OAKA Cilt: 8, Sayı: 16, ss. 144-164, 2013
AZERBAYCAN’DA TÜRKÇÜ VE TURANCI SİYASAL PARTİLER TURKIST AND TURANIST POLITICAL PARTIES IN AZERBAIJAN Fahri TÜRK* ÖZET Azerbaycan Türkçü ve Turancı siyasal partiler açısından Türk dünyasında özel bir yere ve öneme sahiptir. 19. yüzyılın sonlarında Rus Çarlığı’nın egemenliği altındaki Azerbaycan ilk Türkçülük hareketlerinin ortaya çıktığı ve 1911 yılında da Türk Federal Müsavat Halk Partisi adında ilk kez Türkçü ve Turancı ideolojiye ve programa sahip bir siyasal partinin kurulduğu bir bölgedir. Sovyet sonrası süreçte de etkin olan Türkçü görüşler Azerbaycan Halk Cephesi örneğinde görüldüğü üzere iktidara gelmiş, ancak süreç içinde bir dizi nedenden ötürü etkisini yitirerek politik sahnede ciddi bir aktör olmaktan uzaklaşmıştır. Bu makalenin amacı, Azerbaycan’da değişim sürecinde ortaya çıkan Türkçü ve Turancı partileri belirleyerek bu partilerin günümüzde sisteme neden alternatif oluşturamadıkları sorusuna cevap aramaya çalışmaktır. Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Türkçü ve Turancı Siyasal Partiler, Müsavat Partisi, Bozkurt Partisi, Turan Partisi, Türk Milliyetçi Partisi
ABSTRACT Azerbaijan occupies a special place and significance with regard to Turkist and Turanist political parties. Azerbaijan under the dominion of the Russian Empire at the end of the 19th century was the birthplace of the first Turkist movements and, in 1911, a political party with a Turkist and Turanist ideology and agenda named the Musavat Party (direct transition: Turkish Federal Equal People’s Party) was established. In the post-Soviet process, Turkist notions came into power with the Azerbaijani People’s Front; however, over time they lost their influence due to several reasons and they withdrew from the political stage as a significant actor. The purpose of this article is to identify Turkist and Turanist political parties which appeared during Azerbaijan’s transition process and thus try to discover why these political parties cannot adapt to today’s system.
*
Doç. Dr., Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi. E-posta: fahriturk11@gmail.com. Bu çalışmasının gelişmesine ve daha yetkin hale gelmesine yapmış olduğu katkıdan dolayı özellikle Milli Kurtuluş Partisi (MKP) lideri Vügar Beyturan’a teşekkürü bir borç bilirim.
144