كورد- ئیسرائیل
1
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد
پانۆڕامای سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد بۆ ئیسرائیل
2
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد یه‌كێك ل ه پڕۆژه‌كانی نووسینگه‌ی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ل ه داهاتوودا ل ه ئیسرائیل، چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی “گۆڤاری ئیسرائیل-كورد” ب ه زمانی عیبریی ه له هه‌موو ئیسرائیلدا ه سه‌ره‌تاكانی ساڵی 2009 ئیسرائیل-كورد ده‌زگه‌یه‌ك ه دامه‌زراندن ،ئیسرائیل- له‌الیه‌ن به‌ڕێز داوود باغستانی هات كورد په‌یامێكی دیار و به‌رچاوی هه‌ڵگرتوو ه و كار له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه هاوبه‌شه‌كانی ناڤبه‌ر ئیسرائیل و كوردستان ه ده‌كات و چه‌ند پرسگه‌لێكی تری نێوان ئه‌و دوو الیه‌ن به‌گرینگ وه‌رده‌گرێ. قۆناغێكی مێژوویی بۆ په‌یوه‌ندی نێوان كورد و ئیسرائیل: كرانه‌وه‌ی ده‌رگایه‌ك بۆ گفتوگۆ كردن له‌سه‌ر پرسی ه په‌یوه‌ندی كورد و ئیسرائیل كه سااڵنێكی زۆر ه بۆت ه هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان، خه‌ونی هه‌موو كوردان ل ه كوردستان به دروستبوونی ده‌زگاری ئیسرائیل-كورد ل كه ماوه‌ی دوو ساڵ به‌سه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌و ده‌زگایه‌دا ده‌رباز ده‌بی و له‌و ماوه‌یه‌شدا سه‌ره‌رای هه‌موو كۆسپ و ه ه ل له‌مپه‌ره‌كانی به‌رده‌م كار و چااڵكیه‌كانی ئه‌و ده‌زگای
ه چوارچێوه‌یه‌ی كوردستان به‌اڵم توانیویه‌تی هه‌نگاوی زۆر گرنگ ل دروستبوونی په‌یوه‌ندی كورد و ئیسرائیل دا هه‌ڵبگری و خه‌ونی ه سه‌رده‌مانێك له‌سه‌ر نزیكی 300هه‌زار له برا كورد جوویه‌كان ك ه نیشتمانی دووهه‌می خۆیان ئه‌و نیشتمانه ژیاون و ئێستا ئه‌و خاكه ب ه ه له‌زۆر الیه‌نه‌وه هه‌میش ده‌زان ،په‌یوه‌ندی كورد و ئیسرائیل ك ه خۆی په‌رد ه پۆش كراوه و ده‌سه‌اڵتی سیاسی كوردیش هه‌میش له‌و پرس به‌دوور گرتوه ،به‌اڵم سه‌ره‌رای هه‌موو ئه‌وانه‌ش تا ئێستا ه الیه‌ن فارس و عه‌ره‌ب ه ئیسرائیلی دووهه‌م ل كورد و كوردستان ب ه و توركه‌كانه‌و ه پێناسه‌كراوه و كورد به‌وه‌ی محكووم كراوه ك ه له‌گه‌ل ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل.قۆناغی كرانه‌وه‌ی نێوان په‌یوه‌ندی هه‌ی دوو نه‌ته‌وه‌ی بێ دۆستی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست (كورد و جوو) ه له ماوه‌ی ئه‌و دووساڵه‌ی چاالكیه‌كانی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ل ه زۆر الیه‌نه‌وه گۆرانی به‌سه‌ردا هاتووه. كوردستان ل سه‌ردانی داوود باغستانی (سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد) بۆ ئیسرائیل:
سه‌رۆكی (رێكخراوی ئاژانسی جوویه‌كانی جیهان) بوو ،یۆسی بیلێ ل ه هه‌موو روویهكهوه پشتیوانیی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی بۆ سه‌ربه‌خۆییی كوردستان و دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كورد دووباره كردووهتهوه Israel-Kurd NO17 October 2010
3
ئیسرائیل -كورد داوود باغستانی له‌كاتی كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ پارێزگاری شاری ره‌مه‌تگانی ئیسرائیل(چێڤی بار)
سااڵن ه 20خوێندكار ل ه هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان له سه‌ر پشتگیری ده‌زگای ئیسرائیل -كورد ده‌توانن ل ه زانكۆكانی ئيسرائيل خوێندنی بااڵ ته‌واو بكه‌ن یه‌كه‌مه‌ین سه‌ردانی فه‌رمی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد (داود باغستانی) له‌و چه‌ند رۆژی دواییدا به كۆتایی هات و ه ده‌زگای ه كاتێكدا دابوو ك ئه‌و سه‌ردانه ل هه‌نگاوییه‌كی توانی ئیسرائیل-كورد ه مێژوویی تۆمار بكات ،ئه‌و پێشوازییه‌ی ك له الیه‌ن كه‌سایه‌تیی سیاسی و به‌رپرس و رۆشنبیر و مامۆستایانی ناوه‌نده جیاجیاكانی ئیسرائیل كرا له پرۆژه‌ی ده‌زگای ئیسرائیل و كورد و داوود باغستانی خۆی ،پشتیوانی ه و دڵسۆزیی ئیسرائیل بۆ گه‌لی كورد ل هه‌موو روویهكهوه جێگای تێڕامان و گفتوگۆ بووه ،له‌و سه‌ردانه‌یدا سه‌رۆكی (ده‌زگای ه چاوپێكه‌وتنی هه‌بوو ه ئیسرائیل– كورد) ك ه كه‌سایه‌تیی سیاسی و له‌گه‌ل كۆمه‌ڵێك ل ه (یۆسی به‌رپرسانی ئیسرائیل بۆ نموون ه سه‌رۆكی (رێكخراوی ئاژانسی بیلێ) ك
4
ه هه‌موو روویه‌كه‌و ه پشتیوانیی جوویه‌كانی جیهان) بوو ،یۆسی بیلێ ل ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی بۆ سه‌ربه‌خۆییی كوردستان و دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كورد دووبار ه كردووهتهوه ،ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی ده‌زگای ئیسرائیل ه مێژووی پێوه‌ندیی ه هه‌نگاویكی گرینگ وه‌سف كردوو ه ل و كوردی ب ه سیاسه‌تی نێوان گه‌لی كورد و ئیسرائیلدا ،هه‌روه‌ها ره‌خنه‌شی ل ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل گرتوو ه كه ده‌بێ سیاسه‌ته‌كانی له‌به‌رامبه‌ر گه‌لی ه ه پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ واڵتانی داگیركه‌ری كوردستان بگۆڕی ،چونك كورد ل نه‌ته‌وه‌ی كورد گه‌لێكی ئاشتیخۆازه و له‌سه‌ر خاكی خۆی داوای ئاشتی ه گرینگیی كوردستان بۆ ئیسرائیل ده‌كات ،دیار ه له‌و دانیشتنه‌دا باس ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا. كراوه ،وه‌ك دۆستێكی ستراتێژی ل وه‌رگرتنی زه‌ماڵه‌ی خوێندنی بااڵ بۆ خوێندكارانی كورد ل ه زانكۆكانی ئیسرائیل: ه ده‌رێژی سه‌ردانه‌كی سه‌رۆكی (ده‌زگای ئیسرائیل-كورد) بۆ هه‌ر ل ئیسرائیل ،چاوپێكه‌وتنی هه‌بووه له‌گه‌ل پارێزگاری شاری ره‌مه‌تگانی ئیسرائیل له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی وه‌رگرتنی زه‌ماڵه‌ی خوێندن بۆ خوێندكاری ه هه‌موو پارچه‌كانی كوردستان كه بتوانن سااڵنه ئاسانكاری كورد ل بكه‌ن بۆ 20خوێندكار بۆ خوێندنی بااڵ له زانكۆكانی ئیسرائیل درێژ ه
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد له‌گه‌ڵ كۆمه‌لێك له به‌رپرس و توێژه‌رانی سه‌نته‌ری موشی دایان
سیمنارێك ل ه سه‌نته‌ری تۆژینه‌وه‌ی موشی دایان بۆ سه‌رۆكی ده‌زگای «ئیسرائیل -كورد» ل ه سه‌ر ره‌وشی كورد و ئامانجه‌كانی ده‌زگای ئیسرائیل -كورد رێكخرا بوو ه هه‌موو بواره‌كانی ه خوێندنی خۆیان بده‌ن و ل ب ه زانستییه‌و ه بتوانن سوودمه‌ند بن بۆ خزمه‌تكردن ب ئه‌زموونی هه‌رێمی كوردستان .دیاره ئه‌و زماڵه‌ی خوێندن هه‌روه‌ك سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ه كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ (چڤی بار) پارێزگاری شاری ل ره‌مه‌تگان ئاماژه‌ی پێدراو ه له‌سه‌ر ناوی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ده‌بێ ،كردنه‌وه‌ی خولی تایبه‌تی راهێنان ه بواری ته‌كنۆلۆژی و فیزیا و زانسته‌كانی تر وه‌ك ل به‌شێكی تری ئه‌و چاوپێكه‌وتنه بووه بۆ هاوواڵتییانی كورد ه نێزیكه‌وه سه‌ردانی ئیسرائیل بكه‌ن ،بۆ ئه‌و كه بتوانن ل مه‌به‌سته‌ش پارێزگاری شاری ره‌مه‌تگانی ئیسرائیل چڤی بار له هه‌موو روویه‌كه‌و ه پشتگیریی خۆی دووبار ه كردوه‌ته‌وه بۆ به‌رده‌وامی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد و ئیسرائیل و مه‌سه‌له‌ی دروستبوونی ئه‌و پرد ه ه هه‌نگاوێكی پێوه‌ندییه‌ی نێوان ئیسرائیل و كوردستانی ب مێژوویی داناوه بۆ خزمه‌ت به ئاشتی و پێكه‌وه‌ژیانی
ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا .هه‌روه‌ها پارێزگاری هه‌موو گه‌ل و ئاینه‌كان ل شاری ره‌مه‌تگانی ئیسرائیل (چڤی بار) له‌و كۆبوونه‌وه‌یدا باسی ئه‌وه‌شی ه زۆر زووتر ه ئه‌و سه‌ردان ه ده‌بووای كردووه و ره‌خنه‌شی گرتوو ه ك ه و له‌و روویه‌شه‌و ه ئه‌نجامداربا و پێوه‌ندیی له نێزیكه‌و ه هه‌بوای ه بتوانێ خزمه‌ت پشتیوانی خۆی نیشانداوه بۆ هه‌موو هاوكارییه‌كی ك بكات به دروستبوونی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد و جوو. سازدانی كۆڕێك له‌سه‌ر ره‌وه‌شی كورد و ئامانجه‌كانی (ده‌زگای ئیسرائیل-كورد) ل ه سه‌نته‌ری موشی دایان بۆ تۆژێنه‌و‌ه له‌سه‌ر رۆژهه‌التی ناوه‌ڕاست ه گه‌وره‌ترین ناوه‌نده‌كانی تۆژێنه‌وه‌ی ه یه‌كێكه ل سه‌نته‌ری مۆشی دایان ك ه زانستی له‌سه‌ر ره‌وشی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و ئاسیا و ئه‌فه‌ریقیا ب گشتی له ته‌له‌ئبیب ،له‌ساڵی 1966-67بۆ لێكۆلینه‌وه له‌سه‌ر رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست دامه‌زاروه ،كۆڕێكیان بۆ سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ه پسپۆڕانی باری سیاسی ه كۆمه‌لێكی زۆر ل ریكخستووه ،له‌و كۆره‌دا ك و دیپلۆماسی و پێوه‌نده‌ییه‌كانی ئیسرائیل به‌شداریان كردووه ،داوود ه سه‌ر داوای ئۆفرا بینگۆ سه‌رۆكی سه‌نته‌ری مۆشی دایان باغستانی ل Israel-Kurd NO17 October 2010
5
ئیسرائیل -كورد
دانی ئایڵۆن جێگری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئيسرائيل سه‌ردانی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كوردی به یه‌كه‌مین سه‌ردانی فه‌رمی و مێژوویی له نێوان كورد و ئیسرائیلدا وه‌سف كردووه
6
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد یه‌كێك له ئامانجه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و سه‌ردانه تایبه‌ت بوو به كردنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد له ئۆرشه‌الیم له‌سه‌ر ره‌وه‌شی ئێستای كورد له هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان و سیاسه‌تی واڵتانی داگیركه‌ری كوردستان و زووڵم و كووشتن ه و زیندانیكردنی هاوواڵتییانی كورد له سووریا ،ئێران و توركی و حكوومه‌تی پێشووی عێراق گوتاری پێشكێش كردووه ،دیار ه ه بواری پێوه‌ندیی نێوان سه‌نته‌ری تۆژێنه‌وه‌ی موشی دایان ل كورد و ئیسرائیل كۆمه‌ڵێك پرۆژه‌ی تایبه‌ت به خۆی هه‌یه، كه سااڵنه له‌الیه‌ن ئه‌و خوێندكارانه‌ی كه له‌و سه‌نته‌ر ه خه‌رێكی خوێندن و لێكۆڵینه‌وه له‌سه‌ر ستراتێژییه‌كانی داهاتووی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست ،له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد خاوه‌ن هه‌ڵویست و بیرو بۆچوونێكی باشن و ه پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد و جووی به هه‌نگاوێكی گرینگ ل ده‌زانن. وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وی ئیسرائیل ب ه فه‌رمی پێشوازی له‌سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل- كورد كرد: ه درێژه‌ی سه‌ردانی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد هه‌ر ل ه فه‌رمی بۆ ئیسرائیل له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی ده‌روه‌ی ئه‌و واڵته‌وه ب پێشوازی كراو ه و له‌گه‌ڵ جێگری وه‌زێری ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل دانی ئایڵۆن له‌سه‌ر مژاری پێوه‌ندیی كورد و ئیسرائیل و چاالكییه‌كانی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد له كوردستان و ئامانج ه ئێستا ه گفتوگۆ كراوه ،ئایڵۆن ك ه دامه‌زراندنی ئه‌و ده‌زگای ل ه ه تایبه‌ت ل ه گشتی كه‌سایه‌تێكی ناسراو ه ب ه ناو كورده‌كان ب ل ه نێوان توركیا و ه ل باكوری كوردستان له‌سه‌ر ئه‌و ته‌نگژه‌یه‌ی ك ه به‌رامبه‌ر توركیا ه ل ئیسرائیل دروست بوو ،ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی ك ه ه ئیسرائیل هه‌یبوو ،له‌و دانیشتنه‌دا ب و دیپلۆماتی توركیا ل گشتی دانی ئایڵۆن جێگری وه‌زیری ده‌ره‌وی ئیسرائیل له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی پێوه‌ندیی كورد و ئیسرائیل ،هه‌روه‌ها كردنه‌وه‌ی ه هه‌نگاوییكی ه شاری ئۆرشه‌الیمی ب ئۆفیسی ئیسرائیل-كورد ل زۆر گرینگ وه‌سف كردووه ،هه‌ر له‌و دانیشتنه‌دا دانی ئایڵۆن سه‌ردانی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كوردی به یه‌كه‌مین سه‌ردانی فه‌رمی و مێژوویی له نێوان كورد و ئیسرائیلدا وه‌سف كردووه. ه نه‌ته‌وه‌ی له‌به‌شێكی تری ئه‌و گفتوگۆیه‌دا باسی ئه‌وه‌ی كردوو ه ك كورد مافی خۆیه‌تی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی هه‌بی و وه‌ك هه‌موو ه جیهان ،هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كردوو ه نه‌ته‌وه‌كانی تر ل ه فه‌له‌ستین به پشتگیری ریكخراو ه تیرۆریستییه‌كانی وه‌ك ك ه خاوه‌نی ده‌وڵه‌ت و حه‌ماس و حزبوولاڵ و ئێران ده‌یه‌وی ببێت هه‌موو جیهانیش پشتگیری لێده‌كات ،به‌اڵم كورد له‌سه‌ر خاكی
پێشكه‌شكردنی وتارێك ل ه رێكخراوی زایونی ئۆریودای جووه عێراقیه‌كان خۆی داوای ده‌وڵه‌ت ده‌كات به‌اڵم پشتگیری ناكرێت. كۆڕێك ل ه رێكخراوی زایۆنیستی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست (ئۆریودا): هه‌ر له‌و سه‌ردانه‌ی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد له‌الیه‌ن سه‌رۆكی رێكخراوی زایۆنیستی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست یوودا ه ناوه‌ندی جووه‌كانی بن فۆرات پێشوازی لێكرا و كۆڕێك ل عێراق له‌سه‌ر ره‌وشی ئێستای عێراق و كوردستان و كار و ه كوردستان و هه‌روه‌ها چاالكییه‌كانی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد ل ه ئیسرائیل زیاتر ئاشنابوون له‌گه‌ڵ ره‌وه‌ندی جووه‌كانی عێراق ل ه به‌شداری ژماره‌یه‌كی زۆر له جووه‌كانی عێراق و كوردستان ب ه ه تایبه‌ت بوو ب رێكخرابوو ،هه‌روه‌ها چه‌ند ته‌وه‌ری تر ك ه هه‌ر چوارپارچه‌ی ناساندنی خه‌باتی ره‌وای گه‌لی كورد ل كوردستان و زووڵم و داگیركه‌ری عه‌ره‌ب و تورك و فارس له‌سه‌ر گه‌لی كورد. كردنه‌وه‌ی ئۆفیسی ده‌زگای ئیسرائیل-كورد له ئۆرشه‌الیم: ه تایبه‌ت بوو ه ئامانجه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و سه‌ردان یه‌كێك ل Israel-Kurd NO17 October 2010
7
ئیسرائیل -كورد ی ده‌زگای به كردنه‌وه‌ی نووسینگه ه ه ئۆرشه‌الیم ب ئیسرائیل-كورد ل شێوه‌یه‌كی فه‌رمی ،كردنه‌وه‌ی ئه‌و ئۆفیسه له‌الیه‌ن رێكخراوی نیشتیمانیی ئیسرائیل جووه‌كانی كورده ه كاتی پێشوازییه‌كی زۆری لێكرا و ل كردنه‌وه‌ی نووسینگه‌كه‌دا سه‌رۆكی روحانی هه‌موو جوو ه كورده‌كان ه یوودا و سه‌رۆكی ئه‌و رێكخراوه‌ی ه له‌گه‌ل بن یووسف ئاماده بوون ژماره‌یه‌كی زۆر له كورده‌كانی ئیسرائیل. ه پڕۆژه‌كانی نووسینگه‌ی یه‌كێك ل ده‌زگای ئیسرائیل-كورد له داهاتوودا له ئیسرائیل ،چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی گۆڤاری ئیسرائیل-كورد به زمانی ه له هه‌موو ئیسرائیلدا ،پرۆژه‌ی عیبریی هاوبه‌شی كولتووری له‌گه‌ڵ كورد ه جووه‌كان و كردنه‌وی پێشانگایه‌كی ه كه‌لوپه‌لی مێژوویی و تایبه‌ت ب ره‌سه‌نی كوردی ،ئاسانكاری بۆ هونه‌رمه‌ندانی كورد ه جووه‌كان بۆ سه‌ردانی كوردستان و سازدانی ه هه‌رێمی كوردستان، كۆنسرت ل كۆمه‌ڵێك پڕۆژه‌ی تری هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ كورده جووه‌كانی كوردستان ه بواری كولتوور و ه ئۆرشه‌الیم ل ل زمانی كوردی و كردنه‌وه‌ی خوولی تایبه‌ت بۆ فێربوونی زمانی كوردی. له ده‌رێژی ئه‌و سه‌ردانه‌دا سه‌رۆكی چاوی ئیسرائیل-كورد ده‌زگای كه‌وتوو ه به كچی موشی دایان، ه و له زۆر بواره‌و ه ه ناوی دایان ك خزمه‌تی به نه‌ته‌وه‌ی كورد كردوو ه و ئێستاش به‌رپرسی رێكخراوی خێرخۆازی بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و ه ه له كوردستان و ل ه ك زارۆكانه‌ی شوێنه‌كانی تری عێراق و واڵتانی تره‌وه ره‌وانه‌ی ئیسرائیل ده‌كرێن بۆ چاره‌سه‌ریی نه‌خۆشییه‌كانیان، به‌شێكی تری چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی تایبه‌ت بووه به ناساندنی ده‌زگای ئیسرائیل- ه بۆ كورد و چاالكییه‌كانی ئه‌و ده‌زگای دروستكردنی پردی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد و ئیسرائیل.
8
Israel-Kurd NO17 October 2010
كردنه‌وه‌ی نوسینگه‌ی ده‌زگای ئیسرائیل - كورد ل ه ئۆرشه‌الیم
كۆبوونه‌وه‌ی سه‌رۆكی ده‌زگای ئیسرائیل -كورد له‌گه‌ڵ كچی موشی دایان له سه‌ر مه‌سه‌له‌ی پێوه‌ندی كورد و ئیسرائیل
ئیسرائیل -كورد
هه‌ركه‌س سه‌ر دێنی خۆ تو یارا منی
نووسینی :ئیسماعیل گه‌یالنی ه بیرا ه گه‌له‌ك تشتان دهێنت ه گوتن،دبێژیت (هه‌ر كه‌س سه‌ر دێنی خۆ تو یارا منی) ئه‌ڤ گوتن دمێژودا د كلتورێ گه‌لێ مه‌دا،هاتی ه یان جووهی ه و گه‌له‌ك هزر نو بۆ دینه‌كرن،له ئاێنی ئیسالمێ دا رێها تیه‌دان كو مێرێ موسلمان دكاریت ،ئو چێدبیت ل ژنكا فه‌ل م بزه‌وجیت،به‌س چێنابیت كه‌چا موسلمان ل غه‌یری موسلمانان زه‌واجێ بكه‌ت. هه‌ر ژبه‌ر ئه‌ڤێ چه‌ندێ ئه‌ف سترانا هه‌نێ هاتیه گۆتن د كلتورێ كه‌ڤنارێ كورداندا....مه‌ره‌مامن و مه‌خسه‌دامن لڤێ چه‌ندێ،ئه‌و ه ه دگه‌ل گه‌لێن جیهانێ ئه‌گه‌ر كو ئیرو ل هه‌می وه‌خته‌كێ پتر ،ملله‌تێ كورد پێتڤی هه‌ڤالبه‌ندی و دۆستینی و هه‌ف په‌یمانیان موسڵمان بن یان جووهی بن یان فه‌له بن یان هه‌ر ئۆل و هه‌ر نه‌ته‌وه‌كیدی بن،هه‌ر كه‌سێ هه‌ڤاڵبه‌ندیه‌كێ لسه‌ر ئاستا نه‌ته‌وی ه و د نه‌ته‌واخۆدا ..به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌می گه‌له‌كێ و جیهانێ ئه‌و ه كو خه‌باتێ حه‌رام بكه‌ت ئه‌و كه‌س نه‌زان و نه‌فام و ئه‌و بخۆ حه‌رام ژ سه‌مخاتری به‌رژه‌وه‌ندیا ،باشتركرنا گوزه‌رانا ژیانا گه‌لێ خۆ بكه‌ت چ بئه‌ركه‌كی كه‌سایه‌تی یان ب خه‌باته‌كی پارتایه‌تی بۆ گه‌لێ Israel-Kurd NO17 October 2010
9
ئیسرائیل -كورد خۆ بكه‌ت چ بئه‌ركه‌كی كه‌سایه‌تی یان ب خه‌باته‌كی پارتایه‌تی یان بنگه‌هه‌ی یان جڤاكی یانژی ده‌زگه‌هی و كۆمه‌لگه‌هی ئه‌ف جۆره خه‌باته ئه‌گه‌ر ره‌وابیت بۆ هه‌ر ملله‌ته‌كێ ئه‌ڤێ جیهانی،ژ بۆی ملله‌تێ كورد ملێون جاران ره‌وایه و ه و راست و دروست و خه‌باتیه: شه‌رعی ه ملله‌ته‌كی پتر ل ( )50ملێون ئنسانانه هه‌یا ئیرۆ لبن زوڵم چنكی بتنێ تاك و سته‌ما دیرۆك و جوگرافیی و غه‌درا داگیركه‌ران دنالیت و ب ملێونان قوربانی ژ بۆ ڤێ پێخه‌مه‌تێ پێشكه‌ش كرینه و بسه‌دان هه‌زاران حه‌یانهۆ ه داعوراندن ،دوورناچم) برایێ ه و هاتین دزوڵم و جه‌ورو سته‌مێدا وندا بوین ه ( )30ساله ژ دمێ كو ل سااڵ من بخۆ كو ئه‌س نڤیسه‌رێ ئه‌ڤێ گوتارێم ه گرتن هه‌تانها 1980ێ دا ژ الیێ ده‌زگه‌ها سیخوریا رژێما گۆركری هاتی جه‌نازێ وی وتۆربا ویژی نه‌دیاره و چو سۆراغه‌ك ژێنه‌هاتیه زانین،بابی من ل ه شهیدكرن كو نها ناسناما شه‌هیدیێ ل (پ.د.ك) سااڵ 1971ێ ژ به‌غدا هات ه شه‌هیدكرن،من نه‌ڤێت هه‌یه،دایكا مه ل سااڵ 1969ێ بتۆپبارانا رژێمی هات ه بكه‌م،چنكی ده‌ردێ ملله‌ت ب هویری ئه‌ڤان كاره‌ساتێن تایبه‌ت بمن شرۆڤ گه‌له‌ك (مه‌سترو مه‌سترو مه‌ستره) ملله‌تێن جێهانێ بگر ه ژ ڤێتنام و الهوس و كه‌مبۆچێا و ئو گه‌له‌كێن دن خه‌بات كرینه ژبۆ سه‌رخۆبونا خۆ... ئه‌س دبێژم نه‌ك ئه‌ڤێن مه‌ناڤ ئانێ به‌لكی بهه‌می ملله‌تێن دن ێن كو خۆ گوری دان كرینه ژبۆی سه‌ربه‌خۆبونێ و واڵتبونیێ ناگه‌هنه چار ئیكا ملله‌تێ كورد كو گۆریكرن و قوربانی دان پێشكه‌ش كربیت بۆ وواڵتبوینێ ،گه‌لێ كورد نه‌به‌س تێرا رزگاركرنا پارچه‌یه‌كێ بچوك ژ ووالتێ خۆ قوربانیدان ژێرا دایه به‌لكی پترا سێ جاران ژێ بۆ رزگاركرنا كوردستانا مه‌زن و چارجاران ووالتبونێی قوربانی دایه. ئێرۆ ل ده‌مێ كو سه‌یدایێ(باغستانی) خودانێ ده‌زگه‌ها(ئیسرائیل-كورد) لسه‌ر ئه‌ركێ خوو بخه‌باته‌كی گه‌له‌ك دلسۆزی و داخباری ژ بۆ دۆزا بزاڤا ه ده‌مێ كو ه و به‌ركه‌تی رزگاریخازیا گه‌لێ خۆ حونێران جه‌مانیه،ره‌های هه‌وڵده‌ت هه‌ڤالبه‌ندیا ناڤبه‌را گه‌لێ خۆو گه‌الن بچه‌سپینه. داود باغستانی ،ژ ڤێ وه‌غه‌را خۆیا سه‌ركه‌فتیی دا بۆ وواڵتێ اسرائیل دهه‌ڤ دیتنێن خۆ دگه‌ل كه‌سایه‌تی و ئال و الیه‌نێن سیاسی وجڤاكی رۆله‌كی به‌رچاف له‌یزاند و دور له به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌ساتی په‌یڤاخۆ ژ بۆی به‌رژه‌وه‌ندیا گه‌لێ كورد بتابی ل هه‌ر چوار په‌رچێن كوردستانێ ئانی بوو زمان ،ته‌نانه‌ت بقه‌ناعاتا شه‌خسی یارید ه ده‌رێ وه‌زێرێ ده‌رڤه‌یا اسرائیلێ (دانی ئایڵۆن) وه‌لێكر كو ببێژیت (ئه‌ز كوردم)... ئه‌ز ژ ده‌مه‌كێ كو ده‌ستخۆشیێ ل كه‌كێ باغستانی دكه‌م ته‌نانه‌ت ژ بۆی گیانێ نه‌ته‌وه‌په‌رێستێ بێ جوداهی پێداگرتن لسه‌ر،به‌رژه‌وه‌ندیا تبایا هه‌می گه‌لێ كورد لجیهانێدا،ئه‌ڤیا كار وكرده‌وه‌كی گه‌ش و موكمه ژبۆی به‌ژن و بال و هزرو زمان و تێرامانینا تڤایا كه‌سایتن كورد كو سه‌یدایێ (باغستانی) ه كلێژا ڤێ لی یزاندنێ كو ئیرۆ ئه‌ركه‌كی گرنگ و پیتڤێه.. دبیت د زه‌مانه‌ك دووردا هاتیه گوتن دبێژن (ملێۆن دۆست نه‌ك ئیك دوژمن) ئیرۆ دوژمنێن گه‌لێ كورد لهه‌می دوژمنان زۆرترن لجیهانێ دا،هێزن مه‌زن و (زل هێز) كو منه‌تاوان بچوو تشته‌كێ نینه) ئێجا ژبۆی به‌رژه‌وه‌ندیا خۆ یا وواڵتی و جڤاكی دۆستینیا هنده‌كان دكه‌ن،هنده‌كانژی بۆی خاترا دۆستێ ه ئازربێت و بریندار خۆو دلێ دۆستانیێ كو هه‌ستا دۆستینیا وان دۆستان ن نه‌كه‌ت ،وێ لدور مه‌ره‌ما وان بپه‌یڤین و بئاخڤن ...بۆ مێسال سه‌رۆكێ ئه‌مریكا یێ به‌ری ل ده‌مێ چاڤپێكه‌تنا خۆ دگه‌ل ئه‌ر دۆگان ،وه‌سا ئانیه زمان و گۆت پارتا كرێكارێن كوردستانی(په‌كه‌كه) رێكخره‌كا تیرۆریستیه...؟!! لڤرد ه
10
Israel-Kurd NO17 October 2010
بنێر ه روخسارا به‌رژه‌وه‌ندی په‌رستیێ لده‌می كو سه‌رۆكی مه‌زنترین وواڵت و بهێزترین وواڵت كوو ئیرۆ ئه‌مریكایه،ئه‌ڤێ ئاخاڤتنێ دگه‌ل ئه‌ردۆگان ه ژی ژبه‌ر خاترا دۆستێ ئه‌نجامد ده‌ت ،ئه‌ف ئاخفتن خۆ كریه ،كو رژێما توركیایه ،چنكی به‌رژه‌وه‌ندێیت ه وان ئیرۆ وه‌سا دخازن كو ئه‌ف ره‌نگه ئاخفتنان ه خه‌نافكا گه‌رده‌ناخۆ ،ئه‌و سه‌رۆكێ كو بكه‌ن و بكه‌ن ئه‌ڤێ ئاخفتنێ دكه‌ت لهه‌می كه‌سی باشتر دزانیت كو ئاخفتنا وی (ڤره) یانی (درۆیه)و چوو راستی ه و به‌لێ به‌رژه‌وه‌ندیا وان دگه‌ل رژێما تێدا نین توركیا ئه‌ڤی حاله‌ته‌ی دخازیت... ه د چ دیرۆكاندا ملله‌ته‌ك ژبۆی خۆ نه‌خۆ نه‌بووی رزگاركرن و مافی خۆیێ نه‌ته‌وه‌یی و كو هه‌تا دیرۆكا ئنسانیێژی زوڵم لێكریه ،خه‌باتێ بۆ بكه‌ت ه ه مه‌حال ه ژماردن ئه‌ڤ و ئه‌و ب تیرۆرست بهێت و نه‌ره‌وایه ،ئه‌رێ دێ بیت ئێك بتۆپ و ته‌یار ه ه و بۆمب و ناپالمان وواڵت و گوند و خاكا ت ه ب نیزان بكێلیت، وێرانبكه‌ت و خینا جه‌نده كێت توو ژی لشونا وێ زولمێ،قه‌فته‌كی نێرگزان بده‌یه ده‌ست،د ئۆال مه‌دا هاتیه(العین و بالعین و السن و بالسن والبادی الظلم)به‌رێ خۆ بكێ ژ به‌ركو به‌رژه‌وه‌ندی یا خۆ په‌رستیا ملله‌تا چه‌ند ه كو شۆلێ بۆ دكه‌ن ) دیسا دێهه‌مه سه‌ر ره‌وای ه گۆتنا سه‌رۆكێ به‌رێ یێ ئه‌مریكا ،چنكی نیمچ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كا ئابوری و سه‌ربازی یان بنگه‌هی یان ته‌ناهی دباشورێ كوردستانێ دا هه‌یه، ساڵڤۆكه‌كێ لڤی پارچه‌یه‌ی دكه‌ت ..به‌لێ كو پارتا كرێكارا كوردستان (په‌كه‌كه) رابه‌رایتا پتر ژ ()30 ملیون كوردان لباكورێ كوردستانێ دكه‌ت ،ناڤێ وان لبه‌ر خاترا وواڵتێ توركیا و رژێما ئه‌ردۆگان،ب ه تیرۆیست دئینیته زمان ،كورد دبێژن(كه‌ر لكیڤ كه‌تیه گوند ه لكیڤه ته‌قیه). ه وو چو دوژمنان ژبه‌ر ڤێ ئێكی ملیار دۆستان چێبك ه كو به‌ریا هه‌می دهمێیز نه‌گره ،ئیرۆ گه‌له‌ك پێتڤین تشته‌كێ ئه‌م بخۆ دهوندری مااڵ خۆ ئێك هه‌مبێز بین وببرایتی ده‌ستێ هه‌ڤ بگرین و دۆستینیێ دگه‌ل هه‌می نه‌ته‌وه‌و هه‌می ئۆڵ و هه‌می جڤاكان ساز بكه‌ین...
یارید‌ه ده‌رێ وه‌زێرێ ده‌رڤه‌یا اسرائیلێ (دانی ئایڵۆن) وه‌لێكر كو ببێژیت (ئه‌ز كوردم)...
ئیسرائیل -كورد
ئه‌و رووباره ی جووه‌كان ئاوه‌دانیان كرد و سه‌دام وشكی كرد
ه ه ك ی ئه‌و رێڕه‌وه ئاوه‌ی ه هه‌موو ناو ی نابو ،ئه‌مان رووباری جووه‌كان وه‌ك خه‌ڵكی شاری حله پێی ده‌ڵێن ،یا چاووگه ی ئاماده‌بووندا تێده‌په‌ڕین و ئه‌م ه ناو ئاپۆڕا ی رێوره‌سمێكی كه‌رنه‌ڤاڵیدا كاروانه‌كه‌یان ل ه كۆندا له چوارچێوه پاشاكانی بابل ل ی بابلییه‌كان. ی جه‌ژنه‌كان و هاتنی ساڵی تازه ه بۆنه ئاهه‌نگانه‌ش ب ه ئاوییه‌ی دا و پاشان له سه‌رده‌می (نبوخژ ی دروستكردنی ئه‌و كه‌ناڵ ه هه‌زاره‌ی دووه‌می پێش زاییندا پاشا حه‌مورابی بڕیار ل ی ه نزیكه هب ی بابل ی پارێزگه ه ناوه‌ند ه ساڵی 600پ.ز ،فره‌وان كرا و كه‌ناڵه‌كه‌ش له باكوری شاره‌كه جیا ده‌بێته‌و ه ك نصر ) ل 100كیلومه‌تری باشووری به‌غدا ئاهه‌نگ ساز ده‌كرێ به بۆنه‌ی سزادانی پاشاوه. ه له‌و رۆژگاره‌دا بۆ ی ده‌ڵێ "ئامانج له دروستكردنی ئه‌و رێره‌و ه ئاویی ی شوێنه‌وارناسی عێراقی فه‌الح عه‌بدولهاد توێژه‌ر ی 6كیلۆمه‌تر ه بورسیبا به‌نێزیكه ی هه‌میشه‌یی ل ه ه باره‌گ ه ل كارئاسانی هاتنی كوڕی مه‌زنی خواوه‌ند ـ مردوخ نابو بوو ه ك ی ئه‌و ه روون ده‌كاته‌وه هی" .هه‌روه‌ها هاد ی حله‌وه هاته‌و ه بۆ سزادانی پاشا له‌سه‌ر كاره‌كانی به‌رامبه‌ر خه‌ڵكه‌ك ی شار باشوور ه سه‌ره‌تای مانگی 4ده‌ستی پێده‌كرد و تا 11رۆژ له كه‌ناری ئه‌و "ئاهه‌نگی عێراقییه كۆنه‌كان به بۆنه‌ی ساڵی نوێی بابله‌و ه ل رووباره به‌رده‌وام ده‌بوو". ه ئه‌وه‌یه رۆژی سزادانی هك ی ئه‌و بۆنه‌ی ی پێنچه‌م گوتیشی ،ئه‌وه‌ی له‌و ماوه‌یه‌دا جێی گرنگی پێدانه و رۆژی تایبه‌تمه‌نده ،رۆژ ی ششكالو نوێنه‌رایه‌تیی ده‌كرد ،به‌مه‌به‌ستی ه ناو ه قه‌شه‌یه‌ك ب پاشایه له‌الیه‌ن (خواوه‌ندی نووسین وزانیین ـ نابو) ك Israel-Kurd NO17 October 2010
11
ئیسرائیل -كورد ه دانیشتووانی نیشتمانه‌كه‌ی ،ئه‌مه‌ش دڵنیابوون ل ی ه كه له پاشماوه به‌پێی ئه‌و پارچه قوڕینانه‌ی شوێنه‌واره‌كانی بابل دۆزراونه‌ته‌وه. ه ه ناونانی ئه‌م كه‌ناڵ هه‌روه‌ها ئه‌م توێژه‌ر ه پێیوای ی ی (رووباری جووه‌كان) به هۆ ه ناو ئاویه ب ه له‌الیه‌ن ه جووانه‌وه بوو ه ك هێنانی ئه‌و دیل ه ساڵی 550پ.ز هێنراون سوپای بابلییه‌كانه‌وه ل ی ئه‌م رۆخه. بۆ سه‌ر كه‌نار ێ له‌و هه‌روه‌ك ئاماژ ه به‌وه‌ش ده‌دات كه "هه‌ند ه هه‌ر له‌و ناوچه‌یه نیتشته‌جێ بوون ه جووان دیل له‌و كاته‌وه تا ساڵی 1950كه زۆربه‌یان پاش دامه‌زراندنی ئیسرائیل گه‌ڕانه‌وه. ی درێژه ده‌دات و ده‌ڵێ "به‌مشێوه‌یه بوونی هاد جوو له بابل ئیتر نه‌ما و ته‌نیا ژماره‌یه‌كی كه‌م ه هێشتا خانووه‌كانیان و جێده‌ست نه‌بێ لێیان ك ه و نه‌خش و نیگاری ئه‌وانی پێوه دیار ه و ل ه سه‌ر گۆڕستانه‌كانی جوو سه‌رده‌می به‌عس ل ه و بینا دروست كراوه. قوتابخان ێ الیه‌ن ی ده‌ڵێ "هه‌ند ه كۆتای قسه‌كانیدا لهاد ل هه‌وڵیان دا رووباره‌كه دروست بكه‌نه‌و ه له‌به‌ر ی ه هۆ گرینگیی مێژوو و گه‌شتوگوزاری ،به‌اڵم ب ه ی پاره‌ی ته‌رخانكراو بۆ ئه‌و پڕۆژه‌ی نه‌بوونی بڕ نه‌توانرا ئه‌مكاره ئه‌نجام بدرێ ،هه‌روه‌ها ی ی خۆ دوای كرد رووباره‌كه شوێنی مێژوه‌یی ی وه‌رگرێته‌و ه وه‌ك چۆن بابل گرینگیی خۆ ی جیهانیدا گرتووه، ی كه‌له‌پور ه شوێنه‌وار ل ه ه بكه‌م ب ئاواته‌خوازم ماڵه‌كه‌م له‌سه‌ر رووباره‌ك
له ته‌وڕات دا هاتوه: (حدودنا لنیل الی فرات و الباقی لالكراد)
له سه‌ر گۆڕستانه‌كانی جوو ه و بینا دروست كراوه قوتابخان
گه‌له‌رییه‌كی هونه‌ری". ی ی عێراقی عه‌مار عاشوور ی شێوه‌كار هونه‌رمه‌ند ی 2003 ی خۆیه‌وه گوتی "دوا ته‌مه‌ن 58ساڵ ال توانیم خانوویه‌ك له نێزیك (ئاوكێش)ی جووه‌كان ی ئه‌وه‌ی حكوومه‌ت ژیان ه ئومێد دابین بكه‌ن و ب ه بۆ ئه‌م رووبار ه بگه‌ڕێنێته‌و ه تا ماڵه‌كه‌م بكه‌م ب ی گه‌له‌رییه‌كی هونه‌ری و عاشقانی هونه‌ر به‌سه‌ر بكه‌نه‌وه". ی ده‌ڵێ "پڕۆژه‌یه‌كی وه‌ها هه‌روه‌ها عاشوور ه ماوه‌یه‌كی زۆره شاره‌زاییم ه بۆ من ،چونك گرینگ ی هونه‌ری ئه‌وتۆ كه توقوسی ه له كار هه‌ی ه ه كۆنه‌كان به‌رجه‌سته بكات ك ئاهه‌نگه‌كانی بابلیی
12
ه ساز ده‌كرا". ی ئه‌م رووبار ه سااڵن له‌سه‌ر كه‌نار ه ساڵی 1973هو ه به‌ڕێوبه‌ری شاره‌وانیی ه ل ئه‌ندازیار سامی عه‌لی سوڵتان ك ه ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه ك ه بووه ده‌ڵێ "ناولكاندنی جوو به‌و رووبار ه بۆ ئه‌و كه‌سان حیل ی جووه‌كانی ه زۆربه ی ك ه له‌وه له‌سه‌ر كه‌ناره‌كانی نیشته‌جێی بوون ،ئه‌مه جگ ه ه و شاره‌زا بوون ل ئه‌و شار ه له‌و سه‌ره‌ده‌مه‌دا رۆشنبیر و خاوه‌ن پیش ه بوون ه پیاوماقواڵنی شاره‌ك ی و ئابووریدا .ل بواره‌كانی بازرگانی و كارگێڕ ی ه ناوچه ه ل ی كۆمه‌اڵیه‌تیی به‌رفره‌وانیان هه‌بوو .له‌وانه مناحین ك و پێوه‌ندی ه ی حلله ،یاخۆ یاهو ك ه دووریی 5كم رۆژئاوا عوفی ره‌ز و باخی هه‌بوو ،ل ه شاره‌كه‌دا. باشترین ئاڵتونچی بوو ل ه ه ساڵی 1977به‌ڕێوبه‌ری شاره‌وانیی حلل وه‌ك سوڵتان ده‌یگێڕێته‌وه ،ئه‌و ل
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد ره‌وه‌ندی جوویه‌كانی به‌غدا ل ه كاتی كۆچ پێكردنیان بۆ ئیسرائیل
ی بابل ل ه ی جووه‌كان ناسراو بوو ،هاشم حه‌سه‌ن مه‌جید پارێزگار ی به رووبار ی ناوه‌كه به هۆی ئه‌وه ی دا ئه‌و كه‌ناڵ ه پڕ بكاتهوه تێكی بدات ساڵی 1988بڕیار بووه و ده‌ستپێشخه‌ری كردوو ه كۆمه‌كی ئه‌و ه هه‌ژار و نه‌دار و به‌سااڵچوو ه جووانه بكرێ ك خێزان بوون و هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی بژێوی ژیانیان نه‌بوو. ی كۆمه‌ڵێك له ژنانی جووم دواتر گوتی "هێشتا ناو ه و هه‌روه‌ها بیر ماوه وه‌ك (سه‌محه ،ساره ،نه‌عیم ه به توندی جێهیشتنی عێراقی ره‌ت سیر ه خانم ك ه عێراق كۆچی دوایی ه ساڵی 1980ل كرده‌و ه تا ل كرد و هه‌ر لێره‌ش نێژرا". ه به‌پێی زانیارییه‌كانی سوڵتان ،جووه‌كان له‌و ناوچه‌ی ه كه هێشتا ه سه‌رده‌مانی كۆنه‌وه نیشته‌جێ بوون ل سێ كڵێساكه‌یان تا ئه‌مڕۆ له شاره‌كه ماوه‌ته‌وه و له‌الیه‌ن حكوومه‌ته‌و ه ده‌ستی به‌سه‌ردا گیراوه بۆ ی ی زۆربه بازاڕ و دووكان ،ئه‌مه‌ش دوای ئه‌وه ه ساڵی .1967 جووه‌كان كۆچیان كرد ل
ه پڕ بكاته‌و ه تێكی بدات و هه‌وڵی دا ی دا ئه‌و كه‌ناڵ ه ساڵی 1988بڕیار ل ی ی نیشته‌جێ بوون دابه‌ش بكات ،به‌اڵم بۆ ه زه‌و شوێنه‌واره‌كانی وه‌ك پارچ نه‌چوو ه سه‌ر. ه جه‌ختی ی حلل ی شار ی ئاوه‌ڕۆ ئه‌ندازیار عه‌لی مووسا به‌ڕێوبه‌ری پێشوو ی ی وشكانی (بارانئاو) پاش مانگێك له پڕكردنه‌وه كرده‌وه كه "رێژه‌ی ئاو ه گه‌ڕه‌كه‌كانی وه‌ك الڤباگ، ی ل كه‌ناڵه‌كه به‌رز بووه‌و ه و چه‌ندان گۆمئاو ه الجمعیه ،الكرامه و حی حسین ) و ژماره‌یه‌ك گه‌ڕه‌كی تر نێزیك له كه‌ناڵه‌ك خسته‌وه. ه ی بابل ل ه "مامۆستایانی زانكۆ هه‌روه‌ها مووسا ئاماژ ه به‌وه‌ش ده‌دات ك ی ی رێژه ی به‌رزبوونه‌وه یه‌كه‌م كۆنفرانسی زانستیی ساڵی 1992كێشه بارانئاوی ئه‌م ناوچه‌یان تاوتوێ كرد ،له كۆتای كۆنفرانسه‌كه‌دا داوایان كرد ه (كه‌ناڵه‌كه) چاك بكرێته‌و ه و به‌و شێوه‌یه كێشه‌كه چاره‌سه‌ر رووباره‌ك ی ه ساڵی ( 1993تاڵع خه‌لیل دووری) پارێزگار بكرێ .هه‌روه‌ها ده‌ڵێ "ل ه ی كه‌ناڵه‌كه‌ی دا تا ببێت ی بابل بڕیاری نۆژه‌نكردنه‌و ه و پاككردنه‌و ه ئه‌و كاته ئاوكێشێك بۆ ئاوی وشكانی و بارانئاوی ئه‌و ناوچه‌یه ،به‌اڵم دیسان ده‌ستی لێ نه‌درا و فه‌رامۆش كرا .
چیرۆكی رووباره‌ك ه و رژێمی پێشوو ی جووه‌كان ی به رووبار ی ناوه‌كه ی ئه‌وه به هۆ ی بابل پالن هه‌ی ه بۆ كردنه‌وه ی رووباره‌كه ناسراو بوو ،هاشم حه‌سه‌ن مه‌جید پارێزگار
Israel-Kurd NO17 October 2010
13
ئیسرائیل -كورد ی سه‌رچاو ه ئاوییه‌كان ه به‌ڕێوبه‌ر ئه‌ندازیار حه‌مید به‌هی الی خۆیه‌وه له‌سه‌ر ئه‌م ته‌ور ه دوا و گوتی "حكوومه‌ت و ی ده‌سه‌اڵتداران له بابل ساڵی 2007رێگه‌یان به كردنه‌وه ی رووباری جووه‌كان داوه و دیزاینی پێویستی بۆ رێڕه‌و ئه‌مكار ه داناوه. ه درێژه‌ی به قسه‌كانی ده‌دا و ده‌ڵێ "به‌پێی به‌هی نه‌خشه‌سازییه‌كان ،ده‌وروبه‌ری رووباره‌كه ته‌رخان كراون ی بۆ گازینۆ و كافتریا و باخچه و سه‌یرانگا و له رێگه ی ده‌كرێن .بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش رووباره‌كه‌و ه ئاودێر ی پێویست ئه‌نجام دراوه. رووپێو ی یاسا و ه ده‌ره‌وه ی ئه‌و زه‌وی و باڵه‌خانانه‌ی ل له‌باره ه دروست كراون، ی كه‌ناڵه‌ك به‌شێوه‌ی نایاسایی له‌سه‌ر كه‌نار به‌هیه گوتی "به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌مان سه‌ر به وه‌زاره‌تی ی ه قه‌ره‌بوو ه ده‌سه‌اڵتی ئیمه‌دا نیی سهرچاوه ئاوییه‌كانه و ل ه سه‌رپێچییه‌كانیان 25مه‌تر ئه‌و خاوه‌ن ته‌جاوزانه بكه‌ین ك ه تێپه‌ڕ ناكات ،تا بتوانین به‌پێی نه‌خشه‌سازییه‌كان بیكه‌ین شوێنێكی گه‌شتیاری. ی پارێزگای بابل لێژنه‌یه‌كی هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ئیداره ی ه كه نوێنه‌ر ی رووباره‌ك پێك هێناوه بۆ زیندووكردنه‌وه
ه وئاودێریی بابل و ئاوه‌ڕۆ و ژینگه له‌خۆ ده‌گرێ بۆ شاره‌وانی حلل ی پێشنیازێك پێشكێش بكه‌ن. ئه‌وه ئه‌وه‌ی جێی ئاماژه‌پێكردنه ،عێراق ژماریه‌كی زۆر له شوێنی ی پێغه‌مبه‌رانی جوو له‌خۆ ده‌گرێ ،له نێوانیاندا پیرۆز و مه‌زارگه ه 17 ه ناحیه‌ی كه‌فه‌ل ب مه‌زارگه‌ی (نه‌بی حزقیال ـ ژوالكفل) ل ی عوزێر ه ناوچه ی عه‌زرا ل ی حلله ،گۆڕ ه باشوور كیلۆمه‌تر ده‌كه‌وێت ی شێخ ی به‌غدا و گۆڕ ی میسان 300كیلۆمه‌تر باشوور ه پارێزگا ل ه به‌غدا. ی نه‌بی دانیال ل ( أشاجوان) و مه‌زارگه ه ئاینیه‌كانی جوو جه‌خت له‌وه ده‌كه‌نه‌و ه كه ژماره‌یه‌ك هه‌روه‌ك ده‌ق ی له پێغه‌مبه‌رانی جوو وه‌كو (دانیال وحزقیال وأشعیا وأرمیا) بانگه‌وازی ی بابلییه‌كاندا، تێكه‌ڵبوونی جووه‌كانیان كردووه له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه ه ی جیهان له‌و سه‌رده‌مه‌دا ده‌هاتن ه به پێشكه‌وتوترین كۆمه‌ڵگه چونك ی بابل ژیاون و توانیان ه ناوچه ناسین .له سه‌ده‌ی شه‌شه‌می پ .ز ل ه گرینگترین په‌ڕتووك و نووسین و زانسته‌كانی به‌شێكی گه‌ور ه ل جوو له بابل بنووسنه‌وه. ه ئه‌و پێغه‌مبه‌رانه به‌شێوه‌یه‌كی ه توێژه‌ران پێانوایه ك هه‌ندێ ل ی ئاینی و شارستانیی عێراق هه‌بوو ه و ه كه‌له‌پوور قووڵ ئاگه‌یان ل ه ئاینییه‌كانیاندا. ه نووسین سوودیان لێ وه‌رگرتوو ه ل
عێراق ژماریه‌كی زۆر ل ه شوێنی پیرۆز و مه‌زارگه‌ی پێغه‌مبه‌رانی جوو له‌خۆ ده‌گرێ
نووسینی :محمد الطالبی وه‌رگێڕانی :عوسمان محێدین 14
Israel-Kurd NO17 October 2010
سهرچاوه: سۆمه‌ری ه نیوز
ئیسرائیل -كورد
كۆماری ئیسالمی و دژایه‌تیكردنی به‌رده‌وامی جوو
ه به‌رپرس و ئه‌ندازیاری كۆماری به‌رپرسانی ئاینیی له ئێران ك ه كاتی دروستبوونی ئه‌و حكوومه‌ته‌وه تا توندڕۆی ئیسالمین ،ل ئێسته بێ پسانه‌وه و به‌رده‌وام دژایه‌تی و دوژمنایه‌تیی جوویان كردووه به شێوه‌ی پڕۆپاگه‌نده و كرده‌وه‌ی دژی خه‌ڵكی خاوه‌ن ژیاری جوو .هه‌روه‌ها به‌رده‌وام له رێگه‌ی ده‌زگه‌كانی ه به‌رامبه‌ر خه‌ڵكی جوو و ه شه‌ڕنگێزیی راگه‌یاندنه‌وه ئه‌و بیرۆك كۆمه‌ڵگه‌ی نێۆنه‌ته‌وه‌ییه‌وه ئاڕاسته‌ی خه‌ڵكی ناوه‌خۆی واڵت كراو ه ه ته‌واوه‌تی جیاواز ه له‌گه‌ڵ هب به‌مجۆر ه دنیایه‌كیان دروست كرد ك ئه‌و جیهانه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بێت ،چونكه ئه‌مان گشت ئه‌و ه ده‌شێت خه‌ڵك هه‌ناسه‌ی ئازادی و راستی رێگانه‌یان داخست ك تێدا هه‌ڵمژن ،ئه‌گه‌ر كه‌س یان كه‌سانێكی بواری لێكۆڵینه‌و ه هه‌بن ه ده‌ربچن ئه‌وا یان بیانه‌وێ له‌و هه‌لومه‌رجه داخراوه ناڕوون ه توندڕۆكانی چاره‌نووسیان دوورخستنه‌وه یان كوشتن ده‌بێ ،چونك ئێران داوا ده‌كه‌ن هه‌مووكه‌س وه‌ك ئه‌وان بیر بكاتهوه. بۆ نموونه ،میسباحی یه‌زدی كه یه‌كێ له داڕێژه‌رانی سیاسه‌ته‌كانی كۆماری ئیسالمییه ،له كۆبوونه‌وه‌یه‌كی به‌رپرسانی سوپای پاسداراندا رای گه‌یاندووه كه بشێوی و ئاڵۆزیی واڵت
ه هه‌مبه‌ر ه ل (ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی ئه‌م دوایییانه‌ی خه‌ڵك ك زوڵم و زۆری حكوومه‌ت كران) له‌الیه‌ن سه‌هیۆنیزمه‌و ه ه سه‌رداگرتنی سهرچاوه ژێر رێكخرابوو .هه‌روه‌ها ده‌ست ب زه‌ویینه‌كان و زاڵبوون به سه‌ر فه‌رهه‌نگ و كولتووری واڵتانی ئیسالمی ئامانجی واڵتانی رۆژئاوا و جووه ،چوونكه ئه‌وان ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر زاڵ بین به‌سه‌ر فه‌رهه‌نگ و كولتووره‌كاندا، ه ئاواتی داگیركه‌ران ه ئه‌م پێوه‌ندیی جیهانیبوون ساز ده‌بێ ك و سته‌مكارانی جیهانه .هه‌روه‌ها ده‌ڵێ ،جوو فێڵبازترین مرۆڤن ه سیاسه‌تدا و زۆربه‌ی ناوه‌نده‌كانی گه‌نده‌ڵی له جیهاندا ل هی جووله‌كه‌كانه ،بۆیه به‌رده‌وام تێده‌كۆشن تا ته‌واوی خه‌ڵك گه‌نده‌ڵ كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی خۆیان ده‌سه‌اڵتداری بكه‌ن له سه‌ر دنیادا .ئه‌م لێدوانانه‌ی كۆماری توندڕۆی ئیسالمی ته‌نیا بۆ به‌الڕێدابردنی بیروڕای گشتی و پاساوی زوڵم و زۆر ه ته‌واوی بیرمه‌ندان و و گه‌نده‌ڵی خۆیان ده‌گوترێ ،چونك ه رێژیمی توندڕۆی كۆماری ئیسالمی جیهانی ئازاد ده‌زانن ك ه هیچ جورێك مافی ه ب ه كاتی هاتنه‌سه‌ر كارییه‌وه تا هه‌نووك ل ه سیاسییه‌كان له‌به‌رچاو نه‌گرتووه، ژیانی بۆ حزب و گرووپ Israel-Kurd NO17 October 2010
15
ئیسرائیل -كورد ه نێوان به‌ڵكوو پێشی به به‌شداری و كێبه‌ركێ و دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵت ل ه ته‌نیا ه سیاسیه‌كاندا گرتووه و هه‌میشه‌ش به‌ڕێوه‌بردنی واڵتی ب گرووپ ه ه یه‌ك حزب و تاكێكی سه‌ره‌ڕۆدا پێناس بۆ خۆی ویستووه كه ئه‌ویشی ل ه خاوه‌نی سیستمێكی داخراو كردووه .ئه‌مه‌ش وای كردووه كه ئه‌م رێژیم ه بێت و به‌رده‌وامیش قه‌یرانی ره‌وای بێت كه ئه‌مه‌ش خۆی سهرچاوه ل ه ه كاروباری سیاسیی واڵتدایه .جێگای ئاماژه‌ی به‌شداری نه‌كردنی خه‌ڵك ل ه ه نه‌زانانه‌ی كۆماری ئیسالمی بووه‌ت كه ئاكامی ئه‌م هه‌ڵسوكه‌وت و سیاسه‌ت هۆی فراوانبوونی هه‌ژاری و تاوان و ناكارامه‌ییی برۆكراسی و كوشتن و ه و گه‌شه‌كردنی سه‌ره‌ڕۆیی و له‌ناوبردنی رای گشتی و وێرانكردنی ژینگ ه و كه‌ڵێنه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا. په‌ره‌گرتنی گریمان هه‌روه‌ها له‌باره‌ی كه‌مایه‌تییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی پێكهێنه‌ری ئێران ،سیاسه‌تی توندوتیژی و زه‌بر و زه‌نگ و كوشتنی گرته پێش و به پێناسه‌كردن و ی ه تواندنه‌وه ئه‌منیه‌تی سه‌یركردنی نه‌ته‌وه‌كانی ئێران ده‌ستی كرد ب ه فه‌رهه‌نگی و پێكهاته‌یی و تواندنه‌و ه و له‌ناوبردنی زمان و كولتووری وان ل جیاتی چاره‌سه‌ركردنی عه‌قاڵنی كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌كان. ه به‌رانبه‌ر داخوازیه ره‌وا و ئینسانییه‌كانی بۆ نموونه ،كۆماری ئیسالمی ل نه‌ته‌وه‌ی كورد كه جێگیركردنی دیموكراسی له واڵت و دابینبوونی مافی ه نه‌ته‌وه‌یی بوو بۆ كوردان كه له‌مێژ ه له‌ژێر زه‌بروزه‌نگی حكوومه‌ت ناوه‌ندییه‌كانی مێژووی ئێراندا ده‌چه‌وسانه‌وه" ،خومه‌ینی" داهێنه‌ر و خوڵقێنه‌ر ه و هی و رێبه‌ری ئه‌و حكوومه‌ته رای گه‌یاند "دیموكراسی شتێكی رۆژئاوایی ه ئیسالمیشدا مافی نه‌ته‌وه‌یی شتێكی بێ مانایه ،چونكه هه‌موو كافره‌كانه ،ل مرۆڤه‌كان یه‌كسانن" و هێنانه گۆڕێی مژاری نه‌ته‌وه‌یشی ره‌ت كرده‌وه. هه‌ربۆیه كۆماری ئیسالمی به ئاگر و ئاسن و كوشتن و بڕین واڵمی ئه‌و ی دایه‌وه و تا ئێسته‌ش سیاسه‌تی "مستی ئاسنین" به‌ڕێو ه نه‌ته‌وه مافخوازه ده‌با له كوردستاندا. جێگه‌ی ئاماژه‌یه كه له چاوی كۆماری ئیسالمییه‌و ه هه‌موو كوردێك تاوانبار ه به‌س كاتی سزادانیان جیاوازه. ئاكامی ئه‌م شێو ه هه‌ڵسووكه‌وته‌ی رێژیم له به‌رانبه‌ر خه‌ڵكی نێوخۆی واڵت ه كۆماری ئیسالمی له ریزی یه‌كه‌می واڵتانی ه هه‌نووك وای كردووه ك پێشێلكه‌ری مافی مرۆڤ بێته ناساندن ،هه‌رچه‌ند نابێت ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌ین ه فه‌لسه‌فه‌ی بوونی كۆماری ئیسالمیدا شتێكی نامۆ ه پرسی مافی مرۆڤ ل ك ه به‌لێدوان و هه‌ڵوێست به‌رپرسانی كۆن و نوێی و بێ مانایه و ئه‌و پرس حكوومه‌ته‌كه‌وه دیاره. ی پێوه‌ندیی ده‌ره‌كیشدا ،كۆماری ئیسالمی هه‌میشه سیاسه‌تی هه‌روه‌ها له‌باره ه ه جورێك ك ه پێش ،ب ده‌ستوه‌ردان و شێواندنی باری ئاساییی واڵتانی گرتووه‌ت ه توندڕۆكان بێ پسانه‌وه خه‌ریكی ه گرووپ به دروستكردن و پشتیوانیكردن ل ه ه كاتی هاتن شه‌ڕ و ئاژاوه‌نانه‌وه بووه له واڵتانی جیران و ناوچه‌كه‌دا .ل سه‌ركاری كۆماری ئیسالمییه‌وه ئه‌و ناوچه‌یه واتا رۆژهه‌اڵتی ناڤین نائارام و ئاڵۆز بووه ،چونكه كۆماری ئیسالمی كارگێڕی سه‌ره‌كیی ته‌واوی ئاژاوه‌كان بووه .بۆ نموونه ،كۆسپی گه‌وره‌ی به‌رده‌م پرسی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ه ه زۆرجار ئه‌و دووالیه‌ن ئیسرائیل و فه‌له‌ستین ,كۆماری ئیسالمییه ،چونك ه یه‌كتری نێزیك بوونه‌ته‌وه و تا ئاستی چاره‌سه‌ركردنی گشتی به‌ڕێكوپێكی ل ه پێش ،كه‌چی كۆماری ئیسالمی وه‌ك الیه‌نێكی به‌رپرس كێشه‌كانیان چوونه‌ت ه و بااڵده‌ستتر له كردارێكی تێكده‌رانه‌دا ئه‌و هه‌له مێژوویی و زێڕینانه‌ی ك
16
Israel-Kurd NO17 October 2010
ه كیس و به‌فیڕۆی بۆ فه‌له‌ستینه‌كان ره‌خساوه ل ه ناوی دڵسۆزییه‌وه فه‌له‌ستینییه‌كانی داو ه و ب ه تا ه ناو بازنه‌دا ،ك ه ناو خوالنه‌وه ل خستووه‌ت كۆماری ئیسالمی مابێ ئه‌و ره‌وته هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێ. ه دروستكردنی گرووپی تێكده‌ر و ه لبنان ،ب ل ه مستی "حزبواڵ" هه‌میشه سه‌قامگیریی گوێ ل ه مه‌ترسی ده‌خا و هیچ كات مۆڵه‌ت ه ل ئه‌و واڵت ه نادا ئارامییه‌كی درێژخایه‌ن روو له‌و واڵته بكا ب ه سه‌رده‌مانێك ه باژێڕی" به‌یرووت" ك جورێك ك به‌بووكی رۆژهه‌اڵتی ناڤین ناوبانگی ده‌ركردبوو، ه هۆی ئه‌و كارانه‌ی كۆماری ئیسالمییه‌و ه و ب به‌ده‌ستی حزبواڵ ،به‌یروت دیمه‌نێكی پێچه‌وانه‌ی وه‌رگرتووه. ه ه پشتیوانیكردن ل ه ئه‌فغانستان ،ب هه‌روه‌ها ل ه تێكده‌ر و توندڕۆكان له‌و واڵته‌دا ته‌واوی گرووپ كه‌شێكی دروست كردبوو كه چه‌ك و شه‌ڕ و ه ژیانی خه‌ڵكی كوشتن ببووه به‌شێكی دانه‌بڕاو ل ئه‌و واڵته. ه هۆی ئه‌و ده‌ستوه‌ردانه به‌ر ه عێراق ب یان ل ه كاروباری ئه‌و باڵوه‌ی كۆماری ئیسالمیی ئێران ل ه رۆژ نییه ته‌قینه‌و ه واڵته‌دا ،وای لێ هاتووه ك نه‌بێت و خه‌ڵكانێك نه‌كوژرێن كه هه‌مووی بۆ سیاسه‌ته‌كانی تاران ده‌گه‌ڕێته‌وه.
ل ه چاوی كۆماری ئیسالمییه‌وه هه‌موو كوردێك تاوانبار‌ه به‌س كاتی سزادانیان جیاوازه
ئا :شۆڕش گوڵكار onij_1364@yahoo.com
ئیسرائیل -كورد
هۆكاره‌كانی دژایه‌تی و نه‌فره‌ت به‌رامبه‌ر ب ه جوو به‌شی 1ل ه 3
ده‌ستپێك ه ه ناوونیشانی "ئیسرائیل" بده‌ین ،سه‌ره‌تا ده‌بێ ل ه دروستبوونی واڵتێك ب ه جوو به‌ر ل ئه‌گه‌ر بمانهه‌وێت به كورتی ئاماژ ه ب ه كوڕانی ه ناوونیشانی جووه‌كان یان "به‌نی ئیسرائیل" ل ه سه‌ر ئه‌و بابه‌ته بكه‌ینه‌وه ك پێناسه‌كردنی ئیسرائیل یاخۆ جووه‌كان جه‌خت ل ه هه‌مان یه‌عقوبی پێغه‌مبه‌ره .ئیسرائیلییه‌كان ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ یه‌هودای یه‌كێك له كوڕه‌كانی یه‌عقوب. ئیسرائیل هاتوو ه ك ه رێگه‌ی "تالوت" له نێوان سااڵنی ()1055-1095 ه ل ه له رێگه‌ی جووه‌كانه‌وه هاتووته ئاراوه ،حكوومه‌تێك یه‌كه‌م حكوومه‌ت ك ه زایین ،پایه‌ته‌خت ه ساڵی ()1049ی به‌رل ه ده‌سه‌اڵت گه‌یشتنی داوودی پێغه‌مبه‌ر ل به پایه‌ته‌ختی جه‌برون هاتووته‌دی ،دوای ب ه سه‌ر ده‌سه‌اڵت ،به‌اڵم پاش مه‌رگی گواسترایه‌وه "یبوس" (به‌یتول موقه‌ده‌س) .دوای داوودیش سوله‌یمانی پێغه‌مبه‌ر هات ه پایه‌ته‌ختی ئورشه‌لیم (به‌یتول موقه‌ده‌س) له‌الیه‌ن جووه‌كان ه به‌شه‌كان ب سوله‌یمان ،حكوومه‌ت بوو به دوو به‌ش و یه‌كێك ل ه رێگه‌ی پاشای ئاشووری "سه‌رحون" كۆتایییان پێهات و جووه‌كان له‌و به‌ڕێو ه چوو .به‌گشتی دوو حكوومه‌تی ده‌سه‌اڵتداری جوو ل ه ناوونیشانی ئیسرائیل ،جوو له هیچ شوێنێكی دنیادا خاوه‌ن ه دوور خرانه‌و ه و دوای ئه‌وه‌ش تا كاتی دروستبوونی واڵتێك ب ناوچه‌ی ده‌سه‌اڵت نه‌بووه. ه ه هۆی ئه‌وه‌ی ل ه ناوونیشانی ئیسرائیل بوونه ،به‌اڵم ب له‌ڕووی مێژوویییه‌و ه جووه‌كان هه‌موو كاتێك خوازیاری بوونی واڵتێك ب ه ه ناونیشانی ئیسرائیل ل ه بابه‌تی دانانی واڵتێك ب ه نه‌كرابوو .ل ه سه‌ر ئه‌و بابه‌ت ه جیاوازه‌كان جێگیر بووبوون ،به باشی كار ل واڵت ه سه‌رده‌مێك له سه‌رده‌مه‌كان ،شوێنی ه فه‌له‌ستین نه‌بووه و نابێت ،چونك روانگه‌ی جووه‌كان ،هیچ شوێنێك بۆ ئه‌و مه‌به‌سته باشتر ل Israel-Kurd NO17 October 2010
17
ئیسرائیل -كورد
یه‌كێك ل ه هۆكاره‌كان بۆ هاندانی جووه‌كان بۆ دروستكردنی واڵتی ئیسرائیل ئه‌و گوشاران ه بوو ك ه به‌رامبه‌ر ئه‌وان هه‌بووه نیشته‌جێبوونی ئه‌وان بووه. ه جیاوازه‌كانی جیهان وه‌ك ه واڵت ه ل زیاتر ئه‌و سته‌م و گوشارانه‌ی ك رووسیا ،پۆڵه‌ندا ،ئه‌ڵمانیا و رۆمانیا به سه‌ر جووه‌كان ده‌سه‌پێندرا ،بوو ه ه ناونیشانی ئیسرائیل. هۆی به‌هێزبوونی بیرۆكه‌ی دامه‌زراندنی واڵتێك ب ه ئاكامی زیادبوونی گوشاره‌كان له‌سه‌ر جووه‌كانی له ساڵی ( )1882ل ه رووسیا ،یه‌كێك له سه‌ركرده‌كانی جوو به ناوی "بینێسكێر" كتێبێكی ب ه سه‌ر ئه‌و ناونیشانی "خودموختاری/ئۆتۆنۆمی" باڵو كرده‌وه و كاری ل ه روانگه‌یه‌كی سووك ه كتێبه‌كه‌یدا ده‌ڵێت" :دنیا ب ه كرد ،ئه‌و ل بیرۆكه‌ی ه له سه‌ر ته‌واوی گۆی زه‌وی ،نیشتیمان ه ئێم سه‌یری جوو ده‌كات ،چونك ه و له هه‌موو شوێنێك بێگانه‌ین و و ناوه‌ندێك و سه‌ربه‌خۆییه‌كمان نیی ه جووه‌كان له نیشتیمانی خۆیان (فه‌له‌ستین) ه ك ته‌نیا چاره‌سه‌ریش ئه‌وه‌ی كۆ ببنه‌و ه و واڵتی ئیسرائیل دابمه‌رزێنن". ه دروستبوونی "كۆمه‌ڵه‌ی خۆشه‌ویستانی جوو" و گرینگیدانیان ب زمانی عێبری له ئاكامی باڵوبوونه‌وه‌ی كتێبی "خودموختاری" بوو .ئه‌و ه ه فه‌له‌ستین ل كۆمه‌ڵه‌یه ،رۆڵێكی به‌رچاوی له‌و بواره‌دا هه‌بوو و ل رێگای كڕینی زه‌وی و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ئه‌و ناوچه‌یه چاالكیی به‌رچاوی ه خاوه‌ن ئامانجێكی دیاریكراو نه‌بوو و ئه‌و هه‌بوو ،به‌اڵم ئه‌و بزووتنه‌وه‌ی ه "تئۆدۆر هێرتزێل" نووسه‌ری جووی نه‌مسایی ره‌وته‌ش تا ئه‌و كاته‌ی ك ه و كتێبێك به ناوونیشانی "ده‌وڵه‌تی جوو"ی باڵو هاته ناو گۆڕه‌پانه‌ك كرده‌وه ،به‌رده‌وام بوو .لێره‌دا پێویست ناكات زیاتر جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و
18
Israel-Kurd NO17 October 2010
ه ه بكه‌ینه‌وه ،چونكه بابه‌تی سه‌ره‌كی بریتییه ل بابه‌ت ه جووه‌كان و ته‌نیا هۆكاره‌كانی دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب ه درا ،بۆیه له‌و وه‌كو ده‌ستپێك ئاماژ ه به‌و بابه‌تان ه بكه‌ینه‌و ه ه سه‌ر ئه‌و هۆكاران به‌شه‌دا ده‌بێت جه‌خت ل ه جووه‌كان ه ده‌بوونه هۆی دژایه‌تیی به‌رامبه‌ر ب ك به‌ر له دروستبوونی واڵتێك به‌ناوونیشانی ئیسرائیل ه كۆتای و دوای دروستبوونی ئیسرائیل .ده‌توانین ل ه هۆكاره‌كان بابه‌ته‌كه‌دا ئه‌وه بسه‌لمێنین كه یه‌كێك ل بۆ هاندانی جووه‌كان بۆ دروستكردنی واڵتی ئیسرائیل ه به‌رامبه‌ر ئه‌وان هه‌بووه، ئه‌و گوشارانه بوو ك هه‌رچه‌ند ه دروستبوونی واڵتی ئیسرائیل نه‌فره‌ت و ه دژایه‌تیی به‌رامبه‌ر به‌وانی كه‌م نه‌كردووه‌ته‌وه و ل ه زیاد ه رووی ل هه‌ندێك كه‌ش و هه‌وادا ئه‌و نه‌فره‌ت بوون كردووه. دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب ه جوو به‌رل ه دروستبوونی ئیسرائیل ه زمانی ئینگلیزی ه جوو كه ب دژایه‌تیی به‌رامبه‌ر ب ه له دوژمنی ه " "Anti-Semiticismبریتیی ده‌كات ه ه جووه‌كان و روانگه‌یه‌كی نه‌رێنی و دوژمنان دژ ب ه بێ لێكدانه‌وه‌ی بابه‌ته‌كان. ه ئه‌وان ب به‌رامبه‌ر ب ه جووه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌و ه مێژووی دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب
ئیسرائیل -كورد بۆ سه‌رده‌می په‌یدابوونی ئاینی مه‌سیحی له ئه‌وروپا و دواتر جێگیربوونی ه ه سه‌رانسه‌ری ئه‌وروپا .سه‌ره‌تا دژایه‌تییه‌كان به‌رامبه‌ر ب ه ل ئه‌و ئاین ه ئاینی خۆیان بۆ ه ئاراو ه ك ه جووه‌كان هات جوو له‌الیه‌ن ئه‌و گرووپه ل ه مه‌سیحییه كه به‌رله‌و ه جوو بوون ،پێیان مه‌سیحیه‌ت گۆڕیبوو .ئه‌و گرووپ ه هاتنی مه‌سیحییه‌ت، وابوو ئاینی مه‌سیح جێگای ئاینی جوو ده‌گرێته‌وه و ب ه له‌سه‌ر ه به‌رامبه‌ردا هه‌ندێكی تر له‌و گرووپ ئایینی جوو كۆتایی پێهاتووه ،ل ه بوون كه هاتنی مه‌سیحییه‌ت به واتای یه‌كگرتووییه‌كی نوێ و ئه‌و بڕوای ئیسرائیلێكی راسته‌قینه‌یه ،ئه‌و بیرۆكه‌یه بوو ه هۆی ره‌تكردنه‌وه‌ی جووه‌كان ه ئازاردان و كوشتنی مه‌سیح. و تۆمه‌تباركردنی ئه‌وان ب ه سه‌ر بیرۆكه‌ی ئازاردان و كوشتنی مه‌سیح كرد، لێره‌دا كه جه‌ختمان ل ه له الیه‌ن مه‌سیحییه‌كانی توندڕۆ وه‌ك كارتێكی ئه‌و ه بابه‌تێكی دیكه‌یه ك ه جوو به‌كار ده‌هێنرا ،ئه‌و گوشار و پاساوێك بۆ دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب مه‌سیحییانه له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕ ه بوون ،جووه‌كان بوونه هۆی ئازاردان و كوشتنی مه‌سیحی پێغه‌مبه‌ر و ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له مه‌سیحییه توندڕۆكان ه راشكاوانه ده‌یانگوت" ،جووه‌كان خوایان ه باوه‌ڕیان وابوو ،مه‌سیح خوایه ،ب ك كوشتووه" .ئه‌وه‌ش یه‌كێك له هۆكاره‌كانی دژایه‌تی و نه‌فره‌ت به‌رامبه‌ر ه و هه‌موو كاتێك بوو ه ه له رووی مێژوویییه‌وه زۆر گرینگ ه جووه‌كانه ك ب هۆكارێك بۆ ئازاردانی جووه‌كان له الیه‌ن مه‌سیحییه‌كانه‌وه. ه مێژوو ،ئه‌ده‌بیات و وتاره‌كانی ه سه‌ده‌ی دووه‌می زایینی ل ه ل ئه‌و بیرۆكه‌ی
ه كار هێنرا و وه‌كو سووكایه‌تییه‌كی ئایینی مه‌سیحی ب ه ئایینی مه‌سیحی و ئه‌تنیكی به‌رامبه‌ر به جووه‌كان ل گه‌شه‌ی سه‌ند و توانی كاریگه‌ری خۆی بسه‌لمێنت و ته‌نانه‌ت ئێسته‌ش كه زۆرینه‌ی مه‌سیحییه‌كان تا راده‌یه‌كی به‌رچاو دژ به‌و بیرۆكه‌نه ،كاریگه‌ریی ئه‌و ه تاكه‌كانی مه‌سیحی ه له‌سه‌ر هه‌ندێك ل بیرۆكه‌ی دیار ه و هه‌ندێك جار كرده‌وه‌یه‌ك دژ به جووه‌كان ه ئه‌وروپییه‌كان ،هه‌اڵیه‌كی گه‌وره‌ی ه واڵت ل لێده‌كه‌وێته‌وه. دژایه‌تییه‌كانی سه‌ره‌تایی به‌رامبه‌ر به جووه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای تۆمه‌تباركردنی ئه‌وان به‌بێ توانایی، ره‌تكردنه‌وه‌ی مه‌سیح له‌الیه‌ن ئه‌وان و ئازاردان و كوشتنی مه‌سیح بوو .له سه‌ده‌ی ( )4-5ی زایینی ه ه فه‌رمی ناسینی ئاینی مه‌سیحیه‌ت ل دوای ب ئه‌وروپا ،دژایه‌تی به‌رامبه‌ر به جووه‌كان شێوازێكی ه نوێی له‌خۆ گرت ،له‌و سه‌رده‌مه‌دا ئه‌و دژایه‌تییان ه چوارچێوه‌ی له‌ناوبردنی كنیسه‌كانی جوو، ل ه سه‌ر ئه‌وان ،په‌سه‌ندكردنی یاسایه‌ك هێرشكردن ه مه‌سیحییه‌ك نادات ه به هیچ شێوه‌یه‌ك رێگه ب ك
سه‌ره‌تا دژایه‌تییه‌كان به‌رامبه‌ر به جوو له‌الیه‌ن ئه‌و گرووپ ه ل ه جووه‌كان هات ه ئاراوه ك ه ئاینی خۆیان بۆ مه‌سیحیه‌ت گۆڕیبوو Israel-Kurd NO17 October 2010
19
ئیسرائیل -كورد ه پێكهاتنی ژیانی ئاینی خۆی بكاته جوو ،رێگه‌گرتن ل ه نێوان جوو و مه‌سیحییه‌ك و هاوسه‌ریه‌تی ل بێبه‌شبوونی جووه‌كان له به‌شداریكردن له دام و ده‌زگه‌كانی حكوومی و فه‌رمی ره‌نگ ده‌داته‌وه. ه په‌ره‌سه‌ندنی ئاینی مه‌سیحییه‌ت ،دژایه‌تیی به‌رامبه‌ر ب ه چوارچێوه‌ی بیرۆكه‌ی قه‌شه‌كان یان ه جووه‌كان ل ب ه ه ده‌ره‌و ه و ئه‌و دژایه‌تیی چوارچێوه‌ی حكوومی هات ه ئاستی بیرۆكه‌ی ئایینی تاكه‌كانی مه‌سیحی گه‌یشت ه تێكه‌ل و له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك بابه‌تی ناڕاستی دیك ه بوو و چوارچێوه‌یه‌كی نوێی له‌خۆ گرت ،بۆ نموون بیرۆكه‌یه‌ك وه‌كو ژه‌هراوی كردنی ئاوی كانییه‌كان ه ئه‌ده‌بیاتی ه رێگای جووه‌كان كه بابه‌تێكی ناڕاسته ،ل ل ه له‌الیه‌ن خه‌ڵكی ئاسایی په‌ره‌ی سه‌ند ئه‌و سه‌رده‌م و كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاوی له سه‌ر تاكێكی ئاسایی مه‌سیحی هه‌بووه بۆ دژایه‌تی به‌رامبه‌ر به جووه‌كان ه ئه‌وان. و زیاتربوونی نه‌فره‌ته‌كه‌ی به‌رامبه‌ر ب ه سه‌ده‌ی ()13-14 ه جووه‌كان ل دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب ی زایینی له ئه‌وروپای ناوه‌ندی بووه هۆی تێكدانی ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له بینا و كه‌نیسه‌ی جووه‌كان و ته‌نانه‌ت كومه‌ڵكوژی ئه‌وان .بۆیه كارناسان هه‌ر چه‌نده له سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ن كه بیرۆكه‌ی ئاینی بیرۆكه‌ی زاڵ له‌سه‌ر دژایه‌تی به‌رامبه‌ر به جووه‌كان بووه ،به‌اڵم بواری ئابووریش رۆڵێكی به‌رچاوی ه هه‌میشه جووه‌كان وه‌ك هه‌بووه ،به شێوه‌یه‌ك ك كه‌سانێكی به‌توانا له بواری ئابووری و خاوه‌ن لێهاتوویی له‌و بواره‌دا هه‌ژمار كراون .بوونی ئه‌و هه‌موو ه جووه‌كان له‌وانیش ئازاردان، سه‌ختییه به‌رامبه‌ر ب كوشتن ،له‌ناوبردنی خانووه‌كانیان ،سووكایه‌تی ه پێكردن به‌وان ،بێبه‌شكردنیان له به‌شداریكردن ل ده‌زگه‌كانی حكوومه‌تیدا وای كردبوو ،جووه‌كان له‌ڕووی ئابوورییه كار بۆ به‌هێزكردنی خۆیان بكه‌ن، ه ه ل ه ته‌نیا هۆكاری سه‌ره‌كی ئه‌و دژایه‌تییه ك وات ه چوارچێوه‌ی ئایندا خۆی پێشان ده‌دا ،بریتی بوو ل ه هه‌رجۆره پێوه‌ندییه‌ك و بێبه‌شكردنی جووه‌كان ل ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك و نموونه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌وه‌ش ل ی پێنه‌دان بۆ به‌شداریكردن له كاروباری بازاڕ ه رێگ و ئابووری ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بوو. جووه‌كان له‌الیه‌ن كڵێسا و ده‌سه‌اڵتداران وه‌ك هێمای گونا ه ناسرابوون و ئه‌وه‌ش وای كردبوو ،ئیتر كه‌س ته‌نانه‌ت خه‌ڵكی هه‌ژاریش كه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتداران چه‌وسابوونه‌وه ،گرینگییان به‌و سته‌مانه نه‌ده‌دا و جه‌ختیان له سه‌ر گوناهكار و تاوانباربوونی جووه‌كان ده‌كرده‌وه. ه ه ناوه‌ڕاسته‌كانی سه‌ده‌ی ( )16دژایه‌تی به‌رامبه‌ر ب ل
20
جووه‌كان چوارچێوه‌یه‌كی پته‌وی له‌خۆ گرت و چوو ه ناو قوناخێكی نوێیه‌وه، له رێگای هاتنه ئارای ناوه‌نده‌كانی بازرگانی و په‌ره‌سه‌ندنی ئاڵوگۆڕه‌كانی ه رێگای كه‌مكردنه‌وه‌ی بازرگانی ،ره‌وتی هه‌ژاركردنی جووه‌كان ل ه ئابوورییه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌تنیكی جوو ،ده‌ستی پێكرد .هاوكات پێوه‌ندیی ه به جۆرێك وه‌ك توندوتیژی ئابووری ناوزه‌د ه ك له‌گه‌ڵ ئه‌و ره‌وت ده‌كرێت ،گوشاره‌كان له‌ڕووی سیاسی و كولتووری له‌سه‌ر جووه‌كان ه ه ژیان ل ه ئه‌وان ناچار ب رووی له زیادبوون كرد ،به شێوه‌یه‌ك ك گه‌ڕه‌كێكی تایبه‌ت بوون بۆ ئه‌وه‌ی بناسرێنه‌وه ،هه‌روه‌ها ناچار ده‌كران، هێمایه‌ك بۆ ناسینی خۆیان له‌سه‌ر جلوبه‌رگه‌كانیان دابنن كه ئه‌وه‌ش دواتر له زۆربه‌ی واڵتانی ئه‌وروپاییه‌وه چوو ه قوناخی جێبه‌جێكردنه‌وه، ه خراپترین شێوازه‌كانی سووكایه‌تی و ره‌گه‌زپه‌رستی به‌رامبه‌ر به‌و شێوه‌ی به جووه‌كان بوو به نه‌ریتێك له كۆمه‌ڵگه‌كانی ئه‌وروپی. په‌یدابوونی بزووتنه‌و ه پرۆتێستان له ئه‌وروپاش رێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ ه جووه‌كان نه‌بوو. كه‌مبوونه‌وه‌ی دژایه‌تی و ره‌گه‌زپه‌رستی به‌رامبه‌ر ب ه "مارتین لوته‌ر" سركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی پرۆتستان سه‌ره‌تا الیه‌نگری ل ه باڵو كرایه‌وه ،رای گه‌یاندووه، ه بابه‌تێكدا ك جووه‌كان ده‌كرد و ته‌نانه‌ت ل ه و ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی ده‌خرێنه پاڵ ه بنه‌ڕه‌تدا له دایكبوویه‌كی جووی مه‌سیح ل جووه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ گه‌نده‌ڵبوونی كڵێسای ڤاتیكان" ،لوته‌ر" هه‌روه‌ها بیرۆكه‌ی كوشتنی جووه‌كان و به‌كارهێنانی خوێنیان بۆ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشه‌كان كه بیرۆكه‌یه‌كی زاڵ له‌و سه‌رده‌مه‌دا بوو ،به توندی ره‌ت ه ته‌واوی بیرۆكه‌كانی ه ساڵی ( )1543ب ه ل كرده‌وه ،به‌اڵم ئه‌و كه‌سایه‌تیی ه دوژمنی سه‌ره‌كیی جووه‌كان و پێشووی خۆی ره‌ت كرده‌و ه و بوو ب له بابه‌تێكدا به ناونیشانی "له جووه‌كان و درۆكانیان" سه‌ره‌ڕای ده‌ربڕینی ه به‌رپرسانی بااڵی راسپاردووه ،هه‌وڵێكی زیاتر بۆ نه‌فره‌تی خۆی ،ب كوشتنی "جووه‌كان نه‌فره‌ت لێكراو و دوور خراوه" بده‌ن. ه راشكاوی هانی خه‌ڵك ده‌دات بۆ له‌ناوبردنی "لوته‌ر" له‌و بابه‌ته‌دا ب ه كه‌نیسه‌ی جووه‌كان ،وێرانكردنی ماڵه‌كانیان ،ده‌ركردنی ئه‌وان ل ه سه‌ر دارایییه‌كانیان و ناچار كردنیان شاره‌كان ،ده‌ست به‌سه‌ر داگرتن ب ه بێ پێدانی كرێی كار به‌وان. ه ئه‌نجامدانی كاره سه‌خته‌كان ب ب ئه‌و نه‌فره‌ته‌ی كه "مارتین لوته‌ر" به‌رامبه‌ر به جووه‌كان په‌ره‌ی پێدا، ه چوارچێوه‌ی ه ئاستێكی پێشكه‌وتوودا له رێگای ئه‌ڵمانیای نازی و ل دواتر ل پرۆگرامی سیاسی پراكتێكی پارتی ناسیۆنال سوشیالیستی ئه‌ڵمانیا ،چه‌مكی ه ئاراوه. هۆلۆكاستی هێنای
ئه‌و نه‌فره‌ته‌ی ك ه "مارتین لوته‌ر" به‌رامبه‌ر ب ه جووه‌كان په‌ره‌ی پێدا ،دواتر ل ه ئاستێكی پێشكه‌وتوودا ل ه رێگای ئه‌ڵمانیای نازی و له چوارچێوه‌ی پرۆگرامی سیاسی پراكتێكی پارتی ناسیۆنال سوشیالیستی ئه‌ڵمانیا ،چه‌مكی هۆلۆكاستی هێنای ه ئاراوه.
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئا :زه‌رده‌شت
sheyan_2005@yahoo.com
ئیسرائیل -كورد
دۆستی راسته‌قینه‌ی من ته‌نیا كورده له ناوچه‌كه‌دا و ئه‌م ه‌باوه‌ڕی هه‌موو ئیسرائیلی ه و ته‌نیا رای من نییه
هه‌ڤپه‌یڤینێك له‌گه‌ڵ (ئیگال لووشی) به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی مۆزه‌خانه‌ی (مۆرشت بابل)ی یه‌هودیی ه عیراقیه‌كان ل ه (ئۆڕیودا) ل ه ئیسرائیل ئیگال لووشی كێیه: ه دایك بووم ،هه‌موو ژیانی ه كوردستانی عێراق له ساڵی 1930دا هه‌ر له‌و شاره‌دا ل من ئیگال لووشیم له دایكبووی هه‌ولێر ل ه گه‌نجیم له‌وێ به‌سه‌ر برد وه‌كو هه‌موو ئه‌و گه‌نجانه‌ی كوردستان كه له سه‌ره‌تادا ژیانێكی ساد ه و ساكارمان به‌سه‌ر برد ،هه‌ر ل كوردستان من هاوسه‌ری ژیانی خۆم نیشان كرد .به‌اڵم تا هاتین بۆ ئیسرائیل زه‌ماوه‌ندمان نه‌كرد ،من دایك و باوكی خۆم رازی ه له ماڵه‌و ه 10خوشك ه بێن بۆ ئیسرائیل .ئێم كرد بڕۆین بۆ ئیسرائیل و خیزانه‌كه‌شم ئه‌ویش دایك و باوكی خۆی رازی كرد ك ه كاری كرێكاری ،له دوای و برا بووین ،هه‌موومان هاتین بۆ ئیسرائیل .سه‌ره‌تا وه‌ك هه‌موو هاوواڵتییه‌كی نوێ ده‌ستمان كرد ب ه پله سه‌ركه‌وتم چه‌ند ساڵێك چووم بووم به پۆلیس دوای هه‌موو پشكنێكم بۆ كرا و سه‌ركه‌وتوو بووم و ه بووم به پۆلیس .پله ب ه ه سلكی پۆلیسدا توانیم بخوێنم و دوو پله‌ی به‌رزی زانكۆ به‌ده‌ست بێنم ،ب تا گه‌یشتم به پله‌ی جه‌نه‌رال له بواری پۆلیس .هه‌ر ل ه و مۆزه‌خانه‌ی دامه‌زراند بوو پله‌ی به‌ڕیوه‌به‌ری جه‌ماوه‌ری و پله‌ی زانستی ده‌ڕۆن .كاتی خۆی (موردخای بن پۆرات) ئه‌و كۆمه‌ڵ ه ئۆریه‌ودا به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیس بووم، ه لێر ه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیم ،هه‌ر ل ه (ئۆریه‌ه‌ودا) ،بانگی كردم كه یارمه‌تی بده‌م ،من 17ساڵ ل ه لێكۆڵینه‌و ه ه و پایه‌م دیوه .ل ه پۆلیس من زۆر پل ه یورشه‌الیم هاتم بۆ (ره‌متگان) و له‌وێ نیشته‌جێ بووم ،هه‌ر ل كاتی خۆی من ل ه ه هه‌ولێره‌و ه پاسێكمان گرت بۆ ئێران چووین ،بۆ ئێران له‌وێ چه‌ند مانگ ماینه‌وه من ل ه ل له گه‌شت بۆ ناوچه‌كانی واڵت ،ئێم سه‌ره‌تا هاتم و دوایی ئه‌وانی تر و له ئێران هاتن هه‌بوو بۆ ئیسرائیل 3 .منداڵم هه‌یه ،دوو كوڕ و یه‌ك كچ ،كچه‌كه‌م خاوه‌نی هی ه په‌ڕه‌شووتوانانیی ئیسرائیل و له‌ژێر ده‌ستی (چڤی بار) بوو به پل دوو منداڵه و كوڕ ه گه‌وره‌كه‌م ئه‌فسه‌رێكی گه‌ور ه بوو ل Israel-Kurd NO17 October 2010
21
ئیسرائیل -كورد
“ب ه كوێریی چاوی دوژمنانی كورد و ئیسرائیل پێوه‌ندیمان رۆژبه‌ڕۆژ به‌تین تر ده‌بێ” جه‌نه‌راڵ ،دوایی وازی هێنا له سوپا ه و ئێسته كۆمپانیای بیناسازی هه‌ی له ته‌له‌ئه‌بیب و ئه‌وی تر كۆمپانیای بیناسازی هه‌یه. ئیسرائیل -كورد :تۆ چۆن ده‌ڕوانیی ه پێوه‌ندیی نێوان كورد و ئیسرائیل ل ه ئێستا و دوا رۆژدا ،ئایا ئه‌و پێوه‌ندیی ه به‌ره‌و پێش ده‌ڕوات ،یان به‌ره‌و ئاقارێكی نادیار ده‌ڕوات؟ كاك دینۆ ،كورد و ئیسرائیل ه یه‌ك دڵ و خوێنن ،هه‌ر دڵۆپ ه ه كورد بڕوات ،بڕوا بك خوێنێك ل ه هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی یه‌هوودی ل ه هه‌موو كات رۆیشتووه ،ئێم ه كورد ه و پیاوه‌تیمان ل ته‌نیا چاك دیو ه و نه‌ته‌وه‌ی كورد زۆر ئازا و به‌وه‌فان بۆ ئێمه ،چونكه هه‌موو ه كات ئێمه‌یان له‌یاده ،باش بزانن ك ئێمه و كورد ته‌نیا دوو نه‌ته‌وه‌ین ه له رۆژهه‌اڵتی و شوینمان جیای ه ناوه‌ڕاست ،ئه‌گینا هیچی ترمان ل
22
یه‌كتری جیا نییه ،به‌اڵم با باش بزانن نه‌ته‌وه‌كانی ه كورد تر هه‌رگیز وا بیر نه‌كه‌نه‌و ه ئیمه پشت ل ده‌كه‌ین ،ده‌رگه‌ی ماڵمان هه‌رده‌م كراوه‌یه بۆ ه كوێریی چاوی دوژمنانی هه‌موو كوردێك ،ب كورد و ئیسرائیل پێوه‌ندیمان رۆژبه‌ڕۆژ به‌تین تر ه چاویان ده‌بێ ،ئه‌وان هه‌ر سه‌رده‌كه‌وین ،چونك ه شه‌ڕ و دووبه‌ره‌كی ،خۆت ه و دوورن ل له ئاشتیی لێره‌ی ئیمه چۆن به ئاشكرا و نهێنی یارمه‌تیی ه ئه‌زموونی كورد ده‌ده‌ین و ده‌مانه‌وێ بیكه‌ین ب ه له رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و نه‌ته‌وه‌كانی نموون تر چاویان له كورد بكه‌ن بۆ ئه‌و دیموكراتییه‌ی ه الی كورد و ئیسرائیل. هه‌ی ئیسرائیل-كورد :ل ه مۆزه‌خانه‌كه بینیم چه‌ند وێنه‌یه‌كی به‌داركردنی چه‌ند یه‌هودییه‌ك ل ه به‌غدا ل ه سه‌رده‌ستی سه‌دام حوسێن كاتی خۆی ل ه ساڵی 1969هه‌ڵواسیوه، كاردانه‌وه‌ی ئیو‌ه چۆن بوو بۆ ئه‌و كاره‌سات ه ناخۆشه؟ خۆت ده‌زانی رێژیمی دیكتاتۆری هه‌ر ئه‌مه‌ی لێ چاوه‌ڕوان ده‌كرێ ،كاتی خۆی ئه‌و یه‌هودییانه‌ی له سێدار ه دران هیچیان نه‌كردبوو ،ته‌نیا بۆ ه چاوشكاندنی خه‌ڵك بوو تا بزانن ئه‌و رێژێم چه‌ند دڕنده‌یه و كاری به‌كۆمه‌ڵكوژی ده‌كات.
Israel-Kurd NO17 October 2010
ه خۆپیشاندان ئیمه لێره‌وه هه‌ڵساین ب و ناڕه‌زایی ده‌ربڕین و چوون بۆ الی ه ی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان و ب باره‌گه دروشمی ناره‌زایی و برووسكه بۆ هه‌موو سه‌ركرد ه و گه‌النی ئاشتیخوازی جیهان ه دژی ئه‌و كاره ،به‌اڵم دیار بوو ده‌نگی ئێم وه‌ك ده‌نگێك بوو له بیابان ،هیچ سوودی نه‌بوو الی سه‌دام و هیج كاریگه‌ریی وای نه‌بوو له‌سه‌ر سیاسه‌تی سه‌دام بۆ ئه‌و ه به یارمه‌تیی دۆستان كار ه نه‌شیاوه‌ی ،ئیم و براده‌ران ،ئه‌وانه‌ی سه‌دام گومانی لێ ده‌كردن توانیمان له عێراق رزگاریان بكه‌ین و بیان هێنین بۆ ئیسرائیل ،خیزانانی كوژراوان قه‌ره‌بووی ماددیان بۆ بكه‌ینه‌و ه ه هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت. ب ئیسرائیل -كورد :هه‌روه‌ها ل ه مۆزه‌خانه‌كه‌ی ئێوه وێنه‌ی بارزانی و كاك مه‌سعوودم بینیـ ئایا ئه‌م وێنان ه هه‌روا دانراون بۆ یادگاری یان شتێكی تره؟ نا ،ئه‌م وێنه‌یه هه‌روا دانه‌نراوه ،به‌ڵكوو هه‌ر وێنه‌یه‌ك له‌م مۆزه‌خانه‌یه یادگارێكی هه‌یه، ه له‌سه‌ر سنووری كوردستان ئه‌م وێنه‌ی
ئیسرائیل -كورد و ئێران گیراوه ،كاتی خۆی یه هودییه‌كان له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی سه‌دام و رێژێمه‌كه‌ی رایان ده‌كرد ده‌هاتن بۆ كوردستان ،له‌وێش به یارمه‌تی كورد ه كه‌ی له‌گه‌ڵ (سخنوتی یه‌هودییه‌كان) و ده‌سه‌اڵت ه كاتی له كوردستانه‌وه ده‌گوازرانه بۆ ئێران ،ك خۆی شا پێوه‌ندیی باشی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بوو، له‌وێ ره‌وانه‌ی ئیسرائیل ده‌كران .كورده‌كان هه‌موو كات پاڵپشتی یه‌هودییه‌كان بوون له تاڵی ه من پێموایه هه‌رگیز نابێ ه شیرینیدا .بۆی و ل ئیسرائیل ده‌ستبه‌رداری كورد بێ یان پشتی لێ ه باوه‌ڕی بكات بۆ دوژمنان ،ب ه من دۆستی نێزیكی یه‌هودیی ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست كان ل ته‌نیا كورده ،ئه‌وانی تر ته‌نیا رۆژ به‌سه‌ربردنه‌و ه باوه‌ڕ به‌وجودی نه‌ته‌وه‌ی تر ناكه‌ن غه‌یری عه‌ره‌ب و تورك و فارس ،یه‌هود و كورد وه‌ك نه‌ته‌وه ناناسن ،بۆیه ده‌ڵێم ژیان له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا ئه‌سته‌مه. ئیسرائیل -كورد :ئێوه له‌م مۆزه‌خانه‌یه‌دا چ چاالكییه‌ك ده‌كه‌ن ،ئه‌م مۆزه‌خانه‌ی ه تایبه‌ت ه ب ه یه‌هودییه‌كانی بابل یان كوردیش ده‌گرێته‌وه؟ نا ،ئه‌م مۆزه‌خانه‌یه ماڵی هه‌موو یه‌هودییه‌كه ،به‌اڵم ه عێراقییه‌كان چاالكی تێدا زۆربه‌ی زۆری یه‌هودیی ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،هه‌موو مانگ سێمینار ده‌كه‌ن و كۆڕ ده‌گێڕن ،ئاهه‌نگ و گۆرانی ساز ده‌كه‌ن و ه گۆرانییه‌كان زۆربه‌یان به‌زمانی عه‌ره‌بیی عێراقی كه گۆرانی بێژانی یه‌هودییه عێراقییه‌كان به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن ،هه‌ندێك جار ئاهه‌نگی كوردیش ساز ده‌كه‌ن كه گۆرانی بێژانی یه‌هودییه كورده‌كان ه له‌م مۆزه‌خانه‌یه‌دا ئه‌رشیڤێكی ئاماده‌ی ده‌كه‌ن ،ئێم باشمان كۆكردووه‌ته‌وه له جلوبه‌رگی عێراقی و كار و پیشه‌ی یه‌هودییه‌كان كه كاتی خۆی له عێراق ه كاری زێڕنگه‌ری ،پیشه‌یی ،دورومان، كردوویانه ل سه‌رتاشی و جلوبه‌رگ فرۆشتن و زۆر كاری تر. ئێمه وه‌ك (تیمسال) یان كۆته‌ل بۆمان دروست كردوون بۆ ئه‌وانه‌ی سه‌ردانمان ده‌كه‌ن تا بزانن ه له عێراق چ كاره بووین ،پیشه‌گه‌ر بووین و ئێم توانیمان ئاوا خۆمان بهڕێوه به‌رین و بژێویی ژیان بۆ ماڵ و منداڵ په‌یدا بكه‌ین. ئیسرائیل -كورد :راتان چییه به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ه كوردستانی عێراق ،ئایا ئه‌وان ده‌بن ه پشت و بنه‌وان بۆ یه‌هوودییه‌كان و ئایا بڕوات ب ه سه‌ربه‌خۆییی كورد هه‌یه؟
ه كورد سه‌ربه‌خۆ بێ و ئااڵی بشه‌كێته‌وه وه‌ك گه‌النی به‌ڵێ ،من باوه‌ڕم به‌وه‌ی ه و بگر ه ه ئااڵیان هه‌ی ه ك ه كه‌متر نیی ناوچه‌كه ،بۆ خۆ كورد چی له‌م گه‌الن زۆر له‌وان ئازا و نه‌به‌ردتر ه و به‌دڵێكی پۆاڵیین ده‌جه‌نگن ،كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كی ه له‌الیه‌ك ده‌ستی هاوكاریت بۆ درێژ چاونه‌ترسه .كورد وه‌ك عه‌ره‌ب نیی كات و له‌الیه‌كی تره‌وه خه‌نجه‌ر هه‌ڵكێشێ ،ئه‌وه‌ی بزانم كورد ئه‌گه‌ر به‌ڵێن بدات به‌سه‌ر الشه‌یدا بڕۆن ،له به‌ڵێنی خۆی په‌شیمان نابێته‌وه ،زۆر دڵسۆز ه ه باشی زیاتر هیچی ه ل بۆ براده‌رانی ،به‌تایبه‌تی نه‌ته‌وه‌ی یه‌هودی .ئێم ترمان له كورد نه‌بینیوه به‌رامبه‌ر یه‌هودییه‌كان ،به‌اڵم نه‌ته‌وه‌كانی تری ه دواوه‌ماندا ه دواوه خه‌نجه‌ر ل ه ئاشتیمان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه و ل ه ئێم ناوچه‌ك هه‌ڵده‌كێشن ،من نازانم چ ئاشتییه‌كه له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا ،چۆن ژیان له‌گه‌ڵیان ده‌ڕوات بهڕێوه ،ده‌پاڕێمه‌و ه هه‌موو كات هه‌ر ئاخیری خودا به‌خێری بگێرێ له‌گه‌ڵ ئه‌ماندا. ئیسرائیل -كورد :ئایا ئیسرائیل ده‌یه‌وێ یارمه‌تیی كورد ل ه كوردستانی عێراق بدات به‌شێوه‌یه‌كی ئاشكرا ،یان هه‌رده‌یه‌وێ له‌م قۆناخه‌دا پێوه‌ندییه‌ك ه هه‌ر به‌نهێنی بێ؟ تۆ خۆت لێره‌ی و بارودۆخی ئیسرائیل ئاگه‌داری ،هه‌ر ه و ئه‌وه‌ی ئاشتیمان له‌گه‌ڵدا چوار ده‌ورمان دوژمن ه به مێوانی خاكی باب و ده‌كات هه‌ر سه‌رزارییه ،ئێم باپیرانمان ده‌زانن ،ده‌ڵێن جێگه‌ی ئیسرائیل ته‌نیا ناو ه ده‌ریایه ،ئێو ه داگیركه‌رن ،بۆیه له‌م كاتانه‌دا ئیسرائیل نایه‌وێ دۆخه‌ك زیاتر ئالۆز بكات ،ده‌یه‌وێ پێوه‌ندیی نهێینی هه‌بێ و دوور بێ له پاڵه‌په‌ستۆی ده‌وڵه‌تانی جیران و كارێكی وا نه‌كات ئه‌وانه‌ی خۆیان به دۆستمان ده‌زانن ه راستیدا ئه‌وانه دۆستمان نین .دۆستی لێمان زوێر نه‌بن ،ههرچهنده ل ه به‌باوه‌ڕی هه‌موو ه ناوچه‌كه‌دا و ئه‌م راسته‌قینه‌ی من ته‌نیا كورد ه ل ه و ته‌نیا رای من نییه. ئیسرائیلی ئیسرائیل -كورد :دوا بۆچوونتان چیی ه بۆ ئێم ه و گۆڤاره‌كه؟ پڕبه‌دڵ به‌خێر هاتنتان ده‌كه‌م ،هیوای سه‌ركه‌وتن بۆ ئێوه و گۆڤاره‌كه‌تان ده‌خوازم ،ئه‌وه‌ی بزانم گۆڤاره‌كه‌تان مۆمی ته‌مه‌نی ساڵی یه‌كه‌می كوژاندووه‌ته‌وه ،هیوای سه‌ركه‌وتن و ته‌مه‌ن درێژی بۆ ئێو ه و گۆڤاره‌كه‌تان ه خزمه‌تی نێوان هه‌ردوو ده‌خوازم ،هه‌موو كات سه‌ربه‌رز و سه‌رفراز بن ل گه‌لدا ،به‌كوێری چاوی دوژمنان هه‌ر بژی كورد و هه‌ر ربژی كوردستان، ه منه‌وه بۆ ئێوه. رێزیش ل
من پێموایه هه‌رگیز نابێ ئیسرائیل ده‌ستبه‌رداری كورد بێ
هه‌ڤپه‌یڤێن :دینۆ دانیاڵ/ئیسرائیل kurdistan777@walla.com Israel-Kurd NO17 October 2010
23
ئیسرائیل -كورد
جووه‌كانی گوندی مه‌له‌كان مه‌له‌كان یه‌كێكه له‌و گوندانه‌ی ده‌كه‌وێته ناوچه‌ی خۆشناوه‌تی ه له پارێزگای هه‌ولێر ،باشوری كوردستان .گوندێكی زۆر كۆن و ناوه‌كه‌ی بۆ سه‌رده‌مانێكی دوور ده‌گه‌ڕێته‌و ه و ده‌ڵێن : دوو پادشا (مه‌لیك) فه‌رمانڕه‌واییی ئه‌و گونده و ده‌وروبه‌ری بوون ،بۆیه پێی ده‌ڵێن "مه‌له‌كان" .هه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافیاییی ه نێوان دۆاڵیییه‌كی ئه‌و گوند ه زۆر سه‌رنجڕاكێشه ،ده‌كه‌وێت ه چه‌م ه چیای به‌رز به‌رز ده‌وره دراوه ،ئێست ه لوتك قووڵ و ب ه زۆری دار ه دره‌خته‌كانی ب و باخێكی گه‌لێك زۆری هه‌ی ه سه‌رووی ئاوایی و گوێزن و سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌كه‌ی ده‌كه‌وێت ه نێزیك شارۆچكه‌ی ڕێگه‌ی ئۆتۆمۆبێل له گوندی ئاالنه‌وه ل ه وه‌رزی بارانباریندا به‌فر و بارانێكی خه‌لیفانه‌و ه بۆ دێت .ل زۆری لێ ئه‌بارێ ،ڕێژه‌ی ماڵه‌كانی نێزیكه‌ی ( )120ماڵه، ه وه‌رزی زستاندا هه‌ندێكیان ده‌چنه‌وه شاری هه‌ولێر به‌اڵم ل و ده‌وروبه‌ری ه كۆمه‌ڵگه‌ی شكارته چاوپێكه‌وتنمان ه 15/10/2010ل ل له‌گه‌ڵ دووپیاوی به‌نه‌ژاد كورد و به‌ئاین مسوڵمان و به‌ته‌مه‌نی ئه‌و گونده‌دا كرد به‌ناوی (ئیبڕاهیم حه‌مه‌د مسته‌فا و عومه‌ر حه‌مه‌د خدر) ،هه‌ردووكیان گوتیان ئێمه به‌ته‌واوی جووه‌كانی ئه‌و گونده‌مان له‌یاده ،له سااڵنی 1948پێنج ه ه گوندی مه‌له‌كان بوون ،به‌اڵم ئه‌و ماڵه جووان ماڵی جوو ل هه‌ندێكیان گه‌ڕۆك بوون بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی ده‌هاتن و دوایی ه له‌وان دانیشتوانی ئه‌و گوند ه ده‌ڕۆیشتنه شوێنێكی تر ،جگ مسوڵمان بوون ،ئه‌و ماڵه كورده جووانه‌ش وه‌ك: ی ناوی (ناز) بوو . 1ـ خدرۆك ،هاوسه‌ره‌كه‌كه 2ـ ئێلیه ،ناوی هاوسه‌ر و منداڵه‌كنیمان له‌یاد نه‌ماوه. 3ـ شه‌موێل ،ناوی هاوسه‌ر و منداڵه‌كنیمان له‌یاد نه‌ماوه. 4ـ داودۆك ،ناوی هاوسه‌ر و منداڵه‌كنیمان له‌یاد نه‌ماوه. 5ـ مۆشێ ،ناوی هاوسه‌ر و منداڵه‌كنیمان له‌یاد نه‌ماوه. ئه‌و ماڵه جووانه هه‌موویان له‌الی یه‌كتری بوون له‌ناوه‌ڕاستی ه شه‌ل)ی ه نێزیك ئاشی ئاوی (مه‌ال حه‌مه‌د و برایم ئاوایی ل ه (كرچنین ، مسوڵمان .ئیش و كاری ئه‌و جووانه برێتی بوو ل
24
Israel-Kurd NO17 October 2010
ه ناو ماڵه‌كانیان دامه‌زراندبوون خمڕێژی ) سێ كارگه‌ی كرچنینیان ل و كریان بۆ مسوڵمانه‌كان ده‌چنین ،هه‌رچی مسوڵمانه‌كان بوون سه‌رقاڵی ئاژه‌ڵداری و كشتوكاڵكردن بوون ،جووه‌كانی ئه‌و گوند ه ه ماڵه‌كانیاندا هیچ كه‌نشته‌یه‌كیان نه‌بوو بۆ خواپه‌رستی به‌ڵكوو ل یادی خوایان ده‌كرده‌وه .عومه‌ر حه‌مه‌د ووتی :جووه‌كان به‌بێ مالم چۆله‌كه‌یه‌كیشیان سه‌ر نه‌ده‌بڕی . ئیبراهیم حه‌مه‌د گوتی :زۆرجار شه‌ومێل بۆ سه‌وز ه و په‌لكه مێو ه هه‌مانبوون ه و ئێمه‌ش ئه‌وشتانه‌ی ك ه ماڵی ئێم و میوه ئه‌هات ه ئه‌ماندانێ .عومه‌ر حه‌مه‌د گوتی :جووه‌كان كاتێ له‌گه‌ڵ ئێم ده‌دوان به كوردی قسه‌یان ئه‌كردن ،به‌اڵم كاتێ خۆبه‌خۆ قسه‌یان ه لێیان تێنه‌ده‌گه‌یشتین ، ه زمانێكی تر ئه‌دوان و ئێم ئه‌كردن ب ه گوندی هه‌ر ئه‌و پیاو ه گوتی :زۆرجار له‌گه‌ڵ دایكم ئه‌چووین (هه‌رمك) له‌ناوچه‌كه‌ی خۆمان (ناوچه‌ی خۆشناوه‌تی) ،زاوایه‌كمان له‌وێبوو ناوی (سمایل) بوو ،زۆرجار باره‌داری بۆ جووه‌كان ه یه‌ك (ڕوپیه) یان یه‌ك قه‌ند ه شه‌كر .عومه‌ر حه‌مه‌د ده‌بردن ب گوتی :خه‌ڵكی عێراق و كوردستان له جووه‌كان فێری حزبایه‌تی ه ئه‌وكات پاشای عێراق بوو ه سه‌رده‌می مه‌لیكه بچكۆل ك بوون ،ل جووه‌كان یه‌ك سندووق پاره‌ی ئابوونه‌یان كۆكردبۆو ه و ڕه‌وانه‌ی ئیسڕائیلیان كرد ،ئه‌یان گوت :ئه‌و سندووقه ته‌رمی (حه‌ده‌سه) بۆ ه ه ئاسانی بیگه‌یه‌نن ئه‌وه‌ی له ڕێگه‌دا كێشه‌یان بۆ دروست نه‌بێ و ب ه ڕێگه‌دا ئیسڕائیل ،حه‌ده‌س پیاوێكی پایه‌به‌رزی ئه‌وان بوو ،به‌اڵم ل لێیان گیرا .هه‌ر ئه‌و پیاو ه گوتی :حاجییه‌كانی كوردستان و عێراق ه فه‌له‌ستین بۆ زیاره‌تی ه (حه‌ج) یه‌كه‌مجار ئه‌چوون كاتێ ئه‌چوون ه مه‌ككه بۆ حه‌جكردن ،هه‌ر ئه‌و گۆڕی سه‌حابان ،ئینجا ده‌چوون پیاو ه گوتی :جووه‌كان زۆر باشترن له عه‌ره‌به‌كان ،عه‌ره‌به‌كان ئه‌نفالیان كردین و سه‌ر و ماڵیان به‌تااڵن بردین ،به‌اڵم هیچ كاتێك جووه‌كان ئه‌وكار ه خراپانه‌یان له‌گه‌ڵدا نه‌كردووین .
ئا :به‌ختیار محه‌مه‌دئه‌مین دواوه‌یی
ئیسرائیل -كورد
هه‌ڕشه‌كانی ئێران ،هه‌وێنی پێوه‌ندیی عه‌ره‌ب و ئیسرائیل ئایا له داهاتوویه‌كی نێزیكدا ئیسرائیل هێرش ده‌كاته سه‌ر ه ناوكه‌یییه‌كانی ئێران؟ بنك ئایا جیهان شه‌ڕێكی تری ناوكه‌یی له باوه‌ش ده‌گرێ؟ ه میدیا ه ماوه‌ی ئه‌مساڵدا ل به‌پێی ئه‌و راپۆرتگه‌له‌ی ل ه پسپۆڕانی رۆژئاوایییه‌كانه‌وه باڵو بوونه‌ته‌وه ،ژماره‌یه‌كی زۆر ل ه ئاینده‌یه‌كی نێزیكدا هل بواری رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست پێیان وای ئیسرائیل هێرشه كتوپڕه‌كه‌ی بۆ سه‌ر ناوه‌ند ه ستراتێژییه‌كانی كۆماری ئیسالمی به‌ئه‌نجام ده‌گه‌یه‌نێ( .به‌پێی زانیارییه‌كان ه له‌الیه‌ن رۆبێرت گه‌یتس /وه‌زیری به‌رگریی ئه‌مریكاو ه ك ه ئاماژه‌ی پێ درابوو ،وا مه‌زه‌نده ده‌كرێ ده‌وڵه‌تی ئێران ل نێوان ئه‌مساڵ تا سێ ساڵی داهاتوو بتوانێ بۆمبێكی ناوكه‌یی دروست بكات). به‌ڕێژه‌ی 50%پێشبینی ده‌كرێ ئیسرائیل تا مانگی ه ه مانگی شه‌شه‌می 2011هێرش بكات جۆزه‌ردان وات ه ناوكیییه‌كانی ئێران .به‌پێی راپۆرته‌كان چاوه‌ڕوان سه‌ر بنك ه ڕێگای ئاسمانی و به‌یارمه‌تیی 100 ده‌كرێ ئیسرائیل ل فڕۆكه‌ی شه‌ڕی جۆڕه‌كانی ئێف-15ئی و ئێف -16سی ئه‌م ه سه‌ر بنكه‌كانی مه‌به‌سته‌ی به‌ئاكام بگه‌یه‌نێ و هێرش بكات پیتاندنی یۆرانیۆم له ناوچه‌كانی نه‌ته‌نز و قۆم و هه‌روه‌ها
ه بنكه‌ی ه ئێسفه‌هان و له‌وانه‌ش بنكه‌ی زانیارییه‌كانی ناوكه‌یی ل ه ئامانجه‌كانی هێرشی هێز ه ی تر بێ ل ریاكتۆری بوشه‌هر یه‌كێك ئاسمانییه‌كانی ئیسرائیل بۆ سه‌ر ئێران. ه ناوكیییه‌كه‌ی كۆماری ئیسالمی نیگه‌رانه، ه به‌رنام ئیسرائیل ل ه ئه‌نجامدانی ه ئیسرائیلییه‌كان پێیان وای به‌اڵم زۆربه‌ی به‌رپرس ه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران كارێكی ه بنك هێڕشێكی دژكرده‌و ه به‌رامبه‌ر ب ه پالنێكی پوخت و گونجاو و هه‌روه‌ها ه و پێویستی ب ئاسان نیی ه عه‌ره‌بییه‌كان به تایبه‌ت ده‌ستخستنی ره‌زامه‌ندیی ده‌وڵه‌ت ه ه هه‌یه .سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش زۆربه‌ی به‌رپرس عه‌ره‌بستانی سعوودی ه ئیسرائیلییه‌كانیش ئه‌مه‌ریكایییه‌كان و هه‌ندێك له به‌رپرس ه كورت ماوه‌دا ئه‌نجامدانی هێرشێكی كتوپڕ ه ل بۆچوونیان وایه ك ه و ه ناوكیییه‌كانی ئێران چاره‌سه‌رییه‌كی گونجاو نیی بۆ سه‌ر بنك ده‌بێ به‌دوای دۆزینه‌وه‌ی پالنێكی یه‌كجاری و هه‌میشه‌ییدا بن بۆ ه ه ناوچه‌ك پووچه‌ڵكردنی هه‌ڕه‌شه‌كانی كۆماری ئیسالمیی ئێران ل و جیهاندا. ه ئێران روویان داو ه ه الیه‌كی تره‌وه ،به‌پێی ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی ل ل ه گه‌ماڕۆ ه روونی ئاشكرایه ،وا دیار ه ك ه ره‌وشی ناوخۆیشه‌و ه ب ول ه دژی ئێران كاریگه‌ری به‌رچاویان هه‌بووه. نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ل ه كه گه‌مارۆكان له سه‌ر كۆماری ئیسالمی سوزان مالۆنی پێی وای
Israel-Kurd NO17 October 2010
25
ئیسرائیل -كورد ئیسرائیل له به‌رنام ه ناوكیییه‌كه‌ی كۆماری ئیسالمی نیگه‌رانه ،به‌اڵم زۆربه‌ی به‌رپرس ه ئیسرائیلییه‌كان پێیان وای ه ئه‌نجامدانی هێڕشێكی دژكرده‌وه به‌رامبه‌ر به بنكه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران كارێكی ئاسان نییه
كێشه‌ی گه‌وره‌یان خستووه‌ته نێوان مه‌ال شیعه‌كان و به‌ره‌ی ریفۆرمخوازه‌كان، ه ه ل ه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و گه‌مارۆیان ه ده‌رئه‌نجام به‌اڵم ئه‌و هه‌روه‌ها پێی وای درێژماوه‌دا باشتر هه‌ستیان پێ ده‌كرێ. ه داهاتوویه‌كی نێزیكدا به‌دی ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ل بێگومان باندۆڕی ئابڵوق ه فاكته‌رێكی گونجاو ناكرێ ،هێشتا زووه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و گوشار ه نێوده‌وڵه‌تییان و راسته‌وخۆ بن بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه ناوكیییه‌كه‌ی كۆماری ئیسالمی، ه بین. ده‌بێت چاواڕوانی ده‌رئه‌نجامه كۆتایییه‌كانی ئه‌م گه‌ماڕۆیان كۆماری ئیسالمیی ئێران هه‌رگیز نه‌یویستوو ه له‌باره‌ی دانوستاندن له‌سه‌ر به‌رنامه ناوكه‌ییه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیدا بگاته چاره‌سه‌رێكی ه راستیدا زیادبوونی گوشار ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به‌رپرسانی گونجاو ،به‌اڵم ل ه په‌نابردن بۆ مێزه‌كانی گفتگۆ ببه‌ن بۆ ه بیر ل ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یان ناچار كرد ك ه و به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر پرسی ه ناوكه‌یییه‌كانی ئه‌م واڵت چاره‌سه‌ركردنی كێش ه ه پیتاندن .جێی ئاماژه پێكردنه ك ه بتوانرێ له واڵتێكی تردا بێت یۆرانیۆم ك ده‌توانرێ له یۆرانیۆمی پیتێنراو وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ مه‌به‌ستی سه‌ربازی ه به‌كار بهێنرێ ،ئه‌گه‌ر كۆماری ئیسالمی له‌وباره‌یه‌وه سه‌ركه‌وتوو بێ ،كه‌وات ه ناوكیییه‌كانی به‌مه‌به‌ستی بیانویه‌كی وه‌ده‌ست ده‌كه‌وێ تا بیسه‌لمێنێ بنك ه ناوكیییه‌كه‌ی دروستكردنی چه‌كی ناوكه‌یی به‌كار ناهێنێ و ئامانج له به‌رنام ته‌نیا الیه‌نی ئاشتیخوازانه‌یه .به‌اڵم تا ئێسته ئێران نه‌یتوانیو ه متمانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ه ئیمزاكردنی ڕێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ توركیا و به‌رازیل ه ل به‌ده‌ست بێنێ و جگ ه له مانگی جۆزه‌ردان/حوزه‌یرانی رابڕدوو دا ئه‌نجامیان دا ،ده‌ستكه‌وتێكی ك
26
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئه‌وتۆی نه‌بووه. قبوڵكردنی ئێرانێكی خاوه‌ن هێزێكی سه‌ربازیی ناوكه‌یی له‌الیه‌ن كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تییه‌و ه كارێكی ئاسان نییه. ه ئێرانییه‌كان و كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن و به‌رپرس ه سه‌رووی هه‌موویانه‌و ه مه‌حموود ئه‌حمه‌دی ل ه به‌رده‌وام نه‌ژاد سه‌رۆك كۆماری ئه‌و واڵت ه پێشكه‌وتنی به‌رنامه ناوكییه‌كه‌یان ده‌كه‌ن، باس ل ه گوته‌ی ه بواری پیتاندنی یۆرانیۆمدا .ب به‌تایبه‌ت ل شاره‌زایانی سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی چاوه‌ڕوان ده‌كرێ ئه‌م پاوانخوازیانه‌ی كۆماری ئیسالمی و هه‌روه‌ها رژدبوونی له‌سه‌ر په‌ره‌پێدانی به‌رنامه‌ی پیتاندنی یۆرانیۆم ،چه‌ندان دژكرده‌وه‌ی جیاجیای لێ بكه‌وێته‌وه ،له‌وانه: ه زوویی هێرش بكرێته سه‌ر ئێران، )1ده‌بێ ب ه خاوه‌ن چه‌كی ناوكه‌یی. پێش ئه‌وه‌ی ئێران ببێت ه خاوه‌ن چه‌كی ناوكه‌یی، )2پێش ئه‌وه‌ی ئێران ببێت ب ه دیموكراتیخوازه‌كانی جیهان ده‌بێ هه‌موو ده‌وڵه‌ت ه گوشاری گه‌مارۆكان بۆ سه‌ر رازی بكرێن ك ئێران به‌هێزتر بكرێ.
ئیسرائیل -كورد ه دیالۆگ و ه ئێستاو ه ده‌ست ب )3ده‌بێ ل دانوستاندن له‌گه‌ڵ ئێران بكرێ پێش ئه‌وه‌ی كاتی ه تێپه‌ڕێت. ه دیپلۆماسییان ئه‌م دیالۆگ و هه‌وڵ )4له به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌كانی ئێراندا نه‌رمی بنوێنن و بگه‌ن به‌و بڕوایه‌ی كه ئێرانێكی خاوه‌ن چه‌كی ناوكه‌یی هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی وه‌ها گه‌وره‌ی ه نییه بۆ سه‌ر ئاسایشی جیهان و بگر ه ده‌توانێ ل ه رۆژهه‌اڵتی ناڤیندا هاوسه‌نگ راگرتنی هێز ل هاوكار و یارمه‌تیده‌ر بێ! له راستیدا ئه‌گه‌ر ئیسرائیل له پرسی ئاشتی له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینییه‌كاندا به‌ئاكام بگات ،ئه‌و ه ده‌توانێ ه چه‌وته‌كانی كۆماری زه‌برێكی كوشنده له سیاسه‌ت ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا بوه‌شێنێ. ئیسالمی ل ئه‌گه‌ر ئیسرائیل پرۆسه‌ی دروستكردنی هی نیشته‌جێكردنی جووه‌كان رابگرێ و ئۆردوگ ه چاره‌سه‌رییه‌كی راسته‌قینه بكاته‌و ه بۆ ئاشتی بیر ل له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینییه‌كاندا ،ئه‌وه ده‌توانێ ده‌ستی ه سیاسه‌ته ره‌شه‌كانی كۆماری ئیسالمی بۆ تاهه‌تای له ناوچه‌كه بسڕێ و چیتر بوار به كاربه‌ده‌ستانی ه ه ناوچه‌كه‌دا جووڵ ه ویستی خۆیان ل ئێران نه‌دات ب بكه‌ن و چاالك بن. ه نێوان ئیسرائیل به‌رده‌وامبوونی كێشه‌كان ل و فه‌له‌ستینییه‌كاندا ،هیچ قازانجێكی نییه بۆ ه ناوچه‌ی په‌ره‌سه‌ندنی ئاشتی و دیموكراسی ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوڕاستدا و بگر ه ته‌نیا و ته‌نیا ئاو ل ئاشه‌كه‌ی كۆماری ئیسالمی ده‌كات. ه ه ده‌وڵه‌ت ه ك بۆ گشت الیه‌نه‌كان ئاشكرای ه كۆمار ه عه‌ره‌به‌كانیش دڵێكی خۆشیان ل شیعه‌كه‌ی ئێران نییه و به‌رده‌وام ناكۆكییان ه ناوچه‌ی هه‌یه .به سه‌قامگیركردنی ئاشتی ل ه رۆژهه‌اڵتی ناڤین ،ئیسرائیل ده‌توانێ ده‌وڵه‌ت عه‌ره‌بییه‌كانیش دڵنیا بكات و ئه‌وانیش ده‌توانن ه دژی تاران به‌كار گوشاره دیپلۆماتییه‌كانیان ل بهێنن .هه‌روه‌ها ده‌كرێ له‌الیه‌ن لۆجستیكیشه‌و ه یارمه‌تیده‌ری ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل بن بۆ تێكشكاندنی ه ه سه‌ر ئاشتی ل هه‌ڕه‌شه‌كانی كۆماری ئیسالمی ل رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا. ه ئه‌و بیرۆكه‌یه بۆ زۆر كه‌س ئاسایی له‌وانه‌ی ه ده‌وڵه‌ته عه‌ره‌بییه‌كان بیانه‌وێ یارمه‌تیی نه‌بێ ك ئیسرائیل بده‌ن ،به‌اڵم زۆربه‌ی ئه‌و واڵتانه ترسیان ه بوونی كۆمارێكی شیعه‌ی توندڕۆ له ناوچه‌كه‌دا ل هه‌یه و وه‌ك هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی گه‌وره بۆ سه‌ر سه‌روه‌ری و كیانی خۆیان سه‌یری ده‌كه‌ن. ه ه ده‌وڵه‌ت ئه‌گه‌ر ئیسرائیل بتوانێت دڵپاكیی خۆی ب
دوور نیی ه ئیسرائیل و ده‌وڵه‌ته عه‌ره‌بییه‌كان بتوانن به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیی ه هاوبه‌شه‌كانیان هاوپه‌یمانیه‌تییه‌كی ههرچهنده كاتیش بێ ،ل ه دژی كۆماری ئیسالمی پێك بێنن. ه بسه‌لمێنێ ،ئه‌و ه ده‌توانێت ه عه‌ره‌بستانی سعوودی عه‌ره‌بیه‌كان و به تایبه‌ت ب ه ناوچه‌كه‌شدا په‌راوێز بخات. ه یارمه‌تیی ئه‌وان ده‌وڵه‌تی كۆماری ئیسالمی ل ب هه‌موومان رووداوه‌كانی مانگی پوشپه‌ڕ/جوالی 2006مان له‌بیره ،له كاتێكدا چه‌كداره تیرۆریسته‌كانی حزبواڵی لبنان به‌به‌زاندنی سنووره‌كانی باشووری ه دیل گرت، لبنان 3سه‌ربازی ئیسرائیلیان كوشت و 2سه‌ربازی تریان ب ه كۆمكاری واڵتانی عه‌ره‌ب ئه‌و چاالكییه‌ی حزبواڵیان شه‌رمه‌زار و سه‌ركۆن ه ه قه‌ڵه‌میان دا .كۆمكاره‌كه هه‌روه‌ها ب ه چاالكییه‌كی نامرۆیی ل كرد و ب مافێكی ره‌وای ئیسرائیلی زانی له هه‌مبه‌ر ئه‌و هێرشانه‌ی حزبواڵدا به‌رگریی ه گشتییه‌كانی خۆی بكات. ه هاوواڵتییان و به‌رژه‌وه‌ندیی ل ه ه ده‌توانین بڵێین كه دوور نییه ئیسرائیل و ده‌وڵه‌ت به‌پێی ئه‌و ده‌رئه‌نجامان ه هاوبه‌شه‌كانیان هاوپه‌یمانیه‌تییه‌كی عه‌ره‌بییه‌كان بتوانن به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندیی ه دژی كۆماری ئیسالمی پێك بێنن. هه‌رچه‌ند ه كاتیش بێ ،ل
ئا :ره‌حمان ته‌یمووری rahmantaymouri@yahoo.com Israel-Kurd NO17 October 2010
27
ئیسرائیل -كورد
بیره‌وه‌رییه‌كانی كورده جوویه‌كی 80ساڵه ه گوندی مه‌نووحا - ه ل بۆغات عزرا له‌دایكبووی ساڵی 1930یه ،خه‌ڵكی گوندی نه‌قه‌به ،ناوچه‌ی زێبار -ده‌ڤه‌ری بادینان .ئێست ه ده‌ژیت. ه ئیسرائیل تا ئێست ه ل ه كوردستان چۆن بوو ،هه‌ر به‌م شێوه‌ی ناوچه‌ی كریات مه‌ناحی -ئیسرائیل ده‌ژیت .ژیانی بۆغات ل به‌شیر :ئێوه كه‌ی هاتن بۆ ئیسرائیل؟ ه كوردستانی خۆشه‌ویست ده‌ركراون و له رێگای بۆغات :كورده‌كانی جوو ساڵی 1950-1951له‌الیه‌ن رێژیمی عێراقییه‌وه ل ه كاری هونه‌ریدا له‌گه‌ڵ هاوسه‌ری به‌غداو ه گه‌یشتنه ئیسرائیل .له‌وه‌ته‌ی گه‌یشتوومه‌ته ئیسرائیل و تا چه‌ند ساڵێكیش له‌مه‌و پێش ل ه هه‌ردووكمان ئه‌ندامی تیپی (مه‌نووحا) بووین. خۆم مۆردیخای مۆشێ عزرا گه‌له‌ك چاالك بووم و ئێم به‌شیر :ئامانجتان له‌و كاره هونه‌ریی ه چ بوو؟ ه بۆغات :ئامانجمان زیندووكردنه‌وه‌ی دیالن و گۆڤه‌ند ه كوردییه‌كان بوو و بۆ باڵوكردنه‌وه‌ی ناوی كورد و كوردستان ل ه ئیسرائیلی و كوردییه‌كاندا به‌شداری ده‌كرد .به‌اڵم ئه‌مڕۆ ه گه‌له‌ك فێستیڤاڵ ئیسرائیل ،ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریكاش بوو .تیپه‌كه‌مان ل ه ئه‌مكاره هونه‌رییه به‌ڕێو ه ده‌بات. ه ك ه ئیسرائیل نه‌وه‌یه‌كی تاز ه هه‌ی ل به‌شیر :ره‌وشی ئه‌وسای كوردستان چۆن بوو و ئێسته چۆنه؟ ه كوردستان نه‌بوو و ژیانمان گه‌له‌ك زه‌حمه‌ت بوو ،دوای ساڵی ه گشتی ،هیچ مافێكمان ل ه كورد ب بۆغات :له كاتی خۆیدا ،ئێم ه هه‌رێمی ه پێشكه‌وتنێك ل 1992تا دوو ساڵ له‌مه‌و پێش چه‌ند جارێكی سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانم كردووه و ده‌توانم بڵێم ك ه زۆر به هێمنی ده‌ڕوات ،هیوام ئه‌وه‌یه نه‌ته‌وه‌ی كورد یه‌كێتیی خۆی بپارێزێ تا سه‌ربكه‌وێ كوردستاندا هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌و پێشكه‌وتن
28
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد و پێش بكه‌وێ. ه ساڵی 1986سه‌ردانی گوندی مه‌نووحام كرد ل ه و ده‌نگی بۆغاتم تۆمار كرد ،ئه‌و به‌م شێوه‌یه و ب ده‌ڤۆكی زێباری -زاراوه‌ی بادینانی باسی جه‌نگی واڵته عه‌ره‌بییه‌كان و ئیسرائیلی كرد و له‌و باره‌یه‌و ه گوتی: ئه‌م كوردێت جوو هه‌رده‌م نانی بۆ خۆ دپێژین،دنیا زڤستان بیت ،هاڤین بیت ،دنیا خۆش بیت، ه گوندێ نه‌خۆش بیت ،ژیانا مه هه‌ر وه تۆڤه .ئه‌م ل خۆ د شه‌ڕێ 1967-ێ نانێ سێلێ بۆ خۆ و هه‌میش ه خۆش و گه‌رم بوو، بۆ جه‌بهێ دپه‌حت .نانێ م ه هه‌م تاز ه بوو .عه‌سكه‌رێت ئیسرائیلێ ژ نانێ م یێ سێلێ عه‌جێبگرتی دمان...هه‌ما ڕۆژا یه‌كێ بوو، عه‌ره‌با گۆت: ه ما ،چوو ،خالس... ئیسرائیل ن مه‌ژی ته‌ماشا دكرد ،مه‌عه‌سكه‌رێت وه‌التێت عه‌ره‌با ه دیتین .مه بۆ خۆ گۆت به‌لكی چ ب چاڤێت خۆ ن ه ڤان گوندا .لێ ه ده‌ستێت وان ،ن هێت دیكه كه‌فتن پاشێ دیار بوو،هه‌می خه‌به‌رێت وان ڤڕ و دره‌و بوین. ه ڕا بۆری ڕۆژه‌كێ مۆشێ ده‌یان له به‌ر گوندێ م و دیت ،ژنێت كوردا نان دپه‌حت ،ڤێچا گۆت: جوویێت ته‌ل-ئه‌ڤیڤێ و ئوورشه‌لیمێ بۆ كڕینانانی كه‌فتن دۆرێ ،لێ نان كێم بوو و هه‌ر تێر نه‌كرد .هه‌ی سه‌د ئافه‌رین بۆ هه‌وه كوردا ،هوون ه گوندێ خۆ نانی بۆ خۆ دپێژن و هه‌میش بۆ ل جه‌ب هێ تهنێرن .خۆزی و سه‌د خۆزی ،جوویێت ئیسرائیلێ وه‌ك هه‌وه كوردا و ه تۆڤ زیره‌ك و كێر هاتی بانا. شه‌ڕ مه‌زن بوو و جوویێت ئه‌ورۆپا بۆ كڕینا نانی چوون سرێ ،گه‌له‌ك خه‌ته‌ر بوو.
راپۆرت :به‌شیر سه‌بری بۆتانی hunername@hotmail.com Israel-Kurd NO17 October 2010
29
ئیسرائیل -كورد
مامۆستا باكووری داوای قه‌ره‌بوو كردنه‌وه ل ه ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ده‌كات 30
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد باكوری :له‌به‌ر وشه‌ی (ئیسرائیل) زۆر ناخۆشیم به‌ده‌ست حكوومه‌ته‌كانی عێراقه‌وه بینیوه ئه‌مجاره‌یان چاوپێكه‌وتنه‌كه‌مان تایبه‌تی و خۆمالی ده‌بێ، ه شاری هه‌ولێر. ئه‌ویش له‌گه‌ڵ مامۆستا باكــوری ل ئازاد :مامۆستا باكوری ،ههرچهنده هه‌موو كوردێكی مۆسیقادۆست وگوێگری گۆرانی و خوێنده‌واران و روناكبیران ئێوه ده‌ناسن ،به‌اڵم وه‌ك نه‌ریتێكی رۆژنامه‌وانی خۆتان بۆ گۆڤاری ئیسرائیل-كورد بناسێنن، باكوری :ناوی ته‌واوم (ئاندریۆس ئیسرائیل خه‌مۆ)یه ،به‌اڵم وه‌ك هونه‌رمه‌ندێكی مۆسیقار و گۆرانیبێژ به ناسناوی ه ه سه‌ر ب ه قه‌زایه‌ك (باكوری) ناسراوم و له شاری ( كۆیه) ك ه پارێزگا)ی هه‌ولێره ،له دایك بـــووم. لیوا (وات ئازاد :مامۆستا باكوری ،ناوی باوكت ك ه (ئیسرائیل)ه هیچ گرفتی بۆتان درووست نه‌كردووه له كاتی حكوومه‌ته‌كانی عێراقیدا؟ باكوری :له‌باره‌ی ناو ه سییانییه‌كه‌م ،تا باسی ئه‌و گرفت و ره‌زاڵه‌ته‌ی كه هه‌ر له‌ته‌مه‌نی قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایییه‌و ه و ه دواتریش تا كۆلێجی (دار المعلمین العالیه)م ته‌واو كرد ل ه به‌غدا و ئینجا له‌و ساڵه‌ش له شاره‌كه‌ی خۆم (كۆیه) بووم ه ساڵی 1957و ......به‌بێ مامۆستای زمانی ئینگلیزی ل
ه مه‌زنه‌كه‌ی درێژه‌پێدانی ئه‌و ژیاننامه‌یه ...ده‌ڵێم :تا ڕاپه‌ڕین ه سه‌ره‌تای نه‌وه‌ته‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م ، خه‌ڵكی كوردستان ،ل ئـازار و چه‌رمه‌سه‌رییه‌كی زۆرم له‌به‌ر نـــــــــــــــــاوی ( ئیسرائیل) ی باوكم چێژتوو ه و هه‌ر باسی بكه‌م ....ته‌واو نابـــێ .من (جوو) نیم له‌گه‌ڵ ئه‌وپه‌ڕی رێز و خۆشه‌ویستیم بۆ هه‌موو نه‌ته‌وه‌كانی جیهان و كه (جوو)ش یه‌كێك له‌و میلله‌تانه‌ن ،كه ئاگاداری ه بابه‌ت مێژووی (جوو) ه و زۆرم خوێندووه‌ته‌وه ل ته‌واوم هه‌ی ه جیهان و ئینجا پێوه‌ندیی نێوانیان و قه‌ومییه‌تی (عه‌ره‌بی) ل به‌تایبه‌تی و چۆنییه‌تیی ڕوانینی (عه‌ره‌ب) به‌رامبه‌ر به ناوی ( جوو و ئیسرائیل) و تا چه‌ند ئه‌و پێوه‌ندییه دژوار و تاڵ و پڕ ه ه بابه‌ت ( ئایینیانه‌وه) چ ل مه‌ینه‌تی بووه بۆ ئه‌و خه‌ڵكه ،چ ل ه ناوی (زایۆن و زایۆنیزم) ه ب بابه‌ت خودی ( عه‌قیده‌كه‌یان) ك ه خۆرهه‌ڵه‌تییه‌كان ه بیرته‌سكه‌ی واڵت ناویان ده‌هێنن ،ئه‌و جیهان منداڵ و گه‌نجیان فێری ناحه‌زایه‌تیی و ناته‌بایه‌تییان ده‌كه‌ن. ئازاد :مامۆستا ،هه‌ر ل ه جیهانی خۆرهه‌اڵت بچیت ه ده‌ره‌وه ،خه‌ڵك زۆر ب ه ئاسایی ده‌ڕواڕنن ه میلله‌تی جوو ،گه‌النی جیهان بۆ گه‌شتوگوزار روو ده‌كه‌ن ه ئیسرائیل ،دۆستایه‌تیی یه‌كتری ده‌كه‌ن و بیر له ئایین و زمان و ره‌گه‌ز ناكه‌نه‌وه ،ئێوه چی ده‌ڵێن؟
باكووری عود ده‌ژه‌نێ /كه‌ركووك Israel-Kurd NO17 October 2010
31
ئیسرائیل -كورد
ه ته‌نیا هی من نییه ،ئه‌وه رای گشتییه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی راستی باكوری :ئه‌و بۆچوون ه كۆیه وه‌ك نموونه) ئه‌و هزر ه زۆر كه‌م بوو و زۆر ه كوردستان ( ل بێ ،ل ه قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی دووه‌م (ته‌نیا دوو قوتابخانه هه‌بوون چاك له‌بیرمه ،ل ه كۆتای 30ییه‌كان) جا دوو یان سێ مامۆستای جوومان هه‌بوون، له كۆیه ل ه فه‌ندی) بوو ،گه‌نج بوو ،وانه‌ی وه‌رزشی ه مه‌خلووف یه‌كیان ناوی (شووع ه ته‌وڕات ه ل ه (صهیون)هو ه هاتوو ه ك ده‌داینێ ،ئه‌ویتر ناوی ( صیۆن) ل به‌كار هاتووه ،ئه‌گه‌ر به هه‌ڵه نه‌چووبم و وه‌ك دێته‌و ه خه‌یاڵم ،مامۆستا (صیون) ده‌بووه خاڵی یان مامی مامۆستا شووعه( .صیۆن) ه فه‌ندی وانه‌ی ه له پۆلی دوو و سێ بووین ،ئه‌و وانه‌كانی تری بۆ ه ئێمه نه‌ده‌گوت ،ئێم ب ه بیرم پۆلی هه‌ورازتر ده‌گوته‌و ه (پۆلی 5و ،) 6ئه‌و مامۆستایانه ،وه‌ك دێت ،زۆر ڕێزیان لێ ده‌گیرا چ له الیه‌ن ستافی قوتابخانه و ئیدار ه و چ له الیه‌ن ئێمه‌ی قوتابی .رۆژێ له ڕۆژان هیچ گرفت و گرژیان نه‌بووه و نه‌مدیو ه و نه‌مبیستووه ،زۆر به خوو و ره‌وشتی جوان په‌روه‌رده‌یان ده‌كردین ،هه‌زار ه ساڵو له گیانی پاكیان بــێ ،ئه‌وان خۆیان هه‌ر وه‌ك له دانیشتووانی شاره‌ك بن ،ئاوا ژیانێكی ساد ه و ساكار و هێمنیان ده‌برده‌سه‌ر .ته‌نانه‌ت له ڕۆژانی به‌هاردا كه بۆ مامۆستایان و قوتابیان سه‌یرانی به كۆمه‌ڵ ده‌كرا ،ئه‌وانیش ه چه‌پڵه‌لێدان و گۆرانی گوتن ده‌هاتن و ڕێگای سه‌یرانگاكانمان له‌گه‌ڵمان ب ه شوێنه‌كه .له گه‌ڕانه‌وه‌ش هه‌روه‌تر .ئه‌و بیره‌وه‌رییانه‌م ده‌بڕی تا ده‌گه‌یشتین هی سااڵنی 1940 – 1938و كۆنتریش. ه ه سه‌یران دا ،چواره‌م كه‌س ل له‌و وێنه‌یه‌دا ده‌بینین مامۆستایان له هه‌ولێر ل ه ساڵی 1941دا ،عه‌لی ه جوو بوو ،ل ده‌ستی ڕاسته‌و ه مامۆستا زه‌كی باروخ ك حوسێن كه‌سر ه و عه‌لی چوكه‌ڵ و عه‌بدواڵ عه‌زیز و ...هتد. ئـازاد :باسی شاری كۆیه‌مان بۆ بكه ،كورده جووه‌كان ژیانیان چۆن بوو و كێت له‌وان له‌بیره؟ ه ه دوای یه‌ك ،ل ه بازاڕی كۆیه ،چه‌ند دووكانێكی یه‌ك ل ه ل بـاكوری :له‌بیرم ه دوای دووكانی ( كاكـه فه‌ندی سه‌رتاش) هه‌بوون، سه‌ره‌تای بازاڕه‌كه‌وه ،ل ه ئیتر ئه‌و ڕێزه دووكانانه هه‌موویان به زێڕنگه‌رییه‌وه خه‌ریك بوون ،له‌بیرم
32
Israel-Kurd NO17 October 2010
یه‌ك دوویه‌كیان ردێنیان درێژ و سپــی بوو .جا من ه له‌گه‌ڵ باوكم به‌الیانه‌وه تێپه‌ڕ ده‌بووین ،تاوێك ك له‌به‌ر دووكانێكیان راده‌وه‌ستام سه‌یرم ده‌كردن. ه یه‌كێكیان بلوورێكی درێژی ( وه‌ك شمشاڵ) ل ده‌م بوو و فووی تێ ده‌كرد و به ده‌سته‌كه‌ی تری الیه‌كه‌ی دیكه‌ی ئه‌و بۆڕییه‌ی له‌و قاپه‌ی كه هه‌ندێ ئاگری تێدا د ه بوو ،یان خه‌ڵووز و ه فوو خۆش ئاگر ..ئیتر ئاگره‌كه‌ی به هێواشی ،ب ده‌كرد ،پێم وابوو له‌ناو ه زێڕ هه‌بوو ه و ده‌یویست ئاگره‌كه دیار ه پارچ ه یان بیتاوێنێته‌وه! جا نازانم بۆچوونه‌كه‌م ڕاست شتێكێ تره؟ ئــازاد :مامۆستا باكوری ،چ بیره‌وه‌رییه‌كی خۆش یان ناخۆشت ده‌رباره‌ی جووه‌كانی كۆی ه ل ه بیره؟ ه پۆلیس ه كۆی بــاكوری :باوكم (ئیسرائیل) ل ه كۆیه‌و ه گواسترایه‌و ه بوو ،له ساڵی 1940ل بۆ (مه‌خفه‌ری پۆلیس)ی گوندی ده‌ربه‌ندی ه نێزیكی گوندی ئه‌شكه‌فت سه‌قایه، گۆمه‌سپان ،ك ه ماڵومنداڵه‌كه‌ی ه نێوان هه‌ولێر و كۆیه .ئێمه وات ل ه ه من و برایه‌كی ل ه به‌جێ هێشتین ،چونك له كۆی ه بووین ،جا بۆ ئه‌وه‌ی ه قوتابخان خۆم بچووكتر ل ه چاك زانی ،جارێ له خوێندن دانه‌بڕێین ،وای ب ه خۆی بڕوا و بۆ پشووی هاوین (كه‌پرێكمان) بۆ ب ه ئه‌و شوێنه و درووستكردن بدات و ئێمه‌ش ببات ه هاوین داهات پشووی هاوین له‌وێ بمێننه‌وه ،ك ه ئه‌و شوێنه خۆشه ( ده‌ربه‌نــــــدی ئیتر چووین ه ه سپان) ،ته‌نیا چه‌ند پۆلیسێكی (سواره) ك گۆم ه لق باوكم یه‌كێكیان بوو ،كه‌پرمان بۆ كرابوو ب ه له دره‌خته‌كانی دار و په‌لك و داری چروو (ك به‌ڕوو لێ ده‌كرانه‌وه). تا بڵێی كه‌ش و هه‌وایه‌كی فێنك و دیمه‌نی چیای سه‌فین و سه‌ربه‌ن و ده‌شتایییه‌كه‌ی گۆمه‌سپان و ه ڕۆژهه‌اڵتمان گردۆله‌كانی سه‌ر ڕێگای كۆیه ك بوو ،به‌ڕاستی فیرده‌وسێك بوون …. ه خێزانێكی (جوو)ش ه ڕێكه‌وت ئه‌و هاوین جا ب ه پۆلیسه‌كان ،ئه‌وانیش ه ئه‌وێ و له‌گه‌ڵ ماڵ هاتن ه ته‌نیشت كه‌پره‌كه‌ی ئێمه ،كه‌پرێكیان بۆخۆیان ل درووست كرد و تێیدا ده‌ژیان. ه دۆستایه‌تییان په‌یدا كرد دایكم له‌گه‌ل ژنی پیاوه‌ك و باوكیشم هه‌روه‌تر ،ناوی پیاوه‌كه مـــــــام مۆشێ ه بیر نه‌ماوه ،وا بزانم دوو بوو ،ناوی ژنه‌كه‌یم ل مناڵیشیان هه‌بوو ،كوڕێك و كچێك. ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ دۆستایه‌تیی ئێمه و ماڵی مام (مۆشێ) زۆر توند و خۆش ده‌بوو ،زۆر جاران
ئیسرائیل -كورد
من (جوو) نیم له‌گه‌ڵ ئه‌وپه‌ڕی رێز و خۆشه‌ویستیم بۆ هه‌موو نه‌ته‌وه‌كانی جیهان و كه (جوو)ش یه‌كێك له‌و میلله‌تانه‌ن، له‌گه‌ڵ دایكم ده‌چوومه ماڵیان ئیتر پاش نیوه‌ڕۆیان ه ده‌ما و ده‌هاته‌و ه ماڵه‌وه… باوكیشم – واجب -ی ن له‌و هاتوچوونه‌ی نێوان ئێمه و ئه‌واندا زۆر چیرۆك و به‌سه‌رهاتیان بۆ دایكم و باوكم ده‌گێڕایه‌وه….. چیان دیتوو ه و چێژتوو ه له‌و گوندانه‌ی كه ساڵه‌های سـاڵه تێیاندا ژیابوون و هه‌ر جاره‌ی له گوندێك بۆ گوندێك گواستوویانه‌ته‌وه .یه‌ك له‌و به‌سه‌رهاتانه‌م ه مام (مۆشێ) شه‌وێكیان كه له‌ماڵمان له بیر ماو ه ك ه له ژێر كه‌پره‌كه‌مان و له‌به‌ر شه‌وقی فانۆس ه نه‌وتییه‌كه ،پێش نووستنمان دانیشتبووین ،منیش ل ه قسه‌كان تێده‌گه‌یشتم ، ته‌نیشت باوكم بووم و ل مام (مۆشێ) گوتی {{:كاك ( ئیسرائیل) ،كورد زۆر له خه‌ڵكانی ه و ئێوه‌ی غه‌یره ئیسالم ..بۆ جوو و تر بۆ ئێم دیان باشترن .به‌اڵم هه‌ندێك له كوێخا و ته‌نانه‌ت ه ه تایبه‌تی بـــــــــــــــ ئاغاكانیش ،بۆ ئێمه‌ی (جوو) ب كافر)مان ده‌ژمێرن و هه‌رده‌م ئاماده‌ن ئه‌گه‌ر ه رووداوێكی وا ڕوو بدات ئه‌گه‌ر چـــــــــــی ئێمــ ه ده‌خلمان به مه‌سه‌له‌كه‌و ه نه‌بێ و دوور بین ل
قه‌وماوه‌كه ..به‌اڵم پێش هه‌موو شتێ و بێ ئه‌وه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی ڕه‌سمی بكرێ و تاوانباره‌كان بناسرێن ،به‌اڵم دیسان جوو ئه‌گه‌ر ه یان به‌یه‌كداچوونه‌كه‌ی لێ ڕوو ه شه‌ڕه‌ك نێزیكی گۆڕه‌پانه‌كه هه‌بوون ك ه تووشی خراپترین كاری ه تاوانبار ده‌كه‌ن و ڕه‌نگ داوه ،ئه‌وه یه‌كسه‌ر ئێم ه هۆی سه‌رخۆشییه‌وه ،كاتێ ه مه‌لیك غازی تێدا ،ب توندی بێین! .ساڵی پار ك ه به‌غدا ،خێزانی ی خۆی ده‌گه‌ڕایه‌و ه قه‌سری پاشایه‌تی ل به ئۆتۆمۆبێله‌كه ه ده‌ست دا و به هۆی مه‌لیك خۆی كێشا به ستوونی كاره‌با و گیانی ل باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی له به‌غدا ،به‌غدایییه‌كان كه‌وتنه فه‌رهود (تااڵن) ه جووه‌كان و هه‌ندێكیشیان لێ ه سه‌ر گه‌ڕه‌ك و ماڵ كردن و هێرش بردن ه مووسڵیش هه‌مان شت... كوشتن...و لـ ئێ باشه كاك ئیسرائیل ،خۆ من لێر ه بووم له‌و گوندی (خۆران)هی ه برسێتی و ه خۆ و به منداڵه‌و ه ژیانمان به‌سه‌ر ده‌برد ،ب بناری سه‌فین ،ب تێنوێتی و بێكاری و هه‌ژاری -هه‌روه‌ها چه‌ند خێزانێكی تری گونده‌كانی ه ئاغاكان ئاماده‌ن ئازارمان بده‌ن ،من ده‌وروبه‌ری ئه‌وناوچانه...زانیمان ك ه دیوه‌خان.....و ه الی ئاغای گونده‌كه‌مان (خۆران)و بۆ الی جه‌نابی ل چووم كه‌سیان نه‌یانگوت (به‌خێر بێی) !! ئاغا له‌و سه‌ری دیوه‌خانه‌وه پرسی " : ه ئاغا ه گۆڕێ ؟ " منیش زانیم و هه‌ستم كرد ك ه ل ها مام مۆشێ چ هه‌ی ئه‌و ڕۆژه خه‌به‌ری خراپی بیستوو ه و پرسیاره‌كه‌ی ترساندمی ! .ئینجا Israel-Kurd NO17 October 2010
33
ئیسرائیل -كورد
به‌ترس و له‌رزه‌وه ،ووتم" ئاغام خۆش بێ یاڕه‌بی ته‌مه‌نت درێژ بێ و خوا لێمانت نه‌ستێنێ! به‌ڕاستی جه‌نابت زۆر یارمه‌تیمان ده‌ده‌یت و له‌ژێر سێبه‌ری ه ئاسووده‌یی له‌گه‌ڵمانا ده‌ڕوا! " ئاغا گوتی " -:ئێ ؟ ڕه‌حمی تۆ ئه‌وا ژیان ب ئه‌دی چت ده‌وێ؟ " وتم " -:وه‌اڵ ئاغا ..به‌قوربانت بین خۆم و ماڵ و منداڵم .. ه و..به‌اڵم لێر ه و له‌وێ هه‌ندێك له خه‌ڵكی گوند ه تۆ زیاتر كه‌سمان نیی ئێمه ل و مناڵه‌كانیان به‌ردمان تێده‌گرن ..و پیاو و ژنه‌كان ..هه‌ندێكیان زۆر به ڕووگرژی سه‌یرمان ده‌كه‌ن ،وه‌ك ئه‌وه‌ی ه كه‌تنێكمان كردبێ یان "..........ئاغا وتی "-:خه‌ڵك لۆ وا ده‌كه‌ن؟ چ ئێم ده‌ڵێن؟ " هــه‌ر به‌ترس و له‌رزه‌وه گوتم" جا قوربان وه‌اڵ بڵێم چی؟ ئه‌وان ده‌ڵێن ( :وه‌اڵ ده‌بێ تۆڵــــــــــه‌ی مه‌لیكتان لێ بكه‌ینه‌وه ،ئه‌نگۆی جوو و ئینگلیز مه‌لیكمانتان كوشت) ه تو چ جوابیان ده‌ده‌یته‌وه ،مام مۆشێ؟ " ئاغا وتی "-:باش ه زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كه‌وه گوتم "-:ئاغا گیان ..به‌قوربانی پێاڵوه‌كه‌ت بم ،من منیش ب ه ه كوێ و ئینگلیز له كوێ ،كه‌ی ئینگلیزمان دیتووه؟ ئێم ه ل چ بڵێم ،ئاخر ئێم هو لۆ مه‌لیكی بكوژین..من و مناڵه‌كانم به چی مه‌لیك بكوژین؟ ئه‌و له به‌غدای ئێمه‌ش له‌ناو ئه‌و چیایه‌ی؟ " ه و مه‌ترسێ ! ئه‌وانیش ئاغا وتی "-:مۆشێ دڵت چ نه‌كات و كاری خۆت بك گووی ده‌خۆن ئه‌و سه‌گبابانه ...ئه‌گه‌ر".... من ئه‌وه‌ند ه خه‌نی بووم و گه‌شامه‌وه‌و ترسم یه‌كسه‌ر په‌رت و باڵو بوووه و ڕه‌وییه‌وه .....وامزانی ئاغـــــــــا به‌ڕاستی پارێزگاریمان ده‌كات و ڕه‌نگه فره‌مان بدات ،كه‌س تخونمان نه‌كه‌وێ ،به‌اڵم قسه‌كانی ته‌واو كرد و فه‌رمووی "من ه ئه‌وه‌ی هێرشتان كوو ده‌هێلم ئه‌وان بتانكوژن ،ئه‌گه‌ر شته‌ك بوو و گه‌یشت لێ بكه‌ن و بیانه‌وێ بتانكوژن ،ئه‌وا ئه‌من لۆخۆم هه‌ر لێره( خه‌زای) خۆم
34
Israel-Kurd NO17 October 2010
ده‌كه‌م ،مه‌به‌ستی ئاغا ئه‌و ه بوو ( غه‌زا) ده‌كات!" ه جێو ه ده‌كه‌م !كوو و گوتی" :من خه‌زای خۆم ل ئه‌و فورسه‌ته‌ی لۆ وان به‌جێ دێڵم" مام مۆشێ رووی له باوكم كرد و گوتی" :جا كاك ئیسرائیل به‌خوای ویستم هه‌ستم ،به‌اڵم چۆكه‌كانم ده‌له‌رزین ..به‌چ حاڵ كابرایه‌ك هه‌ڵیستاندم و گوتم "ئاغا زۆر مه‌منوونتین ،ئێمه‌ش خوامان هه‌یه"...هاتمه ماڵه‌وه و به‌دایكی منداالنم نه‌گوت، ترسام نه‌بادا یه‌كسه‌ر بمرێ له‌ترسان! تا ه به‌غدا هێور بۆو ه و خه‌ڵكی گوندیش به‌زمه‌كه ل ورده ورد ه وازیان لێ هێناین. ه خۆمم ه ئێر ه ،الی ئێوه! ب ئینجا هه‌ڵسام هێنامن وت" پۆلیس هه‌رنه‌بێ نامانكوژن ،زۆر زۆر ده‌مانگرن" باكوری :ئینجا باوكم و دایكم وا پێكه‌نین و پێكه‌نین وه‌خت بوو دایكم له‌خۆ بچێت له‌به‌ر ه دایكم هه‌ر ده‌یگێڕایه‌و ه پێكه‌نین ..و ئه‌و حیكایه‌ت ! تا دواسااڵنی ته‌مه‌نی! ئازاد -باش ه با بێین ه سه‌ر ده‌رده‌سه‌ری و گرفتت له‌گه‌ڵ ناوی باوكت ك ه (ئیسرائیل)ه باكوری :خۆ منیش كوڕی (ئیسرائیل)ی پۆلیسم و له‌مام ( مۆشێ) ئازاری زیاترم پــــــــێ گه‌یشتووه.. به‌اڵم نه‌ك هێرشی كوشتن و ( خه‌زا!!) ..بگر ه
ئیسرائیل -كورد له‌ده‌ست دائیره‌كانی حكوومه‌ت و پۆلیس و سه‌یته‌ره‌كان! به‌درێژاییی ئه‌و سااڵنه‌ی ه سه‌یری ناوی منیان ده‌كرد له‌ناو ژیانم ،ك ئه‌وراق و فایله‌كه‌م ،یه‌كسه‌ر ده‌یانپرسی ه ( ئێوه جوون ) ؟ ،جا ( أنتم یهود ؟) وات هه‌ندێكیان ه سه‌یری ناسنامه‌كه‌یان ده‌كردم و ل بڕگه‌ی (( الدیانه)) ده‌یانخوێنده‌و ه ( ه مه‌سیحی) ،هه‌ندێكیشیان ده‌یانگوت (:باب روح بدل اسم أبوك ،شنو ئیسرائیل ؟ ئیسرائیل یعنی یهود!! ده‌مگوت هو اسم مقدس عند المسیحیین و الیهود و حتی فی القرێ‌ن موجود. گرفتی گه‌وره‌م له خاڵی پشكنین ( ه سه‌فه‌رم ده‌كرد بازگه‌كان) ده‌بوو ك ه شارێك بۆ شارێكی تر ،چونكه رێژیمی ل ه عه‌سكه‌رێكی (به‌عس) به‌زۆری له‌و شوێنان نه‌خوێنده‌واریان ده‌كرده لێپرسراو ،جا ه مرۆڤی دواكه‌وتوو و بێ خوو هه‌میش و ڕه‌وشت فێر كرابوون تا بتوانن خه‌ڵك ه كوردییه‌كان ،ئازار بده‌ن به‌تایبه‌تی ناوچ ه ڕۆیشتن ،تا وه‌ڕس و دوایان بخه‌ن ل ه ه ناو ئۆتۆمۆبێله‌كه ،به‌تایبه‌تی ل بن ل ه ه نۆر ه ده‌هات وه‌رزی هاویندا! جا ك ه ه (سڕه)كه ،ئینجا ناوه‌كه‌می ب سه‌رم ل زه‌حمه‌ت ده‌خوێنده‌و ه و لێی ده‌پرسیم به ده‌نگێكی گه‌وره ،ده‌یگوت (-:هژا شنو؟ إنت شسمك؟) واته ناوت چیه؟ منیش به‌ده‌نگێكی نزم ناوه‌كه‌مم بۆی ده‌خوێنده‌وه ....ده‌یگوت؛( إژا ماتبدل ه ئه‌گه‌ر إسمك ال تجی منا مره پانیه) وات ناوت نه‌گۆڕی ،جارێكی تر بێره‌دا مه‌یێ !! زۆرترین خاڵه‌كانی پشكنین ( ئاندریۆس ) ه‌كه‌یان ده‌خوێنده‌و ه وه‌ك ( أنور یونس)- ه لێی ده‌پرسیم ( -أسمك أنور یونس)؟ وات ه ؟) منیش وه‌اڵمم ( ناوت ئه‌نوه‌ر یونس ه (نعم) ده‌دایه‌وه ب ه ( به‌ڵێ) ،وازی لێ ده‌هێنام، وات چونكه به‌الی ئه‌وان ،دوو ناوی یه‌كه‌میان ده‌خوێنده‌و ه ؛ وه‌كو بۆ نموونه ( -محمد عبدالله) یان (مصگفی محمود) ..جا به گوێره‌ی ناوی ه بووه منیش ،ك ه ( أنور یونس) زۆر مورتاح بووم و ل Israel-Kurd NO17 October 2010
35
ئیسرائیل -كورد ه ه ئیسرائیل تا هه‌ست ب زۆر له‌و سه‌یته‌ڕان پێش ئه‌وه‌ی كاكی جوندی ناوم بۆ دوو سێ هه‌فته ده‌عوه‌تم بكه‌ن و بمبه‌ن بخوێنێته‌وه من ده‌مگوت ( أنور یونس) ئه‌ویش خێرا حه‌سانه‌و ه و خۆشی بكه‌م و رووبه‌ڕوو پیرۆزباییان لێ بكه‌م و چه‌ند ه خاكی ئیسرائیلم چاو پێ بكه‌وێ. ه پێش چاو ،شوێنێكی خۆش و گرینگ و مێژوویی ل سه‌یری هه‌ویه‌كه‌ی ده‌كرد و وای ده‌هات ه وازی لێ ده‌هێنام! بۆی ه ئیسرائیلت دیتووه ،كاك ئازاد ،ئه‌رێ باكوری :خۆزگه‌م به‌خۆت ..ك ئازاد -:كاك ئاندریۆس ،له‌گه‌ڵ ده‌رچوونی ژماره یه‌كی گۆڤاری خۆشه؟ (ئیسرائیل-كورد) ڕاتان چی بوو؟ باكوری :كه یه‌كه‌م ژماره‌ی (ئیسرائیل-كورد)م ئازاد :ئیسرائیل ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا وه‌ك تاق ه گوڵێكه ل ه بیاباندا.... ه له به‌رده‌م ئازاد ؛ كاك باكوری ،دوا وته‌ت چی ده‌بێ؟ چاو پێكه‌وت ،له‌ناو گۆڤاره‌كانی تر ،ك ه ده‌یانفرۆشن و منیش گۆڤار و باكوری :داوای سه‌ركه‌وتن بۆ هه‌موو كارمه‌ندان و لێپرسراوانی گۆڤاری په‌رتووكخانه‌ك ه ( ئیسرائیل-كورد) ده‌خوازم. ڕۆژنامه‌ی لێ ده‌كڕم ،یه‌كسه‌ر ده‌ستم بۆی برد و ب ه دانانی خۆی پێشكه‌شم كرد، ه دیاری 6په‌ڕتووكی ل خێرایی سه‌یری به‌رگه‌كه و هه‌ندێ الپه‌ڕه‌م هه‌ڵدایه‌وه ،كاك باكۆری ب ه و ته‌مه‌نێك ..منیش هه‌نێك له‌گه‌ڵ خۆمدا هه‌ستێكی زۆر خۆشم به‌دڵدا هات(( ،گۆرانیبێژه‌نه‌مره‌كان 3به‌رگ)) و ئێزگ ه ئاشكرا باڵو مه‌دالیه‌م پێ بوو و گوتم »:مامۆستا بۆخۆت دانه‌یه‌ك هه‌ڵبژێر ه به‌تایبه‌تی كه سه‌یرم كرد له كوردستان ب ه ناوی بابمی ه ،ئه‌ویش گوتی »:ئه‌من ئه‌وه‌ی هه‌رده‌بژێرم چونك ده‌كرێته‌و ه و هه‌موو ژماره‌كان زوو ته‌واو ده‌بن و ل كتێبخانه‌كان نامێنن ،جا به‌خاوه‌ن كتێبخانه‌كه‌م گوت (ئیسرئیل) له‌سه‌ره» .په‌رتووكی شه‌شه‌م ناوی “تیپی موسیقای باواجی ه كویه“ یه. "هه‌موو جارێك ئه‌م گۆڤاره‌م بۆ دابنێ و بووم ب ی خزمه‌تێكی گه‌وره‌ی مۆسیقای كوردی كردووه.. یه‌كێك له به‌شداربووه‌كان ( مشتركین)ی ئیسرائیــــــــــل مامۆستا باكور ه ه گۆرانیه‌كانی هه‌ر وه‌ك جاران وشه‌كانی ساكار و سیحراوین و ده‌تبه‌ن ه ،هه‌ر ل كورد ،بۆیه تا ئێستا هه‌موو ژماره‌كانم هه‌ی به‌رگی یه‌كه‌مه‌و ه ده‌یخوێنمه‌وه تا دوا به‌رگی....كه‌چی خه‌یاڵی كورده‌واری و مرۆڤایه‌تی ...به‌ڕاستی مامۆستا باكۆری شایه‌نی من و باوكم و براكانم به‌درێژایی سااڵنی ڕابردوو هه‌موو ڕێزلێنانێكه ئازارمان چێژتوو ه له‌به‌ر ناوی ( ئیسرائیــل)ی باوكم، ی خزمه‌تێكی گه‌وره‌ی به‌مۆسیقای كوردی كردووه، ئه‌گه‌ر باسی هه‌موو ته‌نگوچه‌ڵه‌مه‌كانمان بكه‌م كۆتاییان مامۆستا باكور ه ه منه‌تێك له‌سه‌ر حكوومه‌تی ئیسرائیل گۆرانییه‌كانی هه‌ر وه‌ك جاران وشه‌كانی ساكار و سیحراوین و ده‌تبه‌ن نایه‌ت ،بۆیه ك ه خه‌یاڵی كورده‌واری و مرۆڤایه‌تی ...به‌ڕاستی مامۆستا باكوری شایه‌نی ه به‌ڕاستی ،به مافی خۆمی ده‌زانم ئه‌و داوای ده‌كه‌م ك ه ده‌بێ ده‌وڵه‌تی (ئیسرائیل) قه‌ره‌بووی ئازار و هه‌موو ڕێزلێنانێكه. بكه‌م ك ه ماندووبوونی ده‌روونیی من و ئه‌و خه‌م و نیگه‌رانییه‌ی ب هۆی ناوی باوكم (ئیسرائیل) بۆ من و برا و خوشكه‌كانم ه بداته‌وه ،ده‌بێ هه‌رنه‌بێ درووست بووه و چێژتوومان
هه‌ڤپه‌یڤین :ئازاد میران /هه‌ولێر Azadmiran2002@yahoo.co.uk
36
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئیسرائیل -كورد
رێڕه‌وی پێوه‌ندییه‌كانی كورد و جوو به‌شی دووه‌م
ه پیتتر بوو ه ه پێناو وه‌ده‌ستهێنانی خاكی زۆرتر و خاكی گرینگتر و خاكی پیرۆزتر و خاكی ب تێكدانی رێڕه‌و ه راسته‌قینه‌كانی مێژوو ل له مێژوودا ،جووه‌كان ده‌مێكه ئه‌و درووشمه ده‌ڵێنه‌وه و زۆر بڕواشیان پێی هه‌بوو ه (حدودنا لنیل الی فرات و الباقی لالكراد)، ه ساڵی 1812سنووری كوردستان ه عوسمانییه‌كان دروستیان كردبوو ل ه نه‌خشه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕواست بڕوانی ك ئه‌گه‌ر ل له‌گه‌ڵ سنووری ئیسرائیله ،له نه‌خشه‌ی رۆژهه‌اڵتی تازه‌شدا ئه‌م راستییه به‌رچاو ده‌كه‌وێ ،كاتێك ئه‌م شێواندنه‌ی مێژوو ده‌بینرێت ه كاتێك زلهێزه‌كانی دنیا یاخود نه‌ته‌وه سه‌رده‌سته‌كان ه و زاڵبه (فرق تسد)ی دێته به‌رچاو ،چونك ده‌قاو ده‌ق مرۆڤ سیاسه‌تی په‌رتك ه بردووه و له‌وێوه‌ش توانیویانه به‌چه‌واشه‌كاری ئه‌م درز ه ویستویانه نێوماڵێك تێك بده‌ن ئه‌وا په‌نایان بۆ ئه‌م شێوازه سیاسه‌ت ه بووه ،له‌كاتێكدا هه‌موو نه‌ته‌وه سه‌رده‌سته‌كان بخه‌نه نێو نه‌ته‌وه‌كان و میلله‌تان ،درزی نێوان كورد و جووش به‌م شێوه‌ی ه سه‌ره‌تاو ه ه ده‌بینین توركه‌كان ل ه گه‌وره‌یه‌ی مێژوو ده‌زانن ،بۆی ه واقعیه‌تی راستكردنه‌وه‌ی ئه‌م هه‌ڵ ه ئێستای جووشه‌و ه ل ب ه جووه‌كان و دواتر ئیسرائیل نێزیك كردووه‌ته‌و ه و ته‌نانه‌ت ئیمپراتۆریایه‌كی گه‌وره‌ی ئیسالمییان كرد ه بێ ئه‌نداز ه خۆیان ل
Israel-Kurd NO17 October 2010
37
ئیسرائیل -كورد قوربانیی دۆستایه‌تیی خۆیان به جووه‌كانه‌و ه ه ه ئاینده‌دا نه‌بن ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ی جوو ل هاوپه‌یمان و هاوره‌چه‌ڵه‌كی یه‌كتر زیندوو بكه‌نه‌وه و به‌هۆیه‌و ه تورك له‌ناوچه‌كه‌دا ه كه‌مینه‌ی ژێرده‌ست ،له‌الیه‌كی ببێت ه تره‌و ه ئێران هاتووه ئه‌م دۆستایه‌تیی مێژووییه‌ی وه‌ال ناو ه به بیری ئیسالمی ه و شیعه‌گه‌راییه‌وه ناكۆكییه‌كانی خۆی ب جووه‌كانه‌وه قووڵ و قووڵتر كردووه‌ته‌و ه و له‌وێوه‌ش نانی خۆی له‌سه‌ر خوانی ساویلكه‌یی عه‌ره‌به‌كانی فه‌له‌ستینه‌و ه په‌یدا ه كردوو ه و هاوكات ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا بۆت بزوێنه‌ری تۆخكردنه‌وه‌ی ناكۆكیی عه‌ره‌ب ه ئیسرائیل هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ی ك ئاماژه‌مان پێدا ،له‌پێناو ئه‌وه‌ی كه جووه‌كان ه دۆست و هاوره‌چه‌ڵه‌كه ره‌سه‌نه‌كانی ب خۆیان له‌ناوچه‌كه‌دا نه‌بن به هاوپه‌یمان ،بۆ ه ئاینده‌دا به‌ره‌یه‌كی به‌هێز ئێران ئه‌وه‌ی ل نه‌خاته ژێر كۆنتڕۆڵی خۆی ،عه‌ره‌به‌كانیش و ئیسالمگه‌رایی تیۆری به‌هه‌مان فراوانخوازی و مه‌زنخوازی ساویلكه‌ییی ه ه له رێگه‌ی ده‌ق عه‌ره‌ب هاتوون پیرۆزه‌كانه‌و ه كۆنتڕۆڵی بارودۆخه‌كه‌یان ه رێگه‌ی مێژوونووس و كردووه و ل ه نووسه‌ره ده‌رباره‌كانی باره‌گای خه‌لیف و ئه‌میر و ئیمپراتۆره‌كانیانه‌وه سه‌ر و ه ژێری مێژووی ئه‌و ناوچه‌یه‌یان چه‌واش و ده‌ستكاری كردووه ،به نه‌فه‌سێكی پان عه‌ره‌بیزم هاتونه كاریان له‌سه‌ر دابڕاندنی جووه‌كان له‌كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی كردوو ه و هه‌موو ئاراسته نوێگه‌راییه‌كانی مێژوو، راستگۆیی و پاكی و زانست و زانین و هه‌رچی ئه‌ده‌ب و هونه‌ری كۆمه‌ڵگای رۆژهه‌اڵتیشه ئاراسته‌ی بیابانی عه‌ره‌بی و باره‌گای خه‌لیفه‌كان كراو ه به‌جۆرێك تۆ وا ه هه‌ست ده‌كه‌یت پێش ئه‌وه‌ی ئیسالم بێت ه جیهاندا ناوچه‌كه هیچ شارستانیه‌تێك ل نه‌بوو ه و دنیای پێش ئیسالم دنیای نه‌بوونی بووه ،ئا لێره‌و ه سه‌رتاپای مێژوو شێوێنراو ه و به‌عه‌ره‌ب كراو ه ته‌نانه‌ت خودی ره‌چه‌ڵه‌كی پێغه‌مبه‌ری ئیسالم و هه‌موو پێغه‌مبه‌ره‌كانی تر له‌الیه‌ن عه‌ره‌به‌كانی بیابانی عه‌ره‌بی ته‌عریب كراوه.
38
Israel-Kurd NO17 October 2010
هاتووه ك ه كورد و جووه‌كان ل ه ره‌چه‌ڵه‌كدا برای یه‌كترن و ل ه نه‌وه‌ی سامی كوڕی نوحن
ئیسرائیل -كورد نه‌ته‌وه‌ی كورد و جوو ل ه چ خاڵێكی مێژوویی و ئایینی یه‌كده‌گرنه‌وه؟ ه په‌رتووكی (سبائك الژهب فی معرفه قبائل ل ه ه كورد و جووه‌كان ل العرب( ))1دا هاتووه ك ه نه‌وه‌ی سامی كوڕی ره‌چه‌ڵه‌كدا برای یه‌كترن و ل ه به‌مجۆره باسی ده‌كات :كوردۆ و گورجۆ نوحن ك كوڕی ئێرانن ،ئێران كوڕی ئاشووره ،ئاشوور ه (كورد و فارس و كوڕی سامه ،سام كوڕی نوح جوو و ئه‌رمه‌ن و گورجی و هاشمی و قوڕه‌یشی سامین) ،كه‌نعان و مسر و قۆت و گۆش كوڕی حامن و حامیش كوڕی نوح پێغه‌مبه‌ر ه (ئه‌فریقایی و عه‌ره‌ب و ره‌ش پێسته‌كان كوڕی حامن)( ،تورك ه و یافسیش كوڕی كۆمه‌ر ه و كۆمه‌ر كوڕی یافس كوڕی نوحه). ه ه و ل پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم باوكی به‌نی ئیسرائیل ره‌چه‌ڵه‌كدا كوردی شاری روحایه(ئورفا)ی باكوری كوردستان ،هه‌روه‌ها ئیسرائیل ناسناوی پێغه‌مبه‌ر هو ه و یه‌عقوبیش كوڕی پێغه‌مبه‌ر ئیسحاق یه‌عقوب ئیسحاقیش كوڕی ئیبراهیم پێغه‌مبه‌ره ،ره‌چه‌ڵه‌كی پێغه‌مبه‌ر موحه‌مه‌د پێغه‌مبه‌ری ئیسالم ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆسه‌ر قوره‌یش و قوڕه‌یشیش ده‌گه‌ڕێنه‌و ه بۆسه‌ر ره‌چه‌ڵه‌كی سامی كوڕی نوح و محه‌مه‌د له نه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ر ئیسماعیله و ئیسماعیلیش كوڕی ئیبراهیم پێغه‌مبه‌ره ،ئێستا كوردی باشوور ئیسحاقینه و كوردی ئامه‌د و ئورفا ئیبراهیمی و ئیسماعیلینه، به‌م شێوه‌یه ده‌بینین باوكی پێغه‌مبه‌ره‌كان واتا هه‌ر ه ره‌چه‌ڵه‌ك سامین ه محه‌مه‌د ل ه نوحه‌و ه تا ده‌گات ل ه میزۆپۆتامیا هاتوونه بوون ،ئه‌مه‌ش ئه‌و ه و ل ه كورد و جوو له ره‌چه‌ڵه‌ك به‌یه‌ك ده‌سه‌لمێنێ ك ده‌گه‌نه‌وه و ئه‌م برایه‌تی و دۆستایه‌تییه تا رۆژی ئه‌مڕۆ شێوێندراوه و شاردراوه‌ته‌وه. سهرچاوه مێژوویییه‌كانی دۆستایه‌تیی كورد و جوو: ه به سه‌دان سه‌رچاوه‌ی زۆر گرنگی مێژوویی ل ئه‌رشیڤی كوردیدا بوونی ئه‌و برایه‌تی و دۆستایه‌تی و هاوكاریه‌ی نێوان هه‌ردوو گه‌لی برا دووپات ده‌كه‌نه‌وه ،ئه‌مانه‌ی خواره‌وه مێووێكی ئه‌وه‌ند ه ه تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ه پێمان ده‌ڵێن ئه‌م كۆن نین ك كورد بوو ه بۆ دۆستایه‌تیی گه‌النی تر ،له‌كاتێكدا فارس یان تورك و عاره‌ب ده‌ڵێن :نه‌خێر جوو برای ه كورد ئیسالمن و جووه‌كانیش كوردان نین چونك ه برایه‌تیی نێوان كورد و جوو دژی ئیسالمن كه‌وات هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی یه‌كتره و چه‌واشه‌كردنی خه‌ڵكه،
ه هاو ئاین و دراوسێ ده‌زانن ،به‌اڵم هه‌رگیز به برامان ئه‌وان ئێمه‌ی كورد ب ه ناوی ئاینه‌و ه ه هه‌رگیز برا مافی برای ناخوات ،كه‌چی ئه‌وان ب نازانن ،چونك ه كاتێكدا ئاینی ئیسالم ئاینی سه‌ندنی ئه‌مڕۆ مافی ئێمه‌یان زه‌وت كردووه ،ل ه مافی مرۆڤه‌كان بووه ،شۆڕشی مافخوراوان بووه ،ئه‌گه‌ر ئه‌م قسان
توركه‌كان له سه‌ره‌تاو‌ه بێ ئه‌نداز‌ه خۆیان ل ه جووه‌كان و دواتر ئیسرائیل نێزیك كردووهتهوه و ته‌نانه‌ت ئیمپراتۆریایه‌كی گه‌وره‌ی ئیسالمییان كرد‌ه قوربانیی دۆستایه‌تیی خۆیان ه ئایدیۆلۆژیا بنه‌ڕه‌تیه‌كه‌ی ه ئیسالم و ئه‌مان هه‌مووی هه‌قانیه‌ته به‌رامبه‌ر ب ئیسالمن ئه‌وا هه‌رگیز ئێمه له‌الیه‌ن جووه‌كانه‌وه زوڵممان لێ نه‌كراو ه به‌ڵكو هه‌ر تورك و عه‌ره‌ب و فارس جینۆساید و ئه‌نفال و ره‌شه‌كوژیان ه و نه‌مانویستووه خاكی كه‌س كردووین ته‌نیا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كورد بووین ه ه كۆیله‌كردنی هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ك نه‌بووه ،كه‌وات داگیر بكه‌ین و چاومان ل ه به‌سای ئاین ه دۆست و برامان ك هه‌رگیز تورك و عه‌ره‌ب و فارس نابن و خوێنڕشتنیانه‌و ه بوون به‌ده‌وڵه‌ت و داگیركار و خوێنڕێژ ،نموونه‌ی هه‌ر ه ه ه ل ه توركیا زیاتر خه‌نجه‌ریان له‌كای ه عێراق ل نزیك ئه‌مڕۆ توركمانه‌كان ل ه بااڵكانی نه‌ته‌وه‌ی كورد ه به‌رژه‌وه‌ندی ه توركیا زیاتر دژ ب هه‌مبه‌ر كورد ،ل ده‌وه‌ستنه‌وه ،ئینجا سه‌ره‌رای هه‌موو ئه‌م زوڵم و ناهه‌قیانه ئێمه ده‌چین ه سواوانه‌یان لێ ده‌كه‌ین داوای برایه‌تی و ته‌بایی و دراوسێتی و ئه‌و چه‌مك ه هه‌زاران ه ده‌ستیشیان بێت ب ه و ل ه ئه‌وان هه‌رگیز بڕوایان پێی نیی ك ئه‌نفالی ترمان به‌سه‌ردا ده‌هێننه‌وه. ه كورد ئه‌مه‌ی خواره‌وه چه‌ند نموونه‌یه‌كی نێزیكی ئه‌م مێژووه‌ن ك ه تایبه‌تی جووه‌كان چۆن ه نه‌ته‌وه و ئاینه‌كانی تری كوردستان ب به‌رامبه‌ر ب بوو: له نیوه‌ی یه‌كه‌می سه‌ده‌ی نۆزده‌دا به‌درخان پاشا ( )1802-1867بووه نیوه‌ی یه‌كه‌می سه‌ده‌ی ه شایه‌تی سیۆنار ه دیانه‌كان ،ده‌یویست ل ه ب ك ه نۆزده‌دا ،واتا ( )1843-1847ده‌وڵه‌تێكی كوردستانی دروست بكات ك مسوڵمان و دیان و جوو و الیه‌نگرانی ئاینه‌كانی دی مافی وه‌ك یه‌كیان هه‌بێ(. )2 ه ده‌ورانی حكوومه‌تی شێخ مه‌حمووددا، لیبه‌راڵێتیی ئاینی له‌نێو كورددا ،ل ه رادده‌یه‌كدا بوو كه دیان‌و جوو ،نه‌ك هه‌ر به‌سه‌ربه‌ستی ،ئاینی خۆیان ل ده‌په‌رست ،بگر ه له حكوومه‌تی كوردستانیشدا پایه‌ی به‌رزیان هه‌بوو، ه خێزانێكی دیانی به‌ناوبانگی كوردستان ه ل ه كه‌ریمی ئه‌له‌كه ك بۆ نموون ه بوو ،وه‌زیری داراییی حكوومه‌تی كوردستان بوو( .)3زۆر جار ك ه ناو خۆیاندا شه‌ڕیان ببووایه ،شێخ مه‌حموود خۆی ده‌چوو جووه‌كان ل ه 1908هو ه بۆ ه ل ئاشتی ده‌كردنه‌وه )4(،شێخ عه‌بدولسه‌المی بارزانی ك ه شۆڕش دژی ه ده‌ڤه‌ری بادیناندا ده‌ستیكرد ب وه‌ده‌ستهێنانی مافی كورد ل ه مووسڵ له سێدار ه درا، ه ساڵی 1914دا ل رێژیمی "ژۆن تركه‌كان"و ل Israel-Kurd NO17 October 2010
39
ئیسرائیل -كورد
ئه‌وان ئێمه‌ی كورد ب ه هاو ئاین و دراوسێ ده‌زانن ،به‌اڵم هه‌رگیز ب ه برامان نازانن ،چونك ه هه‌رگیز برا مافی برای ناخوات ،كه‌چی ئه‌وان ب ه ناوی ئاینه‌وه ئه‌مڕۆ مافی ئێمه‌یان زه‌وت كردووه ،ل ه كاتێكدا ئاینی ئیسالم ئاینی سه‌ندنی مافی مرۆڤه‌كان بووه به‌شایه‌تیی قه‌شه‌یه‌كی دیان كه نێوی Wigramه(.)5
) tan, London 1964, p. 23
ه كوردانه‌ی (( )3رۆژنامه‌ی "بانگی كوردستان"ژماره‌ی رۆژی 15/10/1922ل).5 ه یه‌كێك بوو له‌و جووله‌ك خواجا حینۆ (ك له‌ساڵی 1948ه‌وه له ئیسرائیل ده‌ژیا) له هاوڕێ ( )4هه‌مان سهرچاوه نێزیكه‌كانی بارزانی بوون)6( . هه‌روه‌ها كاتێك ژه‌نه‌راڵ عه‌بدولكه‌ریم قاسم ،رێژیمی (Wigram, W(illiam) A (inger): The cradle of mankind.)5ه 14/7/1958دا)Life in Eastern Kurdistan, 1st Edition1914, 2nd Ed ، شایه‌تیی له عێراقدا رووخاند (ل بارزانی گه‌ڕایه‌و ه بۆ عێراق و ویستی ببێته هاوپه‌یمانیی 1922, London, p. 138 قاسم .به‌اڵم كه قاسم ناپاك ده‌رچوو له‌گه‌ڵی له‌سه‌ره‌تای شه‌سته‌كاندا ،پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ناسریسته‌كان و یه‌كێتیی (( )6رۆژنامه‌ی ( )Neue Zürcher Zeitungژمار ه 296ی رۆژی ه 11ی ئادار/مارسی 1970دا 2/10/1971و رۆژنامه‌ی ( )Die Weltرۆژی .)4/10/1971 سۆڤێتدا په‌یدا كرد .ل ه له‌گه‌ڵ به‌عسییه‌كاندا په‌یماننامه‌یه‌كی ئیمزا كرد .به‌اڵم ك به‌عسییه‌كان هه‌وڵی كوشتنی بارزانییان داو په‌یمانه‌كه‌یان ( )7هه‌مان سهرچاوه ه جێ( ،)7ئه‌وجا له‌گه‌ڵ شای ئێران‌و شا سعوود‌و نه‌هانی ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیل پێوه‌ندیی به‌ست .چه‌ند رۆژێك به‌ر ( )8هه‌مان سهرچاوه ه 31/3/1979دا، ه ئه‌مریكا ل له‌وه‌ی كۆچی دواییی بكات ل ه پێوه‌ندییه‌كدا پیرۆزبایی نارد بۆ خومه‌ینی؛و به‌ته‌مابوو ژێده‌ر: ل بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئێران ،به‌اڵم ئه‌وه‌بوو مردن رێی نه‌دا - .ناسیۆنالیزمی كورد و سه‌ركردایه‌تیی كالسیك /د.جه‌مال نه‌به‌ز/ ه "دێمۆكراسیی گۆڤاری نیشتمان ژمار ه ( )1چاپی دووه‌م - 2010هه‌ولێر -كوردستان ه سه‌ر ب به‌اڵم بارزانی خۆی ،بێگومان ،ن به‌ریتانیایی" بوو ،نه "رێی ژیانی ئه‌مریكایییانه‌ی به‌دڵدا ه ه "كۆمۆنیست و ماركسیست" بوو ،ن چووبوو" ،ن ه مسوڵمانێكی بنچینه گریش بوو، "سه‌هیۆنیست" بوو ،ن هه‌روه‌ها نۆكه‌ر و به‌كرێگیراوی هیچ ده‌وڵه‌تێكێش ه جووه‌كانه‌وه زیاتر بوو، نه‌بوو ،به‌اڵم دۆستایه‌تی ب ه ئه‌وانیش به‌ده‌ست زوڵم و زۆری عه‌ره‌به‌كانه‌و ه چونك ده‌یاننااڵند(. )8
سه‌رچاوه‌كان:
( )1سبائك الژهب فی معرفه قبائل العرب /أبی الفوز محمد أمین البغدادی الشهیر بالسویدی /الناشر دار ه بیروت لبنان /الگبعه اڵ‌ولی 2002 1423- الكتب العلمی (Kinnane, Derk: The Kurds and Kurdis�( )2
40
Israel-Kurd NO17 October 2010
ئا :شێرزاد عومه‌ر مه‌حموود s4632628@gmail.com
ئیسرائیل -كورد
مه‌غریب و ئیسرائیل له پێوه‌ندییه‌كی به‌هێزدان ه ه عه‌ره‌بییه‌كان وه‌رده‌گێڕین و ئاماده‌یان ده‌كه‌ین و باڵو ده‌كه‌ینه‌وه ،بێگومان بۆ ئه‌وه‌ی ه له‌سه‌ر واڵت دیاره كه ئیمه ئه‌و زانیارییان ه له‌الیه‌ك خۆیان به خاوه‌نی دۆزی فه‌له‌ستین ده‌زانن و له‌الیه‌كی تره‌و ه زیاتر رووی راسته‌قینه‌ی ئه‌و واڵتانه بخه‌ینه روو ،وات هه‌موو جۆر ه هاوكارییه‌ك له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا ده‌كه‌ن . ه له‌گه‌ڵ ه هه‌موو ئه‌و چاوپێكه‌وتنانه‌شدا ك ه ناوچه‌كه ،ل ه ل هه‌موو كاتێكیش كورد به‌و ه تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن كه ئیسرائیلی دووه‌م ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا»؟ بێگومان له‌وه‌شدا سه‌ركرده‌كانی كورد ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ،میدیا عه‌ره‌بییه‌كان ده‌پرسن «پێوه‌ندیتان چۆن ه ئه‌رێ بێ بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تیی كورد تۆمه‌تبار بكه‌ن به‌هاریكاریكردن له‌گه‌ڵ ئیسرائیل .له‌مێژوو ه ه وه‌اڵمه‌ك ه ك مه‌به‌ستیان دوور و نێزیكه‌كانیش هه‌میشه سه‌ركردایه‌تیی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كوردیان به‌پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا تۆمه‌تبار ه ئااڵی ئیسرائیل ه ك ه ئیسرائیل گوناهێكی زۆر گه‌ور ه بێت ،ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدای ه پێوه‌ندی بوون ب كردوو ه و وه‌ك ئه‌وه‌ی ك ه ه عه‌ره‌بیه‌كان ده‌شه‌كێته‌و ه و خۆیان جۆرها پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه له‌دوای ئه‌و واڵتانه‌ی كه ل له زۆربه‌ی پایته‌خت ه ژماره‌كانی تری ئه‌م گۆڤار ه زانیاریمان له‌سه‌ر باڵو كردۆته‌وه ،وه‌ك ئوردن و میسر و سعوودیا .زنجیره‌ی ئه‌مجاره‌مان تایبه‌ت ه نێوان واڵته عه‌ره‌بیه‌كاندا مه‌غریب باشترین پێوه‌ندیی ه به‌گوته‌ی زۆربه‌ی چاودێر ه سیاسییه‌كانی جیهان ل به واڵتی مه‌غریب ك له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه.
Israel-Kurd NO17 October 2010
41
ئیسرائیل -كورد ه واڵتی مه‌غریب یان مۆرۆكۆ ،ده‌وڵه‌تێكی عه‌ره‌بی زۆرین مسوڵمان سه‌ر به كیشوه‌ری ئه‌فریقا ،ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی31 ه مه‌زهه‌بن، ملیۆن كه‌سه ،زۆربه‌ی هاوواڵتییانی مه‌غریب سون ژماره‌یه‌كی زۆریش له هاوواڵتییانی ئه‌و واڵته «جوو»ن .زمانی ره‌سمی مۆرۆكۆ عه‌ره‌بییه ،سیاسه‌تی واڵته‌كه‌ی سیسته‌می پادشایه‌تییه .وێڕای ئه‌وه‌ی كه سه‌رۆك وه‌زیران ده‌بێ سیاسه‌تی ه ه له پێوه‌ندیی ه به‌ڕێوه‌به‌رێت ،له هه‌مان كاتدا پادشای ئه‌و واڵت واڵت ده‌ره‌كییه‌كاندا گه‌وره‌ترین ڕۆڵی هه‌یه. ه پێوه‌ندیی نێوان هه‌ردوو واڵتی مه‌غریب و ئیسرائیل ،ئه‌وه‌ی ه گه‌رموو گوڕترین ه ئیسالمییه‌كان ئه‌و دوو واڵت ه واڵت جیاواز تر ل ه هه‌موو بواره‌كاندا هه‌یه. پێوه‌ندییان ل ه به‌هۆی سیسته‌مه‌ی پادشایه‌تی ئه‌و واڵته‌وه پێوه‌ندیی نێوده‌وڵه‌تییه‌كان زیاتر له‌ژێر چنگی خانه‌واده‌دایه. ه دایك بووی ساڵی محمه‌دی شه‌شه‌می ،پادشای مه‌غریب نابراو ل 1963ه ،له‌الی زۆرینه‌ی سیاسه‌توانانی دنیا وا لێك ده‌درێته‌و ه ه نێزیكترین واڵتی ئیسالمی له ئیسرائیل مه‌غریبه هه‌تا به دۆست به‌هێزه‌كه‌ی ئیسرائیل بانگ ده‌كرێ. زانیارییه‌كان هێدی هێدی ئاشكرا ده‌بن! «سامووئێل سیكی» ڕۆژنامه‌ڤان و ئه‌فسه‌ری پێشووی هه‌واڵگریی سه‌ربازیی ئیسرائیل به باڵوكردنه‌وه‌ی كتێبی له پێوه‌ندییه‌كانی نهێنیی ئیسرائیل و مه‌غریبدا ،چه‌ندان زانیاری و بابه‌ت گه‌لێكی ه به‌راستی ده‌وڵه‌تێكی زۆرینه مسوڵمانی وه‌ك ئاشكرا كردوون ك ه ده‌ڕوێنێته‌وه كه وه‌ك مه‌غریب دێنێته ژێر پرسیار و ئه‌و گومانان ه قه‌ده‌خه‌كراو هه‌ندێك زانایانی ئیسالم ئه‌و جۆره پێوه‌ندییانه‌یان ب ه ڕاستیدا كارێكی ه حه‌رام .ئه‌وه‌ی مه‌غریب كردوویه‌تی ل كردووه‌ت ه شانازیی پێوه بكات! له هه‌مان كاتدا له جێگه‌ی خۆیدایه و پێویست ه ده‌ڵێن پێوه‌ندیی ه بۆ زانایانی ئیسالم ك وه‌اڵمێكی تیژ ڕه‌وانه‌ی
نێزیكترین واڵتی ئیسالمی ل ه ئیسرائیل مه‌غریب ه هه‌تا به دۆست ه به‌هێزه‌كه‌ی ئیسرائیل بانگ ده‌كرێ ه كراوه. ه ئیسالمیه‌كان قه‌ده‌خ ئیسرائیل و ده‌وڵه‌ت ه پێی به‌ڵگه‌كانی كتێبه‌كه‌ی سیكی كه «الرابگ المغربی» ناوه ،ب ئه‌رشیڤكراوی ده‌زگای هه‌واڵگریی مۆساد ئه‌و زانیارییانه‌ی دركاندووه. ه كتێبی خۆیدا ئاماژه‌ی پێ یه‌كێك له‌و خااڵنه‌ی كه ساموئلسیكی ل ه مه‌لیك حه‌سه‌نی دووه‌م ،پادشای كردووه ،یارمه‌تیدانی مۆساد ب ه پێشووی مه‌غریب بۆ تیرۆركردنی مه‌هدی بن بركه ،یه‌كێ ل
42
Israel-Kurd NO17 October 2010
نه‌یارانی ده‌وڵه‌تی مه‌غریب بوو. ه هه‌مان سه‌رچاوه‌كه‌ی مۆساد ئه‌و زانیارییه‌ی دركاندوو ه ك مه‌لیك حه‌سه‌ن دووه‌می مه‌غریب ده‌وری سه‌ره‌كی بینی و ه سه‌ر مێزی گفتوگۆ. توانی عه‌ره‌ب و ئیسرائیل بێنێت ه ه كاتی دامه‌زرانی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ل به پێی به‌ڵگه‌كان ،ل ساڵی 1948پێوه‌ندییه‌كی به‌هێز له نێوان ڕیاز و ته‌لئه‌ڤیڤدا دروست بووه و رۆژ له دوای رۆژ ئه‌و پێوه‌ندییه به‌ره‌و پێشه‌و ه چوو. سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی پێوه‌ندییه‌كانی ئیسرائیل و مه‌غریب، ه ه ل به‌پێی سه‌رچاو ه ئیسرائیلییه‌كان یه‌كه‌مجار پێوه‌ندییه‌ك رێگه‌ی جه‌نه‌رال (محمد اوفقیر) هاوڕێیه‌كی به‌ناوی ( إمیل بنجمو ) له‌سه‌ر داواكاری و ته‌كلیفی مۆساد دروست بووه، ه ه فێبرایه‌ری 1963ل ه نێوانیان ل یه‌كه‌م چاوپێكه‌وتنیش ل ه فه‌ڕنسا رێك خراو ه ،ئه‌مه‌ش باره‌گه‌ی ( إمیل بنجمو ) ل ه نێوان ئیسرائیل و مه‌غریب دروست یه‌كه‌م پێوه‌ندی بووه ل بوو ه و به‌رده‌وام بوو ه به‌بێ پچڕان. ه زۆر له سه‌رچاو ه ئیسرائیلییه‌كاندا باس له‌و ه ده‌كه‌ن ك پێش ئه‌و مێژوو ه سه‌رۆكی ئه‌وكاتی مۆساد (ڕیسیل هاریل ) له نێوان ساالنی 1958و 1960چه‌ندان جار سه‌ردانی مه‌غریبی كردوو ه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌شێكی له‌بار دروست بكات بۆ ه نێوان ئیسرائیل و كۆشكی شاهانه‌ی ئیمزاكردنی رێكه‌وتن ل مه‌غریب بۆ كۆچكردنی جووه‌كانی مه‌غریب بۆ ئیسرائیل. سه‌رچاو ه ئیسرائیلییه‌كان ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه ئیسرائیل ه سه‌رده‌می شه‌ڕی پشتگیری و هاریكاریی مه‌غریبی كردوو ه ل (رمال) له‌گه‌ل جه‌زائر ،كۆمه‌لێك پێداویستیی جه‌نگیشی بۆ
ئیسرائیل -كورد ئاماد ه كردووه ،هه‌روه‌ها ئه‌فسه‌رێك به‌ناوی ( تساهال ) به‌یارمه‌تیی مۆساد سه‌رپه‌رشتیی راهێنانی سوپای مه‌غریبیان كردووه ،هه‌موو كاتێكیش شا (حه‌سه‌ن )ی دووه‌م رۆلی ناوبه‌ندی هه‌بووه له نێوان ئیسرائیل ه له‌مانه‌ش ه عه‌ره‌بییه‌كاندا .جگ و واڵت ئیسرائیل یارمه‌تیی زۆری لۆجستی ه پێشكێشی مه‌غریب كردوو ه ل ستراتیژیه‌تیی شه‌ڕی بیابان به‌تایبه‌تی ه دروستكردنی پشتێنه‌ی به‌رگری ل ه هێلی ه بیابان ئه‌م ئه‌زموونه‌شی ل ل ه سینا وه‌رگرتبوو. (برلیف ) ل پێوه‌ندیی ه ئابوورییه‌كان ژماره‌یه‌ك كۆمپانیای بیانی له ناو مه‌غریبی عه‌ره‌بیدا كار ده‌كه‌ن ه ئیسرائیلن كه راسته‌وخۆ سه‌ر ب ه كۆنترۆلی ئیسرائلیی به‌ڕێو ه و ب ده‌چن ،هه‌رچه‌ند ه زۆر ئاسان ه ئه‌م راستییانه به‌روون و ه ك نیی ئاشكرایی بسه‌لمێنی ،به‌اڵم نموونه‌ی به‌رچاو و ئاشكرا هه‌ن كه گرینگیی ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئیسرائیل ل مه‌غریبی عربی به دیار ده‌خات، ه له‌وانه‌ش كۆمپانیای (زیماك) كه ل ه دار البیچا‌و دامه‌زراوه، ساڵی 1983ل ه بۆ بواری بازرگانیی كه‌شتیوانی .ل ه كۆمپانیای (زیم) ه ل راستیدا لقێك ه و ه رێژه‌ی 48%ئیسرائیلیی ك ه گه‌شتی بازرگانی رێك ده‌خات ل ه و دار نێوان حه‌یفا و به‌رشه‌لۆن البیچا‌و .هه‌ركه‌سێكی ئاسایی له نێزیك ه ئاشكرا به‌نده‌ره‌كانی باركردن بێت ب نیشانه‌ی ( )Z I Mبه‌دی ده‌كات ه كۆمپانیای به‌سه‌ر ئه‌و حاویانه‌ی ك (زیماك ) بازرگانییان پێوه ده‌كات. له‌ساڵی 1993كۆمپانیای (ریكافیم )له‌مه‌غریب وه‌ك كۆمپانیایه‌كی ئیسپانی دامه‌زرا . ه كۆمپانیای ( ه ل له‌بنچینه‌شدا لقێك ه تایبه‌تمه‌ند ه نیگافیم )ی ئیسرائیلی ك
ژماره‌یه‌ك كۆمپانیای بیانی ل ه ناو مه‌غریبی عه‌ره‌بیدا كار ده‌كه‌ن ك ه راسته‌وخۆ سه‌ر ب ه ئیسرائیلن و ب ه كۆنترۆلی ئیسرائلیی بهڕێوه ده‌چن ه بواری ته‌كنه‌لۆژیای كشتوكالی ،له‌هه‌مان كاتیشدا دوو كۆمپانیای تر به‌ناوی (حیفا ب شیمیكال ) و ( مارشیم ) پشكیان هه‌بوو ه له‌پال كۆمپانیای (ریكافیم ) بۆ دابینكردنی په‌ینی كیمیاوی. ه چه‌ندین كۆمپانیای تری گه‌وه‌ره كه هه‌موویان ئه‌مانه‌ش نموونه‌ی بچووكن ل ه ناو و ناونیشانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئیسرائیلی ده‌پارێزن له‌مه‌غریبی عه‌ره‌بی ،هه‌رچه‌ند ه ك ه ه كۆمپانیا ئیسرائیلییه‌كان رۆلی به‌رچاویان هه‌ی ه ئه‌و بوارانه‌ی ك دیاریان نییه .جێی ئاماژه‌ی تێیدا بواره‌كانی خزمه‌تگوزاریی ناوه‌ندی و گواستنه‌وه‌ی ده‌ریایی و كشتوكاڵ و گه‌شتوگوزار ه بواری كشتوكاڵی، ه بواره‌كانی تر گرینگی دراوه ب ده‌گرێته‌وه ،له‌م سااڵنه‌ی دواییدا زیاتر ل ه زیاتر بوار ه مه‌غریبی عه‌ره‌بی ك ئه‌مه‌ش له‌به‌ر بوونی زه‌وییه‌كانی (سوجیگا ) و( ێودیا ) ل ه كار بكه‌ن ،بێگومان هه‌موو كاتێك ه له‌و واڵت بۆ كومپانیا ئیسرائیلییه‌كان خۆش ده‌كات ك له‌ژێر ناوی ئیسپانی . ه بازاڕه‌كانی مه‌غریب، ه ئیسرائیلییه‌كان ده‌كات ل ه رێكالم بۆ به‌رهه‌م له‌و كۆمپانیانه‌شدا ك كۆمپانیاكانی ه ( )MTDSله ریبات و كۆمپانیای ( )ANNOUR TECHNOLOGIEله دار البیزا ك ه كۆمپانیایه‌یه‌كی ئیسرائیلن به‌ناوی (. )CHECK POINT هه‌ردووكیان سه‌ر ب
ئا :بارزان ئیبراهیم -عه‌دنان محه‌مه‌د شێخانی
Israel-Kurd NO17 October 2010
43
ئیسرائیل -كورد
راستكردنه‌وه‌ی هه‌ڵه خۆماڵییه‌كان
ه كراون ی وا چه‌واش هی كوردیدا ،زۆربه‌ی خه‌ڵك ه كۆمه‌ڵگ ل ه گوایه جوو له‌سه‌ر واڵتێكی تر خۆیان و تێگه‌یه‌نراون ك سه‌پاندوو ه و ده‌یه‌وێ واڵتانی تر داگیر بكات ،هه‌روه‌ها گوتاری تری ناڕاست له‌باره‌ی جووه ده‌بیستین. ه ه ل ی خۆی هه‌یه ،بۆ نموون بێگومان ئه‌مه‌یش هۆكار ی ه مه‌نهه‌ج سه‌رده‌می سه‌دام حوسێنی له‌ناوچوودا و ل ی خوێندندا ،هه‌میشه ئیسرائیل وه‌ك دڕنده و تاوانبار و شت ی دیكه پێشانی خوێندكار درابوو .هاوكات راگه‌یاندن هه‌موو ی ی عه‌ره‌بیدا بوو ه به‌وه‌ش وێنه ه خزمه‌تی شۆڤێنیزم ل ی ی تر ناشیرین كراوه .پاشان راگه‌یاندن ئیسرائیل جارێك ه عه‌ره‌بی به‌گشتی ،له رابردوو و ئێسته‌شدا ،دیسانه‌و ه هه‌میش ی ئیسرائیل ده‌دات الی تاكی ی وێنه هه‌وڵی ناشیرینكردن ی ه ئاسمانییه‌كان ی ئێسته كه‌ناڵ ه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه كورد .ئه‌م ه ئێسته‌دا ه سه‌ر.ل ی كوردستانیشی هاتووه‌ت حزبه ئیسالمییه‌كان ی ئیسرائیل له‌الیه‌ن راگه‌یاندنی هێزه ئیسالمییه‌كانی هه‌رێم ی ئیسرائیل پیشان كوردستانه‌و ه به‌رده‌وام وێنه‌یه‌كی شێواو ده‌ردێ. ی ی به‌ناو "رۆژی جیهان ه رۆژ بۆ نموونه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ل ی ه ئیسالمییه‌كانه‌وه ،كه‌هی حزبێك ێ له كه‌ناڵ قودس"دا له یه‌ك ه هه‌رێمی كوردستاندا ،له‌الیه‌ن مه‌الیه‌كه‌وه ،جا ه ل ئیسالمیی ی ه ئه‌نقه‌ست بوو یان له بێزانیاریدا ،كۆمه‌لێك زانیاری نازانم ب ه مزگه‌وته‌كه گوێیان ی ل ی ئه‌و كه‌سانه نادروستی دا به گوێ ی ی ده‌گرت و هه‌روه‌ها بینه‌رانی كه‌ناڵه‌كه‌یش ،كه به‌ڕاست لێ ی شێواندنێكی راسته‌قینه‌ی مێژوو ئه‌و هی ئه‌و مه‌الیه وت ی چه‌ك هه‌ڵگرن، ی ده‌دا بۆ ئه‌وه ی خه‌ڵك بوو ،هه‌روه‌ها هان به‌وته‌ی ئه‌و ،بچن "قودس رزگار بكه‌ن له‌ده‌ستی یه‌هوود". ی ی بڕوانامه‌یه‌ك ه خاوه‌ن ه پێموای ه ئه‌و مه‌الیه ،ك بۆ نموون ی ی ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه ،گوتی"ئه‌و جووله‌كانه به‌رزه به پێوه‌ر ی ئیسرائیلن هه‌ریه‌كه‌یان له واڵتێكه‌و ه ه له ده‌وڵه‌ت ئێست ه كه له‌سه‌ری ده‌ژین، هێنراون و مافیان به‌و خاكه‌وه نیی ی ئۆكرانیا و ئه‌وروپا و...هتد هاتوون". ه واڵتان ه ل ئێست ی ه له‌به‌رنامه ه ئیسالمییان له‌الیه‌كی دیكه‌و ه هه‌ر ئه‌و كه‌ناڵ ی خۆیانه‌و ه ده‌یانه‌وێت خه‌ڵك ی الیه‌نگران دیكه‌دا و له‌رێگه ی چه‌واشه بكه‌نه‌و ه و رێڕه‌وی مێژوو بگۆڕن بێ ئه‌وه ه ی خۆیان هه‌بێ.من به‌و مه‌الی تۆزقاڵێك سوودی بۆ نه‌ته‌وه‌كه و به‌و كه‌ناڵه ئیسالمییانه و به خوێنه‌رانی به‌ڕێز راده‌گه‌یه‌نم هی ئێسته له ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلن ئه‌وانه‌ن كه زیاتر ئه‌و جووان ی ده‌وڵه‌تێك دوو ه بڕ له دوو هه‌زار ساڵ پێش ئێسته ل ی ئیسرائیل و هه‌وره‌ها ه شێونی ئێستا ده‌وڵه‌تیان هه‌بوو ه ل ی به‌شێك له ئوردن و میسر و لبنان و سووریای ئێسته‌ش ده‌گرته‌وه ،به‌اڵم ده‌ربه‌ده‌ر كراون و هه‌روه‌ك زانراو ه
44
Israel-Kurd NO17 October 2010
په‌رش و باڵوكراونه‌و ه (.)Diaspora ه ئیسپانیا و ه ل ی ك جگه له‌وه‌ش ئه‌و مه‌الیه ده‌یگوت جوو ئه‌و كاته ی گرتوون" ئه‌مه‌ش ی له‌خۆ ی عوسمان پورتوگال ده‌ركران" ،ده‌وڵه‌ت ه ی به‌هی خۆی ده‌زانێ .ئه‌م ی عوسمان ه ئه‌و ده‌وڵه‌ت ی ئه‌وه‌ی نیشانه ی توركه‌كان بوو كاری بۆ ی ته‌نیا ه ی عوسمان له‌كاتێكدا ده‌وڵه‌ت ی كوردیش بوو. ی هه‌ر كیانێك هی تورك ده‌كرد ،دژ زیادكردنی پێگ ی ه هه‌موو الیه‌ك ئاین بۆ مه‌به‌ست ی ك ه له‌وه ئه‌مه‌ش تێنه‌گه‌یشتن ی كه ئه‌و باسی لێو ه سیاسی به‌كار دێنێ نه‌ك به‌و شێو ه سروشتییه ی ی یه‌كه‌م ی شه‌ڕ ه دوا ێل ی توركیای نو ده‌كرد .دروستبوونی ده‌وڵه‌ت ه ساته وه‌ختێكدا ئه‌و ه ل ی ئه‌و راستییه‌یه.ئه‌و مه‌الی جیهانه‌وه سه‌لمێنه‌ر ی ی كوردستانی عێراق پێ ی خاك ی نیوه ه نێزیكه ه هێشت ه ده‌كات ك قسان ه جێ ناكۆكه‌كان). ده‌گوترێت (المناگق المتنازع علیها /ناوچ ی خۆمان ی خه‌ڵك كه‌سانێكیش وه‌هایش له‌مالو ه زۆر ناسیاسییانه هان ی ی تر رزگار بكه‌ن" ،به‌وه‌ش ده‌یانه‌وێ هه‌ڵه ده‌ده‌ن بڕۆن "خاك ی له‌وه‌ش كرد ه باس ی پێشخویان دووباره بكه‌نه‌وه.ئه‌و مه‌الی ئه‌وانه ی ه بكڕێ له هه‌رێم ه نیاز ه ئه‌و شوێنان گوایه ئیسرائیل دێت یاخود ب ی ی ئه‌و "تا بۆ خۆیان لوش ه ه وت ه كانزایان تێدایه ،ب كوردستاندا ك ی ی شوڤێن ی ئه‌و ه ناكات كه ده‌سه‌اڵتداران ی باس ه بۆچ ده‌ن" ،ئه‌یباش ه ه كێش ی له كه‌ركووك و ناوچ ه سامانی واڵته‌كه عه‌ره‌ب ده‌یان ساڵ ی له‌سه‌ره‌كان لوش ده‌ده‌ن و پاره‌كه‌شیان به‌كار ده‌هێناو ه بۆ كوشتن ی ئه‌م به‌كورتیش له‌و وتاره‌یدا ئاماژه‌ی پێناكات و كورد كورد ،كه‌چ ه ی وه‌بیرهێناوه‌یه جوو تا ل ی ده‌یخاته ژێر سمێڵه‌وه.جێگه وته‌ن ه ی ئابووریدا ب ه بوار ی گه‌وره‌یان هه‌بوو ل كوردستان بوون رۆڵێك ئاراسته‌ی باشبوونیدا. ه به‌ته‌مه‌نه‌كان ی كه‌س ی وته ه پێ ه ویژدان بوون و ب یب هه‌وره‌ها خه‌ڵكان ی گه‌ور ه بوون و رۆیشتنیان زیان ی بازرگانی و ئابووری ی عه‌قڵ خاوه‌ن ی ه و ئێسته‌ش له‌باشه بكه‌ن له‌به‌رامبه‌ر كورددا.ئه‌وه بوو بۆ ئێم ی ه بۆ راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و چه‌واشه‌كارییه ده‌مه‌وێت بیڵیم ئه‌وه‌ی ه خۆیان به به‌رپرس ی ك ی ئه‌وانه ی كورد خه‌ڵك ،پێویسته راگه‌یاندن ی كوردستان ه بۆ هاوواڵتییان ه گه‌وران و ناسیۆنالیست ده‌زانن ،ئه‌و هه‌ڵ ه ی و الیه‌ن ده‌یانه‌وێ ب ی ئیسالم ێ حزب ه هه‌ند راست بكه‌نه‌وه ،ك ی خه‌ڵك .یان ده‌زگای راگه‌یاندنی وه‌ها ه چاو ه خۆڵ بكه‌ن نابه‌رپرسان ه ی راستییه‌كان بدات و به‌ر به‌و هێرش ی خستنه‌ڕوو دروست بكرێـ هه‌وڵ ی ێ مه‌رامی تایبه‌ت ه ئه‌وان ده‌یانه‌وێ بۆ هه‌ند ێ بنه‌مایانه بگرێت ك ب ه زۆر جاریش ،له‌په‌یام و كرده‌وه‌كانیاندا، ی بده‌ن ،ك خۆیان ئه‌نجام ی ی واڵتانان ه كار بۆ ئه‌جێندا ده‌ركه‌وتوو ه ئه‌و كه‌س و الیه‌نان و حزبان دژه كورد ده‌كه‌ن. كاروان بابان