Kullhadd 29.03.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

rEÌÌA’ l-ArloÌÌ

SIEGÓA ‘L QUDDIEM Il-Óadd 29 ta’ Marzu, 2015 Óar©a Nru 1,133

Prezz ›0.80

KIENU JAFU

RIFUÛJONI LI MA WASLITX Il-Perit Stephen Farrugia, li hu r-ra©el tas-Sindku talMosta, g˙andu jag˙ti iktar minn €4,700 lill-Kunsill Lokali ta’ Santa Venera. Din is-somma allegatament kienet ing˙atat lill-kumpanija tieg˙u MP&DC bi Ωball millKunsill preçedenti f’Santa Venera li kellu ma©©oranza Nazzjonalista. Din hi l-istess kumpanija li g˙amlet ir-rapport fuq ittoroq tal-Mosta. Ara pa©na 3

IMPJIEGI FIL-CODING Il- coding huwa qasam b’potenzjal kbir g˙all-impjiegi. Dan qalitu kelliema g˙allMITA meta mistoqsija minn din il-gazzetta rigward kompetizzjoni tal-coding li ©iet organizzata g˙all-istudenti fliskejjel primarji u sekondarji. L-iskop kien li l-istudenti ji©u m˙ajra jag˙Ωlu su©©etti STEM, li huma importanti g˙all-informatika, fejn b˙alissa r-riΩors uman mhux ila˙˙aq mad-domanda. Ara pa©na 4

FAVUR IN-NEGOZJI TAL-FAMILJA

Il-Partit Nazzjonalista japplika l-politika talonestà u t-trasparenza meta jaqbillu. Dan ˙are© çar ilbiera˙ meta s-Segretarju Ìenerali tal-PN Chris Said ammetta li kien ilu jaf bl-abbuΩi li kienu g˙addejjin fil-Ministeru g˙al G˙awdex immexxi minn Giovanna Debono. Din l-informazzjoni, skont Chris Said stess, waslet g˙and il-Partit Nazzjonalista permezz

ta’ whistleblower madwar sentejn ilu; fatt li wassal lis-Segretarju Ìenerali tal-PN, kif ukoll lill-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil biex jag˙mlu laqg˙a mieg˙u. Madankollu, la Busuttil u lanqas Said ma g˙addew l-informazzjoni li ˙ar©et minn din il-laqg˙a lill-awtoritajiet.

Malta se tkun pijuniera b’abbozz ta’ li©i dwar innegozji tal-familja li se jkun ippreΩentat dalwaqt filParlament. Din l-inizjattiva kienet imfa˙˙ra midDirettur Ìenerali talKummissjoni Ewropea inkarigat min-negozji Ωg˙ar u medji. Tkellimna mal-partijiet interessati li kellhom reazzjoni poΩittiva ferm g˙al dan l-abbozz tant mistenni.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 5

02 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

X’QEGÓDIN JAÓBU? Il-PM jistaqsi g˙alfejn Busuttil ma marx g˙and ilPulizija

Ilbiera˙ is-Segretarju Ìenerali tal-PN Chris Said ammetta li kien ilu jaf bl-abbuΩi li kienu g˙addejjin fil-Ministeru g˙al G˙awdex immexxi minn Giovanna Debono. Din l-informazzjoni, skont Said stess, waslet g˙and ilPartit Nazzjonalista permezz ta’ whistleblower madwar sentejn ilu, fatt li wassal lisSegretarju Ìenerali tal-PN, kif ukoll lill-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil biex jag˙mlu

laqg˙a mieg˙u. Madankollu, la Busuttil u lanqas Said ma g˙addew l-informazzjoni li ˙ar©et minn din il-laqg˙a lillawtoritajiet L-irregolaritjiet li rrefera g˙alihom Said allegatament twettqu minn Tony Debono, Ωew© l-eks Ministru Nazzjonalista Giovanna Debono. Ta˙t Gvern Nazzjonalista, jidher li huwa, li kien impjegat minn martu fil-Ministeru ta’ G˙awdex,

˙alla li jsiru xog˙lijiet bi spejjeΩ u materjal tal-Gvern f’siti u postijiet privati. Meta kien qed jitkellem dwar il-kaΩ tal-Kunsill Lokali talG˙arb li allegatament kellu jag˙ti l-flus lill-whistleblower, Said qal hekk: “Kien ikkorrisponda mieg˙i ukoll dwar dan il-kaΩ. Kien semmieli li kellu jie˙u wkoll millMinisteru ta’ G˙awdex u li dawk kien qed jitratta dwarhom mal-ministeru stess.”

Dwar dan il-kaΩ tkellem ilPrim Ministru Joseph Muscat ilbiera˙, illi matul attività politika f’Óal Kirkop iddeskriva dan il-fatt b˙ala wie˙ed gravi u talab lill-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil jg˙id lill-poplu Malti u Ghawdxi meta ltaqa’ ma’ dan il-persuna. Barra minn hekk, Busuttil g˙andu wkoll id-dmir jispjega g˙alfejn, jekk kien jaf bl-affarijiet, huwa g˙aΩel li ma jmurx g˙and il-Kummissarju talPulizija. Il-Prim Ministru staqsa kif, minkejja li Simon Busuttil meta kien Viçi Kap kien jg˙id li g˙andu jkun kollox investigat millKummissarju tal-Pulizija, meta ©ie g˙al kaΩ fejn ikun hemm il-˙tie©a ta’ investigazzjoni g˙aΩel li ma jmurx g˙and lawtoritajiet meta l-˙tie©a tfaççat? Jekk kien jaf qabel b’dan ilkaΩ, kif ma tkellimx il-Kap talOppoΩizzjoni, jew qed jibΩa minn xi ˙a©a o˙ra?, staqsa lMexxej Laburista. Joseph Muscat sa˙aq li d-dikjarazzjoni ta’ Chris Said hemm bΩonn ta’ skrutinju s˙i˙ dwarha u g˙andu jo˙ro© filbera˙ x’sar jew ma sarx. G˙aldaqstant, il-Prim Ministru Joseph Muscat irrepeta appell li sar mill-

Gvern ftit tal-˙in qabel fejn ˙e©©e© lil kull min g˙andu informazzjoni o˙ra, biex imur g˙and l-awtoritajiet, u mhux iΩommuha mistura kif g˙amel il-PN f'dan il-kaΩ. Min g˙andu informazzjoni x’joffri dwar dan il-kaΩ issa jista’ jgawdi mill-protezzjoni li toffri l-li©i dwar il-whistblower li da˙˙al dan il-Gvern, g˙odda li di©à ntuΩat minn diversi persuni. Mhux l-ewwel kaΩ Ta’ min ifakkar li dan mhux lewwel kaz ta’ din ix-xorta. Kienet din l-istess gazzetta li kixfet x’©ara fil-kaΩ tal-Perit Toni Bezzina, illum Deputat Nazzjonalista, wara xi xog˙lijiet li saru fil-kaΩin Nazzjonalista taΩ-Ûurrieq b’˙addiema u riΩorsi pubbliçi. Ag˙ar minn hekk, wara li lgazzetta KullÓadd kienet Ωvelat dan il-fatt, Toni Bezzina kien bag˙at g˙all˙addiema u ordnalhom jiffirmaw dikjarazzjoni li kiteb hu stess biex jg˙idu li kienu g˙amlu dan ix-xog˙ol b’mod volontarju. Anki f’dan il-kaΩ investigazzjoni fuq ix-Shadow Minister Toni Bezzina li sabet li lMembru Parlamentari Nazzjonalista kien ordna ˙addiema li jaqg˙u ta˙tu jag˙mlu dikjarazzjoni bil-©urament li kienet falza kienet nΩammet mistura mill-Partit Nazzjonalista.

INVESTIMENT TA’ €100 MILJUN IL-GVERN IMPENJAT LI JIRRIFORMA L-PITKALIJA FIL-QASAM TAS-SAÓÓA Is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Biedja, Sajd u Drittijiet talAnnimali hu kommess li jibqa’ g˙addej bir-riforma li ilha tant me˙tie©a fil-Pitkalija, bl-g˙an li tidda˙˙al aktar trasparenza u kontabbiltà, u b’hekk jinqata’ kull lok ta’ abbuΩ li jista’ jsir g˙ad-detriment tal-bdiewa. Madanakollu, il-Gvern m’g˙andu l-ebda ˙sieb biex ikeççi lill-pitkala preΩenti. Ilbiera˙ is-Segretarjat ˙abbar ukoll li lkunçett ‘Sales to Housewives’ twaqqaf b’mod immedjat. Il-Gvern impenjat biex jindirizza l-problema tal-garanzija bankarja

Il-Prim Ministru Joseph Muscat ilbiera˙ ˙abbar kif pajjiΩna ntg˙aΩel g˙al investiment ©did ta’ €100miljun. Kumpanija kbira Amerikana, Johnson & Johnson Medical, flimkien mal-Università La Sapienza ta’ Ruma, ser jag˙mlu sptar ©did ta’ 200 sodda fi Smart City, li mistenni jifta˙ fl2017. Permezz ta’ dan l-isptar se jin˙olqu 500 impjieg ©did. Dan huwa investiment ©did over & above mill-investiment l-ie˙or ta’ €200miljun li permezz tieg˙u se jkunu Ωviluppati l-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, l-Isptar San Luqa u lIsptar Karen Grech, spjega Dr Muscat. Iktar tard, waqt li kien qed jindirizza attaività politika f’Óal Kirkop, il-Prim Ministru spjega kif dan l-isptar, Joannes Paulus II – International District of Healthcare, ser jipprovdi kura speçjalizzata fl-oqsma tal-Ortopedija, inNewrolo©ija u anke çentru fejn tin˙oloq mediçina apposta skont il-˙ti©ijiet tal-pazjent b’mod individawli, fost l-o˙rajn. Dr Muscat stqarr kif dan l-isptar se jkun qed jilqa’ wkoll çentru tal-mediçina sportiva, fejn ilKumitat Olimpiku Internazzjonali flimkien mal-

Federazzjoni Taljana tal-mediçina sportiva, se jkunu qed joffru g˙add ta’ servizzi li permezz tag˙hom huwa anke ma˙sub li jkunu attirati diversi atleti minn dixxiplini sportivi differenti. Il-viΩjoni li pajjiΩna jkun cluster; çentru filqasam tas-sa˙˙a qed issir realtà, fejn il-problemi f’dan il-qasam qed jiddawwru f’opportunitajiet, sa˙aq il-Mexxej Laburista. “Kburin ˙afna li dawn l-i©ganti fil-qasam talmediçina, b˙al Barts u Johnson & Johnson Medical, qed jemmnu f’dak li nemmnu a˙na,” qal il-Prim Ministru. Ûied jg˙id li l-isfida issa hija li n˙ajjru aktar Ωg˙aΩag˙ biex jistudjaw fl-oqsma tal-mediçina u l-kura tas-sa˙˙a, u g˙alhekk huwa ma˙sub li jkun varat pjan medium term , fejn flimkien mal-partijiet interessati kollha, iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha jkunu m˙ajra u ggwidati li jistudjaw f’dawn l-oqsma biex eventwalment jibdew karriera fil-qasam tas-servizzi mediΩi. Fuq dan l-istess punt, il-Prim Ministru semma li anke l-qasam turistiku jrid ikun involut, g˙ax permezz ta’ dawn l-investimenti se jin˙olqu niçeç ©odda turistiçi li jattiraw bosta persuni lejn pajjiΩna.

Il-garanzija bankarja, li saret referenza g˙aliha minn u˙ud mill-pitkala fil-mezzi tax-xandir, tassigura li jekk pitkal ma jonorax l-obbligi finanzjarji dovuti lill-bidwi, din il-garanzija bankarja tissalvagwardja dan in-nuqqas. Il-pitkala huma konxji li l-bank li kien involut fil-passat biex jag˙mel tajjeb g˙al dan in-nuqqas, iddeçieda li jo˙ro© minn din is-sistema u r-ra©uni ewlenija kienet li kien qed i˙ossu espost. Dan min˙abba l-fatt li, xi pitkala, kienu qed jaqg˙u lura fil-˙lasijiet lill-bdiewa g˙al bosta xhur u f’çertu kaΩijiet, l-ammonti jitilg˙u g˙al mijiet ta’ eluf ta’ ewro fi ˙lasijiet pendenti. Dan kien qed jhedded is-sistema ta’ tranzazzjonijiet fil-pitkalija. Il-pitkala huma konxji wkoll li b’kuntrast ma’ dak li ntqal minn xi w˙ud minnhom fl-a˙˙ar sig˙at, saru diversi laqg˙at kemm kollettivament kif ukoll individwalment, anke masSegretarju Parlamentari Roderick Galdes f’aktar minn çirkostanza wa˙da. Dawn ilhom isiru minn Novembru li g˙adda fejn dawn il-miΩuri ©ew diskussi u ntla˙aq qbil malma©©oranza assoluta tal-pitkala. Ìlieda kontra l-abbuΩ Is-Segretarjat jinforma wkoll li fl-a˙˙ar jiem twaqqaf il-bejg˙ mill-pitkalija lin-nisa tad-dar, wara li ©ie nnutat li dan ilkunçett ta’ ‘Sales to Housewives’ kien qed ji©i abbuΩat minn entitajiet kummerçjali fosthom stabbilimenti tal-ikel u lukandi. Fost l-o˙rajn, is-Segretarjat irçieva numru ta’ lmenti minn bdiewa li allegaw li çertu prodotti li l-pitkala kienu jiddikjarawh mal-bidwi li kien ikun intrema, kien qed ikun mibjug˙ lil dawn l-entitajiet kummerçjali minn ta˙t, u ming˙ajr mal-bidwi ma kien qed ji©i kkumpensat. G˙aldaqstant, dan il-kunçett ta’ ‘Sales to Housewives’ twaqqaf immedjatament sakemm jittie˙du miΩuri adegwati u jidda˙˙lu l-proçeduri neçessarji li jiggarantixxu t-trasparenza.

LOKALI KÓ

29|03|2015 03

kullhadd.com

IL-KUNSILL TA’ SANTA VENERA IS-SUQ TAL-BELT SE JINGÓATA L-ÓAJJA MÇAÓÓAD MINN FONDI

Is-sindku tal-Mosta Shirley Farrugia u r-ra©el tag˙ha

Il-Perit Stephen Farrugia, irra©el tas-Sindku Nazzjonalista tal-Mosta Shirley Farrugia, g˙andu jag˙ti preçiΩament €4,720 lill-Kunsill Lokali ta’ Santa Venera. Din is-somma, skont dak li kien qal Kunsill preçedenti mmexxi minn ma©©oranza Nazzjonalista, kienet ing˙atat bi Ωball lillkumpanija ta’ Farrugia MP&DC fl-2011. Minn dokumenti li g˙andha f’idejha din il-gazzetta jidher li Farrugia kien irrikonoxxa li dawn il-flus mog˙tija lilu kienu Ωejda, tant li f’Lulju 2011 kien ta nota ta’ kreditu bilvalur ta’ €4,720 lill-Kunsill ta’ Santa Venera biex tkun tista’ tintuΩa fuq pro©etti futuri li jkun se ja˙dem fuqhom. Madankollu, skont ma jixhed ir-rapport tal-Awditur Ìenerali fuq is-sena 2013, il-kuntratt tal-Kunsill mal-kumpanija MP&DC skada xahar wara li n˙ar©et din in-nota ta’ kreditu. Wara sej˙a mill-©did g˙at-tenders, din il-kumpanija ma re©g˙etx intg˙aΩlet biex tag˙ti servizzi lill-Kunsill, u g˙alhekk in-nota ta’ kreditu spiççat bla ebda valur. Kunsill Nazzjonalista ma g˙amel l-ebda sforz biex jitlob rifuΩjoni u jsarraf din in-nota ta’ kreditu fi flus kontanti, u dan jixduh kemm ir-rapport

tal-Awditur Ìenerali, u anke rrapport ta’ kumpanija privata tal-accounts. Ir-rapport tal-Awditur jg˙id hekk: “ Despite prior years’ recommendations, the Council has still not requested a cash refund ”. Min-na˙a l-o˙ra, irrapport tal-kumpanija privata tal- accounts datat April 2014 jg˙id hekk dwar is-somma pendenti ta’ €4,720: “ We repeat our recommendation that the council requests a cash refund…” Kien g˙alhekk li meta nbidlet it-tmexxija tal-Kunsill Lokali bis-Sindku Laburista Stephen Sultana, saru diversi twissijiet biex Stephen Farrugia jrodd lura din issomma. Dan tixhdu ittra legali li ntbag˙tet lill-Perit Farrugia f’Diçembru 2014, li din ilgazzetta g˙andha kopja tag˙ha. Minkejja li f’din l-ittra Farrugia ng˙ata ©img˙a çans biex jirrifondi l-flus, sal-lum dawn il-flus g˙adhom ma ©ewx rifondati lill-Kunsill. Serje ta’ irregolaritajiet Din hija biss l-iktar a˙bar riçenti f’serje ta’ a˙barijiet kontroversjali li kien involut fihom ir-ra©el tas-Sindku talMosta b’rabta mal-Kunsilli Lokali. Fl-a˙˙ar jiem kien

Ωvelat kif is-Sindku Shirley Farrugia qabbdet lill-kumpanija tar-ra©el tag˙ha biex tag˙mel rapport fuq it-toroq tal-Mosta stess, ming˙ajr qatt ma ©ie dikjarat konflitt ta’ interess min-na˙a tag˙ha. AbbaΩi ta’ dan ir-rapport ma ntg˙aΩlux mad-disg˙in triq filMosta biex ji©u asfaltati, u dan minkejja li kienu jinsabu fi stat diΩastruΩ. Nies li kienu jafu b’din listorja f’Santa Venera kienu ferm sorpriΩi u rrabjati li Stephen Farrugia, skont dak li qalet martu, g˙amel rapport b’xejn dwar it-toroq lill-Kunsill tal-Mosta, iΩda mbag˙ad lillKunsill ta’ Santa Venera ma ta˙x lura l-flus dovuti lilu, liema flus kieku ji©u utilizzati g˙all-©id tal-lokalità. Il-Perit Stephen Farrugia ssemma wkoll f’Awwissu 2013 meta sar mag˙ruf li l-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan kien ta kuntratt ta’ 13-il miljun lil Care Malta, kumpanija ta’ Ûaren Vassallo, ming˙ajr ma n˙are© tender. Kien abbaΩi tal-evalwazzjoni tal-offerti m˙ejjija mill-kumpanija ta’ Farrugia MP&DC, li dan il-kuntratt ing˙ata lil Care Malta. F’din levalwazzjoni l-kumpanija ta’ Farrugia tat punti massimi floqsma kollha lill-kumpanija ta’ Vassallo.

L-iΩvilupp u r-restawr tas-Suq tal-Belt fi Triq il-Merkanti se jsir mill-konsorzju privat Arkadia Marketing Ltd. Dan t˙abbar mis-Segretarju Permanenti Ewlieni s-Sur Mario Cutajar waqt sessjoni ta’ tag˙rif li matulha ng˙ataw dettalji dwar il-pro©ett ta’ seba’ miljun ewro li se jag˙ti nifs ©did lill-Belt Valletta. Mattlestija tieg˙u fi tmiem l-2016, is-Suq tal-Belt se jkun qed ji©©enera madwar mija u tletin impjieg. Fid-dawl ta’ dan l-investiment, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mal-General Manager ta’ Arkadia Antoine Portelli fuq il-fatturi li ˙e©©ew lil din il-kumpanija biex jinvestu filBelt Valletta. Il-Belt Valletta g˙addejja minn ri©enerazzjoni s˙i˙a Minn mindu Gvern Laburista ˙a t-tmun tal-pajjiΩi f’idejh, bdew sensiela ta’ pro©etti kbar bl-g˙an li l-Belt Valletta ter©a’ tqum fuq saqajha. Dawn kienu l-kumment talGeneral Manager tal-Arkadia meta mistoqsi fuq ir-ra©unijiet g˙ala da˙lu g˙al dan ilpro©ett. “Nemmnu bis-s˙i˙ li l-attrazzjoni tal-belt kapitali se tkompli tant li l-Belt t˙alli çertu faxxinu fuq kull min iΩurha.” Fi kliem ie˙or, din ilkumpanija ˙asset li d-domanda g˙all-ikel, kemm b˙ala xiri ta’ prodotti friski kif ukoll ta’ postijiet fejn tiekol, u l-popolazzjoni li qed iΩΩur il-Belt b˙ala post ta’ rikreazzjoni qed tiΩdied u g˙alhekk huwa ˙in

opportun biex ikun hemm dan l-investiment. Biex se jkunu attrezzati s-sulari? “Ir-restawr tas-Suq, kemm ittinda li hija mag˙mula minn ˙adid fondut u njam kif ukoll il-qoxra ta’ barra tal-franka, huwa l-ewwel pass tal-pro©ett li Ωgur se jer©a’ jag˙ti lura l˙ajja lil din l-istruttura unika fi gΩiritna,” spjega b’reqqa Portelli. Sular minnu se jkun suq talikel li jmur lura g˙all-ori©ini tas-Suq tal-Belt. Sular ie˙or se jkun attrezzat b’numru ta’ posti li jservu l-ikel li jkun ippreparat dak il-˙in fil-post stess. Fl-a˙˙ar nett, is-sular lie˙or se jkollu kunçett ta’ lounging li joffri post ta’ rilassament matul il-©urnata u sa tard billejl. Punt kruçjali huwa l-pro©ett li se jer©a’ jag˙ti lura lill-Belt suq tal-ikel dinamiku f’ambjent modern imma li jirrispetta t-tradizzjoni tal-post. Fil-bini se jkun hemm ukoll programm ta’ attivitajiet kulturali li se jit˙ejjew flimkien malV18 u l-Kunsill Malti g˙allKultura. Aktar minn hekk, Portelli Ωvela li l-˙sieb tag˙hom huwa li jkunu miftu˙in g˙all- aktar ˙in possibbli, minkejja li g˙adu kmieni wisq biex ikunu determinati l-˙inijiet eΩatti minn issa. “Element fid-disinn talpro©ett huwa li kull livell jista’ jinfeta˙ indipendentament millbqija. Dan jag˙tina l-flessibbiltà li s-suq jew partijiet minnu jinfet˙u skont l-esi©enza,” tenna Portelli.

04 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

IL-CODINg; QASAM B’POTENzJAL KBIR TA’ IMPJIEgI Aktar kmieni din il-©img˙a s-Segretarju Parlamentari g˙all-Kompetittività u t-Tkabbir Ekonomiku Josè Herrera u s-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka u l-Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport Chris Agius ˙abbru r-rebbie˙a tan-National Coding Competition. G˙al din il-kompetizzjoni ˙adu sehem 216 student minn 27 skola differenti, kemm minn tal-Istat, tal-Knisja u indipendenti, li bejniethom issottomettew 92 log˙ba di©itali. Il-pro©etti kienu ©©udikati fuq l-ori©inalità, il-kreattività, ilkwalità teknika u l-fattur ta’ divertiment. Ir-rebbie˙a talkategorija tas-Sekondarja kienu Luke D’Amato u Michael Pulis minn Savio College, flimkien mal-g˙alliem tag˙hom Charles Axisa. Il-premju tag˙hom hu li se jkollhom opportunità li jΩuru l-IBM Super Computer Centre u lClouding Centre f’Barçellona, Spanja. Il-kategorija tan-nofs intreb˙et minn Conor Shaw, Nicholas Vassallo u Luca Trapani mill-Kulle©© St Martin’s, u dawn reb˙u LEGO Mindstorm kull wie˙ed. Dak tal-Primarja ntreba˙ minn Giorgio Fenech, Kyle Borg u Thomas Borg Hedley millKulle©© ta’ Santu Wistin u dawn reb˙u Big Shot DIY Camera Kit kull wie˙ed.

bniet, mill-Year 5 sal-Form 5, biex ji©u m˙e©©a jag˙Ωlu su©©etti STEM (science, technology, engineering, maths). Hija qaltilna li b˙alissa madwar l-Ewropa, inkluΩ f’Malta, in-numru ta’ studenti li jag˙Ωlu s-su©©etti relatati mal-ICT (Information and Communications Technology) g˙all-istudji tag˙hom f’livell terzjarju mhux qed ila˙˙aq mad-domanda mill-industrija. “G˙alhekk, inizjattivi b˙al din il-kompetizzjoni jg˙inu sabiex in˙e©©u lill-istudenti jag˙Ωlu dan is-su©©ett li ˙afna drabi huwa meqjus diffiçli. Lg˙an tal-kompetizzjoni kien li nuru li l-coding jista’ jkun façli u interessanti u li jwassal g˙al riΩultat prattiku b˙all-kreazzjoni ta’ log˙ob di©itali,” sostniet il-kelliema g˙all-MITA.

“Il-coding jista’ jkun façli u interessanti”

Il- coding huwa wie˙ed millelementi tal-Computer Science. Dan is-su©©ett jag˙ti l-opportunità lill-istudenti jiΩviluppaw il-kreattività u ˙iliet b˙al disinn, critical thinking u problem solving, li huma importanti g˙all-avvanz fl-istudji tag˙hom.

Din il-gazzetta ˙adet il-kummenti ta’ kelliema g˙all-MITA li spjegatilna li n-National Coding Competition kienet inizjattiva mmirata g˙al studenti kemm subien kif ukoll

X’inhu coding?

Il-coding fih innifsu jfisser li wie˙ed jag˙ti set ta’ struzzjonijiet lill-kompjuter sabiex isegwihom. Permezz tieg˙u, wie˙ed jista’ jo˙loq software g˙all-kompjuter, applications (apps) u siti elettroniçi. Kull sit elettroniku u kull ˙a©a li titla’ fuq l-internet g˙andha coding partikolari mag˙mul minn sett ta’ struzzjonijiet. Meta jkunu qeg˙din jistudjaw dan is-su©©ett, l-istudenti jiΩviluppaw bosta ˙iliet, fosthom il-˙ila li janalizzaw problema fid-dettall u jsibu soluzzjoni g˙aliha. Dawn il-˙iliet jistg˙u jwasslu wkoll sabiex listudenti jsolvu problemi reali f’su©©etti o˙ra. Attwalment, il-kurrikulu uffiçjali jinkludi coding fissu©©ett tal-Computing fil-livell sekondarju meta l-istudenti jag˙Ωlu dan is-su©©ett fil-livell

Ordinarju tal-MATSEC. Però, dan ma jfissirx li s-su©©ett ma jistax ji©i adattat g˙al etajiet iΩg˙ar minn hekk. Fil-fatt, f’çertu skejjel, fuq inizjattiva personali tal-edukaturi, ftit studenti jkollhom l-opportunità li jipprattikawh. X’opportunitajiet joffri? L-istess kelliema qaltilna li ssettur tal-ICT huwa fost wie˙ed mill-oqsma bl-akbar potenzjal ta’ xog˙ol kemm filpreΩent kif ukoll fil-futur. Hija spjegat ukoll li kull impjieg li jin˙oloq fis-settur tal-ICT jista’ jkollu effett poΩittiv fuq industrji o˙ra b’˙olqien ta’ impjiegi ©odda. “Huwa proprju g˙alhekk li g˙andna bΩonn ta’ aktar studenti li jag˙Ωlu li jistudjaw dan is-su©©ett, sabiex inΩommu

ekonomija kompettitiva u nippreparaw ©enerazzjoni ©dida ta’ individwi li g˙andhom il˙iliet neçessarji sabiex jirnexxu fis-swieq globali tal-futur,” sostniet il-kelliema g˙all-MITA. “Hemm bosta karrieri marbuta ma’ din l-industrija, fosthom dik ta’ web/mobile developer, ICT security specialist, application developer, systems architect, u o˙rajn. Irridu nenfassizzaw ukoll li dawn il-karrieri mhumiex biss pertinenti g˙allimpjieg fis-settur tal-ICT, però wkoll f’kull professjoni o˙ra illi iktar u iktar qed jiddependu fuq l-uΩu tat-teknolo©ija.” G˙aldaqstant, temmet tg˙idilna l-kelliema, huwa ppjanat li l-MITA, flimkien ma’ partijiet interessati u msie˙ba o˙ra, tipprovdi aktar opportunitajiet u inizjattivi li jesponu lit-tfal g˙al dan it-tag˙lim prattiku.

ÇENTRU ÌDID TAD-DERMATOLOÌIJA FL-ISPTAR SAN LUQA Meta fl-a˙˙ar ©ranet il-Prim Ministru Ωvela pjani kbar u strate©ija intraprendenti g˙as-settur tas-sa˙˙a f’pajjiΩna, wie˙ed seta’ tabil˙aqq jammira kif ilpro©etti ta’ dan il-Gvern f’dan il-kamp huma inklussivi ˙afna, u assolutament mhu qed i˙alli lil ˙add barra. Hekk jista’ jing˙ad pereΩempju g˙allqasam tad-dermatolo©ija, aspett li forsi min˙abba li huwa relattivament Ωg˙ir xi ftit jew wisq spiçça jing˙ata l-©enb sa˙ansitra sal-punt li baqa’ barra mill˙sibijiet tal-amministrazzjonijiet preçedenti meta ttie˙det id-deçiΩjoni li l-kura tal-kançer timxi lil hinn mill-Isptar Sir Paul Boffa. G˙al dan il-Gvern l-ebda problema mhi kbira jew Ωg˙ira biΩΩejjed biex tintefa’ ta˙t it-tapit. Fil-fatt ra kif il-pjani tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a li jissie˙eb b’mod strate©iku mal-privat u dan bilg˙an li jag˙ti qabΩa mixtieqa lis-servizz tas-sa˙˙a f’pajjiΩna. Óaseb ukoll dwar il-kura fid-dermatolo©ija biex il-kambjamenti infrastrutturali fis-sit tal-Isptar San Luqa jwasslu biex l-isptar il-©did ikun mg˙ammar ukoll b’çentru speçjalizzat apposta g˙al hekk. Id-Dipartiment tad-Dermatolo©ija ma ntesiex mill-Gvern Fid-dawl ta’ dan kollu, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mas-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne fejn huwa sa˙aq li d-Dipartiment tadDermatolo©ija ma ©iex minsi fil-pro©etti tal-Gvern. “Fil-pjanijiet li g˙andna g˙ar-

jittie˙du l-passi me˙tie©a biex ji©i Ωgurat li fil-frattemp il-livell ta’ kura li jing˙ataw dawn il-pazjenti ma jkunx mittiefes. Sptarijiet tal-istess livell g˙al kul˙add

rinovar tal-Isptar San Luqa, fi sptar tarriabilitazzjoni mill-aktar modern, se jkun hemm ukoll çentru ffukat apposta fuq id-dermatolo©ija, li fost l-o˙rajn se jinkludi wkoll teatru li jispeçjalizza f’operazzjonijiet relatati ma’ dan il©eneru,” sostna Fearne. Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne tenna li l-g˙anijiet ewlenin ta’ dan iç-çentru tad-dermatologija, li b’kollox ser jinkorpora tnax-il sodda u servizz ta’ outpatients, huma li ti©i mtejba l-kwalità tal-˙ajja tal-individwi

affettwati b’mard fil-©ilda, billi jipprovdi trattament b’mod ˙olistiku. Dan iç-çentru se jkollu wkoll l-g˙an li jeduka billi jipprovdi linji gwida u informazzjoni lill-pazjenti li jbatu b’xi kundizzjoni fil©ilda. Waqt li l-proçess marbut mal-migrazzjoni tal-kura onkolo©ika mill-Isptar Boffa g˙al Sir Anthony Mamo g˙addej b’ritmu sodisfaçenti ˙afna, se jkun hemm faΩi meta d-Dipartiment tadDermatolo©ija se jkun g˙adu fl-Isptar Boffa. F’dan l-ambitu, però, qed

Fost it-trattamenti li jsiru preΩentament fid-Dipartiment tad-Dermatolo©ija hemm dawk li jirrigwardaw pazjenti talkançer li jkollhom bΩonn operazzjonijiet delikati fil-©ilda. Servizzi essenzjali o˙rajn huma dawk relatati ma’ ulçeri fis-saqajn, bosta drabi riΩultat ta’ diffikultajiet fiç-çirkolazzjoni tad-demm. Id-Dipartiment tad-Dermatologija joffri wkoll testijiet speçjalizzati fuq pazjenti li jkollhom suspett li jbatu minn xi aller©ija lejn xi materja partikolari, fost l-o˙rajn. “L-g˙an a˙˙ari wara l-pro©etti li ppubblikajna fl-a˙˙ar jiem huwa li jkollna l-isptarijiet kollha ta’ Malta u G˙awdex tal-iktar livell g˙oli anke meta mqabbla max-xena internazzjonali. Illum g˙andna sitwazzjoni fejn lIsptar Mater Dei huwa attrezzat tajjeb ˙afna iΩda Ωg˙ir, l-Isptar Sir Anthony Mamo se jkun wie˙ed eççellenti, iΩda mbag˙ad g˙andna l-kumplament fejn il-˙addiema jag˙tu servizz mill-aqwa imma f’ambjent xejn dinjituΩ. Irridu li lisptarijiet u d-dipartimenti kollha tag˙na jkunu tal-og˙la livelli biex ikunu jistg˙u joffru servizz mill-aqwa lill-pazjenti tag˙na,” enfasizza s-Segretarju Parlamentari Chris Fearne.

LOkALI kÓ

29|03|2015 05

kullhadd.com

70% TAN-NEGOZJI F’MALTA MMEXXIJA MILL-FAMILJI

MALTA PIJUNIERA BIL-LIÌI DWAR IN-NEGOZJI TAL-FAMILJA GLEN FALZON glen@kullhadd.com FiΩ-Ωmien li ©ej se jkun qed jitressaq l-ewwel abbozz ta’ li©i dwar in-negozji tal-familja quddiem il-Parlament biex b’hekk pajjiΩna se jkun minn tal-ewwel mill-pajjiΩi kollha fl-Unjoni Ewropea (UE) li jkollu din ille©iΩlazzjoni. Dan fakkruh ilMinistru g˙all-Ekonomija, Investiment u Negozji Ûg˙ar Chris Cardona, kif ukoll idDirettur Ìenerali tas-Suq Intern, Negozji u l-IntrapriΩi Ûg˙ar u Medji (SMEs) tal-Kummissjoni Ewropea (KE) Marco Curavic waqt business breakfast nhar itTnejn li g˙adda. Curavic qal li l-Ewropa se tkun qed t˙ares ’il quddem biex titg˙allem aktar dwar din il-li©i bil-g˙an li pajjiΩi o˙ra fiΩ-Ωona Ewropea jitg˙allmu minnha u eventwalment jibnu fuqha. Fost il-problemi li l-Att qed jimmira li jindirizza hemm is-suççessjoni u l-mod ta’ kif jintiret in-negozju, konflitti, abbuΩi mill-assi talkumpanija, nepotiΩmu u struttura kkumplikata ta’ kif jitmexxa u ta’ kif jinqasmu r-responsabbiltajiet fin-negozju. Fid-dawl ta’ dan kollu, ilgazzetta KullÓadd tkellmet malPresident tal-Assoçjazzjoni Maltija g˙all-IntrapriΩi tal-Familja (MAFE) Mario Duca kif ukoll ma’ Paul Abela, il-President talGeneral Retailers and Traders Union (GRTU), fuq din il-li©i kif ukoll fuq l-involviment tag˙hom b˙ala partijiet interessati prinçipali, fost o˙rajn, f’dan l-abbozz. 70% tan-negozji f’Malta mmexxija mill-familji Iç-Chairman tal-BOV John Cassar White, li tkellem waqt ilistess business breakfast, fakkar dwar il-bΩonn li l-familji jinvestu l-profitti tan-negozju fin-negozju stess u mhux f’affarijiet o˙rajn mhux relatati. B’hekk jin˙oloq kapital li jag˙mel lin-negozju aktar b’sa˙˙tu u jg˙in biex l-istess negozju jkollu aktar aççess g˙al g˙ajnuna u finanzjament. Ta’ min ifakkar li mas-70% tannegozji f’Malta huma mmexxija mill-familji li flimkien jimpjegaw mal-40,000 persuna u huma ©eneralment aktar reΩiljenti minn kumpaniji o˙rajn. Minkejja

dan, huma biss 30% tan-negozji kollha li jitrasferixxu l-istess negozju minn l-ewwel g˙at-tieni ©enerazzjoni u 10% tan-negozji li jkunu trasferiti b’suççess mittieni ©enerazzjoni ’l quddiem. Dawn iç-çifri kienu rikonoxxuti wkoll mill-President tal-GRTU li Ωied jg˙id li b’din il-li©i se jkunu indirizzati l-problemi reali li l-membri u l-GRTU, b˙ala lvuçi li tirrappreΩentahom, i˙abbtu wiççhom mag˙hom ta’ kuljum. “L-effett g˙andu jin˙ass fl-ekonomija kollha g˙ax se ji©u ssalvagwardjati l-impjiegi, jiΩdied l-investiment fl-intrapriΩi ©odda, kif ukoll jiΩdied il-livell ta’ kompetittività ta’ dawn innegozji,” stqarr Abela. Malta l-unika pajjiΩ b’din illi©i “Is-sitwazzjoni hija l-fatt li s’issa ma kienx hemm rikonixximent mist˙oqq fir-rigward tal-importanza li g˙andhom azjendi talfamilja. G˙aldaqstant insibu li ssoluzzjonijiet li ©ew applikati s’issa fl-Ewropa u f’pajjiΩi o˙ra ekonomikament avvanzati kienu prinçipalment strutturati millaspett ta’ benefiççji tassattivi,” spjega b’reqqa l-President talMAFE Mario Duca. Kien hawnhekk li hu rrefera g˙all-fatt li l-ebda pajjiΩ filpreΩent ma ta kas il-fatt li azjendi tal-familja huma s-sinsla talekonomija tal-pajjiΩ u li dawn g˙andhom ˙ti©ijiet differenti minn azjendi normali, u dan min˙abba li hemm involuti lemozzjonijiet familjari. Fil-fehma tieg˙u, Duca fisser kif is-soluzzjoni biex tinbidel din il-mentalità tinvolvi l-edukazzjoni kif ukoll li wie˙ed jorganizza a˙jar il-membri tal-familja li jkunu involuti f’xi negozju. “U hawn fejn hija d-differenza prinçipali li l-Att tan-Negozju talFamilja se jkun qieg˙ed jistabbilixxi. L-enfasi fuq l-edukazzjoni u l-organizzazzjoni talmembri tal-familja involuti finnegozju huwa important g˙ax jg˙in biex tkun iffaçilitata ttraΩmissjoni tan-negozju minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra,” qal Duca. Min-na˙a l-o˙ra, dan juri wkoll li l-Maltin jafu jkunu innovtattiv u minn ta’ quddiem biex jikkapitalizzaw fuq ilvanta©© li g˙anhom mill-istrutturi tal-li©ijiet finanzjarji.

Dawn l-istess sentimenti kienu espressi wkoll mill-President talGRTU Paul Abela li sostna li issa, g˙all-kontra ta’ dak li kien ji©ri s-soltu, Malta g˙andha mudell fuq xiex timxi. “Il-GRTU tapprezza dawn iç-çirkostanzi u, fl-opinjoni ta’ din il-unjin, dan juri kura©© u sens ta’ inizjattiva favur l-intrapriΩi li nixtiequ naraw aktar minnu,” fisser Abela. Gvern li jisma’ Duca sostna wkoll li lMAFE ilha ta˙dem g˙al dan labbozz g˙al dawn la˙˙ar seba’ snin u flMario Duca a˙˙ar ©ew mismug˙a. “Irridu niftakru li l-ma©©oranza tal-membri tal-azjendi tal-familja jinvestu l-profitti tag˙hom lura fin-negozju, iΩda nsibu li dawn huma asset rich but cash poor,” sostna l-President tal-MAFE. Lassi ta’ dawn il-persuni huma marbuta mal-assi fissi tannegozju tag˙hom, f’appaat, bini minn fejn jopera l-istess negozju, kif ukoll makkinarju u tag˙mir ie˙or. Duca fisser kif dawn il-persuni, meta jaslu g˙as-suççessjoni tan-negozju tag˙hom, isibu ma’ wiççhom problemi ta’ cash flow meta ji©u biex jg˙addu nnegozju lill-©enerazzjoni suççessiva min˙abba t-taxxa tal-boll li tkun trid tit˙allas u possibbilment taxxa fuq kapital miΩjud. “Dan iwassal li biex ibig˙u l-assi jew parti mill-assi biex i˙allsu ttaxxi dovuti u dawn meta jkunu g˙amlu ©enerazzjoni s˙i˙a, minn 30 sa 40 sena, jinvestu finnegozju tag˙hom,” enfasizza Duca. Min-na˙a tieg˙u, ilPresident tal-GRTU sostna li din il-li©i, apparti li se tnaqqas ilburokrazija, g˙andha Paul Abela wkoll taqta’ l-ispejjeΩ g˙al dawn in-negozji u tnaqqas ukoll it-tendenzi li n-

negozju jisfaxxa. “Dan g˙ax l-Att qed jindirizza l-ispejjeΩ g˙olja relatati ma’ tassazzjoni u l-problema ta’ cash flow assoçjati mattrasferiment tan-negozju,” spjega Abela. Din mhijiex biss problema g˙as-sidien iΩda wkoll g˙allGvern. Dan g˙ax il-Gvern ikun qieg˙ed jitlef mid-d˙ul min˙abba t-tnaqqis mid-d˙ul mit-taxxi li j˙allsu l-impjegati u lkumpaniji nfushom flimkien mid-d˙ul tal-˙lasijiet tas-sigurtà soçjali u possibbilment ˙ru© ta’ ˙lasijiet fuq pagament tal-qg˙ad. “L-Att qieg˙ed ukoll jindirizza wa˙da mill-aktar problemi komuni, ix-xokk li n-negozju jsofri meta jg˙addi minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra, u hemm tendenza li n-negozju ma jirkuprax u jispiçça jisfaxxa,” qal Abela. Il-Gvern mhux bi˙siebu jΩid il-burokrazija Minkejja li kull li©i ©©orr mag˙ha çerti obbligazzjonijiet biex tillimita l-abbuΩ, minn dak li ©ie kkonfermat s’issa l-Gvern mhux bi˙siebu jΩid il-burokrazija. Dan ikkonfermah il-President tal-MAFE stess filwaqt li sostna li din l-assoçjazzjoni se tibqa’ vi©ilanti biex ma t˙allix li tiΩdied burokrazija Ωejda iΩda jsir biss uΩu a˙jar mis-sistemi tal-internet biex b’hekk jit˙affu l-proçeduri u ma tkunx mitluba informazzjoni li l-Gvern di©à g˙andu filpussess tieg˙u. Kif ©ie m˙abbar fis-seminar nhar it-Tnejn li g˙adda, se jkun hemm inçentivi li ja©evolaw ilmembri tal-azjendi tal-familja biex b’hekk jg˙inu lill-membri, jedukaw ru˙hom u jkunu jistg˙u jiΩviluppaw protokolli, family charters jew constitutions u sistemi ta’ governanza. Dan kollu bl-g˙an li jkunu f’poΩizzjoni a˙jar li l-proçess tas-suççessjoni jkun suççess u b’hekk l-azjenda tkompli topera b’suççess l-operat tag˙ha minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra. Min-na˙a tal-GRTU, ladarba din il-li©i tkun approvata, se tag˙ti definizzjoni çara ta’ x’jikkonstitwixxi negozju talfamilja. “Barra minn hekk, se ji©i stabbilit qafas fiskali li se ja©evola lil dawn in-negozji, speçjalment waqt it-trasferimenti. Se jid˙lu fis-se˙˙ ukoll ammont ta’ inçnentivi li bihom

in-negozji tal-familja se jkollhom aççess g˙al ta˙ri© u sostenni o˙ra biex isa˙˙u l-poΩizzjoni tag˙hom,” enfasizza Abela. Fi kliem ie˙or, il-familji se jkunu ppreparati a˙jar biex jg˙addu nnegozju lill-©enerazzjoni li jmiss u anke biex jag˙mlu ppjanar relatat mas-suççessjoni. Dan kien ikkonfermat ukoll mill-Konsulent Legali talMinisteru tal-Ekonomija, Investiment u Negozji Ûg˙ar Nadine Sant li spjegat kif labbozz ta’ li©i mhux se jkun wie˙ed iΩolat li se jo˙loq burokrazija Ωejda imma wie˙ed li jag˙ti g˙ajnuna, b’regolatur li jg˙in fi trasferimenti ©enerazzjonali u bil-˙olqien ta’ konnessjoni mas-settur privat. Hija spjegat ukoll kif l-abbozz ta’ li©i, li se jkun imressaq inizjalment, huwa baΩi li fuqu jistg˙u jsiru numru ta’ tibdiliet hekk kif jin˙ass li jkun hemm bΩonn. Fl-a˙˙ar nett, il-President talMAFE stqarr li din l-assoçjazzjoni kienet l-g˙aqda nongovernattiva li xprunat il-˙sieb biex tin˙oloq din il-le©iΩlazzjoni tal-ewwel xorta tag˙ha fl-Ewropa. “Konna strumentali bil-kontribuzzjoni li tajna fl-iΩvilupp ta’ din il-li©i. Biss, ix-xog˙ol g˙adu ma bediex u issa rridu niΩguraw li din il-li©i se tkun qed tit˙addem bl-a˙jar mod possibbli u ti©i irfinuta ©aladarba jkun hemm bΩonn,” ikkonkluda Duca. Il-bΩonn li jittie˙du deçiΩjonijiet strate©içi II-Ministru Cardona qal li dawk kollha li g˙andhom negozju talfamilja hemm bΩonn li jie˙du pass lura mill-attivitajiet ta’ kuljum tag˙hom fin-negozju, anke jekk dan jista’ jfisser ˙in prezzjuΩ, u jie˙du deçiΩjonijiet strate©içi biex jag˙mlu pjan ta’ fejn iridu jwasslu n-negozju tag˙hom. Cardona fakkar kif din l-inizjattiva se tag˙ti l-g˙ajnuna legali kollha me˙tie©a lin-negozjanti biex l-istess negozju jkun trasferit bl-aktar mod façli. Huwa qal li l-le©iΩlazzjoni tibda billi tiddefinixxi x’inhi familja, fil-fatt latt jikkunsidra lil negozju bejn miΩΩew©in u anke dawk f’unjoni çivili b˙ala negozju tal-familja u tkompli billi tg˙in lin-negozjanti jaççessaw inizjattivi marbutin ma’ finanzi a˙jar.

06 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ LoKALI

€43 MILJUN F’BINI TA’ SKEJJEL

Qed ji©u investiti madwar €43 miljun fi 28 pro©ett edukattiv li ˙afna minnhom se jkunu qed ji©u ffinalizzati matul is-sajf. Fi stqarrija l-Gvern sa˙aq li b˙alissa s-sala tal-isport u l-façilitajiet fl-iskola tal-isport f’Pembroke jinsabu fi stadju avvanzat. Qed issir ukoll preparazzjoni g˙all-kostruzzjoni ta’ skejjel ©odda f’Óal Kirkop, is-Swatar, ir-Rabat u Wied il-G˙ajn. Apparti minn hekk, se jibda wkoll l-ippjanar bikri ta’ skejjel totalment ©odda fil-Mosta u San Pawl il-Ba˙ar.

SKOLA

FONDI

XOGÓOL

STADJU

SKOLA TAL-MUÛIKA IL-ÓAMRUN

€120,00

RINOVAR

LESTA

SKOLA SEKONDARJA BIRKIRKARA

€1,300,000

IMMODERNIZZAR

LESTA

SKOLA SEKONDARJA BLATA L-BAJDA

€130,000

RINOVAR

LESTA

SKOLA PRIMARJA SAN PAWL IL-BAÓAR, L-EWWEL FAÛI

€80,000

RINOVAR

LESTA

SKOLA SEKONDARJA ÓAL TARXIEN

€180,000

RINOVAR

LESTA

SKOLA SEKONDARJA IR-RABAT, L-EWWEL FAÛI

€550,000

IMMODERNIZZAR

LESTA

SKOLA SEKONDARJA FIL-KULLEÌÌ TA’ GÓAWDEX, L-EWWEL FAÛI

€380,000

IMMODERNIZZAR

LESTA

IL-KAMPUS TAL-MCAST GÓAWDEX

€600,000

IMMODERNIZZAR

LEST

SKOLA SEKONDARJA BORMLA

€2,300,000

IMMODERNIZZAR

APRIL ’15

RINOVAR TAL-ÓANDAQ NISSEN HUTS

€550,000

RINOVAR

ÌUNJU ’15

SKOLA SEKONDARJA FIL-KULLEÌÌ TA’ GÓAWDEX, IT-TIENI FAÛI

€370,000

RINOVAR

SETTEMBRU ’15

SKOLA ÌDIDA TAL-ISPORTS PEMBROKE

€3,680,000

KOSTRUZZJONI

SETTEMBRU ’15

SKOLA PRIMARJA TA’ SANNAT

€200,000

RINOVAR

SETTEMBRU ’15

MSIDA ERASMUS STUDENT NETWORK

€900,000

KOSTRUZZJONI

SETTEMBRU ’15

SIXTH FORM GÓAWDEX

€1,650,000

KOSTRUZZJONI

SETTEMBRU ’15

KINDERGARTEN SAN ÌWANN

€900,000

KOSTRUZZJONI

SETTEMBRU ’15

ESTENSONI TAL-ISKOLA PRIMARJA SAN PAWL IL-BAÓAR

€80,000

RINOVAR

SETTEMBRU ’15

SKOLA SEKONDARJA MARIA REGINA IN-NAXXAR

€1,830,000

KOSTRUZZJONI

SETTEMBRU ’15

Spirtu ta’ komunità Il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo sostna li pajjiΩna qed ja˙dem lejn kunçett modern ta’ edukazzjoni li ssir fi skejjel iΩg˙ar fejn ikun hemm spirtu ta’ komunità li jtejjeb ittag˙lim u l-im©iba tat-tfal. Fl-a˙˙ar nett huwa rringrazzja lill-Fondazzjoni g˙all-Iskejjel ta’ G˙ada (FTS) kif ukoll lid-Direttorat g˙ax-xog˙ol siewi li qed isir. Din is-somma, li ma tinkludix ix-xog˙lijiet li saru fl-2013 u xog˙lijiet o˙ra f’g˙axar kulle©©i li la˙qu s-somma ta’ €80,000, se tkun investita fi pro©etti differenti li jikkonsistu fi skejjel ©odda, rinovar u mmodernizzar, façilitajiet sportivi u artistiçi kif ukoll hubs g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙.

LOkALI kÓ

29|03|2015 07

kullhadd.com

ÓIDMA SFIQA F’ÛONI TURISTIÇI LIAM GAUCI liam@kullhadd.com

Wara t-twaqqif tal-Kumitat Nazzjonali g˙aΩ-Ûoni Turistiçi, permezz ta’ rappreΩentanza minn diversi ministeri, sar ammont sostanzjali ta’ xog˙ol fir-rigward tal-bΩonnijiet ta’ dawn iΩ-Ωoni. Dan il-Kumitat Nazzjonali issa ser jing˙ata forma legali permezz tal˙olqien tal-Fondazzjoni g˙allIΩvilupp taΩ-Ûoni Turistiçi sabiex ikun aktar effettiv u effiçjenti. Matul konferenza g˙alla˙barijiet li saret nhar it-Tnejn li g˙adda, il-Ministru g˙atTuriΩmu spjega li l-g˙an ewlieni huwa li ting˙ata flessibbiltà u ti©i xprunata listess fondazzjoni sabiex jittie˙du aktar inizjattivi. Dan kollu ser iwassal sabiex titjieb l-attrazzjoni ta’ dawn iΩΩoni turistiçi u ji©i assigurat li l-Gvern jil˙aq l-objettivi ta’ ambjent turistiku sostenibbli li jappo©©ja prospetti ta’ tkabbir fl-industrija, kif ukoll jiΩgura l-effiçjenza u l-manutenzjoni f’kull Ωona pubblika. X’responsabbiltajiet jkollha?

Dwar din il-Fondazzjoni ˙adna l-kummenti ta’ kelliema g˙all-Ministeru g˙atTuriΩmu. Mistoqsija liema huma l-ministeri involuti fil˙idma ta’ din l-entità l-©dida, hija qaltilna li, apparti r-rappreΩentanza tal-Ministeru g˙at-TuriΩmu, il-Fondazzjoni tinkorpora fiha r-rappreΩentanza ta’ entitajiet o˙ra fosthom il-Ministeru g˙atTrasport u l-Infrastruttura, ilMinisteru g˙all-Intern u sSigurtà Nazzjonali u sSegretarjat Parlamentari g˙allIppjanar u Simplifikazzjoni Amministrattiva. Barra minn hekk, hemm ukoll is-sehem tal-Awtorità Maltija g˙atTuriΩmu. Il-flessibbiltà li se jkollha lFondazzjoni ser twassal sabiex ittejjeb l-attrazzjoni f’dawn iΩ-Ωoni turistiçi u ji©i assigurat li l-Gvern jil˙aq lobjettivi ta’ ambjent turistiku sostenibbli li jappo©©ja prospetti ta’ tkabbir fl-industrija, kif ukoll jiΩgura l-effiçjenza u l-manutenzjoni f’kull Ωona pubblika. Fost dawn ir-responsabbiltajiet hemm dik li jkun Ωgurat li l-©bir ta’ skart u tindif ta’ tattoroq fiΩ-Ωoni pubbliçi tissodisfa d-domanda, il-koordinazzjoni fit-titjib estetiku b˙al sinjali tat-toroq u dawl adegwati u t-titjib fl-organizzazzjoni ta’ Ωoni pubbliçi u façilitajiet biex jitjieb l-immani©©jar tal-viΩitaturi. Barra minn hekk, ilFondazzjoni se jkollha sehem attiv fil-koordinazzjoni talattivitaijiet u avvenimenti li jaffettwaw iΩ-Ωoni turistiçi; ittitjib tal-istandards ambjentali u dawk ta’ sikurezza u tevita l-perikli kollha b’˙idma dwar titjib fl-ordni pubblika; kif ukoll il-koordinament flimmani©©jar f’xog˙lijiet ta’

kostruzzjoni fl-imsemmija Ωoni u, fl-a˙˙ar iΩda mhux linqas, tipproponi u twettaq pro©etti fiΩ-Ωoni turistiçi. X’˙idma saret s’issa Il-kelliema g˙al-Ministeru g˙at-TuriΩmu qaltilna wkoll li Ω-Ωoni turistiçi li se jing˙ataw importanza partikolari minn din il-Fondazzjoni huma msej˙in iΩ-Ûona tatTramuntana, iΩ-Ûona Çentrali u iΩ-Ûona tan-Nofsinhar. IΩÛona tat-Tramuntana tikkonsisti fiç-Çirkewwa, il-Marfa, ilMellie˙a, San Pawl il-Ba˙ar, Bu©ibba u l-Qawra. IΩ-Ûona Çentrali tikkonsisti f’San Ìiljan, Paceville, Tas-Sliema u lGΩira. IΩ-Ûona tan-Nofsinhar se tkun mag˙mula minn BirΩebbu©a, Marsaxlokk, Wied il-G˙ajn u Wied iΩ-Ûurrieq. Il-Fondazzjoni, flimkien malMTA, di©à ta˙dem fuq diversi pro©etti, fosthom xog˙ol biex jinfeta˙ Tourism Information Office ©dida f’Marsaxlokk. Uffiççju ta’ din ix-xorta di©à nfeta˙ f’Bu©ibba, fejn sar ukoll xog˙ol ta’ manutenzjoni fuq il-promenade. FiΩ-Ωmien li ©ej se jibda wkoll xog˙ol fuq tliet pro©etti ta’ tisbi˙ fil-Qawra u San Pawl, flimkien ma’ xog˙ol ta’ manutenzjoni f’Ωoni o˙ra. Sadanittant, il-Fondazzjoni qed ta˙dem fuq struttura u strate©ija biex jittejjeb ilprodott u jassigura aktar sostenibbiltà fit-turiΩmu ta’ pajjiΩna. Prijorità g˙al dan il-Gvern Il-kelliema g˙all-Ministeru g˙at-TuriΩmu spjegatilna li l˙olqien tal-Fondazzjoni huwa

Gvern Laburista f’dawn l-a˙˙ar sentejn ˙adem id f’id mal-Kunsill Lokali ta’ San Pawl il-Ba˙ar sabiex itejjeb il-prodott turistiku ta’ din il-lokalità. biss wie˙ed mill-bosta inizjattivi li ˙a dan il-Gvern biex iΩid l-attrazzjoni ta’ dawn iΩΩoni turistiçi. “Gvern Laburista f’dawn la˙˙ar sentejn ˙adem id f’id mal-Kunsill Lokali ta’ San Pawl il-Ba˙ar biex itejjeb ilprodott turistiku ta’ din illokalità. F’din iΩ-Ωona ta’ San Pawl il-Ba˙ar u Bu©ibba qieg˙ed kontinwament isir xog˙ol fuq diversi pro©etti ta’ tisbi˙ wara t-telqa kbira li sibna fiha,” qaltilna l-kelliema. Mitluba tag˙ti xi eΩempji ta’ din il-˙idma, hija semmiet li

b˙alissa qieg˙ed isir it-tibdil ta’ bankijiet qodma tul ilpromenade ta’ San Pawl ilBa˙ar u f’diversi toroq o˙ra. Sar ukoll investiment ta’ €150,000 fuq estensjoni u tisbi˙ tal- promenade ta’ Bu©ibba u xog˙ol ta’ manutenzjoni li jinkludi Ωeba’ tar- railing kif ukoll Ωbir tassi©ar mal-kosta ta’ Bu©ibba. Apparti dan, dalwaqt jinfeta˙ open gym ˙dejn l-aquarium , kif ukoll playing field g˙all-pubbliku in©enerali u n˙olqu diversi parke©©i ©odda tul ilpromenade ta’ Bu©ibba kif ukoll spaΩji ta’

parke©©i o˙ra f’San Pawl ilBa˙ar. Ìew irran©ati diversi slipways li hemm fiΩ-Ωona u tlesta t-traqqig˙ ta’ toroq madwar iΩ-Ωona. Fl-a˙˙ar, b’˙idma kollettiva tal-Ministeru g˙at-TuriΩmu, lAwtorità Maltija g˙at-TuriΩmu u l-Kunsill Lokali ta’ San Pawl infeta˙ Uffiççju talInformazzjoni Turistiku ©did u sub office fiç-çentru ta’ Bu©ibba biex iservi ta’ g˙ajnuna lit-turisti g˙al aktar g˙arfien dwar l-istorja u l-kultura ta’ pajjiΩna, kif ukoll joffri servizzi g˙ar-residenti talakkwati.

08 29|03|2015

kullhadd.com

IL-GVERN QIEGÓED JEGÓLEB ID-DEJN NAZZJONALI Fix-xahar ta’ Frar, id-d˙ul talGvern kien €38 miljun aktar mill-˙ru© tieg˙u. Dan kien il˙ames xahar konsekuttiv li figuri tal-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika indikaw li kien surplus fil-Fond hemm Konsolidat. Dan ifisser li, g˙al ˙ames xhur konsekuttivi, ilGvern kien f’poΩizzjoni li jnaqqas id-dejn nazzjonali g˙all-ewwel darba fl-istorja riçenti ta’ pajjiΩna.

kÓ LOkALI

kemm fil-pagi kif ukoll finnumru ta’ persuni ja˙dmu. Idd˙ul mill-VAT tela b’€5 miljuni, indikazzjoni ta’ kemm ilkonsum privat g˙adu qieg˙ed jirranka. Ûvilupp ie˙or importanti kien li, imqabbel ma’ sena ilu, il-Gvern di©à da˙˙al €103 miljun aktar f’fondi millUnjoni Ewropea. Din hija laqwa prova tal-impenn qawwi li qed jag˙mel il-Gvern ˙alli jΩid l-uΩu ta’ fondi Ewropej.

Bilanç poΩittiv Storja ta’ suççess Filwaqt li fi tmiem Ottubru ddejn tal-Gvern kien €5.4 biljun, sa tmiem Frar dan kien naqas g˙al €5.2 biljun. Fla˙˙ar erba’ xhur, id-dejn nazzjonali naqas b’€177 miljun, jew kwaΩi €45 miljun kull xahar. Ta’ min ifakkar li, fiΩΩmien meta Simon Busuttil kien Viçi Kap tal-Partit filGvern, id-dejn nazzjonali kien Ωdied b’madwar €100 miljun kull xahar. Il-bilanç poΩittiv bejn d˙ul u ˙ru© fl-ewwel xahrejn tal2015, ta’ kwaΩi €50 miljun, se˙˙ minkejja li l-ispiΩa kapitali Ωdiedet bi kwaΩi €9.5 miljun, jew 39% aktar mill-istess perjodu sena ilu. Fl-istess ˙in, l-ispiΩa rikorrenti Ωdiedet b’0.4% biss. Id-d˙ul mill-income tax u lbolla Ωdied b’€10.5 miljun, indikazzjoni çara ta’ Ωidiet

Filwaqt li jilqa’ l-pubblikazzjoni ta’ dawn il-figuri li jikkonfermaw is-suççess talpolitika fiskali m˙abbra filba©it li g˙adda, il-Gvern huwa kommess li jnaqqas id-dejn nazzjonali mhux bl-awsterità, imma bl-investiment pubbliku. Permezz tat-tkabbir ekonomiku u l-ottimiΩmu talfamilji, dan il-Gvern qed jibda jirba˙ il-©lieda kontra d-dejn nazzjonali u, g˙all-ewwel darba fl-istorja, qed inaqqas mill-piΩijiet imposti minn amministrazzjonijiet preçedenti. PajjiΩna qieg˙ed fit-triq ittajba biex, kif imbassar mirrating agencies, sal-a˙˙ar ta’ din il-le©iΩlatura jkun t˙allas lura d-dejn mag˙mul millamministrazzjoni preçedenti.

LE GÓAT-TELQA IÛDA IVA GÓALL-IÛVILUPP SOSTENIBBLI

Ilbiera˙ waranofsinhar, meta ©ie mistieden jikkummenta flg˙eluq ta’ seminar fi Smart City dwar il-©ejjieni ideali g˙anNofsinnhar ta’ Malta li ©ie organizzat minn g˙add ta’ g˙aqdiet ambjentali, il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat qal li n-Nofsinhar ta’ Malta m’g˙andux jitwarrab fil-©enb iΩda g˙andu jing˙ata l-importanza li jist˙oqqlu. Fil-fatt, wara li sema’ u g˙arbel l-aspetti poΩittivi talinterventi kollha li saru, ilmessa©© tieg˙u g˙all-©ejjieni a˙jar kien wie˙ed çar: le g˙attelqa u l-abbandun ta’ dan irre©jun, iΩda iva g˙all-iΩvilupp sostenibbli li jtejjeb il-kwalità tal-˙ajja flimkien ma’ sehem qawwi mill-privat li j˙ares ilbijodiversità. Xi ˙a©a li ntrabat mag˙ha l-Gvern innifsu fil-manifest elettorali tieg˙u. Huwa appella biex kull pjan ta’ ri©enerazzjoni jsib bilanç xieraq bejn il-˙arsien tal-ispazji miftu˙a u l-˙olqien ta’ opportunitajiet xierqa ekonomiçi li jkunu tfasslu bis-sens. Dan g˙andu jsir mill-partijiet kollha kkonçernati b’mod komprensiv u ˙olistiku.

Prijorità lis-siti Natura 2000 Brincat appella biex minflok ji©u identifikati siti ta’ valur ekolo©iku limitat g˙ad-divertiment u l-˙in ˙ieles tan-nies, lewwel prijorità g˙andha ting˙ata lil dawk iΩ-Ωoni mag˙rufa b˙ala siti Natura 2000. Huwa appella, fost affarijiet o˙ra, g˙al riabilitazzjoni tal-barrieri kif ukoll biex ji©u evitati bottle necks u problemi ©odda fejn jid˙ol l-immani©©ar tat-traffiku u ji©i indirizzat kull tip ta’ tni©©iΩ, inkluΩ dak tal- ˙sejjes. Ûvilupp sostenibbli bilg˙aqal Min-na˙a l-o˙ra, il-Ministru Brincat qal ukoll li, l-istess kif g˙andhom jitpo©©ew fil-©enb kull tip ta’ proposti spekulattivi, daqstant ie˙or m’g˙andhiex ti©i adottata attitudni negattiva kontra kull tip ta’ Ωvilupp, inkluΩ dak sostenibbli. Huwa stqarr ukoll li jinsab sodisfatt li b’sostenibbiltà, sensittività u sensibbiltà taç-çittadini nfushom, l-g˙aqdiet ambjentali u l-operaturi ekonomiçi g˙andhom i˙ossu ru˙hom fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar rebbie˙a lkoll.

10 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ OpInjOnI

TiVi AwARdS MINN

SALVU

CANALE

Kemm ˙adt gost nara l-programm Reporter ta’ Salvu Balzan dil-©img˙a fuq TVM. IΩ-Ωew© mistednin kienu ΩXerox machine, jew a˙jar David Agius, u l-Ministru Owen Bonnici. G˙al kull mistoqsija li Balzan beda jag˙millu, is-Sur Agius beda jiΩloq minnha qisu midluk bixxa˙am. G˙al kulma beda jg˙id il-Ministru Bonnici, Agius jer©a’ jiΩloq, iΩda meta jitkellem hu d-dinja trid tieqaf. Meta nara persuni b˙al dawn jidhru fuq it-televiΩjoni inkompli ng˙id kemm l-esponenti tal-PN m’g˙andhomx fuq xiex jitkellmu, kemm vera huma daharhom mal-˙ajt. IΩda s-sabi˙a hi li l-˙in kollu jtellfu lil min ikun qieg˙ed jitkellem. L-istess ©ara fuq ixXarabank ftit ©ranet qabel. Tisma’ lil Edwin Vassallo jitkellem ta˙seb li f’Malta konna ng˙ixu f’pajjiΩ safi, ming˙ajr korruzzjoni u meritokrazija esa©erata. Mhux soltu nlablab fuq politika g˙ax dik in˙alliha g˙al ˙addie˙or, imma meta nara programmi b˙al dawn nitlef il-boxxla.

Super quiz G˙iduli intom x’gost tie˙u tqaxxar banana b’saqajk, i©©orr bott vojt bi spagetta, ti©ri b’g˙ajnejk mag˙luqa blisgrassatore u twaddbu ©olqoffa. G˙iduli jekk hux bla sens li twaddab kappell lejn sie˙bek u dan il-miskin jipprova jaqbdu. Ma nafx ukoll kif ma jist˙ux imorru fuq ittelevixin u jifta˙ru jg˙idu li huma g˙aΩΩenin u l-©urnata

Qatt ma ktibt fuq il-programmi tar-radjijiet lokali g˙ax aktar g˙andi çans nara t-TiVi milli nisma’ r-radju, iΩda ma nifla˙x aktar il-paroli Ωejjed malli nkun g˙adni kemm fta˙t g˙ajnejja. Iva possibbli ˙add ma induna xi dwejjaq ikun fihom? Flok filg˙odu kmieni jqajmuna bi ftit muΩika ˙elwa, nisimg˙u kif tbig˙ il-proprjetajiet, biex ifu˙u l-˙wejje©, l-aqwa prezzijiet g˙all-madum talkamra tal-banju u minn fejn tixtri l-˙wejje© bl-aqwa prezzijiet. Ommi ma kemm ma nifla˙homx; ara bejn issebg˙a neqsin ˙amsa u ssebg˙a u kwart paroli ‘sitta la sinestra’. Sa˙˙a u sigurtà bye bye

kollha çiççi bilqieg˙da fuq issufan. Dan kollu waqt Óadd G˙alik, programm li suppost jeduka u jg˙allem f’˙in daqshekk primarju li jg˙aqqad filg˙odu ma’ waranofsinhar. M’iniex nikteb g˙ax il-programm idejjaqni, lanqas li g˙andi xi ˙a©a lejn il-preΩentatriçi, iΩda l-intenzjoni li nikkritikaw fejn ikun hemm bΩonn. Fuq ir-radju Wie˙ed mill-aktar ˙inijiet ted-

janti biex jg˙addi huwa bla dubju ta’ xejn waqt issewqan; iΩda li tqum filg˙odu meta jkun g˙adu ddlam, to˙ro© minn bejn ilfriex u tixref ’il barra fix-xita jew fil-kes˙a ta’ kuljum huma dwejjaq akbar. Li ddum sejjer tliet kwarti x-xog˙ol u weg˙da mal-qaddisin kollha li hemm fis-sema biex issib tipparkja huma dwejjaq ˙afna akbar. IΩda li tixg˙el ir-radju u mis-sebg˙a ta’ filg˙odu tisma’ ˙ames minuti s˙a˙ reklami huma tad-daqqiet ta’ ˙arta.

Jekk jista’ jkun nipprova nla˙˙aq mal-istazzjonijiet kollha kemm lokali u anke ta’ barra. M’ilux kont qieg˙ed nara On D Road, programm tal-karozzi li fih aktar intervisti milli karozzi, imma nsomma. L-a˙˙ar programm li rajt inzertajt lil Pierre jintervista (kumbinazzjoni) lil persuna li jag˙mel spoilers bilfibre glass. Sa issa interessanti, iΩda f’˙in minnhom dan beda jaqta’ wheel arch ta’ karozza bil- grinder . Kieku biss dan indenja ru˙u jilbes imqar par ingwanti sabiex ma jkorrix, imqar waqt li dan ikun qieg˙ed ji©i ffilmjat. Close up fuq idejh biss kien g˙ax garanzija li lanqas safety glasses ma kien liebes. Óa nag˙laq ˙alqi g˙alissa. Çaw!

BIL-KOLESTEROL!

Patri Mario Attard

Mhux l-ewwel darba li niltaqa’ ma xi ˙add f’xi riçeviment, u nibdew nit˙addtu… F’daqqa u l-˙in ji©i l-wejter idur bi-gabarrè bix-xorb. X’˙a nie˙u? Ara, ˙a nie˙u naqra luminata. U le! Mela jien tifel tan-nuna jew! A˙jar nie˙u naqra birra! Xejn xejn nurihom li jien ra©el! Imbag˙ad naqra spirtu! Mela l-ispirtu g˙all-knisja biss qieg˙ed? Stenna naqra…imma! Dawn il-pastizzi s˙an u tajbin! Óa nie˙u wie˙ed minnhom. Inkella, dik il-pizza! Óamra! Kollha ©obon u tadam! U iva! Óa nie˙u wa˙da. Imbag˙ad Ωmien is-sawm ma ji©ix? U, gabarrè wara gabarrè, u l-piΩ tal-gabarrè lill-wejter in˙affifhulu jien! Jekk nag˙mel hekk jien, Ωgur mhux ta’ ˙dejja. Ìie talgabarrè bil-˙obΩ mimli ton taΩ-Ωejt u kunserva. “Jekk jog˙©bok?” jistaqsi l-wejter bil-˙lewwa. “Le grazzi!” jwie©eb. Imbag˙ad ©ie lgabarrè bil-kebabs. Ifu˙u issemmix! “Jekk jog˙©bok” tistaqsi l-wejtress bis-solita tbissima tag˙ha. “Le grazzi!” Iwie©eb le˙en determinat daqs l-azzar. Imbag˙ad jaqsmu l-kejk. U ji©i tal-kannoli kollha rkotta, lews u karawett. “Jekk jog˙©bok,”

jistaqsi l-wejter bil-kortesija kollha. “Le grazzi!”. X’wa˙dadin! Kemm baqa’ sod! “U dan kif bqajt tg˙id: ‘Le grazzi!’ ma’ kull gabarrè li g˙adda minn quddiemek? Ammirajtek! Ara jien g˙edt: ‘Grazzi!’ u kilt b˙al Adam!” g˙edtlu jien. “E˙ Sur Patri!” we©ibni bl-akbar serjetà, “bilkolesterol!” Il-kolesterol! Meta jkollna xxa˙am g˙oli f’demmna jibdewlna il-problemi! Skont dejjem, fix-xjenza medika jeΩiΩtu diversi fatturi li jikkontribwixxu bil-kbir g˙all-kolesterol g˙oli. Minbarra çertu riskji li ma nistg˙ux nikkontrollaw b˙al, ng˙idu a˙na, letà jew l-istorja medika talfamilja tag˙na, flimkien ma’ fatturi o˙rajn, jeΩiΩtu riskji li nistg˙u nikkontrollawhom a˙na. Il-mazz jinsab f’idejna jekk dan ise˙˙x jew le. Lewwel nett hemm dik limbierka dieta! Óeqq, xa˙mijiet saturati u l-kolesterol fl-ikel li nieklu jg˙ollu ttotal u livelli tal-kolesterol LDL, ji©ifieri l-kolesterol il˙aΩin. Imbag˙ad hemm salib ie˙or. Il-piΩ! PiΩ Ωejjed Ωgur li jg˙ollielna l-LDL massmewwiet. Mela lill-piΩ Ωejjed irridu ng˙idulu bye bye! U fla˙˙ar hemm in-nuqqas ta’

eΩerçizzju. “Trid inwasslek ˙i?” Kemm ng˙iduha din lil xulxin! G˙alkemm dan huwa att ta’ karità, imma biex ng˙ixu f’sa˙˙itna rridu nimxu! Inkella nkunu qeg˙din inwittu t-triq g˙al ©ol-kaxxa minn kmieni. U li ma nafx kemm lil ©isimi rrid inkiddu bil-pilloli li nbellag˙lu miskin! Meta qg˙adt na˙seb ftit fuq din il-kwistjoni tal-kolesterol malajr sibt li anke f’ru˙na jaf ikollna xa˙am li jimblokka lill-grazzja ta’ Alla milli tiççirkula sewwa ma’ ru˙na. U ejja Patri? Biex ˙iere© illum? Óa ng˙idlek kemm hu veru sie˙bi! Ag˙mel naqra stress test fil-provi tal-˙ajja u malajr tinteba˙ b’dan ixxa˙am irqiq imma malizzjuΩ u viljakk li ji©©ammjalek lil ru˙ek b˙alma ©ieli ji©©ammja tieg˙i ukoll. L-eΩami tista’ tag˙mlu billi tid˙ol naqra flIttra tal-Galatin. Hemmhekk Pawlu tag˙na, missierna filfidi, jag˙tina tipi ta’ kolesterol li b˙alissa qeg˙din ipo©©una f’riskju ta’ mewta spiritwali totali. Jg˙idilna Pawlu: “L-g˙emejjel tal-©isem huma mag˙rufa: Ωina, fa˙x, nuqqas ta’ raΩan, idolatrija, se˙er, mibeg˙da, ©lied, g˙ira, korla, ambiz-

zjoni, firda, partiti, invidja, sokor, tba˙rid, u ˙wejje© b˙al dawn. Inwissikom, b˙alma wissejtkom qabel, min jag˙mel dawn il-˙wejje© ma jiritx is-saltna ta’ Alla” (Gal 5 :19-21). Smajtha ççaqçaq Patri! Óija! O˙ti! Jekk fostna jeΩiΩti dan it-tip ta’ kolesterol fl-a˙˙ar se jag˙milhielna bil-kbir! Se j˙allina barra mis-saltna. Mela “fil-biki u theΩΩiΩ tas-snien” (Lq 13:28). Issa dan il-kolesterol g˙oli kif se nikkontrollawh? Filmediçina biex innaqqsu rriskju rridu nbaxxu lpressjoni g˙olja u naqtg˙u ttipjip. Insegwu pjan ta’ dieta fejn il-kolesterol jitbaxxa. InΩommu l-piΩ mixtieq. Nipparteçipaw fl-attività fiΩika regolari. U nibdew terapija speçjalizzata kif ordnat mittabib tag˙na. U fir-ru˙? Kif nistg˙u nnaqsu l-kolesterol? Mhux li na˙arbu mill-okkaΩjoni taddnub! Li nitraΩΩnu! Inqerru u nitqarbnu spiss! Nitolbu kuljum, l-aktar ir-RuΩarju, ilKurunella tal-Óniena Divina u l-ViΩta lil Ìesù Sagramentat! U nuru ˙niena ma’ kul˙add! Hekk il-kolesterol ˙aΩin fina jittraΩΩan. U l-˙ajja ta’ dejjem g˙alina tkun garantita!

opinjoni kÓ

29|03|2015 11

kullhadd.com

Fl-interess tal-lokalitÀ tas-swieqi

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

kUnsilli lokali

email: keaneo@onvol.net

Tul dawn l-a˙˙ar tliet snin ilkunsilliera Laburisti ˙admu flimkien mal-kumplament talkunsilliera g˙all-interess tallokal. Dan sar bla ma qatt idda˙˙let politika parti©©jana g˙ax nemmnu li l-lokal g˙andu ji©u l-ewwel u qabel kull interess politku ie˙or. Ta’ daqqa ta’ ˙arta g˙all-Kunsill Lokali kienet il-kawΩa mitlufa fil-Qrati tal-Ìustizzja dwar pjanti li saru g˙alxejn fuq pro©ett fantaΩma fi Triq ilKeffa, fejn illum hemm içÇentu Çiviku. KawΩa li swiet lill-Kunsill Lokali u r-residenti tieg˙u €45,000. Nuqqas ta’ ˙arsien tar-regoli tal-kunsilli lokali, b’mod partikolari fejn jid˙ol procurement u regoli finanzjarji, wasslu biex dan ilKunsill kellu jo˙ro© din issomma b’detriment g˙ar-irrisedenti kollha. Çentru çiviku li, wara tliet snin li ©ie inawgurat, di©à g˙andu problemi strutturali kbar sforz lg˙a©la u t-traskura©ni li bih sar ix-xog˙ol biex ifittex ji©i inawgurat minn Lawrence Gonzi qabel l-elezzjoni ©enerali li g˙addiet. Ódimna biex wara snin ta’ weg˙diet fil-vojt, issa g˙andna G˙assa tal-Pulizija fil-lokal. Mhux biss, iΩda bi ftehim malministeru ta’ dak iΩ-Ωmien Ωdiedu r-rondi fis-sig˙at bikrin ta’ filg˙odu fi tmiem il-©img˙a. MiΩuri li ˙allew il-frott mixtieq u taw riΩultati sodisfaçenti. Nemmnu li f’lokal b˙alma hu s-Swieqi, fejn hemm ma©©oranza assoluta ta’ partit politiku wie˙ed, g˙andu jkun hemm preΩenza ta’ partit ie˙or biex mhux biss ikun hemm bilanç iΩda wkoll biex ikun diversità fil-˙sieb, l-azzjonijiet u tfassil ta’ triq ’il quddiem. G˙aldaqstant, kunsilliea eletti f’dan il-Kunsill f’isem il-Partit Laburista se jkunu qed ja˙dmu fuq temi partikolari kif jidher hawn ta˙t: Infrastruttura Nifhmu l-problema kbira li j˙abbtu wiççhom mag˙˙a rresdienti tag˙na meta ji©u biex jimxu fuq il-bankini fillokalità. Óafna minnhom huma fi stat ˙aΩin u hemm bΩonn xog˙ol ta’ manutenzjoni fuqhom. G˙aldaqstant, na˙dmu biex jit˙ejja rapport ta’ ˙idma g˙all-erba’ snin li ©ejjin fejn, bi prijorità u b’konsultazzjoni mar-residenti, in˙ejju programm ta’ xog˙ol g˙all-erba’ snin li ©ejjin skont l-allokazzjoni tal-Kunsill Lokali. Bl-istess mod na˙dmu fuq problemi infrastrutturali o˙rajn b˙at-toroq u naraw li Ωoni b˙al Triq il-Keffa, Triq ilMarbat u o˙rajn, li g˙andhom bΩonn ta’ manutenzjoni ma©©uri, isir ix-xog˙ol me˙tie© fuqhom. Dan isir billi ssir pressjoni mal-Kunsill kif ukoll mal-gvern çentrali biex jing˙ataw il-prijorità me˙tie©a. Edukazzjoni Minkejja l-fatt li l-livell ta’ edukazzjoni fil-lokal tista’ tg˙id li huwa g˙oli, nemmnu li dejjem ikun hemm iktar xi jsir. G˙aldqstat, nibqg˙u nappo©©jaw inizjattivi edukattivi b˙al korsijiet fuq su©©etti varji fosthom il-lingwi, itteknologija tal-informatika,

krafts u materji o˙ra ta’ interess ©enerali. Naraw li g˙andu jkun hemm kampanja edukattiva fuq g˙arfien dwar issa˙˙a, b’mod partikolari fuq obeΩità dimenzja, u kundizzjinijeit o˙ra simili. Dan billi jsiru laqg˙at apposta fil-bini tal-Kunsill Lokali biex inkattru t-tag˙lim u ninkora©©ixxu dejjem iktar stil ta’ ˙ajja f’sa˙˙itha fil-komunità tag˙na. Ambjent Issir pressjoni ikbar biex ilwidien, ©onna pubbliçi, playing fields u spazji o˙ra miftu˙a fil-lokalità jinΩammu f’livell ikbar ta’ ndafa u jkunu fi stat li ma joffrux periklu g˙al dawk li jag˙mlu uΩu minnhom. Naraw fejn jista’ jkun hemm Ωoni fil-lokalità fejn inkunu nistg˙u n˙awlu xtieli jew si©ar ©odda. Nipproponu li ssir kampanja intensiva fuq is-separazzjoni tal-iskart biex iktar familji jipparteçipaw f’din l-inizjattiva. Naraw ukoll li jkun hemm infurzar bis-serjetà kontra dawk li jabbuΩaw mis-sistema tal-©bir tal-iskart u jo˙ro©u lborΩa s-sewda tag˙˙om f’˙inijiet ˙Ωiena apposta u li jonqsu li jikkooperaw mal-Kunsill Lokali biex ikollna Swieqi iktar nadif. Mal-g˙aqdiet tallokal u ma’ numru ta’ familji li juru interess, inniedu kampanji ta’ tindif f’postijiet pubbliçi, b˙al widien, biex inkattru ssens çiviku fil-lokalità. Óarsien soçjali, anzjanità u sports Il-kunsilli lokali huma ristretti x’jistg˙u jag˙mlu f’dan ir-rigward min˙abba l-finanzi u lallokazzjoni tag˙hom. Minkejja dan nemmnu li hemm ˙afna inizjattivi li jistg˙u jittie˙du bla ma jiswew flus lill-Kunsill. Nipproponu li g˙andu ji©i mwaqqaf sottokumitat fi ˙dan il-Kunsill Lokali biex ja˙dem iktar mill-qrib mal-anzjani fillokalità. Ix-xog˙ol ta’ dan ilkumitat ikun li ji©u identifikati anzajni li jkunu jg˙ixu we˙idhom jew ikollhom bΩonn xi assistenza. Issir ˙idma biex jitnidew inizjattivi ©odda g˙all-benefiççju ta’ dawn in-nies. Il-kumitat ikollu l-libertà kollha li jressaq inizjattivi simili g˙all-attenzjoni tal-Kunsill Lokali sabeix ji©u implimenti. Dawn jistg˙u jkunu varji. Xog˙ol simili jkun jista’ jsir ma’ persuni bi bΩon-

nijiet speçjali jew persuni b’diΩabilità. Dan il-kumitat ikun jista’ ja˙dem mill-qrib ukoll ma’ kumitati simili talparoçça biex ikun hemm siner©ija a˙jar f’dan il-qasam bejn il-Kunsill Lokali u çÇentru Parrokkjali. Na˙dmu biex ikun hemm attivitajiet sportivi mmirati g˙at-tfal fillokalità. Nag˙tu spinta biex iktar tfal jit˙ajru jie˙du sehem f’inizjattivi sportivi biex mhux biss iΩommu bog˙od mill-vizzji iΩda jkunu attivi sa minn çkunithom. Na˙dmu mill-qrib mal-g˙aqdiet sportivi tal-lokal biex dejjem ninbuttaw iktar isem il-lokal fil-qasam sportiv.

mwaqqaf sottokumitat apposta ffurmat minn rappreΩentati talkunsilli lokali u dawn lg˙aqdiet biex jit˙ejja programm u kalendarju kulturali u sportiv g˙al matul is-sena. Na˙dmu biex b’kollaborazzjoni mal-g˙aqdiet kollha, ji©i ppubblikat ktejjeb Ωg˙ir fejn fih ikun tag˙rif dwar l-attivitajiet li dawn u l-kunsill lokali jorganizzaw u anke tag˙rif fuq ix-xog˙ol li jwettqu. Din l-inizjattiva twassal biex ikun hemm rikonoxximent lejn ix-xog˙ol li jwettqu dawn l-g˙aqdiet u dan il-ktejjeb jitqassam kemm fil-komunità kif ukoll lil nies barranin li ji©u fostna.

Ûg˙aΩag˙

Sigurtà

Na˙dmu biex insa˙˙u lKunsill taΩ-Ûg˙aΩag˙. Nemmnu li dan huwa qasam importanti ˙afna tant li tajna lappo©© s˙i˙ biex dawk li jkollhom 16-il sena jkunu jistg˙u jivvutaw fl-elezzjonijiet lokali. Irridu na˙dmu iktar biex ikun hemm ˙idma kollettiva bejn il-Kunsill Lokali u ΩΩg˙aΩag˙. Irridu nag˙tuhom iktar spazji fejn ja˙dmu u nimpenjaw ru˙na li nressqu ’l quddiem il-proposti tag˙hom. Na˙dmu biex l-ambaxxatur taΩ-Ωg˙aΩag˙ ikollu iktar opportunità biex jag˙ti ssehem tieg˙u waqt is-seduti tal-Kunsill.

Wara li l-˙idma tag˙na wasslet biex wara snin ta’ weg˙diet ikollna G˙assa tal-Pulizija fillokalità, se nkomplu na˙dmu biex naraw li jkun hemm ˙arsien ta’ sigurtà fit-toroq tag˙na. Il-˙idma u l-inpenn tag˙na di©à wasslu biex qed ikollna iktar rondi u f’sig˙at bikrin ta’ filg˙odu f’˙afna mittoroq tal-lokalità. Se nkomplu na˙dmu biex naraw li mhux biss jinΩamm l-istess livell ta’ sorveljanza, imma jkun hemm assistenza ikbar f’çertu ©ranet u perjodi tas-sena, b’mod partikolari fl-ista©un tas-sajf. Se na˙dmu viçin ir-residenti biex flimkien mal-Korp tal-Pulizja naraw il-possibbiltà li norganizzaw in- neighbourhood watch fil-lokalità. Nemmnu li din l-inizjattiva tg˙in biex tkompli tonqos il-kriminalità.

Mani©gjar tat-traffiku Wa˙da mill-problemi ewlenin fil-lokalità hija l-immani©©jar tat-traffiku. Ilna tul dawn la˙˙ar tliet snin nitolbu biex ikun hemm kampanja edukattiva min-na˙a tal-gwardjani lokali fil-lokalità. Dan mhux dejjem kien possibbli g˙ax, issistema kif inhi, hi iktar immirata biex kumpaniji privati talli©i. Tlabna diversi drabi biex jintbag˙tu gwardjani lokali f’Ωoni partikolari biex ma j˙allux l-abbuΩ isir u mhux inwa˙˙lu multi wara li n˙allu lil dak li jkun jabbuΩa. Irridu na˙dmu fuq pjan ˙olistiku ta’ mmani©©jar ta’ traffiku biex wara konsultazzjoni mar-residenti nippreΩentaw rapport lil Transport Malta. Na˙dmu biex ikun hemm aççess g˙al parke©© b’mod partikolari fi tmiem il-©img˙a g˙all-benefiççju tar-residenti. G˙aqdiet Nemmnu

g˙andu

ji©i

Kuntatt maç-çittadin Se nkomplu b’inizjattivi biex jinΩamm kuntatt mar-residenti tag˙na, b’mod partikolari permezz tas-sit elettroniku talKunsill u materjal ie˙or stampat biex inΩommuhom dejjem iktar infurmati bil-˙idma talKunsill Lokali. Se naraw li ter©a’ ting˙ata spinta l-g˙aqda tar-resdidenti fil-lokalità biex jinΩammu laqg˙at fissi fixxahar mal-kumitat li jmexxiha. Nemmnu li dan jista’ jwassal g˙al iktar rispett reçiproku lejn xulxin u anke g˙arfien ikbar lejn ix-xog˙ol li jwettaq ilKunsill Lokali. Iwassal ukoll g˙al iktar sens çiviku minna˙a tar-residenti. Dawn huma w˙ud mill-prijoritajiet tieg˙i b˙ala kandidat f’isem il-Partit Laburista f’din il-lokalità flimkien mal-˙abib tieg˙i Alex Chetcuti.

12 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ opiNjoNi

NiÌbdu Óabel WieÓed

Mark Micallef FÛL

Tliet snin ilu ltqajt g˙allewwel darba ma’ Dr Joseph Muscat f’riçivement li kien sar ftit xhur qabel l-elezzjoni ©enerali tal-2013. Mal-ewwel qbadna nitkellmu fuq issu©©ett li jien kont qed nistudja: l-Ekonomija. Niftakar kien immotivani bil-kliem: “ Make or break. ” Kien spjegali li l-istadju li kont fih flistudju huwa delikat u allura ridt nistinka biex xi darba nasal. Jekk Alla jrid din issena se nkun qieg˙ed niggradwa bl-unuri flEkonomija. Tul dawn l-a˙˙ar tliet snin bdejt ninvolvi ru˙i aktar filpolitika. Bdejt billi ng˙in filkampanja ‘I’m In’ li ˙e©©et lil ˙afna Ωg˙aΩag˙ jo˙or©u jivvutaw fl-elezzjoni ©enerali. Hekk kif fl-10 ta’ Marzu nkitbet l-istorja ta’ wa˙da millikbar reb˙iet g˙all-Partit Laburista, jien iddeçidejt li g˙andi nag˙ti sehmi aktar b’mod dirett sabiex nassigura li din ir-reb˙a storika ma tkunx biss ta’ darba, imma tkompli tissa˙˙a˙ matul iΩΩmien. G˙alhekk iddeçidejt li nikkontesta l-elezzjoni talForum Ûg˙aΩag˙ Laburisti sabiex nifforma parti milleΩekuttiv tal-istess forum. Kienu sentejn mimlija ˙idma fl-FÛL, li g˙enet il-Partit sabiex jer©a’ jirba˙ il-fiduçja tan-nies fl-elezzjonijiet talMEPs. Hekk kif spiçça t-terminu tieg˙i mal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, kien imiss iç-çans li nag˙ti sservizz tieg˙i fir-ra˙al tieg˙i stess: il-Mosta. Huwa g˙alhekk li ddeçidejt li nkun parti mit-tim ta’ kandidati Laburisti g˙all-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali li se jsiru fil11 ta’ April li ©ej. B˙ala Ωag˙Ωug˙ in˙addan ideali progressivi u innovattivi, li huma marbutin ma’ x’g˙amlu u x’˙olmu missirijietna. Nixtieq li fil-futur qrib il-kunsilli lokali ta’ Malta u G˙awdex ja˙dmu bis-s˙i˙ g˙all-©id tal-lokal tag˙hom, biex b’hekk Malta tkun ferm a˙jar u tkompli tikber flekonomija, li mbag˙ad twassal g˙al ˙ajja a˙jar g˙ar-residenti tal-ir˙ula u l-ibliet. Jekk kull kunsillier u sindku ja˙dem fuq il-problemi tarra˙al jew belt u jisfrutta l-

potenzjali tal-post, u allura ma jfittixx il-gwadann personali, Malta tkun ferm aktar attraenti. Fuq din il-premessa jien bdejt indur id-djar Mostin u bdejt nisma’ lin-nies. IlMostin jinsabu kuntenti ˙afna bil-˙idma tal-Gvern, u jin˙ass sens ta’ ottimiΩmu fil-familji li jikkuntrasta ferm man-negattività li sfortunatament g˙adu jirrenja fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista. Dan ma jfissirx li kollox huwa perfett. Hemm diversi affarijiet li l-Kunsill Lokali tal-Mosta g˙andu jindirizza fit-terminu li jmiss, b˙al xog˙ol infrastrutturali u toroq, kultura, sport, ambjent u, fl-a˙˙ar u mhux l-inqas, laççessibbiltà. Jekk ner©g˙u mmorru lura g˙al tliet snin ilu, niftakru filweg˙da li kien g˙amel Dr Joseph Muscat mar-residenti ta’ Triq id-Dawr, Triq lInstrin©el u toroq o˙ra filBlata l-G˙olja, li kienu ilhom snin twal mitluqa. Minkejja lfatt li l-Partit Laburista ma ©abx ma©©oranza ta’ si©©ijiet fl-elezzjoni tal-2012, il-Prim Ministru xorta wa˙da Ωamm mal-weg˙da li kien g˙amel ma’ dawn ir-residenti u ttoroq issa huma kwaΩi lesti! Minn dan tal-a˙˙ar jo˙ro© punt importanti ferm: Gvern Laburista ja˙dem ma’ kunsilli lokali Nazzjonalisti, u allura a˙seb u ara kemm jista’ ja˙dem aktar ma’ kunsilli lokali b’ma©©oranza Laburista. Jien dejjem emmint li fejn ikun hemm l-g˙aqda jkun hemm il-progress, u fejn ikun hemm it-tilwim u bsaten firroti ikun hemm ir-rigress. Huwa g˙alhekk li jien qieg˙ed inwassal il-messa©©: ni©bdu ˙abel wie˙ed, sabiex kunsill b’ma©©oranza Laburista fil-Mosta jkun jista’ ja˙dem id f’id ma’ min g˙andu g˙al qalbu l-Mosta. Hija x-xewqa tal-kandidati kollha li se jikkontestaw f’isem il-Partit Laburista, sabiex g˙all-ewwel darba jkollna Kunsill Lokali b’ma©©oranza Laburista, ta˙t l-istess Gvern Laburista. Dan jista’ jsir biss jekk ‘ni©bdu ˙abel wie˙ed’ u jekk inpo©©u l-interess tar-residenti Mostin qabel tag˙na l-kandidati.

EDITORJAL kÓ

29|03|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌuRNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR u DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORJAL

MORTE A SANSONE!

Qisu d˙alna f’dar antika li hija sabi˙a iΩda trid tindifa. B˙al meta koppja jid˙lu f’dar antika wara li tkun ilha okkupata minn ˙addie˙or u jibdew jisbarazzaw id-dar minn g˙amra antika u bla bΩonn. Din hija s-sensazzjoni filqasam tal-ener©ija. Qasam li sa ftit ilu kien biçça w©ig˙ ta’ ras g˙al kul˙add. Bdejna biex ra˙˙asna l-kontiiet tad-dawl u l-ilma. DeçiΩjoni li tat nifs ©did lil ˙afna familiji u rriflettiet b’mod mill-aktar poΩittiv fuq l-ekonomija. BiΩΩejjed ng˙idu li kul˙add jaqbel, inkluΩi l-mexxejja Nazzjonalisti, li l-˙ajja ra˙set min˙abba dan il-fatt. Dan ixxahar ser inkunu wkoll qeg˙din jor˙su dawk li g˙andhom in-negozju. Nistg˙u nobsru x’ser ikunu l-effetti fuq lekonomija. IΩda l-pjan tal-ener©ija ma sarx biss biex jindirizza l-problemi fil-bwiet tan-nies. Ma kellux biss in-na˙a materjali tieg˙u. B˙alma dejjem qal ilPartit Laburista sa minn meta kien fl-OppoΩizzjoni, l-ener©ija g˙andha konnessjoni qawwija mas-sa˙˙a tal-familji tag˙na. Dan jing˙ad b’mod partikolari g˙al dawk l-ibliet u l-ir˙ula li jinsabu madwar il-Port. Ftit tal-jiem ilu, in-nies talMarsa, il-Óamrun u Ra˙al Ìdid, b’mod partikolari, kienu xhieda g˙all-avveniment li, g˙alkemm messu ilu li sar, ˙add ma kien jo˙lom li jsir. Avveniment li kien qieg˙ed jiswiena ˙afna mal-Unjoni Ewropea g˙ax messu ilu snin li sar. L-g˙eluq tal-power station tal-Marsa, li m’mod kroniku ilha tmarrad u toqtol linnies g˙al snin twal. Dawk li jg˙ixu fil-qrib ˙adu nifs ’il ©ewwa u qalu ‘g˙all-erwie˙’.

Din il-©img˙a se˙˙ ukoll avveniment ie˙or li ser ikompli jikkonsolida u jwassal g˙al aktar ro˙s fil-prezzijiet taddawl u ilma u kif ukoll ma jag˙mel ebda dannu lill-ambjent u sa˙˙itna. L-interconnector mal-Italja, li ser i©ib ener©ija nadifa u relattivament ir˙isa, beda ja˙dem. Irridu ng˙idu li dan kien pro©ett li nbeda mill-amministrazzjoni ta’ qabilna, u kienet deçiΩjoni tajba. IΩda, b˙al ˙afna affarijiet o˙rajn, mhux biss pro©ett li dam ma nbeda, iΩda kien ser isir mhux f’kuntest ta’ pjan ˙olistiku. Ilproblema ta’ power station ta˙dem biΩ-Ωejt kienet ser tibqa’ hemm. It-tielet avveniment li jkompli juri l-pjan çar li g˙andu Gvern Laburista hija l-applikazzjoni biex jin˙attu t-tankijiet talfjuwil li hemm BirΩebbu©a. Tankijiet li ilhom snin twal ikunu ta’ fastidju g˙ar-residenzi li litteralment jinsabu appo©© mag˙hom. Tankijiet li dejjem tqiesu b˙ala bomba tal˙in fost l-abitat. Il-periklu kien ©ar ta’ ˙afna familji li litteralment jiççirkondaw dawn ittankijiet. Kien ovvju li t-tejn flimkien ma kinux imorru. G˙alhekk huwa aktar çar u aktar minn ovvju li, f’temp ta’ mitt ©img˙a biss, tal-inqas filqasam tal-ener©ija, tassew g˙amel differenza g˙an-nies ilfatt li l-Partit Nazzjonalista qieg˙ed fl-OppoΩizzjoni. Li ma ©arax hekk dan kollu ma ©arax, u li kieku llum hemm il-possibbiltà, mhux biss li aktar nies ser jimridu, iΩda li lkontijiet tad-dawl u l-ilma kienu jog˙lew. Kienu qatg˙u qalbhom li qatt setg˙u jsibu soluzzjoni dejjiema. G˙alhekk, kieku sar dan biss ukoll kienet ra©uni tajba g˙ax

in-nies g˙aΩlu sewwa fl-a˙˙ar elezzjoni. In-nies illum g˙andhom tama li jistg˙u jsalvaw d’dak li qeg˙din jaqilg˙u. Innies ˙afna drabi jivvutaw b’idejhom fil-but. Il-fatt li dan il-pjan tal-ener©ija, flimkien ma’ biΩibilju ta’ miΩuri poΩittivi li kien hemm f’kull ba©it, Ωera’ fost ˙afna familji l-˙sieb li kull jum jista’ jkun a˙jar minn dak ta’ qablu. Din hija ra©uni biΩΩejjed biex jikkonfermaw ilfiduçja tag˙hom fi Gvern Laburista, minkjejja xi Ωbalji li setg˙u saru u li fil-fehma tag˙na setg˙u ©ew evitati. Fl-a˙˙ar nett hija ˙asra tassew li l-OppoΩizzjoni tirrifjuta li tag˙raf is-suççess talPartit Laburista f’dan il-qasam. L-OppoΩizzjoni ssibha diffiçli ˙afna li b’umiltà turi li lesta tirrikonoxxi t-tajjeb li sar.

Minflok adottat strate©ija g˙al kollox differenti; qisha g˙ad g˙andha l-pjan li kellha qabel l-a˙˙ar elezzjonijiet ©enerali. G˙ax ma rnexxietx fil-qasam tal-ener©ija ma tridx li jirnexxi dan il-Gvern. G˙alhekk tbeΩΩa’ lin-nies b’diΩastri imma©inarji u, b˙at-tfal, kontinwament tugΩa lill-Gvern lill-Awditur Ìenerali dwar kull deçiΩjoni li tittie˙ed f’dan ilqasam. Dan juri li ma tridx li jirnexxi dan il-pjan, anke g˙ad-detriment tal-familji Maltin. Fi ftit kliem, b˙al Sansun, lesti li ji©bdu l-bini kollu fuqhom, basta jintradmu dawk kollha li jkun hemm fit-tempju. Kif jg˙id il-qawl Taljan: Morte a Sansone e tutti i Filistei!

14 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ TA’ bARRA

IL-KONFLITT FIL-JEMEN JESKALA

LIAM GAUCI liam@kullhadd.com L-Arabja Sawdita din il©img˙a tat bidu g˙al kampanja militari fit-territorju tal-©ar tag˙ha l-Jemen. Din iddeçiΩjoni ttie˙det hekk kif ilJemen jinsab maqbud f’konflitt çivili li qasam lill-pajjiΩ u ˙oloq inçertezza politika u ekonomika fir-re©jun kollu tal-Lvant Nofsani. Il-konflitt intern fil-Jemen ilu g˙addej g˙al diversi snin, però f’Settembru li g˙adda ssitwazzjoni dde©enerat hekk kif il-grupp tar-ribelli Xiti talHouthi rnexxielu jie˙u f’idejh il-belt kapitali ta’ Sana’a. Dan

l-iΩvilupp eventwalment wassal biex il-President Abd Rabbuh Mansour Hadi, alleat tal-Istati Uniti, jabbanduna lkapitali biex ifittex refu©ju f’Aden, belt fin-Nofsinhar talpajjiΩ. Kampanja militari Wara xhur ta’ konsolidazzjoni politika u militari, aktar kmieni din il-©img˙a l-Houthi bdew jag˙mlu avvanzi kbar fid-direzzjoni ta’ Aden. Ilmanuvri tar-ribelli ©ieg˙lu lillPresident Hadi ja˙rab millpalazz tieg˙u f’din il-belt u kien hemm min beda jispekula li huwa abbanduna l-pajjiΩ g˙al kollox.

Nhar l-Erbg˙a, hekk kif Hadi sab ru˙u b’dahru mal-˙ajt, bdew jidhru rapporti fil-midja li indikaw illi l-Arabja Sawdita kienet qieg˙da tressaq ammont kbir ta’ truppi u munizzjonijiet lejn il-fruntiera mal-Jemen. Minkejja li sostnew illi dawn il-manuvri kienu biss g˙al ra©unijiet difensivi, fil-lejl bejn l-Erbg˙a u l-Óamis, it-truppi Sawditi qasmu l-fruntiera u bdew kampanja militari kontra r-ribelli Houthi. Konflitt re©jonali Il-kampanja Sawdita qieg˙da ssir kemm mill-art kif ukoll mill-ajru. Skont l-informaz-

zjoni ma˙ru©a mill-Gvern Sawdit stess, dan il-pajjiΩ involva madwar 150,000 suldat u 100 ajruplan tal-gwerra f’din il-kampanja militari. Il-missjoni tag˙hom b˙alissa hija li jimbuttaw lill-Houthi ’l barra min-Nofsinhar tal-pajjiΩ biex imbag˙ad jibdew javvanzaw lejn il-kapitali. Dan qieg˙ed isir biex jg˙inu lil Hadi jie˙u lura r-riedni tattmexxija f’idejh. L-involviment dirett tasSawditi ˙oloq il-biΩa’ li dan ilkonflitt jista’ jeskala g˙al wie˙ed re©jonali hekk kif huwa mag˙ruf li l-Houthi jgawdu mill-appo©© tal-Iran. Min˙abba f’hekk, ma tkunx sorpriΩa jekk l-Iranjani jiddeçiedu li jintervienu bl-istess mod tas-Sawditi biex jibbilançjaw il-konflitt. Barra minn hekk, Hadi talab ukoll l-g˙ajnuna tal-Gulf Cooperation Council (GCC), illi fost il-membri tieg˙u g˙andu lill-Ba˙rejn, il-Kuwajt u l-Ìordan. Bosta minn dawn il-pajjiΩi di©à Ωvelaw illi huma lesti li jing˙aqdu mal-kampanja kontra l-Houthi jekk jin˙ass il-bΩonn. L-Istati Uniti wkoll qieg˙da tappo©©a lill-Arabja Sawdita permezz ta’ g˙ajnuna lo©istika, kif ukoll il-komunikazzjoni ta’ informazzjoni sigrieta dwar ir-ribelli. Instabbiltà Il-biΩa’ li l-konflitt jista’ jeskala estendiet ru˙ha lil hinn milLvant Nofsani hekk kif isswieq internazzjonali kellhom reazzjoni negattiva g˙al dak li kien qieg˙ed ji©ri fil-Jemen.

Fost l-o˙rajn, kien affettwat ilprezz taΩ-Ωejt illi nhar ilÓamis spara ’l fuq minn ftit aktar minn $56 g˙al kwaΩi $60. Dan se˙˙ min˙abba l-fatt illi bosta investituri kienu qeg˙din jibΩg˙u li l-konflitt seta’ jaffettwa l-kapaçità ta’ dan il-pajjiΩ li jesporta Ω-Ωejt. Madankollu, aktar tard fl-istess jum sar mag˙ruf illi bosta mill-©lied kien qieg˙ed ise˙˙ ’il bog˙od minn dawn ir-rotot sensittivi u g˙alhekk il-prezz taΩ-Ωejt re©a’ beda jistabbilizza ru˙u. Negozjati fil-periklu Il-konflitt fil-Jemen wasal fi Ωmien delikat g˙all-Istati Uniti illi kienet qieg˙da tittama li tasal g˙al ftehim preliminari mal-Iran dwar il-programm ta’ Ωvilupp tal-ener©ija nukleari tag˙hom. L-Amerikani kienu qeg˙din jittamaw illi dan il-qbil jasal sal-31 ta’ Marzu biex iwitti ttriq g˙an-negozjati g˙al ftehim permanenti sal-a˙˙ar ta’ Ìunju. Dan huwa mistenni li jiddefinixxi b’mod çar xi jridu jag˙mel l-Iranjani dwar il-programm nukleari tag˙hom qabel ma jitne˙˙ew issanzjonijiet ekonomiçi internazzjonali fuq pajjiΩhom. Madankollu, l-involviment tal-Istati Uniti u l-Iran fuq inna˙at differenti tal-konflitt filJemen jista’ jitfa’ dawn innegozjati fil-periklu. Il-jiem li ©ejjin jafu jindikaw jekk dawn il-pajjiΩi humiex lesti li jΩommu dawn iΩ-Ωew© kwistjonijiet separati.

TERRORIÛMU ESKLUÛ; GÓALFEJN? kienet wa˙da mg˙a©©la. Dan speçjalment fid-dawl talfatt li sa dak l-istadju l-effetti personali ta’ Lubitz jidher li kienu g˙adhom ma ©ewx rilevati mid-dar tieg˙u u investigati. Problemi mentali

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com L-a˙bar li kien i©©arraf ajruplan fl-Alpi FrançiΩi ˙asad lillEwropa kollha, speçjalment meta sar mag˙ruf li dawk abbord, li kienu jammontaw g˙al 150 persuna, kienu mietu kollha. L-a˙˙ar ajruplan li ©©arraf flEwropa kien fi Frar 2009, meta ajruplan tat-Turkish Airlines waqa’ fl-Olanda. Dakinhar kienu mietu erba’ membri talekwipa©© u ˙amsa minn 128 passi©©ier. Imqabbla mattra©edja ta’ din il-©img˙a, linçident tal-2009 issa qed jid-

her wie˙ed minuri. IΩda jekk il-waqa’ tal-ajruplan kienet xokk, ir-ra©uni wara dan l-inçident kienet ˙afna iktar xokkanti. Filwaqt li g˙allbidu ˙afna ˙asbu li l-inçident kien wie˙ed sfortunat, forsi kawΩa ta’ ˙sara teknika, iktar ma beda jg˙addi l-˙in u bdiet ˙ier©a l-informazzjoni, beda jsir evidenti li l-ajruplan kien twaqqa’ apposta mill-kopilota ÌermaniΩ Andreas Lubitz. TerroriΩmu eskluΩ It-teorija li dan seta’ kien attakk terroristiku ©iet eskluΩa kwaΩi mill-ewwel mill-pulizija li kienu qed imexxu l-inves-

tigazzjoni. Wie˙ed jifhem li din leskluΩjoni kienet tinbet millfatt li, kif ©ie ddikjarat iktar tard, Lubitz ma kienx mag˙ruf mas-servizzi sigrieti li jinvestigaw u suppost jantiçipaw attakki terroristiçi. IΩda x’inhu klassifikat b˙ala terroriΩmu? Huwa neçessarju li terrorist ikun mag˙ruf u jkun espona l-fehmiet politiçi tieg˙u qabel ma wettaq l-att? Fil-verità g˙ad m’hemmx qbil universali fuq id-definizzjoni legali ta’ terroriΩmu. Huwa g˙alhekk li lkonkluΩjoni tal-prosekuzzjoni, li minnufih iddikjarat li dan ma kienx att terroristiku, setg˙et

Ra©uni o˙ra li g˙aliha l-investigazzjoni bdiet teskludi tterroriΩmu hija li Lubitz seta’ kellu problemi ta’ natura mentali. Fil-fatt, il-kumpanija kkonfermat li t-ta˙ri© tieg˙u b˙ala pilota kien twaqqaf g˙al xi Ωmien, iΩda ma qalitx g˙alfejn. Lufthansa sostniet li t-ta˙ri© tieg˙u kien tkompla wara li ©ie stabbilit li huwa tajjeb g˙axxog˙ol, u li sussegwentement kien g˙adda mit-testijiet kollha neçessarji b’marki tajbin ˙afna. Dokumenti tal-awtorità talavjazzjoni ppubblikati minn stazzjoni ÌermaniΩ juru wkoll li kienet saret rakkomandazzjoni sabiex lil Lubtiz isirulu evalwazzjonijiet psikolo©içi regolari. IΩda g˙al darb’o˙ra wie˙ed jistaqsi jekk il-problemi mentali li Lubitz seta’ kellu, iwaqqfuhx awtomatikament milli jkun ikklassifikat b˙ala terrorist. Fl-2011 Anders Breivik qatel 77 persuna fin-Norve©ja, u nstab ˙ati ta’ omiçidju u atti ta’ terrur. Minkejja li, kuntrarju

g˙all-kaΩ ta’ Lubitz, Breivik kien ilu jitkellem fuq il-fehmiet politiçi tieg˙u, xorta wa˙da kien hemm evalwazzjonijiet professjonali li kklassifikaw lil Breivik b˙ala mentalment instabbli. Madanakollu, il-Qorti kienet ibbaΩat is-sentenza tag˙ha fuq evalwazzjonijiet o˙ra li kklassifikaw lil Breivik b˙ala mentalment stabbli. Eventwalment ilQorti sabet lil Breivik ˙ati ta’ atti terroristiçi. IΩda li kieku l-Qorti bbaΩat issentenza tag˙ha fuq il-fatt li Breivik kien mentalment instabbli, xorta wa˙da kien ikun jista’ jinstab ˙ati ta’ attakki terroristiçi? Din ir-risposta hija diffiçli biex ti©i mwie©ba b’çertezza, hekk kif id-definizzjoni ta’ terrorist mhux biss tvarja bejn pajjiΩ u ie˙or, iΩda xi drabi tvarja wkoll bejn ferg˙at differenti fl-istess pajjiΩ, b˙alma huwa l-kaΩ fl-Amerika. Finalment, ta’ min wie˙ed jinnota wkoll kif f’dan il-kaΩ ma kien hemm l-ebda enfasi fuq in-nazzjonalità tal-kopilota. Ilfatt li huwa ÌermaniΩ issemma’ mill-inqas, u lanqas mill-mezzi tax-xandir kollha. Hawnhekk wie˙ed jistaqsi jekk is-sitwazzjoni kollha kemm hi kinitx tkun differenti li kieku Lubitz kien ©ej milLvant Nofsani jew minn xi pajjiΩ ie˙or G˙arbi.

TA’ BARRA KÓ

29|03|2015 15

kullhadd.com

MINN MADwAR ID-DINJA DIFNA SOLENNI

ARRESTI TA’ PROFIL GÓOLI

Nhar il-Óamis li g˙adda r-Renju Unit ta difna solenni lil Rikkardu III, ir-re li mexxa lill-Ingilterra bejn l-1483 u l-1485. Il-©isem ta’ Rikkardu III kien sparixxa wara l-Battalja ta’ Bosworth u kien ma˙sub li qatt mhu se jinstab. Madankollu, is-sitwazzjoni nbidlet fl-2012 meta il-Kunsill ta’ Leicester, flimkien ma’ diversi arkeologi sabu tebut li fih kien hemm il-fdalijiet tar-re mitluf. Iç-çerimonja funebri tal-Óamis ©ibdet interess pubbliku kbir fejn madwar 35,000 persuna niΩlu fit-toroq biex jaraw it-tebut ta’ Rikkardu III g˙addej minn Leicester lejn il-katidral tal-belt fejn ing˙ata difna solenni.

Ûew© uffiçjali g˙olja tal-Gvern Ukrain ©ew arrestati waqt laqg˙a tal-Kabinett b’konnessjoni ma investigazzjonijiet kontra l-korruzzjoni li qeg˙din isiru b˙alissa millawtoritajiet. L-uffiçjali, Serhiy Bochkovsky u Vasyl Stoyetsky, illi jmexxu s-servizzi ta’ emer©enza tal-pajjiΩ, ©ew akkuΩati li ˙adu l-flus b’mod illegali biex jag˙tu l-kuntratti pubbliçi. Huma ma kinux l-uniçi uffiçjali g˙olja li sabu ru˙hom fil-mira ta’ akkuΩi ta’ dan ittip, hekk kif ftit tal-jiem ilu l-President Petro Potoshenko talab g˙ar-riΩenja talGvernatur ta’ Dnipropetrovsk Ihor Kolomoisky. L-Ukraina g˙addejja b’din il-kampanja biex tikkonvinçi lill-kredituri tag˙ha li hija serja fl-intenzjoni li teqred din il-pjaga millpolitika.

INTERVENT AMERIKAN

BIDLA FIL-PJAN

Wara ©imag˙tejn ta’ waqfien mill-©lied, il-kampanja militari f’Tikrit, l-Iraq, kontra l-Istat IΩlamiku, kompliet nhar l-Erbg˙a li g˙adda. L-armata Iraqqina issa qieg˙da tirçievi g˙ajnuna ming˙and l-Istati Uniti li wettqet serje twila ta’ attakki mill-ajru fuq din il-belt biex idg˙ajjfu l-poΩizzjoni tal-militanti. L-Amerikani kienu ilhom ja˙sbu jekk g˙andhomx jid˙lu direttament f’dan ilkonflitt, pass li jpo©©ihom fil-poΩizzjoni skomda li ji©©ieldu fuq l-istess na˙a tal-Iran, pajjiΩ li mieg˙u ma jarawx g˙ajn m’g˙ajn fuq livell diplomatiku. Madankollu, l-Istati Uniti g˙arfet li l-armata Iraqqina ma kinitx f’poΩizzjoni li tavvanza aktar ming˙ajr l-g˙ajnuna tag˙hom.

L-Istati Uniti din il-©img˙a ˙abbret illi se tnaqqas ir-rittmu li bih qieg˙da tirtira t-truppi tag˙ha mill-Afganistan. Dan qieg˙ed isir biex jag˙ti aktar çans lillGvern Afgan isa˙˙a˙ il-kontroll tieg˙u fuq diversi Ωoni tal-pajjiΩ illi g˙adhom mheddin mit-terroristi IΩlamisti. Minkejja dan l-iΩvilupp, l-Istati Uniti xorta wa˙da se ΩΩomm mal-pjan ori©inali li taqa’ g˙al preΩenza militari minima fil-pajjiΩ, illi sal-a˙˙ar tal-2016 se tkun ikkonçentrata madwar l-Ambaxxata Amerikana f’Kabul. Madankollu, in-numru ta’ truppi sal-a˙˙ar ta’ din is-sena se jkun ta’ madwar 10,000 u mhux 5,000 kif kien miftiehem originarjament.

MEXXEJ IRRISPETTAT

SE JIXTRU LILL-AMD?

Nhar it-Tnejn li g˙adda miet l-eks-Prim Ministru ta’ Singapor Lee Kuan Yew fl-età ta’ 91 sena. Lee kien il-Prim Ministru ta’ Singapor matul l-ewwel snin tieg˙u b˙ala pajjiΩ indipendenti u huwa meqjus b˙ala l-mo˙˙ wara liΩvilupp ekonomiku drammatiku li esperjenza bejn is-sittinijiet u d-disg˙inijiet. Ir-rispett lejn Lee g˙ax-xog˙ol li wettaq b˙ala Prim Ministru spikka ferm wara mewtu hekk kif madwar 250,000 çittadin Ωar il-post fejn qieg˙ed ji©i espost il-©isem tieg˙u. Illum se jsir il-funeral statali ta’ Lee fejn mistennija lattendenza ta’ rappreΩentanti minn diversi pajjiΩi.

Matul din il-©img˙a bdiet tiççirkula storja li allegat li s-Samsung g˙andhom interess li jixtru lill-AMD. Din tal-a˙˙ar hija mag˙rufa prinçiparjament g˙addisinn u l-manifattura tal-proçessuri çentrali, kif ukoll dawk grafiçi. Madankollu, matul dawn l-a˙˙ar snin l-AMD kienu qeg˙din ibatu biex jikkompetu fuq dawn iΩ-Ωew© fronti min˙abba l-limitazzjonijiet ba©itarji tag˙hom. L-investiment tas-Samsung jista’ joffri Ωieda kbira f’dawn ir-riΩorsi. Però, hemm min qieg˙ed jispekula li s-Samsung mhumiex daqshekk interessati fir-riçerka relatata mal-kompjuters u jixtiequ japplikaw it-teknolo©ija tal-AMD fuq prodotti b˙al tablets u smartphones.

16 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ ittri

ÓmieÌ tal-klieb fl-aÓÓar sab Óin jikkalkula u traffic lights Sur Editur,

F’a©©ornament riçenti fil-Parlament, l-Onorevoli Robert Arrigo qal li minn kalkolu li g˙amel jirriΩulta li hawn kwaΩi 400 persuna impjegati mal-ministeri fuq baΩi ta’ person of trust. Qal ukoll li dawn jit˙allsu mal-€40,000 fis-sena kull wie˙ed, ji©ifieri jiswew 15-il miljun fis-sena li jammontaw 70 miljun f’˙ames snin. Dan id-deputat g˙adu jemmen fil-kwotazzjoni ta’ EFA: tal-10 miljun ’l hawn u l-10 miljun ’l hemm, g˙ax jekk ta˙dem is-somma li qal hu: 400 x 40000 x 5 snin, ir-riΩultat ji©i 80 miljun, 10 miljun aktar mir-riΩultat li ˙adem hu. Biex jag˙mel paragun dan l-Onorevoli missu l-ewwel ˙adem is-somma kemm ˙are© il-partit tieg˙u fil-Gvern f’25 sena f’persons of trust. Tista’ tag˙mel stima x’se to˙ro© f’˙ames snin, imma kemm hija ˙a©a aktar façli li tkun taf xi ˙ri©t f’25 sena meta l-kontijiet issibhom lesti? G˙alhekk nissu©©erixxi lil dan l-Onorevoli jindaga kemm ˙ar©u flus lil persons of trust mill-PN fil-Gvern. Nikkwota kliemu: “Fuq kollox dawn huma flus il-poplu u wie˙ed irid jara kif jintefqu mill-Gvern tieg˙u.” Fuq kollox kull gvern ikollu persons of trust impjegati mieg˙u biex ikun çert li l-programm elettorali li l-poplu jkun ele©©ieh bih ji©i attwat. L-ammont tad-direct orders fi Ωmien il-PN jista’ jikkalkulahom aktar ’il quddiem. Sur Editur, jekk m’iniex Ωbaljat, dan l-Onorevoli dejjem kien imwarrab mill-Prim Ministri tieg˙u (EFA u Gonzi), g˙ax g˙alkemm kien ji©i elett minn Ωew© distretti dejjem tpo©©a fil-bankijiet ta’ wara fil-Parlament, mentri membru sie˙bu li dejjem kien jitla’ mkaxkar mill-ewwel distrett, is-si©©u ta’ ministru kien ikun garantit g˙alih. Meta fl-a˙˙ar le©iΩlatura l-Onorevoli ©ie mog˙ti taparsi kariga, kienet ta’ bilfors, biex ir-rivolta fil-partit tieg˙u titraΩΩan, peress li l-gvern li kien parti minnu kien imdendel bi spaga (˙ajta) g˙ax lanqas kellu deputati biΩΩejjed biex jg˙addi sempliçi li©i. Kellu tant Ωmien (˙in) disponibbli b˙ala back bencher fil-le©iΩlaturi preçedenti, issa l-Onorevoli beda jag˙mel il-homework fl-aritmetika? ANZJAN, BL-EMAIL

il-monument lill-martri soÇjalista manwel Dimech Sur Editur,

Sur Editur,

Il-˙tie©a tat-titjib f’lokalitajiet diversi f’Malta u G˙awdex tin˙ass wara çertu Ωmien minn kul˙add. Din il-˙tie©a hija sehem minn lo©ika dinjija. Dawn l-affarijiet ise˙˙u kemm f’pajjiΩna kif ukoll f’pajjiΩi o˙ra.G˙aldaqstant, il-˙tie©a ta’ titjib, ristrutturar u pavimentar f’Misra˙ Kastilja, hi sehem minn din il-˙tie©a ta’ ti©did u jsib il-barka ta’ kull min g˙andu rieda tajba. Min˙abba l-˙idma li qieg˙da ssir f’din il-pjazza kellhom jinqalg˙u il-monumenti tal-ewwel martri Soçjalista Malti u riformatur soçjali, Manwel Dimech, u tal-eks-Prim Ministru Borg Olivier. Ming˙ajr l-ebda nuqqas ta’ rispett lejn l-eks-Prim Ministru, li l-monument tieg˙u g˙andu jing˙aqad ma’ monumenti ta’ Prim Ministri Maltin o˙ra, f’din l-ittra xtaqt niffoka fuq ilmonument ta’ Manwel Dimech. Forsi qed nikteb b’sentimentaliΩmu politiku, imma nixtieq nag˙milha çara li jiena, b˙ala Laburist attiv u sehem minn dawk is-suldati tal-azzar li ˙dimna g˙all-Partit Laburista u g˙ax konna nemmnu fl-ideat Soçjalisti, g˙addewna mill-martirju tal-Interdett u d-Dnub il-Mejjet, g˙alkemm naf li l-monument ta’ Manwel Dimech inqala’ min˙abba l-˙tie©a tax-xog˙lijiet infushom, f’qalbi ˙assejt we©g˙a. Dak il-monument dejjem fakkarni li qabli kien hawn bniedem ie˙or li sofra sal-eΩilju, minbarra l-kundanni tal-Isqof Pietro Pace. Dak il-monument dejjem fakkarni fi bniedem kbir li ˙abb tassew lill-˙addiema u lill-emar©inati. Dak il-monument dejjem fakkarni kemm hu sabi˙ it-twemmin Soçjalista. G˙alhekk nixtieq tassew li l-post li ser jitqieg˙ed fih ikun post dinjituΩ g˙all-memorja ta’ Manwel Dimech. G˙aldaqstant, nappella biex (a) sakemm jitqieg˙ed fil-post il-©did tieg˙u ma ssirlu ebda ˙sara, (b) jitqieg˙ed f’post li verament jixraqlu, post ta’ ©ie˙ lil bniedem ta’ ©ie˙, (ç) li jkun imdawwal tajjeb u sabi˙ u li (d) il-kommemorazzjoni tieg˙u tibqa’ ssir bl-istess dinjità li dejjem saret. Din l-ittra qed tinkiteb b’rieda tajba u m˙abba lejn dak li tassew ˙abb lilna l-Maltin: Manwel Dimech.

In˙obb il-mixi u g˙alhekk ta’ spiss indur madwar Ra˙al Ìdid fejn, fost partijiet o˙ra, ng˙addi minn ˙dejn il-Moskea kif ukoll minn Triq it-28 ta’ April 1958 li tinsab f’Wied Blandun. Minn ftit xhur ’il hawn innutajt li madwar il-flats li hemm f’Binja Kordin kif ukoll fi Triq Bormla Ωdied il-˙mie© tal-klieb. Ma na˙sibx li din iΩ-Ωieda kienet g˙ax Ωdiedu l-klieb barra ttriq g˙ax ma nara l-ebda klieb ji©ru f’dawn l-in˙awi. Aktar na˙seb li xi ˙add li joqg˙od viçin da˙˙al xi kelb u min hu ji©i jaqa’ u jqum mill-˙mie© tal-kelb tieg˙u u meta jag˙mel barra ma ji©brux. Dan l-a˙˙ar innutajt li ˙dejn il-flats ta’ Binja Kordin twa˙˙let kaxxa fejn wie˙ed jista’ jarmi l-˙mie© tal-kelb tieg˙u meta dan jo˙or©u barra. G˙alhekk nispera li issa nibda nara anqas ˙mie©, kemm madwar Binja Kordin, kif ukoll fi Triq Bormla. Prosit u grazzi lil Kunsill Lokali ta’ Ra˙al Ìdid. Però, nissu©©erixxi li mal-kaxxa li fiha jitpo©©a l-˙mie© tal-klieb, Ikun hemm tabella Ωg˙ira li fuqha jkun hemm miktub il-multi li wie˙ed jista’ je˙el jekk jinqabad ma ji©borx mill-art il-˙mie© tal-kelb tieg˙u. Però, hemm bΩonn li l-Kunsill Lokali ta’ Ra˙al Ìdid ikollu aktar gwardjani lokali biex abbuΩi simili jonqsu. Barra minn hekk hemm bΩonn li ssir ir-riforma li ilha tin˙ass il-bΩonn tag˙ha s-snin. G˙alhekk nitlob lill-Ministru kkonçernat biex i˙affef ir-riforma dwar il-gwardjani lokali. Bla ebda dubju ta’ xejn kien hemm bΩonn kbir li jkun hemm traffic lights fi Triq it-28 ta’ April 1958 li taqsam Wied Blandun. Kien ferm diffiçli biex in-nies jaqsmu din it-triq minn na˙a g˙al o˙ra. G˙ax hi triq prinçipali li minnha jg˙addi kuljum traffiku qawwi minn Ra˙al Ìdid g˙all-Fgura u l-kontra. G˙alhekk prosit u grazzi lil Kunsill Lokali ta’ Ra˙al Ìdid, lil min ˙are© b’din l-idea u lil kull min ta’ sehmu biex isir dan ittraffic lights, b˙all-Malta Transport u l-Enemalta. Nag˙laq billi nitlob lill-Kunsill Lokali ta’ Ra˙al Ìdid biex jirran©a ftit il-kolonna tal-©ebel li fuqha hemm miktub l-isem tat-Triq it-28 ta’ April 1958 li kwaΩi bilkemm jidher. Ta’ min ifakkar li din it-triq ferm bΩonjuΩa kienet saret filbidu tas-snin sebg˙in tas-seklu li g˙adda mill-Gvern Laburista mmexxi mill-Perit Dom Mintoff fejn il-Ministru tax-Xog˙lijiet Pubbliçi kien Lorry Sant. Din it-triq kienet ilha ppjanata s-snin iΩda n-Nazzjonalisti, wara disa’ snin fil-Gvern ma kinux g˙amluha. It-28 ta’ April 1958 kienet ©urnata ta’ protesta nazzjonali millmoviment tal-˙addiema, ji©ifieri l-Partit Laburista u l-G.W.U., kontra l-arroganza tal-Gvern Kolonjali IngliΩ, li ried jag˙ti ruxxmata sensji mit-Tarzna li dak iΩ-Ωmien kienet t˙addem eluf ta’ ˙addiema.

Il-Fakultà tat-Teolo©ija tal-Università Kattolika ta’ Leuven fil-Bel©ju, flimkien mal-Istitut Agostinjan, f’Malta, sejrin jorganizzaw it-tielet sensiela ta’ konferenzi dwar il-prietki ta’ Santu Wistin. Dawn sejrin jinΩammu f’Malta bejn it-8 u l-10 ta’ April 2015. Din it-tielet sensiela sejra t˙ares lil hinn minn dawk li kienu su©©etti li dwarhom ipprietka Santu Wistin. Din bi˙siebha tifli, ng˙idu a˙na, xi aspetti tal-predikazzjoni ta’ Wistin u d-dawl li tefg˙et fuq il-qag˙da tal-Knisja Kattolika fl-Afrika ta’ Fuq, u l-Imperu Ruman Nisrani. Il-Provinçja Agostinjana Maltija qieg˙da tissussidja din il-konferenza. Il-laqg˙at ser isiru f’San Pawl Hotel, Triq Blacktail f’San Pawl il-Ba˙ar. Fost il-kelliema sejjer ikun hemm g˙add ta’ studjuΩi u g˙alliema mag˙rufa mad-dinja fil-qasam tal-istudju tal-©rajja tal-Knisja Kattolika fl-Afrika ta’ Fuq ta’ Ωmien Santu Wistin, tat-teolo©ija, tal-filosofija u tal-ispiritwalità tal-predikazzjoni ta’ Santu Wistin, kif ukoll ta’ xi persuna©©i mag˙rufa o˙rajn fl-Afrika ta’ Fuq fis-seklu ˙amsa. Il-konferenzi jkunu bl-IngliΩ u huma miftu˙a g˙all-pubbliku. Il-˙las g˙al ©urnata, inkluΩ l-ikel u lwaqfiet g˙all-kafè, te u ˙elu, hu ta’ €15 kull ©urnata, filwaqt li min ikun jixtieq jie˙u sehem fil-konferenzi bil-kamra u kollox inkluΩ, il-˙las hu ta’ €60. G˙al tag˙rif ie˙or fuq il-programm tal-konferenzi, jew biex tirriserva post, ikteb lid-Direttur Istitut Agostinjan, Kaxxa Postali 61, l-Imsida, PO MSD 1000; jew çempel lill-Prof. P. Salvinu Caruana OSA 2124 9407/9940 2102/7929 4177; jew ibg˙at email lil: salvino.caruana@um.edu.mt/caruana.salvino@gmail.com; jew inkella lis-segretarja, is-Sa Antoinette Borg, Istitut Agostinjan, 9945 0099/7708 7711/2701 0827; jew ibg˙at email lil: toineborg@onvol.net, mhux iktar tard min-nhar it-Tnejn 30 ta’ Marzu 2015. Titlifx din l-opportunità unika li tkabbar il-kultura tieg˙ek jekk t˙obb il-kultura. U, jekk temmen, issa˙˙a˙ u tag˙ni l-fidi tieg˙ek!

OSSERVATUR PAWLIST, RAÓAL ÌDID

PATRI MARIO ATTARD, OFM CAP.

RONNIE PORTELLI, TA’ XBIEX

kollokwju internazzjonali fuq il-Prietki ta’ santu wistin

ÌIMgÓa MqaddSa kÓ

29|03|2015 17

kullhadd.com

SUPPLIMENT 2015

Ritratt: RONALD FALZON

Ìabra ta’ informazzjoni minn Alan Saliba

Xbieha ta’ Marija Addolorata ma˙duma minn Karlu Darmanin fl-1907, meqjuma fil-Kolle©jata BaΩilika ta’ Sant’Elena f’Birkirkara

ÌIMGÓA MQADDSA 2015 Il-Ìimg˙a 27 ta’ Marzu Il-Óadd 29 ta’ Marzu L-Erbg˙a l-1 ta’ April Il-Óamis 2 ta’ April Il-Ìimg˙a 3 ta’ April Is-Sibt 4 ta’ April Il-Óadd 5 ta’ April

– – – – – – –

Jum Id-Duluri Óadd il-Palm L-Erbg˙a tat-Tniebri Óamis ix-Xirka Il-Ìimg˙a l-Kbira Sibt il-G˙id Óadd il-G˙id

PajjiΩ b’g˙eruq reli©juΩi b˙alma hu tag˙na ma jonqosx li jkollna tradizzjonijiet marbuta mal-Ìimg˙a lKbira, li jmorru lura g˙al bosta u bosta snin. Huwa mifhum li dan il-kult iwritnieh minn Sqallija u Spanja. F’dawn iΩ-Ωew© pajjiΩi nsibu purçissjonijiet bi stil simili g˙al tag˙na, iΩda a˙na ng˙oΩΩu ferm iΩjed dan il-kult u no˙duh ferm iΩjed bis-serjetà. Dan ilkult beda f’pajjiΩna ’il fuq minn 1,300 sena ilu, eΩattament mal-wasla talBiΩantini. Dawn kienu jiççelebraw illitur©ija tal-Ìimg˙a, il-©urnata li fiha Kristu ng˙ata l-martirju u t-tisliba fuq is-salib. Meta lejn l-a˙˙ar tas-seklu tnax, bidu tas-seklu tlettax inbena lewwel katidral f’Malta, fl-Imdina. Minn hemm, dawn il-funzjonijiet bdew ji©u çelebrati hemm. Fis-seklu erbatax, mal-wasla talordnijiet reli©juΩi f’pajjiΩna, id-devozzjoni lejn il-Ìimg˙a l-Kbira kompliet tikber peress li dawn bnew il-kunventi tag˙hom fejn setg˙u jitolbu u jiççelebraw xi funzjonijiet. Biss, lakbar ordni li mexxiet id-devozzjoni lejn il-Passjoni ta’ Sidna Ìesù Kristu, kienu l-Patrijiet Fran©iskani Minuri. Sa mill-1353, din l-ordni kienet di©à tie˙u ˙sieb xi Ωoni fl-Art Imqaddsa, imma mal-wasla tag˙hom f’Malta lejn l-1494 bdew knisja li tlestiet fl-1500 u ©iet imsej˙a Santa Marija ta’ Ìesu. Hawn inisbu l-eqdem xbiha li nafu biha s’issa, dik ta’ Marija Addolorata. Fl-istess knisja nsibu l-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp li twaqqfet qabel isseklu ˙mistax. Dawn ukoll kellhom devozzjoni kbira lejn il-Passjoni. F’wie˙ed mir-re©istri tas-seklu sbatax insibu miktub li dawn kull nhar ta’ Ìimg˙a tar-Randan, f’Marzu, kienu jorganizzaw id-devozzjoni. Kienu jo˙or©u vara ta’ Kristu fl-Ort u lfratelli kienu jag˙mlu d-dixxiplina. Dan ji©ifieri li n-nisa u t-tfal kienu jo˙or©u ’l barra u l-ir©iel (fratelli) kienu jissawtu bil-kurduni li jilbsu huma stess waqt li jkantaw il-miserere u talb ie˙or. Dan kien ikun b˙ala penintenza u ji©i repetut matul il-Ìimg˙at tar-Randan. Il-purçisjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira kif nafuha llum ori©inat ftit wara mill-istess knisja. Tant hu hekk li nsibu leqdem vari li nsibu f’Malta, li llum jammontaw g˙al g˙axra. Il-vara devozzjonali tal-marbut hija l-eqdem wa˙da fost il-vari msemmija, li ftit li xejn nafu dwaru. Nafu biss li n©ieb minn Sqallija. Il-Fran©iskani mexxew din iddevozzjoni lejn il-Belt Valletta, filkunvent u l-knisja li nsibu hemm,

dedikat ukoll lil Santa Marija ta’ Ìesù. Minn hemm kienu bosta r˙ula li adottaw ukoll din id-devozzjoni u nibet il-kult tal-Ìimg˙a l-Kbira firra˙al tag˙hom. L-iΩjed purçissjoni riçenti tibqa’ dik ta’ Ra˙al Ìdid. Kull purçissjoni fiha dik ix-xi ˙a©a partikolari li jag˙milha interessanti li dilettant jipprova jolqot ftit minn kollox. Xi r˙ula li m’g˙andhomx purçissjonijiet bil-vari, riçentament saru jorganizzaw pegeants mat-toroq talir˙ula, b˙alma huwa dak li jsir b˙allum f’nhar Óadd il-Palm fil-Marsa; dak li s-soltu kien isir f’Óal Tarxien b˙all-biera˙, lejlet Óadd il-Palm; u f’Óad-Dingli, li din is-sena ser isir nhar it-Tlieta 31 ta’ Marzu, festa pubblika, u o˙rajn. Il-purçissjoni f’Óal G˙arg˙ur li ssir b˙al-lejla, hija wa˙da partikolari fejn il-purçissjoni tradizzjonali ti©i amalgamata ma’ dramm organizzat mill-kumpanija Dwal Ìodda, mat-toroq ta’ Óal G˙arg˙ur. Minkejja dan kollu, tista’ tg˙id li kwaΩi f’kull knisja ssib xi xbieha ta’ wa˙da mill-episodji tal-Passjoni ta’ Kristu; jekk mhux vara, xi bust relikwarju. Barra minn hekk, kwaΩi kull parroçça torganizza purçissjoni bilvara ta’ Marija Addolorata li dejjem ti©i ççelebrata ottava qabel il-Ìimg˙a l-Kbira. Biss, sfortunatament, din issena kienu ftit dawk il-purçissjonijiet li ˙ar©u min˙abba l-maltemp kiefer li kellna fil-GΩejjer Maltin. U˙ud min dawn il-purçissjonijiet ser isiru f’dati o˙ra matul din il-©img˙a, fejn u˙ud minnom se jo˙or©u llejla, o˙rajn g˙ada t-Tnejn u o˙rajn nhar it-Tlieta peress li hija festa pubblika. Nittamaw li t-temp jippermetti ˙alli flimkien inkomplu nsa˙˙u dan il-kult tradizzjoni religjuΩ li writna ming˙and missirijietna. Il-purçissjonijiet ta’ nhar il-Ìimg˙a l-Kbira jsiru fi 12-il lokalità f’Malta u erba’ lokalitajiet f’G˙awdex. Dawn isiru fir-Rabat, il-Belt, l-Isla, il-Birgu, Bormla, iΩ-Ûejtun, ÓaΩ-Ûebbu©, inNaxxar, Óal Qormi, Óal Luqa, ilMosta u Ra˙al Ìdid. Dan g˙ax f’Óal G˙axaq u f’Óal G˙arg˙ur isiru b˙allum. Min-na˙a l-o˙ra, f’G˙awdex ilpurçissjonijiet isiru fil-Katidral, finNadur, fix-Xag˙ra u fiΩ-Ûebbu©. Nhar il-Óamis 2 ta’ April ti©i organizzata lpurçissjoni mill-BaΩilika ta’ San Ìor©, u l-purçissjonijiet fix-Xewkija u filQala jsiru b˙al nhar il-Ìimg˙a li g˙adda. Nittamaw li t-temp jippermetti ˙alli flimkien inkompli ng˙ixu u nΩommu ˙aj dak li bdew ta’ qabilna.

18 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ ÌIMGÓA MqAddSA

GÓALIH MARÇ FUNEBRI JFISSER KALMA, RIFLESSJONI U GOST RAMONA PORTELLI tintervista lil GORDON BALDACCHINO

www.ramonaportelli.com

Dan l-a˙˙ar il-˙abiba tieg˙i Sarah qaltli li taf b’persuna li tista’ tkun ta’ interess g˙alija biex nintervista. Fil-fatt hekk kien, u malli g˙amilt kuntatt mal-muΩiçist u kompoΩitur Gordon Baldacchino mal-ewwel aççetta l-istedina tieg˙i. G˙alih, mil-lat muΩikali u mil-lat ta’ kompoΩitur, i˙oss li març funebri huwa forma ta’ espressjoni li diffiçli jag˙tik xi ©eneru ie˙or ta’ kitba muΩikali li tindaqq f’ambjent populist. Gordon t˙arre© l-aktar fuq id-daqq tat-trumbetta, jew kif hija mag˙rufa, il-kurunetta. Dan jippermettilu li jdoqq strumenti li huma simili ˙afna, b˙al cornet, flugelhorn u soprano cornet.

ramonaportelli@hotmail.com

Huwa miΩ-Ûejtun u residenti Óal Tarxien. G˙andu tmienja u tletin sena, miΩΩewwe© u g˙andu Ωew© ulied. Ilu g˙al dawn l-a˙˙ar ˙mistax-il sena membru tal-istaff tal-Iskola tas-Seminarju tal-Arçisqof, fejn b˙alissa jokkupa l-kariga ta’ Viçi Kap tal-Iskola Sekondarja. Il-muΩika, b’mod speçjali l-kompoΩizzjoni, hija l-aktar passatemp preferut tieg˙u, g˙alkemm jistqarr li jqatta’ ˙afna aktar ˙in jg˙allem il-muΩika, jidderie©i rehearsals u jdoqq iktar milli jikkomponi. Ta’ min jg˙id li Gordon ma bediex it-ta˙ri© muΩikali tieg˙u ta’ età bikrija, kif normalment ji©ri f’familji li jkunu orjentati lejn din l-arti. Fil-fatt, jirringrazzja lill-©enituri tieg˙u li dejjem ˙allewh fil-libertà li jag˙Ωel esperjenzi li j˙obb, b’responsabbiltà u fuq kollox b’kuxjenza. Lewwel muΩika li ©ibditu lejha u li sa˙˙ritu kienet iddaqq kiebi u solenni talmarçi funebri li kienu jindaqqu mill-banda Beland taΩ-Ûejtun.

kummenti li fihom jixhdu li l-març funebri paradossalment i©ib sentiment ta’ kalma, riflessjoni, biex ma ng˙idx gost,” sostna Gordon. Imma©inajt li ma tantx ikun hawn wisq domanda biex jindaqqu marçi funebri g˙allfatt li normalment jew jindaqqu waqt xi funeral jew waqt il-festi tal-Ìimg˙a lKbira. B’hekk assumejt li hija aktar restritta minn muΩika o˙ra li tista’ tindaqq kullimkien u aktar ta’ spiss. Óallejt f’idejh sabiex jelabora. “Kif g˙edt inti, kultant taf tinzerta funeral li jinkludi ssehem tal-banda. Però dawn huma kaΩijiet remoti, u Ωgur li ˙add mhu ser joqg˙od juΩa ˙inu u t-talenti tieg˙u biex jikkomponi xi ˙a©a biex tindaqq darba f’mitt qamar. Però, kif g˙edt qabel, fil-kalendarju bandistiku Malti, il-març funebri g˙andu post fiss: Ωmien ir-Randan. Jien ©ej minn ambjent fejn kull sena ji©u kummissjonati numru sabi˙ ta’ marçi funebri, li kollha jkunu ddedikati minn xi ammiratur tal-banda g˙al xi ˙add g˙aΩiΩ li jkun g˙adda g˙al ˙ajja a˙jar, jew xi dinjitarju, u jkun hemm stennija kbira sakemm dawn il-kompoΩizzjonijiet ji©u inkluΩi f’kunçerti jew avvenimenti tal-Ìimg˙a Mqaddsa jew f’recordings b˙al dan li g˙adni kemm g˙amilt jien.”

Donnu d-destin kien miktub g˙alih “Ta’ sittax-il sena ma kontx xi wie˙ed li niffrekwenta lkaΩini tal-banda. Aktar kont inkun fil-Youth Centre u mid˙la ta’ g˙aqdiet o˙ra talparroçça. IΩda miç-çokon dejjem kelli ©ibda speçjali lejn il-Ìimg˙a Mqaddsa. Niftakar li ta’ xi erba’ snin kont ˙adt sehem fil-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira taΩÛejtun g˙all-ewwel darba. Ming˙ajr ma naf kont bdejt niddakkar mill-atmosfera ma©ika li toffri l-Ìimg˙a lKbira, u l-ambient sound ma kien xejn g˙ajr il-˙oss taççuqlajta, u fuq kollox ilmarçi funebri li kienu jindaqqu mill-baned Ûwieten. Ta’ sittax-il sena rfist g˙allewwel darba ta’ Ωag˙Ωug˙ fil-KaΩin tal-Banda Beland, fiΩ-Ûejtun, g˙alxejn ˙lief biex nisma’ rehearsal talmarçi funebri li kien qed isir dak il-˙in, u dan ta’ bla ˙sieb! Dak iΩ-Ωmien, recordings ta’ marçi funebri kienu rarità, u ming˙ajr ma ridt kont we˙ilt nisma’. Biss, din l-esperjenza fet˙itli bibien ©odda u differenti li qatt ma kont bsart li jeΩistu. Bissa˙˙a tal-kalamità tal-marçi funebri, skoprejt il-muΩika fil-forma bandistika, li b’ver-

satilità kbira taf iddewqek verΩjonijiet differenti ta’ muΩika kif qatt ma tkun smajtha qabel, li tvarja minn diski pop, g˙al muΩika klassika, g˙al soundtracks u g˙al ©eneri differenti ta’ muΩika popolari. F’qasir Ωmien kont bdejt nit˙arre© fid-daqq tattrumbetta, kemm fil-prattika kif ukoll fit-teorija, u minn dakinhar sal-lum bqajt nag˙mel mezz li dejjem inΩid fl-g˙arfien muΩikali tieg˙i,” beda biex qalli Gordon. Xi w˙ud jitkexkxu meta jisimg˙u març funebri Óafna nies normalment ma japprezzawx marçi funebri, g˙all-fatt li forsi jfakkarhom fil-mewt. B’hekk tlabtu jfissirli kif lilu jaffetwawh bilkontra, tant li jaffaxxinawh. “Nista’ nassigurak li mhux wa˙di li jien affaxxinat millmarçi funebri. Ir-ra©uni probabbilment hija marbuta mal-elementi li mag˙hom

huma assoçjati l-marçi funebri. G˙alkemm l-isem jissu©©erixxi funerali, mewt, dieqa u niket, bosta ammiraturi tal-marçi funebri jassoçjaw il-marçi funebri ma’ Ωmien il-Ìimg˙a Mqaddsa, b’mod speçjali mal-purçissjonijiet tal-Ìimg˙a l-Kbira. Dan ovvjament huwa su©©ettiv g˙all-ambjent li lindividwu jkun trabba fih. Jekk persuni jkollhom trobbija, jew esperjenza ta’ ambjent fejn il-kultura talÌimg˙a l-Kbira mhux daqshekk dominanti, probabbilment li marçi funebri g˙alihom huma l-ekwivalenti ta’ funeral, bil-konnotati ta’ niket li j©ibu mag˙hom. G˙alhekk façilment li f’dan il-kuntenst li març funebri pjuttost ikexkex u jimbotta, aktar milli jkun ta’ faxxinu. Min-na˙a l-o˙ra, persuni li jkunu trabbew f’ambjent fejn il-Ìimg˙a l-Kbira tkun punt fiss ta’ riferiment fil-kalendarju tas-sena tag˙hom, probabbilment li ser tisma’

Ó ar e © C D k o l l u m a r ç i funebri Propju f’Jum il-Mara, fit-8 ta’ Marzu li g˙adda, Gordon nieda CD album li jinkludi ˙dax-il març funebri li hu stess ikkompona matul dawn l-a˙˙ar sbatax-il sena. Is-CD semmieh In Memoriam . Óallejt f’idejh sabiex jag˙tini aktar dettalji dwaru. “Jien kont ilni g˙al dawn l-a˙˙ar sbatax-il sena li bdejt nikkomponi marçi funebri, u x-xewqa tieg˙i kienet li nag˙mel ©abra ta’ w˙ud minnhom. Bosta mill-marçijiet li inkludejt f’dan is-CD qatt ma ©ew irrekordjati, u permezz ta’ dan il-pro©ett, fuq livell personali xtaqt li jkolli aççess li nisma’ xog˙li jindaqq minn banda tajba, kull meta jkolli x-xewqa. Dan ovvjament qed noffrih lil dawk kollha li jog˙©obhom jakkwistaw kopja. Bi pjaçir ng˙id li din l-inizjattiva ntlaqg˙et tajjeb ˙afna, u r-rispons tad-dilet-

tanti kien akbar milli stennejt. Ta’ dan nirringrazzja lil kull min akkwista kopja u lil dawk kollha li kontinwament kienu warajja,” sostna Gordon. Is-CD tinstab g˙all-bejg˙ mill-kaΩini tal-Baned Beland (iΩ-Ûejtun) u Santa Marija (ilQrendi) fejn Gordon jokkupa l-kariga ta’ assistent surmast, flimkien mal-˙wienet Vexxillina (ir-Rabat) u Copyquick (Ra˙al Ìdid). B’kurΩità staqsejt lil Gordon minbarra muΩika ta’ marçi funebri, x’tip ta’ muΩika tog˙©bu aktar u kif i˙ares lejn il-muΩika tal-lum b˙al house , trance jew underground, fost o˙rajn. “Jien in˙obb ˙afna l-muΩika millfilms, speçjalment muΩika li tkun miktuba b’seng˙a kbira. Wie˙ed mill-aktar kompoΩituri li nammira huwa John Williams, li jiena nqis b˙ala l-Beethoven tas-seklu g˙oxrin. Nemmen li l-innovazzjoni u l-©enjalità li huwa juri fil-kitbiet tieg˙u huma xi ˙a©a li fil-futur g˙ad trid ti©i studjata fuq il-livelli talmostri-sacri tal-kompoΩizzjoni. Min-na˙a l-o˙ra, çerta muΩika kummerçjali napprezzaha wkoll. Filg˙odijiet in˙obb nisma’ r-radju fit-triq lejn ix-xog˙ol, u mhux lewwel darba li jkun hemm siltiet li nibqa’ nsaffar matul il-©urnata. M’iniex tajjeb biex niftakar il-lirika, imma napprezza t-talenti ta’ bosta kantanti kemm lokali u kemm barranin. Xorta nemmen li llum qed ni©u mitmug˙a muΩika li ma jixirqilhiex tissejja˙ tali, iΩda fl-istess waqt qed ti©i prodotta muΩika tajba ˙afna, u hawn artisti validi immens.” Fl-a˙˙ar nett Gordon temm din l-intervista billi sa˙aq fuq il-fatt li huwa jemmen li kull forma ta’ arti te˙tie© il-˙in u l-ispazju biex tkun apprezzata. “Hawn ˙afna nies li jag˙mlu xog˙ol siewi fiççokon tal-ir˙ula u bliet tag˙na li jikkontribwixxu biex Malta tkun aktar interessanti u l-˙ajja aktar sabi˙a. Façli taqa’ f’konkluΩjonijiet mg˙a©©la li jkunu ddettati minn pre©udizzju jew misinformazzjoni. Min-na˙a l-o˙ra g˙andna g˙alfejn inkunu grati g˙all-pubblikazzjonijiet b˙al KullÓadd li jag˙tu çans lil dan il-frott jo˙ro© filbera˙. Min-na˙a tieg˙i nirringrazzjak tal-ispazju li offrejtli,” temm jg˙idli.

ÌIMGÓA MQADDSA KÓ

29|03|2015 19

kullhadd.com

SKEDA TA’ MARÇI FUNEBRI FUQ ONE RADIO

minn Mario Degabriele

Sabiex nid˙lu aktar f’atmosfera ta’ niket f’dawn iΩ-Ωminijiet, il-baned Maltin idoqqu numru ta’ marçi funebri, marçi li jindaqqu b’temp inqas mg˙a©©el ˙dejn dawk li mdorrijin nisimg˙u fil-festi fis-sajf, fuq noti iΩjed melodjuΩi u ta’ niket. Tradizzjoni o˙ra li wirtna mill-pajjiΩi ©irien tag˙na tal-Italja kif ukoll minn Spanja. Hija tradizzjoni mill-isba˙ li, kull sena, u˙ud mill-Baned li nsibu f’pajjiΩna jippublikaw CD album ta’ marçi funebri. Din is-sena nsibu ˙ames soçjetajiet muΩikali u Ωew© kompoΩituri li ppubblikaw CD albums ta’ marçi funebri. Insibu l-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq, li ppubblikat CD fl-okkaΩjoni tal-150 sena banda; il-Banda Beland taΩ-Ûejtun bis-CD bl-isem ta’ Vultus Domini (Wiçç Kristu); il-Banda L’Isle Adam tar-Rabat Malta bisCD bl-isem Fuq il-Golgota; CD album mill-Banda Aniçi ta’ Óal Qormi u CD album mill-Banda Leone ta’ G˙awdex blisem ta’ Vexilla Regis. Barra dawn, din is-sena ppubblikaw CD bil-marçi tag˙hom. Il-Mro. Etienne Spiteri, Surmast Direttur tal-Banda San Ìor© ta’

Bormla, tal-Banda San Ìiljan ta’ San Ìijan, tal-Banda Pompei ta’ Marsaxlokk u Assistent Surmast mal-Banda King’s Own tal-Belt, bl-isem ta’ Signum Crucis, li hija t-tielet ©abra ta’ marçi funebri li ppubblika l-istess kompoΩitur; filwaqt li l-Mro Gordon Baldacchino, Assistent Surmast u g˙alliem tal-Banda Beland taΩ-Ûejtun u Santa Marija tal-Qrendi, ippubblika lewwel CD album tieg˙u, bl-isem ta’ In Memoriam. F’dawn iΩ-Ωew© CDs insibu marçi b’kompoΩizzjoni tal-istess kompoΩituri li nkitbu tul dawn l-a˙˙ar Ωmien u issa jinsabu mi©bura kollha flimkien.

Ωmien il-mibki Joe Magrin u Vanni Farrugia, l-in©iniera ta’ dak iΩ-Ωmien kien ikollhom biçça xog˙ol kbira biex jo˙or©u l-prodott mixtieq fi Ωmien it-tapes u s-16 digital. Dawn il-programmi kienu ji©u ppreparati minn Ray Azzopardi u wara mill-mibki Manuel Maggi. Mal-mewt ta’ Maggi, dawn il-programmi ©ew afdati kompletament f’idejn Mario Degabriele, peress li qabel kien jg˙in fil-produzzjoni. Minn hawn, Mario jixtieq jirringrazzja lil Clint Bajada, Kap ta’ One Radio, li g˙al sena o˙ra re©a’ fdalu l-produzzjoni u lpreΩentazzjoni ta’ dawn il-programmi speçjali.

Marçi funebri fuq One Radio Sa mill-bidu tat-twaqqif tal-istazzjon One, dejjem ing˙atat importanza lill-baned u wisq iΩjed waqt dawn iΩ-Ωminijiet b’diversi programmi speçjali riservati g˙al daqq ta’ marçi funebri, bi programmi ppreΩentati minn Mario Degabriele, b˙alma sar tul dawn l-a˙˙ar 15-il sena. Fl-img˙oddi, kien ferm iΩjed diffiçli b˙ala apparat g˙ax it-teknolo©ija ma kinitx avvanzata b˙alma hija llum. Fi

Il-programmi speçjali m˙ejjija g˙al din is-sena ser jixxandru kif ©ej: Nhar l-Erbg˙a l-1 ta’ April, jum l-Erbg˙a tat-Tniebri, fis-7.00pm, ser issir intervista ma’ dilettanti miΩ-Ωew© parroççi Qriema fejn ser ji©u intervistati mexxejja spiritwali u rappreΩentanti mis-soçjetajiet muΩikali, fratellanzi u persuni storiçi. Wara, fid-8.45pm, jibda programm ta’ marçi funebri mill-G˙aqda MuΩikali Aniçi ta’ Óal Qormi minn CD ta’ marçi funebri li ˙ar©et din is-sena, ta˙t id-direzzjoni talMro Joe Vella. Nhar Óamis ix-Xirka, fit-8.00pm, programm ta’ marçi funebri ddedikat lillBanda Dekana u Çittadina L’Isle Adam tar-Rabat Malta, mis-CD ©dida li ˙ar©et din is-sena bl-isem Fuq il-Golgota, bilBanda ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Joseph Galea. Nhar il-Ìimg˙a l-Kbira, fid-8.45am, programm iddedikat lill-Banda Beland taΩÛejtun b’marçi funebri mis-CD ©dida Vultus Domini bil-banda ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Ray Sciberras. Fit-3.00pm, programm iddedikat lillBanda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq misCD bl-isem 150 Sena ta’ Storja, bil-banda ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Alfred Farrugia. F’din is-CD insibu ©abra ta’ marçi funebri

tul il-150 sena ta’ storja muΩikali fiΩ-Ûurrieq. Fid-8.45pm, programm ta’ marçi funebri ddedikat lill-Banda Vittoriosana San Lawrenz tal-Birgu mis-CD ta’ marçi funebri li ˙ar©et is-sena l-o˙ra, bil-banda ta˙t id-direzzjoni tal-ekssurmast il-Mro Paul Schembri. Fl-10.00pm, programm ta’ marçi funebri ddedikat lill-Banda tas-Soçjetà Filarmonika Leone tar-Rabat G˙awdex mis-CD ©dida Vexilla Regis, bil-banda ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Colin Attard. F’12am, sbie˙ is-Sibt 4 ta’ April, programm ta’ marçi funebri ddedikat g˙asCDs li ˙ar©u Ω-Ωew© kompoΩituri, il-Mro Etienne Spiteri mis-CD Signum Crucis u lMro Gordon Baldacchino mis-CD In Memoriam. Dan il-programm iwassalna sat-2.45am. Fl-4.00am programm ta’ marçi funebri ddedikat lill-G˙aqda MuΩikali San Ìor© Martri ta’ Óal Qormi minn diversi marçi funebri li ˙ar©et l-G˙aqda tul is-snin, bilbanda ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Archibald Mizzi. Kull min jixtieq kopja ta’ dawn is-CDs imsemmija, jista’ façilment jakkwista kopja ta’ dawn billi jΩur il-kaΩini rispettivi f’dawn il-©ranet.

DAN HU IBNI L-GÓAÛIÛ Dan hu l-isem tal-wirja li ilha tittella’ g˙al dawn la˙˙ar erba’ snin f’BirΩebbu©a. Din il-wirja hija mqassma f’erba’ partijiet. L-ewwel parti hi dik ta’ set vari kompluti b’sett bradelli artistiçi. It-tieni parti hija komposta minn sett ta’ tmien pitturi b’simboli tal-Passjoni ta’ Sidna Ìesù Kristu. Ittielet parti hija dik tal-kundanna ta’ Kristu u rraba’ u l-a˙˙ar parti hija dik li n˙olqot fis-sena 2014 li tinkludi sett tas-Seba’ Duluri ta’ Ommna Marija. Óarsa dettaljata lejn din il-wirja Fl-ewwel parti nsibu sett tradizzjonali ta’ vari, xog˙ol is-Senglean John Massa. Dawn il-vari huma kompluti b’sett bradelli ma˙duma minn Manwel Vassallo. Dawn huma kompluti bil-pittura xog˙ol Joseph Baldacchino u b’sett fjuretti u brazzi. Insibu wkoll sett ta’ erba’ Evan©elisti, xog˙ol l-istatwarju Chris Micallef, kif ukoll sett ta’ sitt an©li, xog˙ol barrani. Ta’ min isemmi wkoll li din il-knisja fiha sepulkru mill-isba˙, u jikkumplimentawh insibu erba’ an©li o˙ra, xog˙ol John Massa. Fit-tieni parti ta’ din il-wirja interessanti nsibu sett ta’ tmien pitturi b’simboli tal-Passjoni ta’ Sidna Ìesù Kristu. Dawn huma xog˙ol iΩ-Ûejtuni Joseph Baldacchino. Din is-sena g˙addej xog˙ol fuq it-tmien u l-a˙˙ar pittura biex dan is-sett ikun lest. Fit-tielet parti ta’ din il-wirja nsibu pittura li tixhed l-isem tal-istess wirj: Dan hu Ibni L-G˙aΩiΩ. Din hija pittura tal-Missier Etern jilqa’ lil Ibnu lWa˙dieni fi ˙danu li hu mdawwar b’erba’ puttini. Din il-pittura hija xoghol mill-isba˙ tal-artist G˙awdxi Manwel Farrugia, waqt li l-korp ta’ Kristu hu xog˙ol Publius Magro. Jakkumpanjaw din ix-xena mill-isba˙ insibu Ωew© pitturi o˙ra, ta’ Pilatu u ta’ Kajfa, xog˙ol Clint Busuttil. Fir-raba’ u l-a˙˙ar parti nsibu l-aktar sezzjoni riçenti li nbdiet f’din il-wirja, dik ta’ pitturi tasSeba’ Duluri ta’ Ommna Marija (Via Matris).

Tajjeb ng˙idu li din il-parti nbdiet is-sena l-o˙ra bl-ewwel pittura tal-preΩentazzjoni ta’ Ìesù fittempju. Din is-sena qed jiΩΩanΩnu Ωew© pitturi ©odda, dik tal-˙arba lejn l-E©ittu u meta ntilef Ìesù fit-tempju. Dawn huma xog˙ol BJ Sammut. Tikkumplimenta din il-wirja nsibu wkoll faldrappa li ΩΩanΩnet ukoll is-sena l-o˙ra, b’disinn ta’ Redrian Micallef u pittura xog˙ol Clint Busuttil. Dati u ˙inijiet tal-ftu˙ Din il-wirja tinsab f’25, Sanjos House, Triq il-Óajja Ewlenija, il-Qajjenza, BirΩebbu©a (limiti ta’ G˙ar

Dalam). Il-wirja tifta˙ illum 29 ta’ Marzu mid-9.30am san12.30pm u mis-6pm sat-8.30pm. Matul il-©img˙a lwirja tifta˙ mis-6.00pm sad-9.30pm. Nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ mis-6.00pm sal-10.00pm, u nhar ilÌimg˙a l-Kbira tifta˙ mid-9.00am san-12.30pm. L-organizzaturi ta’ din il-wirja, Joseph Mercieca u l-familja tieg˙u, jixtiequ jistiednu lill-pubbliku biex iΩur din il-wirja u jirrifletti fit-tbatija li kellu jg˙addi minnha Sidna Ìesù Kristu g˙as-salvazzjoni tag˙na, biex bil-qawmien tieg˙u salvana g˙all-˙ajja ta’ dejjem. Joseph jawgura wkoll lG˙id it-Tajjeb lil kul˙add.

20 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ ÌIMGÓA MQADDSA

ATTIVITAJIET F’BOSTA RÓULA MA F’pajjiΩna insibu bosta attivitajiet li ji©u organizzati volontarjament minn bosta individwi u g˙aqdiet biex ti©i mfakkra il-Ìimg˙a Mqaddsa f’bosta r˙ula. Attivitajiet li jvarjaw minn wirjiet, pageants, drammi, rappreΩentazzjonijiet u o˙rajn, kollha bil-g˙an li jfakkruna f’dan iΩ-Ωmien ta’ preparazzjoni g˙all-ikbar festa tal-Knisja. Hawn ser nag˙tu ˙arsa ta’ w˙ud minn dawn l-attivitajiet li qed ji©u organizzati f’diversi r˙ula. Minn hawn in˙e©©u lill-pubbliku ©enerali sabiex iΩur dawn l-attivitajiet u japprezza l-˙idma u d-dedikazzjoni li ssir minn bosta individwi u g˙aqdiet. BirΩebbu©a Consumatum Est. Wirja Fil-kaΩin tal-G˙aqda MuΩikali San Pietru fil-Ktajjen, faççata tal-knisja parrokkjali. Insibu g˙all-wiri sett ta’ vari, mejda tal-appostli fuq stil Lhudi, platti bir-ross, o©©etti sagri u affarijiet o˙ra relatati. Il-wirja tifta˙ fost il-©img˙a bejn is-6pm u t-8pm, Sibtijiet u Ódud mid-9am sa 12pm u mis-6pm sa-8.30pm. Óamis ix-Xirka mis-6pm sal-11pm u nhar il-Ìimgha l-Kbira mid9am sas-1pm. Ecce Homo. Wirja ta’ statwi antiki tal-Ìimg˙a lKbira f’mudell ta’ knisja li jinkludi wkoll kurçifiss antik ˙afna u ecce homo flimkien ma xi simboli o˙rajn. Tinsab fi Triq San Mikiel. Óinijiet tal-ftu˙, kuljum mill-5pm sat8pm. Passio Coelorum Rex . Wirja ta’ vari f’mudell ori©inali ta’ knisja g˙all-wiri wara l-knisja parrokkjali. Tifta˙ kuljum mill 5.30pm sat-8.30pm, is-Sibt u l-Óadd mit-8.30am sa 12.00pm u mill-5pm sat-8.30pm, Óamis ixXirka miftu˙a sas-1.00am.

Wirja ta’ Vari armati f’mudell ta’ knisja mid-Duluri sa Óadd il-G˙id. G˙and Fredu Muscat, 56, Triq il-Kbira. Ftu˙ mill-4.30 sat-8.30, Sibtijiet, Ódud u festi mid-9.30 sa 12pm u mill-4pm sat-8.30pm. Lucem Vitae. Wirja sagra mtellg˙a fil-kaΩin talBanda Duke of Connaught’s Own, fi Triq il-Wied, millgrupp TEAK-Talent Elenjan Arti u Kultura. Il-wirja tinkludi sett statwi tal-Vija Sagra, simboli, mejda tal-appostli, platti ma˙duma bi smid, ross u g˙agin ikkulruit, kwadru kbir ma˙dum bis-smid, vestwarju u çenaklu Lhudi. Nhar Óamis ix-Xirka l-wirja tkun animata minn persona©©i bibbliçi li jwasslu r-riflessjonijiet tag˙hom. Bormla Ìesù Jsejja˙ U A˙na Nwie©bu. Is-soçjetà Domus Pius IX ta’ Bormla qed ittella’ din il-wirja g˙at-62 darba. Wirja b’mejda tal-appostli u golgota. Insibu wkoll bosta xog˙ol bir-ross u mel˙ ikkulurit translucent (dawl penetranti). Il-wirja tifta˙ kuljum mid-9am sas-1pm u fil-g˙axija mill-5pm sad-9.30pm. Nhar Óamis ix-Xirka u fil-Ìimg˙a lKbira tifta˙ sa tard billejl. Il-Fgura

Il-Belt Valletta L-Alpha u l-Omega – Il-bidu u t-tmiem. B˙alma sar dejjem tul dawn il-41 sena, G˙aqda Festi Esterni San Duminku permezz tal-Kumpanija Teatrali Dumnikani Beltin, se ttella’ d-dramm bl-isem ta’ Alpha u Omega. Dan se jsir nhar it-Tnejn 30 ta’ Marzu, l-Erbg˙a l-1 ta’ Apil fis7.00pm, kif ukoll nhar il-Ìimg˙a l-Kbira 3 ta’ April fid9.15am. Ir-riservazzjonijiet jistg˙u jsiru fuq 9945 1909. Dan id-dramm ser jittella’ fil-kripta ta’ ta˙t il-knisja ta’ San Duminku tal-Belt stess. Birkirkara Passio et Resurrectio hija wirja li qed tittella’ fiçÇentru Parrokjali San ÌuΩepp Óaddiem, f’71, Triq Bwieraq, Birkirkara, mill-G˙aqda Wirjiet San ÌuΩepp Óaddiem. Il-wirja tifta˙ kuljum bejn id-9am u 12pm u mill-4pm sad-9pm. Óamis ix-Xirka tifta˙ sa 12am u filÌimg˙a l-Kbira tifta˙ mid-9am sas 1pm u mill-4pm sas 6pm. “Ebda ˙tija ma nsib f’dal bniedem” (Lq 23,4b) wirja fix-xelter, kantina u s-swali tal-kaΩin tal-G˙aqda MuΩikali Sant’Elena, imtellg˙a mill-istess g˙aqda. Il-wirja tifta˙ matul il-©img˙a mis-6pm sad 9pm. Óamis ix-Xirka tifta˙ sal-11pm u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mit-8am sas-2pm. Il-wirja tinkludi diversi xeni mill-passjoni bi statwi lifesize, xog˙ol artistiku bir-ross u smid ikkulurit, diversi statwetti u l-kappella tal-kaΩin armata g˙all-istess okkaΩjoni. Nhar Óadd il-G˙id, fis-6.30pm, to˙ro© purçissjoni bl-istatwa ta’ Kristu Rxoxt mill-istess kazin u ddur mat-toroq ta’ Birkirkara. Takkumpanja l-Banda Sant’Elena flimkien ma’ bosta persuna©©i bibliçi. Wirja ta’ statwa life-size . L-G˙aqda Armar Sant’Elena ta’ Birkirkara, ser ittella’ wirja ta’ statwa lifesize ta’ Kristu Redentur, ma˙duma mill-istatwarju Malti Mariorick Mifsud, bit-teknika ta’ kartapesta ta’ Lecce. Din l-istatwa ser tkun g˙all-wiri fiç-Circolo San Ìwakkin, f’71, Triq il-Kbira Birkirkara.

Wirja ta’ Minjatura ta’ Knisja g˙and il-familja Mercieca. F’din il-minjatura nsibu dak kollu li wie˙ed isib fi knisja kbira, b’kor, Ωew© kappelluni kbar, ˙ames navi kull na˙a, sagristija, oratorju, kif ukoll vestwarju, diversi simboli, pulptu, sedja, altar, altar tar-respoΩizzjoni, u sett stawi mill-isba˙ xog˙ol Renzo Gauci, fost ˙afna affarijiet o˙ra. Il-wirja tifta˙ minn g˙ada sal-Erbg˙a bejn it-8.30pm u l-10pm. Óamis ix-Xirka mid-9.30am sal-12.15pm u mis6.30pm sal-10pm. Nhar il-Ìimg˙a l-Kbira mit-8.30 sas-1pm. Tinsab g˙all-wiri fi 339, Triq il-Mer˙ba. Il-Gudja Daqq ta’ marçi funebri mill-Banda Marija Assunta, b’tifkira tal-membri mejta tas-Soçjetà, illum il-Óadd fil-pjazza tal-Gudja fl-10.30am. Ósiltilkom Saqajkom. Wirja mtellg˙a mill-familja Mifsud fil-kappella ta’ Bir Miftu˙, il-Gudja, viçin l-ajruport. Wirja li tinkludi Çenaklu life-size fuq stil Lhudi li tesibixxi lÓasil tar-Ri©lejn. Óinijiet tal-ftu˙, fost il-Ìimg˙a u s-Sibt mis-6.00pm sad-9.00pm; il-Óadd mid-09.00am sa 12.00pm u mis-6.00pm sad-9.00pm; Óamis ix-Xirka mid-09.00am sa 12.00pm u mis-6.00pm sa nofsillejl; fil-Ìimg˙a l-Kbira mid09.00am sa 12.00pm. Nhar l-Erbg˙a tat-Tniebri, fl-1 ta’ April 2015 se jittella’ kunçert ta’ marçi funebri b’kollaborazzjoni mal-G˙aqda Marija Assumpta.

5pm bidu tal-ewwel att, Il-˙mar ta’ Betlem ta’ Greccio, talOsanna: Sallbu (illum). Fis-6.00pm: bidu tal-˙ru© tal-purçissjoni bis-sehem tal-Kor Pax Christi u l-Banda San Bartilmew. Fit-8pm: bidu tat-tieni att: il-vari tal-Ìimg˙a lKbira jinxteg˙lu fuq il-palk tal-˙ajja sal-pjagi u ta’ Fran©isku li g˙adhom inixxu fi Ωmienna. Fid-9.30pm: Kollox Mitmum? Jew? Aktar tag˙rif jista’ jinkiseb mill-pa©na ta’ Facebook Dwal Ìodda jew çemplu 7909 2624. Óal Qormi Attivitajiet mill-parroçça ta’ San Sebastjan. Minkejja li f’din il-parroçça ma ssirx purçissjoni bil-vari, xorta wa˙da nsibu kult b’sa˙˙tu fejn ji©u organizzati bosta attivitajiet f’dan iΩ-Ωmien minn bosta sezzjonijiet fl-istess parroçça. Regnum. Pegeant b’kitba ta’ Shaun Formosa li se jtella’ s-St Sebastian Peagant Group u ser jittella’ nhar itTlieta u l-Erbg˙a fit-8.15pm fuq iz-zuntier tal-knisja parrokkjali. Calicem Salutis. Çenaklu bi statwi life-size armat ta˙t il-knisja parrokkjali mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ BastjaniΩi. Redemptio Sanguinis. Wirja mtellg˙a fil-kazin talBanda Pinto li tikkonsisti f’sett statwi, xog˙ol Pawlu Aquilina, u diversi simboli. Mixeg˙la. Nhar Óamis ix-Xirka saret tradizzjoni li fuq iz-zuntier tal-knisja parrokkjali tintrama mixeg˙la li turi xena differenti kull sena. Ma jonqosx li din issir ukoll din is-sena. Il-Kundanna. Drama li se titella’ llum bejn l10.00am u 12.00pm u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira bejn id9.00am u 12.00pm fix-xelter tal-G˙assa tal-Pulizija. Tghid Jien? RappreΩentazzjoni ˙ajja b’rifflessjonijiet fil-kaΩin tal-Banda Pinto nhar Óamis ix-Xirka. Dan kollu jil˙aq il-qofol tieg˙u bil-purçissjoni tal-vara ta’ Kristu Rxoxt nhar Óadd il-G˙id, bil-˙ru© fid-9.00am u d˙ul f’12.00pm bil-©irja tradizzjonali u t-tberik tal-figolli.

It-Triq tas-Salib fit-Toroq Tag˙na. Vija Sagra drammatizzata bit-tema Is-Salib: Skola ta’ M˙abba organizzata mill-parroçça ta’ Santa Marija u l-G˙aqda MuΩikali Santa Marija ta’ Óad-Dingli. Din ser tittella’ nhar it-Tlieta 31 ta’ Marzu fis-6.30pm.

Attivitajiet mill-Banda Aniçi. Ecce Mater Tua. Wirja tal-Passjoni fil-kaΩin talG˙aqda MuΩikali Aniçi. Insibu replika f’minjatura talpurçissjoni li to˙ro© mill-parroçça ta’ San Ìor© ta’ Óal Qormi stess, xog˙ol George Cutajar. Hemm ukoll diversi statwi ta’ Kristu Rxoxt. Il-wirja tifta˙ kuljum mill-4.45pm sad-8.45pm. Illum tifta˙ ukoll mid-9.00am sa 12.00pm. Nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ mid-9.00am san-12.30pm u mill4.30pm sal-11.30pm. Waqt li nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mit-8.30am sas-1.00pm u mill-4.00pm sad-9.00pm. Barra dan, il-Banda Aniçi ser torganizza wkoll Kuncerti Ìenerali ta’ Marci Funebri, g˙ada t-Tnejn u nhar l-Erbg˙a mis-7pm ’il quddiem fl-istess kazin. Privates g˙as-seba viΩti. Organizzati mill-Óbieb tas-Sezzjoni Soçi Nisa Attivi fi ˙dan l-G˙aqda SoçjoMuΩikali Aniçi nhar Óamis ix-Xirka 2 ta’ April 2014. Tluq tal-privates minn ˙dejn il-kaΩin fis-7.30pm, fejn inΩuru seba’ knejjes differenti f’Malta: ÓaΩ-Ûebbu©, ir-Rabat, Ra˙al Ìdid, iΩ-Ûejtun, il-Birgu, Bormla u l-Isla. Biljetti mill-kaΩin g˙all-prezz ta’ €6.

Óal Balzan

Óal Luqa

Mill-A˙˙ar Çena sal-Qawmien. Wirja mtellg˙a mill-kaΩin tal-Banda San Gabriel fuq Ωew© sulari fl-istess kaΩin. Insibu çenaklu u diversi statwi life-size kif ukoll fla˙˙ar nett statwa ta’ Kristu Rxoxt life-size. Insibu wkoll minjatura ta’ purçissjoni ta’ Óadd il-Palm li ssir f’Óal Balzan stess. Il-wirja tifta˙ kuljum bejn is-6pm u d-9pm. Sibt, Ódud u festi mid-9am sa 12pm u mill-5pm sad-9pm. Óamis ix-Xirka mill-5pm sa 12am u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira mit-8am san-12.30pm u mill-5pm sat-8pm. Illum fl-10.30, issir purçissjoni b’diversi persuna©©i bibliçi li ddur mattoroq ta’ Óal Balzan, organizzata mill-istess kaΩin b’kollaborazzjoni mal-Kunsill Lokali. Ûew© wirjiet organizzati minn Alfred u Noel Grima, wa˙da fil-knisja l-qadima tal-Annunzjata u l-o˙ra fil-kappella ta’ Santu Rokku fi Triq it-Tliet Knejjes, Óal Balzan. Wirja miftu˙a mis-27 ta’ Marzu sat-3 ta’ April. Ftu˙ matul il-©img˙a bejn id-9.30 u 12pm u mill-16.30 sat20.30pm. Óamis ix-Xirka tifta˙ mid-9.30 sa 12pm u mill4.30 sal-23.30pm u l-Ìimg˙a l-Kbira mit-8am sa 12pm.

Óelsien. Il-grupp SKENE, li ta’ kull sena f’dawn iΩΩminijiet itella’ dramm, din is-sena g˙aΩel li jtella’ dramm li nkiteb mill-mibki Ìwann Abela OFM, madwar 25 sena ilu. L-a˙˙ar rappreΩentazzjoni ser tittella’ llum fis-7.30pm fitTeatru Meanoia.

Óad-Dingli

Óal G˙arg˙ur Ómar tas-Salib – Sfida teatrali f’Óal G˙arg˙ur, illum. L-G˙aqda Teatrali Dwal Ìodda tie˙u ˙sieb biex ta’ kull sena tippreΩenta produzzjoni kkumbinata mal-purçissjoni bil-vari tal-Ìimg˙a l-Kbira. Programm: fl-4.30pm, muΩika adattata tilqa’ l-udjenza u l-atturi fil-pjazza u fil-

ÓaΩ-Ûabbar Filius Dei. Wirja ta’ statwa life-size b’differenza ma˙duma mill-iskultur Emmanuel Fenech. Tifta˙ kuljum sa nhar is-Sibt bejn is-6.00pm u d-9.00pm. Illum u nhar itTlieta tifta˙ ukoll bejn id-9.00am u 12.00pm. Il-Ìimg˙a tifta˙ filg˙odu biss. Sibt il-G˙id tifta˙ filg˙odu u fil-g˙axija.

ÌIMGÓA MQADDSA kÓ

29|03|2015 21

kullhadd.com

ATUL IL-ÌIMGÓA MQADDSA 2015 Wirja organizzata minn Kenneth Bonavia f’Narçis, Triq Bormla, ÓaΩ-Ûabbar. Óinijiet tal-ftu˙: fost il-©img˙a mis-6.00pm sad-9.00pm; is- Sibt u l-Óadd mid9.00am sa 12.00pm u mis-6.00pm sad-9.00pm; Óamis ix-Xirka mis-6.00pm sal-11pm; il-Ìimg˙a l-Kbira mid9.00am sa 12.00pm. B˙al kull sena ssibu esibiti xi affarijiet ©odda. ÓaΩ-Ûebbu© Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa fil-kaΩin tal-Banda San Filep, b’bosta statwi life-size . Tifta˙ kuljum salÌimg˙a l-Kbira mill-5.30pm sat-8.30pm. Illum tifta˙ ukoll mid-9.00am sa 12.00pm. Óamis ix-Xirka tifta˙ filg˙odu u tibqa’ miftu˙a sal-11.00pm. Nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mid-9.00am sas-1.00pm. Il-Óamrun Lux Mundi. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa organizzata minn Manwel Mifsud u Massimo Borg f’81, Triq ilKbira, il-Óamrun (ftit ’l isfel minn Daniel’s Shopping Complex). Tifta˙ sa Sibt il-G˙id kuljum mill-5.30pm sad9pm. Is-Sibt u l-Óadd mid-9.00am san-12.30pm u mill5.00pm sad-9.30pm. Óamis ix-Xirka mill-5.00pm sal10.00pm. Il-Ìimg˙a l-Kbira mid-9.00am san-12.30pm. L-Isla Ìrajjet il-Fidwa. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa mtellg˙a fil-Kunsill Lokali tal-Isla. F’din il-wirja nsibu bosta simboli u statwi ma˙duma mill-mibki Senglean Salvu Bonello. Hemm ukoll xi statwi ma˙duma minn Jeffrey Zarb, alliev tal-istess Bonello. Esebit g˙all-ewwel dabra ser ikun hemm statwa tal-Irxoxt li Bonello ma la˙aqx lesta qabel mewtu. Din g˙adha fuq it-tafal. Il-wirja tifta˙ kuljum. Matul il-©img˙a bejn is-6.00pm u d-9.00pm. Illum u t-Tlieta 31 ta’ Marzu mid-9.00am sa 12.00pm u mill-5.00pm sad-9.00pm; Óamis ix-Xirka mid-9.00am sal12.00pm u mill-5.00pm sal-11.00pm; u nhar il-Ìimg˙a lKbira mit-8.00am sa 12.00pm u mill-5.00pm sad-9.30pm.

Paule. Il-wirja tifta˙ kuljum bejn il-5.00pm u t-8.00pm; Óamis ix-Xirka sa 12am; u l-Ìimg˙a l-Kbira bejn id9.00am u 1.00pm. Easter Breakfast. Wara li tispiçça l-quddiesa ta’ Sibt il-G˙id, fl-10.00pm ser ikun organizzat Easter breakfast u t-Tnejn 6 ta’ April ser ikun organizzat festin tal-G˙id g˙at-tfal bejn il-5.00pm u s-7.30pm. Barra minn hekk, ilBanda De Paule tkun impenjata bis-servizz tal-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira u ta’ Óadd il-G˙id. Is-Si©©iewi Regnans Ex Cruce. Wirja mtellg˙a mill-G˙aqda tan-Nar San Nikola, f’52/53, Il-Kamrun, Triq il-Parroçça, eΩattament wara l-knisja parrokkjali. Tifta˙ kuljum bejn il5.00pm u t-8.00pm. Illum tifta˙ ukoll bejn it-8.00am u 12.00pm; Óamis ix-Xirka tifta˙ bejn is-6.00pm u 1.00am, u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ bejn it-8.00am u 12.00pm. IΩ-Ûejtun Quid Veritas Est. RappreΩentazzjoni ˙ajja mtellg˙a g˙all-pubbliku mill-Kummissjoni Ìimg˙a Kbira fi ˙dan l-G˙aqda MuΩikali Beland matul din il-©img˙a, filkaΩin. Din se tittella’ llum bejn l-10.00am u 12.00pm; nhar Óamis ix-Xirka mit-8.00pm sa 12.00pm u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira bejn id-9.00am u 12.00pm. Barra minn hekk, fl-istess kaΩin qed issir wirja ta’ fotografija, statwi u xog˙ol artistiku bi smid u ross ikkulurit. Din tifta˙ kuljum bejn is-7.00pm u l-10.00pm. Sibtijiet u Ódud tifta˙ ukoll mid-9.00am sa 12.00pm. Il-Banda Beland, li ta’ kull sena tag˙ti s-sehem tag˙ha fil-purcissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira quddiem il-vara l-Kbira. Proprju nhar il-Ìimg˙a ser tkun qed tilqa’ fi ˙danha erba’ bandisti ©odda, biex b’hekk tkompli tikber il-familja ta’ muΩiçisti fi ˙dan l-istess kaΩin. Il-bandisti l-©odda talBanda Beland, akkumpanjata mill-g˙alliema rispettivi taghhom huma: (bilqieg˙da mix-xellug g˙al-lemin) il-Mro Joe Cutajar, g˙alliem tal-istrumenti tal-qasba; il-Mro Ray Sciberras, surmast direttur; il-Mro Gordon Baldacchino g˙alliem tat-teorija; il-Mro Tancred Grech, g˙alliem talistrumenti tar-ramm; u (bilwieqfa mix-xellug g˙al-lemin) Eleonor Borg, flawt; Cheryl Curmi, klarinet; Marica Grech, klarinet; Jordan Curmi, perkussjoni.

Il-Kalkara Il-Fidwa. Wirja ta’ Mejda fuq stil Lhudi u statwi tal-Passjoni mtellg˙a miç-Circolo San Giuseppe Filarmonika Sagra Familja. Din tkun g˙all-wiri fis-Sala San ÌuΩepp fl-istess kaΩin li jinsab fi Triq Rinella. Tifta˙ Kuljum mis-6.0pm sat-8.00pm. Illum u nhar il-Ìimg˙a lKbira tifta˙ mid-9.00am sa 12.00pm. In-Naxxar Demmi li Jixxerred G˙alikom. Wirja u rappreΩentazzjoni ˙ajja tal-A˙˙ar Çena, fil-KaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Peace, A.D. 1862. Din qed ti©i organizzata millkummissjoni li din is-sena qed tiççelebra l-20 sena mittwaqqif tag˙ha. Insibu wkoll sepurklu armat u diversi simboli tal-Passjoni. Il-wirja tifta˙ kuljum bejn il-5.30pm u t-8.00pm u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira mid-9.00am sa 12.00pm. Ir-rappreΩentazzjoni tittella’ kull 20 minuta nhar Óamis ix-Xirka bejn it-8.00pm u l-11.00pm. G˙al iΩjed informazzjoni tista’ ΩΩur is-sit www.bandapeacenaxxar.com Ir-Rabat Qum Óa Jiddi Wiççek, fil-parroçça tar-Rabat. Filparroçça ta’ San Pawl tar-Rabat ser issir meditazzjoni fuq it-Triq tas-Salib, it-Tlieta 31 ta’ Marzu 2015 fis-6.30pm. Ittema tal-Vija Sagra ta’ din is-sena hija Qum Óa Jiddi Wiççek, fejn fiha ser jirreçtaw madwar erbg˙in persuna. Din ser tkun imΩewqa bi w˙ud mill-persona©©i li ser iwasslulna messa©© attwali b˙ala mezz ta’ riflessjoni personali kif ukoll bil-kant tal-Vija Sagra Ikun Li Trid Int millgrupp Tiberija Familja tal-istess parroçça. Ra˙al Ìdid U Fit-tielet Jum Qam. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa fis-sede tas-Socjetà De Paule, organizzata mill-partitarji De

Ìwanni Pawlu II. Din tibda fil-Ìnien tal-Ìetsemani u tintemm ˙dejn il-qabar fiΩ-Ωona Ta’ Passi fejn jittella’ Betlehem f’G˙ajnsielem u tkompli lejn Forti Chambray. L-A˙˙ar Çena hija rappreΩentazzjoni ˙ajja fis-sit Ta’ Passi. Din ser issir f’Óamis ix-Xirka, mit-8.30pm sal11.30pm u fl-g˙odwa tal-Ìimg˙a l-Kbira, mid-9.00am sa 12.00pm. Il-post fejn se ssir ic-Çena hija dik li fi Ωmien ilMilied tintuΩa b˙ala l-Grotta f’Belehem f’G˙ajnsielem.

IΩ-Ûurrieq Sitio. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa mtellg˙a misSezzjoni Ûg˙aΩag˙ Karmelitani fil-kaΩin tal-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria. F’din il-wirja se jkun hemm esibiti diversi settijiet ta’ vari, platti tas-smid u xeni life-size fost l-o˙rajn. L-attrazzjoni prinçipali se tkun iΩΩew© statwi, xog˙ol Joseph Cutajar Zahra ta’ G˙awdex, li se jiΩΩanΩnu f’din il-wirja u li se jiffurmaw parti mis-sett ta’ vari li din is-sezzjoni qed tag˙mel. Il-wirja tifta˙ kuljum mid-9.00am sa 12.00pm u mill-4.00pm sat-8.00pm. Nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ sal-11.00pm, u fil-Ìimg˙a lKbira tifta˙ filghodu biss. Programm MuΩikali ta’ marci funebri mill-Banda Santa Katarina V.M. illum fl-10am f’Misra˙ ir-Repubblika. Il-banda tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur Josef Grech. Wirja ta’ statwi u affarijiet o˙ra relatati malÌimg˙a Mqaddsa mtellgha mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Palmisti fi ˙dan l-istess soçjetà. Missier A˙frilhom hija rappreΩentazzjoni viΩiva f’dar antika f’Misra˙ ir-Repubblika. Il-˙inijiet tal-wirja u rrappreΩentazzjoni jkunu kuljum mis-6.30pm sal-10.00pm. Nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ sal-11.30pm, filwaqt li nhar ilÌimg˙a l-Kbira tifta˙ mit-8.00am sa 12.00pm. G˙awdex Attivitajiet organizzati mill-G˙aqda Drammatika G˙ajnsielem. Din l-g˙aqda ©iet imwaqqfa fl-1987 bl-g˙an li torganizza attivitajiet matul dan iΩ-Ωmien. Óadd il-Passjoni. Attività li tikkonsisti fid-d˙ul ta’ Ìesù f’Ìerusalemm illum fil-5.00pm. F’kaΩ ta’ maltemp din ti©i posposta g˙al nhar it-Tlieta fl-istess ˙in. Kont Hemm hija mixja tal-A˙˙ar Çena u Vija Sagra ˙ajja bbaΩata fuq dik li nbdiet fl-1991 mill-Papa

Ave Crux, Spes Unica. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa minn George Mercieca, fi Triq il-Karmnu, ir-Rabat G˙awdex. F’din il-wirja hemm sett vari tal-Passjoni millistatwarju Manwel Buhagiar. Din is-sena qed ti©i mΩanΩna statwa o˙ra tat-Tradiment ta’ Kristu. Attrazzjoni ewlenija hija b˙al kull sena xbieha antika tal-wiçç ta’ Kristu li tmur lura g˙all-1904. Il-wirja tifta˙ kuljum mill-5.00pm sat8.30pm u filg˙odu mill-10.00am sa 12.00pm. Nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ mid-9.30am san-12.30pm u mill-5.30pm sal11.30pm. Nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mis-7.00am san12.30pm u mit-3.00pm sad-9.00pm. In Meus Via Ad Golgotta. Wirja ta’ vari artistiçi ma˙duma minn Pierre Bugeja ©o mudell ta’ knisja u mejda tal-appostli. Din tinsab fi Triq id-Durell, Ta’ Sannat. Il-wirja tifta˙ mis-6.00pm sat-8.30pm; Óamis ix-Xirka tifta˙ sal-10.0pm u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mid9.00am sas-1.00pm. Attivitajiet O˙ra L-im˙abba Tieg˙u…Biddlitni. Dramm b’tema soçjali mtella’ mir-residenti tal-Façilità Korrettiva ta’ Kordin bil-kollaborazzjoni tal-Amministrazzjoni talFaçilità, iç-Chaplaincy u l-Fondazzjoni RISE, li ser ikun qed jittella’ g˙all-pubbliku b˙ala parti mill-attivitajiet talÌimg˙a Mqaddsa. Dan ser jintwera llum mid-09.30am sa 12.00pm u mit-3.oopm sas-7.oopm, mit-Tnejn sal-Erbg˙a mill-16.30pm sal-10pm; nhar Óamis ix-Xirka mill-5.00pm ’il quddiem u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira mid-9.30am sa 12.00pm u mill-5.0pm ’il quddiem. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa fil-Kwartieri Ìenerali tal-Pulizija. Tifta˙ kuljum sa’ Óadd il-G˙id mit-8.00am sa 12.00pm u mill-5.00pm sat-8.00pm; nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ mit-8.00am sa 12.00am; u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira tifta˙ mit-8.00am sal-5.00pm. Consumatum Est. Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa mtellg˙a fl-G˙assa tal-Pulizija tal-Belt Valletta, fil-©enb ta’ Pjazza San Ìor©. Tifta˙ kuljum sa Óadd il-G˙id mid9.00am sas-7.00pm; nhar Óamis ix-Xirka tifta˙ sal11.30pm; u nhar il-Ìimg˙a l-Kbira u Óadd il-G˙id tifta˙ sal-10.00pm; Sibt il-G˙id tifta˙ sat-8.00pm. Via Crucis Nazzjonali immexxija minn Mons. Arçisqof Scicluna nhar l-Erbg˙a fil-Kottonera, organizzata minn Radju RTK flimkien mal-Arçidjocesi ta’ Malta. Tibda fis-7.30pm minn ˙dejn il-Maçina fl-Isla, tg˙addi max-Xatt ta’ Bormla u tintemm fil-©nien ta’ Couvre Porte fil-Birgu. Matul il-Via Crucis se tin©arr l-istatwa ta’ Ìesù Redentur. Peress li hija s-sena ddedikata lir-reli©juΩi, il-˙sibijiet talVia Crucis inkitbu minn Fr Sandro Vella, Karmelitan, waqt li l-kor huwa kompost mir-reli©juΩi, ta˙t id-direzzjoni ta’ Fr Daniel Galea O. Carm. Hija x-xewqa ta’ Mons. Arçisqof li g˙al din il-Via Crucis jattendu l-fratelli u dawk kollha involuti fil-purçissjonijiet tal-Ìimg˙a l-Kbira li jsiru madwar Malta. Wirja fil-Ministeru tal-Familja u Solidarjetà Soçjali mtellg˙a mill-Grupp Mejda Appostli Mellie˙a. Din hija l35 sena li dan il-grupp qed ittella’ l-wirja, fejn riçentament kienet tittella’ fiç-Çentru Parrokjali tal-Mellie˙a. Biss din is-sena, fuq xewqa tal-Onor Michael Farrugia, il-wirja qed issir fil-bini ta’ dan il-Ministeru, f’Palazzo Ferreria, Triq irRepubblika, il-Belt Valletta. Insibu g˙all-wiri l-mixja ta’ Ìesù mit-tkeççija tal-bejjieg˙a tat-tempju sad-dehra lillAppostli b’sett vari artistiçi. Insibu wkoll xena tal-Golgota rappreΩentata bi strtuttura tridimensjonali b’qies ta’ 8 piedi b’6 piedi. Il-wirja tifta˙ kuljum mit-8.00am sas6.00pm. Óamis ix-Xirka tifta˙ sal-10.00pm, u nhar ilÌimg˙a l-Kbira tifta˙ sa 12.00pm. Wirja fl-entratura tal-Isptar Mater Dei b’risq LIstrina, organizzata minn grupp ta’ ˙addiema fl-Isptar Mater Dei. Insibu g˙all-wiri diversi affarijiet life-size ma˙duma bl-idejn, b˙al salib, kolonna tal-fla©ellazzjoni, arma rumana u o˙rajn. Hemm ukoll g˙all-wiri sett statwi tal-pied replika taΩ-Ûejtun, kif ukoll çenaklu life-size.

22 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ ÌIMgÓA MqAddSA

IL-ÌIMGÓA MQADDSA FI SPANJA

SEMANA SANTA U STRAMBERIJI

Dehra tal-Vara l-Kbira waqt il-purçissjoni fi Spanja, b’numru ta’ mg˙ammdin lebsin quddiemha u l-banda warajha

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com F’pajjiΩna nirreferu g˙aliha b˙ala lÌimg˙a Mqaddsa, iΩda l-Ispanjoli jafuha b˙ala Semana Santa. Minkejja li din il-festa tfakkar l-iktar ©rajja sewda fil-kalendarju Nisrani, l-ispirtu Mediterranju tal-Ispanjoli, b˙al talMaltin, wassal biex din il-festa tkun imfakkra kull sena b’esibizzjonijiet u purçissjonijiet elaborati li fihom lisplendur ma jonqosx. Lanqas ma jonqsu t-tradizzjonijiet kemxejn strambi, b˙all-purçissjoni f’Leòn li ssir f’Óamis ix-Xirka f’©ie˙ çertu Genaro Blanco. Blanco kien miet fl-1929 meta ntlaqat minn trakk taΩΩibel waqt kien qed jg˙addi l-awrina ma’ ˙ajt. MaΩ-Ωmien ˙a l-isem ta’ qaddis, u jing˙ad ukoll li jwettaq il‘mirakli’. Iktar minn ©img˙a ta’ çelebrazzjonijiet L-isplendur tal-esibizzjonijiet ivarja bejn re©jun u ie˙or. Filwaqt li f’re©juni b˙al Andalusia l-Ìimg˙a Mqaddsa ti©i ççelebrata bi storbju u bombastiçità, f’re©juni o˙ra b˙al Castile u Leòn iççelebrazzjonijiet ikunu iktar melankoliçi u umli. Dan ma jfissirx, iΩda, li m’hemmx fatturi komuni f’dawn il-purçissjonijiet. Ilkostum tan-nazareno, eΩempju, jintuΩa kwaΩi f’kull purçissjoni. In- nazareno hija libsa twila li tintlibes fuq il-˙ewjje© u tkun akkumpanjata b’mantell u maskra f’forma konikali li tg˙atti wkoll ras l-individwu. Kultant l-individwu jkun ˙afi, i©orr xi xemg˙at, u jaf ikollu wkoll il-ktajjen ma’ saqajh. G˙alkemm il-Maltin huma familjari ma’ dan l-ilbies li wkoll narawh filpurçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira minn dawk li jkunu g˙amlu xi weg˙da, ˙afna turisti li jaraw din it-tradizzjoni Spanjola g˙all-ewwel darba jin˙asdu. Dan g˙ax l-ilbies tan-nazareno huwa simili ˙afna g˙all-moviment leminiestremist Klu Klux Klan, li fost o˙rajn kien qatel u wettaq atroçitajiet kontra l-Afro-Amerikani.

L-istatwa ta’ San Genarin Fattur ie˙or li mhux biss huwa simili g˙ar-re©juni kollha fi Spanja, iΩda wkoll g˙all-purçissjonijiet f’Malta, huma l-vari li jin©arru fuq l-idejn millfratelli. Dawn il-vari huma mag˙rufa b˙ala pasos, u juru xeni differenti millPassjoni ta’ Ìesù. Dawn ukoll ikunu akkumpanjati minn baned, li jdoqqu marçi tal-okkaΩjoni ddedikati g˙allpassjoni. Tradizzjoni li m’g˙andniex f’Malta hija dik li ssir f’Valladolid fl-g˙odwa tal-Ìimg˙a l-Kbira, fejn il-fratelli, rekbin fuq iΩ-Ωwiemel, iduru mal-belt u jag˙mlu proklamazzjonijiet poetiçi. Filmisra˙ mag˙ruf b˙ala Plaza Mayor issir l-Omelija tas-Seba’ Kelmiet. Waranofsinhar, imbag˙ad, issir ilpurçissjoni normali bil-vari. F’Leòn, imbag˙ad, il-penitenti huma l-attrazzjoni prinçipali tal-Ìimg˙a Mqaddsa. F’dawn il-purçissjonijiet, li

jibdew mid-Duluri u jibqg˙u sejrin salG˙id, jipparteçipaw madwar 15,000 penitent, li j©orru l-vari b’wiççhom mg˙ammad. Min-na˙a l-o˙ra, il-belt ta’ Salamanca g˙andha fost l-iktar tradizzjonijiet antiki, fejn il-purçissjonijiet tag˙ha jmorru lura sal-1240. F’Salamanca l-purçissjonijiet ukoll jibdew mid-Duluri u jibqg˙u sejrin salG˙id, iΩda l-vari esibiti waqthom jing˙ad li huma fost l-isba˙ fi Spanja. Purçissjoni f’©ie˙ martri tat-triq Interessanti li fost dawn il-purçissjonijiet kollha reli©juΩi, f’Leòn issir ukoll purçissjoni sekulari partikolari ˙afna. Din il-purçissjoni, mag˙rufa b˙ala Entierro de San Genarin, li tfisser IdDifna ta’ San Ìennaru, issir f’Óamis ixXirka. Genaro Blanco kien ra©el ferrie˙i li

j˙obb ix-xorb u n-nisa, mag˙ruf malabitanti ta’ Leòn g˙all-˙ajja ta’ divertiment bla raΩan li kien jg˙ix. Darba fost l-o˙rajn, fi sbie˙ Óamis ix-Xirka tassena 1929, Genaro, li jing˙ad li kien fis-sakra wara lejl jiddeverti, waqaf jg˙addi l-awrina ma’ ˙ajt. IΩda waqt li kien qed jaqdi l-bΩonn tan-natura, b’xorti ˙aΩina ittajjar mill-ewwel trakk taΩ-Ωibel li kellha din il-belt. Genaro baqa’ tal-post. Mis-sena ta’ wara stess bdiet issir purçissjoni f’ismu. Huwa ma˙sub li lpurçissjoni nbdiet minn ˙bieb tieg˙u, li iktar tard bdew jissej˙u l‘Evan©elisti’, u li xtaqu jΩommu l-memorja ta’ Genaro ˙ajja. G˙alhekk, f’Óamis ix-Xirka tal-1930, grupp ta’ persuni g˙amlu purçissjoni f’isem Genaro; purçissjoni b’differenza li kienet tinkludi waqfiet fil-barijiet u lburdelli li kien jiffrekwenta Genaro. Kull sena l-purçissjoni baqg˙et issir u kibret fil-popolarità. Genaro ©ie mlaqqam San Genarin, u bdew jiççirkolaw g˙ajdut li kien qed iwettaq il-‘mirakli’, fosthom mirakli serji b˙allfejqan ta’ persuna marida bil-kliewi, u mirakli iktar frivoli, b˙al gowl straordinarju g˙at-tim tal-belt f’log˙ba futbol importanti. Din il-purçissjoni baqg˙et g˙addejja sal-1957, sakemm tfwaqqfet mir-re©im faxxista ta’ Francisco Franco, liema re©im kellu rabtiet mill-qrib mal-Knisja Kattolika Spanjola. G˙alkemm irra©uni g˙at-twaqqif ta’ din it-tradizzjoni mhuwiex çar, huwa ma˙sub li dan sar peress li l-attendenza g˙allpurçissjoni ta’ San Genarin kienet qed tkun ikbar minn dik tal-purçissjonijiet reli©juΩi. Min˙abba r-rabta qawwija bejn il-Knisja u r-re©im, nuqqas ta’ attendenza f’attivitajiet tal-Knisja setg˙et ti©i interpretata b˙ala forma ta’ protesta fil-konfront tar-re©im. Wara 20 sena ta’ waqfa, il-purçissjoni f’©ie˙ dan il-martri tat-triq re©g˙et bdiet issir, fejn baqg˙et g˙addejja sallum il-©urnata u tattira numru kbir ta’ nies lokali u turisti. Illum din il-purçissjoni, li ΩΩur il-post li fih miet Genaro, issir kompluta bl-istatwi, it-torçi, ilbanda u t-taqbiliet fuq il-˙ajja u l-mewt ta’ Genaro.

ÌIMGÓA MqADDSA KÓ

29|03|2015 23

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

IL-PIETÀ, L-ISTATWA LI TIÌBED GÓEXIEREN TA’ ELUF TA’ TURISTI KULJUM

Meta ssemmi Michelagelo, ming˙ajr ma trid tiftakar filfamuΩa skultura il-Pietà u l-istatwa ta’ David. Fl-1489, meta Michelangelo kien g˙ad kellu 22 sena, kien g˙amel speçi ta’ ftehim ma’ Gacopo Galli u l-Kardinal Francis ta’ Jean de Belleres li kien jippreΩenta Ruma, biex fi Ωmien sena ja˙dem statwa tal-ir˙am, il-Pietà, g˙all-BaΩilika ta’ San Pietru fil-Belt tal-Vatikan. Mag˙mula minn blokka wa˙da Il-blokka tal-ir˙am li minnha saret l-istatwa kienet g˙olja 1.75 metru u nqatg˙et minn barriera f’Karrara. Din kienet mag˙Ωula minn Michelangelo nnifsu. L-istatwa turi lill-Ver©ni Maria ΩΩomm lil binha Ìesù fuq ˙o©orha wara li tniΩΩel minn fuq is-salib. Michelangelo kien skolpa din l-istatwa bl-iktar dettall. Huwa wera perfezzjoni perfetta fl-anatomija u l-vini ta’ Kristu mejjet. Wiçç siren Kritika fuq din l-iskultura kienet id-dehra tal-wiçç tal-

Ver©ni Maria. Dan g˙ax il-wiçç jidher ta’ omm Ωag˙Ωug˙a u mhux ta’ omm imnikkta. Michelangelo g˙amel hekk g˙ax ried kompoΩizzjoni b’karattru astratt u ried ukoll li l-Madonna tippreΩenta l-umanità intera. L-istess insibu kritika fuq il-wiçç ta’ Kristu. Dan jidher ming˙ajr tben©il u lanqas sinjal ta’ sofferenza. Fil-fatt, Michelangelo ried li l-wiçç ta’ Kristu jkun safi u siren, xhieda ta’ komunjoni bejn il-bniedem u Alla. Xnig˙at jg˙idu li Michelangelo kien naqqax ismu fuq it-ter˙a tal-Madonna g˙ax kien sema’ li l-viΩitaturi mil-Lombardija kienu qalu li l-Pietà kienet saret minn çertu Cristoforo Solari, skultur u arkitett mag˙ruf b˙ala ‘il-˙otbi ta’ Milan’. Kienet l-unika firma li Michelangelo qatt iffirma fuq ix-xog˙lijiet tieg˙u. Att vandalu L-ewwel ma tpo©©iet l-istatwa kienet fil-kappella ta’ Santa Patronella fil-muΩulew Ruman tal-BaΩilika ta’ San Pietru. MaΩ-Ωmien saritilha xi ˙sara waqt xi çaqliq fil-post. Fil-fatt, kienu nkisru l-erbat iswaba’ tal-id ixxellugija tal-Madonna. Dawn kienu ©ew irrestawrati

fl-1736 minn Giuseppe Lirioni. L-akbar ˙sara kienet saret jum il-Óadd tal-Pentecoste. Fil-21 ta’ Mejju 1972, çertu Laszlo Toth, ©eolo©ista Awstraljan imwieled lUngerija, kien da˙al fil-kappella u b’martell kisser limnie˙er u qaççat l-id ix-xellugija tal-Madonna waqt li beda jg˙ajjat li hu l-Mulej. Toth kellu problema mentali. Min˙abba dan l-att vandalu l-istatwa ©iet protetta bi ˙©ie© speçjali. L-unika darba li l-istatwa ˙ar©et mill-BaΩilika kienet fl-1962, fejn ittie˙det New York g˙al esibizzjoni universali. New York damet sentejn. Fid-dinja jeΩistu erba’ repliki. Dawn jinsabu: 1. Church of our Lady of Sorrow f’Poznan, ilPolonja 2 St John Cathidral f’Bundung, il-Korea 3 The Methrapolitan Cathedral of Brazilia, ilBraΩil 4 St Mary’s Cathedral, f’Sydney l-Awstralja. In-numru ta’ viΩitaturi li jΩuru din l-istatwa partikulari huwa ta’ madwar 20,000 turist kuljum.

24 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ ÌimGÓa mqaddsa

l-GÓid it-tajjeb! Wasal l-G˙id u mieg˙u re©a’ ©ab xalata ta’ ikel, speçjalment ta’ ˙elu, li jinΩel g˙asel wara ©img˙at ta’ astinenza. Il-kejk simnel huwa sinonimu ma’ dan iΩ-Ωmien – kejk tal-frott imΩejjen bil-pastarjali u li fuqu jitpo©©ew 11-il boçça tal-pastarjali li jirrappreΩentaw lill-Appostli, nieqes Ìuda. It-tieni riçetta hija ta’ pasti, jew a˙jar cupcakes, mag˙mulin mil-lewΩ mit˙un u lumi. Din it-ta˙lita tag˙ti tog˙ma li tixbah ˙afna lil dik tal-figolli.

il-kejk tal-GÓid

CupCakes bil-krema tal-lumi u bajd taÇ-Çikkulata

Ingredjenti: G˙all-pastarjali: • • • •

250g zokkor tal-©elu (icing sugar), mg˙arbul 250g lewΩ ming˙ajr qoxra, mit˙un 2 abjad tal-bajd ½ kuççarina essenza tal-lewΩ jew tal-vanilla

G˙all-kejk: • • • • • • • • • • • • • • •

225g dqiq self-raising, mg˙arbul 150g butir 150g zokkor ismar 3 bajdiet, im˙abbtin ˙afif Niskata mel˙ ½ kuççarina ˙wawar im˙alltin (mixed spice) 75 ml ˙alib 1 mg˙arfa golden syrup 450 g passolina 50g Ωbib 100g sultana 25g çirasa kkonfettata (glace cherries), maqsumin f’erba’ 100g konfettura 2 mg˙aref ©amm tal-berquq, imsa˙˙an u mg˙oddi minn passatur Bajda m˙abbta, biex tidlek

Metodu: 1. Biex tag˙mel il-pastarjali: Óabbat ˙afif l-abjad tal-bajd. Ûid l-essenza. Óallat flimkien iz-zokkor tal-©elu u l-lewΩ mit˙un u ˙awwadhom sew malbajd sakemm isiru g˙a©ina. 2. Roxx il-wiçç fejn qed ta˙dem biz-zokkor tal-©elu u ag˙©en il-pastarjali ˙afif ming˙ajr ma ta˙dimha ΩΩejjed. GeΩwer il-pastarjali fil- cling film u ˙alliha toqg˙od g˙al sieg˙a fil-fri©©. 3. Biex tag˙mel il-kejk: Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 180°C. Idlek u iksi doppju bil-kartaforn landa tonda ta’ 20çm dijametru. 4. Óabbat flimkien iz-zokkor u l-butir sakemm ikollok ta˙lita ˙afifa. Ûid it-3 bajdiet ftit ftit ma’ mg˙arfa dqiq kull darba u ˙abbat sew bejn darba u o˙ra. Ûid il-mel˙ u l-˙wawar im˙alltin, il-˙alib u l-golden syrup, u ftit ie˙or dqiq u kompli ˙abbat sakemm jit˙allat kollox. Da˙˙al il-kumplament tad-dqiq bil-mod b’img˙arfa, imbag˙ad Ωid ukoll il-frott. 5. Ferra’ nofs it-ta˙lita fil-landa ppreparata u llixxa l-wiçç. Aqsam il-pastarjali fi tliet biççiet – biççtejn indaqs u t-tielet wa˙da ftit iΩg˙ar. Ifta˙ biçça pastarjali mill-kbar g˙al dijametru ta’ 20çm u po©©iha fuq it-ta˙lita tal-kejk fillanda. Ferra’ t-tieni nofs tal-kejk fuqha u llixxa l-wiçç. 6. A˙mi l-kejk g˙al sieg˙a, imbag˙ad baxxi t-temperatura tal-forn g˙al 140°C u kompli a˙mih g˙al bejn sag˙tejn u sag˙tejn u nofs o˙ra. 7. Meta l-kejk ikun bired, aqilbu ta’ ta˙t fuq biex ikollok wiçç lixx u idlek il-wiçç bil-©amm tal-berquq. Ifta˙ it-tieni biçça ta’ pastarjali kbira g˙al dijametru ta’ 20çm u iksi l-wiçç tal-kejk biha. 8. Aqsam l-a˙˙ar biçça pastarjali fi ˙dax-il biçça u fforma kull biçça f’ballun. Idlek il-pastarjali tal-wiçç bil-bajda m˙abbta, po©©i l-blalen maddawra tal-kejk u er©a’ idlek bil-bajda m˙abbta. 9. Dawwar biçça kartaforn mad-dawra tal-kejk, po©©ih fuq tilar u da˙˙lu fil-forn g˙al 10-15-il minuta biex ji˙mar ftit il-wiçç.

Ingredjenti: G˙all-cup cakes • • • • • • • • • •

100g dqiq plain 100g dqiq self-raising 175g butir, temperatura tal-kamra 175g zokkor fin (caster sugar) 3 bajdiet, im˙abbtin ˙afif Qoxra ma˙kuka rqiq ta’ lumija Meraq ta’ lumija 50g lewΩ mit˙un 2 img˙aref ˙alib Bajd Ωg˙ir taç-çikkulata kkulurit

G˙all-krema: • • • • •

500g zokkor fin (icing sugar) 120g butir, temperatura tal-kamra Qoxra ma˙kuka rqiq ta’ lumija Meraq tal-lumija 2 mg˙aref ˙alib

Metodu: 1. Biex tag˙mel il-cupcakes: Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 180°C. Imla t-toqob ta’ tilar tal-pasti (bun tin) ta’ 12 bil-forom tal-karti apposta. 2. G˙arbel iΩ-Ωew© kwalitajiet ta’ dqiq flimkien f’bieqja. 3. F’bieqja o˙ra ˙abbat flimkien il-butir u z-zokkor sakemm it-ta˙lita tiççara u te˙fif. Ûid il-bajd ftit ftit, flimkien ma’ ftit dqiq kull darba, filwaqt li tibqa’ t˙abbat. Ûid il-qoxra ma˙kuka u l-meraq tal-lumija, u l-˙alib. Da˙˙al id-dqiq u llewΩ mit˙un bil-mod b’img˙arfa fit-ta˙lita sakemm jit˙alltu sew. Qassam it-ta˙lita bejn it-12-il forma tal-karti u a˙mi g˙al 20-30 minuta, sakemm jag˙qdu u ji˙maru. O˙ro©hom fuq gradilja biex jibirdu. 4. Biex tag˙mel il-krema: F’bieqja ˙abbat flimkien iz-zokkor fin, il-butir, ilmeraq tal-lumi u l-qoxra ma˙kuka tal-lumija sakemm ikollok ta˙lita lixxa. Ûid il˙alib u kompli ˙abbat sew sakemm it-ta˙lita te˙fief. 5. Imla piping bag, b’ponta stilla, bil-krema tal-lumi u Ωejjen il-wiçç ta’ kull cupcake. Po©©i 2-3 bajdiet taç-çikkulata fuq kull wa˙da.

kaleJdoskopJu kÓ

29|03|2015 25

kullhadd.com

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-lum reÌina aktar ‘matura’ 1848: L-ilma tan-Niagara Falls jieqaf kompletament min˙abba s-sil© li g˙amel. Dam hekk g˙al 30 sieg˙a s˙a˙.

Il-profil tar-Re©ina EliΩabetta tal-Ingilterra hu wie˙ed millaktar famuΩi fid-dinja u jidher kuljum fuq il-muniti, bolol, u karti ta’ valuta legali: IΩda issa hi se jkollha dehra ©dida. Minn din is-sena fuq il-muniti se tidher b’mod ©did u linçiΩjoni tag˙ha kienet inawgurata dan l-a˙˙ar miz-Zekka Rjali. Id-dehra tag˙ha kienet disinjata mill-inçiΩur tal-muniti Jody Clark, hi l-˙ames wa˙da uffiçjali li saret mindu r-Re©ina bdiet tirrenja 63 sena ilu u se tibdel dik li hemm b˙alissa, u li dehret l-ewwel darba fl-1998. Kontra kif konna drajna lirre©ina fuq il-muniti ta’ b˙alissa, fejn tidher bit-tjara mag˙rufa b˙ala Girls of Great

Britain, din id-darba se tkun milbusa bid-dijadema statali tar-Re Ìor© IV u bi msielet imdendlin. Id-dijadema tar-Re Ìor© kienet ikkummissjonata fl-1820 u ˙afna drabi ntuΩat g˙all-ftu˙ statali tal-Parlament. Fiha 1,333 djamant u 169 perla, irran©ati f’forma ta’ warda, xewka u trifolju, biex jirrappreΩentaw lillIngilterra, l-Iskozja u lillIrlanda. B˙al sidtha, id-dijadema g˙andha storja twila, g˙ax fost l-o˙rajn dehret fuq muniti u karti tal-flus fir-Renju Unit, flAwstralja, fil-Kanada u fit-territorji tal-Karibew Brittaniku. L-inçiΩjoni l-©dida kienet mag˙Ωula b’mod anonimu minn dawk kollha sottomessi,

u Jody Clark, li g˙andu 34 sena, sar l-iΩg˙ar inçiΩur li qatt g˙amel inçiΩjoni rjali g˙allmuniti. L-ewwel munita bl-imma©ni tar-Re©ina EliΩabetta dehret fl1953, ftit wara li telg˙et fuq ittron u kienet disinjata minn Mary Gillick. It-tieni imma©ni saret f’April tal-1968 minn Arnold Machin. Din dehret kemm fuq il-muniti kif ukoll fuq il-bolol. G˙adha meqjusa b˙ala l-aktar inçiΩjoni famuΩa tar-Re©ina. Fl-1985 bdew ˙er©in muniti o˙ra, bl-inçiΩjoni li g˙amel Raphael Maklouf. Imbag˙ad, ir-raba’ dehra tar-Re©ina fuq ilmuniti saret fl-1997. Issa, lIngilterra se jkollha dehra ©dida tar-Re©ina EliΩabetta II.

1943: Introdott ir-razzjon fl-Istati Uniti min˙abba l-gwerra. Kull xahar il-familji jistg˙u jixtru b’mod razzjonat il-la˙am, il-©obon, il-butir u Ω-Ωejt tat-tisjir. Anki l-petrol spiçça razzjonat. 1950: Tintbag˙at nota lill-pulizija ta’ New York, t˙abbar li hemm bomba mo˙bija fl-istazzjon çentrali tal-belt ta’ New York. L-iskwadra ta’ kontra l-bombi jirnexxilha tiΩmantellaha. Min qieg˙ed il-bomba kien mag˙ruf b˙ala l-Mad Bomber. Kien ilu jipprova dawn l-attakki fi New York mill1940. Hu waqaf ftit matul it-Tieni Gwerra Dinjija u b’kollox ippjanta mill-inqas 33 bomba, li minnhom 22 splodew. Finalment, fl-1957 inqabad. Kien George Peter Metesky, eksimpjegat mal-kumpanija tal-elettriku Con Edison. Hu ntbag˙at fi sptar mentali sa ma n˙are© fl-1973. 1967: Ir-Royal Navy IngliΩa tkompli l-attentat tag˙ha li tg˙erreq il-kumplament tas-supertanker Torrey Canyon ftit ’il barra minn Lands End, bil-˙sieb li tqabbad nar u ta˙raq iΩ-Ωejt li n˙are© u n©abar madwar il-vapur, meqjus b˙ala eluf ta’ tunnellati ta’ Ωejt. Din hu t-tieni jum ta’ prova u s’issa n-Navy xe˙tet 62,000 libbra ta’ bombi, 5,200 gallun petrol, 11-il rocket u kwantità kbira ta’ nepalm fuq ilvapur. Eventwalment it-tanker g˙ereq b˙al g˙ada. 1971: Charles Manson u tliet segwaçi tieg˙u jing˙ataw issentenza tal-mewt g˙all-qtil tal-attriçi Sharon Tate u sitt membri o˙ra li ©ara fl-1969. IΩda l-Qorti Suprema ta’ Kalifornja abolixxiet is-sentenza tal-mewt qabel ma nqatlu u g˙alhekk l-erba’ sentenzjanti ntbag˙tu g˙omorhom il˙abs. Qatt ma ng˙ataw il- parole minkejja t-talbiet numeruΩi li saru. 1971: Wara l-massakru ta’ 500 VjetnamiΩ çivili fil-villa©© Mi Lai, fl-1968, il-Logutenent William Calley jinstab ˙ati g˙allatti li saru, fosthom qtil, stupru, sodomizzar u mankament permanenti fuq nies çivili. G˙al dan, Calley jintbag˙at g˙omru l-˙abs b’xog˙ol iebes u jappella. IΩda wara tlett ijiem, fuq struzzjonijiet personali tal-President Richard Nixon, iqatta’ tliet snin f’arrest fid-dar, fil-Forti Benning, f’Georgia. Wara, fl-1974, ˙allas ple©© u s-sentenza tieg˙u niΩlet g˙al 10 snin, fejn wara li serva terz tas-sentenza tieg˙u, ing˙ata l-parole. 1981: Fl-ewwel Maratona ta’ Londra, organizzata minn Chris Brasher biex jin©abru flus g˙all-karità, jie˙du sehem 7,590 persuna, fosthom numru ta’ nies mag˙rufa b˙al Jimmy Saville. Issa, din il-maratona ssir kull sena u g˙aliha jattendu madwar 30,000 ru˙ minn madwar id-dinja, fosthom u˙ud mill-aqwa atleti. 2002: IΩrael jibg˙at tankijiet tal-gwerra u vetturi armati filPalestina, biex jiΩola lill-mexxej Palestinjan Yasser Arafat, meqjus b˙ala g˙adu ta’ IΩrael, fil-kwartieri tieg˙u fil-West Bank f’Ramallah. Hu jinΩamm arrestat g˙al aktar minn sentejn mill-armata IΩraeljana u jmut fl-2004 fl-età ta’ 75 sena. 2004: Ir-Repubblika IrlandiΩa ssir l-ewwel pajjiΩ fid-dinja li tipprojbixxi t-tipjip fil-postijiet tax-xog˙ol, f’bars u ristoranti. 2006: Il-Óamas, l-organizzazzjoni militanti IΩlamika talPalestina, kif ukoll partit politiku meqjus b˙ala organizzazzjoni terroristika mill-Kanada, l-Unjoni Ewropea, IΩrael, ilÌappun u l-Istati Uniti, jirba˙ l-elezzjonijiet parlamentari Palestinjnai b’76 si©©u mill-132 li hemm. B’hekk reba˙ ilGvern u Ismail Haniyeh ing˙ata l-©urament ta’ Prim Ministru ©did.

Jekk ma tistax ittir, i©ri. Jekk ma tistax ti©ri, imxi. Jekk ma tistax timxi, tkaxkar. L-importanti iΩda hu li, tag˙mel x’tag˙mel, tibqa’ miexi ’l quddiem. martin luther king Jr

JitneÓÓielu tumur Ìgantesk G˙al erbg˙in sena Sambany, li hu nannu, g˙ex b’tumur ©gantesk f’g˙onqu. Fl-ag˙ar tieg˙u dan it-tumur kien jiΩen 14-il libbra u f’kobor kien id-doppju tal-qies ta’ rasu. IΩda wara tlett ijiem mixi, finalment, Sambay ˙eles mill-kobor tat-tumur, peress li numru ta’ tobba offrew b’karità li joperawh u jne˙˙uhulu. Biex g˙amlu dan, wettqu operazzjoni li damet 12-il sieg˙a. Il-proçedura, wa˙da millaktar li kapaçi tibdel l-istil ta’

˙ajja ta’ dak li jkun, twettqet mit-tim ta’ tobba f’Mercy Ships. L-operazzjoni rat numru ta’ tobba u infermiera ja˙dmu flimkien biex ine˙˙u wie˙ed mill-ikbar tumuri li l-missjoni rat fit-30 sena ta’ ˙idma tag˙ha. Fil-fatt, biex saret, ˙adet iddoppju tal-˙in mistenni u hekk kif tne˙˙a t-tumur, it-tobba sabu li kien jiΩen xejn inqas minn 7.46 kg (ftit iktar minn 14-il libbra). Wara l-operazzjoni u meta Sambany – li g˙andu madwar

60 sena, g˙ax ma jafx eΩatt iddata tat-twelid tieg˙u – re©a’ ©ie f’tieg˙u qal: “Qalbi hi fer˙ana se ttir. Ninsab fer˙an, ninsab fer˙an ˙afna. Kont naf li ming˙ajr l-operazzjoni mmut. Stajt mitt waqtha, iΩda issa n˙oss li mietet il-problema li kelli.” Il-problema tieg˙u bdiet meta kellu 20 sena u kibritlu çesta. Gradwalment, hekk kif ittumur kiber, rasu bdiet ixxaqleb in-na˙a l-o˙ra, biex tibbilançja.

28 29|03|2015

07.00 07.15 08.00 08.30 08.35 10.20 10.45 11.00 11.30 12.30 12.40 12.55 14.00 16.30 17.30 17.40 17.45 18.20 18.50 19.30 20.10 20.45 21.45

06.00 06.30 07.00 07.40 08.05 08.30 09.15 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 17.00 18.00 18.05 18.50 19.40 20.30 21.05 23.25

07.00 07.30 07.50 10.00 11.00 11.35 13.30 14.00 14.40 16.15 20.00 20.30

Snajja’ Maltin (R) Pink Panther (R) Flimkien Ma’ Nancy (R) EΩerçizzi b’Differenza (R) Paper Scan Ieqaf 20 Minuta (R) Identità (R) Attività Politika Çibus One News Telebejg˙ Aroma Kitchen (R) Arani Issa (R) World Next Top Model Malta (R) One News EΩerçizzi b’Differenza On D Road Esperti Il-Vja©© it-Tajjeb One News Attività Politika (R) It-Tfal L-Argument

Film: Nauta Cultura Nautilus Marvel Agents Of S.H.I.E.L.D. Lassie Il Cucciolo Sperduto Heartland La Scelta Di Lily Il Re Dei Carpazi Cronache Animali Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Giorno Tg 2 Motori Squadra Omicidi Istanbul Il Commissario Lanz Falsa Traccia Tg2 L.I.S. 90° Minuto Serie B Squadra Speciale Cobra 11 Scacco Matto Tg2 20.30 Telefilm N.C.I.S. La Domenica Sportiva

Omnibus TG La7 Omnibus L’Aria Che Tira Gustibus Tai Pan Tg La 7 TG La7 Cronache Suor Therese Josephine, Ange Gardien TG La7 Domenica Nel Paese Delle Meraviglie 21.10 La Gabbia

kullhadd.com

07.00 08.15 09.00 10.00 11.45 12.30 14.00 14.05 15.30 16.30 18.45 19.30 19.50 20.00 21.40 21.45 23.15

06.00 06.00 07.00 08.45 10.25 11.10 12.55 13.00 14.00 14.15 14.30 15.00 15.05 19.00 19.30 20.00 20.10 21.45 23.30 23.40 23.45

06.55 07.15 07.40 08.00 08.10 08.55 09.45 10.30 11.20 12.05 12.35 13.25 14.15 15.00 17.25 17.55 18.25 18.55 19.35 20.05 21.00

Net News Wheelspin (R) G˙alkul˙add Nag˙mlu Differenza L-Istandard Telebejg˙ Net News Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Il-Ómar tas-Salib – Óadd il-Palm f’Óal G˙arg˙ur News Feed Net News News Feed Il-Ómar tas-Salib – Óadd il-Palm f’Óal G˙arg˙ur Net News Replay Net News

Film Paisà Fuori Orario. Cose (Mai) Viste Film Cronache Di Poveri Amanti Film Amori Miei Community – L’Altra Italia Tgr Figu Il Posto Giusto Tg Regione Tg3 In 1/2 Ora Tg3 Lis Kilimangiaro Tg3 Tg Regione Blob Che Tempo Che Fa Presa Diretta – Grandi Evasori Tg3 Tg Regione Gazebo

Me Too! Teletubbies Show Me Show Me Charlie And Lola The Weakest Link Richard Hammond Meets Evel Knievel Doctor Who Hustle The Weakest Link My Family Richard Hammond Meets Evel Knievel Hustle Doctor Who Doctors My Family Roger And Val Have Just Got In Getting On The Vicar Of Dibley Gavin And Stacey Pride And Prejudice The Line Of Beauty

06.00 07.30 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.05 18.00 18.15 18.45 18.50 19.45 20.00 20.50 21.55 23.00 23.30

06.05 06.30 06.55 07.15 07.25 07.55 09.50 10.15 12.25 13.00 13.55 17.00 18.30 19.01 21.30 23.40

06.15 07.05 07.30 08.20 09.10 10.00 10.25 11.15 12.05 13.45 14.35 15.00 15.25 16.40 17.30 18.20 19.10 20.00 20.50 22.05 22.55 23.45

A˙barijiet Sports Science Madwarna Óannieqa Gadgets Mera ta’ Dinja O˙ra Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Paqpaq On Test L-Irkant Dot EU A˙barijiet Merlin Rajt Ma Rajtx A˙barijiet Malta u Lil Hinn Minnha

Aaron Stone I Televendita Media Shopping I Puffi Sanno…I Titti E Silvestro I Dragons Lupin Aspettando il Karaoke Life Studio Aperto Sport Mediaset Supernova Tom & Jerry All'arrembaggio Studio Aperto Pallottole Cinesi Fast & Furious Burning Bright

Chopped Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Unique Sweets Chopped Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Barefoot Contessa Siba’s Table Guy’s Big Bite Barefoot Contessa Diners, Drive-Ins and Dives Food Network Challenge Best in Chow Chopped Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Diners, Drive-Ins and Dives

08.30 09.00 09.45 10.15 11.15 12.30 13.30 14.00 18.00 20.00 20.30

kÓ SkEDA

Tuffi˙at Migduma Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Sensilhena Luxdesign European Young Dancers Gadgets EBSA European Championship European Qualifiers G˙awdex Illum A˙barijiet g˙an-Nies b’Nuqqas ta’ Smig˙ 20.45 European Qualifiers 23.15 A˙barijiet bl-IngliΩ 23.20 EBSA European Championship

06.30 Unomattina In Famiglia 09.20 Tg 1 L.I.S. 09.25 Santa Messa Celebrata Da Papa Francesco E Recita Dell'angelus 12.15 Linea Verde 13.30 Telegiornale 14.00 Pole Position 14.15 Campionato Mondiale 2015 Gran Premio Malesia Di Formula 1 Gara 14.25 Gran Premio Malesia Di Formula 1 16.00 L’Arena 17.00 Tg 1 17.05 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale 20.35 Affari Tuoi 21.30 Pietro Mennea 23.40 Speciale Tg1

06.00 07.55 08.00 08.46 08.50 10.10 11.10 12.00 13.00 13.40 14.01 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 23.20

Prima Pagina TG5 Traffico TG5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito Bye Bye Cinderella 2 Le Storie Di Melaverde Melaverde TG5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro TG5 Prima Pagina TG5 Paperissima Sprint Domenica Riassunto Il Segreto X-Style

06.10 06.40 07.40 08.00 08.30 09.00 10.00 10.50 11.30 12.00 13.55 14.45 15.12 18.55 19.35 20.30 21.15 23.40

Televendità Media Shopping5 Miami Vice Tg4 Night News Televendità Media Shopping5 Magnifica Italia Terra Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Walker Texas Ranger Donnavventura – Prima TV Ieri E Oggi In TV Karol, un Uomo Diventato Papa Tg4 The Mentalist Tempesta D’Amore 9 Altrimenti Ci Arrabbiamo! Romanzo Criminale (di M. Placido)

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55 22.50

Toddlers & Tiaras Cake Boss 08.10 Cake Boss Little People, Big World Extraordinary Pregnancies Mormon Half Love Best Funeral Ever Bakery Boss Carson Nation Breaking Amish Six Little McGhees Say Yes to the Dress. Bridesmaids 90 Days to Wed Say Yes to the Dress. Bridesmaids Mob Wives Your Style in His Hands

07.15 07.40 08.05 08.30 09.25 09.50 10.15 10.40 11.10 11.35 12.25 13.15 13.45 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 17.30 18.00 18.55 19.45

Selling New York Healthy Appetite With Ellie Krieger Rehab Addict Extreme Cuisine With Jeff Corwin Kitchen Cousins The High Low Project 10 Grand in Your Hand Selling New York Keasha’s Perfect Dress Giada at Home Models NYC Desperate Landscapes How the Best Is Done House Hunters Selling New York 10 Grand in Your Hand The High Low Project Kitchen Cousins House Hunters Healthy Appetite With Ellie Krieger Platinum Babies Extreme Homes Vintage Hunter Keasha’s Perfect Dress

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 14.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 22.30 23.00

Beyond Candid with Giuliana E! News Style Star Blinging Up Baby Kourtney & Khloé Take the Hamptons E! News Christina Milian Turned Up Fashion Bloggers Keeping Up With the Kardashians E! News Christina Milian Turned Up Keeping Up With the Kardashians Botched. Like A Surgeon E! News The Soup E! News

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 11.40 12.35 13.30 14.00 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 07.40 08.55 10.35 12.05 13.30 15.10 17.00 18.20 19.55 22.00

Clambake The Care Bears Movie Mr. Wonderful Far North Rong Of The Musketeers Speechless Married To Ir Android Where The River Runs Black Man Of The East A Bridge Too Far

07.00 ISU World Championship Figure Skatin 10.00 E3 Harelbeke Road Cycling 10.45 Tour of Catalunya Road Cycling 13.30 E3 Harelbeke Road Cycling 14.30 Criterium International Road Cycling 16.00 ISU World Championship Figure Skating 18.30 Horse Racing Time 18.45 WEF Winter Festival Equestrian 20.00 FIE Grand Prix Series Fencing 21.00 Abu Dhabi Desert Challenge Rally 21.15 Criterium International Road Cycling 22.00 Major League Soccer

How Do They Do It? Overhaulin’ Fast N’ Loud Mythbusters Extreme Engineering Storage Wars Canada Storage Hunters Auction Hunters Superhuman Science What Happened Next? You Have Been Warned Redwood Kings Treehouse Masters Outback Truckers Siberian Cut. Belly Up Alaska. Battle On The Bay Gold Divers Railroad Alaska The Island With Bear Grylls Ice Lake Rebels

ÇINeMA KÓ

29|03|2015 29

kullhadd.com

cINdeReLLA

OPULENTI

RITORN SpeTTAKOLARI U LUSSUÛ TA’ ÓRAFA MAÓBUBA Atturi Ewlenin: Cate Blanchett, Lily James, Richard Madden, Derek Jacobi, Stellan Skarsgard, Helena Bonham Carter, Ben Chaplin Direttur: Kenneth Branagh Óin: 112 min. Distributur: Disney Enterprises/Buena Vista Ma˙ru© minn KRS Releasing Çert. U Cinderella, il-˙rafa klassika ta’ Charles Perrault, hija bil-wisq ma˙buba u g˙al qalb miljuni madwar id-dinja. Fl-1950, ilkumpanija Walt Disney ˙ar©et verΩjoni animata ta’ din il-fairy tale, li anke wara n˙admet b’atturi reali fl-1955 b˙ala lmuΩikali The Glass Slipper u b’mod aktar fidil fl-1976, filproduzzjoni Brittanika The Slipper And The Rose. Walt Disney Studios ilu interessat li jer©a’ j©ib lil Cinderella fuq il-liΩar il-kbir, issa b’atturi popolari tal-mument u b’mod aktar ©enjali, dinamiku u divertenti ming˙ajr ma jeskludi lelementi tal-film klassiku animat ta’ 65 sena ilu, li hu meqjuΩ mill-American Film Institute b˙ala wie˙ed millaqwa g˙axar films animati ta’ kull Ωmien. Kenneth Branagh idderie©a din il-verΩjoni ©dida fit-tradizzjoni glorjuΩa talkumpanija Disney, bil-g˙an

ewlieni li jipprovdi divertiment onest u gwapp, fer˙ u li jiΩra’ l-˙niena u l-im˙abba fil-qlub tal-udjenzi. Infatti, fil-bidu qabel ma’ tmut omm Ella (James) tag˙tiha parir biex tkun ˙anina u qalbha tajba dejjem. Lily James, f’din il-parti çentrali tesibixxi dejjem tbissima fuq fommha anke meta b˙ala Cinderella jkollha ssefter bil-kbir lill-kattiva ommha tar-rispett, Lady Tremaine (Blanchett f’parti formidabbli) u liΩ-Ωew©t ibniet imfissdin tag˙ha. Parti o˙ra, çkejkna, li wie˙ed malajr jie˙u grazzja mag˙ha, hi dik ta’ Helena Bonham Carter b˙ala ttallaba xiha u kerha, li wara att ta’ karità tinbidel fis-sbej˙a Fairy Godmother (is-Sa˙˙ara Parrina) li tibdel lil Cinderella fi prinçipessa u b’qarg˙a ˙amra kbira li tinbidel f’karozzella lussuΩa biex din tmur g˙all-ballu b’pompa rjali.

Il-produtturi ˙adu l-libertà li jag˙mlu xi tibdil Ωg˙ir g˙allistorja, l-aktar meta Ella/Cinderella tiltaqa’ malprinçep incognito fil-foresta, qabel il-ballu, it-tnejn rekbin iΩ-Ωiemel. It-tema romantika, ©entili u emozzjonanti tinfirex kwaΩi matul l-andament kollu, b’fotografija çara u kuluri tassew sbie˙ (b˙at-technicolor tas-snin ˙amsin/sittin) li tassew ipaxxi l-g˙ajn u jag˙mlu lil dan ix-xog˙ol wie˙ed li tammirah bil-kbir. Forsi, l-akbar prosit g˙andhom imorru g˙al Dante

Ferretti (9 darbiet nominat g˙all-Academy Awards u rnexxielu jirba˙ tliet Oscars) tas-sets tassew opulenti u Barokki li kkrea u l-kostumi rikki u lussuΩi ta’ Sandy Powell. Cinderella hi produzzjoni spettakolari, immirata g˙al dawk ta’ dispoΩizzjoni ©entili u ferrie˙a – l-ingredjenti ewlenin ta’ din il-˙rafa immortali. Titilfuhx u ˙udu pjaçir!. Qabel dan il-film tistg˙u taraw film qasir animat sabi˙ bl-isem ta’ Frozen Forever.

chAppIe

ADEGWAT

ROBOT LI JÓOSS U JUÛA MOÓÓU Atturi Ewlenin: Sharlto Copley, Dev Patel, Ninja, Sigourney Weaver, Hugh Jackman Direttur: Neil Blomkamp Distributur: Columbia/Sony Ma˙ru© minn KRS Releasing Il-films dwar ir-robots jidhru li se jsiru popolari. Wara l-meraviljuΩ Ex-Machina, dwar robot mara intelli©enti (li qed jidher fostna), issa ˙are© Chappie. Waqt li tal-ewwel kien thriller psikolo©iku affaxxinanti, ixxog˙ol ©did huwa film talazzjoni b’waqtiet umoristiçi. Bejn dawn iΩ-Ωew© produzzjonijiet, li t-tema simili ta’ bejniethom hi l-intelli©enza artifiçjali, hemm ba˙ar kbir jaqsam. Chappie (vuçi ta’ Copley), robot polizjesk li mhux jintuΩa, huwa l-˙lejqa ta’ xjentist, Deon Wilson (Patel) li pprogrammah b’intelli©enza u emozzjoni. B˙al kull ma˙luq çkejken, Chappie jkun influwenzat mid-

Óin: 120 min. Çert. 15 dinja ta’ madwaru, bi drawwiet tajbin u o˙rajn ˙Ωiena, skont ma xiex jiltaqa’ u ma’ min jag˙milha. Meta din il-magna li taf ta˙seb u tirreagixxi mal-kurrent issib postha ta˙t linfluwenza ta’ Ωew© kriminali, sidha jipprova jer©a’ jpoggiha fit-triq it-tajba, iΩda tkun il-mira tal-gangsters. L-intellett superjuri ta’ Chappie jo˙olqu l-g˙ira u r-rabja tal-kattiv Vincent Moore (Jackman). Chappie se jkollu j˙abbat wiççu ma’ forzi distruttivi li qatt qabel, f’xog˙lu, ma ffaççja b˙alhom; qawwiet li jridu jeqirdu lil dan l-uniku wie˙ed tal-kwalità tieg˙u. Dan ixxog˙ol hu dirett mis-Sud Afrikan Neil Blomkamp, dak li

KOMpeTIZZJONI eMpIRe cINeMA

tag˙na l-impressjonanti District 9 u Elysium. Waqt li g˙andu andament mhux kontinwament sodisfaçenti, l-umoriΩmu f’din il-produzzjoni mimlija azzjoni ©©ib kuntrast qawwi, g˙alkemm ©ieli jaqa’ fil-banalità. Chappie jidher li hu influwenzat minn films b˙al Short

L-AQWA ÓAMeS FILMS Bejn it-18 u t-22 ta’ Marzu 2015

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Liema attriçi ta˙dem il-parti tal-Fairy Godmother fil-film Cinderella? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: ALEXIS AQUILINA, 26, Hampton Court, Block B, Triq Paderborn, Bu©ibba

Circuit, Robocop, Transformers u Pacific Rim. Il-fotografija hija tajba u l-effetti speçjali viΩwali huma sodisfaçenti. L-attriçi blisem ta’ Ninja, li tinvolvi ru˙ha emozzjonalment ma’ Chappie u li qisha ˙ar©et mill-film Tank Girl, tista’ tidher fis-sikwel (jekk jin˙adem) hi wkoll b˙ala robot!

1. 2. 3. 4. 5.

Run All Night Kingsman: The Secret Service Shaun The Sheep The Second Best Exotic Marigold Hotel Focus

30 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

Garaxx g˙all-bejg˙: Garaxx lImsida semi-basement, jesa’ 2 karozzi. Daqs normali u komplut bil-madum, dawl u ilma. Prezz €29,500, negozjabbli. Çempel fuq 9985 5166. Proprjet à g˙all -ki ri: Showroom fil-qalba ta’ Óal Qormi, qieg˙da kantuniera, spazjuΩa u sabi˙a. Mg˙ammra b’kollox g˙allkiri. Çemplu fuq 2149 1217 jew 9946 0488. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. ART GÓALL-BEJGÓ Art g˙al villa fin-Naxxar b’qies ta’ 300 metru kwadru. Prezz €435,000. Art o˙ra g˙al semi-detached bi 32 pied wisa’, 75 pied tul u wara tispicca 26 pied. Prezz €270,000. Dar kbira fil-Mosta b’qies ta’ 40 pied b’100 pied. Prezz €620,000. Çempel 2141 0466 jew 9988 2001.

Christmas village taç-çeramika b’200 biçça bi skating ring u ferrovija. Christmas tree twila sitt piedi u nofs kompluta bl-aççessorji. Prezz bargain mill-Kanada. Çempel fuq 7901 2709. Gakketta tal-fur tal-fox. Millisba˙. Size 16. Kundizzjoni perfetta. Prezz bargain millKanada. Çempel 7901 2709.

G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk larlo©©i tajbin g˙all-ilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ Grandfather Clocks u kull tip ta’ Clock. Ittiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235. SERVIZZI

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ G˙od da tal -mast ru daxxi g˙all-bejg˙: Çana tal-pied u ti©bed sa 9 pulzieri u nofs, çana tal-idejn tas-6 pulzieri ta˙dem bid-dawl, cross cut u 4 lupi, ammont ta’ sand paper , res tal-kxaxen, mannarett u rixketta, mejda biex ta˙dem fuqha, sgorbi tat-torn u tal-iskultura u morsa. Prezz totali €3,000. Prezz diskutibbli. Çempel 9945 9899 jew 2122 4174.

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u

karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew Latin-Amerikan. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin g˙allbeginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters . Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato ,

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com NOTLE INSTALLATIONS: G˙al kull xog˙ol ta’ elettriku, plumming, aircondiotns, stallazjoniet, tiswijiet u servicing, çemplu 7703 3906 jew 2749 9656. Electrician bil-liçenzja. DIN ID-DARBA: ‘LABOUR’ Jien, Emanuel (mag˙ruf b˙ala Noel) Bezzina, ser nikkontesta l-elezzjoni tal-kunsilli lokali g˙al-lokalità taΩÛebbu©/Marsalforn mal-Partit Laburista. Nixtieq ni©bed lattenzjoni tal-kostitwenti tieg˙i sabiex jekk g˙andhom xi lment jew bΩonn personali jistg˙u javviçinawni jew jikkuntattjawni fuq 9942 5441. Il-Malti jg˙idlek: “Trid ta˙dem biex jift˙ulek.” Tikkonfondux u tist˙ux g˙ax Noel jift˙ilkom Ωgur biex jismag˙kom. Noel Bezzina – Loççi

€5

€10

€15

€30

€56

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI kÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI Crucifixus Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa f’BirΩebbu©a. Il-˙inijiet huma mit-Tnejn sas-Sibt bejn il-17.00 u t20.30 u l-Ódud mid-9.00 sa 12.00 u mill-17.00 sat-20.30. Il-wirja tinsab fi 22, John Flats, Triq il-Óajja Ewlenija, il-Qajjenza, BirΩebbu©a. Ine©©u lil dawk kollha interessati biex iΩuru din ilwirja. Ftu˙ tal-wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa – Birkirkara G˙al sena o˙ra, l-G˙aqda MuΩikali Sant’Elena ta’ Birkirkara qed torganizza l-wirja tal-A˙˙ar Çena sabiex taqsam mal-viΩitaturi esperjenza li tiffoka fuq il-©rajjiet uniçi tal-Ìimg˙a Mqaddsa, li jil˙qu l-qofol tag˙hom blg˙ajta tal-Hallelujah sabiex niççelebraw il-Qawmien ta’ Ìesù mill-Imwiet. Il-wirja ser tkun miftu˙a uffiçjalment nhar il-Óamis 26 ta’ April 2015, bis-sehem tal-Banda Sant’Elena ta˙t iddirezzjoni tal-Mro Joseph Vella u tikkonsisti f’xog˙ol ta’ diversi membri u tal-Kumissjoni tal-A˙˙ar Çena, li flimkien jipprovdu wirja bbaΩata fuq il-˙ila artistika tag˙hom kemm fil-platti artistiçi mag˙mula mir-ross u mill-ismid, kif ukoll fil-qofol tal-wirja fejn viçin id-da˙la g˙ax-xelter ikun hemm esibita l-A˙˙ar Çena u diversi xeni o˙ra mill-Passjoni ta’ Sidna Ìesù Kristu bi statwi lifesize fix-xelter u l-kantina tal-kaΩin. Sehem l-G˙aqda MuΩikali San Ìor© Martri L-G˙aqda MuΩikali San Ìor© Mart r i b ˙ a s - s n i n img˙oddija tkun ferm impenjata fil-jiem tal-Ìimg˙a Mqaddsa. Nhar l-Erbg˙a 25 ta’ Marzu 2015, l-E.T. Dr Ìor© Abela inawgura fis-swali tal-KaΩin San Ìor© tliet wirjiet interessanti. Illum, Óadd il-Palm, quddiem il-kaΩin tag˙ha, lG˙aqda ttella’ programm ta’ muΩika sagra. Il-programm jibda fis-6.45pm. Fil-jiem tal-Ìimg˙a Mqaddsa, fix-xelter tal-kaΩin, tittella’ produzzjoni bbaΩata fuq ir- rock opera Jesus Christ Superstar. Nhar il-Ìimg˙a l-Kbira l-Banda San Ìor© takkumpanja l-purçissjoni bid-daqq ta’ marçi funebri waqt li takkumpanja d-d˙ul tal-purçissjoni bl-innijiet uniçi tag˙ha. Nhar Sibt il-G˙id, wara l-quddiesa tal-v©ili, il-Banda tferra˙ lill-Qriema bid-daqq tal-valzi uniçi tag˙ha liema valzi jindaqqu l-g˙ada nhar l-G˙id il-Kbir meta l-Banda takkumpanja l-purçissjoni ta’ Kristu Rxoxt. Ìetsemani Ìetsemani hija wirja unika tal-Passjoni fil-kaΩin tasSoçjetà MuΩikali San Lawrenz tal-belt Vittoriosa. Din il-wirja hija miftu˙a u se tibqa’ miftu˙a sa nhar ilÌimg˙a l-Kbira.

Buffet breakfast Nhar is-Sibt 4 ta’ April ser isir buffet breakfast wara lfunzjoni tal-knisja fil-kaΩin tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz. Prezz huwa ta’ €10. Ir-riçerka tieg˙i fl-MA ‘Ir-riçerka tieg˙i fl-MA’ huwa seminar li jlaqqag˙na ma’ studenti li jkunu qed ja˙dmu fuq teΩi tal-MA jew li jkunu g˙adhom kemm lestewha. L-g˙anijiet ewlenin tas-seminar huma li nsiru nafu aktar dwar ir-riçerka li g˙addejja b˙alissa fil-qasam tal-Malti, u fl-istess ˙in listudenti jidraw jirçievu kritika kostruttiva li ssirilhom fuq xog˙olhom. Dawk li jattendu din l-attività jsiru jafu x’riçerka g˙addejja b˙alissa fil-Malti, fl-oqsma tal-letteratura u l-lingwistika, filwaqt li l-istudenti li g˙adhom qed jistudjaw g˙all-ewwel grad jitg˙allmu x’jinvolvi lproçess tal-kitba tat-teΩi f’dan il-livell. Din is-sena s-seminar se jsir l-Erbg˙a 15 ta’ April f’Sala D1 (Gateway) mit-3.00 sal-4.30pm. Il-kelliema u s-su©©etti mag˙Ωula se jkunu: • Charlene Debattista – Il-Malti fl-era di©itali: studju soçjolingwistiku dwar l-g˙odod u r-riΩorsi di©itali g˙all-Malti • Alvin Vassallo – Carmelo Camilleri u l-˙idma ©urnalistika tieg˙u • Leanne Bajada – Re©istru, temi u xbihat tabù fin-narrattiva kontemporanja Maltija Dan is-seminar huwa organizzat mid-Dipartiment talMalti fl-Università, bl-g˙ajnuna tal-G˙aqda tal-Malti, Università.

29|03|2015 31

32 29|03|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almanaKK

ritratt mill-antiK

Si t waz zj on i Ìe nerali : Firxa ta’ arja ta’ pressjoni g˙olja testendi minn fuq l-Atlantiku sa fuq il-Libja L-OGÓLA TEMPERATURA: 17°C

17°C

18°C

L-INQAS TEMPERATURA: 11°C

13°C

12°C

INDIÇI UV: 6

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Ftit imsa˙˙ab b’waqtiet twal xemxin

Ritratt: JOHN SALIBA

VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Ftit qawwi mill-Majjistral BAÓAR: Qawwi IMBATT: Baxx g˙al moderat mill-Grigal li jsir baxx mill-Punent TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 15°C

17°C

12°C

11°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Regent Pharmacy, 70, Triq Merkanti, il-Belt Valletta; Trinity Pharmacy, 32 Triq il-Marsa, il-Marsa; Fatima Pharmacy, Triq iΩ-Ûonqor, Santa Venera; Marrit Pharmacy, Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur-de-Lys Birkirkara; O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩira; Krypton Chemists, Triq l-Ibra©©, TalIbra©©; Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema; Balzan Pharmacy, 70, Triq San Fran©isk, Óal Balzan; Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, il-Mosta; Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, il-Mellie˙a; St Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika, Ra˙al Ìdid; Kalkara Pharmacy, 8, Misra˙ l-Arçisqof Gozni, il-Kalkara; San Ìwakkin Pharmacy, 1 Triq Sant Anna, Wied il-G˙ajn; St Philip Pharmacy, Triq iç-Çeppun, Óal G˙axaq; Ûurrieq Dispensary, 68, Triq il-Kbira, iΩ-Ûurrieq; Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-Óelsien, ÓaΩ-Ûebbu©; Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat, Malta; Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat, G˙awdex; Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im©arr, G˙ajnsielem, G˙awdex.

Is-Salib tal-G˙olja, ritratt me˙ud mill-Buskett

din il-ÌimgÓa mill-iStorja

SpiÛeriji li Se jiftÓu nhar it-tlieta, jum il-ÓelSien Waterfront Dispensary, Forni 2I, Pinto Wharf, il-Furjana; Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, ilMarsa; Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Óal Qormi; Fleur-De-Lys Pharmacy, 32, Triq Fleurde-Lys, Birkirkara; Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinçipessa Margerita, Ta’ Xbiex; San Ìwann Pharmacy, 11, Triq Feliç Bor©, San Ìwann; Norman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira, Tas-Sliem; Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, l-Iklin; Victory Pharmacy, 16, Pjazza ilVitorja, in-Naxxar; St Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Ba˙ar; Brown’s Pharmacy, 45, Telg˙et Ra˙al Ìdid, Ra˙al Ìdid; San Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-Isla; St. Elias Pharmacy Triq San Elija ix-Xag˙jra; Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Cosniglii, iΩÛejtun; St Andrew’s Pharmacy, 51, Triq San Ìor©, Óal Luqa; Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran©isk Farrugia, ÓaΩ-Ûebbu©; Make Over Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, l-Imtarfa; Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat, G˙awdex; Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor, Ta’ Kerçem.

SpiÛeriji li jiftÓu nhar il-ÌimgÓa l-Kbira Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, il-Belt Valletta; San Raffael Pharmacy, 247, Triq Óal Qormi, il-Marsa; Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi; St Paul’s, Triq Brared, Birkirkara; Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà; San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke; Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema; Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin; St Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda, il-Mosta; Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, il-Mellie˙a; Tarxien Pharmacy, 59, Triq Óal Tarxien, Óal Tarxien; Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, il-Birgu; Mediatrix Plus Pharmacy, 7 Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar; Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, il-Gudja; Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, il-Qrendi; The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, is-Si©©iewi; SpiΩerija Carmen, 1, Triq Misra˙ isSuffara, Óad-Dingli; Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, ir-Rabat, G˙awdex; Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Diçembru, in-Nadur, G˙awdex

numri rebbieÓa LOTTU

24 54 59 08 26 64 49 11

SUPER 5

32 31 37 24 22

GRAND LOTTERY

05 08

06 00 05 07 02

tisliba kÓ

29|03|2015 33

kullhadd.com

Din it-tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li g˙ad hawn domanda g˙aliha, il-gazzetta KullÓadd iddeçidiet li tkompli to˙ro© din it-tisliba fl-a˙˙ar Óadd tax-xahar. RIÛULTATI TAX-XAHAR LI GÓADDA MIMDUDIN: 1 Tbissem, 5 SkuΩat, 8 Spralli, 14 Kal lu, 15 Lellux, 17 Rassas, 19 Urtat, 20 O˙ra, 21 Mrar, 23 u 25 Ambaxxatur, 28 Muta, 29 u 30 Fatali, 31 Likk, 33 Indiferenti, 39 Ûbib, 41 u 42 Beççun, 43 Tama, 45 If jen, 46 u 47 Kurrikulu, 50 Qajl, 53 u 54 Rumani, 56 Tilar, 58 Mandra, 60 Muzazz, 62 Nervi, 64 Karus, 67 Indaga, 69 Depiro, 70 Çappa, 72 Mis, 73 Nun, 75 Brim, 77 Çans, 79 Ankri, 80 Indri, 82 Qtar, 84 u 85 Kan vas, 87 Çass, 88 Appassjonata, 93 Tluq, 94 u 95 MiΩuri, 96 Ebda, 98 Grokk, 100 Data, 101 N˙ir, 105 Unur, 108 Tobba, 109 Klikek, 110 u 111 Iturufnati, 112 Lawr jat, 113 Mudell, 114 Ûbaljat.

014

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 (5) 20 21 23 25 28 29 31 33

Ìibda fl-imnifsejn ta’ naqra tabakk, jew kemm kemm mel˙ (7) Purifikat, filtrat, imnaddaf sew (6) Kontra kredtu (7) Wettqu l-Assedju l-Kbir kontrina (5) Frott ˙elu safrani (6) Ipprovoka jew iffitta (6) Din normalment iddum disa’ xhur

.... ma rajtx u smajt ma smajtx (4) Wie˙ed mid-dwied (4) Óut irqiq tajjeb g˙all-ftajjar (5) Aktar irqiq (5) Din tal-Maddalena? (4) u 30 Purtiera tal-qasab (6) Mhumiex ir©iel (4) Mog˙mija b’tag˙lim li aççettawh bla ma ˙asbu sew fuqu (12) 39 Kull .... trid o˙ra, pjaçir jitpatta b’ie˙or (4) 41 u 42 F’xi partita jing˙ata bis-sieq il˙in kollu (6) 43 Din il-mara tar-ri˙? Le! (4) 45 Iffastidjat sew (5) 46 Jinten seba’ pesti, iΩda bΩonjuΩ (5) 47 Aktar minn çint wie˙ed (4) 50 Mag˙ruf g˙alih Raymond Mahoney fuq ONE Radio (4) 53 u 54 Mhuwiex xellugi (6) 56 Ûiemel tat-tfal Ωg˙ar (5) 58 Kontra mibg˙ud (6) 60 Kien il-Kap tal-Palestinjani (6) 62 Demm, demm u demm (5) 64 Minn dawn nimlew il-petrol filkarozza (5) 67 In-negozju tieg˙u sfaxxa (6) 69 Kontra naddaf (6) 70 Din quddiem fl-opri tal-ba˙ar (5) 72 u 73 Din il-biçça g˙odda tissikka l-iskorfina (6) 75 Mhuwiex baxx il-ba˙ar (4)

77 79 80 82 84

Min jg˙ix biha jmut bil-piena (4) Xog˙lu jiddisinja l-bini (5) Aktar minn darba wa˙da (5) Jikkmanda min imexxih (4) u 85 Daqshekk kienu l-biççiet ta’ Ìuda (6) 87 G˙emil kif xi ˙add i©ib ru˙u (4) 88 Dawn huma tkeççijiet mill-pajjiΩ (12) 93 IΩ-Ωejt inΩiduh u l-.... in˙alluh (4) 94 u 95 Jag˙sruha u jarmuha (6) 96 Ûerniq, awrora, l-ewwel dawl (4) 98 Aktar minn gar©a wa˙da (5) 100 u 101 Impjegat tal-fiss (9) 105 Mhux lakemm iççaqlaqhom (4) 108 B˙alissa t-tfal m’g˙andhomx lilha (5) 109 Aktar minn karfusa wa˙da (6) 110 Karattru IngliΩ jew Amerikan mag˙ruf b˙ala The Menace (6) 111 Mhumiex annimali (5) 112 Imwarrab fil-©enb (7) 113 Dawn kontra s˙anat? (6) 114 Ikanta jew idoqq wa˙du (7) Weqfin 2 3 6 7 9 11 12 13 16 18 22 24 27 32

..... u saltan (5) u 4 Kienet xarba s˙una taç-çikkulata (8) Spiridione aktar Malti (5) Óawt Ωg˙ir tal-ilma mbierek (5) u 10 Kaxxa çkejkna (8) Ma’ s˙abu biex iΩomm is-saqaf (5) Dan jing˙ata l-istipendju (7) Kienu ippreferewh minn Ìesù (7) Il-landier kien iwa˙hal bih (5) L-effett kbir tal-ispluΩjoni (5) Skoss xita (5) u 26 Element kimiku li jitfg˙uh f’xi pixxina (6) Dan l-annimal tal-ba˙ar jimxi la©enba (5) Wieqaf u marbut jew ankrat xi mkien (6)

33 Ûmien twil ... (3) 34 Ting˙ata lill-g˙arusa qabel tiΩΩewwe© (4) 35 Injezzjonijiet (6) 36 Wera xi ˙jiel f’nofs sindikat? (6) 37 Din tan-nar ibΩa’ minnha (4) 38 u 40 Mhux illamtat wie˙ed (7) 44 Mhuwiex morr (4) 48 Mag˙mul mill-g˙eneb (4) 49 M˙assar u mnawwar sew (8) 51 Reqqa Ωejda jew sikkatura (8) 52 Mhumiex bilfors ritratti (6) 55 Kif ©ie ©ie, bl-addoçç, ta’ ˙arra mmorru, nofs kedda (6) 57 Dan isodd nofs tappiera? (4) 59 Dan ir-ra©el tal-bolla? (4) 61 Missierna tal-ewwel (4) 63 Óafna mirra (4) 65 Malajr wiççu ji˙mar (6) 66 Qabel il-kunjom (4) 68 Kif? bil-g˙a©eb u t-...... (6) 69 Ta x-xog˙ol lil xi ˙add (6) 70 Dan ir-ra©el tal-prima? (4) 71 Drawwa (6) 74 .... u tqarbin (4) 76 Wie˙ed mill-qrun (4) 78 Xog˙lu fuq il-palk (5) 79 u 81 Aktar minn petitu wie˙ed (6) 82 Wie˙ed u wie˙ed, g˙ada (5) 83 Xejn mhija mla˙al˙a (7) 86 Fejn iΩΩomm il-kikkra (7) 89 G˙addiet mill-idejn (5) 90 u 91 Su©©ett nieqes ftit imma jibqa’ tajjeb (6) 92 Nar tat-..... jintefa’ malajr (5) 97 Mag˙mul minn appartamenti fuq xulxin (5) 99 u 100 Óare© il-flus biex xi intrapriΩa tkompli sejra (10) 102 Inkwiet kbir fil-..... Nofsani (5) 103 u 104 Xi karozza li qdiemet u tista’ tarmiha (8) 106 u 107 Aktar minn assolut wie˙ed (8)

2 Bolla, 3 u 4 Skutella, 6 Koxox, 7 A˙rax, 9 u 10 Passatur, 11 Lottu, 12 Skamplu, 13 Strambi, 16 Lemin, 18 Spunt, 22 Óatba, 24 Ali, 26 Ave, 27 Dlonk, 32 u 33 Kattoliçi, 34 Dejn, 35 Fonqla, 36 Reklam, 37 u 38 Nordiçi, 40 Blumer, 44 Morr, 48 UΩin, 49 u 51 Amministrazzjoni, 52 Stonku, 55 Sinjal, 57 Ajru, 59 Duwa, 61 Zopp, 63 Erfa, 65 Rançis, 66 Smin, 68 Abbiss, 69 Domino, 70 Çnut, 71 Petrol, 74 Skop, 76 Idda, 78 u 79 Skrivana, 81 Iva, 82 Qsari, 83 Aççetta, 86 Tqarbin, 89 Parti, 90 u 91 Arkivat, 92 Toppu, 97 Debba, 99 u 100 Kukkudrill, 102 Órafa, 103 u 104 Barrakka, 106 Dumb, 107 Tfal.

34 29|03|2015

kullhadd.com

KÓ logÓoB

B’4 numri 0326 0733 0755 1126 1158 1233 1362 1473 2449 2604 2663 3148 3178 3730 3819 4234 4453 5029 5131 5236 5335 5682 5749 5757 6217 6346 6965 7299 7949 8091 8844 9018

9319 9401 9571 9790 9810 9888

B’5 numri

B’6 numri

07471 11294 13652 15283 30198 30318 30446 31683 33178 36601 37380 38669 39689 49379 53725 55237 58382 63506 72439 77831 82611 93281

031255 347398 362822 858858

Bi 8 numri 30666838 37935349 59185388 93798851

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙ tal-©img˙a l-o˙ra: CARMEL AGIUS, 12, Chaber, Triq ir-RuΩell, Ó’Attard, ATD 1503.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

29|03|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4.

1. 2,12.

7,16. 9,11. 10. 12. 16. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

Imbarazz (5) G˙amel hekk sa ma xeba’ (4) Profeta kbira (5) Ra˙al (5) Óallelin (6) Riefnu (6) Ara 7 Nigel Urpani (1,1) Ara 3 Toqba (5) Qed jinbena? (3) Qawl: Ag˙mel il©id u nsieh, ag˙mel id-....u ftakar fih (4) Hemm ˙afna minnhom il-Mater Dei (5)

3,19. 5,6. 6. 8. 11. 12. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Parti mill-midja (6) Hemm b˙alu ÓadDingli (5) Kompjuter tal˙o©or? (6) Jitlaq (6) Ara 5 Jag˙mluh fil-Belt Vittoriosa (5,4) Ara 9 Ara 2 Wie˙ed Taljan (3) Kien mistoqsi (6) Imbuttatura (6) Isem G˙arbi (3) Nofsinhar (3) Frott (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7,11. 9. 10. 12. 16,21W. 18,22. 19,21M 20. 23.

1. 2,3. 5,14. 6. 8. 12,13. 15. 17,24.

Debba, Wita, NASA, San, Ankrat, Sarima, Niexfa, Bkara, Boxxla, Óawaj, Adam

Destin, Banana, Irrabjati, Att, Antikwati, Serba, Ixxala, Illimita

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Dawn l-atturi ˙admu l-parti tar-ra©el li g˙andu l-poteri tal-brimb.

Personalità 1:

Personalità 2:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Robbie Williams

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: RUBEN ELLUL, Romaru, 10, Triq Ras il-Ìebel, ix-Xg˙ajra. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fl-a˙˙ar tax-xahar.

Robin Williams

36 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ SPORTS

FATTI DWAR IL-LIFECYCLE • Minn meta beda lewwel LifeCycle Challenge fl-1999, ir-Renal Unit talIsptar Mater Dei ibennifika miljuni ta’ ewro f’apparat, u servizzi. Dawn jinkludu: magni g˙all-kliewi, haemodialysis reverse osmosis plant, LCD screens g˙allpazjenti, servizzi ta’ djetologu, u unit g˙all-arja kkundizzjonata. • Kull sena, qabel kull sfida, il-LifeCycle Foundation tiddiskuti mar-Renal Unit ilbΩonnijiet tal-Unit. Illum qeg˙din nassistu g˙allpreΩentazzjoni ta’ magna CRRT li tiswa €33,391.80 u nxtrat minn parti mill-fondi mi©bura mill-parteçipanti tassena li g˙addiet. Din ilmagna tipprovdi wa˙da mitterapiji primarji li jkollu bΩonn pazjent jekk ikun qed ibati minn acute kidney injury (AKI). L-g˙an ta’ din it-terapija hija li tag˙mel tajjeb g˙an-nuqqas tal-funzjoni tal-kliewi. Bl-uΩu ta’ din ilmagna il-proçess tat- tne˙˙ija tal-fluwidu Ωejjed fil-kliewi jsir ikar bil-mod mifrux fuq 24 sieg˙a u bbilançjat. Vanta©© ie˙or tas- CRRT huwa li l-pazjent ibati minn inqas trawma milli bil- mezz konvenzjonali tal-magna talkliewi min˙abba li dan ittrattament huwa inqas aggressiv. • Din is-sena l-fondazzjoni se tkun qed tag˙mel donazzjoni ta’ 20% mill-flus li n©abru s-sena l-o˙ra lil fond fiduçjarju g˙ar-riçerka li kien imwaqqaf fl-Università ta’ Malta biex tkompli r-riçerka fil-mard tal-kliewi min˙abba li n-numru ta’ speçjalisti f’dan il-qasam f’Malta huwa limitat. IlFondazzjoni tispera li ’l quddiem ikun involut is-settur privat. • L-Actavis LifeCycle Challenge, li din is-sena qed jer©a’ jkun sponsorjat millkumpanija farmaçewtika Actavis, se jkun sfida iebsa fejn iç-çiklisti jkunu qed jag˙mlu 200km kuljum fuq art mag˙Ωula apposta g˙addiffikultà tag˙ha. • Din is-sena Actavis se jkunu qed jag˙tu sponsorship ta’ €25,000. • Kull partiçipant ikun qed ji©bor ammont ta’ flus qabel ma jkun jista’ jipparteçipa. Dawn il-flus jin©abru minn sponsorships u attivitajiet o˙ra. Dan, ilparteçipanti jkollhom jag˙mluh wara l-˙in taxxoghol u wara sig˙at twal ta’ ta˙ri© kuljum. • Sakemm jitilqu f’Lulju, iç-çiklisti jkunu qeg˙din jag˙mlu tmien sig˙at kuljum ta’ ta˙ri© biex ikunu ppreparati g˙all200km li jkunu qed jag˙mlu kuljum waqt l-isfida. • Din is-sena ç-çiklisti se jmorru l-IΩlanda. L-isfida tkompli.

Formula 1kullhadd.com kÓ

tellieQa nru

29|03|2015 37

analiÛi ta’ liam GauCi

Numru ta’ dawriet 56

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 310.408km Dawra rekord j.p montoya 2004 Rebbie˙ tal-2014 lewis hamilton

malasja Kuala Lumpur

Sepang International Circut

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

rai 1 Fis-14.15 Óin originali Fit-08.00

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

37°c

36°c

ri˙

umdità 41%

5-6km/hr

pandemonju Fil-malasja Is-sessjonijiet ta’ kwalifika tal-biera˙ kienu kkaratterizzati mill-pandemonju li drajna naraw f’Sepang, belt li fiha ttemp façilment imur minn estrem g˙all-ie˙or fi Ωmien qasir. Dan ˙arbat il-pjanijiet ta’ diversi timijiet u ©ieg˙el lis-sewwieqa jid˙lu u jo˙or©u kemm-il darba biex jesperimentaw bir-roti. Hamilton irnexxielu jikseb l-erbg˙in pole tieg˙u, però huwa mhuwiex se jiftakar dan il-weekend b˙ala wie˙ed mill-e˙fef li qatt kellu. Il-kampjun taddinja sab dawn il-problemi ma’ wiççu b’mod partikolari fi Q2, fejn irnexxielu jikseb biss it-tmien post, tliet poΩizzjonijiet ’il fuq miΩ-Ωona ta’ eliminazzjoni. I l-Brittaniku sab ma’ wiççu lil Rosberg matul Q3 illi ma ˙alliehx itejjeb il-˙in ori©inali li kiseb f’dik issessjoni, però dan ma kienx biΩΩejjed biex itelliflu l-pole position. Sodisfaçenti? Vettel spiçça biss 0.074 sekonda wara l-Brittaniku u llum se jitlaq bejn iΩΩew© vetturi tal-Mercedes. Huwa mar

ferm a˙jar minn Raikkonen illi ma marx lil hinn minn Q2. Rosberg kien iddiΩappuntat bil-prestazzjoni tieg˙u u ˙ass li ma rnexxilux jisfrutta l-potenzjal s˙i˙ tal-vettura. Ricciardo u Kyvat segwew lil Rosberg rispettivament hekk kif ir-Red Bull dehru li adattaw il- vetturi tag˙hom a˙jar minn ˙addie˙or g˙axxita li niΩlet matul il-kwalifiki. It-tazza kienet nofsha mimlija g˙at-Toro Rosso g˙ax Verstappen irnexxielu jikseb issitt post, g˙all-kontra ta’ Carlos Sainz Jr li llum irid jara kif se jinqala’ mill˙mistax-il poΩizzjoni li kkwalifika fiha. DiΩappunti Il-Williams se jitilqu mis-seba’ u ttmien post wara li Grosjean kien irrelegat mit-tmiem g˙all-g˙axar post, Ωew© poΩizzjonijiet ’il fuq m inn Maldonado, min˙abba infrazzjoni fiΩΩona tal- pits . Sadanittant, is-Sauber g˙amlu pass lura notevoli, speçjalment fil-kaΩ ta’ Nasr illi se jitlaq missittax-il post ikkumparat ma’ Ericsson li se jibda’ mid-disa’ post.

Ilbiera˙ kompla jidher çar li l-Force I ndia g˙adhom lura f’term ini ta’ Ωvilupp tekniku mqabbla ma’ bosta mit-timijiet l-o˙ra b’Hulkenberg u Perez jiksbu biss it-tlettax u l-erbataxil post rispettivament. Aktar lura spiççaw il-McLaren b’Button u Alonso kkundannati li jitilqu mill-filliera ta’ qabel tal-a˙˙ar illum. G ˙all-Manor kien Merhi bis s li rnexxielu jikseb ˙in fil-kwalifiki g˙ax Stev ens kien ankrat fil-garaxx

min˙abba problema fis-sistema talfjuwil tal-vettura tieg˙u. Il-˙in ta’ Merhi, però, ma kienx jaqa’ fil-limitu ta’ 107% li hemm bΩonn biex jikkwalifika. Fortunatament, l-istewards taç-çirkwit iddeçidew li j˙allu kemm lilu, kif ukoll lil Stevens, jie˙du sehem fit-tellieqa tal-lum g˙ax fis-sessjonijiet ta’ prattiku wrew li huma kapaçi jiksbu ˙inijiet aktar qrib il-pass tas-sewwieqa l-o˙ra.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Sebastian Vettel Nico Rosberg Daniel Ricciardo Daniil Kvyat Max Verstappen Felipe Massa Valtteri Bottas Marcus Ericsson Romain Grosjean

Mercedes Ferrari Mercedes Red Bull Red Bull Toro Rosso Williams Williams Sauber Lotus

1:49.834 1:49.908 1:50.299 1:51.541 1:51.951 1:51.981 1:52.473 1:53.179 1:53.261 1:52.981

0.074 0.465 1.707 2.117 2.147 2.639 3.345 3.427 3.147

lil hinn miÇ-Çirkwit tkun reb˙a fiha nniffisha.

Il-jiem li g˙addew raw lil ˙afna mittimijiet jippruvaw jag˙mlu sens mirrealtajiet li sabu ma’ wiççhom fil-Gran Premju tal-Awstralja. F’bosta kaΩijiet, dan fisser kooperazzjoni akbar bejn lelementi diffenti tat-timijiet biex itejbu l-prestazzjonijiet tag˙hom, filwaqt li f’o˙rajn rajna t-tenzjonijiet interni jitilg˙u fil-wiçç.

Sidien ©odda Organizzazzjoni o˙ra li qieg˙da tipprova tikkonsolida l-futur tag˙ha hija l - Pi re l li , il -for nitur t at- tyr e s tal Formula 1. Din il-©img˙a, iç- chairman u l-kap eΩekuttiv tat-tim Marco T ronchetti Provera, ˙abbar illi lkumpanija China National Chemical Corporation (ChemChina) bdiet ilp roçe s s bie x tie ˙u kontr oll tal kumpanija Taljana. Dan l-akkwist mistenni li jiswa madwar €7.1 biljun lill-kumpanija ÇiniΩa u g˙andu jkun iffinalizzat matul ix-xhur li ©ejjin. Il-bidla tas-sid mistennija li tpo©©i lill-Pirelli f’poΩizzjoni a˙jar biex ΩΩomm l-kuntratt tag˙ha ta’ forniment tat-tyres illi daqt jer©a’ jinfeta˙ il-proçess ta’ offerta g˙alih hekk kif dak attwali jwassal sal-2016 biss.

Min g˙andu ra©un? KaΩ minn dawn tal-a˙˙ar kienet ittenzjoni bejn ir-Red Bull Racing (RBR) u r-Renault. Wara r-riΩultat diΩappuntanti li kisbu r- Red Bull, Adrian Newey u Christian Horner m alajr ˙ar©u jikkritikaw il- power unit tarRenault fejn sostnew illi huwa t-tort tal-magna li l-vetturi tag˙hom mhumiex qeg˙din ikunu kompetittivi. Kif wie˙ed jistenna, Cyril Abiteboul, il-kap tad-diviΩjoni tal-F1 tar-Renault, ra l-affarijiet b’mod differenti. Minkejja li rrikonoxxa n-nuqqasijiet tal- power unit , huwa sostna li l-informazzjoni mi©bura matul i t- tellieqa ta’ Melbourne wriet b’mod çar li anke xchassis tar-Red Bull beda jΩomm lura r-rendiment tal-vetturi. Abiteboul sa˙ansitra qal li Newey kien giddieb u li meta jkollu problema bil-vettura huwa dejjem jg˙a©©el biex iwa˙˙al fil-magna minflok xchassis meta din tal-a˙˙ar hija responsabbiltà tieg˙u. Çans ta’ ritorn It-tensjoni bejn ir-Red Bull u r-Renault ilha tiΩdied minn meta l-F1 g˙amel ittranΩizzjoni g˙all-magni ibridi. Wara diversi snin ta’ suççess, ir-Renault batew biex adattaw ru˙hom g˙al din it-teknolo©ija, fatt li rrelega lill-RBR fit-tieni post tal-klassifika tal-kostrutturi.

VerΩjoni ©dida Din is-sena jidher illi r-Red Bull jistg˙u sa˙ansitra jsibuha diffiçli biex jiksbu post mal-ewwel tlieta, fatt inaççettabbli g˙all-amministraturi tattim. G˙aldaqstant, l-akkuΩi ma naqsux fil-©img˙at li g˙addew u g˙alhekk ilprospettiva ta’ separazzjoni bejniethom qieg˙da ssir aktar konkreta. Fil-fatt, qabel ma beda l-ista©un, di©à kienu qeg˙din jinxterdu xi g˙ajdut illi r-Renault g˙andhom interess li jo˙olqu tim indipendenti mirRed Bull, b˙alma kellhom sal-2010. Ilkuntratt attwali bejniethom iwassal biss sal-2016, allura l-prospettiva tarritorn tar-Renault b˙ala tim kostruttur tista’ ssir realtà mill-2017.

Take two Tim ie˙or illi qieg˙ed jesperjenza xi

ftit ta’ taqlib huwa l-Manor F1. Wara l-fjask ta’ Melbourne, fejn lanqas biss irnexxielhom jo˙or©u mill-garaxx g˙all-kwalifiki, it-tim Brittaniku kien det er mi nat il li m a je r ©g˙ux ji ©u rrepetuti l-istess Ωbalji. Mil-lat tekniku, Manor huma mistennijin li jkunu f’poΩizzjoni li jie˙du sehem fil-Malasja g˙ax il-problemi ta’ software li esperjenzaw fl-Awstralja jidhru li ©ew meg˙luba. Fejn jid˙lu ssewwieqa, it-tim ikkonferma l-istess kopp ja li ke ll ha t ie ˙u s e he m f’Melbourne, ji©ifieri Will Stevens u Roberto Merhi. Fil-Malasja, it-tim mhuwiex qieg˙ed jistenna riΩultat spettakolari g˙ax jaf illi g˙adu lura ferm fl-iΩvilupp talvettura kkumparat mat-timijiet l-o˙ra. Madankollu, jekk jirnexxilhom iwasslu liΩ-Ωew© vetturi sal-a˙˙ar, di©à

Fl- a˙˙ar, ta’ mi n is emm i Ωv ilup p interessanti relatat mal-inçident li kellu Alonso fil-Katalonja. Ori©inarjament, it-tim kien sostna li r-ra©uni wara din il-˙abta kien il-fatt li lIspanjol tilef il-kontroll min˙abba kurrenti qawwija tar-ri˙ li affettwaw il-vettura waqt li kien qieg˙ed isuq. Madankollu, din il-©img˙a Alonso s ostna mal-midja li fil-fatt kienet problema fl- isteering tal-vettura li wasslet g˙al dan l-inçident. F’dan listadju, la hu u lanqas it-tim ma jafu minfejn setg˙et ©iet din il-problema, però l-Ispanjol sostna li ˙ass l-isteering jitqal qabel l-inçident. Iktar dettalji dwar din il-˙abta jafu jo˙or©u fil-©img˙at li ©ejjin wara li l-McLaren janalizzaw a˙jar l-informazzjoni li ©abru.

38 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ SPORTS

FUTBOL: AÓBARIJIET FIL-QOSOR Harry Kane jiskurja fid-debutt tieg˙u malIngilterra

hekk kif bdiet il-log˙ba, proprju fl-ewwel minuta tag˙ha, f’log˙ba li kienet isservi ta’ kwalifikazzjoni minn Group G g˙all-Ewro 2016. Wara li se˙˙ dan linçident, dan il-plejer kien issosstitwit minnufih. Wara li min˙abba dan l-inçident kien hemm stennija ta’ 35 minuta r-referee ÌermaniΩ re©a’ ta l-bidu biex tintlag˙ab il-log˙ba. Madankollu, id-drama ma waqfitx hawn. Dan g˙ax, fit-tieni taqsima meta l-iskor kien g˙adu dak ta’ 0-0, illog˙ba kienet abbandunata g˙alkollox wara li l-plejers u l-istaff taΩ-Ωew© timijiet ˙ebbew g˙al xulxin. Qalb dawn l-inçertezzi kollha l-UEFA ma setg˙etx toqg˙od b’idha fuq Ωaqqha u ma tag˙mel xejn. G˙alhekk, sostniet li qed tistenna li jaslu r-rapporti kollha neçessarji mid-delegat u r-referee qabel ma jinfet˙u xi tip ta’ proçeduri dixxiplinari.

IngliΩ ta’ Everton mill-kompetizzjoni Ewropea talEuropa League. Dan il-kastig se jibda jg˙odd millewwel leg li dan it-tim Ukrain g˙andu kontra t-tim Taljan ta’ Fiorentina fis-16 ta’ April li ©ej. Apparti minn hekk, Dinamo Kiev kienu mitluba j˙allsu €15,000 mill-istess UEFA min˙abba li s-segwaçi tag˙hom qabbdu l-flares fil-grawnd kif ukoll g˙annuqqas ta’ kbir ta’ organizzazzjoni. Sapporters ta’ Real Madrid immultati wara lattakk fuq il-karozza ta’ Bale

Mark Hughes jiffirma sal-2019 ma’ Stoke City

Fil-log˙ba li kien hemm nhar il-Ìimg˙a li g˙adda fejn l-Ingilterra lag˙bet kontra l-Litwanja u reb˙et bl-iskor ta’ 4-0, l-aktar mument li spikka f’din il-partita kien dak tal-attakkant ta’ Tottenham Harry Kane li fiddebutt tieg˙u mat-tim nazzjonali rnexxielu jiskurja wara biss 79 sekonda fil-grawnd. Dan l-attakant, li s’issa skurja 29 gowl fl-ewwel sta©un s˙i˙ tieg˙u ma’ Tottneham, da˙al jilg˙ab f’din il-log˙ba b˙ala sostitut u ftit wara se˙˙ il-mument, li fi kliemu, lanqas hu stess ma kien qed jistenna dak li eventwalment se˙˙. Fil-fatt, huwa ddeskriva dan ilmument b˙ala ˙olm li fl-a˙˙ar saret realtà. Min-na˙a tieg˙u, il-kowç internazzjonali IngliΩ Roy Hodgson fa˙˙ar din il-prestazzjoni ta’ dan iΩ-Ωag˙Ωug˙. Madankollu, huwa sostna li kemm il-midja kif ukoll ilpubbliku u s-sapporters IngliΩ m’g˙andhomx jg˙ollu wisq il-moral ta’ dan il-plejer biex b’hekk jibqa’ impenjat biex jag˙ti l-massimu tieg˙u u ma tikbirlux rasu.

Il-Manager preΩenti tat-tim IngliΩ Stoke City Mark Hughes iffirma kuntratt ©did li issa se jΩommu fittmun ta’ dan il-klabb sa mill-inqas l-2019. L-eksattakkant ta’ Wales kien in˙ater mani©er ta’ dan l-istess tim f’Mejju tal-2013 u g˙en lill-Potters biex jaslu saddisa’ post fl-ewwel sta©un – l-og˙la poΩizzjoni li qatt ikklasifikaw fiha fil-Premier League. F’kummenti li ta lill-midja, Hughes sostna li jinsab fer˙an ˙afna li ffirma dan il-kuntratt ©did u dan g˙ax fi kliemu hemm Ωmien sabi˙ ˙afna fil-futur qrib g˙al Stoke City u jinsab determinat li jwassalhom sa fejn hu possibbli. Dan il-kowç ta’ 51 sena, kien imkeççi minn ma’ Queens Park Rangers fl-2012, u kien appuntat suççessur ta’ Tony Pulis liema deçiΩjoni wasslet g˙al g˙add ta’ dimonstrazzjonijiet minn ftit sapporters ta’ dan it-tim. Huma b˙alissa jinsabu fl-10 post tal-Premier League u se jkun qed jimmiraw biex jil˙qu l-mira li di©à la˙qu s-sena li g˙addiet. Manchester United se joffru £80 miljun g˙al Ronaldo?

L-attakkant ta’ Juventus jiskurja g˙al Spanja L-attakkant internazzjonali Spanjol ta’ Juventus Alvaro Morata skurja l-unika gowl g˙at-tim internazzjonali Spanjol kontra l-Ukraina f’log˙ba ta’ kwalifikazzjoni mill-Grupp Ç g˙all-Ewro 2016. Dan il-plejer Spanjol, li kien qed jibda l-log˙ba millbidu g˙all-ewwel darba ta˙t il-kowç Vincente del Bosque, skurja wara li x-xutt tieg˙u ©ie devjat u l-ballun spiçça fix-xibka. Permezz ta’ din ir-reb˙a, it-tim ta’ Spanja qieg˙ed f’kontroll fit-tieni post. Fil-fatt, huma jinsabu tliet punti fuq l-istess Ukraina wara din irreb˙a hekk importanti. Madankollu, huma xorta wa˙da jinsabu tliet punti ’l bog˙od mill-Islovakkja li nhar il-Ìimg˙a reb˙u wkoll kontra t-tim tal-qieg˙ talLussemburgu bl-iskor ta’ 3-0. Morata, li mexxa l-attakk minflok l-attakkant ta’ Chelsea Diego Costa li b˙alissa jinsab imwe©©a’, kien providenzjali fl-ewwel taqsima, preçiΩament fit-28 minuta. Dan l-eksattakkant ta’ Real Madrid skurja dan il-gowl importanti wara pass mill-isba˙ tal-midfielder ta’ Atletico Madrid Koke biex imbag˙ad tefa’ wara lgowler Andriy Pyatov tal-Litwanja. Il-gowler Russu milqut minn flare

Simeone jiffirma estensjoni ta’ kuntratt sal-2020

Skont il-gazzetta IngliΩa Daily Express, it-tim IngliΩ ta’ Manchester United huma lesti li joffru £80 miljun g˙all-attakkant PortugiΩ ta’ Real Madrid Cristiano Ronaldo u dan b’paga ta’ £14-il miljun fis-sena. Jidher li din il-gazzetta qed tikkwota mis-sit Taljana ta’ Tuttomercatoweb fejn din qed issostni li l-kowç OlandiΩ tat-tim IngliΩ Louis van Gaal huwa determinat li j©ib lura Old Trafford lir-rebbie˙ tal-Ballun tadDeheb dan is-sajf stess, wara li s-sajf li g˙adda Manchester United kienu wkoll imsemmija li qeg˙din fit-taqtig˙a g˙alih. Ronaldo ilu jilg˙ab mat-tim millkapitali Spanjola g˙al dawn l-a˙˙ar sitt snin u dan wara li kien qatta’ sitt sta©uni o˙ra mat-tim minn Manchester. Huwa ng˙aqad ma’ Real Madrid fl-2009 u rnexxielu jirba˙ darba l-league Spanjol u l-famuΩa ‘La Decima’ lista©un li g˙adda b’reb˙a fuq rivali eterni Spanjoli Atletico Madrid. Hemm diversi rapporti li qed isostnu li dan il-plejer ta’ 30 sena jinsab imdejjaq fis-Santiago Bernabeu u kien hemm ukoll min qal li dan jista’ jing˙aqad mat-tim l-ie˙or ta’ Manchester, Manchester City. Madankollu, rapporti ©odda qed jg˙idu li van Gaal se jag˙mel dak kollu possibbli biex jirba˙ ilfirma ta’ dan il-plejer. Dinamo Kiev ikkastigati g˙ar-razziΩmu

Il-goalkeeper Russu Igor Akinfeev intlaqat fuq wara ta’ rasu minn flare waqt li t-tim internazzjonali tieg˙u kien qed jilg˙ab barra minn daru kontra l-Montenegro u li din il-log˙ba, eventwalment, kienet abbandunat mir-referee f’Podgorica. Dan il-plejer, li g˙andu 28 sena, intlaqat eΩattament

Kummissjoni tal-Gvern Spanjol iddeçidiet li timmulta tliet sapporters ta’ Real Madrid wara li dawn attakkaw diversi karozzi ta’ plejers importanti fit-tim fosthom Gareth Bale. Wara li dawn l-inçidenti se˙˙ew kollha wara t-telfa tal-©img˙a l-o˙ra kontra Barçellona, dawn it-tliet sapporters iddeçiedew li jiΩvugaw il-frustazzjoni tag˙hom mal-karozzi ta’ dawn il-plejers. Fil-fatt, il-karozza Bentley ta’ Bale kienet attakkata fil-grawnd tal-klabb fejn jit˙arr©u l-plejers. Bale ma kienx biss l-unika vittma ta’ dawn is-sapporters dan g˙aliex l-attakkant Jese Rodriguez kif ukoll Carlo Ancelloti kienu wkoll fil-mira tag˙hom. Real Madrid qalu li wie˙ed minn dawn it-tliet ir©iel ©ie identifikat b˙ala membru u g˙alhekk issa jinsab sospiΩ mill-klabb u jista’ wkoll jitkeçça g˙alkollox wara li jkun hemm smig˙ dixxiplinarju. Din it-telfa ˙alliet lil Real Madrid erba’ punti ta˙t il-leaders Barçellona meta g˙ad baqa’ biss g˙axar log˙biet biex jintemm il-kampjonat.

Wara ©img˙at ta’ diskussjonijiet, il-UEFA ddeçidiet li tikkastiga t-tim Ukrain ta’ Dinamo Kiev billi ordnawlhom biex jag˙lqu parti mill-istadium tag˙hom g˙allog˙ba tal-kwartifinali li jmiss wara li w˙ud mis-sapporters tag˙hom g˙addew xi kummenti jew g˙amlu ©esti razzjali kontra l-plejers ta’ Everton. Din l-offiΩa serja li ilha tiddomina l-futbol Ewropew se˙˙et bit-tieni leg fl-Ukraina meta Dinamo Kiev eventwalment irnexxielhom jirb˙u u jaqilg˙u lit-tim

Il-kowç Ar©entin ta’ Atletico Madrid Diego Simeone ffirma estenzjoni ta’ kuntratt ma’ dan it-tim biex b’hekk huwa marbut mag˙hom mill-anqas sas-sena 2020. Minn mindu kien ma˙tur kowç fl-2011, dan l-eksdifensur Ar©entin li g˙andu 44 sena, wassal lil Atletico g˙al numru ta’ unuri, fosthom it-titlu ta’ champions Spanjoli s-sena l-o˙ra, kif ukoll kienu rebbie˙a filkompetizzjoni tal-Ewropa League fis-sena 2012. Aktar minn hekk, is-sena l-o˙ra huma kienu ©ew meg˙luba minn Real Madrid fil-final tac-Champions League u din is-sena se jer©g˙u jiltaqg˙u kontrihom fil-kwarti tal-finali. F’kummenti li ta lill-midja f’dan ir-rigward, Simeone sostna li huwa jinsab ma’ dan il-klabb g˙ax verament huwa konvint li dan se jkompli jikber u jiffjorixxi. Dan il-kowç huwa meqjus b˙ala wie˙ed mill-a˙jar kowçis fil-preΩent u kien hemm ukoll xnieg˙at li dan jista’ jing˙aqad ma’ numru ta’ klabbs o˙ra fosthom Manchester City.

SPORTS KÓ

kullhadd.com

29|03|2015 39

G˙at-tielet darba f’dan lista©un, il-Gozo Motocross Association ippreΩentat ilprogramm ta ’ tlielaq talmuturi mill-Kampjonat G˙awdxi fit-trekk taxX˙ajma. Folla mdaqqsa segwiet numru sabi˙ ta’ sewwieqa li taw wirja eççezzjonali. Bl-ikbar ammont ta’ punti nsibu lil Etienne Bigeni, fi Klassi A, fejn qed naraw ©lieda akkanita bejnu u bejn ˙uh Joseph g˙all-ewwel post. Steve Xuereb u Robert Spiteri jinsabu fit-tielet u rraba’ post rispettivament. Fi Klassi B rajna r-ritorn ta’ John Attard li bil-mutur tieg˙u Suzuki RM250 g˙amel wirja tajba u akkwista lewwel post tal-©urnata. Minkejja li Charlie Borg kellu ˙sara fil-mutur tieg˙u, Ωamm punte©© tajjeb u da˙al fit-tieni post. Illum er©ajna lqajna lil Nathaniel Camilleri li minkejja li saq g˙all-ewwel darba l-mutur tieg˙u Yamaha YZ125 da˙al fit-tieni post. Eman Abela da˙al it-tielet filwaqt li Nikovich Chircop akkwista s-sittin punt tal©urnata. Filwaqt li n©abru l-punti skont ir-regoli tal-kampjonat G˙awdxi, dawn huma r-rebbie˙a fl-ewwel, it-tieni u ttielet post tal-©urnata li ng˙ataw trofej kull wie˙ed Klassi A L-1 post – Etienne Bigeni It-2 post – Joseph Bigeni It-3 post – Steve Xuereb Klassi B L-1 post – John Attard It-2 post – Charlie Borg It-3 post – Godfrey Bigeni Klassi Ç L-1 post – Nicovich Chircop It-2 post – Nathaniel Camilleri It-3 post – Eman Abela Il-Gozo Motocross Association ser tkompli bissemifinali tal-kampjonat nhar il-Óadd 12 ta’ April 2015, fis1.00pm. Sadanittant l-Assoççjazzjoni t˙e©©e© lill-pubbliku biex nhar il-Óadd li ©ej, 29 ta’ Marzu 2015 tattendi bi ˙©ara fit-trekk tax-X˙ajma g˙attielet fun race f’dan lista©un, fejn ser naraw wirjiet mill-isba˙ b’muturi Trials u MotoX . L-avvenimenti jibdew fil-11.00am. L-assoçjazzjoni t˙e©©e© u tilqa’ aktar sewwieqa u dillettanti biex jattendu u jipparteçipaw f’dan l-isport avventuruΩ. G˙al aktar tag˙rif wie˙ed g˙andu jΩur il-pa©na ta’ Facebook Gozo Motocross Association.

Robert Spiteri

Ritratt: JOSETTE BUTTIGIEG

KWARTI TAL-FINALI TAL-KAMPJONAT GÓAWDXI

40 29|03|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

min jaqta’ Û-Ûigarelli u min ixammar il-kmiem

Etienne Grech Deputat Laburista

Mill-OppoΩizzjoni, il-Partit Laburista kien ilu snin s˙a˙ jinsisti fuq il-bΩonn li nsa˙˙u lkura primarja. Filwaqt li l-Gvern preçedenti la˙aq beda xi ftit xog˙lijiet li kellhom itejbu sservizz taç-çentri tas-sa˙˙a f’pajjiΩna, dan g˙amlu b’˙arba qabel l-elezzjoni, wara snin twal ta’ telqa assoluta. Kien kaΩ tipiku ta’ ftit wisq, tard wisq. Kul˙add jiftakar kif il-Gvern preçedenti pprova jlesti ç-çentru tas-sa˙˙a tal-Mosta photofinish erbat ijiem qabel l-elezzjoni, minkejja li x-xog˙ol fuqu kien beda f’Jannar. Fil-fatt, ix-xog˙ol tant beda tard, u tant kien intenzjonat biss biex ji©bor erba’ voti qabel l-elezzjoni, li meta ç-çentru ©ie inawgurat kien g˙ad jonqsu ˙afna xog˙lijiet xi jsiru. Ovvjament, dakinhar talinawgurazzjoni, l-eks-Ministru tas-Sa˙˙a Joe Cassar mhux biss naqas milli jg˙id dan, iΩda sa˙ansitra ta l-impressjoni li ççentru kien se jifta˙ g˙all-pazjenti dik il-©img˙a stess. Imsieken dawk li marru biex jinqdew u baqg˙u b’xiber imnie˙er, g˙ax sabu çentru mag˙luq! Fjask simili rajnieh ukoll fiççentru tas-sa˙˙a tar-Rabat. F’Mejju 2012, ji©ifieri sena eΩatt qabel l-elezzjoni, Gvern Nazzjonalista ˙abbar li kien se jinvesti nofs miljun ewro fittisbi˙ ta’ dan iç-çentru. Madankollu, ix-xog˙ol kien

g˙adu lanqas biss beda sa sena wara, u kellu jkun il-Gvern preΩenti li jibda u jirnexxilu jlesti dan ix-xog˙ol fi Ωmien sitt xhur, bl-inqas inkonvenjenza possibbli g˙all-pazjenti li kienu jag˙mlu uΩu minnu. Din hija xhieda ta’ kif il-Gvern preΩenti mill-bidu nett g˙aΩel li ma ja˙dimx b˙alma ˙adem ilGvern ta’ qablu. Dan mhuwiex Gvern li ja˙li l-˙in jaqta’ ΩΩigarelli biex ji©bor il-voti qabel l-elezzjoni. Lanqas ma huwa Gvern li joqg˙od jg˙addi ΩΩmien biç-çittadini, speçjalment f’dak li jirrigwarda su©©ett tant sensittiv b˙alma huwa s-sa˙˙a. Minflok, dan il-Gvern xammar il-kmiem u mill-ewwel jum beda ja˙dem biex itejjeb is-servizz mog˙ti minn Mater Dei u lIsptar Generali ta’ G˙awdex, fosthom b’kooperazzjoni malprivat u b’investiment barrani.

Fuq kollox, beda ja˙dem biex itejjeb il-kura primarja, u b’hekk mhux biss itaffi l-piΩ minn fuq lisptarijiet, iΩda wkoll jaqdi lillpazjent mill-kumdità tal-komunità tieg˙u stess. Çentri tas-sa˙˙a u bere© iktar attrezzati u effiçjenti Apparti li dan il-Gvern lesta ttisbi˙ taç-çentri tas-sa˙˙a talMosta u r-Rabat, wasal fit-tielet u l-a˙˙ar faΩi tat-tisbi˙ taç-çentru tas-sa˙˙a tal-Furjana. Dan ifisser li baqa’ biss xog˙lijiet fuq irreception , il- cold room , u linstallazzjoni ta’ ©eneratur ikbar. Dan filwaqt li t-tisbi˙ fiç-çentru tas-sa˙˙a ta’ Ra˙al Gdid g˙adu g˙addej. It-tisbi˙ huwa importanti, izda wa˙du ma jtejjibx is-servizz talkura primarja statali f’pajjiΩna. Inbena çentru tas-sa˙˙a ©did

f’Óal Kirkop g˙an-nies tad-distrett, filwaqt li ©ew introdotti wkoll kliniçi g˙all-istil tal-˙ajja (lifestyle clinics) fil-bere© taΩÛurrieq, San Ìwann, Óal Tarxien, il-Kalkara, l-Imsida, ilGΩira u l-Gudja. Ûdiedu l-˙inijiet tal-g˙oti tal-vaççin, u ©ew estiΩi wkoll il-˙inijiet tal-ber©a ta’ Birikirkara. Minn Ottubru u Novembru li ©ej se jiΩdiedu l-etajiet taliscreening . L- iscreening talg˙onq tal-utru se jibda jsir ukoll g˙al nisa minn 25 sena sa 35 sena, l-iscreening tas-sider se jsir minn 50 sa 65 sena, filwaqt li liscreening tal-musrana se jibda jsir g˙al dawk bejn il-51 u l-61 sena. Dan minbarra li ©ie introdott apparat ©did, b˙al magni tal-Xrays u tal-ECG. Infeta˙ l-aççess g˙at-tobba privati g˙all-fiΩjoterapija u l-X-rays, filwaqt li t-talbiet g˙al screening tad-densità talg˙adam issa jistg˙u jsiru mittobba kollha, u mhux biss minn çertu speçjalisti. L-effett ta’ dawn u aktar servizzi ©odda minn diversi bere© madwar il-pajjiΩ di©à qed jin˙ass, kemm mit-tobba privati u anke mill-pazjenti. Servizz a˙jar fil-komunità qed inaqqas il-bΩonn tan-nies li jirrikorru flisptarijiet, fejn kienu jqattg˙u ˙inijiet twal jistennew. Dawn huma r-riΩultati ta’ Gvern li xammar il-kmiem minflok ma qag˙ad jedha jaqta’ Ω-Ωigarelli.