oware israel-kurd-jimare 16

Page 1

‫ كورد‬- ‫ئیسرائیل‬

1

Israel-Kurd NO16 Sept 2010


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫رۆژنامه‌نووسانی كورد خوازیارن سه‌ردان ‌ی ئیسرائیل‬ ‫بكه‌ن و ئه‌و نموونه‌ی دیمۆكراسیی ناوچه‌ك ‌ه ببینن‬ ‫*‬

‫راپۆرتی‪ :‬كاروان محه‌مه‌د‬

‫رۆژنامه‌نووسێك‪ :‬كورد و جوو ده‌توانن ره‌گه‌زپه‌رستیی عه‌ره‌ب و تورك و فارس له‌ ناوچه‌كه‌دا كاڵ بكه‌نه‌و ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌ره‌بیی و جیهانیدا ئه‌و ‌ه باڵو ده‌كرێته‌و ‌ه ك ‌ه كورد پێوه‌ند ‌‬ ‫ێ ل ‌ه راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی جار ‌‬ ‫ی عێراقه‌و ‌ه هه‌ر ماوه‌ ‌‬ ‫ی ئازادب ‌‬ ‫ی پرۆسه‌ ‌‬ ‫ل ‌ه دوا ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬تا ئێسته‌یش چه‌ندان كه‌س را و بۆچوون ‌‬ ‫ی هه‌رێم هه‌میش ‌ه ره‌ت ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌سه‌اڵتداران ‌‬ ‫ی كوردمان وه‌رگرتووه‌‪ ،‬ك ‌ه رۆژنامه‌نووسان‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسان ‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌و ‌ه نووسیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان راسته‌وخۆ را و بۆچوون ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫ی ئیسرائیل بكه‌ ‌‬ ‫ی سه‌ردان ‌‬ ‫ی سه‌ره‌كیمان كردووه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‪ :‬ئایا خوازیار ‌‬ ‫ی به‌ئاگان ل ‌ه رووداوه‌كان‪ .‬لێره‌یشدا ‪ 2‬پرسیار ‌‬ ‫چینێك ‌‬ ‫ی ئاشكرای‌ له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ؟‬ ‫رۆژنامه‌نووسێك؟ دووه‌م‪ :‬وه‌ك رۆژنامه‌نووسێك پێت باشه‌ كورد پێوه‌ندب ‌‬ ‫ی ل ‌ه وه‌اڵمدا عوسمان شێخ محێدین‪ ،‬ك ‌ه رۆژنامه‌نووس ‌ه و شاره‌زای ‌ه‬ ‫ی سه‌ردانی ئیسرائیل بكه‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئایا خوازیار ‌‬ ‫ی ئه‌و پرسیاره‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ێ حه‌ز ده‌كه‌م سه‌ردانی واڵتی ئیسرائیل بكه‌م له‌به‌ر ئه‌م هۆیانه‌‪،‬‬ ‫ی «به‌ڵێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆم بگونج ‌‬ ‫ی جوودا‪ ،‬گوت ‌‬ ‫ی ئیسرائیل و مێژوو ‌‬ ‫ل ‌ه بوار ‌‬ ‫ی ل ‌ه نێزیكه‌و ‌ه ئاشنا بم به‌سسته‌می حوكمڕانی ئه‌و واڵت ‌ه ك ‌ه سستمێكی زۆر پێشكه‌توو ‌ه ل ‌ه ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬دیار ‌ه من كارم‬ ‫‪- 1‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ حكوومه‌تی ئیسرائیله‌وه‌ نیی ‌ه و ده‌كرێ سوودی‌ لێوه‌ربگرین بۆ پرسی كه‌ركووك‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌ك ئه‌نجام بده‌م له‌سه‌ر بنه‌ماكانی پێكه‌وه‌ژیان و فره‌ئاینزایی له‌و واڵته‌دا‪ ،‬بۆ دۆزینه‌وه‌ ‌‬ ‫‪- 2‬هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌تنیكییان له‌سه‌ره‌‪ ،‬چونك ‌ه ده‌زانین واڵتی ئیسرائیلیش‬ ‫چاره‌سه‌ر بۆ كێش ‌ه هه‌ڵواسراوه‌كانی كه‌ركووك و ناوچه‌كانی تر ك ‌ه كێشه‌ ‌‬

‫‪2‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫هه‌مان دۆخی كوردستانی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی خۆمان ‌ه‬ ‫‪- 3‬تا ببینین واڵتێك ل ‌ه ناوچه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئیسرائیل ‌ه و خاوه‌نی پێشكه‌تووترین‬ ‫و ناو ‌‬ ‫سسته‌می خوێندنه‌‪ ،‬كه‌چی ئێمه‌ش ل ‌ه واڵتانی‬ ‫سوید و رۆژئاواو ‌ه مێتۆدی خوێندن‬ ‫ده‌هێننین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪- 4‬حه‌زده‌كه‌م چاوم بكه‌وێ ب ‌ه شار ‌‬ ‫قودس و بزانم تا چه‌ند خاڵی هاوبه‌شی‬ ‫ی كه‌ركووكدا هه‌یه‌‪ ،‬خوازیارم‬ ‫له‌گه‌ڵ شار ‌‬ ‫ی ببینم‪ ،‬پێم خۆش ‌ه كورد ‌ه‬ ‫قودس و مه‌ردۆخا ‌‬ ‫ێ ببینم وه‌ك ( ئیسحاق‬ ‫جووه‌كانی ئه‌و ‌‬ ‫ی ) و بیر و بۆچونیان ل ‌ه سه‌ر‬ ‫مورده‌خا ‌‬ ‫ی گوزه‌رانیان بزانم»‪.‬‬ ‫كوردستان بزانم و بار ‌‬

‫«كورد له‌سه‌ر بنه‌ما ی‌‬ ‫به‌رژ ه‌و ه‌ند ی‌ پێو ه‌ند ی‌ بنیاد بنێ‌»‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ی ك ‌ه كورد پێوه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ئیسرائیل دروست بكات‪ ،‬ل ‌ه وه‌اڵمدا عوسمان‬

‫ی كورد و جوو ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ‬ ‫ی پێوه‌ندب ‌‬ ‫ی «ل ‌ه راستیدا مێژوو ‌‬ ‫شێخ محێدین گوت ‌‬ ‫ی حه‌وته‌می پ ‪ .‬ز و ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵی‬ ‫ی سه‌ده‌ ‌‬ ‫ی شه‌شه‌م و سه‌ره‌تا ‌‬ ‫كۆتای سه‌ده‌ ‌‬ ‫كورده‌واریدا ئاوێت ‌ه بوون‪ .‬ب ‌ه دڵنیایییه‌و ‌ه ئیسرائیل واڵتێكی به‌هێز ‌ه ل ‌ه ناوچه‌كه‌دا و‬ ‫خاوه‌ن چه‌كی ئه‌تۆمیی ‌ه و پێگه‌یه‌كی به‌رفره‌وانی ل ‌ه جیهاندا هه‌یه‌‪ .‬ده‌كرێ كورد له‌سه‌ر‬ ‫ی ئه‌م پێوه‌ندیی ‌ه بنیات بنێ‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك پێوه‌ندییه‌ك ‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندب ‌‬ ‫بنه‌ما ‌‬ ‫ی ئیسالمیی‬ ‫ی هه‌ڕه‌ش ‌ه و نیگه‌رانیی واڵتانی دراوسێی بۆ نموون ‌ه كۆمار ‌‬ ‫نه‌بێت ‌ه مایه‌ ‌‬ ‫ی جیۆسیاسییه‌و ‌ه (جوگرافیای سیاسی)‬ ‫ئێران‪ ،‬چونك ‌ه نابێ ئه‌وه‌مان له‌بیر بچێ له‌روو ‌‬ ‫ی كه‌مه‌وه‌ له‌م قۆناخه‌ی‌ ئێسته‌دا‪.‬‬ ‫ئێران بۆ ئێم ‌ه گرینگتره‌ له‌ هه‌ر واڵتێكی تر به‌ال ‌‬

‫«كورد د ه‌توانێ‌ سوود له‌ لۆبی‌ ئیسرائیل و ه‌ربگر ێ‌»‬ ‫ی نیگه‌رانیی‬ ‫ێ باسی پرسێكی گرینگ بكه‌م ك ‌ه جێگه‌ ‌‬ ‫عوسمان زیاتر گوتی «ده‌مه‌و ‌‬ ‫ی كورده‌‪ ،‬بۆچی ئیسرائیل چه‌ك ده‌دات ب ‌ه واڵتانێك ك ‌ه كورد ده‌كوژن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئێمه‌ ‌‬ ‫ی ده‌رهه‌ق كورد ئه‌نجام داو ‌ه به‌به‌شداریكردنی‬ ‫من پێموای ‌ه ئیسرائیل هه‌ڵه‌یه‌كی مێژووی ‌‬ ‫ل ‌ه پیالنی نێوه‌ده‌ڵه‌وتی بۆ ده‌ستبه‌سه‌ركرنی عه‌بدواڵ ئۆچ ئاالن‪ .‬له‌الیه‌كی تره‌و ‌ه كورد‬ ‫ی لۆبی جوو‬ ‫ی كورد ‪ -‬ئیسرائیل سوود ل ‌ه كاریگه‌ری ‌‬ ‫ده‌توانێ به‌دروستبوونی پێوه‌ندی ‌‬ ‫ببینێ ل ‌ه ئه‌مه‌ریكا و رۆژئاوا و رووسیاوه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وان ل ‌ه ناوه‌ند ‌ه بڕیار به‌ده‌سته‌كان‬ ‫رۆڵی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ و به‌رچاویان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كورد بۆ مافی ئه‌وه‌مان نه‌بێ خۆمان دۆستی خۆمان دیار ‌‬ ‫من ده‌پرسم‪ ،‬ئێمه‌ ‌‬ ‫ی رووناك ده‌ست ل ‌ه‬ ‫ی بۆ تورك و عه‌ره‌ب و ئه‌وانی تر ره‌وای ‌ه ب ‌ه رۆژ ‌‬ ‫بكه‌ین كه‌چ ‌‬

‫ده‌كرێ كورد له‌سه‌ر بنه‌مای‌ به‌رژه‌وه‌ندبی‌ خۆ ‌ی ئه‌م پێوه‌ندیی ‌ه بنیات بنێ‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك پێوه‌ندییه‌كه‌ نه‌بێته‌ مایه‌ ‌ی هه‌ڕه‌ش ‌ه و نیگه‌رانیی‬ ‫واڵتانی دراوسێی بۆ نموونه‌ كۆمار ‌ی ئیسالمیی ئێران‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪3‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫“مێژوو پێمان ده‌ڵێ یه‌كه‌مین گه‌لی‬ ‫له‌ فه‌له‌ستیندا ژیاو‌ه جوو بووه‌”‬ ‫به‌ئاشكرا هه‌بێ‪.‬‬

‫«جوو خاوه‌نی خاك ‌ی ئیسرائیله‌»‬

‫ی هه‌مان پرسیاردا‪ ،‬رۆژنامه‌نووس رامان‬ ‫ل ‌ه وه‌اڵم ‌‬ ‫ی «خوازیارم سه‌ردانی ئیسرائیل بكه‌م‪،‬‬ ‫عوسمان گوت ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاسته‌‪،‬‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫چونك ‌ه دیموكراتیك ترین واڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشنا بم ب ‌ه واڵتێك ك ‌ه ئازارێك ‌‬ ‫هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫زۆری‌ چێشتوو ‌ه تا گه‌یشتوو ‌ه ئه‌م قۆناخه‌ی‌ ئێسته‌ی‌»‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تێگه‌یشتن ‌‬ ‫رامان هه‌روه‌ها گوتی «به‌پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫ی ئیسرائیل موڵك ‌‬ ‫ی ئێسته‌ ‌‬ ‫عه‌ره‌به‌وه‌‪ ،‬پێموای ‌ه خاك ‌‬ ‫ی ده‌ژی‌‪ .‬مێژوو پێمان ده‌ڵێ‬ ‫جوو ‌ه ك ‌ه ئێست ‌ه له‌سه‌ر ‌‬ ‫یه‌كه‌مین گه‌لی ل ‌ه فه‌له‌ستیندا ژیاو ‌ه جوو بووه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ی خۆیانه‌و ‌ه ئاوار ‌ه و دواتر كۆمه‌ڵكوژ كراون‪.‬‬ ‫له‌و خاكه‌ ‌‬ ‫ی بدات و‬ ‫ی فه‌له‌ستین باج ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند ‌ه ئه‌م ‌ه نابێ خه‌ڵك ‌‬ ‫پێویسته‌ هه‌ردووال به‌ئاشتی‌ پێكه‌وه‌ بژین»‪.‬‬ ‫ده‌ستی ئیسرائیل ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم بۆ كورد حه‌رام بێت!‬

‫«خاوه‌ن ‌ی سیستمێك ‌ی زۆر دیموكراسییه‌»‬

‫ی‬ ‫ی زۆربه‌ ‌‬ ‫ی «من حه‌ز ده‌كه‌م سه‌ردان ‌‬ ‫ی گوت ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس بارام سوبح ‌‬ ‫ی واڵتان ئاشنا بم‪.‬‬ ‫ی جیاواز ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫واڵتان بكه‌م ‌و ب ‌ه كولتوور و شێواز ‌‬ ‫ی بكه‌م ئیسرائیله‌‪ ،‬یه‌كه‌م‪:‬‬ ‫ی زۆر حه‌زده‌كه‌م سه‌ردان ‌‬ ‫به‌اڵم یه‌كێك له‌و واڵتانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر دیموكراتیك ‌ه بۆ ناوه‌خۆ ‌‬ ‫ی سیستمه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌ڵێن خاوه‌ن ‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫واڵته‌كه‌ی‌‪ ،‬بۆی ‌ه حه‌ز ده‌كه‌م ئه‌و ‌ه ل ‌ه نێزیكه‌و ‌ه ببینم‪ .‬دووه‌م‪ :‬بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ش‬ ‫ی نێوان جوو و عه‌ره‌ب بیبینم‪ ،‬هۆ ‌‬ ‫وه‌ك نیشتمانێكی جێ ملمالنێ ‌‬ ‫ێ ‌و‬ ‫ی ل ‌ه شوێنێك ‌ه ملمالن ‌‬ ‫ی حه‌ز ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه رۆژنامه‌نووس به‌سروشت ‌‬ ‫ناكۆكی‌ تێدا بێ»‪.‬‬ ‫ی ب ‌ه ئیسرائیله‌و ‌ه هه‌بێ یان‬ ‫ی ئایا پێت باش ‌ه كورد پێوه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی «به‌المه‌و ‌ه ئاساییی ‌ه‬ ‫ی گوت ‌‬ ‫نا‪ ،‬سوبح ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسرائیل ‌و كوردستان پێوه‌ندی ‌‬ ‫فه‌رمییان هه‌بێ‪ ،‬چونك ‌ه ئیسرائیل‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه‬ ‫ی دانپێدانراو ‌‬ ‫قه‌واره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی پته‌و ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی پێوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫و خاوه‌ن ‌‬ ‫ی دنیادا‪ ،‬كوردیش‬ ‫واڵت ‌ه زلهێزه‌كان ‌‬ ‫ده‌توانێ سوود له‌و ‌ه ببینێ‌‪ .‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه‬ ‫ی ئیسرائیل ل ‌ه‬ ‫ی باڵوێزخانه‌ ‌‬ ‫له‌وه‌ ‌‬ ‫ئوردن‌و توركیا و میسر و ژماره‌یه‌ك‬ ‫ی ‌و ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ی تری عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كوردیش وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌ك ‌ه ئاساییی ‌ه ئه‌و پێوه‌ندییه‌ ‌‬

‫“ئه‌گه‌ر ئیسرائیل‬ ‫له‌ به‌غدا نه‌توانێ‬ ‫باڵیۆزخان ‌ه بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ده‌خوازم ل ‌ه‬ ‫هه‌وڵێردا كۆنسوڵخان ‌ه‬ ‫بكاته‌وه‌”‬ ‫‪4‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫«جوو و كورد به‌رژه‌وه‌ند ‌ی و دوژمن ‌ی‬ ‫هاوبه‌شیان هه‌یه‌»‬

‫ی نێوان كورد و‬ ‫ی ك ‌ه ئایا پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی ئه‌و پرسیاره‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی «هیوادارم كورد و‬ ‫ئیسرائیل چۆن ئه‌بینی‌‪ ،‬رامان گوت ‌‬ ‫ی باش و ته‌نانه‌ت ستراتیژییان هه‌بێ‪،‬‬ ‫ئیسرائیل پێوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوبه‌ش و دوژمن ‌‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و دوو گه‌ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫هاوبه‌شیان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌و دوو گه‌ل ‌ه كه‌وتوونه‌ت ‌ه به‌ر ئیسالم‪-‬‬ ‫ی عه‌ره‌ب و حاشا ل ‌ه ناسنامه‌ی‬ ‫ی توندڕۆ ‌‬ ‫ناسیۆنال ‌‬ ‫ی سڕینه‌وه‌یان‬ ‫نه‌ته‌وكه‌یان ده‌كرێ‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌ڕه‌شه‌ ‌‬ ‫ده‌كرێ له‌سه‌ر نه‌خشه‌»‪.‬‬

‫«ره‌گه‌زپه‌رستیی عه‌ره‌ب و تورك و فارس‬ ‫كاڵ ده‌كه‌نه‌وه‌»‬

‫ی به‌وه‌شكرد «بۆ كورد بوونی‬ ‫رامان عوسمان ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی وه‌ك ئیسرائیل زۆر گرینگه‌ بۆ‬ ‫ی به‌هێز ‌‬ ‫پشتیوانێك ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی پێوه‌ندی ‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌دروست بوون ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫كورد و جوو پێكه‌و ‌ه ده‌توانن دیموكراس ‌‬ ‫ی بناژوخوازی و ره‌گه‌زپه‌ره‌ستیی‬ ‫بهێنن و ئایدیۆلۆژیا ‌‬ ‫عه‌ره‌ب و تورك و فارس له‌ ناوچه‌كه‌دا كاڵ بكه‌نه‌وه‌»‪.‬‬

‫«ئاین كایه‌یه‌كی‌ رۆحیی ‌ه و پێوه‌ندی‌ به‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫دنیایییه‌و‌ه نییه‌»‬

‫هه‌روه‌ها‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ی هه‌بێ خوازیارم ل ‌ه هه‌ولێر‬ ‫«ئه‌گه‌ر ل ‌ه به‌غدا نه‌توانێ باڵیۆزخانه‌ ‌‬ ‫كۆنسوڵخانه‌ بكاته‌وه‌»‬ ‫ی و‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی به‌ئاگای ‌ه ل ‌ه بوار ‌‬ ‫وریا عه‌بدولقادر ك ‌ه گه‌نجێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی «پڕبه‌دڵ پێمخۆش ‌ه سه‌ردان ‌‬ ‫رۆژنامه‌وانیدا گوت ‌‬ ‫ئیسرائیل بكه‌م‪ ،‬حه‌ز ده‌كه‌م پێش هه‌موو شوێنێك‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫بچم ‌ه ئورشه‌لیم و یافا‪ ،‬حه‌ز ده‌كه‌م بچم ‌ه ال ‌‬ ‫ی و‬ ‫ی ل ‌ه كۆی ‌ه و سلێمان ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی كات ‌‬ ‫كورد ‌ه جووانه‌ ‌‬ ‫كه‌ركووك و زاخۆ ژیاون»‪.‬‬ ‫ی و‬ ‫ی ئیسرائیل ل ‌ه سلێمان ‌‬ ‫وریا گوتی «پێمخۆش ‌ه كۆنسوڵخانه‌ ‌‬ ‫كه‌ركووك و هه‌ولێر و دهۆكدا بكرێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ك چۆن عه‌ره‌به‌كان‬ ‫بۆ خۆیان پێیان ره‌وای ‌ه پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ ئاوهاش‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ‪،‬‬ ‫ی زۆر باش ‌‬ ‫بۆ كورد ره‌وای ‌ه پێوه‌ندی ‌‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و ‌ه دوو سه‌ر ‌ه و ریایییه‌ی بۆ عه‌ره‌به‌كان‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی سته‌مدید ‌ه و چه‌وساوه‌ی ‌ه وه‌ك كورد‪ ،‬ل ‌ه هه‌مان‬ ‫جوو گه‌لێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد و یه‌هوود كۆمه‌ڵێك به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫كاتدا هه‌ردوو نه‌ته‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئاشكرا ل ‌ه‬ ‫هاوبه‌ش كۆمان ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه خۆشحاڵم پێوه‌ندی ‌‬ ‫نێوان كورد و ئیسرائیلدا هه‌بێت»‪.‬‬ ‫گوتی «ئه‌گه‌ر ئیسرائیل ل ‌ه به‌غدا نه‌توانێ باڵیۆزخان ‌ه بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌خوازم له‌ هه‌وڵێردا كۆنسوڵخانه‌ بكاته‌وه‌»‪.‬‬

‫ی كه‌ركووك ‌ه و له‌به‌ر‬ ‫ی شار ‌‬ ‫ی تر ك ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشكرا بكات گوت ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ته‌ناهی نه‌یویست ناو ‌‬ ‫هۆكار ‌‬ ‫ی ئیسرائیل بكه‌م و ل ‌ه نێزیكه‌و ‌ه ئه‌و‬ ‫«خوازیارم سه‌ردان ‌‬ ‫پێشكه‌وتن ‌ه ببینم كه‌ له‌ ئیسرائیلدا هه‌یه‌»‪.‬‬

‫«ئیسرائیل وه‌ك دڵی‌ هه‌موو جیهانه‌»‬ ‫ی نێوان كورد و ئیسرائیل‬ ‫ی ئایا پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی ئه‌و پرسیاره‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركووك گوت ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫چۆن ده‌بینی‌‪ ،‬ئه‌و رۆژنامه‌نووسه‌ ‌‬

‫ئیسرائیل سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و توانا گه‌وره‌یه‌ ‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا داوای‌ ئاشتی‌ ده‌كات‬

‫«ئه‌و خاوه‌نی‌ عه‌قڵه‌‪ ،‬به‌اڵم دوژمنه‌كانی‌ له‌ڕووی سۆزه‌وه‌ن»‬ ‫ی‬ ‫ی به‌و ‌ه كرد «ئیسرائیل زیاتر ل ‌ه ‪ 60‬ساڵ ‌ه بانگه‌واز ‌‬ ‫وریا ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌كات و ئه‌چێت ‌ه هه‌ر شه‌ڕێكه‌و ‌ه ده‌یباته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم عه‌ره‌ب‬ ‫ئاشت ‌‬ ‫ی شه‌ڕ ده‌كات و ده‌چێت ‌ه هه‌ر شه‌ڕێكه‌و ‌ه‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 60‬ساڵ ‌ه بانگه‌واز ‌‬ ‫ده‌یدۆڕێنێ‪ .‬هه‌روه‌ها ئیسرائیل واڵتێكی‌ ئاشتیخوازه‌»‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان له‌سه‌ر توندوتیژ ‌‬ ‫ی گه‌له‌كان ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی «واڵتان ‌‬ ‫وریا گوت ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ب ‌ه ئه‌قڵ‬ ‫و سۆز راهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیسرائیل سه‌ركردایه‌تییه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ رووداوه‌كاندا ده‌جوڵێته‌وه‌»‪.‬‬

‫«ئیسرائیل داوا ‌ی ئاشت ‌ی ده‌كات»‬ ‫ی‬ ‫ی واڵتان ‌‬ ‫ی ئیسرائیل هه‌یه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه هه‌یان بووای ‌ه چیان به‌ئیسرائیل‬ ‫ێ واڵت ‌‬ ‫ی و هه‌ند ‌‬ ‫عه‌ره‌ب ‌‬ ‫یو‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی به‌و ‌ه كرد «زۆر له‌مێژ ‌ه واڵتان ‌‬ ‫ده‌كرد وریا ئاماژه‌ ‌‬

‫»‬

‫ی ده‌دات و ده‌ڵێ‬ ‫رۆژنامه‌نووس رامان عوسمان درێژ ‌ه به‌قسه‌كان ‌‬ ‫ی نێوان كورد و‬ ‫ی ئاینه‌و ‌ه بیرۆكه‌ی پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی به‌ناو ‌‬ ‫«ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسرائیل ره‌ت ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێ بڵێین ئه‌وان ‌ه نوێنه‌ر و ئه‌ڵق ‌ه له‌گوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم داپۆشراو ‌ه و خه‌م ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بن ك ‌ه به‌ئاین ‌‬ ‫ناسیۆنالیزم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و داگیركه‌رانه‌یان ‌ه نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ی به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫پاراستن ‌‬ ‫ی كورده‌‪ .‬ئه‌وان ‌ه مێشك و عه‌قڵیان‬ ‫ی خۆیان ك ‌ه گه‌ل ‌‬ ‫گه‌له‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌واو نیی ‌ه و ئه‌فسان ‌ه و چیرۆكی بنیاتگه‌راییی عه‌ره‌بی مێشك ‌‬ ‫پڕ كردوون‪ ،‬ل ‌ه ئه‌نجامدا ناتوانن دووربین و مرۆیی بن‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫ی به‌م بابه‌ت ‌ه دنیاییه‌و ‌ه‬ ‫ی هیچ پێوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ی رۆح ‌‬ ‫ئاین وه‌ك كایه‌یه‌ك ‌‬ ‫نییه‌»‪.‬‬

‫ێ ده‌ده‌ین ‌ه‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه گوتویان ‌ه ئیسرائیل فڕ ‌‬ ‫هه‌ندێك ل ‌ه واڵتان ‌‬ ‫ناو ده‌ریاو ‌ه و ئیسرائیل له‌سه‌ر نه‌خش ‌ه ده‌سڕینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تا‬ ‫ی‬ ‫ئێست ‌ه ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌یان نه‌بووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئیسرائیل سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی ئاشتی‌ ده‌كات»‪.‬‬ ‫ئه‌و توانا گه‌وره‌یه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا داوا ‌‬

‫ی‬ ‫ی پێوه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌موو جیهانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫«من پێموای ‌ه ئیسرائیل وه‌ك دڵ ‌‬ ‫لێ ببڕێ‪ ،‬ده‌مرێ»‪.‬‬ ‫ی نێوان ئیسرائیل‬ ‫ی تر پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی ئه‌وان ‌‬ ‫هاوكات به‌هه‌مان شێوه‌ ‌‬ ‫ی «ئه‌گه‌ر‬ ‫ی به‌گرینگ و پێویست وه‌سف كرد و گوت ‌‬ ‫و كورد ‌‬ ‫ی ئاشكرا له‌گه‌ڵ‬ ‫ی كوردستان و عێراق پێوه‌ندی ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ئیسرائیلدا دروست بكه‌ن ئه‌وان ده‌توانن سوود له‌و ئه‌زموون ‌ه‬ ‫ی ئیسرائیل وه‌ربگرن‪ ،‬بۆی ‌ه ب ‌ه شانازییه‌و ‌ه ده‌ڵێم‬ ‫پێشكه‌وتووه‌ ‌‬ ‫ی نێوان ئیسرائیل و كورد گرینگه‌ و پێویسته‌ هه‌بێ»‪.‬‬ ‫پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌و ‌ه بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ رۆژنامه‌نووسان ‌‬ ‫ی ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ل ‌ه گوته‌ ‌‬ ‫ی ئاشكرای نێوان ئیسرائیل و كورد ب ‌ه گرینگو‬ ‫كورد پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی زووتر ‌ه كورد ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ده‌زانن و پێیان باش ‌ه هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی پێگه‌ ‌‬ ‫دروست بكات بۆ پته‌وكردن ‌‬ ‫ی ئیسرائیلن و‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی سه‌ردان ‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‪ .‬هه‌روه‌ها خوازیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ ‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ دیموكراتیك ترین و پێشكه‌وتووترین واڵت ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاست ببینن‪.‬‬ ‫رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌م كاته‌دا ئه‌گه‌ر كورد نه‌توانێ وه‌ك حكوومه‌ت پێوه‌ند ‌‬ ‫ی و‬ ‫ی رێكخراوه‌ی ‌‬ ‫ئیسرائیلدا هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا باشتر وای ‌ه ل ‌ه ئاست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیدیش بكرێ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌لدا ئه‌و پێوه‌ندییه‌ی هه‌بێ‪ ،‬كار ‌‬ ‫ی و هتد‪.‬‬ ‫ی دیپلۆماس ‌‬ ‫ل ‌ه داهاتوودا ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه بچێت ‌ه قۆناخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌ه ك ‌ه وێنه‌ ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسان ‌‬ ‫به‌تایبه‌ته‌یش ئه‌و ‌ه كار ‌‬ ‫ی كورد بده‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی هاوواڵتییان ‌‬ ‫ی ئیسرائیل پێشان ‌‬ ‫راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی له‌الیه‌ن هه‌ند ‌‬ ‫تا ئێست ‌ه وه‌ك دێوه‌زمه‌یه‌ك پێشان دراوه‌‪ ،‬چ ‌‬ ‫ی ناوچه‌كه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه راستیدا‬ ‫ی له‌الیه‌ن واڵتان ‌‬ ‫ی ناوه‌خۆ و چ ‌‬ ‫الیه‌ن ‌‬ ‫وا نییه‌‪.‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪5‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫(یودا بن یوسف) سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی یه‌هوودییه‌ كورده‌كان له‌ ئیسرائیل‪:‬‬

‫له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تیی كورد گفتوگۆ ده‌كه‌ین ك ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫به‌شێكی دانه‌بڕاوین له‌م نه‌ته‌وه‌ كۆڵنه‌ده‌ره‌‬

‫* هه‌ڤپه‌یڤین‪ :‬دینۆ دانیال ‪ -‬ئیسرائیل‬

‫‪6‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ئیسرائیل‪-‬كورد‪ :‬سه‌ره‌تا با له‌ خۆته‌و‌ه ده‌ست پێ بكه‌ین بزانین (یودا) كێ یه‌؟‬ ‫یودا‪ :‬ل ‌ه دایكبووی شاری یورشه‌الییم‪ ،‬كه‌سایه‌تیی په‌روه‌رده‌ییم له‌م شاره‌دا‬ ‫بووه‌‪ ،‬من ل ‌ه ئامۆژگاری مامۆستایان ل ‌ه یورشه‌الیم به‌ناوی (ده‌یڤد یه‌لین) فێر‬ ‫بووم‪ ،‬چه‌ند كۆرسم كردوو ‌ه ل ‌ه زانكۆی (ئایتۆن) ل ‌ه به‌ریتانیا له‌باره‌ی په‌روه‌رد ‌ه‬ ‫و زانستی ده‌رووندا‪.‬‬ ‫ل ‌ه هه‌مان زانكۆدا به‌رنامه‌ی تایبه‌تیان هه‌بوو بۆ مامۆستا به‌هره‌داره‌كان ك ‌ه‬ ‫من یه‌كێك بووم له‌وان‪ .‬سه‌ره‌تا به‌وه‌م ده‌ست پێ كرد ل ‌ه واڵت وه‌ك رێگ ‌ه‬ ‫پێشانده‌ریك بۆ نه‌وه‌كانی یه‌هودی ل ‌ه كورد و نه‌وه‌كانی تری رۆژهه‌اڵت ك ‌ه‬ ‫مارۆكای و یه‌مه‌نی و كورد و فارس و گه‌النی تری ناوچه‌ك ‌ه ك ‌ه هه‌موومان‬ ‫لێك نێزیك بوون ل ‌ه داب و نه‌ریت‪ ،‬ك ‌ه رۆڵه‌كانمان نه‌یانده‌توانی پۆلی شه‌شه‌می‬ ‫ئاماده‌یی به‌هه‌موو جۆره‌كانیان ته‌واو بكه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه و چه‌ند الوێكی تر ل ‌ه‬ ‫نه‌وه‌كانی مارۆكۆ توانیمان ئه‌مكار ‌ه ئه‌نجام بده‌ین‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی ئێم ‌ه ل ‌ه باوكمه‌و ‌ه‬ ‫ل ‌ه دامه‌زرێنه‌ری یورشه‌الیمین له‌الی كۆنترین یه‌هودی ك ‌ه بنه‌ماڵه‌ی باوكم‬

‫»‬

‫هه‌ڵساین به‌كردنه‌وه‌ی چه‌ند یانه‌یه‌ك ل ‌ه گه‌ڕه‌كانی‬ ‫یورشه‌الیم بۆ یارمه‌تیی نه‌وه‌كانمان بۆ وه‌ده‌ستهێنانی‬ ‫بڕوانامه‌ی به‌رز‬ ‫بووه‌‪ ،‬كاتی خۆی ل ‌ه سااڵنی ‪ 1800‬دا كۆچیان كردوو ‌ه بۆ یورشه‌الیم ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان له‌وێ ژیاون و نه‌و ‌ه به‌نه‌و ‌ه بۆ ئێم ‌ه ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬من ئێست ‌ه ته‌مه‌نم ‪69‬‬ ‫ساڵه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه له‌سه‌ر ده‌ستی هه‌ندێك كۆمه‌ڵه‌ی مارۆكایی ك ‌ه ئه‌كادیمایی بوون ل ‌ه‬ ‫فه‌ره‌نساو ‌ه هاتبوون بۆ یارمه‌تیی نه‌وه‌كانی یه‌هودی رۆژهه‌اڵت و من به‌شداریم‬ ‫كرد له‌گه‌ڵیاندا‪ .‬هه‌ڵساین به‌كردنه‌وه‌ی چه‌ند یانه‌یه‌ك ل ‌ه گه‌ڕه‌كانی یورشه‌الیم‬ ‫بۆ یارمه‌تیی نه‌وه‌كانمان بۆ وه‌ده‌ستهێنانی بڕوانامه‌ی به‌رز‪ ،‬پله‌ی به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫بڕوانام ‌ه الی نه‌وه‌كانی رۆژهه‌اڵت زۆر كه‌م بوو ئه‌وكات و گوتمان ئێم ‌ه‬ ‫هیچمان له‌وان كه‌متر نییه‌‪ ،‬بۆ ئێمه‌ش بڕوانام ‌ه وه‌ده‌ست نه‌هێنین‪ .‬من ده‌ستم‬ ‫پێكرد ل ‌ه گه‌ڕه‌كێكی بچووك ل ‌ه (یورشه‌الیم) ك ‌ه خاڵم (حه‌بیب شه‌معونی) ك ‌ه‬ ‫سه‌رۆكی یه‌كه‌می كۆمه‌ڵه‌ی كورد بوو ئه‌وكات‪ ،‬ئه‌و ل ‌ه سااڵنی (‪)1953-1954‬‬ ‫دا كۆمه‌ڵه‌ی به‌رگریكردنی ل ‌ه ئیسرائیل دروست كردبوو‪ ،‬ك ‌ه دژی ئینگلیزه‌كان و‬ ‫عه‌ره‌به‌كان ده‌جه‌نگین بۆ رزگاركردنی واڵت ل ‌ه ده‌ستیان ك ‌ه به‌باشترین یه‌كه‌ی‬ ‫سوپا ده‌ژمێردران ئه‌وكات‪ .‬كاتی خۆی ل ‌ه (ره‌عنانه‌) له‌الی ئینگلیزه‌كان گیرا و‬ ‫رای كرد ل ‌ه ده‌ستیان و خۆی حه‌شار دا ل ‌ه یورشه‌الیم تا ده‌وڵه‌ت دروست بوو‪.‬‬ ‫خاڵم هه‌لسا ب ‌ه دروستكردنی ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ی یه‌هودیی ‌ه ك ‌ه من ئێست ‌ه سه‌رۆكیم و‬ ‫ماوه‌یه‌كی دوور و درێژ سه‌رۆك بوو تا كۆچی دوایی كرد‪ ،‬ئینجا ل ‌ه دوای ئه‌و‬ ‫یه‌كێك ب ‌ه ناوی (سیمان تۆڤ) ماوه‌یه‌ك سه‌رۆك بوو‪ ،‬به‌اڵم دیار بوو وه‌ك خاڵم‬ ‫سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو ل ‌ه كاره‌كانیدا‪ ،‬من نێزیكه‌ی دوو سال ده‌بێ ب ‌ه هه‌ڵبژاردن‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیم وه‌رگرتووه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌ڵبژاردنێكی پاك و‬ ‫بێگه‌رد ب ‌ه ده‌نگدانی هه‌موو ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫خاڵم وه‌ك مرۆڤیكی ده‌روونناس كاری كرد ل ‌ه‬ ‫بواری خۆی یارمه‌تی زۆری خه‌ڵكی دا و دواتر‬ ‫وه‌ك بازرگانێك كاری كرد‪ ،‬ل ‌ه دواییدا به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ك كاری كرد بۆ به‌ره‌و پێشچوونی‬

‫“نه‌وه‌كانی كورد‬ ‫له‌م واڵته‌دا زۆر‬ ‫بێ ده‌سه‌اڵت بوون”‬

‫نه‌وه‌ی كورد ل ‌ه ئیسرائیل‪ .‬نه‌وه‌كانی كورد له‌م‬ ‫واڵته‌دا زۆر بێ ده‌سه‌اڵت بوون‪ ،‬كاتی خۆی ك ‌ه‬ ‫ئه‌و هات هه‌موویان بوژانه‌و ‌ه و پله‌ی گه‌وره‌یان‬ ‫به‌ده‌ست هێنا ل ‌ه ده‌وڵه‌تدا و ماوه‌ی ‪ 13‬ساڵ‬ ‫هه‌ر ده‌ستی كرد ب ‌ه یارمه‌تی نه‌وه‌كانی كورد ل ‌ه‬ ‫هه‌موو بواره‌كانی ژیاندا‪ .‬ئه‌ویش ته‌نیا نه‌بوو چه‌ند‬ ‫كه‌سێكی دڵسۆزی له‌گه‌ڵدا بوو ل ‌ه نه‌وه‌كانی كورد‬ ‫له‌م كاتانه‌دا‪ .‬خاڵم بوو ك ‌ه جه‌ژنی (سه‌هرانه‌)ی كرد‬ ‫ب ‌ه جه‌ژنی نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ‌ه ئیسرائیل‪ ،‬ك ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫واڵت و سه‌رۆك وه‌زیران به‌شدارییان ده‌كرد هه‌موو‬ ‫ساڵێ‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و ‌ه ئه‌مه‌ی ل ‌ه دوای خاڵم هات‬ ‫جه‌ژنی سه‌هرانه‌ی فه‌رامۆش كردبوو خه‌ریك بوو ‬ ‫هه‌ر له‌بیری بچێته‌وه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ده‌مانه‌وه‌ێ زیندووی‬ ‫بكه‌ینه‌و ‌ه وه‌ك جه‌ژنی (میمونه‌)ی مارۆكایان ببێ‬ ‫به‌فه‌رمی و هه‌موو ساڵێك ل ‌ه شوێنیك بكرێ ك ‌ه‬ ‫زۆربه‌ی كوردان تێیدا نیشته‌جێن‪.‬‬ ‫ئیسرائیل‪ -‬كورد ‪ :‬جه‌ژنی سه‌هرانه‌ له‌ چیه‌و‌ه هاتووه‌ و‬ ‫بۆچی ئاهه‌نگ ده‌گێڕن به‌م بۆنه‌وه‌؟‬ ‫یودا‪ :‬سه‌ره‌تا سه‌هران ‌ه وشه‌یه‌كی كوردیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬یه‌هودییه‌كانی كوردستان ئاهه‌نگیان گێڕاو ‌ه‬ ‫كاتی خۆی ك ‌ه ل ‌ه كوردستان بوون به‌بۆنه‌ی جه‌ژنی‬ ‫سه‌ری ساڵی یه‌هودی ك ‌ه پێی ده‌ڵێن به‌عیبری‬ ‫(سوكۆت)‪ ،‬جا نازنم الی ئێو ‌ه ل ‌ه كوردستان‬ ‫ئێست ‌ه چی پێ ده‌ڵێن‪ ،‬وا بزانم له‌دایكم بیستوو ‌ه‬ ‫ك ‌ه كورده‌كان (پێیان ده‌گووت كه‌پره‌شینه‌) جا‬ ‫نازانم ئه‌و ‌ه چه‌ند راسته‌‪ ،‬به‌هه‌رحاڵ ئێم ‌ه ئاهه‌نگ‬ ‫ده‌گێڕین هه‌موو ساڵی ك ‌ه ل ‌ه باب و باپیرانمان‬ ‫بۆمان ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬تا ئێست ‌ه ئه‌م ئاهه‌نگ ‌ه به‌رده‌وام ‌ه و‬ ‫وه‌ك خۆی به‌گێڕانی ده‌هۆڵ و زورنا و هه‌ڵپه‌ڕكێی‬ ‫كوردی وه‌ك داب و نه‌ریتی كورده‌واری ك ‌ه بۆمان‬ ‫ماوه‌ته‌و ‌ه ب ‌ه چڕینی ستران و الوكی كوردی له‌م‬ ‫ئاهه‌نگه‌دا‪ ،‬له‌م ‪ 2‬ساڵه‌ی دواییدا ئێم ‌ه سه‌هرانه‌مان‬ ‫كرد ل ‌ه جه‌ژنی به‌هاران و جه‌ژنی سه‌ری ساڵدا‪13 ،‬‬ ‫ساڵ بوو سه‌هران ‌ه ل ‌ه یورشه‌الیم نه‌ده‌كرا‪ ،‬ساڵی‬ ‫رابردوو شاره‌وانی یورشه‌الیم ك ‌ه ‪ 100‬هه‌زار‬ ‫دۆالری خه‌رج كرد له‌سه‌ر شه‌ڕه‌فی كورده‌كان ل ‌ه‬ ‫یورشه‌الیم بۆ ئه‌م ئاهه‌نگه‌‪ ،‬من ده‌مه‌وێ ئه‌مساڵیش‬ ‫بتوانم ل ‌ه یورشه‌الیم ئاهه‌نگ بكه‌م و یارمه‌تییه‌كی‬ ‫زۆرتر به‌ده‌ست بێنم بۆ نه‌وه‌كانم بۆ ئاهه‌نگه‌كه‌‪،‬‬ ‫پلیتی چوون ‌ه ژووره‌وه‌ی هه‌مووی بێ به‌رامبه‌ر‬ ‫بێ‪ ،‬ئه‌م ‌ه وه‌ك یارمه‌تییه‌ك بۆ نه‌وه‌كانمان‪ .‬زۆربه‌ی‬ ‫كورده‌كان له‌م ناوچه‌دا ده‌ژین و كاتی سه‌ری ساڵ‬ ‫سه‌ردانی شوێن ‌ه پیرۆزه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئێر ‌ه ل ‌ه هه‌موو‬ ‫شوێنێك نێزیكتر ‌ه بۆ شوێنه‌ پیرۆزه‌كان‪.‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪7‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫ئیسرائیل ‪-‬كورد‪ :‬بۆ راگه‌یاندنی ئیسرائیل هیچ رۆڵیكی‬ ‫وا نابینێ له‌ پته‌وكردنی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد ل ‌ه‬ ‫كوردستانی عێراق و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل؟ ئێو‌ه چ كاریگه‌ریتان‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌م راگه‌یاندنه‌دا؟‬ ‫یودا‪ :‬جارێ با من ئه‌وه‌ت پێ بڵێم ئه‌وانه‌ی ل ‌ه‬ ‫راگه‌یاندنی ئیسرائیلدا كار ده‌كه‌ن زۆربه‌یان كورد‬ ‫نین و ئه‌گه‌ر هاتوو كوردیش ل ‌ه ناویاندا هه‌بوو چ‬ ‫رۆڵێكی وا نابینێ وه‌ك من و تۆ وا بیر ده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان وا سه‌یری هه‌ر ده‌وڵه‌تێك ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر‬ ‫هاتوو ئیسرائیل پێوه‌ندیی راسته‌وخۆی له‌گه‌ڵ نه‌بوو‬ ‫به‌ده‌وڵه‌تی دۆستی دانانین‪ ،‬كوردستانیش به‌شێك ‌ه ل ‌ه‬ ‫عێراق‪ ،‬ئێم ‌ه تا ئێست ‌ه پێوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ عێراقدا نییه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه رۆلی راگه‌یاندن تۆزێك سست ‌ه له‌مباره‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێم ‌ه هه‌موو كات هه‌وڵی خۆمان داو ‌ه چ رووداویكی‬ ‫جه‌رگبر هه‌بێ ل ‌ه كوردستان‪ ،‬ئێم ‌ه سۆزی خۆمان‬ ‫ده‌ربڕیوه‌‪ ،‬به‌خۆپیشاندان دژی ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی‬

‫‪8‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫هه‌ركات ده‌وڵه‌ت رێگه‌مان پێ بدات بتوانین‬ ‫كه‌سانێك ل ‌ه ده‌ره‌و‌ه بێنن ئه‌و‌ه به‌دڵنیایییه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ كورد ده‌بێ جا چ قوتابی بێ یان فه‌رمانبه‌ر‬

‫كورد ده‌چه‌وسێنه‌وه‌‪ ،‬یان دان نانێن به‌بوونی كورد له‌وێ‪ .‬ئێمه‌ی كورد ل ‌ه‬ ‫ئیسرائیل زیاتر ل ‌ه نیو سه‌د ‌ه ده‌بێ دابڕاوین ل ‌ه كوردستان و ئێره‌ش هه‌موو‬ ‫كات شه‌ڕ و ئاڵۆزی بووه‌‪ ،‬نه‌وه‌كانمان وا په‌روه‌رد ‌ه نه‌بوون بۆ سۆز بۆ‬ ‫نێشتمانی باب و باپیرانیان‪ ،‬ئێم ‌ه وا ل ‌ه ئێسته‌و ‌ه ده‌ست ده‌كه‌ین ب ‌ه گیرانی‬ ‫كۆڕ و سیمینار بۆ تێگه‌یاندنی رۆله‌كانمان ك ‌ه ئێم ‌ه به‌شێكین ل ‌ه نیشتمانی‬ ‫دایك ئه‌ویش كوردستانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند ‌ه ئاینمان جیای ‌ه له‌گه‌ڵیاندا‪ ،‬به‌اڵم سۆزی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی زۆر گرینگتره‌ ل ‌ه سۆزی ئاینی‪.‬‬ ‫ئیسرائیل ‪-‬كورد ‪ :‬ئێوه‌ وه‌ك سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی كوردی ئیسرائیل چ پێشنیازێكت هه‌ی ‌ه بۆ‬ ‫پته‌وكردنی پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد ل ‌ه ئیسرائیل و گه‌لی كورد ل ‌ه هه‌رێمی كوردستانی‬ ‫ئازاد ل ‌ه عێراقدا؟‬ ‫یودا‪ :‬من پێشنیاز ده‌كه‌م ئێم ‌ه چه‌ند كه‌سێكی ناودار ل ‌ه كورده‌كان ئه‌وانه‌ی‬ ‫كاربه‌ده‌ستن ل ‌ه ده‌وڵه‌ت و خۆم و ئێوش له‌گه‌لماندا بێ‪ ،‬هه‌موومان سه‌ردانی‬ ‫كوردستانی ئازاد بكه‌ین بۆ شوێنی ل ‌ه دایكبوونی باب و باپیرانم به‌مه‌رجێك‬ ‫ده‌سه‌اڵتی كوردی ل ‌ه هه‌رێمه‌ك ‌ه به‌ڕه‌سمی داوامان بكات‪ ،‬من ڵیره‌دا ده‌توانم‬ ‫فه‌رمان وه‌ربگرم ل ‌ه وه‌زاره‌تی ده‌ره‌و ‌ه بۆ گه‌شته‌كه‌مان‪ .‬له‌وێدا له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی كورد گفتوگۆ ده‌كه‌ین ك ‌ه ئێم ‌ه به‌شێكی دانه‌بڕاوین له‌م‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه كۆڵنه‌ده‌ره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ل ‌ه ده‌ستمان بێت درێخی ناكه‌ین بۆ‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌مان‪ .‬ل ‌ه پشتگیری كردنیان ئه‌گه‌ر هاتوو پشتگیریه‌كه‌مان‬ ‫ته‌نیا سۆزیش بێت من به‌شتێكی باشی ده‌زانم‪ .‬جا من ئه‌و‬ ‫داوایه‌م هه‌ی ‌ه ئه‌گه‌ر هاتوو ده‌سه‌اڵتی كورد ئه‌مكار ‌ه بكات ئه‌و ‌ه‬ ‫بارودۆخه‌ك ‌ه زۆر ئاسان ده‌بێ بۆ هه‌موو الیه‌ك و پێوه‌ندییه‌ك ‌ه‬ ‫به‌ره‌وپێش ده‌ڕوات و پته‌وتر ده‌بێ‪.‬‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬ئێوه‌ وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی بواری په‌روه‌رد‌ه و فێركردن و‬ ‫وه‌ك چاالكوانێكی سیاسی ل ‌ه ئیسرائیل‪ ،‬وا بیر ناكه‌یته‌وه‌ رۆژێك به‌مه‌به‌ستی‬ ‫خوێندن یان راهێنانی تر نه‌وه‌كانی كورد بۆ بواری ته‌كنه‌لۆژیای سه‌رده‌م‬ ‫بۆ ئیسرائیل بێنی؟‬ ‫یودا‪ :‬من هه‌موو كات بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌م سه‌رم پێو ‌ه نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك ده‌ڵێن ك ‌ه یه‌كێك هاوار بكات ل ‌ه بیابان چ سوودی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هاواره‌كه‌ی كه‌سی به‌ده‌نگه‌و ‌ه نایه‌ت‪ ،‬ئێم ‌ه ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵه‌كه‌ماندا‪،‬‬ ‫بیر ل ‌ه زۆر شت ده‌كه‌ینه‌و ‌ه بۆ نه‌وه‌كانمان‪ ،‬جا چ ئه‌و نه‌و ‌ه‬ ‫كوردی یه‌هودی بێ یان كوردی غه‌یری یه‌هودی‪ .‬ئێم ‌ه سه‌یری‬ ‫هه‌موو كوردێك ده‌كه‌ین به‌یه‌ك چاو‪ ،‬كه‌س ل ‌ه كه‌س به‌رزتر‬ ‫نیی ‌ه له‌الی ئێمه‌‪ ،‬گرینگ ئه‌وه‌ی ‌ه ته‌نیا كورد بێ‪ .‬ئێم ‌ه هه‌موو كات‬ ‫ئاماده‌ین به‌سنگێكی فره‌وانه‌و ‌ه خزمه‌تی نه‌وه‌كانمان بكه‌ین‪ .‬با‬ ‫لێره‌دا ئه‌و ‌ه ئاشكرا بكه‌م ك ‌ه ئێم ‌ه كۆمه‌ڵێكی غه‌یری حكوومه‌تین‬ ‫ته‌نیا له‌الیه‌ن گه‌له‌كه‌مانه‌و ‌ه هه‌ڵبژێردراوین‪ ،‬ناتوانین ده‌ست ل ‌ه‬ ‫كار و سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت وه‌ربده‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر هاتوو ده‌وڵه‌ت خۆی‬ ‫نه‌یه‌وێ ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه ل ‌ه نێوان كورد و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا پته‌و‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاتوو كورد و ئیسرائیل هه‌ردووال حه‌زی‬ ‫ی یارمه‌تیی ده‌وڵه‌تی سێیه‌مدا ده‌توانن‬ ‫ئه‌وه‌یان هه‌بوو ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫پێوه‌ندییه‌ك ‌ه قووڵ بكه‌ن و ئاشكرای بكه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه لێره‌دا هانیان‬ ‫ی كورسی‬ ‫ده‌ده‌ین بۆ نێزیككردنه‌وه‌یان ل ‌ه یه‌كتری‪ ،‬له‌باره‌ ‌‬ ‫خوێندن هه‌ركات ده‌وڵه‌ت رێگه‌مان پێ بدات بتوانین كه‌سانێك‬ ‫ل ‌ه ده‌ره‌و ‌ه بێنن ئه‌و ‌ه به‌دڵنیایییه‌و ‌ه ئه‌و كه‌س ‌ه كورد ده‌بێ جا‬ ‫چ قوتابی بێ یان فه‌رمانبه‌ر‪ ،‬له‌سه‌ر ئێمه‌ش ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه جێگه‌ی‬ ‫بۆ دابین بكه‌ین و هه‌موو ساڵێك بڕێك پاره‌ی وه‌ك یارمه‌تی بۆ‬ ‫په‌یدا بكه‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌ وه‌ك پاداشتیكی بچووك بۆ نه‌وه‌كه‌مان‪.‬‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‪ :‬ئیو‌ه ل ‌ه كۆمه‌ڵه‌كه‌تاندا له‌باره‌ی كولتوور و فه‌رهه‌نگی‬ ‫كوردی چ رۆڵێك ده‌بینن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ك ‌ه به‌ته‌مه‌نن شتی زۆریان الی ‌ه ل ‌ه‬ ‫فۆلكلۆر و فه‌رهه‌نگی كوردی‪ ،‬ئایا ده‌توانن ئه‌م كولتوور‌ه بپارێزن تا له‌ناو‬ ‫نه‌چێ؟‬ ‫یودا‪ :‬ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵه‌كه‌ماندا چه‌ند كه‌سمان هه‌ی ‌ه پسپۆڕن له‌باره‌ی‬ ‫فه‌رهه‌نگ و كولتووری كورد و ئه‌وه‌ی ده‌زانن یان گوێیان‬ ‫لێ ده‌بێ ده‌ی نووسنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌زۆری ب ‌ه ئارامی و هه‌ندێ‬ ‫گۆرانی والوكی كرمانجی‪ ،‬هه‌ندێ ل ‌ه خواردن ‌ه كوردیییه‌كان ل ‌ه‬ ‫كاتی خۆی ل ‌ه كوردستان دروستیان كردووه‌‪ .‬ئێم ‌ه هه‌موو كات‬ ‫به‌به‌رده‌وامی ئه‌وكار ‌ه ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ل ‌ه نه‌وه‌كانی تری ناو‬ ‫ئیسرائیل جیامان بكات ‌ه ك ‌ه ئێمه‌ش نه‌ته‌وه‌یه‌كین داب و نه‌ریت‬ ‫و تایبه‌تمه‌ندیی خۆمان هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه باب و باپیرانمانه‌و ‌ه بۆمان‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ نموون ‌ه (كفته‌ی كوردی) ل ‌ه ناو هه‌موو ئیسرائیلدا‬ ‫باو ‌ه ك ‌ه كوردیی ‌ه و هه‌مووشیان ده‌ی خۆن و دروستی ده‌كه‌ن‪ ،‬‬

‫هه‌ریه‌ك ‌ه به‌شیوه‌ی خۆی‪ ،‬به‌اڵم هه‌موویان ل ‌ه كورد وه‌ریان گرتووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵپه‌ڕكێی كوردی ل ‌ه ناو هه‌موو زه‌ماوه‌ندێكی ئیسرائیلیدا به‌دی‬ ‫ده‌كرێ‪ .‬گۆرانی كوردی زۆربه‌ی زۆریان ده‌یڵێن ئه‌گه‌ر هاتوو‬ ‫ماناكه‌شی نه‌زانن چونك ‌ه ئاوزه‌كه‌ی خۆشه‌ و به‌دڵیانه‌‪.‬‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‪ :‬دوا گوته‌ت چییه‌ بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ت ل ‌ه كوردستانی گه‌ور‌ه و‬ ‫به‌تایبه‌ت هه‌رێمی كوردستانی باشوور؟‬ ‫یودا‪ :‬من هیوام ئه‌وه‌ی ‌ه نه‌ته‌وه‌كه‌م سه‌ركه‌وتوو بێ ل ‌ه ژیاندا‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫زوڵم و زۆرێ لێ كراوه‌‪ ،‬خاوه‌نی ده‌وڵه‌تی خۆی بێ و مافه‌كانی‬ ‫خۆی وه‌ده‌ست بخات ل ‌ه چوارچێوه‌ی كوردستانی گه‌ور ‌ه یان له‌و‬ ‫به‌شه‌ی كوردستانی عێراقدا‪ ،‬ئێمه‌ش لێره‌دا شانازی به‌و ‌ه بكه‌ین‬ ‫ك ‌ه ئێمه‌ی كورد هیچمان كه‌متر نیی ‌ه ل ‌ه گه‌النی تری ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد لێر ‌ه و له‌وێ بتوانن ب ‌ه ئازادی هاتوچۆی یه‌كتری‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئێم ‌ه ل ‌ه خوێنه‌و ‌ه تێكه‌ڵی یه‌كتری بووین و هیچ هۆیه‌ك‬ ‫نیی ‌ه ل ‌ه یه‌كتریمان جیا بكاته‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه كۆتادا هیوای سه‌ركه‌وتنتان‬ ‫بۆ ده‌خوازم‪ ،‬بۆ ئێو ‌ه و بۆ ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ریی گۆڤاره‌كه‌تان‬ ‫هیوای ته‌مه‌ن درێژیان بۆ ده‌خوازم‪ ،‬په‌نا به‌خوا ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌واندا ل ‌ه ئاینده‌یه‌كی نێزیكدا به‌یه‌كتری شاد ده‌بین و زیاتر ل ‌ه‬ ‫یه‌كتری شاره‌زا ده‌بین‪ ،‬دووبار ‌ه سوپاس بۆ ئێو ‌ه ك ‌ه رێگه‌یه‌كی‬ ‫دوورتان بڕی بۆ ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌‪.‬‬ ‫ئیسرائیل‪-‬كورد‪ :‬ئێمه‌ش له‌الی خۆمانه‌وه‌ سوپاست ده‌كه‌ین بۆ ئه‌م مێوانداری‬ ‫و كات به‌خشین ‌ه ب ‌ه ئێمه‌‪ ،‬هیوای ته‌مه‌ن درێژیت بۆ ده‌خوازین‪ ،‬ده‌زانین ئێو‌ه‬ ‫خه‌ریكی كاروباری خۆتانن و هیوامان سه‌ركه‌وتنی ئێوه‌یه‌‪.‬‬

‫دینۆ دانیال و یودا بن یوسف‪-‬ئیسرائیل‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪9‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫جه‌ژنی كه‌پره‌شینای كوردان ل ‌ه ئیسرائیل پیرۆز ده‌كرێ‬ ‫به‌شیر سه‌بری بۆتانی ‪-‬ئیسرائیل‬

‫به‌به‌شداری حه‌وت سترانبێژ‪ ،‬دوو تیپی گۆڤه‌ند و دوو تیپی ده‌هۆڵ و سوڕنا جه‌ژنی كه‌پره‌شینا ل ‌ه ئیسرائیل به‌ڕێو ‌ه چوو‪ .‬سترانبێژه‌كان‬ ‫پێكهاتبوون ل ‌ه ئه‌ڤنێر زاكن‪ ،‬مۆشێ خۆچه‌‪ ،‬مۆشێ مامكۆ‪ ،‬حه‌داسه‌ یه‌شووروون‪ ،‬ئیالن داڤید‪ ،‬ئێرێز كه‌لیمی و گادی شابۆ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها تیپی گۆڤه‌ند ‌ه كوردییه‌كانی به‌شدار بریتی بوون ل ‌ه گێنۆنیم و په‌عمه‌ی ته‌شاز‪ ،‬هه‌ر له‌و بۆنه‌یه‌دا تیپی ده‌هۆڵ و سوڕنا یه‌نیڤ‬ ‫عۆڤادیا و حایم ئیتساك‪ ،‬ئێفی ره‌حه‌میم و ئۆحاد یووسێف به‌شدار بوون‪.‬‬ ‫شوێنكاتی به‌ڕێوه‌چوونی جه‌ژنی كه‌پره‌شینای كوردانی جوو ل ‌ه ئیسرائیل‪ ،‬باخچه‌ی سه‌قه‌ر – ئورشه‌لیم ل ‌ه رۆژی یه‌كشه‌م ‪26-9-‬‬ ‫‪ 2010‬سات ‪ 11:00‬تا ‪ 24:00‬به‌كاتی ناوه‌ندیی ئورشه‌لیم بوو‪.‬‬ ‫ی ئه‌و جه‌ژنه‌و ‌ه ب ‌ه گۆڤاری «ئیسرائیل‪-‬كورد»ی‬ ‫الی خۆیه‌و ‌ه سترانبێژی ناوداری كوردی ئیسرائیل حه‌داس ‌ه یه‌شووروون له‌باره‌ ‌‬ ‫گوت‪ :‬پێش هه‌موو شتێك‪ ،‬من جه‌ژنی كه‌پره‌شینا ل ‌ه كوردانی ئیسرائیل پیرۆز ده‌كه‌م و ل ‌ه ناخی دڵه‌و ‌ه بۆ ئاهه‌نگی سه‌هرانێ‬ ‫به‌خێرهاتنیان ده‌كه‌م‪ .‬منیش له‌م ئاهه‌نگه‌دا به‌شداری ده‌كه‌م و هونه‌رمه‌ندی لێهاتوو تۆمێر عه‌جه‌م به‌رنامه‌كه‌ی من ب ‌ه ئامێری ئۆرگ‬ ‫ئاماده‌ ده‌كا‪.‬‬ ‫ناوبراو له‌باره‌ی جه‌ژنی كه‌پره‌شینا زیاتر دووا و گوتی‪ :‬باب و باپیرانمان ل ‌ه كوردستان و ل ‌ه وه‌رزی پایزدا جه‌ژنی كه‌پره‌شینایان‬ ‫پیرۆز ده‌كرد‪ .‬ئێمه‌ش كوردانی ئیسرائیل ئه‌م جه‌ژن ‌ه هه‌ر وه‌ك ئه‌وان پیرۆز ده‌كه‌ین و بۆ خۆمان ب ‌ه جلوبه‌رگی كوردییه‌و ‌ه ده‌چین بۆ‬

‫‪10‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫موزیكژەن یەنیڤ عۆڤادیا‬

‫سترانبێژ حەداسە یەشووروون‬

‫سه‌یرانێ و له‌وێ خواردنی كوردی بۆ خۆمان دروست ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆ خۆمان ستران‬ ‫ده‌خوێنن و له‌به‌ر ده‌نگی ده‌هۆڵ و سوڕناش هه‌ڵده‌په‌ڕین‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌وباره‌یه‌و ‌ه موعه‌لیم ئیسحاق مه‌ناحیم ل ‌ه دایكبووی ‪ 1910‬ل ‌ه گوندی مرێبا‪،‬‬ ‫ناوچه‌ی شێخان ك ‌ه یه‌كه‌مجار ل ‌ه ساڵی ‪ 1986‬ل ‌ه گه‌ڕه‌كی مه‌لح ‌ه ل ‌ه ئورشه‌لیم‬ ‫بووم ب ‌ه مێوانی و ده‌نگی ئه‌وم تۆمار كرد‪ ،‬ب ‌ه زاراوه‌ی ناوچه‌ی شێخان باسی‬ ‫جه‌ژنی كه‌پره‌شینای كرد و گوتی‪ :‬خودێ گه‌ل مویسا پێغه‌مبه‌ر ئاخفت و گۆتێ‬ ‫(بێژ ‌ه به‌نی ئیسرائیلێ ‪ 15‬هه‌یڤا ‪10-‬ێ عه‌یدا كه‌پره‌شینایه‌‪ ،‬حه‌فت ڕۆژا‪ .‬ڕۆژا‬ ‫به‌رێ ڕۆژه‌كا مقه‌دس ‌ه چ شۆال ن ‌ه بیت هنگ پێ بكه‌ن‪ .‬حه‌فت ڕۆژا الزم ‌ه هنگ‬ ‫نڤێژا بكه‌ن‪ .‬ڕۆژا هه‌شتێ مقه‌دسه‌‪ ،‬بۆ هونگۆ مه‌منووع ‌ه چ شۆل پێ ن ‌ه هێن ‌ه كرن‪.‬‬ ‫ئه‌ڤ ‌ه عه‌یدێت خودێ نه‌‪ .‬من گۆتن ‌ه هنگۆ عه‌یدێت مقه‌دسن‪ .‬الزم ‌ه هه‌دیا پێ بده‌ن‬ ‫بۆ خه‌لكی و بۆ خودێ خێرا بكه‌ن ڕۆژ ب ڕۆژ‪ .‬ئه‌ڤ ڕۆژ ‌ه حسێب نه‌كه‌ن ڕۆژا‬ ‫شه‌مبی‪ ،‬و ڕۆژێ عه‌ید ‌ه بۆ هونگۆ‪ ،‬بۆ خودێ‪ 15 .‬ڕۆژا هنگ ڤێ هه‌یڤێ ده‌ڕامه‌تێ‬ ‫خۆ خڕ كه‌ن‪ ،‬گه‌نم و جه‌ه و برنجی‪ ،‬ده‌ڕامه‌تی خڕ كه‌ن‪ ،‬زه‌كاتێ لێ بده‌ن بۆ فه‌قیر‬ ‫و هژارا‪ .‬حه‌فت ڕۆژا الزم ‌ه هنگ بكه‌نه‌ عه‌ید‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها گوتی “ڤێ ڕۆژێ تڤیا بهه‌لگرن دارێ پرتقاال‪ ،‬فێقیێ وی‪ ،‬یێ قه‌سپا‪ ،‬یێ‬ ‫بیها‪ ،‬به‌ن ‌ه كنشتێ وه‌ختێ نڤێژا دكه‌ن كه‌یفا خۆ پێ بكه‌ن‪ .‬ئه‌ڤ ‌ه عه‌یدا خودێ یه‌‪،‬‬ ‫حه‌فت ڕۆژن‪ ،‬الزم هنگ ڕاكه‌ن‪ ،‬دا هنگ بزانن كه‌پره‌شینا وێ‬ ‫دڕوینشتن ‌ه خارێ‪ .‬حه‌فت ڕۆژا به‌نی ئیسرائیلێ وه‌كی ده‌ركه‌فتن ل مسرێ چوون ‌ه‬ ‫به‌ڕیێ‪ ،‬خودێ عه‌ڤر كر دا حه‌تاڤ ل به‌نی ئیسرائیلێ ن ‌ه ده‌ت‪ ،‬دا به‌نی ئیسرائیلێ‬ ‫ژ بیر نه‌كه‌ن‪ ،‬سال ب سال بزانن ئه‌ڤه‌ عه‌یدا كه‌پره‌شینا یه‌”‪.‬‬ ‫ئه‌ڤ بوین ئاخفتنێت مویسا پێغه‌مبه‌ر ل خودێ هه‌لگرتن‪ ،‬گۆتن ‌ه به‌نی ئیسرائیلێ‪.‬‬ ‫ئه‌ز موعه‌لیم ئیسحاق‪ ،‬ل مه‌لح ‌ه ل قودسێ‪ ،‬من ئه‌ڤ ئایه‌ت گۆتن ل ته‌وراتێ و من‬ ‫خاندن ب عه‌زمانێ م ‌ه یێ كرمانجی‪.‬‬ ‫‪hunername@hotmail.com‬‬

‫موعەلیم ئیسحاق مەناحيم‬

‫باب و باپیرانمان‬ ‫ل ‌ه كوردستان و ل ‌ه‬ ‫وه‌رزی پایزدا جه‌ژنی‬ ‫كه‌پره‌شینایان پیرۆز ده‌كرد‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪11‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫كوردستان له‌ ناڤبه‌ر ئه‌مه‌كداریی جوو و‬ ‫سپڵه‌ییی توركماندا‬

‫* ئا‪ :‬ئه‌رده‌شیر‬

‫كوردستان النه‌ی شارستانییه‌ته‌كان و سه‌رچاوه‌ی ته‌بایی و به‌یه‌كه‌و ‌ه ژیانی ئاین و ئاینزا و نه‌ته‌و ‌ه و كه‌م ‌ه نه‌ته‌وه‌كان بووه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫هه‌موو سه‌رده‌مه‌كاندا ئه‌م ‌ه نه‌خشه‌ی مرۆڤایه‌تییه‌كه‌ی كوردستان بووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ل ‌ه ژێرده‌سته‌ییی ئه‌م واڵته‌ش كوردان داوای‬ ‫مافی كه‌مینه‌كانیان كردوو ‌ه ك ‌ه ده‌كرێ به‌پێچه‌وانه‌ی تیئۆر ‌ه گشتییه‌كانی‬ ‫شۆڕشه‌كان شۆڕشی كورد خوێندنه‌وه‌ی بۆ بكرێ‪ ،‬چونك ‌ه ل ‌ه هه‌موو‬ ‫جیهاندا شۆڕشی ناسیۆنالیسته‌كان ته‌نیا ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندیی نه‌ته‌وه‌یه‌كدا‬ ‫بوو ‌ه و نه‌كراو ‌ه یان نه‌گونجاو ‌ه نه‌ته‌وه‌یه‌ك بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر یان‬ ‫بۆ كه‌م ‌ه نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر خه‌بات و قوربانی بدات و داوای مافه‌كانی‬ ‫ئه‌وانیش بكات‪ .‬ل ‌ه دروشمه‌كانی شۆڕش و راپه‌ڕینه‌كانی مه‌گه‌ر ته‌نیا‬ ‫ێ ئازادی و رزگاریان بۆ واڵتی خۆیان‬ ‫ئینته‌رناسیۆنالیسته‌كان ك ‌ه كات ‌‬ ‫یان گه‌لی خۆیان ده‌سته‌به‌ر كردووه‌‪ ،‬ئینجا چوون ‌ه بۆ هاوكاری گه‌النی‬ ‫تری دنیا‪ ،‬ناسیۆنالیستانی كورد ل ‌ه ته‌واوی شۆڕش و راپه‌ڕینه‌كان‬ ‫له‌پاڵ داواكاریی مافی نه‌ته‌وه‌ییی كورد داوای مافی ئه‌مانیشیان كردوو ‌ه‬ ‫توركمان و كلدان و ئاشووری به‌نموونه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناو زۆرینه‌ی پڕۆگرامی‬ ‫حزب ‌ه توركمانیییكان و كلد و ئاشووریه‌كان به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی خۆیان به‌سه‌ربه‌خۆ ده‌زانن دان به‌ وشه‌ی كوردستانیشدا نانرێ‪.‬‬

‫عوسمانییه‌كان چه‌ند به‌كرێگیراوێكیان‬ ‫كڕی بۆ پاسه‌وانكردنی كاروانچییه‌كانی‬ ‫عوسمانی كه‌ به‌و شوێنانه‌دا تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بوون‪ ,‬ئه‌و به‌كرێگیراوان ‌ه ناویان‬ ‫نرا (تورك مه‌ن) وات ‌ه پیاوی تورك‬

‫مێژووی توركمان ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌می عوسمانییه‌كان‪ ،‬له‌كاتی داگیركردنی عێراق و خاكی كوردستان له‌الیه‌ن عوسمانییه‌كانه‌و ‌ه‬

‫‪12‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫توركمان ب ‌ه به‌رده‌وام دژ به‌داخوازییه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی كورد بووه‬ ‫له‌و كاته‌و ‌ه توركمان په‌یدا بوو‪ ،‬له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا كاروانچی عوسمانییه‌كان ب ‌ه‬ ‫توركیاو ‌ه ده‌هاتن بۆ كوردستان و عێراق‬ ‫و له‌وێوه‌ش بۆ ئێران‪ ،‬ل ‌ه كاتی تێپه‌ڕبوونی‬ ‫كاروانچییه‌كانیان تووشی تااڵن و كوشتن‬ ‫ده‌بوونه‌وه‌‪ ،‬ئینجا عوسمانییه‌كان چه‌ند‬ ‫به‌كرێگیراوێكیان كڕی بۆ پاسه‌وانكردنی‬ ‫كاروانچییه‌كانی عوسمانی ك ‌ه به‌و شوێنانه‌دا‬ ‫تێپه‌ڕ ده‌بوون‪ ,‬ئه‌و به‌كرێگیراوان ‌ه ناویان نرا‬ ‫(تورك مه‌ن) وات ‌ه پیاوی تورك‪ ,‬عوسمانییه‌كان‬ ‫پار ‌ه و زه‌وییه‌كی زۆریان دابه‌ش كرد به‌سه‌ر‬ ‫توركمانه‌كاندا ل ‌ه پێناوی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫خۆیان‪ ,‬دروستبوونی توركمان ل ‌ه پێناوی‬ ‫پاسه‌وانكردنی كاروانچییه‌كانی عوسمانیدا‬ ‫بوو‪ ،‬ئه‌گه‌ر بكۆڵینه‌و ‌ه ل ‌ه مێژووی توركمان‬ ‫هیچ مێژوویه‌كیان نییه‌‪ ,‬توركمان ن ‌ه نه‌ته‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ن ‌ه خاوه‌ن خاكن ن ‌ه خاوه‌ن كولتوورن‪ ،‬نه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ل ‌ه عه‌شیره‌ت و خێڵ و به‌ره‌باب پێك دێ‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه ناو توركماندا ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیی ‌ه نییه‌‪.‬‬

‫به‌ره‌بابه‌كان ب ‌ه پیشه‌كان ده‌ناسرێنه‌و ‌ه (چه‌خماخچی‪ ،‬ئاوچی‪ ،‬نه‌فتچی‪ ،‬بۆڕیچی‪،‬‬ ‫خمچی و كوره‌چی و‪...‬هتد) ئه‌م پیشانه‌ش وه‌نه‌بێت خۆیان دایان هێنابێت‪ ،‬بگر ‌ه‬ ‫هه‌موویان ل ‌ه جووه‌كانه‌و ‌ه بۆ ماوه‌ته‌و ‌ه هه‌روه‌ها زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆریان ئه‌گه‌ر ل ‌ه‬ ‫ره‌چه‌ڵه‌كیان بكۆڵدرێته‌و ‌ه سه‌ر ب ‌ه هۆز ‌ه كوردییه‌كانن وه‌ك زه‌نگه‌ن ‌ه و جه‌باری و‬ ‫ساڵه‌یی و خۆشناو و هتد‪ ,‬توركمان ب ‌ه به‌رده‌وام دژ به‌داخوازییه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی كورد‬ ‫بووه‌‪ ,‬وه‌ك ل ‌ه ساڵی ‪ 1958‬شه‌ڕ و پێكدادان دروست بوو ل ‌ه نێوان توركمانه‌كان و‬ ‫كۆمۆنیسته‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم دواتر گواستییانه‌و ‌ه بۆ شه‌ڕی كورد و توركمان‪ ,‬ل ‌ه سه‌رده‌می‬ ‫ریژێمی به‌عسدا نكۆڵیان ل ‌ه بوونی خۆیان كرد و هه‌ر هه‌موویان ناسنامه‌ی خۆیان‬ ‫گۆڕی بۆ عه‌ره‌ب و زۆربه‌ی هه‌ر ‌ه زۆریان خۆیان كردبوو ب ‌ه به‌عسی و ل ‌ه دام و‬ ‫ده‌زگه‌كانی حزبی به‌عسدا پله‌داربوون‪ ،‬ل ‌ه دوای راپه‌رینه‌كه‌ی به‌هاری ساڵی ‪،1991‬‬ ‫ب ‌ه چاودێریی توركیا و به‌سه‌رپه‌رشتی وردی ده‌زگای ‪ Mit‬حزبێكێان پێك هێنا‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪1992‬دا به‌ناوی (به‌ره‌ی توركمانی) پێڕه‌و و پڕۆگرامی ئه‌و حزب ‌ه ته‌نیا‬ ‫دژایه‌تی كورد و داخوازییه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی كورد ‌ه بووه‌‪ ،‬سه‌ركرد ‌ه هه‌ر ‌ه دیاره‌كانی ئه‌م‬ ‫به‌ره‌یه‌ش بۆ دوژمنایه‌تیی كورد (سه‌نعان قه‌ساب ئاغا) بوو ك ‌ه ئه‌ویش ب ‌ه ره‌چه‌ڵه‌ك‬ ‫كورد بوو‪ ،‬ل ‌ه كۆتای نه‌وه‌ده‌كان په‌ڕتوكێكی به‌ناوی (ره‌چه‌ڵه‌كی توركمانه‌كان) باڵو‬ ‫كرده‌و ‌ه ك ‌ه تێیدا هه‌ست و قینی ره‌شی شۆڤێنیستی خۆی ده‌رهه‌ق ب ‌ه نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫كوردی زوڵم لێكراو ده‌ربڕیبوو و پێی وابوو هه‌ولێر و چه‌ند شارۆچكه‌ی تر هی‬ ‫توركمان بوون ‌ه و كورد داگیری كردوون! هاوكات پێی وای ‌ه ك ‌ه كورد له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه و كه‌سێك هه‌ڵ ناكات‪ ،‬جگ ‌ه ل ‌ه سه‌نعان به‌سه‌دان به‌ناو نووسه‌ری تریان‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪13‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫توركمان به‌رماوه‌ی كولتوور و مێژووی توركیای ‌ه و‬ ‫توركیاش بێ مێژووترین و بێ شارستانیترین و بێ‬ ‫كولتوورترین كۆمه‌ڵ ‌ه مرۆڤی ئه‌م جیهانه‌ن‬

‫ل ‌ه رۆژنام ‌ه و گۆڤار و ماڵپه‌ڕه‌كانیان و ب ‌ه ده‌یان‬ ‫ده‌زگای راگه‌یاندنیش بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه ته‌رخان كراو ‌ه‬ ‫و ده‌خوازن ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیی ‌ه مرۆییی ‌ه جوانه‌ی كورد‬ ‫ك ‌ه به‌درێژایی مێژوو وه‌ك نه‌ریت و كولتوورێك‬ ‫پاراستویه‌تی له‌باری به‌رن و به‌به‌رچاوی میلله‌تانه‌و ‌ه‬ ‫ره‌شی بكه‌ن ك ‌ه ئه‌ویش كولتووری ته‌بایی و یه‌كتر‬ ‫قبوڵكردن و به‌یه‌كه‌و ‌ه ژیان ‌ه وه‌ك (یه‌لماز مه‌حموود‪،‬‬ ‫خالید عه‌بدولكه‌ریم هدو‪ ،‬خزه‌یر تاهیر‪ ،‬نادی ‌ه فارس‪،‬‬ ‫الدكتور إسماعیل عیسی البیاتی و هتد)‪ ،‬بۆی ‌ه من‬ ‫لێره‌و ‌ه ده‌خوازم به‌خێرایی تیشك بخه‌م ‌ه دوو جۆر ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێستی مرۆیی و مه‌ردانه‌ی دوو نه‌ته‌وه‌ی جیاواز‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ر كورد و كوردستان ك ‌ه ئه‌مانیش بریتین‬ ‫ل ‌ه جوو و توركمانه‌كان‪ ،‬جووه‌كانیش وه‌كو كورد‬ ‫میلله‌تێكی دێرینی میزۆپۆتامیان و ساڵه‌های ساڵ‬ ‫به‌یه‌كه‌و ‌ه له‌گه‌ڵ كورددا ژیاون به‌بێ كۆسپ و كێشه‌‪،‬‬ ‫بگر ‌ه جووه‌كان ب ‌ه هه‌وڵ و كۆششی كوردان ب ‌ه‬ ‫سه‌دانیان ل ‌ه هێرشی مه‌رگهێنه‌ری چه‌ته‌كانی بیابان‬ ‫ل ‌ه عێراق له‌الیه‌ن كورده‌كانه‌و ‌ه پارێزران و سامان و‬ ‫گیانیان پارێزرا تا گه‌یشتنه‌و ‌ه خاكی به‌ڵێن پێدراویان‬ ‫(ئیسرائیل)‪ ،‬جووه‌كان تا ئه‌وسات ‌ه خه‌ڵكانێكی‬

‫‪14‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫پیشه‌گه‌ر بوون و زۆریان ب ‌ه هاوبه‌شی‬ ‫له‌گه‌ڵ برا كورده‌كانیان بازرگانی و‬ ‫جووتیاری و كاریان ده‌كرد و پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫بگه‌ڕێنه‌و ‌ه ئیسرائیلیش كورده‌كانیان فێری‬ ‫پیشه‌كانی خۆیان كرد‪ ،‬هاوكات ل ‌ه شۆڕش‬ ‫و راپه‌ڕینه‌كانی كوردستانیشدا هاوكاری‬ ‫كورد بوون ‌ه و هه‌میش ‌ه ل ‌ه هه‌وڵی زیندوو‬ ‫راگرتنی ئه‌و ته‌بایییه‌ی نێوان خۆیان و‬ ‫ئێمه‌ی كورد بوون ‌ه و تا ئێسته‌ش ئه‌وان‬ ‫ل ‌ه خه‌می پاراستنی داب و نه‌ریته‌كانی‬ ‫كوردین و ره‌چه‌ڵه‌كی خۆیان ون نه‌كردوو ‌ه‬ ‫یاخۆ باشتر وای ‌ه بڵێم ره‌چه‌ڵه‌كی خۆیان‬ ‫بۆ بژێوی ژیانیان نه‌فرۆشتووه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫كۆمه‌ڵه‌یه‌كی سوودبه‌خش بوون بۆ‬ ‫عێراق و كوردستانیش‪ .‬ب ‌ه رۆیشتنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وان بۆ ئیسرائیل چ عێراق و چ‬ ‫كوردستانیش دووچاری نووشستییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی ئابووری و ژیاری بووه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆش هه‌ر ئه‌م جووان ‌ه ل ‌ه دووری‬ ‫هه‌زاران كیلۆمه‌تر رۆح و دڵیان بۆ خاكی كوردستان لێ ده‌دات و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئازار و مه‌ینه‌ته‌كانی ئێمه‌ی كورددا ده‌ژین‪ ،‬هه‌میش ‌ه داكۆكیكار بوون ‌ه ل ‌ه‬

‫“‬

‫ئه‌مڕۆش هه‌ر ئه‌م‬ ‫جووانه‌ ل ‌ه دووری‬ ‫هه‌زاران كیلۆمه‌تر‬ ‫رۆح و دڵیان بۆ خاكی‬ ‫كوردستان لێ ده‌دات‬ ‫و له‌گه‌ڵ ئازار و‬ ‫مه‌ینه‌ته‌كانی ئێمه‌ی‬

‫كورددا ده‌ژین”‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫وش ‌ه و ناوه‌ڕۆكی كوردستان‪ ،‬ئه‌وه‌تا گۆڤاری «ئیسرائیل‪-‬كورد»‬ ‫ل ‌ه ژماره‌كانی رابردوویدا ئه‌م راستییه‌مان ب ‌ه چه‌ند هه‌ڤپه‌یڤینێك ل ‌ه‬ ‫ئیسرائیله‌و ‌ه بۆ ئاشكرا ده‌كات ك ‌ه ئه‌و كورد ‌ه جووانه‌ی ئێست ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئیسرائیل ده‌ژین هه‌ڵوێستی جوامێرانه‌یان چه‌ند ‌ه ل ‌ه هه‌ڵوێسته‌كانی‬ ‫توركمانه‌كان جیاوازه‌‪.‬‬ ‫((نیسان‪ :‬ئه‌ز كوردێكی جووم‪ ،‬بابم كورده‌‪ ،‬باپیرم كورد ‌ه و‬ ‫پێغه‌مبه‌رمان ئیبراهیمیش كورد بوو‪ 2600 ،‬ساڵ ئێم ‌ه ل ‌ه كوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵك ‌ه وه‌ك خوشك و برا ده‌ژیان‪ ،‬به‌اڵم گه‌له‌ك مخابن ك ‌ه‬ ‫وای لێهات ئێم ‌ه ساڵی ‪ 1951‬ل ‌ه الیه‌ن رێژیمی عێراقه‌و ‌ه بۆ ئیسرائیل‬ ‫ده‌ركراین و به‌ یه‌كجاری ل ‌ه كوردستانی خۆشه‌ویست دابڕاین*‬ ‫میخال‪/‬هیوای ڕزگاریی هه‌موو پارچ ‌ه زه‌فتكراوه‌كانی كوردستانی ‬ ‫مه‌زن‪ ،‬پشت ب ‌ه خودا ئێوه‌ش وه‌ك ئێم ‌ه خاكی خۆتان ئازاد ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم گرینگ ئه‌وه‌یه‌ یه‌ك بگرن و یه‌كڕا بن‪*.‬‬ ‫عه‌زیز بارزانی‪ :‬كوردستان كاتی خۆی زۆر خۆش بوو‪ ،‬خه‌ڵك ته‌نیا‬ ‫بیری خواردنی هه‌بوو و خه‌می هیچی نه‌بوو‪ ،‬من ئێسته‌ش بیری‬ ‫كوردستان ده‌كه‌م‪ ،‬زۆر حه‌ز ده‌كه‌م سه‌ردانی بكه‌م تا ل ‌ه ژیان ماوم‬ ‫جێگه‌ی باب و باپیرانم ببینم‪*.‬‬

‫ئایا ئه‌مڕۆ توركمانه‌كان له‌ناو خاكی‬ ‫خۆماندا نكۆڵی ل ‌ه بوونمان ده‌كه‌ن‬ ‫وه‌ك تورك ‌ه كه‌مالیسته‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل ‌ه ئاینده‌دا (خوا نه‌كات) بچووكترین‬ ‫ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێت چیمان به‌سه‌ر‬ ‫دێنن‪ ،‬له‌ به‌رامبه‌ریشدا ئێمه‌ی كورد‬ ‫داوای برایه‌تی و ته‌بایی و به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ژیانیان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین‪..‬؟!‬

‫خێمی هه‌ركی‪ :‬بۆ ئه‌وانه‌ی لێم ده‌پرسن تۆ كێیت‪ :‬كوردێكی جووم‬ ‫و دوو واڵتم هه‌یه‌‪،‬كوردستان و ئیسرائیل‪))*.‬‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێستان ‌ه ئه‌و ‌ه ده‌سه‌لمێنن كه‌ توركمان به‌رماوه‌ی كولتوور و‬ ‫مێژووی توركیای ‌ه و توركیاش بێ مێژووترین و بێ شارستانیترین‬ ‫و بێ كولتوورترین كۆمه‌ڵ ‌ه مرۆڤی ئه‌م جیهانه‌ن‪ ،‬مرۆڤه‌كانیش ل ‌ه‬ ‫خاكی باب و باپیرانیان هه‌ر ب ‌ه ره‌چه‌ڵه‌كی خۆیانه‌و ‌ه مه‌زنن و هه‌ر‬ ‫ب ‌ه ناوه‌كانی خۆیانه‌و ‌ه جوانن و میزۆپۆتامیاش النكه‌ی ژیار و ژیانی‬ ‫یه‌كه‌مین مرۆڤه‌كان بووه‌‪ ،‬مرۆڤیش ته‌نیا ب ‌ه ته‌بایی و یه‌كڕیزی و‬ ‫ێ‬ ‫یه‌كتر قبوڵكردن و ئاشتی و به‌یه‌كه‌و ‌ه ژیان و دۆستایه‌تی ده‌توان ‌‬ ‫خۆی ل ‌ه له‌ناوچوون و خوێنڕشتن و كوشت و بڕی و شه‌ڕ و تیرۆر‬ ‫و كۆمه‌ڵكوژییه‌كان و قڕبوون بپارێزێ‪ ،‬ئه‌م به‌یه‌كه‌و ‌ه ژیان و یه‌كتر‬ ‫قه‌بوڵكردنانه‌ش ل ‌ه پێوه‌ندییه‌كانی نێوان نه‌ته‌وه‌ی كورد و جووه‌كان‬ ‫ره‌نگی داوه‌ته‌و ‌ه و ئه‌مڕۆش كورد بووه‌ت ‌ه النه‌ی داڵده‌دانی لێ‬ ‫قه‌وماوانی عه‌ره‌ب و كریستیان و ئاینزاكانی تری عێراق‪ ،‬له‌مه‌و ‌ه‬ ‫به‌دیار ده‌كه‌وێت ك ‌ه كورد سه‌ره‌ڕای ئاشتیخوازی ده‌خوازێ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی پابه‌ندی كولتووری ره‌سه‌نی خۆی بێ و وه‌ك‬ ‫مرۆڤ بژیێت‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌كان‪:‬‬ ‫‪ - 1‬په‌رتووكی‪ /‬توركمان یان كوردی تورك زمان‪ ..‬ل‪22‬‬ ‫‪- 2‬العراق فی التاریخ ‪ :‬عصر الغزا ‌ه ‪ ،‬الفصل االول ‪ ،‬الدكتور‬ ‫محمد العابد والدكتور عماد عبد السالم ص ‪.552‬‬ ‫‪- 3‬په‌رتووكی(اصال ‌ه التركمان‪ /‬صنعان احمـد اغـا‬ ‫‪- 4‬جول ‌ه سریع ‌ه فی تاریخ ااڵتراك والتركمان ما قبل اإلسالم‬ ‫وما بعده‪ /‬د‪ .‬اسام ‌ه تركمانی‬ ‫‪- 5‬سایتی‪http://www.alturkmani.com :‬‬ ‫* (ئـیسرائیل كورد ‪ -‬ژمار ‌ه ‪)14‬‬ ‫* (ئـیسرائیل كورد ‪ -‬ژمار ‌ه ‪13‬‬ ‫* (ئـیسرائیل كورد ‪ -‬ژمار ‌ه ‪13‬‬ ‫* (ئـیسرائیل كورد ‪ -‬ژمار ‌ه ‪11‬‬ ‫* (ئـیسرائیل كورد ‪ -‬ژمار ‌ه ‪11‬‬

‫پرسیاری دوماهی ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئه‌مڕۆ توركمانه‌كان له‌ناو خاكی‬ ‫خۆماندا نكۆڵی ل ‌ه بوونمان ده‌كه‌ن وه‌ك تورك ‌ه كه‌مالیسته‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل ‌ه ئاینده‌دا (خوا نه‌كات) بچووكترین ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێت چیمان‬ ‫به‌سه‌ر دێنن‪ ،‬ل ‌ه به‌رامبه‌ریشدا ئێمه‌ی كورد داوای برایه‌تی و ته‌بایی‬ ‫و به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانیان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین‪..‬؟!‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪15‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫فۆبیای پێوه‌ندیی كورد و جوو‪،‬‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‬ ‫راستكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی مێژوو‬

‫ئا‪:‬شێرزاد عومه‌ر‬

‫به‌گوێره‌ی سه‌رچاو ‌ه مێژوویییه‌كان‪ ،‬پێش رووخانی ئیمپراتۆریای ئاشووری‪ ،‬كورد و جوو وه‌ك دوو نه‌ته‌وه‌ی دێرینی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌ترین قوربانیی زوڵم و زۆرییه‌كانی ئه‌و ئیمپراتۆریه‌ت ‌ه بوون ب ‌ه راده‌یه‌ك ك ‌ه كوردان زۆر هه‌وڵیان دا بۆ راپه‌ڕین و سه‌رهه‌ڵدان‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هه‌ر هۆ و هۆكارێك بووبێ داده‌مركایه‌وه‌‪ ،‬دواجار ب ‌ه خه‌بات و كۆڵنه‌دان توانرا ته‌خت و تاراجی ئیمپراتۆریه‌تی ئاشووری‬ ‫تێك و پێك بشكێنن و دروستبوونی ئیمپراتۆریه‌تی میدیا بێت ‌ه به‌رهه‌م و له‌و ناوه‌نده‌شدا جووه‌كان توانیان له‌گه‌ڵ برا كورده‌كانیان‬ ‫بحه‌سێنه‌و ‌ه له‌ژێر چه‌تری ئه‌م ئیمپراتۆریه‌ته‌‪ .‬دواتر و له‌سه‌رده‌می دوای هاتنی ئیسالم بۆ ئه‌و ده‌ڤه‌ر ‌ه ئه‌و دۆستایه‌تیی ‌ه و به‌یه‌كه‌و ‌ه‬ ‫ژیان ‌ه و ته‌بایییه‌ی نێوان كورد و جوو كاڵ بوویه‌و ‌ه به‌هۆی هێرشه‌كانی سوپای سه‌الحه‌دین ئه‌یوبی ب ‌ه ره‌چه‌ڵه‌ك كورد به‌داگیركردنی‬ ‫ئۆرشه‌لیم ل ‌ه بنده‌ستی كریستیانه‌كانه‌و ‌ه بۆ به‌رده‌ستی عه‌ره‌ب ‌ه مسوڵمانه‌كان و ب ‌ه كه‌ش رێڕه‌وی مێژووی پێوه‌ندیی نێوان دوو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی دێرین له‌و ناوچه‌ی ‌ه ئاراسته‌یه‌كی تری وه‌رگرت ئه‌ویش له‌سه‌ر هه‌مان ئایدیای عه‌ره‌به‌كان‪ .‬ئه‌مڕۆ ب ‌ه سه‌دان ساڵ تێ‬ ‫ده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر ده‌قگرتوویی ئه‌و رێڕه‌و ‌ه خواره‌ی مێژوو ك ‌ه به‌بێ خواست و ویستی ئێم ‌ه رێگه‌ی گرتبوو‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه هه‌ژانی كۆمه‌ڵێك‬ ‫هاوكێشه‌ی سیاسی و دیبلۆماسی وا ئه‌مڕۆ رێڕه‌و ‌ه مێژوویییه‌كان رێگه‌ی راستی خۆیان بۆ جارێكی تر ده‌گرنه‌وه‌به‌ر ك ‌ه پێموای ‌ه‬ ‫دووباره‌ بوونه‌وه‌ی مێژوو لێره‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كات‪.‬‬

‫تێكچوونی ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه تا ئاستی بوو ب ‌ه فۆبیا چۆن رووی دا؟‬

‫ئێمه‌ی كورد ئه‌گه‌رچی هیچ كێشه‌یه‌كی مێژوویییمان له‌گه‌ڵ برا جووه‌كاندا نیی ‌ه و نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌درێژاییی چوونمان بۆ ژێر‬ ‫ئااڵی ئیسالم گۆش كراوین ب ‌ه دژایه‌تی جوو و ئیسرائیل‪ ،‬وه‌ك چۆن ئیسالم وه‌ك ئاین هاتوو ‌ه په‌یامی عروب ‌ه و ته‌عریبی ل ‌ه‬

‫‪16‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫ناوماندا باڵوكردۆته‌و ‌ه و گۆشیان كردووین ب ‌ه كلتور و زمان‬ ‫و مێژووی عه‌ره‌بی ئیسالمی هه‌ر به‌هه‌مان لۆژیكیش بیر و‬ ‫هزری دژایه‌تی كردنی جوو ل ‌ه عه‌قڵیه‌تی ئێمه‌ی كورددا تۆخ‬ ‫كراوه‌ته‌و ‌ه و هه‌میش ‌ه بالجكتۆر خراوه‌ت ‌ه سه‌ر مه‌ترسیه‌كانی‬ ‫دۆستایه‌تی كردنی جوو‪ ،‬ل ‌ه هه‌مان كاتیش بۆ لێدانی شۆڕش‬ ‫و راپه‌ڕینه‌كانمان تۆمه‌تی په‌یوه‌ندی هه‌بوون له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‬ ‫دراوه‌ت ‌ه پاڵ شۆڕش و سه‌ركرده‌ی كورده‌و ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی له‌م‬ ‫رێگایه‌و ‌ه شه‌قامی ساویلكه‌ی عه‌ره‌بی و ئیسالمی پێ هان‬ ‫بده‌ن دژ ب ‌ه كورد و خواست ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی‪ ،‬ئه‌و تۆمه‌ت ‌ه زه‌ق‬ ‫كراوه‌ته‌و ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی ب ‌ه تۆمه‌ت سه‌یر بكرێت و وه‌ها كارێك‬ ‫روو نه‌دات ل ‌ه نێوان جوو و كوردانه‌وه‌‪ ،‬یان ئه‌وه‌تا ده‌ق ‌ه‬ ‫پیرۆزه‌كانیان به‌كار هێناو ‌ه ل ‌ه رێگه‌ی مه‌ال و مزگه‌وته‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه رێگه‌ی قوتابخان ‌ه ئاینییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه رێگه‌ی كه‌سایه‌تیی ‌ه‬ ‫ئاینییه‌كانه‌و ‌ه ئه‌م بنكانه‌ش له‌الیه‌ن دوژمنانی كورده‌و ‌ه جێگه‌ی‬ ‫بایه‌خ بوون ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی ناراسته‌وخۆ تابورێك له‌شێوه‌ی ‪ 5‬ل ‌ه‬ ‫ناو خودی كورداندا دروست بكه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پڕۆگرامی به‌عسیشدا كورد ب ‌ه سایه‌ی ئاینه‌كه‌یه‌و ‌ه هه‌میش ‌ه‬ ‫ترسی پێوه‌ندی هه‌بێ له‌گه‌ڵ جووه‌كان و ب ‌ه حه‌رامی ببینێ‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫پڕۆژه‌كاری هه‌موو حكوومه‌ت ‌ه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی عێراقی‬ ‫بووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت هه‌موو حكوومه‌تان ‌ه بوو ‌ه ك ‌ه پارچه‌یه‌ك ل ‌ه خاكی‬ ‫كوردستانی به‌زۆره‌ملێ پێیه‌و ‌ه لكێنراوه‌‪ ،‬ئه‌و حكوومه‌تانه‌ی‬ ‫ك ‌ه پێوه‌ندیشیان ب ‌ه ئیسرائیله‌و ‌ه هه‌بوو ‌ه نه‌یانخواستوو ‌ه كورد‬ ‫له‌و پێوه‌ندییان ‌ه نێزیك ببێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و راستیی ‌ه مێژووییان ‌ه‬ ‫زانراو ‌ه ك ‌ه ب ‌ه هه‌موو پێوه‌ره‌كان ته‌نیا كورد و جوو له‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌دا ده‌توانن پێوه‌ندیی ستراتیژییان هه‌بێ و بڕوایی بده‌ن‬ ‫ب ‌ه یه‌كتری‪ ،‬هۆكاری خۆ دوورخستنه‌وه‌ی جووه‌كان ب ‌ه گشتی‬ ‫و حكوومه‌تی ئیسرائیل نازانم‪ ،‬به‌اڵم له‌و بڕوایه‌دام رای گشتیی‬ ‫جوو له‌ ئیسرائیل هه‌میش ‌ه هاوسۆزی ئێمه‌ی كورد بوونه‌‪.‬‬

‫به‌اڵم ب ‌ه هه‌ژانی كۆمه‌ڵێك هاوكێشه‌ی‬ ‫سیاسی و دیپلۆماسی وا ئه‌مڕۆ رێڕه‌و‌ه‬ ‫مێژوویییه‌كان رێگه‌ی راستی خۆیان بۆ‬ ‫جارێكی تر ده‌گرنه‌وه‌به‌ر‬

‫دنیای تازه‌دا هه‌ڵ بكه‌ین و ناتوانین بۆ هه‌تای ‌ه باس ل ‌ه پێوه‌ندی و‬ ‫دۆستایه‌تیی نێوان گه‌النی كریستیان و جووه‌كاندا بكه‌ین‪ .‬به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ش بۆ ئایه‌تی (حين ينطق كل الحجر بلسان العربي مبين‬ ‫ورائي يهودي فاقتلوه) وات ‌ه (ئه‌و كاته‌ی هه‌موو به‌ردێك ب ‌ه زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی ره‌وان ده‌ڵێ جوویه‌ك ل ‌ه پشتمه‌وه‌ی ‌ه بیكوژه‌!) به‌و لۆژیك ‌ه‬ ‫بێ ده‌بێ وه‌ك ئیسالمێكی كورد هه‌ر جووێك ببینین بیكوژین‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫جگ ‌ه ل ‌ه ده‌یان و سه‌دان تێكستی ئاینی و دروستكردنی ئه‌فسان ‌ه‬

‫چۆن ئه‌م دۆستایه‌تییه‌ی نێوان كورد و‬ ‫جوو دروست ده‌بێته‌وه‌؟‬

‫رۆڵی میدیا و ده‌زگا و رێكخراو ‌ه مه‌ده‌نییه‌كان كاریگه‌ری ئه‌رێنی‬ ‫ی كاركردن‬ ‫خۆی ده‌بێ بۆ ئه‌م پرسه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرێ ب ‌ه راده‌ ‌‬ ‫و به‌رنامه‌ڕێژی تێكدانی ئه‌م پێوه‌ندیی ‌ه كار بۆ چاككردنه‌وه‌ی‬ ‫پێوه‌ندییه‌ك ‌ه بكرێ‪ ،‬ئه‌ویش به‌جیاكردنه‌وه‌ی ئاین ل ‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌الیه‌ك و له‌الیه‌كه‌ی تره‌و ‌ه هه‌ڵه‌چنكردنه‌وه‌ی مێژوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی ئه‌و تێكه‌ڵیه‌ی ل ‌ه ئایدیۆلۆژیای شۆڤێنی عه‌ره‌بی‬ ‫و مه‌زنخوازی و توندوتیژی ئیسالمیدا كراوه‌‪ ،‬بۆ نموون ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ی كورد ب ‌ه ئایه‌تی((يا ايها الذين امنوا ال تتخذوا اليهود‬ ‫و نصاري اولياء لكمسورة المائد ‌ة ێ‌ی ‌ه رقم ‪ )51‬وات ‌ه (ئه‌ی‬ ‫بڕواداران جوو و كریستانه‌كان مه‌كه‌ن ‌ه دۆستی خۆتان)) كار‬ ‫بكه‌ین ك ‌ه ئه‌م ئایه‌ت ‌ه ل ‌ه ئه‌نجامی قووڵبوونه‌وه‌ی كێشه‌كانی نێوان‬ ‫مسوڵمانان و جووه‌كانی یه‌سرب (مدینه‌) هاتوو ‌ه و ئێم ‌ه ئه‌و‬ ‫كێشه‌یه‌ی ‪ 1400‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ری نێوان عه‌ره‌ب و جوو به‌هی‬ ‫خۆمان بزانین‪ ،‬ئه‌وا وه‌ك عه‌ره‌به‌كان ئه‌مڕۆ ناتوانین له‌گه‌ڵ‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪17‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫ئه‌گه‌رچی هیچ كێشه‌یه‌كی‬ ‫مێژوویییمان له‌گه‌ڵ برا‬ ‫جووه‌كاندا نییه‌ و نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌درێژاییی چوونمان بۆ‬ ‫ژێر ئااڵی ئیسالم گۆش كراوین‬ ‫به‌ دژایه‌تی جوو و ئیسرائیل‬

‫و ترس و دڵه‌ڕاوكێ ل ‌ه هزری تاكی مسوڵمان‬ ‫ل ‌ه هه‌مبه‌ر جوو و پێوه‌ندی هه‌بوون له‌گه‌ڵیان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش تێكستێكی تری قورئانیی ‌ه ك ‌ه ئاینه‌كانی‬ ‫تر هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌و ‌ه و هه‌ڵگری بیرورای‬ ‫ئاینه‌كانی تر جگ ‌ه ل ‌ه ئیسالم ب ‌ه دۆڕاو ده‌زانێ‬ ‫(ومن يبتغ غير اإلسالم دينا فلن يقبل منه وهو‬ ‫في اآلخرة من الخاسرين ) ( ێ‌ل عمران‪85 :‬‬ ‫)‪ .‬بۆی ‌ه ئه‌مه‌ش ده‌قێكی تری ئاینیی ‌ه ك ‌ه نابێ‬ ‫جلوبه‌رگی غه‌یر ‌ه ئیسالمه‌كان بپۆشین و ب ‌ه‬ ‫گوناهێكی گه‌ور ‌ه داده‌نرێ‪ ،‬وات ‌ه گوناهێك ‌ه‬ ‫خودا تۆڵه‌ت لێ ده‌كاته‌و ‌ه (أن تتشبهي باليهود‬ ‫والنصاري أو غيرهم من املشركني في مالبسهم؛ ألن‬ ‫النبي صلي اهلل عليه وسلم قال‪ ((:‬من تشبه بقوم‬ ‫فهو منهم))‪ .‬وعن عبد اهلل بن عمرو بن العاص رضي‬ ‫اهلل عنهما قال‪“ :‬رأي رسول اهلل صلي اهلل عليه‬ ‫وسلم علي ثوبني معصفرين فقال‪ :‬إن هذه من‬ ‫ثياب الكفار فال تلبسها»‪ .‬هاوكات ل ‌ه كتێبی‬ ‫(احكام قرأن البن العربی الپه‌ڕه) ‪ )87‬هاتوو ‌ه‬ ‫(وأما من قال ‪ :‬إنه عبد الله بن سالم فعول علي‬ ‫حديث خرجه للترمذي وغيره أنه لما أريد قتل‬ ‫عثمان جاء عبد الله بن سالم فقال له عثمان‪ :‬ما‬ ‫جاء بك ؟ قال ‪ :‬جئت في نصرك ‪ .‬قال ‪ :‬اخرج‬ ‫إلي الناس ‪ ،‬فاطردهم عني ‪ ،‬فإنك خارجا خير‬ ‫لي منك داخال ‪ .‬فخرج عبد الله إلي الناس ‪ ،‬فقال‬ ‫‪ :‬أيها الناس ‪ ،‬إنه كان اسمي في الجاهلية فالن‬ ‫‪ ،‬فسماني رسول الله صلي الله عليه وسلم عبد‬ ‫الله ‪ ،‬ونزلت في آيات من القرآن فنزلت في ‪:‬‬ ‫{ وشهد شاهد من بني إسرائيل علي مثله }‬ ‫اآلية إلي آخرها ‪ ،‬ونزلت في ‪ { :‬قل كفي بالله‬ ‫شهيدا بيني وبينكم ومن عنده علم الكتاب } ‪.‬‬ ‫إن لله سيفا مغمودا عنكم ‪ ،‬وإن المالئكة قد‬ ‫جاورتكم في بلدكم هذا الذي نزل به رسول الله‬ ‫صلي الله عليه وسلم ‪ .‬الله الله في هذا الرجل‬ ‫أن تقتلوه ‪ ،‬فوالله لئن قتلتموه لتطردن جيرانكم‬

‫‪18‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫المالئكة ‪ ،‬وليسلن سيف الله المغمود عنكم ‪ ،‬فال يغمد إلي يوم القيامة ‪ .‬قالوا ‪:‬‬ ‫اقتلوا اليهودي ‪ ،‬واقتلوا عثمان*‪ .‬ده‌كرێ ئێمه‌ی كورد ل ‌ه شكاندنی تێكسته‌كانه‌و ‌ه‬ ‫هه‌نگاو بۆ كردنه‌وه‌ی ده‌رگه‌ی پێوه‌ندییه‌كانه‌و ‌ه بهاوێژین‪ ،‬شكاندنی تێكسته‌كانیش‬ ‫ته‌نیا ل ‌ه پاكنووسكردنه‌وه‌ی مه‌به‌سته‌كانی ئه‌و تێكستان ‌ه ده‌بێ ك ‌ه دوور و نێزیك‬ ‫پێوه‌ندییان ب ‌ه كولتوور و مێژووی ئێمه‌و ‌ه نییه‌‪ ،‬ئێم ‌ه میلله‌تێكی ئاشتیخواز و‬ ‫مرۆیین و هیچ كات خۆمان له‌به‌ره‌ی داگیركار و خوێنڕێژ و تیرۆردا نه‌بینیووه‌‪،‬‬ ‫هاوكات دیدگه‌ی رۆشنبیرانه‌مان بۆ زیندووكردنه‌وه‌ی ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه مێژووییان ‌ه‬ ‫گرینگن ب ‌ه تایبه‌ت ئه‌مڕۆ جووه‌كان ل ‌ه ناوه‌ندی‬ ‫سیاسیی ده‌كرێ ئێمه‌ی‬ ‫دنیادا ده‌نگ و بۆچوونیان به‌گرینگ وه‌رده‌گیرێ و لۆبی‬ ‫جوو ل ‌ه ناوه‌ند ‌ه بڕیار به‌ده‌سته‌كانی جیهانی كاریگه‌ریی كورد ل ‌ه شكاندنی‬ ‫ئه‌رێنی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌مان كاتدا ئێمه‌ش به‌ده‬ ‫‌ست تێكسته‌كانه‌و‌ه‬ ‫به‌كه‌م سه‌یركردن رزگارمان ده‌بێ ك ‌ه عه‌ره‌ب و تورك‬ ‫و فارسه‌كان ساڵه‌های ساڵ ‌ه به‌و جۆر ‌ه لێمان ده‌ڕوانن و هه‌نگاو بۆ‬ ‫هه‌میش ‌ه كاریش بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كورد كردنه‌وه‌ی ده‌رگه‌ی‬ ‫به‌رده‌وام ب ‌ه كه‌م له‌خۆی بڕوانێ بۆ ئه‌وه‌ی دوژمنه‌كه‌ی‬ ‫ب ‌ه مه‌زن سه‌یر بكات تا داوای ماف و خواسته‌كانی نه‌كات پێوه‌ندییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫و پێی نه‌سه‌نرێ‪ ،‬ب ‌ه هه‌بوونی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و‬ ‫بهاوێژین‬ ‫گه‌لی جوو ره‌نگ ‌ه بتوانین ئه‌م كۆت و به‌نده‌ی داگیركه‌ران‬ ‫ل ‌ه بیر و هزرمان تێك بشكێنین‪ ،‬داگیركه‌ران هه‌رگیز ناخوازن ئێمه‌ی كورد خاوه‌نی‬ ‫ئیراده‌ی سه‌ربه‌خۆی خۆمان بین بۆ ئه‌وه‌ی ئێم ‌ه بۆخۆمان ب ‌ه بیر و هزری خۆمان‬ ‫ب ‌ه ده‌ست و بازووی خۆمان ئایند ‌ه و چاره‌نووس و ئابووری و رۆشنبیری و‬ ‫سه‌رخان و ژێرخانی خۆمان دانه‌ڕێژین‪ ،‬بۆخۆمان پێوه‌ندیی چێ نه‌كه‌ین له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌النی ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬بۆخۆمان دۆستایه‌تی په‌یدا نه‌كه‌ین له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌كانی تر‪،‬‬ ‫بۆخۆمان ئاوڕ ل ‌ه مێژووی رابردووی خۆمان نه‌ده‌ینه‌وه‌‪ ،‬بگر ‌ه ئه‌وان به‌ڕێوه‌مان‬ ‫ببه‌ن وه‌ك ئه‌وه‌ی به‌خۆیان ده‌خوازن‪ ،‬ل ‌ه رووی كولتووری و مێژوویی و ئابووری‬ ‫و‪....‬هتد و ته‌نانه‌ت سیاسیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌یانه‌وێ هه‌ر به‌خۆیان دۆست و دوژمنمان‬ ‫بۆ په‌یدا بكه‌ن‪ ،‬هه‌ر به‌خۆیان رێگه‌ی ئایند ‌ه و چاره‌نووسمان بۆ ده‌ستنیشان بكه‌ن‪،‬‬ ‫له‌م گۆش ‌ه نیگایه‌و ‌ه ئه‌ركی گران و مێژوویی ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌ر شانی رۆشنبیران و‬ ‫بیرمه‌ند و روناكبیرانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و ئه‌رك ‌ه مێژوویییه‌ش ئه‌مڕۆ داوای زیندووكردنه‌و ‌ه‬ ‫و دووبار ‌ه كردنه‌وه‌ی مێژووی نێوان دوو نه‌ته‌وه‌ی دێرینی میزۆپۆتامیامان لێ‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ب ‌ه چه‌واشه‌كاری و ئایدیۆلۆژیای دۆگماو ‌ه سه‌دان ساڵ ‌ه سڕ كراوه‌ و‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌سه‌ر ئێمه‌ی رۆشنبیران و چاالكوانانی سیاسی و رۆشنبیری ئه‌رك ‌ه تا‬ ‫كۆتایی به‌ ماوه‌ی ئه‌م سڕبوون ‌ه بهێنین‪.‬‬

‫ئاسۆی زیندوو بوونه‌وه‌ی پێوه‌ندیی كورد و جوو‬

‫من وای نابینم ك ‌ه له‌گه‌ڵ خراپبوونی پێوه‌ندیی ئه‌نكه‌ر ‌ه و ته‌لئه‌بیب جووه‌كان‬ ‫هه‌ستیان به‌رامبه‌ر ب ‌ه ئێمه‌ی كورد جواڵبێ‪ ،‬به‌اڵم رووداوه‌كانی ئه‌م دوواییی ‌ه‬ ‫و گرژبوونی پێوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌ردووال ئاسۆیه‌كی گه‌شی به‌خشیی ‌ه‬ ‫زیندووبوونه‌وه‌ی پێوه‌ندیی نێوان كورد و جوو‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ئیسرائیل تا ئه‌مڕۆش‬ ‫چه‌كی پێشكه‌وتوو ده‌فرۆشێت ‌ه توركیا بۆ لێدانی كوردانی باكور و له‌ناوبردن و‬ ‫سه‌ركوتكردنی كورد له‌و پارچه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئیسرائیل روون و ئاشكرا بوو ك ‌ه‬ ‫توركیا وه‌ك چۆن هه‌میش ‌ه دراوسێ و دۆستایه‌تی نه‌بوو ‌ه و راستگۆ نه‌بوو ‌ه ل ‌ه‬ ‫به‌ڵێنه‌كانی و نابێت ‌ه دۆستی تا سه‌ریش بۆ هیچ الیه‌ك هه‌ر به‌مجۆره‌ش سه‌لماندی‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه بچووكترین كاردانه‌وه‌ی ته‌نگه‌ژ ‌ه ناوخۆ و ده‌ره‌كییه‌كانی پێوه‌ندیی ئیسرائیلی‬ ‫كرد ‌ه قوربانی سیاسه‌ته‌كانی‪ ،‬توركیا ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه دێرینه‌ی ل ‌ه پێناو پێوه‌ندییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌تر و سوودمه‌ندتر كرد ‌ه قوربانی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ل ‌ه ته‌واوی كێش ‌ه و فشار ‌ه‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ناوه‌خۆیییه‌كانی رزگاری ببێ و رای گشتیی ئیسالمی بۆ‬ ‫خۆی كێش بكات له‌سه‌ر حیسابی ئیسرائیل و لێدانی كورد‬ ‫و درێژه‌دان ب ‌ه سیاسه‌تی نكۆڵی كردن و قڕكردنی كوردان‬ ‫له‌و پارچه‌یه‌دا‪ ،‬ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی توركیا به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫ئیسرائیل زه‌نگێكی مه‌ترسیدار بوو بۆ ئیسرائیل تا ئیسرائیل‬ ‫ب ‌ه سیاسه‌تی خۆیدا بچێته‌و ‌ه و جارێكیتر پاكنووسی‬ ‫لیستی پێوه‌ندیی ‌ه ستراتیژی و تاكتیكییه‌كانی خۆی بكات‬ ‫ل ‌ه ناوچه‌ك ‌ه و ل ‌ه جیهاندا‪ ،‬چاوخشاندنه‌و ‌ه به‌پێوه‌ندییه‌كانی‬ ‫به‌بێ ره‌چاوكردنی دۆستی مێژوویی خۆی ك ‌ه كورد ‌ه‬ ‫بۆ ئیسرائیل جارێكی تر ده‌بێته‌و ‌ه نوشستی و مه‌ترسیی‬ ‫گه‌وره‌تر‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی وردتر و ئه‌كادیمی‬ ‫تر ل ‌ه جیۆپۆله‌تیكی (جوگرافیای سیاسی)ی ئیسرائیل و‬ ‫كورد بڕوانین به‌و جۆر ‌ه ده‌رئه‌نجامی هاوكێشه‌ك ‌ه به‌ده‌ست‬ ‫ده‌هێنین «ئیسرائیل جگ ‌ه ل ‌ه ده‌رگه‌ی ده‌ریاو ‌ه هه‌ر سێ‬ ‫الیه‌كه‌ی تری وه‌ك ئه‌و ‌ه وای ‌ه ب ‌ه مین چێنرا بێ و هه‌موو‬ ‫دنیای عه‌ره‌بی و ئیسالمی ب ‌ه چرك ‌ه بۆی ل ‌ه سه‌نگه‌ردان و‬ ‫هه‌میش ‌ه ب ‌ه نهێنی و ب ‌ه ئاشكرا زه‌فه‌ری پێ ده‌به‌ن و تاك ‌ه‬ ‫به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی ئیسرائیل به‌رگری له‌خۆكردنه‌‪ ،‬له‌هه‌ندێ‬ ‫دۆخدا ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی چه‌وساو ‌ه هه‌نگاو بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫چه‌وسێنه‌ر ده‌هاوێژێ بۆ ئه‌وه‌ی مه‌ترسییه‌كان بگه‌ڕێنه‌و ‌ه‬ ‫پێگه‌ی خۆیان‪ ،‬ل ‌ه دوژمن ‌ه به‌رده‌وام و دێرینه‌كانی ئیسرائیل‬ ‫وه‌ك سیسته‌م و وه‌ك میلله‌ت بریتین ل ‌ه حزبواڵی لبنانی و‬ ‫ئیرانی ئیسالمی و سووریا و ئینجا واڵتانی عه‌ره‌بی‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬

‫وا خه‌ریك ‌ه توركیاش دێت ‌ه پاڵ لیستی ئه‌و واڵتانه‌ی ك ‌ه مه‌ترسین بۆ‬ ‫سه‌ر ئیسرائیل و جووه‌كان‪.‬‬ ‫مه‌ترسیداربوونی توركیا ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌رگه‌ی ده‌ریا به‌ڕووی ئیسرائیلدا‬ ‫داده‌خات‪ ،‬بۆی ‌ه پێش ئه‌م كاره‌سات ‌ه پێویست ‌ه ئیسرائیل بزانێت ك ‌ه‬ ‫كوردیش هه‌مان جیۆپۆله‌تیكی ئیسرائیلی هه‌ی ‌ه و دۆست و دوژمنه‌كانمان‬ ‫هاوبه‌شن له‌ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬هیچ مێژوویه‌كی شیرین له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب و تورك‬ ‫و فارسمان نابه‌ستێته‌و ‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه رابردوو و ئێستا و داهاتووش ئه‌وان‬ ‫بۆ ئێمه‌ی كورد جێگه‌ی مه‌ترسین و دوور نیی ‌ه ب ‌ه ده‌یان جینۆسایدی‬ ‫ێ و قامیشلۆ‬ ‫تری له‌چه‌شنی هه‌ڵه‌بج ‌ه و ئه‌نفال و گه‌لی زیالن و قارن ‌‬ ‫و ئامودمان تووش بكه‌نه‌و ‌ه و جارێكیتر كورد سه‌رگه‌ردان بكه‌نه‌و ‌ه و‬ ‫ده‌رگه‌كانی دنیامان لێ دابخه‌نه‌وه‌‪ .‬بۆ ئیسرائیلیش ب ‌ه هه‌مان شێوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫تیرۆره‌ی به‌نهێنی له‌هه‌مبه‌ر ئیسرائیل ئه‌نجام ده‌درێ ئه‌وا سووریا و‬ ‫توركیا و ئێران و عه‌ره‌به‌كان ب ‌ه ئاشكرا و به‌به‌رچاوی هه‌موو میلله‌تانی‬ ‫دنیاوه‌ ده‌رهه‌ق ب ‌ه كورد ئه‌نجامی ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫*أحكام القران البن العربی‬ ‫محمد بن عبد الله اڵ‌ندلسی (ابن العربی)‬ ‫دار الكتب العلمیه‌‬ ‫‪s4632628@gmail.com‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪19‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫كوردانی جوو‪ ،‬به‌شێكن ل ‌ه ئیسرائیلی مه‌زن‬ ‫كوردستان به‌شێك ‌ه ل ‌ه خاكی ڕۆژهه‌اڵتی ناڤین ك ‌ه ل ‌ه نێوان ژماره‌یه‌ك ده‌وڵه‌تی جیاجیا دابه‌ش كراوه‌‪ ،‬جوو ‌ه كورده‌كان ‪ 3‬هه‌زار‬ ‫ساڵ له‌مه‌وپێش تا كاتی كۆچكردنی گشتگیریان به‌ره‌و ئیسرائیل پاش ساڵی ‪ 1945‬و ب ‌ه تایبه‌ت ل ‌ه سه‌ره‌تای ساڵه‌كانی ‪ 1950‬بۆ‬ ‫‪ ،1960‬وه‌ك گرووپ ‌ه ئه‌تنیكییه‌كانی تر ل ‌ه دۆخێكی ئارام و ل ‌ه زێدی دایك و بابی خۆیاندا ده‌ژیان‪ .‬پێش ساڵی ‪ 1948‬ژماره‌ی كورد ‌ه‬ ‫جووه‌كان ب ‌ه ‪ 30‬هه‌زار كه‌س ده‌هاتنه‌ خه‌ماڵندن‪.‬‬ ‫ی عێراق‪ 9 ،‬كۆمه‌ڵگه‌یان ل ‌ه كوردستانی بنده‌ستی ئێران‪،‬‬ ‫ل ‌ه نێوان جووه‌كانی كوردستان‪ 146 ،‬كۆمه‌ڵگه‌یان ل ‌ه كوردستانی ژێرده‌ست ‌‬ ‫‪ 11‬كۆمه‌ڵگ ‌ه ل ‌ه به‌شی كوردستانی داگیركراوی توركیا و ‪ 11‬كۆمه‌ڵگه‌ی تر ل ‌ه نێوان هه‌رێم ‌ه كوردییه‌كانی چه‌وساوه‌ی سووریا و‬ ‫ئازه‌ربایجاندا ده‌ژیان‪.‬‬

‫»كۆچ به‌ره‌و خاكی پیرۆز‬

‫ل ‌ه سه‌ده‌ی ‪17‬ی زایینیدا كۆچ به‌ره‌و نیشتمانی پیرۆزی مووسا ده‌ستی پێكرد و كۆچكردووان بۆ یه‌كه‌مجار ل ‌ه ته‌به‌ریی ‌ه نیشته‌جێ‬ ‫بوون‪ .‬ل ‌ه سه‌ده‌ی ‪ 18‬و‪ 19‬ژمارێكی زۆر ل ‌ه نوێنه‌رانی جووی ئیسرائیل به‌ره‌و كوردستان به‌ڕێ كه‌وتن بۆ هاندانی كورد ‌ه جووه‌كان‬

‫‪20‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫پێش ساڵی ‪ 1948‬ژماره‌ی‬ ‫كورد‌ه جووه‌كان ب ‌ه ‪ 30‬هه‌زار‬ ‫كه‌س ده‌هاتنه‌ خه‌ماڵندن‪.‬‬

‫تا به‌ره‌و نیشتمانی به‌ڵێندراو (مه‌وعود) كۆچ بكه‌ن‪.‬‬ ‫پێش ده‌سپێكردنی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی‪ ،‬كورد ‌ه‬ ‫جووه‌كانی دانیشتووی عێراق‪ ،‬ئێران و ئازه‌ربایجان به‌ره‌و‬ ‫ئیسرائیل كۆچیان كرد‪ .‬ئه‌وان هه‌ر زوو له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫جووه‌كانی نیشته‌جێی ئیسرائیل تێكه‌اڵو بوون و هه‌وڵیان دا‬ ‫تا كورد ‌ه جووه‌كانی تریش هان بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانیش‬ ‫ب ‌ه نۆره‌ی خۆیان به‌ره‌و خاكی مه‌وعود كۆچ بكه‌ن‪ ،‬هێدی‬ ‫هێدی كۆچی جوو ‌ه كورده‌كان په‌ره‌ی سه‌ند تا زنجیره‌یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی مرۆیی له‌و كۆچه‌ دروست بوو‪.‬‬ ‫ل ‌ه سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌مدا‪ ،‬عێراق هێشتا له‌ژێر‬ ‫ركێفی عوسمانییه‌كان و پاشان ل ‌ه نێوان سااڵنی ‪1912‬‬ ‫تا ‪ ,1925‬له‌ژێر فه‌رمانڕه‌واییی به‌ریتانیادا بوو‪ .‬له‌و كاته‌دا‬ ‫و به‌تایبه‌ت دوای كوشتنی ‪ 12‬جوو و هه‌روه‌ها ل ‌ه پاش‬ ‫په‌ره‌سه‌ندنی دروشم ‌ه دژ ‌ه زایۆنیستییه‌كان‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫جوو ‌ه كورده‌كان بڕیاریان دا خانوو و زه‌ویه‌كه‌نیان ب ‌ه‬ ‫نرخێكی زۆر كه‌م بفرۆشن و كوردستانی عێراق به‌جێ‬ ‫بێڵن و به‌ره‌و ئیسرائیل كۆچ بكه‌ن‪ .‬ل ‌ه نێوان سااڵنی ‪1920‬‬ ‫و ‪ ، 1926‬هه‌زار و ‪ 900‬كه‌س ل ‌ه كورد ‌ه جووه‌كان‬ ‫گه‌یشتن بۆ فه‌ڵه‌ستین و ل ‌ه ساڵی ‪ ،1935‬دوو هه‌زار و‬ ‫‪ 500‬كه‌سی تر كۆچیان كرد‪ ،‬گونده‌كان به‌ره‌و چۆڵبوون‬ ‫ده‌ڕۆیشتن‪ ،‬هاوكات له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆییی عێراق ل ‌ه ساڵی‬ ‫‪ 1932‬تا روودانی شۆڕشی ره‌شید عه‌لی ل ‌ه عێراق‪ ،‬ئازار‬ ‫و گوشاره‌كان ل ‌ه دژی جووه‌كان زیادیان كرد‪.‬‬ ‫ل ‌ه دوای پێكهێنانی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل‪ ،‬جووه‌كانی كوردستان‬ ‫به‌تایبه‌ت ل ‌ه عێراق‪ ،‬به‌بێ ئه‌وه‌ی پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسرائیلدا هه‌بێ‪ ،‬له‌ژێر فشاری هه‌ر ‌ه زۆری واڵته‌كانی‬ ‫خۆیاندا بوون‪.‬‬ ‫سه‌ركوتكردنی جوووه‌كان پالن بۆ داڕێژراو بوو‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫به‌پێی یاسای سه‌ربازی و به‌تۆمه‌تی چااڵكیی ‌ه زایۆنییه‌كان‬ ‫كه‌ قه‌ده‌خ ‌ه كرابوو‪ ،‬ده‌كه‌وتنه‌ زیندانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه وه‌رزی زستانی ‪1950‬دا حكوومه‌تی عێراق‪ ،‬به‌و‬ ‫مه‌رجه‌ی ك ‌ه ته‌واوی دارایییه‌كانیان به‌جێ بێڵن‪ ،‬مۆڵه‌تی‬ ‫كۆچی جووه‌كان به‌ره‌و ئیسرائیل درا‪ ،‬ئه‌و مه‌رج ‌ه نه‌یتوانی‬ ‫پێش ل ‌ه كۆچی جووه‌كان بگرێ و ئه‌وان هه‌ر زوو ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌كی به‌رباڵو كۆچیان كرد‪.‬‬ ‫دوابه‌دوای ئۆپه‌راسیۆنی عه‌زرا و نحمیاه‌‪ ،‬ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل‬ ‫به‌ده‌ركردنی فه‌رمانێك‪ ،‬مۆڵه‌تی كۆچی جوو ‌ه كورده‌كانی‬ ‫به‌ره‌و ئه‌و واڵت ‌ه ده‌ركرد‪ .‬شه‌پۆڵی كۆچكردنی كوردانی‬

‫دانیشتووی ئێران ل ‌ه دوای كۆچی كوردانی ناو عێراق ده‌ستی پێكرد و‬ ‫له‌و كاته‌دا په‌یتا په‌یتا ته‌واوی كۆمه‌ڵگ ‌ه كورد ‌ه جووه‌كان‪ ،‬كوردستانیان‬ ‫به‌جێ هێشت و به‌ره‌و ئیسرائیل كۆچیان كرد و ته‌نیا ژماره‌یه‌كی زۆر‬ ‫كه‌م له‌ جووه‌ كورده‌كان له‌ توركیا و سووریا به‌جێ مان‪.‬‬

‫»تێكه‌اڵو بوون له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسرائیلیدا‪:‬‬

‫ل ‌ه ساڵی ‪ ،1948‬پێش به‌ئه‌نجام گه‌یشتنی ئۆپه‌راسیۆنی گه‌وره‌ی‬ ‫ئیسرائیل بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی جووه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوڕاست بۆ ئه‌و‬ ‫واڵته‌‪ 8 ،‬هه‌زار كورد گه‌یشتبوون ‌ه ئیسرائیل‪ .‬ل ‌ه كاتی گه‌یشتنیان بۆ‬ ‫خاكی مه‌وعود‪ ،‬كورده‌كانیش ل ‌ه خێوه‌تگ ‌ه و چادردا نیشته‌جێ كران و‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ 1935‬هه‌وڵی دروستكردنی كۆمه‌ڵگه‌كانی كاتی درا‪ .‬هه‌رچه‌ند ‌ه‬ ‫كورده‌كان رۆشنبیرییه‌كی زۆریان نه‌بوو‪ ،‬به‌الم هه‌ر زوو ده‌ستیان ب ‌ه‬ ‫كاركردن كرد‪ .‬ژماره‌یه‌كی زۆر ل ‌ه كورده‌كان ب ‌ه جووتیاری و ئاوه‌دانی‬ ‫ئۆردوگاكان و كار ‌ه گشتییه‌كانی تر خه‌ریك بوون و جێگه‌ی په‌نجه‌یان‬ ‫دیار بوو‪ .‬دواتر په‌ره‌یان ب ‌ه كاری بازرگانی دا و ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كورده‌واریی ئیسرائیلدا هه‌ندێكیان بوون ب ‌ه خاوه‌نی هۆڵی ئاهه‌نگێڕان و‬ ‫هه‌روه‌ها هۆتێڵه‌كان‪ .‬كورده‌كان ل ‌ه ریزه‌كانی پۆلیس‪ ،‬هێزه‌كانی به‌ره‌ڤانیی‬ ‫سنوور و سوپای ئیسرائیلدا به‌شدارییان كرد‪ ،‬ئه‌وان هه‌روه‌ها چاالكان ‌ه‬ ‫ل ‌ه پاراستنی ئاسایشی واڵتدا رۆلیان گێڕا و ل ‌ه په‌ره‌سه‌ندنی شاره‌كاندا‬ ‫ل ‌ه هێڵ ‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی سنووریدا یارمه‌تیده‌رێكی چاك بوون بۆ ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ل ‌ه ئیسرائیل كورده‌كان كولتووری خۆیان پاراستوو ‌ه و ناوه‌ند ‌ه‬ ‫كولتورییه‌كانی تایبه‌ت ب ‌ه خۆیان پێك هێناوه‌‪ .‬ئه‌وان ل ‌ه زۆرێك ل ‌ه شار‬ ‫و گونده‌كان و هه‌ره‌ها ل ‌ه به‌شێكی گه‌وره‌ی ئورشه‌لیمدا نیشته‌جێ‬ ‫بوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێست ‌ه ل ‌ه ئیسرائیل‪ ،‬هاوواڵتییانی به‌ڕه‌سه‌ن كورد‪ ،‬ژماره‌یان ده‌گات ‌ه‬ ‫ی ‪ 60‬هه‌زار كه‌سیان ل ‌ه‬ ‫ده‌وروبه‌ری ‪ 130‬هه‌زار كه‌س‪ ،‬ك ‌ه نێزیكه‌ ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪21‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫كورده‌كان ل ‌ه ریزه‌كانی پۆلیس‪ ،‬هێزه‌كانی به‌ره‌ڤانیی سنوور و سوپای ئیسرائیلدا به‌شدارییان كرد‬

‫ی‬ ‫ئورشه‌لیم و ده‌وروبه‌ری ئه‌و شاره‌ن‪ ،‬نێزیكه‌ ‌‬ ‫‪ 40‬هه‌زار كه‌س ل ‌ه شاره‌كانی باكور و نێزیكه‌ی‬ ‫‪ 30‬هه‌زار كه‌سه‌كه‌ی تر ل ‌ه كورده‌كان‪ ،‬ناوچه‌كانی‬ ‫ناوه‌ندییان بۆ ژیان هه‌ڵبژاردوه‌‪.‬‬

‫»ژیان ل ‌ه ئیسرائیل ‪:‬‬

‫له‌ سه‌‌ره‌‌تای كۆچكردنیان بۆ ئیسرائیل كورده‌كان‬ ‫ته‌نیا له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ژیانی هاوسه‌رییان پێك ده‌هێنا‬ ‫و كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریی ئیسرائیل داب و نه‌ریتی‬ ‫خۆیان ب ‌ه ته‌واوی پاراستبوو‪ .‬ئه‌مڕۆك ‌ه گه‌نجه‌كان‬ ‫وازیان ل ‌ه نه‌ریت ‌ه كۆن ‌ه كورده‌وارییه‌كان هێناو ‌ه و‬ ‫بوون ب ‌ه الئیك و هه‌روه‌ها خۆیان وه‌ك ئیسرائیلییه‌ك‬ ‫ده‌ناسن تا وه‌ك كوردێك‪.‬‬ ‫سه‌ڕه‌ڕای پاراستنی به‌شێك ل ‌ه كولتووره‌كه‌یان‪،‬‬ ‫ئه‌وان چیتر ب ‌ه زمانی ره‌سه‌نی خۆیان قس ‌ه ناكه‌ن‪،‬‬ ‫بگر ‌ه به‌پێچه‌وانه‌ی پێشینیه‌كانیان ب ‌ه زمانی عیبری‬ ‫ده‌په‌یڤن‪ ،‬به‌اڵم حاشا له‌و ‌ه ناكرێ ك ‌ه كورده‌كانی‬ ‫ئیسرائیل له‌الیه‌نی كولتوورییه‌و ‌ه هێشتا پابه‌ندی‬ ‫فۆلكلۆری ره‌سه‌نی خۆیانن‪ ،‬ئه‌وان هه‌روه‌ها‬

‫‪22‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫فێستیڤاڵێكی سااڵنه‌ی تایبه‌ت به‌ جلوبه‌رگ و مۆسیقای كوردییان پێك هێناوه‌‪.‬‬ ‫له‌و سااڵنه‌ی دواییدا‪ ،‬ژماره‌یه‌كی زۆر ل ‌ه ئیسرائیلی ‌ه به‌ڕه‌سه‌ن كورده‌كان‬ ‫پۆستی به‌رزیان ل ‌ه ناو سوپادا به‌ده‌ست هێنا‪ ،‬نموونه‌ی هه‌ر ‌ه دیار ده‌توانین‬ ‫ئاماژه‌ به‌ وه‌زیری به‌رگریی پێشووی ئه‌و واڵت ‌ه ئیسحاق موردخای بكه‌ین‪.‬‬ ‫له‌الیه‌نی ئاینه‌و ‌ه كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واری ل ‌ه ئیسرائیل جێگه‌ی دیاره‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫كه‌سایه‌تیی ‌ه ئاینییه‌كاندا ده‌توانین ئاماژ ‌ه ب ‌ه خاخام زه‌كه‌ریا به‌ڕاشی و شه‌مول‬ ‫باروخ بكه‌ین‪.‬‬ ‫زه‌كه‌ریا به‌ڕاشی رێكخراوی جووه‌ كورده‌كانی ئیسرائیلی دامه‌زراند‪.‬‬ ‫شه‌مول باروخ ل ‌ه ساڵی ‪ 1898‬ل ‌ه زاخۆ ل ‌ه دایك بوو و ل ‌ه ساڵی ‪ 1925‬له‌گه‌ڵ‬ ‫‪ 10‬بنه‌ماڵه‌ی تری كورد به‌ره‌و ئیسرائیل كۆچی كرد و ل ‌ه كاتی گه‌یشتنی‬ ‫بۆ ئیسرائیل یه‌كێك بوو ل ‌ه دامه‌‌زرێنه‌‌رانی گه‌ڕه‌كی زیهون یوسف له‌ نێزیك‬ ‫بازاڕی ماهانه‌ یه‌‌هودا‪ ،‬شه‌‌مول باروخ له‌ سالی ‪ 1994‬كۆچی دوایی كرد‪.‬‬

‫ئا‪ :‬ره‌حمان ته‌یمووری‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫توركی بنی فه‌یسه‌لی سعود‪ ،‬ئه‌ندامانی شاهانی سعودیا له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی جووله‌كه‌كان ل ‌ه ئه‌مریكا كۆبۆته‌وه‌‬

‫پێوه‌ندیی واڵت ‌ه ئیسالمییه‌كان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا‬ ‫ئا‪ :‬بارزان ئیبراهیم ‪ -‬عه‌دنان شێخانی‬ ‫شانشینی عه‌ره‌بستانی سعوودی ‌ه له‌سه‌ر ئاستی هه‌موو جیهان ب ‌ه النكه‌ی ل ‌ه دایكبوونی ئیسالم سه‌یر ده‌كرێ‪ ،‬خاكه‌ك ‌ه ‪1،960،582‬‬ ‫كم ‪2‬ج‪ ،‬پایته‌ختی ئه‌و واڵت ‌ه (ریاز)ه‌‪ ،‬هه‌ردوو شاری (مه‌دین ‌ه و مه‌ككه‌) دیارترین و پیرۆزترین شاره‌كانی ئه‌و واڵته‌ن له‌الی سه‌رجه‌م‬ ‫مسوڵمانانی دنیا‪.‬‬ ‫واڵتێك پێك هاتوو ‌ه ل ‌ه بیابان و به‌شێكی شاخاوی گه‌رمێنه‌‪ ،‬به‌پێی سه‌رژمێریی ساڵی ‪ 2008‬ژماره‌ی دانیشتووانی ‪ 28‬ملیۆن كه‌س‬ ‫بووه‌‪ ،‬له‌ ناویاندا زیاتر ل ‌ه ‪ 5‬ملیۆن كه‌س بیانی بوون‪.‬‬ ‫به‌درێژایی مێژووی ئیسالم و تا ئه‌مڕۆش ئه‌م واڵت ‌ه هه‌میش ‌ه ب ‌ه ڕابه‌ری مسوڵمانان دێت ‌ه دانان و چاوی مسوڵمانانی دنیا له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌رده‌وام خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتی تایبه‌ت بووه‌‪.‬‬ ‫بۆ یه‌كه‌مجار ل ‌ه ساڵی ‪ 1932‬شێوازێكی نوێ ل ‌ه به‌ڕێوه‌بردنی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی له‌و واڵت ‌ه ده‌ستی پێكرد‪ ،‬ب ‌ه دانانی ده‌ستوورێك ك ‌ه‬ ‫بنچینه‌كه‌ی قورئانی پیرۆز و بنه‌ما ئیسالمییه‌كان و شه‌ریعه‌ بوو‪.‬‬ ‫به‌درێژاییی مێژووی سعوودی ‌ه ئه‌و واڵت ‌ه هه‌میش ‌ه یه‌كێك بوو ‌ه له‌و واڵتانه‌ی بێ گرفت و ئاژاو ‌ه بوو ‌ه له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌كانی تردا‪،‬‬ ‫هێرشبه‌ر و ئینكار نه‌بووه‌‪ ،‬ل ‌ه بواری پێوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌و ‌ه ئاره‌زووی دۆستایه‌تی هه‌بووه‌ له‌گه‌ڵ زۆرێك ل ‌ه واڵتان له‌وه‌شدا‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪23‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫بێگومان به‌ر ل ‌ه هه‌موو‬ ‫شتێك مه‌به‌ستی پاراستنی‬ ‫به‌ر ژ ه‌و ه‌ند ییه‌كا نی ‬ ‫واڵته‌كه‌ی خۆی بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه بووه‌ت ‌ه‬ ‫به‌رچاوی‬ ‫مۆته‌كه‌ی‬ ‫به‌شێك ل ‌ه سه‌ركرد ‌ه‬ ‫توندڕۆ ئیسالمییه‌كان و‬ ‫پاشان هاوواڵتییه‌كانیان‪،‬‬ ‫واڵتی ئیسرائیل هه‌ر‬ ‫له‌وكاته‌ی په‌یمانی ئه‌و ‌ه‬ ‫درابوو بۆ دروستبوونی‬ ‫گه‌لی‬ ‫بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌تێك‬ ‫ی خاكه‌ی‬ ‫«جوو» بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌درێژاییی هه‌زاران‬ ‫ساڵ خاكی ئه‌و گه‌ل ‌ه‬ ‫بووه‌‪ ،‬زۆرێك ل ‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫و سه‌ركرد ‌ه توندڕۆكانی‬ ‫یه‌كێكی تر له‌و هۆكارانه‌ی ك ‌ه پێویست ‌ه پێوه‌ندیی ستراتیژی‬ ‫دنیا كه‌وتن ‌ه دژایه‌تیكردن و بایكۆتكردنی ئه‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه عیبرییه‌ی ك ‌ه‬ ‫بۆ هه‌زاران ساڵ ده‌بێ ب ‌ه ده‌ستی ئه‌و زۆرین ‌ه نه‌ته‌وان ‌ه گه‌له‌كه‌یان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه سعودی ‌ه ب ‌ه هێزترین هاوپه‌یمانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكایه‌ له‌ ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ده‌چه‌وسێنرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫خوێنی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌یشت‬ ‫ه‬ ‫گ‬ ‫ئینكاریكردن‬ ‫و‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك دژای‬ ‫و هه‌موو كه‌سێك ناتوانێ بگات ‌ه ئه‌و دكیۆمێنتان ‌ه و ده‌ستی‬ ‫هه‌زاران كه‌س بۆ مه‌رامی تایبه‌تی خۆیان بڕژێ و به‌بێ ئه‌وه‌ی بكه‌وێ‪ ،‬چونك ‌ه هه‌موویان ل ‌ه ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریكا هه‌ڵگیراون‬ ‫خۆیشیان باوه‌ڕیان به‌وه‌ها جه‌نگێك بووبێت! ئه‌وه‌ش ب ‌ه بیانووی و پله‌ی مه‌ترسیداریان له‌سه‌ر دانراو ‌ه و بۆ هیچ كه‌سێك‬ ‫داگیركردنی به‌شێك ل ‌ه خاكی عه‌ره‌به‌كانی واڵتی فه‌ڵه‌ستین بوو‪.‬‬ ‫نیی ‌ه سه‌یریان بكات‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆربه‌ی دكیۆمێنته‌كانی‬ ‫واڵتی شا‌نشینی عه‌ره‌بستانی سعوودی ‌ه ل ‌ه پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل بۆ واڵتیكی وه‌ك سعوودی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئیسرائیلدا بێ به‌ش نیی ‌ه به‌و پێیه‌ی پێگه‌ی ئه‌و واڵت ‌ه نێزیك ‌ه ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسالمیدا ئابڕووبه‌رن‪ .‬بۆی ‌ه ده‌بێ ته‌نیا‬ ‫ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ئه‌و شتان ‌ه بخه‌ین ‌ه روو ك ‌ه له‌سه‌ر زاری ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫ستراتیژی‬ ‫‌ندیی‬ ‫ه‬ ‫پێو‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێویست‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫هۆكاران‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫تر‬ ‫یه‌كێكی‬ ‫ی هه‌واڵگریی ئه‌مه‌ریكایی‬ ‫دركێندراون ك ‌ه پێشتر ل ‌ه ده‌زگه‌ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه سعودی ‌ه ب ‌ه هێزترین هاوپه‌یمانی و مۆساددا كاریان كردووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌و نووسراوانه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكایه‌ له‌ ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه رۆژنام ‌ه و باڵوكراوه‌كانی ئه‌مه‌ریكایی و ئیسرائیلیدا‬ ‫نهێنی‬ ‫فۆرمی‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫شێو‬ ‫ئایا‬ ‫ئیسرائیلدا‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫به‌اڵم ئه‌و پێوه‌ندییان ‌ه له‌گ‬ ‫باڵو كراونه‌ته‌وه‌ و پله‌ی مه‌ترسیداریان له‌سه‌ر هه‌ڵگیراوه‌‪.‬‬ ‫له‌خۆ گرتوو ‌ه یاخۆ هه‌روا ب ‌ه ئاسانی به‌ڕێو ‌ه ده‌چێت؟ بێگوما‌ن‬ ‫له‌به‌ر دڵی هه‌موو مسوڵمانانی دنیا «ریاز» هه‌وڵ ده‌دات ئه‌وپه‌ڕی دكیۆمێنته‌كانی كۆشكی سپی كه‌ پله‌ی مه‌ترسیدارییان له‌سه‌ر‬ ‫توانای خۆی به‌گه‌ڕ بخات تا لێنه‌گڕێ ئه‌و پێوه‌ندییان ‌ه وا به‌ئاسانی هه‌ڵگیراو‌ه ‪:‬‬ ‫دزه‌ بكه‌ن ‌ه ناو میدیاكان و ئاشكرا بكرێن‪.‬‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫نامێنێت‬ ‫‌نهێنی‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ شتێك تا س‬ ‫ل ‌ه ‪ /17‬فێبرایه‌ری ‪ 1992‬رۆژنامه‌ی واشنتن پۆست و‬ ‫ورد ‌ه ورد ‌ه چه‌ندان دكیۆمێنت ل ‌ه الپه‌ڕه‌ی رۆژنامه‌كانی رۆژئاوا و گۆڤاری نیوزویك باڵویان كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬شا عه‌بدولعه‌زیز‬ ‫ئه‌مه‌ریكادا باڵو كراونه‌ته‌و ‌ه و له‌سه‌ر زاری ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی تووشی قه‌یرانێكی ئابووریی گه‌ور ‌ه بوو ل ‌ه ئه‌نجامی‬ ‫ئه‌مه‌ریكایی و ئیسرائیلی ئه‌و ‌ه دركێنراو ‌ه ك ‌ه سعوودی ‌ه پێوه‌ندیی دابه‌زینی داهاتی حه‌ج و شێوازی په‌رشوباڵوی سه‌رفكردنی‬ ‫نهێنی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سعوودی ‌ه ل ‌ه داهات‪ ،‬بۆی ‌ه حكوومه‌تی ئه‌مه‌ریكا هاریكارییه‌كی ئابووریی‬ ‫رووی ئاینه‌و ‌ه ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسالمیدا پێگه‌یه‌كی گه‌وه‌ر ‌ه و زۆری سعوودیه‌ی كردوو ‌ه تا ل ‌ه رووخان ده‌ربازی بكات‪،‬‬ ‫گرینگی هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه باسكردن و لێكۆڵینه‌و ‌ه له‌و دكیۆمینتانه‌ی ك ‌ه ل ‌ه به‌رامبه‌ریشدا شا عه‌بدولعه‌زیز به‌ڵێنی ب ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫ل ‌ه نێوان ئیسرائیل و سعوودیه‌دا هه‌ی ‌ه كێشه‌یه‌كی زۆری له‌سه‌ر ‌ه (ئه‌وكات) ئه‌مه‌ریكا هاری ترۆمان داو ‌ه ك ‌ه سعوودی ‌ه‬

‫‪24‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫زۆربه‌ی دكیۆمێنته‌كانی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل بۆ واڵتیكی وه‌ك سعوودیه‌ ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسالمیدا ئابڕووبه‌رن‪.‬‬ ‫به‌شداری ل ‌ه هیچ شه‌ڕێكدا نه‌كات ك ‌ه عه‌ره‌به‌كان ل ‌ه دژی‬ ‫ئیسرائیل به‌رپای بكه‌ن‪.‬‬ ‫ل ‌ه ‪ 1980/ 10/ 12‬هیرش گۆدمان ل ‌ه رۆژنام ‌هی ‬ ‫‪ Jerusalem Post‬نووسیویه‌تی ل ‌ه قۆناخه‌كانی یه‌كه‌می‬ ‫هاوپه‌یمانیی نێوان ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیلدا لێك تێگه‌یشتنێكی‬ ‫روون و ئاشكرا هه‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌تی ل ‌ه نێوان سااڵنی ‪1967-‬‬ ‫‪ ،1973‬به‌و پێی ‌ه ئیسرائیل ل ‌ه جیاتی ئه‌مه‌ریكا ده‌چێت ‌ه ناو‬ ‫هه‌ر گرفتێك ك ‌ه ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوین روو بدات‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌گه‌ر میسر بیه‌وه‌ێ گێچه‌ڵ ب ‌ه سعوودی ‌ه بكات‪ ،‬ئیسرائیل‬ ‫ل ‌ه جیاتی ئه‌مه‌ریكا به‌رگری ل ‌ه سعوودیا ده‌كات‪.‬‬ ‫ل ‌ه مایۆی ‪ 1994‬شاره‌زای كاروباری هه‌واڵگری گوتارێكی‬ ‫باڵو كرده‌و ‌ه به‌ناوی (هاورێیه‌تی به‌كرده‌وه‌یه‌)‪ ،‬تێیدا هاتوو ‌ه‬ ‫«سعوودییه‌كان به‌فه‌رمی و به‌ئاشكرا ل ‌ه حاڵه‌تی شه‌ڕدا‬ ‫بوون له‌گه‌ل ئیسرائیل‪ ،‬به‌اڵم بڕیارده‌ران ل ‌ه ئیسرائیل‬ ‫دركیان به‌و ‌ه ده‌كرد ك ‌ه سعوودی ‌ه به‌رامبه‌ر به‌وان واڵتیكی‬

‫میانڕۆی ‌ه و هه‌رچه‌ند ‌ه ل ‌ه گوتاری سیاسییان دژی ئیسرائیلن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل ‌ه كه‌ناڵه‌كانی هه‌واڵگریدا هه‌موو كاتێك ل ‌ه پێوه‌ندیدا بوون له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیسرائیل ل ‌ه رێگه‌ی ئه‌فسه‌رێكی هه‌واڵگریی ئیسرائیلی (مۆساد) و‬ ‫ئه‌فسه‌رێكی پایه‌به‌رزی بنه‌ماڵه‌ی شاهانه‌ی سعوودی و چه‌ندان جار‬ ‫بیر و بۆچوونیان ئاڵوگۆڕ كردوو ‌ه له‌باره‌ی چۆنیه‌تیی بێ هێز كردنی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ ئاینییه‌ ئوسولییه‌كان له‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫هه‌موو كاتێكیش چاوپێكه‌وتنه‌كانیان به‌ئاگاداریی ئاژانسی هه‌واڵگریی‬ ‫ناوه‌ندیی ئه‌مه‌ریكا (سی ئای ئه‌ی) بووه‌ ك ‌ه به‌به‌رده‌وام هه‌وڵی‬ ‫پته‌وكردنی ئه‌و پێوه‌ندییه‌ی نێوان سعوودی ‌ه و ئیسرائیلی ده‌دا‪ .‬‬ ‫ل ‌ه میانه‌ی كۆنگره‌یه‌ك ك ‌ه ل ‌ه سالی ‪ 1978‬بۆ لێكۆڵینه‌و ‌ه ل ‌ه هاوسه‌نگیی‬ ‫ستراتیژیی ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ل ‌ه واشنتۆن به‌سترا‪ ،‬جه‌نه‌راڵ‬ ‫جۆرج كیڤان سه‌رۆكی هه‌واڵگریی ئاسمانیی ئه‌مه‌ریكایی ل ‌ه لێدوانێكدا‬ ‫گوتی «ل ‌ه ماوه‌ی ‪ 15‬ساڵی رابردوو سێ جار هه‌وڵ دراو ‌ه ك ‌ه رێژیمی‬ ‫پاشایه‌تیی سعوودی له‌ناو ببرێ ل ‌ه رێگه‌ی تیرۆركردنی مه‌لیكی‬ ‫سعوودیه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌واڵگریی ئیسرائیل به‌هانای مه‌لیكی سعوودیا چوو ‌ه‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪25‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫و دووان له‌و هه‌وڵ ‌ه تیرۆریستییانه‌ی بۆ ئاشكرا كردوون‪ ،‬ئه‌م‬ ‫راستییه‌ش له‌الیه‌ن چه‌ندان جه‌نه‌راڵی پایه‌به‌رزی تری ئه‌مه‌ریكایی‬ ‫پشتڕاست كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌واڵێكدا ك ‌ه ل ‌ه ‪ 13/3/1986‬ل ‌ه ئاژانسی هه‌واڵی ئاسیۆشه‌یتد‬ ‫پرێسدا باڵو كرایه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر زاری باڵوێزی ئه‌وسای ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه‬ ‫مه‌غریبی عه‌ره‌بی ك ‌ه ل ‌ه شاشه‌كانی ته‌له‌ڤزیۆنی ئینگلته‌رادا باڵو‬ ‫كراو ‌ه هاتوو ‌ه «ئیسرائیل هه‌ڵساو ‌ه ب ‌ه نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی پشتێنه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌منی ل ‌ه مه‌غریبی عه‌ره‌بی به‌بڕی یه‌ك ملیار دۆالر‪ ،‬ك ‌ه پشتێنه‌ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه دژی به‌ره‌ی پۆلیسارۆ به‌كار دێت‪ ،‬ئه‌و ملیار دۆالر ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫سعوودیه‌وه‌ دراوه‌ به‌ الیه‌نی ئیسرائیلی‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌و بڕ ‌ه دكیۆمێنتانه‌ی باس كران مشتێكن ل ‌ه خه‌رمانێك‪،‬‬ ‫به‌ده‌یان و سه‌دان ئه‌وه‌ند ‌ه دكیۆمینته‌ی تر هه‌ن ك ‌ه ل ‌ه نێوان هه‌ردوو‬ ‫واڵتی ئیسرائیل و سعوودیه‌دا مۆر كراون و چه‌ندان رێككه‌وتنی‬ ‫ژێربه‌ژێر له‌ نێوانیاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هاوكاری و هاوئاهه‌نگیكردن ل ‌ه بواره‌كانی ئاسایش و سه‌ربازیدا‬ ‫یه‌كێكن ل ‌ه گرینگترین بابه‌ته‌كانی سعوودی ‌ه و ئیسرائیل‪ ،‬هه‌رچه‌ند ‌ه‬ ‫الیه‌نی ئابووریش له‌و روویه‌و ‌ه پشتگوێ نه‌خراوه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرسانی پایه‌به‌رزی سعوودی ‌ه هه‌موو كات نكۆڵی ل ‌ه بوونی‬ ‫پێوه‌ندییه‌كی به‌وشێوه‌ی ‌ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا ده‌كه‌ن‪ .‬به‌و پێیه‌ی‬ ‫پیرۆزترین خاكی مسوڵمانانی سه‌رجه‌م دنیای ‌ه ده‌بێ زۆر وریایان ‌ه‬ ‫ئه‌و جۆر ‌ه پیوه‌ندییان ‌ه بۆ الیه‌نی سعوودییه‌كان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكرێ‪.‬‬ ‫بۆ هه‌ر ده‌وڵه‌تێك و نه‌ته‌وه‌یه‌ك ڕێگ ‌ه دراو ‌ه له‌وه‌ی ئازادان ‌ه‬ ‫پێوه‌ندییه‌كانی خۆی ل ‌ه گه‌ڵ گه‌الن و ده‌وڵه‌تانی تردا گرێ بدات و‬ ‫مافی ره‌وای خۆیشیان ‌ه ئه‌وجۆر ‌ه پێوه‌ندییان ‌ه دروست بكه‌ن له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ر ده‌وڵه‌تێك و گه‌لێكی دنیادا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی مایه‌ی تێڕامانینه‌‪،‬‬ ‫هه‌موو كات هه‌ر ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ی خۆیان پێوه‌ندییان ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫ئیسرائیلدا هه‌یه‌‪ ،‬ژێربه‌ژێر و هه‌ندێ جار ب ‌ه ئاشكرا ده‌بینین له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌وڵه‌تی عیبریدا پێوه‌ندیی به‌ هیز و ستراتیژییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب ‌ه درێژاییی مێژوو ل ‌ه ناوچه‌كه‌دا راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆ‪،‬‬ ‫سعوودی ‌ه ژێربه‌ژێر پێوه‌ندی به‌تینی هه‌بوو ‌ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا!‬ ‫به‌پێی دان پێنانه‌كانی به‌رپرسانی ئیسرائیلی هه‌موو كاتێك‬ ‫پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ سعوودیه‌دا هه‌بووه‌ به‌بێ پچڕان و گرفت‪.‬‬ ‫گه‌ور ‌ه به‌رپرسێكی بااڵی ده‌زگه‌ی هه‌واڵگریی ئیسرائیل (مۆساد)‪،‬‬ ‫ل ‌ه یاداشتێكیدا ئاماژه‌ی به‌و ‌ه كردوو ‌ه ل ‌ه شه‌ڕی ‪ 6‬رۆژه‌ی نێوان‬ ‫عه‌ره‌ب و ئیسرائیلدا سعوودی ‌ه به‌شداری ئه‌و شه‌ڕه‌ی نه‌كرد ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 1967‬هه‌ڵگریسا به‌و هۆیه‌و ‌ه سه‌دان قوربانی لێكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس ‌ه به‌شداری نه‌كردنی ئه‌و واڵته‌ی به‌و ‌ه به‌سته‌و ‌ه ك ‌ه‬ ‫رێككه‌وتن ل ‌ه نێوان ئه‌و دوو واڵته‌دا هه‌بووه‌!‬ ‫ل ‌ه ڕاستیدا به‌شداری نه‌كردنی سعوودی ‌ه له‌و شه‌ڕه‌دا‪ ،‬بووه‌ت ‌ه‬ ‫مایه‌ی سه‌رسوڕمانی به‌شێك ل ‌ه عه‌ره‌ب ‌ه ئیسالمی ‌ه توندڕۆكان و‬ ‫زیاتر گومانیان ل ‌ه شانشینی سعوودی ‌ه كرد ل ‌ه پێوه‌ندیی به‌هێزی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا‪.‬‬ ‫به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌كان ل ‌ه وه‌زاره‌تی ده‌روه‌ی ئیسرائیل‪ ،‬هاریكاری و‬

‫‪26‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫هه‌رچی لۆگۆ و نووسینی ئیسرائیلیی ‌ه لێی ده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ب ‌ه مانای چه‌واشه‌كردنی رای گشتی دێ‬ ‫هاوئاهه‌نگییه‌كانی نێوان ئه‌و دوو واڵت ‌ه ل ‌ه بواره‌كانی سه‌ربازی‬ ‫و ئاسایش و ئابووریدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب ‌ه شێوه‌یه‌ك ك ‌ه ئه‌گه‌ر كه‌لوپه‌ل ل ‌ه ئیسرائیله‌و ‌ه بۆ عه‌ره‌بستانی‬ ‫سعوودی ‌ه هاورد ‌ه ده‌كرێ‪ ،‬هه‌رچی لۆگۆ و نووسینی ئیسرائیلیی ‌ه‬ ‫لێی ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ب ‌ه مانای چه‌واشه‌كردنی رای گشتی دێ‪.‬‬ ‫ڕاپۆرت ‌ه هه‌واڵیه‌كان چه‌ندان جار له‌زاری گه‌ور ‌ه ئه‌فسه‌ر و پل ‌ه‬ ‫به‌رزه‌كانی سه‌ربازی و ئه‌منییه‌و ‌ه ده‌گوازنه‌و ‌ه و ئاماژ ‌ه به‌و ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن هاوئاهه‌نگیی چاالك هه‌ی ‌ه ل ‌ه بواری قه‌اڵچۆكردنی تیرۆر‬ ‫و ئاڵوگۆڕكردنی زانیاریی سه‌ربازی‪ .‬عه‌ره‌بستانی سعوودی ‌ه‬ ‫له‌مه‌ڕ ئه‌و پێوه‌ندییان ‌ه سوود و به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش به‌هۆی بوونی ده‌وڵه‌تێكی خۆ به‌زلزانی شیع ‌ه مه‌زهه‌ب‬ ‫ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ك ‌ه ئێرانه‌‪ ،‬به‌و پێیه‌ی سعوودی ‌ه‬ ‫النه‌ی زۆرینه‌ی ره‌های مسوڵمانانی سون ‌ه مه‌زهه‌بی دنیایه‌‪،‬‬ ‫ئێران هه‌میش ‌ه خه‌ریكی دژایه‌تیكردن و سووكایه‌تی پێكردنی‬ ‫ئه‌و واڵته‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ڕاسته‌وخۆش نه‌یكات ئه‌وا بێ گومان ل ‌ه‬ ‫كه‌ناڵه‌كانی تره‌و ‌ه ئه‌و ئامانجه‌ ده‌پێكێت!‬ ‫زۆر جار ل ‌ه نێوان سعوودی ‌ه و ئێراندا ل ‌ه رێگه‌ی میدیاكانه‌و ‌ه‬ ‫تان ‌ه و قس ‌ه به‌یه‌كتر گوتن و سووكایه‌تیكردن دروست ده‌بێ‪،‬‬ ‫له‌و نێوه‌نده‌شدا عه‌ره‌بستان ناچار ‌ه مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ هێزێكی تری‬ ‫ناوچه‌كه‌دا بكات ك ‌ه ئه‌ویش ئیسرائیله‌‪.‬‬ ‫شیمانه‌ی ئاشكرابوونی پێوه‌ندیی ‌ه سه‌ربازییه‌كانی نێوان‬ ‫ئه‌و دوو واڵت ‌ه سات به‌دوای سات به‌رو ‌ه وااڵچوون ده‌چێ‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك قس ‌ه و باسه‌كان هاتن ‌ه ناو راگه‌یاندنه‌كان ك ‌ه پێده‌چێ‬ ‫ئیسرائیل و سعوودی ‌ه هاوپه‌یه‌مانی سه‌ربازی ئیمزا بكه‌ن بۆ‬ ‫رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی ئێران له‌ داهاتوودا‪.‬‬ ‫ل ‌ه چه‌ند مانگی رابردوو چه‌ندان زانیاریی پڕبه‌ها دركێنران كاتێك‬ ‫گوتیان باوه‌شكێنه‌كانی ئیسرائیل ل ‌ه سعوودیه‌و ‌ه ده‌نیشنه‌و ‌ه هه‌ر‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫له‌وێ مه‌شق ده‌كه‌ن و خۆیان ساز داو ‌ه بۆ هێرشكردن ‌ه سه‌ر‬ ‫ئێران‪ ،‬ئه‌و ‌ه ل ‌ه زاری گه‌ور ‌ه ژه‌نه‌ڕاڵێكی ئیسرائیلییه‌و ‌ه بۆ‬ ‫رۆژنامه‌یه‌كی گه‌وره‌ی ئه‌و واڵت ‌ه گواستراوه‌ته‌و ‌ه ك ‌ه كه‌س‬ ‫ناتوانێ نكۆڵی له‌وه‌ بكات‪.‬‬ ‫هه‌ر هه‌مان گه‌ور ‌ه ئه‌فسه‌ری سه‌ربازی ئه‌وه‌ی دركاندوو ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئێست ‌ه فرۆكه‌خانه‌كانی سعوودی ‌ه وااڵ كراون بۆ‬ ‫مه‌شقكردنی باڵه‌فڕ و باوه‌شكێنه‌كانی ئیسرائیلی‪ ،‬ئه‌وه‌ش وه‌ك‬ ‫ئاماده‌كارییه‌كه‌ بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سه‌ربازیی ئێران!‬ ‫پاشای سعوودی ‌ه شا عه‌بدواڵ‪ ،‬له‌مه‌ڕ پێوه‌ندیی ب ‌ه گه‌النی غه‌یری‬ ‫ئیسالمه‌و ‌ه ده‌ڵێ «هاوكاری و پێوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و‬ ‫عه‌ره‌ب گفتوگۆ و راگۆڕینه‌و ‌ه ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندیی گه‌لی عه‌ره‌ب و‬ ‫مسوڵمانان دایه‌« ئه‌وه‌ش بۆ سه‌رۆكی واڵتێكی وه‌ك سعوودی ‌ه‬ ‫گوته‌یه‌كی پڕبه‌ها و دیرۆكییه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناوبراو دووپاتی له‌و ‌ه كردووه‌ته‌و ‌ه ك ‌ه ده‌بێ رێز ل ‌ه‬ ‫هه‌موو ئاینه‌كانی تری دنیا بگیرێ به‌ یه‌هودییه‌كانیشه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێوه‌ندیی ‌ه ئابوورییه‌كان یه‌كێكن ل ‌ه كاره‌كته‌ره‌كانی نێوان‬ ‫ئه‌و دوو واڵته‌ی ناوچه‌كه‌‪ ،‬نوێنه‌ری ئیسرائیل ل ‌ه رێكخراوی‬ ‫بازرگانیی جیهانی ئیسحاق لیفتن ل ‌ه كاتی رێككه‌وتننامه‌ی غاز‬ ‫ل ‌ه واڵتی قه‌ته‌ر‪ ،‬سه‌ره‌تا ئه‌و ‌ه باڵو بووه‌و ‌ه ك ‌ه سعوودی ‌ه نایه‌وێ‬ ‫ئیسرائیل به‌شدار بێ له‌و مامه‌ڵ ‌ه گه‌ور ‌ه بازرگانییه‌دا‪ ،‬نابراو‬ ‫ده‌ستبه‌جێ ئه‌و نهێنییه‌ی دركاند و گوتی سعوودی ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێمه‌دا رێك كه‌وتوو ‌ه له‌و باره‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و گوته‌یه‌ش ته‌واوی‬ ‫میدیا و ناوه‌نده‌كانی عه‌ره‌بی توشی سه‌رسوڕمان كرد‪.‬‬ ‫له‌و كاته‌و ‌ه جه‌نگی ساڵی ‪ 2006‬ل ‌ه گه‌ڵ حزبواڵ هه‌ڵگریسا‪،‬‬ ‫پێوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و سعوودی ‌ه ئاراسته‌یه‌كی تری‬ ‫وه‌رگرت‪ ،‬له‌و كاته‌و ‌ه شانشینی سعوودی ‌ه پاڵپشتی ل ‌ه حزبواڵ‬ ‫نه‌كرد و تاوانباری كرد ب ‌ه هه‌ڵگیرساندنی جه‌نگ‪ ،‬ئه‌وه‌ش بوو ‌ه‬ ‫مایه‌ی دڵخۆشیی ئیسرائیل و پێوه‌ندییه‌كان به‌رو ‌ه پته‌وبوون و‬ ‫فۆرمه‌له‌كردنی زیاتر چوون‪.‬‬ ‫یه‌كێك ل ‌ه گه‌ور ‌ه دامه‌زرێنه‌رانی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل باسی‬ ‫له‌و ‌ه كردوو ‌ه ل ‌ه ‪ ،1923.03.11‬ده‌سه‌اڵتدارانی سعوودی ‌ه‬ ‫ره‌زامه‌ندییان ده‌ربڕیو ‌ه له‌سه‌ر دامه‌زراندی ده‌وڵه‌تی داهاتووی‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬ئه‌وه‌ش ب ‌ه مانای فره‌وانبوونی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه سااڵنی ‪ 1939‬نوێنه‌ری شانشینی عه‌ره‌بستانی سعوودی ‌ه‬ ‫كۆبوونه‌وه‌یان ل ‌ه ناو چادرێكدا له‌گه‌ڵ نوێنه‌ری ئیسرائیل گرێ‬ ‫داوه‌‪ ،‬شاندی سعوودی ‌ه ل ‌ه هه‌ریه‌ك ل ‌ه فه‌یسه‌ڵ بن عه‌بدولعه‌زیز‬ ‫و فوئاد حه‌مزه‌ پێك هاتبوون‪.‬‬ ‫شاندی ئیسرائیلی ل ‌ه هه‌ریه‌ك ل ‌ه ده‌ڤید بن گۆڕین سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی پێشووی ئیسرائیل و موشێ شرتوك وه‌زیری‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وسای ئیسرائیل و یه‌كه‌م سه‌رۆكی ئیسرائیل‬ ‫حاییم وایزمان‪ ،‬هه‌روه‌ها نوێنه‌ری به‌ریتانیاش ئاماده‌ی ئه‌و‬ ‫كۆبوونه‌و ‌ه نهێنییه‌ بووه‌‪.‬‬

‫مه‌به‌ست له‌و كۆبوونه‌و ‌ه نهێنییان ‌ه ئه‌و ‌ه بوو ‌ه ك ‌ه ل ‌ه داهاتوودا ده‌بێ‬ ‫سعوودی ‌ه دان ب ‌ه سه‌ربه‌خۆییی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا بنێ و نكۆڵی‬ ‫له‌و ده‌وڵه‌ت ‌ه نه‌كرێ‪ ،‬ئه‌وه‌ش ل ‌ه به‌ڵگه‌نامه‌كانی ئه‌رشیڤی نیشتمانیی‬ ‫به‌ریتانیادای ‌ه و ته‌وای به‌ڵگه‌نامه‌كان و ده‌ستنووس و واژۆكان‬ ‫پارێزراون‪ ،‬هه‌ر له‌وێشدا داوا كراو ‌ه ده‌بێ زۆر به‌نهێنی پارێزراو بن‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه یه‌كێك ‌ه ل ‌ه سه‌رچاوه‌كانی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی ئه‌رشیڤی نیشتیمانیی‬ ‫به‌ریتانیا له‌سه‌ر پێوه‌ندیی نێوان عه‌ره‌بستانی سعوودی ‌ه و ئیسرائیل‬ ‫بۆ سعوودی ‌ه ك ‌ه مه‌ڵبه‌ند و النكه‌ی ل ‌ه دایكبوونی ئاینی پیرۆزی‬ ‫ئیسالم ‌ه و تا ئێسته‌ش رووگه‌ی هه‌موو مسڵمانانی دنیایه‌‪ ،‬ره‌وای ‌ه ك ‌ه‬ ‫چه‌ندان جۆر پێوه‌ندیی نهێنی و ئاشكرا و ئابووری و سیاسی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیسرائیلدا هه‌بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر گه‌لی كورد هه‌رجۆر ‌ه پێوه‌ندییه‌كی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسرائیل یان گه‌لی جوودا هه‌بێ‪ ،‬ئه‌وا مه‌ترسی ئه‌وه‌ی لێ‬ ‫ده‌كرێت ببێت ‌ه «ئیسرائیلی دووه‌م «و وه‌ك مۆته‌كه‌یه‌كی ترسناك‬ ‫سه‌یر ده‌كرێ كه‌ ده‌روازه‌ی رۆژهه‌اڵتی عه‌ره‌بی ده‌گرێت‪.‬‬

‫شانشینی سعوودی ‌ه پاڵپشتی له‌ حزبواڵ نه‌كرد‬ ‫و تاوانباری كرد به‌ هه‌ڵگیرساندنی جه‌نگ‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بوو‌ه مایه‌ی دڵخۆشیی ئیسرائیل‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪27‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ئ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫رێك له‌ یل‪،‬‬ ‫خ‬ ‫ز‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‌هدا‬

‫‪m‬‬ ‫‪ hoo.co‬ئا‪ :‬ح‬ ‫وسێن‬ ‫‪a‬‬ ‫‪y‬‬ ‫@‪05‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫_‪n‬‬

‫‪ya‬‬

‫‪28‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪She‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫»‬

‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئامانجی به‌رهه‌مهێنه‌ر و ده‌رهێنه‌رانی جوو بریتی بوو ل ‌ه گرینگیدان به‌پرسی دامه‌زراندنی واڵتێكی ئیسرائیلی‬ ‫به‌ر ل ‌ه بنیاتنانی ئیسرائیل‬ ‫واڵتی ئیسرائیل ل ‌ه ساڵی ‪ 1948‬دامه‌زراوه‌‪ ،‬به‌اڵم په‌یدابوونی سینه‌مای‬ ‫عێبری ل ‌ه فه‌له‌ستین ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌مێكی كۆنتر ل ‌ه دامه‌زراندنی‬ ‫واڵتێك ب ‌ه ناونیشانی ئیسرائیل‪ .‬ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش بریتیی ‌ه ل ‌ه سه‌رده‌مێك‬ ‫تیایدا دۆكیۆمێنته‌كانی بێ ده‌نگی «یه‌عقوب بن داو» خران ‌ه روو‪« .‬بن داو»‬ ‫وێنه‌گرێكی لێهاتووی جوو بوو ك ‌ه ل ‌ه ئورشه‌لیم كۆمپانیایه‌كی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫دامه‌زراند و ئه‌وه‌ش وه‌ك یه‌كه‌م كۆمپانیای به‌رهه‌مهێنان ل ‌ه ئیسرائیل هات ‌ه‬ ‫هه‌ژمار‪.‬‬ ‫یه‌كه‌مین ئه‌نجوومه‌نی فیلمی فه‌له‌ستینی ك ‌ه ل ‌ه ئیسرائیل هات ‌ه ئاراو ‌ه‬ ‫«مێنوراح» بوو ك ‌ه ب ‌ه به‌رهه‌مهێنانی فیلمه‌كانی فه‌له‌ستینی خه‌ریك بوو‬ ‫ودواتر به‌شێوه‌یه‌كی كارا و چاالك ب ‌ه كاركردن له‌سه‌ر بابه‌تی رزگاریی‬ ‫فه‌له‌ستین ل ‌ه ده‌ستی ئێمپراتوری عوسمانی سه‌رقاڵ بوو و ژماره‌یه‌ك فیلمی‬ ‫گرینگ به‌و بابه‌ت ‌ه به‌رهه‌م هێنران ك ‌ه له‌وانیش ده‌توانین ئاماژ ‌ه ب ‌ه فیلمه‌كانی‬ ‫«جووی رزگاربوو»‪« ،1917‬واڵتی ئیسرائیلی ئازاد كرا» ‪1919-1920‬‬ ‫بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌نجوومه‌ن ‌ه دواتر جه‌ختی له‌سه‌ر راگه‌یانراوی بالفۆر كرد و چه‌ندان‬ ‫فیلمی له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و بابه‌ت ‌ه به‌رهه‌م هێنان و له‌وانیش ده‌توانین ئاماژ ‌ه‬ ‫به‌فیلمه‌كانی «گه‌ڕانه‌و ‌ه بۆ زایۆنیزم»(‪ )1920-1921‬و «فه‌له‌ستین‪ ،‬جووی‬ ‫نوێ»(‪ )1921‬بكه‌ین‪.‬‬ ‫«بن داو» تا ساڵی ‪ 1933‬به‌به‌رهه‌مهێنانی فیلم سه‌رقاڵ بوو و هه‌موو‬

‫توانای خۆی خست ‌ه گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی ل ‌ه رێگه‌ی‬ ‫تواناكانی خۆیه‌و ‌ه بگات ‌ه ‪ 2‬ئامانجی سه‌ره‌كی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫دوو ئامانج ‌ه برێتی بوون ل ‌ه یه‌كه‌م‪ :‬هێنان ‌ه كایه‌ ‌‬ ‫سینه‌مای ئیسرائیل و به‌هێز كردنی پێگه‌ی ئه‌و‬ ‫سینه‌مای ‌ه ل ‌ه ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌‪ ،‬دووه‌م‪ :‬گه‌یشتن ب ‌ه‬ ‫ئامانج ‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی نه‌ته‌وه‌یی بۆ هاتن ‌ه ئارای‬ ‫واڵتێك ب ‌ه ناوی ئیسرائیل ب ‌ه كه‌ڵك وه‌رگرتن ل ‌ه‬ ‫كه‌ره‌سته‌كانی هونه‌ری حه‌وته‌م یاخۆ هه‌مان سینه‌ما‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه دروستكردنی فیلمه‌كانی ناوداری «فه‌له‌ستین‬ ‫جووی نوێ»‪« ،‬گه‌ڕانه‌و ‌ه بۆ زایۆنیزم» و‪...‬هتد‬ ‫به‌شێك بوون ل ‌ه پرۆسه‌ی سه‌لماندنی پێویستی‬ ‫سه‌ره‌كی بۆ دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی‪.‬‬ ‫دوای «بن داو»‪ ،‬دوو ده‌رهێنه‌ری به‌توانای جوو‬ ‫توانیان ل ‌ه رێگه‌ی توانا و لێهاتووییی خۆیانه‌و ‌ه‬ ‫جێگه‌ی «بن داو» بگرنه‌و ‌ه «ناتان ئاكسێلرۆد» و‬ ‫«باروخ ئاگاداتی»‪.‬‬ ‫«ئاكسێلرۆد» سه‌ره‌تا ل ‌ه كۆمپانیای «مۆلێده‌ت» ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ 1927‬دامه‌زرابوو‪ ،‬ده‌ست ب ‌ه كار بوو و‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ 1933‬كاری به‌رهه‌مهێنانی بۆ یه‌كه‌مین‬ ‫فیلمی سینه‌مایی بێده‌نگ ب ‌ه ناونیشانی «ئۆدی‬ ‫سه‌رلێشێواو» ل ‌ه ده‌رهێنانی «خاییم هاالخمی»‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪29‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ئه‌نجام دا‪ .‬ئه‌و به‌رهه‌مهێنه‌ر ‌ه دواتر كۆمپانیای «كارمێل فیلم»ــی‬ ‫دامه‌زراند و له‌ سه‌ر چاالكییه‌كانی خۆی به‌رده‌وام بوو‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ردا «ئاگاداتی»یش ك ‌ه یه‌كێكی دیك ‌ه له‌و كه‌سان ‌ه بوو‬ ‫ك ‌ه توانی ل ‌ه پێشكه‌وتنی سینه‌مای ئیسرائیلدا رۆڵێكی به‌رچاو‬ ‫ببینێ‪ ،‬ل ‌ه نێوان سااڵنی ‪ 1931-1934‬ب ‌ه به‌رهه‌مهێنانی گرت ‌ه‬ ‫هه‌واڵ بۆ كۆمپانیاكان سه‌رقاڵ بوو‪ .‬ئه‌و به‌رهه‌مهێنه‌ر ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئاكامدا له‌و سه‌رده‌مه‌دا كاری به‌رهه‌مهێنانی بۆ فیلمێكی نیو ‌ه‬ ‫دۆكیۆمێنتاری ب ‌ه ناونیشانی «ئه‌وه‌ی ‌ه واڵت» كرد‪ ،‬تیایدا ئاماژ ‌ه‬ ‫به‌ سه‌قامگیر بوونی جووه‌كان له‌ فه‌له‌ستین ده‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش نابێت ل ‌ه بیر بكه‌ین‪ ،‬تا ئه‌و سه‌رده‌م سینه‌مایه‌ك‬ ‫به‌ناونیشانی سینه‌مای ئیسرائیل بوونی نه‌بوو‪ ،‬بگر ‌ه ئه‌و كاران ‌ه ل ‌ه‬ ‫چوارچێوه‌ی ئیمپراتوری عوسمانی به‌ڕێو ‌ه ده‌چوون‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ش ئامانجی به‌رهه‌مهێنه‌ر و ده‌رهێنه‌رانی جوو بریتی بوو ل ‌ه‬ ‫گرینگیدان به‌پرسی دامه‌زراندنی واڵتێكی ئیسرائیلی‪.‬‬

‫دوای بنیاتنانی واڵتی ئیسرائیل‬

‫‪30‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫ل ‌ه ناوه‌نده‌كانی ‪ ،1950-1960‬فیلم ‌ه دۆكیۆمێنته‌كان‬ ‫ل ‌ه رێگای به‌دیهێنانی كه‌سایه‌تیی له‌ فیلمه‌كاندا رێگایان‬ ‫بۆ به‌رهه‌مهێنانی فیلمه‌كانی سینه‌مایی خۆش كرد‬ ‫بده‌ین ك ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪ 1962‬ل ‌ه فێستیڤاڵی فیلمی به‌رلیندا پێشان‬ ‫درا‪ ،‬هه‌روه‌ها فیلمی «ده‌رچوون» به‌رهه‌می ئه‌مه‌ریكا (‪)1961‬‬ ‫ل ‌ه ده‌رهێنانی «ئۆتۆ بریمێنگێر» و ل ‌ه رۆڵگێرانی «پۆل نیومه‌ن»‬ ‫و «ئیوا ماری ستێت» و «رالف ریچاردسۆن» یه‌كێك له‌و فیلم ‌ه‬ ‫گرینگانه‌ی كه‌ له‌باره‌ی‌ ئیسرائیل هاتووه‌ته‌ به‌رهه‌م‪.‬‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ 1969‬ناوه‌ندی فیلمی ئیسرائیل ب ‌ه مه‌به‌ستی به‌هێزكردنی‬ ‫فیلمه‌كانی ئیسرائیلی و هاتنی سه‌رمایه‌ی ده‌ره‌كی بۆ ناو واڵت‬ ‫بنیات نرا ك ‌ه كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاوی ل ‌ه سه‌ر به‌رهه‌مهێنانی فیلم‬ ‫هه‌بوو‪ .‬تا سه‌ره‌تاكانی ده‌یه‌ی ‪ ،1970‬به‌رهه‌مهێنانی سااڵنه‌ی فیلم‬ ‫له‌و واڵت ‌ه گه‌یشت ‌ه ‪ 20‬فیلم له‌ ساڵێكدا‪.‬‬ ‫له‌و سه‌رده‌مه‌دا دوو كه‌س ب ‌ه ناوه‌كانی «مناخیم گوالن» و «یورام‬ ‫گلویوس» كۆمپانیایه‌كی سه‌ركه‌وتوویان به‌ناونیشانی «گوالن‪/‬‬ ‫گلویوس» دامه‌زراند‪ ،‬ئه‌و كۆمپانیای ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪ 1979‬گه‌یشت ‌ه‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی توانا و سامانه‌و ‌ه و به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌و كۆمپانیای ‌ه توانیان‬

‫»‬

‫دوای دامه‌زراندنی واڵتی ئیسرائیل ل ‌ه ساڵی ‪ ،1948‬دوو‬ ‫ستۆدیۆی گه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان له‌و واڵت ‌ه بنیاد نران‪:‬‬ ‫«گه‌وا» ‪ 1950‬و «هێرزلیا» ‪ 1951‬ك ‌ه ئامانجی سه‌ره‌كییان‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی فیلمه‌كانی دۆكیۆمێنتی ل ‌ه رێگه‌ی یارمه‌تییه‌كانی‬ ‫حكوومه‌تی بوو‪ .‬تا ئه‌و سه‌رده‌مه‌‪ ،‬پیشه‌سازیی فیلمی ئیسرائیل‬ ‫پێوه‌ندی ب ‌ه به‌رهه‌مهێنانی دۆكیۆمێنت هه‌بوو و ته‌نیا له‌و بواره‌دا‬ ‫چاالكیی به‌رچاویان هه‌بوو بوون و ل ‌ه بوارگه‌لی تردا وه‌ك‬ ‫كورت ‌ه فیلم‪ ،‬فیلمی سینه‌مایی‪ ،‬زنجیر ‌ه فیلم‪ ،‬ئه‌نیمه‌یشن و‪...‬هتد‬ ‫چاالكیی ئه‌وتۆ ئه‌نجام نه‌ده‌درا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ناوه‌نده‌كانی ‪ ،1950-1960‬فیلم ‌ه دۆكیۆمێنته‌كان ل ‌ه رێگای‬ ‫به‌دیهێنانی كه‌سایه‌تیی ل ‌ه فیلمه‌كاندا رێگایان بۆ به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫فیلمه‌كانی سینه‌مایی خۆش كرد و له‌و سه‌رده‌مه‌شدا سیسته‌می‬ ‫ئه‌سێتره‌یی هه‌ر وه‌كو واڵتانی دیك ‌ه و له‌وانیش هۆڵیوود ل ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه چوارچێوه‌ی سینه‌مای ئیسرائیلدا ب ‌ه ئارامی هات ‌ه‬ ‫ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ 1954‬په‌رله‌مانی ئیسرائیل پرۆژه‌یاسایه‌كی په‌سه‌ند‬ ‫كرد‪ ،‬تیایدا ده‌رهێنه‌ر و به‌رهه‌مهێنه‌رانی ناوه‌خۆیی و ده‌ره‌كی‬ ‫ب ‌ه ئه‌گه‌ری به‌رهه‌مهێنانی فیلم له‌باره‌ی ئیسرائیل‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫یارمه‌تیی دارایی وه‌ربگرن‪ ،‬ئاكامی ئه‌وه‌ش به‌رهه‌مهاتنی‬ ‫هه‌ندێك فیلمی سینه‌مایی ل ‌ه ناوه‌خۆ و ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل‬ ‫بوو‪ ،‬نموونه‌ی ئه‌وه‌ش ل ‌ه فیلمه‌كانی «ئه‌وان د ‌ه كه‌س بوون»‬ ‫(باروخ دینار‪« ،)1961،‬شۆڕش دژ ب ‌ه رۆناكی»(ئه‌لێكسانده‌ر‬ ‫دیمیتریك‪،1953،‬‬ ‫«ته‌رده‌ست»(ئێدوارد‬ ‫راماتی‪،)1964،‬‬ ‫هۆڵیوودی) و «جودیت»(دانیه‌ل مان‪ ،1965،‬هۆڵیوودی) ره‌نگ‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه فیلمه‌كانی تردا ك ‌ه له‌باره‌ی ئیسرائیل به‌رهه‌م هاتوونه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانین ئاماژ ‌ه ب ‌ه «د ‌ه پیاوی بێ هیوا» به‌رهه‌می هاوبه‌شی‬ ‫ئیسرائیل –ئه‌ڵمانیا (‪ )1961‬ل ‌ه ده‌رهێنانی «پیته‌ر زیمێر»‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫پێوه‌ندیی نێوان سینه‌مای ئیسرائیل و هۆڵیوود‬

‫ئیسرائیل وه‌ك نێزیكترین هاوپه‌یمانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫پێوه‌ندییه‌كی پته‌وی له‌گه‌ڵ هۆڵیووددا هه‌یه‌‪ .‬سینه‌مای ئیسرائیل سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌توانێت به‌رهه‌مه‌كانی خۆی ل ‌ه ئاستێكی به‌رفره‌وان ل ‌ه سینه‌ماكانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكادا نمایش بكات‪ ،‬ل ‌ه ئه‌مه‌ریكا له‌الیه‌ن هه‌ندێك كه‌سایه‌تی وه‌ك‬ ‫«گۆلدی هاوێن»(ئه‌كته‌ری ناوداری ئه‌مه‌ریكایی براوه‌ی ئۆسكار) پاڵپشتی‬ ‫لێ ده‌كرێ‪ .‬نموونه‌ی ئه‌و پاڵپشتییانه‌ش بریتیی ‌ه ل ‌ه پاڵپشتی «گۆلدی‬ ‫هاوێن» ل ‌ه ساڵی (‪ )1989‬بۆ دامه‌زراندنی سینه‌ماتێكی ته‌له‌ئبیب و هه‌روه‌ها‬ ‫سه‌ره‌تاكانی ده‌یه‌ی ‪ 1990‬بۆ سینه‌مای ئه‌و واڵته‌ ده‌یه‌یه‌كی پڕ له‌ كۆسپ و ئاسته‌نگ بوو‬

‫ل ‌ه ده‌یه‌ی ‪ 1990‬بازاڕی بچووكی سینه‌مای‬ ‫ناوخۆییی ئیسرائیل (‪ 203‬هۆڵی سینه‌ما له‌و واڵته‌)‬ ‫ل ‌ه ئاكامی هه‌اڵوسانێكی توندی ئابووری‪ ،‬تووشی‬ ‫قه‌یرانی دارایی بوون و به‌رهه‌مهێنانی فیلم له‌و‬ ‫واڵت ‌ه گه‌یشت ‌ه خوارترین ئاستی خۆی وات ‌ه ته‌نیا‬ ‫‪ 5‬فیلمی سینه‌مایی ل ‌ه ساڵی ‪ 1991‬هات ‌ه به‌رهه‌م‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ردا یارمه‌تییه‌كانی بنیادی په‌ره‌پێدانی‬ ‫كوالیتی فیلمی ئیسرائیل بوو ‌ه هۆی باشبوونه‌وه‌ی‬ ‫دۆخه‌ك ‌ه ل ‌ه ناوه‌نده‌كانی ده‌یه‌ی (‪ .)1990‬ل ‌ه‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪31‬‬

‫»‬

‫كۆمپانیای «كانۆن فیلم»ی نیویۆركی بكڕنه‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫كۆمپانیای ‌ه ل ‌ه ماوه‌ی ‪ 10‬ساڵ توانی ببێت ‌ه یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫گرینگترین هێزه‌كانی پیشه‌ی فیلم ل ‌ه ئاستی جیهاندا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ده‌یه‌ی ‪ 1970‬شێوه‌یه‌كی نوێی سینه‌مایی ب ‌ه ناوی‬ ‫«بوركاس» هات ‌ه ئاراو ‌ه ك ‌ه ل ‌ه چوارچێوه‌ی كۆمیدیا‬ ‫ئاماژه‌ی ب ‌ه ناكۆكی نێوان چینی خوارووی جووه‌كانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت (سۆغرادی) و هاوواڵتییانی كۆچكردووی‬ ‫ئه‌وروپای رۆژهه‌اڵت (ئاشكنازی) ده‌دا‪ .‬ئه‌و شێواز و‬ ‫مێتۆد ‌ه ل ‌ه به‌رهه‌مهێنانی فیلم ل ‌ه ئیسرائیل ل ‌ه ماوه‌یه‌كی‬ ‫كورتخایه‌ندا توانی سه‌رنجی بینه‌رانی ئیسرائیلی بۆ‬ ‫الی خۆی رابكێش و كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاو ل ‌ه سه‌ر‬ ‫ئه‌وان به‌جێ بهێلێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه ده‌یه‌ی ‪ ،1970‬یه‌كه‌م قوتابخانه‌ی فیلمی‬ ‫ئیسرائیل و هه‌ندێك سینه‌ماتێكی پێوه‌ندیدار ب ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی شاره‌وانی پێك هێنران‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 1972‬حكوومه‌تی ئیسرائیل نیگه‌رانیی خۆی‬ ‫له‌مه‌ر بازرگانیبوونی فیلمه‌كان له‌و واڵت ‌ه ده‌ربری‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌و ساڵه‌دا بنیادی په‌ره‌پێدانی كوالیتی فیلمی‬ ‫ئیسرائیلی دامه‌زرا و پاڵپشتیی دارایی ئاراسته‌ی‬ ‫به‌رهه‌م ‌ه سه‌ربه‌خۆكانی «كاییتس»(سینه‌مای الوانی‬ ‫ئیسرائیل) كرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش وای كرد هه‌ندێك به‌رهه‌می‬ ‫سه‌ربه‌خۆ و به‌هێز له‌ڕووی ناوه‌رۆك به‌كۆتای‬ ‫ئازاد به‌رهه‌م بێن‪ ،‬له‌وانیش ده‌توانین ئاماژ ‌ه ب ‌ه‬ ‫فیلمه‌كانی «چاو ‌ه گه‌وره‌كان» (‪« ،)1974‬ده‌نیال‬ ‫وێكس ل ‌ه كوێیه‌« (‪« ،)1973‬مایكل مه‌ن»(‪،)1975‬‬ ‫«هێسمه‌ن»(‪« ،)1982‬دیسی زێوین»(‪ ،)1983‬و‬ ‫«پێكه‌نینی مه‌ڕ»(‪ )1986‬بكه‌ین‪.‬‬ ‫ل ‌ه ده‌یه‌كانی ‪ 1970-1980‬به‌رهه‌مهێنانی فیلم‬ ‫له‌و واڵت ‌ه پێشكه‌وتنی به‌خۆو ‌ه بینیبوو و توانای‬ ‫سینه‌مای ئیسرائیل ل ‌ه ئاستی جیهان ده‌ركه‌وتبوو و‬ ‫سینه‌مای ئه‌و واڵت ‌ه توانیبووی خۆی وه‌ك یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫سینه‌ماكانی به‌هێزی ناوچه‌ك ‌ه و به‌گشتی سینه‌ماكانی‬ ‫گرینگی جیهان پێشان بدات‪ ،‬به‌اڵم سه‌ره‌تاكانی‬ ‫ده‌یه‌ی ‪ 1990‬بۆ سینه‌مای ئه‌و واڵت ‌ه ده‌یه‌یه‌كی پڕ‬ ‫ل ‌ه كۆسپ و ئاسته‌نگ بوو‪.‬‬

‫فیلمه‌كانی سه‌رنجڕاكێشی ئه‌و سه‌رده‌مه‌شدا ده‌توانین ئاماژ ‌ه ب ‌ه فیلمه‌كانی‬ ‫«به‌رگدرووی ئافره‌تان»(‪ )1990‬ل ‌ه ده‌رهێنانی «لئۆنید گرووت»‪« ،‬هاوین‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێریكا»(‪ )1992‬ل ‌ه ده‌رهێنانی «دالیا هاجه‌ر» و «چیرۆكه‌كانی‬ ‫ته‌له‌ئبیب»(‪ )1992‬له‌ ده‌رهێنانی «ئایلێت مه‌ناخیم» بده‌ین‪.‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫به‌شداریی سینه‌مای ئیسرائیل ل ‌ه فێستیڤاڵه‌كان‬

‫»‬

‫ئیسرائیل ب ‌ه واڵتێكی به‌هێز ل ‌ه بواری فیلمسازییه‌و ‌ه‬ ‫دێت ‌ه هه‌ژمار ك ‌ه ب ‌ه به‌رده‌وامی له‌و بواره‌دا‬ ‫گه‌شه‌سه‌ندنی به‌خۆو ‌ه بینیوه‌‪ .‬سینه‌مای ئیسرائیل‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌و سااڵنه‌ی دواییدا به‌شدارییه‌كی‬ ‫به‌رچاوی ل ‌ه فێستیڤاڵ ‌ه جیهانییه‌كاندا هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫نموونه‌ی ئه‌وه‌ش به‌شداری ئه‌و سینه‌مای ‌ه ل ‌ه‬ ‫‪61‬ه‌مین خولی فێستیڤاڵی فیلمی كان (‪ )2008‬ل ‌ه‬ ‫رێگای فیلمی ئه‌نیمه‌یشن «والس له‌گه‌ڵ به‌شیر»‬ ‫ل ‌ه ده‌رهێنانی «ئاری فۆلمه‌ن» ره‌نگ ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌شی هه‌فته‌ی ره‌خنه‌گرانی ئه‌و فێستیڤاڵه‌شدا‪،‬‬ ‫فیلمی «شیوعا» ل ‌ه ده‌رهێنانی هاوبه‌شی خوشك و‬ ‫برایه‌كی ئیسرائیلی ب ‌ه ناوه‌كانی «رۆنیت ئالكاباتس‬ ‫و شلۆمی ئالكاباتس» به‌شدارییان له‌و فێستیڤاڵه‌دا‬ ‫كردبوو‪.‬‬ ‫فیلمی ئه‌نیمه‌یشنی «والس له‌گه‌ڵ به‌شیر» سه‌ره‌ڕای‬ ‫به‌شداری ل ‌ه فیستیڤاڵی فیلمی «كان» ل ‌ه رێوڕه‌سمی‬ ‫ئۆسكاریشدا له‌و ساڵه‌دا به‌شداری كردبوو‪« .‬ئاری‬ ‫فۆرمه‌ن» ده‌رهێنه‌ری ئه‌و فیلمه‌‪ ،‬دوو فیلمی دیكه‌شی‬ ‫ب ‌ه ناوه‌كانی «سنت كالرا»(‪ )1996‬و «بنیاتنانی‬ ‫ئیسرائیل»(‪ )2001‬به‌رهه‌م هێنابوو ك ‌ه هه‌ر دوو‬ ‫فیلم ژماره‌یه‌ك خه‌اڵتی نێوده‌وڵه‌تییان به‌ده‌ست‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫سینه‌مای ئیسرائیل‪ ،‬ساڵی رابردوو ل ‌ه رێگه‌ی فیلمی‬ ‫«لبنان» توانی خه‌اڵتی شێری زێڕینی فێستیڤاڵی‬ ‫فیلمی «ڤینیسیا» بۆ خۆی مسۆگه‌ر بكات‪ .‬ئه‌و فیلم ‌ه‬ ‫ئاماژ ‌ه ب ‌ه یه‌كه‌م رۆژی جه‌نگی لبنان و ئیسرائیل ل ‌ه‬

‫‪32‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫ئیسرائیل وه‌ك نێزیكترین هاوپه‌یمانی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست پێوه‌ندییه‌كی پته‌وی‬ ‫له‌گه‌ڵ هۆڵیووددا هه‌یه‬

‫»‬

‫یارمه‌تییه‌كانی «ستیڤن سپیلبێرگ»(ده‌رهێنه‌ری‬ ‫ناوداری ئه‌مه‌ریكایی) ل ‌ه پێناو دامه‌زراندنی ئه‌رشیڤی‬ ‫فیلمی جوو ل ‌ه زانكۆی «هێبرۆ»ی ئورشه‌لیم ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪.1991‬‬ ‫ل ‌ه كتێبێكدا ك ‌ه له‌الیه‌ن ناوه‌ندی فیلمی ئیسرائیل‬ ‫باڵو كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاماژ ‌ه ب ‌ه هه‌ندێك ل ‌ه خاڵه‌كانی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی فیلم له‌و ئه‌مه‌ریكا دراوه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌و‬ ‫خااڵن ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌رهه‌مهێنانی فیلم له‌و واڵت ‌ه ل ‌ه‬ ‫(‪ )25-35%‬كه‌متر ل ‌ه بوودجه‌ی به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫فیلم ل ‌ه ئه‌وروپایه‌‪ ،‬ئه‌و هۆكار ‌ه و ئاسانكارییه‌كانی‬ ‫ئیسرائیل ل ‌ه پێناو به‌رهه‌مهێنانی فیلم له‌و واڵته‌‪،‬‬ ‫بوو ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ده‌رهێنه‌رانی ده‌ره‌كی و ب ‌ه‬ ‫تایبه‌ت ده‌رهێنه‌ر ‌ه هۆڵیوودییه‌كان ئیسرائیل وه‌ك‬ ‫لوكه‌یشنێك بۆ به‌رهه‌مهێنانی فیلمه‌كانیان به‌كار‬ ‫بێنن و ئیسرائیل بكه‌ن ب ‌ه شوێنی وێنه‌گرتنی‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانیان‪.‬‬

‫وه‌رزی هاوینی (‪ )1982‬ل ‌ه روانگه‌ی ‪ 4‬سه‌ربازی ئیسرائیلییه‌وه‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئیسرائیل خاوه‌ن سینه‌مایه‌كی گه‌ور ‌ه و به‌هێز ‌ه ك ‌ه توانیویه‌تی خۆی ل ‌ه ئاستی‬ ‫جیهانی ده‌ربخات‪ .‬توانای جووه‌كان ل ‌ه سه‌ر سینه‌ماكه‌یان ل ‌ه كاتێكدای ‌ه ك ‌ه‬ ‫توانیویان ‌ه ل ‌ه رێگای سینه‌ماكه‌یان ل ‌ه ئاستی جیهاندا پێگه‌ی خۆیان سه‌قامگیر‬ ‫و به‌هێزتر بكه‌ن‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێی ئاماره‌كان‪ ،‬جگ ‌ه ل ‌ه كاریگه‌ری و چاالكیی سینه‌ماكارانی جوو ل ‌ه‬ ‫سینه‌مای ناوخۆی ئیسرائیلدا‪ ،‬ل ‌ه ئاستی ده‌ره‌وه‌ش ب ‌ه تایبه‌تی ل ‌ه هۆڵیوود‬ ‫رێژه‌یه‌كی به‌رچاو ل ‌ه جووه‌كان ل ‌ه بواری فیلمسازیدا چاالكییان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه‬ ‫ب ‌ه شێوه‌یه‌ك ‌ه به‌پێی ئاماره‌كان دوو ل ‌ه سه‌ر سێی ئه‌و كه‌سانه‌ی ل ‌ه هۆڵیووددا‬ ‫كار ده‌كه‌ن‪ ،‬جوون‪ .‬گه‌وره‌ترین ستۆدیۆكانی فیلمسازی له‌وانیش «والت‬ ‫دیزنی» و «برایانی وارنێر» له‌الیه‌ن سینه‌ماكارانی جوووه‌ دامه‌زراون‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌كان‪:‬‬ ‫ویكی پیدیا‪ ،‬به‌شی فارسی‪ ،‬سینمای اسرائیل‪http:// ،‬‬‫‪ /fa.wikipedia.org/wiki‬‬ ‫ارتور نایت‪ ،‬نجف دریا بندری‪ ،‬تاریخ سینما‪ ،‬نشر امیركبیر‪ ،‬چاپ‬‫هشتم‪،‬تهران ‪(1387‬ص ‪)401‬‬ ‫بیداری سینمای صهیونیسم‪ ،‬سعید عدالتی‪ ،‬سینما و‬‫صهیونیسم‪ ،‬حربه های یهودی‪/www.bidari3.mihanblog.com ،‬‬ ‫سینمای صهیونیستی بژری كه درمنگقه كاشته می شود‪،‬‬‫ترجمه‪ :‬سعید گبیعت شناس منبع‪ :‬البیان‪ ،‬به نقل از سایت‬ ‫ه المصگفی‪/www.rohama.org/fa ،‬‬ ‫جامع ‌‬ ‫دیوید ا‪ .‬كوك‪ ،‬هوشنگ ازادی ور‪ ،‬تاریخ جامع سینما‪ ،‬نشر‬‫چشمه‌‪ ،‬جلد دوم‪ ،‬چاپ دوم‪ ،‬تهران‪ ،‬زمستان ‪(1386‬ص ‪)529‬‬ ‫اسرائیل درجشنواره سینمایی كان در فرانسه از جمله با فیلم‬‫«والس با بشیر» حچور دارد‪ 18 ،‬مه ‪ ،2008‬وزارت امور خارجه‬ ‫اسرائیل‪www.hamdami.com ،‬‬ ‫جشنواره‌های سینمایی جهان بستر تبلیغاتی رژیم صهیونیستی‪،‬‬‫گزارش از نرگس محمدی ‪ ۲۲‌،‬شهریور ‪www.alvadossa� ،۱۳۸۸‬‬ ‫‪degh.com‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ داوای سڕینه‌وه‌ی ئیسرائیل ده‌كه‌ن ل ‌ه تاران‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش گوڵكار‬

‫حزبواڵی لبنان‪،‬‬ ‫كوڕه‌كه‌ی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‬ ‫به‌هاتن ‌ه سه‌ر كاری رێژیمی كۆماری ئیسالمی ل ‌ه ئێران‬ ‫ئیتر شه‌ڕ و تیرۆر و كوشتن بوو ب ‌ه مانشێتی سه‌ره‌كی‬ ‫و به‌رده‌وامی راگه‌یه‌ندن ‌ه گشتییه‌كان‪ ،‬چونك ‌ه خوڵقێنه‌ر و‬ ‫رێبه‌ر و به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و رێژیم ‌ه وات ‌ه خومه‌ینی حه‌ز و‬ ‫ئاره‌زوویه‌كی ل ‌ه راده‌به‌ده‌ری ب ‌ه توند و تیرژی هه‌بوو‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ی هه‌ناردنی‬ ‫بۆی ‌ه ل ‌ه پێناو دابینكردنی ئه‌و حه‌زه‌‪ ،‬بیرۆكه‌ ‌‬ ‫شۆڕشی ئیسالمی بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كان هێنای ‌ه به‌رهه‌م‬

‫تا واڵتانی تریش تووشی ئه‌م دۆخه‌ی ئێران بن‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی كۆماری ئیسالمی هه‌ستان ب ‌ه پێكهێنانی‬ ‫رێكخراوێك ئه‌ویش ب ‌ه یارمه‌تی و هاوكاری رێژیمی‬ ‫سووریا ل ‌ه لوبنان ب ‌ه ناوی حزبواڵ‪،‬ل ‌ه راستیدا حزبواڵ ئاكامی‬ ‫پێوه‌ندی نامه‌شروعی ئێران و سووریای ‌ه و گوێ ل ‌ه مسته‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه هه‌روه‌ك باسكرا ئه‌م رێكخراو ‌ه تیرۆریستیی ‌ه سیاسی‬ ‫و سه‌ربازیی ‌ه له‌ژێر كاریگه‌ری و رێنوێنیی راسته‌وخۆی‬ ‫ئیسالمی سیاسیی جه‌مارانی خومه‌ینی گه‌یشت ‌ه لبنان‪ .‬دواتر‬ ‫ل ‌ه كاتی شه‌ڕ ‌ه ناوخۆیییه‌كانی لبنان به‌رده‌وام و بێ پسانه‌و ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن سوپای پاسدارانه‌وه‌ ل ‌ه هه‌موو بوارێكه‌و ‌ه یارمه‌تی‬ ‫و پشتیوانی ده‌كران‪ .‬جێگه‌ی ئاماژه‌ی ‌ه ك ‌ه كۆماری ئیسالمی‬ ‫كه‌ڵكی ل ‌ه هێزی مرۆیی ئه‌و گرووپ ‌ه توندڕۆی ‌ه وات ‌ه حزبواڵ‬ ‫وه‌رده‌گرت بۆ تیرۆر و ل ‌ه ناوبردنی نه‌یارانی خۆی ل ‌ه ناوه‌و ‌ه‬ ‫و ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كانیه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ نموون ‌ه تیرۆری رێبه‌رانی بزووتنه‌وه‌ی هه‌قخوازی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی كوردستان ل ‌ه نه‌مسا و‬ ‫ئه‌ڵمانیا ك ‌ه ب ‌ه پیالن و پاره‌ی به‌رپرسانی ئێران و ب ‌ه ده‌ستی‬ ‫تیرۆریستانی لبنانی ئه‌ندام حزبواڵ جێبه‌جێ كرا‪.‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪33‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫حیزبولاڵ مندااڵن بۆ خۆ ته‌قاندنه‌و‌ه دژی ئیسرائیل ئاماد‌ه ده‌كات‬

‫بۆی ‌ه كه‌وتن ‌ه خزمه‌تی كاروانی سه‌ركوتی رێژیمی سه‌ره‌ڕۆی كۆماری‬ ‫ئیسالمی و ئه‌وند ‌ه بێ به‌زه‌ییان ‌ه خه‌ڵكی بێ ده‌ره‌تانی ئه‌م واڵت ‌ه ك ‌ه ته‌نیا‬

‫‪34‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫بۆی ‌ه فه‌رمانده‌ی گشتیی سوپای‬ ‫پاسداران به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی داوای‬ ‫ل ‌ه سوپاسی حزبواڵی لبنانی كرد‬

‫»‬

‫هه‌روه‌ها ئه‌م رێژیم ‌ه دواكه‌وتویی ‌ه ئه‌م گرووپ ‌ه تیرۆریستییه‌ی به‌باشترین‬ ‫ئامراز و چه‌ك زانیو ‌ه بۆ سه‌ركوتی راپه‌ڕین ‌ه جڤاكییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫داخراوی ئێران‪ ،‬بۆ نموون ‌ه ل ‌ه سه‌ركوتی خوێناوی ناره‌زایه‌تییه‌كانی‬ ‫خه‌ڵكی وه‌زاڵه‌هاتووی باژێڕكانی تاران و ئیسالمشه‌هر و قه‌زوێن و سنه‌‪،‬‬ ‫كه‌ڵكیان له‌و هێزانه‌ی گرووپی تیرۆریستی حیزبواڵی لوبنان وه‌رگرت ك ‌ه‬ ‫بۆ فێرگه‌ی سوپای پاسداران هاتبوون تا مه‌شقی سه‌ربازییان پێ بكرێ و‬ ‫فێری كاروباری تیرۆریستی و خۆته‌قاندنه‌وه‌ بن‪.‬‬

‫خوازیاری ماف ‌ه ره‌واكانی خۆیان بوون دای ‌ه به‌ر‬ ‫سه‌ركوت و بێ رێزیكردن‪.‬‬ ‫ل ‌ه ماوه‌یه‌كی كورتدا ئه‌وه‌ند ‌ه دڵڕه‌قیان نواند ك ‌ه‬ ‫ناره‌زایه‌تی ده‌ربڕین و هاتن ‌ه سه‌ر شه‌قام كۆتای‬ ‫پێ هات‪ .‬بۆی ‌ه فه‌رمانده‌ی گشتیی سوپای پاسداران‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی داوای ل ‌ه سوپاسی حزبواڵی‬ ‫لبنانی كرد‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه هه‌روه‌ك باس كرا‪ ،‬گرووپی حزبواڵ ك ‌ه‬ ‫رێكخراوێكی ده‌ستكردی مه‌الكانی جه‌ماران ‌ه بۆ‬ ‫قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی رێبه‌رانی سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمیی‬ ‫ئێران و خۆشحاڵ كردنیان كه‌ڵك ل ‌ه هه‌موو جۆر ‌ه‬ ‫ئامرازێكی ناڕه‌وا وه‌رده‌گرێ‪.‬‬ ‫بۆ نموون ‌ه قاچاخی ماد ‌ه بێهۆشكه‌ره‌كان ده‌كا ك ‌ه‬ ‫ب ‌ه گوته‌ی خۆیان «ئومه‌تی غه‌یر ‌ه مسوڵمان تووش‬ ‫بكا» هه‌ر بۆی ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪2006‬ی زایینیدا ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیكوادۆر رای گه‌یاند حزبواڵی لبنان خه‌ریكی قاچاخی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ییی ماد ‌ه هۆشبه‌ره‌كان ‌ه و ل ‌ه هه‌ر جارێكدا‬ ‫زیاتر له‌ یه‌ك ملیۆن دۆالر داهاتی ده‌ست ده‌كه‌وێ‪.‬‬ ‫ته‌له‌ڤزیۆنیدا ب ‌ه شانازییه‌و ‌ه رای گه‌یاند ك ‌ه ب ‌ه درێژاییی شه‌ڕه‌ك ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫له‌الیه‌ن ب ‌ه وته‌ی خۆی «مه‌والم» سه‌ید عه‌لی خامنه‌ی رێنوێنی و ئامۆژگاری‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئه‌مه‌ریكاش به‌رده‌وام رای گه‌یاندوو ‌ه ك ‌ه كراوم‪ ،‬یان له‌م دوایییانه‌دا سه‌باره‌ت ب ‌ه هه‌ڕه‌شه‌كانی ئیسرائیل له‌مه‌ڕ‬ ‫حزبواڵ خه‌ریكی قاچاخی ماد ‌ه هۆشبه‌ره‌كانه‌‪ ،‬هه‌ر له‌م بوردمانكردنی وێزگ ‌ه ناوه‌كیییه‌كانی ئێران دیسانه‌و ‌ه حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ رای‬ ‫دوایییان ‌ه بوو ك ‌ه لێژنه‌ی ئاسایشی په‌رله‌مانی بولغاریا گه‌یاند ك ‌ه پێوه‌ندیی ئێم ‌ه له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسالمی وه‌كوو باوك و منداڵ‬ ‫رای گه‌یاند به‌ڕێوه‌به‌ری زۆربه‌ی تۆڕ ‌ه قاچاخه‌كانی ماد ‌ه وایه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر ئیسرائیل یان هه‌ر واڵتێكی تر هێرش بكات ‌ه سه‌ر ئێران‬ ‫هۆشبه‌ره‌كان سه‌ر به‌حزبواڵن‪ .‬جیاواز له‌مان ‌ه حزبواڵ ئێم ‌ه به‌رگریی ل ‌ه ئێران و پشتیوانیی ئه‌و واڵت ‌ه ده‌كه‌ین ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ب ‌ه ل ‌ه‬ ‫ب ‌ه گڵۆپی سه‌وزی رێژیمی ئێران بۆ به‌الڕێدابردنی ناوچوونی خۆیشمان ته‌واو بێ ئێم ‌ه خۆمان فیدای كۆماری ئیسالمیی ئێران‬ ‫بیروڕای گشتی له‌سه‌ر به‌رنام ‌ه نایاسایییه‌كانی ده‌كه‌ین‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌مكاره‌ ل ‌ه پێناو قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی دنیای ئیسالمدایه‌‪.‬‬ ‫بواری ناوه‌كی رێژیمی تاران ده‌ستی دای ‌ه كرده‌وه‌ی‬ ‫تیرۆریستی دژی هاوواڵتییانی سڤیلی ئیسرائیلی ل ‌ه حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ له‌م وتانه‌یدا به‌ڕوونی گوێ ل ‌ه مستی خۆی نیشان ده‌دا‬ ‫ناو خاكی ئه‌و واڵت ‌ه ك ‌ه ئاكامه‌كه‌ی شه‌ڕی لبنانی لێ و ب ‌ه چه‌واشه‌كارییه‌و ‌ه ده‌ڵێ «قازانجی ئیسالم» و ناڵێ ك ‌ه هه‌ر ماوه‌یه‌ك‬ ‫كه‌وته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل بۆ به‌رگریكردن له‌مه‌وپێش بوو ك ‌ه سه‌ید عه‌لی خامنه‌یی پتر ل ‌ه ‪ 300‬ملیۆن دۆالری تری بۆی‬ ‫ل ‌ه هاوواڵتییانی خۆی حه‌شارگه‌ی تیرۆریسته‌كانی ره‌وان ‌ه كرد ك ‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه گه‌ڵ ناره‌زایه‌تیی ریفۆرمخوازه‌كانیش به‌ره‌وڕوو‬ ‫حزبواڵی ل ‌ه ناو خاكی لبناندا بوردمان كرد‪ .‬به‌مجۆر ‌ه بووه‌وه‌‪ .‬چونك ‌ه ئه‌وان گوتبوویان ك ‌ه یارمه‌تی دارایی ب ‌ه حزبواڵ هیچ كات‬ ‫شه‌ڕی ‪ 31‬رۆژه‌ی ئیسرائیل و حزبواڵ ده‌ستی پێكرد‪ ،‬كۆتایی پێ نایه‌ت‪ ،‬بگره‌ رۆژبه‌ڕۆژیش زیاتر ده‌بێ‪.‬‬ ‫به‌اڵم حزبواڵ وه‌ك پیشه‌ی هه‌میشه‌ی خۆی دیسانه‌و ‌ه‬ ‫له‌م شه‌ڕه‌شدا ده‌ستی دای ‌ه پیالنێكی دزێو و ناشیرین ته‌نانه‌ت ده‌نگۆی ئه‌و ‌ه هه‌ی ‌ه بڕی پاره‌ی یارمه‌تی یه‌ك ملیار دۆالر مه‌زه‌ند ‌ه‬ ‫و دوور ل ‌ه مرۆڤایه‌تی ئه‌ویش هه‌ڵدانی مووشه‌ك ده‌كرێ‪ .‬ئه‌م ‌ه ل ‌ه حاڵێكدای ‌ه ئه‌م رێكخراو ‌ه هیچ راپۆرتی دارایی نه‌داوه‌ته‌و ‌ه و‬ ‫و راكت بۆ سه‌ر ماڵ و حاڵی خه‌ڵك و قوتابخان ‌ه نایدا‪ .‬هه‌ر چه‌ند ئه‌و یارمه‌تیی ‌ه داراییی ‌ه مه‌زن ‌ه ل ‌ه بودجه‌ی تایبه‌تی نووسینگه‌ی‬ ‫و نه‌خۆشخان ‌ه و پاركی گشتی و هه‌روه‌ها دانانی رێبه‌ری كۆماری ئیسالمی ك ‌ه بۆ به‌ڕێكردنی شۆڕشی ئیسالمی ته‌رخان‬ ‫چه‌كی به‌رگریی و دژ ‌ه ئاسمانی له‌سه‌ر مزگه‌وت و كراو ‌ه ده‌درێ ك ‌ه ل ‌ه راستیدا ناوه‌ندی به‌ڕێكردنی شۆڕش و فه‌رهه‌نگی‬ ‫قوتابخان ‌ه و ماڵی خه‌ڵك ل ‌ه لبنان تا به‌و شێوه‌ی ‌ه كه‌ڵك كوشتن و نه‌زانی بۆ واڵتانی تری دنیای ‌ه تا به‌گوته‌ی خۆیان ئه‌وه‌ند ‌ه شه‌ڕ و‬ ‫ل ‌ه قه‌ڵخانێكی مرۆیی وه‌ربگرێ ك ‌ه به‌مكار ‌ه پڕ ل ‌ه كوشتن ل ‌ه سه‌ر گۆی زه‌وی بێت ‌ه ئاراو ‌ه و ناسه‌قامگیری دروست بێ تا باری‬ ‫شووره‌یییه‌ی حزبواڵ وات ‌ه هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕێكی بێ ده‌ركه‌وتنی ئیمامی زه‌مان له‌بار بێ و بڕه‌خسێ‪.‬‬ ‫ئاكام ته‌نیا بۆ به‌ره‌وپێشچوونی پیالن ‌ه ناوچه‌یییه‌كانی‬ ‫كۆماری ئیسالمیی ئێران چه‌ندان هه‌زار كوژراوی لێ‬ ‫كه‌وته‌وه‌ و وێرانییه‌كی زۆریشی بۆ لبنان به‌بار هێنا‪.‬‬ ‫هه‌ر چه‌ند دواتر ل ‌ه ساڵیادی ئه‌و شه‌ڕه‌دا حه‌سه‌ن‬ ‫نه‌سرواڵ سكرتێری گشتیی حزبواڵ ل ‌ه وتووێژێكی‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪35‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫به‌غدا ل ‌ه ده‌رچوونی دوژمنانی پێشووی خه‌مباره‌‬ ‫ئیسرائیل‪-‬كورد ‪ -‬دێر شپیگڵی ئه‌ڵمانیایی‬ ‫هێز ‌ه سه‌ربازییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق كشانه‌وه‌‪ ،‬له‌و واڵته‌ی هێرشی تیرۆریستان ده‌ستی پێ كرده‌و ‌ه و ته‌قینه‌وه‌كان بوونه‌ت ‌ه‬ ‫به‌شێك ل ‌ه ژیانی رۆژانه‌ی خه‌ڵك‪ .‬عێراقییه‌كان ل ‌ه ناكاو بینه‌ری ده‌رچوونی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه واڵته‌كه‌یان بوو‪ ،‬هه‌رچه‌ند ‌ه ئه‌وان ‌ه‬ ‫رقیان له‌ داگیركه‌رانی واڵته‌كه‌یان بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێسته‌ له‌ سه‌رهه‌ڵدانی شه‌ڕی ناوه‌خۆیی ده‌ترسن‪.‬‬ ‫ی سه‌دام حوسێنی دیكتاتۆر بوو‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه كاتی ده‌رچوونی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق‬ ‫كۆشكی «فاو» ل ‌ه به‌غدا شوێنێ مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و كۆشك ‌ه ساتێكی مێژوویی تۆمار كرد‪ ،‬چونك ‌ه رێوڕه‌سمی ده‌رچوونی هێزه‌كان له‌و كۆشك ‌ه به‌ڕێو ‌ه چوو و كاتێكی مێژوویی ل ‌ه‬ ‫دیرۆكی عێراق و ئه‌مه‌ریكادا تۆمار كرد‪.‬‬ ‫زیاترین ژماره‌ی سه‌ربازانی ئه‌مه‌ریكایی ل ‌ه عێراق گه‌یشت ‌ه ‪ 170‬هه‌زار سه‌رباز‪ ،‬به‌اڵم ئێست ‌ه له‌و رێژه‌ی ‌ه ته‌نیا ‪ 50‬هه‌زار سه‌رباز‬ ‫ماونه‌ته‌وه‌ و بڕیاره‌ له‌ راهێنان و راوێژكردن پاڵپشتیی هێزه‌كانی تری عێراق بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق له‌الیه‌ن ناوه‌نده‌كانی عێراقی پێشوازی زۆری لێ ده‌كرا و وه‌ك‬ ‫ساڵی رابردوو پرسی كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شادمانی ده‌هات ‌ه دانان‪ ،‬ئه‌وان پێیان وابوو ده‌رچوونی سوپای ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق به‌كۆتاهاتنی ماوه‌ ‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتێكی پڕبایه‌خ و مایه‌ ‌‬ ‫داگیركاریی عێراق ‌ه له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێست ‌ه شیمان ‌ه هه‌ی ‌ه ده‌ستی تیرۆر وا بكات بۆ پاراستنی واڵت پێویست به‌یارمه‌تیی‬ ‫ده‌ره‌كی بۆ هێزه‌كانی عێراقی بكات‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫كاتێك چوارشه‌م ‪18‬ی ئاب‪/‬ئۆگستسی رابردوو دوا یه‌كه‌ی سه‌ربازیی تایبه‌تیی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا عێراقیان جێ هێشت‪ ،‬هیچ كه‌س پێی وا نه‌بوو ك ‌ه سه‌مای سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كانی به‌غدا كاتیی ده‌بێ و شه‌قامه‌كانی به‌غدا كڕ و مات ده‌بنه‌و ‌ه و خه‌ڵك‬ ‫ی‬ ‫ناچار ده‌بن روو ل ‌ه ماڵه‌كانیان بكه‌نه‌و ‌ه و جارێكی تر ل ‌ه ترسان داوای هاتنه‌وه‌ ‌‬ ‫هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكایی بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی سه‌ردانی به‌غدا ده‌كه‌ن‪ ،‬ل ‌ه نێزیكه‌و ‌ه هه‌ست به‌ترسی خه‌ڵك ل ‌ه‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی شه‌ڕی ناوه‌خۆیی ده‌كه‌ن و ئه‌و ترس و دڵه‌ڕاوكێی ‌ه ل ‌ه كه‌ناڵه‌كانی‬ ‫راگه‌یاندندا به‌رچاو ده‌كه‌وێ‪ .‬ته‌نیا هه‌فته‌یه‌ك پاش ده‌رچوونی هێزه‌كانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق ل ‌ه كرده‌وه‌یه‌كی خۆكوژیدا ‪ 56‬عێراقی هاتن ‌ه كوشتن و‬ ‫كوژرانی خه‌ڵك و هێزه‌كانی پۆلیس له‌و واڵته‌ بووه‌ته‌ هه‌واڵێكی رۆژانه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك دیار ‌ه توندوتیژی ته‌نگی به‌عێراق هه‌ڵچنیو ‌ه و به‌رده‌وام ل ‌ه گرژیی زیاتر‬ ‫ی عێراقییه‌كان داوا ده‌كه‌ن داگیركه‌رانی واڵته‌كه‌یان زیاتر الیان‬ ‫دایه‌‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫بمێننه‌وه‌‪ .‬محه‌مه‌د عه‌لی محه‌مه‌د ‪ 55/‬ساڵ‪ /‬ك ‌ه دووكاندارێك ‌ه ل ‌ه به‌غدا و‬ ‫سه‌وز ‌ه و خواردمه‌نی تر ده‌فرۆشێ ده‌ڵێ «ئه‌وان نه‌ده‌بووای ‌ه بڕۆن‪ ،‬دۆخه‌ك ‌ه‬ ‫جێگیر نییه‌‪ ،‬عێراق حكوومه‌تی نییه‌‪ ،‬سیاسه‌توانان شایسته‌ییی سیاسییان نیی ‌ه‬ ‫و دۆخه‌ك ‌ه له‌سه‌ر یاسای دارستان ده‌ڕوات‪ ،‬هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكایی جێمان دێڵن‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی پرسیارمان لێ بكه‌ن»‪.‬‬ ‫زه‌ینه‌ب عه‌لی ‪ 19/‬ساڵ‪ /‬ك ‌ه خوێندكاری قۆناخی یه‌كه‌می به‌شی خوێندنی‬ ‫ی پێشتر په‌سند ده‌كات و ده‌ڵێ «ئێم ‌ه هیوادار‬ ‫ئیسالمیی ‌ه ل ‌ه زانكۆی ‌ه ئه‌و بۆچوونه‌ ‌‬

‫بووین حكوومه‌تی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه به‌كۆتاهێنانی‬ ‫ی سیاسیی عێراق هاوكاری عێراقییه‌كان‬ ‫ته‌نگژه‌ ‌‬ ‫بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان ئێمه‌یان تووشی سه‌رسڕمان كرد‬ ‫ی سه‌ربازی‬ ‫كاتێك بڕیاری كۆتایان له‌سه‌ر كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ عێراق ده‌ربڕی»‪.‬‬ ‫بۆچوونی گشتی له‌سه‌ر دۆخه‌ك ‌ه زۆر مایه‌ی‬ ‫ره‌زامه‌ندی نه‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت كاتێك ل ‌ه كۆتاكانی‬ ‫ساڵی ‪2008‬دا واشنتۆن و به‌غدا ل ‌ه رێككه‌وتنێكدا‬ ‫بڕیاری ده‌رچوونی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكایان ل ‌ه كۆتای‬ ‫ی عێراقییه‌كان‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬په‌سند كرد‪ .‬زۆربه‌ ‌‬ ‫بۆیان نه‌ده‌كرا و خوازیاری ئه‌و ‌ه نه‌بوون و‬ ‫بڕوایان نه‌ده‌كرد حكوومه‌تی ئه‌مه‌ریكا پابه‌ندی‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئه‌و رێككه‌وتن ‌ه ده‌بێ‪ ،‬چونك ‌ه ده‌یان‬ ‫ساڵ ده‌بێ عێراق حكوومه‌تی به‌و شێوه‌ی ‌ه نه‌بوو ‌ه‬ ‫ك ‌ه قس ‌ه و بڕیاره‌كانی پێشووتری تێدا جێبه‌جێ‬ ‫بكرێ و پابه‌ندییه‌ك هه‌بێ‪.‬‬ ‫دیار نیی ‌ه ئێست ‌ه ده‌بێ چی روو بدات و ئاراسته‌ی‬ ‫رووداوه‌كان به‌ره‌و كوێ ده‌ڕوات‪ ،‬چونك ‌ه دۆخی‬ ‫عێراقی پاش ئه‌مه‌ریكا ته‌نانه‌ت كاریگه‌ریی‬ ‫خستووه‌ت ‌ه سه‌ر نه‌یار ‌ه زیره‌ك و دێرینه‌كانی‬

‫سه‌ربازێكی ئه‌مریكی ل ‌ه كاتی مااڵوایی ل ‌ه گه‌ڵ مندااڵنی عێراق‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪37‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫سوپای ئه‌مه‌ریكا‪.‬‬ ‫ئه‌بو موجاهید ك ‌ه ساڵی ‪ 2004‬ل ‌ه كرده‌وه‌گه‌لێكدا‬ ‫دژی چه‌كدارانی یاخی ل ‌ه شه‌ڕی فه‌لوج ‌ه پێیه‌كی‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه ده‌ست داو ‌ه و كه‌مئه‌ندام ‌ه و پاشماوه‌ ‌‬ ‫ته‌قه‌مه‌نی ل ‌ه سه‌ریدا ماوه‌ته‌و ‌ه و میراتگری هێرش ‌ه‬ ‫ئاسمانییه‌كانی ئه‌مه‌ریكای ‌ه ده‌ڵێ «به‌ڵێ‪ ،‬ئێم ‌ه دژی‬ ‫هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكایی و عێراقی شه‌ڕمان كرد و‬ ‫نیازمان كوشتن بوو»‪ .‬موجاهید ك ‌ه مسوڵمانێكی‬ ‫سوننه‌ی ‌ه گوتی «ئێم ‌ه خه‌ونمان به‌و رۆژه‌و ‌ه ده‌بینی‬ ‫ك ‌ه هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا عێراق جێ بهێڵن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی سوپای ئه‌مه‌ریكا له‌و كات و ساته‌دا ل ‌ه‬ ‫كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی عێراقییه‌كاندا نییه‌»‪.‬‬ ‫‌‬

‫ترسه‌كان قووڵ ده‌بنه‌وه‬

‫هه‌روه‌ها دوور ل ‌ه الیه‌نی ده‌روونی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی سیاسییه‌و ‌ه گومان و نیگه‌رانییه‌كان‬ ‫ل ‌ه روانگه‌ ‌‬ ‫پاش ده‌رچوونی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق به‌رز‬ ‫ده‌بێته‌و ‌ه و كاریگه‌ری خۆی هه‌یه‌‪ .‬شه‌هیر قیتاب‬ ‫ك ‌ه راوێژكارێكی سیاسییه‌‪ ،‬كه‌سێكی سیكۆالر ‌ه‬ ‫و ل ‌ه به‌رپرسانی بااڵی واڵت وه‌ك تاریق هاشمی‬ ‫جێگری سه‌ركۆماری عێراق و لیستی عێراقیی ‌ه‬ ‫ی سه‌ربازیی‬ ‫(ئه‌یاد عه‌الوی) نێزیك ‌ه ده‌ڵێ «كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌و كاته‌دا به‌ڕاستی زۆر مه‌ترسیداره‌«‪.‬‬ ‫ی نوێی حكوومه‌تی‬ ‫ی پێكهاته‌ ‌‬ ‫ئه‌وان خه‌ریكن له‌باره‌ ‌‬ ‫عێراق گفتوگۆ ده‌كه‌ن‪ ،‬پرسێك ك ‌ه هی ئه‌مڕۆ نیی ‌ه و‬ ‫ی ‪ 6‬مانگ پاش هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی‬ ‫نێزیكه‌ ‌‬ ‫ئه‌و واڵته‌ به‌رده‌وامی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و بۆشاییی ‌ه سیاسیی ‌ه ترس ده‌خات ‌ه ناو دڵی‬ ‫عێراقییه‌كان و ئه‌زموونه‌كانی چه‌ند ساڵی دوایی‬ ‫ده‌ریده‌خات سه‌ره‌ڕای نه‌بوونی ده‌سه‌اڵتێكی به‌هێز‬ ‫و كارا له‌ عێراقدا ئاڵۆزی بااڵده‌سته‌‪.‬‬ ‫قیتاب گوتی «ئه‌مه‌ریكا عێراق به‌ڕووی بۆشایییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی ته‌ناهیدا به‌جێ دێڵێ»‪ ،‬ئه‌و ره‌تی ده‌كاته‌و ‌ه‬ ‫هۆكاری ئه‌و بۆشاییی ‌ه بۆ ئه‌مه‌ریكایییه‌كان‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه سیاسه‌توانانی عێراقی خۆیان‬ ‫له‌سه‌ر پێكهاتنی حكوومه‌تێكی كۆك و هاوبه‌ش رێك‬ ‫ناكه‌ون‪.‬‬ ‫مه‌حموود عوسمان ك ‌ه ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫له‌سه‌ر لیستی كوردستانییه‌‪ ،‬به‌رامبه‌ر هاوكارانی‬ ‫تری خۆی تووڕه‌ی ‌ه و كه‌وتووه‌ت ‌ه گفتوگۆكانی نێوان‬

‫‪38‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا به‌سه‌رۆكایه‌تیی نووری مالیكی و ته‌باییی نیشتمانی‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌یاد عه‌الوی سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی عێراق‪ .‬عوسمان‬ ‫ی ده‌كرد و‬ ‫ی خۆی ل ‌ه نێزیك رووباری فورات قسه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه شوێنێ مانه‌و ‌ه ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی هێز و الیه‌نه‌كانی واڵت به‌رپرسن له‌وه‌ ‌‬ ‫پارێزراو ‌ه گوتی «زۆربه‌ ‌‬ ‫به‌ره‌و نسكۆ بڕوات و شكست بێنێ‪ ،‬ئه‌وان خیانه‌تیان به‌ده‌نگده‌رانی خۆیان‬ ‫كرد»‪.‬‬ ‫عوسمان‪ ،‬له‌و بڕوایه‌دای ‌ه هۆكاری چه‌قبه‌ستنی گفتوگۆكان بۆ پێكهێنانی‬ ‫ی بۆ بوونی‬ ‫حكوومه‌تی عێراق‪ ،‬هه‌بوونی گومان و بێ متمانه‌ییی ‌ه ك ‌ه مێژووه‌كه‌ ‌‬ ‫دیكتاتۆرییه‌ت ل ‌ه عێراق ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه و الیه‌نه‌كانی به‌رامبه‌ر یه‌كتری بێ متمان ‌ه‬ ‫كردوو ‌ه و ده‌ڵێ «هیچ سیاسه‌توانێك حه‌ز ناكات ل ‌ه به‌ره‌و ‌ه ئۆپۆزسیۆن بێ‪،‬‬ ‫ل ‌ه دنیای عه‌ره‌بدا وه‌ك نه‌ریتێكی لێ هاتوو ‌ه ك ‌ه نه‌یاری سیاسی ل ‌ه گرتیگه‌دا‬ ‫ته‌مه‌نی به‌كۆتا دێ‪ ،‬زۆر ئه‌سته‌م ‌ه بتوانی ترس و دڵه‌ڕاوكێی خه‌ڵك كۆنترۆڵ‬ ‫بكه‌ی»‪.‬‬ ‫عوسمان ئه‌مه‌ریكا وه‌ك كه‌مترین الیه‌نی به‌رپرس ل ‌ه دۆخی ئێسته‌ی عێراق‬ ‫ی هێزه‌كانی كه‌م‬ ‫ناو ده‌بات و ئاماژ ‌ه ده‌كات «ئه‌مه‌ریكا به‌ڵێنی دا ژماره‌ ‌‬ ‫بكاته‌وه‌ و له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌رپرسانه‌ جوواڵیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاخۆ راكردن و‬ ‫خۆدزینه‌وه‌یه‌كی ساد ‌ه و هێمنان ‌ه به‌رپرسیاریه‌تیی ئێسته‌ی ئه‌مه‌ریكایه‌؟‬ ‫نه‌خێر‪ ،‬دروشمی باراك ئۆباما ئه‌و ‌ه بوو ك ‌ه عێراق بۆ عێراقییه‌كان به‌جێ‬ ‫دێڵم و عێراقییه‌كانیش بۆ خۆیان»‪.‬‬ ‫سیاسه‌توانی كورد له‌و بڕوایه‌دای ‌ه پێویست بوو ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه بواری ته‌ناهیدا‬ ‫راهێنانی باشتری به‌هێزه‌كانی عێراق كردبا و ده‌ڵێ «سه‌ره‌ڕای هه‌موو‬ ‫شته‌كان‪ ،‬ئه‌و ‌ه ئه‌مه‌ریكایییه‌كان بوون ك ‌ه ئێمه‌یان تووشی ئه‌و ده‌نگ و‬ ‫هه‌رای ‌ه كرد‪ ،‬ل ‌ه سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تیی سه‌دام حوسێندا هیچ كه‌سێكی‬ ‫سه‌ر به‌رێكخراوی قاعید ‌ه ل ‌ه عێراقدا نه‌بوو‪ ،‬ئێست ‌ه پێویست ‌ه ئه‌مه‌ریكایییه‌كان‬ ‫عێراقییه‌كان فێر بكه‌ن چۆن ده‌توانن رووبه‌ڕووی ئه‌و كێشه‌ی ‌ه ببنه‌و ‌ه ك ‌ه پاش‬ ‫رۆیشتنیان له‌ عێراق جێیان هێشتووه»‪.‬‬

‫عێراقییه‌كان رازی ناكرێن‪ ،‬جێیان بێڵین باشتر‌ه‬ ‫هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌گه‌ڵ كشانه‌وه‌یان ل ‌ه عێراق ئاماژ ‌ه به‌حه‌زه‌كانی خۆیان‬ ‫بۆ ئه‌و كار ‌ه ده‌كه‌ن‪ .‬جه‌نه‌راڵ مارك كۆرسن گه‌ور ‌ه به‌رپرسی سه‌ربازیی‬ ‫ی سه‌ربازیی «به‌له‌د» ‪ 110/‬كم باكوری به‌غدا‪ /‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق ل ‌ه بنكه‌ ‌‬ ‫ی سه‌ره‌كیی به‌ڕێكه‌وتن و ده‌رچوونی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق بوو‬ ‫بنكه‌ ‌‬ ‫رای گه‌یاند «ئێمه‌ هه‌موو شتێك به‌ڕوونی و باش ده‌بینین»‪.‬‬ ‫ی سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكا ل ‌ه عێراق ده‌كرێ‪ ،‬راسته‌وخۆ‬ ‫كاتێك باسی كشانه‌وه‌ ‌‬ ‫پرسیارێكی بێ وه‌اڵم به‌مێشكدا دێ ك ‌ه بێ وه‌اڵم ماوه‌ته‌و ‌ه و ئه‌ویش‬ ‫ی ئه‌و هێزانه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌داگیركه‌ری واڵت دێن ‌ه دانان‬ ‫كاریگه‌ریی دووركه‌وتنه‌وه‌ ‌‬ ‫و ئێست ‌ه عێراقییه‌كان بۆچوونێكی تریان به‌رامبه‌ر ئه‌و سوپای ‌ه هه‌یه‌‪ .‬كۆرسۆن‬ ‫له‌وباره‌یه‌و ‌ه گوتی «ئێم ‌ه ناتوانین عێراقییه‌كان رازی بكه‌ین‪ ،‬كاتێك له‌الیان‬ ‫بین به‌شه‌یتان ناومان ده‌به‌ن‪ ،‬ك ‌ه به‌ته‌نیا جێیان دێڵین خۆیان راناگرن و‬ ‫ده‌ڕووخێن‪ ،‬واته‌ له‌ هه‌ردوو دۆخدا وا باشتره‌ به‌ته‌نیا جێیان بێڵین»‪.‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ئیسرائیل و ملمالنێ ‌ی به‌ده‌ستهێنانی‌ په‌ترۆڵ‬

‫ی توند و هه‌مه‌الیه‌نه‌ كردووه‬ ‫ی مه‌ترسی ‌‬ ‫جووه‌كان به‌رده‌وام هه‌ستیان به‌ هه‌ڕه‌شه‌ و بوون ‌‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ساڵح‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪39‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫سه‌ره‌تایه‌ك بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ ‌ی ملمالنێیه‌كه‬

‫ی‬ ‫ی به‌یه‌كه‌و ‌ه به‌ستراوه‌ن و پێكهاته‌ ‌‬ ‫په‌ترۆڵ و ده‌سه‌اڵتی ئیسرائیل‪ ،‬دوو جه‌مسه‌ر ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫واڵت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌میش‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫بۆی‬ ‫‌ڕاستن‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ناو‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی نه‌خشه‌ ‌‬ ‫ی و ئابووری ‌‬ ‫سیسته‌م ‌‬ ‫ی ‪1930‬‬ ‫ی په‌ترۆڵی‌‪ H3‬و ‪ H4‬ل ‌ه سااڵن ‌‬ ‫بۆڕ ‌‬ ‫ی نه‌خش ‌ه سیاس ‌‬ ‫ی زلهێز ل ‌ه داڕشتن ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا وه‌ك ده‌وڵه‌تێك ‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ریتان ‌‬ ‫ی بۆ ‪ 1939‬له‌الیه‌ن چه‌ند كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫لێك‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌وجۆر‬ ‫ه‬ ‫جۆر‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئاراست‬ ‫‌موو‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌دا‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌مس‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫دوو‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫وستراتیژییه‌كان‬ ‫ی دروست كراوه‌‪ .‬ئه‌و هێڵ ‌ه ل ‌ه‬ ‫و ئه‌وروپای ‌‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی لێكردوون‪ .‬په‌ترۆڵ وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌واو ‌‬ ‫ده‌داته‌و ‌ه و به‌رگرب ‌‬ ‫ی بانیاس بۆ سووریا‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ی دروستكردن ‌‬ ‫ی دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابووری ‌‬ ‫ی و هاوسه‌نگكردن ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ستراتیژی ‌‬ ‫بۆ پاراستن ‌‬ ‫دروست كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم دووه‌میان‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌دات‬ ‫ه‬ ‫ی لێك د‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ی تایبه‌ت به‌خۆ ‌‬ ‫گرینگییه‌ك ‌‬ ‫ی سیاسه‌ت‬ ‫ی و قوواڵیی ‌‬ ‫ی ستراتیژ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌ك پێگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئوردن‬ ‫ی ك ‌ه ل ‌ه ناو خاك ‌‬ ‫به‌وه‌ ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ڕوانێت‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌ڕاستدا‬ ‫ه‬ ‫ناو‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌اڵت‬ ‫ه‬ ‫رۆژه‬ ‫و مه‌به‌سته‌كانی به‌سه‌ر‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئه‌ربه‌د ل ‌ه باكور ‌‬ ‫به‌پارێزگا ‌‬ ‫ئیسرائیل‪.‬‬ ‫واڵته‌ تێده‌په‌رێ بۆ ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ی گه‌ور ‌ه‬ ‫ئه‌و هێڵ ‌ه ل ‌ه ‪ 2‬بۆڕ ‌‬ ‫په‌ترۆڵ و ئیسرائیل‬ ‫ی هه‌ر یه‌كێكیان‬ ‫پێكهاتووه‌‪ ،‬قه‌باره‌ ‌‬ ‫ب ‌ه ‪ 12‬ئینچ و دووه‌میان ‪16‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسرائیل ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی قه‌واره‌ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دروستبوون و پێكهێنان ‌‬ ‫ی ‪ 5‬ملیۆن‬ ‫ی ناردن ‌‬ ‫ئینچه‌‪ .‬توانا ‌‬ ‫‪ 1948‬ئه‌و قه‌واره‌ی ‌ه و رووبه‌ر ‌ه جوگرافییه‌‪ ،‬جووه‌كان‬ ‫تۆن په‌ترۆڵی ل ‌ه سالێكدا هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ی توند و‬ ‫ی مه‌ترسی ‌‬ ‫به‌رده‌وام هه‌ستیان ب ‌ه هه‌ڕه‌ش ‌ه و بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫ێ ئاست ‌‬ ‫به‌اڵم ئێست ‌ه ده‌توان ‌‬ ‫ی ده‌وروبه‌ر و‬ ‫ی ك ‌ه له‌الیه‌ن واڵتان ‌‬ ‫هه‌مه‌الیه‌ن ‌ه كردووه‌‪ ،‬به‌وه‌ ‌‬ ‫بگه‌یه‌نرێت ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ 15‬ملیۆن‬ ‫ی و ئیسالمییه‌و ‌ه رۆژێك ل ‌ه رۆژان یان له‌هه‌ر كاتێكدا‬ ‫عه‌ره‌ب ‌‬ ‫تۆن له‌ ساڵێكدا‪.‬‬ ‫ی لێ بوه‌شێنرێ‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ی سه‌ربازی‌ و ئابوور ‌‬ ‫بێ گورز ‌‬ ‫ی ته‌واویان لێكردوو ‌ه و‬ ‫ی ناوه‌ند و رێكخراو ‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به‌رگری ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫‌ن‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ێ‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫‌واوی‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫پارێزگار‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه و مانۆڕ له‌سه‌ر په‌ترۆڵ‬ ‫ی به‌عس و‬ ‫ی رێژیم ‌‬ ‫پێش چه‌ند ساڵێك ل ‌ه رووخان ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دروستبوون ‌‬ ‫ێ ل ‌ه‬ ‫ی سه‌دام حوسێن‪ ،‬هه‌ند ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‪ ،‬ئه‌و واڵت ‌ه پاشان به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا وه‌ك دوو ده‌سه‌اڵت ‌ه دیكتاتۆره‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ند‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫عێراق‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ترۆڵ‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌وام‬ ‫ه‬ ‫‌رد‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌رێم‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫كۆلۆنیالیست‬ ‫ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیل‬ ‫ناوه‌ند ‌ه بڕیار به‌ده‌سته‌كان ‌‬ ‫ی ده‌ره‌و ‌ه كردووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بیان هه‌نارده‌ ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی توێژینه‌و ‌ه‬ ‫ێ ل ‌ه ناوه‌ند و داموده‌زگه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌ناڵ و هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كردن‬ ‫ه‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫هێڵ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫هێاڵن‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌كێك‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ڕاست‬ ‫ه‬ ‫ناو‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ریا‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫و به‌نده‬ ‫ی‬ ‫ی رێژێم ‌‬ ‫ی رووخان ‌‬ ‫و لێكۆڵینه‌وه‌كان‪ ،‬پێشبین ‌‬ ‫ی شایان ‌‬ ‫ی «مووسڵ كه‌ركووك ‪ ،‬حه‌یفا» بوو‪ .‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬هێڵ ‌‬ ‫په‌ترۆڵ ‌‬ ‫ی سه‌دامیان كردبوو‪ .‬هه‌ر بۆ ئه‌و‬ ‫ی به‌عس و ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫باس ‌ه ئێست ‌ه ئیسرائیل خاوه‌ن ‪ 80‬بۆ ‪ 90‬ملیار مه‌تر سێجا گاز ‌‬ ‫ی سروشتییه‌‪ ،‬مه‌به‌سته‌ش زنجیره‌یه‌ك ئه‌گه‌ریان خستبوو ‌ه ناو‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫‌الی‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌یفا‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫ی‬ ‫ی باكور ‌‬ ‫ی ‪ 2009‬ل ‌ه ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی دووه‌م ‌‬ ‫ئه‌و بڕه‌ش ل ‌ه كانون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتن ‌ه ئارا ‌‬ ‫كار و پڕۆژ ‌ه و نه‌خشه‌كانیان بۆ كات ‌‬ ‫ی تریش ل ‌ه كه‌نار كه‌رت ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ی «تامار» دۆزراوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌شێك ‌‬ ‫كۆمپانیا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌لئه‌بیب ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی له‌و جۆره‌‪ .‬زانكۆ ‌‬ ‫ی غه‌ز ‌ه رووداوێك ‌‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌ترۆڵ‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كردن‬ ‫ه‬ ‫‌هاورد‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫پێویست‬ ‫دیسان‬ ‫‌اڵم‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫دۆزاوه‌ته‬ ‫ی‬ ‫ی له‌باره‌ ‌‬ ‫ی ورد ‌‬ ‫ی نهێن ‌‬ ‫‪2000‬دا زنجیر ‌ه لێكۆڵینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ عێراق ساز و‬ ‫ی پێوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫دواڕۆژ ‌‬ ‫ی له‌و هێڵه‌و ‌ه هه‌ر ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫عێراق په‌ترۆڵ ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی پێوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی «دواڕۆژ ‌‬ ‫ی ‪ 1948‬تا ‪ 1956‬به‌و هێڵه‌دا ئاماد ‌ه كرد به‌ناو ‌‬ ‫‌كاندا‪،‬‬ ‫ه‬ ‫بۆن‬ ‫و‬ ‫كات‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫زۆرب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫كردوو‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫بۆ ئیسرائیل‬ ‫عێراق و ئیسرائیل»‪ .‬له‌و لێكۆڵینه‌وانه‌دا‪ ،‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی ل ‌ه ناردن ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی عێراق نكۆڵ ‌‬ ‫ی ئه‌وسا ‌‬ ‫حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی دیپلۆماتكار‪ ،‬پارێزه‌ر و‬ ‫ی دیار و شاره‌زا ‌‬ ‫ی په‌ترۆڵ بۆ ئیسرائیل كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌زیران‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌رۆك‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫‌رد‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نامان‬ ‫ه‬ ‫‌ڵگ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ێ‬ ‫‌‬ ‫‌ند‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌پێ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌اڵم‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬به‬ ‫ی‬ ‫ی به‌شداریان تێدا كرد ك ‌ه ب ‌ه سه‌رۆكایه‌تی ‌‬ ‫سه‌رباز ‌‬ ‫ی ده‌كه‌نه‌و ‌ه كه‌وا به‌ئاگاداری ‌‬ ‫ی خراونه‌ت ‌ه روو‪ ،‬دووپات ‌‬ ‫ئوردن سلێمان نابلوس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسرائیل و به‌شداربوو ‌‬ ‫ی به‌ناوبانگ ‌‬ ‫ی پرۆفیسۆر ‌‬ ‫ی هاشم ‌‬ ‫ی ئوردن ‌‬ ‫ی پاشانشین ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوان سووریا‪ -‬ئیسرائیل «ئیال ‌‬ ‫ی و عێراق‪ ،‬په‌ترۆڵ بۆ ئیسرائیل هه‌نارد ‌ه دانوستاندنه‌كان ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫ئوردن‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌خۆ‬ ‫ه‬ ‫ناو‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫‌زار‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌نام‬ ‫ه‬ ‫‌ڵگ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫‌كێك‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫‌پێی‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و لێدوان‬ ‫ی ده‌رئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫ئالۆن بوو‪ .‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ی بۆڕییه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌قینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 13/11/1956‬له‌باره‌ ‌‬ ‫ژمار ‌ه (‪ ،14/7/1274‬ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی و لێكۆلینه‌وان ‌ه پێوه‌ست بوون ب ‌ه دواڕۆژ ‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پرس‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ ئ‬ ‫ی‬ ‫راست‬ ‫‌د‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌رب‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫شار‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌ند‬ ‫ه‬ ‫ناو‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫‌تر‬ ‫ی ‪ 10‬كیلۆمه‬ ‫په‌ترۆڵ ل ‌ه دووری ‌‬ ‫ی ئه‌و ‌ه بوو‬ ‫و په‌ترۆڵه‌كه‌ی‌‪ .‬یه‌كێك له‌و پێشنیازانه‌ ‌‬ ‫ی په‌ترۆڵه‌و ‌ه وه‌ك‬ ‫ی چه‌ند هێڵ ‌‬ ‫ێ ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫خراوه‌ت ‌ه روو‪ .‬ل ‌ه دوای ئه‌و رێككه‌وتن ‌ه و پاش زنجیره‌یه‌ك ته‌قینه‌وه‌ی تر و ك ‌ه ده‌كر ‌‬ ‫ی كاردانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ل ‌ه پرسه‌كه‌دا و نواندن ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ێ واڵت ‌‬ ‫ی هه‌ند ‌‬ ‫ده‌ستوه‌ردان ‌‬ ‫ی توند‪ ،‬بانیاس ل ‌ه سووریا و جه‌یهان ل ‌ه توركیا و حه‌یفا ل ‌ه‬ ‫‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫راگیراو‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫بۆ‬ ‫‌دا‬ ‫ه‬ ‫هێڵ‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫‌ترۆڵ‬ ‫ه‬ ‫پ‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌كردن‬ ‫ه‬ ‫ئینجا هه‌نارد‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی تازه‌ ‌‬ ‫ئیسرائیل وه‌كو ده‌روازه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كاربهێنرێن‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫په‌ترۆڵ ‌‬

‫«به‌چاو ‌ی خۆتان‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬په‌ترۆڵ ‌ی‬ ‫عێراق له‌ رێگه‌ ‌ی‬ ‫حه‌یفاو‌ه ده‌چێته‌ سه‌ر‬ ‫كه‌ناره‌كان ‌ی ده‌ریا ‌ی‬ ‫ناوه‌ڕاست»‬

‫‪40‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ی تر به‌گه‌ڕ بخرێته‌و ‌ه ئه‌وه‌ش ل ‌ه‬ ‫هێڵی سێیه‌میان جارێك ‌‬ ‫ی عێراق و ئوردن و ئیسرائیل دایه‌‪.‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‬ ‫جگ ‌ه له‌وه‌ش یه‌كێك ل ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند ‌ه ناوداره‌كان ‌‬ ‫ی «ده‌یڤید ساسۆن» ب ‌ه‬ ‫ی به‌ناو ‌‬ ‫به‌ڕه‌چه‌له‌ك عێراق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی «سام ‌‬ ‫ی ئیسرائیل ‌‬ ‫ی به‌ناوبانگ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ نووسه‌ر ‌‬ ‫هاوبه‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دۆستایه‌تی ‌‬ ‫ی ‪« 1998‬لێژنه‌یه‌ك ‌‬ ‫میخائیل» ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی له‌نده‌ن دامه‌زراند‪ .‬جگ ‌ه‬ ‫عێراق – ئیسرائیل»یان ل ‌ه شار ‌‬ ‫ی به‌شداریكردن ‌ه ل ‌ه‬ ‫له‌وه‌ش ساسۆن ده‌مێك ‌ه تامه‌زۆر ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ل ‌ه عێراق و زیندووكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی بازرگان ‌‬ ‫وه‌به‌رهێنان ‌‬ ‫ی ئیسرائیل بۆ‬ ‫ی حكوومه‌ت ‌ه یه‌ك ل ‌ه دوا یه‌كه‌كان ‌‬ ‫خه‌ونه‌ ‌‬ ‫زیندووكردنه‌وه‌ی‌ هێڵی‌ وزه‌ی‌ حه‌یفا‪.‬‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫ی كۆتاهاتن به‌پرۆسه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫ی ئیسرائیل له‌سه‌ر زار ‌‬ ‫‪ /2003/‬حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ل ‌ه لێدوانێك ‌‬ ‫ی ئیسرائیل جۆزیف باریتسك ‌‬ ‫ژێرخان ‌‬ ‫ی گاردیه‌ن‪،‬‬ ‫ی هئارێتس و پاشان بۆ رۆژنامه‌ ‌‬ ‫رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌ترۆڵ ‌‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ی به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫رای گه‌یاند «خوازیار ‌‬ ‫مووسل كه‌ركووك‪ -‬حه‌یفاین»‪.‬‬

‫ی دارایی ‌ی ئێست ‌ه ئیسرائیل خاوه‌ن ‪ 80‬بۆ ‪ 90‬ملیار مه‌تر سێجا گاز ‌ی سروشتییه‬ ‫ی تره‌و ‌ه بنیامین نه‌تنیاهۆ‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫له‌الیه‌ك ‌‬

‫ی رۆژنامه‌وانیدا بۆ كۆمه‌ڵێك‬ ‫ئه‌وسای ئیسرائیل ل ‌ه لێدوانێك ‌‬ ‫ی ‪ ،21/8/2003‬رای‬ ‫ی بریتانیایی ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی كورت په‌ترۆڵ ‌‬ ‫گه‌یاند «له‌مه‌ودا ب ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئوردندا‬ ‫ی باكورییه‌و ‌ه به‌ناو خاك ‌‬ ‫ل ‌ه بیر ‌ه په‌ترۆڵه‌كان ‌‬ ‫ده‌نێردێته‌ حه‌یفا»‪.‬‬ ‫ی بۆ كۆمه‌ڵێك وه‌به‌رهێنه‌ر‬ ‫دیسان نه‌تانیاهۆ ل ‌ه لێدوانێك ‌‬ ‫ی خۆتان‬ ‫ی ‪ 20/6/2003‬دا گوتی‌«به‌چاو ‌‬ ‫ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی حه‌یفاو ‌ه ده‌چێت ‌ه سه‌ر‬ ‫ی عێراق ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬په‌ترۆڵ ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاست»‪.‬‬ ‫كه‌ناره‌كانی‌ ده‌ریا ‌‬

‫ی روون و خواست‬ ‫ی چه‌ند ئاماژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌مان ‌ه و هه‌موو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسرائیلن بۆ به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی حكوومه‌ت ‌‬ ‫و ئامانج ‌‬ ‫ی ستراتیژیی ‌ه بۆ‬ ‫ی گرینگ ‌‬ ‫ی پایه‌ك ‌‬ ‫ئه‌و هێڵه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه ب ‌ه تایبه‌ت‬ ‫ێ ل ‌ه حكوومه‌ته‌كان ‌‬ ‫ئیسرائیل و هه‌ند ‌‬ ‫ئوردن‪.‬‬

‫په‌ترۆڵ‪ ،‬نه‌یارانی ئیسرائیل ده‌كات ‌ه دۆست؟‬

‫ی نێوان ده‌وڵه‌تان و سیسته‌م ‌ه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌موو پێشهات و‬ ‫سیاسییه‌كان ل ‌ه پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫ی سیاسین‪ .‬وات ‌ه چه‌ند ‌ه‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫ی لۆژیك ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی الیه‌نه‌كان ل ‌ه یه‌ك نێزیك ببنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی ناكۆكییه‌كان ل ‌ه‬ ‫ی یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌سپێشخه‌رییه‌كان ‌‬

‫گۆڕه‌پانی‌ سیاسه‌تدا خۆیان ده‌نوێنن‪.‬‬

‫سووریا–ئیسرائیل‬

‫ی ئیسرائیل ناوده‌برێ‪،‬‬ ‫سووریا به‌یه‌كێك ل ‌ه سه‌رسه‌خترین دوژمنه‌كان ‌‬ ‫ی ل ‌ه نێوان‬ ‫ی نهێن ‌‬ ‫ی به‌عس‪ ،‬چه‌ندان دانیشتن ‌‬ ‫ی رێژیم ‌‬ ‫ل ‌ه دوای رووخان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسرائیل و سووریادا كراون‪ ،‬په‌ترۆڵ و پرسی لبنان دوو ل ‌ه خاڵه‌كان ‌‬ ‫ی سیاسیی هه‌ردووال بووه‌‪.‬‬ ‫ی نێوانیان و سه‌فقه‌ ‌‬ ‫سه‌ره‌كیی دانوستاندن ‌‬ ‫ێ ل ‌ه سه‌رچاوه‌كان‪ ،‬ل ‌ه رابردوو و ئیسته‌شدا چه‌ند هه‌وڵێك‬ ‫ی هه‌ند ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی حه‌یفا‬ ‫ی په‌ترۆڵ ب ‌ه هێڵ ‌‬ ‫ێ ل ‌ه به‌رامبه‌ر ناردن ‌‬ ‫هه‌ن تا سووریا رازی بكر ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ی سووریادا‪ ،‬پاشان بۆ كه‌نار ده‌ریاكان ‌‬ ‫یان به‌ناو خاك ‌‬ ‫ی جۆالن بكات كه‌وا ل ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ردادا ئیسرائیل ته‌نازول ل ‌ه ته‌پۆلكه‌كان ‌‬ ‫ی ‪1967‬و ‌ه له‌الیه‌ن ئیسرائیله‌و ‌ه داگیر كراون و زۆر نێزیك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ێ ژێده‌ر ئاماژ ‌ه به‌و ‌ه ده‌كه‌ن ‬ ‫ی پایه‌ته‌خت‪ .‬جگ ‌ه له‌وه‌ش هه‌ند ‌‬ ‫دیمه‌شق ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی لبنان ل ‌ه ساڵی‬ ‫ی ره‌فیق حه‌ریر ‌‬ ‫تیرۆركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تیرۆركردن ‌‬ ‫ی ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی به‌و پرسگه‌له‌و ‌ه هه‌بێ‌‪ ،‬به‌وه‌ ‌‬ ‫‪ ،2005‬پێوه‌ند ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تییه‌و ‌ه ناچار‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی فشاره‌كان ‌‬ ‫حه‌ریری‌‪ ،‬سووریا به‌هۆ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ێ پرسدا بكات و پێوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ێ هه‌م ته‌نازول ل ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫بكر ‌‬ ‫ئێراندا كه‌م بكاته‌و ‌ه یاخۆ بپچرێنێ‌‪.‬‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی تر هه‌ی ‌ه تا له‌و رێگه‌و ‌ه په‌ترۆڵ ‌‬ ‫ی تر وپالنێك ‌‬ ‫جگ ‌ه له‌وه‌ش هه‌وڵێك ‌‬ ‫ی ئیسرائیل ره‌وانه‌ی‬ ‫ی سووریا و له‌وێشه‌و ‌ه بۆ كه‌نار ئاوه‌كان ‌‬ ‫به‌ناو خاك ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪41‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫به‌رامبه‌ر هه‌نارده‌كردن ‌ی په‌ترۆڵ بۆ ئیسرائیل‪ ،‬حكوومه‌تی‌ ته‌لئه‌بیب هاوكاری ‌ی‬ ‫حكوومه‌ت ‌ی سه‌دام بكات به‌به‌خشین ‌ی زانیاری ‌ی هه‌واڵگری‬

‫ی له‌و چه‌شن ‌ه هه‌ردوو الیه‌نی سووریا‪-‬‬ ‫ده‌ره‌و ‌ه بكرێ‪ ،‬چونك ‌ه هه‌وڵێك ‌‬ ‫ی زۆر ده‌دات ‌ه سووریا و‬ ‫ئیسرائیل» ل ‌ه یه‌كتری نێزیك ده‌كاته‌وه‌‪ .‬سوودێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌یفا به‌ناو رووبه‌رێك ‌‬ ‫ی په‌ترۆڵ به‌هێڵ ‌‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬چونك ‌ه هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی «ئه‌ربه‌د» ل ‌ه ئوردن‪،‬‬ ‫ی ئه‌نبار و له‌وێو ‌ه بۆ شار ‌‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ی بیابان ‌‬ ‫فره‌وان ‌‬ ‫ی نرخێكی زۆر بۆ‬ ‫ی ته‌قینه‌وه‌ی لێ ده‌كرێ‌ له‌گه‌ڵ تێچوون ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫مه‌ترسی ‌‬ ‫پارێزگاریكردنی‌‪.‬‬

‫توركیا – ئیسرائیل‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫ی ئازادی ‌‬ ‫ی پرۆسه‌ ‌‬ ‫ی توركیا هه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردن ‌‬ ‫حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كاربهێنێ‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌مكاره‌ ‌‬ ‫ی نه‌دا خاكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكای ‌‬ ‫ی ب ‌ه هێزه‌كان ‌‬ ‫رێگه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌الیه‌ن كۆشك ‌‬ ‫ی سیاسییانه‌ ‌‬ ‫ی و سایكۆلۆژ ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫توركیا كاردانه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫سپی‌ لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی كه‌متر ل ‌ه مانگێك له‌سه‌ر‬ ‫ی پرۆسه‌كه‌‪ ،‬ل ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫توركیا هه‌ر ل ‌ه دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گوله‌ر» رای گه‌یاند كه‌وا جارێك ‌‬ ‫ی توركیا «حیلم ‌‬ ‫ی وزه‌ ‌‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫زار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ی عێراق ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی په‌ترۆڵ ‌‬ ‫تر ده‌ست ده‌كرێته‌و ‌ه به‌ناردن ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫جه‌یهان له‌سه‌ر ده‌ریای ناوه‌ڕاست‪ .‬هه‌روه‌ها ناوبراو دلته‌نگی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی هێڵی حه‌یفا پێشان دا‪ .‬هه‌روه‌ها ل ‌ه كانون ‌‬ ‫ی كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی ب ‌ه پشت به‌ستن‬ ‫ی شه‌فه‌ق»ی تورك ‌‬ ‫ی «حورییه‌ت ویه‌ن ‌‬ ‫‪2005‬دا رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ناڕه‌زایی ‌‬ ‫ی ئیسرائیل ‌‬ ‫ی هئارێتس ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ب ‌ه چه‌ند راپۆرتێك ‌‬ ‫ی ئاسایشی‬ ‫ی په‌ترۆڵ بۆ ئیسرائیل پێشان دا و ئه‌نجوومه‌ن ‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی گه‌یاندووه‌ت ‌ه‬ ‫ی پێویست ‌‬ ‫ی و رێنوێنی ‌‬ ‫نیشتمانیی توركیا له‌وباره‌یه‌و ‌ه ئاگه‌دار ‌‬

‫‪42‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫“بوونی‌ هه‌ژموون ‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ێ‬ ‫و پێگ ‌هی‌ ئه‌مه‌ریكا و هه‌ند ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ هه‌رێمی به‌سه‌ر‬ ‫عێراق‪ ،‬هه‌نارده‌كردن ‌ی‬ ‫په‌ترۆڵی‌ ئه‌و واڵته‌ی له‌و ‪3‬‬ ‫هێڵ ‌ه و پاشان هێڵ ‌ی كه‌ركووك و‬ ‫مووسڵ – حه‌یفا په‌ك خستووه‌”‬ ‫ی‬ ‫ی دڵنیاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه پێوه‌نداره‌كان‪ ،‬سه‌ربار ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌وباره‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی سیاسی و‬ ‫ی له‌وجۆر ‌ه زیان به‌پێگه‌ ‌‬ ‫چونك ‌ه هه‌وڵێك ‌‬ ‫ی تا ئه‌و‬ ‫ی توركیا ده‌گه‌یه‌نێ‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئابووری ‌‬ ‫ی نێوان ئه‌نقه‌ر ‌ه و‬ ‫ی پێشتر نه‌بێ پێوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ماوه‌ ‌‬ ‫ی چوون‪ ،‬ئه‌گینا دوو‬ ‫ی و ئالۆز ‌‬ ‫ته‌لئه‌بیب به‌ره‌و گرژ ‌‬ ‫دۆست و هاوپه‌یمانی‌ یه‌كتری بوون له‌ ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی و ناله‌بار ‌‬ ‫ی سارد ‌‬ ‫ئه‌مڕۆش به‌هۆ ‌‬ ‫عێراق له‌گه‌ڵ سعوودی ‌ه و كوێت و پاشان سووریا‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ی هه‌ژموون ‌‬ ‫و بوون ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا و هه‌ند ‌‬ ‫و پێگه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێمی به‌سه‌ر عێراق‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی په‌ترۆڵ ‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫واڵته‌ی له‌و ‪ 3‬هێڵ ‌ه و پاشان‬ ‫ی كه‌ركووك و مووسڵ –‬ ‫هێڵ ‌‬ ‫حه‌یفا په‌ك خستووه‌‪ ،‬ده‌رفه‌تی‬ ‫ی داوه‌ت ‌ه‬ ‫ی زیاتر ‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا‬ ‫له‌گه‌ڵ‬ ‫توركیا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌ترۆڵ به‌هێڵ ‌‬ ‫هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫جه‌یهان زیاتر خزمه‌ت ب ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫و هه‌ندێك گرووپ و الیه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراقی ده‌كا‪ ،‬بۆی ‌ه پێشبین ‌‬ ‫ی ل ‌ه هه‌موو‬ ‫ێ گۆڕانكار ‌‬ ‫ده‌كر ‌‬ ‫ی ئه‌و بابه‌ته‌و ‌ه بكرێ‌‪ .‬‬ ‫روویه‌ك ‌‬

‫ێ‬ ‫هه‌وڵێك له‌ رابردوو‪ ،‬ده‌كر ‌‬ ‫بۆ داهاتووش دووبار‌ه بێته‌وه‌‬ ‫ی هه‌ندێك ل ‌ه زانیارییه‌كان‪،‬‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی داو ‌ه‬ ‫ی ئیسرائیل هه‌وڵ ‌‬ ‫حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی چه‌ند كه‌ناڵێكه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی بۆ سه‌ر‬ ‫دوای گه‌مارۆی ئابوور ‌‬ ‫ی ‪986‬‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫عێراق و ده‌رچوون ‌‬

‫حكوومه‌ت ‌ی تاران به‌نیاز‌ه به‌ناو خاكی‌ عێراقه‌وه‌‪ ،‬پاشان بۆ ناو خاكی‌ سووریا‪ ،‬هه‌وڵ ‌ی‬ ‫راكێشان ‌ی هێڵی‌ په‌ترۆڵ و گازی‌ سروشت ‌ی بدات بو سه‌ر كه‌ناره‌كان ‌ی ده‌ریا ‌ی ناوه‌ڕاست‪.‬‬

‫ی سه‌دام حوسێن به‌ده‌ست بخات‬ ‫نه‌وت به‌رامبه‌ر خۆراك ره‌زامه‌ندیی حكوومه‌ت ‌‬ ‫كه‌وا په‌ترۆڵ به‌ڕێگه‌ی‌ هێڵی‌ حه‌یفا هه‌نارده‌ی‌ ده‌ره‌و ‌ه بكرێ‌ به‌چه‌ند مه‌رجێك‪:‬‬ ‫ی ته‌لئه‌بیب‬ ‫ی په‌ترۆڵ بۆ ئیسرائیل‪ ،‬حكوومه‌ت ‌‬ ‫‪- 1‬ل ‌ه به‌رامبه‌ر هه‌نارده‌كردن ‌‬ ‫ی هه‌واڵگری له‌سه‌ر هه‌ر‬ ‫ی زانیاری ‌‬ ‫ی سه‌دام بكات به‌به‌خشین ‌‬ ‫ی حكوومه‌ت ‌‬ ‫هاوكاری ‌‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ی ل ‌ه ده‌ره‌و ‌ه و هه‌وڵدان بۆ ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫ی ئۆپۆزسیۆن ‌‬ ‫جموجوڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و هه‌وڵ ‌ه كۆده‌تایه‌ی سه‌ر نه‌وكه‌وت ل ‌ه ئادار ‌‬ ‫كوده‌تایه‌ك‪ ،‬به‌تایبه‌ت دوا ‌‬ ‫ی ئیسرائیل و ئێران‬ ‫ێ ل ‌ه سه‌رچاوه‌كان ئاماژ ‌ه به‌ڕۆل ‌‬ ‫ی ‪ 1996‬ك ‌ه هه‌ند ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ل ‌ه ئاشكراكردنی ئه‌و هه‌وڵ ‌ه بۆ حكوومه‌تی‌ عێراق‪.‬‬ ‫ێ دواتر ئه‌و‬ ‫ی ئیسرائیل ئه‌و ‌ه بوو ك ‌ه ده‌كر ‌‬ ‫ی حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫‪- 2‬مه‌رجێك ‌‬ ‫ی غه‌زه‌وه‌‪ ،‬له‌وێش بگات ‌ه سه‌ر كه‌نار‬ ‫ی فه‌له‌ستین و كه‌رت ‌‬ ‫هێڵ ‌ه بچێت ‌ه ناو خاك ‌‬ ‫ی زۆری مادی بۆ‬ ‫ی له‌و چه‌شن ‌ه سوود و قازانج ‌‬ ‫ی ئیسرائیل و هه‌وڵێك ‌‬ ‫ده‌ریاكان ‌‬ ‫فه‌له‌ستینییه‌كان تێدا بوو‪.‬‬

‫هێزێك نكۆڵ ‌ی لێ ناكرێ‬

‫ێ و مانۆڕ ‌ه‬ ‫ێ ل ‌ه ملمالن ‌‬ ‫ی به‌سه‌ر هه‌ند ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی تاران‬ ‫ی ناوچه‌كه‌دا هه‌یه‌‪ .‬حكوومه‌ت ‌‬ ‫سیاسییه‌كان ‌‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ر هه‌رجۆر ‌ه هه‌نگاوێكدا ك ‌ه له‌الیه‌ن هه‌ر‬ ‫الیه‌ن و ده‌سه‌اڵت و حكوومه‌تێك بهاوێژرێ سود‬ ‫ی ئیسرائیلی تێدا بێ‪ ،‬ئه‌ویش راسته‌وخۆ‬ ‫و قازانج ‌‬ ‫ی یان‬ ‫ی یان لێدان ‌‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه خۆ بۆ په‌كخستن ‌‬ ‫ێ ل ‌ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ی له‌گه‌ڵ هه‌ند ‌‬ ‫هاوتاكردن ‌‬ ‫ی تاران به‌نیاز ‌ه به‌ناو‬ ‫بۆی ‌ه ئێست ‌ه حكوومه‌ت ‌‬ ‫ی سووریا‪،‬‬ ‫ی عێراقه‌وه‌‪ ،‬پاشان بۆ ناو خاك ‌‬ ‫خاك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سروشت ‌‬ ‫ی په‌ترۆڵ و گاز ‌‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫ی راكێشان ‌‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫ی ده‌ریا ‌‬ ‫بدات بو سه‌ر كه‌ناره‌كان ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫ی هه‌وڵێك ‌‬ ‫به‌سه‌ركه‌وتن یان سه‌رگرتن ‌‬ ‫ی سودبه‌خش‬ ‫ی ل ‌ه پالنێك ‌‬ ‫شێوه‌ی ‌ه له‌وانه‌ی ‌ه چاوپۆش ‌‬ ‫ی ئیسرائیلدا بكات‬ ‫ی ستراتیژی ‌‬ ‫ب ‌ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ئه‌ویش ناردنی‌ په‌ترۆڵه‌ له‌ رێگه‌ی‌ هێڵی‌ حه‌یفاوه‌‪.‬‬

‫‌‬ ‫ی هێزه‌كانیش‬ ‫ی ژێربه‌ژێر‪ ،‬رۆل ‌‬ ‫ی و پرۆتۆكۆل ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی مشتومڕ ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌رمبوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێمی به‌رده‌وام هه‌ژموون ‌‬ ‫زیاتر خۆیان ده‌رده‌خه‌ن‪ .‬ئێران وه‌ك هێزێك ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬

‫‪43‬‬


‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫هه‌ندێك الیه‌نی سیاسی له‌سه‌ر ئیسرائیل‪-‬كورد‬ ‫خۆیان شه‌رمه‌زاری كۆماری ئیسالمی نه‌كه‌ن‬ ‫داوود باغستانی‬ ‫ی ئێو ‌ه‬ ‫هه‌وڵه‌كان چڕ بوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬نه‌یاران په‌نا بۆ هه‌موو شتێك ده‌به‌ن‪ ،‬نازانن چۆن مه‌به‌ستی ناڕه‌وایان دژی په‌یام ‌ه پاك و بێگه‌رده‌كه‌ ‌‬ ‫وات ‌ه گۆڤاری ئیسرائیل‪-‬كورد سه‌ر بخه‌ن‪ .‬زیاتر پێشبینی ده‌كرا نه‌سیمی هه‌ڕه‌شه‌كان ل ‌ه خوارووی كه‌نداو و ناوچ ‌ه عه‌ره‌بییه‌كانه‌و ‌ه‬ ‫ی هه‌ڕه‌شه‌ك ‌ه نێزیكتر ‌ه له‌وانه‌ی مه‌زه‌ند ‌ه ده‌كران و ئه‌ویش كۆماره‌كه‌ی‬ ‫ی ئیسرائیل‪-‬كورد بكرێ‪ ،‬به‌اڵم بێ ئاگ ‌ه بوون له‌وه‌ ‌‬ ‫ئاراسته‌ ‌‬ ‫ئیسالمیی ئێرانی دراوسێتانه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی هه‌ندێك سه‌رچاوه‌گه‌لی ره‌سمی و باوه‌ڕپێكراو‪ ،‬هه‌ندێك الیه‌نی سیاسی نزیك ل ‌ه ئێران ماوه‌یه‌ك ‌ه به‌ڵێنییان ب ‌ه كاربه‌ده‌ستانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی داو ‌ه گۆڤاری ئیسرائیل‪-‬كورد رابگرن و رێگ ‌ه نه‌ده‌ن ڤێ باڵڤۆك بێت ‌ه چاپ و باڵوكردنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر كام متمان ‌ه‬ ‫و بنه‌مایه‌ك؟‬ ‫كۆماری ئیسالمی ل ‌ه هه‌رێمی كوردستان كۆمه‌ڵێك مه‌به‌ستی سیاسی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬كولتووری‪ ،‬جڤاكی و ته‌ناهی هه‌ی ‌ه و هه‌ركامه‌یان‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ڵێنییه‌كانی هه‌ر به‌رپرس و الیه‌نێكی كوردی بۆ داخستنی گۆڤاری ئیسرائیل‪-‬كورد به‌و مه‌رج ‌ه بێ ك ‌ه كۆماری ئیسالمی‬ ‫تۆپبارانه‌كانی سنووری رابگرێ‪ ،‬كوردانی به‌ندی ئازاد بكا‪ ،‬ئاوی رووباره‌كانی كوردستان به‌ر بداته‌و ‌ه و كوردان قڕ نه‌كات‪،‬‬ ‫تۆڕه‌كانی ناردنی ماد ‌ه هۆشبه‌ره‌كانی بۆ هه‌رێم ل ‌ه كار بخرێن و رێگ ‌ه به‌كوردانی مه‌هاباد بدرێ به‌ئاشكرا جه‌ژنی سه‌ركۆماریی‬ ‫ی پێشكێش ب ‌ه شه‌هیدانی سه‌ر‬ ‫ی داده‌خات و لۆگۆكه‌ ‌‬ ‫عێراق بگرن‪ ،‬ئه‌و ‌ه ستافی به‌ڕێوه‌به‌ری ئیسرائیل‪-‬كورد به‌شانازییه‌و ‌ه گۆڤاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌له‌وه‌ن ل ‌ه خانه‌قین‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ی ل ‌ه ئه‌نجامی ماد ‌ه‬ ‫سنووری ده‌ستكرد‪ ،‬مامۆستا فه‌رزادی كه‌مانگه‌ری زیندوو‪ ،‬رووبار ‌ه تینووه‌ك ‌ه ‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌كانی دیاریی ئێرانه‌و ‌ه ئێست ‌ه ماڵوێران بوون ‌ه و سه‌رجه‌م ئه‌وان ‌ه ده‌كات به‌هۆی به‌شداری ل ‌ه جه‌ژنی سه‌ركۆماریی عێراقدا‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسانی ئێرانی هاتن ‌ه گرتن و به‌شێكیان ئێسته‌ش له‌ مه‌هاباد و سه‌رده‌شت و پیرانشار ئازاد نه‌كراون‪.‬‬ ‫ی به‌رپرسێكی كورد ل ‌ه هه‌ولێر‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر به‌ڵێنی دراو ‌ه كێش ‌ه و ته‌نگژ ‌ه بخرێت ‌ه به‌رده‌م گۆڤاری ئیسرائیل‪-‬كورد ته‌نیا به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ل ‌ه به‌شی بازرگانیی كۆنسوڵخانه‌ی كۆماری ئیسالمی كاری هاوبه‌شی له‌گه‌ڵدا بكرێ یان رازیكردن و شیرینكاریی چه‌ند به‌رپرسێكی‬ ‫ی خوارووی الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كانی كوردستان بێ تا كاتێك سه‌ردانی تاران ده‌كه‌ن شه‌وانێكی خۆشتر به‌سه‌ر ببه‌ن‪ ،‬ئه‌و ‌ه‬ ‫ره‌ده‌ ‌‬ ‫به‌دڵنیایییه‌و ‌ه به‌ڵێنییه‌كانیان ب ‌ه كۆماری ئیسالمی بۆش ده‌بێ و النیكه‌م ئه‌مجاره‌یان ناتوانن ئه‌و به‌ڵێن ‌ه سه‌ر بخه‌ن و شه‌رمه‌زار ده‌بن‪.‬‬ ‫ی ئیسرائیل‪-‬كورد و ستافی به‌ڕێوه‌به‌ریی گۆڤاره‌ك ‌ه ده‌كه‌م له‌وباره‌یه‌و ‌ه به‌دواداچوونی زیاتر بكه‌ن و ئه‌گه‌ر‬ ‫داوا ل ‌ه به‌رپرسانی ده‌زگه‌ ‌‬ ‫پێویستی كرد به‌ڵگه‌ی زیندوو و حاشاهه‌ڵنه‌گر باڵو بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫‪Israel-Kurd NO16 Sept 2010‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.