ئیسرائیل -كورد
page
11 هاوكارانی ئه‌و ژماره‌یه: دینۆ دانیاڵ –ئیسرائیل
به‌رپرسانی ئێرانی وه‌رزشیان كردووه‌ت ه گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسی دژی ئیسرائیل
ئازاد میران-ئیسرائیل بارزان ئیبراهیم شۆرش گوڵكار عوسمان شێخ دیاری محه‌مه‌د
page
19 فۆبیای پێوه‌ندیی كورد و جوو و راستكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی مێژوو
page
42 بنك ه ناوكه‌یییه‌كانی ئێران بۆ ئیسرائیل هه‌رده‌م مه‌ترسی و خاڵی هێرشن
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
1
ئیسرائیل -كورد
لبنان ل ه نێوان ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا چی به‌سه‌ر دێ؟
سه‌رووتار مه‌ولوود ئافه‌ند ی دواییی سه‌رۆك وه‌زیراتی توركیا ره‌جه‌ب سه‌ردانه‌كه ه جێگه‌ی ته‌یب ئه‌ردۆگان بۆ لبنان له‌و قۆناخه‌دا ،بووه‌ت سه‌رسووڕمانێكی زۆر هه‌م له ناوه‌خۆی توركیا و هه‌م ه ناوه‌خۆی ئیسرائیل ،ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل له‌م دوایییانه‌دا سه‌ردانی واڵتی لبنانیان كرد و له‌وێش به تووندترین شێو ه هێرشیان كرده سه‌ر ئیسرائیل، ه پێوه‌ندیی ئه‌و سه‌ردانه‌ی ئه‌ردۆگان له كاتێكدایه ك نێوان توركیا و ئیسرائیل له دوای كۆنفرانسی داڤۆس و ه هێرشی ئیسرائیل بۆ سه‌ر كه‌شتیگه‌ڵی به‌ناو "ئازادی" ك توركیا به‌مه‌به‌ستی شكاندنی گه‌مارۆی سه‌ر كه‌ره‌تی غه‌ز ه ه قوربانیی ه بوونه‌ت و یارمه‌تیدانی دانیشتووانی غه‌ز ه ك شه‌ڕ و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی كۆماری ئیسالمی و رێكخراوی تیرۆریستی حه‌ماس له ناوچه‌كدا به‌ره‌و ساردی چووبوو، ه لبنان له نێوان لێدوانه‌كانی ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ به‌دی ناكرێ و هه‌ردووك له یه‌ك ئاراسته‌دا هێرشیان كرده سه‌ر واڵتی ئیسرائیل و به‌تاوانبار ه دژی خه‌ڵكی فه‌له‌ستین و لبنان و كرده‌وه‌ی توندوتێژی ل ناویان هێناوه ،هه‌ر وه‌ك چۆن ئاماده‌یی خۆشیان پێشانداو ه ه به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك پشتگیری له خاك و گه‌لی لبنان و ك فه‌له‌ستین بكه‌ن .لێره‌دا ئیسرائیل نیگرانیی خۆی نیشانداو ه له‌سه‌ر سه‌ردانه‌كه‌ی ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بۆ ه ئاراسته‌ی سیاسیی ناوچه‌كه‌ی به‌ره‌و دووبار ه لبنان ،چونك ه سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی شه‌ڕ و توندوتیژی ده‌چێ ،ئه‌ویش ب پشتگیریكردنی ئێران و توركیا له رێكخراوی تیرۆریستی ه حه‌ماس كه ده‌یانه‌وێ ده‌سه‌اڵتی ره‌هایان هه‌بێ ل ه ناوه‌خۆی لبنادا ،ئه‌گه‌ری دروستبوونی شه‌ڕێكی ناوه‌خۆ ل لبنان چاوه‌رۆان ده‌كرێ و ئیسرائیل زۆر به‌وردی چاودێری ئه‌و ره‌وشه‌ی ئێسته‌ی لبنان ده‌كات. سه‌ردانی سه‌رۆك وه‌زێرانی توركیا ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان بۆ لبنان له‌گه‌ڵ نێزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانی لێژنه‌ی فایلی تیرۆری ره‌فیق حه‌ریری سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی لبناندایه ،كه ئه‌ردۆگان به هه‌موو شێوه‌یه‌ك داوا ه بۆ ده‌كات كه جارێ با ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانی ئه‌و لێژنه‌ی
2
ه هه‌موو به‌ڵگه‌نامه‌كانی كه له‌ده‌ست ئه‌و هك ه كاتێكدای ماوی ساڵیكی تر دوا بخرێ ،ئه‌وه‌ش ل لێژنه‌یه دایه ،گومانه‌كانی سه‌ر رێكخراوی تیرۆریستیی حه‌ماس زیاتر ده‌كات .ئه‌و لێژنه‌یه‌ش ه ه له‌سه‌ر پێشنیازی خودی واڵتی لبنان و كۆمه‌ڵگه‌ی نیوده‌وڵه‌تی پێك هاتووه ،گه‌یشتوونه‌ت ك ه یارمه‌تیی كۆماری ه به‌پالنی حزبواڵ و له‌سه‌ر پێشنیازی سووریا و ب ئه‌و ئه‌نجامه‌ی ك ئیسالمیی ئێران ره‌فیق حه‌ریری سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی لبنان تیرۆر كراوه ،به‌هێزبوونی ه چه‌كی رووبه‌رووی سیاسه‌توانانی ئه‌و حزبواڵ له سوپای لبنان و ئه‌زموونه‌كانی رابردوو ك ه كردووه‌ته‌وه ،ئه‌نجامی ئه‌و لێكۆڵینه‌و ه زیاتر پشتڕاست ده‌كاته‌وه. واڵت له‌گه‌ل ئه‌نجامی لێژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له كه‌یسی تیرۆری حه‌ریری ئه‌گه‌ری ه كه لبنان به‌ره‌و ه شه‌ڕێكی ناوه‌خۆیی په‌ڵكێش بكرێ و رێكخراوی تیرۆریستیی ئه‌وه‌یش هه‌ی ه ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆیه‌وه ،ئه‌وه‌ش به‌رامبه‌ر ه حه‌ماس به پشتگیریی ئێران و توركیا ،لبنان بخات ه ده‌سه‌اڵتداری نایاساییی لبنان و دووبار ه ناوچه‌كه بۆ ماوه‌یه‌كی ه ئێران ببێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ك ه نێزیك سنووری ئیسرائیل ه و مه‌ترسیدا بێ.هه‌موو سیناریۆكان ل ه ژێر هه‌ڕه‌ش زۆر ل دایه ،سه‌ردانه‌كی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و ئه‌ردۆگانیش زیاتر له په‌یامی هه‌ڕه‌شه و ئاشووبێكی ه سه‌ر ئیسرائیل و دووبار ه سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی ه له‌و ناوچه‌یه‌و ه بۆ هێرشكردن تردای ه ناكاوی ئێران له رێگه‌ی حه‌ماس و ریكخراو ه توندوتێژی له لبنان و ئیسرائیلدا ،هێرشێكی ل ه ناوچه‌كدا بۆ سه‌ر ئیسرائیل ئه‌گه‌رێكی زۆر به‌هێز ه و هه‌ر به‌و تیرۆریستیه‌كانی تره‌وه ل مه‌به‌سته‌ش سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل بنیامین ناتانیاهۆ چه‌ند به‌رپرسی له كابینه‌ی خۆی ه دروستبوونی ه به‌وردی چاودێری ئه‌و هاتوچۆ دیپلۆماسییه‌ی لبنان بكه‌ن ،چونك راسپارد ك ه ه بۆ سه‌ر ئارامیی ئیسرائیل و هه‌ر شه‌ڕیك ل شه‌ڕی ناوه‌خۆی لبنان زیاتر مه‌ترسیی هه‌ی نێزیك سنووره‌كانی ئیسرائیل ده‌توانێ ئارامیی ناوه‌خۆی ئیسرائیل تێك بدات.ده‌ستێوه‌ردانی ه كاروباری ناوه‌خۆی لبنان به سه‌ردانی سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا و توركیا و ئێران ل ه به‌رژه‌وه‌ندیی حزبواڵ و سووریا ه روونی له‌به‌رچاوه ،ئه‌وه‌ش ل سه‌رۆككۆماری ئێران زۆر ب ه شاجوانی ه سه‌رده‌مێك ب ه و له دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی لبنان بۆ خۆیه‌تی ،لبنان ك دای واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ناسرابوو ،ناوه‌ندی گرینگی باڵوبوونه‌وه‌ی كولتووری رۆژئاوا بوو ،له‌م سااڵنه‌ی دواییدا له‌به‌ر شه‌ڕی ناوه‌خۆ و دروستبوونی رێكخراوه‌كانی تیرۆریستیی فه‌له‌ستین و هاوكاریی به‌رده‌وامی كۆماری ئیسالمیی ئێرانیش بۆ ئه‌و گرووپ و رێكخراو ه تیرۆریستییانه ،ئه‌و واڵته‌ی دووچاری قه‌یرانێكی گه‌وره‌ی ئابووری و كێشه و گرفتی ئه‌تنی كردووه‌ته‌و ه و خه‌ڵكی بێ تاوانی لبنانیش بوونه‌ته قوربانیی سه‌ره‌كیی گه‌مه‌ی ئێران و ه دژی ئێران ه خۆی بۆ شه‌ڕێكی تر ل رێكخراو ه تیرۆریستییه‌كان.ئیسرائیل له‌و قۆناغه‌دا ك ه و ئاشووبی ناوه‌خۆی ه كێش ه خۆی ل ه هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵ ده‌دات ك ئاماده ده‌كات ،ب لبنان به‌دوور بگرێ ،ئه‌گه‌ر چی به‌رپابوونی شه‌ڕی ناوه‌خۆی لبنان له نێزیك سنووره‌كانی ئیسرائیل ،ده‌توانێ كاریگه‌ریی زۆری هه‌بێ له‌سه‌ر ئیسرائیل و به‌ناچار ئیسرائیل تووشی ه ناوه‌خۆییه‌ی لبنان ،ئیسرائیل شه‌ڕێكی تر بكه‌نه‌وه ،له‌گه‌ڵ نێزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌و ئاشووب ه سنووری رۆژهه‌اڵتی لبنان ،كه‌رتی (غه‌جر)ی به ته‌واویی چۆل كرد و داواشی كردووه ك ه ناوچه‌كه‌دا جێگر بكرێن ،كاتی جێبه‌جیكردنی ئه‌و بریار ه هه‌رچه‌ند ه هێزه‌كانی ئاشتیپارێز ل دیاری نه‌كراوه ،به‌اڵم ئه‌مه‌ریكاش پشتگیری له‌و بڕیاره‌ی ئیسرائیل ده‌كات و داواشی ه زووترین كات ئه‌و بڕیاره جیبه‌جێ بكرێت.هه‌رچه‌ند ه سه‌ره‌ڕای هه‌موو كردووه كه ب ه ده‌بێ وه‌ك ئه‌وانه‌ش رێكخراوی تیرۆریستیی حزبواڵ ئێسته‌ش له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه ك ه چه‌ند ناوچه‌یه‌ك وه‌ك (شبعه) و ه چه‌كه‌كانی خۆی به‌ده‌سته‌وه بێ ،چونكه ئێست هه‌میش (كه‌فه‌رشوبا) كه له‌ژێر ده‌ستی ئیسرائیل دایه ،ده‌بێ بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر سنووری لبنان ،ئه‌و دوو ناوچه‌یه‌ش هه‌تا پێش دروستبوونی شه‌ڕی 1967له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی سووریا دابوون ه باس بكرێ ه ك و ئیسرائیل توانی دوای شه‌ڕ ده‌ستیان به‌سه‌ردا بگرێ.ئه‌وه‌ی گرینگ ه سه‌ربه‌خۆییی لبنان ،سووریا تا ساڵی پێشوو ئه‌وه‌یه ،له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی نێزیكه‌ی 70ساڵ ل ه ه تا ئێسته‌ش ب لبنانی به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی نه‌ده‌ناسی و سنووره‌كانی نێوان ئه‌و دوو واڵت ه ئه‌ویش مانای نه‌بوونی رێزی سیاسی و سه‌روه‌ریی شێوه‌یه‌كی ره‌سمی دیار نه‌كراون ك نیشتمانیی دیمه‌شقه بۆ به‌یرووت.
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
كه‌ركووك و قودس ،دوو شار ل ه ئاوێنه‌یه‌كدا به‌شی یه‌كه‌م
ی سه‌دان شار و ده‌یان واڵت و له‌ناوبردنی ملیۆنان هه‌موومان ئه‌و راستیه ده‌زانین كه جه‌نگه جیهانییه‌كان وێڕای كاولكاری ه جه‌نگی جیهانیی یه‌كه‌مدا (1914 ه ل ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه ...بۆ نموون كه‌س و هه‌ڵوه‌شانه‌و ه و دامه‌زراندنی چه‌ندان ده‌وڵه‌تی تر ه خۆیه‌وه ,زیانی ه له‌وه‌وپێش مێژوو نه‌یبنیوه ب ی ئه‌و چوار ساڵه‌ی شه‌ڕدا قوربانیی گیانی هێنده زۆر بووه ك ه ماوه تا )1918ل ه 9ملیۆن كوژراو و ژماره‌یه‌كی زۆرتر له‌و ه برینداری لێكه‌وته‌وه ،له‌و جه‌نگه‌دا بۆ یه‌كه‌مجاریش چه‌كی گیانی ده‌خه‌مڵێندرێ ب ی ی و فه‌ره‌نسا و به‌ریتانیا و ئه‌مه‌ریكا را ی گۆڕ ی سیاسیی ئه‌وروپا ه ئهوه بوو نه‌خشه كیمیایی به‌كار هات و ده‌ره‌نجامی جه‌نگه‌ك ی ئه‌ڵمانیا و نه‌مسا ه سه‌ر جیهاندا سه‌پاند ،هه‌روه‌ك بوو ه هۆی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی چه‌ندین ئیمپراتۆر و ده‌وڵه‌ت (ئیمپراتۆر خۆیان ب هه‌ڵوه‌شانه‌وه ،گۆڕانكاری له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی ئه‌وروپا كرا ،چیكوسلۆفاكیا و یۆگسالڤیا دروست بوون و ته‌نانه‌ت كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ه سیستمی ی و رووسیاش ل ه سیستمی كۆمار گۆڕینی سیستمی حكومڕانی چه‌ند واڵتێك دانا و هه‌ر یه‌ك له توركیا و ئه‌ڵمانیا بوون یو ه تۆوی ئایدیولۆژ (قه‌یسه‌ری)ه‌وه بوو به سیستمی شیوعی و نه‌مسا بووه‌وه كۆمارێكی بچووك ،ده‌توانین بڵێین ئه‌م جه‌نگ ی ه به پێی رێكه‌وتنامه ه ئایدیۆلۆژییه‌كان (شیوعییه‌كان)ی دانا ،له پاش جه‌نگی جیهانیی یه‌كه‌م به‌ریتانیا بوو ه خاوه‌ن ئه‌م ناوچه‌ی بزاڤ ه ه سووریا و لبنان كه‌وتن ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست رێككه‌وتن ،به‌م پێی (سایكس بیكو) به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا له‌سه‌ر دابه‌شكردنی ناوچه ی (جه‌نگی جیهانیی ژێر ئینتدابی فه‌ره‌نسا و عێراق و فه‌له‌ستین و رۆژهه‌اڵتی ئوردن كه‌وتنه ژێر ئینتدابی به‌ریتانیاوه ،ئه‌گه‌ر ته‌ماشا ی و هه‌موو هاوكێشه‌كانی سه‌روبن كرد ،و ی گۆڕ ه هه‌مان شێوه و بگر ه به‌رفراونتر جه‌نگه‌كه نه‌خشه‌ی دنیا دووه‌م)یش بكه‌ین ب ی چه‌كی ی 90ملیۆن كه‌سیش بریندار ،جگه لهوه ه 55ملیۆن كوژراو و نێزیكه ه مه‌زه‌ند ه ده‌كرێ ب ته‌نیا قوربانیی مرۆیی له‌م جه‌نگ ه ئه‌ڵمانیا ی ل ناوكه‌یی تێدا به‌كار هات ،له گرینگترین ده‌ره‌نجامه‌كانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی :ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی رێژیمی ناز ه جیهاندا رووی دا ،ئه‌مه‌ریكا ی هێز ل ه ته‌رازوو ه ژاپۆن ...هه‌روه‌ها گۆڕانكاری ل ی ل و رێژیمی فاشی له ئیتاڵیا و رێژیمی دیكتاتۆر ی ه له‌پێش هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی جیهانیی دووه‌م به‌ریتانیا و فه‌رنسا زلهێز ه مه‌زنترین دوو زلهێزی دنیا ،ك و یه‌كێتیی سۆڤیه‌ت بوون
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
3
ئیسرائیل -كورد ه جیهان بوون! هه‌روه‌ها زۆرێك له واڵته‌كان ك كۆڵونیاڵی بوون سه‌ربه‌خۆییان راگه‌یاند. دیار ه به‌ریتانیا له دوای جه‌نگی یه‌كه‌میی جیهانی شتێكی وای بۆ كورد نه‌كرد وه‌ك ئه‌وه‌ی بۆ عه‌ره‌ب وجووه‌كان و...هتد كردی ،و پێشی گرت ه دروستبوونی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیی كوردی، ل ی به‌ریتانیاییه‌كان له هه‌موو كه‌س باشتر شاره‌زا ه ئه‌مه‌ریكایییه‌كانیش ئه‌م ناوچه‌یه‌ن ،هه‌ر بۆی به‌شوێن پێی سیاسه‌تی ئیگلیز كه‌وتن و كوردیان به سه‌ر چوار واڵت دابه‌ش كرد وعێراقیان ی كوردستان یان كرد ه ده‌وڵه‌ت و باشوور ه 16/12/1925پێو ه (ویالیه‌تی مووسڵ) یان ل ی لكاند و هیچ بایه‌خێكیان به ویست و ئیراده ی ی كورد نه‌دا له‌و رۆژگاره‌دا وپه‌یماننامه نهتهوه سیڤه‌ریان هه‌ڵوه‌شاند و لۆزانیان جێگیر كرد،... ه هه‌موو شێوه‌یه‌ك ده‌بینین هه‌ر ئه‌م زلهێزانه ب
ی دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل بوون ،تا ئه‌و پاڵپشت و بناخه‌داڕێژه‌ر ه پێی گه‌شتوو ه و بووه‌ته ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز و ی ئیسرائیل ئێست قۆناخه ی به‌ریتانیا و زلهێزه‌كانی تر ه ركابه‌ر له ناوچه‌كه‌دا ،ئه‌گه‌ر ئه‌م دووفاقیی به‌روارد بكه‌ین ،پرسیارگه‌ڵیك گه‌اڵڵه ده‌بن بۆ نموونه ،ئێسته چ ده‌بوو ه شانبه‌شانی ده‌وڵه‌تی عێراق ی هه‌بووای له‌م ناوچه‌یه‌دا ده‌وڵه‌تێكی كورد ی رۆژهه‌اڵتی ی ناوچه ه به‌رژه‌وندی و كوێت و ئیسرائیل و...هتد؟ ئایا ل ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا و رۆژئاوایییه‌كان و ته‌نانه‌ت ناوه‌ڕاست و به‌رژه‌وندی ی عه‌ره‌بیش سوودبه‌خش نه‌ده‌بووه؟ وه‌اڵم به‌دڵنیابیه‌و ه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی "به‌ڵێ". ئیسرائیل خاوه‌ن ئاڵۆزترین دۆز ه له‌گه‌ڵ واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی ی ی ئه‌وه‌ش ده‌وڵه‌تی خۆی دامه‌زراند و شار ه ناوچه‌كه‌دا ،سه‌ربار ل ه كرۆكی ی ئورشه‌لیم ،ئه‌م ه ناو ی و ب قودسی كرده پایه‌ته‌خه‌تی واڵته‌كه ه رۆژهه‌اڵت ،به‌اڵم له هه‌مان كاتدا ناهێڵن كورد ده‌وڵه‌تی دۆزه‌كه‌یه‌تی ل ی دامه‌زرێنێ ته‌نانه‌ت رێگه ناده‌ن كه‌ركووك بگه‌ڕێته‌و ه سه‌ر ئه‌و خۆ ی عێراقدا دانی پێنراو ه ...قودس ه چوارچێوه ه ل هه‌رێمه فیدراڵیه‌ی ك ی نێوان كورد و ی نێوان عه‌ره‌ب وجووه‌كانه و كه‌ركووكیش كێشه كێشه
ئێست ه چ ده‌بوو له‌م ناوچه‌یه‌دا ده‌وڵه‌تێكی كوردی هه‌بووایه شانبه‌شانی ده‌وڵه‌تی عێراق و كوێت و ئیسرائیل و...هتد؟ 4
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد رێژیمه‌كانی عێراقه. ی بڕیار له‌سه‌ر هه‌ر شتێك بده‌ین سه‌باره‌ت به‌م پێش ئهوه ه سه‌ره‌تا ،هه‌ردوو شاری كه‌ركووك و قودس ه پێویست بابه‌ت له‌ڕووی مێژوویی و ئابووری ،ژیاری و ئاینی ودانیشتوان و... ه ئاوێنه‌یه‌كدا ببینین یا بناسین. هتد ل
كه‌ركووك ...له وێستگه‌كانی مێژوودا
ه كۆنترین شار ه مێژوویییه‌كان ه ل ی كه‌ركووك یه‌كێك شار ی ه عێراق و چ له كوردستان ،به‌درێژاییی مێژوویه‌كه چ ل ه ناسنامه‌یه‌یه‌كی ره‌سه‌ن و پێوه‌ندیی رۆحی بۆ كۆمه‌ڵ ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ سه‌رده‌می ئیتنیكیه‌كانی دروست كردووه ك ی قه‌اڵیه‌ك به پانتاییی سۆمه‌رییه‌كان .هه‌ڵبه‌ت له‌پێشدا له‌شێوه
22هه‌كتار و به‌به‌رزیی 18مه‌تر له‌سه‌ر ئاستی زه‌وییه‌كانی ی پێنجه‌م یا چواره‌می ی دروست كراوه له هه‌زار ه ده‌وروبه‌ر ه دیارترین شوێنه‌واره دێرینه‌كانی شاره‌كه‌یه، ه ل پ.ز .ئه‌م قه‌اڵی ی كوردان بووه، له سه‌رده‌می كیشیه‌كان و میدیه‌كان شار هی خۆیان و به‌درێژاییی ه پایه‌ته‌ختی واڵته‌ك ه ب گۆتیه‌كان كردوویان سه‌دان ساڵ ئاشووری و ئه‌كه‌دی و هۆری و بابلی و میتانیه‌كان ی نێوان 2230ـ 2120پ.ز ه ماوه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گرتووه .ل ه به‌كه‌ركووكیشه‌و ه له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی گۆتییه‌كاندا بووه، ناوچه‌ك ی كه‌ركووك له‌الیه‌ن گۆتیه‌كانه‌و ه هه‌ندێ سه‌رچاوه پێیانوایه قه‌اڵ ی ه ی سه‌رچاو ه و لێكۆڵینه‌وه‌كان بنه‌چ دروست كراو ه و زۆربه ه 2هه‌زار ساڵ كورد ده‌به‌نه‌و ه سه‌ر گۆتییه‌كان ومیلله‌تی گۆتی ب ه و زێی خواروو و ی نێوان رووباری دیجل ه ه ناوچ پێش زایین ل ه كه‌ركووك رووباری سیروان (دیالی) بوو ه ئه‌ویش ئه‌و ناوچه‌یه ك
ده‌كه‌ێته نێو دڵی ،كه پایه‌ته‌ختی مه‌مه‌له‌كه‌تی گۆتیان بوو له نێوان سااڵنی ( 2228ـ 2128پ.ز ). ه دوو به‌شه‌و ه ه ده‌كات له كه‌ركووك رووباری ( خاسه ـ جای ) شاره‌ك ه له گرینگترین (چه‌مه‌كانی ی زێی تێدا ده‌رژێت ك و هه‌روه‌ك رووبار ی دیجله‌یه . ) رووبار كه‌ركووك له نێوان سااڵنی 126به‌ر له‌دایكبوونی مه‌سیح و ه 224پاش له دایكبوونی ،پایه‌ته‌ختی حكوومه‌تی ئه‌دیابین بووه ،ك حكوومه‌تێكی كوردیی سه‌رده‌می ئه‌شكانییه‌كان بووه . ی كه‌ركووك له پێشدا ـ كه‌رخینی ـ و ـ به پێی سه‌رچاوه‌كان ناو
ه كه‌ركینی و كه‌ركووك. دواتر بووه ب ه كتێبی (دیاربه‌كریه) ی ئه‌بو به‌كری تیهرانی دا بۆیه‌كه‌م ـ ل ی هاتوه . جار كه‌ركووك وه‌ك كه‌ركووك ناو ی ـ ساڵی 1232ز عه‌باسییه‌كان داگیریان كرد و سه‌ربار وێرانكارییه‌كی زۆر به‌ر شاره‌كه كه‌وت ،هیچ بایه‌خێكی پێنه‌دراو ه و په‌راوێز خراوه . ی ی سه‌فه‌و ی شانزه‌هه‌مدا كه‌ركووك به‌ر شااڵو ـ له سه‌ده و مه‌غول ده‌كه‌وێت. ـ ساڵی 1555ز عوسمانییه‌كان به پێی په‌یماننامه‌ی (ئه‌ماسیا) Israel-Kurd NO18 Dec 2010
5
ئیسرائیل -كورد ه خاوه‌نی. بوون ه له‌كتێبی (مفصل العرب ـ دكتۆر ئه‌حمه‌د سوس والیهود فی التاریخ) ده‌ڵێت (:كه‌ركووك شارێكی ه ه له كۆنترین شوێن ه عێراق ،یه‌كێك گه‌وره‌یه ل مێژووییه‌كانی عێراق 88/كم له به‌غداه‌وه دووره/ ه ی ئاره‌پخایه ،ئه‌م ئاره‌پخای جێی كۆنی كه‌ركووك قه‌اڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌رده‌می حامورابی ،سه‌رچاو ه ی ه شار گریكییه‌كان ئاراپخیوس (كه‌راخ ـ سلوخ ) وات (سلوخی ـ سلوكی) له سه‌رده‌می سلوكییه‌كان (312 ی به‌خۆه‌و ه دیوه، ـ 135پ.ز ) پێشكه‌وتنی زۆر ه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ 2600ساڵ ی سۆمه‌ری ك شوێنه‌وار ه زایین له‌م شاره‌دا دۆزراوه‌ته‌وه ،هورییه‌كان به‌ر ل ه شوێنه‌واری زۆریان له ده‌وروبه‌ری ئه‌م شاره هه‌ی ). ـ میتانیه‌كان سێ پایه‌ته‌ختیان هه‌بووه1 :ـ ئاره‌پخا 2ـ واشوكان 3ـ ئه‌كباتان (هه‌مدان) ده‌وڵه‌تی میتانی ( 1550تا 1400پ.ز حوكمڕانی كردووه. ی كه‌ركووك به‌پێی سه‌رچاوه كۆنه‌كان ـ شار وبه‌تایبه‌ت دوو كتێبی ده‌ستنووس كه یه‌كێكیان ی (پۆلس بیجان ) نووسویه‌تی و ه ناو كلدانیه‌ك ب ه ده‌ڵێت ه ئه‌ڵمانیایه ،كتێبه‌ك ئێسته له شاری لیزك ل ه میدیه‌كان ه 27سه‌ده دانیشتوانی ئه‌م شار ه ل "به‌ر ل ه به‌ده‌سه‌اڵترین گه‌وره‌كانی پێكهاتبوون و یه‌كێك ل میدیا (ئه‌رباك) بووه كه دژی ئاشوورییه‌كان شۆڕشی به‌رپا كردووه". ـ شه‌مسه‌دین سامی تورك له قاموسی ئیعالمی ی مهران چاپ كراو ه ه له چاپخانه عوسمانیدا ك ی ه ساڵی 1315كۆچی 1842/زایین له بڕگه ل ی ی كه‌ركووك مه‌ركه‌ز كه‌ركووكدا ده‌ڵێت(( :شار ه ه كه پێی ده‌ڵێن شاره‌زوور و ئه‌كه‌وێت ئه‌و لیوایه‌ی ه كوردستان 160 .كیلومه‌ترێك ویالیه‌تی مووسڵ ل ه خوار زنجیر ه ه خوار رۆژهه‌اڵتی مووسڵدایه ل ل ی گردۆڵكه‌یه‌ك دروست كراو ه له چه‌می ئه‌دهه‌م (ناو ی دانیشتوانی ()30000 ی خاسه) ژماره كۆنی رووبار كه‌سه ،قه‌اڵیه‌ك و 36مزگه‌وت و 15ته‌كیه و13 خان و 1282دووكانی بازرگانی و نه‌خۆشخانه‌یه‌ك و ی ه و قوتابخانه 8حه‌مام و پردێك له‌سه‌ر رووباره‌ك ی روشدیه و 18قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی و 3 ناوه‌ند ی تیایه. ی كرستیانه‌كان و په‌رستگایه‌كی جوو كڵێسا ه و قه‌اڵ و هه‌موو ئه‌و ه گه‌ڕه‌كه‌كانی گه‌ڕه‌كی ته‌پ ل ی ته‌نیشتی له رۆژهه‌اڵتی رووباره‌كه‌وه. گه‌ڕه‌كانه ه ی تر تێكه‌ڵ سێ به‌شی دانیشتوانی كوردن و به‌شه‌كه ه تورك و عه‌ره‌ب ،و هه‌موو كه‌مینه‌كان ئه‌وانیش ل ( ) 760جوو و 460كلدانی)) .
6
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
له ساڵی 1930كورد زیاتر ل ه نێوه ی دانیشتوانی كه‌ركووكی پێك ده‌هێنا و پاشان توركمان و عه‌ره‌ب و كریستیان و جوو ی كه‌وته ژێر ركێفی ه ته‌واو ـ له ساڵی 1918به‌دواو ه كه‌ركووك ب به‌ریتانییه‌كان . ه كه‌ركووك داوه ئه‌وسا یب ه سه‌رده‌می مه‌لیك مه‌حموود بایه‌خی زۆر ـل و تا سااڵنی 1970 ه نێوه‌ی دانیشتوانی كه‌ركووكی پێك ـ له ساڵی 1930كورد زیاتر ل ده‌هێنا و پاشان توركمان و عه‌ره‌ب و كریستیان و جوو ،هه‌ر له‌و ساڵه‌دا ه :كورد 67،703 :كه‌س و سه‌رژمێرییه‌ك ئه‌نجام درا به‌م شێوه‌ی عه‌ره‌ب 26561 :كه‌س و توركمان 28741 :كه‌س و مه‌سیحی1228 : كه‌س و جوو 1228 :كه‌س ه به گرینگترین سه‌رژمێری داده‌نری ی 1957ك ـ به پێی سه‌رژمێر ه 48،24%و ه بوو :رێژه‌ی كورد ل له عێراقدا ،كه‌ركووك به‌م شێوه‌ی عه‌ره‌ب 28،19%و توركمان 21،14%و كلد و ئاشوور 0،41%
قه‌اڵ ی كه‌ركووك
ئیسرائیل -كورد
چه‌رمووی كه‌ركووك ب ه كۆنترین كۆمه‌ڵگه ی كشتوكاڵی داده‌نرێت ل ه جیهاندا ی كه‌ركووكه‌و ه ی كه‌ركووك ده‌كه‌وێته ناوه‌ندی شار قه‌اڵ ه داده‌نرێت و ه یه‌كێك له كۆنترین به‌شه‌كانی شاره‌ك و ب ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رده‌می ئاشورییه‌كان. شوێنه‌واره‌كه ه ه كه ئێست ده‌توانین بڵێن ئه‌م ( ئۆردوگا به‌رز نیشین ی كه‌ركووك ،له ناوه‌ڕاسته‌كانی پێی ده‌وترێت قه‌اڵ ی ( دیمتوكرخی ه ناو هه‌زاره‌ی دووه‌می پێش زایین ب ی شیلوا ی نه‌وه ه ( قه‌اڵی شار شیلوا خو ) ناسرا بوو وات ی فه‌رمانڕه‌وای حوری كۆن (شیلوا تیشوب) ه به‌ناو ) ك ی ه سه‌رده‌می پاشای ئاشوور ه ل ناو نراوه .ئه‌م قه‌اڵی ( ئاشور ناسر بالی دووه‌م ) له نێوان سااڵنی 850 ه پاشا وه‌كو هێڵێكی به‌رگری ،و و 884پێش زایین ،ك ی به‌كاری ده‌هێنا ،دوای ئه‌م (سلوخ ناوه‌ندێكی سوپاكه ی ه ده‌ور ی ل ه مه‌به‌ستی به‌رگر پاشا) دیوارێكی پته‌وی ب ی و 32جاد ه ه ده‌ور یل ه دروست كرد 72 ,قوله قه‌اڵك و ده‌روازه‌ی تێدا به‌ررز كرده‌وه و له كاتی هێرشه‌كانی ی مه‌غۆلی (ته‌یموری له‌نگ) له ساڵی 1393 فه‌رمانده ی كردووه . ز سه‌ردانی ئه‌م قه‌اڵیه ه سه‌ر ته‌پۆڵكه‌یه‌كی ی كه‌ركووك له بنه‌ڕه‌تدا ل قه‌اڵ ه ته‌ختایییه‌كانی ه دروست كرا ،ل بازنه‌یی چوارگۆش ه ی 120قه‌ده‌م به‌رزتره ،ده‌ڕوانێت ی نێزیكه ده‌وروبه‌ر
ی كه‌مه ،زۆرجار له وه‌رزه‌كانی ه ئاو ه ئه‌و زێی سه‌ر دۆڵی زێی بچووك ك ه ناسراوه ،وه‌ك ه رووباری خاس ه ب ی هه‌ڵده‌ستێ ،ك ه ی ئاوه‌ك بارانئاو ی ه كۆنه‌كاندا په‌رژینی بۆ كراوه ،و 4ده‌رگا ه چاخ دیار ه ئه‌م قه‌اڵیه ل ی سه‌ره‌كیی پلیكانه‌دار هه‌بووه ،عوسمانییه‌كان ناویان لێناوه :ده‌رگا ی حه‌لواچیه‌كان . ی حه‌وت كچه‌كه ،ده‌رگا ،ده‌رگای تۆپ ،ده‌رگا ی دروست كراو ه ی بیناساز ه شێوازێكی تایبه‌تمه‌ند ه ب هه‌ڵبه‌ت قه‌اڵك ه ی سپی و گه‌چ و رێگه‌وبانه‌كانی ب ه به‌رد ی دیواره‌كانی ل ،زۆربه خشتێك كراو ه پێی ده‌ڵێن ( خشتی ڕاخه‌ر ) ... ه ی نیشته‌جێبون له قه‌اڵی كه‌ركووك ده‌كه‌وێت ه به‌ناوبانگترین كۆمه‌ڵگ ه (گه‌ڕه‌كی حه‌مام) ناسراوه ,بۆ چه‌ند ه ب ی قه‌اڵكه‌وه ،ك به‌شی خۆرئاوا سه‌ده‌یه‌ك برا مسوڵمانه‌كان به‌شداری برا مه‌سیحیه‌كانیان ده‌كرد ی ( باجرامی ) و مزگه‌وتی (نه‌بی ه ی مه‌ترانی و هه‌ریه‌ك له ناوه‌ند ه گه‌ڕه‌كێكه‌وه .... دانیال) ده‌كه‌ون ی له‌خۆ گرتوو ه وه‌ك ه و مه‌رقه‌د ی كه‌ركووك چه‌ندان مه‌زارگ قه‌اڵ :ـ ی ی پێغه‌مبه‌ر حه‌نین و مه‌زار مه‌زارگه‌ی نه‌بی دانیال و مه‌رقه‌د ه دیارترین سیماكانی ی سوور كه ل پێغه‌مبه‌ر عوزێر و هه‌روه‌ها كڵێسا ی ره‌نگاوڕه‌نگ له سه‌ر دیوار ه كۆنه‌كانی قه‌اڵكه‌یه ،هه‌روه‌ها به نه‌خشه كێشراوه و چه‌ندان مزگه‌وتی تێدایه وه‌ك مزگه‌وتی گه‌وره ، مزگه‌وتی فوزلی ،مزگه‌وتی عه‌ریان و مزگه‌وتی حه‌سه‌ن باكیس . Israel-Kurd NO18 Dec 2010
7
ئیسرائیل -كورد ه به ناوی خاوه‌نه‌كانیانه‌و ه هه‌روه‌ها چه‌ندان ماڵی كۆنی تێدایه ك ه ناوبانگن وه‌ك :ماڵی ته‌یفوور ،ماڵی عه‌بد غه‌نی ،ماڵی ب سدیق عه‌الف ،ماڵی سه‌ید فاتیح و ماڵی میكائیل و ماڵی توما .
قشڵه ی كه‌ركووك
ی قشڵه‌ی كه‌ركووك بینایه‌كی زۆر كۆنه ،وه‌ك باره‌گه ی كه‌ركووك ، ه شار ی هێزه‌كانی عوسمانی بووه ل سه‌ربازی به‌پێی ساڵنامه‌كانی عوسمانی له ساڵی 1863دروست كراو ه ی كه‌ركووكه‌و ه و پانتایی 24282 و ده‌كه‌وێته ناو چه‌قی شار ی ی قشڵه وشه‌یه‌كی توركییه واتا مه‌تر چوار گۆشه‌یه ،وشه شوێنێك كه سه‌ربازه‌كان تیایدا بمێننه‌وه ،له‌م سااڵنه‌ی دواییدا نۆژه‌ن كراوه‌ته‌وه و ئێسته وه‌ك ناوه‌ندێكی رۆشنبیری و ه كار دێ . مۆزه‌یی ب
قه‌یسه‌ر ی كه‌ركووك
ی قه‌یسه‌ری كه‌ركووك بازاڕێكی كۆنه و ده‌كه‌وێته ال باشووری قه‌اڵی كه‌ركووكه‌وه ،ئه‌م بازاڕه وه‌ك ناوه‌ندێكی ه بازرگانی بۆ كارئاسانیكاریی كڕین و فرۆش بۆ خه‌ڵكی شاره‌ك ه ساڵی 1855دروست كراوه، له سه‌رده‌می عوسمانییه‌كان ل ی ورد و له ساڵی 1978نۆژه‌ن كراوه‌ته‌وه .شوێنه‌وار ه روونی پێوه دیاره ،به‌شێوه‌یه‌ك ه دروستكردنیدا ب بیناسازی ل ی ه بۆ ژماره ه 365دووكانی تێدایه و هێمای دیزاین كراو ه ك ی ه وه‌ك هێمایه‌ك بۆ ژماره رۆژه‌كانی ساڵ 24 ،لقی تێدای ه نهۆمی سه‌ره‌و ه ی بچووك ل كاتژمێره‌كانی رۆژ 12 ،ژوور ی ی مانگه‌كه‌كانی ساڵ ،و 7ده‌رگا وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ژماره ه هێمایه بۆ ژماره‌ی رۆژه‌كانی هه‌فته ,بیناسازه‌كان هه‌ی ه یه‌كێك ه نه‌وه‌ستاون ،به‌ڵكو وایان ساز كردووه ك هه‌ر به‌م ێو ه خۆر ده‌كا ،ئه‌و كاته‌ی هه‌ڵد ی ل له ده‌روازه‌كان پێشواز ی ئاوا ده‌بێ . ده‌روازیه‌كی تر مالئاوایی لێ ده‌كا ئه‌و كاته ئه‌م بازاڕ ه خاوه‌نكار و پیشه‌وه‌رانی به الی خۆی راكێشاو ه ه كوتاڵفرۆش و هاوكات كڕیاری گه‌لێ زۆره ،پێكدێن ل بۆنفرۆش و به‌هاراتسازی و ته‌نكه‌ر و پێالۆفرۆش و كه‌وشدروو و به‌رگدروو و بۆیاخچی ولۆكه‌ڕستن و هتد ....
چه‌رموو
ی قه‌اڵی چه‌رموو هاتووه ،به‌اڵم ێ سه‌رچاو ه به‌ناو ه هه‌ند ل ه گشتی چه‌رموو ناوچه‌یه‌كی ی چه‌رموو ناسراوه ،ب زیاتر گوند ه و كه‌وتووه‌ته خوار چیاكانی زاگرۆس ،رۆژهه‌اڵتی شوێنه‌واریی ی چه‌مچه‌ماڵ ،چه‌رمووی شاری كه‌ركووك و نێزیك شار ه ی كشتوكاڵی داده‌نرێت ل كه‌ركووك به كۆنترین كۆمه‌ڵگه جیهاندا ،مێژووی نیشته‌جێبوونی ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ ( 7000تا ) 6500ساڵ پێش زاین ،له دێرینترین گوندی نوێی به‌ردینه‌یه، ه ه 20ماڵ پێكهاتوو ه ك 100بۆ 150كه‌سی تێدا ژیاو ه و ل خانووه‌كانیان به گڵ دروست كردبوو ،دانیشتوانی چه‌رموو
8
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد ی كشتوكاڵی به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌تایی ئه‌نجام ده‌دا و كار هه‌روه‌ها ئاژه‌ڵی به‌رهه‌مدارییان به‌خێو ده‌كرد . مزگه‌وتی نه‌بی دانیال ه روفاتی له سه‌ر مه‌زارێك دروست كراو ه و باوه‌ڕ وای ی ه ده‌كه‌وێته نێو قه‌اڵ پێغه‌مبه‌ر دانیالی تێدایه ،مزگه‌وته‌ك كه‌ركووك و دوو گۆمه‌ز و 3مناره‌ی هه‌یه ،جگه له چه‌ندان بازنه‌كاری ره‌نگاوڕه‌نگ كه ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ سه‌رده‌می ه ه 400مه‌تر چوار گۆشه‌ی مه‌غۆلییه‌كان ،پانتاییی مزگه‌وته‌ك ی :دانیال ،عه‌زرا ، و چوار گۆڕ له‌خۆ ده‌گڕێ و ده‌ڵێن گۆڕ حه‌ننا ،میخائیل . دانیشتوانانی كه‌ركووك له مسوڵمانان و مه‌سیحی و ته‌نانه‌ت ه ی مردووه‌كانیان نێزیك مزگه‌وته‌ك جووش كاتی خۆ ی پێغه‌مبه‌ران . ده‌ناشت ،له‌به‌ر پیرۆزی ی ئیمام سوڵتان ساقی مه‌رقه‌د ی ه باشوور ی (تسعین) ل ه ناوچه ئه‌م مه‌رقه‌د ه ده‌كه‌وێت ه خه‌ڵك له به‌ر ی كه‌ركووك و له‌ناو گۆڕستانه‌كه‌ی رۆژئاوا ی لێره مردووه‌كانیان ده‌ناشت ،باوه‌ڕ وایه ئیمام پیرۆز ی ی ته‌یار كوڕ ه نه‌وه‌كانی جه‌عفه‌ر ه ل سوڵتان ساقی یه‌كێك مامی پێغه‌مبه‌ر (د.خ) كه له ترسی عه‌باسیه‌كان بۆ ئێر ه ی (سوڵتانه) ه ساقی و خوشكه‌كه هه‌ڵهاتووه ،هه‌ندێك پێیان وای ه خاك سپێردراون . لێره ب ی تر له كه‌ركووك هه‌یه، هه‌روه‌ها ده‌یان مه‌زار و مه‌رقه‌د ه ی ئێم گه‌شتی ئایینی یه‌كێكه له كاره گرینگه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا ه ی كه‌ركووك ،له‌م بواره‌شدا ده‌وڵه‌مه‌ند ه و سااڵن و شار ه هل گه‌شتیارانی ئاینی دێن بۆ سه‌ردانی مه‌زاره‌كان .بۆ نموون ی ی ئیمام ( زه‌ین العابدین ) و مه‌رقه‌د ی داقوق مه‌زار ناوچه ه و ....هتد. ی مووسا كازمی لێی ئیمام هادی كوڕ
گه‌ڕه‌كه‌كانی شار ی كه‌ركووك
ی ـ گه‌ڕه‌كێكی تاڕاده‌یه‌ك تاز ه دروست 1ـ گه‌ڕه‌كی ئازاد ه له شه‌سته‌كاندا . كراو ه ك ه له پێشدا گوند بووه و ه ـ گه‌ڕه‌كێكی كۆن 2ـ گه‌ڕه‌كی زێوی ه گه‌ڕه‌ك . له‌گه‌ڵ فراوانبوونی شاره‌كه بووه ب 3ـ گه‌ڕه‌كی خاسه‌ـ به گه‌ڕه‌كێكی فراوانی كه‌ركووك داده‌نرێت ی خاسه‌وه. ی رووبار ی رۆژهه‌اڵتی خواروو و ده‌كه‌وێته ال ی ه گوند ی ل 4ـ گه‌ڕه‌كی یادگارـ كاتی خۆی یادگار نوور ه ئه‌و شوێنه و چایخانه‌یه‌كی لێ كردووه‌ته‌و ه یاروه‌لی هاتووه‌ت و یه‌كه‌م خانوو له‌وێ دروست كراوه و تا ئاوه‌دان بووه‌ته‌و ه . 5ـ گه‌ڕه‌كی ئیسكان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه له‌م دواییه‌دا ناونرا له‌و ه ه كه به‌خشتی سوور دروست كراو ه و ئێست ه خانویی كۆمه‌ڵ ی له ئیسكانی تاز ه به‌ئیسكانی كۆن ناو ده‌برێ بۆ جیاكردنه‌وه . ی ئیمام ی مه‌رقه‌د ی به ناو 6ـ گه‌ڕه‌كی ئیمام قاسم ـ ناوه‌كه
ه. ه ناو مزگه‌وتی (ئیمام قاسم )دای ه ل قاسمه‌وه هاتوو ه ،ك ه شێوێندراو ه وكراو ه ی ئه‌م گه‌ڕه‌ك 7ـ گه‌ڕه‌كی ئاخوڕ حوسێن ـ ناو به(اخی حسین) به‌اڵم بنه‌ڕه‌تی ناوه‌كه ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ بوونی (خان ی خه‌ڵكی الدێیه‌كانی ه كاتی خۆ ه گه‌ڕه‌كه‌كه‌دا ،چونك و ئاخوڕ) ل ه خانه‌كه‌ی ئاخوڕ ه شاره‌وه ل ی كه هاتونه‌ت شوان و ده‌وروبه‌ر حوسێن ماونه‌ته‌وه ،وشوێنی تایبه‌تیش هه‌بوو ه بۆ ئاژه‌ڵه‌كانیان . ه ه وا ناونراو ه چونك ه بۆی ه ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك 8ـ گه‌ڕه‌كی به‌رته‌كی ی تاڵه‌بانی و تاڕاده‌یه‌ك گه‌ڕه‌كێكی ی ته‌كیه ده‌كه‌وێته خواره‌وه ه له شاره‌كه‌دا . كۆن ه نێوان گه‌ڕه‌كی یادگار و زێوێ و گه‌ڕه‌كی 9ـ گه‌ڕه‌كی عاشور ـ ل ئیمام قاسم دایه. 10ـ گه‌ڕه‌كی بۆاڵق (باڵخ) به‌پێی سه‌رژمێریی ساڵی 1947 ی دانیشتوانی ( )3008كه‌س بوو ه ـ ژماره ی (سێ ه گوند 11ـ گه‌ڕه‌كی گڵچیه‌كان ـ ئه‌مانه گڵه‌سه‌ریان ل كانیان)هو ه هێناو ه و كوپه وگۆزه‌یان دروست كردووه. ه ی تاڵه‌بانیه‌كانه‌وه دێت ی ته‌كیه 12ـ گه‌ڕه‌كی چوارباغ به دیو ی چوارباخ بوو. ه جاران باخچه ی گۆڕستانه‌كه ،ك خواره‌وه ،به‌دیو ه له‌سه‌ر قه‌اڵیه ،ژماره‌یان 13ـ گه‌ڕكی مه‌یدان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ( )1222كه‌س بووه . ی 14ـ گه‌ڕه‌كی ئاغاكان ـ ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر قه‌اڵیه و ژماره دانیشتوانی ( )1609كه‌س بووه . ی دانیال 15ـ گه‌ڕه‌كی دانیال پێغه‌مبه‌ر ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه به‌هۆ ه له‌سه‌ر قه‌اڵیه . پێغه‌مبه‌ره‌و ه ناو نراو ه ،ك ی ه 16ـ گه‌ڕه‌كی تۆپ قه‌اڵ ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه نێزیك ده‌رگا سه‌ره‌كییه‌ك قه‌اڵیه ,گه‌ڕه‌كێكی كۆنه. 17ـ گه‌ڕه‌كی زیندان ـ ئه‌میش له‌سه‌ر قه‌اڵیه ،بۆیه به‌م ناو ه نراوه، ه ناو ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌و ه . ی قه‌اڵ ده‌كه‌وێت چونكه زیندانه‌كه ه شاری كه‌ركووك، ه ل 18ـ گه‌ڕه‌كی پیریادی ـ دێرینترین گه‌ڕه‌ك ه یه‌كه‌م ماڵ هك ی پیریادییه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ ه ناو هب ی گه‌ڕه‌كه‌ك ناو ه نیشته‌جێ بوون. بوون له‌م شوێن ه شوێنی نیشته‌جیبوونی 19ـ گه‌ڕه‌كی جووه‌كان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ی ی نه‌ماوه ،ژمار ه جووه‌كانه ،كه ئێستا تا راده‌یه‌ك شوێنه‌وار ه ( )848كه‌س نێر و()796 دانیشتوانی ()1644كه‌س بوو ه ك كه‌س مێ بووه . ی دانیشتوانی ( )2365كه‌س بوو. ه ـ ژماره 20ـ گه‌ڕه‌كی شۆریج ه (مووسا الڵ)هو ه یان ه ل ه ناوه‌ك 21ـ گه‌ڕه‌كی موسه‌اڵـ له‌وه‌ی ی پێغه‌مبه‌ره‌و ه هاتبێ، (موسی الله) وه له خۆشه‌ویستی مووسا ه گه‌ڕه‌كی ه جووه‌كانی كه‌ركووك ناویان ناوه و نێزیكه ل ك جووه‌كانه‌وه. 22ـ گه‌ڕه‌كی (شاته‌ری ـ شاتو ـ شاترلۆ) ـ شاترلۆ لقێكی عه‌شیره‌تی ی (كفری)و ه هاتوون. ه ناوچه ی ل ه كاتی خۆ جافه ،ك ه ناوه‌كه‌ی له ئافره‌تێكی به‌ناوبانگه‌و ه 23ـ گه‌ره كی ئه‌ڵماس ـ گوای ی ناو ه ی ئه‌ڵماس بووه ،یان له‌به‌ر به‌پیتی زه‌وییه‌ك هاتوو ه وناو نراوه. Israel-Kurd NO18 Dec 2010
9
ئیسرائیل -كورد
ی به‌گه‌كانی كه‌ركووك لێی 24ـ گه‌ڕه‌كی به‌گه‌كان ـ زۆربه داده‌نیشتن ،بۆیه به‌و ناوه‌نراوه. ه ه ل 25ـ گه‌ڕه‌كی ئاوچییه‌كان ـ زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م گه‌ڕه‌ك ئاوچییه‌كانی كه‌ركووكن. هو 26ـ گه‌ڕه‌كی چه‌مقوڕ ـ له‌به‌ر نزمی ناوچه‌كه وبه‌پیتی زه‌وییه‌ك ی په‌نگخواردوو بوونی داراستانی چڕ و خڕبوونه‌وه‌ی ئاوێكی زۆر به‌م ناو ه نابانگی ده‌ركرد . ه توركییه و ی كه‌هیه ـ بۆچوون وایه ناوه‌ك 27ـ گه‌ڕه‌كی سار ه ی زه‌رد ده‌گه‌یه‌نێ ،گه‌ڕه‌كێكی گه‌وره و فره‌وان ی موختار مانا ی ی سار ه الی رۆژئاوای شاره‌كه‌وه .محه‌مه‌د پاشا وكه‌وتووه‌ت ه والی كه‌ركووك بوو ه كه‌هیه دایمه‌زراندووه ،له‌و سه‌رده‌م ( 1069تا )1079كۆچی دوایی كرد. ی ه ناوه‌كه ه ـ ئاره‌پخا) ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك 28ـ گه‌ڕه‌كی (عه‌ره‌ف ه ه ،كه ل ه (ئاره‌پخا) ی ی كه‌ركووك ك وه‌رگیراوه له ناو ه كۆنه‌كه كاتی خۆی شارستانیه‌تێكی ئاوه‌دان و شوێنی گرینگی مێژوویی بووه . ه ـ جاران جێگه‌ی گوندێك بوو له نێزیك شار، 29ـ گه‌ڕه‌كی قۆری ی ه شاره‌كه ،و ناوهێنانی وشه به‌اڵم پاشان بووه گه‌ڕه‌كێك ل ه ،كه دارێژروا ه ناوهێنانێكی وه‌سفی شوێنی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی قۆری له قوڕ. ه 30ـ گه‌ڕه‌كی (تسعین ـ ال ـ تشنیوی) ـ هه‌ندێ بۆچوون هه‌ی ی له‌سه‌ر ئه‌م ناوه ،زۆربه‌یان پێان وایه (ال ـ تشنیوی) هاوگونجاو شوێنی (تسعین) ی ئێستا بێت .ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ سه‌رده‌می ی ـ میتانی ). (هۆر 31ـ گه‌ڕه‌كی حه‌لواچییه‌كان .
10
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
32ـ گه‌ڕه‌كی قه‌سابخانه. 33ـ گه‌ڕه‌كی عه‌لی به‌گ . 34ـ گه‌ڕه‌كی شوان . هی كه‌ركووك ی ئه‌م گه‌ڕه‌كانه‌ش خه‌ڵكی شوانی ناوچ (زۆربه ئاوه‌دانیان كردووه): 35ـ گه‌ڕه‌كی ئیمام عه‌باس 36ـ گه‌ڕه‌كی (جرد مه‌یدان ) ـ 37ـ گه‌ڕه‌كی حه‌دیدیه‌كان 38ـ گه‌ڕه‌كی گاورباغی 39ـ ی عه‌الوی ـ 40ـ گه‌ڕه‌كی حه‌مزه‌یی 41ـ گه‌ڕه‌كی سه‌ید گه‌ڕه‌كی سه‌ركارێز 42ـ گه‌ڕه‌كی له‌تیف ئاوا 43ـ گه‌ڕه‌كی ی ره‌شیدا ئاوا 44ـ گه‌ڕه‌كی خوێڕیاوا 45ـ گه‌ڕه‌كی مه‌وله‌و 46ـ گه‌ڕه‌كی كاكه‌یییه‌كان 47ـ گه‌ڕه‌كی ئه‌بو علوگ 48ـ گه‌ڕه‌كی ره‌حیم ئاوا . ه هه‌ندێك ه به‌شی داهاتوودا باس ل كۆتای به‌شی یه‌ك ،ل ی دێرینی شاری كه‌ركووك و الیه‌نی رۆشنبیری كتێبخانه ه ده‌كه‌ین، ه كوردستانیی و كولتووریی ئه‌و شار ه هه‌میش له‌گه‌ڵمان بن...
لێكۆلینه‌و‌ه و ئاماده‌كردن :عوسمانی شێخ
ئیسرائیل -كورد
به‌رپرسانی ئێرانی وه‌رزشیان كردووه‌ت ه گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسی دژی ئیسرائیل ه شۆڕشی 1979ی زایینی ته‌واوی بیرۆكه‌كانی ئه‌و ه بوون خومه‌ینی داهێنه‌ر و رێبه‌ری سیسته‌می كۆماری ئیسالمی پێش ل وه‌ك ئه‌وه‌ی كه حكوومه‌ت ئامرازی به‌خته‌وه‌ری و باشتربوونی بارودۆخی مرۆڤه‌كان نییه ،به‌ڵكوو ئامرازێكه بۆ كرده‌وه‌ییكردنی یاساكانی ئیسالم و ده‌بێ ئه‌م كرده‌ویی كردنه‌ش له رێگه‌ی توندوتیژی و زه‌خت و زۆره‌وه بێته‌ئاراوه ،ئه‌گه‌ریش هه‌ركه‌س یان ه فه‌لسه‌فه‌ی فیكری ئه‌واندا نه‌رم و نیانی و میهره‌بانی هل ه ته‌واوه‌تی له‌ناو بچێ ،چوونك ه بوو ده‌بێ ب گرووپێك دژی ئه‌م بیرۆكه‌ی ه كتێبێكدا به ناوی كۆماری ئیسالمی ه و گوڕه‌شه و تۆقاندن و كوشتن .ل ه هه‌ڕه‌ش جێگه‌یه‌كی نییه ،چونكه بۆچوونه‌كانیان پڕ بوو ل ه حكوومه‌تی ئیسالمی بوو كۆ كرده‌و ه كه مه‌خابن دواتر بووبه بنه‌ما و ئه‌ساسی سیاسه‌ته‌كانی كۆماری ئیسالمی ه سه‌باره‌ت ب ك ه ئاراوه. ه پاش راپه‌ڕینه‌كه‌ی 1979خه‌ڵكی ئێران هات ك ه الپه‌ڕه‌ی ه ئیسالمییه‌ی به پێویستییه‌كی ته‌واو و مێژوویی ده‌زانی كه ل ه خومه‌ینی به چه‌ند هۆكارێك ئه‌م حكوومه‌ت هه‌ر به‌م پێی ه به‌د ره‌وشته‌كان ه خراپ ه خومه‌ینی ده‌ڵێ :غه‌یر ه مسوڵمان 11و17و19و 153كتێبه‌كه‌شی باسی لێوه ده‌كا ,وه‌كوو ئه‌وه‌ی ك ه ه ك ه جوون زانیویان ه شه‌یتانتر ل ه جوو و ئه‌وانیتر ك ه گۆڕه‌پانی كرده‌ویی بڕواته ده‌ر ،چونك بوونه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی كه ئیسالم ل ه "ئیسالم ئاینێكی ه ك ه مه‌ترسی ده‌خا ،بۆیه دژی ئیسالم پڕوپاگه‌نده‌یان كردووه و گوتوویان ئیسالم قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی وان ل ه یاسا و رێسای نییه". ه بۆ كۆمه‌ڵگ ه و ئایینی ژیان نییه ،چونك گشتی نیی ه ه كه هه‌نووكه له‌ژێر سێبه‌ری یاسا و رێساكانی حكوومه‌تی كۆماری ئیسالمی واڵتی ئێران پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه ل ه كاتێكدای ئه‌مه ل ه سێداره‌دانی هاوواڵتییانی خۆی و ئازاری ژنان و هه‌ژاری و بێكاری ه بواری سه‌ركوتی هه‌ر جۆر ه ده‌نگێكی ناڕازی و ل جیهاندا ل و گرانی و هتد. ... ه به‌رامبه‌ر بیانییه‌كان رۆحیه‌ی خۆیان له ده‌ستداو ه له جێگه‌یه‌كی دیكه‌ی كتێبه‌كه‌یدا ده‌ڵێ :بڕێك خه‌ڵكی كۆمه‌ڵگه‌ی خۆشمان ل ه به‌وجور ه رۆیشتوونه بۆ ه ئه‌وان پێیان وای ه كه بیروباوه‌ڕ و ئایینه‌كه‌یان وه‌البنێن ،چونك ه رێگه‌ی پێشكه‌وتن ئه‌وه‌ی و واده‌زانن ك ه ئیدی ده‌بێ ئه‌مان یاساكانی خۆیان وه‌البنێن! سه‌ر مانگ بۆی Israel-Kurd NO18 Dec 2010
11
ئیسرائیل -كورد
له فه‌لسه‌فه‌ی فیكری ئه‌واندا نه‌رم و نیانی و میهره‌بانی جێگه‌یه‌كی نییه
هه‌روه‌ها خومه‌ینی یاسای دادوه‌ری جڤاكیش كه ئاكامی سااڵنێكی زۆری ئه‌زموونی مافناسانه بۆ هاتنه‌ئارای كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی مرۆڤ ته‌وه‌ر و دادپه‌روه‌ر به ته‌واوه‌تی ه ده‌یگوت هی بێگانه‌كانه و به‌كار خه‌ڵكی وه‌الینا ،چونك ه ه ل ه فیڕۆ ده‌دات ،ئه‌م ئێمه نایه‌ت و به‌س كاتیان ب ه به هۆی یاساكانی به‌ناو دادوه‌ریی ه كه هه‌نووك حاڵێكدای كۆماری ئیسالمی ته‌واوی خه‌ڵكی هه‌ر به‌ره‌به‌یان تا ه دادگاكاندان كه‌چی ه دوای كێشه‌كانیان ل ئێواره ب ه سه‌ردادێ ،به‌اڵم هه‌ر وه‌كوو خۆی چه‌ندان ساڵیشی ب ده‌مێنێته‌و ه هیچی چاره‌سه‌ر نابێ. هه‌روه‌ها خومه‌ینی ده‌یگوت :كه جوو ده‌یهه‌وێ حكوومه‌تی جیهانی جوو دروست بكه‌ن بۆیه ده‌ترسم ه ئاكام بگه‌ن و كه‌مته‌ر خه‌می "نعوزبالله" رۆژێك ب ئێمه‌ش وابكا كه ته‌نانه‌ت سه‌رۆكێكی جوویش حكوومه‌ت بكا له سه‌رماندا. ه ه به‌راورد ل ه ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ب ه ك ه كاتێكدای ئه‌مه ل گه‌ڵ حه‌شیمه‌ته‌كه‌ی واڵتێكی پێشكه‌وتوو زۆریش خاوه‌ن ه جیهاندا و هه‌روه‌ها ته‌نیا واڵتی ده‌سه‌اڵت بوو ه ل دیموكراتی ناوچه‌كه‌شه. ه هه‌نووكه به‌رپرسانی ئێرانی كه رێبواران و هه‌ر بۆی
12
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
درێژه‌ده‌رانی ئه‌و بیرۆكه‌ی ومه‌ینین بۆ ئه‌مه‌گداری نیشاندانی خۆیان بۆ ئه‌و رێباز ه سه‌ده‌نێوه‌راستییه‌ی خومه‌ینی به هه‌موو شێوه‌یه‌ك ه تایبه‌ت خه‌ڵكی دژایه‌تی ده‌وڵه‌تان و كه‌سانی ئازادیخوازی جیهان ب ه جوو و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ده‌كه‌ن له‌م بواره ئه‌وه‌ند ه رۆیشتوونه‌ت ه ته‌نانه‌ت وه‌رزشیشیان كردووه‌ته گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسیی پێش ك ه ه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وپێش یه‌كێ ل خۆیان بۆ دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل ،بۆی ه "میر ره‌سووڵی ره‌ئیسی" به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی رای گه‌یاند ك به‌ڕێوه‌به‌ری گرووپی هه‌ڵگری قورسایی و " حسێن خودادای" وه‌رزشڤان ه هۆی ه چاالكیی وه‌رزشی بێ به‌ش ده‌كرێن ته‌نیا ب تا كاتی مردن ل ه كێبه‌ركێی وه‌رزشی له‌گه‌ڵ وه‌رزشوانی ه ل ئه‌وه‌ی كه ئه‌م وه‌رزشوان ئیسرائیلی "سرخیوبربت" به‌شداری كردبوو دواتر بۆ وه‌رگرتنی میداڵیش ه رۆیشتبووه سه‌ر سه‌كۆی پاڵه‌وانی و له ته‌نیشت ئه‌وه‌وه راوه‌ستابوو .بۆی ه شتێكی گه‌له‌ك گرینگ بوو چون بۆ یه‌كه‌مجار باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م هه‌واڵ ه پێچه‌وانه‌ی ویستی به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی ورزشوانێكی ئێرانی ب ه وێنه و هه‌واڵه‌كه‌ی ه وه‌ها كارێك ئه‌ویش به‌و شێو ه ك هه‌ستاو ه ب ه به‌رپرسانی ئه‌م ده‌سه‌اڵته هه‌ر به‌وجوره‌ی باس كرا باڵو بێته‌وه ،چونك ه نیسبه‌ت خه‌ڵكی جوو هه‌یانه قه‌ت ه نه‌گونجاوه‌یان ب به‌هۆی ئه‌و سیاسه‌ت ه ه وه‌رزشیه‌كاندا ك ه كێبه‌ركێ رێگه ناده‌ن كه وه‌رزشوانانی ئێرانی ل ه ه هه‌ڕه‌شه و گوڕه‌ش هب ئیسرائیلیه‌كانیشی تێدا بێت به‌شدار بن بۆ نموون ه "ئه‌شكانی دژئاگا" یاریكه‌ری یانه‌ی تۆپی پێی یانه‌ی "ولفسبورگ"ی ل
ئیسرائیل -كورد ه ئۆلۆمپیكی 2004 ل “ئارشی میرئسمایلی” جۆدۆكاری ئێرانی به‌شداری نه‌كرد ه ه كێبه‌ركێ ل ل گه‌ڵ “ئیهود واكس”وه‌رزشوانی ئیسرائیلی
ه كێبه‌ركێ له‌گه‌ڵ یانه‌ی نه‌ته‌وه‌ییی ئاڵمانی نه‌یان هێشت به‌شدار بێ ل تۆپی پێی الوانی ئیسرائیل. یان له ئۆلۆمپیكی " 2004ئارشی میرئسمایلی" جۆدۆكاری ئێرانی ه گه‌ڵ "ئیهود واكس"وه‌رزشوانی ه كێبه‌ركێ ل به‌شداری نه‌كرد ل ئیسرائیلی. ه ه ئۆله‌مپیك فستیڤاڵێكی وه‌رزشی عاله‌می ه ك ه كاتێكدای ئه‌مه ل كه ته‌واوی واڵتانی جیهانی تێایدا به‌شداری ده‌كه‌ن و له سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌می زایینیه‌وه تا ئێستا به شێوه‌یه‌كی فه‌رمیش به‌رده‌وامه و دووره له هه‌ڵویستی سیاسی چوونكه جێگای ركبه‌رایه‌تی وه‌رزشیه‌و به‌س .به‌اڵم به‌رپرسانی رێژیمی سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی هۆكاری ئه‌م ه قه‌ولی ه فه‌له‌ستینیه‌كان ده‌گێڕنه‌و ه بۆیه ب كاره‌یان بۆ پشتیوانی ل ه ه ك ه كاتێكدای ه ل ه فه‌رمی ناناسن ،ئه‌م خۆیان ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ب ه رێبه‌ری مه‌حموود عه‌باس ه "فه‌تح"ب بزووتنه‌وه‌ی فه‌له‌ستین وات تا ئێستاكه چه‌ندین جار داخویانیان ده‌ركردووه و به شێوه‌یه‌كی ه جیهانیان راگه‌یاندوو ه كه كۆماری ئیسالمی خه‌رێكی ره‌سمی ب ه مژاری فه‌له‌ستین بۆ ه ل ئاژاوه‌نانه‌وه‌و كه‌ڵك وه‌رگرتنی خراپ ه وه‌ده‌ست هێنانی قازانجوو به‌رژه‌وه‌ندیه ناوچه‌ییه‌كانی خۆی،بۆی ه ئه‌م كاره‌ی به‌رپرسانی كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی ئێران ب ده‌ستێوه‌ردان له باروودۆخی نێۆخۆی خۆیان ده‌زانن و ده‌ڵێن ه خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆیدا ئه‌گه‌ر كۆماری ئیسالمی زۆر دڵسوزه با ب ه فه‌رمی رابگا و كه‌متر سه‌ركوتیان بكات .هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت ب ه الیه‌ن كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی ئێرانه‌و ه نه‌ناسینی ئیسرائیل ل ه ه ل ه ئیسرائیل زۆرترین پێوه‌ندی دیپلۆماتیكی هه‌ی ده‌بێ بڵێم ك ه الیه‌ن كۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یشه‌و ه گه‌ڵ واڵتانی جیهاندا هه‌روه‌ها ل
ه هه‌موو گرینگتر رێز بۆ ته‌واوی ه فه‌رمی ناسراوه و ل ب ه نێۆنه‌ته‌وه‌یه‌كان دادنێ نه‌ك وه‌كوو كۆماری كۆنوانسیۆن ه شێوه‌ی كرده‌وه‌وی خه‌رێكی ه به‌رده‌وام ب ئیسالمی ك ه كه بۆ ه نێونه‌ته‌وه‌ییانه‌دای پێشیل كردنی ئه‌و رێكه‌وتننام نموونه هه‌نارده‌كردنی چه‌كووچۆڵ به شێوه‌ی په‌نامه‌كی ه هه‌ر له‌م و حه‌شاردراو بۆ گرووپوتاقمه تیرۆریستییه‌كان ك ه بوو كه دوه‌ڵه‌تی نیجریه ده‌ستی به سه‌ر پاپۆڕێكی دواییان ه به‌نده‌ر عه‌بباسی ئێرانه‌وه بارگیری كرابوو هل بار هه‌ڵگر ك گرت كه به رواڵه‌ت كه‌لووپه‌لی بیناسازی تێدا بوو به‌اڵم ه سێزد ه كانتینێر چه‌كووچۆڵی عه‌سكه‌ری له پشكنیندا پتر ل تێدا دۆزرایه‌و ه دیسانه‌وه ریسواییه‌كی نێۆنه‌ته‌وه‌ی دیكه‌ی بۆ رێژیم و به‌رپرسانی كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی هێناگۆڕێ .
ئا :شۆڕش گوڵكار onij_1364@yahoo.com
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
13
ئیسرائیل -كورد
دیمانه‌یه‌ك ل ه گه‌ل ئه‌فسه‌ری پله‌یه‌كی خان ه نیشین (ئاڤی سیتی)
ه زۆر ب گه‌شبینییه‌و ه ه ده‌ڕوانم نه‌ته‌وه‌ی كورد له كوردستانی عێراق 14
كورته‌یه‌ك له‌ژیاننامه‌ی: ه سالی 1943 ه بنه‌ماڵه‌كه‌یدا به (سیتی) بانگ ده‌كرێم ،ل ه ل ناوم (ئاڤی)ی ه چوار برا و خوشكیك و دایك ه دایك بوومه ،له‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك ل له به‌غدا ل ه بنه‌ماله‌كه‌مان ،باپیرم به‌بیر دێ ،كه داپیره‌م ه 7كه‌س بوون ل و باوك ك ه مرد ئه‌ویش هاته المان و له‌گه‌ڵ چه‌ند كوڕ و كچێكی هه‌موومان ل یه‌ك ماڵدا ده‌ژیان له گه‌ڕه‌كێك له گه‌ڕه‌كه‌كانی به‌غدا ،باوكم خه‌ریكی كاری كڕین و فرۆشتنی زێڕ بوو له نێوان به‌غدا و تاران كاتی خۆی. پاره‌دار بووین و ژیانمان زۆر خۆش بوو ،ئه‌وكات هه‌رچه‌نده من منداڵ ه ه كۆچ ه ساڵی 1951دا ل بووم ،به‌اڵم بیره‌وه‌رییه‌كانم بیر دێنه‌وه ،ل گه‌وره‌كه‌دا هاتین بۆ ئیسرائیل .دایكم كاتێ هاتین بۆ ئێره ،دووگیان بوو ه سكیدا بوو ،لێره له‌دایك بوو كه ناوی (یۆسی)یه. و برا بچووكه‌كه‌م ل ه كار ده‌كات .ماڵمان له به‌غدا ه عه‌فول ه كۆمپانیای ئه‌لێكتریكی ل ئێسته ل ه ساڵی 1948 نێزیك مزگه‌وتیك بوو ،نازانم له چ گه‌ڕه‌كێك بوو ،به‌اڵم ل دا وه‌ك منداڵێك بیرم دێته و له نێزیك ماڵه‌كه‌مان بنكه‌یه‌كی سه‌ربازی هه‌بوو كه عێراقییه‌كان ده‌هاتن خۆیان ناونووس ده‌كرد بۆ خزمه‌تی سه‌ربازی ،هاواریان ده‌كرد مردن بۆ زایۆنییه‌كان .من ئه‌وكات نه‌مده‌زانی ه چی ده‌ڵێن و مه‌به‌ستیان چییه ،كه هاتم بۆ ئێره زانیم مه‌به‌ستیان ئه‌وان ه ه كه داوای نه‌مانی ده‌كه‌ن .كه هاتین بۆ ئیسرائیل ل ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد ه جێگه‌یه‌ك نێزیك له حه‌ییفا جێگیر بووین ب ه ناوی (شه‌عرێ عه‌لیا) ،له‌وێ هاتین بۆ عه‌فول بۆ (مه‌عبه‌ره‌ت بێت) له‌وێش ماینه‌وه دوای ه مانگێك خانوویه‌كی ده‌ستكردمان وه‌رگرت ك دوو و نیو به چوار و نیو بوو ،تا گه‌وره‌بوونی هه‌موومان هه‌ر له‌وێ بووین .له هاوین ه زستان زۆر سارد بوو ،ژیان ته‌ندوور بوو و ب ه ناو ئه‌م خانوو ه تێیدا زۆر زه‌حمه‌ت بوو ،ل ه هه‌بوو و گه‌رماو هه‌بوو و ژووری چێشتخان نووستنیشی هه‌بوو .هه‌مووی له ناو یه‌كدا ه ه ساڵی 1958دا چووین بۆ (گڤعات بوون .ل مۆرێ) كه نێزیك عه‌فوله‌یه و له‌وێ ژیاین و ه ه خوێندن كه ل له قوتابخانه ده‌ستم كرد ب گه‌رَه‌كه‌كه‌مان چه‌ند ماڵی كورد هه‌بوون، هه‌موویان تا ئێسته دۆستمن وه‌ك برا سه‌یری یه‌ك ده‌كه‌ین .من قوتابخانه‌م ته‌واو كرد چووم بۆ سوپا ،له سوپادا كۆرسی ئه‌فسه‌ریم ه دوو ،مامه‌و ه ه ئه‌فسه‌ری پل ته‌واو كرد بووم ب شه‌ڕی ساڵی 1967دا به‌سه‌ردا هات ،من چووم بۆ (فرقه‌ی په‌ڕه‌شووتوانانی) ئیسرائیل ه باشترین فرقه ناو ده‌برێ تا ئێستا و من هب ك ه دوو و ئه‌وكات له‌وێ بووم به ئه‌فسه‌ری پل (چڤی بارزانی) جێگری فه‌رمانده‌ی فرقه‌كه‌مان ه بوو ،من ئه‌فسه‌ر بووم له‌وێ دوای ئه‌وه‌ی ك خزمه‌تم ته‌واو كرد من نووسراوێكم نووسی ه سوپادا بمێنمه‌و ه و گووتم نامه‌وێ ئیتر ل ده‌رچووم .هاتمه‌و ه بۆ عه‌فوله لێره‌دا جێگیر بووم و ژنم هێنا و ماڵ و مناڵم به‌یه‌كه‌وه نا و ده‌ستم كرد به كاركردن .من سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ یه‌كێك هاوبه‌ش بووم له دووكانی ستۆدیۆی ه دواییدا ئه‌و پیر بوو وازی هێنا وێنه‌گرتن و ل و من دووكانه‌كه‌م لێ كڕییه‌وه ،نێزیكه‌ی زیاتر ه و كار ه 30ساڵ ده‌بێ ئه‌و دووكانه‌م هه‌ی ل ه ه رۆژ تا هێزم تێدا مابێ ،ل ده‌كه‌م ،رۆژ ب ه خانه‌نه‌یشین دواییدا منیش وه‌ك ئه‌و خه‌ڵك ه كار ده‌هینم و كه‌مێك هه‌ر ده‌بم و واز ل ه بۆ بۆ خۆم ده‌حه‌سێمه‌وه .ئه‌وه‌ی كردووم واڵت هه‌ر كه‌مه ،من هه‌میشه له خزمه‌تی گه‌له‌كه‌مدام ،یارمه‌تیی گه‌النی تریش ده‌ده‌م، ئه‌گه‌ر له‌ده‌ستم بێ بۆ ئازادی و رزگاربوون ه له‌چه‌نگی دوژمنه‌كانیان ،من زۆرم پێ خۆش ه ده‌بیستم نه‌ته‌وه‌ی كورد له كوردستان نیمچ
زۆرم پێ خۆش ه ده‌بیستم نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ه كوردستان نیمچه سه‌ربه‌خۆییه‌كیان هه‌یه Israel-Kurd NO18 Dec 2010
15
ئیسرائیل -كورد ه و رۆژنامه‌یان هه‌یه و سه‌ربه‌خۆییه‌كیان هه‌ی ه ن بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌یان. كاری باش ده‌ك ئیسرائیل -كورد :كاتێك ئێو‌ه ل ه به‌غدا بوون بیره‌وه‌رییه‌كانی منداڵێ وهامووشۆتان له‌گه‌ڵ دراوسێكانتاندا چۆن بوو؟ ه كۆاڵن له‌گه‌ڵ مندااڵندا ه هه‌موو كات ل ئێم یاریمان ده‌كرد ،هیچ شتێكی وا نه‌بوو جیا بین له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تردا ،هه‌موو هاوسێكانمان ه ه حوكمی ئه‌وه‌ی ك له‌گه‌ڵمان باش بوون ،ب باوكم بازرگانیی زێڕی ده‌كرد له نێوان ئێران ه و عێراق و پاره‌دار بووین و ژیانمان زۆر ل ئه‌وانه‌ی ده‌وروبه‌رمان باشتر بوو و هه‌موو ه هیچ ئاڵۆزییه‌كمان بۆ دروست نه‌بوو، كات ئێم ه من و نه خێزانه‌كه‌م ،بگر ه زۆر رێزیان لێ ن ه گه‌ڕه‌كدا. ده‌گرتین ل
ده‌رفه‌تی هه‌بوو لێت په‌شیمان ده‌بێته‌وه ،ده‌ڵێ من ئه‌و كه‌سه نه‌بووم ه زوو ده‌بێ ده‌ست و برد ه زوو ب ه له‌گه‌ڵ تۆدا په‌یمانم به‌ست ،بۆی ك ه بكرێ بۆ به‌دیهێنانی سه‌ربه‌خۆییی بۆ كورد له كوردستانی عێراق ب تایبه‌تی و ئه‌گه‌ر بكرێ له به‌شه‌كانی تریش بكرێ زۆر چاكه. ئیسرائیل -كورد :ئێو‌ه چۆن ده‌ڕوانن ه گۆڤاره‌كه‌مان بۆ پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد وگه‌لی یه‌هود ل ه ئیسرائیل؟ ه باس له پێوه‌ندیی نێوان من زۆر خۆشحاڵم گۆڤارێكی وا هه‌یه ك كورد و جووه‌كان ده‌كات ،چونكه هه‌ردوو گه‌ل زۆر زوڵمیان لێ ه زۆر ه هه‌ر هه‌بووه ،به‌اڵم ئێست كراوه و مافیان خوراوه .ئه‌و پێوه‌ندیی ه نێوانمان ،خێر و ه ل پته‌وتره و ئه‌م گۆڤاره وه‌ك پردی پێوه‌ندیی وای شه‌ڕی یه‌كتری ده‌زانین و خۆ ئاماد ه ده‌كه‌ین دژی دوژمنانمان و په‌نا ه خودا هه‌ر سه‌ر ده‌كه‌وین. ب ئیسرائیل -كورد :ل ه كۆتادا زۆر سوپاست ده‌كه‌ین كاتمان لێ گرتی ،چونك ه ئێو‌ه كارتان هه‌ی ه و جێگه‌ی رێزی ئێم ه و گۆڤاره‌كه‌ی ،هه‌ر بژین به‌خۆشی و شادی.
ئیسرائیل -كورد :ئێو‌ه ئه‌و كات ك ه ل ه عێراق بوون ،چ موڵك وسامانتان نه‌بوو ك ه له‌وێ به‌جێ مابێ و نه‌تان توانی دارایییه‌كانتان له‌گه‌ڵ خۆتاندا ببه‌ن؟ ه تێدا بووین له به‌غدا ه ئه‌و خانووه‌ی ك ئێم ه خاوه‌نه‌كه‌ی و جێ ماوه. باوكم كڕی بووی ل ه زه‌وی و زاری كشتوكاڵیمان زۆر هه‌بوو ل ه ئه‌ویش ده‌ره‌وه‌ی به‌غدا ،به‌اڵم من نازانم له‌وێی رۆیشت ،باوكم هه‌مووجار ده‌یگووت كوڕم بۆت باس ده‌كه‌م ،به‌اڵم من له‌به‌ر سه‌رقاڵیی ژیان بۆم نه‌ده‌كرا بزانم چۆنه ئه‌م به‌سه‌رهات و ورده‌كارییه ،كه‌سیش بیری وا بۆ نه‌ده‌چوو وه‌ك ئه‌مڕۆی لێ دێ كه بتوانین داوای مافی ه كه‌مێك ئالۆز ه شته‌ك خۆمان بكه‌ینه‌وه ،بۆی بووه . ئیسرائیل -كورد :ئایا تۆ چۆن ده‌ڕوانیت ه دوا رۆژی نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ه كوردستانی عێراق؟ ه نه‌ته‌وه‌ی ه گه‌شبینییه‌وه ده‌ڕوانم من زۆر ب ه كورد له كوردستانی عێراق ،به راستی تا ئێست ه به‌دیهێنانی مافه‌كانیان ،خۆت سه‌ركه‌وتوون ل ده‌زانی ماف نادری به‌ڵكو ده‌سێنری ،ئه‌وه‌ش هه‌وڵ و تێكۆشانی ده‌وێ له سه‌ركردایه‌تیی كورد و هه‌وڵدانی رۆڵه‌كانی بۆ به‌دیهێنانی مافه‌كانیانی پێویسته ،چونكه خۆت ده‌زانی عه‌ره‌ب خاوه‌ن قسه‌ی خۆی نییه ،هه‌ركات
16
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
هه‌ڤپه‌یڤێن :دینۆ دانیاڵ/ئیسرائیل kurdistan777@walla.com
ئیسرائیل -كورد
باشوور ی كوردستان: خۆشناوه‌تی و پێكه‌وه ژیانی نه‌ته‌وه‌كان ی دوور ی كورد ده‌مێكی زۆر و چه‌ند سه‌ده‌یه‌ك ئێمه ی ژیاندا ئه‌ڕۆین ی سه‌خت و درێژ ه به‌چه‌ندین قۆناخ ی ی و كاولكار هه‌ر له شۆڕش و تێكۆشان و ده‌ربه‌ده‌ر ه پێویستم ه منیش ب ه به‌سه‌رماندا هاتووه ،جا بۆی ك ی چه‌ند بابه‌تێك ئاماده بكه‌م بۆ (ئیسرائل– زان ی پێوه‌ندیی نێوان هه‌ردوو الیه. كورد) كه گرێدراو ی ئیسرائیل ه مێژوو ه كه‌مێك ل جا ئه‌گه‌ر بێت و ئێم ی و كورد بكۆڵینه‌وه ،ئه‌م دوو نه‌ته‌و ه دوو دۆست ی یه‌ك بوون ،پێكه‌وه ژیاون له‌گه‌ڵ یه‌ك نێزیك ی و ناخۆشیه‌كانییان بوونه‌ته‌وه، ڕووبه‌ڕووی خۆش هه‌روه‌ها پێوه‌ندیی ژن و ژنخوازیی نێوانیان و ی ی كه‌له‌پوور ه یه‌كتر ی ل ی پیشه‌ساز فێربوون ه ئه‌م ی ئاماژه به‌و ه ده‌كه‌ن ك ی هه‌موو یه‌كتر ی یه‌كتری بوون، دوو نه‌ته‌و ه هاوكار و هاوخه‌م ی ی خۆشناوه‌ت ه ده‌ڤه‌ر ه ناوچه‌كه‌مان ك چونكه ل ی لێدوانه‌كانی باو و باپیران ئه‌ڵێن ێ ده‌ڵین به پێ پ ی جوو بوو ه نشینگه‌ی ده‌ڤه‌ره‌كه‌مان به‌شێكی زۆر ی هه‌ر ه ه زۆربه ه گوندی (بێتواته) ك ه تایبه‌ت ل ب ی خشڵ و بازرگانییه‌و ه خه‌ریك زۆریان به كار ه له‌و ه ی ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌ی بوون ،بۆیه پێوه‌ندی ی جیا بووبن ،به‌ڵكو به‌یه‌ك نه‌چوو ه كه دوو نهتهوه نه‌ته‌و ه سه‌یر كراون ،كه‌واته ئه‌وه‌ش ئه‌مه‌مان ی ئاشتیخواز ه گه‌لی كورد گه‌لێك بۆ ده‌رده‌خات ك ه شه‌ڕ و شۆڕ نه‌كردووه. ی ل بوو ه و حه‌ز
ی كوردستان له‌گه‌ڵ والتان ،كوردستان ی هه‌رێم ی پێوه‌ندی له‌باره ی توند ده‌كات له هه‌موو ی خۆ ی واڵتاندا پێگه خه‌ریكه له‌گه‌ڵ زۆربه ی ه روو ه بۆ كورد گرینگ ه گه‌وره‌كان ،بۆی روویه‌كه‌وه ،به‌تایبه‌ت واڵت ی ئه‌و ه ه زۆرێك له لێكۆڵه‌ره‌وه‌كان تێبین ه ئیسرائل بكات ،چونك ی ل خۆ ی بكات ده‌بێ ده‌كه‌ن هه‌رێمی كوردستان هه‌ركاتێ داوای سه‌ربه‌خۆی ی زۆر گرینگ ده‌گێڕێ ئیسرائیل له‌گه‌ڵی بێ ،چونكه ئیسرائیل ده‌ورێك ی خۆیان ه ته‌نیا له به‌رژه‌وه‌ندی ه دراوسێكان ك به‌نیسبه‌ت ده‌وڵه‌ت ه تایبه‌ت (توركیا – ئێران – ه هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن ب روو ل ه سه‌ر كورد ی زۆریان ب ه هه‌ریه‌ك له‌م واڵتانه بكوژ سووریا) ،چونك ی و كۆمه‌ڵكوژی. ه گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان تا كاولكار هێناوه هه‌ر ل ی ه لهوه ی كورد ئه‌بێ ئه‌وه‌شمان له‌یاد بێت سوپای تورك جگ ئێمه ی ه ساڵی ( )1915كۆمه‌ڵكوژ ه ڕه‌واكانی كورد ده‌گرێ ،ل ه ماف ه ل ڕێگ ی ه به‌نیاز ی ئه‌نجام دا و جینۆسایدی كردن و ئێست ئه‌رمه‌نه‌كان ی ی ئازادیخواز ،ئه‌مه‌ش وا له‌سه‌ر خۆی ال بدات و بیخاته پاڵ كورد ێ و زۆر ه هه‌ڵس ی ئه‌وروپا به‌م مه‌سه‌له نامرۆڤان كرد كه یه‌كیه‌تی ی بۆ یه‌كیه‌تیی ئه‌وروپا. ه ڕیز ی هاتن له‌سه‌ر توركیا بكه‌وێ ده‌رباره ی زۆر ی كوردستان ،قۆناخێك ی ئێسته‌ی هه‌رێم هه‌ر له‌باره‌ی قۆناخ ی كوردستان ه كورد له هه‌ر پارچه‌یه‌ك ێ ك هه‌ستیاره ،چونكه هه‌ركات ه ێ ل ێ یه‌ك ی به‌ده‌ست بێن ی كوردستان هه‌لێك بۆ خۆ به‌تایبه‌ت هه‌رێم ی ی زوڵم و سته‌مكارانه ی به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك بێ ده‌ستێك واڵته دراوسێكان ه ه سه‌ر بارودۆخه‌كه تا لێی ئاڵۆز بكات ،ئه‌توانم بڵێم هه‌ریه‌ك ل ده‌خات ی ی گه‌رمی كاره‌با وایه بۆسه‌ر ئاسایش ده‌وڵه‌ته دراوسێكان وه‌ك ته‌زوو ی ئه‌هێنن. ێ بیانه‌وێ له دژی كوردان به‌كار هه‌رێمی كوردستان چ كات ی گه‌لی كورد چه‌ندین ساڵه خه‌بات ده‌كات ،تێده‌كۆشێ و به‌رگر Israel-Kurd NO18 Dec 2010
17
ئیسرائیل -كورد
بۆی ه پێوه‌ندیی ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌یه لهوه نه‌چوو‌ه ك ه دوو نهتهوه ی جیا بووبن، به‌ڵكو به‌یه‌ك نهتهوه سه‌یر كراون ه ی ده‌كات ،ئێسته‌ش كاتێك كه ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ واڵت ه خۆ ل ی ه پێویسته ئێمه ێ سوودن ،بۆی دراوسێكانیدا ده‌كرێ زۆربه‌یان ب ی خۆشمان بناسین ،ئاخۆ چ كوردیش خۆمان بناسین و دۆست ه ته‌نگ گه‌لی كورده‌و ه دێت و چ گه‌لێك هاوخه‌میه‌تی، گه‌لێك ب ه پێشه‌و ه ه ل ه نه‌ته‌وه‌ی جوو و كورد بێنینه‌وه ك با نموونه ب ه ئێسه ئه‌م دوو نه‌ته‌و ه ئاماژه‌م پێ كرد سااڵنێك زۆر به ر ل ه و گرفتێكیان نه‌بوو ه پێكه‌وه ،ئه‌مه‌ش به‌یه‌كه‌و ه ژیاون و هیچ كێش ی كورد. ی سه‌ربه‌رزییه هه‌م بۆ گه‌لی جوو و هه‌م بۆ گه‌ل مایه ه له نێوان ئه‌م ه بگیرێ ك ده‌بێ ڕێز له‌و برایه‌تی و خۆشه‌ویستیی ی ی گه‌ل ه ئه‌گه‌ر كورد بیه‌وێت به‌ڕوون دوو نه‌ته‌وه‌دا هه‌بووه ،بۆی ه وه‌ك ه ئاماده بێ ،چونك ی بدا ئه‌وا ئه‌ویش پێویست جوو یارمه‌ت ه چه‌ندان قه‌ره‌بوو بۆ كورد ئه‌توانێ یارمه‌تیی كورد بدات ك ێ ه ب ه كوردستان ژیاون ب ی جوو ل ی زۆر ساڵ بوو ژماره‌یه‌ك ه پاداشتێك. ی ئیسرائیل -بۆ كورد ده‌بێت كێشه ،كه‌واته هاوكاری ه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ه ئه‌وه‌ی ی نیگه‌رانیی ی جێگه هه‌روه‌ها ئهوه ه سه‌ر (داوود باغستانی) سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل- هێرشێك كرای ی نیگه‌رانییه ،به‌ڵكوو ئه‌م هۆكار ه ی ئه‌و ه مایه ه هه‌ولێر ،به‌ڕاست كورد ل
18
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ی سیاسی، ی تایبه‌تی بووبێ نه‌ك هۆكارێك له‌وانه‌یه هۆكارێك ه ه پاڵ كورد ئه‌مكاره‌ی كردبێ ،چونك یان كه‌سێك ل ی هه‌رێم دژی هه‌ر كارێك له‌م كارانه‌ن دڵنیام به‌رپرسان ه ئه‌م به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ (داوود باغستانی)یدان ،چونك ی به‌ڕێزیان به سه‌ختی بریندار بێ. ی ئهوه ه بووه هۆ هێرش ی كورد، ی بێ بۆ ئێمه ه مایه‌ی خۆشحاڵ یك هه‌روه‌ها ئهوه ی خاتوو (عوفرا بینگۆ) ه گرینگ و تێر و ته‌سه‌له‌كان نووسین ی ی كورد ده‌دات له (باكور ی گه‌ل ه ئاماژ ه به كێشه یه ك ی ه مانه‌وه ی په‌كه‌كه ،چونك كوردستان) ،هه‌روه‌ها پرس ه شاخاوییه‌كان له‌ناو ئه‌و هه‌موو ئازار ه ناوچ په‌كه‌كه ل ه به هۆشیاریی ئه‌و و مه‌ینه‌تیانه‌دا كه ده‌یكێشن پێوه‌ست ی مافی خۆیان ه باكور داوا ی كه ل ( )25ملیۆن كورده ه هه‌موو واڵتان به تایبه‌ت ه ل ه ئێست ده‌كه‌ن .خۆشبه‌ختان ی ی ئه‌وروپا و نهتهوه یه‌كگرتووه‌كان و رۆژهه‌اڵت یه‌كیه‌تی ی نێوده‌وڵه‌تی ناسراوه ،ئه‌و ناوه‌ڕاست به كێشه‌یه‌ك ه ه جارێكی تر كورد بكه‌وێت سه‌رده‌مانه به‌سه‌ر چوو ك ی ئه‌و واڵته زلهێزانه ،ئه‌مه‌ش ئه‌مه‌ریكا و ژێر ده‌ست ی ی ئه‌وروپا و ئیسرائیل ئه‌توانن رۆڵی سه‌ره‌ك یه‌كیه‌تی ه ه پێویست ی كێشه‌ی كورده‌وه ،بۆی بگێڕن له‌ڕوو ی ه له‌ڕوو ه ئێم ی كوردیش هۆشیار بین ،ڕاست ئێمه ی ه حكوومه‌ت به‌ڕێوه‌بردنه‌و ه له‌ڕووی یاساو ه سه‌ر ب ه ناوه‌ندیشه‌وه ده‌بێ ی سه‌ر ب ناوه‌ندین ،ئه‌و هه‌ریمه ی ئه‌و ره‌زامه‌ندییه‌ی له‌سه‌ر بێت بۆ ئه‌وه‌ی پێوه‌ندی ه ی ك له‌گه‌ڵ واڵتێك ببه‌ستێت ،ئه‌ی بۆ ئه‌و مافانه ی كورد له‌ڕووی یاسا و ده‌ستووره‌وه هه‌یه‌تی جێبه‌جێ ی ه حكوومه‌ت ێ گوێدان ه پێویسته ئێمه‌ش ب ناكه‌ن ،بۆی ی خۆمان بكه‌ین له‌گه‌ڵ ئه‌و ه به‌رژه‌وه‌ندی ی چاو ل ناوه‌ند ه كاری له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین و پێوه‌ندی له‌گه‌ڵدا یك ده‌وڵه‌ته ی ه ڕوانگه ی كوردیش ل یبه‌ستین ،ئه‌گه‌ر بێت و گه‌ل ی ی وه‌ك ئیسرائیل پێوه‌ند ئاینه‌و ه له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌یه‌ك ی ی ئیسالمی پێوه‌ندی ه واڵتان نه‌به‌ستێ ،خۆ زۆرێك ل ه – میسر – نهێنی و ئاشكرایان هه‌یه وه‌ك (سعوودی ه نموونه باسیان بكه‌ین. ئوردون) ....ئه‌گه‌ر بێت و ب ی له‌گه‌ڵ یاخۆ ده‌وڵه‌تێكی وه‌ك توركیا تا به‌رژه‌وه‌ندی ی ئیسرائیل هه‌بوو بێ ده‌نگ بوو ،توركیاش رێژه‌یه‌ك ی ره‌وای ده‌زانم ه كارێك هه‌ر ه زۆری مسوڵمانه ،منیش ب ی هه‌بێت له‌گه‌ڵ ی كورد پێوه‌ندیی ستراتیژ كه گه‌ل ه ڕه‌واكانیان. ی ماف ی ئیسرائیل بۆ هێنانه‌د ده‌وڵه‌ت
ی بێتواته‌یی ئا :شوق
ئیسرائیل -كورد
فۆبیای پێوه‌ندیی كورد و جوو و راستكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی مێژوو به‌شی سێیه‌م بۆچی واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی دژی دۆستایه‌تی و هاوپه‌یمانی كورد و جوون..؟ ه مایه‌ی ترس بۆ سه‌ر ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تی و ه ببێت ه ناوچه‌كه‌دا ك ه ئارای ئه‌جندایه‌كی تاز ه ده‌ترسن ل ه هاتن واڵتانی عه‌ره‌بی ل ه ناوی داكۆكیكردن و به‌رگریكردن سیسته‌می واڵته‌كانیان ،چونكه ماوه‌ی چه‌ندان سه‌ده‌یه واڵتانی عه‌ره‌بی كۆمه‌ڵگه‌ی عه‌ره‌بی ب ه ئاین و الوازكردنی ،دروستكردنی ه ئاین هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن و ده‌رئه‌نجامیش بۆ خۆیان بوونه‌ته هۆ و هۆكاری سووكایه‌تیكردن ب ل ه به‌رهه‌م نه‌هاتووه و ئه‌مڕۆ جیهانی ه له تیرۆر زیاتر هیچ له‌مجۆر ه كۆمه‌ڵگه‌یان كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی كه‌بتكراوی كپ و تۆقێندراو ك ه زیندانێكی ه نیشتمانی عه‌ره‌به‌كانی كردووه‌ت عه‌ره‌بی ئه‌م دیمه‌نه ترسناكه‌ی حوكمڕانی ئه‌و سیسته‌مه ئیفلیجه‌ی رابردووه ك ه ئارای هێزێكی گه‌وره بۆ بیر و دیدگه جیاوازه‌كان و ئاین و ئاینزاكان و ئازادییه‌كان و مافه‌كانی مرۆڤ ،ترسی عه‌ره‌به‌كان له هاتن تری لۆجیستی و پڕ له توانای ماددی و مه‌عنه‌وی زه‌نگی په‌له‌قاژه‌كانی حكوومه‌ت و رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب به‌رز ده‌كه‌نه‌و ه و ه ه ناوچه‌كه‌دا ،ئه‌مه‌ش الی نه‌یارانی كورد و جوو بوه‌ت ه سه‌ر هاموشۆی كورد و جوو ل ه به‌رده‌وامی ته‌لیسكۆب ده‌خه‌ن هوب هه‌میش ه مۆته‌كه‌ی خه‌وی نه‌زۆكیانه. فۆبیایه‌ك كه سااڵنێك ه دوژمنایه‌تیی عه‌ره‌ب و جووه‌كان سه‌رچاوه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و ه پێش ئیسالم ،چونكه عه‌ره‌به‌كان به‌دروشمی د .عه‌لی ده‌شتی پێی وای ه بیابان تااڵن ده‌كرێ و ئه‌وه‌ی نه‌كوژێت ده‌كوژرێت*) توانیان درێژ ه ه بیابان بیكوژه و ئه‌وه‌ی تااڵن نه‌كات ل (ئه‌وه‌ی الواز بێت ل ه دوورگه‌ی عه‌ره‌بی( ،پرۆفیسۆر سلید ه كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بۆخۆیان پێك بهێنن له نیمچ به ژیانیان بده‌ن و ژیارێكی دوور ل Israel-Kurd NO18 Dec 2010
19
ئیسرائیل -كورد ه په‌ڕتووكی ()*The Areb جیمس) ل دا ده‌ڵێت :ژیانی به‌داوه (كه ره‌چه‌ڵه‌كی نه‌ته‌وایه‌تیی عه‌ره‌به‌كانه) ته‌نانه‌ت ه مێ بوونیشیان له‌ال شه‌رم بوو بۆی ه ه ره‌فتاریان كردوو ه ك ئه‌وه‌ند ه دڕندان كچه‌كانی خۆشیان زینده به‌چاڵ كردووه، سیمۆند فرۆید پێی وایه (شعور بژنب) هه‌ستكردن به تاوانبارێتی له‌الی مرۆڤه‌كان زۆر كرده‌ی نامرۆڤانه‌ی لێ ه ه هه‌تا هه‌تای ه ئه‌و مرۆڤ ده‌كه‌وێته‌و ه ك ه غه‌ریزه‌ی مه‌رگ به‌سه‌ریدا زاڵه بۆی ئه‌وكه‌سه سڵ له‌هیچ ناكاته‌وه* ،به‌و پێوه‌ره‌ش عه‌ره‌به‌كان له كۆمه‌ڵه‌یه‌كی ه دوورگه‌ی عه‌ره‌بیه‌و ه پچڕ پچڕی نیمچ له‌ژێر ئااڵی ئیسالم یه‌كیان گرت له پێناو ه پیتتر و زۆرتر به‌ده‌ستهێنان و خاكی ب خاكی باشتری دوور له ساراكانی بیابان و دوور له مشك و مار و دووپشكی بیابان ه وجود ،لێره‌و ه ده‌بینین به‌هه‌شتێك بهێنن ئیسالم وه‌ك شۆڕشێكی سه‌ربازی ئه‌و هۆرزه دڕنده و نه‌زانانه‌ی عه‌ره‌بی یه‌ك خست بۆ ئه‌و ئامانجانه‌ی كه ئاماژه‌مان ه خۆیان پێی دا ،كۆبوونه‌وه ئاینیه‌كان ك ه قاڵبی په‌رستن و نوێژی به‌كۆمه‌ڵ ل داڕشت و دواتر كۆبوونه‌وه‌ی ئاینی هه‌ینی و گوتاری سیاسی و سه‌ربازی و كۆمه‌اڵیه‌تی فاكته‌ری سڕكردنی ئه‌و ه ه به‌درێژایی ژیانیان ل دڕندانه بوو ك ه تاوان بیابانی نه‌بوونه‌وه هه‌ستیان ب ده‌كرد هه‌ر له زینده‌به‌چاڵكردنی ه كوشت و پارچه‌ی گیانیانه‌و ه تا ده‌گات بڕی و رووتكردنی كاروانه‌كانه‌وه ،هه‌ر ه ئیسالم ه ده‌بینین یه‌كه‌م شه‌ڕ ل ئه‌وه‌ش ه تااڵنكردنی كاروانی بازرگانه‌كانی ب ه قوڕه‌یشه‌و ه ده‌ست پێ ده‌كات و ب ناكۆكیه‌كانیان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت و ئه‌میرایه‌تی كۆتایی پێ دێت. (ئاد.جی فارمه) له په‌ڕتووكی (عه‌ره‌ب و ئیسالم)دا ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر شۆڕشی ئیسالم ه ه ئه‌وا به‌ده‌ویه‌كانی نیمچ هه‌ڵنه‌گیرسابای دوورگه‌ی عه‌ره‌بی وه‌ك ده‌یناسۆره‌كان ه له‌ناو ئه‌چوون ،به‌اڵم ئه‌و شۆڕش بوو ه فاكته‌ری زیندووبوونه‌وه‌ی ئه‌م كۆمه‌ڵه‌یه.
20
ئیسالم وه‌ك شۆڕشێكی سه‌ربازی ئه‌و هۆرزه دڕنده و نه‌زانانه‌ی عه‌ره‌بی یه‌ك خست ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی زانستی له‌م چه‌ند رسته‌یه‌ی سه‌ره‌و ه بڕوانین هۆكاره‌كانی ه دوای ه پێغه‌مبه‌ر ل دوژمنداری عه‌ره‌ب و جوومان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ،جووه‌كان هه‌میش ه داو ه ه مووسا رێنوێنی به‌و گه‌ل پێغه‌مبه‌ریان بۆ دابه‌زیوه ،هه‌ر له ئیبراهیمه‌وه تا ده‌گات ه سه‌ر ه به‌تاوانیان زانیوو ه هه‌ڵبكوتن و گه‌لێكی خاوه‌ن شارستانیه‌ت و مه‌ده‌نی بوونه ،بۆی خێڵێكی تر یان ئاین و ئاینزایه‌كی تر یان نه‌ته‌و ه و نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر یاخود خاكێكی تر داگیر ه ه یه‌كخوایی و رێنوێنیی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌یان و په‌رتووك بكه‌ن ،به‌ڵكو ئه‌وانیش بڕوایان ب ه و چی ه ئاسمانییه‌كه‌شیان پێیان گووتراو ه كه چی حه‌رام ه په‌ڕتووك ئاسمانیه‌كه‌یان بووه ،ل ه ه و هه‌میش حه‌اڵڵه و چۆن بژین و به‌چی بژین..؟! بۆیه جووه‌كان پابه‌ندی ئاینه‌كه‌یان بوون به كار و كشتوكاڵ و پیشه‌ی ده‌ستی له‌و ده‌ڤه‌ر ه ناوبانگیان هه‌بوو ه ته‌نانه‌ت جووه‌كان ه كوردستان و عێراقی عه‌ره‌بی و ئێرانیش هه‌ر به‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌یان ناسرابوون ،ئه‌م ل ه پێش هه‌ر ئاین و نه‌ته‌وه‌ی تر بكه‌ونه به‌ر شااڵوی تایبه‌تمه‌ندیانه‌یان هۆكارێك بوو ك غه‌زا و جیهاد و ئه‌نفال و تااڵنی عه‌ره‌به‌كانه‌وه. ه دنیای تازه‌دا چۆن بژین جا نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئهوه بنه‌مای شارستانیه‌ته‌كه‌ی بێت ده‌بێت ل ه ه درێژایی سه‌دان ساڵ خه‌بات و تێكۆشانی خۆیدا رۆژێ ل و چۆن ره‌فتار بكه‌ن ،كورد ل رۆژان كوردێك خۆی له‌نێو خه‌ڵكی سڤیلدا نه‌ته‌قانده‌و ه و رۆژێك مرۆڤێكی سه‌رنه‌بڕی ه و دیلێكی نه‌كوشت و كه‌سی زیند ه به‌چاڵ نه‌كرد ،جووه‌كانیش به‌هه‌مان شێو ه ل تۆڵه‌ی هۆڵۆكۆست هیچ ره‌شه كوژیه‌ك و تیرۆر و تاوانێكیان ئه‌نجام نه‌دا ،ئه‌مڕۆش ه به‌رده‌م ه سه‌دان ده‌رفه‌ت و هه‌لی ئاشتی و له‌یه‌كترتێگه‌یشتن ده‌خه‌ن ئیسرائیلیه‌كان ب عه‌ره‌به‌كان و عه‌ره‌به‌كانیش به‌هۆی وا به‌سته‌بوونیان به ئێران و عه‌قڵیه‌تی به‌سه‌رچووی ه عروبه‌و ه پرسی بنه‌ڕه‌تی خۆشیان له‌بیر چووه‌ته‌وه ،كێشه‌ی عه‌ره‌به‌كان له‌وه‌دایه دان ب تێكشكانی نه‌ته‌وه‌كه‌یان نانێن ،كه‌چی ئومه‌ی عه‌ره‌بی له‌وپه‌ڕی زه‌لیلیه‌و ه له‌به‌ر ده‌ستی ئیرانی و ئه‌مه‌ریكایییه‌كان یاری پێ ده‌كرێت ،عه‌ره‌به‌كان وای هه‌ژمار ده‌كه‌ن ئه‌وه‌ی ه دوژمنی خۆیان ه ژێر ئااڵی ئیسالم واتا ته‌عریب بوو ه (له واقعیشدا هه‌ر وایه) بۆی هاتبێت به دووژمنی هه‌موو ئیسالم و عه‌ره‌ب ده‌زانن ،یاخود ئه‌گه‌ر بوون به دوژمنی هه‌ر
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
جا نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئهوه بنه‌مای شارستانیه‌ته‌كه‌ی بێت ده‌بێت ل ه دنیای تازه‌دا چۆن بژین و چۆن ره‌فتار بكه‌ن ه كه‌سی و حزبی بوو ه له‌سه‌ر حیسابی نه‌ته‌وه‌ی كه‌س و الیه‌ن و گرووپ و نهتهوه و كاریكاتیریستێك ئه‌وا له‌سه‌ر بنه‌مای تاك ه ه نهێنی و ئاشكرایان ه دوژمنی ئه‌و الیه‌نه ،حه‌ز كورد ،بۆیه ده‌بینین ته‌واوی ئه‌و پێوه‌ندیی ه هه‌موو ئومه‌ی ئیسالم ببێت پێویست نه‌كردنی عه‌ره‌به‌كان به هه‌بوونی دۆستایه‌تیی له نێوان كورد فاكته‌رێكی سه‌ره‌كیی الوازیی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییی ه و ه نیگایه‌وه سه‌یر كوردی بوو ه له هه‌ر چوار پارچه‌كه ،هاوكات هه‌ر رژێم و جوو یاخود ئیسرائیل و كوردستان له‌م گۆش ه سه‌دان كوردی سڤیل و بێ به‌جۆرێك حزبه‌كانی تری پارچه‌كه‌ی تری بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی ه ده‌وڵه‌تی سووریا ب ده‌كه‌م ،ئێست ه كونجی زیندانه تاریكه‌كانی به‌ند كردووه به تۆمه‌تی به‌كار هێناوه. تاوانی ل ه ماوه‌ی رابردوو ئه‌زموونێكی دوور و درێژی سیاسه‌توانانی كورد ه حاڵه‌تێكدا ل ه هه‌مان شێوه ،ل سیخوڕی ئیسرائیل و ئیرانیش ب ه پشت واڵتی ئورده‌ن و میسر و كوه‌یتی دۆستی سووریا دۆستی بوو ه واڵتانی ئیسالمی و عه‌ره‌بییه‌و ه ئه‌وه‌ی سه‌لماند ك ه جیهانێكی ه ب ه واڵتانی ئیسالمی و عه‌ره‌بی پشت به‌ستن به‌ستن ب له‌مێژینه‌ی ئیسرائیلن. ه ئاشوب و ئاژاو ه و دواكه‌وتوویی و ناته‌بایی و په‌راوێزخراو، تا چه‌ند دۆستایه‌تیكردنی جوو و ئیسرائیل خزمه‌ت ب ه دۆزی نه‌ته‌وه‌ییی پڕ ل پشت به‌ستن به‌و واڵتانه له‌سه‌ر خوێنی كورد بووه ،نه‌ك ته‌نها كورد ده‌كات؟ ه عه‌ره‌بی ه به‌هۆی وابه‌سته‌بوونیان به واڵتانی پشت به‌ستن به‌ڵكوو دۆستایه‌تیشمان له‌گه‌ڵ ته‌واوی واڵت سیاسه‌تمه‌داره‌كانی ئێم ه دراوسێكانمان به تایبه‌تی مایه‌ی ئیسالمییه‌و ه یاخۆ واڵتانی دژ ه ئیسرائیلی وه‌ك (ئێران و سووریا و ئیسالمیه‌كان به‌گشتی و واڵت و عێراق)هو ه هه‌میشه له رووی به‌رژه‌وه‌ندیی حزبیه‌وه كاریان نه‌هامه‌تی و به‌ره‌و پاشه‌وه‌چوونی دۆزی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان ه ئه‌و ده‌وڵه‌تێكی دانپیانراو بێت كردووه ،گه‌وره‌ترین حزب له هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان بووه ،دۆستایه‌تی دوژمنه‌كه‌ت ك ه خاك و نه‌ته‌وه‌كه‌ی تۆی له‌ژێرده‌ستدا بێت ه رووی هێزی و پارچه‌یه‌ك ل پارتی كرێكارانی كوردستان PKKبوو ه ل ئایدیۆلۆژی و توانای جه‌ماوه‌ری و سه‌ربازییه‌وه ،به‌اڵم به‌هۆی واتا جاشێتی ،واتا نۆكه‌رایه‌تیی داگیركه‌ر ،وه‌ك (ستاند ریگن) ه تاكتیكییه‌كانی ه په‌رتووكی (دیپلۆماسیه‌ت*)دا ده‌ڵێ :پێوه‌ندیی ه شه‌و ل په‌یوه‌ستبوونی ئه‌و حزبه به واڵتێكی عه‌ره‌بی و ئیسالمی ل ه واتای ه نه‌ته‌وه‌یه‌كی سه‌رده‌سته‌و ه ب ه له‌م واڵته وه‌ده‌رنرا و ده‌رئه‌نجام نه‌ته‌وه‌یه‌كی ژێرده‌ست ب و رۆژێكدا سه‌رۆكی ئه‌م حزب ه ه ستراتیژیه‌ت ه ئه‌م زیندانی ئیمرالی بووه دوا وێستگه‌ی ،په‌كه‌كه‌ش وه‌ك هه‌موو تاكتیك نایه‌ت به‌ڵكو بۆ نه‌ته‌و ه سه‌رده‌سته‌ك ه ه مانا لۆژیكیه‌كه‌ی ده‌چێت ه تاكتیكه و ب ه كوردییه‌كان له‌سه‌ر حیسابی پارچه‌ی رۆژئاوای كوردستان و بۆ نه‌ته‌و ه ژێرده‌سته‌ك حزب ه حكوومه‌تی سووریاو ه هه‌بوو ،وه‌ك چۆن حزبی خانه‌ی نۆكه‌رایه‌تییه‌وه!.. پێوه‌ندیی ب دیموكراتیش له‌گه‌ڵ حكومه‌تی به‌عس و پارتی و یه‌كێتیش له دوای 11ی سێپتێمبه‌ریش جیهانی ئیسالمی و عه‌ره‌بی ئه‌وه‌یان ه ده‌خوازن گۆشه‌گیر له‌نێو بۆته‌ی عروبه‌دا سه‌نگه‌ری ه پێوه‌ندییه‌كان سه‌لماند ك له‌گه‌ڵ ئێران و توركیا و سووریا ،واته هه‌میش Israel-Kurd NO18 Dec 2010
21
ئیسرائیل -كورد
تیرۆر بگرن و له ته‌نهاییدا پێشوازی له هه‌زاره‌ی سێیه‌م بكه‌ن ،رووداوه خوێناوییه‌كانی دارفۆر و باشووری ه سوودان و ره‌تكردنه‌وه‌ی قیبتی و كریستانه‌كانی ل میسر و فه‌توای موفتی سووریا بۆ كوشتنی كوردان و فه‌توای ئه‌زهه‌ر بۆ شۆڕشڤانانی باكور و جه‌نگی یه‌مه‌ن و ه یه‌مه‌نییه‌كان و شه‌ڕی تائیفی سعوودیا به‌رامبه‌ر حوسی نێو عێراق پێمان ده‌ڵێن كه شارستانیه‌تیی عه‌ره‌بی وه‌ك چۆن هاتوو ه و گه‌شه‌ی كردوو ه هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه شوێنی بنه‌ڕه‌تی خۆی ،قه‌بوڵ نه‌كردنی هیچ نهتهوه و ئاین و ئاینزایه‌ك و قه‌بوڵ نه‌كردنی پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی و قه‌بوڵ نه‌كردنی نوێگه‌رایی و داخستنی ده‌رگه‌كانی دنیا به رووی كۆمه‌ڵگای عه‌ره‌بی ئه‌مڕۆ به‌رچاوترین دیارده‌ی نێو كۆمه‌ڵگای ه عه‌ره‌به‌كان ده‌خوازن میلله‌تانی مرۆڤایه‌تییه ،بۆی دنیاش وه‌ك خۆیان بن و ناخوازن هیچ دۆستایه‌تییه‌كی ه له‌ده‌ره‌وه‌ی قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئه‌وانه‌و ه بخولقێت، تۆكم پشت به‌ستنی هه‌ر نه‌ته‌و ه و الیه‌نێك به‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ش ه بۆ هه‌موو الیه‌كان یه‌كسان ده‌كاته‌وه. ئه‌و ئه‌نجامان پێوه‌ندی هه‌بوون به جوو و ئیسرائیل بۆ ئێمه‌ی كورد ه پێوه‌ندیمان به دوژمنه‌كانمان ئه‌وانه‌ی به‌ناوی چاكتره ل دۆستایه‌تی و هاو ئاینی و مێژوو و ئاینی هاوبه‌شه‌و ه پارچه‌یه‌ك خاكیان لێ داگیر كردووین ،ئه‌و دوژمنانه‌ی ه به‌هێزیشدا جه‌الدمانن، ه حاڵی الوازیدا برامانن و ل ل ه نیگایه‌وه من پشت به‌ستنی هه‌رێم به تایبه‌تی له‌م گۆش ه ئه‌مه‌ریكا ه سیاسییه‌كانی كوردستان به‌گشتی ب و الیه‌ن ه ه باشتر ده‌زانم ل و ئیسرائیل و واڵتانی ئه‌وروپا ب توركیا و سووریا و ئێران و عێراق ،دۆستایه‌تیی واڵتێك ه هیچ ناكۆكی و ناحه‌زیه‌كی له نێوان یاخۆ میلله‌تێك ك ه ساڵه‌های نه‌بێت چاكتره له دۆستایه‌تیی دوژمنێك ك
22
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ه له‌سه‌ر ئێسك و پروسكی نه‌ته‌وه‌كه‌مان واڵتی خۆی بنیات ده‌نێ، ساڵ بارودۆخی ئه‌مڕۆی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی نه‌ته‌وه‌ی كورد هه‌موو ه ترسی له پێوه‌ندی و دۆستایه‌تیی رۆژگاره ناسكه‌كانی تێپه‌ڕاندووه ك ه ناوچه‌كه‌ش ته‌نیا كورد و جوو هاوكێشه و واڵتانی تره‌و ه هه‌بێت ،ل ه بۆ ئه‌م قۆناخه به بۆچوونی خۆم و زۆربه‌ی ه بۆی دوژمنی هاوبه‌شیان هه‌ی ه ئیسرائیل سیاسه‌تمه‌دارانیش دۆستایه‌تیكردنی جوو و پێوه‌ندی هه‌بوون ب هیچ زیانێكی نابێت به‌ڵكو زیاتر دۆزی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان به‌ره‌و پێش ه رووی نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌چێت و ده‌رگه‌یه‌كی روناكتری پێوه‌ندییه‌كان ب ده‌كرێته‌وه. سه‌رچاوه‌كان: * بیست و سێ ساڵ پێغه‌مبه‌رایه‌تی /دكتۆر عه‌لی ده‌شتی * ()2009- )Professor : Slade James( The Arabs ه الحرب و الموت /السیغموند فروید /مدخل * افكار اڵزمن * AD.G.Ferme...... Arabs and Islam * الدبلوماسیه /ستاند ریجن /ترجمه :عبدالباقر محمد الدهلقی /قاهره/ 2008
ئا :شێرزاد عومه‌ر مه‌حموود s4632628@gmail.com
ئیسرائیل -كورد
جووه‌كان و ناسنامه‌ی ئاینی و نه‌ته‌وه‌یییان
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
23
ئیسرائیل -كورد ه وشه‌ی عیبری جووه‌كان ،جویش ،جویف ،یوده ،یۆد ... ،هتد ل ه ناوی یه‌كێك له‌و دوانزه هۆزانه‌ی یه‌هودییه‌و ه هاتوو ه ك ه ده‌وروبه‌ری یورشه‌لیم و هیبرۆندا ده‌ژیان هل ئیسرائیل بووه ،ك و پێیان ده‌وترا یه‌هودا ،ئه‌م ناو ه له‌الیه‌ن رۆمانی و گریكه‌كانه‌و ه ه بۆ ناساندنی جوویه‌كان به‌كار ده‌هێندرا ،وشه‌ی یه‌هودا ل ه له كوڕه‌كانی یاكۆب (یعقوب) ته‌وراتدا هاتووه و ناوی یه‌كێك به‌پێی سه‌رگوزشته‌كانی ناو تۆڕات یاكۆب پاش ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ په‌یامبه‌رێكی خوادا ،زۆرانبازی یان ملمالنێی كردبوو ناوی لێ نرا ه زۆرانبازی له‌گه‌ڵ خوادا كرد. ه ئه‌و كه‌سه‌ی ك یسرائیل ،وات
ه عیبری كۆندا ،وشه‌ی ساڵی 3000تا 1500پێش زاینی ل ه ناوه‌رۆكدا ئیفریت بۆ هۆزه‌كانی جووه‌كان به‌كار ده‌هێنرا كه ل ه هه‌مان مانای هێبریه‌ر یان هێبریۆس ده‌به‌خشێ ،له كاتێكدا ل ی عیبری هاوچه‌رخدا یسرائیلیت به‌كار ده‌هێندرێ بۆ ئه‌و كه‌سه ه گه‌لی ئیسرائیله ،بۆ ناساندنی گه‌لی ئیسرائیل یان كه سه‌ر ب هه‌ر 12هۆزه‌كانی جووه‌كان له ته‌وراتدا گه‌لێك جار مندااڵنی ئیسرائیل (بێن یسرائیل) یان گه‌لی ئیسرائیل (عام یسرائیل) به‌كار هاتووه ،له دوا كتێبی تۆراتدا یه‌هودی به‌كار ده‌هێنرێ بۆ ناساندنی گه‌لی ئیسرائیل.
ئیسرائیلیت به ته‌واوی دانیشتوانی ئیسرائیل ده‌گوترێ كه له سه‌دا بیستی عه‌ره‌بن و هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئیسرائیلین ه ئه‌وروپادا بۆ جووه‌كان به‌كار ده‌هێنرا ،به‌اڵم ناوه‌كانی جویش،جویف ،یوده ،یۆد ...هتد. ه 1500هو ه تا 1900وشه‌ی ئیسرائیلی ل ل ه ئه‌وروپادا له‌الیه‌ن ناحه‌زه‌كانیانه‌وه به‌كار ده‌هێنرا وه‌ك نازناوێك بۆ دواكه‌وتویی و نزمی جووه‌كان، له سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مه‌و ه ل ه ته‌واوی دانیشتوانی ئیسرائیل گه‌رچی ئێسته ئه‌و مانایه‌ی جارانی نه‌ماو ه و بۆ بێڕێزیكردن به‌كار ناهێنرێ .ئه‌مڕۆ ئیسرائیلیت ب ه له سه‌دا بیستی عه‌ره‌بن و هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئیسرائیلین . ده‌گوترێ ك ه ئاینی جوویه‌كانیه ،بۆ ناساندنی ه ئاین و الیه‌نه‌كانی پێوه‌ست ب ه زمانی ئینگلیزی دا له جودایزم قسه ده‌كرێت مهبهست ل كاتێ ل ه خۆ ده‌گرێ ،به‌اڵم ه ئێتنی و كولتووریه‌كانی ئه‌و گه‌له ل ه یان گه‌لی جوله‌كه ،وشه‌ی جوی به‌كار ده‌هێنرێ كه ته‌واوی الیه‌ن كۆمه‌ڵگ
24
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
ب ه پێی ئه‌و یاسایانه ئه‌و كه‌سه‌ی چوار نه‌نك و باپیری واته نه‌نك و باپیری ل ه دایك و باوكه‌وه جوویه‌كان بونایه له زمانه‌كانی فه‌ڕه‌نسی و ئه‌ڵمانی و هۆڵه‌ندیدا (یودایزم، یودنتوم ،یۆدندۆم) له بڕی هه‌ردوو زاراوه‌ی جودایزم و جوری به‌كار ده‌هێنرێن و سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كانی جووناسی ه هێبریه‌ر ناو ده‌گرێته‌وه .هه‌ندێ جاریش گه‌لی جوو ب ه مانای (مانگ) ه (ئیڤه‌ریم)هو ه دێ و ب ه ل ده‌هێنرێن ك ه باپیره گه‌وره‌كانی گه‌لی ه ،ئیڤه‌ر له ناوی یه‌كێك ل جوویه‌كانه‌و ه وه‌رگیردراوه . جوویه‌كان كێن؟ یان كێ جوویه‌كانن؟ كاتێ ئه‌م پرسیاره ئاراسته‌ی جاك پرێزن ده‌كه‌ن ده‌ڵێت: گه‌ر لێم نه‌پرسن ده‌زانم كێ جوویه‌كانیه ،به‌اڵم نازانم چی وه‌اڵم بده‌مه‌وه! سێ تێڕوانینی به ناوبانگی جیاواز هه‌یه سه‌باره‌ت به‌ناسنامه‌ی جوو كه هه‌ر یه‌كه‌یان له دنیادا بینینێكی ه ده‌كات و تایبه‌تی خۆیه‌و ه ده‌ستنیشانی ئه‌و ناسنامه‌ی پێوانه‌یه‌كی بۆ داده‌نێت: ه له‌سه‌ر یه‌كه‌م ؛ تێڕوانینی ئۆرتۆدۆكسی جوویه‌كانی ه كه له سه‌ر حه‌اڵڵ و حه‌رام بنچینه‌ی هه‌ڵه‌خا ی
ه مانای یاساكان دێت، و نوێژ و ڕۆژو ...هتد بنیات نراوه ،هه‌ڵه‌خا ب ه یاسای ڕابینه‌كان ناو ده‌هێنرێ ،هه‌ڵه‌خا ده‌كرێت هه‌ندێ جاریش ب ه تێڕوانینی ئۆرتۆدۆكسی له‌گه‌ڵ شه‌ریعه‌ی ئیسالمیدا به‌راورد بكرێ ،ب ه و په‌یڕه‌وی هه‌له‌خا ه دایكی جوویه‌كانی ه ك جوویه‌كان ئه‌و كه‌سه‌ی ه پێی هه‌ڵه‌خا كه‌س ه جێ دێنێت ،ب ه ئاینیه‌كان ب ده‌كات و ئه‌رك ه به جوویه‌كانیی له دایك ناتوانێت ببێت به جوویه‌كان ،به‌ڵكو پێویست ه نه‌ك باوك ،له‌گه‌ڵ بووبێت ،بۆ ئه‌وه‌ش مه‌رجی سه‌ره‌كی دایك ئه‌وه‌شدا چونه سه‌ر ئاینی جوویه‌كان له‌سه‌ر بنه‌ماكانی هه‌ڵه‌خا مه‌حاڵ ی كه‌مه‌وه‌سێ جار داوای ه به‌الیه‌ن نییه ،به‌اڵم له‌سه‌ر رابینه‌كان پێویست بوونه جوویه‌كان ره‌ت بكه‌نه‌وه و په‌سه‌ندی نه‌كه‌ن ،تاكو دڵنیا بن ه جوویه‌كان له‌سه‌ر سووربونی ئه‌و كه‌سه بۆ بوون ه نیورنبێرگ ه سه‌رده‌می ئه‌ڵمانیای نازیدا ،ل دووه‌م ؛یاساكانی نیورنبێرگ؛ ل كه شارێكی باشووری ئه‌ڵمانیایه ،كۆمه‌ڵێك یاسا له‌سه‌ر بنچینه‌ی ڕه‌گه‌ز ه ه ئه‌و كه‌سه‌ی چوار نه‌نك و باپیری وات بنیات نرا ،به پێی ئه‌و یاسایان ه دایك و باوكه‌و ه جوویه‌كان بونایه ،ئه‌وا ئه‌و كه‌سه‌ش نه‌نك و باپیری ل ن ده‌بوو ه سێ ه سێ نه‌نك و باپیری جوویه‌كا جوویه‌كان بوو ،ب ه جوویه‌كان ،دوو نه‌نك و باپیر نیوه جوویه‌كان ،تاقه نه‌نك یان چاره‌ك باپیرێك چاره‌كه جوویه‌كان ....هتد . Israel-Kurd NO18 Dec 2010
25
ئیسرائیل -كورد ه هه‌ر كه‌سێك سێیه‌م ؛ یاسای گه‌ڕانه‌وه بۆ یسرائیل ؛ به پێی ئه‌م یاسای بتوانێ بیسه‌لمێنێ كه یه‌كێك له نه‌نك یان باپیره‌كانی جوویه‌كان بوون، ه هاوواڵتی هه‌یه ،جێگه‌ی مافی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ یسرائیل و مافی بوون ه و پێڕه‌وی ه ئه‌م یاسایه ته‌نیا له ئیسرائیل و ئه‌ڵمانیادا هه‌ی ه ك سه‌رنج ه ه هه‌ر بۆی ه به‌الیه‌ن هه‌ڵه‌خاو ه به‌س نیی پێ ده‌كرێ ،به‌اڵم ئه‌و مه‌رج زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی بۆ ئیسرائیل ده‌گه‌ڕێنه‌و ه له به‌رامبه‌ر یاسا و الی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا هاواڵتییه‌كی جوویه‌كانن ،به‌اڵم الی ئۆرتۆدۆكسه‌كان جوویه‌كان نین و وه‌ك جوویه‌كان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكرێ. ئایا جوویه‌كانبوون پێوه‌ستی ئایینی ه یان ئێتنی و نه‌ته‌وه‌یی؟ ه گه‌لێك شێوازی ه كه هه‌روه‌ك ناسنامه‌ی جوویه‌كان ب ئه‌مه پرسیارێك جیاواز وه‌اڵم دراوه‌ته‌و ه و ناته‌بایییه‌كی زۆری له‌سه‌ره .تایبه‌تمه‌ندێتی و ناسنامه‌ی تایبه‌تی جوویه‌كان هۆكاری بنچینه‌یی بوون بۆ تێڕوانینی ه سه‌رده‌مانێكدا جوویه‌كانكانی ئه‌وروپا و ه ل جیاواز لێیان و هه‌ر بۆی ه خۆیانه‌و ه جۆر ه ئۆتۆنۆمییه‌كی واڵتانی ئیسالمی بۆ زۆر بواری تایبه‌ت ب ه بواره‌كانی كاروباری ناوه‌خۆی وه‌ك سنورداریان هه‌بوو ،به‌تایبه‌تی ل ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ژنهێنان و جیابوونه‌و ه و میرات و كێشه تایبه‌تیی ه سنوری خودی ه ل ه وكاروباری ئاینی و باج كۆكردنه‌و ه ك و دادگ كۆمه‌ڵگاكه‌یاندا جێبه‌جێ و چاره‌سه‌ر ده‌كران ،عوسمانیه‌كان له‌و بواره‌دا ه پێش ئه‌وروپیه‌كانه‌وه بوون و هه‌ر زووتر سیسته‌مێكی هه‌نگاوێك ل ه له ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی تایبه‌تیان بۆ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یانه دیاری كردبوو ك ه سه‌ره‌تادا بۆ جوویه‌كانكان و ئه‌رمه‌نییه‌كان و مسوڵمانانه‌و ه بوون ،ل پاشان ئه‌رتۆدۆكسه‌كانی واڵتانی باڵكان ،به‌و چوارچێو ه ئۆتۆنۆمیانه‌ش ده‌وترا (میله‌تی ئه‌رمه‌نی ،میله‌تی جوویه‌كان ...هتد) ،گه‌رچی وشه‌ی ه ئاین بوو نه‌ك میلله‌ت به‌كار ده‌هێنرا ،به‌اڵم هه‌میشه مهبهست ل میلله‌ت یان نه‌یشن Nationبه مانای هاوچه‌رخ .ئه‌مه‌ش ئه‌و ه پێشان ه له سه‌رجه‌م گه‌النی مسوڵمانیان ده‌ڕوانی وه‌ك میله‌تێك ده‌دات ك ه میلله‌تانی تریان جیا ده‌كردنه‌وه ،یان میلله‌تانی یان نه‌ته‌وه‌یه‌ك و ل ه سه‌ره‌تادا له واڵتانی تریان لێ جیا ده‌كردنه‌وه .به هه‌مان شێو ه ل ئه‌وروپادا جیا ده‌كرانه‌و ه گه‌رچی وه‌ك عوسمانییه‌كان ناوی نه‌ته‌و ه ه‌پاش سه‌رهه‌ڵدان و به‌هێزبوونی هه‌ستی یاخۆ میلله‌تیان لێ نه‌ده‌نان ،ل له جوویه‌كانیان ده‌ڕوانی وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر ه ئه‌وروپا نه‌ته‌وایه‌تی ل ه كاتێكدا پێش و له سه‌ر ئه‌و بنچینه‌یه له خۆیان دوور ده‌خستنه‌وه ،ل جیاكردنه‌وه‌یان وه‌كو نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌میشه له دنیابینی ئاینی جیاوازه‌و ه جیا كرابوونه‌وه و چوارچێوه‌یه‌كی ئۆتۆنۆمیی خۆیان هه‌بوو. ه رووی ه ناو گه‌النی تردا چ ل پڕۆسه‌ی تواندنه‌وه‌ی جوویه‌كانكان ل ئاینی و چ له رووی نه‌ته‌وه‌یییه‌و ه وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیار ه ئاڵۆزتر ده‌كات به‌تایبه‌تی له كۆتای سه‌ده‌ی هه‌ژد ه و سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نۆزده‌دا بزووتنه‌وه‌یه‌كی به هێزی توانه‌و ه و له‌ده‌ستدان و هه‌ندێ جار ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی ه ناسنامه‌ی ئاینی و نه‌ته‌وه‌یی ل وازهێنانی خۆویست ل جوویه‌كاندا دروست ده‌بێ و زۆر له‌و جوویه‌كان به پێی ئه‌و واڵتانه‌ی تیایدا ده‌ژیان خۆیان به ئه‌ڵمانی ،فه‌ڕه‌نسی،رووسی و ...هتد ده‌زانی، له‌و سه‌رده‌مه‌وه‌دا جوویه‌كان بوون یان جوویه‌كان نه‌بوون په‌یوه‌ست
26
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ه ویست و ئاره‌زووی خودی تاكه كه‌سه‌كانه‌وه، بوو ب ه ه تیایدا ده‌ژیان خۆیان ب به‌اڵم بۆ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ك ه و هێشتا هه‌ر جوویه‌كان بزانیایه یان نا له‌الیه‌ن زۆرب وه‌ك جوویه‌كان سه‌یریان ده‌كرا و مامه‌ڵه‌ی هاوواڵتییان له‌گه‌ڵدا نه‌ده‌كرا ،گه‌رچی له رووی یاسایییه‌و ه ه نێوان هاوواڵتییاندا نه‌بوو ،ته‌نانه‌ت ئه‌و جیاوازییه‌ك ل ه شێوه‌ی فه‌ڕمی هاوواڵتی جوویانه‌ی كه نه‌ك هه‌ر ب بوون ،ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌ی زمانی خۆیان له‌بیر چووبووه‌و ه و چووبوونه سه‌ر ئاینی كریستیانی یان ئه‌تییست بوون یانه هێشتا هه‌ر وه‌ك توخمێكی نامۆی ناو ئه‌و كۆمه‌ڵگه ه له‌سه‌ر پێناسه‌ی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كرا ،هه‌ر بۆی ه یه‌كتر جوویه‌كان بوون گه‌لێك راوبۆچوونی جیاواز و ل ه پرۆفسۆرێكی جوویه‌كانی دوور هه‌یه ،ئیدۆ ئه‌برام ك ه ه روو وه‌ك مه‌رجێك ك ه پێنج پێوه‌ست ده‌خات نه‌مساییی ه یه‌كێك له‌و خااڵنه‌و په‌یوه‌ست بێت ئه‌وا هه‌ركه‌سێك ب ێ؛ ئه‌و كه‌سه ده‌كرێ وه‌ك جوویه‌كانی تێی بڕواندر ه پێوه‌ندیی خاڵی یه‌كه‌م ؛ په‌یوه‌ستی خێزانی ،كه‌سێك ك ه خزم و كه‌سی جووه‌و ه مابێت و خێزانی و خزمایه‌تی ب ه به‌شێك له‌وان بزانێ و به‌هۆی ئه‌و خزمایه‌تییه‌و ه خۆی ب ه مێژووی خۆی بزانێت. مێژووی جوویه‌كان ب ه سه‌ر خاڵی دووه‌م ؛په‌یوه‌ستی ئاینی ،لێره‌دا گرینگ نیی ه لیبڕاڵه‌و ه ه چ ئاراسته‌یه‌كی ناو ئاینی جوو بی هه‌ر ل ب ه شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان تا ئه‌رتۆدۆكس ،به‌ڵكوو ته‌نیا ب ه تۆرات و هه‌له‌خاو ه هه‌بێ پێوه‌ندییه‌كی الیه‌نی كه‌می ب خاڵی سێیه‌م ؛ په‌یوه‌ستی واڵتی ،پێوه‌ستییه‌كی ده‌روونی ه ئیسرائیله‌و ه هه‌بێ و له سه‌رده‌مانی و رۆحی ب ه سه‌رده‌مانی ناخۆشی و خۆشیدا خۆشحاڵ بێت و ل لێقه‌ومانه‌كانیدا بێزار و خه‌مگین بێ ،ئه‌م هه‌سته‌ش بۆ ه چاو واڵتانی تردا كه به شێوه‌یه‌ك ئیسرائیل زیاتر بێ ل له شێوه‌كان په‌یوه‌ست بێت پێیانه‌و ه و خۆشی بوێن . خاڵی چواره‌م؛ په‌یوه‌ستی هۆڵۆكۆستی ،ئه‌و هه‌ست ه رۆژێ له ڕۆژان و مه‌ترسییه‌ی له دڵدا هه‌بێ ك هۆڵۆكۆست و كۆمه‌ڵكوژیی جوویه‌كان روو بداته‌وه و ه قوربانی هۆڵۆكۆستێكی نوێ . ئه‌ویش ببێت خاڵی پێنجه‌م ؛ په‌یوه‌ستی كولتووری ،ئاره‌زوی مۆسیقا و گۆرانی و سه‌ما و خواردن و كولتوور و جه‌ژنه‌كانی جوو بكات و كاتێ مۆڵه‌تی بۆ رێك كه‌وت به‌شداری تیادا بكات . ه هیچ یه‌كێك له‌و هه‌ندێ جار كه‌سانێك هه‌بوون ك ه بنه‌چه‌دا په‌یوه‌ستانه‌یان نه‌بوو ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل جوو بوون و خۆشیان به جوو نه‌ده‌زانی سه‌رباری ه و وه‌ك جوویه‌كان مامه‌ڵه‌یان ئه‌وه‌ش هه‌ر به‌و شێوه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرا ،تێڕوانینی ده‌ره‌كی دووباره ناسنامه‌ی ه جوو جوویه‌كان زیاتر ئاڵۆزتر ده‌كات و وا ده‌كات ك
ئیسرائیل -كورد بوون په‌یوه‌ست بێت‌به شوێن و سه‌رده‌م و كۆنتێكسته‌و ه ه پێی ئاراسته‌ی ئاینی وئایدۆلۆژیی جیاواز بێ .ژان و ب پۆڵ سارته‌ر سه‌باره‌ت به‌و مه‌سه‌له‌یه ده‌ڵێ "ئه‌نتی سامی ه ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل مرۆڤـ ده‌كات به جوو ،مرۆڤ جووی ده‌ره‌وه‌ی خۆیانه‌و ه وه‌ك جوویه‌كان سه‌یریان ده‌كرێ". ه جیاوازانه له پێناسه‌ی جوویه‌كان و هه‌ستی ئه‌م تێڕوانین ه كۆمه‌ڵگه و خاكی جووه‌و ه پرسیارێكی نوێ په‌یوه‌ستی ب ه درێژایی مێژووی ه ئایا چی جووه‌كان ب دێنێته پێشه‌وه ك سێ هه‌زار ساڵه‌ی پێش زاین و دوو هه‌زار ساڵه‌ی دوای ه یه‌كتریان جیا ده‌كاته‌وه؟ زاین به یه‌كه‌و ه گرێ ده‌دات و ل ه جه‌مسه‌ر گیربوونی ه مێژووی گه‌لی جوویه‌كاندا هه‌میش ل ئه‌سپێكته پێچه‌وانه‌كان و دژ به یه‌كه‌كان مه‌ڵبه‌ندی بوون و ه هه‌مان كاتدا به‌یه‌كه‌و ه ته‌واوكه‌ری مێژووی جوویه‌كان ل ه بوون ،جه‌مسه‌رگیری به‌رده‌وام بوون و له‌یه‌كدابڕان ل ه ه ئاشكرا و به‌رده‌وام دێت ته‌واوی مێژووی ئه‌و گه‌له‌دا ب ه كۆمه‌ڵگه‌ی خۆیانه‌و ه به‌رچاو ،به‌رده‌وامی له په‌یوه‌ست ب و به بنه‌ما ئاینی و كتێبه پیرۆزه‌كانیان و زمانی عبریه‌و ه ه هه‌مان كاتدا ه ئاینییه‌كان ،ل وه‌ك زمانی ئاین و ئه‌رك ه هه‌ر واڵت و ناوچه‌یه‌كدا ه ل زمانی مامه‌ڵه‌ی ڕۆژان ه مۆركێكی جیاواز و تایبه‌ت به ده‌وروبه‌ره‌كه‌یه‌و ه ب خۆوه ده‌گرت ،جووه‌كانی ده‌وڵه‌تانی سالڤی و جه‌رمانی ه كاتێكدا ه یدیش ده‌دوان ل ه به ئه‌شكه‌ناز ناسرابوون ب ك ه جه‌رمانییه‌كان یان ه هه‌ر ناوچه‌یه‌كدا كاریگه‌ریی زمان ل ه پێیان سالڤییه‌كانی به‌سه‌ره‌وه بوو ،جوویه‌كانی ئیسپانیا ك ی ه ئیسپانیاو ه بۆ واڵتانی ئیسالم ده‌وترا سه‌فاردیم و ل كۆچیان كردبوو به زمانێكی تێكه‌ڵه‌ی عبری و ئیسپانی ه جوویه‌كانكانی ه الدینۆ ناسرابوو ،هه‌ندێ ل ه ب ده‌دوان ك واڵتانی عه‌ربی ته‌نیا به عه‌ره‌بی ده‌دوان و عیبری ته‌نیا زمانی ناو سیناگۆگ و نووسین و خوێندنه‌وه‌یان بوو، ه قۆناخه‌كانی دوایی دا ته‌نانه‌ت له‌و بوارانه‌شدا یدیش ل ه دابڕان و به‌كار ده‌هێنرا ،به‌شێكی تریان له‌و په‌یوه‌ستییان سه‌رجه‌م مۆركێكی تایبه‌ت به ناسنامه‌ی جوویان له ده‌ست ه سه‌رجه‌م دا .گۆشه‌گیری خۆویستی بۆ خۆپاراستن ل ه سه‌رجه‌م كاریگه‌رییه‌كی ده‌ره‌كی بۆ سه‌ر ناسنامه‌یان ل قۆناخه‌كانی مێژووی ئه‌و گه‌له‌دا رووبه‌ڕوومان ده‌بێته‌وه، به‌پێچه‌وانه‌و ه تێكه‌ڵبوونی به‌شێكی تریان تا ئه‌ندازه‌ی توانه‌و ه له ناو گه‌الن و ئاینه‌كانی تردا دیارده‌یه‌كی زۆر باو و له‌به‌رچاوی مێژووی ئه‌و گه‌له‌یه ،رای هه‌ندێك ه هۆی ه ئه‌گه‌ر ب ه زانایانی مێژووی جوویه‌كان وایه ك ل ه ناو گه‌النی تردا نه‌بووایه ،ئه‌مڕۆ جوویه‌كانی توانه‌وه ل ته‌واوی جیهان له بڕی نێزیكه‌ی 14ملیۆن له نێوانی 100 تا 120ملیۆندا ده‌بوون . جه‌مسه‌رگیریی زایۆن و دیاسپۆرا ،به‌شێك له جوویه‌كان سه‌رباری مێژووی پێنج هه‌زار ساڵی مه‌ینه‌تی و داگیركردن
و كوشتن و تۆقاندنی داگیركه‌رانی ئاشووری و بابلی و رۆمانی و ی گریكی و فارسی و ئیسالمی و كرستیانی و ئیمپریالیزمی رۆژهه‌اڵت ه خاكی خۆیاندا ،مانه‌و ه و ئاماده نه‌بوون خاكه‌كه‌یان به‌جێ بهێڵن، ل ه بیری گه‌ڕانه‌و ه هێنا بۆ ن ل ه هه‌مان كاتدا به‌شێكیان هه‌ڵهاتن و وازیا ل ه ه پێچه‌وانه‌و ه به‌شێكی زۆری كۆچكردووه‌كان هه‌میش هه‌میشه‌یی ،ب ه رۆژان بگه‌ڕێنه‌وه بۆ خاكی ه ڕۆژێك ل له‌گه‌ڵ ئه‌و هیوایه‌دا ده‌ژیان ك ئیسرائیل. له الیه‌كی تره‌وه به هۆی له یه‌كدابڕانی جوگرافییه‌و ه گه‌لێك جیاوازیی ه ه نێوان جوویه‌كانی واڵت كولتووری و زمانی و ئاینی له‌به‌رچاو ل ه پاش سه‌دان و هه‌زاران ساڵ ه ك جیاكانه‌و ه هاتووه‌ته‌‌دی ،لۆژیك نیی ه نێوانی جووه‌كانی مه‌غریب و ئه‌مه‌ریكا و جیاوازییه‌كی بێشومار ل ه ئه‌وروپا و رووسیادا نه‌بێ ،جیاوازیی ئایدۆلۆژی و دنیابینی و ئاراست جیاواز ه ئایینیه‌كانیش با له‌والوه بوه‌ستێ. سه‌رباری ته‌واوی ئه‌و جیاوازیانه هه‌ر له جووه‌كانی باكوری رووسیاوه تا جووه‌كانی ئه‌سیوپیا هه‌رهه‌موویان تۆراتیان هه‌بوو ه و زمانی عیبریان به‌كار هێناوه ،كۆمه‌ڵگه‌ی جوو ده‌كرێ وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی زمانی تێی ه به‌و زمانه ده‌دوێن و به درێژاییی مێژوو ه ك بڕواندرێ ،ته‌نیا گه‌لێك ه چاو زمانه‌كانی تردا وه‌ك ه زمانه‌كه‌یاندا ل سه‌رباری گۆڕان و گه‌شه ل ه ئیڤریت ه ئیسرائیل گه‌رچی ب خۆی ماوه‌ته‌و ه و نه‌وه‌ی نوێی ئه‌مڕۆ ل ده‌دوێن به‌اڵم ده‌توانن عیبری و عیبری كۆن بخوێننه‌و ه و لێی تێبگه‌ن، ه هه‌مان ه ل مێژووی گه‌لی جوو مێژووی به‌رده‌وامبوون و مانه‌وه‌ی كاتدا ده‌وروبه‌ر و كولتووری واڵتانی كۆچ بۆكراو و گه‌النی داگیركه‌ر و ه جۆره‌یان له‌سه‌ر سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگه‌كانی ده‌وروبه‌ریان كاریگه‌ریی هه‌م ه فیزیكیه‌كانیشیانی ه ته‌نانه‌ت الیه‌ن الیه‌نه‌كانی ژیانیان كردووه ،ئه‌م ه ه نووسه‌رانی جوو هه‌وڵ ده‌ده‌ن ئه‌و ڕاستیی گرتووه‌ته‌وه ،هه‌ندێ ل ه خۆیدا ه ته‌نیا ل ه ئه‌و گه‌ل گه‌وره‌یه نكۆڵی لێ بكه‌ن و وا پێشانی بده‌ن ك ه به‌وه ره‌سه‌نیی و به خۆیه‌و ه گه‌شه‌ی كردوو ه و له‌و باوه‌ڕه‌دان ك ه درێژاییی هب گه‌لی جوو ده‌سه‌لمێنن ،ئاخۆ هیچ گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌ی ه ه كاریگه‌ریی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی گه‌الن و كۆمه‌ڵگ مێژوو توانیبێتی خۆی ل دوور و نێزیكه‌كانی خۆی پاراستبێت؟ سه‌رچاوه‌كان : Encyclopaedia Judaica, Jerusalem 1971- 1972 Vol.I den Hartogh J., De joodse weg : een inleiding in degodsdienst van het Jodendom , Zoetermeer 1993 L. Evers, Jodendom voor beginners, Amsterdam,1999
ئا :پێشڕه‌و ئیسماعیل عارف Israel-Kurd NO18 Dec 2010
27
ئیسرائیل -كورد
ئێران جووه‌كانی واڵتی بۆ حه‌شار نه‌دران ئا :ئیسرائیل-كورد پێشه‌كییه‌ك له‌سه‌ر پێوه‌ندیی مێژوویی و كولتووری: ه گڵكۆی گه‌ور ه پیاوان و خاسخواكانی ه 2700ساڵ له‌مه‌وبه‌ر هه‌ر له‌م واڵته واته ئێران ژیاون ،هه‌ر بۆی ئێرانییه جووه‌كان ل ه باژێڕی "هه‌مه‌دان" و حه‌زره‌تی ه باژێڕی "شوش" ،ئسترو مۆرادخای ل ه ئێراندا وه‌ك حه‌زره‌تی "دانیال" ل خاوه‌ن كتێبی جوو ل ه باژێڕی"یه‌زد" و خاخام ه باژێری" تویسركان" و هه‌روه‌ها گڵكۆی چه‌ندان زانای مه‌زنی جوو وه‌ك "هاراو ئۆرشرگاه" ل نه‌بی ل ه باژێڕی "كاشان" له‌الیه‌ن مسوڵمانه‌كانیشه‌و ه رێزی لێ ده‌گیردرێ. مه‌ال مشه‌هلوی ل ه "بنیامین" ه پیاوچاكان و زانایانی ئاینی جووی لێیه ،ته‌نانه‌ت بڕێك كه‌س له‌و بڕوایه‌دان ك ئێران جیاواز له‌وه‌ی كه گڵكۆی زۆرێك ل ه كتێبی ته‌واڕتیشدا هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌وه‌نده‌ی ه ل ه ك برای حه‌زره‌تی یووسف له ئێراندا نێژراوه .هه‌روه‌ها جێگه‌ی ئاماژه‌ی ئێرانییه‌كان رێزی لێ نه‌گیراوه. ه گرووپێك ه ئاراوه ،ك ه واڵتی ئێراندا هاتووه‌ت ه به‌شێك له بنه‌ماگه‌لی بڕوای جووه‌كان ل ه ته‌نانه‌ت ده‌توانین ببێژین ك هه‌ر بۆی ه ه سه‌ر ئاینی جوودل كردووه ،هه‌ر بۆی ه كاریگه‌ریی باوه‌ڕی ئێرانی ل ه توێژه‌ر ه ناوداره‌كانیش وه‌ك "مێهردادی به‌هار" باسی ل ل
28
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
شوێنی نیشته‌جێبوونی جووه‌كان ل ه نێزیك ناوه‌ند‌ه ئاینی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی شێعه‌كان باسێكی دیكه‌یه ل ه ژیانی ئاشتیخۆازانه‌ی وان ل ه مێژووی ئێراندا
ه هێماكانی جه‌ژنی "پوریم" یه‌كێك ل ه پێكه‌و ه ژیان و قووڵی پێوه‌ندیی كولتوورییه‌كانی و مێژوویی جووه‌كان و ئێرانییه‌كانه. ه له هێماكانی یه‌كێكی دیك پێوه‌ندیی كولتووریی خه‌ڵكی جوو و ئێرانییه‌كان هه‌بوونی جۆرێك ه ئه‌ده‌بیاتی عیبری فارسیه .هه‌ر ل ه ه ئه‌مجۆره ئه‌ده‌بیاته فارسیی بۆی ه شاعیرانی به‌رهه‌می زۆرێك ل ه جووی ئێران له‌خۆ ده‌گرێ ك ه هۆنراو ه فارسییه‌كانی خۆیان ب ه رێنووسی عیبری نووسیوه ،ك له‌ناو ئه‌م شاعیرانه‌دا ده‌توانین ه "شاهین" و "مه‌والنا ئاماژ ه ب ه بۆخارایی" و عمرانی" و "خواج هتد ...بكه‌ین .شاهین یه‌كه‌مین شاعیری جووی فارسی بێژ ه ه سه‌ده‌ی چواره‌می زاینیدا ه ل ك ه باژێڕی "شیراز" ژیاوه .ئه‌م ل ه جیرانبوونی جوو و مسوڵمانه‌كان ل ه تایبه‌ت شوێنی باژێڕه‌كانی ئێران ب ه نێزیك نیشته‌جێبوونی جووه‌كان ل ناوه‌ند ه ئاینی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ه ژیانی شێعه‌كان باسێكی دیكه‌یه ل ئاشتیخۆازانه‌ی وان له مێژووی ه له باژێری ئێراندا .بۆ نموون ه "مه‌شهه‌د" "كه‌نیسه‌ی"جووه‌كان ل ه ته‌نیشت "ئاستانی قودس"دایه و ل ئیسفه‌هانیش له ته‌نیشت مزگه‌وتی ه باژێڕی شیرازیش جامیعه و ل جووه‌كان له نێزیكی باره‌گه‌ی ه حه‌زره‌تی "شاچراغ" ده‌ژیان ،ل تارانیش كه وه‌كوو سه‌ره‌كیترین جێگه‌ی ئاپۆڕا و ژیانی جووه‌كان ه ئه‌ژمار ،ئێرانییه جووه‌كان دێت ه گه‌ڕه‌كه‌كانی "موشیرخلوت" ل ه عه‌ره‌بها" و و "پامنار" و "كوچ "سه‌رپۆله‌ك" و ...له هێمنیی ته‌واودا له‌گه‌ڵ مسوڵمانه‌كان ژیانیان به‌سه‌ر ده‌برد. مێژوو ،نهتهوه و زمانی ئێرانیی ه جووه‌كان: ه ه جووه‌كان له بنه‌چه‌دا ل ئێرانیی ره‌گه‌ز و بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و عیبری و
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
29
ئیسرائیل -كورد ه كه پاڕانهوه و ئه‌ركی ئاینیی زمانی ئاینی وان ه خۆیانی پێ جێبه‌جێ ده‌كه‌ن .جێگه‌ی ئاماژه‌یه ك ه ه كوردنشینه‌كان ل ه ناوچ ئێرانییه جووه‌كان ل ه ه ل بواری زمان و دابوونه‌ریتی نه‌ته‌وه‌یی "جگ ه ته‌واوه‌تی یه‌كن. ئایین" ب
ئێران نێزیكه‌ی 76كنیسه‌ی تێدای ه ك ه 31دانه‌یان ل ه تاران و 23كنیسه‌ی چاالك ل ه شیراز و ئه‌وانیدی ل ه باژێڕه‌كانی دیكه‌ن ه كۆتای سه‌ده‌ی هه‌شته‌می پێش زایندا له‌الیه‌ن ه به‌شێكیان ل جووانه‌ن ك ه له باژێڕه‌كانی ناوچه‌ی ه كران ك ده‌وڵه‌تی ئاشووره‌وه به‌ره‌و ئێران ره‌وان ه باژێڕه‌كانی "ماد" نیشته‌جێ بوون ،گرووپێكی گه‌وره‌تری زاگرۆس وات جووه‌كان له‌ژێر زه‌خت و گوشاری حكوومه‌تی "كه‌لده و بابل" به‌ره‌و باژێڕه‌كانی پارسیان ره‌وانه كران و له‌و ناوچانه نیشته‌جێ بوون .مێژووی هاتنی جووه‌كانیش بۆ باژێڕی تاران ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ سه‌رده‌می حكوومه‌تی "نادرشای ئه‌فشار". هه‌ر بۆیه سه‌باره‌ت به‌و جوو ه كۆچه‌رانه كه هاتوونه بۆ ئێران ده‌توانین ه ئه‌وان به درێژاییی مێژوو له‌ژێر كاریگه‌ریی رووداو ه ببێژین ك ه تێپه‌ڕكردنی سه‌د ه جۆه‌روجۆره‌كانی كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووری و سیاسی و ب ه دوای یه‌كه‌كان بوونه‌ته به‌شێك له كۆمه‌ڵگه‌ی نه‌ته‌وه‌ی ئێران. یه‌ك ل ه جووه‌كان له هه‌ر شوێنێكی ئێراندا بن جیاواز ه ئێرانیی بۆیه هه‌نووك ه كولتوورێكی تایبه‌تی له بواری زمان و تایبه‌تمه‌ندییه كۆمه‌اڵیه‌تی و ل ه ه ته‌با و یه‌ك ره‌نگن ،ب ه گه‌ڵ زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و ناوچه‌ی چینایه‌تییه‌كان ل ه جیاوازانه‌دا واتایه‌كی دیكه زمانی ئێرانییه جووه‌كان له هه‌ر كام له‌م ناوچ ه زمانی عیبری ه زمانی نه‌ته‌وه‌ییی ئه‌و ناوچه‌یه .هه‌رچه‌نده ك ه ل برێتیی
30
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
باڵوه‌یی ئاپۆڕه ،كار و پیشه: ه گه‌وره‌ترین كۆمه‌ڵی جووی ه جووه‌كان ب ئێرانیی ه ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل له رۆژهه‌اڵتی ناڤین دێن ه ناساندن كه حه‌شیمه‌تی ئه‌وڕۆی وان پتر ل 25تا 30هه‌زار كه‌س مه‌زه‌ند ه ده‌كرێ ،له‌م ه ه نێزیكه‌ی 15000هه‌زار كه‌سی ل حه‌شیمه‌ت ه باژێڕه‌كانی شیراز و ه و ئه‌ویدی ل باژێڕی تاران ه و ورمێ و كرماشان ئه‌سفه‌هان و برووجرد و سن نیشته‌جێن .ئێرانییه جووه‌كان خاوه‌ن كار و پیشه‌ی جۆره‌وجۆرن به‌اڵم زۆربه‌یان پیشه‌ی غه‌یر ه حكوومه‌تییان هه‌یه. ه له عیبریدا "بت هكنست"ی ه ك كنیسا یان كنیس ه به‌مانای "ماڵی كۆمه‌ڵ"ه و ه وش پێ ده‌گوترێ ل جێگه‌ی پاڕانه‌و ه و كۆبوونه‌وه‌ی ئاینیی جووه‌كانه، ه ئاینییه‌كانی خۆیان ه ئێرانییه جووه‌كانیش ئه‌رك بۆی ه كنیسه‌كانی ه رۆژی "شووبات"شه‌مۆ ل ه تایبه‌ت ل ب خۆیان به‌جێ ده‌گه‌ینن .ئێران نێزیكه‌ی 76كنیسه‌ی ه 31دانه‌یان له تاران و 23كنیسه‌ی چاالك هك تێدای ه ه باژێڕه‌كانی دیكه‌ن كه ب ه شیراز و ئه‌وانیدی ل ل هۆی كۆچی جووه‌كان بۆ ده‌ره‌و ه بێ چاالكین. زیاره‌تگه‌كانی ئێرانیی ه جووه‌كان: ه جووه‌كان ه بڕێك له شوێنه‌كان ئێرانیی ل ه شوێنی زیاره‌تكردن و ه ك زیاره‌تگه‌گه‌لێكیان هه‌ی ه چه‌ند دانه‌یان ه كه ده‌توانین ئاماژه ب پاڕانه‌وه‌یان بكه‌ین، ه تویسركان وه‌ك :زیاره‌تگه‌ی "حبقوق نه‌بی"ل زیاره‌تگه‌ی "ئستر" (شاژنی ئێران و ژنی خه‌شایارشا) ه باژێڕی و زیاره‌تگه‌ی "مورادخای"مامی ئستر ل هه‌مه‌دان. ه باژێڕی كاشان. زیاره‌تگه‌ی"خاخام مشحه‌هلوی"ل ه باژێڕی زیاره‌تگه‌ی رابی مه‌زن "خاخام ئورشرگا"ل یه‌زد جووه‌كانی كوردستانیش له‌و باوڕه‌دان كه گڵكۆی بنیامین كوڕی یه‌عقووب له نێزیكی باژێڕی"قه‌سر شیرین"ه. كۆڕ و كۆمه‌ڵ و رێكخراوه‌كانی جووه‌كان ل ه ئێرانێدا:
ئیسرائیل -كورد ه تاران و ه جووه‌كان خاوه‌ن چه‌ندان رێكخراوی ناوه‌ندین ل ئێرانیی ه وه‌ك: پارێزگه‌كانی دیك - 1كۆڕی جووه‌كانی ئێران - 2كۆمه‌ڵی رووناكبیرانی جوو - 3ماڵی ه ئێران 5-ناوه‌ندی ه ئێران - 4رێكخراوی قوتابیانی جوو ل الوانی جوو ل كولتووری و كۆمه‌اڵیه‌تیی جوو - 6كۆمه‌ڵی ده‌رچووانی زانكۆی جوو - 7كۆمه‌ڵی جووه‌كانی شیراز - 8كۆمه‌ڵی جووه‌كانی كرماشان 9 گرووپی ئاینی به‌نی ته‌ورات - 10ناوه‌ندی ژنانی جوو - 11ناوهندیه كولتووریی هۆنه‌ریی جووه‌كانی ئێران - 12گرووپی باوه‌ڕمه‌ند ب كولتووری جوو - 13رێكخراوی الوانی گیشا - 14رێكخراوی الوانی جووی رۆژهه‌اڵتی تاران - 15ناوه‌ندی الوانی جوو - 16ماڵی الوانی باخی سه‌با - 17دارولشه‌رع - 18كۆڕی چاكه‌كاری ئتیحاد. كۆڕی جووه‌كانی تاران: كۆڕی جووه‌كانی تاران كه نێوی دیكه‌ی"حبرا"یه وه‌كوو رێكخراوی ناوه‌ندی جووه‌كانی ئێران ئه‌ركی راپه‌ڕاندنی كارووباری كۆمه‌اڵیه‌تیی جووه‌كانی ئێرانی وه‌ئه‌ستۆیه .ئه‌م كۆڕ ه به‌رپرسی به‌ڕێوه‌بردنی كنیسه‌كان و قوتابخانه‌كان و خواردنگه‌كان و كوشتارگه‌كان ه تایبه‌تییه‌كان "زبحی شه‌رعیی جوو" و هه‌روه‌ها كاروباری مه‌زارگ ه یانه‌ی وه‌رزشیی الوان و ئاسایشگای و كارووباری تایبه‌ت ب به‌سااڵچووانه. سه‌ره‌تای دروستبوونی كۆڕی جووه‌كانی تاران ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ساڵی 1323ی هه‌تاوی ( .)1944كۆڕی جووه‌كان خاوه‌ن ده‌سته‌ی ه له به‌ڕێوه‌به‌ر ،جێگری یه‌كه‌می به‌ڕێوه‌به‌ر، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه كه بریتیی جێگری دووه‌می به‌ڕێوه‌به‌ر ,خه‌زنه‌دار ,خاوه‌ن مۆر ,خاوه‌ن كۆگه, دابینكار ,به‌رپرسی ئه‌نجوومه‌ن و به‌ڕێوه‌به‌ری كۆبوونه‌وه. كۆڕی جووه‌كان كاری راپه‌ڕندنی كار و چاالكیی كۆمه‌ڵێك ه كۆمه‌ڵێك رێكخراوی جوو ه له ئێراندا ،ئه‌م كۆڕه پێكهاتووه ل لێژنه‌ی وه‌ك :لێژنه‌ی كولتووری ،لێژنه‌ی هه‌ره‌وه‌رزی ،لێژنه‌ی كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی ،لێژنه‌ی مڵك و ماڵ و كارووباری دراوی و لێژنه‌ی "مسا"بۆ جه‌ژنی "پسح" و هتد ...و هه‌نووكه‌ش "هاروون یشایایی"سه‌رۆكی كۆڕی جووه‌كانی تارانه. ئێرانیه جوویه‌كان و چاالكیی راگه‌یاندن: ه جووه‌كان پاش خۆسه‌پاندنی شۆڕشی ئیسالمی له رێگه‌ی ئێرانیی ژماره‌یه‌ك باڵوڤۆكه‌وه وه‌ك باڵوڤۆكی ئاینی به‌نی ته‌ورات و باڵوگه‌ی كۆڕی كولتووری "ئوتسرهتورا" (گنج دانش) و كۆڕی جووه‌كان خه‌ریكی چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی كتێب بوونه .چاپی كتێبی ه له‌الیه‌ن مووسا زه‌رگه‌ری و پوور داوود و "عه‌هدێ عه‌تیق" ك مزامیر داوود پێداچوونه‌وه و وه‌رگێڕان كرابوو هه‌روه‌ها چاپ و ه وه‌ك ،گۆڤاری ته‌مووز (تا ساڵی)1368 باڵوكردنه‌وه‌ی باڵڤۆكی دیك ه ساڵی )1378له كار و مانگنامه‌ی"ئۆفقی بینا" (ئۆرگانی جووه‌كان ل ه فه‌رهه‌نگییه‌كانی جووه‌كانی ئێرانه. و چاالكیی كتێب ه پیرۆزه‌كانی جوو:
ه ه ب كۆمه‌ڵی "تنخ" یان كتێبه پیرۆزه‌كانی جووه‌كان ك ه كتێبێكی 24 ه كۆمه‌ڵ ناوی "عه‌هدێ عه‌تیق" ناسراوه ك ه كتێبه‌كانی حه‌زره‌تی مووسا (ته‌ورات) و ه كه ل به‌رگیی ه له: ه بریتیی گه‌وره‌كانی جوو پێكهاتوو ه ك ته‌وارت ،یویئیم (ئه‌نبیا) و كتوبیم-نووسراو تلموود (ته‌وراتی وێژه‌ی) ه خواره‌وه‌ی ته‌ورات ،هاوكات له‌گه‌ڵ ه كاتی هاتن ل فه‌رمانه نووسراوه‌كانی ده‌قی ته‌ورات ،شێو ه و جۆری ه كرده‌وه‌ی كردنی فه‌رمان و نه‌ریت و سوننه‌ته‌كان ب شێوه‌ی وێژه‌یی له‌الیه‌ن حه‌زره‌تی مووساوه بۆ به‌نی ئیسرائیل ده‌گوترایه‌و ه كه ته‌وراتی وێژه‌یی یان "هالخا"ی ه ته‌وراتی نووسراودا خودا ه زۆرجار ل پێ ده‌ڵێن ،چونك ه شێوه‌ی كرده‌وه‌یی ده‌ستوور و فه‌رمانگه‌لێك ئه‌دا ك ه ته‌واوی باس ناكا ،بۆیه شێوه‌ی كرده‌وه‌ی كردنی ب ه الیه‌ن حه‌زره‌تی كردنی دروستی فه‌رمانه‌كان خودا ل ه گوترایه‌و ه مووساو ه بۆ ماوه‌ی چل ساڵ وه‌كوو وان ه ه سین ه به‌شێوه‌ی وێژه‌یی بوو سینه ب ه ئه‌م وانه‌گه‌ل ك ه مامۆستاو ه بۆ قوتابی یان له باوكه‌و ه بۆ زارۆك ل ه ناوچوونی باره‌گه‌ی گوازرایه‌و ه تاكوو پاش رووخان و ل دووهه‌می "به‌یتوول موقه‌ده‌س" و باڵوبوونه‌وه‌ی ه نێزیكی 1800ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ته‌وراتی جووه‌كان ل ه ناوی "ربی یه‌هوودا وێژه‌یی له‌الیه‌ن زانایانی گه‌وره‌و ه ب ه شه‌ش به‌رگدا ه یارمه‌تیی زانایانی سه‌رده‌م ل هناس" ب ه نێوی "میشنا"كۆ كرایه‌وه. ه له 63نامیلكه‌دا ب ه بریتی ك نوێژكردن ل ه ئاینی جوو: ه رۆژ ه ئاسایییه‌كاندا سێ جار نوێژ ده‌كه‌ن، جووه‌كان ل جۆری نوێژ له نێزیكه‌ی 200ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به راگرتنی ه هۆی وێرانكردنی "به‌یتوول پێشكێشكردنی قوربانی ب ه موقه‌ده‌س"و نێوه‌نێو ه په‌ره‌ی گرت .جووه‌كان ل رۆژانی شه‌موو و هه‌روه‌ها رۆژانی جه‌ژن سێ جار نوێژ Israel-Kurd NO18 Dec 2010
31
ئیسرائیل -كورد
جووه‌كان له‌م رۆژه‌دا كار و كاسبی داده‌خه‌ن و ته‌واوی كات له كنیسه خه‌ریكی پاڕانهوه ده‌بن، ده‌كه‌ن .ناوه‌ڕۆكی سه‌ره‌كیی نوێژ نه‌گۆڕ ه و له بێ ده‌نگیدا ده‌خوێندرێ .نوێژكه‌ران ده‌توانن به شێوه‌ی تاك نوێژ بكه‌ن، ه 10كه‌س جوو ه شێوه‌ی جه‌ماعه‌ت باشتر ه هه‌ر بۆی به‌اڵم ب ه 13ساڵ بێت ده‌توانن له كنیسه به شێوه‌ی كه ته‌مه‌نیان پتر ل جه‌ماعه‌ت نوێژ بكه‌ن. رۆژووی جووه‌كان و رۆژی پیرۆز: ه رێوره‌سمگه‌لی تایبه‌تدا رۆژوو ده‌گرن ،به‌اڵم جووه‌كان ل ه ه یه‌ك رۆژی ل ه ك ه سه‌ر جووه‌كان واجب شه‌ش رۆژ ل ته‌وراتدا هاتووه و رۆژی مه‌زن "یوكیپور"یان رۆژی تۆبه‌ی پێ ده‌گوترێ .ئه‌م رۆژوو ه له ئێواره‌ی ئه‌و رۆژه‌وه تا ئێواره‌ی رۆژی دوایه .جووه‌كان له‌م رۆژه‌دا كار و كاسبی داده‌خه‌ن و ه ه خه‌ریكی پاڕانه‌و ه ده‌بن ،هه‌روه‌ها ب ته‌واوی كات له كنیس بۆنه‌ی وێرانكردنی "به‌یتوول موقه‌ده‌سه‌وه" چوار رۆژ رۆژوو له سه‌ر جووه‌كان واجب كراوه. رۆژی پیرۆزی جووه‌كان شه‌موویه و له‌م رۆژه‌شدا زۆرتر خه‌ریكی به‌جێ گه‌یاندنی كاروباری ئاینی ده‌بن بۆیه كار و ئیشكردن له‌م رۆژه‌دا قه‌ده‌خه‌یه.
32
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
مه‌عاد (فریادڕه‌س) ل ه ئاینی جوو: ه كۆتادا ه به‌هه‌شت و جه‌هه‌ننه‌م و ل له ته‌لمووددا سه‌باره‌ت ب ه بنه‌ماگه‌لی هل سه‌بارت به مرۆڤ باس كراو ه و مه‌عادیش به‌شێك ئاینیی جوو .هه‌ر جوویه‌ك به‌پێی باوڕه‌كان چاوه‌ڕێی رزگار كه‌ر و فریادڕه‌سێكه ،به‌اڵم جیاوازیی ئه‌م باوڕ ه له‌گه‌ڵ ئیسالم ه ه ل ه ئه‌م كه‌س ه جوو له‌وباوڕه‌یه ك و مه‌سیحییه‌تدا ئه‌وه‌یه ك پێشدا ده‌ستنیشان كراو ه و هه‌ڵنه‌بژێراوه ،به‌ڵكوو ئه‌گه‌ر كه‌سێك خاوێن و باش و چاكه‌كاربێ و هه‌ندێ تایبه‌تمه‌ندیی تاكه‌كه‌سی ه رزگاركه‌ری ه له‌الیه‌ن خوداوه هه‌ڵبژێردرێ و ببێ ب بێ ره‌نگ جیهان .هه‌ر سه‌ده‌یه‌ك كه‌سێك هه‌یه كه ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی ه رزگاركه‌ری جیهان ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌كه له‌بار تێدابێ كه ببێ ب ه بێ ئه‌و ئه‌ركی خۆی جێبه‌جێ ده‌كا ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌ك ه ه ئیتر ئه‌و كۆچ ده‌كا و كه‌سێكی دیك ه ك له‌بار نه‌بێ ئه‌وه‌ی جێگه‌ی ده‌گرێته‌و ه كه به‌م كه‌سه ده‌ڵێن":ماشیح" سێزد ه بنه‌مای ئاینی جوو: ه هه‌موو شتیشه. ه و چاوی ل ه و هه‌ی - 1خودا مه‌زن ه و بێ وێنه‌یه. - 2ئه‌و یه‌ك ه و وه‌ك مادده‌ش نییه. ی نیی - 3ئه‌و جه‌سته ه جیهاندا بووه. ه پێش هه‌موو بوونه‌وه‌رێكی دیرۆكی ل - 4ئه‌و ل - 5پاڕانه‌و ه و په‌رستن ته‌نیا بۆ ئه‌و ه و به‌س. - 6ئه‌و ئاگه‌داری نیاز و بیرۆكه‌ی مرۆڤه‌كانه. - 7پێغه‌مبه‌ری حه‌زره‌تی مووسای رێزدار راسته. ه ته‌واوی ه بواری پێغه‌مبه‌ریدا ل - 8حه‌زره‌تی مووسا ل ه پێشتره. پێغه‌مبه‌ره‌كانی به‌نی ئیسرائیل ل ه ئاسمانه‌و ه له‌الیه‌ن خوداو ه نێردراوه. - 9ته‌وراتی پیرۆز ل ه هیچ سه‌رده‌مێكدا ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا نه‌هاتوو ه - 10ته‌ورات ل و نایه‌تیش. - 11خودا خراپه‌كاران سزا ده‌دا و چاكه‌كارانیش خه‌اڵت ده‌كا. ه رزگاركه‌ری جیهان. - 12ماشیح پاشا ده‌بێت ه داهاتوودا زیندوو ده‌بنه‌وه. - 13مردووه‌كان ل د ه فه‌رمانی بنه‌ماییی ته‌وراتی پیرۆز: ه كۆیله‌تیی میسر رزگارتم هل - 1من خودا و دروستكه‌ری تۆم ك كرد. ه سه‌ر زار. ه خۆڕا مه‌هێن - 2ناوی خودای دروستكه‌ر ل ه با هه‌ر پیرۆزی بێ له الت. - 3رۆژی شه‌موو له‌بیر مه‌ك ه باوك و دایكت بگره. - 4رێز ل - 5كوشتن مه‌كه. - 6زینا مه‌كه. - 7دزی مه‌كه. ه درۆ مه‌ده. - 8شایه‌تی ب ه ماڵ و نامووسی خه‌ڵكی مه‌بڕه. - 9چاوی ته‌ماع ل ه هیچ ه خودای تۆ نییه ،بۆی ه من هیچ شتێكی دیك - 10جگه ل ه ئاسمان و زه‌وی نوێژی بۆ مه‌كه. شتێك ل
ئیسرائیل -كورد
پێویست ه ئیسرائیل داوا ی لێبووردن ل ه كورد ی باكـور بكات Israel-Kurd NO18 Dec 2010
33
ئیسرائیل -كورد محه‌مه‌دئه‌مین پێنجوێن ی كه‌سایه‌تی ی ناودار و سیاسه‌تمه‌دار ی گه‌ل ی كورد له‌میانه ی دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ گۆڤار ی ئیسرائیل –كورد: ئه‌و ه روون ده‌كاته‌و ه كه پێویسته كورد له‌گه‌ڵ ئیسرائیل پێوه‌ندییان هه‌بێ و رایده‌گه‌یه‌نێ كه پێویسته هه‌وڵ ه ه دروست بكرێن ،چونك بدرێ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م پێوه‌ندییان ی عه‌ره‌ب ئه‌گه‌ر به‌ئاشكراش نه‌بێ ئه‌و ه ی واڵتان زۆرینه به‌شێوه‌ی نهێنی پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه ،بۆی ه ئیسرائیل –كورد :وه‌ك هه‌رێم ی كوردستان كێ ده‌توانێ پێشڕه‌وی هێنانه‌ئارای پێویست ه كوردیش پـێوه‌ندیی هه‌بێ له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا و پێوه‌ندییه‌كی شه‌رعی و یاسایی ئه‌و پێوه‌ندییانه بێ ،خه‌ڵك یان ده‌سه‌اڵت؟ ه له‌گه‌ڵیاندا. ه هیچ دوژمنایه‌تییه‌كمان نیی ئێم ه ه زۆر كه‌س هه‌ی محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:ده‌سه‌اڵت ئه‌توانێ ،چونك ه ئه‌گه‌ر ئه‌یه‌وێت كورد پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ هه‌موو دنیا هه‌بێ ،چونك ی یاسایییان وه‌رنه‌گرت ئه‌وا هیچ كاریگه‌ریه‌كیان ئیسرائیل –كورد :وه‌ك ده‌ستپێك ،كورد و ئیسرائیل ل ه چ بوارێكدا پێوه‌ندییه‌كان ڕێچكه‌یه‌ك ده‌توانن پێوه‌ندییه‌كانیان ده‌ست پێ بكه‌ن؟ نابێت له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه. ه ه ده‌وڵه‌ت نیی محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی :دیار ه كورد تا ئێست ی ره‌سمی و ئاشكرا پێوه‌ند تا بتوانێ به‌شێوه ی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل –كورد :دۆستایه‌تیی كورد و جوو چۆن كاریگه‌ری ده‌خات ه سه‌ر دۆزی نه‌ته‌وه‌ییی ئیسرائیل بكات و ده‌بێ له‌م نێوه‌نده‌شدا ده‌بێ پێوه‌ندی ی كورد؟ ی بێ ،چونك كورد له‌گه‌ڵ ئیسرائیل به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌ت ی ی ئه‌گه‌ر ئیسرائیلییه‌كان به‌جد ه محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:وه‌ك پێم گوت ه ئه‌مڕۆ پرسی كورد هیچ دژایه‌تییه‌كی شكڵی و یاسایی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا بیانه‌وێ پشتگیری كورد بكه‌ن زۆرباش ئه‌توانن ،چونك نییه له‌سه‌ر زه‌وی یان جوگرافی یان له بوار ی ئه‌وروپا و ی كۆڕ و كۆبوونه‌وه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ه زۆربه ی ئاینی وه‌ك كورد چووه‌ت ی عه‌ره‌بی توندڕۆ ،دیار ه پێوه‌ندی ێ ده‌وڵه‌تان هه‌ند ی دنیا ه چاره‌نووس ی ك ه ی ئه‌مه‌ریكا و نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان و ئه‌و واڵتان كورد و ئیسرائیل ده‌بێ له‌گه‌ڵ بارودۆخ ی سیاسیی ئه‌م دیاری ده‌كه‌ن ،ئیسرائیلییه‌كان له‌و شوێنانه‌دا ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه .وه‌ك ی ی گه‌وره‌ی هه‌یه ئه‌گه‌ر به‌جد هێزه سیاسییانه بگونجێ و شتێكی ئاسایییه پێویسته كورد باس كرا لۆبی ئیسرائیل كاریگه‌رییه‌ك له‌گه‌ڵ هه‌موو جیهان پێوه‌ندی هه‌بێ ،له‌گه‌ڵ جیهان ی كورد زۆر پێش بخه‌ن. ی بیانه‌وێ ئه‌توانن مه‌سه‌له ی ئه‌وروپایی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ئیسالمی له‌گه‌ڵ جیهان ی به‌هه‌موو كه‌سێك هه‌یبێ ،چونكه كورد پێویستی ه بۆ ئیسرائیل –كورد :زۆر جار باس لهوه ده‌كرێ هێزه‌كان ی هه‌رێم پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ه چاره‌نوسسازه‌كانی. ی بكات له‌مه‌سه‌ل ی پشتیوان ئهوه ئیسرائیلدل هه‌ی ه و زۆرجاریش ده‌وڵه‌تان ی دراوس ێ باس له‌م پێوه‌ندیی ه ده‌كه‌ن، ئیسرائیل –كورد :ل ه روانگه ی نه‌ته‌وه‌یییه‌و‌ه گرینگیی ئیسرائیل بۆ ئاشكرانه‌كردنی ئه‌م پێوه‌ندییانه له‌الیه‌ن هێزه‌كانی هه‌رێمه‌وه بۆچ ی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه؟ كورد چییه؟ ه یان نا، محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:من نازانم پێوه‌ندیی ڕه‌سمی هه‌ی ه بشارنه‌و ه به‌هۆی هه‌ستیاریی محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:ئیسرائیل ده‌وڵه‌تێكی گه‌وره و به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ئه‌یانه‌وێت ئه‌م پێوه‌ندیی ی ناوه‌ڕاست ڕۆڵێك ه رۆژهه‌اڵت كاریگه‌ره ل ه توركیا ی ئیسالمی ل ه پارتێك ه ئێست ی گه‌وره‌ی واڵتانی دراوسێیه ،به‌تایبه‌ت توركیا ك ه خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئیسرائیل ئه‌گه‌ر به‌جدی هه‌یه ،ل ه بینیمان هه‌ڵوێستی به‌رامبه‌ر ه ماوه‌یه‌ك پێش ئێست ی ده‌سه‌اڵتداره ك ی ل و به‌ڕاستی بیه‌وێ پشتگیر ی دراوسێ هه‌ركات بیانه‌وێت ه پرسی كورد بكات ئیسرائیل چۆن بوو .دیار ه ئه‌م ده‌وڵه‌تانه ئه‌توانێ ،چونك ه پێوه‌ندیه‌كانیان ئاشكرا ی كورد تێك بده‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی ه لۆبی ئیسرائیل له ئه‌وروپا گه‌وره‌ترین ئه‌توانن كایه لۆبی و گه‌وره‌ترین هێز ه و ئه‌توانن كار بكه‌ن ،هه‌روه‌ها بكه‌ن ئه‌گه‌ر هه‌یان بێ ،به‌اڵم له‌ڕاستیدا من هیچ زانیاریم نییه له‌سه‌ر ی ده‌سه‌اڵتی چواره‌م ل ی دام و ده‌زگاكان به‌تایبه‌ت ه زۆرب ه یان نا. ه ئه‌وه‌ی پێوه‌ندییان هه‌ی ئه‌وروپا به‌ده‌ست ی جوو ه و ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت پشتگیرمان ئیسرائیل –كورد :به‌بۆچوونی ئێو‌ه كورد چۆن ده‌توانێ متمانه‌ی زیاتری ئیسرائیل بكه‌ن بێگومان ده‌توانن به‌ره‌و پێشمان ببه‌ن. بۆ خۆی رابكێشێ وه‌به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئیسرائیل چۆن ده‌توانێت ئه‌م متمانه‌ی ه بۆ خۆ ی ڕابكێشێته‌وه ،چونك ه ئێسته الی به‌شێك ی گه‌وره ی كورد ئیسرائیل جێگه‌ی متمان ه نییه؟ ئیسرائیل –كورد :به‌ڕاستی زیانێك ل ه پێوه‌ندیی كورد و ئیسرائیلدا محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی _:حه‌زده‌كه‌م ئهوه زۆر به‌زه‌قی له گۆڤاره‌كه‌تان هه‌یه؟ ی ی دروست بكاته‌وه ال ه بۆ خۆ ه ئیسرائیل ئه‌توانێ متمان باڵو بكه‌نه‌و ه ك محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:به‌باوه‌ڕی من هیچ زیان ی كورد ی لێبووردن له گه‌ل ی تێدا كورد ،به‌مه‌رجێك ئیسرائیل به‌ڕه‌سمی داوا ی عه‌ره‌به‌كان باڵوێزخانه‌یان هه‌ی نییه ،ئه‌گه‌ر هه‌بێ بۆچ ه ی كوردستان بكات ،چونكه ده‌ستیان هه‌بوو ل ی كرێكاران ه باكور و پارت ه ل ه ئیسرائیل و زۆرینه‌ی ده‌وڵه‌ت ل ی مادی و مه‌عنه‌ویی بده‌ن ی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن هه‌روه‌ها قه‌ره‌بوو ه عه‌ره‌بیه‌كان پێوه‌ندیان گرتن ه ئه‌وان (ئیسرائیلییه‌كان) گه‌وره‌ترین زیانیان ی كورد له باكور ك له‌گه‌ڵ ئیسرائیل هه‌یه ،به‌بڕوای من هیچ زیانێك نییه بۆ به‌گه‌ل كورد ئه‌گه‌ر پێوه‌ندی هه‌بێ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،چونك ه ی كوردستان گه‌یاند ،ئه‌ویش گرتنی ئۆجه‌الن بوو ك ی كرێكاران ه به‌پارت
ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و وه‌ك ئاماژه‌م پێكرد كورد هیچ دوژمنایه‌تییه‌كی نیی ه ی ل ی پشتیوان ی به‌زیان نازانم ،ده‌بێ ئیسرائیلیش به‌جد ی پێوه‌ند بوون ه ی راگه‌یاندنه‌و ه جارجاره باس ل دۆزی كورد بكات ،نه‌ك ته‌نیا له‌ڕێگه ی ئیسرائیل له ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریكا زۆر كێشه‌ی كورد بكه‌ن ،به‌ڕاستی لۆب به‌هێز ه و ئه‌توانن زۆر شت بكه‌ن بۆ كورد ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت.
34
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد ی ی داوا ئێستا له زیندانی ئیمڕاڵییه .ئه‌گه‌ر ئیسرائیل به‌ڕه‌سم ی ه گه‌ل لێبووردن بكات و قه‌ره‌بووی مادی و مه‌عنه‌ویی بدات ه بۆ خۆی دروست بكاته‌و ه كورد و په‌كه‌كه ئه‌وا ده‌توانێ متمان الی كورد. ه ئه‌وان *به‌اڵم به‌ڕێز پێنجوێنی زوبێر ئایدار باس له‌و ه ده‌كات ك هیچ دوژمنایه‌تییه‌كیان نییه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،به‌اڵم ده‌ڵێت نابێ ه بكه‌ن؟ ی ئێم ئه‌وانیش له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی واڵتان دژایه‌تی ه كورد محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:منیش پێشتر گوتم ك ی نییه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،په‌كه‌كه‌ش هیچ هیچ دوژمنایه‌تییه‌ك ه ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،به‌اڵم ئه‌و كاره‌ی ك دوژمنایه‌تیه‌كی نیی ی عه‌بدواڵ ی توركی له ده‌ستگیركردن مۆساد كردی له‌گه‌ڵ میت ی تر ه گه‌یاند ،جارێك ئۆجه‌الندا گه‌وره‌ترین زیانیان بوو به‌په‌كه‌ك ی له‌گه‌ڵ ته‌ئكید ده‌كه‌مه‌و ه ئه‌گه‌ر ئیسرائیل ده‌یه‌وێت پێوه‌ند ی كورد ی لێبووردن له گه‌ل كورد دروست بكات پێویسته داوا بكات له‌سه‌ر ئه‌و پرسه. ئیسرائیل –كورد :ئه‌م داوا ی لێبووردن ه له‌ڕێگه ی ڕاگهیاندنهوه ده‌بێ یان ده‌بێت ده‌سه‌اڵت ڕایبگه‌یه‌نێ؟ ی ی ڕه‌سمی ی ده‌سه‌اڵت هی ڕاگهیاندنهوه ،له‌ڕێگه _له‌ڕێگ ه ه كوردی هه‌رچوار پارچ حكوومه‌ته‌وه ،ده‌بێ ئیسرائیل بزانێ ك ی ی گرینگ ده‌گێڕن له خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بۆ ئهوه ڕۆڵیك ی ده‌بێ ی خۆ ئیسرائیل ئه‌م هێزه كاریگه‌ره بكاته‌و ه به‌دۆست ی لێبووردن بكات ،ئه‌و ه بۆچوونی خۆمه و هه‌قم به‌سه‌ر داوا ی ی گوتووه .وه‌ك چاودێرێك ئه‌وه‌و ه نییه كه زوبێر ئایدار چ ه ده‌توانێ ی و شاره‌زا له سیاسه‌تی كوردی باكور به‌مشێوه‌ی سیاس سه‌رنجی كوردی باكور بۆ خۆیان ڕابكێشن. ئیسرائیل –كورد :ل ه هاوكێشه ی ئیسرائیل و سه‌ربه‌خۆییی كورددا رۆڵی ئیسرائیل چۆن ده‌بینی ،وات ه چۆن ده‌كرێ سوود له‌و واڵت ه وه‌ربگرین؟ محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:ئه‌و ه مه‌سه‌له‌یه‌كی دوور و درێژه، ی ئیسرائیل له‌سه‌ر ه وه‌كو خۆتان ئه‌زانن دروستبوون چونك ه هه‌موو شتێكه، ی ئاینییه ،ئێسته‌ش كه‌نیس ی بنكه‌یه‌ك ئه‌ساس ی ه دروست بووه ،به‌باوه‌ڕ له‌سه‌ر مه‌ڕامێكی ئاینی ئه‌م ده‌وڵه‌ت ی ئاینی ه له‌سه‌ر بیروباوه‌ڕێك ه كورد له‌و بواره‌دا نییه ك من ئێست ه ده‌وڵه‌تێك دروست بكات ،به‌اڵم ئه‌زموونی ئه‌وان هه‌یه ،ڕاست ی له كه‌س نه‌كردووه ،گه‌لێكن له‌م سه‌ر گه‌له‌كه كه‌س خیانه‌ت ی دنیا هه‌ر جوویه‌ك خۆیان به‌سه‌ربازێك ئه‌زانن و ئه‌وسه‌ر ی ئیسرائیل ،ئێمه‌ی كوردیش ئه‌گه‌ر وابكه‌ین و وا بیر له‌ده‌وڵه‌ت ی ئیسرائیل بكه‌ینه‌و ه و به‌مشێوه‌یه ئه‌توانین سوود له ئه‌زموون وه‌ربگرین ئیسرائیل –كورد :كورد ئێست ه ل ه باشووری كوردستان پێگه‌یه‌كی باشی هه‌یه، ئایا پێت وانیی ه ئه‌گه‌ر بۆ سازدانی پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل هه‌وڵێك نه‌دات ئهوه ده‌رفه‌تێكی مێژوویی ل ه ده‌ست ده‌دات؟ محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:وه‌ك پێم گوتی ،به‌بۆچوونی من كورد ێ ی جیهاندا بكات ،ك ی له‌گه‌ڵ هه‌موو گه‌الن پێویسته پێوه‌ند ی ه دۆستایه‌ت ی له‌گه‌ڵ بكات كورد پێویست ئه‌یه‌وێت دۆستایه‌ت
ی كوردستانیان دابه‌ش كردوو ه له‌گه‌ڵدا بكات ،ئه‌و ده‌وڵه‌تانه ی هه‌بێ ،چۆن و ه پێیان ناخۆشه ،به‌اڵم ده‌بێت كورد به‌رنام ی له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌وڵه‌تانه دروست له‌سه‌ر چ ئه‌ساسێك پێوه‌ند ی ناوه‌ڕاستدا بارودۆخه‌كه‌ش ئه‌و ه ده‌كه‌ی ،له خۆرهه‌اڵت ی ی خۆرهه‌اڵت ه پێوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ گشت واڵتان ده‌خوازێ ك ناوه‌ڕاستدا هه‌بێ. ئیسرائیل –كورد :ئێو‌ه وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی نه‌ته‌وه‌یی چ پێشنیازێك ده‌خه‌نه به‌ر سه‌ركردایه‌تیی بڕیارده‌ری ئه‌مڕۆی كورد؟ ی محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:من پێشنیازم ئه‌وه‌یه وه‌ك هاوواڵتییه‌ك ی ه پێشنیاز ده‌كه‌م چی له به‌رژه‌وه‌ندیی گه‌ل ی ئه‌م واڵت كورد ه و دڵگران ده‌بێ ی ناخۆش كورددا بێت بیكه‌ن و جا چ واڵتێك پێ ی تره. ئه‌و ه شتێك ئیسرائیل –كورد :خۆ ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتی سیاسیی كورد باس ل ه دروستبوونی ئه‌و پێوه‌ندیی ه ناكات ،كه‌ناله‌كانی راگه‌یاندن و ناوه‌ند‌ه تۆژێنه‌وه‌كان ده‌توانن له‌و چوارچێوه‌یه‌دا چاالك بن ،به‌اڵم به‌گشتی ل ه ده‌ره‌وی ده‌زگه‌ی ئیسرائیل-كورد ناوه‌نده‌كانی تر زۆر ب ه ترسه‌و‌ه نێزیكی ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ه ده‌بنه‌وه ،بێده‌نگیی میدیاكان بۆچی ده‌گه‌ڕێنیه‌وه ،ئاخۆ ئه‌مه‌ش ترس ی ده‌سه‌اڵت ه له‌سه‌ریان ،یان ئه‌وانیش جۆرێك هه‌ستیارییان هه‌ی ه به‌رامبه‌ر ئه‌م باسه؟ ه واڵتێكدا ه ل محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی_:حه‌ساسیه‌تیان هه‌یه ،ئێم ده‌ژین هه‌ر چوار ده‌ورمان به‌دوژمن ده‌ور دراوه ،ئه‌وان ی ئیسرائیل حه‌ساسیه‌تیان هه‌یه ،ئه‌وان خۆیان به‌دوژمن ه ناوچه‌كه‌دا ده‌ژین به‌هه‌ندیان ی ل ده‌زانن ،ئه‌م كه‌سایه‌تییانه ی كرد ی ئیسرائیل وه‌رده‌گرن ،وه‌ك میسال ئالوسی سه‌ردان ی دوو ی هه‌یه‌ت و گه‌ڕایه‌و ه به‌غداد له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو هێزه ه كوڕیان كوشت و خۆشیان بریندار كرد ،له‌به‌رئه‌وه‌ی چوو ل ێ خه‌ڵكیش ئه‌م ه ئیسرائیل به‌شداری كرد ،ئ كۆنگره‌یه‌كدا ل حیسابه ده‌كه‌ن.
هڤپه‌یڤین :دیاری محه‌مه‌د diarypress@gmail.com
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
35
ئیسرائیل -كورد
ئێرانی سه‌ره‌ڕۆ ،میلله‌تی كورد ب ه تیرۆریست وه‌سف ده‌كات! ه ماڵی خه‌ڵكی تر مه‌گره! ه بێ به‌رد ل ه كه ده‌ڵێت گه‌ر ماڵتان له شووش ه هه‌ی زۆر له‌مێژ ه ئه‌و وته به‌نرخ ه وردی به‌دوای سه‌ر ه داوه‌كانییدا بڕۆین زۆر به‌ئاسانی بۆمان روون ده‌بێته‌و ه له راستیدا پێناسه‌ی تیرۆر یاخۆ تۆقاندن ،هه‌ر ب كێ سه‌ره‌تای دروستبوونی سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌و كار ه چه‌په‌ڵه‌یه. مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی كاری تیرۆرستی هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌ی مرۆڤی كۆنی ئه‌شكه‌وته‌و ه تا ئه‌مڕۆ درێژه‌ی هه‌بووه ده‌یبێت! ه هه‌موو شتێكیان ره‌ت داوه! ئیسالمی ده‌مار گرژ ل ه ه نێویشیاندا ئیسالمی ده‌مار گرژ بوونه‌ت ه تیرۆریسته‌كان بووه ،ل رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست النه‌ی فێركاری و پێگه‌یاندی گرووپ كابووس به‌سه‌ر هاوواڵتییانی سڤیل و خنكاندی كۆمه‌ڵگه‌ی هاوچه‌رخ. ه ئیسالم و ه مه‌زهه‌ب بۆ مه‌به‌ستی داكۆكیكردن ل ه سه‌ده‌ی 11یه‌مدا ،كتومت له ساڵی 1090ی زاینی گرووپێكی شیع ل ه شوێنكه‌وتووانی شیعه ،كه له باكوری ئێران چیای ئه‌لبورزی ،قه‌اڵی ئااڵمونتی ناوی خۆیان نابوو (ئیسماعیلییه‌كان) ،ئه‌و گرووپ ه ناوبردنی نه‌یاره‌كانیان به‌تایبه‌ت سوننه‌كان و كریستیانه‌كان بوو. ه ئامانجیان ل ه شیعیه ده‌مارگرژان یاخیی ه بۆ ه و بنه‌ماڵه‌كه‌ی جۆر ه هونه‌رێكی جه‌نگیان داهێنا بوو ك سه‌ركرده‌ی گرووپه خوێنڕێژه‌كه حه‌سه‌ن سه‌باح بوو ،ئه‌و سه‌ركرده‌ی تاهه‌تایه دنیا ده‌بڕێته‌و ه و كومه‌ڵگه پێوه‌ی ده‌ناڵێنێ!
36
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
ئه‌وان له كوشتنی دوژمنه‌كه‌یان هه‌موو رێگه‌یه‌كی گونجاویان به‌كار ده‌هێنا ،هونه‌رێكی پالندانان و به‌كارهێنانی جۆر ه چه‌كێك بۆ ه به‌رامبه‌ر دوژمنه‌كانیاندا. ه چه‌كێكی سیاسی ل تێرۆر تا ببێت ه یه‌كه‌م تیرۆریست و بۆ ئه‌مه‌ش ره‌گه‌زپه‌رستی و پالنی خاویان به‌كار ده‌هێنا ،ته‌نیا خه‌نجه‌ریان بۆ كوشتن ه بوون به‌مجۆره ئه‌مان ه ده‌ستبه‌جێ به‌كار ده‌هێنا و بۆ ئه‌وه‌ی شه‌ڕه‌فی خۆشیان بپارێزن ،دوای ڕاپه‌راندنی كار ه تیرۆرستییه‌كه نه‌ده‌بوو ڕابكه‌ن! ده‌بووای ه دیاره‌كانه‌وه ده‌ستنیشان ده‌كرد. ئه‌ویش خۆی بكوژێته‌وه!.مه‌به‌سته‌كانی خۆشیان له نێوان حوكمڕان ه به‌ر خه‌نجه‌ران و تا كوژرا ،تیرۆرسته‌كه‌ش ه ساڵی ،1092ناوبراو درای ه ل یه‌كه‌مین قوربانی ده‌ستیشیان*وه‌زیری گه‌وره*بوو ك خۆیدایه به‌رخه‌نجه‌ران و خۆی كوشت! ه دڵخۆشییه‌و ه گوتی :كوشتنی ئه‌م شه‌یتانه سه‌ره‌تای دوای ئه‌و ڕووداوه سه‌رۆكی گرووپه‌كه‌ی ئیسماعیلییه ،حه‌سه‌نی سه‌باح زۆر ب شادییه! ه مێژووی تیرۆردا ،ناوی ه مێژووی تیرۆركردندا ،بێرنار لویس ده‌ڵێ ،ئه‌وكاره‌ی ئیسماعیلییه‌كان بوو به‌یه‌كه‌م زنجیره ل پسپۆر ل ئه‌وان سه‌رتۆپی كاری ترس و تۆقاندنه! ه پادشایه‌ك و دوو خه‌لیفه ،چه‌ندان میر و جه‌نه‌ڕاڵ و فه‌رماندار! چه‌ندان كه‌سایه‌تی له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌وان تیرۆر كران ،له‌وان هه‌روه‌ها له‌و سه‌رده‌مه‌دا هه‌ندێ له سه‌ركرده ناوداره‌كانی مه‌سیح به‌ده‌ستی ئه‌وان تیرۆر كران. مرۆڤكوژه‌كان وه‌ك كۆمه‌ڵه‌یه‌كی فاشیستی به‌نهێنی كاره‌كانیان جێبه‌جێ ده‌كرد ،سیسته‌می سوێندخواردنیان و ده‌ستپێشخه‌ریان ه قه‌اڵی ئااڵموت پاراستبوو؛ ئه‌و به‌ڵگانه ناوی هه‌بوو ؛پله و پایه‌ی جودایان له ناو خۆیاندا هه‌بوو؛ به‌ڵگه‌ی شه‌ڕه‌فی كوشتنیان ل كوژراوه‌كان و بكوژه‌كانی تێدا تۆمار كرابوو. بۆ ئه‌نجامدانی كاره تیرۆریستییه‌كه‌یان ئاكاری خۆیان ده‌گۆڕی ،به‌زۆری خۆیان ده‌كرد ه ره‌به‌نی دێری یان بازرگان و شتی ه دوژمنه‌كه‌یان تر .ئینجا به‌شێنه‌یییه‌و ه خۆیان ده‌كرد ه ناو دوژمنه‌كانیانه‌و ه ئه‌وسا ده‌ستی خۆیان ده‌وه‌شاند ،زیانی سه‌ختیان ب Israel-Kurd NO18 Dec 2010
37
ئیسرائیل -كورد ده‌گه‌یاند. ه ه ناویان چوو ه ناو مێژووی ره‌شی تیرۆر و بوون ئه‌وان رێگه‌نیشانده‌ری له‌ناوبردنی هه‌زاران كه‌سی سیڤیل! ده‌سه‌اڵتدارانی رێژیمی خۆسه‌پێنه‌ری ئێران داخوازیی ه كه‌مایه‌تییه‌كان و نه‌هێشتنی ئاشتیخوازانه‌ی رێزگرتن ل س و دڵه‌ڕاوكێ‌و ت و نانه‌وه‌ی تر ه سه‌ركو هه‌اڵواردن ب توندوتیژی‌و ئه‌شكه‌نجه و زیندان وه‌اڵم ده‌داته‌وه .له‌و ی به‌ده‌ست واڵته‌دا ده‌ستوور و یاسای سزادانی ئیسالم ه تێیدا مسوڵمانانی نا مه‌الكانی ژێر ركێفی ئایه‌تواڵكانه ك هو نامسوڵمانه‌كان بێ مافن! شیع ده‌وڵه‌تی شیعه‌ی رێچكه‌گه‌ری ئیسماعیلییه‌كانی سه‌ده‌ی یازده‌یه‌م ،هه‌موو جۆره رێگه‌یه‌ك بۆ له‌كه‌دار كردنی ه ه به‌ر ،به‌ر له‌چه‌ند رۆژێك ل نه‌ته‌وه‌كانی تر ده‌گرن نێوه‌ندی میدیای ئێرانیدا ،سه‌ر و سه‌دایه‌كی زۆر ده‌نگی ه ه كۆمه‌ڵێ چه‌كداری كوردی ب دایه‌و ه به‌وه‌ی گوای دارده‌سته‌ی به‌ریتانیا و ئیسرائیل ،هه‌ڵساون به‌كوشتنی خه‌ڵكی سڤیلی كوردنشینی شاری مه‌ریوان!. ه راگه‌یاندكانیه‌وه هات و هاواری رێژێم له رێگه‌ی ده‌زگ لێ هه‌ڵسا ،سه‌رئه‌نجام ده‌زگای به‌دناوی *ئیتالعات* ه ئامێز و هۆنینه‌وه‌ی هه‌ڵسا به‌شانۆگه‌رییه‌كی گاڵت چه‌ندان بوختان بۆ گه‌لی كورد ،هه‌روه‌ها تۆمه‌تی به‌تیرۆر زانینی پارت و خه‌ڵكی به‌شمه‌ینته‌ی كوردستان، ه خه‌ڵكی رۆژهه‌اڵتی له‌و سیناریۆیه درۆیینه‌دا ،كۆمه‌ڵێك ل كوردستانی له‌وانه مه‌ال و پێشنوێژی مزگه‌وتی شاری ه كاسه‌لێسی مه‌ریوان (مامۆستا مسته‌فا شێرزاد) ببوون ه نه‌گریسه‌كه‌ی ده‌زگا به‌دناوه‌كه‌ی ئیتالعات و پالن كۆماری ئیسالمیی ئێران. ه له‌ڕێگه‌ی كۆمه‌ڵێك هه‌ر له‌و بابه‌ته‌و ه رێژیم به‌به‌رنام ده‌زگای راگه‌یاندنیه‌و ه هێرشێكی توندی كرد ه سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی كورد ،موحسین ره‌زایی ،پارێزه‌ری رێژیمی ه تانه‌لێدان له گه‌لی كۆنه‌په‌رستی ئێران هۆبانه كه‌وت ه درێژه‌ی دژایه‌تییه‌كانی كورد و مافه ره‌واكانی ،ئه‌و ل خۆیدا ده‌ڵێت "كورد له‌وه‌ته‌ی شۆڕش ده‌كات هه‌ر خه‌رێكی كاری تیرۆریستی بووه به‌ده‌ستی بێگانه"! له‌ڕاستیدا چیرۆكی گرتنی 4الوی خه‌ڵكی شاری مه‌ریوان ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی ناوه‌خۆیی و ده‌ره‌كی لێكه‌وته‌وه. ده‌زگای سه‌ركوتكردنی هاوواڵتییانی بێگونا ه (ئیتالعات) ه ه رێنیشانده‌ری پارت ه گوایه ب وای باس كرد ك كوردییه‌كان و هاوكاری لۆجستی به‌ریتانیا 4كورد هه‌ڵساون به‌كوشتنی هاوواڵتییانی سڤیل. ه له‌ناو ئه‌و سیناریۆ درۆیینه‌دا كه كه‌ناڵی پرێسی سه‌ر ب ه له كارێكی گاڵته‌جاڕی ه جگ ئێران وه‌گه‌ڕی خست بوو ،ك ه هێچی تر نه‌ده‌چوو ،ئه‌وه‌ش ته‌نیا بۆ له‌كه‌داركردنی ناو ل ه گه‌وره‌ترین و ناوبانگی نه‌ته‌وه‌ی كورد بوو ،به‌تایبه‌ت ك
38
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ه زمانی كوردی و فارسی وه‌ك كارمه‌ندێكی مه‌الی شاری مه‌ریوان ب ه ئاخاوتن. "ئیتالعات" ئاسا ده‌دوا و ده‌هات ناوبراو له‌به‌رده‌م ماڵباتی ئه‌وانه‌ی كه ڕۆڵه‌كانیان به ده‌ستێكی نادیار ه بكوژه‌كانیش كوردن ،مه‌ال مسته‌فا شێرزادی كوژراون و هه‌روه‌ها گوای ه سووكایه‌تی به كه‌رامه‌تی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات و ئه‌وپه‌ڕی بێشه‌رمان ه سیاسییه‌كانی كوردستان و گه‌لی كورد ده‌ڵێت، ه پارت قسه‌ی نابه‌جێ ب ه باش ده‌زانن هه‌رچه‌نده خه‌ڵكی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ئه‌و ڕاستیی ه مه‌ال شێرزادی نۆكه‌ر و پیاوی رێژێمی كۆماری ئیسالمیی ئێرانه، ك ه ره‌واكانی گه‌لی كورد ه به‌رده‌وام دژایه‌تیی ماف ناوبراو وا ناسراوه ك ده‌كات بۆ ده‌زگای به‌دناوی ئیتالعات. ه ه تا ئاگه‌داری خه‌ڵكی بكاته‌و ه نه‌خاسم هه‌روه‌ها ئامانجی رێژیم ئه‌وه‌ی ه تێكۆشه‌ره‌كانی كوردستان هه‌بێ ،ئه‌گه‌ر نا ئێوه‌ش هۆگریتان بۆ پارت ه تیرۆریست! ئاوه‌ها ده‌كرێن ب ه سه‌ره‌تای دروستبوونی گروپه كوردییه‌كان وه‌زاره‌تی ئیتالعات ،باس ل ه مێژوویه‌ك په‌یڤێكی لێ نه‌نوسرابێته‌و ه ده‌كات ،وه‌ك ئه‌وه‌ی تا ئێست ه ه سه‌ره‌چاوه‌ی بڕیارو لۆجستیان ل ده ئاخڤێت؛ئه‌و گروپه كوردیان ه ده‌رو ه بۆ دێت هه‌تا ناردنی لیستی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ده‌بێت پارت ه نێوبه‌رن! كوردیه‌كان بۆ ده‌زگا نهێنیه‌كانی رۆژئاوا بۆیان ل ه هۆنینه‌وه‌ی چه‌ند قسه‌ی بێبنه‌ما و نادروست به‌رده‌وام هب ئه‌و وه‌زاره‌ت ه ه ئه‌ستۆی پارت ه ئێران ل ده‌بێ و ده‌ڵێ ؛كوشتنی هاوواڵتییانی سڤیل ل ه و ئه‌وان پێیو ه هه‌ڵده‌ستن!. كوردیه‌كان دای ه له‌و قسه‌یه‌شی دا ده‌زگای ئیتالعات دیار ه خۆی كردووه‌ته فریشت به‌سه‌رمانه‌وه ،ئه‌وان زۆڵم لێكراو و كورد زاڵم! ه ه رێژیمی كۆماری ئیسالمیی شیع ه بیری چووه‌ته‌و ه ك ئه‌و وه‌زاره‌ت مه‌زهه‌ب چه‌ند تیرۆریسته؟ تیرۆركردنی رێبه‌ری گه‌وره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ه بۆ ناوچاوانی هه‌موو (دكتۆر قاسملوو)ی زانا و ناودار ،په‌ڵه‌یه‌كی ره‌ش ه بیری هیچ مرۆڤێكی كورد مه‌الكانی ئێران ،ئه‌و رووداوه هه‌رگیز ل ه ناچێته‌و ه هه‌روه‌ك چۆن ئێو ه له سه‌رده‌می ئیسماعیلییه‌كان بوون ب پێشه‌نگ له تیرۆر ،ئێسته‌ش ئه‌و ه ئێوه‌ن له كاری تیرۆری سڵ ناكه‌نه‌و ه و له‌هه‌ر كوێیه‌ك بۆتان بكرێ ده‌ستی خۆیان ده‌وه‌شێنن. تێبینی: ه كتێبی نووسه‌ری به‌ناوبانگ (جۆنتان رانده‌ڵ) به‌شێك له‌و زانیارییانه ل ه چۆن خۆی به‌ناوی ئوسامه( )The Making of a Terroristئوسام پێگه‌یاند وه‌رگیراوه.
ئا :بارزان ئیبراهیم
ئیسرائیل -كورد
مورده‌خای زاكێن :به‌خێر هاتن بسه‌ر چاڤان بۆ ئیسرائیل كوڕێ من ه حكوومه‌تدا ،ئیتر به‌یارمه‌تیی ه ئیسرائیل پیاوێكی‌دیار و پایه‌به‌رزه ل ه ته‌لئه‌بیب ده‌مویست مورده‌خای زاكێن بدۆزمه‌وه ،چونكه ل ل ه و ژماره‌ی ته‌له‌فۆنه‌كه‌یشیم وه‌رگرت. ه ماڵی مورده‌خای له ئۆرشه‌لیم برا كوردێك زانیم ك ه ئیسرائیل به‌شوێن ه گه‌ڵدا كرد ،به زمانی ئینگلیزی ده‌ستمان پێ كرد و گوتم من كوردم هاتوومه‌ت ه ته‌له‌فۆن قسه‌م ل كاتێ ب كورده‌كاندا ده‌گه‌ڕێم و زۆر حه‌ز ده‌كه‌م چاوم پێت بكه‌وێ ،ئایا كوردی ده‌زانی؟ گوتی نه ،عه‌ره‌بی ده‌زانم ،به‌اڵم باوكم به‌كوردی ده‌ئاخڤێ! ه نووسینگه‌ی خۆی پێشوازیم لێ ده‌كات، ه ئۆرشه‌لیم ،من پێشبینیم وابوو كه ل ئیتر رۆژ و ساتمان دیاری كرد بۆ دیتنی یه‌كتری ل ه باوكم دێته التان و منیش ه ئێست ه شوێنم ،گوتی "له‌وێ راوه‌ست ه فاڵن ه كوێیت؟ گوتم ل ته‌له‌فۆنم بۆ كاك زاكێن كرد ،گوتی وا ل وام له‌ڕێ له‌ناو ئۆتۆمۆبێلدام ،هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م زانی له پشته‌وه‌م كابرایه‌ك به‌زمانی كوردی له‌سه‌ر زاراوه‌ی كرمانجی گوتی " ئه‌ی یاخودا بخێر هاتی بسه‌ر چاڤان". كوڕێ من ،كه ئاوڕم دایه‌وه ،كابرایه‌كی به‌سااڵچووی رووخۆش و نوورانی باوه‌شی بۆم كرده‌وه ،وه‌ك ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌كی زۆربێ Israel-Kurd NO18 Dec 2010
39
ئیسرائیل -كورد
خۆمان ناسیاری یه‌كتری بووبین! به‌رده‌وام بوو و گوتی ئه‌ز ساڵحم بابێ مۆتیمه " كه‌ره‌م بكه بال بچینه ماالمه، ه ه ماڵه‌وه‌یان ،به‌ڕاستی ماڵ ه دهێتن" .كه چووین مۆتی نوك كورد بوون ،ته‌له‌ڤزیۆنیان له‌سه‌ر كه‌ناڵه كوردییه‌كان دانابوو ،ماڵێكی پاك و خاوێن و دڵگیر ،من ئه‌وه‌م به‌دی كرد كه هه‌موو جووه كورده‌كان زۆر پاك و خاوێن بوون ،خێزانه‌كه‌ی هه‌ر له‌ناو ده‌رگه‌و ه به‌خێرهاتنێكی ه گه‌رم و گوڕی كوردانه‌ی كردم و ده‌ستمان به قس كرد تا مۆیی هاتهوه: ه تكایه ،ساڵح :ئه‌ز ساڵحم كوڕێ بابێ مۆتی ،خۆت بناسێن مورده‌خای میرۆیمه ،خه‌ڵكی زاخۆیمه ،ئه‌م ساڵی 1951 ه قودسێ ،له زاخۆو ه بۆ مووسڵ و به‌غدا له زاخۆوه هاتین و پاشان هاتینه قودسێ. * هوون چاوا هاتن ه ئیسرائیلێ و ژیانا وه چاوا بوو ل زاخۆیێ؟ ساڵح /من له كوردستانێ كاری گرانم نه‌كردبوو ،به‌اڵم ه ئێر ه وه‌ك كوردێكی سه‌ربه‌رز ،كرێكاری و كه هاتین ه قوڕكاریشمان كرد تا هه‌ستینه‌و ه سه‌رپێ ،چونكه ك
40
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ه كوردستانه‌و ه هاتین هیچ پاره‌مان پێ نه‌بوو ،ئه‌و موڵك و ماڵ ل ه فریا كه‌وتین بیانفرۆشین به‌كرێی فڕۆكه‌مان دان، و دووكانه‌ی ك ه و سه‌عات زیاتر ه ئه‌نگوستیل ته‌نیا هه‌ر كه‌سه‌ی كه هه‌یبووایه ،ل نه‌یانده‌هێشت پێی بێ! هه‌ندێكیش ده‌یانشارده‌وه ،له‌ناو پێالڤ ،یان ده‌یاننارد ،به‌اڵم ئه‌و ه به‌شی هیچی نه‌دكرد. ه (كاڵوی ه بۆیه ئه‌م كیپ ه به‌نده‌ی خۆی خافڵ نییه ،ئێم به‌س خودا ل ه خوا له‌سه‌ر بچووك)ه‌مان له‌سه‌ره ،تا هه‌میشه له‌بیرمان بێ ك ه ئیسرائیل ه له‌بیر ناكات و كه گه‌یشتین ه و ئه‌ویش ئێم سه‌رمان ه بازاڕ كاری كرد پاره‌مان په‌یدا كرد و خۆمان پێ گه‌یاند ،ئه‌وی ل ئه‌و ه ده‌وڵه‌مه‌ند بوو و ئه‌ویش الی حكوومه‌ت بووه فه‌رمانبه‌ر ئه‌و ه ده‌وڵه‌مه‌ند نه‌بوو! * چه‌ند منداڵتان هه‌یه؟ ساڵح :شه‌ش 6مندال ،یه‌ك 1كوڕ و پێنج 5كچ ...دكتۆر مورده‌خای، ه ناوی باوكمم ناو نا .. ه وی (مۆتی) ب ئه‌م دبێژین ه ماڵی زاقێن ناسراوین. ئێمه به مورده‌خ میرۆ به‌ناوبانگین له زاخۆ ب
ئیسرائیل -كورد * باش ه ئێو‌ه خۆتان ب ه كــورد ده‌زانن؟ له‌والو ه خێزانه‌كه‌ی به وه‌اڵمه‌و ه هات و گوتی ،به‌ڵێ ...به‌ڵێ بێگومان. ه ه ئیسرائیـــل ،كورده‌كانی ئیسرائیل كه به‌ر ل ساڵح :ئێمه كه هاتین ه قودس ه قودس بوون ،هاتن و ئێمه‌یان هێنای زه‌مه‌نێكی زووه‌و ه ل ه بووین و ئێسته‌ش پێكه‌و ه ه خۆمان له شارعه‌لی (ئۆرشه‌لیم) ،چونك ه (كه‌پره‌شینه) پێكه‌وه ده‌كه‌ین هه‌موو ساڵێك ئاهه‌نگی سه‌هران ه به‌جلكی كوردی و شایی و ده‌هۆڵ و زوڕناوه ،گه‌نجه‌كانیشمان ك ه ده‌گێڕین و هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ن هه‌ر به‌كوردی زه‌ماوه‌نده‌ك ه سالێك لێر ه ده‌بووی خه‌نه‌به‌ندانیش ده‌ڵێین هه‌ر به‌كوردی ،خۆزگ و ئه‌و ئاهه‌نگه‌ت ده‌دیت. * خۆزگه ،ئهوه یه‌كێك ل ه به‌رنامه‌كانمانه! باش ه له‌و كاته‌و‌ه ك ه كوردستانی باشوور ئازاد بووه ،هیچ نه‌چوویته‌ته‌و‌ه زاخۆ؟ ه زاخۆیێ ،لێره‌وه بۆ ئه‌سته‌نبوول- ساڵح :ئه‌رێ ،به‌ری دوو سااڵن چووم ه ئوتێلێك دابه‌زیم كوردی ئێزدی بوو پاشان مێردین -زاخۆ ،له‌وێ ل ه ماڵی چوومه ماڵی كوڕی هه‌ڤالێكم كه كاتی خۆی باوكی ژنی هێنا ،ل ه ئێمه ئاهه‌نگی زه‌ماوه‌ندی گێڕا .خۆزگه‌م به‌و كاتی! له زاخۆ چووم گه‌لێ ماڵ و گه‌لێك ڕێزم لێ گیرا و زۆر دڵم پێی خۆش بوو( .له‌به‌ر پاراستنی نهێنیی خه‌لكی ،ناوی ئه‌و كه‌سانه نانووسم كه كاك ساڵح چووبوو ه ماڵیان له زاخۆ). * چوویت ه الی خانووه‌‌كه‌ی خۆتان ل ه زاخۆ؟ ه سه‌رووی بازاڕ بوو ،ماڵه‌كه‌مان ساڵح :ئه‌رێ ،چووم ،ماڵی ئێمه ل ه تێك دراوه ،كاتی خۆی له‌گه‌ڵ دووكانه‌كان به حاجی ( خ)مان ئێست فرۆشت .له ماڵی ئێمه‌وه به‌سه‌ره‌و ه هه‌موو ماڵه‌كان تێكه‌ل بووین، ئیسالم و مسیحی و جوو ،به‌ره‌و خواریش گه‌ڕه‌كی جووان بوو ،له‌پشت ه هه‌بوو. ه و قایمقامی مااڵمنیش پۆلیسخان * ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ی جووان تا ئێست ه ماوه؟ ل ه زاخۆ چی یادگارییه‌كی جارانت هاتهوه بیر؟ ه زاخۆ سه‌رم دا ،گه‌له‌ك ه چووم ساڵح :به‌ڵێ ئه‌و گه‌ڕه‌كه ماوه ،ك یادگاریم وه‌بیر هاته‌و ه وه‌ك گردێك هه‌بوو پێمان ده‌گوت ( گرێ ه بێكاره‌كان هه‌موو له‌سه‌ر ئه‌و گرده كۆ ده‌بوونه‌و ه به‌تااڵ) ،گه‌نج ه زاخۆ، ه زه‌ماوه‌ندی خاڵم ل و یاریان ده‌كرد و گۆرانیمان ده‌گوت ل ه نێزیك ماڵی یوسف ئاغا بوو 3دووكانیان دووكانكه‌یانم له‌بیره ك ه له‌گه‌ڵ زاخۆییه‌كان هه‌بوو و شایی و سه‌یرانه‌كانم به‌بیر ده‌هاته‌وه ك ده‌مان كرد .له زاخۆ ئاهه‌نگێكیان بۆم ساز دا ،سترانبێژ عدان ساڵح گۆرانیی گوت ،كه هه‌ندێكیان پێش 65ساڵ بیستبووم و له‌وم بیسته‌وه، ه ئه‌و ه ڤیدیۆ تۆمارم كرد ،چونك زۆر زۆر خۆشحال بووم پێی و ب گۆرانییه‌م له‌ده‌می كوردێكی جووم بیستبوو كه ئه‌وسا ته‌مه‌نم 15 سااڵن بوو. *مسوڵمانی زاخۆ ،كاتی خۆی له‌گه‌ڵ جووه‌كاندا چۆن بوون؟ ساڵح :مسوڵمانان زۆر باش بوون ،به‌تایبه‌ت ئاغایه‌كان وه‌ك حازم به‌گ و هادی ئاغا زۆر یارمه‌تی جووه‌كانیان ده‌دا ...عه‌بدولكه‌ریم ئاغا ه پاس ه كوردستان ده‌ركراین ،تاكوو مووسڵ ب ه ل له ساڵی 1951ك ئێمه‌ی گه‌یاند و هه‌موویان بۆمان ده‌گریان ،هه‌تاكوو هه‌ندێ كه‌سیش
ه دڵیان گران ه جوو نه‌ده‌هات ،ئه‌وانیش ل ه حه‌زیان ب ك ه هه‌موو شوێنێكدا كه‌سانی بوو و خه‌مناك بوون! به‌اڵم ل ه زاخۆمان ه خراپه‌كانیش ئه‌و رۆژه‌ی ك خراپ هه‌ن ،كه‌س به‌جێ هێشت تا سواری ئۆ‌تۆمۆبێل كراین جانتایان بۆمان هه‌ڵگرت تا شوێنی پاسه‌كان و چاوبه‌گریان بوون! .ئینجا روومان كرد ه دایكی دكتۆر مۆتی وكۆڕه‌كه‌ی كرد. ه ساڵی 1939له شاری– من ناوم بادیــــه زاكێن ه ،ل ه ه ئیسرائیل له‌دایك بوومه ،ئه‌مه چوار 4نه‌وه‌ی حه‌یفا –ل ه ه ئیسرائیلن ،دایكم هه‌ر خه‌ڵكی ئیسرائیل ه ل ماڵباتی ئێم و باوكیشم خه‌ڵكی قامشلۆیه /سووریا و شه‌ش 6منداڵم هه‌یه. * گوزه‌رانتان چۆنه؟ ه سایه‌ی خوداوه ،من ماڵی باوكم ه :زۆر باشه ل بادی حاڵیان زۆر زۆر باش بوو 10 ،منداڵیان هه‌بوو. ه كه‌نیشتێ؟ * له‌مه‌ڕ ئاین و نوێژكردنه‌وه ،ده‌چن بادیه :ئێمه‌ی ژن ،ته‌نیا له جه‌ژنان ده‌چین ،به‌اڵم ساڵح ه كه‌نیشته‌كه؟ هه‌موو ڕۆژێ ده‌چێ ،ساڵح بۆ نایبه‌یت به‌رله‌وه‌ی دكتۆر مۆتیی كوڕی بێته‌و ه ماڵ ،كاك ه خۆمان ساڵح گوتی "وه‌ر ه با بتبه‌مه ئه‌و كه‌نیشته‌ی ك به‌یارمه‌تیی كورده‌كان درووستمان كردووه و پێشانتی ه بده‌م.......به‌ڕاستی په‌رستگه‌یه‌كی پیرۆز و جوان بوو ،ك ه ناو هۆڵی كه‌نیشته‌كه ،ساڵح په‌رده‌یه‌كی هه‌ڵدایه‌و ه چوین و یه‌ك جووته تۆپی لوولكراوی ته‌وڕاتی گه‌وره‌ی نیشانم ه پانییه‌كه‌ی یه‌ك مه‌تر ده‌بوو ،گوتی ئه‌م ته‌وڕاته‌مان دا ك ه ئیسرائیل. له كوردستانه‌و ه له‌گه‌ل خۆمان هێنای ئیتر چووینه‌و ه ماڵێ تا چاوم به دكتۆر مورده‌خای زاكێن ی هه‌یه. ی كوڕی بكه‌وێ ...درێژ ه ********************************* ه ه ژماره‌ی داهاتوو دا دكتۆر مورده‌خای زاكین ب ل ه به‌رپرسی كه‌مایه‌تییه‌كانی خوێنه‌ران ده‌ناسێنین ك هه‌موو ئیسرائیله.
هه‌ڤپه‌یڤین :ئازاد میران /ئیسرائیل Azadmiran2002@yahoo.co.uk
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
41
ئیسرائیل -كورد
بنك ه ناوكه‌یییه‌كانی ئێران بۆ ئیسرائیل هه‌رده‌م مه‌ترسی و خاڵی هێرشن ئا :ئیسرائیل-كورد
42
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد
"توانای به‌رزی سوپای ئیسرائیل باشترین وه‌الم ه بۆ هه‌ڕه‌شه‌كانی كۆماری ئیسالمی ك ه باسی ل ه ناوبردنی ئیسرائیل ده‌كا" پێشه‌كی: له‌و كاته‌و ه كه پڕۆژه‌ی ناوكه‌ییی كۆماری ئیسالمی ئاشكرا ه رێگه‌كان ئه‌گه‌ری هێرشی ه وه‌ك یه‌كێك ل بووه تا ئێست ه ئارادایه .به‌رپرسانی ه هه‌ر ل سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئه‌و واڵت رۆژئاوایی له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕن كه كۆماری ئیسالمی ه ه چه‌كی ئه‌تۆمی كار ل به‌مه‌به‌ستی ده‌ست راگه‌یشتن ب ه ده‌كا و ئه‌مه‌ش به‌مه‌ترسییه‌ك بۆ سه‌ر سه‌ر ئه‌م پرۆژه‌ی ه و كۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. ئاسایشی ناوچه‌ك ه به‌رامبه‌ردا ئێران به‌رده‌وام ئه‌مه‌ی ره‌ت كردووه‌ته‌و ه ل ه ه مه‌به‌ستی ئاشتیخوازان و جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و ه ده‌كاته ب ه و بۆ به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با كار له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژه‌ی ه كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ده‌كا .وه‌اڵم نه‌دانه‌وه‌ی ئێران ب ه بێ متمانه‌ییه‌ك بێته ئاراو ه و ئه‌م بێ وای كردوو ه ك ه رۆژ قووڵتر ده‌بێته‌وه .له‌م نێوه‌نه‌دا متمانه‌یییه‌ش رۆژ ب به‌رپرسانی ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا سه‌ره‌ڕای ه ئه‌وه‌ی جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌نه‌و ه كه پێیان خۆش كێشه‌كان له رێگه‌ی وتووێژه‌وه چاره‌سه‌ر بكرێن ،ده‌ڵێن:
ه چه‌كی ه و رێگه‌گرتن له‌وه‌ی ئێران ده‌ستی ب "بۆ كۆتاهێنان به‌م كێش ناوكه‌یی رابگا ،رێگه‌چاره‌ی سه‌ربازیش له‌سه‌ر مێزی كارمانه". ه لێدوانه‌كانی سه‌ركۆماری ئێران له‌مه‌ڕ سڕینه‌وه‌ی ه ئاماژه‌دان ب ب ه ه واڵتانی ناوچه‌ك ه هیچ كام ل ئیسرائیل له‌سه‌ر گۆی زه‌وی ،ئێست ه مه‌ترسی ناكه‌ن و هیچ واڵتێك ی ئیسرائیل هه‌ست ب ه راده ب به‌قه‌د ئیسرائیل پێداگر نییه له سه‌ر ئه‌وه‌ی كه هێرشی سه‌ربازی ه ناوكیییه‌كانی ئێران .له‌م پێوه‌ندییه‌دا را و سه‌رنجی بكرێته سه‌ر بنك ه له ئاكامدا ه ئه‌و ئه‌گه‌ر ه به‌هێز ده‌كه‌ن ك ه ئارادان ك جۆراوجۆر ل هێرشی سه‌ربازی بكرێته سه‌ر كۆماری ئیسالمی. ژه‌نه‌راڵ ئه‌شكنازی: ه هه‌ڕه‌شه‌كانی رێژیمی " ئه‌رته‌شی به‌رگریی ئیسرائیل باشترین واڵم ب تاران دژی ئیسرائیل ده‌داته‌وه". ه ه كۆماری ئیسالمی رۆژان ه پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌دا ك ل به‌ره‌ڕووی ئیسرائیلی ده‌كاته‌و ه به‌رپرسی ستادی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل ه بۆ هه‌ڕه‌شه‌كانی ده‌ڵێ "توانای به‌رزی سوپای ئیسرائیل باشترین وه‌الم ه ناوبردنی ئیسرائیل ده‌كا" .ئه‌م وتانه‌ی ه باسی ل كۆماری ئیسالمی ك ه سه‌ربازییه‌ی ئیسرائیل بووه هۆی دروست بوون و ئه‌م به‌رپرس Israel-Kurd NO18 Dec 2010
43
ئیسرائیل -كورد ه هێرشی ه ئارادای ه ئه‌گه‌ری ئهوه ل سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌و گومانه ك ه ناوكیییه‌كانی كۆماری ئیسالمی و سه‌رنجی سه‌ربازی بكرێته سه‌ر بنك میدیاكانی بۆ الی خۆی راكێشا. هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا كۆمه‌ڵێك باس له‌مه‌ڕ چاره‌نووسی پڕۆژ ه ه ئه‌وه‌یان ناوه‌كیییه‌كانی سووریا له میدیا جیهانییه‌كاندا باڵو بووه‌وه ك ه ده‌گه‌یاند ئیسرائیل دوو جار بنكه ناوكیییه‌كانی واڵتانی دراوسێی ل ه شێوه‌ی فه‌رمی ئه‌وه‌ی پشت راست ه كاتێكدا ئیسرائیل ب ناوبردوه .ل ه الیه‌ن ه راكتۆری ئه‌تۆمی ده‌ورووبه‌ری به‌غدا ل كردووه‌ته‌وه‌و ك ه بۆمب هاوێژه‌كانی ئه‌و واڵته‌وه (ئیسرائیل) له ناو براون، فرۆك له‌مه‌ڕ ته‌قاندنه‌و ه دامه‌زراویه‌كی ئه‌تۆمیی سووریا تا ئێستا بێده‌نگی هه‌ڵبژاردوه ،به‌اڵم ئه‌مانه بووه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی ئێران ترسی لێ ه ئیسرائیل له‌م پێوه‌ندییانه‌دا كۆتا نایه‌ت و نموونه‌كانی بنیشێ ،چونك رابردووش سه‌لمێنه‌ری ئه‌م راستییه‌یه. ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا "جۆرج بوش" ،سه‌ركۆماری پێشووی ویالیه‌ت ه سه‌ره‌تا ه تازه‌ترین كتێبیدا ئه‌وه‌ی ئاشكرا كردوه ك له‌م پێوه‌ندییه‌دا ل
ه ویستوویه‌تی بنكه‌ی ئه‌تۆمی سووریا ئه‌مه‌ریكا بووه ك ه به‌ئه‌نجام بته‌قێنێته‌وه ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م هێرش نه‌گه‌یشت ئیسرائیل بۆخۆی ده‌ستپێشخه‌ری كرد. ه له‌مباره‌یه‌وه نوێنه‌ری ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌ییی وزه‌ی ئه‌تۆم15( ،ی خه‌زه‌ڵوه‌ر ـ 6ی ه به‌مه‌به‌ستی نۆڤێمبه‌ر) جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ه كرده‌و ه ك ه كارناسانی ئاژانس لێكۆڵینه‌وه‌ی پێویست ،سووریا ئیزن ب ه هێرشی كراوه‌ته سه‌ر. ه بكه‌ن ك بدا تا سه‌ردانی ئه‌و بنكه‌ی ه ئه‌م داوكارییه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی ه به‌رانبه‌ردا سووریا تا ئێست ل نێوده‌وڵه‌تی ره‌ت كردووه‌ته‌وه. ژه‌نه‌راڵ گێبی ئه‌شكنازی ،به‌رپرسی گشتیی ئه‌رته‌شی ه ه میانه‌ی وتارێكدا بۆ قوتابیانی یه‌كێك ل ئیسرائیل ل خوێندنگه‌كانی باكوری ئیسرائیل دووپاتی كرده‌و ه ه جیددی ه واڵته‌كه‌ی هه‌ڕه‌شه‌كانی رێژیمی تاران ب ك وه‌رده‌گرێ و خۆی بۆ به‌ره‌وڕووبوونه‌و ه ئاماده ده‌كا.
هیچ واڵتێك به‌قه‌د ئیسرائیل پێداگر نییه له سه‌ر ئه‌وه‌ی كه هێرشی سه‌ربازی بكرێته سه‌ر بنك ه ناوكیییه‌كانی ئێران 44
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ئیسرائیل -كورد ه قوتابیان پاش ژه‌نه‌راڵ ئه‌شكنازی وێڕای جه‌ختكردنه‌و ه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ك ه ه ئه‌رته‌شدا ئاماد ه بكه‌ن رای گه‌یاند ك خوێندن ده‌بێ خۆیان بۆ خزمه‌ت ل ه ه له سنووره‌كانی ئیسرائیلدا سه‌قامگیره ،نابێ كه‌س ب ئه‌و بێده‌نگییه‌ی ئێست ه هه‌ڕه‌شه‌ی گه‌وره‌ی ئه‌منییه‌تی هێشتا په‌ر ه ده‌ستینێ. هه‌ڵه‌دا به‌رێ ،چونك به‌رپرسی گشتیی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل له درێژه‌دا گوتی "هاوكات له‌گه‌ڵ ه لوبناندا خه‌ریكی خۆرێكخستن ئه‌وه‌ی سنووره‌كان ئارام و بێده‌نگن ،حزبوڵاڵ ل و خۆ به‌هێزكردنه ،سووریا به‌ره‌و توندڕه‌ۆییی زیاتر ده‌ڕوا ،حه‌ماس خۆی به‌هێز ده‌كا و گرینگتر له هه‌موویان ئه‌و ه كه كۆماری ئیسالمی به دروشمی ه ناو بچێ" دژی ئیسرائیل كار ده‌كا". "ده‌بێ ل ه ئیسرائیل ه قوتابیاندا له‌مه‌ڕ ئه‌وه‌ی ك ه وه‌اڵمی پرسیاری یه‌كێك ل ناوبراو ل ه ه به‌ره‌وڕوو بێته‌وه ،گوتی "ئه‌م چون ده‌توانێ له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌موو ه هه‌ڕه‌شه‌ی ه دروشمی له‌ناوبردنی ئیسرائیلیان هه‌ڵگرتوو ه و ده‌یانه‌وێ یه‌كه‌مجار نییه ك ئیسرائیل بته‌قێننه‌وه ،ئه‌رته‌شی به‌رگریكاری ئیسرائیل باشترین واڵم به‌م ه ه ل ه به‌نیسبه‌ت ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ك هه‌ڕه‌شه و بانگه‌وازانه ده‌داته‌وه .ئێم ه الیه‌ن كۆماری ئیسالمییه‌وه به‌ره‌وڕووی ئیسرائیل ده‌بێته‌وه ،ئاگادارین و ئه‌م ه جیددی وه‌رده‌گرین". هه‌ڕه‌شانه‌مان ب ه ژه‌نه‌راڵ "عامووس یادلین" ،به‌رپرسی ده‌زگای پێشتر باس له‌و ه كرا بوو ك هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل له دانیشتنێكی داخراودا له‌گه‌ڵ لێژنه‌ی ته‌ناهی و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی په‌رلمانی ئیسرائیلدا رای گه‌یاندبوو" :ئێران ه گوێره‌ی پێویست ئۆرانیۆمی بۆ به‌رهه‌مهێنانی یه‌كه‌م كاڵوه‌ی ئه‌تۆمی ب پێتێندراوی پاشكه‌وت كردو ه و له داهاتوویه‌كی نێزیكدا بۆ به‌رهه‌مهێنانی دووه‌مین بۆمب ،ده‌ستی به ئۆرانیۆمی پێویست ڕا ده‌گا". باڵوكراوه‌ی "گوڵف توده‌ی"( )Gulf Todayله‌مباره‌یه‌وه نووسیویه‌تی ":هیچ ه تایبه‌ت "ئێهۆد ئۆلمێرت"، كام له سیاسه‌توانانی ده‌وڵه‌تی پێشووی ئیسرائیل ،ب سه‌رۆك وه‌زیر و هه‌روه‌ها"تسیپی لیڤنی" ،وه‌زیری ده‌ره‌وه" ،بنیامین ناتانیاهوو"، سه‌رۆك وه‌زیرانی ئێسته و ئه‌ندامانی كابینه‌كه‌ی ئاماده نین ئێرانێكی ئه‌تۆمی قبووڵ بكه‌ن". رۆژنامه‌ی ئیسرائیلی "هائارتس" له یه‌كێك له ژماره‌كانیدا له زمانی یه‌كێك له كارناسانی بواری سه‌ربازی و ستراتیژی باڵوی كردووه‌ته‌وه ":كاتی ئه‌و ه ه ئیسرائیل سیاسه‌تی "ناڕوونی ئه‌تۆمی" وه‌اڵ بنێ و ئاستی تواناییی هاتووه ك به‌رگریی خۆی ئاشكرا بكا بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رانی ده‌مارگرژی كۆماری ئیسالمی ه هێرشكردنه سه‌ر ئیسرائیل نه‌كه‌نه‌وه". بیر ل جۆرج بووش " :ئه‌مریكا له ته‌قاندنه‌و ه بنكه‌ی ئه‌تۆمیی سووریا ترسا ،ئیسرائیل ئه‌نجامی دا". جۆرج بووش ،سه‌ركۆماری پێشووی ئه‌مه‌ریكا له كتێبی بیره‌وه‌رییه‌كانی ه ناوبردنی ه سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ئیسرائیل بۆ ل خۆیدا ئاشكرای كردوو ه ك ه ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا كردوو ه بنكه‌ی ناوه‌كیی سووریا ،داوای ل تا درانگ نه‌بوو ه ده‌ست به‌كار بێ. ه یارمه‌تیی له‌و كاته‌دا زانیارییه‌كان ئه‌وه‌یان ئاشكرا ده‌كرد كه سووریا ب ه شێوه‌ی نهێنی خه‌ریكی كۆریای باكور له خاكی خۆیدا (ناوچه‌ی دیر الزور) ب ه بۆمبی ه ئارادایه ك دامه‌زراندنی بنكه‌یه‌كی ئه‌تۆمییه و ئه‌گه‌ری ئه‌و ه ل ناوه‌كیی به‌رهه‌م بێنێ. له‌مباره‌یه‌و ه جۆرج بووش نووسیویه‌تی كه ئه‌و له‌گه‌ڵ ده‌زگای ته‌ناهیی ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا راوێژی كردووه ،به‌اڵم به پێچه‌وانه‌ی ویالیه‌ت
ویستی ئه‌و (جۆرج بووش) ده‌زگای ته‌ناهی و سه‌ربازیی ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ ئه‌م هێرشه‌دا نه‌بوون ه ئه‌ویش ده‌ستی له‌مكار ه هه‌ڵگرتووه. و بۆی ه یه‌كه بژارده‌كانی ئه‌رته‌شی ه ئه‌و ه بوو ك پالنه‌ك ئه‌مه‌ریكا به شێوه‌ی نهێنی بچنه سووریا و پاش ته‌قاندنه‌وه‌ی بنكه ئه‌تۆمییه‌كه‌ی سووریا بێ ده‌نگ بگه‌ڕینه‌وه ،به‌اڵم فه‌رمانده‌كانی ئه‌رته‌شی هو ه ئه‌مكار ه پڕ مه‌ترسیی ئه‌مه‌ریكا پێیان وابوو ك ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتنی زۆر كه‌مه. ه درێژه‌دا نووسیویه‌تی ":بۆیه ئه‌رته‌شی بوش ل ئیسرائیل وه‌خۆ كه‌وت و به‌ته‌نیایی ئه‌م هێرشه‌ی ئه‌نجام دا". ه شێوه‌ی فه‌رمی ه ئیسرائیل ب ه له‌كاتێكدای ئه‌م ه ه ئه‌و هێرشی كردووه‌ت دانی به‌وه‌دا نه‌ناو ه ك سه‌ر بنكه‌ی ئه‌تۆمیی سووریا و سووریاش دانی ه به پێشێلكردنی بڕیارنامه‌ی "ئێن به‌وه‌دا نه‌ناوه ك پی تی" ،ویستوویه‌تی بنكه‌ی ئه‌تۆمی دامه‌زرێنێ. ه له‌م نێوانه‌دا "گلین دیویس" ،نوێنه‌ری ویالیه‌ت ه ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌ییی یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ل ه بۆ وزه‌ی ئه‌تۆم دیسان دووپاتی كرده‌و ه ك ه كارناسانی لێكۆڵینه‌وه‌ی پێویست سووریا رێگه ب ه بكه‌ن ئاژانس بدا كه بچن سه‌ردانی ئه‌و بنكه‌ی ه هێرشی كراوه‌ته سه‌ر. ك سووریا تا ئێسته‌ش ئه‌م داواكارییه‌ی ئاژانسی ه ره‌ت كردووه‌ته‌و ه و بوونی هه‌رچه‌شن ه به درۆ ده‌زانێ. پڕۆژه‌یه‌كی ئه‌تۆمی له‌و واڵت به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل" :له‌گه‌ڵ پڕۆژ ه ئه‌تۆمییه‌كانی دوو واڵت به‌ره‌وڕوو بووینه‌ته‌وه". ه كاتیی بێ و ه ره‌نگ "سه‌قامگیریی ئێسته‌ی ناوچه‌ك ئیسرائیل له داهاتوودا ناچار بێ بۆ به‌رگریكردن ه چه‌ند به‌ره‌و ه شه‌ڕ بكا و له‌خۆی هاوكات ل زیانی زۆری به‌دواوه ده‌بێ و ئیسرائیل خۆی ه وته‌كانی بۆ ئاماده كردووه" .ئه‌مه به‌شێك ل ژه‌نه‌راڵ "عامووس یادلین" ،به‌رپرسی ده‌زگه‌ی ه رێوڕه‌سمی هل هك هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل كۆتاییی ماوه‌ی خزمه‌تیدا له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی لێژنه‌ی ته‌ناهی و به‌رگریی په‌رلمانی ئیسرائیلدا ه ڕوو. خستی ژه‌نه‌راڵ یادلین جه‌ختی له‌سه‌ر ئهوه كرده‌و ه ی كۆماری ئیسالمی ه به‌رنامه‌ی ناوه‌كییه‌كه ك له‌گه‌ڵ كێشه‌ی ته‌كنیكی به‌ره‌وڕوو بووه‌ته‌وه‌و ه پێشه‌وه .هاوكات دووپاتی زۆر له‌سه‌رخۆ ده‌چێت ه كۆماری ئیسالمی خه‌ریكی بنیاتنانی كرده‌و ه ك
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
45
ئیسرائیل -كورد ه بۆ ه داهاتوودا هه‌شت بنك ه و ده‌یه‌وێ ل دوو بنكه‌ی ئه‌تۆمیی دیكه‌ی به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با دامه‌زرێنێ. ه مه‌ترسییه‌كانی سووریا و حزبوڵاڵ وتی": ناوبراو هه‌روه‌ها به ئاماژ ه ب ه ئه‌گه‌ر شه‌ڕ له نێوان ئیسرائیل و گرووپی تیرۆریستی حه‌ماسدا بێت گۆڕێ ،ئه‌گه‌ری ئه‌و ه هه‌یه ئیسرائیل زه‌بری قورسی به‌ركه‌وێ، ه ئامرازی سه‌ربازیی به‌هێز پڕچه‌كه". ه ئه‌و گرووپه ب چونك ه پڕۆژ ه ناوه‌كیییه‌كانی دوو واڵت گه‌یاندووه"، "ئیسرائیل خه‌ساره‌تی ب ئه‌م وتانه‌ی به‌رپرسی ده‌زگه‌ی هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل ه میدیا جیهانییه‌كاندا هه‌بوو ،وه‌ك ه ده‌نگدانه‌وه‌ی زۆری ل ك ه ئه‌ژمار. هه‌ڵسه‌نگاندنێكی وردی بارودۆخی ته‌ناهیی ئیسرائیل دێت ژنراڵ یادلین سه‌باره‌ت به‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی كه له‌م الو له‌والو ه ه به‌ره‌وڕووی واڵته‌كه‌ی ده‌بنه‌وه گوتی ":ئه‌مجاره ئه‌گه‌ر شه‌ڕێك ل ه چه‌ند الوه شه‌ڕ ه گۆڕێ ،ره‌نگه ئیسرائیل ناچار بێ ل ناوچه‌كه‌دا بێت بكا". له‌مباره‌یه‌وه كۆماری ئیسالمی به‌رده‌وام جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ه ه كردووه‌ته كه ئیسرائیل ده‌بێ له‌ناو بچێ و ئه‌وه‌ش ناشارنه‌وه ك ه ه ل سووریا و حزبوڵاڵ و حه‌ماس دژی ئیسرائیل به‌كار دێنن .ئه‌م راستیدا به‌ڵگه‌یه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گره بۆ سه‌لماندنی گوته‌كانی ژه‌نه‌راڵ یادلین. كارناسانی بواری سه‌ربازی له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕن كه ئیسرائیل بۆ به‌ره‌وڕوو بوونه‌و ه له‌گه‌ڵ ئاوه‌ها دۆخێكدا خۆی ئاماده كردوو ه و ه ئیسرائیل خه‌ریكی پالن داڕشتنه .ئه‌م ئاماده‌كارییه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی ك زه‌بری به‌ر نه‌كه‌وێ و له راستیدا به‌رپرسانی سه‌ربازی و هه‌واڵگریی ئه‌و واڵته ئه‌و مه‌ترسییه‌ی كه ژه‌نه‌راڵ یادلین ئاماژه‌ی پێداوه رچاویان كردووه. ه ماوه‌ی پێنج ه گوێره‌ی وته‌كانی ژه‌نه‌راڵ یادلین ،ئه‌و ل له‌م پێناوه‌دا ب ساڵی رابردوودا كه وه‌ك به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ه هه‌ر دوو وه‌زیری ئیسرائیل كاری كردوو ه ئاگای له‌و ه بوو ه ك به‌رگری و به‌ڕێوه‌به‌ری ئیسرائیل به‌رده‌وام بۆ ڕووبه‌ڕوو بوونه‌و ه له‌گه‌ڵ هه‌ڕه‌شه‌كانی دوژمنانی ئیسرائیل و به تایبه‌تی كێشه‌ی ناوه‌كیی دوو واڵت كۆبوونه‌ته‌وه و پالنیان داڕشتووه .بێگومان یه‌كێك له‌م دوو واڵته سووریا بوو ه و ئه‌وی دیكه‌شیان كۆماری ئیسالمییه. به‌پێی نووسینه‌كانی جۆرج بووش ئیسرائیل بنكه‌ی ئه‌تۆمی سووریای ه كه ئه‌و ته‌قاندووه‌ته‌و ه و هه‌روه‌ها چاودێرانی سیاسی پێیان وای ه ڤایرۆسه‌ی به ناوی "كرم ستاكس نێت" سیستمی كۆمپیوته‌ریی بنك ئه‌تۆمییه‌كانی كۆماری ئیسالمی تووشی كێشه كرد كاری ئیسرائیله. به‌مجۆره بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه ئیسرائیل زه‌بری له پڕۆژه‌ی ناوكه‌ییی ئێران و سووریا داوه و سه‌ركه‌وتوو بوون و ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی ه له‌وباره‌یه‌وه ده‌كرێن بێ بنه‌ما نین. ك ه ئایا ئه‌وان ده‌ستیان ه له‌مه‌ڕ ئهوه ك به‌رپرسانی ئیسرائیل تا ئێست ه ه ناردنی كرمی ستاكس نێت بۆ سیستمی كۆمپیۆته‌ریی بنك هه‌بووه ل ناوه‌كییه‌كانی ئێران یا نا؟ هیچ دژكرده‌وه‌یه‌كیان پێشان نه‌داوه .له الی ئه‌مه‌شدا راپۆرته‌كان باس لهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌م كرمه زه‌بری قورسی ه پڕۆژ ه ناوه‌كیییه‌كانی كۆماری ئیسالمی داو ه و درێژه‌دانی ئێرانی ل
46
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
ه هاتووه. به پرۆژ ه ناوه‌كییه‌كانی تووشی كێش به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل پێشتر جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ه كردبووه‌و ه كه پرۆسه‌ی ه پێشی پرۆژ ه ناوه‌كییه‌كانی كۆماری ئیسالمی چوون تووشی كێشه هاتوو ه و ئه‌مه‌شی گه‌ڕاندبووه‌وه بۆ كاریگه‌رییه‌كانی كرمی ستاكس نێت .هاوكات نابێ ه مانای راوه‌ستانی ه ب ه ئه‌م ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌ین ك پرۆژ ه ناوه‌كییه‌كانی كۆماری ئیسالمی نییه. ئاكام: ه چۆنیه‌تیی مامه‌ڵه‌كردنی ه ل به پێی ئه‌و ئه‌زموونانه‌ی ك ه رابردوودا ه ل ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ك ه بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه ئه‌و وته‌ی به‌ره‌وڕووی بووه‌ت ژنراڵ ئه‌شكنازی كه ده‌ڵێ ئیسرائیل هه‌ڕه‌شه‌كانی ه ه جیددی وه‌رگرتووه ،ته‌نیا قسه‌یه‌كی ساد ه نیی ئێرانی ب ه و ئیسرائیل له به‌رامبه‌ر ئێراندا بێده‌نگ نابێ .بۆ نموون ه گه‌رمه‌ی شه‌ڕی ئێران و عێراقدا ه ساڵی 1981ل ل ه كه زانی به‌غدا مه‌ترسییه بۆ سه‌ری ،هێرشی كردن ه سه‌ر بنكه‌یه‌كی ناوه‌كی له ده‌ورووبه‌ری به‌غدا .ك ه هاوكاری كۆریای باكوور زانی سووریا مه‌ترسییه و ب ه خه‌ریكی چاالكیی ناوكه‌یییه ،لێیدا و نه‌یهێشت ببێت ه بخاته مه‌ترسیییه‌و ه ه ئاسایشی ناوچه‌ك هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ك ه و قسه‌كانی بووش سه‌لمێنه‌ری ئه‌وه‌ن كه ئه‌و هێرش كاری ئیسرائیل بووه. ه ئێسته‌ش به‌و پێیه‌ی كه ژه‌نه‌راڵ یادلین یه‌كێك ل ه و كاریگه‌ریی داڕێژه‌رانی سیاسه‌تی به‌رگریی ئیسرائیل زۆری هه‌یه ،بێگومان ئه‌م قسانه‌ی بێ به‌ڵگه نین. ه كه ژه‌نه‌راڵ یادلین ه ئارادای هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ری ئهوه ل ه سه‌رۆكی مۆساد (ده‌زگای هه‌واڵگریی له داهاتوودا ببێت ه یه‌كێك له‌و خااڵنه‌ی كه بۆ هه‌ڵبژاردنی ئیسرائیل) چونك سه‌رۆكی مۆساد رچاو ده‌كرێ ،راوبۆچوونی پاڵێوراوانی ه به‌رامبه‌ر پرۆژ ه ناوكیییه‌كانی ئێرانه .له‌م ئه‌م پۆست پێوه‌ندییه‌شدا ژه‌نه‌راڵ یادلین ئه‌زموونێكی سه‌ركه‌وتووی ه لێكدانه‌و ه ه جۆرێك ك هه‌یه و كه‌سێكی خاوه‌ن رایه .ب و قسه‌كانی سه‌ره‌نجی هه‌موو ناوه‌ند ه بڕیارده‌ره‌كان و ه كه ده‌توانین میدیاكان بۆ الی خۆی راده‌كێشێ .لێره‌وه‌ی بڵێین ئیسرائیل پڕۆژه‌ی جیددی بۆ بنكه ناوه‌كیییه‌كانی ه كرم ستاكس نێت سه‌ره‌تایه‌ك ه و ره‌نگ ئێران هه‌ی ه ناوكه‌یییه‌كانی بووبێ .به‌م جۆر ه ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی كه بنك ه ناوكیییه‌كانی سه‌دام و ئێران تووشی چاره‌نووسی بنك سووریا بن ،زۆر ه و ده‌بێ چاوه‌ڕوان بین.
ئیسرائیل -كورد
سووریا دوژمنه به‌كرێگیراوه‌كه ی كورد ه رووخساری هه‌ر كوردێك رۆژئاوادا هه‌ست به دواكه‌وتووییی عه‌ره‌ب و ل فاشیزمی تورك ده‌كه‌م ،هه‌ست ده‌كه‌م چۆن ئه‌وانه‌ی خۆیان نازانن وه‌ك مرۆڤـ بژین رێگه ناده‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌كی خاوه‌ن ژیاری وه‌ك كورد مرۆڤانه بژی. دیمه‌نی مندااڵنی قامیشلۆ بێ گه‌ردترین وێنای كوردی چه‌وساوه‌م پێ ده‌دات، ژنانی حه‌له‌ب هێمای پێشێلكاری مافه‌كانی ئافره‌تی كورد و تێنه‌گه‌یشتنی ه ماف و كولتوورم پێ ده‌به‌خشێ. ره‌گه‌زی عه‌ره‌ب ل كوردی رۆژئاوای كوردستان زیاتر له كوردانی پارچه‌كانی تری واڵت ه هاوكێشه سیاسییه‌كانی نێوان عه‌ره‌ب-ئیسرائیل، چه‌وساونه‌ته‌وه ،ئه‌وان ل سووریا-توركیا و عێراق-سووریا و ئێران-سووریادا شوێن بزر بوونه .سووریا وه‌ك یه‌كێك له الوازترین و بێ ئیراده‌ترین واڵتی عه‌ره‌ب پێی وابوو ه ده‌توانێ ی جۆره‌وجۆر زاڵبوونی ه كوردی ژێرده‌سته‌ی و چه‌وساندنه‌وه ه حاشاكردن ل ب ه سیاسییه‌ی ده‌ره‌وه‌ی واڵت خۆی پێشان بدات و قه‌ره‌بووی ئه‌و بێ ده‌سه‌اڵتیی ه شوێنكه‌وتووی توركیا و ئێران و توندڕۆ بێ سه‌روبه‌ره‌كان بكات كه هه‌میش بووه.
ه شوناسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌لێكی ه بیر ل ئه‌وه‌نده بۆ سووریا گرینگ نه‌بووه ك ه یه‌ك ملیۆن كه‌سی به‌ناوی كورد بكاته‌وه ،بگره زیاتر بایه‌خی به‌و ه داو ه ك چۆن ده‌توانێ له‌سه‌ر حیسابی كوردی بێ ده‌ره‌تانی ژێرده‌سته‌ی دڵی ئه‌نكه‌ر ه رازی بكات تا ئه‌گه‌ر هاتو ئیسرائیل جارێكی تر حه‌ز ه ئه‌تۆمییه‌كانی دیمه‌شقی ه به‌رژه‌وه‌ندیی له ناخدا كوشت ئه‌و ه گه‌ور ه به‌رپرسانی توركیا ئه‌مجاره ل سووریا و دژی ئیسرائیل دیسان لێدوانی توندوتیژ و بێ بنه‌ما بده‌نه‌وه. ه نوێترین هه‌وڵدا بۆ رازیكردنی به‌رپرسانی تورك، ده‌سه‌اڵتدارانی سووریا ل رایان گه‌یاند كه هه‌زار كه‌سیان به‌تۆمه‌تی یارمه‌تیدانی پارتی كرێكارانی ه كوردستان گرتوو ه و تۆمه‌تی تێكدانی ئاسایشی نیشتمانییان خستوو ه پاڵ ،ل ه به‌ڕه‌سمی باسی تێكدانی ئاسایشی هه‌موو عه‌ره‌ب له‌الیه‌ن كاتێكدا رۆژان ه ده‌سه‌اڵتدارانی ه ده‌رده‌كه‌وێ ك سووریاو ه ده‌كرێ و كه‌س به‌الیدا ناڕوات ،بۆی ه رۆژئاوا پێگه‌ی سووریا له‌وبڕوایه‌دان ده‌توانن به‌گوشارخستنه سه‌ر كورد ل ه الواز بكه‌ن و به‌وجۆره به توركیا بڵێن كه به‌رامبه‌ر كورد ،عه‌ره‌ب و په‌كه‌ك تورك هه‌ر برا بوونه. ه رێككه‌وتنه‌كانی ئاسایشی سووریا حاشا له بوونی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات ،به‌اڵم ل ه ده‌كات .ئه‌گه‌ر پرسگه‌لی كورد له‌گه‌ڵ توركیا به‌رده‌وام له‌سه‌ر كورد مامه‌ڵ
و ئیسرائیل نه‌بن ،ده‌ستی خرپنی ئه‌ردۆگان و ده‌ستی الوازی به‌شار ئه‌سه‌د هیچ كات یه‌كتری ناكوشن ،ئه‌گه‌ر كورد و چه‌وساندنه‌وه‌ی نه‌بێ ه كۆمكاری عه‌ره‌ب سووریا هیچی تری ئهوه ل ه له‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ه تا پێی سه‌ربه‌رز بێ ،جگ پێ نیی ی تیرۆریستی و ره‌وانه‌كردنیان هێزی په‌روه‌رده ی بۆ عێراق نه‌بێ ئه‌و ه به‌غدا بیر ناكاته‌و ه لهوه به‌رپرسانی دیمه‌شق وه‌ك ئه‌و عه‌ره‌بن. ه ده‌سه‌اڵت و چاالكیی سووریا ،واڵتێكی الواز ل ه سیاسی ،دڕنده بۆ كه‌مده‌سه‌اڵت ،ترسنۆك ل ده‌سه‌اڵتدار ،دواكه‌وتوو له مافه‌كانی مرۆڤـ، ه سیاسه‌تی هه‌رێمی ،بێ ده‌سه‌اڵت ناڕاست ل ه بڕیاردانی گرینگ و به‌رژه‌وه‌ندیخواز به‌بێ ل ی جێگه‌ی متمانه‌ی هیچ ه گوێدانه بنه‌ما ئاینییه‌ك ه ه به‌رپرسانی رۆژئاوایی و رۆهه‌اڵتیی نیی كام ل ه ه ناسین ،ك ه واڵتێكی سه‌ربار دێت ه ب و هه‌میش ه ژمارێك كوردی به‌خۆوه دیل كردوو ه و ن شانازی پێدانی مافی مرۆیی و نه‌ته‌وه‌یی پێ ه رێگه‌یان پێ ده‌دا خۆیان به‌كوردی ده‌بڕێ و ن ی بژین و ته‌نیا كورد بن و حاشا بكه‌ن لهوه ته‌نانه‌ت رۆژێك له رۆژان عه‌ره‌ب داگیری كردوون.
هـاوار بازیـان hawarbazyan2000@gmail.com
Israel-Kurd NO18 Dec 2010
47