Mijn job: tekenaar

Gezocht: jouw tekenmachine

ANN BESSEMANS

Ann Bessemans is begeesterd door lettertypes. Ze studeerde grafisch ontwerp en maakte een doctoraat rond letterontwerp voor kinderen met een visuele handicap. Dat onderzoek leidde tot ‘Matilda’, een nieuw lettertype. Zo werkt Ann op de grens tussen wetenschap en ontwerp, onderzoekt ze hoe de vormgeving van lettertypes leesbaarheid kan vergroten.

Pionierswerk

Niets dan lof over het lettertype dat Ann Bessemans als doctoraatsstudent ontwierp. Ze wilde graag onderzoeken hoe het leerproces van kinderen met een visuele functiebeperking kan worden verbeterd. Het was pionierswerk waarbij ontwerp en onderzoek verenigd zouden worden. Voor het promotorschap van dit onderzoek, klopte ze aan bij Gerard Unger, de bekendste letterontwerper van Nederland. Hij was erg enthousiast over dit project: het vergroten van de leesbaarheid vormde ook voor hem een continue uitdaging. Zo ontwierp hij de blauwe wegwijzers in Nederland en de borden in de Amsterdamse metro. ‘Ungers lettertype is jarenlang voor alle (bewegwijzerings)borden gebruikt’, legt Ann uit. ‘Het was acht procent leesbaarder dan het Amerikaanse lettertype. Zo’n verschil betekent dat je de borden op de snelweg zeker dertig meter vroeger kan lezen.’

Matilda

Ann Bessemans deed twee opvallende ontdekkingen tijdens haar doctoraatsonderzoek. Een eerste vondst heeft te maken met het ritme van de letters. De verticale streepjes in de letters zorgen voor een bepaalde ritmiek. Als de streepjes zich altijd op dezelfde afstand van elkaar bevinden, heb je een gelijkmatig ritme. Maar het viel op dat, voor kinderen met een visuele functiebeperking, een gelijkmatig ritme minder vlot leest dan letters met een dynamischer ritme.

Een andere parameter die bevorderlijk is voor het lezen, is de zogenaamde ‘schreef’. Schreven zijn de ‘voetjes’ die zich boven en onderaan een letter bevinden. Letters met schreven worden makkelijker gelezen. ‘Wel eigenaardig als je weet dat kinderen die net leren lezen tekstjes onder ogen krijgen met schreefloze letters’, zegt Ann.

Voor het onderzoek testte ze 110 slechtziende kinderen (tussen 6 en 9 jaar) en 45 kinderen zonder deze beperking. Beide groepen scoorden beter als er schreven aan de letters hangen.

Door deze bevindingen te gebruiken in het lettertype ‘Matilda’ zullen kinderen beter en liever gaan lezen, net zoals Matilda zelf, het hoofdfiguurtje uit het gelijknamige boek van Roald Dahl. De belangrijkste kenmerken van het lettertype zijn brede, open en ronde letters die een vriendelijk gevoel geven. →

‘Verpakkingen met lelijke letters zal ik eerder in de rekken laten staan, of ik verstop ze thuis in de kast.’

Zwarte marker

Bij het ontwerp van letters schetst Ann in eerste instantie met de hand. Ze tekent dan haar ideeën uit met potlood of zwarte pen. Nooit met blauw: haar studenten vertrouwt ze toe dat het bij letters vooral om zwart en wit gaat. Als je een letter in potlood ontwerpt en je bekijkt die van op afstand, komt die niet goed uit. Als studenten een letter hebben geschetst, kleuren ze die in met een zwarte marker. Alleen zo zie je hoe een letter vanop afstand werkt. Leesafstand en kijkafstand zijn van essentieel belang voor de efficiëntie van een type schrift. Na deze analoge ontwerpfase, werkt Bessemans met het gespecialiseerde softwareprogramma Glyphs. Hier kan ze aan de slag met de fijne details en spaart ze veel tijd uit door eigenschappen van de letter te verankeren.

Liefde voor letters

Schetsen en tekenen heeft Ann altijd graag gedaan. Toen ze aan haar studies grafische vormgeving begon, dacht ze er eerst aan illustrator te worden, maar het vak typografie bleek heel erg boeiend. Al gauw ging ze zelf op onderzoek. ‘Typografie vond ik ontzettend spannend, bijvoorbeeld hoe de curve in een letter overgaat in een rechte. Als je kijkt naar abstracte kunstenaars, zie je hierin gelijkenissen. Ellsworth Kelly, bijvoorbeeld, speelt ook met curves en rechten. Of denk maar aan Alexander Calder met zijn grote mobiles in uitgepuurde vormen. Voor mij is ook het experiment binnen letterontwerp heel opwindend.’

Welke letters?

Een echt favoriet lettertype heeft Ann niet. Maar voor haar boekontwerpen gebruikt ze graag de lettertypes van haar leermeester Gerard Unger. De extra portie verrassing die hij toevoegt, vindt ze heerlijk. ‘Maar ook het werk van Adrian Frutiger en Matthew Carter is inspirerend’, vertelt ze. ‘Bij hen zit de perfectie op de curves. Het is moeilijk om uit te leggen waarom je een voorkeur hebt. Die hangt ook echt van de context af,

naar welke contrasten of tekstkleur je op zoek bent.’ Anderzijds vindt Ann ook letterontwerpen van jongere ontwerpers erg boeiend. Het experiment van Radim Pesko of Ale Paul of typefoundries zoals Lineto.com, spreken haar aan. Maar ook de letterontwerpen van Lucas de Groot, Nadine Chahine, Peter Bilak… In mails gebruikt ze het lettertype ‘Georgia’ van Matthew Carter. Een mooie, elegante letter. ‘Ik vind het ook leuk dat die hangende cijfers heeft’, vertrouwt Ann ons toe, ”Hij leest iets beter dan de Times New Roman. Het ritme verloopt iets vlotter en leest zo comfortabeler. Times New Roman is oorspronkelijk ontworpen voor de

krant, dus dat is een smalle letter. Het streeppatroon staat korter op mekaar, wat stressvoller is voor de ogen.

Letterstress

Of Ann ook ‘last’ heeft van letters? ‘Natuurlijk, voortdurend! Dat is beroepsmisvorming. Letterontwerpers sleutelen lang aan de voor hen ideale letters. Dan is het uiteraard moeilijk om te zien dat die letters soms worden vervormd of uitgerekt. Verpakkingen met lelijke letters zal ik in de rekken laten staan, of ik verstop ze thuis in de kast. Je passie voor vormgeving verdwijnt niet plots als je werkdag erop zit, het trekt zich door in alle facetten van je leven.

Maar het gaat in de eerste plaats over schoonheid en functionaliteit.’

Ann Bessemans richtte ook de onderzoeksgroep Readsearch op. readsearch.be

ANN BESSEMANS

°1983, woont in Sint-Tuiden Grafisch ontwerp en doctoraat in de beeldende kunsten, specialisatie typografie.

Tekst: Marianne Sneijers Foto’s: Renaat Nijs

Karin Borghouts

V I N C E N T WAS H E R E

Fotograaf Karin Borghouts is vooral bekend door haar foto’s van gebouwen en interieurs, plaatsen in de publieke ruimte en musea. Ze toont ze als scènes, waar de menselijke figuur opvallend afwezig is. ‘Het huis’ is haar beklijvende kunstproject waarin ze de verbrande interieurs van haar ouderlijk huis fotografeerde. Sinds 2011 brengt ze als werffotograaf de renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen in beeld.

Nu pakt Karin uit met een nieuw ambitieus project, met Vincent Van Gogh (1853 – 1890) als focuspunt. De illustere schilder verhuisde al vroeg van plaats naar plaats en verbleef nergens lang. Karin Borghouts volgde het spoor van Van Gogh van zijn geboorteplaats Zundert in Nederland tot Auvers-sur-Oise in Frankrijk en maakte foto’s in 13 locaties waar hij verbleef. Bovendien reconstrueerde ze stillevens van Van Gogh en fotografeerde ze.

‘Vincent Was Here’ bestaat uit een fotoboek, een website en een reizende tentoonstelling. Tot 16 augustus 2020 loopt de expo in het Van Goghhuis in Zundert, Nederland. vincentwashere.com karinborghouts.be

KARIN BORGHOUTS

° 1959 Studeerde schilder- en beeldhouwkunst, werkte als grafisch vormgever en ontpopte zich later tot fotograaf waarbij ze deze andere disciplines in haar fotografie integreerde.