchi waqt l-immudellar tal-wiçç tal-istatwa ta’ San Mikiel. Il-festa lil San Mikiel f’ÓaΩ-Ûabbar ti©i ççelebrata millG˙aqda Madonna tal-Grazzja Banda San Mikiel u hija fost l-attivitajiet ewlenin iççelebrati mill-istess G˙aqda, wara l-festa titulari. L-G˙aΩla ta’ San Mikiel b˙ala protettur tal-istess G˙aqda tmur lura g˙al bosta snin, u tixhed ir-rabta qaddisa u soçjali kif ukoll id-devozzjoni qawwija li j˙e©©u fi qlub iΩ-Ûabbarin. Fl-img˙oddi kien hemm Ωew© festi ççelebrati lil San Mikiel, wa˙da fit-8 ta’ Mejju msej˙a b˙ala ‘Id-Dehra’ u o˙ra fid-29 ta’ Settembru. Wara l-Konçilju Vatikan II, li sar fl-1962, tne˙˙iet il-festa tad-dehra u baqg˙et dik tad-29 ta’ Settembru li saret ukoll il-festa tat-tliet ArkAn©li: San Mikiel, San Gabriel u San Rafael. IΩ-Ωew© soçjetajiet muΩikali f’ÓaΩ-Ûabbar: ta’ San Mikiel u tal-Grazzja, g˙andhom il-protetturi tag˙hom li g˙alihom kienu jiççelebraw festa sekondarja kemm fil-knisja kif ukoll barra. Kif semmejna, il-Banda San Mikiel tiççelebra l-festa lil San Mikiel, waqt li l-Banda tal-Grazzja kienet tiççelebra l-festa tad-Duttrina. Dawn bdew jikbru fil-popolarità, b’konsegwenza li l-festa titulari, dik tal-Madonna tal-Grazzja, bdiet tnaqqas millimportanza tag˙ha. Kien fl-1973 meta l-Kappillan ta’ dak iΩ-Ωmien talab lill-kumitati biex dawn il-festi ma jibqg˙ux isiru. IΩda

Dettall tal-wiçç

©ara li l-Kumitat tal-Banda San Mikiel ma ˙ax pjaçir b’dan u ddeçieda li l-festa ta’ barra tibqa’ ssir xorta wa˙da, u g˙al dik interna j˙alli f’idejn il-Kappillan. B’hekk, l-a˙˙ar festa esterna li saret kienet f’Settembru 1973. Fl-1976 tfaççaw grupp ta’ nies li ppruvaw jer©g˙u jqajmu din il-festa, iΩda dan ma rnexxiex. Wara, ilpartitarji bajdisti, hekk kif inhuma mag˙rufin f’dan ilkaΩin, bdew ji©bru flus sabiex tin˙adem statwa ©dida ta’ San Mikiel Arkan©lu, li tkun proprjetà tal-kaΩin, u tin˙are© mill-kaΩin li takkumpanja l-Banda u lillpoplu. Din l-istatwa n˙admet mill-Kav. Alfred Camilleri Cauchi. Tlestiet u ΩΩanΩnet fl-1984. B’hekk, din is-sena qed ti©i ççelebrata t-30 sena minn mindu din l-istatwa ©iet imΩanΩna. Fl-1985 ©ew imΩanΩna pedestall u bradella. Minkejja kollox din il-festa baqg˙et ti©i ççelebrata mill-istess kaΩin, bil-Banda ddoqq diversi marçi brijuΩi mat-toroq Ûabbarin, akkumpanjata mill-istatwa ta’ San Mikiel u numru ta’ partitarji bajdisti. Programm tal-festa 2014 Fl-okkaΩjoni tat-30 sena mill-istatwa l-©dida ta’ San Mikiel qed ti©i mtellg˙a wirja fil-KaΩin tal-Banda tal-

L-istatwa ta’ San Mikiel waqt il-purçissjoni mat-toroq ta’ ÓaΩ-Ûabbar G˙aqda Madonna tal-Grazzja Banda San Mikiel, marbuta mat-tema tal-Arkan©lu. Din il-wirja fet˙et ilÌimg˙a li g˙adda u tintemmet illum il-Óadd. Din tifta˙ mid-9am sa 12pm u mill-5pm sal-11pm. Fl-10.15am ser issir il-quddiesa ta’ San Mikiel fisSantwarju tal-Madonna tal-Grazzja bis-sehem talBanda, il-Kumitat Çentrali, kummissjonijiet, ilFratellanza u l-Kor Notre Dame. Fis-7.00pm isir il-març mistenni mill-Banda San Mikiel akkumpanjat bl-istatwa artistika ta’ San Mikiel. Il-març jibda minn quddiem il-kaΩin li jdur mat-toroq ta’ ÓaΩ-Ûabbar u jintemm fil-11.00pm quddiem ilkaΩin.

KULTURA KÓ

28|09|2014 23

kullhadd.com

foToGRAfU MALTI jesIbIxxI fIN-NATIoNAL poRTRAIT GALLeRY Il-fotografu Malti Joe Smith se jkun l-ewwel artist Malti li se jkollu xog˙ol esibit fin-National Portrait Gallery ta’ Londra. Dan wara li ritratt mi©bud minnu ntg˙aΩel mal-a˙˙ar 60 fil-konkors presti©juΩ Taylor Wessing Photographic Portrait Prize. In-National Portrait Gallery tiddeskrivi dan il-konkors b˙ala “opportunità unika biex wie˙ed jara 60 ritratt minn ftit millaqwa fotografi kontemporanji minn madwar id-dinja”. G˙all-konkors ta’ din is-sena pparteçipaw mhux anqas minn 1,793 fotografu li ssottomettew aktar minn 4,000 ritratt li minnhom ©ew mag˙Ωula 60, inkluΩ dak ta’ Smith. Ir-ritratt li ntg˙aΩel huwa wie˙ed minn sensiela fi pro©ett li Smith qed ja˙dem fuqu b˙alissa u fih tidher Concetta Caruana, residenta anzjana mill-Birgu flimkien ma’ wie˙ed mill-qtates li jΩommulha kumpanija. Dan ilpro©ett hu kontinwazzjoni tal-ewwel volum Survivors – The Ageing Population of Birgu li Smith kien ippubblika fi ktieb fl-2009. Wara s-suççess li kiseb l-ewwel volum, il-Kunsill Lokali tal-Birgu talab lil Smith biex ikompli dan il-pro©ett g˙ax kien hemm aktar anzjani li kellhom stejjer interessanti x’jirrakkontaw u li xtaqu li jkunu inkluΩi f’pubblikazzjoni o˙ra. G˙ax-xog˙ol fuq it-tieni volum, Smith ing˙aqad maç-çinematografu Malti ta’ esperjenza, Jean Ir-ritratt ta’ Smith, li juri Pierre Gatt, li qed jiffilmja partijiet mill-pro©ett lil Concetta Caruana kif ukoll siltiet mill-intervisti li qed isiru malmill-Birgu flimkien anzjani. Dan l-iffilmjar se jkun fuq DVD li mal-qattus tag˙ha, se eventwalment se jakkumpanja l-ktieb. Ixjkun g˙all-wiri xog˙ol tal-fotografija jinsab fi stadju avvanzat fin-National Portrait u huwa ttamat li l-pubblikazzjoni titnieda Gallery ta’ Londra. lejn l-a˙˙ar tas-sena d-die˙la. Il-wirja fin-National Portrait Gallery f’Londra tifta˙ fit-13 ta’ Novembru 2014 u tkompli sat-22 ta’ Frar 2015.

ModeRN MUsIC dAYs MUÛIKA espeRIMeNTALI bI sfoNd bARoKK Il-Belt Valletta: belt talKavallieri, patrimonju Unesco, belt fortifikata, çentru Barokk. Il-Belt Valletta g˙andha bosta titli li kollha, b’mod jew ie˙or, huma marbutin mal-passat. Ilkulur tas-swar b˙allikieku jo˙loq tifkira sepja ta’ ritratt mitfi mill-img˙oddi. IΩda linizjattiva Modern Music Days qed tipproponi qawsalla ta’ kuluri f’dan il-gwarniç. Modern Music Days (MMD) se tippreΩenta sensiela ta’ kunçerti b’repertorju tas-seklu g˙oxrin kif ukoll b’idjoma esperimentali u kontemporanja. L-inizjattiva MMD g˙andha l-g˙an li twassal din il-muΩika g˙and udjenzi ©odda b’mod interessanti u interdixxiplinari. L-ewwel kunçert f’din is-sensiela se jittella’ nhar is-Sibt 11 ta’ Ottubru fit-Teatru Manoel u joffri wirja ta’ perkussjoni u projezzjoni mill-grupp IngliΩ Powerplant. Dan l-ispettaklu jittraxxendi l-idea ta’ sempliçi ‘kunçert’ g˙ax minbarra l-virtwoΩiΩmu tal-perkussjonist Joby Burgess, Powerplant jinkludi element b’sa˙˙tu viΩwalment. Karatteristika interessanti ta’ MMD hija proprju l-kuntrast bejn il-muΩika moderna u lisfond Barokk tal-Belt Valletta. Il-kunçert ta’ Powerplant se jsir fit-Teatru Manoel li huwa meqjuΩ b˙ala wie˙ed milleqdem teatri li g˙adu jopera sal-©urnata tal-lum. It-Teatru Manoel inbena fis-sena 1731 mill-Gran Mastru Antonio Manoel de Vilhena, u huwa wie˙ed mill-isba˙ eΩempji ta’ arkitettura Barokka. Nhar il-Óadd 12 ta’ Ottubru, l-inizjattiva MMD se tippreΩenta kunçert g˙all-orgni u g˙allkor fil-Katidral tal-Anglikani ta’ San Pawl, il-Belt Valletta. Dan il-kunçert jinkludi lill-organista tal-Kappella ta’ San Ìor© tal-

Kastell ta’ Windsor, flimkien mal-kor G˙awdxi Schola Cantorum Jubilate. Aspett importanti ta’ MMD huwa lkollaborazzjoni bejn muΩiçisti Maltin u muΩiçisti internazzjonali. Il-programm ta’ dan ilkunçert jinkludi l-muΩika ta’ Leonard Bernstein, Benjamin Britten, Bob Chilcott, Philip Glass, David Lang, Olivier Messiaen, Christopher Muscat, John Tavener u Ruben Zahra. Kollaborazzjoni o˙ra bejn ittalent lokali u dak internazzjonali narawha fil-kunçert tat30 ta’ Novembru bl-isem Ensemble. L-inizjattiva MMD se to˙loq l-opportunità biex muΩiçisti mill-Brno Contemporary Orchestra (Repubblika Çeka) jing˙aqdu ma’ muΩiçisti lokali b˙ala grupp wie˙ed ta˙t id-direzzjoni tas-surmast Pavel Šnajdr. Dan il-kunçert se jippreΩenta w˙ud fost l-aktar kompoΩizzjonijiet importanti ta’ kom-

poΩituri mis-seklu g˙oxrin u ta’ Ωmienna. G˙alkemm din ilmuΩika hija esperimentali u avant-garde toffri esperjenza mill-aktar affaxxinanti. Il-programm ta’ dan il-kunçert jinkludi l-muΩika ta’ Pierre Boulez, Guillaume Connesson, Trevor Grahl, György Ligeti, Witold Lutosławski and Iannis Xenakis. Dan il-kunçert se jsir f’Robert Samut Hall, il-Furjana, il-knisja li tinsab eΩattament ma©enb il-Ìonna tal-Argotti. L-a˙˙ar attività f’din is-sensiela hija programm ta’ erbat ijiem g˙at-tfal, li qed ji©i organizzat f’kollaborazzjoni malprogramm Toi Toi, tat-Teatru Manoel. Dan il-pro©ett se jsir bejn it-2 u l-5 ta’ Diçembru, bejn id-9.30 u 12.30. It-tfal li jipparteçipaw f’dan il-pro©ett se jattendu g˙al attività interattiva bil-perkussjoni, muΩika elettronika u strumenti o˙ra li twassal g˙al kunçert ilkoll flimkien. Id-direttur artistiku

ta’ MMD huwa l-kompoΩitur Ruben Zahra, li minn dejjem kien impenjat fil-muΩika kontemporanja b’viΩjoni innovattiva. Ruben Zahra jg˙id: “Lg˙an ta’ Modern Music Days huwa li jwassal din il-muΩika g˙and udjenzi ©odda b’mod aççessibbli permezz ta’ strate©ija divertenti u interdixxiplinari.” Modern Music Days huwa parti mill-Programm Kulturali tal-Fondazzjoni Valletta 2018 fit-t˙ejjija lejn is-sena talKapitali Ewropea tal-Kultura. Il-festival huwa organizzat mitTeatru Manoel u l-Malta Association for Contemporary Music bis-sapport tal-Ministeru tal-Finanzi. Biljetti jinkisbu minn: www.teatrumanoel.com.mt / bookings@teatrumanoel.com. mt / 2124 6389. G˙al aktar informazzjoni ara s-sit elettroniku: www.modernmusicdays.eu

LI TKUN MINN GÛIRA! Fl-4 ta’ Ottubru ser titella’ wirja ta’ ritratti minn tliet gΩejjer minn madwar iddinja kollha, li ser ji©u ppreΩentati fil-Kunsill Lokali tal-Birgu mill-10.30 sa nofsinhar. Ir-ritratti huma riΩultat tal-attivitajiet tal-pro©ett WISH – GΩejjer Madwar id-Dinja, iffinanzjat mill-programm Youth in Action , fejn limsie˙ba minn St Lucia , il-GΩejjer Solomon , Tenerife, l-IΩlanda , lIndoneΩja u Malta pparteçipaw sabiex jiddiskutu l-impjegabbiltà taΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-opportunitajiet g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jg˙ixu fil-gΩejjer. L-ewwel laqg˙a kienet f’Tenerife, li hija gΩira Ωg˙ira fil-Kanarji; gΩejjer qrib l-Afrika. Din illaqg˙a mbag˙ad kienet segwita minn job shadta’ Katrina owing Kohutova li rrappreΩentat lill-Fondazzjoni Genista Malta sabiex inxerrdu lg˙arfien dwar l-Unjoni Ewropea u nitg˙allmu dwar il-˙ajja ta’ gΩejjer filKaribew. L-evalwazzjoni talpro©ett kollu sar filGΩejjer Solomon (Awstralja) fejn il-parteçipanti kollha tal-pro©ett evalwaw u ©abru l-informazzjoni kollha biex jippreparaw is-segwitu g˙as-sena d-die˙la. Jekk inti tixtieq li tikseb, jew tkun taf kif jg˙ixu filgΩira tag˙hom, liema tip ta’ diffikultajiet jiffaççjaw jew l-opportunitajiet li jkollhom, issa hu ç-çans tieg˙ek li tasal wasla salesibizzjoni fil-Birgu nhar is-Sibt.

24 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ Min iÓAddEM

kif tAÓsibhA l-AssoÇjAzzjoni tA’ Min iÓAddEM?

l-MEA bi proposti konkrEti tA’ fEjn tistA’ titnAqqAs il-burokrAzijA ÛEjdA

Anton Vella SMEs Helpdesk Executive Malta Employers’ Association

Il-Gvern preΩenti po©©a miira ambizzjuΩa quddiemu, cjoè li jer©a’ jkompli jnaqqas ilburokrazija Ωejda b’25% o˙ra, fuq perjodu ta’ erba’ snin. L-MEA taqbel ma’ din iddirezzjoni, u lesta li tappo©©ja lill-Gvern sabiex dan l-ghan jintla˙aq. Fil-fatt, l-MEA, b’konsultazzjoni mal-membri tag˙ha, identifikat fejn ilGvern g˙andu jag˙fas l-aktar sabiex din il-mira verament ti©i mil˙uqa. Il-burokrazija Ωejda mhux dejjem hija xi ˙a©a tan©ibbli, u mhux façli li wie˙ed jista’ jeliminaha mil-lum g˙al g˙ada. • Il-burokrazija Ωejda hija prodott ta’ attitudni ˙aΩina; • Il-burokrazija Ωejda hi riΩultat ta’ tip ta’ kultura; • Il-burokrazija Ωejda tin˙oloq minn nuqqas ta’ komunikazzjoni; • Il-burokrazija Ωejda ti©i minn mentalità ultrakonservattiva; • Il-burokrazija Ωejda tiΩviluppa f’ambjent fejn hemm nuqqas ta’ kontabbiltà. F’laqg˙a li l-MEA kellha ftit tal- jiem ilu mas-Segretarju Parlamentari responsabbli mill-Uffiççju tal-Kummissarju g˙as-Simplifikazzjoni u tTnaqqis tal- Burokrazija, Tony Agius Decelis, ©ew ippreΩentati 15-il proposta konkreta ta’ kif l-MEA ta˙seb li tista’ ti©i ttrattata l-problema talburokrazija Ωejda. U˙ud minnhom huma partikolari, iΩda hemm ukoll punti li jikkonçernaw element ta’ bdil ta’ kultura, u tibdil fil˙sieb ta’ kif dipartiment jew entità governattiva g˙andha tibda toffri servizz a˙jar. Hawn qed nislet biss ftit minn dawn il-proposti: BΩonn li jkun hemm aktar ˙lasijiet ta’ liçenzji tan-negozju li jkunu jistg˙u jibdew isiru kompletament online Hemm nuqqas kbir fejn jid˙lu pagamenti u ˙lasijiet ta’ liçenzji tan-negozju online. Mhux kull ministeru, dipartiment, jew awtorità jadottaw din is-sistema, u ˙afna drabi lproçess ma jitpo©©iex kompletament online, u g˙aldaqstant xorta wa˙da l-applikant ikun kostrett li jmur personalment g˙and l-entità sabiex

jikkonkludi l-applikazzjoni. Staff taç-Çivil mhux business oriented biΩΩejjed JeΩisti staff maç-Çivil li ma huma business friendly xejn. Meta imprenditur, jew sid ta’ negozju, jirrikorri f’xi dipartiment min˙abba xi diffikultà jew bΩonn li jirregola ru˙u f’xi ˙a©a, spiss i˙abbat wiççu ma’ persuni fiç-Çivil li sfortunatament mhumiex infurmati tajjeb fis-su©©ett, u jispiççaw biex jibag˙tu lill-klijent ming˙and Qajfas g˙al g˙and Pilatu. L-istaff g˙andu jkun im˙arre© a˙jar, u a©©ornat b’kull tibdil fil-li©ijiet. G˙andu wkoll ikun responsabbli u jinΩamm accountable ta’ g˙emilu, u jirrealizza li quddiemu m’g˙andux biss numru, iΩda jkun hemm negozju li mill-istess negozju hemm jiddependu l-g˙ajxien ta’ numru ta’ familji, u bi Ωball jew tlajjar f’azzjoni immedjata tista’ tfisser ˙sara g˙all-istess negozju u telf ta’ impjiegi. Proçeduri kkumplikati biex negozju jirregolarizza ru˙u JeΩistu wkoll wisq kumplikazzjonijiet bla bΩonn sabiex negozju jirregolarizza ru˙u fisservizzi essenzjali. Hemm bΩonn li jin˙olqu fast track procedures, fejn it-tibdil ikun qed ixekkel lin-negozju li jkompli jopera. U dan jg˙odd fejn ikollu bΩonn xi awtorizzazzjoni, ming˙and xi awtorità partikolari, xi servizzi, ming˙and id-Dipartiment talKummerç, ming˙and tasSanità, u o˙rajn.

Tasks /servizzi tal-Gvern wisq marbuta ma’ imjegati individwalment G˙ad hemm tendenza li f’diversi dipartimenti u entitajiet tal-Gvern, kif ukoll f’awtoritajiet regolatorji, l-istaff ma ja˙dimx b˙ala dipartiment mag˙qud u organizzat iΩda kul˙add g˙al rasu ming˙ajr koordinament mal-kumplament tad-dipartiment. Kull impjegat iΩolat minn impjegat ie˙or. Kull impjegat hu responsabbli minn su©©ett, u jkun biss hu li jkun jista’ jaqdi lill-klijenti dwar problemi marbuta ma’ dak is-su©©ett partikolari. Óadd iΩjed millistaff ma ji©i m˙arre© sabiex jaqdi lill-klijenti minfloku, meta dan l-impjegat ma jkunx disponibbli. Óafna drabi sid ta’ negozju ma jkunx jista’ jinqeda g˙ax l-

impjegat partikolari ma jkunx xog˙ol, u g˙alhekk ikollu jibqa’ jistenna r-ritorn tieg˙u fuq il-post tax-xog˙ol…Ωmien li jista’ jie˙u ©ranet, jew sa˙ansitra ©img˙at. G˙almin i˙addem dan hu ˙ela ta’ ˙in, inkonvenjent u jista’ jxekklu fil-produttività u leffiçjenza tan-negozju tieg˙u. BΩonn ta’ servizzi aktar effiçjenti min-na˙a talEnemalta u l-Water Services Corporation Problema o˙ra li jiffaççjaw issidien tan-negozji hija meta ji©u bΩonn jie˙du xi servizz min- na˙a tal-Enemalta u lWater Services Corporation. Is-servizz huwa kajman wisq, u kultant ikkumplikat ukoll. Meta sid ta’ negozju japplika sabiex ikollu arlo©© tad-dawl, jew içaqlaq arlo©©, jew sa˙ansitra ja©©orna l-vulta©©, jiltaqa’ ma’ mostru burokratiku. F’dan ir-rigward hemm bΩonn li jonqos ftit aktar ix-xog˙ol tal-karti, u tiΩdiet l-effiçjenza. KaΩi komuni huma dawk meta negozju jid˙ol fi proprjetà fejn ikun g˙ad hemm pendenti xi kwistjonijiet dwar dawn is-servizzi. Li qed ji©ri b˙alissa hu li s-sid il-©did ma jkunx jista’ jipproçedi qabel ma ti©i solvuta l-kwistjoni tal-pendenzi ta’ qabel, u b’hekk bla ˙tija ta’ xejn jintilef ˙afna Ωmien sakemm il-kaΩ ji©i solvut – jekk mhux g˙as-spejjes tat-tenent il-©did ukoll! Hemm bΩonn ta’ sistemi u proçeduri anqas burokratiçi fi proçess ta’ ˙ru© ta’ çerti permessi mill-MEPA Hemm diversi proçessi sabiex jin˙ar©u permessi partikolari li hemm bΩonn na˙dmu fuqhom sabiex ji©u iffaçilitati. G˙ad jeΩistu proçessi filMEPA, li applikant isib li huma kkumplikati, tedjanti u mtawla bla bΩonn, li jikkonçernaw applikazzjonijiet ta’ Ωvilupp sempliçi, b˙al pereΩempju alterazzjonijiet sabiex jakkomodaw u jag˙mlu l-post tag˙hom aktar aççessibbli – kumplikazzjonijiet bla bΩonn li jistg˙u façilment ji©u eliminati. A©©ustamenti u a©©ornament f’regolamenti ta’ Transport Malta vis-à-vis innegozji G˙ad g˙andna f’pajjiΩna çerti regolamenti li g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum ma g˙adhomx jag˙mlu sens. Fost dawn tajjeb insemmu r-

regolament li jaqa’ ta˙t irresponsabbiltà ta’ Transport Malta, sabiex sid ta’ negozju japplika u jkun eli©©ibbli g˙al loading and unloading bay fittriq minn fejn jopera. Proçess u kriterji li wasal iΩ-Ωmien li wie˙ed i˙ares sew lejhom u jag˙milhom aktar ©usti. A˙na nemmnu li f’kaΩi b˙al dawn g˙andu jkun hemm fasttrack sabiex imprenditur ma jdumx gimg˙at, xhur, jekk mhux snin ukoll, sabiex jinqeda. Id-dewmien ta’ ˙ru© ta’ awtorizzazzjoni sabiex isiru dawn il-loading and unloading bays f’qasir Ωmien, barra li jikka©unaw aktar kon©estjonijiet tat-traffiku, ikun qed ifixkel l-operat komdu tal-istess sid tan-negozju. Special Cases Screening Unit f’kull dipartiment Sabiex titnaqqas il-burokrazija, speçjalment ma’ persuni jew entitajiet li jkollhom kaΩi sensittivi, je˙tie© li f’kull dipartiment, awtorità, jew entità governattiva tin˙oloq struttura sabiex tkun tista’ sservi ta’ organu li tittratta b’mod professjonali, screening process ta’ kaΩijiet sensittivi wara li dawn ikunu rre©istraw l-ilment tag˙hom mas-sezzjoni tal-customer care. Minflok, kaΩ delikat li ji©i ppreΩentat, joqg˙od jimxi ming˙and persuna g˙al o˙ra, u finalment il-klijent xorta wa˙da ma jinqediex jew il-kaΩ tieg˙u jispiçça f’ri©el is-segretarjat ta’ xi ministru, ikun ferm a˙jar jekk il-kaΩ jg˙addi millewwel quddiem dan il-unit li jkollu l-poter li juΩa riga differenti ta’ kif jevalwa a˙jar, u dan jag˙mlu wara li jkun ˙ares lejn il-kaΩ b’aktar attenzjoni u sensittività – g˙ax jekk ikun kaΩ delikat mhux bilfors tista’ ti©i applikata l-li©i mal-ewwel. Dawn huma biss u˙ud mill15-il punt li a˙na, b˙ala assoçjazzjoni dehrilna li g˙andna ni©bdu l-attenzjoni tal-Gvern fuqhom. Wie˙ed jista’ jaqra ddokument kollu billi jΩur is-sit elettroniku tal-MEA. A˙na nemmnu li dawn ilpunti li semmejna huma kollha validi u, jekk isir sforz kollettiv, konvinti li g˙andhom ikunu g˙odda tajba sabiex l-g˙an talGvern, li jirnexxielu jnaqqas ilburokrazija b’25%, jintla˙aq b’aktar façilità. Nie˙du din l-opportunità sabiex, b˙ala MEA u f’isem ilmembri tag˙na, nawguraw lillGvern, f’dan ir-rigward, il˙idma t-tajba.

Facebook : www.facebook.com/MaltaEmployersAssociation Jekk tixtieq tag˙mel kuntatt mag˙na (b˙ala Assoçjazzjoni ta’ Min I˙addem) tista’ tag˙mel dan billi ççempel 2122 2992 jew 2123 7585. Tista’ wkoll tibg˙at email lil anton.vella@maltaemployers.com, jew tuΩa t-24/7 helpline 2122 2006 billi ççempel u t˙allilna ismek sabiex fl-iqsar Ωmien possibbli nkunu nistg˙u nirritornaw it-telefonata tieg˙ek. Grazzi talli tajtni l-opportunità li nitkellem mieg˙ek. Nibqg˙u niltaqg˙u b’artikli o˙ra simili fil-©img˙at li ©ejjin. Jekk tixtieq tg˙addili xi su©©erimenti u proposti g˙al dan l-artiklu nitolbok biex tikkomunika mieg˙i jew mal-istaff editorjali ta’ din ilgazzetta u jien inwieg˙dek li nag˙mel ˙ilti sabiex ma niddiΩappuntakx.

MadwaRNa kÓ

kullhadd.com

28|09|2014 25

darC Productions jibdew blewwel produzzjoni tag˙hom Rifless . Se naraw jie˙du sehem fost l-aqwa atturi filGΩejjer Maltin fosthom Keith Richard, David Rizzo, Heinrich Camilleri, Carlos Farrugia, Ray Abdilla, Doriana Portelli, Yvonne Scicluna, Antonella Galea Lofredo, Simone Debatista u ˙afna o˙rajn. Dawn il-karattri u o˙rajn, bl-istejjer tag˙hom kollha se je˙duna fi ©rajja li m’hemmx dubju li g˙andha t˙alli l-udjenza b’kurΩità sala˙˙ar episodju. Il-preΩent qieg˙ed f’idejna filwaqt li l-passat ma jista’ jbiddlu ˙add. G˙aldaqstant, il-preΩent huwa rifless ta’ dak li se˙˙ fil-passat…l-g˙emil u l-©rajjiet li jibqg˙u jikbru mag˙na sakemm il-passat u l-preΩent isiru ©rajja wa˙da. Fil-˙ajja ng˙addu minn kull tip ta’ emozzjonijiet: fer˙, niket, im˙abba u mibeg˙da, biΩa’ u sigurtà, ansjetà u ser˙an tal-qalb... Hawn min jemmen li d-destin jitwieled mieg˙ek, jg˙ix mieg˙ek, u jmut mieg˙ek u, tag˙mel x’tag˙mel, tipprova kemm tipprova, dan ma jinbidilx! O˙rajn jemmnu li int biss tiddeçiedi dak li se tag˙mel, u b’dik l-g˙aΩla li tkun ˙adt ˙ajtek tibqa’ dejjem miexja.

g˙all-a˙jar jew g˙all-ag˙ar! F’din is-serje televiΩiva niltaqg˙u prinçiparjament ma’ tliet familji, distinti minn xulxin u li g˙andhom irrelazzjonijiet, il-˙biberiji u l˙ajjiet differenti tag˙hom. M’hemmx rabta partikolari bejniethom fil-preΩent, iΩda lpassat li ©ara sittax-il sena ilu se jda˙˙al dawn it-tliet familji f’konnessjoni u fi ©rajja wa˙da! Ìrajja li te˙odna f’delitt li se˙˙ sittax-il sena ilu u lura g˙all-preΩen. Il-qtil ta’ Elisa Inguanez kien ˙alla lill-pajjiΩ f’xokk g˙all-mod makabru kif kien twettaq. Delitt li kien baqa’ misteru min wettqu. Min kien involut kien jaf minn fejn kellu jg˙addi biex jostor u jxa˙˙am il-bwiet ˙alli l-evidenza qatt ma to˙ro© filbera˙ u g˙alhekk hu jibqa’ ˙ieles minn kull suspett. Però, ta’ min jistaqsi: xi jwassal biex dawn it-tliet familji jintrabtu fi ©rajja wa˙da? Jista’ l-qattiel jin˙eba g˙al dejjem, u xi jwassal biex ikollu jag˙mel dak li ma jridx? Il-verità u l-©ustizzja huma ta’ din id-dinja? Rifless jintwera minn Ottubru li gej fuq One TV kull nhar ta’ Óamis fit-8.30 ta’ filag˙xija. Titilfuhx!

Ritratt: BRIGHT EYE PHOTOGRAPHY

RIFLESS: TELESERJE FUQ ONE MINN OTTUBRU

Skeda kÓ

28|09|2014 27

kullhadd.com

07.30 07.45 08.40 09.15 09.30 09.45 11.30 11.55 12.30 12.40 13.45 14.50 16.55 17.30 17.40 19.30 20.15 23.30

One News Street Blush (R) Ûona Sport Sajf (R) Identità (R) One News Festival ma’ Gaffiero (R) Snajja’ Maltin (R) Óilithom (R) One News Tony The Tornado Drago (R) Telebejg˙ (R) Miss Malta 2014 (R) Executive One News It-Tnedija tal-Iskeda 2014/5 One News It-Tnedija tal-Iskeda 2014/5 One News

07.00 15.00 15.05 18.00 18.05 19.30 20.30 21.30 21.35 23.00

Sfida 51 Net News Sfida 51 Net News Sfida 51 Net News Sfida 51 Net News Dejjem Tieg˙ek Becky Net News

07.00 08.00 10.00 11.30 12.00 12.10 15.00 15.30 16.00 16.05 16.50 17.35 18.00 18.10 18.40 19.00 20.00

A˙barijiet Tuffi˙at Migduma Malta u lil Hinn Minnha Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik (ikompli) L-Irkant Telebejg˙ A˙barijiet Kurrenti Is-Sajf ma’ Salv PaqPaq On Test A˙barijiet Int Min Inti PaqPaq On Test Mr Fisherman A˙barijiet

08.00 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 14.30 15.00 17.30 19.00 19.15 19.30 20.30

Bijografiji Quddiesa Kurrenti Mill-Im˙aΩen tal-Festi Valletta (R) Mixja ta’ Poplu (R) Mr Fisherman Iç-Çaqqufa (R) Malta u Lil Hinn Minnha (R) G˙awdex Illum Telebejg˙ Luxdesign A˙barijiet g˙al nies b’nuqqas ta’ smig˙ 21.40 A˙barijiet 23.00 A˙barijiet bl-IngliΩ

06.00 06.30 07.05 08.00 08.20 09.05 09.25 09.30 10.20 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 17.00 18.50 20.00 20.35 21.30 23.40 23.45

Parlamento Punto Europa Wanted 5 Overland Tg 1 Alieni Degli Abissi Road Book Usa, Croazia Tg 1 L.I.S. A Sua Immagine Santa Messa Linea Verde Telegiornale L'arena Tg 1 Road Book Australia, Spagna, Usa Una Luna Di Miele Tutta Sua... L'eredità Telegiornale Affari Tuoi Il Restauratore Tg1 60 Secondi Prix Italia 2014

06.00 06.30 07.00 07.25 07.50 08.10 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.30 17.05 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 21.45 22.40

Videocomic Passerella Cultura Nautilus La Dottoressa Peluche Il Salvataggio Di Daisy Avengers Assemble Un Super La Nave Dei Sogni Perù Lo Squalo Bianco Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che Il Calcio Tg2 L.I.S. Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra Tg2 20.30 N.C.I.S. L'ultima Mossa Hawaii Five La Domenica Sportiva

06.00 07.20 09.00 12.00 12.25 13.15 13.45 14.00 14.15 14.30 15.00 15.05 17.05 19.00 19.30 20.00 20.10 21.45 23.25 23.35 23.40

Fuori Orario Film: I Figli Di Nessuno Tgr Tg3 Sostiene Bollani Timbuctu. I Viaggi Di Davide Kilimangiaro Album Tg Regione Tg3 In 1/2 Ora Tg3 Lis Ponferrada (Esp) Ciclismo Film: Sul Lago Dorato Tg3 Tg Regione Blob Che Tempo Che Fa Presa Diretta Fondi Europei Tg3 Tg Regione Raire Gazebo

06.00 07.00 07.35 08.35 08.40 10.30 12.25 13.00 14.00 15.55 17.35 17.40 18.30 19.00 21.10

Friends Super Partes Super Car Ciak Speciale A-Team Angeli/Angels Studio Aperto Sport Mediaset Cinderella Story In Viaggio Per Il College Ciak Speciale Mike & Molly Studio Aperto Ritorno Al Futuro Il Cavaliere Oscuro

06.00 07.55 08.00 09.21 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Il Club Degli Imperatori Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint Estate Riassunto Il Segreto Maurizio Costanzo Show

06.25 06.45 07.15 07.55 08.55 10.00 10.50 11.30 12.00 13.00 13.55 14.50 17.00 18.55 19.35 21.30 23.35

Tg4 Night News Televendita Media Shopping Super Partes Mondo Sommerso Terra! Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Pianeta Mare Le Storie Di Alive Donnavventura Meteor Polizza Inferno (Big Man) Tg4 Tempesta D'amore Per Un Pugno Di Dollari Il Texano Dagli Occhi Di Ghiaccio

07.00 07.30 07.55 10.00 11.20 11.40 13.30 14.00 14.40 16.15 18.15 20.00 20.30

Omnibus Tg La7 Omnibus L-Aria Che Tira Diciannovequaranta Agente Speciale Sue Thomas Tg La 7 Tg La7 Cronache Ti Lascio Perchè Ti Amo Troppo La Libreria Del Mistero Il Commissario Maigret Tg La7 La Gabbia

06.35 07.00 07.15 07.35 07.45 08.15 09.00 09.30 10.10 11.05 11.50 12.35 13.25 13.55 14.30 15.10 17.40 18.25 19.05 20.00 20.30 21.00 21.50 22.35

Teletubbies Nina And The Neurons Nuzzle And Scratch Charlie And Lola Teletubbies The Weakest Link Big School Breaking Pointe Call The Midwife Hotel Secrets With Richard E Grant The Weakest Link Monty Halls’ Island Escapes Big School One Foot In The Grave Breaking Pointe Doctors Hotel Secrets With Richard E Grant Breaking Pointe Call The Midwife Big School Dead Boss Last Tango In Halifax Dci Banks Silent Witness

06.00 06.25 06.50 07.15 08.05 08.30 09.20 10.10 11.00 11.25 12.15 13.05 14.20 14.45 15.35 16.25 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 23.05 23.55

Tastiest Places To Chowdown Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Food Network Challenge Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Eats Hungry Girl Diners, Drive-Ins And Dives Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Chopped South Africa Diners, Drive-Ins And Dives Barefoot Contessa Siba’s Table

06.50 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.00 12.25 12.50 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 17.05 17.30 18.00 18.55

Yoga for Life The Sweet Truth Chasing the Yum Extreme Cuisine With Jeff Corwin Candice Tells All Dear Genevieve Color Splash Selling LA Keasha’s Perfect Dress Eating Art Chef Abroad Eating Art My Yard Goes Disney Dear Genevieve Million Dollar Rooms House Hunters Selling LA Color Splash Suggs’ Italian Job House Hunters Chasing the Yum Chef Abroad Extreme Cuisine With Jeff Corwin Million Dollar Rooms

06.00 08.30 09.20 10.35 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35

Toddlers & Tiaras Candy Queen Ace Of Cakes Little People, Big World Here Comes Honey Boo Boo Return To Amish Toddlers & Tiaras Sister Wives Alaskan Women Looking For Love Long Island Medium Your Style In His Hands Say Yes To The Dress Undo Me Ultimate Shopper

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 10.30 11.00 11.30 12.00

After Shock Extreme Close-Up Style Star Jennifer Aniston Richkids Of Beverly Hills Revealed. Luke Evans E! News After Shock Keeping Up With The Kardashians Revealed. Luke Evans Richkids Of Beverly Hills Revealed. Luke Evans Keeping Up With The Kardashians Botched

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 21.00 22.00

How Do They Do It? Ultimate Car Build-Off Mega Builders Mythbusters You Have Been Warned Thrift Hunters Storage Wars Canada Flip Men Auction Kings Auction Hunters Container Wars Mighty Ships Extreme Engineering Mighty Planes What’s In The Barn? Wheeler Dealers Extreme Car Hoarders River Monsters

06.05 07.45 09.20 11.30 13.25 15.30 17.10 18.55 20.25 22.00 23.40

Rich In Love Mr North F.I.S.T. Huckleberry Finn The Magnificent Seven After The Fox Memories Of Me Madhouse Underground Aces Mr Wonderful The Coca-Cola Kid

08.30 Fis Summer Grand Prix, Ski Jumping 09.30 Watts 12.15 Fia European Touring Car Cup 12.45 World Series By Renault 14.00 Fia European Touring Car Cup 14.30 Fis Summer Grand Prix Ski Jumping 15.45 Watts 16.15 Bdo British Open Darts 17.30 Watts 18.30 European Championship Speedway 20.00 Boxing 22.15 Motorsports Weekend 22.30 Los Angeles Masters Equestrian

07.05 07.55 08.20 08.45 09.10 09.35 10.00 10.25 10.50 11.15 11.40 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.40 15.30 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00

Bubble Guppies Go, Diego, Go! Winx Club The Fairly Oddparents Sanjay And Craig Kung Fu Panda The Legend Of Korra Turtles Spongebob Squarepants Winx Club Icarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin Spongebob Squarepants The Penguins Of Madagascar The Fairly Oddparents Icarly Big Time Rush Victorious Life With Boys Spongebob Squarepants Turtles

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 10.00 10.55 11.25 11.50 17.20 18.15

Call Of The Wildman Dick ’n’ Dom Go Wild Dogs 101 Nick Baker’s Weird Creatures Animal Maternity Dogs 101 Animal Airport Call Of The Wildman Wildest Africa Treehouse Masters Echo And The Elephants Of Amboseli Roaring With Pride Megalodon Sharkbite Beach Roaring With Pride Sharkageddon I’m Alive

17.00 17.30 19.30 20.00 22.00

19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

16.25 17.15 18.05 21.50 22.40

28 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

MIÇ-ÇINEMA A WALK AMONG THE TOMBSTONES

TETRU

TFITTXIJA GÓAL SERIAL KILLERS Atturi Ewlenin: Liam Neeson, Dan Stevens, Boyd Halbrook, Brian ‘Astro’ Bradley, Sebastian Rochè Direttur: Scott Frank Distributur: E1 Films Ma˙ru© milnn KRS Releasing Ltd

Óin: 115 min.

Fis-snin erbg˙in u ˙amsin itthrillers tal-misteru, aktarx ma˙dumin bla kulur, iΩda b’kuntrasti palpabbli, kienu popolari ˙afna. G˙alkemm fis-snin ta’ wara ma baqg˙ux daqshekk komuni, ˙ar©u diversi films noir klassiçi, fosthom spikkaw The Long Goodbye (1973) u Body Heat (1981). Liam Neeson, li dan l-a˙˙ar imbarka fuq karriera ta’ films b’azzjoni furjuΩa, ja˙dem il-parti ta’ Matthew Scudder, ekspulizija alko˙oliku mkeççi mill-korp, li issa qed ja˙dem ta’ ditektiv privat ming˙ajr liçenzja f’A Walk Among The Tombstones. Meta hu jkun avviçinat minn Kenny Kristo (Stevens), traffikant taddrogi, biex jikkaççja lil dawk li

˙atfu u wara brutalment qatlu lil martu, wara li jdum ja˙sibha, jaççetta. Meta jibda jindaga, dan l-investigatur isir jaf li dawn in-nies mhux l-ewwel darba li kkommettew dawn ir-reati koroh u dan is-salva©iΩmu ma’ nisa ta’ kriminali b’sa˙˙ithom Ωgur li se jkompli. Ming˙ajr l-içken kas lejn il-li©i u ming˙ajr ma jqis x’inhu s-sewwa u l-˙aΩin, Scudder i˙uf fit-triqat imwarrbin ta’ New York City biex jipprova jwaqqaf din lor©a mdemmija. Fl-investigazzjonijiet mhux dejjem legali tieg˙u hu jiltaqa’ ma’ traffikant Russu tad-drogi li ˙atfu lil bintu; ma’ ˙u Kenny, Peter Kristo (Halbrook) li qed jipprova je˙les mill-vizzju tad-drogi; ma’

Çert. 15

wie˙ed li jie˙u ˙sieb iç-çimiterju li hu mid˙la sewwa ta’ dawn irreati li heΩΩew il-belt; kif ukoll jit˙abbeb ma’ artist Ωg˙ir li m’g˙andux dar fejn joqg˙od. A Walk Among The Tombstones hi produzzjoni b’atmosfera tetra u qtil makabru b’Liam Neeson hawn aktar impenjat f’affarijiet serji. Ilfotografija b’kuluri skuri mag˙surin idda˙˙lek fl-atmosfera tal-film.

SEX TAPE

Kif Elliott Gould, b˙ala d-ditektiv privat Phillip Marlowe, karattru fittizju iΩda mag˙ruf, f’The Long Goodbye iterraq kontinwament madwar il-belt ta’ Los Angeles, hekk ukoll Neeson i˙uf sewwa b’saqajh fi kwartieri mhux rispettabbli. Id-ditektiv Matt Scudder ˙are© mill-pinna tal-awtur Amerikan Lawrence Block li lkitba tieg˙u reb˙et diversi premjijiet, u di©à ©ie interpretat minn Jeff Bridges fl-1986. HEKK U HEKK

ANDAMENT FJAKK F’KUMMIEDJA DWAR IS-SESS Atturi Ewlenin: Cameron Diaz, Jason Segel, Rob Corddry, Ellie Kemper, Rob Lowe, Jack Black Direttur: Jake Kasdan Distributur: Columbia/Sony Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 94 min.

B’Cameron Diaz, wa˙da millprotagonisti b’wirja effervexxenti fil-film Bad Teacher (2011), lisem tal-film Sex Tape jindika li din l-attriçi se ter©a’ tibbrilla f’parti ohra spinta u ta’ ming˙ajr brejkijiet. IΩda, wara bidu sodisfaçenti, din l-attriçi tidher kwaΩi mdejqa, b’wiçç qares u g˙ajjien. Forsi t-tort mhux kollu tag˙ha g˙ax, man-nofs, l-andament donnu jista©na u jie˙u rankatu-

ra wara bil-mod. It-trio Diaz, Jason Segel u d-direttur Jake Kasdan ippruvaw jirrepetu lumoriΩmu kkalkulat ta’ Bad Teacher, iΩda Sex Tape jidher pjuttost aktar fjakk. Malajr isir ovvju li Jay (Segel) u Annie (Diaz) huma ma˙luqin g˙al xulxin g˙ax mill-ewwel darba li ltaqg˙u fil-kulle©© juru m˙abbithom b’mod l-aktar intens f’kull post imma©inabbli, mhux fuq is-sodda biss. Wara

Çert. 15

g˙axar snin Ωwie© u Ωew©t itfal il-passjoni ardita tag˙hom tidher li birdet sewwa u, jag˙mlu x’jag˙mlu, qatt ma setg˙u ji©u f’sikkithom. L-idea sublimi li jo˙olmu biha hi li f’maratona ta’ attività sesswali ta’ tliet sig˙at jippruvaw kull poΩizzjoni li hemm fil-ktieb The Joy Of Sex . Mhux biss, imma biex il-fjamma tibqa’ taqbad jiddeçiedu li ji©bdu din l-attività sesswali fuq vidjow. Kollox jimxi ˙arir sakemm ise˙˙ dak li qatt ma kien previst – dan il-vidjow tant privat, wara g˙afsa ˙aΩina fuq il-kompjuter, jispiçça biex isir pubbliku. Fil-paniku kbir li jaqbadhom wara, jg˙addu lejl ta’ ta˙bit kbir ifittxu l-˙bieb biex dan il-vidjow

LET’S BE COPS

jer©a’ jirritorna g˙andhom u b’hekk isalvaw ir-reputazzjoni u s-sanità tag˙hom, u fuq kollox iΩ-Ωwie©. L-idea prinçipali ta’ din il-produzzjoni hi li Ω-Ωwie© joffri l-isfidi tieg˙u u kull koppja li trid issalvah tag˙mel minn kollox biex iΩΩommu ˙aj u frisk. Fittfittxija mimlija ©enn g˙al dan ilmis˙ut tape huma juru li g˙adhom familja unita u li rrelazzjoni tag˙hom b’hekk tista’ tissa˙˙a˙. Sex Tape g˙andu wkoll ilmumenti tajbin tieg˙u, minkejja li dawn huma ftit. Il-partiçella li fiha jidher Jack Black b˙ala sid ta’ YouPorn tag˙ti ˙jiel li din setg˙et kienet kummiedja aktar mexxejja. PJAÇEVOLI

FARSA SODISFAÇENTI BL-AZZJONI Atturi Ewlenin: Jake Johnson, Damon Wayans Jr, Rob Riggle, Nina Dobrev, Keegan-Michael Key, James D’Arcy, Andy Garcia Direttur: Luke Springfield Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Óin: 104 min.

Ìeneru ta’ film li sar tassew komuni f’Hollywood hu dak mag˙ruf b˙ala buddy movie. Dan aktarx jikkonsisti f’Ωew© persuni ˙bieb, li fil-parti lkbira tag˙hom ikunu ineffiçjenti, li bejniethom kwaΩi m’hemm xejn komuni, li ma jaqblux f’diversi affarijiet, sikwit jargumentaw jew jillitikaw, iΩda meta jsibu ru˙hom f’xi sitwazzjoni mwieg˙ra, jew f’xi periklu imminenti, jew fejn hemm il-bΩonn ta’ g˙ajnuna ur©enti minnhom, dawn jir-

rea©ixxu b’mod altruwist u qalbieni. Ûew©t i˙bieb b˙al dawn huma Justin Miller (Wayans Jr), li kien kapaçi jiddisinja log˙biet tal-vidjow u issa sfaxxa, u Ryan O’Malley (Johnson), eksplejer tal-futbol Amerikan li Ωmienu g˙adda. Wara li, kemm ilhom Los Angeles, ma rnexxewx u issa g˙alqu t-tletin sena, iddeçidew li jer©g˙u lura fil-belt tag˙hom f’Ohio. Donnu li l-kambjament li

Çert. 15

kienu jistennew wasal f’dan listadju ta’ ˙ajjithom. F’riçeviment fejn kellhom jiltaqg˙u ma’ s˙abhom tal-kulle©© huma jilbsu ta’ pulizija, u f’din il©abra ta’ riunjoni jaqg˙u sewwa g˙aΩ-Ωufjett. Meta jo˙or©u minn hemm, huma u mexjin lejn id-dar lebsin din luniformi, in-nies jittrattawhom bir-rispett b˙all-pulizija veri. Tant din il-˙a©a tolqothom li jiddeçiedu li jkomplu b’din illog˙ba. F’˙anut, Justin jie˙u grazzja ma’ Josie (Dobrev) li sservi l-ikel hemm. Meta xi kriminali AlbaniΩi ja˙btu g˙al dan il-post u Josie tkun imwerwra, bla ˙sieb ta’ xejn, je˙duha kontra din il-marmalja. Billi ja˙sbuhom uffiçjali veri, jing˙ataw kariga milLAPD biex jg˙assu l-intriççi ta’

dan il- gang u malajr isibu ru˙hom involuti sa snienhom u f’periklu kbir. Let’s Be Cops hija kummiedja divertenti b’diversi siwazzjonijiet farseski, xi ftit minnhom pwerili wkoll, o˙rajn romantiçi u anke b’azzjoni mexxejja. Aktarx li l-isba˙ sekwenza hija meta dawn jg˙assu u jie˙du r-ritratti tal-attivitajiet illegali tal-kriminali minn dar ta’ mara li tidher g˙atxana g˙as-sess u tag˙mel ˙afna mossi akrobatiçi li jfallu. Ir-reazzjoni ta’ bejn iΩ-Ωew© karattri prinçipali hi tajba u f’xi waqtiet tassew umoristika, però Jake Johnson jidher aktar adattat g˙al dawn il-kummiedji u tassew ji©bed l-g˙ajn. Forsi ’l quddiem g˙ad jirnexxi sewwa.

ÇINEMA KÓ

28|09|2014 29

kullhadd.com

THE 100 yEAR OLd MAN WHO cLIMbEd OuT OF THE WINdOW ANd dIsAPPEAREd

BLA BREJKIJIET

FARsA sFRENATA PJAÇEvOLI Atturi Ewlenin: Robert Gustafsson, Mia Scaringer, Iwar Wiklander, David Wiberg, Jen Hulten, Alan Ford Direttur: Felix Herngren. Distributur: Studiocanal Ltd Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd Id-diretturi Francizi Marc Caro u Jean-Pierre Jeunet dejjem ippreΩentaw kummiedji tassew eΩileranti u movimentati, bla brejkijiet, b˙al Delicatessen (1991), Amelie (2001) u MicMacs (2009). Id-direttur ÛvediΩ Felix Herngren jidher li kkopja listil tag˙hom, speçjalment talewwel wie˙ed imsemmi, bixxog˙ol The 100-Year Old Man Who Climbed Out Of The Window And Disappeared , koproduzzjoni bejn erba’ pajjiΩi Nordiçi li hu bis-sottotitoli iΩda bil-narrazzjoni blIngliΩ. Dakinhar li Allan Karlsson (Gustafsson) g˙alaq il-mitt sena, fejn fid-dar tal-anzjani li qieg˙ed fiha lestewlu kejk b’mitt xemg˙a u anke fotografu, hu bi spirtu avventuruΩ fuqu jo˙ro© mit-tieqa, jie˙u bagoll ta’ wie˙ed bully u jitlaq bil-karozza f’ra˙al iΩolat. Fil-bagoll hemm kemxa kbira ta’ flus ta’ gang tal-muturi. F’dan ir-ra˙al jag˙mel ˙bieb ma’ Julius (Wiklander), li jie˙u ˙sieb l-iskedi tal-ferrovi-

Óin: 114 min. Çert. 12 ji. Dawn jitilqu g˙al g˙onq ittriq u mag˙hom jing˙aqdu student bravu, li hu intiΩ f’˙afna su©©etti serji, u Gunilla (Skaringer), li tie˙u ˙sieb iljunfant. Meta ssir tfittxija kbira mill-awtoritajiet g˙ax-xwejja˙, il- gang jirnexxilhom jiskopru fejn jinsabu u jmorru g˙alihom, iΩda g˙al ˙afna minnhom hemm tistenniehom il-mewt. Matul dan l-andament, fi flashbacks nassistu g˙ar-relazzjonijiet ta’ Allan, espert taddinamiti, meta kien ˙afna iΩg˙ar, ma’ persona©©i mag˙rufin tas-seklu g˙oxrin, fosthom Einstein u Stalin. The 100-Year Old Man Who Climbed Out Of The Window And Disappeared mhijiex dik il-farsa purament umoristika, g˙ax ise˙˙u diversi mwiet b’modi kemxejn brutali, li ˙afna minnhom ji©ru b’kumbinazzjoni jew ming˙jar l-içken ˙sieb previst. Il-muΩika kwaΩi dejjem allegra tkompli ssebba˙ l-andament ta’ din il-produzzjoni li minn jaraha jie˙u gost tassew.

WHAT IF

REPETITTIV

RELAZZJONI ROMANTIKA JEW PLATONIKA Atturi Ewlenin: Daniel Radcliffe, Zoe Kazan, Rafe Spall, Adam Driver, Morgan Park. Direttur: Michael Dowse Distributur: E-One Entertainment Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Ltd

Daniel Radcliffe, il-protagonist tas-serje Harry Potter , issa ©uvnott ©mielu, g˙andu l-parti prinçipali fil-kummiedja romantika What If . Wallace (Radcliffe) jidher li hu bniedem li mhux kapaçi jkompli f’sitwazzjoni romantika, sar xi ftit iΩolat iqatta’ ˙afna ˙in wa˙du fuq il-bejt tad-dar i˙ares lejn il-belt notturna. Anke fl-iskola tal-mediçina li kien jattendi, ma kompliex. Issa, tant qata’ qalbu li ma jridx jaf aktar b’nisa. Waqt li jkun mistieden f’riçeviment fid-dar ta’ ˙abib, huwa jibda jg˙aqqad kliem bl-ittrikalamita ta’ mal-fri©©. Meta jg˙aqqad ‘love is stupid’, ti©i ˙dejh Chantry (Kazan) u, kelma wara l-o˙ra, jindunaw li huma perfetti flimkien b˙ala ˙bieb biss. Huma jiffurmaw relazzjoni fejn jitkellmu fuq affarijiet diversi, dwar films, mard u rigali tal-Milied li jiddiΩappuntaw lil min jirçevihom. Linteress ta’ bejniethom iΩid u Wallace jibda j˙oss ©ibdiet ©enwini lejha. Il-problema hi li Chantry g˙andha lil Ben (Spall) li j˙obbha tassew. X’se ji©ri

Óin: 102 min. Çert. 15

issa min˙abba f’hekk – il˙biberija tag˙hom se tispiçça u jsiru jin˙abbu tabil˙aqq, jew jibqg˙u jΩommu din irrelazzjoni platonika? What If jiΩviluppa r-relazzjonijiet ta’ dawn fuq medda ta’ sena u jesibixxi limma©inazzjoni fertili taΩΩew© protagonisti, l-insigurtà tag˙hom, id-dispjaçiri u anke l-mumenti ta’ fer˙. It-tema ta’ dan ix-xog˙ol repetittiv hija li wie˙ed ma jistax jikseb dejjem dak li jferr˙u

KOMPETIZZJONI EMPIRE cINEMA

L-AQWA ÓAMEs FILMs bejn is-17 u l-21 ta’ settembru 2014

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: F’liema film li ktibna fuqu llum ˙adet sehem l-attriçi Cameron Diaz? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: JANE MIFSUD, 98, Triq San Vinçenz, il-Óamrun, ÓMR 2110

1. 2. 3. 4. 5.

Sex Tape Lucy The Boxtrolls Before I Go To Sleep The Nut Job

30 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ Appartament ©did lest minn kollox f’ÓaΩ-Ûabbar. Jinkludi 3 kmamar tas-sodda, wa˙da en-suite, kçina, salott u kamra tal-ikel combined, bil-lift, parti mill-bejt u kamra tal-˙asil. Il-prezz jinkludi 2 garaxxijiet ta’ karozza wa˙da u ie˙or ta’ 4 jew 5 karozzi. Prezz negozzjabbli ta’ €230,000. Çempel 7949 8280. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI

G˙odda tal-mastrudaxxi: Çana 5 piedi bi 12-il pied b’9 pulzieri u nofs. Router bit-trapani, kompressur b’ gun u Ωew© bottijiet mieg˙u, belt sander kbira u o˙ra Ωg˙ira biççineg mag˙hom, driller talhalf-inch u trapan tat-toqob taç-çapetti, çana tas-6 pulzieri tal-idejn, cross-cut b’4 lupi mag˙ha, gun tal-imsiemer u ie˙or tal-istaples, sand paper tar-roll, Ωew© vibrators Ωg˙ar tal-idejn, work-bench (mejda Ωg˙ira), Ωgorbi tat-torn u taliskultura, Ωew© extractors – wie˙ed tal-pied u ie˙or tas-16il pulzier, mannarett u rixketta. Çempel fuq 9945 9899 Appartament ©did lest minn kollox f’ÓaΩ-Ûabbar. Jinkludi 3 kmamar tas-sodda, wa˙da en-suite, kçina, salott u kamra tal-ikel combined, bil-lift, parti mill-bejt u kamra tal-˙asil. Fil-prezz jinkludi 2 garaxxijiet ta’ karozza wa˙da u ie˙or ta’ 4 jew 5 karozzi. Prezz tal-kirja ta’ €800 fix-xahar, negozzjabbli. Çempel 7949 8280. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ BMW 3 Series manual ta’ lewn griΩ, tas-sena 2009, bi 73,000 mil. Kundizzjoni eççellenti, kollox tal-

fabbrika, full-extras, magna 20 diΩil. Çempel 9992 8362. Kamra tal-kewba tal-pranzu ming˙and Carmelo Delia. Kundizzjoni tajba ˙afna. Prezz €700 jew prezz viçin. Çempel 2131 5684 jew 9923 1933. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bilbatterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt u grandfather clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija. Irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙all-Matematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads,

clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178. DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙allanzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn innumri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet talkarozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

sjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

KISI, TIBJID U TIKÓIL

MANNICK DANCING SCHOOL

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). G˙al aktar infromazzjoni çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

DARREN WATER PROOFING SITWAZZJONI VAKANTI G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

LEZZJONIJIET TAL-PRIVAT

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleurde-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali talilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU NOTA IMPORTANTI: Çekkijiet g˙andhom ji©u indirizzati lil SOUND VISION PRINT LTD

Qed infittex maid ta˙t l-34 sena g˙al xog˙ol ta’ tindif ©o dar. Mhux single mother u jkollha kondotta nadifa. Ti©i ppreferuta jekk ikollha CV. Çempel fuq 9984 5661.

ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq esten-

Lezzjonijiet tal-privat tal-IngliΩ g˙all-istudenti tas-Sekondarja tal˙ames sena. Attenzjoni indivdwali g˙all-eΩami tal-O-levels. Illezzjonijiet jing˙ataw minn g˙alliema kkwalifikati f’Óal Tarxien. Noti huma inkluΩi. Çempel 7904 8236. TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa d-deni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din it-talba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu waqt li nikkonferma mill-©did li qatt ma ninfired minnek anke quddiem l-illuΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. It-talba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja bla ma tissemma x’kienet.

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

€3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM U INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

AVVIÛI KÓ

28|09|2014 31

kullhadd.com

Laqg˙a Ìenerali Annwali 2014-2015 L-G˙aqda Veterani Laburisti sezzjoni Marsaskala tixtieq tavΩa li l-Laqg˙a Ìenerali Annwali 2014-2015 ser issir nhar il-Ìimg˙a 10 ta’ Ottubru 2014 fiç-Çentru Laburista tal-lokal, fl-10.00am (filg˙odu). Nominazzjonijiet g˙all-˙atra tal-Kumitat jift˙u nhar it-Tnejn 29 ta’ Settembru 2014 u jag˙lqu nhar it-Tnejn 6 ta’ Ottubru 2014 fis-6.00pm (filg˙axija), u g˙andhom jaslu g˙and is-Segretarju sad-data u l-˙in stabbiliti. Nominazzjonijiet g˙andhom ikunu proponuti u sekondati min membri regolari fil-˙las ta’ s˙ubija fil-Partit Laburista li g˙andhom min 60 sena ‘’l fuq. Il-membri huma m˙e©©a li jattendu. G˙al aktar tag˙rif çempel lil Charlot Mifsud fuq 2163 3706, Joe Cassar fuq 2163 2191 jew lil Joe Bondin fuq 2163 3261.

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

Sejħa għall-

OFFERTI IL-MITA TIXTIEQ TAVŻA LI QEGĦDIN JINTLAQGĦU OFFERTI GĦAL:

- Provision of Red Hat Storage Server and High Availability Support Subscriptions – T051/14 Data ta’ ħruġ: 17 ta’ Settembru 2014 / Data ta’ għeluq: 8 ta’ Ottubru 2014

AVVIÛIÌENERALI

- Supply of Safes with Burglary and Fire Protection – T006/14 Data ta’ ħruġ: 23 ta’ Settembru 2014 / Data ta’ għeluq: 22 ta’ Ottubru 2014

AvviΩ – Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan Il-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan javΩa li kull min g˙andu ’il fuq minn 55 sena u huwa interessat li jie˙u t-tilqima tal-influwenza g˙andu jçempel lill-Kunsill fuq in-numru tat-telefown 2137 3111 jew 2137 5376 sa mhux aktar tard minn nhar il-Óamis 16 ta’ Ottubru 2014.

Operaturi Ekonomiċi li huma interessati sabiex jipparteċipaw f’dawn is-sejħiet għall-offerti huma mħeġġa jieħdu nota għall-workshops organizzati mid-Dipartiment tal-Kuntratti fis-Centre for Development Research and Training (CDRT), It-Telgħa ta’ Sa Maison, Il-Furjana. F’dawn il-workshops, Operaturi Ekonomiċi jkollhom l-opportunità li jsiru jafu aħjar kif għandhom jikkompilaw u jissottomettu l-offerti tagħhom online. Iktar informazzjoni tinsab fid-dokument tal-offerta.

Festa ta’ San Mikiel f’Óal Lija Matul dan tmiem il-©img˙a qed ti©i ççelebrata l-festa ta’ San Mikiel f’Óal Lija, biswit il-kappella ddedikata lilu li tinsab fil-limiti tal-Iklin, eΩattament ˙dejn il-kamra tan-nar ta’ Óal Lija. L-attivitajiet li bdew minn nhar il-Ìimg˙a jil˙qu l-qofol tag˙hom illum. Illejla, g˙all-˙abta tas-sitta, tibda fiera fejn il-©ukaturi jid˙lu biççans li jirb˙u numru ta’ o©©etti materjali b˙al ©ugarelli, ornamenti tad-dar u ˙afna affarijiet o˙ra. Ikun hemm ukoll diversi posti b’ikel Malti u xorb waqt li l-Banda San Pio X, ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur Mro. Reno Busuttil, tallegra lin-nies b’kunçert muΩikali quddiem il-kappella, wara li tintemm il-quddiesa tal-festa fl-istess kappella li tkun imΩejna bl-istatwa ta’ San Mikiel. Din l-attività tintemm bi ˙ruq ta’ log˙ob tan-nar tal-ajru u tal-art mill-Kamra tan-Nar San Mikiel, li huma wkoll l-organizzaturi ta’ din l-attività li tkun kollha b’risq in-nar tal-festa tasSalvatur. Festa ta’ San Mattew fil-Qrendi Fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ San Mattew fil-Qrendi li qed ti©i ççelebrata minn nhar il-Ìimg˙a 26 ta’ Settembru sal-lum il-Óadd 28 ta’ Settembru 2014, is-Soçjetà MuΩikali Santa Marija Qrendi qed torganizza Maqlubafest 2014 fil-Pjazza tal-Maqluba. Illum il-Óadd 28 ta’ Settembru ser ikun hemm fiera festa fi Pjazza San Mattew il-Qrendi fejn ikun hemm kull xorta ta’ log˙ob li bih jistg˙u jintreb˙u diversi rigali fosthom fajjenza, appliances tal-elettriku, affarijiet tal-iskola, fniek u ˙afna aktar. Ikun hemm posti ta’ ikel Malti u ikel ie˙or u divertiment minn kantanti u Ωeffiena. Ikun hemm ˙ruq ta’ murtali ta’ kull xorta u nar tal-art imtella’ mill-G˙aqda tan-nar tas-Soçjetà MuΩikali Santa Marija Qrendi matul is-serata. Kul˙add huwa mistieden li jattendi.

Open day fl-Island Sanctuary Biex jiççelbraw il-festa ta’ San Frangisk u fl-istess ˙in jin©abru fondi, l-Island Sanctuary, Tas-Sil©, Marsaxlokk, ser ikollhom open day il-Óadd 5 ta’ Ottubru mill-10 ta’ filghodu u tispiçça fl4.30 ta’ waranofsinhar b’quddiesa ta’ ringrazzjament lil Alla g˙all-˙olqien tieg˙u! Ser ikun hemm baΩar, bookshop u petshop. Diversi attivitajiet g˙at-tfal kif ukoll ikel, xorb, cup cakes, kejkijiet, eçç., g˙allbejg˙. Dawk li ser jattendu g˙all-quddiesa huma mistiedna j©ibu l-pets tag˙hom mag˙hom. Ikun hemm it-tberik tal-annimali wara l-quddiesa kif ukoll jitqassmu tifkiriet lill-familji kollha li jattendu. Dakinhar ma jsirux mixjiet bil-klieb tas-santwarju. Dawk kollha li jixtiequ jg˙inu imma ma jistg˙ux jattendu, jistg˙u jibag˙tu d-donazzjoni tag˙hom fuq: 5061 7368 – €2.33 5061 8082 – €4.66 5061 8935 – €6.99 G˙al aktar informazzjoni Ωuru s-sit elettroniku www.islandsanctuary.com.mt, Facebook jew çemplu 7901 8901. Ìurnata Sqallija g˙all-Fiera dei Morti Organizzata mill-Óbieb tal-G˙aqda SoçjomuΩikali Anici Nhar is-Sibt l-1 ta’ Novembru 2014 bil-kollaborazzjoni ta’ Joe Micallef Travel Ìita o˙ra ta’ kwalità g˙al Sqallija b’suççess garantit. Titjira lejn Catania g˙all-Fiera dei Morti u Porte di Catania. G˙al aktar dettalji, programm u riservazzjonijiet tista’ ççempel 7970 2874 jew tibg˙at email lil info@anicibandclub.org Grazzi bil-quddiem. Narawkom

Dawn is-sejħiet għall-offerti jistgħu jinkisbu mis-Sistema Elettronika għas-Sejħiet Pubbliċi (www.etenders.gov.mt) Għal aktar informazzjoni, mazzjoni, kkkuntattja kuntattja lill-Contracts lill-Contracts Management Department Ma nagement D epartment

2123 4710 www.mita.gov.mt w ww.mita.gov.mt

32 28|09|2014

kullhadd.com

It-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

It-tlieta

l-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn

KÓ AlMANAKK

RItRAtt MIll-ANtIK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 28°C L-INQAS TEMPERATURA: 20°C INDIÇI UV: 6 TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab bil-possibbiltà ta’ xi ˙alba xita iΩolata g˙all-ewwel, li jsir ftit imsa˙˙ab g˙al xi ˙in.

27°C

20°C

21°C

Il-Óamis

VIÛIBBILTÀ: Ìeneralment tajba

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Grigal kultant ikun moderat, li jdur mil-Grieg il-Lvant. BAÓAR: Moderat IMBATT: Baxx mll-Grigal TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°C

27°C

20°C

SpIÛERIjI lI jIftÓU llUM Il-ÓAdd Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, il-Belt Valletta Trinity Pharmacy, 32 Triq il-Marsa, il-Marsa Sta Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera Marrit Pharmacy, Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur-de-Lys, Birkirkara Regal Pharmcay, 39B, Triq Antonio Bosio, l-Imsida Penny Lane Pharmacy, Triq is-Sejjie˙, is-Swieqi Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin Sta Margherita Pharmacy, Vjal il-Qalbiena Mostin, Santa Margherita Estate, il-Mosta Mellie˙a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Maddalen Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla St Elias Pharmacy Triq San Elija, ix-Xg˙ajra Pompei Pharmacy, Xatt is-Sajjieda, Marsaxlokk St Andrew’s Pharmacy, 51, Triq San Ìor©, Óal Luqa Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, ÓaΩ-Ûebbu© Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat, Malta

Stej© tal-linja fi Triq Sant’Anna il-Furjana. Din iΩ-Ωona kienet ibbumbardjata fit-Tieni Gwerra Dinjija. Meta re©g˙et inbniet din iΩ-Ωona, wessg˙u t-triq g˙al dik li hi llum

dIN Il-ÌIMgÓA MIll-IStoRjA

29.09.552 QK Darius I tal-Persja joqtol lill-uΩurpatur Gaumâta ta’ Ma©i. Dan l-avveniment assigura post Darius b˙ala Re tal-Imperu Persjan.

G˙awdex Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex Nadur Pharmacy, Pjazza it-28 ta’ April 1688, in-Nadur, G˙awdex

NUMRI REBBIEÓA LOTTU

36 52 55 68 79 67 45 35

SUPER 5

17 38 03 28 18

GRAND LOTTERY

02 06

04 04 05 01 02

30.09.1399 Henry IV ©ie pproklamat Re tal-Ingilterra

TISLIBA kÓ

28|09|2014 33

kullhadd.com

Din it-tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li g˙ad hawn domanda g˙aliha, il-gazzetta KullÓadd iddeçidiet li tkompli to˙ro© din it-tisliba kull l-a˙˙ar Óadd tax-xahar. RIÛULTATI TAX-XAHAR LI GÓADDA MIMDUDIN: 1 M˙awwad, 5 Sports, 8 Offenda, 14 LiΩar, 15 Kappar, 17 Rutger, 19 Tinda, 20 Gwaj, 21 Xini, 23 Ìlata, 25 u 28 Ubbidjenti, 29 u 30 Miljun, 31 NΩul, 33 Sodisfazzjon, 39 Qrun, 41 u 42 Artist, 43 Soss, 45 Unuri, 46 Pudur, 47 Annu, 50 Kopp, 53 u 54 Skorja, 56 Evada, 58 Rkoppa, 60 Pastur, 62 Rkant, 64 Loqma, 67 Ostili, 69 Granit, 70 Bxara, 72 u 73 Banana, 75 Gowl, 77 Tali, 79 Sabar, 80 Ovvju, 82 A©ir, 84 u 85 S˙anat, 87 Foss, 88 Panedispanja, 93 Wara, 94 u 95 Rotund, 96 Ring, 98 Óotbi, 100 Sufri, 101 Mutu, 105 Rajt, 108 Ib˙ra, 109 T˙abat, 110 Affari, 111 Ostja, 112 Kalzrat, 113 Sbatax, 114 Estinti.

008

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 60 62 64 67 69 70 72 75

Ìie jaqa’ u jqum, imtela kollu mel˙ (7) Óabrek u t˙abat u rsista kemm fela˙ (6) Din wa˙da mit-toroq twal tal-Belt, ng˙idulha strada (7) Jispara balal kbar (5) Kull min hu lawreat fil-li©i jew mediçna, jew xi ˙add li jg˙id hu biss (6) Floku llum da˙al il-bitmak (6) Jifta˙lek l-aptit tarah mimli pastizzi (5) Xi bniedem ©ust u onest (4) Wie˙ed mill-bdoti (4) Darba kienet gazzetta umoristika (5) Dan tal-elettriku jew tar-razza (5) Dan xejn mhuwa g˙oli (4) u 30 Aktar minn volum wie˙ed (6) ’Il fuq ’il fuq minna(4) Illum dawn saru qishom ˙aΩna ta’ nies biex ninqdew bihom (7,5) Mar ta˙t il-˙ajt g˙all-.... (4) u 42 Il-qalziet ta’ ta˙t tan-nisa (6) Óamiem jew ti©ie© ta’ daqs çkejken (4) Ìarrab xi esperjenza waqt l-irqad (5) G˙andu tmur meta t˙ossok ma tifla˙x (5) G˙odod koroh tal-gwerra (4) G˙amel hekk in .... fede (4) u 54 Visti (6) u 58 Klijenti jew xerrejja (11) L-...... tal-prezzijiet (6) Bih tag˙ti prova li f’çertu ˙in kont band’o˙ra (5) Fiha tliet piedi (5) Nemnem jew petpet minn wara (6) Kontra ˙affef (6) Il-jum it-tajjeb! (5) u 73 Xi ˙add eleganti, gustuΩ, u kesa˙lu wkoll (6) Óa©ar Ωonqri u fin u jag˙mluh ileqq (4)

77 Jilag˙bu bihom it-tfal bniet (4) 79 Bil-qabΩa, pass bejn bil-mod u lgalopp fit-ti©rija (5) 80 u 82 Argument ˙aj u mqanqal u blg˙ajjat ukoll (9) 84 u 85 Wie˙ed mill-istatuti (6) 87 Kamra kbira fil-qorti (4) 88 Possibbli li jsir jew jin˙adem (12) 93 Difetti jew dnubiet fil-˙ajja privata, li ng˙attuhom (4) 94 u 95 Óafna diskors fil-vojt (6) 96 Twil twil twil tan-neon biex jag˙ti d-dawl (4) 98 Xarba a la IngliΩa (5) 100 Ikel ˙afif li jittiekel qabel ikla f’xi riçeviment (5) 101 Xejn mhuwa kiesa˙ (4) 105 Xi ordni tas-sultan (4) 108 Il-Gran Mastru li l-aktar dam jirrenja fostna (5) 109 Óin qasir ˙afna, bilkemm minuta (6) 110 Ikkupjat jew img˙ajjeb (6) 111 Waqa’ fil-muta (5) 112 Fizzjal bi tliet penzijiet (7) 113 Aççertat (6) 114 Qajjem paniku s˙i˙ (7) Weqfin 2 4 6 9 11 12 13 16 18 22 24 27 32

u 3 Frotta ˙elwa li ddoqq? (9) Opra kbira bi ©rajja fl-E©ittu antik (4) u 7 Fu˙˙ar jew tafal mo˙mi (10) u 10 Il-marka tal-manifattura (8) Abbandun (5) Kontra mçekken (7) Injam sabi˙ ˙afna (7) Dawn ji©ru fuq il-linji (5) L-aktar belt industrjali fl-Italja (5) Libsa tat-tfal Ωg˙ar (5) u 26 Jintalab ta’ spiss fil-parlament (6) L-g˙a©ina li tg˙olli u ttella’ l-˙obΩ (5) Tefa’ f’xi rokna biex i©amma’? (6)

33 34 35 36 37 38 44 48 49 51 52 55 57 59 61 63 65 66 68 69 70 71 74 76 78 79 82 83 86 89 90 92 97 99 102 103 106

Il-parti spiritwali tal-bniedem (3) Óe©©a u ˙erqa (4) Aktar minn romblu wie˙ed (6) Iffastidjati sew (6) Suppost g˙anbu imma ng˙iduh hekk (4) u 40 Injurant u stupidu (9) Imnie˙er tat-tfal çkejknin (4) Iddur, iddur, iddur (4) Jag˙tuhom biex iwaqqg˙uk (8) Çittadin ta’ Tripli (8) Din tas-suf u tintlibes fir-ras (6) Idur ma’ kull ri˙ (6) Saddad ftit u mblokka (4) Di©à sar uΩu minnu (4) Çkunija fil-wisa’ u ˙afna skrupli (4) Ir-ra©el ta’ Lina (4) Bih itellg˙u l-affarijiet fil-fond (6) Il-Papa minn wara jsir kunjom (4) Il-...... Laburista u l-ie˙or Nazzjonalista (6) Tintlag˙ab b’90 numru (6) Fih isservi lilek innifsek fl-ikel (4) Sewwed il-qlub (6) .... ta’ kummerç ˙ieles (4) Ma baqax iebes (4) L-aqwa lewn fil-Vatikan (5) u 81 Kul˙add jirfes fuqhom (6) Vakanza (5) X’aktarx issir fuq l-ispalla (7) Xarba ffriΩata tal-lewΩ morr (7) ..... Novarum (5) u 91 Dan idoqq fil-widna? (6) Xi ˙add ˙afif u Ωvelt (5) Meta konna Ωg˙ar konna naqraw fuq in-nag˙a© tieg˙u(5) u 100 Taqsima jew klassi (10) Dari kien il-kaptan ta’ kollox (5) u 104 Tistrie˙ mieg˙u int u tiela’ t-tara© (8) u 107 Jie˙u ˙sieb il-moda (8)

2 ÓaΩin, 3 Ward, 4 Akka, 6 u 7 Purgatorju, 9 u 10 Furketta, 11 Dante, 12 Flaxing, 13 Kantina, 16 Poljo, 18 Gwido, 22 u 24 Pilastri, 26 Buz, 27 Multa, 32 Ursola, 33 u 34 StudjuΩ, 35 Stikka, 36 Zappap, 37 Jedd, 38 u 40 Nirkupra, 44 Susa, 48 Nwar, 49 Moribond, 51 Arrestat, 52 Refalo, 55 Ftaqar, 57 Dlam, 59 PoΩi, 61 Sufa, 63 Kibx, 65 Qattus, 66 Abel, 68 Ingrid, 69 Galopp, 70 Ba©©, 71 Amerka, 74 Iben, 76 Ivan, 78 Isqof, 79 u 81 Sapuna, 82 Ateni, 83 Tfarfir, 86 Kapural, 89 Aroma, 90 u 91 Ebbanu, 92 Jarda, 97 Na˙ra, 99 Irtab, 100 Sta˙a, 102 Urtat, 103 u 104 Kalzetta, 106 u 107 Missjoni.

34 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0798 0908 0980 1289 2001 2083 2183 2197 2241 2398 2525 3007 3299 3324 4436 4538 4565 4619 4652 5502 6436 7230 7272 7527 7560 7730 7995 8248 8422 8645 8653 8730

8783 8949 9257 9726 9740 9770

B’5 numri

B’6 numri

08148 09785 16283 18056 21199 34464 34830 35104 35628 54567 54568 57462 60727 67899 73705 74736 76514 78937 79706 80142 91368 99238

306805 635051 875354 909664

Bi 8 numri 22080636 22256798 26469907 40728582

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: DENISE GALEA, Blk 9, Ent. B, Flat 11, Triq il-Ìilju, San Ìwann.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

28|09|2014 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7,16. 9. 10. 12. 16. 18. 19. 20.

Par (5) Çint (4) Isofri (5) Fredu (3) Re (6) Imexxi vapur (6) Ara 7 Hello (2) Ara 11 Kunjom mhux komuni (5) National Sports Board (1,1,1) Fjuri (4) Opra tal-ba˙ar (5)

21. 23. 24.

Effett ˙aΩin ta’ xi qatg˙a ? (6) 2,5. Ìarrejt (6) 3,6,21W.Fil-kju (9) 5. Ara 2 6. Ara 3 8. Anton l-eksPresident (9) 11,19. Miel (5) 12,22. Ma baqax Ωg˙ir (5) 13,17. Ritratti IngliΩi (6) 14. Ma nstabx (6) 15. Tajjeb ˙afna inkaljat (6) 17. Ara 13 21. Ara 3 22. Ara 12

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7. 10. 12. 18,16. 19. 20. 21. 23. 24.

1. 2,17. 3. 5,14. 6,9. 8. 11,22. 12,21W. 13. 15.

Sitta, Rand, Le, Enamel, Muturi, UΩata, Rei, Bajda, FBL, Arja, Tribù

Saliba, Tikteb, Ale, Ammiralli, Dellek, EntuΩjast, Mulej, Mafja, Tua, Sindku.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Dawn l-atturi rajniehom riçentament fil-films The Amazing spiderman 2 u Captain America: The Winter soldier rispettivament. Attriçi 1:

Attriçi 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Tim DeKay

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: ANTHONY AZZOPARDI, Block 6, Flat 2, Pjazza tal-Fosos, il-Furjana, FRN 1176.

Matt Bomer

36 28|09|2014

kullhadd.com

kÓ sPorts

Il-maratona annwalI tal-VIkIngs saIlIng Club fl-okkaÛjonI tat-30 annIVersarju tal-klabb

(mix-xellug) Is-Sindku tal-Furjana Nigel Holland, ilMembru Parlamentari Robert Cutajar u s-Segretarju Parlamentari Chris Agius jag˙tu s-sinjal biex tibda lmaratona ta’ 50 sieg˙a bburdjar f’Xatt it-Tiben, ilFurjana.

Il-Commodore tal-VSC Richard Gabriele jindirizza lill-mistednin u parteçipanti. Jidhru wkoll (mix-xellug) is-Sindku tal-Furjana Nigel Holland, il-Membru Parlamentari Robert Cutajar u s-Segretarju Parlamentari Chris Agius. L-g˙aqda volontarja Vikings Sailing Club nediet il-Maratona Annwali tag˙ha tal-ibburdjar g˙all-2014 b’çerimonja sabi˙a mill-bini tag˙ha f’Xatt it-Tiben, il-Furjana, li tat bidu g˙al 50 sieg˙a ta’ bburdjar. Id-dilettanti tal-ibburdjar ing˙aqdu f’din iç-çerimonja talftu˙, li fiha saru wkoll diskorsi mis-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, l-Innovazzjoni, iΩÛg˙aΩag˙ u l-Isport, Chris Agius, u mill-Kelliem talOppoΩizzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport, Robert Cutajar. IlCommodore Richard Gabriele mill-Vikings Sailing Club fid-

diskors tieg˙u fa˙˙ar it-30 sena ta’ impenn tal-Klabb biex irawwem l-im˙abba g˙all-ibburdjar fost il-Maltin, speçjalment fost it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙. Fil-fatt, din is-sena l-Vikings Sailing Club qed jiççelebra t-30 sena mit-twaqqif tieg˙u. Bis-sa˙˙a tal-missjoni tieg˙u li jkun fil-qalba tal-komunità, ilVikings Sailing Club offra wkoll lill-pubbliku l-opportunità li jag˙ti donazzjoni u jipprova lma’ ibburdjar b’ dinghy g˙alliema kkwalifikati. Ilparteçipanti ˙atfu dan iç-çans biex jesperjenzaw il-gost talibburdjar u fl-istess ˙in jikkon-

tribwixxu b’fondi li se jintuΩaw biex jittellg˙u programmi u korsijiet ta’ ta˙ri© matul is-sena kollha. Il-Commodore Gabriele qal: “Il-˙e©©a u l-im˙abba li g˙andhom il-Maltin g˙all-ib˙ra tag˙na huma parti integrali min-nis©a nazzjonali. Sa mit-twaqqif tieg˙u fl-1984 b˙ala klabb ta’ dilettanti, il-Vikings Sailing Club mexa triq twila ’l quddiem biex i˙ares din l-istess ˙e©©a u jg˙addiha lil nies ta’ kull età, b’mod partikolari liΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na.” B’aktar minn 200 familja, ilVikings Sailing Club jg˙aqqad mijiet ta’ Maltin li jipparteçipaw

flimkien f’diversi avvenimenti li jorganizza fuq baΩi regolari. L-aktar attivitajiet popolari f’din il-komunità, fost o˙rajn, huma lkorsijiet ta’ ta˙ri© g˙at-tfal, il©ranet ta’ tlielaq miftu˙a, ilBBQs, is-serati tal-ikel bit-temi tal-pajjiΩi, u r-regatti bid-dinghy. Korsijiet o˙ra, b˙at-ta˙ri© flewwel g˙ajnuna, il-klabb joffrihom bla ˙las. Il-Commodore Gabriele qal:, “Dan l-ispirtu ta’ komunità li bena l-Vikings Sailing Club fost il-membri, il-qraba u l-˙bieb hu r-ra©uni ewlenija g˙aliex sirna ttieni dar ta’ diversi nies f’dan ilpajjiΩ. Il-Vikings Sailing Club hu

çentru ˙aj ta’ attivitajiet, wa˙da wara l-o˙ra. Determinati li biddedikazzjoni tag˙na nkomplu nressqu ’l quddiem l-ener©ija tal-membri tag˙na kif ukoll inkomplu nkunu ta’ servizz g˙all-komunità.” Il-˙idma fil-komunità hi importanti g˙all-Vikings Sailing Club u, fil-fatt, ja˙dem mill-qrib malmembri tieg˙u kif ukoll ma’ g˙aqdiet varji o˙ra biex ikompli jrawwem l-im˙abba g˙all-ibburdjar. G˙al dan il-g˙an, b’mod regolari nikkollaboraw malKunsill Malti g˙all-Isport (KMS) biex ji©u organizzati sessjonijiet ta’ ta˙ri© g˙at-tfal.

raPPort ta’ lIam gauCI

lIl hInn mIÇ-ÇIrkwIt Minkejja li l-ista©un attwali riesaq lejn l-iktar faΩi interessanti tieg˙u, diversi timijiet di©à g˙andhom g˙ajnejhom fuq dak tas-sena d-die˙la hekk kif g˙adhom qed jaddattaw ru˙hom g˙all-isfidi li ©abet mag˙ha tteknolo©ija ibrida li kienet introdotta ftit tax-xhur ilu.

g˙alihom jing˙ataw premjijiet b˙ala ringrazzjament, b˙al merchandise jew l-opportunità li jΩuru l-postijiet fejn ikun qieg˙ed ji©i Ωviluppat il-pro©ett. Il-pjan ta’ David Brabham huwa li fl2015 it-tim il-©did jikkompeti fl-FIA World Endurance Championship, li tinkludi il-Le Mans 24 Hours, biex eventwalment jirritornaw fil-Formula 1, kif ukoll jipparteçipaw fil-kategorija Formula E. G˙al dan l-g˙an Brabham g˙andu l-mira li ji©bor £250,000 sal-1 ta’ Novembru – xi ˙a©a li tidher possibbli bir-rata li de˙lin biha l-kontribuzzjonijiet.

Investiment miljunarju Il-McLaren b’mod partikolari qeg˙din iwieg˙du tibdiliet kbar g˙all-ista©un li ©ej. Kif inhu mag˙ruf, il-kollaborazzjoni twila tag˙hom mal-Mercedes se ti©i fi tmiemha fl-a˙˙ar ta’ dan lista©un. Posthom se je˙duh il-Honda, illi g˙andhom esperjenza vasta fil-F1, fost l-o˙rajn mal-McLaren stess li mag˙hom kisbu suççessi kbar lejn la˙˙ar tas-snin tmenin u l-bidu tas-snin disg˙in. Flimkien ma’ din it-tranΩizzjoni teknika, il-Honda jidhru interessati li j©ibu mag˙hom ukoll bidla fissewwieqa. Il-McLaren ilhom jesprimu l-interess tag˙hom fl-ekskampjun Spanjol, però, jidher li hemm barriera finanzjarja fil-forma ta’ klawΩola ta’ madwar €30 miljun biex dan issewwieq ixolji l-kuntratt attwali tieg˙u mal-Ferrari. Din il-barriera tidher li tista’ tinqabeΩ bl-g˙ajnuna finanzjarja pprovduta mill-Honda li g˙andhom rispett kbir lejn it-talent ta’ Alonso. Madankollu, g˙ad hemm dubji kemm l-Ispanjol se jkun lest illi jer©a’ ja˙dem ma’ Ron Dennis iç-Chairman u CEO tal-

Ritorn fil-Korea?

McLaren Group, kienkisirha fl-2007.

illi

mieg˙u

Futur fil-periklu? Xi Ωmien ilu Bernie Ecclestone sostna li huwa jippreferi li jkun hemm ftit timijiet sodi bi tliet vetturi, milli numru kbir ta’ timijiet b’Ωew© vettuti u fi stat finanzjarju prekarju. Wara li saret din id-dikjarazzjoni bdew jiççirkulaw diversi stejjer dwar il-futur tat-timijiet iΩ-Ωg˙ar, speçjalment il-Lotus, isSauber, il-Marussia u l-Caterham, illi g˙andhom problemi finanzjarji mag˙rufin. Minkejja li dawn it-timijiet mill-

ewwel sostnew li dan mhux minnu, huma biss il-Lotus illi jidhru li sabu lappo©© finanzjarju li kellhom bΩonn biex ikopru l-ispejjeΩ li ©©ib mag˙ha lparteçipazzjoni fil-kampjonat li jmiss. Se naraw grid differenti ˙afna s-sena d-die˙la? Project Brabham David Brabham, it-tifel tal-ekskampjun tal-F1 Jack Brabham, nieda kampanja fuq l-internet biex jirxoxta t-tim li kien ˙oloq missieru. Dan qieg˙ed isir permezz ta’ mudell finanzjarju mag˙ruf b˙ala crowdfunding fejn kul˙add jista’ jag˙mel kontributi kbar u Ωg˙ar illi

Prom oturi Koreani ltaqg˙u ma’ Ecclestone biex jikkonvinçuh jag˙ti lappo©© tieg˙u g˙ar-ritorn tal-Gran Premju tal-Korea fl-2016. Dan il-Gran Premju kien isir f’Yeongam, bejn l2010 u l-2013, qabel ma kien eskluΩ mill-kalendarju min˙abba l-fatt li lorganizzaturi esperjenzaw telf finanzjarju kbir. Il-grupp il-©did ta’ organizzaturi esprima x-xewqa li jintroduçi Gran Premju simili g˙al dak ta’ Singapor illi jsir filg˙axija fiç-çentru ta’ Seoul. B’hekk l-organizzaturi qeg˙din jittamaw li jevitaw il-problemi lo©istiçi li kien i©ib mieg˙u Yeongam, illi kien ’il bog˙od ˙afna miç-çentri abitati. Minna˙a tieg˙u Ecclestone jidher li huwa interessat f’din il-proposta, imma s’issa ma waslu g˙all-ebda ftehim uffiçjali.

SPORTS KÓ

28|09|2014 37

kullhadd.com

HAMILTON REBBIEÓ Il-Gran Premju ta’ Singapor ma setax imur a˙jar g˙al Hamilton illi kellu tellieqa ming˙ajr kumplikazzjonijiet partikolari g˙ad-differenza ta’ Rosberg li beda jesperjenza diffikultajiet serji sa minn qabel ma ˙alla l-garaxx. Issewwieq Brittaniku ma ˙eliex din lopportunità u kiseb il-˙amsa u g˙oxrin punt li kellu bΩonn biex jirritorna fil-quççata tal-klassifika. Nhar il-Óadd li g˙adda l-vettura ta’ Rosberg assolutament ma riditx tikkoopera mieg˙u. Wiçç Toto Wolff, idDirettur EΩekuttiv tal-Mercedes, irrakkonta storja xejn sabi˙a hekk kif kien qieg˙ed i˙ares lejn il-mekkaniki tieg˙u waqt li kienu qed jippruvaw isibu tarf tal-problema li bdiet tag˙tihom il-vettura. Rosberg irnexxielu jo˙ro© millgaraxx fil-˙in g˙at-tluq, però l-vettura tieg˙u ma riditx tinqala’ minn postha meta ntfew id-dwal il-˙omor. Dan ilfatt ©ieg˙lu jer©a’ jid˙ol fil- pit lane sabiex jag˙mel it-tieni tluq tieg˙u. IlÌermaniΩ tal-Mercedes baqa’ jissara mal-karozza g˙al diversi dawriet qabel fl-a˙˙ar irtira meta l-problemi elettriçi lanqas bdew i˙alluh ida˙˙al il-gearijiet sew. Opportunità tajba Hamilton g˙amel li seta’ biex ma ja˙lix din l-opportunità prezzjuΩa. Huwa bena vanta©© komdu fl-ewwel post sakemm is-safety car, li ˙ar©et fid-dawra wie˙ed u tlettin, re©g˙et ikkumpattat il-grupp. Meta din re©g˙et da˙let fil- pits , il-Brittaniku g˙afas kemm fela˙ biex bena distakk ta’ ˙amsa u g˙oxrin sekonda fuq Vettel. Dan il-vanta©© ma kienx biΩΩejjed g˙alih biex jer©a’ jo˙ro© fl-ewwel post. Madankollu, l-iΩvanta©© talBrittaniku fil-konfront tal-ÌermaniΩ kien Ωg˙ir ˙afna u g˙alhekk Hamilton malajr beda jippressa lil Vettel g˙allpunti massimi. Il-kampjun tar-Red Bull kien konxju tal-fatt li ma kellux vettura kompetittiva biΩΩejjed biex jikkontieni l-attakki ta’ Hamilton u g˙alhekk ma tantx irreΩistieh meta dan po©©a mnie˙ru ma©enbu. Il-˙amsa u g˙oxrin punt li kiseb Hamilton ma kinux prezzjuΩi biss g˙alih, imma anke g˙all-Mercedes illi qeg˙din jaraw lir-Red Bull resqin bil-mod il-mod fil-klassifika talkostrutturi. Il-©lieda g˙all-podju Ir-Red Bull ma kinux qeg˙din jistennew li jtellg˙u Ωew© sewwieqa fuq ilpodju f’Singapor hekk kif barra l-isfida tal-Mercedes kellhom ukoll dik talFerrari, li dehru li kienu kompetittivi ferm sas-Sibt. Madankollu, is- safety car , li ˙ar©et fid-dawra wie˙ed u tletin, ˙arbtet il-pjanijiet tat-tim ta’ Maranello u tat lir-Red Bulls l-opportunità li jikseb tlieta u tletin punt importanti g˙all-klassifika tal-kostrut-

Magnussen kellu bΩonn l-g˙ajnuna medika min˙abba li kien qieg˙ed isofri minn deidrazzjoni kemxejn serja. Il-kollega Brittaniku tieg˙u, Button, kellu tellieqa o˙ra diΩappuntanti hekk kif problema elettronika marbuta malpower box tal-magna ©eg˙litu jabbanduna t-ti©rija fl-a˙˙ar faΩijiet tag˙ha. Sitwazzjoni prekarja

turi. Is-sewwieqa tar-Red Bull g˙amlu dan billi mbuttaw ir-roti tag˙hom sal-limitu, fatt li deher çar fl-a˙˙ar dawriet fejn Vettel u Ricciardo kellhom isuqu b’mod kawt ˙afna min˙abba nnuqqas ta’ qabda li bdew jesperjenzaw. Min-na˙a tieg˙u, Alonso, minkejja li tilef iç-çans li jitla’ fuq il-podju, deher sodisfatt bir-raba’ post li kiseb u sostna li t-tim qieg˙ed jag˙mel avvanzi ta’ nota f’din il-faΩi tal-ista©un. Iktar diffiçli kienet it-tellieqa ta’ Raikkonen, li kellu jikkuntenta bittmien post. Skont il-FinlandiΩ, ilFerrari tieg˙u kienet qieg˙da tbati ˙afna mil-lat ajrudinamiku, fatt li g˙amilha diffiçli g˙alih biex isostni veloçità g˙olja meta kien qieg˙ed eΩatt wara vetturi o˙rajn. Barra minn hekk, ir-roti tieg˙u bdew jiddegradaw malajr ferm matul it-tellieqa kollha. Dawn il-fatturi, ©eg˙luh isuq tellieqa difensiva g˙ax ma setax jag˙mel wisq biex jaqbeΩ lil ta’ quddiemu. Suççessi u diΩappunti Il-Williams kellhom tellieqa fjakka hekk kif Massa, li spiçça fil-˙ames post, qatt ma deher li kellu l-pass biex ila˙˙aq mas-sewwieqa ta’ quddiem. Ag˙ar minnu mar Bottas, illi ma amministrax ir-roti tieg˙u sew. Dan g˙amlu diffiçli g˙alih biex jiddefendi ru˙u mill-attakki tal-avversarji tieg˙u, li qabΩuh b’façilità kbira fl-a˙˙ar dawriet. Min-na˙a l-o˙ra, Vergne mar tajjeb ferm f’Singapor. Il-FrançiΩ kien determinat li juri lit-timijiet l-o˙rajn illi huwa wie˙ed mill-aktar sewwieqa veloçi fl-isport u dan g˙amlu bil-kisba tas-sitt post u tmien punti li sa˙˙ew is-seba’ post tat-Toro Rosso fil-klassifi-

KLASSIFIKA SINGAPOR

ka tal-kostrutturi. Sfortunatement, dan is-suççess jaf wasal tard wisq g˙al Vergne hekk kif bosta timijiet jidhru li ddeçidew min se jsuq mag˙hom matul l-ista©un li ©ej. Kyvat, illi di©à g˙andu kuntratt mat-Toro Rosso g˙as-sena d-die˙la, esperjenza tellieqa medjokri fejn kellu jikkuntenta bl-erbatax-il post. Strate©ija li tat il-frott Bejniethom, Perez u H ulkenberg kisbu tmien punti g˙all-Force India li ppermettewlhom illi jaqbΩu mill-©did lill-McLaren. IΩ-Ωewg sewwieqa dehru li se jsibuha diffiçli biex jispiççaw flewwel g˙axar poΩizzjonijiet. Però, setup tajjeb tal-vetturi, flimkien ma’ strate©ija intelli©enti waqt it-tellieqa, wasslu g˙al qabΩa kbira ’l quddiem g˙at-tnejn li huma. Il-Force India ˙adu riskju partikolari fil-konfront ta’ Perez fejn da˙˙luh g˙al erba’ pit stops m eta w˙ud missewwieqa l-o˙ra sa˙ansitra g˙amlu tnejn biss. Madankollu, dan ir-riskju ta l-frott mixtieq hekk kif Perez sab ru˙u b’roti f’kundizzjoni tajba fl-a˙˙ar tattellieqa, fejn iggwadanja diversi poΩizzjonijiet. Problemi strambi Magnussen kellu problemi strambi filvetturi tieg˙u nhar il-Óadd li g˙adda. G˙al xi ra©uni, qrib nofs it-tellieqa, kemm l-ilma tax-xorb, kif ukoll is- seat tieg˙u sa˙nu b’mod anomalu. Din issitwazzjoni po©©ietu f’forn, u ming˙ajr ilma x’jixrob, g˙al ˙afna mit-tellieqa. Lejn l-a˙˙ar tal-Gran Premju, idDaniΩ kellu sa˙ansitra jg˙olli jdejh biex jippermetti l-arja tid˙ol millkmiem tal-overalls tieg˙u ˙alli jiffriska xi ftit. Mat-tmiem tat-tellieqa

KLASSIFIKA SEWWIEQA

Il-fatt li Maldonado u Grosjean kisbu t-tnax u t-tlettax-il post rispettivament huwa poΩittiv g˙al-Lotus illi g˙amlu tellieqa s˙i˙a qrib iΩ-Ωona punti. Madankollu, huwa wkoll fatt li probabbilment dan it-tim tilef l-a˙˙ar çans illi kellu li jikseb il-punti neçessarji biex jersaq qrib it-Toro Rosso. Il-Caterham ukoll ˙ar©u ddiΩappuntati f’Singapor. Kobayashi esperjenza problemi fil-brejkijiet tieg˙u li ©eg˙luh jabbunduna t-tellieqa qabel il-bidu tag˙ha, filwaqt li Ericsson seta’ g˙amel l-istess g˙ax il-˙mistax-il post li kiseb ma ta kontribut ta’ xejn lit-tim tieg˙u. Wara l-avvanzi li g˙amlu fit-tlielaq li g˙addew, il-Marussia re©g˙u g˙amlu pass lura hekk kif f’Singapor spiççaw fl-a˙˙ar Ωew© pos tijiet. Ag˙ar minnhom marru s-s ewwieqa tasSauber illi t-tnejn irtiraw min˙abba problemi tekniçi. Dawn ir-riΩultati ma jawguraw xejn tajjeb g˙at-timijiet iΩ-Ωg˙ar. Il-punti li qeg˙din jitilfu setg˙u jikkontribwixxu sabiex itejbu l-poΩizzjoni tag˙hom filklassifika tal-kostrutturi; avvanzi li js arrfu fi premji finanzjarji aktar vanta©©uΩi li jfissru d-differenza bejn il-˙ajja u l-mewt g˙al dawn it-timijiet. Xejn ©did Kollox ma’ kollox, il-Gran Premju ta’ Singapor kien kemxejn diΩappuntanti g˙al ˙afna dilettanti tal-Formula 1. G˙al darb’o˙ra ma kellniex l-opportunità li naraw lil Rosberg u Hamilton f’battalja g˙all-punti hekk kif problema teknika Ωammet lil dan tal-ewwel milli jispiçça t-tellieqa. DiΩappuntanti wkoll kien il-fatt li flewwel g˙axar poΩizzjonijiet rajna l-istess timijiet tas-soltu. Dan juri li, f’dan l-istadju, id-differenza bejn it-timijiet ilkbar u dawk Ωg˙ar hija tant kbira li lanqas traççat b˙al dak ta’ Singapor, fejn normalment id- differenza ta’ bejniethom tkun minima, ma seta’ joffri opportunità lil sewwieqa ©odda li jibbrillaw. Dan il-fatt spikka b’mod partikolari meta Rosberg, bil-problemi tekniçi kollha li kien qieg˙ed jesperjenza, xorta rnexxielu jΩomm mal-pass talCaterham u l-Marussia. Madankollu, ir-riΩultat poΩittiv li kiseb Hamilton jippermettilna li n˙arsu ’l quddiem b’ottimiΩmu hekk kif re©a’ feta˙ il-battalja g˙ar-reb˙ talkampjonat bera˙, fatt li jawgura tajjeb g˙at-tlielaq li ©ejjin.

KLASSIFIKA KOSTRUTTURI

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Punti

PoΩ.

Tim

Punti

01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10.

Lewis Hamilton Sebastian Vettel Daniel Ricciardo Fernando Alonso Felipe Massa Jean-Eric Vergne Sergio Perez Kimi Räikkönen Nico Hulkenberg Kevin Magnussen

Mercedes Red Bull Red Bull Ferrari Williams STR-Renault Force India Ferrari Force India McLaren

2:00:04.795 +13.5 secs +14.2 secs +15.3 secs +42.1 secs +56.8 secs +59.0 secs +60.6 secs +61.6 secs +62.2 secs

01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10.

Lewis Hamilton Nico Rosberg Daniel Ricciardo Fernando Alonso Sebastian Vettel Valtteri Bottas Jenson Button Nico Hulkenberg Felipe Massa Sergio Perez

Mercedes Mercedes Red Bull Ferrari Red Bull Williams McLaren Force India Williams Force India

241 238 181 133 124 122 072 072 065 045

01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10. 11.

Mercedes Red Bull Williams Ferrari Force India McLaren STR Lotus Marussia Sauber Caterham

479 305 187 178 117 111 027 008 002 000 000

38 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ SPORTS

RIÛULTATI

PREMIER INGLIÛ IÛOMMU D-DISTAKK Iç-Chelsea jΩommu l-vanta©© ta’ tliet punti li g˙andhom fuq isSouthampton. It-tielet gowl personali ta’ Oscar feta˙ l-iskor g˙all-Blues, fillog˙ba tal-biera˙ kontra l-Aston Villa. Segwew warajh Diego Costa (59 minuta) u Willian (79 minuta). Iç-Chelsea mill-ewwel dehru li huma a˙jar millavversarji tag˙hom, g˙alkemm, fil-15-il minuta log˙ob l-Aston Villa kellhom çans li j©ibu parità. Fit-tieni taqsima landament tal-log˙ob kien differenti minn dak fl-ewwel taqsima, iΩ-Ωew© timijiet dehru b’inqas ener©ija. It-tim minn Londra jidher li tg˙allem mill-iΩbalji li kkawΩalhom it-titlu flista©un li g˙adda u huma ddeterminati li ma jer©g˙ux jirrepetuhom

Liverpool v Everton Chelsea v Aston Villa Crystal Palace v Leicester City Hull City v Manchester City Man Utd v West Ham Southampton v QPR Sunderland v Swansea City Arsenal v Tottenham H

1-1 3-0 2- 0 2-4 2-1 2-1 0-0 Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM 17.00

West Brom v Burnley

LOGÓOB GÓAL-GÓADA 21.00

Stoke v Newcastle U

KLASSIFIKA TIM

Chelsea Southampton Manchester City Swansea City Tottenham H Aston Villa Arsenal Man Utd Crystal Palace Leicester City West Ham Liverpool Everton Hull City Sunderland Stoke City West Brom QPR Burnley Newcastle United

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 5 5 6 5 5

5 4 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 1 1 0 1 1 1 0 0

1 1 2 1 1 1 3 2 2 2 1 1 3 3 5 2 2 1 3 3

0 1 1 2 2 2 1 2 2 2 3 3 2 2 1 2 2 4 2 2

19 11 12 8 8 4 10 11 10 9 10 8 12 9 5 4 3 4 1 5

7 4 7 6 6 7 7 9 10 10 10 9 14 11 6 5 7 13 4 11

16 13 11 10 10 10 9 8 8 8 7 7 6 6 5 5 5 4 3 3

6 PUNTI GÓAL MANCHESTER

Wayne Rooney skurja l-ewwel gowl g˙al United. Hu ©ie muri l-karta l-˙amra min˙abba da˙la fuq il-midfielder tal-West Ham Stewart Downing.

BAQGÓU KIF KIENU Fl-ewwel derby tal-biera˙ rajna lil Liverpool jilqg˙u lil Everton f’Anfield. Il-log˙ba ntemmet bi skor tal-ewwel parità li ma tatx vanta©© lill-ebda tim. Kien il-captain Steven Gerrard li feta˙ l-iskor g˙all-˙omor minn free-kick , iΩda fid-90 minuta Phil Jagielka, il-captain tal-Everton, skurja l-gowl ta’ draw. Everton ilhom ma jirb˙u f’Anfield missena 1999. Fl-ewwel 10 minuti tal-log˙ba Ω-Ωew© timijiet kellhom fejn jing˙ataw penalty kull wie˙ed, iΩda r- referee ˙a ddeçiΩjoni li jinjora dak li kien ©ara.

Min˙abba l-fatt li Daniel Sturridge kien imwe©©a’, il-kowç Brendan Rodgers g˙aΩel lil Mario Balotelli b˙ala l-frontman. Dan il-plejer aktar kmieni din il-©img˙a tefa’ ritratt fuq Instagram sabiex juri l-istil il-©did ta’ xag˙ru fejn jidher li qaxxar il-liverbird biex jonora l-ewwel derby tieg˙u f’Mersyside. Sfortunatament g˙al-Liverpool, kemm Balotelli u anke Lukaku tilfu ç-çansis li jitfg˙u fix-xibka tal-Everton. It-Taljan kien il-mira tal-plejer kontroversjali tal-QPR misluf lil Maseille, Joey Barton. Dan tal-a˙˙ar qal li Balotelli huwa l-akbar farsa fid-dinja tal-futbol.

IΩ-Ωew© timijiet minn Manchester kisbu tliet punti kull wie˙ed u skurjaw 6 gowls bejniethom. Is-City lag˙bu g˙and Hull f’KC Stadium, u spiççaw il-log˙ba b’2-4. Ilbiera˙ ma kinitx il-©urnata ta’ Eliaquim Mangala, difensur tas-City, hekk kif kien hu li rregala lil Hull City iΩ-Ωew© gowls li skurjaw – l-ewwel gowl kien own goal tal-istess difensur, u t-tieni ©ie skurjat minn penatly g˙al azzjoni li wettaq il-plejer fil-kaxxa. Il-log˙ba l-o˙ra ntlag˙bet f’Old Trafford. Il-United marru fil-vanta©© fil˙ames minuti log˙ob, gowl skurjat mill- captain tar-Red Devils, Wayne Rooney. Van Persie irdoppja g˙allUnited, u ftit minuti qabel tmiem lewwel taqsima Diafra Sakho tal-West Ham tefa’ fix-xibka t-tielet gowl personali tieg˙u g˙al dan l-ista©un.

PUNTI OÓRA

SERIE A

SE JINBIEGÓ SASSUOLO V NAPOLI

RIÛULTATI

19.00

Fl-ewwel log˙ba tal-lum naraw lil Napoli jmorru fitTramuntana tal-Italja g˙and is-Sassuolo. In-Napoli bdew lista©un b’reb˙a ffortunata mal-Genoa, iΩda, fil-log˙ob li lag˙bu wara rnexxielhom jiksbu punt biss. In-Napoli ©ejjin minn draw mal-Isqallin, Palermo. Huma kienu f’vanta©© ta’ Ωew© gowls fuq l-avversarji, imma ftit minuti wara lPalermo sabu l-opportunità li jiksbu l-parità. U g˙alkemm qabel il-˙in tal-mistrie˙ in-Naplitani skurjaw gowl ie˙or, illog˙ba ntemmet bl-iskor ta’ 3-3. Is-Sassuolo – li b˙alissa jinsabu fit-tielet post mill-a˙˙ar – ukoll kellhom bidu ˙aΩin, bi tliet punti minn erba’ log˙biet. It-tim minn Modena skurja gowl wie˙ed biss, u g˙alkemm fuq quddiem g˙andhom lil Domenico Berardi sospendut, it-trio Simone Zaza, Antonio Floro Flores u Nicola Sansone baqg˙u sodi. IΩda t-tim ta’ Eusebio Di Francesco jrid jiffoka fuq nofs il-grawnd sabiex il-log˙ob ikun ferm a˙jar u j©ibu riΩultati a˙jar milli dawk miksuba s’issa.

21.00

CESENA V MILAN

2-0

Roma v Hellas Verona Atalanta v Juventus

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM 12.30

Sassuolo v SSC Napoli Cesena v AC Milan ChievoVerona v Empoli Inter v Cagliari Torino v Fiorentina Genoa v Sampdoria

15.00 15.00 15.00 15.00 20.45

LOGÓOB GÓAL GÓADA Udinese v Parma Palermo v Lazio

KLASSIFIKA TIM

Roma Juventus Udinese Inter Sampdoria Hellas Verona AC Milan Genoa Fiorentina SSC Napoli Atalanta Torino Cesena Palermo Lazio Parma ChievoVerona Sassuolo Empoli Cagliari

5 4 4 4 4 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

5 4 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 0 0 0

0 0 0 2 2 2 1 2 2 1 1 1 1 3 0 0 0 3 2 1

0 0 1 0 0 1 1 1 1 2 2 2 2 1 3 3 3 1 2 3

9 7 4 10 5 5 10 4 1 5 2 2 3 6 4 8 4 1 4 3

1 0 2 1 2 5 8 4 2 6 4 4 8 7 5 10 6 8 7 7

15 12 9 8 8 8 7 5 5 4 4 4 4 3 3 3 3 3 2 1

Ir-Real Madrid huma ppreparati li fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un ibig˙u lill-istilla PortugiΩa Cristiano Ronaldo, 29. Ir-Real Madrid xtraw lil dan il-plejer ming˙and il-Manchester United ˙ames snin ilu g˙as-somma ta’ madwar €120 miljun. Ronald stqarr li g˙ad baqag˙lu fejn jitjieb fiΩikament wara li fil-bidu ta’ dan l-ista©un kien sfurzat tliet ©img˙at ta’ mistrie˙. Fil-pre-season deher li ma kienx fiΩikament abbli sabiex jag˙ti la˙jar tieg˙u, riΩultat ta’ w©ig˙ li kellu fl-irkoppa x-xellugija. IΩda, r-ritorn tieg˙u wara tliet ©img˙at ta’ mistrie˙ sewa ta’ ©id g˙at-tim Madrilen, speçjalment fil-log˙ba ta’ nhar it-Tlieta li g˙adda kontra l-Elche. L-iskor spiçça 5-1 favur ir-Real, li erbg˙a mill-˙ames gowls skurjahom il-plejer PortugiΩ. F’dan l-ista©un Ronaldo di©à skurja 12-il gowl fit-tmien log˙biet li lag˙ab. L-ekstim ta’ Ronaldo, il-United, huma interessati ferm sabiex jer©g˙u jiksbu s-servizzi tieg˙u, iΩda r-ritorn tieg˙u f’Old Trafford se jiswa lit-tim madwar €180 miljun – din is-somma tinkludi x-xiri tal-plejer u l-paga tieg˙u g˙al erba’ snin.

IMPATT NEGATTIV G˙al darb’o˙ra l-Milan ippruvaw jag˙tu reb˙a lil Pippo Inzaghi meta nhar it-Tlieta li g˙adda marru g˙and Empoli, iΩda huma rnexxielhom jiksbu punt wie˙ed biss. Id-difiΩa qed turi nuqqasijiet li qed twassal g˙al riΩultati dissodisfaçenti u, g˙alkemm il-Milan g˙andhom Ωew© plejers li huma t-top scorers bi tliet gowls kull wie˙ed, l-isforzi tag˙hom xorta wa˙da mhux biΩΩejjed. Iç-Cesena ©ejjin minn telfa, meta din il-©img˙a tilfu bliskor ta’ 3-0 g˙and il-Juventus, però rnexxielhom iΩommu l-iskor minimu grazzi g˙all-goalkeeper Ωag˙Ωug˙ Nicola Leali ta’ 21 sena. Attwalment, it-tim promoss mis-Serje B g˙andu medja ta’ punt kull log˙ba, li finalment tista’ twasallhom g˙as-salvazzjoni mir-relegazzjoni. TORINO V FIORENTINA Fil-˙ames ©urnata tal-kampjonat Serje A it-Torino, li jinsabu fil-11-il post, jilqg˙u f’darhom lil Fiorentina li huma tliet postijiet f’vanta©© fuq l-avversarji tag˙hom. FL-ista©un li g˙adda, bis-sa˙˙a ta’ ˙idma kontinwa u anke xorti tajba, it-tim immexxi minn Giampiero Ventura rnexxielu jikseb post fil-kampjonat Ewropew. IΩda f’dan lista©un qed isibuha kemxejn aktar diffiçli sabiex jiksbu ssuççess mistenni mit-tim. Min-na˙a l-o˙ra l-attakk tal-Fiorentina mhux meqjus fost l-aqwa fis-Serje A – fl-erba’ log˙biet li lag˙bu skurjaw darba biss!

Il-kowç taç-champions ÌermaniΩi, Pep Guardiola, dan l-a˙˙ar tkellem fuq il-kalendarju tal-futbol u l-impatt li qed i˙allu fuq sa˙˙et il-plejers, fejn iddeskriva din is-sitwazzjoni li qed “toqtol lill-plejers”. L-ammont ta’ plejers imwe©©g˙a fil-Bundesliga din is-sena Ωdiedu, problema kkawΩata min˙abba l-kampjonat tat-Tazza tad-Dinja. Dan g˙all-fatt li ftit kien iΩ-Ωmien ta’ mistrie˙ bejn itTazza tad-Dinja u l-ista©un tal-futbol. G˙alkemm din hija parti mil-log˙ba, il-plejers g˙andhom jistrie˙u kull çans li jkollhom, u anke jΩommu ru˙hom b’sa˙˙ithom, b’mod speçjali b˙at-tim tal-Bayern Munich li g˙andu bosta plejers li dan is-sajf kellhom kompetizzjoni twila. Philip Lahm, il-captain tal-Bayern Munich qabel ma’ Guardiola, iΩda sostna wkoll li din mhix skuΩa sabiex il-Bayern ma jag˙mlux l-g˙almu tag˙hom, wara kollox huma plejers professjonali li jkunu jridu jirb˙u kull log˙ba.

MA TISTAX TIPPARAGUNA Il-kowç tal-Liverpool, Brendan Rodgers qal li mhux sew li tikkumpara lill-eksplejer Luis Suarez mal-plejer il-©did Mario Balotelli. Il-plejer kontorversjali Taljan s’issa skurja gowl wie˙ed. Rodgers ammetta li mhux façli ssib sostitut g˙al Suarez, iΩda Balotelli g˙andu l-potenzjali li jil˙aq il-livell li kellu lUrugwajan. Infatti, Suarez la˙aq il-livell li la˙aq qabel ma ffirma mal-Barçellona, tul iΩ-Ωmien li kien f’Anfield.

SPORTS KÓ

28|09|2014 39

kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE BALZAN TARXIEN R

3 2

ÛEBBUÌ R HIBERNIANS

0 4

VALLETTA QORMI

TARD

NAXXAR L FLORIANA

TARD

Da Silva Periera Jorge (H) Galea Lee (Û)

Il-Hibernians ©ew g˙al din il-partita b’Ωew© reb˙iet kontra Valletta u Pietà, filwaqt li Ûebbu© kellhom Ωew© draws identiçi ta’ 3-3 kontra Tarxien Rainbows u Floriana. Dawn tal-ewwel ˙ar©u g˙allog˙ba tal-biera˙ determinati li jkomplu jibnu fuq dan ir-rekord poΩittiv hekk kif fir-raba’ minuta di©à kellhom çans tajjeb permezz ta’ xutt ta’ Jorge da Silva Pereira, li però kien salvat minn Fabricio dos Santos Morales. L-istess plejer tal-Hibs re©a’ kien iddiΩappuntat fis-sitt minuta hekk kif Yessous Camilleri qalalu xutt minn fuq il-linja. Madankollu, din id-darba l-ballun spiçça f’saqajn Andrew Cohen li kkonkluda fixxibka minn qag˙da tajba. Wara perjodu kwiet tal-partita, da Silva Pereira tilef çans ie˙or, din id-darba b’rovexxata li ta wara li rçieva pass minn Matthew Bartolo. Fis-sebg˙a u g˙oxrin minuta, Edison Luis dos Santos Ωmarka lil da Silva Pereira, li wa˙du quddiem dos Santos Morales, ra lill-istess gowler isalva t-tentattiv tieg˙u. Fit-tmienja u tletin u l-erbg˙in minuta, il-Hibernians raw Ωew© xuttijiet minn Jackson Lima u Jorge da Silva Pereira rispettivament, jg˙addu barra. Fit-tieni taqsima l-Hiberians kienu iktar aggressivi u fil-wie˙ed u ˙amsin minuta kross fil-baxx ta’ Marcelo Dias wasal g˙and Clayton Failla li kkonkluda fix-xibka mill-viçin. IΩ-Ûebbu©in kwaΩi ©abu gowl lura fis-sittin minuta wara li indeçiΩjoni difensiva ta’ Soares ˙alliet il-ballun jispiçça f’saqajn Ratko Mandic li ra x-xutt tieg˙u mdawwar g˙al korner minn Henry Bonello. Il-Pawlisti ma damux wisq biex imponew ru˙hom mill-©did hekk kif Marcelo Dias ikkonkluda fix-xibka mill-viçin wara li rçieva pass ming˙and Edison Luis dos Santos. Il-Hibs g˙al ftit m’g˙amluhomx erbg˙a meta dos Santos ta xutt li g˙adda ftit barra. Però, ir-raba’ gowl dam biss minuta biex wasal meta kien l-istess dos Santos li skurja b’xutt mill-viçin li g˙eleb lil Morales. Referee : Alan Mario Sant

KLASSIFIKA

Mucchiardi Mattias (Û) Dos Santos Edison Luis (H) Gauci Clifford (Û)

IL-PREMIER LEAGUE MALTI

Ritratti: STEPHEN GATT

REBÓA KOMDA

Hibernians Mosta Balzan Birkirkara Tarxien Rainbows Valletta Floriana Qormi Sliema Wanderers Naxxar Lions Zebbug Rangers Pietà Hotspurs

+/-

Pti

6 5 6 5 6 5 5 5 5 5 6 5

6 4 4 4 1 2 1 1 0 0 0 0

0 1 1 0 4 1 2 1 3 2 2 1

0 0 1 1 1 2 2 3 2 3 4 4

17 6 13 11 8 8 7 3 3 3 8 3

4 1 9 4 8 3 10 6 10 6 20 9

+13 +5 +4 +7 +0 +5 -3 -3 -7 -3 -12 -6

18 13 13 12 7 7 5 4 3 2 2 1

LOGÓOB GÓAL-LUM Fl-istadium Nazzjonali ta’ Ta Qali Pietà H v Sliema W 16.00 Birkirkara v Mosta 18.00

KONFRONT IEBES

Brzzina STeve (B) Rodrigues Silva Alvaro Andre (T) Guerrero Oscar Dario (B)

Sultana Steve (B) Lima Silva Wesley (T)

Kienu Tarxien li ˙olqu l-ewwel çans quddiem il-lasta permezz ta’ azzjoni personali Wesley Lima. Però, ix-xutt tieg˙u kien parzjalment salvat, g˙ar-rebound da˙al Jorge Santos Silva, li mill-viçin ra l-ballun ja˙bat mal-lasta bid-difiΩa ta’ Balzan tbig˙ed il-periklu. Madankollu, Balzan ma ˙allewx din l-inizjattiva ta˙sadhom hekk kif, fir-raba’ minuta, marru fil-vanta©© meta pass fit-tul ta’ Luke Sciberras lejn Serrano wassal g˙all-kross fin-nofs li sab lil Gianmarco Piccioni wa˙du quddiem il-lasti, li bir-ras tefa’ fix-xibka. Balzan ippruvaw jag˙mluhom tnejn man-nofs sieg˙a log˙ob meta pass lura ta’ Guerrero lejn Piccioni, ta opportunità lil dan tal-a˙˙ar biex jixxuttja mill-viçin, xutt li però spiçça barra. Minuta wara, kienu Tarxien li resqu qrib il-gowl, grazzi g˙al azzjoni personali ta’ Lima Silva, illi qabeΩ lid-difensur ta’ Balzan Serrano Valero biex mill-viçin laqat il-ballun ˙aΩin u tefg˙u barra. Kmieni fit-tieni taqsima, Tarxien kellhom çans tajjeb permezz ta’ xutt ta’ Hevia Menendes li però, ra l-ballun salvat mill-gowler ta’ Balzan, Steve Sultana. Balzan kellhom çans tajjeb fis-sittin minuta meta Piccioni, g˙at-tielet darba fil-partita, naqas milli jiskurja millviçin. Kienu Tarxien li skurjaw it-tieni gowl tal-partita meta xutt salvat ta’ Wesley Lima Silva sab lil Menendez li minn poΩizzjoni tajba ta’ daqqa ta’ ras li sabet ix-xibka. L-istess tim g˙amilhom tnejn fis-sitta u sebg˙in minuta, meta Alvaro Rodrigue tefa’ l-ballun fix-xibka. Però, Balzan damu biss tliet minuti biex ©abu d-draw, meta Zarate qabbeΩ il-ballun minn fuq il-gowler ta’ Tarxien, fejn wa˙du quddiem il-lasta vojta, kompla bir-ras fix-xibka. Balzan g˙amluhom tlieta meta r-referee Fyodor Zammit saffar g˙al penalty wara da˙la goffa ta’ Mifsud Triganza. Ix-xutt mill-˙dax-il metru ta’ Piccioni da˙al fix-xibka biex kiseb it-tliet punti g˙al Balzan. Referee : Fyodor Zammit

40 28|09|2014

kullhadd.com

KÓ LOKALI

L-IMMIGRAZZJONI ILLEGALI

TIÛDIED IL-KOPERAZZJONI MINN GVERNIJIET AFRIKANI Waqt laqg˙a bejn il-Prim Ministru Malti Joseph Muscat, il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin Malti George Vella u l-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin tal-Gambja Bala Garba Jahumpa, intla˙aq ftehim biex 80 immigrant irregolari mill-Gambja li jinsabu Malta b˙alissa ji©u ripatrijati lejn pajjiΩhom. Dan il-ftehim ©ie konkluΩ fi New York, lIstati Uniti, fejn qed titlaqqa’ d-69 sessjoni tal-Assemblea Ìenerali tal-Ìnus Mag˙quda.

ministeri rispettivi. Din il-kummissjoni, mag˙mula minn rappreΩentanti tal-Ministeri talAffarijiet Barranin taΩ-Ωew© pajjiΩi, twaqqfet bl-g˙an li jissa˙˙u r-relazzjonijiet bilaterali fl-oqsma relatati mal-immigrazzjoni irregolari u l-ekonomija, fost o˙rajn. Permezz ta’ dan it-trattat se jissa˙˙u wkoll r-relazzjonijiet bejn iΩ-Ωew© pajjizi fil-qasam kummerçjali, industrijali, finanzjarju, marittimu u f’oqsma ta’ investiment kif ukoll turiΩmu u g˙add ta’ oqsma o˙ra b˙al kultura, Ωg˙aΩag˙, edukazzjoni u sport.

Qbil mal-pajjiΩi Afrikani Dan il-ftehim dwar ir-ripatrijazzjoni ta’ 80 immigrant irregolari huwa ftehim ta’ koperazzjoni li permezz tieg˙u pajjiΩna se jkollu l-fakultà li jibg˙at lura lejn il-Gambja lil dawn il-persuni li da˙lu Malta b’mod illegali, b’˙arsien ˙olistiku lejn id-drittijiet talbniedem. Fid-dawl ta’ dan kollu, b˙alissa f’Malta hawn madwar 80 persuna millGambja li ma ng˙atawx status ta’ aΩil. Dan il-qbil rigward l-immigrazzjoni irregolari jsegwi ftehim ie˙or simili li kien ffirmat f’April ta’ din is-sena ma’ pajjiΩ Afrikan ie˙or, inNi©erja. Dan tal-a˙˙ar kien iffirmat waqt summit bejn lUnjoni Ewropea u l-Afrika fi Brussell fejn madwar 155 persuna Ni©erjana li da˙lu f’Malta wkoll ma kinux ing˙ataw status ta’ aΩil.

Il-˙idma tal-Ministru tal-Affarijiet Barranin George Vella

Laqg˙at o˙ra tal-Prim Ministru fi New York Min-na˙a l-o˙ra, il-Prim Ministru Joseph Muscat kellu diversi laqg˙at bilaterali li ttrattaw l-iktar pajjiΩi talCommonwealth kif ukoll ilpajjiΩi Afrikani b’antiçipazzjoni talg˙as- summit Commonwealth li jmiss li se jitlaqqa’ f’pajjiΩna fl-2015. Intant, f’wa˙da minn dawn illaqg˙at, il-Prim Ministru ltaqa’ ma’ John Dramani Mahama, ilPresident tal-Gana, pajjiΩ b’potenzjal enormi min˙abba lfatt li ftit snin ilu sab il-gass u b’hekk Ωviluppa ˙afna aktar

meta mqabbel mal-kumplament tal-pajjiΩi l-o˙ra Afrikani. IΩΩew© na˙at qablu li min˙abba l-aspirazzjonijiet li g˙andu lGvern biex Malta ssir hub ta’ ener©ija fil-Mediterran, aspirazzjoni mixtieqa mill-Gana wkoll, Ωgur hemm lok ta’ siner©ija bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Din il-laqg˙a, li kienet it-tieni wa˙da bejn il-Prim Ministru Malti u l-President tal-Gana f’temp ta’ sena, issegwi deçiΩjoni tal-pajjiΩ Afrikan li jifta˙ ambaxxata f’Malta biex iΩΩew© pajjiΩi jesploraw aktar modi ta’ kif se ja˙dmu flimkien. Dan il-messa©© ©ie milqug˙ ukoll b’mod poΩittiv mill-

President tal-Kenja Uhuru Kenyatta li, waqt laqg˙a separata mal-Prim Ministru Joseph Muscat dwar is- summit talCommonwealth is-sena ddie˙la, iddiskuta wkoll il-possibbiltajiet ta’ joint ventures bilg˙an li tkun ikkonsolidata u msa˙˙a r-rabta tan-negozju bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Iffirmat MOU bejn Malta u l-Gana Il-Gvern Malti u l-Gvern talGana, iffirmaw memorandum of understanding li permezz tieg˙u se titwaqqaf kummissjoni permanenti bejn iΩ-Ωew©

B˙ala parti mid-delegazzjoni mmexxija mill-Prim Ministru Joseph Muscat, fil-˙idma tieg˙u fil-Ìnus Mag˙quda, il-Ministru George Vella kien parti millkumitat dwar ir-riforma talKunsill tas-Sigurtà fejn ukoll indrizza l-laqg˙a dwar il-pajjiΩi Ωg˙ar. Iktar minn hekk, fil-laqg˙a talministri tal-pajjiΩi talCommonwealth, hu g˙amel preΩentazzjoni taç-CHOGM (Commonwealth Heads of Government Meeting) li mistennija ssir f’pajjiΩna s-sena ddie˙la kif mistenni, iltaqa’ ma’ diversi ministri g˙all-Affarijiet Barranin ta’ pajjiΩi membri u ma’ ta’ o˙rajn li mhux membri fl-Unjoni Ewropea.