Israel-Kurd
كورد- ئیسرائیل
1
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
كورد له‌م سااڵنه‌ی دواییدا هه‌وڵێكی زۆری داوه بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆییی ،ئیسرائیلیش به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك پشتگیری ده‌كات هه‌ڤپه‌یڤین :دینۆ دانیال /ئیسرائیل
ئ ه فرایم سنێ كێی ه ؟
Israel-Kurd 2
ئه‌فرایم سنێ ،پزیشك ،مرۆڤی سوپا و ده‌وڵه‌ت پارتێكی دروست كرد ه سوپادا ی خزمه‌تی ل ه هیز) ،ماوه بۆ هه‌ڵبژاردن به‌ناوی (ئیسرائیلی ب بۆ 33ساڵی له‌مه‌وبه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه ،ئه‌مڕۆش وه‌ك سه‌رۆكی بنكه‌ی ه ئه‌كایمای (ناتانیا) دا (دانیال ئه‌براهام) بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتێژی ل كار ده‌كات. ه شاری ته‌لئه‌ڤیڤ له ساڵی 1944دا له دایك بووه، ه فرایم سنێ ل ئ ه كاتێك خزمه‌تی سه‌ربازی ته‌واو كرد چوو بۆ خوێندنی پزیشكی ك ه ه خوێندنی پزیشكی پسپۆری له به‌شی هه‌ناو وه‌رگرت .ل ته‌واو بوو ل دوای خوێندنی پزیشكی گه‌ڕایه‌و ه ناو سوپا وه‌ك سه‌ربازی هه‌میشه‌یی ه بواری خۆی وه‌ك پزیشكی (كه‌تیبه‌ی په‌ڕه‌شووتوانی). كاری كرد ،ل ه شه‌ڕی (كیپوور) و (یوم غفران) وه‌ك فه‌رمانده‌ی یه‌كه‌ی پزیشكی ل ه سینای ه شه‌ڕی قورس و خوێناوی ل ه (كه‌تیبه‌ی په‌ڕه‌شووتوانی) ل ل ه گرتنی كه‌نداوی سویس به‌شداری زۆر هێرشی له‌گه‌ڵ میسرییه‌كان ل ه خوارووی ئۆغه‌ند ه ه هیرشی شاری (ئه‌نتابا) ل ه ل تری كردووه ،له‌وان
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه حه‌یفای هه‌بوو و بریاری دانانی هێڵی ئاسنی نێوان بێت شان و كه‌رمێل ل ه دواار باسی ده‌كه‌ین .هه‌روه‌ها ده‌ركرد ئه‌مه‌ش مه‌به‌ستی خۆی هه‌بوو ك ه دانانی هێڵی ئاسن بۆ نه‌قه‌ب (ئه‌شكه‌لۆن -دیمۆنه) ،وه‌ك وه‌زیری گواستن بایه‌خی دا به گواستنه‌وه‌ی نێو شاره‌كان و فرۆكه‌وانی. ه ساڵی دوو جار وه‌ك جێگری وه‌زیری به‌رگریی ئیسرائیل كاری كردوو ه ل ه ( )1999-2001دا ،وه‌ك جێگری یه‌هود به‌راك و جێگری عه‌میر پێرچ ل ه هه‌ردوو لێپرسراویه‌تیدا زۆر یارمه‌تی دا بۆ ساڵی ( )2007-2006دا ل پاراستنی واڵته‌كه‌ی ،به‌دانانی رێڕه‌وێكی ستراتیژی و نهێنی بۆ چاككردنی ه ه سااڵنی ك ه كه‌رتی رۆژئاوا دا .ل باری سوپا ،بارودۆخی فه‌له‌ستینیه‌كان ل ه ده‌سه‌اڵتدا نه‌بوو ئه‌ندامی كه‌نیسه‌ت نه‌بوو ،سنێ خه‌ریكی كاروباری ل ئاسایشی و كۆمه‌اڵیه‌تی بوو .چه‌ند یاسایه‌كی رێك خست بۆ ئه‌م بواره، ه گرانبه‌هاكان بۆ كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك، ه یارمه‌تی بۆ كڕینی ده‌رمان له‌وان یارمه‌تیدانی نه‌خۆشخانه‌كان ،یارمه‌تیی په‌ككه‌وتووان ،نه‌خۆشخانه‌یه‌ك بۆ به‌سااڵچووان و هه‌ژاران .سنێ وه‌ك سه‌رۆكی لێژنه‌ی كاروباری ده‌ره‌و ه ه كه‌نێسه‌ت به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر گیر و گرفتی فه‌له‌ستینیه‌كان و ئاسایشی ل ه ساڵی 1992هو ه دژی ترسناكیی ئه‌تۆمی ئێران سه‌رقاڵ بوو .سنێ ل ه بیابان و كه‌س گوێی بۆ نه‌گرت، ده‌جه‌نگی ،به‌اڵم وه‌ك ده‌نگێك بوو ل ه ه بۆ سه‌ر ئیسرائیل و جیهان و ل ته‌نیا له‌م سااڵنه‌ی دواییدا زانیان ترسناك رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راستدا ته‌نیا ده‌وڵه‌تێك نه‌بێ ئه‌وانی تر دژی ئه‌مكاره‌ن. ه ساڵی 2005تا 2006وه‌ك سه‌رۆكی فراكسێۆنی پارتی عه‌ڤۆده- ل ه ندامی كه‌نێسه‌ت سنێ وه‌ك ه كه‌نێسه‌تی ئیسرائیل .وه‌ك ئ عمل -بوو ل سه‌ربازێكی یه‌ده‌گ كاری ده‌كرد و به شداری كرد له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ی تایبه‌تی ( )669هه‌ڵساوه بۆ رزگاركردنی یه‌هودییه‌كانی ئه‌تیوپیو -ئه‌سیوپیا -له‌گه‌ڵ ه شه‌ڕی دووه‌می لبناندا .دكتۆر سنێ پسپۆر ه كه‌تیبه‌ی په‌ڕه‌شووتوانان ل ه له چاره‌سه‌ریی نه‌خۆشییه‌كانی هه‌ناو و وه‌ك لێكۆڵه‌ره‌وه‌یه‌ك له والیه‌ت یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا كاری كردووه .دوو په‌ڕتووكی ده‌ركردوو ه یه‌كێك به‌ناوی ستراتیژیه‌تی ئاسایشی نیشتمانی و ئه‌وی تر به ناوی خاكی ترسناك و وه‌رگێڕدراوه‌ته سه‌ر هه‌ردوو زمانی ئینگلیزی و رووسی .یه‌كێك ه له په‌ڕتووكه‌كانی باسی نه‌هامه‌تی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات .سنێ ئێسته ل ه كوردی یانی ئاوات ،باوكی هب هه‌رچلیا ده‌ژی ،هاوسه‌ره‌كه‌ی ناوی (تكڤه)ی ه ه كچه‌كانی نه‌وه‌ی هه‌یه .سنێ پیاوێكی ژیر و بلیمه‌ت ه یه‌كێك ل ه و ل 2كچ
Israel-Kurd
ه بوو له‌م كه وه‌ك فه‌رمانده‌ی یه‌كه‌ك هێرشه‌دا. ه له سالی 1987دا به‌سه‌ركه‌وتووان كۆرسی فه‌رمانده‌ی فه‌وجی ته‌واو كرد هه‌ڵسا به‌دانانی یه‌كه‌یه‌ك بۆ رزگاركردن ه یه‌كاتدا له ناو هێزی و كشانه‌و ه ل ئاسمانی به‌ناوی یه‌كه‌ی ( 2 .)669ساڵ فه‌رمانده‌ی ئه‌م یه‌كه‌یه‌ی كرد ،وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌ك له شه‌ڕی یه‌كه‌می لبنان وه‌ك سه‌رپه‌رشتیكاری ه‌م كاره ،وه‌ك ه فه‌رمانده‌ی ناوچه‌ی خوارووی لبنان ،ل ساڵی 1985دا .له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌رۆك كۆچ كردوو (ئیسحاق وه‌زیرانی رابین) بۆ یه‌كه‌مجار وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ری ه (یه‌هودا و شمرۆن) وه‌ك شارستانی ل لێپرسراوێكی گرینگ و هه‌ستپێكراو ه نێوان پێوه‌ندیی راسته‌قینه‌ی نێوان ل ه ه ل (رابین) و (ئه‌فرایم سنێ) دا .ك ه پله‌ی جه‌نه‌رال یان سوپا ته‌واو بوو ب فه‌رمانده‌ی لیوا له كۆتای ساڵی 1987دا وه‌ك ئه‌ندامێكی كارا له پارتی (عه‌ڤۆده/ كار) كاری كرد .له‌سه‌ر لێهاتووییی خۆی له‌باره‌ی فه‌له‌ستینیه‌كان و متمانه‌ی ه هاوینی ساڵی رابین و پێرس ئه‌و ل 1988دا بۆ گفتوگۆی نهێنی له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینییه‌كان به‌تایبه‌تی له‌گه‌ڵ فه‌تح له پاریس و له‌وكاته‌وه تا ئێسته له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تیی فه‌له‌ستین پێوه‌ندی ه پێوه‌ندیی سیاسی هل هه‌یه ،ئه‌م پێوه‌ندیی و ئابووری بۆ گه‌یشتن به رێككه‌وتنی ه و هه‌میشه‌ییی له دوا رۆژدا. راسته‌قین له حوزه‌یرانی ساڵی 1992وه‌ك ئه‌ندامی كه‌نێست ه ڵبژێردرا ،بۆ یه‌كه‌مجار ه هه‌مان وه‌ك ئه ندامی كه‌نێست و ل ه ه وه‌زیری ته‌ندروستی ل مانگدا بوو ب ه كابینه‌ی ئێسحاق رابین ،له‌و كاره‌یدا ك دكتۆر سنێ یه‌كه‌م دكتۆر بوو بوو به‌وه‌زیری ته‌ندروستی و ئه‌و توانی یاسای ته‌ندروستی بچه‌سپێنی ،دژی ته‌ندروستی البه‌ال و دانانی ته‌ندروستیی گشتیی بۆ هه‌موو كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك. ه كابینه‌ی وه‌ك وه‌زیری گواستنه‌و ه ل ه ساڵی -2002 2001دا بووه، شارۆن ل له دانانی هێڵی شه‌مه‌نده‌فه‌ری نێوان ریشۆن لچیۆن بۆ ئۆرشه‌لیم رۆڵی
ئیسرائیل -كورد
3
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد ه خاوه‌ن كه‌سایه‌تیی خۆیه‌تی و به‌ڕیزه‌وه گوێ ل به‌رامبه‌ره‌كه‌ی ده‌گرێ ،زمانی عه‌ره‌بی ده‌زانێ ه عیبری. ه ئینگلیزی و زمانی دایك وات ه ل جگ ئیسرائیل-كورد :ئێم ه باسی پێوه‌ندیی نیوان ئیسرائیل و كورد ده‌كه‌ین ،ئێوه چۆن ده‌ڕوانن ه ئه‌م پێوه‌ندییه، ئایا له دوارۆژ و ئێسته‌دا شتیكی ره‌سمی له‌م پێوه‌ندیی ه دروست ده‌بێ ل ه نێوان هه‌ردوو گه‌لدا؟ ه ئه فرایم :من له‌و بڕوایه‌دام گه‌لی كورد ل ه ره‌گه‌وه پێوه‌ندی هه‌بوو ه كوردستانی عێراق ل ه كاتی ه سه‌ره‌تاوه ،ل له‌گه‌ڵ یه‌هودییه‌كان هه‌ر ل دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل زیاتر په‌ره‌ی پێداو ه و تا ئه‌مڕۆ به‌رده‌وامه ،له سه‌ره‌تای ساڵی شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی رابردوو كاتێك ئیسرائیل ه ده‌ستی كرد به‌یارمه‌تیدانی گه‌لی كورد ل كاتی بارزانی باوك تا نسكۆی شۆڕشه‌كه‌ی تا دوای هه‌ڵگیرساندنه‌وه‌ی شۆڕش .به‌بروای من تا ئێسته هه‌ر به‌رده‌وامه ،چونكه هه‌ردووگه‌ل ه ناوچه‌كه ،كورد ه دۆست ل دوژمنیان زۆرتر ه ل ه ه ئیسرائیلێكی تر ه له ناوچه‌ك وا داده‌نێن ك ه هه‌رده‌م له پیالنن به‌هه‌ر دروست بووه ،بۆی ه ناو ببه‌ن ،به‌اڵم كورد زۆر بیانویه‌ك بێ كورد ل ه و ده‌توانێ به‌سه‌ر پیالنه‌كانیاندا ئازا و چاو نه‌ترس ه زاڵ بێ .تۆ خوێندووته‌وه له‌باره‌ی جیناته‌وه ك ه ه هه‌موو كه‌س نێزیكتر ه ل نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ه یه‌هوودیه‌كان له ناوچه‌كه‌دا ،هه‌ر دووگه‌ل ئێم ه له چاو گه‌النی تر وه‌ك كه‌مینه‌یه‌ك واین ل چاو ژماره‌ی دانیشتووانی عه‌ره‌ب و فارس و توركدا .كورد له‌م سااڵنه‌ی دواییدا هه‌وڵێكی زۆری داوه بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆییی به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك خۆی ،ئیسرائیلیش پشتگیری ده‌كات .كورد و یه‌هودییه‌كان یه‌ك ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست ه ل چاره‌نووسیان هه‌ی ه ه نه‌ته‌وه‌كانی تر له ناوچه‌كه ده‌یانه‌وێ ل ك ناویان ببه‌ن ،به‌اڵم هه‌ردوو نهتهوه ئیراده‌ی زۆر له‌وان به‌هیزتره و ده‌توانین بیان به‌زێنین.
ته‌مه‌نم 25ساڵ بوو هه‌ر له‌و كاتهوه من تێكه‌ڵی ئه‌و نهتهوه بێ ده‌سه‌اڵته بووم لی نێزیكی زانن؟ و توركه‌و‌ه ده‌چه‌وسایه‌وه كوردو دهفارس ره‌ب ن گعهه دۆستیه الیه كه ل
ئه‌فرایم :به‌ڵێ قسه‌كانت راستن من خۆم به‌دۆستی نێزیكی گه‌لی كورد ده‌زانم، ه ته‌مه‌نم 66ساڵ ده‌بێ ،كاتی خۆی من قوتابی به‌شی بۆت باس بكه‌م ئێست ه ته‌مه‌نم 25ساڵ بوو هه‌ر له‌و پزیشكی بووم ،راپۆرتیكم نووسی له‌سه‌ر كورد ك ه بووم كه له الیه‌ن عه‌ره‌ب و فارس كاتهوه من تێكه‌ڵی ئه‌و نهتهوه بێ ده‌سه‌اڵت و توركه‌و ه ده‌چه‌وسایه‌وه ،من هه‌موو هه‌وڵی خۆم داو ه بۆ رزگاربوونیان و به‌دیهێنانی ئاواتی ئه‌م نهتهوه كۆڵنه‌ده‌ره ،خۆت ده‌زانی من تاكێكم له كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسرائیل ،هه‌موو شتێكم پێ ناكرێ ،زۆرجار به‌ربه‌ستم بۆ دروست ده‌كه‌ن چ له‌الیه‌ن ه الیه‌ن خۆمانه‌و ه بێ یاخۆ چ ل ه ده‌سه‌اڵت ده‌وڵه‌تانی تری ب بێ .من كۆل ناده‌م هه‌رده‌م ه تا ماوم بۆ ئه‌م نه‌ته‌وه‌ی به‌دڵ و به‌گیان له گه‌ڵیاندام، له‌گه‌ڵ هه‌موو به‌ش خوراوێكم له‌سه‌ر رووی زه‌ویدا ،من حه‌ز ده‌كه‌م ئه‌م راپۆرته‌م كه كاتی خۆی نووسیوه له‌سه‌ر كورد دووبار ه باڵوی بكه‌مه‌وه ،زۆری ه سه‌ركورد ،به‌اڵم راپۆرتی یه‌كه‌مم له‌سه‌ر كورد نووسیو ه و من ترم نووسیو ه ل ئیسرائیل-كورد :تۆ وه‌ك سیاسییه‌ك چیتان له‌باره‌ی قوتابی زانكۆ بووم. كورد نووسیوه ،ئایا ل ه كام په‌رتووكه‌كانتدا باسی نه‌ته‌وه‌ی كوردت كردووه ،ئه‌وه‌ی بزانم ئێوه خۆتان ب ه ئیسرائیل-كورد :پێوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و توركیا رۆژبه‌رۆژ به‌ره‌و ئالۆزی ده‌ڕوات ،راتان چیی ه
ئه‌گه‌ر په‌كه‌كه توندرۆش بێ داوای ماف ده‌كات و دیاره ئه‌م ریگه‌یه‌ی هه‌ڵبژاردووه
به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی ده‌وڵه‌تی توركیا و ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی پارتی داد و گه‌شه‌پێدانی توركیا به‌سه‌ركردایه‌تیی ئه‌ردۆگان؟
Israel-Kurd 4
ه و توركیا به‌ره‌و خراپی ده‌ڕوات ،من ئه‌فرایم :به‌داخه‌و ه پێوه‌ندیی نێوان ئێم
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه ه دوو ده‌وڵه‌تی دیموكراتی ل وای بۆ ده‌چم ك رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست پێوه‌ندییان ئاوا له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا ه ه كاتی خۆی هه‌بوو ،ئه‌م پێوه‌ندییان خراپ بێ ،وه‌ك ل تێك چووه .له‌م سااڵنه‌ی دواییدا من وه‌ك سه‌رۆكی ه ئه‌كادیمای ناتانیا ده‌زگای لێكۆڵینه‌وه و ستراتیژی ل من زۆر كۆڕ و سێمینار و شتم باس كردوو ه له‌باره‌ی ه كه ه و توركیا ،من به‌ڕای خۆم وای پێوه‌ندیی نێوان ئێم ئه‌ردۆگان سیاسه‌ته‌كه‌ی چاك بكات به‌رامبه‌ر ئیسرائیل، چونكه ناتوانێ له‌سه‌ر ئه‌م سیاسه‌ته‌ی ئێسته‌ی بڕوات و گه‌النی توركیا ئه‌م كاره‌یان پێ باش نییه كه ده‌یكات. ه ژیان چی ده‌كات .به‌م ه ل هه‌ركه‌سیش سه‌ربه‌ست ه سیاسه‌تی كارانه‌ی سه‌ركه‌وتوو نابێ ،به‌بڕوای من ك ه گرووپی ئاوا بڕوات به‌هیچ جۆریك نابێته ئه‌ندام ل ه چی بكات ه ئه‌و ناڵێن ك ده‌وڵه‌تانی ئهوروپا .ئێمه‌ش ب و چۆن هه‌ڵسوكه‌وت بكات له‌گه‌ڵ گه‌له‌كه‌ی خۆی، ه دواڕۆژدا روون چۆنی پێ خۆشه با بی كات ،به‌اڵم ل ه ئه‌و بیگرتایه‌به‌ر .كاتی ه كامه سیاسه‌ت راست ده‌بێته‌وه ك بووله‌رزه‌كه‌ی توركیا من جێگری وه‌زیری به‌رگری بووم ،نێنراوێك به‌سه‌رۆكایه‌تیی من گه‌یشتینه توركیا ه رزگاركردنی و هه‌موو هاریكارێكمان كردن ،هه‌ر ل خه‌ڵكه‌كه و یارمه‌تیی مادی و روحی بۆ هه‌موو خه‌ڵكی توركیا ،من به‌و هیوایه‌م پێوه‌ندییه‌كان بگه‌ڕێته‌وه جێگه‌ی ه قازانجی هه‌ر دووالیه. ه ل خۆی وه‌ك جاران ،چونك ئیسرائیل -كورد :چۆن سه‌یری توركیا ده‌كه‌ی كاتێك خه‌ڵكی سیڤیل ده‌كوژی به‌بیانوی ئه‌مانه‌ی تیرۆرستن ،چونك ه كوردن و له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه‌دان ،كاتێك ئیسرائیل تیرۆریستێكی حه‌ماس ده‌كوژێ توركیا دنیا ده‌خاته سه‌رخۆی ،له‌م باره‌یه‌و‌ه بۆچوونتان چییه؟
سه‌ركردایه‌تیی كورد له‌م هه‌ریمه‌دا چۆن ده‌بینی ،ئایا سیاسه‌ته‌كه‌یان بۆ هینانه‌دی ئامانجه‌كانی گه‌لی كورد راستن؟ ئه‌فرایم :ئه‌وه‌ی من بزانم سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتی كوردی ه و له‌سه‌ر ه هه‌رێمی كوردستان سیاسه‌تێكی رێكوپیك ل ده‌ستووری عێراق ده‌ڕوات و داوای مافه‌كانی خۆی ه تیرۆر و تیرۆریستان ده‌كات ،سیاسه‌ته‌كه‌ی زۆر دووره ل ه و هه‌موو كات دژی تیرۆر بووه ،من باش دێته بیرم ب هه‌زاران گوندی وێران كرا ،یه‌ك كورد نه‌بوو كارێكی تیرۆریستی بكات .ده‌سه‌اڵتی كوردی رێگه‌ی نه‌دا ئه‌مكار ه ئه‌نجام بده‌ن .رێڕه‌وی كورد زۆر روون و ئاشكرایه، ه ئاشتیدا بووه و حه‌ز ده‌كات له‌گه‌ڵ هه‌موو كات ل ه تیرۆر، دراوسێكانی هه‌موو كات به‌ئاشتی بژی دوور ل
ئه‌وه‌ی من بزانم سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتی كوردی ل ه هه‌رێمی كوردستان سیاسه‌تێكی رێكوپیك ه و له‌سه‌ر ده‌ستووری عێراق ده‌ڕوات و داوای مافه‌كانی خۆی ده‌كات به‌اڵم دیار ه ده‌وڵه‌تانی هاوسێی وه‌ك كورد بیر ناكه‌نه‌وه، ه كورتی ه چوارچێوه‌ی خۆیان ده‌رده‌چن .ب هه‌ندیكیان ل ه كوردستانی عێراق رێگه‌ی رێگه‌ی ده‌سه‌اڵتی كوردی ل ه ئه‌ویش ته‌نیا رێگه‌یه بۆ هینانه‌دی مافه‌كانی كورد ئاشتیی ه چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراقدا .له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا ل ئه‌گه‌ر هاتوو دنیا به‌الیه‌كی تردا گۆڕا ،ئهوه كوردیش جۆر ه بیرێكی تر ده‌كاته‌و ه ئه‌م كات هه‌ر هه‌لومه‌رجێك بۆ كاتێكی دیاریكراو پیویسته. ئیسرائیل-كورد :چۆن ده‌ڕوانیته ده‌سه‌اڵتی ئێران و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد كاتێك ئێران توانی بۆمبی ئه‌تۆم دروست بكات ،ئایا ئیسرائیل و جیهان چۆن سه‌یری ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه توندڕۆی ه ده‌كه‌ن؟ ئه‌فرایم :جارێ با ئه‌وه‌ت پێ بڵێم ئێران ده‌یه‌وێ هێزی جیهانی بكات به‌هێزی ناوچه‌یی و ده‌سه‌اڵتی خۆی له‌سه‌ر هه‌موو كه‌نداوی فارس و ده‌وڵه‌تانی كه‌نداوی ناوچه‌كه بسه‌پێنێ، ه ده‌یه‌وێ جیهانی ئیسالم به‌ره‌و تیرۆر ببات و ئه‌و ده‌سه‌اڵت ه بۆ هه‌موو رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته ،ئێسته باسی وێرانكاریی ئه‌و ه ده‌كات كه ئیسرائیل خاكی عه‌ره‌بی گرتووه .شه‌ڕ ه خۆی له‌سه‌ر ئیسالم و خاكه‌كه‌ی ده‌كات ،ئه‌ی ئێران بۆ ل ناپرسێ چه‌ند ساله چه‌ند دوورگه‌یه‌كی ئیماراتی گرتوو ه ه بۆ نایداته‌وه ،خۆ ئیمارات ئیسرائیل نییه .ئه‌و به‌م بیانوی
Israel-Kurd
ئه‌فرایم :من ته‌نیا ئهوه ده‌ڵێم ئێمه چۆن هه‌ست ده‌كه‌ین به‌رامبه‌ر حه‌ماس و ئازاره‌كانی بۆ گه‌له‌كه‌مان ئه‌ویش ته‌نیا ئه‌وه‌ی هه‌ست بكردایه به‌رامبه‌ر حه‌ماس جا خۆی ه ه ئازاره‌كان چه‌ند قووڵن ،ئه‌گه‌ر په‌كه‌ك تێده‌گه‌یشت ك توندرۆش بێ داوای ماف ده‌كات و دیاره ئه‌م ریگه‌یه‌ی هه‌ڵبژاردووه ،من باوه‌ڕم وایه ئێسته باوی هێرش نه‌ماو ه ه یه‌ك و دانوستاندن باوی ئه‌وه‌یه به‌دیالۆگ بگه‌ین له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا بكه‌ین و له‌یه‌كتری بگه‌ین ،بزانین كێ ه چوارچێوه‌ی هه‌ق خوراوه ده‌بێ بگات به‌مافی خۆی ل ه خۆمان له‌سه‌ری رێك كه‌وتووین ،چاره‌سه‌ری یه‌كالیه‌ن به‌شه‌ر و كوشتار هیچی لێ زیاد نابێ ته‌نیا دووبه‌ره‌كی و دڵه‌ڕاوكێی نێوان هه‌ردوو گه‌ل ،جا هیوام وایه توركیا و په‌كه‌كه هه‌ستی خۆیان بجوڵێنن به‌رامبه‌ر یه‌كتر و یه‌كتری رازی بكه‌ن به‌دیالۆگ نه‌وه‌ك به‌كوشتار و ه له دواڕۆژدا ده‌بێ هه‌ر له‌سه‌ر مێز له‌گه‌ڵ بڕین ،چونك یه‌كتری دانیشن و گفتوگۆ بكه‌ن. ئیسرائیل-كورد :جیاوازیی نێوان هه‌رێمی كوردستان و سیاسه‌ته‌كه‌ی توركیا به‌رامبه‌ر گه‌لی كورد و دراوسێكانی چۆن هه‌ڵده‌سنه‌نگێنی و
ئیسرائیل -كورد
5
ئیسرائیل -كورد ده‌یه‌وێ وه‌ك ئیمپراتۆرییه‌تی سه‌فه‌وی پێشتر ه له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی ئه‌ودا بن ئه‌گه‌ر هه‌موو ناوچه‌ك ه مووشه‌كه‌كانی ه ئێست بۆی بچێته سه‌ر .سه‌یر بك ه یۆنان ،بۆ 2 ه مۆسكۆ و ئه‌سینا ل ئێران ده‌گه‌ن ب ساڵی تر ئه‌گه‌ر وا بڕوات مووشه‌كه‌كانی ئێران ه پاریس و ناو جه‌رگه‌ی ئهوروپا .ئێران بۆ وا ده‌گه‌ن ده‌كات ده‌زانی ،ده‌یه‌وێ چه‌كی ئه‌تۆم به‌ده‌ست بهات و كه‌س نه‌توانێ قسه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات ،هه‌ر ه ناوچه‌كه‌دا .ئابلوقه‌كانی سه‌ر ئه‌و میر كور بێ ل ئێران زۆر الوازن و هیچ كاریگه‌ریی نییه له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ،هه‌رگالته‌ی پێ دێ ،له‌م دوایییه‌دا كۆنگرێسی ئه‌مه‌ریكا چه‌ند ئابلوقه‌یه‌كی باشی دانا له‌سه‌ر ئێران له‌باره‌ی نه‌وت و گاز و له‌باره‌ی دراو و بانكه‌كانی ،به‌الی من ئهوه زیاتر كاریگه‌ر ده‌بێ له‌سه‌ر ئێران تا ئابلوقه‌كانی تر. ئیسرائیل-كورد :پاش هه‌ڵبژاردن ل ه عێراقدا عه‌ره‌به‌كان به شیعه و سونه‌كانیان ده‌یانه‌وێ كورد په‌راوێز بخه‌ن یاخۆ نیمچ ه ده‌سه‌اڵتێكی الوازیان بده‌نی ،ئایا كورد ده‌توانێ رۆلی كارا ببینێ ل ه كاروباری عێراقدا؟ ئه‌فرایم :گوێ بگر ه لێم ،كورد ئه‌وه‌ی داوای كردووه، من باش ده‌زانم به‌شێكی كه‌می لێ وه‌رگرتووه، به‌اڵم كورد و ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی له ناوچه‌كه‌دا زۆر ژیرانه بیر دهكهنهوه .من ههرچهنده نامه‌وێ بچمه ناو شتێك كه پسپۆریم باش لێ نه‌بێت ،به‌اڵم ه و داوای مافی خۆی كورد هه‌ر له سه‌ر هه‌ق ده‌كات .عه‌ره‌به‌كانی عێراق ناتوانن ئه‌م ده‌ستوور ه ه مافه‌كانی ناو بگۆڕن بێ كورد و كوردیش ل ده‌ستوور زیاتر داوای شتی تری نه‌كردووه ،هه‌ر ه ه دابڕاوه‌كانی ب به‌م دهستووره ده‌توانێ ناوچ كه‌ركووكیشه‌و ه بگه‌ڕێنێته‌وه سه‌ر ئۆتۆنۆمییه‌كه‌ی خۆی ،ماڵی كورد یه‌ك بخاته‌وه به‌یه‌كجاری. كورد جارێ چه‌ند گیر و گرفتێكی له پێش ماو ه ه عێراق ،یاسای نه‌وت و گاز، له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ل ه دابڕاوه‌كان و یاسای سنووره‌كانی یاسای ناوچ ه كه‌ركووكه‌وه ،ده‌سه‌اڵتی كورد كوردستان ب ه وه‌ده‌ست بێنێ. ده‌زانێ چۆن ده‌توانێ ئه‌م ماف ئه‌گه‌ر هاتوو هه‌موو عه‌ره‌به‌كان بوون به‌یه‌ك دژی كورد ئه‌و ه عێراق به‌ره‌و نه‌هامه‌ت و جه‌نگ ده‌باته‌وه جارێكی تر ،نابێ ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر چین و تایفه‌گه‌ری دروست كه‌ن ،ئه‌گینا زۆر زیانیان پێ ده‌كه‌وێ .خۆت ده‌زانی هاوواڵتییانی عێراق
Israel-Kurd 6
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه ئه‌ی ئێران بۆ له خۆی ناپرسێ چه‌ند سال چه‌ند دوورگه‌یه‌كی ئیماراتی گرتووه بۆ ه نایداته‌وه ،خۆ ئیمارات ئیسرائیل نیی ه ده‌نگیان داوه دژی تایفه‌گه‌ری و توندڕۆیی .عێراقییه‌كان دوور كهونهوه ل ه ناوچه‌كه‌دا و كوردیش به‌مافه‌كانی تایفیه‌ت زیاتر سه‌ربه‌ست و ئازاد ده‌بن ل خۆی ده‌گات. ئیسرائیل-كورد :ئایا ده‌وڵه‌تانی عه‌ره‌ب وئێران ماوه به‌عێراقییه‌كان ده‌ده‌ن ك ه دوور كهونهوه ل ه تایفه‌گه‌ری و بۆچوونه‌كانی ئاینی ل ه ناو عێراقدا؟ ه ه شیعه‌كان ده‌سه‌اڵتی ته‌واوی هه‌ی ه رێگه‌ی هاوپه‌یمان ه ل ئه‌فرایم :ئێران ئێست ه نه‌جه‌ف خۆی به‌ده‌سه‌اڵتی ه ل له‌سه‌ر عێراق ،هه‌رچه‌ند ه ناوه‌ندی شیع ه ه ئێران ،به‌اڵم ئێران له كایه‌كی تر ل هل ه ده‌زانێ ،دوای ئه‌و قوم گه‌وره‌ی شیع ه شیعه‌كان زیاتر ده‌سه‌اڵتی په‌یدا كردووه ،شیعه‌كانی هاوپه‌یمانه‌كانی له پارت ه چه‌ند عێراق ئه‌وه‌ی باش گرووپێكن ،ئه‌گه‌ر هاتوو بان یه‌ك هه‌موویان سه‌فه‌وی ئیمپراتۆرییه‌تی جارێكی تر له ناوچه‌كه‌دا ده‌بووه‌وه، دروست ههرچهنده ئێران هه‌موو ه خستووه‌ت هه‌وڵه‌كانی گه‌ڕ بۆ نوێكردنه‌وه‌ی ئه‌م
عه‌ره‌به‌كانی عێراق ناتوانن ئه‌م دهستووره بگۆڕن بێ كورد و كوردیش له مافه‌كانی ناو ده‌ستوور زیاتر داوای شتی تری نه‌كردووه
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه خه‌لكی ئێران ده‌سه‌اڵت ئیمپراتۆرییه‌ته .من له‌و باوه‌ڕه‌دام ك ه ده‌ست بخاته ناو كاروباری نه‌ده‌ن به حكوومه‌ته‌كه‌یان ك ده‌وڵه‌تانی تر ،خه‌ڵكی ئێران زۆر زیره‌ك و ئازان ،به‌رهه‌ڵستی ه ناوی ده‌به‌ن. ئه‌م رێژیمه ناپاكه ده‌كه‌ن ،له‌م رۆژانه‌دا ل ئیسرائیل-كورد :ئه‌گه‌ر هاتوو شه‌ڕ ده‌ستی پێكرد له‌گه‌ڵ ئێران ،ئێران چه‌ند گرووپێكی ئاماده كردووه ل ه دژی ئیسرائیل وه‌ك حه‌ماس و حزبوواڵ، ئایا ئیسرائیل خۆی ئاماده كردووه بۆ ئه‌م پێشهاته؟ ئه‌فرایم :من له‌و باوه‌ڕه‌دام ئه‌و شته‌ی باسی ده‌كه‌ی روو نادات و ئه‌گه‌ر رووی دا ئیسرائیل ئاماده‌یه و بۆ هه‌موو ه ه گه‌لی ئێران ده‌كه‌م رێگ شتێك حسابی كردووه ،من داوا ل ه ه ئێم ه ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی نه‌ژاد نه‌ده‌ن ئه‌مكار ه بكات ،چونك ب زۆر له‌مێژ ه خه‌ڵكی ئێران ده‌ناسین ،زۆر له ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی
ب ه چاوی خۆمان ده‌بینین ك ه گه‌لی ئێران دژی ئه‌م رێژیمه‌ی ه و هه‌وڵی ل ه ناوبردنی ده‌ده‌ن
ئیسرائیل -كورد ئیسرائیل-كورد :ئه‌گه‌ر هاتوو ئاشتیتان بوو له‌گه‌ڵ عێراق، ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ئێوهی دیاری كرد وه‌ك كۆنسوڵی یه‌كه‌م ل ه عێراق ،ئایا ئاماده‌ی ئه‌و پۆست ه وه‌ربگری؟ ئه‌فرایم :له هه‌ڵبژاردنی ئه‌م دوایییه‌دا كاتێك من ه هه‌ڵبژاردن و پارته‌كه‌م سه‌ركه‌وتنی ده‌رنه‌چووم ل ه هه‌موو كاری سیاسی هێناوه ،بۆ بوونم نه‌هینا وازم ل ه عێراق شه‌ڕه‌فێكی گه‌وره‌یه بۆ من ،به‌اڵم ه كۆنسۆل ل ب من ئه‌و كاره ناكه‌م ،چونك ه ه ل ه كه‌سی شیاوترمان هه‌ی ده‌وڵه‌ت بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م پۆسته. ئیسرائیل -كورد :راتان به‌رامبه‌ر ده‌زگای ئیسرائیل-كورد و گۆڤاره‌كه‌مان چیی ه و چۆن ده‌ڕوانیت ه دوا رۆژی پێوه‌ندبی نێوان ئیسرائیل و كورد له رێگه‌ی گۆڤاره‌كه‌مان وه‌ك پردی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد و ئیسرائیل؟
ه ئێو ه و هه‌موو هاوكاران ئه‌فرایم :ده‌ستخۆشی ل و به‌رپرسانی ئه‌م گۆڤاره ره‌نگینه ده‌كه‌م ،هیوای سه‌ركه‌وتن و به‌خته‌وه‌ریتان بۆ ده‌خوازم ،به‌ڕاستی ئێو ه خزمه‌ت به‌هه‌ردوو گه‌لی كورد و جوو ده‌كه‌ن ه له رووی كولتوور و پێوه‌ندیدا و هه‌ر ئه‌مه‌ش ده‌بێت ه پردێك بۆ پێوه‌ندیی راسته‌قینه و ئاشكرا له نێوان ئێم و گه‌لی كورد له كوردستانی عێراقدا و سوپاس بۆ ئێوه. ه گه‌لی ئێران ئیسرائیل-كورد :له كۆتاییدا دكتۆر زۆر سوپاس كه ماندوومان ه چاوی خۆمان ده‌بینین ك نه‌ژاد ژیرترن ،ب دژی ئه‌م رێژیمه‌یه و هه‌وڵی له ناوبردنی ده‌ده‌ن ،ئه‌وه‌ش كردی و ماوه‌ی خۆت به‌ئێمه به‌خشی بۆ ئه‌م چاوپێكه‌وتنه ،هه‌ر به یارمه‌تی نێوده‌وله‌تی ده‌كرێ له‌گه‌ڵ گه‌النی ئێراندا ته‌مه‌ن درێژ بن. ه ئێران. به‌یه‌كه‌وه كار بكه‌ن بۆ رووخانی ریژیمی مه‌الكان ل ه ه سه‌ربه‌ستی ده‌كات و په‌روه‌رده‌یان جیای گه‌لی ئێران حه‌ز ب ه له گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتی ئیسالمیی تیرۆریستیی ده‌سه‌اڵتدار ،بیر ل ه شه‌ڕ دوا رۆژ دهكهنهوه كه ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه چی به‌سه‌ر دێ ل و شه‌ڕخوازیدا. ئیسرائیل-كورد :باست كرد ل ه دامه‌زراندنی هێڵی ئاسنی ل ه (بیت شان) ل ه سنووری ئۆردن بۆ حه‌یفا ،ل ه دامه‌زراندنی ئه‌م هێڵ ه ئاسنه مه‌به‌ستت چی بوو؟ ه ساڵی 2002وه‌زیری گواستنه‌و ه بووم ،ئه‌وكات ئه‌فرایم :من ل سه‌دام له سه‌ر حووكم بوو ،من بڕیارم دا هێڵی ئاسنی شه‌مه‌نده‌فه‌ری نێوان سنووری ئۆردن و شاری حه‌ییفا نوێ ه كاتی ده‌سه‌اڵتی عوسمانی و ئینگلیزه‌كان هه‌بوو، بكه‌مه‌وه ك هێڵه‌كه بۆ به‌ستنه‌وه‌ی هێڵی نه‌وتی عێراق به‌به‌نده‌ری ه كه‌ركووكه‌و ه ده‌ست حه‌ییفا بۆ هه‌موو جیهان بوو كه ل ه ه h1,h2,h3ئه‌مه مه‌به‌ستی هێڵی حه‌ییفایه ك پێ ده‌كات ب كاتی خۆی هه‌بوو بۆ ئهوروپا و ئۆقیانوسی ئه‌تڵه‌سی .له‌وێ هه‌موو خه‌ڵكی عێراق سه‌رفراز ده‌بن به‌مكاره بۆ عێراق و بۆ ئیسرائیل باشه ،عێراق به جیهانی ده‌ره‌وه‌دا ده‌به‌ستێته‌و ه و ه كاری زۆر هێمن وپارێزراوه بۆ ئاسایشی عێراق و دوور ه ل تێكده‌رانه.
به‌ڕاستی ئێوه خزمه‌ت به‌هه‌ردوو گه‌لی كورد و جوو ده‌كه‌ن ل ه رووی كولتوور و پێوه‌ندیدا
Israel-Kurd
7
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ی سێ نه‌ته‌وه‌ی زیندوو ی نیسان و جینۆساید مانگ
((كورد -ئه‌رمه‌ن – جوو))
به‌دواداچوون :شێرزاد عومه‌ر مه‌حموود
ی میلله‌تێك ده‌دات ه به‌هۆیه‌وه هه‌وڵی سڕینه‌وه ه ك ی به‌درێژاییی مێژوو ستراتیژییه‌تی داگیركه‌رێك جینۆساید و ره‌شه‌كوژ ی ی تر خۆ ی ره‌ت ده‌كاته‌و ه و ده‌خوازێ له‌سه‌ر حیسابی میلله‌تێك و ئه‌و داگیركه‌ره‌ش هه‌موو یاسا و رێساكانی مرۆڤایه‌ت ه مشه‌خۆر به‌سه‌ر خوێن و ئێسك و ی بدات و له‌و رێگه‌یه‌شه‌وه ببێت ه و به‌رده‌وامیش به كورسی ده‌سه‌اڵت بگه‌یه‌نێته لووتك ی جیهانیدا ئه‌رمه‌نییه‌كان ه یه‌كه‌م جه‌نگ ی 1915و ل ه 24ی نیسان ی ئه‌و میلله‌ته بنده‌سته‌دا .له سه‌ده‌ی رابردوو ل پروسك ه ئه‌نجامدا ئه‌و ه ل ه جینۆساید و ره‌شه‌كوژ كران ،ك ه عوسمانلییه‌كان به‌شێوازێكی زۆر دڕنده و نامرۆڤان له‌سه‌ر ده‌ستی تورك ی ئه‌مه‌ریكا نهتهوه گه‌وره‌یه پارچه‌پارچه بوو و هاته لێواری توانه‌وه و پهرتهوازه و ئوسترالیا و ته‌واوی واڵتان ی دنیا بوون .له دوای رووخانی یه‌كێتی ی سۆڤیه‌ت ل ه ئه‌مڕۆ ئه‌رمه‌نه‌كان خاوه‌ن ی ساڵ ی 1989ئه‌رمینیا ی فیدراڵ سه‌ربه‌خۆییی خۆی راگه‌یاند ك ه ئێستا ل ه UNوه‌ك كیان ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییی ده‌وڵه‌ت ئه‌ندامه ،ئه‌مڕۆ ئه‌رمه‌نه‌كان خاوه‌نی كیانی سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییی خۆیانن و هه‌موو ساڵێكیش ل ه 24ی نیسان ته‌نگ به توركیا ك ه ئه‌نجامده‌ر ی كۆكوژییه‌ك ه خۆیانن و هه‌موو ساڵێكیش ل ه بوو هه‌ڵده‌چنن و داوا ی قه‌ره‌بووی زیانه‌كانیان ده‌كه‌ن و هه‌ر به‌و هۆیه‌ش ره‌زا ی 24ی نیسان ته‌نگ ب ه توركیا ی زۆر گرانی توركیا الی ئه‌وروپایییه‌كان گرانتر كراو ه و توركیاش به دانپیانانی شت گه‌ور ه له ده‌ست ده‌دات ،ئه‌وا 100ساڵیش به‌سه‌ر ئه‌و كۆمه‌ڵكوژییه‌دا تێده‌په‌ڕێ كه ئه‌نجامده‌ر ی كۆكوژییه‌ك ه بوو ی توركیا بۆ ی سیاسی و ناچاركردن ه كۆمه‌ڵێك داواكار ه ب كه‌چی ئه‌وان ئه‌و یاده تاڵ هه‌ڵده‌چنن
Israel-Kurd 8
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
Israel-Kurd
ی ده‌بردن ،ئه‌م هۆكار ه ی ئه‌ڵمانیای پڕشكۆ» ناو ه ره‌گ ی پیس ل و خوێن قه‌ره‌بووكردنه‌و ه یاد دهكهنهوه. ی ی نانه‌و ه ه هۆكار تاك به‌هه‌رحاڵ ئه‌رمه‌نه‌كان ی هۆلۆكۆست جینۆساید ی ه را ئێسته توانیویان بی ه ر ه ع ی قام ه ش بۆ ه و ه ئ ه توانیویان ی بوو .هه‌روه‌ها بۆ ئه‌و ه گشتیی دنیا بۆ خۆیان ه هه‌ركات ه تاڵ ه كورد شایه‌نی هه‌موو قڕكردن و ئه‌م كاره‌سات كێش بكه‌ن و هه‌ست بسه‌لمێنن ك ی ه بیر و هزری نه‌وه ل ی و سۆزی په‌رله‌مان ببن دا ه ئایند ه ل ه نگ ه ر ه چونك ناوبردنێكن، ه ل ه نوێیان زیندوو بێ ل ی ئه‌وروپاییش به ته‌واو ساڵی 1998حه‌وت ملیار راكێشن و به‌هۆیه‌و ه ب ه ئیسرائیلێكی تر ل ه ناوچه‌كه‌دا ی دۆالریان وه‌ك قه‌ره‌بوو ی ه هه‌موو دنیا پاڵپشت ئێست ه ی نازیه‌كان كاریان پێكرابوو ل ه كارگه‌كان ه كه به‌بێ كرێ ل ئه‌و دیله جووان ئه‌رمه‌نه‌كان ئه‌رمه‌نییه‌كانه، ی ه دوای رووخان ه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئیسرائیل و ئه‌لمانیا ل ئه‌ڵمانیا وه‌رگرت ك ی بهوه تۆمه‌تبار بوون كه پاڵپشت ه نێواندا هه‌بوو ه و هه‌یه. ی پته‌ویان ل نازییه‌كان دۆستایه‌تی ه ه دژی تورك ئینگلیزه‌كانن ل ی ی رۆژهه‌اڵت ده‌ناسرێ و خاوه‌ن ی هه‌ره دێرین سێیه‌م نهتهوه كه به نهتهوه عوسمانلییه‌كان به‌و بۆنه‌یه‌ش ی ه 2700ساڵ مێژوو و شارستانییه‌ت و زمان و كولتوور و خاك زیاتر ل ی قڕكردن و كۆمه‌ڵكوژییان بڕیار ی ه 1988/4/14له هه‌موو كونجێك ه نه‌ته‌وه‌ی كورده ،دیسانه‌و ه ل ی ك خۆیه‌ت درا. هی كورد به هه‌موو ی ناسنام ه بڕیاری قڕكردن و سڕینه‌وه ئه‌م كوردستان ی ه 1939/4/16له‌سه‌ر ده‌ست ل ی ئه‌و ه پێشتر به نهێن شێوازه‌كانییه‌وه له‌الیه‌ن سه‌رانی به‌عسی عه‌ره‌بی درا ،ك نازییه ئه‌ڵمانه‌كان جینۆساید و ی بۆ ی عه‌ره‌بی ئیسالم ه سوپا ی ك ه ه كاردا بوو ،واتا هه‌ر له‌و كات پرۆسه‌یه ل ی هۆڵۆكۆستی جووه‌كان كۆمه‌ڵكوژ ی ه پێڕه‌وكردن ی كوردستان كرد ده‌ستیان ب به‌ئیسالمكردن روویان له‌و ناوچه‌یه ه تیایدا به هه‌زاران ئه‌نجام درا ك ه كوردستان له‌الیه‌ن ی ك جوو كرانه سووته‌مه‌نی بیر و ئه‌و پرۆسه‌یه كرد و درێژه‌یان پێدا تا ئه‌و كاته ه هه‌ر پارچه‌یه‌كی به هه‌موو جۆر و ه زلهێزه‌كانه‌وه به‌ش به‌ش كرا و ل ه واڵت هزری شۆڤێنیانه‌ی نازییه‌كان و ب ی كورد درا .بۆ ی نه‌ته‌وایه‌تی ی ناسنامه ی قڕكردن و سڕینه‌وه هه‌زارانیان له تاقیگه نامرۆیییه‌كان شێوازه‌كانی هه‌وڵ كوژران ،ئه‌م مه‌به‌سته‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ك سڵیان له هیچ نه‌كرده‌وه و درێخیان نه‌كرد. كانه‌كاندا ه ل و ه هه‌ر سه‌رده‌مێك به‌شتێكه‌وه تۆمه‌تبار ل ی كورد وه‌كو نه‌ته‌و ه ی تاوان كۆمه‌ڵكوژی و ره‌شه‌كوژی ی ئیسالم سه‌رده‌می هاتنی سوپا ه ه ل جووه‌كان گه‌یشته راده‌یه‌ك كراوه ،بۆ نموون ی ه به‌هه‌شتییه‌كان ی ناوچ داگیركردن ی فتوحات و ه ئه‌و كیشوه‌ره به‌جێ بێڵن و به‌مه‌به‌ست ك به‌ناچاری پهرتهوازه ه له‌گه‌ڵ به‌و ه تاوانبار ده‌كرا ك ی هه‌موو ئێمه‌ی كورد ،كورد ی ده‌كات ،ئه‌گه‌ر ئاوڕێك له راپه‌ڕین كار دژ ی 1948جووه‌كان الیه‌نی دنیا ببن ،تا ساڵ ه بابه‌كییه‌كان بده‌ینه‌وه ئه‌و راستیی كورد ه ی عیبریان دروست كرد ده‌وڵه‌ت ی ی گه‌وره ی بیرمه‌ند له‌سه‌رده‌ست ه وه‌ك چۆن (محه‌مه‌د ته‌به‌ری) ك ێ ده‌سه‌لم ی (تاریخ ته‌به‌ری) مێژوویییه‌كه ه په‌رتووك ه ی هه‌موو ل جوو (هرتزل) ئیتر جوو ی له واڵت دنیا روو ی شاره‌زوور بابه‌كییه‌كان و ده‌شت ی راپه‌ڕین له ی راسته‌قینه‌ی باسی خۆیان كرد و به‌هۆ ه به‌سوپای عه‌ره‌بی ئیسالم ،ك به‌رامبه‌ر ی ئه‌و كردوو ه ی ئیسالمیشیان كه‌چی له‌به‌ر نه‌دان ه ی بوون ب هه‌موو مه‌ینه‌تی و راوه‌دوونان له دوا و راگواستن و كۆمه‌ڵكوژیه‌وه ب الیه‌ن كورده‌كانه‌و ه هه‌ركات ه ه ل ه باج و سه‌ران تاوانێكی ئه‌وسا بۆ كورد ئه‌و ه ده‌كران. ه سه‌ركوت ی هۆڵۆكۆست ،بوون ب تایبه‌ت خاوه‌نی ده‌وڵه‌ت (مه‌جوس) واتا زه‌رده‌شتین و ی ی نه‌ته‌وه‌ییی خۆیان بوو كه نه‌ته‌وه‌یه‌ك عه‌ره‌ب ده‌ناسران ،به‌و ی به(موالی) واتا غه‌یر ه ه بڕیاره‌كانی ده‌وڵه‌ت و ئێست ی خۆی ه هه‌موو دنیا پێگه جوو ل ه شه‌ڕگه‌كانیش كورد ل ه بۆنه‌یه‌ش ده‌بووای هه‌یه ،جووه‌كانیش به‌و ه تۆمه‌تبار ی بن، ی به‌رگر قه‌لخان و غه‌یر ه عه‌ره‌ب ه له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانان ده‌كران ك ی عه‌ره‌به‌كان به‌سوار بۆیان نه‌بوو وه‌ك ی ئه‌ڵمانه‌كان كار و چاالك له دژ ه پیاد ه بن، ده‌بووای ی والخ و وشتر بڕۆن بوون ،به‌هه‌ر حاڵ ه (موالی) ئه‌نجام ده‌ده‌ن و ئادلۆف هیتله‌ر چونك ه پێش خرا ،تا گه‌یشت ه ه «سیخوڕ و تابووری پێنجه‌م ئه‌م پرۆسه‌ی ب
9
ئیسرائیل -كورد ی ی كۆمار ی دروستبوونی ده‌وڵه‌ت ئاستێك دوا ی ی 1920كه ئه‌وسا هه‌ست ه ساڵ عێراق ل ه هه‌مان نه‌ته‌وه‌ییی كوردی الواز بوو ،به‌اڵم ل كات شۆڕش و راپه‌ڕینه‌كان به‌رده‌وام بوون، ی ی باشوور سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ئه‌و به‌شه كوردستان به زۆره‌ملێ لكێنرا به عێراقی ی ه له هه‌مان كاتیش به‌ئاشكرا و نهێن عه‌ره‌بی ،ك ی سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی پیاد ه پرۆسه ده‌كرا له الیه‌ن شۆڤێنیانی عه‌ره‌بی. ی و ی قه‌وم ێ جووه‌كان ده‌وڵه‌ت ه 1948كات ل ی كوردستان عیبریان راگه‌یاند ،ئیتر له‌و به‌شه ه ترس و تۆقاندن پشكی سه‌ره‌كی به‌ركه‌وت ل ی نه‌وه‌ك (بوابه الشرقی للوگن العربی) بهوه ه ه مه‌ترسبیه‌و ه و له ناوچه‌ك بشكێنرێ و بكه‌وێت ه به‌هه‌موو ی تر دروست ببێ ،بۆی ئیسرائیلێك ی شێوازه‌كان كه‌وتنه خۆیان بۆ چه‌سپاندن ه كورده‌كان ژێربه‌ژێر تۆمه‌تی ئه‌وه‌ی گوای له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی جوودا ده‌ستیان هه‌یه ،یاخۆ ه ناوچه‌كه‌دا كورده‌كان بۆ داهاتووی عه‌ره‌ب ل ی مه‌ترسین و له‌گه‌ڵ جووه‌كان ده‌بن جێگه ی و ده‌یان و سه‌دان ی ستراتیژ به هاوپه‌یمانب ه ی هه‌ڵبه‌ستراوی دوور له راستی ،بۆی ی تر تاوان ه ی ئه‌نفال ب ده‌بینین له‌و ساوه تا پیاده‌كردن ی ێ بۆ دۆز ی هه‌ست و سۆز ئاشكرا ،بۆ ئهوه ی عه‌ره‌بی ،یاخۆ كورد دروست نه‌بێ له شه‌قام بۆ سه‌ركوتكردنی هه‌ر شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدان ه بێ سێ و دوو ی كورد له‌و به‌ش و داخوازییه‌ك ه پاڵی، ی دووه‌م)یان داوه‌ت تاوانی (ئیسرائیل ی عه‌ره‌بی ه ئهوه بۆ شه‌قام به‌وه‌ش توانیویان ی هه‌موو قڕكردن و ه كورد شایه‌ن بسه‌لمێنن ك ه له‌ناوبردنێكن ،چونكه ره‌نگه له ئاینده‌دا ببن ب ه ناوچه‌كه‌دا. ی تر ل ئیسرائیلێك ی نێوان عێراق ی شه‌ڕ هه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردن و ئێرانیش به‌عسییه‌كان تۆمه‌تێكی تریان بۆ ی لێی كورد زیاد كرد ،كه ئه‌گه‌ر به ورد ی ی ده‌سه‌التداران بكۆڵینه‌و ه ئه‌وا كاڵفامی و نه‌زان به‌عسمان بۆ روون ده‌بێته‌وه ،پێیان وابوو كورد ی له‌الیه‌ن ئیسرائیلییه‌كانه‌وه پاڵپشتی شۆڕشه‌كه ی ده‌كرێت بۆ لێدانی به‌عس و هه‌ر بانگه‌شه ه هه‌مان كات ئه‌وه‌شیان ئه‌وه‌شیان ده‌كرد ،ل ی ه كورده‌كان هاوپه‌یمان باڵو ده‌كرده‌و ه ك ه ئێرانییه‌كانن له دژی عێراق ،به‌هه‌ر فارس ی كوردان له ئێران و حاڵ تاوانی پاڵپشتیكردن
Israel-Kurd 10
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئێم ه به‌راده ی ئازاد ی و سه‌ربه‌خۆییی 3تا 4ده‌وڵه‌ت قوربان ی و شه‌هیدمان داوه ،به‌قه‌د مێژووی گه‌الن ی ناوچه‌كه خه‌بات و تێكۆشانمان هه‌یه ی ه و ئه‌نفالكردن ی هه‌ڵه‌بج ی نێوان عێراق و ئیران ،كیمیاباران ی 8ساڵه له شه‌ڕ ی 8000بارزانی و بێ 182000ئافره‌ت و مناڵ و پیر و گه‌نج و جینۆساید ی ی سیڤیل و وێرانكردنی سه‌دان دێ و دێهات سه‌روشوێنكردنی سه‌دان هاوواڵتی ه شه‌رعییه‌تیان به‌خۆیان ده‌دا بۆ ئه‌م كوردی لێكه‌وته‌وه ،واتا به‌و تۆمه‌تباركردن ی به‌عسی فاشی ی سه‌دام و سه‌ران كۆمه‌ڵكوژیانه‌یان ،ئه‌م تۆمه‌ته‌ش له‌دادگاییكردن ی ئه‌مانه‌ش كوردان وه‌كو جوو و ئه‌رمه‌نییه‌كان ی دایه‌وه ،سه‌ره‌ڕا ی ره‌نگ به روون ه زۆره‌ملێ ی ره‌گه‌زی بوون ،جینۆساید كران ،ب دووچاری سیاسه‌تی پاكتاو ه ه سه‌ر ماڵ و موڵكیانه‌و ه بۆ ئۆردوگ راگوێزران له گوند و دێهاته‌كانیانه‌و ه ل زۆره‌ملێكان ،دارایی و سامان و ماڵ و موڵكیان ده‌ستی به‌سه‌ردا گیرا و بوون ه حرب) و زه‌وت كران ،سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌مانه‌ش كچ و ژنانی كورد به(غنیم به تااڵن و فه‌رهوود ده‌بردران ه و ده‌فرۆشرانه واڵته عه‌ره‌بیی مسوڵمانه‌كان ،هاوكات به‌جۆرێك ه ه ل كوردیان پهرتهوازه كرد ك ه رۆژههاڵتهوه بۆ رۆژئاوا و ل ی ی گۆ باكورهوه بۆ باشوور زه‌وی كوردی لێ پهرتهوازه بوو، ی ی باشوور ئهوه ته‌نیا نموونه ه كوردستان (كوردستانی لكاو ب ی تریش ه پارچه‌كان عێراق) ،ل ئه‌گه‌ر وه‌ك ئه‌مه نه‌كرابێ ئه‌وا له ئه‌نفال زیاتریش كراو ه بۆ
هاوكات به‌جۆرێك كوردیان پهرتهوازه كرد كه ل ه رۆژههاڵتهوه بۆ رۆژئاوا و ل ه باكورهوه بۆ باشوور ی گۆ ی زه‌و ی كوردی لێ پهرتهوازه بوو
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ی ناسنامه‌ی كورد. سڕینه‌وه ی ی جێی داخه ،دوای ئه‌و هه‌موو قوربانیدانه ،له‌دوا ئه‌و ه سه‌ده‌یه‌ك خه‌بات و تێكۆشانی كورد ،نه‌مانتوانیوه وه‌كو ئه‌و 2نه‌ته‌و ه زیندووه له ژێرده‌سته‌یی و زۆره‌ملێیی لكاومان به‌عێراقی عه‌ره‌بی رزگارمان ببێ ،ئێمه به‌راده‌ی ئازادی و ی و شه‌هیدمان داوه، سه‌ربه‌خۆییی 3تا 4ده‌وڵه‌ت قوربان ه خه‌بات و تێكۆشانمان هه‌یه، ی ناوچه‌ك به‌قه‌د مێژووی گه‌الن ی سه‌ركه‌وتنیش هه‌ڵمان بۆ ره‌خساوه، به‌قه‌د ده‌رفه‌ته‌كان ی ی ره‌وا به‌قه‌د ژماره‌ی شه‌هیده‌كانیشمان بڕوامان به دۆز ی خۆمان هه‌یه، نه‌ته‌وه‌كه‌مان و ئاینده‌ی خۆمان و توانست ی مێژوو تا ئێستا بۆ ئیتر نازانم بۆچی ئه‌و گرێ كوێره ه ه ئامانج ه نه‌مانتوانیو ه ب كه‌س نه‌كراوه‌ته‌وه كه (بۆچی ئێم ستراتیژییه نه‌ته‌وه‌یییه‌كانمان بگه‌ین....؟؟!!). ه نامرۆیییه بۆ سڕینه‌و ه ئهوه ماوه بڵێم كه ئه‌م 3پرۆس ی ئه‌م 3نه‌ته‌و ه زیندوو و خاوه‌ن خاك و ه ناوبردن و ل نیشتمان و زمان و كولتوور و ...هتد زۆر له‌یه‌كتری نێزیكن به‌هه‌موو شێوازه‌كانیان .هه‌رسێكیان له مێژوودا زوڵمیان ده‌رهه‌ق كراوه ،به‌اڵم هه‌ردوو نه‌ته‌وه‌ی جوو و ئه‌رمه‌ن ی خۆیان قۆسته‌و ه ه ئامانجی خۆیان گه‌یشتن و هه‌ڵی زێڕین ب ه بۆ چێكردنی ده‌وڵه‌ت و ته‌نیا ئێمه‌ی كورد به‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڵ زێڕینانه‌ماندا بازمان دا و نه‌مانتوانی سوودی لێ ببینین ی به‌ری ره‌نج و خه‌بات و قوربانییه‌كانمان و نه‌شمانتوان بدورینه‌وه ،له‌كاتێكدا وا خه‌ریكه سیناریۆ و شانۆگه‌ری و ی ئه‌نفال ته‌واو ده‌بێ و ی دادگای كه‌یس زنجیره‌ی رۆژانه ه سێداره‌ش دران ،كه‌چی ئێمه چ وه‌ك ی ئه‌نفالچیان ل خه‌لیفه سه‌ركردایه‌تیی سیاسی كوردی و چ وه‌ك سیاسه‌تمه‌دارانمان ی ساردی و خه‌مساردی ی كوردی له‌و په‌ڕ و چ وه‌ك شه‌قام ه داخراو ه ه پێم وابێ كاتی ئه‌و ه هاتوو ه له‌و بازن داین ،بۆی ی سه‌ر رێگه‌مان ه سه‌خته‌كان ده‌ربچین و قفڵی هه‌موو ده‌رگ ه پێناو ی ئه‌نفال و كاركردن له‌سه‌ری ل ه كه‌یس بشكێنین ب ی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیی ه ره‌واكانمان به‌تایبه‌ت ی ماف وه‌دیهێنان ی ی عێراقی عه‌ره‌ب ی داته‌پیو و جیابوونه‌وه‌مان له كۆمار ی هه‌وڵه‌كانمان وه‌گه‌ڕ بخه‌ین. ته‌واو
ل ه پێناو وه‌دیهێنان ی مافه ره‌واكانمان به‌تایبه‌تی ده‌وڵه‌ت ی سه‌ربه‌خۆیی و جیابوونه‌وه‌مان ل ه كۆمار ی داته‌پیو ی عێراقی عه‌ره‌ب ی ته‌واو ی هه‌وڵه‌كانمان وه‌گه‌ڕ بخه‌ین
Israel-Kurd
سه‌رچاوه‌كان: كما شاهدنا ه من العپمانیون ماڵپه‌ڕی www.knesset.gov.ilه الخوف دول -فتوح البلدان
11
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
شوفێرێكی ته‌كسی ل ه ئورشه‌لیم به‌ساده‌یی ل ه راستییه‌كانی ی ده‌دوێ: نه‌ته‌وه‌كه
ئێم ه شانازی به سه‌اڵحه‌دین ده‌كه‌ین ،ههرچهنده هیچی بۆ كورد نه‌كرد ،به‌اڵم زۆر مه‌رد و ئازا بوو هه‌ڤپه‌یڤین :ئازاد میران /ئیسرائیل له دنیای ئه‌مڕۆدا رای گشتی بووه‌ته پێوه‌ری بڕیار و هه‌ڵوێسته‌كان ،بۆچوونی خه‌ڵكێكی دوور له سیاسه‌ت و كۆمه‌اڵیه‌تی زۆر زیاتر ه په‌سندكردن له كه‌سانێكی سیاسی دێت و كاریگه‌رتره ،چونكه سیاسییه‌كان پاش تێپه‌ڕاندنی پرسه‌كان له ده‌یان فلته‌ری سیاسی و دیبلۆماسی بۆچوونێكت پێ ده‌ده‌ن، به‌اڵم خه‌ڵكی ئاسایی هه‌ر له‌گه‌ڵ ته‌واوبوونی پرسیاره‌كه‌ت وه‌اڵمێكی راسته‌قینه‌ت پێ ده‌دات .رای گشتی له هه‌موو شوێنێك و ه ورد ه له‌وانه‌ش ئیسرائیل گرینگه ،چونك ه راستییه‌كانی هه‌مووان ده‌بینێ و ئاماد ه نیی ه راستییه‌كانی ناو بۆ رازیكردنی نه‌یار پشت ل ئه‌قڵ و هزری خۆی بكات .له‌م ژماره‌یه‌دا ه ئاخاوتن شوفێرێكی ته‌كسی له ئیسرائیل دێت ه پرسه‌كان ه به‌زمانێكی زۆر ساد ه باس ل ك ده‌كات و ده‌توانین وه‌ك رای گشتیی ئه‌و ه وه‌ری بگرین. واڵت له شاری ئۆرشه‌لیمی پایه‌ته‌ختی ره‌سه‌نی ه مه‌به‌ستی سه‌ردانی مۆنۆمێنتی ئیسرائیل و ب یاد ڤه‌شێم كه به‌كوردی واتای ده‌ست و ه قوربانیدانی ناو ده‌دات ،كه گوزارشت ل 6ملیۆن هه‌میشه زیندووی هۆلۆكۆستی ه بهرههمی ئه‌ڵمانیا و واڵته‌كانی تر ده‌كات ك
Israel-Kurd 12
ه نموونه‌ی به‌ده‌ستی پارتی نازیی هیتله‌ر گیانیان به‌خت كرا و بوون ه گه‌لی كورد به‌درێژایی به‌رخۆدان له پێناوی مان دا ،هه‌ر وه‌ك ك ته‌مه‌نی ژیانی خۆی به‌خت كردووه. ه تاكسییه‌كمان ه و چوون بۆ به‌شداری له ڕیوڕه‌سمه‌ك بۆ ئه‌و مه‌به‌ست راگرت و داوامان لێ كرد بمانبات بۆ ئه‌و شوێنه ،شوفێره‌كه كوڕێكی الوی چاالك بوو،قسه شیرین و ده‌م به‌پێكه‌نین بوو ،كه گوێی لێ بوو ه نامۆین ،پرسی ئێو ه كوردن؟ گوتمان ه به‌كوردی ده‌دوێین و ئێم ئێم به‌ڵێ چۆن تێگه‌یشتی؟ گوتی چۆن تێناگه‌م خۆ منیش كوردم ،به‌اڵم نازانم قسه‌ی پێ بكه‌م. ه گه‌ڕه‌كی كوردان ده‌ژیم. ه و ل شوفێر /من ته‌مه‌نم 25ساڵ ئازاد /باشه تۆ خۆت به چ له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ی ،جوو ،كورد یاخۆ ته‌نیا ئیسرائیلی؟ شۆفێر /كوردی جووی زاخۆیی. ئازاد /هه‌ر یه‌ك وشه كوردیش نازانی؟ شوفێر /با ،با ،یه‌ك دوو وشه ده‌زانم وه‌ك ،چووزانی ،په‌پووكا. ه زمانی خۆت نازانی. ئازاد /به‌ڵێ تۆ په‌پووكای چونك ه پێكه‌نین و گوتی ڕاست ده‌كه‌ی ،به‌اڵم كاكی شوفێر ده‌ستی كرد ب
زمانی كوردی زۆر سه‌خت ه بۆ من ،به‌اڵم دایكم و باوكم كوردییان له‌بیر ماوه و شانازی ب ه كوردایه‌تی ده‌كه‌ین و تا ئێسته‌ش
زه‌ماوه‌ند و سه‌یرانه‌كان به‌كوردی ده‌كه‌ین ،به ستران و شایی و جلوبه‌رگی كوردی و ده‌هۆڵ و زوڕناوه. ه ئیسرائیل هیچ قوتابخانه‌ی كوردیتان نییه؟ ه ئێو ه ل ئازاد /باش ی من بزانم نا نیمانه ،نازانم بۆ ،زۆر سه‌یره ،به‌ڕای شوفێر /تا ئه‌و جێگه ه ئیسرائیل ه به‌ڕووبه‌ری ل من ئێو ه له‌و پارچه‌ی كوردستانی ئازاد كراو ك ه پالنێك بۆ ئه‌م كێشه‌یه‌مان دابنێن و یارمه‌تیمان گه‌وره‌تره ،پێویست
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
بده‌ن ،ئێمه‌ش كوردین و براتانین.
Israel-Kurd
ه كوردستان ببینی؟ ئازاد /ئاره‌زووت شوفێر /به‌لێ ،خۆزگه خاكی باب و باپیرانم بدیبایه ،به‌اڵم ئه‌و گه‌شته‌م پاره‌یه‌كی زۆری ده‌وێ. ئازاد /به‌ڕای ئێو ه ژماره‌ی كوردانی ئیسرائیل چه‌ند ده‌بن؟ شوفێر /چی بڵێم ،گه‌لێ زۆرین نیو ملیۆن ده‌بین و زۆربه‌مان له شاری ئۆرشه‌لیم و ه كورد ه ه ل ده‌وروپشتی ده‌ژین ،ئه‌و ه جگ مسوڵمانه‌كانی كه‌رتی ڕۆژئاوا واته شاری ئه‌لخلیل و شاره‌كانی فه‌له‌ستین. ه ئازاد /ئه‌و كورده موسلمانانه چ ده‌كه‌ن ل فه‌له‌ستێن؟ ه شوفێر /ئه‌وانه‌ی له‌گه‌ڵ سه‌اڵحه‌دینی ئه‌یوبی ل كوردستانه‌و ه هاتوون و لێر ه ماونه‌ته‌وه،ده‌ڵێن سه‌اڵحه‌دین 500هۆزی له كوردستانه‌و ه ه ه ئێر ه بۆ شه‌ڕی خاچپه‌رستان ،ئێم هێناوه‌ت ه سه‌اڵحه‌دین ده‌كه‌ین ،هه‌رچه‌ند ه شانازی ب هیچی بۆ كورد نه‌كرد ،به‌اڵم زۆر مه‌رد و ئازا بوو. ه مه‌حموود عه‌باس هك ئازاد /ئه‌و ده‌نگۆیه راست ه كاره‌ساتی هۆلۆكۆست ده‌كات و زمانی ببینێ ،به‌ته‌واوی هه‌ست ب سه‌رۆكی ده‌سه‌اڵتی فه‌له‌ستێنی كورده؟ ه هۆله‌كۆستیان درێژ و ملی هۆڕی ئه‌و كه‌سانه‌ی بۆ ده‌رده‌كه‌وێ ك شوفێر /منیش وام بیستووه. ه ئێمه‌ی كوردیش هاوده‌ردی ه و ئه‌وسا هه‌ست ده‌كه‌ی ك پێ درۆی ه جووه‌كانین و ئێسته و دوواڕۆژمان وه‌ك یه‌كه .هیوادارم سوود ل ه مۆنۆمێنتی یاد ڤه‌شێم، ه گه‌یشتین ئیتر ك ه ببیندرێ بۆ شاره‌كانی كوردستان، جۆری دروستكردنی ئه‌و مۆنۆمێنت چووینه پرسگه‌كه تا هه‌ندێك په‌رتووكیان پێ ه ه هه‌ر شار و گوندێكی كوردستان ئێمه‌ش هۆلۆكۆستمان هه‌ی هل چونك ه ه ك ببه‌خشم بۆ په‌رتووكخانه‌ی مۆنۆمێنته‌ك به‌ناوی ئه‌نفال. برێتی بوون له‌م په‌رتووكانه. -1هه‌شت هه‌زار بارزانی چییان به‌سه‌ر هات؟ نووسینی د .جه‌واد مه‌ال -2البارزانی و كیسنجر و الدوله الكردیه، نووسینی د .جواد مال ه لحزب البعپ السوری ه االستعماری -3السیاس فی غرب كردستان ،نووسینی د .جواد مال The Kurds -4كورده‌كان ،نووسینی پرۆفیسۆر جه‌مال نه‌به‌ز /به‌زمانی ئینگلیزی -5دیموكراسییه‌ت له توركیا Kurdistan and the Kurds -6 ه خۆشحاڵییه‌و ه وه‌ریانگرتن و ب سوپاسنامه‌یه‌كیشیان پێ داین .ئه‌وه‌ی مایه‌ی خۆشحاڵی بوو ،كابرای پرسگه‌كه‌ش كـــورد بوو. ه ه ئۆرشه‌لیم و ئه‌و مۆنۆمێنت هه‌ركه‌سێك بچێت
13
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئه‌و خۆپشاندانه‌ی ئیسرائیل دوژمنانی كوردیان به‌ئاگا هێنا ك ه ئیسرائیل دۆستی نه‌ته‌وه‌ی كورده ئیسرائیل-كورد ه كورد ه جووه‌كانی دانیشتووی ئیسرائیل ل ه رێككه‌وتی 8/7/2010 ته‌لئه‌ڤیڤی پایه‌ته‌خت ل ی خۆپشاندانێكیان ساز كرد له به‌رده‌م كۆنسوڵگه توركیا له‌و شاره ،ئه‌ویش به‌مه‌به‌ستی ناڕه‌زایه‌تی ه ده‌ربڕین دژی ئه‌و هێرشانه‌ی رۆژانه ده‌كرێت سه‌ر كوردستانی ئازاد له‌الیه‌ن سوپای توركیا ه ه ئه‌و هێرشان و كۆماری ئیسالمیی ئێرانه‌وه ،ك ی تێكدانی ژیان و ئارامی و ه مایه بوونه‌ت ئاسایشی هاوواڵتییان هه‌رێمی كوردستان و بێزاری كردوون .خۆپێشاندانه‌كه به‌ئاماده‌بوونی ه هاوكاری برا هه‌موو چین و توێژه‌كان و ب ه سات 19.00به‌كاتی ئورشه‌لیم ئیسرائیلییه‌كان ل ده‌ستی پێكرد و دوو ساعه‌تی خایاند. له‌و خۆپشاندانه‌دا به‌گوتنی سرودی «ئه‌ی ره‌قیب» له الیه‌ن به‌شدارانه‌وه ده‌ستی پێكرد، ئاماده‌بووان به‌به‌رزكردنه‌وه‌ی ئااڵی كوردستان و ئیسرائیل و به‌رزكردنه‌وه‌ی چه‌ندان دروشم دژی توركیا و ئێران به‌ڕێو ه چوو ،وه‌ك: ه .1كوردستان واڵتی ئێمه‌ی .2بژی كورد و كوردستان .3سه‌ربه‌خۆیی بۆ كوردستان .4ئه‌ردۆگان به‌س كورد بكوژ ه .5ئه‌ردۆگان و خومه‌ینی مانایان تێرۆریسته ه هه‌روه‌ها داوا كرا ،ئێران و توركیا پێویست بدرێنه دادگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر پێشێلكردنی مافی مرۆڤـ ،زه‌وتكردنی مافه ره‌واكانی گه‌لی كورد ،كوشتنی خه‌ڵكی بێ تاوان ،له سێداره‌دانی كه‌سانی ناڕازی به‌ده‌سه‌اڵتی ره‌شی كۆماری ه تا ئێسته‌ش ئیسالمی و به‌ردبارانكردنی ژنان ك ه ئێران كاری پێده‌كرێ. ل له كۆتاییدا به‌شداران به‌ڕاخستنی ئااڵی ئێران و ه خۆپشانده‌ران ه ل توركیا له سه‌ر زه‌وی ،هه‌ریه‌ك ه پێ لێنانی ئه‌و دوو ئااڵیان وه‌اڵمی پێلێنانی ب
Israel-Kurd 14
ه و دیاربه‌كر دایه‌و ه و ه سن سه‌ركووتگه‌رانی كورد به‌سه‌ر زیندانییه‌كان ل خۆپشاندانه‌كه‌یان پیرۆزتر راگرت. رێوڕه‌سمه‌كه به‌به‌شداری زۆربه‌ی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندنی ئیسرائیلی ه به‌ڕێو ه چوو ،گۆڤاری ئیسرائیل–كورد به‌باشی زانی رووی پرسیار ل چه‌ند به‌شداربوویه‌ك بكات .یه‌كه‌م كه‌س كه پرسیاره‌مان لێ كرد ژنێكی ه بوو ه بوو ،ناوی گێالس گه‌وڵ به‌سااڵچووی كورد له‌دایكبووی شاری هه‌ڵه‌بج ه ئیسرائیله ،خاتوو گێالس نووسه‌ری ه دانیشتووی شاری كفار یۆنا ل ه ئێست ك ژماره‌یه‌ك كتێبه به‌زمانی عیبری. ه ئیسرائیل بۆ پشتگیری كورد چی ه ل ئیسرائیل–كورد :ئه‌و خۆپشاندان گرینگییه‌كی هه‌یه؟ ه به‌م ،من گێالس :به‌داخه‌وه نه‌متوانی ته‌واو ئاماده‌ی خۆپێشاندانه‌ك ل ه كوردستان زۆر نه‌ژیاوم ،به‌اڵم هه‌موو كات كوردستانم له‌بیره ،ئه‌و ه ناو ئاوێك و خۆپێشاندانه‌ی ئیسرائیل وكو ئه‌و ه وابوو به‌ردێك فڕێ بده‌یت ه بشڵقێنێ. ئاوه‌ك ه به‌هه‌مان شێو ه ئه‌و خۆپشاندانه‌ی ئیسرائیل دوژمنانی كوردیان به‌ئاگا هێنا ك ئیسرائیل دۆستی نه‌ته‌وه‌ی كورده ،كاتێك سه‌دام حوسێنی گۆڕبه‌گۆڕ كوردی ده‌كوشت و كیمیابارانی ده‌كرد كه‌س باسی نه‌ده‌كرد و نابێ رێگه بده‌ین ه گه‌لی ه یه‌كگرتوو بێ ،چونك سه‌دامێكی تر دروست بێ ،گه‌لی كورد پێویست كورد زۆر ئازا و خۆڕاگره ،بژی كوردستان ،ریسوایی و نه‌مان بۆ دوژمنانی كورد و ئیسرائیل. ی ه ئیسرائیل له‌باره یودا بێن یوسف سه‌رۆكی رێكخراوی كورده جووه‌كان ل ه بۆ كورد و ه ئایا گرینگیی ئه‌و خۆپێشاندان پرسیاری ئیسرایل–كورد ك ئیسرائیل چی بوو گوتی :ئیمه زۆر ده‌مێك بوو به‌نیازی سازكردنی ئه‌و ه بوین و به سه‌ركه‌وتویی توانیمان ئه‌و كار ه بكه‌ین ،دیار ه خۆپشاندان ه كه‌سانی دڵسۆز و پشتگیریی دۆستایه‌تیی ئیسرائیل به‌هاوكاریی كۆمه‌ڵێك ل ه ئه‌گه‌ر سه‌یری له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌ی كورد .شتی وا زۆر پێویسته ،چونك مێژوو بكه‌ین ده‌بینین مێژووی ئه‌و دوو نه‌ته‌وه‌یه هاوشێوه‌ی یه‌كترین، ه توركیا و دووژمنانیشمان هه‌ریه‌كن ،ئێمه‌ی كوردانی ئیسرائیل ویستمان ب ه كوردستان ده‌كه‌ین، ه كورد و پشتگیری ل ئێران بڵێین ئێمه‌ش به‌شێكین ل هه‌ر سه‌ركه‌وتوو بێ كورد و كوردستان.
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
نیسان عه‌مران سورچی :ئه‌ز كوردێكی جووم ،بابم كورده، باپیرم كورده و پێغه‌مبه‌رمان ئیبراهیمیش كورد بوو
هڤپه‌یڤین :به‌شیر سه‌بری بۆتانی
كوردانی جوو ،ئه‌وانه‌ی ئه‌مڕۆ ل ه ئیسرائیلن رووداوی جۆره‌جۆریان
ی به‌شیر :خۆت بۆ خوێنه‌رانی كورد ل ه كوردستان بناسێنه؟ ل ه كوردستان به‌سه‌ردا هاتووه ،خۆش و ناخۆش ،به‌اڵم ئهوه
گرینگ ه كاتێك باسی ئه‌و رۆژانه‌مان بۆ ده‌كه‌ن ته‌نیا گوێبیستی خۆشییه‌كانیان ده‌بین و زۆر ده‌گمه‌ن ه كورده جوویه‌ك ئه‌مڕۆ ل ه ئیسرائیل خه‌مێكت ل ه رۆژانی رابردووی ل ه كوردستان بخات ه به‌رگوێت. نیسان عه‌مران سورچی جگه لهوهی كه‌سێكی هونه‌رمه‌نده، جوویه‌كی رۆشنبیر‌ه و ئاگه‌داری سه‌رهاتی نه‌ته‌وه‌كه‌یه‌تی، له‌م ژماره‌یه‌دا نیسان باس ل ه ورده‌كارییه‌كانی ژیانی خۆی ل ه كوردستان ده‌كات و روانینی خۆی بۆ پرسه‌كان ده‌خاته روو.
به‌شیر :چۆن بوو جوویه‌ك ده‌بێ به پاسه‌وانی شێخی بادینان و سۆران؟ ه كارێك ه و ئه‌م ه و حه‌رامیش نیی نیسان :سه‌یر نیی ه مسوڵمان، بوو و من گه‌له‌ك شانازی پێ ده‌كه‌م .ئێم ه كوردستان هه‌موومان وه‌ك ه ل جوو ،ئێزدی و فه‌ل ه تایبه‌ت جووه‌كان الی كورد ه خوشك و برا بووین و ب مسوڵمانه‌كان رێزێكی تایبه‌تیان هه‌بوو
Israel-Kurd
ب ه تایبه‌ت جووه‌كان الی كورده مسوڵمانه‌كان رێزێكی تایبه‌تیان هه‌بوو
نیسان :ناوم نیسانه ،ساڵی 1922له گوندی هیزا بجیل -ئاكرێ له دایك بووم .عه‌مران سورچیباوكمه ،كه له چله‌كاندا موختاری گوندی ھیزا بوو. ه ده‌ڤه‌ری بادینان ،مووسڵ و سۆران ناوێكی باوكم ل ه الی ه هێز بوو و ل هه‌بوو و مرۆڤێكی گه‌له‌ك ب سورچییه‌كان گه‌له‌ك رێزی بوو .من له منداڵییه‌و ه دووزه‌له‌ژه‌نێكی باش بووم و ئه‌و كاته‌ی كه گه‌نج ه ه زێبار ،بارزان و هه‌ریر .ل بووم ،ناوبانگم گه‌یشت ه ساڵی 1937شێخ ته‌قیه‌دینی سورچی ژنی بیرمه ك ه ه داوه‌ته‌كه‌ی دووزه‌له‌م ژه‌نی ،هه‌روه‌ها ب هێنا ،من ل ه پاسه‌وانی و تفه‌نگێكم بڕیاری ئه‌و شێخه ،من بووم ب لێ وه‌رگرت.
15
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
حكوومه‌تی عێراق« :ئه‌گه‌ر نه‌چن بۆ فه‌له‌ستین ،سه‌رتان ده‌بڕین». به‌شیر :مادام ئێوه ل ه كوردستان رێزێكێ تایبه‌تیتان هه‌بوو ،بۆ هاتن بۆ ئیسرائیل؟ ه له كوردستان وه‌ك مریشك و به‌رخ فرۆشراوین و ده‌ركراوین، نیسان :ئێمه نه‌هاتین بۆ ئیسرائیل ،به‌اڵم ئێم ه عێراق ه ئێمه‌یان گوت «ئه‌گه‌ر نه‌چن بۆ فه‌له‌ستین ،سه‌رتان ده‌بڕین ».به‌ڕاستی حكوومه‌ت ل حكوومه‌تی عێراق ب ه كولتوور و مێژوویانه. ه ئه‌م سه‌ربڕ ه و تا ئێسته‌ش سه‌ر ده‌بڕێ ،چونك به‌شیر :تۆ خۆت ب ه چی ده‌زانی ،كوردی یاخۆ جوو؟ نیسان :ئه‌ز كوردێكی جووم ،بابم كورده ،باپیرم كورد ه و پێغه‌مبه‌رمان ئیبراهیمیش ه وه‌ك خوشك و برا ده‌ژیان، ه كوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵك هل كورد بوو 2600 ،ساڵ ئێم ه وای لێهات ئێمه ساڵی 1951له الیه‌ن رێژیمی عێراقه‌و ه بۆ به‌اڵم گه‌له‌ك مخابن ك ه كوردستانی خۆشه‌ویست دابڕاین .ئه‌م كار ه ه یه‌كجاری ل ئیسرائیل ده‌ركراین و ب ه ه هه‌مووی هه‌ڵه و زوڵمی سه‌رۆكوه‌زیرانی ئه‌وكاتی عێراق نووری پاشا بوو ،ك پیس ه تا ئێسته ده‌وڵه‌تێكی كوردی خۆی كوردێكی خاین بوو ،ماشاڵاڵ كوردی خاین زۆرن بۆی ه خیانه‌ت دروستیش نابێ. دروست نه‌بوو ه و ب
Israel-Kurd 16
2600ساڵ ئێم ه ل ه كوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵك ه وه‌ك خوشك و برا ده‌ژیان
NO14 July2010 Israel-Kurd
به‌شیر :بۆ دروست نابێ؟ نیسان :مادام كوردی خاین هه‌بێ ،له‌گه‌ڵ ه ده‌ستن ،ئه‌و ه ناكرێ له‌و دوژمنان ده‌ست ب دۆخه‌دا كوردستان ئازاد بێ .كێ بوون ئه‌وانه‌ی دژی شێخ مه‌حموود شه‌ڕیان كرد؟ به‌ڕاستی دیتنی ده‌نگبێژ كاوێس ئاغا گه‌له‌ك راست بوو، ه سترانی «كورد خائینۆ»ی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ك خوێنده‌وه .ئه‌ی كێ شه‌ڕی شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی و مه‌ال مسته‌فای بارزانی كرد؟ هه‌ر ئه‌و كوردانه‌ی له‌گه‌ڵ به‌ریتانیا و له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی عێراقدا بوون .ئه‌مڕۆش ،مادام ه كوردستان ته‌واو بنبڕی نه‌كراو ه و گه‌نده‌ڵی ل ئافره‌تی كورد ته‌واو به‌مافه‌كانی نه‌گه‌یشتووه، ئه‌م واڵته له‌م سه‌رده‌مه‌دا رزگار نابێ .به‌اڵم ئه‌گه‌ر شه‌ڕێكی جیهانی ببێ و كورده‌كان پشتی ه یه‌كتری بگرن و دڵسۆزی یه‌كتری بن و ل هه‌مان كاتیشدا له‌گه‌ڵ ئیسرائیل بن ،ئه‌وسا ه كوردستان ببێت به ده‌وڵه‌ت. هیوایه‌ك هه‌ی به‌شیر :ئه‌و كاته‌ی ئێوه هاتن بۆ ئیسرائیل ،كاری چیتان ده‌كرد؟ نیسان :من كاری جووتیاریم ده‌كرد و مه‌ڕم په‌یدا كرد و گه‌له‌ك عه‌ره‌بی ره‌نجده‌ر الم كاریان ده‌كرد ،ئێمه كورده جووه‌كان و عه‌ره‌به‌كان تا ئێسته‌ش پێوه‌ندییه‌كی باشمان ه و ئێسته‌ش من خانه‌نشینم. هه‌ی
به‌شیر :كه‌ناڵ ه كوردییه‌كان چۆنن؟ ه كوردییه‌كان باشن ،خراپ نین، نیسان :كه‌ناڵ به‌اڵم به‌ته‌نیا خزمه‌تی حزب و رێبازی خۆیان ده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ها به باشی باسی دوژمنانی ه نایانه‌وێ كوردستان ده‌كه‌ن و شایانی وتنه ك
ه ه كه‌ناڵ ه له‌گه‌ڵ بینینی سروشتی كوردستان ل نێزیكمان بن .ئێم ه كوردستان واڵتمانه و كوردییه‌كان ده‌ستبه‌جێ ده‌گرین ،چونك ه كوردستان ه هه‌ر چاومان ل ره‌وشمان له وێ زۆر خۆش بوو .ئێم ه پێش مردنمان ،كارمه‌ندێكی كه‌ناڵێكی كوردی ه ل و ئه‌وروپایه ،ك ه ئیسرائیل و پرۆگرامێكمان بۆ دروست بكات .به‌اڵم مخابن تا بێت ئێسته یه‌كێك نه‌هاتووه‌ته ئیسرائیل و ناخوازن بێن ،به‌اڵم وه‌ك ه ه ئیسرائیل .دیاره ئێم گه‌شتیار چه‌ند كه‌سێكی وه‌ك ئێو ه هاتوونه‌ت ه كوردییه‌كانه‌و ه فه‌رامۆش كراوین، كورده جووه‌كان له‌الیه‌ن كه‌ناڵ بۆیه ده‌مه‌وێ ببێژم كه ئه‌م دیارده‌یه بۆ نووسه‌ر ،رۆژنامه‌نووس، رۆشنبیر و سیاسه‌تمه‌دارانی كورد دوور ه له ره‌وشت.
ئێمه له‌گه‌ڵ بینینی سروشتی كوردستان ل ه كه‌ناڵ ه كوردییه‌كان ده‌ستبه‌جێ ده‌گرین ،چونك ه كوردستان واڵتمان ه و ره‌وشمان ل ه وێ زۆر خۆش بوو به‌شیر :برات یۆنا سورچی له ئیسرائیل گه‌له‌ك ناوداره ،ب ه كورتی بۆمان باسی بكه؟ ه بادینان به «میری سترانی كوردی» ناودار نیسان :یۆنای برام ل ه ه كورتی ئه‌و ل بوو .ئه‌و موزیكژه‌ن و مه‌قامبێژێكی مه‌زن بوو ،ب كاتی خۆی باشترین حه‌یرانۆكبێژ ،الوكبێژ و پاھیزۆكبێژ بوو ...نه‌ك ه ئیسرائیل وه‌ك هل ه راستی ئێم ه ته‌نیا یۆنای برام شتێك بوو ،ب ھه‌ر ب ه یۆنای برام گه‌له‌ك كه‌سێكی دیكه‌مان ھه‌یه ،كه‌چی ئه‌مڕۆ كه‌ناڵ كوردییه‌كان ھه‌ر نایانه‌وێ باسی مرۆڤێكی ئاوھا بكه‌ن.
ئێم ه كورده جووه‌كان له‌الیه‌ن كه‌ناڵ ه كوردییه‌كانه‌و‌ه فه‌رامۆش كراوین
Israel-Kurd
به‌شیر :جگه له خانه‌نشینی ،ئێستا چی ده‌كه‌ی؟ نیسان :من پیره‌مێردێكی ته‌مه‌ن 88ساڵه‌م. ه كوردییه‌كان رۆژانه به‌رده‌وام سه‌یری كه‌ناڵ ده‌كه‌م و رۆژانی پێنجشه‌م ده‌چم بۆ بازار بۆ كڕینی شتومه‌ك و خواردن بۆ رۆژانی هه‌ینی ه كورده جووه‌كان ه ئێم و شه‌مووان ،چونك له‌و دوو رۆژانه‌دا له پێش خواردن ته‌ورات ده‌خۆێنین و پاشان خواردن ده‌خۆین.
ئیسرائیل -كورد
17
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد به‌شیر :له‌باره ی مۆسیقای كوردی له ئیسرائیل چیت كردووه؟ ه كوردستان نیسان :پێش هه‌موو شتێك ،من ل دووزه‌له‌ژه‌ن ،بلوێرژه‌ن بووم زوڕناژه‌ن و و یه‌كێك بووم له‌و كه‌سانه‌ی كه مۆسیقای ه بادینان، كوردییان ل مووسڵ و سۆران باڵو كردهوه و له ئیسرائیلیش به‌رده‌وام بووم ،به‌سه‌دان ه كوردستان كه‌س ل و ئیسرائیل مۆسیقای كوردی له من فێر بوون، ه به‌سه‌ردان بگهڕێمهوه واڵتی كه‌چی مافم نیی خۆ كوردستان ،هه‌روه‌ها مافم نییه له رادیۆ و ه كوردییه‌كاندا باسی ده‌ردێ خۆ بكه‌م، كه‌ناڵ مافم نییه باسی مۆسیقای كوردی بكه‌م ،مافم ه باسی واڵتێ خۆ بكه‌م و ...هتد .ئه‌مه كه‌ی نیی راست و دروسته؟ من له‌و حزب و به‌رپرس و ه تێ ناگه‌م. ه و كه‌نااڵن رۆشنبیران
هو پاشه‌ڕۆژدا جه‌ژنێكی ترمان هه‌یه ،ئه‌ویش كه‌وتنی ئه‌ردۆغان هیوادارم ئه‌م جه‌ژنه‌ش پیرۆز بكه‌م.
به‌سه‌دان كه‌س ل ه كوردستان و ئیسرائیل مۆسیقای كوردی ل ه من فێر بوون ،كه‌چی مافم نییه به‌سه‌ردان بگهڕێمهوه واڵتی خۆ كوردستان
به‌شیر :ههرچهنده ئێوه زیاتر كه‌سایه‌تییه‌كی كولتوورین، به‌اڵم چۆن ده‌ڕوانیته پرسی چه‌كی ئه‌تۆمیی ئێران؟ ی ئه‌تۆمیی نیسان :ئیسرائیل ساڵی 1981بنكه عێراقی بۆردومان كرد و ئه‌و رۆژه بۆمان بوو به جه‌ژن .ئیسرائیل ساڵی 2007جێگه‌ی چه‌كی ئه‌تۆمیی سووریای بۆردومان كرد و ئه‌و رۆژ ه ی ه جه‌ژن .ئێسته‌ش نۆبه دیسان بۆمان بوو ب ئێرانه و ئیسرائیل بۆ لێدانی بنكه‌ی ئه‌و واڵته باش ه ئێمه‌ش بۆ پاراستنی خۆی ئاماد ه كردووه ،بۆی خۆمان ئاماده‌ین و وا بزانم بۆ شه‌ڕه‌كه گه‌له‌ك نه‌ماو ه و من دڵنیام ئیسرائیل هه‌روه‌ك جاران ه سه‌رده‌كه‌وێ .چونكه ئیسرائیل وه‌ك فیلێكی زل و ئێران وه‌ك مێروویه‌كی ورده ،بۆیه ئێران هه‌ر ناتوانێ به‌رامبه‌ر ئیسرائیل بوه‌ستێ .بڕوا ه ئهوروپا و رووسیاش به‌هێزتر ه ه ئیسرائیل ل بك و له ئه‌نجامی شه‌ڕه‌كه‌ش باش دیار ده‌كه‌وێ. هه‌روه‌ك چۆن رووخانی سه‌دام حوسێن بۆمان بوو به جه‌ژن ،ئه‌مڕۆ رووخانی مه‌حموود ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژادیش بۆمان ده‌بێ به جه‌ژن و ل
Israel-Kurd 18
به‌شیر :مام نیسان ،جه‌ژنت پیرۆز بێ و ل ه كۆتادا چ په‌یڤێكت بۆ بزاڤی كورد هه‌یه؟ نیسان :با بزاڤی كورد ،ئه‌زموونێكی باش ه ه بزاڤی سه‌هیۆنی وه‌ربگرێ ،كه پێویسته ب ل پرۆژ ه و به پالن خه‌بات بكات ،هه‌روه‌ها با بزاڤی ه ئیسالمییه‌كان ه گه‌نده‌ڵیدا السایی واڵت كوردی ل ه ه گه‌نده‌ڵی كارێكی نامه‌ردانه‌ی نه‌كاته‌وه ،چونك ی بۆ ئه‌م و كه‌وتنی سه‌دام و كه‌سانی هاوشێوه ه باشترین نموونه بوون ،ئیتر من گه‌له‌ك جیهان رێز و ساڵوم بۆ كورد و كوردستانم هه‌یه و ه بزاڤی كورد خۆی نوێ بكاته‌وه. هیوادارم ك
هه‌روه‌ك چۆن رووخانی سه‌دام حوسێن بۆمان بوو ب ه جه‌ژن ،ئه‌مڕۆ رووخانی مه‌حموود ئه‌حمه‌دی نه‌ژادیش بۆمان ده‌بێ به جه‌ژن و له پاشه‌ڕۆژدا جه‌ژنێكی ترمان هه‌یه ،ئه‌ویش كه‌وتنی ئه‌ردۆغان ه و هیوادارم ئه‌م جه‌ژنه‌ش پیرۆز بكه‌م.
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
كچ ه هونه‌رمه‌ندانی كوردی جوو حه‌زیان ده‌كرد ناویان
كوردستـان
با
هڤپه‌یڤین :ئیالن-ئیسرائیل
ئیسرائیل –كورد :پێش ئه‌وه‌ی بزانین هه‌داسا كێ یه و چ كه‌سه ،سه‌رچاوه‌ی گۆرانیی كوردی له‌الی به‌ڕێزت له كوێ سه‌رچاوه ده‌گرێ؟ ه كولتوور و مۆسیقای نه‌ته‌وه‌كه‌م بپارێزم و شانازی بهوه ده‌كه‌م ه ناو بنه‌ماڵه‌كه‌مان هه‌میشه ویستووم هه‌داسا :ل كه كوردم. ئیسرائیل-كورد :ده‌توانین باشتر هه‌داسا خانم بناسین؟ ه شاری ورمێ رۆژهه‌اڵتی كوردستان ه ئیسرائیل له‌دایك بووم .باوكم ل هه‌داسا :من دایك و باوكم كوردن ،خۆم ل ه سه‌رده‌شت بوو ه تا ه ورمێ ژیانی هاوسه‌ریی پێكهێناوه .دواتر بۆ ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك ل له‌دایك بوو ه هه‌ر ل ه ژیاندا ماو ه و ته‌مه‌نی 91ساڵه ،زۆر حه‌ز ده‌كات ه گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ ئیسرائیل .ئێسته‌ش باوكم ل ساڵی 1951ك
Israel-Kurd
ه ه ئیسرائیلی پڕ له ئازار و كێش هه‌ركات شه‌ڕ و لێكگه‌یشتن وه‌ستا ،زمانی هونه‌ر و مۆسیقا ده‌ست پێ ده‌كات ،ل ه مێژوو بێ. ی ئافره‌تێكی كوردی ماندوو ل زۆر گرینگه ده‌نگی مۆسیقایه‌ك بێ ،به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ژه‌نیاره‌كه ه ی بێ ،به‌اڵم ئاماد ه نیی ی هه‌رچه‌ند پڕ ئازار و ته‌نگژ ه هه‌داسا یه‌شورۆی كوردی جوو ،ده‌یسه‌لمێنێ كه نه‌ته‌وه‌كه مۆسیقای هاوڕێی ئاشتی و ئارامی فه‌رامۆش بكات ،لێره‌دا خۆی زیاتر بۆمان ده‌دوێ. ه گوێگر و به‌دنیای داهێنانی ه چڕینی ئاوازی گۆرانییه‌كانی هه‌داسا یه‌شورۆ مۆركی كوردانه ده‌دات شیرینكاری ل ه ره‌گ و ریشه‌ی كوردانه‌ی ه هه‌مووی به‌سۆزتر و جۆشهێنه‌رتر النه‌دان و مانه‌وه‌یه ل هونه‌ر ئاشنای ده‌كات ،ل ه كوردانه‌ی ه گه‌رم ه كوردستان .ئه‌رێ ئه‌و هه‌ست ه ئیسرائیل و دووریی جه‌سته‌یی ل سه‌ره‌ڕای له‌دایكبوونی ل ه دواندنی. ه ناو كۆمه‌ڵێ پرسیار وه‌ك سه‌رباس و گه‌رمه‌باسێك كه‌وتم خانمی گۆرانیبێژ هه‌داساخان كێشاین
19
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
سه‌ردانی كوردستان بكات. ئیسرائیل-كورد :ئێمه‌ش هیوادارین ته‌مه‌ن رێگه ی پێ بدات سه‌ردانی كوردستان بكات ،ده‌ته‌وێ به‌هونه‌ره‌كه‌ت چی به‌ژیان و مرۆڤایه‌تی بگه‌یه‌نی و په‌یامت چییه؟ هه‌داسا :په‌یامی هونه‌ره‌كه‌م بوونی ئاشتی و ته‌بایییه. ئیسرائیل-كورد :هونه‌ر عه‌شق ه و هه‌ركه‌سێ سه‌وداسه‌ری بوو به‌خۆشی و ئازاره‌كانی خه‌ریك ده‌بێ ،ئینجا هه‌داسا عه‌شقه‌كه‌ی ئاره‌زوومه‌ندانه‌ی ه یاخۆ ته‌واو پیشه‌یییه؟ ه هونه‌ره‌كه‌م ناكه‌م، هه‌داسا :من وه‌كو پیش ه ته‌نیا وه‌ك ئاره‌زو ،چونكه من زۆر حه‌زم ل مۆسیقایه به‌نیازم خزمه‌تی هونه‌ری كوردی بكه‌م. ئیسرائیل–كورد :ل ه كام ته‌مه‌نه‌وه هه‌ستت بهوه كرد ده‌توانی ببیته هونه‌رمه‌ند یاخۆ بڵێین زانیت ده‌نگت خۆشه؟ ه هه‌داسا :من هه‌ر له منداڵییه‌و ه حه‌زم ل ه ه ل گۆرانی گوتن بوو ،به‌تایبه‌ت له قوتابخان ه و رێوڕه‌سمه‌كان داوایان لێ ده‌كردم بۆن گۆرانی بڵێم ،له ماڵه‌وه‌ش زۆر هانیان ده‌دام پێیان ده‌گوتم ده‌نگت خۆشه. ئیسرائیل -كورد :تا ئێست ه چه‌ند بهرههمی كوردیت هه‌یه ،بۆ یه‌كه‌مجار بهرههمی كوردیت باڵو كردهوه ساڵی چه‌ند بوو و یه‌كه‌م گۆرانی كوردیت كام گۆرانییه؟ ه هه‌داسا :تا ئێسته 40گۆرانی كوردیم هه‌ی و له ساڵی 1999یه‌كه‌م به‌رهه‌مم به‌كوردی باڵو كرده‌و ه به‌ناوی «لیمۆ هه‌ی لیمۆ» كه گۆرانییه‌كی فۆلكلۆره.
Israel-Kurd 20
هه‌میش ه ویستووم ه كولتوور و مۆسیقای نه‌ته‌وه‌كه‌م بپارێزم
ئیسرائیل -كورد :كام شێوازی گۆرانی ڕێچكه‌ی كاروانه‌كه‌ته؟ مه‌به‌ست گورانی كالسیك ،مۆدێرن، مه‌قام و حه‌یران ...تاد، یا تێكه‌ڵه‌ی هه‌مووان پێشكێش ده‌كه‌ی؟ هه‌داسا :من ده‌توانم ه سه‌ر هه‌موو بڵێم ل شێوازه‌كان گۆرانیم گوتوو ه و زۆریش ه سه‌ركه‌وتوو بووم ب ه مه‌قام. تایبه‌تی ل ده‌توانی ئیسرائیل-كورد: حه‌یرانه‌كمان بۆ بڵێی؟ هه‌داسا( :به پێكه‌نینه‌وه) ه بم زانیبا هه‌ر خۆزگ ئێسته بۆم ده‌گوتی ،من زۆر هه‌وڵم داو ه خۆم فێری حه‌یران بكه‌م به‌اڵم ه ه نه‌متوانیوه ،چونك تا ئێست گوتنی حه‌یران شاره‌زایییه‌كی باشی ده‌وێ.
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد ئیسرائیل-كورد :ویستمان هه‌داسا بناسین و ل ه زمانی خۆیه‌و‌ه مانای ئه‌و چه‌ند وشانه‌مان بۆ شی بكه‌یه‌و‌ه به‌كورتی؟ .1كوردستان یاخۆ كورد؟ حه‌زم ده‌كرد ناوم كوردستان با ،كورد زوڵمیان زۆر لێكراوه. .2جلوبه‌رگی كوردی؟ جوانترین جلوبه‌رگه. .3هه‌لپه‌ركێی كوردی ؟ من 2شێوه‌ی ده‌زانم (شێخانی-چۆپی) .4مۆسیقای كوردی ؟ ه زیاتر زۆر به سه‌ركه‌وتویی ده‌بینم و هیوام وای خزمه‌تی مۆسیقای كوردی بكرێ.
ئیسرائیل -كورد :تا ئێست ه چه‌ند بهرههمی كوردیت هه‌یه ،ئه‌و خانم ه‌كورد‌ه ئیسرائیلییه با بزانین جگ ه ل ه زمانی كوردی به‌چ زمانێكی تریش گۆرانی ده‌چڕێ؟ هه‌داسا :من به كوردی ،عیبری ،فارسی و عه‌ره‌بی گۆرانی ده‌ڵێم. ئیسرائیل-كورد :هانده‌ر و هاوكارت كێیه؟ كام ئاوازدانه‌ر و ده‌نگی كام هونه‌رمه‌ند له خه‌یاڵی هه‌داسادا گرینگتره؟
ئیسرائیل-كورد :تا ئێست ه بۆچی هیچ ڤیدیۆ كلیپێكت بۆ یه‌كێك له به‌رهه‌مه‌كانت نه‌كردووه؟ ه تا ئێسته نه‌متوانیوه ڤیدیۆ هه‌داسا :زۆر راست كلیپ بكه‌م بۆ گۆرانییه‌كانم ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ی زۆری تێده‌چێ كلیپكردن بۆ گۆرانی پاره كه خۆم نه‌متوانیو ه دابینی بكه‌م ،به‌اڵم هیوادارم بتوانم كلیپێكی جوانی كوردی بكه‌م و پێشكێشی
په‌یامی هونه‌ره‌كه‌م بوونی ئاشتی و ته‌بایییه
Israel-Kurd
هه‌داسا :ماڵه‌وه‌مان زۆر هانده‌رمن و هونه‌رمه‌ند سابیر به‌شیر بۆتانی و هۆنه‌رمه‌ندی به‌توانا موراد كاوه زۆر هانده‌ر و هاوكارمن و ئاوازه‌كان زۆربه‌ی فۆلكلۆرن .ده‌نگی هونه‌رمه‌ندی نه‌مر مامۆستا حه‌سه‌ن زیره‌ك ه گۆرانییه‌كانی زۆر حه‌زم لێیه ،به‌رده‌وام گوێ ل ده‌گرم و هونه‌رمه‌ندانی نه‌مر مامۆستایان عیسا به‌رواری و محه‌مه‌د عارف جه‌زراوی و به‌رهه‌مه‌كانی هونه‌رمه‌ند چۆپی فه‌تاحم به‌دڵه، به‌تایبه‌ت گۆرانی (سیا چه‌مانه).
21
ئیسرائیل -كورد
راگه‌یاندنه‌كانی كوردی بكه‌م.
NO14 July2010 Israel-Kurd
حه‌زم ده‌كرد ناوم كوردستان با ،كورد زوڵمیان زۆر لێكراوه
ئیسرائیل-كورد :تا ئێست ه بیرت لهوه نه‌كردووه‌ته‌و‌ه ئیسرائیل-كورد :په‌یامت چیی ه بۆ كوردستان ب ه گشتی؟ سه‌ردانی كوردستان بكه‌ی و كۆنسێرت ل ه شاره‌كانی ه خۆمان به كه‌سوكاری هه‌داسا :به ناوی هه‌موو كورده‌كانی ئیسرائیلهوه ده‌ڵێم ئێم كوردستان پێشكێش بكه‌ی؟ ه گه‌لی ه بیره .هیوامان وای خه‌ڵكی كوردستان ده‌زانین ،هه‌مووكات كوردستانمان ل ه كورد هه‌موو كات هه‌ر سه‌ركوت كراو ه و ه كورد چیتر زوڵمی لێ نه‌كرێ ،چونك هه‌داسا :ئه‌و ه یه‌كێكه له خه‌ونه‌كانی من ك ه له‌گه‌ڵ ه نێزیكه‌و ه دوژمنان مافی كوردیان پێشیل كردووه .زۆر خۆشحاڵ بووم به‌و چاوپێكه‌وتن سه‌ردانی كوردستان بكه‌م و ل ه كوردستان باڵو ده‌بێته‌و ه به‌ناوی Israel- ه خه‌ڵكی خۆشه‌ویستیی ئه‌و گۆڤار ه خۆشه‌ویسته‌ی ئێسته ل به‌رهه‌مه‌كانم پێشكێش ب ه بو ئێمه .من ده‌ستخۆشی له هه‌موو كارمه‌ندانی ،kurdبه‌ڕاستی جێگه‌ی شانازیی كوردستان بكه‌م. ه كوردستان ه رێگه‌ی ئه‌و بابه‌ته‌و ه زیاتر ل ئه‌و گۆڤار ه ده‌كه‌م و هیوادارم توانیبم ل ی هه‌رچوار ئیسرائیل-كورد :ئه‌ی به‌ته‌مانیت بهرههمی تازه‌ت باڵو نێزیك بووبمه‌وه .ئاواتی من دروستبوونی ده‌وڵه‌تی كوردی له پێكهاته پارچه‌كانی كوردستانه ،بژی كورد و سه‌ربه‌خۆیی بۆ كوردستان . بكه‌یه‌و‌ه ؟ ه به‌رهه‌مێكم له‌به‌ر هه‌داسا :به‌ڵێ ئێست ه ه كاری بۆ ده‌كه‌م ،یه‌كێك ل ده‌ستدای گۆرانییه‌كانی مامۆستا حه‌سه‌ن زیره‌ك.
Israel-Kurd 22
ئهوه یه‌كێكه له خه‌ونه‌كانی من ك ه سه‌ردانی كوردستان بكه‌م
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
دۆزی كورد و ده‌وڵه‌تی پیاوه نه‌خۆشه‌ك ه و ستراتیژی نوێی ئیسرائیل ئا :یاسین كه‌ریم
توركیا پاش ئه‌وه‌ی مه‌رج و پێكهاته یاسایییه‌كانی یهكێتبیه یه‌كێتیی ئهوروپا توركیای ئه‌ور‌وپای پی جێبه‌جی نه‌كرا ،هه‌ر بۆی وه‌ك ئه‌ندامێك په‌سند نه‌كرد ،چونكه سیستمی دیموكراسیی ئهوروپا خاوه‌ن بنه‌ماكانی كۆمه‌ڵگه‌ی شارستانی و مافه‌كانی مرۆڤه ،بۆیه ناتوانی ده‌وڵه‌تێكی نه‌ژادپه‌رست و سوپاساالر ه كاتێدا توركیا واڵتێكی فره‌نه‌ته‌وه و به‌ئه‌ندام وه‌ربگرێ ل ه ده‌ستووری ئه‌و واڵته‌دا هیچ نه‌ته‌و ه و ئاینێك فره‌ئاینه .ل ه ئازاد نییه و مافی النیكه‌م 20ملیۆن كورد ره‌چاو ناكرێ جگ له گه‌النی وه‌ك ئه‌رمه‌ن ،چه‌ركه‌س ،گریك و بولگاری و ... هتد ژێرپی ده‌خرێ. ه (سوپا ه و ئیسالمیی عه‌له‌وی پێشێل ده‌كرێ ،توركیا تا ئه‌مڕۆ واڵتێك مافی ئاینه‌كانی وه‌كو كریستیان ،جووله‌ك ه ده‌سته ،دیكتاتۆرییه‌تی سوپا و سه‌رباز حوكم ده‌كات ،دیموكراسی ته‌نیا شتێكی و سه‌رباز) بڕیاری سیاسی ب ه توركیا سیستمی دیموكراسی ه بۆ ئه‌وه‌ی بڵێن ل رووكه‌ش‌و فریوده‌رانه‌ی رای گشتیی ناوه‌خۆ‌و جیهانی ده‌ره‌وه‌ی ه به‌نیاز ه خۆڵ بكاته چاوی خه‌ڵك ،وه‌كو سیناریۆیه‌كی شانۆگه‌ری و مافه‌كانی مرۆڤـ هه‌یه .ده‌سه‌اڵت له‌و واڵت ه بارودۆخی ئه‌و واڵته ناگۆڕی .حزبه‌كانی ناو توركیا هه‌موویان یه‌ك ئه‌م حزب ده‌ڕوات‌و ئه‌و حزب دێ ،هیچ ل مۆركی سیاسییان هه‌یه ،هیچیان ناتوانن ئه‌قڵ‌و فه‌رهه‌نگی نه‌ژادپه‌رستی تۆرانی تێپه‌ڕێنن .توركیا واڵتێكه خاوه‌نی ه ه ره‌گه‌زی تورك ناتوانی گوزارشت ل ده‌ستوورێكی نه‌ته‌وه‌په‌رستیی كوێرانه‌یه كه هیچ پێكهاته‌یه‌كی تر بێجگه ل ه كولتووری شمشێر ده‌سه‌اڵتداری كردوو ه تایبه‌تمه‌ندێتیی كولتووریی خۆی بكات .توركیا واڵتێكه سه‌دان ساڵه ب و ده‌یكات .زیندانه‌كانی هه‌ر ئێستا پڕن له تێكۆشه‌رانی مافه مه‌ده‌نی و خه‌باتكارانی زیندانی سیاسی .به‌رده‌وام ه كارنامه‌ی مافه‌كانی مرۆڤ‌و مافی هل ئه‌شكه‌نجه‌ی سیاسی هه‌یه ،ناوبانگی توركیا ڕه‌شه ،خاوه‌نی الپه‌ڕه‌یه‌كی ره‌ش ه پله‌یه‌ك ئازادی سیاسی پێشێل ه توركیا ب ه له‌سه‌ر‌ووی هه‌موویانه‌و ه گه‌لی كورد .ل گه‌النی بن ده‌ستی ئه‌و واڵت
ل ه ده‌ستووری ئه‌و واڵته‌دا هیچ نهتهوه و ئاینێك ئازاد نیی ه و مافی النیكه‌م 20 ملیۆن كورد ره‌چاو ناكرێ
Israel-Kurd
23
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئهوروپا ناتوانی مێژووی شارستانێتیی خۆی پیس بكات به‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی وه‌ك توركیا بكات ه ئه‌ندام ك ه هیچ مه‌رج‌و یاسایه‌كی شارستانیه‌تیی دیموكراسیی ئهوروپا نایگرێته‌وه ه مێژووی هیچ واڵتێكدا رووی نه‌داو ه ده‌كری كه ل له گرتنی سیاسی و نووسه‌ر و رۆژنامه‌نووس و رۆماننووس‌و شانۆكار‌و سینه‌ماكاراندا نموونه‌مان زۆر ه (یه‌ڵماز گۆنای ،ئیسماعیل بێشكچی ،عه‌بدواڵ ئۆچه‌الن‌و ...هتد). ه ه توركیا جیاوازیی نه‌ژادی به‌ڕوونی ده‌بینری ،ناوچ ل توركییه‌كان ئاوه‌دان‌و گه‌شه‌یان كردووه ،ناوچه‌كانی ه تری توركیا به‌تایبه‌تی كوردستانه‌كه‌ی وێرانه‌یه ل ه ه سته‌می ئابووری هه‌ی هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه ،وات هه‌رچی كارخانه و پیشه‌سازییه له كوردستانه‌كه‌ی دا نایبینی. ه كارنامه‌ی كار‌و كرده‌وه‌كانی توركیا ئه‌گه‌ر ئه‌م ه ئه‌ندام ه چ روویه‌كه‌و ه داوای بوون ب بێت ب ه كاتێكدا ئهوروپا له یه‌كێتی ئهوروپا ده‌كات ل به‌رئه‌نجامی سه‌دان ساڵ شۆڕشی ڕۆشنبیری
Israel-Kurd 24
ه ه ك و پیشه‌سازی‌و سیاسی‌و خاوه‌نی شارستانییه‌تی دیموكراسیی ته‌مه‌نی خۆی له سه‌دان ساڵ ئه‌دات .توركیا هێند ه خه‌می ده‌ستكه‌وتی ه ه خه‌ریك ه ك ئابووریی به‌سه‌ر ئه‌وروپاو ه خۆی بژێنی و په‌رۆشی كولتووری دیموكراسی نییه .ده‌وڵه‌تی پیاو ه ه ه ئه‌مجار ه ل نه‌خۆشه‌ك به‌رگ‌و فۆرمێكی تردا هاتوو ه پێمان ده‌ڵی «یه‌كێتیی ئهوروپا» هو سیاسه‌تی دووڕووان ه له‌گه‌ڵ چه‌واشه‌كاریان توركیا پێڕهو ده‌كات. له‌سه‌ر زاری سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا (ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان)ه‌وه ده‌ڵی «یه‌كێتیی ئهوروپا 50ساڵه زیاتره ده‌ستی ده‌ستیمان پی ده‌كات‌و سیاسه‌تی
ناوچ ه توركییه‌كان ئاوه‌دان‌و گه‌شه‌یان كردووه ،ناوچه‌كانی تری توركیا به‌تایبه‌تی كوردستانه‌كه‌ی وێرانه‌یه
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
به‌اڵم ئه‌ركی ئیسرائیله ئه‌مجاره به‌جیدی‌وبی دوودڵی پشتیوانی ل ه دۆزی ره‌وای سیاسیی گه‌لی كورد بكات ل ه توركیا و سووریا و ته‌واوی ناوچه‌كه‌دا
Israel-Kurd
دووالیزم‌و چه‌واشه‌كاریمان له‌گه‌ڵدا پێڕهو ده‌كه‌ن»، ه ئه‌ردۆغان سیاسه‌تی یه‌كێتیی ئه‌ور‌وپای وه‌ك یان و هه‌رێمێكی مه‌سیحی ناوزه‌د كرد نه‌ك وه‌ك شارستانییه‌تی دیموكراسی .هه‌روه‌ها هه‌وڵی بادانه‌و ه ه ه رۆژهه‌اڵتی به سیاسه‌تێكی دروست ل و رووكردن قه‌ڵه‌مدا پاش نائومێدبوونی له به‌ئه‌ندام بوونی توركیا له یه‌كێتیی ئهوروپا. ه ڕۆژهه‌اڵت تاقی ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وی رۆڵی توركیا ل بكاته‌و ه و رۆڵی سوڵتانی ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانی بۆ توركیا بگێڕی و هه‌روه‌ها ڕێككه‌وتنی نێوان به‌رازیل و توركیا و ئێران له‌باره‌ی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ئه‌تۆمی ئێران و سه‌ردانی ئه‌ردۆغان بۆ تاران بۆ گواستنه‌وه‌ی یۆرانیۆمی پیتێنراو له ئێرانه‌و ه بۆ ه سزای نێوده‌وڵه‌تی توركیا فریاكه‌وتنی ئێران تا ل ه ئه‌نجوومه‌نی ئاسایش توركیا له دژی بیپارێزی و ل سه‌پاندنی سزای ئه‌نجوومه‌ن ده‌نگی دا .هه‌روه‌ها ه توركیاو ه ناردنی كه‌شتیگه‌لی به‌ناو ئاشتی و ئازادی ل ه بۆ ه هه‌ڕه‌شه‌كردن بۆ كه‌ناره‌كانی ئیسرائیل ئه‌م ه سه‌ر ئاسایشی ئیسرائیل و دڵدانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت ه ه گوای ه ك عه‌ره‌بییه‌كان‌و خۆبردنه پێشه‌وه‌ی توركیای ه كه‌رتی غه‌ز ه و توركیا كۆمه‌كی مرۆیی ده‌گه‌یه‌نێت
پێناسه‌ی موسوڵمانێتیی خۆی تازه كردهوه . هه‌وڵه‌كانی توركیا بۆ فشارخستنه سه‌ر یه‌كێیتی ئهوروپا و ئه‌مریكا بی ئه‌نجام ده‌مێنێته‌و ه تا به‌جیدی توركیا گۆڕانی دیموكراسی له كۆی سیستمی ئیداری و ده‌ستووری و ماف‌و ئازادیی سیاسی‌و مه‌ده‌نی‌و ئابووری‌و رۆشنبیریدا ه سیاسییه‌دا ده‌یكات ئه‌یه‌وی نه‌كات .ئه‌وه‌ی توركیا له‌م گه‌م ه یه‌كێتیی ئهوروپا ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ل ئهوروپا و ئه‌مه‌ریكا بێنێت ه قه‌یرانی ئابووری رزگار بكات و خۆی ببێته ئه‌ندام تا خۆی ل ه ئهوروپا بژیه‌نی ،ئه‌‌ور‌وپاش ئه‌زانی چی ئه‌كات و توركیا ب ه ئه‌ندام به‌ته‌مای چییه .ئهوروپا بۆ ئه‌وه‌ی توركیا ببێ ب ده‌بی 406ملیۆن یۆرۆی بۆ سه‌رف بكات تا ئابووریی توركیا هاوسه‌نگ بێته‌و ه له‌گه‌ڵ ئابووریی ئهوروپا .سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئهوروپا ناتوانی مێژووی شارستانێتیی خۆی پیس ه ئه‌ندام كه هیچ بكات به‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی وه‌ك توركیا بكات مه‌رج و یاسایه‌كی شارستانیه‌تیی دیموكراسیی ئهوروپا نایگرێته‌وه و تێیدا به‌دی ناكری .ره‌وشی مافی مرۆڤ ه كوشتاری ئه‌رمه‌ن زۆر خراپه ،ئه‌شكه‌نجه‌ی سیاسی هه‌ی به‌فه‌رمی ناناسی ،گه‌لی كورد كوشتار ده‌كات و سته‌می ئابووری ده‌كات له رێگه‌ی جیاوازیی گوزه‌رانی گه‌النی ناو توركیا و ئه‌وه‌ی توركیا ده‌یكات گه‌مه‌یه‌كی سیاسیی زۆر ترسناكه بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی توركیا.
25
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
له الیه‌كی تره‌و ه توركیا دانیشتنی ژێربه‌ژێر و ئاشكرا ده‌كات ناو ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییی ئیسرائیل ،دووه‌م ده‌توانی سوودمه‌ندی ه پشكی سه‌ره‌كی به‌ر به‌ناو له‌گه‌ڵ سووریا‌و بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس به‌به‌شداری رووسیا .یه‌كه‌م بی له‌ڕووی ئابوورییه‌و ه ك به‌هه‌رحاڵ رووسیا ده‌یه‌وی پێگه‌ی خۆی‌و به‌رژه‌وه‌ندییه له‌ده‌ست كه‌وی له‌سه‌رمایه به‌گه‌ڕخستن له‌جوگرافیایه‌كی گه‌ور ه و ه یه‌ده‌گی نه‌وتی خاو‌و گازی سروشتی ه پڕه ل ه دوای روخانی یه‌كێتیی ده‌وڵه‌مه‌ندا ك ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ل چووه‌كانی ل ه ته‌واوی كوردستاندا ه بلۆكی رۆژهه‌اڵت ناسراو ه به‌ده‌ست و ده‌یان كانزای به‌نرخ و گرانبه‌ها ل ه ب سۆڤیه‌تی پێشوو ك ه دوا ه هه‌یه و ده‌توانی ئاسایشی ئاو بۆ هه‌میشه بۆ خۆی ل بێنێته‌وه ،به‌اڵم توركیا یاری به‌ئاگر ده‌كات كه به‌رژه‌وه‌ندیی ه وه‌ك رۆژدا مسۆگه‌ر بكات .وه‌كو ده‌زانری كوردستان زۆرتر ئابوورییه‌كانی ده‌خاته مه‌ترسییه‌و ه به‌و هه‌ڵوێستانه‌ی ك ه دژی ئهوروپا و ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیل80% .ی ئاوی سازگار و شیرینی هه‌یه. كارتی فشار به‌كاری دێنی ل به‌اڵم ئه‌ركی ئیسرائیله ئه‌مجاره به‌جیدی وبی دوودڵی پشتیوانی به‌و هیوایه‌ی هه‌ردوو میلله‌تی كوردو جوو په‌یماننامه‌یه‌كی ه دۆزی ره‌وای سیاسیی گه‌لی كورد بكات له توركیا و سووریا و ستراتیجی گرینگ و هه‌میشه‌یی به‌قازانجی هه‌ردوو گه‌ل ل ه ترس و مۆته‌كه‌ی نه‌ژادپه‌رستی ه ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا دۆستێكی ستراتیجی ببه‌ستن تا بۆ هه‌میش ته‌واوی ناوچه‌كه‌دا تا ل و هه‌میشه‌یی بۆ خۆی دروست بكات تا هه‌تایی پشتیوانی و تورك و عه‌ره‌ب و شیعه‌گه‌رێتی ئازاد و سه‌رفراز ببین، هاوپه‌یمانێتی له‌گه‌ڵ PKKدا بكات‌والپه‌ڕه‌یه‌كی نوی هه‌ڵبده‌نه‌وه ،سنوور بۆ فره‌وانخوازییان دابنرێ‌و رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستیش ه ئارامی‌و دیموكراسی بژی. به‌اڵم به‌مه‌رجێك وه‌ك ستراتیجێكی پڕ بایه‌خ سه‌یر بكرێت نه‌ك بۆ هه‌میشه ب وه‌كو تاكتیكی سیاسیی كاتی ،چونك ه له‌سه‌ر كورد و ئیسرائیل ه كورد جارێكی تر به‌كاربردن ئه‌مڕۆ پالن و ترسێكی راسته‌قین وه‌ك كارتی فشار په‌سند ناكات به‌تایبه‌تی (په‌كه‌كه) خاوه‌نی هه‌یه ،تۆپبارانكردنی سنووره‌كانی هه‌ریمی كوردستان هه‌ر سیاسه‌تی خۆیه‌تی پاشكۆیه‌تی قبوڵ نییه .ل ه ته‌نیا ه ئێسته‌شدا ده‌نگۆی ته‌نیا بوونی گه‌ریالكانی (په‌كه‌كه و پژاك) نییه ،ب ئه‌و ه هه‌یه ئیسرائیل‌و توركیا دانیشتنی نهێنی‌و به‌رده‌وامیان هه‌ی ه الیه‌ن ده‌وڵه‌تانی توركیا و ه فشاره‌كانی سه‌ر ئیسرائیل ل بۆ چاككردنه‌وه‌ی ئه‌و بار‌ودۆخه گرژ و ئاڵۆزه ،ئه‌ركی په‌كه‌كه‌ی ه ه لێواری ته‌قینه‌وه‌ی جه‌نگێكی گه‌وره‌دایه .هه‌ربۆی ه ئیرانه‌و ه ل ه تازه‌یه وه‌ربگری سوود له‌و بار و دۆخ ه ده‌بی پێش وه‌خت و تا كار ل ربازی ه س و سیاسی و بتوانی پێوه‌ندیی ه سوود له‌و بار كار نه‌ترازاو ه وه‌خۆمان كه‌وین ئه‌ركی په‌كه‌كه‌ی ه دروست بكات له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و داوا ل ه و دواڕۆژی بۆ گه‌له‌كه‌مان ل ئیسرائیل بكات هاوكاریی لۆجه‌ستیكی بكات و دۆخ ه تازه‌ی ه وه‌ربگری‌و بتوانی كوردستان و ئیسرائیلدا بنه‌خشێنین، به‌بی هیچ مه‌رجێك و داوای لێبووردن سیاسبیه‌كان ه هاوكێش چونكه ربازی ه س و سیاسی ندیی ه پێو ه ه گه‌لی كورد بكری به ڕه‌سمی ل ل ه هه‌ڵكشانی سه‌ربازی و روو ل ه كولتورییه‌كان داگیركارین .پێكدادان به‌شداریكردن و كۆمه‌ككردنی مۆساد ل ه دروست بكات له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ده‌ستگیركردنی به‌ڕێز ئۆچه‌الن و لۆبی تا بێ گه‌رم و گوڕتر ده‌بن .توركیا، ه گه‌لی ه ئازادكردنیدا ك جوو بجوڵێنی ل ئێران و عێراقیش هه‌موویان واڵتی كورد ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌ی خۆی وه‌ك ماندێال و گاندی بایه‌خی پێ فره‌نه‌ته‌و ه و فره‌ئاینن و ئاماده‌ییی هه‌ڵوه‌شان و لێكترازانیان ، ده‌دات بۆ هه‌موو كورد ل ه به‌ر ه به‌رانبه‌ردا پرۆتۆكۆلێكی ستراتیجی مۆر لێكترازانی ناوچه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا دوو ئه‌گه‌ری ل بكری بۆ سوود و به‌رژه‌وه‌ندیی هه‌ردووال ،چونك ه ه یا ده‌بی گه‌النی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست دوو ئاڕاست ه ده‌بی ئیسرائیل ده‌مدای ه و گه‌لی كورد ل ئه‌و ه باش بزانی كه داهاتووی (په‌كه‌كه) گه‌ش ه یا دوو ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژێرن یا ئه‌وه‌تا سیسته‌می دیمۆكراسی باكور هه‌موو له‌سه‌ر پێی ه ڕووی جیهانداو په‌سه‌ند ه به‌ره‌و ئاسۆی ئازادییه‌وه ده‌ژین .ئه‌و و مافه‌كانی مرۆڤ و كرانه‌و ه ب ه و (په‌كه‌كه) هێزێكی گه‌وره‌ی رۆژ ه نێزیك ه و میلله‌تێكی له پشته .كردنی جیاوازییه‌كانی ناوچه‌كه .یا ئه‌وه‌تاهه‌ڵوه‌شانی سنوری بۆی ه رێككه‌وتنی سیاسی له‌گه‌ڵ (په‌كه‌كه) به‌قازانجی ستراتیجی جوگرافیای سیاسی ئێستا ،ده‌ست وه‌ردانی ئه‌نجومه‌نی ه ه ناوچه‌كه‌داو دروست كردنی ئارامی و ئاشتی ل هه‌ردوو میلله‌تی كورد و جووه له ناوچه‌كه‌دا .رۆژهه‌اڵتی ئاسایش ل ناوه‌ڕاست له سه‌روبه‌ندی گۆڕانێكی گه‌وره‌دایه نابی ئه‌و سیستم ه ناوچه‌كه‌دا ئه‌ویش به‌هه‌ڵوه‌شانی ده‌وله‌ته گه‌وره‌و دیكتاتۆر ه ه ك كۆنه‌خوازان ه ه له سه‌ر چه‌مكی سواوی نه‌ژادپه‌رستی و ئاینی سه‌ركوتگه‌ره‌كان و پێكهێنانی چه‌ندین ده‌وڵه‌تی نوی وات دامه‌زراون تا سه‌ر بمێننه‌وه و ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ئه‌و مافی بڕیار دانی چاره‌نووس بۆ گه‌النی بن ده‌ست و سته‌م پێوه‌ندییه ستراتیجییه بخاته واری جێبه‌جێكردنه‌وه ،وات ه ه ده‌توانی دیده‌ی ناوچه‌كه واته ده‌بی سیماو سنوری جوگرافی ناوچه‌ك ه گه‌لی جوو بگه‌یه‌نی ل سوود ب ه 2الیه‌نه‌وه .یه‌كه‌م میلله‌تێكی بگۆڕدری. ه بۆ ه گرینگ گه‌وره ده‌بی به‌دۆستی ستراتیجی و هه‌میشه‌یی ك
Israel-Kurd 26
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
مسته‌فا مه‌ولوودی جێگری سكرتێری گشتیی حزبی دیموكراتی كوردستان: له راستیدا شتێك به‌ناوی بڕوابوون ب ه ئیسرائیل ل ه ئارادا نیی ه تا ئێمه بیسه‌لمێنین بڕاومان به‌ئیسرائیل هه‌ی ه یاخۆ نـا هه‌ڤپه‌یڤین :ئیسرائیل-كورد
ئیسرائیل-كورد :ل ه سه‌رخستنی ئامانجه‌كانی نه‌ته‌وه‌یی و حزبیتاندا چه‌ند‌ه گرینگی به روڵ و هێزه جۆره‌جۆره‌كانی ئیسرائیل ده‌ده‌ن؟ ه مسته‌فا مه‌ولوودی :سه‌ره‌تا ده‌بێ بڵێم ئامانجی نه‌ته‌وه‌یی و حزبیمان پێوه‌ندیی ب روڵی هێز ه جۆره‌وجۆره‌كانی ئیسرائیله‌و ه نییه ،هه‌تا گرینگی تایبه‌تی پێ بده‌ین، ه ئه‌گه‌ریش ئامانجی نه‌ته‌وه‌ییی كورد به‌شێوه‌ی ناڕاسته‌وخۆ پێویستی كرد ك بایه‌خ به‌مه‌سه‌له‌ی سیاسیی ناوچه و ده‌وروبه‌ری بدرێ ،سروشتییه هێزێكی سیاسیی رۆژهه‌اڵتی كوردستان حیسابی بۆ ده‌كا و خوێندنه‌وه‌ی خۆی ده‌بێ و ه له‌به‌ر چاوگرتنی به‌رژه‌وه‌ندیی نیشتمانی كه‌ڵكی لێ وه‌ربگرێ ،به‌مه‌رجێك ب زیان به‌مافی نه‌ته‌وه‌كانی تر نه‌گه‌یه‌نێ.
Israel-Kurd
ئامانجی نه‌ته‌وه‌یی و حزبیمان پێوه‌ندیی ب ه روڵی هێزه جۆره‌وجۆره‌كانی ئیسرائیلهوه نییه ،هه‌تا گرینگی تایبه‌تی پێ بده‌ین
حزبی دیموكراتی كوردستان وه‌ك هێزێكی ه رۆژهه‌اڵتی سیاسی ل كوردستان كاریگه‌ریی ی خۆی له‌سه‌ر ئاراسته ره‌وته‌كان ده‌بێ و وه‌ك هه‌ر حزب و الیه‌نێكی تر ی تایبه‌تی بۆ رووداوه‌كان هه‌یه .له‌م ژماره‌یه‌دا مسته‌فا مه‌ولوودی خوێندنه‌وه ی ی گرینگی و پێگه جێگری خالید عه‌زیزی سكرتێری گشتیی حدك له‌باره ه ئیسرائیل له سیاسه‌ته‌كانی ئه‌و الیه‌نه‌دا وه‌اڵمی چه‌ند پرسیارێك ده‌داته‌و ه ك ئاراسته‌ی سه‌ركردایه‌تیی حزبی دیموكراتی كوردستان ده‌كرێن.
27
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل-كورد :بۆچی هه‌لی ناكۆكییه‌كانی نێوان ئێران و ئیسرائیل ل ه به‌رژه‌وه‌ندیی خۆتان دژی ئێران ناقۆزنه‌وه؟ مسته‌فا مه‌ولوودی :ئێران و ئیسرائیل سنووری هاوبه‌شیان ه ه ناكۆكییه‌كانی ئه‌و 2واڵت له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا نییه ،بۆی به‌شێوه‌ی تایبه‌ت زۆر كاریگه‌رییان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ه ئێران و بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌كان نییه تا بكرێ ناوچه‌كان ل ه ه كه‌ڵك وه‌ربگرین .جیا له‌وه‌ش ره‌نگ ه ناكوكیی ئه‌و 2واڵت ل ه ناوه‌وخۆی واڵتێكدا هه‌وڵ بده‌ن بزووتنه‌وه ناوچه‌یییه‌كان ل ه ناوه‌خۆیییه‌كان و ناڕه‌زایه‌تیی خه‌ڵكی واڵت كه‌ڵك له ناكۆكیی ه قازانج و به‌رژه‌وه‌ندییان دایه، وه‌ربگرن كه ئهوه زۆرتر ل ه ناكۆكیی 2ده‌وڵه‌ت وه‌ربگرن كه سنووری هه‌تا كه‌ڵك ل ه و هیچ پێوه‌ندیییه‌كی نه‌ته‌وه‌یی، هاوبه‌شیان پێكه‌و ه نیی ئاینی ،فه‌رهه‌نگی و ته‌نانه‌ت ئابووریشیان پێكه‌و ه نییه ،جیا ه له‌وانه‌ش پاساوێكی تایبه‌تیش نییه ئێمه كه‌ڵك له‌و ناكۆكییان وه‌ربگرین. ئیسرائیل-كورد :روانینی هێزه‌كانی كوردی رۆژهه‌اڵت بۆ ئیسرائیل له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌كه؟ مسته‌فا مه‌ولوودی :ئیسرائیل ده‌وڵه‌تێكه خاوه‌نی كه‌سایه‌تیی یاساییی نێونه‌ته‌وه‌ییی خۆیه‌تی ،كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیش كار ده‌كا بۆ ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت و مافی خه‌ڵكی فه‌له‌ستین له‌سه‌ر خاكی خۆیان به‌ره‌سمی بناسێ و 2ده‌وڵه‌تی فه‌له‌ستین و ه بوونیان هه‌بێ و ه ته‌نیشت یه‌كتری به‌ئاشتییان ئیسرائیل ل مافه‌كانی یه‌كتری به‌ڕه‌سمی بناسن و كێشه‌كانیان له رێگه‌ی گفتوگۆ و دیالۆگه‌وه چاره‌سه‌ر بكه‌ن. ئئیسرائیل-كورد :ئایا پێتان وا نیی ه كورده‌كانی رۆژهه‌اڵت به‌حزبه‌كانیشه‌وه كه‌وتوونه‌ت ه ژێر كاریگه‌ریی پروپاگه‌نده‌كانی كۆماری ئیسالمی و واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی به‌رامبه‌ر به‌ئیسرائیل؟ ه هێزه سیاسییه‌كانی مسته‌فا مه‌ولوودی :نه‌خێر من الم وای رۆژهه‌اڵتی كوردستان توانای ئه‌وه‌یان هه‌یه به‌سه‌ربه‌خۆیی بریاری سیاسی بده‌ن .ئه‌و جۆره پروپاگه‌ندانه‌ی ئه‌و ه ئاماژه‌تان پێ كرد كاریگه‌رییان له‌سه‌ر دانانێ. جیگایانه‌ی ك بگره حزبه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان به‌لێكدانه‌وه و هه‌ڵسه‌نگاندنی به‌رژه‌وه‌ندیی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی و حزبی خۆیان ئه‌وه‌ی پێیان دروست و باش بێ ئه‌و ه ده‌یكه‌ن، نه‌ك حیسابی تایبه‌ت بۆ ئه‌و جۆره پروپاگه‌ندانه بكه‌ن. ئه‌وه‌ی كه حزبه سیاسییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان مه‌یل و ره‌زامه‌ندی پێشان ناده‌ن بۆ پێوه‌ندیگرتن به‌ده‌وڵه‌تی ه پێیان وابێ ئیسرائیل ره‌نگه زیاتر هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و ه بێ ك ه به‌گشتی ناتوانێ كاریگه‌ریی جیدی ئه‌و جۆره پێوه‌ندیی
Israel-Kurd 28
ه سیاسییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ه حزب ئه‌وه‌ی ك مه‌یل و ره‌زامه‌ندی پێشان ناده‌ن بۆ پێوه‌ندیگرتن ه زیاتر هه‌ر له‌به‌ر ئهوه بێ به‌ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ره‌نگ ه به‌گشتی ناتوانێ ه پێیان وابێ ئه‌و جۆره پێوه‌ندیی ك كاریگه‌ریی جیدی و به‌رچاوی هه‌بێ. ه زۆر حه‌ز به‌به‌ستنی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ و به‌رچاوی هه‌بێ بۆی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا ناكه‌ن. ئیسرائیل-كورد :چۆن ده‌یسه‌لمێنن بڕواتان ب ه ئیسرائیل هه‌یه و ل ه تواناكانی ئه‌و واڵت ه گه‌یشتوون؟ ه ئیسرائیل ه راستیدا شتێك به‌ناوی بڕوابوون ب مسته‌فا مه‌ولوودی :ل ه بیسه‌لمێنین كه بڕاومان به‌ئیسرائیل ه تا ئێم ه گۆڕێدا نیی ل هه‌یه یاخۆ نا و دواتر تواناكانی ئه‌و واڵته هه‌ڵسه‌نگێنین ،به‌اڵم ه ناوچه‌دا به‌نیسبه‌ت ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز ه ه ئیسرائیل ل شاراوه نیی ه و گرینگیی خۆی هه‌یه .پرسی ئیسرائیل فه‌له‌ستینیش یه‌كێك ل ه ه هه‌ر بۆیه ناكرێ ل ه هه‌ستیاره‌كانی جیهان و ناوچه‌كه‌ی كێش ه سیاسییه‌كاندا له‌به‌ر چاو نه‌گیرێ. خوێندنه‌و ه و تێڕوانین
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئاوڕدانه‌وه‌یه‌ك ی مێژوویی بۆ نیشته‌جێبوونی جوو ل ه ده‌ڤه‌ری پشده‌ر
Israel-Kurd
ه نێزیكه‌ی 25 ه داناوه .رۆژان ی مام تۆفیقی ئێست خواپه‌رستیان له شوێنی ماڵی عه‌ل راپۆرتی :دیاكۆ ه جووه‌كان له‌و جوو هاتوچۆی ئه‌و دێره‌یان كردووه بۆ خواپه‌رستی .زۆربه‌ی ماڵ ه مسوڵمانه‌كان ژیانیان به‌سه‌ر بردووه ،ژیانێكی زۆر ساده و له سه‌ره‌تای ساڵه‌كانی 1930گوزه‌ر ه له‌گه‌ڵ ماڵ جوو كه‌وتوونه‌ته ناوچه‌ی پشده‌ر ساكار .پێوه‌ندییه‌كی ئاشتییان ه و دراوسێیانه‌یان له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا هه‌بووه، ه سنووری قه‌اڵدزێ ،سه‌ید ل ئه‌حمه‌دان ،نوره‌دین و سوێجی دوور له رق و كینه ،ئه‌گه‌رچی هه‌ندێ سه‌رچاوه باس لهوه ده‌كه‌ن هه‌ندێ جار ه ه نه‌گه‌یشتووه‌ت ه الیه‌ن مسوڵمانانه‌و ه ئازار دراون ،به‌اڵم ئه‌و ئازاردان ه ژیان جووه‌كان ل نیشته‌جێ بوون ،ئه‌و كات ه نێوان جوو ه ئه‌گه‌ر كێشه‌یه‌ك ل زۆر ساد ه و ساكار بووه ،دیار ه راده‌ی كۆچپێكردن یاخۆ له ناوبردنیان .بۆ نموون پیشه‌گه‌ریی ساد ه و ساكار و مسوڵماندا هه‌بووایه ،ئه‌وا هه‌ردوو الیه‌نی شه‌ڕكه‌ریان ده‌برد بۆ ماڵی (سه‌لیم ه الیه‌ن سه‌لیم ئاغاو ه هۆكارێكی سه‌ره‌كی بوو ه بۆ ئاغای سه‌ركه‌پكان) له‌وێ كێشه‌كه چاره‌سه‌ر ده‌كرا و ل ه ئاشت ده‌كرانه‌وه ،وه‌ك سزایه‌كیش بڕی 3مریشك له جووه‌كان ده‌ستێنرا بۆ كۆچپێكردنی جوو بۆ ئه‌و ناوچان ه هۆكاره سیاسییه‌كان له‌و ماڵی سه‌لیم ئاغا. ه ل جگ تێكه‌اڵوبوونی جوو و مسوڵمان به‌تێپه‌ڕبوونی كات زیاتر بوو ه له رووی قبوڵكردنی سه‌رده‌مه‌دا. ه دراوسێیه‌تی و هه‌بوونی سه‌ودا و ئاڵوگۆڕی بازرگانی .ته‌نانه‌ت وای لێهاتوو ه ئه‌و سه‌رده‌مه كه جوو هاتوونه‌ت ه گوندی نوره‌دین ه هه‌ندێ له مسوڵمانان ژن له جووه‌كان بخوازن ،وه‌ك ل ئه‌و ناوچانه ،پشده‌ر هیچ ك ه ده‌سه‌اڵتێكی سیاسی و ئیداری تێدا (حاجی مووسا) باوكی (هۆمه‌ری حاجی مووسا) خێزانه‌كه‌ی به‌ناوی خاتوو ناز ك ه براكانی ناویان نه‌بووه ،دوور بوو ه له هه‌موو جوو بوو ه و له پاش خواستنی مسوڵمان بووه .خاتوو (عاسیمه) ك ه خێزانی له‌گه‌ڵ حاجی حكوومه‌تی( .ئیسحاق و مالم) بووه خێزانێكی جوو بوون ،خاتوو عاسیم داموده‌زگه‌یه‌كی ه پێك هێناو ه و مسوڵمان بوو ه و تا كۆتای ژیانی له‌گه‌ڵ ئه‌و خێزانه‌دا ژیاوه. ئاغاكان كاروباری ئاساییی و مام ه رۆژانه‌ی خه‌ڵكیان به‌ڕێو ه بردووه .مسوڵمانان به‌پێچه‌وانه‌ی جووه‌كان ژنیان نهداوه ب ه كوڕ‌ه جووه‌كان ،له‌ك ه ئه‌و ژن خواستنه‌ی ده‌وروبه‌ری قه‌اڵتی قه‌اڵدزێ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ رق و كینه دروست نه‌بووه ،یه‌كالیه‌ن و مه‌یدانی مه‌نگوڕان و شوێنی مسوڵمانان له‌گه‌ڵ جووه‌كاندا به‌رده‌وام بوو ه و كۆمه‌ڵێك ماڵی جوو له‌و شاره‌دا گواستنه‌و ه كۆنی قه‌اڵدزێ شوێنی ناسراون و دیارترینیان ئه‌مانه‌ن: ژیانی هه‌موو خه‌ڵكی ئه‌و ناوچه‌ی ه پیشه‌ی زێڕنگه‌ربووه ،دراوسێی ماڵی حاجی مه‌حموود باوكی ه .1وه‌ستا حه‌یا :ك (دێر)ی بووه ،هه‌ربۆیه‌ش جوو حه‌سه‌ن حاجی مه‌حموود بوو ه كه دیارترین كه‌سایه‌تیی ناوچه‌ی قه‌اڵدزێ بووه،
29
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
كوڕه‌كانی وه‌ستا حه‌یا ناویان (ساڵح و مه‌شان) ه گه‌زۆ كه زۆر نێزیك بوو له جووه‌كان ده‌ڵێ هه‌موو هه‌ینییه‌ك خۆشم له‌گه‌ڵ ه الی فه‌قێیه‌كان ده‌چووم ،جووه‌كان گۆڕستانیان جیاواز بوو كه ده‌كه‌وێت كچه‌كانیشی ناویان (لۆلێ و په‌ری) بووه. ه ئه‌وا خۆیان .2وه‌ستا یه‌عقوب :ئه‌ویش پیشه‌ی زێڕنگه‌ر داری وه‌لی نێزیك به‌نزینخانه‌ی ئێسته ،كه مردوویان لێ بمردای بووه و هه‌ر له‌و گوزه‌ره ژیاو ه و كوڕه‌كه‌ی ناوی به‌نهێنی ده‌یان ناشت .هه‌ندێك سه‌رچاو ه ئه‌و كاره بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕێننه‌و ه په‌نحاز بووه.
ه نێزیك دووكانی حه‌مید هل هك .3ئیسحاقه جووالی میرزا سه‌عید بوون. .4سلێمانه جوو ئه‌ویش دراوسێی ئه‌سعه‌دی مام باپیر بووه.
ه .5هاروون :ئه‌میش ئیشی (خم) ی بوو ه ل نێزیك ماڵی مام سمایل باوكی شه‌هیدی مامۆستا (محه‌مه‌د سوڵتان) بووه.
ه ه جوو ،له‌یال جوو ،سوراحه جوو ژن .6سوراح جوویه‌ك بوو مێردی كۆچی دوایی كردبوو له‌گه‌ڵ له‌یال جوو خه‌ریكی خمكردن بوون ،جلوبه‌رگی بلباسیان خه‌م ده‌كرد كه پێشیان ده‌گوت (12 گه‌زی خام حه‌الوه) و یاخۆ (ئافتاب نیشان)، ه چۆنییه‌تیی خه‌مكردنه‌كه‌ش به‌مجۆر ه بوو ك ه شێوه‌ی كوپه‌یه‌كی گه‌وره‌یان له زه‌وی ده‌گرت ل ه جلوبه‌رگ ته‌ندور ،ئه‌و قوماشه‌ی كه ده‌كرا ب ه له‌و خومه‌یان هه‌ڵده‌كێشا و دوای ئه‌وه‌ی ك ه ه ك ره‌نگی ده‌گرت ده‌یاندوری ،زۆرێك له‌و ژنان ه بووك ده‌بران ئه‌و جۆر ه جلوبه‌رگه‌یان بۆ خم ب ه به‌كار هاتوو ه ده‌كرا و هه‌ندێ جار ئه‌و خمكردن بۆ چاره‌سه‌ری سك ئێشه‌ی منداڵ ،مسوڵمانان پارچه‌یه‌ك خمیان ده‌برد دواتر له‌سه‌ر سكی ه منداڵه‌كه‌یان داناو ه و ئازاری سكی منداڵه‌ك باش بووه ،جووه‌كان له پیشه‌ی زێڕنگه‌ریدا زۆر ه راستی بۆ یه‌كه‌مجار وه‌ستا و كارزان بوون ب ئه‌و پیشه‌یه‌یان هێناوه‌ته ئه‌و ناوچه‌یه .گرینگترین ه دروستكردنی (چوچه، كاره‌كانیان بریتی بوون ل مله‌گۆ ،كرمه‌ك ،گه‌ردن له‌خ ،پڵپڵه و سه‌رسكه‌ی درێژ) و هه‌ندێكیان كاری مه‌ی دروستكردنیشیان ده‌كرد ،به‌اڵم ته‌نیا بۆ خۆیان بوو بۆ فرۆشتن دروستیان نه‌ده‌كرد ،له‌به‌ر مسوڵمانان له ناو ته‌نورێك ده‌یان شارده‌و ه و سه‌ره‌كه‌یان قوڕ ده‌دا دواتریش به‌ڕه یاخۆ ڕایه‌خیان له‌سه‌ر ڕاده‌خست. له الیه‌ن مسوڵمانانه‌و ه زۆر دژایه‌تیی ئه‌و كار ه ه الیه‌ن مه‌ال ده‌كرا ،هه‌موو رۆژی هه‌ینی ل محه‌مه‌د (مامی مامۆستا مه‌ال محه‌مه‌د ده‌ڵگه‌یی) ه چه‌ند فه‌قێیه‌ك ده‌نێردرانه سه‌ر ئه‌و مااڵنه‌ی ك ئاره‌قیان دروست ده‌كرد لێیان ده‌شكاندن .حه‌مید
Israel-Kurd 30
جووه‌كان له پیشه‌ی زێڕنگه‌ریدا زۆر وه‌ستا و كارزان بوون ب ه راستی بۆ یه‌كه‌مجار ئه‌و پیشه‌یه‌یان هێناوه‌ت ه ئه‌و ناوچه‌یه
ه كه‌سی غه‌یری جوو مردوویان له‌گه‌ڵ ه جووه‌كان بڕوایان وابوو ه ك كه گوای بنێژێ ئه‌وا هی تریان لێ ده‌مرێ. ه ناوی كانی (یا مێره‌مێ) بۆ جل شوشتن و خۆ شوشتن ده‌چوون بۆ كانییه‌ك ك بوو ،ئه‌و كانییه به‌ناوی دایكی (حه‌سه‌ن جه‌الل)هو ه بوو كه ئێسته هیچیان ه نێزیك له ژیاندا نه‌ماون .بۆ سه‌یران و گه‌شتیش ده‌چوونه (ته‌رگاران) ك ه قه‌اڵدزێ .رۆژانی شه‌موو له ئاگر دوور گوندی چوم خركه‌ی ئێسته‌یه ل ده‌كه‌وتنه‌وه وه‌ك نه‌ریتێكی خۆیان له رۆژی هه‌ینی خواردنی شه‌موویان ه رۆژی شه‌موو خواردنه‌كه‌یان ئاماد ه ده‌كرد .زیاتر كفته‌یان لێ ده‌نا و ل ه داده‌نا تا ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ یاخۆ تا 7ئه‌ستێر ه به‌ده‌ر ده‌كه‌وت ئه‌و كات ه ه ده‌كه‌وتنه‌وه و نانیان ده‌خوارد .سه‌ر گوزه‌شته‌یه‌ك هه‌ی نێزیك ئاگره‌ك ه ئه‌وا ده‌چوون گوایه ئه‌گه‌ر منداڵه مسوڵمانه‌كان (تا)یه‌كی به‌هێزیان هه‌بووای
ه ه و دوو كفته‌یان ده‌دزی و ده‌یان خوارد به‌و ه تای منداڵه‌ك بۆ الی خواردنه‌ك ه (تا) كه‌ی داده‌به‌زی یاخۆ به‌جۆرێكی تر یاخۆ هه‌ركه‌سێ تای هه‌بووای ه مسوڵمانان بۆ نزمكردنه‌وه‌ی تای منداڵ و گه‌وره‌ش نه‌ریت وا باو بوو ك ده‌بێ خاوه‌ن نه‌خۆش بچێته به‌ر ده‌رگه‌ی ماڵێك كه دوو ژنی هه‌بێ ،ئه‌وكات زیاتر ده‌چوونه ماڵی كاك (ئه‌حمه‌دی بابه‌كر) كه دوو ژنی هه‌بوو خاوه‌ن ه ئه‌م شیعره‌ی ده‌گوت: نه‌خۆشه‌ك ه رۆژ به‌رده‌دا تا ،ئه‌ی حاجی چوارچاو چ هه‌ی تا هه‌ی تا ،به‌شه‌و ده‌گری تا ،ب ه ه ده‌یگوت ئه‌م ه به‌رده‌م بای ده‌رمان ده‌دا ،خاوه‌ن ماڵه‌كه‌ش چ خواردنێكی ل
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
«پێم شك نایه به‌هۆی شه‌ڕ و ئاژاوهوه هیچ جوویه‌ك كوژرا بێت یاخۆ هیچ مسوڵمانێك به‌ده‌ستی جوو هاتبێت ه كوشتن»
ك ه مردوویان لێ بمردایه ئه‌وا خۆیان به‌نهێنی ده‌یان ناشت
Israel-Kurd
به‌رده‌دا تا. ه نه‌ریتی كه‌پره شینه‌یه‌ك بوو ل ه قه‌اڵدزێ كه‌پرێكیان جووه‌كان ،ل ه داری مۆرتك، دروست ده‌كرد ل به ده‌وروبه‌ری كه‌پره‌كه‌دا هه‌موو جۆره مێوه‌یه‌كی ئه‌و كاته‌یان هه‌ڵده‌واسی ،له‌ژێر ئه‌و كه‌پره‌دا كۆده‌بوونه‌و ه و ده‌یانكرد به‌به‌زم و شادی ،ده‌پاڕانه‌وه بۆ بارانبارین، ئه‌گه‌ر دوای ئهوه باران باریبا ئه‌وا جووه‌كان زۆر ئاسوود ه ده‌بوون و ده‌یان گوت خوای گه‌ور ه ئێمه‌ی ه به‌سه‌ر كردووه‌ته‌وه ،نیازی ئێم دابین كردووه. ه زۆر به‌گوته‌ی (حه‌مید گه‌زۆ) ك تێكه‌اڵوی جووه‌كان بوو ه و به‌رده‌وام هاتوچۆی ده‌كردن ده‌ڵێ :ئه‌و ه ده‌ژیان زۆر بێ جووانه‌ی له‌و ناوچه‌ی ئه‌رك و هێمن بوون ،كاریان به‌كاری كه‌سه‌و ه نه‌بوو و زۆر گونجاو بوون و گوتی «پێم شك نایه به‌هۆی شه‌ڕ و ئاژاوهوه هیچ جوویه‌ك كوژرا بێت یاخۆ هیچ مسوڵمانێك به‌ده‌ستی جوو ه كوشتن». هاتبێت ه بڕیاری گه‌ڕانه‌وه‌ی جووه‌كان ل سه‌ره‌تای ساڵی 1950ده‌رچوو كه ئه‌وسا نووری سه‌عید سه‌رۆكی
عێراق بووـ بڕیارێك ده‌رچوو سه‌باره‌ت به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی جووه‌كان و به‌پێی ئه‌و ه مه‌رجێك ه ده‌توانن بگه‌ڕێنه‌و ه ب بڕیار ه داوای له جووه‌كانی عێراق كرد ك ه هیچ كه‌لوپه‌ل و شتومه‌ك له‌گه‌ڵ خۆیان نه‌به‌نه‌وه ،دیار ه ئه‌و جووانه‌ی ل ه ڕۆژێكدا قه‌اڵدزێ و ده‌وروبه‌ری ده‌ژیان خۆیان ئاماد ه كرد بۆ گه‌ڕانه‌وه ،ل ه پشتی قه‌اڵتی شار كۆكرانه‌وه. ه ده‌كه‌وێت هه‌ر هه‌موویان له گه‌راجی ئاغا باوه ك خه‌ڵكێكی زۆری شار بۆ ماڵئاوایی له‌و رۆژه‌دا ئاماد ه بوون ،به لێبورده‌یی و ه قه‌اڵدزێ و مسوڵمانان كرد .بانگهێشتن و داوه‌تی ئاسووده‌یییه‌و ه ماڵئاواییان ل جوو بۆ مسوڵمانانی قه‌اڵدزێ ،دوای نێزیكه‌ی 40ساڵ به‌سه‌ر كۆچ كرد و ه خه‌ڵكی شاری قه‌اڵدزێ گه‌ڕانه‌وه‌ی جووه‌كان جارێكی تر پێوه‌ندیی هه‌ندێك ل ه واڵتی ئیسرائیل ده‌رچوو هل و واڵتی جوو دروست بوو .به‌هۆی ئه‌و بڕیاره‌ی ك ه ه بۆ ئه‌و خزم و پاشماوانه‌ی بنێرێ ك ه هه‌موو جوویه‌ك ده‌توانێ داوه‌تنام ك نیشته‌جێی عێراق و هه‌رێمی كوردستانن. ه قه‌اڵدزێ ژیاون، دیار ه وه‌ك پێشتر باسمان كرد له‌و كاته‌ی جووه‌كان ل ه نێوانیاندا هه‌بووه ،به‌و هۆیه‌وه جووه‌كانی ئیسرائیل كۆمه‌ڵێك ژن و ژنخوازی ل ه له ساڵی 1995-1994سوودیان له‌و بڕیاره وه‌رگرت ،كۆمه‌ڵێك خێزانیان ل ه شێوه‌یه‌كی یاسایی وه‌ك جوو كۆچیان قه‌اڵدزێ بانگهێشتنی ئیسرائیل كرد و ب ه ئیسرائیلن. ه ل ه ماڵبات ه تا ئێسته‌ش ئه‌و كۆمه‌ڵ كرد به‌ره‌و ئیسرائیل ك
31
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
پێگه ی ئیسرائیل ل ه ناو واڵت ه ئیسالمییه‌كاندا ئا :بارزان ئیبراهیم ه نێونه‌ته‌وه‌یییه‌كان یه‌كێك له سیاسه‌ته هه‌ر ه گرینگه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه ره‌وشت سنوور پێوه‌ندیی بۆ كه‌سایه‌تی دانانێ ،هه‌ڵسوكه‌وتی سیاسی و ئاوڕدانه‌وه‌یه‌كی مێژوویی ئه‌وه‌مان بۆ روون ده‌كاته‌و ه كه پێوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ره‌گه‌ز ه هه‌میشه‌یییه‌كانی نییه. ه ناوبانگه‌كه‌یدا به‌ناوی (Politics ه ب ه په‌رتووك نووسه‌ری به‌ناوبانگ «هانس مۆرگتۆ» ل ه ده‌كات. ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ئاوا پێناس Among Nationsسیاسه‌تی ناو نه‌ته‌وه‌كان) پێوه‌ندیی ه سیاسییه‌كان ئه‌و تێڕوانینه‌یه ده‌بێ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی نه‌ته‌وایه‌تی شرۆڤه‌ی پێوه‌ندیی شانبه‌شان له‌گه‌ڵ تێگه‌یشتنی هێز و ته‌رازوی هێز یه‌ك ده‌خات و ده‌بێ به‌رژه‌وه‌ندبی نه‌ته‌وایه‌تی ره‌چاو بكرێ. ه واڵتانی تره‌و ه مافێكی ته‌واو ده‌ستووری و رێگه‌پێدراو ه له‌الیه‌ن رێكخراوی پێوه‌ندی به‌ستن ب
Israel-Kurd 32
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ه هه‌تا بۆ رێكخراوه‌كانی نهتهوه یه‌كگرتووه‌كان ،ئه‌و پێوه‌ندیی ئێن جی ئۆكانیش ده‌سته‌به‌ر كراو ه و رێگه‌یان لێ نه‌گیراو ه ه هاوپیشه‌كانی خۆیانه‌و ه هه‌بێ ،به‌بێ به‌وه‌ی پێوه‌ندییان ب دیاریكردنی هیچ ئاین و ده‌ستنیشانكردنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك. ه به‌یه‌كسانی ئه‌و له ده‌سه‌اڵتی هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌كدا هه‌ی مافه به‌كار بهێنێ ،بۆ مه‌به‌ستی به‌ره‌و پێشبردنی دۆستایه‌تیی نێوانیان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی هاریكاریكردنی هه‌ردوو الیه‌ن. نه‌ته‌وه‌ی كورد وه‌ك نموونه‌ی ئه‌و پێوه‌ندییانه ه ده‌سه‌اڵتێكی خۆجێی باشووری كوردستان ماوه‌ی 19ساڵ به‌ڕێوبردنی له‌الیه‌ن سه‌ركردایه‌تیی كوردستانه‌وه هه‌بووه. تا راده‌یه‌كی زۆر مافی فره‌وانكردن و په‌لهاویشتنی ی ه دیبلۆماسییه‌كانی هه‌بوو ه له‌گه‌ڵ زۆربه ده‌سه‌اڵت ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتدارێكی دنیا .یه‌كێك له هه‌ستیارترین ه ئیسرائیل. ه تایبه‌ت بووه ب ئه‌و پێوه‌ندییان ه بۆ گه‌لی ئاخۆ هه‌لومه‌رجی دروستبوونی ئه‌و پێوه‌ندیی ه ئه‌گه‌ر هه‌یه بۆ كورد نه‌ڕه‌خساوه؟ یاخۆ ئه‌و پێوه‌ندیی ددانی پیا نانرێ و بۆ هه‌موو الیه‌ك ڕوون بكرێته‌وه و ه بگوترێ به‌ڵێ پیوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و كوردستان هه‌ی ه وه‌ك واڵتانی تری مسوڵمان هه‌مانبێ. و مافی ئێمه‌ش ه چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌تی عیراقدا وه‌ك گه‌لی كورد ل ه چه‌وسێنراوه‌ته‌و ه گه‌لێكی سته‌مدید ه كه به‌ده‌یان ساڵ و مافه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانی لێ زه‌وت كراوه هه‌تا سیاسه‌تی به‌جینۆسایدكردنی به‌رامبه‌ر پێڕهو كراوه ،ئاخۆ كورد ه گه‌النی تریشی پێ ڕه‌وا سیاسه‌تی بوونی پێوه‌ندی ب نه‌بینراوه؟
ه ناو ه به‌ناوه وه‌ك تیرهاوێژێك په‌المارمان ئه‌ده‌ن ب ه شۆڤێنییه‌كان و راگه‌یاندی سه‌ر تایبه‌ت میدیای عه‌ره‌ب ه هه‌ر ده‌رفه‌تێكدا به‌رپرسانی به ئیسالمییه توندڕۆكان ل كوردیان خستووه‌ته ناو بابه‌تێكی دژوار ئه‌ویش بابه‌تی
شێخه‌كانی عه‌ره‌ب له شه‌قامه‌كانی ئیسرائیل پیاس ه ده‌كه‌ن
ئاخۆ كورد سیاسه‌تی بوونی پێوه‌ندی ب ه گه‌النی تریشی پێ ڕه‌وا نه‌بینراوه؟
Israel-Kurd
ه ئه‌وا ده‌كرا ه له بنه‌ڕه‌تدا نه‌بووبای خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و پێوه‌ندیی ه درێژایی ه لێك بدرابایه‌وه ،مادام ب ه دیوێكی تر بابه‌ته‌ك ب چه‌ندان ساڵ ئێمه و گه‌لی جوو ژیانێكی دوور و درێژمان ه نێوانماندا به‌یه‌كه‌وه هه‌بووه ،به بێ بوونی گرفتی ئاینی ل ه زوڵم لێكراوه. دۆستایه‌تی و برایه‌تیی ئه‌و دوو گه‌ل ه دوای ڕاپه‌ڕینی به‌هاری 1991ه‌وه دامه‌زراندنی ل داموده‌زگاكانی هه‌رێمی كوردستان و ده‌ست به‌كاربوونی سه‌ركردایه‌تیی كورد بۆ ئه‌ركی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێم ،له‌و ساوه له هه‌ر دانیشتن و كۆبوونه‌وه و پرێس كۆنفرانسێكدا یه‌كێك له‌و بابه‌تانه‌ی كه سه‌ركردایه‌تیی كوردی پێ ئیحراج ه گه‌ڵ ئیسرائیل. ده‌كرێ بابه‌تی پێوه‌ندبی بوو ه ل
33
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه ئیسالمییه‌كان پێوه‌ندییان دامه‌زرا زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری ده‌وڵه‌ت بوونی پێوه‌ندبی نێوان كورد و ئیسرائیله. له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا به‌ست ،ئه‌وانه‌ی ئه‌و به‌رد ه ه راستیدا وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ل ه كورد به‌وه‌ی فاڵن سه‌ركرده‌ی كورد ده‌گرن كورد سه‌ركرده‌كانی ه رابردوودا سه‌ردانی ئیسرائیلی كردووه ،یاخۆ ل ه پاكانه‌كردن نابێ بكه‌ون ه كوردستان ئاماده‌یییان هه‌یه، ه ئیسرائیل ل هه‌نووك و هیچ كات جێی شه‌رم ه واڵته‌كانیان به‌هیزترین پێوه‌ندیی هه‌موو ئه‌وان نییه بۆ كورد ئه‌گه‌ر دیبلۆماسی و ئابووری و رۆشنبیرییان له‌گه‌ڵ ه گه‌لێكی وه‌ك پێوه‌ندی ب ه ئیسرائیل و گه‌له‌كه‌یدا هه‌یه .بگره پێوه‌ندیی جووه‌وه بكات ،كه خاوه‌نی ئابوورییه‌كان سااڵنه به‌سه‌دان ملیۆن دۆالره ،له‌م چه‌ندان كاره‌ساتی وه‌ك هۆلۆكۆست و له‌ناوچوون و ه ه ئیسرائیل به‌ره‌سمی هه‌موو ئه‌و پێوه‌ندیی دوویان ه ژێربه‌ژێرانه‌ی پاڵه‌وانانی ئیسالم و سه‌ركرده‌ی واڵت تااڵنكاری و به‌كۆیله‌كردنن. ده‌بوو ئه‌وه‌ی عه‌ره‌بییه‌كانی ئاشكرا كرد .سه‌یری دوو رووییی سه‌ركردایه‌تیی گه‌لی كورد ه چۆن خۆیان پێوه‌ندییه‌كانیان عه‌ره‌ب بكه‌ن ك بیكردبایه ،بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا په‌ر ه پێداو ه و نه‌ته‌وه‌ی وه‌ك هه‌موو ئه‌و لێدوانانه ،ئه‌ی كوردیش تاوانبار ده‌كه‌ن كه چۆن ده‌بێ واڵتێكی بۆ مافی ئێوهی ده‌وڵه‌تی مسوڵمان پێوه‌ندی له‌گه‌ل جووه‌كاندا هه‌بێ؟ ه ه پێوه‌ندیتان ب ئیسالمیی هه‌رچه‌ند ه یه‌كه‌م واڵتی ئیسالم كه ددانی بۆ ه نیی رم ه ش جێی كات هیچ ئیسرائیل و گه‌له‌كه‌ی هه‌بێ، به‌ئیسرائیل ناوه ده‌وڵه‌تی توركیا بووه ،به‌اڵم بۆ زیاتر به‌اڵم بۆ كورد ره‌وا نیی ه ئه‌و كورد ئه‌گه‌ر پێوه‌ندی ب ه گه‌لێكی به‌رچاوڕوونی هه‌موو الیه‌ك و خوێنه‌ران ده‌وڵه‌تی ه بكاته‌وه؟ جۆر ه كه‌نااڵن ه ه دێنینه‌و ه كه ئه‌و واڵت میسر به‌نموونه‌ی بابه‌ته‌ك وه‌ك جووه‌وه بكات، بێده‌نگیی بێگومان چۆن پێوه‌ندییه‌كی پته‌و و چاره‌نووسسازی له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی وای كردوو ه ئیسرائیلدا هه‌یه. شۆڤینسته‌كانی عه‌ره‌ب به‌رده‌وام كورد له‌وباره‌یه‌و ه واڵتی میسر هه‌ر له دوای ساڵی 1948هو ه پێوه‌ندییه‌كی به‌هیزی بخه‌نه ناو گاڵته‌وه ،پێوه‌ندییه‌كی له‌و شێوه‌ی ه ه ئابووری له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا پێك هێنا .به‌پێی ئه‌و به‌ڵگانامانه‌ی ك ه سه‌ره‌تای ده‌بێته مایه‌ی به‌هێزبوونی هه‌رێمه‌كامان له هه‌موو له وه‌زاره‌تی ده‌روه‌ی ئیسرائیلدا هاتوو ه میسر هه‌ر ل روویه‌كه‌و ه و له داهاتووشدا ئه‌وان ده‌بنه چه‌ترێك بۆ دروستبوونی ئیسرائیلهوه پێوه‌ندییه‌كی به‌هێزی ئابووری له نێوان پاراستنی ناوچه‌كه‌مان. ئه‌و دوو واڵته‌دا دروست بووه ،ئاڵوگۆڕ ه بازرگانییه‌كان به‌شێوه‌ی ه شه‌ڕی سه‌پێنراوی له‌م دوایییانه‌دا گه‌وره لێكۆڵه‌ره‌وه‌یه‌كی ئه‌مه‌ریكایی جیاجیا بوونیان هه‌بووه ،تا ئه‌و ماوه زۆره‌ی ك ه كه به‌هۆی لێكۆڵینه‌وه‌ی بابه‌ته‌كانی له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی نێوان عه‌ره‌ب و ئیسرائیل به‌كۆتا هات ئیتر زۆربه‌ی ده‌وڵه‌ت كورد و پێوه‌ندی گه‌لی جوو و كورد ،پێوه‌ندی عه‌ره‌بییه ئیسالمییه‌كان به‌شێوه‌ی ئاشكرا پێوه‌ندیی دیبلۆماسییان پێو ه كردم و گوتی ئاخۆ هه‌بوونی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل به‌ست. ه هه‌ی ه كونسوڵخان ه لهوهی ك ئیسرائیل گرینگتر نیی ه نێوان ه به‌كۆتا هات ل ه له ساڵی 1979دوای ئه‌وه‌ی جه‌نگی 30ساڵ ته‌نیا كاری سیخوری و هێنانی كۆمپانیای فاشله كه ل ه خۆیه‌و ه بینی. ه 5شه‌ڕی گه‌وره‌ی ب ه ئیسرائیل و عه‌ره‌ب ك ه ساڵی ،1979كۆتایی هێنا ئاینده‌دا ته‌نیا زه‌ره‌مه‌ندی گه‌ور ه گه‌لی كورد ده‌بێ؟ په‌یماننامه‌ی ئاشتیی ئیسرائیل و میسر ل ه خوێناوبیه‌كانی نێوان عه‌ره‌ب و ئیسرائیل. ه هه‌موو جه‌نگ ئاخۆ گه‌لی كورد وه‌ك نه‌ته‌و ه ئاره‌زووی دروستبوونی ب رایه‌ڵه‌ی پێوه‌ندی نیی ه ناوبژیوانی ئه‌مه‌ریكا ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل؟ به‌بێ گومان په‌یماننامه‌ی كامپ ده‌یڤد له ساڵی ،1978ب ه نێوان میسر و ئیسرائیل گرێ درا ،ئه‌و ه زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆی دانیشتووانی هه‌رێمی كوردستان سه‌رۆك جێمی كارته‌ر ،ل ه نێوان ئه‌و دوو ئاره‌زووی دروستبوونی پێوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆ بووه هۆی به‌ردی بناخه‌یه‌كی به‌هێز بۆ ئاشتی ل ه و دراوسێكانی ئیسرائیل. ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،ئه‌و ه من نیم له جیاتی ئه‌و واڵت هه‌موو رێژ ه زۆره‌ی دانیشتووانی هه‌رێم قسه ده‌كه‌م، بگر ه زۆربه‌ی راپرسی و را جیاجیاكان ئه‌و ه ده‌خوازن .له سه‌ر داوای سه‌رۆك وه‌زیرانی ئه‌وسای ئیسرائیل (مناحیم بیگن) ،سه‌رۆكی میسر (ئه‌نوه‌ر سادات) بانگهێشتنی ئۆرشه‌لیم كرا، دوای ساڵی 1948له‌و كاته‌ی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له‌وێ سادات وێڕای ددانپێنانی ئیسرائیل وه‌ك ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ، ه گه‌لی ئیسرائیل وته‌یه‌كی گرینگی له كنیسه‌تی ئه‌و واڵته‌دا پێشكێش ب ه ئازادی و ه ب و دنیا كرد و رای گه‌یاند مافی هه‌موو گه‌النی دنیای
Israel-Kurd 34
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
سه‌ربه‌خۆیی بژین و مافی گه‌لی جووشه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیان هه‌بێ. هه‌ر له‌و سه‌ردانه‌ی بۆ میسر سه‌رۆكی ئیسرائیل له‌وێ خه‌اڵتی ه نۆبڵی ئاشتی پێشكێش ب منحیم بیگن و ئه‌نوه‌ر ساداتی سه‌رۆكی میسر كرا. ئاشتیی نێوان ئیسرائیل ه سه‌ر چه‌ند و میسر ل هاوبه‌ش بنه‌مایه‌كی هاته پێكهێنان ،گرینگترین ره‌گه‌زه‌كانی كۆتاهێنان به دۆخی شه‌ڕ و هه‌موو
سه‌یری دوو رووییی عه‌ره‌ب بكه‌ن ك ه چۆن خۆیان پێوه‌ندییه‌كانیان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا پهره پێداو‌ه و نه‌ته‌وه‌ی وه‌ك كوردیش تاوانبار ده‌كه‌ن كه چۆن ده‌بێ واڵتێكی مسوڵمان پێوه‌ندی له‌گه‌ل جووه‌كاندا هه‌بێ؟ ه رۆشنبیری و ه و كای خاكی یه‌كتریدا كۆنسوڵخان ه ناو واڵته‌كانیاندا هه‌یه، ه ئه‌كادیمییه‌كانییان ل ده‌زگ هه‌رچی ئیسرائیله ئه‌وا له هه‌ردوو شاری قاهیر ه و ئه‌سكه‌ندره‌ییه نوێنه‌رایه‌تی دیبلۆماتییان هه‌یه. ه كۆتا با خۆمان دادوه‌ر بین ،ئاخۆ ره‌وایه بۆ ئه‌وان ل پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ گه‌لی جوودا دروست بكه‌ن ،به‌اڵم ه الدانی هێڵی سووره؟ بۆ ئێم ه له به‌شه‌كانی داهاتوودا پێوه‌ندیی نێوان واڵت ئیسالمییه‌كان و ئیسرائیل زیاتر به‌ڕووی خوێنه‌راندا ئاشنا ده‌كه‌ین.
كردار ه چه‌كدارییه‌كان له به‌رامبه‌ر یه‌كتریدا و وه‌ستانی ه له یه‌كتركردن بوو. توندوتیژی و كۆتاهێنان به‌هه‌ڕه‌ش له بواری دیبلۆماسی و ئابووری و رۆشنبریدا هه‌ڵگرتنی ئه‌و ه هۆی وه‌ستاندنی كایه‌ی دیواره به‌ربه‌ستییانه‌ی كه بوونه‌ت ئابووری ،بازرگانی و رێگه‌پێدانی هاوواڵتییانیان بۆ سه‌ردانیكردنی هه‌ردوو واڵت. ه توندڕۆكان ه ئیسالمیی جاربه‌جاره بۆ گله‌یی نه‌كردنی عه‌ره‌ب ه میسر ئه‌و پێوه‌ندییه سارد ده‌كاته‌و ه تا بڵێن ئه‌وه‌تا ئێم ه ڕاستیدا ئه‌و ه خه‌ڵه‌تاندنی عروبه‌ییی خۆمان له ده‌ست نهداوه ،ل هاوواڵتییانی عه‌ره‌به. ه میسر به‌به‌های سه‌دان ه ئابوورییه‌كان ،سااڵن ه بواری پێوه‌ندیی ل ملیۆن دۆالر ئاڵوگۆڕی بازرگانی ده‌كا له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،هه‌ردوو له‌و كاته‌وه‌ی ساڵی 2005ئیسرائیل و میسر په‌یماننامه‌ی ه میسر 1.7ملیار م 3جا ئابووری «كویز»یان مۆر كرد ،سااڵن گازی سروشتی تا 20ساڵ بۆ ئیسرائیل دابین ده‌كات. به‌پێی سه‌رچاو ه ڕه‌سمییه‌كان ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان ئه‌و ه ده‌گاته به‌های 307.9ملیۆن دۆالر و هه‌ندێك ه سااڵن دوو واڵت جاریش قه‌بار ه بازرگانییه ده‌گاته زۆر سه‌رووی ئه‌و رێژه‌یه. سه‌رچاوه /ئه‌رشیڤی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل ه كه زۆربه‌ی ه كاتێكدای ه ل ئه‌و په‌یماننامه ئابوورییه گرینگ ه ئیسالمییه‌كان له به‌ر نه‌بوونی گاز هه‌ره‌زۆری واڵته عه‌ره‌بیی http://www.mfa.gov.il/ ه زۆرترین ده‌ناڵێنن ،ئهوه ته‌واو مافێكی سروشتیی ئه‌و واڵته‌یه ك MFA/Foreign+Relations/ ه ئاڵوگۆڕی بازرگانی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ ،به‌اڵم مافی ئه‌و نیی Israel+Among+the+Nations/ به‌رد بگرێته ماڵی من به‌وه‌ی دۆستایه‌تیی ئیسرائیلمان ده‌وێ و ISRAEL+AMONG+THE+NATIONSپێوه‌ندیمان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه. +Middle+East+-+North+Afri.htm
ئاخۆ ره‌وای ه بۆ ئه‌وان پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ گه‌لی جوودا دروست بكه‌ن، به‌اڵم بۆ ئێم ه الدانی هێڵی سووره؟
Israel-Kurd
ه ناو سه‌باره‌ت به‌پێوه‌ندییه دیبلۆماسییه‌كان ،هه‌ردوو ال ل
35
ئیسرائیل -كورد
NO14 July2010 Israel-Kurd
هزری یه‌هوودییه‌كان ل ه چه‌سپاندنی كه‌سایه‌تیی رۆژئاوادا
ئا :شێرزاد قاسم ه باسی وزاره‌الدفاع مقابل چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر له كه‌ناڵێكی عێراقی باسی ماستی هه‌ولێر ده‌كرا ،سه‌یر له‌وه‌دای لبن اربیل/وه‌زاره‌تی به‌رگرییان ده‌كرد ،به‌اڵم نه‌یان ده‌ویست بیسه‌لمێنن كه‌وا ماستی هه‌ولێر له كه‌ركووك دروست ه ه هی كه‌ركووك ه كوا مه‌ڕی تێدایه ،ئه‌م ماست ده‌كرێ و جووتیار ه عه‌ره‌به‌كان ئه‌یان گوت كه‌وا هه‌ولێر هه‌مووی چیای ه و ئیسالمییه‌كتنه. ه شیع و هی عه‌ره‌ب ه زۆر بچووك و الوازه هه‌ر بۆ ه من لێره‌دا نامه‌وێ وه‌اڵمی بده‌مه‌وه ،چونك ئه‌م ته‌سك بیركردنه‌و ه نه‌ته‌وایه‌تییه و ئاینیی ه پێشكه‌وتنی بیروباوه‌ڕی وه‌ك چه‌مكێكی گرینگ ه ده‌شێ .به‌اڵم به‌راورد به‌بیری نه‌ته‌وایه‌تی و ئاینی رۆڵی ل نوكته و گاڵت ه پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه ،وام لێده‌كات باسێك له رۆڵی بیری» یه‌هوودییه‌ت» بكه‌م وه‌ك (ئایدیه) له دامه‌زراندنی هزری ل نه‌ته‌وایه‌تی له رۆژئاوا. ه ساڵی 2004په‌رتووكێكی به‌ناونیشانی ( I›m Jewishمن جووم) باڵو ره‌خنه‌گری به‌ناوبانگی ئه‌مه‌ریكا جۆرج شتایفر ل ه ده‌ڵێ به‌شێكی زۆری له به‌رهه‌مه‌كانم پێوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆیان هه‌یه ،به‌نازییه‌ت و رۆڵی رۆشنبیری و كردهوه ك ه ئهوروپا. كۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌ڵمانی له تواندنه‌و ه و قڕكردنی یه‌هوودییه‌ت ل
Israel-Kurd 36
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
Israel-Kurd
ه به‌رده‌وام به‌ستراوه‌ته‌و ه ه به‌به‌هایه‌دا باسی زیاتر له ( )150كه‌سایه‌تیی رۆژئاوا هه‌ستی زانستی ك شتایفر له‌و په‌رتووك ه داب و نه‌ریتی الساییكردنه‌وه‌ی رۆژانه. ه یه‌كتریان كۆ ده‌كاته‌وه ،ئه‌ویش ب ه یه‌ك خاڵ ل ده‌كات ،كه هه‌موویان ل ه ماڵباتی یه‌هوودی و رۆشنبیر به‌كارهێنانی وشه‌ی ( )Jewishیه‌هوودی له جیاتی وشه‌ی ( )Jewهه‌موویان ل و بگر ه به‌ستراوه‌ته‌و ه به نه‌ریتی ئاینی یه‌هوود كه به‌درێژاییی مێژوو ئه‌وترا. یه‌هوودییه‌ت به‌یه‌كیان ئه گات .لێره‌دا كراوه‌ییی خێزانی یه‌هوودیه‌كان له سه‌ر ه لێره‌دا باسی ( )Jewishیه‌هوودی ئه‌كه‌م وه‌ك چه‌مكێكی هزری ئه‌وانی ترو ه قبوڵ كردنیان و خزمه‌تكردنی كه‌وات ه پایه‌ی یه‌كه‌مه‌و ه كۆمه‌ڵگه ل نه‌ك ئاینی. ئێم ه هاتووه. ه كوشتنی یه‌هوود ه پێمان ده‌ڵێ ك شتایفر له‌م په‌رتووك له ئه‌ڵمانیا و چه‌وسانه‌وه‌یان له هه‌موو الیه‌كانی تر ،قه‌رزاریانین»یه‌هوودییه‌كان» ئێمه قه‌رزاریانین»یه‌هوودییه‌كان» بووه هۆی هه‌ڵسانه‌وه‌ی یه‌هوودیه‌ت به‌شێوه‌یه‌كی ك ه توانییان جیهان شی تر. ه توانییان جیهان شی بكه‌نه‌و‌ه و سه‌ركه‌وتن وه‌ده‌ست ك سه‌ركه‌وتن و بكه‌نه‌و ه ه ره‌خنه و ه ل ئه‌ویش الیه‌نه گرینگه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی ه بێنن بۆ جیهانێكی زانستی و وه‌ده‌ست بێنن بۆ جیهانێكی ه ك چیرۆك و شیعر هه‌موو زانسته‌كانی تر ،بۆی به‌راوردی و هۆشیاریی و رێگه‌كانی ده‌ربڕین ل ه ه عه‌قاڵنی دوور له ئه‌فسانه زانستی و عه‌قاڵنی دوور ل ه یۆنانییه‌كان ه ل ئه‌فسانه‌ی ك ماركسییه‌ت و فرۆید وه‌ك فه‌لسه‌فه. ه الیه‌ن (موله‌ر) و (كافكا) و رۆمانییه‌كان بۆمان مابووه‌وه ،ئه‌گه‌ر خوێندنه‌وه‌ی فتفشتاین و داهێنانی هونه‌ری ل ه به‌مناڵی پێگه‌یاندن و په‌روه‌رده‌ی خێزان .كریستانییه‌ت هه‌موو توانای وه‌گه‌ڕ پێوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆی هه‌ی هه‌موویان له یه‌ك خاڵ بیركه‌روه ده‌كه‌ن ،ئه‌ویش شانازیكردن به خێزان و خست بۆ رۆژهه‌اڵتكردنی رۆژئاوا ،به‌اڵم
37
ئیسرائیل -كورد یه‌هوودییه‌ت یارمه‌تی دا جارێكی تر شانازیی بكا ه دوای جار .).... ه بیروباوه‌ڕی ڕۆژئاوا...جار ل ب ئه‌مه ده‌قی وته‌ی والته‌ر كۆرفمان (Walter ه په‌رتووكی (THE Partable )Kaufmanل )Nietzcheله الپه‌ڕه‌ی .63 ئه‌نشتایین ئه‌وه‌ی ویستی گوتی ...ئه‌وه‌ی توانیی كردی ...ده‌رگه‌یه‌كی یه‌كجار گه‌وره‌ی به‌ڕووی ه هه‌مان كاتدا خزمه‌تی هه‌مووماندا كرده‌ووه ،ل (یه‌هوودییه‌تی) كرد به‌بێ ئه‌وه‌ی ئامانج و ئاواتی بێ! به‌اڵم حاشای لێ نه‌كرد. ه ه ئه‌ڵمانیی هه‌روه‌ها «هاینه» ئه‌و فه‌یله‌سووف ه له تووندڕۆی ئه‌ڵمانی و رقیان ئه‌ڵی «خه‌ریك له میله‌ته‌كانی تر...شوعیه‌تم خۆش بوێت، ههرچهنده جیاوازیی بیروباوه‌ڕێكی زۆرم له‌گه‌ڵدا هه‌ن». فه‌یله‌سوفی به‌ناوبانگ (دزرائیلی) په‌ره‌سه‌ندنی بیروباوه‌ڕی تاز ه ئه‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ شكاندنی ه قودس ،ئه‌و هه‌موو مه‌مله‌كه‌تی ئه‌وروپی ل پاره‌یه و پیاوه ئازایانی ئهوروپا یارمه‌تی سه‌ركه‌وتنییان نه‌دا ،ئه‌م شكانه‌وه‌یه بوو ه هۆی ه ئاین و هه‌ڵسانی بیروباوه‌ڕی ئازاد دوور ل ده‌سه‌اڵتی كه‌نیسه ،زۆرن ئه‌وانه‌ی به‌شداری ه پێشكه‌وتنی ئه‌م هه‌ڵسانه‌و ه ه توانایان كرد ل ب فكرییه ،له‌وانه بۆ نموونه. ه ساڵی1795 -1875 ه پۆڵۆنیا ل زیفی كاڵشه‌ر ل ه ده‌ورێكی یه‌كجار گه‌وره‌ی له‌دایك بووه ،ك ه ده‌سه‌اڵتی هه‌بوو له رزگاركردنی گكر ل كریستیانییه‌ت و كه‌نیسه. ه ساڵی 1832- 1749له ئه‌ڵمانیا له‌دایك هل گۆت بوو ه هه‌مان رۆڵی بینیوه. ه ماتی و ئارنۆڵد 1840-1790ئه‌مه‌یان ك به‌ریتانیایی بوون ،ئێرنێست ریشان -1923 ه فه‌ره‌نسا. 1892ل ه ئه‌مه‌ریكا و دامه‌زرادنی فه‌لسه‌فه‌ی نوێ ل شانازیكردن به نه‌ته‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكاییی تاز ه ئه‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ (نانسی،دریده ،لڤینانس، ه هه‌موویان یه‌هوودی بوون. دۆڵۆس) كه ئه‌مان توانییان هزری ئه‌مه‌ریكایی رێك بخه‌ن و ه به‌ره‌و ه پێشه‌وه‌ی ببه‌ن ،هاوواڵتییانی ئه‌و واڵت ه هاواڵتیی به قه‌ناعه‌تێكی هزری شانازی ب ه ته‌سك بینینی نه‌ته‌وایه‌تیی خۆیان بكه‌ن دوور ل ه له نامه‌یه‌كیدا ئاینی ،با فێر بین له فرۆید ك
Israel-Kurd 38
NO14 July2010 Israel-Kurd
من دڵنیا نیم ل ه راستیی بۆچوونه‌كانی شیكردنه‌وه‌ی ده‌روونی وه‌ك به‌رهه‌مێكی یه‌هوودی ،به‌اڵم شه‌رمه‌زار نیم گه‌ر واش نه‌بێ پاش چه‌ندان ساڵ ل ه دووره واڵتی له ئه‌نجامدا ئه‌توانم پشت به‌هزری میله‌ته‌كه‌م ببه‌ستم كه ئه‌ویش یه‌هووده
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
Israel-Kurd
ه راستیی بۆچوونه‌كانی شیكردنه‌وه‌ی ده‌روونی وه‌ك به‌رهه‌مێكی یه‌هوودی، ده‌ڵی «من دڵنیا نیم ل ه دوور ه واڵتی له ئه‌نجامدا ئه‌توانم پشت به‌اڵم شه‌رمه‌زار نیم گه‌ر واش نه‌بێ پاش چه‌ندان ساڵ ل ه ئه‌ویش یه‌هووده». به‌هزری میله‌ته‌كه‌م ببه‌ستم ك ه وه‌ك»سینیوزا» ،ماركس ،دریدا ،سارته‌ر ،شاعیرانێك وه‌ك «هاینه» « ،تسیالن»، ئه‌و فه‌یله‌سووفان نووسه‌ران وه‌ك «درزریلی» و «وۆرس» ره‌خنه‌گرانێك وه‌ك «هاروڵدبلۆم» « ،شتاینسه‌ر» زانا وه‌ك «فرۆید» و «ئه‌نشتایین» سه‌دانی تر بهرههمی بیری نه‌ته‌وه‌یه‌كن به‌بیر ئازاد ئه‌كات .مرۆڤ ه قووڵی مێژوو سوودی لێ وه‌رئه‌گرن ه رابردوو ناكه‌ن ،بگر ه ب له قۆناخی یه‌كه‌مدا ئه‌نێن و حاشا ل ه هه‌موو بواره‌كاندا. ه جیهان ل و بۆ رۆناككردنه‌وه‌ی هزری فكری نه‌ته‌وه‌یی ل ه ئه‌م شۆڕشه فكرییه‌یان دروست ه كۆمه‌ڵی رۆژئاوا ئه‌مانه بوون ك دروستكردنی كه‌سایه‌تیی تاك و ل ه هه‌موو بواره‌كان بۆ ئه‌وان ئه‌گه‌ڕێته‌وه. ش ل كرد ،سه‌ركه‌وتنی ه كه به‌هیچ جۆرێك جێگه‌ی جیاوازیی ئه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه بیڵێم له‌سه‌ر ماستی هه‌ولێر و وته‌ی ئه‌و عه‌ره‌ب ه ئه‌و هه‌موو زانایانه‌ی پێشكێش به جیهان و مرۆڤایه‌تی بكردایه ده‌بووا چی بڵێ؟ نییه ،گه‌ر ئه‌و عه‌ره‌ب
39
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
مومتاز حه‌یده‌ر ی :
ئه‌و جووانه‌ی ل ه كوردستان ده‌ژیان خۆیان به‌كورد ده‌زانی ،ته‌نێا ئاینه‌كه‌یان جیاواز بوو هه‌ڤپه‌یڤین :شێرزاد عه‌بدوڵال قۆریتانی
ئه‌وانه‌ی مێژووی جووه‌كان له كوردستان ب ه قۆناخێكی پڕ ل ه ئارامی و ژیانی لێكگه‌یشتنی ئاین و بۆوچونه‌كان ده‌زانن ته‌نیا كه‌سانی سیاسی و كولتووری نین ،بگره كه‌سایه‌تیی ه ئه‌ده‌بی و بنه‌ماڵ ه مسوڵمان ه ناوداره‌كانی كوردستانیش بۆ ئه‌و راستیی ه گه‌واهی ده‌ده‌ن. جووه‌كان ته‌نیا دۆستی نه‌ته‌وه‌یی كورد نه‌بوون ،ئه‌وان هاوڕێی مسوڵمانه‌كانیش بوون .بنه‌ماڵه‌ی حه‌یده‌ریان له هه‌ولێر ك ه ماڵباتێكی ئاینی و رۆشنبیر و تێكۆشه‌رن وه‌ك دۆستێكی دێرین و نێزیك یادی جووه‌كانی كوردستان دهكهنهوه و سه‌رجه‌م ئه‌و بۆچوونانه ره‌ت دهكهنهوه ك ه گوای ه جوو نه‌یاری ئیسالم بووه. مومتاز حه‌یده‌ری ،وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی رۆشنبیری و سیاسی كه سه‌ر به‌و بنه‌ماڵ ه ناسراوه‌ی هه‌رێمی كوردستانه ل ه دیدارێكدا بۆ ئیسرائیل-كورد باس له الیه‌نه جۆره‌وجۆره‌كانی ژیانی جوو له هه‌ولێر ده‌كات. ئیسرائیل–كورد :لهوه ده‌ست پێبكه‌ین ،سه‌ره‌تای ده‌رچوون ی گۆڤار ی كوردستانی سه‌ده ی بیست و یه‌كه‌م خۆت به‌ته‌نیا ئیش و كاره‌كان ی گۆڤاره‌كه‌ت راده‌په‌ڕاند ،ده‌كرێ به‌كورت ی باسێك ی ئه‌م گۆڤاره و بیرۆكه ی ده‌ركردن ی گۆڤاره‌ك ه بكه ی ؟ ی هه‌یه ،بیرم كرده‌و ه ئه‌و توانایه‌م ی كولتووری ،سیاسی و تایبه‌تی خۆ ی ئه‌م گۆڤار ه دیاره پاشخانێك مومتازحه‌یده‌ری :ده‌رچوون ی خۆم زه‌ویم فرۆشت و هه‌ندێ سه‌رچاوه تری دارایی ه كۆ بووه‌ته‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌رك هه‌یه بۆ نووسین و ئه‌و ئه‌زموون ه فه‌راشه‌و ه تا ه هه‌ر ل خۆم فرۆشت ،ئیتر ئه‌و ه بوو ده‌ستم پێ كرد و له‌سه‌ر ئه‌ركی خۆم ئه‌م گۆڤاره‌م ده‌رده‌كرد ،بۆی خاوه‌ن ئیمتیاز و سه‌رنووسه‌ر هه‌ر خۆم بووم ،براده‌ران یارمه‌تیان دام و بابه‌تیان به‌بێ به‌رامبه‌ر بۆ ده‌نووسیم .هه‌ندێك ه نرخی خۆی .من داوام كرد هه‌رسێ سه‌ركرده‌ی داموده‌زگا گۆڤاره‌كه‌یان ده‌كڕییه‌و ه وه‌ك ده‌ڵێن بۆ هاندانی زیاتر ل ی لێكردم و به‌بێ هیچ مه‌رجێك ه 2010\3\10جه‌نابی مام جه‌الل پێشواز ئه‌مڕۆی كوردستانی ببینم ،به‌اڵم رێكنه‌كه‌وت .ل ه و باره‌گه‌كه‌ی بۆ دابین كردین ماڵی ئاوه‌دان بێ ،ئه‌و ه به‌كورتی ،تا ئێسته‌ش 7ژمار هی لێ ده‌رچووه . بودجه‌ی گۆڤاره‌ك
Israel-Kurd 40
NO14 July2010 Israel-Kurd
ی ی گه‌وره مومتازحه‌یده‌ری :عه‌ره‌به‌كان ده‌زانن كوردستان نیشتمانێك ی ی ناوه‌ڕاسته ،ده‌زانن كات پارچه پارچه‌یه و ده‌رگه‌ی رۆژهه‌اڵت ی هه‌بێ ی خۆی و ده‌وڵه‌تی خۆ ه مافه‌كان ئهوه هاتوو ه كورد بگات ی ده‌وڵه‌مه‌نده .ئه‌وان كێشه‌یان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و نیشتمانه‌كه نابڕێته‌وه ،چونكه ئه‌مه‌ریكا ی و ئهوروپا له پاڵ ده‌وڵه‌ت هاوكات ئیسرائیلدان. ه خۆشیان سه‌ركرده‌كان ل ژێره‌و ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ه ه و ل پێوه‌ندییان هه‌ی ئیسرائیل ده‌ترسن و ده‌كه‌ن، دۆستایه‌تیشی ه به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاتوو ئێم ه ده‌وڵه‌تێكی تری بووین ناوه‌ڕاست، ی رۆژهه‌اڵت ی ی ئێسته‌یان نامینێ ،له‌الیه‌ك ی عه‌ره‌بی ئه‌و قورسایییه ده‌وڵه‌تان هو ه كوردستان بێ بڕانه‌وه‌ی تریشه‌و ه ده‌زانن مه‌سه‌له‌ی نه‌وت ل ه. ی تر هه‌ی كۆمه‌ڵێك هۆكار و فاكته‌ر
له كێشه ی بوون ی نهتهوه و خاك و نه‌بوون ی ده‌وڵه‌ت ئێم ه ل ه نهتهوه ی ئیسرائیل نێزیكین
ئیسرائیل–كورد :پێتوای ه دۆستایه‌تی و هه‌بوون ی پێوه‌ندی ی نێوان كورد و ئیسرائیل زامنی مافه‌كانی نهتهوه ی كورده ل ه بوون ی ب ه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ ی كوردستان؟ مومتازحه‌یده‌ری :من پێشتر ئاماژه‌م پێدا هه‌ر ده‌رگه‌یه‌ك یاخۆ هه‌ر ه دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ په‌نجه‌ره‌یه‌ك بۆ ئێمه بكرێته‌و ه باشه ،بۆی ی ئیسرائیل سوودبه‌خش ده‌بێ، ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل به‌گشتی و میله‌ت ی ئهوروپا ،بچینه دنیا ه دنیا ه بچین چونكه ئهوه ده‌رگه‌یه‌ك ده‌بێ ئێم ه نێزیك ببنه‌وه .ته‌نانه‌ت ی ئێم ه كێشه ئه‌مه‌ریكا بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر ل ی ه ئیسرائیل به‌ته‌واوه‌ت ی ك عه‌ره‌بیش ئه‌گه‌ر گه‌یشته ئه‌و راده‌یه ی هه‌یه قورساییی پشتی كورد بگرێ كه ئیسرائیل قورساییی خۆ ه ه عه‌ره‌به‌كانیش دێن ئه‌مه‌ریكا و ئهوروپا له‌گه‌ڵ ئیسرائیله ،ئه‌وكات ه ی سیاسیی عه‌ره‌ب دان به‌مافی ئێم سه‌رچۆك ،مه‌به‌ستم ئه‌قڵ ی بڕۆین . دابنێن و به‌ره‌و دروستبوونی ده‌وڵه‌تی كورد
من پێموای ه به‌رژه‌وه‌ندی ی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ئێمه‌دایه ،ك ه ئێمه ببین ه ده‌وڵه‌ت بۆ ئه‌وان باشتره
ئیسرائیل–كورد :هۆكار چییه واڵتان ی دراوسێ به‌گشت ی ئیسرائیل–كورد :ئه‌گه‌ر به‌كورت ی باسی ژیان ی ئه‌و كورده جووان ه بكه ی ك ه كات ی و والته عه‌ره‌به‌كان مه‌ترسییه‌ك ی زۆریان هه‌ی ه ل ه خۆی ل ه كوردستان بوون؟ دۆستایه‌تی ی كورد وئیسرائیل؟
Israel-Kurd
ئیسرائیل–كورد :ئێوه به‌حوكم ی ئهوه ی زانیاریی باشت ل ه ال هه‌یه سه‌باره‌ت به ژیانی جووه كورده‌كان ،له‌و بڕوایه‌دا نیت كورد و جوو نێزیكترین نه‌ته‌وه‌ن له یه‌كتر ی ؟ مومتازحه‌یده‌ری :من ته‌وراتم خوێندووه‌ته‌وه، له ته‌وراتدا ئایه‌تێك هه‌یه به‌ناونیشانی (الحق یحرركم) ،ده‌توانم بڵێم ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه یه‌كه‌م ی مرۆڤایه‌تیدا یاخۆ یه‌كه‌م ه له ژیان راگه‌یاندن ی وه‌ربگرێ، هاواركردنه كه مرۆڤایه‌تی هه‌قی خۆ ه ه لێره‌وه من به‌دواداچوونی خۆم هه‌ی كه وات ی پێغه‌مبه‌ر مووسا ه مێژووی ئیسرائیل و ئاین ل تا ده‌گاته ئه‌م رۆژگاره‌ی ئه‌مڕۆ .هه‌روه‌ها ی ی كۆنگره‌ی بازل به‌سه‌رۆكایه‌تی ه ورد ب ه دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی هرتلز ك ی ئه‌وان ه ئه‌و جموجوله لێ كه‌وته‌وه تا ده‌گات ه له‌م كردیان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا .بۆی روانگه‌یه‌و ه ئێمه‌ش ئه‌گه‌ر به‌كورتی گفتوگۆ بكه‌ین له شه‌ڕی چاڵدێرانه‌و ه نیشتیمانه‌كه‌مان، ه جه‌سته‌مان ،بیر و هۆشمان داگیر كراوه چ ب ی ئاینی چ به‌زمانی بیانی .به‌هه‌رحاڵ پاش ه رێگ ی كورد شه‌ڕی جیهانی یه‌كه‌م و دووه‌م كێشه ئاڵۆزتر بوو ،به‌تایبه‌تی سایكسبیكۆ ئاشكرا كرا ی مه‌زن و سیڤه‌ر زیند ه پاش شۆڕشی ئه‌كتۆبه‌ر ه ی لۆزان هاته پێشه‌و ه تا ده‌گات به‌چاڵ كرا .پیالن ی ه له‌و روانگه‌یه‌وه له كێشه پیالنی جه‌زائیر ،بۆی ه ی ده‌وڵه‌ت ئێم بوونی نهتهوه و خاك و نه‌بوون ه له نه‌ته‌وه‌ی ئیسرائیل نێزیكین ،من پێم باش ی ی كورد و خه‌ڵكان وه‌ك تاكێك سه‌ركردایه‌تی ی ئیسرائیل رۆشنبیری كورد سوود له ده‌وڵه‌ت وه‌ربگرن و له ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل نێزیك ببنه‌و ه ی هه‌ردووال .ئه‌وان له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی خزمه‌تی ئێمه بكه‌ن و ئێمه‌ش خزمه‌تی ئه‌وان ی كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر بكرێ، بكه‌ین بۆ ئه‌و ه من پێموایه به‌رژه‌وه‌ندیی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ه ده‌وڵه‌ت بۆ ئه‌وان ه ببین ئێمه‌دایه ،كه ئێم ه ه پێویسته پردێكی تایبه‌تیمان هه‌بێ ل باشتره ،بۆی ی رۆژێك زووتر نێوان گه‌لی ئیسرائیل بۆ ئهوه ی تره‌و ه كێشه‌كه‌مان چاره‌سه‌ر بكرێ ،له‌الیه‌ك ی زوڵم و ی فه‌له‌ستینم و دژ من له‌گه‌ڵ كێشه ه زوڵمیان لێده‌كرێ . زۆرداریم ،پێم ناخۆش
ئیسرائیل -كورد
41
ئیسرائیل -كورد ی ه بازاڕ مومتازحه‌یده‌ری :ئه‌وه‌ی به‌بیرم دێ ل ی هه‌ولێر جووه‌كان دووكانیان قه‌یسه‌ر ی ته‌ئجیل نیشته‌جێ بوون. هه‌بوو و له گه‌ڕه‌ك ه من منداڵ بووم تام لێ بوو ئێسته‌ش له‌بیرم و نه‌خۆش بووم ،دایكم و خوشكم ده‌ستیان ی جوو بۆ ئه‌وه‌ی بزانن ه ماڵێك گرتم بردمیان بۆچی تام گرتووه ،ئه‌وانیش داب و نه‌ریتێكیان هه‌بوو ،مزیان تووانده‌وه و له ئاویان كرد ه ی مانگ ده‌رچوو گوتیان ل وه‌ك شێوه مانگ ترساوه .بنه‌ماڵه‌یه‌كی ئیسالمیی ناسراو ی جوویه‌ك به‌بنه‌ماڵه‌ی حه‌یده‌رییان بچنه ماڵ ه بزان كوڕه‌كه‌یان بۆ نه‌خۆش كه‌وتووه ،ئه‌م ی ه له تێكه‌اڵو ی زۆر زیندووی جوان نموونه‌یه‌ك ی به‌ناو ژیان ،دووكاندارێكی تر هه‌بوو ی گه‌ور ه بوو ه خاوه‌نی دووكانێك (ئه‌فرام ) ك ه ه مانگان ی له‌به‌ر ده‌كرد ،ئێم كه‌وا و سه‌ڵته شه‌كر و چاو هه‌موو پێداویستییه‌كمان ده‌هێنا ه ی مانگ ك ی سه‌ر ه به‌قه‌رز له‌و دووكان مووچه‌مان وه‌رده‌گرت پاره‌كه‌مان پێده‌دا، ه زۆر یارمه‌تیشی ده‌داین كه ده‌یزانی ئێم بنه‌ماڵه‌یه‌كی نیشتمانپه‌روه‌رین برایه‌كانمان گیراون رێزیان زیاتر لێ ده‌ناین .ئه‌و جووانه‌ی ه كوردستان ده‌ژیان خۆیان به‌كورد ده‌زانی، ل ه ته‌نێا ئاینه‌كه‌یان جیاواز بوو ئه‌گینا خۆیان ل ی جیا نه‌ده‌كردوه. ی كورد كورد و داب و نه‌ریت ه نه‌بوو ،وه‌ك له گونده‌كان ئه‌و حه‌ساسییه‌ت ه ی ك ی ئیسالم ی توندڕۆ ئێسته ئه‌و رێبازه هه‌موو شتێك حه‌رام ده‌كات نه‌بوو ،ئه‌و ی ی مسوڵمان و جووتیارێك ی جووتیارێك كات جوو به‌یه‌كه‌وه نانیان ده‌خوارد و ده‌ستاوی یو یه‌كتریان ده‌خوارد و به‌حه‌رامیان نه‌ده‌زان ه هاموشۆی یه‌كتریان ده‌كرد .له شایی و ل ناخۆشی هاوبه‌شی یه‌كتری بوون ،به‌هه‌رحاڵ ه هیوادارم ئه‌و كه‌شوهه‌وا كۆمه‌اڵیه‌تی و ئاینیی ی چله‌كان دووبار ه بێته‌وه. پاكه‌ی سااڵن
NO14 July2010 Israel-Kurd
بنه‌ماڵه‌یه‌ك ی ئیسالمی ی ناسراو به‌بنه‌ماڵ ه ی حه‌یده‌رییان بچنه ماڵ ی جوویه‌ك بزان كوڕه‌كه‌یان بۆ نه‌خۆش كه‌وتووه ،ئه‌م ه نموونه‌یه‌ك ی زۆر زیندوو ی جوان ه له تێكه‌اڵو ی ژیان
ی به‌ره‌و ی 21خه‌ڵك ی 20و سه‌ره‌تای سه‌ده ی له كۆتای سه‌ده گۆرانكارییانه ی مه‌ده‌نی بڕۆن. ه علمانییه‌ت ده‌ڕۆیشن به‌ره‌و ه و به‌نیازن به‌ره‌و كۆمه‌ڵگ ه ده‌ست بچێ، ه نایانه‌وێ ده‌سه‌اڵتی سیاسییان ل ئه‌و گرووپانه یاخۆ ئه‌و والتان ی ی ئاین ی بۆگه‌ن و هه‌ندێكیان جا به‌ڕێگه ده‌سه‌اڵتی دواكه‌وتوو ،ده‌سه‌اڵت ه جه‌وهه‌ردا ی ئیسالمه‌وه سیاسه‌تیان داپۆش كردوو ه به‌ئاینه‌وه ،به‌اڵم ل پیرۆز ه گرووپی سیاسین ،ئه‌وانه وه‌كو داگیركه‌ر وان ئه‌وانه هیچ پێوه‌ندییان ئه‌وان ی هه‌موو میله‌تان ی برایه‌تی به‌پیرۆزی و پاكی ئیسالمه‌و ه نییه ،چونكه ئیسالم داوا ه و ده‌كا ،داوای كوشتوبڕی خه‌ڵكی ناكات وه‌ك ئه‌نفال و كیمیابارانی هه‌ڵه‌بج ی ه سۆماڵ .به‌هه‌رحال له هه‌ر شوێنێك بێ ،ده‌وڵه‌ت یاخۆ ئه‌مازیخییه‌كان و ل ی ی رۆژهه‌اڵت ی گه‌الن ه تێكۆشان ی ئاینییه‌كان ده‌ستوه‌ردانێك ل ئیسرائیل–كورد :ئه‌و بیره توندڕۆ ئیسالمییه‌ی ئێوه ده‌وروپشت به‌تایبه‌ت ی گه‌شی ه دواڕۆژێك ی چاویان بڕیوه‌ته كوردستان ك باسی ده‌كه‌ن ئاخۆ بۆ كولتوور ی كورد ده‌گه‌ڕاو‌ه یاخۆ ناوه‌ڕاست ده‌كه‌ن ،به‌تایبه‌ت هاورد‌ه ی واڵتان ی عه‌ره‌بییه و یه‌خه ی میله‌تی ئێم ه ی له‌به‌رده‌مدایه . گرتووه؟ ه دژ به‌نه‌ته‌و ه مومتازحه‌یده‌ری :ئهوه پیالنێك ه تازه‌ی تێكۆشه‌ره‌كان و دژ به‌و ره‌وت
Israel-Kurd 42
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی و ترس ل ه ئیسرائیلی دیموكرات و پێشكه‌وتوو ئا :شۆڕش گوڵكار
Israel-Kurd
ه بۆ یه‌كجاریش هه‌رتاكێكی زیندوو و چاالكیی ئه‌م ناوچه‌ی ه هۆی بووبێ ئه‌م پرسیاره‌ی بۆ هاتووه‌ته پێشێ ك دژایه‌تیكردنی رێژیمی كۆماری ئیسالمیی ئێران له‌گه‌ڵ ه شێوه‌یه‌كی ه و بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ بۆیه ب ئیسرائیل چیی ه به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئیسرائیل كورت و پوخت ده‌بێ بڵێم ك ه بواری ته‌كنه‌لۆجیاو ه تاكه واڵتی پێشكه‌وتوو و هه‌روه‌ها ل ه سااڵنێكی زۆر ه له‌الیه‌ن واڵتانی دیموكراتی ناوچه‌كه‌یه ك ده‌وروبه‌ره‌و ه كه هاشێوه‌ی گورگن گه‌مارۆ دراوه و به‌رده‌وام له به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه و مه‌ترسیدا بووه ،كه‌چی سه‌ربه‌رزانه توانیویه‌تی له‌سه‌ر پێی خۆی راوه‌ستێ و رێز ه له مافی مرۆڤ و بیر و رای ئازاد بگرێ و یه‌كێ ل الیه‌نه چاالك و به‌رچاوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی نێونه‌ته‌وه‌ییش ه جورێك كه ته‌نانه‌ت بێ و ره‌وایییه‌كی جیهانیشی هه‌بێ ،ب ه ه ب ه تایبه‌ت به‌پێی راپرسی رێكخراوی «پۆینت» ك لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتیژی هاتووه 1/3خه‌ڵكی كوردستان ه سه‌ر ئه‌و باوڕه‌ن كه حكوومه‌تی هه‌رێم ده‌بێ ل
ه ئیسرائیل پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا دروست بكا ،چونك وه‌ك هاوپه‌یمانێك چاو له نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات .له‌م ه ی باشووری كوردستان وات ه پێنج پارێزگه ه ل راپرسییه‌دا ك هه‌ولێر ،سلێمانی ،كه‌ركووك ،دهۆك و مووسڵ كراو ه پتر ه ه پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ب ه 64%كوردان پێیان وای ل ه ته‌نانه‌ت قازانجییانه .هه‌روه‌ها له‌م راپرسییه‌دا هاتووه ك ه نووسه‌ران و سیاسه‌تڤانانی كورد پێداگرن به‌شێكی زۆر ل ه ه كاربه‌ده‌ستانی خۆیان ك ه ل و داخوازیی ئه‌وه‌یان هه‌ی هه‌رچی زووتر هه‌نگاو بنێن بۆ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمیش رایبگه‌ینن و له هه‌ڵویستی واڵتانی دراوسێش ترسیان نه‌بێ .هه‌روه‌ها ئه‌و راپرسییه باس له‌و ه ه پچڕانی پێوه‌ندی ده‌كا كه 73%به‌شدارانی راپرسییه‌ك ه قازانجی نه‌ته‌وه‌ی ه ب له‌گه‌ڵ ئیسرائیل به‌باش نازانن ،چونك ه ه پێداگری ل كوردی نابینن .هه‌روه‌ها 64%له‌و خه‌ڵك سه‌ر روونبوون و ره‌سمیبوونی پێوه‌ندییه‌كان دهكهنهوه. ه ه هه‌ر ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیی ه گشتی ده‌توانین بڵێین ك ب
43
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد 1/3خه‌ڵكی كوردستان له سه‌ر ئه‌و باوڕه‌ن كه حكوومه‌تی هه‌رێم ده‌بێ پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا دروست بكا، چونك ه ئیسرائیل وه‌ك هاوپه‌یمانێك چاو له نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات به‌رچاوانه وای كردوو ه كه ئیسرائیل ببێته چقڵی چاوی رێژیمی سه‌ره‌ڕۆی كۆماری ئیسالمی، ه ههرچهنده نابێ ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌ین ك ی دوژمنایه‌تیی رێژیمی ئێران هۆیه‌كی دیكه له گه‌ڵ ئیسرائیل خودی پێكهاته‌ی كۆماری ئیسالمی ئێرانه ،چونكه ،رێژیمی كۆماری ه له‌گه‌ڵ رێژیمه‌كانی تر ئیسالمی رێژیمێك ه ه له ناو ته‌واوی سیستم جیاوازی هه‌یه ،چونك ده‌سه‌اڵتدار ه ناسراوه‌كانی دنیادا به رێژیمێكی دوگم و داخراو و سه‌ره‌ڕۆی ئایدیۆلۆژیك ه ه ك ه ئه‌ژمار ،ئه‌ویش به‌بۆنه‌ی ئه‌وه‌ی دێت ه هیچ یاسا و رێسایه‌كی نێونه‌ته‌وه‌یی گوێ ب ه ئاستیدا. نادا و خۆیشی به به‌رپرسیار نازانێ ل هه‌روه‌ها زۆر جاریش به‌شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه له ئاسایش و هێمنی واڵتانی دراوسێش ده‌كات و مه‌به‌ستی نانه‌وه‌ی شه‌ڕ و ئاژاو ه و بشێوی له ناوه‌خۆی ئه‌و واڵتانه‌دایه. ه له ناوچه‌یه‌كی جێگه‌ی ئاماژه‌یه كه ئه‌م رێژیم هه‌ستیار و هه‌ڵكه‌وتێكی جوگرافیی فره‌چه‌شن ه ه و پڕ ل و پێكهاته‌یه‌كی ئاڵۆز و بێ بناخ ه بۆ كه‌لێن و قوژبن هاتووه‌ته ئاراوه ك ه ئه‌م كه‌لێنانه‌ی خۆیشی ئه‌وه‌نده‌ی دیك قوڵتر و پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگه‌یشی ئاڵۆزتر و بێ سه‌ره‌وبه‌ره‌تر كردووه. ه خاوه‌ن تیئۆرییێكه به ناوی ه ئه‌م رێژیم چونك «والیه‌تی فه‌قی» یاخۆ باشتر بڵێین تێزی «ئیمامه‌ت و والیه‌ت» كه ئه‌میش سه‌رچاو ه ه بیرۆكه‌یه‌كی پاشكه‌وتووی سه‌ده‌ی ل نێوه‌راستییه‌و ه ده‌گرێ ،كه ره‌وابوونیشی له‌الیه‌ن خوداو ه ده‌زانێ و ئیمامه رێبه‌ره‌كه‌شی ه به‌نوێنه‌ری خودا له‌سه‌ر زه‌وی دێنێت ه رێبه‌ر پیرۆزییه‌كی بۆ خۆی ئه‌ژمار .به‌م پێی ده‌سته‌به‌ركردوو ه و چینی مه‌الش به‌چینێكی
Israel-Kurd 44
باإلده‌ست و خاوه‌ن رێز و بایه‌خ ناوزه‌د ده‌كا. بۆیه كاربه‌ده‌ستانی كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی هه‌میشه له پێوه‌رێكی ئاینی خۆیان ه ه «ته‌قیه«یه واته شاردنه‌وه‌ی مه‌به‌ست پێڕه‌وی ده‌كه‌ن و به‌رده‌وام پشت ب ك ه ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌م ه ده‌به‌ستن ،چونك ه و دێماگۆژیان دروشمگه‌لی پۆپۆلیستیان ه ه هیچ شتێكیان پێ نییه پێشكێشی بكه‌ن ل ه كۆمه‌ڵێك به‌ره‌اڵی سه‌رچڵن ك رێژیم ه راده‌به‌ده‌ریشیان بواری حكوومه‌تدارییه‌وه ،كه‌چی حه‌ز و ئاره‌زوویه‌كی بێسنوور و ل ه ده‌سه‌اڵت و پاراستنی رێژیمیش له هه‌موو شت بۆیان گرینگتره .هه‌ر ه ل هه‌ی ه ده‌ست به‌كاربوونییه‌و ه تا هه‌نووكه‌ش هیچ پالنێكی ه به‌ر ل ه ئه‌م رێژیم بۆی ه رێكوپێكی نه‌بووه و نیی بۆ ئیداره و به‌رێوه‌بردنی واڵت كه ئاكامه‌كه‌ی ببێته باشتربوونی ژیان و به‌ره‌وپێشچوونی واڵت، بگره هه‌میشه هه‌وڵی كونترۆڵكردنی داوه تا ئیداره‌كردن ،هه‌روه‌ها هه‌ستی كات هیچ به‌به‌رپرسیارییه‌تی نه‌كردوو ه له پێناو خه‌ڵكه‌كه‌ی و واڵمده‌ری داخۆازییه‌كانیان نه‌بووه ،هه‌ر ئه‌مه‌ش ه ك كردوو ه وای سیاسی سه‌قامگیریی ه كۆمه‌ڵگه‌ی نه‌بێ و ل نێونه‌ته‌وه‌ییشدا په‌راوێز بخرێ و به‌رده‌وام ترسی له ناوچوونیشی هه‌بێ. ه ناتوانێ ئازادی و ه كاتێك كۆماری ئیسالمی ئهوه به‌چاكی هه‌ست پێ ده‌كا ك بۆی ه ئازار و نه‌هامه‌تییه‌كانیان ئاسووده‌یی و دادپه‌روه‌ری بۆ خه‌ڵك دابین بكات و ل ه حه‌شار بدات و بێ متمانه‌یی و كه‌م كاتهوه ،هه‌وڵ ده‌دا راستییه‌كانی رۆژان
به‌م پێیه رێبه‌ر پیرۆزییه‌كی بۆ خۆی ده‌سته‌به‌ركردوو‌ه و چینی مه‌الش به‌چینێكی باإلده‌ست و خاوه‌ن رێز و بایه‌خ ناوزه‌د ده‌كا
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ه جێگیر ه كۆمه‌ڵگ گومان و خه‌یانه‌ت ل ه به‌رده‌وام هه‌وڵی داو ه بكات .هه‌ر بۆی پێوه‌ندیی نێوان خه‌ڵك بپچڕێ و كه‌شێكی ه ناویاندا دروست بكات. بێ متمانه‌یی ل ه هه‌روه‌ها رێگه‌ش نه‌دا خه‌ڵك پێوه‌ندی ب دنیای ده‌ره‌و ه بكه‌ن و ده‌رد و ئازار و نه‌هامه‌تییه‌كانی خۆیان بۆ دنیای ده‌ره‌و ه ه ه رێگه‌ی راگه‌یه‌ندن باس بكه‌ن ئه‌ویش ل ه سه‌ربه‌خۆكانه‌وه ،چونكه ئه‌وان وات ه رێژیمی سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی رۆژنام ه و ده‌زگه‌ی هه‌واڵنێری و راگه‌یه‌ندن گشتییه‌كان به ئامراز و دوژمنێكی ه سه‌ره‌كی بۆ سه‌ر خۆیان ده‌زانن .بۆی به هه‌موو هێزه‌و ه دژایه‌تی هه‌رجوور ه ه شێوه‌یه‌كی فه‌رمی ئازادییه‌كی راده‌ربڕین ده‌كه‌ن و ب پڕوپاگه‌نده ده‌كه‌ن و ه رایده‌گه‌ینن كه «كه‌ناڵ ه گرینگه‌كانی راگه‌یاندن ه 96% جیهان پتر ل راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ هی سه‌هیونیزمه و به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌ده‌ن ه بیروڕای گشتی پێ ك فریو بده‌ن تا ته‌واوی بیروڕای گشتیی جیهان كونتڕۆڵ بكه‌ن. ه و ده‌زگا باشترین كه‌ره‌سه و ئامڕازیش بۆ ئه‌و كار ه رۆژنام ه ه بۆیه سه‌هیونیزم خوازیاری زاڵ بوون ه گشتییه‌كان راگه‌یه‌ندن ه به‌سه‌ر ته‌واوی ئه‌و ئامرازا ه هه‌واڵنێرییانه و به‌رده‌وام ل ه بۆ فریودانی رێگه‌ی پسپۆڕانییه‌وه خه‌ریكی پیالن داڕشتن ه پێناو قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی شه‌یتانی بیروڕای گشتی ل ه له‌م دوایانه‌دا ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌نه ده‌زگا سه‌هیونیزمدا ،بۆی ه هه‌واڵنێرییه‌كانی جیهانی به‌رده‌وام به‌شێوه‌یه‌كی چه‌واشه‌كاران ه هێزی جه‌نگی ناوه‌كی ئێران ده‌كا و هه‌ر رۆژ مژاری باس ل ه مه‌ترسییه‌كی ناو ده‌با ناوه‌كیی ئێران زه‌ق ده‌كاته‌وه و ب ی كۆماری ه لێكدانه‌وه بۆ سه‌ر ئیسرائیل و ئهوروپا» ئه‌وه‌ی ئیسالمی). ه كه هۆی سه‌ره‌كیی دژایه‌تیكردنی كۆماری جێگه‌ی ئاماژی سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی به‌مشێوه له‌گه‌ڵ رۆژنامه و ده‌زگا ه گشتییه‌كاندا بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕیته‌و ه كه هه‌روه‌ك راگه‌یه‌ندن باسمان كرد پێكهاته‌ی ئه‌م رێژیمه پێكهاته‌یه‌كی داخراو و ه پێكهێنانی گۆڕان پاشكه‌وتووه و له هه‌مان كاتدا ئه‌و ه ده‌زانێ ك و ئاڵوگۆڕ له كۆمه‌ڵگه‌ی قه‌تیسكراو له سه‌ره‌كی ترین ئه‌ركی ه ه ك رۆژنامه و ده‌زگاكانی راگه‌یاندنه سه‌ربه‌خۆ و ئازاده‌كان ه ئه‌و ه ده‌سپێكێكیش بۆ روناكبیری له كۆمه‌ڵگه ،چونك ده‌بێت ه ناو ه ل ه گشتییانه كاریگه‌ریی یه‌كجار زۆریان هه‌ی راگه‌یه‌ندن ه بیری ئازادیخوازانه و مافخوازی خه‌ڵك و ده‌توانێ پهره ب
ه بۆ بدا .هه‌روه‌ها یه‌كێكی تر له كاریگه‌رترین چه‌كه‌كان ه كۆماری ه ك ه ناو كۆمه‌ڵگ خه‌بات و زانیاری گه‌یاندن ل ئیسالمی له‌م به‌شه‌ی دواوه‌ی ه به‌هۆی ئه‌م زۆر ده‌ترسێ ،چونك ه ه گشتییانه‌وه‌ی ده‌زگا راگه‌یه‌ندن ه رووخسار و كرده‌و ه دزێو و ك ئاژاو ه و گێر ه و شه‌ڕخۆازییه‌كان بۆ ته‌واوی جیهان ئاشكرا ده‌بێ. بۆ نموونه باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی ه ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی پاپۆڕی پڕ ل ه الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل و یه‌مه‌نه‌و ه چه‌كوچۆڵی ئێران ل ه ه ئێران بۆ تیرۆریسته‌كانی حه‌ماسی به‌ڕێ كردبوو ك ك ته‌نانه‌ت به‌ڕێوه‌به‌رانی پاپۆڕه‌كه‌ش دانیان به‌و ه دانابوو ه ئێرانه‌وه نێردراون و به‌ره‌و غه‌ز ه ده‌چن ،كه‌چی ه ل ك ئێران ره‌تی ده‌كرده‌و ه و ده‌یگوت ئه‌و ه پڕوپاگه‌نده‌ی ه یارمه‌تی مرۆییمان ناردووه! یاخۆ ه و ئێم سه‌هیونیزم ه به‌نرخه‌كانی سه‌ره‌ڕۆی سه‌رده‌م باڵوبوونه‌وه‌ی وت ه ه مه‌حموود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد كه به‌رده‌وام هه‌ڕه‌ش وات ه ده‌بێ واڵتی ه كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی ده‌كا و ده‌ڵی ك ل ه ه سه‌ر نه‌خشه‌ی گۆی زه‌وی بسڕێته‌وه ك ئیسرائیل ل ه بیرۆكه‌ی دیكتاتۆرترین پیاوی ئه‌وه‌ش سه‌رچاو ه ل ه ه «شه‌ڕی ب ه خومه‌ینی فاشیست ده‌گرێ ك جیهان وات ه نیعمه‌تی خودا ده‌زانی و به‌رده‌وام رای ده‌گه‌یاند ك رێگه‌ی قودس له كه‌ربه‌الو ه ده‌چێ و رێگه‌ی كه‌ربه‌الش ه كوردستانه‌وه« ،هه‌روه‌ها دژی هه‌رجۆر ه بیروڕای ل ئازاد بوو به شێوه‌یه‌كی فه‌رمیش رای گه‌یاندبوو ه ه «مادام سزای دژبه‌رانی حكوومه‌تی ئیسالمی ل ك ه ه حیسابی خۆتان بكه‌ن ته‌نانه‌ت ل ئیسالمدا مه‌رگه ،بۆی ه كۆماری ه دژایه‌تی و رخنه‌گرتن ل مێشكیشتاندا بیر ل ئیسالمی نه‌كه‌نه‌وه».
هۆیه‌كی دیكه‌ی دوژمنایه‌تیی رێژیمی ئێران ل ه گه‌ڵ ئیسرائیل خودی پێكهاته‌ی كۆماری ئیسالمی ئێرانه
Israel-Kurd
45
NO14 July2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
كورده‌كان ل ه جوو فێری چی ده‌بن؟ كورد زۆر كه‌م به‌دوای ئاین و مه‌زهه‌بدا وێڵ بووه ،ئهوه زیاتر ئاین بوو كه سه‌ری كورد و خاكه‌كه‌ی به‌ر نهداوه
ه چه‌ندان ه پێویستیی ب له‌وانه‌یه گه‌یشتن به‌وه‌اڵمێكی گشتگیر و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی پرسیارێكی له‌و شێوه‌ی توێژینه‌وه و به‌دواداچوونی كولتووری ،مێژوویی و كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێ ،به‌اڵم ده‌كرێ الیه‌نه‌ی ه روو. ه بخرێن سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و به‌رسڤ ه سه‌ری كورد و كورد زۆر كه‌م به‌دوای ئاین و مه‌زهه‌بدا وێڵ بووه ،ئه‌و ه زیاتر ئاین بوو ك خاكه‌كه‌ی به‌ر نهداوه و ئه‌گه‌ر به‌ڕه‌زامه‌ندی بووبێ ئه‌گینا به‌زۆره‌مڵی ئاینی به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه. ه ئه‌گه‌ر ئاینێكی تریش و بۆ نموونه كریستیانی ئاینی ئیسالم نموونه‌یه‌ك ئه‌و بابه‌ته‌یه و دوور نیی ی ه له‌باره ه ئیسالم هه‌وڵی خۆ سه‌پاندنی له‌سه‌ر كورد دابا ،واته پرسه‌ك بووایه زۆر زیاتر ل ه هه‌ڵگری یه‌هوودییه‌ته و ه و زیاتر باس له رووداوه‌كانه ،هه‌روه‌ها جوو ك چۆنیه‌تیی ئاینه‌كان نیی ه و بگر ه ه هه‌مبه‌ر كورد هیچ جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ ئاینه‌كانی تردا نیی مێژوویه‌كی كۆنی هه‌یه ،ل زۆرجار ئیسالم باشتر له‌گه‌ڵ كولتوور و ره‌وشتی كۆمه‌اڵیه‌تیی كورد گونجاوه. ه جووه‌كان به‌بێ ره‌چاوكردنی ئه‌و الیه‌نه ئاینییه‌ی باسی كرا كۆمه‌ڵێك ئه‌زموونیان هه‌یه ك ه سانایی گه‌النی تر و له‌وانه كورد سوودی لێ به‌سه‌ختی پێیدا تێپه‌ڕیون و ئێسته‌ش ده‌كرێ ب وه‌ربگرێ .كاتێك كه ده‌ڵێی جوو راسته‌وخۆ دیمه‌نی پیرێكی به‌ئه‌زموون ،چه‌وساوه ،بێده‌نگ و ئازار ه مێشكی كه‌سێكی بێ الیه‌ن ه وێنه‌ی كورد ل ه نێزیكه ل چێشتوو له مێشكدا وێنا ده‌كرێ ،ئه‌و وێنه‌ی و ئاگه‌داری به‌سه‌رهاته‌كانی دوور و نێزیكی گه‌لی كورد. ه هه‌ر ه ئامێزی نه‌گرن ،ئه‌گه‌ر ل جووه‌كان ئازار نه‌ماوه به‌سه‌ری نه‌كه‌نه‌و ه و خه‌م نه‌ماو ه ل
Israel-Kurd 46
NO14 July2010 Israel-Kurd
خه‌م و ئازارێك ئه‌زموونێك بۆ تووش نه‌بوون به‌و ئازاره‌یان وه‌رگرتبێ، ه كۆگه‌یه‌كی پڕ به‌دڵنیاییه‌و ه ئێست ه ه ئه‌زموونیان هه‌یه .كاتێك جوو ل ل ه الیه‌ن هه‌موو ی رابردوو ل سه‌ده‌كان ی دنیاوه به‌ره‌نگاری ده‌كرا ،زۆربه والتانی به‌هێزی ئێسته‌ی پێشكه‌وتووی ه چێشتنی ئازار دنیا ساوا بوون ل و كه‌متر ئه‌مه‌ریكایی و ئه‌وروپایی ه ماڵ و خێزانی هه‌بوو شه‌وێك دوور ل خۆی بێ. واته ئاواره‌یی و دووره واڵتی ناوی ه ه توانی بیكات دووه‌می جووه ك هه‌وێنی سه‌ربه‌خۆیی و خودانی واڵت، ه وانه‌ی به‌و پێیه منی كورد به‌شانازیی ه دوێنێی جوو فێر یه‌كه‌می ئه‌مڕۆ ل ده‌به‌م ئه‌وه‌ی كه هه‌ر كه‌س و گه‌ڵیك ه ئاواره‌یی و دووره واڵتی نه‌بینێ ،ل مانای سه‌روه‌ری و بااڵده‌ستیی خۆی ی ناگات. و خاكه‌كه
و پێویست بوو هه‌ر نه‌بووان» ،و ده‌یان پێكچوونی هاوبه‌ش. وانه‌ی دووه‌م ل ه جوو ه ده‌بینم گه‌لێكی زۆر له من چه‌وساوه‌تر هواته‌ی ه ك ه ئێست ه ده‌توانێ بڵێ واڵتی سه‌ربه‌خۆم وه‌رده‌گرم كه چهوسانهوه هه‌ی ه و به‌زمانی عیبری خۆی ده‌نووسێ ناتوانێ بۆ هه‌تایی ه وانه‌ی دووه واڵتی ئیسرائیل ،به‌وشێوه‌ی م له‌مپه‌ر بخاته به‌ر رێگه ی ه جوو وه‌رده‌گرم كه چه‌وسانه‌و ه ناتوانێ ل ه ویست ی ه رێگ ر ه ب ه بخات ر ه مپ ه ل تایی ه ه بۆ ویسته نه‌ته‌وه‌یییه‌كانم نه‌ته‌وه‌یییه‌كانم. ه كار و هه‌ڵوێستدا كۆ كردووه‌ته‌وه .هیچ جووه‌كان بێده‌نگن و ده‌سه‌اڵتیان ل ه ساڵوه‌گه‌ری هێرشێك بۆ سه‌ر جووه‌كان نه‌بێ ،به‌اڵم ه ك ه ساڵدا نیی رۆژێك ل ه پێش ده‌ستیان و سڵ ناكه‌نه‌وه .كار ده‌كه‌ن له‌سه‌ر بنیاتنانی ده‌نگیان ناخه‌ن مه‌به‌سته سه‌ره‌كییه‌كانیان كه ئه‌ویش هێنانه‌ئارای واڵتێكی ئارام و ئاشتیخوازه. ه سێیه‌م منی كوردیش رۆژانی مێژووم پڕه له كاره‌سات و لێره‌دا ده‌كرێ وان ه ه بیر ل ه ئاشتیخوازان ه ئاشتی و ئارامی پێویست ه ئه‌وه‌یه بۆ گه‌یشتن ب فێر بم ك ئامانج و هۆكاره‌كان بكه‌ینه‌وه. ئازاره‌كانی كورد له هی جوو چڕترن به‌اڵم كۆنتر نین ،جوو هه‌ر له‌گه‌ڵ ه و گه‌ڤـ ،به‌ناوی ئاین ه به‌ر هه‌ڕه‌ش ده‌سپێكی ره‌وتی ئاینه‌كان كه‌وتووه‌ت ه 150 كوژراوه ،بڕدراوه و راو نراوه ،به‌اڵم مێژووی ئازاره‌كانی كورد زیاتر ل ساڵی رابردوودا خۆی ده‌بینێته‌وه و روونترن .كورد زیاتر له الیه‌ن 4واڵت ه هه‌موو دنیا ه ل و جه‌مسه‌ری داگیركاره‌و ه چه‌وساوه‌ته‌وه ،به‌اڵم جوو له‌وانه‌ی ه ئازاری جوو ده‌بینم زیاتر ه ك ته‌نیا 4واڵت و جه‌مسه‌ر پاڵپشتیی بكه‌ن ،بۆی ه ه وانه‌ی چواره‌م فێری ئهوه ده‌بم ك فێری راهاتن له‌گه‌ڵ ئازار ده‌بم و ل ه قۆناخێكی مێژووییدا ئازار نه‌ته‌وه‌كانی بنده‌ست مه‌حكوومن به‌وه‌ی ده‌بێ ل ه ناخۆشی بۆ نه‌وه‌كانی داهاتوویان بچێژن تا قوناخێكی بێ ئازار و دوور ل به‌رهه‌ڤ بكه‌ن». ی كوردیش بتوانێ ه بۆ ئه‌و ه ه ئاینییه ،بگر ه نموونه‌ییی گرینگیی جوو بۆ كورد ن ه پێوانی رێگه‌ی پڕ له به‌رزی و نشێوه‌كانیدا ئامانج بزر نه‌كات و هه‌ركات ل ه ئه‌زموونی ه سه‌ره‌كییه‌ی سه‌ره‌وه بكات ك ویستی كۆڵ بدات سه‌یری ئه‌و 4وان دیرۆكیی جوو بۆ گه‌النی ژێرده‌ست و له‌وانه‌ش كورد دووباره ده‌كاته‌وه.
ل ه وانه‌ی چواره‌م فێری ئهوه ده‌بم ك ه نه‌ته‌وه‌كانی بنده‌ست مه‌حكوومن بهوه ی ده‌بێ ل ه قۆناخێكی مێژووییدا ئازار بچێژن تا قوناخێكی بێ ئازار و دوور ل ه ناخۆشی بۆ نه‌وه‌كانی داهاتوویان به‌رهه‌ڤ بكه‌ن».
هاوار بازیـان
hawarbazyan2000@gmail.com
Israel-Kurd
چهوسانهوه ،به‌شێكی دانه‌بڕاوی جووه‌كانه ،چه‌وسانه‌وه‌یه‌كی پیالن بۆ ه داڕێژراوی جیهانی ،به‌شێوه‌یه‌ك ك ئه‌گه‌ر كورد دوژمنێكی نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه ،ئه‌و ه جوو هه‌زاران دوژمنی ئاینی ،مێژوویی و نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه. ه ئه‌گه‌ر كێشه‌ی به‌شێكی زۆر ل نه‌ته‌وه‌ی منی كورد نه‌هێشتنی ی جوو به‌كوردی نووسینه ،ئهوه كێشه ره‌تكردنه‌و هی ته‌واوی بوونییه‌ته. دوژمنانی من ده‌ڵێن «راسته تۆ كوردی ،به‌اڵم ده‌بێ به‌فارسی ،توركی و عه‌ره‌بی بنووسی» ،به‌اڵم دوژمنانی جوو ده‌ڵێن «راسته ئێوه جوون ،به‌اڵم ئێو ه شوومن و هه‌ر له بنه‌ڕه‌ته‌و ه نابێ هه‌بن». نه‌یارانی من ده‌ڵێن «به‌و شوێنه‌ی تۆی كورد و باب و باپیرانت لێی نیشته‌جێ بوونه بڵی خاكی ئێرانه، نیشتمانی عه‌ره‌ب و توركستانه« ،به‌اڵم دوژمنانی جوو ده‌ڵێن «ئێو ه هه‌ر ه سه‌ره‌تاو ه بێ خاك و نیشتمانن ل
ئیسرائیل -كورد
47
ئیسرائیل -كورد
زارۆكی غه‌زه پێویستییان به‌یارمه‌تی هه‌یه ،ئه‌ی زارۆكی كورد؟
مه‌ولوود ئافه‌ند
ه ره‌وشی سیاسیی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هه‌ر ل ه كێشه و ناكۆكی و شه‌ڕ دێر زمانه‌و ه پڕ بوو ه ل و پێكدادانی نێوان الیه‌ن و ده‌وڵه‌ته‌كان ،یه‌كێك له‌و كێشه چاره‌سه‌رنه‌كراوه‌نه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناڤین كێشه‌ی گه‌لی كورد و فه‌له‌ستینه ،دیار ه ه هۆكاره‌كانی چاره‌سه‌رنه‌كردنی باسكردن ل كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورد و فه‌له‌ستین كرۆكی بابه‌ته‌كه‌م نییه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی كه جێگه‌ی تێڕامان ه مه‌سه‌له‌ی دڵسۆزی بۆ و لێوردبوونه‌وه‌ی ه الیه‌ن توركیا و ئێران و واڵتانی خه‌ڵكی غه‌زه‌یه ل ه و كوردستان عه‌ربیه ئیسالمییه‌كانی ناوچه‌ك ه به‌رده‌وام باسی یارمه‌تی بۆ خه‌ڵكی غه‌ز ه ك و زارۆكێن غه‌ز ه ده‌كه‌ن .یارمه‌تی و هاوكاریی مرۆیی بۆ زارۆكی غه‌ز ه پێویسته ،به‌اڵم هاوكات ه دیاربه‌كر و یارمه‌تی بۆ مندااڵنی كورد ل سنه و قامیشلۆش پێویسته ،به‌پێچه‌وانه‌ی پرۆپاگه‌نده‌كانی كۆماری ئیسالمیی ئێران و ه كه زارۆكی غه‌ز ه توركیا ،ئهوه ئیسرائیل نیی ئازار ده‌دات ،به‌ڵكوو به‌رپرسانی رێكخراوی ه شێوه‌یه‌كی ه ب تیرۆریستی حه‌ماس خۆیانن ك زۆر یاخییانه ،مندااڵنی بێ تاوانی فه‌له‌ستینییان ه ده‌سكه‌الی ده‌ستی خۆیان و بۆ كردووه‌ت ه تیرۆریستییه‌كانیان به‌كاریان دێنن. مه‌رام ه یارمه‌تی راسته ،زارۆكی غه‌ز ه پێویستییان ب هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی له ژێر چه‌نگی سه‌رانی رێكخراوی تیرۆریستیی حه‌ماس رزگاریان بی.
Israel-Kurd 48
NO14 July2010 Israel-Kurd
ه شێوه‌یه‌كی زانستی و مۆدێرن په‌رورد ه بكرین مندااڵنی غه‌زه له جیاتی ئه‌وه‌ی ب ه ه خۆشگوزه‌رانی ،به‌رده‌وام رۆژان بۆ دروستكردنی جیهانی ئارام و ژیانێكی پڕ ل ه له الیه‌ن ریكخراوی تێرۆریستی حه‌ماسه‌و ه مێشكیان پڕ ده‌كرێ له خۆرافاتی ب ناوی ئاین و ئایدیۆلۆژیای توندڕۆیی و جیهادكردن و شه‌هیدبوون و به‌هه‌شت. ه ه سیاسه‌تی شه‌رخۆازانه‌ی خۆی ،بووه‌ت هب هك ئهوه رێكخراوی تیرۆریستی حه‌ماس ه قوربانیی هۆكاری گه‌مارۆی سه‌ر كه‌رتی غه‌زه ،له‌و ناوه‌شدا مندااڵنی غه‌ز ه ده‌بن ه بڕی هه‌موو خۆشییه‌كانی ئه‌و سیاسه‌تانه‌ی حه‌ماس ،ژیانی مندااڵنی غه‌ز ه ل جیهانی مندااڵن سه‌رقاڵی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییه‌كانی ئێران و حه‌ماسن و سه‌رجه‌م ه ه ل قوتابخانه‌كانی مندااڵنی كردووه‌ته حه‌شارگه‌ی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییه‌كانی ك ه مه‌به‌ستی به‌رده‌وامی ه بۆی ده‌نێردێ ب الیه‌ن كۆماری ئیسالمیی ئێرانه‌و ه رۆژان ه ه بڕی ئه‌وه‌ی قوتابخان دروستكردنی ئاڵۆزی و شه‌ڕ له‌گه‌ڵ واڵتی ئیسرائیل ،ل و پارك و شوێنی حه‌سانه‌و ه بۆ زارۆكی غه‌ز ه دروست بكات ،ته‌واوی ئه‌و پار ه ه الیه‌ن ئێران و ئه‌وروپاوه ده‌ستی ده‌كه‌وی سه‌رفی ه ل ه رۆژان و ئیمكاناته‌ی ك ه ژیان و داهاتووی زارۆك و كڕینی چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی ده‌كات و هیچ بڕوای ب پیر و گه‌نجان نییه. ه تیرۆریستییه‌كانی تری هاوشێوه ،چه‌ند له ماوی 2هه‌فته‌دا حه‌ماس و گرووپ ه له الیه‌ن گرووپی قوتابخانه‌ی په‌روه‌رده‌ییی سه‌ره‌تایییان ئاگر تێبه‌ردا ك ئاشتیپارێزی نهتهوه یه‌كگرتووه‌كانه‌و ه بۆ زارۆكی غه‌زه دروست كرابوون، ه بیانووی ئه‌وه‌ی له‌و قوتابخانانه‌دا په‌روه‌رده‌ی دژ ه ئایدیۆلۆژیا به‌ناو ب ئیسالمییه‌كه‌ی حه‌ماسی تێدا ئه‌نجام دراوه ،په‌روه‌رده‌ی سه‌ره‌تایی بۆ زارۆك ه له سه‌ر داهاتووی ،ئه‌و ه راستییه‌كه كه مندااڵنی غه‌زه و ژنانی گرینگی هه‌ی ه ده‌ستی ه بۆ رزگاربوون ل ه یارمه‌تی هه‌ی غه‌زه و پیاوانی غه‌زه‌ش پێویستییان ب رێكخراوی تیرۆریستی حه‌ماس و هاوشێوه‌كانی .چۆن حه‌ماس ده‌یهه‌وێ ه هه‌موو خۆشییه‌كانی ژیان دووریان بكاته‌وه. ه ناو شه‌ڕه‌و ه و ل هه‌موویان بكێشێت ه راستی ئه‌و ه كێ مندااڵنی غه‌زه‌ی ه وه‌اڵم بده‌ینه‌و ه ب ئه‌و پرسیاره پێویست ه به‌رامبه‌ر هێرشه‌كانی حه‌ماسدا كردووه‌ته سووته‌مه‌نیی شه‌ڕ ،ئاخۆ ئیسرائیل ل ه خۆ پاراستن نییه؟ پێویستی ب ه مندااڵنی ئه‌مڕۆ مندااڵنی كورد له هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان زیاتر ل ه ئێران بیكاری و هه‌ژاری غه‌ز ه پێویستییان به یارمه‌تیی جۆره‌وجۆر هه‌یه ،ل ه ئه‌نفالی سپێ رۆژبه‌ڕۆژ رێژه‌ی مندااڵنی و ئالووده‌بوونی مندااڵنی كورد ب ئیشكه‌ری سه‌ر شه‌قامه‌كان به‌رز ده‌كاته‌وه. ه توند و ره‌ق ناسراوه ،ته‌نیا به‌ردبارانكردنی ه ب ه توركیاش یاسای سزا ك ل ه بۆ ئه‌وه‌ی تۆمه‌تی تیرۆر و ه خۆپێشاندانه‌كان به‌س ئه‌ندامانی پۆلیس ل ه خۆپیشاندانه‌كان ه پاڵ ئه‌و كه‌سانه‌ی ل پاڵپشتیكردنی رێكخراوی تیرۆریستی بخات ه ته‌مه‌نیان له نێوان 13بۆ 17 ه 3500منداڵ ك ه زیاتر ل به‌شداری ده‌كه‌ن .ئێست ه گرتووخانه‌ی گه‌ور ه سااڵندا ژیان ساڵیدایه سزای زیندانیان بۆ بڕاوه‌ته‌وه و ل به‌سه‌ر ده‌به‌ن. له روانگه‌ی ده‌وڵه‌تی توركیاوه ،هه‌موو ئه‌و خۆپیشاندان و رووبه‌ڕووبوونه‌وانه‌ی ه كورده‌كان ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ،ئه‌وا پارتی كرێكارانی كوردستان (په‌كه‌كه) ل ه ئه‌ندامانی ئه‌و ه خۆپیشاندانه‌كاندا ب پشته‌وه‌یه‌تی و به‌شداریكردنی مندااڵنیش ل ه به‌یاسای دژ ه تیرۆر ه شێوه‌یه‌كی زۆر توند ته‌واوی ئه‌و مندااڵن ه ده‌زانێ ،ب پارت ه پۆڵیس هێز ه ئه‌منییه‌كانی ده‌وڵه‌تی مه‌حكووم ده‌كات ،ئه‌و ه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ك ه و ئازاری زارۆكی كورد. ه كوشتن و ئه‌شكه‌نج توركیا هیچ خۆیان ناپارێزن ل