KullHadd_30.08.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN IL-KRIÛI TAL-IMMIGRAZZJONI FL-EWROPA Il-Óadd 30 ta’ Awwissu, 2015 Óar©a Nru 1,155

Ara pa©na 16

Prezz ›0.80

FIGURI POÛITTIVI GÓALL-EKONOMIJA

IL-KURJA MA TIKKJARIFIKAX IL-MESSAÌÌI TAL-ARÇISQOF

ÓERQANA GÓAR-RIFORMI FIL-ÌUSTIZZJA

PajjiΩna kellu ©img˙a ta’ riΩultati poΩittivi filqasam tal-ekonomija, tant li g˙al darb’o˙ra pajjiΩna kellu l-og˙la livell ta’ ottimiΩmu fost il-pajjiΩi kollha taΩ-Ûona Ewro. L-a˙bar tal-ottimiΩmu fost il-Maltin u l-G˙awdxin ˙ar©et fl-isfond ta’ a˙barijiet poΩittivi o˙ra, fosthom dawk taΩ-Ωieda fl-impjiegi tul l-a˙˙ar sentejn li tiΩboq il-˙ames snin s˙a˙ ta’ Gvern preçedenti, kif ukoll dik tat-tnaqqis sostanzjali fid-defiçit.

Minkejja li din il-gazzetta talbet lill-Kurja biex tispjega x’ried ifisser eΩattament l-Arçisqof Scicluna bil-messa©©i vagi li bag˙at f’Ωew© omeliji separati fil-Mosta u Óad-Dingli, kelliem g˙allKurja naqas milli jipprovdi spjegazzjoni, u sostna li l-messa©©i ma kinux vagi. Il- KullÓadd g˙amlet dawn il-mistoqsijiet fiddawl tal-fatt li l-messa©©i tal-Arçisqof jistg˙u ji©u mifhuma b˙ala inçitazzjoni g˙all-vjolenza.

Wara snin twal ta’ tkaxkir tas-saqajn meta kienu fil-Gvern, issa l-esponenti tal-Partit Nazzjonalista jidhru ˙erqana biex ji©u implimentati çertu riformi fil-qasam tal-©ustizzja. Fost dawn ir-riformi pendenti nsibu dik tal-mod li bih jin˙atru l-©udikanti. Dan meta l-PN filGvern mhux biss naqas li jimplimenta din ir-riforma, iΩda sa˙ansitra warrab u kkastiga lil dawk li proponewha.

Ara pa©na 2

Ara pa©na 5

Ara pa©na 7

KIF NISTGÓU NIKKOMUNIKAW F’KAÛ TA’ TERREMOT? Il-mezzi ta’ komunikazzjoni, speçjalment dawk tal-massa, kollha jiddependu fuq lelettriku, fuq l- internet jew fuq is-servizzi taç-çellulari. F’kaΩ li wie˙ed minn dawn jieqaf, fi ftit ˙in tispiçça bla mezzi ta’ komunikazzjoni. Allura kif nistg˙u nikkomunikaw f’kaΩ ta’ terremot jew diΩastru naturali ie˙or? Soluzzjoni wa˙da hija dik li jintuΩa r-radju, u hawnhekk tid˙ol il-Malta Amateur Radio League, li bir-radji tag˙ha din tkun indipendenti mill- grid taddawl, GSM çellulari u millinternet. Intant, nhar il-Óamis li ©ej, id-Dipartiment talProtezzjoni Çivili (DPÇ) se jkun qieg˙ed jikkordina eΩerçizzju ta’ simulazzjoni ta’ terremot ta’ 7.6 fuq liskala Richter li se jolqot b’mod partikolari lill-gΩira G˙awdxija u jdum madwar g˙oxrin sekonda. L-entitajiet involuti f’dan leΩerçizzju se jkunu qeg˙din jirrea©ixxu g˙al bosta talbiet g˙all-g˙ajnuna bl-g˙an li jkun mag˙ruf kemm pajjiΩna huwa ppreparat f’kaΩ li jse˙˙ terremot. Il-gazzetta K ullÓ ad d t k e l l m e t m a ’ numru minn dawn l-entitajiet biex tifhem a˙jar x’se jkun ir-rwol tag˙hom f’dan l-eΩerçizzju. Ara pa©na 3

02 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

TKOMPLI L-MIXJA BIEX INKUNU L-AQWA PAJJIÛ FL-EWROPA L-ist˙arri© fost azjendi u konsumaturi Maltin u G˙awdxin li tag˙mel ilKummissjoni Ewropea kull xahar wera li, g˙al darb’o˙ra, pajjiΩna kellu log˙la livell ta’ ottimiΩmu fost il-pajjiΩi kollha taΩ-Ûona Ewro. L-indiçi tas-sentiment ekonomiku dan ix-xahar la˙aq il-livell ta’ 111, jew 11% aktar mill-medja kemm ilu ji©i mkejjel dan lindikatur. Imqabbel mas-sitwazzjoni meta l-amministrazzjoni Nazzjonalista kienet tilfet il-vot tal-ba©it, l-ottimiΩmu f’pajjiΩna kiber b’20%. OttimiΩmu F’Awwissu jispikka l-ottimiΩm u fi l- qa s a m ta l- k os tr u z zjoni. Fil-fatt, dan la˙aq log˙la livell qatt osservat mindu beda jsir dan list˙arri© tlettax-il sena ilu. Loperaturi fil-kostruzzjoni f’Malta huma l-aktar ottimisti minn fost dawk fil-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea. Anke fost l-operaturi fis-settur tal-bejg˙ ©ie rre©istrat wie˙ed mill-aqwa livelli ta’ ottimiΩmu qatt osservat. Filfatt, is-settur tal-bejg˙ f’Malta huwa l-aktar ottimista missetturi fil-pajjiΩi kollha taΩÛona Ewro. Fl-istess ˙in lazjendi Maltin fis-settur tasservizzi komplew jesprimu livell ferm g˙oli ta’ kunfidenza ekonomika. Óafna operaturi Maltin fil-qasam tas-servizzi sostnew li lqag˙da tag˙hom tjiebet u li g˙andhom aspettattivi a˙jar g˙ax-xhur li ©ejjin, g˙alhekk se jkomplu jΩidu l-˙addiema. Il-familji f’pajjiΩna huma fost il-ftit fl-Ewropa li qed jg˙idu li s-sitwazzjoni finanzjarja tag˙hom qed titjieb u li qed jistennew aktar titjib fix-xhur li ©ejjin. L-ottimiΩmu fost il-familji huwa tali li qed jistennew tnaqqis aktar fil-qg˙ad anke meta di©à niΩel g˙all-inqas livell fl-istorja ta’ pajjiΩna. Óafna minn dawk intervistati qalu li b˙alissa qeg˙din f’poΩizzjoni li jag˙mlu akkwisti relattivament kbar

g˙ax g˙andhom d˙ul tajjeb. G˙al darb’o˙ra, il-Gvern jilqa’ r-riΩultati tal-ist˙arri© tal-Kummissjoni Ewropea, li jindikaw bl-aktar mod çar lottimiΩmu qawwi li jeΩisti fost il-familji u l-azjendi ta’ pajjiΩna. Fix-xhur li ©ejjin ilGvern se j˙abbar miΩuri o˙ra li jkomplu jtejbu landament ekonomiku u jo˙olqu aktar ©id. Ûieda ta’ 12,750 impjieg f’sentejn Fl-ewwel sentejn ta’ din lamministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ kwaΩi 12,750 impjieg full-time. Dan ifisser li, f’sentejn, kien hawn Ωieda ta’ 1,500 impjieg aktar minn dik osservata tul il-˙ames snin s˙a˙ tal-amministrazzjoni preçedenti. L-istatistika uffiçjali turi li, fl-ewwel sentejn ta’ din l-amministrazzjoni, kuljum Ωdiedu 17-il impjieg full-time . Din hija kwaΩi tliet darbiet akbar mirrata ta’ ˙olqien ta’ xog˙ol osservata matul l-amministrazzjoni preçedenti. F’dawn l-ewwel sentejn kienu s-servizzi li wrew lakbar tkabbir. Tispikka Ωieda ta’ kwaΩi 2,900 impjieg fis-servizzi amministrattivi, madwar 1000 fis-servizzi tekniçi u professjonali, 1,100

fis-servizzi finanzjarji u Ωieda ta’ 900 full-timer fl-informatika u l-komunikazzjoni. Kien hemm ukoll tkabbir ta’ 1,100 impjieg fis-settur tal-bejg˙, 600 fil-lukandi u ristoranti, u tkabbir ta’ 1,300 impjieg m a s - s e t t u r t a l - gaming u servizzi o˙ra. L-impjiegi fissettur privat Ωdiedu b’400 filmanifattura u b’600 filkostruzzjoni, Ωew© setturi li tul l-amministrazzjoni preçedenti fihom intilfu eluf ta’ postijiet tax-xog˙ol. Kien hemm ukoll tkabbir qawwi fis-settur privat tas-sa˙˙a u tal-edukazzjoni, b’Ωieda ta’ 1 0 0 0 i m p j i e g full-time f’dawn is-sentejn. Ûieda ta’ 10,200 fis-settur privat Mill-bidu tal-amministrazzjoni, kien hemm Ωieda ta’ 1 0 , 2 0 0 p e r s u n a full-time mas-settur privat. Dan ifisser li 8 minn kull 10 impjieg ©did in˙olqu fis-settur privat. Dan imur g˙al kollox kontra l-istqarrijiet talOppoΩizzjoni li jg˙idu li ittitjib fil-qasam tal-impjiegi f’dawn is-sentejn kien ©ej mis-settur pubbliku. Ilpersenta©© tal-impjiegi fissettur pubbliku llum huwa ta’ 26.2% tal-impjiegi kollha full-time , meta fi tmiem l-

amministrazzjoni preçedenti kien hemm 26.7%. Altru milli Ωdiedet id-dipendenza fuq is-settur pubbliku, fil-fatt din naqset f’dawn is-sentejn. Fl-istess ˙in, il-Gvern ma naqasx milli jΩid ir-riΩorsi f’setturi importanti fis-servizz pubbliku. Fost l-o˙rajn, imqabbel mal-bidu talamministrazzjoni, illum hemm 1,200 persuna aktar ta˙dem fis-settur tas-sa˙˙a pubblika u fl-edukazzjoni pubblika biex jag˙tu servizz a˙jar lill-familji tag˙na. Fost l-aktar li gawdew mit-titjib fis-suq tax-xog˙ol kien hemm l-G˙awdxin fejn kien hemm Ωieda ta’ 800 impjieg full-time. F’G˙awdex it-tkabbir kuljum fl-impjiegi huwa sitt darbiet og˙la minn dak osservat matul il-˙ames snin tal-amministrazzjoni preçedenti. Filwaqt li jilqa’ dawn ir-riΩultati poΩittivi, fix-xhur li ©ejjin il-Gvern se jkun qed iwettaq miΩuri ©odda biex jin˙olqu aktar opportunitajiet g˙all-familji Maltin u G˙awdxin. Id-defiçit ikompli nieΩel Fl-ewwel seba’ xhur tal2015, l-iΩbilanç fil-Fond K o n s o l i d a t n a q a s b ’€ 1 3 4 miljun, jew b’44%, meta mqabbel mal-istess perjodu ta’ sena ilu. L-iΩbilanç sa

Lulju ta’ din is-sena huwa nnofs ta’ dak osservat fl-istess perjodu fl-a˙˙ar sena talamministrazzjoni preçedenti. Id-d˙ul tal-Gvern matul lewwel seba’ xhur tal-2015 Ωdied b’€241 miljun, jew 15%. Din iΩ-Ωieda kienet xprunata minn tkabbir ta’ €56 miljun f’fondi addizzjonali mill-Unjoni Ewropea wara ˙idma min-na˙a talGvern ˙alli r-rata li biha ji©u assorbiti l-fondi Ewropej tog˙la sew. Kien hemm ukoll Ωieda ta’ €54 miljun f i d - d ˙ u l m i l l - income tax , minkejja li r-rata tat-taxxa tnaqqset. Dan huwa sinjal ta’ kemm qed jiΩdied id-d˙ul tal-familji tag˙na. Filwaqt li l-OppoΩizzjoni takkuΩa lillGvern li qed i˙alli l-ispiΩa tiΩdied bla kontroll, l-istatistika turi li matul l-2015 kien hemm Ωieda fl-ispiΩa rikorrenti ferm anqas miΩ-Ωieda ta’ 9.1% li kienet irre©istrata fl-istess Ωmien fl-a˙˙ar sena tal-amministrazzjoni ta’ qabel. Fl-ewwel seba’ xhur tal2015 kien hemm spiΩa kapitali ta’ €240 miljun, jew €60 miljun aktar mill-istess perjodu fl-a˙˙ar sena tal-Gvern preçedenti. Din is-sena lGvern investa €280,000 kuljum aktar fi pro©etti kapitali u infrastrutturali milli kienet nefqet l-amministrazzjoni preçedenti. Dan qed iwassal g˙al ottimiΩmu qawwi fost l-azjendi tag˙na u titjib fis-servizzi pubbliçi u l-infrastruttura ta’ pajjiΩna. Ilgalbu fl-immani©©jar talfinanzi pubbliçi qed i˙alli effett fuq id-dejn nazzjonali b’kuntrast maΩ-Ωmien meta Simon Busuttil kien il-ViçiKap tal-Partit fil-Gvern fejn id-dejn nazzjonali kien Ωdied b’medja ta’ mitt miljun kull xahar. Frott il-politika talGvern favur l-ottimiΩmu, pajjiΩna finalment g˙andu defiçit u dejn li jpo©©u inqas piΩ fuq l-ekonomija tag˙na. B’din il-klima ta’ investiment pubbliku u ming˙ajr ebda awsterità, il-qg˙ad waqa’ g˙all-inqas livell fl-istorja ta’ pajjiΩna.

LOKALI KÓ

30|08|2015 03

kullhadd.com

ÓIDMA KONÌUNTA BEJN MALTA U L-ITALJA LIAM GAUCI liam@kullhadd.com

Nhar il-Óamis li ©ej idDipartiment tal-Protezzjoni Çivili (DPÇ) se jkun qieg˙ed jikkordina eΩerçizzju ta’ simulazzjoni ta’ terremot ta’ 7.6 fuq l-iskala Richter li se jolqot b’mod partikolari lillgΩira G˙awdxija u jdum madwar g˙oxrin sekonda. F’dan il-pro©ett se jkunu involuti wkoll l-universitajiet ta’ Malta, Catania u Palermo, flimkien ma’ bosta entitajiet li ser jie˙du sehem mad-DPÇ u mal-Protezzjoni Çivili ta’ Sqallija, fosthom, il-Korp talPulizija, il-Forzi Armati ta’ Malta, id-Dipartiment tasSa˙˙a, id-Dipartiment talVeterinarji, u bosta NGOs b˙as-St John Rescue Corps, St John Ambulance, ERRC, lIscout Association of Malta, EFRU u l-MARL. Barra minn hekk ser ikun hemm ukoll madwar mitt persuna o˙ra li ser ji©u evakwati. L-entitajiet involuti f’dan leΩerçizzju se jkunu qeg˙din jirrea©ixxu g˙al bosta talbiet g˙all-g˙ajnuna bl-g˙an li jkun mag˙ruf kemm pajjiΩna huwa ppreparat f’kaΩ li jse˙˙ terremot. Din l-operazzjoni tag˙mel parti mill-Pro©ett SIMIT illi huwa ffinanzjat mill-Italia-Malta 2007-2013 Operational Programme, Strategic Projects. Operazzjoni estensiva

F’kummenti li ta lill-gazzetta KullÓadd, Emanuel Psaila, lOperations Manager tadDPÇ, spjegalna li, g˙alkemm eΩerçizzji f’livell lokali jsiru fuq baΩi regolari, b˙al dawk tal-Control of Major Accident Hazards, wie˙ed jista’ jg˙id li, fuq skala internazzjonali, dik tal-©img˙a d-die˙la se tkun l-ewwel wa˙da taxxorta tag˙ha. Mistoqsi jekk hux se ssir operazzjoni estensiva daqsha f’Malta, Psaila qalilna li le, imma se ssir o˙ra simili tag˙ha f’Lampedusa. Huwa però spjega li t-‘terremot’ talÓamis ser jin˙ass ukoll f’Malta u fl-istess waqt li ser tkun g˙addejja operazzjoni ta’ salvata©© ta’ 48 sieg˙a kontinwi f’G˙awdex, filwaqt li f’Malta ser ikun hemm seba’ simulazzjoni differenti, kemm fin-natura tax-xog˙ol kif ukoll fil-˙inijiet.

Id-DPÇ di©à g˙andha pjan Minkejja, li din l-operazzjoni hija l-ewwel wa˙da tax-xorta tag˙ha, Psaila qalilna li lProtezzjoni Çivili di©à g˙andha diversi pjanijiet strate©içi u ta’ livell g˙oli f’kaΩ li jse˙˙ diΩastru ta’ dan it-tip. “Il-forzi kollha tal-pajjiΩ, b˙all-Armata, il-Pulizija, idDipartiment tas-Sa˙˙a u g˙aqdiet mhux governattivi li ja˙dmu f’dan il-qasam ji©u kordinati g˙al aktar effiçjenza. Barra minn hekk, ilProtezzjoni Çivili g˙andha wkoll proçeduri stabbiliti ta’ kif isir tiftix g˙al persuni maqbuda ta˙t it-tifrik u dwar kif ji©u ma˙ru©a dawn il-persuni,” tenna Psaila. Huwa spjegalna wkoll li qieg˙ed isir investiment kontinwu biex id-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili jkun attrezzat bir-riΩorsi neçessarji, kemm dawk umani, kif ukoll b˙ala makkinarju sabiex ji©u salvati kemm jista’ jkun vittmi f’kaΩ b˙al dan. G˙aldaqstant, riçentament ©iet ikkonsolidata skwadra apposta ta˙t l-isem ta’ Urban Search and Rescue (USAR) li proprju tispeçjalizza f’dan ixxog˙ol ta’ salvata©©, kif ukoll issa˙˙et is-sezzjoni tal-klieb li jintuΩaw biex jindikaw fejn bniedem huwa maqbud ta˙t it-tifrik. Psaila semma li b˙alissa g˙addej ukoll eΩerçizzju fejn qed ji©u analizzati u mwieΩna r-riskji kollha li jistg˙u jolqtu lil pajjiΩna f’eΩerçizzju mag˙ruf b˙ala National Risk Assessment (NRA). Barra minn hekk, idDipartiment tal-Protezzjoni Çivili jibg˙at numru ta’ membri kull sena g˙al dan it-tip ta’ ta˙ri©, f’eΩerçizzji apposta li jsiru mal-Ewropa kollha, u li wie˙ed b˙alhom se jsir filjiem li ©ejjin f’Malta. Fl-a˙˙ar, Psaila sa˙aq dwar l-importanza tal-koperazzjoni tal-pubbliku biex dawn leΩerçizzji j˙allu l-frott mix-

tieq. “Nixtiequ nappellaw lillpubbliku biex wie˙ed ma jallarmax ru˙u, g˙ax dan it-tip ta’ eΩerçizzji huma bΩonjuΩi sabiex, b’dan it-ta˙ri©, ilpajjiΩ kollu jkun ippreparat g˙al dak li jista’ jinqala’.” Investiment ta’ €370,000

Il-gazzetta tkellmet ukoll ma’ Dr Pauline Galea li tag˙mel parti mis-Seismic Monitoring and Research Unit (SMRU) fi ˙dan id-Dipartiment talFiΩika tal-Università ta’ Malta. Hija spjegat illi b˙alissa din lunità, li hija wa˙da millimsie˙ba f’dan il-pro©ett, g˙andha tliet riçerkaturi u xi studenti ta’ livell postgraduate. Ir-rwol tal-SMRU huwa li jag˙mel monitora©© kontinwu ta’ attività siΩmika lokali u re©jonali, jistudja l-kawΩa u n-natura ta’ dawn it-terremoti, jistudja r-riskju siΩmiku g˙al Malta, jag˙mel studji ©eofiΩiçi dwar il-blat ta’ Malta, u jΩomm kuntatti malmidja, il-pubbliku u d-DPÇ. Dr Galea qaltilna li fost lobjettivi prinçipali tal-Pro©ett SIMIT hemm l-applikazzjoni ta’ metodolo©ija multidixxiplinarja g˙all-evalwazzjoni ta’ perikli naturali u l-komputazzjoni ta’ xenarji ta’ riskju; il˙olqien ta’ linji gwida g˙allattivazzjoni ta’ pjanijiet ta’

protezzjoni çivili transkonfinali, b’mod partikolari g˙allgΩejjer ta’ G˙awdex u Lampedusa; u t-twaqqif ta’ kamra tal-kontroll integrata virtwali bejn Sqallija u Malta. Hija spjegatilna wkoll li lUniversità ta’ Malta se tibbenefika minn finanzjament ta’ €370,000, li se jinqasam bejn id-Dipartiment tal-FiΩika, speçifikamenti lSMRU; il-Construction and Management Unit u dDipartiment tal-In©inerija Çivili u Strutturali tal-Fakultà tal-Ambjent Mibni, u l-Istitut g˙all-IΩvilupp Sostenibbli. Ir-rwol tad-Dipartiment talFiΩika huwa li jipprovdi informazzjoni xjentifika filforma ta’ sistema mtejba ta’ monitora©© real-time g˙atterremoti fil-Mediterran Çentrali, l-evalwazzjoni talperiklu siΩmiku fir-re©jun transkonfinali u l-kalkolu numeriku ta’ xenarji li jinvolvu ç-çaqliq tal-art f’kaΩ plawsibbli ta’ terremot. Min-na˙a tag˙ha, il-Fakultà tal-Ambjent Mibni se tkun involuta prinçipalment flevalwazzjoni tal-vulnerabbiltà siΩmika tal-bini f’pajjiΩna. Permezz ta’ dan ilpro©ett, l-Università ta’ Malta se tibni b’mod konsiderevoli fuq it-tag˙mir ©eofiΩiku u façilitajiet ta’ monitora©© siΩmiku tag˙ha, kif ukoll g˙odod fiΩiçi u di©itiali g˙allistudju tal-im©iba ta’ strutturi mibnija lokalment waqt terremot, filwaqt li tipprovdi opportunitajiet ©odda g˙al riçerka. Mezz ta’ komunikazzjoni awtonomu Tkellimna wkoll ma’ Ivan Privitera, is-Segretarju Onorarju tal-Malta Amateur Radio League (MARL), illi g˙al dan l-eΩerçizzju se tipprovdi sistema alternattiva ta’ komunikazzjoni u komunikazzjoni ma’ pajjiΩi o˙ra bir-radju, live streaming millpostijiet tal-inçidenti,

flimkien ma’ appo©© informatiku u tekniku. Privitera spjegalna li l-MARL ilha toffri s-servizzi tag˙ha lid-DPÇ g˙al dawn l-a˙˙ar tmien snin b’mod volontarju. Mistoqsi g˙alfejn jemmen illi huwa importanti li radio amateurs jag˙mlu parti milloperazzjonijiet ta’ kordinazzjoni f’kaΩ li pajjiΩna jintlaqat

minn diΩastru naturali, huwa qalilna li fid-dinja tal-lum ilmezzi ta’ komunikazzjoni, speçjalment dawk tal-massa kollha jiddependu fuq l-elettriku, fuq l-internet jew fuq is-servizzi taç-çellulari. F’kaΩ li wie˙ed minn dawn jieqaf, fi ftit ˙in tispiçça bla mezzi ta’ komunikazzjoni. Madankollu, bit-tag˙mir tag˙hom, ir-radio amateurs ikunu indipendenti mill-grid tad-dawl, GSM çellulari, millinternet, u l-komunikazzjoniet jibqg˙u g˙addejjin. “Ftakar fil-Milied u l-Ewwel tas-Sena kemm domt biex irnexxielek tibg˙at SMS g˙ax kul˙add beda juΩa ç-çellulari fl-istess ˙in. L-istess ji©ri f’kaΩ ta’ diΩastru naturali b˙al terremot; kul˙add jipprova jaqbad lill-familjari tieg˙u flistess ˙in u tin˙oloq kon©estjoni. Ûid li jinqata’ ddawl g˙al xi 24 sieg˙a u sservizzi taç-çellulari u l-internet bdew jieqfu…kif ser tikkomunika?” temm jg˙idilna Privitera.

04 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

L-EWWEL PROGRAMM TA’ ATTIVITAJIET INTERÌENERAZZJONALI GÓALL-ANZJANI F’GÓAWDEX

MISTENNI PROÌETT SIMILI GÓALL-ANZJANI MALTIN FIÛ-ÛMIEN LI ÌEJ wkoll g˙all-mument li t-tfal jinΩlu fl- indoor pool li, filfehma tieg˙u, huwa l-aktar mument g˙al qalbhom fejn bl-aktar mod informali jie˙du gost u jiffurmaw grupp b’sa˙˙tu flimkien.

GLEN FALZON glen@kullhadd.com

Hekk kif il-pro©ett pilota ta’ anzjanità attiva f’Kerçem beda f’nofs dan ix-xahar u li g˙alih kien hemm numru kbir ta’ applikanti li la˙aq mal-130 persuna, il-gazzetta KullÓadd tkellmet mas-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva Justyne Caruana fejn sostniet li g˙alkemm kien biss pro©ett pilota xorta kien ta’ suççess kbir, tant li Ωvelat li minn hawn u ftit ie˙or se jinbeda pro©ett ie˙or simili f’Malta. “Il-˙idma g˙addejja biex inkomplu nΩidu u nsa˙˙u sservizzi u l-opportunitajiet g˙all-anzjani Maltin u G˙awdxin. Fil-fatt, fl-istess Ωmien beda wkoll programm ta’ attivitajiet g˙all-anzjani G˙awdxin biex nippromovu l-kunçett tal-anzjanità attiva li wkoll qed isir b’kollaborazzjoni ma’ Kercem Ajax,” fissret Caruana. Wie˙ed mill-pilastri ewlenin tal-anzjanità attiva hija lparteçipazzjoni u l-inkluΩjoni soçjali tal-anzjani permezz tal-kuntatt inter©e-nerazzjonali, ji©ifieri bejn ©enerazzjoni u o˙ra. Is-Segretarju Parlamentari Caruana qalet ukoll li matul din is-sena kien hemm diversi pro©etti, fosthom pro©ett ta’ ©nien botaniku li sar fir-residenza ta’ San Vinçenz kif ukoll programmi u pro©etti li nbdew u o˙rajn li g˙adhom se jinbdew.

“Emmnet fl-ideat tag˙na” Kien hawnhekk li Vella semma kif is-Segretarju Parlamentari g˙all-Persuni b’DiΩabbiltà u l-Anzjanità Attiva Justyne Caruana emmnet fihom u fl-idea tag˙hom. “Morna quddiemha b’inizjattiva u tatna l-imbuttatura li kellna bΩonn. Ridna li fit-tfal inrawmu sens ta’ responsabbiltà u sens ta’ aktar rispett lejn l-anzjani,” irrimarka lkordinatur ta’ Talenti+. Vella spjega kif il-qofol ta’ dan kollu huwa li titkisser ilmentalità li n-nanniet qeg˙din hemm biex jie˙du ˙sieb lin-neputijiet. Biex isir hekk, kull tifel/tifla ‘adotta’ anzjan/a g˙al dawn it-tmien ©img˙at u kull nhar ta’ Erbg˙a t-tfal ta’ Talenti+ g˙amlu xi ˙a©a sabi˙a malanzjan/a li ‘adottaw’. ”PereΩempju, qattg˙u ˙in ta’ kwalità flimkien, ˙adu kolazzjon flimkien fejn kollox kien ippreparat mit-tfal, ippreΩentawlhom kartolina ta’ ringrazzjament g˙al dak kollu li jag˙mlu mag˙hom, u affarijiet o˙ra. Nista’ ng˙id li ninsabu ferm kuntenti b’dak li ˙loqna minn dan ilpro©ett,” sostna b’sodisfazzjoni Vella. Huwa rringrazzja wkoll lil Gozo Sports Board li qed jitmexxa mill-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo, u li tant sabuh ta’ g˙ajnuna f’dak li g˙andu x’jaqsam maddixxiplini sportivi. Ûgur li ming˙ajr din l-g˙ajnuna, b’dan l-ammont ta’ tfal, din lesperjenza ma kinitx tkun wa˙da possibbli.

Talenti+ Kien hawnhekk li sSegretarju Parlamentari semmiet il-programm Talenti+ li huwa pro©ett immirat biex ilaqqa’ t-tfal u l-anzjani flimkien. Dan il-pro©ett qed jitwettaq permezz ta’ ftehim bejn is-Segretarjat Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva u l-Klabb Kerçem Ajax li permezz tieg˙u n˙oloq l-ewwel programm strutturat ta’ attivitajiet inter©enerazzjonali g˙allanzjani G˙awdxin. “Permezz ta’ dan il-ftehim it-tfal li qeg˙din jie˙du sehem fil-programm ta’ Talenti+ qeg˙din ukoll isiru familjari mal-kunçett inter©enerazzjonali u tal-anzjanità attiva u dan billi jqattg˙u ˙in mal-anzjani biex jitg˙allmu minn xulxin u ma’ xulxin permezz ta’ diversi attivitajiet, inkluzi dawk ta’ kreattività,” fissret Caruana. Dan huwa mod kif l-anzjani fil-komunità jkollhom ukoll wens u kumpanija u g˙alhekk tkompli ti©i indirizzata s-solitudni tal-anzjani li jinsabu wa˙edhom u leskluΩjoni soçjali. “Fl-istess ˙in inkunu qed inrawmu u nsa˙˙u fost it-tfal tag˙na lvalur tas-solidarjetà li a˙na b˙ala poplu tant ng˙oΩΩu,” tenniet is-Segretarju

Performance Day Parlamentari g˙ad-Drittijiet ta’ Persuni b’DiΩabbiltà u Anzjanità Attiva. Elton Vella, il-mo˙˙ wara Talenti+ Il-gazzetta KullÓadd tkellmet ukoll mal-kordinatur ta’ dan il-pro©ett Elton Vella fejn mieg˙u tkellimna dwar il˙sieb u l-g˙anijiet wara dan il-pro©ett interessanti, fost o˙rajn, li tant sab g˙ajnuna mill-Gvern. “B˙ala g˙alliem dejjem urejt ix-xewqa li fil-lokalità tieg˙i ta’ Kerçem jin˙oloq spazju fejn it-tfal jistg˙u jesprimu ttalenti tag˙hom anke waqt ix-xhur tas-sajf. Erba’ snin ilu ©ejt avviçinat minn George Pace, iç-Chairman tal-Kerçem Ajax Nursery. Tkellimna flimkien u ˙sibna biex nuΩaw il-kumpless sportiv tal-istess klabb b˙ala post fejn it-tfal jistg˙u ji©u tliet darbiet fil-©img˙a u, flimkien ma’ g˙alliema professjonali, jo˙or©u aktar issabi˙ u l-potenzjal tag˙hom,”

sostna Vella. Fl-ewwel sena ta’ dan ilpro©ett kien hemm 20 tifel u tifla li ˙admu fuq id-drama, iΩ-Ωfin, l-arti, il-krafts u lisports. “Qatt ma ˙arisna lura, tant li fit-tieni sena Ωidna l-lezzjoni tat-tisjir u fittielet sena inkludejna lg˙awm, u din is-sena da˙˙alna wkoll l-©innastika. Kull sena l-grupp tat-tfal qieg˙ed jikber u llum ilgrupp jammonta g˙al 80 tifel u tifla,” spjega Vella. L-g˙an ta’ Talenti+ L-idea prinçipali hija li t-tfal jitg˙allmu f’ambjent inklussiv fejn i˙ossuhom ma˙bubin u li qed jag˙mlu xi ˙a©a utli filvaganzi tas-sajf. Mitlub jikkummenta speçifikament fuq l-aspetti li it-tfal qed irawmu fihom infushom permezz ta’ Talenti+, Vella qal li dan kollu qed isir biex it-tfal jemmnu fihom infushom, jitg˙allmu, ikunu kreattivi, jie˙du d-dar mag˙hom dak li g˙amlu u jie˙du gost f’komu-

nità. “Huwa ta’ sodisfazzjon kbir g˙alina li, fl-a˙˙ar ta’ din lesperjenza, tfal li joqog˙du lura jrabbu kunfidenza fihom infushom u fil-kapaçitajiet tag˙hom, tant li jirnexxilhom jitilg˙u fuq palk u jirreçtaw quddiem sala nies. Din issena bdejna li kull nhar ta’ Tnejn it-tfal ikollhom lezzjoni tal-g˙awm mal-Otters f’Marsalforn. Óadna gost naraw tfal li ma kinux i˙ossuhom komdi jg˙umu, u fl-a˙˙ar ta’ dan is-sajf irnexxielhom jg˙umu anke ming˙ajr g˙ajnuniet esterni,” fisser l-g˙alliem Vella. Stqarr mag˙na li l-kreattività tat-tfal tant tispikka li sej˙ilhom artisti Ωg˙ar g˙ax mhux darba jew tnejn li ˙allewh imbellah b’dak li rnexxielhom jo˙olqu waqt illezzjonijiet tal-arti u l-krafts. Ûied jg˙id li l-©enituri mhux l-ewwel darba li ji©u jg˙idulhom li t-tfal ma qag˙dux bi kwiethom qabel ma ppruvaw dak li tg˙allmu fil-lezzjoni tat-tisjir id-dar. Vella rrefera

Fl-a˙˙ar nett, Vella qal ukoll li fl-a˙˙ar ta’ dawn it-tmien ©img˙at it-tfal se jippruvaw ji©bru dak li g˙amlu u jesponuh quddiem il-©enituri u l-˙bieb tag˙hom. Fil-fatt, huwa ppjanat li jkun hemm esibizzjoni tax-xog˙ol li tellg˙u fejn l-attività prinçipali se tkun ir-reçta li tg˙allmu waqt il-lezzjonijiet tad-drama li, din is-sena, ittema hija marbuta mal-Istorja ta’ Malta. “Nixtieq nirringrazzja lillg˙alliema kollha li b’tant dedikazzjoni u m˙abba jie˙du ˙sieb it-tfal. Nirringrazzja wkoll lil Vince Xiberras li kontinwament huwa ta’ spalla biex din lesperjenza tkun possibbli. Grazzi tmur ukoll lill-©enituri li sajf wara ie˙or jafdaw ittfal f’idejna u, finalment, grazzi lilkom it-tfal ta’ sajf sabi˙ ie˙or li qattajna flimkien. Ming˙ajrkom Talenti+ mhix possibbli,” temm jg˙id Vella, il-mo˙˙ wara Talenti+.

LOKALI KÓ

30|08|2015 05

kullhadd.com

IL-MESSAÌÌI RIÇENTI TAL-ARÇISQOF SCICLUNA…

IL-KURJA TINSISTI LI MHUMIEX VAGI IÛDA MA TIPPROVDI L-EBDA SPJEGAZZJONI RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Messa©©i li l-Arçisqof Charles Scicluna g˙adda f’omeliji riçenti fil-Mosta u f’Óad-Dingli, u li jidher li kienu qed jirreferu g˙allproposta tal-Gvern li titne˙˙a lli©i li permezz tag˙ha wie˙ed jista’ jispiçça l-˙abs jekk jinstab ˙ati bi tkaΩbir tar-reli©jon, ˙allew lil ˙afna jistaqsu x’kienu jfissru eΩattament. Waqt omelija li g˙amel filMosta, l-Arçisqof Scicluna qal: “A˙na l-Insara, nies twajbin, ma n˙obbux il-vjolenza imma lanqas nie˙du pjaçir bil-provokazzjoni.” Ftit wara rrefera g˙al dak li kien qal il-Papa Fran©isku, li jekk wie˙ed joffendilu l-ommu jkun qed jistenna xi daqqa ta’ ˙arta. Ûied jg˙id li bl-istess mod il-Maltin m’g˙andhomx jibΩg˙u jwasslu messa©© çar, u li l-Parlament seta’ jag˙mel li jrid, u huma wkoll jag˙mlu hekk meta jasal il-waqt. Qal ukoll li “min ma fehmx, nawguralu li jifhem”. Diskors simili ˙afna ing˙ad mill-Arçisqof ©img˙a wara, waqt omelija f’Óad-Dingli fejn qal li, jekk ti©i offiΩa lMadonna, l-Insara ma kinux se joqog˙du çassi. Kien g˙alhekk li din ilgazzetta staqsiet lill-Kurja jekk l-Arçisqof jistax jispjega x’ried ifisser b’dawn il-messa©©i vagi. G˙al liema azzjonijiet kien qed jirreferi li se jsiru meta jasal ilwaqt? U g˙al liema reazzjonijiet kien qed jirreferi fl-omelija tieg˙u ©o Óad-Dingli? Madankollu, kelliem g˙allKurja naqas g˙al kollox milli jispjega x’ried ifisser l-Arçisqof b’dan id-diskors, u qalilna biss li jekk wie˙ed jaqra l-omelija u

L-Arçisqof waqt li kien qed jindirizza l-kongregazzjoni f’Óad-Dingli

A˙na l-Insara, nies twajbin, ma n˙obbux il-vjolenza imma lanqas nie˙du pjaçir bil-provokazzjoni

jifhem il-kuntest, il-messa©© ma jkunx vag. Ûied jg˙id li “l-Arçisqof kien qed jirrifletti s-sentimenti talkomunità Nisranija li temmen li, f’soçjetà demokratika, g˙andha d-dritt li ssemma’ le˙inha u li ma ti©ix injorata mill-Membri Parlamentari; l-istess kif ma ji©ux injorati lobby groups o˙rajn li jeΩistu f’pajjiΩna.”

Inçitazzjoni g˙all-vjolenza? Ìaladarba l-Kurja qed tinsisti li l-messa©© huwa çar ming˙ajr ma toffri ebda spjegazzjoni o˙ra, wie˙ed ma jistax ma jistaqsix jekk il-messa©©i talArçisqof humiex inçitazzjoni g˙all-vjolenza. Dan huwa proprju l-mod li bih ˙afna nies fehmu din l-omelija; çjoè li minkejja li l-vjolenza mhix

mixtieqa, madankollu tista’ tkun ©ustifikata jekk wie˙ed i˙oss li r-reli©jon tieg˙u ©iet offiΩa. In-nuqqas min-na˙a tal-Kurja li ma tikkjarifikax dan id-diskors jista’ jwassal biex wie˙ed iqabbel din il-linja ta’ ˙sieb ma’ dik im˙addna minn gruppi estremisti IΩlamiçi, li jemmnu li l-vjolenza hija ©ustifikata meta uΩata biex tiddefendi r-reli©jon

tag˙hom. Huwa inkwetanti ferm li filwaqt li pajjiΩna, b˙al ˙afna pajjiΩi Ewropej o˙ra, huwa xxukkjat bil-mew©a ta’ estremiΩmu IΩlamiku li qed tinfirex b’rata mg˙a©©la, il-kap talKnisja Kattolika f’Malta jag˙mel dikjarazzjonijiet li jidhru li qed jinçitaw il-vjolenza. Fir-rigward tat-twe©iba talKurja li “l-Arçisqof kien qed jirrifletti s-sentiment tal-komunità Nisranija”, tajjeb wie˙ed jistaqsi jekk il-komunità Nisranija hix mag˙quda f’dan it-twemmin; çjoè li l-vjolenza hija ©ustifikata meta r-reli©jon ti©i offiΩa. Rigward il-fatt li, skont ittwe©iba li tana l-kelliem talKurja, il-Knisja qed tqabbel ru˙ha ma’ lobby groups o˙rajn f’pajjiΩna, irid jing˙ad li l-ebda g˙aqda, grupp, jew istituzzjoni o˙ra f’pajjiΩna ma tgawdi minn din il-protezzjoni fil-li©i, fejn kritika ˙arxa fil-konfront tag˙ha, u li tista’ ti©i meqjusa b˙ala tkaΩbir, tista’ twassal lillindividwu biex jing˙ata sentenza ta’ ˙abs. Finalment, tajjeb wie˙ed jirrimarka li pajjiΩna mhux qed ikun minn tal-ewwel bittne˙˙ija tal-li©i li tippenalizza l-vilifikazzjoni tar-reli©jon. F’pajjiΩi demokratiçi li©i b˙al din mhix meqjusa li tirrispetta l-libertà tal-espressjoni u, filfatt, ©iet mibdula fil-ma©©oranza tal-pajjiΩi Ewropej favur li©ijiet li jipprote©u lill-individwu li j˙addan dik ir-reli©jon. Dan huwa proprju dak li sar f’pajjiΩna, hekk kif is-sena lo˙ra dda˙˙lu li©ijiet li jipprote©u lill-persuni minn theddid jew insulti abbaΩi t-twemmin tag˙hom, skont l-a˙jar prattiçi Ewropej.

ÓSIEB LI TITWESSA’ L-KOMPETIZZJONI GÓAL SOTTOMISSJONIJIET ARTISTIÇI Hekk kif aktar tard din is-sena kien hemm il-wirja fotografika ambjentali o˙ra bit-tema ‘LAmbjent: id-Dinja Tag˙na u Darna’ fil-Kavallier ta’ San Ìakbu, il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat sostna li l-istess kif din is-sena l-Ministeru tieg˙u nieda g˙allewwel darba kompetizzjoni g˙all-a˙jar fotografu ambjentali, is-sena d-die˙la g˙andu l˙sieb li jwessa’ aktar il-parteçipazzjoni billi jifta˙ ukoll kompetizzjoni g˙as-sottomissjonijiet artistiçi, inkluΩa l-pittura u liskultura. Il-Ministru Brincat Ωied jg˙id li kien qed jag˙ti ©ie˙ lillparteçipanti, kemm dawk professjonali kif ukoll dawk dilettanti, li lkoll urew impenn qawwi favur l-ambjent permezz tax-xog˙lijiet tag˙hom. Tletin intg˙aΩlu g˙ax Ωiedu l-valur artistiku Il-Ministru Brincat sostna li hu

ukoll ta’ bidla fil-˙sieb li, fi sfera aktar wiesg˙a, anke l-arti u kultura jistg˙u jmexxu ’l quddiem. Il-kreattività

mhux biss kien impressjonat ˙afna bil-kwalità tas-sottomissjonijiet g˙al din il-kompetizzjoni, iΩda kien daqstant ie˙or kuntent li, minn 110 sottomissjonijiet, 30 minnhom intg˙aΩlu g˙ax, fil-fehma tal-

©urija, Ωiedu l-valur artistiku ta’ din il-wirja. F’dan ir-rigward, il-Ministru fisser li f’dan iΩ-Ωmien, fejn qeg˙din naqilbu g˙allekonomija ˙adra li t˙addan ittkabbir flimkien mas-sostenib-

biltà u l-konservazzjoni ambjentali, hemm bΩonn ta’ bidla mill-qieg˙ ta’ kif irridu ng˙ixu. Huwa kompla billi qal li dan il-proçess irid ikun parti integrali minn a©©ustament profond tal-valuri u l-fehmiet kif

Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima sa˙aq li lkreattività, li tista’ ti©i kkunsidrata b˙ala l-aktar riΩorsa sostenibbli u rinovabbli li g˙andna, hija forsi l-a˙jar mod kif nistg˙u naççelleraw il-bidla minn status quo insostenibbli, waqt li nqajmu kuxjenza qawwija li twassal g˙all˙arsien tal-ambjent bil-fatti u fil-prattika u li tmur lil hinn mill-ilsna u l-kulturi differenti. Dan jidher çar mix-xog˙lijiet tar-rebbie˙a ewlenin tal-kompetizzjoni li saret f’Marzu li g˙adda kif ukoll tal-parteçipanti l-o˙rajn li kollha wrew ˙ila kbira li jmorru g˙al fotografija kreattiva u innovattiva li biha rnexxielhom iwasslu messa©© qawwi ambjentali.

06 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ÛBALL ÌENWIN JEW GIDBA INTENZJONATA?

Sal-biera˙ il-PN kien g˙adu ma ne˙˙iex l-istorja inveritiera minn fuq is-sit tieg˙u maltarightnow

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Hekk kif nhar il-Óadd li g˙adda l-gazzetta prominenti tal-Partit Nazzjonalista (PN) IlMument ˙ar©et taparsi esklussiva li kienet tg˙id li l-Prim Ministru Joseph Muscat kien se jibg˙at delegazzjoni fil-Korea ta’ Fuq li allegatament kienet se tikkonsisti mill-Ministru g˙atTrasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi u mill-eks-Ministru Laburista u l-Mibg˙ut Speçjali g˙all-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerç (WTO) Alex Sciberras Trigona, irriΩulta li fil-

verità l-Ministru Mizzi kien sejjer il-Korea, imma mhux dik ta’ Fuq iΩda t’Isfel. F’kummenti li ta lill-midja din il-©img˙a, il-Ministru Mizzi kkonferma li mhuwiex minnu li se jattendi ç-çelebrazzjonijiet tas-67 anniversarju tal-Korea ta’ Fuq iΩda se jattendi biss g˙allkonferenza fuq l-iΩvilupp ta’ network tat-trasport bejn lEwropa u l-Asja f’Seoul filKorea t’Isfel, bl-isem ‘ASEM Symposium on Eurasia Trasport and Logistics Network, Seamless Eurasia: Making Connections’ li se tittella’ bejn id-9 u l-11 ta’ Settembru li ©ej u nzertat li ˙abtet mal-istess

©ranet li se jsiru festa©©jamenti kbar fil-Korea ta’ Fuq. “L-injoranza” ta’ Il-Mument Il-gazzetta uffiçjali tal-Óadd talPN kompliet tg˙id li din iΩΩjara nΩammet sigrieta u li din l-allegata Ωjara kien se tkun xokk fuq il-Maltin min˙abba lfatt li kul˙add jaf li fil-Korea ta’ Fuq hemm dittatorjat u rripressjoni hi n-norma fejn illibertà u d-dinjità umana ma jeΩistux f’dan il-pajjiΩ. Mhux talli Il-Mument ma kellhiex l-informazzjoni korretta f’idejha, talli kelliem g˙allMinisteru g˙at-Trasport u l-

Infrastruttura Ωvela kif l-ispejjeΩ g˙all-vja©© se jit˙allsu kollha mill-Ministeru g˙all-Artijiet, itTrasport u l-Infrastruttura talKorea t’Isfel, u li mhuwiex minnu li dan se jkun akkumpanjat minn Sciberras Trigona. Il-kelliem kompla jg˙id li lunika xokk li ˙a l-poplu hu permezz tal-injoranza talgazzetta tal-PN dwar l-istorja u l-©eografija. Lawrence Gonzi l-a˙˙ar li mar il-Korea ta’ Fuq Xi ˙a©a li l-‘gazzetta investigattiva’ Il-Mument intenzjonalment

g˙aΩlet li ma ssemmix huwa lfatt li l-a˙˙ar delegazzjoni Maltija li telg˙et Pyong Yang kienet proprju fl-1991 u dan meta fil-Gvern kien hemm ilPN, dakinhar immexxi mill-eksPrim Ministru u l-eks-Kap Nazzjonalista Eddie Fenech Adami. L-arma tal-biΩa’ li qed jipprova juΩa l-PN permezz tal-midja tieg˙u hija tattika miskina u jaqbel li din tinbidel illum qabel g˙ada g˙ax il-pajjiΩ jixraqlu li jkollu OppoΩizzjoni kostruttuva li dejjem lesta ta˙dem fl-aqwa interess talpajjiΩ u mhux fl-interessi politiçi tag˙ha.

200,000 PERSUNA JAGÓMLU UÛU MINN TALLINJA

L-ILMENTI KWAÛI NAQSU BIN-NOFS GLEN FALZON

Mistennija vetturi ©odda

glen@kullhadd.com Minn informazzjoni li g˙andha lgazzetta KullÓadd, huwa stmat li 200,000 persuna f’Malta u f’G˙awdex qed jag˙mlu uΩu minn tallinja card kif ukoll lilmenti fuq it-trasport pubbliku b’mod ©enerali naqsu kwaΩi binnofs. Apparti minn hekk, b˙ala medja n-nies qed jirçievu il-tallinja card tag˙hom fi Ωmien relattivament qasir ta’ ©img˙a jew ©imag˙tejn, dejjem jekk kollox ikun korrett fl-indirizz li jkun ipprovdut. Fil-fatt, id-dewmien li se˙˙ fit-tqassim ta’ tallinja card huwa frott xi Ωbalji li kien hemm fl-informazzjoni li pprovdew innies lill-operatur kif ukoll kien hemm kaΩi fejn ir-ritratti ma kinux çari.

Dan kollu jxejjen il-kritika distruttiva tal-OppoΩizzjoni Nazzjonalista f’dan ir-rigward hekk kif dawn il-figuri msemmija proprju qed jikkontradixxu dak kollu li ilhom jg˙idu l-esponenti Nazzjonalisti. F’Settembru li ©ej huwa mistenni li jid˙ol grupp ie˙or ta’ vetturi ©odda u g˙alhekk is-servizz se jkompli ©ej g˙all-a˙jar. Fid-dawl ta’ dan kollu, huwa mifhum li fiΩ-Ωmien li ©ej se jkunu qed jit˙abbru r-rotot li se jid˙lu fis-se˙˙ minn Settembru stess u biex il-pubbliku jkun infurmat dwar dan huwa mistenni li jitqassmu fuljetti fid-djar. Dan hekk kif il-©img˙a li g˙addiet re©g˙u ssej˙u numru ta’ kunsilli lokali biex jikkonfermaw li dak li mistenni jid˙ol fisse˙˙ huwa proprju dak li qablu

dwaru g˙ax hu bbaΩat fuq dak li pproponew huma stess. RiΩultati poΩittivi Biex din ir-riforma ssir id f'id mal-pubbliku, il-Malta Public Transport (MPT) po©©iet aktar minn 40 impjegat tal-customer care g˙ad-dispoΩizzjoni tal-klijenti tag˙ha fil-call centres jew kiosks li qeg˙din jindirizzaw ilmistoqsijiet tan-nies u jipprovdu l-informazzjoni mitluba. In-numru ta’ passi©©ieri s-sena li g˙addiet, meta s-servizz kien immexxi mill-Gvern u Transport Malta, kien l-og˙la f’25 sena hekk kif fl-2014 kien hemm 43.7 miljun passiggier, imqabbel mat32.8 miljun tal-2011, meta kienet idda˙let l-Arriva mill-Gvern Nazzjonalista, liema settur kien immexxi mill-eks-Ministru Austin Gatt. Dan ifisser li fi tliet snin il-

passi©©ieri Ωdiedu bi kwaΩi 11-il miljun. Il-wasla tat-tieni grupp ta’ 40 vettura Intant, fil-bidu ta’ dan ix-xahar stess il-kumpanija MPT kienet ˙abbret il-wasla tat-tieni grupp ta’ 40 karozza tal-linja l-©odda u li ©ew introdotti fis-servizz ftit taΩ-Ωmien ilu. Kif imwieg˙ed, dan segwa l-ewwel lott ta’ 40 karozza tal-linja ©dida li waslu f’Lulju li g˙adda u li b’hekk lammont totali ta’ karozzi tal-linja ©odda tela’ g˙al 80 fi Ωmien xahar. Permezz tal-wasla ta’ dawn l-40 vettura, l-MPT bag˙tet lura lejn ir-Renju Unit it-23 karozza tallinja temporanja li kienu mikrija s-sena l-o˙ra. Bosta mill-problemi fl-arja kundizzjonata li ©ew irrappurtati kienu marbutin ma’ dawn il-vetturi temporanji hekk kif dawn ma kinux adattati g˙allklima s˙una ta’ Malta speçjalment tul dawn l-a˙˙ar xhur. Vetturi ta’ kwalità L-MPT kienet sostniet ukoll li l-

karozzi tal-linja l-©odda kienu rçivew kummenti poΩittivi, kemm mis-sewwieqa kif ukoll mill-passi©©ieri. B’differenza g˙all-vetturi temporanji, il-©odda kienu mibnijin speçifikament g˙al Malta mill-kumpanija Torka, Otokar, u ©ew spezzjonati b’mod rigoruΩ minn tekniki talMPT stess matul il-proçessi kollha tal-manifattura Il-vetturi l-©odda g˙andhom tul ta’ 9.6 metri u huma ftit idjaq mill-ma©©oranza tal-flotta preçedenti. Dan id-daqs il-©did mistenni li joffri l-flessibbiltà neçessarja biex is-sewwieqa jkunu jistg˙u jimmanuvrawhom a˙jar fuq çerti rotot. Huma g˙andhom ukoll art baxxa li tipprovdi aççess façli g˙as-si©©ijiet bir-roti u l-pushchairs. Barra minn hekk, dawn il-vetturi g˙andhom Ωew© bibien ma˙suba biex jippermettu linnies li jitilg˙u abbord u jinΩlu b’mod effiçjenti u b’hekk jitnaqqas il-˙in tal-imbark. L-istess karozzi tal-linja jifil˙u massimu ta’ 60 passi©©ier u huma mg˙ammra b’magni Euro 6, log˙la standard f’termini ambjentali.

LoKALI KÓ

30|08|2015 07

kullhadd.com

IS-SISTEMA TAL-ÓATRA TAL-ÌUDIKANTI…

ISSA L-PN QABDITU L-GÓAÌLA Dan kollu jikkonferma kemm is-sistema hija wa˙da antika u kemm Gvern Nazzjonalista, minkejja li kien hemm sej˙a biex din is-sistema tinbidel, baqa’ jirrifjuta li jibdilha. Iktar minn hekk, l-EΩekuttiv tal-Partit Nazzjonalista kkundanna lil Franco Debono u keççieh mill-partit, f’deçiΩjoni li kienet tmur kontra l-istatut tal-istess partit u li kienet potenzjalment illegali.

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

B’konsistenza mal-mandat elettorali li ng˙ata, f’Marzu 2013 Gvern Laburista ˙atar Kummissjoni g˙ar-Riforma Óolistika tal-Ìustizzja b’effett immedjat, g˙ax verament ried li jsiru r-riformi f’dan il-qasam. Il-kummissjoni kienet ippreseduta mill-Im˙allef Emeritu Giovanni Bonello, li ˙ejja rapport bi proposti b’rabta marriforma ©udizzjarja. L-OppoΩizzjoni dan l-a˙˙ar uΩat ir-rapport Bonello kemmil darba biex tikkritika l-mod kif ji©u ma˙tura l-©udikanti, daqslikieku din hija sistema li bdiet tit˙addem fl-a˙˙ar sentejn u nofs. Peress li dan ir-rapport kien ikkummissjonat mill-Gvern preΩenti u n˙are© fl-2013, lOppoΩizzjoni qieg˙da tuΩah biex tag˙ti l-impressjoni li din hija sitwazzjoni li nibtet matul din il-le©iΩlatura. L-OppoΩizzjoni konvenjentement qed tipprova tnessi li fissnin kollha li l-Partit Nazzjonalista dam fil-Gvern, mhux biss kien ja˙tar il©udikanti bl-istess mod, u mhux biss qag˙ad ikaxkar saqajh biex ma jibdilx is-sistema, iΩda sa˙ansitra ra kif g˙amel biex ikkastiga lil min ipprova jibdilha. IΩda issa li l-Partit Nazzjonalista jinsab flOppoΩizzjoni s-sitwazzjoni nqalbet ta’ ta˙t fuq. Issa f’daqqa wa˙da l-esponenti talPN qed jattakkaw din is-sistema u jikkwotaw lil min riçentament issu©©erixxa li ssistema ti©i riveduta. X’©ara matul il-le©iΩlatura li g˙addiet? Sabiex wie˙ed japprezza f’liema kuntest l-OppoΩizzjoni qed tag˙mel din il-kritika, tajjeb li jag˙ti ˙arsa lejn dak li se˙˙ matul il-le©iΩlatura li g˙addiet. Id-Deputat Nazzjonalista Dr Franco Debono kien ilu jitkellem dwar il-bΩonn ta’ riforma fil-qasam tal-©ustizzja, tant li f’Novembru 2011 g˙amel mozzjoni li fiha semma diversi punti, fosthom il-bΩonn li tinbidel is-sistema li biha jin˙atru l-©udikanti. F’punt 11 Debono kien qal hekk: “ReviΩjoni tal-ammont ta’ snin u l-esperjenza rikjesti g˙all-˙atra tal-©udikanti, kif ukoll il-proçedura kollha kemm hi tal-g˙aΩla.” B’konsistenza Dr Debono kien kompla jitkellem dwar din il-materja fil-Parlament, u dan huwa evidenti minn diversi diskorsi u a©©ornamenti parlamentari. F’a©©ornament tas-16 ta’ Mejju 2012 Debono qal hekk: “Irrid ng˙ix f’pajjiΩ fejn il©udikanti jin˙atru bi proçedura differenti u fejn il-©udikanti jing˙ataw dak li jixirqilhom…” Proprju xahar wara, fid-19 ta’ Ìunju 2012, f’diskors parlamementari Debono qal çar u

Appell g˙al kawtela

L-istat ta’ fatt illum huwa li l-˙atra tal-©udikant tiddependi esklussivament mill- buona grazia tal-ministru.

Franco Debono, Ìunju 2012 tond kif kienu qeg˙din l-affarijiet: “L-istat ta’ fatt illum huwa li l-˙atra tal-©udikant tiddependi esklussivament mill- buona grazia tal-ministru.” Il-bΩonn ta’ dawn ir-riformi kienu sa˙ansitra diskussi filKumitat Parlamentari g˙allKonsolidazzjoni tal-Li©ijiet li kien ippresedut mill-istess Debono. Fejn tid˙ol il-˙atra tal-©udikanti, dan il-kumitat kien ˙ares lejn il-mudell SkoççiΩ. Fl-istess diskors ta’ Ìunju 2012, Debono kien issokta biex jispjega fiex jikkonsisti dan il-mudell u kif dan jista’ ji©i applikat g˙al Malta. Prattikament fil-mudell SkoççiΩ jeΩisti kumitat g˙all˙atra tal-©udikanti li jissu©©erixxi l-ismijiet tal©udikanti prospettivi. “Possibbilment jiena nemmen li g˙andu jsir kif isir anke f’fora o˙ra, xi tip ta’ grilling li nintrodiçi l-hearing ta’ dawn il-©udikanti prospettivi sabiex nirfinaw is-sistema tag˙na. Nemmen li g˙andu jkun l-eΩekuttiv li ja˙tar lill©udikant, però nemmen ukoll li g˙andna nirfinaw dan ilmekkaniΩmu, fosthom bil˙atra ta’ dan il- judicial appointments committee li jissu©©erixxi hu l-ismijiet u jag˙mel vetting tal-ismijiet tal©udikanti prospettivi, imbag˙ad ovvjament ikun ilMinistru tal-Ìustizzja u lKabinett li jirrakkomanda lillPresident lil min ja˙tar b˙ala ©udikant,” kien qal Debono.

Ir-rapport Bonello jikkonferma li l-proposti kienu di©à saru qabel Konfermi o˙ra ta’ kemm din il-kwistjoni kienet titqajjem filParalment fl-a˙˙ar le©iΩlatura, hija l-mozzjoni ta’ sfiduçja fleks-Ministru tal-Ìustizzja Carm Mifsud Bonnici li kienet saret mid-Deputati Laburisti Michael Falzon u Josè Herrera. F’din il-mozzjoni, fost o˙rajn kien issemma wkoll il-mudell SkoççiΩ g˙all-˙atra tal©udikanti: “Dwar kif jin˙atru l-Im˙allfin qed niddiskuti filKumitat, rajna l-mudell SkoççiΩ u qed nippruvaw naslu.” Ir-rapport Bonello nnifsu, dak li l-OppoΩizzjoni

Nazzjonalista issa qed tuΩa biex tipprova titfa’ dawl ikrah fuq il-Gvern preΩenti, jikkonferma li l-proposti li qed isiru f’dan ir-rapport kienu di©à saru fil-le©iΩlatura preçedenti. F’pa©na 40, dan ir-rapport jg˙id hekk b’rabta mal-proposta ta’ sistema ©dida g˙all˙atra tal-©udikanti: “Irid jing˙ad ukoll illi din il-proposta ta’ din il-Kummissjoni mhix l-ewwel darba li saret f’pajjiΩna g˙ax kienet ukoll lg˙aΩla li adotta l-Kumitat Mag˙Ωul tal-Kamra dwar Rikodifkazzjoni u Konsolidazzjoni tal-Li©ijiet fid-deliberazzjonijiet tieg˙u, u hija wkoll l-g˙aΩla li mar g˙aliha l-abbozz ta’ Kodiçi Amministrattiv approvat millimsemmi Kumitat.”

Esperti legali li xtaqu li jibqg˙u anonimi qalulna li lGvern qed jag˙mel sew li jintroduçi r-riformi neçessarji b’pass meqjus, g˙ax is-sistema ©udizzjarja hija wa˙da millpilastri tad-demokrazija, u wie˙ed ma jistax jaqbad u jda˙˙al il-bidliet bl-addoçç ming˙ajr ma jo˙loq kaos. Sostnew li l-Gvern preΩenti wera mill-bidu nett li huwa impenjat li jibdel fejn hemm bΩonn, iΩda li fl-istess waqt laffarijiet ma jistg˙ux isiru bilpass mg˙a©©el li qed titlob lOppoΩizzjoni. Dan g˙ax çertu tibdil jirrikjedi ˙afna ˙sieb u konsultazzjoni wiesg˙a sabiex isir sew, u li g˙alhekk ma tag˙milx sens li dan it-tibdil isir blg˙a©la mil-lum g˙al g˙ada wara snin twal li fihom ilGvern injora g˙al kollox ilbΩonn ta’ riformi. Minkejja n-negattività talOppoΩizzjoni, li wara 25 sena fil-Gvern issa qabditha lg˙a©la biex idda˙˙al dawn irriformi fil-˙atra tal-©udikanti, il-Ministru g˙all-Ìustizzja Owen Bonnici s-sena l-o˙ra kkonferma li r-riformi neçessarji fil-qasam tal-©ustizzja se ji©u implimentati kollha sa tmiem din il-le©iΩlatura. Fil-fatt, di©à dda˙˙lu numru ta’ riformi importanti, fosthom tibdil fil-mod kif ji©u trattati lvittmi tad-droga, kondotta li ma tit˙ammi©x fuq reati Ωg˙ar, uΩu a˙jar mill-informatika fil-Qorti, l-introduzzjoni ta’ customer care unit filQorti, u titjib fis-sistemi amministrattivi tal-Qorti li kienu qed iwasslu g˙al dewmien Ωejjed.

08 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

L-ISTENNIJA GÓAT-TEST TAD-DENSITÀ TAL-GÓADAM NAQSET MINN SENA U NOFS GÓAL XAHAR

F’dan l-a˙˙ar perjodu il-˙in ta’ stennija g˙at-test tal-bone density fl-Isptar Mater Dei naqas minn sena u nofs g˙al xahar. Dini il-gazzetta tkellnet mal©inekologu u Kap tadDipartiment tal-Ìinekolo©ija u Obstetrija, il-Professur Mark Brincat, u mas-Sur Joseph Castillo, il-Manager tadDipartiment tar-Radjolo©ija flIsptar Mater Dei, dwar kif din il-lista ta’ stennija naqset. Il-Prof. Brincat beda biex spjega l-fatt li l-Bone Density Unit jinstab fl-Out Patients talÌinekolo©ija. “Fil-bidu li bdejna konna na˙dmu l-aktar fuq nisa ta˙t il-50 sena bl-osteoporoΩi, dg˙ufija fl-g˙adam

ikka©unata l-aktar min˙abba bdil fl-ormoni,” qal Brincat. Huwa spjega iΩda li llum dan il-unit jag˙ti s-servizzi tieg˙u lil dipartimenti o˙ra fosthom dawk tal-ortopedija u rewmatiΩmu. “Qabel konna na˙sbu li meta jidg˙ajjef lg˙adam u jkun aktar suxxettibbli li jinkiser ma jkun hemm xejn wie˙ed x’jista’ jag˙mel, iΩda llum bil-mediçina moderna, l-g˙adam jista’ jissa˙˙a˙ g˙all-©id tal-pazjent,” Ωied ilProf Brincat. Is-Sur Joseph Castillo spjega li l-Bone Density Unit, b˙al sessjonijiet o˙ra li jaqg˙u ta˙t il-kappa tad-Dipartiment tarRadjologija, Ωied il-˙inijiet u l-

©ranet li fihom jopera. “Dan id-Dipartiment minn wie˙ed li jifta˙ ˙amest ijiem fil-©img˙a, mit-Tnejn sal-Ìimg˙a, issa qieg˙ed jifta˙ kuljum mitTnejn sal-Óadd inkluΩ il-btajjel pubbliçi. Dan je˙tie© ˙idma kordinata bejn ir-radjografi fidDipartiment tag˙na biex ng˙aqqdu lill-pazjenti u nakkomodawhom kemm nistg˙u,” qal Castillo. Is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne qal li, barra Ωieda fil-˙inijiet tal-ftu˙ tal-Bone Denisty Unit, inbidel ukoll il-mod kif persuna tkun riferuta g˙al dan is-servizz, B’hekk kull min qed jag˙mel uΩu mill-Bone Density Unit

qieg˙ed mhux biss jinqeda flinqas Ωmien iΩda wkoll jing˙ata servizz aktar effiçjenti. Meta kien isir it-test tal-bone density , il-pazjent kien ikun mill-©did referut g˙all-Out Patients tal-Ìinekolo©ija jew Ortopedija biex jing˙ataw irriΩultat. G˙al dan l-appuntament mill-©did il-pazjent kellu jistenna numru ta’ xhur. B’dan il-mod, il-proçess kollu kien idum madwar 18-il xahar. “Dan kien dewmien bla bΩonn ta’ ˙afna burokorazija Ωejda. Illum it-tabib tal-familja jew taç-çentru tas-sa˙˙a jag˙mel l-ittra ta’ refernza g˙al bone density unit direttament,” qal is-Segretarju

Parlamentari g˙as-Sa˙˙a, Chris Fearne. Dan u Ω-Ωieda fil-˙inijiet u ©ranet tal-ftu˙ fisser li minn sena u nofs issa persuna qed tinqeda fi Ωmien erba’ ©img˙at. Wara t-test tal-bone density il-pazjent jista’ jitlob irriΩultat direattament lit-tabib tal-familja jew fiç-çentru tassa˙˙a. Matul l-2013 kien hemm 13,953 persuna li attendiet ilBone Density Clinic. Fl-2014 dan in-numru Ωdied g˙al 14,772, filwaqt li sa Ìunju tal2015 di©a Ωaru din il-klinika 7,756 persuna, filwaqt li huwa stmat li sal-a˙˙ar tas-sena jkunu aktar minn 15,000.

QABÛA FIL-KWALITÀ Is-Segretarju Parlamentari g˙all-Biedja, Sajd u Drittijiet tal-Annimali Roderick Galdes flimkien mas-Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza 2017 u l-Fondi Ewropej Ian Borg, illum inawguraw ilpro©ett ta’ Ωona ta’ ˙att g˙assajjieda f’Marsaxlokk. Ix-xog˙ol fuq dan il-pro©ett, li kien ilu mwieg˙ed lis-sajjieda diversi snin, inbeda f’April li g˙adda u tlesta fl-a˙˙ar jiem. Dan il-pro©ett jinkludi estensjoni tal-moll f’Xatt is-Sajjieda u se jibda jintuΩa b˙ala moll g˙all-˙att tal-˙ut minn bastimenti tas-sajd re©istrati filPonta tal-Qrejten. Is-Segretarju Parlamentari Roderick Galdes qal li hu ma˙sub li aktar minn 300 sajjied Xlukkajr se jgawdu minn dan il-pro©ett ko-finanzjat mill-Fondi Ewropej tas-Sajd 2007-2013; pro©ett ta’ nofs miljun ewro li qed jo˙loq spazju g˙al ˙ames bastimenti tas-sajd biex jorbtu mal-moll eΩistenti. Roderick Galdes Ωied jg˙id li dan il-progett jifforma parti mill-miΩura li g˙andha l-g˙an li ttejjeb il-portijiet tas-sajd eΩistenti biex jintla˙qu l-istandards u jitjiebu l-kundizzjonijiet tax-xog˙ol. Hu qal li b’dawn il-pro©etti l-gvern qed

jag˙ti façilitajiet a˙jar, kif jixraq lis-sajjieda tag˙na. PreΩenti wkoll g˙all-konferenza kien hemm isSegretarju Parlamentari Ian Borg li qal li b˙alissa jinsabu fil-faΩi preparatorja tal-programm il-©did u g˙addejjin ukoll b’diskussjonijiet malMinisteru kkonçernat sabiex lejn l-a˙˙ar ta’ din is-sena jibdew jin˙ar©u l-ewwel sej˙iet. Is-Segretarju Parlamentari Bor© qal li eventwalment mistennija ji©u investiti madwar ¤9 miljun fi pro©etti infrastrutturali li l-ma©©oranza tag˙hom se jkunu kollha fl-in˙awi tallokalità ta’ Marsaxlokk, inkluΩ xog˙lijiet fuq il-Breakwater. Tal-Veççja u xog˙lijiet o˙ra Waqt il-konferenza, isSegretarju Parlamentari Roderick Galdes ˙abbar ukoll

li f’dawn il-jiem, inbeda lpro©ett tant mixtieq fuq TalVeççja f’San Pawl il-Ba˙ar; pro©ett ta’ madwar miljun ewro. Hu qal li sfortunatament, dan il-moll daqstant importanti g˙as-sajjieda tal-in˙awi ddeterjora matul iΩ-Ωmien u t˙alla fi stat t’abbandun g˙al g˙exieren ta’ snin. Galdes ta rendikont ta’ xog˙lijiet infrastrutturali o˙ra li qed isiru biex ikun hemm qabΩa ta’ kwalità fl-infrastruttura tas-sajd, fosthom intervent fuq l-iskall ta’ Marsascala u t-tlestija ta’ landing facility o˙ra fl-Im©arr G˙awdex. Fil-©ranet li ©ejjin jibdew ixxog˙lijiet fuq Ωona ta’ ˙att filMarsa u o˙ra f’San Pawl ilBa˙ar. G˙all-bidu ta’ Ottubru hu mistenni li jibda jitran©a wkoll l-iskall fix-Xemxija.

LOKALI KÓ

30|08|2015 09

kullhadd.com

IKOMPLU JISSAÓÓU L-PROSPETTI KUMMERÇJALI BEJN MALTA U T-TURKIJA pubbliku, kif ukoll dak privat, jiltaqg˙u darbtejn fis-sena fitTurkija u f’Malta b’mod alternat sabiex jiddiskutu aspetti li jistg˙u jxekklu r-relazzjonijiet kummerçjali, kif ukoll jipproponu inizjattivi ©odda g˙al pro©etti konkreti bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. “Is-suq Tork huwa wie˙ed mill-aktar swieq dinamiçi u

Il-Ministru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar Chris Cardona kompla blimpenji tieg˙u f’Izmir, itTurkija, b’laqg˙a ma’ Ekrem Demirtas, Chairman tal-Kamra tal-Kummerç ta’ Izmir u laqg˙a separata ma’ Ender Yorgancilar, Chairman talKamra tal-Industrija g˙arre©jun tal-E©ew. F’dawn il-laqg˙at il-Ministru Cardona tkellem dwar Ωjara li se ssir dalwaqt fit-Turkija minn delegazzjoni kummerçjali komposta minn imprendituri Maltin u rappreΩentanti minn Malta Enterprise, Trade Malta, ilKamra tal-Kummerç Maltija, Turkish Business Council, Finance Malta u Transport Malta. Relazzjonijiet diplomatiçi Il-Ministru Cardona tkellem ukoll dwar ir-relazzjonijiet diplomatiçi b’sa˙˙ithom li jeΩistu bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi u li jmorru lura g˙all-1967. Il-ftu˙ tal-Konsulat Ìenerali tarReppublika ta’ Malta f’Istanbul u l-˙atra ta’ ambaxxatur Malti g˙at-Turkija fl-2014 komplew isa˙˙u dawn ir-relazzjonijiet diplomatiçi u l-possibbiltà ta’ aktar progress f’diversi setturi, b’mod partikolari fis-setturi ekonomiçi, fil-kummerç u fitturiΩmu. Flimkien ma’ Ekrem Demirtas, il-Ministru Cardona tkellem ukoll dwar il-possibbiltà li student Malti jkun offrut borΩa ta’ studju biex isegwi kors fl-Izmir University of Economics. Fl-istess laqg˙a lMinistru Cardona stieden ilKamra tal-Kummerç ta’ Izmir u l-membri tag˙ha biex iΩuru Malta u jesploraw l-opportunitajiet ta’ kummerç u investiment li jeΩistu f’pajjiΩna. Ftehim bilaterali Dawn il-laqg˙at isegwu laqg˙a o˙ra li saret mal-Ministru g˙allEkonomija tat-Turkija, Nihat

Zeybekci, fejn kien iffirmat ftehim g˙all-˙olqien ta’ kummissjoni bilaterali bejn Malta u tTurkija dwar l-ekonomija u lkummerç, liema ftehim kien iffirmat fil-belt ta’ Izmir fejn b˙alissa qed ti©i mtellg˙a fiera internazzjonali. Il-Ministru Cardona, li attenda g˙all-inawgurazzjoni uffiçjali ta’ din il-fiera fuq stedina talMinisteru tal-Ekonomija tatTurkija, l-organizzaturi tal-fiera u l-Muniçipju ta’ Izmir, qal li lpreΩenza ta’ Malta g˙al dan lavveniment tag˙ti prova talimpenn li jkompli jissa˙˙a˙ ilkummerç u l-opportunitajiet ta’ investiment bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Ir-relazzjonijiet kummerçjali bejn Malta u t-Turkija ssa˙˙u konsiderevolment fl-a˙˙ar snin, b’numru ta’ kumpaniji mit-Turkija li joperaw f’diversi setturi, fosthom dak finanzjarju, jistabbilixxu preΩenza f’pajjiΩna. Dan apparti li minn Mejju tal-2013, it-Turkish Airlines bdew joperaw titjiriet diretti bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi, tliet darbiet fil-©img˙a, li Ωdiedu g˙al tlettax minn Ìunju ta’ din is-sena. “Il-Kummissjoni Bilaterali bejn Malta u t-Turkija dwar lEkonomija u l-Kummerç se tkompli tinkora©©ixxi l-˙olqien ta’ aktar kummerç u opportunitajiet ©odda ta’ investiment bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Din ilkummissjoni se tg˙in biex aktar kumpaniji jsiru jafu dwar l-opportunitajiet u l-kapaçitajiet li g˙andhom x’joffru Ω-Ωew© pajjiΩi,” sa˙aq il-Ministru Cardona. Il-Ministru Cardona fa˙˙ar limpenn tal-Malta Enteprise biex jintla˙aq dan il-ftehim, li jag˙mel parti mill-istrate©ija talistess korporazzjoni biex jiΩdied il-kummerç u l-investiment mat-Turkija. Dr Cardona qal li permezz ta’ dan il-ftehim in˙oloq mekkaniΩmu ta˙t il-ministeri tal-ekonomija taΩ-Ωew© pajjiΩi fejn rappreΩentanti mis-settur

attraenti fid-dinja u s-s˙ubija prospettiva tat-Turkija fl-Unjoni Ewropea se tkompli tifta˙ aktar opportunitajiet f’diversi setturi g˙al kumpaniji Maltin,” qal ilMinistru Cardona. PreΩenti g˙all-iffirmar tal-ftehim bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi kien hemm is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar,

Nancy Caruana, l-Ambaxxatriçi Maltija g˙at-Turkija, Fiona Formosa, il-Konslu Onorarju g˙al Malta f’Izmir, it-Turkija, Dr Ahmet Calik u l-konsulent talMalta Enterprise Philo Meli. Sadanittant, bdew iddiskussjonijiet biex fil-futur qrib tkun organizzata l-ewwel laqg˙a ta’ din il-Kummissjoni Bilaterali f’Malta.

10 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ opINJoNI

TAD-DAÓK JEW TAL-BIKI?

Sens Komun

Mal-OppoΩizzjoni ma tkunx taf g˙andekx tid˙ak inkella tibki. Id-dikjarazzjonijiet li qed jag˙mlu jaqilbulek mo˙˙ok ta’ ta˙t fuq, tant li ma tkunx taf kif suppost tirrea©ixxi. M’a˙niex qeg˙din ng˙idu li l-Gvern jag˙mel kollox perfett, altru minn hekk. Imma meta dan il-Gvern jag˙raf li seta’ g˙amel Ωball, jara kif jag˙mel biex jemenda jew jil˙aq kompromess. Dan rajnieh çar kristall fis-sitwazzjoni tal-Università Amerikana, li se tinqasam bejn Ωew© postijiet. Minn 90,000 metru kwadru ta’ art ODZ issa se jittie˙du 18,000 biss, se tinbena pixxina ©dida f’Wied il-G˙ajn, se jsir park nazzjonali kbir biddaqs skedat ori©inarjament, u se tkompli ti©i ri©enerata lKottonera bir-restawr tal-binjiet mitluqa li jinsabu f’Baçir Numru 1. Fuq dan il-kaΩ jidher li nNazzjonalisti ma baqg˙alhomx ma xiex jaqbdu, g˙ax issa l-midja tag˙hom, anke dik li tilg˙abha talindipendenti u ©©orr l-istess isem, qed ta˙taf ma’ kull tentufa biex tipprova ter©a’ tpo©©i l-Università Amerikana f’dawl ikrah. Rajna lil Maltarightnow , li ˙ar©u bl-‘a˙bar’ li l-AUM se toffri 30 borΩa ta’ studju g˙allMaltin minn 4,000 post. TalMaltarightnow a˙jar jibdlu isimhom g˙al Maltabackthen, g˙ax din l-informazzjoni konna ilna nafuha mill-bidu nett li ©iet im˙abbra l-AUM f’Mejju li g˙adda. Tal-Independent qalulna li,

L-Onorevoli Buttigieg, aka Sellili, tinsab skandalizzata mhux ftit bl-iffullar li qed naraw f’mater dejn; liema ffullar qatt ma rajna b˙alu g˙ax qatt m’eΩista qabel l-2013, skont kif kienet tg˙id Buttigieg stess fi Ωmien ilGvern tal-PN

skont l-istudju li sar fuq limpatt soçjali, l-istudjuΩi “˙e©©ew” biex tinbena moskea fil-kampus taΩ-Ûonqor, meta dan assolutament mhux minnu. Fl-istudju ntqal li di©à hemm moskea ftit ’il bog˙od f’Ra˙al Ìdid, u li din tista’ sservi g˙all-istudenti li jistg˙u jkunu Musulmani. Intqal biss li jekk tinbena xi moskea o˙ra, din tista’ ssir ©ol-kampus stess taΩ-Ûonqor. Claudette rat id-dawl! IΩda ner©a’ mmur lura g˙allpraspar li qed tag˙mel lOppoΩizzjoni. Mela din il-

©img˙a rajna lil Claudette Buttigieg, aka Sellili, titkaΩa u tiskanta bl-iffullar li hemm f’Mater Dei. Minbarra li tkellmet fuq innuqqas ta’ sodod fl-isptar daqslikieku din il-problema tfaççat biss sentejn ilu, il-figuri tag˙ha kienu g˙alkollox skorretti. Buttigieg qalet li hemm 451 persuna li qed jokkupaw sodda fit-tul f’Mater Dei, meta fil-fatt hemm biss 81. B’din il-konferenza stampa lOnorevoli Buttigieg kompliet tikkonferma kemm l-attitudni tal-esponenti tal-PN g˙adha ma nbidlitx, u dan minkejja lwiçç ©did li Busuttil

ming˙alih ipprova jag˙ti lillpartit miskin li qed imexxi. In-Nazzjonalisti jridu jkunu biex jag˙mlu fro©a meta jkunu fil-Gvern u sal-elezzjoni jibqg˙u jiç˙du li g˙amlu xi fro©a, iΩda preçiΩament kif jispiççaw fl-OppoΩizzjoni, jift˙u gar©ijhom biex jg˙ajtu li hemm fro©a, u pront iwa˙˙luha fuq il-Gvern ta’ warajhom. Dan huwa eΩattament dak li g˙amel il-PN f’Mater Dei. Lil hinn mill-iskandlu ta’ konkos ta’ kwalità inferjuri li seta’ kien f’periklu li jikkrolla, u lil hinn mis-snin twal li ttie˙du biex jitlesta dan l-isptar, u lil hinn mill-ba©it li rnexxielu jinqabeΩ b’figuri astonomiçi, hemm il-fatt li l-isptar inbena Ωg˙ir wisq, tant li spiçça b’inqas sodod milli kellu l-isptar San Luqa. Jekk din mhix fro©a b’erba’ tuΩΩani bajd, ma nafx x’inhi. IΩda n-Nazzjonalisti, minkejja li kellhom din il-fro©a mçappsa ma’ wiççhom, baqg˙u jiç˙du li g˙amluha. Il-kurituri perpetwi bin-nies fuq listretcher mhux biss ma kinux jitkaΩaw bihom, imma kienu jg˙idu li ma jeΩistux. Claudette Buttigieg kienet fost il-perçimes f’din iç-ça˙da, b˙ala l-Koordinatur talKomunikazzjoni tal-Ministru tas-Sa˙˙a Joe Cassar. Dak iΩΩmien Buttigieg kienet tg˙id lill-midja li m’hemmx iffullar fl-isptar. Illum rat id-dawl u qed tqatta’ xag˙arha bl-inkwiet g˙all-pazjenti fuq l-istretcher. Imma g˙iduli intom: tid˙aq jew tibki?

META WRIENI SNIENU!

Patri Mario Attard

Xi ©ralek Patri? Jaqaw kien se jigdmek xi kelb? Mela x’fettillek g˙addejt minn ˙dejh? Ma tafx li jista’ jigdmek? Kieku kien kelb ma jimpurtax, g˙ax jinba˙ tnejn u ejja ˙a mmorru. Imma dan mhux kelb! Mela xi ˙add kattiv. Le! Anzi! Dan mimli tjubija. Dan ix-xi ˙add, jew a˙jar ix-Xi Óadd, hu dak li fuqu dejjem g˙allmuni li hu l-Umli! IlQaddis! Il-Óniena! Il-Mog˙drija! Is-Sabar! Il-Ólewwa! Insomma, l-a˙jar! Dan ix-Xi Óadd, li issa di©à nist˙ajjel li tafu min hu, fettillu jurini snienu! Qalli: “Issa daqshekk!” Mela x’g˙amilt Patri? Sraqt xi bank? Uuu! Li kieku sraqt almenu g˙andi xi ˙a©a f’idi x’nonfoq g˙all-birra! Imma lesperjenza tal-˙ajja g˙allmitni li hemm xi ˙a©a ˙afna ag˙ar minn hekk! Óa©a li naqg˙u fiha daqs tazza ilma! Fettilli ni©©udika! Fettilli ng˙id kelma. Xejn ta’ barra minn hawn tafux. U iva! Kelma fil-widnejn. Tal-widnejn. U toqg˙od g˙allwidnejn. Kelma tafux!” Mhux xi parlata. Forsi kumment ta’ g˙axar sekondi? Imma kemm ˙ar©et ˙sara f’dawk l-g˙axar sekondi! L-esperjenza g˙allmitni li xi widnejn kelma b˙al din tg˙idx kemm tog˙©obhom! Kelma li, ©ieli, tibda’ bl-istess formula: “Isma’! Bejnietna ta…!” Imma, milli jidher, dak ix-Xi Óadd li kellimtkom fuqu ftit aktar ’il fuq kollox jisma’ ˙i! Kollox jara! Iblah li jien! G˙al mument

insejt. Il-paroli nessieni g˙erf is-Salm 94. “U jg˙idu: ‘Ma jarax il-Mulej; ma jinteba˙x Alla ta’ Ìakobb.’ Ifhmuha, intom nies boloh fost il-poplu! Nies bla mo˙˙, meta se tinteb˙u? Forsi min g˙amel il-widnejn ma jismax? Jew min sawwar lg˙ajnejn ma jarax? Ta˙sbu li min iwiddeb lill-©nus ma jraΩΩanx? Jew m’g˙andux g˙erf min jg˙allem lill-bniedem? Jag˙raf il-Mulej il-˙sibijiet talbniedem, u jaf li mhumiex ˙lief frug˙a,” (S 94:7-11). U frug˙a ng˙id kien kliemi meta qbadt lili nnifsi ni©©udika! Ma, x’toqol talmewt ©ibt fuqi! Kemm ˙assejtni mdejjaq! Kemm ©rejt bil-©iri g˙and il-konfessur tieg˙i g˙allqrar! Meta ni©©udika lil xi

˙add jiena nsir im˙allef! Imma biex tiskon©ra trid tkun pur! Biex ni©©udika rrid inkun bla dnub! “Min fostkom hu bla dnub jitfg˙alha hu l-ewwel ©ebla,” (Ìw:8:7). U ©ebla kulma tfajt! Ìebla x’inhi ˙dejn min jitfa’ trakk? Hekk irra©unajt! Il-patri ˙ej! Imma lMulej, g˙ax i˙obbni, ippermetta li jix˙utli bor©! U g˙amel sewwa! Ma qallix çar u tond f’kelmtu: “Ti©©udikawx, biex ma tkunux i©©udikati; g˙ax bl-istess ©udizzju li tag˙mlu intom, tkunu ©©udikati; u bl-istess kejl li tkejlu intom, jitkejjel lilkom. Xi trid t˙ares lejn it-tibna li hemm f’g˙ajn ˙uk? G˙ax ma tarax it-travu li g˙andek f’g˙ajnek int? Jew kif tmur

tg˙id lil ˙uk, ‘Óa nne˙˙ilek ittibna minn g˙ajnek,’ meta inti stess f’g˙ajnek g˙andek travu? Ja wiçç b’ie˙or, ne˙˙i l-ewwel it-travu li g˙andek f’g˙ajnek int, ˙alli mbag˙ad tara sewwa tne˙˙i t-tibna minn g˙ajn ˙uk!” (Mt 7:1-5). F’dak il-waqt sirt wiçç b’ie˙or! Kemm çaqçqet fuqi kelmet San Ìakbu! “Toqog˙dux tqasqu fuq xulxin, ˙uti. Min iqasqas fuq ˙uh u ji©©udika lil ˙uh ikun qieg˙ed iqasqas fuq il-li©i u ji©©udika lli©i, imma jekk inti ti©©udika lli©i ma tkunx qieg˙ed tag˙mel dak li trid il-li©i, imma ssir im˙allef. Wie˙ed biss huwa dak li jag˙mel il-li©i, wie˙ed biss l-im˙allef: dak li g˙andu s-setg˙a je˙les u jeqred. Int min int biex ti©©udika ’l ˙addie˙or?” (Ìak 4:11-12). G˙aΩiΩ ˙ija! G˙aΩiΩa o˙ti! Issa li qrajt ©rajjieti ti©©udikanix! Mhux g˙ax ma jist˙oqqlix! IΩda, jekk ti©©udikani, Ìesù jurik snienu! Ismag˙ni ˙abib! Minn dak li g˙addejt ti©©udika lil ˙add! Jekk ma tridx li l-Mulej isir iljun kontrik. G˙al min ji©©udika lil ˙uh il-Mulej “jo˙ro©…b˙al wie˙ed qawwi, u jqanqal b˙al gwerrier il˙e©©a tieg˙u; jg˙ajjat l-g˙ajta tal-gwerra, ˙a juri kontra lg˙edewwa l-qawwa tieg˙u. (IΩ 42:13). G˙ax l-iprem g˙adu tal-Mulej huwa min iqasqas u ji©©udika! Isma’ minni! Ti©©udikax! TitkaΩa b’˙add! Jekk ma tridx li jurik snienu!

OPINJONI KÓ

30|08|2015 11

kullhadd.com

ÇAQLIQ TA’ STOP SIGN MINGÓAJR L-APPROVAZZJONI MEÓTIEÌA

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

KUNSILLI LOKALI

email: keaneo@onvol.net

Fil-bidu ta’ din il-©img˙a kull min kien g˙addej minn Triq Wignacourt jew Triq l-10 ta’ Frar f’San Pawl il-Ba˙ar assista g˙al kummiedja liema b˙alha. Xi ˙add iddeçieda li sinjal malart ‘Stop’, g˙andu jitressaq u jsir iktar lura fl-istess triq. Meta normalment issir xi ˙a©a b˙al din, irra©uni tkun biex wie˙ed itejjeb is-sigurtà fit-toroq u jnaqqas iççansijiet li jse˙˙u inçidenti kemm bejn il-vetturi u iktar u iktar g˙al min ikun qed jimxi fit-triq. Normalment ukoll, meta jsiru tibdiliet simili, kunsill lokali jitlob lil Transport Malta biex ikun hemm approvazzjoni g˙al dan it-tibdil. Mhux hekk ©ara f’San Pawl ilBa˙ar. Mhux talli ma kienx hemm permessi me˙tie©a biex isir dan ix-xog˙ol, talli l-istess su©©ett qatt ma ©ie mressaq quddiem il-Kunsill waqt seduta normali. Dan ifisser li min iddeçieda li jag˙mel dan it-tibdil lanqas kellu d-diçenza li jressaq din ittalba g˙all-approvazzjoni tal-kunsilliera sabiex jintalab permess minn Transport Malta. Ag˙ar minn hekk iΩda huwa lfatt li t-tibdil li sar qed jag˙milha diffiçli g˙as-sewwieqa biex jo˙or©u minn triq g˙al o˙ra bilvetturi tag˙hom. Dan g˙ax min ikun ˙iere© minn Triq Wignacourt g˙al Triq l-10 ta’ Frar u jkun irid idur fuq ix-xellug, issa ma jarax ikunx ©ej xi ˙add bil-karozza mid-direzzjoni opposta; jew inkella jkollu jo˙ro© iktar ’il barra minn fuq is-sinjal li jg˙idlek biex tieqaf b’çans tajjeb li jlaqqat daqqa u t-tort naturalment ikun tieg˙u g˙ax ikun ˙are© minn fuq sinjal li qed jg˙idlu biex jieqaf. Interessanti nkunu nafu x’inhi lopinjoni tal-amministrazzjoni talKunsill Lokali ta’ San Pawl ilBa˙ar dwar dan u forsi anke jg˙idulna min ta l-ordini biex dan ix-xog˙ol isir ladarba ma kienx hemm approvazzjoni tal-Kunsill Lokali nnifsu! Triq il-Knisja f’San Pawl ilBa˙ar – periklu g˙ar-residenti Fi Triq il-Knisja f’San Pawl ilBa˙ar jidher li hemm çint li

waqa’ b’xi inçident. Dan l-inçident issa ilu ©img˙at li sar u, minkejja dan, ma ttie˙du l-ebda prekawzjonijiet mill-Kunsill biex ikun hemm sigurtà g˙al min ikun qed jaççessa t-tara© li fih waqa’ dan il-˙ajt. Hi x’inhi r-ra©uni li dan il-˙ajt waqa’, mhu qatt ©ustifikat li jit˙alla kif inhu bir-riskju li xi ˙add li jkun g˙addej mit-tara© jaqa’ xi ˙add fuqu, jew inkella xi ˙add li jkun fuq in-na˙a ta’ fuq jaqa’ g˙al isfel. Jekk hemm xi diΩgwid dwar min g˙andu jirran©a dan il-˙ajt, il-Kunsill g˙andu tal-inqas jie˙u lprekawzjonijeit me˙tie©a biex b’mod temporajnu ma jkunx hemm perikli g˙ar-residenti u dawk li jag˙mlu uΩu minn dan ilpassa©©. Minn karnival fit-toroq ta’ Bu©ibba g˙al karnival bejn ilkunsuilliera tal-PN Fi tmiem il-©img˙a li g˙addiet re©a’ ttella’ l-Karnival tas-Sajf fittoroq ta’ Bu©ibba u l-Qawra. Attività li kien bdieha l-Kunsill Lokali ta’ San Pawl il-Ba˙ar meta kien immexxi minn ma©©oranza Laburista. Jidher iΩda li din l-attività kompliet tor˙o© fil-bera˙ ix-xquq li hemm bejn il-kunsilliera Nazzjonalisti f’dan il-Kunsill. Sorsi

qrib sew tal-Kunsill f’dawn la˙˙ar jiem qaluli kif tul il©img˙at ta’ preparazzjoni lKunsilliera Nazzjonalista Anne Fenech mhux talli ma t˙allietx ta˙dem kif xtaqet imma kien hemm kunsilliera o˙ra s˙abha mill-istess partit li bdew jg˙adduha biΩ-Ωmien u anke g˙addew kummenti ta’ Ωufjett filkonfront tag˙ha. Minkejja dan, listess Kunsilliera ppruvat tag˙mel l-almu kollu tag˙ha xorta wa˙da biex, flimkien mal-kumplament tal-kunsilliera u l-˙addiema talKunsill, din l-attività kienet suççess. Però, dan ma kienx kaΩ iΩolat fejn il-kunsilliera tal-Partit Nazzjonalista wrew l-animozità li hemm bejniethom. Jidher li m’hemmx kurrenti tajbin bejn isSindku Graziella Galea u lKunsillier David Thake. Sorsi qrib il-Partit jg˙idu li David Thake xejn mhu kuntent bil˙idma li qed twettaq is-Sindku tieg˙u u spiss jikkritika l-operat tag˙ha. Mill-banda l-o˙ra, Graziella jidher li g˙andha lappo©© ta’ Chris Said, li sa ftit tal©img˙at ilu kien g˙adu Segretarju Ìenerali tal-Partit Nazzjonalista u ˙afna jsostnu li mhux b’kumbinazzjoni li, appena Chris Said ma baqax Segretarju Ìenerali, hi wkoll ftit wara tilfet

il-kariga tag˙ha b˙ala rappreΩentanta tal-kunsilliera Nazzjonalisti fi ˙dan il-Kulle©© tal-Kunsilliera. Jidher ukoll li David Thake jmur a˙jar minn Graziella masSegretarju Ìenerali ©dida tal-istess partit. L-istess sorsi allegaw kif anke sa ftit tal-©img˙at ilu, waqt laqg˙a li kien hemm fil-kaΩin Nazzjonalista ta’ San Pawl g˙allKunsilliera Nazzjonalisti, l-istess David Thake nstema’ minn barra jg˙ajjat mas-Sindku tieg˙u li lKunsill qed imexxih missierha u li jekk mhux kapaçi tmexxi jkun a˙jar li twarrab. Dan kollu qed ikompli jdg˙ajjef l-operatr tal-Kunsill fejn f’din illokalità, minn wara l-elezzjoni ’l hawn, Ωdiedu ˙afna l-ilmenti fuq il-˙mie© u telqa li hemm f’kull Ωona tal-Qawra u Bu©ibba, kif ukoll fuq l-istat li fih qed jit˙allew it-toroq. Xog˙ol li kien beda jag˙mel kunsill immexxi minn ma©©oranza Laburista biex ji©u msewwijin temporanjament numru ta’ ˙ofor jidher li ma tkompliex, b’konsegwenza li Ωdiedu l-ilmenti u t-talbiet g˙al kumpens minn sewwieqa li j©arrbu ˙sarat fil-vetturi tag˙hom. G˙al dan kollu, il-Kunsill immexxi minn ma©©oranza Nazzjonalista m’g˙andux twe©iba, ˙lief li ma sabx flus. Dan meta l-istess Kunsill immexxi minn ma©©oranza Laburista baqa’ jirçievi fatturi g˙al xog˙ol li sar fi Ωmien tmexxija Nazzjonalista. Fl-opinjoni tieg˙i, ir-ra©uni hija xorta o˙ra. L-interess tal-kunsilliera Nazzjonalisti f’din il-lokalità huwa biss li ming˙alihom joskuraw lill-gvern çentrali mar-residenti billi jg˙idu li l-Gvern mhux jag˙tihom flus biex ja˙dmu. Dan is-sentiment imur ’il bog˙od ˙afna mill-impressjoni li jipprova jag˙ti Simon Busuttil u l-partit tieg˙u li qalbhom tg˙idx kemm t˙abbat g˙all-kunsilli lokali. Nistenna li l-amministrazzjoni tal-partit tara li l-kunsilliera tag˙hom jag˙mlu d-doveri tag˙hom kollha kemm huma u mhux jispiççaw jirredikolaw anke lil s˙abhom stess g˙ax iridu ja˙dmu g˙al-lokalità tag˙hom.

12 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ OPINJONI

GVERN LI JISMA’… GVERN LI JIDDEÇIEDI Alex Saliba President FÛL

Ûgur li l-karatteristika ewlenija li to˙ro© b’mod çar id-differenza ta’ dan il-Gvern minn dak ta’ qablu hija dik li dan huwa verament Gvern li jikkonsulta iΩda, fla˙˙ar mill-a˙˙ar, Gvern li g˙andu l-kura©©, id-determinazzjoni u l-fibra politika li jie˙u deçiΩjonijiet li huma fl-aqwa interess tal-poplu Malti u G˙awdxi kollu. Dan rajnieh ise˙˙ matul il-©img˙a li g˙addiet fejn, wara ©img˙at ta’ konsultazzjoni, t˙abbru d-dettalji tal-università Amerikana li ser tkun maqsuma bejn Wied il-G˙ajn u Bormla. Matul dawn l-a˙˙ar jiem komplejna niksbu aktar riΩultati ekonomiçi poΩittivi li, bil-fatti u mhux bil-kliem, qed ipo©©u lil pajjiΩna mal-aqwa stati membri fi ˙dan l-Unjoni Ewropea: aktar riΩultati poΩittivi mill-a©enzija ta’ kreditu internazzjonali Fitch u kif ukoll statistika poΩittiva ˙afna mill-NSO fil-qasam tal-˙olqien tal-impjiegi f’pajjiΩna. Mhux ta’ b’xejn l-OppoΩizzjoni waqg˙et f’silenΩju totali u Jason Azzopardi u l-bella kumpanija Nazzjonalista spiççat sa˙ansitra

xxuttat mill-Konferenzi stampa! Tu©ag˙hom Ωaqqhom wisq meta jaraw li bil-fatti pajjiΩna qed jag˙mel passi ta’ ©gant fil-qasam ekonomiku u soçjali! 80% inqas art ODZ! Minn dejjem kelli ammirazzjoni u rispett lejn dawk il-politiçi li ma jiddejqux jiddeçiedu; politiçi li g˙alkemm jisimg˙u, kapaçi jiddeçiedu. Ûgur li dawn kienu lkaratteristiki ewlenin li wera lPrim Ministru Joseph Muscat matul il-©img˙a li g˙addiet: tkellem, sema’ l-proposti kollha, g˙arbel l-ideat kollha, iΩda fla˙˙ar mill-a˙˙ar wera kemm huwa mexxej dinamiku u ddeçieda sabiex dan l-investiment ma jintilifx. G˙alkemm f’dan il-proçess instab kompromess, xorta wa˙da ma morniex lura minn kelmitna; il-kelma li nag˙tu nifs ©did linna˙a t’isfel ta’ Malta, nifs ©did b’dan l-investiment li ser ikun qed jag˙ti tama ©dida ta’ aktar prosperità lill-komunitajiet talKottonera u ta’ Wied il-G˙ajn. Flistess waqt nemmen li nstab

bilanç tajjeb bejn l-interessi ambjentali u dawk ta’ Ωvilupp. Kienet deçiΩjoni g˙aqlija dik li l-art ODZ uΩata f’dan il-pro©ett tnaqqset bi 80% mill-pjan ori©inali, deçiΩjoni li issa ser twassal sabiex 18,000 metru kwadru ta’ art barra miΩΩona ta’ Ωvilupp ser tintuΩa g˙al dan il-pro©ett mid-90,000 metru kwadru ta’ art li kienet ippjanata li ser tintuΩa f’Mejju illi g˙adda. Dan wassal ukoll sabiex l-ebda çentimetru ta’ art privata mhi ser tintuΩa f’dan il-pro©ett! Però, Ωgur li l-aktar li laqg˙u b’sodisfazzjon dan il-pjan rivedut kienu r-residenti tal-Kottonera li fl-a˙˙ar ser jaraw pro©ett ta’ ri©enerazzjoni. Minn binja mitluqa li tkerrah il-belt pittoreska ta’ Bormla, b’dan l-investiment il-Baçir Numru 1 ser jing˙ata l-˙ajja mill-©did b’mijiet ta’ studenti Maltin u barranin li ser jiffrekwentaw iΩ-Ωew© fakultajiet li ser jospita dan is-sit. Nifs ©did g˙all-komunità kummerçjali f’din iΩ-Ωona li kienet ©iet injorata u skartata minn amministrazzjonijiet preçedenti g˙al snin twal, u kif ukoll rigal dirett lirresidenti ta’ Bormla u l-madwar li ser ikunu qed jaraw Ωieda sostanzjali fil-valur tal-proprjetajiet tag˙hom. Serjetà u trasparenza Ûgur, però, li l-aktar aspett li ˙are© b’sa˙˙tu waqt il-konferenza stampa li ng˙atat mill-Prim Ministru sabiex jit˙abbru d-dettalji ta’ dan il-pro©ett kien il-mod trasparenti li bih saret l-g˙aΩla a˙˙arija taΩ-Ωew© siti finali mag˙Ωula g˙al dan il-pro©ett. X’differenza mill-mod kif ta˙t amministrazzjonijiet preçedenti kienu jittie˙du d-deçiΩjonijiet! Blistess mod ©ew ittrattati l-Iskalin minn Gvern Nazzjonalista meta ddeçidew li jibnu l-impjant ta’ Sant’Antnin f’nofs Ωona residenzjali! Tajna preΩentazzjoni ddettaljata tal-proposti kollha li ©ew sottomessi waqt il-konsultazzjoni; 626 sottomissjoni li minnhom 428 kienu validi u wasslu g˙al 168 sit validu. Minn dawn is-siti sottomessi, 12-il sit ©ew mag˙Ωula u g˙al kull wie˙ed minn dawn is-siti ng˙ataw irra©unijiet kollha kemm favur u anke kontra illi, abbaΩi tag˙hom, kellha tittie˙ed id-deçiΩjoni a˙˙arija. Ûgur illi f’kemm ilni nsegwi lpolitika lokali qatt ma rajt pjan skrutinizzat u mg˙arbel b’dan ilmod dettaljat li ma ˙alla l-ebda dubju dwar ir-ra©uni tal-g˙aΩla taΩ-Ωewg siti li fuqhom ser tinbena din l-università. Aspett poΩittiv ie˙or kien dak fejn b’mod immedjat ©ew Ωvelati wkoll ilpjanijiet tal-pixxina l-©dida ta’ Wied il-G˙ajn u kif ukoll ilparke©©i ©odda li ser jin˙olqu sabiex ji©i eliminat b’mod totali kull inkonvenjent li dan ilpro©ett seta’ jitfa’ fuq spallejn irresidenti taΩ-Ωew© Ωoni. Aktar çertifikati poΩittivi Tiftakruh dak il-billbord tal-Partit Nazzjonalista li tfaçça lejlet l-elezzjoni ©enerali li g˙addiet bilmexxejja taΩ-Ωew© partiti miΩbug˙in a˙mar u blu u

b’Ωewg kartelluni f’idejhom? Dak iΩ-Ωmien il-Partit Nazzjonalista g˙o©bu jqieg˙ed il-kartellun bilkelma ‘qg˙ad’ f’idejn Joseph Muscat. Profezija o˙ra b˙al ta’ Alice in Wonderland g˙ar-ro˙s tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma! Però, jekk tal-Partit Nazzjonalista g˙andhom ˙afna virtujiet u kapaçitajiet, Ωgur li dejjem jie˙du falza stikka meta jippruvaw jipprevedu l-futur! Skont statistika ppubblikata mill-Uffiççju Nazzjonali talIstatistika, din il-©img˙a rajna kif f’Marzu ta’ din is-sena kellna Ωieda ta’ 4.3% fl-impjiegi; statistika li tkompli tikkonferma kif matul din il-legiΩlatura dan ilGvern irnexxielu jo˙loq tliet darbiet aktar impjiegi milli kienu jin˙olqu ta˙t amministrazzjonijiet Nazzjonalisti! Dan ifisser ukoll li kuljum qed jin˙olqu madwar 17il impjieg ©did! Sadanittant, pajjiΩna ng˙ata çertifikat poΩittiv ie˙or mill-a©enzija ta’ kreditu internazzjonali Fitch, li re©g˙et ikklassifikat l-ekonomija ta’ pajjiΩna b˙ala wa˙da bi prospettivi stabbli u g˙al darb’o˙ra er©ajna ng˙atajna lklassifikazzjoni ‘A’. Fost diversi kummenti poΩittivi, din l-a©enzija fa˙˙ret l-investiment li l-Gvern ©ab lejn pajjiΩna sabiex iqajjem fuq saqajha l-Enemalta, kumpanija li fi Ωmien Gvern Nazzjonalista kienet tant spiççat mazzra ma’ g˙onq il-Gvern illi kienu lesti jbig˙uha g˙a ewro wie˙ed biss! Çertifikat poΩittiv ie˙or ing˙ata l-©img˙a li g˙addiet mir-rivista ekonomika The Economist li po©©iet lil pajjiΩna mal-aqwa flUnjoni Ewropea fejn g˙andu x’jaqsam il-˙olqien ta’ impjiegi ©odda u l-qg˙ad fost iΩΩg˙aΩag˙. The Economist ikkonfermat li pajjiΩna, permezz taddiversi miΩuri li mexxa ’l quddiem dan il-Gvern, jinsab fit-tieni post, bit-tieni l-inqas rata ta’ qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ meta mqabbel ma’ pajjiΩi o˙ra fi ˙dan l-Unjoni Ewropea, ftit passi ’l bog˙od biss mill-Ìermanja. Dan kollu jkompli jnissel sens ta’ ottimiΩmu u poΩittività g˙allfutur ekonomiku ta’ pajjiΩna. PajjiΩ li llum mhux biss irnexxielu jeg˙leb il-mew© talkriΩijiet ekonomiçi, iΩda wkoll irnexxielu jirkeb fuq l-istess mew© sabiex, bil-fatti u mhux biss bil-kliem, sar verament laqwa fl-Ewropa! Awguri g˙al fejqan ta’ malajr Qabel nag˙laq ma nistax ma nawgurax fejqan ta’ malajr lillmembru tag˙na u Kunsillier Ωag˙Ωug˙ Laburista Mellie˙i Dario Vella li b˙alissa jinsab rikoverat l-isptar wara inçident li kellu ftit tal-jiem ilu. F’isem lEΩekuttiv u l-membri nixtieq lil dan iΩ-Ωag˙Ωugh ˙abrieki sa˙˙a mill-©did sabiex b’hekk jibqa’ jwettaq dak li verament i˙obb jag˙mel: li jkompli jkun viçin irresidenti Melle˙in kollha! Fejqan ta’ malajr ukoll lillMinistru George Vella u lill-Whip tal-Grupp Parlamentari Laburista Dr Godfrey Farrugia f’dawn ilmumenti diffiçli. Inweg˙duhom li ser inΩommuhom f’talbna u ˙sibijietna!

EDITORJAL kÓ

30|08|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌURNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR U DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

JAGÓMLU L-ÓSARA FL-EWROPA DITORJAL GÓAX TILFU BATTALJA NAZZJONALI

F’dag˙dig˙a negattiva li issa drajna na r a w , Simon Busuttil u l-partit tieg˙u qed ikomplu jippruvaw jag˙mlu ˙sara lil pajjiΩna billi jxewxu anke mal-Kummissjoni Ewropea fuq il-pro©ett tal- power station il-©dida. Din ma kinitx l-ewwel darba li lOppoΩizzjoni waqg˙et daqstant fil-baxx, g˙ax mossa b˙al din g˙amlitha wkoll b’rabta mal-programm ta’ Çittadinanza b’Investiment. Dan ikomp l i j i k k o n f e r m a kemm l-OppoΩizzjoni Nazzjonalista hija kontra kull investiment. L-MEP Nazzjonalista David Casa pprova jqajjem dubji mal-Kummissjoni Ewropea dwar il-garanzija bankarja temporanja , a n k e j e k k l A©enzija ta’ kreditu Internazzjonali Fitch ftit taljiem ilu qalet li r-riskju millgaranziji mog˙tija mill-Gvern qed jonqsu. Illum il-poplu jaf kif Gvern Nazzjonalis t a k i e n j a g ˙ t i garanziji fuq id-dejn, filwaqt li dan il-Gvern qed jag˙ti garanziji fuq power station ©dida li minnha se jgawdi lpoplu Malti u G˙awdxi permezz ta’ arja aktar nadifa. Simon B u s u t t i l u l OppoΩizzjo n i t i e g ˙ u q e d ikomplu jippruvaw jag˙mlulna l-˙sara barra minn Malta g˙ax m’g˙andhom l-ebda argumenti tan©ibbli fuq livell lokali. Dan ukoll g˙ax ma jistg˙ux iniΩΩlu l-fatt li l-kontijiet

ra˙su, iΩda fuq kollox g˙ax ma jistg˙ux inniΩΩluha li lOppoΩizzjoni Nazzjonalista m’g˙andha l-ebda kredibbilità fis-settur tal-ener©ija, kif ammettew nies qrib tag˙hom fil-Google Group ta’ Tonio Fenech. Filwaqt li l-OppoΩizzjoni g˙addejja bin-negattivà tassoltu, illum il-poplu Malti u G˙awdxi dera jirçievi kontijiet or˙os, li issa huma t-tielet l-inqas fl-Ewropa. Huwa g˙alhekk li, jistinkaw kemm jistinkaw, tal-Partit Nazzjonalista qatt mhuma se jie˙du r-ra©un fuq livell nazzjonali. Allura qeg˙din jaraw kif jag˙mlu biex forsi xi ˙add jag˙tihom ra©un barra minn xtutna. I˙awdu fuq il-prezz taΩΩejt Biex tipprova tiskredita lpjan tal-Gvern fil-qasam talener©ija, l-OppoΩizzjoni tibqa’ tie˙u Ωbalji dilettanteski. Minn April 2013 sa Lulju 2015, it-tnaqqis fil-prezz internazzjonali taΩ-Ωejt kien ta’ 35% u mhux 73% kif qed tg˙id l-OppoΩizzjoni. LOppoΩizzjoni nsiet li, biex tixtri Ω-Ωejt, Malta taqleb lewro fid-dollaru u minn April 2013 ’l hawn il-valur tal-ewro waqa’ ˙afna. Il-Partit Nazzjonalista jitkellem b’dan il-mod negattiv g˙ax hu mdorri jΩid, u mhux inaqqas, il-kontijiet. Filfatt, tul l-amministrazzjoni li g˙addiet, il-prezz tal-elettriku kien Ωdied b’70%.

IΩ-Ωidiet kienu jsiru anke meta jor˙os il-prezz internazzjonali t aΩ -Ω e j t . F’Diçembru 2008, fost o˙rajn, il-prezz internazzjonali taΩ-Ωejt naqas b’51%, iΩda dak iΩ-Ωmien il-PN fil-Gvern kien g˙olla l-prezzijiet taddawl u l-ilma kif ukoll talpetrol u d-diΩil b’20%. Mhux ta’ b’xejn li, filGoogle Group ta’ Tonio Fenech Arlo©©i, esponenti Nazzjonalisti jg˙idu li lO p p oΩ i z z j o n i m ’ g ˙ a n d h a ebda kredibbiltà fis-settur tal-ener©ija, u l-eks-Ministru tal-Finanzi stess jammetti li n-nies qed jemmnu li dan ilGvern qed jirnexxi f’dan ilqasam. Ir-realtà turi li l-Partit Laburista fil-Gvern irnexxielu jattira biljun ewro ta’ investiment fis-settur tal-ener©ija. Il-familji u n-negozji Maltin u G˙awdxin jistg˙u jaraw b’g˙ajnejhom u jmissu b’idejhom li, minn kontijiet g˙olja, Enemalta falluta u dipendenza totali fuq iΩ-Ωejt, illum is-settur tal-ener©ija qed jissarraf f’kontijiet or˙os, stabbiltà fil-prezzijiet talfjuwil u l-gass, Enemalta lura fuq saqajha u qalba g˙allgass favur arja aktar nadifa. IΩ d a t - t a ˙ w i d t a l O p p oΩ i z z j o n i m a w a q a f x hawn. Skont Simon Busuttil, il-prezz taΩ-Ωejt fuq is-suq internazzjonali b˙alissa huwa $40 il-barmil. Dan huwa ie˙or minn sensiela ta’ Ωbalji li jkomplu jikxfu ddilettantiΩmu tal-Partit Nazzjonalista fil-qasam tal-

ener©ija. L-a˙˙ar darba li lprezz taΩ-Ωejt kien $40 ilbarmil kien sitt snin u nofs ilu, fit-18 ta’ Frar 2009. Fir-realtà, l-a˙˙ar prezz fuq is-swieq internazzjonali taΩΩejt Brent huwa $49 ilbarmil. Dan ifisser li hemm differenza ta’ $9, jew kwaΩi 25% aktar, fil-prezz internazzjonali t aΩ -Ω e j t milli qed jg˙id il-Partit Nazzjonalista. Meta wie˙ed jara Ωbalji b˙al dawn jifhem g˙alfejn lEnemalta spiççat f’xifer falliment u kellha bΩonn garanzija mill-Gvern Nazzjonalista ta’ €725 miljun. Dan minkejja li l-prezz talelettriku kien Ωdied b’70% filwaqt li l-prezz tal-fjuwil kien Ωdied b’36%. Dawn iΩΩidiet mill-amministrazzjoni preçedenti kienu wasslu biex familja medja spiççat tonfoq mal-€1,500 aktar fissena fuq dawl u fjuwil. L-OppoΩizzjoni re©g˙et insiet ukoll li, biex tixtri ΩΩejt, Malta triq taqleb l-ewro g˙ad-dollaru. Din ir-rata, mill-bidla fl-amministrazzjoni, naqset minn $1.30 g˙al kull ewro g˙al $1.13 illum. Li tinjora fattur daqstant importanti jindika mill-©did kemm il-piΩijiet Ωejda li tg˙abbew bihom il-familji u n-negozji tag˙na sa Marzu 2013 kienu dovuti g˙allinkompetenza talGvern Nazzjonalista li Simon Busuttil kien parti integrali minnu.

14 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ ITTRI

NAÓDEM F’MATER DEI Sur Editur, L-Isptar Mater Dei kwaΩi tista’ tg˙id li dejjem fl-a˙barijiet; a˙barijiet biss li qed ikunu tajbin issa li qeg˙din ta˙t Gvern Laburista. Sar ro˙s fi 22 mediçina o˙ra. Ta˙t il-Gvern Nazzjonalista mhux talli ma kienx jor˙os il-prezz tal-mediçina, talli lanqas biss kont issib il-mediçini kollha. F’Mater Dei ser jiΩdiedu 300 sodda o˙ra biex jaqdu l-˙ti©ijiet talMaltin, g˙ax xi darba jew o˙ra kul˙add jisa’ jkun pazjent. Is-sena d-die˙la fil-binja ta’ ˙dejn l-Emer©enza ser ikun hemm aktar sodod min˙abba li hemm nuqqas kemm fl-Emer©enza u anke fid-Day Care Unit. Fil-futur nittama li jag˙mlu aktar sodod fil-ward tal-©inekolo©ija wkoll biex, dawk in-nisa li se jixtru u ji©u ma’ Ωwie©hom, jing˙ataw sodda u mhux ikollhom jistennew sat-tlieta ta’ wara nofsinhar biex isir dan. Dawn il-problemi ˙olquhom biss in-Nazzjonalisti meta bnew karozza ming˙ajr magna, meta xtraw linfa ming˙ajr bozoz u meta marru jwa˙˙lu pitturi mal-˙ajt ming˙ajr martell. Kellhom biex jifta˙ru bl-isptar state of the art li g˙amlu! Aktar hemm kurituri milli hemm sodod! Jien li ilni na˙dem f’Mater Dei g˙al kwaΩi g˙oxrin sena ng˙id bil-quddiem li m’a˙niex stmati. Tlieta minna na˙dmu f’uffiççju u ng˙id, bil-qalb kollha, li ga©©a tal-fniek g˙andha spazju aktar milli g˙andna a˙na. Imnalla kien il-Prim Ministru li qabad il-barri minn qrunu u ddeçieda li jirran©a s-sitwazzjoni li hemm f’Mater Dei g˙ax g˙an-Nazzjonalisti nbena l-isptar u daqshekk. VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

BEJGÓ TA’ PASSAPORTI TAÓT IL-PN Sur Editur,

Fi Ωmien l-a˙˙ar Gvern Nazzjonalista, segretarju fil-Ministeru talAffarijiet Barranin ittella’ l-Qorti u nstab ˙ati li bieg˙ passaporti lil diversi nies barranin. Sintendi, dawn ma kienx ˙aqqhom li jing˙atalhom passaport Malti. Dan is-segretarju, li kunjomu kien Cauchi u li kien joqg˙ol Ra˙al Ìdid, g˙al ˙afna snin g˙amel parti mill-Ministeru tal-Ìustizzja ta˙t il-Gvern Nazzjonalista ta’ bejn l-1987 u l-1992. Dwar il-kaΩ riçenti tas-Sur Sammut, li huwa akkuΩat bi frodi u ˙asil ta’ flus fejn Libjani suppost li waqqfu kumpaniji, il-Kap talPartit Negattiv (PN) Simon Busuttil g˙amel diversi kummenti. IΩda fil-kaΩ tas-Sur Cauchi, li kif ktibt se˙˙ ta˙t Gvern Nazzjonalista, la Simon Busuttil, la l-PN jew xi esponent ie˙or Nazzjonalista ma stqarrew dak li stqarr issa Simon Busuttil, ji©ifieri li dak li ©ara ta˙t il-Gvern Nazzjonalista kellu implikazzjonijiet ta’ sigurtà. U l-istess Simon Busuttil, meta se˙˙ il-kaΩ tas-Sur Cauchi, ma stqarrx kif stqarr issa, li dak l-abbuΩ kien kaΩ li affettwa s-sigurtà nazzjonali u b’definizzjoni kien kaΩ ta’ ur©enza. Dakinhar il-PN baqa’ b’fommu sieket g˙all-a˙˙ar. Fuq il-kaΩ tas-Sur Cauchi, il-Kap preΩenti tal-PN Simon Busuttil, jew xi esponent ie˙or Nazzjonalista, ma qalx li l-Gvern Nazzjonalista kien missu ordna inkjesta biex jistabbilixxi l-fatti wara l-g˙oti ta’ passaporti Maltin lil barranin li ma kienx ˙aqqhom; aktar u aktar meta l-kaΩ ta’ bejg˙ ta’ passaporti ta˙t Gvern Nazzjonalista kien ukoll kaΩ ta’ sigurtà u li seta’ involva xibka ta’ nies fis-servizz pubbliku. Il-Kap tal-PN Simon Busuttil ma qalx lill-Prim Ministru Nazzjonalista li kien hemm bΩonn li dawk il-passaporti li ng˙ataw illegalment fil-kaΩ tas-Sur Cauchi kellhom ikunu rrevokati, jew staqsa x’kien qed isir biex ikun stabbilit x’©ara fl-istituzzjonijiet li ˙ar©u dawk il-passaporti foloz, kif Simon Busuttil talab issa lill- Prim Ministru Joseph Muscat fil-kaΩ tas-Sur Sammut. Ikun hemm min jg˙id: imma Simon Busuttil ma kienx Viçi Kap tal-PN meta se˙˙ l-iskandlu ta’ bejg˙ ta’ passaporti ta˙t Gvern Nazzjonalista. IΩda meta la˙aq Viçi Kap u meta kien idDelegat Speçjali tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi, Simon Busuttil refa’ fuq spallejh dak kollu li ©ara ta˙t il-gvern tal-partit tieg˙u, kemm dak tajjeb kif ukoll dak ˙aΩin. Barra min hekk, Simon Busuttil, li ilu ja˙dem politikament filPN is-snin u li g˙al diversi snin irrappreΩenta lill-PN filParlament Ewropew, seta’ façilment jag˙mel dawk l-osservazzjonijiet wara li se˙˙ il-kaΩ tas-Sur Cauchi kif g˙amel issa dwar il-kaΩ tas-Sur Sammut permezz ta’ stqarrijiet jew artikli fil©urnali tal-PN. ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

iTTri kÓ

30|08|2015 15

kullhadd.com

il-korruzzjoni MHuX MAlTA, SinGAPor u SAn MArino? Fil-GVErnijiET BiSS

Sur Editur,

Xi mkien qrajt li l-Mulej l-iΩjed li g˙andu g˙al qalbu huma ç-ÇiniΩi g˙ax huma l-iΩjed poplu numeruΩ. G˙al dawn l-a˙˙ar snin il-©lieda kontra l-korruzzjoni saret wa˙da kontinwa firRepubblika tal-poplu taç-Çina, u f’din il-˙a©a nammirahom. Il-korruzzjoni tiswa lill-pajjiΩ u ©©ib il-miΩerja. Anke f’Malta ©ieli jkun hawn perjodi fejn il-korruzzjoni ti©i mi©©ielda, iΩda jkun hawn perjodi itwal fejn ftit li xejn nisimg˙u b’nies li nstabu ˙atja, jew a˙jar, fejn ikun hemm interess politiku ©ieli naqraw pa©ni s˙a˙ fil-©urnali u jdumu jissemmew çerti kaΩijiet fl-a˙barijiet u fil-midja. IΩda l-korruzzjoni tinstab f’˙afna livelli. PereΩempju, tifhimha li xi entità privata b’but fond tag˙mel attività soçjali g˙all-impjegati u min jaf kemm t˙allas tal-post, ikel u xorb, imbag˙ad dak li jkun offrut ikun medjokri? Din mhux ukoll korruzzjoni?

Mhux darba jew tnejn ikun hawn xi ˙assieb, kummentatur jew intellettwali li juri x-xewqa li Malta kienet tkun a˙jar kieku qabdet it-triq ta’ Ωvilupp ta’ Singapor. Naturalment, din in-nostal©ija g˙al Singapor tnessi li libertajiet baΩiçi f’dan il-pajjiΩ Ωg˙ir ma’ tantx hemm. Jiena poΩittiv li Malta, bit-tikmix u t-toqob fit-toroq b’kollox, mhix Singapor iΩda ngawdu ˙afna iΩjed libertà u indipendenza ta’ ˙sieb min-nies ta’ hemm. IΩda, g˙aliex xi affarijiet m’g˙andniex nikkupjawkom? PereΩempju l-indafa f’postijiet pubbliçi u f’çertu ordni. Óa nsemmi ftit eΩempji Ωg˙ar: Il-g˙ala trid tg˙addi ©img˙a jew tnejn biex tinkines mill-weraq il-bankina fil-©enb tal-©nien tal-Mall fil-Furjana fejn dan l-a˙˙ar ittie˙det karre©©jata biex fiha jipparkjaw il-coaches tat-turisti? Il-g˙ala ma©enb bus stop ikun hemm landa taΩ-Ωibel trejja˙ b˙alma ©ieli jkun hemm faççata tal-knisja tal-Balluta? Il-g˙ala l-passi©©ieri tal-linja li jirkbu fuq ir-rotot ta’ Pembroke u Bu©ibba mit-terminus tal-Belt g˙adhom ming˙ajr tinda wara li dik li kien hemm iΩjed minn sentejn ilu kienet tqaççtet bir-ri˙ u ma ©ietx mibdula ma’ o˙ra iΩjed soda?

FL-GÓAÌINA, L-IMSIDA

J. BONNET BALZAN IL-BALLUTA

Sur Editur,

16 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ ta’ barra

Hemm ir-rieda meÓtieÌa? LIAM GAUCI

Nuqqas ta’ qbil

liam@kullhadd.com

Il-kriΩi tal-immigrazzjoni irregolari flEwropa la˙qet livell allarmanti din il©img˙a hekk kif bdew de˙lin a˙barijiet koroh ta’ tra©edja wara o˙ra tul il-jiem li g˙addew. Madankollu, minkejja dan l-istat ta’ fatt, il-possibbiltà li jkun hemm politika komuni effettiva fuq livell Ewropew g˙adha ’l bog˙od ferm. Sejba makabra Fost l-aktar a˙barijiet xokkanti kien hemm dik tas-sejba ta’ trakk kummerçjali abbandunat mal-©enb ta’ highway fl-Awstrija mimli katavri ta’ migranti li kienu qeg˙din jippruvaw iffittxu kenn u futur a˙jar fl-Ewropa. It-trakk, illi nstab qrib il-fruntiera mal-Ungerija kien innutat minn uffiçjal tal-pulizija Awstrijaku li ˙aseb li lvettura kienet involuta f’xi inçident. Però, meta resaq qrib it-trakk huwa nnota li kien hemm ri˙a tinten ˙afna ©ejja minn ©ewwa fih u li x-xufier kien telaq minn fuq il-post. Meta waslu l-investigaturi forensiçi sabu 71 katavru ta’ persuni li kienu ilhom tal-inqas ©urnata u nofs li mietu u li kienu jinsabu fi stat avvanzat ta’ dekompoΩizzjoni min˙abba lkondensazzjoni li rriΩulta mill-apparat tar-refri©erazzjoni tat-trakk. Minkejja li t-trakk kellu t-tabelli ta’ kumpanija Slovakka, din sostniet illi kienet bieg˙at numru minn dawn ittrakkijiet is-sena l-o˙ra. Fil-fatt, skont l-uffiççju tal-Prim Ministru talUngerija Viktor Orban, it-trakk kien irre©istrat fuq isem çittadin Rumen f’ra˙al UngeriΩ ftit taΩ-Ωmien ilu. L-awtoritajiet Awstrijaçi arrestaw minn tal-inqas tliet persuni b’rabta ma’ dan il-kaΩ. Dawn ing˙aqdu malmadwar tliet mitt persuna o˙ra li kienu arrestati fl-Awstrija fix-xhur li g˙addew b’rabta ma’ kaΩijiet o˙ra ta’ traffikar tan-nies.

Ironikament, waqt li kienu qeg˙din jo˙or©u dawn id-dettalji, kien g˙addej il-Western Balkans Summit fi Vjenna fejn, fost l-o˙rajn, kienet qieg˙da ti©i diskussa l-kriΩi tal-immigrazzjoni irregolari. Il-pajjiΩi ta’ dan ir-re©jun kienu ilhom diversi snin ta˙t pressjoni minn dan il-lat min˙abba d-di©enerazzjoni tas-sitwazzjoni politika fisSirja, l-Iraq u l-Afganistan illi waslet g˙at-tis˙i˙ ta’ gruppi militanti estremisti b˙all-Istat IΩlamiku. Madankollu, skont statistiki ma˙ru©in mill-Frontex, jidher illi ΩΩieda fil-miΩuri tas-sigurtà fiç-çentru tal-Mediterran wasslet biex numru dejjem akbar ta’ immigranti jippruvaw jid˙lu mill-Lvant tal-Ewropa, speçjalment mill-Greçja u jg˙addu mill-pajjiΩi Balkani fi triqithom lejn ilÌermanja. Kien hemm it-tama li dan is- summit , li sar fis-27 ta’ Awwissu, seta’ jindirizza b’mod konkret din ilkwistjoni u jtaffi xi ftit it-tensjoni li Ωviluppat bejn il-mexxejja tal-pajjiΩi Balkani b’konsegwenza ta’ din ilkriΩi. Madankollu, jidher illi dan l-g˙an mhux biss ma ntla˙aqx, anzi f’xi kaΩijiet it-tensjoni bejn il-pajjiΩi kompliet tiΩdiet. KaΩ minn dawn kien dak tal-Ministri g˙all-Affarijiet Barranin tas-Serbja u l-Maçedonja li akkuΩaw lill-pajjiΩi tal-Punent talEwropa preΩenti g˙as- summit illi qeg˙din jag˙tu daharhom lillBalkani. Min-na˙a tieg˙u, Nikola Poposki, ilMinistru g˙all-Affarijiet Barranin talMaçedonja sostna li din il-problema ma tistax ti©i solvuta mill-pajjiΩi individwali u li hemm bΩonn ta’ soluzzjoni komuni fuq livell Ewropew. Sadanittant, il-kontroparti Serb tieg˙u, Ivica Dacic, qal li l-Unjoni Ewropea ma tistax tippretendi li pajjiΩu jo˙ro© bis-soluzzjoni kollha

hu meta dawn l-immigranti qeg˙din jid˙lu fis-Serbja bl-g˙an li jmorru lejn l-Istati Membri tal-Unjoni, b’mod speçjali l-Ìermanja. Aktar tra©edji marittimi Sadanittant, is-sitwazzjoni fiç-çentru tal-Mediterran g˙adha wa˙da gravi. Dan il-fatt kompla ji©i kkonfermat filjiem li g˙addew hekk kif nhar ilÓamis sar mag˙ruf illi Ωew© dg˙ajjes, illi bejniethom kellhom 500 immigrant abbord, inqalbu f’nofs ta’ ba˙ar fl-ib˙ra Libjani. In-numru ta’ vittmi g˙adu ma ©iex ikkonfermat. Madankollu, jidher illi hemm çans kbir li n-numru jkun ta’ mijiet u mhux g˙exieren. Dawn ilpersuni probabbilment telqu millport Libjan ta’ Zuwara, illi huwa popolari ferm mat-traffikanti tan-nies. Din it-tra©edja segwiet o˙ra li se˙˙et nhar l-Erbg˙a meta l-Guardia Costiera Taljana sabet 51 persuna mejta abbord vapur li kien ftit ’il barra mill-kosta Libjana fi triqtu lejn l-Italja. Fortunatament, matul l-istess operazzjoni ©ew salvati 439 persuna o˙ra li ng˙aqdu mal-madwar 90,000 immigrant illi di©à da˙lu fl-Italja din is-sena biex ifittxu l-aΩil. Ur©enti jew le? Fid-dawl ta’ dawn it-tra©edji umani, il-Kançillier tal-Ìermanja Angela Merkel appellat biex l-Istati Membri tal-Unjoni juru s-solidarjetà me˙tie©a biex l-isfidi li qieg˙da ©©ib mag˙ha din il-kriΩi jinqasmu b’mod ©ust. Hija tenniet li din il-koperazzjoni hija essenzjali hekk kif l-influss ta’ migranti la˙aq livelli li ilhom ma jidhru mit-Tieni Gwerra Dinjija. Fil-fatt, il-Ìermanja qieg˙da tistenna li tirçievi madwar 800,000 talba g˙all-aΩil din is-sena, Ωieda sostanzjali kkomparat mal-istima ori©inali ta’ 300,000 m˙abbra f’Jannar li g˙adda. B˙ala paragun, l-akbar ammont ta’

immigranti li da˙lu fil-Ìermanja minn meta din ing˙aqdet fl-1991 kien dak ta’ 438,191, numru li ntla˙aq fl-1992 u kien prinçiparjament konsegwenza tal-gwerra talJugoslavja. Minkejja l-entità ta’ din lemer©enza, s’issa g˙ad m’hemmx sinjali li se jintla˙aq xi ftehim ©did fuq livell Ewropew. Dan kien ikkonfermat aktar kmieni din il-©img˙a mill-President tal-Kummissjoni Ewropea Jean Claude Juncker li qal li ma j˙ossx li hemm bΩonn ta’ laqg˙a o˙ra straordinarja biex ti©i diskussa limmigrazzjoni irregolari. Minflok, huwa sostna li l-prijorità g˙all-Istati Membri g˙andha tkun li ji©i implimentat il-ftehim tal-qsim tarresponsabbiltà li kien mil˙uq ftit tal©img˙at ilu. Huwa sostna wkoll illi lIstati Membri g˙andhom jaslu g˙al ftehim dwar definizzjoni komuni ta’ pajjiΩi siguri li twitti t-triq g˙ar-ritorn ta’ numru sostanzjali ta’ immigranti. Prinçipji fil-periklu Dawn it-temi mhumiex l-uniçi li qeg˙din iwasslu g˙al diΩgwit bejn lIstati Membri tal-Unjoni. Fil-fatt, wa˙da mill-isfidi prinçipali hija l-qbil dwar pjan li jsa˙˙a˙ il-fruntieri talUnjoni ming˙ajr ma ti©i pperikolata il-politika ta’ çirkulazzjoni libera taççittadini fi ˙dan l-Unjoni nniffisha. Madankollu, f’dan l-istadju huma bosta l-figuri politiçi, fosthom ilMinistru g˙all-Affarijiet Barranin talAwstrija Sebastian Kurz, illi huma talfehma li l-prinçipju fundamentali talUnjoni li ma jkunx hemm fruntieri interni ma tistax tre©i jekk hija ma tkunx kapaçi ΩΩomm il-fruntieri esterni tag˙ha siguri. Jekk dan il-bilanç ma jinstabx, ilproblemi g˙all-Unjoni ma jkunux biss dawk marbutin mal-immigrazzjoni irregolari, imma jibdew jolqtu wkoll prinçipji b˙as-solidarjetà u lproçess ta’ integrazzjoni Ewropea.

TA’ BARRA KÓ

30|08|2015 17

kullhadd.com

MINN MADWAR ID-DINJA GÓAXAR SNIN WARA

VENDETTA

Fil-jiem li g˙addew l-Istati Uniti fakkret l-g˙axar snin mill-Uragan Katrina li laqg˙at in-Nofsinhar ta’ dan il-pajjiΩ b’sa˙˙a kbira. B’kollox huwa stmat li dan l-uragan qatel madwar 2,000 persuna u ©ieg˙el lil miljun o˙ra jabbandunaw djarhom. Minkejja li l-biçça l-kbira tal-˙sara se˙˙et fil-belt ta’ New Orleans, listati ta’ Florida u Texas ukoll ©arrbu danni estensivi. Il-President Amerikan ta’ dak iΩ-Ωmien, George W. Bush, kien sab ru˙u filmira ta’ kritika kbira hekk kif bosta çittadini ˙assew li l-operazzjonijiet ta’ salvata©© ma sarux kif me˙tie©.

Nhar l-Erbg˙a li g˙adda Vester Lee Flanagan spara fuq u qatel lil Alison Parker u Adam Ward li kienu ©urnalista u cameraperson tal-istazzjon televiΩiv WDBJ7 rispettivament. Din l-isparatura se˙˙et waqt li Ward kienet qieg˙da tag˙mel intervista li kienet qed tidher b’mod dirett fuq it-televiΩjoni u kienet immotivata mill-fatt li WDBJ7 keççew lil Flannigan mix-xog˙ol fl-2013. Óames sig˙at wara din l-isparatura, Flanagan spara lilu nnifsu waqt li kienu qeg˙din ji©ru warajh il-pulizija u miet aktar tard b’konsegwenza ta’ dawn il-feriti.

ALLEANZA TEMPORANJA

TLIET SNIN ÓABS

Il-Prim Ministru Tork Ahmet Davutoglu kompla bil-˙idma tieg˙u biex jibni kabinett proviΩorju biex imexxi lil pajjiΩu sal-elezzjoni ©enerali ta’ Novembru li ©ej. G˙al dan l-g˙an, huwa rnexxielu jikkonvinçi lill-HDP, partit pro-Kurd, biex jikkontribwixxi Ωew© membri parlamentari. Dawn se jkunu Ali Haydar Konca u Muslum Dogan, li se jservu b˙ala l-ministri g˙all-Affarijiet Barranin u g˙all-IΩvilupp rispettivament. Davutoglu kellu jag˙mel dan il-kompromess hekk kif il-partit tieg˙u, l-AKP, naqas milli jikseb biΩΩejjed appo©© biex jg˙aqqad ma©©oranza parlamentari permanenti.

Qorti Egizzjana kkundannat lil tliet ©urnalisti tal-istazzjon televiΩiv Al Jazeera g˙al tliet snin ˙abs bl-akkuΩa li kienu qeg˙din ja˙dmu ming˙ajr liçenzja talistampa u li xandru materjal li g˙amel ˙sara lill-E©ittu. Dan l-arrest ˙oloq g˙ag˙a kbira fuq livell internazzjonali hekk kif il-gvern militari kien akkuΩat li qieg˙ed jo˙noq il-libertà tal-istampa u l-espressjoni filpajjiΩ biex jimponi t-tmexxija tieg˙u. Ori©inarjament, it-tliet ©urnalisti ng˙ataw sentenza ta’ bejn seba’ u g˙axar snin ˙abs bl-akkuΩa ta’ assoçjazzjoni mal-Fratellanza Musulmana, grupp li huwa kklassifikat b˙ala terroristiku mill-Gvern E©izzjan.

AKKUÛAT B’TERRORIÛMU

EÛERÇIZZJI MILITARI

Il-pulizija TajlandiΩa arrestat ra©el barrani ta’ 28 sena b’rabta mal-attakk terroristiku f’Bangkok li se˙˙ ©imag˙tejn ilu. Uffiçjali tal-pulizija g˙amlu l-arrest wara li sabu numru ta’ passaporti foloz u materjal splussiv fl-appartament tar-ra©el. F’dan l-attakk mietu g˙oxrin persuna li, illi erbatax minnhom kienu barranin, u we©©g˙u aktar minn mitt persuna. Minkejja li ori©inarjament kien ma˙sub illi l-attakk kien organizzat minn grupp terroristiku internazzjonali, eventwalment il-Gvern TajlandiΩ ˙abbar illi probabbilment il-mo˙˙ warajh kien xi grupp ta’ oppoΩizzjoni lokali.

Il-Korea ta’ Isfel g˙amlet eΩerçizzju militari fuq skala kbira b˙ala turija tassa˙˙a tag˙ha ftit jiem biss wara konflitt diplomatiku li kellha mal-Korea ta’ Fuq. Dan il-kunflitt wassal g˙al skambju ta’ attakki bl-artillerija li po©©ew liΩΩew© pajjiΩi f’xifer ta’ konflitt militari. Minkejja li Ω-Ωew© pajjiΩi eventwalment waslu g˙al ftehim ta’ waqfien mill©lied, il-Korea ta’ Isfel mhix qieg˙da tafda lill-©ar tag˙ha. G˙aldaqstant, hija g˙aΩlet li tag˙ti messa©© çar tal-kapaçità tag˙ha li tiddefendi ru˙ha permezz ta’ dan l-eΩerçizzju militari.

18 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ KalejdosKopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

KonverÛjoni gÓall-Ìlied mal-barri

“Dak li tag˙ti meta tkun b’sa˙˙tek hu deheb; meta marid, hu fidda; u dak li tag˙ti wara mewtek hu çomb.” Proverbju Lhudi

Ìraw bÓal-lum 1951: Suldat Amerikan fil-gwerra fil-Korea ji©i rifjutat id-difna f’çimiterju f’Winnebago, Nebraska, g˙ax ibbaΩaw fuq ir-razza. IlPresident tal-Istati Uniti Truman sema’ b’din it-travestija tal-©ustizzja u offra lill-armla art fiç-çimiterju nazzjonali f’Arlington, u qal li ebda persuna m’g˙andha tkun rifjutata difna bbaΩata fuq razza, twemmin jew kulur. 1954: L-uragan Carol joqtol 68 persuna fil-kosta tal-Lvant talIstati Uniti. 1956: Folla ta’ nies bojod ma j˙allux lil suwed jinkitbu fl-iskola ta’ Mansfield High, f’Texas. 1957: Is-senatur Amerikan Strom Thurmond jitkellem g˙al 24 sieg˙a u 27 minuta kontra d-drittijiet çivili. 1959: L-ewwel Austin Mini 7 mag˙rufa b˙ala l-Austin Seven mill-Korporazzjoni tal-Karozzi IngliΩi ta’ Sir Alec Issigonis, tinbieg˙ g˙al €700; l-aktar karozza r˙isa u li ma tikkunsmax wisq petrol, min˙abba l-kriΩi tal-Kanal tas-Swejz tal-1956. 1960: Il-Ìermanja tal-Lvant timponi g˙eluq parzjali fuq Berlin tal-Punent.

Dan l-a˙˙ar in©ibed ir-ritratt li qed jidher ma’ din l-istorja, li jixhed it-tmiem tal-karriera talmatador torero, Alvaro Munera. Dan il-bniedem ˙assu mdejjaq g˙all-a˙˙ar u ma kompliex il-©lieda tieg˙u mal-barri meta induna li l-annimal kien tant ©entili u ma riedx ji©©ieled. Minflok, inxte˙et bilqieg˙da fl-

art, bil-barri j˙ares lejh b˙al pet domestiku Mhux hekk biss, talli mill-istess waqt Alvaro Munera sar jopponi l-©lied mal-barrin. Hu fehem li l-barri li kellu quddiemu ma attakkahx minkejja li kien ferut gravi mill-picadors. It-torero Munera kien ikkwotat jg˙id: “F’salt wie˙ed,

f’dak il-mument, ˙arist lejn ilbarri. Kellu ˙arsa innoçenti, li l-annimali kollha jkollhom f’g˙ajnejhom, hekk kif iççassa lejja, qisu jitlobni ˙niena. Óassejtu jitlob minni ©ustizzja u ma˙fra. Quddiem bestja, ˙assejtni vojt g˙all-a˙˙ar, kif ukoll l-ag˙ar bniedem f’wiçç id-dinja.”

nanna ta’ sebat itfal terÌa’ ssir omm

1961: Jin˙atar l-ewwel im˙allef iswed, J.B. Parsons, f’Qorti Distrettwali Amerikana. 1961:

L-a˙˙ar truppi Spanjoli jitilqu mill-Marokk.

1963: Stallata komunikazzjoni hotline bejn il-Pentagon (Washington) u l-Kremlin (Moska). 1969:

120,000 ru˙ jattendu t-Texas International Pop Festival.

1978: Il-liΩar ta’ Turin, li jing˙ad li hu dak li kellu madwaru Ìesù Kristu meta ndifen, jer©a’ jkun g˙all-wiri t-tielet darba f’dan is-seklu u jΩuruh 160,000 pellegrin. Il-Papa l-©did ippjana li jΩuru, iΩda min˙abba li l-pellegrini Ωdiedu g˙ax semg˙u li se jmur ilPapa, ing˙ad li l-Papa seta’ ma jattendix. 1969:

Ìlied razzjali fil-Forti Lauderdale, fi Florida.

1979: L-ewwel darba li sar mag˙ruf li kometa ˙abtet maxxemx (ener©ija daqs miljun bomba tal-idro©enu). 1980: Wara xahrejn ©lied mal-mexxejja Komunisti, il-˙addiema Pollakki bi strajk, immexxija minn Lech Walesa, reb˙u d-dritt li jiffurmaw trejdunjins indipendenti u d-dritt g˙al strajk. Il-ftehim intla˙aq wara li kien hemm biΩa’ li jsir strajk ©enerali mal-pajjiΩ kollu. 1982: Wara l-invaΩjoni mill-forzi IΩraeljani li bdew tliet xhur qabel, bl-iskop li jinqerdu l-baΩijiet tal-gwerilli Palestinjani, li heddew li jattakkaw lil IΩrael, il-mexxej tal-Organizzazzjoni g˙alLiberazzjoni tal-Palestina, Yasser Arafat, ikun im©ieg˙el jabbanduna l-kwartieri tieg˙u f’Bejrut. 1993:

Il-viΩitaturi lit-Torri Eiffel la˙˙qu l-150 miljun.

1993: Tinfeta˙ il-moskea Hassan II f’Casablanca; it-tieni l-akbar moskea fid-dinja. 1995:

Il-Cable News Network (CNN) jing˙aqad mal-internet.

2001: Il-munita ©dida tal-ewro, li se tid˙ol fis-se˙˙ fi Ωmien sena, ti©i introdotta formalment u murija lill-midja fi Frankfurt, ilÌermanja. 2008: L-Italja u l-Libja jil˙qu ftehim fejn l-Italja t˙allas total ta’ €4.5 biljun lil-Libja fuq argumenti li jmorru lura g˙all-era kolonjali. Il-ftehim jinfirex fuq 25 sena, fejn isiru pagamenti annwali ta’ €180 f’investimenti u infrastruttura

Erbat itrabi li twieldu lill-istess omm niΩΩlu lil ommhom filkotba tal-istorja, waqt li sfat ilmira g˙ar-rabja ta’ miljuni ta’ nies. Dan min˙abba li fl-età ta’ tliet xhur fuq il-65 sena tag˙ha, Annegret Raunigk welldet erbat itrabi u ng˙atat il-permess titlaq mill-isptar fejn kienet, wara li rriΩulta li kollox kien sew. Dan stqarru l-kap tatTaqsima tat-Twelid fl-isptar Charite f’Berlin. Mat-twelid, it-tobba kienu inkwetati ferm, g˙ax emmnu li t-tfal prematuri ma kinux se jg˙ixu. Meta twieldet, it-tarbija tifla, Neeta, kienet tiΩen biss libbra u sebat ewieq. It-tliet ˙utha subien l-o˙ra wkoll kienu çkejknin. Bence kien jiΩen libbra u tmien ewieq, Fjonn libbra u g˙axar ewieq u Dries Ωew© libbri u

Ωew© ewieq. Min˙abba l-piΩ tag˙hom, g˙all-ewwel ©img˙a ta’ ˙ajjithom, dawn l-ulied kellhom jitqieg˙du fl-inkubaturi. L-esperti wissew li, anke jekk isalvaw u jg˙ixu, dawn it-tfal jafu jbatu minn problemi tul ˙ajjithom fil-pulmun, fl-intestini, f’g˙ajnejhom u f’mo˙˙hom. IΩda l-Professur Christoph Buhrer ikkonferma li l-ulied Ωviluppaw sew u kibru b’mod aktar milli mistenni fi Ωmien qasir. Hu Ωied jg˙id li t-tfal twieldu b’çesarja, iΩda issa huma b’sa˙˙ithom u tqal daqslikieku twieldu b’mod normali. Qabel ma ˙ar©u mill-isptar, Neeta, Bence, Fjonn u Dries kienu jiΩnu ’l fuq minn ˙ames libbri u g˙axar ewieq kull wie˙ed. Tistenna fid-dar ta’ Annegret, g˙alliema tal-IngliΩ u r-Russu, kien hemm bintha Leila ta’

g˙axar snin, li pperswadiet lil ommha tie˙u l-kura tal-fertilità f’Ukrajna, g˙ax riedet ˙uha jew o˙tha o˙ra biex ikollha ma’ min tilg˙ab. Annegret kienet im©ieg˙la ssiefer fi Kiev, peress li t-tobba fil-Ìermanja rrifjutaw li jag˙tuha l-kura tal-IVF min˙abba li qalu li ©isimha ma kienx b’sa˙˙tu biΩΩejjed biex jifla˙ g˙all-g˙eja tat-tqala u ttwelid. Fl-Ukrajna, it-tobba qablu li jag˙tuha sperma artifiçjali biex itaqqluha – proçess li hu illegali fil-Ìermanja. Meta mill-ultrasound irriΩulta li se jkollha erbat itrabi, ˙adet ix-xokk ta’ ˙ajjitha. Issa, Annegret hi omm ta’ 17il tifel u tifla minn ˙amest ir©iel differenti. L-akbar wild tag˙ha llum g˙andu 44 sena. Hi wkoll nanna ta’ sebat itfal.

KUN AF KÓ

30|08|2015 19

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

NIFTAKRU FID-DIÛGRAZZJA TAL-PATROL BOAT C23 Il-Ìimg˙a 7 ta’ Settembru 1984 kienet se˙˙et wa˙da mill-ikbar tra©edji li qatt se˙˙ew fil-GΩejjer Maltin. Il- patrol boat swift class C23, talIskwadra Marittima ta’ Malta, kienet qieg˙da xi Ωew© mili ’l barra millponta tal-Qala G˙awdex, faççata ta’ Kemmuna, biex tarmi xi log˙ob tannar fil-ba˙ar li kien ©ie kkonfiskat ©urnata qabel. Dan in-nar kien in˙adem b’mod illegali fil-limiti ta’ HaΩ-Ûabbar. Waqt din il-˙idma ©rat xi ˙a©a aççidentali u l- patrol boat splodiet. LispluΩjoni ˙alliet seba’ vittmi. Manuel Montesin ta’ 21 sena minn Ra˙al Ìdid kien l-uniku wie˙ed li baqa’ ˙aj. Korrut gravi, Manuel irnexxielu jda˙˙al il-patrol boat, nofsha mfarrka, fil-Bajja ta’ Santa Marija f’Kemmuna. Malta mbikkma F’dan l-inçident kienu tilfu ˙ajjithom il-bombardier Joseph Pace ta’ 36 sena minn Santa Venera, il-gunner William Simpson ta’ 36 minn Óal Lija, Anthony Vella ta’ 20 sena minn G˙ajsielem, issur©ent Saviour Muscat ta’ 30 sena minn Birkirkara u l-kuntistabbli Joseph Hare ta’ 24 sena minn TasSliema. Il-bombardier Francis Borg ta’ 36 mill-Óamrun u Tony Farrugia ta’ 27 sena miΩ-Ûejtun baqg˙u ma nstabux. L-g˙ada tal-ispluΩjoni, it-8 ta’ Settembru, kienet iddikjarata ©urnata ta’ luttu nazzjonali. Il-katavri fittwiebet kienu n©iebu minn G˙awdex mill-Forzi Armati ta’ Malta bil-patrol boat fejn sar il-funeral bl-ikbar unuri militari u li g˙alih attendew eluf ta’ nies. Is- swift class C23 patrol boat , flimkien ma’ o˙ra C24 kienu ©ew mog˙tija mill-Gvern Amerikan lilliskwadra marittima Maltija fl-1970. Bl-ispluΩjoni, is-C23 kienet sofriet ˙sarat kbar fil-pruwa (ritratt) u flistruttura ta’ fuq il-gverta. Kienet idda˙˙let tissewwa fit-tarzna ta’ Manuel Island u, wara li ssewwiet, ing˙atat in-numru ©did ta’ P23. Fl-inkjesta dwar din it-tra©edja ©ie konkluΩ – minkejja ˙afna g˙ajdut li lmurtali kienu qeg˙din jinfet˙u jew tqabbad xi sigarett – li x’aktarx ©iet ikkawΩata xrara mill-bieba tal-gverta li tag˙ti g˙all-istiva tal-pruwa. Intqal ukoll li min˙abba li seta’ kien hemm xi g˙abra tal-porvli fuq il-gverta, setg˙et inqarset minn xi Ωarbun

b’qieg˙ bl-imsiemer. Il-porvli qabad u saret l-ispluΩjoni. Tifkira F’g˙eluq il-25 sena mid-diΩgrazzja tasseba’ vittmi li mietu dakinhar kienet saret çerimonja u nkixfet plakka kommemorattiva mill-Forzi Armati ta’ Malta f’Haywharf. Il-Ma©©ur Wallace Camilleri kien g˙amel diskors li bih bikkem lil min kien hemm. “Kif u g˙ala dawn is-seba’ vittmi, li kellhom tfal Ωg˙ar, kellhom imutu bi tra©edja hekk kerha? Kienu marru jaqilg˙u l-g˙ajxien tag˙hom u ta’ wliedhom u ma re©g˙ux lura. Madankollu, xorta wa˙da jibqg˙u ˙ajjin f’qalbna u nikkunsidrawhom b˙ala l-eroji li mietu waqt li kienu qed jaqdu lil pajjiΩna,” temm jg˙id Camilleri. Wara dan l-inçident, kull splussiv perikoluΩ li jkun ikkonfiskat, issa qed ji©i mg˙obbi fuq barkun u rmunkat u mormi fil-ba˙ar ’il barra mill-kosta.

Is-C23 wara l-ispluΩjoni

Tag˙rif fuq is-C23 u is-C24 Dawn il- patrol boats kienu jag˙mlu parti mill-193, li servew fil-gwerra talVjetnam min-Navy Amerikana. Kienu mag˙rufin b˙ala PCFs, li tfisser patrol craft fast , jew swift boats . L-ewwel kunsinna ta’ dawn dg˙ajjes kienet waslet fil-Vjetnam f’Ottubru tal-1965 g˙all-g˙assa tal-kosta tal-Viet Cong u l-armata tal-Vjetnam. Is-servizz ta’ dawn id-dg˙ajjes kien perikoluΩ ˙afna g˙ax kienu jba˙˙ru fi xmajjar fil©ungla u mhux l-ewwel darba li nqabdu f’xi nassa tal-g˙adu. Numru minn dawn id-dg˙ajjes intlaqtu minn mini u g˙erqu. Wara l-gwerra tal-Vjetnam ˙afna minn dawn id-dg˙ajjes baqg˙u jintuΩaw b˙ala patrol mill-Armata VjetnamiΩa. Fl-1971, tnejn minn dawn id-dg˙ajjes ing˙ataw lill-Gvern ta’ Dr George Borg Olivier mill-Gvern Amerikan binnumru C23 u C24 (wara P23 u P24). Fl-2012 wa˙da minn dawn id-dg˙ajjes ing˙atat lura lill-Istati Uniti biex titpo©©a g˙all-wiri fil-MuΩew Marittimu ta’ San Diego, California. Ma’ din il- patrol boat hemm plakka b’memorja tas-seba’ vittmi Maltin li mietu fit-tra©edja tas-C23. Ta’ min ifakkar li fl-10 ta’ Awwissu 2011 kienet ©iet stampata bolla postali kommemorattiva ta’ din id-diΩgrazzja hekk kerha. Mulej ag˙tihom il-mistrie˙ ta’ dejjem.

Memorja tal-vittmi f’Haywharf

INNOVAZZJONI kullhadd.com 30|08|2015

kitba ta’

GLEN FALZON glen@kullhadd.com

ROBOT JIBNI ROBOTS OÓRA LI JISTgÓU JEVOLVU wAÓIDhOM

I x xjent i s t i rnexxielhom jo˙olqu robot ‘omm’ li kapaçi tibni robots o˙ra minn blokok mekkaniçi, u wara to˙loq o˙rajn ©odda li jkunu jistg˙u jevolvu mill©enerazzjoni ta’ qabilhom. Dawn irriΩultati juru li fil-verità r-robots jistg˙u jevolvu wa˙idhom bl-istess mod li jevolvu l-annimali u l-umani. B˙all-evoluzzjoni bijolo©ika, ir-robot ‘omm’ tista’ tkun qed tfittex l-a˙jar karatteristiki g˙al ‘uliedha’, li mbag˙ad tuΩahom biex ittejjeb il-©enerazzjonijiet segwenti tar-robots. F’˙ames esperimenti differenti, l-‘omm’ robot – li tidher b˙ala id robotika kbira – tintalab biex tibni g˙axar ©enerazzjonijiet ta’ robots differenti. Dawn kienu mibnija permezz ta’ kubi Ωg˙ar tal-plastik b’diversi muturi fuq ©ewwa tag˙hom.

Fumiya Iida, wie˙ed mir-riçerkaturi ewlenin fi ˙dan id-Dipartiment talIn©inerija f’Cambridge. “Essenzjalment, b’dak li qed jag˙mel dan ir-robot, attwalment nistg˙u naraw quddiem g˙ajnejna t-titjib u d-diversifikazzjoni tal-ispeçi,” Ωied jg˙id Iida. G˙arfien dwar l-eΩistenza umana?

Robots ‘trabi’ Dawn l-esperimenti skoprew li dawk ir-robots ‘trabi’ kellhom fihom l-a˙jar karatteristiki. L-a˙˙ar ©enerazzjoni ta’ robots setg˙et twettaq diversi kompiti darbtejn aktar veloçi mill-©enerazzjoni ta’ qabilha. Kull robot i©orr ‘©enoma’ mag˙mula minn ©eni differenti, l-istess

b˙alma jag˙mel il-bniedem. Hekk kif il-©enerazzjonijiet bdew ji©u mibnija, il-©eni g˙addew minn Ωviluppi kbar u minn diversi bidliet (mutazzjonijiet) sakemm fl-a˙˙ar spiççaw bl-a˙jar ©eni

biex b’hekk seta’ jkun hemm l-g˙aΩla tal-©eni l-aktar effettivi. “Is-selezzjoni naturali hija baΩikament riproduzzjoni, valutazzjoni, riproduzzjoni, valutazzjoni u l-bqija,” sostna

Waqt dan l-esperiment, ir-robots ‘trabi’ kienu ttestjati biex tkun mag˙rufa ddistanza li jistg˙u jivvja©©aw f’˙in partikolari. Il-karatteristiki tar-robots rebbie˙a se jinΩammu filwaqt li l-karatteristiki ta’ dawk telliefa, ovvjament, mhux se jkunu kkunsidrati. Skont irriçerkaturi, il-proçess tal-evoluzzjoni fir-robots jista’ jag˙tina ftit g˙arfien ukoll dwar kif bdew jeΩistu l-umani. “Wa˙da mill-akbar mistoqsijiet fil-bijolo©ija hi kif waslet l-intelli©enza – a˙na qed nuΩaw ir-robots biex nippruvaw niskropu dawn il-misteri,” sostna Iida fi stqarrija. Iida Ωied jg˙id li hu u r-riçerkaturi lo˙rajn ja˙sbu li r-robots kapaçi jwettqu biçça xog˙ol ripetittiva u huma tipikament iddisinjati g˙all-produzzjoni tal-massa minflok g˙all-addattar talmassa. “IΩda a˙na rridu naraw robots li huma kapaçi g˙all-innovazzjoni u g˙all-kreattività,” temm jg˙id Iida.

RISKJU MIÛJUD TA’ ATTAKK TAL-QALB META MA TIÓUX IL-PIRMLI TAL-PRESSJONI ma©©oranza tag˙hom, ji©ifieri 54%, kienu r©iel. B’mod ©enerali, minn dawn il-kwaΩi 4,000 pazjent, 622 idda˙˙lu l-isptar min˙abba li sofrew minn xi kollass kardijaku.

Skont studju Taljan, dawk il-pazjenti li spiss jaqbΩu l-pilloli kontra lpressjoni g˙olja hekk kif preskritti mit-tabib g˙andhom aktar çans li jispiççaw l-isptar ibatu minn problemi diversi fil-qalb meta mqabbla ma’ dawk il-pazjenti li rari jaqbΩu l-pilloli kontra l-pressjoni g˙olja. Ir-riçerkaturi f’diversi rivisiti barranin irrimarkaw li, filwaqt li g˙add ta’ esperimenti li saru fil-passat ikkonfermaw li jekk il-medikazzjoni biex tittratta l-pressjoni g˙olja tittie˙ed kuljum u kif suppost hemm çans kbir li jitnaqqas ir-riskju ta’ kollass kardijaku, ftit huwa mag˙ruf dwar is-sitwazzjonijiet reali ta’ persuni li mhux dejjem jie˙du lmedikazzjoni tag˙hom min˙abba xi ra©uni jew o˙ra.

RiΩultati o˙rajn

Studju fuq 4,000 pazjent G˙al dan l-istudju, ir-riçerkaturi segwew kwaΩi 4,000 pazjent li kellhom il-preskrizzjoni ming˙and tabib biex jie˙du l-pilloli kontra l-pressjoni g˙olja. Dan sar fir-re©jun talLombardija fl-Italja, fl-2005. Dawn ilpazjenti kienu ta˙t monitora©© il-˙in kollu g˙al madwar sitt snin u nofs, sakemm ma esperjenzawx xi forma ta’ kollass kardijaku, mietu jew imxew lejn xi post ie˙or qabel ma spiçça t-tali studju. Imqabbla ma’ persuni li rari kienu jie˙du l-pilloli preskritti lilhom u li suppost je˙duhom kuljum, il-pazjenti li kienu jie˙du kuljum il-pilloli g˙al din il-kundizzjoni f’26% sa 50% taΩΩmien kellhom 17% anqas çans li jidda˙˙lu l-isptar min˙abba xi tip ta’ kollass kardijaku. Dan ir-riskju kien 34% inqas g˙all-individwi li kienu jie˙du l-medikazzjoni tag˙hom talinqas g˙al 75% taΩ-Ωmien. “Hekk kif xi ˙add jittratta lpressjoni g˙olja u b’hekk jitnaqqas

ir-riskju ta’ kollass kardijaku, hija xi ˙a©a lo©ika li wie˙ed ibassar li meta l-pazjenti ma ji˙dux il-pilloli preskritti lilhom iç-çans li jkollhom kollass kardijaku jiΩdied bil-kbir u mhux jonqos,” sostniet Veronique Roger, riçerkatur fuq il-mard kardjovaskulari fil-Klinika Mayo f’Rochester, Minnesota. Roger, li ma kinitx parti minn dan listudju, kompliet tg˙id li huwa importanti li dan il-fenomenu g˙andu jkun ittrattat permess ta’ dawn listudji simili u li jkunu bbaΩati fuq studji kliniçi u prattiçi reali, proprju b˙alma hu dan. “Dawn ir-riΩultati Ωgur se jg˙inu biex iwasslu messa©© importanti lill-pazjenti dwar l-importanza li ssegwi fedelment it-trattament hekk kif preskritt mit-tabib,” affermat Roger.

T e r z t a l- a d u l t i g ˙ a n d h o m i l pressjoni KwaΩi adult minn kull tlieta jbati millpressjoni g˙olja, liema kundizzjoni tikkontribwixxi g˙al aktar minn disa’ miljun mewta kull sena, u dan skont informazzjoni ma˙ru©a millOrganizzazzjoni Dinjija g˙as-Sa˙˙a (WHO). Realtà o˙ra hija l-fatt li ˙afna minnies ma jkunux jafu li jbatu millpressjoni g˙olja g˙ax ma jkunx hemm l-ebda sintomi. Fil-fatt, anke meta ji©u djanjostikati b’din il-kundizzjoni u xi kultant jaqbΩu xi pillola ’l hemm u ’l hawn, ma jkunx hemm u lanqas jin˙ass l-ebda forma ta’ sintomu. F’dan it-tali studju, il-pazjenti kellhom l-età ta’ madwar 67 sena u l-

Ir-riçerkaturi marru pass aktar minn hekk, tant li qabbluhom ma’ grupp ta’ 3,110, mag˙Ωul kaΩwalment, li ma dda˙˙lux l-isptar b’din il-kundizzjoni. Ìeneralment, in-nies li jidda˙˙lu lisptar min˙abba xi kollass kardijaku u li kienu jie˙du varjetà ta’ mediçina kontra l-pressjoni g˙olja, kienu jbatu wkoll minn kundizzjonijiet mediçi o˙rajn, fosthom id-dijabete, u g˙alhekk iç-çansijiet kienu li jkunu ttrattati minn tobba differenti skont lispeçjalizzazzjoni tag˙hom. B’mod ©enerali, l-ebda grupp minn dawn imsemmija ma mexa b’konformità mal-mediçini preskritti. Fost innies li evitaw li jkollhom xi kollass kardijaku waqt l-istudju, terz biss kienu jie˙du l-pilloli f’75% taΩ-Ωmien. Min-na˙a l-o˙ra, fost dawk il-pazjenti li eventwalment esperjenzaw kollass kardijaku, kwart biss kienu jie˙du spiss it-tali mediçina. L-aktar kaΩijiet gravi f’termini ta’ mediçina li ma titti˙idx, ji©ifieri pazjenti li ˙adu l-mediçina sa mhux aktar minn 25% taΩ-Ωmien, ammontaw g˙al 46% ta’ dawk il-pazjenti li esperjenzaw xi tip ta’ kollass kardijaku u 41% tan-nies li ma dda˙˙lux l-isptar min˙abba din il-kundizzjoni. Skont Giovanni Corrao millUniversità ta’ Milano-Bicocca u persuni o˙rajn, fir-rapport tag˙hom sostnew li kien hemm limitazzjoni wa˙da f’dan it-tali studju u din kienet li rrekords fl-isptarijiet ma setg˙ux ji©u riveduti biex ikun hemm verifikazzjoni tan-numru ta’ persuni li dda˙˙lu l-isptar min˙abba din il-kundizzjoni.

PersonalitÀ kÓ

30|08|2015 21

kullhadd.com

jinteressah dak kollu li gÓandu x’jaqsam mar-roti ramona Portelli tintervista lil KARL NAJA

www.ramonaportelli.com

Minn çkunitu kien i˙obb isuq ir-rota u, bis-sa˙˙a tal-©enituri tieg˙u, dan kien jag˙mlu spiss. Kien jammira lil min isuqhom b’çertu kunfidenza, speçjalment dawk li jag˙mlu xi manuvri speçjali. Fil-kaΩ tieg˙u, kien isuq ir-rota b’mod normali. Hemm min maΩ-Ωmien ikompli jipprattika u jie˙u dan l-isport b’serjetà kbira. Sabiex inkun naf aktar dwar l-isport tar-roti, jew a˙jar tal-BMX, tkellimt ma’ Karl Naja li huwa s-segretarju u l- event coordinator tal-Malta BMX.

ramonaportelli@hotmail.com

Kif nistg˙u ninnutaw, l-isports tal-BMX mhux tant popolari b˙all-futbol jew basketball , imma f’Malta huwa popolari mhux ˙aΩin, speçjalment min˙abba l-attivitajiet li saru matul dawn l-a˙˙ar ˙ames snin. Karl g˙andu ˙amsa u g˙oxrin sena, single u joqg˙od TasSliema. G˙alkemm i˙obb jipprattika ˙afna affarijiet differenti b˙al futbol, basketball u log˙ob tal-kompjuter, il-BMX hu l-uniku passatemp li g˙andu. Jara lilu nnifsu b˙ala bniedem ©enwin li dejjem jipprova jg˙in fejn jista’. “B˙ala karattru nista’ nkun ftit mist˙i fil-bidu jekk ma nafekx imma, malli nrabbi ftit kunfidenza, inkun iktar outgoing,” beda jg˙idli dwaru. Minn meta kellu xi ˙ames snin, Karl dejjem kellu rota. Dak iΩ-Ωmien kienet rota normali u mhux BMX. B’kollox Karl ilu ˙dax-il sena jipprattika l-BMX. Mid-diskussjoni li kelli ma’ Karl sirt naf li meta tg˙id BMX, tkun qed tispeçifika g˙ar-roti li g˙andhom rimmijiet ta’ 20 pulzier u li jkunu ta’ daqs Ωg˙ir meta mqabblin ma’ roti o˙rajn b˙al dawk ta’ mountain bike. Mieg˙u ddiskutejt l-involviment tieg˙u mal-Malta BMX, fejn infurmani li beda b˙ala membru. Però, malli beda jikber xtaq jinvolvi ru˙u aktar fejn jista’. “Fil-fatt, kont ng˙inhom waqt li jibnu xi rampa. MaΩΩmien bdejt nitg˙allem kif jimxu l-affarijiet fid-dinja tal-Malta BMX u dawn l-a˙˙ar sentejn ˙adt linkarigu ta’ segretarju u event coordinator mal-kumplament tal-komunità. Nie˙u ˙sieb ukoll is-sit elettroniku ta’ Malta BMX li hu www.maltabmx.com,” spjegali Karl.

ewwel kompetizzjoni tieg˙i barra minn Malta. Meta tqis kollox, morna tajjeb ˙afna g˙all-livell li g˙andna Malta g˙ax, ikkomparat mal-livell ta’ barra, hemm qabΩa kbira, imma kienet esperjenza sabi˙a ˙afna u ser ner©g˙u mmorru s-sena die˙la.” Mistoqsi xi kemm jiddedika ˙in g˙at-ta˙ri© tieg˙u bir-rota, Karl sostna li jixtieq isuq ir-rota kuljum imma, min˙abba xxog˙ol u affarijiet o˙ra f’˙ajtu ma jkunx jista’. “Nipprova nsuq ir-rota tlieta jew erba’ darbiet fil©img˙a, fejn insuq g˙al xi sag˙tejn jew tlieta kull darba.

B˙ala ta˙ri©, skont xi jkolli aptit nag˙mel; mhux dejjem l-istess g˙ax tkun liberu li tag˙mel li trid, mhux b˙all-futbol fejn g˙andek il-kowç u jg˙idlek x’tag˙mel, imma inti tkun ilkowç tieg˙ek innifsek u t˙e©©e© lilek innifsek. Dak hu ssabi˙ tal-BMX u g˙alhekk jog˙©obni daqshekk.” Waqg˙at ma’ diversi mossi u manuvri ©odda Tkellimt mieg˙u dwar il-manuvri ©odda li jitg˙allem flimkien ma’ s˙abu d-dilettanti l-o˙ra u

kif jirnexxilhom jag˙mluhom. “Na˙seb kunfidenza u fiduçja fik innifsek irid ikollok biex tipprova xi ˙a©a ©dida u tag˙milha. Il-paçenzja hija importanti wkoll g˙ax ˙afna drabi ma jirnexxilekx malewwel, u hemm ˙afna waqg˙at involuti meta tipprova titg˙allem mossa ©dida.” Xtaqt inkun naf fejn normalment ji©i pprattikat dan l-isport. Fil-fatt, Karl ikkonfermali li jista’ ji©i pprattikat anke fit-triq, skont x’tip ta’ sewwieq ikun jekk hux street, park jew dirt. “Jien nipprova nsuq kollox, imma

Ikkompeta fl-Olanda flimkien ma’ Ωew© Maltin o˙ra Xi ftit xhur ilu, flimkien ma’ s˙abu Maltin o˙ra Bernhard Azzopardi Weitze u Kurt Omen, ikkompeta fl-Olanda fil-kompetizzjoni tal-BMX bl-isem ta’ BRAAAB BMX Contest, li sar bejn is-7 u t-8 ta’ Marzu li g˙adda. Kienet kompetizzjoni internazzjonali fejn ipparteçipaw sewwieqa tar-roti minn madwar d-dinja kollha. “Waqt din ilkompetizzjoni kien hemm Ωew© dixxiplini: amateur u pro. A˙na, b˙ala Maltin, d˙alna fl-amateur fejn jien irnexxieli nid˙ol filfinali wara kwalifikazzjonijiet, fejn l-a˙˙ar sittax-il sewwieq minn 49 jikkompetu g˙allewwel, it-tieni u t-tielet post. G˙alkemm ma kkwalifikajtx mal-ewwel ˙amsa, xorta kont kuntent ˙afna bir-riΩultat tal-

Ritratt: MATTHEW PHOTOGRAPHY

na˙seb l-isba˙ rampi hawn Malta huma tal-Indoor BMX Park u trails (rampi tal-˙amrija) fit- track tal-BMX. Hawn tliet postijiet f’Malta, is-subway ˙dejn l-Università u l-BMX Indoor and Outdoor Park f’Pembroke. Na˙seb li, b˙ala nies li jipprattikaw dan l-isport ta’ spiss, hawn xi ˙amsin – hawn ˙afna iktar imma mhux li jipprattikawh ta’ spiss daqsi u daqs o˙rajn.” Is-sodisfazzjon li tag˙tih ir-rota huwa b˙al sensazzjoni ta’ libertà g˙ax jag˙mel kollox kif irid hu u meta jrid hu. “M’hemmx sensazzjoni ta’ restrizzjoni. Ir-restrizzjonijiet li jkun hemm huma dawk li nag˙mel jien stess,” sostna Karl. Meta qabel kienet tkun ix-xita kienet tkun problema g˙al Karl u s˙abu dilettanti sabiex jittrenjaw u jipprattikaw dan l-isport. IΩda fil-15 ta’ Marzu 2014 din ilproblema ©iet eliminata g˙ax infeta˙ indoor skate park. Óallejt f’idejh sabiex jag˙tini aktar dettalji dwaru. “Dan il-park fuq ©ewwa jinsab f’Pembroke ˙dejn it-track eΩistenti. Is-sitwazzjoni nbidlet mhux ˙aΩin g˙ax issa g˙andna post fejn nistg˙u nsuqu r-rota meta rridu bla problemi ta’ xita jew ri˙, li jxekkluna milli nsuqu kemm irridu.” Matul din l-intervista imma©inajt li waqt li jkunu qed isuqu r-roti tag˙hom u jaqbΩu u jog˙lew bihom, jista’ jkollhom ˙afna ˙sara fuq ir-roti stess. B’hekk irra©unajt li huwa sports li jirrikjedi manutenzjoni ta’ spiss. “B˙ala parts, iva. Inkissru naqra mhux ˙aΩin. B˙ala frame ta’ rota, ma tantx isir ta’ spiss, imma jsir. Dan kollu skont x’ditti u livell ta’ parts li tixtri, g˙ax tista’ tixtri part li jiswa €30 jew listess part g˙al €100. B˙ala manutenzjoni m’hemmx bΩonn tag˙mel ˙afna, l-aqwa li l-parts ikollhom il- grease u jkunu mwa˙˙lin u ssikkati u mhux laxki g˙ax inkella iktar ikollok lok fejn l-affarjiet jinkisru.” G˙al dawk li huma interessati f’dan l-isport jistg˙u jittawlu kull nhar ta’ Sibt fis-sieg˙a ta’ wara nofsinhar, fejn Karl u s˙abu jkunu qed juru lit-tfal kif g˙andhom jaqbΩu u jsuqu r-rota. Dawk interessati jistg˙u jibag˙tu email lil info@maltabmx.com jew fuq Facebook: Malta BMX. Fl-a˙˙ar nett Karl xtaq jag˙ti ringrazzjament, b’mod speçjali lil John Zammit li kien hu li beda l-BMX hawn Malta 29 sena ilu. “Grazzi g˙alih il-˙ajja tieg˙i u ta’ ˙afna nies o˙ra ©iet affettwata b’mod poΩittiv ˙afna,” temm jg˙id Karl.

22 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ madwarna

IÛ-ÛurrIeq JILBes IL-LIBsa taL-festa f’ÌIeÓ santa katarIna Santa Katarina ta’ Lixandra hija wa˙da mill-qaddisin kbar talE©ittu li l-fama tag˙ha g˙adha ˙ajja fid-devozzjoni tal-Insara u fl-isem ta’ ˙afna knejjes filpajjiΩi tad-dinja. Hekk iddiskrviha lil Santa Katarina V.M. ta’ Lixandra l-Qdusija Tieg˙u l-Papa San Ìwanni Pawlu II meta Ωar l-E©ittu nhar l-24 ta’ Frar tas-sena 2000.

grammi ta’ klassi f’diversi bliet Ewropej. Barra minn dan, ilBanda Santa Katarina V.M. hija l-unika banda fiΩ-Ûurrieq li hija protagonista ta’ Ωew© ©emella©©i muΩikali. Min kienet Santa Katarina V.M. ta’ Lixandra?

Kult li jmur lura mijiet ta’ snin Santa Katarina V.M. hija lpatruna tar-ra˙al taΩ-Ûurrieq. Ilkult lejn din il-qaddisa fiΩ-Ûurrieq imur lura g˙as-snin meta Óal Far, Bubaqra, il-Buqqari, Óal Millieri, Óal Manin, Óal Lew u l-Qrendi kienu g˙adhom jag˙mlu parti mir-ra˙al taΩ-Ûurrieq. Hekk, meta l-Papa Urbanu XIII ˙are© bolla fl-1642 li biha ordna li kull belt u ra˙al kellhom jag˙Ωlu qaddis/qaddisa b˙ala patrun/patruna prinçipali tag˙hom , il-kult lejn Santa Katarina V.M. kien ilu madwar 250 sena fir-ra˙al taΩÛurrieq. B’hekk, bla dubju ta’ xejn, kien xieraq li missirijietna g˙aΩlu lil Santa Katarina V.M. b˙ala l-patruna ta’ dan ir-ra˙al. Santa Katarina ilha aktar minn 600 sena fi qlub IΩ-Ûrieraq u hekk se tibqa’ tul iΩ-Ωminijiet. Hekk ©ie kantat fl-Oratorju Santa Katarina ta’ Lixandra, muΩika tal-mibki Mro Francis Falzon u kliem tal-Kappillan John Curmi: Nibnu knisja, wa˙da ikbar, xog˙ol Saliba lArkitett, sejra tkun ikkonsagrata lill-Mulej u ’l Katarin, nitolbuk Padruna g˙aΩiΩa, tkun g˙alina tul is-snin. Hekk, matul is-snin, din ilknisja li ©iet ikkonsagrata fit-30 ta’ Diçembru 1731 mill-Isqof Alpheran de Bussan, kompliet tiΩΩejjen bix-xog˙lijiet tal-aqwa artisti b˙al Mattia Preti,

Francesco Zahra, Perez D’Aleccio u Mariano Gerada. Illampier tal-fidda, is-sett ta’ seba’ linef u tant o©©etti o˙ra ta’ valur li a˙na ngawdu fil©ranet tal-festa, huma xhieda ta’ m˙abba u stima li l-benefatturi u l-komunità taΩ-Ûurrieq g˙andhom u g˙ad g˙andhom lejn il-patruna Santa Katarina. Minn barra dawn it-teΩori li jΩejnu t-tempju Katarinjan, ilkomunità tag˙na tgawdi minn teΩori ˙ajjin li ja˙dmu u jag˙tu sehemhom fil-komunità. Qed nirreferi g˙all-kummissjonijiet u gruppi li jag˙tu daqqa t’id lillArçipriet fix-xog˙ol tieg˙u. L-impenn tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. Fi stqarrija l-kumitat tas-Soçjetà

MuΩikali Santa Katarina qal li lfesta g˙all-Glorja t’Alla u ad unur Santa Katarina li ssir kull sena fiΩ-Ûurrieq hija wa˙da mill-festi kbar li g˙andna filGΩejjer Maltin. Hawnhekk jid˙ol l-impenn kbir min-na˙a tas-Soçjetà MuΩikali u l-banda tag˙ha li ssena l-o˙ra ççelebrat l-150 sena mit- twaqqif tal-istess soçjetà. Kienu kbar is-suççessi ta’ din is-soçjetà muΩikali matul dawn il-151 sena. Dan kollu grazzi g˙all-˙idma u impenn li matul is-snin urew il-presidenti u l-membri tal-kumitati çentrali bl-g˙ajnuna wkoll tas-sottokumitati li sena wara l-o˙ra jid˙lu b’ru˙hom u ©isimhom g˙al xog˙ol li soçjetà b˙al din tirrikjedi biex timxi ’l quddiem. Fuq kollox, il-parteçipazzjoni

tat-tesserati u ta’ o˙rajn li g˙andhom g˙al qalbhom ilfesta ta’ Santa Katarina, huma ta’ kura©© g˙al min imexxi din s-soçjetà dinamika. “Kull min ji©i jΩurna fil-festa tag˙na jsib festa kompluta minn kull aspett: armar rikk, antik u presti©©juΩ, nar li jpaxxi liddilettanti ta’ din l-arti, servizz ta’ radju tal-kommunità li jxandar matul is-sena kollha fuq 90.6 FM, briju kbir, pro©etti u opri ©odda, kif ukoll programmi u marçi esegwiti minn banda kbira li t˙addan ’il fuq minn 70 bandist tal-post.” Il-Banda Santa Katarina V.M. hija l-qalb tas-Soçjetà. Fil-fatt, g˙andha l-unur tg˙id li fl-istorja tag˙ha offriet is-servizzi tag˙ha barra min xtutna g˙al seba’ darbiet fejn esegwiet pro-

Santa Katarina twieldet f’Lixandra minn familja nobbli, missierha pagan u ommha Nisranija bil-mo˙bi. L-omm, bil-mo˙bi rabbiet lil bintha f’g˙oΩΩa Nisranija u kibret flistudju u l-g˙erf u l-im˙abba t’Alla. Meta Massiminu sar il-gvernatur ta’ Lixandra, tefa’ g˙ajnejh fuq Katarina, tfajla Ωag˙Ωug˙a, sabi˙a, nobbli u g˙arfa. L-ewwel ˙a©a li talab minnha kienet li tkun martu u li tadura l-allat tieg˙u. S’intendi, Katarina rrifjutat u wrietu min hu verament Alla l-Óaj blg˙ajnuna tal-g˙erf li kisbet ming˙and ommha u mill-istudji tag˙ha. G˙addiet minn martirju mill-e˙rex tal-˙abs, tas-swat, tar-rota u ta’ qtug˙ ir-ras. Il-kumitat tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina temm jg˙id li min hu devot ta’ din il-qaddisa g˙andu jimxi fuq it-tag˙lim li hi, b’˙ajjitha, xtaqet twasslilhom biex b˙alha ma jitbeg˙dux minn Alla u lim˙abba tieg˙u. “L-Arçisqof Mons. Charles J. Scicluna, fil-messa©© tieg˙u g˙al Ωmien il-festi, jg˙idilna biex ‘naghΩlu l-prijoritajiet skont l-eΩempju li jag˙tuna lqaddisin titulari tag˙na billi nag˙tu prijorità lit-talb, lisSagramenti, lil-Litur©ija u lillkarità’. Huwa permezz ta’ dawn il-prijoritajiet li nistg˙u nimxu ’l quddiem fil-˙ajja Nisranija li l-qaddisa tag˙na Santa Katarina V.M. trid twassalna g˙aliha,” qal il-kumitat.

It-tenur GIuseppe ranzanI f’kunÇert fIÛ-ÛurrIeq It-tenur Sqalli ta’ fama mondjali Giuseppe Ranzani ser ikun il-mistieden speçjali waqt il-kunçert annwali mtella’ millBanda Santa Katarina V.M. taΩ-Ûurrieq nhar il-Óamis 3 ta’ Settembru 2015 fuq il-plançier artistik u , f ’ M i s r a ˙ i r Repubblika, iΩ-Ûurrieq. Dan il-kunçert qed jittella’ b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-festa titulari ta’ Santa Katarina V.M. Il-kunçert jibda fid-9.30pm. It-tenur Giuseppe Ranzani b˙alissa jinsab fuq tour internazzjonali mal-kantant Toto Cutugno. Huwa ˙a sehem ukoll fil-kunçerti internazzjonali mal-kantanti Gigi D’Alessio, Lola Ponce, Rosalia Misseri u Katia Ricciarelli. Jifforma parti millkast artistiku ta’ Trump Casino ta’ Atlantic City u dalwaqt ser ikun qed jippartecipa fin-NIAF ta’ W a s h i n g t o n f i l feste©©jamenti annwali ta’ Columbus Day. Din ser tkun lewwel okkaΩjoni tat-tenur Giuseppe Ranzani li jkanta filGΩejjer Maltin. Dan il-kunçert ser jo˙odna fuq vja©© ta’ muΩika lirika, klassika u bel canto , muΩika tradizzjonali Maltija, siltiet ori©inali g˙all-banda; sinkronizzazzjoni ta’ log˙ob tan-nar mal-banda live u sorpriΩi o˙ra ma jonqsux. Jing˙aqdu wkoll mat-tenur Sqalli l-vuçijiet stabbiliti fix-xena operistika Maltija t-tenur Charles Vincenti u s-sopran Claire Caruana, flimkien mall-kantanti Ûrieraq Mark Tonna u Marthese Tanti. Jie˙u sehem ukoll il-kor tal-parroçça Cantate Domino ta˙t iddirezzjoni tal-Mro Paul Portelli FLCM, flimkien mat-tenur Elia Cassar u l-baritonu Louis Cassar. Il-Banda Santa Katarina V.M. ser tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur il-Mro Josef Grech LRSM.

MADWARNA KÓ

30|08|2015 23

kullhadd.com

L-AIR SUPPLY SUÇÇESS FIL-MACEDONIA IMPRESSJONATI

Riona Degiorgio g˙andha disa’ snin u hija mezzo soprano, tit˙arre© fil-vuçi fl-akkademja La Voix ta˙t id-direzzjoni ta’ Gillian Attard. Minkejja l-età tenera tag˙ha u f’inqas minn sentejn b˙ala solista, di©à reb˙et diversi festivals lokali kif ukoll il-festival Oltre Oceano f’Palermo f’Awwissu 2014, u ftit tal-jiem ilu reb˙et il-festival Lake Pearls fil-Macedonia fejn, minbarra li reb˙et il-kategorija tag˙ha fis-sezzjoni tal-kantanti Ωg˙ar, ©iet ikklassifikata fit-tieni post minn fost il-kategoriji kollha li ˙adu sehem u li kienu jinkludu xejn inqas minn 42 kantant/a minn 11-il pajjiΩ differenti. Hija kienet mistiedna sabiex tkanta f’dan il-festival grazzi g˙all-Erseb Productions, Malta. Fil-festival Lake Pearls, Riona interpretat ferm tajjeb is-silta The Phantom Of The Opera, it-tema prinçipali mill-musical li j©ib l-istess isem b’kompoΩizzjoni ta Andrew Lloyd Webber; u kif ukoll is-silta Nessun Dorma l-arja mill-att finali talopera Turandot, kompoΩizzjoni ta’ Giacomo Puccini.

G˙d-duo Awstraljan ta’ fama internazzjonali minn Melbourne, AIR SUPPLY, nhar il-Erbg˙a kienet ©urnata impenjattiva bi Ωjarat f’g˙add ta’ positjiet storiçi. Interessati mill istorja u l-kultura Maltija, fin-nofs ta’ nhar ta’ dal-ghodu kellhom iç-çans iΩuru ttempji megalitiçi ta’ Óa©ar Qim, Rinella, il-Kalkara, minn fejn qabdu l-lança ghall-Belt Valletta u telg˙u l-Barrakka ta’ Fuq biex jammiraw wa˙da mill isba˙ veduti tal-Port il-Kbir. Id-duo Air Supply, il-band u l-management, impressjonaw irwiehhom bil-wirt storiku ta’ Malta, li g˙alkemm çkejkna ˙afna, g˙andha storja kbira.

KUNÇERT GÓALL-FESTA TA’ MARIJA BAMBINA

L-G˙aqda Korali u Orkestrali Maria Bambina A.D. 1947 tal-Mellie˙a se tkun qieg˙da ttella’ l-kunçert annwali tag˙ha fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ Marija Bambina nhar it-Tlieta l-1 ta’ Settembru fit-8.00pm filpjazza tal-parroçça. Dan il-kunçert se jkun imΩewwaq b’diversi tipi ta’ muΩika, minn stil klassiku sa dak modern, li Ωgur g˙andhom jolqtu l-gosti ta’ kul˙add. Il-kunçert muΩikali, li ilu ji©i mtella’ mill-1992, se jsir bis-sehem ta’ diversi kantanti, Ωeffiena, kor u

orkestra, u diversi protagonisti o˙ra lokali. Dan ilkunçert huwa minghajr ˙las u g˙alhekk in˙e©©u lil kul˙add biex ja˙seb kmieni. Ta’ min jg˙id ukoll li d-daqq li jsir fil-knisja parrokkjali tal-Mellie˙a, ta’ lejlet u nhar il-festa, huma firresponsabbiltà tal-kor u l-orkestra tal-istess g˙aqda. Il-muΩika tal-quddies u l-g˙asar li jindaqqu fil-festa hija kompoΩizzjoni tal-eks-Surmast tal-istess g˙aqda, il-Mro Carmel Muscat, filwaqt li Ω-Ωewg antifoni huma

tal-Mro Carmel Muscat u ta’ Aronne Sultana. Kemm il-programm annwali tal-ewwel ta’ Settembru kif ukoll il-muΩika fil-knisja parrokkjali tal-Mellie˙a jkunu ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Kenneth Fenech. Il-kumitat tal-G˙aqda Korali u Orkestrali Maria Bambina jixtieq jistieden ukoll lil kull min jixtieq jara l-a˙˙ar Ωviluppi fil-pro©ett tal-bini biex jasal wasla sad-Dar tal-G˙aqda li jinsab f’91 Triq il-Parroçça talMellie˙a.

24 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ madwarna

“Il-Gvern IkomplI jGÓIn lIll-kunsIllI bIex jorGanIzzaw attIvItajIet kulturalI” Stefan Buontempo Il-Gvern qieg˙ed ikompli jg˙in lill-kunsilli lokali sabiex jorganizzaw attivitajiet kulturali fillokalitajiet tag˙hom permezz tal-Fond g˙all-Attivitajiet Kulturali. Din il-©img˙a stess ser to˙ro© sej˙a g˙al proposti dwar attivitajiet g˙al matul ixxahar ta’ Diçembru. Dan qalu s-Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali Dr Stefan Buontempo, nhar l-Erbg˙a, waqt il-preΩentazzjoni tal-attivitajiet kulturali g˙al matul Awwissu u Settembru fil-Kavallier ta’ San Ìakbu, il-Belt Valletta. Dr Buontempo qal li l-kunsilli qed jipproponu programm varjat g˙all-gosti ta’ kul˙add. Ser ikun hemm Ωew© festi marbutin mal-frott u l-prodotti tal-ista©un, il-Festa G˙eneb fisSi©©iewi u Ûejt iΩ-Ûejtun fiΩÛejtun, kif ukoll festivals ta’ arti, kultura u muΩika fisSwieqi u Óal Balzan. Barra minn hekk ser ikun hemm ukoll il-Kunsill tal-Qala li ser jorganizza festival tal-folklor. Is-Segretarju Parlamentari fakkar li, matul ix-xhur tas-sajf, il-Gvern ser ikun g˙en 17-il

kunsill lokali madwar Malta u G˙awdex biex itellg˙u attivitajiet kulturali li bejniethom ser ikunu bbenefikaw minn €80,000 mill-fond. “Fix-xhur li ©ejjin din il˙idma mistennija tissokta b’aktar kunsilli lokali li huma mistennija jtellg˙u l-attivitajiet tag˙hom u li ser jibbenefikaw minn dan il-fond li jla˙˙aq il-

150 sena banda

F’dan ix-xahar ta’ Awwissu, fl-okkaΩjoni tal-150 anniversarju talKaΩin Santa Liena Banda Duke of Connaught’s Own ta’ Birkirkara, ©ie mniedi ktieb li jirrakkonta l-istorja glorjuΩa tas-soçjeta. Dan il-ktieb bl-isem KaΩin Santa Liena – Banda Duke of Connaught’s Own A.D. 1865 – 150 sena banda – patrimonju KarkariΩ, trawwim muΩikali, kult Elenjan, huwa ©abra ta’ kitbiet irriçerkati minn tmien kontributuri differenti b’aktar minn 600 pa©na li joffri minjiera ta’ informazzjoni imprezzabbli, fosthom aktar minn 600 ritratt li w˙ud minnhom ©ew ippubblikati g˙allewwel darba. Din il-pubblikazzjoni qieg˙da kemm hardcover (numru limitat) g˙all-prezz ta’ €35, kif ukoll paperback g˙all-prezz ta’ €30. Sabiex tfakkar dan l-istess anniversarju, is-soçjetà nidiet ukoll double CD album, wie˙ed b’sett ta’ marçi ©odda u l-ie˙or b’sett ta’ marçi mill-arkivju rikk li g˙andha u li fih marçi ta’ ˙afna missurmastrijiet diretturi u l-assistenti li kellha matul is-snin. Il-prezz ta’ dan id-double CD album huwa ta’ €18. Kemm il-ktieb kif ukoll id-double CD album jinsabu g˙all-bejg˙ mill-kaΩin tas-soçjetà fi 11, Palazz Santa Liena, Triq il-Wied, Birkirkara. Ûew© pubblikazzjonijiet li kull ammiratur tal-baned u l-istorja tag˙hom m’g˙andux jitlef.

€250,000. Dan il-fond jag˙ti importanza lill-kwalità tal-attivitajiet proposti; fil-fatt, il-fondi jing˙ataw skont kriterji li mag˙hom hemm marbuta lkwalità tal-attivitajiet li joffru esperjenza unika u ©enwina lil min jag˙Ωel li jikkonkorri. Dan il-Gvern huwa kommess li jg˙in lill-kunsilli lokali fl-attivitajiet kulturali li jorganizzaw.

Tant hu hekk li bi pjaçir in˙abbar li, din il-©img˙a, ilKumitati Re©jonali, il-kunsilli lokali u l-Kumitati Amministrattivi ser jintalbu mid-Dipartiment ghall-Gvern Lokali, l-Awtorità tat-TuriΩmu u mill-Valletta 2018 Foundation biex jissottomettu applikazzjoni biex jorganizzaw attività kulturali g˙ax-xahar ta’

Diçembru,” qal Dr Buontempo. “Permezz ta’ dawn l-attivitajiet,” sostna s-Segretarju Parlamentari Buontempo, “ilGvern juri bil-fatti li jemmen fil-funzjoni importantissima talkunsilli lokali li jsa˙˙u l-identità tag˙hom, ikattru l-g˙aqda fil-komunitajiet tag˙hom, anke grazzi g˙all-parteçipazzjoni ta’ numru sabi˙ ta’ voluntiera, u jg˙inu lil-lokalitajiet tag˙hom jil˙qu l-potenzjal tag˙hom, anke permezz ta’ dawn l-attivitajiet, kif ukoll li jkattru lg˙arfien tal-arti u l-kultura f’Malta u G˙awdex.” Irringrazzja lill-kunsilli lokali talli g˙o©obhom jid˙lu g˙al biçça xog˙ol kbira ta’ organizzazzjoni u ˙e©©i©hom ikomplu f’din it-triq sabiex jag˙tu aktar ˙ajja lill-komunitajiet tag˙hom. Festa G˙eneb ser issir fisSi©©iewi, nhar il-Óadd 30 ta’ Awwissu, filwaqt li s-Swieqi Fest 2015 ser issir bejn il-5 u t8 ta’ Settembru. Il-Balzan Arts and Music Festival ser isir fil11 ta’ Settembru u Ûejt iΩ-Ûejtun ser ji©i organizzat fis-26 u s-27 ta’ Settembru.

Farsons jaÓtar Group Head oF Food busIness

Is-Sur John Bonello Ghio jie˙u r-rwol tal-Group Head of Food Business bil-g˙an li jiffoka fuq l-iΩvilupp u jissorvelja s-settur tan-negozju tal-ikel tal-Grupp Farsons f’konformità malviΩjoni tal-Grupp. Is-Sur Bonello Ghio ser ikun qed jirrapporta lill-Kap EΩekuttiv talGrupp Farsons is-Sur Norman Aquilina u jing˙aqad ukoll mal-Bord EΩekuttiv tal-Grupp. “Fil-˙atra ©dida tieg˙u, John ser imexxi u jag˙ti l-appo©© littimijiet attwali ddedikati kemm fil-Food Chain, li huwa ilu jmexxi minn meta ng˙aqad fl2011, kif ukoll imexxi u jiΩviluppa n-negozju tal-importazzjoni u d-distribuzzjoni talikel ta’ Quintano Foods. Din il˙atra hija ispirata mill-viΩjoni tal-Grupp biex ikun iffokat

aktar il-portafoll tal-ikel, apparti li tikkumplimenta l-portafoll tax-xorb ta’ Farsons. Dan joffri wkoll opportunità ta’ tkabbir u siner©ija li ttejjeb il-possibiltajiet g˙all-Grupp biex inkomplu niksbu riΩultati a˙jar u kompettitivi,” qal il-Kap EΩekuttiv ta’ Farsons Norman Aquilina. “L-esperjenza ta’ John fil-kummerç tal-ikel ipoggih f’poΩizzjoni tajba biex jie˙u dan irrwol ewlieni hekk kif nibqg˙u nfasslu u nsa˙˙u l-istrate©ija f’dan is-settur.” Dan l-iffukar u strate©ija g˙all-kummerç tal-ikel, li huwa qasam ta’ tkabbir kritiku talGrupp Farsons, huwa msa˙˙a˙ b’investiment kontinwu kemm fil-Food Chain Ltd permezz ta’ diversi programmi ta’ rinnovazzjoni u pjanijiet ta’ ftu˙ ta’

restoranti ©odda (fi ˙dan it-tliet negozji tal-franchise, ji©ifieri, Burger King, Pizza Hut u KFC) kif ukoll Quintano Foods Ltd permezz ta’ investiment sostanzjali fl-operat tag˙ha. Is-Sur John Bonello Ghio huwa wkoll iç-çertifikat b˙ala accountant pubbliku. Minn meta ng˙aqad mal-Grupp Farsons fl-2011 huwa mexxa b’suççess il-Food Chain Ltd permezz ta’ opportunitajiet diversi ta’ tkabbir. Fl-okkaΩjoni tal-˙atra ©dida tieg˙u, is-Sur Bonello Ghio qal: “Qed in˙ares ’il quddiem g˙al din lopportunità li na˙dem ma’ tim ta’ nies impenjati fis-settur tannegozju tal-ikel tal-Grupp Farsons biex flimkien nikbru aktar mal-linja tal-viΩjoni talBord.”

MADwARNA KÓ

30|08|2015 25

kullhadd.com

Ritratt: DOI – REUBEN PISCOPO

MESSAÌÌ POÛITTIV

Il-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca laqg˙et filPalazz ta’ Sant’Anton lit-tifel Karl Curmi u lill-familja tieg˙u. Il-President ta’ Malta fa˙˙ret lil Karl g˙all-att erojku tieg˙u meta fl-a˙˙ar ta’ Lulju li g˙adda salva tarbija minn g˙arqa fil-bajja ta’ Marsalforn. Hija qalet li Karl Curmi huwa tifel eΩemplari fejn, bla ma ˙aseb fih innifsu, minnufih qabeΩ filba˙ar u salva l-˙ajja ta’ din it-tarbija. Qalet li Karl huwa tifel li rnexxielu jwassal messa©© tant poΩittiv lit-tfal kollha ta’ Malta u G˙awdex li hu li, meta wie˙ed jinsa lilu nnifsu biex jag˙mel il-©id lil ˙addie˙or ikun qed jag˙mel att nobbli tassew. Il-President fa˙˙ret lill-familja Curmi g˙all-valuri sbie˙ li rawmet f’dan it-tifel.

IS-SETTUR BANKARJU JKOMPLI DEJJEM JIKBER

Skont çifri kkwotati mill-Malta Bankers’ Association (MBA) is-settur bankarju f’Malta Ωamm it-tkabbir tieg˙u b’rata dejjem tikber. Il-karti bilançjali mag˙duda flimkien tas-27 membru tal-Assoçjazzjoni la˙˙qu €51.2 biljun fl-a˙˙ar tal-2014 (2013: €49.2 biljun). Is-Sur Mark Watkinson, iç-Chairman tal-MBA, f’dan ir-rigward qal li lassi totali tas-seba’ banek domestiçi l-kbar, li g˙andhom rabtiet mal-ekonomja domestika, la˙˙qu €19.1 biljun (239% tal-Prodott Domestiku Gross). Il-kumplament tal-banek l-o˙ra li jilag˙bu b’mod ristrett u limitat fl-ekonomija lokali, kellhom assi totali ta’ €2.1 biljun (27% tal-Prodott Domestiku Gross), filwaqt li l-assi totali tal-banek internazzjonali, li virtwalment m’g˙andhom l-ebda rabta mal-ekonomija domestika, la˙˙qu €30 biljun (377% talProdott Domestiku Gross). “Dawn iç-çifri jpo©©u fil-perspettiva tajba l-qies tas-settur bankarju Malti vis-à-vis il-Prodott Domestiku Gross,” qal is-Sur Watkinson, “u juru li l-assi totali tal-banek domestiçi l-kbar u dawk ilbanek domestiçi l-o˙ra, li kienu 266% tal-Prodott Domestiku Gross, huma ferm inqas mill-medja talUnjoni Ewropea li hi ta’ madwar 400% tal-Prodott Domestiku Gross.” Il-kontribuzzjoni diretta tas-settur bankarju lill-ekonomija lokali tibqa’ wa˙da sinifikanti. In-numru ta’ impjegati full-time mal-banek issa jla˙˙aq aktar minn 4,000, bil-pagi s-sena l-o˙ra jla˙˙qu €147 miljun, it-taxxa fuq il-profitt fuq l-attivitajiet ordinarji la˙˙qet total ta’ €88 miljun waqt li d-dividend im˙allas lill-azzjonisti residenti kien ta’ €50 miljun. Is-Sur Watkinson innota wkoll li fl-2014 is-self u l-avvanzi lill-klijenti mill-banek domestiçi l-kbar Ωdiedu b’9% g˙al €9.6 biljuni, waqt li s-self mill-banek kollha ammonta g˙al €15-il biljun. Id-depoΩiti tal-klijenti mal-banek il-kbar Ωdiedu wkoll b’14% g˙al €15.3 biljun, li tirrifletti l-fiduçja u l-kunfidenza tal-poplu fis-sistema bankarja. Id-depoΩiti totali fil-banek kollha issa jaqbΩu t-€22 biljun. “Is-settur bankarju Malti huwa kapitalizzat sew, likwidu ˙afna u ta’ profitt. Huwa ta’ sodisfazzjoni kbir li fil-Global Competitiveness Report g˙as-snin 2014-2015, il-World Economic Forum po©©a lil Malta fl-10 post minn fost 144 pajjiΩ li kienu studjati f’termini ta’ kemm kienu qawwija l-instituzzjonijiet bankarji tag˙hom,” temm jg˙id is-Sur Watkinson.

BROSNAN JISTAqSI JEKK wASALx IÛ-ÛMIEN gÓAL 007 ISwED JEw gAy Il-film li jmiss ta’ James Bond g˙andu mnejn juri lil 007 b˙ala ra©el iswed jew gay . Dan qalu l-veteran Pierce Brosnan. “DaΩgur. G˙aliex le?” qal listilla IrlandiΩa. Meta ppressat biex jispjega aktar, huwa qal li ma jimma©inax li l-produttur Barbara Broccoli se tippermetti li Bond jidher b˙ala gay kemm iddum ˙ajja hi, madankollu, Bronsnan qal li, jekk isir film hekk, ikun ferm interessanti. Brosnan kompla: “Ejjew nibdew b’James Bond iswed l-ewwel. F’mo˙˙i malajr ji©ini lattur iswed Idris Elba li g˙andu l-fiΩiku, il-kariΩma u kulma hemm bΩonn g˙allkarattru ta’ James Bond.” Elba, li g˙andu 42 sena, jidher li huwa l-favorit li jid˙ol wara Daniel Craig, li issa ilu 10 snin ja˙dem il-parti tal-a©ent sigriet IngliΩ Bond. Pierce Brosnan ˙adem il-parti ta’ Bond fil-films Goldeneye, Tomorrow Never Dies, The World is Not Enough u Die Another Day; kollha fid-disg˙inijiet. Il-kummenti ta’ Brosnan ˙ar©u filmidja ˙ames xhur wara li James Bond ie˙or, Roger Moore, kien qal fil-publiku u kien ikkritikat ˙afna fil-midja soçjali, li l-film li jmiss ta’ Bond g˙andu jidda˙˙al fih ir-razziΩmu. Fuq il-magaΩin FrançiΩ Paris Match, Moore kien ikkwotat li qal: “G˙alkemm il-karattru ta’ Bond in˙adem minn SkoççiΩ, IrlandiΩ u minn

çittadin minn Wales, na˙seb li issa g˙andu jkun IngliΩ pur. Hija idea interessanti imma mhux realistika. L-istilla ta’ 87 sena, li ˙adem il-parti ta’ Bond f’seba’ films bejn l-1973 u l-1985, sa˙aq li r-rimarki tieg˙u tilfu s-sens meta nqalbu g˙all-FrançiΩ. Huwa qal li flintervista li kellu ma’ Paris Match ©ie jidher qisu qal xi ˙a©a razzista fuq Idris Elba. Fuq Twitter, Brosnan sostna li dan ma kienx minnu. “Meta ©urnalist jistaqsik jekk ta˙sibx li Bond g˙andu jkun IngliΩ u int taqbel, imbag˙ad jikteb li dan tkun g˙edtulu dwar Idris Elba, tkun qed ti©i kkwotat barra millkuntest,” sostna Brosnan. Elba, imwieled Londra, g˙andu missier minn Sierra Leone u omm millGhana. L-aktar parti mag˙rufa li huwa ˙adem s’issa hija fil-film Mandela: Long Walk to Freedom fejn kellu l-parti taleks-President tal-Afrika t’Isfel Nelson Mandela Fil-kotba ori©inali ta’ Ian Fleming, dwar l-a©ent sigriet James Bond, jing˙ad li kien it-tifel ta’ missier SkoççiΩ u omm Ûvizzera u li fi çkunitu g˙ex g˙al ˙afna Ωmien barra l-Gran Brittanja. Barra minn hekk, dwar dan il-karattru fittizju ta’ Bond jissemma wkoll li kien tilef lil ommu u missieru ta’ 11-il sena u kien imrobbi minn zija fl-Ingilterra fejn irçieva l-edukazzjoni tieg˙u f’Edinburgh.

26 30|08|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

S ITWAZ ZJONI ÌENE RALI: Pressjoni g˙olja fuq il-Lvant tal-Ewropa ser testendi g˙al fuq l-Italja lejn iç-çentru tal-Mediterran u l-Libja HI

30°C

23°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

L-OGÓLA TEMPERATURA: 32°C L-INQAS TEMPERATURA: 23°C INDIÇI UV: 8 TEMP: Xemxi bi ftit s˙ab kultant VIÛIBBILTÀ: Tajba RIÓ: Óafif u varjabbli BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 27°C

30°C

31°C

24°C

24°

25°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, il-Belt Valletta San Raffael Pharmacy, 247, Triq Óal Qormi, il-Marsa Fatima Pharmacy, Triq iΩ-Ûonqor, Santa Venera Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara St Matthew’s Pharmacy, Triq ix-Xatt, il-GΩira Marc Pharmacy, 92, Triq il-Mensija, San Ìwann Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema Balzan Pharmacy, 70, Triq San FranΩisk, Óal Balzan Sg˙ajtar Pharmacy, Triq is-Sg˙ajtar, il-Mosta Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, il-Mellie˙a Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Óal Tarxien Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla Medicor Pharmacy, 57, Triq Carmelo Ritchie, ix-Xag˙jra Gudja Pharmacy, 9, Triq San Çiru, il-Gudja Prestige Pharmacy, 16, Triq San ÌuΩepp, Óal Kirkop Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-G˙asfura, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat, Malta

Triq Sant’ Anna, il-Furjana

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

31.08.1997 Tmut il-Prinçipessa Diana f’inçident tat-traffiku f’Pari©i. Dan l-inçident ˙oloq bosta kontroversji dwar il-mewt ta’ Lady Di.

G˙awdex Fontana Pharmacy, Triq il-G˙ajn, il-Fontana, G˙awdex Joyce’s Pharmacy, Vjal it-8 ta’ Settembru, ix-Xag˙ra, G˙awdex

Numri reBBieÓa LOTTU

61 56 40 66 45 65 22 57

SUPER 5

13 27 05 01 37

GRAND LOTTERY

01 05

08 01 08 07 00

04.09.1888 George Eastman jirre©istra t- trademark Kodak u jircievi l-privattiva (patent) g˙all-kamera tar-ritratti li tuΩa l-film.

Skeda kÓ

30|08|2015 27

kullhadd.com

07.00 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 16.35 17.00 18.00 18.15 18.45 19.15 19.45 20.00 20.45 21.45 21.50 23.30 23.50

A˙barijiet Tuffi˙at Migduma Xjenzarti Madwarna Pellikola Valletta Malta u lil hinn minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Britian’s Got Talent Teatru Ûambulla L-Irkant A˙barijiet G˙awdex Illum Int min int Mill-Im˙aΩen tal-Festa Nis©a Maltija A˙barijiet L-Assedju Headline A˙barijiet Film: X-Men A˙barijiet Rajt ma Rajtx

07.00 08.00 09.00 10.00 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 13.30 14.30 15.00 17.30 18.00 18.45 19.15 19.45 20.30

Euronews Secrets of the Deep Quddiesa tal-Óadd Óannieqa Mill-Im˙aΩen tal-Festa Sawru l-Istorja Pellikola Secrets of the Deep Valletta L-Irkant Int min Int Malta Fashion Awards (R) Madwarna Knots Swim up G˙awdex Illum Mr Fisherman A˙barijeit g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.40 Óadd G˙alik (R) 23.00 A˙barijiet Sportivi 23.15 A˙barijiet bl-IngliΩ

23.45

A˙barijiet Il-Fatt (R) G˙alkul˙add Telebejg˙ Missjoni Telebejg˙ Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu Wheelspin Telebejg˙ A˙barijiet Becky Iswed Fuq l-Abjad (R) A˙barijiet Flusek (R) L-Istandard A˙barijiet Business Chat Il-Óadd fi Sqallija A˙barijiet Minn Festa G˙al O˙ra: Sant’Elena, Birkirkara A˙barijiet

06.00 06.30 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.25 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 15.35 16.30 17.00 18.50 20.00 20.35 21.20 23.20

Da Da Da Musica e Cinema L’Accudimento Overland 14 Tg 1 Speciale Raiuno Dreams Road 2013 Usa Igiganti Piemonte A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Estate Telegiornale Un Amore Di Scrittore Soap Legàmi Road Book Il Figlio Della Luna Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè Film: The Impossible Speciale Tg1

Lena Nautilus – I Gioielli Sotto Il Mare Once Upon A Time Heartland La Nave Dei Sogni La Nostra Amica Robbie Tg2 Giorno Tg 2 Motori Sereno Variabile Estate Il Commissario Lanz Il Commissario Voss Asfalto Insanguinato Signori Del Vino Senza Traccia Squadra Speciale Cobra 11 Tg2 20.30 Hawaii Five-0 La Domenica Sportiva

07.20 07.45 09.00 10.30 11.10 12.00 12.17 12.25 13.20 13.25 14.00 14.15 14.30 16.30 17.55 18.05 19.00 19.30 19.53 20.00 20.15 23.45 23.50

Zorro La Trappola Di Monastario Film: Marisa La Civetta Film: Guardia, Ladro E Cameriera Fuori Binario L’Ha Detto Elisir Tg3 Speciale Tg3 Rivediamoli Figu Fuori Quadro Tg Regione Tg3 Film: Mr. & Mrs. Bridge Film: L’Estate Del Mio Primo Bacio Kilimangiaro Album Hotel 6 Stelle Tg3 Tg Regione Tg Regione Meteo Blob Sconosciuti Collection Tg Regione Film: Il Re Della Terra Selvaggia

06.10 06.25 07.00 07.45 08.00 08.10 08.30 08.55 10.40 12.25 13.00 13.45 15.50 17.30 18.30 19.00 21.35 23.25

Til Death Televendita Media Shopping Mike & Molly I Puffi Tom E Jerry Scooby & Scrappy Doo Dragons Lupin Chuck Studio Aperto Sport Mediaset XXL Questo Piccolo Grande Amore The Clique Royal Pains Studio Aperto Hulk Lupin Le Regole Della Truffa

06.00 08.00 08.46 09.21 11.00 12.00 13.00 13.40 14.01 16.31 18.45 20.00 20.40 21.11 21.12 22.30

Prima Pagina Tg5 Tg5 Tgcom24 La Clinica Tra I Monti Pianeta Mare Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Il Mandolino Del Capitano Corelli Inga Lindstrom Il Segreto Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto Speciale Di – L’Onore e il Rispetto 22.40 Pupetta – Il Coraggio e la Passione

06.01 06.04 07.35 07.55 08.25 09.27 10.00 10.50 11.30 12.00 12.35 14.47 16.50 18.55 19.35 21.15

Zig Zag Due Per Tre Tg4 Night News Televendita Media Shopping5 Casa Vianello Magnifica Italia 4 Santa Messa Le Storie Di Viaggio A... Tg4 Ieri e Oggi in TV Scene Da Un Matrimonio Totò, Peppino E La Dolce Vita Maciste Alla Corte Dello Zar Tg4 The Mentalist I Man On Fire

07.00 07.30 07.50 09.00 11.30 12.50 13.30 14.00 16.00 20.00 20.35 21.20 23.45

Omnibus TG La7 In Onda California Suite Senti Chi Parla 2 Pollice Verdw Tg La7 Il Commissario Maigret Josephine, Ange Gardien Tg la7 La Copertina Di Crozza Spanglish California Suite

06.00 06.25 06.45 07.25 07.45 08.00 10.00 11.55 12.45 13.30 14.20 14.50 15.45 16.35 20.05 20.55 21.45 22.35

Teletubbies Mr Bloom’s Nursery Nuzzle and Scratch. Frock and Roll Teletubbies Gigglebiz Doctors EastEnders Our Queen The Weakest Link Doctor Who Jam and Jerusalem Our Queen Doctor Who Call the Midwife David Copperfield Hustle Spooks Zen

06.00 07.00 08.00 09.00 11.00 12.00 13.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00

Roadtrip With G. Garvin Chopped The Big Eat The Kitchen Easy Chinese Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Roadtrip With G. Garvin Kitchen Inferno Australian Food Adventures with Matt Moran 21.00 The Freshman Class 22.00 Mystery Diners 23.00 Diners Drive-Ins and Dives

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Viva Girls Being Chaz Long Island Medium The Fabulous Baker Brothers Beyond Human Help My Big Fat Fabulous Life Six Little McGhees Say Yes to the Dress: Bridesmaids My Big Fat American Gypsy Wedding 21.00 Say Yes to the Dress: The Big Day 21.55 90 Days to Wed 22.50 Randy’s Wedding Rescue

06.00 06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.15 14.10 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.35

Extreme Homes Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Million Dollar Rooms Caribbean Life Hawaii Life Extreme Homes Rehab Addict Candice Tells All Platinum Babies Platinum Weddings Keasha’s Perfect Dress Beachfront Bargain Hunt Hawaii Life Caribbean Life Extreme Homes Million Dollar Rooms Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Going Yard Cousins on Call Caribbean Life

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

My Pet’s Gone Viral Gator Boys Austin Stevens: Most Dangerous River Monsters Wild Mexico Wildest Latin America Panda Adventures with Nigel Marven North America Big Fish Man Wild Mexico Wildest Latin America North America Sharks Under Glass River Monsters Austin Stevens: Most Dangerous I Was Bitten Tanked

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

How Do They Do It? Chrome Underground Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Lost and Sold For the Love of Cars Supercar Superbuild How It’s Made X-Ray Mega Airport King of Thrones Beyond Survival With Les Stroud Dual Survival Manhunt River Monsters Shark Trek

06.00 07.40 10.00 10.15 11.50 13.50 15.25 17.05 18.40 20.15 22.00 23.30

Prime Risk Soloman And Sheba Big Screen Delirious The Pink Panther Once Upon A Crime The Voyage Rich Kids Up The Creek Wanda Nevada Rancho Deluxe Fear The Walking Dead

06.00 07.00 11.00 12.00 14.00 17.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

06.00 09.00 10.00 11.00 14.00 15.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars American Pickers Pawn Star Storage Wars Pawn Stars Swamp People The Curse of Oak Island Lost in Transmission Storage Wars Black Sails

07.05 07.55 08.20 08.45 09.15 09.40 10.00 10.25 10.55 11.20 11.45 12.10 12.35 13.00 13.20 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.10 20.30 20.55 21.20

Bubble Guppies PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda The Legend of Korra Teenage Mutant Ninja Turtles T.U.F.F. Puppy Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans The Haunted Hathaways Sam & Cat SpongeBob SquarePants Avatar the Last Airbender Big Time Rush

07.15 Greene Light 07.30 IAAF World Championship Athletics 08.45 FIA European Championship Rally 09.15 Vuelta a Espana, Cycling 10.30 IAAF World Championship Athletics 12.00 Greene Light 12.15 IAAF World Championship Athletics 14.30 Greene Light 14.45 Vuelta a Espana, Cycling 18.00 FIA World Endurance Championship 19.15 Vuelta a Espana, Cycling 20.00 IAAF World Championship Athletics 21.30 Vuelta a Espana, Cycling 22.15 FIA European Championship Rally 22.45 Motorsports Weekend 23.00 Major League Soccer

06.00 07.00 08.00 08.30 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Durban Beach Rescue Xtreme Waterparks Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Ultimate Braai Master Salvage Dawgs Mysteries at the Castle Mysteries at the Museum Extreme Houseboats Trip Flip Big Kitchen

06.30 07.00 07.30 08.30 09.00 10.00 10.30 11.30 12.30 12.45 13.00 14.00 15.00 17.30 17.45 17.55 18.30 19.00 19.30 20.15 22.00 22.30 23.30

A˙barijiet Executive Better Living A˙barijiet Paperscan Ethos Sejja˙tli mill-Pjazza Cibus A˙barijiet Snajja’ Maltin Mad-Daqqa t’G˙ajn Telebejg˙ Arani Issa A˙barijiet Identità Popcorn Esperti Joe’s Kitchen A˙barijiet L-Oskur The Scene Talk To Me A˙barijiet

07.00 07.50 08.15 09.15 09.45 10.45 11.15

06.00 06.30 07.00 08.20 09.05 12.10 13.00 13.30 13.45 14.30 15.30 16.30 17.30 18.05 18.50 20.30 21.05 22.40

12.00 12.45 15.00 15.05 17.00 18.00 18.05 18.35 19.30 20.10 20.40 21.40 21.45

The Kennedy Wedding Keeping Up With the Kardashians E! News Hollywood Cycle Stewarts & Hamiltons. I Am Cait. The Road Trip E! News I Am Cait Stewarts & Hamiltons Rich Kids of Beverly Hills E! News

28 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ ÇINEMA

jikteb CARMEL BONNICI

MIÇ-ÇINEMA MAx

EÛILERANTI

KELB ITTRENJAT MILL-MILITAR Atturi Ewlenin: Josh Wiggins, Lauren Graham, Thomas Haden Church, Luke Kleintank, Robbie Arnell, Jay Hernandez Direttur: Boaz Yakin. Distributur: Warner Bros/MGM Ma˙ru© minn KRS Releasing

Sa mit-Tieni Gwerra Dinjija, eluf ta’ klieb intuΩaw filkumbattimenti. Fil-gwerer ta’ dawn l-a˙˙ar snin, klieb ittrenjati mill-militar bi preçiΩjoni servew fuq quddiem nett. Wie˙ed minn dawn hu Max, li serva fedelment fil-gwerra talAfganistan, lejl u nhar ma’ sidu l-US Marine Kyle Wincott (Arnell). Dan l-annimal jintbag˙at fuq quddiem, b’xi suldati attenti warajh, biex ifittex u jxomm il-periklu. F’kelma wa˙da, il-˙ajja ta’ dawn ilklieb kienet titpo©©a f’periklu palpabbli. Meta sidu jinqatel fi spluΩjoni u l-kelb ikun ferut, Max tant jirvilla li ma setax jibqa’ fis-servizz. Lura fl-Istati Uniti jkun biss Justin (Wiggins), teenager li ji©i ˙u Kyle, li jidher li hu kapaçi jimmansah. G˙al Justin, dan l-annimal se jkun il-mezz

Óin: 111 min. Çert.12A

biex jitkixxef x’©ara tassew lil ˙uh dakinhar tat-tra©edja. Fit-tfittxija u fl-avventuri li jg˙addu minnhom Max, Justin u s˙abu fil-kampanja ta’ Angelina County, Texas, se jiskopru affarijiet ta’ sogru wkoll. Max , fil-kumpless tieg˙u, jaqleb f’avventuri eçitanti u mimlijin azzjoni mmirati laktar g˙all-familji. L-emozzjoni tirrenja bil-kbir, l-aktar meta Max, b’dedikazzjoni kbira, jiddefendi lit-tfajjel minn Ωew©t iklieb feroçi ta’ xi kriminali. L-a˙˙ar parti tal-film qalb xenarju ta’ ˙dura, si©ar u widien, l-andament hu mexxej tabil˙aqq. Il-klieb, minn Ωmien twil ilu, dejjem kienu popolari fuq il-liΩar çinematografiku, b˙al Rin Tin Tin u Lassie , u issa jiΩdied Max ukoll fil-kategorija tag˙hom.

THE GALLOWS

TETRU

BIÛA’ U TWERWIR FIL-KWARTIERI TA’ TEATRU Atturi Ewlenin: Reese Mishler, Pfeifer Brown, Ryan Shoos, Cassidy Gifford Diretturi: Chris Lofing u Travis Cluff. Distributur: Warner Bros/New Line Cinema Ma˙ru© minn KRS Releasing

Suççess kbir, li ma kienx daqshekk mistenni, kellu The Blair Witch Project (1999), wara propaganda tant ma˙suba fuq l-internet. The Gallows jadotta l-istess stil ta’ din il-produzzjoni – forma ta’ dokumentarju fejn jinstab filmat ta’ tra©edja li ©rat qabel, li jag˙ti ˙jiel ta’ dak li ©ara tassew b’kamera inkwiΩittiva li t˙uf fil-kurituri u kmamar mudlama mimlijin o©©etti ta’ teatru u xi ˙add qed jiffilmja kontinwament dak kollu li qed ji©ri. Fi skola sekondarja, Beatrice High, fil-belt Ωg˙ira ta’ Beatrice, Nebraska, fl1993 grupp ta’ studenti jtellg˙u reçta li fiha wie˙ed minnhom, li jkollu ˙abel ma’ g˙onqu, jitg˙allaq tassew f’inçident stramb u misterjuΩ. Biex jonoraw il-memorja talmejjet, g˙oxrin sena wara xi studenti jiddeçiedu li jer©g˙u jirxuxtaw din ir-reçta. Lejlet il-©urnata ta’ dan l-

Óin: 81 min. Çert. 12

avveniment, erba’ studenti jkollhom jg˙addu l-lejl maqbudin fl-awditorju taliskola ming˙ajr mezz ta’ kommunikazzjoni jew triq g˙al barra. Hawn jirrealizzaw kemm kienu Ωbaljati li ˙olmu b’dan il-pro©ett meta terrur mhux spjegabbli jibda jsus warajhom. Minn hu dak li jridhom mejtin? Forsi l-vittma ta’ qabel irid vendetta? jew xi ˙add ie˙or mhux mag˙ruf? Jista’ jkun li t-teatru hu msa˙˙ar jew imxajtan? The Gallows, filwaqt li jiΩvolgi dejjem, inissel kurΩità bi ˙sejjes u muΩika li ja˙sduk u fotografija tassew çara bil-lejl, però aktarx li dak li tkun qed tistenna jibqa’ mistur. B˙al The Blair Witch Project , dan il-film ma˙dum indipendentement sab postu fuq il-liΩar il-kbir permezz tal-in©enwinità tal-produtturi li g˙amlu uΩu kapaçissimu tal-kompjuter.

ÇinEMa KÓ

30|08|2015 29

kullhadd.com

thE choiR (BoychoiR)

ANÌELIKU

KoR ta’ tFal sUBiEn Atturi Ewlenin: Dustin Hoffman, Kathy Bates, Eddie Izzard, Debra Winger, Garrett Wareing, Josh Lucas Direttur: Francois Girard Distributur: Curzon Film World Ma˙ru© minn Side Street Films, Eden Cinemas

Films dwar korijiet ta’ tfal b’le˙en an©eliku rajna mhux ˙aΩin fil-passat. Ûgur li wie˙ed li dejjem baqa’ f’mo˙˙i kien dak ta’ Disney, Born To Sing (1962), dwar ilfamuΩ Vienna Boys Choir, fejn dawn il-kantanti jibqg˙u attivi sakemm, fit-tarf taΩΩog˙Ωija, le˙inhom jinbidel. The Choir, jew kif kien jismu fl-Amerika, Boychoir , hu l-a˙˙ar Ωieda f’din is-sensiela. Dawn il-kwalitajiet ta’ xog˙lijiet, naturalment, jesibixxu diversi saffi ta’ sentimentaliΩmu u The Choir mhux nieqes minn hekk. Stet (Wareing) hu tfajjel ta’ 12-il sena, antisoçjali u j˙obb jaqla’ l-inkwiet. Nindunaw x’inhi r-ra©uni meta jmur iddar u jsib lil ommu, li hi alko˙olika, f’sakra fuq issodda. Fl-iskola, l-g˙alliema jippruvaw jg˙inuh fit-talent tieg˙u tal-kant.

Óin: 192 min. Çert. PG

Missieru Gerard, li huwa sinjur, ma jridx jaf bih, u g˙andu familja fi New York li ma tafx bl-eΩistenza ta’ Stet. Minkejja dan, Gerard ida˙˙al lil ibnu fi skola presti©©juΩa tal-kant, National Boychoir Academy, fejn it-tutur tieg˙u jkun il-mag˙ruf Anton Carvelle (Hoffman). Student ie˙or bravu jibda jg˙ir g˙alih u jipprovokah biex jirritalja vjolentement. Iç-çans li jitkeçça hu kbir, però ˙add mill-kor kollu mhu kapaç jitla’ çerti noti muΩikali g˙oljin daqsu. X’se ji©ri issa li wasal kunçert importanti fi New York. The Choir g˙andu andament normali, pjuttost oldfashioned, pjaçevoli u li jislet il-maktur. Dustin Hoffman, ming˙ajr sforzi kbar, jinterpreta tajjeb ˙afna l-parti tattutur, filwaqt li jag˙ti bilanç u skop li din il-produzzjoni.

anti-social

FURJUÛ

lonDRa: KRiMinalitÀ U GRaFFiti Atturi Ewlenin: Gregg Sulkin, Meghan Markle, Andrew Shim, Josh Myers, James Devlin, Christian Berkel Direttur: Reg Traviss Distributur: RST Media Ma˙ru© minn KRS Releasing

Óin: 116 min. Çert. 15

F’dawn l-a˙˙ar snin ˙ar©u diversi films tajbin Brittaniçi dwar il-gangsters, b˙al The Krays (1990), Essex Boys (2000), Layer Cake (2004) u diversi o˙rajn. Anti-Social jikkompara sewwa ma’ dawn. Dan jiΩvol©i f’forma ta’ thriller eΩileranti, furjuΩ u mexxej, ambjentat fil-milja tas-sottokultura ta’ madwar Londra. G˙alkemm l-istorja hi wa˙da fittizja, din hi komposta minn diversi avvenimenti separati li ©raw veru u individwi li eΩistew fir-realtà. L-andament juri l-uçu˙ differenti, distinti u diversi ta’ Londra – minn lokalitajiet lussuΩi, riçevimenti u l-a˙˙ar stili ta’ moda sa Ωoni modesti ta’ appartamenti li jintla˙qu fi ftit minuti mixi. L-istorja hija dwar serq bi sgass minn grupp bil-muturi b’wiççhom mg˙ammad, ta’ banek jew stabbilimenti g˙anja bi djamanti, arlo©©i fini u ©ojjelli, u o˙rajn li jipprotestaw billi jpin©u – kultant artistikament – bil-mo˙bi u l-aktar billejl, fuq il-˙itan b’bottijiet ta’ sprej b’kuluri differenti. Il-qofol huwa dwar Ωew© a˙wa; it-tnejn li huma, f’çertu sens, kriminali; wie˙ed malgang tal-muturi u l-ie˙or artist tal-graffiti. Fir-rigward tad-delizzji tag˙hom, it-tnejn li huma akkwistaw suççess b’din lim©ieba antisoçjali. L-azzjoni lejn l-a˙˙ar tal-film tirranka bil-kbir meta gwerra ta’ sparar, qtil u atti vjolenti o˙ra bejn Ωew© gangs determinati li jie˙du is-supremazija, tfaqqa’ bl-a˙rax. Anti-Social iΩommlok

l-interess kontinwament, grazzi g˙all-editjar meqjuΩ fejn sekwenzi xi ftit twal ta’ djalogu huma m˙allta ma’ o˙rajn aktar im˙arrka, li j˙alli l-istorja tiΩvol©i b’mod aktar fluwidu. IlmuΩika u l-kanzunetti tassew jikkumplimentaw l-andament. Minkejja nuqqas ta’ ismijiet, ilkast kollu hu sodisfaçenti. Ta’

min isemmi li Reg Traviss, iddirettur u dak li kiteb l-iskript, g˙andu ommu Maltija. Attenti g˙ax-xeni meta jidhru l-kredti tal-a˙˙ar, g˙ax wa˙da minnhom mi©buda Malta (infatti G˙awdex). Anti-Social mhux biss iΩommlok il-kurΩità s˙i˙a, iΩda wkoll f’xi waqtiet jippompja l-adrenalina wkoll.

l-aQWa ÓaMEs FilMs Bejn id-19.08.2015 u t-23.08.2015

Mission: Impossible: Rogue Nation Pixels The Man From U.N.C.L.E Southpaw Minions

KoMPEtiZZJoni EMPiRE cinEMa Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min idderi©a l-film The Choir? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: JOE CASSAR, 85A, Triq Sant’Anna, Wied il-G˙ajn, MSK 2124.

30 30|08|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI PR OPRJETÀ TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946/9947 0178.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

SERVIZZI Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stili ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm. Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants, nannies, nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar

Cover tal-karozza g˙ax-xita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks millBlack Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al dawk l-arlo©©i tajbin g˙allilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235.

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs, ramel u siment, graffiato , Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane, dawl u ilma.

Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. V a r j e t à t a ’ ˙ w a t , ˙ o r oΩ , kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811. WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. NIGRET NIGHT CLUB AND RE S TA UR A NT , LA B OU R A VE , I R- RA B A T , M A L TA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in fil-weekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓ ALL- K AROZ ZI : Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839

jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TALBA LILL-ISPIRTU S-SANTU Int li ssolvi l-problemi kollha, dawwal it-toroq kollha tieg˙i biex nikseb dak li ne˙tie©. Inti li tajtni d-don divin biex na˙fer u ninsa ddeni kollu li jsir kontra tieg˙i, li f’kull mument ta’ ˙ajti tkun ma©enbi. F’din ittalba qasira nixtieq nirringrazzjak ta’ dan kollu, waqt li nikkonferma mill©did li qatt ma ninfired minnek, anke quddiem lilluΩjonijiet materjali. Nixtieq li nkun mieg˙ek fil-glorja ta’ dejjem. Grazzi g˙all-˙niena tieg˙ek lejja u lejn dawk li ji©u minni. Din it-talba g˙andha ting˙ad tlett ijiem wara xulxin. Wara tlett ijiem it-talba tkun maqlug˙a, anke jekk g˙all-bidu tidher diffiçli. Ittalba g˙andha tkun ippubblikata mill-ewwel wara li tinqala’ l-grazzja, bla ma tissemma x’kienet.

GÓALL-BEJGÓ Ìriewi Fox Terrier ta’ barra bil-pedigree

Çempel: 21664917

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AvvIÛI KÓ

kullhadd.com

AvvIÛIÌENERALI FestArti Se ti©i mtellg˙a l-esibizzjoni FestArti b’inizjattiva ta’ Patrick Muscat li fiha se jie˙du sehem mat-30 artist b˙ala ©bir ta’ fondi g˙all-Pro©ett t a l - G ˙ a q d a Filantropika Talent Mosti. Fiç-Çentru ta’ Kultura Nazzjonali fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, Triq Wied il-G˙asel, il-Mosta Óinijiet tal-ftu˙: Il-Ìimg˙a, 18 ta’ Settembru 2015: 8.00pm-10.30pm Is-Sibt, 19 ta’ Settembru 2015: 7.00pm-10.30pm Il-Óadd, 20 ta’ Settembru 2015: 9.30am-12.00pm u 5.30pm-9.00pm. F’din l-esibizzjoni kollettiva, mifruxa mal-post kollu kemm ©ewwa u kif ukoll fil-btie˙i u fuq is-seta˙, wie˙ed jista’ jsib ©eneri differenti ta’ arti. L-istil tal-wirja se jkun wie˙ed informali ˙afna fejn, permezz tal-arti, ser nag˙tu pjaçir li kull min jattendi. D˙ul bla ˙las u parke©© mhux problema. G˙al aktar tag˙rif Ωuru l-pa©na www.talentmosti.com kif ukoll fuq Facebook: Razzett tal-MarkiΩ. Din l-attività g˙andha l-kollaborazzjoni s˙i˙a talKunsill Skolastiku tal-Iskola Sekondarja Bniet fi ˙dan ilKulle©© Maria Re©ina Servizz mill-Banda Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba, f’ÓaΩ-Ûabbar Il-Banda Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser tkun qieg˙da tag˙ti s-servizz muΩikali tag˙ha f’ÓaΩ-Ûabbar, f’jum il-festa tal-Madonna tal-Grazzja, nhar il-Óadd 13 ta’ Settembru 2015. Is-servizz jibda’ fis-6.00pm permezz ta’ març li jibda’ minn Triq Bormla sal-pjazza ta’ quddiem il-knisja fejn il-Banda Madonna tal-Ìilju tilqa’ blAve Maria l-istatwa tal-Madonna tal-Grazzja waqt il-˙ru© tal-purçissjoni. Wara, il-Banda Madonna tal-Ìilju tesegwixxi programm muΩikali fuq il-plançier u tkompli permezz ta’ daqq ta’ innijiet Marjani b˙ala akkumpanjament g˙all-purçissjoni. Aktar informazzjoni tinkiseb missit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna talÌilju www.talgilju.com Sej˙a g˙all-voluntiera MISSIO, mag˙ruf a˙jar b˙ala l-Uffiççju Missjunarju ta’ Triq il-Merkanti l-Belt, jin˙tie© g˙add ta’ voluntiera sabiex jg˙inu fid-diversi attivitajiet organizzati matul issena, b’mod speçjali g˙all-Ìurnata Missjunarja li ssir f’Ottubru. Il-voluntiera huma me˙tie©a kemm fl-uffiççju ta’ Triq il-Merkanti jew biex ja˙dmu mid-djar tag˙hom. Je˙tie©u wkoll Ωg˙aΩag˙ biex jg˙inu fl-attivitajiet u persuni interessati jag˙mlu esperjenza missjunarja. Dawk kollha li jixtiequ jg˙inu l-missjoni g˙andhom jikkuntattjaw lil MISSIO bin-numru tat-telefown 2123 6962 jew jibag˙tu email lil info@missio.org.mt The Beland Music Festival: 27-30 ta’ Mejju 2015 Wara is-suççess tal-˙ames edizzjoni tal-Beland Music Festival fiΩ-Ûejtun, l-G˙aqda MuΩikali Beland tixtieq twassal ir-ringrazzjamenti tag˙ha lill-voluntiera, l-isponsors, l-artisti, il-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun, u awtoritajiet çivili tal-g˙ajnuna imprezzabbli li taw biex din l-attività daqshekk kbira setg˙at tittella’. Il-festival kompla ji©bed eluf ta’ nies lejn iΩ-Ûejtun matul l-erbat ijiem ta’ attività muΩikali mill-aqwa bissehem ta’ artisti Maltin kif ukoll Ωew© tribute bands internazzjonali. Matul il-Beland Music Festival in©abret is-somma sabiha ta’ €11,005.42 b’risq Puttinu Cares. L-G˙aqda MuΩikali Beland tirringrazzja mill-qalb lill-pubbliku tal©eneroΩità tieg˙u. Music Under the Stars nhar it-12 ta’ Settembru 2015 Kunçert b’muΩika minn madwar id - d i n j a m i l l Copenhagen Brass Ensemble (id-Danimarka), mill-Pritsu Brass Ensemble (l-Estonja) u mill- A s s o c i a z i o n e Folkloristica di Agrigento (l-Italja). MuΩika ta’ Adele, Bernstein, G l e n n M i l l e r , Shostakovich, Korsakow, Bud Coleman, Morricone u ˙afna o˙rajn. Dawk li jixtiequ jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom f’din l-attività huma mitluba li javviççinaw lisSindku/kunsilliera. Waqt din l-attività se jkun hemm ukoll imwejjed ta’ xog˙ol fl-arti©janat. Dawk l-artisti li jixtiequ jesibixxu xi xog˙ol huma mitluba javviçinaw lill-Kunsill Lokali tal-Kalkara Il-baned jid˙lu l-Kalkara billi jimmarçjaw mid-da˙la tal-Kalkara sa Misra˙ l-Arçisqof Gonzi fis-7.30pm. Il-kunçert fuq il-palk jibda fit-8.00pm (8.15pm). Il-flus li ser jin©abru jmorru g˙all-Fondazzjoni Marigold u g˙all-Fondazzjoni Wens.

30|08|2015 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ tisliba

Din it-tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li g˙ad g˙andna domanda g˙aliha, il-gazzetta KullÓadd iddeçidiet li tkompli to˙ro© din it-tisliba fl-a˙˙ar Óadd tax-xahar. RIÛULTATI TAX-XAHAR LI GÓADDA Mimdudin: 1 Lukkett, 5 Xmejxa, 8 Stretta, 14 Frank, 15 Namrar, 17 Oratur, 19 Tosku, 20 Sink, 21 Erin, 23 Ìlata, 25 Klabb, 28 Nisa, 29 u 30 Privat, 31 Toga, 33 Ìlormucassar, 39 Zkuk, 41 Kju, 42 Ave, 43 Da˙k, 45 Óaraq, 46 Vagun, 47 Mqit, 50 Buri, 53 u 54 Twapet, 56 ÓobΩa, 58 LussuΩ, 60 Intopp, 62 Tqila, 64 Santi, 67 Tilqit, 69 Mulett, 70 Intom, 72 Blu, 73 Lil, 75 Bora, 77 Kana, 79 Çifra, 80 Ìelat, 82 Ìara, 84 u 85 Ndarab, 87 Iran, 88 Trikkitrakki, 93 Óafi, 94 u 94 Figuri, 96 Akka, 98 S˙una, 100 Passo, 101 Lina, 105 Reno, 108 u 109 Falzastikka, 110 Panama, 111 A˙jar, 112 Trattat, 113 Mislut, 114 Bu©ibba.

019

Weqfin:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 73 75 77

Dan ifisser warda li g˙adha ma fet˙itx (7) Ûew©ha huwa msaddad (6) Hemm erbg˙a fis-sena, dan ji©i qabel l-aktar sta©un s˙un (7) F’dan it-teatru f’G˙awdex, b˙al fl-ie˙or, jittellg˙u l-opri (5) Sulamank, g˙all-inqas, biex ma jkunx xejn (6) L-aqwa rock opera li qatt ittellg˙et f’pajjiΩna (6) Konna ˙lisna minnu, iΩda re©a’ beda jg˙olli rasu (5) Daqqa tas-swaba’ mag˙luqin flimkien (4) Fettillu jigdem it-tuffie˙a, u ©ara li ©ara (4) Mitluq jew ma˙lul jew illaxkat (5) Jag˙milha tal-..... biex ma j˙allasx dwana (5) Mhuwiex Ωew© (4) u 30 Toqba fit-tajer ta’ karozza (6) .... Madrid, prominenti ˙afna fil-futbol (4) Ra©el b˙al dan i˙obbu kul˙add, taqta’ u tiekol minnu (5,7) Inbidel min-nhar g˙al-.... (4) u 42 Tondi tondi u kul˙add jilg˙ab bihom (6) u 45 Elf metru fis-sistema metrika (9) Fuqu jsir ix-xiwi fil-kçina (5) Wie˙ed mill-amajjar, jikkmanda hu (4) Telag˙lu fuq ...., ˙a wisq kunfidenza, sar jag˙mel bih li jrid (4) u 54 ÓobΩa Ωg˙ira a la Taljana (6) Ûiemel tat-tfal (5) Xi biçça g˙aw©, saram, komplikazzjoni (6) Xi˙ bil-pulit (6) Strada ....., illum Triq ir-Repubblika (5) Kontra kesa˙ (5) Insinwa, fil-widnejn (6) Ta˙fif tal-mo˙˙, telfien tar-ra©uni (6) Kenn, fejn wie˙ed jitgeddes sew (5) Dan annimal selva©©, goff u b’sa˙˙tu, jg˙ix ukoll fis-sil© (3) ... xi s˙ana jew xi ntiena! (3) G˙andu .... nieqsa, mo˙˙u mhuwiex floku (4) u 79 Dari konna na˙slu wiççna u jdejna fih (9)

80 u 82 Dawn partitarji tassew leali lejn il-partit li tant i˙obbu (9) 84 Isem l-iljun, jew Brincat (3) 85 Iskot, xixx, biΩΩejjed (3) 87 L-.... feta˙ g˙ajnu, beda jibbnazza (4) 88 .... .. ...... ma jigdimx (4,2,6) 93 Óafif ...., xejn mhu tqil (4) 94 u 95 Bag˙tu g˙and boxxla ......, ma fela˙x jissaportih aktar (6) 96 u 98 Dawk li jsewgu ’l Kristu (9) 100 u 101 Naturalment pjazza Ωg˙ira (9) 105 Alla ma j˙allasx kull .... ta’ Sibt, qawl (4) 108 Tlett ijiem qabel il-festa u l-funzjoni tag˙ha (5) 109 Ta xebg˙a lil xi ˙add (6) 110 u 111 Din t˙alli l-marka tag˙ha, tibqa’ tiftakarha (11) 112 Xi bieb mag˙luq bil-herra (7) 113 G˙amel hekk bi mqass u bi lsienu (6) 114 Tnejn jin˙abbu u jo˙or©u flimkien (7) Weqfin 2 3 4 6 9 10 11 12 13 16 18 22 25 27 32 33 34 35 36

Din mhijiex il-mara tal-lottu (5) Mhumiex ma˙mu©in (4) Second-hand jg˙idulu l-IngliΩi, u a˙na wkoll (4) u 7 Ridikola©ni, nuqqas ta’ g˙aqal (10) Trab konna u .... irridu nsiru (4) Ommu qatt ma tag˙li (4) Naqbad ktieb jew gazzetta g˙al ftit (5) X’dispjaçir, x’sog˙ba, x’g˙ali, miskin xi ©ralu! (7) G˙akrux, bebbuxu ta’ granç (7) Ma baqax vojt (5) Ûibel bil-pulit (5) Kien interpretat erba’ darbiet minn Sylvester Stallone (5) u 26 Óema, g˙amel il-˙obΩ (6) ..... tal-art ma tantx tinstab malajr (5) Ark Ωg˙ir jew ark ta’ vjolin (6) ... fuq tieg˙u, ma baqax qisu najxu (3) Dan ifisser o©©etti flimkien mi©bura b˙ala wie˙ed, x’aktarx fi rkant (4) Seraq, ˙ataf ta˙t idejh, bla jedd (6) Port mag˙ruf ˙afna mit-turisti fuq il-kosta ta’ Sqallija (6)

37 Smig˙, ˙ila li wie˙ed idoqq jew jg˙anni (4) 38 u 40 Fer˙, gost, pjaçir, kul˙add kuntent u fer˙an (9) 44 Dan l-annimal i˙obb ˙afna n-nag˙a© – biex jikolhom (4) 48 Dan issibu mqabbad mal-blat forma ta’ skutella Ωg˙ira ovali (4) 49 Bejg˙ bl-........, bit-tnax il-tuΩΩana (8) 51 Kultant trid trossu biex tag˙mel l-ekonomija u ma jaqag˙lekx il-qalziet (8) 52 EΩawriment, g˙eja, ˙ela ta’ sa˙˙a (6) 55 Bejg˙ bi skont, qabel tid˙ol il-merkanzija ©dida (6) 57 Toni tani tina talli tajtu .... tajba, folklor (4) 59 Isem ta’ mara jew ta’ fjura b’ri˙a ˙elwa (4) 61 O˙t il-missier jew l-omm (4) 63 Wie˙ed mill-jeddijiet (4) 65 G˙amel ˙ofra (6) 66 Dawn rimarki li tag˙milhom b’kitba qasira, biex ma tinsiex (4) 68 Bih issakkar il-bieb minn wara (6) 69 M’g˙amilx sew (6) 70 Kemm tg˙ajjat jekk isir fuq il-kallu! (4) 71 Dan Ωgur li hu tal-g˙adu (6) 74 Din il-kelma ssibha f’nofs ta’ qabel din (4) 76 G˙eneb imqadded/imnixxef g˙at-ta˙wir tal-pudini (4) 78 Qatg˙a/rota/dawra minn xi biçça la˙am jew ˙obΩ (5) 79 Hu jaf x’fiha l-borma (3) 81 u 82 Dan i©ib ˙afna tidlik fl-arja (3,5) 83 Pakk Ωg˙ir (7) 86 G˙asfur sabi˙ griΩ imnaqqax bl-isfar jg˙anni l-©miel tieg˙u (7) 89 Ìibu rwie˙kom ’il hawn (5) 90 u 91 Xog˙lu jpo©©i ©ebla fuq o˙ra (6) 92 Is-suldati tal-..... m’hawnx aqwa minnhom (5) 97 Min hu m˙abbat i˙abbat lil kulmin ..... mieg˙u, qawl (5) 99 u 100 Din tfisser negozju, biçça xog˙ol kbira (10) 102 Tie˙u bla ma trodd is-swar ....., qawl (5) 103 u 104 Irkant ta’ o©©etti maqbudin mill-qorti (8) 106 F’dan il-˙in preçiΩ (4) 107 Mhumiex twal (8)

2 UΩati, 3 u 4 Kokotina, 6 u 7 Marsaxlokk, 9 u 10 Turretta, 11 Tosti, 12 Offerta, 13 KuΩakki, 16 Molol, 18 Tibna, 22 Grokk, 24 Tir, 26 Las, 27 Óarem, 32 Giddeb, 33 Ìu˙, 34 Opra, 35 MaqbuΩ, 36 AvviΩ, 37 Sugu, 38 u 40 Rankaturi, 44 Óuta, 48 Qatt, 49 Salvatur, 51 Appostli, 52 I˙irsa, 55 Salami, 57 Ûejt, 59 Sqaq, 61 Tfal, 63 Qarn, 65 Nokkla, 66 Iben, 68 Tabakk, 69 Msa©ar, 70 Ilma, 71 Tadama, 74 Offi, 76 Flok, 78 Antik, 79 u 81 Çattri, 82 Ìbara, 83 Ìiraffa, 86 Kitarra, 89 Ra˙li, 90 u 91 Kanada, 92 Kosta, 97 Kulur, 99 Arani, 100 Poplu, 102 Itjeb, 103 u 104 Battista, 106 u 107 Naturali.

kOMpeTIzzJONI kTIeb kÓ

30|08|2015 33

kullhadd.com

kOMpeTIzzJONI kTIeb FRANS SAMMUT

IL-ÓOLMA MALTIJA Ir-rumanz ta’ Frans Sammut ilaqqag˙na ma’ Mikiel Anton Vassalli, lakbar patrijott Malti ta’ Ωmienu. Ma’ Vassalli ng˙ixu l-avventuri ta’ Ωg˙oΩitu fl-a˙˙ar Ωminijiet tal-˙akma tal-Ordni ta’ San Ìwann f’Malta, u meta jmur jistudja Ruma u jiltaqa’ ma’ nies misterjuΩi u o˙rajn g˙orrief. Imbag˙ad naraw l-impenn ta’ r©ulitu favur ir-riformi li Napuljun ried iwettaq fl-Ewropa, sa meta ©ie lura Malta mill-eΩilju, xi˙ qabel iΩ-Ωmien, minsi u fqir, fi gΩira ma˙kuma issa mill-IngliΩi. StudjuΩ tal-ilsna, negozjant, patrijott, Ìakobin – Mikiel Anton Vassalli jiddedika ˙ajtu g˙all-˙olma li fiha Malta ssib l-identità u ddinjità tag˙ha fost il-©nus. Imnebba˙ mill-ideali tas-Seklu tad-Dawl, Vassalli fehem kif il-©ens Malti seta’ jikseb l-g˙arfien tieg˙u billi lewwel jag˙raf jg˙oΩΩ ilsienu. F’Il-Óolma Maltija Sammut jil˙aq il-qofol tal-˙ila letterarja tieg˙u. Dan ir-rumanz, mog˙ni b’elementi ta’ storja politika, lingwistika, orjentaliΩmu, filosofija, eΩoteriΩmu, u teolo©ija, u bi ©rajja ta’ m˙abba, huwa kapolavur mhux biss ta’ Sammut, iΩda tal-letteratura moderna bil-Malti. Dwar l-awtur: Imwieled fid-19 ta’ Novembru 1945 f’ÓaΩ-Ûebbu©, Sammut sa minn Ωg˙oΩitu beda juri t-talenti letterarji tieg˙u. Studja t-Teolo©ija, il-Malti u l-G˙arbi fl-Università ta’ Malta, u studja wkoll f’universiitajiet barranin fl-Italja u l-Ingilterra. Wie˙ed mill-iktar rumanzi mag˙rufa tieg˙u huwa Il-Ga©©a , li n˙adem f’film u rrappreΩenta lil Malta fid-disa’ edizzjoni talEuropean Film Festival. Minbarra li kien kittieb u g˙alliem, Sammut kien ukoll traduttur, fejn qaleb g˙all-Malti diversi opri letterarji u teatrali. L-interess tieg˙u f’Mikiel Anton Vassalli wasslu wkoll biex fil-bidu tas-snin disg˙in ©ibed dokumentarju dwaru. Sammut ©ie nieqes fl-età ta’ 65 sena, nhar l-4 ta’ Mejju 2011.

SILTA MILL-kTIeb Dakinhar li ©ejt biex nitlaq minn Malta l-Port il-Kbir rajtu xort’o˙ra minn dari. Mhux g˙ax kellu anqas ©fien, dg˙ajjes u bçejjeç tal-ba˙ar jitbandlu f’ilmijietu jew anqas burdnara tul il-mollijiet. IΩda g˙aliex g˙allewwel darba deherli tassew b˙ala tieqa fuq id-dinja wiesg˙a li qabel kont inqisha tista’ tg˙id xi ˙a©a li jduquha n-nies l-o˙ra iΩda mhux jien, g˙ax la kelli l-flus biex insiefer u lanqas g˙an g˙alfejn no˙ro© ’il barra mid-dirg˙ajn wesg˙in tal-Port. Kont hemm kmieni, ma’ niesi, g˙ax hekk konna drajna d-dar: li jkollna nirahnu nbig˙u, Waqt li niesi qag˙du jitkellmu ta˙t l-ilsien, jg˙idu ˙wejje© bla siwi u jistag˙©bu bil-˙ajja li jaraw fil-Port, jiena stg˙allejt l-g˙ajjat talburdnara huma u jg˙abbu mill-art

g˙al fuq l-imriekeb, il-˙sejjes tal-mastrudaxxa ja˙dmu fl-im˙aΩen tal-qrib jag˙tuk x’ta˙seb li kollox b˙al dari, g˙addejt ˙arsti ma’ ©nieb l-i©fna nara l-qlafat jissieltu max-xquq li dehrthom tqanqal tmas˙in limg˙allmin, u tg˙axxaqt nara ddg˙ajjes g˙addejjin ˙fief qishom ˙awwief min-na˙a g˙all-o˙ra tal-Port. Stag˙©ibt kif qatt qabel ma kont inΩilt hemm isfel nissie˙eb fil-ge©wi©ija ferrie˙a hekk xort’o˙ra mill-˙emda tarRa˙al. Jg˙idu li sa seklu u nofs ilu Ra˙alna wkoll kien ikun miΩg˙ud bilbejjieg˙a u x-xerrejja kul˙add fuq xulxin, min jikseb ˙wejje© ©odda, min iΩid mielu, min ipartat, min jiftiehem. Ix-xju˙ jg˙idu li r-Ra˙al kienu jg˙idulu r-Rialto ta’ Malta. Illum xorta’o˙ra: kul˙add mitfug˙ fuq il-

qoton u qajla jersqu lejn id-dar mirraba’ g˙ajr g˙all-festi u fir-Ra˙al issaltan ˙emda ta’ qabar miksura biss mill-ftit nies tas-snajja’ li xog˙olhom irid isir ©or-Ra˙al u donnhom isemmg˙u le˙inhom g˙al min jitkellem jg˙ajjat fid-dlam g˙ax ikun qed jibΩa’ wa˙du, Mill-Port ˙siebi tar lura lejn ir-Ra˙al li kont se ndum ma ner©a’ narah Ωmien twil. Ma ridtx nitkellem fuq hemm ma’ ommi g˙ax aktar naqsmilha qalbha bil-firda. Ma’ ˙uti lanqas u tista’ tg˙id baqg˙et m’g˙addietx kelma bejnietna sakemm sar il-˙in tat-tluq. Dak il-˙in donnu ma ©ara xejn, iΩda mbag˙ad, niftakar, meta sibtni wa˙di f’dik il-belt kbira ’l bog˙od minn kul˙add, ©ieli sog˙obbija li ma tkellimtx mag˙hom, m’g˙edtilhomx aktar kliem ta’

g˙oΩΩa. BiΩ-Ωmien tant terraqt li drajt ilbog˙od u drajt il-firda donnhom kienu ˙wejje© minn ewl id-dinja. IΩda f’Ωg˙oΩiti dan-niket ma kontx nista’ neg˙lbu kif ©ab u la˙aq. IΩ-Ωg˙oΩija g˙andha s-sabi˙ tag˙ha li mhux Ωg˙ir, iΩda ©©or ukoll niket li meta nikbru aktar ma jibqax ja˙kimha g˙ax qisna neg˙lbuh ming˙ajr wisq tbatija. Min-na˙a l-o˙ra hemm il©miel ukoll f’li tkun Ωag˙Ωug˙ u mnikket. Xejn xejn aktar issib min ji©i jsabbrek. Meta tikber donnu ˙add ma jkun im˙ejji jlissinlek kelma ta’ fara©, g˙ax qisek tkun maqtug˙ g˙an-niket, u g˙alhekk meta ssib ru˙ek f’din ilqag˙da inti nnifsek trabbi lqug˙ o˙xon u n-niket iΩΩommu ’l bog˙od qabel ma biss jersaq lejk.

Mistoqsija: Dwar min huwa miktub Il-Óolma Maltija?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IL-ÓOLMA MALTIJA ©entilment ipprovdut minn SKS. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 6 ta’ Settembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-MISTERU TAÌ-ÌGANTIJA hija:

Rose Mamo, 2, Hillside Place, Triq il-Kwarlin, is-Swieqi, SWQ 2205.

34 23|08|2015

kullhadd.com

kÓ LoGÓoB

B’4 numri 0375 0392 0624 1287 1347 1800 1842 1928 1965 2061

2063 2081 2116 2397 2668 2933 3057 3139 3241 3432 3486 3541 3563 3647 3967 3972 5434 5650 5695 6005 6039 6476 7167 8338 8581 9050 9180 9444

13212 22701 27512 31394 32368 39642 41312 55234 59610 64749 71468 75711 76831

81841 84958 90429 91890 96192 97351 97488 97930

B’6 numri

345920 421135 942713

Bi 8 numri 32153575 44650791 44927913 71153260

020972

IR-RIÛULTAT TAL-LoGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 03869

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... ..................................................................................................... Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: CONNIE SALIBA, Block 3, Flat 8, Triq id-Deheb Fin, Óal Qormi, QRM 5126.

kompeTIzzjonI CenTRo CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

lOGÓOB kÓ

30|08|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

Kompli l-qawl: A˙jar kelma nieqsa minn wa˙da ..... (5) Dan u qattus ji©©ieldu? (4) Storja li se˙˙et? (6) Kunjom (6) Sa˙˙a˙? (6) Biçça g˙amara li spiss titpo©©a filkurituri (6) Robert Engerer Enyaud (1,1,1) Iva bit-Taljan (2) U bl-IngliΩ (3) Pjanta (5) Meta jkun qawwi jissejjah riefnu (3) Ara 7 Kontra stunat? (5)

4. 7,23. 9,17. 10. 12. 16. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

Belt Hompesch (6) 2,6. Iressaq lejh (6) 3,15. Mifli? (9) 5,11. Kien President (5) 6. Ara 2 8. Rapport (9) 11. Ara 5 12,21W. Ikabbru l-˙xejjex fiha (5) 13. Qbid tal-g˙asafar bla sieq! (3) 14. Tajjeb inkaljat u mg˙olli (6) 15. Ara 3 17. Ara 9 21. Ara 12 22. G˙adu jferfer! (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin: 1. 4. 7,24. 9,16. 10. 12. 18,19. 20.

Weqfin: 1. 3,5,23. 6,2,22. 8. 11,21M. 12. 13. 14. 15. 17. 21.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: wa˙da mill-atturi kienet l-akbar ˙abiba ta’ Rachel fit-teleserje friends, u l-attriçi l-o˙ra kellha xi tg˙id ma’ Michael Bay.

Personalità 1:

Personalità 2: RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Miley Cyrus

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: SYLVANA VELLA, 79, Vjal it-Torri, il-Gudja, GDJ 1707. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Taylor Swift

36 30|08|2015

Pembroke a. st. andrews

kullhadd.com

4 3

kÓ sPorts

il-logÓob ta’ nHar il-ÌimgÓa

Ritratt: JOSEPH BORG

Ritratt: STEPHEN GATT

Xalata ta’ gowls, Pembroke joÓorÌu minn fuq

Ritratt: STEPHEN GATT

Fl-ewwel log˙ba li kien hemm ilbiera˙ it-tim ta’ Pembroke rnexxielu jeg˙leb lill-©irien ST Andrews bl-iskor kbir ta’ 4-3, log˙ba li Ωgur kienet wa˙da eçitanti g˙an-newtrali min˙abba l-ammont kbir ta’ gowls li kellha. L-ewwel azzjoni, l-ewwel gowl. Pembroke fet˙u l-iskor meta Bardsley qassam lil AUSTIN MALTZ, li avvanza fuq il-lemin u g˙eleb lill-gowler Diego Rossetto b’xutt imkaxkar. Pembroke jkomplu fuq l-attakk meta fit-8 minuta kien hemm xutt bid-dawra tal-istess Maltz li iΩda g˙adda g˙oli. Pembroke rduppjaw fid-19-il minuta meta re©a’ kien AUSTIN MALTZ li approfitta minn indeçiΩjoni fid-difiΩa ta’ St Andrews biex mill-qrib g˙amilhom 2-0. St Andrews irrea©ixxew fit-30 minuta u naqqsu lmar©ni f’wie˙ed mill-ftit attakki tag˙hom meta minn corner mog˙ti minn Williams, MARIGLEN SEHITAJ g˙eleb lill-gowler Muscat b’daqqa ta’ ras g˙all-iskor ta’ 2-1. Qabel spiççat l-ewwel taqsima, Pembroke kabbru l-vanta©© meta kien GIBSON BARDSLEY li dar mad-difensur Andreis qabel ma tefa’ l-ballun fix-xibka g˙all-iskor ta’ 3-1. Fit-tieni taqsima, g˙alkemm kienet iddominata minn Pembroke, St Andrews re©©g˙u da˙lu fiha meta minn freekick mog˙ti minn Guillaumier ©ab lil CHRIS DE NGUIDJOL wa˙du u dan skurja mill-qrib biex g˙amel l-iskor 3-2. Kwarta mit-tmiem, Pembroke g˙amlu prattikament çert mir-reb˙a meta KYLE O’BRIEN g˙eleb lil Rossetto bi ©miel ta’ xutt minn barra l-kaxxa g˙all-iskor ta’ 4-2. Minuta mit-tmiem, St Andrews skurjaw it-tielet gowl tag˙hom meta s-sostitut MATTEO DESIRA BUTTIGIEG skurja bir-ras minn cross tajjeb ta’ Williams biex b’hekk g˙amel l-iskor finali ta’ 4-3 g˙at-tim ta’ Pembroke. G˙alkemm kienet log˙ba sabi˙a f’termini ta’ gowls skurjati, iΩ-Ωew© kowçis tat-timijiet rispettivi Ωgur li mhux se jkunu kuntenti bid-difiΩi tag˙hom u se jkunu qed jag˙mlu minn kollox biex fil-log˙biet li jmiss jippruvaw jikkonçedu inqas gowls speçjalment hekk kif dawn g˙ad iridu jilag˙bu kontra t-timijiet il-kbar. Referee – Marco Borg

Monolito Micallef ta’ Mosta issikkat minn Clifford Gauci ta’ Qormi. Sakemm morna g˙all-istampar, din il-partita kienet g˙adha ma spiççatx.

Tarxien iça˙˙du lil Birkirkara minn reb˙a Tarxien Rainbows irnexxielhom jag˙mlu rimonta hekk kif ˙adu draw ta’ 2-2 kontra r-rebbie˙a tal-FA Trophy tal-ista©un li g˙adda Birkirkara wara li kienu darbtejn minn ta˙t. Birkirkara bdew tajjeb mill-ewwel hekk kif fit-2 minuta, minn corner ta’ Fabrizio Miccoli, NIKOLA VUKANAC bir-ras tefa’ fix-xibka. Madankollu, Tarxien ma damux ma ©abu d-draw hekk kif fit-13-il minuta JOAO PEDRO OLIVEIRA SANTO g˙amilhom minn penalty ie˙or g˙al handsball ta’ Cain Attard. Birkirkara rrea©ixxew u fit-30 minuta re©g˙u marru fil-vanta©© meta minn cross mix-xellug ta’ Joseph Zerafa, il-ballun wasal g˙and FABRIZIO MICCOLI li minn qag˙da tajba tefa’ ©ewwa.

il-Premier league malti

Austin Maltz ta’ Pembroke ippressat minn Michael Grima ta’ Luxol

Fis-sensiela ta’ log˙ob li kien hemm nhar il-Ìimg˙a, it-tim ta’ Balzan g˙amel fiç-çert ir-reb˙a fuq il-©iren Naxxar b’Ωew© gowls fit-tieni taqsima wara li tista’ tg˙id li kienu l-a˙jar tim fil-grawnd tul il-partita kollha. Wara taqsima relattivament kwieta, Balzan mill-ewwel marru fuq l-offensiva fit-tieni taqsima hekk kif fl-54 minuta xutt minn barra l-kaxxa ta’ Terence Agius bil-gowler Naxxari salva tajjeb. Lewwel gowl tal-partita wasal 4 minuti biss wara meta minn penalty GODWIN MENSHA tefa’ fix-xibka. It-tieni u l-a˙˙ar gowl tal-partita wasal fis-64 minuta meta xutt imxellef minn barra lkaxxa ta’ EDISON DAVID BILBAO ZARATE g˙eleb g˙at-tieni darba lill-gowler ta’ Naxxar Julian Azzopardi.

IΩda l-istorja ma waqfitx hemm hekk kif Tarxien ©abu d-draw fittieni taqsima, proprju fl-64 minuta, meta minn corner mil-lemin ta’ Triston Caruana, tkun iddaqqa ta’ ras fil-pront ta’ EBIABOWEI BAKER li ©abet id-draw ta’ 2-2 g˙al Tarxien. Hibernians jirb˙u bit-tbatija Hibernians g˙elbu l-isfida ta’ Floriana b’diffkultà u reb˙u bliskor ta’ 2-1. Il-Pawlisti reb˙u penalty fit-13-il minuta u mill-11il metru CLAYTON FAILLA ma Ωbaljax. Mas-sieg˙a log˙ob Floriana ©abu d-draw permezz ta’ penalty ie˙or li minnu lAr©entin MAURICIO VILLA tefa’ l-ballun wara l-gowler Borg. IΩda kellhom ikunu l-Pawlisti li re©©g˙u marru fil-vanta©© fit-73 minuta meta MARCELO DIAS g˙eleb lil Matthew Calleja Cemona permezz ta’ xutt angolat mill-kaxxa. Hibernians spiççaw b’10 plejers meta g˙alihom tkeçça Jackson Lima wara li rçieva Ωew© karti sofor. Valletta biss b’punti massimi Valletta rre©istraw it-tieni reb˙a minn daqstant partiti hekk kif g˙elbu lil Sliema bl-iskor minimu ta’ 1-0 liema gowl wasal fl-a˙˙ar minuta. Anke jekk il-gowl kien wie˙ed kattiv g˙al Sliema, ilBeltin ma serqu xejn min˙abba li ddominaw il-ma©©oranza tal-˙in tal-partita u g˙alhekk din irreb˙a kienet meritata. Wara taqsima prattikament maqsuma b’Valletta jolqtu l-lasti, fid-89 minuta wasal il-gowl deçiΩiv meta Roderick Briffa niΩΩel bir-ras lejn FEDERICO FALCONE li b’xutt djagonali filbaxx xe˙et il-ballun fix-xibka fost il-fer˙ evidenti tal-bankina u ssapporters Beltin.

klassifika Valletta Pembroke Athleta Birkirkara Tarxien Rainbows Balzan Hibernians Mosta Qormi Floriana Sliema Wanderers St. Andrews Naxxar Lions

+/-

Pti

2 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2

2 2 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0

0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 1 2 2 2 2

4 6 6 4 3 3 2 1 2 0 3 0

0 4 2 2 1 2 1 2 4 3 7 6

+4 +2 +4 +2 +2 +1 +1 -1 -2 -3 -4 -6

6 6 4 4 4 4 3 0 0 0 0 0

SPORTS KÓ

30|08|2015 37

kullhadd.com

RIÛUlTATI TAl-BIERAÓ

NEwCASTlE V ARSENAl Fl-ewwel log˙ba li kien hemm ilbiera˙ it-tim ta’ Arsenal rnexxielu jeg˙leb b’diffkultà lit-tim ta’ Newcastle barra minn daru bl-iskor ta’ 0-1, minkejja li dawn tala˙˙ar lag˙bu din il-partita bi plejer nieqes g˙al kwaΩi 75 minuta meta wara kwarta log˙ob tkeçça Aleksandar Mitrovic g˙al da˙la kerha fuq Francis Coquelin. G˙alkemm il-log˙ob kien maqsum filma©©oranza tal-partita, Arsenal kellhom jistennew sat-tieni taqsima biex imorru fil-vanta©© proprju fis-52 minuta meta minn xutt ta’ Aaron Ramsey, ir-rebound ©ie g˙and Alex-Oxlade Chamberlain li xxutt tieg˙u ©ie mxellef mid-difensur ta’ Newcastle Fabricio Coloccini bil-konsegwenza li l-ballun spiçça fix-xibka b’Tim Krul meg˙lub. ChElSEA V CRySTAl PAlACE Wara li l-©img˙a l-o˙ra Chelsea rnexxielhom jirb˙u bi tbatija kontra West Brom. barra minn darhom, din id-darba Chelsea kellhom log˙ba o˙ra iebsa hekk kif iltaqg˙u f’darhom f’derby ta’ Londra kontra Crystal Palace u tilfu bl-iskor ta’ 12. Il-Palace marru fil-vanta©© fit-62 minuta minn Bakary Sako iΩda Chelsea ©abu ddraw fid-79 minuta meta azzjoni tajba bejn Pedro u Radamel Falcao b’dan l-

Bologna v Sassuolo

0-1

Milan v Empoli *

Tard

lOGÓOB GÓAl-lUM Roma v Juventus

18.00

Atalanta v Frosinone

20.45

Capri v Inter

20.45

Chievo v Lazio

20.45

Genoa v Verona

20.45

Napoli v Sampdoria

20.45

Torino v Fiorentina

20.45

Udinese v Palermo

20.45

KlASSIFIKA TIM

Sassuolo 2 2 0 0 3 1 6 Sampdoria 1 1 0 0 5 2 3 Chievo 1 1 0 0 3 1 3 Fiorentina 1 1 0 0 2 0 3 Lazio 1 1 0 0 2 1 3 Torino 1 1 0 0 2 1 3 Inter 1 1 0 0 1 0 3 Palermo 1 1 0 0 1 0 3 Udinese 1 1 0 0 1 0 3 Hellas Verona 1 0 1 0 1 1 1 Roma 1 0 1 0 1 1 1 Frosinone 1 0 0 1 1 2 0 Napoli 1 0 0 1 1 2 0 Atalanta 1 0 0 1 0 1 0 Genoa 1 0 0 1 0 1 0 Juventus 1 0 0 1 0 1 0 Empoli 1 0 0 1 1 3 0 Bologna 2 0 0 2 1 3 0 Milan 1 0 0 1 0 2 0 0 0 1 2 5 0 Carpi 1 * Il-poΩizzjonijiet ivarjaw min˙abba li r-riΩultat in˙are© wara li morna g˙all-istampar

0-1

Bournemouth v Leicester City

1- 1

Aston Villa v Sunderland

2-2

Chelsea v Crystal Palace

1-2

Liverpool v West Ham

0-3

Manchester City v Watford

2-0

Stoke City v West Brom

0-1

Tottenham H v Everton

0-0

lOGÓOB GÓAl-lUM

Il-mument tat-tkeççija ta’ Aleksandar Mitrovic a˙˙ar isib ix-xibka. IΩda Ωew© minuti biss wara, it-tim ta’ Alan Pardew re©g˙u marru fil-vanta©© permezz ta’ Joel Ward bi Stamford Bridge kollu ma˙sud. Din kienet il-100 log˙ba home ta’ Jose Mourinho u xi ˙a©a li hi Ωgur hi li minkejja li dan it-tim akkwista diversi plejers ©odda, fosthom Pedro, Radamel Falcao, Baba Rahman, u bi plejers b˙al Cesc Fabregas, Eden Hazard u Oscar, Ωgur li s’issa ddiΩappuntaw bil-kbir. Hemm bΩonn li Mourinho jara x’se jbiddel fit-tim biex b’hekk ikun jista’ verament jag˙ti sfidi lir-rivali tieg˙u. SwANSEA V MAN. UNITEd Fil-log˙ba li hemm illum tard waranofsinhar, it-tim ta’ Swansea se jkun qed jilqa’ f’daru lil Manchester United li dawn tal-a˙˙ar g˙adhom ©ejjin minn reb˙a stupenda fost il-©img˙a kontra Club

Brugge fejn Wayne Rooney kien il-protagonista min˙abba li rnexxielu jiskurja tliet gowls biex b’hekk temm sensiela ta’ 10 log˙biet ming˙ajr gowls g˙all-United. Min-na˙a tieg˙u, Louis van Gaal mhu qed jistenna xejn g˙ajr reb˙a biex ikomplu jΩommu r-ritmu mar-rivali tag˙hom Manchester City fil-quççata tal-klassifika. G˙alkemm fuq il-karta jidher li l-United huma l-favoriti, Swansea huma tim li wie˙ed ma jistax jiΩvaluta hekk kif flewwel log˙ba ta’ dan l-ista©un huma Ωammew draw lil Chelsea f’darhom bliskor ta’ 2-2. Ta’ min isemmi wkoll li flista©un li g˙adda t-tim ta’ Gary Monk, li qed jissemma li jista’ jie˙u post Roy Hodgson b˙ala l-kowç tat-tim nazzjonali IngliΩ, wettaq id- double fuq l-istess United meta kienu g˙elbuhom bl-iskor identiku ta’ 2-1 kemm barra minn darhom kif ukoll fil-Liberty Staidum stess.

ROMA V JUVENTUS

RIÛUlTATI TAl-BIERAÓ

Newcastle Utd v Arsenal

Kemm Roma kif ukoll Juventus se jkunu qed ifittxu li jakkwistaw l-ewwel tliet punti tag˙hom dan l-ista©un wara li fl-ewwel log˙biet tag˙hom it-tnejn li huma naqsu milli jimpressjonaw. Il-plejer il-©did ta’ Roma, Lucas Digne, mistenni jag˙mel id-debutt tieg˙u hekk kif re©a’ ng˙aqad mal-ekskowç tieg˙u Rudi Garcia kien imexxi lit-tim ta’ Lille. Ma’ dan ilplejer jistg˙u jiddebbuttaw g˙all-ewwel darba fl-Olimpico kemm Edin Dzeko kif ukoll Mohamed Salah. Min-na˙a tag˙hom, Juventus issorprendew hekk kif tilfu f’darhom kontra Udinese liema riΩultat Ωgur ma kienx mistenni. Ta’ min wie˙ed isemmi li dan ma kienx sajf diffiçli hekk kif Carlos Tevez, Andrea Pirlo, Arturo Vidal u Fernando Llorente kollha telqu fuq avventura o˙ra. Fil-fatt, huma ©abu lil Alex Sandro u lil Juan Cuadrado bit-tama li jinsew malajr kemm jista’ jkun ir-riΩultat kontra Udinese. CAPRI V INTER Xi ˙a©a interessanti hija l-fatt li din se tkun l-ewwel darba li se tintlag˙ab log˙ba mis-Serie A fil-grawnd ta’ Alberto Braglia f’Modena ta’ Carpi fejn se jkunu qed jiltaqg˙u kontra t-tim ta’ Inter. Minkejja li tilfu kontra Sampdoria, Carpi se jie˙du kura©© mill-prestazzjoni fit-tieni taqsima kontra listess tim. Min-na˙a l-o˙ra, il-burdata fil-kamp Interist hija wa˙da poΩittiva hekk kif il-©img˙a l-o˙ra rnexxielhom jeg˙lbu lil Atalanta b’gowl fl-a˙˙ar mumenti tal-partita. Minkejja li g˙adu kmieni wisq biex ikun hemm min ji©©udika l-Inter, jidher li Roberto Mancini investa tajjeb, speçjalment fuq wara u fuq quddiem bi plejers b˙al Joao Miranda u Stevan Jovetic. NAPOlI V SAMPdORIA It-tim ta’ Napoli se jkun qed ifittex li jirba˙ din il-log˙ba hekk kif fl-ewwel partita wkoll tilfu kontra Sassuolo bliskor ta’ 2-1 u Sampdoria kellhom reb˙a komda ta’ 5-2 kontra t-tim ta’ Carpi. Wara din it-telfa ta’ Napoli, Maurizio Sarri sostna li l-gowl deçiΩiv wasal meta t-tim tieg˙u kien fil-kontroll u beda jippressa g˙all-gowl tar-reb˙a. Dan Ωgur li ma jistax jer©a’ ji©ri hekk kif Sampdoria g˙andhom ˙afna plejers veloçi u nuqqas ta’ konçentrazzjoni b˙al dan ma jistax ise˙˙. Lattakkanti ta’ Sampdoria Eder u Luis Muriel skurjaw Ωew© gowls kull wie˙ed il-©img˙a l-o˙ra iΩda Napoli wkoll g˙andhom attakkanti tajbin g˙amd min jistg˙u jduru u dawn jinkludu lil Lorenzo Insigne, Gonzalo Higuian u Manolo Gabbiadini.

Southampton v Norwich

14.30

Swansea City v Man. Utd

17.00

KlASSIFIKA TIM

Manchester City Crystal Palace Leicester City Manchester U Arsenal Liverpool West Ham U Swansea City Everton Norwich City Bournemouth Aston Villa Chelsea WBA Tottenham H Watford Stoke City Newcastle United Southampton Sunderland

4 4 4 3 4 4 4 3 4 3 4 4 4 4 4 4 4 4 3 4

4 3 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0

0 0 2 1 1 1 0 2 2 1 1 1 1 1 3 3 2 2 2 2

0 1 0 0 1 1 2 0 1 1 2 2 2 2 1 1 2 2 1 2

10 8 8 2 3 2 9 5 5 5 5 4 6 3 3 2 3 2 2 6

0 5 5 0 3 3 6 3 4 5 6 5 9 6 4 4 5 5 5 10

12 9 8 7 7 7 6 5 5 4 4 4 4 4 3 3 2 2 2 2

PUNTI OÓRA EKSPLEJER TA’ CHELSEA SE JINGÓAQAD MA’ MAN. CITY Jidher li l-plejer ÌermaniΩ Kevin de Bruyne qieg˙ed filviçin li jag˙mel it-test mediku ma’ Manchester City wara li dan tal-a˙˙ar ftiehem fuq somma rekord mat-tim ÌermaniΩ ta’ Wolfsburg. G˙alhekk, jidher li din is-saga se ti©i fi tmiemha hekk kif dan il-plejer jiffirma l-kuntratt tieg˙u mat-tim IngliΩ. Huwa rrapportat li s-somma g˙al dan ilplejer se taqbeΩ is-somma ta’ £49 miljun li l-istess tim ˙allas lil Liverpool g˙al Raheem Sterling f’Luljuli g˙adda. Fil-fatt, de Bruyne ma kienx involut u lanqas mag˙Ωul fliskwadra tal-istess Wolfsburg li nhar il-©img˙a li g˙adda lag˙bu kontra Schalke. Dan l-eksplejer ta’ Chelsea bi˙siebu jkun it-tieni l-aktar plejer g˙oli li klabb Brittaniku qatt iffirma u dan wara issomma li ˙alsu l-ista©un li g˙adda t-tim ta’ Manchester United g˙as-servizzi ta’ Angel di Maria, dik ta’ £59.7 miljun. JILGÓAB SKONT KIF IÌIB RUÓU Il-kowç ta’ Milan Sinisa Mihajlovic sostna li Mario Balotelli jaf x’hemm lest g˙alih jekk ma j©ibx ru˙u sew fit-tim. Balotelli g˙adu kemm ing˙aqad mat-tim Taljan b’self g˙al sta©un ming˙and Liverpool wara li ma la˙aqx il-potenzjal tieg˙u ma’ dawn tal-a˙˙ar. Anke Balotelli nnifsu qal li ma jista jag˙mel aktar Ωbalji banali fil-karriera tieg˙u. “Meta jkun lest biex jilg˙ab, se jilg˙ab. Jekk i©ib ru˙u sew se jilg˙ab. Tkomplux taqbdu mieg˙u,” irrimarka Mihajlovic mal-midja Taljana. Ippressat biex jg˙id hux se jilg˙ab jew le, Mihajlovic irrifjuta li jikkummenta. Il-log˙ba kontra r-rivali Inter tista’ tkun l-ewwel darba li Balotelli jag˙mel id-debutt tieg˙u ma’ Milan u nzerta wkoll li Inter huwa eksklabb. L-a˙˙ar log˙ba kompetittiva tieg˙u tmur lura g˙at-28 ta’ April li g˙adda. DIFENSUR TA’ REAL MADRIDD JINGÓAQAD B’SELF MA’ MONACO Id-difensur PortugiΩ ta’ Real Madrid ing˙aqad mat-tim FrançiΩ b’self g˙al sena. L-ekskowç ta’ Manchester United, David Moyes, kien ipprova jiffirma lil dan il-plejer fil©urnata tal-g˙eluq fis-suq tat-trasferimenti tal-2013 iΩda, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, dan it-trasferment qatt ma mmaterjalizza. Dan il-plejer internzzjonali PortugiΩ kien ing˙aqad ma’ Real Madrdid fl-2011 ming˙and it-tim PortugiΩ ta’ Benfica g˙as-somma rrapportata ta’ £25 miljun.

KÓ kullhadd.com FORMULA 1

38 30|08|2015

ANALIÛI U RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWIT

Il-jiem li g˙addew ©abu mag˙hom diversi sorpriΩi u kontroversji li, f’xi k aΩ i ji et , k i tb u ka pi t l u ©d i d ta ’ kwistjonijiet li ilhom g˙addejjin g˙al Ωmien twil, filwaqt li f’o˙rajn wasslu g˙ar-ritorn fil-prominenza ta’ problema li dehru li kienu solvuti. Memorji koroh F’din il-kategorija tal-a˙˙ar taqa’ lkwi stjoni tal-istabbiltà tar-roti li k ie ne t t an t pro mi n en t i f l -20 13, imma li dehret li ©iet solvuta sassena l-o˙ra. Ûew© sta©uni i lu lPirelli sabu ru˙hom fiç-çentru ta’ k on tr ove rsj a m et a n um ru ta ’ sewwieqa esperjenzaw i l-kollass tar-roti tag˙hom waqt li kienu fuq it-traççat. Dawn il-kollassi ˙olqu periklu kbir g˙as-sewwieqa u wasslu biex il-Pirelli jintroduçu ta˙litiet aktar konservattivi g˙ar-roti tag˙hom. Ilbi d l i et i l l i i nt ro du ç ew i l -P i rel l i ˙allew effett poΩittiv u tul l-2014 ma re©ax kien hemm problemi ta’ din ix-xorta. Madankollu, din is-sena, il-Pirelli dehru inklinati li jie˙du aktar riskji he kk k i f l- am m i ni s tra t uri ta l Formula 1, l-FOM, ma kinux kuntenti bil-fatt illi bosta timijiet beda jirnexxilhom isuqu tellieqa s˙i˙a b’Ωew© settijiet ta’ roti biss. Spettri tal-passat L-effett ta’ din id-deçiΩjoni jidher li mmanifestat ru˙ha l-©img˙a l-o˙ra fejn rajna Ωew© kollassi drammattiçi ta r-rot i f ’te mp t a’ tl i et i j ie m. Lewwel fosthom kien dak li esperjenza Rosberg waqt it-tieni sessjoni ta’ prattika tal-Bel©ju meta wa˙da mir-roti ta’ wara splodiet ftit wara li l-ÌermaniΩ rikeb fuq ir-raba’ kurva. Pirelli malajr iddikkjaraw li dan linçident kien tort ta’ kuntatt qawwi li kellha r-rota ma’ xi ˙a©a esterna, probabbilment xi forma ta’ debris jew il-kurva nniffisha. Madankollu, l-attenzjoni re©g˙et daret fuq ilkumpanija tar-roti Taljana meta, fiddawra ta’ qabel tal-a˙˙ar tat-tellieqa tal-Óadd, Vettel ukoll esperjenza lkollass ta’ wa˙da mir-roti ta’ wara tieg˙u.

Dan l-inçident mhux biss sewa post fuq il-podju lil Ferrari, imma q arra s ir- rel az zj on i t at -t i m ma l Pirelli. It-tenzjoni ta’ bejniethom kompliet biss tiΩdiet meta dawn tala˙˙ar qalu li l-iΩball kien tal-Ferrari, g˙ax g˙aΩlu li jordnaw lil Vettel biex jag˙mel pit stop wa˙da biss, minkejja li kien indikat lilhom illi lminimu kellu jkun ta’ tnejn. G˙aldaqstant, il-Ferrari u l-Pirelli ddi kkjaraw illi se jilt aqg˙u biex jiççaraw is-sitwazzjoni ˙alli jippruvaw jifhmu a˙jar x’seta’ wassal g˙al dan l-inçident.

M adan kol l u, i r-Renaul t ji dhru l i m’g˙andhomx g˙a©la biex jikkonkludu n-negozjati. Anzi, fl-a˙˙ar jiem, Vijay Mallya, it- team principal tal-Force India, Ωvela li Alain Prost, l-ambaxxatur tar-Renault, staqsieh jekk huwiex interessat li jbig˙ parti sostanzjali mis-sehem tieg˙u lillkumpanija FrançiΩa jekk tinqala’ opportunità tajba. Mallya sostna wkoll illi Prost qallu li s’issa m’hemm l-ebda ftehim bejn i r-Renaul t u l-Lotu s hek k ki f i lkumpanija FrançiΩa g˙adha g˙addejja b’diskussjonijiet informali ma’ diversi timijiet.

Kwistjoni legali Ibexxqu l-bieb M i n k ejj a r -ri Ω ul t at e çç el l en t i l i Grosjean kiseb fil-Bel©ju, il-problemi tal-Lotus g˙adhom kbar u jista’ jkollhom konsegwenzi immedjati. D an ˙a re© ç a r h ek k k i f q ort i Bel©jana kienet qrib li tie˙u pussess tal-assi kollha tat-tim b’konsegwenza ta’ kwistjonijiet legali li g˙andu ma’ Charles Pic. Pic, li kien is-sewwieq ta’ riserva tal-Lotus fl-2014, qieg˙ed jallega li t-tim ma ˙alliehx jag˙mel l-ammont minimu ta’ sewqan stipulat fil-kuntratt tieg˙u. L-azzjoni legal i tassewwieq FrançiΩ kwaΩi wasslet biex l-assi tal-Lotus jibqg˙u mwa˙˙lin fil-Bel©ju sakemm jinqata’ l-kaΩ. M ad an k ol l u , i t -t i m B ri t ta ni k u rnexxielu jasal g˙al ftehim tempora nj u m a’ P i c bi e x d awn l -as si , i n k l uΩ i l -v et t uri , i k u nu j is t g˙u jo˙or©u mill-pajjiΩ bi t˙ejjija g˙allGran Premju ta’ Monza tal-©img˙a d-die˙la. Minkejja l-kisba ta’ dan il-ftehim, il-Lotus g˙ad g˙andha ma’ wiççha bosta kumpaniji li qeg˙din ifittxuha g˙all-˙las tal-fornimenti ta’ diversi parts li nbig˙u lilha fil-passat, spejj eΩ il l i t -ti m ma ji dh i rx li huwa f’poΩizzjoni li jkopri. Ftehim mal-Force India? Din il-kwistjoni kompliet turi b’mod çar l-ur©enza li hemm biex il-Lotus jaslu g˙al ftehim mar-Renault biex dawn tal-a˙˙ar jie˙du pussess tattim u jag˙tuh l-istabbiltà finanzjarja li g˙andu bΩonn.

Sadanittant, ˙ar©et fil-bera˙ xnieg˙a l i r-Red Bul l Rac i ng ( RBR) d i©à qeg˙din jippreparaw ru˙hom g˙alleventwalità li t-tim tag˙hom ma jibqax il-prijorità tar-Renault f’termini ta’ riçerka u Ωvilupp. Dan jidhru li qeg˙din jag˙mluh permezz ta’ negozjati minn wara l-kwinti malMercedes biex il-kumpanija ÌermaniΩa tibda tiffornihom bil-magni tag˙ha. It -t ra nΩ i z zj on i g˙ a l l- ma gn i Mercedes tista’ sa˙ansitra sse˙˙ fl2016. Dan hekk kif qieg˙ed ji©i allegat li t-tim Awstrijaku qieg˙ed f i x-xi fe r l i jwa qq a’ l -k u nt ra tt l i g˙andu mar-Renault permezz talattivazzjoni ta’ klawsola li torbot lirRenault li jil˙qu livell ta’ rendiment partikolari kkumparat mal-fornituri l-o˙ra. La r-Renault u lanqas ir-Red Bull m’g˙adhom ikkonfermaw din ixxnieg˙a. Madankollu, il-poΩizzjoni tal-Mercedes fil-konfront tar-Red Bull inbidlet mhux ˙aΩin tul dawn l-a˙˙ar ©img˙at. Fil-bidu tal-ista©un, il-Mercedes kienu qeg˙din jeskludu g˙al kollox il-possibbiltà li jag˙mlu ftehim ta’ forniment mal-RBR. Però, id-diska nbidlet xi ftit riçentement hekk kif diversi figuri prominenti tal-kumpanija ÌermaniΩ taw x’jifhm u l i l -bi e b k i e n m i ft u ˙ g˙a nnegozjati. Aktar testijiet Fl-a˙˙ar ta’ min isemmi l-mewta

tra©ika tal-ekssewwieq tal-Formula 1, Justin Wilson, illi saq mal-Minardi u l-Jaguar fl-2003. Wilson, illi kellu 37 sena, tilef ˙ajtu nhar it-Tnejn li g˙adda, l-g˙ada ta’ inçident sfortunat li kellu waqt tellieqa tal-kampjonat IndyCar meta ntlaqat f’rasu minn biçça debris li kienet fuq ittraççat wara l-˙abta ta’ Sage Karam. K um b i na z z jo ni , f i l -ji em l i ppreçedew d an l -i nçident, l -FIA k i en et i rç evi e t i l - k un se ns ta l amministraturi tekniçi tat-timijiet t al -Fo rm u l a 1 bi e x j i bd a ra wn d i e˙ or ta ’ te st i ji e t fu q co c k pit s mag˙luqin. L-g˙an ta’ dawn il- cockpit s hu wa pre çi Ω a me nt b i ex i sse wwi eq a j k un u p ro te t ti m i n n debris l i ji sta’ jt ir fid -d irezz joni tag˙hom. Da n i t -t i p ta ’ t es t i ji e t i l h o m g˙addejjin g˙al diversi snin, però kien hemm diversi kwistjonijiet li Ω am m ew l -i m pl i m en t az z j on i t a ’ cockpits ©odda, illi simili g˙al dawk tal-ajruplani tal-gwerra fil-proposti ori©inali. L-akbar fost il-biΩg˙at tat-timijiet kienet dik illi l-paramediçi setg˙u jsi buha di ffi çli biex jo˙or©u l issewwi eq a mi l l -vet tu ri t ag˙ ho m, dewmien li jista’ jkun fatali g˙allvittmi. Barra minn hekk, it-testijiet li sa ru s’ i ss a w rew l i co c k pit s mag˙luqa jistg˙u jtajru d- debris li jolqothom fuq l-ispettaturi. Madankollu, il-Mercedes ressqu disinn illi jikkonsisti f’˙adid li jkun f’ fo rm a t a ’ ra ©©i era m ad wa r i sse wwi eq i l l i ji p pro t e©i h m i n n o©©etti kbar, b˙al xi rota, li tista’ ttir fid-direzzjoni tieg˙u, filwaqt li toffri biΩΩejjed spazju g˙al intervent tal-paramediçi f’kaΩ ta’ emer©enza. Kompromess ta’ din ix-xorta ma jkunx biΩΩejjed biex jipprote©i lisse wwi eq a m i n n o©© et t i Ω g˙ ar. Madankollu, Charlie Whiting, iddelegat g˙as-sigurtà u l-kap taddipartiment tekniku tal-FIA, sostna li hemm bΩonn ta’ riforma f’dan irrigward, anke jekk tkun wa˙da li ma ssolvix il-problemi kollha. G˙aldaqstant, huwa sostna li hija kwistjoni ta’ meta u mhux jekk, se jid˙lu dawn il- cockpits il-©odda u Ωvela li r-rawnd li jmiss ta’ testijiet se jsir ix-xahar id-die˙el.

FormULA 1kullhadd.com KÓ

30|08|2015 39

rEBÓA KomdA gÓAL hAmILton Dik tal-Bel©ju hija wa˙da minn dawk it-tlielaq illi rarament tiddiΩappunta f’termini ta’ spettaklu u l-edizzjoni ta’ din is-sena ma kinitx eççezzjoni hekk kif it-timijiet offrew diversi sorpriΩi, kemm negattivi, kif ukoll poΩittivi li tawna idea tajba ta’ x’ser joffri t-tieni nofs ta’ dan l-ista©un.

qallu li jekk ma jag˙milx il-waqfa meta kien indikat, huwa kien se jkollu jistenna Ωew© dawriet biex ibiddel ir-roti g˙ax it-tim kien se jda˙˙al lil Rosberg fil-pits fid-dawra ta’ wara. Sewqan aggressiv

Tluq diffiçli L-introduzzjoni ta’ sistema ta’ tluq mhux assistita po©©iet pressjoni kbira fuq is-seww ieqa biex ma ji˙dux Ωbalji f’din il-faΩi kruçjali tat-tellieqa. Din ir-riforma ©iet introdotta ftit tal©img˙at ilu wara li kien hemm ˙afna tgergir mid-dilettanti tal-F1 illi t-timijiet qeg ˙din jag ˙mlu l-˙ajja tassewwieqa wisq façli bl-indikazzjonijiet kontinwi li jag˙tuhom dwar kif g˙andhom ji ppr eparaw il-vetturi tag˙hom g˙at-tluq. B’hekk, g˙all-ewwel darba, din ilprassi saret illegali, bir-responsabbiltà tal-preparamenti finali taqa’ esklussivament fuq is-sewwieqa. G˙al ˙afna dilettanti, dan it-tip ta’ sfidi kienu se juru minn huwa verament kampjun u min huwa sempliçement sewwieq tajjeb. Fil-Bel©ju, l-aktar li bata f’din l-isfida kien Rosberg illi kellu tluq fjakk li f’temp ta’ ftit sekondi rrelegah fil˙ames post. Sadanittant, Hamilton ˙arab fuq quddiem seg wit minn Perez, Ricciardo u Bottas. Il-Messikan impressjona b’mod partikolari hekk kif f’kurva fl-ewwel dawra deher li se jaqbeΩ anke lill-kampjun Brittaniku. Ferm anqas tajjeb kien it-tluq ta’ Hulkenberg illi esperjenza problemi bil-magna tieg˙u li fid-dawra ta’ formazzjoni li ©eg˙luh jabbanduna t-tellieqa g˙alkollox. Minkejja l-pressjoni tal-avversarji tieg˙u, Hamilton irnexxielu jiddefendi ru˙u u ˙arab fuq quddiem b’çertu kumdità. Rosberg ukoll ma ˙alliex ilproblemi tal-ewwel dawra jtellfulu lkonçentrazzjoni u f’temp ta’ fti t dawriet re©a’ sab ru˙u fit-tieni post wara l-kollega Brittaniku tieg˙u. SorpriΩi u diΩappunti Fit-tieni dawra Maldonado wkoll kellu jabbanduna t-tellieqa wara li ˙ar©a minn fuq it-traççat g˙amlet ˙sara kbira fis-sistema tal- clutch tieg˙u. Din kienet ˙asra kbira hekk kif il-Lotus urew illi kellhom pass tajjeb fil-Bel©ju grazzi g˙all-prestazzjoni eççezzjonali ta’ Grosjean li beda jaqbeΩ sewwieq wara l-ie˙or. Sadanittant, ir-Red Bulls ukoll kienu qeg˙din juru pass veloçi li s’issa qatt ma kellhom matul dan l-ista©un. Dan il-pass po©©a lil Ricciardo f’poΩizzjoni tajba biex ji©©ieled g˙all-podju filw aqt li Kvyat ukol l g ˙amel

rankatura tajba g˙al ©ewwa Ω-Ωona punti mit-tluq fit-tnax-il post. Differenti ferm kienet l-istorja g˙allWilliams. Óafna stennew li t-tim minn Grova jeççella fi Spa g˙ax dan iç-çirkwit g˙andu tendenza li jiffavurixxi lil vetturi li g˙andhom veloçità massima g˙olja. Madankollu, il-vetturi tal-Williams dehru li ma kinux ikkalibrati tajjeb g˙ax kienu qeg˙din ibatu ˙afna fl-aktar Ωoni veloçi. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, it-tim g˙amel tg˙affi©a kbira bit-tyres u bi Ωball po©©ew sett ta’ tliet roti rotob u wa˙da medja fuq il-vettura ta’ Bottas matul l-ewwel pit stop. Ta˙lit ta’ din ix-xorta huwa illegali u wassal biex il-FinlandiΩ jing˙ata drive through penalty illi rrelegah qrib il-qieg˙ taΩΩona punti. Il-McLaren ukoll kienu diΩappuntanti ferm fil-Bel©ju. G˙al din it-tellieqa t-tim minn Woking kellu g˙addispoΩizzjoni tieg˙u diversi Ωviluppi fil-magni Honda li b˙ala minimu kellhom jiggarantixxu post fiΩ-Ωona punti g˙al wie˙ed mis-sewwieqa tag˙hom. Madankollu, il-McLaren spiççaw g ˙amlu pass kbi r lura l i re© a’ po©©ihom qrib il-qieg˙ tal-klassifika. IΩ-Ωew© sewwieqa dehru li qeg˙din jesper jenzaw pr oblemi bl-ERS (Energy Recovery System ) illi beda jaqtg˙alhom wara Raidillon u j˙allihom ming˙ajr l-appo©© ta’ din is-sis-

tema fil-Kemmel Straight. Ming˙ajr din l-ispinta elettrika, is-sewwieqa tal-McLaren bdew isibu r u˙hom b’madwar 150bhp neqsin fl-iktar punt fejn il-veloçità massima hija essenzjali. Minkejja l-bidu poΩittiv li kellu Ricciardo wkoll ing˙aqad mal-lista ta’ sewwieqa li esperjenzaw problemi tekniçi. Dan se˙˙ fil-kurva finali talg˙oxrin dawra meta il-vettura tieg˙u waqfet ˙esrem u wasslet g˙all-implimentazzjoni tal- Virtual Safety Car (VSC). Isa˙˙a˙ il-vanta©© tieg˙u Il-˙ru© tal-VSC ˙olqot sitwazzjoni stramba fejn Rosberg naqqas id-distakk minn ma’ Hamilton b’sekonda; xi ˙a©a li mhix normali li ti©ri meta s-sewwi eqa jkunu qed isuqu b’veloçità kkontrollata. Din is-sitwazzjoni allarmat lill-Brittaniku illi talab spjegazzjoni lit-tim tieg˙u. Però, ilMercedes ma sab l-ebda irregolarità fis-sewqan tal-ÌermaniΩ. Minkejja dan, Hamilton mill-ewwel re©a’ bena vanta©© komdu fuq Rosberg. Ftit tad-dawriet wara, ilkampjun tad-dinja re©a’ kien fuq irradju mal-in©inier tieg˙u biex jitlob li jag˙mel dawra iΩjed milli indikalu hu qabel ma jid˙ol g˙at-tieni pit stop tieg˙u. Madankollu, Hamilton kellu jid˙ol xorta wa˙da hekk kif l-istess in©inier

KLASSIFIKA BELÌJU

Sadanittant, Kvyat kien qieg˙ed jisfrutta l-superjorità teknika tar-Red Bull li semmejna aktar qabel biex jag˙mel avvanzi kbar fil-klassifika. Permezz ta’ din ir-rimonta, ir-Russu pprovda wa˙da mill-aktar faΩijiet interessanti tat-tellieqa hekk kif, bejn id-dawriet 37 u 41, huwa qabeΩ lil Raikkonen, Massa u Perez b’attakki aggressivi imma regolari. Fid-dawra 42 huwa qabeΩ ukoll lil Vettel meta dan esperjenza l-kollass ta’ wa˙da mir-roti ta’ wara tieg˙u li ddegradat ˙afna b’konsegwenza taddeçiΩjoni tal-Ferrari li jillimitawh g˙al pit stop wa˙da. Il-ÌermaniΩ witta wkoll it-triq g˙al Grosjean, illi kellu tellieqa eççezzjonali fejn g˙amel avvanz simili g˙al dak ta’ Kvyat. Dan l-avvanz wasslu eΩatt wara Vettel, illi feta˙lu l-bieb g˙al podju meta splodietlu wa˙da mir-roti tieg˙u. Is-sitwazzjoni kienet se tkompli tmur g˙all-ag˙ar g˙all-Ferrari hekk kif Verstappen kwaΩi rnexxielu jie˙u s-seba’ post ming˙and Raikkonen. Madankollu, l-OlandiΩ g˙amel da˙la aggressiva ΩΩejjed u spiçça ˙are© mittraççat g˙al biΩΩejjed ˙in biex i˙alli lill-FinlandiΩ iΩomm il-poΩizzjoni tieg˙u. Ikabbru l-vanta©© B’hekk, il-Mercedes irnexxielhom jiksbu s-seba’ ‘1-2 finish’ tal-ista©un u prattikament iggarantew reb˙a o˙ra tal-kampjonat tal-kostrutturi hekk kif g˙andhom vanta©© enormi ta’ 184 punt fuq il-F errari. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, anke t-tamiet ta’ Vettel li jirba˙ il-kampjonat tassewwieqa kwaΩi sfumaw fix-xejn wara l-inçident li kellu l-Óadd li g˙adda. Permezz ta’ din ir-reb˙a, Hamilton tela’ fuq il-podju g˙at-80 darba; rekord li po©©ieh fl-istess livell ta’ Ayrton Senna fir-raba’ post ta’ klassifika illi g˙adha ddominata minn Michael Schumacher, li kiseb poΩizzjoni malewwel tlieta 155 darba. Fuq il-podju tal-Bel©ju tela’ wkoll Grosjean, illi kien ilu ma jikseb riΩultat simili minn Novembru tal-2013, meta spiçça fit-tieni post fil-Gran Premju tal-Istati Uniti. Wie˙ed jittama li dan is-sewwi eq FrançiΩ jibqa’ jing˙ata l-g˙odod neçessarji biex ikompli jikseb dawn ir-riΩultati poΩittivi g˙ax s’issa s-sitwazzjoni finanzjarja tal-Lotus mhi xejn sabi˙a.

KLASSIFIKA SEWWIEQA

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Punti

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Romain Grosjean Daniil Kvyat Sergio Perez Felipe Massa Kimi Räikkönen Max Verstappen Valtteri Bottas Marcus Ericsson

Mercedes Mercedes Lotus Red Bull Racing Force India Williams Ferrari Toro Rosso Williams Sauber

1:23:40.387 +2.058s +37.988s +45.692s +53.997s +55.283s +55.703s +56.076s +61.040s +91.234s

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Kimi Räikkönen Felipe Massa Valtteri Bottas Daniil Kvyat Daniel Ricciardo Romain Grosjean Max Verstappen

Mercedes Mercedes Ferrari Ferrari Williams Williams Red Bull Racing Red Bull Racing Lotus Toro Rosso

227 199 160 82 82 79 57 51 38 26

40 30|08|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

Ara pa©na 6

IL-FROTT TA’ GVERN LI JISMA’

Etienne Grech Deputat Laburista

B˙ala persuna li ng˙ix finNofsinhar ta’ Malta, ma nistax ma nkunx kuntent bil-pro©ett tal-Università Amerikana li ©ie mqassam fuq Ωew© lokalitajiet. Jien emmint fl-importanza ta’ dan il-pro©ett mill-bidu nett, tant li personalment kont favur li l-università tinbena kollha fiΩ-Ûonqor jekk ma tinstabx alternattiva o˙ra. IΩda issa li din l-alternattiva nstabet, in˙ossni kburi li nifforma parti minn Gvern li wera li mhux supperv. Gvern li, g˙all-kuntrarju tal-Gvern ta’ qablu, huwa lest jisma’ u jirran©a fejn hemm bΩonn. Il-konsultazzjoni pubblika li saret kienet wa˙da li qatt ma rajna b˙alha fi pro©etti ta’ din id-dimensjoni. Kien hemm min qal li din il-konsultazzjoni jmissha saret qabel. Min qal hekk forsi kellu ra©un. Madankollu, dan huwa Gvern li mhux biss jisma’ u jemenda, imma wkoll li jitg˙allem. M’g˙andix dubju li fil-futur dan il-Gvern se jkun jaf a˙jar liema huma t-toroq li g˙andu jitlaq minnhom meta ji©i biex iwettaq pro©etti b˙al dawn. In˙oss li dan il-Gvern tant wettaq affarijiet f’dawn l-a˙˙ar sentejn u nofs li, kwaΩi kwaΩi, il-poplu ˙abat se jinsa li dan huwa Gvern pjuttost ©did. LiΩbalji li jag˙mel, jew dawk li jistg˙u jidhru b˙ala Ωbalji, isiru biss min˙abba li l-Gvern huwa mag˙mul minn nies li jridu jwettqu pro©etti b’risq il-poplu ming˙ajr telf ta’ Ωmien. Kieku dan il-Gvern qag˙ad b’idejh fuq Ωaqqu b˙alma g˙amlu ta’

qablu, forsi kien jispiçça f’inqas kontroversji. Imma dan ilGvern ©ie elett biex ja˙dem u j©ib il-bidliet, anke jekk il-bidliet tieg˙u ma jintg˙o©bux minn xi w˙ud. Il-konsultazzjoni li dan ilGvern g˙amel mal-pubbliku, fejn saru iktar minn 600 sottomissjoni, wasslet biex il-pjan ori©inali tal-pro©ett jg˙addi minn bidliet drastiçi. Minn 90,000 metru kwadru li kellu jinbena fuq art ODZ fiΩÛonqor, dan l-ammont tniΩΩel biss g˙al 18,000 metru kwadru, hekk kif se ti©i eliminata lpixxina attwali u tinbena o˙ra ©dida mal-ba˙ar. L-uΩu talpixxina kien fost is-sottomissjonijiet li saru mill-pubbliku u l-NGOs. F’dak li jirrigwarda l-park

nazzjonali fiΩ-Ûonqor, il-Gvern ra kif g˙amel biex jirba˙ lostaklu ta’ artijiet privati biex issa dan se jsir kollu kemm hu kif kien skedat fl-2006. G˙alhekk, minbarra li dan ilpost mitluq se jkun jista’ jibda jitgawda mill-familji, il-bdiewa li b˙alissa qed ja˙dmu lg˙elieqi xorta se jkunu jistg˙u jibqg˙u jag˙mlu dan, u se jgawdu wkoll minn sistema ta’ irrigazzjoni. Filwaqt li tliet fakultajiet u ddormitorji se jsiru fiΩ-Ûonqor, Ωew© fakultajiet o˙ra huma ppjanati li jsiru fl-im˙aΩen abbandunati li b˙alissa qed ikerrhu Ω-Ωona ri©enerata ta’ Baçir Numru 1 f’Bormla. Meta dan il-Gvern lesta l-pro©ett ta’ tisbi˙ madwar dan il-baçir, kienu ˙afna li kkummentaw

kif dawn l-im˙aΩen kienu qed ikerrhu l-post, u li g˙andu jinstab uΩu g˙alihom. L-uΩu talim˙aΩen b˙ala fakultajiet ta’ università barranija se jag˙tu nifs ©did mhux biss lil Bormla, imma lill-in˙awi tal-Kottonera kollha. Minkejja dawn il-bidliet kollha poΩittivi, xorta g˙ad hemm ftit g˙aqdiet li qed jibqg˙u jinsistu li idealment ma tintuΩa lebda art ODZ. Il-punt tag˙hom nifhmu, u konvint li filprinçipju kul˙add jaqbel li art barra Ω-Ωona tal-iΩvilupp m’g˙andhiex tintmess. IΩda bejn il-prinçipju u l-prattika xi kultant ikun hemm bΩonn kompromess, g˙ax g˙alkemm l-ambjent huwa importanti ˙afna, hekk ukoll l-iΩvilupp ekonomiku.